Google
This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each file is essential for in forming people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at|http: //books .google .com/I
Google
Acerca de este libro
Esta cs una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterfas de una bibliotcca, hasta que Google ha decidido
cscancarlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en Ifnea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos anos como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio pliblico. El que un libro sea de
dominio pliblico signiflca que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el periodo legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio pliblico en unos pafses y, sin embaigo, no lo sea en otros. Los libros de dominio pliblico son nuestras
pucrtas hacia el pasado, suponen un patrimonio hist6rico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta diffcil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras senales en los m^genes que est^n presentes en el volumen original aparecer^ tambi^n en estc archivo como
tcsdmonio del laigo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.
Nor mas de uso
Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio pliblico a fin de hacerios accesiblcs
a todo el mundo. Los libros de dominio pliblico son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata dc un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de tereeros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones tdcnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:
+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos disenado la Bilsqueda de libros de Google para el uso de panieularcs:
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envie solicitudes automatizadas Por favor, no envfe solicitudes automatizadas de ningiin tipo al sistema de Google. Si est^ llevando a
cabo una investigaci(Sn sobre traducci6n automdtica, reconocimiento 6ptico de caracteres u otros campos para los que resulte litil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envfenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio publico con estos
prop6sitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribucidn La filigrana de Google que verd en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Blisqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Mant^ngase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No d^ por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio pliblico para los usuarios de
los Estados Unidos, lo ser^ tambi^n para los usuarios de otros pafses. La l^islacicSn sobre derechos de autor varia de un pafs a otro, y no
podemos facilitar informacifin sobre si estS permitido un uso especffico de alglin libro. Por favor, no suponga que la aparicifin de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracci6n de los derechos de
autor puede ser muy grave.
Acerca de la Busqueda de libros de Google
El objetivo de Google consiste en organizar informaci6n procedente de todo el mundo y hacerla accesible y util de forma universal. El programa de
Busqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrd realizar blisquedas en el texto completo de este libro en la web, en la pdgina|http : / /books . google . com|
SA ^5^^5^.77,6'
DICCIONARIO
GEOGRAFICO estadistico
Jivu*i^ y^ti
tpiCCIONARlO
GEOGRAFICO ESTADlSTICO
Y.
f
CONTUBNE ADEXAS
IiA CTinOIiOfilA ATMEA T qrCCHUA
M LAS rEIICIPALES POBLACIOIES, LA«OS, EIOS, CEEEOSi ETC. ETC.
POR
MARIANO FELIPE PAZ SOLD AN
PRXBIDBNTB DE LA GOMXSION DE DEMABOACION TSBBITOBIAL DSL PEBO,
ANTiaXTO OIBECTOB OENBBiL DE OBBAS P^TBLICAS^ aCIESIBBO C0BBESP0N8AL DE LA BEAL 800II0AD
OEOOEAnCA DE l6nDBBS, DE LA DE HUMBOLDT EN M&IGO
T DK LA DE PBISI0NE8 EN FILADXLFIA.
'* De todas las oienoias, ninguna es mas depen-
dionte de la instabilidad de las oosas humanaa que
la Cleografia."
Masson Mofrillier.
I <» I
LIMA
IMPRENTA DEL ESTADO, CALLE DE LA RIFA N" B8.
< —
, xsrr
H
(A.
StK^ZZ^^.ll ,5
Harvard College Library
Gift of
Archibald Gary Coolidge
and
Clarence Leonard Hay
April 7, 1909.
INTRODUCCION.
'*AxiteB de condenar mi obra raego qae lean
el DisonrBo Prelimar; en ^1 Ter^n las raaones
en que me apoyo y el plan que he adoptado.'
El autob.
11
KESENTO a mi Patria esteDiccionario que es el trabajo de 36 afios;
recuerdese que en el Prologo del Atlas Geografico del PertJ que
escribi en Octubre de 1861 y publique en Paris dije, «hace 21 aiios
« que me propuse reunir cuanto tuviera relacion con la Geografia
« e historia del Peru ; desde entOnces no he cesado de compilar y
« reunir todo lo que ha Uegado a mi noticia,* pues bien, hasta hoy he con-
tinuado en mi proposito, y espero persistir en el mientras Dios me conser-
ve salud y vida.
De dos modos puede juzgarse mi obra: en su conjunto 6 en sus de-
talles : los que la examinen en su conjunto y den una rapida ojeada a la
sola nomenclatura de los pueblos, rios, picos, montanas, lagos, etc., encon-
traran marcas evidentes de la mayor 6 menor influencia que ejercieron las
diversas razas que dominaron en la gran extension del antiguo Perii que
abrazaba casi toda la America Meridional : basta observar el origen 6 eti-
mologia de esos nombres para saber si en esos lugares domino la raza Ay-
mara, la Quechua u otras mas reducidas que han desaparecido. El filo-
logo encontrara un faro, aunque de debil luz, que lo alumbre en la oscuri-
dad de los tiempos prehistoricos del Peni y quedara sorprendido al en-
contrar multitud de palabras perfectamente iguales a las de pueblos de re-
XQOtos tiempos, como ecca, nieccaj aryca^ aticon^ chcincajjf y muchisimas otras,
^ue pueden servirle de nimbo en las grandiosas exploraciones que esta Ua-
inada a realizar la importantisima ciencia de la Filologia.
VI —
Los que do este inodo examiiien mi obra no solo seran iiidulgentes si-
no que quiza eneontrariUi en ella algun merito.
Los que consulten este Diccionario para conocer la situacion politica 6
astronomica de algun lugar, su poblacion, distancias, etc.,creeran de pron-
to encontrar faltas en el autor, ya sea en la ortografia, ya en la posicion
astron<imica 6 relativa, ya en la calificacion, considerando que no es pueblo
6 hacienda, etc. al que denomino com > tal, 6 que pertenece a un distrito 6
provincia mas bien que a otra; que el numero de habitantes y la distancia
son raayores 6 rnenores que las indicadas ; finalmentc quiza no encontra-
ri'in de pronto la palabra 6 nombre del lugar que buscan, aunque sea nota-
ble; sin embargo muchas veces el error dependera del que, sinfijarse mu-
cho no examina atentamente que en Geografia descriptiva es imposible no
incurrir en errores mas 6 menus graves, sin que por esto la obra sea digna
de la severa critica en su conjunto. Siempre recordare las palabras de Mr.
Malte Brun (hijo), cuando en 1861 al mostrarle la Geografia del Peru y el
Mapa y Atlas que principiaba a imprimir en Paris, le dije que esos traba-
jos estaban muy lejos de ser exactos, pero que por entonces eran los me-
nos incorrectos; me contesto aSeiior Paz Soldan conozco mucho lo que es
« Geografia ; y yo no juz^go el merito de una obra de esta clase en sus deta-
il lies sino en su conjunto, y en este sentido sus trabajos seran apreciados
« por los que estudiamos la Geografia.^ Si estos errores son pues insepa-
rables en toda obra geografica, la que se refiera solo al Peru tiene que con-
tenerlos en mayor numero, porque todo es especial ; la ortografia, la nomen-
clatura, la demarcacion politica, la posicion, poblacion, distancias etc.;
baste saber que hasta hoy no existc una demarcacion politica, judicial y
eclesiastica fija y conocida como legal; Uegando el descuido al extremo de
aparecer en documentos oficiales que un mismo lugar pertenece a varios
distritos 6 provincias.
CuANTos hayan formado un indice alfab^Hico de cualquier materia po-
dran juzgar de la inmensa dificultad que habre tenido que veneer para este
Diccionario que consta de 30,233 nombres 6 palabras capitales, casi todos de
origcn Aymara 6 Quechua, pueblos que no conocian la escritura y por consi-
guiente la ortografia. La sola correccion de pruebas ha exigido una aten-
cion muy detenida y una paciencia no comun. De todos modos y por po-
bre que sea el m6rito de mi obra, soy el primero en mi patria que la ha
emprendido, y aunque nada he inventado, y mi paciente trabajo se ha
reducido a poner en orden alfabetico los datos disperses en millares
de libros y documentos autentiocs y que merecen fe, tales como las
matriculas y censos y los viajes y estudios de autores conocidos ; la
juventud ilustrada y laboriosa que me sigue tendra ya una base pa-
ra escribir una obra monumental ; porque contara con los datos que
he reunido metodicamente, con los estudios y exploraciones que sa-
bios viageros hagan de nuevo y con todos los datos que se compilan en
la Direccion de Estadistica del Ministerio de Gobierno y en otras oficinas
— vn —
del Estado y Municipalidades ; entonces el Peru sera perfectamente co-
nocido. Terminare esta introduccion repitiendo lo que dije en el mismo
prologo del Atlas Geografico del Peru. « Mi trabajo de compilador lo
« juzgaran los que hayan emprendido igual tarea, y me haran justicia :
« de todos modos veran que liice cuanto pude por servir en algo a mi
« patria, a la cual he consagrado mis servicios, y no cesare de consagrarle
« tambien cuanto pueda por hacerla conocer en Europa y por verla tan
« grande y feliz cuanto lo merece por su riqueza y poder. »
Para dar a conocer y explicar estas dificultades y sus causas y el plan
que he adoptado al redactar y formar este Diccionario, considero de abso-
luta necesidad hacerlo preceder de un Discurso que dividir6 enlos siguen-
tes parraf OS :
1.° Division 6 demarcacion politica, judicial y eclesiastica.
2.** Nomenclatura 6 clasificacion de poblaciones, y fundos rusticos.
3.** Ortografia,
4.** Etimologia.
5 .'• Poblacion . — Superficie . — Distancias .
6.* Autoridades.
7.** Plan 6 sistema que he seguido.
8,** Advertencias fundamentales.
Creo que este es el lugar y ocasion de manifestar un recuerdode pro-
fondo y cordial agradecimiento al Senor Capitan de Navio D. Aurelio Gar-
cia y Garcia, porque cuando fue Ministro de Gobierno, en 1875, ordeno ex-
pontaneamente y sin la menor indicacion de mi parte, que se imprimie-
ra este Diccionario en la Imprenta del Estado sin mas retribucion que
ento-egar cierto niimero de ejemplares para las oficinas publicas. Asi mis-
mo debo hacer una mencion honorifica del joven bachiller D. Leopoldo Ze-
Tallos que me ha prestado sus servicios con entusiasmo y constancia.
DISCURSO PRELIMINAR.
I.
Division 6 demareacion politica, jadicial j eclesi&stica.
En el Peru la demareacion politica, judicial y eclesiastica en la epoca
del coloniage y la que ha tenido la Republica desde su Independencia,
siempre ha sido defectuosa; porque los Vireyes y los Gobiernos cuidaron
poco de esta importante materia; se crearon Intendencias, Provincias y
Departamentos segun las necesidades del memento ; pero sin determinar,
con precision cuales eran los limites de cada una de ellas, siguiendo el
ejemplo de la antigua demareacion que tampoco detallaba esos linde-
ros, salvo cases muy particulares en que se indicaba como tales un rio,
un cerro, etc. Los Congresos han procedido con igual, y quiza con ma-
yor descuido; y salvo pocas excepciones ha sido formula para crear De-
partamentos, Provincias 6 Distritos la siguiente : « de las antiguas Pro -
vincias A B etc. se crea el Departamento X ; 6 de los Distritos tales se
forma la Provincia cual; 6 bien los pueblos A B etc. formaran un nue-
vo DistrJto que se Uamara Z;)) siempre sin orden y al acaso : en algu-
nas leyes 6 decretos se expresan los nombres de los Distritos, pero no
se determinan las poblaciones y fundos rusticos que comprenden, ni se
marcan los linderos ; en otras se dice que la Provincia tal continuara
con los Distritos de que antes constaba, y como no existia real orden
ni leyes 6 decretos posteriores, la demareacion de los tales distritos
continuaba tan vaga como al principio. Los Apoderados fiscales en-
cargados de formar las matriculas para el cobro de la contribucion
rustica y urbana, y los que han formado los Censos de la poblacion
en 1826 — 1852—1862 y 1866 han aumentado la confusion; porque unos
han considerado como pertenecientes a tal Distrito 6 Provincia, poblacio-
nes y fandos rusticos que forman parte de otros Distritos 6 Provincias,
cuando ellos mejor que ninguno pudieron y debieron determinar con rigu-
rosa prolijidad el nombre de todas las poblaciones y fundos rusticos que
componian cada Distrito politico, y sus limites bien detallados; siendo no-
table que en las niatriculas de una misma provincia, practicadas en distin-
tos alios, hay muchas contradicciones.
Mas sorprendente es la falta de uniformidad en el niimero y nombre
de los Distritos que fcrman cada Provincia. Es cierto que en la Republi-
ca existen de hecho no solo Distritos, sino tambien Provincias y hasta De-
partamentos creados por el Ejecutivo, que carece de autoridad para ello ;
pero aim cuando la existencia de esos Distritos, etc. sea ilegal, hay im man-
date supremo, autorizado con el silencio del Congreso, y muchas veces
aceptado por este; porque al calificar la eleccion de un Diputado 6 Senador
ha convenido a los intereses de la politica 6 del partido triunfante consi-
derar como valida la existencia del Distrito, etc., aunque otras veces por
la misma causa se haya anulado la eleccion; esto se comprende; pero no el
que existiendo una ley clara y terminante que al crear una Provincia deter-
mina los Distritos y los pueblos que sirven a estos de Capital, se tolere que
de hecho y contra ley existan otros Distritos, tales como, entre muchos
otros, los de Marmot, Charat, etc. de la Provincia de Otusco.
EsTOB abusosy la confusion que de ellos resultahabriapodidoremediarse
en tiempo si los Cosmografos mayores hubiesen comprendido su verdadera
mision, indicando la ley 6 por lo menos el decreto supremo en virtud del
cual tenia existencia politica la Provincia 6 Distrito que describian y cuyos
empleados especificaban ; desgraciadamente los Cosmografos copiaban ser-
vilmente los datos de sus antecesores; y despues del ano de 1847 todas las
Guias de forasteros, en la parte de la demarcion politica, parecen estereo-
tipadas en las de aquel ano ; y sin embargo los Ministros de Gobiemo han
aceptado como buenas esas Guias y han ordenado su circulacion oficial.
A todo esto se agrega la falta de datos, la poca atencion, y permitase-
me decirlo, la ignorancia con que se precede al crear Provincias 6 Distritos,
llegando el descuido al extreme de dictar leyes creando come nuevos Dis-
tritos los mismos que por otras leyes de aiios anteriores existian legalmen-
te. Otras veces se ha declarado que el Distrito A 6 el pueblo 6 el fundo B
pertenece a tal Distrito 6 Provincia cuando la naturaleza dice que es con-
tra la razen y conveniencia de los pueblos; pero no contra las del que pro-
penia esa division territorial.
De estos imperdonables descuidos de tedos los Congresos y Gobier-
nos resulta que nada es mas dificil en la Geegrafia politica del Peru que
saber con seguridad si una peblacien 6 fundo rustico pertenece a tal 6 cual
Distrito; y no pocas veces sucede que ni se conece la Provincia 6 Departa-
mento; de lo cual resulta muchos ruidoses pleitos ante lo3 tribunales, y
frecuentes competencias entre las autoridades politicas.
— XI
Yo, que con solicita proligidad y constante afan habia reunido por tan-
tos anos, la nomenclatura de todas las poblaciones y fundos riisticos de la
Kepublica, extractandola de documentos oficiales, crei facil y mecanica ta-
rea la de agruparlos en sus respectivos Distritos y Provincias; pero cuando
principle mi trabajo me encontre muchas veces en un laberinto; porque
aun en los documentos oficiales de un mismo aiio habia notables contra-
dicciones. Tambien observe que grandes poblaciones y fundos riisti-
cos no estaban considerados en las matriculas de contribuciones ni en el
Censo de la poblacion. Crei poder salvar la duda 6 Uenar las faltas con-
sultando con los vecinos 6 personas notables de esas Provincias, y descubri
que estas, las mas veces, 6 ignoraban la existencia de tal poblacion 6 fundo
6 cada uno me daba datos contradictorios a los de otro.
En medio de estas contradicciones y dificultades he seguido las reglas
invariables siguientes :
l."" Cuando ha habido ley especial, solo he considerado como Distri-
tos los determinados por esa ley ;
2.* A falta de ley especial he aceptado como Distritos politos los con-
Biderados en la ley de 2 de Enero de 1857, que determinaba los Distritos
municipales, si despues han sido sancionados por el uso.
3.* Cuando no ha habido ley, he aceptado los Distritos considerados
como tales en mas de un documento oficial; y cuando estos han sido con-
tradictorios he dado la preferencia a los consignados en mayor niimero de
ellos: estos documentos son las Matriculas de contribucion, los Censos de
alpoblacion, las Guias de forasteros, etc.
4.' Cuando no ha habido ley, y el pueblo 6 fundo no ha sido considerado
en los citados documentos oficiales lo he considerado en el Distrito a que
pertece el pueblo 6 fundo mas inmediato, sirviendome, en muchos de estos
casos la demarcacion eclesiastica que ha sido en otro tiempo la base de la
demarcacion politica.
5.* He considerado como Departamentos a las denominadas Provin-
cias litorales de Moquegua y Tarapaca, para evitar confusion y dar a co-
nocer a primera vista que dependen de un Prefecto y porque en realidad
son iguales a las prefecturas.
QuiEN tenga presente estas dificultades y razones no podra, enjusticia,
juzgar como defecto el que un lugar este considerado en este Diccionario
como parte del Distrito 6 Provincia A mas bien que del B al que realmente
pertenezca.
xn
11.
De la nomenelatura.
La nomenolatara es la base fundamen-
tal de la Geograffa.
Balbi,
A primera vista nada parece mas claro y facil que calificar lo que es
una Ciudad, Villa, Pueblo, Aldea, Hacienda, etc. En el Peru se emplean in-
distintamente laspalabras Pmhlo^ CaserioyPcujo, Aldea, Parcialidad, Barrio j
Estanciaj Asiento, AijUo, para significar una poblacion mas 6 menos peque-
fia; pero cuando se trata de precisar el significado de estas palabras, se cono-
cen las dificultades y se encuentra el caos; porque el Diccionario de la Aca-
demia las define vagamente : en efecto, llama «pueblo, el lugar 6 ciudad
que esta poblado de gente;* «ciudad poblacion de gentes congregadas a vi-
vir en un lugar; que gozan de ciertos privilegios y esenciones;» con la
misma vaguedad define las demas palabras; es decir, que se define lo que
es pueblo por lo que es ciudad, esta por lo que es la poblacion, siendo el
resultado de todo esto que cuando uno creia saber 6 entender lo que signi-
ficaba la palabra Pueblo, Ciudad, etc., se encuentra lleno de confusiones y
sabiendo menos que antes de consultar el Diccionario 6 de querer definir
estas palabras Si se examinan las Leyes de Indias (libro 4,° tit. 7."* y S."")
que determinaban los requisitos para fundar Ciudades, Villas y Pueblos, a
fin de darles el titulo correspondiente, (facultad que el Rey ejercia por me-
dio de su Concejo de Indias y que despues de nuestra emancipacion politi-
ca asumio el Congreso) encontraremos que son pocas las poblaciones en el
Peru que conforme a ley Uevan el nombre de villas, ciudades 6 pueblos.
El Rey, y despues los Congresos ban dado muchas veces el pomposo
titulo de CIUDAD a una miserable poblacion; el de pueblo al conjunto de de-
sordenadas y desparramadas chozas ; y el de caserio al conj unto de verda-
deras cabanas repartidas en una gran extension de terreno, contra la defi-
nicion de la lengua castellana que llama Caserio «al conjunto de casas de un
pueblo 6 ciudad» ; de suerte que si un lector no peruano viera que Poma-
chanca Ueva el nombre de Caserio y consultara el Diccionario, creeria que es
un pueblo 6 ciudad, y sin embargo es una miserable poblacion de poco mas
de siete casas 6 chozas con 1 5 6 20 habitantes ; pero aunque el lector con-
ciba una idea errada, puede saber que Pomachanca es una poblacion y esto
serviria de regla segura, si todas las poblaciones tuvieran su nomenclatura
6 clasificacion dictada i'lntes por el Rey 6 despues por el Congreso 6 por el
Poder Ejecutivo. Pero no es asi ; en el Peru la nomenclatura de las pobla-
XIU
clones varia muchas veces de un Departamento y a aunde una Provin-
cia a otra, y su significado es completamente distinto, como vamos a ma-
nifestarlo.
«
La palabra estancia en el Departamento de Puno, significa un fundo
grande dedicado principalmente a la cria de ganado vacuno y ovejuno, y
asi la define SalvA en su Diccionario, cometiendo un error; en el Cuzco y
otros Departamentos contiguos significa un pequeiio fundo en el cual el pro-
pietario tiene su choza 6 cabaiia, habitacion 6 casa, en donde reside 6 estd;
como las estancias de Ismaylla, Auquilca y otras que son simplies cabaiias;
y por eso dicen vivo 6 resido en mi Estamia, En el Norte, como en el De-
partamento de Cajamarca y otros, Estancia significa la reunion de casas 6
chozas mas 6 menos inmediatas entre si, pero comprendidas en unterreno
determinado, en el cual hay tantos fundos pequenos cuantas familias viven
en el; aunque a veces todo ese terreno 6 fundo sea propiedad de un indi-
viduo, bajo el nombre de Haciemla, en cuyo caso, la Estancia forma parte de
la hacienda. Sucede lo mismo con las Uamadas Parcialidades : en algunas
Provincias estas forman parte de un todo, sea pueblo, hacienda 6 chacra;
en otras son partes del territorio que abraza el Distrito^ asi como los pue-
blos y Distritos forman j)cirte de una Provincia.
Un Ajilhy segun su etimologia quechua es la reunion de casas u cho-
zas,de una 6 mas familias relacionadas entre si; pero en el hecho no sig-
fica siempre lo mismo, porque sucede con la palabra Ajillo lo mismo que
con la de Parcialidad.
En algunas Provincias y Departamentos llaman Pago a una porcion
de un fundo rustico dado en arrendamiento a una persona que se designa
con el nombre de Yanacona y que cultiva parte del ftmdo, formando cierta
especie de compafiia con el propietario; pero en otras no se usa de la pala-
bra Pago para indicar la parte cultivada por el Yanacona. En otras lla-
man Pago a un niimero de casas 6 chozas mas 6 menos contiguas entre si,
pero en un terreno del comun de un pueblo, y a veces de propiedad par-
ticular: en otras se llama Pago (i la reunion de habitaciones, 6 casuchas mas
6 menos inmediatas entre si, pero que pertenecen aim fundo de propiedad
particular; en otras a la misma reunion de habitantes, pero en ten-eno de
propiedad comun. Kara vez se le da el significado propio que tiene en cas-
tellano que es «distrito determinado de tierras 6 heredades, especialmente
de viiias.»
La palabra Banio empleada en ciertas provincias, expresa rara vez
lo que significa en castellano segun el Diccionario, pues la usan en el senti-
do de poblacion mas 6 menos grande separada y dividida de otro pueblo ;
y equivale a lo que en algunas Provincias califican como Ayllos 6 Par-
cialidades.
Si en un Diccionario Geografico del Peru se calificara con esos nom-
bres a ciertas poblaciones, fuera del Peru y aun en el mismo Peril, no se
tendria idea exacta de lo que se queria expresar; se aumentaria la confu-
XIV
sion y se perpetuaria un mal que debe desaparecer para uniformar la no-
inenclatura.
Con tal objeto debia escojer una palabra que fuera sinonima 6 com-
prendiera el significado de lo que en el Peru se llama CaseriOj Parciali-
ilad, Pago, VHlorriOy Estaiicia, Barrio Ayllo, Rancheria en elsentido de pobla-
cion mas 6 menos grande 6 un conjunto de casas 6 cliozas mas 6 menos se-
paradas entre si. En castellano no existe una palabra que precisamente
indique esa idea: no puede denominarsei^i^Wo, porque solo elCongreso tiene
autoridad para dar ese titulo cuando el uso 6 oostumbre antigua no se lo
ha dado, por indebido que sea : por otra parte la palabra pueblo indica la
reunion de casas contiguas entre si y que forman calles, por irregulares
que sean y que tienen una iglesia, aunque el niimero de habitantes sea
muy pequeno ; esto sin perjuicio de lo que ordenan las Leyes de Indias
para la calificacion 6 dictado de pueblo. La palabra Villorrio expresa
algo de lo que en algunas provincias llaman Parcialidad, Pago 6 Ayllo ;
pero segun el Diccionario Castellano, Villorrio es «poblacion muy cortai
y solo se usa por desprecio; y un extrangero no versado en nuestro idio-
ma y costumbres que consultara este Diccionario Geografico no compren-
deria el por que se aceptaba una palabra que se emplea tan solo para mani-
festar menosprecio.
Fens^ conservar entre parentesis esas antiguas y caprichosas deno-
minaciones, pero desisti de mi idea, porque perpetuaba un error 6 vicio
que debe desaparecer para dar mas unidad nacional.
He meditado mucho sobre la denominacion 6 nomenclatura generi-
ca que debia dar a esta clase de poblaciones que en ingles se llamarian
Village 6 Hamlet^ en frances Village y que en castellano se llamaba an-
tiguamente Burgo y despues Aldea en el sentido de poblacion pequena que
no tiene autoridades propias politicas y que depende del pueblo, villa 6
ciudad en cuyo distrito esta situada : esta definicion es la que mas se acer-
ca al modo de ser de las poblaciones denominadas EstanciaSj Pagos, Parciali-
dadeSf Caserios^ Barrios, Ayllos y por esto la he adoptado como generica para
expresar toda poblacion que no tiene autoridad politica ni iglesia propia, y
aunque en algunas existe iglesia pertenece al fundo que lleva el mismo nom-
bre; pero tengase presente que no por esto quiere decirse que las casas, ha-
bitaciones 6 chozas que componen lo que Uamo Aldea estan contiguas ;
muchas veces entre casa y casa median distancias que exceden de una mi-
11a (2 k.); y que lo que Uamo Aldea ocupa una superficie de algunas le-
guas cuadradas, aunque forma un todo que Uevaba las denominaciones de
Ayllos, Parcialidades, etc.; y que en esle Diccionario se les designara con
el nombre de Aldeas : de este modo se conseguira poco a poco reformar la
nomenclatura y se evitara el hacer en cada palabra largas explicaciones
para dar a conocer el modo como esta compuesta la poblacion, lo cual lo
haria demasiado extenso sin ninguna utilidad.
DiBO tambien observar que muchas poblaciones clasificadas con el
XV
nombre de Pueblo, por ley 6 por la costumbre no siempre es la reunion
mas 6 menos ordenada de casas y calles y cnyo numero de habitantes lle-
ga siqniera a centenas ; porque hay pueblos que apenaa tienen veinte ca-
suchas y sus pobladores no llegan & 50: en lo general se acostumbra en el
Peru Uamar pueblo a cualquier reunion de casas, siempre que estan jun-
tos a una Iglesia 6 Capilla, por miserable que sea y en donde se reunen los
Domingos 6 dias de fiesta. Tambien es frecuente que aunque el titulado
pueblo es pequeiio y miserable, esta rodeado de aldeas, Uamadas Parcia-
lidadesy Estancias etc.; y estas suman una poblacion mas 6 menos nume-
rosa. Repetire que hay haciendas con mas habitantes que los p ueblos a
que pertenecen.
Los fundos riisticos, en el Peru tienen las diversas denominaciones de
Haciendas, Estancias, Chacras, Chacarillas, HuertasjTierras, como si cada una
expresara su calidad y distincion; sin embargo no es asi: en cada Provincia,
y a veces en cada Distrito varia el significado. La palabra Estancia cuando
86 refiere a un fimdo rustico significa unas veces una gran extension de tierras
destinadas especialmente a la cria de ganado ; otras expresa una idea con-
traria, porque se refiere a un pedazo de terreno cultivable : en la costa se
llaman Haciendas los fundos riisticos que tienen mucho valor y gran ex-
tension de terrenos ; pero en las provincias del interior la denominacion
es caprichosa, aunque a veces hay haciendas muy pequeilas en la misma.
Tambien se llama Haciemla a un fundo en que se cultiva caila, vifia u otras
plantas de cierto valor que no son de pan Uevar: y generalmepte se llaman
Chacras las tierras destinadas al sembrio de trigo, maiz, alfalfa, papas, yu-
cas y otros vegetales semejantes. Cuando el principal cultivo es de frutas,
sean plantas, arboles 6 arbustos y de legumbres, se les califica, casi siem-
pre, con el nombre de Huertas, pero en ciertas provincias llaman h uertas a
los fundos destinados al cultivo de ciertas plantas; asi v. g. en Huanuco se
llaman Huertas las que se destinan al cultivo de cafe ; en Huarochiri, es casi
sinonimo de Chacra, aunque muchas veces emplean tambien esta palabra. Lla-
man Chacarillas a las chacras mas pequeiias respecto a las del mismo Distri-
to; aunque existen chacarillas mas grandes que algunas chacras y hacien-
das. A las porciones de terrenos no cercados 6 debidamente cultivados, en
toda su extension, las denominan tierras 6 terrenos. En este Diccionario he.
conservado las denominaciones de estancia, hacienda y chacra, prescindien-
do de las de Chacarilla y Huerta, porque en nada perjudican ni conftmden,
desde que todas dan a conocer que son fundos rusticos.
Es muy general en este Diccionario la calificacion de un lugar con los
dosnombres de Aldea y Estancia, Aldea y Haciendn, Aldea y Chacra, locual
quiere decir que en ese lugar ademas de existir una poblacio n mas 6 me-
nos repartida en toda la extension del terreno, hay tambien una parte del
terreno 6 fando dedicado al cultivo, que segun su denominacion de estan-
cia, hacienda 6 chacra, especifica la naturaleza de su industria agricola.
Existen muchos fundos rusticos, ya se denominen Estancias, Hacien-
XVI
das 6 ChacraSy que tienen gran niimero de pobladores, que desde muchos
auos viven en ese terreno como colonos ; pero sin embargo tienenen sus
casas propias con una porcion de tierras de cultivo y que las tras-
miten en herencia, con conocimiento del dueiio del fundo. Con el tras-
curso del tiempo se aumentan las casas 6 chozas y poco a poco se van
agrupando y Uegan a formar una aldea 6 pueblo, cuyo niimero de habitan-
tes es a veces mucho mayor que el del pueblo a que pertenece la hacienda
6 estancia. Ha sucedido muchas veces que esos colonos, desconociendo el
derecho del propietario del fundo, se ban convertido en propietarios, decla-
randose que el conjunto de sus casas forman un pueblo, resultando plei-
tos ruidosos. Para evitar estos conflictos y fomentar a la vez la creacion de
nuevas pobla*ciones, se dicto la ley de 18 de No\dembre de 1839 segun la
cual toda poblacion fundada sobre terrenos de propiedad privada gozan de
loB derechos politicos que conceden las leyes a las poblaciones, satisfacien-
do los pobladores al dueSo del fundo, su valor al precio de costo.
Ill,
Ortoprafia.
La ortografia geografica es siempre dificil en toda nacion, ya porque
no se puede seguir las reglas de la ortografia de la lengua, ya porque las
mismas letras 6 caracteres no tienen el mismo sonido en todos los idiomas,
como los signos de la miisica que es muy universal, ya en fin porque la di-
vision 6 formacion de las silabas es diversa, lo mismo que la acentuacion: la
dificultad se aumenta casi al imposible cuando se escriben nombres de pue-
blos que no conocieron la escritura : de esto resulta una verdadera anar-
quia en los nombres de la mayor parte de los pueblos 6 lugares, cuando son
originarios del Quechua 6 Aymara ; anarquia aumentada por los autores
de Gramiiticas y Diccionarios de esos idiomas, porque cada uno adopta di-
versas letras para expresar el sonido de una misma palabra. En el Que-
.cbua y Aymara la C, la CH^ la P, la T, la Q, tienen tres pronunciaciones
diversas; como puede verse en este Diccionario ; pero estas letras no todos
las emplean del mismo modo en la misma palabra sino al capricho, y resul-
ta un laberinto, de lo cual nacen dudas que no se aclararian sino se tuviera
la seguridad de que es la misma palabra, aunque escrita de diversomodo.
La costumbre 6 uso antiguo es la mas segura regia, cuando se trata
de nombres que ban sido escritos con nuestros caracteres y por perso-
nas que hablan el castellano; pero existen infinidad de pueblos, cerros,
haciendas, etc., etc., cuyos nombres se han conservado verbalmente y que
se han escrito por primera vez hace solo 30 6 40 alios por personas igno-
rantes en el Quechua 6 Aymara 6 por ingleses li otros viajeros extrangeros
— xvu
que insensiblemente les ban dado el caracter de su idioma; por eso vemos
palabras que se asemejan con el ingles, con el franct'S 6 aleman y muchas
con el italiano, sin que en realidad haya analogia alguna entre ellos. Los
Apoderados Fiscales, lo repetiremos sin cesar, ban aumentado la confusion ;
porque comparadas las Matriculas de contribucion de un aiio con las de los
aiios posteriores se ve que los nombres de gran numero de pueblos 6 fun-
dos rusticos de una misma provincia no se parecen a los de la otra Matri-
cula 6 Censo, a tal extremo que a primera vista se creeria que son fundos
distintos, omitidos en las Matriculas anteriores; y solo por un detenido
estudio se puede descubrir que es el niismo fundo escrito su nombre de dis-
tinto modo; y esto no es extraiio, porque como lo ba dicbo Azara, bablando
sobre esta materia «si veinte personas distintas escribieran palabras de
pueblos 6 lugares barbaros, dictadas por los mismos que las pronun-
cian, cada uno las escribiria de diverso modo, aunque todos pusieran gran
atencion, pues en los idiomas 6 dialectos de esos pueblos, el que babla a
veces se traga muchas silabas, otras las pronuncia muy guturales, otras
salen apenas inteligibles, otras muy aspiradas 6 silvadas.)) El eminente
geografo Balbi pone un ejemplo, perfectamente aplicable al Peru, porque
casualmente emplea una palabra muy conocida entre nosotros, dice: «si un
frances oye pronunciar la palabra asiatica chala k un originario del lugar
la escribira chulaf un ingles escribira tcheU, un italiano ca/a, un aleman
khaluy un portugues tcfiala : asi mismo si el lugar Uamado efectivamente
chaluy segun la pronunciacion de los vecinos del lugar, es visitado por un in-
gles y encuentra establecida la pronunciacion francesa de chala, al escribir-
ia el ingles segun el sonido inglus, la escribira shaulau, el italiano pondria
sciahy el aleman schala, el portugues xala,^
Para salvar en lo posible tal confusion y dificultades y uniformar la
ortografia be seguido las siguientes reglas :
1/ Cuando he encontrado una palabra escrita de tal 6 cual modo, y be
notado que ha sido escrita constantemente de la misma manera en obras
6 documentos antiguos, la he adoptado en igual forma, aun cuando ten-
ga la conviccion de que es un error escribiria asi : v. g. en la palabra Sala-
mancay pueblo perteneciente al Departamento de Arequipa, Provincia Con-
desuyos, su verdadera etimologia y ortografia es Saramanrca: pero si yo re-
formara esa ortografia nadie sabria que era el pueblo de Salamanca al que
me referia. Acepto pues la costimibre cuando es antigua y constante :
2.* Cuando la variacion de la ortografia altera el caracter del Quechua
6 Aymara, pero no la pronunciacion, he adoptado las letras que son etimo-
logicas y que sino se emplearan nada signiiicaria la palabra : v. g. Circa y
pueblo y tambien Distrito de la Provincia de Abancay, Departamento Apu-
rimac, si se escribe con C nada significa, no es palabra Quochua ni Ayma-
ra, pero escrita Sirca con S, significa vena, veta, en Quochua y Aymara,
PoB la misma razon rara vez empleo la letra Z, y si la S, aunque el
use sea contrario; asi escribo Asdngaro, HuardsetG. y no Azdngaro^ Huardz^
— xvm —
Tan solo he aceptado la Z en las palabras Cnzcoj Zepita^ Pataz, Contumaza^
Zurite^ porque asi se han escrito desde los primeros afios de la Conquista,
y porque su misma etimologia esta tainbien adtdter&da.
Tampoco empleo la G ni la J al principio de palabra cuando esta es
Quechua 6 Aymara; porque dichas letras son estraflas a estas lenguas.
A veces acepto la G en medio de diccion, pero siempre que es posible em-
pleo la H que es la verdadera letra.
3^ -Cuando unas mismas palabras, cuya significacion y etimologia es
conocida, han sido escritas de distinto modo por ignorancia 6 mala cos-
tumbre, las he reducido a una sola ortografia : por esto las palabras Col-
pUf Colque y otras que tienen doble CC al principio 6 en medio de diccion
las he escrito con doble CC, segun su etimologia y su verdadera pronun-
eiacion.
4? Cuando no se ha alterado de un modo notable la etimologia ni la
pronunciacion de las voces, he aceptado el modo como las escriben en ca-
da Pro\incia. Por eso en las palabras Aco 6 Acco, y otras que tienen doble
CC al medio de diccion ; en Sihuas 6 Siguas etc. he conservado la ortogra-
fia usada en cada Provincia, porque variando la ortografia, podria causar
confusion.
6^ Cuando ha habido anarquia en la ortografia he indagado la etimo-
logia de la palabra, y si esta ha sido dudosa 6 no ha estado consignada
en los Diccionarios he aceptado la que expresa mejor el sonido y tiene un
tipo mas Quechua 6 Aymara.
6.' En algunos cases en que no he podido aplicar la regla anterior,
he escrito la palabra tal cual ha estado escrita en los documentos que me-
han servido para formar este Diccionario.
7.* En los nombres Quechuas 6 Aymaras, he adoptadoen general la
ortografia segun la pronunciacion que unan en los Departamentos del Cuz-
co y Puno, porque en ellos se conserva con mas pureza la pronunciacion de
esos dos idiomas del Peru.
8.' Aun cuando hay muchas palabras compuestas y que estrictamen-
te deberian formar dos 6 mas palabras, como Uchu-maijo; Parina-cocha^ etc.
he aceptado el uso general de formar una sola palabra, para evitar confu-
sion y seguir las reglas del Castellano en que no se escribe Villa-verde ,
Campo-redondOy sine Villaverdey Camporedondo y etc.
9.' El acento agudo es desconocido absolutamente en Quechua y Ay-
mara, y siguiendo esta regla tambien lo he suprimido casi siempre, tal co-
mo en Huancane y Pucara que todos pronuncian Huancaney Piccard ; tan
Bolo lo he conservado en el nombre de ciertos pueblos, porque es tan ge-
neral, aun entre los naturales del pueblo, el pronunciarlo con acento agudo
que no he juzgado oportuno contrariar tal costumbre por viciosa que sea,
como en Hiuiytardy Contumazdy y en la misma palabra Aymara que no es
aguda.
10. Para aclarar las dudas sobre el uso y ortografia de ciertas letras
he puesto advebtenciab al principio de cada letra y a veces en medio de ellas
tanto respecto a su pronunciacion cuanto al modo de salvar ciertas difi-
cnltades, y para facilitar el modo de buscar algiinos nombres de dudosa 6
varia ortografia.
No he podido fijar regla para emplear ciertas letras, tales como la d,
^, i, d, ti, al medio 6 fin de diccion, que se usan indistintamente y que en
Quechua y Aymara rara vez hacen variar el significado.
Los espaiioles Conquistadores espaholisaron (permitaseme esta nueva
palabra) el Quechua, por error en la pronunciacion, empleando por ejem-
plo la B que es desconocida en este idioma en lugar de la P, la H en vez de
la D, y ultimamente la B en lugar de la V ; por esto vemos tanta variacion
en muchos nombres.
Eb muy digno de notarse que en todos los pueblos del Departamen-
to de Ayacucho y de los demas que estan al Sur siempre usan la doble
CO al hablar 6 escribir las palabras que tienen la pronunciacion fuerte de
la K; asi como nunca usan la SH para expresar el sonido de la CH cuan-
do es suave; mientras que en los pueblos del Norte casi nunca escriben
ni pronuncian la doble CO, y emplean en la escritura la SH para los casos
en que los del Sur usan la CH: esto ha producido mucha confusion y ha
dado origen a que se hayan adulterado la pronunciacion y escritura de infi-
nidad de palabras.
SiGuiENDO las reglas que establezco, de todos modos resultara un bien,
porque ya se tendra la base para uniformar la ortografia geografica del
Peru, y se podra corregir los verdaderos errores.
IV.
Etimolq^a.
*' El conooimiento filos6fico de las lengnas es
Qua cienoia mny vaota, ona mina rioa de yerda-
des iiuevas 6 interesanteB."
Tvrgot.
** El edttidio de la etimologfa algnnas Teccs
eirve de socorro para alnmbrar el orfgen de las
naciones, bus emigraciones, sn comercio y otroi
pimtoB igualmente obBcuxos por bq antigiiedad.'*
Jaueourt.
Al poner en limpio mi trabajo observe que seria litil dar la etimologia
de los nombres de las principales poblaciones, rios, cerros etc. y en este
supuesto comence la impresion; pero vi que la etimologia no solo era util
sino necesarisima en esta clase do trabajo, portjue ella daba luz para cono-
cer la ortografia ; con este proposito hice im estudio particular de la ana-
— XX —
logia de las lenguas Quechua y Aymara y con el auxilio de las Gramaticas
y Diccionarios escritos pocos aiios despues de la Conquista tales como la
Gramatica Quechua del Padre Diego Gonzales Holguin, escrita en 1580 e
impresa en 1607: la de Aymara escrita por el Padre Ludovico Bertonio,
casi a la vez que la de Holguin e impresa (la Gramatica) en Roma el
aiio de 1603 y el Diccionario en el pueblo de Juli (Departamento Puno)
en 1612 — y varias otras Gramaticas y Diccionarios posteriores, pude
comprender mejor la verdadera ortografia. Confieso que cuando medite en
la etimologia de muchos nombres me convenci de que los Aymaras habi-
taron por largos aiios en el Norte del Peru, supuesto que pudieron perpe-
tuar los nombres de su idioma; j al ver gran numero de palabras cuyas ra-
dicales son iguales a las de lenguas antiguas, mil reflexiones vinieron a mi
espiritu; senti encontrarme sin tiempo ni erudicion bastante para pene-
trar mas en estos interesantes estudios, que como llevo dicho serviran
de faro paia alumbrar la obscura noche de los tiempos prehistoricos y ha-
ran conocer la analog! a que existe entre los idiomas Aymara y Quechua
con los de Asia. No considerandome pues suficientemente instruido en
esos idiomas me he limitado a poner estrictamente el significado de las pa-
labras simples 6 radicales, tales como estan en los Diccionarios mas anti-
guos, aunque haya alguna variacion con los modernos 6 con el significado
que hoy se da a esas palabras en algunos pueblos.
Cuando la palabra es compuesta doy el significado separado de cada
una de las simples dejando al discreto y erudito lector la tarea de hacer lo
demas. He tenido presente el estupendo error cometido por un autor que
ignorando el verdadero significado de la palabra Aymara huahuana que signi-
fica utero y que en un antiguo Diccionario no se us6 de la especial de uteroj
sino de la de madre dela miiger, quiza temiendo ofender la moral, el novel autor
creyendo aclarar mas el significado dijo /a madre de la muger 6 la suegraH
Las palabras notoriamente adulteradas las he indicado ; en caso de
alguna duda lo expreso. Muchas veces pongo el significado de algunas pa-
labras Quechuas 6 Aymaras que pueden dar alguna luz sobre la etimologia,
pero me cuido de decir si es la verdadera 6 si esta adulterada : doy datos
simples para guiar al que busque la verdad con mas luces que las mias 6
con mas tiempo, 6 por estudio especial.
En la etimologia de algunos pueblos, rios etc. me aparto de la opi-
nion de algunos escritores porque segim los Diccionarios y Graniaticas,
encuentro clara y evidente la etimologia que yo acepto por onomatopeya, 6
porque el nombre es conforme con la naturaleza del lugar a que se refiere.
Para dar mas extension a esta parte, que en el Diccionario apenas
toco, he puesto por ap^ndice las declinaciones y conjugaciones de las len-
guas Aymara y Quechua ; con esta guia se conocera facilmente el significa-
do de muchos nombres desde que doy el del radical.
— JXJ —
Y.
Poblaeiom— Soperficle.— Distandas.
Hfe aqui tres asuntos de gran interes para una Nacion ; porque sin
conocer el numero de bus habitantes, en estos que estan repartidos y la
distancia que separa a unos pueblos de otros , nada se puede saber ni
calcular sea en negocios de alta politica, sea en asuntos comerciales 6
de intereses locales : en cuanto a poblacion apenas se puede decir que el
Peru no tiene menos de 2.700,000 habitantes ni pasan de 4.000,000:
que su superficie no serk menor de 50,000 leguas cuadradas, ni llegara a
70,000: que las distancias que median entre ciertos pueblos 6 lugares son
algunas desconocidas, en otras puede haber error de un veinte por ciento
de mas 6 de menos ; que las distancias nada significan desde que quinien-
tas millas pueden recorrerse en dos dias por vapor 6 en 18 horas por
ferrocarril, al paso que hay lugares cuya distancia es de 3 leguas (16 J k.)
y sin embargo no* pueden andarse en un dia. Estas incertidumbres me
obligan a manifestar el plan que he adoptado respecto a cada uno de los
tres puntos indicados.
POBLACION.
El ultimo Censo que selevanto en el Peru antes de su Independencia
68 el de 1795, que lo consideramos aproximado; porque se practico con to-
do cuidado e interes y sin precipitacion. Segun ese Censo lo que enton-
ces constituia el Peru tenia 1.076,123 habitantes, a cuya suma debe agre-
garse la poblacion de la Intendencia de Puno, (que en esa epoca pertenecia
a la Audiencia de Charcas y al Obispado de la Paz) con lo que forma un
total de 1.232,122 habitantes.
Durante la Republica se han formado varios Censos; el primer o en
1836; el segundo en 1850; ambos se hicieron extractando las Matriculas
actuadas en todas las Provincias para el cobro de la contribucion perso-
nal de indigenas, la rustica y laurbana: esas matriculas se hacianpor
un Apoderado Fiscal nombrado por el Gobiemo para cada Provincia, el
cuaJ se constituia en las Capitales de cada Distrito, en donde se reunia una
Junta compuesta del Sub-Prefecto de la Provincia, que la presidia, del Apo-
derado Fiscal, del (jobernador del Distrito, del Cura de la parroquia,
de los Sindicos de la Municipalidad y do los recaudadores ; de suerte que
en esa Junta estaban representados los intereses del Fisco y los del pueblo:
los del Fisco en general por el Sub-Prefecto, el Gobemador y el Apode-
rado Fiscal ; pero como el Sub-Prefects cobraba las contribuciones y res-
— xxn —
pondia por el monto a que Uegaran, tenia interes en que no se consi*
deraran a personas 6 propiedades que realmente no existian, y que se
indicara la edad del contribuyente y otras circunstancias que los eximie-
ran del pago de contribucion ; pero tambien tenian interes en que consta-
ran en la Matricula todos los que estaban proximos a la edad en que de-
bian principiar a pagar esa contribucion : igual interes tenia el Goberna-
dor, porque en su Distrito era el Uamado a cobrar las contribuciones y a res-
ponder por su valor : pero si el Sub-Prefecto y a su vez el Gobernador res-
pondian por el monto de la contribucion personal, tambien aprovechaban
de la que debian pagar los proximos a la edad de contribuir, una vez que la
cumplieran. El Apoderado Fiscal tenia interes contrario al del Sub-Prefecto
y Gobernador; porque mientras mayor fuera el producto de la contribucion
mayor era su premio. El Cura de la parroquia, los Sindicos y Jueces de
Paz defendian los intereses de sus ftligreses y los del pueblo 6 Distrito que
representaban : de este modo se procedia con suma proligidad. Aunque en
la actuacion de la matricula de cada Provincia s? empleaba algunas seraa-
nas 6 meses era menester todo el interos de los que intervenian en la ac-
tuacion de estas Matriculas para que en ellas se inscribieran, como en
efecto se inscribian los nombres de todos los habitantes de cada Distrito.
La desconfianza de la raza indijena de ser inscriptos por temor tanto a pagar
contribucion personal cuanto a la de ser reclutados para, el ejercito dificul-
taba la exactitud; pero siempre se aproximaba mucho el resultado: segun
esas Matriculas la poblacion del Peru en el ano de 1836 llegaba a 1.373,736
y la del ano de 1850 subio a 2.001,203 habitantes.
El ano de 1862 se levanto otro Censo por medio de personas nom-
bradas por el Gobiemo conforme a la ley de 1861, dictada especialmente, y
eegun este Censo la poblacion del Peru fu6 de 2.487,916.
Ultimamente en 1876 se mando formar un Censo, siguiendo en su
actuacion la practica adoptada en varias Naciones y en particular en Fran-
cia: segun estas se distribuyo a los Gobernadores y personas determinadas,
hojas en bianco para que los vecinos de cada lugar riistico 6 urbano las
llenaran con los nombres y las demas indicaciones generales de edad, sexo,
profesion etc. etc., y senalando el dia 15 de Mayo en el cual se debia hacer
la operacion, a fin de saber la suma total de habitantes. Pero este sistema
que es dificil en aquellas Naciones acostumbradas a esta practica, que su
territorio es reducido y que cuentan con empleados y autoridades subal-
temas que se esmeran en cumplir con su deb6r, en el Peru es una verda-
dera Utopia: aqui los Gobernadores de los Distritos viven en el campo, la
mayor parte del tiempo ocupados en la labranza de sus tierras; las distan-
cias que separan unos lugares de otros son grandes; el mismo Gobernador
no conoce todos los lugares de su jurisdiccion, y por sensible que sea de-
cirlo, no hay espiritu publico: con estos elementos ^;,c6mo es posible prac-
ticar un Censo de otro modo que el que se usaba en la formacion de las
Matriculas, con algunas mejoras? Por otra parte la epoca que se sefialo
— xxni —
para esta delicada operacion fue la menos propicia : se habia dictado, hacia
poco, la ley de contribucion personal para el fomento de e^cuelas, y debian
contribuir todos los ciudadanos desde la edad de 18 afios hasta los de 50 : la
paz publica estaba seriamente amenazada: las elecciones popnlares princi-
piaban en esos dias: todos pues creian que el verdadero objeto al levantar
el Censo era el de conocer las persona que debian pagar la contribucion per-
sonal y las que podian ser enroladas en el ejercito. Por esto Provincias
enteras se resistieron a dar datos acerca de su poblacion, llegando al extre-
mo de oponerse en masa; y hasta hoy (Junio 1877) es decir, en mas de
un aiio no se ha podido formar el Conso de ciertos Distritos y Provincias.
Cuando los Delegados del Censo se presentaban a las Provincias, recibian
las Ustas que buenamente forraaban los Gobernadores; y no tenian tiempo
ni elementos de mobilidad y dinero para constituirse en cada pueblo 6 fun-
do a rectificar esas listas. Todos esos datos se reunieron, y de ellos se ha
formado el Censo de la Bepublica del ano de 1876. No culpo a los Delegados
ni a los empleados qlie con laudable celo ban desempeiiado su comision :
cnlpo y critico el sistema adoptado para formar el Censo y la epoca en que
se practice : con estos elementos necesariamente tiene tambien que ser
inexacto el Censo de 1876. El resultado de este Censo da a la Republica,
un total de 2.704,998 habitantes.
Comparando entre si los diversos Censos levantados en el Peru, tene-
mos lo siguiente :
Habitantes.
Censo de 1796 : 1.232,122
» . 1886 1.378,736
» » 1860 2.001,208
» » 1862 2.487,916
. . 1876 2.704,998
Deseando ilustrar esta importante materia, damos los siguientes datos:
Nmnero de cmitril/uyenUs indigmas que payaban contribucion, segun las Mati'iculas*
Contribnyentes.
Ano 1691 218,912
. 1846 206,701
» 1864 274.166
El ano de 1866 en que se creo la contribucion personal sin distincion
de castas, el niimero de personas que debian pagar esa contribucion Uego
a 312,930.
Para dar datos comparativos poneraos a continuacion el aumento
que ha tenido la poblacion en algunas Repiiblicas Americanas ; advirtien-
— • XXIV
do que en el calculo fie han despreciado las fracciones; de saerte que el
aumento es mayor.
NOBTE AMERICA.
1790 A 1800 aument6el
1800 1
1 1810
1810 .
» 1820
1820 J
» 1830
1880 1
» 1840
1840 1
» 1850
1850 1
» 1860
1860 1
► 1870
85 7o
86 »
88 .
88 »
82 »
85 .
85 »
22 •
T^rmino medio 88 7o
BEPt^BLIOA ABOENTINA.
1809 a 1819
1819 . 1829
1829 • 1889
aument6 el
1889 . 1849
1849 . 1859
1859 » 1869
80
20
21
22
89
88
Vc
T^rmino medio 27i Vo
bepObliga de cmiiE.
AS.09.
1885 d 1848
1843 > 1854
1854 • 1865
1865 f 1876
aument6 el 7^0
> » 24 »
» . 26 •
• » 27 »
T^rmino medio 21 7c
8UPEBFICIE.
En la introduccion al Atlas GeogrAfico que escribi en 1860 y que
publique en Paris en 1865, espliqu6 el metodo que habia adoptado para
calcular la superficie del Peru, y resulto con 52,050 leguas cuadradas : de
entonces a esta fecha, estan ya perfectamente definidos nuestros limites
con el Brasil, y por consiguiente se puede conocer con bastante aproxima-
cion los de Bolivia : la exploracion del rio Purus, el Yavari y otros nos
aproxima a la verdad: ademas he procedido a medir en mapas mas exactos
que los que publique entonces, la superficie de cada Provincia, y despues la
de todo un Departamento para comprobar la exactitud de los resultados par-
ciales; en general la suma de la superficie calculada por Provincias cor-
XXV —
respondia con la de todo el Departamento, auaque las lignras en que divi-
dia y subdividia cada Provincia eran distintas de las del Departamento :
esto explica el aumento que se notara entre la superficie calculada en 1860
y la que doy en 1877. Humboldt calculo la superficie del Peru, el alio de
1802, en 41,400 leguas cuadradas, porque entonces los limites con Colom-
bia, el Brasil y Bolivia no eran los que despues se ban determinado por
la real Cedula de ese aiio y por la exploracion de los rios etc., y porque el
actual Departamento de Puno pertenecia al Vireynato de Buenos Ayres-
DISTANCIAS.
La incertidumbre y anarquia geografica que reiija en el Peru es matf
palpable cuando se trata de las distancias, porque en tiempo del Colonia-
ge no se midieron materialmente sino por el tiempo que los Administra-
dores de Correos calcularon que se tardaba en recorrerlas; unidad de medi-
da incierta que depende de la persona 6 animal que se emplea para esta
operacion. Ademas la misma medida itineraria legal, que era la legua, fue
^ariada en diversas epocas, siendo al principio equivalente a 4,000 varas
(3,340 metros); despues a 5,000 varas (4,175 metros) y liltimamente,
desde el auo 1801, a 6,6667, (5,572 metros); de suerte que unas distan-
cias se calcularon con arreglo a una unidad y otras a otra. En tiempo de
la Eepublica, el aiio de 1845, el Presidente Gran Mariscal D. Ramon
Castilla, ordeno que se midieran materialmente las distancias que media-
ban entre las Capitales de Departamentos y las de Provincias y se for-
maran itinerarios proUjos, tomando por unidad de medida la legua de
20,000 pies (5,572 metros). Los comisionados procedieron a practicar la
operacion, unos con cadenas y otros con cordeles, sin tomar ninguna de
las precauciones indispensables para obtener resultados exactos ; sin em-
bargo hasta entonces esas medidas merecian mas credito, aunque el pue-
blo desconfiaba de ellas y se atenia a las que cada uno creia mas exactas.
Esto con respecto a las distancias medidas 6 calculadas por orden del Go-
bierno ; que por lo que toca a las que de ninguna manera lo ban sido,
pnede decirse que solo existe el caos, desde que cada persona calcula las
distancias por el tiempo que emplea 6 por las molestias y dificultades que
sufre al recorrerlas : por esto sucede frecuentemente que si se pregunta
a tres 6 mas personas que ban andado un mismo camino, cuanta es la dis-
tancia de tal a tal punto, cada una seiialara distinta, llegando la diferencia
a veces a mas del duplo, sin que ninguno pueda decir que la indicada por
el es la exacta. He salvado todas estas dificultades observando las si-
gaientes reglas :
1* Cuando ha habido pianos de ferrocarriles, de irrigacion u otros le-
vantados por ingenieros de credito conocido, he aceptado las distanciai
seSaladas por estos.
2? A fidta da .esos trabajos he dado la preferencia a los itineraries
— XXVI
fonnados en 1846 y en su defecto a Iob calcnlados per las Administracio-
nes de Correos y con arreglo a los cuales son pagados los postillones.
8? A falta de los anteriores datos, que considero como oficiales, he
aceptado los del profesor D. Antonio Bayniiondi.
VI.
Antoridad,
DssEAMDO que los datos de este Diccionario Geografico, merezcan al-
gun cr^dito y en caso de duda sirvan de antoridad uniformando en lo po-
sible los puntos relativos a Geografia, he cuidado en los parrafos anterio*
res de citar los docnmentos 6 autores que me han servido para formarlo y
para fijar las reglas que he adoptado en los casos de dudas 6 contradiccio-
nes; y con este mismo prop6sito creo conveniente Uamar la atencion de un
modo especial sobre dichos documentos 6 autores.
Ante todo he consultado cuantas leyes, decretos y resoluciones se han
dictado hasta el ultimo Congreso de 1876 relativas a la demarcacion politica,
Los nombres de las poblaciones y fundos rusticos los he sacado de las
diversas Matriculas y Censos practicados hasta el dia por Apoderados Fis-
cales u otros comisionados del Gobiemo ; los de los rios, cerros, picos y
otros lugares notables, asi como su descripcion, de autores de credito cien-
tifico reconocido y cuyas obras constan en la BiBLioGRAFf a geografica que
aparece en el ap^ndige tercebo de este Diccionario.
ToDo'j lo relativo a los puertos de mar, bahias, promontories etc. los
describo segun obras publicadas por el Capitan de Navio D. Aurelio Gar-
cia y Garcia, Fitz-Koy y otros marines cuyos trabajos merecen credito.
Las obras de muchos otros viageros cuyo credito cientifico no esta
bien asentado, tan solo me han servido para tomar de eUas los nombres de
los lugares que han recorrido 6 visitado y la descripcion material que ha-
cen, supuesto que no podian equivocarse sobre cosas materiales, por dudo-
sa 6 escasa^que sea su instruccion cientifica.
VII.
AdTertenctafl fundamentales.
Ek una obra tan compleja como este Diccionario que ademas de ser
geografico contiene tambien datos estadisticos y etimologicos, he necesi-
tado seguir im plan fijo y metodico, que debe conocer el lector ya sea para
juzgar de la obra, ya para consultarla 6 estudiarla.
1.* Ante todo he procurado ser laconico y precise, tanto para no ha-
XXTEI
cer muy voluminoso el Diccionario, y dar mayor numero de datos (multum
in parvo) cuanto para evitar discusiones agenas de mi proposito.
2.* Tan solo hago la descripcion de algunos pueblos 6 ciudades qtie
tienen algo de especial, sea por sus monumentos, sea por cualesquiera
otras particularidades.
3." Aparecera a veces el nombre de una misma poblacion duplicado 6
triplicado, porque en la duda de su verdadera ortografia he preferido
esto a escribirlo de un solo modo, lo que habria dificultado el encontrar-
lo, mientras que escrito de dos 6 tres modos se hallara facilmente.
4/ Muchas veces no se hallara de pronto el nombre que se busca, lo
que proviene 6 de la falta en la ortografia, 6 de la diversidad de pronun-
ciacion. Si se leen las Advertencias generates que estan al principio de cada
letra y algunas particulares en medio de los nombres que principian con
esa letra, sera facil encontrar la que se busca.
Si la palabra 6 nombre del lugar es compuesta de dos palabras y no
Be halla con el primero; busquese con el segundo nombre.
Debo tambien hacer las advertencias siguientes respecto a las longi-
tudes y latitudes, alturas y reducciones.
5.^ Las latttndes y longitudes son cientificamente calculadas por eclip-
ses de sol 6 de la luna 6 de los Setelites de Jupiter^ ocultaciones de estre-
lias por la luna, distancias lunares, diferencia de cronometros u otros me-
todos ; pero todas son segun autores que merecen credito : cuando he du-
dado indico que la longitud 6 latitud es aproximada.
Todas las latitudes son Sur, y las longitudes al Oeste, tomando como
primer meridiano el de Paris.
6.* Paba reducir las longitudes del meridiano de Grenwich al de Paris
he considerado 2^ 20' 24" y no en 2** 20' 9" 45 que es la diferencia que hay
entre eUos ; no he rectificado esta diferencia de 14" 55, porque antes de
que se hubiera encontrado, ya estaban hechas las reducciones segun la an-
tigua y el trabajo era excesivo y sin objeto, supuesto que los que quieran
exactitud nimia pueden verificarlo con los elementos que les doy, pues sa-
ben que puede existir esa diferencia de 14" 55 entre las longitudes que
yo indico y las verdaderas, si fueron calculadas tomando como primer
meridiano el de Grenwich.
7.* Las alturas son en metres sobre el nivel del mar, cuando especial-
mente no se dice otra cosa : he dado la preferencia sobre todas las obser-
vaciones a las hechas por el profesor Raymondi.
8.* La rednccion de legaas a kilometres las he calculado aproximada-
mente, tomando por base que una legua castellana de 20,000 pies es igual
k 5,572 metres, despreciando las diferencias 6 excesos menores de tre-
cientos metres.
El ternometro en las observaciones de temperatura es el centigrade.
9/ La poblaeloB es segun el Censo de 1862, porque ya estaba impreso
este Diccionario hasta la p&gina 668 cuando se public6 el resumen del Gen-
— xxvni —
SO de 1876, y para guardar uniformidad he seguido el mismo Censo de
1862; sin perjiiicio del extracto comparativd que corre en el parrafo X de
la Palabra Feriiy desde la pagina 716 k 740.
10? La ley de los metales se entiende que es el producto de una me-
dida Uamada cajon que pesa 60 quintales (276 kilog. 300 miligr.) de metal
moKdo, 6 a un milosimo de plata por cada 12 marcos por cajon ; un marco
es igual a 8 onzas 6 sea 0. kilog. 430 miligr.
coNCLUSioisr.
" La poBteridad y qniz^ snestros oontempoiA-
neos 86 admirar4n ouaudo examinen con sangre
fria lo que en Geograf fa les damos oomo verdad :
sin embargo no nos desdenen : nnestros esfaerzos
no BBx&a. perdidos porqne con nuestroB datos les
9ffr& mas f6cil llegar k la yerdad.'*
Maston MorviUier.
En los parrafos anteriores he expuesto las razones en que me fundo
para haber aceptado 6 establecido en este Diccionario cierta nomenclatura,
ortografia, demarcacion politica, poblacion, superficie y distancias : he pre •
sentado las autoridades en que me apoyo, las cuales me han servido de
base, y el plan que he seguido : tambien hago algunas observaciones con
el objeto de ensenar y convencer a unos y persuadir a todos los lectores,
que mi trabajo es concienzudo que merece alguna fe y credito, y que pue-
de servir para fijar la ortografia geografica del Peru, para conocer la eti-
mologia de los nombres de las poblaciones, rios, cerros, lagos etc., del Peru;
y la demarcacion politica mientras no se determine la definitiva por el
Congreso.
No pretendo imponer mi opinion ; amo mucho la libertad ; pero ruego
a todos, que antes de condenar mi obra lean el Discurso Preliminar, 6 por
lo menos el parrafo relativo al punto en que crean que estoy errado : por-
qne entonces veran las razones en que me apoyo y el plan que he adoptado :
terminare este Discurso copiando en parte la entusiasta y sentimental
conclusion de la parte preUminar de la interesante obra El Peru del sabio-
y modesto profesor Raymondi.
« ;jJ6vE!iBs Peruanos!! Confiado en mi entusiasmo he emprendido un
« arduo trabajo muy superior a mis fuerzas. Os pido pues vuestro concur-
« so. Ayudadme. Dad tregua a la politica, y consagraos a hacer conocer
« vuestro pais y los inmensos recursos que tiene.
« Repartidos en todas las partes del Peru, os hallais cada uno en con-
« diciones especiales, y os gera facil estudiar el lugar donde habeis nacido y
— XXIX —
t pasado vnestra infancia. Segnn vnestra inclinacion natural, podeis ocn-
« paros de tal 6 cual ciencia. Asi por ejemplo, si os gusta la geografia,
« podeis dar una descripcion minuciosa del lugar de vuestro nacimiento,
« y de sus inmediaciones Cada uno de vosotros, oh jovenes peruanos,
« distribuidos en todos los angulos de la Republica, puede dar a la ciencia
« su pequeno contingente. Y asi como en la Naturaleza las pequenas cau-
« sas producen los mas grandes efectos, asi la reunion de todos los trabajos
« parciales nos dar a en poco tiempo el conocimiento exacto del pais y de
t sus variadas y ricas produciones.» .
Lima, Junio de 1877.
ABREVIATURA8.
Dpt. — Departamento.
prov, — Plroyincia.
diet. — DiBtrito.
habt. — habitantes.
pbl. — pueblo.
est. — estancia.
chac. — chacra.
hda. — hacienda.
aid. — aldea.
alt. — altura sobre el nivel del mar, siempre en metres.
m. — despues de la abreviatnra alt. significa metres.
m. — despues de la ley de un metal, significa marcos, 6 sean 8 onzas
castellanas iguales a 0. kilog. 430 miligr.
Q. — En la etimologia, de los nombres que siempre esta entre par6n-
tesis, significa Quechua.
Ay. — En la etimologia de los nombres, que siempre esta entre paren-
tesis, significa Aymara.
long. — longitud al 0. del meridiano de Paris.
lat. — latitud Sur.
leg. — leguas castellanas de 20,000 pies, iguales & 6,672 metros.
( k.) — kil6metros.
( ) — lo puesto entre par6ntesis despues del nombre del pueblo, rio,
cerro etc. es la etimologia Quechua Q. 6 Aymara, Ay. de ese
nombre. Cuando la palabra es igual con su etimologia solo
se pone el significado ; si varia algo so escribe la palabra Que-
chua 6 Aymara.
Las demas abreviaturas son las geograficas conocidas, tales como N.
Korte, S. Sur, E. Este, 0. Oeste.
Derecha 6 izquierda de un rio se entiende el lado respectivo mirando
aguas abajo, 6 en la direccion de su corriente.
DICCIONARIO
GEOGRAFICO ESTADISTICO
DEL PERU.
A
Aiymmieu. — Laa palabras que note enonentren en esta letra, bdequense en la letra H, ya sea al prinoipio
6 al medio de la diecion.
AlMyOy BABBio de — Dpi. Junin, prov. y dist.
Jaaja: habt. 482 : forma parte de Janja.
AiNUIfly ^ Habana (cormpcion de Apana, car-
ga. Q.), hda. JDpt. Puno, prov y dist. Sin-
dia.
Abftneay^ (cormpcion, de Ahuancay, lo que
estd en parte alta, 6 superior d otra: segun
Herrera, yiene de la palabra Amancay, lirio.
Q.), provincia del Departamento Apuri-
mac segun la ley de 18 de Abril de 1878,
hasta cuya fecha perteneci6 al Departa-
mento Cuzco. Confina por el N. con las
provinciasdela Convencion y Anta, de las
cnales la separa el rio Apurimac: por el Sur
con la de Aymaraes; por el E. con la
de Cotabambas; y por el 0. con la de An-
dahuaylas, sirviendo delindero, en gran
parte, el rio Pachachaca. Esta provincia
era una de las mas grandes dntes de 1821.
Por ley de 19 de Noviembre de 1889 fue
dividida en dos, para formar la provincia
de Anta, y hoy queda reducida i los si-
guientes
DISTBITOS:
Habit.
Abancay 4,980
Cotarma 261
Curahuasi 5,168
Lambrama 2,087
Lucuchanga 491
Pichirhua l,64al^
Sirca 1,886
Total habt. de la Prov 16,860
En lo general no se considera entre los
distritos d Cotarma y Lucuchanga, contra
la ley , y si d Curahuasi que no considera
la ley.
Estd comprendida, mas 6 menos, entre
los 18*» 26' y 14'* 6' lat ; y 74« 40' y 76*^ 6'
long. Su superficie puede calcularse en
90 leguas cuadradas, que comparadas con
su actual poblacion, corresponde poco mas
de 176 habitantes por legua cuadrada.
En esta provincia, como en otras del De-
partamento del Cuzco, las poblaciones es-
Ha clasificadas con los nombres de Pue-
1
ABAN —
UoSy ParciaUdadeSy Estancias, Ayllos y Pa-
goSf qne en este Diocionario se lea deno-
mina generalmente Aldeas^ por las razo-
nes dichas en la IrUroduccion 6 Discurso
preliminar.
Sn temperamento es variado, segun las
localidades, desde el calor suficiente pa-
ra el cultivo de la cana dulce, hasta el fno
de las pnnas. Es la primera provincia del
Guzco en la que se sembr6 la cana, en la
hacienda de Yaca ; y esta rica planta se
generaliz6 tanto, qne Abanoay provee de
azticar, de excelente calidad, d los Depar-
tamentos del Cuzco y Ayacncho. Los
otros productos del reino vegetal son and-
logos d su variado clima. En el reino ani-
mal nada tiene de notable ; annque el ga-
nado vacuno abunda mas que en otras
provincias del Cnzco y Apnrimac.
Puede decirse qne en el reino mineral
es la provincia mas pobre, comparada con
las que la rodean. La falta de datos es-
tadisticos que merezcan confianza, impi-
de el formarse idea cabal de esta provin-
cia, que estd llamada k ser rica y flore-
ciente.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
mando politico : im Jnez de 1.* Listancia
administra josticia.
En lo eclesidstico esti dividida en los
siguientes
CUBATOS:
Abancay. Huanipata.
Corahuasi. Huaracondo.
^ En esta provincia hay las siguientes
escuelas de primeras letras:
15 para hombres: sueldos.... S. 9,000
15 » mugeres: • » 9,000
80 Total de sueldos alano.... S. 18,000
Las contribuciones que se pagan en es-
ta provincia y su producto al auo, son las
siguientes :
Gontribucion industrial S. 27 60
» Bustica » 888 40
• Elesidstica • 92 80
Total alaiio S. 1,008 80
Abancat, distrito de la provincia de este
nombre, Dpt. Apurimac : habt. 4,980.
Abancay, ciudad, Capital de la provincia y
t— ABRA
distrito de su nombre, y del Departamento
Apurimac; situada al S.O. del Ouzco,& 18^
85' 48" lat, astrondmica y d74* 50* long,
aproximada, en un delicioso vaQe, cuya
temperatura varia desde &* 67 4 25^, en-
tre las 6b. a. m., y 61i. p. m. (Julio). Sub
calles estdn, en lo general, cortadas en
angulos rectos y de ancho regular. Tiene
una Iglesia matriz, y otra del Conven-
to supreso de Santo Domingo, muy an-
tigua. El puente sobre el rio, que atra-
viesa la ciudad, es de piedra labrada, con
virios arcos, y el primero que se cons-
truy6 en el PerA por los Espanoles. Cer-
ca de la ciudad tuvieron lugar las bata-
Uas de Oonzalo Pizarro, contra las tzo-
pas del rey, en los anos de 1542 y 1548.
Su poblacion es de 987 habt. Es residen-
cia del Prefecto del Departamento : hay
una Caja Fiscal 6 Tesorerfa Departa-
mental; un Juez de 1.* Listancia y Agen-
te Fiscal ; una Administracion principal
de Gorreos. En lo judicial depende de la
Gorte Superior de Justicia del Guzco, y
en lo eclesidstico del Obispo de esa Di6ce-
sis. Dista de la ciudad del Guzco 82 le-
guas (178 k.) de Lima, por la via de Jauja,
Huancavelica y Ayacucho 160 leg. (891 k.)
de Garhuacahua 5 (27 \ k.) y de Gurahuasi
6 (88 i k.).
Abascocha, aid. Dpt. JuDin, prov. Huan-
cayo, dist. Sicaya: habt. 18.
Abasoreo, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Marcabal.
Abaspampa, {Apas, zAfiro. Q.), pbl. Dpt.
Guzco, prov. Gonvencion, dist. Huiro.
Abatl, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Gara-
coto.
Abba, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
Abelltl, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Nunoa.
Abisca, asf se llamaba dntes todo el terri-
torio comprendido entre los Andes del
Guzco y el rio Amarumayu 6 Madre de
Dios, poblado de salvajes.
Abra, salitreras en el Ganton de Negreiros,
dist. y Dpt. Tarapac^ ; la una produjo
18,000 quintales de salitre el auo de 1878,
y la otra 1,260; pero ^sta debia prodn-
cir 140,000 quintales el ano de 1874 por
ACAN
3 —
AGAR
las grandes mAqniiias que se colocaban.
La Unea ferrea pasa junto i, las ofici-
nas. Dista 10 leg. (55 i k.) de Mejillo-
nes.
Abreyadero, chac. Dpi. Hura, prov. y dist.
Tiimhez.
Abril, mina de plata, al 0. del pbl. de Yau-
li, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yauli :
ley 80. m.
Abbil, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Ghiara.
Abbil, hda. de vina, Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Yitor : habt. 6.
Abramahaanca, chac. Dpt. Huancavelica,
prov. Tayacaja, dist. Mayoc.
Abacsra, v^e Aurora.
Aca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo,
dist. Acas.
Aeaba, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Jauja.
Acaban,* est. Dpt. Puno, prov. As&ngaro,
dist. Achaya.
Acae, est. Dj)t. Junin, prov. Jauja, dist.
Orcotuna.
Aeaea, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Ghupaca: habt. 81.
Acacollo, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
AcACOLLo, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Acacnfia, cerro, d 4 leg. (22 k.) de la costa,
entre el puerto de Ilo y la desembocadura
del rio Sama. Este nombre no figura en
-ningnn mapa modcmo de la costa.
Acaeha, hda. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Tauripampa.
Acahuahiii, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambo dist. Oorgor.
Acabuari, est. Dpt. Junin, prov. Jauja dist.
Sincos.
Acahuaro, est. Dpt. Apurimac, prov. Gota-
bambas, dist. Aquira.
Aeabliayllas,rio,tributariodelPulperia, por
la derecha; 5 1 leg. (29 i k.) al N. de Quell-
cacocha, Dpt. Ayacucho, prov. Huanta.
Acain, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo,
dist. Pachangara : habt. 106.
Acalpampa, chac. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobambas.
Aean^pbl. Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo,
dist. PacUon.
Aeana, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Acaneota, est. Dpt. Arequipa, prov. Gayllo-
ma, dist. Gallalli.
Acao, chac. Dpt. Huancavehca, prov. Ta-
yacaja, dist. Pampas.
Acapalca, riachuelo que separa las hdas.
de Sanguat y Uningambal, en la provin-
cia de Huamachuco, Dpt. Libertad.
Aear, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huar&s,
dist. Ayja.
Acara, chac. Dpt., prov. y dist. Hudnuco.
Acaray, hda. Dpt. Lima, prov. Ghancay,
dist. Huaura : habt. 88.
Acari, morro 6 cerro, d los 15*» 16* 55" lat.
y 7T 81' 4" long. Sirve de punto de mar-
cacion para asegurarse de la recalada so-
bre el puerto de San Juan 6 bahia de San
Nicolas.
AcABi, quebrada que baja de la cordillera
lado 0. y termina en el morro de este
nombre.
AcABi, distrito de la Provincia de Gamand,
Dpt. Arequipa: habt. 1,056.
AcABi, (corrupcion de fJacari padecimiento,
ii^^artirio Q.), pbl., Gapital del distrito de
su nombre, prov. Gamand, Dpt. Arequipa:
esU, situado en un Valle dilatado y fiirtil,
inmediato i un cerro, en el cual hay rui-
nas de fortalezas de los incas. Gerca del
pueblo hay un cerro, en donde se oye un
ruido como de bombo 6 tambor grande,
en los dias de verano 6 de fuerte sol ; este
fen6meno lo atribuyen los vecinos & mil
cuentosfabulosos, peroesproducido por el
cheque de la corriente del aire dilatado
que se levanta perpendioularmente de la
superficie de este cerro arenoso, calenta-
do por el sol, con el aire mas denso del
viento que sopla del Sur ; not^dose que
cuando el viento es mas fuerte, el sonido
aumenta de intensidad. Es muy propen-
80 d las fiebres intermitentes : habt. 856,
dista media legua (8 k.) de la hda. de
Ghocavento; de Ghala: 19 leg. (105 k.);
de la Nasca 24 leg. (188 k.) [y Ab Lima,
por la via de lea y Ganete, 109 leg.
(607 k.).
AcABi, aid. Dpt. Puno, prov. Ghucuito, dist.
Yunguyo : habt. 296.
AoABi, islaen el rioPutumayo, cerca de Ta«
batinga.
Acarpa^ ruinas, de la antigiiedad, prov.
ACCO
ACCO
ABingaro, Dpt. Pnno, en los 15'' 14' 40'*
lat. y 72*> 2' 24'' long i, 8,928m. 80 alt.
AttlSy distrito.de la provinoia de Gajatambo,
Dpt. Ancachs : habt. 796. Este distrito
est4 en terrreno may qaebrado.
AoAB, pbl. Capital de este dist., prov. Gaja-
tambo, Dpt. Ancaohs ; sitnado en una lo-
ma, & 8,701m. alt. y por lo mismo sn
temperatura es mny fria : habt. 126.
AeaTilla, bda. Dpt. Ayacacbo, prov. Pari-
naoocbas, dist. Pullo : habt. 86.
AcAviLLA, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gama-
nd, dist. Jaqui.
JLcaya, aid. Dpt. Ancaohs, prov. Gajatam-
bo, dist. Oyon.
AcAYA, pbl Dpt. Junin, prov. y dist. Jauja :
habt. 102.
AcAYA, chac. Dpt. Tarapacd, dist. Pica : &
8 leg. (44 ^ k.) de Ghaearilla.
Acayancca, hda. Dpt. Gozco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Geapaccmarca.
Acayhnayuni, est. Dpt. Gazoo, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Ghamaca.
Aeeaeco, est. Dpt. Gozco, prov. Ghnnvivil'
cas, dist. 8anto Tomas.
Accala, aid. Dpt. Gazoo, prov. Ganchis^
dist. Gacha : habt. 86.
Aeearaplseo, aid. Dpt. Pnno, prov. As^^
garo, dist. Saman : habt. 521.
AoGABAPiBco HilaccarOf est. Dpt. Puno, prov.
Huancan^, dist. Taraco : habt. 289.
AocABAFisoo 5iicca<^ro, est. Dpt. Pnno, prov.
Hoancan^, dist. Taraco : habt. 298.
Aecat, hda. Dpt. Ayacacbo, prov. Parina-
ooohas, dist. Ghampi.
Aecatiray est. Dpt. Areqoipa, prov. Gayllo-
ma, dist. Tati.
Accay, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gastilla,
dist. Aplao.
Aocayea, chao. Dpt. Aporimac, prov. Ayma-
raes, dist. Soraya.
ACCO9 i^^^"^' Q-) ohac. Dpt. Huancavelica,
prov. Gastrovireyna, dist. Arma.
Acoo,0hda. Dpt. Haancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Mayoc.
Acoo, aid. y hda. Dpt. Ayacacho, prov. La
Mar, dist. Tambo : habt. 789
Acco, aid. y hda. Dpt. Ayacacho, prov.
Hoamanga, dist. Socosvinchos : habt. 272.
Aooo, hda. Dpt. Ayacacho, prov. Hoaman-
ga, dist. Tambillo : habt. 8.
Acoo, illd. Dpt. Apnrimac, prov. Andahttay-
ks, dist. Hoanoanunathabt. 860: il
^^' (^ k ^0 de Hoancarama.
Aooo, est. Dpt. Aporimac, prov. Abaneay,
dist. Sirca : habt. 66.
Acco- Acco, est. y aid. Dpt. Gozco, prov.
Ganchis, dist. Siooani : habt. 280.
Aoeoaso, ohac. Dpt. Pono, prov. Garabaya,
dist. Ollachea.
Accoato, est. Dpt. Pono, prov. Garabaya,
dist. Grocero.
Aceoecqra, est. Dpt. Gozco, prov. Acomayo,
dist. Bondocan.
keeO'eniz, chac. Dpt. Ayacocho, prov. Lo-
canas, dist. Laramate.
Aecocunca, aid. Dpt. Pono, prov. Siadia,
dist. Patamboco. Las arenas de las inme-
diaciones de este logar tienen oro y sos
vecinos las explotan.
Aeeodhcca, chac. Dpt. Ayaoodio, prov. Lo-
canas, dist. Laramate.
AccomaeliayyChac. Dpt. Hoancavelica, prov-
Angaraes, dist. Acobamba: habt. 28.
Aeeamarca, est. Dpt. Ayacocho, prov. Hoa-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 5.
Aeeon^ aid. Dpt. Ayacocho, prov. Hoanta,
dist. Loricocha.
AoconlmayUo, aid. Dpt. Goxco, prov. y
dist. Anta : habt. 292.
Aecopata^ hda. Dpt. Gozco, prov. Qoiflpi-
canchi, dist. Ucros.
AcGOPATA, chac. Dpt. Gozco, prov. Ghonvi-
vilcas, dist. Geapaccmarca.
AoGOPATA, hda, Dpt. Pono, prov. Asingaro,
dist. Asillo.
AccopATA, est. Dpt. y prov. Pono, dist. Ga-
bana.
AcooPATA, est. Dpt. Pono, prov. Garabaya,
dist. Gorani.
AccopneciOy 6 Aecopuquio, chao. Dpt. Apo-
rimac, prov. Aymaraes, dist. Soraya.
Aeeopulperia, aid. Dpt. Aporimac, prov.
Andahoaylas, dist. San Oer6nimo : habt.
120.
Aeeopuqnio, est. Dpt. Ayacocho, prov. Hoa-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 82,
Accoracco, est. Dpt. Aporimac, prov. Gota-
bambas, dist. Tambobamba.
Acoosanta, est. Dpt. Areqoipa, prov. Gay-
Uoma, dist. Lari.
Aceofioca, soborvio de la Villa de Andakoay-
J
J
ACOH
AGO
las, Dpt. Apurimac, prov. Andahuaylas :
habt. 60.
Aeeofioeca, aid. Dpt. Apurimac, prov. y diat.
Andahuaylas.
ieeota, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
• dist. Gorani.
iceotama, est. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asingaro.
Aceoylla, bda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos ; babt. 15.
Acooyo, bda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Nunoa.
Aceha, (beUoj hermoso, Q.), aid. Dpt. Cuzco,
prov. Paucartambo, dist. Colquepata: babt.
188.
AccHA, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Galea:
habt. 108.
AocHA, distrito de la provincia de Paruro,
Dpt. Guzco : habt. 8,299.
AccHA, pbl. Gapital de este distrito ; Dpt.
Guzco, prov. Paruro. Estd dividido en
Accha-Urinsaya, que tiene 1,084 habt. ; y
en Accha-Hanansaya ; con 187 habt. 8e
haUa situado d mucha altura.
AccHA, aid. Dpt. Guzco, prov. Paruro, dist.
Hoanoquite.
AccHA, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Aco-
mayo : habt. 58.
Accha-Alta, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Galea : habt. 258.
Aeehacona, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Accha.
Aeebaeonta, est. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabambas, dist, Ghuquibambillas.
Aehalmala, bda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Ghallabamba.
Aeeliallliaro? pbl. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli, al S. de Gasapalca y & 4,085m.
60 alt.
Aeeliamlia, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
de la Union, dist. Tomepampa.
Aediapa,primera, bda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Acosvinchos : habt. 104
k 5 leg. de Ayacucho (25 ^ k.).
AccHAPA, segunda, bda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Acosvinchos: habt.
59.
Aeehapata, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Cotabambas.
Acfthas, est. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
J3uari : habt. 650.
Acehafa, est. Dpt. Puno, prov. S^dia, dist.
Guyucuyo.
Acehen, chac. Dpt., prov. y dist. Caja-
marca.
AiM^hira, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Chungui : habt. 18.
Acebircahni, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huancapon.
Aochisuyhlia {Accki lumbre Suyhua mirto
resinoso Q.; tambien significa Luciemaga)
mina de plata, Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Lircay: al Sur de este
pbl. ley 82 m.
Aocho, est. Dpt. Guzeo, prov. Ghunvivil-
cas, dist. Livitaca.
Acchobamba, est. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, dist. Accha.
Aochooo, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
AccHoco, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Salamanca.
Acequia-grande, aid. Dpt. lea, prov. Chin-
cha, dist. Ghincha Alta : habt. 8,797.
AcerbuachOy aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Soras.
Aceoro, est. Dpt. Apurimac, prov. Cotabam-
bas, distrito Tambobamba.
Aeipiiy, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Tarapoto : habt. 82.
Acbilmay, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga.
Aclla, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Independencia : habt. 121.
Aellabnasiy aid. Dpt. Ayacucho, prov.Huan-
ta, dist. Huamanguilla : habt. 122.
AcUocan, est. Dpt. Lima, prov. Huaroohiri,
dist. Casta.
Acq, (arena, Q.) est. Dpt. Ancachs, prov.
Pallasca,. dist. Corongo: habt. 881.
Aco, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Pariahuanca.
Ago, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Garhuas : habt. 200.
Ago, bda. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
Llamellin : habt. 260.
Aco, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Acas.
Aco, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, distrito Gorgor.
Aco, chac, Dpt. Junin, prov. Tama, dist.
Acobamba.
ACOB
6 —
ACOC
Aco, aid. Dpt. Junin, prov. Janja, dist. Mito,
dista de Concepcion 1 leg. (6 J k.).
Aco, chac. Dpt. Junin, prov. y dist. Jauja.
Aco, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Anna.
Aco, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lncanas,
dist. Laramate.
Aco, chac. Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yos, dist. Chuquibamba.
Acobamba, {Pampa de arena. Q.) aid. Dpt,
Ancachs, prov. y dist. Pomabamba. Es
la hacienda de mas valor por su exten-
sion y productos en esa prov. La casa de
la hda. estd d 8,047m. de altura : habt. 705,
dista de Pomabamba 2 leg. (11 k.).
AcoBAMBA, est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas : habt. 242.
AcoBAMBA, aid. y chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Yungay : habt. 111.
AcoBAMBA, aid. y hda. Dpt. HuAnuco, prov.
Huamahes, dist. Huacaybamba: habt. 54.
AcoBAMBA, hda. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huarica: habt. 54, dista de Huaria-
ca 6 leg. (88. k.).
AcoBABfBA, distrito de la provincia de Tar-
ma, Dpt. Junin: habt. 9,188.
AcoBAMBA, Villa, Capital deeste distrito, Dpt.
Junin, prov. Tarma: habt. 1,590: d21eg.
de Tarma (11 k.).
AcoBA3fBA, chac. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba.
AcoBAMBA, hda. Dpt. Junin, prov. Jaiga,
dist. Ayapata.
Acobamba, pbl. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Pariahuanca: habt. 899: dista de
Huancayo 20 leg. (Ill k.).
Acobamba, pbl. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Carampoma : esti situado al
pi6 de la cordillera, siempre nevada, de
Toldo: habt. 118: dista de Laraos 8 leg.
(16 ik.).
Acobamba, aid. Dpt. HuancaveHca, prov. Ta-
yacaja, dist. Salcabamba: habt. 202.
Acobamba, distrito de la provincia de Anga-
raes, Dpt. Huancavelica: habt. 6,779.
Acobamba, Villa, capital de la provincia de
Angaraes y del distrito de Acobamba, Dpt.
Huancavelica; situada en una elevada pla-
nicie 4 la onlla izquierda del rio Lircay.
La poblacion tiene buen aspecto, y su
temperamentoexcelente. En sos inmedia-
cionesexisten ruinas antiguas, en forma
de pirdmides de piedras : habt. 505.
Acobamba, aid. Dpt. y prov. HuancaveHca,
dist. Acoria.
Acobamba, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
llo, dist. Huambalpa : habt. 160.
Acobamba. aid. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Colcabamba : habt. 804.
Acobamba, hda. Dpt Cuzco, prov. Paroro,
dist. Accha.
Acobamba AUa, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paur-
catambo, dist. Challabamba: habt. 40.
Acobamba Baja, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paur-
catambo, dist. Challabamba : habt. 80.
Aoobambilla, chac. Dpt. prov. y dist. Hui-
nuco.
AcoBAMBiLLA, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Paucarbamba: habt. 15.
AcoBAMBiLLA, pbl. Dpt. y prov. Huancave-
Uca, dist. Moya: habt. 888.
AcoBAMBiLLA, hda. Dpt. y prov. Huancave-
lica, dist. Acoria: habt. 89.
AcoBAMBiLLA, hda. Dpt. Arequipa, prov. Ca-
mand, dist. Chala.
Aeobambo, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Luis.
Aeobito, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivfl-
cas, dist. Santo Tom^s.
Acocancha, chac. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba.
AcocANCHA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Aoocacra, 6 Acocca, hda. Dpt. Huancave-
lica, prov. Tayacaja, dist. Paucarbamba:
habt. 7.
Aeocato, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Corani.
Aeococha, mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Becuay.
Acocoto, hda. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ambar: habt. 19.
Acocra, hda. Dpt. HuancaveHca, prov. Ta-
yacaja, dist. Huahbamba: habt. 124.
AcocrOy pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Tambillo: habt. 705.
Acocucho, chac. Dpt. Lima, prov. y dist
Canta: habt. 8.
AcocucHo, hda. Dpt. HuancaveHca, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
Aooennca, est. Dpt. f imo, prov. Lampa,
dist. Macari.
ACOM —
AoocuNCA, est. Dpt. Ptmo, prov. Lampa,
dist. Nonoa.
Aeoeha, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
sayos, dist. Andaray.
AeodlBCa, est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chacas : 4 14 leg. (78 k.) de Poma-
bamba.
Aeoehacan, bda. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Pailancbacra : 4 7 leg. (89 k.) de
Huaiiaca.
Aeoehay, aid. y bda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Tarma.
Aeoehineha, bda. Dpt. y prov. Huinuco,
dist. Hnacar.
Aeoehinehe, punas en la cordillera de Al-
callara, Dpt. Ancacbs.
Aeogra, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Cbuquibainba.
Aeol, cbac. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist.
Huamantanga.
Acola, pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Lucanas,
dist. S. Juan : babt. 265.
AcoLA, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Lucanas,
dist. Sancos.
AcoLA, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Parina-
cochas, dist. Pararca : babt. 111.
AeoUa, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Jauja;
babt. 1,591: dista de Tarma 8 i leg.
(47 k.), de Samamarca 2 leg. (11 k.), de
Jauja 1 leg. (5 ^ k. ).
AcoiiLA, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. Canga-
Ho, dist. Canaria.
Aeollo, bda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Huaracondo.
AcoLL.0, cbac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Cupi.
Aeoiliaeliay« cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Arma.
Aeomanta, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Huaripampa : babt. 186.
AcoMANTA, cbac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja.
Acomarca, bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
AcoMARCA, pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa: babt. 860.
Aeomay a, cbac. Dpt. Lima,' prov. y dist.
Ganta: babt. 20.
Aeomayo, pbl. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Chiucbao: babt. 555.
— ACOM
AcoMATo, cbac, Dpt. Lima, prov. y dist Gan-
ta: babt. 8.
AcoMATO, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. y dist.
Gangallo.
AcoMATo, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. Gan-
gallo, dist. Hualla.
AcoicATO, {Aco arena. Mayo rio. Q.), provincia
del Departamento delGuzco, creadaporley
de 28 de Febrerode 1861, desmembrando
parte de la provincia de Quispicancbi. Gon-
fina por el N. con la de Quispicancbi, por
medio de la Gordillera de Yanacocba : por
el S. con la de Ganas y Gancbis : por el
E. con la de Garabaya, del Dpt. de Puno;
y por el 0. con la de Gbunvivilcas, de la
que lo separa el rio Apurimac, que corre
en direccion al N. 0. Consta de los si-
guientes
DISTBITOS:
Habt.
Aeomayo 5,167
Pomacancbi 5,056
Rondocan 2,941
Sangarara 2,928
Total babt. de la prov.... 16,087
Est^ comprendida mas 6 menos entre
los 18** 40' y los 18** 59' lat. y los 78° 14'
y 74° long. ; lo que da una superficie de
100 leg. cuadradas, que comparada con su
poblacion corresponde 160 babitantes por
cada legua cuadrada.
Las poblaciones estan clasificadas con
el nombre de Pueblos , Estancias y Parcia-
lidades. Su temperamento en lo general es
frio, y por lo mismo bus productos en el
reino vegetal escasos. El rio de Urumbam-
baatraviesa toda la provincia de Sur ^ Nor-
te, dividi^ndola en dos partes casi iguales.
El Sub Prefecto estd encargado del man-
do politico de la Provincia : un Juez de l.»
Listanciaadministrajusticia. En lo ecle-
si^stico, estd dividida en los siguientes
GUBATOS :
Aeomayo. Bondocttn.
Pirque. Pomacancbi.
Sangarara.
En toda la provincia bay las siguientes
escuelad de primeras letras:
19 para bombres: sueldos S. 11,400
6 » mugeres: i • 8,600
Total alano...S. 15,000
ACOP —8
So pagan las sigtdentes contribnciones :
Gontribucion industrial S. 426 80
» RAstica » 220 20
• Eclesi4stica » 134 40
Total S. 780 40
En cuanto & la naturaleza del terreno
SUB producoiones y demas, v^ase lo dicho
en la palabra Cuzco Departamento.
AcoMAYo, distrito de la provincia de Aco-
mayo Dpt. Cuzco: habt. 5,167.
AooMATo, pueblo Capital de la prov. y del
distrito de su nombre, d 2,291°i- alt. habt:
1,841, 4 18 leg. del Cuzco (100 k.).
AooMATo, aid. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Asapa.
AcoMATO, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Zepita.
Aeompati) est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist* Arapa.
Aoon, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay.
AcoM, aid. en la quebrada de este nombre,
Dpt. Ayacucho, prov. Huanta, dist. Iqui-
cha : habt. 106.
Aeonal, chao. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Mangas.
Aconooeha, pbl. Dpt. y dist. Junin, prov.
Tarma : habt. 218.
Aeonehaeco, hda. Dpt. Cuzco, prov, Con-
vencion, dist. Santa Ana : habt. 80.
Aoonhuasi) aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Gastilla, dist. Yiraco,
Aoopy hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhuas.
Acop, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Eecuay : habt. 180.
Aoop, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Bestauradon.
Acop, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Yungar.
Acopalea, {Aco, arena, Palka division, 6 se-
paracion. Q.), pbl. Dpt. Ancach, prov. y
dist. Huari : habt. 246.
AcopALCA, hda. Dpt. Junin. prov. Huanca-
yo dist. Parihuanco : habt. 186.
AcoPALCA, hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Huancayo.
AcoPALOA, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Yiraco: habt. 54.
AoOfftUAy 0 AcopaUac, 6 AcopaUar , chac.
— ACOR
Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo, dist
Ocros.
Acopampaf chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuas.
AcopAMPA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
AoopAMPA, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Tauripampa.
AcopAMPA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
AcopAMPA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Puquio.
AcoPAMPA, aid. y chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Pausa: habt. 44.
Acopara, aJd. y est. Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. Huantar : habt. 422.
AcoPARA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Livitaca.
Acopata, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Quiquijana.
AcoPATA, est. Dpt. Puno, prov. Asingaro,
dist. Arapa.
Acopaya, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Santa Eulalia.
Acopia, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,
dist. Pomacanchi. Situado k las orillas de
la laguna Pomacanchi : habt. 747. Dista
del Cuzco 6 leg, (83 ^ k.) de Pomacan-
chi 1 (5 i k.).
AcopiA, laguna; v^ase Pomacanchi laguna.
Aoopncro, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
Acoquicha, pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Mito : habt. 802.
Accra, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Lampian.
AcoRA, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Santiago de Chocor-
vos.
AcoRA, dist. de la provincia de Puno, Depar-
tamento Puno: habt. 8,156.
AcoRA, pbl. Capital de este distrito en la prov.
y Dpt. Puno ; tiene un manantiaJ de agua
mineral : habt. 643: dista de Puno 7 le-
guas (39 k.), de Chucuito 3 leg. (16 ^ k.).
Acoramba, hda. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca : habt. 29.
Acorana, est. Dpt. Arequipa, prov. CayUo-
ma, dist. Tisco.
Aoorca, aid. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Pampamarca,
ACOY
9
ACTU
AcoRGA, aid. y chac. Dpt. Areqnipa, proy.
Castilla, dist. Yiraco.
ieoria, disfcrito de la proYincia de Huauca-
velica, Dpt. Huancavelica : habt. 8,768.
AcoRiA, pbl. capital de este distrito, prov.
y Dpt. Huancavelica : habt. 646.
Aoos, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist. Lam-
pian ; situado en una quebrada de tempe-
ramento c&lido : habt. 187 : dista 1 ^ leg.
(8 k.) de Canchapirca..
Acos, Chac, Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Paucarbamba.
Acos, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Parinaco-
chas, dist. Chumpi : habt. 277.
Acos, pbl. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Acoma-
yo: habt. 1,628 (con los de Chacco).
Aeoscha, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Yungar.
Aoosh, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Quillo.
Acoshica, est. Dpt. Lima, prov. Huarochi<
ri, dist. Carampoma.
Aeosiri, hda. Dpt. y prov. Puno, dist. San
Antonio.
AcOfiSCa, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba: habt. 88.
Aeosta, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba.
Aoostambo, pU. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas: habt. 481: dista
de Lima 62 leg. (845 i k.) y 8 (44 i k.) de
Huancayo.
Aeo8vinchos, (Aco, arena, Vincliot, corrup-
cion de Huinchay faja, 6 cinta. Q.), dis-
trito de la provincia de Huamanga, Dpt.
Ayacucho : habt. 8,682.
Ac'OsviNCHos, pbl. capital de este distrito en
la provincia de Huamanga, Dpt. Ayacucho:
habt. 1,090: ^ 5 leg. de Ayacucho (28 k.).
Acotama, pbl. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Huari:habt. 85: dista 4 ^ leg. (24 ^ k.)
de Iguari.
Aeotoni, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Umachiri.
ieotupe, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Pampas.
Acovichay, est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia: habt. 179.
Acoy^hda. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Aplao: dista de Aplao 2 leg. (11 k.)
y 1 (5 i k.) de Cosos.
Acoyae, 6 Acoyan, aid. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Pueblo Ubre : habt. 205.
Aeoyccra, chac. Dpt. Huancavehca, prov.
Castrovireyna, dist. Santiago Chocorvos.
Acoycha, aid. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Colcabamba: habt. 140.
Acoymaca, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tuti.
Acpitaro, hda, Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
Acraquia, aid. Dpt. Huancavehca, prov.
Tayacaja, dist. Pampas : habt. 800.
Acray, pequeno manantial de agua, en la
bajada de la cuesta de Pampas, 8 leg.
(16 ^ k.) Antes de Cusmo, Dpt. Ancadw,
prov. Santa.
Acraybamba, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Socosvinchos : habt. 80,
Acsamachay, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Pacaraos.
Acsan, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Aquia.
Acsapirca, hda. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Pariahuanca: habt. 67.
ACSO, pbl. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huari.
Acso, pbl. Dpt, Ancachs, prov. Huari, dist.
Llamellin : habt. 708.
Acsohuara^ aid. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Chapimarca.
Acsunche, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mamara.
Acsnni) hda. Dpt. prov. y dist. Puno.
Acta, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas.
Actamayo, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Umachiri.
Actapa* aid. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. San Juan.
Actara, hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa.
Aetoccallaili, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Santa Eosa.
Actocoscoy, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga.
Aetuy, 6 Ckimjalpo, {Actuy, esputo. Q.), rio
tributario del Maranon, cerca del puer-
to de Puruay: nace en la parte oriental
de la Cordillera nevada de Pomabamba.
La quebrada por donde corre el rio, Ueva
el mismo nombre, y da orlgen al rio de
Conchucos; Dpt. Ancachs.
8
ACHA
— 10
ACHE
Acu, pbl. Dpi. Ayacucho, prov. Parinaco-
chas, dist. Chumpi: & 8,098m. alt.
Acucnnca, chac. Dpt. Puno, prov. Caraba.
ya, dist. OUachea.
Acaicha^ chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huaytara.
AcunnyOf est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Acnfia-apanaf est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Macusani.
Acuraeaya) puerto, 6 embarcadero en el
Ucayali, d los 6« 88' lat. y 76« 11* 10"
long.
Acaruran^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo. dist. Mangas.
AcusineaSy est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Acny 6 Puscura, chac. Dpt. Apurimac, prov-
Abancay, dist. Sirca.
Acuya^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata.
Acuya^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dist.
Ccapi.
Achaca^ chac, Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
Achacallay est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Accha.
Achacallanif est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Chucuito.
Achacata^ est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
AchacOy aid. y hda. Dpt. y prov. lea, dist.
Nasca: habt. 67.
AcHACo, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Santa Rosa: habt. 28.
Achacota^ hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
AchacotO) aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba.
Achacra^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Ucros.
AchacUDe^ est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Chucuito.
Achachacay chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga.
Achahaarin, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
Achahuatay hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Challabamba: habt. 48.
AchabniraDy chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
Achahuyo-ehina, est. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
Aebalacay est. Dpt. Puno, prov. Caylloma,
dist. Tisco.
Achalacaya^ est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Crucero.
Achamaly aid. Dpt. Amazonas, prov. Gha-
chapoyas, dist. Soquia
Achamaillltf chac. Dpt. Amazonas, prov.
y dist. Chachapoyas: habt. 80.
Achanarca^ chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Pararca.
AchanlSSO* pbl. en la Quebrada, Dpt. Are-
quipa, prov. Camand, dist. Chala: a 644m.
alt.: d 7 leg. (89 k.) de Chala.
Achapata^ hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Calca: habt. 7.
Acharaya^ aid. Dpt. Tuno, prov. Huanca-
ne, dist. Conima : habt. 108.
Aeharaya-grande, hda. Dpt. y prov. Puno,
dist. San Antonio.
Achariri) est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
AchaS) aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist. HuarL
Achassirif est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero.
Achatay aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Juh.
Aehatayhna, cerro 16 miilas (80 k.) al
N. 0. de Chala; y al S. S.O. de la laguna
de Parinacochas; d los 15"* 20' lat. y 75"*
65' long, aproximada: tiene 4,260m. alt.
Es uno de los Umites de las provincias de
Parinacochas y Camand ; estd nevado mn-
chos meses del ano ; se halla aislado como
el Sararasa.
Achatira^ est. Dpt. Arequipa, prov. Gayllo-
ma, dist. Tisco.
AchauraD) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo. dist. Ocros.
Achaya^ distrito de la provincia de Asdnga-
ro, Dpt. Puno: habt. 1,442.
AcHAYA, pbl. capital de este distrito, en la
prov. de Asangaro, Dpt. Puno : habt. 728
(CoUana).
AchayfOerOt est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Chacas.
Acheayy chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Llumpa.
AcherfhoereO) aid. Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. Chacas.
ACHO
11
AGRA
Adda^ pico en la Cordillera, entre las pro-
vincias de Yauyos y la de Huancayo; sir-
ve de Ifmite al nuevo distriio de San Juan
de la proY. de Huancayo, Dpi. Junin.
AcUcayaata* chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
Aehicochay laguna en la provincia de Canta.
AeUhliana) bda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
AcllUaci0^9 ®s^* ^P^- y P^ov. Pono, dist.
Tiquillaca.
. AcUB) aid. Dpt. Lima, prov. y dist. Yauyos :
habt. 208.
AcHiN, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Laraos.
AcHiN, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
San Buenaventura.
Achipalpay est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tuti.
Achipanpay pbl. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Chupaca.
Achiplka^ est. Dpt. Puno, Prov. Carabaya,
dist. Corani.
AcHipi^A, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
Aehtqaitay aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Checcacupi: habt. 22.
AcHiQUiTA, punas, en la prov. de Canchis.
Achira^ Ho y despoblado, Dpt. Ayacucho,
prov. La Mar; a 14^ leg. (80 k.) deTam-
bo.
AcUraS) aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Pachiza: habt. 88.
AchiroyutC) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Aucara.
AchOCCy est. Dpt. Puno, prov. Asingaro,
dist. Achaya.
AchOCCallani^ est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Santa Eosa.
AchOCO) est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
AcHoco, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Acora.
Achona^ distrito de la provincia de Cayllo-
ma, Dpt. Arequipa: habt. 786.
AcHOMA (Haruinsaj/a), pbl., capital de este
distrito, prov. Caylloma, Dpt. Arequipa :
habt. 248.
AchonpucyO) est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist, Haquira.
Acll«po<|lli09 chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Pacaraos.
AehOSita 6 Achunta, hda. Dpt. Puno, prov.
Asdngaro, dist. Santiago: habt. 17.
Achoaltipisca^ aid. Dpt. Loreto, prov. Alto-
Amazonas, dist. Santa Cruz.
Achallane-paMpa) aid. Dpt. Puno, prov.
Chucuito, dist. Yunguyo.
Achmay est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
Achamani) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Pacapausa: habt. 169.
AehUHCha) chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Adagoll^ chac. Dpt. Libertad , prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Adanaica) hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca.
AdanallO) chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Chota.
AdaanaS) hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamachuco: habt. 60: 4 8 leg. (16 \ k.)
de Huamachuco.
AdcnzcOy aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Taraco: habt. 86.
Ade^ chac. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Pisco.
Adobcria, chac. Dpt. A]:icachs, prov. Santa,
dist. Casma.
Adop^f chac Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Llama.
Adpitan^ hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
AdrlanMlly aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Payta, dist. Huaca: habt. 45.
Agapana^ chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Agapataf chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
AgestaS) hda. de vina, Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Yitor: habt. 18.
Agonarca^pbl. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Bambamarca: habt. 166.
Agopampay chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Chota.
AgOSirca^ aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas : habt. 189.
AgOSpanpa^ chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Marcabal.
AgOStura^ hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Oruhllo.
Agraca^ chac. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Lambrama.
AGUA
12
AGUA
AgrtCWaf aid. Dpi. Jnnm, prov. y dist.
Taima.
AfOftf chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
Afua-agria^ald. Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Ascope.
AouA-AOHiA, aid. y est., Dpt. Libertad, prov.
Otuzco, dist. Lucma: habt. 212: d 2 leg.
(11 k.) de este pueblo.
Afna-bendita* chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. San Buenaventura.
Agna Uancay mina de plata en el cerro de
Jesus, lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc : ley 20 m.
AouA BLANCA, miua de plata en el distrito
de Sayapullo, prov. Cajabamba, Dpt. Ca-
jamarca. Hace 80 auos que se trabaja, y
ha producido 200,000 marcos de plata; ha-
bi^ndose gastado 70,000 pesos en su explo-
tacion.
Agua blanca, hda, Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. San Gregorio : habt. 746,
con los de Lives.
Agaa baenay chac. Dpt. Moquegua, dist.
Do.
Agva caltoatoy aid. Dpt. y prov. Huanca-
veUca, dist. Conayca: habt. 26.
AouA CALiENTB, aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Pacapausa: habt. 71.
AouA CAUENTE, ost. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Pichihua.
AouA CALIENTE, pascaua, Dpt. Cuzco, prov.
Canchis, dist. Sicuani. Estd al pi^ de una
pena, de donde brota un manantial de
agua termal. Dista del Cuzco 80 leg.
(167 k.), de Sicuani 6 leg. (28 k.).
AouA CALIENTE, est. Dpt. Puuo, prov. Lam-
pa, dist. Nnnoa.
AouA CALIENTE, ost. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora.
AouA CALIENTE, rio, Dpt. Puuo, prov. Chu-
cuito, dist. Dave.
Agua CALIENTE , est. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Pampacolca.
Agua caliente, aid. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Huaynacotas: habt. 78.
Agaa Clara 9 aid. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Sabandia.
Agnate) mina de plata, al N. de Huamachu-
co, Dpt. Libertad, dist. MoUepata.
Aguada, hda. Dpt. Tarapacd, dist, Camina.
Agvada de AhvayiH) hda. Dpt. Apurimac,
Prov. Andahuaylas, dist. Chincheros.
Agaada de pales^ aid. Dpt. prov. y dist.
• lea.
AgoadoSf mina de oroen el cerro de Tiqnim-
bre, al E. de Alpacay, Dpt. Arequipa, prov-
Condesuyos.
Agaa grande^ chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Otoca.
Aguahnanay hda. Dpt., prov. y dist. lea:
habt. 86.
iVgna del Loro^ mina de plata, Dpt. Liber-
tad, prov. Huamachuco, dist. Santiago de
Chuco.
Aguallant) aid. y hda. Dpt. Puno, prov.
Huancane, dist. Conima: habt. 68.
Agua HHacbayy chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. San Buenaventura.
Aguanhnco* hda. Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Ascope.
Aguambugo, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Chilia: habt. 819: ^ 10 leg.
(65 \ k.) de Parcoy.
AgUaBlira^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas.
Aguaioro , distrito de la provincia «Do8 de
Mayo», Dpt. Huanuco: habt. 1877.
Aguamiro, pbl. Dpt. Huinuco, prov. Hua-
malies. Este pueblo ha perdido su nom-
bre, en virtud de la ley de 6 de Febrero
de 1875, que dispone que se una con el
pueblo de Bipan, y lleven el nombre de
Villa de la Union. Aguamiro tenia 624
habt. y Bipan 855 ; de manera que la Vi-
lla de la Union tendra979habitantes: cer-
ca del pueblo hay un manantial de agua
termal.
Agaapanipaf punas en el Dpt. de Pinra,
prov. Huancabamba, dist. Sondor.
Aguapampa, hda. Dpt. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Sondor ; habt. 58: 4 4 leg.
(22 k.) de Huancabamba.
Agnapicante 9 chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Llama.
Agua rtca^ chac. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Chinchao.
AguaiiCOf rio tributario del Napo, por la iz-
quierda, & los 1** 50' lat. y 77* 45' long,
aproximada. Esta confluencia es uno de
los limites del Perd con la Bepublica del
Ecuador, segun la Beal C6dula de 1802.
AGUI
— 13
AOUS
Agias^ ohac. Dpi. Anoaehs, proy. Gajatam-
bo, dist. Gorgor.
Aglia Sftlada^ aid. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Ghihuata: habt. 17.
Apia sanat aid. y est. Dpt. Areqtupa, prov.
Castilla, dist. Yiraco: habt. 72.
Agna Saata^ qaebrada y pequeno cerro; al
pi^ estd la baeienda de Caucato, Dpt. lea,
prov. Cbincba, dist. Pisco. En este Ingar
8edi6 unabatalla, en Oi^tubre de 1842, en-
tre las fderzas mandadas por el General
La Faente, contra las del General Torri-
co que desconoci6 al Gobiemo.
AouA Santa, salitrera en el Canton de Ne-
greiros, dist. y Dpt. Tarapacd: produjo
11,000 qnintales de salitre en 1872: dista
9 leg. (50 k.) de Mejillones, y como dos
millas de la linea f6rrea.
Agnas biancaSy cerro mineral de plata, Dpt.
Ancacbs, prov. y dist. Cajatambo.
Al^ash) laguna, Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Becuay: se balla d 4.225m. de al-
tnra: esta laguna desagua, por unriacbue-
lo, en la laguna de Gonococba, que estd in-
mediata.
Agaas ■oertaSy bda. Dpt. y dist. Moque-
gna.
Agoa SBCia^ bda. Dpt. Cajamarca, proy. y
dist. Contumazd.
Agl€a€) cbac. Dpt. Lima, proy. y dist. Canta.
Aglicha^ pbl. y^ase AqiUeha^^hhjypi. Lima,
proy. Yauyos.
Agvilar^ cbac, proy. Callao.
Agaiaapanpa) cbac. Dpt. Libert^, proy.
Huamacbuco, dist. Santiago de Cbuco.
Agnliiay) cbac. Dpt. Libertad, proy. Hua-
macbuco, dist. Santiago de Cbuco.
Agliivayy mina de plata al N. de Santiago
de Cbuco, Dpt. Libertad, proy. Huama-
cbuco, ley 24 m.
Agnlntf cerro, pr6ximo & orillas del mar,
ffente d la punta de Sal, proy. Piura.
AouiBBE, pongo 6 estrecbo en el Huallaga,
en los 6^ 80' lat. y 78* 80* long. Es forma-
do por la cadena de los Andes, que alii se
estrecba, y principia en el pongo de Cba-
sata, cerca do Spaya. No es muy peligro-
80, pero si lo bastante para dificultar la
nayegacion por Vapor; en canoas puede
nayegarse, y sobre todo en ciertas ^cad
del ano.
AgatSgalchey cbac. Dpt. y proy. Lima, dist.
Cborrillos.
Agttitnnangay cbac. Dpt. Ancacbs, proy.
Pomabamba, dist. Sibuas: babt. 104.
Agniay ^rJ^^J^ x>B LA, d los B"" 55' 80" lat. y dS**
27' 24" long.
AoujA, FALSA punta: yease Falsa punta de la
Aguja.
AGUSTIN, MNAS DE ESTE NOMBRE.
Agnstin San, mina de plata en el cerro de
Jesus, lado N. Dpt. Cajamarca, proy. y
dist. Hualgayoc.
Agustin San, mina de plata en el cerro del
Cisne, lado E. Dpt. Cajamarca, proy. y
dist. Hualgayoc, ley 19 m.
Agustin San, mina de plata en el cerro Al-
paquita, Dpt. Ancacbs, proy. Huaras, dist.
Ayja.
Agustin San, mina de plata en el cerro de
Malqui, Dpt. Ancacbs, prov. Huaras, dist.
Recuay.
Agustin San, mina de plata al N. 0. del pbl.
de Yauli, Dpt. Junin, proy. Tarma, dist.
Yauli: ley 30 m.
Agustin San, mina de plata al S. del pbl.
de Yauli, Dpt. Junin, proy. Tarma, dist-
Yauli, ley 40 m.
Agustin San, mina de plata en Castroyirey-
na, Dpt. Huancavelica : fu6 rica en pro-
ductos, boy aguada y abandonada por los
pleitos.
Agustin San, mina de plata en el mineral
de Arirabua, Dpt. Arcquipa, proy. Con-
desuyos, dist. Salamanca.
Agustin San, mina de plata en Huantajaya,
Dpt. TarapacA, dist. Iquique.
Agustin San, salitrera en el Canton de la
Soledad, dist. Pica, Dpt. Tarapac4. Cal-
culando por las maquiiias y elementos que
estaban concluidos & fines de 1878, se
supone su producto en 180,000 quintales
el ano de 1874.
PUEBLOS Y PUNDOS.
Agaslin San, aid. Dpt. Piura, proy. Ayaba-
ca, dist. Cbalaco : babt. 80.
Agustin San, cbac. Dpt. Libertad, proy. y
dist. Trujillo.
Agustin San, pbl. Dpt. Lima, proy. Canta;
dist. Atabittos Bajos: habt, 562.
AHUA
14
AJOLL
AousTiN San, hda. Dpt. y prov. Lima, diet.
Ancon: habt. 59.
Agustin San, chac. Dpt. y prov. Lima, diet.
Ate : habt. 15.
Agustin San, hda. Dpt. lea, prov. y dist.
Chincha.
Agustin San, hda Dpt. Ayacuoho, prov. y
dist. Huanta.
Agustin San, hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Echarate.
Agustin San, hda. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Huancarqui.
AgUStinOy chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco.
AhUaderO) est. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamachuco: habt. 100.
Ahuadebo, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Ahuadero, hda. Dpt. Pano, prov. Asingaro,
dist. Caminaca.
AhoaC) est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhuas : habt. 259.
Ahuag, pbl. Dpt. Junin, prov. Hnancayo,
dist. Chupaca : habt. 816: A 8 leg. (16 i k.)
de Huancayo.
Ahnaccollay 9 hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Quinna: habt. 25.
Ahoacba^ chac. Dpt. Ayacncho, prov. Lnca-
nas, dist. Laramate.
Ahnachanla) chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Aknad^jk hda. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Huancarama.
Ahoalla) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Ayacucho.
Ahualla, hda. y aid. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas , dist. Huancarama : habt.
42: & \ leg. (2 ^ k.) de Huancarama.
Akaanelioqai. hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
Ahaanllaj est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tuti.
Ahoaasi) est. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Sirca: habt. 50.
Ahuaantiafy hda. Dpt. Ayacucho prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho.
Ahuanuque, aid. yhda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Huancarama: habt.
389 : £ 4 leg. (22 k.) de Huancarama.
Ahnapttl|lliO) hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, diet. Chiara: habt. 15.
Ahaara^ pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Chupamarca; una legua (5 ^ k.) al N.E.
de Chupamarca.
AhaasillO) 6 Amadllo, 6 LanuisillOf 6 Almen-
droj aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga, dist.
Tarapoto: habt. 100.
AhuatayOy pbl. y hda. Dpt. Tacna, prov.
Arica, dist. Lluta : dista de Arica 9 leg.
(50 k.) de Lluta 7 (89 k.).
Ahaay^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ambar.
Ahuay, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Lampian.
Ahuayani) chac. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora.
Ahuaycha^ aid. Dpt. Huancavelica , prov.
Tayacaja dist. Pampas: habt. 100.
AhDaypa^ hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Anco : habt. 81.
Ahnaypanpa) chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
Ahuaypuilllio ) chac. Dpt. Huancavelica,
prov. Tayacaja, dist. Colcabamba.
AhoayrO) 6 Ahuayruy hda. Dpt. Apurimac,
prov. Andahuaylas, dist. Ongoy: habt. 16:
d 4 ^ leg. (24 ^ k.) de Chincheros.
Ahnaytani) 6 AhuayUmi, aid. Dpt. Apuri-
mac, prov. Cotabambas, dist. Huayllati.
Ahttaytia^ rio tributario del Ucayah, por la
izquierda, abajo del rio Callaria. Es nave-
gable en gran extension.
Ahuayunca^ tambo inmediato d la conflnen-
cia del rio Acahuaylas con el Pulperia,
Dpt. Ayacucho, prov. Huanta: A l,808in-
16 alt. En este lugar el rio corre por una
quebrada profunda y cortada & pico ; por
lo cual es preciso dirijirse por los cerros
de la derecha hasta subir la altura de
1978m. 78.
^a^ hda, Dpt. y prov. lea, dist. Nazca:
habt. 80.
JUara-Slatiaera, aid. Dpt. Puno, prov! y
dist. Chucuito: habt. 478.
AjMtay aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Socosvinchos : habt. 26.
jyoC) chac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huaitard.
AJoichaf chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huaitard.
i^ollacota^ hda, Dpt, Puno, prov. Cars^baya,
dist. Ituata,
ALAP
15
ALCA
Jjoliani) chac. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ollachea.
^ODaniy est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero.
Ajonani, aid. Dpt. Puno, prov. As^garo,
dist. San Jose.
JJOSCaDehay hda. Dpt., prov. y dist. Gaja-
marca.
JUoyani) distrito de la provincia de Cara-
baya, Dpt. Puno : habt. 820.
Ajoyaxi, pbl. capital de este distrito, prov.
Carabaya, Dpt. Puno ; estd. en una Uanu-
ra d 4,129ni. 84 alt. : habt. 109: i 7 leg.
(39 k.) de Macusani.
Ala La, aid., Dpt. y prov. Piura, dist. Sali-
tral: habt. 114.
Alacanya^ chac. Dpt. Libertad,prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Alacc, est. Dpt. Cuzco, prov. Quispicanchi,
dist. Quiquijana.
Alaochud, est. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. San Miguel.
Alacocha^ laguna en la prov. Pasco, al N.O.
de la de Junin, 6 Chinchaycocha.
Alaeran, islote separado por un canal muy
angosto del morro de Arica.
Alala-nachay^ {AMa 6 alalau, interjeccion
de firio; Machay cueva. Q.), cueva d media
legua de la estancia de San Miguel. Dpt.
y prov. Hudnuco: sirve de pascana 6 tam-
bo en el camino d la montana de Pangoa.
Alalaii-macliay, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huancapon.
Alalia, chac. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Concepcion.
Alameda, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo.
AxAMEDA DEL puENTE, hda. Dpt. Cuzco, prov.
V dist. Urubamba.
Alamolle, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Alan 6 Alauy aid. Dpt. Loreto, prov. Hua-
llaga, dist. Lamas.
Alaneho 6 Alaudw, chac. Dpt. Lima, prov.
Canta, dist. Huamantanga.
Alantafia, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Alao, chac. Dpt. Loreto, prov. Moyobam-
ba, dist. Calzada: habt. 50.
Alapa, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Concepcion : habt. 185.
Alaqnero, chac. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba.
Alarcac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Lidependencia.
Alastaya, hda. Dpt. Moquegua, dist. Ilo.
Alata, (corrupcion de Aratay parapeto. Q.),
aid. y est. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Orcotuna: habt. 81.
Alata, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
cochas, dist. Oyolo.
Alata, aid. y chac. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Tiabaya: habt. 91: parte de este per-
teneoe al dist. de Sachaca. Dista de Are-
quipa 2 leg. (11 k.).
Alaulli, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Asdn-
garo.
Alayo, pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Concepcion: habt. 512.
Alayyacu, est. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Albear, hda. de vina, Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Yitor: habt. 19.
Alberto San, hda. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Tinta: habt. 67.
Alburqaeque, mina de plata, en Huanta-
tajaya, Dpt. Tarapacd, dist. Iquique: ley
20 m.
Alca, {AUca Cordillera. Q.), distrito de la
provincia de la Union, Dpt. Arequipa:
habt. 2,609. En este distrito hay varios
manantiales de aguas termales.
Alca, pbl., capital de este distrito, en la prov.
Union, Dpt. Arequipa: habt. 858.
Alca, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union dist.
Alca.
Alca, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Pica, al S.
de la laguna Huasco.
Alca-Alea, aid. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Tapairihua: habt. 890.
Alcaccahoa, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Chamaca.
AlcacOChay laguna entre Antapilca y el Cer-
ro de Pasco : de ella nace el rio San Juan.
Alcacoto, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay ; en una quebrada escabrosa.
Alcahlrca, chac. Dpt. Ancachs, ,prov. Ca-
jatambo, dist. Aquia.
Alcahuyhuarmi 9 est. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Chamaca.
Alcain, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. PacUon.
ALCO
16
ALFA
Alcalac, chac. Dpi. Lima, prov. Ganta, dist.
Atavilloa altos.
Alcaldeso, cbac Dpi. Ancaohs, prov. San-
ta, dist. Nepena.
Alcallara, ramal de la cordillera que prin-
cipia en el lado S. de la de Huanso, en el
Dpt. Cuzco, y se dirije al Sur cerca de
Gotahuasi, Dpt. Arequipa.
Alcamarime, est. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. San Anton.
Alcamenca, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huancaraylla: habt. 180.
Alcancoma, pico en la cordillera de Uru-
bamba, Dpt. Guzco, al S. E. del de Hua-
yntbuilca.
Alcantarilla, bda. Dpt. Lima, prov. Ghan-
cay, dist. Huaura.
Alcantabilla, cbac. Dpt. lea, prov. Gbin-
cba, dist. Pisco.
Alcarms, cbac., Dpt. yprov. Lima, dist.
Lurigancbo: babt. 9.
AlcaSy aid. y bda. Dpt. Jnnin, prov. Pasco,
dist. Pallancbacra : babt. 188: & 7 leg.
(89. k.) de Huariaca.
Alcasana, aid. Dpt. Guzco, prov. Ganas, dist.
Occoruro.
Alcasana, aid. Dpt. Guzco, prov. Ganas,
dist. Picbibua: babt. 885.
Alcavitoria, aid. Dpt. Guzco, prov. Gbunvi-
vilcas, dist. Yelille: babt. 156.
Alcayan, minas de oro, cobre y plomo; son.
tres; dos al S.E. y la otra al N. de Uco,
Dpt. Ancacbs, prov. Huari, dist. Uco.
Alcayan, bda. mineral, Dpt. Ancacbs, prov.
Huari. En esta bacienda se benefician los
minerales de Gieneguilla, del Gura, Pa-
cbaragra y San Bartolom^ ; se balla a 8 ^
leg. (19 k.) al S. S. E. de Uco y d 4 (22 k.)
del mineral de Tulla.
Alcazarf aid. Dpt. Tarapacd, dist. Pica.
AlcOy pbl. Dpt. Guzco, prov. Gbunvivilcas,
dist. Livitaca.
Alco ehico, bda. Dpt. Lima, prov. y dist.
Gbancay.
Aleochimpa, bda. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Gbuquibambilla.
Aleo grande, bda. Dpt. Lima, prov. y dist.
Gbancay.
Aleones, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Querocotillo : babt. 61.
Aleotanga, bda. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Pariabuanca: & 2,292m. alt. £s
la primera bda. de cana de la montana de
Pariabuanca: babt. 148.
Alcoto, cbac. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist
Arabuay.
Alcotoral, mina de oro y plata, al N.E. del
pueblo de Huari, Dpt. Ancacbs, prov. y
dist. Huari: ley 87 & 76 m.
Alcambrera, cerro mineral de oro enlas cer-
canias de Ocongate, Dpt. Guzco. prov.
Quispicancbi.
Alcomis, cbac. Dpt. Gajamarca, prov. Cbo-
ta, dist. Gocbabamba.
Alcaya, aid. Dpt. Amazonas, prov. Bonga-
rd, dist. Gopallin : babt. 27.
Aldea, aid. Dpt. Libertad, prov. Pacasma-
yo, dist. Pueblo Nuevo.
Al^onia,bda.Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Alegre, riacbuelo tributario del Yavari, por
la izquierda; & 170 millas (817 i k.) arriba
de la confluencia del Paisandu.
Aleobe. cbac. Dpt. Lambayeque, prov. Gbi-
clayo, dist. Picsi : babt. 15.
AxEOBE, u OdtaraUf cbac. Dpt. y prov. Li-
ma, dist. Surco.
Alegria, bda. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Vitoc.
Alcjo San, mina de plomo en el cerro de
Eiscuta, Dpt. Ancacbs, prov. Gajatambo,
dist. Mangas.
Aleta, cerro mineral de plata, prov. y dist
As^garo, Dpt. Puno.
Alfachaca^ cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Gaja-
tambo, dist. Acas.
Alfachi, aid. y bda. Dpt. Arequipa, prov.
Gastilla, dist. Yiraco.
Alfalfar, cbac. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Gbacbapoyas.
Alfalfas, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Luca-
nas, dist. Puquio.
Alfalloc, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. Luca-
nas, dist. Sancos.
AlfaiMita, bda. Dpt. Huancavebca, prov.
Tayacaja, dist. Pampas.
Alfar, cbac. Dpt. Apurimac, prov. Gotabam-
bas, dist. Mara.
Alfaro, cbac. Dpt. Moquegua, dist. Ho.
Alfarpampa, cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Huaylas, dist. Garas.
Alfabpampa, cbac. Dpt. Moquegua, diet. Pa-
quina.
ALME
17
ALPA
Algallama, mina de oro, plata y plomo,
Dpt. Libertad, prov. Huamachuco, dist.
MoUepata.
Algarrobftl, chac. Dpt. Cajamarca, proV.
Jaen^tdist. Bellavista.
Aloabbobal, chac. Dpt. Ancacbs, prov. y
dist. Santa.
Algabbobal, chac. Dpt. Moqnegaa, dist. Ho.
Algarrobo, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Ma-
mina.
Algodera, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Ti-
qnillaca.
Algodoii, bahia i los 22^ 6' lat. y 72'' 87*
27" long.
Algodonal, chac. Dpt. Gajamarca, prov.
Jaen, dist. Cujillo.
Aliaga, huerta, Dpt. Lima, prov. Huaro-
chili, dist. Chorrillos.
Alicttn, aid. Dpt. Libertad, proV. Pacasma-
yo, dist. San Jos6.
Alilo, chac. Dpt. Moqnegua, dist. Carn-
mas.
Alls, pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos. dist.
Laraos; cerca de la Confluencia de los
rios que forman despues el de Canete, A
8,286m. alt. : habt. 601.
AIi8ar,est.Dpt. Libertad, prov. y dist. Hua-
machnco: habt. 100.
Alisab, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Gajamarquilla.
AlIsOj chac. Dpt. Cajamarca, prov. Gaja-
bamba, dist. Cachachi.
Auso, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Contumaza.
Aliso, aid. y hda. mineral, Dpt. Libertad,
prov. Otuzco, dist. Usquil : habt. 90.
Alita, chac. Dpt. y prov. Lambayeque, dist.
Salas.
Alitas, aid. Dpt. y prov. Piura. dist. Morro-
pon.
A^a, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas,
AlmaeajUa, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Almaeen del rey, pbl. (que ya no existe)
estaba situado en la costa, frente & las Is-
las de Chincha.
Almas-LAS, minas de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco.
Almenas, riachuelotributariodel CbiU, Dpt.
y prov. Arequipa.
AlmendarlSy 6 AlmendraUs, chac, Dpt. y
prov. Lima, dist. Surco: habt. 4.
Almendrado, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Lurigancho.
Almendral, chac. Dpt. Lambayeque, prov.
Chiclayo, dist. Chongoyape.
Almendbal, chac. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Nepena.
Almendro 6 LamasUlo, 6 AhiLosiUoy aid. Dpt.
Loreto, prov. Huallaga, dist. Tarapoto :
habt. 100: a i leg. (2 \ k.) de Tocachi.
Almbndbo, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Huaca.
Almey, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pueblo Ubre : habt. 62.
Almidonpaiiipa,chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Huamanguilla.
Almirante, tambo entre Taulia y Moyo-
bamba , Dpt. Loreto : dista de Taulia 6
leg (88 i k.): de Moyobamba 10 (65 ^ k.).
Almiscle, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Aloise, est. Dpt. Ayacucho, prov. Cangallo,
dist. Vischongos.
Alonsopampa, chac. Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Pomabamba.
Alpa, {Alpa 6 AUpa, tierra. Q.), aid. Dpt.
Lima, prov. Canete, dist. Pacaran.
Alpabamba, est. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Huari.
Alpabamba, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Colta: habt. 162.
Alpacancha, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
Alpacapi, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya
dist. Crucero.
Alpacay, asiento mineral, Dpt. Arequipa,
prov. Condesuyos, dist. Yanaquihua: habt.
60.
Alpacoalpa, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Yanque.
Alpacosa, chac. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina.
Alpacoto, chac. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Supe.
Alpacoto, pbl. y hda. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Viraco.
Alpachini, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Alpahnasi, hda. Dpt. prov. y dist. Hu4-
nuoo.
8
ALTA
18
ALTO
Alpiuire, pico en la cadena de los Andes, al
S. S. 0. del Isluga.
Alpajibe, est. Dpt. TarapaoA, dist. Camina,
al N. del pico de este nombre,
Alpamarca, hda. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Parcoy: & 8 leg. (18 k.) de Par-
coy.
Alpamaboa, hda. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huayllay.
Alpamaeca, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta dist.
Atavillos Altos; situado en una elevada
llanura muy fria. En este pueblo se be-
nefician los metales de las minas de los
cerros que lo dominan. En 1828 tenia
129 habt: A 8 leg. (16 i k.) del pueblo de
Banos.
Alpampa, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Pacaraos.
Alpapata, chac. Dpt. Cuzco, prov. Urubam-
ba, dist. Maras.
Alpaquitas, 6 Allpaquita, mina de plata en
el cerro de este nombre y altos de Sucha,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras. dist. Ayja.
Alpas, chac. Dpt. Jiibertad, prov. Pataz,
dist. Buldibuyo.
AiiPAs, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
AlpXb, hda. Dpt. Lima, prov..Chancay, dist.
Pativilca : 4 6 leg. (88 ^ k.) de este pue-
blo.
Alpas, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Anga-
raes, dist. Acobamba.
Alpayan, hda. Dpt« Ancachs, prov. Huari,
dist. Huachis.
Alpechlra, chac. Dpt. Tacna, prov. Arica.
Alpeon, est. Dpt. Arequipa, prov. Oayllo-
ma, dist. Chivay.
Alpes, hda. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen,
dist. Sanlgnacio.
Alpichiri 6 ApacMri, aid. y hda. Dpt. Cuz-
co, prov. Chunvivilcas, dist. Colquemar-
ca: habt. 226.
Alpucay, est. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Yanaquihua.
Alpmnarca, aid. yhda. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Parcoy : habt. 685.
Alquef ost. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Tisoo.
Alta gracia^ lavaderodeoro en la prov. Ca-
rabaya, Dpt. Puno, cerca del mineral de
Challama y del lugar llamado Yersa-
lles. Sus arenas son tan ricas que de 15
libraa se sacaban 45 onzas de oro, 6 sea
66 *^/o. La escasez de recursos y los p^si-
mos caminos impiden la explotacion de
las riquezas de Carabaya. •
iUta^PuNTA, a 5 millas (9 k.) al N. de la de
Toma y Calla.
Ajlta-Laban, chac. Dpt. lea, prov. Chincha.
dist. Pisco.
AltamirauOy hda. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca.
Altamisa, aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Ayabaoa, dist. Cumbicus: habt. 178.
Alta-QuiNMAB , hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Chiara.
Altamma, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
iUtasa, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ln-
rigancho.
Altesalara, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Altillo, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
Altillo, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Huamantanga.
Altillo, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Lu-
rigancho: habt. 15.
Alto, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist.
Buldibuyo.
Alto, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Chor-
rillos,
Alto AmazonaS) provinoia del Departamen-
to de Loreto, creada por ley de 11 de
Setiembre de 1868, que dividi6 la ante-
rior provincia Literal de Loreto para for-
mar el Departamento : es la provincia
mas setentrional de todas las de la Be-
ptiblica. Confina por el N. con la Repu-
bhca del Ecuador; por el 8. con la pro-
vincia de Moyobamba: por el E. con la
del Bajo Amazonas ; y por el 0. con la
Bepdblica del Ecuador y la provincia de
Bongard del Departamento de Amazo-
nas. Su capital el pueblo de Balsapuerto.
Por lo mismo que es la provincia limf-
trofe con la Beptiblica del Ecuador, pro-
curaremos ser prohjos e imparciales, al
enumerar los pueblos que real y efectiva-
mente pertenecen al Perli y estan gober-
nados'por sus autoridades desde intes de
1810.
ALTO —
En la actaalidad consta de los sigoientes
DISTBITOS:
Hftbt.
Andoas 642
Balsapnerto 1,716
Gahnapanas 1,260
Santa Cruz 712
Jeveros 1,109
Lagnnas 1,181
Yurimahnas 989
Total habt 7,498
Eb dificil calcular la superficie de cada
una de las provincias del Dpt. Loreto,
cuya extension es tan grande que casi
iguala d la superficie de los demas De-
partamentos ; porque sus limites no es-
tan bien determinados : sin embargo co-
mo la provincia del Alto Amazonas est^
comprendida poco mas 6 menos desde dn-
tes de los 2° hasta casi los 7*^ lat. y entre
los 78* y 79*80" long.puede calcularse su
superficie en 4,600 leguas cuadradas; que
comparada con su poblacion, resulta m^-
nos de dos habitantes por legua cuadrada.
En esta provincia, como en todo el De-
partamento Loreto, clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos, Case-
rios, 6 Aldeas, indistintamente como 8in6-
nimos. En este Diccionario, se llama Al-
deas a los Caserios, segun lo dicho en el
Discurso Preliminar.
En cuanto d productos, y accidentes del
terreno etc., son id^nticos & los de la mon-
tana, y por esto nos referimos & lo dicho
sobre Loreto Departamento.
Siendo esta provincia tan extensa como
poco poblada, la instruccion ptiblica es
casi ineficaz, por ladificultad y escasa con-
currencia de los nines. No obstante la Na-
cion gasta 7,200 soles en sostener 12 es-
cuelas para ninos, y d,600soles en 6 es-
cuelas para mugeres.
Hay un Sub Prefecto que la gobiema
en lo politico; un Juez'de 1** Instancia
que administra justicia.
En lo Eelesiastico'estd' dividida en los
siguientes
GUBATOS :
Andoas. Jeveros.
Balsapuerto. Yurimahuas.
En esta provincia, como en las otraa
19
ALVA
que componen el Departamento de Lore-
to, no se paga ninguna contribucion, y es-
tan libres de derechos las meroaderias que
se intemcfcn por el Amazonas y sus afluen-
tes y tributarios.
Alto del oebro, mina de plata, Dpt. Liber-
tad, prov. Pataz, dist. Ghilia.
Alto de la Cbuz, aid. Dpt. y prov. Piura,
dist. Catacaos : habt. 406.
Alto de los huesos, pampa en el camino
de Arequipa d Puno , en la Cordillera, d
4,166ni. alt. Es la continuacion de la ca-
dena de cerros volcdnioos que unen el
Misti y Pichu-Pichu. En esta pampa exis-
ten numerosos restos de los animales que
perecen alh al pasar, por el frio, 6 can-
sancio 6 dificultad de respiracion.
Alto mogoo, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Alto del molino, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Gamand, dist. Garaveli.
Alto pino, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Yanaquihua.
Alto pongo, chac.* Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
. Alto ponoo, hda. Dpt. y prov. Huancaveli-
ca, dist. Acoria : habt. 82.
Alto de la Villa, hda. inmediata d la ciu-
dad de Moquegua, adonde debe oonstruir-
se la nueva cijidad: d 140m. alt.
Altos, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Huaneo.
Altos, aid. Dpt. y prov. lea, dist. Palpa.
Altos, aid. Dpt. Puno, prov. Huancane, dist.
Gcojata.
Altos aid. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Coporaque.
Altos de Juan Diaz, cerros inmediatos al
mar y d 28 millas (60 k.) al N. del valle
de Azapa y del puerto de Arica.
Aluhuasi, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
Alnisama, aid. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
cion, dist. Echarate : habt. 80.
Alva, cerro y antiguo pbl. mineral que ya
no existe: v^ase ScUcedo, mina.
Alvarado, mina de plata en la Cordillera
Nevada, Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
Chavin.
Alvarez, aid. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista: habt. 160,
ALLAU
20
AMA
AxvABEz, hda. Dpi. y prov. lea, dist. 8an
Jnan Bantista: habt. 109.
AiiVAREz Caldebon, hda. Dpt. prov. y dist.
lea: i ^ i leg. (24 k.) de lea.
AlTarisanl, hda. Dpt. Puno, prov. Huan-
eane, dist. Santiago: habt. 5.
AlTiSuri) islotes inmediatos al puerto de
Islay ; son tres de bastante altura; el mas
al N. 0. estd i los 17*^ 0' 10" lat. y 74*
28' 14" long.
Alzamora^ chae. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate.
AUaCEf 6 Ayaca, aid. y hda. Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Chilia: habt. 159.
AUaeamarini) est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Mucusani.
AUahna, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
AUamachay) aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Sicaya: habt. 14.
Allarca^ chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Yinac.
Allarpa^ hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Lircay.
AllarpO) hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Julcamarca: habt. 282.
AUatOy.est. Dpt. Huancavehca, prov. An-
garaes, dist. Lircay: habt. 172.
AUancaf {derecho, recto. Q.), est. y aid. Dpt.
Libertad, prov. Pataz, ^ist. Tayabamba:
habt. 626.
Allanca, pbl. y hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras; situado en la cam-
pina de Yanahuara : habt. 448.
A14LANCA, est. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaylas, habt. 218.
AiXANca, pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Tauripampa; d 8.206m. 25 alt.: ^
leg. (2 ^ k.) al S. de Aucampi y 6 leg.
(88 ^ k.) al E. de Tauripampa: habt. 805.
A14LAMCA, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Santiago Chocorbos.
Allaucan, hda. Dpt. Ancachs, prov. Pallas-
ca, dist. Gorongo: habt. 162. Esta hacien-
da fu^ arruinada, casi totalmente, en la
noche del 26 de Mayo de 1871 por las
faertes lluvias que ent6nces causaron
tambien la ruina de varios pueblos de la
costa.
Allancay, aid. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Sayla.
Allanhnariy aid. Dpt. Cuzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Velille.
Allauqiiis, hda. Dpt. Amazonas , prov. Ln-
ya, dist. San Ger6nimo: habt. 21.
Allausara, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Gallalli.
AUea, {tierra de cuUivo. Q.) aid. Dpt. Junin,
prov. Jauja, dist. Ooncepcion. El terrene
es muy quebrado, y entiempo delos Incas,
8US vecinos se aprovecharon de esta ven-
taja, para hacer una vigorosa resistencia
al conquistador Mayta-Ccapac, IV Inca.
AUhuacchuyOy aid. y chac. Dpt. Cuzco,
prov. Chunvivilcas, dist. Santo Tomas:
habt. 497.
Allin-Ccapac, cerro nevado de la cordUle-
ra de Carabaya, estd aisladoy elevado como
el T11iTnfi.ni. En la continuacion de este
cerro, por el resto de los Andres estd el
Sorata y demas cerros de Bolivia.
Allmayi chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Alloca, aid. Dpt. Lima, prov. y dist. Hua-
rochiri: i, 45 leg. (28 k.) al E. de Huaro- ,
chiri, en la quebrada de Pucyocancha. En
1888 tenia 70 habt.
AIlpalMimba, est. Dpt. Ancachs, prov. Hua*
ri, dist. Chacas.
Allpaoocha^ hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Pomabamba.
Allpacliaea, hda. Dpt. Ayacucho,prov. Hua-
manga, dist. Chiara: habt. 86.
AUpahnasi, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas: habt. 225.
Allpamacbay^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huancapon.
AIlfNiorcaiiaf hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Chiara.
Allpaqnita 6 AlpaquUa, mineral de plata en
los altos de Sucha, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Ayja.
AUjMlS) hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Pomabamba: habt. 107.
Allpatacana^ hda. Dpt. HuancaveHca, prov.
Tayacaja, dist. Saloabamba: habt. 51.
AUpanrconaf est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Huamangmlla: habt. 27.
AllnncllGay aid. Dpt. Puno, prov. Sdndia,
dist. Patambuco. A sus inmediaciones hay
muohas chacras pequenas.
Ama^ pbl. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist.
AMALL
21
AMAR
Huamantanga: habt. 78: d 5 leg. (28 k.) de
Hnamantanga.
Amable Mariat bda. Dpi. Junin, prov, Tar-
ma, dis. Yitoo.
Amaeani 6 Amacad, est. Dpt. Pnno, prov.
Carabaya, diet. Ayapata.
AmacCf hda. Dpi. Ayacucho, prov. Ganga-
llo, dist. Yischongos.
AmaeillO) 6 AhtumUo, 6 LamasHlOf 6 Almen-
dro, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga, dist.
Tarapoto : habt. 100.
Amaeo, bda. Dpt. y prov. Huancavelica, dist.
Acoria: habt. 49.
AmaeotO) chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
AmaepnneO) hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Umbamba: habt. 5.
Amacuyaca) aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo
Amazonas, dist. Loreto : propiamente es
barrio de Loreto y est4 habitado por in-
dios Ticimas.
Amaehampa, hda. Dpt. Ayaoucho, prov. La
Mar, dist. Chilcas.
iAmaelioiiga) aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Gujillo.
Amaehiiamafiaf aid. Dpt. Pimo, prov. Chn-
cnito, dist. Yunguyo.
Amahirea, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Buldibnyo.
Ajuahuaeas, tribu de salvajes, que habitan
las orillas del Ucayali, entre los rios Ta-
maya y Sipahua y sns aflnentes : andan
generahnente vestidos con una ttinica 6
saco llamado cusma de g^nero de aldodon
que eUos tejen y tinen con cplores segun
la tribu i, que pertenecen. Son de carr-
ier manso. 8e extienden muy al E. hasta
el territorio del Brasil.
Amahuarqul-Gcainpi, aid. Dpt. Cuzco,
prov. y dist. Acomayo.
Amahnaylla^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Tinta: habt. 18.
Amahuillaf aid. Dpt. Puno. prov. Chucui-
to, dist. Yunguyo.
AmaUa Santa, mina de carbon de piedra
en el cerro Santa, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas: d 2 leg. (11 k.) de Yungay.
AmaUni) aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Lichupalla.
Amalliy est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tuti.
Amamif hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta«
yacaja, dist. Paucarbamba.
AmaneaeS) cerro alN.de la ciudad de Li-
ma : tiene 754jn- alt.
Amancaes, pampita, dos miUas alN. de Lima,
comprendida entre los cerros de este nom-
bre. La Gapilla estd & 162m. alt. Sirve de
lugar de paseo k los habitantes de Lima,
en los meses de Junio k Octubre, por su
hermoso verde.
Amancaes, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Amancay^ aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Huantar.
Amani) chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
San Buenaventura.
AmanieO) cerro media leg. alE.de Pisco-
bamba. En este cerro existe una cueva,
en la cual se encuentra gran cantidad de
huesos de los antiguos indios. La entra-
da es dificil y peligrosa por estar el cerro
cortado k pico.
Amangnitat aid. Dpt. Loreto, prov. Hua-
llaga, dist. Tarapoto.
AmansayoC) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Quinua.
Amansatoc, pbl. Dpt. Apurimao, prov. An-
dahuaylas, dist. Ocobamba: habt. 600.
Amantani) isla en el lago de Titicaca, Dpt.
Puno, prov. Huancane, dist. Conima; in-
mediata 4 la punta de Capachica en los
16« 89* 60'i lat. y 72^ 8* 18" long, te-
nia 482 habt. el ano de 1884. Existen las
ruinas de grandes palacios, jardines y ca-
sas de piedra labrada del tiempo de los
incas.
AmantangO) hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. CangaJlo.
Amantaraf isla pequena en la laguna de Ti-
ticaca, cerca del estrecho de Capachica.
Amantiraf est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Amantay) chac. Dpt. Cuzco, prov. Urubam-
ba, dist. Maras.
Amafiicoy^ chac. Dpt. Ancachs. prov. Po-
mabamba, dist. Fiscobamba.
Amapataf chac. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco.
AmarayocC) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Santa Lucia.
AmarglUlM aid. en el valle de este nombre.
AMAY
22
AMAZ
Dpt. Apurimac, prov. Andahuaylas, dist.
Ongoy: habt. 80.
AmaringO) aid. Dpt. Loreto, prov. Moyo-
bamba, dist. Bioja: habt. 75.
Amaro El, mina de plata en el oerro de
Tingo, lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc.
Amaro, aid. Dpt. Cuzco, prov. Calca, dist.
Pisac: habt. 265.
AmarouchO) hda. Dpt. Cajamarca, prov. y
diet. Gajabamba.
AmarumayO) {Amaru, serpiente grande, y
mayo, no, Q.) v^ase Madre de DioSj rio.
Amarancat chac. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Chumpi.
Amabunca, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tuti.
Amasaca^ hda. Dpt. Tacna, prov. Arica,
dist. Collpa.
Amashca^ est. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
ras, dist. Carhnas: habt. 421.
Amashelpe) chac. Dpt. Ancachs,prov. Hua-
ras, dist. Carhuas.
Amatia^ cerro mineral de plata, Dpt. y prov.
Puno.
AmatO) hda. Dpt. Arequipa, prov. Gamand,
dist. Caraveh ; d 804m. 45 alt. : dista de
Acari 2 ^ leg. (14 k.).
Amayf aid. Dpt. Lima, prov. Chancay. dist.
Huacho: habt. 787.
Amayaf {Amaya, impedimento, estorvo. Q.)
pbl. y hda. Dpt. Arequipay»prov. Castilla,
dist. Aplao.
AmayaeU) rio tributario del Amazonas, por
la orilla izquierda. Es navegable por pe-
qnenas canoas.
Amayani) chac. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Pichihua.
Amataki, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
Amaybamba^ chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Colcabamba.
AicAYBAMBA, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Tapairihua.
Amaybahba, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Convencion, dist. Huiro.
Akatbauba, valle en la prov. Galea, Dpt.
Cuzco.
AmaycCBf hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Aucara.
AmayOy chac. Dpi. Puno, prov. y dist. S&ndia.
Amayqne^ chac. Dpt. Libertad, prov. Otaz-
co, dist. Lucma.
AmozonaSy uno de los rios mas notables del
mundo por el caudal de sus aguas, la ex-
tension del territorio que recorre y la fii-
tura grandeza d que estd llamado el terri-
torio que bana.
No hay un perfecto aouerdo en cuanto
al punto desde el cual pueda llamdrsele
propiamente Amazonas; y aunque gene-
ralmente se le dd este nombre desde el
mismo Maranon, acaso por ser ^ste el mas
lejano de los caudalosos confluentes que
lo forman, y por consiguiente poder ser
considerado como su primitivo orlgen , de
acuerdo en todo con el profesor Baymon-
di, Uamamos rio Amazonas & la reunion
del Maranon y Ucayali, desde los 4** 80*
de lat.; y los 75"" 44*49" long, en que se
halla la boca del rio Ucayali, d 128m* alt.
A este gigante de los rios le dan origen los
rios caudalosos Maranon, Huallaga y otros
tributarios de estos, igualmente caudalo-
sos. Los brasHeros, tanto por miras pott
ticas, cuanto por otros motivos le dan el
nombre de Solimoes desde Tabatinga, es-
to es desde los 4° 14' 80" de lat. y 72^ ir
40" long, hasta la ciudad de Manoa 6 de
la Barra, en la desembocadura del rio Ne-
gro; y solo desde este punto le Uaman Ama-
zonas hasta el Atldntico. Del punto de su
confluencia con el Ucayali, en que tiene
cercade 8millas de ancho (5 ^ k), tomauna
direccion hdcia el N. N. E. hasta poco des-
pues de Xfluitos, de donde se dirije al £.
hasta Pebas, d los 8« 19' 60" lat. y 74* 5'
42" long. De este punto tucrce hdcia el
8. E. hasta Cachiquinas, y vuelve luego al
E. hasta entrar en el territorio brasilero.
Es navegable todo el ano por buques de
alto bordo, pues su declibe es de 8m. en
200, leguas; y sino fuera por su caudal de
aguas no correria.
Su profundidad basta y sobra para los
may ores buques conocidos, y hay sitios en
los que su fondo pasa de 240m. Medido
el volumen de sus aguas, en su desemboca-
dura, resulta que excede A la suma de las
que Uevan los mas caudalosos rios "del Asia.
Dos dias dntes y dos despues del pie-
nilunio presenta un sublime y formidabel
AMA2
23
AMA2
feii6meno, llamado Bore, que consiste en F
una espantosa marejada del Atldntico, que
88 avanza sobre el no d manera de gigan-
tezca montana. Establ^cese una maravi-
llosa lucha entre los dos colosos, llegando
& suceder que el soberano de los rios abre
4 veces magestuosamente su cauce sobre
la liquida llanura del Atlantico, como si
corriese tierra firme, conservando el dul-
zor de sus aguas hasta 60 leguas adentro.
A derecha 6 izquierda del rio hay nu-
merosos territorios, cuya asombrosa ferti-
lidad y sano temperamento (pues las fie-
bres desaparecen donde hay cultivo 6
poblacion) estan convidando & poblarlos &
esos millares de seres que viven en Euro-
pa agoviados por la miseria, cuando el
hambre 6 el frio no les arrebata su amar-
ga existencia.
Laudable y provechoso es el empeno
con que se ha explorado este rio y sus
afluentes, desde hace mas de veinte anos, y
por ello son ya conocidos y navegados al-
gunos.
Est^ llamado, en no lejano tiempo. &
ser la via de comunicacion con el AUinti-
co, siguiendo el siguiente
Itinerario del
Itinerario de Lima al Atldviico.
Legs.
De Lima 4 la Oroya por ferrocarril... 48 \
» la Oroya d Hudnuco por Pasco.... 47
» Hu^uco dTingo Maria 40
• Tingo Maria, puerto en el Hualla-
ga, hasta Turimahttas,porpeque-
nas embarcaoiones, mas 6 menos 80
Total de leg 210 \
De Turimahuas ya la navegacion es li-
bre de todo obstdculo.
cEl viajero M. Emilio Carrey mandado
por el Gobiemo Frances para estudiar la
hoya superior del rio Amazonas, despues
de haber tomado datos sobre el comercio,
la geografia y hecho importantes observa-
ciones, publiG6 en 1855 sus trabajos lie-
nos de noticias interesantes. Nosotros con -
secuentes con nuestro objeto de hacer co-
nooer el pais y sobre todo esas regiones
tan ricas como poco nocidas, y que pro-
meten mucho para nuestro porvenir, pu-
bUcamoslos siguientesitinerarios tomados
de su obra, que pueden ser de alguna uti-
lidad. No dudamos que algun dia el Ama-
zonaa serd el vehiculo de nuestra comuni-
cacion con Europa.
Amazonas.
PAISES.
Entre el Pard y la Barra (Brasil)
I>e la Barra d Egas (Brasil)
!Egas a Tabatinga (Brasil) •%
Tabatinga d Nauta (Peru)
Nauta d Balsapuerto (Perd)
Total
Dd Para a Cayumba,
Cayumba es un puerto situado sobre el Huallaga.
POR VAPOR.
A TiA VELA 0 CON
REMOS.
SUBIEMIX).
BAJANDO.
SUBIENDO.
BAJANDO.
Dias.
8 d 10
8 d 5
5 d 6
6
8
Dias.
4 d
1 d
2 d
8
8
5
2
8
Dias.
20 d 50
15 d 80
25 d 60
16 d 25
20 d 80
Dias.
25 d 40
6 d 8
6 d 7
5 d 6
5 d 6
80 d 85
18 d
10
96 d 195
47 d 67
PAISES.
Del Pard a Nauta
De Nauta d Laguna
De Lagura d Yurimahuart
De Yurimahuas d Chasuta
Pe Chasuta d Cayumba
Total
A LA VELA 0 CON REMOS.
SUBIENDO.
BAJANDO.
Dias.
76 d 165
10 d 15
4 d 6
8 d 15
28 d 60
Dias.
42 d 61
8 d 5
2
2
5 d 7
126 d 261
54 d 66
AMAZ
24
AMAZ
De NmUa a Bellavista 6 Yusamaru,
Bellavista y Yusamaru son puertos situados & orillas dal Amazonas.
PAIBES.
A LA VELA 0 CON REMOS.
•
SUBIENDO.
BAJANDO.
T^fl Nauta A la pmhocadura (iftl Hnallftfira.
Dias.
9 d 14
6 d 8
6 & 8
17 i 25
Dias.
8 d 4
De la embocadura del Huallacfa & la Barranca.....
2 d> 8
De la Barranca al Donso de Manseriche
2^8
De Manfleriche 4 Yusamaru... t... ,,,,,t.^.,^,,„,,^-^^,,»-^^.
8 d 5
Total
88 & 55
10 d 15
De Nauta al Mayro.
PAISES.
De Nauta d Barayacu
De Sarayacu i la embocadura del Pachiteac
Del Pachiteac al Mayro
Total
De Nauta a CocabanibiUa,
A LA VELA O CON REMOS.
SUBIENDO.
BAJANDO.
Dias.
12 & 20
15 d 80
15
Dias
10 a 12
10 A 12
8
42 & 50
28 & 24
Gocabambilla es puerto del Ucayali.
PAISES.
* De Nauta d la embocadura del Pachiteac.
^Del Pachiteac i, Gocabambilla
Total.
A LA VELA O CON REMOS.
BUBISNDO.
BAJANDO.
Dias.
27 i 50
40
Dias.
20 d 22
10 d 15
67 d 50
80 d 87
CJomparadon de los divenos caminos entre la Europa y el Peru.
Dias.
Por el cabo de Homos de 70 d 180
Por istmo de Panamd, de 21 d 80
Por el Amazonasde 68 d 94
AMAZ
25
AMAZ
Terminaremoa este arliealo Bobre el rio
Amazonas, copiando lo- que dijimos en la
Geografia del Peni
« Cuando la navegadon del Amazonas
sea libra y se salven ciertas dificultadeg. y
molestias que hoy sufre el viajero, la via
del Amazonas ser^ la mas rapida y ba-
rata.
f El prhnero que descabri6 el Amazo-
nas fa4 el Espanol Franoiseo d» Ovellana,
mandado por Gonzalo Pizorro. Bcorrid
todo el rio y ae fa^ hasta Enropa, hacien-
do WHO de los viajes mas atreyidos que
se pueda imaginar. El fa6 quien le di6
el nombre de Rio de las Amazonas, por-
que deda que habia vista mugeres giierre-
ras, que le impedum el paso en las oriUas.
Esto ha sido tesido por una fdbula; pero
Gasielnau, en su viaje 4 la America, no lo
niegaymas biencomo si tratarade probar-
lo, pues dice : que existe aim la tradidon
de las Amazonas en las iribus salvajes en-
ire las que es popular: dice ademas ha-
ber encontrado en Santarem una estdtua
que representa ima Amazona y por ulti-
mo que es muy diiicil suponer el engano
en los conquistadores, de tomar por hom-
bres mugeres guerreras. En fin, punto es
este que ser^ muy diflcil resolverlo. En
1568, Pedro de Ursoa fu6 mandado por el
virey de Lima ; pero su objeto sobre todo
fu^ ver las minas del Dorado: despues
de haber atravesado este rio en gran parte,
fu^ asesinado por un soldado espanol
Aguirre. Tejeira hizo un viaje desde el
Pard hasta el Napo, el que remont6 y lle-
^6 hasta Quito. Un aiio despues empren-
di6 un segundo viaje con los Padres Acu-
na y Artieda.
• AJ mismo tiempo que en America se
exploraba este rio, en Europa el ge6grafo
Samson hacia una carta que aunque Uena
de errores fu^ la mejor de su ^poca. En '
1707 apared6 la carta del Padre Sa-
muel Fritz, jesuita aleman; fu^ elprime-
ro que di6 k conocer este rio de un modo
exacto. Prob6 que el verdadero origen del
Amazonas era el Maranon, que nacia en el
lago Lauricocha y no el Napo, como se
crey6 hasta ent6nces. Por el ano de 1748
emprendi6 el sabio La Gondamine su via-
je despues de haber ^feotuado la medida
del arco 4e meridiano; recorri6 todo el
Amazonas desde Jaen, hizo observaciones
aBtron6niicas sobre el ancho, veloddad,
etc., no tan solo del Amazonas sino de
i algunos^botanos oomo el Orinoco, etc. :
hizo ademas observadcmes sobre vegetales
y aninmles ;-sobr^ las iribus, su raza, len-
gaas, eio. Fu^un viaje verdaderamente
dent(fico. A fines del siglo pasado visit6
Haenke,* no tan solo este rio sino muchos
oiros eomo el Ucayali, Beni, Madeira^ etc.
haoiendo observaciones sobre la hisioiria
natural y geografia de esias regiones. Era
un verdadero ap68i<d de la ciencia. Tene-
mos tUtimamente en nuesiros dias al ma-
logrado Yjurra, digna de mejor suerte,
Poei^ig cuyofin fa^laboiinica, y otros que
ban visitado diversos tributarios de este
grui rio, oc^no foniih y Lowe, Maw; los
viajeros Norteamerieanos Hemdon y Gib-
bon, Osculaii, los hormanos Carrey y al-
gonos mas que seria largo enumerar.
« Es tanta la importanda de esias regio-
nes que no podemos dejar de trascribir es-
ias ^ocuenies palabras: tLos innumera-
bleer afluentes ddl Amasonas forman entre
si deeenas de millares de leguas de rios
navegaUes : se* junta este rio por una par-
te al Orinoco, cuya embocadura esi4 casi
d 800 leguas al Norte de la suya ; por otra
parte, por medio de un canal de pocas le-
guas podria unirse al Plata, cuya emboca-
dura e6td k 900 leguas al Sud del Para. En
mi concepio es el sistema hidrogrdfico mas
grandiose, mas maravilloso, y mas fecim-
do para el porvenir de la humanidad que
existe en nuesiro globo.
< Sea en el BrasilySea en las cinco Be-
ptiblicas y las ires eolonias europeas,
cuyas aguas recibe mas 6 m^nos, el rio
Amazonas cuenta por tributarios directos
6 indirectos mas de 1,100 rios y millares
de lagos, de canfdes naturales y de estan-
ques.
« Esta inmensa red que cubre mas de los
dos tercios de Sud America ; que es como
la vida interior del BrasO, de las cinco
Bepdblicas y de una parte de las ires Gua-
yanas: que por si sola puede servir de via
de comunicacion k una extension de 600
4
AMAZ
26
AMAZ
legiias en latitud y mas de 600 en longi-
tud, desemboca en el Atldntico d> m^nos
de doce dias de Europa, d veinte horas de
Gayena y d lo largo del territorio disputa-
do entre la Francia y el Brasil.
c For esta boca facilmente accesible es
por donde se pretende hacer pasar, algun
dia, mas de los dos tercios del comercio de
la America. Por esta boca es por donde
la mayor parte de los pueblos esparcidos
sobre este vasto continente deben esolusi-
va y libremente pasar para sus relacio-
nes intemacionales. Por esta boca es por
donde penetrara la civilizacion al Conti-
- nente Sad Americano, cuando llegue el
dia en qae se cumplan las prof^ticas pa-
labras del mas ilustre de los verdaderoB
sabios de nuestra ^poca, del baron de
Humboldt : Alii es cbnde tarde 6 tenvprano
debe conceiitrarse algun dia la civilizcunon
dd glohot, (Gabbey, Froducciones y CosPum-
bres de Sud America).
En el rio Amazonas propiamente dioho
los lugares de desembarque que se consi-
dera como puertos mayores son Leticia,
Loreto, Gaballococha, Mauoallacta, Pebas,
Iquitos, y como de menor importancia,
Moromorote, Sancudo, Destacamento ,
Nuevo Oran y Omahuas. Las mercaderias
que se importan y exportan por estos puer-
tos estdn libres de derechos.
En la parte que se denomina rio Ma-
ranon, se consideran como puertos mayo-
res por su importancia, Nauta y Parina-
ri; y como menores San Regis Urarinas,
San Antonio, Barranca, Santiago de Borja.
AMAZONAS Departamento, creado por ley
de 21 de Noviembre de 1882 : fu^ desmem-
bradopara formar la proyincia Htoral de
Loreto, hoy Departamento. Gonfina por el
N. con la Bepublica del Ecuador: por el
S. con la proY. de Pataz del Dpt. de la Liber-
tad: por el E. con el Dpt. de Loreto; ypor el
0. con el Dpt. de Gaj amarca, del cual lo divi-
de el rio Maranon. bu capital es la ciudad
de Ghachapoyas: y consta de las siguientes
PBOVINCIAS :
Habt.
BongarA 2,961
Ghachapoyas 15,306
Luya 18,682
Total habt 81,789
EstA comprendido entre los 8** 30* y 7*
20* lat. y los 79° 10' y 80« 60' long, mas 6
m^nos; formando una superficie como de
1,900 leguas , d la cual le corresponde
casi dos habitantes por cada legua cua-
drada.
El caudaloso Maranon, que corre de
Sur a Norte hasta cerca de los d"" 40' lat.
y luego se dirije al N. E. atravesando par-
te de las provincias de Ghachapoyas y
BongarA, le sirve de limite con el Depar-
tamento de Gajamarca. Otros no m^nos
caudalosos, como el de Ghachapoyas, y el
Ghuchunga tambien aumentan la ferti-
hdad de su privilegiado suelo.
Un ramal de la Gordillera, que pudiera
considerarse como la continuacion de la
Cordillera nevada de Ancachs, atraviesa
de SS. E. al NN. 0. laprovinciade Luya.
En lo general puede decirse que en este
Departamento no hay minas, pero en com-
pensacion, el reyno vegetal ostenta un
lujo y prodigalidad que asombra. En este
como en lo relativo al reyno animal nos re-
ferimos & la descripcion del Departamento
Loreto, porque puede decirse que dmbos
son iguales.
En lo poh'tico es gobernado por un Pre-
fecto ; en lo judicial depende de la Gorte
Superior de Gajamarca. En lo Eclesids-
to forma una Di6cesis.
Este obispado se cre6 por real c6dula
de 16 de Julio de 1802 y bula respectiva,
bajo el nombre de Obispado de Maynas,
desmembrando parte de los obispados de
Trujillo y Quito, con el principal objeto de
facilitar la conversion de los in£eles sal-
vajes. Asf continu6 hasta que por ley de
29 de JuUo de 1881, se mand6 reformar
6 hacer nueva demarcacion de esa Di6ce-
sis, separando las provincias no peruauas,
y agregando algunas del Arzobispado de
Lima, y que la Sede se trasladara a la ciu-
dad de Ghachapoyas, cuyo iiombre debia
tomar el obispado. Por bula de Gregorio
XVI de 2 de Julio de 1842, se confirmo
esta nueva demarcacion. Hoy se halla de-
finitivamente constituido con su respecti-
vo Goro de Ganonigos. La Di6ce8is esta
compuesta de todas las provincias de los
Departamentos de Loreto, Amazonas y de
AMBA —
la provincia de Patas del Departamento
de la Libertad.
Obispos d'C Maynas 6 Chctchapoyas,
Fray £Qp61ito Sanchez Bangael.
Dr. D. Jos^ Maria Arriaga.
» » Pedro Euiz.
Fray Francisco Solano Bisco.
La Nacion gasta al ano en este Depar-
tamento, la cantidad de S. 127,172 en los
siguientes ramos:
Sneldos del Prefecto, Sub Prefec-
to8 y empleados de ^stos S. 18,065
En Correos 1,206
En Jueces y gastos de justicia 9,708
Sneldo del Obispo, Canonigos, Cu-
ras, Seminario y gastos del Culto. 18,800
En 1 Colegio para hombres 6,400 \ ^ ^ /^^^
En 1 para mngeres 5,280 ) ai,dw
En 86 Escuelas para horn- )
bres 44,167 > 67,808
En 46 para mugeres 28,64 1 )
E n Hospitales y Beneficencia 868
Sueldos de Tesorero y empleados.. 4,087
Total de sueldos y gastos... S. 127,172
No se consideran los gastos de Gen-
darmerias ni los de Obras publicas.
Las contribuciones de este Departa-
mento, prodttcen al ano S. 8,209 94 cts.
por los ramos siguientes:
Contribncion industrial S. 561 16
» Bustica • 1,574 86
• Eclesidstica • 789 20
» Urbana • 284 72
Total alano S. 8,209 94
Amliachosga, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Cujillo.
Aill1)agay,bda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Cujillo.
AmllfUal y AnjaSf hda. Dpt. Piura, prov. y
dist. Ayabaca.
Ambapilca, bda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Sayan.
Ambapuquio, hda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Sayan.
AmlMir, distrito de la provincia de Caja-
tambo, Dpt. Ancachs : habt. 716.
jLmbar, pbl. capital de este distrito, Dpt.
Ancachs, prov. Cajatambo: habt. 669 : dis-
ta 14 leg. (78 k.) de la ViUa de Huacho.
27
AMOC
A 1 leg. (5 \ k.) de Ambar estd la mina de
plata de Huancoy.
Amlmr-puquto, chac. Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Sayan.
Ambasal, aid. y chac. Dpt. Piura, prov. y
dist. Ayabaca: habt. 156.
Ambay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Ambiyacu, rio tributario del Amazonas,
muy inmediato al pueblo, de Pebas, del
Gual dista media leg. (8 k.). Esnavegable
hasta mucha distancia, aunque no se ha
explorado bien.
Ahbiyagu, aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo Ama-
zonas, dist. Pebas ; situada d la orilla de-
recha del rio de este nombre; & pocos
metres (200 i 800) de su confluencia con
el Amazonas : habt. 100, de la tribu Ore-
jones.
AmbOy villa, capital del distrito de Huacar,
prov. y Dpt. Huinuco; A2,068ni. alt. : habt.
788: dista de Lima 77 leg. (489 k.), de
Pasco 18 (100 k.), de Huariaca 10 (5o i k.)
y de HuAnuco 6 (38 i k.).
Ambo, hda. Dpt. y prov. Huancavelica, diet.
Acoria: habt. 44.
Ambrosio, aid. y pastes, Dpt. Piura, prov.
Ayabaca, dist. Chalaco: habt. 80.
Ambrosio San, mina de plata en el Dpt.
de Ancachs, prov. Huaylas, dist. Ca-
ras.
Ambrosio San, mina de plata d 2 leg. (11 k.)
de Caras, camino para Samanoo, Dpt.
Ancachs, prov. Huaylas, dist. Pueblo li-
bre.
Ambrosio San, mina de plata en el mineral
de Arirahua, Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Salamanca.
Ambulleo, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Cutervo : habt. 688, con los de El
Sumidero y CuUanmayo.
AmillaS) hda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Magdalena: habt. 14.
AmO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Huasta.
Amo, chac. Dpt. Lima, prov. Chancay, dist.
Aucallama.
Amooca) pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Tapayrihua: habt. 129.
Amooca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist,
Layo.
AMPA
28'
ANA
Ai|i<qPft chae* . Dpt«« Aneachs/ pro¥. * Gaja-
tambo, dist. Ocros.
A]|i<4iaya» aid. Dpi. y prov. Tacsa, dist.
Sama: habt. 108; diMade Tacna 8 leg.
(44 i k.).
Amoquinto, Olivai^ Dpt,. Areqnipa, prov.
Islay, dist. Tambo : habt. 65. Eslugaarde
paseo en ciertos meses delano.
Am^rayy aid. y hd». Dpi, Aporimaa^ prpv.
Aymaraes, dist. ColGabamba: habt. 68» -
Amor^pampe^ ..chao. Dpt, Ancaohs^ prov.
Huaylas, dist. Garas. .
AmotapC) 6 la Bbea, Cebbo de, mi se Uama
la oadena de oerros entre la piuita de Fa-
rinas y el Cabo Blanco^ Algnnos se ^evan
^ la altura de l,220n^> Son notables per
la brea que se extrae de estos lugares, y
por las minas de petrpleo.
Amotape, distrito de la provinoia de Payta,
Dpt. Piura i habt. 8,340.
Amotabe, pbl. capital ,de este distrito, Dpt.
Piura, prov. Paytjfc, & los 4* 61f 48" lat. :
habt. 1,425; difttadePayta61eg,(8d^k.),
de Piura 10 (55 ^ k.).
AmOf 9 no: se loree . que es uno de los que
forman el Tigreyaco que va al '■ Mara-
non.
Ahot, chao^ Dpt. Lima^prov. Ganta, dist.
Pacarao84
Ampachs^ald* I>ptw> Aneaohs, prov. y dist.
Huari : habt. 840.
Ampanil^ chao^ Dpt.< Anoadusi, .prov< Santa,
dist. Huatmey. £n este lugar existendos
restos de una veidadera fortaleza de los
Incas.
Ampftnea^ pbl. Dpt^ Guzoo, prov. Pauear-
tambo, dist. Ghallabamba; habt. 254.
AMparay^ aid. Dpt. Ayaouoho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago.
AvpasuiU os^- Dpt. y provi Puno, dist.
Aeora. •
AspsSHSff b^> Dpt* Cu260, prov. Anta,
dist. Surite.
AwirtMMkm aid. Dpt.,y provt Arequipa,
dist. Yanahuara.
kMftUOf ramal de los. Andes., en la proviocia
de Gaylloma. Gorre de E. A 0. y parale-
la i.la cadena de HuilearaJoa, que estd al
N. hasta unirse con lade Sanquia que
est^ al E. Uno de soa picps es muy ele-
vado y siempre cnbierto de nieve.
Aapallli^iest. Dpt. Puno, prov. Ghncuito,
dist. Pomata.
inpatairit est* Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo.
Anpatlira) aid. Dpt. Guzco, prov. Ganas,
dist. Yanaoca: habt. 230.
Anpaynly est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ace-
ra : habt. 72.
AlDpl) pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Parinaco-
chas, dist. Pacapausa: habt. 897.
Ampi, est. Dpt. Arequipa, prov. Gaylloma,
dist. Achoma.
Anpipi chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Gotaparaco.
AnphlClayoc 9 chac. Dpt. Huancavehca,
prov. Gastrovireyna, dist. Santiago Gho-
corvos.
Afllpa^ chac. Dpt* Ancachs, prov. Huaras,
dist. Garhuas.
Allipoecasa# aid. y chac. Dpt. Ayacucho,
prov. Huamanga,dist. Socosvinchos: habt
15.
AnparcO) hda. Dpit. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Salcabamba: habt. 54.
Amparhuay) hda. Dpt. y prov. Huancave-
lica, dist. Acoria: habt. 15.
Anpntira^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Qnirillo.
ABnchlc^i est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ucubiri.
Ana Santa,- caletsr 4 los IB"" 52' lat. y 74''
36' 24" long.
Ana Santa, no: naee en las alturas de Ma-
tara, pasa por la eiudad de Ayacucho, y
despues de reunirse con otro cerca del pue-
blo de Santiago, forma el no Huarpa.
Ana Santa, aid. y hda. Dpt. y prov. Piura,
dist. Tambo Grande : habt. 208.
Ana Santa, aid. Dpt. Gajamarca, prov. Gon-
tumazd, dist. Guzmango: habt. 185.
Ana Santa, hda. Dpt. Libertad, prov. Truji-
llo, dist. Ghocope: habt. 98: dista de Gho-
cope 1 leg. (5 ^ k.), de Malabrigo 5 (28 k.).
Ana Santa, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
tas, dist. Gajamarquilla.
Ana Santa, aid. Dpt. Ancachs, prov.y disi
PaUasca: habt. Ill : d 28 leg. (156 k.) de
Llapo.
Ana Santa, aid* y chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Maoate; & l,447m« de alt
Be haUa Kodeada de Arboles y bosquest-
ANA
29
ANAN.
tos qne hacen el Ingar may pinioresflo:'
habt. 168.
Aka Santa, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma*
bamba, dist. Sihnas.
Ana Santa, chao. Dpt. Anoachs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
Ana Santa hda. Dpt. Janin, prov. Tarma,
dist. Marcapomacocha : habt. 117.
Ana Santa, chac. Dpt. Jimin, prov. y disL
Jauja.
Ana Santa, ano de los distritos en que estfi
dividida la ciudad de Lima, y que forma
la provincia de Lima.
Ana Santa, hda. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Matucana: habt. 12: dista de '
Lima 9 leg. (50 k.) y de Ghadacayo 8
(16 i k.).
Ana Santa, chac. Dpt. Lima, prov. Huoro-
chiri, dist. Chorrillos.
Ana Santa, pbl. Dpt. prov. y dist. Huaoca-
velica: habt. 407.
Ana Santa, pbl. Dpt. Huancavelioa, prov.
Castrovireyna,dist«Pillpichaca:habt. 257*
En los cerros de sus inmediaciones hay
minas que han produoido muohos cauda-
les, y hoy estaa aba&donadas por haberse
aguado.
Ana Santa, hda Dpt. Ayacucho,. prov. Hua-
manga, dist. Acosvinchos : habt. 77.
Ana Santa, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist Puquio: habt. 804.
Ana Santa, chac. Dpt. Aporimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
Ana Santa, distrito de la provincia de la
Convencion, Dpfc. Cuzoo: habt. 6,215.
Ana Santa, pbl. capital de la provincia de la
Convencion y del distrito de su nombre,
Dpt. Guzco : habt 882 : dista del Cuzco
46 leg. (256 k.) y de Quebrada-honda 4
(22 k.).
Ana Santa, uno de los distritos en que est<i
dividida la dudad del Cuzco y que forman
la provincia del Cuzco.
Ana Santa, chac. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Yauri.
Ana Hanta, hda. cooal, Dpt. Puno, prov. y
dist. Sandia.
Ana Santa, hda. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Cotahuasi.
Ana Santa, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist
Pocssi: habt. 20d»
Ana Santa, hda. Dpi. y dist. Moqnegva. '
AllftCMte) {Ana lunar, e€u:he sal..Q.) pioo
en la.eadena de los Andes A IT" 15* 15'*
lat.' y eS' 56' long.
Anace|MIBpa9 est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist* Sooosvint^os : habt. 14.
Ami^aiMf hda. Dpt. Puno, prov. Garaba^
ya, dist, Ituata.
AlUt'Dol^A, v^ase Dana Ana.
Anahua-HlHMl, aid. Dpt. y prov. Puno, dist.
Chuouito :. l^abt. 179.
Anahaa Naionarcaf aid. Dpt.y prov. Puno,
dist. Chucuito: habtw 820.
Anahuartflie) 6 SayUa, aid. Dpt. y prov.
Cuzco, dist. San Ger6mmo : habt. 244.
Anhnartiii-Ccaapiy 6 Amaktuirqwi, aid.
Dpt. Cuzco, prov. y dist. Acomayo : habt.
115.
Aaahnasf 9 hda. Dpt. Apurimao, prov. y dist.
Cotabambas.
Anahnicha^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Chamaoa: hat. 178.
Aaahnilif est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Ucuviri.
AnaUanca) hda. Dpt. Apurimac, prov. y disk
Abancay.
Anatlaicaf hda. Dpt. Cuzoo, prov. y dist.
Acomayo.
ADaHaray9'(^naiyutiYi2f, Batan grande.'<Q.)
mina de plikta, Dpt. Ancachs, prov. Gajar
tambo: 1 leg. (5 ^ k.) al N. E. dela hda.
de Quichas.
Anana^ aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Goasa: tiene •algunas ehaeras 4k sus
* inmediaciones.
Anaiica) ehao. Dpt. Anoaohfl, prov. y dist^
' Huaylas.
Ananoa, hda. Dpt. Ancachs, prov. HuayhiB;
disth Caras.
ANANGA,(Htuin,alto,elevado. Q.)oerroBneva-
do8 en la cadena de los Andes; prov. AsAn-^
garo, al E. del pueblo de este nombve. £n
las inmediaciones del cerro, oomo & 8 leg.
(16 \ k.y hay derrumbadas muehas minaB ^
de oro que se trabajaban Antes de la oon*-
quista.
Ananoa, pbl. Dpt. Puno, prov. Carabaya.'£B«
te pueblo, hoy arruinado, estaba situad»
i» 5,210m. alt. en medio de nieve pexp^toa, *
d las f aldas de un elevado oerxo nevado;
Dista 8 leg, (16 \ k.) del pueblo de Poto.
ANAT
30
ANCA
AnuCOf hda. Dpt. Pano, prov. Lampa, dist.
Macari.
Ananco, est. Dpt. prov. y dist. Puno.
Anaococha) cerro mineral de plata 8 leg.
(16 i k.) al N. del pbl. de Conchuoos, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Pallasca.
Anansayat Es viciosa esta ortografia, v^ase
Hanansaya,
Ananta^ aid. y est. Dpt. Arequipa, prov. Oa-
mand, dist. Garaveli: habt. 188.
Ananta, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Callalli.
Ananta y Seja, aid. Dpt. Arequipa, prov.
Camand, dist. Garaveli: habt. 188.
Anan Yautan, aid. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Yautan: d ^ leg. (8 k.) de Yau-
tan.
Aaaora^ aid. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Caja.
Anapanpa^ est. Dpt. Cuzco, prov. Ohunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
Anapia^ aid. Dpt. Puno, prov. Cbucuito, dist.
Pomata: habt. 681.
AaaporiS) cbac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Cajatambo.
Anarata^ est. Dpt. Moquegua, dist. Ichuna.
AaariO) chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
Aliasaillt) est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Chuquibambilla.
Anascapa^ aid. Dpt. Moquegua, dist. Ubinas:
habt. 164.
Anascapa, chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Anascopata^ chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Cajatambo.
Aaaspaiipa) hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Sandia.
Anaspampa, chac. Dpt. Moquegua, dist. Omate
ADasiiaf) mina de plata en el cerro de San
Jos^, lado E. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc, ley 80 m.
Aaasqvly aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
Aliasiiaisqiie) hda. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca: habt. 88: d 8 leg. (16 ^ k.)
de Huariaca.
Anasvpe^ chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
Anataf chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
AnatablDf chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Cajatambo.
Aaala Santa, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Aaatnyani) hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio. •
Anavfte) hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
bana.
Anay^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Mangas.
AnayaO) chac. Dpt. Moquegua, dist. To-
rata.
Anayca^ pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay : d 2 leg. (11 k.) al N. E. de Ara-
huay, en la cima de un cerro : habt. 211
(en 1858).
Anaylla^ hda. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Acoria: habt. 112.
Anaypampa^ hda. Dpt. y prov. Cuzco, disi.
San Sebastian : habt. 22.
Anayparte) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Canaria.
Anca-alta) chac Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Aacaca^ est. Dpt. y prov. Pimo, dist. Aco-
ra: habt. 86.
AncacaS) hda. Dpt. y dist. Moquegua: d 81 ^
leg. (172 ^k.) de Moquegua 6 (88 ^ k.) y de
Bio Blanco.
AncacO) chac. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Langui,
AacachS) quebrada que nace cerca de Yun-
gay y que ha dado nombre al Dpt. de An-
cachs.
ANCACHS Departamento. Lapalabra^nrr<u,
significa , azul en Quechua. El nombre de
este Departamento le viene de un pueblo
bastante grande que tenia este nombre y
cuya poblacion lleg6 d 1500 habitantes d
principios del siglo pasado ; hasta que nn
terremoto del 6 de Enero de 1752, der-
rumb6 un cerro que dominkba el pueblo;
repres61as aguas, y arruin6 completa 6 ins-
tantdneamente todo el pueblo con sus
habitantes.
Este Departamento fu^ creado por un de-
creto dictatorial del General Salaverry de
12 de Junio de 1885, ddndole el nombre de
Huaylas. El usurpador Santa Cruz tam-
bien constituy6 este Departamento bajo el
mismo nombre de Huaylas por decreto de
10 de Octubre de 1886; asl continu6 hasta
que por Supremo Decr^ de 28 de F^bre-
ANCA
31
ANCA
ro de 1889, dictado por el General Gamarra
dictatorialmente , ratific6 indirectamente
la creacion de este Departamento, ddndo-
le el nombre de Ancachs, paraperpetuar la
memoria de la batalla de este nombre pa-
nada contra el mismo Santa Cruz. Esta
ilegal creacion ha sido reconocida tdcita-
mente por los distintos Congresos, por el
hecho de haber considerado como existen-
te el Dpt. de Ancachs, ya sea agregando-
lenuevas provincias, como la de Cajatam-
bo por ley de 6 de Noviembre de 1861, ya
aJ dar tltulos de coidades 6 de villas d dis-
tintos pueblos de este Departamento y
muy en particular por la ley de 2 de Ene-
ro de 1857: porque sin dudatodos recono-
cieron la necesidad y conveniencia de crear
este Departamento, que es imo de los mas
rices y poblados en proporcion d su terri-
torio.
Confina por el N. con el Dpt. de la Li-
bertad: por el S. con elde Lima: por elE.
con el de Junin : y por el 0. con el Pacl-
fico. Su capital es la ciudad de Huaras.
Consta de las siguientes
PBoyiNcus :
Habt.
Pallasca 21,814
Pomabamba 86,996
Huaylas 40,297
Santa 9,626
Huari 68,648
Huaras 68,267
Gajatambo 80,446
Total habt 244,991
EstA comprendido entre los 8** y 10* 60*
iat. y los 78* 40' y 8V long. ; formando
una superficie de 2,768 leguas cuadradas,
de 25 al grado, mas 6 m^nos; lo cual dd
una poblacion como de 128 habitantes por
legua cuadi'ada; casi el doble de otros De-
partamentos mas poblados, respecto d su
territorio.
La naturaleza ha dotado & este Depar-
tamento con abmidantes riquezas en los
tres reinos; y por complemento tiene un
literal' en el Paclfico como de 60 leguas, en
el cual se encuentran inmejorables puertos
y bahias, tales como Chimbote, Samanco^
CasmA y otros.
Su terreno, exceptuando la provincia de
Santa, es sumamente quebrado; porque la
atraviesa la Cordillera real en dos gigan-
tescascadenas, que se conocen con el nom-
bre de Cordillera negra, y Cordillera
nevada, que corren paralelas de S. E.
d N. 0.; y en su largo curso desprenden
muchos ramales que se dirijen al E.
dejando profundas quebradas, por cuyo
centro corren muchisimos rios que van
d engrosar al magestuoso Maranon. Mu-
chos picos de esta cadena son mas ele-
vados que el celebrado Chimborazo, ta-
les como el Huandoy de 6,428m., el Huas-
can cuya altura Uega & 6,721m. y muchos,
otros cuya elevacion pasa de 6.000m. En
este encrucijado de cerros se encuentran
en abundancia riquisimos y abundantes
minerales de oro, plata, cobre, plomo, es-
tano, moHbdeuo-antimonio, fierro, y pa-
ra complementos de tanta riqueza abun-
dan las minas de carbon de piedra; puede
decirse que no hay punto en que no se en-
cuentre algun mineral.
En el reino animal se encuentra toda
clase de animales desde los reptiles hasta
los cuadrtipedos, que existen en los otros
Departamentos del Perti.
Es igualmente rico en productos vege-
tales; porque en los profundos valles se
cosechan los fhitos que necesitan calor ;
y en las frigidas punas, los que crecen
en temperamento frio: por esto abun-
da el arroz, la cana de azucar y caf^, lo
mismo que el trigo y la cebada, maiz etc.
Para complemento de la riqueza y engran-
decimiento de este Departamento, se esiA
constituyendo un ferrocarril que parte de
ChimbOte, se dirije por lasorillasdel San-
tay tuerce alSurpor ladeUciosay ricaque-
brada llamada Callejon de Huaylas entre
la Cordillera negra y la Cordillera nevada.
Los principales rios son el de Santa 6de
Huaras, el de Pativilca y el de Huaura que
van al Pacifico, y el Maranon que le sirve
de Hmite por el E.
En lo politico estd regido por un Pre-
fecto ; en lo Judicial por la corte Superior
de Justida, que residen en la capital, y en
lo Eclesiastico depende del Arzobispado do
Lima*
AKCA
S2
ANCC
La Naeion gasia al anaen este Depar-
tamenta la oaDtidad de S. 179,889 en los
sigoiente ramos:
SneldoBdelPrefeoto, Sub Prefectos,
ofidnas yens- empleados S. 20,916
En Correos 6,222
En Vooales, Jueces y oiros emplea-
dos 7 gastos dejusticia 42,458
En 2 ColegioB para hom-
bres 8,880 12,080
En 1 para mngeres 8,200^
En 142 Escuelasparahom-
bres 72,927 89,874
En 8 para mngeres 16,947^
En Hospitales y Beneficencia 2,624
En Teeorerias y empleados 5,670
Total de sneldos y gastos S. 179,889
No se consideran los gastos de Gendar-
merias, ni los de Obras publicas.
Las eontriboiciones producen en este
Departamento,lacantidadde S. 11,114 44
oentavos por los ramos signientes :
Gcmtribaeion rdslica S. 6,857 76
» Urbana • 492 82
» Indnetrial > 2,149 86
» Eolesi^stica... » 2,114
Total al ano.. S. 11,114 44
Amgachs, risAB Yunyay, distrito -de la pro-
vincia de Huaylas.
•Aicachoftyftf est. Dpt. Apnrimac, prov. Ay-
maraes, dist. Tapairibua: habt. 33,
AlCftChipfty est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
diiri, dist. Casta.
AllCMhvr^f 6 Ancachurco, hda. Dpt. Guzco,
prov. Anta, dist. Znnte.
AlcahllMhua^ bda. Dpt. Apnrimac, prov.
Abancay, dist. Santiago.
jlBCakMSly 6 Aneo$huasi, {Anca Agoila, hua-
n casa. Q.) pbL Dpt. Guzco, prov. Anta,
dist. Zurite : babt. 17.
AlcalA) aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Hnan-
eayo : babt. 68.
ABCalU-CaSMay aid. Dpt. Puno, prov. Cbu-
cuito, dist Santa Bosa: babt. 11.
AncakiSy cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
Gastrovireya, dist. Huaytard.
Aiftipilj cbac Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
JdiaifMly bda. Dpt. Ayacacbo, prov. Luca-
ju^f dist. Santa Lada.
AB€apoeyo, cbac. Dpt. Apnrimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
Aicarf bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Huanta,
dist. Huamangoilla.
Ancoraf est. Dpt. Guzco, prov. Paniro, dist
Accba.
Angara, hda. Dpt Guzco, prov. Ganas, dist
Picbibua.
Angara, est. Dpt Puno. prov. Lampa, dist
Umacbiri.
ABCaiHy tambo & 1 leg. (5 ^ k.) de Tacora.
Ancarap^ cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist Restauracion,
AncarOy aid. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Toro: babt 61.
AACascocha^ (Ancacks azul, coeha laguna. Q.)
laguna al Sur de otra que d^ orgien al rio
Janca, en la prov. Lucanas.
Angasgooha, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov.
Parinacocbas, dist. Gbumpi.
Ahoascocha, bda. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Gbuquibambilla.
Anccaschaeay aid. Dpt. y prov. Guzco, dist
Santiago : babt. 956.
Anccaschaga, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mamara.
AECaaipAnpftf est. Dpt. Guzco, prov. Gbun-
vivilcas, dist. Yelille.
Ancasmarca^ bda. Dpt. Guzco, prov. Ganas,
dist. Goporaque.
AntasnayO) aid Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos d 8,852m. alt.
temperatura 14"^ d las 5h. p. m. (Septiem-
bre) : babt. 98 : dista de Ayacucbo 8 leg.
(44 i k.).
Ancatiana^ cbac. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Gotabambas.
Angatiana, aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amozanas, dist. Lagunas.
Ancayapata^ cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
Gastrovireyna, dist. Huachas.
Aacca^ est. Dpt. Ayacucbo, prov. La Mar,
dist. Gbungui.
Aneeabamba de SondOy hda. Dpt. Guzco,
prov. Paruro, dist. Huanoquite.
Anceamarca* bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
La Mar, dist. GbUcas.
Aaccapa^ est. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Moya : babt 146.
Aaccara^ est. Dpt. Guzco, prov. Gbunvi?il-
cas, dist. Gbamaca.
ANCI
33
ANCO
AncCMChacay est. Dpt. Apnrimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mamara.
AnccasiUaf aid. Dpt. Apnrimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera, habt. 890.
Aaccatif est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Corani,
AlCCaypanpa^ aid. Dpt. Apnrimac, prov.
y dist. Andahuaylas.
Ancclfy chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Pampas.
AnccOy (Ancco 6 Anccu nervio, tendon. Q.)
hda. Dpt. Apnrimac, prov. Andahuaylas,
dist. San Ger6nimo.
Anccoamani^bda. Dpt. Pnno, prov. Lampa,
dist. Omrillo.
Aaccoccahaai aid. Dpt. Cnzco, prov. Ca-
nas, dist. Coporaqne: babt. 1,291.
Aaccoccalanl) est. Dpt. Pnno, prov. Cara-
baya, dist. Cmcero.
Anccoccalani) est. Dpt. Pnno, prov. Lam-
pa, dist. Omrillo.
AncCOCCallOf est. Dpt. Areqnipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Coporaqne.
AncCdChahna) est. Dpt. Cnzco, prov. Canas,
dist. Yanaoca.
Anecoehanccararft) est, Dpt. Pnno, prov.
Lampa, dist. Umacbiri.
AaccohoyO) est. Dpt. Areqnipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tnti.
AaccohlUBOy est. Dpt. Pnno, prov. Caraba-
ya, dist. Crncero.
Anccollahaa^ est. Dpt. Areqnipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Lari.
AaccoUanay est. Dpt. Cnzco. prov. Cbnn-
vivilcas, dist. Cbamaca.
Ancconaca^ bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba: babt. 69.
AaCCOmarca) aid. y chac. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Santo Tomas: habt.
106.
AnccomarcCO) est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Macusani.
AnccopacCOCha^ hda. Dpt. Apnrimac, prov.
Andahuaylas, dist. S. Ger6nimo : habt. 60.
AaccoyO) est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Livitaca.
Anccoyo, hda. Dpt. Pnno, prov. Lampa, dist.
Pucar^.
Anctota^ chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate :
habt. 26.
Anci£ta» chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Surco.
AncipaF) chacra en la qnebrada 6 valle de
Asapa, Dpt.y prov. Tacna : solo se cnltiva
cuando hay abundancia de aguas ; d 14
leg. (78 k.) de Arica.
AncO) {Anco, duro, fuerte 6 nervioso. Q.) rio,
nace en los 18° 80' lat. y 77° long, mas 6
menos: es el orfgen del rio Pampas.
Ango, distrito de la provincia de Tayacaja, del
Dpt. de Huancavehca: habt. 2,595.
Anco, pbl. capital de este dist. en la prov.
de Tayacaja, Dpt. Huancavelica: habt.
411.
Anco, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Huanta.
Anco, distrito de la provincia de La Mar del
Dpt. de Ayacucho: habt. 8,687,
Anco, pbl. capital de este distrito en la prov.
de La Mar, Dpt. Ayacucho, habt. 428 : dis-
ta de San Miguel 15 leg. (88 ^ k.)
Anco, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Parinaco-
chas, dist. Coracora, habt. 174.
Anco, pbl. Dpt, Apnrimac, prov. y dist.
Andahuaylas.
Ancoamani) est. Dpt. Areqnipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Yanque.
Ancoamayaai^est. Dpt. Areqnipa, prov. Cay-
Uoma, distrito Tnti.
Aacoaqai) aid. y hda. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. JnU.
Aacoascata^ est. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
Aacobaniba^ pbl. Dpt. Apnrimac, prov. Ay-
maraes, dist. Chapimarca : habt. 208.
Aacocaacha^ chac. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco.
Ancococha) est. Dpt. Areqnipa, prov. Cay.
Uoma, dist. Tisco.
AacocoUO) hda. Dpt. Tacna, prov. Arica,
dist. Socoroma : dista de Arica 22 leg.
(122 i k.); de Socoroma 5 (27 i k.)
AucOCOta^ est. Dpt. Areqnipa, prov. CayUo-
ma, dist. Tisco.
Ancocutano, aid. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yungnyo.
Ancochallani, pico en los Andes, d los 17°
84' 50" lat. y 69° 45' 40" long. : tiene
4,475m. alt.
Anoochirl, est. Dpt. Apnrimac, prov. y dist.
Cotabambas.
ANcocmRi, hda. Dpt. Apnrimac, prov, Co-
tabambas, dist. HuayUati.
5
ANOO
34
ANCH
Aneohaque, hda. Dpi, Pono, prov. Chucui-
to, dist. Juli.
Ancolaya, est. Dpt. yprov. Ptmo, dist. Chu-
cnito.
A11COIIO9 hdsk. Dpt. Prmo, prov. Lampa, dist.
Pucara.
Ancomarca, {An^o faerte, marca, protector 6
apoyo; tiene tambien otras acepciones. Q.)
pico nevado en los Andes, cerca de la
frontera con Bolivia; d los 17** 31' lat. y
7P 59' 54" long, tiene 4,880m. alt. En
otro tiempo, habia en este punto varias
chozas, boy abandonadas.
Ancoharca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
Amcohabca. aid Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
Amcomarca, est. Dpt. Ayacncho, prov. Hua-
manga, dist. Ayacucbo.
Angouabga, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Santo Tomas.
Ancoharca, est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pisacoma : dista de Tacna 28 leg.
(156 k.) basta el pi^ de la puna ; y 12 leg.
(66 i k.) de Tacora,
Ancomocoo^est.Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Aneon, bda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
Ancon, puerto menor & los 11* 47' 20'* lat.
y 79** 81' 44" long. Es un puerto may
bueno; su fondo de arena con 4 } d 7 bra-
zas, 4 2^ cables d& tierra.
El siguiente cuadro dd d conocer el Mo-
vuoENTo MarItimo, eu los seis primeros
meses de 1874 :
ENTRADAS.
TONBLADAS.
17 VaDorea
5,818
8 BuQues de vela
1,227
20 Total
7,045
SALIDAS.
TONBLADAS.
15 VaDores
5,690
8 BuQUos de vela..
1,237
Total
18
6,927
Ancon, distrito de la provincia de Lima, Dpt.
Lima. Se ignora la poblacion de este dis-
trito creado en el presente ano de 1875.
Ancon, pueblo, capital de este distrito, Dpt.
y prov. Lima. Tiene casas y boteles con
todas las comodidades : bay una estacion
del ferrocarril entre Cbancay y Lima y
una oficina Telegrdfica. La playa ofrece
un bano c6modo , muy concurrido por las
familias acomodadas de Lima. En el dia
se trabaja para dar agua d la poblacion, 7
cuando esto se consiga, ese pueblo toma-
rd gran impulse, pues estd llamado, por su
extensa babia, casi & competir eon el Ga-
Uao: babt. 166.
Ancone^ aid. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Carbuamayo: habt. 7.
Ancoraac, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Mato : habt. 105.
A1ICOS9 aid. Dpt. Ancachs, prov. Pallasca,
dist. Llapo: habt. 178.
Ancos, bda. Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Locroja: habt. 63.
Ancoscata, aid. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Conima: habt. 257. (en 1884).
Ancosmarca, est. Dpt. Ayacucbo, prov.
Cangallo, dist. Totos.
Ancosmayo, bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Socosvinchos.
Ancosupo, bda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri: habt. 8.
Ancoyani, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Achoma.
Ancroccota, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ajoyani.
Ancuerco, bda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Mollepata.
AncuUomarca, est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Chuquibambilla.
Ancup, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Huata.
Ancha, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Andaray.
Ancliac, bda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Surcubamba.
Anchahnasi, est. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 258^
knehsechutij 6 Anchachpay, bda. Dpt. Huan-
cavelica, prov. Angaraes, dist. Julcamar-
ca: habt. 82.
Anchalay, hda. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Suyo: habt. 56.
Anchallani, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
ANDA
■35-
ANDA
Aiielianclim, chac. Dpi. Gajamarca, prov.
Chota, dist. Lajas.
AnehaiNielia, chac. Dpt. Areqnipa, proy.
Union, dist. Cotahnasi.
AnehapiUay, est. Dpt. Apnrimac, prov. y
dist. Gotabambas.
AnchapiiSfly est. Dpt. Arequipa, proy. Gay-
Uoma, dist. Ghivay.
Andiaqni, bda. Dpt. Areqtdpa, proy. Ga-
mani, dist. Garaveli.
AndieeMha, bda. Dpt. Ayacncho, proy. La
Mar, dist. Anco.
Anehiy cbac. Dpt. Anoacbs, proy. Gajatam-
bo, dist. Gorgor.
Anefaibamba, bda. Dpt. Guzco, proy. Qois-
picancbi, dist. Oropesa.
AncHiBAMBA, bda. Dpt. Gnzco, proy. Qnispi-
cancbi, dist. Urcos.
Anfhico, est. Dpt. Ayacacbo, proy. Hua-
manga, dist. Quinua: babt. 7.
Ancliicha, est. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Sirca : babt. 102.
Anchihoay, pbl. Dpt. Ayacucbo, proy. La
Mar, dist. Anco: babt. 729.
Anchin, bda. Dpt. Ancacbs, proy. Huaylas,
dist. Sbupluy.
Anchin, cbac. Dpt. Ancacbs, proy. Huaylas,
dist. Yungay.
AneMtao, cbac. Dpt. Lima, proy. Tauyos,
dist. Pampas.
Ancho, est. Dpt. Arequipa, proy. Gaylloma,
dist. Gallalli.
AnchoiUO, 6 puerto Ruiz, embaroadero en el
rio Huallaga : A 7*^ 6' 8" lat.
Anehoeaya Santiago de, pbl. Dpt. Lima,
proy. Huarocbiri, dist. Ban Lorenzo de
Quinti : babt. 297 : 4 f leg. (25 k.) al N. de
Huarocbiri, y a 2 J (18 ^ k.) de Huancayre.
Anchoi^, pbl. Dpt. Huancayeboa, proy.
Angaraes, dist. Lircay: babt. 255.
Anehiuirca, aid. Dpt. Gu^co, proy. y dist.
Acomayo.
Anehugyo, aid. Dpt. Loreto, proy. Hualla-
ga, dist. Saposoa: babt. 100.
Anchiiy, bda. Dpt. Ancacbs, proy. Huay-
las, dist. Sbupluy: 10 leg. (56 k.) al S. O.
de Yungay.
Amchut, cbac. Dpt. Ancacbs, proy. Gaja-
tambo, dist. Ambar.
Andabomba, aid. y bda. Dpt. prov. y dist.
Hudnuco: babt. 414.
Andabamba, pbl. Dpt. Huancayelica, proy.
Angaraes, dist. Acobamba : babt. 486.
Andabamba, bda. Dpt. Ayacucbo, proy. Hua-
manga, dist. Santiago.
Andabamba, est. Dpt. Ayacucbo, proy. Hua-
manga, dist. Socosyincbos : babt. 80.
Andabamba y Ftorida, bda. Dpt. Huancaye-
lica, proy. Angaraes, dist. Julcamarca:
babt. 5.
AHdfibambilla. aid. y bda. Dpt. proy. ydist.
Hu^uco : babt. 884.
Andabambella, aid. ybda. Dpt. y proy. Huan-
cayeboa, dist. Acoria: babt. 97.
ANDABAMBiLLA,bda<Dpt. Huanoaycbca, proy.
Angaraes, dist. Julcamarca.
AndaboUan, cbac. Dpt. proy. y dist. Gaja-
marca.
Andachaca, bda. Dpt. Junin proy. Pasco,
dist. Yanabuanca: babt. 148.
AndabAl, distrito de la proyincia de Gasti-
11a, Dpt. Arequipa : babt. 940.
Andahua, pbl. capital de este distrito, Dpt.
Arequipa, proy. GastiUa: babt. 940, con
los de las punas.
Andahnasl, bda. Dpt. Lima, proy. Ghancay,
dist. Sayan : babt. 848.
Andahuasi, cbac. Dpt. Lima, proy. Yauyos,
dist. Tauripampa.
Andahnaylas, rio tributario del Pampas, por
la derecba, 10 leg. (56 k.) dntes de la con-
fluencia de este con el Apurimac : nace de
la laguna de Sitacocba, en un ramal de la
Gordillera, al N. de la de Huanso. Toma
rumbo N. 0. basta el pueblo de Andabuay-
las, y de aqui N. E. basta su confluencia.
Andahnaylas, {Anta huzylla tierra paji-
za. Q.) proyincia del Depsui^mento de
Apurimac , segim ley de 18 de Abril de
1878, basta cuya fecba perteneci6 al De-
partamento de Ayacucbo.
• Gonfina por el N. con la proyincia de
La Mar, por medio del rio Pampas ; por el
S. con la de Aymaraes y parte de la de
Parinacocbas del Departamentode Ayacu-
cbo, sirviendo de Umite la Gordillera de
Huanso, 6 sea su continuacion ; por el E.
con la de Abancay, por medio del rio Pa-
cbacbaosrbfiusta su confluencia con el Pam-
pas ; y por el 0. con las proyincias de
Gangallo y Lucanas, de las que la diyide
el rio que nace en la laguna de Huanoas-
ANDA
36
ANDA
cocha y que despues forma el Pampas. Su
capital la YiUa de Andahuaylas. Consta de
los siguientes
DISTRITOS :
Habt.
Andahuaylas 4,120
Chincheros 6,248
San Ger6nimo 8,696
Huancarama 7,848
Huancaray 5,026
Ocobamba 3,764
Ongoy 3,874
Pampachiri 4,408
Talavera 6,236
Total habt 49,608
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 13'* y 14** 20' lat. y los 76° y 76° long,
formando una superficie de 436 leguas ; y
corresponde segunesto, casi 1141mbitan-
tes por legua cuadrada.
Por lo dicho se v^ que es la provincia
mas grande y poblada del Departamento,
pero su progreso serd lento hasta que se
facilite la navegacion de los rios.
En esta provincia seclasificanlaspobla-
ciones con losnombres de Pueblos, Barrios
y Pa{jos; d los dos ultimos consideramos
como Aldeas, segim lo dicho en el Discur-
80 Preliminar de este Diccionario.
En lo politico hay un Sub Prefecto. En
lo judicial hay un Juez de 1.* Instancia
que administra justicia. En lo eclesiasti-
co depende del obispado del Cuzco y esta
dividido en los siguientes
CUBATOS :
Andahuaylas. Huancarama.
Gachi. Huayana.
Chincheros. Ocobamba.
Gocharcas. Ongoy.
Pampachiri. San Ger6nimo.
Huancaray. Talavera.
En toda la provincia hay las siguientes
escuelas :
15 p:ira hombres : sueldos 8. 4,368
9 para mugeres. » » 2,784
Suma total S. 7,152
Lad contribuciones de esta provincia
producen al ano 8. 2,561 10 cts. por los
ramos siguientes:
Contribucion Industrial S. 1,017 50
• Rdstica » 997 20
» Eclesiastica • 546 40
I
Total S. 2,561 10
Andahuaylas, distrito de la provincia de An-
dahuaylas, del Dpt. Apurimac: habt.
5,268.
Andahuaylas, villa capital de la prov. y dist.
de su nombre, Dpt. Apurimac : situada 4
los 13° 36' 54" lat. El temperamento es
sano y agradable, pues el term6metro no
baja de 10° d 15° sobre cero en el mes
de Julio, que es de inviemo : dista de Li-
ma 142 leg. (791 k.) : de Moyobamba 6
(33 i k.) y de Ayacucho 32 (178 k.)
Andahnaylillas, pbl. Dpt. Cuzco, prov.
Quispicanchi, dist. Urcos : habt. 535 : & 7
leg. (39 k.) del Cuzco; y d 3 (16 ^ k.) de Oro-
peza.
Andahuaylla, hda. Dpt. Libertad prov. y
dist. Huamachucho: a 2 leg. (11 k.) de
Huamachuco.
Andahuaylla, aid. y hda. Dpt. prov. y dist.
Hudnuco: habt. 83: ^2 ^ leg. (18 i k.) de
Conchamarca.
And^jes, distrito de la provincia de Gajatam-
bo, Dpt. Ancachs, al 0. de Churin : habt.
1,701. Este distrito es rico en minerales.
Andajes, pbl. capital de este distrito, Dpt. An-
cachs, prov. Cajatambo; situado 4 2 leg.
(11 k.) del de Churin, en la banda dere-
cha del rio, & 3,565m- alt. : habt. 741.
Andamarca, valle Dpt. Junin, prov. y dist.
Huancayo.
Andamabca, pbl. Dpt. Junin, prov. Huanca-
yo, dist. Chupaca : habt. 952 : 4 17 leg.
(94 ^ k.) de Huancayo.
Andamabca, pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja dist
Comas: habt. 61^
Andamabca de Mabtinez, aid Dpt. Junin
prov. y dist. Tarma: habt. 43.
Andamabca, hda, Dpt. Ayacucho prov. Hua-
manga, dist. Chiara: habt. 55.
Andamabca, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Coracora.
Andamabca, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Cabana : & 2 leg. (11 k.) de Ca-
bana, y 33 (186 k.) de Cangallo: habt. 653.
Andamabca, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Cabanilla.
ANDA
37
ANDE
Andahabca, hda. y est. Dpt. Puno, prov.
Huancane, dist. Incbupalla : habt. 205 (en
1834).
Anbamabca, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Pichacani.
Andamabca, pbl. y cbac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Cbarcana: habt. 202.
Andamay O9 bda. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Pallancbacra : d 6 leg. (88 ^ k.) de
Huariaca.
Andamayo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Qnispican-
cbi, dist. Marcapata.
Andamato, est. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
cbi, dist. Ocongate.
Andamayo, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tuti.
Anbamayo, aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Aplao : babt. 6.
Andanjo, bda. Dpt. Piura, prov. y dist. Huan-
cabamba : babt. 184.
Andapuqnis, cbac. Dpt. Cajamarca, prov.
Cbota, dist. Cacben.
AndaqqnOf bda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Ccatcca.
*
Andara, cbac. Dpt. Cajamarca, prov.y dist.
Contumaza,
Andaraccay^ est. Dpt. Ayacucbo, prov.Hua-
manga, dist. Socosvincbos : babt. 6.
Andabaccat, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
manga, dist. Acosvincbos: babt. 68.
Ani>abacgay, 6 Antaraccayy bda. Dpt. Apuri-
mac, prov. y dist. Abancay: babt. 25.
AndArapa9 pbl. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. San Ger6nimo: babt.
1,600.
Andaray aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Lucanas,
dist. Santa Lucia.
Andabay, distrito de la provincia de Conde-
snyos, Dpt. Arequipa: babt. 1,288.
Anbaray, pbl. capital de este distrito, Dpt.
Arequipa, prov. Condesuyos: habt. 607.
AadaS, pbl. Dpt. Hudnuco , prov. Dos de
Mayo, dist. Chavin : babt. 294.
Andayacu, cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Anco.
Andayckahua, bda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Huancayo.
Andaymarca^bda. Dpt. Huancavcbca, prov.
Castrovireyna, dist. Santiago : babt 64.
AlldayiIiayo,(.4nto mayo, rio cobrizo. Q.) rio
tributario del Bupac, Dpt. Ancachs.
Andaymayo. bda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba : cerca de esta hacienda hay
un manantial de agua termal que sale de
una formacion arenizca. Su temperatuia
fu^ de 80* 4 88** cuando la de la asm6sfera
marcaba 19**: su olor es de gas sulffdrico.
Tambien se encuentra en esta hacienda
mantos de carbon de piedra, que se consu-
me y arde sin despedir humo. En esta ha-
cienda hay tambien ruinas de monumen-
tos antiguos en el sitio de Parara: (v^ase
Parara): habt. 586.
Andemes, 6 Andenesy hda. Dpt. Cuzco, prov.
Anta, dist. Zurite.
AndeS) cadena de altos cerros que vicne des-
de el Cabo de Homos y atravieza toda la
America, de Sur k Norte ; pudiera decirse
que es el espinaso de la America. Bien se
entiende que enesteartfculo solo nos ocu-
paremos de la parte comprendida en el
Peru.
La palabra Andes, es corrupcion de la
voz quechua Anta, que significa metal.
Una de las tribus mas populosas que ha-
bitaban las regiones orientales del Cuzco,
en tiempo de los Incas, se Uamaba An-
tas por la naturaleza del terreno metalf-
fero que ocupaba; y por consiguiente &
todo ese territorio 6 distrito se le deno-
minaba Anta 6 Antisuyo, es decir distrito
metalifero; y naturalmente llevaba elnom-
de Antis 6 Antas la elevada cadena que lo
recorria ; pero los conquistadores cambia-
ron la T en D, y la llamaron Andes. Se-
gim esta verdadera etimologia, solo debe
darse el nombre de Andes d la cadena de
cerros que recorre el Peru por su parte
oriental desdeque penetraen ^1; y d laotra
cadena que lo recorre por su parte occi-
dental, y como a veinte leguas de la costa,
casi paralelamente A ella, simplemente el
de Cordillera 6 el de Cordillera real.* Mu-
chos autores que no conocen esta dife-
rencia, emplean indistintamente la pa-
labra Andes para designar una u otra
cadena ; otros mas entendidos las distin-
guen Uamdndolas Andes orientales 6 An-
des occidentales ; otros las dominan Cor-
' dillera oriental y Cordillera occidental.
Tambien es muy comun la creencia de
que la palabra Cordillera significa siempre
ANDE
38
ANDE
region fria y elevada, aunqne el Dicciona-
rio Castellano claramente dice que cordi-
llera «es la continuacion de algunas mon-
tauas 6 cerros, que par alguna distancia
se sigaen nnas d otras en derechura*.
En este Diccionario se emplea la pala-
bra Andes para denotar solamente la ca-
dena oriental 6 una parte de ella; y la de
Cordillera para la occidental.
Las ramificaciones que unen en ciertos
lugares los Andes, con la Cordillera , se
llaman contrafuertcs\ y ramaleSf las rami-
ficaciones de cualquier contrafuerte de los
Andes, 6 de la Cordillera real. Fijada es-
ta definicion de Andes y de Cordillera^ da-
remos alguna idea de dmbas, desde que
estdn enlazadas con frecuencia.
Las cadenas de cerros que vienen desde
el Cabo de Hornos, al entrar al territorio
del Peru por la provincia de Tarapacd, co-
mo a 20 leguas de la costa, principian d di-
vidirse por ramales y contrafuertes al E. y
despues van separandose insensiblemen-
te ; pero a veces se unen con contrafuertes
dejando ciertas regiones de Uanuras inter-
medias que forman las hoyas del Titicaca ;
la de Pasco 6 Junin y otras de mas 6 m^-
nos extension. Con el nombre de Andes
la que va por el E.; y de CordiUera la del
0 . continuan en lo general al N . ; pero dando
vueltas y revueltas y formando un labe-
rinto de elevadisimos y nevados cerros que
circunvalan territories mas 6 menos exten-
sos, se pierde la del E. para formar el li-
mite de la region de los bosques.
La Cordillera recorre toda la costa del
Peru paralelamente con los Andes, k tal
extreme que parece obra del arte y que
sirviera de muro al Paclfico : extiende po-
cos ramales 6 mejor dicho contrafuertes
al Oeste; pero al Este son muchos, entre
los jsuales se distinguen los de Solimana,
Yilcanota y Chumba, que por sus encru-
cijadas y estupendas masas y elevadisimas
cumbres, forman lo que se llaman nudos ;
porque realmente son verdaderos nudos
que amarran unas cadenas con otras.
Al Uegar k los 14° grados latitud (mas 6
m^nos) se unen dmbas cadenas y forman
el hermoso , lico y pintorezco callejon de
Huaylas, en el Departamento de Ancachs,
y siguen aumentando sus ramificaciones
hasta salir del territorio peruano.
Tanto en los Andes como en la Cordi-
llera y sus contrafuertes hay picos eleva-
dlsimos, cuya altura pasa de 6,600ni., ta-
les como el Solimana, Misti y otros.
Las abras 6 caminos que sir yen de pa-
so entre dmbas cadenas se llaman pcuvM ;
que estdn d ima altura de mas de d,O00ni.
tales como los de Huaylillas, Piedra Para-
da, Alto de los Huesos 6 Altos de Toledo,
La Viuda, Pampa, Tacora y muchos otros.
Es regla general que en las latitudes
en que la cadena de la Cordillera es muy
elevada, los Andes, comparativamente son
bajos, y vice-versa. Desde los 14** a los
\T los mas elevados picos estdn en la ca-
dena de los Andes : desde los W* d los 14*
esos se encuentran en la Cordillera.
Es muy diferente el aspecto y calidad
del terrene en dmbas cadenas. La Cordi-
llera, aunque muy desigual 6 diremos me-
jor mas arrugada, tiene en su cumbre
hermosas mesetas 6 Uanuras, y sus picos
no son muy piramidales 6 c6nico3. Los
Andes presentan muchos picos como agu-
jas, y ningunas mesetas notables. La Cor-
dillera se eleva del 0. 6 de la costa hasta
llegar d las cumbres, mientras que los
Andes desaparecen por el E. bajando in-
sensible y xmiformemente hasta perderse
en la region de los bosques.
En dmbas cadenas se encuentra con
profusion toda clase de minerales y mate-
rias f6sLles; d tal extreme que pudiera
decirse que son un continue mineral en
toda su extension ; por eso vemos que alii
se encuentra todo metal, sin exceptnar
ninguno, aunque lo rfgido de su tempera-
tura 6 la escabrosidad de los caminos casi
imposiblitan el arrebatarles sus riquezas.
Esa misma desigualdad del terrene ha-
ce variar la temperatura y sus productos
vegetales y animales ; y con frecuencia se
v^ al pie de un nevado pico, se cultiva la
cana, el cafe y la vid ; viven el c6ndor, el
gallinazo, la vicuna, el huanaco y la lla-
ma.
Estd demostrado geol6gicamente, que
^08 Andes y la CordiUera deben su origen
d BolevantamientoB,
ANDR
39
ANGA
La constitucion geol6gica de la oordi-
Uera en la provincia de Tarapacd es ente-
ramente de terreno estratificado.
Al examinar la direccion y naturaleza
de los Andes de la Cordillera y los cauda-
losos rios del Peru, un poetadiria que esos
gigantes escogieron el Peru para ostentar
BU poder y riquezas.
Andes, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
cochas, dist. Pullo.
Andes de Cuchoa, asi se llama la rama de
los cerros nevados que separan la quebra-
da de Marcapata de la provincia de Cara-
baya, Dpt. Puno.
Andihuela, quebradamuy inmediata ^Huad-
quina en Santa Ana. Dpt. Cuzco, prov.
Convencion, dist. Santa Ana : en esta que-
brada hay un manantial de agua termal.
Andoas^ distrito da la provincia del Alto
Ainazonas, del Departamento de Loreto :
habt. 542. Este distrito es el confin del
territorio del Periipor el N., en cuya quie-
ta posesion se halla desde el ano de 1802^
ejerciendo continues actos de soberania
nacional,
Andoas, pbl. capital de este distrito, prov. Alto
Amazonas, Dpt. Loreto. Situado & la ori.
11a izquierda del Pastasa, inmediato d su
eonfluencia con el Bombonasa, y sirve de
puerto. En sus inmediaciones habitan los
salvajes Jfvaros, Mochines y Morotas, que
mas de una vez han acometido al pueblo.
Este pueblo es casi el Hmite dol Peru con
la Bepublica del Ecuador : habt. 417.
Andorhna, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Viraco. '
Andorya^ Sahtrera, Dpt. Tarapacd dist. Pi-
ca, ley. 70 °/o.
ANDRES SAN, minas de este NOBCBBE.
Andres San, mina de plata en el cerro de
Hoacchara, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca.
Akdbks San, mina de plata & 8 leg. (44 ^ k.)
de Taquilpon, Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Macate.
Andres San, mina en el cerro de San Miguel,
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Macate.
Andres San, mina de plata en el cerro de S.
Pablo, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist*
Macate.
Andbes San, mina de carbonato de cal en el
cerro de Cascapa, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas dist. Yungay.
Andbes San, mina de plata al 0. del pbl. de
YauU, Dpt. Junin, prov. Tarma,di8t. Yau-
li : ley. 50 m.
Andbes San, mina de plata en el mineral de
Arirahua, Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yos, dist. Salamanca.
PUEBLOS— HACIENDAS, ETC.
Andres San, aid. Dpt. y prov. Piura, dist.
Sechura.
Andbes San, chac. Dpt. Libertad; prov. y
dist. Trujillo: dista de esta ciudad J de leg.
(1 i k.)
Andbes San, chcwj. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Eecuay.
Andbes San, hda. Dpt. Junin. prov. y dist.
Pasco: habt. 82.
Andbes San, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Santa Eulaha.
Andbes San, est. Dpt. Lima, prov. Canete,
dist. CoayUo: a 1 ^ leg. (8 k.) al Sur de
CoayUo.
Andbes San, aid. de Pescadores, 1 ^ leg.
(8 k.) al N. de Paracas, Dpt. y prov. lea.
Andbes San, pbl. Dpt. lea, prov. Chinchai
dist. Pisco: habt 159.
Andbes San, pbl. Dpt. Ayacucho. prov. Lu-
canas, dist. Puquio: habt. 451.
Andbes San, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Marcapata.
Andbes del salitbal San, aid. Dpt. y prov.
Piura, dist. Salitral: habt. 406.
Andupaquis, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Cachen: habt. 81,
Andnrapo, pbl. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. San Ger6mmo.
Andac O, hda. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca: habt. 86.
Anegada de Ardiles, chac. Dpt. Cuzco.
prov. y dist. Anta.
Angana, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho.
Angar, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca.
Angara, aid. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes dist. Julcamarca.
Anoaba, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Anga-
raes, dist. Ciga»
ANGA
40
ANGA
Angara, pbl. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Pucard: habt. 1,667 (en 1848).
Angara, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Vilavila : habt. 191.
AngaraeSy provincia del Departamento de
Huancavelica. Esta provincia fu^ eupri-
mida por supremo decretode 18de Setiem-
bre de 1826, incorporandola d la de Huan-
cavelica, que pertenecia al Dpt. de Aya-
cucho, hasta el 20 de Marzo de 1844 en
que la titulada Junta Suprema de Gobier-
no la restableci6, separandola de la de
Huancavelica ; cuyo decreto fu6 aprobado
por ley de 21 de Diciembre de 1847. Con-
fina por el N. con la de Tayacaja, dividi-
da por el rio Jauja: por el S. con la de
Castrovireyna sirviendo de limite un ra-
mal de la Cordillera que corre casi de E.
d 0 : por el E. con la de Huanta y Hua-
manga y por el 0. con la de Huancaveli-
ca. Su capital Acobamba. Consta de los
siguientes
DISTRITOS :
Habt.
Acobamba 6.779
Caja 783,8
Julcamarca 6,651
Lircay 5,477
Total habt 22,785
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 12° 85' y 18« 5' lat. ylos 76° 20' y 77°
20* long, formando una superficie como de
162 leg.; que comparadasconsupoblacion,
resulta cerca de 141 habitantes porlegua
cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombresde Pueblos^ Suhur-
bioSf Estancias, y muy pocas con el de Par-
cialidades; pero en este Diccionario se ban
clasificado segun lo dicho en el Discurso
Preliminar.
La atravieza en direccion de 0. al N. E.
el rio Lircay, dividi^ndola en dos partes
casi iguales.
Esta pro\dncia tiene ricos miuerales de
plata y oro, tales como el de Panipiti, As-
culcocha y muchos otros, En sus demas
productos ^^ase la palabra Huancavelica
Departamento.
En lo politico hay un Sub Prefecto que
lagobierna. En lo judicial, un Juez de 1.*
Instancia que administra justicia.
En lo Eclesiastico est& dividido en los
siguientes
GURATOB :
Acobamba. Julcamarca.
Caja. Lircay.
En esta provincia hay quince escuelas
de primeras letras.
11 para hombres : sueldos. S. 6,600
4 para mugeres : » » 2,400
Sumatotal S. 9,000
Las contribuciones de esta provincia
producen al ano S. 808 72 cts. por los ra-
mos siguientes :
Contribucion Industrial S. 5 67
• Kustica t 221 25
i Eclesidstica > 76 80
Total alano S. 803 72
Angas, {Angus corrupcion de Anccas, azul. Q.)
chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota, dist.
Cutervo.
Angas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gorgor.
AngffiSCaca, quebrada en la cual est^ la aid.
de este nombre, Dpt. Junin prov. Jauja.
Angascaca, aid. y hda. Dpt. Junin, prov.
Jauja dist. Mito: habt. 136.
Angascaca, pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist
Orcotuna.
Angascaca, aid. Dpt. Junin, prov. y dist
Huancayo.
Angascancha, est. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba: habt. 814: d 1 leg. (5 1 k.)
de Pomabamba.
Angascancha, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca.
Angascancha, hda. mineral, Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco, en la rivera del Pasco.
Angascocha, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Chingalpo.
Angascocha, laguna en la prov. de Parinaco-
chas, Dpt. Ayacucho ; inmediata A Cora-
cora. De esta nace el rio de Chavina.
Angasmarca, mina de cai-bon de piedra,
Dpt. Libertad, prov. Huamachuco, dist
Mollepata : al N. 0. de este pueblo.
Angasmarca, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Mollepata: habt. 888:
d 10 leg. (55 ^ k.) de Huamachuco; y i
4 (22 k.) de MoUepata.
J
ANGO
— 41
ANIM
Anoasxabga, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca; d Gleg. (38^ k.) de Huariaca.
Angasmabga, chac, Dpt. Haancavelica, prov.
y dist. Castrovireyna.
Angel El, mina de plata al E. del pbl. de
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yau-
li, ley. 400 m.
Angela, salitrera en el canton del Bincon>
dist. Pisagua, Dpt. Tarapac^ : en 1872 pro-
dnjo 67,000 quin^iJes de salitre : dista 9
leg. (50 k.) de Pisagaa, y 2 millas (8 ^ k.)
de la linea ferrea.
AngeleB, hda. Dpt. prov. y dist. lea: habt.
104: & 1 leg. (5 ^ k.) de lea.
Anosles, tambo de los, situado & la oriUa de-
recha del rio Mayro, & 645ni. alt.
Angeles, ciiesta entre Moqnegna y Tora-
ta: sn cumbre d 1847™. alt.: & su continua-
cion estd el cerro de Qnilinquili, y el cami-
no entre ^bos estd & 1880m.: c^lebre por
haber tenido en ella yarios combates en la
revolucion encabezada por D. N. Pi&ola,
en Noviembrey Diciembre de 1874.
AngUa, bda. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca.
AngOyChac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
diflt. Cochamarca.
Anoo, chac. Dpt, libertad, prov. Otusco.
dist. Usquil.
Angollan, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
PaUasca.
Angopampa, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
Angostura, quebrada que baja de la Cordi-
llera de Huancabamba; y como & dos leguas
se une con la de Huancabamba, Dpt Piu-
ra, prov. Huancabamba.
Anoostuba, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas. dist. Querobamba.
Angostuba, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Angostura, aid. y hda. Dpt. y prov. Cuzco,
dist, San Ger6nimo; d 13° 38' 20" lat. y
740 17» 27" long, y d 8236m. alt.: habt. 94.
Angostura , mineral de plata, Dpt. Puno,
prov. Lampa.
Angostura, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Angostura, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. OruriUo.
Angostura La, quebrada del Dpt. de Arequi-
pa, prov, CamanA: d41eg. (22k.) de Chala.
Angostura, est. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Pachia: ^44 leg. (245 k.) de Tacna.
Angoynco, {Ango corrupcion de Ancu fuerte,
duro, Yacu agua; es decir agua de mucha
fuerza. Q.) no : el Mantaro tiene este nom-
bre al atravezar por la provincia de Ta-
yacaja, Dpt. Huancavehca.
Angra6 Anra^ aid. Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. Uco : habt. 297.
Angras, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Chuquibamba.
Angola, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Tacabamba: habt. 616, inclusive los
de Quinuamayo y GaUangate.
Anguia, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Nazca.
Angnlra, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Cutervo.
Angnlis, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Cachen : habt. 285.
Angalo, hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Colcamar : habt. 20.
Angulo, chac Dpt. Cajamarca, prov. Contu-
mazd, dist. Cascas.
Angulo, mina de plata en el cerro del Cir-
men, Dpt. Tarapacd, dist. Iquique.
Angora) aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa.
Angosat, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Cutervo.
AnhoancO) est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Anlceta^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Cupi.
Anihoacta^ chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. San Buenaventura.
ANIHIAS} MINAS DE este NOMQRE.
Animas, mina de plata en el cerro de Tin-
go, lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc.
Animas, minas de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. MoUepata; una al N.
y otra al S. de este pueblo.
Animas, mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
y dist. Huamachuco.
Animas, mina de plata, d 7 ^ leg. (42 k.) de
TaquHpon, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Macate : d media legua mas hay otra
mina del mismo nombre, mas rica que la
primera, pues da 168 m. por cajon.
Animas, mina de plata en Tuypon, Dpt. An-
cachs, prov. Huaylas, dist. Huacra,
6
ANIR
42
ANSA
Amdcas, mina de plata en el cerro de Cajabil-
ca & 4,500m- de alt. Dpt. Ancachs, proy.
Huari, dist. Chacas.
Animas, mina de plata en Pomahuain, Dpt.
Ancachs, prov. Cajatambo, dist. Andajes,
ley 10 m.
Animas, mina de plata en el cerro de Tanas,
Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist. Chi-
quian : ley 80. m.
Animas, mina de plata en el cerro de Llan-
cannco, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Pacllon, ley 25 m.
Animas, minas de plata al 0. del pueblo de
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yanli. Son 5 minas, la ley de la 1.* es de
12 m., la de la 2.» y 8.» 20 m. la de la 4.»
80 m. y la de la 5.* 60 m.
Animas, mina de plata, cerca de la ciudad
de Puno.
Animas Salitreras, Dpt. Tarapacd. dist. Pi-
ca, ley 70 o/**.
Animas Cmco, minas de plata al E. del pbl.
de Yanli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli. Son dos ; la ley de la una esde 500
marcos, y la de la 2.* de 18 m.
Animas Grande, mina de plata al E. del pbl.
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli, ley 10 m.
ANIHLiSy PUEBLOS FUNDOS, ETC.
Anuias, islote en la costa inmediata d Iqui-
que : tiene alguna cantidad de Huano.
Animas Las, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Cochabamba.
Animas, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo: & i leg. (8 k.) de la ciudad.
Animas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepena.
Animas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Huasta.
Animas , hda. mineral, Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco : en la rivera del Tambillo.
Animas Las, chac Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Santa EulaUa.
Animas Las, hda. Dpt. prov. y dist. lea:
habt. 68.
Animas, hda. Dpt. Tacna, prov. y dist. Arica,
Animas pampa, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Huanta.
Anirinca, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Aniso, pbl. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Pacapausa ; habt. 56.
Anja, chac. Dpt. HuancaveUca, prov. Castro-
vireyna, dist. Arma.
Anllay^ hda. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Tambo.
Anocayo, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero.
Anoccalla, aid. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
Anoccara, hda. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. San Ger6iiimo : habt. 60.
Anoocnra, est. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Hualla.
Anocopampat chac. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco.
Anohuasi) hda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Chuquibambilla.
Anoracai est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Mato.
AnoraTJ) pbl, Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Asillo: habt. 1,828.
Anoravi, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa: habt. 89.
Anoyanat chac. Dpt. HuancaveUca, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc.
Anqui) mina de plata, cobre y plomo, al S.
0. del pbl. Uco: Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Uco, ley 25 d 500 m.
ANQm, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Lidependencia.
Anqaichipampa, est. Dpt. prov. y dist. Ca-
jamarca.
Auqnillay pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Chuschi.
Anguimarcaf aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Huancayo : habt. 918, con los de Y^anama.
Anqnlpa, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Collcha: habt. 170.
Anra^ est. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
Uco: habt. 297.
Anricota, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Huacullani: habt. 187.
Ansa^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist.
Sicuani : habt. 465.
Ansama, hda. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Pallanchacra : habt. 204.
Aasape^ aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov
Castilla, dist. Viraco.
AnsayoCj aid. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar
dist. Tambo.
ANTA —
Ansieta, ehae. Dpi. y prov. Lima, dist. Ate.
Anta, {Anta metal en general ; algnnas veces
cobre. Q.) aid. Dpt. Ancachs, prov. Haa-
ras, dist. Yungar: habt. 490.
Anta, chac. Dpt. Ancachs, prov. Haaras,
dist. Marca.
Anta aid. Dpt. Jnnin, prov. y dist. Tarma.
Anta, aid. y hda. Dpt. Hnancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Huaribamba: habt. 841.
Anta. hda. Dpt. Lima, prov. Ohancay, dist.
Pativilca. i, 8 leg. (44 ^k.) de Pativilca.
Anta, chac. Dpt. Lima, prov Yauyos, dist.
Laraos.
Anta, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Anga-
raes, dist. Acobamba : habt. 9.
Anta, hda. Dpt. Huancavelica. prov. Anga-
raes, dist. Julcamarca: habt. 81.
Anta, aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. HuambaJpa : habt. 98.
Anta 6 Jajahuana, laguna de donde nace el
rio Hnaracondo de Abancay, Dpt. Apu-
rimac.
Anta, aid. Dpt. Apurimac, prov. Andahuay-
las, dist. Pampachiri: habt. 270.
Anta, chac. Dpt. Apurimac ,j)rov. Cotabam-
bas, 'dist. Haquira.
Anta^provincia del Departamento de Cu£CO,
creada por ley de 19 de Noviembre de 1889
con varios distritos de la provincia de Aban-
cay. Confina por el N. con las de Uru-
bamba y Convencion : por el S. con las de
Abancay y Cotabambas, de las que las se-
para el rio Apurimac: por el E. con las
del Cozco y Paruro; y por el 0. con la de
Abancay, Su capital Anta. Consta de los
siguientes
distbitos :
Habt.
Anta 8,890
Limatatambo 6.147
Zurite 6,868
Total habt 21,406
Algninos le dan mas distritos, no con-
formes con la ley.
Esta comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 13* 16* y 18^ 40' lat. y los 74« 20' y 74^
60' long, formando una superficie como de
761eg.|; segun esto corresponde casi 800
habt. por legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
dones conios nombres de Pueblosy Parda-
43
— ANTA
UdadeSf Pagos, Asientoa y EstancicLsi en es-
te Diccionario se les clasifica, segun lo
dicho en el Discurso Preliminar.
En cuanto d la naturaleza de su clima y
producciones son iguales k las del Cuzco.
Esta provincia nada tiene de notable.
Esta gobemada en lo politico por un
Sub Prefecto. En lo judicial hay un Juez
de 1*. Listancia que administra justicia.
En lo Eclesiastico estd dividido en los
siguientes
017RATO6 :
Anta. Limatambo.
Ohinchacpucyo. Pantipata.
Huaracondo. Zurite.
Hay 20 escuelas de primeras letras.
18 para hombres: sueldos. 8. 7,800
7 para mugeres: » • 4,200
Suma total S. 12,000
Las contribuciones de esta provincia
producen al ano S. 1,618 40 cts. por los
ramos siguientes:
Contribucion Riistica 1,866 40
> Eclesidstica 162
Suma 1,618 40
Anta, distrito de la provincia de Anta, Dpt.
Cuzco : habt. 8,890.
Anta, pbl. capital de la provincia, y del dis-
trito de su nombre : habt. 808 : dista del
Cuzco 4 leg. (22 k.).
Anta, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Yauri: habt. 1,666.
Anta, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Corani.
Anta, hda. Dpt. Puno, prov. Huancane, dist.
Yilque chico: habt. 26 (en 1884).
Anta Alto, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Ocoruco.
Anta Bajo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Ocoruco.
AntalNUlltMl) {Afita pampa pampa 6 llano,
de cobre 6 metal, Q) hda. Dpt. Ay&cu-
cho, prov. Huamanga, dist. Socosvinchos:
habt. 40.
Antabamba, provincia del Departamento del
Apurimac, creada por ley de 29 de Enero
de 1871, (promulgada el 20 de Agosto de
1872) con algunos distritos de la provincia
de Aymaraes. Confina por el N. con las
provincias de Aymaraes y la de Abancay;
ANTA —
por el S. con la de la Union del Departa-
mento de Arequipa; por el E. con la de Co-
tabambas; por el 0. con la de Aymaraes.
Sn capital Antabamba. Consta de los si-
guientes
DISTRITOB :
Habt.
Antabamba 2,417
Oropesa 1,009
Pacbaconas 884
Sabayno 1,568
Total habt 6,868
Esti comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 18« 60' y W 20' lat. y los 74« 40' y 76«
10' long. Su superficie es como 47 leguas,
que le corresponden casi 126 habitantes por
cada legua caadrada.
En esta provineia las poblaciones est^
clasificadas bajoelnombrede Pueblos^ Par-
ciaUdades, Aldeas, (solo cinco) y Estancias :
6 las parciaHdades se les denomina en este
Diccionario, Aldeas segun lo dicbo en el
Discurso Preliminar.
En cnanto ^ sn climay producciones son
an^ogos & sn temperamento £rio.
Hay nn Sub Prefecto encargado del
mando politico : on Juez de 1/ Instancia
administra justicia.
En lo Eclesiastico depende del Obispo
del Cuzco, y esti dividida en los siguientes
CUBATOS :
Antabamba. Oropesa.
Hnaquirca. Pacbaconas.
Sabayno.
Hay 9 escnelas de primeras letras en to-
da la provineia.
7 parabombresisueldos. 8. 4,200
2 para mugeres : • • 1,200
Total S. 6,400
Las contribuciones de esta provineia
producen al aiio S. 861 20 cts. por los ra-
mos fligoientes :
Goniribacion Rustica S. 21 60
» * Eclesidstica t 829 60
Total 8. 861 20
Antabamba, distrito de la provineia de Anta-
bamba, Dpt. Apurimac: habt. 2,417.
Antabamba, pbl. capital de la prov. y dist.
desunombre, Dpt. Apurimac: habt. 1,684.
44
ANTA
Antabamba, hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. 8irca : habt. 69.
Antabamba, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. San Ger6nimo.
Antabamba, aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist
Abancay: habt. 144.
Antabamba, hda. Dpt, Cuzco, prov. y dist
Anta : habt. 80.
Antabamba, hda. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Cotahuasi.
Antabamba, aid. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Huaynacota: habt. 266.
Antacaea^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuas.
Antacaca, hda. Dpt. Juuin, prov. Jauja,
dist. Mito.
Antacaya^ chac. Dpt. Junin, prov. y disi
Jauja.
Antacaccay^ est. Dpt. Ayacucho,prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho.
Antacalla^ hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Anco : habt. 126.
Antacalla, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Antacallanca 4 Antaulunca, aid. Dpt. Lima,
prov. y dist. Canta.
Antacaneha^ est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Carampoma.
Antacancha, cerro mineral de plata, prov.
Angaraes; Dpt. Huancavelica, sus metales
tienen algo de oro.
Antacaraccay, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Socosvinchos : habt. 69.
Antacaratana, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Chilia.
Antacarpa^ aid. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Junin : habt. 29.
Antacanra^ chac. Dpt. Arequipa, prov. Gas-
tiUa, dist. Pampacolca.
Antacca, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Sancos.
Antaccacca, chac. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Antaccacca, chac. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabambas, dist. Mara.
Antaccacca, hda. Dpt. Cuzco. prov. Canchis,
dist. Marangani : habt. 18.
Antaccacoa-Huapongo, hda. Dpt. Huanca-
velica, prov. Tayacaja, dist. Paucarbamba.
Antaocahna, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Macusani.
i
ANTA
45
ANTA
iniaccallOf est. Dpi. Pnno, prov. As^nga-
ro, dist. Futina.
intaceoUa, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nanoa.
Antaeo, chac. Dpt. Ayacacho, prov. Lnca-
nas, dist. Sancos.
Antacoeha^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
Antaoocha, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Colca: habt. 81.
Antaoogha, aid. y hda. Dpt. prov. y dist.
Huancavelica: habt. 216.
AntacollO) est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. CallaUi
Antaconuiy chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
Antacneho, hda. Dpt. Jnnin, prov. y dist.
Pasco.
Antacucho, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Yanahuanca.
Ain:AcncHo, hda. Dpt. Ayacacho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago: habt. 10.
Antaoucho de Conoas, aid. Dpt. Junin, prov.
y dist. Tarma.
Antacucho de Mago, aid. Dpt. Junin, prov.
y dist. Tarma.
AntacallOf est. Dpt. Guzco, prov. Oanas,
dist. Goporaque.
intachiSy chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Garas.
Antachuco, ramal de la Gordillera en el dis-
trito de Atavillos bajos, prov. Ganta, Dpt.
Lima.
Antaiiaqque) est. Dpt. Guzco, prov. Paru-
ro, dist. Omacha.
Antahuacay, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas.
AntahuAiii, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Garampoma.
Antahnara, est. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Antahnaran^est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Lidependencia : habt. 161.
Antahuirie, aid. Dpt. Guzco, prov. Ganchis,
dist. Gacha : habt. 98.
Antaleoma, aid. y hda. Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Acobamba: habt. 80.
Antalla, hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa: habt. 20.
Antallanca, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Ganta.
Antallaqni, chac. Dpt. Apurimac, prov, Go^
tabambas, dist. Haquira.
Ailtalloeco,hda. Dpt. Guzco, prov. Ganchis,
dist. Marangani: habt. 8.
Antallpampa, hda. Dpt. Guzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Quiquijana.
Antamachay, aid. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauli: habt. 12.
Antauachat, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Haquira.
Antamarca, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
AntamasaCy aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Gastnia, dist. Pampacolca.
Antamate, est. Dpt. Ayacucho, prov. Gan-
gallo, dist. Sancos.
Antamlna, cerro mineral de plata. Estd.
situado en los altos de San Marcos,
cerca de una laguna rodeada de cerros,
Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist. Gha-
vin.
Antan, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Mangas.
Afifaiiiij chac. Dpt. Apurimac, prov. Gota-
bambas, dist. Haquira.
Antanaya, aid. Dpt. Lima, prov. Ganete,
dist. Pacaran.
Antaniy hda. Dpt. Guzco, prov. Pamro, dist.
Accha: habt. 14.
Antanta, est. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. Usicayos.
Antanta, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Orurillo.
Ayifafiaiy est. Dpt. Guzco, prov. Ganas, dist.
Yauri.
Anta^a, est. Dpt. Puno, prov. As^garo,
dist. Santiago.
AntaooOy chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
Antaoceo, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 12.
Antapac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Antapacha, hda. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Urubamba.
Antapal) est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Gasta.
AntapaUpa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha.
Antapallpa 6 Atapallpa, pbl. Dpt. Guzco,
prov. Paruro, dist. Omacha: habt. 676.
ANTA
46
ANTA
Antapampfty chao. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Mangas.
Antapampa, aid. Dpfc. Junin, prov. Huanca-
yo, dist. Chupaca: habt. 102.
Antapampa, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
Antapampa, Ma. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ajoyani.
Antapan, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Casta.
Antaparara, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Crucero.
Antaparco, pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Julcamarca : habt. 825.
Antapata, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. San Ger6niino.
Antapata, hda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Chuquibambilla.
Antapata, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Antapiclio, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Achoma.
Antapilca, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist.*
Pasco. Es muy escaso de agua.
Antapirca, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Chacayan: habt. 876.
AntapODga, est. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Chongos.
AntapucrOy chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Huarochiri.
Antapacro bfuo, chac. Dpt. Lima, prov. y
dist. Huarochiri.
Antapuma, aid. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Challhuanca: habt. 100.
Antapamay,chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Gotaparaco.
Antapimat hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 85.
Antapuncaf aid. y est. Dpt. Guzco, prov.
Chunvivilcas,dist. Santo Tomas: habt. 87.
AntapuncOf est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
AntapuquiO) est. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Golca.
Antapnrbaayy aid. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Becuay: habt. 881, con los
de Ticapampa, Gayac y Utcuyaco.
AntaqqnichO) chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Haquira.
Antaqquicho, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Gastilla, dist. Yiraco.
Aiitaqni) est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Achoma.
Antaraca^ est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Garhuas : habt. 890, con los de Pan-
cullata.
Antaracayy chac. Dpt. Huancavelica, pro?.
Tayacaja, dist. Golcabamba.
Antaraccay^ aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Socosvinchos.
Antabaccay 6 Andaraccay^ hda. Dpt. Apuri-
mac, prov. y dist. Abancay : habt. 25.
Antarangra 6 Afitaryanga 6 Tocto, angostn-
ra 6 paso de la Gordillera entre Yaoli y
Pasco, cerca de Morococha, d 4855m. alt.
segun Rivero, d 4 ,180m. segun Hemdon,
a 4880m. segun Eaymondi, en cuyas ob-
servaciones tenemos mas confianza.
Antarara^ hda. Dpt. Apurimac, prov. Gota-
bambas, dist. GhuquibambUla.
Antababa, chac. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabambas, dist. Tambobamba.
Antaranra^ aid. Dpt. Arequipa, prov. Gas-
tilla, dist. Pampacolca.
Antaray^ hda. Dpt. Guzco, prov. y dist. Pau-
cartambo.
Antarpa^ hda. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Pariahuanca: habt. 96.
AntarpOy chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Antarnmi^ est. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla : habt. 82.
AntaSf chac. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Acobamba.
Antas, chac. Dpt. Ayacucho, prov, Ganga-
llo, dist. Vischongos.
Antash) aid. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba.
Antash, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Garas: habt. 151.
Antasora, est. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
Uoma, dist. Yanque.
Antaspampa Santo Domxhoo de, hda. mine-
ral, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yau-
li : habt. 52.
Antataca^ hda. Dpt. Guzco, prov. Ghunvi-
vilcas, dist. Golqquemarca.
Antanra^ pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Jau-
ja: A 1 i leg. (8 k.) de Jauja.
Antaura, chac. Dpt. Arequipa, prov. Ciwtilla,
dist. Pampacolca: a susinmediacione s hay
un manantial de a^a termal sulfiu^oa ^«
ANTI
47
ANTO
Antayllqaef hda. Dpt. Pono, prov. Lampa,
dist. Ayaviri: habt. 21.
Antayilque, est. Dpt. Pono, prov. Lampa,
dist. Umachiri.
Anlayiros, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, diet. Pampas : habt. 82.
Antay 9 ohac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huaytard.
Antayaque^ est. Dpt. Arequipa, prov. y dist.
Caylloma.
Antaymarcaf bda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Ucuviri : habt. 4.
Antatmarca, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Velille.
AoteaqoC) est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
ABlepnrliaaSy chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Recuay.
Alllei|Derft, hda. Dpt. Cnzco, prov. y dist.
Urubamba.
A]llei|aipara,chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja. dist. Colcabamba.
AllicODa^ chac. Dpt. Lima, prov, TauyOs,
dist. Ayaviri.
AAtignEf mina de limonita concrecionada :
(peroxido de fierro hidratado), en el cerro
Minas; sirve como materia colorante, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
ADtil^ hda. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
Ucos.
ADtilla^ pbl. Dpt. Apurimac. prov. Abancay,
dist. Curahuasi: habt. 874: dista de Cura-
huasi 9 leg. (50 k.),de Abancay 16 (89 k.).
Antilla, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Anta-
bamba, dist. Sabayno : habt. 95.
AntiBOnio El, mina de plata Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Recuay.
AnlipaSf tribu de salvajes que forman parte
de los Jibaros ; habitan arriba del Pongo
de Manseriche. En cuanto d lo demas,
v^ase lo dicho en la palabra Aguaruruu
tribu,
Antiqilillaf aid. y chac. Dpt. y prov Arequi-
pa, dist. Yanahuara.
AntiSyllamadosgeneralmente Campos, tribu-
de salvajes que habitan todo el territorio
comprendido entre el rio Santa Ana de la
provincia de la Convencion, Dpt. Cuzco, y
el rio Chanchamayo de Tarma, y el Tam-
bo. Es tribu numerosa y guerrera: se visten
con nna tunica, cusma, color amarillo y
muy larga. Su dialecto es peculiar i, ellos,
ytiene laparticularidadquetodoslos nom-
bres que indican alguna parte del cuerpo,
empiezan con la letra N, como el de los
Piros empieza con la letra que equivale a
la doble W.
AntisnyO) aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Quiquijana: habt. 185.
Anticochay laguna al S. E. del pbl. de Chi-
pao, prov. Lucanas, inmediato d la laguna
de Asticocha.
Antocollo Aya*aya, hda. Dpt. Puno, prov.
Lampa, dist. Ayaviri: habt. 18.
Antolilly chac. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
Anton San, distrito de la provincia de Asdn-
garo, del Departamento de Puno : habt.
2,504.
Anton San, pbl capital de este distrito en la
prov.deAsAngaro, Dpt. Puno: habt. 1,458
(de Sullca). En este pueblo asi como en to-
dos los de la provincia de Asdngaro, clasi-
fican parte de las poblaciones con el nombre
de SuUca que quiere decir hij o, hermano me-
nor en Quechua ; y en Aymard SuUca sig-
nifica lo menor 6 inferior k otro ; y Hilata
el primero y tambien el hermano mayor.
Antoni, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Tuti.
Antonia, est. Dpt. Apurimac, prov. Abancay,
dist. Curahuasi.
AntonicteS 6^71^071^9, aid. y chac. Dpt. yprov.
lea, dist. San Juan Bautista: habt. 800.
Antonio San, riachuelo tributario del Ama-
zonas por la izquierda, cerca de Tabatin-
ga, i los 4« 18' 20" lat. y 69^ 55' long. : es
uno de los limites del Perd con el Brasil.
Antonio San, rio tributario del Pozuzo por
la derecha.
Antonio San, cerro al Sur del cerro de San
Matias, cerca del Pachitea.
Antonio San, pico nevado en los Andes, en
los 16° 1* 40" lat. y 72o 80' 84" long.
ANTONIO SAN, minas de este nombre.
Antonio San, mina de plata en el cerro de
Tingo, lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc.
Antonio San, mina de piuka en el cerro de
Jesus lado N. E. Dpt Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc: ley 10 m.
ANTO
48
ANTO
Antonio San, mina de plata. Dpt. Libertad,
prov. Hnamachuco, dist. Mollepata, al N.
de este pueblo.
Aatonio San , mina de plata , Dpt. Liber-
tad, prov. Hnamachuco, dist. Santiago de
Chuco.
Antonio San, mina de oro, Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Soledad: alE.de este
pueblo produce un marcopor cajon.
Antonio San, mina de plata en el cerro de
Huertas, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
Antonio San, mina de plata en el cerro de
Chiracona, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Maoate : ley 17 m.
Antonio San, minas de plata en el cerro de
Quirobatele, Dpt. Ancachs, proy. Huaylas,
dist. Macate : A 8 leg. de Taquilpon : hay
doB minas de este nombre.
Antonio San, mina de plata en el mineral de
Colquipocro, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pamparomas.
Antonio San, mina de plata situada en el cer-
ro mineral de la Gontadera, Dpt. Ancachs,
prov. Huari, dist Chacas.
Antonio San, mina de plata en el mineral de
Burichinchay, Dpt. Ancachs. prov. y dist.
Huari.
Antonio San, mina de plata cerca de Pira,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Pam-
pas.
Antonio San, mina de plata en el cerro de
Gondorhuain, Dpt. Ancachs, prov. Huaras
dist. Becuay.
Antonio San, mina de plata en el cerro de
Jinchis, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Becuay.
Antonio San, mina de carbon de piedra, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Antonio San, mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Becuay.
Antonio San, mina de plata en el cerro Pu-
mahuain, Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo.
dist. Andajes: ley 30 m.
Antonio San, minas de plata (2) en Huin-
chas, Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo, dist.
Aquia: ley de la una^50 marcos, y de la
otra 80.
Antonio San, mina de plata y plomo. Dpt.
Ancachs, prov. Gajatambo, dist. Aquia.
ley 80 m.
Antonio San, mina de cobre puro, en el cerro
de Tuco, Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo,
dist. Aquia, ley 20 m. Gon este mismo
nombre y en dicho cerro hay otra mina de
plomo, ley 80 m.
Antonio San, mina de plata en el cerro de
Quichas, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Ga-
jatambo: ley 26 m.
Antonio San, mina de plata en el mineral
Auquimarca, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Gajatambo : ley 840 m.
Antonio San, mina de plata, 5 leg. (28 k.)
al N. de Gajatambo, Dpt. Ancachs, prov.
Gajatambo.
Antonio San, minas de plata (2) en el cerro
de Ghanca, Dpt, Ancachs, prov. y dist.
Gajatambo: ley 25 m. de la una, y 40 de
la otra.
Antonio San, mina de plomo en el cerro de
Isco, Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo, dist.
Aquia : ley 50 m.
Antonio San, mina de plomo en el cerro Um-
pay, Dpt. Ancachs prov. Gajatambo, dist.
Ghiquian : ley 80 m.
Antonio San, mina de plata en el cerro de
Oulebra, Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo,
dist. PacUon : ley 80 m.
Antonio de Patoni San, mina de plata en
el cerro Quichas, Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Gajatambo: ley 180 m.
Antonio San, minas de plata al E. del pbL
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist
Yauli. Hay vanas minas del mismo nom-
bre y rumbo, cuya ley varia desde 20 has-
ta400m.
Antonio San, mina de plata al 0. del pbl. de
Yauli, Dpt Junin. prov. Tarma dist. YaulL
Hay varias minas con el mismo nom-
bre y rumbo cuya ley varia de 18 & 120
m. ; son mas pobres que las que existen
alE.
Antonio San, mina de plata al S.E. del pbl.
de Yauli; Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli, ley 20 m.
Antonio San, mina de plata al S. O. del pbl.
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauh, ley 40 m.
Antonio San, minade plata alN.E. del pbl.
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli, en la hacienda de Morococha: ley
26 m.
ANTO
— 49
ANTO
Antonio San, mina deplataen San Antonio
de Esquilache en el Dpi. de Puno : 12 leg.
(66 J k.) al S. 0. de Puno.
Antonio San, mineral de plata & corta dis-
tancia de Puno.
Antonio San, lavadero de oro, Dpt. Puno,
proY. Sdndia, dist. Poto : habt. 87.
Antonio San, mina de plata en el mineral
de Arirahua, Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Salamanca.
Antonio San, salitrera, Dpt. Tarapacd, dist.
Pisagna: produjo en 1872 la cantidad de
150,000 quintales de salitre : dista de Pi-
sagua 6 leg. (88 k.) y la oficina eM inme-
diata al ferrocarril. Se calcula en 180,000
soles el valor de la oficina y mdquinas.
Antonio San, tres salitreras, Dpt. Tarapa-
cA, dist. Pica, ley 70 ®/o : la primera en el
canton de Pampa Negra, que dista de Iqui-
9 leg. (50 k.), produjo 72,000 quintales de
salitre en 1872 : las otras dos estdn en
el canton de Negreiros dist.Tarapacd ; la
1.* de estas produjo 2,000 quintales el
anode 1872; y la 2.* 6,515 quintales:
distan 9 leg. (50 k.) de MejiUones.
Antonio San, salitreras en el canton de la
Pena, dist. y Dpt. Tarapacd; la 1.* pro-
dujo 15,000 quintales el ano de 1872 ; y la
2.* 18,000 quintales : distan 12 leg. (66 ^ k.)
de Iquique, y las oficinas estdn inmedia-
tas al ferrocarril.
PUEBLOS — PUNDos, etc.
Antonio^ San, aid. Dpt. Loreto, prov. Hua-
llaga, dist. Tingo Maria ; i la orilla izquier-
da del Huallaga que lo separa del pueblo de
Tingo Maria : habt. 200.
AnTONio San, cbac. Dpt. Loreto, prov. Hua-
llaga, dist. Tarapoto.
Antonio San, aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Yurimahuas ; d la orilla
izqoierda del Maranon & los A** 53' 55" lat.
y 78** 44' 24" long.; lOleg. (55ik.) arribade
la boca del Pastasa. El puerto 6 embarcade-
ro estd i los 4^59' 30"lat.y 78« 84 24 long.:
varias voces ha sido invadida y destruida
per los salvajes que la rodean, por esto su
poblacion es de 40 habt.
Antonio San, pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Cahuapanas, inmediato d
la oonfluenoia del Pastasa con el Maranon,
Antonio San, pbl. en la confluencia del rio
de este nombre con el Amazonas d los 4?
18' 21" lat. y 69^ 55' long. Es uno de los
puertos del Amazonas, Dpt. Loreto, prov.
Bajo Amazonas, dist. Iquitos.
Antonio San, chac. Dpt. Amazonas, prov. y
dist. Chachapoyas : habt 98.
Antonio San, chac, Dpt. Amazonas, prov.
Chachapoyas, dist. Huayabamba.
Antonio San, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca: dista de Huancabamba 14 leg.
(78 k.)
Antonio San, aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
y dist. Huancabamba: habt. 168: dista de
Huancabamba 1 leg. (5 ^ k.)
Antonio San, aid. Dpt. Piura, prov. Huan-
cabamba, dist. Huarmaca: habt. 170.
AlNtonio San, hda, Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Llama: habt. 889, con los de
Chantaco y Llama.
Antonio San, est. Dpt. Cajamarca, prov,
Cajabamba. dist. Cachache.
Antonio San, hda. Dpt. Lambayeque prov.
Chiclayo, dist. Picsi: habt. 28.
Antonio San, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Cajamarquilla.
Antonio San, hda. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco : &
14 (78 k.) de Huamachuco.
Antonio San, hda. de cana, Dpt. Libertad,
prov. Trujillo, dist. Ascope : habt. 97. En
elaiio de 1874 export6como 80,000 quinta-
les de azucar ; y su produccion aumenta
como la de las otras haciendas del valle
de Chicama: se calcula que tambien ela-
bora como 100 galones de ron diarios, du-
rante la molienda ; d 10 leguas (55 ^ k.) de
Malabrigo.
Antonio San, chac. Dpt. Libertad , prov.
Trujillo, dist. Magdalena de Ca-o.
Antonio San, chac, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras.
Anonio San, hda. cocal, Dpt. y prov. Hud-
nuco, dist. Chinchao.
Antonio San, hda. mineral, Dpt. Junin, prov
y dist. Pasco, en la quebrada de Pucayacu.
Antonio San, hda. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Chanchamayo.
Antonio San, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Concepcion; d 2 leg. (11 k.) de Con-
cepcion,
7
ANTO
50
ANYA
Antonio San, chao. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, diet. Barranca.
Antonio San, hda. mineral, Dpt. Lima, prov.
Huarochiri, dist. San Damian; ^leg. (8 k.)
al E. del pueblo de San Damian, situado d
la derecha del ho que baja deTaquia: el
puente estA ^ leg. (3 k.) al N. ji 8,010ni. alt.
Antonio San, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Santa Eulalia.
Antonio San, pbl. Dpt. Lima, prov. Canete,
dist. Chilca : habt. 898 ; dista de Mala ^
leg. (8 k.); de Chilca, 2 ^ (18 ^ k.).
Antonio San, hda. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Pisco: habt. 109.
Antonio San, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Huamanguilla.
Antanio San, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Antonio de Esquilache San, distrito de la
provincia de Puno, Dpt. Puno : habt. 902.
Antonio de Esquilache San, pbl. capital de
estedist. prov. y Dpt. Puno, 12 leg. (66 jk.)
al S. 0. de Puno. Lo domina un cerro rico
por BUS minerales de plata y el cerro Vic-
torias. Este pueblo fue muy rico y poblado
cuando sus minas so hoJlaban en estado
pr68pero.
Antonio San, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Sdndia, dist. Phara.
Antonio San, hda. cocal. Dpt. Puno, prov.
Sdndia, dist. Patambuco.
Antonio San, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. y
dist. Stindia.
Antonio San, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Antonio San, chac. Dpt. Tarapacd, dist. Ca-
milla.
Antonio San, hda. Dpt. y prov, Tacna, dist.
Locumba.
Antonio de Calanola San , aid. y hda. Dpt.
Piura, prov. Huancabamba, dist. Huar-
maca: habt. 118.
Antonio de la Colpa San, pbl. Dpt. Liber-
tad, prov. y dist. Huamachuco : habt. 888.
Antonio de Hastanya San, hda. Dpt. Aya-
cucho, prov. Cangallo, dist Vischongos.
Antonio de Huara San, hda. Dpt. Piura,
prov. y dist. Ayabaca.
Antonio, platade San ,ald. Dpt. Cuzco,prov.
Calca, dist. Lares, habt. 102.
Antonio del pueblo San, aid. Dpt. Puno, prov.
Huancane, dist. Conima: habt. 1J8,(1884). J
Antonio de Tullurauca San, hda. v^ase
TvUurauca,
Antonio de Tutpe San, hda. mineral, Dpt.
Junin, prov. Tarma, dist. Carhuamayo:
habt. 60.
ADtonnyoC) pbl. Dpt. HuancaveHca, prov.
Tayacaja, dist. Salcabambar habt. 287.
AntoiiO del Salitbal San, hda. Dpt. Lamba-
yeque, prov. Chiclayo, dist. Zana: habt. 83.
AntoSo San, chac. Dpt. Lambayeque, prov.
Chiclayo, dist. Picsi.
Antoycocha^ chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
AntQCancba^ chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Chupamarca.
AntudO) chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
AntUCO) chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist,
San Buenaventura.
Antamarca^ chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Vinac.
Antoneaylla^ est. Dpt. Cuzco, prov. Chon-
vivilcas, dist. VeUlle.
AntancO) chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Yauyos.
Antar^ chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas.
ADtammi* hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hoa-
manga, dist. Ayacucho.
AntnyO) est. Dpt, Cuzco, prov. Chunvivilcas,
dist. Chamaca.
Antuyo, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ti-
quillaca.
Antuyo. hda. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Conima: habt. 28 (en 1884.).
Antuyo, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Picha-
cani.
Annccallay 6 AnccaUa, aid. Dpt. Cuzco.
prov. Chunvivilcas, dist. Santo Tomas.
Anacta^ est. Dpt. Arequipa, prov, Caylloma,
dist. Tisco.
Anospata^ hda. cocal, Dpt. Puno, prov. y
dist. Sandia.
Anyal) aid. Dpt. Ancachs. prov. Huaylas,
dist. Yungay : habt. 294.
Anyanaf est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dsit. Santiago: habt. 126.
Anyanga^ aid. y est. Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. Huantar: habt. 284.
Anyaraccay^ hda. Dpt. y prov. Huancave-
Hca, dist, Acoria: habt. 108.
ANOB
51
APAC
Any arineS) Ma. Dpt. Hnancavelica, proy.
Castrovireyna, dist. HuaytarA.
Anyata^ est. Dpt. Puno. prov. Lampa. dist.
Ayaviri.
ADyay^ hda. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Anco.
AnyarpampaS) chac. Dpt. Ancachs, prov. y
^ dist. Santa.
Aiacaia^ est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
AftaccO) chac. Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
cochas, dist. Oyolo.
AJiacopampa) aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco.
Aiaecoya^ est. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. Ajoyani.
Atahttichnly est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
ASalqae) aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Suyo.
Atanla^ hda. Dpt. prov. y dist. lea.
AiaoecuyO) est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
Aianeoy^ est. Dpt. Hnancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Arma: habt. 68.
, Aiancad) {Ananctm. alegria. Q.) pbl. Dpt.
y prov. Hnancavelica, dist. Acoria: habt.
525.
Aiapail) aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huari.
Akapan aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dis.
Llamellin : habt. 858.
AflarqDl) hda. Dpt. Apunmac, prov. y dist.
Cotabambas.
AiaS) (Anas especie de zorros 6 zorrillos. Q.)
chac. Dpt. Huancavehca; prov. Castro-
vireyna, dist. Huaytard.
Aiashoay^ 6 Anashuayco, {Aflaz zorro, huay-
CO quebrada. Q.) aid. y chac. Dpt. y prov.
Arequipa, dist. Uchumayo: habt. 129.
Afta^arachay mina de plata al S. 0. del
pbl. de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli: ley 18 m.
AiasmoeeOy est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Af aspnftOSy chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
AtaSTile^ hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
bana.
Aiokanba, hda, Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo : habt. 85.
ASocampa) hda. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
AliOCCalla) (AnucaUay destetado. Q.) aid. y
est. Dpt. Apurimac, prov. Cotabambas,
dist. Tambobamba.
AftOCCaya^ est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ajoyani.
AAoniDarca) hda. Dpt. Cuzco. prov. Can-
chis, dist. Cacha : habt. 80.
AiOy ( iflu raiz parecida d la oca, de la fami-
lia de las Labiadas, Q.)ald. Dpt. y prov.
Puno, dist. Acora: habt. 208.
AllDChacay quebrada en la provincia de Aco-
mayo, Dpt. Cuzco.
AJiQS) est. Dpt. Ayacucho, prov. Cangallo,
dist. Sancos.
Aobanbai aid. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Pallanchacra.
AdCCOmarcay hda Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Aorsa^ valle en el Dpt. de Tarapacd dist. Pi-
sagua.
ApabUCO) aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Sdn-
dia: habt. 470. Tiene & sus inmediaciones
muchisimas chacras pequenas, que algu-
nos calculan en numero de 145.
Apacota^ chac. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina.
Apache 9 pbl. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Paccho : habt. 882.
Apachcta 6 ApackUa, asf llamaban los indios
& unos montoncitos de piedras que for-
maban en la cumbre de la Cordillera 6
alturas para dar gracias & Dios por ha-
ber podido llegar con fuerzas.
Apacheta^ parte de la Cordillera alE.de
Arica, . en donde termina la quebrada de
Azapa y otras. Es uno de los limites con
Bohvia por la parte oriental.
Apacheta de Coifpocosi, altura en los cerros
de Ayapata a 8,914ni. de alt.
Apacheta de E ago, paso de la Cordillera cer-
ca de Ayapata, Dpt. Puno, prov. Carabaya.
Apacheta, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Otoca & 4,680m- alt.
Apacheta, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Apacheta, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
y dist. CayUoma.
Apacheta aid. y chac. Dpt. prov. y dist.
Arequipa.
APAIt
52
APIS
ApacUta^ hda. Dpt. Pnno, prov. Carabaya,
dist. Usicayos.
Apaga^ rio tributario del Maranon, por la
derecha: A los 4M7' lat. y 79*» 27, 44"
long. Baja de la cadena que forma el Pon-
go de Manseriche, es navegable en su
mayor extension.
Apahuay^ bda. Dpt. Junin, prov. Jaaja,
dist. Oijcotuna: habt. 82.
Apahuay, hda. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. San Juan.
Apamilca^ chae. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Camina.
ApaDy bda. Dpt. Cajamarca, prov. Hualga-
yoc, dist. Bambamarca: babt. 247.
Apan, cbac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Huamantanga.
Apana^ cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Llama.
Apancilla) aid. Dpt. Cuzco, prov. Ghunvi-
vilcas, dist. Livitaca.
ApaachO, bda. Dpi Puno, prov. y dist. Lampa.
ApangOlla^ bda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen;
dist. San Ignacio.
Apaognray {Apancoray, cangrejo. Q.) obac.
Dpt. Amazonas, prov. Luya, dist. San
6er6nimo: babt. 14.
Apanoubay, cbac. Dpt. Amazonas, prov.
Cbachapoyas. dist. Santa Bosa.
ApanSlua) aid. Dpt. Tarapacd, dist. Mamina.
Apaasa^ aid. Dpt. Tarapacd, dist. Mamifia.
Apaporis {Apa-puric, el que anda en oom-
pania de de otros; Apapura gemelos. Q.)
rio tributario del Yapuri, por la izquier-
da: d 1^ 81' 29" 6 lat. y 7P 46* 19" 5 long.
Nace en la Guayana y sirve en parte de
limite entre el Perti y el Brasil.
ApaparO) bda. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
cion, dist. Occobamba.
Aparay^ cbac. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
racs, dist. Soraya.
Apary^ cbac. Dpt. Gajamarca, prov. Gbota,
dist. Huambos.
ApariciOB de San Juan La, cbac. Dpt. Li-
bertad, prov. y dist. Trujillo : d ^ de leg.
(1 ^ k.) de la ciudad.
Aparipasca^ cerro mineral de plomo, Dpt.
Ancacbs, prov. Cajatambo, dist. Aquia.
ApariyacO) rio tributario del Amazonas, por
la izquierda; nace en la Bepublica del
Ecuador.
Aparqatlla 6 HaparqidUa, aid. y hda. • Dpt.
Cuzco, prov. y dist. Anta: habt. 483.
ApaS) aid. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Santiago : babt. 858.
Apasa^ pbl. Dpt. Puno, prov. y dist. Asin-
garo : d. 28 leg. (156 k.) de Puno.
Apasb) minas de plata (8) al N.O. de Cba-
cas, Dpt. Ancacbs, prov. Huari dist. Cba- .
cas : ley 25 i, 100 marcos.
Apata 6 AypatUy distrito de la provincia de
Jauja, Dpt. Junin: babt. 4,868.
Apata 6 Aypata, pbl. capital de este distrito,
Dpt. Junin, prov. Jauja : babt. 68 : dista
de Concepcion 2 leg. (11 k.).
Apataqoe^ cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. La-
canas, dist. Laramate.
ApayachiB) bda. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Concepcion: babt. 126.
Apayani) cbac. Dpt. Puno, prov. y dist
S^dia.
Apayeaehf 9 est. Dpt. Puno, prov. y dist
Lampa.
Apaycancha^ mina de plata al N. O. del pbL
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli : ley 800 m.
Apaycancha, aid. Dpt. Junin, prov. Janja,
dist. Orcotuna: babt. 59.
Apaycancha, est. Dpt. Junin, prov. y disi
Tarma.
ApaycancUlla) aid. y est. Dpt. Junin, prov.
y dist. Tarma.
Apayhuayna, est. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Curabuasi: habt. 84.
Apena, rio, v^ase Aypena rio.
ApilhiBi) aid. Dpt. Puno. prov. Ghuooiio,
dist. Yunguyo.
ApiUao» cbac. Dpt. Arequipa, prov. Gonde-
suyos, dist. Andaray.
Apinhnaylla^ est. Dpt. Guzco, prov. Aban-
cay, dist. Sirca: babt. 27.
Apinhnela) islas en el lago Titicaca.
ApiCttiiO) est. Dpt. Guzco, prov. Quispiean-
cbi, dist. Quiquijana.
ApiO) cbac. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist
Arabuay.
Apf^niras 6 AUquirasj tribu de salvajes que
babitan en los bosques de la derecba del
rio Napo, al Sur del rio Guracaya.
Apisoncho 6 Salpkol^ rio tributario del Hua-
llaga por la izquierda, 8 leg (17 k.) aba-
jo del pueblo del Yalle : tiene su origen en
APOP
53
APUP
la Cordillera de Pataz, de dos riachuelos
que naeen cerca delos paeblos de Boldibu-
yo y Parcoy.
ApIaO) chac. Dpt, Arequipa, prov. Union,
dist. Toro,
Aflao, distrito de la provincia de CastiUa,
Dpt. Arequipa, forma parte del valle de
Majes:habt. 1,868.
Aplao, pbl. capital de este distrito y de la
prov. de GastiUa, Dpt. Arequipa: habt.
1,168; dista de Huancarqui 1 leg. (6 i k.)
de Camand 25 (189 k.).
Aplao, grande Ma. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla. dist. Aplao.
ApOf (Apo 6 Apu Juez, senor 6 grande en ca-
tegoriaQ.) pascana: Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Chihuata: d 16° 18' 10" lat. y 7V W
86" long, yd 4,881m. alt.: despues del
pueblo de Cbonta, es el lugar mas eleva-
do del globo en que hay habitantes, pues
viven alH 16 personas en unas miser a-
bles cbozas. Dista de Arequipa 11 ^ leg.
(69 i k.), de Cangallo 6 (88 i k.), de Puno
41 (228 i k.), de Pati 10 (65 i k.).
Apo, est. Dpt. Cuzco, prov. Cancbis, dist.
Sicuani.
Apo, est. Dpt. Cuzco. prov. Canas. dist. Pi-
chihua.
Apo, est. Dpt. Cuzoo, prov. Ghunvivilcas,
dist. Santo Tom4s;babt. 49.
Apo, est. Dpt. Puno. prov. Lampa. dist. Oru-
rillo.
Apo, est. Dpt. Arequipa, prov. Gaylloma,
dist. Tisco.
Apocay^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata.
Apoccalla^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
Apacooray^ est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca : habt. 90.
ApoehacOy est. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
Apolinay aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta. dist. Luricocha: & 1 leg. (5 ^ k.) de
Hnanta.
AjpoiiDfA, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. San Crer6nimo.
Aponayta^ aid Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Ger6nimo; habt. 47.
Apopaiipaj est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero..
ApopamainckO) hda. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Pichihua.
Apoqaellata^ est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Aporona^ antigno mineral de oro en la pro-
vincia de Carabaya. Dpt. Puno, cerca del
rio Inambari.
Ap^S) hda. Dpt. y prov. Puno, dist. San
Antonio.
Apotara^ aid. Dpt. Lima. prov. Canete, dist.
Pacardn.
ApHCacca, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
ApHCanchai aid. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Migael; habt. 291.
Apucancha, est. en la misma provincia y
distrito que la anterior; aunque algunos la
consideran como del distrito de Chillcas
que no reconoce la ley : habt. 80.
Apucalachaay) pico en los Andes de Pau-
cartambo que dividen las aguas que van
al Ucayali de las que bajan al Madera.
Por la forma c6nica y natnraleza de sus
rocas se cree que es 6fu6 volcan.
Apncara, vdase Aucara.
ApnCOnnraHUf 6 Apuneucurani 6 Santa Bo-
sa, pico nevado en los Andes & los 14^ 88 '
24" lat. y 78° 8' 14" long, y d 5,847m. alt.
Apochaca^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
Apuchaca, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
ApucbiacaSy hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Apalaya,chac. Dpt. y prov. Puno, dist. Accra.
Apulaya, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito.
ApnllHiay rio tributario del Pulperia, por
la izquierda, 5 miUas (11 k.) al Norte
de Quellhuacocha Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta.
Apainala) est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Coporaque.
Apumarcaf pbl. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara: habt. 854.
ApDmaya^ pbl. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
ApoparO) {Apu senor, grande, paru lluvia,
senor de Uuvias, 6 grande por las lluvias;
Paru debe ser corrupcion del idioma ; por-
que Parti es amarillo. Q.). Asillaman los
APUR
54
APUR
indioB aJ Amazonas dcsde la confluencia
del Tambo con el Urubamba : v^ase Ania-
zonas rio.
Apupabo, hda. Dpi. Cnzco, prov. Gonyencion,
dist. Occobamba : habt. 93.
Apureya^ est. Dpt. y proy. Pono, dist. Ti-
quillaca.
Apuri) pbl. Dpt. Lima, proy. Yauyos, dist.
Vinac: habt. 167.
Apnrimac^ {Apu grande 6 gran, rimac ha-
blador. Q.). Tucker lo llama Mayapu. Los
indios salyajes Campas,que habitansus
orillas, lo Uaman Casango. Esteriotiene
su origen en la laguna de Yillafra, en la
Cordillera de Caylloma d 2 leg. (11 k.)
de esta yilla. Muchos le dan el nombre de
Apurimac hasta su desembocadura en el
Ucayali ; pero es un error, porque el yer-
dadero Apurimac es desde su orfgen hasta
la confluencia con el Mantaro d los 12® lat.
y 76° long.; y a 429^. alt. ; desde esta con-
fluencia hasta la que tiene lugar con el rio
Perene se le dA el nombre de rio Ene ; y
desde este punto hasta su confluencia con
el UcayaU a los 10° 41' lat. y 76" 84' 24"
long, toma el nombre de rio Tambo. En
Bu orfgen y con rumbo N. E. aproximado,
atrayieza las proyincias de Canas, Acoma-
yo, Cotabambas y Abancay. por en par-
te N. ; y siryiendo de limits d estas pro-
yincias con las de Paruro y Anta, recibe
las aguas de los rios Cayarani, Santo To-
mds y Pachachaca: desde la confluencia
de este dltimo, su rumbo es mas pronun-
ciado alN. 0., y auncuando algunas millas
mas abajo recibe el gran caudal de aguas
que le tributa el rio Pampas, no lo yaria
hasta su confluencia con el Mantaro que
estA i los 12° lat. y 76° long. yd 429m. alt.;
desde esta reanion toma el nombre de En^.
En este lugar el Mantaro se diyide en dos
brazos, segun la creciente de las aguas;
estas son turbias y senagosas y entran al
Apurimac con mas rapid^s 6 corriente que
6stas ; pero & poca distancia es tan mansa
la corriente que las aguas parecen estan-
cadas.
Gonsideramos de mucha importancia
para la ciencia las obseryaciones meteoro-
16gicas, en cuya exactitud conflamos co-
mo en todos los trabajos del sabio D. An-
tonio Baymandi.
OssERyAcioNEs meteorol6gicas, en las orillas del Apurimac, A corta distancia de la
confluencia con el Mantaro, tomadas por el profesor Baymondi el 22 de 8eptiembre
de 1866.
PSICROMETRO,
BAB6METB0S
•
HOBA.
TERM6METB0
CENTfOBADO
MILlHETBOS
ESTADO DE LA ATM6sFEBA.
AL ATBE.
MOJADO.
BEDUCmO 1 0°
6*80 a. m.
20-6
18-8,
721-66
Sol.
7-80 a. m.
220
20-8
721-66
8-80 a. m.
24-2
22-7
721-66
9*80 a. m.
27-6
26-0
721-76
10-80 a. m.
27.7
26-6
721-20
11-80 a. m.
29-6
28-2
721-00
12 m.
801
28-7
719-46
1 p. m.
81.0
29-6
717-76
1*46 p. m.
820
81-0
717-26
8 p. m.
82-4
81.7
716-60
Beflejo de las arenas calientes.
4 p. m.
6-80 p. m.
80-0
27-0
29-6
26-6
716-60
716.80
Sol poniente.
Luna.
9 p. m.
21-0
20-7
716-66
r
APUR
56
AQUE
Apubimac, aid. Dpt. Ayacncho, prov. Huan-
ta, dist. Luricocha: habt. 61.
APIIRIH&C9 Departamento creado, por ley
de 18 de Abril de 1878, desmembrando
la provincia de Andahuaylas del Dpt. de
Ayacucho y las restantes del Cnzco. Li-
mita por el N. conlaprovincia de La Mar
del Dpt. de Ayaicuclio, por medio del rio
Pampas ; por el S. con la provincia de Pa-
rinacochas por, medio de la Cordillera de
Huanso; por el E. con las provincias de la
Convencion y Anta del Dpt. del Cuzco, por
medio del rio Aparimac y con la de Chun-
vivilcas, por medio del rio Santo Tomds
del mismo Dpt.; y por el 0. con las pro-
vincias de CangaUo y Lncanas del Dpt. de
Ayacucho. Su capital la antigua ciudad de
Abancay. Gonsta de las siguientes
provincias:
Habt.
Andahnaylas 49,608
Cotabambas 27,667
Abancay 15.860
Aymaraes 18,040
Antabamba 5,868
Total habt 117,043
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 18** y 14'* 20' lat. y los 74<> 20' y 76''
long.; formando una superficie como de
847 leg.; correspondiendo por consiguien-
ie nna poblacion de 138 habt. por legua
cuadrada. Era una necesidad la creacion
de este Departamento, no solo por la gran
extension que tenian los del Cuzco y Aya-
cucho, sino porque vigiladas y protegidas
esas provincias por la autoridad e influjo
de un Prefecto, se desarrollaran muchas in-
dnstrias ; se pondrdn en contacto pueblos,
que vivian aislados entre si, y se les dara
yida.
En cuanto d las producciones de los tres
reynoB, nos referimos A lo dicho respecto
& los Departamentos Cuzco y Ayacucho.
Para ' el regimen politico hay un Pre-
fecto, una Caja Fiscal y otras autorida-
des dependientes de ^stas. En lo judicial
depende 'de la Corte Superior de Justicia
del Cuzco: en lo Eclesiastico , tambien
esta bajo la autoridad del Obispo del Cuz-
co con excepcion de la provincia de An-
como en lo Judicial continua bajo la auto-
dad de la Corte Superior de Justicia y del
Obispo de Ayacucho.
La Nacion gasta al ano en este Depar-
tamento la cantidad de S. 116,650 en los
siguiente ramos:
Sueldos del Prefecto, Sub Prefectos,
oficinas y sus empleados S. 9,040
En 5 Jueces de 1.* Listanciay otros
empleados del ramo 7,640
En 114 Escuelasparahom-
bres 68,400 • 94,800
En 44 para mugeres 26,400J 5,170
Cajero Fiscal y empleados del ramo
Total de sueldos y gastos S. 116,650
Las contribuiciones producen en este
Departamento, la cantidad de S. 6,091 80
centavos por los ramos siguientes :
Contribucion Industrial S. 2,517 90
» Bustica » 2,401 70
» Eclesiastica... » 1,172 20
dahuaylas, que tanto en lo Eclesi&stico
Total al aiio.. S. 6,091 80
Apaniya^ est. Dpt. Moquegua, dist. Ichuna.
Apiiracilt chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
ApotllH) hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Checca.
Aputika, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero.
Aqi|1l6DgaDan€ia, chac. Dpt. Cuzco. prov.
Chunvivilcas, dist. Ccapacmarca.
AqqnClltaf est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba. '
AqneC) est. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist.
Have.
AqneCQUiftftf est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
AqnecachO) est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata.
Aqnechia) est. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito.
A111I6H9 chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Pacllon.
AqaeputO) hda. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Usicayos.
Aqueqailla^ aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to : dist. Have : habt. 100.
Aqaesayft) hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Cupi : habt. 42.
AQUI
56
ARAM
AqaCsolOy hda. de vifia, Dpt. y prov. Are-
qoipa. dist. Vitor : habt. 6.
Aqiieti) rio taibutario del Ucayali, por la
izquierda.
Aqni) aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito. dist.
Ilave: habt. 455.
AQQift) distrito de la provincia de Cajatam-
bo, Dpt. Ancachs: habt. 1,854.
Aquu, pbl. capital de este dist. en la prov.
de Cajatambo, Dpt. Ancachs: d 8,851m.
de alt, : sus calles son rectas y empedra-
das. En sus inmediaciones hay una exce-
lente mina de carbon de piedra : tempera-
tura 14** d las 2h. p. m. (Noviembre): habt.
1,088: dista 1 i leg. (8 ^k.) de Huasta.
Aquia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Mangas.
AqaichE) pbl. Dpt. Lima, prov. y dist. Yau-
yoB : d 8,25dm. alt. habt. 250 : di^ta 4 leg.
(22 k.) al 0. de Yauyos ; y de Pampas 7 i
(41 4 k.)
AliaUeSf aid. Dpt. y prov. lea, dist. Pueblo
Nuevo.
Aqnilca) est. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Challhuanca: habt. 8.
AllOillanO) hda. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Aquillano, est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
AliaillayOt est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Luis.
AqnipftBpa^ hda. Dpt. yprov.Lambayeque,
dist. Salas : habt. 100.
Aqairly rio tributario del Purus d los 8"* 45*
6" lat. y 69^ 41' 54" long, d 19m. 50ctm.
alt. El ancho de su boca es de 187m. 60.
Hasta que M. Ghandles explor6 cientifica-
mente este rio en 1867, se creia que era
la continuacion del Purus. Dcsde el pun-
to de su confluencia, que dista 868 leg.
(2,050 4 k.) de la boca 6 confluencia del
Purus con el Amazonas, se ha explorado
hasta los 11* 4' lat. y 72° 41' 9" long,
cuya altura es de 908m. Es navegable
en canoas, sin dificultad. Su origen estd
en el lado oriental de los Andes que divi-
den el rio Urubamba, y muy cerca del orf-
gen del Purus. Su curso en el territorio
del Peru es de E. d 0. en la extension de
50 leg. (278 \ k.): d los 70" long, se dirije
alN. hasta los 10* 12' lat. aproximada; de
aqui varia su rumbo al N. 0. por mas de
87 leg. (206 k.) y vuelve haciendo una cnr-
va irregular hasta los 9° lat. y cerca deloe
60* 80' de long. , de donde se dirije recta-
mente hasta su confluencia con el Purus.
Aqaisisea Hilaearo, aid. Dpt. Puno, prov.
Huancane, dist. San Taraco : habt. 95.
Aqaiticnangaf est. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba. dist. Sihuas.
Ara La, chac. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Socabaya.
Arabamba* aid. en la quebrada, Dpt. Cuzco,
prov. y dist. Paruro : habt. 147.
Arabisca* aid. Dpt. Cajamarca. prov. Jaen,
dist. SaUique.
ArabitO) aid. Dpt. Cuzoo, prov. Paruro, dist.
Huanoquite : habt. 95.
AracacU) aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Zepita: habt. 587.
Aracay^ hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Anta.
Arachacra^ chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga.
Aradas^ chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen.
dist. Callaync.
Aragostay, aid. y chac. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist, Santibramba.
AragOte^ aid. y chac. Dpt. Piura, prov, y
dist. Ayabaca: habt. 247.
Arahua, {Arahua, horca. Q.) mina de plata,
Dpt. Arequipa, prov. Camand.
Arahuana^ aid. Dpt. Puno, prov. Sandia,
dist. Patambuco : d sus inmediaciones hay
muchas chacras mas 6 m^nos pequeiias.
Arahaate^ aid. Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Lagunas.
Arahoay^ distrito de la provincia de Canta,
Dpt. Lima: habt. 1,487.
Arahuay, villa, capital de este distrito en la
provincia de Canta, Dpt. Lima, k la ori-
11a derecha del rio Chillon. El pueblo aun-
que pequeiio estd dividido en dos partes;
una se llama Copa yotraCollana: habt. 807
dista 6 leg. (88 \ k.) al S. de Canta.
Aramachay) pbl. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Abamachat, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Sin COS.
Aramachay, est. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Orcotuna; habt. 204.
Aramburli) mina de plata alN.O. del pbl. de
Yauli; Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yauli.
ARAP
57
ARAY
ABAUBUBt, chac. Dpi. y prov. Lima, dist.
Magdalena : habt. 8.
Anmcalla^ chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja.
AlUncay^ distrito de la proyincia de Hua-
malies, Dpt. Hudnuco: habt. 1,404, el dis-
trito esta en el valle del mismo nombre.
Abancat, pbl. capital de este distrito en la
provincia de Huamalies, Dpt. Hudnuco :
habt. 786.
ArancotO) chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
A&ANcoTo, aid. y hda. Dpt. y prov. Arequi-
pa: dist. Sachaca.
Aranhliay) pbl. Dpt. Ayacncho, prov. Huan-
ta, dist. Lnricocha: habt. 547.
Aranibftr) hda. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Locumba.
Aru^JneZy chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Haayabamba.
Abanjuez, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Tmjillo : a \ leg. (1 ^ k.) de la ciudad.
Abanjuez, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
hnaylas, dist. Talavera: habt. 450.
Abanjuez. hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Sebastian : habt. 5.
AraDSay&9 aid. Dpt. Arequipa, prov. y dist.
GayUoma.
Abansaya, aid. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Lluta.
Arantll^ antiguamente Arantac, caleta d los
16** 47* lat. y 74« 41' 24" long. EstA ex-
puesta d muchas bravezas; no tiene abri-
go ; su fondo es de piedra ; de 19 a 21 bra-
zas; d cable y medio de tierra.
Abanta, aid. en la caleta de su nombre, Dpt.
Arequipa, prov. May, dist. Tambo: habt. 87
AniDZazli) mina de plata, Dpt. Cajamarca,
prov. y dist. Hualgayoc.
AbanzazC, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. y dist. Huamachuco.
AraO) hda. Dpt. Cazco, prov. Anta, dist.
MoUepata.
Araopanpa^ hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Otoca.
Araos, chac. Dpt. Ancachs; prov. Cajatam-
bo, dist. TicUos.
Arapa, {Arapa red, encrucijado. Q.) laguna
en la provincia deAsdngaro, 5 leg. (27 ^k.)
al S.E. de Asdngaro : tiene 10 leg. (55 ^ k.)
de circunfereuda y sin desagiies.
Abapa, cerro mineral de plata, Dpt. An-
cachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Abapa, distrito de la provincia de Asdngaro,
Dpt. Puno: habt. 8,018.
Abapa, pbl. capital de este distrito en la pro-
vincia de Asdngaro, Dpt. Puno: d orillas de
la laguna de su nombre hay una mina de
Cinabrio explotada en anos anteriores. El
umbral de la puerta de la Iglesia es tma
piedra esculpida con dibujos del tiempo
de los^Licas: habt. 625: distade Asdnga-
ro 5 leg. (27 k.).
Arapaca, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. San Ignacio.
Arapaque, est. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
Uoma, dist; Tisco.
Arapasi, hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Chupa.
Araqueda, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Ca-
jabamba, dist. Cachache : habt. 1,625: se
podria calificar de pueblo : dista de Hua-
machuco 7 leg. (89 k.).
Araquia, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Yauyos.
Arara, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Cochamarca.
Araro-omapampa, chac. Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ollachea.
Arary, mina de plata. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. ChiLia.
Aras, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Abasa, v6ase Azara, rio tributario del Pu-
rus.
Arasaya^ aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito^
dist. Pisacoma.
Arascoi^ae^ aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Bambamarca : habt. 450,
inclusive los de Mayhuasi y SLhua.
Arasqne, hda. Dpt. Arequipa, prov. Cama-
nd, dist. Chdparra: dista de Chala 14 leg.
(78 ^ k.), de Chdparra 8 (16 ^ k.).
Araurl, hda. mineral, Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. San Mateo; d 8,158ni. alt.
Arausan, mina de plata en el ccrro de Je-
sus lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc : ley 50 m.
Aravito, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Huanoquite: habt. 95.
Araya chico, hda. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Cochas: habt. 37,
8
Akco
58
AREN
Araya grande,lida. Dpt. Lima, prov. Chan-
chay, dist. Barranca, en la qnebrada de
OrniUos & 8 leg. (16 i k.).
Araycana,est. Dpt. Puno, prov. y dist. SAn-
dia.
Acayeana, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata: habt. 487.
Araycaya, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Pa-
mro: habt. 78.
Araypalla, bda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Huanoquite: habt. 78. •
Abatpallpa 6 Arcupallpa, pbl. Dpt. Cuzco,
prov. Paruro, dist. Collcha: habt. 184.
ArbolitoS) est. Dpt. prov. y dist. Huanca-
velica: habt. 40.
ArcachinapO) rancheria de salvajes Sdpa-
ros di orillas del rio Napo.
Arcama 6 Puemac, punta a los V 81' 60"
lat. y 87°61''24"long.
Arcat 6 AscatSy est. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Usquil.
Areata^ {Areata^ atajadiso, barrera. Q.) cer-
ro mineral de plata en la provincia de
Caylloma, muy rico, pero abandonado por
estar aguadas las minas.
Abcata, pbl. asiento mineral, Dpt. Arequi-
pa, prov. Condesuyos, dist. Cayarani: habt.
288.
Arccaya^ chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Haquira.
ArC4)9 mina de plata en el cerro de Tingo
hacia el 0. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. San Miguel. La plata estd
mezclada con cobre y produce de 860 &
400 marcos por cajon ; pero la veta es muy
delgada y & veces desaparece.
Arco, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Ayacucho.
Arco, hda Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Socosvinchos.
Abco del Herculeo, mina de plata al S. 0.
del pbl. de YauH, Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauli : ley 80 m.
Arcopampaf est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago.
Arcopnna^ hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro,
AroopuneO) est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vUcas, dist. Livitaca.
Aroopunco, hda. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Mnnani: habt. 14.
Arcopunco omco, hda. Dpt. y prov. Cuzoo,
dist. San Bias : habt. 16.
ArcOS, mina de plata en Santa Bosa, Dpi.
Tarapacd, dist. Iquique.
Areospampa^ est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Arcupalpa^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Huanoquite.
Archo, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
ArcIiidoiia,pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Andoas : habt. 410 (en 1814).
Archipampa, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Chupaca: habt. 204.
Arclmay, mineral de carbon de piedra, Dpi
Ancachs, prov. Huaylas, dist. Chacas: i 1
1^- (^ i ^0 ^^ la Contadera.
Are^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Coporaque.
Areehe, mina de plata en el cerro de este
nombre, Dpt. Apurimac, prov. Cajatam-
bo, dist. Huayllacayan : ley 25 m.
Ar^nar, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Andajes.
Arena, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Cata-
caos: habt. 1,090.
Arenaly pbl. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Huaca. Estd d la izquierda del rio de la
Chira, que desde este lugar es navegable:
habt. 698.
Arenal, aid. Dpt. Libertad, prov. Pacasma-
yo, dist. Jequetepeque.
Arenal, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist
Santa.
Arenal, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Moro.
Arenal, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Huarmey.
Arenal, aid. Dpt. prov. y dist. Hudnuco.
Arenal, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Pueblo
Nuevo: habt. 94: a i leg. (2 ^ k.) de lea.
Arenal, aid. Dpt. Arequipa, prov. Camana,
dist. Jaqui.
Arenal, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Yanahuara.
Arenal, aid. Dpt. Arequipa, prov. Islay,
dist. Tambo.
Arenales, chac, Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Cujillo.
Arenascucoh, chac. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Coporaque,
t-^
AREQ
59
AREQ
AREQUEPA, Departamento: sa existenda
como Departamento, es antigna, porque
dntes de la Independenoia era una de las
Intendencias en que estaba dividido el
Yireynato del Perd. Confina por el N. con
loB Departamentos del Guzco y Ayacucho;
por el S. con el de Moquegua, hoy pro-
vincia litoral; por el E. con el de Puno, y
por el 0. con el mar Pacifico. Gonsta de
las siguientes
PBOYINCUS :
Habt.
Union 18,898
Caylloma 18,489
Castilla...: 16,624
Condesuyos 12,448
CamanA 12,121
Arequipa 63,970
Ifllay 7.645
Total habt 186,140
Est^ comprendido, mas 6 menos, entre
lofl 14» 20' y 17* 20' lat. y los 78° y 77**
10* long. , formando una superficie de
8,251 leguas, con una poblacion de poco
mas de 41 habitantes por legua cuadrada.
La cadena principal de la Cordillera
que sirve de limite E. al Departamento,
desprende varios ramales al 0. que for-
man quebradas ; en todas aquellos se ele-
Tan altisimos pioos nevados que pasan
de 6,000ni. siendo los principales, el Mis-
ti, Chachani, Picbupichu, Solimana, Am-
pato y mucbos otros. En estos cerros
y cordiUeras, abundan los minerales de
oro, plata, cobre, fierro, carbon de pie-
dra y otras sustancias semej antes. Por
esas quebradas bajan rios caudalosos, sien-
do los principales los de Ocona y Majes.
Esta desigualdad del terreno bace tam-
bien variar el temperamento de las pro-
vincias, y por lo mismo la naturaleza
de sus producciones vegetales ; asf que
produce el arroz, la cana de azucar, el
cafe, trigo, maiz, cebada, distintas clases
de papas y mucbos otros frutos, tanto de
temperatura fria como caliente; siendo
diferentes las producciones de las provin-
eias de la costa de las de la sierra.
£n lo politico esta gobemado por un
Prefecto : en lo judicial bay una Corte Su-
perior de Justicia. En lo edesi^stiQo for^
ma una Di6cesi8 en la que se comprende
el Departamento de Tacna y las provin-
cias litorales de Moquegua y Tarapacd.
ERECCIOM DE LI DIOCESIS DE tREQUIPt
El Obispddo de Arequipa se separ6 de
^1 del Cuzco, d costa de mucbas siiplicas
y ruegos de los yecinos de aquella ciudad,
dirigidos al rey de Espana. A consecuen-
cia de estas representaciones expidi6 el
papa Paulo V su bula de 20 de Julio de
1609 desmenbrando d Arequipa delObis-
pado del Cuzco. Habiendo pedido el rey
Felipe III al papa el deslinde de estas
di6ce8is, expidi6 su Santidad Paulo V una
segunda bula con fecba de 16 de Enero de
de 1612, ordenando que se biciese como
se pedia; y autoriz6 en 6 de Junio del
mismo ano al Virrey del Peru D. Juan de
Mendoza, Marques de Montes Claros, pa-
ra que practicase la separacion indicada.
En conformidad con esta autorizacion pro-
cedi6 el Virrey al deslinde, dictando el
decreto de 8 de Marzo de 1614, en que
design6 los terminos de los obispados del
Cuzco, Arequipa y Huamanga del modo
siguiente.
Para el OhUpado de Arequipa los corre-
gimientos de el Cercado de Arequipa, San
M^cos de Arioa, con la provincia de Ta-
rapacd basta el Bio Loa^ ^1 de Caylloma
(ent6ncesllamadoCoMguas), Ubinas, Mo-
quegua, Vitor, Condesdyos y la villa de
Camand basta el valle de Acarf inclusive,
que confina con el de Nazca, del Arzobis-
pado de Lima, con todas sus doctrinas.
CATlLOOO DE LOS OBISPOS DE ABEQUIPA
DESDE LA FUNDACION DEL OBISPADO.
D. Fr, Cristoval RodriguZj Dominico,
natural de Salamanca. Fu^ electo Arzo-
bispo de Santo Domingo y despues pro-
movido para Obispo de Arequipa en 7 de
Octubre de 1611. Muri6 en la ciudad de
Camand, en trdnsito para Arequipa.
D, Fr. Pedro Perea, Agustino y natural
de Castilla. Tom6 posesion de la silla el
ano de 1616 ; y muri6 en Lima en 1628.
D. D. Pedro ViUagomez Viranco. Se con-
Bagr6 en Lima en 26 de Septiembre de
1688; tom6 posesion de su Di6cesis el 26
AREQ
60
AREQ
de Julio de 1635 ; gobem6 20 anos con
diferenciadedias,ymuri6 en Santa Veges.
D. Agustin Lhjarte y Saravia, Electo pa-
ra Obispo de Arequipa, fu^ promovido al
Obispado de Quito, en dondemuri6 el ano
de 1660, en el mos de Diciembre.
D. Pedro de Ortega Sotomayor, natural
de Lima. Entro en Arequipa el 7 de Agos-
to de 1658, y de allf paso al Obispado del
Cuzco en 1664.
B, Fr, Gaspar de VUlarroel, Agustino,
natural de Quito. Fue electo en 17 de Fe-
brero de 1663; gobem6 hasta el 14 de Oc-
tubre de 1665 dia en que falleci6.
/). Fr. Juan de Ahnoguera, del orden de
la Trinidad calzada, natural de Cordova.
Toni6 posesion del Obispado el 3 de Di-
ciembre de 1670. Promovido en 1674 al
Arzobispado a Lima, en donde muri6 el
2 de Marzo de 1676.
I). Fr.Ju/tndela Calle y Heredia, Merce-
dario. Pas6 del Obispado de Trujillo al de
Arequipa, del que tomo posesion en Diciem-
bre de 1675;muri6 ell5deFebrerodel676.
7). Antonio de Le^n, siendo Obispo de
Panamd fu6 promovido al de Arequipa,
donde entr6 el 2 de Enero de 1679. Muri6
el 28 de Agosto de 1708..
D. Juan de Otalora Bravo de LagunaSy
electo en 16 de Julio de 1717 : murio el 27
de Septiembre de 1723.
D. D, Juan Cavero de Toledo j Tom6 po-
sesion del Obispado el 30 de Septiembre
de 1726: y muri6 el 20 de Marzo de 1731.
D. Fr. Juan de ArgiieUeSy Agustino. Fu6
promovido del Obispado de Panamd al de
Arequipa ; pero murio sin tomar posesion
de su silla.
D. Jnan Bravo de Eivero natural de Li-
ma, electo Obispo de Santiago de Cbile en
1784. Fu6 promovido al Obispado de Are-
quipa, d donde lleg6 el 20 de Diciembre de
1739. Muri6 el 22 de Mayo de 1752. Fun-
d6 el Monasterio de Santa Eosa.
D. Juan Gonzalez Melgarejo, Obispo de
Chile. Fue promovido al Obispado de Are-
quipa en 1742, y gobem6 hasta 1755.
D. Jacinto Aguado y Chacon, Obispo de
Cartagena de Indias : promovido al Obis-
pado de Arequipa en 1755 y gobem6 has-
ta 1761, en que murid.
D. Diego Salguero. Electo en 1765 ; mu-
ri6 en 1771.
D. Manuel Abad y de Liana: electo en
1771 y muri6 en 1782.
Dr. Fr. Miguel de P/awjo^?Mi,'Capuchino,
Coronel que fu6 del Eegimiento de Lifein-
terla de Murcia, elegido en 1782 ; goberno
hasta 1786 en que renunci6 la Mitra.
D. Pedro Chavez de la Rosa : electo en
1786 ; renunci6 en 1801 y se fu6 & Espa-
h&. Fimdo la casa de Huerfanos de Are-
quipa y ha dejado muchos monumentos y
obras que lo hacen recordar con gratitud.
D. D. Jose Sebastian de Goyeneche y Bar-
reda, Arequipeno. Se consagr6 en Lima
el 2 de Agosto de 1818. Fu6 promovido al
Arzobispado de Lima en donde falleci6.
D. D. Bartolome Herrera, natural de Li-
ma, isntituido por bula de 26 de Setiem-
bre de 1859, lleg6 d Arequipa el 6 de Ene-
ro de 1861: falleci6 el 10 de Aosto de 1864.
D. D. Jose Manual Vargas^ natural de
Arequipa, electo en 7 de Noviembre de
1864, falleci6 este aiio dntes de recibirlas
bulas de su institucion.
D. D. Fr. Juan Calienes, Franciscano
natural de Arequipa, electo en 24 de Ene-
ro de 1865: se consagro en Lima y falleci6
en Arequipa en 1866.
D. D. Jose Benedicto Torres, natural de
Cajabamba, instituido por bulas de 22
de Junio de 1868, tom6 posesion en 1869.
El movimiento mercantil puede verse
en las palabras Islay 6 Mollendo, puertoe-
El ferrocarril que parte de Mollendo y
Uega hasta Ptmo pasando por Arequipa,
hard variar dntes de 10 anos, por comple-
to elaspecto de muchos pueblos deestey
demas Departamentos llamados & engran-
decerse por el vigor fisico y moral de sua
habitantes.
Este ferrocarril es uno de los mas no-
tables del mundo por las grandes dificul-
tades que se han vencido, por cuyo mo-
tivo copiamos la siguiente
DESCRIPCION DE LA LINEA:
El trazo principia en Islay d diez y
nueve metres ochenta y seis centimetros
(19, 87) sobre el nivel del entablado del
muelle, en un punto cercano & la cAlame-
AREQ
61
AREQ
da,> al S. S&* 15' 0. y d cnatrocientos se-
senta y dos metros (462) del palo de ban-
ders de la aduana. Desde ahi se dirige
costa ariiba por distancia de trece mil
seiscientossetenta ycinco metros (13,675)
hasta pasar en mil ciento veinte y nueve
metros (1,1^9) el centro de la quebrada
de Mollendo, pnerto de Arequipa abando-
nado. En este trecho pasa la linea en al-
tora de veinte d setenta metros (20 d 70)
sobre el nivel medio del mar y trata de se-
guir la superficie de la especie do meseta
en que se saaviza la gran pendiente cos-
teua poco dntes de determinar abrupta-
mente en barranco. Pero como las nume-
rosas qnebradas, anchas y profimdas, aun
d inmediacion del mar, y en tanto mayor
grado cuanto mas distantes de el, inter-
rompen la continuidad de esa especie de
meseta, hay que surcarla en profondas
excavaciones, para haUarse bastante cer-
ca del fondo de las quebradas al cruzarlas,
y evitar asi yiaductos 6 terraplenes caros. I
Esas excavaciones son de roca graniti-
ca; y tanto por esto como por las que-
bradas, la actual linea principia en Mo-
Uendo.
Poco despues de pasar MoUendo, la li-
nea desciende sobre un largo terraplen d
la playa que hay desde ahi para adelante
hasta el valle de Tambo, y. la sigue por
distancia de once mil ochocientos cuaren-
ta y on metros (11,841) hasta Punta-Me-
jia. En todoeste trecho el trabajo es muy
fdcil y barato, pues que el trazo va por ter-
reno arenoso y llano al pi^ del barranco
que en otros tiempos fu6 la costa, pero
que en el dia se halla d varias cuadras de
la oriUa del mar y enteramente fuera de
su alcance, gracias d la accion de las cor-
rientes costenas sobre las arenas del rio
de Tambo que arrastran hdcia el Norte,
combinada con la que .produce el levanta-
miento lento y continuo de toda la costa
delPerA.
Hasta Punta-Mejia la linea nada gana
en ascenso, tan apetecible sin embargo en
vista de la gran elevacion que hay que ven-
eer para Uegar d Arequipa. Y lo tinico
que se obtiene despues de haber costeado
por distancia de veinte ycinco mil quinien- '
tos diez y seis metros, (25,516) pasando
en parte por terreno muy dificil, es arri-
bar d un punto conveniente para empren-
der el ascenso. Ya se ha dicho que una li-
nea que lo principiase en Islay, se tendria
que apartar de la orilla del mar y que por
poco que lo hiciese no podria cruzar las
quebradas. Lo mismo sucederia si el as-
censo partiese desde Mollendo u otro pa-
raje entre Islay y Punta-Mejia, adonde es
pues indispensable llegar antes de tratar
de remontarse d la Pampa.
Hasta Punta-Mejia la linea Uega con
gradientes de inclinacion comun y con
curvas suaves. Pero principia ent6nces
una linea serpenteada de grandes rodeos
y revueltas, llena de curvas de pequeno
radio, y con gradientes de dos ocho deci-
mos (2.8) y de 3 por ciento de inchna-
cion, que no pasa d otra de cardcter mas
favorable hasta ganar la pampita de Ca-
chendo d una elevacion de novecientos se-
tenta metros (970) sobre el nivel medio del
mar y d treinta y tres mil trecientos cua-
renta y ocho metros (33,848) distante del
por el trazo. Los trabajos de gradacion
en este trecho son costosos.
Al principio por trece mil trescientos
ochenta metros (13,880) el ascenso es de
dos y setecientos ochenta mel^simos (2.780)
por ciento y la ahneacion favorable, pasan-
do por las faldas suaves, arenosas y poco
quebradas de la Ensenada. Despues, por
diez y nueve mil quinientos sesenta y ocho
metros (18,568) en el faldeo de Cahuinta-
la hasta llegar dCachendo la gradiente
tiene tres por ciento de inclinacion, y ocu-
ren curvas con el rddio minimo de cien
metros (100). Con todo, ni aim emplean-
do estos medios ha sido posible dominar
completamentelasdificultades del terreno,
y al doblar estribos y al pasar de uno d
otro, ocurren profundas excavaciones en
roca granitica en el primer caso, y terra-
plenes sobre laderas y al traves de profun-
das quebradas, en el segundo. Pero si por
una parte no se puede negar el aspecto
desfavorable del pequeno trecho que aca-
bamos de describir, por la otra puede ser-
vir de consuelo la facilidad que presenta
la linea desde CacbeQdo hasta d Huasa-
AREQ
62
AREQ
mayo, en nna distancia de setenta y tres
mil doscientos cinouenta metros (78,250).
En el gran rodeo que da el trazo para
evitar la pendiente de la costa se aparta
d yeintioclio mil setecientos ochenta y seis
metros (28,786) A la derecha de una linea
horizontal directa entre Islay y Arequipa
y con direccion de aquel punto d este. La
normal tirada desde el punto del trazo
que mas se aparta de la linea directa d
esta, la corta & distancia de diez y nueve
mil trescientos cuarenta y ocho metros
(19,848) de Islay medidos sobre ella.
Desde el t^rmino del ascenso fuerte en
Gachendo en las cabeceras de la quebra-
da de Oahuintala, el trazo trata de com-
pletar rapidamente el rodeo, dirigi^ndose
m^nos indirectamente hacia la linea di-
recta. Primero atraviesa la pampita de
Cachendo en distancia de ocho mil cua-
trocientos ochenta metros (8,480) con di-
reccion A la puntade los cerros de Huajri,
estribo de Cordillera que separa la pam-
pita de Cachendo de la gran Pampa, (la
que limita h^ia el Sur,) y hermano del
estribo que hemos llamado la f6arreda,i
que cierra la pampa hacia el oriente, y con
el que se une un poco al Sur de la cuesta
de Subilaca. A la vista parece que el es-
tribo de Huajri se hallase unido & dugulo
recto con el cordon que domina la gran
pendiente de la costa y que limita la pam-
pa hdcia el poniente ; pero en realidad se
hallan separados por un corto trecho de
terreno entrecortado por profundisimas
quebradas que son el origen de las que se
yen desde la costa entre Mollendo y Punta
Mejia, que principiando abruptamente al
pi^ de las faldas de la punta de Huajri
donde parece tocar con el cordon de la
costa, asumen desde el principio un ca-
rioter formidable que llega d ser verda-
deramente espantoso i muy poca distan-
cia, donde atraviesan dichos cordones y
empiezan d ser visibles desde la costa. Por
huir de esas quebradas, la Hnea al doblar
los cerros de Huajri, se apega al pi6 de
8us faldas, las que sigue por distancia de
tres mil doscientos doce metros (8,212).
Con todo, no se logra evitarlas oompleta-
mente, porlp ^ue OQiirr^n en e^to trecho
algunos terraplenes altos. Despues de do-
blar los cerros de Huajri se sigue por dn-
co mil ocho metros (6,008) por terreno
quebrado pero no dificil, hasta atravesar
las cabeceras de la gran quebrada de Ca-
yango. Hay algunos corfces en cascajo
y terraplenes altos. Poco despues de aban-
donar la linea los cerros de Huajri, se di-
rige ya sin rodeos hdcia la linea directa
entre ^Islay y Arequipa, la que corta &
treinta y ocho mil doscientas treinta y seis
metros (88,286) de Islay, (medidos sobre
ella) en la vecindad de Tambo de la Joya,
que queda d unos dos mil setecientos
ochenta y cinco metros (2,786) del punto
de interseccion y entre la linea directa y
la del trazo 6, cuatrocientos ochenta y cua-
tro metros d la derecha de este (yendo
para Arequipa). Desde Cayango para ade-
lante al traves de la gran «Pampa,» hasta
doce mil cincuenta y siete metros (12,067)
mas alld de la Joya y A veintiocho mil
trescientos metros (28,800) de Cayango, el
trabajo es muy fdcil y barato. La linea
encuentra ent6nces la cola de ciertos es-
tribos de la Barrera, que habiendo perdi-
do el aspectoy cardcter de cerros se extien-
den en forma de terreno ondulado, entre-
cortado por anchas pero bajas quebradas,
al traves de la parte N. 0. de la Pampa
hasta los barrancos de Yitor. Al* atrave-
sar esa cola en un trecho de nueve mil
cinco metros (9,006) ocurren excavacio-
nes y terraplenes grandes, pero no costo-
Bos, porque son en cascajos. Se llega en-
t6nces & la pampa de la cCaldera» que
se atraviesa en distancia de trece mil cien-
to noventa y cinco metros (18,196) con di-
reccion hdcia el pi6 de la cuesta de la
«Caldera» que estd sobre el camino de
Mocoro d Arequipa via al tambo de Cor-
ralones. Desde ahi hay oomo legua y me-
dia hasta Mocoro. .Pocos viajeros se fijan
en una abra que les queda d mano dere-
cha poco despues de bajar la cuesta de la
"Caldera" caminando hdcia Mocoro. —
Esta es la abra que hemos llamado la
tQuebradilla*, y sin la cual el proyecto
del ferrocarril habia fracasado. La linea
la toma a mil novecientos metros (1,900)
del pi^ de la cuesta^ ^q la cCa|dera»y y si-
AREQ
63
AREQ
ga6 ^n d fondo de ella por distancia de
cnatro mil ciento cincuenta metros (4,150)
hasta encontrarse con el paredon que la
separa del rio de Areqnipa y qne es al
mismo tiempo t^rmino de la iQuebradilla*
y barranco izqnierdo del rio en Huasa-
mayo. No hay mas que atravesar ese pa-
redon por medio de un socabon de cuatro-
cientos cincuenta metros (450) de largo
para hallarse sobre las faldas orientales
de la Barrera, & cuyo pi6 corre el rio ; ven-
ciendo en tan corto trecho y a poco oosto
la dificultad, al parecer insuperable, de
pasar de la Pampa, al traves de la Barr^
ra, al yalle del rio de Arequipa. Al surjir
del socabon, la linea se halla d noventa y
cuatro metros (94) sobre el lecho del rio,
y en esa altura el ancho del yalle es mas
de seiscientos metros (600) por lo que no
fu^ practicable un puente en este sitio.
Por lo tanto la linea se dirige valle arri-
ba, quedando sobre el lado izqnierdo del
rio, y descendiendo sobre una gradiente de
cero ciento cincuenta y siete por ciento
de inclinacion hacia la angostura inferior
de Eishuarani, ya citada en la descripcion
sumaria de la ruta. Alcanza esta d dos
mil metros (2,000) del socabon despues de
atravesar faldas muy dsperas, y quebra-
das que dan lugar d excavaciones costosas
en roca, y d terraplenes altos. El no se
cruza con un puente de cuarenta metros
(40) de largo.
£n toda la travesfadesde Cachendo has-
ta el socabon, la ahniacion es muy favo-
rable, y las gradientes son en general de
inclinacion comun. Desde el socabon has-
ta el puente, la Unea es una sucesion
de curvas, y desde este para adelante por
distancia de cinco mil ochocientos metros
(5,800) hasta la quebrada de Culebrillas,
el ascenso, la ahniacion y el trabajo son
favorables. — ^Despues hasta llegar d Are-
quipa en un trecho de veinticinco mil me-
tros (25,000) aunque ocurreu gradientes
de inclinacion grande, cortes en rocas y
terraplenes altos, y aunque hay que dar
algunos grandes rodeos para evitar puen-
tes impracticables sobre las quebradas
que encuentra la Unea, 6sta, en general,
no es mu^ costosa ni difCcil.
Al priiicipio, la linea al dejar el puente
de Eishuarani, sigue & poca distancia el
rio, subiendo sobre una rampa de cuatro
veinticinco por ciento (4.25 por ciento) por
distancia de cinco mil ochocientos metros
(5,800) y pasando por terreno granitico
muy dificil y Aspero, hasta encontrarse
con una profunda quebrada seca que en-
tra al rio en Moyobaya, Uamada de Cule-
brillas.— No fu6 posible cruzar esta quebra-
da, por lo tanto la linea se mantiene &
poca distancia de la cresta de su barranco
derecho (6 norte) hasta encontrar una es-
trechura d unos ochocientos metros (800)
de Moyobaya, cruza ahien un puente 6 ter-
raplen corto en lugar de volver & bajar
por el lado opuesto y acercarse al' rio Chi-
ri, se dirige al traves de terreno muy que-
brantado hacia una estrechura de otra
quebrada denominada «Escalerillai que
tambien va d dar al rio y que hubiera sido
imposible cruzar donde desemboca & cau-
sa de su gran anchura y profundidad. La
linea la pasa con un terraplen, y desde
ahi para adelante se va otra vez acercan-
do al rio. Llega & la cresta de su barran-
co derecho, despues de atravesar una pam-
pita, y sigue d. poca distancia de aquella
sobre la falda del cordon de cerrillos que la
denomina, hasta encontrarse con la que-
brada de Anashuaico, la que no fu6 posible
atravesar con un puente donde entra al
rio. Esta quebrada no es andloga & la de
Culebrillas y Escalerillas, pues carece de
estrechura en sitios d prop6sito para la H-
nea, y ademds presenta el inconveniente
de ramificarse d poca distancia del rio.
Por lo tanto la linea la remonta primero
sobre su costado derecho, descendiendo
con sus gradientes, y meti^ndose 4 la ra-
mificaciou que* encuentra, por no ser po-
sible cruzarla en el punto de bifurcacion.
Esa ramificacion a pocos trechos se divi-
de, y ya no es posible seguirla, porquesus
paredes angostan y pierden completamen-
te la forma de faldas, que hasta ahi te-
nian. Y como tampoco seria fdcil cru-
zarla, en el punto de bifurcacion, ni hay
tampoco lugar para ello, la linea vuelve
para atras formando una Y, y cruzando
las dos ramificaciones y la lengua de tier*
AREQ
— 64
AREQ
ra qne las separa, se halla sobre la falda
de la izquierda de la quebrada de Anas-
huaico, la que baja con grandieute ascen-
diente hasta Uegar a su desembocadura
y casi enfrente de la iglesia de Uchumayo.
Desde este punto sigue cerca de la cresta
del barranco del rio, en vista de Uchu-
mayo, basta llegar d la cuesta del camino
actual de Arequipa d ese pueblo. Ahi se
aparta del rio y se dirige hdcia el tambo
de la «Cruz del Intendente», ya m^nos in-
directamente sobre Arequipa. Cerca del
tambo cruza en una estrechura una que-
brada que va d dar al rio mas arriba de
Uchumayo, y despues de atravesar terre-
nos muy ondulados, Uega al pueblo de
Tio, lo atraviesa con direccion a la punta
del cerro que estd en su parte alta, y des-
de esta se dirige al traves de campos cul-
tivados hdcia el callejon de Loreto, lo cru-
za, y despues de dar una vuelta pasando por
terreno abierto y cidtivado, llega a la ala-
meda y termina en el puente de Arequipa.
En el gran rodeo que da la Unea entre
la Joy a y Arequipa, para evitar la Barre-
ra se separa en su punto mas lejano de la
Ifnea directa d veiute mil setecientos se-
tenta y un metros a la izquierda de ella
tomando su direccion de Islay hacia Are-
quipa. La normal tirada desde el punto
de mayor distancia del trazo li la linea di-
recta, la corta d veinticuatro mil seiscicn-
tos sesenta y dos metros (24,6G2) de Are-
quipa, y d sesenta y cinco mil novecien-
tos cuatro metros (65,904) de Islay, y me-
didos sobre ella. A seiscientos sesenta y
cinco metros (665) del puente de Arequi-
pa, medidos sobre la Unea directa, vuelve
el trazo d cruzarla, y en el trecho que hay
hasta el puente, se separa & sesenta y nue-
ve metros (69) a la derecha de ella, con-
siderando su direccion como de Islay d
Arequipa. Si no se toma en consideracion
esta pequefia vuelta, puede decirse que el
trazo entre Islay y Arequipa forma una
gran S cuya interseccion con la linea di-
recta, se halla en la gran pampa, d dos
mil setecientos ochenta y cinco metros
(2,785) del Tambo de la Joya. Y por otra
parte, abstrayendo de algunos cortos es-
trechos en que no baja la linea hdcia Pun-
ta Mejia, pero que puede mejorarse de
manera que asi sea, se puede decir, que el
ferrocarril entre Arequipa y Mejia, es nno
de continuo descenso. Esto es muy impor-
tante para la economfa del trasporte.
DISTANCIAS.
Del puerto de Mollendo, ac-
tual punto de partida del
tren hasta Mejia... millas 8 (14^.859)
De Mejia d la parada de
Tambo millas 10
Deesa parada dPosco > 7
(18lt.676)
(ldk.002)
J^e Posco & la pampa de Ca-
chendo miUas 8 (14k.859)
Desde el principio de esa
pampa en la direccion que
se va siguiendo, hasta la
la quebrada de Huasama-
yo millas 42 (78k.015)
Desde el principio de esa
quebrada hasta MoUeba-
ya millas 18 (38k-486)
Desde Mollebaya continuan-
do aguas arriba el lado
izquierdo del rio Chili,
hasta la ciudad de Are-
quipa millas 14 (78k.015)
Son millas 99
La Nacion gasta al ano en este Depar-
tamento, la cantidadde S. 855,765 enlos
siguieutes ramos:
Sueldos del Prefecto, Sub Prefec-
tos, sus oficinas y empleados. S. 24,752
En Correos 15,755
En Vocales de la Corte Superior
de Justicia, jueces de l.'Iustan-
y otros empleados 70,188
Sueldo del Obispo, Cabildo, Semi-
nario, Curas y otros gastos del
Culto 34,291
En la Universidad 12,870
En Colegios para hombres 19,802
• para mugeres. 1,248
En 124 Escuelas para hom-
bres 64,196 ^ 103,741
En 76 para mugeres 89,545
En Hospitales y Beneficencia 7,955
Empleados y gastos de Aduanas... 54,888
E n Tesorerias y empleados 10,780
20,550
Total de sueldos y gastos... S. 355,765
AREQ
65
En este Departamentos hay Diputacio-
nes 6 Tribunales de Mineria en Arequipa,
Gondesnyos, Caylloma y la Union. Exis-
ten en actual trabajo 29 minas ; 46 expe-
diias pero snspenso el trabajo ; y 204 aban-
donadas : producen 26,100 maroos de plata
al ano; y Be consnmen 81,532 Ubras de
azogne.
Las contribnciones del Departamento
(no considerando la de Aduanas) produ-
cen al ano S. 29,528 40 cts. por los ra-
mos siguientes:
Gontribucion Industrial S. 1 ,787
» Rustica » 22,891
» Urbana » 2,875
• Edesidstica » 1,466
Total 8. 29,019
Anqolfft provincia del Departamento de es-
te nombre. Confina por el N. con la prov.
de Caylloma ; por el S. con la de Islay y
parte de la de Moquegua: por el E. con
la misma de Moquegua; y por el 0. con
parte de la provincia de Caman^. Su ca-
pital la ciudad de Arequipa: consta delos
siguientes
DIBTBITOS :
Habt.
Arequipa 21,700
Cayma 2,961
Characato 1,810
Chihuata 1,608
Miraflores 4,882
Pancarpata 8,046
Pocsi 1,885
Quequena 2,292
Sabandia 964
Sachaca 2,676
Socabaya 2.606
Tiabaya 2,854
Uchnmayo 918
Vitor 1,060
Yanahuara 2,577
Yura 686
Total habt 58,970
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 16« 40* y 16» 50* lat. y los 78<^ 5' y 74*>
5* long, formando una superficie de 615
legaas, que comparadas con su poblacion
resulta poco mas de 88 habt. por cada le-
gna cuadrada.
£n esta provincia las poblaciones est^
dasificadas con los nombres de Pu^blot y '
AREQ
Pagos; & estos los denominamos Aldeas,
por lo dicho en el Discurso Prelimrnar de
este Diccionario.
Examinandosuorograffa se y6 que est&
dividida en tres zonas; la 1.* de un desier-
to limitado por una cadena de cerros 11a-
mados de la Caldera; esta zona es arida,
y apenas hay vegetacion en la quebrada de
V£tor; porque esta al N.: la 2.* estA limita-
da por dichos cerros de la Caldera, y el
nevado y elevadisimo ramal que forman
el Chachani, Pichupichu y el Misti; y
la S.* es una especie de hoya , limitada
por diversos ramales de la Cordillera.
En cada una de estas zonas varia com-
pletamente la naturaleza de los tres rey-
nos : en la 1.* se produce el arroz, la cana
de azticar, la vid y otros vegetales del cli-
ma ardiente : en la 2.* en cuyo centro est^
la ciudad de Arequipa, la vegetacion de
plantas de clima templado es abundante,
tales como el trigo, el maiz, distintas cla-
ses de papas y otras raices ; y tambien se
encuentran algunos minerales de plata y
cobre : en la 8.* la vida vegetal es pobre,
pero exuberante en minerales de toda
clase.
En esta zona se encuentran los eleva-
dos cerros que forman el Chachani, Pichu-
pichu, y el magestuoso volcan Misti, que
aun cuando estan aislados a la vista y se-
parados entre sf , forman parte de lo prin-
cipal de la gran Cordillera que estd mas
al Este.
El rio Chili, que despues se llama de
Vltor 6 de Siguas, recorre toda la provin-
cia casi por el medio de ella, y solo en la
zona 1.* se dirige al limite N. recibiendo
muchos tributarios, y dando vida d los di-
ferentes lugares por donde pasa, & la vez
que abundancia de pescado, como el pe-
jerrey, camarones y otros iguahnente sa-
brozos y abundantes.
Hay una Diputacion 6 Tribunal de Mi-
neria. Las minas que se trabajan en esta
provincia son 11 que producen 18,700
marcos de plata, con un consumo de 1 5 ,000
libras de azogue.
Un Sub Prefectoestdencargado del man-
do politico; cuatro jueces de 1.* Instancia
que admioistran justicia; y ademas otros
9
AREQ
6B
empleados y oficinas provinciales. Una
oficina Telegrdfica en relacion con Pono,
Payta y Europa por el Cable Sub-marino
de Mollendo.
En lo eclesidistico estd dividido en los
sigtdentes
GUBATOS :
{Sagrario.
Santa Marta.
San Antovio.
Characato. Tambo.
Chihuata. Tiabaya.
Cayma. Tio.
Paucarpata. Uchtimayo.
Pocsi. Vltor.
Sabandia. Yanahuara.
Las contribuciones de esta provincia
producen al ano S. 19,402 10 cts. de los
ramos siguientes :
Contribudon Riistica S. 16,049 80
» Urbana i 2,980 20
» Eclesidstica.. • 778 60
Suma total.... S. 19,908 10
En esta provincia se gasta al ano la can-
tidad de 8. 42,189 60 cts. en los siguien-
tes establecimientos:
En 2 Golegios de instniccion
Superior S. 7,941 60
1 para mugeres i 1,248
88 EsGuelas deprimerasletras
parahombres » 19,800
22 Escuelas de idem para mn-
geres • 18,200
Total 8. 42,189 60
Abequipa, distrito de la provincia de su nom-
bre, Dpt. Arequipa. La^ciudad esta dividi-
da en varies distritos : habt. 21,700.
Arequipa ciudad, capital del Departamen-
to, de la provincia y del distrito desunom-
bre, situada d 2,829m. altura y en los 16^
24' 28" lat. y 74*> 21' long., en terreno lla-
no, d pocas millas de donde terminan las
faldas del volcan Misti, que estd al N.E.
No todos estan conformes en la etimolo-
gla Quechua, de la palabra Arequipa; algu-
nos dicen que signi£ca Trompeta son&ra :
{Are sonora, quipa trompeta) ; pero no es
filos6fica ni filol6gica ; otros la hacen de-
rivar de dos palabrasenteramente Qtiechuas
que son are si, y quepay quedaos ; porque se
dice que el Inca Mayta-Capac al regresar
AREQ
al Cuzco, despues de la conquista de laa
provincias de Chunvivilcas y Parinaco-
chas, contest6 & algunos que lo acompa-
naron y que deseaban quedarse en ese la-
gar por su hermosa campina, d o$ agrada
quedaos (are quepay) etimologia que consi-
deramos muy fundada y natural.
La poblacion se fimd6 primero en im
lugar atras del actual pueblo de Cayma,
por 6rden de FranciscofPizarroy con baa-
do que se public6 con toda solemnidad el
15 de Agosto de 1540: algunos anos des-
pues se traslad6 al sitio que hoy ocupa,
como mas espacioso.
Antes de hacer la descripcion parti-
otilar de esta ciudad, copiamos en segoida
la del senor Leubel :
cHay en el Perd una ciudad notable por
la inteligencia y valor de sus hijos ; gran-
de por sus rasgos her6icos, aun en medio
de todos sus delirios. Colocada al pi6 de
un bermoso volcan, dij^rase quesigue una
marchaparalela con el criter cuya influen-
cia recibe. Continuamente agitada, 4 ve-
ces rebelde ; vencedora 6 vencida, siempre
es digna de respeto. Centinela avanzada,
es la primera que dd el grito de alarma,
cuando se atacanlas libertades nacionales;
ent6nces se convierte en un cuartel: lu-
cha, y lucha & lo antiguo, casi d lo espar-
tano : triunf a 6 sucumbe ; pero nunca re-
trocede. Terminado el combate, el solda-
do se convierte de nuevo en obrero de la
santa ley del trabajo ; y las robustas ma-
nos que dejan el armainiitil, vuelven ato-
mar el azadon. Esta ciudad tiene tambien
sus tribunos, que la abandonan para es-
calar el poder y d voces se convierten en
ap6statas. Pero ella existe siempre y la
patria vive en su seno. ^Entretanto, cual
serd su destine? ^Tendrd. que iluminar al
Peru todo, 6 habrd de estrellarse en mil
pedazos al choque de los tiranos que com-
bate? iQui^n sabe...pero esa ciudad re-
publicana es quizd el mas poderoso baluar-
te de nuestra libertad civil y polltica. Fa-
citmente se comprenderd. que hablamos de
Arequipa, de la cuna de muchos de nues-
tros bombres publicosi.
Tiene 8 caUes principales en direccion
N. 8. y 9 en direccion E. 0. cortadas en
AEEQ
67
AEEQ
ingnlo recto; sin contar la gran exten-
sion que abraza lo que se llama la Pam-
pa de Miraflores y que hace parte de la
ciudad por el N. E. Las calles tienen 12 va-
rasdeancho(10ni.), y por el centro oorren
aeequias pequefias con el principal objeto
de aumentar la hnmedad por sn evapora-
cion, pues la sequedad de la atm6sfera es
exc^siva.
Todas las casas y edifieios son cons-
truidas de nna piedra blanca fofa, mny
porosa que es nn conglomerado ; pero qne
con la mezcla de cal y arena y el trascnrso
del tiempo se endurece y forma on todo
compacto. Esta piedra se saca de unas can-
teras inmediatas. Las casas en lo general
son c6moda8 y con jardines, y las facha-
das Injosas. Son pocas las casas que tie-
nen dos pisos, por temor £ los temblores
y escas^z de madera para sostituir al pe-
sado siUar, que asi Uaman d las piedras
labradas.
La plaza mayor es perfectamente cua-
drada, tiene 125 metros por cada lado: en
la parte N. estd la iglesia Catedral, que al
primer golpe presenta una vista bermosa
por su arquitectura y torres elevadas ; pe-
ro examinada en detaUe tiene graves de-
fectoB que no pueden resistir la crftica
del arte ni del gusto. Los otros tres lados
tenian portides, que fiieron echados por
• tierra, como gran parte de otros edificios
y casas particulares, en el espantoso ter-
remoto del 18 de Agosto de 1868. En el
centro de la plaza hay una fuente de bron-
co, con una taza de granito.
En la ciudad hay los siguientes tem-
plos:
Conventos con reU^fiosos,
Santo Domingo. La Merced.
San Francisco. La Becoleta.
Sttprews.
San Juan de Bios. San Agustin.
La Compania. San Camilo.
Con Monjas,
Santa Catalina. Santa Teresa.
Santa Bosa.
Igledas.
Catedral. San Antonio.
Santa Marta. San Ldzaro.
Dolores.
Beaterio. ,
Educandas.
CapiUoB,
Ejercicios.
Solar.
San Pedro.
San Jos^.
Todoe los templos son muy aseados y
adomados; y muchos de ellos con alta-
res de piedra labraia, estucados y dorados.
Tienen ^es naves
La Catedral.
San Camilo.
Santo Domingo.
La Compaiiia.
La Prefectura, Sub Prefectura, Corte
Superior de Justicia y Tesoreria, tienen
locales c6modos y especiales para su ser-
vicio y despsu^ho.
Hay 2 Colegios nacionales de instruc-
eion Superior: S. Agustin, en el Convento
Supreso ; San Francisco en una parte del
actual Convento ; un Seminario en su ca-
sa especiaJmente construida desde muchos
anos atras. Ademds se ensenan algunas
clases en el Convento de la Merced y en
establecimientos particulares. Para mu-
geres existe el Colegio de Educandas.
Hay una Universidad fundada en 1825
y que tiene local especial en el mismo Co-
legio de San Agustin. De estos Colegios
han salido muchos y muy ilustre sabios,
que han figurado no solo en el Peru sino
en otras naciones. No creemos oportuno
publicar el nombre de ellos ; pues nos re-
servamos hacerlo en otra obra, que pu-
bHcaremos, si la vida nos es larga. El
gasto que ocasiona al ano el sostener los
establecimientos de instruccion desde la
primaria hasta la Universitaria, es el si-
guiente:
La Universidad con cuatro &culta-
des S. 12,870
El Colegio de la Lidependencia (San
Agustin) 7,942
El Colegio de San Francisco 1,760
El id. de Educandas 1,248
Cuatro Escuelas para hombres en la
ciudad 2,400
Cuatro Escuelas para mugeres en id. 2,400
Total al ano S. 28,620
No se consideran las escuelas particula-
res, ni las de los pueblos vecinos que for-
ma la provincia.
AREQ
68
AREQ
Los EstablecimientoB de Beneficencia,
como el Hospital, casa de Hu^rfanos y
Panteon, estdn mny l^jos de llenar sii ob-
jeio por lo inaparente de sub casas y por
el mal servicio. En el dia se constniye un
hospital nuevo ; pero no se piensa en con-
cluir el panteon principiado en 1826, ni
ni m^nos la casa de Hu^rfanos,
Hay dos alamedas, la de San Ldzaro y
la de Tingo, espaciosas y extensas.
En el ano de 1874 principi6 d colocar-
se un forrocarril urbano que parte desde
el terminus del ferrocarril y atravieza las
calles principales de la ciudad : hoy estd
casi concluido.
En muchas esquinas de las calles hay
piletas que surten de agua potable d los
* vecinos.
Bobre el rio Chili, que atravieza la
ciudad, hay tres puentes, el mas antiguo
mandado construir por el Obispo Sr. Yi-
llarroel,laconstrucciones de canteria; tie-
de 125m- de largo y 5.50 de ancho con seis
arcos grandes y uno pequeno, s61ido, pero
nada elegante : el segundo no estd con-
duido y tUtunamente se concluy6 el otro
para el ferrocarril de Arequipa d Puno,
elegante, de fierro sobre machones de pie-
dra y cal.
El clima de Arequipa es sano, suave y
templado, no se siente el exceso del £rio
ni el del calor : el term6metro al aire li-
bre, en la ciudad, rara vez baja de cero
durante las noches de inviemo; ni sube de
21^; pero la sequedad de la atm6sfera y la
impureza de las aguas son los linicos pa-
dratos que se conocen. Por la sequedad
es dificil impedir que los muebles de ma-
dera, por seca que sea, no se raj en; pero
en recompensa, no se conoce la oxida-
cion del fierro que conserva su brillo; y
la atm6sfera es tan sutil y trasparente
que d pesar de la brillantes del sol se ven
con la simple vista algunos astros, como
Jupiter, V^nus y aun las estrellas.
£1 agua que se bebe en Arequipa causa
trastornos mas 6 m^nos graves, en el apa-
to digestivo, particularmente en las perso-
nas no nacidas alii 6 que vuelven des-
pues de algun tiempo; esto proviene de
0U mala caUdad,
anJLlisis ouantftatt^o dbl agua de
las pdiab de la cixtdad de abeqmpa por el
pbofesob batmondi, en fbbbebo de 1864.
Peso especlfico del agua 1,000,507
Oases (Usueltos en el agtia,
Calculadas al estado seco, i la tempe-
ratura de 0° y d la presion de 760 mm.
Un litro de agua contiene :
Acido carb6nico htros 0,008.021
Oxigeno • 0,008.828
Azoe • 0,011.178
Materias fijas
Contenidas en litro de agua:
Carbonato de cal gramos 0,024.000
i de magnesia
Sulfato de cal
Gloruro de magnesia
» • Bodio
Silicatode soda
0,007.589
0,028.829
0,080.087
0,022.749
0,050.888
Nitratos cantidad sensible.
Gramos 0,158.587
Materias orgdnic<ts
Contenidas en un litro de agua :
Materias orgdnicas vegeta-
les gramos 0,088.000
Amoniaco cantidad sensible.
ANILISIS CUANTITATrrO DEL AGUA DEL FUQUIO
DE SAMANl.
Peso espedfico del agua 1,000.786
Gcues disudtos en el agua^
Calculadas al estado seco, d la tempe-
ratura de 0* y presion de 760 mm.
Un litro de agua contiene :
Acido carlxSnico Utros 0,005.507
Oxigeno • 0,008.147
Azoe • 0,010.227
Materia fijas
Calculadas al estado anhidro.
Un Utro de agua contiene :
Carbonato de cal gramos 0,050.000
» magnesia
Sulfato de cal
» • soda
Cloruro de magnesia.
i • sodio
Silicato de soda
0,017.077
0,095.200
0,047.454
0,068.151
0,069.857
0,068.868
Nitratos cantidad sensible.
Oramos 0,411.102
AEEQ
69
AEEQ
Materias orgdnicas.
Contenidas en nn litro de agua :
Materias organicas vegeta-
les gramos 0,026.000
Amoniaco cantidad sensible.
Se y6 pues, que la causa deja mala cali-
dad de esta agua proviene de la gran can-
tidad de materias organicas y sales que
contiene ; pero el mal tiene f^cil remedio;
basta que se fiiltre al traves de carbon ani-
mal 6 el oorriente vegetal. Mejorada la
calidad del agua, dificilmente hay clima
mas saludable que el de esta hermosa ciu-
dad.
Las enfermedadesreynantes son, lapleu-
resia, el tifus (llamado tabardillo), angi-
nas infiamatorias, la disenteria y afeccio-
nes al hfgado, causadas por la bruzca va-
riacion de temperatura cuando soplan los
Tientos de las cordilleras vecinas ; pero en
odmbio no se conocen la destmctora tfsis
ni aquellas epidemias, como la fiebre ama-
rilla y otras que causan estragos.
Aunque el terreno de la oiudad y de su
deliciosa campina es arenisco y formado
de capas de cenizas, lanzadas por su vol-
can en tiempos remotos, produce buenos
y variados firutos mediante el bien orde-
nado cultivo de sus campos y el abono del
fertilizador buano que se emplea en este
Ingar desde tiempo inmemorial.
Cu^ntase entre los principales frutos y
vegetales el Maizy el Trigo, las Papas, la
Leckugay la Col, la Lombarda, el Zapallo,
el Lacayota, la CoUJlor, el Alfalfa, las Ha-
bcLs y otras legumbres que no tienen rival
en el Perd. Asl mismo se produce en Are-
qnipa Melocotones exquisitos, Ahridores, Pe-
ras, FrutUlas, Tunibos, QranadiUas, Guin-
das bellfsimas, Ciruelas moradas, etc.
No |hay pais del Peru en que las tier-
raa sean tan productivas, como Arequipa,
pnes un topo (6,000 varas cuadradas) de
tierras cultivado debidamente rinde el 26
por uno sembrado de trigo, el 80 por uno
de maiz ; y de alfalfa seis cortes al ano,
que viene & ser como el 90 por uno.
Ap^nas tiene 14,000 topos todala cam-
pina de Arequipa, cuyo valor es de 900
d mil soles en los mejores terrenes; pero
mediante la inteligencia y laboriosidad de I
los agricultores, se hace producir & tan li-
mitado espacio, mas fruto que el que rinde
en otros lugares 14,000 fanegadas (la fa-
negada tiene 8 ^ topos pr6ximamente).
De los 14,000 topos, 6,600 se siembran
de maiz, cuyo producto & 26 fanegas por
topo, uno con otro, vale 140,000 so-
les: 6,600 topos de trigo, cuyo valor A 10
fanegas por topo, como t^rmino medio,
asciende d 66,000 fanegas, 200 son los to-
pos que se siembra de papas los que pro-
ducen 8,000 fanegas: calculando d 40 por
topo: 212 se siembra de chauchas (especie
de papa) los que dan 8,600 fanegas, a 40
por topo: yde alfalfa se cultiva 1,600 topos.
Tomando el valor medio de la fanega
de trigo, maiz, papas y chauchas : y com-
putando en cincuenta soles el producto
anual de un topo de alfalfas, se tiene por
producto de todas las tierras de Arequipa
la cantidad de mas de un millon de sol^s
al ano, cuya mitad se invierte en los gas-
tos de cultivo y arrendamiento.
No hay mas drboles en este hermoso
suelo que el lindlsimo Sauce y el selvdtico
MoUe; la naturaleza ha estado muy mez-
quina con Arequipa a este respecto, en
cambio sin duda de otras ventajas. El Lt-
mon agrio es sin embargo muy abundante.
No faltan hermosas flores, aunque no
tan variadas como en Lima y otros paises
cdlidos.
En punto d animales, no hay mas que
los dom^sticos, en corta cantidad; de Pu-
no se traen para el consume cameros y
vacas; excepttianse los pocos animales
que se invernan alii ; pero cuyo precio es
muy subido. Los carneros del valle de
Vitor y del pueblo de Paucarpata, son tan
buenos como los de Inglaterra. Los pocos
reptiles ^ insectos, no son venenosos.
De pajaros de canto hay pocos, como
el Ruisenor, el Jilgero, el Chirote, el Chihuun-
CO, el Morrion y las Cuculies.
El Kio Chili provee en Uchumayo de
Pejerreyes, lo mismo que de Camarones,
dmbos de una desmesurada magnitud y
excelentes al paladar; los demas pesca-
dos los traen del mar y de la Laguna de
Puno. Tambien se cogen algunos Camaro-
im, Bagres pequefios y Pejerreyes en el mis-
AREQ
70
AREQ
xno Areqnipa: annque hay ranas de exce-
lente calidad nadie las come.
El terreno estd constituido de p6rfiro
rojo, cubierto en ciertas partes por lava
blanquizca. Es xmo de los paises mas in-
teresantes bajo el panto de vista geol6-
gico.
TERREMOTOS.
La ciudad de Arequipa, sitnada en la
falda del volcan Misti, estd expuesta d
machos temblores de tierra, demasiado
firecaentesdesde Septiembre hasta Diciem-
bre : y mas de ana vez se ha visto araina-
da por espantosos terremotos. Los qne
recuerda la histoha de este pais son :
El 2 de Enero de 1582 d 11 ^ de la noohe,
fa6 tal el estrago qae los haanacos y vicn-
fias espantados vinieron de los oerros &
mezclarse con los atribulados habitantes.
El de 18 de Febrero de 1600.
El de 28 de Noviembre de 1604, & la 1 ^ de
la tarde.
El de 9 de Diciembre de 1609.
El de 1618.
El de 20 de Mayo de 1666.
El de 28 de Abril de 1668.
El de 21 de Octabre de 1687. Llamado de
Santa Ursula.
El de 22 de Agosto de 1715.
El de 18 de Mayo de 1784. Se confandieron
los linderos de las propiedades rorales.
El de 1812.
El de 10 de Jalio de 1821, d la 1 de la noche.
El de 9 de Octubre de 1881, 4 las naeve y
cnarto de la noche.
El de 8 de Janio de 1845, hnbo desde las
diez de la noche hasta las dos de la ma-
nana comocuarenta sacadidas horrorosas,
sobre todo la primera.
El 18 de Agosto de 1865. Eran las cnatro
y veinte y tantos minatos de la tarde caan-
do se sinti6 on temblor de tierra bastan-
te faerte; momentos despaes repiti6 otro
con mayor movimiento y roido: el cielo se
o8careci6, se oian detonaciones espanto-
sas y el roido de edificios qae caian; el
moTimiento continaaba variando de direc-
don ; siendo d veces oscilatorio y otras de
abajo & arriba : aamentaba el horror de la
escena, el Uanto y los gritos de todos los
habitantes qae abandonaban sas casas y
serefajiaban en las plazas publicas ; de rato
en rato se repetia el estraendo de la caida
y derrambe de las elevadas torres y casas
qae desaparecian Uenando de tierra la at-
m6sfera y de escombros las calles. Antes
de los seis minatos oe86 el movuniento y
principi6 ddisiparse la densa nabe de polvo
dejando ver los horrores de la destraccion.
Gayeron los portales de la plaza princi-
pal ; las torres de las iglesias, y la parte
principal de los templos, con excepcion de
la toire del monasterio de Santa Catalina:
rara fa^ la casa 6 edificio qae no snfrid
igaal saerte ; pero todos qaedaron averia-
dos ; las ccJles completamente obstroidas
con los escombros, alextremoqae con gran
difioultad se podia atravezarlas A pi^. En
los cerros de la Calera inmediatos A Tnra
se abrieron grietas ; de los elevados cerros
de Ghachani y demas inmediatos se des-
prendieron enormes penascos qae al des-
galgarse levantaban inmensas polvaredas.
Los temblores continaaron & intervalos
mayores 6 menores por alganos dias. La
bistoria no caenta on cataclismo seme-
jante; porque sas efectos se sintieron en
toda la America, caasando la rnina de
poblaciones enteras, y principalmente la
de las de la costa en donde lo qae no des-
tniy6 el terremoto lo arraz6 el mar, de-
jando en tierra d larga distancia podero-
BOS baqaes de vapor y de vela ; Uevando i
sa seno calles enteras qae en el primer me-
mento de bamboleo parecian qae navega-
ban y d poco desaparecian del todo. Fe-
lizmente el ntimero de vlctimas fn^ may
oorto en Areqnipa, paes no pasaron de
diez ; no asi en Arica, Iqaiqae, Moqaegna
y otros lagares tanto del Perd como de
Ghile, en donde se contaron por cente-
nares.
La poblacion de la ciadad, inclayendo
la Pampa de Miraflores, es de 26,082 ha-
bitantes segan el Genso de 1862, pero sin
dada pasa de 50,000.
La prosperidad y engrandecimiento de
Areqnipa se acerca con los ferrocarriles
qae lo anen con el paerto de MoUendo y
la ciadad de Pano, y dntes de on ano
con el Gazco : ent6nces se fomentard el
comercio; las masas ^e ilastrardn y des-
AREQ
-71
aparecerd el fanatismo que reina de 80
anos acd, causaado mas estragos que las
pestes y guerras.
Axequipa es el lagar de residencia del
Prefecto del Departamento y demis auto-
ridades poUticas de la provincia: de la
Corte Superior de Justicia y del Obispo
de la Di6cesis.
Arequipa dista deMollendo,
por ferrocarril leguas
de Puno por ferrocarril, •
por el camino de Apo, »
del Cuzco, por ferrocarril •
por el camino »
de Moquegua »
88 (184 k.)
78i (484 k.)
58 (68 ik.)
78i (410 k.)
98 (547 k.)
28i (158 k.)
La ciudad de Arequipa es notable en
la historia del Peru por el denuedo con que
se ban defendido sus habitantes, pudi6n-
dose comparar en mas de una ocasion
con Kumancia, Sagunto y Zaragoza.
La siguisnte enumeraoion de los princi-
pales sucesos politioos, comprobard nues-
tro juicio : —
En 1814 los patriotas Pumacahua y
Angulo entraron en la ciudad, Hbrando en
la pampa de Miraflores, el 10 de Noviem-
bre de dicho ano, un combate fatal d sus
annas. Gomo uno de sus mas distingui-
dos mdrtires de estos primeros esfuerzos
del pueblo peruano en favor de su inde-
pendencia de la Metr6poli, se cuenta el
dulce poeta Melgar, ejecutado por los es-
panoles.
El Gran Mariscal de Ayacucho Antonio
Jo86 de Sucre entr6 en Arequipa el 81 de
Agosto de 1828 con el ejercito auxiliar de
Colombia, para la campana que se llam6
de Intermedios, en combinacion con el
General Santa Cruz que obraba en el Al-
to Perli.
El 8 de Ootubre siguiente se trab6 un
combate en las caUes de la ciudad, que
continu6 hasta cerca de Tiabaya. Sostuvo
en esta admirable retirada la retaguardia
del ejercito patriota el ilustre General Mi-
ller, con extraordinaria firmeza y sangre
fria.
El 80 de Noviembre de 1828 se sublev6
en la ciudad el batallon Pichincha y fu6
reduddo i la obediencia por el General
— AREQ
Gamarra que be puso & la oabeza de otrod
cuerpos y castig6 al batallon rebelde, ha-
ciendo fusilar en .la tarde del mismo dia
d 28 de los comprometidos.
El 18 de Enero de 1884 se pronunci6
el General Nieto contra Gamarra. El 2 y
el 5 de Abril tuvieron lugar sucesivamen-
te las batallas de Miraflores y Cangallo
que abrieron las puertas de la ciudad al
General San Eoman.
El 18 de Mayo de 1884 el pueblo de
Arequipa se leyant6 contra el ejercito de
San Boman, apoyado por el bataUon Aya-
cucho 4 las 6rdenes del Sargento Mayor
D. J. Lobaton.
El General Salaverry d la cabeza de su
ej^roito entr6 en la ciudad el 81 de Dl-
dembre de 1885. Las tropas del General
Santa Cruz hicieron igual movimiento y
Salaverry se hizo fuerte al otro lado del
puente, desde cuyo sitio se sostuvieron
ataques continuados, del 80 de Enero al 4
de Febrero siguiente. Salaverry hubo al
fin de emprender la retirada sobre Uchu-
mayo, en cuyo punto tuvo lugar un com-
bate el mismo dia 4.
El 7 del indicado mes fu^ derrotado el
General Salaverry en Socabaya, cayendo
prisionero en poder de su enemigo con
sus principales Generates. El 18 de Fe-
brero de 1886 Arequipa presenci6 una de
esas escenas de espantosa carniceria que
mas de una vez ban deshonrado los ana-
les de la America del Sur. El General San-
ta Cruz bizo fusilar ese dia al ilustre Sa-
laverry y d ocho de sus companeros, echan-
do sobre su memoria una mancba de san-
gre que nadie ni nada borrar^ jamds.
Derrotado el ejercito de Santa Cruz en
Yungay el 21 de Enero de 1839, se retir6
este d Arequipa con el dnimo de hacerse
fuerte en la ciudad y esperar auxilio de
BoKvia ; pero el pueblo indignado se le-
vant6 en masa y lo oblig6 i resignar
mando y salir precipitadamente en direc
cion al Sur sin mas fuerza que un batallon
que se dispers6 en Congata.
En 1841 se puso en armas el General
Vivanco y tuvieron lugar las batallas de
Cachamarca y Cuevillas.
En 1848 tx6 de nuevo proclamado el
AREQ
72
ARHU
General Vivanco con el tltulo de Direc-
tor.
En 1844 tuvojlugar la batalla del Car-
men Alto que concluy6 con este 6rden de
cosas.
El aiio anterior bubo una revolucion
contra Vivanco, encabezada por el Te-
niente Coronel D. Jos^ Patricio Corbacho
que fu^ preso y fusilado.
En 1854 se puso en armas Arequipa
contra el Gobierno del General Ecbeni-
que. Este movimiento, encabezadopor el
Gran Mariscal D. Bamon Castilla, fu^
apoyado por la gener alidad de los pueblot,
y concluyo el 6 de Enero de 1855 en las
cercanias de Lima, donde cayo el Gobier-
no del General Ecbenique despues de la
derrota de su ej^rcito el dia citado en el
campo denomiuado La Palma, cerca de
Miraflores.
En Noviembre del ano anterior el Ge-
neral Moran atac6 la ciudad de Arequipa
en defensa del Gobierno del General Ecbe-
nique; derrotado y prisionero fue fusila-
do el citado Moran en la plaza de Arequi-
pa el 1.** de Diciembre de 1854, aniversa-
rio justamente de un noble becbo de ar-
mas de esta desgraciada victima de la
guerra civil; pues en igual dia sacrificd su
batallon en Matara, defendiendo con in-
domable energia la retirada del ej^rcito
imido a las 6rdenes del General Sucre, que
ocbo dias despues se llen6 de gloria en el
campo inmortal de Ayacucbo.
En 1856 se levant6 el pueblo de Are-
quipa contra el Gobierno del General Cas-
tilla y proclam6 Jefe Supremo al General
Vivanco. Gran parte de la marina de guer-
ra 8ecund6 el movimiento. Despues de
una campana en el norte, las fuerzas de
Vivanco desembarcaron en el CaUao el 22
de Abril de 1856. El ^xito fu6 desfavora-
ble aJ jefe revolucionario que emprendio
de nuevo marcba al sur en la fragata de
guerra .Apurimac, y entr6 en Arequipa
el mes siguiente (Mayo). El General Cas-
tilla d la cabeza del ej^rcito tomo el mis-
mo camino y puso sitio d la ciudad al em-
pezar el ano siguiente. En Marzo de 1857
entra en la ciudad por asalto despues de
un combate que C08t6 al pais inumerables
vfctimas, corriendo sangre por las ace-
quias de las calles.
Desde esta fecba basta el ano de 1865
bubo alguna que otra tentativa de insnr-
reccion sin ^xito ; pero el 28 de Enero del
citado aiio el Coronel Prado, Prefect© del
Departamento, se puso en armas contra el
Gobierno del General Pezet que ce86 el 6
de Noviembre siguiente, dia en que el«ej&r-
cito contrario bizo su entrada victoriosa
en Lima.
En 1867 el General Canseco fn^ pro-
clamado en Arequipa con el cardcter de
2.° Vice-Presidente Constitucional, y pue-
blo y ej ^rcito se levantaron contra el Gobier-
no del Coronel Prado. Este march6 en el
acto con sus tropas y puso sitio i la ciudad
con tan mal ^xito, que tuvo que retirarse.
Areqnipilla, aid. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Cbuquibamba: babt. 71.
Areypite 6 Arraypite, aid. Dpt. Piura, prov.
y dist. Ayabaca : babt. 896.
Argama, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
buaylas, dist. San Ger6nimo: babt. 420:
dista de Andahuaylas 8 leg. (16 ^ k.), de
San Ger6nimo 8 (16 } k.) y de Lima 145
(805 k.)
Aroama, bda. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
buaylas, dist. San Ger6nimo : babt. 90: k
2 leg. (11 k.) de San Ger6nimo.
Argama, bda. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Andabuaylas.
Argentina La, y Cocina, uno de los canto-
nes salitreros del Dpt. Tarapacd, dist. Pi-
ca. Comprende diez oficinas que prodn-
jeron 1.460,578 quintales de salitre el ano
de 1872. La que especialmente lleva este
nombre produjo 266,701 quintales de sali-
tre el ano de 1872; y con las maquinas y
otros elementos que preparaban ba debi-
do rendir mas de 500,000 quintales el ano
de 1874 : dista de Iquique 10 leg. (55 \ k.)
ArgoUa, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Niepos : babt. 478.
ArgaolleSy mina de oro en el cerro de Ti-
quimbre, Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yos, dist. Alpacay, alE.de este pueblo.
Argaia^ aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Viraco : babt. 175
Arhuayy bda. Dpt. Ancachs, prov. Hoari,
dist. San Luis,
ARIC
73
ARIC
Abhuay, aid. Dpt. Ancachs, prav. Huaylas,
dist. Yungay: habt. 158; a 1 i leg. (9 k.)
de Yungay.
Abhuay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
Arhuay, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Barranca: A i de leg. (1 i k.) de Tam-
bo viejo.
Abhuay, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Huamanguilla : habt. 147.
Arhiiaycaiiclia» mina de snlfuro de fierro,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Be-
cuay.
Arhiuiypampa$ aid. Dpt. Ancaohs, prov. y
dist. Pomabamba.
Arhnlnos, chac. Dpt. Ancaohs, prov. y dist.
Pallasca.
r
AriatwunlNi^ chao. Dpt. Libertad, prov. Fa-
taz dist. Soledad ; 4 ana leg. {6 ^ k,) de
este pueblo.
Arica morro, v^ase Morro de Arica.
Abica, en quechua es una inteijeceion que
eigtn&eekquizds, si;pero como esta provincia
existi6 ^tes que el Inca Yahuar-Huacca la
conquistara, y estaba poblada por la raza
aymard, debe buscarse su etimologia en
este idioma: segun esto ari en aymard
significa nitevo 6 agudo, y ca6 cca es inter-
jeccion del que dd, pero tambien significa
abertura 6 grieta; por consiguiente Aricca
quiere decir en aymard abertura nueva,
etimologia mas natural que otra; por cuan-
to daria & entender un nuevo puerto 6 ca-
mino.
AriCftf puerto mayor d los 18° 28' 5" lat. y
72** 44' 64" long. Es cdmodo y espacioso,
con fondo de arena gruesa, y de 5 d 10 bra-
zas, cerca de tierra.
Despues del CaUao es el puerto mas im-
portante del Perti ; porque es el transito
de casi todas las mercaderias que se con-
sumen en Bolivia 6 que se exportan de
ella, de modo que puede decirse que Arica
es el puerto de esa BepubHca. Es sensi-
ble que d pesar de nuestros esfuerzos no
hayamos obtenido todos los datos estadis-
ticos necesarios para manifestar con la
elocuencia de los numeros el progreso
constante y sucesivo del comercio, y nos
contentamos con publicar los siguientes
cuadros;
ICOVIMIEMTO MABtTDIO.
NtMEBO.
NtMEBO.
Al^OS.
DE
a!^os.
DE
BUQUES.
BUQUES.
1825
72
1885
71
1826
77
1886
66
1827
61
1887
108
1828
80
1888
101
1829
71
1889
88
1880
64
1840
114
1831
65
1846
141
1882
68
1847
188
1888
68
1861
269 .
1884
68
ToneladaB.
1874Entra^on [ ^^^ ^apores 611,207
( 59 buques de vela 20,178
Adi4*on /SOOvapores 604,960
baiieron.^ 49 buques de vela 21,067
Aunque los datos anteriores del movi-
miento marltimo de Arica no son copiple-
tos, sin embargo .el siguiente euadro de
los produotos de la Aduana, di idea de su
comercio : —
ntODUCTO DB LOB DBBECHOS DE ADUANA
DEL PUEBTO DE ABICA.
Afi08.
ProdnotoB.
Afios.
Productos.
1840
147,663
1858
803,016
1841
119,608
1859
276,359
1842
179,000
1860
258,422
1848
156,000
.1861
334,584
1844
237,000
1862
363,785
1845
249,000
1863
366,185
1846
152,000
1864
262,600
1847
228,851
1865
429,095
1848
227,988
1866
472176
1849
262,840
1867
576,672
1850
271,289
1868
483,706
1851
271,945
1869
616,867
1852
281,867
1870
e94,383
1853
289,237
1871
827,811
1854
287,028
1872
884,086
1855
864,463
1873
1.008,666
1856
377,058
1874
1.084,686
1857
287,804
Puede calcularse, sin notable error, que
el producto de los derechos de Aduana,
representa el veinte por ciento del valor
de las mercaderias*
10
ARIC
74
ARIC
DISTANCUS POB MAB DEL PUERTO DE ARICA
AL NORTE .
Mill, otfntioas.
A Islay 187
A Callao 687
A Payta 1,086
d Guayaquil (Ecuador) 1,297
d Panamd (Colombia) 1,947
AL SUR.
& Iquique 106
& Cobija (Bolivia) 260
a Caldera (Chile).; 628
A Coquiinbo(id.)..: 720
d Valparaiso (id.) 916
Arica, provincia del Departamento de Tacna.
Antes de que seerijiera el Departamento de
Moquegua pertenecia al Departamento de
Arequipa; despues form6 parte del Depar-
tamento de Moquegua; ycomopor ley de 16
de Junio de 1876 se ha creado la provin-
cia litoral de Moquequa, pertenece hoy al
Departamento que se llama Tacna.
Confina por el K. con la provincia de
Tacna, por medio del rio Azufre 6 de Uu-
ta ; por el S. con la provincia litoral de
Tarapacd, sirviendo de Hmite la quebrada
de Camarones ; por el E. con la Bepubli-
ca de Bolivia de la que lo separa la cum-
bre de la Cordillera; por el 0. con el mar
Pacifico : su capital la ciudad de Arica :
consta de los siguientes
DISTRITOS :
Habt.
Arica 8,969
Belen 780
Codpa 1,169
Livitaca.... 489
Lluta .* 1,119
Socoroma 686
Total habt 8,012
Estti comprendida entre los 17*^ 60' y
19« 16' lat. y los 71*^ 20' y 72^ 46' long,
formando una superficie de 946 leg.; & la
cual le corresponde poco mas de 6 habt.
por legua cuadrada.
Su terreno inmediato & la costa, es 4ri-
do y de desiertos arenosos ; en la parte
oriental estd la Cordillera que extiende
BUS laldas al £. formando quebradas que
hacen el terreno sumamente accidentado
6 quebrado. En esta parte, la Cordillera
es muy elevada, y nevada en muchos de
sus altos picos, tales como el Chacapa-
Uani, el Schama, el Parinacota y otros va-
rios.
Solo en las quebradas de Lluta y Aza-
pa hay vida vegetal ; y se cultiva en gran
cantidad la vid, que produce vinos y aguar-
dientes; lo demas es desierto, exceptuando
uno que otro oasis : pero si la naturaleza
es mesquina en sus tres reynos, la ha in-
denminazado con los excelentes puertos,
y bahias de su litoral, que la dan vida j
prosperidad, como puede verse en el ar-
ticulo Arica, puerto.
El Sub Prefecto estdencargado del man-
do politico ; la Aduana percibe los dere-
chos de importacion y exportacion. Un
juez de 1.* Instancia administra justicia.
En lo eclesi^stico depende del obispado de
Arequipa, y estd dividida en los siguientes
CURATOS :
Arica. Codpa.
Belen.
Hay 18 escuelas de primeras letras.
10 para hombres: sueldos. S. 6,000
3 para mugeres: » » 1,800
Suma total S. 7,800
Las contribuciones de esta provincia
producen al ano S. 6,786 48 cts. por los
ramos siguientes:
Contribucion Lidustrial . . . . S. 1 ,440
» Bustica » 8,988 48
» Urbana • 821 60*
• Eclesi^stica. » 86 40
Suma S. 6,786 48
Arica, distrito de la provincia de su nombre
Dpt. Tacna: habt. 8,969.
Arica ciudad, capital de la provincia y del
distrito de su nombre : es una de las mas
antiguas del Perd ; estd situada d orillas
del mar, en la misma 16ngitud y latitad
que el puerto. El pueblo existia desde in-
tes de la conquista de los espaiioles ; paes
el Inca Yahuar-Huacca lo conquist6 el
ano 1260.
* Antes del terremoto que la axroind en 1660
prodncia 783 soles 30 oentavoe.
ARIC
75
ARMA
La cindad tiene una Iglesia Matriz y
tree Conventos, que fueron de los religio-
808 de San Francisco, la Merced y S. Juan
de Dio8, fondados en lo8 anos de 1616 d
1687, todo8 8apresos y casi arruinados.
Parece que la naturaleza ae hubiera
propuesto arruinar esjta ciudad tan luego
como principia su progreao material. En
1605 era una de las mas fiorecientes de la
costa, y fu^ destruida por un temblor :
principi6 a restablecerse y en 1680 el pi-
rata ingl^ Dampier 6 Guarin la saque6
y arruin6, por cuyo motivo sus habitan.
tea se retiraron d Tacna, y el abandono
en que qued6 Arica ocasion^ que las aguas
retenidas y bofedales la bicieran mal sana
por las fiebres paludicas ; pero el aumen-
to del comercio, despues de la Indepen-
denoia, por ser el puerto de transito para
la Eepdblica de Bolivia la volyi6 casi & su
antiguo esplendor : existian casas bien fa-
bricadas: se habia construido el ferrocarril
que la une con Tacna, y todo presagiaba
mejora y progreso, cuando sobrevino el es-
pantoso terremoto de 18 de Agosto de 1868
del que ya hemos hablado en la palabra
Arequipa, ciudad. Se sinti6 en Arica A las
5 y 20 minutos de la tarde; dur6 como oin-
co minutos y ecb6 por tierra 6 dej6 casi
destruida mas de la mitad de la poblacion:
lo que se crey6 salvo, fu6 destruido por
completo, media hora despues, por el mar,
cuyas olas elevdndose como torres, y ar-
roj4ndose sobre el pueblo lo barrieron, lie-
Tando & su seno cuanto existi6 de mue-
bles, mercaderias en la Aduana, y casas ;
pudiendo decirse que el lugar de estas fue
ocupado por los buques que se ballaron en
la bahia ; porque las olas se repitieron por
siete veces, Uegando su altura como d do-
ce metros. Los vapores de guerra. «Ame-
rica* del Per^ y la tWatereei, Norte Ame-
ricano fueron barados como d ocbocientos
metros de la playa, lo mismo que otros
buques y embarcaciones menores. Pere-
cieron abogadas mas de trecientas persb-
nas ; la parte del ferrocarril hasta donde
Uegaron las olas fu^ completamente des-
truida. Ya hemos dicho que, poco mas 6
menos, lamisma ruina sufrieron otros pue-
blos de la costa.
En sus inmediaciones hdcia la costa hay
muchas huacaa en las cuales se han en-
contrado, momias, con vasos de oro, plata,
barro, y tejidos muy finos; dista de Tacna
18 leg^ (72 k. 448) : habt. 2,848.
Aricato, chac. Dpt. Puno, prov. y dist . Srindia.
Arieoma, laguna en la prov. de Carabaya de
donde sale el rio de Crucero: su mayor lar-
go es como de 2 leg. (11 k.) de N. d S. y
su ancho como de una miUa escasa. Es
formada de dos lagunitas de la Cordillera
nevada de Carabaya.
ArieomOyW. Dpt. Puno, prov. Sandia, dist.
Phara.
Arilllisa,**est, Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
Ariil) aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Calca:
habt. 181.
AiuN, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Paruro.
Arinapa, hda. Dpt. prov. y dist. Huancave-
lica: habt. 85.
irlnchay) hda. mineral, Dpt. Ancachs,
prov. Cajatambo, dist. Ambar: habt. 10.
Arfpa^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Ccapacmarca.
Ariparij rio tributario del Mar anon, por la
izquierda. Es poco conocido su curso por
hallarse sus orillas pobladas de salvajes.
Es navegable por pequenas canoas en lo
poco que se ha explorado.
Arfqullda^ aid. Dpt. Tarapacd dist. Chiapa,
Arlmhlia) cerro mineral de oro y plata en la
prov. de Condesuyos, Dpt. Arequipa, dist.
Salamanca : produjo muchos caudales.
Abirahua. aid. y asiento mineral Dpt. Are-
quipa, prov. Condesuyos, dist. Salamanca:
habt. 45.
Arma. est. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
Chacas.
Arma, quebrada que sale de los cerros de la
provincia de Castrovireyna y por su fondo
corre el rio que despues toma el nombre
de Chincha.
Abma, distrito de la provincia de Castrovi-
reyna, Dpt. HuancaveHca: habt. 1,585.
Abma. pbl. capital de este distrito en la prov.
de Castrovireyna. Dpt. Huancavelica ; d
8,682m. 18 alt.: habt. 579. Elpasopordon-
de se atraviesa la Cordillera esta k 4,888m.
60 alt. 8 i leg. (19 k.) al S. E. de Chupa-
marca.
ARPA
76
ARZO
Abma, mina de plata cerca de Santa Ana en
la prov. de Gonvencion, Dpt. Cuzco.
Abma, aid. y est. Dpt. Cuzoo, prov. Conven-
cion, dist. Santa Ana: habt. 170.-
Armana. chac. Dpt. Huancavelic^, prov.
Caetrovireyna, dist. Santiago de Chooorvos,
Armaneoa) chao. Dpt. Huancavelica, proy.
Castrovireyna, dist. Huaytard.
iLrmaylla, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Sancos.
ArmelloneS) chac. Dpt. yprov. Lima, diet*
Ate.
Armes, aid. Dpt. y prov. lea, dist. Paeblo
nuevo.
Armiricaday chac. Dpt. Cnzco, prov. Ghnn-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Antagotey chac. I^t. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Arco, hda. Dpt. Puno, prov. Ghucidto, dist.
Jnli.
Aroma, DE Almonte, aid. Dpt. Tarapacd, dist.
Pisagua; d 55 leg. (806 ^ k.) de Tacna, 4
(22k.)de Almonte, y 7 (89k.)deTarapacd..
Aboua de B. Vernal, aid. Dpt. y dist. Ta-
rapaca: d 18 leg. (72 ^ k.) de Tarapacd.
Aromo, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Snyo.
Arona San Juan de, hda. de caiia, Dpt. Li-
• ma, prov. Cafiete, dist. San Ltds. En esta
hacienda hay eiLcelentes mdqninas de agua
y de vapor para elavorar la azticar y des-
tilar ron. Sn casa es c6moda y espaciosa;
produce al ano 16,000 qnintales de az^car
blanca y 26,000 galones de ron ; ademas
. de otros fimtos que sirven para el consu-
mo de la misma hacienda.
Aronal, chac. Dpt. Ancachs,prov. Gajatom-
bo, dist. Mangas.
Aroncoto, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Yungar.
Aroil€S lios, aid. Dpt. y prov. lea, dist. Pue-
blo Nuevo.
Ar6stegiii, chac. y huerta. Dpt. y prov. li-
ma, dist. Magdalena: habt. 14.
ABOsTEotn, hda. Dpt. y prov. loa, dist. San
Juan Bautista.
Arotoco, hda. Dpt. Ayacuoho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
Arpa, mal paso en el rio Huallaga, entre
Ghasuta y el pongo de Aguirre. En este
lugar el rio tuerce bruscamente; sus aguas
se estrellan contra las orillas y resulta
una corriente contraria que forma remo-
Unos.
Arpas, hda. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Gochas : habt. 28.
Arpe, chac. Dpt. HuanoaveUca, prov. Gas-
trovireyna, diet. Huaytard.
Arpipata, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist
Umachiri.
Arqnia 6 Argma, aid. y est. Dpt. Arequipa,
prov. Gastilla, dist. Viraco.
Arrabal, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist
Huaca.
Arraypite 6 AreypUe, aid. Dpt. Piura, prov.
y dist. Ayabaca: habt. 896.
Arrendamientoe, hda. Dpt. Piura, prov.
Ayabaca, dist. Frias : habt. 97.
Arrepentldo, mina de plomo en Auquimar-
. ca, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Oajatain-
bo, ley 10 m.
Arrierohaya, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Socosvinchos.
Arroeos, hda. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Juli.
Arropadero, chac. Dpt. Moquegua, dist.
Omate.
Arros, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Tingo Maria: habt. 17.
ArtiligO) hda, Dpt. Ayacucho, prov. y £si.
Huanta.
Artola, mina de plata Dpt. Ancachs, prov.
Huori, dist. Ghavin : k una leg. (5 \ k.)
de la hda. de Tambillo.
Artayo, est. Dpt. Cuzco, prov. GhunviviloBS,
dist. Ghamaca.
Arnaycoto, aid. Dpt. y dist. Junin, prov.
Tarma: habt. 80.
Amnooto, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Yungar.
Arani, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Juli. Asi se Uamaba tambien unaan-
tigua provincia del Cuzco, conquistada por
Mayta Gapac, IV Inca.
Anmta,pampa, tres miUas intes de Puquina.
AmntHya, aid. Dpt. y prov. Arequipa. dist
Ghihuata: habt. 86.
Arnrl, minade plata al S. E. del pueblo de
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yauli
ArzoMspO) rio tributario del rio de Huaras.
AazoBispo, minade oro en el cerro de Arapa,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Beeuay.
ASAN
Am^hiB,. Dpt. Jmim. prov. y disk Jauja.
AsiC^ hda, Dpt. Areqmpa, prov. Caylloma,
dist. Tnti.
Asacatuy, chao. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Lampian.
Afiac-oreOf chac. Dpt. libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Aaftiij^ aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo, dist.
Ghupaca: habt. 551.
Asingaro, rio, tiene su origen en el lago de
Aricoma, en los nevados de Ananca, pro*
vincia de Carabaya, y es tributario del Ra-
mie 6 Pncara; amique por un error Mr.
Pentland lopone en su mapa desembocan-
do en el Titicaca.
AslNOABo, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Lnricocha: habt. 25.
AfiiMGABo, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Usioayoe: habt. 146.
AslNGABo, aid. Dpt.Puno, prov. S^dia,dist.
Phara : habt. 106.
AslNOABo, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Coasa: habt. 204.
AfliUlgarO) antiguamente Assancatu {Ashuan
may 6 mas, catu 14jos. Q.) provincia del
Departamento de Puno. La demarcacion
de esta provinoia se hizo por decreto dic-
tatorial dado en el Cuzco el 2 de Mayo de
1854. Gonfina por el N. con la de Cara-
baya de la que la separa un ramal de la
Cordillera; por el S. con la de Huancan^;
por el E. con la Bepiblica de Bolivia y
por el 0. con la provincia de Lampa. Su
capital la ciudad de Asdugaro. Consta de
los siguientes
DISTBITOS:
Habt.
Aohaya 2,118
6axi Anion 2.504
Art^ 8,018
Asillo..; 7,218
Asdkogaro 6,451
CamiBaca 1,745
Chupa 2,959
San Jos* 2,869
Mnnani 2,827
Ptttkia 5,887
Potoni '. 1,470
Baman 4,118
Santiago 5,685
UiiQ»ya 1,480
Total habt 48,789 ]
77 — A8AN
EstA oomprendida mas 6 menos entre
los 14*» 80* y 15« 10* lat. y los 71^ 40' y 72^
40' long, formando una superficie como de
anas 210 leguas & las cuales corresponde
251 habitantes por legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos y Ayllos;
y estos tiltimos los distinguen con las pa-
labras de collana^ sidlca, hila, 6 hilaccaroy
acarajpisco para indicar su localidad res-
pecto al pueblo principal 6 su rango, co-
mo puede verse en la esplicadon que he-
mos hecho en cada una de estas palabras;
pero en este Diccionario se les clasifica co-
mo aldeas, por lo dicho en el Discurso
Preliminar.
Su temperamento y produciones son
andlogos & la naturaleza del terreno que-
brado, muy elevado sobre el nivel del mar
y rodeado de cerros muchos de ellos eter-
namente nevados, por lo mismo abundan
los minerales de oro, plata, mercurio y
otros. El carbon de piedra debe ser muy
abundante porque el petroleo surge natu-
ralmente del seno de la tierra, y desde
tiempo inmemorial sus habitantes lo usan
para alumbrarse.
Un Sub Prefecto estd encargado del
mando politico; y un juez de l.^Listaneia
administra justicia.
En lo eclesi^stieo est^ dividido en los
siguientes
CUBATOS :
Asillo. As^garo.
Arapa. San Anton.
Caminaca. Munani.
Putina. Pusi.
Saman. Santiago.
Taraco.
Segun el presupuesto general debe ha-
ber en esta provincia.
1 Colegio de intruccion media gas-
tos y sueldos alano S. 8,800
1 Colegio de mugeres 2,400
19Escuelasprimariasparabombre8 18,400
11 f 1 ' para mugeres 6,600
Total S. 81,200
Las oontribadones, producen al ano
1,691 soles por los sigoientes ramos:
ASCE — 78
Goniribucion Eosiica. 8. 1 ,009
• Indnstrial t 864
» Eclesidsidca » 828
Suma total S. 1,691
AsiNGABO, distrito de la provincia de As^-
garo, Dpt. Puno: habt. 6,451.
AslNOABO, villa, capital de la provincia y del
distrito, de su nombre, Dpt. Puno, situa-
da A los 14^56' 10" lat. y 72° 47' 20" long.
En el pueblo existe on edificio anterior &
la conquista, es de forma circular, techa-
do con simetria, y cuya solid^s ha resisti-
do mas de trecientos anos. En las inme-
diaciones hay una laguna cuyas aguas
evaporadas por el sol dejan gran cantidad
de sal que los vecinos estraen y hacen un
comercio lucrative.
Asantat est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Livitaca.
Asapampa^ chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Huancayo.
Asararif est. Dpt. Apurimac, prov. Cotabam-
has, dist. Tambobamba.
Asaroma^ o YMya, aid. Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. OUachea. Tambien se
comprende bajo el nombre de Asaroma
las aldeas de Chia, Quicho, Palca 6 Ivi-
pata, porque todas estas forman lo que se
llama una parcialidad.
Asay, est. Dpt. Huanuco. prov. Huamalies,
dist. Hnacrachuco : habt. 448.
Asaya Gmco, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
AsayalOy hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Sdn-
dia.
Asca^ aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo, dist.
Sapallanga : habt. 204.
Ascate, 6 Arcatj est. Dpt. Libertad, prov.
Otusco. dist. Usquil : habt. 170.
A8CEIICIOII9 MINAS DE ESTB NOMBBE.
Aseendoil, mina de plata en el cerro de Mal-
• tay, Dpt. Ancachs,prov. Cajatambo, dist.
Oyon. ley 20 m.
AscBNGioN, mina de plata en el cerro de Tin-
ta, Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo, dist.
Oyon, ley 20 m.
Abcencion, mina de plomo en el cerro de
Tinta, Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo.
dist. Oyon, ley 100 m«
ASHA
AsGENoioN, salitrera en el canton de Pampa-
negra, Dpt. Tarapacd, dist. Iquique. En
1872 produjo 86,000 quintales de saliire:
dista de Mejillones 10 leg.(66 ^ k.) LaU-
nea f^rrea pasa cerca de las oficinas.
PUEBLOS Y FUNDOS,
AseenciOD) pbl. Dpt., prov. ydist. Huanca-
velica.
AscENcioN DE HuANSA, pbl. Dpt. Lima, prov.
Huarochiri, dist. Garampoma. La quebra-
da en que estd situado Ueva el mismo
nombre.
AscENcioN Pata, pbl. d orillas del Huallaga,
Dpt. y prov. Hudnuco, & los 9° 80' 2"lai
AscENcioN ToMA, hda. Dpt. prov. y dist. HoA-
nuco.
Asco, chac. Dpt. Arequipa, prov. Gondesn-
yos, dist. Salamanca.
Ascona, chac. Dpt. yprov. Lima, dist. Mag-
dalena : habt: 29.
Asoope, valle comprende todo el distrito de
este nombre.
AscoPE, distrito de la provincia de Trujillo,
Dpt. Libertad: habt. 4,146, sin conside-
rar A los colonos asiaticos. Las haciendas
que hay en este distrito son generalmente
de cana, y sus productos aumentan de un
modo notable, como puede verse en este
diccionario bajo el nombre de cada ha-
cienda.
AscopE, pbl. capital de este distrito, prov.
Trujillo, Dpt. Libertad. Ascope fu^ ahora
treinta anos un simple fundo rdstico, hoy
es un pueblo de gran importancia. y estd
Uamado d acresentar su prosperidad con-
siderablemente por los ricos elementos que
encierra: habt. 1,808 : dista de Tmjillo 12
leg. (66 i k.), de Malabrigo 8 leg. (44 J k.).
Ascope, hda. Dpt. Libertad, prov. Trajillo,
dist. Ascope: habt. 41.
Aseulcocha, cerro mineral de plata, Dpt
Huancavelica, prov. Angaraes: la ley de
una de sus minas es de 80 m.
Asenta^ lavadero de oro, Dpt. Pono, prov.
S&ndia, dist. Phara.
Asemna, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Lnca-
nas, dist. San Juan.
AsesOF) chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate:
habt. 14.
Asha, 6 Aza, est. Dpt. Junin, prov. y dist
Huancayo.
ASIL
79
ASPI
Asbuagf aid. Dpi. Ancachs. prov. y dist.
Pomabamba: habt. 108.
Ashualmaoe) bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angoraes, dist. Acobamba.
AdraiUagaD) chac. Dpi. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Marca.
Agia, isla 4 los 12« 48'lat. y 78* 69* 14" long.
presenta ^ la vista la figura de una tienda
de campana.
Asia, no ; nace en las alturas de Omas, de la
provincia de Tauyos, y diiiji^ndose al S.
O. desembooa en el mar oerca de la pun-
ta Malpeiso.
Asia, pbl. Dpt. Lima, prov. Gaiiete, dist.
Coayllo : d 5m. alt. al S. S. 0. de Coayllo:
habt. 271: dista de Lima 21 leg. (117 k.),
de Chilca8(44^k.),de Gaoyllo 2 ^(18} k.)
Asiaecoclui, est Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Luis : habt. 848.
Asiacpampa^ hda. mineral, Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco, en la quebrada de Tullurauca.
AsiayacOf aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y
dist. Ayabaca: habt. 299.
Asicata^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
OruriUo.
Adento, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Salcabamba.
AsiKNTo, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas. dist. Otoca.
AsiENTo, lavadero de oro, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ollachea.
AsiENTO. chac. Dpt. Puno, prov. Oarabaya.
dist. Ollachea.
Asil, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Curahuasi: habt. 221.
AsillOy hda. Dpt.^ Apurimac, prov. y dist.
Abancay.
AsiLLO, aid. Dpt: Puno, prov. Carabaya,
dist. Usicayos: habt. 460.
AsELLO, aid. Dpt. Puno, prov. Sdndia, dist.
Phara:habt. 295.
AsiiJLo, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Coasa: habt. 288.
AseejejO, pbl. Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa :
habt. 142.
AfirLix), distrito de la provincia de Asdnga-
TOy Dpt. Puno. En este distrito existen
las ruinas de Liampu y de Coocre : se en-
cuentran varios pozos naturales de petro-
leo, del cual hacen uso para aliunbrarse
desde tiempo inmemorial: habt. 7,218.
AsiLLO, pbl. capital de este distrito en la pro-
vincia de Asingaro, Dpt. Puno : d una le-
gua (5 i k.), existen las aguas termales de
Mamanini, y las de Fray-Lima: habt.
2,078 (Collana): dista de Santiago 10 leg.
(55 ^ k.).
AsnjiO, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. AsAn-
garo: habt. 860.
Asingrapa, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
Asipari, aid. Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Cahuapanas.
Asipata, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Anta.
Asiriri) 6 Asinini, hda. Dpt. y prov. Puno,
dist. Pichacani.
Asiranij hda. Dpt. Puno, prov. Huancan^,
dist. Conima: habt. 84 (en 1,884).
Asnuiy aid. Dpt. Cajamarca, prov. Hualga-
yoc, dist. San Miguel : habt. 1,596, in-
clusive los de Sumiden, Misca, Usendud
y Matanza.
AsifA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Cotaparaco.
Asmicliaca) aid. Dpt. Junin, prov. Huanca-
yo, dist. Pariahuanca: habt. 20.
Asnace, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
Uo, dist. Yischongos.
Asna-chuaycco, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Huanta.
AsnacochO) chac. Dpt. Ayacucho, prov.' Pa-
linacochas, dist. Coracora.
Asnac pampa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. San Miguel.
Asnapampaf est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho.
AsnapaqiliOj aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Huancayo: habt. 11.
AsNAPPQUio, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Lurigancho; habt. 25.
AsnayeotOy aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
ASOO, mina de plata en el cerro de Pasaoan-
cha, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Poma-
bamba.
Asnocancha, est. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla : habt. 48.
Asogane^ aid. Dpt. Tarapacd, dist. Camina.
Aspicachif chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta. dist. Cutervo.
Aspiquillo, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist,
Anta.
ASUN
80
ATAH
AspongO^ pbl. Dpi. Ayacuoho, prov. Ganga-
Uo, dist. Canaria : habt. 288.
Asquipata, pbl. Dpt. Ayaoucho, prov. Can-
gallo, dist. Canaria : habt. 240.
Astanya, bda. y aid. Dpt. Ayacuoho, prov.
Cangallo, dist. Yischongos: habt. 9.
Astieocha, laguna al S.E. del pueblo, de
Chipao, prov. Lucanas, Dpt. Ayacucho.
Astilleria, aid. Dpt. y dist. Jouin, prov.
Ta:rma : habt. 97,
Astobampa) ^tes Astohamhas, pbl, y chac.
Dpt. Ancachs, prov. y dist. Cajatambo:
habt. 859.
AsTOBAMBA, pbl. Dpt. Huancavelioa, prov.
Castro vireyna, dist. Pilpichaca: habt. 81.
AsTOBAHBA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laraioate.
Astucha, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Golcabamba.
Astnhuaraca 6 istokuarca, miua de plata
en Castrovireyna, Dpt. Huancavehca : pro-
dujo grandes riquezas, pues sus metales
daban el 50 por ciento. Se abandon6 d
consecuencia de pleitos y disputas que
promovi6 la codicia en cuyo tiempo se agu6.
La entrada i la mina esta en una quebra-
da al nivel de un riachuelo, y 6st6 es uno
de los grandes inconvenientes para resta-
blecer los trabajos.
Asnag, est. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Po-
mabamba.
Asuecocha, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro.
Asnhaacta, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. San Buenaventura.
Asulceasa, est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Omacha.
Asumay aid. Dpt. prov. y dist. Puno.
ASUNCION^ MINAS DE ESTE NOICBBE.
Asuncion^ mina de plata en el cerro de Pa-
sacancha, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Po-
mabamba,
Asuncion, mina de plata en el cerro de Mim-
pusuri, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Becuay.
Asuncion, mina de plata en el cerro de Po-
mahuain, Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Andajes: ley 12 m.
Asuncion, mina de plata en el cerro de Con-
dorsenca, Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bO; dist. (iorgor, ley 20 nu
Asuncion La, mina de plata al E. del pbl.
de YauU, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli, ley 26 m.
Asuncion, mina de plata, Dpt. Huancaveli-
oa, prov. Angaraes, dist. Lircay, al 8. de
este pueblo, ley 64 m.
PUEBLOS — PUNDOB, ETC.
Asundon, distrito de la provincia y I>pt.de
Cajamarca: habt. 8,289.
Asuncion, pbl. capital de este distrito, Dpt.
y prov. Cajamarca: tiene en sus imnedia-
ciones minas de oro : habt. 1,001 : ^ Bleg.
(44 ^ k.) de Cajamarca.
Asuncion, pbl. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Carampoma: i 8,464m- alt.
Asuncion, pbl. Dpt. prov. y dist. Huanca-
vehca : habt. 456.
Asnnclonpampa , chac . Dpt. Apunmac ,
prov. Cotabambas, dist. Tambobamba.
Asungata, pico en los Andes, alE.de Qni-
quijana. prov. Quispicanchi, Dpt. Cuzco.
Asnnta, Nuestba SeI^oea de la, mina de pla-
ta en el ceiTo Paratia, prov. Lampa, Dpi.
Puno.
Asorac, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paneartam-
bo, dist. Ccatcca.
Atacalla, aid. Dpt. Pnno, prov. Lampa, dist.
Cupi;
Atacama, desierto entre el Peru, Bolivia y
Chile. El territorio del Perd se extiende
por este desierto hasta los 21^ 82' lat.
en la quebrada de Tucupilla, v^ase Tr -
piUa qiidyrada.
Atacanya, chac. Dpt. Libertad, prov. Patas,
dist. Tayabamba.
Atacaya, est. Dpt. Cuzco, prov. Canas dist
Pichihua.
Ataccara, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas. dist. Huancaray: habt. 464.
Ataoco, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Luricocha: habt. 180.
Atacocha, est. Dpt. Ayacucho, prov. V. v-
manga, dist. Santiago : habt. 232.
Atacnaris, rio tributario del Amazonas por
la izqnierda, dntes del Putumayo. Es na-
vegable por pequenas canoas.
Atahuallpa, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Otoca.
Atahnanqui, punta, k los lO'' 58* 40* kt. y
8a> 2' 54" long.
ATAV
81 —
ATIQ
Atahnaranga, chac. Dpt. lea. prov. y dist.
Chincha.
Atahuasijlida. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Mito ; habt. 68.
Atahuaya, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Santo Tomos.
Atahuayon, hda. Dpt. y prov. HuAnuco,
dist. Huacar; i 8 leg. (16 ^ k.) de Hua-
car, y A 1 (6 J k.) de Huarauniyoc.
At^jo, chac. Dpt. y prov. HuAnuoo, dist.
Chinchao: & 1,192m. alt.
Atalaya, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Pau-
carcolla.
Atalla, hda. Dpt. prov. y dist. Huancaveli-
ca: habt. 111.
Atamasa, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
Atamayun, est. Dpt. Puno, prov. AsAngaro,
dist. Chupa.
Atamisa, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Cuiubicus.
Atamporay, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago: habt. 98.
Ataneama, 6 Atacama, aid. y est. Dpt. Apu-
rimac, prov. Abancay, dist. Lambrama :
habt. 148.
Atancilla, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. CallaUi.
Ataneillo, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Velille.
Atapachaca, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Atapallpa, 6 Antapallpa, pbl. Dpt. Cuzco,
prov. Paruro, dist. Ccapi : habt. 676.
Atapata, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Ccatcca: habt. 184.
Ataqnero, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhuas.
Ataquebo, aid. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba: habt. 109.
Ataraya, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
difit. Ayapata.
Atashuu, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba : habt. 844.
Ataspaya, aid. Dpt. Moquegua, dist. Caru-
naas : habt. 146.
Ataara Santa Eosa de, pbl. Dpt. Junin,
prov. y dist. Jauja: habt. 806.
Atarillos, chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Chinchao.
Atavillos Alto, distrito de la proviucia de
Canta, Dpt. Lima: habt. 1,595. La capi-
tal de este distrito es el pueblo de Pasac.
Atavillos Bajo, distrito ie la provincia de
Canta, Dpt. Lima: habt. 1,789. La capi-
tal de este distrito es el pueblo de Pallac.
AtcuscO) aid. Dpt. Puno, prov. Huancan^,
dist. San Taraco. *
Ate, valle, y dist. de la prov. y Dpt. de Lima:
habt. 1,161.
Ate, pueblo y capital del distrito de su nom-
bre, Dpt. y prov. Lima : habt. 76.
Atecata, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Cabanilla.
Ateos, chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Yauyos.
Atl, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Marca.
Atico, {Atica guardar demasiado. Q.) que-
brada, nace en un ramal de la CordiUera
y termina en el mar en la rada de este
nombre, 4 los 16* 18' lat. y 76° 68' 24"
long.
Atico, valle formado por la quebrada de este
nombre.
Atico, punta & los 16° 14' 25" lat. y 76° 8'
14" long.
Atico, rada y puerto menor i los 16° 12' 60"
lat. y 76° 8' 14" long. Es abrigada y lim-
pia; su fondo de 9 ^ 11 brazas, cerca de
tierra.
Atico, aid. Dpt. Arequipa, prov. Camand,
dist. Caraveli; dista de Lima 149 leg.
(829 k.), de Chala 30 (167 k.), de Cara-
veH 18 (100 k.): habt. 172. En las inme-
diaciones hay cerros que en ciertos meses
del ano se cubren de pastos, forman una
vista dehciosa y sirven de lugar de paseo :
se les Uama lanias.
Atihuara, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Payco : habt. 109.
Atiquipa, riachuelo: desemboca en la mar,
en el pueblo de este nombre. La que-
brada por donde corre lleva tambien el
mismo nombre, prov. Camana, Dpt. Are-
quipa.
Atiquipa, hmitts, asi se llama toda la csten-
sion de la falda de los cerros inmediatos
al pueblo de Atiquipa que se cubren con
pastos en ciertos meses del auo: estas
hmas tienen mucho cr^dito por la bueua
calidad y abundancia de sus pastos,
11
ATOC
82
ATUN
Atiquu>a, distrito de la provincia de Cama-
ua, Dpi. Arequipa: habt. 142.
Atiquipa, (AH facultad, poder, quepay que-
daos, es decir, podeis quedar Q.) pbl. capital
de este distarito, Dpi. Arequipa, prov. Cama-
nfi: esU situado k 15* 41' 20" lAt. y !&"
64' 14* long, y i. 299ni. alt. Su tempera-
mento es excelente ; enlos pastes de las lo-
mas (que son abundantes) se cria mucho
ganado: dista de Chala 4 leg. (22 k.) y de
Acari 18 (72 k.).
Atiquisuar, mina de grafita 6 plombaji-
na, Dpt. Ancaclis, prov. y dist. Cajatambo.
Atisa, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Salamanca.
AtisOy chac. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Chapimarca.
Atitirca, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba.
Atma, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Yungay: habt. 211; dista de Yun-
gay 1 leg. (5 ^ k.).
Atma, aid. Dpt. Ancachs , prov. Huaras ,
dist. Carhuas.
Atocata, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Sancos.
Atoc b^O) {Atocc zorro. Q.) aid. Dpt. Huan-
caveHca, prov. Tayacaja, dist. Pampas:
habt. 214.
Atoehuacan (el zorro llora. Q.) chac. Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Atochnaeanca, (el zorro llorard. Q.) est.
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Re-
cuay : habt. 447, inclusive los de Chaupis
y Cotos.
Atoclinachana, est. Dpt. Cuzco,prov.Quis-
picanchi, dist. Oropesa.
Atochuachana, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Atochuachanan) hda. Dpt. HuancaveHca,
prov. Angaraes, dist. Acobamba: habt.
161.
Atochnasi) {Atocc zorroy huasi casa.Q.)est.
Dpt. y prov. HuancaveHca, dist. Acoria:
habt. 261.
Atoccmarcay est. Dpt. prov. y dist. Huan-
cavolica: habt. 176.
Atocepallaetan^ chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucauas, dist. Sancos. ^
AtOCCpampa^ cerro, y paso en el camino &
Cajamarca.
AtoccpuquiOf hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha.
Atoeoquimay) hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Usicayos.
AtoccsaycO) hda. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Junin: habt. 9.
Atocha^ mina de plata en San Antonio de
Esquiiache, 12 leg. (66 ^ k.) al S. O. de
Puno.
Atochare^ chac. Dpt. HuancaveHca, prov.
Gastrovireyna, dist. Huaytard.
Atonsaya, est. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gaUo, dist. Totos : ^ 8,918ni. alt. tempe-
ratura 6^* 50 d las 4h. p. m. (Febrero).
Atontoray chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. ChiHa.
Atorahua^ chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Chupamarca.
Atucachi) hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Pi-
chacani.
Ataeancha) chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos.
Ataccpampa, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Quinua: habt. 16.
Atnlmana 6 Atunhiuina, hda. y est. Dpt.
Ayacucho, prov. Huamanga, dist. Ghiara:
habt. 81.
Atnlla^ aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist.
Have : habt. 446.
Atmi) {Hatun grande, principal. Q.) chac.
Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist.
Acas.
Atona, hda. Dpt. HuancaveHca, prov. An-
garaes, dist. Julcamarca.
AtanaUqiiif aid. Dpt. Junin, prov. y disi
Jauja: habt. 288.
Atanarca^ chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho*
ta, dist. Llama.
AtunccO) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos.
Atnncollay {Hatun grande 6 principal, y
ccoUa tierna 6 criatura. Q.) distrito de la
prov. y Dpt. de Puno.
Atuncolla, pbl. capital de este distrito en la
provincia y Dpt. de Pimo.
Atancorral) chac. Dpt. Ancachs, prov-
Huaras, dist. Carhuas.
AtuncnchO) (rincon grande. Q.) aid. y chac.
Dpt. Arequipa, prov. CastiUa, dist. Yiraco.
Atunchacay (puente grande Q.) aid. Dpi
Cuzco, prov. Calca, dist. Lares: habt. 81.
AUCA
83
AULL
Atanehullo, (gorra grande. Q.) aid. Dpt. Pu-
no, prov. Lampa, dist. Cnpi.
AtnnliTtallayf pbl. Dpt. Huancavelica prov.
Angaraes, dist. Lircay. En los cerros in-
mediatos hay vetas de plata.
Atunhnana) hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Gbiara.
Atmiluiasiy (casa grande. Q.)pbl. Dpt. Are-
qnipa, prov. Castilla, dist. Viraco:
AtonmoeeO) (rodilla grande. Q.) est. Dpt. y
prov. Puno, dist. Cabana.
AtmiOClloeOy est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Atnnpampa^ cbac. Dpt. Cajamarca, prov.
Cbota, dist. Cocbabamba.
Atukpampa, bda, y aid. Dpt. Ayacncbo, prov.
Huamanga, dist. Socosvincbos : babt. 25.
Atnnrami, (piedra grande. Q.) bosquesito,
en el cerro de Yuracconga, Dpt. y prov.
Cajamarca.
Atunrumi, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Atukrumi, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist, Gorgor.
Atitnbumi, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Atonsaynaf aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari: babt. 248.
AtunSBllaj mina de plata, en Castrovirey-
na, Dpt. Huancavelica, dist. Pilpicbaca.
Atunsulla, pbl. Dpt. HuancaveHca, prov.
Castrovireyna, dist. Pilpicbaca.
Atuntambo^ tambo entre Sbanusi y San
Juan Loma, camino & Tarapoto.
Atanyuncaf valle, v^ase Huasuynnca valle,
dist. Bestauracion.
Atopa^ est. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Jangas : babt. 199.
AtvyciOAnif cbac. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. OUacbea.
A1ICE9 mina de plata, en el cerro de Pasa-
cancba, Dpt. Ancacbs, prov. y dist. Po-
mabamba.
Aaccakanta be Sondob, bda. Dpt. Cuzco,
prov. Paruro, dist. Huanoquite : babt 10.
Aicallama) distrito de la'provincia de Cban-
cay, Dpt. Lima: babt. 1,018.
AucAULiAMA, pbl. capital de este distrito en la
provincia de Cbancay, Dpt. Lima. EstiL ro-
deada de mManos de arena ydebaciendas
»1 N. N. E. de Cbancay. Este pueblo es
muy antiguo, pues fu^ fundado el ano de
1580; y la imdgen y omamentos de esa
iglesia, fueron obsequiados por Carlos V :
' babt. 227: d 8 leg. (16 ^ k.) de Cbancay.
Aucampiy pbl. Dpt. Lima, prov. y dist. Yau-
yos k 2,860m alt. : babt. 240: como 6 leg.
(83 k.) al S. de Yauyos y 3 i (19 ^ k.) al
N. N. E. del pueblo de Tauripampa, del
cualestd separadopor cerros, cuyo paso
estd d 4,616m.
Aocancha^ cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Cbupamarca.
Ancari) distrito de la provincia de Lucanas,
Dpt. Ayacucbo : babt. 2,172.
AucABl, (antiguamente Apucara, que quiere
decir Alcalde de fortaleza; porque babia
una fortaleza, en donde se resistieron va-
lerosamente los indios, en tiempo de la
conquista) pbl. capital de este distrito en
la provincia de Lucanas, Dpt. Ayacu-
cbo: babt. 594: dista de Cangallo 22 leg.
(122 i k.). •
Ancari) est. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Orcopampa.
Ancaslpanpa) aid. Dpt. Puno, prov. Cbu-
cuito, dist. Yunguyo.
Antayay cbac. Dpt. HuancaveUca, prov.
Castrovireyna. dist. Huaytard.
Ancay O9 aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo Ama-
zonas, dist. Iquitos.
Anccachaqai) est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo.
Anccanana^ aid. Dpt. y prov. HuancaveUca,
dist. Moya: babt. 248.
A1ICO9 pbl. Dpt. Lima, prov. y dist. Yauyos,
d la derecba del rio de Caiiete, en la falda
de un cerro al N. de Yauyos.
AnchO) aid. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivilcas,
dist. Livitaca : babt. 48.
Aalacsa^ aid. Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yos, dist. Cbuquibamba: babt. 71.
Aulla^ pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Parina-
cocbas, dist. Pararca: babt. 210.
AliUaii) cbac. Dpt. Cajamarca, prov. Cbota,
dist. Cocbabamba.
AuLLAN, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cbota,
dist. Cutervo: babt. 887.
AuUi) pbl. y cbac. Dpt. Arequipa. prov. Cas-
tilla, dist. Viraco.
AullollllillOs aid. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
mabamba, dist, Sibuas,
AURA
84
AVIS
AlilloqnirOy chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Anqiie) bda. Dpt. Cajamarca, prov. HuaJga-
yoc, dist. Bambamarca : habt. 105.
AnqneS) hda. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Hiimay.
Anqui) mina de almagre en la punta de To-
mas, Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist. Laraos.
AuQui, hda. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Huariaca.
AaQllibambai bda. Dpt. Apunmac, prov.
Abaucay, dist. Pichirhua : habt. 42.
Aoqaicancha) hda, Dpt. Junin. prov. Jauja,
dist. Concepcion; d 4 leg. (22 k.) de Con-
f cepcion.
AnqnichaDCay chac. Dpt. Lima. prov. Yau-
yos, dist. Chupamarca.
AOQIlillay pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Cliuschi: habt. 120.
ADqaimarca^ cerro mineral de plata alN.de
Cajatambo.
AuQuiMARCA, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Cajatambo: habt. 180.
AuQuiMARCA, hda. mineral (hay una mina de
granate almandino en dodecaedros rom-
boydales; son briUantes y de color rojo
subido), Dpt. Ancachs, prov. y dist. Caja-
tambo : habt. 108.
AuQuiMABGA, aid. Dpt. y dist. Junin, prov.
Tarma: habt. 158.
AiJQUiMABGA. pbl. Dpt. Lima , prov. Chan-
cay, dist. Paccho: habt. 808; d 2 leg.
(11 k.)de Paccho.
AuQuiMARCA, est. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Sirca: habt. 14.
Auqaipay aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist, Collcha.
Anqoipampa^ chac. Dpt, Ancachs, prov.
Huaras, dist. Carhuas.
Aaquipay^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Collcha.
AnqaipuqaiO) chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Arahuay.
Aliqairaccay, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Anco.
Aoqois^ aid. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Acoria: habt. 97.
Aliqnivilca^ est. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla : habt. 68.
Anni) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas.
dist. Yungay.
Aarahaaf chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Chupamarca.
Aurapacha^ hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba : habt. 21
Auriiya) aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Luis: habt. 85.
AuBiNjA, hda. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Aurora^ quebrada en la costa d los 19^ 52'
50" lat. y 72*' 88' 24" long.
Aosa^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist.
Sicuani.
AusaDgati) cadena de cerros elevados de los
Andes de y siempre nevados, desde Pan-
cartambo, hasta cerca de Pucar4.
AnsaDta^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Livitaca.
Aosaraya^ aid, Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Ccatcca: habt. 80.
Aasipar« aid. Dpt. Tacna, prov. y dist. Arica;
distade Arical81egua8(72 J k.)y 9 (50 k.)
de Azapa grande.
AuUia^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Coporaque.
AntOCOCha^ laguna, pocas millas al E. de la
de Huanso, y es una de las que dan ori-
gen al rio de Cotahuasi.
Aatoqil6(i est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
Anya^ aid. y chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
Anyaoccaf aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancarama, k 4 leg.
(22 k.) de Huancarama.
Anyobambay chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Quiches.
AuYOBAMBA, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
AayoSf chsus. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Buldibuyo.
Any ncanba) aid. Dbt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sihuas.
AuyaqnillO) aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba.
Av^ndailO) mina de plata en el cerro de Tin-
go lado N. Dpt. Cajfiuuarca, prov. y diet
HuaJgayoc : ley 12 m.
Avllai pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto Amazo-
nas, dist. Andoas : habt. 250 (en 1814.).
AyIso, mina de oro, plata y plomo, Dpt. Li-
bertad, prov. Huamachuco, dist. Mollepata.
AYAB
85
Ayft) (muerto 6 caddver Q.) aJd. Dpi. Cuzco,
prov. Acomayo, dist. Sangarara: habt. 157.
Ayaamaiiaf est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Usicayos.
Ayabacay altos, asi se denomina an ramal
de la CordQlera, que se dirige en direc-
cion N. E. desde la confluencia del rio Ma-
cara con el Chira hasta el nudo de Huan-
cabamba, en la provincia de Ayabaca. De
SUB combres naoen muchos riacbuelos,
que van al rio Quiros.
Ayabaeay provincia del Departamento de
Piura, creada por ley de 80 de Marzo de
1861 ; y dividida despues por ley de 14 de
Enero de 1865, para formar la de Huan-
cabamba. Confina por el N. con la que-
brada de Espindula en cuyo fondo cor-
re el rio Macard del Ecuador; por el S.
con la provincia de Hnancabamba ; por
el E. con la provincia de Jaen del Dpt.
de Cajamarca y por el 0. con las de Pay-
ta y Piura dividi^ndola de esta ultima la
Cordillera 6 altos de Frias. Su capital
la ciudad de Ayabaca. Consta de los si-
guientes
DISTBITOS :
Habt.
Ayabaca 14,816
Chalaco 5,570
Cumbicus 4,496
Frias 7,476
Suyo 1,659
Total habt 84,117
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 40 15* y 5° 80' lat. y los 81'> 15' y
82* 50' long, formando una superficie co-
mo de 419 leg. segun lo cual corresponde
81 liabitantes por legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
eiones con los nombres de Pueblos y Co-
munidades; d estas las calificamos como
Aldeas, segun lo dicho en el Discurso Pre-
liminar de este Diccionario.
Ix)s Altos 6 Cordillera de Ayabaca recor-
ren toda la provincia en la parte N. con
un rumbo de S. E. al N. 0. entre los rios
Matara y Quiros ; y otro ramal de Cordi-
llera la recorre por el S. con el mismo rum-
bo ; por esto vemos que se escuontran lu-
gares muy £rio» en las alturas ; 6 excesiva-
mente calorosos en las muchas quebradas
AYAC
que forman entre los rios Matard. y Qui-
ros.
El Sub Prefecto es el que gobierna la
provincia en lo politico. Un Juez de 1.*
Instancia administra justicia.
En lo Eclesidstico estd dividida en los
siguientes *
CUBATOS :
Ayabaca. Chalaco.
Cumbicus. Frias.
Suyo.
En esta provincia se gasta al ano la
cantidad de S. 9,000 en 15 Escuelas de
primeras letras :
8 para hombres : sueldos S. 4,800
7 . • mugeres: » » 4,200
Total S. 9,000
Las contribuciones de esta provincia
producen al ano S. 1,414 40 cts. por los
ramos siguientes:
Contribucion Industrial S. 950
• Etistica » 292
• Urbana » 11 20
• Edesiastica » 161 20
Total S. 1,414 40
Ayabaca, distrito de la provincia de Ayaba-
ca, Dpt. Piura: habt. 14,816.
Ayabaca, ciudad, capital de la prov. y dist.
de Ayabaca, Dpt. Piura; estA situada a
los 4° 87' 55" lat. y 82° 1' 19" long.; d.
2,742m. aJt.: esta dividida en tres cuarte-
les y tiene 1,164 habt.
Ayabaca Vibjo, chac. Dpt. Piura, prov. y
dist. Ayabaca.
Ayabamba, est. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Chilia: habt. 100: k 2 leg. (11 k.) de
Chiha.
Ayabamba, aid. Dpt. Libertad. prov. Pataz,
dist. Huayo.
Ayabamba, aid. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Parcoy.
Ayac, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Tacabamba: habt. 1,518, con los de
Tacabamba, Lagimas y Tunas,
Af aca 6 AJlaca, aid. y hda. Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Chiha: habt. 159.
Ayacail) aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Livitaca
AYAC
86
Ayacan, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas,
dist. Velille.
AynCftDChftf pbl. Dpt. Huancavelica, ^rov.
Tayacaja, dist. Huaribamba: habt. 155.
Ayacani^ {Aya muerto, Cani morder. Q.)
aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas, dist.
VeliUe. t
Ayacaranly est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Umachiri.
Ayfteayna^ est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Becuay: habt. 221, con los de
Collahuas.
Ayaccara {Aya muerto y Ccara pellejo. Q.)
est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas, dist.
Chamaca.
Ayaccuan {Aya muerto, Ccuaji di6. Q.) aid.
Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas, dist. Ve-
lille.
Ayacchata^ (diminutivo de muerto. Q.) est.
Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist. Corani.
Ayaccari) aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas. dist. Velille: habt. 319.
AyacO) aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Viraco.
Ayacocha^ {Aya muerto, cocha laguna. Q.)
pbl. Dpt. Huancavehca, prov. Tayacaja,
dist. Salcabamba : habt. 632.
AyacoSy aid. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Santa Cruz : habt. 161.
Ayactaya^ est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Corani.
AyacH) chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Aquia.
AyaCDChO) mina de plata al S. 0. del pueblo
de YauH, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli, ley 10 m.
ATACIJCIIO9 Departamento {ricon de mnertoB
aya muerto, cueJio rincon Q. Esta etimo-
logia viene de la gran mortandad que hu-
bo en una batalla cuando los Incas con-
quistaron el pais, y que justamente tam-
bien la mereceria por la no menor mor-
tandad que hubo en la celebre batalla de
9 de Diciembre de 1824 con la que se afir-
m6 la Independencia no solo del Perusino
de toda la America). Antes de la batalla
de Ayacucho se le conocia con el nom-
bre de Departamento de Huamanga y por
decreto dictatorial de BoHvar de 15 de
Febrero de 1825, se le deuomin6 De-
partamento de Ayacucho; lo mismo que
— AYAC
i, la ciudad de Huamanga, que es la capi-
tal. Confina por el N. con las montanas
habitadas por salvajes, sirviendo de limi-
tes el rio Mantaro : por el S. con el Depar-
tamento de Arequipa; por el E. con el De-
partamento delApurimac y Arequipa; y
por el 0. con los Departamentos de Huan-
cavehca & lea. — EstA dividido en las si-
guientes
PROVINCIAS :
HsU.
Huanta 83,288
La Mar 19,492
Huamanga 43,740
Cangallo 84,707
Parinacochas 24,480
Lucanas 27,615
Total habt 188,817
Estd comprendido mas 6 m^nos entre
los 12** y 15*^ 50 lat. y 75° y 77** 20* long.;
formando una superficie de 2,755 leguas.
Comparando esta poblacion con la su-
perficie que ocupa el Departamento resul-
ta poco mas de QQ habt. por legua cua-
drada.
La cadena de Huanso de los Andes y
su continuacion lo atraviesa de E. 4 0.
desde los 75° hasta poco mas de 76° long.
y luego corre al N. 0. dividiendo las pro-
vincias de Parinacochas y Lucanas de las
otras situadas mas al N. : estas estdn tam-
bien atravesadas en distintas direcciones
por varios ramales de la Cordillera, domi-
nando una que corre de S. a N. dividien-
do aquellas provincias en dos zonas ; por
consiguiente el terreno en casi todo el De-
partamento es muy quebrado y lleno de
elevados picos y profundas quebradas.
•Los rios de Ayacucho y Htmrpa corren
por el pi6 de los ultimos eslabones 6 con-
trafuertes de la Cordillera. El terreno es
de constitucion diferente al de Huancaveh-
ca, pues desde Huanta hasta la costa de
Pacaicasa, solo se encuentra tufs calcareos
y margosos, arcillas y margas endureci-
das y & veces rocas andlogas al traquito;
pero mas blandas y de color blanqueeino.
Las capas son sensiblementehorizontales;
y segun Mr. Crosnier, su formacion es
posterior & la ^poca del solevantamiento
de las Cordilleras,
AYAG
87
AYAC
•La mas notable de estas rocas es la
que constituye una colina ex abrupto des-
pues del pueblo de Pacaicasa : su poten-
cia es como de 200 metros y su estratifi-
cacion, casi horizontal, solo se advierte &
cierta distancia. Hdcia la cumbre hay
una roca blanca que deslumbra la vista,
compuosta de cimiento *al parecer margo.
80 y que empasta pequenos nucleos de
forma irregular, unos blancos como la nie-
Te parecidos d cristales de feldespato desa-
gregado ; los otros son duros y casi n^gros.
Presenta muy distintamente los caract^res
de roca volc^Lnica y se puede designar con
el nombre de tuf porfiricoy segun M. Cros-
nier.
« Ayacncho estd construido sobre rocas
de origeu volcanico, que forman al Sur de
la ciudad hiladas bastante poderosas y ca-
si horizontales. Es una especie de masa
compacta de gres obscuro. Esta forma-
cioa, de la que se saca la mayor parte de
las piedras de construccionen Ayacucho,
estd cubierta en las inmediaciones de la
ciudad de una capa de algunos metros de
grueso formada por una roca negra, poro-
sa y escorificada, muy semejante d los
fragmentos diseminados en las hiladas
inferiores..
Los muchos rios que la riegan, como el
Pampas, el Huarpa y otros, y lo quebra-
do del terreno lo hacen rico en los tres
reynos, pues tiene desde el ardiente tem-
peramento de la montaiia y de las quebra-
das hasta las punas mas Mgidas : abun-
dan por consiguiente toda clase de mine-
rales, vegetales y aniniales que se conocen
en otros Departamentos. Desgraciadamen-
te todas estas riquezas nadie las aprove-
ehard mientras no se hagan vias de comu-
nieacion tanto para la costa, cuanto para
las riveras del Apurimac y Mantaro, cuan-
do estos rios sean navegados.
Un Prefecto la gobiema en lo politico.
La Corte Superior administra justicia en
este Departamento y en el de Huancave-
lica. En lo Eclesidstico tiene un Obis-
po, cuya jurisdiccion se extiende tam-
bien hasta el Departamento de Huanca-
yelica.
ERECCION DE LA Dl6CESIS.
Por bulas de Paulo V expedidas el 20
de Julio de 1609 y 16 de Enero de 1612
y real cedula de Felipe III, se eriji6 esta
Di6cesis segregandola del Obispado del
Cuzco, y desde ent6nces ha tenido los
siguientes Obispos :
D. Fr, Agustin de Carvajal^ entr6 en
1615 y falleci6 en 1620.
Dr, D, Francisco Verdagoy siendo Obis-
po de Panamd, pas6 d serlo de Ayacucho
en 1621 y falleci6 en 1686, promovido
ya al Arzobispado de M^jico.
D. Fr. GraMel de Zdrate (natural de Li-
ma) electo en 1636 falleci6 en 1637.
D, Fr, Antonio Condor ina, fu^ promovi-
do del Obispado de Santa Marta en 1645
y habiendo caido en demencia un ano des-
pues se le nombro coadjutor.
7). Antonio de Castro de CastilJoj que
no admiti6 ; y en lugar de ^ste fu^ nom-
brado
D, Andres Garcia de Zurita, coadjutor
del Obispo Conderina desde 1645 hasta
1651 en que se le promovio al Obispado
de Trujillo,
D, Francisco Godoy, como coadjutor del
mismo senor Conderina desde 1651 en
que fu6 promovido el anterior coadjutor
hasta 1656.
Z>. Fr. Cipriano de Medina (natural de
Lima) electo en 1658; pero se le nombr6
coadjutor, el ano de 1661, por su avanzada
edad hasta su fallecimiento.
D. Vasco Lopez de Contreras (natural de
Lima) como coadjutor del senor Medina:
desde 1661 hasta 1664 fu^ Obispo de Po-
payan de donde lo promovieron al de Aya-
cucho.
D. Cristoval de Castillu y Zainora electo
en 1669 gobern6 hasta 1679 en que fu6
promovido al Arzobispado de Chuquisaca.
Se dice que este Obispo fu6 hi jo natural
del rey Carlos U.
D. Sancho Andrade y Fujueroa. promo-
vido en 1681 ces6 en 1686 para pasar al
Obispado de Quito.
D. Francisco Luis de Bruna electo en
1687 solo dur6 este ano.
D. Mateo Del/jado desde 1691 hasta 1695
en que falleci6
AYAC
88
AYAC
D. I>iego Ladron de Guevara paa6 de la
Iglesia de Panama & la de Huamanga en
1699 hasta 1705 en que fii^ promovido al
Obispado de Quito, y de alll pas6 d, Li-
ma como Virey, Gobernador y Capitan
General de regreso d Espaiia, iilgunos
afios despues, falleci6 en Mejico.
D, Francisco (segun otaros D. Diego) de
Deza y UUoa Murcia de la Liana entr6 en
1711 y falleci6en 172iS.
D. Fr. Alfomo Lopez Roldan entr6 en
1724 y falleci6 en 1740.
D. Bernardino de La Fuente (natural de
Lima) entr6 en 1742 hasta 1744 en que
fue promovido al Obispado de Santa Cruz
de la Sierra.
D, Fr, Francisco Chutierres Galeano, (de
Lima) entr6 en 1746 y falleci6 en 1748.
D. Felipe Manrique de Lara, (natural
de Lima) Obispo electo de Panamd, pas6
d serlo de Huamanga en 1751 y falleci6
en 1765; tambien fu6 electo Obispo de
Buenos Ayres.
D. Fr. Luis de Lila (natural de Lima,
aunque segun otros de Pauamd.) entr6 en
1766 y falleci6 en 1769.
Z>. Miguel Moreno y Olio Obispo de Pana-
md fu6 promovido al Obispado de Hua-
manga en 1771 y muri6 en 1780.
D. Francisco Lopez Sanchez entr6en 1782
y gobem6 hasta 1789.
D. Bartolome Bernardo Fahro de Palacios
entro en 1792 y falleci6 en 1796.
D. Francisco Matienzo Brabo del Bivero y
Abarca eutr6 en 1797 y falleci6 en 1800:
fu^ natural de Chuquisaca.
D, Antonio Martinez de Aldunate entr6
en 1805 y fallecio en 1811.
D. Jose Vicente Silva y Glare electo en
1813 falleci6 en 1816 en la Cordillera de
AtuncoUa, en camino d Lima para con-
sagrarse.
D, Pedro Gutierres Cos entr6 en 1819 y
solo permaneci6 hasta el ano de 1820 en
que enifgr6 k Lima huyendo de la division
patriota de Arenales, en cuya ^poca fue
promovido aJ Obispado de Cuba. Despues
de este Obispo la Iglesia qued6 sin pastor
hasta el afio de 1836.
D, Juan Raymundez fu^ electo y falleci6
en 1837 sin haber sido consagrado.
D. Miffuel Oroscoy electo en 1837 falle-
ci6 en 1838 sin haber sido consagrado.
Dr. D. Santiago Jose Ofelan entr6 en
1842 y falleci6 en Lima en 1864.
Dr. D. Excequiel Moreira, electo en 7
de Noviembre de 1864 : entr6 en 1865 y
falleci6 en 1873.
Dr, D, Juan Jose Polo, electo en 6 de
Noviembre de 1874, se esperan las hulas.
La Nacion gasta al ano en este Depar-
tamento, la cantidadde S. 241,262 enlos
siguientes ramos:
Sueldos del Prefecto, Sub Prefec-
tos, sus oficinas y empleados. S. 21,516
En Correos 2,923
En Vocales, Jueces y otros emplea-
dos y gastos de justicia 43,619
Sueldo del Obispo, Cabildo, Semi-
nario, Curasy gastos delCulto. 24,347
En Colegiosparahombres 12,800 I i a gno
> para mugeres. 4,000 J '
En 80 Escuelas de instruccion ^
primariaparahombres 64,108 > 87,307
En 38 id. para mugeres 22,800 )
Escuela de Artes y Oficios, inclu-
sive gastos de establecimiento... 20,000
En la Universidad 8,000
En Hospitales y Beneficeucia 11,580
E n Tesorerias y empleados 5 , 170
Total de sueldos y gastos... S. 241,262
En este Departamento hay dos Dipu-
taciones 6 Tribunales de Mineria, sit**--
dos una en Ayacucho y la otra en Luca-
nas. Existen 24 minas de plata en actual tra-
bajo y 38 expeditas, aunque accidentalmen-
te suspendido ellaboreo, cuyo producto al
ano es de 25,000 marcos de plata: y se
consume 1,115 hbras (513 Kgr.) de azo-
que : el niimero de minas abaudonadas ul-
timamente es de 216.
Las contribuciones deeste Departanr^'^-
to producen al aiio S. 7,960 94 cts. por
los siguientes ramos.
Contribucion Industrial S. 3,426 30
» Riistica • 2,872
» Urbana » 38 64
• Eclesi^stica ... » 1,624
Total S. 7,960 94
AYAC
89
AYAH
AyMQChO) cindad, Capital del Departamen-
to de eate nombre, de la provincia de Hua-
manga y del distrito de Ayacucho. Antes
del decreto dictatorial de 15 de Febrero
de 1825 la ciudad se Uamaba Huaman-
ga. (Huamanccaca, roca de alcones. Q.).
Fue fandada por Francisco Pizarro en el
sitio que boy es pueblo de Huamanguilla,
el 9 de Enero de 1689, bajo el nombre de
San Juan de la Frontera, 6 San Juan de
la Victoria en recuerdo de una batalla muy
sangrienta obtenida por los conquistado-
res. Pero como el primer sitio era frio 6
iiic6modo, se traslado la nueva poblacion
al lugar que boy ocupa, el 1.** de Abril del
mismo ano, por ser su teweno espacioso y
llano: estd situada d los 18« 8* 46" lat. d
2,407ni- alt.
Las calles estdn cortadas en dngulo rec-
to y su ancbo es lOm., mas 6 menos: bay
seis calles en direccion N. S. y otras seis
en direccion E. 0. sin comprender una
parte no pequena, bdcia el E.cuyas calles
son inperfectamente cortadas. La plaza
principal espaciosa esta rodeada de porta-
les. Hay siete conventos supresos que son:
Santo Domingo, San Francisco, SanAgus-
tin, La Merced, San Francisco de Paula,
La Buenamuerte, San Juan de Dios; y dos
de monjas, tambien supresos, Santa Cla-
ra y el Carmen ; ademas de otras iglesias
como la Catedi-al, Santa Ana, La Magda-
lena, y otras. Tiene un bospital.
Es la residencia del Prefecto del Depar-
tamento; de la Corte Superior de Justicia,
del Obispo de la didcesis y de la Universi-
dad, que ocupan algunos de los conventos
supresos.
Su temperamento muy agrsidable y tem-
plado, pues en el mes de Abril d las 4b. p.
m. el term6metro no sube de 18° en el
de Mayo de 21*; y en el de Setiembre
que es inviemo varia de 14° a 22° entre la
1 p. m. y las 6 p. m. En el mes de Julio
que es de mas rigoroso inviemo el t^rmiao
medio es de 16° sobre cero durante el dia.
Hay una Universidad con cuatro Faculta-
des ; un colegio de instruccion media para
hombres y uno para mujeres. Aun no se
ha instalado la Escuela de Artes y oficios.
Babitantes 20,460: dista deLima 105 leg.
(686 k.) por la via de Pisco, y 114 (685 k.)
por la de Jauja: del Cuzco 84 (469 k.).
AyaCOChO) provincia: generalmente se d^
este nombre d la provincia de Huamanga,
contra ley, v^ase Huamanga^ provincia.
Ayacucho, cbac. y molino, Dpt. Ayacucho,
prov. Huamanga, dist. Ayacucho.
Ayacucho, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua.
manga, dist. Santiago.
Ayacucho. aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Talavera: habt. 184.
AyacunCA) (Aya muerto, cunca pescueso,
pescueso de muerto Q.) est. Dpt. Puno,
prov. Carabaya, dist. Ayapata.
Ayaehft) (diminutive de muerto. Q.) chac.
Dpt. Lima, prov. y dist. Canta.
Ayagaehi) hda. Dpt. y prov. Puno; dist. Ca-
bana.
Ayahoa^ chac. Dpt. Lima, prov. Canta. dist.
Arahuay.
AyabuaeaSy est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ju-
haca.
Ayahaala, aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Chuquibamba: habt. 74.
AyahuancO) pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha: habt. 618.
AyahnarcOy chac. Dpt. Ayacucho. prov.
Huanta, dist. Huamanguilla.
Ayahuabco, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Acosvinchos : habt. 16.
Ayahuabco, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera: habt. 40.
Ayahuarcuna, (colgador de muertos. Q.)
puente de cal y de piedra en el rio de la
quebrada de este nombre, inmediato d la
ciudad de Ayacucho, Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Huamanguilla: d 2 leg.
(11 k.) de Huauta. Tiene este nombre por-
que en una sublevacion, en tiempo de los
Licas, los indios colgaron en esa quebrada
a todos los jefes de los Incas.
Ayahuasa^ (espalda de muerto. Q.) aid. Dpt.
Huancavehca, prov. Angaraes, dist. Aco-
bamba.
Ayahuasiy (casa de muertos. Q.) hda. Dpt.
Huancavehca, prov. Tayacaja, dist. Hua-
ribamba : habt. 47.
Ayahuasi, aid. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Alca: habt. 268.
AyahDaya^ pbl. Dpt. Apurimac, prov. An-
tabamba, dist. Pachaconas : habt. 824,
AYAN
90
AYAR
Ayahuata, hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
Ayahuaya, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Huaracoudo.
AyahuayaC) chac. Dpt. Cuzoo, prov. y dist.
Anta.
Ayahlierca^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatatnbo, dist. Mangas.
AyahoiccO) chac. Dpt. Cuzco, prov. Aco-
. mayo, dist. Eondocau.
Ayahurccon, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba: habt. 169.
AyahoayecO) aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Ayalca^ hda. Dpt. Ayacuoho, prov. Lucanas,
dist. Querobamba.
Ayallacta, (pais de muertos. Q.) aid. Dpt.
Cuzco, prov. Acomayo, dist. Pomacanchi :
habt. 179.
Ayananchiy hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
mauga, dist. Santiago.
Ayamarca^ (pueblo 6 lugar de muertos. Q.)
pbl. Dpt. HuancaveHca, prov. Castrovi-
reyna, dist. C6rdova: habt. 246.
Ayamarca, 6 Ayamiaca, aid. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Anta: habt. 132.
Ayamarca, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Calca : habt. 839.
Ayambla) est. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tumaza, dist. Guzmango : habt. 827.
AyamoccOf (rodillade muerto. Q.)est. Dpt.
Puno, prov. Carabaya, dist. Ayapata.
Ayamocco, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
AyanaDi) aid. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. San Jos^.
Ayanca^ aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Juli.
AyancOy chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Salamanca.
Ayancocha^ hda. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Huacar.
Ayancocha, aid. y hda. Dpt. Junin, prov.
Pas JO, dist. Hiiariaca: habt. 286: d6 leg.
(83 k.) de Huariaca.
Ayanchacra^ chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Querocoto: habt. 152.
Ayanii^ay) est. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Otusco.
Ayani/ chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
di^t. Querobamba.
Ayani, ohao. Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
cochas, dist. Colta.
Ayani, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas,
dist. Chamaca.
AyanOf hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Pampas: habt. 40.
Ayanpampa) aid. y chac. Dpt. Arequipa,
prov. Castilla, dist. Pampacolca.
Ayapata 9 (ttimulo. Q.) rio tributario del
Inambari, por la izquierda, en la provincia
de Carabaya, Dpt. Puno. Tiene su origen
en el lado N. delos Andes nevados que divi-
den esa provincia; corre al N.hasta el pueblo
de Ayapata; y una leguamas al N. sele jun-
ta el rio de Ituata, por la derecha; y con
tinua un poco al N. E. recibiendo varies
pequenos rios, hasta el tambo de Esquila-
che, y sigue hasta reunirse con el Inambari .
Ayapata, pico notable de los Andes de Pau-
cartambo, que dividen las aguas que van
al Ucayali de las que forman el Madera.
Ayapata, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Ccapacmarca.
Ayapata, distrito de la provincia de Caraba- *
ya, Dpt. Puno: habt. 2,306.
Ayapata, pbl. capital deeste distrito Dpt. Pu-
no, prov. Carabaya, al N. de Macusani; i
8,595m- alt.Despues delas2p. m. el pueblo
se cubre con unas nebhnas tan densas,
que es indispensable encender luz artificial,
para poder ver los objetos, Esta espuesto
& frecuentes y espantosos terremotos. Se
oonserva por tradicion la memoria de uno
acaeoido dntes de la conquista, que hizo
estremecer las montanas. El terremoto de
1,747 abri6 las entranas de la tierra, ar-
roj6 aguas 6 sustancias que infestaron los
rios, y produjo una epidemia; por esto sin
duda se le di6 el nombre de Ayapata. Dis-
ta de Ollachea 7 leg. (39 k.), de Ituata 3
leg. (16 ^ k.). La temperatura media es
de 8° sobre cero (en Agosto).
Ayapiti) cerro en el distrito de la Asuncion,
Dpt. y prov. Cajamarca; d 3 leg. (16 J k.)
de la Asuncion, y 3 (16ik.) de la hda. Hua-
craruco. En este cerro nace el rio de la
Magdalena.
Ayara^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Chilia.
Ayaracra^ ( Tragamuerto. Q.) aid. Dpt. Jimin,
prov. Tarma, dist. Carhuamayo: habu 3(i.
AYAV
— 91
AYHU
Afarang^a^ pbl. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Paccho, habt. 219 : distade Paccho,
lleg. (5 ^k.).
Ayarcancha^ aid. y est. Dpt. Cazco,prov.
y dist. Galea : habt. 99.
Ayari) pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Auco: habt. 148.
Ayarmay hda. Dpt. Cuzoo, prov. Anta, dist.
Limatambo.
Ayarmaehafi chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Gorgor.
Ayaro, aid. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
San Bnenaventnra.
AyarpOJDI^a) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo,'dist. Andajes.
AyaS) est. Dpt. Janin, proy. y dist. Tar-
ma.
Ayashuaiica, cerro mineral de plata Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Ayasaraf chac. Dpt. Lima, proy. y dist.
Ganta.
AyancOf chac. Dpt. Ancacha, proy. Gaja-
tambo, dist. Ocros.
AyaarO) hda, Dpt. Apurimao, proy. Anda-
huaylas, dist. Ocobamba.
Ayayi^pbl. Dpt. Huancavelica, proy. Gastro-
vireyua, dist. Huaytar^: i 8,712m. aJt.: su
temperatura 12^ d las 11 a. m. (Enero):
habt. 48: dista de la Lena 9 leg. (50 k.).
Ayaviftaf est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas: habt. 811.
Ayaviriy disthto de la provinda de Yauyos,
Dpt. Lima: habt. 982.
AvAvmi 6 Ayahuiri, pbl. capital de este distri-
toen la prov. de Yauyos, Dpt. Lima; situa-
do en la cmnbre de mi cerro, d 8,28dm.
alt. El puente dista poco mas de ^ leg.
(8 k.)alN.E. y sehalla i 2,991m. 20 alt.:
habt. 480.
Ayaviri, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta. dist.
Limatambo.
AvAvmi, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Ganchis,
dist. Sicuani.
Ataviri, distrito de la provincia de Lampa,
Dpt. Puno, habt. 6,080.
Ayaviri, villa, capital de este distrito, Dpt.
Puno, prov. Lampa, d 14° 42' 60" lat. y
72*» 47' 17" long, y d 4,006m. alt. Dista
del Cuzco 46 leg. (260 J k.) de Santa Ro-
ea 7 (39 k.) y de Lampa, 16 (88 jt k.): estd.
dividida en varies Ayllos.
Ayavibi, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Tiqui-
llaca.
AyaTiriniy est. Dpt. Cuzco. prov. Ganchis,
dist. Sicuani.
Ayay^ hda. y aid. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa: habt. 127.
AyayoC) chac. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Yanahuanca,
AyayoC) chac. Dpt. Cuzco, prov. Ghunvivil-
cas, dist. Gcolquemarca.
Ayca, aid. Dpt. prov. y dist. Tacna.
AytanchahaaBy chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Cotaparaco.
Aycara^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
cochas, dist. Goracora.
Aycasa^ chac. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Coracora.
Aychahoasi) (casa de came. Q.) 6 Aycha^
huacse (humo de carne. Q.) , aid. Dpt.
Apurimac, prov. y dist. Abancay : habt.
139.
Aychiyattene) est. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
Aychana^ hda. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Pariahuanca.
AycheyacUy rio tributario del Potro: su va-
do & los 6«> 6* lat. y 79* 88' 18" long. Es
navegable por canoas ; dista de la boca
del Apaga 24 millas (44 i k.).
Aychlna^ chac Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Oyolo.
Aycbuta) hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
AychuyO) aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
Ayeyt chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay.
Aygachi) pueblo & la orilla del lago Titicaca
en el lado de BoHvia. De este punto a la
ciudad de la Paz solo hay doce leguas, por
cuyo motivo se pen86 en hacerlo puerto
para que tocaran en 61 los vapores; pero su
mal fondo lo ha rmpedido;
Ayhnaa^ aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Huan-
cayo : habt. 897.
Ayhuan, 6 Ychucras, aid. Dpt. Junin, prov. y
dist. Huancayo : habt. 186.
Ayhaapata^ hda. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Ghuquibambilla.
Ayhaai|ll6f est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma^ dist. Tisco.
AYMA
92
AYMA
Ay hlirOf est. Dpt. y prov. Puno, dist. Pau-
carcolla.
AyhuromocO} est. Dpt. y prov. Puno. dist.
Paucarcolla.
Ayja^ distrito de la provincia de Huaras,
Dpt. Ancachs: habt. 8,920.
Ayja, pbl. capital de este distrito, prov. Hua-
ras, Dpt. Ancachs. Esta sitnado enlafal-
dade un cerro a 3,328m. alt.: habt. 1,601:
dista 7 leg. (39 k.)de Huaras, y 6 (27 J k.)
de Recuay.
Aylaque^ chac. Dpt. Moquegua, dist. Puqui-
na: habt. 609, con los de Cayman.
Ayllacaf hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Limatambo.
Ayllihuayaf aid. Dpt. Puno, prov. Huanca-
n^, dist. Conima: habt. 870, (en 1834.).
AyllODi chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ambar.
Ayllopanpa^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
AymapntancO) aid. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
Ayiiar A) hda. Dpt. Lima, prov. Canete. dist.
Mala: habt. 128.
AymarA, chac. Dpt, Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huaytard.
AymabA, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. Be-
Icn : habt. 5.
AYBfARi, aid. Dpt. prov. y dist. Tacna.
AymareSf provincia del Departamento del
Apurimac segun ley de 18 de Abril de 1878
hasta cuya ^poca perteneci6 al Departa-
mento del Cuzco. Aunque por el nombre
que lleva esta provincia pudiera decirse
que ella form6 parte 6 fu^ el territorio pro-
pio de los A3rmaraes; sin embargo, no es
asi. El Inca Capac Yupanqui & fin de evitar
las rnsurrecciones d que con frecuencia
apelaban los siibditos de esta raza para
sacudir su dominacion, trasport6 gran
ndmero de ellos d esta parte del territo-
rio peruano, para tenerlos aislados de sus
companeros.
Confina por el N. con la provincia de
Andahuylas, divididas por la Cordillera de
Chumba y Abancay ; por el S. con la de la
Union del Departamento de Arequipa, sir-
viendo de Unea divisoria la Cordillera de
Huanso; por el E. con la de Cotabambas
del Departamento de Apurimac, por me-
dio de la citada Cordillera de Chumba.
Su capital Challhuanca. Esta extensa pro-
vincia fu6 dividida en dos, segun ley de
28 de Enero de 1871, promulgada el 20
de Agosto de 1872. Segun esta consta de
los siguientes
DISTBITOS :
Hftbt
Colcabamba 4,888
Challhuanca 4,895
Chapimarca 2,648
Soraya 8,128
Tapayrihua 2,991
Total habt 18,040
Estd comprendida entre los 13® 46* y 14*
20' lat. y 74° 50' y 75* 40' long, formando
una superficie de 120 leg. & la cual cor-
responde 150 habitantes por legua cua-
drada.
En esta provincia las poblaciones esiAn.
clasificadas bajo los nombresde Ptisbios,
Parcialidades, Cahafias, Aldeas, Estancias;
y consideran d las que clasifican como Al-
deas subordinadas 6 formando parte de las
ParciaUdades.
Su teireno es muy fragoso, pues la pro-
vincia estd rodeada por las cordlUeras de
Chumba y de Huanso que desprenden ra-
males y forman profundas quebradas, en
algunas de las cuales hay calor suficiente
para cultivar la cana de azucar. Pore!
centro de estas quebradas corre el rio Pa-
chachaca, que nace en los altos de las Cor-
dilleras de Chumba y Huanso.
Es rica en minerales de oro y plata.
Tambien se encuentran algunas minas de
Cinabrio, que el egoista Gobiemo espa-
nol prohibia trabajar.
Estd gobemada en lo politico por un
Sub Prefecto. Un juez de 1.* Instancia ad-
ministra justicia. En lo eclesidstico esta
dividida en los siguientes
CUSATOS :
Challhuanca. Chapimarea.
Colcabamba. Tapayrihua.
Yanaca.
Las contribuciones de esta provinda
dan al ano S. 851 20 cts. por los siguien-
tes ramos:
AYPE
— 93
AYSM
Contribucion Eclesidstica S. 829 60
• Riistica • 21 60
Total S. 861 20
La Nacion gasta al ano en esta provin-
cia 8. 21,000 en los siguientes estableci-
mientos :
En 80 Escuelas de primeras letras
para hombres S. 18,000
En 6 idem para mugeres » 8,000
Total 8. 21,000
Aymabaes. pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes: dista del Cnzco 70 leg. (390 k.).
Aymarflia, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cbnnvi-
vilcas, dist. 8anto Tomas.
Aymas, aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Abancay : habt. 280.
Ayna, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnaylas,
dist. Yungay.
Ayna Montana de, est, Dpt. Ayacucho, prov.
Hnamanga, dist. Quinua : habt. 9.
Aynaca, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Cochamarca: habt. 21.
AynacoUa^ est. Dpt. Puno, prov. Carabaya.
dist. Corani.
Atnacolla, mina de plata en la provincia de
Camand. Dpt. Arequipa.
Aynal, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ticllos.
Afne MoNTAi^A de, est. Dpt. Ayacucho, prov,
Huamanga, dist. Quinua : habt. 21.
Ayniii) puente de un arco, de cal y ladrillo,
Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist. Chi-
qoian: a 8,068™. alt. cerca de la hda. de
Obraje.
AyfiaO) hda. Dpt. Cuzco. prov. y dist. Gal-
ea: habt. 22.
Ayo, hda. cocal. Dpt. Puno, prov. y dist.
Sindia.
Ato, pbl. y vaDe. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Viraco : habt. 512.
Ayobamba, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Tinta : habt. 64,
Ayoeoto, aid, y chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata.
Ayopuquio, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago : habt. 42.
Ayosuma, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Goasa.
Aypciia 6 Apena, rio tributaiio del Hualla-
ga, muy inmediato & la confluencia del
Huallaga, con el Maranon : nace de los
pantanos que forman los derrames 6 in-
filtraciones de estos liltimos rios ; de suer-
te que cuando abundan las aguas, se for-
man canales naturales. 8us aguas son
amarillentas, por la gran cantidad de ho-
jas que flotan en los pantanos, y cuando
hay mucha agua, es casi negra. Es nave-
gable en todo su cur so, pues su fondo no
baja de 12 d 16 pies y su corriente insen-
sible. Desde el Brasil se puede navegar
en este rio sin el menor peligro hasta lle-
gar a la ciudad de Jeveros.
Ayra^ aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay: habt. 246, dista de Yungay
i leg. (8 k.).
Ayra 6 Aysay chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Pampas.
Ayra, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist.
Have : habt. 686.
Ayrampa^ chac. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Chungui : habt. 29.
Ayrampuni) est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Ayranca^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Ayraranca^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Pausa: habt. 121.
Ayray, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Laraos.
AyrayoCj hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Aucara.
Ayre, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Ccolqaepata: habt. 87.
Ayrihnanca^ cerro mineral en el distrito de
Recuay, Dpt. Ancachs, prov. Huaras.
Ayrihuanca, mina de plata 42^ leg. (14 k.).
de Recuay, Dpt. Ancachs, prov. Huaras.
AvRmuANCA, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mamara: habt. 671.
lyrihuaS) aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Desaguadero: habt. 816.
Ayrihuas, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Zepita : habt. 667.
Ayroca, est. Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
cochas, dist. Pausa: habt. 20.
Aysa^ aid. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas, al N. E. de Cotahuasi, del cual
dista como 1 i leg (8 k.): habt. 167.
AysmaC) chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huancapon.
Azoa
94
AZUL
AjOCOtO) aid. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata; dista de este pbl. 4
leg. (22 k.).
Ayunaqai) est. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
Ayani) aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispicanchi,
dist. Quiquijana.
Ayuni, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canaa, dist,
Pichihua.
Ayuni, hda. Dpt. Puno, prov. y dist. AsAn-
garo: habt. 5.
Ayupalca, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
Ayupalca, hda. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Huacullaui.
Ayusbamba, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro: habt. 74.
Ayiisenca, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
Aynta, est. Dpt. Ayacucho, prov. Cangallo,
dist. Totos : habt. 182.
Aza, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Jauja:
habt. 102.
Azabache, chac. Dpt. lea, prov. Pisco, dist.
Chincha.
Azapa, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Saulgnacio.
Azapa, valle, Dpt. Moquegua, prov. y dist.
Arica: habt. 1,126. Se estiende desde la
orilla del mar cerca de Arica, hasta la Cor-
dillera ; eu las haciendas de este vaUe se
cultiva gener'aJmente la vid.
AzafNi grande, aid. Dpt. Tacna, prov. y dist.
Aiica: a 4 leg. (22 i k.) de Arica,
Azapara, mina de plata, al N. 0. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli, ley 600 d 5,000 m.
Azara, rio tributario del Purus por la dere-
cha, & los 9° 8' 10" lat. y 72« 11' 64'' long.
y d 178m* alt. Mr. Chandles le dd el nom-
bre de Araza seguramente por equivoca-
cion. En los mapas anteriores a la esplo-
racion de este viagero se suponia que era
ono mismo y solo el rio de Azara y el Pu-
rus, error que queda salvado por la ciencia
y el reconocimiento del Purus. Dista de la
boca del Purus en el Amazonas 1 ,446 millas.
Azay, est. Dpt. Hu^nuco, prov. HuamaHes,
dist. Aguamiro.
Azoguine, cerro iumediato a la ciudad de
Puno.
Azoa, punta, d los 14<> 30' 20" lat. y 78» 19'
14" long.
AznceDa^ mina de plata y socabon en el cer-
ro de Jesus, ladoN., Dpt. Cajamarca prov.
y dist. Hualgayoc, ley 18 m.
AzucENA, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuoo.
Azucena quito, mina de plata en el cerro
de Jesus, lado N.O. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc: ley 12 m.
AzufradOy mina de plata en S. Antonio deEs-
quilache: dl21eg. (66^ k.) al S. O. dePuno.
Aznfre^ rio, nace al pi^ del pico de Anco-
marca, d los 17^ 81' lat. y 71^ 59* 54"
long.: corre al S. hasta frente al Pico de
Parinacota, despues sigue casi al O. hasta
el mar, pocas millas al N. del puerto de
Arica, corriendo por la quebrada y valle
de Lluta. Sus aguas estan cargadas de
alumbre, sulfato de hierro y acido sulfiiri-
co libre, por estas dos oausas son veneno-
sas para las bestias que las beben.
AzuFRE, est. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
San Marcos: habt. 726. Este fundo es
muy notable considerado geol61igicamen-
te. Debajo de los mismos terrenos cnl-
tivados hay una capa de carbon de pie-
dra en combustion, y para palparlo basta
remover el terr^no y en el acto se siente
un calor suficiente para encender un ci-
garro penetrando un poco adentro; si pu-
diera abrirse un tanto la tierra para poner-
laencontacto con el aire hbre se verifica-
ria una perfecta combustion. Esta capa
combustible se encuentra como a metro y
medio de profundidad.
AzuFBE El, mina de plata, Dpt.Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco.
AzuFBE-mcA, cerro, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuas. Tiene una especie de
veta con azufre. Esta veta, y los banosde
Chancos hacen presumir que en el inte-
rior de esos cerros rejiiia todavia alguna
actividad volcdnica.
Aznlcocha, est. Dpt. prov. y dist. Huanoa-
vehca: habt. 19.
AzuLcocHA, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Pilpichaca.
Azulmayo, (rio azul. Q.) rio tributario del S.
Gaban, por la izquierda, abajo de la del
Piquitiri, prov. Garabaya, Dpt. Pono^
B
AsYRBTEVcuu — Las palabras que no b€ encnentren en eeta letra, sea al principio 6 al medio de la diocion,
bfisqaense en las letras Y 6 P.
B. — En las lenguas Quechua y Ajmard, no
se conocia la fi, 6 mejor dicho su pronun-
ciacion, qne bb parecida d la P y ^ veces
a la Y 6 al sonido de Hua, Hue, Hut ; por
esto lo8 primeros conquistadores 6 bisto-
riadores 6 cronistas del Peru, usaron la
B en vez de P, despues convirtieron la B
en Y, y liltimttmente la Y en H 6 en G
Guando eran seguidas de los diptongos ua^
ue, ui; de esto ba resultado una variacion
en los nombres de mucbos pueblos 6 luga-
res. Tengase presente esta advertencia
para poder encoutrar en su verdadero lu-
gar el nombre de pueblos 6 lugares cuyas
letras principian con el sonido de la B 6
que lo tienen en medio de la diccion.
Baeas, pastos, Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Bacas, hda. Dpt. Apurimac, prov. Abancay,
dist. Lambrama-
Bacahuasi) cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
J dist. Castrovireyna.
Bacaprurain^cbac. Dpt.Huancavelica, prov.
y dist. Castrovireyna.
Bacilia) cbac. Dpt. y prov. Lima, dist. Lu-
rigancho.
Bagazany rio, v^ase TocMman, rio.
Bagazan Tambo, entre Taulia y Moyobamba,
Dpt. Loreto: dista de Gbacbapoyas 8 leg.
(44 J k.), de Taulia 4 (22 k.), de Moyo-
bamba 16 (89 k.).
Bagna, distrito de la prov. de Luya, Dpt.
Amazonas: habt. 669.
Bagua, pbl. capital de este distrito, prov.
Lay a, Dpt. Amazonas. El pueblo tiene
nna calle. Su tempcramento es muy ar-
diente ; el termometro sube i 83° (Noviem-
bre). !Esta Gorillas del rio Utcubamba:
habt. 209.
Bagaa^hica, pbl. capital del distrito de Peca
de la provincia de Bongord, Dpt. Amazo-
nas : babt. 95.
Baharumiy aid. Dpt. Arequipa, prov. y dist.
Caylloma.
Baibacuaf cbac, Dpt. Ayacucbo, prov. Lu-
canas. dist. Otoca.
Baichet cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras
dist. Pampas.
Bigaday aid. Dpt. Tarapacd. dist. Mamina.
B^jas PuNTA, & los 11*> 14' 10" lat. y 79° 59*
84" long.
Bajo, aid. Dpt, Puno, prov. Huancane, dist.
Pusi.
Biyo Amazonas, provincia del Departamen-
to de Loreto, creada por ley de 11 de Se-
tiembre de 1868. Confina por el N. con
las Bepiiblicasdel Ecuador y Colombia dn-
tes Nueva Granada; por el S. con los De-
partamentos de Hudnuco y del Cuzco, de
los que la separa la montana 6 region de
los bosques: por el E. con el imperio del
Brasil; por el 0. con las provincias del Alto
Amazonas, (sirviendo de limite el Napo) la
de Moyobamba y la del Huallaga, sirvien-
do a esta de limite el Ucayali. Su capital
Iquitos. Consta de los siguientes
DiSTRrros :
Habt.
Iquitos 648
Loreto 888
Nauta 2,167
Parinari 370
Pevas 1,282
Total babt 5,855
Estd comprendida, poco mas 6 menos,
entre los 1^ 20' y 9° lat. y los 70° 80' y
76° 80' long. Aunque los Hmites con el
Brasikestan determinad^ geogrdficayae^
BAJO
96
BALO
tron6micament6 segun los tiltimos trata-
dos, no asi los que uos separan de las Be-
publicasdel Ecuador y Colombia, porcuyo
motivo la extension de esta provincia es
mas indeterminada y di£[cil de calcularse
que la de las otras provincias. La misma
demarcacion de las provincias que formem
el Departamento de Loreto es incierta;
pero como es necesario dar algunos datos
tanto de los limites de cada una de ellas,
cuanto de su extension superficial, cal-
culamos en 14,825 leguas la superficie de
esta provincia ; y segun esto corresponde
un habitante por cada 2 J leg. cuadrada.
En esta provincia clasi£can las pobla-
ciones con los nombres de Pushlos, Aldeas
y Caserios ; d estos ultimos se les denomi-
na Aldeas en este Diccionario, segun lo
dicho en el Discurso Preliminar.
La provmcia del Bajo Amazonas estd
llamadad ser, en no lejano tiempo, una na-
cion rica y poderosa ; porque su extension
es inmensa; sus terrenos fertilisimos y su
temperamento sano ; est^ cruzada en to-
das direcciones por rios navegables ; y co-
mo su terreno es llano y sin grandes ac-
cidentes serd fdcil construir ferrocarriles
para unir unos rios con otros, y asi esta-
rd en pronta comunicacion con el Cuzco,
Hudnuco, Lima y Cajamarca. EUa sola
encierra las riquezas que se encuentran
en las regiones de las montanas y bosques
de otros Departamentos del Peru: para
mayores detalles v^ase Loreto Departa-
mento.
Su gran extension y la distancia que se-
para unos pueblos de otros hace ineficaz la
la accion del Gobierno y sus esfuerzos en
propagar la instruccion, para cuyo obje-
to hay 14 Escuelas de instruccion prima-
ria a saber :
9 para hombres: sueldos. S. 6,400
5 para mugeres: • » 8,000
Suma total S. 8,400
La importancia marftima, 6 major di-
cho fluvial de esta provincia ha hecho ne-
cesario establecer una Comandancia Ge-
neral que reside en Iquitos, en donde se
ha establecido ima factoria 6 estableci-
miento industrial de fundicion y otros ra-
mos suflciente para atender no solo al
servicio de los buques que navegan en el
Amazonas, sino tambien para las obras
que emprendan los particulares. En lo de-
mds, v^ase Loreto Departamento.
Un Sub Prefecto estd encargado del
mando politico: un Juez de 1.* Listancia,
que depende de la Corte Superior de Ca-
jamarca, administra'justicia: hay ademas
un Agente fiscal y otras oflcinas fiscaies.
En lo eclesiastico no estd dividida en
curatos, sino en Rediwciones de Maynat de-
pendientes de una Vicaria, y ^sta del Obis-
po de la Di6cesis : estas reducciones son:
Balsapuerto. Loreto.
Iquitos. Nauta.
En esta provincia como en las otras del
Departamento de Loreto, son libres de
derechos de importacion las mercaderias
extrangeras que vienen por el Amazonas.
Tambien esta exenta de las demas contri-
buciones, como rustica, urbana, etc.
Bfyo8,ald. Dpt. Puno, prov. Huancane, dist
Ccojata.
Balarezo, aid. Dpt. Libertad prov. Pacaa-
mayo, dist. Pueblo Nuevo.
BalbauilSy mina de plata en el cerro de Je-
sus, lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y diit.
Hualgayoc ; ley 10 m.
Balcon^ mina de plata Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Chilia.
Balcon, veta de plata en el mineral de Col-
quipocro, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pamparomas.
Balcon, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pallasca,
dist. Corongo.
Balcon, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Po-
mabamba.
Balcon de JudaS^ chac, Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Ocros.
BalcoilcillOf chac. Dpt. y prov. Lima dL-t.
Surco. Celebre porque aqui se fragiio p ^r
Riva-Aguero y Santa Cruz la primera '""-
volucion despnes de proclamada la Lide-
pendencia.
Balconpata, aid y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Convencion. dist. Echarati; habt. 126.
Baldion,hda. Dpt. prov. y dist. lea: habt. 87.
Balona, mina de plata y socabon en la mi-
na de Collaracra y en la de Balona, Dpt.
Ancachs, prov. Huaias, dist. Becaay.
BALL
97
BAND
Balsa^ ohac. Dpt. Amazonas, prov. Luja,
dist. San 6er6nimo.
Balsaeoeha, lagnna en la provincia Canta,
Dpt. Lima.
Balsiqiata, bda. Dpt. Amazonas, prov. y
dist. Luya. habt. 12.
Balsapnerto, distrito de la provincia del
Alto Amazonas, Dpt. Loreto: habt. 1,715.
Balsafubbto, pbl. capital de este distrito de
la provincia del Alto Amazonas, Dpt. Lo-
reto, i la orilla del Gachiyaco, tributario
del Paranaporas : su poblacion en 1840
Uegaba A 2,000 habt. en 1,846 principi6
a disminoir, porqae emigraban i otros
pueblos nuevos, de tal suerte que en 1857
no pasaban de 500, pero tiltimamente au-
mentaron ; y en 1862 segun el censo tenia
1,080 habt. La poblacion en pueblos de la
montana es muy variable como la de los
puertos de mar. Sus habitantes hablan un
dialecto especial : dista de Moyobamba 28
leg. (156 k.).
BateaSt distrito de la provincia de Chacha-
poyas, Dpt. Amazonas : habt. 289.
Balsas, pbl. capital de este distrito, Dpt.
Amazonas, prov. Chachapoyas : i la orilla'
derecha del Maranon entre Cajamaroa y
Chachapoyas : habt. 185.
Balsas, aJd. Dpt. Gajamarca, prov. y dist.
Jaen.
BftlsayMO) pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Balsapuerto, en la orilla
derecha del rio Balsayaco 6 Matallo : habt.
85 (en 1814.).
BalsayaqailiO) aid. Dpt. Loreto, prov. Hua-
llaga, dist. Pachiza; 4 los 7° 6' 8" lat.
BalMf aid. Dpt. Cuzco. prov. Paruro, dist.
Accha: habt. 82.
Balserofi, hda. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Babe.
Ballena La, banco de arena blanca en el ca-
nal del Boqueron del Callao.
Ballestay isla 6 islote; el del centre eai& A los
18** 44* 20" lat. y 78* 45* 24" long. Al la-
do N. E. hay un regular fondeadero, de 8 d
10 brazas, y & cable y medio de tierra.
BallCSteroS) cerro mineral de plata cerca de
HaayUay, Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Luricocha : la ley de sus metales va-
ria de 60 & 180 m.y d veces hasta 75 por
ciento.
BallOB) hda. de vina, Dpt. y prov. Arequi-
pa. dist. Yitor: habt. 15.
Baliona^ mina de plata en el cerro de Tingo,
lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc.
Bambaf riachuelo tributario del Maranon,
por la izquierda : nace en el valle de Con-
debamba, provi Cajabamba, Dpt. Caja-
marca.
Bambanarca^ rio tributario del Maranon,
por la izquierda, pocas nullas dntes del
Chota.
Bambamabca, distrito de la provincia de Hual-
gayoc, Dpt. Cajamarca: habt. 5,410,
Bambamabca, pbl. capital de este distrito de
la prov. de Hualgayoc, Dpt. Cajamarca ;
estd situado en un llano: su temperamen-
to es templado y sano, abunda en comes-
tibles y por su situacion estd Uamado i
ser uno de los primeros pueblos de la pro-
vincia. : habt. 828.
Bambamabca, distrito de la provincia de Pa-
taz, Dpt. Libei^ad: habt. 1,112.
Bambamabca, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Pataz, Dpt. Libertad: habt.
572; dista de Condormarca 6 leg. (88 } k.),
de Cajamarquilla 18 (72 ^ k.), de Parcoy
20 (111 i k.)
BambaS) hda. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Chiha : habt. 169; dista de Parcoy 9
leg. (50 k.), de Llapo 5 (27 i k.).
BambitaS) chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Banca 6 Baca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo : habt. 180; dista del Cuz-
co 21 leg. (117 k.), de MoUepata 4 (22 k.)
y de Curahuasi 5 (28 k.).
Bancopata^ hda. cecal, Dpt. Puno, prov. y
dist. Sdndia.
Bancos Los, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Ma-
mina.
Baada^ chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Tacabamba.
Banda, est. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Jesus: habt. 508.
Banda, est. Dpt. Cajamarca, prov. Celendin,
dist. Sorochuco : habt. 507.
Banda, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Contu-
mazd, dist. Cascas.
Banda La, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Contumazd.
19
I
BANO
98
BARB
Banda, chac. Dpi. Libertad, prov. Pataz, dist.
Tayabamba.
Banda La, est. Dpt. Libertad, prov. Otusco,
dist. Lucma: habt. 46.
Banda, chac. Dpt. Ancachs, proy. Huaras,
dist. Bestauracion.
Banda La, chac. Dpt. prov. y dist: Hu^nuco^
en la quebrada de Cayran.
Banda, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Jauja :
habt. 60.
Banda, aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla: dist. Yiraco.
Banda, aid. y est. Dpt. prov. y dist. Cama-
nd : habt. 880.
Banda La, chac. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina.
Bai^a La, hda. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Locumba.
Banda, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Pisagoa.
Banda, salitrera, Dpt. Tarapacd, dist. Pica.
Banda del Abzobibpo, parte de Socabaya,
Dpt. y prov. Arequipa : habt. 224.
Bandinif chac. Dpt. y* prov. Lima, dist.
Surco.
Bundojay hda. Dpt. y prov. Lima.
Bandoja, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
Banqueriaf mina de plata. Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Ghilia.
Banqueria, mina de oro, Dpt. Libertad, prov.
y dist. Pataz, al N. de este pueblo : ley 1
onza cajon.
Banquilla, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Ma-
mina.
Bansapata^ est. Dpt, Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Chunqui.
BantaSf aid. Dpt. Ancachs, prov. Paliasca,
dist. Llapo.
BaJiO del Incay v^ase Bancs del Inca,
BaftOS) riotributariodel Ucayali mas arriba
de Sarayacu.
BAf^os, manantial de aguas termales, Dpt.
prov. y dist. Cajamarca. Se llama tam-
bien Bafio del Inca, porque se dice que el
actual bano fii^ construido en aquel tiem-
po. El manantial brota de la tierra y sale
el agua tan caliente que se pasan huevos,
y no puede resistirse su calor con la mano;
sin embai'go en esos mismos manantia-
les viveu multitud de animales, parecidos
al camaron, cuyo tamano es poco mayor i
que el cie ^ mosquito, y tan pronto eamo
baja la temperatura del agua mueren. £1
agua contiene azufre. En las inmediacio-
nes hay muchas ohozas y varias cbacras,
que entre todas tienon 552 habt.
BAf^os, aid. Dpt. Ajicaohs. prov. Huari, dist
Chavin.
BAltos, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huans,
dist. Bestauracion,
BAftos, distrito de la provincia Dos de Hayo,
Dpt. Hudnuoo: habt 1,700.
BaI^os, pbl. capital de esie distrito de la pro-
vincia Dos de Mayo, Dpt. Hu^uco : habt
125; dista de Jauja 48 leg. (267 \ k.) y 12
(67 ^ k.) de Yanahuanca: d inmediacion
del pueblo pasaba el antiguo camino del
Lxca, de Quito al Guzoo. Existen todavia
los restos que acreditan su grandeza.
BaI^os, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist
AtaviUos Altos : habt. 189.
BaI^os, chac. Dpt Lima,prov.ydist.ChaiiDay.
BaI^os del L^ca, lugar en el camino y oardi-
llera de Huamani k Huancabamba, Dpt
Piura : en este lugar existen las ruinas de
un edifioio antiguo, en forma de rectanga-
lo de 8m. por 4m' de ancho, de piedras
blancas labradas.
Baqaeria del Arsnal, hda. Dpt. Piura, prov.
Payta, dist. Amotape.
Baquebu, est. Dpt. Cuzoo. prov. Ganas, dist
Layo.
Baquebu, aid. Dpt. Arequipa, prov. CayDo-
ma, dist. Tisco.
BaquQanO) chac. Dpt y distrito CaUao:
en este lugar esti. situado el panteon del
Gallao, del cual dista como 2 millasal
Este.
BaraderOf asf se llaman todos loe luga-
res por donde pueden embarcarse y que
sirven como puertos en los rios ; se diatin-
guen nnos de otros por el segundo nom-
bre con que siempre van acompanados.
BarMMay^ hda. Dpt Ancachs, prov. Santa,
dist. Huarmey : d 7 leg. (89 k.) de Huarmey.
BarkadiUo, 6 Barbarillo, chac. Dpt. y prov.
Lima, dist. Ate: habt. 21.
Barbara Santa, pbl. de misiones en el Dpt
de Loreto ; situado a orillas de un ria-
chuelo d cuatro dias de navegacion airiba
de su confluencia con el Amazonas : esta
abandonado*
BARB
— 99
BARB
filKBABA Santa, chac. Dpi., prov. y dist. Ca-
jamarca: habt. 786, con los de Cerrillo.
BlBBABA Santa, chac. Dpt. y proT. Lamba-
yeque, dist. de Motupe.
BiBBABA Santa, mina de oro en el cerro de
Tanoay, Dpt. Ancachs, prov. Hnaylas,
dist. Garas.
BAbbaba Santa, minas de plata (2) al 0. del
pneblo de Yauli, Dpt. Junin. prov. Tarma,
dist. Yaoli ; ley 80 m. la una y 40 la otra.
Babbaka Santa, mina de plata al S. 0. del
pbl. de Yaoli, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist, Yauli : ley 28 m.
Babbaba Santa, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Sicaya 6 Chupaca: habt. 1,254
con los del barrio de arriba.
BiBBABA Santa, hda. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canete: habt. 409, dista de Cauete 1 \ leg.
(8 k.).
BiBBARA Santa 6 Mina grande, mina de d-
nabrio, en la oiudad de Huancavelica ^
4,565m. alt.
Segun Ulloa, esta mina estd i 4,565m.
Bobre el nivel del mar, es decir, 767m. so-
bre ]a oiudad de Huancavelica , aunque
segun Mr. Crosnier no debe pasar de 400
metros.
Como hace tres siglos que se explota
esta mina y muchas veces por personas
que carecian de conocimientos especiales,
los trabajos son muy irregulares.
£1 yacimiento (6 recuesto) es de una
sucesion de capas de gres y de arcilla, al
parecer verticales, de 100 metros de es-
pesor medio, encajadas en capas de gres,
de pudingas (poudingues) y de brechas (es-
pecie de mdrmol), de calciireas y de arci-
lla, inclindndose el conjunto hdcia el 0.
El desarroUo horizontal de los trabajos
. es de 600 metros en la direccion de las
capas y la profundidad media de 60 me-
tres, pudiendo fijarse la profundidad total
en 850 metros desde el punto mas eleva-
do (la puerta de Cdrlos III) hasta los ta-
Ueres de San Juan Nepomuceno.
El gres en que se han hecho las esca-
vaciones de esta mina muda frecuente-
mente de aspecto, de dureza, de color y
de grano. A veces produce una ligera efer-
vesencencia con los dcidos ; por lo comun
es exclnsivamente siliceo. Suele tambien
estar mezclado con mi poco de cimento
arcilloso. Se halla impregnado de cina-
brio ; pero con gran irregularidad, de tal
manera que algunos de los pilares que aun
subsisten en los trabajos superiores y los
que no se podrian sacar sin exponer la
seguridad de toda la mina, contienen has-
ta 8 por ciento y aun mas de mercurio
met^co, mi^ntras que en la profundidad
no dan mas que uno 6 dos mil^simos, sal-
vo algunos puntos en que llega ^ ocho y
diez mil^simos.
En la cumbre de la montana, es pues
donde el yaoimiento tiene mas potencia y
riqueza; asi es, que en los dos primeros si-
glos de la explotacion solian encontrarse
muchas veces en medio del gres, impreg-
nado ya fuertemente de cinabrio, vetillas
irregulares 6 conjuntos de cinabrio en
hojas (lameUaire) enteramente puro. Mu-
chas veces el gres estd fntimamente mez-
clado con pirita arsenical, siendo eut6nces
mas duro y pesado y produciendo mayor
cantidad de mercurio que el gres ordina-
rio: tiene sus manchas de sulfuro rojo de
ars^nico. Tambien se encuentra en medio
del gres numerosas vetillas irregulares de
rejalgar maciso con pequenas geodas (pie-
dras redondas y huecas) entapizad^s de
rejalgar en cristales muy brillantes, y ca-
vidades llenas de cristales blancos y cris-
talinos de sulfato de barita acompanado
de un poco de rejalgar compacto 6 crista-
lizado en agujas. A veces el sulfato de
varita estd intimamente mezclado con gra-
nites silicios.
Los mineros de Huancavelica creen que
estas masas de regalgar contienen grande
cantidad de mercurio que no se puede
extraer por el procedimiento actual; pero
Mr. Crosnier dedujo de sus ensayos que
cuando mas habia de dos ik dos y medio
mil^simos en dos muestras tomadas indis-
criminatim, ynada absolutamente en otra.
En la mina de Santa Barbara se contie-
ne ademds del gres mercurial los elemeu-
tos de diferentes sales solubles que se pro-
ducen diariamente A consecuencia de la
oxidacion de la pirita arsenical y de la
cantidad de ^ido sulfdrico y del sulfato de
fierro i que d& origen esta oxidacion. Las
BARB
100
BARB
agnas de las lluvias intemdndose por las
hendednras de las rocas disuelven las sa-
les que se mezclan : el dcido sulf drico li-
bre obra sobre las partes arcillosas, resul-
tando de aqui sulfates y sulfate neutro de
prot6xido de fierro : sulfate de alumina y
probablemente sulfate de magnesia.
Cuande se secan per cualquier metive
algunas partes de la expletacien, las sales
llegan 4 formar eflorescencias y cristali-
zacienes en las grietas de las recas y en
la superficie, las que sestiene asl suspen-
didas, per sele el efecte de su cehesien,
fragmentes de gres de muchos qulntales
de pese ; pere que al fin se desprenden y
oaen cuande hay bastante humedad para
destruir la cehesien de la capa de sales.
Una enerme masa que se desplem6 &
mediados del sigle anterier, sepult6 200
trabaj adores, catdstrefe preducida per ha-
berse quitade pilares que sestenian la mi-
na. En los derrumbes hay partes que dan
de tres i cuatre milesimes y estdn impreg-
nadas de sulfates de alumina y de pro-
t6xido de fierro que comunican & la arcilla
bastante cohesion para que la masa se
sostenga bien cuande est^ seca y que las
sales se hallenen el estado s61ide. La pre-
senoia de las sales indicadas y las alter-
nativas de humedad y sequedad son causa
de que se forme frecuentemente oestras 6
cortezas saUnas de color verde pdJide,
semi-trasparentes , cempuestas en gran
parte de sulfate de pret6xido de fierro y un
gran n^ero de eflorescencias de sidfato
de alumina, blancas, largas de 40 i 50
oentfmetros y de un aspecto come la seda.
El trabajo mas notable de la mina de
Santa Barbara es el Socavon de Belen de
mas de 600 metres de largo, tres ^ cuatre
de anche y mas de cuatre de altura en
ciertos pnntos: ha costado mas de un millon
de pesos. Partiendo del punto en que es-
te socavop vuelve i unirse con los traba-
joB de la mina, d^ el corte siguiente (coupe):
1.® Capas poderosas de arcilla endure-
cida;
2.* Gres silicee;
8.^ Arcilla obscura endurecida ;
4.* Calcirea compacta negra con veti-
Um de carbonato de cal cristalizado;
5.^* Oongl6meras y pudingas con ni-
cleos de gres y de calcdreas mezcladas,
reunidas por un cimente calcdreo y atra-
vesadas per vetillas de espato calcireo ;
6.^ Gapas alternativas de calcdrea com-
pacta y de arcilla ;
7.^ Brechas y pudingas de nlicleos y
cimente calcdreo. Este ultimo sistema de
capas tiene mas de cien metres depotenda*
Tedo este terrene atravesado por el so-
cavon se haUa al Oeste de las capas de ci-
nabrie, al lade de los Andes. Su espesor
total es de mas de 600 metres.
En la cumbre de la montana, a 50 me-
tres de la puerta de Carlos III, hida el
Norte, la cresta de capas mercuriales ha-
ce un resalte y forma una enerme roca
aislada que se explota al rase y es atrave-
sada en tedos sentidos por excavaciones
irregulares.
PROOnOOIONES
DE LAB lONAS DE HUANOAYSLIOA.
Consta de los decumentos oficiales del
archive de aquella provincia que desde
1671 en que seempez6dexplotarha8ta 1790
han producido sus minas de mercurio
1.040,459 quintales, quealprecie de 75 pe-
sos en que lo vendia el tesorero real, valen
75.954,257 pesos. Hay que agregar a es-
ta suma lo que salia por contrabando pro-
tegido por los mineros de Pasco.
Desde 1791 hasta 1818 en que la explo-
tacion ha side muy d^bil, el mercurio ex-
traido segun el senor Rivero llega cad i
70,000 quintales. Y hoy dia ap^nas pro-
ducen todas estas minas 2,000 quintales,
ouya mitad se saca de Santa Barbara. El
ntiimero de cerros que enoierran mercu-
rio en las cercanfas de Huancavelica es
de41.
BAbbara Santa, aid. Dpt. prov. y dist. Huan-
cavelica.
BlRBABA Santa, Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista : habt. 120.
BlBBABA Santa, hda. Dpt. y prov. lea, dist.
Palpa.
BlBBARA Santa, Dpt. prov. ydist. lea: habt
45; dista de lea 1 ^ leg. (8 k.)
BlBBABA Santa, hda. Dpt. lea, prov. CShin*
oha, dist. Pisco: habt. 184.
BARB
101
BARR
BlRBABA Santa, pbl. Dpt. AyacQcho, prov.
Huamanga, dist. Tambillo : habt. 782; dis-
ta de Ayacucbo 1 leg. (5 ^ k.)
Barbara Santa, hda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Quinua.
Barbara Santa, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta.
dist. Zurite.
Barbara Santa, pbl. y est. Dpt. Guzco, prov.
Gancbis, dist. Cacba: babt. 824.
Barbara Santa, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
PaucarcoUa.
Barbara Santa, bda. cocal, Dpt. Puno, prov.
S^dia, dist. Guyucuyo.
Barbara Santa, mina de plata en el cerro
mineral de Arirabua, Dpt. Arequipa, prov.
Gondesuyos, dist. Salamanca.
Bamaracsta, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Ga-
mina; dista 17 leg. (94 i k.) de Mino.
Barbaran^ cbac. Dpt. Gajamarca. prov. y
dist. Gbota.
Bartiascf>9 bda. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen,
dist. Golasay.
BarbOD, cbac. Dpt. y prov. Lima, dist. Sur-
co: habt. 5.
Barea, est. Dpt. Moquegua, dist. Ichuna;
dista de Taona, 80 leg. (446 k.) y de Mu-
latos 9 (50 k.).
BarbudoSy tribu de salvajes que habitan en
la orilla derecha del Maranon, al E. del
Huallaga.
Barcal, aid. Dpt. y prov. Tacna, dist. Lo-
cumba : habt. 45.
Bardaletf hda. Dpt. y prov. loa, dist. San
Juan Bautista: habt. 880.
BargaS) hda, de vina, Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Yitor: habt. 18.
Barra^ hda. Dpt. Arequipa, prov. Gastilla,
dist. Aplao.
Barragan, mina de plata en el cerro de Je-
sus, lado N. Dpt. Gajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc; ley 12 m.
BarranaTy cbac, Dpt. Gajamarca, prov. Gbo-
ta, dist. Querocoto.
Barranca^ Morbo de la, & los 10^" 47* 55" lat.
y 80« 5' 49" long.
Babbanca, bahia ; estd inmediata al morro
de 8U nombre : es peligrosa por la contf-
nna reventason; en tierra, hay algunos
ranches habitadosen tiempo de banos; su
fondo 68 de 5 i 6 brazas.
Babbamca Bio de la, v^e PatwUca rio.
Barranca aid. Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Gabuapanas; d los 4® 48' 46"
lat. y 78« 56' 14" long.
Barranca, pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Balsapuerto.
Barranca, distrito de la provincia de Ghan-
cay, Dpt. Lima: habt. 2,097. Se calcula en
2,800 fanegadas las tierras cultivadas eu
este distrito, siendo su principal industria
la ceba de cerdos; hay mucho totoral.
Barbanca, pbl. capital de este distrito Dpt.
Lima, prov. Ghancay : habt. 717 ; dista de
Sayan 2 leg. (11 k.), de Huacho 8 (44^ k.),
de Ghancay 20 (111 ^ k.) y de Lima 82
(178 k.). Hay oficina Telegrdfica y Becep-
toria de Gorreos.
Barranca, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gasti-
lla, dist. Aplao.
Barrnaca, aid. Dpt. Tarapacd dist. Mamina.
BarranoOt playa poco mas de una nulla al
N. de Ghorrillos, y en la misma bahia, al
pi^ del pueblo denominado Barranco.
Barranco, huerta, Dpt. Lima prov. Huaro-
chiri, dist. Santa Eulalia.
Barranco, distrito de provincia de Lima, Dpt.
Lima. Por ser de nueva creacion se igno-
ra el numero de sus habitantes.
Barranco, pbl. capital de este distrito, en la
provincia y Dpt. Lima, d la orilla del mar
en la bahia de Ghorrillos. Este pueblo es
casi nuevo y en m^nos de 4 anos ha au-
mentado notablemente; intes de 1866 solo
existia una Gapilla y pocos ranches: hoy
es un pueblo que tiene bermosas casas
con jardines, y cada dia orece : parece que
quisiera competir con la inmediata villa
de Ghorrillos; porque tambien sirve de
lugar de reoreo y bancs en tiempo de ve-
rano. Tiene una estacion del ferrocarril
de Lima al Ghorrillos : dista de ^ste 2 mi-
llas, y 7 de Lima.
Barranquitat aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Gabuapanas; d la orilla
izquierda del rio Gabuapanas : habt. 226 :
dista 8 leg (44^ k.) del pbL de Gabuapanas.
Barranquita, aid. Dpt. Loreto. prov. Hualla-
ga, dist. Lamas.
BarraSy hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo; dista dela ciudad 1 leg. (5 ^ k.).
Barrasa, ohac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo.
BART
102
BAUL
Barreda, hda. devina.Dpt.y prov. Arequipa,
dist. Vitor: habt. 18.
Barreda, hda. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
Ua, dist. Uraca.
Barreno, miiia de plata en el cerro de San
Jo8^, lado N., Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc.
Banial, hda. Dpt. Cuzeo, prov. Calca, dist.
Lares: habt. 21.
Barrias, hda. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
Ua, dist. Aplao.
Barrio de abtyo, de Patara 6 Pucard, Dpt.
Junin, prov. Huancayo, dist. Bapa]langa:
habt. 612.
Babrio de Arriba de Pucard, aid. Dpt. Ju-
nin, prov. Huancayo, dist. Sapallanga:
habt. 91.
Barrio de Abajo, aid. Dpt. Junin, prov. Jau-
ja, dist. Concepcion : habt. 476.
Barrio Nuevo, chac. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Trujillo.
Barrios, hda. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Aplao.
Barrocncho, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Uchucmarca.
BarrO'pampa , hda. Dpt. Huanoavehca,
prov. Tayacaja, dist. Mayoc : habt. 4.
Barropata, hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Pichirhua.
Bartolo 6 San Bat-tolonu, aid. Dpt. Loreto,
prov. Huallaga, dist. Tingo Maria: habt. 18.
Bartolo San, hda. Dpt. Ancaohs, prov. y
dist. Santa.
Bartolom^ 6 Dmjo, Caleta v^ase Brujo 6
San Bartolom^, Caleta.
Bartolom^ San, aid. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Lonya: habt. 186,
Bartolohj^ San, mina de plata, Dpt. An-
cachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Bartolom^ San, mina de plata, en el cerro
del Potrero, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhuas.
Bartolom^ San, mina de plata en el mine-
ral de Tulla, Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Uco.
Bartolom^ San, hda. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Santa: habt. 170.
Bartolom^ San, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Pariahuanca: habt. 180.
Babtolom^ San, uno de los cerros de Aman-
caes, al N. 0. de Lima; tiene 458m. alL
Bartolom^ San, pbl. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Matucanas: habt. 141;dista
8 leg. (16 i k.) de Surco.
Bartolobc^ San, hda. Dpt. Huancavelica,
prov. Angaraes, dist. Caja : habt. 128.
Bartolom]6 San, hda. Dpt. Puno, prov. Asin-
garo, Dist. Putina.
Bartolom^ de la Llaccha San, minade plata,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Bartoloh^ de Lloquelloque San, est. Dpt.
Puno, prov. Lampa, dist. Santa Bosa:
habt. 56.
Bascetadre, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Huaras.
Basllio San, mina de plata en el cerro Qne-
mado, Dept. Ancachs, prov. Huaylas, dist.
Macate.
Basualdo, hda. Dpt. prov. y dist. lea:
habt. 87.
Batalla, aid. y est. Dpt. Puno, prov. Gha-
cuito, dist. Pomata.
Batan, hda. Dpt. Cajamarca, prov. y dist
Jaen.
Batan, rio tributarlo del rio Huaras.
Batan, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Batan Grande, hda. y aid. Dpt. yprov. Lam.
bayeque, dist. Jayanca: habt. 691, sin oo-
lonos; dista de Lambayeque 12 leg. (67 k.).
Batan Pampa, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist
Acomayo.
Batanes, chac. huerta, Dpt. y prov. Lima,
dist. Carabayllo: habt. 20.
Batea La, mina de plata en el oerro de San
Jos^, lado E., Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc, ley 80 m.
Batoaco, chac. y bosquesillo en el cerro de
Yuracconga, Dpt. y prov. Cajamarca: ea
este sitio tuvo lugar un combate entre las
tropas del Gobiemo y las de Iglesias, re-
volucionario en 1875.
Batton 6 Ballon, mina de plata en el mine-
ral de Huayhuas, Dpt. Ancach,prov. Hua-
ri, dist. Ayja.
Batorera, mineral, Dpt. Ayacucho, prov*
Lucanas, dist. Payco.
Banly cerro inmediato a la aldea de Yacan-
go, prov. Moquegua, dist. Torata; A 2,406«-
alt. : su cumbre es una meseta que tiene
1,000m. de largo por 250 de Ancho,
6 Di^nos.
BELE
103
BELL
Bayoeocbay mina de plata en el cerro de
Pasacancha, Dpt. AncachS) prov. y dist.
Pomabamba.
Bazan, bda. de caua Dpt. Libertad, prov.
TrujiUo, dist. Cbocope : babt. 91 : produ-
ce los de molienda 150 quintales de azucar
en grano y eomo 100 galones de ron.
B^maes, salitrera en el canton de la Noria,
dist. Pica, Dpt. Tarapacd: en 1874 pro-
dujo 68,000 quintales de salitre : dista del
puerto 9 i leg. (52 ^ k.).
Beatriz Santa, salitrera en el canton de la
Noria, dist. Pica, Dpt. Tarapacd: en 1872
produjo 6,000 quintales, en 1873—64,000:
y en 1874, solo 9,000 quintales ; dista 10
leg. (55 ^ k.) del puerto y 1 (5^ k.) de la
linea f^rrrea.
Beatbiz Santa, cbac. Dpt. prov. y dist. Li-
ma: babt. 25, boy pertenece al Estado y
se ba convertido en Escuela 6 Instituto
de Agricultura.
Beatbiz, aid. y bda. Dpt. Cuzco, proy. Gon-
vencion, dist. Huiro : babt. 184.
Bebedero, aid. y bda. Dpt. Piura, prov. y
dist. Tumbez.
Bebedebo, cbac. Dpt. Cajamarca; prov. Cbo-
ta, dist. Cocbabamba.
Bebedebo, aid. y hda. Dpt. Lambayeque,
prov. Cbiclayo, dist. Sana: babt. 168.
Bebenpata, bda. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
cion, dist. Ecbarati.
Becahoas, tribu de salvajes que babitan la
parte occidental del no Aguarico.
Beeerra, mina de plata en el cerro de Tin-
go, lado N. 0. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc, ley 10 m.
Begueta, punta a los ll*" 2' lat. y 80^ long.
Begueta, caleta; doblando la punta de este
nombre A sotavento, estd la caleta que no
ofrece seguridad por la marejada, conti-
nua reventason y poco abrigo ; su fondo
de 5 d 8 brazas, a un tercio de milla de
tierra.
Begueta t Mazo, aid. Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Huaura: babt. 288; dista
1 leg. (5 } k.) de Huaura.
Belen, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Sarayacu; a ^ leg. (8 k.) de Sarayacu.
Esta poblacion de8apareci6 por una peste.
Bklen, cbac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Tmjillo; dista 1 leg. (5 4 k.) de Trujillo.
Belen, hda. mineral, Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco, en la quebrada de Pucayacu.
Algunos la llaman Belen grande,
Belen, aid. Dpt. y prov. lea, dist. S. Juan:
babt. 43; dista 2 J leg. (16 k.) de lea.
Belen, bda. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca :
babt. 100.
Belen, pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Lucanas,
dist. Querobamba: babt. 186.
Belen, uno de los distritos en que estd divi-
da la ciudad del Guzco y que forma esta
provincia: babt. 1,210.
Belen, mina de plata en San Antonio de Es-
quilacbe, 12 leg. (67 k.) al S. 0. de Puno.
Belen, distrito de la provincia de Arica, Dpt.
Tacna : babt. 730.
Belen, pbl. capital de este distrito prov. Ari-
ca, Dpt. Tacna: babt. 206; dista de Arica 28
leg. (156k.).
Belen, bda. Dpt. y dist. Moquegua.
Belen de Logumbilla, bda. Dpt. y dist. Mo-
quegua.
Belen Cmco, cbac, Dpt. Ancacbs,prov. San-
ta, dist. Casma.
Belermf taSf cbac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco.
Belinga 6 BeUinga, pbl. y hda. Dpt. Arequi-
pa, prov. Castilla, dist. Aplao.
Belotaf bda, Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Cujillo.
Bellaftierte, cbac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Garas.
Bella sala, hda. Dpt. Cuzco, prov, y dist.
Urubamba: babt. 51.
Bella union, mina de plata en el cerro de
Tingo, lado N. 0. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc ; ley 20 m.
Bella union, cbac. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Ayaviri.
BellaTista, aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Balsapuerto; d la izquier-
da del rio Amazonas, muy inmediato d la
confluencia con el Napo ; dista 14 millas
(27 k.) de PucaaUapa.
Bellavista, aid. Dpt. y prov. Piura, dist.
Secbura: babt. 606.
Bellavista, bda. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Huaca.
Bellavista, mina de plata en el cerro de
Jesas, lado N, Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc,
BELL
104
BENI
Bellavista, distrito de la prov. de Jaen,
Dpt. Gajamarca: habt. 509.
Bellavista, pbl. capital de este distrito,
Dpt. Cajamarca, prov. Jaen.
Bellayista, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Ghota, dist. Querocoto.
Bellayista, hda. Dpt. Laihbayeque, prov.
Cbiclayo, dist. Picsi: babt. 64.
Bellayista: chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. Cbepen.
Bellayista, aid. Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Bellayista, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Bellayista, chac. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Huaylas.
Bellayista, aid. y bda. de cana, Dpt. An-
cacbs, prov. Huaylas, dist. Mato: babt.
127.
Bellayista, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Macate : babt. 12.
Bellayista, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
Bellayista, bda. mineral, Dpt. Ancacbs,
prov. Cajatambo, dist. Oyon.
Bellayista San Jos6 de, aid. y bda. mine-
ral, Dpt. Ancacbs, prov. y dist. Cajatam-
bo; d 4 leg. (22 k.) al S. E. del mineral
de Cbanca y en la reunion de las dos que-
bradas cuyas aguas forman el rio de Huau-
ra: babt. 114.
Bellayista, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Cbiquian.
Bellayista, aid. y est. Dpt. Hu^nuco, prov.
Huamalies, dist. Pinra: babt. 152.
Bellayista, hda. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Chinchao.
Bellayista, hda. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Vitoc.
Bellayista, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Sicaya: habt. 16.
Bellayista, hda. mineral Dpt. Lima, prov.
Huarochiri, dist. S. Mateo, al N. de Chi-
cla: & 8,881m. alt.
Bellayista, distrito de la prov. litoral del
CaUao:habt. 1,076.
Bellayista, pbl. capital de este distrito de
la provincia del Callao : habt. 900. Esta
casi unido con la ciudad del Callao. La
poblacion es regularmente trasada; sus
(dalles como de 7 metros de ancho. Hay
un panteon para protestantes ; una gran
fdbrica de fundicion de fierro y maqoina-
rias de propiedad del Gobierno, que se
ocupa casi exclusivamente en la repara-
cion de los buques de guerra. Tambien
existen aUi los almacenes fiscales del tri-
go que se importa por el CtJlao. Esta po-
blacion se form6 cuando la del Callao fu^
destruida por el terremoto de 1746 en que
saH6 el mar.
Bellayista, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc.
Bellayista, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Pue-
blo Nuevo: habt. 44.
Bellayista, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo: habt. 20.
Bellayista, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago.
Bellayista aid. y bda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. San Geronimo : habt.
481 ; d 4 leg. (22 k.) de San Ger6nimo.
Bellayista, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist-
Urubamba.
Bellayista, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist
Paruro : habt. 7.
Bellayista, chac. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Yauri.
Bellavista, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Anta, dist. Limatambo: babt 110.
Bellayista, pbl. y chac., Dpt. prov. y dist.
Arequipa; distal | leg. (7 ^ k.)de la ciudad.
Bellayista, aid. y chac. Dpt. Arequipa,
prov. Islay, dist. Tambo.
Bellayista, salitrera en el canton de su nom-
bre, Dpt. y dist. Tarapacd.: en 1872. pro-
dujol00,000quintales;distal4 leg. (78 k.)
de Patillos.
Bellayista Punlayaco, hda. Dpt. Junin,
prov. Tarma, dist. Vitoc.
Belleda, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Palpa:
habt. 85.
Beni, rio que con el Itenes y el Mamor^ for-
man el Madera. Aunque este rio corrr ^a
territorio de Bolivia, conviene darlo i co-
nocer, porque recibe las aguas de nuestro
rio Purus, navegable desde»territorio pe-
ruano; y por lo mismo tenemos derecbo a
navegar en los otros rios que reciben sus
aguas
Los principales ramos que forman el
rio Madera son : el rio Bmi, el Mamm J
BENI
105
BfiRU
d Itenes. Todos tres son navegables casi
desde su orlgen.
tEl Beni es el mas occidental de los tres
rios anteriores y lo forman xm sin nume-
ro de rios considerables, estendi^ndose el
Ambito de estos desde Felechuco^ Suchesy
Sorata, CayUoma, Songo, la Paz, Suri, has-
ta la proyincia de Cockabamba, £1 mas dis-
tante de estos es el Ttiches : siguen el de
Aten, Mapiri 6 Sorata, el celebre Tiptuinty
qne tiene tanto oro, el ChaUana, el Coroi-
co, los caales van en un cuerpo. Otro como
el Chuhomanif es la reunion del Tamam-
paya, Solacaina el de la Paz, el Surij Ca-
^mifla y el Cotacdjes,
« He tenido la fortnna (dice Haenke) de
reconocer el origen de todos ellos en mis
yiajes ; y el ano 1794 en 22 de Setiembre
me embarqne en el Tipuani y baj^ el Bmi
hasta el pneblo de Bsyes, en cerca de 8
dias. Tiene muchos malos pasos ; y mas
abajo de B^yes recibe por el oeste, entre
otros rios, al TequeQe, Masisi 6 Cavinas, etc.
Desde su union con el Mamore A 10° lat.
8., se llama el Madsra. Su curso en las
Uanuras es suave, igual y majestuoso, y
forma grandes islas ; su ancho pasa en va-
rias partes de ^ de legua. Hay en 61 coco-
drilos, y otros mucbos peces : las dos ori-
llas estdn cubiertas de bosques espesos y
elevados y de tribus bdrbaras, Uamadas
Cavinas, Pacoffuaras, Bubries, Todramanasy
Nahas y Tahatinaguas del lado occidental
los Bulepas, etc. Por medio del rio lamma,
cuyo origen estd en las cercanias de Beyes,
86 puede establecer comunicacion entre
los rios Beni y el Mamor^. El declive
en 60 leguas de estension no Uega d 20
pi^s».
Benito San, rio tributario del Huaura 6
Chancay.
Bbhito San, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tomazd, dist. Guzmango: habt. 878.
Bbnito San, mina de plata en el cerro San
Miguel, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist.
Macate.
Benito San, mina de plata a 7 leg (89 k.)
de Taquilpon, Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Macate.
Brnito San, cerro mineral en el dist. Anda-
jes, prov. Cajatambo, Dpt. Ancacbs.
Benito San, mina de plata en el ceirro mineral
prov. Cajatambo, Dpt. Ancachs, dist. An-
dajes: en este cerro hay varias minas cuya
ley varia desde 84 hasta 180 m.
Benito San, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Andajes; A 8 leg. (16 ^ k.)
de Andajes: habt. 125.
Benito San, chac. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Tambo.
Bentanani, chac. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Pichihua.
Bepiiano 6 Repuano, isla en el Ucayali en
la cual hay un pueblo que lleva el nombre
de la isla, Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Sarayacu. "EsiA d 16 leg. (89 k.) arri-
ba de Canchahuaya ; aunque segun otros
solo dista 5 leg. (28 k.)
Berenguel, est. Dpt. Tarapacd, dist. Cami-
na; dista de Camarones 40 leg. (228 k.) y
de Camilla 10 (56 k.)
Beaenguel, hda. de viiia, Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Vitor: habt. 8.
Berenguela^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
j vencion, dist. Huiro.
Bergara^ socabon en el cerro de Tingo, lado
N. Dpt. Cajamarca, prov. y dist. Hualgayoc.
B6rnab6 San, chac. Dpt. Moquegua, dist.
Torata.
Bernacha) mina de plata al 0. del pbl. de
Yauli, prov. Tarma, dist. Yauli ; ley 100 m.
Bernftly punta, es la continuacion y termino
del cerro Monton de trigo y de arena.
B6rnMla9 hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Baustista : dista de lea 1 ^ leg. (8 k.)
BernapiiqiliO^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Ayja.
Bernardino San, pbl. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. San Pablo: habt. 1,077.
Bernardino San, aveutadero de oro; Dpt.
Puno, prov. Sdndia, dist. Phara.
Bernardo San, mina de plata eu el cerro de
Pumahuain, Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Audajes: ley 16 m.
BernaTia^ hda. Dpt. prov. y dist. lea.
Bernuif mina de plata en el cerro de Jesus
lado 0. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc : ley 80 m.
BertiZ) hda. Dpt. y prov. Tacna, dist. Lo-
cumba.
Boruschacaf hda. mineral Dpt* Ancachs,
prov. Cajatambo, dist. Oyon.
14
BLAN
106
BLAS
BetancaF) chac. Dpt. Arequipa, proy. Cay-
lloma, dist. Sihuas.
Beware, punta, 4 los 16^ 8* 40" lat. y IT
42' 24" long.
Biabomaf rio txibutario del Hnallaga, por
la derecba ^ los S"" 86' lat. mas 6 m^nos.
BetansoS) villa, Dpt. Pono, proY. Asdngaro,
dist. Arapa.
BicocC) bda. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
llo, dist. Huambalpa.
Biconga^ cerro y paso de la cordillera, &
4,831i»- alt. Dpt. Junin: en este paso 6 lu-
gar bay una lagona de este nombre.
BicaudeS) mina de plata en el cerro de Je-
sus, lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc. ley 24 m.
BUan^ aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga. dist.
Pacbisa: babt. 10.
BlnbaleteS) cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. La-
canas, dist. Sancos.
Bisambni) bda. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca.
BisaiBbllla,bda. Dpt. y proY. lea, dist. Nasca.
Bisancalla^ cbac. Dpt. Lima, proY. Ganta,
dist. Atavillos Altos.
Btobe^ pbl. Dpt. Arequipa, proY. Union, dist.
Huaynacota: babt. 229.
BfsCOChay bda. Dpt. Ancacbs, proY. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
BiscocHA, cbac. Dpt. Ancacbs proY. Poma-
bamba, dist. Llama.
Blanca 6 d NovUlo, islote, & los W 44' 25"
lat. y 78° 40' 24" long, a 4 y media millas
de los islotes de la Ballesta; el fondo tie-
ne 18 brazas. Antiguamente se le llama-
ba tambien de Lobos marinos,
Blanca, isla k los 9° 7' 80' lat. y 80« 66' 64"
long, al N. N.E. de uno de los islotes del
Ferrol.
Blanca, punta 4 los 21° 6' lat. y 72°*47' 20"
long.
Blanca 6 de Lohos, punta; Y^ase Lohos punta.
Blanca, mina de plata Dpt. Libertad, proY.
Huamacbuco, dist. Mollepata; aJ N. de
este pueblo.
Blanca La, mina de plata, Dpt. Libertad,
proY. Huamacbuco. dist. Santiago de Cbu-
co, al N. de este pueblo.
BLANca, mina de plata en el cerro de Huac-
cbara, Dpt. Ancacbs, proY. y dist. Pallasca.
Blanca, mina de plata en Santa Eosa. Dpt. I
Tarapaci; dist. Iquique. '
Blanco, cabo, & los 4° 17' 80" lat. y 88' 84'
44" long.: es notable por los mucbos Yien-
tos que reinan en sus inmediaciones; des-
pues de la punta de Parinas es la parte
mas 0. de la America Meridional.
Blanco, rio, nace en la cordiUera, lado occi-
dental ; lleYa sus aguas d la laguna de Ju-
nin 6 Cbincbaycocba.
Blanco, rio tributario del lago Titicaca: na-
ce en la cadena de los Andes; toma el mm-
bo al E. y pocas leguas abajo recibe las
aguas del rio San Antonio, y continna
basta su desembocadura cerca del pueblo
de BaYe.
Blanco, rio tributario del Liambari, por la
izquierda, arriba del rio Cbuncbomayo,
Dpt. Puno, proY. Carabaya.
Blanco, rio, nace en los Altos de Toledo,
baja al 0. basta reunirse con el de Sumbay,
para formar despues el rio Cbili, Dpt. y
proY. Arequipa.
Blanco, bay Yarios rios de este nombre en
otros Departamentos, pero son de poca
importancia.
Blanco, cbac. Dpt. Libertad, proY. y dist.
TrujiUo; d \ leg. (8 k.) de TrujiUo.
Blanco La, bda. Dpt. y proY. lea, dist. San
Juan Bautista; d 2 j^ leg. (18 k.) de lea.
Bias San, bda. Dpt. Ancacbs. proY. Hoay-
las. dist. Macate: babt. 869: k lleg.(6 ^k.)
de Macate.
Blas San, aid. Dpt. Ancacbs, proY.Huaylas,
dist.iMacate.
Blas San, salinas en la orilla meridional del
lago de Junin : estas salinas se explotan
en gran escala y con todos los elementos
del adelanto del siglo, empleando el va-
por y demas aparatos necesarios para la
eYaporacion. Producencomo 60,000 quin-
tales al ano, que se emplean todos en be-
neficio de los metales del Cerro de Pasco,
i, donde los trasportan atraYesando la la-
guna de Junin, en bote de Yela y buqne
de Yapor basta la orilla mas inmediata i
esos minerales, y de aUi k lomo de mnla.
Blas San, bda. Dpt. y dist. Junin, proY. Tar-
ma : babt. 84.
Blas San, aid. Dpt. Junin, proY. Huancayo,
dist. Cbongos : babt. 19.
Blas ne hebra, aid. Dpt.Ica,proY. Gbineha,
dist. Cbincba Baja.
BOMB
— 107
BONG
Bias San, uno de los disiritos en que estA
dividida laciudad del Cuzco y que forman
la provincia del Cuzco.
Blas San, mina de plata cerca de San An-
tonio de Esquilache, Dpt. y prov. Puno.
Blas San, hda. Dpt. Puno, prov. Carabaya.
dist. Sina.
Boca it pan, caleta & los S"" 48* 10" lat. y
88*» 2* 44" long.: su fondeadero es bueno;
de 4 ^ 77 brazas cerca de tierra: la aldea 6
rancheria es de ninguna importancia.
Boca del MabaI^on, aid. Dpt. Loreto, prov.
Alto Amazonas, dist. Iquitos : habt. 44.
Bocana, bda. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Suyana.
Bocanegra, chac. Dpt. Amazonas, prov. y
dist. Cbachapoyas : habt. 7.
BocANEORA, hda. Dpt. y prov. Lima, dist.
Carabayllo : habt. 175.
BocANEGRA, desierto en el Dpt. y prov. Tac-
na: dista de Chacalluta (posta) 18 leg.
(100 k.), de Tambo 9 (60 k.), de Arica 18
(72 i k.).
Boca de la qnebrada, posta en el Dpt. Mo-
quegua, dist. Bo.
Boca del bio, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canete: dista 1 leg. (5 ^ k.) de Canete.
Boca del rio, aid. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Pisco: habt. 117.
Boca de zapo, aid. Dpt. Loreto, prov. Hua-
Ilaga, dist. Saposoa : habt. 49.
Boemiial, chac. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. San Gerdnimo.
Bodega La, hda. Dpt. Arequipa, prov. Ca-
man^, dist. Caraveh; i pocas cuadras de
CaraveU.
Bodegayoe, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba.
Bodegon, pbl. que existia probablemente en
el lugar que hoy ocupa la hacienda del
Bodega.
Bodegnilla, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Bol^eria, chac. Dpt. Tarapacd, dist. Gamina.
Bolson, chac. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Chinchao.
Bomba, hda. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Huaca.
BoHBA, hda. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Suvana.
Bomboea^hda.Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Colasay.
BomlM)!!, antiguamente Pumpu, despues
Pompo, pampa entre las dos ramas de la
Cordillera que parten desde el Cuzco y se
reunen Antes del pueblo del Diezmo, y for-
man esta Uanura 6 meseta, que tiene 15
leg. (88 i k.) de largo y de 2 A 4 (11 A 22 k.)
de ancho, i 4,060m. alt. : en otro tiempo
debi6 ser un gran lago.
Bombon, antiguo nombre de la laguna de
Chinchaycocha 6 Reyes.
BouBON, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Chincheros : dista de Lima
129 leg. (720 k.), de Chincheros 1 (5 ^ k.).
Bombon, aid. Dpt. Arequipa, prov. Islay,
dist. Tambo: habt. 845.
Bonaparte, mina de plomo en el cerro Iscu,
Dpt. Ancachs, prov. y dist. Cajatambo:
ley 80 m.
Bonas&tegai, chac. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Trujillo: d 1 leg. (6 ^ k.) de la ciudad.
Bonderaml, hda. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Coaza.
Bongart^ provincia del Departamento de
Amazonas, creada por ley de 26 de Di-
oiembre de 1870. Limita al N. con el
Ecuador; al E. con el Departamento de
Loreto; al 0. con la prov. de Jaen, del
Dpt. de Cajamarca, y al S. con las pro-
vincias de Luya y de Chachapoyas. Cons-
ta de los siguientes
DISTRITOS :
Habt.
San CArlos 707
Copallin 187
Peca 1 820
Sipasbamba 700
TumbiUa 662
Yambrasbamba 883
Total habt 2,961
La capital es el pueblo de San Cdrlos.
Esta comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 8*» 20* y 6** 80' lat. ylos 79*> 10* y 80«
60' long, formando una superficie como
de 1,200 leguas; que comparadas con la
poblacion resulta poco mas de 2 habitan-
tes por cada legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pu-eblos, AJdeas
y Caserios ; & estos se les considera en es-
te Diccionario como Aldeas, por lo dicho
en el Discurso Preliminar.
BORJ
108
BREA
Parte del caadaloso Maranon divide en |
dos partes esta dUatada provincia, hasta e
Pongo de Manseriche, que es uno de sus
limites. Cnando se facilite la navegacion
de los numerosos rios que pasan por esta
provincia, sera una de las mas ricas y flo-
recientes de la Eepublica.
En cuanto & sus produciones nos referi-
mos d lo dicho respecto de los Departa-
mentos de Amazonas y Loreto.
Un Sub Prefecto estd enoargado del
mando politico: el Juez de 1.* Instancia,
que depende de la Corte Superior de Caja-
marca, administra justicia.
En lo Eclesiastico estd dividida en los
siguientes
CURATOS :
San Carlos. Peca.
Hay en la provincia 23 Escuelas de Ins-
truccion primaria ; a saber :
16 para hombres : sueldos S. 9,600
7 • mugeres: » » 4,200
Total S. 18,800
En esta provincia no se paga contribu-
ciones.
Bonifacio San, mina de plata al N. 0. del
pueblo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauli, ley 25 m.
Boqneron del Callao, asf se Uama el canal
entre la isla d^ San Lorenzo, y la punta
del Callao.
BoQUERON, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Ca-
tacaos: habt. 586.
Bordon, hda. Dpt. y prov. lea, dist. S. Juan
Bautista: habt. 64; d 1 ^ leg. (8 k.) de lea.
Borgofia, salitrera, Dpt. Tarapacd, dist. Pi-
sagua, ley 70 ^'/o.
Borja, ciudad, Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Cahuapanas; a la orilla iz-
quierda del Maranon, al terminar el cele-
bre pongo de Manseriche, d los 4° 28' 30*'
lat. y 79*^ 47* 19" long. Tiene el tftulo de
cindad desde el siglo pasado : fu^ fimda-
da en 1619; era uno de los mas notables
lugares de las misiones ; en 1814 tenia 88
habt. hasta que quedaron reducidos d 20
en 1868; su decadencia se debe d las
impciones de los salvajesHuambisas: dista
55 millas (105 k.) arriba de la boca del
rio Apaga.
BoRjA San, chac. Dpt. y prov. Lima, disi
Surco.
BoRjA, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
BoBjA San, hda. Dpt. yprov. lea, dist. Pal-
pa: habt. 25.
BoRjA San, hda. Dpt. y prov. Onzco, disi
San Bias.
Borra, hda. Dpt. Arequipa, prov. Gastilla,
dist. Aplao.
Borracho, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba.
Botija, chac. Dpt. Libertad, prov. Palas,
dist. Tayabamba.
BotoAaycaneha, chac. Dpt. Ancaohs, prov.
Huaras, dist. Ootaparaco.
Boya, mina de plata en el cerro del Pnnre,
Dpt. y prov. Cajamarca: ha prodncido
muchos y muy ricos metales.
Boza, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay, disi
Aucallama : habt. 82.
Boza, hda. Dpt. y prov. Lima, dist. Cara-
bayllo: habt. 15.
Braba La, roca 6 islote cerca de Iqniqne:
contiene huano.
Bracamonte, chac. Dpi. Libertad, prov.
TrujiUo, dist. Chicama: habt. 12.
Bracamonte, hda. Dpt. Libertad, prov. Tm-
jillo, dist. Chicama: habt. 47.
Bracamaros Jaen ds, vease Jam, provindft
6 ciudad.
Bragueta, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo.
Bramadero, chac. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta.
Brambran 6 Rambran, chac. Dpt. Cajamar-
ca, prov. y dist. Chota.
BraTO, farallon, A los 11° 22* 40" lat. 80" 8*
29** long: es uno de los que f orman el
grupo de Huaura.
Bbavo, hda. Dpt. Tarapacd, dist. Pisagua:
& 14 leg. (78 k.) de Pisagua.
Bravo Grande, chac. Dpt. y prov. Lima,
dist. Ate : habt. 15.
Bravo Cmco, chac. Dpt. y prov. Lima, disi
Ate : habt. 8.
Brea 6 Amotopey cerros en la provincia de
Payta, Dpt. Piura: corren de S. O. al N.E.
k pocas leguas de la costa; sus piooB
mas elevados tienen de 915 d '1,220 me-
tros alt. ; en eUos se encuentroD minas de
brea.
k^
BRIO
109
BUEN
Bbei La, aid. Dpi. Ayacucho, prov. Parina-
eoohas, dist. Chumpi: habt. 117.
BrtiSLf chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Mag-
dalena: habt. 9.
BrinbaletoS) hda. Dpt. Ayacucho, prov Lu-
canas, dist. Sancos.
BliOSO) banos termales &1 ^ leg. (7 k.) de
Carhnas; prov. Huaras, Dpt. Ancachs: &
orillas de im riachuelo que baja de la Cor-
dillera nevada. El manantial desprende
varies gases, formados en su mayor parte
por el acido carb6nioo: la temperatura es
de 51^; la cantidad de agua que sale es de
8m»800 etibicos por hora. Cuando el pozo
no estd completamente lleno, ha dado la
signiente composicion :
Acido carb6nico 4.86
Azoe 77.86
Oxigeno 18.20
Gas snlfidrico 00.10
100.00
COMPOSICION.
Gases que se desprenden de la superficie del
agua del manantial,
Un litro de estos gases se compone de :
Gas dcido carb6mco Litres 0.838
Gas snlffdrico i 0.121
Oxigeno » 0.007
Azoe » 0.084
1.000
Gases disueUos en el agua (calculadas d la
temperatur deO^ y dla presum de 760ni.).
Uu litro de agua contiene :
Gas dcido oarb6iiico Litres 0.2691
Gas sulffdrico » 0.0011
Oxigeno , 0.0005
Azoe ^ » 0.0028
0.2780
Materias Jijas contenidas en un litro de agua,
Carbonato de cal (.) Gramos 0.0898
Carbonato de Magnesia (.) • 0.0178
Carbonato de prot6xido de
dePierro(.) » 0.0266
Cloruro de Sodio i 8.2780
Cloruro de Potasio • 0.0688
Silica , 0.0760
Gramas 8.5670
(•) (•) (•) — Estos tres cuerpos estan di-
sueltos en el agua en el estado de Bioar-
bonato, k favor del icido c^rbonico libre
que contiene el agua.
Bronce El, mina de oro, Dpt. Libertad,
prov. y dist. Pataz, al N. de este pueblo:
ley 2 onzas cajon.
Bbonce, mina de plata en el cerro de Huac-
chacra, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Pa-
llasca.
Bronce-mato, lavadero de oro, Dpt. Puno,
prov. Carabaya, dist. Ituata.
Brujo 6 San Bartolom^, caleta d los 7."*
68' lat. y 81« 40' 44" long. El tenede-
ro es muy malo, plagado de piedras suel-
tas ; no tiene abrigo ; hay continua reven-
tason y marejada ; su fondo es de 6 brazas
a una milla de distancia de tierra.
Baucaehnpa, aid. y hda. Dpt. prov. y dist.
Hu^nuco: habt. 697.
Buena f^ mina de plata al O. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma: ley
40 m.
Buena memoria, aid. Dpt. Lima, prov.
Chancay dist. Huaura: habt. 48.
Bnena mnerte, chac. Dpt. y prov. Lima,
dist. Lurigancho : habt. 6.
Buena muerte, chac. Dpt. y prov. Lima,
dist. Magdalena: habt. 82.
Buena muerte, hda. de cana, Dpt. Lima,
prov. Canete, dist. San Luis, generalmen-
te se conoce esta haeienda con el nombre
de Casa Blanca v6ase esta paJabra.
Buena muerte, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Matucana.
Buena muerte, hda. de vina, Dpt. y prov.
Arequipa, dist. Vitor: habt. 19.
Bnenas memorias, est. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Bestauracion.
Buenas memorias, est. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Carhuas.
BuENAS memorias, ohac. Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Moro.
BuenaTentiira^ hda. Dpt. Piura, prov. Pay-
ta, dist. Huaca.
Buenaventura San, mina de plata en oerro
de Jesus, lado N. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc.
Buenaventura, hda. mineral, Dpt. Libertad,
prov. y dist. Otusco: habt. 41; k 2 leg.
(11 k.) de Otusco.
BUEN
110
BUEN
BuEANATENTUBA. San, loina de plata en el
cerro de Junin, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Recuay. Hay otra mina en el
mismo distrito y provincia, pero en el cer-
ro de Tucras.
BuENAVENTUKA San, salilxera, Dpt. Tarapa-
cd: en 1874 produjo 1,000 quintales sa-
litre: dista 12 leg. (67 k.) del puerto, y 1 J
(7 k.) de la linea f^rrea.
Buenaventura San, distrito de la prov. de
Canta, Dpt. Lima: habt. 1,559.
Buenaventura San, pbl. capital de este dis-
trito, prov. Canta, Dpt. Lima: habt. 841.
BnenaTista, riachuelo, Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Casma: corre solo en tiempo
de Uuvia.
BTJENA. VISTA, minas de este nohbbe.
Bnenaytsta, mina de plata d 7 ^ leg. (41 k.)
de Taquilpon, Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Macate.
Bxtenavista, mineral de plata al S. S. E. del
pueblo de San Luis, prov. Hnari, Dpt. An-
cachs. Hay tres minas, ley de 25 & dOO.
marcos.
BuENAvisTA, mina de plata en el mineral de
Burichinchay, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huari.
PUEBLOS Y FUNDOS.
Bnenayista, pbl. Dpt. Amazonas, prov.
Lnya, dist. Lamud: habt. 178.
Buenayista, chac. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Trujillo: dista de esta ciudad \ de leg.
(1 i k.).
BuENAvisTA, hda. Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Chicama.
BuENAViSTA, hda. Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Vini: d 2 leg. (11 k.) de Virti.
Buenayista^pbl. y chac. Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Casma: habt. 294. Es muy
escaso de agua; dista 8 i leg. (19 k.) de
Casma; de Yautan 7 (89 k.).
Bnenayista, hda. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Chinchao; en la quebrada Dere-
pente.
Buenayista, hda mineral, Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco; en la rivera de Pasco.
Baenarista, chac. Dpt. y prov. Lima : es el
limite entre la provincia de Lima y la de
Canta; dista de Lima 7 leg. (89 k.).
BuENAViSTA, pbl. capital del distrito de Fft-
chacamac , Dpt. y prov. Lima : habt
88.
BuENAvisTA, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Yauyos.
BuENAvisLA, chac. Dpt. Lima, prov. Yanjos,
dist. Pampas.
Buenayista, hda. Dpt. Huancavelica, proT.
Angaraes, dist. Caja : habt. 62.
BuENAvisTA, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
BuENAViSTA, hda. Dpt. Huancavelica, pro?.
Angaraes, dist. Julcamarca : habt. 118.
BUENAVISTA, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huachos.
Buenayista, hda. Dpt. prov. y disi Ica;i
1 \ leg. (7 k.) de lea.
Buenayista^hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hiu-
manga, dist. Santiago: habt. 29.
BuENAVisTA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hnan-
ta, dist. Luricocha.
BuENAvisTA, hda.Dpt. Ayacucho, prov. Hiiaii-
ta, dist. Huamanguilla.
BuENAviSTA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Cangallo.
BuENAvisTA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Ln-
canas, dist. Otoca.
Buenavista, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera: habt. 90.
BuBNAvisTA, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist.'Soraya.
BuENAvisTA, hda. Dpt. Apurimac, prov. AImhi-
cay, dist. Curahuasi.
Buenavista, aid. Dpt. Cuzco, prov. Galea,
dist. Lares: habt. 42.
BuENAViSTA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Coporaque.
BuENAvisTA, est. Dpt. Cu2co, prov. Canas,
dist. Pichihua.
BuENAvisTA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Qnispi-
canchi, dist. Quiquijana.
BuENAViSTA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paacar-
tambo, dist. Colquepata : habt. 67.
BuENAViSTA, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba: habt. 146.
BuENAViSTA Alta, hda. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. San Bias : habt. 7.
BuENAViSTA Baja, hda. Dpt. y.prov. Cuzco,
dist. San Bias : habt. 7.
BuENAvisTA, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist,
San Ger6nimo: habt. 11.
BUFA
111
BUYA
Buenayista, Hda. cocal, Dpt. Puno, prov. y [
dist. Sdndia.
BuKNAVisTA, chac. Dpt. Puno, prov. AsAn-
garo, dist. Arapa.
BuEMAYisTA, hda. Dpt. Puno, prov. y dist. I
Lampa: habt. 99.
BusNAYiSTA, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Llalli: habt. 16.
BuBNAvisTA, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Galapuja.
BuENAYiSTA, est. Dpt. Puuo, prov. Lampa,
dist. Macari.
BuENAvisTA, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Santa Bosa : habt. 10.
BuENAvxsTA, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Caracoto.
Baenavista, chac. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina.
Buenavista, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ho.
Btjsnavista, chac. Dpt. y dist. Moquegua.
Bnenavista, 6 Sama, valle, Dpt. y prov. Tac-
na, dist. Sama : habt. 894 : d 400m. alt. ;
y pocas leguas mas alE.se halla i 600m.;
dista de Tacna 8 leg. (44 | k.).
Bu£NAVisTA, hda. Dpt. Tacna, prov. y dist.
Arica ; en el valle de Azapa.
Buenos Ayres, aid. Dpt. y prov. Piura, dist.
Morropon.
Buenos Ayrss, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Convencion, dist. Occobamba: habt. 808.
Baen retiro, sahtrera en el canton de la
Pena, Dpt. TarapacA, dist. Pica. En 1872
prodajo 14,000 qmntales de saHtre: en
1878 — 86,000; dista de Pica 12 leg. (62 k.).
BuEN BSTiBo, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro : habt. 81.
BuEN BETuio, chac. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Miraflores.
Buen yiflje Nuestra SeStora del, mina de
plata, Dpt. Libertad, prov. Huamachuco,
dist. Sartinbamba.
Buey Sl, mina de plata en el cerro de Tin-
go, lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hnalgayoc.
Bufiidero Morbo del, & los 10° 18' lat. y
80* 24' 44" long.
Bafeo, aid, 6 ranchos de indios salvajes Z&-
paros, d orillas del Bombonaza.
Buin, rio tributario del de Huaras. En el
puente de este rio bubo un combate en
1888, entre una division del ej^rcito del
Perti contra el de la Confederacion Peru-
Bohviana.
BuiN, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhuas.
Bnltrones, hda. de vina, Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Yitor : habt. 4.
Biyania, hda. Dpt. Lima, prov. Canete, dist.
Mala: habt. 56. Es acreditada por la
cria de toros que se Udian en la plaza de
Lima.
BiyayUy aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Bellavista.
Bnldibuyo, distrito de la prov. de Pataz,
Dpt. Libertad : habt. 1814.
BuLDiBUYo, pbl. capital de este distrito de la
prov. Pataz, Dpt. Libertad: habt. 1,120.
Cerca del pueblo existe una cueva cuyo
interior es lin verdadero laberinto por
sus muchos rodeos y cavidades en donde
existen restos humanos de la antigiiedad;
dista de HuayliUas 8 leg. (16^ k.) y de
Parcoy 5 (28 k.).
BnluyO) chac. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Langui.
Bullanvalde, est. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Otuzco.
Burquiquira, chac. Dpt. Piura, prov. Pay-
ta, dist. Querocotillo.
Bumnda, hda. Dpt. prov. y dist. lea : habt.
114.
Bnstamante, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. Pueblo Nuevo.
Bustamante, aid. y est. Dpt. HuAnuco, prov.
Dos de Mayo, dist. Baiios.
Bustamante, haciendas de vina (2) Dpt. y
prov. Arequipa, dist. Vltor: la 1.* tiene
21 habt. y la 2.» 24.
Bustos, 6 Fincas chicas, hda. Dpt. Amazo-
nas, prov. y dist. Luya: habt. 24.
BnyalmasI, cerro mineral de oro en Cas-
trovireyna, Dpt. Huancavehca.
c
Advebtbncu. — Las palabras qne no se encaentren en esta letra, sea al prindpio 6 al medio de la diedon,
bdsqaense en la letra CO.
C. — En las lenguas Quechua y Aymard es-
ta letra tiene tres pronunciaciones diver-
sas, la primera es igual d la C en Caste-
Uano ; la segunda es mas dspera como la
K; y la tercera muy ^pera y casi gutural:
los escritores de Gramdticas y Dicciona-
rios de estos idiomas no han seguido
siempre la misma ortografia , exceptuan-
do cuando el sonido de la C es igual a la
del CasteUano : para indicar el sonido mas
dspero unos ban usado de la doble CC,
otros la indican con una linea horizontal
atravezada al medio de la C, 6 con acen-
to, como si faera vocal ; y la tercera ge-
neralmente la expresan con la K. En este
Diccionario no era posible distinguir las
tres pronunciaciones de la C usando espe-
cial ortografia para cada una ; tanto por
la variedad con que en cada provincia
pronuncian una misma palabra, cuanto
porque aumentariamos la confusion que-
riendo buscar la claridad; por esto solo
hemos usado la C sencilla, cuando el soni-
do es igual al CasteUano 6 un poco mas
dspero ; pero cuando es gutural y aspero
d la vez, hemos usado la CC doble en vez
de la E, letra desconocida en el CasteUano.
De este modo uniformaremos la ortografia
geogrdfica.
Gaana, aid. Dpt. Puno, pro v. Chucuito, dist.
Yunguyo.
Cftbtyay hda. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. San Miguel.
Caballero, hda. Dpt. y prov. Lima, dist.
CarabayUo; d 402m. alt.: habt. 18: dista
de Lima 5 leg. (28 k.), de Yangas 9 leg.
(60 k.).
Caballebo, hda. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canete.
Caballo-pampa, chac. Dpt. prov. y dist.
Huanuco, en la quebrada de Gayran.
Caballo-cancha 6 CabaUococha, aid. Dpt.
Ayacucho, prov. y dist. Huanta: habi
227.
CabaHo-eocha, laguna. ^ leg. (3 k.) d la de-
rechadel rio Amazonas, como 7 leg. (89 k.)
dntes de Loreto : & 84m. alt. : es bastante
extensa y su fondo como 8 brazas ; su vis-
ta deliciosa y explayada : forma contras-
te con el espesor del bosqus que la rodea.
Caballo-cocha, aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo
Amazonas, dist. Loreto; d la orilla izquier-
da del Amazonas y junto d la laguna del
mismo nombre ; & 84ni. alt. : el pueblo
aunque pequeno es muy aseado, y presen-
ta una vista hermosa: habt. 818; dista 5
leg. (28 k.) de Moromorote; y de Moyo-
bamba 182 (1,008 k.).
Caballos, antiguamente CahoUa, puerto: v^
se Nazca 6 CabaUos, puerto.
Caballunif hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
Cabana^ mina de oro, Dpt. Libertad, proT.
Pataz, dist. Parooy; alE.de Parcoy, ley
6 onzas por cajon.
Cabana, chac. Dpt. Libertad, prov. Huama-
chuco, dist. Santiago de Chuco.
Cabama, distrito de la provincia de Pallasca,
Dpt. Ancachs: habt. 8,649.
Cabana (corrupcion de Cahuana, mirador. Q.)
pbl. capital de este distrito, Dpt. Ancachs,
prov. PaUasca. Estd situado en lasfaldas
de un cerro, y las casas forman anderia 6
anfiteatro; de suerteque encierta direccion
se sube como por gradas : se halla d 8,190
metrosalt.: habt. 2,899 ; dista 6 leg. (28 k.)
de Pallasca ; 9 (50 k.) de Corongo; 5 (28 L)
de Llapo; 8 (16 \ k.) de Tauca. Apocas
CABI
113
CABU
cnadras del pueblo, existen unos paredo-
nee, restos de una antigua poblacion an-
terior i la conquista.
Cabana, disthto de la provincia Lucanas,
Dpi. Ayacucho: habt. 2,166.
Cabana, pbl. capital de este distrito, de la
provincia Lucanas, Dpt. Ayaoucho : babt.
645: dista de CangaUo 29 leg. (161 ^ k.).
Cabana, distrito de la provincia y Dpt. Puno.
No ha sido posible saber la poblacion de
este distrito.
Cabana, pbl. capital de este distrito, prov. y
Dpt. Puno.
Cabanaconde^ distrito de la prov. de Cayllo-
ma, Dpt. Arequipa: habt. 2,571.
Cabamaconde, pbl. capital de este distrito de
la prov. de Caylloma, Dpt. Arequipa : habt.
1,019.
Gabllllilla, distrito de la provincia de Lam-
pa, Dpt. Puno. No se ha podido saber la
poblacion de este distrito.
Cabanilla, pbl. capital de este distrito de la
prov. Lampa, Dpt. Puno.
CabanilluB, chac. Dpt. lea, prov. Pisco,
dist. Chincha.
Cabafluste, cerro mineral de plata y de plo-
mo, Dpt. Puno, prov. AsAngaro, dist.
Asillo.
Cabeza, aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Huan-
cabamba: habt. 1,275; i 8 leg. (16 \ k.)
de Huaucabamba.
Cabeza 8EOUNDA, aid. Dpt. Piura, prov. Huau-
cabamba, dist. Huarmaca.
Cabbza db Laoarto, morro d los 10^ 7' lat.
y 80> 81' 14" long. 8u figura le ha dado
el nombre que Ueva.
Gabezas de SiLndua: v^ase Sandua cabezas.
Cabkzas, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Mi-
raflores.
Cabeeera,est.Dpt. Huancavelica,prov. Cas-
trovireyna, dist. Pilpichaca.
Gabsceba, chac. Dpt. Arequipa, prov. Cama-
nd, dist. Chala: d 8 leg. (16 J k.) de Chala.
Cabina, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Llama.
Cabina, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Cabina, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
Cabiflaa, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. TambiUo.
Cabo T6rde, chac Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Querocotillo.
Cabo vebde, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Paci^mayo, dist. Guadalupe.
Cabra, hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa.
Gabracancha, aid. y est. Dpt. Cajamarca,
prov. y dist. Chota: habt. 1,045; i 1 leg.
(5 i k.) de Chota.
Cabracancha, aid. Dpt. y dist. Junin, prov.
Tarma : habt. 80.
Cabracancha, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Sincos : habt. 80.
Cabracancha, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Pariahuanca: habt. 25.
Cabracancha, chac. Dpt. Huancavelica,prov,
y dist. Castrovireyna.
Cabracancha, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo : habt. 70.
Cabracancha, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Coata.
Cabracancha, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos , dist. Chuquibamba : habt.
191.
Gabracorraly chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Sancos.
Gabramayo^ald. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Colasay.
Gabrane, aid. Dpt. Tarapaci, dist. Camifia.
Gabrapataf hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos.
Cabreraf minas de plata en el cerro de Ma-
ria, lado E. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc.
Cabrera, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo.
Gabreria^ aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Querocotillo: habt. 20.
GabrerOi est. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Cajabamba.
Gabritopampa 9 chac. Dpt. prov. y dist.
Huduuco.
Gabuf a, rio tributario del Tulumayo, por la
derecha.
Gabnyaly hda. Dpt. Piura, prov. Tiimbez,
dist. S. Juan de la Ylrgen : a 4 leg. (22 k.)
de Tiimbez.
Ca3uyal, aid. Dpt. Piura, prov, Ayabaca,
dist. Chalaco : habt'. 70.
Cabuyal, hda. Dpt. Piura, prov. ydist. Huau-
cabamba: habt. 15: a 8 leg. (16 \ k.) de
Huaucabamba.
15
CACA
114
CACI
Cabny oeancha^ aid. Dpt. Ayacueho, prov.
y dist. Huanta.
Caeabamba^ chao. Dpi. Apurimao, prov.
C.>tabambas, dist. Mara.
Cacachacan^ chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Cttstrovireyna, dist. Anna.
CacachOi chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dibt. Huanec.
Cacacho, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
Caeachoca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Cacachupan, chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Cacahual, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Bellavista.
CacabuaDa, (Ccaccahuanay cubierto de pie-
dras. Q.) aid. y chac. Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Socabaya.
Caeabuara, aid. Dpt. Moquegua, dist. Ubi-
nas : habt. 88.
Cacamarca, chac. Dpt. Huancavelioa, prov.
Castrovireyna, dist. C6rdova.
Gacah.\bga, hda. Dpt. Ayacncho, prov. Can-
gallo, dist. Yischongos : habt. 248.
CacancbO) chac. Dpt. Ancachs. prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
Cacanbuaylla, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Huamantanga,
Cacaninay (Ccaca pena, nin^faego. Q.) pbl.
Dpt. Lima, prov. Huarochiri, dist. San
Damian.
CacaOy aid. Dpt. Loreto, prov. Alto Amazo-
nas, dist. Loreto.
Cacap) (Boca. Q.) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Ayja.
CacapaCf aid. Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,
dist. Bondocan : habt. 80.
CacapacbapHn, hda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco.
Cacapaqniy chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Cacapaqui, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Altos.
Cacapaqui, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Pilpichacha.
Cacapara^ chac. Dpt. y prov. Huiinuco, dist.
Higueras.
Cacapata^ (C(;aca^ato,cumbre de la pena. Q.)
old. Dpt. y prov. Arequipa, dist. Chara-
cato : habt. 862.
OaeapataCf aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Pampacolca.
Cacapunoo, hda. Dpt. y prov. Cuzoo, dist.
San Bias : habt. 6.
Cacapaqui) est. Dpt. Ancachs, prov. Rm&j-
las, dist. Quillo: habt, 104.
Cacara^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
.dist. Marca.
Caeacarcay hda. Dpt. Junin, prov. y disi
Tarma:dloslP28'71at.
Caearay) aid. y est. Dpt. Ancachs, proT.
Huari, dist. Chacas : habt. 847.
Gacaricaf aid. Dpt. Puno, prov. Chucaito,
dist. Juli.
Cacarima^ aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. S. Damian; forma parte de Tupicocha.
CacaS) pbl. Dpt. Junin, prov. Huimcayo,
dist. Sapallanga : habt. 290.
Caoas, pbl. Dpt. y dist. Junin, prov. Tarma:
habt. 1,882; dista de Tarma8 leg. (44 ^k.),
de Palcomayo 8 (16 ^ k.).
Cacasica^ aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. San Damian.
CaeasirO) hda. Dpt. y prov. Huancavelioa,
dist. Acoria,
Cacatay est. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist
Yunguyo.
Cacatacbe^ aid. Dpt. Loreto, prov. y disi
Moyobamba: habt. 189.
CacayaeO) aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist
Chihuata: habt. 49.
Caccehnaeay chac. Dpt. Ayacueho, prov.
Lucanas, dist. Otoca.
CaccyaraCCay 6 ChiUaraccay 6 Ckaraeyaemf,
aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. Urubamba,
dist. Maras : habt. 200.
Caocbobuarar^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Pariacoto.
Cacbe, ruinas, inmediatas al pueblo de San
Pedro Cacha, prov. Canchis v^ase Caeha.
CaccbuCf chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaylas.
CtoereSy hda. de vina, Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Yitor : habt. 82.
Cacinta, chac. Dpt. Lima, prov. y dist
Yauyos.
Cacipaccba,hda. Dpt. Ayacueho, prov. Hua-
manga dist. Ayacueho ; c^lebre por haber
sido asesinado en ella el ingeniero D. Fe-
hpe Cucalon, y el Capitan Vargas en Di-
ciembre de 1874.
CACY
— 115
CACH
Cada, pbl. Dpt. Lima, prov. Yatiyos, dist.
Vinac.
Caclic, cbac. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Ghachapoyas: babt. 6.
CaeUae, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Qnecbualla.
Caellmii, bda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, diet. Coasa.
CaemaemayOy bda. cocaJ, Dpt. Pono, prov.
Carabaya, dist. Ollaobea.
Caenatape, cbac. Dpt. Apurixoac, prov. Go-
tabambas, dist. Gocba.
Caenis, Hda. Dpt. Ayacncbo, proT. y dist.
Huanta.
Caeo, bda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Pucard : babt. 68.
Cacocha, est. Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas,
dist. Sbupluy: babt. 418; dista de Yun-
gay 8 leg. (16 | k.), de Sbupluy 1 (6 i k.)
alS.O.
Cacoseho, cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Huanec.
CacoyOf est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari.
Cacpa^ mina de oro, en el mineral de Paeon,
Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas, dist. Garas.
Cacra^ (Perverso. Q.) pbl. Dpt. Huancave-
lica, prov. Gastrovireyna, dist. Huangas-
car, alE.de Gatabuasi: babt. 278.
Gagra, pbl. Dpt, Huancavelica, prov. Gas-
trovireyna, dist. Pilpicbaca.
Caerahurly cerro mineral de plata, Dpt.
Puno, prov. y dist. As^ngaro.
Cacrayf cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos.
Gacbat, aid. Dpt. Lima, prov. Huarocbiri,
dist. San Mateo.
Caere, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Santa,
dist. Moro.
CacrillOy pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Gas-
trovireyna, dist. Arma: habt. 116.
Caetafiat cbac. Dpt. Arequipa, prov. Gasti-
Ua, dist. Yiraco.
Cacteca, pbl. Dpt. Guzco, prov. Quispican-
chi, dist. Ocongate.
Cactnyo, est. Dpt. Arequipa, prov. GastiUa,
dist. Yiraco.
Caeyabamba, bda. Dpt. Apurimac, prov.
Andabuaylas, dist. San Ger6nimo; dista
de Ajidahuaylas 7 leg. (89 k.), de San Ge-
r6niino 6 (88 i k.).
CaQraparquii bda. Dpt. Guzco, prov. Ca-
nas, dist. Gbeca.
Cacha San Pedbo de, distritodelaprorincia
Gancbis, Dpt. Guzco: babt. 6,617.
Gacha San Pedro de, (Enviado 6 mensaje-
ro ; tambien significa cosa seca 6 pasada,
eomo bigos etc. Q.) pbl. capital de este
distrito, prov. Gancbis, Dpt. Guzco: d
8,642m. alt. En un lugar inmediato 11a-
mado Gacbe existen las ruinas de un edi-
ficio de grandes dimensiones , con 9 puer-
tas: se dice que era un templo dedicado A
Viraoocba; dista del Guzco 22 leg. (122 i k.)
y de Gombapata 8 (16 1 k.).
Cachabuy, cbac. Ppt. Libertad, prov. Hua-
maobuco, dist. Santiago de Gbuco.
Caehacaya, quebrada en la provincia Hua-
rocbiri, Dpt. Lima.
Caehac grande, cbac. Dpt. Lima, prov. Gan-
ta, dist. Huamantanga.
CachaoOf bda. y aid. Dpt. Piura, prov. y
dist. Ayabaca : babt. 891.
Gachaoo, aid. y bda. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Gumbicus: babt. 164.
Cachacotoras, bda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca.
Cachac-rami) cbac. Dpt. Ayaoucbo, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
Cachaeha^ cbac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Ganta.
Cachache, distrito de la provincia de Caja-
bamba, Dpt. Gajamarca: babt. 4,876.
Gachache, (cbispa 6 centelia. Q.) pbl. capital
de este distrito en la prov. Cajabamba, Dpt.
Gajamarca: babt. 618: d 10 leg. (56 i k.)
de Gajabamba.
Gachache, cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos.
dist. Pampas.
Cacbachicanca^cbac. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco ; en la quebrada de Gayran.
CachahaaycOy cbac. Dpt. Guzco, prov. An-
ta, dist. Limatambo.
Cachahncray cbac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rocbiri, dist. Santa Eulalia.
Gachahucba Gmco, cbac. Dpt. Lima, prov.
Huarocbiri, dist. Santa Eulalia.
Cachamarcay cbac Dpt. lea, prov. y dist.
Gbincba.
Gachamabca, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Gbihuata y tambien Pocsi en parte. En
este lugar se di6 una batalla el ano de 1841
CACH
116
CACH
en la cual sufrieron un contraste las tropas
. del Gobiemo, i 6rdenes del General Cas-
tiUa, contra las del General Vivanco: habt.
162.
Cachanay pbl. y chac. Dpi. Arequipa, prov.
Union, dist. Gotahuasi: habt. 245.
Cachap) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Macate.
Cachapampa) hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Recnay.
Oaohapampa, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Cajatambo.
Cachapata^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ghiquian.
CachapOf aid. Dpt. Liberjad, prov. Pataz,
dist. Buldibuyo.
CaehaquitOS) aid. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Suyo.
CachaquinsaS) est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
CacharpacO) hda. mineral en la rivera de
Quiluacocha, Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco : habt. 80.
CachaSy est. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Haari:habt. 244.
Cachaspala^ aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha.
Cachatopa^ hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Cachay^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Llama.
Cach^) aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba: habt. 298.
Cachea 6 Cashea, ald.Dpt.Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Callayuc.
Cachealf chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Cacheily distrito de la provincia de Chota,
Dpt. Cajamarca: habt. 2,988.
CACii£N,pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia Chota, Dpt. Cajamarca: habt. 255.
Esta situado en la cumbre de una lomada
que divide las aguas que bajau al rio de la
Leche y las que tributan al de Lambay eque.
Cacki) (Sal. Q.) rio, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya. En sus orillas, cerca de Marca-
pata, hay un manantial de aguas termales.
Cxcm, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist* Shupluy.
Caohi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Huaneapon.
Cachi, pbl. Dpt. Junin , prov. Huancayo,
dist. San Juan.
CAcm, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Sicaya: habt. 47.
CAcm, hda. Dpt. y prov. Huancavelica, dist
Acoria: habt. 168.
CAcm, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Santiago; d 1,998^' alt.: habt.
796.
Cachi, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Andahuay-
las, dist. Huancaray ; dista de Andahuay-
las 8 leg. (44 i k.), de Huancaray 2 (11 L).
Caehibambaj chac. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
CacUboyaSf rio tributario del Ucayali, mas
arriba de Sarayacu. En sus orillas habi-
tan indios bdrbaros; y para llegar 4 su ran-
cheria, que tiene el mismo nombre del rio,
es preciso pasar por un cafio 6 canal may
estrecho.
CAcmBOYAS, aid. Dpt. Loreto, prov. Hualla-
ga, dist. Sarayacu : se emplean 20 horas
de navegacion desde Sarayacu.
Cachiea^ chac. Dpt. Libertad, prov. Patas,
dist. Parcoy : d 1 leg. (5 ^ k.) de Parcoy,
Cachica, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gamani,
dist. Caraveli : d 5 leg. (27 i k.) de Gara-
veH.
CAcmcA, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist
Urubamba: habt. 164.
Cachieaca^ {Pefla de Sal. Q.)hda. Dpt. prov.
y dist. Hu^uco.
Cachicachi) ramaJ de la Cordillera, entre
Jauja y Tarma.
XlAcmcAcm, cerro, inmediato al pueblo de
Carhuapampa, Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Quinti: tiene dosminas de plata.
CAcmcAOHi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. PacUon.
CAcmoAom, hda. Dpt. Junin, prov. y dist
Tarma: dista de Lima 40 leg. (228 k.) y
6 (27 i k.) de la Oroya.
CAcmcAcm, hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja: habt. 51.
CACHicAcm, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari: habt. 2.
CAcmoAcm, aid. Dpt. y dist. TarapacA.
Cachicachine^ est. Dpt. Puno, prov. Ghn-
cuito, dist. Yunguyo.
CachicadaDi aid. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Ghuco. A bub
CACH
117
CACH
inmediaciones y d 2 leg. (11 k.) de la ha-
cienda de Llaray, hay on manantial de
agaas termales ferroginosas muy concur-
hdas. Hay una casa c6moda para los que
van alli; dista de Huamachuco 11 leg.
(61 k.).
Ciehicara^ aid. Dpt. Cajamarca, prov. Gho-
ta, dist. Cutervo: habt. l,188i con los de
Guliac y Cuquid.
CiCbtcaS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
CacUctell) ohac. Dpt. Ancaohs, prov. Ca-
jatambo, dist. Aquia.
CicUcO) chao. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Pataz.
CacUcacOy hda. Dpt. Tacna, prov. Arioa,
dist. Codpa: dista de Arica 16 leg. (89 k.)
de Codpa 6 (83 i k.).
Cachicochay chac. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambo, dist. Pacllon.
Caghicocha, (Salinas. Q.) aid. Dpt. Junin,
prov. Jauja, dist. Mito.
Cachictef pequeno valle en la prov. de lea.
Gachichb, aid. Dpt. prov. y dist. lea : habt.
260 ; d 1 i leg. (8 k.) de lea.
Cackiboasi) chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
CacblbunO) est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Santa Bosa.
Cachily chac. Dpt. Gajamarca, prov. y dist.
Gontumazd.
OacbilgOlly aid. Dpt. y prov. Gajamarca,
dist. Asuncion. .
CachtliayO) est. Dpt. prov. y dist. Huanca-
velica: habt. 67.
Oachihato, (Gollana) aid. Dpt. Guzco, prov.
y dist. Anta: habt. 841.
Gaghucayo GRANDE T pEQUBj^o, lavaderos de
oro (2) Dpt. Puao, prov. y dist. SAn-
dia.
CacblDy chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
Cachin, aid. Dpt. Gajamarca, prov. Ghota,
dist. Huambas.
Cachin, pbl. Dpt. Guzco, prov. Galea, dist.
Lares.
Cachini) est. Dpt. y prov. Puno, dist. San
Antonio.
CacUpaccba^ hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Haamanga, dist. Qninua; en las inmedia-
ciones de Ayacucho: habt. 75.
Caebipanpa^ aid. Dpt.Libertad, prov. Huar
machuco, dist. Sartinbamba.
GAcmPAMPA, est. Dpt. Ancachs, prov. Pa-
llasca, dist. Llapo.
Gachipahpa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Gaghipampa, hda. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Gasma.
Gaghipampa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Kestauracion.
Gaghipampa, chac. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Urubamba. En este lugar se di6 la c^le-
bre batalla de las Salinas entre las tropas
de Almagro y las de Pizarro.
Cacbipascana^ tambo, en el camino de Are-
quida i Puno ; dista de Maravillas 6 leg.
(88 i k.), de Puno 19 (106 k.).
CacbipuertOy aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Balsapuerto: a 8 leg.
(16 ^ k.) de Balsapuerto.
CacbipnrO) hda. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Yautan.
Cacbift aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Ghavin : habt. 62.
Cacbfrcalla^ est. Dpt. Guzco, prov. Paruro,
dist. Accha.
CacbiyacO) no tributario del Parinapuras :
es navegable: su puertoes el pueblo de Bal-
sapuerto un poco arriba de la confluencia.
Gaghitaco, (Ccacki yacu, agua salada. Q.)
rio tributario del Mayo 6 Moyohamha por
la izquierda, un poco abajo de esta ciudad.
CacbO) aid. Dpt. Libertad, prov. Huamachu-
co. dist. Sartinbamba.
CacbOCbe^ chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas,
Cacbo grandly hda. Dpt. Huancavelica ,
prov. Tayacaja, dist. Golcabamba: habt. 62.
Cacbo CbicO) hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Golcabamba: habt. 27.
Caeboaa^ aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba.
Gaghona, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Cacboncocb) hda. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Paucartambo, 2 leg. (11 k.) abajo de la
hacienda de San Nasario: d l,875ni. alt.:
temperatura 21^ d las 12 m. (Julio).
Cacbora^ pbl. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Lambrama; dista 6 leg. (28 k.)
de Abanoay.
CAHA
118
CASTJ
CacAracallay pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca.
CachnachOf aid. y est. Dpt. Areqnipa, proy.
Caman^, dist. Caraveli : habt. 186.
Cacbnancalla^ Ma. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Cachuay OC 6 Carhnayocy aid. Dpt. Ancachs,
prov. Huari, dist. San Marcos.
CachuIIfty aid. Dpt. Libertad, prov. Hua-
macbuco, dist. Santiago de Chuco; d 9 leg.
(50 k.) de Huamacbuco.
CachUDiayoC) est. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba.
PachUDa^ chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Omas.
Cachnpampai bda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo.
Cachapapo^ cbac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
Cachupata^ bda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo : habt. 57.
Cachor^ bda. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Cajabamba.
CachoSy bda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Sbupluy.
CacbOf 9 pbl. Dpt. Lima, prov. Tauyos, dist.
Pampas : habt. 260, al N.E. de Catabuasi:
dista 3 i leg. (19 k.) de Putinsa.
Cachuychnmi) aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
CachaynOf est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari.
CacboyOf aid. y bda. Dpt. Arequipa, prov. Is-
lay, dist. Tambo:habt. 180. Fu6 casi arrui-
nadoen el temblor de 13 de Agostode 1868.
Cachnyo ChicOf bda. Dpt. Arequipa, prov.
Islay, dist. Tambo.
Cadena^ bda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
ChetiUa : habt. 118.
CadenaSy hacienda en el vallede Azapa, Dpt.
Tacna, prov. y dist. Arica.
Cafepata^ hda. cocal, Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco, en la quebrada de Bepente.
Ca^aray aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Chincheros : habt. 244.
Cagon ChiCO) hda. de vina, Dpt. Ancachs,
prov. Cajatambo, dist. Ocros.
Cahsye^ hda. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Juh.
Cahang^achiy hda Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito. dist. Huacullani.
Cabapaccha^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pft-
rinacochas, dist. Oyolo.
Cabcaga^ hda. Dpt. y prov. Hutouco, dist
Huacar.
Cabna^ {Ccahun madeja, tambien significa
mirar. Q.) pbl. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Gorgor: habt. 118: d 12
leg. (67 k.) de Gorgor.
Cabna^ hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Julcamarca: habt. 109.
CabnaC) {Ccahuac el que mira. Q.) pbl. Dpt.
HuAnuco, prov. Dos de Mayo, dist. Ovas:
habt. 490 : en sus inmediaciones existen
minas de castillos 6 fortalezas, y de pue-
blos de los Incas.
Cabnac-craZ) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Cotaparaco.
CabaacIOy chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
CabuacbO) aid. Dpt. Arequipa, prov. Ca-
mand, dist. CaraveH : d 10 leg. (55 ^ L)
de Caraveli.
Cabnadan^ est. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamacbuco : habt. 95.
Cabuallif aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Zepita : habt. 586.
Cabaamarca^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Santa.
Cahnana Don Juan de, aid. Dpt. Apurimflc>
prov. y dist. Antabamba : habt. 200.
Cahuana, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Alca.
CabnanacO) rio tributario del Hnarihuari,
prov. Carabaya, dist. Pun6.
Cabuanota^ chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Salamanca.
Cabaantaype^ aid. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Challhuanca: habt. 804.
Cabuapanas intes Cahuand, {Ccahuapatuiy
digno de ser visto. Q.) rio tributario del
Maranon, por la orilla derecha, frente al
abandonado pueblo de la Barranca, en la
distancia intermedia de la confiuenda del
Morona y del Pastas con el Maranon. £s
navegable, y tiene varios rios de conside-
racion que le son tributarios, como ei Si-
Uay y otros.
Cahuapanas, distrito de la provincia del Alto
Amazonas, Dpt. Loreto: habt. 1,250.
Cahuapanas, pbl. capital de este distrito, en
al provincia^del Alto Amazonas, Dpi. Lo-
J
OAJA
119-
CAJA
reto, ^ la orilla izquierda del rio de su
Bombre: dista de Chayavitas dos dias de
camino : habt. 516.
Cahuapirlliiaf est. Dpi. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Cakaamftrca^ est. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Golta.
Cahttay^ ohac. Dpt. Anoacbs, prov. Haaras,
dist. Carhuas.
Cataiayaf aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Pichigua: habt. 659.
f ahaajMy aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huari.
Cahoaypampay aid. y est. Dpt. Cajamar-
ca, prov. Gelendin, dist. Hiishmin: habt.
710.
Cahoacani) chao. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huaytari.
CahnicaflCha^ est. Dpt. Lima, prov. Haaro-
ehirf, dist. Carampoma.
Cafeoinay chac. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca.
CahoinsaSf mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. MoUepata.
Cahnlntalaf cerros entre la costa de Mo-
llendo y la pampa de Islay, por donde pa-
sa el ferrocarril de Arequipa.
Cahoitoyoty est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho.
Cahmia) vease Juan Cahuna.
CuiZf distrito de la proviucia de Angaraes,
Dpt. Huancavelica : habt. 8,878.
Caja, (corrapcion de Ccacsa hielo. Q) pbl.
capital de este distrito de la proviucia de
Angaraes, Dpt. Huancavelica: habt. 1287.
Gaja, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Anga-
raes, dist. Acobamba.
Gaja, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Sancos: habt. 120.
Gaja, est. Dpt. Puno, prov. Ghucuito, dist.
Juli: habt. 25.
C^fabanibay provincia del Departamento de
Gajamarca: fu^ segregada del Departamen-
to de la Libertad por ley de 80 de Seticm-
bre de 1862 para formar parte del De-
partamento de Gajamarca. Gonfina por el
N. y O. con la provmcia de Gajamarca;
^:>or el Sur con la de Huamachuco y parte
de la Otusco; por el £. con la de Ghacha-
pojas, sirviendo de limite el rio Maranon.
Consta de los siguientus
DISTBIT08 :
Habt.
Gachaohe 8,976
Gajabamba 6,661
Cauday 1,568
Goleabamba 784
Huayllabamba '*'
Nunumabamba 290
La Pampa *
Purihual 210
SayapuUo 1,586
Bitacocha 2,632
Total habt 17,651
Est^ comprendida, mas 6 m^nos, en-
tre loB 7'» y los 7* 25' lat. y los 80^* 10* y
80^ 45' long. ; formando una superficie de
75 leguas, que comparadas con su pobla-
cion resultan mas de 285 habitantes por
legua cuadrada.
Aunque es reducida en territorio, es ri-
ca en minerales, y particnlarmente en el
reyno vegetal ; pues produce en abundan-
cia trigo, malz y aun cana de aziicar.
Un Sub Prefecto estd encargado del
mando politico ; y un Juez de 1.* Instan-
cla administra justicia. En lo eclesidstico
solo consta del Gurato de Gajabamba ; los
demas son Vioe-parroquias : el Yieario es
el de Huamachuco.
Hay 18 Escuelas de primeras letras :
9 para hombres: sueldos S. 5,400
9 para mugeres : § • 5,400
Total al ano S. 10,800
Las contribuciones produoen al auo la
oantidad de 807 soles por los siguientes
ramos :
Gontribucion Lidusthal S. 119
» Bustioa i 605
» Eclesiastica » 88
Total S. 807
Cl^abaillbaf distrito de la provincia Gaja-
bamba, Dpt. Gajamarca : habt. 6,882, in-
tes de que se dividiera este distrito.
Gajabamba, (Llano de hielo. Q.) ciudad ca-
pital de la prov. y dist. de Gajabamba,
Dpt. Gajamarca : habt. 666 ; dista de Hua-
machuco 8 leg. (44 ^ k.), de Gajamarca
20 (111 i k.).
* La poblacion de estos distritos eati coQpide-
rada en el de Ccgabamba, y cnreoemoB d« dat09
para detenainarla espeoii^iiMuto,
CAJA
120
Gajabamba, ohac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Caras.
Cajabamba, hda. Dpt. Huaylas, prov. y dist.
Pamparomas : ^ 8,724ni. aJt. En esta ha-
cienda se benefician los metales de Col-
quipucro.
Cl^acaDCha, chao. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Cotaparaco.
Gajacamcha, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
ClO^^^T) distrito de la provincia de Caja-
tambo, Dpt. Ancachs : habt. 2,921.
Gajacay, pueblo capital de este distrito de la
provinciaCajatambo, Dpt. Ancachs; situa-
daen la banda izquierda del rio, al N. de
Cochas, enunapequepaplanicie, i 2,087m.
alt. Es muy esoasa de agua y para apro-
veohar la de las lluvias, tienen on estan-
que de donde se distribuye en tiempo de
escas^z: habt. 1,165; dista de Pativilca
19 leg. (106 k.).
Oajacat, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
dUacaypanpa) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Acos.
ClUft^fcua) est. Dpt. Pono, prov. Lampa,
dist. Nnnoa.
ClUaykanikaf altos en la cadena de los cer-
ros que corren de Canta al Cerro de Pas-
co, desde Obrajillo.
€14^1^1^089 hda. Dpt. Gajamarca,prov. Jaen,
dist. Tabaconas.
Cl^aBiahlieyf chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Huayllacayan.
CiyaHarcaf rio, formado por el Mashcon y
otros liachuelos: pasa por los pueblos de
Jesus, y San Marcos, y sigue hasta tribu-
tar BUS aguas al Huamachuco.
CAJAMABCA, Departamento. Antes de
1854 las provincias de este Departamento,
oomponian parte del departamento de la
Libertad ; pero i consecuencia de la revo-
lucion de ese ano y satisfaciendo i los
jnstos y ardientes deseos que los Caja-
marquinos tenian desde mucho tiempo;
una Junta Departamental que se levant6
contra el Gobiemo, lo declar6 Departa-
mento. Con el triiinfo de la revolucion ,
la Asamblea Nacional de 1855 aprob6 lo
hecho y lo oonBtituy6 con las autoridades
respectivas^ hasta que por ley de 80 de
— CAJA
Setiembre de 1862 se le di6 existencia le-
gal, haciendo la demarcacion de sus pro-
vincias. Gonfina por el N. con la BepA-
bUca del Ecuador: por el S. con las pro-
vincias de Pataz, Huamachuco, Otuzco 7
Trujillo: por el E. con el departamento
de Amazonas de quien la separa el no
Maranon : por el 0. con las provincias de
Ayabaca y Huancabamba del departamen-
to de Piura ; con el departamento de Lam-
bayeque y con parte de la provincia de
trujillo. Su capital es la antigua ciudad
de Cajamarca. Gonsta de las siguientes
provincias:
Hftbt
Gajabamba 17,651
Cajamarca 49,244
Celendin 11,249
GontumazA 10,190
Chota 44.081
Hualgayoc 82,879
Jaen 11.864
Total habt 176,668
Estd, comprendido mas 6 m&ios, entre
los 4* 80' y 7** 80' lat. y los 80« 10' y 8P
50' long, formando una superficie como
de 1,700 leguas, lo cual da una poblacion
de 104 habitantes por legua cuadrada.
La Cordillera pasa con direooion S. E.
al N. 0. por las provincias de Cajamarca
y Chota, desprendiendo varios ramales,
formando quebradas: las del E. bajan has-
ta las m^genes del Maranon, y las del 0.
se dirigen & la costa : algunas de estas que-
bradas son profundas y por consiguiente
su temperamento ardiente facilita la pro-
duccion de la caiia de azuCar y otras plan-
tas que requieren calor, mientras que en
las alturas y los llanos 6 pampas se eul-
tiva el trigo, la cebada ete.
La Cordillera esmuybajacomparatiya-
mente ; en ninguna parte del Departamen-
to hay picos nevados 6 notables por sa
elevacion: esas regiones sonpoco friae yse
puede atravesarlas sin mucho abrigo; mien-
tras que el calor de algunas quebradas es
sufocante.
Los rios mas notables son : el Maranon.
el Chiuchipe, el Chota, Bambamiu'ca y al
Gondebamba,
caja
121
En los reynos vegetal y animal nada
tiene de notable ; pero en el mineral es uno
de los primeros Departamentos : en ^1 exis-
ten los ricos miuerales de Hualgayoc, el
Punre, Cbilete y otros; y en todas las pro-
yincias se encueutran, en mayor 6menor
numero, miuas de oro, plata, cobre, fierro,
carbon de piedi'a y otros productos mine-
rales, como se puede ver en el Dicciona-
rio Orogrdfico 6 de minas, Ap^ndice de
este Diccionario.
£1 ferrocarril que parte del puerto de
Pacasmayo y Uega basta dos millas antes
del pueblo de la Magdalena (que dista de
Cajamarca 6 leg. (88 ^ k.) por la quebra-
da en que corre el rio , estd Uamado d
aomentar la prosperidad de aquellas pro-
vincias.
En lo politico estd gobernado por un
Prefecto. En lo Judicial por una Corte Su-
perior de Justicia, que extiende su juris-
diceion sobre los Departamentos de Ama-
zouas y Loreto ; y en lo eclesiastico depen-
de del Obispo de Trujillo.
La Nacion gasta al auo en este Depar-
tamento, la cantidad de S. 194,877 en los
siguientes ramos:
Sueldos del Prefecto, Sub Prefec-
tos, stts oiicinas y empleados. S. 19,947
En Correos 2,882
En Vocales, Jueces y otros emplea-
dos y gastos de justicia 47,007
En Cajero Fiscal y empleados 4, 122
14,303
2 Colegios para bombres 11,400
1 • para mugeres 2,908
En 128 Escuelas de instruccion
primaiia para bombres 68,169 ^ 101,686
En 75 id. para mugeres 88,517
En Hospitales y Beneficencia 4,480
Total de sueldos y gastos... S. 194,877
Las contribuciones de este Departamen-
to producen al auo 6,875 soles por los si-
guientes ramos :
Contribucion Industrial S . 1 ,208
Rustica . 8,765
• Urbana • 817
> Eclesiastica » 1,090
Total S. 6,376
ClUailltrca) provincia del Departamento del
xoismo nombre. Esta provincia fu^ muy
— CAJA
extensa, ha sido reducida por la segrega-
cion de mucbos de sus distritos para for-
mar las provincias de Celendin y Gontu-
maz4, por leyes de 30 de Setiembre de 1862
y 20 de Agosto de 1872. Confina por el
N. con la de Celendin y la de Obota, sir-
viendo de llmite de esta ultima la Cordille-
ra de Yanacancba basta que encuentra
el origen del rio de San Miguel, que des-
pues toma el nombre de Jequetepeque ;
por el S. con la de Cajabamba y Contu-
mazd; por el E. con la de Celendin y par-
te de la de Chacbapoyas, de la cual lo se-
para el Maranon ; y por el 0. con la de
Hualgayoc. Su capital es la antigua ciu-
dad de Cajamarca. Consta de los siguien-
tes.
DISTRIT08 :
Habt.
Asuncion 8,239
Cajamarca 15,227
Cospan 2,600
Cbetilla 1,599
Encaiiada 2,023
Jesus 4,580
Llacanora 862
San Mdrcos 4,882
Magdalena 606
Matara 1,232
San Pablo 8,886
Icbocan 3,530
Total habt 49,265
Estd comprendida, mas 6 menos, entre
los 6'' 45* y T 10' lat. y los 80° 20' y 81*
10' long, formando una superficie como de
164 leg.; asf que corresponde poco mas de
300 babitantes por legua cuadi-ada.
La Cordillera pasa en direccion casi de
S. a N. dividi^ndola en dos partes y for-
mando quebradas profundas como las de
1% Magdalena, San Pablo y otras ; en don-
de se cultiva la cana de aziicar, y en su
cumbre y faldas el trigo, la cebada etc.
Los principales miner ales de plata de.
esta provincia son el del Punre y Cbi-
lete.
En lo poHtico la manda un Sub Prefec-
to: adminisb'an justicia dos Jueces de 1.*
Instancia. Hay un Aegnte Fiscal: una
Administracion principal de Correos y
16
CAJA
122
CAJA
Otras oficinas. Eu lo edesidstico esta di-
vidida en lo8 siguientefl
0URATO8 :
Asuncion. Jesus.
Cajamarca. Polloc.
Ichocan. San Marcos.
San Pablo.
£n esta provincia hay los siguientes Es-
tablccimientos de instruccion publica :
Sneldos.
1 Colegio para hombres S. 8,400
1 • • mugeres » 2,900
21 Escuelas para hombres » 12,600
7 • » mugeres » 4,200
Total alaiio S. 28;i00
Las conthbuciones producen al ano la
cantidad de 2,279 soles por los siguientes
ramos:
Conlribucion Industrial S . 222
. Riistica • 1,846
. Urbana » 228
» Eclesiastica > 484
Total S. 2,279
Cl^AiBarca) (Caja corrupcion de Ccassa hie-
lo, y Marca lugar 6 pueblo; tambien signi-
fica lo que sobra 6 es excesivo; segun esto
Cajamarca quieredeoir higar 6 pueblo /rio,
y no pampa de hieh, como generalmente
se cree. Q.) ciudad, capital del Departa-
mento y provincia de su nombre. Es una
de las mas antiguas poblaciones del Peril
y delasprimeras en que se instalaron fami-
lias espauolas notables. Es celebre eu la
historia por haber side degollado en ella el
Inca Atahualpa por Francisco Pizarro.
Esta situada en un heimoso piano iii-
clinado al pie de la falda oriental de la
Cordillera, & los 7° 9' 81" lat. y 80° 49*
16" long. ; d 2,786m. alt. Sus caDes de
ocho a doce varas de aucho : estdn corta-
das en dngulos rectos, formando, en lo ge-
neral, paralel6gramos : hay nueve calles
quecorrendeN.O. dS.E.ydiezyseisprin-
cipales en rumbo contrario, formuudo 182
manzanas de difereiites tamanos. La pla-
za que ocupa el centro de la ciudad, tiene
147m. de largo por 182m. de ancho y ima
pila de piedi'a en su ceuti'o : adem^s hay
otras cinco plazuelas distribuidas en dife-
rentos barrios.
Hay ocho iglesias quo son Santa Cata-
lina (Matriz) San Francisco, San Pedro, '
San Jos^, la Merced, Belen, la Recoleta j
el Monasterio de Monjas. La Matriz 6
Santa Catalina fu^ construida primero de
adobes, siendo digno de notarse, entre
los hechos hist6ricos sorprendentes, el de
haber sido consti-uida en tres dias desde
los cimientos hasta dejarla completamen-
te concluida y expedita para celebrarse en
ella la Misa de graciaen estreno de la obra
y separacion del Curato de indios y blan-
cos 6 espaiioles.
La Becoleta es otro hermoso templo to-
do de albanileria. Este templo recuer-
da el crimen del Yirey Conde de Lemus,
quien habiendo en 1686 ajusticiado i Sal-
cedo, rico minero de Puno, so pretexto de
conjuracion, por apropiarse sus caudales,
quiso purgar su delito gastando en lacous-
truccion de esta iglesia parte de lo qae
habia robado d su victima.
Las otrlks iglesias, asf como todas las
casas, son de adobes con techo de made-
ra y teja.
Hay una CtLrcel con depai-tameutos se-
parados y seguros : fue construida a ei-
fuerzos del Juez de 1.* Instancia Dr. D.
Mariano Fehpe Paz Soldan (autor de e«te
Dicciouario) con las erogaciones de los
vecinos.
Es sensible que una ciudad de tauta
importancia no tenga un Panteon 6 Ce-
meuterio, y que sirva de tal una especie
de corralon cercado con pared de ado-
bes.
Su temperameuto es templado ; el ter-
m6metro jamas bajade 0*" (en la ciudad) iii
sube de 20"* en los dias de mas calor. Llae-
ve desde Noviembre hasta Abril y enton-
ces hay tempestades, cae granizo, y a ve-
ces rayos en la misma poblacion.
La campiua es hermosa, aunque llaiia
y escasa de arboles. Vista la ciudad del
cen-ito de Santa Polouia, que la dt.mixia,
6 bajando del Cumbe presenta una Tista
deliclosa que alegra el corazou.
En lo general los indios y gente pobre
hablan el quechua, aunqu^ tjdos entien-
den el castellano.
Beside en ella el Prefecto del Departa-
mento, la Corte Superior de Justicia, Jue-
oes de 1/ Instancia, Cajero, Administia-
CAJA
— 123
CAJA
dor principal de Correos, y otros emplea-
dos Departamentales y Provincialls.
Hay an Colegio de instruccion media
para bombres, situado en el Convento su-
preso de la Becaleta ; y otro para mugeree.
No existe ningun edificio ni monumen-
to del tiempo de los incas. La piedra en
que dicen fue degoUado Atabualpa es una
Mbola, como muchas otras. La casa en
que estuvo este Lica pertenece i una an-
tigua familia, que boy lleva el apellido de
Astopilco. Evidentementc en esa casa ba-
bit6 y estuvo preso Atabualpa; pero bay
un solo cuarto cuyas paredes son de sillar,
no pasan de 2m. de alto; y aunque sensi-
Uas y sin argamasa, como todas las cons-
trucciones de los indios, ban resistido al
embate del tiempo, por la perfeccion con
que estdn unidas las piedras. Hemos visi-
tado todos los lugares vecinos y nada in-
dica la grandeza de los Licas ; es cierto
que AtAbualpa estuvo alld accidentalmen-
te cuaudo lleg6 Francisco Pizarro.
Dista de Trujillo 46 leg. (260 ^k.)
de Cbabapoyas 68 » (206 |k.)
de Hualgayoc 14 » (78 k.)
de Pacasmayo 28 * (156 k.)
Las otras distancias estan indicadas en
los nombres de los pueblos 6 lugares res-
pectivos.
CiyaHarca^ distrito de esta provincia y Dpt. :
babt. 16,227.
Cajamarca, aid. Dpt. Huancavebca, prov.
Castrovireyna, dist. Hua^os.
d^anarqaillft) cbac. Dpt. Cajamarca, prov.
Cbota, dist. Cacben.
Cajamabquilla, distrito de la provincia de
Pataz, Dpt. Libertad: babt. 1,668.
Cajamabquilla, villa, capital de este distrito
de la prov. Pat az, Dpt. Libertad: babt.
1,276 ; dista de Ucbumarca 6 leg. (83 ^ k.),
de Bambamarca 18 (72 i k.), de Parcoy
88 (184 k.).
Gajaicasqttilla, aid. y est. Dpt. Ancacbs,
prov. Huaras, dist. Carbuas: babt. 696.
Cajamabquilla , pbl. Dpt. Ancacbs , prov.
Huaras, dist. Pampas; estd en la falda de
un cerro: d 8,814m. alt.: babt. 676; dista
de Ayja 8 leg. (44 J k.).
* De las onalcB 28 son de fbrrucaiTil hasto la
liaffdalona*
Cajamabquilla ghico, pbl. Dpt. Ancacbs,
prov. Cajatambo, dist. Gorgor : babt. 280.
GAJAMAKQmLLA GBANDE, pbl. Dpt. Auoachs,
prov. Cajatambo, dist. Tiollos: babt. 649.
Cajamarquilla, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco: i 6 leg. (28 k.) de Pasco.
C^janaseaehoyt cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Cajatambo, dist. Huayllacayan.
CllJaD) pbl. Dpt. Hu4nuco, prov. Huama-
lies, dist. Pinra: babt. 620.
Ciyanar9 cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
C^Jancaf cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Macate.
CaJancayoC) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
C^|aille4|De9 bda. de cana, Dpt. Libertad,
prov. Trujillo, dist. Cbocope : babfc. 106,
sin considerar los asidticos. El ano de 1864
export6 24,000 quintales de azucar, y con-
siderando lo que se consume en las pro-
vincias, se puede calcular su total produc-
to en 80,000 quintnles, ademas del ron :
dista de Cbocope 1 leg. (6 ^ k.) y de Ma-
labrigo 6 (28 k.).
Cajapampa, aid. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Yungay: babt. 817; dista 2 leg.
(11 k.) de Yungay.
Ctyapampa) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
CiyapanaD) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ticllos.
Cl^kpanga) aid. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
C^japOy aid. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist.
Huancaspata.
Cj^apDCara^ pbl. Dpt. Cuzoo, prov. Paruro,
dist. Ccapi : babt. 889.
ClU&ry ^^^* ^P^' Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Pariacoto.
Ciyaniro« aid. Dpt. Amazonas, prov. Bon-
gard, dist. Copallin.
C^faSf bda. Dpt. Ancacbs, prov. Pomabam-
ba,- dist. Parobamba.
Cajas, bda. Dpt. Ancacbs, prov. y dist. Po-
mabamba: babt. 162.
Cajas, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Huan-
cayo : babt. 668 ; dista de Huancayo 2 leg.
(11 k.), de Concepcion ^ (8 k.).
Cajas, est. Dpt. Lima, prov. Canta, didt. Pa-
caraos: babt. 7.
CAJA
124
CAJA
Cl^ataillbOy provincia del Departamento de
AncacliB. Por ley de 6 de Noviembre de
1861, se segreg6 esta provincia delDepar-
mento de Junin y se agreg6 al de Ancachs.
Gonfliiapor el N. con las de HiiarasyHua-
ri: por el S. con las de Chancayy Canta del
Departamento de Lima: por el E. con las
de Huamalies y Pasco del Departamento
de Junin : y por el 0. con parte de las de
Santa y Chancay. Su capital la villa de
Cajatambo. Consta de los signientes
DISTRITOS :
Habt.
Acas 796
Ambar 716
Andajes 956
Aqnia 1,354
Cajacay 2,921
Cajatambo 4,827
Caujiil 746
Chiquian 1,911
CJocbas 365
Cochamarca 918
Gorgor 2,872
Huancapon 625
Huasta 1,388
Huayllacayan 2,921
Mangas 2,083
Ocros 1,919
Oyon 2,128
Pacbangar4 * 1*628
Pacllon 706
Ticllos 2,067
Total habt 33,286
'* (Nuestros legisladores que & cada mo-
mento dictan leyes creando provincias, 6
distritos, dividiendo y subdividiendolas des-
pues, sin recordar las leyes antenores,
ban hecbo un verdadero laberiuto en la
mayor parte de los distritos de esta pro-
vincia. £n efecto, segun leyes de 28 de
Enero de 1863, y 25 de Setiembre de 1868,
se cre6, entre otros, el distrito de Pacban-
gara, que dntes formaba parte del de
Chnrin. Por ley de 5 de Febrero de 1875,
86 resuelve: 1.® que el pueblo de Pachan-
garii pertenezca al distrito de Cburin : 2.^
que este distrito se llame Oyon y se com-
p3r;^a de tales 6 cuaJes pueblos j hacien-
das, entre los cuales no figura Pachanga-
rd; es decir que en la misma ley qne
se declara que este pueblo pertenece a
distrito de Churin, desaparece este dis-
trito y se forma uno nuevo ; pero no se
dice nada de Pachangard. En semejante
laberinto preferimos considerar a este y a
otros pueblos y distritos como existian
dntes de la ultima ley ininteligible).
Esta comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 9" 50' y 10* 50' lat. y los 78« 40' y 79*
65' long., formando una superficie de 477
leguas, & la cual corresponde 70 habitan-
tes por legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las poblacio-
nes con el nombre de Ptieblos, Eat/incias n
Haciendas, siendo general que el numero
de los habitantes de las clasificadas como
Haciendas es mayor que el de los pueblos.
•La orografia de la provincia de Caja-
tambo merece una mencion especial, por
que en esta parte del Departamento no
existe la Cordillera negra, y la nevada to-
ma mas cuerpo, formando una especie de
nudo, del que se desprendcn muchas ra-
mas, dando lugar d un verdadero laberinto
de quebradas.
• En este nudo toman suorigen los prin-
cipales rios que banan el Departamento de
Ancachs; bajando hacia el Norte el lio de
Puccha que recorre la provincia de Hnaii
y el del CaUejon origen del rio de Satita:
por las vertientes occidentales y el Sur des-
cienden los arroyos que por su conjonto
forman el rio de Pativilca.
• La parte principal de la provincia de
Cajatambo estii formada por la hoya del
rio de Pativilca 6 de la Barranca, el qoe
recibe un sin numero deriacbuelosy arro-
yos que banan otras tantas quebradas, en
las que se hallan situadas la mayor parte
de las poblaciones. Esta disposicion hace
que la provincia de Cajatambo tenga on
terreno muy quebrado, y como no hay nn
camino que recorra toda la orilla del rio
principal, para ir de nn pueblo A otro, ea
precise subir y bajar continuamente, 6 ba-
cer largos rodeos.
« La provincia de Cajatambo, por lo que-
brado de su terreno, por su disposicion hi-
drogrtifica, y por sns nmneroBas pobla-
ciones situadas en las quebraditas que tri-
CAJA
125
GALA
batan sus aguas al rio principal, tiene
mucha analogia con la provincia de Yau-
yos del Departamento de Lima, bauada
por el rio de Canete, con la sola diferen-
cia de que en la provincia de Yauyos, los
caminosqne condncen de iin pueblo A otro,
suben hasta la cumbre de los cerros que
separan las quebradas y bajan en seguida
& los pueblos situados en las oriUas de los
rios; en la provincia de Cajatambo, al
contrario, hacen interminables rodeos por
angostas laderas en la falda de los cerros,
para salir y entrar & las quebradas donde
Be hallan anidados los pueblos.
«A pesar de lo dicho, no faltan en la
provincia de Cajatambo elevadas cuestas
y largas bajadas, principalmente cuando
hay que pasar de una hoya A otra forma-
da por los distinios rios 6 por los princi-
pales brazos del gran rio de Pativilca.»
La provincia es pobre en los reynos
animal y vegetal, pero riquisima en toda
clase de minerales , cuya nomenclatura
pnede verse en el «Diccionario Orogrdtico»,
Ap^ndice de este Diccionario.
Un Sub Prefecto estd encargado del
mando poKtico; un Juez de 1.' Instancia
administra justicia. En lo eclesidstico es-
ta dividida en los siguientes
CURATOS :
Acas. Churin.
Ambar. Cochas.
Andajes. Cochamarca.
Gajacay. Gorgor.
Cajatambo. Ocros.
Chiquian. Mangas.
Ticllos.
Hay 48 Escuelas de primeras letras:
88 para hombres : sueldos S. 22,800
5 para mugeres : > « 8,000
Total al ano 8. 25,800
Las contribuciones de esta provincia
prodncen al ano S. 2,006 por los ramos
dgnientes:
Contribucion Industrial S. 521
» . Riistica » 1,484
» Eclesidstica » 498
Total 8. 2,498
Cl^ataaikOi distrito de la provincia de este
nombre, Dpt. Ancachs: habt. 4,827. Es
muj rico y abundante en minerales.
Cajatambo, villa, capital del distrito y de la
prov. Cajatambo; situada en un pequeno
llano & 8,860m. alt.: habt. 2,898.
Cajatiri^ lavadero de oro en el rio de este
nombre, Dpfc. Puno, prov. Carabaya, dist.
Ayapata.
CaJatirO) hda. Dpt. Puno, prov. Sindia,
dist. Pliara.
Cajayilca) (Comipcion de Ccassa huUca ido-
lo de hielo. Q.) mina de plata, Dpt. An-
cachs, prov. Huaylas, dist. Macate.
Cajavilca, cerro mineral de plata, en el dis-
trito Chacas, prov. Huari, Dpt. Anca-
chs.
Ci^af 9 est. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Hua-
ri: habt. 647.
Cajay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
«
dist. Recuay.
CqJeDf chac. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Celendin.
Ciyi) est. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Acosvinchos: k 25™- alt. en la
quebrada de Caji : habt. 728.
CiytOC) est. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gorgor.
Cajolanga^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
C^jon El, mina de oro, Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Parcoy, ley 7 onzas.
Cajon, chac. Dpt. HuancaveHca, prov. Cas-
trovi];eyna, dist. HuaytarA.
Cajon, chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Cidonyoef hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Challabamba.
Cajopara^ chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Cajaca^ chac. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca.
Cajnr^ chac Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pampas.
C^Jnrpaqnf 9 chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pariacoto.
Cala^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pacasma-
yo, dist. San Pedro.
Cala, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajabam-
bo, dist. Huancapon.
Calaampune^ aid. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
CalabosOf rio tributario del Inambari, arri-
ba del rio Charavi.
Calaca^ hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, diet,
Umachiri.
\jA.i^A.
126
GALA
CalacalE) hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Chupa: habt. 76.
Calacala, hda. Dpt. Piino, prov. Lampa,
dist. Pucara: habt. 11.
Calacala, hda. Dpt. Piuio, prov. Huancane,
dist. Yilque Chico.
Calacala, chac. Dpt. Moquegua, dist. To-
rata.
Calacala, saJitrera en el canton de la Pena,
Dpt. y dist. Tarapacjl, en 1872 produjo
71,000 quintales de salitre: en 1873 di6
95,000; distade Iquique 12 leg. (66 ^ k.)
EstA al lado del ferrocarril.
f alaealaniy est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora.
Calar aypampa) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Acas.
Calaeca^ aid. Dpt. Moquegua, dist. Caru-
mas: habt. 230.
Calacoa^ hda. Dpt. Moquegua, dist. Caru-
nias.
Calacotay est. Dpt. y prov. Puno, dist. Acora.
CalCOla^ est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata.
Calacpanpa^ est. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Oyolo.
Calachaca^ est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora.
CalachOy mina de plata, Dpt. Huancavelica,
prov. Angaraes, dist. Lircay, al 0. de es-
te pueblo : ley 65 m.
Caiachttta^ est.. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ajoyani.
Calahala^ aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito : habt. 275.
Calahnasi) chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
CalahDaya^ pbl. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Olleros: habt. 121. Esta mny
inmediato al pueblo de Chalacancha, y &
6 leg. (83 i k.) de Olleros.
Calahuichinca) est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora.
Calala^ aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist, Sallique.
Calala, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito.
Calalacaya^ est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Macusani.
Galalnna, hda, Dpt, y dist, Moquegua, a
1,880m. alt,
Calam, est. Dpt. Apurimac, prov. Ayms-
raes, dist. Soraya.
Calamarca, est. Dpfc. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Desfiguadero : a 16s 16" 53' 55"
lat. y 71** 5' long. Estd inmediato al limi-
te con BoHvia.
Galamasma, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
Calana, distrito de la provincia y Dpt. Tac-
na: habt. 858.
Calana, pbl. capital de este distrito en la
provincia y Dpt. Tacna : habt. 858 ; dista
de Tacna 2 leg. (11 k.).
Calana, aid. Dpt. y dist. TarapacA.
Calanclie, paso 6 portachuelo en la Cordille-
ra entre el pueblo de T6mas y Huancayo.
Calangaclli, aid. y hda. Dpt. Puno, prov.
Huancane, dist. Ccojata: habt. 60.
Calangla, hda. y aid. Dpt. Piura, prov.
Huancabamba, dist. Huarmaca: habt. 201;
dista de Huancabamba 5 leg. (28 k.).
CalangO, {Ccallanm piedra de sillar. Q.)
pbl. y chac. Dpt. Lima, prov. Canete, dist
Coayllo: a 299ni- 60 centlmetros alt.; a la
derecha del rio Mala, alN.de Mala : habt.
600 ; dista 4 ^ leg. (25 k.) de Mala. La
chacra tiene 69 habt.
Calani, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Livitaca: habt. 145.
Calani, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Santa Bosa.
Calantire, est. Dpt. Pimo, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Galaorco, mina de oro, plata y plomo, Dpt.
Libertad, prov. Huamachuco, dist. Mo-
Uepata.
Calapampa, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Pampas.
Calapampa, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Sancos.
Calapampa, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero.
Calapaya, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Salamanca.
Calapiua^ distrito de la provincia Lampa,
Dpt. Puno : habt. 2,853.
Calapuja, (corrupcionde Ccaropucii, odre. Q.)
pbl. capital de este distrito, prov. Lampa,
Dpt. Puno : habt. 242.
Calasa, chac. Dpt. Apurimac, prov, Ayma-
raes, dist. Chapimarca.
CALC
— 127
CALC
(!aiaf^ya, est. Dpt. Puno, prov. Chuculto,
dist. Yunguyo.
Calasaya, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Juli : habt. 98.
Calasaya, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
enito.
Calasiri, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tuti.
Calasniqne, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. San Pedro.
Cftlata, aid. Dpt. Puno, prov. Cbucuito, dist.
Yunguyo.
Calatambo, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Ca-
mina: & 18 leg. (100 k.) de Pisagua.
Calatapampa, est. Dpt. Puno, prov. Cbu-
cuito, dist. Yunguyo.
Calaveraf cerro: de su base baja un riacbuelo
que v4 al Madi'e de Dios, cerca del estre-
cho de Canec, prov. Carabaya, Dpt. Puno.
Calavera, morro a los 12'» 38' lat. y 79° 6'
84'' long.
Calaveras, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Santa,
dist. Casma. En el centro de esta bacien-
da estan las celcbres ruin as del Castillo
de Calaveras, vease Castillo de Calaveras:
habt. 871.
CalaTlyani, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Uuamacbuco, dist Santiago deCbuco
Calayanpnniy aid. y bda. Dpt. Puno, prov.
Chucuito, dist. Zepita: babt. 276.
Calbamba, rio tributaho del Huallaga : nace
alN.de Huauuco.
Calca, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba.
Calca, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. Lucanas,
dist. Laramate.
Galea, llamada Calica por los primeros bisto-
riadores , provincia del Departamento del
Cuzco. Confina por el N. con la montana
de la provincia de la Convencion : por el S.
con las provincias del Cuzco y Quispican-
chi, de las cuales la separa el rio Yilcoma-
yo 6 Urubamba: por el £. con la de Pau-
cartambo; y por el 0. con la de Urubam-
ba. Su capital la viUa de Calca. Constade
los siguieutes
nisTRiTOS :
Habt.
Galea 8,771
Lares 4,828
Piaac 4,718
Total 18,812
Estd Comprendida, mas 6 m^n6s, entre
lo§ 18«y 18«80' lat. y los 78*» 86' y 74« 10'
long, formando una superficie como de 60
leguas d la que corresponden 805 babi-
tantes por legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con el nombre de FusbloSf Parda-
lidades 6 Estancias; d estas ultimas, las
consideramos como Aldeas segun lo dicbo
en el Discurso Preliminar de este Diccio-
nario.
En cuanto d la naturaleza de su terri-
torio y producciones, son iguales d las del
Departamento del Cuzco en lo general,
y por tanto sus producciones sou : la can a
de azucar, que en otro tiempo producia
80,000 @ de azucar, trigo, maiz, cebada,
etc. El ganado lanar y vacuno es abundan-
te. Tambien se encuentran ruinas de an-
tiguas fortalezas y palacios de los Incas.
El Sub Prefecto estd encargado del man-
do poLtico; el Juez de 1.* Instancia admi-
nistra justicia. En lo eclesidstico esid di-
vidida en los siguientes
CIMIATOS :
Calca. Coya.
Cbincberos. Lares.
Pisac.
Hay 19 Escuelas de primeras letras :
12 para bombres : sueldos S. 7,200
7 » mugeres » > 4,200
Total de gastos al ano... S. 11,400
Las contribuciones produceu al ano,
la cantidadde 1,218 soles, por los siguien-
tes ramos:
Contribucion Industrial S. 58
» Biistica » 1,058
» Eclesidbtica • 112
Total S. 1,218
Calca, distrito de la provincia de este nom-
bre, Dpt. Cuzco: babt. 8,771.
Calca, villa, capital de la provincia y dis-
trito de este nombre, Dpt. Cuzco : babt.
1,564; dista 7 leg. (89 k.) del Cuzco.
Calca, pbl. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Paruro.
Calca, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Sayla.
CalcamayO) rio tributario del Pampas: nace
en una laguna de la Cordillera y corre al
Este.
CALE
128
CALI
CalcansO) pbl. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Autabamba: habt. 218.
Calcap, est. Dpt. Ancacbs, prov. Pomabam-
ba, dist. Sihuas.
Oaleata, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Accra.
Calcatira, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Santa Bosa.
Calcin El, mina de plata al S. E. del pue-
blo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tai-ma,
dist. Yauli, ley 60 m.
Calcop, bda. Dpt. Aucachs, prov. Santa,
dist. Yautan.
Calcra, aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Orcopampa.
Calcuta, aid. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Chuquibamba : babt. 160.
Calcutnra, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Caldera, bda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Lamud: babt.- 15.
Oaldera, bda. Dpt. Lima, prov. Cbancay,
dist. Huaura.
Caldera, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa.
Caldera, cerros, enti-e Arequipa y Vitor, que
corren en rumbo S. S. E. En estos cer-
ros, y en un sitio llamado Corralones bay
varias piedras dioriticas muy sonoras y
llenas de geroglificos, llamadas Campa-
nas del Diablo, v^ase Conalones.
Calderon-niyoc, cbac. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Urubimba.
Calendar, pbl. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Cajamarquilla; Gorillas del Maranon.
Calentura, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Calera La, bda. Dpt. Lambayeque, prov. y
dist. Chiclayo: d 6 leg. (88 ik.)de Chiclayo.
Calera, aid. y bda. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. Guadalupe : babt. 178 : d 4
leg. (22 k.) de San Pedro.
Calera, cbac. Dpt. Lima, prov. Cbancay,
dist. Huaura: babt. 66.
Calera del Barbanco 6 Herreria, cbac. Dpt.
y prov. Lima dist. Surco.
Calera de la Merced, cbac. Dpt. y prov.
Lima, dist. Burco : babt. 88.
Calera, aid. Dpt. lea, prov. Cbinclia, dist.
Cbincba Baja: babt. 880.
Calera, bda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Bias : habt. 8.
Calera, bda. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa: babt. 16.
Calera, pbl. capital del distrito de Yura,
Dpt. y prov. Arequipa: habt. 408.
Calera, bda. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Orcopampa.
Calera La, chac. Dpt. Moquegua, dist. Pn-
quina.
Calera, bda. Dpt. y dist. Tarapaed : a U
leg. (78 k.) de Tarapacd
Calerafia, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
Culesniche, bda. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. San Jos^.
Calgasap, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist
Pallasca.
Calhlia, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Andahuasi.
Calhuafiuri 6 Cahuanany mineral de plata,
prov. Asdngaro, Dpt. Puno.
Calhuencca, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tapay.
Caliacaya, est. Dpt. Puno,. prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Caliap 6 CaUap, chac. Dpt. Ancachs, pro?.
Pomabamba, dist. Quiches.
Calica, as! llamaron los primeros bistoria-
dores a Calca pueblo 6 provincia.
CalichO) chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Guayabamba.
Calienta negro, caleta pequena, formada
por la prolongacion de la Punta de Coles
y al N. de ^sta.
Caliente, aid. Dpt. y prov. Tacna, dist. Pa-
chia: babt. 182; ^ 5 leg. (27 \ k.) de Tacna.
California, salitrera en el Canton de Sal de
Obispo, Dpt. Tarapacd, dist. Pisagua : en
1872 produjo 69,000 quintales de sahtre;
en 1874 dio 159,386; dista 6 leg. (38 ^k.)
del puerto, y 2 millas (8 \ k.) de la linea
ferrea.
Calingosa, aid. Dpt. Tacna, prov. Ariea,
dist. Lluta.
Calipay, aid. y bda. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco , dist. Santiago de Chuco:
habt. 648; dista de Huamachuco 17 leg.
(94 \ k.).
CaliSy chac. Dpt. Ancachs, prov. Oajatam-
bo, dist. Acas.
Calispuquio, bda. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca.
CALV
129
CALL
CalizeeaS) nombre a&tigao de la tribu sal-
vaje de los Sipibos.
Calohuajeo, chac. Dpt. Amazonas, prov.
Chachapoyas, dkt. Guayabamba.
Calpa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Calpa, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Cochamarca.
Calopa, aid. Dpt. Lima, prov. Cauete, dist.
Lnnahnand: habt. 126.
Calpamato, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Chota.
Calpainayo, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Pacapausa: habt. 7 ; dis-
ta de Chala 37 leg. (206 k.), de Coraoora
8 (44 i k.).
Calpas, pbl. Dpt. Janin, prov. Pasco, dist.
Qiacayan.
Calpas, aid. Dpt. Juniu, prov. Pasco, dist.
Yanahuanca.
Calpo, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras : dista de Yautan 1 ^ leg. (8 k.).
Calpon 6 Culpofiy aid. Dpt. Ajuazonas, prov.
Lnya, dist. Lonya: habt. 155, segun el
Censo de 1862 y 222, segon el de 1866.
CalpuyOy hda. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ajoyani.
Calqui, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Suyo.
Cai<qui, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Hualga-
yoc, dist. San Miguel : habt. 528, con los
de Lanchamud.
Calrahuasi, hda. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Chapimarca.
Calliache, chac. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca.
Calupe^ aid. y hda. Dpt. Lambayeque, prov.
y dist. Chiclayo.
CaliiyO, chac. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. OUachea.
Caluyo, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Vilque:
habt. 87.
Caluto, aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Inchupalla.
Caluyo, est. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist.
Pomata.
CalvErio MoRBo DEL, diez millas al Norte
del de Mongon, que viene & ser uu t^rmino.
Calvabio, chac. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Chachapoyas : habt. 6.
Cai^vabio, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Chota.
Calvabio, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Huanta.
Calvabio, chac. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Tambo.
Calvabio, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Otoca.
Calvabio, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Huancaray : habt. 90.
Calvabio, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Urcos.
Calvabio, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Calyarii^Munpa f est. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. VeliUe. "
Calyas, rio, casi en el limite con la Bepd-
bHca del Ecuador.
Calvas, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca : habt. 98 ; es una de las ultimas
del territorio del Perti, y casi en los limites
con el Ecuador.
Calzada, distrito de la provincia de Moyo-
bamba, Dpt. Loreto: habt. 1,678.
Calzada, villa, capital de este distrito, de la
provincia de Moyobamba, Dpt. Loreto: &
1 i leg. (6 i k.) al S. 0. 0. de Moyobam-
ba, en una gran Uanura entre los rios Li-
doche y Tochiman, por cuya causa es mal
sano por las fiebres intermitentes de los
pantanos; d pesar de esto progresa el pue-
blo ; porque en el ano de 1814 tenia 274
habitantes, y segun el censo de 1859 lle-
gaban d 1,000, y segun el de 1862 tiene
899.
Calzada, chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Guayabamba.
Calzada de Junin, aid. Dpt. y dist. Junin,
prov. Tarma: habt. 186.
Calzada. aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Pampacolca.
Calzadapanipa^chac. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Orm*illo.
Calzonpompa, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Cajabamba, dist. Coudebamba.
Calla, hda. Dpt. y dist. Juuin, prov. Tar-
ma: habt. 58.
Callacali, pueblo antiguo, Dpt. Arequipa,
prov. y dist. Caylloma.
CaUacami, rio, eu el Dpi. Puno, prov. Chu-
cuito.
Callaeamis, aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Juli: habt. 216.
17
CALL
130
CALL
Callacasacay, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
Callacate, chac. Dpi. Cajamarca) prov. Cho-
ta, dist. Cutervo.
Callacaya^ est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
Callacoto, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gas-
tilla, dist. Yiraco.
Callacta, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Saiito Tomas: habt. 26.
Callacunca, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
Callahuar, bda. de vina, Dpt. Ancachs,
prov. Cajatambo, dist. Ocros.
Callahuaro, est. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Callahuaya, rio al E. de los Andes, Dpt.
Cuzco.
Callalll, distrito de la provincia de Cayllo-
ma, Dpt. Arequipa: habt. 1,188.
Callalli, {Ccallalli represa. Q.) pbl. capital
de este distrito de la provincia Caylloma,
Dpt. Arequipa : habt. 588.
Callalli, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyoB, dist. Andaray.
Callampamocco, chac. Dpi Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
Callan, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Carampoma.
Callana, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. San Mateo, inmediata al pueblo de
Viso.
Callana, pbl. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Socoroma.
CallanayacUy salinas en las orillas del Hua-
llaga, cerca de Nauta.
Callanca, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Cacha, en las punas : habt. 279.
Callanca, (de Chara Hanansaya) en el mis-
mo distrito y provincia que el anterior :
habt. 40.
Callanca, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San-
ta Ana : habt. 5.
Callanca, est. Dpt. y prov. Puno, dist. San
Antonio.
Callanca, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Nunoa.
Callancaehe, aid. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Uabaya.
Callaneas, hda. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. San Pablo : habt. 885.
Callangas, aid. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Mollepata.
Callancas, chac. Dpt. Libertad, prov. Otoz-
co, dist. Usquil, aunque algimos lo con-
sideran en el distrito de Charat que no
reconoce la ley : habt. 47 ; dista de Usqnil
4 leg. (22 k.).
Callancas, chac. Dpt. yprov. Hudnuco, dist
Higueras.
Callancayor, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambo, dist. Ocros.
Callancnyan, laguna en la provincia de Hoa*
machuco.
Callancha, aid. Dpt. Cuzco, prov. Pamro,
dist. Ccapi: habt. 259.
Callanga, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Challabamba.
Callanoa, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Livitaca: habt. 25.
Callanoa, aid. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Yanaquihua: habt. 87.
Callangas, chac. Dpt. Lima, prov. Canete,
dist. Coayllo.
Callangatiy cerro nevado en la Cordillera
de Carabaya, Dpt. Puno.
Callangayoc, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Acas.
Callani, lavadero de oro, Dpt. Puno, prov.
Sdndia, dist. Patambuco.
Callanqniray, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Zurite.
Callanto, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huayo.
Callao puntay asf se llama la terminacion
del barranco de Chorrillos, cuando llega,
A la que se llama Pitnta del CaUxw; es
play a baja y de arena. En este lugar hay
un bano de mar excelente, con lujosos j
c6modos hoteles, unido con la ciudad del
Callao por medio de un ferrocarail.
Callao, provincia litoral creada por un de-
creto de 20 de Agosto de 1886, dictado
por el usurpador Santa Cruz, separdndo-
la en lo politico y militar de Lima, y de-
signdndole como distritos, varios pueblos.
Despues de derrocado ese Gobiemo, el
General La Fuente con sola la autoridad
de Jefe Superior de los Departamentos
del Norte, declaro subsistente la creacion
de esta provincia, con solo el distrito de
Bellavista, por decreto de 12 de Abril de
CALL
— 131
CALL
1889 y asi contmuo de hecho hasta que
se dict6 la ley de 22 de Abril de 1857,
no con el objeto de legalizar su existencia
sino declarando que se denominara Pro-
rincia ConstUucional d^l CalUw, en recuer-
do de las diversas ^pocas en que defendi6
la constitucion politica de la Eeptiblica.
Su territorio es muy reducido y sua li-
mites no exoeden de dos leguas de rddio.
Estd dividida en los distritos de Bella-
vista y el Callao. No tiene mas pueblo
que el inmediato de Bellavista que es la
capital de este distrito y algunos fundos
rusticos ; de suerte que la descripcion de
esta provincia serd la de la ciudad.
Un Prefecto y un Sub Prefecto estdn
encardos del mando politico: dos Jueces de
1/ Instancia administran justicia: hay una
Tesoreria 6 Caja Fiscal; una Administra-
don principal de Correos ; una oficina Te-
legrifica, en relacion con todas las de la
Rep^blica ; la Aduana y otros estableci-
mientos p^blicos.
Sneldofl.
Hay 1 Colegio de instruccion me-
dia S. 10,000
4 Escnelas para hombres • 2,400
4 » • mugeres » 2,400
Total al ano S 14,800
Las contribuciones de la provincia pro-
ducen al ano, la cantidad de 28,042 soles
por los siguientes ramos :
Contribucion B^stica S . 892
» Urbana » 22,691
» Eclesidstica » 59
Total S. 28,042
No se considera la contribucion de pa-
ientes 6 industrial porque segun la ley
corre & cargo -de la Municipalidad, como
otras contribuciones.
Gallao, ciudad y puerto mayor, capital dela
provincia y distrito de su nombre, esta
situado A los 12* 4' 16" lat. y 79** 88* 24"
long. Diferencia en tiempo, segun obser-
vaciones astrondmicas y por el teMgrafo
entre el meridiano del Callao y el de Pisco
8' 49" 69, con Tambo Mora 8* 49" 808.
Es nno de los mejores puertos y mas espa-
cioBos del Pacffico : nunca estd espuesto
A temx>estades ni vientos: las bravezas del |
mar no impiden el embarque y desembar-
que de pasageros y mercaderias.
Los buques que vienen del Sur pueden
entrar al puerto 6 bahia costeando la Isla
de San Lorenzo, por el N. 6 bien pasan-
do por el canal conocido con el nombre de
el Boqueron ; el mas seguro para los que
vienen por primera vez es el primero ; pe-
ro todos los vapores y buques que nave-
gan estas costas pasan siempre por el Bo-
queron, economizando algunas millas del
rodeo de la Isla.
La BAmA. — Se calcula la extension de
la bahia en 14 leg. (78 k.) de circuito;
se halla abrigada por la Isla de San Lo-
renzo; y todos los dias del ano y d toda
hora pueden entrar y salir los buques con
toda seguridad. El agua de la bahia es
dos grados mas fria que la de la parte del
Sur, por cuya causa los buques no sufren
por la carcoma y otros animalejos: su
fondo de fango es desde 4 brazas muy cer-
ca de tierra, hasta 18 brazas d 4 millas,
que es el centro de la bahia. Un magnf-
fico y s6Hdo muelle y ddrsena sirve para
el embarque y desembarque de mercade-
rias y pasageros. La total extension 6 pe-
rfmetro de las murallas de este es de 1,826
metros, y forma una superficie de 210,288
metros cuadrados, (62 acres) que pueden
dar cabida d 25 buques, puesto que el fon-
do llega cuando m^nos d 7 metros en baja
marea. La d^rsena, cuya abertura es de
100m-, est<i provista de un rompeolas de
200m. de largo, embarcaderos, am arras,
cadenas, un faro y un reloj : en el centro
de la dtirsena hay un muelle de 150m. de
largo por 24 de ancho. Esta obra ha cos-
tado mas de siete millones de soles.
Los rieles que parten del muelle estan
en contacto con el ferrocarril que v4 i»
Lima y Chorrillos, lo cual facihta mucho
la carga y descarga de mercaderias.
Los siguientes datos estadlsticos prue-
ban claramente el movimiento marftimo
y comercial, no solo del puerto del Callao
sino tambien de Lima: sentimos no darlos
mas completo, porque no hemos podido
obtenerlos, d pesar de nuestros esfu'^rsos y
de haber examinado los diarios de la capi-
tal, desde el aiio de 1860 hasta eldia.
CALL
132
CALL
MOVIMIENTO MABlTIMO DEL PUEBTO DEL CALLAO.
AfiOS.
1860
1861
1862
1868
1864
1865
1866
1867
1868
1869
S]VrK.^ROI^.
BUQUES.
1,334
1,176 *
1,373 *
1,475 *
1,416 *
1,497
1,627
1,804
1,649
1,933
TONELADAS.
742,628
555,295
796,634
839,999
837,692
933,375
1.004,606
1.078,497
888,889
1.815,557
PASAGEBOS.
21,433
18,631
22,368
28,023
16,012
18,058
24,956
24,171
80,578
&AXm11E1TION.
BUQUES.
1,188
1,271
1,489
1,851
1,401
1,705
1,880
1,608
1,946
TONELADAS.
557,648
777,867
798,114
805,899
890,745
990,118
1.099,109
1.028,785
1.819,201
PASA6ES0S
18.618
16,475
20,289
18,644
10,680
14,790
18,658
17,806
27,669
BUQUES.
1870
'Vapores
Buques de vela
Botes, balandras etc....
|Vapores
1871 j Buques devela
(Botes, balandras etc....
1872
Yapores
Buques devela
Botes, balandras etc....
fVapores
1878 j Buques devela
(Botes, balandras eto....
1874
Vapores
Buques devela
Botes, balandras ete....
MNTRARON.
Ntimero.
850
1,494
1,086
407
1,114
717
474
1,075
644
547
1,090
518
696
716
610
Toneladas Pasageros
224,817
901,966
7,341
806,787
624,918
5,117
898,998
592,808
5,802
500,890
592,886
5,003
557,748
828,414
4,949
88,599
187
886
44,217
94
221
45,990
17
228
48,801
47
114
44,766
85
122
s^LiiSROTir.
NtimfiTO.
Toneladas
849
1,460
1,065
228,069
892,987
7,198
885
1,111
685
290,028
' 617,242
5,128
478
1,087
596
899,229
570,598
5,448
548
1,075
487
496,701
691,288
4,897
668
704
504
548,882
882,089
4,625
PasagenM.
82,485
220
1,962
41,895
197
796
48,780
667
694
48,104
246
417
64,848
68
316
* En los buques que entraron y salieron en estos anos est&n considerados Iob signienUs
vapores :
Tr.1VTKARON,
S^TiTTRRO^.
ANOS.
VAPORES.
TONELADAS.
VAPORES.
TONELADAS.
1861
1862
1868
1864
161
129
244
219
128,648
106,119
119,967
124,401
164
128
228
212
116,828
110,262
104,481
124,062
Ad\xrtsncia8: — En la entr^a y salida de buques do se ban ooAsidertKlo los de guem
PACi<n)Rle8 6 extrangeros,
CALL
133
CALL
En el Qumero de'pasageros no est&n considerados los colonos Asidticos, cuya razon
consta en el signiente cnadro.
COLONOS ASIATIGOS QUE HAN LLEOADO AL CALLAO.
Afios. Colonos.
1861 1,648
1862 1,884
1868 1,920
1864 6,628
1865 4,848
1866 6,186
1867 1,662
Anos. Colonos.
1868 8,922
1869 2,694
1870 7,544
1871 11,812
1872 18,892
1878 6,671
1874 8,825
Total de Colonos ingresados en los 14 anos 82,866
PRODUGTO DE LOS DERECHOS DE LA ADUANA DEL CALLAO.
Alios. Prodnctos.
1880 $ 1.610,882
1881 1.848,684
1882 1.628,662
1888 1.682,866
1884 1.090,060
1885 1.265,618
1886 976,108
1887 1.298,022
1888 881,826
1889 1.149,569
1840 1.200,000
1841 1.260,000
1842 1.870,082
1848 1.191,881
1844 1.687,941
1846 1.416,141
1846 1.584,687
1847 1.702,141
1848 '. 1.677,861
1849 1.786,645
1S50 1.667,664
1861 2.064,866
1862 2.286,881
Afiofi. Prodnctos.
1868 .$ 2.160,808
1864 2.009,419
1866 2.706,618
1866 2.829,661
1867 2.860,708
1868 2.696,201
1869 2.421,265
1860 2.548,781
1861 2.286,815
1862 2.186,604
1868 2.611,825
1864 • 2.291,886
1866 S. 2.604,895
1866 2.890,606
1867 2.646,491
1868 2.486,728
1869 8.186,918
1870 8.828,848
1871 8.966,968
1872 4.748,020
1878 5.188,711
1874 4.148,494
El valor de la exportacion de productos nacionales por el puerto del Gallao, sin in-
clnir el haano, se calcnla en las signientes sumas, segnn precios de plaza.
Anos. Pesos.
1862 en 19.828,781
18W — 82.781,788
Anos. Pesos.
1864 en 22.708,667
1865 — 84.W6,128
CALA
— 134
CALA
Para dar idea de los principales produotos exportados, ponemos los siguieutes cuadros.
EXPOBTACION DE OBO Y PLATA FOB EL PUEBTO DEL GALLAO.
ARTICULOS.
Plata pina
Id. chafalonia
Oro en polvo
Soles de oro
Onzas de oro acunadas..
C6ndore8
Pesos fuertes
Moneda feblo
Soles de plata
raarcos.
onzas.
piezas.
-A^OS.
1861.
286,678
18,691
7,471
8,675
6,820
17,808
97,440
634,431
1862.
251,560
11,074
8,891
907
1,496
84,178
765,400
1863.
225,195
11,179
1,291
18,057
2,918
46,644
1.642,109
1864.
211,805
9,828
3,259
760
7,146
10,802
45,816
8.185,906
8,811
186&
112,978
9,550
5,922
94,704
2.822,624
558,944
EXPOBTACION DE PBODUCTOS NACIONALES POB EL PUEBTO DEL CALLAO.
ARTICULOS.
Algodon
Lana de oveja
Azucar blanca
Moscabada
Chancaca
Arroz
Sal comun
Metales de plata en bruto ...
Id. de cobre
Cascarilla
Aguardiente
Eon
Vinos del pais
Matico
Tabaco
Cochinilla
Cueros de vaca
Id. de camero
Id. de chancho
Sombreros de junco
Pavilo
Cafe
Pasas
Pallares
Papas
Chocolate
Orchilla
&
Peso
A
Precio
6
medida
de plaza.
1862.
1863.
b 50 $
quintl.
7,448
10,996
80
1
8,188
6,927
14
1
6,668
6,920
7
1
52,298
48,536
4
1
16,010
14.585
6
1
9,078
2,741
50
1
75,824
53,670
50
1
8,105
8
I
724
20
1
74
21
12
»
214
826
10
1
16
1
2,666
1,877
10
1
6,270
13
1
1 25
libra.
1,850
2,800
8
num.
4,368
2,297
»
2,416
60
»
15,000
2 25
dzna.
1,075
30
quintl.
*
156
»
17
»
665
»
600
1
•
742
1,274
a:Noh,
1864«
81,102
6,557
2,068
21,448
8,778
8,810
29,240
1,895
22
402
698
68
1,814
2,600
14,745
1,400
612
1865.
26,027
7,282
21,131
12,875
4,879
9,370
24,760
92
1,907
156
288
764
60
2,260
17,581
660
118
2,560
Sentimos no poder dar razon del pormenor de la exportacion en el ultimo quinqueaiot
«
CALL
— 135
CALL
Para terminar los datos estadisticos del puerio del Callao, ponemos los siguientes coa-
dros, que manifiestan el valor de las importaciones y exportaciones del Per6 y el movi-
miento marltimo en tiempo del coloniage.
BAZON D£L VALOB A BOBBO EN CADIZ DB PBODUCTOS ESPAf^OLES T EXTBANGEBOS
IMPOBTADOS AL PEBtJ.
VALOB
VALOB
AK08.
DE PBODUCTOS
DE PBODUCTOS
YALOR TOTAL.
ESPAl^OLES.
EXTBANGEBOS.
1781
i
114,952 7
309,230 4
424,183 8
1782
566,218 1
633,435 3
1.199,653 4
1788
695,295 7
1.049,348 4
1.744,644 3
1784
1.020,434 1
2.073,530 4
8.093,964 6
1786
2.318,448 1
3.723267, 4
6.045,716 5
1786
6.136,067 4
7.630,681 7
13.766,749 8
1787
3.870,200 7
2.911,898 2
6.782,099 1
1788
1.557,901 0
1.194,066 1
2.751,967 1
1789
1.209,196 5
1.460,226 3
2.669,428 0
1790
2.297,962 4
2.465,499 2
4.763,461 6
1791
1.957,545 7 ^
2.226,310 1
4.183,856 0
1792
2.147,970 3
2.508,513 7 i
4.656,484 2 J
1793
2.809,457 3 i
3.163,822 3 i
5.973,279 7 i
1794
1.969,645 6 ^
1.663,594 6 i
3.633,240 4
1796
1.688,751 5i
1.412,239 i
8.100,990 6
EXPOBTACION DE PBODUCTOS NACIONALES POB EL PUEBTO DEL CALLAO,
EN TIEMPO DEL COLONIAGE.
VALOB DE OTBAS
•
ANOS.
OBO Y PLATA.
PBODUCCIONES.
TALOR TOTAL.
1783
443,306 0
117,766 6
661.077 7
1784
16,152,916 4
968,290 2
17.121,206 6
1786
7.144,825 2
733,587.4
7.877,912 6
1786
8.285,659 7
882,807 1
9.168,467 0
1787
4.518,246 3
906,022 0
6.424,268 8
1788
6.463,978 1
579,160 2
6.048,183 8
1789
2.449,945 6
528,080 0
2.972,676 6
1790
6.220,387 2
448,095,;i
6.668,482 8
1791
4.962,698 6 J
786,89147 J
6.699,590 6 J
4792
8.285,840 4 J
965,111^2 J
9.240,961 6;
1793
4.660,818 3
1.648,130^6
6.208,449 1
1794
5.047,814f 5 J
498,659'6
6.546,474 3 J
1795
6.460,828^3 J
162,962 0
6.628,275 8 j
MOVIMIENTO MABfTIMO DEL CALLAO Y OTBOS PUEBTOS DEL PEBC.
Alios.
1790
1791
1792
1798
1794
1796
Entraron. Salieron.
7 8
8 7
7 11
7 6
8 8
4 4
CALL
136
CALL
Intencionalmente hemosdividido lades-
oripcion de la Bahia y puerto del Callao
de la de la ciudad.
La ciudad ocupa una gran extension de
terreno; puede dividirse en ciudad vieja y
nueva ; la pai-te vieja ha quedado al cen-
tre y es una encrusijada de calles tortuo-
sas y estrechas, exceptuando la llamada
del Comercio y la de la Aduana que son
anchas, (mas de 12m-): la parte nueva esta
formada de calles, cortadas en ^ngulo
recto y con el ancho no menor de 12 me-
tros. Hay dos iglesias nuevas, la Matriz
y Santa Bosa, no dignas de la grandeza
del Callao : por lo demds la ciudad no tie-
ne ningun edificio notable. En la parte
Norte y Sur existen los famosos fuertes 6
torres bUndadas, con canones de calibre
de 800 a 500. La Aduana y ahnacenes fis-
cales ocupan el antiguo celebre Castillo
del Eeal Felipe. Hay dos estaciones de los
ferrocarriles del Callao a la Oroya, y del
Callao i Lima y Chorrillos ; una oficina
Telegrafica.
La ciudad tendra luego un ferrocarnl
urbano que la recorra de Sur d Norte,
uniendo el muelle ddrsena con el ferrocar-
ril de la Oroya.
Esta ciudad 6 puerto ha sufrido gran-
des contrastes de los hombres y de la na-
turaleza: en 1624, que no tenia Castillo ni
muraJla, fue atacada por el pirata holan-
d^s Jacobo Heremeti Clerk, con 11 bu-
ques, que tenian 240 canones y 1,600
hombres de desembarque : despues de un
sitio de cinco meses no' pudo tomarla, y
muri6 de pesar y desesperado. El 2 de
Mayo de 1866 se defendio y obtuvo un es-
pl^ndido triunfo contra la poderosa arma-
da espaiiola.
Los temblores de tierra la han arruina-
do varias veces; d consecuencia de estos
la mar la ha invadido causando estragos ;
la primera fue el 20 de Octubre de 1687.
Se reconBtruy6 pronto con solid^z y ele-
gancia y amurallada, formando una figu-
ra triangular : tenia baluartes con su res-
pectiva artilleria. Hahia siete templos,
San Agustin, Santo Domingo, San Fran-
cisco, San Juan de Dios, la Merced, la
Compaufa y la iglesia Matriz ; una casa
palacio para el Yirey; y hermoaaB easas
de particulares: pero todo desapareei6 por
completo, sin dejar ni una sola caaa, li
noche del Vi&nes 28 de Octubre de 1746,
casi & los cien anos de la ruina anterior.
En ese dia hubo im gran temblor de tier-
ra que arruin6 gran parte de la ciudad de
Lima; la del Callao 8ufri6 poco; pero el
mar se retir6 notablemcnte, cuando i las
10 ^ de la noche retrocedi6 como una ele-
vada montaHa y arrazo cuanto encontro;
los buques de la bahia fueron arrqjados i
una milla de la playa ; y al retirarse las
olas arrastraron todos los edificios y sos
habitantes en numero como de seis mil.
El temperamento de la ciudad es sano
igual al de Lima: algunos han pretendi-
do probar que es mal sana, porqne toman
como base la mortalidad comparada con
el niimero de habitantes segun el censo
del aiio de 1862 que asoiende & 17,5d9 al-
mas; sin advertir que el censo es ineiac-
to , y que esa gran mortalidad proviene de
los marineros y transeuntes que allf pere-
cen & consecuencia de enfermedades de
que han sido atacados durante la nave-
gacion; de lo contrario resultaria que to-
dos los actuales habitantes del Callao, hao
nacido desde el ano de 1862; porque se-
gun la exactisima razon de los cadaveres
sepultados en el Cementerio de Baqui^ft-
no que aparece en el cuadro adjonto, re-
sulta que desde el l."" de Enero de 1862 a
81 de Diciembre de 1874 han sido sepul-
tados 16,475 personas, numero casi igaal
al calculado de habitantes en 1862.
Segun los datos estadisticos de los hos-
pitales de esta ciudad, resulta por t^rmi-
no medio que muere poco mas del cinoo
por ciento de los que entran enfermos al
hospital; y este tanto por ciento es igual en
los hospitales de Lima : por consigniente
aun suponiendo que toda la ciudad del €a-
Uao fueraun hospital y todos sus babitantes
estuvieran enfermos, la mortalidad seria
poco m^nos de 900 por ano, cifra casi
igual d la del total de muertos por t^noi-
no medio en el ano, en los 13 que hay es-
distica. Todo esto prueba que la pobla-
cion del Callao es sana y que el numero
de SUB habitantes pasa de 40,000,
CALL
— 137
CALL
MORTALIDAD EN LA CIX7DAD DEL CALLAO.
MAUSOLEOS.
CLASMT'ICACION.
ASfOS.
ADXJLTOS.
PilKVULOS,
TOTALES.
Hombres.
Mngeres.
Hombres.
Mngeres.
1862
287
875
824
411
448
290
1291
508
888
755
612
659
585
156 ■
227
189
165
168
174
411
218
287
264
802
804
281
161
287
148
178
208
182
802
272
272
808
488
516
259
147
208
274
158
185
147
267
222
221
248
400
877
222
701
1868
1864
1
1047
9B5
1865
907
1866
1009
1867
1868
2
798
2271
1869
1210
1870
1118
1871
1570
1872
1812
1878
1874
1
1856
1246
Hay dos Hospitales, uno para hombres, y otro para mugeres: en el 1.® llamado de Gua-
dalupe, ingresaron en el primer semestre de este ano (1875) 2,695, y 117 que existian an-
tes, hacen un total de 2,872 enfermos; de estos sanaron 2,428; fallecieron 156 y queda-
ron 298.
Al 2.® Hospital llamado de San Juan de Dios, ingresaron en el mismo semestre 671, que
eon 88 que existian del ano anterior resulta un total de 709 enfermas, de las cuales sana-
ron 611 ; fallecieron 41 y quedaron 57.
D1STANCIA8 POB MAR, DEL CALLAO k LOS SIGTIIENTES PUERTOS !
Al Norte,
Mill. niCnticas.
A Huanchaco 268
^ Pacasmayo 186
d SanJos6 868
A Tumbez 625
d Paji;a 500
a Guayaquil (Ecuador) 710
a. Panamd (Colombia) 1,860
Al Sur.
Mill, n^nticas.
A Pisco 110
& Islay 450
A Arica 587
d Iquique G98
A Cobija (Bolivia) 837
d Caldera (Chile) 1.115
d Coquimbo (id.) 1,807
Hay en este puerto varias fabricas en gran escala para refinar azticar, nserrar madera,
fabricar puertas etc.; varias fundiciones de fierros y muchos otros estabkcimientos indus-
l^ialeet' El Callao esta llamado it, competir con Lima.
18
CALL
138
CALL
Gallap 6 CcUiapy hda. Dpt. Ancachs, prov.
Poinabamba, dist. Quiches.
Callapa, (Eueca. Q.) aid. Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Yanahuara: propiamente es
un barrio 6 contiaiuacion del pueblo de
Yanahuara.
CaUapalld) chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Callupampa, aid. Dpt. Juniu, prov. Tarma,
dist. YauU : habt. 20.
Callapani) aid. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Santiago: habt. 424.
Callapitiy hda. Dpt. prov. y dist. Huilnuco.
Callapiti, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Acosvinchos: habt. 41.
Callapunco, est. Dpt! Apurimac, prov. y
diht. Cotabambas.
Calloria, (fcaUariyac , el orfgen 6 princi-
pio. Q.) rio tributario del Ucayali, por su
derecha, a 8° 8' 29" lat. y 76*» 28' 8" long.:
& 22 leg. (122 ^ k.) de la confluencia del
Pachitca. Es navegable hasta donde ha
podido ser explorado: sus orillas son ha-
biladas por los salvajes Remos.
Callarl\, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Sarayjicu; en la orilla derecha del
rio de este nombre, entre la boca del Pa-
chitea y Sarayacu : dista del cano de Sa-
rayacu 22 | leg. (125 k.) y 9 (50 k.) de la
boca del Ucayali. Este pueblo es de re-
cicnte formacion (en 1859).
CallarpO) chac. Dpt. Huancavelica. prov.
Castrovireyna, dist. Huaytard.
Callarqui, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
CallnSf aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Huari.
Callas, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Pacaraos.
Callasa^ pbl. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Huacullani: habt. 108.
Call­ est. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Cajabamba.
Callasoque^ aid. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bfimbas, dist. Huayllati.
Callata, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Acora.
CallatiaC) aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Quiquijana: habt. 891.
Callatunga) aid. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Challhuanca: habt. 55.
Callatuniy est. Dpt. y prov. Puno, dist. San
Antonio.
Gallanray hda. Dpt. Cuzco, prov. yJist.
Acomayo.
Callanta, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con*
desuyos, dist. Chuquibamba.
Callayira, rio, Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata.
Callay^ chac Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist
Tauripampa.
Callayda, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. MoUepata; alH.
de Mollepata.
Callayuc 6 Callallnd 6 Call all lie, distrito de Ia
provincia de Jaen, Dpt. Cajamarca: habt.
1,180.
Callayuc, pbl. capital de este distrito, Dpt.
Cajamarca, prov. Jaen.
Callca, aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Pampacolca.
Callca, pbl. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Yiraco.
Callcap 6 Callocap , chac. Dpt. Ancachs ,
prov. Cajatambo, dist. HuayUacayan.
Callchuiraca, chac. Dpt. Ancachs, proT.
Cajatambo, dist. Gorgor.
Galle, pbl. Dpt. Cuzco, prov, y dist. Paucar-
tambo.
Calle grande^ aid. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Sachaca: habt. 158.
Gallejas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Moro.
Callejoil) chac. Dpt. Amazonas, prov. Cba-
chapoyas, dist. Guayabamba.
Callejon, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Cochabamba.
Callbjon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa.
dist. Nepena.
Callbjon, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Otoca.
Callejon, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Coata,
Callejon, est. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Achaya.
Callejon, hda. Dpt. y dist. Moqaegua.
Callejon, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Pisa-
gua: & 25 leg. (189 k.) de Pisagua.
Callejon de los espinos, hda. de vina, Dpt.
y prov. lea, dist. Pueblo Nuevo.
Callejon de Hu atlas, asi se llama la que-
brada ancha y larga que separa la Cordi-
llera Blanca de la Cordillera Negra en el
Departamento de Ancachs.
«E1 Callejon de Huaylas, no solo es h
CALL
— 139
CALL
parte mas bella de todo el Departamento
de Anoachs, sino que muy di^'cil seria ha-
llar en todo el Peru, otra region que la
igualase. Segun mi modo de ver, no hay
en toda la Repliblica otra parte donde se
hallen reunidas las condiciones mas favo-
rables j tantos elementos de prosperidad
y progreso, como en esta hermosa porcion
del Departamento de AncacliR.
t Una larga quebrada que de trecbo en
trecho se enuaucLa, formando Lermosos
y risuenos vaUes; uu teiTeno poco quebra-
do que permite con facilidad la construccion
de anchas y c6modas vias de comunica-
cion; una variedad de climas y tempera-
meutos que se suceden sin interrupcion ni
obstdculos de ninguna clase, desde el mas
ardiente donde se producen todos los fru-
tos de la Costa, hasta la frfgida puna cu-
bierta de buenos pastos, donde se alimen-
tan numerosas manadas de ganado, en-
cerrando en estos dos estremos los tem-
plados y saludables climas de la Sierra
con sus abundantes producciones; una se-
rie de bellas y activas poblaciones situa-
das a muy corta distancia una de otra, li-
gadas por decirlo asi como los eslabones
de una gran cadena, por un sin niimero
de casitas diseminadas a lo largo del ca-
mino; una gran abxmdancia de agua re-
partida en numerosos arroyos y acequias
que corren con agradable murmullo lle-
vaudo la vida y la abundancia & los verdes
eampos; y el todo flanqueado por dos pa-
ralelas y elevadas cordilleras, repletas de
nn estremo i otro de valiosos y variados
minerales.
« Aiiddase & esto la elevada Cordillera
que cerrando por el lado derecLo la gran
quebrada se halla cubierta de etema nieve,
la cual 4 mas de servir de dep6sito al
elemento vivificador (el agua), para que
este no escas^e en ninguna ^poca del ano,
podria Uegar d ser un articulo de produc-
tiva osportacion, el dia que la veloz loco-
motora trasporte a la costa en muy pocas
horas las produciones de este rico pais.
< Para que nada falte d aquella privile-
giada region, numerosas aguas minerales
de diferente temperatura y naturaleza se
hallan repartidas A lo largo de dicha que-
brada, las cuales por sus distintas propie-
dades medicinales, son concurridas tanto
por los habitantes del lugar, como por los
de afuera, yendo de grandes distaiicias d
recuperar su salud perdida.
• Por ultimo, la gigantesca Cordillera
nevada que ladea en toda su estension los
verdes eampos de la quebrada, ofrece en
sus elevados y canosos picos los mas subli-
mes paisages y los mas bellos contrastes,
viendose los verdes sembrios de cana y
otras producciones de la zona tropical,
dominados tan de cerca por inmensas ma-
sas de blanca nieve.
tMuchosapHcan el nombre de Callejon
solamente A la parte de la quebrada situa-
da mas abajo de la poblacion de Carhuaz,
y frecuentemente se oye decir en Huaraz
voy a los pueblos dsl Callejony ha uh al Ga-
lloon, nocomprendiendo las poblaciones de
Huaraz y Carhuaz en el Callejon. Mas
como las dos Cordilleras que forman la
quebrada, continuan paralelas desde su
origen hasta el punto donde el rio corta la
Cordillera negra para dirigirse 4 la Cos-
ta, seria mas natural apHcar el nombre de
Callejon a toda la quebrada y no solamen-
te a una parte de eUa, en cuyo case debe-
riallamai'se Callejon de Huaraz*.
Callejon de Bomero, aid. Dpt. lea, prov. y
dist. San Juan Bautista.
Callcjones, punta A los 10« 80' 40" lat. y
8P 17' 44" long.
Callemarea, pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Lircay.
Calle nueya^ aid. Dpt. HuAnuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Bauos.
Calle nueva, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Alca.
Callesquinaf chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Chorrillos.
Callicba^ est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Chorrillos.
Callincuiicaf chac. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. San Miguel.
Callima,chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pariacoto.
Callipata, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Pau-
cai'tambo: habt. 92.
CalUqne^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. San Pedro.
CAMA
140
CAMA
Calliri, hda. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Juli.
CalllsecaSy antigua tribu de salvajes que ha-
bitaban en las montanas de Huanuco.
Callo-COllo, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Pa-
Uascai dist. Llapo.
Callojaylla, chac. Dpt. Ancachs, prov, Po-
mabamba, dist. Siliuas.
CallomayoC) chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Otoca.
CalloS) hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Paucarbamba.
Callotas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huasta.
CallotayoCj est. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Callpan, est. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Auco.
Callquif aid. Dpt. Ay«icucho, prov. y dist.
Huanta: habt. 65.
Callqui, hda. Dpt. prov. y dist. Huancave-
lica: habt. 82.
Callpuyo, est. Dpt. prov. y dist. Puno.
Calluacoto, pbl. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Yiraco.
Calluan. hda. Dpt. Cajamarca, prov. Gaja-
bamba, dist. Cachachi : habt. 779.
Calluan, 6 Calluad, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Macate: habt. 12.
Calluana, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochirl,
dist. Matucana.
Calluasi) est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Macate : habt. 89.
CaHucnniy est. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Pichihua.
Callun, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Huayllacayan.
Callonhuacho, chac. Dpt. Cuzco, prov. Aban-
cay, dist. Sirca.
CaUunpC, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Cotaparaco.
Camaca^ hda. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Bambamarca.
CanachO) chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco: habt. 89.
Camahaani) chac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Charcana.
CanahaaSy antigua tribu de salvajes que
habitaban al lado del Ucavali.
CaMal) chac. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. San 6er6nimo.
Canala^ chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lnca-
nas, dist. Laramate.
Camani) pico nevado en la Cordillera de
Tacora & los 17° 50' 22" lat. y 72«» 56' 9"
long.
CamanA, caleta, A los 16° 88' 26" lat. y 75"
6' 4" long. Por el ningun abrigo y la
mucha reventason del fondeadero es peli*
grosa.
CamanI, cerro & los 16° 87* lat. y 76« 21' 24"
long.
CamanI sio, llamado tambien de Majes 6 de
Colca, Begun por donde pasa : nace en los
nevados de Yincocaya, aproximadamente
^ los 15° 41 '.lat. y 78° 20', muy cerca del
origen del no Sumbay, que despues toma
el nombre de Chih : corre de S. A N. has-
ta cerca del pueblo de Tisco , entre dos
Cordilleras ; de alii varia completamente
de rumbo y se dirije al S. S. O. hasta el
pueblo de Yanque, y luego continua al 0.
hasta cerca del pueblo de Choco, desde
donde su direccion es al S. 0. hasta en-
trar al mar, en la caleta de Camand, pasan-
do por Aplao : por consiguiente atravie-
sa por lasprovinciasde Cayllomay Cama-
nd, sirviendo de limite en su trdnsito a la
provincia de Castilla; y recorriendo como
90 leguas.
CamanI valle, formado por el no de Cama-
nd: principia desde que desemboca el rio
en las oriUas del mar hasta que se estre-
cha la quebrada por donde corre el rio:
es uno de los valles mas fertUes de la co6-
ta. El olivo es uno de sus mas rices y es-
quisitos productos : tambien se siembra la
cana dulce que casi toda la reducen i
chancaca, que tiene mucho valor por sa
particular calidad: asf mismo produce
arroz, ajf amarillo y Colorado, y frutas en
gran abundancia.
Camani, provincia del Departamento de
Arequipa, desde antes de la Independen-
cia. Confina por el N. con las provindas
de Lucanas y Parinacochas del Departa-
mento de Ayacucho y las de Condesuyosy
Castilla, del de Arequipa; por el S. con la
provincia de Islay y el mar pacifiro; por
el E. con las dela Union, Condesuyoe,
Caylloma y Arequipa; y por el 0. con cl
CAMA
141
CAMA
mar pdeifico. Su capital la ciudad de Ca-
mand. Consta de los sigoientes
DISTRITOS :
Habt.
Acari 1,056
Atiquipa 142
Camand 8,555
Caraveli 8,413
Chala 252
Chdparra 864
Huanuhuanco 801
Jaqui 481
Ocona 1,102
Quicacha 811
Siguas 864
Yauca 280
Total habt 12,121
Esta compreudida, mas 6 menos, entre
los Wy 16° 40* lat. y los 75° 20' y 77° 10'
long., formando una superficie como de
1,011 leg. : Begun esto corresponden como
12 habitantes por legua cuadrada.
En esta provincia las poblaciones estan
clasificadas con los nombres de Pueblos.
Pagos y Caserios, (uno solo) : d estos dos
ultiuiOB los calificamos de Aldeas, segun
lo dicho en el Discurso Preliminar de estei
Diccionario.
Esta extensa provincia, en su mayor
parte, es un desierto de arena que recorre
1& costa y va hasta el pie de los cerros
que son ramificaciones ultimas de la Cor-
dillera; pero este desierto esta cortado de
distancia en distancia por fdrtiles vaUes
d. que dan vida y riqueza los rios de Acari
y Atiquipa, que son poco abundantes, y
los caudalosos de Ocona y Mages que
son los que riegan casi toda la provincia.
En estos valles, que toman el nombre de
sns rios, se cultiva el olivo, la cana, el ar-
roz y otros frutos que requieren tempera-
mento cdlido. Muy variadas son las clases
de ciertas plantas y frutos como el zapallo,
del que hay nueve clases distintas, las yu-
cas, cajnotes etc. Hay muchos arboles de
Huacan, de cuyas flores se saca una especie
de cera: en fin es rica en el reyno vegetal:
no asi en el animal en que es escasa, excep-
tuando ciertas sabandij as que all! abundan ,
y en particular una especie de crisdlidas del
6rden de los IjepicJopteros, que destruyen
las plantaciones y aun atacan d los arbo-
les.
« Lacomposicion de los cerros que miran
al vaUe en sus escarpaduras y laderas es
de caliza grosera moderna, producida por
despojos de animales marines. Las capas
reposan en formaciones de feldespato, co-
mo se conoce por las cumbres de los cerros
y por la superticie que se extiende a mas
de ocholeguas hilcia el Sur y Oeste, dando
lugar con su descomposicion, que hoy se
nota, a la tierra Uamada kaolin por los
Chinos, feldespato descompuesto por los
Orictognostas modernos, y tierra de por-
celaiia por los fabricantes de este articulo.
Y es error el creer que esta materia es de-
yeccion volcdnicay error que ha hecho 11a-
marlac^/iicerosporelvulgo. Es pues, el ter-
rene caHzo, cuarzoso, arcilloso.
•Ninguna coUna notable interrumpe este
valle y solo lo hacen dos arroyot* pequenos
Hamados Hudicos que giran con diferentes
inflexiones y que indudablemente han side
brazos antiguosdel Rio. Su nivel desde la
punta de San Gregorio hasta la costa es,
poco mas 6 m^nos, 86 pi^s sobreel del mar.
« Con la excesiva humedady la putrefac-
cion de plantas y animales, se forma en
abundancia el nitrate de potasa, mui no-
civo d las plantas cultivadasi.
Hay algunas minas de Amatista y tam-
bien saHnas. Por elpi6 del nevadode Salla-
ly, que segun Rivero debe ser mas alto que
elMisti, pasa laQuebradade Murco, cuyo
terrene es de arenisca y esquisto negro.
Se encuentra carbon de piedra en la pi-
zarra, en direccion de E.S.E. d 0. N.E.;
pero con inclinacion al N. : tiene algunas
varas de ancho y se le encuentra mezcla-
do con hierro Ht6ide y pirita ferruginosa.
Tambien hay carbon en el valle de MA-
ges cerca de la hacienda de Querupalca;
la capa es angosta, su direccion casi ho-
rizontal, y estd incrustadaen piedra cahza.
Cerca deQuilcaexiste una Huaca en la
que se encuentran momias bien conserva-
das, asi como vasos, vestidos y mil otras
preciosidades dignas de estudiarse.
Un Sub Prefecto estd. encargado del
mando politico; un Juez de 1*. Instanda
CAMA
— 142
CAMA
administra justioia. Eu lo eclesidstico es-
td diyidida en los siguientes
CURATOS :
Gamand. Ocona.
Quilca. Siguas.
Hay un Colegio de instruccion media y
28 Esouelas de primeras letras, en los cua-
les se gasta 20,000 soles al auo; & saber :
Sueldos.
En 1 Colegio S. 8,200
En 18 Escuelas para hombres » 10,800
En 10 • > mugeres ■ 6,000
Total alano .'S. 20,000
Las contribucioues producen al ano la
cantidad de 2,244 soles por los siguientes
ramos :
Contribucion Rdstica S. 2,051
» Industrial » 134
• Eclesidstica ■ 59
Total S. 2,244
CamanA, (lo que tiene capacidad 6 exten-
sion. Q.) antiguamente se le llamaba Ca-
mata: ciudad, capital de la provincia y dis-
trito de su nombre, Dpt. Arequipa. Es
una de las ciudades de la costa que estd
Uamada a eugrandeoerse : es situada en
una llanura como a 4 millas de la caleta
de su nombre y por consiguiente en casi
la misma latitud y longitud. Las calles
son de regular ancho y bien delineadas :
hay dos iglesias : la de la Merced fu^ del
Convento que se fundcS en 1580 y se su-
primi<^ en 1826, y un Hospital: la plaza
etii& como a ld6m. alt. El temperamento
es ciilido como el de Lima ; el tcrm6metro
en inviemo varia de 10° A 15° sobre cero;
y en verano el t^rmino medio es de 28° ; la
atm6Hfera es muy humeda; el liigr6metro
varia entre 80 y 90 : los vientos son fuer-
tes en casi todo el ano, y d voces como
huracanes ; pues su velocidad suele Uegar
a l,027n». por minuto. Hay un Colegio
nacional de instruccion media, una Es-
cuela piimaria para hombres y otra para
mugeres. Es renidencia del Sub Prefecto
y del Juez de l." Instancia: habt. 678;
dista de Quilca 8 leg. (44 i k.), de Are-
quipa 86 (200 i k.), de Islay 25 (189 i k.),
de Lima por tierra 186 (1,021 k.), de Oco-
na 12 (67 k.), de Sihuas 16 (89 k.).
CamMl^a) chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Santa Eulalia.
Camanhuftchana) est. Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ajoyani.
Camanocca) aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Coporaque : habt. 267.
Camantlf cerro mineral de oro, en la proy.
Carabaya, inmediato i Marcapata; se con-
sidera que es muy rico. Habia un pue-
blo al pi^ del mineral; hoy todo esta aban-
donado.
CamapuyO) chac. Dpt. Ayacucho, prov. Ln-
canas, dist. Querobamba.
CAliara) chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Yauyos.
CAmaba, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Quiquijana.
CanargOf mina de plata en el Dpt. prov. y
dist. Puno.
Camarina) rio tributaho del Ucayali a 214
metros altura.
CamariDihnaSy rio tributario del Ucayali
por la derecha : su curso es desconocido.
Camarfseaf pbl.y hda. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Yiraco.
CamaroneS) chac. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Sachaca.
Camarones, quebrada que termina en la ori-
11a del mar: A los 19' 12' 80" lat. y 72*
40' 24" long. Dpt. Tarapaca. Por el cen-
tre cone un pooo de agua en ciertos me-
ses del aiio.
Camabones, mina de ars^nico en la quebra-
da de este nombre, Dpt. Tarapaca, disL
Camina, ley 60 "/o
Camarones, aid. y chac. Dpt. Tarapac^
dist. Pisagua: habt. 196; dista de Camina
80 leg. (167 k.), de Pisagua 15 (88 J L), de
Tacna 29 (161 i k.), de Chaca 8 (44 \ L),
de Tarapaca 88 (211 \ k.).
Camasbambay aid. Dpt. Ancachs, prov. J
dist. Pomabamba.
Camata) cerro en la provincia y Dpi. Uo-
quegua, entre Pocci y Torata.
Camata, chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Camata, aid. Dpt. Moquegua, dist. Ubinas:
habt. 61.
Camatllta) est. Dpt. Cuzco. prov. Canas,
dist. Yanaoca.
CanayeCCf hda. Dpt. Huancavelica, proT.
Castrovireyna, dist. Arma: habt. 7.
CAMP
143
CAMP
CftMbaSf thbu, v^ase CanipcLs, tribu de sal-
TEJes.
Cknbayat bda. Dpt. y prov. Taona, dist.
Ilabaya: k 88 leg. (184 k.) de Tacna.
Cftnbayate). chac. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca.
CuiUotof chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
GaBkraca^ bda. Dpt. Pimo, prov. Lampa,
dist. Cabanilla.
Cankmniy aid. Dpt. Moquegua, dist. Cani-
mas : habt. 880 ; dista de Moquegiia 24
leg. (138 \ k.), de Garumas 1 (5 i k.).
CaBiaiH) bda. Dpt. y prov. Tacna, didt.
Locamba: a 18 leg. (100 k.) de Tacna, y 8
(16 i k.) de Locumba.
• Cafltiarita^ bda. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Locumba : habt. 86.
CanicaDClia^ bda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba,
Canicbef bda. Dpt. Cajamarca, prov. Cbo-
ta, dist. Llama.
Canilaca) bda. y aid. Dpt. Tacna, prov. Ta-
rata, dist. Candarave : habt. 862 : dista de
Tacna 40 leg. (228 k.).
fanilo San, bda. Dpt. prov. y dist. lea:
habt. 56.
CaBioaca^ distrito de la provincia de A8d.n-
garo, Dpt. Puno: babi. 1,745.
Caminaca, [CcaminuccUy pelea, reyerta: Q.)
pbl. capital de este distrito, de la provincia
AjB^garo, Dpt. Puno : habt. 862 (Ccolla-
nas.).
CaBtta^ distrito del Departamento de Tara-
pacA: habt. 6,876.
CAicii^A, pbl. capital de este distrito, Dpt.
TarapacA: i 1,828m. alt.: habt. 1,064; dis-
ta 16 leg. (89 k.) de Suca, de Pisagua 27
(150 i k.), de Tarapacd 30 (167 ^k.), de
Sibaya 28 (166 k.).
CanllloCCOyaf aid. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Chupa: habt. 171.
Caflllscahaay pbl. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
CaBisiluiay chac. Dpt. Moquegua, dist. To-
rata.
CaM^lftl) banco en el boqueron del Callao.
Campaf chac. Dpt. prov. y dist. Huaiicave-
lica : habt. 198.
GaspacOf aid. Dpt. Juuin, ^rov. Huancayo,
dist. Colca.
CaBpana^ mina de plata, en el cerro de Je-
sus, lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc, ley 24 m.
Campana de Huanchaco cbbbo de la, al N.
del puerto de Huanchaco, k 5 millas (9 k.)
al interior de la costa. Tiene 1,051m- alt.
Tanto por su forma ouanto porsu altura es
muy notable k gran distancia.
Campana de Samango, v^ase Samanco Cam'
pana,
Campana, aid. Dpt. Lima, prov. Canete, dist.
Pacaran.
CaBpanorcO) chac. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Zurite.
CaBpauariO) bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
Campan.\rio, isla en la laguna Titicaca.
CampanaS) pbl. y hda Dpt. y prov. Piura,
dist. Yapatera: habt. 267.
Campanas, del DIABLO, asf se llaman unas
piedras dioriticas muy sonoras que se en-
cueutran en la falda de un ceiTo d media
legua de Eten.
Campanas, del sffiLAORo, asf se llama unas
piedras diorfticas muy sonoras en el lu-
gar de los Corralones de la Caldera, del
valle de Vltor, Dpt. Arequipa.
CaBpanayoC) est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Chuquibambilla,
CaBpanif est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Chamaca.
CaBpanilla^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sihuas.
Campanilla, chac. Dpt. Ancachs. prov. Po,
mabamba, dist. Quiches. -
CaBpanillayoccpata 9 chac. Dpt. Cuzco,
prov. Chunvivilcas, dist. Ccapacmarca.
CaBpaSaf hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaeu
dist. San Ignacio.
CaBpaS) llamados tambien Antis , tribu:
v^iise Antisy tribu salvaje.
CaBpata^ est. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Conima.
CaBpo de AyacnchO^ despoblado en el Dpt.
Ayacucho.
CaBpo it Chuspihuaylla, est. Dpt. Cuzco,
prov. y dist. Paruro.
CaBpoden^ hda. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Asuncion: habt. 222.
Campoiaya 6 Camposlayo, hd&, Dpt. ypruv«
Puno, dist. Pichacani,
CANA
— 144
CANA
CanpO SantOf hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, (list. Pullo.
Camfo SANTO, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picancha, dist. Quiquijana.
Canpo verde^ hda. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Pisco.
Canpof 9 chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Lu-
rigancho.
CanpachO) nomhre antiguo de un morro
cerca de la isla de Iquique.
Cansail, chac. Dpt. Ancachs,prov. Cajatam-
bo, dist. Huancapon.
Gamsani, chac. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Chupa : habt. 3.
Camse, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dis. Cutervo.
Camaeheros. aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo
Amazonas, dist. Loreto ; i la izquierda del
Amazonas, 3 leg. (16 i k.) arriba de Mo-
romorote: habt. 50. dista de Peruate 6. leg.
(83 i k.), de Moyobamba 174 (969 k.).
Caniail, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Cliiquian.
CaiUly aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Ayapata.
Canaecenca, hda. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
Canada, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Pativilca.
Canahua, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Yanaquiliua.
Canahua, aid. Dpt. y prov. Ai-equipa, dist.
Yanahuara.
Canalpata, chac. Dpt. Ayacucho, prov. La-
Mar, dist. San Migel.
Canallaqili, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc.
Canauosa, saHtrera, Dpt. Tarapaca : dista de
Pisagiia 24 leg. (133 J k.).
CanaomiM'a, chac. Dpt. Ancachs, prov. Pa-
Uasca, dist. Huandoval.
Caiiapny, chac. Dpt lea, prov. y dist. Chincha.
Caiiari« rio, dela provincia Cajabamba, Dpt.
Cajamarca.
Canaria, distrito de la provincia de Cangn-
llo, Dpt. Ayacucho : habt. 2,389
Canabia, pbl. capital de estc distrito de la pro-
vincia de Cangallo Dpt. Ayacucho : habt.
844.
Canas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
^t. Chiquian.
Canas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Quiches.
CanftS, provincia del Departamento del Cuz-
co. La Junta Departamental del Cuzco
acord6 dividir en dos la antigua provincia
de Tinta, que las denomin6 Canas y Can-
chis. El Congreso por resolucion de 20 de
Diciembre de 1829 aprob6 ese acnerdo y
no se le puso el ciimplase hasta el 14 de
Octubre de 1833. Confina por el N. ccm
la provincia de Acomayo, por el S. con la
de Caylloma del Departamento de Arequi-
pa, separada por un ramal de la. Cordille-
ra ; por el E. con la de Canchis y la de
Lampa del Departamento de Puno, di^ida
tambien por ramales de la Cordillera y por el
0. con la de Chunvivilcas, de la que la se-
para otra Cordillera. Su capital la villa de
Yanaoca. Consta de los siguientes
DISTRITOS :
Habt
Coporaque 4,787
Checca 4,515
Langui 1,446
Layo 1,564
Occoruro 1,570
Pichihua 8,270
Y'^anaoca 8,292
Yauri 7,203
Total habt S. 27,647
Esta comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 14° y 15** lat. y los 73° 20' long, for-
mando una superficie como de 246 legnas
d las cuales les corresponde como 112 ha-
bitantes por legua cuadrada.
En esta provincia las poblaciones estan
clasificadas, con los nombres de PueUos y
Parcialidades ; A estas se les denomina
Aldeas en este Diccionario, segrm lo di-
cho en el Discurso Preliminar.
Antiguamente habitaban estas regiones
dos tribus muy numerosas, llamadas Ca-
nas 6 Canes y Canchis, que dieron nom-
bre d las pro\dncia8 y es digno de notarse
que el unico pueblo que tiene el nombre
de Canals es miserable en todo respecto.
La provincia esta rodeada por diversos
ramales de la Cordillera, su terreno es
muy quebrado, y su temperamento firio:
sin embargo abunda en esta provincia d
ganado lanary vacuno.
CANC
145
CANC
£1 Sab Prefecio esti encargado del
mando politico, y el Juez de 1/ Instancia
administra jasticia. En lo eclesidstico, es-
ta dividida en los siguientes
CURATOS :
Coporaque. Checca.
Langui. Pichihua.
Ucubiri. Yauaoca.
Yauri.
Hay 16 Escuelas de primeras letras :
9 para hombres : sueldos S. 5,400
7 • mugereb: » • 4,200
Total al alio S. 9,600
Las coiitribuoiones de esta provincia
produoen al ano la cantidad de 426 soles
por los siguientes ramos :
Contr ibucion Bustica S. 260
• Eclesiastica » 166
Total S. 426
Can.vs, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dibt.
Yanaoca: (i 28 leg. (128 k.) del Cuzco.
(biUlsbaiulMI) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Carhuas.
C.iXASBAMBA, lida. Dpt. Tarapacd, dist. Iqui-
que.
Cailil8lttl9 est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Cabauilla.
raiilllini, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Uchumayo.
Canaj'iiy alJ. Dpt. Cuzco, prov. Cauas, dist.
Langui.
Canctt, {Crancca, gangoso. Q.) aid. y est.
Dpt. Arequipa, prov. Caylloma, dist. Acho-
ma.
Cucacyaco, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dibt. Lidependencia.
Csinctthlia, est. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Checca,
C-aiRUhluma, {Ccanca gangoso, huana dejar
de ser ; es decir ya no es gantjow, Q.) aid.
Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas, dist. Cca-
pacmarca: habt. 170.
fam^imaiii, aid. Dpt. y prov. Arequipa,
dLst. Cliaracato:habt. 102.
Caneahuilldi, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Ayacucho.
CHACallft, aid. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
C:iEgall<):habt. 207.
Cancaio^, est. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nftooclias, dist. Pacapausa.
Cancalla, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero.
CMCana^ pico en los Andes, dlos 17^ 60*
2 2" lat. y 71'» 66' 7" long: tiene 4,621m.
alt.
CaDCaDChOy chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
Cancarachit aventadero de oro, Dpt. Puno,
prov. B^dia, dist. Phara.
Cancata^ cerro mineral de plata, Dpt. Pu-
no, prov. AsAngaro, dist. Santiago.
CancatO) aid. Dpt. Libertad, prov. Huama-
chuco, dist. Santiago de Chuco.
Caaeayy chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Canta.
CancayllOy est. Dpt. Apurimac, prov. Anta-
bamba, dist. Pachacouae: habt. 18.
CancO) est. Dpt. Apurimac, prov. Cota.bam-
bas, dist. Chuqiiibambilla.
X3AN00, hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro, dist.
Putina.
Canco, chac. Dpt. Arequipa, i'/ov. Caylloma,
dist. Cabanaconde.
Cancon 6 (hncon, pbl. Dpt. Junin, prov. y
dist. Jauja: habt. 644.
Cancosaniy aid. Dpt. Moquogua, dist. Ubi-
nas: habt. 113.
CaneOSOf cerro, en la Cordillera, prov. Tara-
paca: tieue 6,096xu- alt.
Cancona) est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
Cancurychac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Chiquian.
Canehay (patio, corral 6 cementcrio. Q.) aid.
Dpt. Piura, prov. Ayabaca, dist. Chalaco:
habt. 100.
CaDChabamba 9 est. Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. San Luis.
Canchabamba, aid. y est. Dpt. Huanuco, prov.
Huamalies, dist. Pinra: habt. 290.
Caacha blancay hda. Dpt. Puno, prov. y
dist. Lampa.
CanchaboIaS) miiia de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. MoUepata ; al N.
de este pueblo.
Canehacallaf chac. Dpi. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Casta.
Canchacancha) pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
CangaUo, dist. Chuschi : habt. 800.
Canchacancha, ceiTu mineral de plata y fier-
ro en las alturas de Yucay, muy inme-
diato d la villa de Urubamba, Dpt. Cuzco.
19
I
CANC
146
CANC
Ganchacancha, chac. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Quiquijana.
Canchacancha, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Canchaesi) est. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba.
Canchachala* ald.y bda. Dpt. y prov. Lam-
bayeque, dist. Salas: babt. 717.
Canchahuara) est. Dpt. Lima, prov. y dist.
Huarocbiri.
CanchahoaS) cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Huards, dist. Marca.
Canchahuasi) mina de plataenel mineral de
Arirabua, Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yos. dist. Salamanca.
CanchahaayO) rio tributario del Ucayali,
mas arriba de Sarayacu : es delicioso el
sitio de su confluencia. A su inmedia-
cion y a la margen izquierda bay un ca-'
no 6 canal, cuya agua es caHente, y nace
de la tierra.
Canchajagay aid. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. San Buenaventura.
CancliallO) pbl. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli, a 8,612m. alt.
CanchaDybda. Dpt. Gajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. San Miguel: babt. 1,042 con
los de Quinden.
Canchan, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba.
Canchan, bda. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Higueras.
Caachaoa^cbac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Cotabuasi.
Canchancca^ est. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Cbamaca.
CanchaAay est. Dpt. Puno, prov. Sdndia,
dist. Pbara.
Cancbapaica, aid. Dpt. Jimin, prov. Jauja,
dist. Comas: a 10 leg. (55 ^ k.) de Qui-
cbuay, y a 2 (11 k.) de Comas.
CanchapaiDpa) cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Santa, dist. Casma.
Canciiapampa, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Huayllacayan.
Cancbaparan^ bda. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist, Huacar.
Caocbapircay pbl. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Lampian : situado en una quebrada
de temperamento calido : babt. 202. Dis-
tSkH leg. (8 k.) de Lampian. En la altu-
ra de la quebrada bay roinas de un pue-
blo de los Incas, con batanes para moler
metal de oro que existe en ese mismo
cerro.
CancbapnncO) aid. Dpt. y prov. Jauja, dist.
Huaripampa : babt. 154.
Canchaqiiey aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Huancabamba : babt .759 : dista de Huan-
cabamba 9 leg. (50 k.).
Can.Chary cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hna-
ras, dist. Pampas.
Cancbarani 6 el Manto, {Cancharani alum-
bra continuamente. Q.) mina de plata,
Dpt. y prov. Puno. E stamina produjo en
cuatro anos (de 1786 a 1790) 122 barras
y 8 barre tones de plata. Fue despues tra-
bajada (en 1826) por Mr. Beek, ingles,
empleando milquinas de vapor y toda la
industria del dia: por el socabon de desa-
giie se sacaba el metal en botes, hasta
fuera de la mina; y despues por ferrocar-
ril basta las oficinas.
Canchari , ruinas de un espacioso palacio
anterior d la ^poca de los Licas, situado
en una eminencia que domina el valle de
Canete, cerca de las baciendas de Mon-
talvan y otras.
CancbaSy cbac. Dpt. Libertad, prov. Otnseo,
dist. Usquil.
Canchas, cbac. Dpt, Ancacbs, prov. y dist.
Pomabamba.
Canchas, cbac, Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas,
dist. Macate.
Canebay, cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyoa,
dist. Pampas.
Canchayllo, pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja.
dist. Huaripampa: babt. 887.
Cancbayoc, cbac. Dpt. Cajamarca, prov.
Cbota, dist. Llama.
Canchayoc, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Cbiquian.
Canclli, aid. Dpt. Amazonas, prov. Bongari,
dist. Tumbilla.
Canchi 6 CanMM,bda.Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. San Ignacio.
CANcm, (vivo inquieto. Q.) aid. Dpt. Puno,
prov. Carabaya, dist. Ayapata : habt. 410.
Canchi, aid. Dpt. Puno, prov. Asilngaro, dist
Acbaya, : babt. 899.
Canchlcaneba, laguna en la cordillerade
Huarocbiri, Dpt. Lima. Es una de las que
CANC
147
CAND
debia represarse para aumentar las agufts
del Bimac. Su superficie es de 254, 589™*:
pnede contener 854,552 metros cubicos de
agua.
Cachi chieOy est. Dpt. y prov. Puno, diet.
Caracoto.
Canchi gbande, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Caracoto.
Canchiipiro, bda. Dpt. y prov. Pnno, dist.
Lampa.
Canchilla, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Tauripampa.
Canehlna, cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huachos.
Canchinan, bda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Quillo : babt. 44.
Canchlraf saLLtrera, Dpt. Tarapaca, dist. Ca-
miua.
Canellinui, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Garas.
Canchis, aid. Dpt. Janin, prov. y dist. Huan-
cayo : babt. 649, con los de Tanquis y Yu-
racpacba.
CanchlSy provincia del Departamento del
Cuzco, creada A la vez 'que la provincia
de Canas por acuerdo de la Junta Depar-
tamental del Cuzco, aprobado por resolu-
cion legislativa de 20 de Diciembre de
1829 promulgada en 14 de Octubre de
1883. Limita por el N. con la provincia
de Acomayo, por el S. con la provincia de
Lampa del Departamento de Puno, sepa-
rada por la Cordillera de Vilcanota ; por
el £. con la provincia de Carabaya, divi-
dida por la cadena de los Andes del De-
partamento de Puno; y por el 0. con la
de Canas. Su capital la villa de Sicuani.
Consta de los siguientes
DISTBITOS :
Habt.
Cacha 5,517
Checcacupi 4,967
Marangani 8,041
Pampamarca 2,164
Sicuani 11,262
Tinta 6,019
Total habt 82,970
Esta comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 18*» 50* y 14» 80' lat. y los 78*» y 78»
50* long, formando una superficie de 191
legaas, quo comparada con su poblacion,
corresponde como 172 babitantes por le-
gua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos y Par-
cialidades ; d ^stos se les denomina Aldeas
en este Diccionario, segun lo dicbo en el
Discurso Preliminar.
El rio VHcamayo, despues Urubamba,
atraviesa la provincia de S. E. d N. 0.
dividi^ndola en dos paries casi iguales.
En sus producciones y clima es igual a la
de Canas.
El Sub PrefectoestAencargado del man-
do politico: un Juez de 1.* Instancia ad-
ministra justicia. En lo eclesidstico esta
dividida en los siguientes
CURATOS :
Cacba. Pampamarca.
Checcacupi. Sicuani.
Marangani. Tinta.
Tinyabamba.
Hay 19 Escuelas deprimeras letras:
18 para hombres : sueldos S. 7,800
6 » mugeres: • » 8,600
Total al alio 8. 11,400
Las contribuciones de la provincia pro-
ducen al aiio la cantidad de 672 soles por
los siguientes ramos :
Contribucion Bustica S. 248
» Industrial » 25
» Eclesidstica » 219
Total S. 492
CANcms, (Canchis, siete. Q.) pbl. Dpt. Cuz-
co, prov. Canchis, dist. Sicuani : dista del
Cuzco 26 leg. (188 k.).
CANcms, pampa, chac. Dpt. Tarapaca, dist.
Camiiia.
Cancho, bda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhuas.
Canchon, chac. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas. •
Canchon, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Canchua, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Camina.
Canchupanta^ aid. Dpt. Tarapaba, dist. Ca-
mina.
Cancliupe, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. Pueblo Nuevo.
Candarave, distrito de la provincia de Tarata,
Dpt, Tacna : habt. 2,565.
CAND
— 148
GANG
Gandabave, (corrupcion de nmtur, c6ndor,
apt iomiTj es decir cazador de condor. Q.)
pbl. capital de este distrito de la provincia
Tarata : haLt. 1,14^; distadeTacna 88 leg.
(211 i L).
CANDGLARI i, minas de ebte nohbbe.
Caildelaria, miua de plata en el cerro de
Huinac, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Carhuas.
Candeiabia, mina de plata en el cerro de
TacTia, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Oyon, ley 10 m.
CamdellAria, mma de plata en el mineral de
Quichas, Dpt. Ancachs, ^3rov. y dist. Ca-
jatambo, ley 80 m.
Candelakia, mina de plata en el cerro mi- |
neral de Changa 6 Chaugas, Dpt. An-
caclis, prov. y dist. Cajatambo: la pnme-
ra Be halla dOm. mas abajo que la nueva:
direocion de la veta E. 85^ a 90°. 0.: in-
clin:xion casi vertical: aiicho Im. 75: ley
80 m. La segunda es llamada Canddaria
iiueva, vease Taunpallanca mina.
Candelaiua, miua de plata en el mineral de
Arii'ahua, Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yos, dist. Salamanca.
Candelabu, saUtrera, Dpt. Tarapacd, dist.
PisHgua, en el canton de Pampa Negra:
en 1872 prodiijo 64,000 quintales de sali-
tre, en 1878 di6 100,000 y en 1874, solo
86,000 quintales: dista de Mejillones 9 leg.
(50 k.): de la liiiea ferrea 2 millas (4 k.).
Candeiabia, sahtrera en el canton de Ne-
greyros, Dpt. y dist. Tarapacd: en 1872
y 1878 produjo 80,000 quintales cada ano :
dista 10 leg. (55 i k.) del puerto, y 2 mi-
Das (4 k.) de la linea ferrea.
PUEBLOS Y FUNDOS.
Candeluria, hda. mineral en la qnebrada de
Pucayacu Dpt. Juuin, prov. y dist. Pasco.
Cande LABIA, chac. Dpt. Iluancavolica, prov.
Tayacaja, dint. Salcabamba.
Candelabu, chac. Dpt. prov. y dist. Puno.
Candelabia, chac. Dpt. Arequipa, pijv. Cay-
lloma, dist. Silmas.
Candeu, hda. Dpt. Cajamarca. prov. Celen-
din, dist. Chumuch : habt. 98 : dista de Ce-
lendin 24 leg. (188 i k.).
Cantlia 6 Candiar, aid. Dpt. lea, prov. Chin-
cha, dist. Chincha Baja : habt. 849.
Gandiasalas , hda. Dpt. lea , prov. y dist-
Cliincha.
Gand^ifnilHil, aid. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Huamachuco : k 8 leg. (16 i k.) de
Huamachnco.
Caildiially est. y aid. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Otusco: habt. 58.
Caiieccliaeaf hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Huiro.
Caneccmarcay chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
Caiiel08, pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Andoas: habt. 146 (en 1814)
El Ecuador pretende, sin el menor fon-
damento legal, derecho sobre este pueblo
y otros de Andoas, sin respetar el uti-pon-
detis, comprobado con la C^du^a de 1.802
y con muchos hechos, entre otros el de
haberse practicado el censo de esa provin-
cia el ano de 1814 por autoridades pema-
nas.
Cangachi, hda. Ppt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Huacullani: habt. 54.
Caninil^ lavadero de oro, prov. Carabaya,
entre Yersalles y el Carrisal: es muy rico.
Cail)K;alla, mina de plata, cerca de Shan-
galorco, Dpt. Ancachs. prov. y dist. Pa-
llasca.
Cangalle, Dpt. Cuzco, prov. Cauchis, dist
Checacupi ; asf se denomina la reunion de
varias aldcas, que todas juntas tienen 212
habitantes.
Cangalle, est. Dpt. Cuzco, prov. ('hmivivil-
cas, dist. Chamaca.
Cangalle, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuuoa : habt. 29.
CaiipilUs, aid. Dpt. Puno, prov. Chacoito,
dist. Juli: habt. 168.
Cai4;aIlo, antigua provincia del Departa-
mento de Ayacucho, que presto her6ieo6
servicios d la Independencia. Limita por
el N. con la provincia de Huamanga, di-
vidida por un contrafuerte de los Andes:
por el S. con la de Lucanas, de la que lo
divide uno de los brazos que despues for-
man el rio Pampas: por el E. con la de
Andahuaylas del Departamento del Apu-
rimac, di vidida tambien por el rio Pampas;
y par el Q< con la de CastrpvireTna* Sa
GANG
— 149 —
CANI
eapital es la cindad de Oargallo. Consia
de loB siguientes
DISTRITOS :
Habt.
C?maria 2,389
Cangallo , 4,584
Carapo 1,714
Colca 2,306
CImschi 2,264
Hiialla 8,774
Huambalpa 6,099
HuHiicaraylla 1,644
Sancos 2,496
Totos y Paras 2,786
Viscliongos 4,701
Total habt 34;707
Estfi comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 13" 10' y 14° lat. y los 75° 50' y 77° long.
forman'.Io una 8upei*ficie como de 468 leg.
que comparada con la poblacion resulta-
casi 76 liabt. por cada legua cuadi-ada.
En esta proviucia las poblaciohes estan
clasificadasconlosnombresde Pueblos, Es-
iancias^ y inuy pocas veces con el de Ha-
ciendas cuaudo tieneu mucbos liabitautes;
a estas dos ultimas las denomiuamos Al-
desw en este Diccionario, segun lo dicho
en el Discurso Prelimiuar.
La configuracion del terrenoesmuy des-
i^iial, y por esto son variadas las produc-
ciones del reyno vegetal ; asl que en unos
lugares tse siembra la cana dulce y demas
piaiitas que requieren temperameuto ar-
dionte; y en otros se cultiva la cebada, el
maiz, trigo y otros de clima frio 6 tem-
plado. En el reyno mineral es mas rica ;
86 cneucntran muchas minas de di versos
met ales; aunquc las de plata son raras.
En esta provincia, existen unas notables
niiiias del templo del Sol y un palacio de
los Tncftfl eti ol pueblo de Vilcas.
Un Sub Prefecto estd enoargado del
ma^do politico de la provincia: el Juez de
!.• Instaucia administra justicia. En lo
eelesiastico e^rta dividida en los siguientes
j Hay 85 Epcuelas do primeraB letras :
28 para bombres: sueldos S. 16,800
CUBATOS :
Caiiaria.
Cangallo.
Carspo.
Colca.
Chuschi.
Huancaraylla.
Huambalpa.
Huanca Hancos.
Hualla.
Totos y Paras.
Viscbongos.
mugeres :
• 4,200
Total al ano S. 21,000
Las contribucioues producen al ano la
cantidad de 986 soles, por los siguient-es
ramos :
Contribucion Biistica S. 445
» Eclesiastica t 541
Total S. 986
Cangallo, distrito de esta provincia, Dpt.
Ayacucho : babt. 4,584.
Cangallo, (Canyallu, pizai'ra. Q.) ciudad,
capital del distrito y de la provincia de es-
te nombre, Dpt. Ayacucho : habt. 604: dis-
ta de Coracora 32 leg. (178 ^ k.), de Aya-
cucho 14 (78 k.).
Cangallo, pbl. Dpt. y pro v. Arequipa, dist.
Chihuata; d los 16° 23' 37" lat. y 78° 56'
53" long.: a 2,119m alt. Celebre por la
batalla que allf se di6 el ano de 1884 en-
tre las tropas del Gobiemo y las que man-
daba el general San Boman : dista de Are-
quipa 5 leg. (28 k.).
Cangallo, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cama-
nd, dist. Chdparra.
Canj^anas, aid. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Taj'abanba.
Canicari. hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla : habt. 48 : dista de
Ayacucho 4 J leg. (25 k.).
Cam^S, est. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba.
Cailf livara, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Mollepata; al
Sur de Mollepata: ley de 8 d 10 m.
CaugTttO) aid. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Tayacaja, d 3,908'n' alt. Pai-a llegar se pa-
sa por la Cordillera & 4,178'n. alt.
Canhuity, rio tributario del Purus, por la
izquierda, como a 3 millas (5 ^ k.) abajo
de Sucurima. Sus aguas son negras: sn
ancho en la bcca tiene 86^.
Caili) (Cani soy, presente de indicativo del
verbo ser. Q.) pbl. y chac. Dpt. y prov.
Hudnuco, dist. Higueras: habt. 881.
Cani, mineral de plata, prov. Asiingaro, Dpt.
Pimo.
Cailia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Huasta.
CANC
150
CANT
Canlflmaca 6 Cascamarca^ aid. y cbac. Dpt.
Libertad, prov. Huamachuco, diet. San-
tiago de Chuco.
Caniaque, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Sinsicap : algunos lo consi-
deran en el distrito de la Cuesta que la
ley no conoce.
Caniasbamba, est. Dpt. Ancacbs, prov. y
dist. Pomabamba.
Canibamba, hda. Dpt. Libertad, prov. Otus-
co. dist. Usquil : habt. 106 : dista de Hua-
machuco 11 leg. (61 ^k.), de Usquil 4 leg.
(22 k.).
Canicaygo, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Canicanl, hda. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Pachia.
Canllay, chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Ganilay,chac. Dpt. Moquegua, dist. Carumas
Canin, pbl. Dpt. Lima, prov. Chancay, dist.
Checras : habt. 167 : dista de Jucul 2 leg.
(11 k.), de Chuchin 11 (61 J k.).
CanffiaCO 6 Campaco, hda.Dpt. Junin, prov.
Huancayo, dist. San Juan : habt. 106.
Canis, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. TicUos. Esta situado en medio de dr-
boles que le dan una \ista agradable:
habt. 168: dista 2 leg. (11 k.) de Llaclla.
Canli, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca:habt. 121.
CanllacoUo, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
Cailllicollo, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Vilque.
Canllicollo, est. Dpt. Pimo, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
Cano, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Golcabamba: habt. 80.
Cano, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Hoanta.
Gamo, cuesta en el extremo de la Pampa de
Islay, para bajar al valle de Vltor.
Gano, hda. de vina en el pie de esta cuesta
Dpt. Arequipa, dist. Vltor: habt. 19.
Gano, aid. Dpt. Tacna, prov. y dist. Tarata:
i 84 leg. (189 ^ k.) de Tacna.
Ganoa, puerto y aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Babapuerto.
Omoayaeo, mal paso en el rio Huallaga, al
atravcsar la cadena de los cerros de Huay-
rapnrina, entre Sbapaca y Ghasuta,
Canobaiiiba,hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Acosvinchos : habt. 24.
Canocota, (Hanansaya) aid. Dpt. Arequipa,
prov. Caylloma, dist. Chibay: habt. 150.
CandiLigo, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo.
Cauqiiieocha, mina de plata en el mineral de
S^guia, Dpt. Ancachs. prov. Cajatambo,
dist. Maugas: ley 800 m.
Gaiims, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba: habt. 184.
Canray, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Caiisa€, hda. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist
Mito : habt. 202.
Cansaya, nombre de un pueblo antigno de
la provincia de Tarapacd.
Canseco, hda. de vina (2) Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Yitor ; la una tiene 8 habt. y la
otra 8.
Canshap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras*
dist. Bestauracion.
Canta, cerro mineral de plata, Dpt. Libertad,
prov. Pataz , dist. Chilia: d 1 leg. (6 \ k.)
de Clulia.
Ganta, quebrada en la provincia de este nom-
bre, Dpt. Lima.
Canta, provincia del Departamento de Lima.
Confina por el N. con la provincia de Ca-
j atambo del Departamento de Ancachs: por
el S. con la'de Huarochiri: por el E.oon
la de Pasco del Departamento de Junin,
y por el 0. con la de Chancay. Su capital
la vUla de Ganta : consta de los siguieutes
DISTBITOS :
Habt
Atabillos Bajos 1,789
Atabillos Altos 1,595
Arahuay 1,487
San Buenaventura 1,559
Ganta 8,898
Huamantanga 4,768
Lampian 1,900
Pacaraos 1.774
Total 18,160
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 10° 40' y 11** 40' lat. y los 78* 45'y79*»
10' long. ; formando una superficie como
de 108 leguas , i, la que corresponde una
poblacion de 168 habi^siJites por l^na
cuadrada.
CANT
161
CANT
En esta provincia clasifican las pobla-
eiones con el nombre de Pueblos ; porque
las estanciasson de escasisima pobladon.
Como esta provincia ocupa la parte mas
inmediata d la cadena principal de la Cor-
dillera, su temperamento es muy frio.
Elterreno es muy quebrado y para apro-
vechar las laderas forman andeiies para
sembrar papas, maiz, cebada y otras plan-
tas, aunque en corta cantidad. Sin embar-
go hay bastante ganado; peroen el reyno
mineral, hay muchas minas de oro, plata,
cobre, cinabrio (en el cerro de Huanchi-
pnquio) y otras sustancias miner ales.
Un Sub Prefecto estd encargado del
mando politico : el Juez de 1*. Instancia
administra justicia. En lo esclesiastico,
est^ dividida en los siguientes
CURATOS :
Arahuay. Huamautanga.
Atabillos Bajos. Lampian.
Atabillos Altos. Paripacaraos.
Canta. S. Buenaventura.
En la provincia hay 5G escuelas de pri-
meras letras :
47 para hombres : sueldos » 26,200
9 » mugeres: » » 5,400
Total alano S. 81,600
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 6,292 soles por los siguientes
ramos :
XJontribucion Urbana S. 116
. Rustica • 4,784
» Industrial » 954
• Eclesidstica > 492
Total S. 6,296
Canta, (Eecaudo 6 recaudadon) distrito de
la provincia de Canta, Dpt. Lima : habt.
8,398.
Canta, viUa, capital de la provincia y distrito
de Canta, Dpt. Lima; situada a 2,942m>
alt. d orillas delrio Chillon. Sus calles son
regularmente delineadas ; excelente tem-
peramento y vida deliciosa, por estar en
una loma: habt. 772: dista de Lima 24
leg. (188 i k.).
Canta, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Lari.
Canta, hda. D^i. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Aplao : i 5 leg. (28 k.) de Aplao.
Cantabamba^ aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
Cantaga, est. Dpt. Lima. prov. Huarochiri,
dist. San Damian.
Cantani 6 Cantayo, chac. Dpt. Moquegua,
dist. Carumas.
Cailtapajo, est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
Cailtarilla,chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Casma.
Cantabilla, hda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Huaura: habt. 25.
Caiitarqiil, hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
Cauta^, aid. y hda. de vifia, Dpt. Arequipa,
prov. Castilla, dist. Huancarqui: habt. 160.
Cailtayo, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca:
habt. 25.
CiHlte, aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Viraco.
Caiitera, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Yanaquihua.
Caiiteria, hda. Dpt. Ayaoucho, prov. Huan-
ta, dist. Luricocha: habt. 109.
Canteria, est. Dpt. Puno, prov. AsAngaro,
dist. Putina.
Canteria, hda. Dpt. Puno, prov. AsAngaro,
dist. Asillo.
Canteria, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa : habt. 460.
Canteria, chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Cantina, hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Asillo.
Cailto, chac. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba.
Canto, chac. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Yurma.
Canto, hda. Dpt. Arequipa, prov. Islay, dist.
Tambo.
Canto del pueblo, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Chuquibamba,
Cantoiiay, chac. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Viraco.
Cantopata, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta.
Cailt'Or, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Pinpingos.
Caiitorafrra, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Llama.
Cantoragra, chac. Dpt. Aucachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
CAI^A
162
CANE
Cailtonil, hda. Dpi. y prov. lea, dint. San-
tiago, &2 \ leg. (18 k.) de Santiago.
Cailtoyoce, chac. Dpt. Ayacuclio, prov. Cau-
gallo, dist. Vischougos.
CftlitU, est. Dpt. Aucacliu, prov. Huaras,
dist. Independencia : liabt. 98.
Canttj, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Recuay : habt. 407, con los de Tuoto,
y Parapata.
Cantu, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
Cuntuenclio, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Lucanas.
Cailtutmii, est. Dpt. Puno prov. Silndia,
dist. Patambuco.
Gantul, hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Moro: habt. 02.
Cantuyoe, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, disfc. Yungar.
CauiLSsail, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Contumazd.
CanyabanilNI, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Cai'as.
CAnya^bamba^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist, Independencia.
Cail7il, hda. de vina Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Ocro.s.
Canabamba, hda. y aid. Dpt. Cuzco. prov.
Paruro, dist Ccapi : habt. 120.
Gaiiabraba, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Chiiinos.
CaHaeafia* chac. Dpt. Ayacuclio, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
C«liia€ita, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. CalLilli.
CaflaiM>rra1. chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
Caiia Cbica, hda, Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Pativilca, d } leg. (4 k.) de Pativilca.
Cana inuude. hda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Pati\ilca: A 1 leg. (5 J k.) de Pa-
tivilca.
CauahlLl, pampa, cerca del rio de Simbay,
Dpt. y prov. Arequipa.
Caudiuuro, chac. Dpt. Cuzco. prov. Canas,
dist. Yauri.
Cafiapailllia, aid. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
rnfiaiklfa, aid. Dpt. prov. y dist. Cajamaica.
Cafiareii, pbl. Dpt. y prov. Lambayeque ,
diBt. Salasihabt. 428.
€aiiaiif aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispican*
chi, dist. Urcos: habt. 45.
Canas. hda. Dpt. Piura, prov. Payta, ulst
Sullana: d 5 leg. (28 k.) de QuerocotiUo,
7 i (41 ^ k.). de Sullana.
Caj^as, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Quiches.
Caj^ab, chac. Dpt. Lima. prov. Chancay, dist.
Sayan.
Cana:sbaml>a, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Yungay ; d 1 leg. (5 J k.)
de Yungay.
Cafiaveral, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Cad-
gallo, dist. Vischongos.
Canaveral, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Puqiiio. '
CAf^AVKKAL, hda. Dpt. Cuzco, prov. Aiita,
dist. Liinatambo.
CaSaa'eral, chac. Dpt. Cuzco. prov. y disi
Aoomayo.
Canaveral de Cochas, hda. cocal, Dpt. y prov.
Hudnuco, dist. Chinchao.
Ganaverales, chac. Dpt. Libortad, prov.
Pataz, dist. Cajamarquilla.
(■anaylmillba, est. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabiimba, dist. Piscobamba: habt. 245.
Gaiiet^', valle, antiguamente Huarcu: v^ase
( aht'tc proviucia.
CaSete 6 iMnahuana, rio. Este rio nac^en
la Corrdillera de la provincia de Yan-
yos, en los cerros que dividen la provincia
de Huarochiri do la de Yauyos, de dos
riachuelos que forman la lagunita de Pa-
riacaca, d 4,3B8m. 70 c. : y con rumbo al
E. corrc pocas millas, hasta recibirlas
aguas de la lagima de Paucarcocha: cod-
tinua con el mismo rumbo hasta Vileas, y
de aqui sigue al N. £. d recibir las agnas
del rio Tomas ; pasa por los pueblos de
Pampas, Pucarau, Lunaliuaud y macbaa
haciendas, y desemboca en el mar a los
• IS'' 7' 20" lat. y 78° 40' 24" long., ferdli-
zando todos esbs valles, cuyos productos
aumentan diariamente.
Cafiete, provincia del Departamento de Li-
ma. Fu^ desmembrada por ley de 30 de
Octubre de 1868, para formar parte d? la
de Chincha del Departamento de lea. Con-
fina por el N. con la de Lima; por ci S.
con la de Chincha; por el E. con las de
Huarochiri y Yauyos; y por el 0. con d
CAJ^E
PaeMco. Sa capital la villa de Canete.
Oonsta de los siguientes
DIBTBITOS :
Habt.
Canete 4,692
Coayllo 2,287
Chilca 2,382
San Luis 8,341
Lunahuand 6,869
Mala 1,676
PacarAn 1,285
Total habt 20,871
Estd comprendida, mas 6 menos, entre
los 12* 20' y W 20' lat. y los 78» 10' y
79* 20' long, formando una superj&cie de
840 leguas ; que comparada con su pobla-
cion resulta poco mas de 61 habitantes
por legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos, Pagos,
Haciendas; d los Pagos se les denomina
Aldeas en este Diccionario, segun lo dicho
en el Discurso Preliminar ; y en ciertos
cases d las haciendas.
Esta provincia es una de las mas ricas
y productoras del Peru, tanto por la fer-
tilidad de su suelo cuanto por la industria
de BUS vecinos y duenos de las haciendas.
El temperamento caHdo y la abundan-
cia de las aguas del rio Canete facilitan el
ealtivo de la cana de azdcar que es el prin-
cipal y mas valioso product©, sin perjui-
cio de otros, comola yuca, camote, papas,
frejol, la vid, el algodon y toda clase de
friitas.
Segun datos estadisticos resulta que el
aiio de 1888, las haciendas del valle de
Canete produjeron 12,492 quintales de
aziicar (5,722kg.) y 16 de Chancacas. En
1856 produjeron 126,400 quintales, es
decir eldecuplo: en 1871 subi6 d 212,000
quintales, casi el doble de catorce aiios
Antes. El producto de ron sigue todavia
en mayor aumento, puesto que en 1888
en vez de aprovechar la miel de purga 6
melasa sucia de que se saca el ron, gasta-
ban en botarla. En 1840 principi6 ya d
aprovechar y beneficiarse ese fruto que
Antes se desperdiciaba, y ese producto Ue-
gS en 1857 & la cantidad de cien mil ga-
lones; en 1871 subi6 d 448,000 galoHes,
153 — CANE
y hoy aimque carecemos de datos segu-
ros, podemos decir que sigue aumentan-
do el producto en aziicar y ron. La causa
es natural : todas las haciendas se culti-
van con el cuidado y perfeccion que ense-
iia el estudio de la agricultura : el caldo
de la cana se beneficia cientifica y prAc-
ticamente, empleando maquinarias de la
tiltima perfeccion y el vapor: no es pues
estrano que Canete progrese cadadia mas
y mas ; y cuando se construya el ferro-
carril que la una con Lima y Pisco, en-
t6nces esos pueblos llegardn & ser pr68-
peros y fehces. Existe vigente un contrato
para la construccion de dicho ferrocarril.
Algunas haciendas tienen lineas ferreas
que las recorren y van hasta el puerto de
Cerro Azul, Uevando sus productos.
Como esta provincia fii^ muy poblada
muchos aiios Antes de la conquista de los
espanoles y de los Licas, se ven las rui-
nas interesantes de Caiichari, Chuqtdniar-
ca y Hervae. Entre los monumentos an-
tiguos existe hasta hoy la acequia que
conduce las aguas que fertilizan el valle
de Caiiete y que prueba el adelantamien-
to de aquellos tiempos en el ramo de hi-
drauhca.
En lo politico estd gobemada por un
SubPrefecto. ElJuezdel.*Instanciaad-
ministra justicia. En lo eclesidstico estA
dividida en los siguientes
CUBATOS :
Canete. Coayllo.
Chilca. Lunalmana.
Pacardn.
Hay 80 Escuelas de primeras letras:
16 para hombres: sueldos S. 9,000
16 • mugeres » » 9,000
Total al ano S. 18,000
Las contribuciones producen al afio la
cantidad de 14,796 soles por los siguien-
tes ramos :
Contribucion Urbana S. 917
» Rustica » 6,588
• Industrial » 7,077
» EclesiAstica » 218
Total S. 14,796
CaSete, distrito de la provincia de Caiiete,
Dpt. Lima: habt. 4,692.
20
CAPA
154
CAPE
CxfrnTE, villa capital de la provinoia y distrito
de Canete, Dpt. Lima: habt. 1,164: dista
de Lima 29 leg. (161 ^ k.), de Tambo Mo-
ra 11 (61 i), de Chincha Baja 10 (56 i k.).
Cani, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist.
nave.
Canimnr, chac. Dpt. Cajamaroa, prov. Cho-
ta, dist. Cochabamba.
CaiiiiHimpa, hda. de caua, Dpt. Ancaohs,
prov. Hnaylas, dist. Caras.
Canoeota, aid. y hda. Dpt. Puno, prov.
Lampa, dist. Orurillo.
Cafiopata, hda. Dpt. Cuzco, prov. Panoar-
tambo, dist. Caycay.
Canur, chac. Dpt. Gajamarca, prov. Chota,
dist. Paccha.
Cao Magdalena de, distrito de la provinoia
de Trujillo, Dpt. Libertad: habt. 671.
Cao Magdalena de, pbl. capital de su dist.
de la provinoia Trujillo, Dpt. Libertad.
Cao Santiago de, distrito de la provincia de
Trujillo, Dpt. Libertad: habt. 1,778.
Cao Santiago de, pbl. capital de su dist. de
la provincia Trujillo, Dpt. Libertad.
Cao, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Huata.
Cao, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Atabillos Bajo.
Capa, pbl. Dpt. Ancachs. prov. Cajatambo,
dist. Mangas.
Capa, chac. Dpt. Arequipa, prov. Camand,
dist. Chala: d 2 leg. (11 k.). de Chala.
Capa, Azul, hda. Dpt. lea, prov, Chincha,
dist. Pisco : habt. 56.
Capfl(?ay])ef aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ciipi: habt. 558.
C4ipacchupan, hda. mineral, en la rivera
de Quilacocha, Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
CapacmayOf rio, cuyas arenas tiene oro,
Dpt. Puno, prov. Sdndia, dist. Phara.
Capae-orcO, {( 'dpac on-o cerro rico. Q.) oerro
mineral de oro, en la provincia de Cara-
baya, Dpt. Puno, cerca de Mercedes*
Capa<^se, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Coata.
Capaclia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Capacha, aid. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Humav.
Cupachica* morro 6 promontorio en el lago
de Titicaca, en los 15° 44' 28' lat. y 72*
5' 54'* long. : forma una de las mayores
ensenadas 6 bahias de este lago, en donde
estan las de Paucaroolla y Puno.
Gapachica, distrito de la provincia de Pano,
Dpt. Puno: habt. 4,082.
CAPAcmcA, (agraciado 6 gracioso. Q.) pbl. ca-
pital de este distrito, de la provincia y Dpt.
Puno : habt. 787 (Hilata).
Capachique, aid. y hda. Dpt. Libertad, pror.
Otusco, dist. Usquil: habt. 294: d 10 leg.
(55 ^ k) de Huamachuoo; de Usquil 5 (28k.).
Capalianoo, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri: habt. 445.
Capaf^ire^ald. Dpt. Moquegua, dist. Puquina.
CapaiUly chac. Dpt. Huancavelica prov. Cas-
trovireyna, dist. Huaytard.
Capana, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Ccatcca.
Capana. aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Capa-
chica.
Capaniqne, aid. Dpt. prov. y dist. Tacna.
CapantO) chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Capapampa, aid. Dpt. prov. y dist. Ho^-
nuco.
CapapiiquiOf chac. Dpt. prov. y dist. Tacna.
Caparina, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Llapa.
Cappacci, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Coata.
Capaya 6 Sapaya, pbl. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya: habt. 116.
Capayana, est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata.
Capocaf pbl. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Huancaray.
Capedor, mina de plomo en el cerro de An-
quimarca, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Ca-
jatambo: ley 80 m.
Capellan, pbl. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Yiraco.
Capellania, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Bambamarca : habt. 70.
Capellania, chac. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Nepeiia
Capellanu, hda. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Capellania, hda. Dpt. Lima, prov. Chancav,
dist. Pativilca: a \ leg. de Pativilca.
Capellanl^, chac. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Huaura.
Capellania, chac. Dpt. lea, pro 7. y dist.
Chincha.
CAPI
— 155
CAPO
Capellanu La, hda. Dpi. lea, prov. Chin-
oha, dist. Humay.
Capellania, hda. Dpt. Cozoo, prov. y dist.
Urnbamba : habt 5.
Capellania, hda. Dpt. Gazoo, prov. y dist.
Anta.
Capbllania, ohac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
Capellania, chac. Dpt. Moquegoa, dist. Pu-
qoina.
Gq)eUaiiiacay, chac. Dpt. Anoaohs, prov.
Santa, dist. Casma.
Caper, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pariacoto.
Capia, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Tarma.
Capia, chac. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist.
Hnamantanga.
Capiaycane, est. Dpt. Puno, prov. Ghucui-
to, dist. Yunguyo.
GapiC, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Garhuas.
Capicocha, est. Dpt. Arequipa, prov. Gayllo-
ma, dist. Ghivay.
Gapilliqae, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. Jeqaetepeque.
Capilla La, peqnena bahia al N. de la que-
brada de Vftor, rodeada de cerros bajos:
vease Vltor qnebrada.
Capilla, hda. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Golan.
Capilla, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Sullana : habt. 784.
Capilla, ohac. Dpt. Libertad, prov. Huama-
chuco, dist. Marcabal.
Capilla, hda. Dpt. Libertad, prov. TrujiUo,
dist. Viru.
Capilla, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Aquia.
Capilla, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Santa Eulaha.
Capilla, aid. Dpt. Puno, prov. Ghucuito,
dist Juli.
Capilla La, chac. Dpt. Arequipa, prov. Gon-
desuyos, dist. Yanaquihua.
Capilla, paso de unos cerros & l,9d6m. alt.
en el catxiino de Yacango, en la provinoia
y distrito Torata, Dpt. Moquegua.
Capilla La, pbl. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina: habt. 829, inclusive los de Ghimba;
distade Moquegua 26 leg. (146 k.), dePu-
quina 5 (284 k.).
Gapilla , aid. Dpt. prov. y dist. Tarapaca,
Gapilla de Dolobes, aid. y chac. Dpt. y
prov. Arequipa, dist. Paucarpata.
Gapilla d£ Huasacaohe , aid. Dpt. y prov.
Arequipa, dist. Socabaya : habt. 96.
Gapillani, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. LlaU.
Capillapanpa, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Uchumarca.
Gapillapahpa, est. Dpt. Guzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Velille.
Gapillapahpa, chac. Dpt. prov. y dist. Hua-
nuco.
Capillapata, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas : habt. 100.
Gapillapata, chac. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Anta.
Capillars, chac. Dpt. Lima, prov. Ghancay,
dist. Pativilca : habt. 80.
Gapillas, pbl. Dpt. HuancaveUca, prov. Gas-
trovireyna, dist. Santiago: habt. 829.
CapilhiyVieJa, chac. Dpt. Lima, prov. Ganta,
dist. Lampian.
Capilla}l]f , chac. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Gomas.
Capillueas, (Gorrupcion de SapUluccaCy mon-
da raices. Q.) pbl. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Tauripampa ; a la izquierda del
rio de Ganete; d 1,629m. 80 c. alt: habt.
67 ; dista 2 i leg. (14 k.) al N. 0. de Ga-
tahuasi; de Pampas 8 leg. (44 ^ k.): de
Tauripampa por AUauca (rodeo) 7 ^ leg.
(40 t k.) : de Yauyos 10 (66 i k.).
Capimarca^ pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Ghapimarca.
Capirchico, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pariacoto.
Capise, aid. Dpt. Puno, prov. Ghucuito, dist.
Yunguyo.
Captetaca, aid. y chac. Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Sachaca: habt. 198.
Capitania, aid. Dpt. Piura, prov. Tiimbez,
dist. Gorrales.
Capllra, pbl. prov. Arica. Dpt. Tacna.
Capooe, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Capote 6 Capoto, hda. de cana Dpt. prov. y
dist. Lambayeque: habt. 106: dista de
Lambayeque 8 leg. (17 ^ k.).
CapotlllOy est. Dpt. Libertad, prov. Otus-
CO, dist. Usquil.
CARA
156
CARA
Gapracancha, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Ganta.
Captay, aid. Dpt. Aneachs, prov. Santa,
dist. Moro & 1 leg. (5 ^ k.) de Moro.
Capua, chac. Dpt. Arequipa, prov. y dist.
Yura.
Gapncn, pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zons, dist. Andoas : habt. 150. El Perti
ha ejercido jurisdiccion en este y otros pue-
blos de Andoas desde 1,802.
CapilitagO,hda. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen,
dist. Pimpingos.
Capnli, chac. Dpt. Libertad, prov, Pataz,
dist. Hoancaspata,
Capuli, est. Dpt. Libertad, prov. y dist. Hua-
machnco: habt. 86 : a 2 leg. (11 k.) de
Huamachuco.
Capvlipata^ chac. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabambas, dist. Haqnira.
CaporiafCst. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Pacard.
Caqae, chac. Dpt. Guzoo, prov. Ganas, dist.
Yauri.
Gaqxjs, est. Dpt. Pnno, prov. Lampa, dist.
Ucubiri: habt. 27.
Caquen, hda. Dpt. Pnno, prov. Asdngaro,
dist. Ghnpa.
f aquena, aid. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Socoroma: habt. 79.
Caqui, (mdndibola. Q.) chac. Dpt. Ancachs,
prov. y dist. Huaylas.
Gaqui, hda. Dpt. Lima, prov. Ghancay, dist.
Aneallama: habt. 74.
Caquiavill, (Caquia-huiric bosteso destrosa-
dor. Q.) cerro & los 17** 81* lat. y 71** 20'
long.
€ai|iiiiig;ora, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa: habt. 60.
Caquili, hda. Dpt. Pnno, prov. y dist. Lampa.
Oaqnia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hoaras,
dist. Pampas.
Caquive, est. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Gorgor: habt. 64.
Carabamba, {Ccara cuero, bamba cormpcion
de/>ai7i/>a llano. Q.) mineral de plata, Dpt.
Libertad, prov. y dist. Otnsco. La plata
contiene bastante oro.
Cababamba, aid. y hda. Dpt. Libertad, i»rov.
ydist. Otnsco: habt. 1,088: distade Hna-
maehnco, 8 leg. (16 ^ k.); de Otnsco, 6
(88 k.}.
Garabaya (Ccarhitaya, agostado 6 amarilla-
do. Q.) : antiguamente se le Uamaba 6V
ruaya ; provincia del Departamento de Pn-
no. El arreglo y demarcacion de esta pro-
vincia se hizo en virtud del decreto dicta-
torial dado en el Gnzco el 2 de Mayo de
1854. Por ley de 5 de Febrero de 1875 seha
dividido en dos esta provincia para former
la do S&ndia. Gonfina por el N. con la Be-
publica de Bolivia, en la rejion de los bos-
ques, aun desconocida; por el 8. oon las
provinoias de Lampa y As&ngaro : por
E. con la provincia de 84ndia y parte
la Bepiiblica de- Bolivia, cuyos limites aun
no estan perfectamente fijados; y p<»r el
O. con las provincias de Pancartambo y
de Ganchis del Departamento del Guzoo.
Su capital el pueblo de Macusani. Gonsta
de los siguientes
DISTBITOS :
Habt
Grucero 1,858
Ayapata 2,805
Goasa 1,964
Gorani 1,148
Ituata 1,988
Macusani 1,418
Ollachea 1,060
Usicayos 1,852
Total habt 12,528
Esta comprendida, mas 6 menos, entre
los 11* 80* y 14* 80* lat. y los 72* 6' y 78»
10, long. ; formando una superiicie como
de 1 ,058 legUEis ; que comparada con la po-
blacion, corresponde poco mas de 12 habi-
tantes por cada legua cuadrada.
Una grande y elevada cadena de cerros
nevados que se desprende de los Andes, la
atraviesan de E. d 0. dividi^ndola en dos
partes : la del Sur esta ocupada por cerros,
cuya menor elevaciones de 4,050ni-: por
la parte Norte se desprenden varias rami-
ficaciones de esta cadena, formando pro-
fundas quebradas d donde se reunen las
aguas que producen los nevados y las
lluvias ; y todas ellas forman el candaloso
Inambari. £1 abra por donde se puede
atravesar esta Gordillera est^ d 4,726b*
de altura.
Esta provincia es una de las mas ricas
de la Bepublica en los ires reyno6; porqu^
i
CARA
157
CARA
alU abondan minas y lavaderos de oro,
plata, cobre y otros metales. Es tan gran-
de la abundanda de oro en los rios y las
llanuras, que puede eompetir con Califor-
nia. En la ^poca del coloniaje produjeron
en oro mas de 88 millones de pesos fnertes.
Se encontraron pepitas de oro de mas de 4
arrobas (46kg.) En el reyno vegetal la ex-
tensa region de la montana se presta pa-
ra toda clase de productos ya sean pro-
pios de climas ardientes, Mos 6 templa-
dos; porque los elevados cerros, las pro-
fimdas qnebradas, y los llanos 6 pampas
dan faoilidades d sus productos. Por la
misma razon abnndan los animales de to-
da clase. Desgraciadamente estas riquezas
estdn como defendidas contra el poder
del hombre por los p&imos y peligrosos
senderos, impropiamente Uamados cami-
nos, d. tal extremos que en una gran par-
te de esa provincia no es posible andar d
bestia, y por lo mismo la exportacion de
sus productos es costosisima.
En lo politico la manda el Sub Prefec-
to: un Juez de 1.* Instancia administra
justicia. En lo eclesidstico esti dividida en
en los siguientes
CURATOS :
Ayapata. Goasa.
Macusani.
Hay 15 Escuelas de primeras letras:
8 para hombres : sueldos S. 4,800
7 • mugeres » » 4,200
Total S. 9,000
Las contribuciones de esta provincia,
producen al ano la cantidad 7,755 soles
por los siguientes ramos :
Contribucion Kiistica S. 6, 571
» Industrial » 955
» Eclesidstica » 229
Total S. 7,755
Gababaya, distrito de la provincia de este
Bombre, Dpt. Puno: habt. 591.
Cababata, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ituata: habt. 591.
Gababata, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dsii. Coasa: habt. 852.
Gababata, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
di^t. Ajoyani, & sus alrededores hay 48
fando6 pequenos.
Cababaya mayor, aid. Dpt. Puno, prov. San-
dia, dist. Phara: habt. 791.
Cababaya, cerro en la Cordillera de Tarapa-
cdiitiene 5,486m. alt.
Cababaya, ohac. Dpt. Moquegua, dist. Ca-
rumas.
Cababaya, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ornate.
Canibayllo 6 ChiUmi, rio : nace en la Cordi-
llera de la provincia de Cauta cerca de
Acobamba, al E. de Canta : su direccion
es de N. E. al S. 0. desemboca en el mar
d 5 millas al N. del Bimac, & los 11"^ 57'
80" lat. y 79° 29' 84" long, trae bastan-
te agua.
Cababayixo, quebrada y valle, se extiende 4
derecha 6 izquierda del rio ; tiene muchas
haciendas de pan llevar y algunas de cana.
Cababayllo, distrito de la provincia, del Dpt.
Lima: habt. 1,955. Esta poblacion ha au-
mentado mas del doble desde 1888 en cu-
yo ano solo tenia 888 habitantes.
Cababayllo, pbl. capital de este distrito en
la provincia y Dpt. Lima. Es uno de los
pueblos mas antiguos de la provincia ; es-
iA situada al N. E. de Lima, de la cual
dista 5 leg. (28 k.). A sus inmediaciones
hay un cerro que tiene piedra calcarea
y p6rfido color rojo y morado.
Carabojas, hda. Dpt. Lambayeque, prov.
Chiclayo, dist. Picsi.
GarabucOy aid. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Pusi: habt. 874.
CaraC) pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Lampian situado en la cumbre de un cer-
ro: habt. 619: dista de Lampian 8 leg.
(16 i k.).
Caracara, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa: habt. 15.
Cabacaba, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Caracaneha, hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Gabaoancha, mineral de plata, Dpt. Puno.
Caracanit pioo nevado en los Andes, cerca
de los Umites con Bolivia, a los 17° 45'
18" lat. y 72° 00' 82" long.
Caracayo, chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Huacar.
Caraebamba y Cochapampa, est. Dpt. An-
caohs, prov. Huaras, dist. Carhuas: habt.
882.
CARA
158
CARA
Caraemaca, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
y dist. Huamachuco: habt. 200: dista de
Huamachuco 7 leg. (89 k.).
Cancoa, antigao pbl. de la prov. Parinaco-
chas, Dpt. Ayacucho: d sus inmediaoio-
nes hay un manantial de agua termal.
Caracoles, pequenos cerros d 8 leg. (16 ^ k.)
de Chilca, Dpt. Lima, prov. Canete: tiene
minas de fosfato de cal (yeso) en gran
abundancia y de excelente calidad.
Caracollo, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora.
CoRACoLLo, est. Dpt. prov. y dist. Puno:
habt. 76.
Coracoto, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Pacaraos.
CoRACOTo, distrito de la provincia, y Dpt. Pu-
no: habt. 2,448.
CoRAcoTo, {Ccara cnero, ccoto monton. Q.)
pbl. capital de este distrito de la provincia
y Dpt. Puno, situado i los 15*^ 84' 20** lat.
y 72^ 26* 42" long. ; & 8,968m. alt. : dista
del Cuzco 68 leg. (879 k.); de Juliaca, 2
(11 k.).
Caraepampa, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pallasca.
Caraepina^ mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Santiagode Chu-
co, al N. de Santiago de Ohuoo.
Caracncho, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Sallique.
Caracha, {Ccarachuy sarna. Q.) rio, puede
considerarse como el origen 6 principio
del Pampas : nace en la Cordillera de Cas-
trovireyna, A los 18* 86' lat. y 77* 6* long,
aproximada.
CaracHa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
Garacha, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Santiago Cochorvos.
Caraehaque, chac Dpt. Lima, prov. Hua-
roohiri, dist. Matucana.
CSaraehipanipa, aid. y hda. Dpt. Apurimac,
prov. Aymaraes, dist. Challhuanca : habt.
91.
CanM^hoSO, chac. Dpt. Gajamarca, prov.
Jaen, dist. Pmipingos.
Guradmoo, est. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Pamparomas : habt. 28.
Carachiigo, chac. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. OUachea.
Carachuni, est. Dpt. Puno, prov. Carabaja,
dist. Ayapata.
Carahuaca, chac. Dpt. prov. y dist. Tacna.
Caralinacra, pbl. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli
Carahnain, est. Dpt. Lima, prov. Huaro<
chiri, dist. Garampoma: d 4,891 metros
alt.
Carabuantanga, est. Dpt. Guzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Livitaca.
Caral, hda. Dpt. Lima, prov. Ghancay, dist
Supe : habt. 840.
Caramarca, mina de plata en el cerro mine-
ral de 86quia, Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas, ley 100 m.
Garamarga, pbl. y aid. Dpt. Hudnuco, pro?.
Dos de Mayo, dist. Jesus : habt. 184.
Garamarga, pbl. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Aguamiro.
Caramatl, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Caramlia 6 Caranibay aid. Dpt. Arequipa,
prov. Gamana, dist. Ghdparra & 763m-
alt.: habt. 269; dista deGhala 9 leg. (60 k.),
de Ghdparra 2 (11 k).
Carampa, pbl. Dpt. HuancaveHca, prov.
Tayacaja, dist. Huaribamba : habt. 166.
Garampa, aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Gangallo, dist. Huancaraylla : habt. 860:
d su inmediacion se reunen los rios de
Ghumis y el de Anco, que despues forman
el Pampas.
Carampanipa, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Mara.
Carampapata, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Mara.
CarampO) cerro, Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Munani: tiene minas de yeso.
Carampoma, distrito de la provincia de
Huarochiri, Dpt. Lima: habt. 1,670. Su
territorio estd en la misma cordillera y hay
nieve perpetua: es abundante en minas
de plata y otros metales.
Garampoma, (corrupcion de CcMampa uma,
cabeza de bongo. Q.) pbl. capital de este
distrito, de la provincia Huarochiri, Dpt
Lima. Es muy frio por estar en la Gordi-
llera: estd al N.E. de Matucana, del cual
dista 12 leg. (67 k.) : habt. 498.
Caramueho, caleta k los 2a> 48* 80** lat« y
72* 87* 24** long.
CARA
— 159
CARA
Caran (Ccaran, escosor. Q.) cerro, en el cuol
hay una mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Haaras, dist. Becuay.
Caban, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
CabIn, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Pacaraos.
Caranac, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Mayoc: habt. 208.
Caranca, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras: habt. 64.
Caranca, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Ynngay.
Cakanca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Caranca, pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos: habt. 589, d sus imediacio-
nes hay una mina de oro: dista 5 leg.
(28 k.)de Laraos.
Caranca, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Desaguadero: habt. 826.
Carancalla, est. Dpt. Ayacacho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Pacapausa.
Caraxcalla, aid. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Andahua3das.
Carangas, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Camina:
d 48 leg. (267 \ k.) de Pisagaa.
Caranhnancan, aid. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Hnancaspata: distadeHuan-
caspata 8 leg. (16 \ k).
Carania, pbl. Dpt. Lima, prov. y dist. Yau-
yos : a 3,868m. alt.
Carania, laguna en la provincia de Canta,
Dpt. Lima.
Caraniia, est. Dpt. Junin, prov. y dist. Tarma.
Carao, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Carampoma.
Carap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhuas.
Carapaclia, aid. Dpt. Junin, prov. Huanca-
yo, dist. Chongos : habt. 167.
Carapampa, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Coata.
Carapata, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho.
Carapiiiaf chac. Dpt. Lima, prov. Canta,)»
dist. Atavillos Altos.
CarapOy lida. Dpi. y prov. lea, dist. Palpa:
habt. 47.
Carapo, distrito de la provincia Cangallo ,
Dpt. Ayacucho: habt. 1,714,
Carapo, pbl. capital de este distrito de la
provincia Cangallo, Dpt. Ayacucho : habt.
420.
CaraponeSy hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho.
CarapongO, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Lurigancho: habt. 49.
Caraponoo, chac. molino, Dpt. Ayacucho,
prov. Huamanga, dist. Ayacucho.
CaraponguillOf chac. Dpt. y prov. Lima,
dist. Lurigancho.
Carapiuie05 hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Bias.
Caraqaen^ hda. de caua Dpt. Arequipa,
prov. Islay, dist. Tambo : habt. 78.
Caras Las, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Contumazd, dist. Trinidad.
Caras, distrito de la pro\incia de Huaylas,
Dpt. Ancachs. £s rico en minerales de
plata y especialmente de carbon de pie-
dra: en el existen las aguas termales de
Shangor, Colca y otras; asf como ruinas
de monumentos anteriores A, la epoca de
los Incas : habt. 6,476.
Caras; ciudad, Dpt. Ancachs, capital de la
provincia de Huaylas y del distrito de
Caras: habt. 2,580. La ciudad estti si-
tuada en una llanura 4 la orilla derecha
del rio de HuarAs k 2,887m alt. k los 9**
8' lat. y 80® 10' long, (muy aproximada).
Tiene tres calles principales , y otras tres
trasversales, empedradas. Hay una iglesia
Matriz y una Capilla. Las casas son en
lo general c6modas y espaciosas: es nota-
ble el empedrado de los patios; porque em-
plean piedresitas de diversos colores que
forman como mosaicos. Hay dos puentes
de palos para atravesar el rio; uno en el
extreme de la ciudad; y el otro como i, una
miUa mas abajo. El agua es muy pura de
sales y sustancias organicas. La ciudad es
triste por falta de poblacion y comercio ;
perosu campina, llamada Yanahuara, deli-
ciosa; produce euabundancia papas, trigo,
y muchos vegetales. Su temperamento es
sano pero muy variado en tiempo de llu-
via por los vientos de la Cordillera neva-
da: el termometro Uega a 20^ (Septiem-
bre) y en Febrero y Marzo varia este de
18° d 28« sobre cero.
Al otro lado del rio hav un cerrito 11a-
CARA
160
CARC
mado Tumshucayco hecho artificialmente,
en ^poca al parecer, anterior d la de Iob
Incas; es formado de grandes paredes es-
calonadas. En la falda de este cerro, que
mira & la poblacion, exsiste an socabon for-
mado por dos grandes paredes de piedras;
sirvi^ndoles de teclios otras piedras igual-
mente grandes. En el centro del cerro
hay una piedra cabada en forma de tina,
que debio ser el sepulcro de algun Jete
de la tribu, parecida a otras piedras del
cerro de Pumacayan y a las de otros mo-
numentos antiguos del Peru. Este impor-
tante mouumeuto va desapareciendo : por-
que todos los que necesitan piedras en
Caras, las sacan de alli.
Cuando termine el ferrocarril, que hoy
se construye desde el puerto de Chimbote,
Caras serA una de las primeras poblacio-
nes de Ancachs, sobre todo por las ricas y
abundantes minas de excelente carbon
de piedra, que existen a pocas cuadras de
la ciudad.
Cabas, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
San Marcos : habt. 566.
CarasapO) aid. y hda. Dpt. Puno, prov.
Asangaro dist. Muuani: habt. 119.
Carasapo chieo, hda. Dpt. Puno, prov.
Asdngaro, dist. Muuani.
Carasbamba, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huards, dist. Carhuas.
Carata, aid. y est. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Otusco: habt. 784, d 3 leg. (16 ^ k.)
de Otusco.
CarayedOf hda. de vma, Dpt. y prov. lea,
dist. San Juan Bautista.
Caraveliy distrito de la provincia de Cama-
mi, Dpt. Arequipa: habt. 8,418.
Cabaveli, (corrupcion de Ccara-hiiUU, pendil
6 delautal de cuero. Q.) ciudad, capital
del distrito de CaraveU, Dpt. Arequipa; k
l,828.m. alt.: habt. 2,894.
Caray, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
Cabay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huar&s,
dist. Pariacoto.
Cabay, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
Caraybamba, (rvcrrai/ escosor , /^flwjt^a lla-
no. Q.) pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raeS) dist. Challhuanca: habt. 221.
Caraymayn, rio tributario del Toro, por h
derecha, Dpt. Puno.
Caraypata, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Chapimarca.
Caraypifia, est. Dpt. Puno, prov. Lampm
dist. Macari.
Carayu, hda. cocal Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Coasa.
Carb^jal, aid. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Pueblo Nuevo.
Carbon, rio tributario del Madre de Dies,
por la derecha : nace en la cadena de eer*
ros que divide los rios Pilcopata y Marca-
pata , en la provincia de Carabaya, Dpt
Puno, y haciendo curvas se dinje al N.O.
Se le di6 este nombre por el mucho car-
bon de piedra que arrastra en su fderte
corriente.
Carbonera, chac. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. NepeHa.
Cabboneba, chac. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Pativilca: habt. 18.
Cabboneba, mina de plata en Santa Rosa,
Dpt. Tarapacd, dist. Iquique.
Carbon grande, minas de plata(2) en el mi-
neral de Chanca, Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Cajatambo, ley de la ima 60 m. y de
la otra 80 m.
Carbon-mayo, lavadero de oro, Dpt. Pane,
prov. Carabaya, dist. Ituata.
Carca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ponia-
bamba, dist. Piscobamba.
Cabca, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. QuechuaUa.
Carcabamba, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Puquio.
Carcapunco, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
Carcasen, chac. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca.
Carcas, {Carca estiercol de algunos anima-
les. Q.) aid. y est. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Chiquian: habt. 170.
Carcatira, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya:
dist. Macusani.
C!arcay, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Soras: d su inmediacion hay
un manantial de agua termal, cuya tern-
peratura pasa de 80*".
Carcayunga, aid. Dpt. Loreto, prov. Mo-
yobamba, dist. Bioja: habt. 50.
CARH
161
CARH
tercel SEi^oR DE LA, mina de plata al 0.
del pueblo de Yauli, Dpt. Juuin, prov.
Tarma, dist. Yauli, ley 80 m.
Carcelaselm, rio en la pro\iiicia de Caja-
bamba, Dpt. Cajamarca.
Carcobamba, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo.
Careone, aid. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Ghuquibamba : habt. 12.
Careunta, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ajoyani.
Carensi, bda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Julcamarca: habt. 810.
Cardenas 6 Pando, chac. Dpt. y prov. Li-
ma, dist. Ate: babt. 15.
Cardenas, aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
cauchi, dist. Urcos : habt. 187.
ClRDENAS, hda. de vina, Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Vitor: habt. 15.
Cardo, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov. y
dist. Camana.
Cardon, aid. y hda. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. San Pablo : habt. 752.
Cardon, aid. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Otusco: habt. 82. •
Cardon San Juan de Dios de, est. Dpt. Li-
bertad, prov. Otusco, dist. Sinsicap.
Careyo, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Anta.
Cai^nto, aid. y chac. Dpt. prov. y dist. lea.
Cargarcon^a, ccrro en las alturas de Utcu-
pampa, Dpt. y prov. Cajamarca.
Carhiia, (amarillo. Q.) chac. Dpt. Aneachs,
prov. Huaylas, dist. Pueblo Libre : habt.
219.
Carhua, pbl. Dpt. Lima, prov. y diet. Can-
ta: habt. 849. £std situado en la falda de
un cerro muy elevado, y tan perpendi-
cular que parece que el pueblo vd & des-
prenderse y caer al rio : su temperamento
es frio: habt. 849: dista 1 leg. (5 ^ k.) al
S. O. de Pariamarca; 2 J (12 J k.) de
Cauta.
Carhi:a, est. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Laraos.
Carhuabamba, est. Dpi. Libertad, prov. y
dist. Pataz.
Carhuae, mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huaylillas : al Sur de este pue-
blo.
Carbuac, aid. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Uuaylillas.
Carhuac, aid. Dpt. Aneachs, prov. Poma-
bamba, dist. Llumpa.
Carhuac, chac. Dpt. Aneachs, prov. Santa,
dist. Casma.
Carhuaeallanga , pbl. Dpt. Junin, prov.
Huancayo, dist. Colca : habt. 69 : dista de
Huancayo 10 leg. (55 j k.).
Garhuacancha, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Ayacucho.
Carhuacarlma, cerro mineral de plata en
el distrito de Macate, prov. Huaylas, Dpt.
Aneachs.
Carhuacarhua, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas , dist. Huancarama : habt.
189: dista de Lima 165 leg. (868 J k.): de
Huancarama 4 (22 k.): de * Andahuaylas
18 (72 i): de Tincoc i (8 k.).
Carhuacarhua La Alta, aid. y hda. en el mis-
mb dist. y prov. que la anterior: habt. 859.
Garlmacasha) cerro mineral de plata en el
distrito de Macate, prov. Huaylas, Dpt.
Aneachs.
Carhnacatac 6 (Jarhuatal, aid. y chac. Dpt.
Junin, prov. y dist. Tarma.
Carhuacayac 6 Carhuaiayan, pbl. Dpt. Ju-
nin, prov. Tarma, dist. Marcapomaco-
cha: habt. 242.
Carhuacayan, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
Carhnacocha, hda. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Carhuamayo: habt. 40.
Carliuacucho, pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate: habt. 434.
Carhnacushma , chac. Dpt. Cajamarca,
prov. Cajabamba, dist. Cachache.
Carhuachaeo, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamauga, dist. Socosvinchos : habt. 17.
Carhuachnna, est. Dpt. Aneachs, prov. y
dist. Pomabamba: habt. 107.
Carhnamaja, aid. Dpt. Aneachs, prov. Ilua-
ri, dist. Cliavin.
Carhaamarea^ hda. Dpt. Aneachs, prov.
Huaylas, dist. Pamparomas: habt. 51.
Carhuamarca, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Sincos: habt. 21.
CarhuamayOf distrito de la provincia de
Tarma, Dpt. Junin : habt. 2,873.
Carhuamayo, pbl. capital de este distrito de
la provincia Tarma, Dpt. Junin : habt.
210; dista de Lima 54 leg. (400 k.): de
Reyes 5 (28 k.): de Pasco 7 1{U J k.).
21
CARH
162
CARH
Carhxjamayo, pbl. Dpt, Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba: & 16 leg. (89 k.) de Tar-
ma; y 2 (11 k.) de Huayri.
Carhnaily (dd 6 produce cdscara 6 corteza.
Q.) aid. Dpt. Anoachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay: A 1 leg. (5 i k.) de Yirn-
gay-
Carhuan, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas.
Carhnanca, distrito de la provincia Luca-
nas, Dpt. Ayacucho: habt. 1,094.
Cabhuanca, pbl. capital de este distrito, en
la provincia Lucanas, Dpt. Ayacucho:
habt. 869.
Carhnaiicoclia, aid. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
CarhnancliO) mina de plata al 0. de Yauli,
Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yauli : ley
80 m.
Cabhuancho, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Carhuancho, (Ca/*^ua;i«^u corteza ordinaria;
y si se escribe Ccarhuancho, significa poner-
se color pajizo. Q.) pbl. Dpt. Huancaveli-
ca, prov. Tayacaja, dist. Paucarbamba;
habt. 288.
Carhuancho, pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Pilpichaca : habt. 92.
Carhuancho, est. Dpt. prov. y dist. Huan-
cavelica: habt. 17.
Carlinanlla^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Chumpi.
Carhuanota, (barro 6 arcilla amarilla. Q.)
cerro mineral de plata, en la prov. Asan-
garo, dist. Munani, Dpt. Puno
Oarliiiapacha, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Chongos.
Carbnapampay pbl. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Acos ; a 8,65dni alt. :
habt. 179.
Carhuapampa, pbl. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri , dist. San Lorenzo de Quinti :
habt. 129.
Carhuapampa, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Tambo.
Carhuapampa, pbl, Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Casta; a 8,943m. alt.; en la fal-
da de la Cordillera. Una miUa al N. hay
una laguna; y al N. E. dos de donde nace
un brazo del rio que baja hasta el pueblo
de San Lorenzo, cerca de Huarochiri, v
reunido alii con otro riachuelo forman el
rio Mala. En el cerro de Cachicachi bj
dos minas de plata : dista de Tantaracan-
chi 8 leg. (16 \ k.).
Carhnapari, mina de oro, Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Parcoy : ley 12 onas.
Carhuapata, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Lircay: habt. 678.
Carhuapata, aid. Dpt. Apurimac, prov. Ad-
dahuaylas, dist. Talavera.
Carlmarail; pbl. Dpt. Ayacucho, prov.y
dist. Huanta, d 4,808m. alt. : d pesar del
frio que allf reina, estd cultivada m cam-
pina.
CarlmaraSO, hda. Dpt. prov. y dist. HaaD-
cavelica.
Carhuaraso, est. Dpt. Ayacucho, prov. Ln-
canas, dist. Huaccana.
Carhuaraso, est. en las punas, Dpt. Ayacu-
cho, prov. Lucanas, dist. Payco : habt. S5.
Carliuarayso, pico en un ramal que se di
rije del contrafuerte de la Cordillera de
Lucanas al N. y divide los rios de Caba-
na y el de Pampachiri.
Carhuaratso 6 Carhuaraso^ est. Dpt. prov.
y dist. Huancavelica : habt. 41.
Carhnarailli, mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Becuay.
Carhnarnqni, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Cotaparaco.
Carhuas, distrito de la provincia de Hua-
ras, Dpt. Ancachs : habt. 18,999. Se com-
prende en este distrito d Pariahoanea j
Marca ; aunque algunos los cousideran oo-
mo distritos separados, contra la ley. £b
este distrito hay ricas minas de oro, pU-
ta, cobre y carbon de piedra. Tambien ae
encuentran aguas termales como las de
Chancos y otras.
Carhuas , {Carhuas toldo, y Ccarhuas color
pajiso. Q.) ciudad, capital de este distri-
to en la provincia de Huaras, Dpt. An-
cachs: esta situada en la orilla derecha
del rio de Huaras, d 2,625m. alt. 4 los 9*
16' lat. y 80^ long, (muy aproximada):
sus calles divididas en cuatro barrios son
largas y estrechas; la plaza espaciosa:
las casas presentan feo aspecto por falta
de blanqueo. Su comercio muy redncido :
con el ferrocarril tomara importancia. S«
campiiia es bonita: en sus alrrededore»
i
CARH
163
CARI
ezisten roinas de antiguas poblaciones.
El temperameiito es ub poco £rio, pero
sano: el termdmeiaro varfa de 18*"^ 18°
sobre cero, durante el dia, en el mes de
Febrero (tiempo de Iluvia) ; y en Setiem-
bre de W d Wihshi. 1,987. Dista de
Hnaras, qneestd al S., 6 leg. (88 ^ k.).
Garhuas, chac, Dpi. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Cotaparaco.
Cabhuas, chac. Dpi. Ancaehs, prov. Huaras,
dist. Independencia.
Cabhuas, hda. Dpt. Huancavelica, prov. 'Ta-
jacaja, dist. Colcabamba: habt. 4.
Cabhuas, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
' Mar, dist. Tambos.
CarhuasUCClia 6 Carakuasuccha, aid. y est.
Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist. Boldibu-
yo: habt. 139: A 1 leg. (5 i k.) de Buldi-
buyo.
Carhuasum, mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Becuay.
Carlmataina, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. AtavUlos Altos.
Carhaatanl, aid. y est. Dpt. Apurimac,
prov. Aymaraes, dist. Soraya: habt. 62.
Carhuatira, est. Dpt. Areqnipa, prov. Gay-
Uoma, dist. Tapay.
Carhuatacto, est. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sihuas : habt. 170.
Cabhuatucto, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas.
Carliuauraii, pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Iquicha : habt. 580.
Carlmay, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Ayaviri.
Carhuay, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paucajrtam-
bo, dist. Ccatcca: habt. 857.
Carhliayacn, aid. y hda. Dpt. Apurimac,
prov. Andahuaylas, dist. Ocobamba : habt.
204: dista de Ocobamba 6 i leg. (86 ^ k.);
de Andaliuaylas 8 (44 ^ k.).
Carhnaycancha, aid. Dpt. Junin, prov. Jau-
. ja, dist. Huari: habt. 186.
Carhuayo, (en Congate) aid. Dpt. Cuzco,
prov. Paucartambo, dist. Ccatcca: habt.
167.
Carhni, (de Pampachiri) aid. Dpt. Cuzco,
prov. Canchis, dist. Checcacupi : habt. 159.
Cabhui, (de Consachapi) aid. en el mismo
dist. prov. y Dpt. que el anterior : habt.
118.
Carhuis, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Pedro del Hospital: habt. 91.
Carhllise» hda. Dpt. Moquegua, dist. Ichu-
na.
Carhuisen, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Gorgor.
Caria, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Caras.
Cariaga, chac. Dpt. Libertad, prov. Truji-
llo, dist. Chicama: habt. 95: dista de Chi-
cama ^ leg. (8 k.).
Cariail) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Cabian, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Independencia.
Cabian, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Jangas.
Caribamba, est. Dpt. Apurimac. prov. Co-
tabambas, dist. Huayllate.
Caricancha, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga.
Caricollo, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
Carlchonta, est. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Caridad, e^t. y aid. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Lucma: habt. 66.
Cabidad 6 TauripaUxmca y mina de plata,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Be-
cuay : est^ d \ leg. (8 k.) al N. E. del mi-
neral de Pumahuain, en la cumbre de la
Cordillera: su direccion es E. 0. : inclina-
cion 86*»: ancho Im. 20: ley 60 m.
Cabidad, hda. mineral, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Becuay.
Cabidad, mina de oro en el cerro de Tiquim-
bre, Dpt. Arequipa, prov. Condcsuyos,
dist, Yanaquihua: alE.de Alpacay.
Carimbico, aid. y est. Dpt. Puno, prov,
Chucuito, dist. Juli.
CariO} est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas
dist. Macate; habt. 247.
Caripampa^ chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
Cariqillma, aid. Dpt. Tarapaca, dist. Cami-
na: habt. 240.
Cariquita, {CaH hornbteyquite comarca. Q.)
aid. Dpt. Puno , prov. Huancane , dist-
Moho: habt. 1,014.
Cariragra, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
CARM
164
CARM
Carisapi, (CaH hombre, sapi raiz. Q.) est.
Dpt. y prov. Puno, dist. Acora; habt. 48.
Carita, aid. Dpt. y dist. Junin, prov. Tar-
ma: habt. 6.
Caritapampa, est. Dpt. Piuio, prov. Chu-
ciiito, diat. Yunguyo.
Caritliyo, bda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Coasa.
Cariva amaya, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora : habt. 660.
Carlos SIERRA DE San, cadena de cerros que
corre paralela con el Pachitea desde los
9** 4' lat. hasta la boca del UcayaH.
Carlos San, mina de plata, con socabon, en
el cerro de Jesus, lado N. Dpt. Cajaraar-
ca, prov. y dist. Hualgayoc.
Carlos San, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Santiago de Chu-
co.
Carlos de los peones San, mina de plata, d
4 leg. (22 k.) de la mina de Santa Bosa
de Torres, Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
Carlos San, cerro mineral de plata, a la es-
palda del de Pomasi, prov. Lampa, Dpt.
Puno.
Carlos San, sahtrera, Dpt. y prov. Tarapa-
cd, dist. Pica, en el Canton de la Argenti-
na: en 1872 produjo 150,000 quintales
de saUtre; en 1873 otros 150,000: dista
de Iquique 10 leg. {56 k.) ; y 1 milla (2 k.)
de la linea ferrea.
Carlos San, distrito de la provincia de Bon-
gara, Dpt. Amazonas : habt. 707.
Carlos San, pbl. capital de este distrito de
la provincia Bongard, Dpt. Amazonas:
habt. 442.
Carlos San, aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. San Jose.
Carlos San, hda. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Valle, en la quebrada de Repente.
CARI.OS San, chac. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Cangallo.
Carlos San, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. San Juan.
('Arlos Cort6s, chac. Dpt. y prov. Lima,
dist. Ate.
CARMEN, MINAS DE ESTE NOMBRE.
Carmen, mina de plata, en el cerro Tingo,
lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y dist,
Hualgayoc.
Carmen, mina de plata, en el cerro de San
Francisco, lado E. prov. Hualgayoc, Dpt.
Cajamarca: ley 19 m.
Carmen, mina de oro, prov. y dist. Huama-
chuco, Dpt. Libertad: produce 4 castella-
nos el cajon.
Carmen, mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Mollepata, al N.E. de
MoUepata: ley 8 a 10 m.
Carmen, mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco,
al N. de Santiago de Chuco: ley 18 m.
Cirmenf mina de plata, en el cerro de Col-
quipocro. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pamparomas.
Carmen, mina de plata, i 7 leg. (89 k.) de
Taquilpon, Dpt. Ancachs, prov. Hnaylas,
dist. Macate.
Carbien, mina de oro, en el cerro de Cayas-
bamba, prov. Huaylas, dist. Yungay, Dpt.
Ancachs.
Carmen, mina de yeso, en Bayahirca, prov.
Huaylas, dist. Yungay, Dpt. Ancachs.
Carmen, mina de plata, en el cerro de Huinac,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Ajja.
Carmen, mina de plata en el cerro de Qnen-
quen, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Ayja.
Carmen, mina de plata, en el cerro de Chnc-
llayoc, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, disL
Becuay.
Carmen, mina de plata, en el cerro de Hnan-
capeti, Dpt. Ancachs, prov. Huaras dist
Becuay.
CARifEN, mina de plata, en el cerro de Pna-
huay, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Becuay.
Carmen, mina de plata, en el cerro de Taptan,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Carmen, minas de plata, (2) en el cerro de
Pumahuain, Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Andajes : ley 10 m.
Carmen, mina de plomo, en el cerro de Qni-
nahuaracra, Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Aquia: ley 900 m.
Carmen, minas de plata, (2) en Ponta Hna-
yoc, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist.
Huasta, ley de 25 a 110. m.
CArmkn, mina de plomo, en el cerro de Au-
quimarca, Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Mangas : ley 20 m.
H.^M^^k^
CARM
165
CARM
CiRMEN DEI. PAI.ILLO, mina de plata, en el
cerro de ChiUhirco, Dpt. Ancachs, prov.
Pallasca, dist. La Pampa.
Carmen de pasacancha, mina de plata con oro,
prov. y dist. Pomabamba, Dpt. Ancachs.
Carmen, mina de oro, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Yungay.
ClRMEN Y BAN ViCENTE, mina dc oro y plata,
al NO. de Huantar, Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. Huantar : ley de 25 & 200 m.
Cannen, minas de plata, (4) alE.de Yauli,
prov. Tarma, Dpt. Junin, dist. Yauli,
ley de 80 a 60 m.
Cabmen, minas de plata, (5) al 0. de Yauli,
Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yauli: ley
de 30 a 50 m.
Carmen, mina de plata, al S. O. de Yauli,
Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yauli : ley
40 m.
Carnieii, mina de plata, en los cerros inme-
diatos a Puno, Dpt. prov. y dist. Puno.
Carmen Baja, mina de plata, en el cerro del
Tuncal, cerca de San Antonio de Esqui-
lache, Dpt. y prov. Puno.
C&meii, saUtrera, en el Canton de la Pena,
dist. y Dpt. Tarapaca : en 1872 produjo
4,000 quintales, en 1878 4,000; en 1874
dio 9,484 quintales: dista 12 leg. (67 k.)
del puerto; y j k. de la linea f^rrea.
Carmen, salitrera en el Canton de la Peiia,
dist. y Dpt. Tarapaca: en 1872 produjo
120,000 quintales: en 1878, di6 210,000:
dista 12 leg. (67 k.) del puerto.
Cabmen, salitrora en el Canton de Negrey-
ros, dist. y Dpt. Tarapacd: en 1872 pro-
dujo 10,984 quintales: en 1,878 idem: en
1,874 di6 4,500 quintales: dista 9 leg.
(50 k. 154) del puerto; y 7 de la linea
ferrea.
Carmen, salitrera en el Canton de Pampa
Negra, dist. Iquique, Dpt. Tarapac4 : en
1872 produjo 86,000 quintales: en 1878
43,200; y en 1874 dio 182,044 quintales:
dista 6 i leg. (86 k.) del puerto; y 2 mi-
llas (8 k.) de la linea ferrea.
Carmen AiiTo, salitrera en el Canton de la
Soledad, dist. Pica, Dpt. Tarapaca: en
1873secalcul6su producto en 15,000 quin-
tales; y en 1874 dio 46,000 quintales : dis-
ta 12 leg. (67 k.) del puerto y 2 (11 k.)
de la linea ferrea. 1
Carmen, salitrera en el Canton de Sapiga,
dist. Pisagua, Dpt. Tarapaca; en 1872
produjo 12,000 quintales: en 1873 idem:
en 1874 dio 86,000 quintales : dista 9 leg.
(50 k.) del puerto, y 2 millas (2 i k.) do
la linea f6rrea.
PUELOS Y fundos.
Carmen pampa del, aid. Dpt. Loreto, prov.
Moyobamba, dist. Rioja: habt. 75.
Cabmen, est. Dpt. Aniazonas, prov. Bonea-
rd, dist. Peca: liabt. 11.
Cabmen, hda. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. San Pedro.
Cabmen, chac. Dpt. Libertad, jirov. y dist.
Tnijillo.
Cdrmen, lida. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Mato : habt. 25 .
Cabmen, hda. mineral, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Recuay.
Cabmen, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
Cabmen, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas»
dist. Huata.
Cabmen, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas.
Cabmen, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huasta.
Carmen pata, hda. cecal, Dpt. y prov. Hua-
nuco, dist. VaUe, en la qucbrada do Rc-
pente.
Cabmen, chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Chinchao.
Cabmen de Abbieta, htla. Dpt. y prov. Hua-
nuco, dist. Chinchao.
Cabmen de Colpin, hda. Dpt. y prov. Hua-
nuco, dist. Chinchao.
Cabmen de Hebeza, hda. Di)t. y prov. Hua-
nuco, dist. Chinchao.
Cabmen de Tullubanca, hda. Dpt. y prov.
Hudnuco, dist. Chinchao.
Cirmen, hda. Dpt. Jimin, prov. Tarma,
dist. Vitoc.
Cabmen, hda. mineral en la rivera de Pasco,
Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco: habt. 56.
Cabmen, hda. mineral en la rivera de Qiiila-
cocha, prov. Tarma, dist. Yauli: habt. 18.
CAjimen, hda. en el valle do Chanchamayo,
Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. C!hancha-
mayo;Alos 11° 8' 17" lat. : declinacion
magn^tica lOMl' 81" 87 al Esto.
CARO —
, hdft. mineral en ta quebrada de Tu-
ica, Dpt. Jnniu, prov. y dlst. Pasco.
I, cltac. Dpt. Lima, prov. Cliancay,
tluacbo.
chac. Dpt. LiuiH. prov. Huarochi-
it. Santa Euhiliu.
hda. Dpt. Huancftvelica, prov. An-
s, dit>t. Jidcamai'Ca.
1, chac. Dpt. prov. y dist. lea: habt.
rita 1 leg. (5 i k.) de lea.
El, lida. y aid. Dpt. y prov. lea,
San Juan: a 410ni- alt.: liabt. 250;
le lea 3 leg. (16 1 k.).
El, pbi. Dpt. lea, prov. y diat. Chiri-
labt. 708 : dista de Tambo Mora 8
6 1 k.). de Chincha Baja 3 {16 j k.).
, ehac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
a, dist. Coltabftmbft.
hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
iHt. OtirahuaBi.
( hda. Dpt. Fmio. prov. Lampa,
Irurillo.
altO) aid. y cliae. Dpt. Aretjuipa,
y dist. Gayma; c^lebre por la bs-
[ue alli se di6 en 1844 por el Ge-
Castilla contra las fuersafl del Gene-
vanco,
tnarcaf hda. mineral, en la qoebra-
Pucayacu. Dpt. Junin. prov. y dist.
de Snllumarca* hda. Dpt. Jimin.
y diut. Pasco; habt. 44.
(ida. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
lorhabt. 22.
le 6 ( 'arnichf, Lda. Dpt. Cajamarca,
Cbota, dist. Llama: habt. 119.
B, hda. Dpt. Lambayeque, prov. y
llO, chac. Dpt. Ancaclis, prov. Hua-
ist. Cotaparaco.
hda. Dpt. Liberta<l, prov. Dtusco,
88, cha«. Dpt. Libertad, prov. Pa-
ist. Hiiancaspata.
I, salitrera. Dpt. Tarapaca, dist.
la: dista dc Pi^aguaB le^. (44 ^ b.).
ria, chac. Dpt. Hiiancavelica. prov.
aja. diijt. Pampas.
lac. Dpt. Ancachs, prov. y dioi.
la. Dpt. prov. y dist. lea : habt. 79.
56 — CARP
' Caroja, aid. Dpt. y dist. Tarapac^ : dista de
TarapcA 2 leg. (11 k.).
Canrlina, salitrera ea el Canton del Biuwn,
Dpt. Tarapacd, dist. Pisagna: en 1ST2
prodnjo 863,180 quintales de aaUtre:es
1878 di6 45,000 quintales: dista del paer-
to 4 i leg. (26 k.).
CurollO, hda. coeal, Dpt. Puno. prov. Ca-
rabaya, dist. Coasa.
Caroneqne, hda. Dpt. Puno, prov. Asingi-
ro, dist. Mnfiani.
Corora, est. Dpt. Tarapaod, diet. Sibaj-a.
CarojA, est. Dpt. Puno, prov. Carabaja,
dist. Macusani.
Carpa, cerro mineral de plata, Dpt. Ancacbs.
prov. Huaylas, diat. Becnay.
Ctupa, (espeoie de cboza. Q.) niiua de plats.
Dpt. Ancacbs, prov. Huaras, dist. Becoa;.
Cabpa, chac. Dpt. Ancaobs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
Carapacociia, laguua en la Cordillera de
Huarocbiri, Dpt. Lima. Gsttl represada, ;
BUS t^uas aumentaa el caudal del Binuc:
tiene 1.445,729 metros cuadrados; y con-
tiene 20.896,846 metros cubicos de agua
Carpani, hda. Dpt. Puno, prov. Asangaro.
dist. Asillo.
Gabpani, eat. Dpt. AafLagaro, prov. y disL
San JoB^.
Oarpani, est. Dpt. Puno, prov. Asingaro,
dist. Munanj.
Carpaato, aid. Dpt. y dist. Moquegua.
CarpaituniNi, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo.
Carpapata, meseta en ios cerros que formas
laquebrada del Ghancbamayo, & Ios 11'
60' 50" lat.
Cabpapata , aid. Dpt. Huaucavelica , prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba: habt. 141-
Carpaqne, htla. mineral y est. Dpt. Pnno.
prov. y dist. Lampa. En esta haoiendi
se benefician Ios metales de Pomasi : habt.
18.
Carparaya, est. Dpt. Puno, prov. Asingan).
dist. Chupa.
Carpas, aid. Dpt. Tacua, prov. y dist. Arica:
A J leg. (4 k.) de Arioa.
Carpatamaiia, hda. Dpt. Pnno, prov. Asan
garo, dist. Munani ; habt. 84-
Carpintf ria, ehac. Dpt. Ancacha, prov. Sm
ta, dist. Nepena.
CARR
167
CARR
CarpinteroS) aid. Dpt. Piura, prov. Ayaba-
ca, dist. Chalaco: habt. 270.
Carpinteboh, pastos, Dpt. Pinra, prov. Aya-
baca, dist. Cumbicns.
Carpuc 6 Carpus, aid. Dpt. Arequipa, prov.
CondesuyoB , dist. Chuquibamba : habt.
897.
Carqneque, aid. y hda. Dpt. Apnrimao, prov.
y dist. Abancay : habt. 225.
Carqnero, chac. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Huaura: habt. 10.
Carqai, chac. Dpt. Junin, prov. y dist. Tar-
ma.
Carqiiitt, pxmta d los W 6* 80" lat. y 79**
68' long.
Cabquin, bahia al N. de la ponta de este
nombre : es dificil su acceso por la mucha
reventason de la playa.
Carquin, morrito al extremo N. de la bahia
de eate nombre.
Carquin, islote 1 ^ milla de la pnnta de Hua-
cho.
Carqutn, aid. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Huacho: habt. 1,478.
Carquin Alto, chac. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Huacho.
Cairanca, aid. Dpt. Libertad, prov. Otusco,
dist. Usquil : algunos lo consideran en el
distrito de Huaranchal, que la ley no re-
con oce.
Carrandaj) est. Dpt. Libertad, prov. Otus-
co, dist. Salpo : habt. 90.
CarrascOy cerros: cerca de la orilla del mar,
frente d Pabellon de Pica, d los 20« 68'
30' • lat. y 72^ 80' 9" long.: el mas eleva-
do tiene l,688iii*
Carreranay hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta.
CamrO) mina de plata en el cerro del Car-
men, Dpt. Tarapacd, dist. Iquique.
Carre taSf cerros : el morro principal en su
extremo S. estd i. los 14° 11* lat. y 78**
31' 34" long, y tiene 762m. alt. Estos son
los que cierran, por la parte N. la ba-
hia de la Lidependencia ; y entre su pun-
ta y la Isla de la Yieja, se halla la entra-
da a la bahia, cuya boca se Uama la Tni-
jillana.
Carretas, morro 4 los 8** 14' 20" lat. y 8P
T 84" long.
Carreteriaf hda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Pativilea : habt. 87 : dista de Pa-
tivilca 2 leg. (11 k.).
CarrlilO (antes Casa Pintada) 6 Santa Bar-
bara^ hda. Dpt. Lima, prov. Caiiete, dist.
San Luis: habt. 170, sin colonos. Tiene
excelentes mdquinas de vapor y alambi-
ques para destUar ron: produce al auo
20,000 quintales de azucar y 10,000 galo-
nes de ron.
Carrillo, asi se llama un gran terreno en el
cual hay varias haciendas en el distrito de
San Juan, prov. y Dpt. lea.
CarrillO-noceO) hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta: habt. 8.
CarrioneSy hda. Dpt. prov. y dist. lea.
Cairizal, tambo en el camino de Balsas k
Chachapoyas, en la cuestade Calla-Calla:
es el unico lugar en que se encuentra un
poco de agua.
Carrizal, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Querocotillo.
Carrizal, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Llama: habt. 119.
Carrizal, hda. Dpt. Lambayeque, prov. y
dist. Chiclayo.
Carrizal, aid. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Pataz : d 7 leg. (89 k.) de Pataz.
Carrizal, hda. Dpt. Aneachs, prov. Santa,
dist. Casma.
Carrizal, laguna: de ella nace el rio de San-
ta Eulaha, que despues de reimirse con
otros riachuelos, toma el nombre del Ri-
mac; esta situada 2 leg. (11 k.) arriba de
la hacienda de Casapalca, al pi^ de la Cor-
dillera de Huarochiri.
Carrizal, laguna en la Cordillera de Huaro-
chiri, Dpt. Luna: es una de las que se
proyecta reprcsar para aumeutar las aguas
del Bimac. Se calcula su fondo en 6 me-
tros, t^rmino medio, y que puede conte-
ner 1.614,400 metros ciibieos de agua.
Carrizal, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. San Damiau.
Carrizal Ayacocha, (laguna muerta del car-
rizal. Q) hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Surcubamba.
Carrizal, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
Carrizal, hda. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Pisco.
Carrizal, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Pullo.
CASA — V
iHa en la iirovincia Caraba-
. 'Es abundautc en oro, que
t'u aiiOt) autei'ioFciJ. Existeu
ibaudoiiadas.
Dpt. Arequipa, prov. Islay,
liabt. lie.
Dpt. Moquegua, dist. Do.
ha I cbac. Dpt. Libertad,
*[ist. Huaylillas: & } leg.
laylillaB.
fvc. Dpt. AiicRchs, prov, Ca-
Ticllos.
Dpt. Libertad, prov. Tru-
liagode Ciio: babt. '27: dis-
• 1 i leg. (8 k.).
e plata on el eerro de Jesua,
Cajamarca, prov. y dist.
y 10 m.
Dpt. Ayacuelio, prov. Pa-
it. Chumpi : liabt. 203.
Dpt, Tacua, prov. y diat.
>pt. lea, prov. y dist. Chin-
t. Puuo, prov, Lampa, diat.
M de la pro\iiicia Moque-
83 : este distrito esta eu la
era.
ipitat de eatc distrito, Dpt.
:ibt. 215: diata de Moque-
yj i k.).
!>pt. Apuriinac, prov. y dist.
a aus iumediaciouca esistc,
de piodrita dc grandos di-
liuntantf! alta; se ignora el
antiguo monnmento.
.1. Dpt. y prov. Taciia, dist.
. 02.
it, y prov. Puuo, dist. Clm-
it. Aucaelis, prov. Cajatam-
Jpt. Moquegua, dist. Icliu-
Dpt. Moc[uegua, dist. Ho.
jpe do ' 'runa-pampa llauura
ISO de ]oa Aiidus on la cade-
ati en PaneartaiiilKi : a los
alt. : teiuperalura 21" 10' a
layo).
3 — CASA
Casabanklti pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ad-
dahuaylaa, dist, Chbicheroa: babt. ^:
dista 1 leg. (5 \ k.) de Cbinclieros, IS
(72 i k.) de Aiidabuaylas.
Cssa Blancai Iida. l>pt. Lambayeqne, prav.
y dist, Cbiclayo: iL \ leg. (1 j k.) de Clii-
ctayo.
Casa Blanca , hda, Dpt, Ancachs , pro?.
Huaras, dist. Car as.
Casa Blanca, hda, Dpt. Ancachs, prov, San-
ta, dist. Casma: habt. 28.
Casa Blanca, chac, Dpt, prov. y diat, Hni-
nuco.
Casa Blanca, hda. mineral eu la rivera de
Quilacocha, Dpt, Juniu, prov, y dist, Pasco.
Casa Blanca, hda. Dpt. Lima, prov. Chao-
cay, dist. Sayan.
Casa Blanca, cbac. Dpt. y prov. Lima, dist,
Pacbacamac: babt, 4S: una milla a) N.
de Pacbacamac y 1 | leg. {8 k.) de Lurio.
Casa Blanca, hda, de caiia, Dpt, Luns,
prov, Caucte, dist. Sau Luis: habt 659
{am asi^ticos), Es una de las hacieuJu
de maB importancia eu o1 valle de Cauete,
por la cantidad y caiidad dc hus prodnc-
tos;por su numerosa y buena maquiiia-
ria para elaborar el azucar y destilEir ron;
toda'ellaes movida por vapor; uada De-
ne que estraiiarse eu los progresos qae
hace la industria moderna. Produce d
ano 40,000 quiutales de azucar y 200,0011
galones de ron.
Casa Blanca, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
Caba Blanca, lida. Dpt, y prov. lea, dist.
Palpa.
Casa Blanca Baja, cbac, Dpt. Lima, prov.
Cauta, dist, Hnamantauga,
Casa Blanca Han Juan de, bda. Dpt. Juuiu.
prov. y dist. Pasco.
CaSMalft) hda. Dpt. y prov. Puno , dist.
Coata,
CasaCUCha, mina dc plata en cl corro ii
Pumabuain, Dpt. Ancaclis, prov. Huaras,
dist. Recuay,
Cabacancha, hda. Dpt. Aucacbs, prov, Hoa-
ri, diat. San Marcos.
Casacancha, hda. miueral eu la rivera de
Quilacocba, Dpt. Juniu. prov. y dLit. Pas-
co: a 4,C04'u. alt, Es una de las hacien-
das nainerales de mas iiupartaucia, bajo
diversoB aypectos.
CASA
— 169
CASA
Casacancha, tambo, Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Marcapomacocha : habt. 6.
Casacancha, est. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba: habt. 88.
Casacancha, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Hnacbos.
Casacancha, hda. y est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Socosvinchos. La ha-
cienda tiene 88 habitautes y la est. 14.
Casacancha, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahnaylas, dist. Talavera: habt. 79: dista
de Talavera J de leg. (1 J k.).
Casacancha, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov.
Anta, dist Zurite : habt. 106.
Cftsacasa^ chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nanoa.
Casacaychaf aid. Dpt. Apurimac, prov. €o-
tabambas, dist. Tambobamba.
Casaconcba^ hda. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Humay: i 29Bm. alt. : habt. 93.
Casacotailf hda. Dpt. Huaucavelica, prov.
Angaraes, dist. Julcamarca.
CasacOtOy aid. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba: habt. 45.
CasadeD) est. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Chetilla:habt. 188.
Casa dorada, hda. Dpt. Ayaeucho, prov.
Huamanga, dist. Tambillo : habt. 83.
Casagachi) chac Dpt. y prov. Puuo, dist.
Caracoto.
Casa Grande^ aid. Dpt. y prov. Piura, dis.
Catacaos: habt. 44G.
Casa Grande, hda. Dpt. Libertad prov. y
dist. Trujillo.
Casa Grande, hda. Dpt. Lima, prov. Hnaro-
chiri, dist. Santa Eiilalia.
Casa Grande, hda. de viiia, Dpt. y prov. lea,
dist. Palpa.
Casa Grande , hda. Dpt. Arequipa , prov.
Castilla, dist. Aplao.
Casa Grande, hda. Dpt. Areqiiipn, prov. Cas-
tilla, dint. Uraca.
Casahlianca^ chac. Dpt. y prov. Huanuco,
<list. Huacar, en la quobrada de Cay-
ran.
Casabnate^ hda. y aid. Dpt. LibeHad, prov.
Huamachuco, dist. Marcabal : habt. 400,
con los de Fustan : dista de Huaraacliuco
14 leg. (78 k.).
Casahnji hda. Dpt. Huancavehca, prov. An-
garaes, dist. Acobamba: habt. 59.
Casalla^ hda. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Pisco.
Casama^ est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. San Damian.
Casamachay^ aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Casamarcay aid. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Carhuamayo: habt. 41.
Casamay^ chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
CasamayO) chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Vuiac.
Casaflipay est.' Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba.
rasampa^ aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Casail) cerro mineral de plata, en el distri-
to de Ajja, prov. Huaras, Dpt. Ancachs,
CasaDCa^hda.Dpt. Ayaeucho, prov. La Mar,
dist. San Miguel.
CasancayoC) chac. Dpt. Ancachs. prov. Ca- ^
jatambo, dist. Acas.
Casaniy est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
CasaorCO) hda. Dpt. Ayaeucho, prov. Hua-
manga, dist. Ayaeucho.
Casapacba 9 chac. Dpt. Arequipa , prDv.
Union, dist. Tomepampa.
Casapalca^ hda. mineral, Dpt. Juuin, prov.
Tarma, dist. Yauli; d 4,215m. alt. Esta
hacienda como la de Casacancha es una
de las mas importantes en este distrito
minoro, por su maquinaria y grandes ele-
meutos con que euentan sus propietarios
para beneficiar los metales de sus diver-
sas minas.
Casapampa 9 chac. Dpt. Libertad , prov.
Huamachuco, dist. Santiago do Chuco.
Casapampa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Casapampa, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chu'i, dist. Casta.
Casapampa, est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
Casapaaca) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
f asapata^ hda. Dpt. y prov. Ilnancavelica,
dist. Acoria: habt. 20.
C'asapiy hda. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Valle : ti orillas del rio Huallaga ; a los 9"*
24' 29" lat.
CASC
170
CASC
Casapia^ hda. Dpt. y prov. Tacna, dist. Pa-
chia: liabt. 181.
Casapite^ aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Huancabainba, dist. Huarmaca: habt. 160:
dista de Huancabamba t> ^ leg. (86 k.).
Casapong^O, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiii, dist. Casta.
Casaquiri, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. OUachea.
Casaranal) aid. Dpt. y prov. Pim-a, dist.
Catacaos : habt. 901 .
Casasday, aid. Dpt. Libertad, prov. Otusco,
dist. Lucma. Algunos la consideran en el
distrito de Char at que la ley no reconoce :
habt. 290.
Casatuna^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huaucaspata.
Casancros^ hda. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
Casavaca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas.
Casavaly chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca.
CasaTieja chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
Casavieja, chac. Dpt. Linaa, prov. Chancay,
dist. Huaiira: habt. 7.
Casavieja, chac. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Savan.
Casavieja, hda. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, aist. Uraca.
Casaj) hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Pampas: habt. 99.
Casaya» aid. Dpt. lea, prov. Chincha, dist-
Pisco.
Casaymarcaj hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas , dist. Talavera , a 2 leg.
(11 k.) do Talavera.
CasayoCy chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Yungar.
Casayresin, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Shupluy.
Casea, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Llama.
Casca, {Ccasrra iispero. Q.) corro mineral de
plata, en el distrito do Ayja, prov. Huaras
Dpt. Ancachs.
Casi A, c'liiic. Di)t. Anciichs, prov. Huaras,
dist. Iiklependt'iiciii.
CA^r\, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, diit. Mangas.
Casca, hda. Dpt. Janin, prov. Tarma, dist
Junin: habt. 50.
Casca, aid. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Yauque : habt. 226.
Casca, chac. Dpt. Arequipa, prov. Uuion,
dist. Alca.
CaiSCabamUa, chacras, Dpt. Cajamarca, pro?.
Chota, dist. Cachen : habt. 240.
Cascabamba, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Lircay: habt. 81.
Cascabamba, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ao-
dahuaylas, dist. Talavera: habt. 407: dis-
ta 4 ^ leg. (25 k.) de Talavera, y 5 (28 k.l
de Andahuaylas.
Cascabambllla, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Huancaray : habt. 35.
Cascabel, chac. Dpt. Cajamarca, prov. ydist.
Celendin.
Caseacolpa, chac. Dpt. Libertad, prov. Bus-
machuco, dist. Sartinbamba.
Ca^iCahlllsca, chac. Dpt. AreqQipa, prov.
Union, dist. Cotahuasi.
Cascajal, hda. Dpt. y prov. Lambayeqce.
dist. Olmos : habt. 140 : dista de Piiura 27
leg. (150 i k.), de Tortolitas 9 (50 k.).
Caseaiia, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Antabamba, dist. Oropesa: habt. 142.
Cascauga, pbl. Dpt. Hudnuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Chavin : habt. 202.
Cascapani, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hnay-
las, dist. Shupluy: habt. 274: dista de
Yungay 8 leg. (16 | k.), de Shupluy 1
(5 i k.) al S. 0.
Cascapara, cerro mineral de plata en el dis-
trito Yungay, prov. Hnaylas, Dpt .An-
cachs.
Caseara, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
cochas, dist. Lampa: habt. 280.
Cascasa, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist Fau-
cartambo.
Cttiscaron, chac. Dpt. Lima, prov. Canta.
dist. Huamantanga.
Ca^seas, distrito de la provincia de Contuma-
za, Dpt. Cajamarca: habt. 2,629.
Cascas, pbl. capital de este disti'ito en la
provincia Contimiaza: a l,8dBni. alt: habt.
1,479. El pueblo tiene calles regulares v
aseadas y esta situado en medio de arl>o-
leda que produce mucha y muy buena frn-
ta. El temperameuto es sano y agraJi-
ble, porque no se sient3 el calor dela cos-
t,.
CASH
171
CASI
ta, ni el frio de la Cordillera. A 8 leguas
(16 I k.) hay una piedra labrada de gran-
des dimensiones, que oubre otra sin la-
brar ; es probable que sea el sepulcro de
algun Jefe de tribu : dista de Gontumazd
7 leg. (89 k.), de Cajamaroa 21 (117 k.), de
Trujillo 24 (188 ^ k.).
Cascas, est. Dpt. Anoachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba: habt. 864.
Cascas, aid. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Cbiquian.
Cascas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Aquia.
Cascay, pbl. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Valieihabt. 897.
Cascay, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
CftSCaya, chac. Dpt. y dist. Tarapaca.
Casconsa, aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos , dist. Chuquibamba : habt.
400.
Casen, est. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Po-
mabamba.
Caser« aid. Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Mayoc.
Caserio, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gorgor,
Caserios de valle, pbl. Dpt. Arequipa, prov.
Camand, dist. Ocona.
CascfOllt chac. Dpt. Moquegua, dist. Caru-
mas.
Casga^ aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Pa<
llasca.
fashatCttBCha. chac. Dpt. Ancachs, prov.
Haaras, dist. Bestauracion.
€a$hajaiiaii9 chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, diet. Ayja.
Cn^apfUnpa, (llauura de espinas. Q.) rio
tribntario del Huaras 6 Santa: la quebra-
da que recorre el rio lleva el mismo nombre.
Cashapampa, est. Dpt. Ancachs, prov. Po-
raabamba, dist. Sihuas.
Cashapampa, est. Dpt. Ancachs, prov. Uuay-
las, dist. Pamparomas, & 8,800itt- alt.:
habt. 51.
CashapBta, hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
CadiatUfUl. chac. Dpt. Cajamarca, prov. Ca-
jabamba, dist. Condebamba.
Cai^llivoe^ tribu de salvajes que habitan las
orillas del Paehiteac y el Ucayali: son al-
tos, musculosos, y bien formados; pero
su aspecto siniestro. Su idioma muy gu-
tural : andan completamente desnudos ;
el prepucio se lo amarran con un hilo, y
los cabellos se los echan por la cara. Es
la tribu mas fer6z de las que habitan esas
regiones, y aunque se les consider a como
antrop6fagos no es exacto. Es verdad que
comen & sus padres 6 parientes cuando
mueren, porque creen que asi continuan
viviendo entre ellos ; y los padres se afli-
jen al morir cuando d falta de parientes
van d ser comidos por gusanos. Igual cos-
tumbre y creencia tienen los Mayorunas
y otros, no considerados como antropo-
fagos. Su sistema de numeracion no pa-
sa del numero cinco que espresan con los
dedos, como otras tribus.
Ca^bpi, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Carampoma.
Caslina. aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Marcos.
Cashuamontes, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Llumpa.
Cashnapata, chac. Dpt. prov. y dist. HuA-
nuco.
C^lllUtsehoqae, hda. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Tambillo.
Casfancra^ hda. Dpt. Cuzoo, prov. Canchis,
dist. Marangani: habt. 10.
Cashul, aid. Dpt. Amazonas, prov. Bonga-
rd, dist. Tumbilla.
CaJfion* chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. S6cota : habt. 238.
Casica, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Lu-
rin.
Caidfsa* cerro mineral de plata, cerca de Pu-
quios,Dpt. Tarapaca: dista 201eg.(lllik.)
de Pica.
Casil, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Sauta Eulalia.
Ca/iillo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Layo.
Casillo, est. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Pichihua.
Gasillo, aid. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Andaray : habt. 146.
C!»»hlia. est. Dpt. Arrquipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
Gaailirayo, est. D;)t. Puno, prov. Chucuito,
dist. Dave.
i
CASM —
I, hie.. Dpt. Apurimac, prov.
dist. Curabuasi.
chac. Dpt. Amaaonaa . prov,
yas, dist. Huancas : habt. 9.
ac. Dpt. Lima, prov. Yftuyos,
pas.
K. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
anta E alalia.
Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
ist. Pausa: habt. 186.
chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay
list. Soraya.
i. Dpt. Piura, prov. Tumbez,
ales.
, aid. Dpt. Piura, prov. Pn.\-ta,
rouotillo: liabt. 19.
nace en la Cordillera Negra del
achs, solo tiene a^ua en tiempo
y ent6nceB desemboca en el mar
10- 48" lat. y 80° 44' 33" long,
irada formada devarias ramifica-
) la Cordillera Negra, en el De-
ito Ancachs: corre en direccion
Esta qaebrada forma parte del
rito dela provincia de Santa, Dpt.
; habt. 2,611. En este diatrito se
nucho algodon desde dntes del
1; una de sus principalen riquezas
I de ganado vacuno.
rto menor tl los 9° 28' lat. y 80"
long. Esti espnesto 4 fuertes fu-
Tiento. £1 fondeaderoes de4 a 6
cable y medio de tierra: liacia el
bahia tiene nn muelle bastante
iistema Michel. El pueblo del
3 pequeuo, tiene una Adunna, un
aJgnnas casas; pero la falta de
i la traen de una legua de distan-
olta en progreso. Por este puer-
« todo el comercio del Departa-
Qcachs, pero cuando est^ conclni-
rrocarril de Cliimbote & Huaras,
Casma redncido & la nada: habt.
bia tiene la forma de una berra-
aballo, como de media legua (3 k.)
itro. A poca distancia de la parte
)abia se encnentra una roca negra,
e se estrellfi un buqne con tropa
iron mas de 700 personas.
— CASH
DIBTAKCIA3 POR MAB, DE CKSXK t LOB
SIGUIENTE9 PUERT09:
Al Norte.
Mill. ii<iit)«B-
A Samanco 16 (29 J k.)
i. Santa 32(68ik-)
li Huanchaco 95(175ik.l
Al Sur.
.\Culebra9 82 (291 k.)
A Huarmev " ('5 k.)
A Supe....". 98(172tk.)
d Huacho 114(21Uk.)
A Callao 180(3341 k.l
Con algnna dificnltad hemos consegui-
do los siguientos datos del movimiento
miuritimo de este puerto, en los cinco pri-
moros meses del ano de 1874.
lOVIMIENTO MAElTIMO DEL PUERTO DE CASMA.
15.849
810
En^'"- -{Bu^^s^develal
Pebrero..{J*P^;7^;-i;
,r ( Vapores
Abril ^ Vapores
„ ( Vapores
^'^y^ ^Buquesdevcla.
Ignal numero de buques de vapor y de
vela salieron en eaoa meses,
Casm.1., (desmeiiuzar terrones. Q.) vill*, ca-
pital de est* distrito y de la provincia de
Santa, Dpt. ,\ncachs, i los 9* 88' lat J
80° 40' 65" long.; A Ift derecha del ria-
chuelo que baja de la Cordillera negi*.
El temperamento es sano, y el terminw-
tro en verano (Enero) no sube fle 28^-
Esta villa principi6 6. florecer eon el cnl-
tivo y comercio del algodon : pero ha de-
caido mucho y deeaerA mas con el ferto-
corril que se estA constniyendo de Chim-
bote A Huaras. Hay una oflcina de Tele-
grafo que se eorauiiicft con Payta y todo
el Sur. Cerca de Casma existe el famoM
Castillo de Calaveras; tambien hay an
cerro cubierto de arena, que cnuido to
CASS
— 173
CAST
caHenta el sol produce de cuando en
euando un mido como de tambor ; igual
fendmeno sucede en otro cerro de Acari,
v^ase Acariy pueblo. Dista de Lima 68
leg. (379 k.), de Huarmey 16 (89 k.),
de Yautan 10 (55 ^k.), de Huaras 24
(138 k.).
Casma, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatom-
bo, dist. Acas.
Casma, ehac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Pampas.
Cftsna AIt&9 chac. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Casma.
CSttSmal, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Chacha-
poyas, dist. Molinopampa : htibt. 78.
CftSmiehe, hda. mineral, Dpt. Libertad,
prov. Otusco, dist. Salpo: habt. 122: a 4
leg. (22 k.) de Salpo.
GasOy chac. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ollachea.
CftSOme, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Otoca.
CasOS, aid. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. San Jos6.
Gaspo, chac. Dpt. Ancachs. prov. Cajatam-
bo, dist. Mangas.
Caspa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Aquia.
Caspa, {Ccatpa masorca tostada. Q.) aid.
Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist. Juli.
CkspatiamlNI. aid. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Caspaya, chac. Dpt. Arequipa, prov. Cama-
nd, dist. Caraveh.
Caspi, chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Chinchao.
Caspi, pbl. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Toro : habt. 300.
Casqoe, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
jacaja, dist. Paucarbamba.
Casquepon, chac. I)pt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. 8. Pedro: i21eg. (11 k.)de San
Pedro.
CJU>qucy, est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Huachis: habt. 100.
CftSqntna, hda. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Aplao.
CassailO, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
Cassen, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Limatambo.
Casta San Pedro de, distrito de la provin-
cia de Huarochiri, Dpt. Lima: habt. 1,289.
Casta San Pedro de, pbl. capital de este dis-
trito de la provincia Huarochiri, Dpt. Li-
ma: habt. 314.
Castaneda, chac. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Pacasmayo.
Castapampa. est. Dpt. Lima. prov. Huaro-
chiri, dist. Casta.
Castellnni, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
Castilla, distrito de la provincia y Dpt. de
Piura: habt. 1,268.
Castilla, pbl. capital de este distrito de la
provincia y Dpt. Piura : habt. 833.
Castilla. provincia del Departamento de
Arequipa. Fu^ creada por los pueblos en
la revolucion del 7 de Marzo de 1854 cu-
yo acto se aprobo por decreto dictatorial
de 21 de Marzo del mismo auo. Confina
por el N. con la provincia de la Union y
con parte de la provincia de Condesuyos;
por el S. con parte de la de Camana; por
el E. con la de Caylloma, y por el 0. con
la de Condesuyos. Su capital Aplao. Cons-
ta de los siguieutes
DISTRITOS :
Habt.
Andahua 940
Aplao 1,868
Chachas 1,696
Choco 929
Huancarqui 1,251
Orcopampa 1 ,34 8
Pampacolca 3,877
Uraca 612
Viraco 4,204
Total habt. 16,624
Esta comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 15^ 6' y 16° 5' lat. y los 74« 25' y 75°
long, formando una superficie como de
186 legnas, que comparada con sn pobla-
cio.i resulta poco mas de 89 habitantes
por cuda legua cuadrada.
En esta provincia clasitican las pobla-
ciones como en la de la Union.
La parte Norte es muy quebrada y por
consiguiente hay minerales de pjata, cobre
etc. : y la parte Sur como mas inmediata
k la costa es liana y algo cahda, y por ello
hay muchas haciendas de vina.
CAST — 1
politico esta gobernada pnr el
fecto:mi JueK de !.■ Instancia
ra JQBticia. Ed lo eclcsiautico es-
ta en los sigiiienteB
CUR4T08 T
ua. Huancarqui.
Pampacolca.
ts, Vlraco.
I Eacuelas de prlmeras letras :
hombres : sueldos S. 9,600
mngeres: • • 8,600
Total alafio S. 18,200
utribuvionoB de lu. proviucia pro-
mo la cantidad de 2,612 soles por
intcs raniOB :
jionRiiatica S. 2,128
Industrial • 885
Eclesi^Btica • 90
Total S. 2,612
est. Dpt. Moquegua, prov, y dist.
d. Dpt. AncacliB, prov. Huari,
ichiB : Imbt. 2«4.
! Calaveras , ruiiias antigua^ en
cia de Santa, diet. Casma : A 8
I k.) de este pueblo: sitnadas so-
orro en el lado izquierdo del
Btillo de Calaverax esta formado
les mnrallas conc^ntricas, di
ca que encierran en sn centro,
\e maB elevada del morro, dose di-
fonna circular.
4 estas mnrallas cstan couBtriii
edras pero es tan giande el uii
piedraa empleadas. que aBombra
< y el gran niimero de brazes que
, neceattado para reunlr tan in-
mtidad de material.
iedraH no son trabajadas, pero es-
bien acomodadas. que Ian pare-
siitan superficies lianas. Dichas
ion de forma irregular y los in-
que dejan entre si se hallan re-
por otras mas peqnenas.
inralla exterior tiene 4 pnertas
en los extremos de los diimetros
ntradas estan cubiertas; tienen
( de ancho y mas de tres de es-
mando como un corredcf cabier-
4 — CAST
to. El tecbo 6 umbral de dichaa pnertu
esta formado de palos de algarrobo sitoa-
doB uno eerca de otro. EKtoa palos pars-
cen haber aido trabajados con instrumen-
tOB cortantes , teniesdo la cara extent
cast liana.
■ Lo que adraira eu esta antigua cons-
truccion, es la Ingeuiosa disposicion de las
puertas, las que no dan entrada directa i
la aegunda muralla sino por medio de ma-
chori recodos que permiten una f^icU de-
• LaH pnertas que sirven de comnnica-
cion entre la 2." y la S.': eutre la 8,' y la
4.' muralla y entire esta ultima y los for-
tines centrales, como laa primeras, son
muy complicadaa, pero bu disposicion es
digtiiita, formaudo varies recodos por nn
estrecho callejon, donde no puedc pasar
sino una sola persona a la voa ; de mane-
ra que por los medios de ataque que te-
nian low indios en aquella remota epoca,
se puede considerar A esta fortaleza como
inexpugnable.
• Abajo en e! valle, casi frente a la for-
taleza, ae ven otras constriicciones, y en-
tre ellas dos grandes paredes de 8 metros
de alto- Una de ellas sc halla un poco in-
clinada, tal vez por haberse hundido el
terreno.
■ Sobre u!i morrito inmediato se obser-
va nna serie de catiucbas de forma rec-
- tangnlar-.
Castillo de Icino. asi ae llaman unas roi,
nas anteriorsB & la 4poca de los Incae : se
hallan a la izqnierda del camino que con-
duce de Seccha a Huayaupuquio , Dpt.
Ancachs, prov. Pomabamba. El caetiUo
es de forma circiilar; couBtruido con pie-
. dras canteadas y labradas de diversas for-
mas: algnnas entan agujereadas en el cen-
tro: en Pomabainba se ha empleado esta
piedra en muchAs construcciones ; tiene
como 600ni- de circunferencia.
Castillo del Inca, cumbre de uno de los
cerros 6 alturaB Ae Ultnpampa. Dpt. y
prov. Cajamatca,
Castillo de Un.'inub (Antes Gonirz) lida. de
cafia Dpt. Linift, prov. y dist. Caiiete, L«
casa de esta hrn^enda es de estilo gotico, de
una ma^lllc (mcia tal que pnede figartU'
CAST
175
CAST
entre las casas quintas de Inglaterra. En
esta hacienda hay excelentes maquinas
de agua y de vapor para elavorar la azu-
car y destilar ron: tiene un ferrocarril que
atraviesa los terrenos para recoger la caua
y llevarla a las oficinas de mohenda. Pro-
duce al ano 20,000 quintales de azucar y
8,000 galones de ron; ademas de otros
productos que sirven para el consumo de
la misma hacienda.
CastlUUBa, est. Dpi. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
CftStrOy chac. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Pisco.
Castbo, cerro, pr6ximo d la orilla del mar ;
pocas millas al N. E. de la punta de Sal ;
su cumbre esta a 854m. alt. Dpt. Piura,
CastrOTirejlia, provincia del Departaraen-
to de Huancavelica. Esta antigua provin-
cia confina por el N. con las de Angaraes
y Huancavelica, de las cuales la separa
un ramal de la Cordillera que corre del E.
al 0., y con la de Yauyos del Departamen-
to de Lima ; por el Sur con la de lea de
este Departamento; por el E. con la de
Cangallo y parte de la de Lucanas; y por
O. con la de Caiiete- Su capital la ciu-
dad de Castrovireyna. Consta de los si-
gtiientes
DI8TRIT08 :
Habt.
Anna 1,686
Castrovireyna 2,482
C6rdova 8,462
Chavin 1,469
Huachos 2,446
Huaytara 2,862
Huangascar 867
Pilpichaca 1,786
Bantiago de Chocorvos 2,864
Total habt 18,778
EstA comprendida, mas 6 monos, entre
los 12^ 50' y 13'' 10' lat. y los 76° 40' y
los 78** 80 long.; formaudo una superficio
como de 728 Icguas, que comparada con
su poblacion, resulta casi 26 habitantes
por cada legua cuadrada.
Las poblaciones cstan clasificadas con
los nombres de Puehlmt^ Vagos, EHtaiicUis,
y muy pocas con el de (.'a series : a los tres
^timos los considcramos en este Diccioua-
rio como Aldeas, segun lo dicho en el
Discurso Prelimiuar.
Es una de las mas ricas provincias en
el reyno mineral. En la parte ocidental
de la Cordillera y dlos 8,600 a 4,000m. alt.
existe el afamado mineral de Castrovirey-
na que tiene como 15 leguas (88 ^ k.) de
N. d 8.: y 6 (88 ^ k.) de E. d 0. algunas
de sus minas han producido el 50 por
ciento: el niimero de minas de plata pasa-
ba de 800. Tambien se encuentran minas
de oro, cobre y otros metales.
En el reyno vegetal es pobre en lo ge-
neral, por ser frio el temperamento ; pero
en el animal abunda el ganado que se ali-
menta del pasto natural de los cerros.
Los rios que despues toman los nom-
bres de Chincha y de Pisco, nacen en es-
ta provincia dividi^ndola en tres partes
casi iguales.
Castrovireyna sera rica y floreciente
cuando haya caminos que la pongan en
facil contacto con la costa del Departa-
mento de lea; mientras tanto los tesoros
que en abundancia contienen las entranas
de esos minerales d nadie aprovechardn.
Un Sub Prefecto estd encargado del
mando politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra justicia. En
lo eclesidstico depende del Obispo de Aya-
cucho, y estA dividida en los siguientes
CURATOS :
Arma. Huachos.
Castrovireyna. Huaytara.
C6rdova. Pilpichaca.
Chavin. Sgo. de Chocorvos
Chupamarca. Vifiac.
Hay 21 Escuelas de primeras letras :
12 para hombres: sueldos S. 7,200
9 » mugeres: • » 6,400
Total al ano S. 12,600
Las contribuciones de esta provincia
producen al ano la cantidad de 1,402 soles
por los siguientes ramos :
Contribucion Eustica S. 600
• Industrial » 668
■ Eclesidstica • 889
Total al aiio S. 1,402
Castrovireyna, distrito de la provincia de su
nombre Dpt. Huancavelica; habt. 2,482,
I
CATA — 1
ETOA, dudad, capital de la prov. y
■ito de Castro vireyna, Dpt. Huan-
,; HitUftdii & los 18" 20' lat. y 77"
(aproximada). Laciudadnomere-
tulo; liay una jglettia del couvento
de San tVancisco. Una legna
al Sur de la ciiidad up. enciientrn
)ecie do combustible terroso, que
bra calcutor las in^i^uinaH de idgu-
enios: dista de Huancavelica 14
k.). de PiKco id (liS k.). de Lima
ik.).
ftyna, aRionto mineral de plata al
t eiudad y A muy eorta distancia
, chftc. Dpt. Libertad. prov. Hiia-
u, dist. Santiago da Cliuco.
1(1, mina de plata en el ccrro del
)pt. Ancacha, prov. y dist. Caja-
AJguuoH motales producea Imsta
(■COB por cajon: dista 4 leg. (22 k.)
bas.
eat. Dpt. y prov. Puiui.dist. Auora.
vyoC) cbac. Dpt. Cuzuo, pror.
rilcas, dist. Colquomarca.
:hac. Dpt. AucacJiB, prov. y diMt.
ibo.
e, Dpt. Lima. prov. Yau3"0s. dist.
Diina de plata en Hnantajaya, Dpt.
3a, dixt. Iquique.
nina do plata en Santa Rosa, Dpt.
:u, dist. Iquique.
rro: ticne niuchas y abundautes
3 carbonato de c.a\, Dpt. Ancacbs,
iuarae, dist. Becuay.
I, Dptj Ancitchs. prov. Huaras dist.
: habt. 660. con los do Yanayaca y
oto.
TO mineral de plata, en el diet, dc
1, prov. Cajatambo, Dpt. Ancacha.
m, bda. Dpt, AneacliM, prov. y
>ma1iamba.
diatrito de la provincia y Dpt,
babt. 13.B08.
eiudad, capital de este distrit') de
nciayDpt. dePiura: babt. 1,717.
I lida. Dpt. Puuo, prov. y dist.
ro: habt. 39.
hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
6 — CATA
fatacotanii (mar de loB mares. Q.) lagoni
en la base de loa elevadisimoB picos nevi-
dos de Payachata de los Andes, al E. d»
NToquegiia. Es formada por mucbas h-
guuas que la rodeau: el tenuometro baji
14° de 0, durante la noche y de dia sub*
hasta 24" aobre 0 en Diciembre.
Cata<^lie, aid. Dpt. Loreto, prov. Hualkga.
dist. Lamas.
Catache, pbl. Dpt. Cajamarca, prov. Huil-
gayoc, dist. Santa Cruz: habt. ISS.
Cat^chillft. ewt. Dpt. y prov, Puno.disl.
Vilque.
CATAomi.LA, est. Dpt. Puno, prov. Chucnito,
dint. Yunguyo.
('atitlinuNeo-sumccuTO. est. Dpt. Puno, pwiv.
Iluancane, dist. Santaraco: babt. 61.
CntKhnasi, pbl. Dpt. Lima, prov. Yanyos,
dist. Pampas; en la couflnencia de dd
riachuelo tribntario, per la izquierda, del
no Caiiete; & l,844ia- 60 c. alt.: habt. 184:
dista do Canete 18 leg. (72 J k.): de Pam-
pas por el rio que estri, al N. 7 (39 k.): de
Yauyos 15 (88 } k.): de Capillaeaa 5
{28 k.).
ratdhul, hda. Dpt. Puno. prov. As4ngaro.
dist. Ohupa.
CAT*niii, est. Dpt. Areqtiipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
ratAbuiccollo, est. Dpt. Puno. prov. Cba-
cuito, dist. Have.
Catahnine, est. Dpt. Cnzco. prov. Cuias.
dist. Ocoruro.
Catal, chac. Dpt. Libertad, prov. Patftx,
dist. Ucbumarca.
Catallna Sasta, rio 6 caao, tributario del
Ueaj-ali por ia i7.qnierda : es navegable en
todo el aiio por poqnefias embarcacionn :
faeilita mncho el viaje entre el Hu&llaga
y el Ucayali.
CATAI.niA, MINAS DE KSTK NOUBRE.
Catalinfl Santa, mina de plata, Dpt. Liber-
tad, proT. Huamachuco. dist. Snntia^
de Cbuco.
Catalisa Santa, mina de plata, Dpt. Liber-
tad, prov. Pataz, dist. Chilia.
Cataijna Santa, cerro mineral en el mineral
del Cerro de Pasco: es cl mas elevado «
los que le rodean ; tiene 4.997ii>- alt. Es
este se eucuentran las roiuas de SaoU
CATA
— 177
CATA
Catalina, la Trinidad, la Mina Grande,
PampaDia y otras que han producido mu-
cho.
Catalina Santa, mina de plata en el cerro
de Ballesteros, cerca de Huaylas, Dpt.
Ayaciicho, prov. Huanta, dist. Luricocba.
Catalina Santa, salitrera en el Canton del
Eincon, Dpt. Tarapacd, dist. Pisagua:
en 1872 produjo 67,000 quintales de sa-
litre: en 1873, 18,000 quintales, y en
1874, di6 106,771 quintales: dista de Pi-
sagua 7 leg. (89 k.), y 2 millas de la Hnea
ferrea.
PUEBLOS Y FUNDOS.
Catalina Santa, distrito de la pro\dncia del
Huallaga, Dpt. Loreto: habt. 217.
Catalina Santa, pbl. capital de este distri-
to de la provinciadel Huallaga, Dpt. Lore-
to, en la orilla izquierda del rio de su nom-
bre. Por este pueblo el camino A Saraya-
cu es mas corto, principaJmente en tiem-
po de Uuvias ; porque el riacbuelo es na-
vegable por canoas: babt. 105: a 12 leg.
(67 I k.) al S. 0. de Sarayacu.
Catalina Santa, bda. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Cbalaco.
Catalina Santa, aid. y bda. Dpt. Cajamar-
ea, prov. Contumazd, dist. Trinidad:
habt. 186.
Catalina Santa, bda. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. Pueblo Nuevo: babt. 35:
A 5 leg. (28 k.) de San Pedro.
Catauna Santa, bda. Dpt. Libertad, prov.
y dist. Trujillo : babt. 186.
Catalina Santa, bda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras.
Catalina Santa, bda. Dpt. Ancacbs, prov.
Huaylas, dist. Pueblo Libre : hab. 79.
Catalina Santa, bda. Dpt. Aiicaclis, prov.
Huaras, dist. Restauracion.
Catauna Santa, bda. mineral, Dpt. Ancaclis,
prov. Huari , dist. Cbecas : A 10 leg.
{55 i k.) de Huari.
Catalina Santa, bda. de cana, Dpt. y prov.
Haanuco, dist. Vallo; eii la raisraa moii-
tana.
Catalina Santa, cbae. Dpt. Lima, prov.
Chancay. dist. Barranca.
-Catalina Santa, pbl. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Paearaos : babt. 199.
Catalina Santa , cbac. Dpt. Huancaveliea,
prov. Castrovireyna, dist. Huacbos.
Catalina Santa, cbae. Dpt. y prov. lea, dist.
Pueblo Nuevo: babt. 116.
Catalina Santa, bda. Dpt. y prov. lea, dist.
Nasca : babt. 40.
Catalina Santa, bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Quinua.
Catalina Santa, aid. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Socosvincbos: habt. 7.
Catamarca, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tisco.
Cataniayo, rio ; baja de la Bepublica del
Ecuador y reunido con el Macard A las 6
leg. (33 i k.) abajo de la bacienda de la
Tina, forman el rio de la Cbira.
Catamuche^ bda. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. San Miguel: habt. 1,228
con los de Comuche y Udima.
Catan, cbac. Dpt. Cajamarca, prov. Contu-
maza, dist. Trinidad.
Catange^ est. Dpt. Cajamarca, prov. Celen-
din, dist. Huanuco.
Catani, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Pichacani.
Catafiiray^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist-
Zurite: habt. 246.
Catapalla, aid. Dpt. Lima, prov. Canete,
dist. Lunahuand : habt. 176.
Catapampa, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tnti.
Cataparaco, pbl. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Huarmey.
Catapca, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Cbuquibamba.
Catar, bda. Dpt. prov. y dist. lea : habt. 96.
€atarosi, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Challhuanca.
Catas, est. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Omas; a OOlua- 80 c. alt. Hasta este fun-
do corre el riacbuelo que baja de Omas
con mas 6 raenos escasez.
Catas, aid. Dpt. Arequipa, prov. Islay, dist.
Tambo. Estaba situada a orillas del mar,
junto a la hoc a del rio Tambo: alii con-
currian las familias del valle a tomar
bafios; pero en el terrenioto del 13 de
Agosto de 1868, fue iiiundada pur el mar
subitamente, y perecieron todos sus ha-
bitantes, inclusive el Cura.
Catas de Llaocha , mina de plata , Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Recuay.
23
CATU — 1
TuPAT, mmas de plata, Dpt. An-
prov. Huaraa, dist. Recuay.
■i, est. Dpt. Arequipa, prov, Cay-
aist. Tnti.
a, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
aid. Dpt. Aucachs, prov. Huari,
lavin: faabt. 163.
3st. Dpt. y prov. HnancaveUca ,
ioria: habt. 109.
B, rio tribntario del Ucayali: i
Jt.
I, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
as, dist. Haquira.
chao. Dpt. Lima, prov. Hiiaro-
iBt. Cborrillos.
lyro, hda. Dpt. y proT. Hudnuco,
linch&o.
Id. Dpt. J diet. Tarapaci: habt.
ita4leg. (22 k.) de Tarapaci.
, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
Lajae: habt. 767, con loa de La-
aambos.
. Dpt. y prov. lea, dist. San Jnan.
1. Dpt. Ancachs, prov. Huaraa,
stauracion.
salitrera, Dpt. TarapacA, dist. No-
leg. (50 k.) del pnerto y 2 (11 k.)
lea f&rrfa. ,
aid. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
. Viraoo,
nombre qne dan Iob salvajes Cam-
io Apurimac.
6 Campos, triha; v^aae CampoM,
it. Dpt. y prov. Puno, dist, Pau-
K. Dpt. Ancache, prov. Huaras,
lependeucia.
tid. y hda, Dpt. Piiira, prov. y
iiancabamba: habt. 100.
1. Dpt, Cuzeo, prov, Paucartam-
Ccatcca.
hda. Dpt. Cuzco, prov. CancluB,
j'angani.
ida. Dpt. Cajamarca, prov. y diat,
azA: habt. 210.
si. Dpt. y prov. Puno, diet, Pau-
ald. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
mata: habt. 60.
'8 — CAUC
Catnsfllca, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Lajaa.
Catatumac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo. dist. Huayllacayan.
Catay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras.
dist, Carhuas.
Catuyal, hda. Dpt. Pinra, prov. y disL
Huancabamba.
CatuyO) est. Dpt. PuDO, proT. Carabaya,
dist. Crucero.
CaocacliO, chac. Dpt. Ancachs, prov. Pomt-
bamba, dist. Llama,
Cancal, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Caja-
bamba, dist. Cachachi.
Canoan, hda. Dpt. y prov. Huanuco, dist
Valle.
CftDCatO Altos de, oerritos at N. de la de-
sembocadura del rio, inmediato i la cale-
ta de Caacato, de aquf se dirijen al in-
terior.
Caucato, caleta, llamada tamhien puerto i
loa 18" 88' lat. y78° 88' 14'' long.; el fon-
deadero es desabrigado con mucha ma-
rejada y reventason ; su fondo de 4 i 5
brazas ; i. una milla de tierra. Por eata
se exportao los frutos de la hacienda de
Caucato.
Caucato, hda. de vifia y de caiia, Dpt. lea,
prov, ^ dist. Pisco 1 tiene m^uinas de
\-apor ; y produce mucha azdcar : habt.
157,
Oaacan, hda. mineral en la quebrada de Pn-
cayacu. Dpt. Junin, prov. y dist. Paaco.
Cancuii est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, diet. Achoma.
Caacosa, aid. Dpt. y dist. Tarapac^. i 30
leg. (167 k. ) de Tarapaca,
Cancil, chac. Dpt. Ancachs, prov. CajalAm-
bo, diet. Ocros.
Caacliacalla , chac, Dpt. Ancachs, pror,
Cajatambo, diat. Ocros,
CaDChalmajll 6 Candia/iuaj/o , pbL Dpt
Amazonas, cerca de Sarayacu, en la Eal-
da de un cerro del mismo nombre. Este
pueblo fu6 abandonado por temor & loa
• salvajea; y sus vecinoa foudaron el pue-
blo de Belen (en 1,824). Su vista es pis-
toreaca; hay un manantial de agna ter-
mal.
CaQcliayoc, chac. Dpt. Ancacha, prov. Ca-
jatambo, diat. Chiqulan.
CAUL
179
CAYA
Gauchill) Ma. Dpt. Pono, prov. Lampa,
disi. Nonoa: habt. 7.
Ciiacho, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Marcos.
Caucho, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Aquia.
CftUChuSf est. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Caodalosa, mina de piata, en el cerro de
San Ddefonso, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuas.
Caudalosa, mina de plata, en el mineral de
Castrovireyna, A 4 leg. (22 k.) de la de
Astuhoaraca: prodiijo grandes nquezas:
esid situada en la cumbre de una Cor-
dillera nevada, a 80 leg. (167 k.) de
Pisco.
Caudalosa, mina de plata, Dpt. Huancave-
lica, prov. Angaraes, dist. Lircay, al 0.
de Lircay : ley 60 m.
Caaday, distrito de la provincia de Cajabam-
ba, Dpt. Cajamarca: habt. 1,568.
Cauday, pbl. y hda. capital de este distrito
de la provincia de Cajabamba, Dpt. Caja-
marca.
Cftaden, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Caras.
CaadiTllla, hda. de cana, Dpt. y prov. Li-
ma, dist. Carabayllo: habt. 187: tiene
maquinas de vapor para elavorar el azti-
car y sus productos son grandes.
tSftOgari, hda. Dpt. Ayacacho, prov. Huan-
ta, dist. Macachacra.
GillJOy hda. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Marcapomacocha : habt. 8.
Caifliily distrito de la provincia de Cajatam-
bo, Dpt. Ancachs : habt. 745.
Caujitl, pbl. capital de este distrito de la
provincia Cajatambo, Dpt. Ancachs.
Canlimalca, est. Dpt. Libertad, prov. Otus-
co, dist. Usquil: habt. 557.
CaoUa, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Caras.
CaiiliaA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Huata.
Catti^la, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huasta.
GAtTioj^, hda. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Pacllon.
Cailllaina> chac. Dpt. Lima, prov y dist.
Yanyos.
Gaullaniarai, hda. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Santa.
Caillle, hda. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Mangas : habt. 88.
Caullo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Pallasca,
dist. Corongo.
Caullucliaca) chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
Canpl) hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Asan-
garo: habt. 45.
Caupiquihiia, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Chapimarca.
Cauranicayo, hda. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Huacullani.
CauraSy chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Acas.
Cavil, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Cayna: habt. 1,450.
Cannic, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ticllos.
Canmni, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Lidependencia.
Causani, hda. Dpt. Puno, prov. Asingaro,
dist. Chupa.
Causillmil) hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
Cantla, est. Dpt. Apurimac, prov. Cotab&ja-
bas, dist. Huayllati.
Cautimalca 6 Ctdimalca, est. y aid. Dpt.
Libertad, prov. Otusco, dist. Usquil.
Cavero, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
Cavebo, hda. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Humay.
Cavlani, hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Ti-
quillaca.
Cavina, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras: habt. 51.
CAvif^A, (Cauifia, mojinete de la casa Aymor-
rd) est. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba: habt. 588.
Caxili, rio tributario del Esquilaya, por la
derecha, Dpt. Puno, prov. Carabaya: tie-
ne ricos lavaderos de oro. ♦
Caya^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay: habt. 816.
Caya, uno de los distritos 6 porciones en que
esUi. dividido el mineral del Cerro de Pas-
co, y del oual se han extraido grandes ri-
quezas.
I, atd. y hda. Dpt. Apurimac
iahuaylas. dist. San Gerinimo
Dpt. AncHJihs, prov. Huara^,
aaj-: habt. 841, eon log dc Anta-
Ticapampa y Ut«uyaco.
!. Dpt, Juiiiii, prov. y dist. Tar
lida. Dpt. Puno, prov. Caraba-
Crncero.
aid. Dpt. Puuo, prov. Asiiiga-
Pntinft: h&bt. S81-
cliac. Dpt, Cuzco, prov. Chun-
ilai. Oolquemarca.
8, cha«. Dpt. Ancacha, prov. Ca-
dist. Gorgor.
cerro mineral de plata. en el dis-
-lacato, prov. Huaylae, Dpt. An-
na, aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
aid. Dpt. Ayacncho, prov. Oan-
t. Cbnschi.
Jd. Dpt. Apurimac, prov. Anta-
list. Oropesa: habt. 50.
i&. Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,
lacanchi.
, chac. Dpt. H-uancavelica, prov.
eyna, dist. HnaytarA.
lajf chac. Dpt. Ancachs, prov.
)o, dist. Aquia.
1. y hda. de caiia, Dpt. Lamba-
rov. Ghiclayo, dint. Zafia: habt.
cotonos aHJfiticos).
e , cliac. Dpt. Ancachs , . prov.
dist. Marc a.
tc. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
list. Parobamba.
Dpt. Ancachs, prov, Huaylas,
iate : babt. 368.
.. Dpt. y prov, Jnnin, diet. Tar-
i. 115.
,. Dpt, Junin , prov. y dist,
hda. Dpt. y prov. Huanuco, dial.
, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
dist. Ambar.
, hda. Dpt. Libertad, prov. y
SCO: habt. 270: & 6 leg. (88 k.)
0 — CAYA
Cay anhurca, chac. Dpt. Ancachs. prov. Ci.
jatambo, dist. Chiqnian.
Cayanto, est. Dpt. Puno. prov. Carabayi,
dist. Ituata.
Cay apaco, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Cayapaqnl, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hui-
ras, dist. Carhuas.
Cayapampa, hda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huanta, dist. Lnricocba: babt. SO.
Cayapi, hda, Dpt, Puno, prov. Garabavt.
dist. Ayapata: A J leg. (2 ( k.) de Su
•Tosd de Bellavista.
Cayapo, cerro mineral de plata. en el cerro
Sinaiii, Dpt, Ancachs. prov. Cajatambo.
dist, Gorgor: ley 200 m.
Cayapo, chac. Dpt. Ancachs. prov. Poau-
bamba, dist. Parobamba.
Cayara, pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Canga-
llo, dist. Hualla: habt. 1,020: ^ata de
Ayacucbo 12 leg. (67 b.), de Andahna;-
ias: 5 (27 | k.), de Hualla 2 (11 k.).
Cavara, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Chincheros: A. 2 leg (11 k.|
de Chinclteros.
Cayaranl, (CcaUart comenzar, dar prind-
pio. Q.) rio. nace en los cerros de la Cor-
dillera de Solimana; limita los Departs-
mentOB Cuzco y Axequipa, y tomando el
mmbo NNE. entra al Apnrimac por la ii-
qiiierda; variando pocas millas &nteB ni
rumbo al NNE. En su curso, de mas d«
40 leguas (22S k.), divide la provincis dc
Chunvivilcas en dos partes oasi ignales.
Cayarani, aid. Dpt. Cuzco, prov. Ghunvivil-
cas, dist, Santo Tomae.
Cavarani, hda. Dpt, y prov. Puno, dist. Ti-
qnillaca: habt. 59.
Cayakani, distrito de laprovincia de Confc-
snyos, Dpt. Arequipa: habt. 879.
Catabani, pbl. capital de este dietiito de la
provincia Condesuyos, Dpt. Arequipt:
habt. 812.
Cayarconcs, chac. Dpt. AncachB. [ovT,
Hnaras, dist. Ayja.
CayaS, hda. Dpt. Ancachs, prov. y disL
Hnari: habt. 276.
Catas, chac. Dpt. Jnnin, prov. Pasco, dist
Vanahaanca.
Cayaslwmba, chac. Dpt. Ancachs, |nvT. j
diet. Pomabamba,
CAYE
181
CAYL
CAYASBAMBA,hda. Dpt. Aiicachs, prov. Huay-
las, dist, Caras.
Cayasbamba, bda. Dpt. Aucachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
Cayasbamba, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay: habt. 165.
Cayasu, aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo Ama-
zonas, dist. Loreto. De este pueblo se pue-
de ir al Yavari en 12 boras; esta muy cer-
ca de Loreto; y es babitado por indios
Ticunas.
CayatocGO, est. Dpt. Puno. prov. Carabaya,
dist. Ituata: babt. 1,003.
Cayaypirca, cerro mineral de plata, en el
distrito de Macate, Dpt. Ancacbs, prov.
Huaylas.
Cayatres, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Oorgor.
Cayeay, distrito de la provincia Paacartam-
bo, r^t. Cuzco : babt. 2,682.
Gaygat, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Paucartambo, Dpt. Cuzco:
habt. 890. Sobre el rio del pueblo bay un
puente.
Cayeoni, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ajoyani.
Gatcomi, est. Dpt. Puno^ prov. Carabaya,
dist. Grucero.
Catconi, Alta y Gayooni Baja, haciendas,
Dpt. Puno, prov. Asdngaro, dist. Po-
toni.
Cayeupmi], est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
CaycnygO, cbac. Dpt. Libertad, prov. Otus-
CO, dist. Usquil.
Caychuca, aid. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Chapimarca: habt. 14.
Oiyetano San , mina de oro, Dpt. Liber-
tad, prov. y dist. Pataz ; al N. de Pataz ;
ley 80 onzas.
Catetano, San, mina de plata, en la veta de
Collaracra, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Becuay.
Gatbtano San, mina de plata, en el mineral
de Gcara, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Aquia: ley 12 m.
Gatetano San, mina de plata, en el cerro de
Hnaynac, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
Catktano San, hda. mineral, Dpt. Lima,
prov. Huarochiri, dist. San Mateo.
(
Gayetano San, cbac. Dpt. y prov. Lima,
dist. Magdalena.
Gayetano San, hda. Dpt y prov. lea, dist.
Nasca.
Gayetano San, aid. y hda. Dpt. y prov. lea,
dist. Santiago: habt. 618: dista de lea,
2 leg. (11 k.).
Gayetano San, hda. Dpt. y dist. Moquegua,
Caygobamba, hda. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Huamachuco: & 2 leg. (11 k.) de
Huamachuco.
Gayhoa, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Ganga-
Ho, dist. Huambalpa.
( 'AYHUA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Querobamba.
Cayhua, aid. Dpt. y dist. Tarapaca: & 1 leg.
(5 ^ k.) de Tarapaca.
Cayhnacancha^ aid. y hda. Dpt. Ayacucho,
prov. Huamanga, dist. Socosvinchos
habt. 22.
Cayhnaehahua, aid. y est. Dpt. Apurimac,
prov. Aymaraes, dist. Colcabamba: habt.
93.
Cayhoas, mina de plata, en la Cordillera
Negra, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist.
Mato.
Cayhnasbamba, hda. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba: habt. 800.
Cayliuayna, aid. y hda. Dpt. prov. y dist.
Hudnuco : habt. 380.
Cayhnerpara^ aid. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ticllos.
Cayhui, cbac. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Yura.
Cayhuno, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Quechualla.
Cay huino, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Tomepampa.
Caylla, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Yanaquihua.
Cayllani, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Acc-
ra.
Cayllilfua, aid. Dpt. Ayacucho, prov Luca-
nas, dist. Laramate: habt. 189.
Gaylloma, cerro mineral de plata, en la
cadena de los Andes, provincia CayUoma
Dpt. Arequipa: quizd es el mineral mas ri-
co en el Perti. A principios de este siglo se
trabajaban mas de dos mil minas en esta
Provincia; algunas producian mas de dos
mil marcos por cada 50 quintales de me-
CAYL
182
tftl; y otras hasta cinco mil marcos por
cada 50 quintales. Por el agua de los cerros
nevados que las domina ; por el descuido y
falta de otros elementos, se aguaron y
fueron abandonadas. Hoy qud pasa el fer-
rocarril por sus cercanias es probable
que se emprendan nuevos trabajos y sin
dttda se enriquecerd. el empresario.
Caylloma, provincia del Departamento de
Areqidpa. Esta antigua provincia es una
de las mas extensas. Confina por el N.
con las de Chunvivilcas y Canas del De-
partamento del Cuzco, limitadas por un
contrafuerte que corre de E. ^ 0. y une
los Andes con la Cordillera ; por el S. con
la de Arequipa y parte de la de Gaman^;
por el E. con la de Lampa del Departa
mento de Puno ; y por el O. con lade Gas-
(alia y parte de la de Union. Su capital
la ciudad de Gaylloma. Consta de los si-
guientes
DiSTBrros :
Hab.t
Achoma 786
Cabanaconde 2,671
CaUalli 1,183
Gaylloma 1,888
Goporaque 615
Ghivay 1,153
Ichupampa 620
Lari 980
Lluta 924
Maca 621
Madrigal 618
Siguas 1,264
Tapay 1,888
Tisco 1,241
Tuti 876
Yanque 1,817
Total habt 18,459
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 14« 50* y 16'* 25' lat. y los 78^ 6' y 74«
55' long.; formando una superficie como
de 973 leguas; que comparada con la po-
blacion, resulta casi 20 habitantes por ca-
da legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla*
clones con los nombres de PuMoSy Par-
nalidades, especificadas ^stas con los nom-
bres de Aransaya y Uriruaya: A las Par- '
— CAYL
cialidades se les considera en este Diceio-
nario con los nombres de Aldeas, segun
lo dicho en el Discurso Preliminar: en
cuanto al calificativo de Anansaya y Urin-
saya vmnse estas palabras en este Diccio-
nario.
Toda la provincia es muy escabrosa, par
que eM en uno de los contrafueries de k
Gordillera y de los Andes, y forma un ver-
dadero nudo, en el cual se ven las siempre
nevadas Cordilleras y los elevadisimos pi-
cos de Quilca, Ampato, Huilcaralcayot»is
no m^nos notables; pero esto mismok
hace depositaria de las inmensas riqnfiUB
que enoierran sus entranas. Ningona pro-
vincia del Peru contiene minas de plala
mas rioas ni en mayor n^mero ; pero k
dificultad de los caminos y el excesiTo frio
de sus Cordilleras, haoe costosa sa explo-
tacion : por esto se ven abandonadas ks
minas, cuya riqueza se ha palpado enotro
tiempo.
El rio de Mages, que nace en esta pro-
vincia, la riega en su mayor parte, ann-
que [los productos del reyno vegetal aoD
escasos y propios de su clima Mo.
El Sub Prefecto est&encargado delnum-
do politico : un Juez de 1.* Instancia ad-
ministra justioia. En lo eclesiistico esta
dividida en los siguientes
GURATOS:
Gallalli. Tis(».
Gaylloma. Tuti-Sibajo.
Hay 48 Escuelas de primeras letras:
26 para hombres : sueldos S. 15,600
17 » mugeres: • » 10,200
Total alano S. 26,800
Las contribuciones de esta provincia,
producen al ano la cantidad 1,947 sdeB
por los siguientes ramos :
Gontribucion Bustica 8. 1,844
» Industrial » 898
» Eclesi^tioa • 20S
Total S. 1,947
GATLLOHa, distrito de la provincia deeete
nombre Dpt. Arequipa: habt. 1,888.
Cayilonui} villa, capital del distrito y de k
provincia de este nombre en el Dq[Hrli-
mento Arequipa. LapoUaoionse gnmde;
CAYP
— 183
CAZA
tiene dos parroquias y una iglesia; pero
desde que las minas no se trabajaron prin-
cipi6 su decadecia, pero hoy que pasa el
ferrocarril de Arequipa d Piino y Cuzco a
pocas millas, es indudable que en algnnos
auos mas se construya un ramal ; enton-
. ces Caylloma ser^ el centro de la mine-
ria del Sur y se enriquecerdn los empre-
sarios: habi 980: dista de Arequipa 42 leg.
(234 k.).
Caylor, bda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Idmatambo.
Gayma. distrito de la provincia y Dpt. Are-
quipa: habt. 2,961.
Cayha, {Ccayma desabrido en Quechua y en
Aymara, corrompido, hablando de la comi-
mida 6 bebida) pbl. capital de este distrito
situada en una meseta a 2,46dni. alt. : do-
mina ik la ciudad de Arequipa, y es la con-
tinuacion de la ciudad; porque las dos mi-
Uas que distan entre ambas plazas estan
pobladas sin interrupcion; llegando prime-
ro d Yanahuara y despues a Cayma. El
pueblo es grande, su iglesia muy regular;
las casas con huertas.
Cayman^ (acd. Q.) aid. Dpt. Moquegua, dist.
Puquina : habt. 609, con los de Aylanque.
C4ymanque,chac. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina.
CaymapucyO) est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Caymito, puerto en el rio Ucayali.
CaymOy aid. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Salcabamba: habt. 98.
Cayna^ distrito de la provincia de Pasco,
Dpt. Junin : habt. 8,192
Cayna, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia Pasco, Dpt. Junin : habt. 996.
Cayna, est. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist.
Yunguyo.
Caynaraehe, no thbutario del Huallaga por
la izquierda, como 28 leg. (Ill \\i,) mas
abajo de la boca del Moyobamba: es na-
vegable por pequeHas embarcaciones. Por
este rio se acoiia la distancia entre La-
mas y el Huallaga ; y so evita el pongo de
Aguirre.
Cayno, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
eas, dist. Livitaca: habt. 91.
Cayfies, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Caycay: habt. 100.
Cayora, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Haquira.
Caypa, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Pa-
ruro.
CaypaSy chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Caypif pbl. Dpt. Apurimac, prov. Abancay,
dist. Lambrama: habt. 828: dista de Aban-
cay, 10 leg. (55 i k.).
Catpi, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Pampamarca.
Cayra, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Tisco.
Cayramalle) est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 17.
Cayramayo, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha.
Cayramiri) est. Dpt. Puno. prov. Carabaya.
dist. Ajoyani.
CayraD) quebrada en el Dpt. y prov. Hua-
nuco: en ella est(i comprendido casi todo el
distrito de Huacar ; por cuya razon algu-
nos consideran k Cayran como distrito,
aunque por la ley no tiene tal denominacion.
Cayran pbl. Dpt. y prov. Huamico, dist.
Huacar: habt. 497.
Cayrani, aid. Dpt. Tacna, prov. Tarata,
dist. Candarave: habt. 868; dista de Tac-
na 40 leg. (228 k.).
Cayro, hda. Dpt. y prov. Tacna, dist. Haba-
ya: k 24 leg. de Tacna, (188 J k.).
Caysani) est. Dpt. y prov. Puno dist. Tiqui-
Uaque.
Caysilla, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Colquemarca.
Caysurcay aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
CastUla, dist. Pampacolca.
Cayto, hda. Dpt. Cuzco, pro 7. y dist. Calca :
habt. 21.
Cayuc, est. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Acobamba.
Cayumay, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Chalaco.
Caynmba, (vease Curamba),
CazadoreSy chac. Dpt. Piura, prov. y dist.
Payta.
Cazadores aid. Dpt. Pimo, prov. Huanca-
ne. dist. Ccojata: habt. 1,289.
CazatlltoUo, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Santiago de Chu-
CO al N. E. de este pueblo: ley 18 m.
CCAC — 1
rtencia; ya hemos dicho al prin-
de la C, el valor que tiene eeta le-
B la CC se proiniiicia como K ds-
ite, y iniiy gutural. La doble GC
E 6 I suena como Q. pero mas
V. g. Vivro se pronitucia Quero.
1 hemos ludicado que las palabras
e encueutreu con CC, ne buaquen
mple, y viee-veraa y a vecea con S,
)eQa 6 duro en Qiinhiia: y en Aij-
rto fantasma) pbl. Dpt. Ayacucho,
icanas dist. Cbipao.
d. Dpt. y prov. Puno, dist. Acora:
19.
it. Dpt. y prov. Putio, dist. Acora:
llba,est. Dpt. Cuzco, prov. Chim-
dist. Colquemarca.
chac. Dpt. Huancavelicft, prov.
•B, dist. Julcaniarca.
llo, aid, y est. Dpt. Cuzco. prov.
ist. Pisac: liabt. 118.
ijBj est. Dpt. Cazco, prov. Chun-
dist. Veliile.
:ho» chac. Dpt. Ayacucho, prov.
i, dist. Otoca.
It (piedra helada. Q.) aid. Dpt.
ac, prov. Andahnaylaa, dist. Ta-
habt. 210.
Ica, est. Dpt. Puno, prov. I^ampa,
ipa, C'cn-a duro. Wiii/jurobo. Q.)
.. y prov. Putio, dist. Paucarcotla.
ira, (calzon fuerte. Q.) aid. Dpt.
)rov. Anta, dist. Zurite; liabt. 197-
RA, aid. Dpt. y prov. Arequipa,
;abaya: habt. 251.
ftSi, (casa de piedra en Qurrlnia,
le aSiccion 6 del fantaisma en Ai/-
bl, Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
dist. Pacapausa: habt. 797.
ar, eat. Dpt. Puno. prov. Lampa,
caril.
iquXf est. Dpt. Cuzco, prov. Chnn-
, dist. CcapaccmarcB.
qne^ hda. Dpt. Apurintac. prov.
llotabambas.
, hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
t. Curahuasi.
eo, est. Dpt. Puno. prov. Asan-
st. Chupa.
4 — CCAC
CcaccallacOj hda. Dpt. Pnno, prov. y dlsL
As&ngaro: habt. S5.
Ccaccaman, hda. Dpt. Ayacncho, prov. j
dist. Huanta.
CcaccaraarG8| hda. Dpt. Ayacucho, pror.
Cangallo, dist. ViscJiongoa.
Ccaceamet hda. Dpt. Puno, prov. Lampt, ,
diat. Orurillo,
CcaccanaUt hda. Dpt. Ayacucho, prov. j
dist. Huanta: habt. 103.
CcaCCani, eat. Dpt. Puno, prov. L&mpt.
diat. Ayaviri: habt. 8.
CcaccanopaiDpaj est. Dpt. Puno, prov. Asad-
garo, diat. Achaya.
CcACCAtlan^ est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, diat. Socosvinchoa : habt. 3.
CcnCCapaqilif aid. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta : habt. 324, con loa de Socos-
CcaccapUDCOj eat. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, diat. Macari.
CcACCaSf hda. Dpt, Ayacncho, prov. y dist.
Huanta: habt. 111.
CcAccAS, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Huu-
ta, diat. Huanianguilla,
Ccaccasaca, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chnn-
vi^-ilcas, diat. Ccapaccmarca.
Ccaccasif eat. Dpt. Puuo. prov. Lampa, dist.
Llalli.
CcaCCasirCt est. Dpt. y prov. Huancavelic«,
dist. Acoria: habt. 146.
CcaccatOi eat. Dpt. Cuzeo. prov. Chunri-
vilcas, diat. Chaiuaca.
Coi4-(t)lliina, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vi\-i!cas, dist. Santo Tomas,
Cca«niO€«ircca , est. Dpt. Puno, prov. y
dist. Aaiingaro.
Ccacii». hda. Dpt. Haancavelica, prov. T»-
yacaja. dist. Mayoc.
Cranifttnpe, ehac- Dpt. Apurimac. proT.
Cotabambas, diat. Haquira.
Cni<«aiii, aid. Dpt. Puno. prov. As&ngaro.
dist. Arapa: habt. 463.
CciU'siaill, hda. Dpt. Puno, prov. y difit.
Lampa.
Ot-ncsHi, est. Dpt. Puno, prov. Lampa. dist
Nunoa.
CcACBiLi, hda. Dpt. Puno. prov. Lamps.
dist. Iklacari: habt. 6.
Ccarta, hda. Dpt. Apurimac, prov. Cots-
bambaa, diat. Chuquibambilla.
CCAH
— 185 —
CACL
Ccacya, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Gal-
ea: habt. 84.
CcACTA, est. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, diut. Oropesa.
CcacyahllH, aid. Dpt. Cuzco, prov. Acoma-
yo, dist. Pomacanchi : habt. 38.
CcacyalU, est. Dpt. Cuzoo, prov. Pamro,
dist. OmacLa.
Ceaeyaranm, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Haqiiira.
Ceaehaeaneha , chac. Dpt. Guzco, prov.
Ghunvivilcas, dist. Gcapacmarca.
Ccaehaocaelia, est. Dpt. Guzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. VeHDe.
CcACHACCACHA, cst. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 96.
CcaehaiM)cha, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Pampachiri.
Ccachapata. chac. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Qaiquijaua.
Ccacliata, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Ocachillpo, est. Dpt. Aporimac, prov. Aban-
cay, dist. Lambrama.
Ccadlin, pbl. Dpt. Guzco, prov. Galea, dist.
Lares : habt. 272.
Ceacllipata, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar. dist. San Miguel.
Ccacho, aid. y est. Dpt. Guzco, prov. Ghunvi-
vilcas, dist. Ghamaca: habt. 248.
Ccachocalla, hda. Dpt. Guzco, prov. Ghuu-
vivilcas, dist. Gcapacmarca: habt. 50.
Ccaehona. hda. Dpt. y prov. Guzco, dist.
Santiago: habt. 61.
CcacIiOJia, est. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
Cca€hora. pbl. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
caj, dist. Gurahuasi: habt. 461.
Ccaclioyof, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Ghungui : habt. 28.
Ccachnliy est. Dpt. Arequipa, prov. Gasti-
11a, dist. Tuti.
CCACkupoqiliOy est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Ccakacraha^ aid. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 169.
CCJihiialii, aid. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 485.
Ccahnana, (^firador 6 lugar elevado. Q.)
aid. y cliac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Alca: habt. 865.
f cahDanapaBipay hda. Dpt. Ayacucho, proT.
Huanta, dist. Huamanguilla.
Ccahuanealla^ est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Ccabnanillay est. Dpt. Guzco, prov. Ghun-
vivilcas. dist. Velille.
CeahnaiincOf est. Dpt. Puno, prov. Asin-
garo, dist. Asillo.
Ccahuaslriy est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Gupi.
Ccahnatonif aid. Dpt. Guzco, prov. Pam-
ro, dist. Accha: habt. 68.
Ccakaaya^ aid. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Moho: habt. 651.
Ccahnayceollana, aid. yest. Dpt. Guzco,
prov. Ghun vivilcas , dist. Golquemarca:
habt. 58.
CeahuayllO) hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Ghungui : habt. 88.
Ccahuayncaf aid. Dpt. Guzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Golquemarca: habt. 106.
Ceahuichaliaf aid. Dpt. Puno, prov. S^n-
dia, dist. Phara. A sus inmediaciones hay
como 20 chacras distintas.
CcahulnuyOy est. Dpt. Guzco, prov. Ghon-
vix'ilcas, dift. Ghamaca.
Cciyootaf est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo.
CciyoyOi est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
PucarA.
Ccalaccaeha^ est. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. OyoJo.
Cealaccaia^ est. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
lloma, dist. Tisco.
CealaeotO) aid. Dpt. Puno, prov. Ghucui-
to, dist. Zepita: habt. 602.
Ccalachaeai est. Dpt. Guzco, prov. Ghnn-
vivilcas, dist. Ghamaca.
GcALACHACA. est. Dpt. Puuo, prov. Garaba-
ya, dist. Ayapata.
Ccaiackectay est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuiioa.
CcalachaellOy est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macarl.
Ccalahuaynacoy chac. Dpt. Guzco, prov.
Ghimvivilcas, dist. Golquemarca.
CcalahnyOf hda. Dpt. Puno, prov. Haan-
cane, dist. Vilque Ghico.
Ceaiantchi^y chac. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Gotabambas.
ft4
3ACL
■ 186 —
CCAN
est. Dpt. Aiequipa, prov.
, Lari.
3pt, Apurimac, proT. Ay-
loraya.
Id. Dpt, Ayacucho, prov.
dist. Oyolo: liabt. 120.
. Dpt. Puuo, prov, Asauga-
preude eBte nombre a va-
dist. Sicuaui, de la proiiu-
pt. Cuzco, y todos tieusD
pt. Puno, prov. AsAugaro,
't. Piuio, prov. Carabaya,
Bt. Dpt, Puno, prov. Lam-
i.
!st. Dpt. ApnriiDftC , prov.
Lambiama: babt. 62.
t. .\puriinac , prov. y ilist.
I. Apurimac, prov. Cota-
Ibuquibambilla.
uzco, prov. y dist. Acomayo
neral de plata, eu la pro-
jaro, Dpt. Puno.
;. Puno, prov. Asingaro,
bt. 96C.
, Puno, prov. y dist, AsAn-
7,
)pt. Arequipa, prov, Cay-
UalU.
i. Dpt. Puno, prov. y dist.
ila. Dpt. Apurimac, prov.
liat. Hiiivncarama.
t. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
Ihamaca.
Dpt. Puno, prov. Auauga-
la, Dpt. Apurimac, prov. y
habt. .19.
it, Dpt. Arequipa, prov.
Tuti.
5pt. Arequipa, prov. Cay-
joraque.
!>pt. Cuzco, prov. Chunvi-
t. Dpt, Puno, prov. Aaan-
CcallaDi, hda. Dpt. Pono, prov. 8^di&,
dist. Phara.
CcalIailBarca,pbl.Dpt.Huancavelica,proT.
Angaraea, dist. Lircay: habt. 886.
CcallapSi est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil
cas, dist. Livitaca.
CcallapnCfOi bda. Dpt. Cuzco, prov. Quia
picanchi, dist, Oropesa.
Ccallaposaf est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, diat. Tuti.
Ccallarani) eat. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
I'ilcas, dist. Chamaca.
CullaspDCyO) aid. Dpt. Apurimac, pro'
dist. Audahuaylas: habt. 60.
Ccallay* chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota^
bambas, dist. Huayllati.
Ccall«, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Alca.
CcallMcallo, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Lambrama.
CcalloChaBa, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
Ccallolat est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Velille.
Ccawt, (Duro, seco, en Aymara ; y pecado
en QiKxhua) aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Yauri: habt. 761.
CcAUA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist,
Ocoruro.
CctBiahaara, [Huara calzon, eu Qucchua; y
si ae coDsidera la palabra Ceama Aymari
aiguifica cahon duro ; pero consideraudo
las dos palabraa como q\iechiiiu, quiere
decir cahon perador) aid. Dpt, Cuzco,
prov. Calca, dist. Piaac: habt. 121.
CcatnarOt chac. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ollachea.
CcanataDif chac. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, diat. Ollachea.
Ccanllei eat. Dpt. Puno, prov. Sandia, dist.
Phara.
CcaDfti (ifiifmar itwnte, en Quechua. y tuz oq
Aj-maril,) aid. Dpt. Cuzco, prov, Canas,
diat. Laugui: habt. 163.
CcAHA, aid. Dpt. Pimo, prov. Carabaya,
dist. Ayapata. A sus inmediaciones hay
mucbas chacraa 6>fundo8 pequefios, que
algiinOR hacen llcgar al ntimero de cieuto
oclienta y cuatro.
C'caiaCf aid. Dpt, Cuzco, prov. Anta dist.
Zunt«: habt. 150,
CCAN
187
CCAP
CcanCM) chac. Dpi. Aporimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
CcanccabaBba^ cHac. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Cotabambas.
Ccauccahaa^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Checca.
CcaafCahna^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Sicuani : habt. 192.
Ccanccahaasi} est. Dpt. Pimo, prov. Lam-
pa. dist. Ornrillo.
CcaBCCahairiney est. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma. dist. Callalli.
CcaaccaBy chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
CcANGCAN,est.Dpt. Cuzco,prov. ydist. Calca.
CeaaccantO^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colqaemarca.
Ccaoccataj hda. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Santiago.
CcanceayllO) aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Iquicha: habt. 217.
CcANccAYLLo, aid. Dpt. Aparimac, prov. An-
dahnaylas, dist. Huancaray : habt. 79.
CeaoccOy est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Arapa.
CcANcco, hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Putina.
CcaDCCOllacha^ est. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Achaya.
Ccaathii aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata. A sns inmediaciones hay
mnchas chacras 6 fundos peqnenos que
algonoshacen llegar al ndmero de 144.
Ccaochiri) est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuiioa.
CcaBChara^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
viviicas, dist. Ccapaccmarca.
Ccanece HigOSCVChOy hda. Dpt. Huancave-
lica, prov. Angaraes, dist. Acobamba.
CcaneccaD) est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Galea: habt. 12.
CcaniSy hda. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Hnanta: habt. 92.
Ccano^ pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Iquicha : habt. 147.
CcanobaBba^ aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha: habt. 40
€!canopala) hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Geronimo: habt. 11.
Ccantay, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Faucartambo: habt. 41.
Ccaatopata^ chac. Dpt. HuancaveHca, prov.
Castrovireyna, dist. Huachos.
Cantopata, chac. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta.
CcANTOPATA, cst. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
cion. dist. Santa Ana : habt- 28.
CantnrH, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Ccantuta, chac Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Ccantnyoc, hda. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
Gcaima, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas,
dist. Velille.
Ccanilita^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Ccafiahaaccollo, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. PucarA.
CcaiiahaapucrO) est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Ccapa, (alegre Q.) pbl. Dpt. Cuzco, pYov. Pa-
ruro, dist. Collcha: habt. 196.
CcAPA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist.
Pampamarca: habt. 80.
Gca|NlC, pampa, aJ E. de Chala, camino i
Parinacochas : hay uii pequeuo manantial
de agua.
Ccapacca, hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Curahuasi.
Ceapaecalla, aid. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Andahuaylas : habt. 270.
Gcapaerana, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Ccapacooma, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Livitaca.
Ccapacchapi, as! se llama la reunion de va-
rias aldeas del distrito Checcacupi , prov.
Canchis , Dpt. Cuzco : habt. 88.
Ccapacmarca, distrito de la provincia de
Chunvivilcas, Dpt. Cuzco: habt. 1,129
CcAPACMARCA, (lugar alegre. Q.) pbl. capital
de este distrito de la provincia Chunvivil-
cas, Dpt. Cuzco: habt. 262
Ccapana, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Ccatcca; & 8,466m. alt. : tempe-
ratura 19° i las 11 a. m. (Abril): habt.
187.
CcapapucrOy est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas dist. Tambobamba.
Gcapcca, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas. dist. Huancaray : habt. 180: dista
CCAR — 1
(16ik.) de Huancarfty;y8(44tk.)
idahnftylas.
dlBtrito de la provinoia de Paruro ,
Cuzco: habt. 1,686.
)bl. capital de eate distrito de la pro-
1 Paruro. Dpt. Cuzco: habt. 459.
iCCa, hda. Dpt. Apiirimac, prov. An-
aylas, disi. Huancaray; habt. 51.
ro, pbl. Dpt. y prov. Huancavelica,
Moya: habt. 148.
Itt, chae. Dpt. Puno. piov. y dist.
inei esi. Dpt. Pnno, prov. Lamps,
banta Bosa.
mi, chac. Dpt. Puno, prov. y diet.
china, est. Dpt. Puno, prov. Sindia,
Sin a.
i Caran, cerro mineral de plata, Dpt.
shs, prov. Cajatambo, diet. Aqnia.
[piel, cnero, c^ecara. Q.) aid, Dpt.
,prov. Hnanctuie dist. Inchapalla:
86.
unba, est. Dpi. Huancavelica, prov
i-acR, dist. Aonbamba: habt. ISO.
IClli, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
loto.
», chac. Dpt. Apnrimac, prov. y dist.
lambaa.
;ara, chac. Dpt, Aporimac, prov. Co-
abas, dist. Mara.
wIIb, est. Dpt. Puno, prov. Aatinga-
ist. Chupa.
M>ha, est. Dpt. Huancavelica. prov.
raes, dist. Aoobamba: habt. 26.
lapampfl, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
aaa, diet. Sancoe.
licollana, est. Dpt. Puno, prov. Ca-
■a, dist. Ajoyani.
inpa, chac. Dpt. Cuzco. prov. Chun-
ae, dial. Oitlguemarca.
lanra, chac". Dpt. Aya«5noho, prov.
los, diiit. SancoH.
aaSa, hda. Dpt. y prov. Huaaoave-
list. Aroriar habt. 281.
liri, fist. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
, lUut. Lari.
lijTl, chac. Dpt. Puno, prov. AsAp-
dist. Potoni.
ca, eat. Dpt. Apurimac, prov. y ^ist.
amfaaa.
8 — CCAR
Ccanineealla, aid. Dpt. Apurimac, prov. t
diat. Andahnaylae : habt. 60.
Ccarutoe, chac. Dpt. Ayaoucho,prov.Caii-
gallo, dist. Viuchongos.
GcAraflAhai, (ojoe con nube. Q.) est. Dpt.
Areqnipa. prav. Caylloma, dist. CaBaUt
Ccarapampat eat. Dpt. Puno. prov. Can-
fa ay a, diat. Ayapata.
Cearapmo, est. Dpt. Puno. prov. Carabi-
ya, dist. Macnsani.
Ccirarftt eat. Dpt. Puno, prov. Caraba^,
dist. MacusBoi.
Ccantrinl, eat. Dpt. Puno, prov. Lampa.
dist. Orurillo.
Ccarasipi ChiCttt est. Dpt. Puno, prof.
Aaingaro, dist. Munani.
Ccarasnpn Graide, est. Dpt. Pnno, prov.
Carabaya, dist. Munani.
Cearata, aid. Dpt. y prov. Puno, diat. Coa-
tarhabt. 879.
(caratipa, aid. Dpt. Onzco, prov. ChitDvi-
viloas, dist. Colquemarca: habt. 8S9.
CcaranCO, aid. Dpt. Puno, prov. Huancs-
ne, dist. Pusi.
Ccaraareo* hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
CcaravUqne, hda. Dpt. Puno, prov. y dist
Asdngaro.
Ccarecalan, chac. Dpt. Gueco, prov. Ohun-
vivilcaa, dist. Colquemarca.
Ccarccapunat chac. Dpt. Puno, prov. Asin-
garo, dist. Potoni.
CcarCapimCOt {Ccarca suoio, puncu puOT-
ta. Q.) eat. I^t. Pono, prov. GanUwyi,
diat. Macusani
CcAKCAPUNco, hda. Dpt. prov. y diet Asin-
garo.
Cctirccas, aid. Dpt. Ayaouoho, prov. y dist
Huanta.
CoAitoc&B, hda. Dpt. Ayacuoho, prov. y disL
Hnanta.
Ccnrecatfrat hd». Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Abancay: habt. 99.
Cc.\BooATiB*, aid. Dpt. Puno, prov. AsAnga-
ro, diet, San Jose.
Ccarcoona, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hna-
manga, dist. Quinua.
Ceartms. hda. Dpt. Apurimac, prov. Abu-
cay, diat. Cnrahuasi.
Ccarimac, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, diet. Aoobamba: habt. 81.
CCAS
189
CCAT
Ceariinasclioque, hda. Dpt. Ayacnoho^prov.
Huamanga, dist. Tambillo: babt. 114.
C0tfi, (yaronil, valeroso. Q.) est. Dpt. Cuz-
co, prov. Chunvivilcas, dist. Chamaca.
CoARi, cerro mineral de plata en la provincia
y dist. Asangaro, Dpt. Pono.
GcABi, bda. Dpt. y prov. Puno, dist. Capa-
chica: habt. 20.
Ccaiiccan, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas. dist. Yelille.
Ceariecari, est. Dpt. Cuzco^ prov. Chunvi-
vilcas, dist. Yelille.
Ccarf chico y Ccari irraiide, hdas. Dpt. y
prov. Cuzco, dist. San Sebastian : habt.
7 loB de la Grande, y 7 los de la Chica.
Ccarin, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Chungui: habt. 801.
Ccari|iani, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla: habt. 78.
Ceamie, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,dist.
Omrillo.
Ccarparo, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Gcarquita, aid. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Saman : habt. 290.
CeaitapH, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Cholquemarca.
Cearyns, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dist.
Huanoquite : habt. 148.
Ccasa, hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Abancay: habt. 52.
Ccusacca, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
Tilcas, dist. Ccapaccmarca.
CcasacSBCa^ aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta: habt. 159.
Ccasahnasif {Ccasa fria 6 helada, Huad ca-
sa. Q. ) aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Lambrama: babt. 114.
Ccasahairi» hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ollachea.
Ccanaca, est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mamara.
Ccuaai^ cerro mineral de plata, en la pro-
vincia y dist. Asdngaro, Dpt. Puno.
Ccaaata^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Pichihua.
Ccasca^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Colquemarca.
OcASCAj est. Dpt. Arequipa^ P?OV. Cayllo*
zoa, dist. TaaquL
Cf aSCf4imO€€0 9 chac. Dpt. Puno, prov.
Asdngaro, dist. Potoni.
Ccaser^ pbl. Dpt. Huancavelioa, prov. Ta-
yacaja, dist. Mayoc : habt. 248.
Ccastllo, hda. Dpt.' Cuzco, prov. Canas,
dist. Pichihua.
Ccaslnchthna) hda. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Pichihua: habt. 186.
CcaslpocrOy hda. Dpt. Hnancavelica, prov.
Angaraes, dist. Julcamarca.
CeasODOnCd est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Ccasaant) chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
cauas, dist. Laramate.
f cataeanchai est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Cealaholy chac. Dpt. Puno, prov. As^ga-
ro, dist. Chupa.
CcATAHui, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. OruriUo.
Catahui, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Umachiri.
CcATAHui, hda. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Ccojata: habt. 17.
CcatahaleoCkO, est. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Chupa.
Ccatalla^ est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
Ccalaqnif est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Ccataotfra, hda. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ajoyani.
CcatCCa^ hda. Dpt. y prov. HuancaveHoa,
dist. Acoria.
CcATccA , distrito de la provincia de Pau-
cartambo, Dpt. Cuzco: habt. 8,854.
CcATGGA, {Ccatcca 6 Cccutcca, oosa aspera 6 du-
ra. Q.) pbl. capital de este distrito de la
prov. Paucartambo, Dpt. Cuzco: habt. 590.
Ceatif est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Tisco.
Ccatihnara^ chac. Dpt. Apuriniac, prov.
Cotabambas, dist. Aquira.
Ccalilerf est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
Ccatocnnea^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
Ceatotaf est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma. dist. Tuti.
CeatnyO} est. Dpt. Puno, prov, Carabaya,
dist, Crucero.
CCAY
o, est. Dpt. Pniio, prov, Lampa, diet,
[>a.
o, hda. Dpt. Pnno, prov. Lampa
Orurillo.
tD, est. Dpt. Chzco, prov. Clinnvivil-
dist. Santo Tomas: habt. &.
ifrj, bda. Dpt. Pano, prov. Lampa,
Niifioa.
Iccollo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
Coporaque.
), cbac. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
dist. Soraya.
aid. Dpt. Cuzco, prov. Pariiro, diet,
la: habt. 25
aid. Dpt. Cuzco, prov. Anta, diet.
te:babt.219.
ihapi, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay
a, diet. Tuti.
lUtL, aid. Dpt. Cuzco, prov. Acoma-
list. Pomacanehi: habt. 116.
inucho, hda. Dpt. Apurimao. prov.
thuaylas, dist. San Ger6niino.
ll, est. Dpt. Ayacucho, prov. Oanga-
list. ViscbongoB.
11, chac. Dpt. Putto, prov. Asingaro,
Aaillo.
>rcco. chac. Dpt. Apnrimac, prov.
ibambas, diat. Cbuquibambilla.
ra, hda. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
, dist. Santa Ana.
raccay, hda. Dpt. Cuaco, prov. Anta,
Limatambo.
ixni, est. Dpt. Pnno, prov. Asangaro,
San Joei.
rp»vh», hda. Dpt. Ayacncho, prov.
manga, dist. Santiago: habt. 8i.
10ce,hda. Dpt. Cuzco, prov. Urubam-
list. Maras.
», hda. Dpt. Pnno, prov. Lampa;
. Cabanilla.
hnapatBt aid. Dpt. Apurimac, prov.
ahnaylas, dJst. Talavera: habt. 60.
nil, hda. Dpt. Ayacncho, prov. Can
D, dist. Huarabalpa,
Dticcanrha, hda. Dpt. Ayacncho. prov,
kmanga, dist. Socosvinchos.
uaptira, aid. Dpt. Apurimac, pro'
lahuaylaa, dist. Talavera.
t», (de Cangallo) ald.:Dpt. Cnzco.
'. Canchis, dist. Cbeccacupi: habt.
10 — CCES
CeayrS) hda. Dpt. y prov. Cnzco, dist. Sai
Gerouimo ; habt, 48.
CcayracachO, est. Dpt. Arequipa, prcn.
Gaylloma, dist. Tuti.
Ccayrlhnft) aid. y est. Dpt. Cuzco, pioT.
Chunvivilcas, dist. Sauto Tomas: haH
121.
Ceaysilla, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chimvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Ccaytapa, est. Dpt. Arequipa, prov. Caj-
lloma, dist. Tuti.
(cenilCflyo, est. Dpt. Cuzco, prov. Calcv
dist. Pisac: habt. 71.
Cceacceappaqnl , est. Dpt. Cuzco, pror.
Chunvivilcas, dist. Livitaca,
Cc^asani, eat. Dpt. Cuzco, prov. Chunvin!-
cas, diut. Colquemarca.
Ccecwnteyw, aid. Dpt. Cuzco, prov. C»l-
ea, dist. Lares: habt. 84.
CCMCra, hdft. Dpt. Ayacncho, prov. Hm-
mauga, dist. Tamho.
Cwhnacliici>,hda. Dpt. Huancavelica. prov.
Angaraes, dist. Julcamarca.
CMlmay, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Julcamarca: habt. 94.
Cwll«wy, chac. Dpt. Huancavelica, proT.
Tayacaja, dist. Pampas.
Ccelluacoto , chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Viraco.
Cr«I)Rahnno,hda. Dpt. Cnzco, prov.ydbt
Paruro.
CCflina, hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba.
CefDTlWsilcho, chac. y paatos, Dpt. Ayacn-
cho, prov. Huamanga, dist. SocosiiTneiot
Cwfinalmran, hda. Dpt. Apurimac, prov.;
diet. Anda,hnaylaB.
Cwocosniine, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
C<-epalla, hda. Dpt. Ayacncho, prov. Lnci-
nas, diBt. Laramate.
Ccerapata, est. Dpt. Ayacncho, prov. Hni-
manga, dist. Socosvincbos : habi. 26.
f wrayoc, est, Dpt. Ayacncho, prov. Hm-
manga, dist. Quinna: habt. 61.
Ccerellan, aid. Dpt. Ayacucho, prov. U
Mar, dist. Chungui,
Cc€8CCC, a'-d. Dpt- Ayacucho, prov. La Mir.
dist. Tambo;habt. 229.
C««sCfepata, est. Dpt. Huancavelica, pror.
AngaraeB, diet. Acobamba; habt. 46.
ccoc
— 191
CCOL
CcesnacC, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Luricocha: habt. 67.
Ci^sUuiIll, hda. Dpt. Cuzco, prov. y oiBt.
Galea: habt. 41.
Ceeu, chac. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba.
Ceoa, hda. Dpt. Ptmo, prov. y dist. Lampa:
habt. 13.
Ccoacco, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Corani.
Ccoachico, aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
Ccoahualapampa 9 aid. Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Crucero.
Ccoarila^ aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa: habt. 80.
CcoccallapOy chac. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. San Antonio.
Ccoccoarqai 9 aid. y hda. Dpt. Apurimac ,
prov. y dist. Cotabambas.
Ccoccdqaiy aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
CtOCCOllana^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
CcocCOloiDey cha<;. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
CcaCCOria^ chac. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Chupa.
CeolCCOtisa^ chac. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Potoni.
CcoCCOyOy chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Santo Tomas.
Ccocrff cerro en el distrito Asillo, provincia
Asangaro, Dpt. Puno. En este cerro hay
niiDas de una antigua fortaleza, en donde
se defendieron con heroismo los indige-
nas que se levantaron contra los espafio-
les en 1814.
Ccochftf vease Cocha, Segun la verdadera
ortografia, conforme son su pronuncia-
cfon, la palabra Ccocha y sns compues-
tsLH debian es?tar on este lugar; pero nos
faemos conforraado con el uso general
de escribirla y pronunciarla con una so-
la C.
CcoehCCHy hda. Dpt. Huanvelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba : habt. 84.
CeacbelO« aid. Dpt. Puno, prov. Huaucane,
dist. Pusi.
Cc^ehepata, hda. Dpt. Tnzco. prov. Con-
vencion, dist. Santa Ana.
Ceochera^ chac. Dpt. Apurimd^, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Ccochillita^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Ccochincba^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivUcas, dist. Santo Tomas.
CcOChOCCOCOCha 9 aid. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Velille.
Ccochopata^ hda. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Ccochoaf aid. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Curahuasi : habt. 524.
Ccochnihnirl) est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Ccochnpataf hda. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
bamba, dist. Ollantaytambo.
CcohaayocCi est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Quinua : habt. 70.
Ccojata, distrito de la provincia de Huan-
cane, Dpt. Puno: habt. 1,209.
Ccojata, pbl. capital de este distrito de la
provincia Huancane, Dpt. Puno: habt.
626. (Sullca y CoUana).
Ccojela^ aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Pusi.
Ccojenef aid. Dpt. Puno, prov. Sandia, dist.
Cuyucuyo. A sus inmediaciones hay mu-
chas chacras mas 6 m^nos grandes.
Ccolca, hda. Dpt. Cajamai'ca, prov. Chota,
dist. Paccha: habt. 85.
CcoLCA, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Cutervo : habt. 410, con los de Suc-
cha y Socota.
CcoLCA, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y dist,
Cajabamba.
Ccolca^ (Troj, granero 6 lugar en que des-
granaban el maiz. Q.) rio tributario del
Huaras, Dpt. Ancachs.
CcoLCA, quebrada en la provincia de Huay-
las, Dpt. Ancachs. Nace en la Cordillera
negi-a de Huaylas.
CcoLCA, bauos dc agua.s termales en el dis-
to Caras, provincia de Huaylas, Dpt. An-
cachs. Contiene algunas trasas de fierro ;
en lo dcmas se parecen d las aguas de
Shangoi;.
CcoLCA, hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaylas. En esta hda. existen las aguas
termales, de Ccolca,
CcoLCA, chac. Dpt. Ancacli. , prov. Huaras,
dist. Marca.
CCOL
192
CCOL
CooLCA, pbl. Dpi. Ancaclis, prov. Cajatam-
bo, dist. Cajacay. A m^nos de una leg.
(6 k.) de Cajacay. Laproxiraidad delrio, su
inmejorable temperamento, su terreno lla-
no y cubierto de vejetacion, hucea de Ccol-
ca an delicioso lugar: estd a 2,080m. alt.
CcoLCA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Ayja.
CcoLCA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huai'as,
dist. Pampas.
CcoLCA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Acas.
CcoLCA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gorgor.
Coolca, aid. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Carhuamayo: habt. 26.
CcoLCA, distrito de la provincia Huancayo,
Dpt. Junin: habt. 5,489.
CcoLCA, pbl. capital de este distrito de la
provincia Huancayo, Dpt. Junin: habt.
884: 4 7 leg. (89 k.) de Huancayo:
Ceolcaj chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos.
Ccoica, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Ccolcabamba: habt. 154.
CooLCA, chac Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Mayoc.
CcoLCA, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. . Pampas : habt. 176.
Coolca9 distrito de la provincia dc Cangallo,
Dpt. Ayacucbo : habt. 2,806.
CcoLCA, pbl. capital de este distrito de la
provincia Cangallo, Dpt. Ayacucho : habt.
691 : dista de Cangallo 8 leg. (16 J k.); de
Quilla 2 (11 k.).
CcoLCA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Laramate.
Ccolea, pbl. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas: habt. 482.
CcoLCA, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Challhuanca: habt. 158.
CcolcHf aid. Dpt. Cuzco, prov. Calca, dist.
Lares: habt. 29.
CcoLCA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Marcopata.
CcoLGA, est. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Ocongate.
CcoLCA, aid. y chac. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi. dist. Quiquijana: habt. 478.
CcoLCA, aid. y chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
yivilcas, dist. Santo Tomas : habt. 676.
CcoLCA, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chonvivii-
cas, dist. Colquemarca.
Ccolca^ {Ccolca granero, y d veces el Ingar en
que se secaba 6 desgranaba el maiz. Q.)rio,
llamado despues riode Majes 6 de Camani:
nace, en la Cordillera de Yincocaya, per-
teneciente i la de Quilca, d los IS*" 80' lat.
• y 73° 15' long, (aproximada). En su ari-
gen se le llama rio de los FraUes, que cor-
re al S.S. O. como 6 leg. (88 ^ k.); despues
se dirige al N. hasta que recibe las agoas
del Condoroma, y toma el rumbo al 0. j
llega al pueblo de Tisco, en donde Gam-
bia su rumbo al S.S. O. hasta el pueblo de
Yanque, en donde toma el rumbo O. has-
ta el pueblo de Choco; y tomando el ram-
bo S.S. 0. va i desembocar en el mar i
los 16° 88' 26" lat. y 75° 6' 4" long. En to-
do su curso hasta el pueblo de Aplao va al
pi4 de las Cordilleras de 'Quilca y de Hnil-
caraca y otras ramificaciones y su cnrso
forma mia verdadera S. Al pasar por la
provincia de Castilla, toma el nombre de
rio Majes, cuyo valle riega, sirviendo de
limite entre esta provincia y la de Cayllo-
ma. Cuando entra d la provincia de Ca-
mand toma este nombre, y sirve de Umi-
te con la provincia de Arequipa. Becom
como 90 leguas, pasando por varios va-
lies.
Ceoica, chac. Dpt. Arequipa, prov. Cama-
nd, dist. Caraveli,
Ccolcabamba, distrito de la provincia de
Cajabamba, Dpt. Cajamarca: habt. 784.
Ccolcabamba, pbl. capital de este distrito de
la provincia Cajabamba, Dpt. Cajamarca.
C4X)lCilbaillba, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pa-
Uasca, dist. Corongo.
Ccolcabamba, hda. Dpt. Ancachs, prov. Pa-
mabamba, dist. Parobamba.
Ccolcabamba, aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba: habt. 173.
Ccolcabamba, hda. Dpt. Ancachs, prov. V
dist. Pomabamba.
Ccolcabamba, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas; situado en una qnebra-
dita : habt. 288.
Ccolcabamba, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
ri, dist. Chacas.
Ccolcabamba, aid. Dpt. Ancachs, prov. Has-
ri, dist. San Lois : habt. 540.
CCOL
193
CCOL
Ccoleabamba, distrito de la provincia de Ta-
yacaja, Dpi. Huancavelica : habt. 4,707.
CcoLCABAMBA, pW. Capital de este distrito de
la provincia de Tayacaja, ])pt. Huanca-
velica: habt. 1,868.
Ccoleabamba, pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Lampa : habt. 288.
Ceolcabfimba, distrito de la provincia de
Aymaraes, Dpt. Apurimac: habt. 4,888.
GcoLCABAMBA, pW. Capital de este distrito de
la provincia de Aymaraes, Dpt. Apuri-
mac: habt. 884.
CcoLCABAMBA, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Colcabamba.
CcoLCABAMBA, est. Dpt. ApuHmac, prov. Co-
tabambas, dist. Chuquibambilla.
CcoLCABAMBA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Zurite : habt. 248.
Ccoleaocasa, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Chungui: habt. 47.
Ccoleamar, distrito de la provincia de Luya,
Dpt. Amazonas: habt. 1,700.
GcoLCAMAB, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Luya, Dpt. Amazonas:
habt. 668.
Coolcamayo, rio : toma este nombre el rio
Anco desde que se une con el Canacha,
hasta cerca del pueblo de Umaro, en la
prov. Cangallo, Dpt. Ayacucho ; y despues
forma el rio Pampas.
Coolcampala, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Cristoval: habt. 2.
Ceolcani, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. JuH.
Ceolcap, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pamparomas : habt. 446.
Coolcapa, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Ccapacmarca.
Ceoleapampa, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Bestauracion.
GcoLGAPAMPA, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Atavillos Altos.
CcoLCAPAMPA, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Atavillos Bajos.
CcoiXAPAMPA, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Huamantanga.
CcoLiCAPAM PA , chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Salamanca.
CeolCAINlta, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
jnanga, dist. Socosvinchos : habt, 16.
Ccolcapacyo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
CcoLCAPucYo, aid. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Andahuaylas : habt. 120.
Ccoclaqiie, chac. Dpt. Huancavehca, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc.
CcoLCAQUE, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta: habt. 84.
CcoLCAQUE, est. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Oropesa.
Ceolcaro, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vUcas, dist. Colquemarca.
Ccolcaropampa , chac. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Colquemarca.
CcolcaSy hda. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Cajabamba.
CcoLCAs, hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamachuco: & 7 leg. (39 k.) de Huama-
chuco.
CcoLCAs, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huari: habt. 704.
CcoLCAs, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras : habt. 107.
CcoLCAs, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poraa-
bamba. dist. Piscobamba: habt. 895.
CcoLCAs, hda. Dpt. Huanuco, prov. Huama-
hes, dist. Huacaybamba: habt. 20.
Ceolcasbamba, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras.
Ccoleasha, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Cacha: habt. 86.
Ccolcaylla, chac. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Ccolcayro, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemai'ca.
Ccolcha, chac. Dpi. Tarapaca,dist. Camina.
Ceolchapata, chac. Dpt. Huancavehca, prov.
Castrovireyna, dist. Arma.
fcolo^ (de Herca) aid. Dpt. Cuzco, prov.
Canchis, dist. Sicuani.
CcoLo, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas,
dist. Chamaca.
CcoLo, aid. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Tuti.
Ccoio (^rande, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
CcololOf quebrada en el distrito Sau Anto-
nio, prov. AsAngaro, Dpt. Puno: hay mu-
chas vetas de plata y plomo.
Ccolomay aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Omacha: habt. 17.
25
CCOL
194
CCOL
• W
Ceolonchef chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. S6cota.
Ccolpa 6 Collpa, {Ccolpa 6 Ccollpay salitre 6
alcaparrosa. Q.) est. Dpt. Amazonas, prov.
Chachapoyas, dist. Soloco : babt. 42.
Ceolpa^ cbac. Dpt. Amazonas, prov. Cba-
cbapoyas, dist. Huayabamba.
Ccolpa, cbac. Dpt. Amazonas, prov. Bon-
gar^, dist. Sipasbamba.
Ccolpa^ aid. Dpt. Piura, prov. Huancabam-
ba, dist. Huaimaca : babt. 170.
Ccolpa^ aid. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Cbota : babt. 2,496, con los de Cbulit.
Ccolpa, bda. Dpt. Cajamarca, prov.^ Cbota,
dist. Tacabamba: babt. 796, con los de
Concbud, Poroporo y Nungo.
Ccolpa, cbac. Dpt. prov. y dist. Cajamarca.
Ccolpa, cbac. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Icbocan.
Ccolpa, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Caja-
baraba dist. Sayapullo : babt. 789.
Ccolpa^ aid. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Pataz.
Ccolpa, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Hnancaspata.
Ccolpa, bda. Dpt. Libertad, prov. y dist. Hua-
macbuco ; a 2 leg. (11 k.) de Huamacbuco.
Ccolpa, cbac. Dpt. Libertad, prov. Huama-
cbuco, dist. Santiago de Cbuco.
Ccolpa, aid. Dpt. Libertad, prov. Otusco,
dist. Usquil: algunos la consideran en el
de Huarancbal que la ley no reconoce :
babt. 73.
CeolpAy cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba.
Ccolpa, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Pomabamba.
Ccolpa, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Sibuas: babt. 871, con los
de Yuucayllo y Casbapampa.
Ccolpa, cerro de carbonato de cal compacto,
Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas, dist. Macate.
Ccolpa, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Pampas.
CcoLi'v, est. Dpt. Ancacbs, prov. Huari, dist.
Cbacas.
Ccolpa, aid. Dpt. Ancacbs, prov. Huari,
dist. San LuLs: babt. 115.
Ccolpa, pbl. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Cocbamarca : babt. 18d : 4 2 leg.
(11 k.) de Mani.
Ccolpa, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gorgor.
Ccolpa, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Pacllon.
Ccolpa, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Cayna: babt. 88.
Ccolpa, est. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist
Acobamba.
Ccolpa, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Tarma.
Ccolpa, aid. y bda. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Mito : babt. 28.
Ccolpa, bda. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. San Juan.
Ccolpa, cbac. Dpt. Junin, prov. y dist
Huancayo.
Ccolpa, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Sapallanga: babt. 186.
Ccolpa, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Pampas : babt. 50.
Ccolpa, cbac. Dpt. Huancavelica, prov. y
dist. Castrovireyna.
Ccolpa, cbac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Pilpicbaca.
Ccolpa, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. y dist
Huanta: babt. 124, con los de Pongora-
cbe.
Ccolpa, est. Dpt. Ayacucbo, prov. La Mar,
dist. Anco.
Ccolpa, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Canga-
Uo, dist. Yiscbongos: babt. 175.
Ccolpa, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Hna-
manga, dist. Acosvincbos : babt. 96.
Ccolpa, aid. y bda. Dpt. Apurimac, prov.
Andabuaylas , dist. Huancarama : babt
860 : <L 6 leg. (88 | k.) de Huancarama.
Ccolpa, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay^ dist. Curabuasi : babt. 210 : dista de
Curabuasi 18 leg. (72 i k.); de Abaocay
20 leg. (Ill i k.).
Ccolpa, est. Dpt. Cuzco, prov. Convencioa,
dist. Santa Ana: babt. 20.
Ccolpa, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist
Yaury.
Ccolpa, bda. Dpt. Cuzco, prov. Canas, didt
Coporaque.
Ccolpa, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvinl*
cas, dist. Livitaca.
Ccolpa, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Santo Tomas : babt. 26.
Ccolpa, bda. Dpt. Cuzco, prov. y diat. Aoo-
mayo.
CCOL
— 195 —
CCOL
Ccolpa, aid. Dpt. Pnno, prov. Carabaya,
dist. ('orani.
CcoiiPA, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
GcoLPA, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari.
CcoLPA, aid. Dpt. Puno, prov. y dist, Chu-
cuito.
Ceolpa^ cerros entre Caraveli y Atico, prov.
Gamand, Dpt. Areqoipa. £1 paso esti i
2,550m. alt.
CcoLPA, aid. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Tuti.
CcoLPA, cliac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Andaray.
GcoiiPA, chac. Dpt. Arequipa, prov. Gastilla,
dist. Yiraco.
Coolpa9 chac. Dpt. prov. y dist. Tacna : dis-
ta de Tacna 29 leg. (161 i k.); de Taco-
ra 8 (44 ^ k.).
Ceolpa Altaj aid. y hda. Dpt. prov. y dist.
Huanuco : habt. 844.
CcoLPA Baja, hda. en la misma provincia y
distrito que la anterior: habt. 162.
Ccf^lpatNimba^ chac Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata.
Ccolpabamba, aid. y chac. Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Tayabamba : i {de leg.
(1 I k.) de Tayabamba.
GcoupABAMBA , hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Lampa: habt. 112.
CcoLPABAHBA, est. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabambas, dist. Ghuquibainbilla.
Ceolpaecata 6 CcoiUor, aid. Dpt. Guzco,
prov. Anta, dist. Limatambo: habt. 197.
Ceolpaeotana, est. Dpt. Puno, prov. Ghu-
cuito, dist. Desaguadero.
Ccolpahuirca, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Llama.
Ccolpohttiri, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
Ceolpalpa^ aid. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
Iloma, dist. Gallalli.
Coolpamayo, chac. Dpt. Gajamaroa, prov. y
dist. Ghota.
CcoiPAMAYo, chac. Dpt. Puno, prov. Garaba-
ya, dist. Macusani.
Ceolpamayu, cerrito inmediato i, GoUquipa-
ta, prov. Paucartambo, Dpt. Guzco.
Ceolpnmpa} aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dabuaylas , dist. Talavera.
GcoLPAMPA, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Llalli.
Ceolpana, chac. Dpt. y prov. Huinuco, dist.
Huacar.
Ceolpanea, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gon-
desuyos, dist. Ghuquibamba: habt. 180.
Ccolpanchimpa, est. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Sirca: habt. 56.
Ccolpani, hda. Dpt. Cuzcq, prov. Gonven-
cion, dist. Huiro: habt. 81.
GcoLPANi, chac. Dpt. Guzco, prov. Ghunvi-
vilcas, dist. Golquemarca.
GcoLPANi, hda. Dpt. Guzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Ghallabamba: habt. 45.
Ccolpani, chac. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. OUachea.
GcoLPANi, chac. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Putina.
GcoLPANi, hda. Dpt. Puno, prov. AsAngaro,
dist. Putina : habt. 66.
CcolpRniqne, pbl. Dpt. Guzco. prov. Ghnn-
vivilcas, dist. Golquemarca.
Ccolpapampa^hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Surcubamba: habt. 100.
GcoLPAPAifPA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La-
Mar, dist. Tambo.
GcoLPAPAUPA, est. Dpt. Ayacucho, prov. Gan-
gallo, dist. Huambalpa: habt. 51.
GcoLPAPAMPA, aid. y hda. Dpt. Apurimac,
prov. Andahuaylas, dist. Talavera, habt.
150: i 2 leg. (11 k.) de Talavera.
GcoLPAPAMPA, aid. Dpt. Guzco, prov. Ganchis,
dist. Pampamarca : habt. 54.
GcoLPAPAMPA, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
GcoLPAPAMPA est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
Ccolpapata^ hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
GcoLPAPATA, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Lampa.
Ceolpapata^ chac. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Abancay.
GcoLPAPATA aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, di^t. Talavera: habt. 80.
Ccolpapata^ aid. Dpt. Puno, prov. Garaba-
ya, dist. Gorani.
CcolpftT) est. Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
cochas, dist. Golta : habt. 88.
Ccolparqni) hda. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabambas, dist. Tambobamba.
CCOL — 1
Dpi. Puno, proT, Carabaya,
ud.
Id. Dpt. Cuzco, prov. Cancfais,
li ; habt. 4S.
Id. y hda. Dpt. Puno, prov.
t. Nuuoa.
I, aid. Dpt. Puno, prov, Lam-
). Itpt. Aputimac, prov. Cota-
it. Mara.
lid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Tuti.
It. Dpt, Ayaeucho, prov. Can-
Hualk.
I. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
ta.
t, Dpt. y prov. Cajamarca, dkt.
0. Dpt. Libertad, prov. Truji-
ntiago de Cao.
Itjuediknllqui, plata. Q.) chac.
iha , prov. Cajatambo , dist.
Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
)t. 6,
, chac. Dpt. Cuzco, prov. y
mba.
>, hda. Dpt. Cuzco, prov. y
.: habt. 67.
ana* aid. Dpt. Hnancavelica,
sja, dist. Surcubamba: habt. 41
a, distrito de la provinoia de
a, Dpt. Guzco: habt. 3,990.
, (lugar argentffero. Q.) pbl.
ste dietnto de la provincia de
», Dpt. Cuzco; habt. 602.
hdft. Dpt. Apurimac, prov. y
imbat).
distrito de la provmcia de Pau-
>pt. Cnzco: habt. 2.705. Aun-
ulera ortografia de esta pala-
jC, citaraoa en este Dicciona-
••o con una sola C.
pbl. capital de este distrito de
I Paacartambo, Dpt. Cuzco.
l/jui 6 Crolqus, plata Q.) cerro
phita, prov. Augaraes Dpt.
gf aid. Dpt. Ancachs, prov.
Uco; babt. 25S.
6 — CCOLL
Coolqolhlrca, hda. Dpt. Jtuin, prov. y diit.
Pasco.
Ccolqnio, pbl. Dpt. Ancachs.prov.CqaUin-
bo, dist. Hnayllaoayan : i, 12 leg. (67 k.)
de Pativilca,
CmlqalpallaiUI 6 San Rafael, tniua de pla-
ta. al 8. E. del pbl. de Yauli, Dpt. Junin.
prov. Tanna, dist. Yaiili: ley de 4B i £0
marcoB.
CcolqnlpamiHi, hda. mineral en la qnelva-
da de Ucupalpa, Dpt. Jtmin, prov. y dist.
Pasco.
Coolqnlpocro, {Ccolqid plata, y Pocro pow.
Q.) cerro mineral de plata, Dpt. Ancachi,
proT. Hnaylas, diet. Pamparomas i debe
«Bte nombre i, la riqueza de bob minsa.
CcoLQUipocRO , aid. Dpt. Ancacha , prov.
Huaylaa, diet. Pamparomas.
Ccolqntyoc, pbl. Dpt, Ancachs, prov. Caja-
tambo, diut. Cajacay: habt. 116.
CvolltUlliata, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chon-
vivilcas dist. Livitaca.
Ccolujuioata, aid. Dpt. Cuzco, prov, Chun-
vivilcas, dist. Vehlle: habt. 222.
CoollahnatAcanclia, aid. Dpt. Cazoo, {voV.
Chunvivilcaa, diat. Velille.
Ccollalltictti, aid. Dpt. y prov. Cnzoo, diat.
San Qer6iiinio; habt. 20.
Ccollama, quebrada en la provincia Tanna,
Dpt. Junin: en esta existen minas de Ba-
litre que en aiios muy atris ae trabajabao
para fabrioar p^lvora para laa minas de
Huanoavelica.
CvollaiHt ARVBBTENciA. Esta palabra tanlo
en Quecbua como en AymaHl Rgnifiea
ejrrelente, principal 6 lo prim^ro m yirmr-
qnia. Al faablar de una poblaclon, imas
veces es nombre propio de algnna pobla-
cion, y otras se emploa oomo calificstivo
para indicar que ea la cabeza de nn In-
gar 6 pueblo: en los siguient«s nombrea
y en otros, se pondrA entre par^tesiB el
nombre del pueblo 6 Ingar, onando es ca-
Ufioativo; ea decir onando expreaa la par-
te principal 6 qno es cabeza de eae logar.
CcoLLANA, aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Ay*;
baca.
CcoLLANA, chac. Dpt. Libertad, prov. Hna-.
machuco, dist. Bartinbamba.
CooUana, chao. Dpt. Ancachs, prov. Htu-
ras, dist. Independencia.
CCOLL
197
CCOLL
CcoLLANA, chac. Dpi. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Cochamarca.
Ccollang, chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
CcoiiiiANA, (de Arahuay) aid. Dpt. Lima,
prov. Ganta, dist. Arahuay; forma parte
de este pueblo.
Ccollana, aid. Dpt. y prov. Huancavelica ,
dist. Gonayca.
Coollana, aid. Dpt. Ayacucho» prov. Ganga-
Uo, dist. Ghuschi.
Cooi^LAMA, (de Ghompi) aid. Dpt. Ayacucho,
prov. Parinacochas, dist. Ghumpi: habt.
46.
CcoiXANA, (de Mucha) aid. Dpt. Ayacucho.
prov. Parinaoochas, dist. Goracora : habt.
299.
CooiiLANA, aid. Dpt. Ayacucho. prov. Luca-
nas, dist. Soras.
Coollana, (de Ghuquinga) aid. Dpt. Apuri-
mac, prov. Aymaraes, dist. Ghallhuanca :
habt. 261.
Ccoi^LANA, (de Pampamarca) aid. Dpt. Apu-
rimac, prov. Aymaraes, dist. Ghallhuan-
ca: habt. 158.
Ckx>LiiANA, (de Mudca) aid. Dpt. Apurimac,
prov. Aymaraes, dist. Ghallhuanca.
GcouANA, (de Gupi) aid. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Golcabamba: habt. 128.
CcoixAMA, (de Gapaya) aid. Dpt. Apurimac,
prov. Aymaraes, dist. Soraya.
Ck^OLLANA, (de Huaquirca) aid. Dpt. Apuri-
mac, prov. Antabamba, dist. Sabayno:
habt. 182.
CooUana, aid. Dpt Guzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Gaycay.
Ckx>iiLANA, (de Maras) aid. Dpt. Guzco, prov.
Urubamba, dist. Maras: habt. 291.
Ccoi^LANA, (de Yucay) aid. Dpt. Guzco, prov.
y dist. Urubamba: habt. 298.
Ckx>i«LANA, (de Ocongate) aid. Dpt. Guzco,
prov. Quispicanchi, dist. Ocongate : habt.
102.
CcoLLAMA, (de Pucyura) aid. Dpt. Guzco,
prov. y dist. Anta: habt. 841.
CcojjJi3XAf (de Taucabamba) aid. Dpt. Guz-
co, prov. Paruro, dist. Accha.
Ccoz<LANA, (de Pillpinto) aid. Dpt. Guzco,
prov. Paruro, dist. Accha: habt. 216.
CooLi^ANA, aid. Dpt, CrizQo, prov. Paruro,
dist, Ccapi.
GcoLLANA, (de Araypallpa) aid. Dpt. Guzco,
prov. Paruro, dist. Gollcha : habt. 86.
GcoLLANA, (de Goror) aid. Dpt. Guzco, prov.
Paruro, dist. Huanoquite: habt. 40.
GcoLLANA, (de Huancahuanca) aid. Dpt. Guz-
co, prov. Paruro, dist. Huanoquite: habt.
198.
GcoLLANA, ( de Huillqui ) aid. Dpt. Guzco,
prov. Paruro, dist. Omacha. £n este mis-
mo distrito hay las Gcollanas de Hacca,
de QuiUi, y de Atapallpa.
GcoLLANA, (de S. Juan) aid. Dpt. Guzco, prov.
Acomayo, dist. Pomacanchi: habt. 47*
GcoLLANA, (de la pampa de Pomacanchi)
aid. Dpt. Guzco, prov. Acomayo, dist. Po-
macanchi : habt. 105.
GcoLLANA, (de Yanapampa) aid. Dpt. Cuzco,
prov. Acomayo, dist. Sangarara: habt. 97.
GcoLLANA, hda. Dpt. Guzco, prov. Ganchis,
dist. Marangani.
GcoiiLAMA, (de Tungasuca) aid. Dpt. Guzco,
prov. Ganchis, dist. Pampamarca: habt.
118. Son dos las CcoUanas.
GcoLLANA, (de Gombapata) Dpt. Guzco, prov.
Ganchis, dist. Tinta. £sta GoUana com-
prendevarias aldea3,quo todasellas tienen
1,016 habitantes.
GcoLLANA, (de Queromarca) aid. Dpt. Guzco,
prov. Ganchis, dist. Tinta: habt. 846.
GcoLLANA, (de Goporaque pbl.) Dpt. Guzco,
prov. Ganas, dist. Goporaque: habt. 868.
GcoLLANA, (de Gheccapbl.) Dpt. Guzco, prov.
Ganas, dist. Gheca: habt. 840.
GcoLLANA, (de Ocoruro pbl.) Dpt. Guzco,
prov. Ganas, dist. Ocoruro : habt. 294.
GcoLLANA, (Urinsaya de Layo, pbl.) Dpt.
Guzco, prov. Ganas, dist. Layo : habt. 172.
GcoLLANA, (de Pichihua) aid. Dpt. Guzco*
prov. Ganas dist. Pichihua: habt. 845.
GcoLLANA, aid. Dpt. Guzco, prov. Ganas »
dist. Yanaoca.
GcoLLANA, aid. Dpt. Guzco, prov. Ganas, dist*
Yauri.
GcoLLANA, (de Gcapacmarca) aid. Dpt. Guz-
co, prov. Ghunvivilcas, dist. Gcapacmar-
ca: habt. 120.
GooLLANA, (de Goycho y Llavellave) hda. Dpt.
Guzco, prov. Ghunvivilcas, dist. Golque-
marca.
GcoLLANA, (de Livitacapbl.) Dpt. Guzco, provt
ChunviTilcaa, iiaU Livitaca; habt. 286-
CCOLL
198
CCOLL
OcoLLANA, est. Dpt. Cuzco, prov. Chnnvivil-
cas, dist. Santo Tomas : habt. 122.
CcoLLANA, (de Qainota) aid. Dpt. Cuzco,
prov. ChunvivilcaS) dist. Santo Tomas:
habt. 94.
CcoLLANA, (de Velille) Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Velille: habt. 618.
fooUana^ aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani. A sus inmediaciones hay
muchos fundos mas 6 m^nos grandes.
CcoLLANA, (de Achaya) Dpt. Puno, prov.
Asangaro, dist. Achaya: habt. 728.
CcoLLANA, (de AsAngaro) Dpt. Puno, prov. y
dist. Asangaro: habt. 478.
CcoLLANA, (de San Jos^) Dpt. Puno, prov.
Asangaro, dist. San Jos^ : habt. 164.
CcoLLANA, ( de Potoni ) Dpt. Puno, prov.
Asdngaro, dist. Potoni: habt. 188.
CcoLLANA, (de Lampa) aid. Dpt. Puno, prov.
y dist. Lampa: habt. 561.
CcoLLANA, (de Macari) aid. Dpt. Puno, prov.
Lampa, dist. Macari : habt. 208.
CcoLLANA, (de Santa Bosa) aid. Dpt. Puno,
prov. Lampa, dist. Santa Rosa: habt.
734.
CcoLLANA, (de Umachiri) aid. Dpt. Puno,
prov. Lampa. dist. Umachiri: habt. 825.
CcoLLANA, (de Taraco) aid. Dpt. Puno, prov.
Huancane, dist. Sant Taraco : habt. 545.
CcoLLANA, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
racoto.
CcoLLANA, (de Coata) aid. Dpt. y prov. Pu-
no, dist. Coata: habt. 179.
CcoLLANA, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ju-
liaoa.
CcoLLANA, (de Paucarcolla) aid. Dpt. y prov.
Puno, dist. PaucarcoUa: habt. 257.
CcoLLANA, (del Desaguadero) aid. Dpt. Pu-
no, prov. Chucuito, dist. Desaguadero:
habt. 268.
CeoUaua, aid. Dpt. prov. y dist. Tacna.
CcoLLANA, aid. y hda. Dpt. Tacna, prov. y
dist. Tarata.
Ceollanaccota-aychnyo, aid. Dpt. Puno,
prov. Chucuito, dist. Yunguyo : habt. 804.
CeoUana-lampa , aid. Dpt. Puno, prov.
Chucuito, dist. Pomata: habt. 88.
Ceollana-maqnera^ aid. Dpt. Pnno, prov.
Chucuito, dist. Have : habt. 667.
CcoUanas, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rmacocbas, dist. Ooracora.
Ccollana^soeea, aid. Dpt. y prov. Pnno, dist.
Accra : habt. 467.
CcoUao, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San-
tiago.
Cc4>llarosa, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Coporaque.
Ccollasuyo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Qoispi-
canchi, dist. Marcopata: habt. 277.
CcoUanro, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chonvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Ccolica, chac. Dpt. Lima, prov. y dist
Canta.
Coollca 6 Ccolcay (Troj, granero, y las nu»
veces el lugar en que se trilla el trigo, 6
se desgrana el mafz. Q.) est. Dpt. Ajft-
cucho, prov. Huamanga, dist. Santiago:
habt. 150.
CcoLCA, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Challhuanca.
Ccollcachapa. est. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Arapa.
CcoUcapampa, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Restauracion.
Ccollcapata, est. Dpt. Cuzco, prov. y disi
Urubamba: habt. 21.
Ccollcatana, (Urinsaya de Combapata) aid.
Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist. Tinta:
habt. 75.
Ccolico, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San-
tiago.
Ccolloonchuyoc, chac. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Colquemarca.
CcoUero, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas. dist.
Yanaoca : habt. 125.
CcolUcaqni) aid. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Abancay : habt. 88.
CcolUchapi, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Layo: habt. 182.
Ceolllnl, (Hstas 6 rayas Ay.) aid. Dpi y
prov. Puno, dist. Accra: habt. 146.
CcoLLiNi, hda. en la quebrada de este nom-
bre. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist. Po-
mata.
Ccolllniparqili, est. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
CcolUnipucro, aid. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
Ccolliqne, hda. Dpt. y prov. Lima, dist.
Carabayllo : habt 86.
CcoUo, est. Dpt. Ancachs, prov. Suari, dist
Chacas.
CCOLL
199
CCOM
CcoLLO, aid. Dpt. Lima, proy. Canta, dist.
Arahnay: Labt. 179.
Gcoi«Lo, hda. Dpt. Apurimao, prov. Aban-
cay, dist. Curahuasi.
GcoLLo, aid. ])pt. PiinOi prov. Lampa, dist.
Macari.
Ceollocaelii, aid. Dpt. Pono, prov. Sandia,
dist. Phara. A sus inmediacioues hay va-
rias chacras mas 6 m^nos pequeiias.
Collocate, bda. Dpt. Amazonas. prov. Lu-
ya, dist. Bagua: habt. 45.
CeoUoccacca, bda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Orurillo.
CeolloecarOf chac. Dpt. Guzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemai'ca.
Ceolloccay, aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Yiraco.
CcoUoeci , hda. Dpt. Lambayeque , prov.
Chiclayo, dist. Picsi: habt. 25.
Ceolloeeoelio, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Coolloecolla, hda. de cana, Dpt. Ancachs,
prov. Pallasca, dist. Llapo.
Ccolloecollo, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
CooUolmincapaiuiia, chac. Dpt. Lima, prov.
Canta, dist. Arahuay.
C^ollollacta, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Ger6nimo.
Ccollona, hda. Dpt. Ancaohs, prov. Huaras,
dist. Jangas: habt. 220.
Ccoi.LONA, est. Dpt. Cuzco, prov. Calca, dist.
Liares: habt. 81.
CcoLiONA, aid. y hda. Dpt. Arequipa, prov.
Camand, dist. Acari: habt. 114 : dista de
Caraveh 1 leg. (5 | k.).
CcoUonaj nc 6 Cuyanayuc, aid. Dpt. Piura,
prov. Huancabamba, dist. Huarmaca:
liabt. 100.
Ceollonehe, hda. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Ocumal: habt. 377.
Ceollonmachiiy, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
CcolloiNlta, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
illst. Limatambo.
Ccollopuquio, aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Suanta, dist. Luricocha: habt. 112.
Ceollorani, aid. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Moho.
CoollOta, {Ccollota 6 Ccouuta, al que le falta
juoL dedo de la mano 6 pi6. Q.) mina de
oro, al 8. del pueblo de Uco, Dpt. An-
cachs, prov. Huari: ley i onza d 5 onzas
(0k.0141 a 0k.l488) cajon.
Ccollota, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Lms : habt. 54.
Ccollota, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 84.
Ccollota, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Ccollota, hda. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Huaynacota.
IJCoUotapampa , est. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Chamaca.
CeoUpa, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
Coollpnni, est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Achaya.
fcollpara, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
CcoUqne, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
CeoUqaeecaliiia, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Pucard.
Ccolquecliaqui, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Pucard.
CcoUqaelllrca, {CcoUque plata, hirca cerro.
Q.).cerro mineral de plata, en la provin-
cia Pasco, en la meseta 6 pampa de Bom-
bon, Dpt. Junin.
CeoUqaeliorcuna^ cerro en la cordillera de
Paucartambo. El paso estd d 4,267°^- alt.:
el term6metro sube d 18"" 80' d las ^
p. m. (Mayo).
Ccollquemayo, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Pucard.
CcoUqiiepata, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Colquepata.
CcoUtaroCfl, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
Ceolltaro, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Caycay : habt. 86.
Ccoma, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-.
vilcas, dist. Colquemarca.
Ceomalla) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo: habt. 84.
Ccomarca) est. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huangascar: habt. 96.
Ceonilni, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi«
vilcas, dist. Colquemarca.
Ceoniinipata, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun.
vivilcas, dist. Colquemarca.
CCON
-200 —
CCOE
itrccocha, est. Dpt. Apurimac, prov. y
t, Cotabambas,
iRccocHA, aid. Dpt. Apurimac, prov.
^bambas, diat. CkuquibambiUa.
ipet«a, chae, Dpt. Apurimac, prov.
aucay, diat. Curabuasi.
tpo, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
icbi, dist. Quiquijana.
ipOCCOSi, cerro en el cammo de Aya-
A, al valle de San Gaban, Dpt. Pnno,
>v. Carabaya.
aliuasi, aid. Dpt. Pano, prov. Lampa,
t. Cupi.
abairi, aid. Dpt. Fnno, prov. Lampa,
t. Umacbiri.
ani, est. Dpt. AyEicucbo, prov. Hua-
Lnga, dlst. SocoBvinchos : habt. S9. .
aja, est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
mbas, diet. Cbuquibambilla.
ccaccpampa, est. Dpt. Apurimac, prov.
tabambas, diet. Tambobamba.
ccara, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
it. Usicayos.
iwori, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
rilcas, dist. Colquemarca.
iccorpnta , ebac. Dpt. Huancavelica ,
3V. Tayacaja, dist. Paucarbamba.
iCCOnHita,est. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
aas, dist. Querobamba.
icnna, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
it. Nuuoa.
idiaccalU, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
]ist. Anta: babt. 868: la hacienda tiene
I habt.
icBAOJALLA, aid. Dpt. y prov. Cuzco,
it. San GeriSnimo.
IChallulIra 6 CconchahuaiiUa. hda. Dpt.
izco, prov. y dist. Urubamba: habt. 9.
ichapata, bda. Dpt. prov. y dist. Huan-
veUca.
icHAPATA, cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
nyacaja, dist. Mayoc.
ICHAPATA , aid. Dpt. Ayacucho , prov.
uanta, dist. Uuamaiiguilla.
ICHAPATA, bda. Dpt. Cuzco, prov, Uru-
unba, dist. Ollantaytambo : babt. 36.
ncHAPATA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vile as, di»t. Velille.
ncliaypiitB, est. Dpt. Huancavehca, prov.
ngaraes, dist. Acobamba: habt. 143.
Cconcliaailla, hda. Dpt. y prov. Cueco, disi.
San Gerdnimo.
Cconocc, hda. Dpt. Huancavebca, prov. T«-
yacaja, dist. Mayoc.
Cconocc, bda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba: habt. 71.
Cconocc, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hui-
manga, dist. Santiago: babt. 4S.
Cconocc, hda. Dpt. Apurimac, prov. Abu-
cay, dist. Lambrama.
Ocontflcyanl, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nufioa.
Ccontaj', bda. Dpt. Ayacucho, prov. Cin-
gallo, dist. Huambalpa.
Ccoutopafa, est. Dpt. Puno, prov. Asinga-
ro, dist. Potoni.
C€o!iainl, est. Dpt. Ayacucho, prov. y dist
Huaata.
Cconamnro, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
CcofiAMUKO. aid. Dpt. Cuzco, prov. Pauctr-
tambo, dist. Ccatcca : babt. 277.
Ccone«uno, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Omrillo.
Ccoiioccota, aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Checcacupi: babt. 47.
€eopa, {Ccopa baaura, y Ceoppa azul ctuo.
Q.) aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist
Ayapata.
Ccopaccopa, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Li
Mar, dist. San Miguel.
Crapacraz, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Ccopampa, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hnari,
dint. San Luis.
Ccopant, est. Dpt. Apunmac, prov. Cota-
bambas, diet. Haquira.
CcopAKi, est. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivil-
cas, dist Livitaca.
Cmpani, est. Dpt Cuzco, prov. Paruro, dist
Omacba.
CcoiHir, cbac. Dpt Cuzco, prov, Acoroayo,
dist Santa Ana-
Ccopayoc, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Ia
Mar, dist. San Miguel: algunos lo consi-
deran del distrito de Chilcas que la ley do
reconoce: habt. 18.
Ccopt, aid. Dpt. Cuzco, prov. Pancartunbo,
difit Ccatcca: habt. 285.
Ccorabiunba, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mars.
CCOR
201
CCOT
Ccorahiuna, aid. Dpi. Pnno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Coorao, aid. Dpi. y prov. Cnzco, dist. San
Sebastian : habt. 180.
Ccorea, pbl. Dpt. Guzco, prov. Paruro, dist.
Hoanoquite : babt. 800.
CcoRCA, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Galea:
babt. 24.
CcoRCA, cbac. D^)t. Cuzco, prov. Cbunvivil-
cas, dist. Capacmarca.
CcoBCA, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Pampamarca.
Ccorcaypampa, cbac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Quecbualla.
Ceorcoroni, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Ceoreunea, est. Dpt. Pnno, prov. Asdnga-
ro, dist. San Anton.
CeorchaiM^rcha , est. Dpt. Cuzco, prov.
Cbunvivilcas, dist. Cbamaca.
Ceorchamba 6 Ccot-ibamba, aid. Dpt. Apuri-
mac, prov. y dist. Andalmaylas : babt.
60.
CcoreiMM^eha, bda. Dpt. Apnrimac, prov. An-
dabuaylas, dist. Huancarama: babt. 78.
Ceoricocha, mina de piata alE.de Yauli,
Dpt. Juniu, prov. Tarma, dist. Yayli: ley
80 m. pero en algunos cortes ba dado bas-
ta 8,000 marcos por cajon.
Ccoiimanya, bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Socosvincbos.
Ceorimarca, bda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Bias : babt. 28.
CcoBmABCA, bda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Huanoquite.
CcoBiMARCA, est. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vilcas, dist. Ccbamaca.
Coorimayo, aid. y bda. Dpt. jCuzco, prov.
Calca, dist. Lares : babt. 65.
Ceoriminas, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. Lu-
canas, dist. Otoca.
CeoriTilca pequena, bda. Dpt. Ayacucbo,
prov. Huamanga, dist. Santiago: babt. 85.
Ceormo, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Ccorocca, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Orurillo : babt. 761.
Ccoroncca, est. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
CeOTopampa, bda. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Lambrama.
Ccorpa, {Ccorpa buesped, Ccorppa terron de
tierra. Q.) est. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Acbaya.
Ccorpacancha, bda. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Marcapomacocba: babt. 162.
Ccorpacancha, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Aypata: babt. 210.
Ccorpacancha, bda. Dpt. Ayacucbo, porv. y
dist. Huanta: babt. 74.
Ccorpacancha, est. Dpt. Puno, -prov. AsAn-
garo, dist. San Jos6.
Ceorpa chico y Ccorpa in'^nde, estancias,
Dpt. Puno, prov. Asdngaro, dist. Arapa.
Ccorpacha, bda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dabuaylas, dist. Huancarama.
Ccorpanca, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Viraco.
Ccorpas, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. y dist.
Huanta: babt. 86.
Ccosca, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivil-
cas, dist. Ccapacmarca.
Cooscas, cbac. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Lambrama.
CcOSCCO) aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba: babt. 186.
Ccoscco, est. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivil-
cas, dist. Ccapacmarca : babt. 24.
Ccoscco, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dist.
Accba.
Ccota^ aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Cbucui-
to: babt. 55.
Ccota^^COta, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
Ccotahnatiy est. Dpt. Apurimac, proy. Aban-
cay. dist. Curabuasi.
Ccotananma, aid. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya. dist. Macusani.
Ccotafiay aid. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Colqucpata: babt. 204.
CcotaSa, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vilcas, dist. Ccapacmarca.
CcotaSa, bda. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivil-
cas. dist. Velille.
CcoTAf^A, aid. Dpt. Cuzco , prov. Cancbis,
dist. Pampamarca: babt. 160.
CcoTAf^A, aid. y bda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
CcoTAi^A, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Pucard.
Cootapampa^ aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist, Umacbiri.
26
CCOY
— 202
CCUR
Ccotapmnaf ohac Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Pampamarca.
CcotaransO) est. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Pichirhua: habt. 80.
Gcotarqnlf ohac. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Ocotata^ chac. Dpt. Puno, prov. AsAngaro,
dist. Putina.
Ccotataqaly aid. y est. Dpt. Cuzco, prov.
Galea, dist. Pisac. : habt. 153.
fcotcca* hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lnca-
nas, dist. Querobamba.
Ccoto, {Ccoto monton, y generalmente pape-
ra. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Cauas, dist.
Yauri: habt. 85.
Ccoto, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Ocoruro.
CcotoCCOtO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Chiquian.
CcoToccOTO, (d montones. Q.) aid. y hda.
Dpt. Cuzco, prov. y dist. Paucartambo :
habt. 81.
C^otohnarcay^ hda. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Chuquibambilla.
Ccotomarca^ aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. San Geronimo.
Cotopuqnio, (manantial de paperas, es de-
cir agua que produce paperas. Q.) aid.
Dpt. Ayacucho, prov. y dist. Huanta:
habt. 48.
CcoTOPUQUio, aid. Dpt Ayacucho, prov, Huan-
ta, dist. Huamanguilla : habt. 48.
CcoTOPUQuio, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Chungui : habt. 182.
CcotOSy hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Luricocha: habt. 75.
OcoTOS, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Capa-
chica: habt. 526.
Ccototacloma, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. San Miguel.
Ccotro, est. Dpt. Apurimac, prov. Cotabam-
bas, dist. Chuquibambilla.
Ccoya, (princesa vlrgen y de sangre real.
Q.) aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Nunoa.
Ccoyabamba, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, dist. Ccapi.
Ccoyani) aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dist.
Omacha.
CcoYANi, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
CU8, dist. Colquemarca.
CcoTANi, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist
Macari.
Ccoyayoc, aid. Dpt. Cuzco, prov. Urubam-
ba, dist. Maras : habt. 197.
Ccoyecoyllani, chac. Dpt Puno, prov. Ab^-
garo, dist. Arapa.
Ccoycha, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
Ccoyla, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Coata.
Ccoyllor y Ccollpaecata, aid. Dpt. Cuzco.
prov. Anta, dist. Limatambo: habt. 197.
Ccoyllorpa, chac. Dpt. Ayacucho, prov. j
dist. Huanta.
Gcoyllorpampa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Huanta.
Ccoyllorpancca, hda. Dpt. y prov. Huanca-
velica, dist. Acoria: habt. 26.
Ccoyllorpancca, hda. Dpt. Huancavelica.
prov. Tayacaja, dist. Paucarbamba.
CcoyllorpucyOj aid. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. Santiago.
CcoyllulIOf est. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas;
OcoyOj aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas,
dist. Santo Tomas : habt. 588.
CcoyiNlf quebrada en la provincia Paruro,
Dpt. Cuzco.
CcoytOj aid. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Yanque.
Ccnaccaychay cha. Dpt. Huancavelica, pror.
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
Ccuccachay hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera.
Ccnclmiliaf aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Cacha : habt. 452.
C^uiccna^ chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
CcultO) est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcaa,
dist. Livitaca.
CcuUpacuncaf est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Pucard.
Ccnllnchaecay chac. Dpt. Apurimac. prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
Ccamarayy chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
CcunOy chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Colquemarca.
Ceunif est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Tisco.
Cearcnyuc, chac. Dpt. Ayacucho, prov, Lu-
canas, dist. Sanoos.
CEDE
203
CELE
Ccillipacc<Hlida. Dpt. Ayacacho»proY. Gan-
gaJlo, dist. HaambaJpa.
Ccurpire^ hda. Bpt. Cuzco, prov. Ghunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Ceurpirilli) chac. Dpt. Cuzco, prov. Chan-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Ceusilay) chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Coapacmarca.
Ccof O9 aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist.
Marangani : habt. 206.
CE. — Advertkncu: Las palabras que priii-
cipian con las silabas CE 6 CI que no se
encuentran con C. bdsquense con S.
C^bada, aid. Dpt. Amazonas, prov. Bonga-
ra, dist. Tumbilla.
Cebada La, est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pisacoma: & 64 leg. (857 k.) de Tac-
na; y d 16 (89 k.) de Puno.
Cebadahuyo, est. Dpt. Piino, prov. Chucui-
to, dist. Yunguyo*
Cebadapata, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Cajabamba, dist. Cachachc.
Cebadapata, chac. Dpt* Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Oyon.
Cebadapata, aid. Dpt. Cuzco, prov. Acoma-
yo, dist. Sangarara.
Ceballos, hda. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco.
Cecceni) aid. Di^t. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Tambo.
Cecchas, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
llo, dist. Vischongos.
Cecoya, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas,
dist. Chamaca.
Ceehillf hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Casma: & 1 leg. (5 i k.) de Casma.
Cecillias, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa.
Cecbuona, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa.
Cedro, isla en el rio Ucayah alos 4.*" 51' 21'*
lat. y a los 78** 1' 44" long, su parte mas
alta.
Gedbo, aid. Dpt. Loreto, prov. Alto Amazo-
nas, dist. Lagunas.
Cei>bo, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Saposoa.
Cki>bo, chac. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Jamaica.
Ce:i>bo, aid. Dpt. Piura, proV. Huancabam-
ba, dist. Huarmaca.
Gedbo El, chac Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. San Marcos, en la qucbr&da de Cas-
cascn.
Cedbo, est. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist.
Huayo: i 8 leg. (16 J k.) de Huayo.
Cedro, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Surcubamba : habt. 128.
Cedrobamba , hda Dpt. Ayacucho , prov.
Huamanga, dist. Socosvinchos: habt. 126,
Cedrocucho, quebrada en el camino de Icho-
can al valle de Condebamba ; Dpt. y prov«
Cajamarca.
CedrocucllO, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
Cedrobueita, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha: habt. 67.
Cedron, mina de plata en el cerro de San
Francisco, lado E. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc.
C^dropampa, chac. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. San Ger6nimo.
Cedropata, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta: habt. 108.
Cedropata, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Cedros, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Challabamba: habt. 106.
Cedroyoe, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago: habt. 80.
Cedroyoc, hda. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Talavcra: A 2 leg. (11 k.)
de Talavera.
Cedroyoc, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Celiuarpuquio, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Cangallo. *
Ceja, aid. Dpt. Arequipa, prov. Camanit ,
dist. Caraveli: d 8 leg. (44 ^ k.) de Cara-
veh.
Celcas, hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. San Ger6nimo: habt. 75.
Celcho, hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Ocalli : habt. 78.
Cclendin, provincia del Departamento do
Cajamarca, creada por ley de 80 de Se-
tiembre de 1862, con parte de la provincia
dc Cajamarca. Confina por el N. con la
provincia de Chota; por el S. con la de
Cajamarca; por el E. con la de Chachapo-
yas, de la que la divide el rio Marauon; y
por el 0. con la de Cajamarca. Su capital
CELE — 2
[e Celendin, Conetade los si-
ipa..
H>bt.
2,824
1,404
2,848
1,406
1,252
1,962
Totalliabt 11,191
EDprendida, ntas 6 m^nos, eatre
y 6° 55' Ut. y loB 80" 20' y 80°
formando nna saperficie como
uas , que comparada oon su po-
iBulta casi 91 habitantes por ca-
modiada.
I provineia, como en la de Caja-
sifican las poblaciones con loB
[e P\tebU>s y Euanciaa: i ^staa las
nos, en algunos casos, como Al-
in lo dicho en el Discureo Preli-
este Diccionario.
be Oriental de esta provineia es
estar enlahoya por donde cor-
anon, y sua productos son ana-
lo demaB, noB referimoa i lo di-
;a de la provineia de Cajamarca.
b-PrefectiO, la manda en lo poli-
Juea de 1.* Istancia adminatra
En ]o eclcsidatico estti dividida
lientea
Ct-RATOS :
in. Huauco.
ich. SoFochaco.
) Escaelas de primeraB letraB :
lombres: sueldos S. 6,000
mugeres: i * 6,400
lotalalano S. 11,400
ontribucioneB prodncen al aiio la
de 424 Bolea, por los siguientes
icion Rustica S. 325
Industrial 28
Ecleai^Btica....
71
Total 8. 424
distrito de la provineia de Celen-
b. Cajamarca: habt. 2,324
ciudad, capital de la provineia y
. _ CERC
del distrito de Celendin, Dpi. Cajamarca:
habt. 2.114. Est* aitnada en una Uanura
i los 6° 52' 20" lat. y 80° 26' 24" loi«.;
i. 2,687m- alt. Las oalles son anchas y
cortadas en ikagulos rectos. Fn6 fundads
en 1788 por el Obispo senor Compafion;
y trasada per el ingeniero D, Job4 Come-
aana en 1798: desde ent6nceB obtovo el
titnlo de Villa, y despues el de Ciudad por
ley de 19 de Octubre de 1849. Su bnen
temperamento , bermoBa campina y ser
el tr^sito entre la ciudad de Cajamarca
y CbachapoyaB, le fadlitan Iob modioa da
mejorar cada dia en todo rcapecto , y mn-
cho maa desde que ae creA la provineia
de eate nombre: dista de Cajamarca 18
leg. (67 k-), de Chachapoyas 53 (296 \ k.),
de Balaas, que eatA a oriUaa del Maranon,
6 (88 i k-).
Ceman, hda. Dpt. Ubertad, prov. Pacaama-
yo, dist. Guadalupe.
CemeutcriO, mina de oro, Dpt Pnno, prov.
SAndia, diat. Phara, cerca del mineral de
ChaUuma.
Cen«^, ^d. Dpt. lioreto, prov. Alto Ama-
zonas, diat. Lagnnae.
Cfnlcero, hda. Dpt. Arequipa, prov. Caati-
11a, dist. Uraca.
Cenoca, est. Dpt. Arequipa, prov. Ca^wni,
dist. Tuti.
Centeno, bda. Dpt. prov. y diat. loa.
Cennbaehuran, despoblado cerca de Anda-
huaylas, Dpt. Apnrimac, prov. Andahaay-
las: dista de Andahnylaa 4 leg. {22 k.).
fepeda, chac. Dpt. Libertad, prov. Trujilte,
diBt. Ascope: habt. 67: disU i leg. (8 k.)
de Aacope.
Cepita, as( escribian el nombre de Zepita,
porque en quechna no se conoce la Z ; sin
embargo lo condderamos en la letra Z.
Ceraccnnca, cerro 6 altura & la entrada del
valle San Gaban, Dpt. Puno, prov. Cart-
baya.
CerapollaRa, quebrada pequefia, y pamp*.
en la montaiia de Huaucayo, Dpt. Junin,
antea de la bajada a] rio de San Gregono:
tjene paatos pero no agua.
Cercado : generalmente se emplea est* p»-
labra para indicar la capital de una pro-
vineia 6 distrito; y hasta en las leyosj
decretoB supremos se dice, v. g. : i» p»-
CERR
— 205
CERR
vincia del Cercado de Lima, 6 el distrito
del Cercado de Arequipa etc., en vez de
decir la provinda de Lhna, 6 el distrito de
Arequipa.
£n el Diccionorio Castellano no se dd
esta acepcion a la palabra Cercado, y de-
beria desterrarse ese vicio.
Cercado, Ma. Dpt. Lima, prov. Tauyos,
dist. Ayavire.
Cebcado, chac. Dpt. lea, prov. Cbincha, dist.
Pisco.
Gebcado, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Sebastian: habt. 5.
Cebcado, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Umbamba.
Cebcado, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. An-
ta.
Cebcado, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Csyma.
Ceroo, aid. Dpt. y prov. Tacna, dist. Pachia.
Cerco qoemado, chac. Dpt. y prov. Lamba-
yeque, dist. Motupe.
Cerezal, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Chirinos.
Cereu^ aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Qnerocotillo : habt. 25.
Cemicalo, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Santiago de
Cbuco.
Cerpa, aid. Dpt. Libertad, prov. y dist. Hua-
machuco.
Cerpaqnino, hda. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Huamachuco: habt. 681.
CerniD, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Sali-
iral: habt. 117.
Cerrero, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Ucuvire.
Cerrillo, aid. y chac. Dpt. prov. y dist. Ca-
jamarca: habt. 786, con los de Santa £^-
bara.
CsBBiLi.0, hda. Dpt. Lambayeque, prov. y
dist. Chiclayo.
Cebbillo, hda. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Chepen: i. 4 leg. (22 k.) de
San Pedro.
Cerrttos, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Mor-
ropon.
Cebritos, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Se-
chnra.
CerwOj chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepena.
Cerro, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Moro.
Cebro, ciudad: v^ase Cerro de Pasco, ciudad.
Cbbro, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ca-
rabayllo : habt. 183.
Cerro, hda. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist.
Huacullani.
Cerro, hda. de vina, Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Vitor : habt. 8.
Cerro Azul, puerto menor, & los 18"* 8' lat.
y 78° 55' 14" long. Su fondeadero es de
piedra: hay mucha marcjada y reventa-
son en la playa. El pueblo pertenece al
distrito de San Luis, prov. Canete, Dpt.
Lima ; es de muy poca importancia, aun-
que por este puerto se exportan los rioos
y vahosos productos del valle de Canete.
MOVIMIENTO MARlTIMO DEL PUERTO DE
CERRO-AZUL EN 1874.
Enero & Diciembre
Ndm. Tonel.
244
39
287,028
2,793
Entraron { J^P^;^;^^^
Salieron igual numero de Vapores y
Buques de vela.
DISTANCIAS FOR MAR, DE GERRO-AZUL A LOS
SIGUIENTES PUERTOS :
Mill. n^aticM.
A Callao 75 (139* k.)
& Tambo Mora 80 (55 ^ k.)
i Chincha (islas) 45 (88 i k.)
a Pisco 55(162 k.)
d Chala 246(458 k.)
Por tierra dista de Canete 1 1 leg. (10 k.).
Cerro Blanco, aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Tumbez, dist. San Juan de la Vfrgen:
habt. 405: d i leg. (2 i k.) de Tiimbez.
Cerro Blanco, chac. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca.
Cerro Blanco, mina de plata, en el distrito
de Sayapullo, prov. de Cajabamba, Dpt.
Cajamarca.
Cerro Blanco, hda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Sayan.
Cerro Blanco, cerro mineral de oro y talco,
8 leg. (16 i k.) alE.de Nasca. Se trabajo
hasta mas de 600m. de profundidad y ha
dado mucha riqueza. No se trabaja por
falta de lumbrera.
CERE
— 206-
k»co, aid. Dpt. y prov. left, diet. S.
mtista: 6. 8 i, leg. (19 k.) de lea.
Orado, mina do plata, Dpt. Liber-
iv. Huamachuco, dist. MoUepata,
Q MoUepata.
jSttADo, mina y aventadero de oro,
mo, prov. Stbidia, dist. Pbara.
L.OKADO, aid. y chac. Dpt. Arequi-
V. Caylloma, dist. Sihuas.
:,OKAi>o, aid. Dpt. y prov. Arequi-
. Cayma.
[.ORAOO, hda. Dpt. Arequipa. prov.
i, diift. Acari: dista de Cbala 17
i k.), de Acari 2 (11 k.).
coRADO, mina de cobre en Yamig-
i. Tatapacil, dial. MauuDa; ley 80
ito.
LOKADo, pico en las foldas de la
Ta; al E. del de TambUlo Grande,
urapacd.
doscabezas, aid. Dpt. Libertad,
acasmayo dint. Jequctepequc.
fro, mina de plata, Dpt. libertad,
uamachuco, dist. Santiago deCbu-
I. de Santiago de Chuco.
tido, cerro, ceroa de Carabayllo,
prov. Iiinia : tione p<Sr£do do color
Qorado, almendrado de bianco.
Pasco, cflebre mineral de plata,
> intea Lanricocba, en ta provincia
w, Dpt. Junin. Este mineral esti
en la conduencia de dos vetas ; la
mada Pariac-birca que vieue cor-
del E.; y la otra Colqucbiroa que
.el S. El mineral bg compone de
i masas de fierro en diferenteti es-
3 oucidacion, mezcladas con azufre,
a y plata : eata se halla meanda-
3aparcida eon mas 6 menoti abnn-
Con frcvuoncia ae ballau grandi
perpendicuIareH de Sgura oblonga,
queza excede A la corrieDte de las
incral esta dividido como auieuto
1 en los elgientes distritos :
Santa Boaa.
^cnte. Yauricocba.
lacocha. Yanacancba.
ada uno de eatOB distritos bay dife-
uinas cnya rlqueza varia conside-
mte.
CERR
• El Cerro de Pateo 6 Lauricocha « It
una colosal riqueEa, y el Perd saca de &
anualmente un uumero considerable it
mareos de plata. Es el mineral de pUtt
mas afamado en el mundo despues de i»
de M4jico y Potosf.
Descubrl6sB esto mineral en 1630 por
un 'Indio llamado Huari-Capcha, pastor
de Paria, qnien alcalentarse, balliieniM
piodras que coloc6 para el fogon, pliU
detretida.
Del Nudo del Ciixo, qne ae haUa entw
H" y 15° de latitud Sor, partcn dos ode-
nas : la oriental pasa por el este de Hum.
ta, Ocopa, Jauja y Tamia; y la ocddaital
se dirige por el oeste de 6'(w(rorireyi»,
Yauli, Hua'jpachay Fasco. Poco mas alii
se reunen aquellos ramalea, forman otro
nudo cerca de Hudnueo, y siguen alguuM
leguau formando una sola cadena.
Abreae 4ata en seguida en tres ramaa: U
oriental corre entre Pozueo y Mitna-, la«n-
tral enteelrio Hiia.Ho'jay d 3/amfto»;y!»
occidental por entre las coetas de TrujiSo
y Payla. En Lirja vuelven il fonnar no
nudo estas tres cadenas. Las doe ramu
que parton del Cuaco eneierran la pampt
de Barnlion, en euya mesa de quince legu»
de largo y de dos A cnatro de oncho. >
una elevacion de 4,060 metros stored
nivel del mar se en cuentra la Lagnaa it
ClUtichakorha 6 iieijas y el Cerro <U Patci>.
En el extremo de la mesa de BcmboK
haeia el Norte, estd el rico cerro miner*]
de plata, llamado t'olquekirca. (cerro d«
de plata. Qnechua). Es el principio de ku
cerros que separan la meaa de !titmbo» del
mineral de Pasco.
Una bilera de montaiias en figur* ai-
cular eneierran loa minerales de Pato,
Lanricoi-ka, Santa Rosa y Yanacaneka.
La rama central contiene los minerals
de plata, bierro, cobre, plomo y combusti-
ble de que abunda este departamento.
Los cerros que forman la hoya de P»
CO eatan interceptados por las qaebndu
de Quilacocliet, TiiUnrduca y Paeayatu. L*
laguna QuUacocha tiene su desagiie por U
quebrada de este nombre y sns ^nae sir-
ven para el trabajo de las minas.
En dicba boya hay tres lagunas, i t^
CERE
20?
CERE
ber : dos de PatarcocJia y la de Quilacocha ;
las dos pnmeras se comunican y la terce-
ra sirve de desagiie A los socavones de las
minas.
El terreno estd constituido de granito,
esqaisto negmzco, gres, p6rfido rojo, cal-
e^rea azul y cougl6meras. El fondo de la
hoya es de esquisto negro, desde el lago
QuUacoclia hasta el mineral de Ayapoto.
£1 grano de este esquisto ed fino, negmz-
co, muy duro, con particulas de mica y
atravesado en todos seniidos de vetillas
de pirita de hierro y cnarzo bianco.
En easi todas las minas se encuentra
en masa ana pirita que los mineros Ua-
man Bronce, Esta pirita se descompone
y produce el sulfato de fierro (caparrosa);
calcinada produce plata.
El terreno esquistoso de que se ha ba-
blado "y que parece pertenecer a los ter-
renos de transicion, contiene probable-
xnente la capa piritosa y esta los metales
ricos de plata ; pues en las labores pro-
fundas el metal estd siempre acompailado
de esta capa.
El gres se balla en este terreno y tam-
bien en los alrededores del lago Quilaco-
cha^ Hullachifi, PdrgaSf Suao y en todo el
espacio en que se balla metales.
Las capas borizontales se dirigen devN.
4 S., inclindndose al E.; y en los cerros
do Huallachin y San Juan se nota la cor-
respondencia de ellas, entrecortadas por
la hoya mineral.
La constitucion fisica del terreno es
aqui id^ntica A la de PunOy Chucuito, Lam-
pa, Huaypacha, Yauli y cercanlas de Tar-
ma. Contiene en capas considerables el
carbon de piedra en Curaupucro, Rdncas^
Vinchas, altos de Tullurdiica^ cerro de Al-
conocuUpan, laguna de Piguaca, altos de
Huisque y Huarochirl. En las quebradas
que rodean al Cerro de Pasco^ en las pam-
pas de Bomlton, altos de Pdrgas, y V in-
ches, Yanamate, Guipiany laViuday sehace
visible y extensa esta formacion. El gres
es rojo, abigarrado de amarillo y bianco,
^ano fino, dspero al tacto, pasa al bianco
por gradacion suave y a la greda arcillo-
sa, altemando con capas de calcdrea blan-
y azul eompacto y p6rfido rojo y verde.
El gres rojo de este mineral contiene i
voces pequenas cantidades de cinabrio;
va altemado con esquisto negruzco, en
capas delgadas y calcareas (en el alto de la
Vinda) cargadas de conchas y cuarzolidia
6 piedra de toque en el cerro de Cohjue-
hirca.
Unos promontories de roca cuarzosa se
levantan en la hoya mineral ; tiene esta
roca muclias cavidades amarillentas, co-
mo el ocre de fierro : en el interior es de
un bianco sucio, de rupturas concoideas
que a veces pasa al cuarzo pir6maco (pie-
dra de chispa). Esto se observa en el cer-
ro de Colqueldrca; BUS caracteres hacen
creer que es un p6rfido cuarzoso. Varies
trozos presentan la pudinga 6 congl6me-
ra bien caracterizada con piritas de fierro
y cuarzo bianco encajado en la piedra-
lidia.
El cerro de Santa Calalinay las colinas
de Yana^ancha, Cluiupimarca, Cay a, Santa
Rosa^ Trahuarmarchay^ etc., son de esta
composicion. Pasa A un gres descompues-
to en el interior de las minas, siendo el
grano suelto, de poca dureza y muy mez-
clado de oxido de fierro. Esta roca es la
ganga de los metales Uamados Pacos, de
que abunda Santa Rosa.
No hay aqui estratificacion ninguna;
todo es masa informe metdUca, de cinco
ii seis marcos por cajon. Los metales que
se explotan son de una capa bien distin-
ta que se halla entre esta roca descom-
puesta y otra de pirita. La creen aUi veta,
pero la direccion, paralelismo, la incHna-
cion semejante (i las capas de la suporfi-
cie y del interior, el muro, (caja en que
reposan los metales), diferente de la otra,
la ninguna variedad de metales, la falta
de cavidades con cristalizaciones y otras
circunstancias caracteristicas de las ve-
tas, prueban evidentemente que no lo es.
Se conoee que es mia capa interrumpi-
da, andloga d la del Cerro de Pasco por las
eflorescencias 6 qu^mazmies^ que se ve de
esta capa en la superficie desde el cerro
de UUachin hasta Matagente.
La calcarea alpina se halla en el gres,
congl6mera bien caracterizada de Suco,
Chauquilhuanca, el traquito granitico de
CERE — 2(
ly y el p^rfido rojo He liombon. Es
buud&Dte la calcarea en este terre-
j en donde se cria el metal de pla-
[imp6iieiiBe de esta roca la parte
A de Lauricocha, las quebradaa ve-
' las colinaa de la mesa de Uomlmii
a capas horizoiitales inclinadas ba-
lete, coQ algunas excepciones.
i calcdrea es azulada, semicompae-
I veias delgadas de e^pato calizo
. En las conchas se Lallan algunas
mettilicaii, en especial el piomo y la
julfurea de que Be saca plata. Es-
lacion es mas extensa en el cerro
rftrts, que es rauy rico por sus ca-
nerales de plomo y pirita. Los tres
[ue tiene conetaD de calcarea m^dia
ipuegta en la superficie ; son caal
utales las capas calc;ireas; y las de
s plomizos tienen la misma direc-
Bon Iiasta de una vara de ancho on
la Dtsruhridora, que es muy afa-
lapa tiene nueve pulgadas de anclio
oro, que es una de las cajas, e» de
'ermginosa muy compacta ; por es-
38 dd poca utilidad esta mina.
todo eate cerro esti compueato de
metiUicas, que producon de oeho d
. marcos porcajon.
ia el Norte hay muchas capan de
Bn el gres. H&llase una gran capa
bon de piedra cerca de Pallancha-
encucntra calcarea en cl grcs en
n. Son mas blancas laa capas, m6-
jmpactas y contienen conchas pe-
s. Ea srcillosa y calcdrea la c&pa
ca; contiene cinabrio con restos de
i y bolionadas de cinabrio. La gan-
por lo comnn calcarea 6 arcilln, cc-
ta.
I calcilrea blanquecina se balla en
ekirca; es compuestacn algunas ca-
en otras ostd atravesada en todas
iones por el espato calizo cristali-
Est^ altemada con una arcilla ver-
de muchas varas de grueso.
s cnpaa angostaa de carbon de pic-
ay en esta catcirea. Sobrc el car-
3 halla el cuorzo y el gres; asem^-
— CERR
jase mucho sn fisonomiaalpir6niaco,qu
Gonstituye la ganga de loB metalea de «9t«
Se forman muy ricas bolMiJwuitu, ciu-
do se reunen muchas capas en el cenln).
El ancho de ellas ea de muchas v«r« j
todas compuestas de metales que proda-
cen de 26 d 80 marcos por cajon.
Se eucuentra en la superficie de eeie
cerro el cuarzo, medio descompa«sta ;
con muchas cavidades, formando line*
distinta.
En 1660 habift 114 haciendas nuM-
rales con SOO ingenios que muelen 48,1^
caj%e8 y auponiendo cada eajon 4 J mw-
cos, da 21G,940 marcos.
Begun el cenao de 1870 habia 664 mi-
nas; a saber:
Cayae Grande 57 1*0
Cayac Chico 27 60
TajodelTingo 32 260
Tajo de Santa Rosa 73 460
Yauricocha 20 »
Paccha 76 0
Mesa Pftta 11 46
Chaupimarca 90 0
Huancapucro 16 16
Pariftliirca Alta 125 0
^ariahirca Bajft 29 70
Yanacancha 35 65
Pampa de 8. Andres 83 IS
Fucchupuquio 41 *)
Razon de loa marcos de phta fundUai
en el Cerro de Pasco.
Afliw. MwMs.
1784 68.a«
1785 78,455
1780 109,100 i
1787 101.162 6
1788 120,046 3
1789 121,413 S
1790 117,996 6
1791 128,789
1792 183.598 6
1793 284,942 5
1794 291,255 7
1795 279,621 i
179G 277,553 1
1797 242,948 7
CERR
209
CERR
AfiOB. Marcos.
1798 271,861
1799 228,356
1800 237,485
1801 263,806
1802 288,191
1808 288,151
1804 820,608
1806 306,060
1806 161,193
1807 242,031
1808 248,296
1809 286,781
1810 240,220
1811 261,317
1812 80,061
1818 80,897
1814 92,267
1815 66,719
1816 75,993
1817 45,209
1818 67,623
1819 90,427
1820 812,981
1826 66,971
1826 168,826
1827 221,707
1828 201,326
1829 99,835
1880 95,261
1831 185,135
1882 219,878
1888 267,069
1884 267,126
1885 276,774
1886 244,404
1887 286,866
AfioB. Marcos.
838 251,982
839 279,620
840 807,218
841 866,118
842 887,918
848 325,458
844 274,602
846 251,089
846 281,011
847 246,807
848 272,994
849 229,889
850 219,548
851 236,702
852 218,558
858 288,423
854 202,695
855 267,928
856 218,856
857 201,207
868 202,825
859 208,446
860 194,485
861 282,854
862 201,500
868 204,493
864 228,812
866 175,791
866 217,228
867 205,261
868 217,280
869 208,946
870 203,883
871 809,813
872 201,066
878 188,865
El auo de 1878 habia en el distrito mi-
neral de Pasco 888 minas de plata, de las
ciiales se trabajaban activameute 80 : con
aJguna paralizacion 498, y las restantes
estaban abandonadas. Se ocupaban 1,412
operarios en 119 haciendas minerales
que tienen 886 ingenios, movidos por
agua que muelen al ano como 54,640 ca-
jones de metal, y rinden, termino medio,
4 marcos por cajon, empleando el m^ to-
do comun de amalgamacion : en muy po-
cas haciendas se emplea el sistema de
fundicion.
£1 socabon que sirve de desagiie gene-
ral, principi6 & trabajarse el ano de 1806
y tiene una extension de 8,844 metros :
estd bien fortificado ; en su mayor parte
es de b6veda alta, y en otras forma elip-
se, y en algunos trechos hay madera. Pa-
ra conservar y sostener el socabon se pa-
ga cinco centavos de sol por cada marco
de plata que se funde ; tambien se paga
20 centavos por marco para sostener el
gasto de las miiquinas de desagiie. *
Cerro de Pasco, ciudad, capital del Depar-
tamento de Junin, de la provincia y dis-
trito de su nombre: estd situada en declive
& los 10« 56' lat. y 78*» 00' 24" long, a
4,852m. alt. El pueblo es muy irregular:
su construccion es de adobes y tejas. Su
clima es muy crudo, pues el termino me-
dio del term6metro es de 4° 50' ; y en la
noche de 1** 50' sobre cero: en Julio, Agos-
to, Septiembre y Octubre, meses en que
cae mucho granizo y son comunes las ne-
vadas ; en los meses de Agosto y Septiem-
bre baja de V &2^: el agua hierve d. los
73° 50°. Las tempestades , el granizo y
las nevadas hacen insoportable este pais
desde el mes de Octubre y los forasteros
padecen de Soroche (opresion al pecho que
llaman Veta) por la poca densidad del aire
en lugar tan elevado. Es la primera po-
blacion de IPeru en que se us6 estufas.
Son enfermedades muy comunes ^ los
mineros, la Pardlisis & cuyos pasieutes se
les llama Azogados, el dolor de costado y
el tabardillo. A no ser por sus ricas 6 ina-
gotables minas, no seria posible habitar
este lugar: liabt. 9,256. Dista de Lima
52 leg. (289 i k.); de Tarma 18 (100 k.),
de Hudnuco 28 (128 k.).
Cerro peloii, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamacliuco , dist. MoUepata.
Cerro Prieto, aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. San Juan.
Cerro Prieto, mina de carbon de piedra
(antracito) en la quebrada de Chala Alta,
Dpt. Libertad, prov. Trujillo ; A 7 i leg.
(40 k.) al N. 0. de la ciudad de Trajillo,
d 1,800m. alt. El ancho de las capas, 4
los 14 metros de profundidad es de 5 me-
tros y Begun la naturaleza geologica de
ese terreno se cree que i mayor profun-
didad se encontrard hulla bituminoaa,
27
CIEN — 2
lETo, hds. de cau&, Dpt. Libertad,
'rujillo, dist, Aacope : habt. 68. En
roilujo 28,800 quintales de azucar
■t6 12,000: dista de Ascope 2 leg.
de Malabiigo 4 (22 k.). ~
iiETo, aid. Dpt, y prov. lea, dist.
an Bautibta.
aitco, miua de carbon de piedra
ito) en la quebrada de Chala Alta,
libertad, prov. TrujUlo, y i 1,464
alt. Sucalidad, en la superfieieno
' buena, por estar mezclado con
de fierro.
lambrano, bda. Dpt. y prov. Lima,
trabayllo.
la Virjfeii, asi se llama <m cerro
que domiiia toda la campiiia de
upe, de la provincia Pacasmayo,
ibcrtad.
ejo, bda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
tambo: habt. S7.
tributario del Pozuzo. formado de
^ueloe, el udo que nace al pi^ del
loria Patris, y el otro de la parte
cerro del Mirador.
ibo & orillas del rio de eete nom-
i97n> alt. : dista del Pozuzo 2 leg.
y en andarlas se emplean siete
por el mal camintf.
.a. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
,. Cballabamba: habt. 70.
hda. Dpt. y prov. lea, diet. San
autista.
O, rio tributario del Tono, por
erda, Dpt. Puno, prov. Carabaya.
, pbl. Dpt. Taona, prov. Arica,
icoroma.
eat. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
t. Tuti.
aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Aoo-
■t. 98.
Id. Dpt. Cajamaroa, prov. Jaen,
lirinos.
. bda. Dpt. Cuzco, prov. Urabam-
. 011a Qt ay tarn bo.
cbac. Dpt. Libertad, prov. Pacae-
list. Jequetepeque.
shac. Dpi. L^mbayeque, prov, GhJ
list. Cbonguyape.
Ja. mina de plata. Dpt. Ancach^t
[uari, dist. Cco: situada en el
0 — CLAR
neral de TuUa: algunoa metales dan 300
marcoB por cajon.
CiENEOuiLLA, bda. Dpt. y prov. Lima, dJsL
Fachacamac; & la izquierdadel rioLuriii:
A 270°i- alt.: dista 4 } leg, (25 k.) de Ln-
rin ; 2 (11 k.) de Mancbay.
Oienhua, hda. Dpt. Apurimac, prov. Anli-
buaylas, dist. Ghincheros: i S 1^. (28 b.)
de Chine heroB.
Cimano, laguna, & la izquierda del rio Pu.
taza, en el cual descarga sus agnu.d
Snr de Andoas.
Clnco esquiniis, chac. Dpt. prov. y disl.
Oajamarca.
CiNco EBQuiNAB, chac. Dpt. Ayacucho, pw.
y dist. Hoanta.
CIfco, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz, ditt.
Buldibuyo.
Circomarca, aid. Dpi. Ayacucho, prov. Cu-
gallo, dist. Huancaraylla.
Circnncislon, mina de plata, en el cerro dd
Nino, A, 400°!. de la mina Casualidad, Djit
Ancachs, prov, y dist. Cajatambo: ley. W
Clsne, cerro mineral de plata atraveaado it
variaa vetas. en las cualea bay mnabu
minas. Es nno de los ouatro prindpilN
cerroB que forman el c^lebre minoalda
HuaJgayoc, Dpt. Oajamarca.
CisNE, mina de plata en el cerro del Cine,
lado E. Dpt. Cajamarca, prov. y diH.
Hualgayoc: ley 30 m.
CiBNE, mina de plata en el cerro de Cbn-
quihual, Dpt. Ancacba, prov, y dirt. P»-
llaaca.
CUra, Ba»ta, cerro i la izqnierda de U «b-
fluencia del rio Palcasu y Poeuzo.
Claba Santa, rio tributario del Bnpac, Dpt.
Ancachs.
Clara Santa, mina de plata en el oaTD4>
Tree Oroces, Dpt. Ancachs, prov. Hmt-
las, dist. Macate.
Claba Santa, hda. Dpt. Cajamarcs, pnir.
Cbota, dist. Paccha : habt, 2S6.
Claba Santa, cbac. Dpt. Cajamaroa, pnw-
Contumazi, dist. Trinidad.
Clara Santa, aid. y hda. Dpt. Libertad, pro*.
Trujillo, dist. Ascope : habt. 149 r en 18i<
produjo 28,808 quintales de azucar J «■
porto 5.000: dista deAscopeZlpg. (11^1.
de JIalabrigo 5 leg. (27 k.).
COAQ
211
COCA
Glasa Santa, ohac. Dpi. Libortad , prov.
y dist. Trujillo : dista de Trujillo 1 leg.
(6 i k.).
Claba Santa, aid. y^hda. Dpi. Aucachs, prov.
Pomabamba, dist. Sihuas : la casa estd &
d,842m. altnra: en sus imediaciones hay
tkznfre que lo emplean en la fabricacion
de p61vora: habt. 490.
Ci«ARA Santa, hda. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Chinchao.
Ci^ASA Santa , hda. de cana , Dpt. y prov.
Lima, dist. Ate : habt. 62: tiene excelentes
mdquinas para elavorar azucar.
CiiABA Santa, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Lorigancho : habt. 48.
Clara Santa, hda. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Pisco: habt. 99.
Clara Santa, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lacanas, dist. Sancos.
Clara Santa, saUtrera, Dpt. Tarapacd, dist.
Iquique. En 1874 produjo 86,000 quinta-
les de salitre : dista 7 leg. (89 k.) del puer-
to y 1 (5 i k.) de la linea f6rrea.
Claudio San, mina de plata, al 0. del pue-
blo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauh : ley 19 m.
Claudio San, mina de plata al N. 0. del
pbl. de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauh : ley 40 m.
Clavo (cninde y clavo eUeo, minas de pla-
ta en el mineral de Huinchos, Dpt. An-
cachs, prov. Cajatambo, dist. Aquia : ley
40 m.
Clemente San, aid. Dpt. y prov. Piura, dist.
Sechura: habt. 606.
Clements, penon como A 500ni. de la playa,
al Sur de la caleta de Chucumata : en es-
te penon y la isla de Gaviotas, hay dep6-
sito de huano, Dpt. Tarapacd.
Coajari, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Vilque.
€CMyata, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Pau-
carcolla.
Coalaque, aid. Dpt. Moquegua, dist. Puqui-
na: dista de Moquegua 9 leg. (60 k.), de
Puquina 2 (11 k.).
Coaniy aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist.
Yunguyo.
Coaqiie, Cordillera casi en el hmite con Bo-
livia , Dpt. Tacna , prov. Arica : dista
de Chacalluta 47 leg. (262 k.), de Putre
12 (67 k.), de Arica 48 (267 k.).
Coarlte, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa.
Coasa, distrito de la provincia de Carabaya,
Dpt. Puno: habt. 1,974.
CoASA, pbl. capital de este distrito de la
provincia Carabaya. Dpt. Puno: habt. 608:
dista de Usicayos 5 leg. (28 k.).
Coata, distrito de la provincia y Dpt. Puno :
habt. 1,209.
CoATA, (Ccoata, amoreteado 6 acardenalado.
Ay.) pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia y Dpt. Puno : habt. 626. (Sullca y
Ccollana.).
Coati, isla en el lago Titicaca: entre los 16*^ 2*
48" y los 16^ 8' 12" lat. y los 71° 27' y
71"* 26' 81" long. Esta isla era consagra-
da d la Luna. Existen bien conservados
los restos de un antiguo templo del Sol y
otro de la Luna ; este tiene la forma de
un atrio rectangular, con numerosas puer-
tas que corresponden d cuartos interiores
de diferentes formas y tamanos: todo el
edificio es de piedra arenisca: tambien
existen las ruinas de la casa de las Ylrge-
nes del Sol.
Coayllo, distrito de la provincia de Canete,
D^t. Luna : habt. 2,287.
Coayllo, pbl. capital de este distrito de la
provincia Canete, Dpt. Lima, a 8m- alt. :
habt. 1,866.
Cobdon, hda. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Contumazi.
Cobre^ mina de cobre en el cerro del Tin-
go lado 0. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc : ley 28 a 100 m.
Cobre, mina de plata en el CArmen, Dpt.
Tarapacd, dist. Iquique.
Coblina, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba.
Coca, hda. Dpt. Amazonas, prov. Chacha-
poyas, dist. Huancas : habt. 77.
Coca, chac. Dpt. Amazonas, prov. Chacha-
poyas, dist. Levanto.
CvcA, hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya, dist.
Bagua: habt. 59.
CooA, hda. Dpt. Amazonas, prov. y dist. Lu-
ya: habt. 18.
Coca, chac. Dpt. Aucachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Mangas.
Coca, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Islay, dist.
Tambo: i 12 leg. (66 k.) de Islay.
COCA — 2
M, distrito de la provincia de Lii-
Amazoaas : habt. 535.
., pbl. capital dc cste distrito de la
a de Luya, Dpt. Amazouas : habt.
tillii, hda. Dpt. Cuzco, prov. Cou-
, dist. Echarate : habt. 90.
a, hda. Dpt. Lima, prov. Canta,
ahiiay.
A, aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
st. Matucana : habt. 75.
■k, pbl. y hda. Dpt. Arequipa, prov.
ist. Tambo: habt. 1,S55: al21eg.
le Inlay.
ba, chac. Dpt. Amazonas, prov.
iet. Oualli: habt. 5.
chac. Dpt. Cuzco, prov, Canas,
ecca.
, aid. Dpt. Libertad, prov. Fataz,
ayo: & 1 leg. (5 ^ k.) de Huayn.
>. Dpt. y prov. Tacna, dist. Ua-
dd. Dpt. Loroto, prov. Huallaga,
igo Maria : habt. 87.
jitiguo nombre de una li^una del
iieblo de la Laguna, Dpt. Loreto.
tribu de ealvajeB, caai oivilizadoe:
en el distrito Omaguati : su dialec
itiato del de otras tribus.
na, chac. Dpt. Huaacavelica, prov.
a, diet. Salcabamba.
A, chac. Dpt. Huancavehca, prov.
ireyna, dist. Hnacbo.
18, tribu de salvajes que habitan
itrito de Yurimahuas: son caai ci-
9, de caracter mauso, dedicados a
<; andan algo vestidos; cazan con
la.
it. Dpi. y prov. Pnno, dist. Accra:
2.
chac. Dpt. Piura, prov. Payta,
liana.
■a, chac. Dpt, Arequipa, prov,
lyos, dist. Yauaquihua.
chac. Dpt. Piura, piov, Payta,
lerocotillo.
pa, estrecho de pefias en el rio Po-
ates de Uegar a la hda. de Cutag-
■■ y prov. Eu^nuco.
cerro mineral de plats, Dpt. Hnan-
I, prov. Angaraee.
I — COCT
Cocapunco, chac. Dpt. Lima, prov. Cuti.
dist. Huamantanga.
Cocas, pbl. Dpt. Huaucavelica, prov. C*6-
trovireyna, dist. Huachbs: habt. 4-59,
Cocas, hda. Dpt. Apurimac, prov. AnJi-
buaylas, diet. San Gerdnimo; a 5 leg.
(27 J k,) de San Geronimo.
Cocas, pbl. Dpt. Ayacacho, prov. CangoUo,
dist, Totos.
Cocateri, hda. Dpt. Cuzco, prov, Can«,
dist, Checca.
Cocay, chac. Dpt. y prov. Hu^nuco, dist
Cocayton, hda. Dpt. Ayacncho, prov. Cm-
gallo, dist. Vischongos.
Cowliace, hda, Dpt. Ayacucbo, prov, Hiian-
ta, dist, Lnricocha,
Coeclian, chac. Dpt. Ancachs, prov. Coja-
tambo, dist. Gorgor.
CoocliHS, chac. Dpt. Ancachs, prov, Csjs-
tambo, dist. Ticllos.
CM'llicate, hda. Dpt. Amazonas, prov. Lo-
ya, dist. Bagua.
Coco, chac, Dpt, Piura, prov. Payta, dist,
Querocotillo.
CotMK'lia, hda. Dpt. Huancavelica, prov. T»-
yacaja, dist. Pampas : habt. 66.
Cococlie, chac. Dpt, Lima, prov. y diBt. Yan-
yos.
Cococliillo, hda, y aid. Dpt. AmazonaB,pr<«.
Luja, diet. Lonya: habt. 369.
OocockO, aid, Dpt. Amazonas, prov. Loy».
dist. Lonya: habt, 208.
Cocopata, chac. Dpt. Moqnegua, dist. Pn-
Cocorana, est. Dpt. Arequipa, prov. CajUo-
ma, dist. Tisco,
CoCftS,chac, Dpt. Amazonas, prov. Bongan.
dist, Sipasbamba.
Cocotal de cliiple, hda, Dpt. Cajamarca,
prov. y diat, Jaen.
Cocotea, caleta, & loa 17° 15" lat. y 73" 56'
24" long,
CocoTKA, aid. en la caleta anterior, Dpt
Arequipa, prov. Islay, dist, Tambo. E»
lugar de banos en el verano para los ve-
cinos de Tambo.
Cocta, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaru,
dist. Jangas.
Coeto, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist- Ura-
bamba.
COCH
213
COCH
CoctopuqillO, hda. Dpt. Ajacucho, prov. y
disi. Huanta.
Cocha^ {Ccocha laguna. Q.) aid. Dpt. Caja-
marca, prov. y dist. Contumaza; habt.
851.
Cocha, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba.
CocHA, hda. Dpt. Ancachs, prov. Hiiaras,
dist. Pampas.
CocBA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras
dist. Ynngar.
Gocha, hda. Dpt. prov. y dist. Huamico : a
5 leg. (27 i k.) de Hadnuco.
Cocha, aid. Dpt. Jonin, prov. Jauja, dist.
Orcotnna.
CocHA, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Tarma.
Coeha, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Huaribamba.
CocHA, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Pilpichaca.
CocHA, chac. Dpt. Huancavelica, prov. y dist.
Gastrovireyna.
Cocha, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Cangallo,
dist. Huambalpa: habt. 261.
Cocha, hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Abancay: habt. 48.
CocHA, hda. Dpt. Apurimac, prov. Abancay,
dist. Curahuasi: habt. 26.
CocHA, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Gotabam-
bas, dist. Haquira: habt. 658.
Coclia, hda. Dpt. y prov, Cuzco, dist. San
Pedro del Hospital: habt. 81.
Cocha, chac. Dpt, Arequipa, prov, Cayllo-
zna dist. Tupay.
C!ocha, v^se Cochas.
CoclialiamlNI , distrito de la provincia de
Chota, Dpt. Gajamarca: habt. 27.
CocHABAMBA, pbl. Capital de este distrito de
la provincia de Chota, Dpt. Cajamarca:
habt. 805.
Clochabainba, aid. y chac. Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Tayabamba: habt. 188: .
dista de Tayabamba, 5 leg. (28 k.); de Par-
coy. 11 (61 k.).
CocHABAMBA, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Cochabamba, hda. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba: habt. 14.
CocHABAMBA, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
CocHABAMBA, pbl. Dpt. Aucachs, prov. Hua-
ras, dist. Pariacoto: habt. 518; dista de
Yautan 5 ^ leg. (80 k.).
CocHABAMBA, chac. Dpt. Aucachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Cochabamba, aid. Dpt. Hu&nuco, prov. Hua-
malies, dist. Huacaybamba: habt. 81.
Cochabamba, chac. Dpt. Lima, prov. Ganta,
dist. Huamantanga.
(Jochabamba, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Siircubamba: |habt. 186.
CocHABAMBA, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Surcubamba: habt. 94.
Cocbabamba, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta.
CocHABAMBA, hda.l)pt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo : habt. 11.
CocHABAMBA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Chiara: habt. 100.
CocHABAMBA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 26.
Coebabamba, aid. Dpt. Cuzco, prov, Paru-
ro, dist. Huanoquite: habt. 28.
(Joebabamba, aid. Dpt. Tarapaca , dist. Ma-
mina.
Gochabainba del barco, hda. Dpt. Ayacu-
cho, prov. Huamanga, dist. Socosvin-
chos: habt. 27.
Coehabamba de Castllla, hda. Dpt. Aya-
cucho, prov. Huamanga, dist. Socosvin-
chos: habt. 27.
CocHABAMBA DE Santa Lucfa^ hda. Dpt. Aya-
cucho, prov. Huamanga, dist. Acosvin-
chos.
Cochabara^ chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Cocbabue, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
CocbaC) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bcstauracion 6 Lidependencia.
CocHAC, chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Ganta.
CocHAC, hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Caja: habt. 186.
Cocbacalla, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambo, dist. Cochamarca.
CocHACALLA, pbl. Dpt. Juuiu, prov. Pasco,
dist. Pallanchacra: habt. 580: dista de
Huariaca 2 leg. (11 k.).
CocHACALLA, chac. Dpt. Lima, prov. Ganta,
dist. Buenaventura.
CocbacaDCha, est. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Matucana.
H —2
Dpt. Libertad, prov,
spata: habt. 866:diB-
i Huanoaspata.
I, mina de plata, en
chinchay, Dpt. An-
Haari.
lino, proT. Carabaya,
i. Lima, prvo. Ganta,
pt. Apurimac , prov.
»ya.
e oro, en la eadetia
te, Dpt. Cuzoo, prov.
ilarcapata.
Dpt. Ancaohs, prov.
i. Gozco, prov. y dist.
pt. Ayaoucho, prov.
nangtiiUa: habt. IDS.
Pnno, prov. Caraba-
Lncachs, prov, Hnay-
I. prov. y dist. Lam-
yt. Jnmn, prov. Pas-
. Cmco, prov. Anta,
. Dpt. Cnzoo, prov.
^eMe.
>. Ancachs, prov. Ga-
a.
. Anoschs, prov. Ca-
>pt. Apurimac, prov.
inayllati.
Dpt. Aucacha, prov.
iqnian.
bac. Dpt. Ancacbs,
it. Acas.
t, Lima, prov. y dist.
i. Cnzco, prov. y diat,
t. Lima, prov. Hna-
oB:Bitnado&l,690in.
ilo de EspMtn San-
mediates bay vaiias
4 — COCH
vetas de oro : dista de Chorrillos 2 ^ l«g.
(18 { k.); de Labuaytambo 6 (8S \ k.); da
Espfritu Santo \ leg. (8 k.). al otro lado
del rio.
CochahDertB, hda. Dpt. Cuzco, prov, y dist
Paruro,
GocHAHUEBTA, bdft. Dpt. Guzoo, prov. y dist.
Galea: habt. 9.
Cochamal, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Cba-
cbapoyaB. diat. Santa Rosa: habt. 158.
Cochamarca, bda. Dpt. y prov. Cajamarca.
diat. San Marcos : habt. 60.
CooHAMABCA, aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Chiha: habt. 146.
GocHuuscA, rio tributario del Huanra. Dpt
Ancachs.
GocHAMABCA, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaj-
las, dist. Garaa : habt. 527, en la oampi-
na de Yanahuara.
GocHAHASoA, distrito de la provincia de Ctr
jatambo, Dpt. Ancachs : habt. 916.
GooHAHABCA, pbl. capital de eate distrito de
la provincia deGajatambo, Dpt. AncacliE:
habt. 118.
GocEUUBCA, chac. Dpt prov'y dist Ha&nnco.
CocHAHAscA, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
diet. HuayUay: habt. 489: & 5 leg. (27 i fa.)
de Pasco.
GocHAMAKCA, hda. Dpt. Huancavelica, pro?.
Gaatrovireyna, dist. Hnaugascar.
CooHAMAKCA, est, Dpt. Ayacucbo, prov. Can-
gallo, dist. Vischongos : habt. 125.
Cochambnc, chac. Dpt. Libertad, prov.
Hnaraacbuco, dist, Santiago de Ghnco.
Cochambal, bda. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist, Jesus: habt. 120.
Cochampa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Llnmpa.
Codtan, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Hoal-
gayoc, dist. Llapo: habt. 600.
CocHAH, hda. Dpt Cajamarca, prov. Hnal-
gayoc, dist. Llapo: habt. 167.
GocHAK, hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist
Huari.
GocHAN, chac. Dpt. Lima, pirov. Canta, dist
Lampiau.
Coeliana, aid. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist Ayapata.
Cochangara, pbl. Dpt. Jnnin, prov, Huan-
cayo, dist. Ghupaca: Ijabt- 476, con log
diB Hoarifica.
COCH
215
COCH
CocHANGARA, hda. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, diflt. Pariahuanca.
Coehani, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. HuaytarA.
CocHANi, est. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Pichirhua : habt. 40.
Coehao, bda. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chavin: habt. 216.
CoehaoUo, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Velille.
Cocliapampa, chac. Dpt. Cajamarca. prov.
J dist. Chota.
CocHAPAMPA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
inabamba, dist. Piscobamba.
CocHAPAMPA, est. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Ynngay: habt. 266.
CocHAPAMPA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
ras, dist. Restauracion.
CocHAPAMPA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Mangas.
CocHAPAMPA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuas.
CocHAPAMPA, chac. Dpt. HuaucaveUca, prov.
Castrovireyna, dist. Huachos.
CocHAPAMPA, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago : habt. 68.
CocHAPAMPA, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
"vivilcas, dist. Colquemarca.
Coehapata, chac. Dpt. Huancavehca, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc.
CocHAPATA, chac. Dpt. Huancavehca, prov.
y dist. Castrovireyna.
CocHAPATA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Cangallo.
CocHAPATA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Sancos.
CocHAPATA, aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
CocHAPATA, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba: habt. 12.
CocHAPATA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
cion, dist. Santa Ana.
CocHAPATA, chac. Dpt. Cuzco, prov.* Uru-
bamba, dist. Ollantaytambo.
CocHAPATA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
irilcas, dist. Livitaca.
CocHAPATA, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
Tilcas, dist. Ccapacmarca : habt. 28.
CocHAPATA, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
CooHAPATA, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
CochaiMtay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Chiquian.
Cochapeti) pbl. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Cotaparaco : d 8,477m. de altu-
ra: habt. 488. El pueblo es grande pero
escasisimo de agua; sus casas estdn dise-
minadas. Hay en esta misma provincia
y distrito una chacra de este nombre.
Cochapocro, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Altos.
Cochapncyo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Mangas.
Cochapuriii, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Gorgor.
Cochara, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. H^quira.
Cocharacan, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. San Ger6nimo: i. 6 leg.
(88 i k.), de San Ger6nimo.
CocHABACAN, hda. Dpt. Apurimac, prov An-
dahuaylas, dist. Talavera: habt. 120.
Cocharara, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
Cocliaroas, mina de plata al sur del pueblo
de Yauh, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
YauH: ley 46 m.
CocHABCAS, nombre con que se conocia el no
Pampas en los primeros alios de la con-
quista.
CocHARCAS, aid. Dpt. Jimin, prov. Huanca-
yo, dist. Zapallanga: habt. 186.
CooHABCAS, aid. Dpt. y prov. lea, dist. Pue-
blo Nuevo: d 6 leg. (36 k.) de lea.
CocHARCAS, pbl. Dpt. Apurimac, prov, An-
dahuaylas, dist. Chincheros : habt. 406 :
dista de Andahuaylas 12 leg. (67 k:); de
Chincheros 4 (22 k.).
Cocharqui, chac. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Cochas, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Chacas.
CocHAS, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Chavin : habt. 244.
CocHAs, distrito de la provincia, de Cajatam-
bo, Dpt. Ancachs: habt. 866.
CocHAS, pbl. capital de este distrito, de la
provincia de Cajatambo, Dpt. Ancachs:
apenas merece el nombre de aldea; pues
su poblacion es de 67 habt. y las casas
COCH — 2
ables rftuchos, no paaaii de
6ia- de altura: diBta de Pa-
27 i k.)-
;. Ancachs, prov, Cajatam-
or: Labt. 154: dista 2 leg.
■gor.
t. y prov. Huduuco, dist.
.. Jnnin, prov. Tarma, diet.
0:i4,097iD. alt.
. Jimin, prov. ydist. Huan.
t. Lima, prov. Canta, dist.
, Lima, prov, Huarochiri,
)t. Lima, prov. Yauyos, dist.
lien tienen este nombre las
nismo distrito.
t. Ayacucbo, prov. La Mar,
ael:^l ^ leg. (8 k.) de San
t. Ayacucbo, prov. Cajiga-
longoe: habt. 70.
,. Juiiiu, prov. Tarma, dist.
tbt. 166.
Dpt. Ancacha, prov. Hna-
ca.
ocha laguna, Siqiie cornip-
que se pranuncia Sitd, ual-
I pOBterior de alguna cosa;
d^ la lacuna. Q.) aid. Dpt.
'arabaya, di»t. Ayapata.
bda. Dpt. Areqnipa, prov.
Aplao.
. Dpt. Ayacucbo, prov. La
1 Miguel,
Dpt. Fuuo, prov, Caraba-
Dpt. Cuzuo, prov, Cbuuvi-
eblle.
Dpt. PuDO, prov, Huancane,
)t. Libertad, prov. Otusco,
'pt. Ancaehs, prov. Huaras,
it. Juuiii, prov. Tarma, dist.
abt. 16,
aid. Dpt. Huaiiuco, prov.
, dist. Aguamiro.
G — CODP
Cochayoc, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Hn-
ras, dist. Yuugar.
CocHAVoc, mina de plata, al S. E, del pK-
bio de Yauli, Dpt. Juuiu, prov. Tarmi,
dist. Yauli: ley 811 m.
CocHAvoc, miaa de plata, al S. O. del poe-
bio de Yaub, Dpt, Jiiniii, prov. Tanu,
dist. Yauli: ley 26 m.
CocHAYoo, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cot«-
bambas,' diat, Tambobamba.
Cochajli, aid. Dpt. Piura, prov. Huuiet-
bamba, dist. Huarmaca.
Cocliaj'UC, cbac. Dpi. Cajamarca, prov. Jmh,
dist. Queroeotillo.
Coclica, cbac. Dpt. Lima, prov. Canta, dirt.
Atavillos Altos,
CocliCCUf bda. Dpt. Huancavelica, prov. Au-
garaes, dist. Acobamba: babt. B4.
Cocliela, bda. Dpt. y prov, Fano, dist. Atus-
colla.
Cocheparco, cbac, Dpt. Ancachs. prov. Hu-
ras, dist. Pampas.
Cocheros, bda. Dpt. y prov. Hminnco, dist,
Chinchao.
Gocllico, chac. Dpt .Libertad, prov. y HA.
Pataz.
Cochlncha, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chnnvi-
vilcas, dist. Santo Tomaa.
Cockiquinns, rio tribuiario del Marafioncei-
cadel pueblo de Cochiquinas, Dpt. Lorelo.
CocHiquiNAs, pbl. Dpt. Loreto, pror. Btja
Amazonas, dist. Fevas: & la orilla dereefax
del Amazonan, 6 leg. {38 | k.) abajo de
Fevas: babt. 208, de la tribu MoyoruBM.
Ell 1814 tenia 100 babt.: dista de de Ho-
yobamba 163 leg. (908 k.).
Co€liira.ra, aid. Dpt. y prov. Puno, dist.
Chucuito.
CocllOS* cbac, Dpt. Ancachs, prov. Cajatun-
bo, dist, Ocroa.
Cocliuipampa, cbac. Dpt Ancachs, jvot.
Cajatambo, dist. Acax.
Cwliuirca, cbac. Dpt. Ancachs, proT. C*}^
tatubo, diat. TicIloB.
Ci>rliiipel, cerro mineral de plata. en el ^-
trito de Pueblo Libre, prov. Hnaylss, Dpt
Codo, aid. y est. Dpt. Areqiiipa. prov. y dist
Camaua: babt. 376.
fodpa, distrito de la provincia de Alio,
Dpt. Tacna:habt. 1,169.
COLA
— 217
COLM
GoBPA, pbl. capital de este distrito Dpi. Tac-
na, prov. Arica: habt. 440: dista de Ari-
ca 22 leg. (122 ^ k.).
Cofradia, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Ciimbicus.
GoFRAoiA DB LA PuRlsiMA, chac. Dpt. prov. y
dist. Lambayeque: dista de Chiclayo 1
leg. (6 t k.).
CoFRADiA, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
TrujiDo: d J de leg. (1 i k.) de Trujillo.
Oofon, aid. Dpt. Libertad, prov. Otuzoo,
dist. Salpo: habt. 127.
Cogre, aid. Dpt. Moqiiegua, dist. Ornate:
habt. 1,612.
Oogrococho, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Cohata, est. Dpt. Pono, prov. Oarabaya,
dist. Ajoyani.
Colierco, aid. Dpt. Puuo, prov. Sdndia, dist.
Patambuco.
Cojaeay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Acas. *
Cofal, hda. Dpt. Lambayeque, prov. Chicla-
yo, dist. Sana.
Cojannro, hda. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Bagua.
Cnjehoatiy hda. Dpt. Pono, prov. Asdnga-
ro, dist. Santiago: habt. 12.
Cojelame, est. Dpt. y prov. Pnno, dist.
Ck>ata.
CSoJelaqne, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Coa-
ta.
Cojine, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Ghota,
dist. Llama: habt. 297, con los de Con-
chahae y Padin.
Ccrfinef aid. Dpt. Puno, prov. Sdndia, dist.
Cuyucuyu: habt. 890.
Ci^illlNlti, est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Achaya.
Cojitambo^hda. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tumazd, dist. Cascas : habt. 23.
CojOTera, mina de plata en mantos, al Sur
de Puno; ha producido mucho.
CojliPy chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Lidependencia.
Cojariiia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Lidependencia.
Colfty hda. Dpt. Apurimac, prov. Andahuay-
Ifis dist. Huancaray: habt. 60.*
Coliicliama» chac. Dpt. Lima, prov. Ganta,
^List. Pacaraos.
Colnnibay 6 CoUmibay, aid. Dpt. Libertad,
prov. Trujillo, dist. Simbal.
Cola n, distrito de la provincia de Payta,
Dpt. Piura: habt. 1,729.
Golan, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Payta, Dpt. Piura : habt. 417 :
dista de Payta 2 leg. (11 k.).
Cola|ion, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Colasay.
Colasay, distrito de la provincia de Jaen,
Dpt. Cajamarca: habt. 1,895.
Colasay, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Jaen, Dpt. Cajamarca: habt.
1,895.
Colaya, pbl. Dpt. y prov. Lambayeque, dist.
Salas: habt. 151: dista de Lambayeque
23 leg. (128 k.).
Colca, v^ase Cciilca 6 CcoUca.
Coleha, v^ase Collcha, distrito.
Colcliani, est. Dpt. Tarapac4 dist. Gamiiia,
d 4,158m. alt.
Coleiliar 6 Calemar, pbl. Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Bambamarca: habt.
116.
Colencho, tambo en el camino de Chacha-
poyas d Moyobamba.
Coles PuNTA DE, 4 los 17^ 42* lat. y 7d<' 43'
24" long.
Coleshuayco, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. San Ger6nimo.
Colespata, hda. Dpt. Cuzco. prov. y dist.
Anta.
Colhiiay, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Gotahuasi.
Colila, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Pau-
carcolla.
Colillambi, aid. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Asuncion : habt. 268.
Coliua redonda, punta d los 9'' 89' lat. y
80° 41' 54" long.
GoLiNA REDONDA, calcta, k sotavcuto de la
punta de este uombre : su fondeadero de
7 d 8 brazas, cerca de la costa, y es re-
gular.
Collui, hda. Dpt. y prov. Puno, dist. San
Antonio.
Coliiia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ambar.
Colllienares 6 Ghacra de Jos ejercicios, chac.
Dpt. y prov. Lima, dist. Magdalena: habt,
25.
28
COLT — 2
msDte entre la hacienda de Luc-
el pneblo de Uuua; & los 1,266
i altnra.
aid. Dpt. Ayacucho , proT. La
. Chungui.
ist. Dpt. Moqnegua, dist. Garu-
sst. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
^uadero.
salitrera en el Canton de la Pe-
Tarapaci, dist. Pica: k 12 leg.
il paerto.
k, mina de plata en el cerro de
0 N. 0., Dpt. Cajamarca, prov.
lalgayoc.
hoc. Dpt. y prov. Lima, dist.
a : habt. 72.
nina de plata en Huantajaya,
kpacii, dist. Iquiqne.
)ttnU, i. los 19° 58' lat. y 72°
ing.
Colorado, pnerto menor i aota-
a ptinta de este nombre : su fon-
18 brazBS. Dpt. Tarapacii, dist.
lirve para embarcar el salitre de
ras inmediatas.
,0 tributario del Cbancfaaniayo,
puerto de este nombre.
io tributario del Madre de Dios,
«clia: ^ ] de leg. (4 ^ k.) abajo
; nace en una llanura que eatA
ha de los rios Pilcopata y Car-
ida. Dpt. Lima, prov. y dist. Ca-
s Ccolpa 6 Ce-'Upa.
Iqui, viase Ccolqne 6 'Cenilqni; asl
compuestos, que iio se encuen-
ina sola C.
u, (puerta 6 estrecho de plata.
la de cerros nerados que desde
B se internan basta el valle de
nbo.
to de la provmcia de Piiriiiaco-
. Ayaeuclio: habt. 1,699.
lapital de este distrito en la pro-
Parinacochas, Dpt. Ayaciicho :
Dpt. AiicHi'liH, prov. Huarits,
pas: habt. 4S0, con los de Yu-
'ac y Llauca.
.8 — COLL
Coltay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnanu,
dist. Restaur acion.
Coltonpayse, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaraa, dist. Uarca.
Goltos, hda. Dpt. Ancachs. proy. Hiumu,
dist. IndependenciA.
CoLTos, hda. Dpt. Ancachs, prov. Haans,
diBt. Pampas.
Coltuupara, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hm-
ras, dist. Ayja.
Olnmbo, hda. Dpt. prov. y dist. Gajsmam:
habt. 29.
Colunpi, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Snr-
co r habt. 14.
Colupe, hda. Dpt. Lambayeqae, prov. y dist
Chiclayo; dista de Ghiclayo 6 leg. (28 k.).
Colvot, hda. Dpt. prov. y dist. Cajamarc*.
Collll, aid. Dpt. Jnnin, prov. T&rma, dirt.
Acobamba: habt. 600.
Collacaclii, hda. Dpt. prov. y dist. Pimo:
habt. 691.
OollacAta, aid. Dpt. Cajamarca. prov. Cbo-
ta, dist. Cutervo: habt. 387, con lot d«
Aullan.
Collachapl, est. Dpt. Cuzco, prov. Canu,
dist. Layo.
Collabnas, est. Dpt. Ancachs, prov. Hoa-
ras, dist. Becuay: babt. 241, con los de
Aya^ayna.
Collahnasi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
ras, dist. Recuay.
Collalinaya, chac. Dpt. Moquegua, diet. Ca-
rumas.
Collaniarca , aid. Dpt. y prov. Areqoip* ,
dist. Chihuata: habt. 96.
Collambay, valle, Dpt. y prov. Cajamarca.
dist. San Marcos.
CoLLAHBAv, hda. y aid. Dpt. Libertad, [vov.
Trujillo, dist. Simbal:habt. 73: dista de
Simbal 21eg. (11 k.).
CollanilH), chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Llama.
Collan, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Liimpiaa.
Oollniiro. chac. Dpt. Ayacucho, prov. Ln-
canas, dist. Lararaate.
Collfliit')iii(^, hda. Dpt. Puno, prov. 'Lam-
pa, dist. Ayaviri : habt. 8.
Colhiiii, est. Dpt. Cuzco, prov. Can&s. ilisL
Coporaqiie.
Collao, asi se llamaban las provinciaa de
COLL
— 219
COME
Caylloma, Puno, y otras inmediatas al
Departamento del Guzco.
CoLLAo, chac. Dpi. Lima, prov. Canta, dist.
Huamantanga.
Collaraera) cerro mineral de plata, Dpi.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay. La
mina de este nombre estd situada en una
quebradita de la Cordillera Negra, llama-
da IcMhoisca, cerca de la hacienda mine-
ral de Santa Gertrudis.
CoUarijoparqni, chac. Dpt. Puno, prov.
Chucttito, dist. Yunguyo.
CoUaS) chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Atavillos Bajos.
Collas, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San-
tiago: habt. 28.
Collasg^n, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machaco, dist. Santiago de Chuco.
CoUash, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras/
dist. Ayja.
Collasos, aid. Dpt. prov. y dist. lea : d 2
leg. (11 k.) d^ lea.
Collata, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
CouLATA, pbl. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Santa Enlalia: d 2 ^ leg. (13 ^ k.) al
£. de Jnlcamarca.
CoUatayre, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Collaori, hda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Huayllati.
Gollay^ pbl. y chac. Dpt. Libertad, prov. Pa
taz, dist. Tayabamba : habt. 540 : d i leg.
(1 ^ k.) de Tayabamba.
Coi^ukY, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Aucard.
Collayro, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Caycay.
Collcash, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay.
CollcvPi chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tajnbo, dist. Hoayllacayan.
Collcha, distrito de la provincia Paruro,
Dpt. Cuzco: habt. 1,481.
Coi^LXiBA, pbl. capital de este distrito de la
provincia Paruro, Dpt. Cuzco : habt. 535.
Colli^ue 6 Ak^acoto, hda. Dpt. y prov. Lima,
dist. Carabayllo.
Ck^Und, aid. Dpt. Cajamarba, prov. Chota,
diet. Pion: habt. 279, con los de Llusan-
CoLLUD, hda. Dpt. Lambayeque, prov. y
dist. Chiclayo: a 2 leg. (11 k.) de Chiclayo.
ColIun|2;o, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Nas-
ca : habt. 800.
Collaque, cerro mineral de plata, en la pro-
vincia Parinacochas, Dpt. Ayacucho.
Comabas, pequena tribu de salvajes que ha-
bitan las mdrgenes del rio Tambo.
Coniadayy chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Marcabal.
Coinaiideri , chac. Dpt. Amazonas , prov.
Bongard, dist. Sipasbamba.
Comaill, aid. Dpt. Puno, prov. Sandia, dist.
Cuyucuyu.
Comas, distrito de la provincia de Jauja,
Dpt. Junin: habt. 3,188.
Comas, pbl. capital de este distrito en la pro-
vincia de Jauja, Dpt. Junin : estd situado
en medio de varias quebradas, y por ello
el pueblo estd cubierto de niebla todo el
ano, principalmente en las tardes: habt.
1,516: d 8 leg. (44 ^ k.) de Quichuay; y 9
(50 k.) de Concepcion.
Comas, hda. Dpt. y prov. Lima, dist. Cara-
bayllo.
Coniatrafia, aid. Dpt. prov. y dist. lea:
habt. 400: d J leg. (3 k.) de lea.
Comba^ aid. Dpt. Amazonas, prov. Bonga-
rd, dist. Tumbilla.
Combapata, cerro alE.de Tinta, Dpt.
Cuzco, prov. Canchis: algunos lo conside-
ran como volcan.
Combapata^ pbl. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Tinta: habt. 1,200: algunos
consideran este pueblo como distrito : dis-
ta del Cuzco 19 leg. (106 k.).
Coiiibayo^ hda. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Encanada: habt. 184.
Comblou, hda. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Ocalli: habt. 15.
Combo, hda. Dpt. Lambayeque, prov. y dist.
Chiclayo: d 4 leg. (22 k.) de Chiclayo.
Combosl, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Come, corro, Dpt. Puno, prov Asdngaro,
dist. Putina : tiene una mina de plata y
cobra.
Comerpoto, mina de plata en el cerro de
Chocchoni, Dpt. Puno, prov. Lampa.
Comerncho, aid. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio : habt. 88.
COMP — 2
da. Dpt. y prov. Lima, diat. Pa-
ic : al N. de Pachacamac.
, aid. Dpt. Tarapaci, dist. Pica.
IsiJL DE LA, en el rio Yavoxi: i.
i de BQ embocadura.
est. Dpt. y prov. Puno , dist.
, eat. Dpt. Junin, prov. Tarma,
ibamba.
i, mina de plata, Dpt. Libortad,
uamaohuco, dist. MoUepata: al
este pneblo,
crft,lida.Dpt. prov.ycUst. Huan-
S) mina de plata en el mineral
:a, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
bo : ley 25 m.
rami* cbac. Dpt. Ancachs, prov.
aba, dist. Parobamba.
hae. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
ist. AcsB.
I ohac. Dpt. Libertad, prov. y
jUlo: i 1 leg. {5 i k.) de Tnijillo.
miaa de plata, Dpt. Libertad,
amachuco, dist. SantiagodeChu-
T de este pueblo.
ida. Dpt. Ayacuclio, prov. Htian-
HnamaDgnilla : habt. 210.
mina de plata en Kuantajaya,
rapacd:, diat. Iquique: ley 20 m.
\A, salitrera en el Canton de Ka-
t. Tarapacd, dist. Piiuigiia : & 7
(.) de Pieagna. En 1872 produ-
qnintales desalitre; en 1878 dio
aintales y 10,200 en 1674.
, bda. Dpt. Cuzco, prov. QiiiRpj-
list. Urcos.
ina de plata y cobro, al K. del
le Cbacas, Dpt. Ancochs, prov.
3y de 12 & 70 m.
Dpt. Pnno, prov. Asingaro, dist.
;hKt hds. Dpt. Apnrimac, prov.
udabnaylas : babt. 90.
ida. Dpt. Libertad, prov. Otuzco.
[nil.
riachnelo, Dpt. Ancachs, prov.
e Macbamaroa) aid. Dpt. Cnzco,
ncbie, dist. Tinta; habt. 188.
I, vdase Apacketa de Compocori.
to — COMU
Coniponi, bda. Dpt. Cqeco, prov. Umbaat-
ba, diet. Ollantaytambo: habt. 22.
CoMPONi, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. An-
ta: habt. 106.
CoMPONi, aid. y hda. Dpt. y prov. Cuzoo,
diet. Santa Ana : habt. 60.
Compriertd, paso de la Cor^llers en d ea-
mino de Areqnipa A Pnno : & 4,266m- ilt.
Coiimclucra , obao. Dpt. Ancachs, pnr.
Huaraa, dist. Marca.
Coniaclie, min a de plata en el ceno de 1^-
go, lado Sar, Dpt. Cajamarca, prov. Htul-
gayoc, diat, Santa Craz : ley 12 m.
CoMucHE, bda. Dpt. Cajamarca, prov. HniJ-
gayoc, dist. San Miguel: habt. 1,226, ecm
los de Udima y Catsmache.
ConiD^:an, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Cbo-
ta, diat. Pion: habt. 211, con los de F^co.
Coilinilj chac. Dpt. Ancachs, prov Hdbtw,
dist. Marca.
CoMUN, chac. Dpt. Ancachs, prov, Cajatam-
bo, dist. Huancapon.
CoMUN, chac. Dpt. Ayacacbo, prov. Laca-
naa, dist. Sauoos.
Coiiinnoo, bda. Dpt. Areqnipa, prov. C«-
maji4, dist. Caravoli: & 1 leg. {5 ] k.) d«
CaraveU.
C^tmunidad, aid. Dpt. Cajamarca, pT«v.
Jaen, dist. Callaync.
(bMVNiDAD, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. CI iota.
CoMUHiDAD , chac. Dpt. Cajamarca , pcov.
Ohota, dist. Oachen.
CoMUNiDAD , chac. Dpt. Cajamarca , prov.
Hual^ayoo, dist. San Miguel.
CoMrtHiDAD, bda. Dpt. y prov. Lambayeqtie,
dist. Motupe: habt. 78.
CoMUNmAD, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca.
CoMUNu»AD, aid. Dpt. y prov. Ic», dist. Pal-
pa: liabt. 256.
('oMUNiD.ui, rio tributario del Esqnilaya, aiti-
ba del rio Huallasa, Dpt. Pane, prov. Ca-
rabaya.
CoMVNiDAD, aid. Dpt. Pnno, prov. Sindia.
diat. Pbora: & sua imediaciones hay ma-
chas ohacras mas 6 mdnoa grandes.
CoifUNiDAD, chao. Dpt. Puno, prov. I^mpa.
dist. LlaUi
CoMUNiCAD, hda. Dpt. Pnno, prov. ]
dist. Puoar^.
CONG
221
CONG
CoMUKEDAD, chac. Dpt. Areqnipa, prov. Con-
desuyos, dist. Ghuqoibamba.
CoMUNiDAD, chac. Dpt, Cuzco, prov. Chnn-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
CoMUNiDAD Gbande, (de Herca) aid. Dpt.
Cnzco, prov. Canchis, dist. Sicuaui : habt.
200.
Conmnpainpa) aid. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba : habt. 269.
CoMUNPAMPA, aid. Dpt. Aporimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Ongoy: habt. 468.
ComushustiictO) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Hnaras, dist. Eecuay.
Comiiyoe, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaylas.
Conacbambilla, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Oropesa.
Cona€he, hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo: habt. 96: A 4 leg. (22 k.) de Tru-
jillo.
Coiiapa, hda. Dpt. Ancachs. prov. Huaylas.
dist. Caras.
COBapO 6 Cajapoy aid. y est. Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Huancaspata: habt. 421:
^ 2 leg. (11 k.) de Hudhcaspata.
Couarajeii, chac. Dpt. Moquegna, dist. Pu-
quina.
Coiias, chac. Dpt. Juuin, prov. y dist. Jau-
ja.
Coiiavire, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Vil-
que.
Coiiay» chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
Coiiaya, chac. Dpt. Moquegna, dist. Ornate.
Conayca, distrito de la provincia , y Dpt.
Huancavelica : habt. 2,965.
GoKAYGA, pbl. capital de este distrito de la
provincia y Dpt. de Huancavelica: habt.
841.
Ckiiiaybaa, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Chungui.
Coueabamba', est. Dpt. Apnhmac, prov.
Abancay, dist. Siroa.
Coiicacha, est. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huancaraylla.
CoNCAGHA, hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Curahuasi : habt. 62.
Con^lIiUayUa, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta: habt. 8.
OoKCAHUATLLA,' aid. Dpt. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Limatambo.
Coneahttilca, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Socosvinchos : habt. 5.
Concanay, est. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Gaylloma, dist. Tuti.
Concas, chac Dpt. y prov. Lima, dist. Ca-
rabayllo: habt. 44.
Coit€ase, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
Concataoa, aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Andahuaylas: habt. 240.
CODeay, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Concebida, hda. Dpt. y prov. Cuzco, diet.
San Ger6nimo: habt. 5.
CONCEPCION) MINAS DE EST£ NOHBBE.
Concepcion, mina de plata, en el cerro de
la Chepallaman, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuas.
CoNCEPcioN, mina do plata, en el cerro de
Paratia, Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa.
CoNCEPcioN, mina de plata, en San Anto-
nio de Esquilache; 12 leg. (67 k.) al S.
O. de Puno.
CoNCEPCiON, salitrera en el Canton de Pam-
pa Negra, Dpt. TarapacA, dist. Iquique.
En 1872 produjo 8,000 qumtalcs de sali-
tre; en 1878 di6 16,000: distade Iquique
9 leg. (50 k.) y 2 millas (3 i k.) de la li-
nea f^rrea.
CoNCEPciON, salitrera, Dpt. Tarapacji. En
1874 produjo 16,000 quien tales de sali-
tre : ji 9 leg. (60 k.) del puerto y 500 me-
tres del ferrocarrQ.
CoNCEPCioN , salitrera, Dpt. Tarapaca. En
1874 produjo 20,772 quintales de sahtre:
dista del puerto 6 leg. (28 k.).
PUEBLOS Y FUNDOS.
CoNCBPCiON, pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Andoas: habt. 871 (cen-
so de 1814).
OoNCEPcioN, aid. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Huaca: habt. 86.
CoNCEPCioN, distrito de la provincia de Jau-
ja, Dpt. Junin: habt. 11,226.
CoNCEPcioN, pbl. capital de este distrito de
la provincia Jauja, Dpt. Junin: habt. 229:
dista de Lima 50 leg. (278 k.); de Jau-
ja 6 (27 i k.); de Pasco 89 (217 k.).
TONC — 2
i. Dpt. y prov. lea, dist. San
a: habt. 120.
;. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
iscbongos: habt. 520.
. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
)toca: habt. 116.
,. Dpt. Apnriniac, prov. Aban
3nchaiiga.
. Dpt. Ciizco, prov. Galea,
labt. 12.
ic. Dpt. prov. y dist. Tacna.
i Hlraflores, hda. Dpt. y
ditit. Sao Bias : habt. 12.
pt. Junin, prov. y dist. Jau-
pt. y prov. Lima, dist. Ca-
.t. 132.
>t. Lima, prov. Ca&ete, dist.
habt. 22, cod Iob de Rama-
I, amigo en Aymari; Cconcha
ironunciado mas fnerte, sig-
n Quechua) cbac. Dpt. An
Cajatambo, diet. Huanca-
pt. Jimin, prov. Pasoo, dist.
Dpt. Jnnin, prov. y dist.
it. Lima, prov. Huarocbiri,
oian.
it. y prov. Lima, diet. Mag-
96.
tpt. Arequipa, prov. Union,
a.
\a.. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
A. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
o : habt. 88.
d, Dpt. Cuzco, prov. Aco-
omacancbi : babt. 84.
Id. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
Chamaca.
ida. Dpt. y prov. Lambaye-
ae : dista de Lambayegue 2£
aid. Dpt. Loreto, prov. Hna-
irayacu: a la orilla derecha
£st& casi abaudouado por
ilvajee Conivos.
la. Dpt. Cajamarca, prov.
i2 — CONC
Chota, dist. Llama: habt. 297, oonlosd*
Cojin y Padin.
Concliabullla , chac. Dpt. Cnzco, prov. ;
diet. Urubamba.
Conchal, est. Dpt. Piura, prov. Payta, iiA.
Huaca:habt. 128.
CoDCbaniarca, pbi. Dpt. Libertad, pror.
Pataz, dist. Cbilia: i 8 leg. (16 \ k.) de
Ghilia.
CoNCKAMAscA, pbl. Dpt. y prov. Huinaco,
dist. Huaoar:habt. 861.
Conclian, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Tacabamba: habt. 1,600, cnnlM
de Chetjlla, Cruz Conga y Chamis.
CoNGHAM, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
diat. Buldibuyo.
CoNcHAN, est. Dpt. Libertad, prov. Otnico.
dist. UsquU.
CoNOKAN, bda. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Acoria: habt. 158.
GoNCHAN, playa; aef se denomina la que Be
extiende de Lurin al Norte hasia la pnn-
ta Solar: tiene mucha rebentazon yes
abundante en pesca.
CoNGHAH HENOB, hda. Dpt. y prov. Haanca-
vehoa, dist Acotia : babt. 62.
ConchaO) pbl. Dpt. Ancacbe, prov. Caja-
tambo, diet. Canjiil:habt. 85.
Conchapampa, choc. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Llama.
CoNCHAFAHFA, aid. y hda. Dpt. Cajamarca,
prov. Gbota, diat. Sdcota: habt. 116.
Conchjipata, aid. Dpt. Ayacacbo, prov. Hnao-
ta, dist. Huamauguilla: habt. 405.
Conchar, aid. Dpt. Lima. prov. Ganla, dist.
Atftvilloa BajoB.
Conchaslra, est. Dpt. Luna, prov. Hoaro-
chiri, dist. San Damian.
Concliataiica, bda. Dpt. Pnno, prov. Cara-
baya, dist. Macusani.
Concbanl, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. AndaJGs.
COQChi, eitt. Dpt. Aucache, prov. Huaylaa,
dist. Sbuplny.
CODCbilla, est. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Caminaca.
(j<mi^O,(>'eoneh<i, hcces, i> zurrapa. Q.) pbl.
y hda. Dpt. Junin, prov. y dist. Jauja:
habt. 658.
Conchocnrho, cbac. Dpt. Puno, prov. San-
dia, dist. Patamhnco.
COND
223 —
COND
Conchopata, aid. Dpt. prov. y dist. Huan-
cavelica: habt. 68.
CoNCHOPATA, aJd. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera: habt. 90.
ConcliOpnilCO, est. Dpt. Lima, proy. Hua-
rocbiri, dist. San Damian.
Conchor, aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
Otuzco, dist. Usquil : habt. 271 : ^ 2 leg.
(11 k.) de Usqua.
Conehos, aid. D.pt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Conchna, aid. Dpt Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Sallique.
Conelmeos, pbl. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca: habt. 1,269. Este pueblofa^ fun-
dado en tiempo de los espanoles d con-
secuencia de los ricos minerales que lo ro-
dean y de los lavaderos de oro de sus rios.
El nombre de Conchucos es anterior d la
conquista ; formaba una de las provincias
mas extensas de la parte Norte del Pe-
ru, y comprendia las actuales provincias
de Pallasca, Pomabamba y Huari: dista
de Llapo 12 leg. (67 k.); de Corongo 16
(88 i k.); de Tauca 10 (56 i k.); de Caba-
na 7 (89 k.); de Pallasca 6 (28 k.).
Conchucos, hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca.
Conchucos, pbl. y hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras: situado en la cam-
piiia de Yanahuara: habt. 982. No debe
confundirse este pueblo con otro del mis-
mo nombre de la provincia de Pallasca.
Conehud, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Tacabamba: habt. 796, con los
de Pushanga, Chucamachi, Poroporo y
Nungo.
Conchumayo, chac. Dpt. y prov. Huduuco,
dist. Valle.
CoBChnreo, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Condac, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Cntervo : habt. 662 , con los de Os-
curuni y Lanche.
Condape, aid. Dpt. Libertad, prov. Otuzco,
dist. Usquil: habt. 96.
C^onday, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Cutervo.
CJoNDAY, est. Dpt. Libertad, prov. Otuzco,
dist. Lucma: algunos la cousiderau en el
distrito de Charat, que la ley no reconoce.
Conde El, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo, & 1 leg. (6 ^ k.) de Trujillo.
CoNBE, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Surco.
CoNDB, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dist.
Huanoquite : habt. 48.
CoNBE, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Langui: habt. 140.
CoNDE, hda. Dpt. y dist. Moquegua: ^ los
998m. aJt. al pi^ de la cuesta de la Einco-
nada : por cuyo motivo lo Uaman general-
mente Alto del Conde: dista 6 leg. (28 k.)
de Moquegua.
Conde Amaro, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Zapallanga : habt. 874.
Condebamba, rio, limite entre las provincias
de Cajamarca, y Cajabamba; Dpt. Caja-
marca.
CoNDEBAMBA, vaUc, asf sc llama todo el ter-
reno que bana el rio de este nombre : la
banda izquierda pertenece d la provincia
de Cajamarca; la derecha d la de Caja-
bamba: la primera en una extension de
4 leguas, k lo largo °del rio tiene de 800
d. 400 habitantes : la segunda es mas po-
blada. El cultivo de la caila de aziicar
es la principal ocupacion de sus vecinos :
es sumamente f^rtil y estd Uamado k me-
jorar considerablemente la condicion de
los pueblos inmediatos, por las varias in-
dustrias que se pueden impulsar, merced
d la feracidad de sus tierras.
CoNDEBAMBA, distrito de la provincia de Ca-
jabamba , Dpt. Cajamarca : ha sido di-
vidido ultimamente para formar otros,
desapareciendo el de Condebamba.
CoNDEBAMBA, hda. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Higueras.
CoNDEBAMBA , cliac. Dpt. Apurimac , prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
CoNDEBAMBA, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Geronimo: habt. 34.
CoNDEBAMBA, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta: habt. 116.
Condebamba hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, diat. Oropesa.
Condebamba Chico, hda. Dpt. Cuzco, prov.
Quispicanchi, dist. Oropesa.
Coildeeliaca, aid. y hda. Dpt Araazonas, prov.
Chachapoyas, diat. Levanto: habt. 164.
Conde de las lairunas, chac Dpt. y prov.
Lima, dist. Ate: habt. 17.
COND — 2
rorrcs, chae. Dpt. y ptov.
.te : habt. 9.
t^, cliac. Dpt. yprov. Lima,
ma: Imbt. 9.
ua de plomo, en el cerro Ae
Dpt. AncacliB, prov. Oaja-
U^aiigas: ley 80 m.
)pt. PuDO, prov. Aflingaro,
»t. Cnzeo, prov. Ciiunvivil-
to Tomaa : Iiabt. 470 (Urin-
aya).
Dpt. y prov, Lima, diat.
16.
*. Dpt. y diat. Motjnegria.
que, chae, Dpt. Cuzco, prov.
diut. Santo Tomas.
3viucia del Departamento de
S desmembrada por decreto
21 de Marzo de 1654, para
Dvincia de OastiUa. Coufina
la pcovincia de la Unioa ;
DF el 0. con la de Camani,
1 rio de Ocoua; y por el E.
ilia. Su Capital la ciadad de
.. Cooata de los siguientea
DisTttiTOS :
Habt.
1,233
879
otalhabt 18,448
rendida, maa 6 m^noa, en-
y 16" 6' lat. y los 76° y 75°
ando una suporficie como do
ao comparada con su pobla-
weo mas de 70 habitantes
a cuadrada.
>viiicia rlasifiean las pobla-
nombres de PuehU/s, Paips
con el de Caspri<i!> ; ti estoa
la denominamos Aldeas, Be-
en el Discnrao Preliminar
□ario.
irte de esta provineia es rany
li se encuentra el elevado
rana, aiempre nevado; y ana
i£caciones forman quebra-
14 — COND
das. Lob productoa del Norte Bon and
gos d Bu temperamento frio; y en la p
te Sur abimda el plantio de la mm.
rio de Ocoua y otros de bos riachnelos \
butarioa la fertilizan en an mayor pai
En lo politico esti gobemada por
Sub-Prefecto : nn Juez de 1.' Instan
admimstra justicia, Gn lo ecleai&stico
ii. dividida en los sigtiieutes
cuKAToa :
Andaray. Clmquibamba.
Salamanca.
Hay aaignadoB 6,400 aolee para nn <
legio de Instruccion media ; adem^ 1
10 Eacuelaa de primeraa letras.
5 para hombrea: aueldos 8. 3,C
5 > mugeres: > * 3,C
Total al afio B. 6,(
Las coutribacioues produceu al auc
cantidad de 972 aolea, por los sigojen
ramoa :
Cuntribucion Buatica S. <
• Industrial ■ i
• Ecleai^tica >
Total S. i
CAndor, chae, Dpt. Lima, prov. Yaaj
diat, Laraos.
Condor, aid. y valle en los altos de Cam
to, Dpt, lea, prov. Chincha, dist. Piai;
habt, 200: es muy fertil, bus product
principales son la caija de az&car, la ni
el algodon y otros productos aii&Iogos.
Condor, hda. Dpt. lea, prov, Chincha, di
Humay.
COhdor apacketa, chae. Dpt. Piino, pn
Carabaya, dist. Ollacliea.
€ondonu|ue, hda. Dpt. Puuo, prov. Hm
cane, dist. lucliupalla: habt, 17.
Condoraqae, eat. Dpt. Arequipa, prov. Ci
lloma, diat. Tisco.
CondOTtrnin, aid. Dpt. Aneacha, prov. St
ta, diat. Caama: i. 8 leg. (16 \ k.) de Yi
tan.
Condoray, aid. Dpt. Lima, prov. Cauf
diat. Luuahuanti.
CoNDORiY, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Mar, dist. San Mjgnel.
COHDORAV CHICO Y CoNDORAT GRANDE, Ud
Dpt. Ayacucho, prov. HuamaTiga, d
Tambiilo: habt. 120.
COND
225
CQND
CoiidorlMimlia, chac. Dpi. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Chupamarca.
Condoreaeea, chac. Dpi. Hnancavelica, prov.
CastroYireyna, dist, Huachos.
Condorcadiiy aid. Dpi. y prov. Puno, dist.
Acora : habt. 84.
Coiidoreanqui) aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Axnazonas, dist. Jeveros.
GoNDOBCAMQUi, cerro en cuyo pi^ se di6 la c^le-
bre batalla de Ayacncho el 9 de Diciembre
de 1824: el llano que se encuentra al pi^
de este cerro, tiene tambien este nombre;
Dpt. Ayacucbo, prov. Huamanga, dist.
Qninna.
Condorcara, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
COHdoreoelia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
CoKDOBcocHA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Condoreaya, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tuti.
Ctendoreuyo, aid. Dpt. Puno, prov. Asin-
garo, dist. San Jos^.
Condorhnachaiia, mina de plata, al 0. del
pueblo de Yauli, Dpt. Junin prov. Tar-
ma, dist. Yauli : ley 80 m.
Condorhnain, cerro mineral de carbon de
piedra, en la hacienda de Andaymayo, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Eecuay: es
la continuacion de la cadena de Collara-
cra, al otro lado de la quebrada de Ichi-
liuisca.
Condorhnailf aid. Dpt. Cajamarca, prov.
•Taen, dist. Pinpingos.
Cordorllliasi, altura de donde toma su ori-
gen un riachuelo d cuya banda se halla
situada la hacienda de Urcon, Dpt. An-
cachs, prov. Pallasca, dist. Corongo.
Co^ooBHUAsi, aid. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
CoiTDOBHUASi, ost. Dpt. Puuo, prov. Lampa,
dist. Macari.
Condori, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Chivay.
CoKi>osi, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
CHlbuata: habt. 88.
CondOFillo, aid. Dpt. lea, prov. Ghincha,
dist. Chincha Alta.
Cojfj>cnBLJLLOy chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
, dist. Laramate.
Condorin, est. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro.
Gotadorini, aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa: habt. 881.
Condorqnina, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Umachiri.
Gondorirl, cerro : Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. San Anton: hay una mina de
cinabrio (azogue) que fu^ trabajada en
otro tiempo.
OoNDOBiBi, est. Dpi Puno, prov. As^ngaro,
dist. Asillo.
CoNDOBiBi, hda. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Munani.
OoNDOBiBi, est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Potoni.
CoNDOBiBi, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Ti-
quillaca.
Condorlana, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
Condormarca, est. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. San Marcos : habt. 284.
CoNDOBMABCA, pbl. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Bambamarca: habt. 194: dista
de Sarumilla 18 leg. (72 } k.); de Bam-
bamarca 6 (88 i k.), de Parcoy 28 (156 k.).
CoNDOBMABCA, chac. Dpt. Aucachs, prov.
Huaylas, dist. Caras.
CoNDOBMABCA, aid. y chac. Dpt. prov. y dist.
HuAnuco : habt. 76.
CoNDOBMABCA, hda. Dpt. Apurimao, prov.
Andahuaylas, dist. Ocobamba; d 2 leg.
(11 k.) de Ocobamba.
Condormarcapata, chac. Dpt. prov. y dist.
Hudnuco.
Condormilla^ aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Ayaviri : habt. 784.
CoNDOBMiLLA, cst. Dpt. Puuo, prov. Lampa,
dist. Cupi.
CoNDOBMiLLA, cst. Dpt. Puuo, prov. Lampa,
dist. LlaUi.
Condomonia 6 Condonoma, mina de plata,
Dpt. Cuzco, prov. Canchis: ha producido
mucho.
Condoroma, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Ocoruro : habt. 850.
CoNDOBOMA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Livitaca.
CoNDOBOMA, mineral de plata de mucha ri-
queza, Dpt. Arequipa, prov. Caylloma : ^
i 5 leg. (28 k.) de Pichihua,
29
COND — 2
tribntario del Ccolca, Dpt.
TV. Caj'lloma.
Dpt. Areqnipa, prov. Cay-
alklU.
nyeo, est. Dpt. Arequipa,
la, dist. Tisco.
I est. Dpt. Ayacucho, prov.
list. Socosvincbos: habt. 12.
aid. Dpt. Cuzco, prov, Chun-
Llvitaca.
ac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
. Kuancapon.
1st. Dpt. Apurimac , prov.
t. Pichirbua; habt. 42.
a. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
ibo : babt. 38.
. Dpt. Piino, prov. Lampa,
ohac. Dpt. Ancachs, prov.
tst. Acas.
t. y est. Dpt. Huinnco, prov.
ist. Huacracbnco: habt. 100.
, hda. Dpt. Puao, prov. Lam-
kri:habt. 12.
est. Dpi. Piino, prov. Lam-
oa.
(crests de cuDdor. Q.) chac.
s, prov. Pomabamba, (list.
chac. Dpt. Ancachs, prov.
Bestauracion.
ida. Dpt. Junin, prov. y dlst.
ida. Dpt. prov. y diat. Huan-
t. 87.
chac. Dpt. Hiiancavehca ,
a. dial. Paiicarbamba.
aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Luricocha: habt. 140.
iJa. Dpt. Cuzco, prov. An-
btambo.
Jd. Dpt. Cuzco, prov. Can-
uani: habt. 14G.
, chac. Dpt. Puno, prov.
t. Ollachea.
t. Dpt. Lima, prov. Huaro-
,stji.
chiic. Dpt. Ancachs, prov.
dist. LIiiiupii.
in. ebuL-.Dpt, Ajicncbs, prov.
lamba.
S - CONG
Condorumafia , (o6ndor amenazador. Q.)
cerro elevado en el camino de Cbapi i Pn-
llo, Dpt. Ayacucho, prov. Parinacochag.
Condornmaparqui, aid. Dpt. Puno, proT.
Chucuito, dist. YuDguyo.
Conducliei est. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. San Lorenzo de Quinti.
Condunm, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dlst. Callayuc.
Conecyaco, hda. Dpt. prov. y dist. Hnanct-
vehca.
Conejos, islotes; el mas occidental, esta i Ids
9° 58' lat. y 80» 34" 54" long.
Coiifesouarlo, aid. Dpi. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Chalaco.
Confital, pampa, al E. del volcaa Mistiy
cerca del rio Blanco y Cuevillae, camino i
Puno: A 4,870m. alt.
Coiififlit La , chac. Dpt. Cajamarca , prov.
Chota, dist. Llama.
Cougalla, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Julcamarca: habt. 1,336.
Coilg;alll, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuiioa.
Cougar, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huarw,
dist. Carhuas.
Contcari, hda. Dpt. HuancaveUca, prov. Cas-
tro vireyna, dist. Cordova.
OonpiS, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam.
bo, dist. OcTos: habt. 420.
CoNOAa, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Tarma.
CODfata, chac. Dpi. y prov. Arequipa, disL
Ucbumayo : dista 3 leg. (16 i k.) de Ar«-
quipa.
Confuyu, pbl. Dpt. HuancareUca, prov. Ay-
maiaes, diat. Julcamarca.
Coii(i;oii, hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya.
dist. Ocumal : habt. 84.
CoNooN, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Huanuey.
Condon, hda. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Cocbas: habt. 15.
Coit^llQ) hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. SalHque : & S leg. (28 k.) de Huancs-
bnmba.
4'0n)rail)ra, chac. Dpi. Cuzco, prov. Chao-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
CoMOONOA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chnnvi-
vilcas. diat. Cbainaca.
Coiif^iisu* cerro mineral de plain, DpL Aya-
cucho, prov. Pariuacochas: 13 leg. (72J k.)
CONO
227
CONP
aJ E. de Chala, y ^ (16 J k.) al S. E. de
Gbapi.
Conf^iia, aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Hnancabamba, dist. Huarmaca: habt. 866.
Coill^ori) tambo entre Catacaos y Payta,
Dpt. Piura.
Gongorlllptay est. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuas: babt. 644.
CoilgOS 6 Congas^ cbac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Ocros.
CongOtay est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
Congoy^ aid. Dpt. Libertad. prov. Otuzco,
dist. Lucma : algunos la consideran en el
distrito de Cliarat, que la ley no reconoce:
habt. 218.
Conila, distrito de la provincia de Luya, Dpt.
Amazonas: babt. 1,868.
CoNiLA, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia deLuya, Dpt. Amazonas: babt. 220.
Coninia, distrito de la provincia de Huan-
cane, Dpt. Piino: babt. 2,947.
CoNDiA, pbl. capital de est e distrito de la
provincia de Huancane, Dpt. Puno : casi
a orillas del Titicaca : babt. 685.
Coilina, bda. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Hnachis : habt. 167.
ConlrlliUl, chac. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tapay.
Coniri, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito.
CTonivm^ llamados antiguamente Conihuas^
tribu de salvajes que habitan en las ori-
llas del rio Ucayali; se visten con una
tunica de algodon (Cusma) que ellos te-
jen y tinen: se perforan la nariz como
los Piros, y desde ninos se aplastan la ca-
beza entre dos tablillas, una en la frente,
que tiene un hueco en donde se extiende
el hueso frontal, y la otra por detras sin
iiinguna cavidad : esto dd aJ craneo de los
Canivos una configuracion especial.
Conllae^ hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Shupluy.
Cono, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
CoilOC*. [Conoc, debe ser corrupcion de Ccofia,
lana de camero. Ay.) aid. Dpt. Huanuco,
prov. Dos de Mayo, dist. Aguamiro: dista
de Aguamiro 1 leg. (5 i k.); de HuAnuco
19 (106 J k.).
CoNoc, hda. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Huayllay, cerca de esta hacienda hay una
laguna muy poblada de aves: dista de
Huariaca 2 leg. (11 k.), del Cerro de Pas-
co 6 (88 i k.).
CoNoc, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Anco : habt. 92.
CoNoc, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Santiago.
Coiioeanclia, hda. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Marcapomacocha : habt. 56.
CoNocANCHA, hda. Dpt. Jimin, prov. Pasco,
dist. HuayUay; habt. 241.
llonocO) chac. Dpt. Libertad, prov. Patdz,
dist. Tayabamba.
CoilOCOeha^ laguna situada en la pampa 11a-
mada de Lampa, a los 9° 60' lat. y 79'' 15'
long, (aproximada) y a 8,944iu- de altura :
tiene ^ leg. (8 k.) de largo: en general es
poco profunda: la alimenta la pequcna la-
guna de Acuash que es el orfgen del rio
de Santa : esta laguna es resto del gran
lago que en epoca remota debio cubrir
esa llanura; Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo.
Couohuayun^ chac. Dpt. prov. y dist. Hua-
nuco.
CoilOiliailiaS) asf se llama un ramal de los
Andes, cerca del orlgen del rio Yavari.
C0110O9 hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Nunoa.
Conopa^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
CoNOPA, aid. Dpt. Ancachs, pov. y dist. Po-
mabamba : habt. 852, con los de Tanca-
pampa.
CoNOPA, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pueblo Libre.
CoNOPA, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Pampas : habt. 107.
ConoiMinipa, est. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Pampacolca.
Conoqiie, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Coiioqiilsque, hda. Dpt. Jimin, prov. Pasco,
dist. Huayllay : habt. 861.
CoilOStieo 6 Conostoco, hda. de vina, Dpt. y
prov. Tacua, dist. Locumba : produce 5,130
quintales de aguardiente al ano.
Coupieaiichay aid. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Andahuaylas.
CONT — 2!
1, eat. Dpt. Aiequipa, prov. Cay-
t. Callalli.
10. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
i«y.
kc. Dpt. Libertad, prov. Hiiama-
it. Sautit^o de Ghuco.
Dpt. Cozco, prov. Canas. dist.
ibt. 867.
tributario del Jauja, por la iz-
3,610m. alt. al 0. de YanaccKsha.
. Dpt. Jiuun, prov. Jauja, diat.
leg. (44 i k.) de GoDcepcion.
, Ileva este nombre la reunion
Aldeas, (en la acepcion que da-
iieDiccionario & la palabra Aldea)
to de Checacapi, Dpt. Cuzco,
nchis : entre todas tienen 798
da, mina de plata en Santa Bo-
TarapactL, dist. Iqnique.
I, mina de plata en el mineral
a, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
lo: ley 160 m.
mina de plata en el distrito de
), prov. Cajabamba, Dpt. Caja-
mina de plata, en el cerro Cam-
Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas,
ate.
, mina de plata en el cerro de
do N. Dpt. Cajamatca, prov. y
ilgayoc: ley. 18 m.
mina de plata, Dpt. Ascachs,
laylas , dist. Macate : & S leg.
de Taquilpon.
[nina de carbon de piedra (antra-
1 cerro de San Marcos, Dpt. An-
ov. Pallasca, dist. Uapo, dtuada
;eD derecha del rio Santa,
mina de oro en el cerro de Ti-
Dpt. Aieqnipa, prov. Gondesn-
Yanaquihua; al E. de este pne-
a. Dpt. lea. prov. Cbincha, dist.
Alta.
, bda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
nba.
hda. mineral de plata, Dpt. An-
'ov. finari, dist. Ghacas : & 8,908
lit A una leg. (By} k.) de eeta
hay nna mina de carbon de pie-
8 — CONT
dra, en el sitio Uamado Archuay:. dist>4
leg. (22 k.) de Ghacas.
Contaitt aid. Dpt. Ancachs, prov. Hiuh,
dist. HnacMs: habt. 120.
Contarnit) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hi»-
ras, dist. Ayja.
Contft; {Ccontay, greda 6 tierra blanca. Q.)
est. Dpt. Ayacncho, prov. Cangallo, dist
Huambalpa: habt. 7S.
CoNTAV, chao. Dpt. Cuzco, prov. Ghnnvrril-
cas, dist. GcapBcmarca.
ContO, hda. Dpt. Guzoo, prov. Anta, dist
Zurite.
Contonca, chac. Dpt. Areqnipa, prov. Ccn-
desuyos, dist. Yanaquihna.
Contonipi, cerro en el distrito de Cbavin,
prov. Huari, Dpt. Ancachs.
ContopatD, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Umachiri.
Contorno, (Huallhua) aid. Dpt. Ayacadn,
prov. La Mar, dist. Ghungui : habt. 68.
Contnunlnat misa de oro, Dpt. Libertad,
prov. Fataz, dist. Parcoy, al N. de ests
pueblo ; produce 4 marcos por cajon.
ContninanA) pbl. en la orilla derecha dd
UcayaU, 7 leg. (S9 k.) arriba de la iala de
Bepnano: habitada por algunos iudioe S-
pivos.
ContomazA, provinda del Departamento it
Gajamaroa, creada por ley de 20 de Agosto
de 1872, desmembrando la de Gajamarea
Con£na por el N. con las de Cajamanaj
Haalgayoc^ dividi^dolas el rio de la Mij-
dalena; por el 8. con la de TrnjiUo; pv
el E. con la de Gajamarea; por el 0. ccn
la de Pacaamayo del Departamento dt
la Libertad y parte de la de Chiclayo. 8a
capital la ciadad de Gontumasi. Cone-
ta de los siguientes
nisTRiTOB :
HaM.
Gascas S,«88
Gontnmazd 8,71S
Gnsmango iASO
Trinidad !,»
Total habt 10,190
Estd comprendida, mas 6 menoe, es-
tre los 7" 6' y 7" 86' hit. y entre loc eCr
60, y 81° 88' long, formando ima mfo-
fioie eomo de 127 legoas, qoe omnpmda
CONV
229
con Bxx poblacion resultan 80 habitantes
por cada legua caadrada.
En esta provincia como en la de Gaja-
marca, clasifican las poblaciones con los
nombres de Pueblos^ Caserim y Estaiicias :
A loB Caserios siempre los consideramos
como Aldeas, y en muchos casos tambien
4 las Estancias, segun lo dicbo en el Dis-
curso Preliminar de este Diccionario.
Bespecto d la naturaleza de su territo-
rio y producciones, nos referimos & lo di-
eho en el articulo Cajainarca^ provinda.
El Sub-Prefecto esta encargado del
niando politico de la provinoia: un Jnez
de 1/ Istancia administra justicia. En lo
eclesidstico est& dividida en los sigoientes
GURATOS :
Cascas. Gusmango.
Contumazd. Trinidad.
Hay 15 Escnelas de primeras letras :
8 para hombres : sueldos S. 4 ,800
7 » mugeres: • • 4,200
Total al ano S. 9,000
Todavia no se ha formado la matrfcnla
de contribaciones de esta provincia, y es-
tan inolnidas en las de la provincia de
Cajamaroa.
CoNTXJifAzi, distrito de la provincia de Con-
taxnazA, Dpt. Gajamarca: habt. 8,716.
CoMTUMAzl, cindad, capital del distrito y de
la provincia de sn nombre, Dpt. Gajamar-
ca : esti sitnada 4 2,791m. alt. DifCcilmen-
te podri hacerse de ella una poblacion me-
diamente regular, por la gran desigualdad
del terreno que ocupa, y por las enormes
piedras 6 mejor dicho penascos, que obs-
tmyen el curso de las calles y dan un as-
pecto ruinoso a la poblacion: habt. 1,940:
dista de Gajamarca, 18 leg. (100 k.) de
la Magdalena, 12 (67 k.)
Contmia) mina de platay de cobre, al S. E.
del pbl. de Huachis, Dpt. Ancachs, prov.
Hnari, dist. Huachis: ley de 75 & 150 m.
CoiitayOy chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
diet. Soledad: dista de esta poblacion { leg.
(1 i k.).
ComMI) chac. Dpt. prov. y dist. lea.
CoikTe 6 Corvey pascana, 6 leg. (88^ k.) ^tes
de Jnnin.
ijOnifemAm^ foiincia 4a1 Dpailamento del
— CONV
Cnzco, creada por ley de 25 de JuHo de
1867. Esta provincia, que bienpuede Has
marse de los basques 6 de las montanas, e-
una de las mas extensas de las del Peru.
Segun la citada ley, sus Umites por el S.
son los puertos 6 abras de Panticalla y
de Lares ; por el S. O. las provincias de
Abancay y de Andahuaylas del Dparta-
mento de Apurimac, divididas por este
rio;pore] N. la montana de Loreto; y
por el E. la Eepiiblica de Bolivia en la re-
gion de la montana, y se extiende mas
alia del rio Purus. Estos limites aun no
estan bien fijados. Su capital Santa Ana.
Al erigirse la provincia no se determina-
ron sus distritos, sin duda por que carecia
de pueblos, puesto que todas eran hacien-
das; y se dijo simplemente que la provin-
cia era compuesta de los valles de Santa
Ana,Occobamba, Mosocc-Laccta y Lares;
pero los distritos politicos reconocidos en
el dia son los sigientes
DISTRITOS :
Habt.
Santa Ana 5,215
Echarate 2,071
Huiro 2,389
Occobamba 2,252
Total habt 11,877
Algunos dan d los distritos el nombre
de los pueblos del miamo distrito; por
ejemplo al distrito Huiro lo llaman Hua-
yupata, al de Echarate Chinche: sin em-
bargo en varios documentos oficiales se'
consideran los distritos que hemos indi-
cado.
Esta comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 9*> 50' y 18° 50" lat. y los 72° 50' y 75°
50' logn. formando una superficie como de
290 leguas la parte mas conocida; si se
compara con su poblacion resulta poco
m^nos de 45 habitantes por cada legua
cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos, lo mis
mo que la mayor parte de las haciendas,
como queda dicho.
Los caudalosos rios, Apurimac, Uru-
bamba y sus innumerables tributaries la
fertilizan, y facihtan los medios de comu-
nicacion; y cuando esos rios sean navega-
CONV — 2
;^nceB ^ata proTincianosolo forma-
ico y grande Depart&meoto, Eino
Q una Nacion floreciente, porque
tacion es protuberante , abundan-
1 minerales de oro, plata, fierro
lot] bosqaes darin sufioiente com-
i y vapor para desarroUar las di-
industrias.
bb-Prefecto est^ encargado del
politico de la provincia; an Juez
instancia admuiistra Justicia. En
idstico, €st6, dividida en loe siglen-
CUEATOS :
;he. Santa Ana.
rate. Vilcabamba.
Huayupata.
12 Escuelas de primeras letras.
bombres : sueldos S. 6,400
■ 1,800
Total al ano 8. 7,200
contribacioneB produeen al ano la
d de 1,548 soles, por loH eigiaentes
ucion Bustica S. 1,242
Industrial > 377
Eclesidstica ! i 29
Total S. 1,648
llO) bda. Dpt. Tarapaca, dlst. Pi-
& 18 leg. (72 k.) de Pisagaa.
I, chac. Dpt. Amazonaa, prov. Cfaa-
IB , dlst. Santa Rosa de Gnaya-
, cha«. Dpt. Amazonae, prov. Lu-
. Lamud: habt. 25.
, aid, Dpt. y prov. Piura, dist.
Grande.
, hda. de cana, Dpt. Ancachs,
anta, dist. Casma : tiene eselentes
rs y mitquinas para elavorar azd-
estilar ron.
.hda. Dpt. Ayacncho, prov. Parina-
dist. PuUo.
, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dlst.
mbas.
, hda. Dpt. Tarapaci, ditit. Pisa-
18 leg. (72 k.) de Pieagua.
t vIejO) chac. Dpt. Aucachs, prov.
I, diet. ladependencia.
0 — COPA
CoBamnrO) vetas y aventadero de oro, Dpt
Puno, prov. Carabaya, dist. Usicayos.
Cofiec, {henidero. Q.) eatrecho en el rio Hft-
dre de Dios, como 2 millas mas abajo d«
la anion de i^st« con el Pinipini; i, 638b-
alt.: el estrecho tiene como 300m- de Iv-
go y de 60 a 120 de ancho, y parece qn«
hirviera, al chocar las aguas del rio con-
tra las peuas formaodo mucha espnnii.
CoSec, cerro a cuyo pi^ estd el estrecho del
Madre de Dioa.
Coonil) hda. Dpt, y prov, Puno, dist. Acora.
€o|N, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaru,
dist. Carhuas.
CopA, hda, Dpt. Ancachs, prov. Hoans,
diiit. BeHtaoracion.
CopA, pbl. {C'cDpa vasura y Veoppa azulda-
ro en Quechua; y gusano como laci^mi-
ga en AymarA.) Dpt. Ancachs, prov. C»-
jatambo, dist. Mangas: A 3,413™- alt.: pa-
ra llegar k este pueblo, yendo de Mangu,
Be pasa por la cnmbre de unos cerrix,
cuyo paso se halla a 657n', de ait. : haU.
684.
GoPA, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Ca}atambo,
dist. OcroB : habt. 888.
CoFA, old. Dpt. Lima, prov. Canta, dist
Arahuay : forma parte de esl« pueblo.
Copticabana, miaa de plata, al S. £. dd
pbl, de Yauli: Dpt. Jnnin, prov. Tanna,
dist. Yauli: ley 15 m.
CoPACABANA, hda. D_)t. y prov. Lima, dist.
CarabayUo : habt. 13.
CopACABANA, chac, Dpt. y prov. Lima, disL
Lurigancho.
CoPACABANA, chac. Dpt. Lima, prov, Uduo-
chiri, dist, Santa Eulalia.
CoPACABANA, chac. Dpt. Puno, prov. Can-
bay a. dist. Ayapata,
CoPACABANA, (antes se escribia Copm-aHoaa)
phi. en la peninsula de este nombre del
lago TiticBca: a los 16° 19' 56" lat. y 71*
23' 12' long.: eBt& a 4,008m. alt.: esx
pbl. pcrtenece 6. Bolivia por uno de kia
muchoe errores 6 descoidos de nuestro*
hombres quo intervinieron en la Indepen
dencia, A dos leg. (11 k.) del paeblo y i \
leg. de las orillas del Titicaca, hay nni
mina de carbon de piedra.
CoPACABANA, peninsula en el lago Titicaea;
d istmo se llama de Yungayo.
COPL
231
CORA
Copachicaf hda. Dpt. Aucachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay.
Cofiaeliiillepa^ bda. Dpt. Puno, prov. Chu*
cuito, dist. Ilave: babt. 62.
Copi^^hi) aid. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Arapa: babt. 152.
Copa grande y Coimi ciiica» ests. Dpt. An-
cacbs, prov. Huaras, dist. Carbuas : babt.
487.
CoiHlllilly distrito de la provincia de Bon-
gard, Dpt. Amazonas: babt. 187.
CopALLiN, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Bqingard, Dpt. Amazonas:
habt. 151. Generalmente se le llama Co-
pallin nuevo para distinguirlo del pueblo
que file destruido en 1845 por los salva-
jes Abuarunas.
Copamarca^ cbac. Dpt. y prov. Haanuco^
dist. Huacar.
Copaniy cbac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Huamantanga.
CopANi, aid. Dpt. Puno, prov. Cbucnito,
dist. Zepita: babt. 96.
Copapata^ aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Copapnquio, aid. Dpt. Puno, prov. Cbucui-
to, dist. Santa Bosa : babt. 20.
CopAPUQUio, est. Dpt. Puno, prov. Cbucui-
to, dist. Pomata.
CoPAPUQUio, tambo, Dpt. y prov. Tacna:
dista de Tacna 11 leg. (61 k.).
Copaquillat quebrada, ramificacion de la
de Azapa: d 4 | leg. (25 k.) de Livilcar y
termina en la Cordillera de Apacbeta.
Copaqniraf aid. Dpt. y prov. Puno, dist.
Accra: babt. 98.
Copaqnire, laguua, Dpt y prov. Tarapacd,
dist. Pica: dista de Tamentica 9 leg. (50 k.)
y 4 (22 k.) de Guatacondo.
Copara^ mou tafia, Dpt. y prov. lea, dist.
Nazca.
Copatay aid. Dpt. Puno, prov. Cbucuito,
dist. Have: babt. 418.
Copca^ aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Cbupaca.
Copcapo»minadeplata, Dpt. Libertad, prov.
Huamacbuco, dist. Santiago de Cbuco.
Copilly bda. Dpt. Cajamarca, prov. Cbota,
dist. Llama.
Coplay^ cbac. Dpt. Moquegua, dist. To-
rata.
Coporaque, cbac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Huayllati.
CopoBAQUE, distrito de la provincia de Ca-
nas, Dpt. Guzco: babt. 4,787.
CopoRAQUE, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Canas, Dpt. Cuzco: babt.
596: a 8 leg. (16 ^ k.) de Yauri. El cerro
que domina al pueblo tiene algunas minas
de plata; y en la cumbre bay una laguna
que se supone ser artificial; en ella se dice
que estdn sepultados mucbos tesoros, ar-
rojados durante la conquista.
GopoRAQUE, distrito de la provincia de Cay-
lloma, Dpt. Arequipa: babt. 615.
CopoRAQUE, pbl. capital de este distrito en
la provincia Caylloma, Dpt. Arequipa:
babt. 800. (Parcialidad de Anansaya).
Copos, cbac. Dpt. Lima, prov. y dist. Can-
ta: babt. 17.
Coiiosif est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Llalli.
CoptachucOf mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamacbuco, dist. Santiago de Gbu-
CO: al Norte de este pueblo.
CoqueF) cbac. Dpt. Ancacbs. prov. Caja-
tambo, dist. Cbiquian.
Coqnilla, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. Lu-
canas, dist. Sancos.
CoquilloSf lugar, en la bajada del pueblo
de Quicbes, Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba.
Coquiu, pbl. Dpt. Jimin, prov. Pasco, dist.
Cayna : babt. 860.
CoquiS) cerro mineral de plata, en el distri-
to de Pampas, prov. Huaras, Dpt. An-
cacbs.
CorabamlMI) bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba: babt. 27.
CoRABAMBA, bda. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Colquemarca: babt. 141, con
los de Naccaca.
CoiUCiOlio, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Quillo: babt. 154.
Coracora^ bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
CoRAcoRA, distrito de la provincia de Pari-
nacocbas, Dpt. Ayacucbo : babt. 8,848.
CoRACORA, {Ccora, yerba mala 6 zizaiia. Q.)
villa, capital de este distrito en la proNin-
cia de Parinacocbas, Dpt. Ayacucbo : si-
tuada en uu bermoso llano, a 3,202in«
3RA
— 232-
CORD
[9- lat. y 77° 16' 22" long,
t. Por ley de 19 de No-
) se le declare capital del
., que comprendia enti^n-
iaa de Lucatiaa y Parina-
eijto muchou creen que
tal dc esta ultima proviu-
r que eu el considerando
a ley se reconoce & Pausa
laprovincia; habt. 2,126.
rectas , bien cortadas y
ita de Ayacucho 62 leg.
^angaUo 48 (267 ( k.) de
k.), de Chapi 2 (11 k.};
■2i i k.).
)pt. Cuzeo, prov, Paucar-
ycay.
Dpt. prov. y dist. Tacna.
Lima, prov. Huarochlrf,
;)pt. Juniu, prov. y diat.
y est. Dpt. Libertad, prov.
incaspata; habt. 225.
proviuoia de Carabaya,
e su orfgen eu tres lagu-
a de los Andes, en el ca-
a Corani: 2 leg. (11 k.)
ou el de Macusani, y des-
iT una profunda qnebra-
lera neraila, toma el aom-
! la proviocia de Caraba-
habt. 1,148.
al de eate distrito, en la
;ya, Dpt. Puiio: situado &
i del rio de ettte nombre:
1 temperamento es sano y
)tro Hube de 1° a ^''(Agos-
{S3 i k.) de Ollachea.
. PuDo, prov. AsAngaro,
} mineral de plata, en el
, prov. Uuaras, Dpt. Ad-
)t. y prov. Pono, dist. Pan-
Puno, prov. Huari, dii^t.
Ituaucavelica, prov. Taya-
arbamba.
Coreyai est. Dpt. Puno, prov. .
dist. Putina : habt. 100.
Corazoii de Jesus* mina de plata, Dpt. L
bertad, prov. Unamachuco, dist. Santii
go de Chuco.
CoRAZOK DE Jbbvs, miua de plata, eueleei
ro de Pachacolpa, Dpt. Ancachs, pitn
Huaras, diet. Carbuas.
Corcapampa, ehac. Dpt. Areqaipa, ptoi
Union, dist. Quedmalla.
ConUf aid. Dpt. Cnzco, proT. Pamro, disi
Hnanoquite.
CoFcay, chac. I^t. ApnrinMo, prov. Aynu
raes, dist. Chapimarca.
CorcolMdO, islote i los &- 67' lat. ; 81' 1
14" long.
CoBCOBADo, arreoife, a loa 12° 20' lat. y 79
16' 4" long.
CoHcoBADo, oerro mineral de plata, en i
distrito de Cochaa, prov. C^atainbo, Dp
Ancachs.
CoRCOBADO, mina de plata, en el mineral d
San Telmo, Dpt. Ancachs, prov. Cajatan
bo, dist. Cochas.
Corculla, distrito de la provincia de Parini
cochas, Dpt. Ayacucho: babt. 1,461.
Corculla, pbl. capital de este distrito en 1
prov. de Parinacochas, Dpt Ayacucho
habt. 928.
Conlera La, hda. Dpt. lea, prov. y dis
Chincha.
COFderO) hda. Dpt. y prov. lea, dist. Si
Juan Bautista.
Cordillera, se dd en este Diccionario el non
bre gen^rico de Cordillera&Iaestapend
cadena de cerros que recorre toda la An»
rica en su parte mas occidental i inmi
diata al Facffico; no debe confundirse go
Ids Andes, que en una bifurcacion de 1(
miamos cerros que corre casi paralela pc
la parte oriental del Peru, de Norte
Sur. En cuanto i la descripcion de la [h
mera que siempre la designaremos con
esclusivo nombre de CorJUUra, vtese
palabra AiiJex.
CoRDiLLEBA, minas, nna de azufre y otn i
plata, en la Cordillera de TarapacA, di
Sibaya: ley 20 m.
Cordillera, mina de plata, Dpt. TarapM
dist. Mamifia: ley 20 m.
CoBDiLLEBA, salitrera, Dpt. TarapacA, dii
CORD
— 233
CORI
Iquiqne: en 1874 produjo 8,712 quinta- |
]es de salitre: dista 8 leg. (44 ^ k.) del
puerto, y 800 metres del ferrocarril.
Cordillera Blanea, asf se llama la que re-
recorre en direccion casi Norte Sur el
Departamento de Ancachs, y forma la li-
nen divisoria de las aguas que bajan al
Pacifico de las que van al Amazonas.
Cordillera Xeg^, asi se llama la que cor-
re paralela con la Cordillera Blanea en el
Departamento de Ancachs, (v^ase Cordi-
llera nevada)'. esta Cordillera se llama Ne-
gra, tanto por su color cuanto por estar
desprovista de nieve, 4 pesar de su gran
altura o,000ui- Este fen6meno proviene de
qae la Cordillera, por estar inmediata d
los desiertos de la costa, recibe los vientos
c&lidos que impiden la formaoion de la
nieve 6 la derriten en el acto.
«Esta cadena toma su origen en la pro-
yincia de Cajatambo de la misma Cordi-
llera nevada, con la que se confunde en
las imediaciones de la laguua de Conoco-
cha, origen del rio de Huariz, oerrando
hdcia el Sur la hoya de dicha laguua.
«De este nudo se desprenden hdcia el
Bur, dos ramas de las que baja un gran
numero de riachuelos que tributan sus
aguas al rio de Pativilca. La rama prin-
cipal, que forma la Cordillera Negra, si>
gue bdcia el N. N. 0. con una direccion
paralela a la Cordillera nevada, formando
el lado izquierdo del callejon de Huaylas.
£ii los altos de Huaylas y Macate se sub-
divide en algunas ramas , las que son
bruscamente cortadas por el rio principal,
el que se abre paso por una estreoha gar-
ganta corriendo entre barranoos de eleva-
dos cerros, desde Pato hasta Taquilpon.
Continiia en seguida al otro lado del rio,
pasando por la cabecera de los pueblos de
Jjlapo, Tauca y Cabana, reuni^ndose i la
Cordillera nevada en los altos de Corougo
J de Huandoval.
« De la Cordillera negra se desprenden
varias ramificaciones que, d manera de
contrafuertes, bajan baciala costa sirvien-
do de division d las quebradas que toman
origen en la misma cadena. La mas no-
table de estas ramificaciones es la que
aale de la cadena principal entre las que-
bradas de Casma y Huarmey, formando
oti'o nucleo, bastante elevado, donde toma
origen la poqueua quebrada de Culebras,
y dd al mismo tiempo agua d las dos que-
bradas de Casma y Huarmey, que acaba-
mos de citar.
« La Cordillera negra d pesar de no te-
ner nieve perp^tua d la vista, no deja de
ofrecer cerros muy elevados, tal como el
de lluaucapeti, que como hemos dicho
tiene 4,858ui. de elevacion.
•Las abras por donde pasan los caminos
que atraviesan esta Cordillera son mucho
mas bajas; sin embargo todas pasan de
4,200m, de altura como se puede ver por
el sigieute cuadro :
Alt sobre el nivel
Abras 6 pas >s de la Cordillera negra. del mar.
Entre la laguna de Conococba y
Cajacay 4,806
» Ayja y Recuay 4,648
» Ayja y Huaras 4,448
» Casma y Huaras 4,210
> Nepena y Caras 4,490»
Cordillera nevadfl) asi se llama la Cordille-
ra Negra del Departamento de Ancachs,
en su parte mas al S. ; sirve de limite
oriental d este Departamento; va alejdn-
dose de la costa formando una especie de
encenada; y de alii se dirije al Oeste y sa
divide en dos ramas, que dan origen d la
Cordillera Negra.
Cordonalf bda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
CdrdOYSy aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y
dist. Huancabamba: d 7 leg. (89 k.) de
Huancabamba.
C6BD0VA, distrito de la provincia de Castro-
vire3ma, Dpt. Huancavelica : habt. 8,462.
CObdova, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Castrovireyna, Dpt. Huan-
cavelica: habt. 250.
Cdrdovas Los, hda. Dpt. y prov. Tacna,
dist. Locumba.
Corhuaf chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Corhoacauchay chac. Dpt. Anoaohs, prov.
Huaras, dist. Becuay.
CorhurOf chac. Dpt, Ancaobs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba.
CoriaCf chac. Dpt. Anoacbs, prov. HaaraS|
dist. Pampas*
30
>
CORM — 2
ve, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
fuDguyo.
I (Ccori oro, y I'aij Labor 6 toner;
ir tiene oro, Q.) aid. Dpt. Ancadis,
y dist. Poniabiiiuba: liabt. 22.
«l, (Con oro, Ciiiu-n cuello 6 pew-
, Q.) cerro eu el distrito de San An-
rov. Asiiiigaro, Dpt. Puno : hay mu-
retas de plata y de plomo.
Ida. (Ciiri oro, y /inaifn co^tilla (i la-
.) mina de oro en el cerro de Jul-
Dpt. Huancavelicft, prov. Angaraes,
:.ireay.
L'lltut^i (Va^o 6 caiijilou de oro. Q.)
Dpt. Puiio, prov. Aaaugaro, dint.
i: tiene ricas minas de plomo que
ifgeiias trabajau y extraeii en gran
ad.
lea grande, hda. Dpt. Ayacucho,
Huainaiiga, di.'t. Santiago: habc, 4!i.
lea petinPiiO) hda. Dpt. Ayacucho,
Huamaiiga, dist. Santiago.
^ca, hda. Dpt. Ciizco, prov. Paruro,
luanoquite ; habt. 22.
aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
Jraca.
fliai hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
yla^, dist. Hnancarama: & 6 leg.
k.) de Huancarama.
1, (Anden de oro, Q,) pbl. Dpt. Li-
rov. Canta, dist. Atavillos Altos.
, aid, Dpt. AnoaoliM, prov. y dist.
bamba.
lid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
Jraca: habt. 159
>bl. Dpt. AiK-adis, prov. Huaras.
Lyja: habt. 601.
lac. Dpt. Aufiii'lia, prov. Cajatam-
it. Chiquian.
bl. Dpt. Huaiicav.>!i<.-a, prov. Taya-
liat. Paticarbambii. En uu cerro iii-
bo al ptieblo hay varias minas de
: habt. •ITi.
aid. Dpt. Ajmriiiiac, prov. Aiida-
;. dist. Hiiimuiiray: habt. 90.
pbl. Dpt. t-'ii^co, 2'rov. Ac.miaj'o,
tondot-aii : habt. 117.
chac. Dpt. Aiiiaclis, jiruv. Cujalaiu-
it. Huaylla.-ayaij.
I, pbl. Dpi. prov'. y disf. Himinu-i.:
1° U 15'' lal. a la iiurLcha dul Hu-
;4 — CORO
Uaga; de este pnnto, el rio tomft el nonlw
al Norte.
Corniillaj'i aid. Dpt. Apurimac, prov. .\a
dahuaylas , diet. Huancaramn : disU da
Huaucarama 3 leg. (16 \ k.).
f orniis, chac. Dpt. Huancavelica, prov. T»-
yacaja, diat. Colcabamba : habt. 17.
Conuo, pbl. Dpt. Lima. prov. Cantit, dist
Atavilloa AJtoa: habt. 108. Cercadelpne-
blo hay minas de plata : diata 2 leg. (II k.)
de Huaroquin.
Cormott hda. Dpt. Libertad, prov. Otoseo,
diat. Lucma: habt. 6.
Cornejo, punta i. los IB" 59' lat. y i be 74*
88' 54" long,
CoRNEJo, hda. de vina, Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Vltor: habt. 41.
Cornejos, aid. Dpt. y prov. Arequipa. dist
Sabandia.
CoroC) {Croro, desmochado 6 al que le ban
cortado algun miembro. Q.)pa3caiiB: 6
leg. (38 J k.) dntea de Jimin.
Coroca, aid. Dpt. Puno, prov. Cawbavi,
dist. Coasa: habt. S86.
CoRoc*, aid. Dpt. PuQO, prov, Carabaji,
dist. Ajoyani.
ConHMiroili, est. Dpt, y prov. Pano.diS.
Cabana.
Corohnayiia, chac. Dpt. Arequipa, proT.
Union, dist. SayUa.
Curoiia La, miua de plata en la cnmbre dd
cerro de Chuquihual: Dpt. Aucachs, juw.
y dist. Pallasca.
Corona La, mina de plata, en el cerro de
Huinac, Dpt. Ancachs, prov. Huarts, disi.
Ayja.
i'oronrliatirha, chac. Dpt. Ancachs, proT.
Huaras, diat. Yungar.
Coronel, chae. Dpt. y dist. Callao.
CoRONEi, cltac. Dpt. y prov. Lima, diet. An-
ton : habt. 10.
CoRoxEL, hda. de \-iua, Dpt. y prov. Arr
quipa, dist. Vftor: habt. 4.
Coroilfra, aid. Dpt. Cajamarca, prov. itm.
dist. Colasay.
f uronjTO, rio tributario delHuiuraa. Dpt. Au-
cacha.
Coronro, distrito de la provincia de PalUs-
ca, Dpt. Ancaclis : habt. 5.217.
CoRONiio, villa, capital decate distrito y Jcl*
provincia de Pallasca, Dpt. Ancachs: «■
CORP
— 235
CORK
a situada en on hermoso valle & 8,275
metres alt. : habt. 2,606 : siis calles estiin
cortadas en dngulos rectos : so halla ro-
deada de muchos sembrios; y desde el
punto llamado el Mirador se ve todo el
Callejon de Haaylas hasta mucha distan-
cla; dista de Llapo 6 leg. (88 ^ k.).
Coronilla, mina de plata en el Juncal, cer-
ca de San Antonio de Esquilache, Dpt. y
prov. Puno.
Corontaeay, bda. Dpt. y dist. Junin, prov.
Tarma: habt. 80.
Coropnna, {Ccoro puna^ altura fria desmo-
chada. Q.) cerro volc&nico nevado en la
provincia de Condcsuyos, Dpt. Arequipa :
es de fignra c6nica y se halla aislado : es-
tando en sus faldas, se ve i dlBtaucia el
Misti, que parece muy peqneiio ; por esto
se supone que el Coropuna es mas ele-
Tado. Este cerro, segun Eaymondi, ha
formado parte de una colosal cadena vol-
canica, que principiaba en la costa del
Pacifico, se acercaba d la gran Cordillera
tomando un rumbo al Snr, y que ha sido
cortada poco & poco por los rios que bajan
al mar.
Coropnso, aid. Dpt. Tacna, prov. y dist.
Tarata: dista de Tacno. 80 leg. (167 k.).
Coror, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dist.
Huanoquite: habt. 187. Es notable por
nn ^bol secular de Pisonay (Erytrina)
qiie existe en la plaza, cuyo tronco tiene
Sm- 40 de di^metro, y sus ramas sostie-
nen las campanas, asi que sirve de torre.
Cororani, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
majraes, dist. Chapimarca.
Corori, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Ayaviri.
Corosani, est. Dpt. y prov. Puno, dist. San
Antonio.
Coroja, {Ccoroya desmochadura. Q.) cerro,
Dpt. Puno, prov. Asangaro, dist. Putina :
tieue vetas de plata.
Coroysi, aid. Dpt. Moquegua, dist. Ichuna :
habt. 124.
Corpaea, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Cotaparaco.
(k>r|HICclia, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancarama.
Corpauqiiiy pbl. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. TicUos: habt. 881.
CorpantO, hda. Dpt. Moquegua, dist. Ornate.
CoRPANTo, hda. Dpt. y dist. Moquegua: k
l,060ra. alt.
Corpas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo. dist. Aquia.
CoRPAS, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ticllos.
CoRPAs, (5hac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Corpatasa, est. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. San Lorenzo de Quinti.
Corpesa 6 Coipln, aid. y est. Dpt. Libertad,
prov. Otusco, divst. Lucma (vease Coipin).
Corpo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Colquepata: habt. 60.
Corral, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja,
Corral, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
Corral, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Ccapacmarca.
Corralpanipa, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Cajabamba, dist. Cachache.
Corralpata, chac Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Ilaavlillas.
Corralpata, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
caoias, dist. Otoca.
Corral de pledris, aid. y hda. Dpt. Piu-
ra, prov. Ayabaca, dist. Cumbicus: habt.
280.
Corral de piedras, chac. Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Sayan.
Corral queiiiado, hda. Dpt. Piura, prov.
Payta, dist. Huaca: habt. 81.
Corral redondo^ hda. Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Huaura.
Corral de vacas, aid. Dpt. Piura, prov.
Payta, dist. QuerocotiQo: habt. 179, tjon
los de Pacchas.
Corral de vacas, baliia, Dpt, Ancachs, prov.
Santa, dist. Pativilca.
Corral de vacas, ranchos de Pescadores^
Dpt. Lima, prov. Chancay, dist. Supe :
dista de esta villa 1 leg. (5 i k.).
Corral viejo, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Cajabamba, dist. Cachache.
Corral viejo, aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. Jequetepeque.
Corral de la virjreii, aid. Dpt. Piura, prov.
Tiimbez, dist Corrales: habt. 486; dista
de Tumbez 1 i leg. (8 k.).
COEU — 2:
distrito de 1& proviucia de Tiim-
.Pinra: habt.Tse.
pbl. o&pit&l de eate distrito de la
i de TAmbez, Dpt. Piura: habt.
A d« Tiimbez 1 ^ leg (8 k.).
\ld. Dpt. Libertad, prov. y dist.
tkuoo : i, 1 miUa de esta ciudad.
iBt. Dpt. Lima, prov. y diat. Hua-
I, log&r sitnado en los cerros que
t Is pampa de Islay y la eeparan
ip&:& 2,253m- alt.: 81eg. (44ik.)
de Areqaipa y 4 (22 k.) de Vltor.
Bitio hay unae maeas de granito
xtiendea por una garganta for-
r doB cotinaa. Entre la iuflnidad
I de diferentes tama&os que se
aa i distancia como de 10 me-
I de otraa, se ven geroglffioos con
e faombrea, cruces, animalea co-
.as. reptiles, clrculos, psralel6-
f otro8 signos, gravados ea mas
inea de piofundldad. Estos gero-
se pareceu &los qua se encuen-
otros lagares del Peru, o«mo en
ra y Huflnucu Viejo. Se oree que
riorea i la ^poca de loa Incas.
tta, chac. Dpt. Apurimac, prov.
!otabambas.
.aio, chac. Dpt. Cajamarca. prov.
'hota.
Dpt. Tarapaca, dist. Pisagua:
. {100 k.) de Piaagua.
, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
a.
g, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
>, dist, Santiago de Chuco,
la de oro, Dpt, Libertad, prov. y
baz, al Norte de este pueblo : ley
» y Cort* gTHDde, minas iln pla-
del pbl. de YauH, Dpt. Juiiin,
irma, dist. Yauli : ley 30 ra.
, mina de plata en el ccrro dc
imi, ladoE.Dpt. CftjamHrca,prov.
Inalgayoc: ley 12 m.
la, est. Dpt. Libertad, prov. Pa-
„ Chilia: babt. 289.
bl. Dpt. y prov. Tacna, dist. Sa-
3t. 225:&ieieg. (8Sik.)deTBc-
6 — COSM
CoruDca, ohac. Dpt. Ancftche, prov. Cija-
tarabo, diat. Chiquian.
Coniro, est. Dpt. y prov. Puno, diat. Cotta.
Corusa, est. Dpt. Huanoavelioa , pror. j
ditit. Catitrovireyna.
Cosa, {Ccosa marido. Q.) chac. Dpt. An-
cachs, prov. Gajatambo, diat. Chiquian.
Cosanapampa, hda. Dpt. Guieo. pror. y
dist. Urubamba.
CosaiHlta, chac. Dpt. Ancacha. prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Cosapllla, aid. Dpt. y prov. Tacna, diil.
Pachia: & 22 leg. (122 k.) de Tacna.
Cosaslqae, hda. Dpt, y piov. Puno, dist.
San Antonio.
Coscas, pbl. Dpt. Ayacncho, prov. Canga-
llo, diet. Totos: habt. 196.
Coscaya, aid. Dpt. y diat. Tarapaci: haU.
162: a 2,967'n- de alt: diata 10 kg,
(66 ^ k.) deTarapacd.
Cosco, chac. Dpt. Ancacha, prov, Santa.
diet. Casma.
Cosco, hda. Dpt. Arequipa, prov. Condeaa-
yos, dist. Chuqmbamba.
CoscODlba', caleta 6, loa 8° 41' 80" lat, y 81*
8' 22" long. : el fondeadero es malo y d« 5
ti 7 brszas, i } mlUa de tierra.
Coscora, aid. Dpt, Cnzco, prov. QniEpiean-
uhi, diat. Urcos : habt. 91.
f«score, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ti>-
Coscos, hda. Dpt. Ancacha, prov. Santa,
dist. Huarmey.
C<lSCOSa, aid, Dpt. Ayacncho, prov. La Mar.
dist. San Miguel : habt. 436.
Cosbiron, chac. Dpt. Ancacha, prov. Haa-
ras, diat. Maroa.
CosicotO, chac. Dpt. Ancacha, prov. Caja-
tambo, dist. Acas.
Coslli, hda. de coca, Dpt. Puno, prov. C«-
rabaya, dist. Ituata.
Cosiliai cunton satitrero, Dpt.Tarapaca. dist
Pica: habt. 464 : diata de Iquique 10 ]eg.
(.'.S 4 k.).
CosiNA, aalitrera, Dpt. Tarapac4, dist. Piea:
ley 70 %.
fooinllii. chac. Dpt. Cnzco, prov. Anta,
diat. Limatambo.
Coslrnvai aid. Dpt. y prov. Puno, disL Aeon.
Cosma, pbl. Dpt. Ancachs, prov. HuayUa,
I dist. Pamparomas: habt. 310.
COSQ
237
COTA
CosMA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnaras,
dist. Marca.
GosiCA, pbl. Dpt. Hndnuco, prov. Dos de
Mayo, dist. Banos.
COfiDUUlf aid. Dpt. Cajamarca, prov. Oon-
tumaz^, dist. Cascas: habt. 181.
Cosme, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
jacaja, dist. Anco: habt. 889.
Cosine San, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Characato : babt. 176.
CMml, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
snyos, dist. Chnqoibamba : habt. 24.
Gosin, chac. Dpt. Areqnipa, prov. Condesu-
yos, dist. Salamanca.
Cosnlpata (Ccosfli, humo 6 polvo, pata, an-
den, dma 6 poyo. Q.) 6 Yanamayii rio,
Ppt. Cuzoo, prov. Paucartambo : nnido
oon el Pilcopata, y mas abajo con el To-
no y Pinipini forman el madre de Dios :
el vado, al pi6 de Tres Cruces, estd a
1,524m' alt. , y su confluencia con el Pil-
copata d 675m. alt. Nace al S. 0. del cer-
ro de Apucanaohuay; toma el rumbo al
Norte hasta Tres Cruces, en donde varia
al N. E. ; y de aquf con curvas va al E. :
su curso es muy torrentoso.
CosJdPATA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Challabamba : situada & los
12* 68' 87" lat. y 78<> 52' 48" long. & 827
metros alt. : temperatura 18^ i las 6. h.
a. m. y 23** d las 12 m. (Junio): habt.
52.
CofiOS, aid. Dpt. Areqnipa, prov. Castilla,
dist. Aplao: habt. 465, & 1 leg. (5 J k.)
de Aplao.
COSOS grande, hda. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Aplao.
Cospan, distrito de la provincia y Dpt. Ca-
jamarca: habt 8,000.
CoBPAN, pbl. capital de este distrito de la
prov. y Dpt. de Cajamai'ca : habt. 868.
Cospana, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Gospeg^ aid. y asiento mineral, Dpt. Li-
bertad, prov. y dist. Otusco: habt. 182: a
6 leg. (83 J k.) de Otusco.
CkMSpin, est. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamachuco:habt. 160.
Cosqne, hda. Dpt. Libertad, prov. Pasca-
nxayo, dist. San Jos^ : habt. 32 : A 2 | leg.
(ll»de San Pedro,
Cosslo, hdas. de vina (tres) Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Yitor : habt. 93.
Costadera, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Llapo.
Costura^ aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Viraco.
Cota^ chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Ca-
jatambo.
Cotabamba, (Cota debe ser corrupcion de
- Ccata ladera y segun esto segnifica llanu-
ra 6 pampa en ladera. Q.) aid. Dpt. Ca,
jamarca, prov. Hualgayoc, dist. Bamba-
marca: habt. 887 con los de Cumbe.
CoTABAMBA, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
CoTABAMBA, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Arahuay.
CoTABAMBA, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Tapayrihua.
CoTABAMBA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Cotabambas, provincia del Departamento
del Apurimac, segun la ley de 18 de Abril
de 1873, hasta cuya fecha pertcneci6 al
Departamento del Cuzco. Confina por el
N. con parte de las provincias de Anta y
Paruro, por medio del rio Apurimac ; por
el S. con la provincia de la Union del De-
partamento de Arequipa; por el E. y par-
te del S. con la de Chuuvivilcas por medio
del rio Santo Tomas ; y por ol 0. con las
de Abancay y Antabamba. Su capital
Tambobamba. Consta de los siguientes
DISTRITOS :
Habt.
Cotabambas 4,142
Chuquibambilla 4,290
Haquira 8,060
Huayllati 4,607
Mamara 8,791
Mara 8,218
Tambobamba 4,564
Total habt 27,667
Esta comprendida, mas 6 monos, entre
los 13° 35, y 14'' 20 lat. y los 74« 20' y
74** 55' long. , forma ido una superficie
como de 154 leguas, que comparada con
su poblacion, resulta casi 180 habitantes
por legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla.
COTA — 2,
I los Dombres de Piifblm, P/igon,
i veces HarUndaa ; i, los deno-
Pagos y Rarrins, se ies conside-
i como AJdeas en este Dicciona-
abicD d las Haciendas, en algu-
, segnn lo dicho en el Discurao
mo de esta provincia es muy es-
Y an tempertimento generalmea-
b-PreCecto esta encargado del
tlitico de la provincia : un Juez
tancia administra justdcia. En
tieo esta dividida en los siguien-
tnca. Llacclma.
mbas. Mamara.
qui. Mara,
bauibilla. Palccaro.
Pitio.
a. Pitubuanca.
^ti. Tambobamba.
Escuelas de primerae letiras:
ombres: aueldos S, 19,800
. 4,800
Total alafio 8. 24.600
■ntribnciones de eata provincia
al ano, la eantidad de 2,175 so-
)B siguientes ramos ;
don Biistica S. 600
Industrial 1,472
EcleMautica >
Tot*l S. 2,175
, distrito de la provincia de Co-
I, Dpi. Apurimac : habt. 4,142.
, pbl. capital de ebte distrito de
cia de Cotabambas, Dpt. Apori-
Dt. 1*82: A 22 leg. (122 i k.) del
veta do oro, Dpt. Pimo, prov.
1, diat. Crucero.
o 6 Coyal'iiaili/i, aid. y hda. Dpi.
c, prov. Andahuavlas, dist. San
o; habt. 600; a S kg. 4 (19 k.)
ieriinimo.
rio que nnido con el que baja de
prov. Parinacochas, forma el rio
nac« en la lagnna de Huanzo
8 — COTA
Cordillera de este nombre y sigae oonran-
bo S. S 0.
CoT\uriASi, distrito de la provincia de li
Union, Dpt. Areqiiipa: babt. 2,527.
CoTAHUAsi, pbl. capita! de oste diatrilo j d«
la provincia de la Union, Dpt. Arequip*:
habt. 1,963.
Cotitlmii, cbac, Dpt. Funo, prov. Sindii,
dist. Phara.
Cotaintirca, chac. Dpt. Cnzco, prov. Asta,
dist. Limatambo,
Cotampatj, bda. Dpt. Funo, prov. y diit.
Lampa: babt. 9.
CotUD, aid. Dpt. Jimin, prov. Tarma, diit
Carbnamayo : babt. 28.
Cotail^ chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Bajoe.
Gotiini, vetas do oro, Dpt. Funo, prov. Sin-
dia, (Ust. Pbara,
CoTANi, tambo en el camino de Pbara i la
Aldea de la Mina, para llegar al min«-
ral de Cballunca, prov. S&ndia, Dpt. Pn-
Cvtailja, cbac. Dpt. Huancavblica , prov.
Castrovireyna, dist, HnaytarA,
Cotanpulpa, est. Dpt. Apurimac. prov. Go-
tabamban, dist. Mara.
Cot iiiia, est. Dpt. CozcD, prov. Famro, diiL
Omacba.
CotaSa, aid. Dpt. Cnzco, prov. Guidns,
dist. Fampftmnrca: habt. 268.
CotaSa, hda. Dpt, Funo, prov. Dampa, dist
PucarA.
Cotanayachilinanf, est. Dpt. Pnno, prov.
Lampa, diat. Fucara.
Cotap, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Hoaiv,
dist. Pampas.
Cotaparam, distrito dc la provincia de Hna-
ras, Dpt. Ancachs: habt. 3,920,
Cotaparaco, pbl, capital de este distrito de
la provincia Huaraa, Djit. Ancachs, a-
tuado en la banda dcrccha del rio de
Huarmey; A 2,i)il2i>]. de alt.: esta dividi-
do en doB barrios, el uno Ilamado Siemi;
con 218 habt. y el otro de Fararin eon
8S8 habt. total 651 habt.
Cotaparia, mina do plata en el cerro de A)-
paqnita, Dpt. Ancachs, prov. Huni.
diet. Avja.
Cotapinn, pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto Am-
zonas, dist. Andoae: babt. 51.
GOTO
— 239 —
COTU
Cotamui, distrito de la provincia de Aban-
cay, Dpt. Apurimac: habt. 261.
GoTABMA, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Abancay, Dpt. Apurimac:
Labt. 261: dista de Abaucay 8 leg. (44^ k.),
de Lncuchanga 2 (11 k.).
Cotarqae, cbac. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Lambrama.
CJotarumi, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
Cotarusi, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Cballhuanca: babt. 198.
Cotas, bda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Colcabamba: babt. 152.
CoTAS, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Arma : babt. 258.
Cotanili, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Quechualla.
Cotay, cbac. Dpt. Libertad, prov. Huama-
chuco, dist. Santiago de Cbuco.
CoTAY, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Anco : habt. 146.
CoTAY, est. Dpt. prov. y dist. Huancavelica,
d 4,882m. alt. y 6 J leg. (80 k.) al S. E.
de Turpo, separados por la Cordillerai
cnyo paso esta a 4,945ni. alt. : dista de
Huancavelica 9 leg. (50 k.).
Cotcanl) aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Yanaoca: habt. 92.
Cotcoy, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Mayoc: & 68 leg. (851 k.)de
Lima y 6 (38 J k.) de Turpo.
Cotmuehe, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Santa Cruz: habt. 600,
con los de Litcan.
Coto: — Advertencia : aunque los siguientes
nombres deben escribirse con doble CC,
nos hemes conformado con el uso gene-
ral de escribirlos con una sola C. Los
otros nombres que no se encueutre con
una C, busquense con doble CO.
Coto 6 {Ccolo, monton y tambien papera Q.).
est. Dpt. Ancacbs, prov. Huari, dist.
LlameUin: habt. 451.
Coto, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
Coto, aid. Dpt. y dist. Juuin, prov. Tarma:
habt. 42.
Coto, est. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Aoobamba.
Goto, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay, dist.
Sayan.
Coto, pbl. y chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Lampian : habt. 840.
Coto, est. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Yanaoca.
Coto, aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Pampacolca.
Cotoayj chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
AtavUlos Altos.
Cotobamba, est. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata: d 1 leg. (5 \ k.)
de Huancaspata.
CoTOBAMBA, cst. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Pisac: habt. 41.
Cotocaiicha, hda. Dpt. Ancacbs, prov. y
dist. Pomabamba: habt. 281.
CotoeotO) hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo.
Cotochanca, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Pacaraos.
Cotoliuari) chac Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
Cotomarea, (Uugar de paperas Q.) aid. Dpt.
Ayacucho, prov. Andahuaylas, dist. San
Ger6nimo: habt. 860.
Coton, hda. Dpt. Libertad. prov. Pacasma-
yo, dist. Pueblo Nuevo : babt. 21.
CotouoUachahuaiii, aid. Dpt. Puno, prov.
Lampa, dist. Pucarfi.
CotopnquiOf (manantial de paperas Q.) aid.
Dpt. Ayacucho, prov. La Mar, dist. Chun-
gui.
f Ot08, aid. y est. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata: habt. 162: d 8
leg. (16 ^ k.) de Huancaspata.
CoTos, aid. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Huari.
CoTos, hda. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Becuay: habt. 447, inclusive los de
Atoc-huacanca y Chaupis.
CoTOs, hda. Dpt. y prov. Huanuco, dist. Hi-
gueras.
CoTos, chac. Dpt. y prov. lea, dist. Yauca.
Cottatoclla, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. (Jolquepata : habt. 125.
Cotn, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
CoTU, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist. Li-
matambo.
tjotuoorral) hda. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
COYLL
~ 240
CRIS
las, dist. Shupluy : habt. 79: distade Yun-
gay 8 i leg. (18 k.), y 1 i (B k.) al 8. 0.
de Shupluy.
Cotllhe, rio tributai-io del Putumayo i los
2<^ 63' 8" lat. y 72'> 84' 19" long.: decli-
nacion de la aguja 6° 52' N. E.
Cotuyo, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Court eg'ui, cLac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate.
Coya, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gorgor.
CoYA, {Ccoyay Diosas de minas, muger de
sangre real y tambien mina. Q.) pbl. Dpt.
Cuzco, prov. y dist. Galea: habt. 462.
CoyaUamba, chac. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, dist. Ccapi: habt. 191.
Coyahnacho 6 Cotahuacho, hda. Dpt. Apu-
rimac, prov. Andahuaylas, dist. San Ge-
r6nimo: d 8 J leg. (19 k.) de San Ger6-
nimo.
Coyan, chac. Dpt Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ambar.
Coyaituna, aid. y chac. Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Huancaspata.
Coyoalla, chac Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca.
CoycoUani, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asangaro: habt. 7.
Coycsl hda. Dpt. Lambayeque, prov. Chi-
clayo, dist. Picsi: habt. 26.
Coycho y Llavellave, hda. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas , dist. Colquemarca : habt.
78.
CoygfObamba 9 aid. y hda. Dpt. Libertad ,
prov. y dist. Huamachuco.
CoyUar, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Acas.
Coyllon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros,
Goyllopuqnio, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Santiago : habt. 64.
Coyllor, aid. y hda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Huancayo: habt. 12.
Goyllorbamba, hda. de cana Dpt. Junin,
prov. Huancayo, dist. Pariahuanca: habt.
92: dista de Acobamba 1 \ leg. (8 k.).
Coylloreancha, chac. Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Cajatambo.
Coyllorliuinta, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huayllacayan.
Coyllorpauca, aid. Dpt. Huancavelica, proT.
Tayacaja, dist. Pauoai*bamba.
Coyllua, cerro mineral de plata, en el dis-
trito de Becuay, prov. Huaras, Dpt. An-
cachs.
Coyllur, est. Dpt. Ancachs, prov. Haaru,
dist. Bestauracion : habt. 625.
Coyllurqne, pbl. Dpt. Apurimac, proT. y
dist. Cotabambas.
Coyniabal, chac. Dpt. Ancachs, prov. ydist
Pallasca.
Coymolache, ramal de la Cordillera en la
provincia de Hualgayoc, Dpt. Cajamarca.
Go}lia, aid. Dpt. Libertad, prov. Otazoo,
dist. Usquil: habt. 186.
Goyonayn, aid. Dpt. Piura, prov. Hoanca-
bamba, dist. Huarmaca.
CoyoiMinipa, chac. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. OUachea.
Goypa, pbl, Dpt. Cuzco, prov. y dist. Paru-
ro: habt. 211.
Coypasa, cerro en la Cordillera de Tarapa-
cA: tiene 6,096m. alt.
Coypin, aid. y hda. mineral, Dpt. Libertad,
prov. Otusco, dist. Lucma: algunos la con-
sideran como del distrito de Marmot qoft
no reoonoce la ley : habt. 112.
Coysca, bahia, 8 \ millas &1 Norte del Fer-
rol, con fondo de 6 d 6 brazas. £n la pla-
ya hay una rancheria 6 Aldea de Pesca-
dores : hay fuertes rompientes que dificul-
tan el atracar.
Coyunde, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist Lajas.
GoyiUlg;a9 aid. Dpt. y prov. lea, dist. Nazea.
Goyur, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaraa,
dist. Ayja.
Crampampa, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Colasay.
CranihacCO, est. Dpt. y prov. Puno, dist
Acora.
Crestont mina de plata, al S. £. del pueUo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist
Yauli: ley 200 m.
Creston, mina de plata en 8. Antonio de £s-
quilache: 12 leg. (67 k.) al 8. O. de Puno.
Crlsneja, chac. Dpt. Loreto, prov. Hnalla-
ga, dist Tarapoto : habt. 5.
|)risnejas, rio, formado por la reunion de
los de Cajamarca y Huamachuco, y tii-
butario del Maranon por la izquierda.
ORIS
241
CRUC
Cristallllft 6 Cristalino, rio tributario del
Maranon por la derecha.
Cristo Santo, mina de plata en el oerro de
Jesus, lado Norte, Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. HuaJgayoc: ley 12 m.
Cristo Santo, cerro mineral de plata en el
distrito de Macate, prov. Huaylas, Dpt.
Ancachs.
Cristo Santo, mina de plata en la yeta de
Collaracra, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Becuay.
Cristo Santo, hda. Dpt. prov. y dist. Puno:
habt. 28.
SA5 CRISTOTAL,
MINAS Y CEBB08 DE ESTE NOMBRE.
Cristoval San, mina de plata, Dpt. An-
cachs, prov. Pomabamba, dist. Sihuas.
Cristoval San, cerro mineral de oro, Dpt.
Ancachs, prov. Haari, dist. Uco: estd
atravesado por vetas de cuarzo aurifero:
i leg. (3 k.) al N. E. de Uco.
Cristoval San, mina de plata, Dpt. An-
cachs, prov. Haaylas, dist. Macate: ik 8
leg. (44 \ k.) de Taquilpon.
Cristoval San, mina en el cerro de este
nombre, Dpt. Ancachs, prov. Haaylas,
dist. Macate : ley 17 m.
Cristoval San, mina de plata en el cerro
de Bayomontes, Dpi Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay : ley 17 m.
Cristoval San, mina de plata en el cerro de
Ayashuanca, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Becuay: ley 17 m.
Cristoval San, mina de plata en Aguas
Blancas, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Ca-
jatambo : ley 40 m.
Cristoval SA, mina de plata al N. 0. del
pueblo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. YauH.
Cristoval San, mina de plata en el cerro de
Chocchoni, Dpt. Puno, prov. Lampa.
Cristoval San, cerro que domina la ciudad
de Lima por el N. 0. : tiene 878m. alt.
SAN CRISTOVAL, puelbos y fundos.
Cristoval San, est. Dpt. Amazonas, prov.
Chachapoyas, dist. Levanto: habt. 41.
Cristoval San, aid. y hda. Dpt. Amazonas,
prov. Chachapoyas, dist. Leymebamba:
habt. 79.
Cristoval San, hda. Dpt. prov. y dist. Ca-
jamarca: habt. 79.
Cristoval San, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Cajamarquilla.
Cristoval San, aid. Dpt.« Ancachs , prov.
y dist. Huari,
Cristoval San, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Moro.
Cristoval San, chac. Dpt. y prov. Hu^u-
CO, dist. Chinchao.
Cristoval San, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Zapallanga: habt. 272«
Cristoval San, chac. Dpt. Lima, prov. y
dist. Canta.
Cristoval San, pbl. Dpt. prov. y dist. Huan-
caveUca: habt. 640, con los de Molinos.
Cristoval San, pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas , dist. San Juan : d 8,dd5m. alt.
habt. 878.
Cristoval San, uno de los distritos en que
estd dividida la ciudad del Cuzco y que for-
man la provincia del Cuzco.
Cristoval San, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Sandia.
Cristoval de Vclliisiilipi San^ cerro eleva.
do i ^ leg. (8 k.) del pueblo de Uco, Dpt.
Ancachs, prov. Huari, dist. Uco : contie-
ne vetas de oro.
Crinri, chac. Dpt. y prov. Hu&nuco, dist.
Huacar.
CracerillO) est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ituata.
Cmcero, mina de oro, Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Parcoy: ley 8 onzas.
Crucsro, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Huaura.
Crucero, distrito de la provincia de Caraba-
ya, Dpt. Puno: habt. 1,868.
Crucero, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Carabaya, Dpt. Puno. Antes
de 1875 era la capital de la provincia: es-
td situado en una Uanura sobre la Cordi-
dillera, 4 4,177™- alt. , por lo cual es muy
frio. El term6metro sube d 12" sobre ce-
ro durante el dia; ydenoche baja IP ba-
jo cero (en Agosto) que es el mes de ma-
yor frio: habt. 206 : dista de Puno 46 leg.
(266 k.).
Crucero, tambo entre Esquilache y el pue-
blo de Ayapata, Dpt. Puno, prov. Cara-
baya : d 8 leg. (44 J k.) de Ayapata.
31
CRUZ — !
t. Dpt. y prov. Taona, dist, ?»■
I leg. (176 k.) de Tacna.
thEB, miiias de plata en e! cerro
, lado N. 0., Dpt. Cajamarea
ist. Hiialgayoc.
iC. Dpt. y prov. Lima, diat. Lu-
, IS.
ac. Dpt. Amazonas. prov. Cha-
, ditit. San Carlos.
istos, Dpt. Piura, prov. Ayaba-
Jbalaco,
>pt. y prov. Piora, djst. Cata-
t. 608.
fpt. y prov. Piura, dist. Sechu-
308.
Dpt. Cajamarea, prov. Jaen,
ingos.
ac. Dpt. Cajamarea, prov. Gho-
)pt. Libertad, prov. Pacaamayo,
etepeque.
Dpt. Ancacbs, prov. Huaraa,
ao. Dpt. AnoacbB, prov. Santa,
nney.
lac. Dpt, Lima,' prov, y dist.
lao. Dpt. y prov. Lima, diet
i:babt. 0.
10, aid. Dpt. PuQO, prov. Chn-
, Yunguyo.
t, aid. Dpt Lima, prov. y dist.
L, aid Dpt. Lima, prov. Caiiete,
ran.
ilijt, chac. Dpt. Cajamarea, prov,
A, diat. Trinidad.
f )tda. Dpt. Cajamarea, prov.
,. Tacabamba: habt. 1,600, con
mis, Concban y Cbetilla.
da. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
Yungay: 4 leg. {22 k.) al S. E.
est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
est, Dpt. Puuo, prov. Caraba-
lac. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
!aras.
la lie plata, Dpt. Libertad, prov.
Lco, diut. Santiago de CImco.
2 — CRUZ
Cruz de guerrero, tambo en la qneb
eato mismo iiombre en el camino i
para Arequipa.
Cruz hirca, chac. Dpt. Ancacbs, pn:
mabamba, diat. Quicbes.
Chuz hirca, cbac. Dpt. Aneachs, prov.
las, dist. Macate.
Cmz hlrcan, chac. Dpt. Ancacbs,
Cajatambo, diat. Hnayllacayan.
Cruz de hiuscara;, Cordillera.
CnizliDertaj chac. Dpt. y prov. Limi
Magdalena.
Cnizhnma, est. Dpt. Puno, prov. C
ya, dist. Macuaaoi.
Cmzote, bda. Dpt. Tarapaci, dist li
Crazpttmpil, chac. Dpt. Cajamarea,
Jaen, dist. Pinpingos.
Obuzpampa, aid. Dpt. Oajamarca.prov
gayoc, dist. San Miguel: haR I.IJ
los de Taulis.
OfiuzPAHPA, mina de plata, Dpt Li
prov. Huamachuco, dist. Santai
Cbuco.
Cbuzpaupa, chac. Dpt. Ancaoha, prv
raa, dist. Yungar.
CruzpjUifa, chac. Dpt. Apurimae, pi
tabambas, dist. Huayllati.
CauzpAifPA, chac. Dpt. Apurimae, pi
maraes, diet. Soraya.
CauzPAHPA, eat. Dpt. Puqo, prov.
dist. Maoari.
Cruzpata, cbac. Dpt. Libertad, pr
taz, dist. Tayabamba.
Cbuzpata, chac. Dpt. yprov. Ha&nn
Chinehao.
CauzpArA, cbac. Dpt. HiAicavelica,
dist. Castro vireyna.
Cruzpata, aid. y eat. Dpt. Apurima
Abancay, dist. Lambrama.
Cruzpata, aid. y est. Dpt. Cozco,
dist. Urubamba.
Cruzpata, est. Dpt. y prov. Puno, <
CniZ piutadfl, cbac. Dpt. Lima, pr
ta, diat. Arahuay.
Cruz playa, rio en la prov. Caraba
Pqno. En laa orillas de este rio
cba cascarilla calisaya y morada.
Cruz del POZO, mina de carboD di
(antracito) en la quebrada, de Chi
Dpt. Libertad, prov. TrujiUo, a
CRUZ
243
CRUZ
(40 k.) al N. 0. de la ciudad de TrujiUo,
y i 1,220m- alt. En la poca profundidad
8 a 7 metros que se ha examinado, el an-
cho de la veta es de 4 metros.
Cmz punta, mina de plata en el mineral de
Auqxdmarca, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Cajatambo.
Cmz de Sapijpi) salitrera en el Canton de
Sapiga, Dpt. Tarapacd, dist. Pisagua. En
1872 produjo 18,000 qnintales de salitre :
en 1878 la misma cantidad: en 1874 di6
120,000 qnintales; dista 7 leg. (89 k.) del
puerto.
Cnis verde^ cbac. Dpt. y dist. Moquegua.
SAlfTA CRUZ, MINAS DE ESTE NOMBRE
Abti^btase que en los siguientes nom-
bres, la primera palabra es Santa.
Cmz Santa, mina de plata, Dpt. Ancachs,
proY. Pomabamba, dist. Sihuas.
Cbuz Santa , mina de cinabrio , & 8 leg.
(16 i k.) de Caras, Dpt. Ancacbs, proT.
Hoaylas, dist. Caras : esta mina es tam-
bien de plata.
Cruz Santa, mina de plata en el cerro de
San Pablo, Dpt. Ancacbs, prov. Hnay-
las, dist. Macate : ley 17 m.
Cruz Santa, mina de plata, Dpt. Ancacbs,
prov. Huaylas, dist. Pamparomas : d 10
leg. (55 J k.) de Cbimbote.
Cbuz Santa, mina de plomo en el mineral
de Isanca, Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Aqnia : ley 50 m.
Cbuz Santa, mina de plomo en el mineral
de Aparipasca, Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Aquia : ley 75 m.
Cbuz Saiyta, mina de plata en el mineral
de Auqnimarca, Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Cajatambo.
Cmz Santa, mina de plata en el cerro de
Santo Tomas, Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos.
SAJKTA CRUZ, pueblos y fundos.
Dmz Santa, distrito de la provincia del Al-
to Amazonas, Dpt. Loreto: babt. 712.
Cruz Santa, pbl. capital de este distrito en
la provincia del Alto Amazonas, Dpt. Lo-
reto , en la orilla derecba del Huallaga:
aanque dista del ho 600na. se comunica
con ^1 por un canal: el embarcadero esii
d los 5^ 27' 30" lat. y 78° 7' 25" long. :
babt. 885: dista de Yurimabuas 11 leg.
(61 k.), y de Moyobamba 56 (812 k.).
Cbuz Santa, cbac. Dpt. Amazonas, prov. y
dist. Cbacbapoyas: babt. 11.
Cbuz Santa, bda. Dpt. Amazonas, prov.
Cbacbapoyas, dist. Huancas : babt. 46.
Cruz Santa, cbac. Dpt. Amazonas, prov.
Cbacbapoyas, dist. Levanto.
Cmz Santa, distrito de la provincia de
Hualgayoc, Dpt. Cajamarca: babt. 5,678.
Cbuz Santa, pbl. capital de este distrito en
la provincia de Hualgayoc, Dpt. Caja-
marca: babt. 1,847.
Cbuz Santa, est. Dpt. Cajamarca, prov. Ca-
jabamba, dist. Cacbacbe.
Crnz Santa, est. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huayo : babt. 70 : dista de Hua-
yo i de leg. (1 | k.).
Cmz Santa, aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Cbuz Santa, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Caras: babt. 1,479.
Cmz, Santa, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Colca: babt. 404.
Cmz Santa, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Pacaraos : babt. 294.
Cbuz Santa, pbl. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Paccho : babt. 189.
Cbuz Santa, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco, en el valle de Hudtica : babt. 28.
Cbuz Santa, pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Tauripampa: babt. 62.
Cmz Santa, hda. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Pisco : babt. 74.
Cbuz Santa, aid. Dpt. y prov. lea, dist.
Palpa: babt. 189.
Cmz Santa, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Puquio : babt. 186.
Cbuz Santa, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. San Juan.
Cmz Santa, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Atuncolla.
Cmz Santa, chac. Dpt. Moquegua, dist.
Omate.
Cmz de Aliuaytia Santa, pueblo del Dpt.
de Loreto, prov. Huallaga : situado • en el
rio de su nombre, d 6 boras de camino de
su embocadura: este pueblo estd hoy aban-
donado por temor & los salvajes Casivos,
CUCA
TA, aid. Dpt. Po-
j&mpa, diat. Cupi: babt. 10.
SCCO Santa, eBt. Dpt. Puqo,
pa, diet. Pucari.
attnan Santa, cbao. Dpt. Li-
IV. Trajillo, dlst. Santiago de
pt. Pimo,prov. Garabaya, dist.
uiantial, Dpt. Tarapaci, diet.
, 9 leg. (60 k.) de Cbiza.
. Dpt. Plura, proy. Payta, dist.
abt. 20
la. Dpt. y prov. Lima, diet.
|]d. Dpt. Moquegaa, dist. Ca-
bt. 260.
, de vifia, Dpt. y prov. Arequi-
(tor: habt. 9.
la de plata en el cerro del Gili-
Tarapaci, dist. Iqniqne.
la de plata en Haantajaya, Dpt.
diet. Iqniqne.
na de plomo en Auqnimarca,
Loha, prov. Cajatambo, dist.
jy 16 m.
t aid. Dpt. Moqnegua, dist.
eres, hda. Dpt. Libertad, prov.
unachuco: & 8 leg. (44 J k.) de
i, bda. Dpt. y proy. Cuzco, diet,
habt. 4.
i, mina de plata en el cerro de
i , Dpt. Ancachs, proy. y diat.
i, mina de oro en el cerro de
:a, Dpt. Ancacbg, proy. Santa,
a.
Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
pie.
) mal paso en el rio Urubam-
millaa arriba del mal paeo de
noo: Dpt. Gueco, proT. Con-
pt. Cuzco, prov. Paruro, dist.
Dpt. Pinra, prov. y dist. Aya-
ida. Dpt. Pnno, prov, Cbncaito,
4 — CUCU
Cucaliuasii aid. y est. Dpt. Libertad, pro?.
Pataz, dist. Huayo.
Cucalinay, aid. Dpt. Piura, prov. y dirt.
Huancabamba: a 2 leg. (11 k.) de Hmn-
cabamba.
Cncallata, eat. Dpt. y prov. Pnno, dist.Ci-
ban a.
Cacaracra, bda. Dpt. Gajamarca, prov.Chn-
ta, dist. Llama: habt. 308, con los it
Haangamarca y Timon.
Cucasa, aid, Dpt. Puno, prov. Cftrabaj*,
dist. MacuBani.
Cnccho, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnuu.
diet. Pampas.
Cnclllncharos, pbl. Dpt. Ancachs. pro'-
Gajatambo, dist. Gorgor.
CocllniCBC«a, chac. Dpt. Ancacbs, pror.
Huaras, dist. Ayja.
Cacomajana, chac. Dpt. Ancacbs. prov.
Huaras, diat. Marc a.
Cncofia, est. Dpt. Puno, prov. Lampa. disL
Macari.
CncrOi chac. Dpt. Ancacha, prov. Hnani'
dist. Restauracion.
Cncslllabatay 6 Miuioa , rio trbntario del
Ucayali por la orilla izqnierda, mas abijo
que el Pisqui: es navegable en gran partt;
fu4 descubierto por los misioneroa a me-
diados del siglo pasado.
Cnco piimero, hda, Dpt. Ayacncho, proi.
Lucanas, dist. Santa Lucia.
Cnco segnndO) hda. Dpt. Ayacncho, i»e^-
Lucanas, dist. Santa Lucia.
4^cncliai chac. Dpt. Lima, prov. CanU.
dist. Arahuay.
Gucnchtray, hda. Dpt. Cuzco, prov. y difl
Paruro: habt. 50.
Cucacho, eat. Dpt. Cuzco, prov. Canae. disi.
Langui.
Cucoli, hda. Dpt. Lambayeqne, prov. Chi-
clayo, dist. Chongoyape habt. 85.
Ckculi, chac. Dpt. y prov. HaAnnco. ditt-
Chinchao.
G«cuLi, chac. Dpt. Lima, prov. Huarodun.
dist. Santa Eulalia.
CucuLi, bda. Dpt. Arequipa, prov. C»Etili*>
diat. Aplao.
Cucalipata, chac. Dpt. Ayacucho, prov. La-
canas, dist. Laramate.
CDrollO) est. Dpt. Puno, prov. Carabtj*.
dist. Itnata.
CUCH
— 245
CUCH
Caciina, est. Dpi. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari.
Cneanasl, est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Putina.
Cncnpalrca) chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
Clicur, mina de bulla 6 carbon de piedra ,
Dpt. Libertad, prov. Huamacbuco, dist.
Mollepata : al S. E . de este pueblo.
Cueuii, aid. Dpt. Libertad. prov. y dist.
Huamacbuco.
Cacnrncho 6 Huachariy pastos, Dpt. Piura,
prov. Ayabaca, dist. Chalaco.
Cttclia, cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas.
Cncliahnasaii , chac. Dpt. Ancacbs, prov.
Cajatambo, dist. Ocros.
Cncliao 6 Guchoa Andes de, asi se llama un
ramal de la Cordillera que estd inmediata
al orfgen del rio Yavari.
Cnchajo, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y
dist. Ayabaca: habt. 513.
Cuelica, cbac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. CaJlayuc.
Cac1ie$9 pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Chacayan : babt. 228.
Cnclii, {Cciwhi cerdo, puerco, marrano. Q.)
chac. Dpt. Ancacbs, prov. Santa, dist.
Huarmey.
Ctjchi, tambo entre Muna y Panao : A 1,177
metroB de alt.
Cuchicanclia, cbac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
CucHicANCHA, est. Dpt. Huancavelica, prov.
y dist. Castrovireyna : habt. 106.
CucHicANCHA, est. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Anna: habt. 26.
CucHicANCHA, pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna. dist. Huaytar^.
CucHicANCHA , hda. Dpt. Ayacucho , prov.
Huamanga, dist. Acosvinchos: habt. 77.
CUCHICANCHA, cst. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Clicllieoiral, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
CucmcoRSAL, chac. Dpt. Ancacbs, prov. y
dist. Huaylas.
CucHicoRRAL, hda. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
CucHccoRRAL, chac. Dpt. Ancacbs, prov, Ca-
jatambo, diet, TicUos.
CucHicoRRAL, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Tambo.
Cuehiliirca, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Lampian.
Glicliihuaii) chac. Dpt. Cuzco, prov, y dist.
Anta.
Cucliihua^i, (Casa de cerdos. Q.) hda. Dpt.
Huancavehca prov. Tayacaja, dist. Col-
cabamba: habt. 24.
CucHiHUASi, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 29.
CucHmuAsi, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Yischongos.
Cuehihuasiil, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca.
Cuchilla, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. San Gregorio.
CucHiLLA, pico en los Andes al N. 0. del de
Vilcanota.
Cuebillo-eoi'lia, aid. Dpt. Loreto, prov. Ba-
jo Amazonas, dist. Loreto: es habitada
por indios Ticunas.
Cncliiniarea, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Vinac.
Cudlin. aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
CastiUa, dist. Pampacolca.
Cuchincaiichi, chac. Dpt. Ancacbs, prov.
Huaras, dist. Marca.
Cuchini, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. y dist.
Sdndia.
Guchipacclia, hda. Dpt. Ay^wsucho, prov.
Huamanga, dist. Quinua.
Cuchipanipa , chac. Dpt. Ancacbs, prov.
Santa, dist. Moro.
CucHiPAMPA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
CucHiPAMPA, lavadero de oro, Dpt. Puno, prov.
S^ndia, dist. Patambuco.
Cuchipunco, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Cuchiporu, chac. Dpt. Ancacbs, prov. San-
ta, dist. Casma.
Cuclilquiiia, rio tributario del Amazonas,
por ]a orilla derecha: es navegable por pe-
queuas canoas.
Cucllira)!^, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Cueliirhuay, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Collcha: habt. 143.
Cnchis, hda. mineral en la rivera de Quila-
pocha, Dpt. Junin, prpv, y ^at, Pasco,
cucH — ;
. Q.) aid. y hda. Dpt. Piura,
list. Sullana: habt. 82.
. Piura, prov. Huaocabam-
rmaca:liabt. 74.
. Ancachs.prov, Pomabam-
obamba.
rt. Dpt. Junin, prov. Huao-
lea: habt. 204.
St. Dpt. Arequipa, prov. y
on este nombre
el valle de Marcapata, y la
Carabaya.
c. Dpt. Arequipa, prov. Con-
Salamanca.
t. Dpt. Ayacucbo, prov. La
CO.
iida. Dpt. Ayacucho, prov,
ist. Tamblllo.
c. D[>t. Ancacbs, prov. Ca-
Aca^.
hilar, aid. Dpt. Cuzco, prov,
Sicuani.
Dpt. Cuzco, prov. y dist.
abt. 94.
»pt. Puno, prov. Carabaya,
la. Dpt. Puno, prov. Lam-
ia.
£. Dpt, Libertad, prov. Pa-
ibaniba.
ic. Dpt. Lima, prov. Chan
an.
Dpt. Cuzco, prov. Canas,
t. Dpt. Puno, prov. Cbncui-
;uyo.
a. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
la: habt. 18.
1. Dpt. Puno, prov. Lam-
irii.
1. Dpt. prov. y dist. Puno
:. Dpt. y prov. Puno, dist,
bac. Dpt. Apurimac, prov,
dist. Cliuquibambilla.
Dpt. Amazonas, prov. Lu'
Ger6nimo: habt. 108.
:liac, Dpt. Moquegua, dist.
;6 — CUEL
Caelum, aid. y ohac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Pampacolca.
Cacliiipalra, aid. Dpt. Arequipa, prov. Caj-
lloma, dist. Tisco.
Cuchnpulco, chac. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, diat. Uaicayos.
Cucbupanipa, aid. Dpt. Piura, prov. Hnan-
cabamba, dist. Huarmaca: habt. 60.
CucHTiPAHPA, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Socoavinchos : habt. 18.
Cuchos, aid. Dpt. Ancachs, prov. Haari,
dist. Huachis:habt. 178.
CucHUs, aid. Dpt. Ancacha, prov. Enari,
diat. Huantar: habt. 140.
CucHus, aid. Dpt- Ancachs, prov. Haari,
diat. San Marcoa.
Cuclinscuiua, hda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Tamblllo.
Cneclian, aid. Dpt. Amazonas, prov. Lnya,
dist. Conila: habt, 43: parece que forma
parte de ConUa.
Carlup, hda. Dpt. Amazonas, prov. Lnya,
diat. Santo Tomas: & los 6° 25' 40" lat
y 80" 8' 29" long, i 2,699ni- alt. : habt.
39. En esta bacienda esisten las famosas
ruinas de una antigua fortaleza, anterior
li la ^poca de los Incas. lEs una moralU
de piedra labrada de 560 pies (156n>-)
de ancho; 8,600 (1,008m.) de largo; y 150
{42m.) de alt.: la parte Inferior es sdlida.
Sobre el primero hay otro muro que tiene
600 pies (168m.) de largo, 500 (140ni-} de
ancbo y la misma elevacion de 150 piea.
(42m.). Hay nichos de 1 vara (0m.8S6) de
largo y \ (Om.417) de ancho ygrueso, sobre
los dos dichos mures, que contienen los
restos delos autignos habitantes, unos des-
nudos y otros envueltos en mantaa de algo-
don de diatintos colores y muy bordadas:
esoa nichos no necesitaban mayor esten-
sioD, porqne dobladas las piemas de mode
que las rodillas tocasen las barbae y loe
brazos se enredaaen en las piemas, el vo-
ICimen del cadiver quedaba muy reducido.
• La muralla tiene ires puertas descu-
biertas: el lado derecbo de cada una de
ellas es semicirciilar y el inquierdo angu-
lar. Desde la base comienza on piano in-
clinado que va subiendo casi insensible-
mente haata los 150 piea (42m.) de eleva-
cion; con la particiUaridad de que a 1*
CUES
247
CUEV
mitad tiene una especie de garita. En la
parte superior hay un escondite ingenioso
de piedra labrada, y en lo alto un mirador
desde donde se divisa una gran parte de
la provincia.
« Siguen las entradas de la segunda y
mas alta muralla y tambien otras sepul-
turas semejantes ^ homos pequenos de
6 pies (lm.67) de alto y 24 (6m.72) de cir-
ounferencia, en cuya base hay una loza,
sobre la oual reposa algun caddver.
cPor estar muy montuosa la muralla, no
pudo saberse lo que significaba una peiia
perpendicular al lado del Norte, que no
permitfa el acceso a una pared de ]adrillo
con ventanillas d 600 pies (168m-) de altu-
ra. Encierran las murallas preciosidades
que no se pudo examinar. Los indigenas
tienen horror a este monumento y creen
que con tocarlo adquieren horribles enfer-
medades. La artificiosa construccion de
ntensilios de oro y plata, que se encuen-
tran alii, la labor de buen gusto de varias
piedras duras,' lo ingenioso y 86Udo de es-
ta obra gigantesca de piedra labrada, ha-
cen creer que una nacion ilustrada ocu-
p6 este territorio, antes de Mano Cdpac. »
Cuelcaeha, hda. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Quinjalca.
Cveleho, pbl. Dpt. Amazonas, proy. Cha-
chapoyas, dist. Chiliquin: habt. 84.
CliellcatoslllO) cerro mineral de plata, en
el distrito de Recuay, prov. Huaras, Dpt.
Ancachs.
eternal, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Lamud: habt. 152.
Cnempon, chac. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. San Ger6nimo.
Cuenea^ pbl. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Conayca: habt. 657.
Cnenco, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Zurite.
Cuerco, aid. Dpt. Huancavelica, prov. y
dist. Castrovireyna.
<hl68ta La, pbl. Dpt. Libertad, prov. Otus-
co, dist. Sincicap : algunos consider an es-
te pueblo como distrito, lo que no es con-
forme A la ley : habt. 894 : dista de Otus-
co 7 leg. (89 k.).
Cnesta La, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista: &2 i leg. (8 k.) de lea.
CuESTA La, est. Dpt. prov. y dist. Puno.
Cue.stachaqui, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. PuUo.
Cnesta de Iqnique La, camino de Iquique
a Tarapacd, : d 640m- alt.
Cuestionbrios, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Cangallo.
Cneva, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Llama.
CuEVA, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Chilia.
CuEVA 6 San Antonio ^ mina de plata en el
mineral de Ventanilla, Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Cajatambo: ley 100 m.
CuEVA 6 San Antonio, mina de plata cerca
de Quichas, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Cajatambo, al Sur de la veta de Irisma-
chay : direccion 75° a 80** E. ; inclinacion
84** & ST: ancho 2 a 8 metros: ley 40 m.
Cueva La, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
mabamba, dist. Sihuas.
CuEVA La, mina de plata al E. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli : ley 60 m.
Cueva, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Mag-
dalena: habt. 81.
CuEVA, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Cueva bianco, asi se llama una cueva in-
mediata al Tambo de Saria, entre Muiia
y el Pozuzo.
Clieya grandei otra cueva inmediata d la
anterior.
Cnevas, est. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamachuco : habt. 70.
CuEVAs, mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Mollepata ; al S. E.
de Mollepata.
Cneyas de S* Luis^ despoblado, Dpt. Huan-
cavelica, prov. Castrovireyna, dist. PUpi-
chaca: d 4,260ni. de alt.: dista de Aya-
cucho 20 leg. (Ill I k.): temperatura T a
las 5^' 10* p. m.
Cueva Santa 6 Eosano, mina de plata, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Cajatambo; en la
misraa veta de la de S. Antonio 6 Cueva:
direccion 76° E.: inclinacion 75° d 80"
ancho 2 metros: ley de 190 a 272. m.
Cuevillas, tambo, Dpt. Puno. Es memora-
ble por la batalla que se dio en este lugar
el auo de 1841 por el General CastUla que
mandaba las fuerzas del Gobierno conti'a
ULE — 2
Vivanco que se levaiit6,
25 leg. (139 k.); de Are-
.)•
jchuflo, est, y aid. Dpt.
OtuBco, diet. Usqail.
. Pimo, proT. Carabaya,
it, Puno, prov. Chucuito,
ro.
;. Dpt. Piura, prov. y dist.
31S.
jrov. y dist. lea.
'pt. Ar equip a, prov. Cay-
hda. Dpt. Libertad, prov.
iinarquilla.
e la proviiicia de Jaen
: habt. 828.
ital de este diBtrito de la
in, Dpt. Cajamarca.
joaque, Dpt. Cajamarca,
) leg. (167 k.) de Chiri-
t. Cajamarca, prov. Jaen,
0.
Ancachs, prov. Caj'atam-
Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ndencia.
prov. Pnno, dist. VUque.
3to8, Dpt. Piura, prov,
!halaco.
y chac. Dpt. Piura, prov.
: habt. 210.
Dpt. Libertad, prov. Pa-
bamba: & \ leg. (1 J k.)
I de Combapata) aid. Dpt.
,nchis, dist. Tinta: habt.
t. prov. y dist. Huaraa-
3, Dpt, y prov. Arequipa,
;. Dpt. Ayaeucho, prov.
;. Ayaeucho.
ueral de plata en el distri-
rov. Cajatambo, Dpt. An-
. loa 10° 3' lat. y 80" 36'
8 — GULP
CuLEBRAS, aid. Dpt. Piura, prov. Payta
Querocotillo : habt. 20,
CuLEBBAS, aid, Dpt. Piura, prov. Ayi
diet. Chalaco: habt. 131.
CuLEBRAs, caleta y valle & sotaveuto
punta de este nombre : fondo de 6 & I
zas, a 2 i 6 8 cables de tierra. Las
taciones que existen en la playa son
del duefio de este fundo. La parte
vada del valle es pequeiia por escaS'
agua : cerca de esta caleta hay peq
depdsitos de sal.
CuLEBBAs , quebrada eo la provincia de
ta, Dpt, Ancachs: tiene su origen ei
de las varias ramificacioues de la (
Hera negra, entre las quebradas de
ma y Huarmey.
CuLEBRAs, rio, nace de la Cordillera n
eolo cuando llueve mucho en la sien
gan BUS aguas al mar.
Ci;lebr.\s, niina de plata en el cerro de
bras, Dpt, Ancachs, prov. Cajatambc
Pacllon : ley 20 m,
CoLEBBAS, hda, Dpt, Ancachs, prov. !
dist. Huarmey: i loa 9° 55' lat. y 9
22" long.: dista de Huarmey 5 leg. ('
de Gasma 14 (78 k.),
Cnlehrillo, chac. Dpt. Libertad, pro
taz, dist. Soledad: 6. 2 leg. (11 k.) (
pueblo.
CuLEBRiLLA La, mina de plata con on
cerro de Ohuquia: & 8 leg, (16 J i
pueblo de Mato, prov. Huaylas, Dj
cacbs,
Cnllac, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
dist. Cutervo : habt. 88, con loe de
y Cacbicara.
Cllliaii, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ci
bo, dist. Aquia
Cllllcailda, eat, Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco.
Clllihuirt, aid. Dpt. Arequipa, pre
lloma, dist, Tisco.
CuItiiP, e^t. Dpt. Puno. prov. Caraba;
Crucoro.
CiruNF., hda. Dpt. Puno, prov. Lam
Cabanilla,
i'nlipepainpa, est. Dpt: Puno, pro
euito, dist. Yunguyo.
Culpon, lida, Dpt. Lambayeqne, pi
clayo, dist. Zaila: habt. ISO.
CULL
249 —
CULL
Cnlpuy, est. y aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Bambamarca : habt. 23.
Culqal, bda. Dpt. Piura, prov. Ayabaca, dist.
Suyo : habt. 47.
CuIquiniarcA, aid. y hda. Dpt. y prov. Ca-
jamarca. dist. Asuncion : habt. 282.
Culqnininii, cerro mineral de plata, Dpt.
Cajamarca, prov. y dist. Hualgayoc.
CaltH, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Acora:
habt. 68.
CuLTA, aid. Dpt. prov. y dist. Puno : habt.
142,
Cnltanibillo , chac. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. S. Jos6: i 8 leg. (161 k.)
de San Pedro.
CultailibO) aid. y hda. Dpt. Libertad, de ca-
fia, prov. Pacasmayo, dist. S. Jos6: habt.
171 : A 8 leg. (16 i k.) de San Pedro.
Cnltail) aid. Dpt. Tarapacd, dist. Sibaya.
CldQcany aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca: habt. 198.
CuLUCAN, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Querocotillo.
CuIahlierOt chac Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca.
Cnlmuif chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Cuter vo.
Culla^ hda. Dpt. Juiiin, prov. y dist. Pasco.
Cullac, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Ciitervo.
CuLLAC, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist,
Huaylas.
CullalllUI^ est. Dpt. y prov. Puno, dist. Pau-
carcoUa.
Cullahnata, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, (hst. Yelille.
Cullamarcflf est. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro. dist. Santiago.
CullaiUflyCKS chac Di)t. Ayacucho, prov.
Lucaiias, dist. Laramate.
Cllilaiiay aid. Dpt. Lima, prov. Yanyos, dist.
Pampas: habt. 91.
CullautllliayOf chac Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Cutervo: habt. 638, con los
1 de Aiubulco y Sumidero.
CllllaiUtiiuea, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
I'llllapf chac. Dpt. y prov. Pasco dist. Ta-
puc.
'Cttllapampal 9 chac. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Usquil,
I
Culla^shpamiMI, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Independenoia.
CuLLASHPAMPA, chac. Dpt. Aucachs, prov.
Huaylas, dist. Car as.
Cullaspata, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Culla&puncil, chac Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Huaylas.
Cullco, (Ccidlcu, especie de t6rtola. Q.) cer-
ro mineral de plata, Dpt. Puno, prov.
Asdngaro, dist. Muiiani.
CuLLco, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Asdn-
garo: habt. 171.
CuLLco , (de Huantura) aid. Dpt. Cuzco ,
prov. Canchis, dist. Tinta : habt. 878. ,
Cullcntaya chlca, y Cullcataya (punde,
haciendas, Dpt. Cuzco, pre v. Canas, dist.
Checca.
CuUcaT) aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huari.
CuUhnas 6 CuUuas, pbl. Dpt. Junin, prov.
Huancayo, dist. Sapallanga: habt. 180.
Cullillaca, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. i-abanilla.
CallinilmraA, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Gorgor.
Cttllopallca, est. Dpt. Ayacucho, prov. La-
canas, dist. Chipao.
CuUopaui, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Challabamba.
Ciillpa, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiii,
dist. San Lorenzo de Quinti.
Ciillquimaiita, hda. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Jamaica: habt. 10.
CuLLQUiMANTA, chac. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. San Ger6nimo.
rilllna.S9 (vease CuUhnas pbl.).
CiiUuay) pbl. Dpt. Lima, prov. Cauta, dist.
San Buenaventura: a su inmediacion es-
ta el manantial de agua termal de Puca,
a 3,686m. alt. : habt. 261 : dista de Lima.
27 leg. (150 i k.), de Obrajillo3 (16 \ k.),
de Pasco 23 (128 k.).
fullucaciliy {Cculln, tronco seco, cachi sa-
litre. Q.) aid. Dpt. Puno, prov. Sindia,
dist. Phara.
f lllliicanoaf est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo.
Cullucaiiciiay est. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas.
f liUttChac^ay {Cculltivhacn, se pronuncia Cu-
83
CUMA — i
i, pi^ de palo. Q.) no, Dpt. Aya-
[U'ov. Huanta.
:a, cerro miiieral ile plata, Dpt.
ao, prov. y dist. Huanta. La cum-
iste cerro esta d 4,40.1111. nJt. y las
. 8,659iii. (lit.
:a, aid, y lida. Dpt. Ayiicucbo, prov,
iiianta; habt. 279.
nca, chac. Dpt. Lima, prov. Ci
SaH Buenaventura.
ncK, est. Dpt. Ayacucho, prov.
nga, dint. Socosvinchos : habt. 25.
,y, pbl. Dpt, Lima, prov. Canta,
ahuay; estA al pi^ de la Cordille-
656m- alt. : habt. 220.
chac. Dpt. Ayacuclio, prov. Ln
ist. Laramate.
chac. Dpt. Annachs, prov. Huay-
. Caras.
:hac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
mpas.
DC, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
as, dist. Hiiancarama: habt. 107.
:hac. Dpt. Apurimac, prov, Cota-
. dist. Haquira.
lid. Dpt. Apurimac, prov. Auda-
, diat. Chincheroa: habt. 70.
la, aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
it. Checcacupi: habt, 16.
lac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
yabamba.
Jd. Dpt, Tarapaci, dist. Pisagua.
chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
:. Marc a.
la. Dpt. Cuzoo, prov. y dist. Anta.
ic. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
Ocroa.
Dpt. prov, y dist. Tacna.
an, aid. Dpt. Ancachs. prov. Po-
la, dist. Sihuas.
aina de plata en el cerro de Au-
a, Dpt. Ancachs, prov. y dist, Ca-
: ley 80 m.
ic, Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
Huasta.
cJiac. Dpt, Cajaraarca.prov, Jaen,
aaconas.
hda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
:ha; habt. ^"iij.
Machan, chac. Dpt. Libertad,
.taz, dist. Huanca>psta.
)0 — cujii
rilinba, (Ciimlm corrupcion de Cumpa, gal-
ga, 6 piedra grande. Q.) hda. Dpt. Caji-
marcft, prov. Juen, dist. San Felipe.
CuMBA, pbl. Dpt. Amazonas, prov, Luya,
dist. Yainoii : habt. 225.
(uillbalatico, chac. Dpt. Amazonas, prov.
Bongarii, dist. Sipasbamba.
Cumbajw, rio tributario del Mayo 6 Moyo-
bamba, por la izquierda, abajo de esta
ciudad y cerca de Tarapoto.
Canibasa hunia, aid. Dpt. Loreto, prov.
Hunllaga, dist. Tarapoto; en la orilla d«l
rio Chilcayo, el cual la separa dc Tarapo-
to, quedistamenoadeunalegua:habt. 50.
Climbet (corrupcion de Cumpa 6 Ctimpe. gal-
ga. Q.) asf se denomiiia la Cordillera dea-
de las alturas del pueblo de Magdalem,
hasta cerca de la ciudad de Cajamarci,
sttuada tl sus faldus.
CuMBE, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Bamb am area : habt. 387, con
los de Cotabamba.
CusiBE, hda. Dpt. prov. y dist. Huinuco:*
2 leg. (11 k.) de Sausa, y A 1 (5 ^ k.) de
Ambo.
CuuBE. chac. Dpt, Lima, prov. Huarochiri,
' dist. Casta.
Cambieo, aid. Dpt. prov. y dist. Cajamar-
ca; habt. 281.
Cnmbicu, aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Inchupalla,
Cnnibicus, distrito de la provincia de Avi-
baca, Dpt, Pim-a: habt. 4,496.
CuMBicua, pbl. capital de este distrito da
la proiincia de Ayabaca, Dpt. Piura: habt-
403.
Ciimbinnma, (corrupcion de Ciimpaiiaaa.
galga que causa dolor, tj.) estrecho 6 mal
paso en el rio Marafion : ft los 5° 1' lat.
pocas milJas abajo del rio Chuchanga. en
la prov. Boiigara, Dpt. Amazona:i; : es al-
go peligroso por estar sembrado de ro-
Cumbiviri, aid. Dpt. y prov. Piara, dist.
Catacaos.
Cumias, chac. D.>t. Lima. prov. Yanyos,
dist. Omns.
Climinalla, salitrera, Dpt. Tarapaca, dist.
Pica: A 5 ieg. {28 k.) de MatilU.
CuillillSO, est. Dpt. Puno, prov. Cajabaya,
dist. Crucero.
CUNG
— 251 —
CUNY
Cninisa, hda. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero.
Cuiupil) cliac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Cuiupailipaf aid. ybda. Dpt. Cajamarca,
prov. Chota, dist. Tacabamba: habt. 464.
Ciuiipayhuai'a) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras.
Caniplua, chac. Dpt. Huancavehca, prov.
Castrovireyna, dist. Santiago de Cochor-
vos,
Ciuiiliraiia) est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Cmunriy hda. de coca, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Coaza.
Cimacllipillicaf mal paso en el rio Urubam-
ba, d los 11° 20' lat. aproximada.
Cunala, aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca.
Cuuanlliie) aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Socotii: habt. 1B2.
Cuiiatay aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Cujillo,
Cimayy est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Carampoma.
Cuuaya) hda. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Huariaca: dista de Pasco 7 leg. (89 k.);
de Huai'iaca ^ (3 k.).
Guncac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist, Ayja.
Cuncaui^ est. Dpt. Cuzco, prov. Calca, dist.
Lares : habt. 53.
Cuucaiiay est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Santo Tomas : habt. 46.
CttUearaeayoCj chac. Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. OUachea.
Cuneuailiayo^ chac. Dpt. y prov. lea, dist.
Nasca.
Clinciiya) aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Colta: habt. 152.
Caneliiliuasi, aid. Dpt. Loreto, prov. Mo-
yobamba, dist. Rioja: habt. 33.
Cundibaniba^ chac. Dpt. y prov. Uuanuco,
dist. Higueras.
ClUldliraili) est. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Chupa.
Gune^, chac. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Jequetepeque.
CuniTAyO) chac. Dpt. Piura, prov. y dist.
Uaancabamba: d 1 leg. (5 i k.) de Huan-
cal>amba.
J
Ciiiig;iiay, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Cuilg^uday, est. Dpt. Libertad, prov. Ofcus-
co, dist. Usquil: habt. 266.
Caiig;ii]ig;aiS9 chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Cachen : habt. 260, con los de
Sicupis y San Jos^.
Cmig^as 6 Caryosy est. Dpt. Libertad, prov.
y.dist. Huamachuco: habt. 990.
Cuuia, hda. en la quebrada de este nombre,
Dpt. Cajamarca, prov. y dist. Jaen.
CuNu, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Chirinos.
Cuilieha, chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja.
Cunis, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Chiquian.
Cttilisa^ Qst. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero.
CuilsaSy chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huancapon.
CtillslliSf est. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
San Pablo : habt. 470.
Cllllta^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Pacllon.
Cuiitamali, chac. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quiua.
Cuiltl, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Cniltilla, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Cuiltuelnichu, aid. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Carampoma.
Cuutuyaca, hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Clllltuyoc, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chacas: habt. 731.
Cuiiuiiibaque, aid. Dpt. Loreto, prov. Hua-
Uaga, dist. Lamas.
Cllliuraiia, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Santa Rosa : habt. 482.
ClUiya^ chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Paucarbamba.
CuNYA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
CuiiyaCf aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. PisGobamba.
CuNYAC, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chacas: habt. 618.
CuNYAc, chac. Dpt. HuancaveUca, prov. Ta-
yacaja, dist. Mayoc.
:hac. Dpt. Ayacucho, prov. y diet.
ada. Dpi. Apurimiw, prov, Anda-
«, dist. Ougoy.
cbac. Dpt. Aiicaclis, prov, Caja-
dist. Gorgor. Algmios escribeu es-
bra c m solo Q.
est. Dpt. CiiKco, prov. y dist. Aco-
chac, Dpt. Hnaiiuavelica, prov.
^ireyua, dist. Huachos.
Id. Dpt. Cajamarca, prov. Cbota,
Scota.
mina de oro, Dpt, Libertad, prov.
Pataz : ley 20 onzas.
3.. Dpt. Hiiancavelica, prov. Anga-
ist. Caja: habt. Sd.
i{, est. Dpt. Puuo, prov. Carabaya,
yapala.
lya, al«i. Dpt. Moquegua, dist. Fu-
ibo, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Aco-
dist. Rondocan.
, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
oUcha.
a, ohac. Dpt. Ancachs, prov. San-
. Moro.
Hd. Dpt. Lima, prov. Uuarochi-
, San Lorenzo de Quinti.
:eTro inmediato fl las orillas del rio
I y casi en el Umite con el Brasil.
lina de plata, Dpt. Ancachi), prov.
I, dist. Recuay.
st. Dpt. Cazco, prov. y dist. Galea:
.87.
ipi derecbo, Ceupi arbusto del coal
m Diiinbree. Ay.) aid. Dpt. Apuri-
rov. Aymaraes, dist. Colcabamba:
67.
. Dpt. Apurimac, prov. Aymaraea,
ballLaanca.
trito de la provincia de Lampa,
nno: habt. 1,159.
. capital de este diutrito, prov. Lam-
[it. Funo: habt. 315: & 20 leg.
k.) de Lampa, hacia el Norte.
. Dpt. Pirno, prov. Lampa, dist.
)alla: habt. 1.026.
6 Cupiclif, chae. Dpt. Lima, prov.
chiri, dist. Matucaiia: Al,168>U'alt.
bdft. Dpt. y dist. Moquegua,
2 — CURA
Ciipisa, aid. Dpt. Apurinanc, prov. Anda-
hmiylas, dist. San Geronimo: habt. 690.
Cupisaya, aid. Dpt. Pmio, prov. Hiumct-
ne, dist. Couima: habt. 150.
CupiBAYA, aid. Dpt. Puuo, prov. Hnaucaiw,
ditjt. Ccdjata.
Cupisi'O, aid. Dpt. Puuo, prov. y disl.
Huimcaiie: habt. 218.
Cupra, chiK. Dpt. Ancachs, prov. Unaylu.
dist. Caras.
Cupsi, pampatj al este de las de Cbimbotc.
Se proyecta irrigai'las y se hau hecho ys
Cbtudios para sacar el agua del rio de
Santa.
Cupta) oh'.ic. Dpt. AiQizunas, prov. Lnya.
dist. Lamud.
Cupusala, lida. Dpt. Piura. prov. Payta,
dist, Huaca : i. 9 leg. (30 k.) de la Iluaea.
Cuqne.a cbac. Dpt. prov. y dist. Huiunco.
Ca:]liid| aid. Dpt. Cajamirca, prov. Chota.
diet. Cutervo: habt. 1,133, inclasivelosde
Cuchicara y Culiac.
Cuquingora) hda Dpt. Puuo, prov. Lampa,
dist. Nicasio.
Cuqilipata, aid. Dpt. Cuzco, prov. CaJca,
dist. Lares I habt. 111.
Caqutri, rio tributario del Tono por la iz-
quierJa, Dpt. Puno, prov, Carabaya.
Cnra^ miua de plata, en el mineral de Tulla
Dpt. Ancaohs. prov. Hiiari, dist. Uco.
Cub*, aid. Dpt. Puuo, prov. Asiingaro, di^
Arapa: habt. 286,
Cura MINA DEL SbSor, mina de pUta, en d
distritio de Pueblo Libre, prov. Hua^ss,
Dpt. Ancachs : ae^uii ensayoa del profeeor
Eaymondi da 560 marcos por cajou.
Curabftlllbit, aid. y est, Dpt. Libertad, prov.
ydist, Huamachuco: habt. 170.
CuRABAMBA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pamro,
dist. Accha: habt. 34.
Cunica) aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiti,
dist. Casta.
CusACA, aid. Dpt. Lima, prov. Unarochiri.
dist. Olleros.
CuBACA, hda. Dpt. y prov. Tacna, dist. Sama.
Clinxiallr) chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
CuracaSj chac. Dpt. Cajamarca, prov. jaen.
diHt. Chiriiios.
Curacatfl, est. Dpt. Cuzco, prov, Ch>m^-
vilcas, dist, Santo Tomas.
CURB
— 253 —
CURl
Cnraeitata, aid. Dpt. Arequipa» prov. Cay-
lloma, dist. Tuti.
f nracocha, lagima, Dpt. Huancavelica : 10
leg. (56 J k.) al S. de Castro nreyna.
CDracpata, chac. bpfc. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Lambrama.
Curacurani, chac Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ooaza.
f urachina, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
bana.
Caragachi 6 CoracacM, aid. Dpt. Puno,
prov. Huancane, dist. Pusi : habt. 72.
Curahnasi, distrito de la provinoia de Aban-
cay, Dpt. Apurimac: habt. 5,168.
Cu&AHUASi, pbl. capital de este distrito, prov.
Abancay, Dpt. Apurimac: habt. 660; dista
de Lima 166 leg. (462* k. ); del Cuzco 26
(146 k.)" y de Abancay 7 (39 k.) al Sur.
CuRAHUASi, aid. Dpt. y dist. Tarapacd : dista
de Tacna 67 leg. (317 ^ k.), de Tarapacd,
6 (83 i k.).
Curahuayri, ranchos a oriUas del Ucayali :
habitados por los salvajes Cocamas : distan
6 dias de navegacion, en canoas, desde la
boca del Ucayali.
Cnramba, aid. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Zurite : habt. 882.
CuBAMBA, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Camand,
(v^ase Caramha).
CiiraiiilNimba, aid. y hda. Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Parcoy: habt. 120.
Corana, hda. Dpt. prov. y dist. Tacna.
Cliraiiclie) est. Dpt. Lima, prov. y dist. Hua-
rochiri.
Curapncyo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros: algunos escriben esta
palabra con solo Q.
Coraran, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras>
dist. Eestauracion. Algunos escriben es-
ta palabra con solo Q.
Curarajf rio tributario del Napo, por la de-
recha: d los 2^ 25" lat. (aproximada).
Curasco, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
tabambas, dist. Mamara: habt. 904.
rarautMlinba, chac. Dpt. Libertad. prov. Pa-
taz, dist. Parcoy : a 2 leg. (1 1 k.) de Parcoy.
Curay, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Oyon ; habt. 179 :il\ leg. (8 k.)
de Huacho.
f orlmny aid. y hda. Dpt. y prov» Piw»,
dist. Tambo Grande; habt, 186, i
Curbe^ hda. Dpt. y prov. lea. dist. Nasca.
Curcaf est. Dpt. Apurimac, prov. Cotabam-
bas, dist. Mara.
CurculIhuH) chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Salamanca.
Curciiyj chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
CureilO) chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
San Buenaventura.
CurgOHp aid. Dpt. Lambayeque, prov. y dist.
Chiclavo.
CuRoos, est. Dpt. Libertad, prov. y dist. Hua-
machuco : habt. 990 : dista de Huamachu-
CO 8 leg. (16 i k.).
Curhirca^ chac. Dpt. AncachB, prov. y dist.
Cajatambo.
Ciiribaya^ disti-ito de la provincia de Ta-
rata, Dpt. Tacna.
CuRiBAYA , [Ccnri mas lejos, en Aymard ,
hay a corrupcion de paija, vieja 6 abuela;
en Quechua, es decir mas vieja que otra)
pbl. capital de este distrito, Dpt. Tacna,
prov. Tarata: habt. 872: dista de Tacna
84 leg. (189 \ k.).
Caricaea^ aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja: habt. 224.
Curicochas chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja.
CurllcaSf hda. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Cumbicus : habt. 199.
Ciirimarcaf pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Ayapata: habt. 240.
Curinahi) rio tributario del Purus, por la
izquierda: i los 9*» 26' 16" lat. y i 72^ 25'
9" long.: a 202m. alt. La boca tiene 150
metros de ancho y 4 J brazas de profun-
didad: dista 620 leg. (2,897 \ k.) de la
boca del Purus en el Amazon as.
Cnripa^ aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Pampacolca: habt. 290.
Curipaco, est. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gaUo, dist. Huambalpa: habt. 189.
Curircas, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Cumbicus.
Curirlj chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
Curlrya, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
CuriS) aid. y chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
CuBis, pbl. Dpt. y prov. lea, dist, Llauoa.
CURD
d. Dpt. Afequipa, prov. Caeti
ampftoolca.
d. Dpt. Lorato, prov. Hualla'
amae: habt. 66.
Dpt. y prov. lea, dkt. Nasca
Dpt. Ayauuoho, prov. Cauga
uiftria.
est. Dpt. Fmio, prov. Caraba
lata.
iieto en la proviucin de Yau-
lima: riege, el diet, de Pampas.
pt. Ciizco, prov. Paruro, diat
pbl, Dpt. Apurimau, prov. Co-
dist. Chuquibambilla : habt.
Dpt. Cuzoo, prov. Pancartam-
Iqnepata.
y eet. Dpt. Ciizco, prov. Chun
:t. Colquemarca: habt. 72.
%f cLuc. Dpt. CuzcD, prov.
Ls. di^t. Colquemarca.
cocal, Dpt. y prov. Hudiiu-
iiicliao, en la qnebraba De Be-
Dpt. Aucacbs, prov, y dist.
habt. 10.
I. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
ist. Coracora.
bac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
Otoea.
Dpt. Aucachs, prov, Huaras,
indeucia: habt. 111.
hda. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
cha.
■io tributnrio del Purus por la
, los 9° 57' lat. y 73° 19'9" long
.: el ancho de su boca es de
ndo como 8n> : dista 61tt leg.
le la boca del Purus.
st. Dpt. Puiio, prov. Carabaya,
.ta.
da. cocftl, Dpt. Puiio, prov.
list. Ayapata.
bac. Dpt. Apurimac, prov. Ay
t. boraya.
lac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
iiat. Haquira.
ributrio del Yavari, por la de-
4- 26' 50" lat. y 78° 42' 46'
54 — CUSI
long.: en ancho, en la confluenda, ee
60 d 70ra.; esta en la banda del Brasil,
218 millas (406 k.) de la confluenda i
Yavari con el Amazonas.
Curusanl, cbac. Dpt. Puiio, prov. Carabaj
dist. Ollachea.
Ciiruychiquei aid. Dpt. Apurimac, pre
Ootabambas, diat. Huayllati.
Cosayt est. Dpt. Ayacucho, prov. La Ut
diiit. San Miguel.
Cusca, (Cosa igual 6 paj-eja. Q.) est. D]
Aucauhs, prov, Pallasca, dist. Coron^
babt. 281: dista de Corongo 1 leg, (5 1 k
Cuscanurftf chac. Dpt. Aucachs, prov.
dist. Pallasca.
CusenSi hda. Dpt, Ancacbs, prov. Sant
dist. Huarmey.
Ciiscbl) chac. en la montatia eutr'e Uuiia
Pozuzo, Dpt. prov. y dist. Hutlnuco.
Cushillo. hda. Dpt. Amazonas, prov. Lay
dist. Bagua: a 4 leg. (22 k.) de Bagna.
Cushipampa, chac. Dpt. Aucachs, pro
Huaras. dist. Ayja.
Cushaa, chac. Dpt. Ancachs, prov. C'aj
tambo, dist. Ocros.
Cusbnareanchii, chac. Dpt. Junin, prov,
dist. Jauja.
Cnshnnga, chac. Dpt. prov. y dist. Caj
marc a.
Cusliuro, mineral do plata, Dpi. Ct^aman
prov. Hualgayoc, dist. Sau Miguel: I
360 i. 480U1. : la veta es rauy delgada «
veces se pierde: tambien hay vetas de fi<
ro y de cobre : dista 6 leg. (88 1 k.)
San Miguel.
CiisIinrO, aid. Dpt. Ancacbs, prov. y di
Pomabamba : habt. 106,
Cusif (alegria, gozo, dicha. Q.) pbl. D]
Aucachs, prov. Gajatambo, dist. Gorgi
Cuai, pbl. Dpt. Lima, prov. Yanyos, di
Pampas : il 2,564ii>. alt.: habt. 424 ; dii
8 leg. (16 J k.) al N. de Pampas; 6 1.
(88 1 k.) de Yauyos.
CiLsibamba, hda. Dpt. Ayacucho, pn
Huamaiiga, dist. Chiara: habt. 12.
CustBAHBA, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
dist. Paruro : habt. 196. EstA inmedii
a' rio Apurimac, y es el camiuo por d(
de se Uega & sus orillas con menos dech
CusiBAMBA, aid. y hda. Dpt. Cuzco, pn
Paruro, diat. HnoDoquite: habt. ITS.
CUTA
256
CUTI
CusiBAMBA, est. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Pichihua.
Cusieaneha, est. Dpt, Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Carampoma.
rusi grande, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Carampoma.
Ciisillo ehico, bda. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Coporaque. ■
Cnsilluyoe, {CmiUoc, dichoso, afortunado.
Q.) cumbre d 8,678m. alt. en los cerros
de Paucartambo. En esta cumbre estd el
punto llamado Tres Cruces, de donde se
v^ escalonados multitnd de cerros que van
disminuyeudo de altura basta perderse en
las inmensas Uanuras de los bosques que
forman borizontes : presenta una delicio-
sa vista. Vease Tres Cruces.
Cusiniri, rio tributario del Ucayali, d 491m-
alt.
Cugipata, aid. y bda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Paucartambo : babt. 103.
CusiPATA, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Quiquijana: babt. 856.
Cusliiuibamba, cbac. Dpt. Amazonas, prov.
Bongard, dist. Sipasbamba.
CnsmOy quebrada en la provincia de Santa,
Dpt. Ancachs, dist. Huanney.
CusMo, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Santa,
dist. Huarmey: k 478ni- alt. : todo el ano
tiene agua de un puquio que estd d sus
inmediaciones : babt. 146 : dista de Huar-
mey 8 leg. (44 i k.) y 6 (88 i k.) de la
rivera del mar.
CnSIlO, cbac. Dpt. Moquegua, dist. Puquina.
Cnspaili cbac. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Niepos.
f QSpaaeat cbac Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Cborrillos.
CuspAjfCA, cbac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Santa Eulalia.
CaS9ill» ftld. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Huari.
Cuta^ {Cuta moler en batan. Q.) aid. Dpt.
Apiirimac, prov. Aymaraes, dist. Colca-
bamba : babt. 140.
Cntacarcay cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Cbiquian.
Cntaco* cbac. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca.
CntagnOy bda. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Pozuzo : situada en la coufluencia de los
rios Pozuzo y Huancabamba, d 680 md'
tros alt.
CntahaaAaf bda. Dpt. Cuzco, prov. Paru^
ro, dist. Huanoquite: babt. 27.
Clltama^ (costal. Q.) cbac. Dpt. Lima, prov.
Huarochirf, dist. Cborrillos.
Cutamatiuta) aid. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Cbecca.
CutamayOf pbl. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
mabamba, dist. Sibuas: babt. 892.
Cntapaelia) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
CntatanibO) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Oyon.
CuTATAMBO, mina de plata, en el mineral de
Auquimarca, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Cajatambo.
CuTATAMBO, aid. y quebrada, Dpt. Lima,
prov. Cbancay, dist. Pativilca : babt. 110.
Cutay cliico y Cutay grande. bdas. Dpt.
Cuzco, prov. y dist. Paucartambo.
Ciitf ccarea^ aid. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Coasa : d sus inmediaciones bay
varias cbacras.
CutecyacOy mina de plomo, en el mineral
de Auquimarca, Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Mangas : ley 12 m.
Cuteil) chac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Aquia.
CutervillOy bda. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Huambos: babt. 445, con los
de Mollebamba.
CutervOf distrito de la provincia de Chota,
Dpt. Cajamarca: babt. 6,260.
CuTERvo, ciudad, capital del distrito de su
nombre en la prov. de Chota, Dpt. Caja-
marca: babt. 11,545: aun cuando se le
ha dado el titulo de ciudad, la poblacion
nada tiene de particular.
Cuti) (vez 6 veces. Q.) est. Dpt. Cuzco, prov.
Canas, dist. Yanaoca.
CuTi, bda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist-
Ucuviri: babt. 2.
CuTi, hda. Dpt. y prov. Puno, dist. San An-
tonio: babt. 82.
Cuticsai hda. Dpt. Huancavehca, prov. An-
garaes, dist. Julcamarca : babt. 147.
Cutimarcai aid. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Huacar: d 2 leg. (11 k.) de Am-
bo.
Cutiul) (puede ser corrupcion de CcutimUy
CUYA
— 256 —
CUYM
0, Q.) lavadero y aveiitadero de oro,
'uno, prov. SAndia, dist. Phara.
Ud. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
[acuNaiii.
#. Dpt. Puno, prov. Carubaya, dist.
0.
idft. Rpt. Puno, prov. ARAn^^ro,
iuiiaiii: hnbt. 8.
ida. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
ali.
chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
1, dist. Sorayn,
aid. Dpt, Puuo, prov, Larapa, diat.
, aid. y hda. Dpt. Ctizco, prov. y
[lucartanibo : habt, 60.
est. Dpt. Puno, prov. Cbncuito,
ei^agtiadero.
:iac. Dpt. Lima, prov. Oanta, dist.
08 Bajofl.
shac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
dist. Yanaquihua.
chac. Dpt. Lima, prov. Cant a,
tavillos Altos.
r, hda, Dpt. Apurimac. prov. y dist.
lubaa,
hda. Dpt. Pmio, prov. AsAngaro,
rapa; babt. i.
M. Dpt. Moqiiogua, diat. Iclmfia.
Iida. Dpt, Cuzco, prov. Chanmil-
it. Santo Toinas : habt. 53.
i, aid. Dpt. Puno, prov, Aaanga-
;. A rapa.
\i. aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
nibn^.
Viii/a amar, tener compasion. (J.)
>t. Ancaclis, prov. Huaylas, dist-
F: il i de leg. (I J k.) de Yungav.
ic. Dpt. AncacliH, prov. Cajatam-
t. Mangas ; hay otra eu el diatrito
lion.
ic. Dpt. y prov. Limn, tlist. Surco i
5.
. y hda. Dpt. Tarapacd. dist. Piaa-
inta dc PisftRua at! lug. (145 k.),
Iia, cerro, Dpt. Tarapacil: tiene
. de alt.
ra, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
, aid. y e:;t. Dpt. .Arpquipa, prov.
I, dist. Viraco : habt. 330.
CufamOCO) eat. Dpt. y prov. Puno, ist
Cabana.
CnyaneatA* chac. Dpt. Arequipa, prov, Caa-
tilla, diat. Viraco.
CayancO) aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
diat, Ccapi.
Cuj'anch&ca, est. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Santa Ana: habt. 67.
Coj'artnnit, aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata: 6, 2 teg. (11 k.)
de Huancaspata.
Cujas, aid. Dpt. Piura, prov, y dist. Aya-
baca : habt. 263.
f nyaKpangO, hda. Dpt. Ancacha, prov. y
dist. Uuaylas: habt. 11.
Cuyan, hda. Dpt. y prov. HuancaveUcft,
diat, Acoria: habt. 27.
fnyay, aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
CondesuyoB, dist. Chnquibamba: habt.
134.
f QjCaiia« aid. Dpt. Ayacucho, prov. Lnca-
naa, dist. Cabana: habt. 68.
Cnjcn, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Cais-
trorireyna, diat. Santiago de Chooorvos.
CujCOi, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Sebastian : habt. 52.
Cn.vche, hda. Dpt. yprov. Cuzco. dist. San
Sebastian: habt. 6.
Caychin, aid. Dpt. Ancacbs-, prov. Pallas-
ca, dist. Corongo,
Caycho, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. San Juan.
CaycbngO, aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Usquil : habt, 870.
Cliyjaf, chac. Dpt. Amazonaa, prov, Bon-
gar^ dist. Sipa^bamba.
Cuylata chico, hda. Dpt. Puno, prov. y diat.
Lampa: habt. 55.
Ciiylata rrandr, hda. Dpt. Ptmo, prov. y
dist. Lampa : habt. 42.
Cuvloilltli hda. Dpt. y prov. Tacna, ihit.
Snma: A 8 leg. (44 J k.) de Taciia.
fii.tlluuiul, hda. Dpt. Amazoiins. prov, Cha-
chapoya.1, dist. Soloco: habt. Dit.
Cnyllnnqui, phi. Dpt, Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas: habt. 2,519.
rnyina, hda. de coca, Dpt. y prov. Huann-
co, dist. Chinchao, en la quebrada De Re-
peiite,
CH.milsiir, est. Dpt. y prov. Puno. disU
Acora.
CUYU
267 —
cuzc
Cuynaf aid. Dpi. Libertad, prov. Otusco,
dist. Lucma: habt. 80.
Cafniehaeay bda. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucaiias, dist. Sancos.
CayO) {Cuyu mover, menear, torcer hilo. Q.)
hda. Dpt. Junin, prov. Fasco, dist. Huay-
Uay: habt. 160.
CuYo, hda. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Marcapomacocha : habt. 84.
GuYo, hda. en la quebrada de este nombre,
Dpt. Lima, prov. y dist. Chancay : habt.
162.
CuYo, quebrada en la provincia de Chancay,
Dpt. Lima.
CuYo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Limatambo.
CcYO, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. Calca,
dist. Lares : habt. 142.
Cnyoc, aid. Dpt. HuancaveUca, prov. Taya-
eaja, dist. Anco : habt. 194.
Cbto eliioo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Colquepata: habt. 184.
Cn JO jrniude, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Colquepata: habt. 201.
Ciiyotsiinbo, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Acoma-
yo, dist. Eondocan : habt. 222.
fuyotayoec, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Tambillo: habt. 11.
CuypATAf chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Huaribamba: habt. 80.
CnyraPf chac. Dpt. Ancachs, prov. Huara's,
dist. Ayja.
Ca^Xtthuasif aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Cuysama^ aid. Dpt. Tarapacd, dist. Cami-
lla.
Coyso, hda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Jesus : habt. 84.
Cay.s|iiS9 pbl. Dpt. Amazonas, prov. Bonga-
ra, dist. Sipasbamba: habt. 178.
C'liJ'f OS, aid. Dpt. Ancachs, prov. PaUasca,
dist. Llapo: habt. 161 : d 3 leg. (16 J k.)
de Lilapo.
Cuyuciituti, aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo
Amazonas, dist. Parinari.
Coyiicnyo, distrito de la provincia de Siin-
dia, Dpt. Puno: habt. 468.
CcYUCUYO, {Ccuyaccuya triste, afligido. Ay.)
pbl. capital de este distrito en la proviiicia
de S^ndia, Dpt. Puno : habt. 864 : dista
de Patambaco 7 leg. (89 k.) : & sus ime-
diaciones hay muchas chacras y hacien-
das que algunos hacen subir hasta 196 :
tiene un manantial de agua termal.
CuynchugOy est. Dpt. Libertad, prov. Otus-
00, dist. Usquil: d 1 leg. (5 \ k.) de Usquil.
Cuyumay chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
Cuyumalca, aid. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Chota: habt. 1,521
CayumoccO) est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Corani.
Cuyundayf hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Otusco.
CuYUNDAY, aid. Dpt. Libertad, prov. Otusco^
dist. Lucma: algunos lo consideran de
Charat que la ley no reconoce.
Cliyuni, est. Dpt. Aya cucho, prov. Parina-
cochas, dist. Pararca:
CuYUNi, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Ccatcca: habt. 80.
CuYUNi, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Ituata.
CnyiilMiiupa, chac. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ollachea.
CuyupiraSf chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist-
Anta.
Cuyva, hda. Dpt. Lima, prov. y dist. Ca-
iiete: habt. 162: a 1 leg. (5 \ k.) de Ca-
nete.
Cuyvail) pbl. Dpt. y prov. Pim-a, dist. Tam-
bo Grande.
Cuyve, est. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Cotahuasi.
CUZCO, Departamento antiguo. Desde el
principio de la conquista form6 uno de los
principales Corregimientos, Uamados des-
pues Intendencias. Confina por el N. con
el Departamento de Loreto y con el Im-
perio del Brasil, por la region de los bos-
ques, hasta hoy no bien determinados :
por el S. con el Departamento de Are-
quipa; por el E. con las provincias de Ca-
rabaya y Lampa del Departamento de
Puno ; y por el 0. con las provincias de
Huanta y La Mar del Departamento de
Ayacucho, y las de Andahuaylas y Aban-
cay del Departamento de Apurimac, sir-
viendo de hmite el rio Apurimac. Por su
gran extension y su numerosa poblacion
es la Eusia del Peru, aun cuaudo hoy se
halla desmembrado de varias provincias
39
CDZC - 2
el DepartameutiO del Apu-
1 ley de 18 de AbrU de 1873.
H Biguieutes
Httbt.
11,877
0 15,115
14,984
18;312
i 16*648
26,985
21,405
15,953
16,087
32,972
27,647
1 20,396
otalhabt 288,961
jreudido, mas 6 meiios, entre
14° 55' lat. y entre loa 71° y
; formaiido uua superficie de
, que comparadft con sii po-
lU 25 habitanteR por cada
da.
oartameiito mas extenso deS'
Lioreto ; pero cagi diez veces
que ^dte,
do en lo general su territorio
erarae dividido en trea zonas:
I mas Nort« es de la montaita
aes; la segiuida de entre rios;
de las sievras 6 CortUUeraa :
stas zona^ tieueii suselemeu-
» para su futura grandezn.
por su Uanura y por las faci-
prestau los rioa Apurimnc,
otros menos ciitiocidos que
ue que ser atravesada por fer-
mrcada por vapores: eutdn-
z&a que coutieiie la montaiia
egetal bastarilii i)iira eiigraii-
■tarla; la uaturaleza es prodi-
uduetoB: el temperameuto sa-
t^unda zona, limitada por los
Apuriinac y Urubiiraba A sea
■stan las provincias de Aiita,
ro, Qiiispicaiiclii, Acomayo y
couocidn y pobiadii de la C'oi)-
zona miiy poblada; su tempe-
cioBO; abundantfbima en pro-
8 — cuzo
ductoa vegetales de climas variados, y no
escasa en el reyno mineral. La tercm
zona, como comprendida eutre las Cordi-
lleras de Huanzo, SoUmana y las iniin-
merables ramificaciones de 4stas y de lot
Andes, f<jrma nn laberinto de qnebri-
das, por cnyo foudo corren mncbisiinw
rios que todos van A tributor sua agna»
para formar el caudaloso Apnrimac. Esta
region por eua nevadas tierra^ es pobre
en el reyno vegetal, pero riquisima en tj
miueral; porque en ella se encneutrao
cerros minerales de toda clase.
Este Departamento esta llamado, en do
remoto tiempo, £ ser una Nacion, y caen-
ta para su progreso con todos los elemeo-
tos necesarioB ; porque si le ftiltan pner-
toB en la costa del mar, le sobran rios,
cuyas aguas unidas al L'cayali lo pondran
en filcilcoiitacto eon los DepartamentOBde
Ayacutbo, Junin, Amftzonas, y Loreto, y
por consiguiente con el Atlantico; y eomo
en poco tiempo estard concluido el ferro-
carril que part« de Mollendo, quedara
tambien en fitcil y pronta comanicacioD
con el Pacifieo y el lago Titicnca.
Hay un Frefecto que tiene el maodo
Superior del Departamento: ana Corte
Superior de Justicia que extieude su ju-
risdiccion sobre las mismas prorincias.
En lo Eolesidatico forma una Didcesis.
Enta Diocesis es la primera y mas an-
tigua de las de la America del Sur: fiie eri-
gida por Bula de Paulo III, en 8 de Ene-
ro de 1537, y su ereccion tuvo lug&r el 5 de
Setiembre de 1538. Esamiuando el Ca
tiilogd de los ObispoH electoa y de los que
lian gobernado esta Di6cesi3, encontn-
mo9 notables errorea en el Diccionario dt
Alcedo, y preferimos el siguiente de nn»
Giua de forasteroa, publicada eu el Cui-
CO el auo de 1883, al cual le hemos agre-
giido algunos datoa.
CATiLAOO DP, LOh OMSPOS IJT.'E HAN
REGIDO LA DlOCEBlS DEL CUZUO, INCLVBITE L0»
ELEcros.
]lh,iu. Sr. D. tWiiaiidti de Luqm y (.Hi-
ll. Fray ViMife Valierdi; Domfnivo. na-
tural de Oropeza de Avila; es el mismi)
cuzc
269 —
CUZC
que contribuy6 en Cajaiparca al degiie-
Uo de Atahualpa. Al regresar d Espaua
f\x6 asesiuado en la Pnnd por los iiidios,
y se dice que se lo comieron asado: entro
en 1588, ceso en 1541.
D. Fray Juan Solatio, Dommico, naci6
en Archidona: entr6 en 1545, ces6 en
1562.
D. Sebastian de Lariau, Viscayno : entr6
en 1573, ce86 %n 1683.
D. Fray (rre^orio Montalvo, Domfnico,
natural de Coca de Segovia, antes Obis-
po de Popayan: euti'6 en 1590, ceso en
1691.
D, Antonio de la Ray a, natural de Bae-
za: entr6 en 1598, ce86 en 160().
D. Fernando de Memlma^ Jesuita natu-
ral de Torrecilla: entr6 en 1611, ceso en
1617.
Z>. L<trenzo Perez Gradoy natural de Sa-
lamanca, fu^ antes Obispo del Rio de la
Plata: entr6 en 1619, ce86 en 1627.
D. Fray Fernando Vera, Agustino, na-
tural de M^rida, electo Arzobispo de San-
to Domingo: entro en 1630, ces6 en 1688
para ser Arzobispo de Lima.
D, Diego de Montoya y Mendoza, prime -
ramente fue electo para el de Popayan y
despues al de Trujillo de donde fue pro-
movido al del Cuzco, pero falleci6 dntes
en Trujillo.
D. ^Jiian Alonso Ocon, natural de la liio-
ja; electo Obispo de Popayan: fue pro-
movido para el del Cuzco en 1644, ces6
en 1652 por promocion al Arzobispado
de Charcas.
D, Pedro Ortega y Sotomaynr, promo vi-
do del Obispado de Arequipa : entr6 en
1652, ce86 en 1658.
D. Bernardo Fyza^gidrre, fue promo vi-
do del Obispado de Panama: entr6 en
1663, ce&6 en 1670 para ser Ai'zobispo de
Charcas.
r>, Agxtstin Munoz de Sandoval , electo en
1861.
I?. Manuel Molluwdo y Afujuhf entr6 en
1673, ce86enl699.
/>- Juan Gonzales de Santiago, natural
de Xjima, gobem6 como Gobernador Ecle-
si^stico, despues fu^ electo, pero no le lle-
garoB las Bulas.
D. Mekhor de la Nava, entr6 en 1711,
ceso en 1714.
D, Fray Gabriel de Arre{jui, Francisca-
no, natural de Baenos Ayres: de este
Obispado pas6 al del Cuzco en 1717, ces6
en 1724.
D. Fray Bernardo Serrada, Carmelito
calzado ; fue Obispo de Panamd : entr6 en
1727, ces6 en 1738.
D. Juan d£ Sarricolea y 01 ea, natural de
Lima ; fue Obispo de Santiago : entr6 en
1786 ceso en 1740.
D, Pedro Morcillo Rubio de Auflon-j Man-
chego ; fue Obispo de Panama : entr6 en
1743, ce86 en 1747.
D. Juan de Castanedaj natural de Huau-
ra, prov. Chancay ; fu^ Obispo de Pana-
ma : entr6 en 1750, ces6 en 1762.
D. Manuel Gerdnimo de Roma in , natu-
ral de Huamanga (hoy Ayacucho); fue
Obispo de PanamA: entr6 en 1764, ce86
en 1768.
D, AguMin de Gornchateguiy Paname-
110 : entr6 en 1770, ces6 en 1776.
D, Juan Manuel Moscoso y Peralta, Are-
quipeno: entr6 en 1779, ces6 en 1784.
D, Bartolome Maria Her as, Espanol:
entr6 en 1790, ces6 en 1806.
D, Jose Perez Annendariz, eiitr6 en
1809, ces6 en 1819.
Fray Jose Cali.cto Orihuela, hermitaiio
Agustino, natural de Cocliabj|mba : electo
en 1819, entr6 en 1821 y ce36 en 1841.
Dr, D, Fugenio Mendoza y Jara, entr6
en 1843, ceso en 1854.
Dr, D, Julian Ochoa, entr6 en 1865,
ces6 en 1874.
Dr. D, Pedro Jose Tordoya, entr6 en
1876
La Nacion gasta al ano la cantidad de
827,973 soles, en los siguientes ramos :
Prefectura S. 15,566
Sub-Prefecturas 25,257
Correos 8,126
En sueldos de Vocales, Fiscales,
Jueces de 1.' Instancia y otros
gastos de j usticia 90,864
En sueldo de Obispos, Canoni-
gos, Seminario, Curas y de-
mas gastos del Culto 33,448
A la vuelta .8. 173,261
■ viielta S. 178,261
es ramoB de ins-
iic:
9,9841
''.^:. 15,20o' 28.784
i 3,600)
ie primenis 1b- 1
ubres... 69,l(i8l 104,952
31-es S5,78'U
ientoa de Benefi-
11,726
ja Fiscal 9,250
general alano... 8. 827,973
ibuciouGs producen al afio la
15,673 Holes, por lo8 ramoB
1 Urbana S. 1.048
Eiistica • 9429
luduBtrial 8,617
Ecletiiiiiitica ■ 1,683
Total S. 15,672
)iputaoion territorial de Mi-
itiende en los asuntoa de mi-
ula que Gstas preducen al aao
■on.
iiuoB cste articulo con el Ca-
Incas que gobemaron el Im-
u; 6 mas propiameote bablau-
anoB Incau. FaUeoieron.
.c/iiiida<lor ilfl Imperw. 1,107
1,136
unqiii 1,171
1,211
nqui..* 1,252
1,303
^c»a dfstrotuido en 1,823
1,373
: 1,428
qui 1,458
mqui 1,488
ac 1,528
:a dfMroiuulo m 1,528
viiifrlo m Cajamarea
'o 1,533
mitchos descendientes de la
pcro seguQ el Inca Garcilaso
los legitimos Bucesores. Man-
de este uombre, bus hijos D.
0 — cuzc
Diego Soiritupao Inoa, y D. Felipe Inoi
Tiipac-Amam y huh dos uietos.
Cuzcv , provincia del Departamento de so
nombre. Eata proviucia qae fue muy fi-
teiiBa, liasido deBmembradn distintas^e-
ceB para formar otras proviticias. Confl-
na por el N. con las provincias de CaJea
y parte de la de UrubEtmba, de las qae la
divide el no Vilcamayo ; por el S. con ha
de Paruro y QiUBpicandii ; por el E. eon
la miBma de Quispicauchi ; y por el 0.
con parte de las de Urubamba y Anta.
Oonsta de los siguientes diatritos: qae
comprendeii las parroqnias de la dadad.
La Malrit.
Sa>itla<ia.
' San Palru itel IloxpUaU
f Sa,
Si'baxliaii.
San Geriinimo.
Esti comprendida, mas 6 menos, entn
loB 13° 15' y 18" 80' lat. y los 78" 50' y ir
26' long., fomumdo una superGcie coma
de 52 leguas, que comparada cod sn p^
blaoion resulta cast 520 babitautes por
legua cuadrada. Segnn esto, et Cnzco es
la provincia tuas pcqncua del Pcrd (dc«-
pues de la de Anta) en territorio ; pero li
mas poblada. Bien pudlera decirse que U
provincia la forma la ciudad, con dos pne-
bloB muy reducidos y unas cuantas htr
ciendas y estancias ; por consiguiente a<^
referimos i lo dicbo acerca del Cuv.
ciudad.
CnzcO) distrito de la provincia y del Departa-
mento de este nombre: se corapone eoIo
de la ciudad, que eeti dividida en seis par-
roqnias, y del pueblo veciuo de Sas Ge-
r6nimo.
Cnzco, cindad, capital del antigno Impe-
no de loa Incas; del actual Departamea>o;
de la provincia y del diBtrito de su nomlf '•
Esta autigua y c^lebro cindad fue fund^-
da por Manco-Capao, fnndador tamb)«Q
del Imperio de los Incas; y como era el
centro de esa gran Naciou Be le Uamo
I Ceoito, que ea Quechua sigiufica omUi-
cuzc
— 261 —
CUZC
go 6 centro. Estd situada en un terreno
no muy Uano i los 10* 30' 65" lat. y 74°
80* long.; & 3,468™* alt. Sas calles unas
que otras, sou rectas y anchas y las de-
mas sou estrechas y tortuosas y formau
eu su Goujunto una verdadera encrucija-
da de callejones. Contiene preciosos mo-
numeutos que recuerdan la grandeza de
los Incas y prueban el adelanto on cier-
tas artes. El temperamento es suave y
muy sano. Es la ciudad mas antigua del
Peru. Las casas en lo general son de pie-
dra labrada y cubiertas de tejas; muy
espaciosas y bien dispuestas. La ciudad
ocupa una superficie casi igual & la de
Ldma.
El Cuzco es la antigua Koma del Peni
6 de la America del Sur : eu ella existen
los restos de muchos monumentos auti-
gnos de los Licas, entre eUos la c^lebre
fortaleza de Sacsahuaman, en una colina
no muy elevada se halla d 500m. al Nor-
te de la plaza principal del Cuzco. La
fortaleza es de enormes piedras do forma
y tamano irregular pero tan perfectamen-
te unidas y ajustadas unas con otras sin
ningtma mezcla que entre sus junturas uo
cabria ni un alfiler.
Para subir & la fortaleza es preciso se-
gnir un camino estrecho muy empinado,
por una quebrada profanda por donde
corre un rio torrentoso. Cou dificultad y
fatiga se Uega a la puerta de la portada
en donde se encuentra la primera mu-
ralla que hoy tiene Ihi.60 de grueso y
&0' de altura. El lado dereclio estd fla-
qaeado por un monolito de 7 metros de
largo : el fuerte tiene una forma triangu-
lar, y el ^ngulo que mira d la ciudad es
casi circular : el lado opuesto d este dngu-
lo estd formado por tres muros que tienen
20 dngulos 6 baluartes salientes, de 15m.;
el lado mas saliente, y 7m. los laterales :
cada baluarte esti unido con una platafor-
ma cuya elevacion aumenta mientras se
avanza mas al interior. La muralla prime-
ra exterior es de piedras enormes, parti-
ctdarmente las que estan eu los dngulos
salientes ; algunas tienen casi 5m. de alto
por 4m. de ancho : el segundo muro para-
lelo con el primero tiene 4m.80; estd en
un piano mas elevado que el primero, co-
mo 2 metros : el tercer uiuro, lioy casi des-
truido, toudria omo un nicitro menos que
el segundo. Tor ol Lulo qu(j niit-a 6 domina
a la ciudad, el cerro sobro el caal oxisto la
fortaleza, esta cortado a pico y en bastan-
te elevacion. Al Norte de la fortaleza bay
una colina llamatla Vudra Lisa, de por-
firo epidotifero : en la cuuibre de esta co-
lina se ven algunos bancos y gradas de
piedra cortada en la misiua roca de la co-
lina. A corta distaucia y al N. 0. de la
fortaleza bay una masa considerable de
ruinas couocidas con el nombie de Kl Uo-
daderoy en donde se encuentran algunas
piedras labradas en forma de asicntos : es
notable un monolito al que so le llama la
piedra de la eficalera, x^orque su superficie
tiene esta forma: los escalones estan tra-
bajados al pareeer capricliosamente ; en
uno de los lados bay asientos muy bien
trabajados : el interior del monolito tam-
bien estii trabajado en furma de gradas.
Eu el recinto de la fortaleza se ven to-
davia vestigios de puertas encrucijadas y
subterraneos que fornian un verdadero
laberinto.
Al pie del cerro en que esta la fortale-
za existen restos de otro moiiumento en
el lugar ocupado en parte por la Iglesia y
Convento de Ban Cristoval. Es una es-
pecie de tcrraplen como a 8»n- de eleva-
cion sobre el suelo ; de alli sc sube una
gi'ada y se pasa por una puerta estreclia
para llegar a un extenso 2:)atio 6 plaza,
rodeado de paredes de 5m- alto y que tiene
mucbos nichos. En el fondo de la plaza
bay ruinas de cdificios no ficiles de co-
nocer por sus muclias encrucijadas; y
muchas paredes trasversales sobre dis-
tintos terraplenes en andeneria y como
2 metros mio sux>erior al otro ; y una es-
pecie de jardin, en cuyo fondo se encuen-
tra una piedra como de 8 metros de lar-
go y casi 2 de ancbo ; se supone que ser-
via de puerta A la eutrada de un subter-
rdneo que comunica con la fortaleza de
Sacsabuaman.
Algunas iglesias y edificios indican tam-
bien los restos de otros monumentos de
aquel tiempo, tales como la Iglesia de
:UZC — 21
go, (ni el antigao Templo
jpo ea la, reparticion & Juan
lo cedid & los religiosos de
;o pftra que en 41 erigieran
)nvento : tras del Sagrario,
s del lioy extinguido Con-
rias partes de el se yen tog
'amoso Templo del So! : la
fm5 la primera casa de esta
Q se fund6 en el Peru el afio
ticne tres naves cuya ar-
id Orden Corintio,
■ monasterio de monjas de
1 ; fu4 el antiguo Templo y
rgenes del Sol.
3 las sigientes igleuias: San
Icii, S. CriHloval, San Bias,
in Pedro 6 el Hospital, Es-
5an Juan de Dios, Nuestra
nuneda, San Andres, Santa
itas Dcscalzas, Nazarenas,
■ft del Carmen, y Santiago :
eron de conventoa 6 ruonas-
es y monjas, lioy supresos.
\ ehtan hoy couvcrtidos en
spi tales.
teriores habia una casa de
a fiind6 en 1823 el Virey
d reside el Prefecto del De-
el Obispo de la Diiicesis:
rior do Justicia : una caja
Ldministracion principal de
!)iputacion de Mineria: la
a y otroB establecimientos y
lariaa, y las de la provincia.
Universidad erigida desde
!gio Nacional, an colegio Se
colegio para mugeres y va-
:le primeras letras; en los
a al ano laa siguientes can-
2 — CUZC
Universidad S. 9,9M
ColegiodeCiencias • 6,400
• Seminario ■ 2.100
• Mugeres » 3,000
10 escuelas para hombrea • 6,000
10 • • mugeres • 6,000
Total S 33,7S4
Las contribuciouea de la ciudad y su
euburbios 6 Udmeee de )a provincia, pro-
ducen al ano la cantidad de 1,918 soles,
por los siguientes ramos :
Contribucion Urbana S. 1,014
. Biistica 731
• Industrial • 94
> Eclesi^tica 44
Total S. 1,913
Terminaremos esta ligera descripcioD
de la antigua ciudad del Cuzco, copiando
el siguiente piirrafo de una carta del Co-
ronel O'Leary, Secretario del Libert*-
dor (182o): iCuzco me intere^a iufinito:
su liistoria, sus fabulas y sus rninas urn
encantadoras. Esta ciudail puede con ra-
zon Uamarse la Roma de la America. L>
inmensa fortaleza al lado Norte de U
ciudad es su Capitolio ; y el Templo del
Sol su colisoo: Manco-Capac fu4 su Bi-
mulo ; Viracocha su Augusto ; Hnascu
su Pompoyo y Ataliualpa su Ceaar. Lw
Pizarros, Almagroa Valdiviaa y Toledoa.
son los Hunos, Godos y cristianos que U
destruyeron. Tupac-Amaru es su Beliss-
rio, quo la did un dia de esperanza; y PQ-
macahua es un Rienzi y ultimo patriotb:
habt. 26,985: diata de Lima. 192 leg.
(1,055 i k.) y 7 (89 k.) de Zurite; deAre-
quipa por loa pueblos 98 (587 k,); de Pu-
no 75 (419 k.).
Cuzco, aid. Dpt. Cuzco, prov. Qnispicanehi,
dist. Oropesa.
Cuzco, hda. Dpt. Arequipa, prov. CastilU,
dist. Uraca.
CH
Adtertencia. — Las palabras que no se eneuentren con CH al principio 6 medio de diocion,
bdaqnense con SH.
CH. — Esta letra tiene en Quechua y Ay-
marii diferentes pronunciaciones que ha-
cen variar el significado de las palabras :
la primera es igual al Castellano ; la se-
gunda es mas aspirada ; y la tercera as-
pera y muy aspirada : para indicar estas
diversas pronunciaciones, algunos escri-
ben Ch para la primera : Chha para la se-
gunda ; y Cchha para la tercera : en este
Diccionario solo se escribe Ch para evitar
confusiones.
Chabamba, bda. Dpi. Apurimac, prov. An-
dahiiaylas, dist. Ongoy : dista de Ocobam-
ba 1 leg. (5 J k.).
Cbalttirbaiuba, bda. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Huambos.
Cbaca^ (puente, bueso de la cadera. Q.) est.
Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist. Huayo.
Chaca, bda. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Cbiara.
Chaca, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Luricocha: babt. 880.
Chaca, est. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. San Miguel.
Chaca, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Ayacucho.
Chaca, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Santiago : babt. 28.
Chaca, aldea en el valle de este nombre,
Dpt, Tacna, prov. Arica, dist. Codpa:
dista de Tacna 18 leg. (100 k.) y de Arica
8 (44 \ k.).
Chacabaf hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ayapata.
Cliaeabaiubti) pbl. y hda. Dpt. Hudnuco,
prov- Dos de Mayo, dist. Ovas : babt. 330:
dista 11 leg. (61 k.) de Hudnuco.
Chacabauba, hda. y aid. Dpt. Ayacucho,
prov. La Mar, dist. Tambo,
Chacabamba, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Acosvinchos : babt. 42.
Chacabamba, aid. y hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas , dist. Ongoy : babt. 777.
Chacabamba, hda. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Chacabamba, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
tabamba, dist. Pachaconas.
Chacabamba, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Cbacaca, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Huaura: babt. 129.
Cbacacarca, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo.
Cbacamyj chac. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Pararca.
Cbaca^lia 6 Chaccana, aid. y est. Dpt. Cuz-
co, prov. Anta, dist. Zurite: babt. 153.
Cbacaencho, {Chaca puente, Crucho rincon.
Q.) mina de carbon de piedra en la falda
de la Cordillera nevada: d 2 millas (4 k.)
de Carhuas, Dpt. Ancachs, prov. Huaras.
Chacacucho, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
Cbacacuiiea^ {Chaca puente, Cmwa pescue-
zo. Q.) est. Dpt. Cuzco, prov. Cauas, dist.
Pichihua.
Cbacacurqui) aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Anta: babt. 137 y la hda. 22.
Cbacadia^^a^ rio en el distrito de Pomacha,
provincia de Chucuito, Dpt. Puno.
Cbacaeliaraf est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Cha-eaebataf (diminutivo de puente. Q.) est.
Dpt. Puno, prov. Lampa, dist. Macari.
Cba^abuaco , chac. Dpt. Libertad , prov.
Huamachuco, dist. Sartinbamba.
Cbaeabuaiiay chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Tauripampa,
CHAC — 2
liac. Dpt. Lima, prov. Hua-
Miitneaiin.
I. D[)t. Lima. prov. Hiiaro-
ild. D[)t. Moquegua, dirft. Pu-
(;i5.
't. Dpt. Puno, pi-ov. Lampa,
Dj.t. Taeua, prov. Tarata,
ic. J)]it. Iiima, prov. Hiiaro-
Iji.ri-illos.
d. Dpt. Lima, prov. Huaro-
ariunpiijLia.
>t. Pjit. riiiio, prov. Saiidia,
Dpt, Aj-;ieut:lio, prov, Caiigft-
isi'lii: hiibt. 170.
est. Dj't. Chzco, prov. Chun-
Stnito Ti'iuarf.
csl. Dpt. Piiiio, prov. Livm-
. elino. Dpt. Apiirimac, prov,
. ilMl. TaLiil)ol»,iiiilift,
illc i-ii l:^ pruviiiciii de Arica,
,U- .\;^Mpa:aIns2k'g.(Ilk.)
t' valii- (-^ta It 4-2m alt.
111. y lida. Dpt. Tacua, prov.
Lliita: ilLsla de T:iciia. 9 leg.
Iluspk-io 4 1 (-25 k.) y de Ari-
I'. Dpt. y prov. lea, dist. San
la.
diacDpt. Cii/co. prov. Cliuii-
. C.lqu.inareu.
(lid. D]it. y dist. Juiiin, prov,
t. -2;).
Id. Dpt, Apiirimac, prov, y
jitifTUiimontc lo eseribiaii Xa-
I. y lida. Dpt. Apurimac, prov,
s. dist. Talavura : liabt. 090 :
k,) de TaUvera,
Id, Djit, Piuio. prov, Ananga-
iiaii: hubt. -107.
Iidu. Dpt. y prov. Taciia, dist.
(Vl-iird puento, wiirr/,, rio. Q.)
izco, prov. Atomayrt, diBt. Po-
4 — CHAC
Chacamavo, aid. Dpt. Cuzco, prov. CaDchia,
dlBt. Pampamarca: babt. 85.
Chacamayo, est. Dpt. Cuzco, prov. (^busn-
vilcftB, diat, Livitacs,
Clid^Ut aid. y est. Dpt. Cuzco, prov. j
dist. Anta: babt. S71.
Chai'ttna, (escalera. Q,) est. Dpt. Ancadu,
prov. Huaylas, dist. PampaFoma3:habt. 98.
Cliacauay, bda, Dpt. y prov. Tacna, diaL
Fachia.
t'tiacaneniicba, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Hiiaras, dist. Iiidependencia.
riiuciini, aid, Dpt. Moquegua, diat. Toratt,
Olliirapabttiuba, cbac. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Urubamba.
CliacapalfH, Tiiml)o en el camiuo de Janji
il Huari.
Ckacapalca, aid. Dpt. Puno, prov. Lamps,
dist. Ucubiri: babt. 284. .
CbtlCflpdIpd, pbl. Dpt. Junin, prov. Tamu.
dist, Yauli : A 8,S43ra-40 alt. EI cerro io-
mcdiato que la domina est^ a4,035ni- g]t,
y es por donde se vA a MujTirira: habC
1,180.
Oliiicaiidllaiii, pico oevado ea la Cordillert,
al E. de Tacna, en los 18" lat. y 71° 5T
52" long.
Cbacnpaiupa, cbac Dpt. Ancacba, prov.
Piscobamba, dist, Parobamba.
CuACAPAMFA, cbac. Dpt. Aucacbs, prov, Ci-
jatambo, dist. Ocros.
Chacapampa, aid, Dpt. Junin, prov. Juij>,
diat. Siocos : babt. 1S6.
Chacapaupa, pbl. Dpt. Junin, prov. Hum-
cayo, dist. Coica: babt, 840.
Chacapaupa, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovii-eyna, dist. Huaytari.
Cha<:apahpa, bda, Dpt. Ayacucbo, prov.
Huanta, dist. Luricocha.
Chacapaupa, hda. Dpt. Ayacuclio, prov. C»n-
gallo, diat. Viscbongos.
Chacapaupa, chac. Dpt. Apnrimac, prov. Av-
maraes, dist. Soraya.
Cracapahpa, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Huayllati,
Cbacapaupa, hda. cocal, Dpt. Puno, pror.
Carabaya, dist. Ayapata.
CLttcapata, est, Dpt. Ancadis, prov. Huii.
dist. San Luia.
Chacapata, pbl. y bda. Dpt, Janin, pnv.
Tarma, dist. YaoU ; babt. 136.
CHAC
265 —
CHAC
Chacapata, ehac. Dpi. Ayacncho, prov. La
Mftr, dist. Tambo.
Chacapata, chac. Dpt. Ayacncho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Chacapata, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaja, dist. Ayapata.
Cbacapata, est. Dpt. Pane, prov. Lampa^
dist, Pucarii.
Chaeapataca^ aid. Dpt. Apunmac, prov. y
dist. Antabamba: habt. 158.
Champo, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Chacapnngo, chac. Dpt. Amazonas, prov.
Chachapoyas, dist. Huayabamba.
Chacapuqnio, {Chaca paente, puqiiio arro-
yo. Q.) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Chacapuquio, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Santiago: habt. 57.
Cliaeapnyo, chac. Dpt, Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
Cliacaraera, {Chaca, puente 6 hueso de la
cadera, racra, las partes sexsuales de la
mnger. Q.) aid. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Hnari.
Chacaracra, cerro mineral de plata, Dpt.
Ancachs, prov. Huari, dist. Chacas.
Chacaracra, minas de cobre y plomo, al N.
del pueblo de Llamellin, Dpt. Ancachs,
prov. Hnari, dist. LlamelHn: ley 75 A 80 ra.
Cliacaragra, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
Ctaaearayf aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Lampa: habt. 126. En las
inmediaciones hay manantiales de aguas
termales sulfuroaas, de excelentes y aalu-
dables cualidades.
Chacaray, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colqnemarca.
Chacarayoe, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
Cliacarera, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
viJcaa, dist. Colquomarca.
CItacaii) est. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
llo, dist. Vischongos: habt. 125.
diaearilla, hda. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. San Jos^.
Chacarh^la, hda. Dpt. y prov. Lima, dist.
Carabayllo : habt. 74.
CHACABn*LA, hda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cav, dist. Huaura.
Chacari];la, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Chancay.
Chacarilla, hda. Dpt. prov. y dist. Huan-
caveUca: habt. 88.
Chacarilla, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
Chacarilla, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista: habt. 88: i 2 ^ leg.
(18 k.) de lea.
Chacarilla, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Sebastian.
Chacarilla, hda. Dpt. prov. y dist. Puno.
CHACARiLLA,*chac. Dpt. Tarapacd, dist. Pi-
ca: A 10 leg. (55 I k.) de Pica.
Chacarillas, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. San Ignacio.
CliacarOy pbl. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba: habt. 699.
Chacas, est. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. ChUia: a 1 leg. (5 \ k.) de Chiha.
Chacas, rio tributario del Yanamayo, Dpt.
Ancachs, prov. Huari.
Chacas, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Chacas, distrito de la provincia de Huari,
Dpt. Ancachs : habt. 11,462.
Chacas, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Huari, Dpt. Ancachs : se ha-
11a a d,365m. alt. : habt. 998 : dista 14 leg.
(78 k.) de Pomabamba.
Chacas, abra 6 paso de la Cordillera, Dpt.
Huancavelica, prov. Tayacaja, 4 4,063m.
alt. La cumbre sirve de Ihiea de sepa-
racion entre las aguas que van al rio
Mantaro de las del Apurimac ; y tambien
de la temperatura y productos: hay otro
paso entre CuUuchaca y Chacas, que esta
a 4,41511.
Chacas, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Colcabanba: a 8,896^-89
alt. : dista 6 leg. (38 ^ k.) de Huanta.
Chacas, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Juliaca.
Cliaeasacni, est. Dpt. Huancavehca, prov.
y dist. Caatrovireyna.
Chacasana, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Damian.
Cliacata, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Chacataiiia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Andajes.
Chacatape, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
ch'ri, dist. Matucana.
84
CHAC
266
CHAC
Chacato, ost. Dpi. Ancachs, prov. Hnari,
diet. Chacas.
Ciiaeatnllo, {Clutca UiUu hueso del puente de
la cadera. Q.) est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Chamaca.
Chacatullo, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Chacatunisea, {CJiacatuniscca pnente arrui-
nado. Q.) est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Cba^aubaiuba, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
Chacaiica, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Cochamarca.
Chacaurqnef chac. Dpt. Cuzco, prov. j dist.
Anta.
Cllflcayero, chac. Dpt. prov. y dist. Hua-
nuco.
Cbaciiy, {Ckaccay ronquera y tambien pro-
nombre aquel. Q.) est. Dpt. Ancachs, prov-
Huaylas, dist. Pueblo Libre.
Cliaoayaiiy chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Cajacay.
Chacayan, distrito de la provincia de Pasco,
Dpt. Junin : habt. 4,559.
Chacayan, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Pasco, Dpt. Junin: habt.
1,160.
Chacaybamba, (llano de enronquecerse. Q.)
aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Jauja: habt.
221.
Chacaymarca^ chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Santa Eulaha.
CbacayOy aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Chalaco: habt. 95.
Chacayo, hda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
Cbaccanit hda. Dpt. Huancavehca, prov.
Angaraes, dist. Julcamarca,
Chaccayoqiie, est. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Coporaque.
Cliaceeleca, (se pronuncia Chakelka), aid.
Dpt. Apurimac, prov. Andahuaylas, dist.
Huancaray: habt. 90.
Cbacchaca* chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc.
Chaechaiiy hda. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independeiicia : a 7 leg. (37 k.)
de Yautan.
Chacchan, hda. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pariacoto : habt. 282.
Chaechaiiata, chac. Dpt. y prov. Hoibiieo,
dist. Chinchao.
Chaceha^ {Caccha mascar coca. Q.) ali
Dpt. Ayacucho, prov. La Mar, dist Su
Miguel : habt. 44.
Chacchauca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Cochamarca.
Cliacchi, {Chacchi regar, y Chacchuy riego.
Q.) aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
Llamellin : habt. 148.
Chaclacayo, pbl. Dpt. Lima, prov. Euaio-
chiri, dist. Matucana: d 672in. alt: hak
107 : dista de Lima, 6 leg. (89 | k.).
CbacIailcayoCy aid. Dpt. Ancachs, pror.
Huaylas, dist. Pamparomas : habt. 180.
Cliaelapampa, aid. y est. Dpt. LiberUd,
prov. Otusco, dist. Usquil : habt. 222.
ChacIatacaDE) cerro con vetas de cinabrio,
d. 1 ^ k. de la mina Santa Bilrbara, Dpt.
prov. y dist. Huancavehca.
Chaclaya, aid. Dpt. Moquegua, dist Ubi-
nas : habt. 88.
C3iaclnbamba,chac. Dpt. Cuzco, prov.Pan-
cartambo, dist. (Jhallabamba.
ChacUa, {Chaclla, varas 6 palos delgadoe
para techar. Q.) pbl. Dpt. Lima, pror.
Huarochiri, dist. Santa Eulalia: habt
185: dista 5 leg. (27 i k.)de S. 6er6nimo;
8 (44 ^ k.) de Santa Eulalia.
Chaclla, pbl. Dpt. y prov. Hii^naco, dist.
Panao: habt. 215.
Chaellabamba, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pu-
cartambo, dist. Challabamba.
Chacllabamba, chac. Dpt. prov. y dist. Hot-
nuco.
Chacllaca, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Pullo.
CliacUahnajiiu, hda. Dpt. Ancachs, pror.
Huaylas, dist. Shupluy.
Chacllatacana , {Cchalla, varas 6 variDas
tacana martillo. Q.) pbl. Dpt. prov. y dist.
Huancavelica: habt. 97.
Chacna, {CiMcna, amarrar 6 cargar una bts-
tia. Q.) cerro mineral de plata, Dpt. An-
cachs, prov. Cajatambo, dist. Oyon.
Cba<*uamata, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Chacnny, chac. Dpt. Lima, prov. Canta.
dist. Atavillos Bajos.
rhaeiia, pbl. Dpt Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Colcabamba: habt. 856.
CHAC
267
CHAC
CSlflCO) (Chaeco , desmontar, rozar. Q.) est.
Dpi. Lima, prov. Huarochiri, dist. Ca-
rampoma.
Chago, hda. Dpt. Ayacucbo, prov. y dist.
Hnanta.
Chaco, hda. y est. Dpt. Ayacnoho, prov. Hua-
manga, dist. Qninua : habt. 58.
Chaco, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Santiago.
Chaco, hda. Dpt. Ayacacho, prov. Parina-
cochas, dist. Coracora.
Chaco, est. Dpt. Apurimac. prov. Cotabam-
bas, dist. Mara.
Chaco, hda. Dpt. Cuzco, prov. Convencion,
dist. Echarate: habt. 68.
Chaco, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Tiqui-
llaca: habt. 199.
Chaco, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
euyos, dist. Yanaqnihua.
Chaco, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo: forma parte del pueblo de Acos*
CbaooehalNiniba, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Cajabamba, dist. Condebamba.
Cliacoclief pbl. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Sirca : habt. 225 ; dista de Sir-
es 9 leg. (50 k.); de Abancay 28 (1264 ^0-
GhftCO eUeo, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo.
Chaeolla, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
^aJlo, dist. Chuschi.
Chaeoiiy chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas.
Chacon, hda. de cana, Dpt. y prov. Lima,
dist. Lurigancho.
Clia^cona, est. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Zurite.
Chftoont, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Ckaconi, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
OmriUo.
Ghacomi, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ajoyani
ChmoopaJlSLi est. Dpt. Cuzoo, prov. Chunvi-
viloas, dist. Yelille.
Cltaoopiita, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ajoyani.
Chacopata, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Macusani.
ChBOOSf pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Hnariaca: habt. 495: dista 4 leg. (22 k.)
de SCuariaca.
Chaooya, chac. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Castrovireyna.
Chaooyllo, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Cotahuasi.
Cha4^9 (Ckacpa, el que nace de pies. Q.)
aid. Dpt. Ancachs, prov. Pomabamba»
dist. Parobamba.
Chacpa, est. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Quiches : habt. 60.
Chacpa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Chacpauiarca^ chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata..
Cbacpar, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chavin : habt. 99.
Chacpay, aid. Dpt. y dist. Junin, prov. Tar-
ma : habt. 24.
Chacra alta, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Magdalena: habt. 81.
Chacra alta, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Chorrillos.
Chacra alta, chac. Dpt. Callao, dist. Bella-
vista.
Chacracancha, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. San Buenaventura.
Chacracancha, est. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. San Lorenzo.
Chacracalla^ pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Aucara.
Chacra colorada^ llamada por algunos de
Aristegui 6 San* Jacinto, chac. Dpt. y
prov. Lima, dist. Magdalena.
Chacra i^ude, hda. Dpt. Lima, prov.
Huarochiri, dist. Santa Eulalia.
Chacra orande, chac. Dpt. y prov. Lima,
dist. Carabayllo : habt. 29.
Chacrahuasi, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Colcabamba.
Chacrahuayco, {Cluwra fundo rustico pe-
queno, huayco quebrada. Q.) aid. Dpt.
Ayacucho, prov. Parinacochas, dist. Pu-
llo : habt. 108.
(Jhacrahoaylla, (chacra verde. Q.) hda. Dpt.
Cuzco, prov. Urubamba, dist. OUantay-
tambo.
Chacralla, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Aucara: habt. 886: dista 22
leg. (121 k.) de Cangallo.
Chacrampa 6 Ckaurampa, pbl. Dpt. Apuri-
mac, prov. Andahuaylas, dist. Pampa-
chiri: habt. 880: dista de Pampachiri
CHAC — 2
(56 i k.}; de Andahoa^laa 12
impa, cbac. Dpt. Ancachs, prov.
nbo, dist. Huayllacayan.
ta, chac. Dpt. Apurimao, ptov.
Kn, dkt. 8or»ya.
, est. Dpt. Puuo, prov. y dist.
: liabt. 27.
leblOi chac. Dpt. Ancaclis, prov-
ubo, dist. Huayllacayan.
na, choc. Dpt. Libeiiad, prov.
. dist. Lncma.
aid. Dpt. Pinra, prov. Payta, diut.
>e: habt. 128.
i bajo, chac. Dpt. Arequipa, prov.
ay OS, dist. Yanaquibna.
It NHiuiichf, chao Dpt. Libertad,
dist. Trujillo.
Di) hda. Dpt. Lima. prov. Huaro-
iet. Santa Eulalia.
Ic>t cbac. Dpt. Ancacha, pror. Ca-
D, diet. Audajes.
Bst. Dpt. Apurimac. prov. Cota-
I, diet. Mara.
ida. Dpt. Cuzoo, prov. Anta, dist.
ist. Dpt. Apnrimac, prov. Cota-
I, diflt. Mara.
ml) chac. Dpt. Cnzco.prov. Chiin-
:, diet. Colqaemarca.
»« eat. Dpt. Puno, prov. y dist.
10.
unba» aid. Dpt. Anoachs, prov. y
)mabamba: habt. 16S.
I, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
impas.
I, aid. Dpt. Apnrimac, prov. An-
<a, diet. Oropesa: habt. 100.
:hOt eet. Dpt. Pnno. prov. Lam-
.. Pucari.
chac. Dpt. Lambayeqne, prov. y
liclayo.
nina de plomo en el oerro de Cd
Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
Lcllon : ley 2S m.
ihac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
dist. Mangas.
ina, mina de plata, &I 0. del pbl.
i. Dpt. Juniii, prov. Tarma, diet.
ley 60 m,
8 — CHACI
Chaeha, ohac. Dpt. Ancache
tambo, dist. Haayllaoayan.
Chacha, (VaTim, raronil en Aj
dir el poUo en Quechua : la
norabre de este pueblo y ot
be serdel Aymar^), pbl. Dp
Paniro, diat. Accha: habt. '.
Chacha, aid. Dpt. Cuzco, proi
Huanoquite.
Chacliaconii, aid. Dpt. Ay
Huamanga , dist. Socosvin
Chachacoma, hda. Dpt. Ayi
Hnamanga, dist. Ayacncho
Chachacoimtnl, est. Dpt. Fui
pa, dist. Ucuviri.
Clu«bttcai1| hda. Dpt. Cuzc
chis. dist. Checcactipi: habi
Chiicli^eiu, chac. Dpt. Mc
Ubinas.
Chacbajaya, aid. Dpt. prov. ;
Chachama^ , vallesito en e
prov. Tarma, diat. Chanchi
Chachau, hda. Dpt. Ancachs
Fomabamba.
Chachani, (vaUroM. Ay.) COT
nn ramal de la Cordillera
Misti: annque separadoa, »
doa. Be or4e que forman
oadena volcdjiioa. V^ase Ci
Chacbani. est. Dpt. Cnzco, pt
cas, dist. Banto Tomae.
Cbachani, est. Dpt. Arequipa,
ma, diet. Tapay.
Chacbapacnnca, chac. Dpt j
Huaras, dist. Marca.
Chachapata. (Urinsaya) aid
prov. CaDcbia, diat. Pamp
66.
Chachapotas, rio, viase Uteub
ChachapoyaSiprovinciadelDi
Amazonas, segtin ley de 21
de 1882. Poateriormente hi
brada para formar las provi
g&ri y Luya ; aai que hoy e
do an territorio. Con&na p
provincia de Bongari; por
Pataz del Departamento df
por el £. con la provincia (
del Departamento de Loret
con la provincia de Luya, }
din y Cajabamba del Dej
CHACH
— 269 —
CHACH
Gaj&marca, Edrviendo & estas dos de limi-
te el rio Maraiion. Su capital la antigua
ciadad de Chachapoyas. Consta de los si-
gientes
DISTBITOS :
Habt.
Balsas 289
Chachapoyas 4,888
Chiliquin 697
Chuquibamba 828
Huaacas 586
Jalca 1,498
Levanto 600
Leymebamba 757
Molinopampa 594
San Nicolas 1,148
Olleros 888
Omia 279
Quinjalca 908
Santa Bosa de Huayabamba 449
Soloco 1,018
S6quia 1,051
Totora 749
Ademas hay 62 Esouelas de primeras
letras, d saber :
40 para hombres : sueldos S. 24,000
22 » mugeres: » » 18,200
Total habt 16,112
E8t4 comprendida, mas 6 menos, entre
los 5» 40' y 7* 20* lat. y los 79^ 80' y 80*»
40' long., formando una superficie como
de 870 legnas ; que comparada con sn po-
blacion resulta como 48 habitantes por
eada legua cuadrada.
£n esta provincia clasifican las pobla-
ciones como en las de Bongard y Luya.
En caanto d la natnraleza de su territo-
rio y prodacciones, nos referimos i lo di-
eho respecto al Departamento Amazonas.
Un Sub Prefeoto estd encargado del man-
do politico de la provincia : un Juez de 1 /
Instancia administrajusticia. EnloEcle-
siiLstico est^ dividida en los siguientes
CUBATOS :
Balsas Huayabamba
Chachapoyas Colca
GhiHquin Levanto
Chiquia Olleros
Santo Tomas
J3ay dos Golegios de Instruccion media:
1 para hombres: sueldos S. 6,400
1 1 mugeres: t » 1,280
Total (a *5o,„ S. 7,680
Total en sueldos S. 87 ,200
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 461 soles por los siguientes
ramos :
Contribucion Urbana S. 189
» Rustica » 197
» Industrial » 48
» Eclesiiistica » 82
Total S. 461
Chachapoyas, distrito de la provjncia de Cha-
chapoyas, Dpt. Amazonas: habt. 4,888.
Chachapoyas, ciudad antigua; capital del
Departamento de Amazonas y de la pro-
vincia y distrito Chachapoyas. Su etimo-
logia parece provenir del Aymari, algo
corrompida la pronunciacion, porque Cfta-
cha significa varon, 6 fuerte, 6 varonil, y
pulla^ cardo; aunque es sabido que la
provincia de Chachapoyas fu6 habitada
^ntes de que la conquistaran los Incas.
Esta ciudad, antiguamente Uamada ciu-
dad de la Frontera: est£ situada i 6*' T 41"
lat. y !&" 55' 87" long.
El piano de la ciudad es muy bien tra-
sado; tiene 10 calles que corren casi de
N. a S y 10 de E. i 0. ; son rectas y se
cortan en angulo recto: hay tres plazas
principales y algunas plazoletas con sus
respectivas fuentes. Como capital del De-
partamento y de la Di6cesis, residen en
ella el Prefecto, el Obispo, un Cajero fis-
cal y otras oficinas y empleados Departa
mentales, ademds de los de provincia.
Hay una Catedral, con su Coro de Ca-
nonigos, y ademds las iglesias de Santa
Ana, San Francisco, La Merced, Belen,
Senor de Burgos, San L4zaro, y las Ca-
pillas de la Natividad 6 el Bosario, de la
Asunta y la del Pateon : habt. 8,622 : dis,
ta de Cajamarca 58 leg. (295 \ k.) ; de
Moyobamba 49 (278 k.) ; de Levanto 8
(17 k.).
Chachapoyas, est. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Cajabamba.
Chachapoyas, pbl. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Ongoy: habt. 990.
CHAH
270
CHAJ
Graohapotab, hda. y aid. Dpi. Cuzco, prov.
Gonvencion , disi. Santa Ana : habt. 86.
Chaehas, {Chachns, nombre de un arbusto
de la familia de los E6cal6mcas. Q.) hda.
Dpt. Huancavelica, prov. Tayacaja, dist.
Golcabamba.
Ghachas, diBtrito de la provincia de Castilla,
Dpt. Arequipa: habt. 1,596.
Ghachab, pbl. capital de este distrito de la
provincia deCastilla, Dpt. Arequipa : habt.
766.
Chacha8pata,chac. Dpt.Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
Chachay^pbl. Dpt. Arequipa, prov. Gastilla,
dist. Chachas.
Chaclief est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Garampoma.
Chachtn 6 Cocha, chac. Dpt. Lima. prov.
Ganta, dist. Pacardos.
Chachos, pbl. Dpt. Ancachs, prov. y dist-
Huari: habt. 696.
Chochua, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Chadin, aid. Dpt. Gajamarca, prov. Ghota,
dist. Paccha: habt. 119.
Chafan chieo, aid. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. Grnadalupe: habt. 261:
dista 4 leg. (22 k.) al Sur de San Pe-
dro.
Cha&n grande, aJd. y hda. de cana Dpt.
Libertad, prov. Pacasmayo, dist. Guada-
lupe: habt. 96.
Chaflamangaia, hda. Dpt. Lima, prov.
Huarochiri, dLst. Santa Eulalia.
ChafMa, est. Dpt. Guzco, prov. GhunvivilcaB,
dist. Santo Tomas.
Chaft'echayi, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Garabaya, dist. Ayapata.
Chagamachay, aid. Dpt. Junin, prov. Pas-
co, dist. Huariaca: i 4 leg. (22 k.) de
Huariaca.
ChagOS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Llumpa.
ChahnaC) pbl. Dpt. y prov. Hu&nuco, dist.
Aguamiro.
Chahuachapi, chac. Dpt. Guzco , prov. Ghun-
vivil^s, dist. Golquemarca.
Chahuallo, hda. D^t. y prov. lea, dist.
Nasca.
Cbahuana^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. OruriUo.
Chahaara, aid. Dpt. Puno, prov. Asinga-
ro, dist. Ghupa: habt. 872.
Chahuaea, chac. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina.
Chahuarayoc, chac. Dpt. Moquegua, dist.
Puquina.
Chahuarcoil) aid. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Llamellin.
Clialiuarinay, est. Dpt. Apurimac, pro?.
Gotabambas, dist. Ghuquibambilla.
Chahuaris, {Chahuar cAnamo, cabuya. Q.)
puerto, en el rio Urubamba 4 los 12* 6*
lat. aproximada, abajo derEcharate.
Chahuamtay est. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Lircay : habt. 866, conloa
de Lunche y Pi^rcca.
Chahuarque, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Tambobamba.
Chahnasani, aid. Dpt. Puno, prov. Sin-
dia, dist. Phara. A susinmediacioneshay
varias chacras mas 6 menos grandes.
Chahnay, (ordefiar 6 exprimir. Q.) aid. y
hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist. Gota-
bambas.
Ghahtjay, aid. Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,
dist. Sangarara: habt. 299.
Chahnayaiil, chac. Dpt. Guzco, prov. Chim-
vivilcas, dist. Golquemarca.
Chabuay bamba, chac. Dpt. Ayacucho,prov.
y dist. Gangallo.
Cbabliaytiri) aid. y est. Dpt. Cuzco, prov.
Galea, dist. Pisac ; en las Punas de Pan-
cartambo, i 4,017™- alt.: temperatnra
22° 20' d las 4 p. m. (Mayo): habt 184.
Cbabnillay, hda. Dpt. Guzco, prov. Gon-
vencion, dist. Huiro : habt. 176 : dista de
Urubamba 8 leg. (44 k.) ; del Guzco 33
(126k.);deHuiro8(16i k.).
Cbabuintopampa, chac. Dpt. prov. y dist
Huanuco.
Cbabutila, est. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Lambrama.
Cbahaipampa, aid. Dpt. Cuzco, prov. Qois-
picanchi, dist. Urcos: habt. 241,
Ghigachina, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
I Parinacochas, dist. Golta.
Ch^jana 6 Ckafam, hda. Dpt. Puno, pro?.
Huancan^, dist. Gcojata: habt 76.
Ghiijaiil, est. Dpt. Puno, prov. Lamps,
dist. Pucard.
Chf^ei est. Dpt. Moquegua, dist Idmna.
CHAL
271 —
CHAL
Chiyuy 6 Chaypi, est. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Tuti.
Chala^ {Chala^ hojas 6 caua seca del maiz.
en Q. ; y montondto que las vendedoras
dan como medida, en Aymard.) hda. Dpt.
Gajamarca, prov. Hualgayoc, dist. Bam-
bamarca: habt. 402.
Chala, mina de plata, en el cerro de Tingo,
lado E. Dpt. Gajamarca, prov. Hualga-
yoc, dist. Bambamarca : ley 24 m.
Chala, hda. Dpt. Libertad, prov. Otusco,
dist. SiDsicap: d 413m. alt.: habt. 46; dis-
ta 4 leg. (22 k.) de Sinsicap.
Chaul, pbl. y est. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Orcotuna.
CHAiiA, chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Chan-
cay.
Chala, punta, a los 15° 48' lat. y 78<» 47'
34" long.
Chala, morro, notable por tener 696ni. alt.
J es la terminacion de la punta de este
nombre.
Chala, puerto menor, A los 15° 49' 20" lat.
y 76" 38' 59" long. Su fondo es de piedra;
de 15 a 20 brazas k\\ millas (3 k.) del
desembarcadero ; es poco abrigado. Por
este puerto se exportan muchos produc-
tos de las provincias de Pannacochas,
Lincanas, y otras del Departamento del
Cuzco. El ano de 1874 entraron 144 va-
pores, con 177,276 toneladas: conduje-
ron 655 pasajeros ; y salieron igual nii-
mero de vapores con 491 pasajeros.
Dista por mar. Mill, n&nticafl.
De Pisco 191
del Callao 801
de Quilca 122
delslav 149
Chaui, distrito de la provincia de Camana,
Dpt. Arequipa: habt. 252.
CHAUi, (debe ser corrupcion de CchfiaUa,
que en AymarA significa arena) pbl. capi-
tal de este distrito de la provincia de Ca-
mana, Dpt. Arequipa: a 218ni.l7 alt.:
Jiabt. 252. En el dia se prefiereir al Cuz-
co por Chala que dista m^nos de Lima
que por Arequipa : y cuando esos caminos
se mejoren entonces facilitara mucho al
movimiento: dista de Coracora 29 leg.
(164 i k.), de Acari 17 (93 i k.). Del Ca-
llao d Chala hay 100 leguas por mar; y J
de Chala al Cuzco, por Corfl6ora, Chall-
huanca y Abancay 89 leg. (490 k.) total
distancia de Chala al Cuzco 144 (479 k.).
Chala Alta^ quebrada en la prov. de Truji-
llo, Dpt. Libertad.
Chala Alta, mineral de carbon de piedra
(antracito) en la quebrada de este nom^
bre, A 7 i leg. (40 k.) de la ciudad de Tru-
jillo: hay varias minas en los«cerroF de
Lagunas. Cerro Blanco, Cruz del Pozo,
Cerro Prieto, Mai Alma, Quebrada del
Oso: las vetas 6 capas tienen de 2 a 4 me-
tros de espesor ; y estan llamadas & enri-
quecer no solo a Trujillo sino al Depar-
tamento de la Libertad : vease las palabras
de cada mina de las citadas
Chalabamba, est. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Cajamarquilla.
Chalacala, hda. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Suyana.
ChalacOf distrito de la provincia Ayabaca,
.Dpt. Piura: habt. 5,670.
Chalaco, pbl. capital de este distrito de la
.provincia Ayabaca, Dpt. Piura: habt. 342:
dista de Frias 5 leg. (27 J k.).
Chalahnaynataro, chac. Dpt. Cuzco, prov.
ChunvivUcas, dist. Colquemarca.
Chalal, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Anta.
C'halany hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca: d 22 leg. (Ill k.) de Llapo.
Chalanca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Ccapacmarca: habt. 23.
Chalanca, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Paccha.
Chalanquei hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Huiro.
Chalcagneda 6 Chalofiueda, chac. Dpt. Li-
bertad, prov. Huamachuco, dist. Santia-
go de Chuco.
Chalapiicro, chac. Dpt. Junin, prov. Pas-
co, dist. Pallanchacra.
Chalcahuanca, est. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Yanque.
Chalcaiiy hda. Dpt. Hudnuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Aguamiro.
Chalcochina, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Querobamba.
Chalcos, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Querobamba: habt. 489.
Chalcu, hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist,
Pallasca.
CHALL
272
CHALL
Chalhualf pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Sincos.
Chali, est. Dpt. y prov. Piiira, dist. Pau-
carcolla.
ChaUpilay 0, est. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Yunguyo.
Chalma) est. Dpt. Huancavelica, prov. y
dist. CastrovirejTia.
Chalmins cbac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
Chalpa, bda. Dpt. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Huarmaca: a 14 leg. (78 k.)
de Huancabamba. Es h'mite entre las
provincias de Huancabamba y Piura :
habt. 22.
Chalpl, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Lari.
f halpo, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo.
ma, dist. Tapay.
Chalunis, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Cachen.
Challipe, bda. Dpt. prov. y dist. Lamba-
yeque: d 2 leg. (Ilk.) de Lambayeque.
Challa, {Chhalla rocear Q. y Cchhalla are-
na: en Aymara, la etimologia de este pue-
blo debe ser Ay.) aid. Dpt. Apurimac,
prov. Antabamba, dist. Sabayno: habt. 72.
Challa, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Cayarani: habt. 127.
Challa, hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Coata.
Challa, aid. Dpt. Tarapaca, dist. Pica, si-
tuado entre los picos nevados de Sillillica
y Choja.
Challabamba, distrito de la provincia de
Paucartambo, Dpt. Cuzco: habt. 1,808.
Challabamba, (pampa 6 Uanura roceada; 6
pampa de arena, segun sea su etimologia
del Aymaril 6 del Quechua) pbl. capital
de este distrito de la provincia Paucar-
tambo, Dpt. Cuzco: habt. 114.
Challabamba, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo: habt. 05.
Challacaracha, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Huambos.
rhallacollito, salitrera en el canton de la
Soledad, Dpt. Tarapacd, dist. Pica : d 12
leg. (07 k.) del puerto, y a 8 (10 \ k.) de
la linea f^rrea.
Challacollito, cerro al N. 0. de Ch»Jlaco-
Uo: tiene l,3()0m. alt.
ChallacolIOy {Chhallaccollo, cerro 6 monton
de arena. Aym.) est. Dpt. y prov. Pnno,
dist. Acora: a 1,871 metros altura:hal)i.
48.
Challacollo 6 ChallascollOf cerro minewl
de plata y cobre, Dpt. Tarapaci: esti si
fin de la quebrada de Huatacondo, i
l,500nJ. alt.: fu6 trabajado en otro tiem-
po y se ha sacado mucha plata y cobre:
dista 18 leg. (100 k.) al S. de Pica.
Challahua, pbl. Dpt. Tacna, prov. y dist
Tarata:habt. 221.
Challahuanca, chac. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Colquemarca.
Challahnaya, chac. Dpt. Moquegua, dist.
Puquina: habt. 644, con los de Embrnni.
Challahuaya, (Corrupcion de ChhaUahnaji-
Ua, prado roceado ; 6 ClUtalhliuaya^, sau-
ce roceado en Quechua y Ccliallahiayo en
Aymara ; puiiado de arena) aid. Dpt. Mo-
quegua, dist. Ornate: habt. 1,303.
Challahuaya, pbl. Dpt. Tacna. prov. ydist
Tarata: habt. 800: dista de Tacna, 26 leg.
(144 i k.); de Tarata 8 (16 \ k.);deTi-
caco 2 (11 k.).
Challana, hda. Dpt. y prov. HuAnuco, dist
Chinchao.
Challanta, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tuti.
Challap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnar«,
dist. Jan gas.
fhallapa, chac. Dpt. Lima, prov. Huarodii-
ri, dist. Matucana.
Challapampa, (campo 6 llano roceado. Q.)
est. Dpt. Ayacucho, prov. Hnamangi,
dist. Socosvinchos : habt. 5.
Challapampa, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Chamaca.
Challapampa, aid. Dpt. Puno, prov. Clincni-
to, dist. Juli: habt. 159.
Challapampa, aid. Dpt. y prov. Arequipa:
propiameute es la continuacion del pue-
blo de Yanahuara.
Challapata, est. Dpt. Puno, prov. Lampa.
dist. Umachiri.
Challape. puente sobre el rio de Canta en^
prov. de Canta.
Challaposo, terrenos cultivados en la pam-
pa del Tamarugal , Uamados Canrhcum,
Dpt. Tarapacd.
Challaricaiii 9 est. Dpt. Moquegua, dist
Ichufia.
CHALt
— 273
CHALL
ChftllaS) aid. Dpi. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata: & 2 leg. (11 k.) de
Huancaspata.
Challas, terreno salitroso, 2 leg. (11 k.) al
E. de la Rinconada, Dpt. Tarapacd..
ChallascoUo, cerro mineral de plata — v^a-
se Chalhcolh.
Challata^ bda. Dpt. y prov. Tacna, dist. Pa-
chia: habt. 73: a 7 leg. (89 k.) de Tacna.
Challcha, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Llalli ; habt. 16.
Challbua, {CJihallhiui pescado. Q.) laguna
& la derecha del rio Morona, en el cual
descarga sus aguas, abajo de la laguna
Uchuo, Dpt. Loreto, prov. Moyobamba.
Challhua, laguna & la izquierda del rio Pas-
taza, en el cual descarga sus aguas al S.
de la laguna Pacacocha, Dpt. Loreto,
prov. Moyobamba.
Ghallhua, est. Dpt. Ancachs, prov, y dist.
Pomabamba.
Crallhua, aid. y est. Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. Chacas : habt. 678.
Cai^lhua, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. San Miguel.
CHALI.HUA, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Chamaca.
CHAI.LHUA, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Paucartambo : habt. 102.
CliallhlUICOCha, (laguna de pescados. Q.)
chac. Ppt. Cajamarca, prov. Chota, dist.
Cutei-vo.
CHAI.LHUACOCHA, aid. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Asuncion: habt. 157.
CHAiiLiiruAcocHA, lida. mineral, Dpt. Liber-
tad, prov. y dist. Otusco : habt. 50 : i 8
leg- (17 k.) de Otusco.
CBAL.L.HUACOCHA, hda. mineral, Dpt. Liber-
tad, prov. Otusco, dist. Lucma : habt. 40.
Challhuacocha, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Independencia.
Challhuacocha, hda. Dpt. prov. y dist. Hu^-
naco : habt. 200.
Chajllituacocha, chsu;. Dpt. Lima, prov. y
dist. Canta.
ChftUhliacllOi pbl. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara : habt. 263.
CkalllillllfliayOy est. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. Tambo.
CllftlUiQAl'^9 ^^^' ^P^' ^uzco, prov. Canas,
dist- Coporaque.
ChallhoanCA) distrito de la provincia Ay-
maraes, Dpt. Apurimac: Labt. 4,895.
Challhuanca, pbl. capital de la provincia
de Aymaraes y del distrito Challhuanca,
en el Dpt. de Apurimac : habt. 1,166 : dis-
ta de Coracora 28 leg. (156 k.): de Cliala
55 (306 k.), de Abancay 82 (178 k.), de
Antabamba 16 (98 k.).
Challhuanca, hda. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Challhuanca, chac. Dp. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Challhuanca, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist, Colquemarca.
Challhuanca, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Vehlle.
Ch.\llhuanca, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Yanque : habt. 155.
Challhuanca , rio tributario del Simbay , de
la provincia Caylloma, Dpt. Arequipa.
Challhaani i pbl. Dpt. Apurimac , prov.
Abancay, dist. Pichirhua: habt. 510: did-
ta de Abancay 12 leg. {i56 j k.) : de Pichir-
hua 2 (11 k.).
Challhuani, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Andaray.
ChallhuapuquiOf hda. Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Vitoc : d 978m. alt.
Challhuapuquio , hda. Dpt. prov. y dist.
Huancavelica : habt. 15.
Challhuapuquio, aid. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Huancaray: habt. 180.
Challhuaracray aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Huambos: habt. 841, con los
de Yanacuna.
Challhuaracra, chac. Dpt. Anca<jhs, prov.
Cajatambo, dist. Chiquian.
Challhuaracra, chac. Dpt. prov. y dist. HuA-
nuco.
ChallhuaSf est. Dpt. Junin, prov. Jauja^
dist. Orcotuna: habt. 62.
Challhuas, hda. Dpt. Huancavehca, prov.
Tayacaja. dist. Pampas: habt. 210.
Challhuas, chac. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Challhuay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Yungar.
Challhuay, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Sau Miguel.
Challhuayacu, hda. Dpt. Amazonas, prov.
Lv. 7a, dist. Yamon: habt. 87.
36
CHAM — 2
, est. Dpt. Ancaclis, prov. Hua-
, MarcoB: liabt. 264.
lac. Dpt. Apurimttc, prov. Aj'-
;. Soraya.
Dpt. Lima, prov. HuarocLiri,
I. Dpt. Apurimac, prov. y diat.
II, est. Dpt. Pimo, prov, Cliu-
i'uiiguyo.
0, lida, Dpt. Puno, prov. Hnaii-
.lohor iiabt. 19.
Dpt. Puno, prov. Oarabaya,
Dpt, Ciizco, prov. Cliuiivivil-
lamaca.
Dpt. Cuzco, proT.y dist- Aiita.
Dpt, Puno, prov, Asangaro,
Dpt. Cuzco, prov. CIiuDvi\-il-
lamaca.
aa y InvaderoB de oro, Dpt.
S&iidia, ditit. Phora. Soiiricos
;s, pero el camino es peaimo.
ismo nombre de ChaUnma el
, al pi^ del cerro.
. Dpt. Puno, prov, Aaiingaro,
Dpt. y prov. Puuo, dist. Pi-
jnto de la provincia de Chun-
t. Cuzco: habt. 1,898.
»iin;ii gozo. Q.) pbl. capital de
de la provincia Chuuvivilcas,
habt. 199.
) niiiieral de pbita, en la pro-
xito Artdngaio, Dpt. Puno.
Dpt. Puno, prov. y dist. Asau-
G5.
1, est. Dpt. y prov. Puuo, dist.
eat. Dpt. Puno, prov. Cara-
Lyaputa.
a«. Dpt, Libertad, prov, Tru-
autiago de Cao.
Dpt. Libertad, prov, Pataz,
Dpt. Huaucaveliea, prov. Ta-
Salcabamba.
Dpt. Ayacuclio, prov. Huauia,
-ha: habt. 197.
'4 — CHAM
CtiANANA, hda. Dpt. Apurimac, pn
Cotabambas.
Chuiama, hda. Dpt. Apurimac, pn
huaylas, diat. S. Ger6aimo: hab
ta 3 leg. (IC t k.) de San Qer6t]
Chananapala, lida. Dpt. Ayacud
y dist. Htiauta.
Chamanapata, aid. Dpt. Ayacncl
Huamauga, dist. Ayacudio.
Chananca, cliac. Dpt. Ancachs, ]
jataoibo, dist. Cajacay.
Cliauiaucalla, hda. Dpt. Cuzco, pt
diitt. Zurite.
Clmiuiiiii, aid. Dpt. y prov. Ca
dist. Asuncion : habt. 13.
I'lumiariu, aid. D^it. Aucachs, pro
Pumabamba,
Clituuupiinipii,hda. Dpt. y prov.
veliea, dist. Acoria.
Cliaiuupuquio, chac. Dpt. Libert
Pataz, dist. Buldlbuyo.
Cliuniara.VOC, chac. Dpt. Apurimi
Cutabambaa, dist. Mara.
Cllituiiirca, aid. Dpt. Juuin, pro
Tarma.
CllDIUlirra, aid. Dpt. Cajamarca, pr
dist. Callayuc.
CliKiuuii, aid. Dpt. Aucachs, prov,
bo, dist. Mangas: liabt, 76,
CliaillHyH, rio tributario del Mara
la izquieida, a Ion S° 47' 47" y 8
long.: a 43Uib- alt. eu la pro\'incis
Oha.maya, aid. Dpt. Cajamarca, pn
Jaen.
OllUIIlbulU.Va, {ChaiiitMt corrupciou
pa, tierra jnezclada con raicea de
graiuit; una e^ipecie de turba, Q.)
ya) aid. Dpt. Puno, prov. Cbuci
Pisacoma: habt. 469.
Chaubai.ava, (Hanausaya) aid. D]
prov. Chucuito, dist. Pisacoua: I
CliaiubH|tiltil( hda. Dpt. Huancavei
Angaraea, dist. Acobaiuba.
CIlUllltHirx, est. Dpt. Ancacha, pre
dist. Llainellin : habt. 105.
Chambaba, pbl. Dpt. Junin, prov
dist. Mito : habt. 491 : disU de Ci
2 leg. (11 k.).
(.'Iitliiibit {Vhaiiibi cornipcion de
una eupecie de clava 6 maza que
CHAM
275 —
CHAN
ma nsaban los indios. Q.) aid. Dpt. Pnno,
prov. Chucuito, dist. Yimguyo : habt. 427.
Chanibilla^ aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Juli: habt. 281.
€liambillflS,ald. Dpt. Puno.prov. Chucuito,
dist. Santa Bosa: habt. 118.
Cbambin^ aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
\ntabamba: habt. 200.
Cbambira 6 Chamhirayacoy rio tributario del
Maraiion, por la izquierda, abajo de Ura-
rinas. Es poco conocido su curso, porque
BUS orillas estan pobladas de salvajes : es
navegable por pequenas embarcaciones.
Chambirahipisca, aid. Dpt. Loreto, prov.
Bajo Amazonas, dist. Parinari.
Cliambnc, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Chaniachilla, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 68.
Chaiuicnriis, pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto
Ajnazonas, dist. Santa Cruz ; situado eu-
tre los pueblos de Santa Cruz y el de la
Laguna, algo distante de las orillas del
Hnallaga. En 1814 teni^ 122 habt. y en
1862, 827: dista de Santa Cruz 8 leg.
(44 \ k.).
diaillilla, cerrito en las lomas de Atiquipa,
inmediato a la costa, Dpt. Arequipa, prov.
Camana : tiene vetas de oro y cobre.
Ctaamiiiay hda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Accha: habt. 16.
Cbaiuirpata, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
CliamiS, hda. Dpt. prov. y dist. Cajamarca,
habt. 16.
Ckamis, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Tacabamba: habt. 1,600, con los de
Conchan, Clietilla y Cruz Conga.
Chamis, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Haamachuco.
C]iaiiiis<*ria, hda. Dpt. Junin, prov. Huan-
cavo, dist. Pariahuanca: haht. 21.
Cliaiuorro, aid. Dpt. lea, prov. Giincha,
dist. Chincha Baja.
ClllililOSf hda. Dpt. y dist. Moquegua.
CbB nipa, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Caycay: habt. 100.
Ckliiupacaiicha, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Cangallo.
Champacancha, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Vilque.
Champalaya, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Champata, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
Chailipataya, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Cbaiupaya^ hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba: habt. 24.
Champtiyllo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Huaracondo.
Chailllie, hda. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Jaen.
Ghampibuanca, cerro mineral en el distri-
to de Macate, prov. Huaylas, Dpt. An-
cachs.
Chainpilniarea, hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Urubamba.
Chaiiipillniiea, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Cbaiiipiriti, chac. Dpt. Amazonas, prov.
Chachapoyas, dist. Huayabamba.
Chaiiipoy, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Lurigancho: habt. 10.
Chaiiipnylla, est. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Chana, {Chana, el hijo ultimo 6 el Benjamin,
Chhana cierta temporada. Ay.) aid. Dpt.
Ancachs, prov. Huari, dist. Huachis: habt.
257.
Chana, est. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Yanaoca.
Chana, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa : habt. 29.
Chana, aid. y hda. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Asillo: habt. 345.
Chaiiabaya, {(-hana paya abuelo 6 viejo ;
viejo en cierto tiempo. Q. y Ay.) cer-
ros minerales de oro y plata inmediatos a
la costa de Chucumata al 0. de Pica, Dpt.
Tarapacd. Tienen muchas y ricas vetas de
oro y plata que se han trabajado en otro
tiempo: distan de Pica 22 leg. (122 k.); de
Saromal 9 (50 k.).
Chanabaya, dep6sito de huano en Pabellon
de Pica, Dpt. Tarapaca : se ha calculado
en 150,000 metros cubicos la cantidad de
este deposito.
Chaiiadij chac. Dpt. Cajamarca, prov.Hual-
gayoc, dist. Santa Cruz.
ChanafO) aid. Dpt. y dist. Moquegua.
Chanabuasi) (casa para cierta temporada,
CHAN — 2
Ly.) aid. Dpt. Ancacha, prov. Huay-
it. Pueblo Libre: liabt. 219, con los
hua.
I, hda. Dpt. Apurimac, prov. y dkt.
iinbas.
., cbnc. Dpt. Arequipa, prov. Con.
is, dist. Andaray.
■Othdft.Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
idUviata.
Df laguna de donde nace un brazo
Lurin, en el dintrito de San Da-
prov. Huarochiri, Dpt. Lima.
anilHI, iida. cocal. Dpt. Fuuo, prov.
lya, dist. Ayapata.
y, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
st. Cajaraarquilla.
lUmbd, hda. Dpt. Huancavelica ,
^n;;avHes, dist. Jrilcamarca.
(I'haiiea tncamiento liRero; CA/ian-
rna: tambien significa conienzar,
-n cosa medio molida Q.: Ceha)>tTa
lana. Ay.) cerro miueriil de plata
provincift y dist. Cajatambo, Dpt.
is: en elite minGrul exjuten enire
as ricas muiam de Candelaria.
:faac. Dpt. Aucauhs, prov. Huaras,
otaparaco.
hila. Dpt. Junin, prov, Huoncayo,
bongos : liabt. 1S6.
bda. Dpt. Ayacucho, prov. Luua-
at. Cbipao.
ada. Dpt. Cuzco, prov. Paniro, dist.
)qiuta : habt. 109.
lid. Dpt. y prov. Puuo, diat. Acora :
172.
piinta & loB 11° 35' 55" lat. y 79°
long.
UlllbH, est. Dpt. Cajamarca, prov.
tmba, dist. Cauday.
iMBA, cbac. Dpt. Cuzco. prov. Ura-
L, dist. Ollaittaytambo.
iil«l» pbl. Dpt. Arequipa, prov.
, dist. CoUhuasi.
iiyat est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
dist. Una Lorenzo.
■0, chac. Dpt. Lima, prov. y diat.
tnasi, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
ist. Chupamorca.
'■Ill, est. Dpt. Cazco, prov. Paruro,
i^ollcha.
6 — CHAN
Chancayllo, pbl. Dpt. Junin, prov. Janjt.
dist. Huaripampa.
Chancavllo, hda. Dpt. Lima, prov. y dirt.
Chancay: habt. 181: tieue un pequeoo
manantial.
Chancalla, est. Dpt. Arequipa, prov. Ch-
tilla, dist. Oroopampa.
Chancalla , valle en la provincia de la
Union, Dpt. Arequipa, diat. Toro: habt
141.
C)ianc»miiyo,ald. Dpt. Cuzco, prov. Galea.
dist. Lares : habt. 267.
CIlilUCHll, hda. Dpt. Arequipa. prov. Cisti-
Ua, diat. Uraca.
Cliniicitiie, est. Dpt. Puno. prov. y disi
Asangaro.
CbincauisOt no en el diBtrito del Pozqzo,
Dpt. Huanuco.
Cliaiieap, chac. Dpt. AnoacJ;s, prov. Hnay-
las, dittt. Macate.
CiDtllCiipiltfltU, aid. Dpt. Apurimao, prov.
y diut. Autabamha: haht. 158.
ChttUMpuui, est. Dpt. Lima, prov. Hna-
rocbiri, ditit. Carampoma.
Cktncape, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
catimayo, dist. Pueblo Nuevo.
ChaBCarayila, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Luc anas, dist. Laramate.
ChaDcaramanl, chac. Dpt. Pudo, prov. y
dist. Sindia.
Chancitraiii, est. Dpt. Puno, prov. IiampA,
dist. Ucubiri.
Chancaray, aid. Dpt, Ayacucho, pro». y
diet. Hnanta: habt. S52, con los de Secc-
lias.
Chancasa, est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba: haht. 206.
ChanCBUllo, nhac. Dpt. Lima, prov. Casta,
dist. Arahuay.
Chancavilca, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist, Cotabuasi.
Chancay, old. y hda. Dpt. Cajamarca,
prov. Chota, diat. Cochabamba: habt.
1,150.
Cmancay, aid. Dpt. y prov. Cajamarca, dist
Ichocan : haht. 246.
Chancay) provincia del Departamento de
Lima. Confina por el N. con las de San-
ta y Cajatambo del Departamento de .An-
cachs; por el S. con la de Lima; por el
E, con la de Canta; y por el 0. con el
CHAN
277 —
CHAN
Paclfico. Su capital la cindad de Huaclio.
Consta de log siguientes
DISTRITOS :
Haht.
Aucallama 1,013
• Barranca 2,097
Chancay 8,462
Checras 2,174
Huacho 9,877
Huaura 2,580
IgTiari 1,728
Paccho 2,420
Pativilca 2,108
Sayan 2,126
Supe 2,540
Total habfc 81,604
Estd comprendida, mas 6 m^uos, en-
tre los 10** 40' y IV 40' lat. y los 79^ 5' y
80** 20' long., formando una superticie co-
mo de 479 leg. cuadradas; que comparada
con su poblacion resulta poco mas de 77
habitantes por cada legua cuadrada.
Su t-erritorio forma dos zouas comple-
tamente distintas en temperamento y pro-
ducciones : la del Este, que estd al pie de
la Cordillera, es elevada, fria y escabrosa:
la del Oeste ocupa la costa arenosa, y
calida ; y su desierto estd cortado por los
hermosos y f^rtiles valles de Pativilca,
Supe, Huacho, y Chancay, cuyos jftrutos
son la cafia dulce, frutas y otros produe-
tos an^ogos.
En esta provincia clasifican las pobla-
cion es con los nombres de PuehJos, Par-
cialidades y Haciendas', i, las Parcialida-
des se les califica siempre de Ahleoft, en
este Diccionario; y en ciertos casos k las
Haciendas, segun lo dicho en el Discurso
Preliminar.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
mando politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra justicia. En
Jo Eclesidstico esta dividida en Curatos :
que son los que forman los distritos poli-
ticos, m^nos Supe, que es yice-parroquia
de ^Barranca.
Hay 28 Escuelas de primer as letras :
17 para hombres: sueldos S. 10,200
6 » mugeres: » » 4,200
Total al ^o S. J4,400
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 6,897 soles, por los siguien-
tes ramos :
Contribucion Rustica S. 6,198
» Eclesiastica » 204
Total al afio S. 6,897
Chancay, [Chhancay, cojera; ChaiKayy prin-
cii)io 6 comienzo de alguna cosa ; Chancay,
tocamiento ligero, Cchamcay, machucadu-
ra, quebrantamiento. Q.) villa, Dpt. Li-
ma, prov. y dist. Chancay, d los 11** 83'
47" lat. lia poblacion es miserable en su
aspecto : tiene una calle principal y algu-
nas trasversales, pequeuas y sin orden; en
estos ultimos aiios se ha construido algu-
nas casas nuevas. Hay un ferrocarril que
parte de esa viUa, pasa por Ancon y llega
a Lima; su extension es de 42 millas. Sus
productos, en 1875, llegaron k 181,700
soles, poco mas 6 meuos : que apenas al-
canzan para cubrir sus gastos, por moti-
ves que no es del caso indicar. Tambien
existe en esta villa una oficina Telegrd-
fica en conexion con las otras de la Bepu-
blica. Chancay tiene grandes elementos
para su prosperidad y engrandecimiento :
tales sou la corta distancia que la separa
de Lima, el ferrocarril que la une con
Palpa, su excelente temperamento, la
abundancia de subsistencias y las muchas
y ricas haciendas inmediatas : habt. 1,521:
dista de Lima 12 leg. (66 k.) y 1 J milla
del puerto.
Chancay, rio, vease rio Hualgayoc 6 Santa
( 'ruz, del Dpt. Cajamarca.
Chanciiy 6 Paaamayo, rio, nace de la lagu-
na de Tunsa, en la Cordillera, sigue con
direccion al N. N. 0. hasta cerca de Llun-
guy, de alii va al S. 0. hasta desembo-
car en el mar al S. de la villa de Chancay,
cerca de la punta de Pasamayo.
Chancay, punta y puerto menor d los 16° 86'
lat. y 79" 88' 4" long.: doblando esta
punta se halla el Puerto, cuyo fondo es
de 6 a 12 brazas.
En 1874 entraron a este puerto:
Toneladafl.
12 buques de vela 8,531
2 vajjores
116 botes y balandras 1,799
y saheron igual niimero.
CHAN — 2
strito de la provinoia de Chan-
Lima: haU. 8,669.
, est. Dpt. Ancacha, prov. Hua-
Independencia : habt. 93.
urea, hda. Dpt. Cnzco, prov.
leas, dist. Ccapacmarca.
aid. Dpt. Piura, prov, Ayabaca.
laco.
, cerro mineral de plata, en el
e Huastft, prov, Cajatambo, Dpt.
la. Dpi. Cuzco, prov. Anta, diet.
bo.
sliac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
list. Llumpa.
, chsc. Dpt. Arequipa prov. Con-
diet. Chuquibamba,
ani, Iida, Dpt. Puno, prov. Lam-
Ucubiri.
liac. DpL Ancacha, prov, Santa,
ma.
)auo8 termales, Dpt. Ancachs,
araa, diat. Carhuas. El manan-
ipal tiene un metro de diametro :
« vertientea. La temperatura del
nno de ellos tiene 70° y el otro
recha i izquierda del rio de es-
e, bay otros manantiales cuyas
nen una temperatura de 40" d
m el analisia qiiimico del profe-
nondi su composicion es la ai-
AN Alibi a
k TEBMO-UINERAL DE CBANCOa.
lapreiidf de la siiperjicie del agin
as estd formado en eu totalidad
carI)6nico,
EB DIBOELTOB EN EL AGUA.
i. In tempATntiira lit- 0° ; A la preaion
de ?tiO milfTQetroB),
ro de agua contiene:
inico LitroB 0.0948
. 0.0086
. 0.0007
Total Litroa 0.0986
8 — CHAN
Maleriw Jijax eonteniiia* en un Jitro i
Carbonato de cal (.) Gramos
Carboiiato de magneaia {.) >
Carbonato de protdxido de
fierrro (.) »
Sflice •
Alumina ■
Sulfato de cal »
Sulfato de sesquidxido de
fierro »
Sulfato de alumina >
Cloruro de Magnesio «
Cloniro de potasio »
Cloruro dcsodio »
Acido fosforico
Yodo
Litina
Gramos
(.) (.) (.) Estos tree carbonato
llan disueltoa en el agua en el es
bicarbonatos, por el acido carb6
bre que contiene el agua.
Com imsirion rif la nuttei'ia ilepittilai
rf'lfdnr del mauanttal.
100 partes de eata materia ae
nen de :
Carbonate de cal
Carbonato de magnesia
Seaquiixido de fierro
Silice y alumina
Acido fosforico
Agua
• A pocoB pasos del manantial pt
se ha escavado en la roca areni;
forma el cerro un socabon ft cuevt
cial. que ea couocida en el lugar
nombrt; de fcailii de rajmr; por qv
del piao como de laa paredes, aale
res calieutes que elevan la temi
do la atradsfera de dicha cueva a }
De la boveda y paredes de este
raneo filtra el agua t«rmal, la (
teando por todas partes, cae tarn
bre algunoB palos tcndidos, que si
asiento, los reviste de una coatra c
Esta cueva eata dividida en dot
eeparada? DQft de otra por ^na a
CHAN
— 279 —
CHAN
d la que sirve de puerta una frazada de
lana, para evitar que la atm68fera del
bauo se eufrie. La parte de la cueva si-
tuada mas al exterior tiene uua tempe-
ratura mas baja y esta provista de una
meseta para colocar una cama doude pue-
de descansar el enfermo; al salir del bano
de vapor, sin pasar bruscamente de una
atm6siera muy caliente a otra muy fria.»
Chancha, {Chancfia: no se encuenti*a en los
Diccionarios del Quechua ni del Aymard
esta palabra, que, como se vera tiene mu-
chas) aid. Dpi. Piura, pro v. Ayabaca, dist.
Chalaco.
Chancha, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Tar-
ma, en la quebrada de Chacha.
Chanehabamba, est. Dpt. Cajamarca, prov.
Cajabamba, dist. Cauday.
Canchabamba, aid. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco.
Chanchacap, bda. mineral, Dpt. Libertad,
prov. Otusco, dist. Salpo : & 1 leg. (5 } k.)
de Salpo: habt. 252.
Chaiichigaya, aid. y hda. Dpt. y prov. lea,
dist. San Juan Bautista: habt. 206: a 1 leg.
(5 ^ k.) de lea. Tambien tiene el nombre
de Chancajaya y Tayamaya el valle en que
estaii varias haciendas del distrito de San
Juan Bautista.
Clianebalpaiiioc, chac. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Colquemarca.
Chanchallamani , aid. Dpt. Puno, prov.
Sandia, dist. Phara : hay varias chacras d
SOS iiuediaciones.
Ciianchallay, chac. Dpi. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
CHANCHAiiLAY, chac« Dpt. Arequipa, prov.
CondeBuyos, dist. Salamanca.
ChaDChamayO) rio, que con el Tulumayo,
Ocsabamba y otros, form an el caudaloso
Perene : nace en un ramal de la Cordillera
que de Jauja se dirige al E.: su curso,
exceptuando las primeras leguas de su
origeii, es en lo general de S. d N. hasta
su confluencia 6 reunion con el Ocsabam-
ba, en el fuerte San Eamon d los 11° 6'
88" lat. y 77° 37' 86" long.; d 826m. alt.
8U ancbo en lo general es de SOm- su de-
clive es de 45 pies (Sm.gO) por milla: y
en algunos sitios su velocidad es de 20 mi-
llas (37 h.) por hora.
Chanchamayo, valle, Dpt. Juniil, prov. Tar-
ma. Este importautisimo valle est^ si-
tuado en la falda oriental de la Cordille-
ra, entre los rios de Chanchamayo, que le
dd su nombre, y los de Ocsobamba y Tu-
lumayo, que despues forman el Peren^ ;
por consiguiente se halla en el centro de
la region de los bosques que con el tiem-
po se encontrard en comunicacion direc-
ta con Ucayali y otros rios navegables,
por los cuales se puede ir al Atldntico ; y
como de Lima solo dista en linea recta
40 leg. (228 k.) y 56 (312 k.) por el ac-
tual camino, de los cuales hay un ferro-
carril hasta la Oroya de 81 i leg. (228 k.)
su porvenir no es remoto. El tempera-
mento es cdlido y hiimedo, pero muy sa-
no: el term6metro sube d 28'' y baja d 15<*
en Mayo ; y en Noviembre sube hasta 84*
en ciertas horas, aunque el calor no mo-
lesta; porque nunca faltan las brisas fres-
caK de la Cordillera: el terreno es bastante
quebrado, como terminacion de la Cordi-
llera hasta perderse en la region de los
bosques , cuya altura d lo mas llega d
800m. Estos cerros son de roca granitoy-
de y cristaUna: hay minas de fierro mag-
netic© ; y sal gerumna : en el reyno vege-
tal todo es fertilidad y abundancia.
Chanchamayo , distrito de la provincia de
Tarma, Dpt. Junin: habt. 1,288.
Chanchamayo, pbl. capital de este distrito,
Dpt. Junin, prov. Tarma.
Chanchamayo, lugar cultivado y el primero
que se encuentra al entrar al valle de San
Gavan, Dpt. Puno, prov. Carabaya: dis-
ta 1 leg. (5 i k.) del Tambo de Huay-
ruroccunca; ^ (2 ^ k.) de la hacienda de
Sangari.
Chanciianiray, hda. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Cotabambas.
ChanchaD) rumas de antiguos monumen-
tos, ^ leg. (2 I k.) al 0. de la ciudad de
Trujillo. En un sitio llamado Chanchan,
hdcia el Oeste, y hmltrofe con el Oc^ano:
se hallan los restos de unos admiriibles
monumentos del poder y soberanfa del
gran r^gulo Vldmiiy que desde Supe hasta
Tumbez ejercia su mando d despecho de
los Incas.
Consisten estas ruinas en dos magnlfi-
CflAN
^280 —
CHAN
08 y mncliatt ditHas que se
!sde el pi^ del cerro nombrado
pana hoBta cercu, del inieblo de
distaote ^ de leg. (2 k.) de Tru-
A el Sur, de modo ijiie uciipnn
cercft de 5 leg, (27 J k.) de ex-
1 laa murallas de tierra de los
f del rnismo material los suutuo-
:roe 6 Huacaa. Veiise aiin los
le los ftcueductos y otras obras
I para coiiducir las a^uai< k los
ridos; pradoB artificJales y otrog
ultivadoa eu lugares muy eleva-
tambien muchos restos de los
IB y temples, de una admirable
como de sus inexpngiiables for-
ra eostener su snberania.
hac. Dpt. AncacliB, prov. Htia-
yungar.
bac. Dpt. Lima, prov. Canta,
Bueuaventura.
11, chac. Dpt. Hu&nuco, pror.
nbo.
est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
Carampoma.
Ud. Dpt. Hnaucavelica, prov.
dist. Mayoc.
:ida. Dpt. Huancavelica, prov.
diBt. Acobamba.
hda. y est. Dpt. Ayacuclio,
nta, dist. Huamauguilla ; habt.
Id. Dpt. Junin, prov. HuaDca-
apallauga.
da. Dpt. Huancavelica, prov.
dist. Acobamba.
It, cbac. Dpt. Apurimac, prov.
is. dist. Mara.
I, hda. Dpt. Ayacuclio, prov.
L, dist. Chiara.
) chac. Dpt. AncacLs, prov. Ca-
ist. Huancapou.
it. Dpt. Cajamarca , prov. y
lamba.
. Dpt. Apurimac, prov. Abau-
Jirca: habt. 24.
ka, chac. Dpt. Ayacuclio. prov.
iat. San &Iiguel.
aid. y chac. Dpt. Arequipa,
ilia, dist. Pampacolpa.
Chanchulll, cerro mioeral de plata,
Puno, prov. AsAngaro, dist. AsLllo;
rtiinaa de uu pueblo antiguo.
ChaDgU, lida. Dpt. Aiicachs, prov. P
bamba, dist. Parobamba: habt. 187-
('hSD^< aid. Dpt. Juuin. prov. Ta
dist. Carhuamayo: habt. 168.
ChftD^as, cerro mineral de plata, entrc
jatambo y Oyon : es uua ramificaoio
la Cordillera Nevada, que divide la
brada de Bellavista de la de Goi^r.
Chanfay» chac. Dpt. Libertad, prov.
taz, dist. Tayabamba.
Change, bda. Dpt. Ancachs, prov, y
Pomabamba.
Chakoo, pbl. Dpt. Juniu, prov. Pasco,
Chacayan: habt. 1,341.
rblDg:oiiarca, hda. Dpt. Cajamarca, j
Chota, dist. Huambos.
Chanoomarca, chac. Dpt. Cajamarca, )
Chota, diHt. Querocoto.
Changra, hda. Dpt. Piura, prov. Ayal
dist. Cumbicus: habt. S73, coa lo
Yumbe.
ChaDguillOt riachuelo: desemboca e
mar d 14- 59' 30" Iat. y 77° 49' 14" h
Dpt. lea.
Chanouillo, quebrada que viene desd
Cordillera: es algo cultivada y termio
la mar, en donde desemboca el riack
de este nombre.
Chanuuillo, aid, Dpt- y prov. lea,
Nasca; habt. 106: dista 1 leg. (6 \ k.
O. de ta hacienda.de Sau Javier.
ChaBbuay, chac. Dpt. Libertad, prov. I
machiico, diat. Santiago de Chnco-
Chani, aid. Dpt. Cuzco, prov. Caaas,
Picbihua.
Chanllla. hda. Dpt. Ayacucho, prov. ]
manga, dist. Tambillo.
Chanilla, est. Dpt. Arequipa, prov, C«
ma, dist. Coporaque.
Cbtiiilanca) hda. Dpt. Apurimac. prov
tabambfls, dist. Huayllati.
Cbaullayaco, aid. Dpt. Loreto, prov. ]
llaga, dist. Pachisa: & 7 1^. (39 k.]
Valle.
Cbannallo, hda. coca), Dpt. Puno, ]
("'aiabaya, dist. Ayapata.
ChannadO) riachuelo, tributario del Uc
h: a 146m. alt. (Castehian).
CHA5I
— 281 —
CHAP
Ckaanari) aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba. dist. Llamellin.
Ckanqaiccata, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
CIUIIIIIIIUIO9 hda. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Gorgor.
ChMtttitiniy est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
Ckanro^ aid. y hda. Dpt. y prov. Piura^
dist. Salitral:liabt. 104.
CkanSft^ cbac. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Cajabamba.
Ckanta^ {Chaiua poner en 6rden 6 criar de
la nada, 6 hacer ramilletes. Q.) hda. Dpt.
y prov. Gajamarca, dist. Encaiiada: habt.
100.
Chanta, est. Dpt. Aporimac, prov. Ayma-
raes, dist. Chaupimarca.
Ckaota 6 Cobdon, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Contumaza : habt. 292.
CklDtacO) aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y
dist. Huancabamba : habt. 149, con los
de Pucut-ay: dista 1 leg. (5 ^ k.) de Huan-
cabamba.
Chantaco, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Tabaconas.
Chantaco, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Gho-
ta, dist. Llama: habt. 889, con los de
Llama y San Antonio.
Chantoo, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tnmazd, dist. Cascas.
Ckaatilla^ chac. Dpt. prov. y dist. Gaja-
marca.
ChantoqM) chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taZy dist. Bambamarca.
CkanackaDO, chac. Dpt. prov. y dist. Pu-
no.
Chanvira, hda. de cafia, Dpt. Loreto, prov.
Hnallaga, dist. Tarapoto; a 1 leg. (5 i k.)
de Shanusi.
Chamiraf acO) quebrada, en el Dpt. Loreto,
que termina en el Maraiion, por la orilla
izquierda.
ChaDya^ chac. Dpt. Ancachs, pyov. Caja-
tambo, dist. Aquia.
ChaDfaylO) hda. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Otusco.
Chanyipaf hda. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Acomayo.
Chafta^ {Chana el hijo ultimo 6 el Benjamin;
y Chanu la plasta de sangre. Ay.) aid.
Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist. Yauri:
habt. 145.
Chaj^a, est. Dpt. Arequipa, prov. Gaylloma,
dist. Lari.
Chaliar, chac. Dpt. prov. y dist. Tacna.
Clialiocahua) hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa: habt. 22.
ChaJilialy est. Dpt. Libertad, prov. Otusco,
dist. Usquil: habt. 128.
ChaSahaniay (cabeza colorada. Ay.) hda.
Dpt. Puno, prov. Lampa, dist. Pucard.
Cbao^ {Cliau k medio, en medio. Q.) punta
d los 8^ 46' 60" lat. y 8P 4' 64" long.
Ghao, isla a los 8<» 46' 80" lat. y 81« 6' 24"
long.: tiene 86m 60 alt.
Chao, puerto menor d los 8** 37' 60" lat. y
81° 4' 14" long. 8u fondo de 6 J d 7 bra-
zas, d 1 ^ milla de tierra : hay marejada
y reventason en la playa, y viento fresco
por la tarde. La poblacion es miserable :
por este puerto solo se embarca la lena y
carbon que producen las haciendas veci-
nas.
Chao, rio y valle. El rio desemboca en el
puerto de este nombre y solo trae agua
cuando llueve en el interior.
Chao, hda. Dpt. Libertad, prov. Trujillo»
dist. Virii.
Chao, hda. Dpt. Libertad, prov. Trujillo,
dist. Chicama.
Chapa^ chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Can-
ta.
Chapa, (espia, centinela. Q.) aid. Dpt. Aya-
cucho, prov. Lucanas, dist. Aucard : habt.
54.
Chapa, hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Capa-
chica.
ChapaC) {Chapacc encomendero. Q.) aid. y
est. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist. San
Luis: habt. 404.
Chapacoco, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Orcopampa: habt. 121.
Chap^ja^ aid. v^ase Shapaja, Dpt. Loreto.
Cbapan 6 Chupan, aid. Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Junin.
Cbapan grande^ hda. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. Guadalupe.
Chiparra, aid. y hda. Dpt. y prov. Piura,
dist. Tambo Grande: habt. 841.
ChAparra, distrito de la provincia Gamand,
Dpt. Arequipa: habt. 864.
36
CHAP
pbl. capital ile eate diatrito de la
ia de CamanA, Dpt. Areqiiipa: ^
alt. : habt. 95.
lac. Dpt. Moquegua, dist. Pnqui-
, choc. Dpt, Libertad, prov, Trn-
it. Santi^o de Cao.
1, chac. Dpt. Ayacncbo, prov.
, dist. Huamanguilla.
[tUBpSi hda. Dpt. Ayacucho, prov.
iga, dist. Tamhillo: habt. 68.
Jchapi espina, abrojo. Ay.) hda.
aeucho, prov. La Mar, dist. Chun-
leg. (22 k.) de San Miguel.
Dpt. Ayacucho, prov. Parinaco-
Bt. Oyolo.
Dpt. Cnzco, prov. Canchis, dist.
Dpt. y prov. Puno, diat. San An-
L Dpt. y prov. Arequipa, diet.
ia.
le Chumo) aid. Dpt. Cnzco, prov.
, diet. Siciiani: habt. 81.
aid. y hda, Dpt. y prov. Piura,
patera: habt. 631.
^, hda. Dpt. y prov. TaCDa, dist.
ra» hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
bonio.
'I, eat. Dpt. Libertad, prov. Otus-
Usquil:babt. 23.
, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
acoma: habt. 91.
:k, chao. Dpt. TarapacA, dist.
jhac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
list. Aqoia.
tM, hda. Dpt. Apurunac, prov.
tbas, dist. GhnqulbambUla.
L, distrito de la provincia Ayma-
t. Aporimac: liabt. 1,769.
I, (Uhapi marca, lugar 6 <li8trito
08 6 abrojoB. Ay.) pbl. capital de
rito de la provincia Aymaraes,
iirimac: habt. 507.
tf est. Dpt, Cuzco, prov. Chun-
diet. Livitaca,
hda. Dpt. Tacna, prov, Arica,
ta.
Chapifta eierta papa morada por
12 — CHAQ
dcntro. Ay.) eat. Dpt. Puno, pri
baya, dist. Ayapata.
Cbapiquilla, salitrera, Dpt. Tarap
Camifia.
ChapiqDiiiK, quebrada, ramificacioi
Azapa, & 25 k. de Liviloar, y te
la Apacheta (Cordillera), Dpt. 1
ChapiquiSa, aid. Dpt. Tacna. pro
dist. Socoroma, en la Cordille]
termina e] Valle de Azapa : disti
ca Se leg. (217 k.); de Soco;
(66 i k.).
Chaplsco, aid. Dpt. Puno, prov.
dist. Ucuviri: habt. 347.
Chapisco, hda. Dpt. y prov. Tac
Socoroma : dista de Arica 17 leg.
Chapolla, cerro en el camino de
Moquegua; an baae eatd & 718i>>>
cnmbre (L 992in-
Chapopala, eat. Dpt. Cuzco, pro
dist. Zurit«: habt. 148.
ChaprlO) chac. Dpt. Junin, pro^
dist. Huariaca.
Cbapn, est. Dpt. Puno, prov, C
dist, Corani.
Chapnay, chac. Dpt. Ancachs, pre
ras, dist, Yungar,
Chaponis, chac. Dpt, Cajamarc
Chota, dist. Cachen: habt. 240,
de Cascabamba y Nives.
Chaqnc, hda, Dpt. Junin, prov. Pa
Huariaca, tt 1 leg. (5 | k.) de F
(haquechaqne, chac. Dpt. Puno, j
rabaya, dist. OUachca.
Cliaqa«llc, eat. Dpt. Puno, prov.
diat. Umachiri.
Chaqaspaopa, est. Dpt, Ayacnch
Huamanga, diat. Ayacucho.
Chaqacn, aid. Dpt. Apurimac, pro
Antabamba: habt. 150.
CkaqueM) eat. Dpt. Puno, prov.
diat. Pucarii.
Chaqaiaa, aid. Dpt. y dist. Juni
Tarma; liabt. 18.
Chaqaikamba, (C/uu^xr que ae p:
Chaki, seco, y bamba b pamps, lU
decir Uanura eeca. Q.) chac. I
cache, prov. Pomabamba, dist.
po.
f haqaicacbft, chac, Dpt. Gajaman
Cajabamba, dist. Condebamba.
CHAQ
283
CHAR
Chaflliccaccai chac. Dpi. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. San Miguel.
rkat|lliC0Cha, (laguna seca. Q.) chac. Dpt.
Ancachs, prov. Pomabamba, dist. Lla-
ma.
Chaquigocha, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Mangas.
Chaquigocha, aid. y est. Dpt. Junin, prov.
Huancayo, dist. Pariahuanca: habt. 251.
Chaquicogha, aid. y est. Dpt. Junin, prov.
Jauja, dist. Mito: habt. 186.
Chaquigocha, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Oyolo.
Chaquigocha, laguna muy pequeiia, cerca
del pueblo de Puyusca, Dpt. Ayacucho,
prov. Parinacochas.
Chaqaicpanpa, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Socosvinchos : habt. 29.
Ckaquiehina, hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Echarate : habt. 87.
Chaqillhnayco 9 (quebrada seca. Q.) aid.
Dpt. Ayacucho, prov. y dist. Huanta:
habt. 89.
Chaqoil, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Cutervo.
Chaquil, hda. Dpt. y prov. Cajamarca, d^'st.
Encanada: habt. 88.
Chaquil., hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Limatambo.
Chaquil, (Chaquil que se pronuncia Chakill,
cierta. planta acuatica. Q.) pbl. Dpt. Cuz-
co, prov. Anta, dist. Limatambo: habt.
461.
Chaquilbaniba, est. Dpt.Tiibertad, prov. y
dist. Huamachuco: habt. 64.
Dhaquilccasa 6 ChaquUccata, aid. Dpt. Cuz-
co, prov. Anta, dist. Zurite: habt. 120.
Dbaquilcoeha, aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Huamanguilla : habt. 22.
}haqui]la, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. CallaUi.
]3iaqailli5 hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Umachiri : habt. 6. {
Ibaquimayo, (rio seco 6 que se seca. Q.)
rio tributario del San Gaban, cerca de la
hda. de San Jos^ de Bellavista, Dpt. Pu-
no, prov. Carabaya.
^QuncATO, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero.
haqaimiiias, aid. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. Poto: habt. 165.
Chaquin, aid. Dpt. Libertad, prov. Huama-
chuco, dist. Santiago de Chuco.
Chaquin, aid. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Carhuamayo: habt. 44.
Chaquipay 9 aid, Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Zurite.
Chaquiraca, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Umachiri.
Chaqairi, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Coasa.
Chaquishcararca, aid. Dpt. Loreto, prov.
Huallaga, dist. Saposoa.
Chaqnito, chac. Dpt. Huancavehca, prov.
Castrovireyna, dist. Huaytard.
Chaquitunia, aid. Dpt. Ancachs. prov. Hua-
ri, dist. Chavin : habt. 86.
Chara, (Hanansaya) (C/iara lodo,cieno. Q.)
asi se llama la reunion de varias aldeas
muy pequeiias del distrito Cacha, en la
provincia Canchis, Dpt. Cuzco: tienen to-
das reunidas 155 habt.
Charac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Llumpa.
Chabac, (Charac empapado en lodo. Q.) est.
Dpt. Ancachs, prov. Pomabamba, dist.
Piscobamba: habt. 202.
Characa, hda. Dpt. Tarapacd, dist. Pisagua
d 24 leg. (188 \ k.) de Pisagua.
Characato, distrito de la provinica de Are-
quipa, del Departamento Arequipa : habt.
1,810.
Chabacato , (corrupcion de Sara ccatu lugar
donde se vende el maiz. Q.) pbl. capital
de este distrito prov. y Dpt. Arequipa a
2,530m. alt. habt. 842: dista de Arequipa
2 leg. (11 k.). Estd situada entre muchas
chacras y su vista es dehciosa, lo mismo
que su temperamento : la iglesia es gran-
de y muy cuidada : sirve de romeria d los
habitantes de Arequipa.
CharaCollOy (corrupcion de Sara ccolla maiz
tierno. Q.)pbl. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Huacullani.
Characuari, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Damian.
Cliarachapi, (Chara chapi^ espina seca. Q.)
aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist. Ca-
cha: habt. 100.
Charalina, est. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista.
CHAE — 21
I, hda. Dpt. Pimo, prov. Garaba-
Ituata.
a, hda. Dpt, y.prov. Pnno, dist,
, est. Dpt. Apurimac, prov. An-
s, dist. Pampachiri.
ay, est. Dpt. Cuzco. prov. Chun-
dist. Colquemarca: habt. 904.
pa, (llanura cenegosa. Q.) est.
0, prov. Carabaya, dist, Ayapata.
, hda. Dpt, Puno, prov. Caraba-
Ituata.
1 Charate, aid. Dpt. Cajamarca,
iQ, dist. Tabaconaa; & 2 leg. (11 k.)
orapa.
, est. Dpt. Apurimae, prov. Co.
1, dist. Maras.
est. Dpt. Cazco, prov. Canas,
lihaa.
est. Dpt. Puno, prov. y dist.
Bst. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
(Characte empapado de lodo. Q.)
oeral de plata, en la prov. y di^st.
3, Dpt. Puno.
, est. Dpt. Puno, prov. Asanga-
Potoni.
ornipoion de Charade, lodo. Q.)
t proviucia de Otusco, Dpt. Li-
iitit. Usquil. Algunos lo con^ti-
mo capital del distrito de Cbarat,
econoce la ley de 25 de Abril de
iBta 3 leg. (16 J k.) de Usquil:
).
, cliac. Dpt. Apurimac, prov,
, dist. Sirca.
io tribatario del Inambari, arri-
0 Blanco.
jac. Dpt. Apurimac, i>rov. Ay-
dist. CbalUiuauca.
illatH, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
Orurillo.
Ila, hda. Dpt. Cuzco, prov. y
ibamba: babt. 16.
hda. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
dist. Tambillo.
distrito de la provincia Union,
^uipa: habt. 1,050.
(puede ser corrupcion de Chan
iz vieja i antigua. Ay.) pbl. capi-
4 — CHAR
tal de fiste distrito, de la provincia Uniw,
Dpt. Arequipa ; babt. 848,
Cliarcajte, hda. de cana, Dpt. Libertad,
prov. Pacasmayo, dist, Pueblo Nuo'ori
5 leg. (27 i k,) de Sau Pedro.
Cliarciiyt aid. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Pomabamba: habt. 5S.
CbarcUi cbac. Dpt. Ancacba, prov. Ciji-
tauibo, dist. Huayllacayan.
Chabco, aid. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
Buyos, dist. Yanaquihua: habt. 349.
CLareopampa 6 Charcobamba, cbac. Dpt
Aocacbs, prov. Cajatambo, dist. Huaylla-
cayan.
Cliarcorve, hda. Dpt. Arequipa, prov. Ck-
tilla, dist. Uraca.
Cliai^paiupa, cbac, Dpt. Llbertad, pnn.
Pataz, dist. Tayabamba.
CbiirlinaSflQtu, est. Dpt. Arequipa, ptOT.
Caylloma, dist. Lari.
Cliarhuataiii, bda. Dpt. Aporimac, prov,
Aymaraes, dist. Soraya.
Cliari, {Chari viejo, auciano. Ay.) aid. I^
Cuzco, prov. Canchis, dist. Cbeccacap:
babt. 97.
ClliiriiUUflt aid. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dixt. Say la.
Cbarln, hda. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Contumaztt.
Charlucatd, hda. Dpt, Piura, prov. PayU,
dist. 8ullaiia.
Chanilqne, cbac. Dpt. y prov. Lamban-
que, dist. Motupe,
Cliaro, cbac. Dpt. Lfma, prov. ydiet. Canta.
Charolnuubd, cbac Dpt. Puno, prov. y dist
Sandia.
ChanipamiW, hda. cocal, Dpt. Puno, prov,
Carabaya, dist. Coasa.
i'harpat hda. Dpt. Ayacucbo, prov. Pwi-
uacocbas, dist. Fitllo : habt. 62.
Charpa La, cerro miueral de plata y po^ila.
Dpt. Arequipa, prov. CamauA, di^t-Caia-
veli: dista 12 leg. (66 i k.) de Caravdj';
4 (22 k.) de Tooota ; de Cbala 9 (50 k.\;
de Chaypi S J (19 k.).
CharqufeHftCbfty^ hda. Dpt. Cuzco, prov.
Paruro, dist. Huanoquite : babt. 80.
Obarqul, hda. Dpt. Cuzoo, prov. Panm,
dist. Accha: habt. 24.
Cbtrqnlno, hda. Dpt. Puno, prov. Asabga-
ro, dist. Santiago.
CHAS
— 285 —
CHAU
Charquipat a, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas.
CbarracitO, cerro imuediato A la hda. de
Lachan, Dpt. Piura.
CharsagO) aid. y hda. Dpt. y dist. Moque-
gua: habt. 209.
Charsahna, aid. Dpt. Tacna, prov. y dist.
Torata.
Charnbamba, chac. y quebrada, Dpt. Puno,
prov. y dist. Sandia.
CharuyO) rio, inmediato al Yanamayo, Dpt.
Puno, prov. SAndia.
Chas, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Cata-
caos: habt. 770.
Chasamuya, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Vilque.
Hiasanii rio, Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pisacoma.
Cbasanota^ est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tuti.
Chasapata^ est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Chasearrape, chac Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. San Pedro.
Chaserrano, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivdlcas, dist. Colquemarca.
Chasinalca, aid. Dpt. Libertad, prov. Otus-
co, dist. Usquil: habt. 348.
Chasniaua, pbl. Dpt. Loreto, prov. Hualla-
ga, dist. Sarayacu : en las margenes del
rio Pisqui, y d 4 dias de navegacion des-
de su confluencia con el Ucayah.
tliasnlqilf 6 Chami^ue, hda. Dpt. y prov.
Lambayeque, dist. Motupe: habt. 68.
I'haspaga, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ilo.
tliaspaya, pbl. Dpt. Tacna, prov. y dist.
Tarata: dista de Tacna 30 leg. (167 A k.),
de Tarata 7 (39 k.); de Ticaco 6 (83 ^ k.).
<liaSQIie, chac. Dpt. prov. y dist. lea.
Cbasqni, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
baraba, dist. Sihuas.
Chasqui, {Chascci que se pronuncia Chaski
correo, mensagero. Q.) aid. Dpt. Junin,
prov. Pasco, dist. Pallanchacra: habt. 25:
a 5 leg. (28 k.) de Huariaca.
Chasqalhnasi, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picajichi, dist. Quiquijana.
ChasarO) chac. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Coracora.
ChSSOSpampa, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Chasuta, estrecho, Uamado Pongo, cerca
de Shapaja d los 6° lat. y 77'' 80' long.:
este es el principio del Pongo de Aguirre.
Chasuta, (puede ser corrupcion de Chausu-
ta, sacar algo del agua. Ay.) pbl. Dpt.
Loreto, prov. HuaDaga, dist. Tarapoto,
en la orilla izquierda del Huallaga; 6 leg.
(83 \ k.) al N. E. de Tarapoto; a 260m.
alt.: habt. 1,639: en 1814 tenia 494. Por
la humedad de su adm6sfera todos los
animalas estan sujetos d ciertas enfer-
medades cutdneas. Dista 3 leg. (16 \ k.)
de Juan Guerra; de Tingo Maria 142
(794 k.): de la confluencia del Huallaga
con el Maranon 285 (1,572 k.).
Chala^ hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito.
Cbatacacay paso de la Cordillera entre Yun-
gay y Ayra, Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay.
Chatacancha, {Cchata acusador, Cancha pa-
tio 6 lugar espacioso. Ay.) pbl. Dpt. Li-
ma, prov. Huarochiri, dist. OUeros : habt.
194 : es muy escaso de agua, que la pro- .
duce un pequeno manantial : dista 3 leg.
(16 ^ k.) de Matara.
Cbatahaaraca 9 (soga del acusador. Ay.)
chac. Dpt. Huancavehca, prov. y dist.
Castrovireyna.
Chatalla, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovh'eyna, dist. Pilpichaca.
Chatarara) chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Arma.
Cbatnnia) (Chata-hama^ cabeza del acusa-
dor. Ay.) aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata: habt. 63.
CuATUMA, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata : habt. 63.
Chatuquis, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Cachen: habt. 231, con los
de Kamplan.
Cliatiiyaeu, chac. Dpt. Loreto, prov. Moyo-
bamba, dist. Calzada: habt. 31.
Cliaubamba^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Marangani.
Ghauca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pariacoto.
Chauca , {Chau en medio, ca mas dntes. Q.)
pbl. Dpt. Lima, prov. Huarochiri, dist.
Casta: habt. 16: dista 5 leg. (28 k.) de
Huachupampa; 10 (56 \ k.) de Casta.
CHAU — 2
. Dpt. Lima, prov. Canta, (UbI.
: habt. 100: dista 1 leg. (5 i k.)
; de Pacaraos 10 (55 I, k.).
. y lida. Dpt. Cuzco, prov. Pa-
, HuaDoquite.
,, hda. Dpt, y prov, Tacna, dist.
est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
. San Damiaa.
lid. Dpt. Areqioipa.prov. Union,
I, eat. Dpt. Huancavclica, prov,
iyna, dist. Arma: habt. 27.
aid. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
Marca: babt. 99.
ic. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
nd.
pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
dist. Locroja: habt. 885.
at, chac. Dpt. Aocachs, prov.
ist. Ayja.
chac. Dpt. Aocachs, prov. Pa-
t. Huandoval.
pb). Dpt. y prov. Uodnuco, diat.
liabt. 559:diBta8l8g. (16 ^k.)
, eliac. Dpt. Pano, prov. Cara-
OUachea.
est. Dpt. Ayacuclio, prov. Can-
TotOH.
1. Dpt. y prov. Huinuco, dist.
habt. 008.
aid. Dpt. Haancavelica, prov.
yna, dist. Huaytara: habt. 109,
ic. Dpt. Ancacha, prov. Caja-
t. Aqiiia.
ac. Dpt. Lima, prov. y dist.
est. Dpt. Libertad, prov. Otua-
bqiiil.
nedio. Q.) aid. y hda. Dpt. Aya-
V. La Mar, diat. Ohungui : habt.
Dpt. Apurimac, prov, y dist,
da. Dpt. Hnancavelica, prov,
dist. Julcamarca.
est. Dpt. y prov. Huancaveb-
cora.
I, hda. Dpt. Ancacha, prov.
iBt. Sbupluy; habt, 64: i 8 leg.
i6 — CHAU
(18 i k.) de Yungay ; y I i (6 i k.) al S. 0,
de Shupluy.
Chttupleoto, cliac. Dpt, Aneachs, prov. Cs-
jatambo, diat. Oyon.
Cliai]]iioliUura, (de Queromarca) aid. Dpt
Cuzco, prov. Canchis, dist. Tinta:habt. 78.
Clianpiliuamu, est. Dpf. Ancacha, prov.
Pomabamba, diat. Piacobamba.
Cliau)tiliaari, chac. Dpt. Amazonaa, prov.
Chachapoyas, dist. Chuquibamba.
Cliaapihirca 6 Clianjiijirca, hda. Dpt. An-
cacha, prov. Pomabamba, dist. PiacobuS'
ba: habt. 344.
Cliaupilonia, chac. Dpt. HuancaveUca,proT.
Tayacaja, dist. Surcubamba.
Chaupiloma, hda. Dpt. Ayacuclio, prov. L»
Mar, diat. San Miguel.
Cliatipiiuarui, (lugar que eatienelmedioo
ceutro. Q.) pbl. y hda, Dpt. Junin, prov.
Pasco, dist. Yanahuanca: habt. 619.
Chaupim.ibca, aid. Dpt. Juuin, prov. y dist
Jauja: habt. 204.
Chaupimarca, aid. Dpt. Junin, prov. Janjs,
dist. Sincos : habt. 272.
Chaupimabca, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. StipallaDga: habt. 448.
Oliau|iiluayo, aid. y hda'. Dpt. Ayacncho,
prov. La Mar, dist. Chungd : habt. 71: »
15 leg. (83 I k.) de Mayoc.
CiiAUPiMATO, aid. Dpt. Cuzco, prov, Calci,
diat. Lares: habt. 84.
Chail|>i«r<.'0, chac. Dpt. Libertad, prov. Has-
machuco, dist, Santiago de CLuco.
Chaupiobco, chac. Dpt. Puoo, prov. Caraba-
ya, diat. Ollachca.
ChaU|)iquishuil, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Antabamba, dist, Paehaconas.
('Iiaupimni.hda. Dpt. Ayacueho, prov. Hna-
manga, dist. Acosvlnchos: habt. 47.
Clianpis. est. Dpt. Aneachs, prov. Iluaras.
dist. Becuay: habt. 447, con los dc Atoc-
huancanca y Cotos.
CnAUPis, mina dc plata, cq el cerro de Faria-
birca, Dpt. Junin; prov. y dist. Pasco.
Chaupis, pbl. Dpt. Lima, prov. Caata, dist
AtaviDos Bajos: habt. 354. En los cerros
& cuyo pie estd Chaupis bay nna lagans
muy poblada de aves: diata de Pallac 2
leg. (11 k.).
Chaupis, chac, Dpt. Ayacueho, prov. y dist.
Cangallo,
CHAV
287 —
CHAV
ChaapisiiyOf aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta : habt. 58.
Chaapitira^ est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ajoyani.
Chaupiyaeil) est. Dpt. Huannco, prov. Hua-
malies, dist. Monzon : habt. 122.
Chaupiyacu, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Anco: habt. 90.
Chanpijlilijni, aid. Dpt. Amazonas, prov.
Lnya, dist. Jamaica.
ChanpuneO) chac. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ituata.
Chauqni y Matara^ hda. Dpt. Huancavelica,
prov. Tayacaja, dist. Colcabainba: habt.
15.
Cliaurampa<i pbl. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, vease Chacrampa.
Chaurpampaf chac. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
Chanrqniliirca, aid. y chac. Dpt. Arequipa,
prov. CastUla, dist. Viraco.
Chavalina, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista: habt. 144: dista 8 leg.
(19 i k.) de lea.
Chavarria^ chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
^ Carabayllo , en el valle de Bocanegra :
habt. 20.
ChaveZf mina de plata en el cerro de Tingo,
lado E., Dpt. Cajamarca, prov. Hualga-
yoc, dist. Bambamarca: ley 12 m.
Chavez, mina de plata en el cerro San Jos^,
lado E., Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Haalgayoc, ley. 30 m.
Chavez , chac. vease Calera del Barranco.
Chavidy chac. Dpt. Cajamarca, prov. Contu-
maz^, dist. Gusmango.
Chavillay 6 CluihuUlay, hda. Dpt. Cuzco,
prov- Paucartambo, dist. Huiro : k 1,273
metros alt. : temper atura 29° 4, k las 11
a. m. (Febrero): dista 9 leg. (50 k.) de
Piri por el rio Urubamba, y 19 (106. k.)
por el camino de Santa Ana.
Chaviiif rio tributario del Puccha.
Chavik, distrito de la provincia de Huari,
Dpt. Ancachs: habt. 2,992.
Chavin, pbl. capital de este distrito de la
provincia Huari, Dpt. Ancachs, situado
en la orUla izquierda del rio Puccha , d
3,177i"- alt.: se le llama Chavin de Huan-
tar, para distingirlo del pueblo de Cha-
vin, perteneciente al Dpt. de Hudnuco :
su cUma es templado. El piano del pue-
blo es regular; su mayor importancia con-
siste en sus aguas termales y en las rui-
nas que se encuentran d sus imediacio-
nes: habt. 952: dista de Huari 7 leg.
(39 i k.). .
« Agua tennal, — A un cuarto de legua
dntes del pueblo de Chavin (viniendo de
Huardz), A la derecha del camino, y en la
orilla del rio principal, se halla un manan-
tial de agua sulfurosa. Esta agua sale de
una roca de arenisca, la que se halla dis-
puesta en capas verticales. En la otra
banda del rio y en la parte superior de la
formacion, se observan las capas de are-
nisca mu^ dislocadas y dirigidas en dis-
tintos sentidos, como si este lugar hubie-
se sido el centro de un solevantamiento.
En el punto donde sale el agua sulfuro-
sa, no se puede distinguir con claridad la
extratificacion de la arenisca.
El agua sale con mucha abundancia, y
en el manantial se ve desprenderse una
gran cantidad del fetido gas sulfidrico. —
La roca de arenisca que rodea el manan-
tial se halla cubierta de «sflorecencias sa-
hnas, las que son formadas en su mayor
parte de alumbre, sulfato de fierro y sal
comun.
El agua deposita sobre las piedras por
donde pasa una cierta cantidad de azufre
en polvo.
La temperatura de dicha agua es 45° 5
del term6metro centfgrado, siendo la de
la atm6sfera en el memento de la expe-
riencia de 19**.
Antigiledades. — Siguiendo el camino
hdcia el pueblo de Chavin, d unas pocas
cuadras de distancia del agua termal, se
llega d un riachuelo que baja de la Cordi-
llera nevada, y que se conoce con el nom-
bre de Rio de Chavin. — Para Uegar d la
poblacion del mismo nombre, se pasa este
riachuelo sobre un sencillo y soHdo puen-
te construido por los antiguos indios que
habitaban este lugar dntes de la conquis-
ta del Peru.
Tres largas y angostas piedras, coloca-
das una al lado de otra, y atravesadas de
orilla k orilla, constituyen este antiguo
y sencillo puente.
CHAV — 2
tres pieUras son de gmnito, tra-
, propdwito y traidas deMde larga
, puesto que la formaciou geolo-
todoa loB alrededores es de are-
nensioiies do estas tres piedras
giiieute :
LftrKO. Anclin.
Metros 4.25 0.54
6.50 0.40
. 4.83 0.60
. — Paaado el dicho riaclinelo y
antrar al puebio, llama la ateii-
riagero una gran pared, aituada
del camiiio y formada de pie-
caoteadaa y reunidaa eutre s(
lasa.
ured es tma pequeua muestra de
ble construccion que han levan-
ntiguos peruanoa y que ae eono-
nombre de Castillo de Chavin.
reatoa que todavia quedau, ae
te Castillo era de forma rectau-
dos alas que ae adelantau ha-
de modo que, por au coujunto,
I especie de paraleltSgramo abier-
lado.
) de laa alas y casi en la orilla
■■ observan dos terraplencs, que
son loH restoB de foriinea que de-
k entrada del Castillo,
Bd formada de grandes ptedraa,
ia queda intacta, pertenece il la
rda del CastiUo. Por ella se pue-
tina idea de cuau hermoaa La-
in otro tiempoeata construccion.
te del Castillo donde ban sido
ioB grandes piedraa canteadaa,
la parte macisa ha aido cons-
I piedras augulosas reunidaa ea-
medio del barro.
dras que forraan la pared exte-
bemos citado mas arriba, sou
arte de granito, y otras de are-
9 de granito se hallan mny bicji
as ; las de areniaca, al coutrario,
superficie algo deteriorada por
laervadorae adniiraalrccoDoeer
iterior del Castillo, qucda eiitc-
^sombrado cuando inteuta entrar
i — CHAV
en loa infinito.t e iutricados subterranua
que cmzan laa entraiias de este admin'
ble edilicio.
La entrada a los subterr^ueoa tiene
cuando mas media vara de alto, de mane,
ra que es preciao echarae completameotf
en el auelo y arrastrarse por aigunas vi-
ras, para llcgar mas adentro, donde la
altura de los aubtemlneos permite estar
parado.
Esioa aubterr&neos consisten en galenas
6 aocabones de un metro de ancho, poco
mas 6 m4nos, y de on metro y 80 centl-
metroa de alto. Las paredea son fonnadu
de piedras bien dispueataa, y el t«cbo de
grandes lajas de piedra de un poco nus
de metro y medio de largo, que apoytu
aobre las dJchas paredea. Las piedru
son en sn mayor parte de arenisca, m-
t^ndose tambien algunas de granito. Lm
socabones se cruzan en ^ugulo recto, con
las direcciones de N. 4 8. y de £. a 0.;
forman muchoa recodos y conducen A ve-
cea & pequeiioa cuartos, con una sola eo-
trada, que tienen de 4 a 5 metroa de laigo
por casi 2 de ancho. Las paredee que di-
viden estas galerias tienen en su espesoi
unos canales cuadradoa de 40 a 45 cenli-
metroB de lado, por los cualcs, con mn-
cha diBcultad, puede pasar un bombre
arrastrandose y que sin duda debian ser-
vir para la ciiculacion del ayre.
Los aocabones no se hallan todos en el
mismo piano, existiendo al menoa dos pi-
SOS, y otros estrechos aocabones inc^ioa-
dos con un dngnlo de 20° a 25° que passu
debajo de los primeroB.
Eatoa socabones inclinados estAn en
comunicacion con los canales cnadradop.
que hemos citado y parece que tenian el
doble objeto de servir para la circnlaeion
del ayre y para ocultarse, en caso de aia-
quc del Castillo, el que forma por sa con-
junto ei mas intriucado laberinto, donde
el que entra puede perderse con mnchi
facilidad.
En el pais existe la creencia de qxte los
socnboDCs inclinadoa paaan debajo del no,
pero habieudo yo aegiiido sn curao, he po-
dido vcr que van estrec ban dose couunna-
mcnte, basta que arrastrtiudome por «I
CHAV
289 —
CHAV
suelo como una culebra, llegti6 A un punto
tan angosto que no podia dejar pasar ni d
uu niiio. Puede ser que estas galerias ha-
yan podidp servir de desagiie, pero no
para comunicar con otro lugar.
Casi en la parte central del edificio, en
nn cruzero que for man dos socabones, se
halla situada una especie de columna de
granito, esculpida en bajo relieve, con di-
bujos muy caprichosos.
Esta columna es una piedra bruta, que
tiene la forma de un prisma triangular de
2 metros y 20 centimetros de alto y con
una anchura variable. En los dibujos es-
culpidos sobre esta columna, se notan
varies ojos y bocas con grandes colmillos,
de los que, no se sabe el significado.
Del mismo Castillo se ba sacado una
piedra de granito de forma rectangular,
de metros 1.88 de largo, por n^etros 0.70
de anebo, y metros 0.15 de grueso, con
dibujos todavia mas complicados que los
de la columna.
Esta piedra que se balla actualmcnte
en una casa de Chaxdn, es perfectameute
llaua y pulida. El dibujo representa una
caricatura de hombre, que tiene en las
dos manos una especie de cetro, formado
de im baz de culebras, y sobre la cabeza
un gi'An adorno, en el que entran nume-
rosas culebras y grandes bocas con colmi-
llos, andlogas & las de la columna citada.
Parece que el individuo que trabaj6 es-
ta piedra tuvo la idea de representar el
Genio del mal. Tiene mucha semejanza
con otra piedra del monumeuto de Tia-
/manartt,
Kstji piedi'a es de una grande estima-
cion, por lo complicado del dibujo, por la
finura del trabajo, y por la sorprendente
simetria que se nota en un dibujo tan di-
ficil, que el mejor artista no babria podi-
do liacer mas perfecto.
Esta sola piedra es un precioso monu-
mento que se debia de consevar con el
mayor cuidado en un Museo, por que da
una ex acta idea del grado de desarrollo
que liabia alcanzado el dibujo y el arte
de trabajar las piedras, entre los antiguos
indios.
gi se discute abora el motivo que ba
movido d los indios de aquella ^poca, &
la construccion de este grande edificio,
creo que dificilmente se llegard d la solu-
cion de este problema.
Si se examinan los subterrdneos, se po-
dria & primera vista asemejarlos d las
Catacumbas, y creerlos edificados con el
objeto de servir para sepulcros. Pero si
al contrario se observa la forma exterior
de los fortines que defienden las alas del
edificio, los cuartos y los conductos para
la circulacion del ayre en los mismos sub-
terraneos, y la ausencia de cadAveres, se in-
clina uno mas d creer que baya sido cons-
truido para servir defortificacion y cuartel.
Si se estudia con atencion los dibujos
simbolicos de la piedra y columna mas
arriba citadas, se podria dudar de que es-
ta construccion baya servido de Castillo y
cuartel, jDorque en tal caso, babria sido
mas natural que estos dibujos represen-
tasen alguna cosa relativa d la guerra,
como son trofeos, armas etc. y no estas
figuras llcnas de culebras, quo son el sim-
bolo del mal. Ademas, parece imposible
que la tropa que debia habitar estos sub-
terrdneos, estuviese condenada d vivir en
una completa oscuridad, 6 alumbrados
continuamente por luces artificiales, las
que deberian ser infinitas, por los nume-
rosisimos dngulos que forman los soca-
bones.
Tambien se podria creer que este edi-
ficio fuese un templo dedicado al genio
del mal, si se atiende d los dibujos gra-
bados sobre la piedra y d los de la colum-
na, que todavia existe parada en el cru-
cero de los socabones. Pero para este uso,
no babria babido necesidad de tantas ga-
lerias interrumpidas y separadas unas de
otras, ni tampoco de los fortines que de-
fienden la entrada.
La unica hip6tesis que podria couciliar
la existencia de los fortines, de los nume-
rosos socabones, de los conductos, para
la circulacion del ayre, la oscuridad y las
figuras simb61icas esculpidas sobre la pie-
dra y la columna, seria el suponer que
este grande edificio hubiera sido construi-
do para servir de fortaleza y prision al
mismo tiempo*.
37
CHAV —2
a. Dpt. AncacLs, prov. Huaras,
ependeucia : habt. 870.
trito de la proviiicia del «Dos tie
pt. HuaiiHCo ; habt. 3.238.
1. capital de este disti'ito de la
b (Dos de Majrot Dpt. Huanuco:
18
ic. Dpt. Lima, prov. Cauta, dist.
trito de la provincia de Castrovi-
pt. Huancavelica : habt. 1,462
1. capital de este distrito de la
. IJastrovireyiia, Dpt. Huaiicave-
t. 798.
, pbl. Dpt. Ayaeucho, prov. Lu-
st. Otooa: liftbt. 174.
, pbl. Dpt. Huanuco, prov. -Dos
dist. Ovas: habt. 919, Desde os-
principiau a encoutrai'HC las cc-
iiias de los Ineas que mc hallaii a
aJt. 'Elite momimcDto uojisistc
sterna de fortiticacioues 6 casti-
> Be Uaman por estos lugares, si-
i imboB ladoB de la qucbrada.
I podido descubrir lo que movio
13 d construir tautos lugares de
1 esta parte del interior y fuera
camiuo que coaducia a Quito ;
le que serian con motivo de las
invasiones que sufrierou de las
! habitau las Pampas del Sacra-
irillas de \ou grandes rios que
obante de esto ea que la fortale-
m, que esta en el interior de bi
distante cinco leguas de Tun-
»mino para Monzou y C'bicopla-
mas grande y mejor situada y
i: caai toda es de piedra labra-
ler cafltillo es couocido con el
le Jfasor, cere a de Cliavinillo,
3 Mobre una emiuerioia y cuyas
jn de esquisto luicaceo luezcla'
arro. En loa dugulos Hel gran
eatan unaa RM-itas redondas he-
mUmo material, do una nltura
y todaa llenaa de Iiuchob; fuera
en cuartos rwlondos y cuadi-a-
lacenas ; los unibralea son de la
M. Tuvieron agua eu o.sta emi- ,
- CHAY
nencia, pues cxisten los restos del acw-
Eu la parte opuesta y i la otra bandti
del rio ae ven dos de estos caiitillos; el
primero se halla eituado eu la cumbrede
un cerro escarpado y el otro un poco mas
arriba. Entre estos dos hay fortines qne
a la vista formau coma graderfas y s« eo-
munican por caminos bien seualados.
Siguiendo el curso del rio con direcdon
a Chuquibamba, por los pueblos de Clu-
Lua, Obas y Chupan, se encuentran res-
tos de poblaciones y castillos ant^o«.
(,'erca de Chupan hay uno de estoa ca»-
tiUos que tiene una escalera que coDdoce
hasta la cumbre y es muy ancha, depoc*
pcudiente y bien coustruidai : diaU dc
Huanuco 10 leg. (65 J k.).
Chavioi, pampa en el camino de Andamar-
ca d la montafia; en eata pampa exist« en
ruinas, un fortiu conatruido por los mi-
stoncros.
CIldviHai pbl. Dpt. Ayaeucho, prov. Luc*-
nas, dist. Saucos; se hiUla a 3,355ni-6ii
alt. : habt. 919 : dista 66 1^. (312 k.) de
Caugallo; y 14 (18 k.) de Puquio.
t'HAViSA, pbl. Dpt. Ayaeucho, prov. Loea-
naa, dist. Querobamba,
ChaviSa, hda. Dpt. Arequipa, prov. Camani,
dist. Acari : habt. 189: a 6 leg. (33 k.)de
Acari.
ChaviSa, valle, quebrada y Caleta (vease Le -
CiiAViSA d Liil-o piisTA DE, & los 16" 9' 10
Iftt. y 70" ir 14" long.
('ll)lvitil» hda. Dpt. y prov. lea, dist. Ssn
Juan Bautista: a 2 H^- (6 i k.) de lc»-
Clia J', (ese, esadeso. Q.) aid. Dpt, Ciizoo, pn>v-
Paueai-tambo, di.st. Caycay: habt. 169.
Cliaytt, (Uegar. Q.) aid. Dpt. Puno, prov. C»-
rabaya, dist. Ollachea: babt. 144.
Chava. aid. Dpt, Puno, prov, Carabaya, dist.
Corani: habt. 384.
Chava, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Macuaani: habt. 172.
CIluyulH) hda. Dpt. y prov, Tacna, dist, Lo-
cuinba.
<'hiiyuiia, hda. Dpt. y prov. Puuo, dist. C»-
racoto.
('iiayiinillMlli, chac. Dpt. Puno, prov. C'»
rabaya, dist. Ituata.
CHEC
291
CHEC
Chayatlta, hda. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Pacbia.
ChayavitaS) pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Jeveros. Situado a la ori-
11a izquierda del Paranapui-as, casi eu an
origen. Dista de Jeveros, como 8 leg.
(44 k.) que se andan en dos dias por ser
inaloel camino; y de Balsapuerto 9 (50 k.):
que se andan en ti'es dias: habt. 400; en
1814 bubo 1,007.
Chayco, est. Dpt. Arequij^a, prov. CayUo-
xna, dist. Lari.
Chayculla,bda. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Cotabuasi.
€hayeliaimiiipa,est. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Velille.
Cliaye, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Macusani.
Cliayliuauij est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Usicayos,
Chaynabamba, l^^a. Dpt. Huancavelica,
prov. Angaraes, dist. Julcamarca: babt 62.
Chaynapampay est. Dpt. y prov. Huanca-
velica, dist. Acoria: habt. 151.
Chayuapata, bda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ituata.
Chaynasqui) bda. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Cliayfias, bda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ituata.
Chayopampa, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Cbamaca.
Chaypi) {Chaypi ahf. Q.) aid. Dpt. y prov.
lea, dist. Pueblo Nuevo.
Chaypi, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
cochas, dist. Pullo: d 3,205m.35. alt.:
habt. 88: dista 14 leg. (78 ^ k.) de Co-
racora; 15 leg. (88 \ k.) de Cbala. Los
cerros inmediatos tienen mucbas vetas de
oro, plata, cobre, etc.
Chaypimarcaf aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
iiiuancayo: babt. 65.
Cliayilta9 est. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Picbibua.
Cll0a, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. San Miguel.
Clti^araraqne) est. Dpt. Puno, prov. Cara-
l^ayft) dist. Macusani.
Obccca, (Checca labrar piedras de cantcria y
Oc/tecca verdadero, justo, recto. Q. y Ay.),
est. Dpt. Lima, prov. Huarocbiri, dist.
Quinti: i 987m. alt.: dista 2 \ leg. (18 K k.)
de Huacani.
CuEccA, distrito de la provincia Canas, Dpt.
Cuzco: babt. 4,515.
CuEccA, pbl. capital do este distrito de la
provincia Canas, Dpt. Cuzco: babt. 481.
A 8US inmediacioues existe el mineral de
plata de Quespenta.
Checca, aid. Dpt. Puno, prov. Cbucuito,dist.
Have: babt. 100.
Checca, aid. y bda. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Santiago: babt. 1,260.
Checca, bda. Dpt. Puno, prov. Asangai-o,
dist. Putina.
Checca, cliac. Dpt. Arequipa, i)rov. Union,
dist. Pampamarca.
Checca-capullanl, aid. Dpt. prov. y dist.
Puno : babt. 279.
ChecacoiiisoSy est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Corani.
Checcacupif distrito de la provincia do Can-
chis, Dpt. Cuzco: babt. 4,969.
Checcacupi, (Checca verdadero, Cnpi lado
derecbo. Ay.) pbl. capital de este distrito,
prov. Cancliis, Dpt. Cuzco: babt. 1,043:
dista 17 leg. (94 J k.) del Cuzco; 5 (27 J k.)
de Quiquijana.
Clieccachata, bda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Checcallo^ bda. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Urcos.
Checcani, bda. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Coporaque.
Checani, aid. Dpt. Puno, prov. Sandia, dist.
Pbara.
Checcapucara, aid. Dpt. Cuzco, prov. Pa-
ruro, diat. Omacba.
Checcas, bda. Dpt. Arequipa, prov. Islay,
dist. Tambo.
Checcasa, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Tapayribua: babt. 171.
Checcasaya, (estar derecbo en pie. Q.) aid.
Dpt. Puuo, prov. Huancan^, dist. Com-
ma : babt. 839.
Checcasaya, aid. Dpt. Pimo, prov. Huanca-
ne, dist. Ccojata.
Checcasaya, est. Dpt. Arequipa, prov. (^ay-
Uoma, dist. Tisco.
Checcataype^ aid. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Cballbuanca: babt. 55.
Checeayachi 6 Chejadie, (Cfiecca verdadero,
iber, entender. Q.) aid. Dpt. Pu-
r. Asdngaro, Aiat. Samaii : habt.
ni, hda. Djit. Pimo, prov. Asan-
Jt, MuuaiiiL liftbt. 316.
rcca, aid. Dpt. y prov. Cukco,
iitiago : habt. US.
I, cst.'Dpt. Apiirimac, prov. Co-
in, dist. Cbuqiiibiimbilla.
est. Dpt. Aneaclin, prov. Poma-
dist. Sihuas.
ata» hda. Dpt. Ajacuclio, prov. y
tsta^bda. Dpt. Hiiaiicavelica, prov.
a, Aist. Cnlcabitmba : liabt. 36.
I chac. Dpt. Aiicaclis, prov. Hua-
nta,.Gst. Dpt. Ayacuclio, prov.
igit, dist. Sofoaviiidios : habt, 4.
, hda. Dpt. Ayaciicho, prov. Lii-
ist. Huaccafia.
tA, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
lac. Dpt. Cuzeo, prov. Umbam-
Maras.
laj'O, chac, Dpt. Apurimac, prov.
Lbancay.
[istrito de la provincia de Chan-
t. Lima: habt. 2,IJ74. La capital
distrito GM el pncblo de Chiuchiii,
ilgunos le dan equivocadameute
re del distrito.
v4ase Cliiiirliiii).
aid. Dpt. Jiiuiu, prov. Pasco, dist.
a.
la. Dpt. Limrt, prov. Canta, dist.
J-
est, Dpt, Puno, prov. Carabaya,
, aid. Dpt. Ciuco, prov. Cuncbis,
:tiaiii: habt. 262.
a, ebt. Dpt. Cuzco, prov. Chiuivi-
list. Vclillc.
aid. Dpt. Pttno, prov. Siindia,
ara: habt. IC.
hda. Dpt. y prov. Tacna, dist.
: a 81 leg. (172 { k.) do Tacua.
i, est. Dpt. Puno, prov. Asilnga-
Achaya.
se pronun c ia r/icMr. Q.) aid. Dpt.
irov. Canas, dist. Laiigui.
2 — CHET
Ch«lis, aid. Dpi. Taxapacd. dist. Pica, a
la quobrada de Huatacondo.
Cllflqiic, aid. Dpt, Ciizco, prov. ('bum,
dist. Picbiluia: habt. 731"
rilctlrllequriiil , hda. Dpt. Puuo, pror.
Asiingai-o, dint. Potoiii.
Ciirllfll, chac. Dpt. Libertad, prov. Pitw,
dist. Cajamarqiiilla.
C'lieiielieu 6 el Calrario, cerro inmcdiabi i
Moquegua, tieiie 1,507"". iJt.
rheiiqiiiiie, chac. Dpt. Ayacucho, prov. P*-
rinacocbas, dist. Pullo.
C]iri>allfllliau, cerro mineral de plata, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Carhnas.
I'tieputp, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Cot-
tiimazd, dist. Cascas.
t'llCJteu, distrito de la provincia de Pmis-
mayo, Dpt. Libertad: babt. 2,2'22.
Chepen, pbl. capital de esite distrito del*
proviucift de Pacasmayo, Dpi. Libertad:
habt. 1.693: dista 20 leg. (112 1 1.) de
Chiclayo; 5 (27 i k.) de San Pedro.
Clieqqnerecc, aid. Dpt. Cuzco. prov. I'm-
bamba, dist. Maras : habt. 341.
(hero, (se prouiincia Krni) t^uada. Dpt. J
pi-ov. Tacna, d 6 i leg. (36 i k.) de Ik-
na.
(llflTCpe, puerto menor, fl los 7" W 30'
lat. y 82° 0" 34" long. Su foudcadero de
S ^ d 6 brazaa, a un tercio dc milla ^
tierra : se experimentan fuertes brai-exM
de mar: dista 6 i leg. (36 k.) de San Pe-
dro.
ChCrrepe, aid. Dpt. Lambayeqiie , piuT.
Cliiclayo, dist. Laguuas.
€hes)i, aid. Dpt. Tarapaoa, dist. Pisagaa. »
7 leg. (39 k.) de Camarones.
Clie.S(-lli, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Paiarin.
theticil6 C/iiVmo, chac. Dpt. Huancaveb-
ca, prov. CastroNTTeyna, dist. Arma: batt
13.
OllCtillil, distrito de la provincia y Dpt. de
Cajamarca. habt. 1.699.
Chktilla, pbl. capital de estc distrito ic U
provincia y Dpt. de Cajamarca: habl.
(i09: dista 6 leg. (27 i k.) de Cajamwca;
4 (22 k.) del mineral y hda. de Yaend.
Chktilla, hda. Dpt. Cajamarca, i»rov. Cho-
ta, dist. Tacabamba: habt. I,ti00, codIh
de Conchan, Cruzconga y Chamis.
CHIA
293
CHIC
Chetitn, hda. Dpi. Tacna, prov. Arica, dist.
Codpa.
Cheto^ pbl. Dpt. Amazonas, prov. Chacha-
poyas, dist. Molinopampa : liabt. 141; dis-
ta 5 (28 k.) de Chachapoyas.
Clicves, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Cachamarca.
Cheveb, cbac. Dpt. Lima, prov. Cliancay,
dist. Paccbo.
Chia, {lisndre en Quecbua; y palmo 6 me-
dida en Ay.) aid. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ollacbea: a 8,477 m-76 alt. A
sus inmediaciones existen las ruin as de
un pueblo del tiempo de los Incas. Dista 8
leg. (16 Jk.) de Quicbo: habt. 215. El
rio que pasa por esta aldea lleva el mis-
mo nombre de Cbia.
Chiacoo, est. Dpt. Ayaciicbo, prov. Hua-
manga, dist. Ayaciicbo.
Cllia]MI, distrito de la x'rovincia Tarapaca.
Chiapa, pbl. capital de este distrito, Dpt. Ta-
rapca: k los 19*^ 32' 19" lat. y 71° 33'
long. : a 2,743m. alt. : habt. 583. Dista de
Sotoca 8 leg. (16^ k.).
Clliani^ distrito de la provincia de Huaman-
g», Dpt. Ayacuclio: babt. 1,340.
Ghiara, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Huamanga, Dpt. Ayacuclio :
habt. 221: dista de Ayacuclio 4 ^ leg.
(26 k.).
Ghiara, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Soras : babt. 45.
Chiara, est. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Pampacliiri. Pocas millas
al N. de este lugar se reune el rio que ba-
ja de la lagima de Huancacocha, con los
otros brazos que mas abajo forman el rio
Pampas : habt. 450 : dista de Andahuay-
las 11 leg. (61 k.): de Pampacliiri 12
(67 k.): de Huancaray 6 (83 ^k.): de
Hnancarama 14 (78 k.).
Chiara, aid. Dpt. Ciizco, prov. Canchis, dist.
Tinta: habt. 216.
Chiara, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Acora:
habt. 160.
C3liaiBinaca, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri : habt. 542.
Ciiimnqoe, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Chuciiito.
Chiaraqvb, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Zepita.
Chiarota) hda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. ChuquibambiUa.
Chiastita, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Santa Eosa.
Cllibul 6 Chihual, est. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Uchumarca: habt. 16.
Chibiiquiro, cabaiia de los indios Campas,
inmediata a la confiuencia del Pulperia 6
San Miguel, con el Apurimac: A 789m.
alt. y entre esta confiuencia y el Man-
taro.
Cllieac, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Llumpa.
ClliC41€a, {Chica, tan, tanto, tamafio en Que-
chua ; y en Aymara mitad 6 medio) hda.
Dpt. Lima, prov. Huarocliiri, dist. Chor:
rillos.
Chieac'Iiaeu, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
cliiri, dist. San Lorenzo de Quinti.
Cliicahua, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Cabana.
Cliieahnay, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Uchumarca.
Chieajahiia, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Clii€alpampa,est. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Viraco.
Chicali, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
ChicallU bda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Sancos: habt. 48.
Chicama.(C7rM'am, tanto 6 tangrande es. Q.)
rio, que nace en la Cordillera, A los 7° 12'
lat. y 80** 40' long, aproximada, en la pro-
vincia de CotumazA ; sigue con rumbo
S. 0. fertihzando las ricas haciendas del
valle de Chicama, y desemboca en el Pa-
cifico: d los 9** 55' 30" lat. y SV 37' 4"
long. : es caudaloso en invierno.
Chicama, valle, llamado antiguamente Choc-
ma {Cchai'inu barbechar, arar. Q.) se es-
tiende en la parte que recorre el rio de
este nombre : estd .'poblado de haciendas
de caua que ban tomado mucho impulse
de diez anos aca, con motivo de haberse
esportado a Europa el azucar que pro-
duce.
El numero de haciendas de cierta mag-
nitud llega a 31, de las ouales mas de la
mitad tienen excelentes maquinarias para
elavorar azucar y destilar ron : y se cal-
CHIC — 2
K como veinte de ellas produceu
500,000 quiiitales de nziicar, que
rta & Inglaterra.
listrito de la pro\'iiicia de Tnijillo,
ibcrtad : Lubt. 1 ,40!), liiii coutai* losi
. asiativos.
pbl, capiW de esto distrito, prov.
), Dpt. Libcrtad: habt. 405: dista
jillo 8 leg. {U J k.), y de Asuopo
..).
a (ChUaiiiiia, timtas voees. Q.) hdi
1, Dpt. Libcrtad, prov. Trujillo,
liicama : habt. -tU.
hda. Dpt. Juiiin, prov. Tarma,
liaucbamayo.
est. Dpt. Ciizeo, prov. Cliunvivil-
ft. Livitaca,
tf aid. Dpt, Puiio, prov. Lampa,
lalli; hftbt. 1G7.
, aid. Dpt. Piujo, prov. y diat,
auo: habt. <)'J1.
IIe, chac. Dpt. Libcrtad, prov
it. Tayabamba.
IBf chac, Dpt, Ancacbs, prov. Ca-
lo, dint. Huayllacayan.
|lll«) aid. Dpt, Junin, prov. Huan-
list. Colca: habt. 13,
I, pbl. Dpt. Ayauucho, prov. Luca-
at. Querobamba.
(graniEO meoudo. Q.) lida, cocal,
tmo, prov. Carabaya, dist. Utiica-
in , ebac. Dpt. Moquegua , dist.
lachky* cha«. Dpt. Aucach^, prov.
lamba, diiit. Llama.
la, lida. Dpt. Amazonaa, prov. Lu-
t. Bagua: habt. 65,
W, est. Dpt, Juuiu, prov. y diat.
A, hda. Dpt. Apurimac, prov. An
ylaa, diat. Hiiancai-ama i tl 3 leg.
[.) de Hitan<;arama.
laltOi est. Dpt. Cajamarea, prov.
Coiitumaza.
ice, eat. Dpt. Apiu-imac, prov. Aban-
ist. Ciirahuatii.
est. Dpt. Ayacucho, prov. y dint.
A.
ipa, chac. Dpt. Lima, y prov. y dist.
I — CHIC
Cbiclas, aid. Dpt. Lima, prov. Hnirochin.
dist. San Jlatco, al N. de este puebloj i
3,754iii- alt. : habt. 584.
Chiclayuiarca, aid. Dpt. Arequipa.prov.
Castilla. dist. Orcopampa: habt. 169.
CtaiclayOt proviiikiia del Departamcnto de
Lambayeqiio. For ley de 26 de Novian-
brc de 18fj4 sc le aegregaron algunosdis-
tritos para formar la provincia de Pu&s-
mayo. Coufiaa por cl N. con la de Lam-
bayeque ; por el S. cou la de PacasmaTo
del Departam onto de la Libertad; potel
E. con las do Chotay CoutumazidelDt-
partamento de Cajamarea ; y por el 0. ton
el Facilico. iSu capital cs la ciudad k
Chiclayo. Cousta de loa siguiuutcs
HiU.
Chiclayo 9,119
Chougoyapo I.IW
Eten 3,tS45
Lagttuas B71
Wonsefii iM9
Picsi m
Keque 1,5J7
Saiia 2,068
Total habt 23,13i
Esta compiendida, mas li meuos, enus
los 6° 30" y 7° 5' lat. y los 81' SO" y8?
25' long, formaudo una superficdc como
de 260 leguas, que comparada con su po-
blacion resulta yi habitant«s por cads k-
gua cuadrada ; es decir que en territtaio
tieue caai la tercera parte de la provinda
de Lainbayeque; pero en poblacioQ cHo-
ble por Icgua cuadrada. Eato explica por
que la proviucia de Chielayo progiesi
maa que la de Lambayeque.
Puede decirsc que toda la provina*
ocupa un llano iumethato a la costa &t3s-
do por eonsiguiento de tcmperaiuento ci-
lido; y como Me eucuentra regada por 1<*
rios de Safia y Eten, es fertil y pobU3»
de haciendas de caua, cuyos prodncWi
aumentan de un modo notable, segnn [Ktc-
dc verse cu el nombre dc cada hacienda
en particular; ademas el ferrocarril qoe
pai'te del puerto de Eten y vil hasta Fei-
rinafe, ea otro elemento de prosperid*!
Hay ua Sub-Prcfccto encargado ^
CHIC
295 —
CHIC
mando politico de la provincia : un Juez
de l.*Instaucia administrajusticia: en lo
eclesidstico esta dividida en los siguientes
CURATOS :
Chiclayo. Lagunas.
Chongoyape. Monsefu.
Eten. Reque.
Sana.
En esta provincia, como en la de Lam-
bayeqne, la instniccion primaria 6 ele-
mental estd mas adelantada que en el res-
to de la Republica: quiza no hay un cin-
co por ciento de personas mayores de
doce anos que no sepan leer y escribir
correctamente.
Hay un Colegio de instruccion
media para hombres S. 7,180
22 Escuelas de primeras letras:
1 1 para bombres : sueldos » 6 , 600
•11 » mugeres » » 6,600
Total alauo S. 20,680
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 7,997 soles, por los ramos si-
guientes :
Contribucion Urbana S. 490
» Riistica » 6,109
» Industrial » 1,097
» . Eclesidstica » 801
Total S.~Y,997
Chici^yo, distrito de la provincia de su nom-
bre, Dpt. Lambayeque: liabt. 9,119.
Chiclayo, ciudad, capital del Departamento
de Lambayeque y de la prov. y dist. Chi-
clayo. Esta ciudad es una de las que mas
han adelantado en los ultimos diez afios:
el espiritu patrio de sus habitantes y la ri-
validad con la vecina ciudad de Lambaye-
que, son dos elementoB que la estimulan :
BUS calles son en lo general rectas.
Hay en construccion una iglesia Ma-
triz, que por su extension y el crecido gas-
to que ha ocasionado, no corresponde A
una ciudad como Chiclayo.
Como Capital del Departamento, reside
en ella el Prefecto, Cajero fiscal y otros
empleados Dei)artamen tales, ademas de
loa de provincia : hay una Admin is tracion
priucipal de Correos y una olicina Tele-
grafica en rclacion con las otras de la Re-
pubUca: liabt. 9,119: ji 152 leg. (847 k.)
de Liua, 2 leg. (11 k.) de Lambayeque.
Chidin^ aid. y hda. Dpt. Libertad, proV*
Trujillo, dist. Chicama: habt. ISO: d i
leg. (1 J k.) de Chicama.
CmcLiN, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Pueblo Libre : habt. 106.
Chiclin, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay.
CmcLiN, mineral.
CllicUa, mina de plata y cobre en la Cordi-
llera, Dpt. Tarapaca, dist. Pica : ley de la
de plata 40 m. y del cobre idem.
Chicllaraco, est. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Chuschi.
Chiellia) mina de plata en Huantajaya,
Dpt. Tarapaca, dist. Iquique.
Chicmo, (de Machacmarca) aid. Dpt. Cuz-
co, prov. Canchis, dist. Tinta: habt. 809.
Chicinopata, pbl. Dpt. Apurimac, prov.
Andalmaylas, dist. Talavera: habt. 811.
Chiciiuya, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pueara.
Chicnayhiia, aid. Dpt. (-uzco, prov. Canas,
dist. Yanaoca: habt. 758.
Chico, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Chipao.
Cmco, (puede sor corrupcion de Chkci, que
se pronuncia Chiki desdicha, aciago, pe-
ligroso. Q.) aid. Dpt Pmio, prov. Lampa,
dist. Santa Eosa : habt. 503.
Chico, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Charcana.
Chlcobamba, est. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Huayllacayan.
Chico ehlco y Chico grande, hdas. (2)
Dpt. Cuzco, prov. Quispicanchi, dist. Oro-
peza.
Chicohata, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asangaro.
Chicol, chac. Dpt; Libertad, prov. Pataz,
dist. Chilia.
Chicollanl, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ajoyani.
Chicomacanya, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
('hicon, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba: habt. 144.
Chicon, pico en la Cordillera de Urubamba,
al S. E. del de Huacahuasi.
Chico Playa, {CJiihi plai/a, playa desdicha -
da 6 aciaga. Q.) pbl. Dpt. Loreto, prov.
Huallaya, dist. Tingo Maria, en la orilla
CHICH
— 296-
CHICH
a del Monzon: iTleg. (39 k.) arri-
^ueblo lie Plasa Graiide. El em-
,ero estd i 1 leg. {5 J k.) del pueblo.
yo, est, Dpt. Pimo, prov. Caraba-
i. Macnsaui.
;bae, Dpt, Ayacucho, prov. Luca-
st. Laramate.
est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
Eacusaui.
aid. Dpt. Areqiupa, prov. Castilla,
iraco.
nbOt chac. Dpt. Ancachs, prov.
mbo, dist. Huayllacayan,
bda. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
ntervo.
ida. Dpt. Cajamarca, prov. Cbota,
ochabamba.
aid. y est. Dpt. Huanuco, prov.
Uies, dist. FLnra: liabt. 845.
^n, aid. Dpt. Ancachri, prov. Hua-
. Llamellin.
ida. Dpt. Cuzco, prov. ChunvivU-
at. VellUe : babt. 89.
hda. Dpt. Juniii, prov. y dist. Pas-
[ leg. (22 k.) de Patico.
est. Dpt. Arequipu, prov. Cayllo-
!jt. Cnllalli.
DpfltHi hda. Dpt. Cuzco, prov. y
nta.
e, est. Dpt. Piura, prov. y dist.
abamba.
I), hda. Dpt. Puno. pruv. Lainpa,
ucara: habt. 6.
hlU. bda. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
..';t. Yanaoca.
hda. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
lid. Dpt. Ayacucho, prov. Lucaims,
oraa.
!st. Dpt. Areqiiipa, prov. Cayllo-
4t. Callalli.
est. Dpt. Puno, prov. AHilngaro,
cbaya.
jrl, ehftc. Dpt. Puno, prov. Cara-
list. OUachea.
ua. aid. y hda. Dpt. Cajam
'aen, dist. Colaflay.
ia3-0,rio: tl 0 leg. (38 J k.) de An
rlas.
, cbac. Dpt. Ancaclis, prov. Caja
dist. Chiqaian.
Chichas, pbl. Dpt, y prov. Huantico.
Chichas, aid. Dpt. Arequipa, prov. (.'onie-
miyos, dist. Salamanca; babt. fi68.
Chiches, est. Dpt. Libertad, prov. Patai,
dist. Chiha: habt. 100.
Cllicllft (Murcielago ; cierto lirbol delati-
miha de los Sapotaceas; camaronsikm ie]
rio)ald. Dpt. Junin, prov. Huaucayo, disL
Colca.
Chichi, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, dial.
Concepcioii: liabt. 36.
Chichihnaya, aid. Dpt. Puno, prov. Sin-
dia. dist. Quiaca (13 fundos): babt. 63.
Chivhilpon, chac. Dpt. Libertad, pror.
Trujillo, dist. Santiago de Cao.
Chichillaya, aid. Dpt. Puno, prov. Cbacui-
to, dist. Yuiiguyo : babt. 569.
< hichillcapuquio, bda. Dpt. y prov. Cmw,
dist. Sau Bias: habt. 35.
Chicllin, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Hntms,
dist. Yiujgar.
Chicbina, cbac: Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacocbas, dist. Chumpi.
Chicbina, est. Dpt. Apurimac, prov, CoU-
bambas, dist. Tambohauiba.
Chichwa, aid. Dpt. Cuzco, prov. Pauwr-
tambo, dist. Ccatcca: babt. 3fl6, con los
de Huachacalla: a S.SOfim. alt. t»;iup. iff
8" li las 5 p. m. (Abril).
Chichina, chac. Dpt. Puno, prov. AsAuga-
ro, dist. Putina.
<1lichine, cbac, Dpt. Puno, prov. y dist-
Stlndia.
Chichinhunyo, hda. cocal, Dpt. Pnno, prov.
Carabaya, dist. yiiiaca.
f'llichipanipa, chac, Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Huanta.
Chichipe* bda. Dpt. Apuriuiac, prov. An-
dalniaylas, dist. liaancaratiia.
Cilichir, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Caja-
bamba, dist. Condebamba (vea^e ley if 3
de Febrero); babt. 318; li 3 le^. (16 J k.)
de Cajabamha. Tieiie uu mnuaiitial de
agnas termales, que salen en estado de
ebullicion, parece que son de »nlfato cal-
cilreo.
Ohichiraiica, chac. Dpt. Cukco, prov. Ctn
cbiH, dist. Tinta: habt. 13.
Chicbirayoec, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Socosvincboe : habt. 31.
I'liifhirruclio, mhia de plata, Dpt. LSbs-
CHIH
297 —
CHIL
tad, prov. Huamachuco, dist. Mollepata,
alE.de este pueblo.
Clliohita, (camarousitos. Q.) rio tributario
del Amazonas, por la orilla izquierda. Es
navegable por pequeiias canoas.
CliicllO, estancia.
Chichoeaueha, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Chiara: babt. 11.
CIiichabaiiilHi, hda. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
bamba , dist. Ollautaytambo 6 Maras :
habt. 4.
Chlchucaiiclia, hda. de ganado, Dpt. An-
cachs, prov. Huari, dist. Chavin: habt.
100: a 22 leg. (122 i k.) de Huari.
Clliclliuilia, cerro mineral en el distrito de
Yungay, prov. Huaylas, Dpt. Ancachs.
Chicliny. est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Yanque.
CliifloiieS) mina de plata en Huantajaya,
Dpt. Tarapacd, dist. Iqiiiqae.
Chifya^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Hnanoquite: habt. 46.
Clilfya ellico, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pa-
ruro, dist. Huanoquite: habt. 7.
Chlg^niriP) est. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Tacabamba: habt. 1,001, inclusive
loB de Maray y Huaco.
Chihlia) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Huamanguilla : habt. 142, a 5 leg.
(28 i k.) de Ayacucho.
ChibnacmarCE) est. Dpt. Cuzco, prov. Chuu-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
CllUlliacO) (Chihuacu tordo. Q.) asf se llama
la reunion de varias aldeas en el dist. de
Tinta, prov. Canchis, Dpt. Cuzco: tienen
440 habitantes, pero la que Ueva el nom-
bre deChihuaco tiene 168 habt.
Cllihnalll) chac. Dpt. Ancachs, prov. Uuay-
las, dist. Macate.
Cllihoan9 (flor colorada y amarilla. Q.) mi-
na de oropimente en la punta de Tomas,
Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist. Laraos.
CkihliaDaDay chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
ta.z, dist. Tayabamba.
Chiboangala^ hda. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Chinchao, a 1043ni. alt. (Heruon).
Chilmaoi 6 Chihuani, cascada en el rio Uru-
bamba, conocida con el nombre de el Puer-
to , 50 leg. abajo de Echarati ; aqui el
rio se angosta y solo tiene como 8 metres
de ancho, entre dos elevadas penas corta-
das a pico : esta cascada no puede pasarse
con canoas y es indispensable trepdr por
las peiias que son verdaderos precipicios,
mieutras que la canoa, que los indios
dejan correr por la cascada, es recibida
abajo.
Chihuanpanipa) est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Quinua: habt. 167.
Chihuanpampa, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Talavera.
CUhuaDpata^ chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Otoca.
Chihuanpata, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera : habt. 270,
Chihuapampa^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Bestauracion.
Chihuapuriy hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Cai-abaya, dist. Coasa.
CnfflUAPURi, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Usicayos.
Chihuataj est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
racoto.
CmnuATA, distrito de la provincia de Arequi-
pa, Dpt. Arequipa. Hay minas de sal que
se consume en Arequipa y otros pueblos
vecinos: habt. 608, d 12 leg. (66 \ k.) de
Arequipa.
CnmuATA, pbl. capital del distrito de su nom-
bre, Dpt. y prov. Arequipa: habt. 894.
Chihuepe^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Chihttilla^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara
Chihuillita^ chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
€hihaitana9 hda. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pararin.
Chijaluay est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
ChUipampay hda. Dpt. prov. y dist. Puno
Chljollani, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Juliaca.
Cllijo$9 aid. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Munani.
Cllijosailif chac. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. San Jose.
Cliijuni, chac. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Putina.
Cllil: — Advertencia: las palabras que no
se encuenten con f, biisquense con //, 6
con y,
38
CHiL
— 298 —
can
id. y hda. Dpt. Apurimac, prov. Co-
bas, dist. Mai'aa.
1(1 a. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivit-
ist. Livitaca.
da. Dpt. Puno, prov. Chuouito, dist.
a. Dpt. y prov. Puno, diat. Tiqui-
amal de la cadena de los Andes ; al
Caylloma, Dpt. Arequipa.
Kt. Dpi. Aroquipa, prov. Caylloma,
iicllfl, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
is, dist. Colquemarca.
o Clialai'i, hda. Dpt. Piura, prov.
. diut. Sulhina.
, eat. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
iiit. Cbivay.
i, hda. Dpt. Junin, pror. Pasco,
lilfl, aid. Dpt. Tarapaca, dist. Chia-
i, hda. Dpt. Apuriiuac, prov. An-
iba, dist. Pachacona9.
I, altura en la Apaclietn de Ailima-
;;aileua de los Andes de Garabaya,
lel pueblo do Ayapata, tl S.tKlO'i- alt.
lll|ia, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
, dist. Paccha: habt. 85.
iiPA, chac. Dpt. Aj-acuulio, prov-
lag, dJHt. SaiicoH.
[IP, chac. Dpt, y prov. Lambaye-
ist. Salas.
aid. Dpt. MoqueKua, dint. Piiquina.
, etit. Dpt. Puno, prov. Ghucuito,
I'uuKUyo.
II, lida. mineral, Dpt. Puno, prov.
a, dist. Onirillo.
[*■/«■«,« eu Queehua, y (V/.iV/.-o en
ua, nonihre de variau plantas de la
a de la Duecarideas, y Chillca en
rii, culera, 6 hid) aid. Dpt. y prov.
larca, dist. Ichocan : habt. OU.
aid. Dpt. AncacliH, prov. Huaylas,
Yuiigay; & 1 kg. (5 J k.) al N. de
distrito de la provincia de Cai'iete,
:jima: liabt. '2.832. En eate di.strito
a del pueblo de Cliilca, hay abun-
■j y exceleiites miuas de vl'ho; y en la
II se encuentra sotia que sn einplea eu
Lima en la fibrica de Jf
uses.
Chilca, pbl. capital de ei
provincia de Cauete, D
1.622: distalSleg. (72^
{89 k.) de Lurin.
Chilca, chac. Dpt. Huanca^
trovireyna, dist. Huacbo
Ceilca, aid. Dpt. Cuzco, pi
Accha.
Chilca, cerro en la Cordi
caleta de Hoanillos, Dpt
Chilca, punta, a los 12°
24" long.
Chilca, caleta, A, los 12° i
10' 14" long.: aunque la
iia, es coiuoda y segura,
CuiLCA, islote, estieu la i
Chilca a la que sirve de
CbilcalmmlM, aid. Dpt.
Huari diitt. Chacas : hal
Chilcabauha , hda. Dpt. .
Huamauga, diut. Tambi]
Cliik-ucciLW, ramal de la
Ayaoucho, prov. La Mt
& 2 leg. (11 k.)dee>ite p
Chilcaccasa, aid. Dpt. 1
Huaiita. dist. Huaman^
Cliilculllltiyco, hda. Dpt. (
ta, diut. Ziirite.
CIiilcMl, aid. Dpt. y prov.
chura.
Cbilcal, chac. Dpt. Lima,
fiete: li \ leg. (1 i k.) de
Chilnii trraiMlr y ehim, I
prov. Chancay, dist. Pi
(8 k.) de estfj pueblo.
Cllil(Mlll)irc», aid. Dpt.
Ca^tilla, dist. Orcopamp:
Cliilcaiuayo, chac. Dpt. Ap
tabambas, dii>t. Tainbol
C)lilt-Hlli,chac. Dpt. Arequ
dist. Cbarcaiia.
Cliik'«|Wiii|M, aid. y hda.
prov. Chota, dist. Fion :
Chilcapampa, chac. Dpt. Li
taz, dist. Hiiancaspata.
Chflfupiitii, hda. Dpt. Hm
Taj'acBJa, dist. Auco: lie
Chilcapata, hda. Dpt. Hu
Tayacaja, dist. Pauc&rbi
CHIL
— 299
CHIL
Chilcapata, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
Cbilcupiiqiiio, est. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba: habt. 81.
Chilcapuquio, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Pariuacochas, dist. Pullo.
Cililearaeea 9 aldeas (2) Dpt. Apurimac,
prov. Andahuaylas, dist. Talavera: liabt.
60 la una y la otra 30.
Cliileares, aid. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Pativilca : babt. 28
ChllCalS, pbl. Dpt. Ancaclis, prov. Cajatam-
bo, dist. Acas: situado entre Acas y Ocros,
a 3,668m. alt. : babt. 205.
Chilcas, aid. y bda. Dpt. Hiiancavelica,
prov. Tayacaja, dist. Pampas: babt. 150.
Chilcas, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. San Damian.
Chilcas, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. San Miguel: Labt. 560: d 17 leg.
(94 J^ k.) de Ayacucho. Muchos conside-
ran a Chilcas como distrito, pero la ley no
lo reconoce ; por esto cuantos pueblos, ha-
ciendas, etc., aparezcan formando estc
distrito pertenecen al de San Miguel.
CllilcayO) riachuelo tributario por la izquier-
da del Cumbaza, que lo es del Mayo 6 Mo-
yobamba, cerca de Tarapoto, Dpt. Loreto.
Ghilcayo, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Querobamba : habt. 587.
ChillMiea^, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Quinua.
ChllconOy est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
ChilcoroyO) hda. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. VelUle.
ChUe , chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Casma.
Chile-chile, (ChUU lo mas hondo del sue-
lo. Ay.) altos en la cadena de cerros de
Colquipnncu, Dpt. Cuzco, prov. Paucaf-
tambo.
Chi let^y mineral de plata, en la quebrada
de la Magdalena, Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. San Pablo. Las minas estan en
el cerro de Chilete que se halla cruzado
por vetas ricas de plata. Es tan rico es-
te cerro, que se ha formado una Compa-
nia con f uertes capitales para explotarlo :
dist& 2 leg. (11 k.) de San Pablo, y estd
cerca de la linea ferrea de la Magdalena.
Chilhua, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Pampachiri: habt. 150.
Chili, rio formado por los do Simbay y
Blanco; corre al S. 0., pasa por la ciudad
de Arequipa y despues de recibir las aguas
del rio de Sabaudia y dtros , toma el
rumboE. hasta pasar el pueblo de Ueliu-
mayo; recibe las aguas del Palca, y con-
tiuua al S. E. hasta recibh* las aguas del
rio que baja de Sihuas, y se le llama rio
de Vitor, porque pasa por este valle; y
desemboca en el mar con el nombre de rio
de Quilca, a los 16° 24' 20" lat. y 74° 47'
24" long.
Chilia 6 Chillia, distrito de la provincia de
Pataz, Dpt. Libertad: habt. 2,847.
Chilia 6 ChilliUy pbl. capital de este distrito
prov. Pataz, Dpt. Libertad: habt. 928:
dista 4 leg. (22 k.) de Buldibuyo, y 5
(27 i k.) de Parcoy.
Chiliaea, hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabainbas.
Chilico, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago.
Chilin 6 ChicHn, hda. de caiaa, Dpt. Liber-
tad, prov. Trujillo, dist. Chicama.
Clliilna, {Chillina, meoUo, tuetano. Q.) aid.
Dpt. y prov. Arequipa, dist. Miraliores.
Chilina, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Yanahuara; el terreno forma lo que se
llama andeneria^ en una lomada que baja
al rio Chih, al otro lado de la ciudad de
Ai'equipa: en este lugar hay varias cha-
cras, huertas y casas quiatas, y su vista es
dehciosa.
Chilinchilin) est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
Chilinga^ hda. y aid. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. San Miguel : habt. 340.
ChiliDg^uift) chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
ChilingOtey est. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Leymebamba: habt. 85.
Chilipahua) hda. Dpt. Cuzco, prov. Aula,
dist. Zurite.
Chlllpata) hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Usicayos.
Chilipata, est. Dpt. Puno, prov. Azangaro,
dist. Arapa.
ChiliquiDy distrito de la provincia de Cha-
ehapoyas, Dpt. Amazonas : habt. 697.
CHILL — 3
, pbl. capital de este distrito de
ioeia de Cliachapoyas, Dpt. Ama-
habt. 217.
, chat:. Dpt. Apurimac, pi'ov. Co-
as, dist. TambubaDiba.
la, duic. Dpt, Apurimac, prov.
nluLs, ditit, Tainbobamba.
aid. y est. Dpt. Moquegua, diBt.
a: habt. 1,157, ran los de Keche-
mbien tiene este nombre una pam-
e Moquegua y Piiqtiina. alas 16
' k.) de Moquegua.
ist. Dpt. Jloquegua, dist. Carumas:
[. (117 k.) de Sfoquegua.
1, ei^t. Dpt. y prov, Piino, dist. Ca-
ida. Dpt, Junin, prov. Tarma, dist.
I am ay o.
aid. Dpt. y prov, Arequipa, dist.
hda. Dpi. Ayacuclio, prov. Luca-
it. Piiquio,
aid. Dpt. CiiKco, prov, Cunas, dist.
aid. Dpt. Ayacuclio, prov. Luca-
it. Puqiiio: habt. 456.
y MtLsque, asi se llamaba antes
J proviucia do Paniro. Dpt. Cuzco,
qut, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
diKt. Chorrillos.
est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
t. Tisco.
est, Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
t. Tapay.
, chac. Dpt. AncacliM, prov. Ciija-
dist, Coehamarca.
iD-i-ERTKNCiA : laa palabras que no
lentren con II, biiaquense con / 6
Criii/la, nudo qne se hace cuando
es muy torcido. Ay.) hda. Dpt.
prov. ChunvivUcas, dist. Livitaca;
0.
St. Dpi, y prov. Pimo, dist. Ju-
li, est, Dpt. Arequipa, prov. (.'ay-
list. Tuti,
a, Iida. Dpt. Ayaciieho, prov. Huaii-
. Uuamangiiilla.
(( 'hitliica, soga que se ]ioue al car-
ira Ilcvarlo. Ay.) est. Dpt, Lima,
0 — CHILL
prov. Huarochiri, dist. Chorrillos; t
leg. (30 i k.) al E. de Cborrilloii:
(14 k.)ile Espiritu Kanto: 1 i (8 k.;
Sisicaya; y 11 J (63 k.) de Lurin.
Chillaco, ehac, Dpt. Lima, prov. C*
dist. Arabuay,
('liilliin'O, est. Dpt, Arequipa, prov.C«;
ma, dist. Lari,
CliJIItliiiui, pbl. Dpt. Moquegua, di»t. ]i
Cllilluilltl 6 CkiAama, (ChUUiui orinal. .
hda. Dpt. y prov. Lambayeque. disL
las: habt- 135,
Chillama, hda. Dpt. Huancavellea, p
Angaraes, dint. Acobamba.
f llillaninstic, chac. Dpt. Cnzco, prov, Ci
vilvilcas, dist. Colquemarca.
f lililHIK^IIf., chac. Dpt. prov. y dist. L
bayeqae.
Cllillailf, chac. Dpt. Puno, prov. Carab
dist. Crucero.
Clllllno, nombre antiguo que tenia el t
torio qiie hoy comprende )a provitici
Luya. Dpt. Amazonas.
CllilliirucCtl.V, vease Varri/arai-ta^, Dpt
CO, prov. Urubamba.
Chllltisiiiquf, hda. Dpt. y prov. Laml
que. dist. Olmos.
Cllilluy, chac. Dpt. Arequipa, prov. Ui
dist. Cotahuasi.
CbilU^ (C'hUlca nombre de vanas pli
de la familia de la BofcarUlean en
chua; y kUi, coUraea Aymari)chK.
Ancachs, prov. Huaraa, dist. Ynnga
Chillca, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun'
oks, dist. Chamaca.
Chillca , hda. Dpt. Cuzco, prov, P»
dist. Accha.
CuttLCA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Umi
ba, dist. Ollantaytambo: babt. 2^
CmLLCA, (de Pampachiri) aid. Dpt. C:
prov. CanchJs, dial. Checcacupi: habt
ChillCHC, est. Dpt, Apurimac, prov. i
bambas, dist, Chuquibambilla.
Gbllhtipiltu, hda, Dpt. Apurimac,
Andaliuaylas, dist. Huancaj-ama:
de Huancarama 3 leg, (16 J k.).
Vliilliiipnqulo, chac. D,)t. Ancadta,
Huaras, dist. Rcstauracioii.
Cliillt-uram, aid. Dpt. Apurimac, prov
dahuaylas, dist, Talavem.
CHILL
— 301
CHIM
ChUlcasa) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Cbiara: habt. 28.
Chillcay, aid. y est. Dpt. Junin, prov.
Haancayo, dist. Colca: habt. 19.
Chillcunia, (de Chihuaco,) aid. Dpt. Cuz-
co, prov. Canchis, dist. Sicuani: habt. 81.
Cllilleja, tambo entre el tambo de Esqui*
laja y Ayapata, d 10 leg. (55 ^ k.) de es-
te pbl. Dpt. Piino, prov. Cai-abaya.
Chilli) (de Hercca) (Chilli lo mas houdo del
suelo. Ay.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Sicuani: habt. 58.
CIlUUoo, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago: habt. 48.
CsmLico, hda. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
Chllliepampa, hda, Dpt. y prov. Cuzco,
dist. San Ger6nimo: habt. 26.
Chillicba, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
dlllUchaca, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
Chillihlia) (cierta mimbre que llamaban
HU'ho para hacer canastos etc. Ay.) est.
Dpt. Huancavelica, prov. Castrovireyna,
dist. Arma : habt. 24.
Chillihua, est. Dpt. Ayacucho, prov, La
Mar, dist. Chungui: habt. 84.
Chillihua, est, Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Gotabambas.
Ghiluhua, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Pampachiri.
Ghillihtta, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
CHnLLiHUA, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
Chillihua, hda. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Juli.
Chilx.ihi;a, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Pancarcolla.
Chillihua, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Achoma.
Ghillihua, desierto al pi^ de la Cordillera,
Dpt. Moquegua: dista de Moquegua 15
leg. (88 i k.). y de Chuclay 6 (88 i k.)
CllJIlilinactira, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Orurillo.
Chillllraaili 6 ChiUuani, est. Dpt. Cuzco.
prov. Quispicanchi, dist. Quiquijana.
Chilmhuani, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora.
Cllillihuarailyhda. Dpt. Huancavehca, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
Cliilliliuata^ est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Chamaca.
Cliilliiiiayo, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Cllilliillbil) aid. Dpt. Amazonas, prov. Bon-
gar a, dist. Tumbilla.
Cllilliliiita, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Macusani.
Cliiilincay, est. Dpt. Cuzco, prov. Colca,
dist. Pisac : habt. 27.
Chillincay, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Yanaquihua.
CllilliueuellO) mina de plata, Dpt. Liber-
tad , prov. Huamachuco, dist. Mollepa-
ta.
ChillipalllUi) est. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Zurite: habt. 59.
Cllillipata, (anudarse el hilo. Ay.) est. Dpt.
Puno, prov. Carabaya, dist. Ituata.
Cliillipieo, aid. Dpt. y prov. Piura, dist.
Tambograude.
CliillipucrO) est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist, Macusani.
CliillipnquiO) aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta: habt. 185.
Cliillisunipa, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
CliillO) tambo entre Cajamarca, y Chacha-
poyas, alos 6*» 27' 8" lat. y i 1,802m. alt.
Cllillou 6 Carabaijllo, rio en el Dpt. de Li-
ma. Nace en la Cordillera frente i la villa
de Canta y pasando por esta villa sigue
la direccion S. 0. hasta el mar, y desem-
hoca pocas millas al Norte del Callao.
Chillon, hda. Dpt. y prov. Lima, dist. Ca-
rabayUo: habt. 41.
Cliilloni, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
pachica: habt. 415.
Cliilloroyu, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Velille : habt. 155, con
los de Miilluma.
Cliillpaca, (Cchillpa, ramadelgada de dxbol.
Ay.) aid. y est. Dpt. Apurimac, prov. An-
tabamba, dist. Sabayno : habt. 6.
CliillniliU) est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tisco.
Clliuiba, {Chimha corrupcion de Chimpa, de
laotra banda de un rio; vadear el rio. Q.)
pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist.
CHIM
cstA scpariuto de Chnrin por el
90.
tribiitario del Piilpa por la de-
ite ri, Lacm, Dpt. y prov. lea.
[cLO-Ut, cbac. Dpt. y prov. Li- |
Miraflorcs.
. Dpt. y prov. lea, dist, Palpa:
, y litla. Dpt. Moquegua, diat.
habt. 823, con losdelaCapUla.
aid. y cbac. Dpt, Cajamarca,
ita. dist. Pion.
tambo enti'e Si'mdJa y CJuiaca,
0, prov. Saiidia.
, miiia de plata, Dpt. Libertad,
wnacbiico, dist. Sgo. de Cbuco.
hiiHi'ii, cierto cordon que los in-
miau en la cabeza: tambien sig-
Kcfial que ha do tener algnua
) rio tribiitario del Tambo, pot
1, Dpt. Jiinin.
I. Dpt. Puno, prov. Cliucuito,
ata: liabt. 98.
I, mina do plata, Dpt. Libertad,
Lraachiico, dist. Santiago de Clm-
J, E. de esto pbl. ley 12 m.
ccrros: el uias meridional csta i,
10" lat. y 80° 56' 54" long. Eb-
11 la babia del Ferrol.
pHerto mayor. EI pueblo que
aiscrablo raiicberia ae eatii con-
riipidameiite eu una bermosa
I, y pocoa alios despues de que
ya el ferrocarril a Huaraa, riva-
1 el Callao en poblacion, rique-
Dcremcnto garaiiUzan su clima y
ion y fertilidad de bus terrenos.
tensaii llanurab^ que estaii en con-
Chinibote, fueron cultivadaa en
B Ion Incas, 6 mejor dicbo de los
:es de estos: aun exlsten las ase-
: donde las regaban, y cuya to-
3n el rio veciuo de Santa. Esos
desiertos y ^idos por mas de
s anoa vuelven hoy a lomar vi-
ed al vapor y al ferrocarril que
1 puerto con direccion a Huaras.
lierto un canal de irrigacion que
lomo 50 k., siguiendo 6 aprove-
i antiguo Ilainado del Inca, pa-
iar 8,700 faoegadiu 6 sea mas de
eiento ires millones do metros oi
dos:distadeSanta21eg.(ll k.). En
solo tenia 142 babitautca y hoy pas
1,000.
En 1878 entrarou los siguientt
qiies ;
Touulodaa I
19 Duquesdevela 6,244
159 Vapores 103,174
31 Botes 164
Eu 1^75 tutrai'UD. Toneladu.
27 Duqiieadcvela 9,108
300 Vaporcs 166,751
5 Botes 4
Salierou iguial uumero de buques
pores, cou 3,187 pasageros.
Cllilllbuyil, ramal de la Cordillera,
provincia de Cauas, Dpt. Cuzco.
Chimboya, mina de plata, Dpt. Cuzco,
Cane bis, dist. Cbecacupi, Dpt. Cnz
Chmbova, ecrro mineral con vetas de
brio y plata, Dpt. Cuzco, prov. P
tambo.
Chimboya, aid. Dpt. Puno, prov. Car
dist. Coraui; babt. 416.
CH1JIBOY4, vcta de oro, Dpt. Pimo, pri
rabaya, dist. Corani.
Chliiibnriiiiie, cumbre eutro Charatc
Ignacio, prov. Jaen, Dpt. Cajaman
Cllilll0lialllltl.si, cbac. Dpt. Ancacbs,
Cajatambo, dist. Ocros.
CllilU^.VO, pastes, Dpt. Piura, prov. .
ca, dist. Cbalaco.
Clli'iuill, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
bamba, dist. Cachache: habt. 150
14 leg. (78 k.) dcIIuamachuco;di
bamba 5 (28 k.).
Ctliiiiuia, aid. y lida. Dpt. y prov,
dist. Salitrahbabt. 43.
CllilUO, [Cbimi, aearioiar. Q.) aid. Dpi
y dist. Puno: liabt. 29.
Chimo, hda. Dpt. Puno, prov. Chucuil
Zepita.
Cliiniocco, est. Dpt. Puno, prov. Cai
dist. Macunani.
Cliiitiur, aid. Dpt. Cuzco, prov. Pane
bo, dist. Cballabamba: habt. 92.
Cbillipa, cbac. Dpt. Ancacha, prov,
tambo, dist. Aoas.
Cliinipadoo, cbac. Dpt. Juuiu, prov. '
dint. Acobamba.
CHIK
303
CHIN
Chirapilfialcft, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Galea: habt. 77.
Cliiili|NUiuaylla, hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta: habt. 12.
CllilU|Nimpa, cbac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
Chillipana, est. Dpt. Cuzco, prov. Cliunvi-
vilcas, dist. Velille.
ChinifmiMlta, bda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
ChilllU, uno de los tres valles en que estii
dividido el territorio, que comi)rende la
provincia de Trujillo.
Chimu, ruinas de la antigua ciudad, vease
Chanchan.
ChillluellS, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Ce-
lendin, dist. Cbumuehs: dista de Celen-
din 28 leg. (156 k.).
Clliua. (despues de, 6 detras de, el postroro,
6 parte posterior Aymara: en Quechua
significa bembra de los animales, 0 eria-
da, mucbacba de servicio. La ctimologia
del nombre de este cerro y de otros pue-
blos debe ser Ayinara) cerro mineral de
plata, Dpt. Ancacbs, prov. Huaras, dist.
Ayja: hay minas de fierro magnetico.
China La, salitrera en el Canton de la Noria,
Dpt. Tarapaca, dist. Pica. En en 1872
produjo 150,000 quin tales: en 1878 id. y
en 1874, 100,000: dista de Iquique 11
leg. (61 k.).
€lliliai*0, chac. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ollacliea.
Chiliat^oelia, (detras de la laguna Q. y Ay.)
laguiia en la altura dePati: a 4,567"^-
de altura ; recibc las aguas de la laguna de
Orcococha, de la cual dista 669in- En su
mayor longitud mide 664ia. y su mayor
audio 466i"' Deesta laguna baja una que-
brada que a los 8,000iu- desemboca en el
rio Blanco que es el que forma el rio Chi-
li, Dpt. y prov. Arequipa.
Chiuaniai, hda. Dpt. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Huarmaca.
CllilUHUtt-lm, {('fiina mallcca, detras de la
gar^auta, en Aymara; pero en Quechua si-
iicaria, China bembra, y mall ceo poUuelo
de las aves que comienzan a volar, trechi-
to a trechito) mina de plata, Dpt. Liber-
tad, prov. Huamaohuco, dist. Mollepepa-
ta; al S- E. de MuUepata.
Chiliao, &id. Dpt. Arequipa, prov. Conde->
Huyos, dist. Chuquibamba: habt. 10.
China Saleaotay, vease Salrantai/y nevado.
('lliucacs ^da. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Zurite.
Cliiucalla, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Ccapacmarca.
Clliiicaiia, pbl. Dpt. Junin, prov. Tarma
dist. Vitoc.
Chiucafia, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ituata.
Cllilicas, hda. cocal, Dpt. Puno, i)rov. Ca-
rabaya, dist. Ayapata.
Cllilieay, cerro a una y media legua de la
ciudad de Huaras. Es notable j)or un ma-
nantial de agua salada que contiene litina
disuelta en el estado de cloruro de litio.
COMPOSICION.
Un Htro de agua contiene :
Gas acido carbonico hbre
(a la temperativra de 0°
y prcsion de 760uam... Litros 0.507
MATERIAS FLTAS.
Carbonato de cal ( . ) G ramos 0. 375
Idem de magnesia (.) » 0.065
Idem de protoxido de tier-
ro (.) » 0.018
Cloruro de calcio » 8.416
Idem de magnesia » 2. 100
Idem de potasio » 0.695
Idemdesodio » 21.282
Idemdeh'tio » 0.049
Gramos 28.000
(.) (.) (.) Estos carbonatos se hallan
disueltosenel estado de bicarbonate, por el
acido carbonico libre que contiene el agua.
ChiiieayeaiiiiM , chac. Dpt. prov. y dist.
Huanuco.
ChillcayHaiM. hda. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Alca.
Cllilieobaillba, hda. Dpt. prov. y dist. Hua-
nuco.
Chilli^ chieo y Cliiiieo yniiide) hdas. Dpt.
Puno, prov. y dist. Sandia.
Chilichay islas celebres por los inmensos y
riqufsimos depositos de huano que tanta
riqueza ban dado al Peru, y que hoy se
hallan agotadas : las principales islas son
8, la del S. esta i los IS'' 89' 20" lat. y 78''
cttiN
304 —
cum
48* 24** long.: la del raedio a \oA 13« 38*
50" lat. y 78« 45' 64" long. La del N. es-
td d los IS** 88' lat. y 78° 44' 54" long.
Segun la mensura practicada el ano de
1858 tenian la siguiente cantidad dehuano
Toueladas.
La isla del Norte 4.189,477
» » del medio 2.505,948
» » del Sur 5.680,675
Total 12.876,100
El alio de 1841 principi6 a exportarse
el huano para Europa y hasta el ano de
1870 en que casi estuvo agotado, se ha
exportado como nueve millones de solo
de las tres islas.
El movimiento maritimo de estas islas
ha disminnido casi del todo, desde que se
puede decir que el huano esta agotado,
porque la pequena cantidad que queda
son restos diseminados en toda la exten-
sion de las tres islas: sin embargo en 1874
entraron 85 buques de vela que median
11,684 toneladas, 96 vapores con 72,000
toneladas, y condujeron 556 pasageros.
Saheron igual ntimero de buques.
Chincha, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Luis.
Chincha, nombre antiguo del actual pueblo de
Chingas de la provincia de Huari, ])pt.
Ancachs.
Chincha, valle formado en los altos de ( 'au-
cato ; es muy fertil y se cultiva en el la
viua, la caila de azucar, el algodon y otros
productos andlogos: fue muy poblado mu-
cho antes de que lo conquistara el Inca
IX Pachacutec.
Chincha, rio, desemboca en el Pacifico i los
18^ 80' 20" lat. y 78*^ 88' 14" long. En el
verano es abundante de aguas, y en el in-
vierno d veces seco. Nace en la Cordillera
que estd al S. de Huancavelica : baja por
la quebrada de Arma, siguiendo una di-
reccion S. 0.
Cllilieha, provincia del Pepartamento de
lea, creada por ley de 80 de Octubre de
1868, desmenbrando parte de la provincia
de Cauete. Coutina por el N. con la pro-
vincia de Caiiete; por el S. E. con la de
lea; por el E. con la de Castro vireyna del
Pepartamento de Huancavehca ; y por el
0. con el Pacifico. Su capital la vilU de
Pisco. Consta de los siguientes
DISTRITOS :
Hsbt
Chincha Alta 9,444
Chinhca Baja 6,5^
Humay 1,496
Pisco , 6,682
Tambode Mora 882
Total habt 24,982
Estd. comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 180 20' y 14° lat. y los 78*» 50' long,
formando una superficie como de 90 le-
guas, que comparada con su poblacioD
resulta 280 habitantes por cada legna
cuadrada. Todo el territorio esta en 1a
costa ; y su temperament© cdlido y 8eco,
favorece el cultivo de la vina que es sa
principal produccion: contribuye mncho al
progreso de esta provincia el ferrocartil
que parte de Pisco hasta lea, por iondid
se internan muchas mercaderias no solo
para lea, sino tambien para algtmas pro-
vincias de los Departamentos de Hxum-
caveHca y de Ayacucho.
Hay un Sub-Prefecto encargado M
mando politico de la provincia : un Joei
de 1.* Istancia administra justioia. En lo
eclesi^stico estd dividida en los siguientes
CURATOS :
Chincha Alta Chunchanga
Chincha Baja Pisco
Hay 17 Escuelas de primeras letras:
12 para hombres : sueldos S. 7,200
5 » mugeres: • » 8,000
Total al ano S. 10,200
Las contribuciones produeeu al ano b
cantidad de 1,991 soles por los siguientes
ramos :
Contribucion Urbana S. 120
» Rustica » 1,559
» Eclesidstica » 19
» Industrial » fSS
Total S. 1,991
Clliuciia Alta, distrito de la provincia d*
Chincha, Dpt. lea: habt. 9,444.
(yHiNCHA Alta, pbl. capital de este diittiiw
en la provincia de Chincha, Dpi. ka:
dista de Lima i59 leg. (217 k.) ; de Canl^
te 10 (554 k.); de Tambo Mora 1\{S k.»;
de Chincha Baja H{1 k.).
CHIN
— 305
CHIN
Qliliclia Apacheta de, cerca de Ayapata a
3,914m. alt. Dpt. Puno, prov. Carabaya.
Chincha Bsiju^ distrito de la provincia de
Chincha, Dpt. lea: habt. 7,860.
Chincha Baja, ciudad, capital de este distrito
de la provincia Chincha, Dpt. lea; dista
de Tambo de Mora J leg. (1 i k.).
ChinehalHUiiba, hda. Dpt. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Limatambo.
Chilichafiiepo, (Cinchapucyo) chac. Dpt. An-
cachs, prov. Cajatambo, dist. Chiquian.
Chinchalqaiy chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Oeros.
ChincIiaiuayOy rio, Dpt. Apurimac.
Cllinchan, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco^
dist. Huariaea : habt. 547 : dista de Hua-
riaca 1 leg. (5 i k.).
CmNCHAN, quebrada entre S. Mateo y Can-
chiscancha, Dpt. Lima, prov. Huarochiri.
Chinchan, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
C^ta.
Chilicliaua, aid. Dpt. Cuzco, prov. Ayma-
raes, dist. Colcabamba: habt. 128.
dlinchaugo, est. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Otusco.
Chinchao, hda. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huayo: dista de Huayo ^ de leg.
(1 i k-)
Cbincbao, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Luis.
Cbinchao, mina en Quiches. Dpt. Ancachs,
prov. y dist. Cajatambo: ley 25 m.
Chinchao, quebrada en la prov. y Dpt. Hua-
nuco ; estd muy poblada de chacras, ha-
ciendas y aldeas, que forman el distrito
de Chinchao.
Chinchao, distrito de la provincia y Dpt.
Hudnuco : habt. 2,369.
Cbznchao, pbl. capital de este distrito, de la
provincia y Dpt. Hudnuco : habt. 269.
Chinclias, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huari: habt. 491.
Chinchaspaiupaf chac. Dpt. y prov. Hud-
nuco, dist. Chinchao.
Cllincliafi aid. y hda. Dpt. Ayacucho,
prov. Huanta, dist. Luricocha: habt. 91.
Chinchaybamba, hda. Dpt. HuancaveUca,
prov. Tayacaja, dist. Colcabamba: habt.
19.
Chincha jcancha, chac. Dpt. Lima, prov.
Canta, dist. Pacaraos.
Chinchaycoclia, pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Coracora: habt. 430.
Chtnchaycocha, laguna, vease Junin 6 Reyes,
laguna.
Chiiicliaychupay chac. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Cotabambas.
Chilichayhliapo, pbl. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta.
Chinchayliuariy aid. Dpt. Jimin, prov. y
dist. Tarma.
Chinchayhuate 6 Chinchayknaae, aid. Dpt.
Cuzco, prov. Paucartambo, dist. Caycay.
ChinchHymucha, chac Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Huari.
CliinchaypuquiO) chac. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Urubamba.
Chinchaypuquio, pbl. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta: habt. 600.
ChiUChaysuyOf aid. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Curahuasi: habt. 808.
Chinchaysuyo, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Santa Ana: habt. 108.
Chinchaysuyo, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Orurillo : habt. 242.
CbincbCy {Ckitiche 6 Chinchi, picante 6 ajf
muy pequeiio; y por eso d cierta espe-
cie de ajf muy picante se llama Chincki
huayka. Ay.) hda. Dpt. y prov. Lamba-
yeque, dist. Olmos: habt. 159
Chinche, aid. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Yanahuanca.
Chinche, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Huiro: habt. 116: dista del
Cuzco 88 leg. (211 i k.), de Chahuillay
8 (16 i k.): de Huiro 7 (39 k.).
CbincberO) pbl. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Calca: habt. 994. Unas de las paredes
del cementerio de la Iglesia es de pie<
dras grandes y de forma irregular pero
ajustadas perfectamente sin dejar inters-
tioios y con unos nichos en forma de gari-
tas : es resto de un monumento antigao
de los Incas.
Chinchero, hda. Dpt. prov. y dist. Puno:
habt. 14.
CbillCheroSf hda. Dpt. Ayacucho, prov.
CangaUo, dist. Hualla: habt. 415: dista
de CangaUo 6 leg. (88 J k.); de Hualla 1
(6 J k.).
Chinchebos, distrito de la provincia de An-
dahuaylas,Dpt. de Apurimac: habt. 6,216.
39
CHIN - ;
pbl, capital ile enie ilistritu Je
■in AiiduImttvlBM, Dpt. Apuri-
. 81: «li.sta de AiiiIiiliuiiylHs 12
|;deTttluvi'i'rt II I [H<J k.); de
,- 11 (ii'J k.): de Ocwbamlja S
Ougoy 5 [is k.]; de Pumpa-
■Mi 1 k.).
,. Dpt. Aynfiichw, pryv. Can-
M, aid, Dpt. Ayiicutlio, prov.
lift;. (Jliiiiigut: IiaIjI. 13.
, hdii. Upt. Ciizci), prov. I'au-
diat. Challabitmbit : liabt. GO.
, hda, Dpt. CuKCO, prov. y dist.
bo : Imbt. S.',.
, Lds. Dpt. Cuzcn, prov. Pau-
dist. Ohiillabaiiiba.
chac. Dpt, Lima, prov. Yau-
Vuripampa.
1, bda. Dpt. Apurimac, prov.
licay: Iiabt. 4C.
I, (ciwn de aji peqiwfio. Ay.)
ItiaucavL'lica, prov. TiiyacaJLi,
,1-bamba: habt. iSTU.
rro mineral de oro, dist. Par-
Pataz, Dpt. Libertad; i de it^f.
0. de Parcoy.
, y aid. Dpt. Huaimco, prov.
.dist. Huat-m-biK-oL babt. 441.
cerro mineral de plata, al Siir
de Sillillica, Dpt. Tarapaea,
9 leg. (50 k.) al S. E.dePica.
aid. Dpt. PuDo, prov. Cl)u-
Yunguyo.
a, Dpt. prov. y dist. Cajamnr-
40.
, Dpt, Libertad. piov. Otiisco,
1: habt. 129.
, Dpt. Juniii, prov. Huanca-
>lca.
. Dpt. Tarapaca. dist. Camiiia:
6 1 k.) de Saiila Barbara.
Bf chao. Dpt. Ancachs, prov.
dist. Huari.
it. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
t, TapayriJma: habt. 37.
.0 tributario del Marauon por
, en los 5° 3" 28" lat. y 80" 56'
408ni- alt. en Tomependa, y ,
lilla abajo de la cunflueticia I
mba 6 Cbaeliapoyas. Nace ea |
IK — CHIN
el cerro de Cajaiiiima, en un ramal ile li
Cordillera cerca del liiuite con el Ecutdm
y corrc a) Sur ca^i haata su couflueucit.
En su curso, de man de 30 legtias. pna
por varios pvseblos de la promcia de
Jaeii, dividieiidola eit el N, en du^^arbs,
y rcc-ibiciiUo caiidalosoj* rios tributarios.
CIlilll-IlilllH'ro. Iida. Dpt. Ayacucho, pruv.
La Mar, dist. San Miguel.
Clliliclli(|1ie, hda. Dpt. Cajamarca, piuv. j
dist. Jaeii.
Cliiiii'liis, chac. Dpt. All each s, pruv. C&jii
tambo, dist. Ocroa.
Cllilicllisujo, aid. Dpt. Ayacni-lio. pruv.
Huaiita, di^t. Hiiamangnilla ; liuH. 40t.
CIlilK'llH, aid. y bda. Dpt. Libertad, pruv.
Pataz, dist. Huayo: habt. 197.
Chincho, ceiro njiueral de plomo y pliiW-
Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist. San
MarcoR : al|,n.iiios metales dau 24 matCN
por cajon,
OiiiNiHO, luiua de oro y plata, al N. E. del
pueblo de Kan Marcos, Dpt. Aiicacb,
prov. Jluari, dist. San Marcos: ley 2-5 i
COO in.
CiMMHii, chac. Dpi, Jnnin, pmv. I'asi'O,
dist. lluariaca.
Cjunciio. pbl. Dpt. Hnancavebca. proT..\n-
garaes. dist. .lub'aioaica: habt. 411.
Chinrholtliniba, rio trlbulario del Riipw,
del Dpt. de Aiicacbs.
Chischobamb.*, hda. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabatnba: habt. 195: diata de
Pnruabaiuba 7 leg. (.99 k.).
CbincbOCancha, est. Dpt. Ancachs, prot.
y dist. Poiuabanjba.
ChiOChopalca. chac. Dpi. y prov. Haina-
CO, dist, Higueras.
Chinchopala, aid. Dpt. Libertad, prov. Ps-
taz. dist. Chilia.
Chinchufia, est. Dpt. Apurimac, prov. j
dist. Cotabambas.
CliiDChnpaquio, chac. Dpt. Aucachs, prcv,
Caiatambo, dist. Chiquian,
Cllinchuragra, lavadero de oro cu la qoe-
brada de Ninamayhua, Dpt. Ancachs,
prov. Huari, dist, Uco.
Chinchns, aid. Dpt. Aucachs, prov. Haul,
dist. Huachis.
Chiodeu. chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chi-
ta, dist. Huambos,
CHIN
— 307
CHIN
CUoga, chac. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Lamud.
Chinga, aid. Dpt. Jiinin, prov. Huancayo,
dist. Chupaca: habt. 156.
ChlDgabillan^ hda. Dpt. Cajamarca, prov.
V dist. Contumaza : habt. 102.
Cbingal, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las» dist. Caras.
ChlDgalpo,. rio tribatario del Maranon cer-
ca del piiGrto de Piirnay : tambien se lla-
ma rio Actuy, vease Actu^f, rio.
Chingalpo, distrito de la proviuoia de Po-
mabamba, Dpt. Ancachs: habt. 1,018.
Mucbos no considoran este distrito, vease
lo dicho en la palabra Pomahamho, pro-
vincia.
Chingalpo, pueblo capital do este distrito
de la provincia Pomabambas, Dpt. An-
cachs : habt. 103.
ChiDgana} chac Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Jaen.
ChiDganaya^ hda. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Jaen.
Chioganay aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Pebas.
Chingana 6 Veapema del Fnca , ruin as del
tienipo dc los Incas, en la isla Titicaca,
en donde existia un altar dedicado al sol.
f hiog^ane, hda. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Have.
Cllinganilla^ aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Conveiicion, dist. Occobamba : habt. 125.
Chingarant hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Paucarcolla: habt. 25.
Ching'aSy antiguamente Chincha, aid. y est.
Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist. Llamc-
llin : habt. 651.
€hlng09 chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
di.st. Tavabamba.
Chixgo, lida. Dpt. Puno, prov. (.'arabaya,
dist. Coasa: habt. 73.
Chiog'Ol^ hda. Dpt. Cajamarca, prov. Ca-
jabam]>a, dist. Cachachi : habt. 93.
ChiDg'Ora# aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara.
Chingoba, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Coata : habt. 4.
Chingoba, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Juliaca.
CMllgOraCUIlca) est. Dpt, Puno, prov. Lam-
pa, dist, Pucara.
CIiing;niI, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Llumpa.
Ching^inaoay chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Tabaconas.
Chin^liion, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Contumaza, diet. Trinidad.
Chiuhualay, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Santa Eulalia.
niiiiieam ehiooy diiiiicara grande, hdas.
Dpt. Cuzco , prov. Quispicanchi , dist.
Oropesa. •
CliiiiihiiayOy hda. Dpt. Puno, prov. Sdn-
dia, dist. Quiaca.
rililllllin hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Putina.
C1iililhi9 aid. [Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. C'hacas: habt. 1,314.
(lliilllailia, chac. Dpt. y prov. Lambaye-
que, dist. Salas: a 26 leg. (144 | k.) de
Lambayeque.
rilillOS, ranchos de Pescadores, Dpt. An-
cachs, prov. Santa, dist. Moro.
Chinos, islotes; son dos: tres millas al N.
de los islotes de la Viuda y la Tortuga, y
muy inmediatos a la play a.
CllillovoyOy est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Corani.
Cllilipapaica, aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Sancos.
Clliliqiie, cerro mineral de plata, Dpt. Pu-
no.
Clliliqiieiia, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velillc.
€hill$;ili]la9 hda. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Putina: habt. 72.
€llil1|s:ilinaili, chac. Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ollachea.
rinnqnifpiiray, salitreras (5) prov. Tarapa-
ca, dist. Pisagua: distan de Pisagua 10
leg. (55 \ k.),
Clliliqilira^ mina de plata al N. 0. del pbl.
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli.
rilinqiliray, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 20.
Cllinro, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Salamanca.
Cllillta, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Chumpi.
Chinta, chac. Dpt. Puno, prov. y dist, San-
dia.
CHIP — 3
Dpt. y prov. Puno, dist. Acora:
y, aid. Dpt. TarapacA, dUt, Pi-
de Iquique 26 leg. (144 i k,), de
^ k.): tiene unpequeuomanan-
ula. Dpt. y prov. Tacna, dist.
di=ita de Tacaa 31 leg. (172^ k.).
3a. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
, aid. Dfit. Puno, prov. Chucni-
fuiigiiyo: habt. 849.
Chillama, hda. Dpt. y prov.
iue, dist. Saks: habt. 136.
c. Dpt. Libertad, prov, Pataz,
.marquilla.
ac. Dpt. Puno. prov, AsAnga-
'utina.
Dpt. Puno, prov. Carabaya, diet.
M cestillo de pnja 6 de hojas
r fruta 6 oosas poco pesadas. Q.)
Junin, prov. Pasco, dist. Nina-
t, 658.
'lipacu cojerseen un estrecho. Q.)
cste noiubre lirtsta Monzon, en
la ei uombre de este pueblo: naee
illera, lado £. 6, Ice 9° lat. y TS"
iiproxiniadft.
. Dpt. HuiinuGo, prov. Huama-
Monzon: habt, 204.
,c. Dpt. Lima, prov. Canta, dist,
'^hipana, manilia, presilla, argo-
D 6 cobre. Q. y Ay.) Bnhia for-
■ la puntrt de esfe noinbre: su
de arena, y tiene un fondo de 9
IS, d dos cnbies de tierra : hay
10 dep6sito de htiano.
Ls.^ pusTA LE, einco millas al N.
La de Loa. A Botavento de esta
' una regular calota inhabitada.
iTA, al E. de la caleta de Falsa
Chipana.
Irito de la provincia de Liica-
Ayacuoho: habt. 1.514.
, capital de esle distrito de la
Lucanas, Dpt. Ayacuclio : habt-
;bac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
;. Laramate.
8 — CHIQ
Cbipe, aid. y hda. Dpt. y prov. Tacni. M.
Locumba: habt. 1S8: dista de Tacaa 21
leg. (117 k.): de Locuniba 4 (22 k.).
CliiplA* montaua en el Dpt. de Haauuca.
prov. Huamalies. dist. Pinra.
Chipia, aid. en las montaiias, Dpt. Hainii'
CO, prov. Huamalies, diat. Pinra: bibt
188.
Chlplan, aid. Dpt. Cajanarca, |V>v. Jmd,
diet. Querocotillo.
Clltplana, hda. Dpt. y prov. lea. dist, Fal-
pa.
Clllpicani, {Cehipicc cant esU pestanandoi
reluciendo. Q. y Ay.) pico nevado en lu
Cordillera i los 17" 43' 16" lat. y 72° 9'
26" long, y i 4,800in. alt,
Cliipilca, aid. Dpt. Tarapac^, dist. Camiiii.
Oiipilla, est. Dpt. (l^uzco, prov. Chunvivii-
cas, dist. Livitaca.
Cbtpillico* aid. y hda. Dpt. y prov. Pim,
dint. Tambo Grande: habt. 830.
CliipisniO, pbl. Dpt. Arequipa, prov. C&sti-
11a, dist, Viraeo.
Chlpte, aid. Dpt. Cajan^iarca, prov. fhota.
dist. Huambos: habt. 42.
Chipuluc, aid. Dpt. Cajamarca, prov. ChoU,
dist. Cutervo: habt. 860, con los de CuUk-
Clllpiirana, (Chhipa co^er, prender algo m
algun estrecho , lana honibre 6 mnJEi.
Q,), rio tributario del Huallaga, porldwi-
11a derecha, poco mas abajo del Pongo dp
Aguirre, Desde su orfgen se le unen mn-
chos riachuelos que nacen en las pamp*^
del Sacramento, Ea navegable todo el ano
por pequefias embarcaciones. Por est* no
se economizan corao 200 leguas entr»
Sarayacu y Moyobamba.
Chipya, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dist.
Huanoquite.
Ctlipya ClliCO. hda. Dpt. Cuzco, pmv. Paro
ro, dist. Huanoquite.
Chiqneros, chac. Dpt. Libertad, prov. P»-
taz, dist. Tayabamba,
ClliqnlllCOCba, chac. Dpt. Libertad. proT.
Pataz, dist. Huancaspata.
Chiqiiian, distrito de )a pro^nncia de C«j(
tambo, Dpt. Ancachs; habt. 4,65.1.
Chiquun , (corrupcion de Chkam. tanlofs
Q.), villa, capital de este distrito de la pro
vincia de Cajatambo, Dpt. Ancachs: est*
sobre nna mesetA &8,889n>. alt. Ei pli-
CHIQ
— 309
CHIR
no de la poblacion es regular, sus calles
se cruzan en dngulos rectos. Es notable
per su buen clima, para enfermedades
del pulmon : es escaso de agua : habt.
1,785. dista 18 leg. (72 k.) de Cajatambo.
Chiqniao, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Independencia : habt. 468.
('hiqnlcambe, hda. Dpt. Tarapacd, dist. Pi-
saguard 12 leg. (66 i k.) de Pisagua.
Cbilialn, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
Cbiquinata, ensenada, formada por el cerro
de Punta Gniesa.
ChiQuinquira, minas de plata (2) a 9 leg.
(80k.) de Taquilpon, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Macate: ley 17 m.
Chiquinquiba, mina de plata en el cerro de
Colquipocro, Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Pamparomas.
Chiqilinqairac. mina de plata en el cerro
de Cholipampa, lado E. Dpt. Cajamarca,
prov. y dist. Hualgayoc.
Chiqninqiliniy,ald. Dpt. Tarapaca, dist. Pi-
sagua.
Clliqiifpanipa, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Gorgor.
Chiqnipata , (corrupcion de Churd que se
pronunciaC/jfAi, lanza,y /?(7rflfabrir, reven-
tar. Q.), aid. Dpt. Puno. prov. Chucuito.
dist. Yunguyo.
Cbiquirav, est. Dpt. y dist. Ayacucho. prov.
Huamanga.
fhiquirill, hda. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca: a 3,518wi. alt.: habt. 53.
CUqotriqDihna, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Chapimarca.
Chiqniso. chac. Dpi. Tarapaca, dif^t. Ca-
mina.
Chiqilitani, islotes (2) el del Snr a los ir
20' 30" lat. y 80° 20' 34- long. Estos is-
lotes forman parte del grupo de Huaura.
ClliqaJtirc^ , pbl. Dpt. Ayacucho , prov.
La Mar, dist. Anco: habt. 450: dista de
San Miguel 10 leg. (55 \ k.): de Anco 5
(27 i k.).
fhiquitoy. hda. de caua, Dpt. Libertad,
prov. Trujillo, dist. Santiago de Cao: habt.
68 (no se incluyen Chinos): dista de San-
tiago 1 leg. (5 \ k.).
Clliquiyanqili, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaxas, dist. Bestauracion.
Chiqaivao. chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
Chira, {CcHra, pepitas del ajf. Ay.) rio, des-
emboca en el Paclfico i los 4' 56" lat. y
83° 26' 4" long. Es navegablehasta el pue-
blo del Arenal. Las arenas que se acumu-
lan en su desembocadura impiden su libre
entrada. Nace en la Cordillera en el territo-
rio del Ecuador, de las lagunas de Mama-
yocos y Huaringas, recibiendo en su largo
curso numerosos tributarios. Es el limite
entre las provincias de Ayabaca y Payta;
atraviesa esta ultima en su parte Sur,
fertilizando muchas haciendas.
Cllira, cerro mineral en el distrito de Aquia,
prov. Cajatambo, Dpt. Ancachs.
Clliracaca. (C/i?'ra,pepita de aji, Caca canas
6 bianco. Av.) cerro mineral en el distrito
de Macate, prov. Huaylas, Dpt. Ancachs.
Clliraiuayo, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Tacabamba.
Chi ran, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Paucarbamba.
Chirana, aid. Dpt. y prov. lea, dist. Pueblo
Nuevo.
Chirapa. chac. Dpt. Loreto, prov. Moyo-
bamba, dist. Calzada: habt. 25.
Chirapa, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ituata.
Chirapani. hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ayapata.
C'hirapiinia. hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Clliraura. hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Quiqnijana.
Clliraura jjrande, hda. Dpt. Cuzco, prov.
Quispicanchi, difet. Oropesa.
Cllil*aylla. aid. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Chipao.
Cllircal* chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Ca-
ne te.
ClliroaU9 chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. HuavUacavan.
Cliircaii oliioo y Cliireaii in*andf , hdas. Dpt.
Lima, prov. Chancay, dist. Pativilca.
Cllirhir(*<*0. aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Pinpingos.
Cllirllliail (C/nr/nta, exprimir, escurrir. Q.),
rio tributario del Juruii, por la derecha : a
los 6^ 3' 12" lat. y 70° 10' 89" long.: dista
542 millas (1 ,004 k.) de la boca del JuruA.
CHIR — 3
Uniba (Chin Trio, bamba 6 pampa, 11a-
i. Q.). htla. Djjt. Cajamarca, prov.
ta, dist. Huambos: habt. 89.
AMBA, lida. Dpt. Ajacucho, prov. Can-
>, dist. Vischongos.
AMBA, hda. Dpt. Ciuco, prov. Aula,
Limatambo: habt. 10.
tiyVif hda. Dpt. Moqne^iia, diet. Ilo.
f , est. Dpt. Ayacuciio, prov. Cangalln,
Huanearalla.
Illlllllio, (miuiaiitiHl Trio. Q.), ftld. y
Dpt. Apiirimac, prnv. Ootabambatt,
Haquira.
ll8Cfl|if est. Dpt. Libcrtad, prov. Otuii-
liat. Usqiiil: habt. 4i.
:hlipi, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
Macari.
ma, chac. Dpt. Puno, prov. y dist.
ha.
inal, hda. Dpt. prov. y dist. Caja-
luaiia, aid. y chac. Dpt. y prov. Arc-
a, di^t. Sacliaca: habt. 124.
lUain, hda. mill firal, Dpt. .Iiinin, prov.
;t. Pasco.
iiianacala, est. Dpt. Puno, prov. Chu-
I, dist. Ytinguyo.
may , chac. Dpt. Apurimac , prov.
icay, dist. Ourahuasi.
UAV, cha«. Dpt. Puno, prov, y dist.
lia.
ilia>0, chac. Dpt. Puno. prov, y dist.
lia.
!Uma, (cabcza fria. Q.) est. Dpt. Punoi
. Lampa, dist. NuiJoa.
lo, eliac. Dpt. y dist. MnquoRiia.
layu, (rio frio. Q.) rio tribiitario del
> por la inqiiicrda, Dpt. Puno.
lilo, eliac. Dpt. Amazonas, prov.
hapiiyns, dist. Huayabamba.
lOyapamiM, thac. Dpi. Aya«ucho,
, Lticanas, dist. Otoca.
loyos, aid. Dpt. Piura, prov. Ayaba-
ist. Chalai^o.
inyani, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
icane: habt. 3.
J hda. Dpt. y prov. Uuanuco, dist.
;ar,
gaj% aid. y hda. Dpt. Areqnipa, prov.
lesuyos, dist. Chuquibamba: habt.
0 — CHIR
€hirii|jo, est. Dpt. Cuzco, prov. ChunTJ'
CHS, dist. Livitaca.
Cllirinos, rio tributario del Cliinchipe pi
izquierdft, cerca del pueblo de Chiriu
provinciH de Jaen. Nace en el ranwl
la Cordillera que divide las provinciss
Jaen y Bongara.
Chirinos, aid. Dpt. Piura, prov. Aviiba
dist. Suyo.
Chirinos, distrito de la proviiicia de h
Dpt. Cajamarca: haht. 94S.
Chirinos, pbl. capital Ac este distrito di
prnvincia de Jaen, Dpt. Cajamarca,
Chiripata, hda. Dpt. Apurimac, prov. .'
tabamba, dist. Pachaeoiias.
Vhiripnqilio, est. Dpt. Cuzco, prov. Chi
vivilcas, dist. Velille.
Chirirlni, est. Dpt. Cuzco, prov. Chnnvi
cas, dist. Velille.
ChirirqiC, est. Dpt. Apurimac, prov. ft
tabamba*, dist. Clniquibarabilla.
Chlrig, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. C
trovireyna, dist. Huachos: habl. Ifi7.
Chirinno, est. Dpt. Cuzco, prov. Chanvi
cas, dist. Velille.
Cllirivo^, miiia de plata en el cerro de (
quemarca, lado E. Dpt. Cajamarca. pi
y diet. Hualgayoc.
Chiriyaco, hda. Dpt. Ayacncho, prov. H
manga, dist. Santiago.
Chirma, est. Dpt. Apurimac. prov. An
raes, dist. Cliapimarca: habt. 16.
Chirona, aid. Dpt, y prov, lea, dist. F
bio Nuevo.
<.'liironta, hda. de cana, Dpt. y pmv. 1
na, dist. Locumba: habt. !*8, en la <{
brada de Sinto: produce al ano 4,1
quintflles de aRuardiente.
Chirontita, hda. de cafia, en la mu'^
prorineia y distrito que en el anteri
produce fi,130 qiiintalcs de aguardiei
Chiro(]neSi chac. Dpt, Ajicachs, prov
dist. Santa.
Chirro o ' 'hoim, higar elevado y montu*
ccrea de Ayacucho de donde parten
caminoK para las provinciaa de La Mi
Huanta.
Chirta, aid. Dpt. Amazonas, prov. Bon
ril, dist. TumbiJla.
Cbiruma. chac. Dpt. Puno, prov. y li
SAndia.
CHIT
311 —
CHIV
Chiruni, lida. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Moho: habt. 31.
Chisa, aid. y lula. Dpt. Tarapaca, dist. Pi-
sagiia: a 10 leg. (55 ^ k.) de Pisagua; de
Arica 26 (144 ^ k.).
Chiseahualla, est, Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Chiseu, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Chiscnno, aid. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Chuquibambilla.
Chisey aid. Dpt. Puno, prov. Cbucuito, dist.
Yunguyo.
Chishi, bda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Cliuquibambilla.
Chisiaui, chac Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. OUacbea.
Chisiyincalla, est. Dpt. Puno, prov. Cbu-
cuito, dist. Yunguyo.
Chisiia de Sifanarico, cerro mineral de oro,
de piedra iman y de sulfato de aluminia,
situado en las faldas del cerro de Ujina,
Dpt. Tarapacd.
Chismapampa, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Avmaraes, dist. Sorava.
ChLsniisa, salitrera, Dpt. Tarapaca, dist*
Pisagua.
CllispapUDO, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubaiuba.
Chisque, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Atavillos Altos : habt. 250.
Chisqailla, pbl. Dpt. Amazonas, prov.
Bongara, dist. Yambrasbamba: habt. 141.
Chisuto, aid. Dpt. Tarapaca, dist. Cami-
iia.
Chita, {Chita, corrupcion de (Jhitl, 6 Chut a:
en Quechua (Vdtiy significa mugre, por-
queria; y Chuta apretar con palo el ho de
una carga; en Aymara Chuta seiial de
distancias, como leguas; la etimologia de-
be ser del Aymara). hda. Dpt. Cuzco,
prov. Aula, dist. Limatambo.
Chita, aid. Dpt. Puno, prov. Cbucuito, dist.
Juli.
Chita 6 Chuta, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov.
Calca, dist. Pisac: habt. 87.
Dhitara, chac. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist- Motupe.
Chitcna, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Cochamarca.
^llitliayOC^ chac. Dpt. Huancavehca, prov.
f Castrovlreyna, dist. Santiago de Chocor-
vos. •
Chiuchin^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Huayllacayan.
Chiiichin, (Algunos lo Uaman ChuMn 6
Chuichiu,) pbl. capital del distrito de Che-
cras, prov. Chancay, Dpt. Ijima. Hay un
manatial de aguas termales que nace del
cerro del Azufre : su temper atura es ele-
vada, pues se pasa huevos : dista 4 leg.
(22 k.) de Llacsaura: habt. 165.
Chiuchin, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Barranca.
f hiucllipaf hda. Dpt. Apurimac, prov. Au-
dahuaylas, dist. Huancarama: habt. 53.
€hiurail, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Pamparomas: habt. 282, con
los de Pichiii.
Chinrayapampa, aid. Dpt. Puno, prov.
Cbucuito, dist. Yunguyo.
Chiure, chac Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Huacar.
Chiiirin, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Oyon.
ChiurucO) aid. y est. Dpt. Huanuco, prov.
Dos de Mayo, dist. Huallaiica.
Oliuyabamba^ aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Huambos.
Chivane, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Cajamarquilla.
Cliivay, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa.
Chivay, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Vilavila: habt. 114.
CmvAY, distrito dn la provincia de Caj^llo-
ma, Dpt. Arequipa: habt. 1,153.
Chivay, pbl. capital de este distrito de la
provincia Caylloma, Dpt. Arequipa : habt.
499.
€llivaya,hda. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Chiyes, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Chivia^ hda. Dpt. y prov. Tarapaca, dist.
Pisagua.
ChiTiilita^ chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Lamarate.
ChivillOf puerto 6 embarcadero en el rio
Mayo, Dpt. Loreto, prov. Moyobamba.
Chiviquiila) hda. Dpt. Moquegua, dist. Ho:
a 17 leg. (94 i k.) de Moquegua; de Do 8
(16 ik.). ^
CHOC — ;
*, pb], Dpt. pvov. y ilist. Puito.
■e, M.I1I. y f^^t, Dpt. Apiirimac',
labamhiis. dist. Miirn.
. Dpt. Ciijaiiia,ivft. pros', Hualgn-
S^ii Miguel.
B, {CliiKii, timr, urnijttr, liiiini
mill/, y.) est. Dpt. Piiiiu, prov.
list. Miicari.
to. Dpt. Puiiu, pniv. Suiidia, dist.
pUTitii a los VI" 45' tilt, y 79" O'
, a<umU<,.-« , ]id.i. Opt. Pujio ,
liigiiFO. di.st. PutiiiB: liabt. 188.
cbac. Dpt. Amuzoimt4, prov. Lu-
San tierdiiimo.
3. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
ilio: habt. 64.
.. Dpt. Piura, pruv. y diat. Aya-
bt. 573.
ente sobre el Marafion, Dpt. An-
rov. Huari, diat. Llamellia: i.
lit.: dista S leg. (16 i k.) de Lla-
lac. Dpt. Junin. proT. y dist.
1. Dpt. Ayacucbo. prov. Huaman-
Snntiago.
a. Dpt. y prov. Lima, dist. Ca-
habt. 72: en eate fuiido hay un
maiiantial.
», aid. y hda. de cafja Dpt. Are-
ov. Camani, dist. Acari: a S^Siu-
:. 604, sin contar los asiaticos
toB : dista de Acari \ leg. (8 k.).
la. Dpt. Ayacuobo, prov. Huan-
Luricocha : habt. 36.
la 6 Chuqueliamba, hda. Dpt. Apu-
■rov. Andahuaylas, dist. Ocobam
1 leg. (5 I k.j de Ocobamba.
6 CkoqMCca, (ao pronuncia Cha-
Choqiie oro, Cchoqiie, no borracho;
Ay.) aid. Dpt. Apurimac, prov.
lotabambas.
Chtl, hda. Dpt. Apurimac, prov.
lylas, dist. San Geronimo.
;yo 6 Choquei.iuqiim, aid. Dpt. Apu-
rov. y dist. Aodahuaylas: habt.
Cltoques, chac. Dpt. Huancaveli-
. Tayacnja, dist. Paucarbamba.
3 — CHOC
Clioccetacc i> ' 7..-7»w.i<'. aid. Dpt.
oho, prov. Lii. Miir. dist. Tambo.
Cho«nahiiaqui.iat.Dpt.Ciizco,pro
viviicas, ilist. Santo Totnas; siti
1h CordillL'ru dc SiiliiniiHa _v en e
ilel rio Cayaniui.
Choccftahui. est. Dpt. Ayacueho, pro
manga, di.'^t. Santiago; habt. 4.
ChOCCOi {Cki»-(i daro. liiupio. Ay.: 1
ir.i pared An piedra. Q.) aid. Dpt.
Cuzco, dist. Santiago: habt. 101.
Chocc'o, hda. Dpt. Puno, prov. Ch
dist Have.
Chouco, hda. Dpt. Puno, prov. As
' dist. Putina.
Choccocosi, hda. Dpt. Puno, prov. }
TO, dist. Santingo.
ChoCCohuma, est. Dpt. Puno, pro^
pa, dist. Puciir;'i.
ibOCCOllo, (euaiio. Ay.) est. Dpi.
mac, prov. Colabambas. dist. Mai
ChOCCOCracan, aid. Dpt. Apurimat
Andahuaylas, dist. San Geronimo
Choccojaca, aid. Dpt. Cuzco, pro
chiB. (list. Marangani: habt. 196.
Chvccpahuasi, est. Dpt. Cuzco, pi
ruro, dist. Colic ha.
fhoCChi, aid. Dpt. Ancachs, prov.
dist. Huachis.
CbocchODi, cerro mineral de plati
provincia de Lampn, Dpt. Puno.
ChOClOCOCha, pbl. Dpt. Huancaveli*
CartroMreyaa, dist. Pilpichaca: he
Choclococh.*, est. Dpt. Huancavelic
Angaraes, dist. Acobamba: habt.
Choclococha. lago al 0. do C astro vi
i 4 leg. (22 k.) al 0. de la ca<
la Cordillera : recibe las aguaa c
gona iiimediata Orcococha , y
agile forma &1 rio que dcBpues
Pampas. Es digno de notarse qu
do estas lagunas en el lado Occid
la Cordillera llevau sus aguas ol 1
do todos los rios y laguuaH situac
van al mar Pacifico.
Chocllapacha, aid. Dpt. Puno, pn
cuito, dist. Pisacoma: habt. 50.
tbocllapampa, chnc. Dpt. Libert*
y dist. Otusco.
CbOCDahuaquit aid. Dpt. Arequi]
Condesuyos, dist. Cayarani.
CHOC
919
CHOG
ChOCDif a^ chac. Dpi. Cuzco, prov. Cliunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
ChOCBlly {Cclioccna fruta verde 6 comida cni-
da. Ay.) aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
y dist. Caylloma.
CbOC&aeearccay est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Pucard.
ChociaecolIOj (remedio no sasonado 6 cru-
de. Ay.) aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito : habt. 138.
CocNACcoLLo, Gst. Dpt. Puno, prov. Gara-
baya, dist. Macusani.
ChOCliaccotaf est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
ChOCOy {ClwcOf en Ay. claro, cristalino, ha-
blando siempre de Hquidos; en Quechua,
Chliocco pared de piedra) aid. Dpt. Piura,
prov. Ayabaca, dist. Cbalaco: habt. 854.
Choco, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Llumpa.
Choco, distrito de la provincia de Castilla,
Dpt. Arequipa: habt. 929.
Choco, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Castilla, Dpt. Arequipa : habt.
819.
Choco, hda. Dpt. Puno, prov. Chucuito ,
dist. Have.
ChOCObambaf chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata.
ChoeeeolIO) aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
io, dist. HuacuHani: habt. 231.
ChOMCOta^ hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Chucuito.
ChOCOda^ chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
macbuco, dist. Santiago de Chuco.
ChOCOfilll) aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. San Pedro: habt. 280.
Chocolate^ mina de plata en Chanca, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Cajatambo: ley 50
marcos.
Chocoma , hda. Dpt. y prov. Puno , dist.
Acora.
Chocon, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Jau-
ja: habt. 225.
ChOCOnchaca CbiCO, hda. Dpt. Puno, prov.
y difit. Lampa : habt. 20.
Choconcbaca graDde^ hda. Dpt. Puno,
prov. y dist. Lampa: habt. 18.
ChOCOpatdf {Chocopata, pared de andeno-
ria. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Oropesa: habt. 324.
ChOCOpe 6 CJu)c])ope, aid. y hda. Dpt. y prov.
Lambayoque, dist. Salas: habt. 143.
Chocope, distrito de la provincia de Truji-
llo, DiDt. Libertad: habt. 1,255.
Chocope, \'illa, capital de este distrito de la
provincia de Trujillo, Dpt. Libertad: d
los 7M0' 40" lat.: habt. 463; dista de
Trujillo 10 leg. (55 J k.); de Malabrigo 5
(28 k.).
ChOCOrona9 est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
CbOCOrOSi^ hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
Chocorosi, hda. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Santiago: habt. 402.
CbocorvoSy chac. Dpt. Huancavelica, prov.
C astro vireyna, dist. Huaytard.
Chocorvos Santiacjo de, vease Santiago de
Chororros,
ChOCOSy pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Viuac: a 2,752i». alt. al S. 0. de Huan-
gascar : habt. 222. Su temperamento es
tan sano que son frecuentes los ejemplos
de longevidad de 120 y aun de 140 aiios.
Chocos, i)bl. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Chorrillos.
CboCOSO, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Clmpamarea.
Chocpon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Chocpope 6 Chocope y aid. y hda. Dpt. y
prov. Lambayoque , dist. Salas : habt.
143.
ChoctO, mina de oro y plata, al N. N. 0. del
pueblo de Chacas , Dpt. Ancachs , prov.
Huari, dist. Chacas : ley 100 d 800 m.
Chochap6t chac. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Salas : a 18 leg. (100 k.) de Lamba-
yeque.
CbochO; hda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Ccapi.
Chochoca, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Chochope, hda. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Motupe : habt. 80.
Chochlinipla} cerro mineral con vetas de ci-
nabrio, 8 leg. (44 J k.) al 0. de la mi-
na de Santa Barbara, Dpt. prov. y dist.
lluancavolica.
Cbogaypampa, aid. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauli: habt. 7.
40
CHOL
-314 —
CHON
Dpt. Aiieftcha, prov. y (list.
ia:habt. 206.
,, est. Dpt. Cajjimarea, prov.
list. Sorochuco: habt. 451.
hda, Dpt. Jimin, prov. y dist.
:. Dpt. Libertwt, prov. Pataz,
Dpt. Ancacha, prov, Poma-
t. Piscobamba: habt. 8(i9. eon
lachin y Pataray,
6 pico en la ciimbre de l(i Cor-
ca del limite con Bolivia, a los
y 70" 50' long, aproximada, al
ique, a {i.OOfini- alt., Dpt. Ta-
'pt. Tarapae^, al pic del cerro
)re.
f, ciiEic. Djit. Ancacha, prov.
, dist. Huaylkcayan.
Dpt. y prov. Puuo, dist. Pau-
c. Dpt. Chzco, prov. Chunvi-
, Colquemarca.
tl. Dpt, Tacna, prov. Arica,
: Imbt. 56.
cerro en el cnal hay miiiasde
\ lado E., Dpt. Cajamarca,
t. Hualgayoc: ley SO m.
B. Dpt. Huoucavclicft , prov.
'Qa, diet, Hua\'tara.
, Dpt. Libertad, prov. Huama-
. Sartimbamba.
a Dpt, Cajamarca, prov. Ca-
ist. Cachaclie: habt. 209.
lida. Dpt. HuancaveHca, prov.
dist. Acobamba,
ida. Dpt. Hnancavelica, prov.
list. Surcubamba : habt. 80.
cion de salvajes que habitan
lei Huallaga entre Ioh difitritos
[aria y Pachiza: andan medio
son un poco cinlizados; muy
la caza con cerbatana: ticnen
especial.
a. Dpt. Amazonas. prov. Lu-
igua: habt. 10.
ac. Dpt. Cajamarca, prov. y
ftc. Dpt. Iiibertiid, prov. Pa-
ist. Jequetepeque,
Choloque, cliac. Dpt. Ancachs, prov. S«i-
ta, dist. Moro.
CholOVeren, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pi-
taz, dist. ( 'ajamarquilla.
Chollaccani, est. Dpt. Ptmo, prov. .\Ek'
garo, dist. Arapa.
fhOll^O, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Ci\%-
tambo, dist. Huayllacnyan.
ChoHorase, est. Dpt. Puuo, prov. CaiaU-
ya, dist. Ituata.
Ohollocafiif aid. Dpt. Cuzco, prov. Oiinu,
dist. Yanaoca : habt. 225.
Gholloiicaui, chac. Dpt. y prov. PuncdisL
Acora.
Ohoninccatoca, chac. Dpt. Cuzco, pto^.
Chuuviviicaa, dist. Colquemarca,
Choniachet punta, cioco millas al S. de Is
de Huauillos.
Chomache, bahia: esti formada por la (nm-
ta de este nombro; tiene un fondeadero
muy cerca do tien-a, de 9 A IS brazas.
Ghoinana, hda. Dpt. Apurimae, prov. Aa-
ditlmaylas, dist. San Geronimo.
Cboniba, hda. Dpt. Lima, prov. y dist. Ca-
ne te.
ChomOt rio tributario del Tambo por 1»
derecha, Dpt. Jtmin.
Chona, est. Dpt. Apnrimac, prov. Abaneaj.
dist. Ciu-ahuasi.
ChoncllOll) chac. Dpt. Libertad, prov. P»-
taz, dist. Cajamarquilla.
Chongareota, est. Dpt. Puno, prov. Lsm-
pa, dist. Ucuviri.
Chonga, aid. Dpt. Juniu, prov. y disi
Chonoo, lida. Dpt. Cuzco, prov. Quispiean-
chi, dist. llarcapata.
Chongos, hda. Dpt. Libertad, prov. P»toi,
dist. Tftjabamba: habt. 16B: distadeTfl-
yabamba 1 leg. (5 \ V.); de Parcoy i
(44 i k.).
Cho.sgos, distrito de la provincia de Hmh-
cayo, Bpt. Juniu: habt. 4,485.
Chongos, llamado farabien Clmntiw rifj-'.
pbl, capital de este distrito de la provin-
cia de Hiiancayo, Dpt. Junin : habt. 2,94fi:
dista de lliiaiieayo 2 leg. (11 k.).
CllOngOS) hda. Dpi. lea, prov. Chintli*
dist- Pisco: en el valie de Chunchanp*:
produce al aHo 300 quintales de nguantieo-
te y 400 quintales de algodon: habt. 44.
CHON
— 315
CHON
Cboi^OS Alto , pbl. Dpi. Junin , prov.
Huancayo, dist. Colca : habt. 70, pero con
8TIS aldeas adyacentes tiene 763 : dista de
Huancayo 6 leg. (88 i k.).
Chongoyape, distrito de la provincia de
Chiclayo, Dpt. Lambayeque: habt. 1,140.
Chonooyape, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Cliiclayo, Dpt. Lamba-
yeque: habt. 716: dista de Chiclayo 22
leg. (122 i k.).
ChonguillOy hda. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Cajatambo: habt. 19.
Chonia^ chac. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. San Ger6mmo.
ChonlloSy chac. Dpt. Aucachs, prov. Po-
mabamba, dist. Llumpa.
Chonta, (cierta especie de palmera muy fucr-
te, Q. y Ay.) hda. Dpt. Piura, prov. Huan-
cabamba, dist. S6ndor: a 10 leg. (55 J k.)
de Huaucabamba.
Chonta, hda. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
bdca : habt. 228.
Chonta, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Huambos: habt. 41.
Chonta, hda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
San Pablo.
Chonta, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Caja-
bamba, dist. Condebamba.
Chonta, hda. D})i. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Huanta: habt. 80.
Chonta, pbl. Dpt. Iluanuco, prov. Dos do
Mayo, dist. Baiios: a4,47H»i. alt.: en in-
vicrno baja el tGrm6metro hasta 6" bajo
cero. A sus inmediaciones en el cerro de
Chonta Hirca, existen los famosos mine-
rales de cinabrio, descubiertos el afio de
1761, por Manuel Perez Bustamantc.
Chonta, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Qnerobamba.
Chonta chac. Di>t. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Chonta, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Limatambo: habt. 431.
Chonta, isla en el rio Pachitea, como 40
millas (74 k.) abajo de la conlluencia con
el Palcazu. En este sitio fueron asesina-
dos por los salvajes, los jovenes Alverto
West y Til vara i)rimeros esploradores del
Putumayo.
ChOTitabaniba) aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Huambos : habt. 848,
Chontabamba, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Paccha.
Chontabamba, hda. Dpt. y prov. Huiinuco,
dist. Chinchao.
Chontabamba, hda. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Chanchamayo.
Chontabamba, lavadero de oro y chac. Dpt.
Puno, prov. y dist. SAndia.
Chontaca^ hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. San Geronimo : a 8 leg.
(19 k.) de San Ger6nimo.
Chontacaucha^ hda. Dpt. Huancavelica,
prov. Angaraes, dist. Lircay: habt. 162.
Chontaliirca, (cerro de palmeras de Chon-
ta. Q.) cerro mineral, Dpt. Huanuco, prov.
Dos de Mayo, dist. Banos. Tiene varias y
ricas vetas de cinabrio cuyo rumbo es de
N. a S. se encuentran en las rocas con-
glomeras, arenisca y piedra calcarea mes-
clada con i)irita de fierro 6 de bronco, co-
bre gris argontifero, sulfato de fierro y
betum. Tambien hay bulla 6 carbon de
piedra de buena calidad. La caj^a de mer-
curio es la misma que atraviesa por Jau-
ja y Huancavelica : este mineral esta casi
abandonado, aunque en el hay conocidas
y explotadas 94 minas poco trabajadas,
y que de 75 quin tales de mineral se saca-
ba 45 quintales de mercurio, y produjc-
ron:
qnintalos.
En 1842 857
1843 886
1844 421
1845 240
1846 88
Chontahirca, cerro mineral de plata en la
provincia Angaraes, Dpt. Huancavelica.
Chontaliuillqiiiy est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
Chontaliy aid. Dpt. Cajamarca, i)rov. Jaen,
dist. SalHque.
Chontali, cliac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Cachon.
Choiltsillia, corro con vetas de cinabrio: a
5 4 log. (29 k.) al S. de la de Santa Bar-
bara, Dpt. prov. y dist. HuancaveUca.
Chontsiquiros, salvajes, (vease Piros sal-
vajes) son los mismos Piros, pero se les
llama Cliotaquiros, porque los que ocu-
pan esa region se pintan los dientes & ne-
CHOQ — 3
palo llamada Ckmila, y Qiiiro,
L dieiite; y aunque otras tribus
i^ma costumbre, estii sola lie-
jre especial.
lida. Dpt. Apurimac, prov.
,B, dist. TiUavera: a 1 leg.
ralavera.
* )■ bajns, times, lljit. Cnja-
.-, Jiien, that. Calliiydc.
, llpt. Lima, piov. Huaiotlii-
lon-illo.'i : il tiS?"" OO alt. : a la
rio Liiriii : cii liis cciTOs iii-
\y\->'Ui^ <le m-i>: ili=t:i, 1.5 ', 1.^-.
l" N. .1.; I.ui'iri: 1 5 {H ll.) do
. (Ifi I, li.) -Ic Si-.iuiiya.
■St. Dpt. Aufiiclis, pmv. Iliia-
[dopctidpticia: liiil>t. 2S4.
!i. Dpt. Hiiaijea\clica, prov.
list. AcolmiiiliM: liabt. 2IH).
\f. Dpt. Aiicadis, prov, (Jiija-
. Hiii
■■"]'"
iiVF-RTENciA : estft palabra que
1, la escribiinos t-im una Kola
diclio eii el Discurso Preli-
Dpt. AneucIiJi, prov. Cajatam-
:ros : liabt. I'iT.
. Dpt. Aiicaehs, prov, CajatiHU-
. Dpt. Auctitlis, prov. HTiaylas.
J Libre,
M. c'hiU'. Dpt. AiK'adiH, prov,
<)\, (list. t>iiiua>!,
I. y est. Dpt, Arojdipii, prov.
i, elist, C'liuquibamba: liabt.
:'w.,i<f oro. Ay.) pM, Dpi, Apu-
V. Cotabambas, di.st, Tanilm-
ID, cliac, Di>t, Ancaclis. prov.
il. Cotaparai:o.
lU, (patio d sitio dp nrn. Q. y Ay.)
iizeo, prov. t'a!c-a, dist. T.arf.s:
lida. Dpt. -■^piiriraai', prov. y
111. est, Dpt, Apuriiuiic. \\m\.
IS, di^t. Mara,
b.la, l>pl, C
Cjiu
Mrti
■nlill
S — CHOQ
CllO^uei-hilcn, (puente de oro. Ay, y Q.)
aid, Dpt, Puno. prov. CLucuito, dist.Ym-
guyo : habt. lOS.
CllO(iliecllflIllbi, {Choqqiie chkampi. oU«4
mii^ia lie oro, Q, y Ay.) aid. Dpt. Pnnt,
prov. y dist. Asilngaro; habt. 262.
CHoyi:ECHAMBi, est, Dpt, Puuo, prov. .isia-
garo, dist, Arapa,
CriDQrECH.iMBi. aid. Dpt, Pnuo, prov. Asan-
garo, tlist, Muiiaiii : habt. 535.
Cll(K|Uetb»llipiu», hda. Dpt, Cuzco. prov.
Cauiis, dist, Picliiliua,
('liiii|iierlMique, cbai-, Dpt. Taraiiaca, Jist
Cainifia,
('li»i|iieliUiiiu-iirii, eliao. Dpt, ApnrimK,
prov. Ayraaraes, dlHt. Soraya,
('iimiUPlu. {Clwptela geiite zimarrona qne
vive en las punas. Ay.) ftlil. Dpt. y pror.
Puno, dist. Picliacani : habt. 1S7.
t^Hot^i-ELA, (collaua) aid. Dpt. y prov. Paao,
dist. Acora: habt. 128,
CHoyuEL.*, (collaiia soca), aid. Dpt, yproT,
Pimo. dist. Accra: liabt. 189.
Choquellaqnc, hda. Dpt. Pmio, prov, Asin-
i;aro, dist, Piitiiia.
(;hfi(|uelliLsca, hda. Dpt. Puuo, prov. Lam-
pa, dist. Piicar^.
CHOQrKLi.rsc'A , chac, Dpt. Puno, prov. v
dist. Siindia.
C'uotjuEi.nscA, hda, cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist, Ayapata.
ClHHUieniiin-H, (lu^ar de oro, Q. y Ay.l Ji
y pKt. Dpt. Apurimac, prov. Abaucay, dist.
CllOllllflia Clltillllxi, (engftstrtdo eu oro. 6
dorado. Ay.) aid, y hda, Dpt. y prov. Ya-
iio, dist. Chuciiito: habt, 157.
Olioqiiepnnmin , chac. Dpi, Cuzco. pror.
ChuHvivilcas, dist, C cap acin urea.
C'llO«|llf|Mla, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist, Ayapata.
ClioqiieiiillH, est, Dpt. Cuzco, prov. Clion-
vivilcas, dist. Livjtaca.
Climiurpinu. aid. Dpt. Puno, prov, Asan.c*-
ro, dist, Asillo,
(^hO(|Ue)lliquiO , hda. Dpt. Cuzco , prov.
Qiiispieauehi, dist. Quiquijaua,
fhoquepuquicnlO. chac, Dpt, Cuzco, prur.
Quispicauchi, dist, Urcos.
rhiMiUPqiiirno, ruiims de un phi. al E. JH
' Apurimac, donde sc rcfugiii el Incn Blanco,
CHOQ
— 317 —
CHORR
ChOI|uerilIo, chac. Dpt. Puno, prov. Sandia,
dist. Patambuco.
€hoqueripino, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Crucero.
Choqneruudc y baiidera, cerro mineral, a
} de leg. (4 k.) de Conchucos, Dpt. An-
cachs, prov. Pallasca.
Choques, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
Choqnesaiii, chac. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. San Antonio.
Clioqnetauea, aid. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 192.
Cboquetira, {(Jlmque tira, cuna de oro. Ay.)
aid. Dpt. Cuzco, prov. Convencion, dist.
Santa Ana: habt. 251.
Choquetera, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Chucuito.
Clioquetoyco, chac. Dpt. Arcquipa, prov.
Condesuyos, dist. Yanaquihua.
Choqni, (Choqui corrupcion de Choquc, oro.
Ay.) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Iquicha: habt. 37.
Choqniac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Restaui'acion.
Choquicuneka^ hda. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Santa Maria del Valle.
Clioquicoi'lia. aid. Dpt. Junin, prov. Iluan-
cavo, dist. San Juan.
Clloqililnuu^lU. {Choquf oro, Ay. y huarra
cuenio. Q.) mina de plata, Dpt. Huan-
cavelica, prov. Augaraes, dist. Lircay, al
Sur de Lircay: ley 12 m.
Qioqilil^ chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Huayabaraba.
fboqniuif cerro mineral de x)lata, Dpt. Pu-
no, prov. Sandia, dist. Poto: fne traba-
jado en tiempo de los Incas.
Ciioqiljpata, {CJwqui oro, Phala cordoro al-
go grande. Ay.; y pata anden 6 grada. Q.)
vaUe en el distrito de Ayapata. prov. Ca-
rabaya, Dpt. Puno: se cultiva la coca, el
cafe y la caiia dulce.
Ckoquireeana) hda. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Cotabambas.
C1l0qnisoil|||;:09 (corrupcion de Choque sfmrro
bolsa de oro : sonco es la tela con que es-
ta cubierto el corazon de los animalos.
Ay.) hda. Dpt. Liber tad, prov. Otusco,
dist. Usquil: habt. 594: dista de Usquil 4
leg. (22 k.).
Cboquisoni^uillo, chac. Dpt. Libertad, prov.
y dist. Huamachuco.
Chora^ {Chum pedazo de terreno 6 de g^nero
Ay.; Chura poner, echar, guardar, criar
y Churu, concha de mar. Q.) aid. Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Pallasca: habt. 235.
ClloraSy pbl. Dpt. Huanuco, prov. Dos de
Mayo, dist. Jesus: habt. 237.
CllorO) cerro mineral de plata, cerca del de
Paratia, prov. Lampa, Dpt. Puno.
Cliorobal) est. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Chorobal. chac. Dpt. Libertad, prov. Trn-
jillo, dist. Chicama.
Cboroba]llba9 pbl. Dpt. Libertad prov. y
dist. Pataz: a 2 leg. (11 k.) de Longotea.
Chorobamba, hda. Dpt. Libertad prov. Pataz,
dist. Uclmmarca: habt. 116.
Chorobamba, chac. Dpt. Libertad. prov. Pa-
taz. dist. Huayo.
Chorobamba, hda. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Marcabal: habt. 244.
Chore bianco, mina de plata, I^pt. Liber-
tad, prov. Pataz, dist. Chilia.
Cboi'OeO(*ba. aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo
Amazonas, dist. Iquitos ; habt. 19 : dista
de Gran 4 leg. (22 k.) : de Moyobamba
144 (802 i k.).
CllororeOy chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Chota.
Chororco chac. Dpt. Tarapaca, dist. Camiua.
Cboros, distrito de la provincia de Jaen
Dpt. Cajamarca: habt. 827.
CiioRos, pbl. ca2)ital de esto distrito de la
provincia de Jaen, Dpt. Cajamarca.
Cborrillaiia} mina de carbon de piedra a la
dorechadel rio Santa, dist. Corongo, prov.
Pallasca, Dpt. Ancachs: como 100 k. al
Este de Chimbote.
Cboi'rill09 hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemaca.
Cborri]loS9 hda. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tumazrt, dist. Cascas.
ChoiTlllos, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
CiioRRiLLos, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Pamparoraas: habt. 6.
Chorrillos, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Chorrillos, hda. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
CHORE — 3
aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
), al 0. de Clmpaca: a, 3,'156i>i.
,2H.
aid. Dpt. Junm, prov. y dist.
distritode !a provincia de Hua-
ipt. Lima: habt. 2,021.
. pbl. capital de entc distrito de
:ia de Huarochiri, Dpt. Lima:
;e le llama San Jose de loa Clior-
Uuaroc: a 2,870ni. alt.: habt.
.a de Esplritu Santo 2 | leg.
al S. E.; y de Juuin por Sisi-
(99 k.).
distrito de la provincia y Dpt.
,bt. 6.900
villa, capital <le este diatrito
'. y Dpt. Lima: habt. 3,850. La
ocupa uua gi'ao extensiou: pocas
iortan en angulo recto y por esto
aa verda*lera encrucijada; mu-
as tieueu ires metros de ancho y
.derofi callejones: i)ero hay dos
ihas y hermosas que eorren easi
& SuT; Eiiu embargo por todas
encnentran casas muy bteu cous-
' con toAns las comodidndcs de
ciudad. Kay una iglesia ciiya
Qe nua fiiente de agua. La villa
ibrada por gas : tieiic una csta-
errocarril que la uite con Lima
lO; y estacionea telcgrdficas en
con las liiieas telegriilicas teircs-
Sub-mariiia. Clioriillos cs el lu-
n'los y de veraiiear de ios liabi-
'. Lima: en otro ticinpo fuc el
0 Baden-Baden del Peru.
, pnnta, (veawc Sallu ilel Fraijlr).
t cnsGnada foi'ma<1ii dcude la pun-
irrilloa liasta la Mar braba, cerca
ita del Callao: toda estti ciicun-
or altos bormncos. El foudeado-
3 cables, il sotavonto de la pun-
ondo de (i a 7 brazas, de eascajo
: hay un muelle do madura que
1 em barque y de.seinhavqnc; y aun
de estu puuto a la poblacion hay
inco de gran altura os comodo
i, hda. Dpt. y tlist, Ayacucho,
lamanga.
CHOT
Chorrillos, hda. Dpt Apurimac, pro?. An-
dahuaylas, dist. HuancaramailiBbl. SI.
Chorrillos, hd. Dpt. Cuzco, prov. y disL
Chorbillom, aid. Dpt, Arequipa, proT. €»■
mand, dist. Chala.
Chorum^ chac. Dpt. Lima, prov. Chanw,
dist. Huacho.
Chosab«Ian, cliac. Dpt. Cajamarca, prot.
Contumaza, dist. Guamango.
Cho.soini, est, Dpt. y prov. Puqo, dist.
Chucuito.
Choseccani, aid. Dpt. Cuzco, prov. Atom*-
yo, dist. Pomacanchi: habt, 110.
Choseccani, aid. Dpt. Cuzco, prov, Caachis
dist. Pampamarca: habt. 87,
Croseccam, hda. Dpt. Puno, prov. Lampi,
dist. OruriUo; habt. 82.
Choseccani, est. Dpt. Puno, prov, Lampa:
dial. P:.icarii.
Cho!^on, pbl. Dpt. Aniazona.<t, prov. Lnri,
dist. San Geroiiirao : habt. 316.
Chosica, (Cchii.iica lechuza. Ay.) hda. DpL
Lima, prov. Huarochiri, dist. Matuwai:
lioy es notable por ser una de la^ esl*-
Clones de! ferrocarril de Lima a la Oro-
ya-
Chosita, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lnti-
nas, dist. Querobamba.
t'hoslloiini, est. Dpt. y prov. Puno. ilisL
Chosnalira, est. Dpt. Puno, prov. Camb*-
ya, dist. 5fiictisani.
C'liota, rio, uLio do los mas caudalosos ijw
cu el N'>rte tributa sua aguas al Marauon
por la izquierda; a los 5" 47' -17" lai. ;
«1° 8" 20" long, a 438in. alt. muy wrca
de Tomependa. Nace en el contnttuerte
cerca dc Hualgayoc, y siguc con rtmito
Js. O. hasta Querocotillo, de donde « i-
rije ul N. por mas dc cinco legiias, cu
hasta ]"s (i" lat.; y de aqui continua «1
E., rceibe por la izquierda las ^uas ii
Iluaneabainba y continua hasta su cnn-
tlneneiii, pasando por rauchnK puebl*.'
variando de iiombre en algnnos tredwj-
Desde Querocotillo sirve de h'mitfi * 1»*
proviiifias de Ja;;n y Chola.
C'llOtil, provincia del Departamento deC«-
Jamarca, creada por ley de 30 de Sewm-
bre de 18ti2, y desmeiubrada de jilgaijis
CHOT
— 319 —
CHOT
ie sus distritos por ley de 24 de Agosto
de 1870, para formar la jirovincia de Hual-
gayoc. Confina por el N. con la provin-
cia de Jaen ; por el S. con la de Hnalga-
yoc , por medio de la Cordillera que corre
desde Yanacanclia A Huambos; por el E.
con la de Luya del Deparmento de Ama-
zonas, de la que la divide el rio Maraiion;
y por el 0. con las de Chiclayo y Lamba-
jeque. Su capital es la ciudad de Chota.
Consta de los siguientes
DISTRITOS :
Habt.
Cachen 2,988
Cochabamba 2,725
Cutervo 6,260
Chota 11,486
Huambos 2,764
Lajas 3,171
Llama 2,831
Paccha 1,821
Pion 778
Querocoto 1,670
S6cota 1,862
Tacabamba 6,785
Total habt 44,081
Esta comprendida mas 6 menos, enti'e
los 6** 55' y 6*^ 35' lat. y los 80*» 35' y 81°
60' long, formando una superficio como
de 346 leguas, que comparada con su po-
blacion resulta casi 128 habitantes por
cada legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos, Par-
cialidades y EHtanriaJi ; d estas dos ultimas
seles dd el nombrode Aldeas en esteDiccio-
nario, segun lo dicho en el Discurso Pre-
liminar.
El territorio en lo general es quebrado
y atravesado por quebradas que for man
los cerros que de la Cordillera se dirijen
al Norte. Los rios de Chota y Bambam ar-
ea la atraviesan en su mavor extension.
Esta provincia es rica en minerales de
plata y otros metales : tambien es abun-
dante en el reyno vegetal; porque el tem-
peramento no es muy frio en la parte de
la Cordillera, ni muy calido en sus valles
6 quebradas.
Un Sub-Prefecto esta encargado del
mando politico de la provincia : un Jue2
de 1.* Instancia administra justicia. En
lo eclesiastico esta divida en los siguien-
tes
CURATOS :
Cachen y Tocmoche. Huambos.
Chota. Llama. •
Cutervo. Pion.
Tacabamba.
Hay un Colegio de instruccion media
para hombres; y 55 Escuelas de prime-
ras letras, en cuyo sostenimiento se gas-
ta 36,000 soles al aiio, d saber:
Sueldos.
1 Colg. de lustruccion media. S. 3,000
80 Escuelas para hombres • 18,000
25 » » mugeres » 15,000
Total alafio S. 86,000
Las contribnciones producen al ano la
cantidad de 2,292 soles, por los ramos si-
guientes :
Contribucion Urbana S. 79
» Eustica » 1,143
» Industrial » 745
» Eclesiastica » 325
Total S. 2,292
Chota, distrito de la provincia de su nom-
bre Dpt. Cajamarca: habt. 11,416.
Chota, [Chut a en AymarA significa una ex-
tension de tierras de cien brazas por cada
lado : y tambien las senales de las leguas
6 medidas itinerarias: Chut a en Quechua
significa apretar el lio 6 soga de la carga)
ciudad, capital del distrito y de la pro-
vincia de Chota, Dpt. Cajamarca: habt.
1,395. La ciudad es grande en extension
y sus calles cortadas en dngulo recto;
pero las casas en lo general son mal cons-
truidas y sin las comodidades tan necesa-
rias para la ^dda social. La iglesia aun-
que grande es miserable.
Chota, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Otusco: habt. 489 : dista de Otusco 4
leg. (22 k.).
Cliotabaililni, hda. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Cliiuchao.
Choteil. hda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Asuncion: habt. 52.
CllOtlimi, huaca notable por los objetos im-
portantes de la industria de los indios que
se sacaroii, Dpt. y prov. Lambfvj'e-
rotft , qiiebrmlii en el distrito de
(ft. prov. HnatiUi, Dpt. Ayaciicho.
la e^ta qnebrnila liny ftlgnnftH clin-
iftbitfttlftH por I8I1 perKoiin^.
?scu(lilla <le bnrro. Ay.) est. Dpt.
iriac. prov. Abancay. dist. Lambra-
nya, ('7i iHi oflcudilla, viamja corrup-
e inanka, comida, 6 waHa comer con
tud. Ay.) aid. Dpt. Puuo , prov.
ito, dist. Yunguyo.
inilHl, bda. Dpt. Cuzco, prov. Can-
list. Marangaiii: habt. 11.
est. Dpt. Cnzco, prov, Chunvivil-
st. Oiamaca.
cliac. Dpt. Puno, prov. Carabnja,
illacltea.
est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
yapata.
ni, est. Dpt. Piiuo. prov. Lampa,
, est. Dpt. Puno, prov. Clincnito,
'uiigiiyo.
est. Dpt. Areqiiipa, prov. Cayllo-
St. TuU.
cliac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
dist. Oolquemarca.
haca, est. Dpt, Puno. prov. Cara-
dist, Ayapata.
<lli aid. Dpt. Ancaclis, prov, y dist.
N, aid. Dpt. Ancaclis. prov. Huari,
ilamelliii: babt. 231.
Iia, hda, Dpt, Cnzco, prov. Clmn-
.8, dist. Santo Tomas.
, chac. Dpt. Ayacucbo, prov. Pari-
las, dist. CorciJIa.
.Id. Dpt. Cajamarea, prov. Haalga-
ist. San Miguel: habt. 830, con los
ita Maria.
>, aid. Dpt. Cajamarea, prov. Jaon,
:ujillo.
lac. Dpt. Ancaehs, prov. Cajatam-
it. Huan capon.
camero que tiene la eara de dife-
enlorcs. Ay.) est. Dpt. Aroqnipa,
Cayllonia, dist. Yanque: habt. 155.
ira. est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
, dist. Tuti.
0 — CHUC
CliiiOflliHiim, chac. Dpt. Lima. prov. Cm-
ta, dist. Atavillos Altos.
Cliocal. chac. Dpt. Aucnchs, prov.ydisL
Pallascft.
riilirani])!), aid. Dpt. Huancavelics, ]im.
Tayaeaja, dist. Locroja
Clium))iN. est. Dpt. Piura, prov. AjaW*.
dist. Frias.
ChiicaquPi {fkiwa carneio.fiif inteijfTOOii
del que se enfada. Ay.) mina de ore, Dp.
Libertfld, prov, Pataz, dist. Soledadrlt?
19 onzfts.
ClllUlirupi, hda. de cafia, Dpt. Areqm;*,
prov. Is] ay, dist. Tarn bo.
Oiiirariim, aid. Dpt. Puno, prov. ktiss^-
ro, diMt. Saman: habt. 713.
i'linnisiiyo, aid. Djt, Pnno, prov. Clincni-
to, dist. Juli.
Cliiicataniini, chac. Dpt. Moqnegna, &L
Torata.
Cliuca;rlli)|)il. chac. Dpt. Arequipa, proT.
Union, dist. Aica.
Clincclliin, {CliiK-rlia, cabeUos. Q.) Alt.
Dpt, Ancacbs, prov. Cajatambo. dist. (lu-
qnian.
CliUCi'lii, (puede scr corrupeion de Chmrii.
gemelos. Q.)pbl. Dpt. Ancacbs, pror.Ci-
jatambo, dist. Gorgor: habt. 122: a 5lef.
(28 k.) de Gorgor.
Chucchi, chac. Dpt, Cnzco, prov. Qni«p-
canehi, dist, Urcos.
CllllOCltin, maiiautial de a^as tennalestS
leg. (16 J k.) del pueblo de Acain, Dpt
AncRchs, prov. Cajatambo; celebrwmd
lugar por bu eficacia para las enfermeJ*-
rhm-fho, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ho*-
ras, dist. Marca.
Clincelioaucara, cbnc. Dpt. Apurimac.pW'
Aymaraes, dist. Soraya.
Cliiicoliovilcit, chac. Dpt. Ancachs. 1^0^ .'
dist. Huari.
CJiiicclinralla, ('ViHrc/iii frio de c«lenlnn.o
gemelos, Cralla ropa angosta, traspwr-
Calia, rneca, empedrar. Q.) aid. Dp-
Cuzco, prov. Canas, dist. Yanaoo: W*
39.
Clinrrlmcfliirlin, chac. Dpt. Lima, J^-
Canta, dist. Hiiamantanga.
€linccliucnrl»hda. Dpt.HuaneaveEft.pf^-
Tayacaja, dist. Colcabamba: h*bt. 37-
CHUG
321
CHUa
Chnochnica) chac. Dpt. Haancavelica, prov.
Castrovireina, dist. Hnaytatd
ChllCChaipe) chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovirejna, dist. Huaytara.
ChttCChaily est' Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carliuas : habt. 868.
ChOCChUDay chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Yungar.
ChaceCf est. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Anco.
Cfeuc^aafy aid. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Tiabava.
Cknc-hata^ aid. Dpt. Moquegua, dist. Ichu-
na: habt. 207.
Ckn€*huili, hda. Dpt. Pauo, prov. Huancan^,
dist. Pusi: habt. 12.
Chac-bora, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Caracoto.
Ckuc-httrana^ est. Dpt. Pnno, prov. Lam-
pa, dist. Pucard.
Chnclice^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Zunte.
CkOCUahnayco, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Hnamanga, dist. Socosvinehos : habt. 25.
CkUCUayoC) cerro mineral en el alto de Ee-
cuay, prov. Huards, Dpt. Ancachs.
CkaeliniipinOy est. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Tisco.
CkHCnacbi, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
C&ota, dist. Tacabamba : habt. 796, con
los de Conchud, Pushanga, Poroporo,
Colpa y Nungo.
CkuClia 6 Chacna, cerro mineral, Dpt. An-
cachs, prov. Huaylas, dist. Pampas.
CbOC&a, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Yanqne.
ChucOy chac. Dpt. Libertad, prov. Huama-
cbuco, dist. Santiago de Chuco.
Chuco, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Aco-
mavo.
CbaCOCbacOy est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
Chncopircat (Chucu pirca, pared remenda-
da. Q.) aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
Chacoracaf chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
CkilCOSf aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Huantar: habt. 140*
CknCO Santiago de, pbl. (v^ase Santiago de
Chuco).
Cbacpia, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chacas.
Ckacrumai chac. Dpt. Puno, prov. y dist.
Sandia.
CbttCOanibOy mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. S^rtinbamba.
CbttCncancbay est. Dpt. Junin, prov. Jau-
ja, dist. Comas.
CbDCaltambOy chac. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Pataz.
CImcaitO, provincia del Departamento de
Puno : fu^ creada por decreto dictatorial
dado en el Cuzco el 2 de Mayo de 1854:
dntes del aiio de 1821, esta provincia
fu^ muy extensa ; despues ha sufrido va-
rias desmembraciones. Es notable que
el distrito de Chucuito que da nombre k
la provincia, pertenezca a la de Puno.
Confina por el N. con el lago Titicaca y
la provincia de Puno ; por el S. con la de
Tacna y con la Eepiiblica de Bolivia ; por
el E. con la misma; y por el 0. con la
provincia de Tacna. Su capital la anti-
gua villa de Juli. Consta de los siguien-
tes
DISTRITOS :
Habt.
Deaguadero 1,481
Huacullani 1,521
Have 7,215
Juli 1,578
Pomata 8,270
Pisacoma 1,442
Santa Rosa 1,216
Yunguyo 8,077
Zepita 7,070
Total habt 27,870
Esta comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 16° y 17° 5' lat. y los 71° 20' y 72° 80'
long., formando una superficie como de
859 leguas , que comparada con su pobla-
cion, resulta 77 habitantes por cada le-
gua cuadrada.
Las poblaciones las clasifican con los
nombres de Piiebhs y Ayllos ; y ^stos cali-
ficados con los adjetivos Sullca 6 Sulcaca'
turUf Hila 6 Hilacatura, 6 Hilarhaca, 6
HUaccoUanay rriiisaya y Cool I ana, segun
la parte alta 6 baja en que estan situadas
6 su rango respecto al pueblo a que per-
tenece : en este Diccionario se les consi-
41
CHHC
— 322-
CHL'C
10 AbUat, segun to diclio en el
Preliminar.
decirse quo toda la proviucia es-
terreno llano, respecto A otras ;
cupa la gran meseta de la lagii-
icaca 6 Chucuito ; por consiguien-
oducciones en el reyno vegetal
sas y propias de clima trio y ele-
el rej-no mineral no falton miuas
m Sub-Prcfecto eiicargado del
olitico de la proviucia: uu Juez
.aucia admiuistra juaticia. En lo
CO eata dividida eu los siguientes
cuRAToa :
mdero. Poniata.
Hani. Pisacoina.
San Sebastian
Zepitfi.
) Escnelas de primeras letras :
lombren: sueldos S. 6,(J00
mugeres: • > 6,400
italalauo S. 12,000
utribnciones producen al afio la
de 898 ftoles por loa siguieutes
:ion Bustica S. 475
Industrial . 122
Eclesiilstica ■ 301
Total S. 898
Ustrito de la proviucia y Dpt.
paede ser corrupcion de Clmeo
^liflca Choeo, claro, crifltalino ttn,
the en una inano vudta hacia ar-
) ciiidad capital de este dintrito,
ov. Puno: a loa 15" 54" lO' lat.
44" long.: il S.O.'iGiti. alt.: dista
4 log. (22 k.).
aguna, (v^ase Tiikaea, li^una.)
1, (jmede ser corrnpcion de Chi-
, »M(tfrente6aprotiulo. Q.)puer-
20° 39' 10' lat. y Tl" 37' 14"
fondo de 7 a 10 brnza^. £1 pue-
rtcnece al dist. de Iquique, Dpt.
bl. Dpt. prov. y dist. Lambaye-
t. 243.
a, hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco en la quebrads de Tl-
lluranca.
CbUCIISCayoC) chac. Dpt. Ayacnclio, fm.
Lucanas. dist. Saneos.
CbUCbaCCaSS|('-Vii(f/iH(-<:(iiiatiempod«hiela,
Q. y Ay.) aid. Dpt. Apurimac, proT. to-
tabambas, dist. Hnayllati.
ChUCha cruz, aid. Dpt. Ayacucbo, pior.
Huanta, aist. Luricocha: a 1 leg. (a (k.)
de Luricocha.
ChUCh^jaya, {ClmfJia, tiempo <5 estaaon t
jaya corrupcion de haya lejos, lejano. Ay.l
est, Dpt. Lima, prov. y dist. Canto:
habt. 2.
Chuchal de los loros, aid. D|>t. y prov. Pia-
ra, dist. Sechura : habt. COO.
ChUChalac, chac. Dpt. Cajamarca, proT.
Contnmaztl, di.st. Cascas,
Chuchalla, chac. Dpt. Cuzco, proT. Cuuis,
dist. Pichihnn.
ChuchaD tTHZ. cerro mineral con vetas d(
cinabrio:A Jleg. {1 ^ k.) al N, de lamia*
de Santa Barbara, Dpt. prov. y disL
Huamalie».
CbUCbapampa, hda. Dpt. Ancacbs, proT.
Cajatambo, dist. Cbiquian.
Chnchapaya, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pn-
cartambo, dist, Catcca: habt, 73.
ChUChicol, chac. Dpt. y prov. Lanjbaw-
que, dist. Ferru'iafe,
Chuchin, est. Dpt. Junin, prov. HuancsTO,
dist. Colca: habt. C8.
Chvcuis, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ac-
maraea, dist. Tapayribua.
ChllCho, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Hiu-
rits, dist. Pampas.
Chucho, aid, Dpt. Ancaehs, prov. Pom»-
bamba, dist. Farobamba.
Chucho, aid. y chac. Dpt. Jiuiin, prov. y
dist, Tarraa.
CllUCb«llllill|Ulll, chac. Dpt. Ancaehs, proc.
Cajatambo, dist. Hnasta.
CIlUl'llopaICA, mina de carhonato de cal J
mangaueso en Quichas, Dpt. Ancatli*-
prov. y (list. Cajntambo,
CIlUcllll, chac. Dpt. Junin, prov. y diat
ChflChadCay, chac. Dpt. Lima, prov. C\m--
cay, dst. Ihuari.
ChucbOhuaDCa* chac. Dpt. Ayacnclio, 1>to<.
Parinacucbas, dist. Pararca.
CHUG
— 323 —
CHUI
Chuchnlay^ cerro cerca de Pica, Dpi. Tara-
paca : tiene ricas vetas de plata y muclias
de cobre.
Chuchulpuquio, chac. Dpi. y prov. Hud-
nuco, dist. Chincbao.
ChUChumaray, mina de oro, al 0. de Par-
coy; Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist. Par-
CO\'.
Cbnchuily hda. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Eneaiiada: babt. 47.
Chuchunga, mal paso en el Maranou, cer-
ca de Jaen, sirve de piierto.
Chuchunga, rio tributario del Maraiion por
la derecba, en la provincia de Bongard,
Dpt. Amazonas; a los 5° 5' lat. y 80^ 35'
29" long. Nace en la Cordillera cerca del
pueblo de OUeros de la misma provincia ;
en su cur so recibe mucbos rios mas 6
menos considerables.
Chuehnpiiqaio, cbac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Taj'abamba.
Chl-chupuquio, est. Dpt. Ancacbs, prov.
Huari, dist. Cbacas.
Chuchupuquio , hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
Chnchurape* aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. San Ignacio.
Chiichiiras, rio tributario del Palcazu por
la izquierda, antes del Mayro. Na^e en
los cerros de Yanachaclla. Es navegable
por canoas desde su confluencia con el
Paucarmayo, en donde su fondo no baja
On). 30 a On^-90, c?n poca corriente.
Clliichuspalday cbac. Dpt. Libertad, prov.
Huamacbuco, dist. Santiago de Cliuco.
Cbuchusquea, cbac. Dpt. Moquegua, dist.
Torata.
Chlldiviica, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamacbuco, dist. Mollepata, al N.
de Mollepata: ley 12 m.
C-hn^V) cbac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamacbuco.
Clllisrila, (Chuciia 6 Chufffia, cantarillo de
barro de forma especial. Q.) cerro mine-
ral de plata en el distrito de Pamparo-
mas, prov. Huaylas, Dpt. Ancacbs.
dlllglllay, bda. Dpt. Moquegua, dist. To-
ratji: a G A leg. (86 J k.) de Moquegua; de
Torata 3 (16 i k.).
Chngnno, est. Dpt. Puno, prov, Carabaya,
dist. Ituata,
Ghugan aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Tacabamba: babt. 615, con los
de Quinuamayo, Anguia y GuaJlangate.
Chugub, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cbota,
dist. Llama: babt. 415, con los de Ma-
jada y Huarimarca.
Chugur, est. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc : babt. 999.
Chiigurpainpa, est. Dpt. LibertEid, prov. y
dist. Huamacbuco : babt. 800.
Chugurpampa, est. y aid. Dpt. Libertad, prov.
y dist. Otusco : babt. 242.
Chuhua, aid. Dpt. Apurimao, prov. Aban-
cay, dist. Lambrama.
Cbuhuacocha^ cbac. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco.
Chnhuafian!, est. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Arapa.
Cliahua]M), est. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Cbilia : babt. 100.
Chnicca, cbac. Dpt. Apurimac, proy. Ay-
maraes, dist. Soraya.
Chaicuni arriba y Chnicuni abajo, ests.
Dpt. Apurimac, prov. Cotabambas, dist.
Tambobamba.
Chuicho, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Antabamba : babt. 89.
ChuihuaD, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. PacUon.
ChuilOD) bda. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Cocabamba: babt. 22.
Chuilona^ aid. y bda. Dpt. Tacna, prov.
Arica, dist. Lluta: & 8 leg. (16 i k.) de
Arica; a 1 (6 J k.) de Llutay.
Chuilla 6 Citclla, (cboza. Q.) aid. Dpt. An-
cacbs, prov. y dist. Pomabamba: babt.
42.
ChuillO, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
Chulll) cbac. Dpt. Libertad, prov. Trujillo,
dist. Payjan: dista de Payjan 4 leg. (22 k.).
Chuilioca, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. Lu-
canas, dist. Sancos.
Chuipao, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
Chuipicaneha^ bda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
ChlliquiJIaf rio, Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya.
CltaiyacC) cbac. Dpt. Huancavelica, prov,
Tayacaja, dist, Surcubamba.
CHUL — ;
pt. Huftntavelicft, prov. Tay»- ,
Jayoc; Iiabt. 400, coa los do
li.
Dpt. AyacHcho, prov. y dist.
ibt. 52.
Dpt. Cuzco, prov, y dist. Anta.
. Dpt. Ancaclis, prov. Hnaras,
^ hda. Dpt. y prov. lea, dust.
Jt. 683.
A. y bJft. Dpt. Apurimftc. prov.
as, dist. Sun Gcronimo: habt.
', miiia do plnta casi en ]a ri-
ir, Dpt. TarapacA, dist. Pica,
Piinta Blanca 6 Lobos.
adita cniitigua & la caleta de
. Arequipa, prov. Iwlay.
Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
da. Dpt. y prov. Tacna, dist.
80 leg. (167 k.) de Tacna.
Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
it. 2,496, eon los de Colpa.
^puede ser corrupeion de ('chii-
piedresitas con que jugaban, y
te lugar, .\y.) mal paso en el
aba, a los 12° lat. aproximada.
Dpt. Ayacucho, prov. Hnanta,
d. Dpt. y prov. lea, diet. Pue-
: habt. 200: dista de lea } leg.
c. Dpt. y prov. Huannco, dist.
[a del Valle, A 1,715^. alt.
. ]>pt. AnuachB, prov. Pallos-
)roDgo.
(C/iiilii cierta fruta comopiila,
resitaa de cierta clase con que
'eaiM mechon de cabellos, tea-
) hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Dba:babt. 1U4: distadeHuan-
Oleg. (55ik.).
aid. Dpt. y prov. Piura, dist.
J, aid. Dpt. Piura, prov. Aya-
Cumbiciis.
, Dpt. yprov, Tacna, dist. Ua-
. 171.
Dpt. Avftciiclio, prov. Pari-
iiat. Pnllo, & l.lJ82'n alt.
4 _ CHULL
ChDlIt) (lo que falta de un par d ee dee-
igiiiU, en Quecliua; y eu Aymara sigm-
. fioa manojiUo de quiuna d trigo) til
Dpt. Cuzco , prov. y dist, Ania ; hsliL
8.1.
Chollacacbl, est. Dpt. Pano, prov. ; di^L
Aisangaro.
ChullacollUo, paso de la Cordillera, i 9,21S>
metres alt,
Chullahuacra,((V.»/;adesigmU,/iHoi-™caer-
no. Q.) c«rro mineral de plata, Dpt. Pn-
no, prov. Asaugaro, dint. Chupa.
Cbollania, chac. Dpt. Huaucavelica, pror.
Casti'ovireyna, dist. Huaytara.
ChiillaS) e^t. Dpt, Ancacbs, prov. ; dist.
Pomabamba.
Cliiillasfiicca, (nariz desmoclioda. Q.Udi.
coca], Dpt. Puno, prov. f^arabaya, din.
Ayapata.
ChoUay I pbl. Dpt. y prov, Huanuco, dist
Higueras: habt, 848.
CkBlIca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Panro,
dist. Huanoquite.
CbBllcuy, bda. Dpt. Ayacucho, prov. Bii>-
manga, diat. Socos^Tuchos : babt. 7.
CbnIliD, aid. Dpt. Aucachs, prov. y dist.
Pomabamba: babt. 251 : ditita de Ponu-
bamba 8 leg. {44 \ k.).
Cbulltssna, aid, Dpt. Apurimac, prov. .\n-
dobuaylas, dist. Huancaray: babt. 186:
dista de Andahuaylas 9 leg. (50 k.); de
Huancaray 4 {22 k.): de Cliincheros 13
{72 i J..).
Cbnilit, chac. Dpt. Libertad, prov. Hu-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
ChullOi (CltiiUii remojarse, derretirae Q.; y
cogollo de yervas 6 de ptaatoe qne se co-
men. Ay.) aid, Dpt, Cuzco, prov. C«i-
chis, dist. Cacha: habt. 54.
Chullo, (de Herca) aid. Dpt, Cuzoo, pnit.
Canchis, dist. Sicnani : habt. 49.
Chullo, est. Dpt. Cuzco, prov. Paforo.diit
OmB«ha.
Chullo, est, Dpt. Puno, prov. C&rstMvi.
dist. Ayapata.
Chullo, eat. Dpt. Puno. prov, AsangMv.
diijt, San Autouio.
Chullo, eat. Dpt. Piuio, prov. Saudis. di:i,
Qiiiaca.
Chullo, est. Dpt. Prnio, prov. Carabayi.
dist. Macusani,
CHULL
325 —
CUHM
Chullo, aid. Dpi. y prov. Arequipa, dist.
Characato: habt. 81.
Chullo, aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov. y
dist. Yanahiiara.
Clmllo elmllo, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Macusani.
Clinlloma, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Clinllopata, hda. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Putina.
Clinllos, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Mdrcos.
Cliullpaui, bda. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Putina.
Chullpani, hda. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Chupa.
ChiiUpia, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ucuviri: habt. 10.
Chullpn, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chacas.
ClmlllUI. mina de marmol en las Salinas,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Be-
cuay.
ClinllilC. sitio entre las aldeas de la Pampa
y Yuracmarca, en el cual existe una ri-
ca veta de plomo con plata, Dpt. An-
cachs, prov. Pallasca, dist. Corongo.
Chulluc, chac. Dpt. Ancachs. prov. Pallas-
ca, dist. La Pampa.
Chnllneo, mineral de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Pallasca, dist. La Pampa.
Cliullniliayo, (rio derretido en Q.; y rio de
cogollos. Ay.) rio en la provincia de Ca-
rabaya, Dpt. Puno: en el origen de este
rio hay un cerro aurlfero.
Chxtllumayo, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Macusani.
ChuUumpi, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
CbuUaneii, est. Dpt. Puno, porv. Cai*abaya,
dist. Ayapata.
Cliulluiieani, (Chullu cani estoy derritien-
dome. Q.) pico nevado en la Cordillera k
los 19'' lat. y Tl** 80' long, aproximada,
Dpt. Tai'apaca.
Ctanlluill, chac. Dpt. Ayacucho, prov. lari-
uacochas, dist. Pararca.
Chulluni, aid. Dpt. prov. y dist. Puno:
habt. 147.
Oinllunqaia, (de Untuma), aid. Dpt, Cuz-
co, prov, Caocbis, dist. Tinta: hab|, P6.
Chullunquia, (de Combapata) del mismo
dist. y prov. que el anterior : habt. 8.
Clinlliiiiquiaiii, est. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa : habt. 89.
Chhllunquiani 6 Chdluncani, est. Dpt. Puno,
prov. AsHijgaro, dist. Arapa.
CnirLLUNQriANi, paso en los Andes en los 17°
17' 4" kt. y IV 43' 54" long.: a 4,621m.40
altura.
Chullunquiani, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Onirillo.
Chullunquiani, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nuuoa.
Chullunquiani, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Usicayos.
rilllllu]>ailipa9 ^^^^' I^pt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Santiago: habt. 12.
Chullupampa, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
Chullupampa, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
CllullupJta, (quedar sin compaiiero. Ay.)
aid. y est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
Chullupata, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Clllllllish, lagunita en el distrito de Eecuay,
prov. Huaras, Dpt. Ancachs; inmediata a
una mina de carbon de piedra.
Clnilliaiia9 hda. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Alca.
Ommauaiiaf chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatarabo, dist. Cajacay.
(Juilliarca) aid. Dpt. Lima, prov. y dist.
Yauyos.
Chiuiiari, aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja.
Cliumaro, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ayapata.
Chumay, hda. Dpt. Junin, prov. y dist. Jau-
ja.
ClinnibH, (Chumpa 6 ChumpL Q.) aid. Dpt.
Cajamarca, prov. Chota, dist. Pion: habt.
124.
Chumba, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate.
Chumb A, ( <.'//?/ ;;//>r7 urinal en Ay.: debe ser
cornipcion de (h/iumpi ivLJiA 6 cenidor, 6
(humpi, color castauo oscuro. Q.) ramal
de los Andes que corre desde los 18° 40'
hasta los 14" 20' lat. y en esta ultima la-
titud se une yon la cad^p.a de HuJWzo,
CHUJI — 3!
setnicirculo: eirve de limite
as do Abaiicay, Aymaraca y
>pt. Apiirimac, prov. Aban-
■abnasi. Eati en la cumbre
1c la Cunlillera, a la que le
lac. Dpt. CajaiDiirca, prov.
ibacoiius.
ilwioji do ( 'hiiiiij'i) o Vie di- la
.. Dpt. Loroto, prov. Hualla-
it. Lima, prov. Yauyos, dist.
lida. Dpt. Lambayeque, prov.
t. Sana: habt. 79.
, aid. Dpt. Apni-imac, prov.
, dist. Taiavora: i \ leg. (8 k.)
prov.
ila. Dpt, Cajftmar(
lerocotillo.
, lida. Dpt. Cajamarca, prov.
lerocotUlo.
Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
abt. 52.
Ipt. Ayacuclio, prov. Canga-
hongos: habt. 167.
Dpt. Apiirimac, prov. Cota-
Tambobamba.
Dpt. Cajamarca, prov. Jacn,
Dpt. Ancaclis, prov. Caja-
jorgor.
Dpt. Libertad, prov. Pataz,
Dpt. Apuriioac, prov. Cota-
Tambobamba.
lama la reunion de varias al-
to de Sicnaui, prov. Canchis,
inc ticncu 61!( habt.
Dpt. Puno, prov. Carabaya,
Dpt. Ancaclis, prov. Huay-
. Dpi. Aiiuachs, prov. Hnay-
Dpt. Ancaclis, prov. Hua-
Sar.
eliftc. Dpt. Apiirimac, prov.
dist. Tambobamba.
de caua, Ppt. Ancache, prO'i
6 -- CHUN
Huaylas, dist. Cara3:d.2 leg. (Ilk.) de
Chuilllli {Chiiiiipi, color castafio, pardoobs-
euro: t'liliiiiiipi ceuidor 6 cierta faja qua
usan los iudios. Q,), cerro en las cere*-
tiia» dc Caraveli, Dpt. Arequipa, prov.
Cumiiua. Tiene una rica mina do brea
que csplotan con bastauto proveclio.
Chumpi, difitrito de la proviiicia de Parino-
cochaH, Dpt. Ayacucho: habt. 2,424. En
estc distrtto hay ricas y abuiidantes mi'
nas de brea.
Chumpi, villa, capital dc cste distrito de U
provincia de Parinacoehas, Ppt. Ayaca-
clio,a8,2U>n.i!lalt.£stdbcparadadePa-
Uo por unos cerros, cuyo paso est4 i 3,598
nictros alt. : cerca de la villa hay abnn-
dantcs minas do mdrmol de diferenles
colorcs: habt. 1,280: distade Coracors 3
leg. (11 k.); de Pullo 5 (28 k.); de ChaU27
(150 i k.).
Chumpi, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov. ydist
Calca: habt. 80.
CliUiuiilcotii, est. Dpt. Apnrimac, prov. An-
tabamba, dist. Pachaconas habt. 10.
€llUIII)ii|i%til, hda. Dpt. Cuzco, ptov. y dist.
Paucartambo: habt. 12.
ClltUliptsptftfl, cfaac. Dpt. Lima, prov. Yan.
yos, dist. Viiac.
Chuilipitay, chac. Dpt. Cuzco, prov. Ant«,
dist. Ziirite.
Clniiiipitiiii, chac. Dpt. Cuzco, prov. Choa-
vivUcaa, dist. Colquemarca.
Cliumpftliyo, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Aula.
Chiiii|tlyiifo, aid. Dpt. Huancavehca, prov,
Tayacaja, dist, Auco.
CliuiiiiiC) chac. Dpt. Amazonas, prov. Ln-
ya, dist. San Gercnimo.
ClniilliK'lii distrito de la provincia de Celen-
dia, Dpt. Cajamarca: habt. 1,404.
Chumuch, pbl. capital de este distrito de 1ft
provincia de Celendin, Dpt. Cajamarca:
habt. 514: dista de Celendin, 15 leg.
(B8 4 k.).
Chumucii, est. Dpt. Cajamarca. prov. Celen-
din, dist. Chumwch : habt. 210.
CliiilW.hda. Dpt. Ancachs, prov, Huari, dist.
Chaviii: habt. 84.
Clliliiiiliut, aid. Dpt. y prov. Pyno. dist.
TiqwiUftca: haht. 150. '
CHUN
327
ClIUJ^
ChnilAll, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja : babt. 476.
Chunapampa, chac. Dpt. y prov. Huduuco,
dist. Valle.
ChunascotO, chac. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Huaca.
Chmicaili {Chunca, diez; Chuncani jugar
cierto juego de los indios llamado Chnncay
y Ghhumccani chupar. Q.), est. Dpt. Pu-
no, prov. Garabaya dist. Macusani.
Chuncani, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Chuncason, chac Dpt. Cajamarca, prov.
Contumaza, dist. Cascas.
Chnncayarca , hda. Dpt, Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Lari.
Chuncayoc, est. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Chunco {Chunco, comllo 6 manada. Q.), aid.
y est. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist.
Tayabamba: habt. 443.
dmncunimi, est. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
Chuncbanga, rio: nace en la Cordillera d^
Castrovireyna, Dpt. Huancavelica; y de
alli con cortas vueltas va hasta desembo-
car en el mar a poca distancia al N. del
puerto de Pisco : su rumbo general es de
E. aO.
Chunchanga, valle entre lea y el rio de
aquel nombre : tambien se llama asi una
pampa cerca del valle. Produce 4,800
quintales aguardiente (441kg.600), 1,800
barriles de vino (82,000 galones).
Chunchanga, hda. de viiia, Dpt. y prov.
Chincha, dist. Humay: habt. 197: produ-
ce 21,600 galones de vmo 150 quintales
de aguardiente (120kg.) y 600 quintales
de algodon (6,900kg.).
Clmncliaysullo, (corrupcion de Cchnncchu
suUu 6 Cchuncchu snyo: en el primer caso
BigmhcB, cabeza abortada, y en el se-
gundo jefe 6 cabeza principal de algun
uegocio u obra. Ay.) aid. Dpt. Ayacuclio,
prov. Huanta, dist. Huamanguilla.
Chufichina^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
ClmncllO, hda. Dpt. Ancachs, j)rov. Hua-
ras, dist. Kestauracion.
Cliunchocabana, [Cchnmrku cabeza en Ay.;
cabana corrupcion de Ccapana, oler a hu-
mo. Q.) cerro muy elevado en la provincia
de Sdndia.
Chuiichoiliayo, rio tributario del Inamba-
ri, arriba de la confluencia del luambari
con el San Gaban, Dpt. Puno prov. Ca-
rabaya.
ChunchoS) hda. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ambar.
Chunchos, hda. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
Chunchos, tribu de salvajes que habita las
montanas de Cuzco: son indomables y
muy fuertes; ban dominado a varias tri-
bus y quiz^ por esto la palabra C/nuicho 6
Chunchu significa cabeza en Aymara.
Chunchuca, chac Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Colasay.
€hiinchucape, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Jaen.
Chunchnlaya, {Cchuncehn hyu, cabeza de
cierta raiz que se come. Ay.) aid. Dpt. y
prov. Puno, dist. Acora : habt. 88.
Chunchunga, (puede ser corrupcion 6 de-
ribado de Climicclnini matador de hombre.
Ay.) rio tributario del Marauon, por la
derecha, d los S*' 21* lat. en donde esta el
pueblo 6 distrito.
Chunchunoa, aid. Dpt. Amazonas, prov.
Bongara, dist. Peca, a los 5° 21' lat. y d
428ni. alt. : a orillas del rio.
Chunchunyani^ est. Dpt. Apurimac, prov.
Antabamba, dist. Pachaconas: habt. 23.
ChuncliUqililca) {Cchuncchu queUca, cabeza
de lo escrito, como carta, etc. Ay.) aid.
Dpt. Libertad, prov. y dist. Huamacliu-
co: A 5 leg. (28 k.) de Huamachuco.
Chune, chac. Dpt. Lima, prov. Huai'ochiri,
dist. Santa Eulalia.
Chunga, hda. Dpt. Ancachs, prov, Pallas-
ca, dist. Corongo.
ChungaU chac. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tumazd, dist. Trinidad.
Chungal, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Cajabamba.
Chungana^ aid. Dpt. Libertad, jjrov. Pa-
taz, dist. Huaylillas.
Chungana, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Tomepampa.
Chungara) (puede derivarse de Chnncchai/u
especiedeesponja;y ( 'hnnccaj/o chuimr co-
mo esponja. Ay.) lago en la cumbre de los
CHUN — 3
en los li'mitefi del Peru con
)s 18° 10° Iftt. y 71" SO' lout?.
. Es de forma casi eUptica, su
ayor 7 raillfts (IS k.) y el me-
i(10k.).
, Dpt. Ancnchs, prov. y dist.
Dpt. Apurimac, prov, Abau-
irca,
it. Dpt. Areqoipa, prov, Cay-
Coporaque.
Uiunrrai/ii, clertft especie dees-
aid. Dpt. Piura, prov. Aya-
!^ha1aco: habt. 115.
0 J Chungo grande, hdas.
prov. Galea, dist. Pisac : habt.
itrito de la provincla de La
Lyacucho: habt. 8,410
upcioii tie f.'liiiii'iiii, chupar. Q.)
il de este distrito de la proviii-
ar, Dpt. Ayaciicho: habt. 6ft0:
1 Miguel 20 leg. (Ill J k.).
1. Dpt. Libertad, prov, Otusco,
: habt. 21».
aid. Dpt. y prov. Puno, dint,
lida. Dpt. Puno, prov. Cara-
\yapata.
Dpt. Ancachfl, prov, C.ajatam-
iquian.
. Dpt, Aiicaelis, prov. Caja-
Chiquian.
Dpt. Cajamarca, prov. Cliota,
i:habt. 181.
'ibtitario del Caracha por la
lace de la laguuita de Hua-
3v. Cangallo, Dpt. Ayaciicho.
Ilia 6 Chiiiila, cierta eHpecie de
I Q.; Chiinta uno que procede
go, Ay,) CKt. Dpt. Cuzco, prov.
«, dist. Velille.
d. y hda. Dpt. Apurimac, prov.
ht<, dist. San Geroiiiuio : habt.
a, hda. Dpt. Huancavelica,
raes, dist. Lircay.
, est. Dpt. Puuo, prov. Lam-
icari,
JO. est. Dpt. Ayacucho, prov.
dist, SocoBvinchos : habt. 17.
8 — CHUN
Chttntapuquio, cUeic. Dpt. ApurimBC, prar.
Ootabambas, dist. Tambobamba,
Chuntaninil,ctiac. Dpt. Cuzco, pror, Cliini'
vivilcas, dist. Colquemarca.
ChunlAy, hda. Dpt. Apurimac, pror. Abu-
cay, dist. Picbirhua: habt. 6C.
Chnntos, est. Dpt, Cuzco, prov. QuispicM-
chi, dist. Quiquijana.
Chunomaj'O, hda. Dpt. prov. y dial. Hun-
cavelica : habt. 80.
Channrepampas, est. Dpt. Puno, pror,
Chueuito, diat. Yunguyo.
ChunriTilca, chac. Dpt. yprov. Ptuio,dist.
Acora,
ChutlTiTilcaSt aid. Dpt. Apurimw. pror.
Andaliuaylas, dist. Talavera: habt. 60.
ChUDTivilMS, provincia del Deportamentii
del Cuzco, Ilamada antiguamente i'liuiiifi-
riiU-a. Coutina por el N. eon la de P«-
ruro; por el S. con la de la Union del De-
partamento de Arequipa; por el E. no
las de Acomayo y Canaa ; y por el 0. con
la de Cotabambas, de la que la aepinel
rio de Santo Tomas. Su capital U tOI*
de Santo Tomas. Consta de los sigmenln
DISTRITOS :
RaU.
Ccapacmarca l.lffl
Chamaca 1,898
Colquemarca 8,990
Livitaca 8.060
Lluaco 1.8U
Qninota }.fX
Santo Toraaa 8.6SS
Velille 2.077
Total habt 21).S«
Esta comprendida, mas A m^nos, eom
los 13" 40' y 14" 66' lat. y los 73* 50 t
74° 50" long., formando una snperfioe
como de 4S6 leguaa, que comparadi on
su poblacion resulta 46 habitanles p*
cada legua cuadrada.
En esta provincia claaifican las poblt-
cionea con los nombres de PiiMii, Vt'-
rialiilaiii'x y Kulanriait, distingtiidaii «tw
dofl iiltimas con los cahficados de'Wii-
«a, Haiiansaya y Uriii*ai/a , Be^ntn sns-
tiiacion 6 rango respet;o al pneblooli
gar; 6. las parcJahdades hts denomitttn'tf
AliUas en eate Diccionario, ya xetts*
las estauciaa, s^un lo dicho en el Dwn-
Bo Preliminar.
CHUN
329
CHUP
El nombre de Chunvivilcas tiene su eti-
mologia de las palabras Quechuas, Chum-
jn faja 6 cenidor, y uillca Idolo ; aunque
Chumpi tambien significa nieto; cierta
fruta purgante color pardo obscuro 6 cas-
no : en Aymard Villca significa nnas ve-
ces el Sol, y otras templo 6 adoratorio del
Sol. En esta provincia ningmia pobla-
cion notable Ueva el nombre de Chunvi-
vilcas.
Esta provincia estd cmzada por varias
ramificaciones de los Andes y sus contra-
fuertes, por lo cual su terreno es muy es-
cabroso, Ueno de elevadisimos picos eter-
namente nevados : por lo misnlo algunas
qnebradas son profundas, y por cuyo^fon-
do corren de S. d N. los caudalosos rios
de Santo Tomas, de Cayarani y de Copo-
raque, tributarios del Apurimac, que di-
viden la provincia en dos partes casi igua-
les de Sur k Norte. Hay mucbas minas
de plata y oro, que en el siglo pasado
se trabajaron sacando grandes caudales.
Tambien hay manantiales de aguas ter-
znales.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
mando politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra justicia. En
\o eclesiistico estd dividida en los siguien-
tes
CURATOB :
Ccapaemarca. Livitaca.
Colquemarca. Santo Tomas.
Chamaca. Yelille.
Caratos que forman los distritos, m^nos
el de Llusco que es vice-parroquia de Qui-
Hoia.
Hay 11 Escuelas de primeras letras:
8 para hombres : sueldos S. 4 ,600
8 » mugeres » » 1,800
Total al alio S. 6,600
Las contribuciones producen al auo la
cantidad de 1,130 soles, por los siguieu-
tes ramos:
Contribucion Eiistica S. 782
» Industrial » 202
» Eclesiastica » 146
Total al alio S. 1,180
Ohukvivilcas, aid. y chac. Dpt. y prov. Are-
qoipa, dist. Yanahuara.
Chuny a, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pamparomas: habt. 117.
Chunya, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 10.
Chnnyas, hda. Dpt. Junin, prov. Huanca-
yo, dist. Pariahuanca: habt. 50.
Chufia, {ChufU) 6 Chuflu papa seca y hela-
da. Q.) hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Livitaca: habt. 91.
Chnliasca, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Pausa.
ChnSiOga, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Chnllonata, est. Dpt. Puno, prov. As&nga-
ro, dist. Achaya.
Chnllopainpaj est. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. Arapa.
ChnftuaD, chac. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ollachea.
ChuSlini, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
ChuSunt, hda. Dpt. Puno, prov. AsAngaro,
dist. Potoni.
ChujJuni, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
ChuBufio, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cama-
nA, dist. Caraveli: habt. 95: dista de Ca-
ravelf 1 leg. (5 J k.).
Chupa, (hombre viudo. Ay.: cola de animal
6 rabo. Q.) chac. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Huacar en la quebrada de Cayran.
Chupa, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Jau-
ja: habt. 204.
Chupa, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Aucard.
Chupa, mineral de plata, prov. Asangaro,
Dpt. Puno.
Chupa, distrito de la provincia de AsAnga-
ro, Dpt. Puno : habt. 2,959.
Chupa, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Asdngaro, Dpt. Puno: situa-
do d orillas de una laguna: habt. 1,079
(hilata).
Chlipaca^ chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Bajos.
Chupaca, (puede ser corrupcion de Chnpica
Colorado. Ay.), rio tributario del Jauja,
por la izquierda en la provincia de Huan-
cayo, Dpt. Junin.
Chupaca, distrito de la provincia de Huan*
cayo, Dpt. Junin: habt. 8,602
42
CHUP — I
caplt&l de este distrito dc la
SaaDcayo, Dpt. Jnnm : habt.
(11 k.) al E, de Huancayo.
n la puna, Dpt. Janin, proT.
ist, Chupaca: habt. 170.
Dpt. y prov. HnancaTelica,
habt. 289.
Dpt. Huaneavelica , prov,
it. Julcamarca: habt. 62.
Dpt. Apnrimac, prov. Cota-
. Tambohamba.
■o 6 morro, Dpt. Ancacha,
Huaylas. Eb formado arti-
■ Bemejante a otroB que ee
tintos lugarea.
Dpt. Arequipa, prov. Cas-
mpacolca: habt. 268.
sst. Dpt. Apurimae, prov.
t. Sire a.
Dpt. Lima, prov. Hnaro-
LQ Damian,
Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
Qninna.
Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
Acosviuclios : habt. 13.
iiRtrito de la provincia de
Lima: habt. 1,223.
aeblo 6 lugar de viudos, en
chua' distrito 6 pueblo de co-
bl. capital de ente distrito de
de Yaiiyos, Dpt. Lima: i
t. : es muy escaso de agua:
{Clitipa viudo, mai/iha dar
' en Qucehua Chupa rabo 6
envoltorio 6 manojo) cerro
del Pachitca: como a 100
lOnflueocia del Pachitca con
Dpt. Ancacha, prov. y dist.
'pan, la pantorrilla. Q.) pbl.
, prov. Huari, dist. Huacliis:
Dpt. Aiicftclis, prov, Caja-
)cros.
de la provincia Do3 de Ma-
nuco: habt. 8,495.
>ital de este dinlrito de la
I de Mayo, Dpt. Uudnuco,
lei Marailon: habt. 842. £u I
30 — CHUP
este lugar, i. la misma orilla del rio, eiif-
ten bien conservadas las ruinas de imi
torre alta, de donde se cree que srroja-
ban al rio k los criminales, como de In re-
ca tarpeya.
Chupan, pbl. Dpt y dist. Jnnin, prov, Tir-
ma: habt. 288.
Chupan, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ct,'-
trovireyna, dist. Santiago de Chocorvos,
Chvpan, est. Dpt. Ayacucho, prov. La Mm,
dist. Chungui : habt. 100 : dista de Lim»
lOSleg. (685k.};y 3(16i-k.)deHQanta.
Chupan, hda. Dpt. Aj'aeucho, prov. Li
Mar, dist. Chungiii : dista de San IiCgnel
33 leg. (184 k.); de Chungui 13 (72 i k.l.
Chdpas, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Hnan-
ta, dist. Huamanguilla : habt. 75.
Chupak, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hnan-
ta, dist. Luricocha.
Chupan, aid, Dpt. Apurimae, prov. y diat.
Andahnaylas.
ChnpanCitt chac. Dpt. Lima, prov. CsdU,
dist. Atavillos Bajos.
ChapaDCaDCba, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
Ompanhnaro, hda. Dpt. Cuzco, prov. Qnif-
picaiichi, diat. Urcoa.
CfaUpani, {Cliupiiii estimable. Ay.) est. Dpt.
Cuzco, prov. Chun\ivilca8. dist. Chnmaev
Chupapa, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Soras.
Chupararan, est. Dpt. Lima, prov, Tau-
yos, dist. Laraos.
Chnpas, cliac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
Chupas, hda. Dpt, Ayacucho, prov. Hna-
manga, dist. Cliiara: habt. 180: <Usta de
Ayacucho, S leg. (16 i k.). La llanunto
pampa de csta hda. es c^lobre en la bi$-
toria por la batalla que se di6 en este 11»-
no el 16 de Soptiembre de 1542, por e!
licenciado Baca de Castro contra Diego
AJmagro.
Chnpas lachOCC, chac. Dpt. Huancaveli-
ca, prov, Tayacaja, dist. Mayoc.
Cliupaja, hda. Dpt. y dist. Ayacucho, prov.
Hnamanga.
ChapayoC) chac. Dpt. Apurimae. prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
Chuperarca, est. Dpt. Limn, pr^v. Hnuo-
chin, dist. San Lorenzo.
CHUQ
331
CHUQ
Chuperabca, bda. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Chorrillos.
ChopiaDga^ cliac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Querocotillo.
Chopica) (Colorado. Ay.) mina do plata en
la provincia de Puno ; c^lebre por la ri-
queza de sus metales, que producian 500
marcos por cajon : hoy esta aguada por
falta de capitales.
Chupicalaf {Chupirala piedra colorada. Ay.)
est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri, dist.
Casta.
Chopicalpaj aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc. dist. Santa Cruz: liabt. 160.
Cbopimarcaf Chupi cierta comida adereza-
da con papas y carne; marca lugar. Q.)
aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo, dist.
San Geronimo : habt. 695 : forma parte
del pueblo Huallhuas.
Chnpo^ (Chupti divieso. Q. y Ay.) aid. Dpt.
y prov. Puno, dist. Tiquillaca : habt. 175.
Chnpuijunga^ est. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Jamaica.
Chupuntnina) est. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Pacaraos : habt. 5.
Cbuporif hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Coasa.
ChaparOy aid. Dpt. Junin, prov. Huanca-
yo, dist. Chongos : habt. 404.
Cliuqni, (lanza, Q. y Ay.) pbl. Dpt. Cuzco,
prov. Calca, dist. Lares.
Cbuquia^ (CAu^iu lanza. Q. y Ay.) cerro mi-
neral de oro y plata, a 3 i leg. (19 k.) del
pueblo de Mato, prov. Huaylas, Dpt. An-
cachs. En este cerro existen muchas bo-
ca-miuas, pero estan abandonadas por la
pobreza del metal 6 su costosa extraccion.
Cbnqniamaro, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Cliuqnlbaiuba) lavadero de oro, a 2,723hi-
alt.
Chuquibamba, distrito de la provincia deCha-
chapoyas, Dpt. Amazonas: habt. 828.
CHiTQUiBAifBA, (Chuqui lanza, /?a//?7?rt Uanura.
Q. y Ay.) pbl. capital de este distrito de
la provincia de Chachapoyas, Dpt. Ama-
zonas : habt. 820.
CHXTQurBAMBA, Ho tributario del Huamachu-
co, en la provincia de Cajabamba, Dpt.
Cajamarca: sirve de limite a varios dis-
tritos de esta provincia.
Chuquibamba, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Cajabamba, dist. Cachache.
Chuquibamba, est. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay: habt. 468: dista de
Yungay i leg. (1 i k.).
Chuquibamba, est. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Chuquibamba, pbl. Dpt. Huanuco,prov. Hua-
malies, dist. Singa : habt. 276.
Chuquibamba, hda. Dpt. Ayacucho, prov.-
Lucanas, dist. Querobamba.
Chuquibamba, despoblado, Dpt. Apurimac,
prov. y dist. Andahuaylas: d. lOleg. (55 J k.)
de Andahuavlas.
Chuquibamba, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Calca: habt. 44.
Chuquib.uiba, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba: habt. 105.
Chuquibamba, distrito de la provincia de
Condesuyos, Dpt. Arequipa: habt. 7,267.
Chuquibamba, ciudad, capital de la provin-
cia de Condesuyos y del distrito de Chu-
quibamba, Dpt. Arequipa: habt. 8,162:
dista de Aplao 12 leg. {6Q J k.).
Chuqnibamba-cliecclie, {Chuqui lanza bam-
ha 6 panipa llanura, Clmu^ie verde gris.
Q.) aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist. An-
dahuaylas : habt. 38.
Chnqnibambilla , distrito de la provincia
Cotabambas, Dpt. Apurimac: habt. 4,290.
Chuquibambilla, pbl. capital de este distri-
to, prov. Cotabambas, Dpt. Apurimac:
habt. 1,610.
CHUQuiBA2oiLLA,hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Umachiri: habt. 166.
Clmqnic, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Bambamarca: habt. 77.
Cliiiqnieabana, hda. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Checcacupi: habt. 30.
Chnqnieancha, chac. Dpt. y prov. Hudnu-
co, dist. Santa Maria del Valle.
Cliuqilicani, {Chuqui ccara pellejo lanzeado.
Q.) rio tributario del Huaylas, nace de la
Cordillera nevada de Conchucos y Pela-
gatos, en la provincia de Pallasca, Dpt.
Ancachs. Tambien se le llama rio de Ta-
blachaca. Es tributario del rio Santa y
sirve de If mite A las provincias de Pa-
Uasca y Huamachuco.
Chuquicara, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pa-r
llasca, dist. Tauca.
HUQ -
rro minerftl de oobro, pli
1 i leg. (8 k.) alN.N. E,
Conchiicoa, Dpt. Ancachs,
nllasca.
Dpt. Libortad, prov. y Aht
halt. 100.
corrito on el vallo dc Con-
. y prov. Cftjnmavca, dist,
■Ulas del rio : en 61 csisten
'itacioncs antigims, descii-
iscavacion que se practi
1 objeto de vcr si so encon-
uaea (depisito dooro li ob-
)■
est, Dpt. Libcrtftd, prov,
Liicma: habt. C8: dista i
Lucma.
!. Dpt. y prov. Cajamarea,
Dpt. Amazonas, prov. Lu
lal : Labt. 82.
ida. Dpt. Cajamarea, prov.
9t. Trinidad: habt. 37.
chac. Dpt. Hiiancavelica
reyna, dist. Huaytari.
Ipt. Cajamarea, prov. Caja-
lachacLe.
»pt. Ancaehs, prov. Huari,
:os.
Dpt. Apurimac, prov. Ay^
:;iia!lliuanea : habt. 809.
Dpt, Puno, prov, Sandia,
Dt. 195.
jhac. Dpt. Apurimac, prov.
t. Tapayrihua.
t. & la Balida de la tju
■.a. en la provincia de Cara-
no, a 2,WTa. alt.
est. Dpt. y prov. Cajamar-
an : habt. 203.
, lida. Dpt. Lima , prov.
, Sayau.
ida. Dpt. Lima, prov. Chi
vilea.
tpt. Hattouco, prov, Dos de
liupan: liabt, 897.
lid. Dpt. Junin, prov. y dist.
iO.
aid. Dpt. y dist. Junin, prov.
2 — CHUR
Chnqnitahna, hda. cocal, Dpt. Puno, pnic.
y dist. Carabaya.
Cliuquitiima , chac. Dpt. Anoachs, pror,
Cajatambo, dist. Gorgor.
Clm(|nitiiiiitt , chac. Dpt, Ancacbs, prav.
Cajatambo, diet. Andajea.
CIini|nitail(ll, hda. de caiia. Dpt. y pov.
Lima, dist. Carabayljo : Labt. 69,
Clllli|Uiteil, est. Dpt, Libertad, prov. FaUz,
dist. Cftjamarqnilla.
Clllira, (Ckura pouer, cchar, guardar.cri*r.
Q.) chac. Dpt. Lima, prov, CaoU, di^.
Atavillos Altos.
Ckura, chac. Dpt. Moquegua, dist. Do.
Cliiinicalla, chac. Dpt. Cuzco. prov. I'm-
bamba, dist. Mar as.
Churactttl, aid. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Pallanchacra: habt. 25.
Chnrtiii, est. Dpt. Lima, prov. Canta, disL
Atavillos Altos: habt. 3.
Cliitrtinti, (lagar en qnese gaardaa]go.Q.|
hda. Dpt. Anoachs, prov. Huaras, dist
Becuay.
CuuRANA, est. Dpt. Apurimac, prov. Cots-
bambas, dist. Mara.
Clinrani, aid. Dpt. y prov. Puno, disi Aeo-
ra: habt. 47fi.
Cbnrana, est. Dpt. Areqnipa, prov. C«yllo-
ma, dist. Tisco.
Clllirap, chac. Dpt. Ancacha, prov. Hot-
ras, diat. Marca.
Churap, chac. Dpt, Ancaehs, prov. Houu-
- dist. Bestauracion.
Clmnp, cerro mineral de plata. Dpi An-
caehs, prov, HuaraB, dist. Independoi'
cia.
Ohnnis, chac. Dpt. Libertad, prov. Pit*;.
dist. Uuancaspata.
CllurCd, (Cliiircii poner la carga al qoe «
va. Q.) aid. Dpt. Ayacucho, prov. IaMu-
dist. Chungui: habt. i'iO.
OacHCA, hda. Dpt. Aretjuipa, prov. IniM.
dist. Aica.
Clinrcaiupa, pbl. Dpt. Uuancavelica. pt>r.
Tayacaja, dist. Paucarbamba : ditta ie
Faucarbamba 8 leg. (44 i k.) al S. £.:.^
2(11 k.)deMayoe.
Clinrctt, hda. Dpt. Ayacucho, prov. r iis.
Hnanta: habt. 74.
ClmrchnnMiupit , chac. Dpt. Cajainua.
prov. Chota, dist. Hnambos.
CHUR
---333
CHUR
Chorejpiise, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
Chnrelineco, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
Char«>;a]nimba, est. Dpt. Cajamarca, prov*
y dist. Cajabamba.
Chilli, {Chnri bijo varou, Q.: amarillo des-
lustrado. Ay.) cbac. Dpt. Piino, jirov.
SAndia, dist. Cuyiicuyo.
Churia, est. Dpt. Ayacucbo, prov. Huaman-
ga, dist. Socosviucboa : babt. 127.
Churi alto y Chnri bajo, bdas. Dpt. Cuz-
co, prov. Cbunvivilcas, dist. Cbamaca.
Chnribaniba , est. Dpt. Ayacucbo , prov.
Cangallo, dist. Viscbongos.
Chttrihuaiii, bda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Chiirill, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Oyon.
Chukin, este fu^ el nombre de nno de los
distritos de la provincia de Cajatambo,
hasta que por ley de 5 de Febrero de
1875 se le cambi6 con el de Oyon. .
Chukin, pbl. fue capital de distrito de la
provincia de Cajatambo basta el 5 de Fe-
brero de 1875 : esta situado en la orilla
izquierda de un riachuelo a 2,300ni. alt.;
su cUma es suave y sus terrenos produc-
tivos: dos 6 tres cuadras al Sur se en-
cnentran varios manantiales de agua ter-
mal : el principal lo utilizan para bauos ;
tiene una temperatura de 84° y un olor
sulfuroso. Otro manantial se balla en la
parte superior de un deposito de carbo-
nate de cal, producido por la misma agua;
de ^sta se desprende un olor do gas sul-
fidrico muy fuerte. Algo mas arriba de
este se balla otro manantial que despido
el mismo olojc y tiene una temperatiu'a de
34^. El agua de estos ultiraos se emplea
en regar alfalfares: babt. 132.
Churin, cbac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
San Buenaventura.
Charina,bda. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
liluta: d 14 leg. (78 k.) de Arica.
CSmriSy rio que con el de Anco y otros for-
man el Pampas.
ChnrOy {Chum caracol, Q.: camellones pe-
quefios, pedazo de tierras 6 retaso de
alguna cosa. Ay.) est. Dpt. Apurimac,
prov. Gotabambas, dist. Mara,
Churoc, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba : babt. 305.
ChliroilOUUI, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
Churopauipa, cbac. Dpt. Puno, prov. Cbu-
cuito, dist. Yunguyo.
Chur(M|iiiiiiayo , bda. cecal, Dpt. Puno,
prov. Carabaya, dist. Ayapata.
Chun^ailipa, pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc: babt. 1,317.
Chlirpata^ cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. Pa-
rinacoclias, dist. Coracora.
('hiirpayrinoua, cbac. Dpt. Cuzco, prov.
Cbunvivilcas, dist. Colqucmarca.
ChuilliCTUOi, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Colqucmarca.
Chliru, {Chum 6 Churo, vease Chnro) bda.
Dpt. Cuzco , prov. Paucartambo , dist.
Ccatcca. Es celobro porque a sus inmo-
diaciones cxistcn ricas minas de oro en
los cerros de Incacancba: d 3,()16m. alt.
temperatura 11° a las 8 a. m. (Mayo).
Charnbainba, quebrada fragosisima en el
camino do Acobamba al rio Mantaro, prov.
Huancayo.
Churubamba, (pampa 6 llanura de caraco-
les, Q.; retazo de una pampa; 6 pampa
de camellones. Ay.) pbl. Dpt. y prov. Huii-
nuco, dist. Santa Maria del Valle : babt.
963.
Churubamba, aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
cbis, dist. Sicuani en las punas: babt.
184.
ChnriicalL% aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Santiago: babt. 18.
Churueancha, bda. Dpt. Cajamarca, prov.
Cbota, dist. Lajas: babt. 374.
Churnchama, est. Dpt. Puno, prov. ydist.
Lampa,
Churuga, cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castro vireyna, dist. Santiago de Cbocor-
vos.
Churuhiiaylla, cbac. Dpt. Cuzco, prov.
Quispicanchi, dist. Oroxiesa.
Chliruhlliri, cbac. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ollacbea.
Churilja 6 Chamrja, cliac. Dpt. Amazon as.
prov. 1^011 gara , dist. San Carlos : babt
41.
Chiiruma, cbac Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo.
CHUS — s;
0, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
t. Pin pill gos.
(ri« <1g caracoles. Q.; 6 parte de
riaehiiolo tributario del Esquila-
dcl piieiitc do este nombie, Dpt,
, lidrt. de vifia, Dpt. y prov. Are-
tt, Vitor: liabt. 10.
10, eliaf. Dpt. Puno, prov. Siln-
Pltiira.
pa, aid. Dpt. Cajaraarca, prov.
t, Clioros.
k , lida. Dpt. Gajamarca , prov.
t. PiiipiiiKOH.
|Ui, aid. Dpt. Puno, prov. Cliu-
t. Yimguyo.
illOj bda. Dpt. y prov. Ciizco,
[)csa.
0, Lda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
ta Bona.
a, bda. Dpt. Libertad, prov. y
.machtico.
lda. Dpt. Puno, prov, A»^ngaro,
na.
Chiiriija, chac. Dpt. Amazonas,
igara, dist. S. Carlos: habt, 41.
(coquitos negros. Q.) aid. Dpt.
;a, prov. Cliota, dist. Hnambos :
bac. Dpt. Lima, prov. Cliaucay,
, bda. Dpt. y prov. lea, dist. S.
lUtista: A 2 -} leg. (15 k.) de lea.
>^ hda, Dpt. Cajamarca, prov.
t. Colasay.
1, cbac, Dpt, Cajamarca, prov.
it. Tabaconas.
win falta, vacia, ausonte. Q.) cale-
veuto de la piinta de la Soplade-
fondo de fl a 10 brazas, d 3 ca-
ierra. Tiene agua potable de ver-
1. Dpt. y dist. Jloqiiegiia.
I, (( 'liima C'tira falto de piel 6 cor-
I cut. Dpt. Tarapacii, dist. Chia-
% falda de la Cordillera. A 4 leg.
le la lacuna do este nombre.
ts, lagunas: las aguas de la 1.*
les; y tieue 162 metros de largo
5 de ancbo 78 de profundidad
la 2." psta mas abajo que la 1,'
J — CHUS
C3 mas pequofia, y sua aguas amaiillis;
Dpt. Tarapaca.
CbuSSnarca^ (lugar cscaso de pielcs 6 ca-
tozas. Q.) aid. Dpt. y prov. Pane, disL
Acora: habt. 42.
Chusaso, est. Dpt. Puno, prov. Itmjt,
dist. I'ucarri,.
ChUSCahuaylla, aid. Dpt. Apurimac, proF.
y tliat. Cotabambas.
ChUSChana, pbl. Dpt. Ayacncbo, prot.Ln-
canas, <'list. Hnacaua: habt. 101.
CllUSChli distrito de la provincia de Canga-
llo, Dpt. AyacucLo: habt. 2,2tM,
Ciiusc.Hi, pbl, capital de este distrito de li
provineia de Cangallo, Dpt. Aj-acndo:
habt. 589.
ChnssoUt aid. y Lda. Dpt. Libertad, pror.
y dist. Huamaebuco: habt. 1,088: Sbu
do Hnamacbnco 4 leg. (22 k.); de Tni-
jillo 86 (200 k.).
ChuSgopanipa, est, Dpt. Cajamarca, prot.
y dist. Cajabamba.
ChUSiCCani, aid. Dpt. Cuzco, prov. Actum-
yo, dist. Pomacanchi: habt. 117.
ChUSis, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. 8e-
chura: habt. 414.
Chusila* cbac. Dpt. Moquegua, dist. Do.
fhusman, chac. Dpt. Aucaehs, prov. Cijt-
tamho, dist. Hiiayllacayan.
Fbnsmisa, aid. Dpt. y dist. Tarapaca : di>'
ta de Tarapaca IS leg. (83 4 k.); de Pi-
sftgua 25 (139 { k.).
CbnsO) {Cliusii desmembrado, pequeuo. Q-l
aid. y est. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Cil-
ca: habt. 335.
Cbusocof a, est.' Dpt. Arequipa, prov. Cij-
lloma, dist. Cbivay.
ChllSpainpa, (C/mspi mosca, pampa llurn-
ra. Q.) cerro mineral de plata cfrc» de
Atunhuallay, prov. Angaraes, Dpt. Hain-
caveliea.
ChU3paD, {Cliiiipa talega de coca. Q.l i^
Dpt. Apurimac, prov. y dist. Andihuj-
las : habt. 60.
Chnspe, {Cliiisif (I Cliiix/ii mosca. Q.| ali J
est. Dpt. Huiiuuco, prov. Dos de M»w.
dint. Huallanca.
Chuspb, aid. Dpt. Huancavehca, prov. els'
trovirppia, dist. Cordova: habt, 394.
Chiispb, chac. Dpt. Huancavelica, pro'-
Tayacaja. dist. Pampas.
CHUY
335 —
CHUY
Chnspi, aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Andahuajlas : habt. 240.
Chuspi, hda, Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Pedro del Hospital: habt. 83.
ChnspiCQChO , bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Hnamanga, dist. Santiago: habt. 29.
Chnspihliacchana, chac. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Colquemarca.
Cbnspin, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Chospisilca, hda. Dpt. y dist. Tarapacd:
^ 26 leg. (189 ^ k.) de Pisagua.
Chnspiarco, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Tabaconas.
CosnlJa^ {Chusuya miez marchita. Q.) aid.
Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist. Sicuani:
habt. 111.
Chula^ {Chnta, desoUar, quitar la piel. Q.)
est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma, dist.
Tuti.
CmjTA 6 Chita, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov.
Galea, dist. Pisac: habt. 87.
Chutcan^ chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Socota.
ChDtuhnarco, est. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. San Damian.
Chatampifiey est. Dpt. Puno, prov. Cara.
baya, dist. Macusani.
ChUTilaqnef chac. Dpt. Moqucgua, dist.
Torata.
CllDya^ (Chuya, limpio, claro, ralo, purifi-
car 6 afilar. Q.) est, Dpt. Lima, prov.
HaajTOchiri, dist. Carampoma.
CHtTA, aid. Dpt. y prov. Huancavelica, dist.
Moya : habt. 286.
Chuya, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Clmyabambay aid. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Chota : habt. 690.
Chnyapata, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Salcabamba: habt. 87.
Ctaliya41U69 ch&.c. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
ChuyaSy chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Poraabamba: habt. 417.
Chuyayacily (agua clara 6 pura. Q.) aid.
Dpt. Huancavelica. prov. Angaraes, dist.
Julcamarca: habt. 169.
Chnycani) aid. Dpt. Arequipa, prov. Cama-
nd, dist. Caraveli: d 2 leg. (11 k.) de Ca-
raveh.
Ciinyfflay^ est. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Totos: habt. 22.
CllliyO) est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Marcos.
Chnyncachi) hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
PaucarcoUa.
Chuynhnal, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco:
habt. 705: dista 9 leg. (50 k.) de Hua-
machuco.
Chnynlay^ aid. Dpt. Moqucgua, dist. Tora-
ta : dista de Moquegua 9 leg. (50 k.), de
Torata 4 (22 k.).
Chnyuni) est. Dpt. Cuzco. prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
D
D. — En Quechua y en Ayraaril no so eono-
ce esta letra, y los espafioles la han torna-
do equivocadamente por la T 6 con Ph.
Dniiuns, (debe ser coirupcion de Pha/ma,
fiembrar, granos memidos. Ay.) pbl. Dpt.
Amazonfts, prov. Chachapoyas, diat. So-
loco: liabt. 2C9.
Dtllllittll t^AN, distrito de la provincia de
Huarochiri, Dpt. Limn : habt. 1,757.
Damiak San, pbl. capital de eate distrito, a
e 1 leg. (30 k.) al Siirdo CTiorrUlos, Dpt.
Lima, prov. Huarocbiri: il 3,248m.50 alt.:
habt. C96.
Jtomiantl, aid. Dpt. Cajamarca, prov. y dial.
Jftcn.
Daiiif I, mina do plata, Dpt. Liberta^l, prov.
y dist. Hnaraacbnco.
Dtlllja, lida. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Lonya: babt. 44.
Dutiles, minas do plata en el ccrro de Cho-
lipampa, lado E. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc: ley 12 m.
Deau, cbftc. Dpt. Libertad, prov. y dist. Tni-
jiUo: & i leg. (1 1- k.) de Trujillo.
Urau-Jianipa, bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. TambiUo; habt. 17.
D<>)h>, bda. Dpt. Cuzco, prov. Paiicartambo,
di^t. Cballabumba.
DecretH, aid. y Itda. Dpt. Aucacbs, prov.
Huaras, dist. Becuay.
Uelifsd, aid. y est, Dpt. Arequipa, prov. y
dist. Camanii: babt. 240.
Driiesii iiut^vu, old. y est. Dpt. Arequipa,
prov. y dist. Camana: babt. 144.
Deltina La, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Delfcado, mina de plata en el cerro de Ma-
ria, lado E. Dpt. Cajaraarea, prov. y dist.
Hualgayoc r ley 20 m.
Delgado, hda. de vina, Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Vi'tor: liabt. 7.
Delsnilo-pitinpa, bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Quinua.
DeiliontP, ehac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
De RejM'ntP 6 I1ern-)>pine , quebrada en la
prov. y Dpt. Hudnuco : esti poblada de
muelias aldnas y chacras.
DeimnillO, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, diat. Tayabamba.
DeSflffnivio, hda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Huaura: babt. 49.
DesilffnatlPrn, ehac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, diat, Lampian.
Desaguadero, aid. Dpt, prov. y diet. lea:
habt. 134: dista de lea J leg. (4 \ k.).
Desaqitaiieho, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. y
dist. Huanta: habt. 86.
Desagtjadero, aid, Dpt, Arequipa, prov, Cas-
tilla, dist. Uraea: habt. 8.
DESAurADERo, rio en la provincia de Cha-
cuito, Dpt. Puno, es el linico que sale tlel
1)^0 Titicaca y lleva snGciente caudal de
agua para poder ser uavegable, por cuyo
motivo so proyeota. catablecer la navega-
cion por vaporca. Deseraboca en la lagu-
na de Aullagas, que algunos dcnomiuan
el Sumidero, porque en ella se picrdcn
BUS aguaa, que se supone corren subterrA-
neamente liasta el PaciSco por la provin-
cia de Iquiquo; annque algunos creen con
mas fundamento, que la evnporacion que
cs grande por la aliura en que se balla
sobre el nivcl del mar, basta para que (te
pierda el agua. Est« rio eatd llamado &
labrar el en grandee imiento de los Depar-
tamentoa del Norte de Bobvia, cuyo Go-
bierno ha aceptado ultimamente la pro-
DESC
337
DESP
puesta qae se ha hecHo por el ciudadano
Norte Ameriano Daniel Joaccham, para
canalizarlo desde el lago de Pop6 hasta el
Tilicaca j establecer en ti la navegaoion
4 vapor, que aerA una de las prinoipales
faentes de ventura de aquella BepubUoa.
Sa curso es S. £.; su largo desde que sa*
le del Titieacahasta que entra en la lagona
de Adlagas es de 170 millas, oon una pen-
diente 6 desnivel de cerca de 500 pi^s. El
pnente, que es de balsas de totora, se halla
iumediato i la salida del lago, i los 16""
33' 10" lat. y 71« 22' 44" long, i 8,919m.
alt.: una parte de este rio es el lixnite del
Peru con Bolivia.
Desaouadebo , distrito de la provincia de
Ghacuito, Dpt. Puno: habt. 1,481.
Desaguadbbo, pbl. capital del distrito del
mismo nombre, provincia de Chucuito,
Dpt. Puno, situado d los 16*» 88' 10" lat.
y i los 70° 22' 44" long.: & 8,919m. alt.;
i orilks de la laguna Titicaca y del rio
Besagnadero que le dd su nombre : habt.
184: dista de Puno 30 leg. (167 k.); y 2
(11 k.) de Zepita.
DfsairaAi, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. MoUepata, al N.
de este pueblo.
I^mparados, mina de plata en el distri-
to mineral de Santa Bosa, prov. Pasco,
Dpt. Junin.
I^AMPABADos , chac. Dpt. y prov. Lima,
dist. Magdalena : habt. 88.
Desahpabadob, hda. de vina, Dpt. y prov.
Arequipa, dist. Yitor: habt. 11.
Deseubridora, minas de plata (8), la una es-
td 4 8 leg. (44 i k.) de Taquilpon, Dpt.
Ancachs, prov. Huaylas dist. Macate. Es-
t&mina produce 0*026 de plata 6 sean
812 m. por cajon; la 2.* en el cerro de
Cayacona; la 3.* es de cobre.
Descubridoba, mina de plata & lOleg. (55| k.)
de Chimbote, Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Pamparomas.
DsaaTBBiDOBA, mina de plata en el cerro de
Pumahuain, Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Andajes.
DEBcuBBn)oBA, miua de plata en el cerro de
Cbacna, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Ga-
jatambo: ley 80 m.
Descubbidoba, mina de plata en Queropalca,
Dpt. Hu^nuco, prov. Dos de Mayo, dist.
Banos.
Descubbidoba, mina de plata al 0. del pue-
blo de Yauh, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. YauU: ley 20 m.
Des^flda, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo.
Desenj^no, veta de grafita en estado Ht6ido
cerca del tunel numero 7 de la linea f^rrea
de Chimbote d Huaras, Dpt. Ancachs,
prov. Pallasca, dist. Llapo : d 9d0m. alt.
• Se halla la grafita en el estado lit6ido
pasando d laantracita, en lecho8,'mezcla-
da con arenisca y esquistos alterados por
el metamorfismo. Por la accion de este
fen6meno todos los elementos gaseosos se
han perdido y ha revestido el aspecto de
semi-cristalizacion que la caracteriza.
cEste carbon es negro, brillante, fria-
ble ; decrepita al fuego ; quema sin llama
ni humo. Sus cenizas son un poco colo-
radas y arcillosas. No contienen una can^
tidad notable de sulfatos.
Cotnposiciaii.
Carbon fijo 0.847
Cenizas 0.089
Sustancias voldtiles 0.114
1,000
Carbono total 0.852
Carbono equivalente i las
sustancias voUtiles 0.005
1 Gramode carbon podria
dar 6,658 caloriasf.
DeseiiellTOj TO[niak de plata en el cerro de
Chacna, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Oyon.
Desesperada, mina de plata en el cerro de
Ninobamba, Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Huamanga.
Desmontes en general de plata en Huan-
tajaya, Dpt. Tarapaci, dist. Iquique:
ley 20 m.
Despeusa La, hda. Dpt. prov. y dist. Hui-
nuco.
Despensa del inea, (vease Chingana).
Despoblado, aid. Dpt. Piura, prov. Ayaba-
ca, dist. Suyo.
Despreciada^ mina de plata en el cerro de
Chanca, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Oa-
jatambo: ley 85 m.
4S
D
leclma y en Aymari no sc cono-
tra, y los t'spafioles la ban toma-
icadamente por la T 6 con Ph.
ebe ser comipcion de Phalma,
granos lueuudoB. Ay.) pbl. Dpt.
IS, prov, Cliachapoyas, dJst. So-
il. 2(i9.
AN, dintrito tlo la provincia de
iri, Dpt. Lima: halit. 1,757.
, pl)l. capital de esto distrito, A
SO k.) al Sur de t.'Lorrillos, Dpt.
OT. Huarocbiri: A 3,248m-50 alt.:
J.
lid. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
na de plata, Dpt. Libortad, prov.
uamacbuco.
I. Dpt. Amazonas, prov. Lnya,
lya: habt. 44.
inas de plata en el cerro de Cho-
lado E. Dpt. Cajamarca, prov,
[ualgayoc: ley 12 m.
:. Dpt. Libertad, prov. y dist. Tra-
: leg. (1 i k.) de TnijiUo.
pa, hda. Dpt. Ayaoucho, prov.
iga, dial. Tambillo: liabt. 17.
. Dpt, Cuzco, prov. Paucai'tambo,
illabamba.
aid. y hda. Dpt. AncacLs, prov.
diBt. Eocuay.
Id. y est. Dpt. Areijuipa, prov. y
mnna: liabt. 240.
I«*m, aid. y est. Dpt, Aroquipa,
dist. Camana; habt. 144,
A, lida. Dpt. y prov. lea, dist. San
mina de plata en el een-o de Ma-
0 E. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
yoc : ley 20 m.
Deloado, hda. de vifia, Dpt. y proi
quipa, (list. VCtor: habt. 7.
Delsiiili>-|Mnipa,bda. Dpt.Ayacucho
Hua manga, dJst. Quiniia.
Drilionf 6, chac. Dpt. Libertad, prov.
di.st. Tayabamba.
De R<'IM'lltP 6 ]hrrf/imte, quebrada
prov. y Dpt. Huitniico: esti poll
muclias aldeas y chaeras.
Dermnilio, chac. Dpt. Libertad, pri
taz, dist. Tayabamba.
Desatrravio. hda. Dpt. Lima, prov,
cay, difit. Huaura: habt. 49.
Desiiaiil"'Pr''t cli'ic. Dpt. Lima, pro'
ta, dist. Lampian,
Desaghadero, aid. Dpt. prov. y di
habt. 134: dista de lea J leg. (4 |
DBHAauAnEBo, aid. Dpt. Ayacucho,
dist. Huanta; habt. 86.
Desaouadero, aid. Dpt. Areqnipa,pn
tilla, dist. Uraca: habt. 8.
Desaguaueko, rio en la pro\-indai
cuito, Dpt. Puno, os el I'uiico que
lago Titicaca y lleva snficiente ra
agiia para poder scr navegable, J
motivo BO proyeota ostablecer la
cion por vaporcs. Desemboca en
na de Aullagas, que algunos dei
cl Sumidero, porque eu ella se
sua aguaa, que so supone corren s
neamente hasta el Pactfico por la
cia de Iquiquc; aunque algunos c
mas fundamento, que la cvapora
es grande por la altura en qne
Bobre el nivel del mar, basta pai
pierda el agua. Este rio esta 11
labrar el engi-andecimiento de lo
tamcntos del Norte de Bolivia, <
biemo ha aceptado ultimamenti
DESC
337
DESP
puesta que se ha hecKo pot el ciadadano
Norte Ameriano Daniel Joaccham, para
canalizarlo desde el lago de Pop6 hasta el
Titicaca y establecer en ^1 la navegacion
i vapor, que serd una de lae principales
fuentes de ventura de aquella Bepublica.
Su curso es S. E.; su largo desde que sa*
le del Titicacahasta que entra en la laguna
de AuUagas es de 170 miUas, con una pen-
diente 6 desniyel de ceroa de 500 pi^s. El
puente, que es de balsas de totora, se halla
inmediato i la salida del lago, & los 16^
83* 10" lat. y 7V 22' 44" long, d 8,919m.
alt.: una parte de este rio es el limite del
Peru con Bolivia.
Desaouaoebo, distrito de la provincia de
Chucuito, Dpt. Puno: habt. 1,481.
DESAOuADEBOy pbl. Capital del distrito del
mismo nombre, provincia de Chucuito,
Dpt. Puno, situado d los 16*» 83' 10" lat.
y & los 70° 22' 44" long.: d 8,919m. alt.;
d oriUas de la laguna Titicaca y del rio
Desaguadero que le da su nombre : habt.
184 : dista de Puno 80 leg. (167 k.); y 2
(11 k.) de Zepita.
Desairada, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Mollepata, al N.
de este pueblo.
Desamiiarados, mina de plata en el distri-
to mineral de Santa Eosa, prov. Pasco,
Dpt. Junin.
Desampabados , chac. Dpt. y prov. Lima ,
dist. Magdalena: habt. 88.
I>esampabados, hda. de vina, Dpt. y prov.
Arequipa, dist. Vltor: habt. 11.
Descobrldora, minas de plata (8), la una es-
td 4 8 leg. (44 i k.) de Taquilpon, Dpt.
Ancachs, prov. Huaylas dist. Macate. Es-
ta mina produce 0'026 de plata 6 sean
812 m. por cajon; la 2.* en el cerro de
Gayacona ; la 8.* es de cobre.
!^scuBBii>oBA, mina de plata ^ lOleg. (55| k.)
de Chimbote, Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Pamparomas.
^sciTBBrDOBA, miua de plata en el cerro de
Pumahnain, Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Andajes.
•ESCUBBiooBA, mina de plata en el cerro de
Chacna, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Ca-
jatambo : ley 80 m.
B3cnBRii>oBA, mina de plata en Queropaica,
Dpt. Hudnuco, prov. Dos de Mayo, dist.
Bancs.
Descubbidoba, mina de plata al 0. del pue-
blo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli: ley 20 m.
Des^ada, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo.
Desengano, veta de grafita en estado lit6ido
cerca del tiinel numero 7 de la linea f^rrea
de Chimbote d Huaras, Dpt. Ancachs,
prov. Pallasca, dist. Llapo : d 980m. alt.
• Se halla la grafita en el estado lit6ido
pasando & la antracita, en lechos, mezcla-
da con arenisca y esquistos alterados por
el metamorfismo. Por la accion de este
fen6m6no todos los elementos gaseosos se
han perdido y ha revestido el aspecto de
semi-cristalizacion que la caracteriza.
iEste carbon es negro, brillante, fria-
ble ; decrepita al fuego ; quema sin llama
ni humo. Sus cenizas son un poco colo-
radas y arciUosas. No contienen una can-
tidad notable de sulfates.
Co7nposicio7i.
Carbon fijo.. 0.847
Cenizas 0.089
Sustancias voldtiles 0.114
1,000
Carbono total 0.852
Carbono equivalente d las
sustancias voldtiles 0.005
1 Gramode carbon podria
dar 6,668 caloriasi.
DesenelgfO, mina de plata en el cerro de
Chacna, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Oyon.
Desesperada, mina de plata en el cerro de
Ninobamba, Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Huamanga.
Desmont€S en general de plata en Huan-
tajaya , Dpt. Tarapaca , dist. Iquique :
ley 20 m.
Despeusa La, hda. Dpt. prov. y dist. Hui-
nuco.
Despensa del inca, (vease Chingana).
Despoblado, aid. Dpt. Piura, prov. Ayaba-
ca, dist. Suyo.
Despreclada, mina de plata en el cerro de
Chanca, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Ca-
jatambo: ley 85 m.
4S
DOCT — 3
[taUt, aid. Dpt. Loreto, prov. Ba-
ionas, dist. Iquitoa : habt. 82.
llo, mine, de plata en el oerro de
uiciBco, lado E. Dpt. Cajamorca,
dist. Hualgayoc : ley 20 m.
ELTA DEL, mal paso 6 estrecho en
cajali ; en 41 las aguas Be encuen-
brman un remolino, pero bu paso
)e gran peligro: esta como & 100
7 k.) arriba de Saracayu.
lina de plata en el cerro de Chan-
, Ancachs, prov. y diat. Cajatambo,
[, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnay-
;. Caras.
N, hda. de cana, Dpt. Ancachs,
!uaylas, dist. Mato.
tasqaez, mina de plata en el cerro
imina, Dpt. Ancachs, prov. Hna-
Chavln.
ida. Dpt. Juuin, prov. Pasoo, diat.
ly: habt. 326.
S pies, roca (v4ase Malabngo,fner-
jenada).
lN, mina de plata en el cerro de
z, Dpt. Ancachs, prov.ydist. Hna-
eccion N. 80° E.; inclinadon cad
; ancho Im-SO: ley 17 m. y al-
metalea 128 marcoB, y otros poco
Ca 6 Xinamarca, aid. Dpt. Apari-
'ov. Aymaraes, dist. Colcabamba:
02.
obi. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
la, dist. OlleroB: habt. 229.
I cEBBo DE LA, 8 millaa al N. 0. de
a de Sombrero.
, mina de cobre eu el cerro de las
)pt. Ancachs, prov. y dist. Santa.
, lugar inmediato d la hda. de Ca-
:ha, Dpt. Ayacucho.
, mont«s 6 cerros : el mas elevado
ie los que estan & la entrada del
de Samanco, se halla & los £
;. y 80° 54 54'' long.; (dene SSBia.
>t. Ancachs, prov. Santa.
tstoles, mina de plata eu el distri'
eral de Santa Rosa, Dpt. Junin,
dist. Pasco,
uls (ittrriit, hda. Dpt. prov. y diet.
Doctor Kosas, bda. Dpt. prov. y'dist. let.
DOLORES, ttaiKB de estk noubu.
Dolores, mina de plata, en el cerro de Pomi'
huain, Dpt. Ancachs, prov. CajaUmbo,
dist. AndajeB.
DoLORBB, nuna de plata, en la Cordillen ne-
gra, en la punta llamada Cayan, pror.
Huaras, Dpt. Ancachs.
DoLOBES, mina de plata, en el cerro de Hiud-
capeti, Dpt. Ancachs, prov. Huarae, did.
Keen ay.
DoLOBEB, mina de plata, en el cerro de CoUi-
racra, Dpt. Ancachs, prov. Hoans, did.
Recuay.
DoLOBEB, mina de plata, en el cerro de 3e-
crespampas, Dpt. Ancachs, prov. Euuw,
dist. Independencia.
DoLOBES, mina de plata, en el diatrito miii»-
ral de Sta. Rosa, prov. Faeco, Dpt. Jonin.
Dolores, minas de plata (9), al 0. del pU.
de Yauli, Dpt. Jonin, prov. Tarma, diit-
YauU: ley de 30 i 60 m.
DoLOBES, salitrera en el Canton de Sftl de
Ohispo, dist. Pisagoa, Dpt. Tarapaci^m
1878 produjo 88,000 qointales: eo 18T4
60.000: dista 9 } leg. (52 ( k.) del pQ«r-
to ; y como 150 metroa de la linea f&r«a.
DoLOBEs, sahtrera, Dpt. Tarapac&, dist. Pi-
Bagua : ley 70 "{t-
FUNDOS BtrsTicos.
Dolores, hda. en la quebrada de Punsayi'
en, Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
DoloreS) chac. Dpt. Lima, prov. Cfaannj.
dist. Hnaura.
DoLOBEs, hda. Dpt. Lima, prov. ChanMT,
dist. Diuari; habt. 17.
Dolores, bda. Dpt. Lima, prov. Huaroebi-
ri, dist. Santa Eulalia.
Dolores nonMlTo, chac. Dpt. prov. y dist
Lambayeque.
SANTO DOMIXGO, uinas db estk nombu-
Doniiiigo Santo, mina de plata, & 7 \ifati
de Taquilpou, en el dist. de Macate, pM^-
Huaylaa, Dpt. Ancachs.
DouiNoo Santo, mina de plata en el cerrQ Je
Tulluncur, Dpt. Ancachs. prov. Haari»i
dist. Recuay,
DOMI
— 339 —
DONA
Domingo Santo^ mina de plata en el cerro de
Jinches, Dpt. Ancachs, prov. Huards,
dist. Becuay.
Domingo Santo, mina de plata en el cerro
Llacsa, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Recuay.
Domingo Santo, mina de plata, al S. E.
del pueblo de Yauli, Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Yauli.
Domingo Santo, salitrera en el Canton de
Pampanegra , dist. Pisagua , Dpt. Tara-
pacd: en 1872 produjo 40,000 quintales
de salitre y en 1878 44,000: dista 9 leg.
(50 k.) del Puerto, y 1 (6 i k.) de la Hnea
fSrrea.
PUEBLOS Y FUNDOS.
JDoniingo Santo, aid. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Chalaco: habt. 218.
Domingo Santo, hda. de cana, Dpt. Liber-
tad, prov. ydist. Trujillo: habt. 144: dis-
ta 4 leg. (22 k.) de Trujillo.
Domingo Santo, hda. Dpt. y prov. Hudnu-
co, dist. Chinchao.
Dominj^ Santo, hda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco : habt. 8.
DoBONGo Santo, chac. Dpt. Junin, prov.
Jauja, dist. Concepcion: dista de Concep-
cion J leg. (2 ^ k.).
Dominj^ Santo, hda. Dpt. Huancavelica,
prov. Tayacaja, dist. Surcubamba : habt.
29.
Domingo Santo, hda. Dpt. y prov. lea, dist.
Palpa.
Doilllll|[^ Santo, aid. y hda. Dpt. Ayacu-
cho, prov. La Mar, dist. Chungui : dista
de Mayoc J leg. (2 i k.).
Domingo Santo, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Ayacucho.
DoMiNoo Santo, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Santiago.
Domingo Santo, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lacanas, dist. Laramate.
Doming Santo, hda. Dpt. Cuzco, prov. y
diet. Urubamba.
Domingo Santo, hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta.
DoinNGO Santo, chac. Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ayapata.
Dominipo Santo, hda. Dpt. Arequipa, prov.
Caetilla, dist. Uraca.
Domingo Santo, hda. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Huancarqui.
Domingo Santo, hda. de cana, Dpt. Arequi-
pa, prov. Islay, dist. Tambo.
Domingo Santo , chac. Dpt. Moquegua ,
dist. Ilo.
Domingo Santo, hda. Dpt. y dist. Moque-
gua.
Domlnj^ de Antas Santo, hda. Dpt. Ju-
nin, prov. Tarma, dist. Acobamba.
Dominjco de Antaspampa Santo, hda. mi-
neral Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yau-
h : habt. 52.
Domingo chieo Santo, chac. Dpt. Lima,
prov. Chancay, dist. AucaUama.
Domingo de Chinclia Santo, pbl. capital
del dist. de Chincha Alta, prov. Chincha,
Dpt. lea: habt. 1,615.
Domingo de los Chorrillos Santo, aid.
Dpt. HuAnuco, prov. Huamalies, dist.
Huacaybamba: habt. 42 : esta en la mon-
tana.
Domingo de Gache Santo, pbl. Dpt. Ama-
zonas, prov. Luya, dist. Lamud : habt.
185.
Domingo grande Santo, chac. Dpt. Lima,
prov. Chancay, dist. Aucallama.
Domingo de los Olleros Santo, distrito de
la provincia de Huarochiri, Dpt. Lima :
habt. 874.
Domingo de los Olleros Santo, pbl. capi-
tal de este distrito de la provincia de Hua-
rochiri, Dpt. Lima : habt. 479.
Domingo Santo, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Huanta.
DomingultO Santo, chac. Dpt. Libertad,
prov. y dist. Trujillo: d J deleg. (1 i k.)
de la ciudad.
Dominico, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Chilia.
Doniitila Santa, mineral de plata, Dpt.
HuancaveUca, prov. Tayacaja, dist. Pau-
carbamba: habt. 24.
Donaire, chac. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Pisco.
Don Martin, isla a los 11° 2' 80" lat. y 80^
0* 49" long.
Donse, chac. Dpt. Amazonas. prov. Cha-
chapoyas, dist. San Cdrlos.
Dona Maria mesa de : cerro, A los 14*" 41' lat.
y 78« 10' 49" long.: tiene 648m. alt.; es
DOS
— 340 —
DUSE
tmo de los cerros mas notables de la Cos-
ta por 6U forma de mi cono troncado.
Dora MarIa, pmita a los 14» 40' 10" lat. y
78° 15' 45" long, es la terniinacion del
cerro anterior.
Dona Ana, chac. Dpt. Cajamarca. prov. y
dist. Chota.
DorniendoyaC) aid. y hda. Dpt. Cuzco,prov.
Convencion, dist. Echarate: habt. 125.
Dos an]ig;os, mina de cobre y plomo al N.
de Llamellin, Dpt. Ancachs, prov. Huari,
ley 75 d 150 m.
Dos AMiGos, mina de plomo en el cerro de
Ghire, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Aqnia.
Dos CiUCeS) chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Sancos.
Dos de Mayo, mina de plata en Auquimar-
ca, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Cajatam-
bo.
Dos de If ayo, provincia del Departamento
de Hudnuco, creada por ley de 5 de No-
vienbre de 1870. Confina por el N. con la
de Huamalies; por el S. con la de Pasco;
por el E. con la de Huanuco; y por el 0.
con la de Cajatambo, del Departamen-
to de Ancachs. Sa capital la villa de la
Union, llamada dntes el pueblo de Agua-
zniro. Consta de los sigientes
DISTBITOS :
Habt.
Aguamiro 1,877
Banos 1,700
Chupan 8,495
Chavin 8,298
Huallanca 1,460
Jesus 1,744
Obas 8,109
Pachas 4,026
Total habt 20,709
Estd comprendida, mas 6 m^os, entre
los 9'' 40' y 10<> 20 lat. y los 78« 15' y 78*^
55" long, formando una superficie como de
189 leguas, que comparada con su pobla-
cion resulta casi 110 habitantes por cada
laguacuadrada.
En esta^ provincia clasifican las pobla-
ciones como en la de Huamalies, de la
cual form6 parte.
Su territorio es muy fragoso por esUr
cruzado por varios ramales de la Cordi-
llera : es muy rico en minerales de plaU,
cobre y cinabrio. En esta provincia esti
la lagunita de Lauricocha de donde oace
el rio Maranon : y las ruinas de Huion-
co viejo y otras.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
mando politico de la provincia: on hn
de 1.*. Instancia administra jasticia. En
lo eclesidstico estd dividida en los ^gueo-
tes
CUBATOS :
Banos. Jesus.
Ghavin de Pariarca. Pachas.
Hay 28 Escuelas de primerasletras:
22 para hombres: sueldos S. 18,200
1 • mujeres: • i 600
Total al ano S. 18,800
No se ha hecho hasta hoy la matriciila
especial de esta provincia, asf lo que pro-
ducen las contribueiones esta incloido eo
la de Huamalies.
Duendes, quebrada, v^ase TucwpiUa
Dmila ehicOy aid. y chac. Dpt. Amazonas,
prov. Luya, dist. San 6er6nimo : habi.
56.
Dania f^rande, aid. Dpt. Amazonas, proT.
Luya, dist. Jamaica: habt. 91.
Dora, mina de plata, Dpt. Libertad, pror.
Huamachuco, dist. Moyepata, alN.de
este pueblo.
Dnraii) socabon en el cerro de Collaram,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, disi Be-
cuay. Contiene varias minas de plata.
Dunus Las, minas de plata en el cerro de
Tingo, lago 0. Dpt Cajamaxca, prov. j
dist. Hualgayoc.
DoraanillOy hda. Dpt. Amazonas, prov. Ln-
ya, dist. Pisuquia: habt. 88.
DumsnO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajt*
tambo, dist. Gorgor.
Diunusiioyocc, aid. y est. Dpt. Junin, proT.
y dita. Tarma.
DuBABNOYocc, hda. Dpt. Ayacucho, piw.
Huamanga, dist. Acosvinchos: habt. 8.
Dliseja^ mina de plata, Dpt. Libertad, pror.
Huamachuco, dist. Santiago de Chaco,
al N. de este pueblo.
Adtektenoia. — La vocal E, se oonfunde en Qaechna y Aymar& oon la I, porque es semi-mada, y es in-
diferente nsar una 6 otra vooal : por esto ouando algnna palabra que tenga £ al medio 6 fin de diccion no
se encuentre oon E, bfisquese eon I, 6 si es Aymari con He 6 con Hi.
£. — En Quechua ninguna palabra princi-
pia con E, y esta letra solo se usa en me-
dio de la diccion formando d veces sHabas:
en Aymard no Uega d cincuenta el ni^ero
de palabras simples que principian con E.
Eaco, (Ecaco, los indios Aymaras daban es-
te nombre d nn ser imaginario, al cnal
atribuian muchas fdbulas) Apacheta, 6 al-
tnra y paso de los Andes ceroa de Aya-
pata, Dpt. Puno, prov. Carabaya.
Ecas, (Ecca medida agraria de diez brazas
de ancbo por cien de largo. Ay.; tambien
significa la misma vara que tenia 10 bra-
zas de largo) chac. Dpt. Anoachs, prov.
Huaras, dist. Bestaoracion.
Eclipse, rio tributario del Aquiri, por la iz-
qnierda, & los 10* 55* 81" lat. y 72« 15'
89" long.
Ecom cerro mineral en el distrito de Be-
ciiay, prov. Huaras, Dpt. Ancachs.
Ecop Hercedes, mina de plata, Dpt. Anca-
•lis, prov. Haafas, dist. Carhuas.
Eehaje, est. Dpt. Moquegua, dist. Ichuna:
habt. 107.
Eeliarate, distrito de la provincia de Con-
vencion, Dpt. Cuzco: habt. 2,071.
EcHARATE, (puede ser corrupcion de Hicku-
ru ati que en Aymard significa: hoy es
cerco para coger vicuna; 6 bien de Ecca-
ratka, quitar la ropa, el pellejo ii otra cosa)
pbl. capital de este distrito, prov. Conven-
cion, Dpt. Cuzco, cerca del rio Urubamba
A 667ii>- alt.: desde este punto es nave-
gable el Urubamba: habt. 881; dista del
Cuzco 80 leg. (278 i k.); de Santa Ana 4
(22 k.); de Urubamba 7 (89 k.).
Eeheneay, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desayos, dist. Ghuquibamba.
Eden, aid. Dpt. Libertad, prov. y dist. Hua-
machuco: d 6 leg. (67 k.) de Huama-
chuoo.
Ejana, chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Huacar.
Ejido Yantuma, chac. Dpt. Piura, prov. y
dist. Ayabaca.
Ejldos, chac. Dpt. Piura, prov. y dist. Tum-
bez.
Elena Santa, aid. y hda. Dpt. Libertad,
prov. Trujillo, dist. Chicama.
Elena Santa, hda. de cana, Dpt. Libertad,
prov. Trujillo, dist. Viru : habt. 81 : A 2
leg. (11 k.) de Viru.
Elena Santa, mina de plata al N. 0. del
pueblo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauli : ley 120 m.
Elena Santa, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Anoo.
Elena Santa, hda. Dpt. prov. y dist. Ica^
habt. 74 : ^ f leg. (4 ^ k.) de lea.
Elena Santa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Acosvinchos.
Elena Santa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Ayacucho.
Elena Santa, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. San 6er6nimo.
Elias San, chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Glunchao.
Eltayopata, aid. (de Chara hanansaya) Dpt.
Cuzco, prov. Canchis, dist. Cacha : habt.
24.
Elva real, hda. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Locumba: 4 22 leg. (122 \ k.) de Tacna.
Embon^ chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Balsas.
Embmnas aid. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina: habt. 644, con los de Challahuaya:
ENCA — a
de Moqnegna 27 leg. (iso k.); de
na 4 {22 k.).
, DUDa de cobre en el cerro de Tin-
ido N, 0. Dpt. Cajamarea, prov. y
lualgayoc: ley 30 & 100 m,
sadft, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov,
incion, dist. Echarate: babt. 41.
le, mina de plata, Dpt. Ancachs,
Pallasca, dist. Corongo: produce
780 marcoa por cajon.
Ilia, Bftlitral, Dpt. y prov. Tarapa-
Bt. Pica.
Uda, chac. Dpt. Ancacha, prov, San-
it. Casma.
ado, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
iaja, dist. Pampas: babt. 926.
da^ hda. Dpt. Apurimac, prov. y
Vbaucay: habt. 41.
, chac. Dpt. Lilertad, prov. Pataz,
!?ajamarquilla.
lados, iribu de salvajes qae habilan
Eqnes de la izqoierda del Napo.
la, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
lo: it J leg. (1 i k.) de Trnpo.
lA, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
labt. 9.
)» chac. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
, dist. Pueblo Nuevo.
da, distrito de la prov. y Dpt. Ca-
ca: hnbt. 2,028.
>A, pbl. capital de este dietrito de la
iciay Dpt. Cajamarea: habt. 450: &
(38 ih.) de Cajamarea.
>A, Balitreras (3) Dpt. Tarapaci, dist.
ua; il 8 leg (44 i k.) de Pisagua:
72 produjo una de ellas 10,000 quin-
y lo mismo eu 1873; otra 18,000
ales en 1873: distan del puerto de 8
acion, chac. Dpt. Libertad, prov.
Uo, dist. Oliocope : habt. 42.
vcioN, salitrera en el Canton de Pam-
;gra, diet, Iquique, Dpt. Tarapacd:
72 produjo 18.000 quiiitales, en 78
0 quintaJes: dista 8 leg. (41 1 k.) del
o y 2 niillas (4 k.)de la linea ferrea.
loctt, est. Dpt. Arequipn, prov. Cay-
,, dist. Callalli.
C, est. Dpt. AncaeliK, prov. Huaylas,
Yungay: habt. 20i;: a 7^ leg. (41J k.)
de Yungay.
2 — ESCA
Encuentros, aid. Dpt. Piura, prov. Psyti.
dist. Qaerocotillo : habt. 19.
Eoi, (puede ser corrapcion de Hina, itudoi
d juntamos con otroal Ay.) rio, fornudo
por la reunion del rio Mantaro con d
Apurimac, i los 12° lat. y 76° long, j i
429™. alt. y deapues de recorrer una di*-
tancia de pocas legnae (3 6 4) recibe lu
aguas del rio Parent, y enttinces tomi el
nombre del rio Tambo. An tign amenta lot
misioneros daban el nombre de Eneil
actual rio Tambo.
Enj^fiO, riachuelo tributario del Yavari, p«
la izquierda, cerca de los 6° 10' lat. Estt
nombre se ie puBo por la Comision deli-
mites en 1666 : tiene 80 metros de ancho.
En fStos C6ITOB, asi se llama nn cerro mine-
ral de oro, plata, estano, fierro, plom-
bagina y carbon de piedra, alN.de Lit-
mellin, Dpt. Ancachs, prov, Huari, dirt.
Llamellin.
Enriques Los, hda. Dpt. y diat. Uoqaegna.
Ensenada La, asi se llama la que se hallt
inmediata i la Caleta de Mejia, prov, Ig-
lay.
Ensenada, chacs. Dpt. Arequipa, prov. h-
lay, dis. Tambo: habt. 60.
Entrada* chac. Dpt, Amazonas, prov. Lnja,
dist. Jamaica.
Equlllbrio, chac. Dpt. Lambayeque, prov.
Chiclayo, dist. Gnadalupe.
Eqnicliai hda. Dpt. Ayacncho, prov. Lnca-
nas, diet. Soras.
Entpala, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chonvi-
vilcas, diet. Colquemarca.
Erapata, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist, Chapimarca.
Q^lioacca, {Era, mina 6 cantera, AiMrm
fdolos, y tambien ciertos cerros que he
indios diWnieaban. Ay.) eat. Dpt. Cnaoo,
prov. ( IhuTivivilcas, diet. Santo Tomae.
Erabnasi, {F.ia, mina 6 cantera. Ay.; Aim*
casa. Q.) est. Dpt. Ancachs, prov. Huari
dist. Luis.
Elisos, ialoleH. £1 mas occidental esti akt
9" 64" 20- lat. y 80° 34' 24" long.
Emiltat hda. Dpt. prov. y dist. Httanoco.
Escacba, aid. Dpt. Moqnegna, dist Ubinac
habt. 18«.
Escala, hda. Dpt. Lima, prov. C&fiete, dist
Mala: habt. 102.
ESCU
— 343
ESPE
Escaleniy despoblado, Dpi. Loreto, prov.
Moyobamba: dista de Ghachapoyas 7 leg.
(89 k.) y de Mapatambo 1 (5 } k.).
EscALEBA, chac. Dpi. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huaylillas.
EscALERA, aid. y hda. Dpt. y prov. Huan-
cavelica, dist. Acoria: habt. 65.
EscALEBA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla : habt. 29.
EsGALEKA, chac. Dpt. prov. y dist. Puno.
EscALBRA, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba.
EscALEBA La, cerro, Dpt. Tarapacd : d. 2,138
metros alt.
EscsleraGueho, est, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ayapata.
SscaleraiHlta) est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
Esealera de Yanay, trecho de camino muy
malo, entre Sdndia y Quiaca, Dpt. Puno.
EscalerayoC) chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
Escalon, tambo, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Marcapomacocha: habt. 15.
Escarches, mina de plata en el cerro de Tin-
go, lado N. 0., Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hnalgayoc : ley 20 m.
BflCataf chac. Dpt. Moquegua, dist. Caru-
mas.
Ssccana, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hna-
manga, dist. Santiago : habt. 89.
Bscana, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. San Miguel: habt. 828.
iscobar, chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Huayabamba.
!8COlNiya,chac. Dpt. Moquegua, dist. Ornate.
JBCOma, (puede ser corrupcion de Hiscama
di tti. Ay.) pbl. d orillas del lago Titica-
ca, A los 15» 40' 1" lat. y 71^ 28' 22" long.:
A 8,908m. alt.
seopita, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuas.
SOOrlal, aid. y hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahnaylas , dist. San Ger6nimo: & \
leg. (1 ^ k.) de San Ger6nimo.
leota, hda. Dpt. Moquegua, dist. Puqui-
na: dista de Moquegua 24 leg. (188 ^ k.),
de Fuquina 7 (89 k.).
icoela^ chac. Dpt. Huancavelica , prov.
Tayacaja, dist. Mayoc.
leori^ est. Dpt. y prov. Puno, dist. Juliaca.
Escmrebrag^as, mal paso del Maranon, arri-
ba del Pongo de Manseriche. En este si-
tio el rio se estrecha, y encontrando ro-
cas tuerce subitamente, formando el curso
un dngulo recto ; y como la corriente es
fuerte, el peligro es positive.
Esmag^uca, aid. Dpt. Tarapac^, dist. Pica:
A 9 leg. (50 k.) de Tarapacd.
Esmeralda, salitrera en el Canton de la So-
ledad, dist. Pica, Dpt. Tarapacd: en 1878
se calculo su producto en 190,000 quinta-
les: dista 12 leg. (67 k.) del puerto, y 8
(16 i k.) de la Unea ferrea.
Espachin, hda. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Cochas : habt. 88 : d 4 leg.
(22 k.) de Pativilca.
Esparani, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Pau-
carcoUa.
Espejo panco, chac. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Urubamba.
Espejos Los, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Esperanza, rio thbutario de Yavari, por la
derecha, 155 millas arriba de la confluen-
cia del Paysandti. Su ancho en la con-
fluencia es de 12 metros, y su fondo de
2 brazas en tiempo de crecientes.
Esperanza, mina de plata, en el cerro de
Chacna, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pamparomas : ley 17 m.
EspEBANZA, mina de plata con trazas de oro,
4 8 J leg. (47 k.) de Taquilpon, en el cer-
ro de San Miguel, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Macate.
Esperanza, minas de plata d 8 leg. (16 J k.)
de Recuay, Dpt. Ancachs, dist. Recuay :
la una en el cerro Huamanpinta.
EsPEBANZA, mina de plomo, en el cerro de
Quinahuaraca, Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Aquia.
Esperanza, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo.
EsPEBAMZA, hda. mineral, Dpt. Ancachs «
prov. Huaras, dist. Recuay.
Esperanza, aid. y hda. Dpt. prov. y dist.
Hudnuco: habt. 442.
Esperanza, hda. Dpt. Junin, prov. y dist«
Pasco.
Esperanza, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista.
Esperanza, salitrera en el Canton de Bella-
vista, Dpt. y dist. Tarapacd : en 1878 se
ESPI
344
ESQU
calciil6 su producto en 80,000 quiutales :
d 14 leg. (78 k.) de PatiUos.
EsPERAMZA, salitrera, Dpt. Tarapacd, dist.
Pisagua: produce 460,000 quintales de sa-
litre al ano.
Espinache^ con este nombre se conooe el
socabon real del mineral de Hualgayoc,
porque D. Miguel Espinache fu^ el pri-
mero que emprendi6 esta importante obra
que dard vida y riqueza A todas las mi-
nas alias, y 4 la vez enriquecerd d sus
empresarios. El socabon tiene como ires
metros de alto, con su respectiva galeria
de yentilacion: se calcula que tiene de
largo como 800 metros, mas 6 m^nos.
Espinal, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Ni^pos : habt. 872, con los de
Polvadera.
Espinoo, est. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Chungui: habt. 28.
Esplndula, quebrada, formada por los cer-
ros de Ayabaca , por cuyo centro corre el
rio Macard: esta quebrada debe servir de
Hmite con la Beptiblica del Ecuador, y
hoy mismo se considera como tal : v^ase
Macardf rio.
Espingani, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
S^dia, dist. Phara.
Espingoyapn , quebrada, por cuyo fondo
atraviesa el rio Pastasa, un poco mas
arriba de su confluencia con el Bamba-
marca.
Esping^ni, aid. y hda. Dpt. Guzco, prov. y
dist. Paucartambo: habt. 79.
Espinoza, chac. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Querocotillo.
EspiNOZA, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Santa Eulalia.
EspiMOZA, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Sur-
co; habt. 19.
Espiritu Hanto, mina de plata en el cerro
de San Pablo, Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Macate.
EsplBiTU Santo, hda. cocal, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Bestauracion.
Espiritu Santo, pbl. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Chorrillos: i l,577m.50 alt.
A la derecha del rio de Lurin, y en la con-
fluencia con el que baja de Tupicocha :
dista de Sisicaya } leg. (4 ^ k.) al E., y 15
(88 I k.) de Lurin : habt. 126.
EspiRiTi; Santo, aid. Dpt. Junin, prov.Hiuui-
cayo, dist. Sapallanga : habt. 544.
Ebpibittj Santo, aid. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Huanta : habt. 502.
Espibitu Santo, hda. Dpt. Ayacucho, pror.
Huamanga, dist. Ayacucho: d } de leg.
(4 ^ k.) de Ayacucho.
Espibitu Santo, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Quinna: habt. 87.
Espibitu Santo, mina de oro en el cerro de
Tiquipa, Dpt. Arequipa, prov. Condesa-
yos, dist. Alpacay : alE.de Alpacay.
Esplte^ pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Caugallo,
dist. Totos : habt. 888.
Espqja, aid. Dpt. Tarapaci, dist. CamioA.
Esquen, est. Dpt. y prov. Puno, dist Jn-
liaca.
Esquena, aid. y est. Dpt. Puno, prov. Can-
baya, dist. Coasa: tiene muchas chacns
a sus inmediaciones.
EsqaeneS) est. Dpt. Arequipa, prov. CajUo-
ma, dist. Oallalli.
Esqullaehe San Antonio db, distrito y pue-
blo : v6ase Antonio de Esquilaehe San,
Esqnilaya) valle en el distrito de Ayapata,
prov. Carabaya, Dpt. Puno. Se cultiTa la
coca, caI6^ caiia, etc.
EsQuiLATA, no tributario del Inambari, por
la izquierda: toma este nombre desde
Ayapata, pues ^ntes se le d^ el de QuiUa-
bamba. El punto de confluencia estt i
558ni. alt.: sus aguas son trasparenies.
El puente que es depalos, estd £ 672b M
alt.: i i leg. (2 ^ k.) del Tambo.
EsQUiLAYA, tambo en la provincia de Cara-
baya, al N. de Ayapata. Este tambo es in-
vadido con frecuencia por los indios Chiu-
chos : estd A los 1,811m- alt. : el termome-
tro sube i 22r 2* 4 las 12 m. y a las U
p. m. i 19^ 4' (Septiembre): dista 11 leg.
(61 k.) de Ayapata. En este punto el rio
de Quillobambatoma el nombre de Etqui-
laya,
EsqninOy hda. y puente, Dpt. j prov. Uo-
quegua, dist. Puquina: dista de Moqne-
gua 20 leg. (Ill ^ k.) : de MaUes 14 (78 k.):
de Puquina 11 (61 k.).
Esqulvely hda. de cana, Dpt. Lima, pror. y
dist. Chancay : habt. 66.
Esqniyoe, chac. Dpt. Ancaohs, prov. Pa-
llasca, dist. Llapo.
ESTI
— 345 —
ETEN
Estaca del rey^ mina de plata al 0. del pbl.
de Yauli, Dpt. Jiinin, prov. Tarma, dist.
Yauli: ley 100 m.
Estados-L'liidos, mina de plata en Pampa-
cocha, Dpt. Ancaclia, prov. Huaylas, dist.
Caras.
E8TADos-UNnx>s, mina de plata en el cerro
Huinchis, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ajja.
Estancia de Ccaeya,hda. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Paniro.
Estaneia pampa, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata.
Est ancia jNlta, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Haambalpa.
Estanque, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco: habt. 5.
EsTANQUE, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. y
dist. S^dia.
Estanqaene, monte, Dpt. y prov. lea, dist.
Nasca.
£stanqae de Omrillo, aid. y hda. Dpt. Apu-
rimac, prov. Andahuaylas, dist. Ongoy:
habt. 174.
Estanqueria, chac. Dpt. y prov. lea, dist.
Palpa.
Estaiiques, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Estefania, mina de plata, en el cerro de Tu-
pay, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Been ay.
Estevan San, mina de plata en el cerro de
Palara, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Ma-
cate : ley 17 m.
Ebtevan San, mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Cajatambo, dist. Mangas.
EHtevuya, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca.
rabava, dist. Coasa.
Estevaya, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabava, dist. Usicayos.
Esteves, isla en el lago Titicaca ; celebre en
nuestra historia por haber sido el lugar
de confinamiento 6 prision de muchos
pati'iotas ilustres que cayeron prisioneros
en poder de los Espauoles, en los prime-
ros alios de la guerra de la Independencia.
Esteves, est. Dpt. prov. y dist. Puno.
Estique, distrito de la provincia de Tarata,
Dpt. Tacna: habt. 1,295.
EsTiQUE, pbl. capital de este distrito, prov.
Tarata, Dpt. Tacna: habt. 379: i 21 leg.
(117 k.) de Tacna.
Estiquepanipa, aid. Dpt. Tacna, prov. Ta-
rata, dist. Estique.
Est^pacaje, aid. Dpt. y dist. Moquegua.
Estoqueahua, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Umachiri.
Estoraque, puente, asf se llama la parte mas
elevada entre Tarapoto y Shapaja.
Estrella, isla, cerca de la de Bapoaga en el
rio Maranon, Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Yurimaguas : tiene ricos
lavaderos de oro.
Estribopata, est. Dpt. Puno, prov. AsAnga-
ro, dist. Arapa.
E<$tuqniiia, aid. y chac. Dpt. y dist. Moque-
gua : habt. 196.
Esubaya, aid. Dpt. Moquegua, dist. Omate.
Esvilla, aid. y tfhac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Andaray: habt. 51.
Eten, rio ; nace en los cerros de Hualga-
yoc, Dpt. Cajamarca, corre al 0. pasando
por el pueblo de Santa Cruz y otros al
pie de la Cordillera de Huambos, lado
Sur y despues toma el rumbo S. 0. hasta
que desemboca en el mar cerca del puer-
to. Toma varios nombres segun los pue-
blos que atraviesa; por esto se llama rio
de Cliongoyape, de Santa Cruz, etc.
Eten, morro: a los G** 56' 80" lat. y 82*' 1'
24" long.; el del Sur es mas alto y tiene
195ra. alt.
Eten, puerto mayor : d los 6** 55* 51" lat. y
82° 1* 54" long, se halla inmediato al N.
del Morro de Eten: su fondo de 4 J d 6
brazas hasta 4 cables de tierra. El fon-
deadcro carece de abrigo contra las ma-
rejadas del S. 0. La costa que rodea al
puerto es de barrancos escarpados que no
dejan casi playa: sin embargo es mas se-
guro que los de Pimentel y San Jos^ : el
tenedero es seguro, con una buena ancla
y 50 brazas de cadena; aunque es muy
molesto por el fuerte balance del buque.
Este puerto es de nueva creacion, Antes
servia de puerto mayor, San Jos^ de Lam-
bay eque situado 18 millas al N. del morro
de Eten, pero la inseguridad del fondea-
ro, y por protejer al comercio y la cons-
trucion del ferrocarril de Eten A Ferriua-
fe, se ha cerrado este puerto y se abri6 el
de Eten. Las distancias maritimas de este
puerto, se verdn en su respectivo cuadro.
44
ETEN — 346 — ETEN
MOVIMIENTO MABlTIHO DEL PUEETO DE ETEN.
ENXKAROJV. 1 SAl^IKRON.
NiSmero.
ToneladMj Bnltoa. ,| Nrimero.
TODoladan
BulM.
84
34
119
25
153
27
122
27
26,421i 11,176 1 34
10,371i 78,717 i 81
120,082' 28.1)89 'i 119
7.4(J8| 123,423 ij 28
147.128' 17,854 i| 169
8.103J 80,213 ,j 26
108,988' 'i 122
8,2141 il 25
26,421
9,967
220.062
7,221
147,128
7,753
108.938
7,394
■
51,9S3
iue8 de vela
6.129
76,473
86,299
mew de vela
IE LOS DERECHOH DE LA \DUA.NA 1)E
TEN, Antes dr san i/>s&.
ProdiictoH. AnoH. Prod lie ton.
... 21,748
1856 ....
.... 28,998
... 8,880
1857 ....
.... .89,684
... 41,594
1868
.... 34,778
... 55.480
1859
.... 27,279
... 40,582
18C0
.... 38,021
... 09.313
1862
.... 25.633
... 61,244
1865
.... a7,684
... 61,768
1866
.... 17.793
... 64,804
1868
.... 28,890
... 3I!,442
1869
.... 28,071
... 87,1SC
1870
.... 23,694
... 27.984
1871
.... 20,291
... 18,979
1872
.... 28,674
... 84,760
1878
.... .80,802
... 27.808
1874
.... 30,472
... .89,460
leUe de eatc puerto es de fierro
ma Mitcliell, su largo de 803
HU audio 9'n.75, descansa soUre
Unas de fierro de Om.lO a Om-12
^uil (Ecuador)..,
lA (Colombia)
350
800
Eten, distritode la provincia Cliiclayo, Dpt.
Lambayeque: habt. 3,580.
ETEN,(/?»cHlngftr pordondenaceel Solenfl
idioma que hablaii los de este pueblo) pbl.
capital de cste distrito, 2 miliar al N. £.
del puerto. Aunque pequeflo ,v miserable,
va tomando inereinento, debido al feiro-
carril quo pavte desde el miielle del puer-
to y va hasta Ferrifiafe, pasando por
Monsefi'i, Chiclayo y Lambayeque ; y re-
corre la distancia de 28 millaa, nin too-
tar lofl rfimalos para otros pueblos y lis-
ciendas. El movimieuto de este ferrocai-
fU ha sido el siguiente :
AfloH. Paaa)(ero8. BultiM.
1871 ..., 45,2H(J
1872 201,819
1878 250,000 852.470
1874 42,598
El pueblo de Eten prescnta a la meu-
te del observador un estuilio serio, por-
qiie ol idioma de nus liabitante:i e^i ent«-
ramcitte distinto de cuantos dialcctos bir
en el Peru; jamas se mezelan eon otnw
razas, apewar de la fiitiina relacioit comir-
cial con los pueblos veciiios de Cbiclayo.
Lambayeque y otros; sum costumbres son
tambieu distiutas de las de los pueblos
veciiios; se m.intieneTi aisliulos en los ti-
mites de sh pueblo y como si nadie liH
rmleara. En 1619 fueciiterrado por la are-
na y enti'incea se trusladii ft! at-tual sitio.
A media tegua del pueblo y en las fal-
das de uu ccrro se encuentran uuas gran-
dea piedraa dion'ticas, rauy aonoras, qnis
se lea llama Caiiipaiia'< Jel Mita^ro.
EUALL
347
EXCO
Hay en Eteu una estacion telegrafica,
que se comunica con todas las estaciones
desde Payta liasta lea: dista de Monsefu
2 millas; 10 de Cliiclayo, 17 do Lamba-
yeque, y 27 de Ferrmafe.
Etliayj lida. D2>t. Apurimac, prov. y dist.
Abancay.
Eucayoc, est. Dpt. Tarapaca, dist. Camiiia.
Enfrasia, aid. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Codpa: a 5 leg. (28 k.) de Codpa.
Eulaeuelio, est. Dpt. Arcquipa, prov. Cay-
lloma, dist. CaUalli.
Elilalia Santa, mina de plata en Minasu-
ran, Dpt. Aucaclis, prov. Huaras, dist.
Carhuas.
EuLALiA Santa, rio, nace de las lagunas del
Carrisal, en la Cordillera; toma el rumbo
S. O. formando casi en su origen las la-
gunas de Huachancocha y Paucarcocha.
Cerca de la estancia de Carahuaiu, reci-
be por la izquierda un riacbuelo que na-
ce de oti'as lagunitas, y aumentando con
las aguas de otros rios, por la derecha,
toma el nombre de E-imac, que es el que
pasa por la ciudad de Lima.
EuLALiA Santa, distrito de la provincia de
Huarochiri, Dpt. Lima: habt. 976.
EuLAHA Santa, pbl. capital de este distrito,
prov. Huarochiri, Dpt. Lima : habt. 216.
Eaalljiahua^iia , chac. Dpt. Cajamarca,
prov. Chota, dist. Cochabamba.
Eureca, minas de carbon de piedra i la iz-
quierda del rio Santa, cerca del tunel nii-
mero 1, de la li'nea f^rrea de Chimbote a
Huai'as, Dpt. Ancachs : a 80ni. alt. sobre
el nivel del rio y mas de 8,000 sobre el
del mar. El carbon es de color negro
brillante, bastante duro y compacto. De-
crepita al fuego, quema sin llama ni hu-
mo. Sus cenizas son do color gris, arci-
Uosas, no contienen sulfatos.
Composkion.
Carbon fijo 0.808
Cenizas 0.071
Sustancias volatiles 0.121
1,000
Carbono total
Carbono equivalente a las
sustancias voUtiles .•
1 Gramo de esta muestra
podiia dar 6 calorias».
Exaltacion hacienda de la, Dpt. Libertad,
prov. Trujillo, dist. Chicama: habt. 47:
k 1 leg. (5 I k.) de Chicama.
ExALTAcioN, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
ExeomulpldOf mina de plomo, en la hacien-
da de Auquimarca. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Mangas: ley 100. m.
letrR y bh aonido no ee conoee en
ni Aymara al principio, ui al
Sn de ninguna palabra : alg7itioH
!iindido en ciertos casos !<v pro-
)n de la P con la F, pero aun
iro.
, Tama, de plata, en el eerro ile
trhna, Dpt. Ancaelis. prov. Hutiy-
Macafe: ley 17 m.
Iiac. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
. y hda. de catia, Dpt. Libertad,
iijillo, (liKt. Aseoiw. El aiio 1874
tU.OOO quintales de azucar, k lo
e agregarse la conKumida en lot*
□euto vecinos : habt. 504 : dista 7
[.) de Malabrigo, y 1 (5 J k.) dc
|lllt«t aid. y hda. de caiia, Dpt.
, prov. Pacasmayo, dist. Guada-
jt. 90.
de, hda. de caua, en la misma
list, que la anterior: habt. 110.
ise Hnayco de Fathin.
lac. Dpt. y prov, lea, dist. San
itista.
a. de vina, Dpt. prov. y dist.
ida. de viiia, Dpt. prov. y dist.
vinos son baenOH y saben como
tit df la Airn|8, li los 6° c 40"
' 27' 39'' long.
A (le ('hipauil, hay un dep6aito
> que segun medidaa tiontj 89,500
ibiuoa, Tease Chii'ana,/aha)miita.
hda. Dpt. Puuo, prov. Lampa,
ta Rosa.
rupcion de Palia cosa liana, cha-
ta; 6 Falli culebra grani
zoiiosa pintada. Ay.) hda
prov. Pacasmayo, dist. Gi
leg. (28 k.) de San Pedro
FiilTe, aid. y chac. Dpt. A
Bongara, di^t. Sipasbaml
Farfdll, bda. Dpt. Liberta'
mayo, dist. Guadalupe:
leg. (19 k,) de San Pedrc
FHrraiidllo, hda. ]>pt. Lib,
casraayo, dist. Guadahipi
Fuiiils, hda. de caua, Dpt.
Trnjillo, dist. Chocope:
deChocope j leg. (2 J k.)
(28 k.).
Faiicilla, aid. Dpt. Loretr
ga, dist. Saposoa.
Faycul, aid. Dpt. Piura,
dist. Chalaco.
Faycal, aid. Dpt. Cajamar
dist. Sau Ignacio.
FajTe» est. Dpt. Ayacucho,
dist. Canaria: habt. 128.
F^ La, chac. Dpt. Libertad
dist. Ascope.
Ft La, hda. mineral, Dpt.
Cajatambo, dist. Andajes
Felipe San, mina de plata
Jesus, lado N., Dpt. Caji
dist. Hiiftlgayoc: ley 12 E
Fblxpk Saw, mina de plata,
prov. Uuamachuco, dii
Cfiuco.
Felipe San, miaadc plata, i
bio dc Yauli, Dpt. Junin
dist. Yauli : ley 22 m.
Feupb Sah, mina de plata,
de Yauli, Dpt. Junin, pn
Yauli: ley 45 m.
FERR
349
FLOR
Felipe San, distrito de la provincia de Jaen,
Dpt. Cajamarca: liabt. 632.
Felipe San, pbl. capital de este distrito de
la proviucia de Jaen, l>pt. Cajamarca, a
los S** 46' 6" lat. y Bl'* 41' 61" long, y a
1,914-21. alt.: liabt. 682.
Felipe San , hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Contumaza, dist. Cascas. habt. 62.
Felipe San, hda. de cafia, Dpt. Ancachs,
prov. Huaylas, dist. Mato.
Felipe San, hda. en la quebrada de Ucu-
palpa, Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
Felipe San, cbac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Miraflores.
Felipe San, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Chiimpi.
Felias indepeiHleiiciaf mina de plata al E.
del pueblo de Yauli, Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Yauli: ley. 16 m.
FerDllll) chac. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba.
Ferniin San, hda. Dpt. y prov. lea, dist.
Palpa.
Fermin San, salitrera en el Canton de Yun-
gay, dist. Pica, Dpt. Tarapaca: en 1872
produjo 18,000 qls. salitre: en 873 dio
27,000: dista 10 leg. (55 i k.) del puerto.
Fernandez, chacras, Dpt. Piura, prov. y
dist. Payta: dista de Sullana 13 J leg.
(75 k.); de Cailas 6 (83 ^ k.).
Febnandez, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Santa.
Fernando San, mina de plata en el distrito
mineral de Pariahirca, prov. Pasco, Dpt.
Junin.
Febnando San, hda. de vinaf (v^ase Sacta),
FerrejTOS, tambo, d 1 J leg. (6 i k.) del
Tambo de los Angeles : a 358ni. alt. en el
rio Mayro.
Ferrinafe, distrito de la provincia y Dpt.
Lambayeque: habt. 5,197.
Febri5jafe, pbl. capital de este distrito de
la provincia y Dpt. Lambayeque : habt.
4,190: a 4 leg. (22 k.) de Lambayeque:
hasta este pueblo Uega la linea ferrea que
parte de Eten.
Febbinafe, hda. en el mismo dist. y prov.
habt. 79.
Ferroccaecaqqiiencco, chac. Dpt. y prov.
Cuzco, dist. Colquemarca.
Ferrol 9 islotes , A los 9*^ 8^ 80" lat. y 80°
56' 84" long. Son tres, bastante altas
y dejan un canal franco entre dos de
ellos.
Ferrol, bahia. Esta excelente y hermosa
bahia, esta determinada por los islotes
del Ferrol e J da Blanca, Tiene 7 millas
(13 k.) de largo, y 5 (9 k.) de ancho. La
playa toda de arena, forma un semicir-
ciilo: su fondo es tambien de arena y
tiene de 4 a 7 brazas d milla y media de
la playa. Esta separada de la bahfa de
Samanco por una peninsula de arena ,
muy baja. El Ferrol esta llamado a ser
uno de los puertos de mas importancia
del Peru, tan pronto como se termine el
ferro-carril de Chimbote a Huaras y tam-
bien para un astillero : asi mismo puede
hacerse un puerto militar de primer 6r-
den y las naves que alii entren quedarian
libres de todo ataque
Feucaly aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Chalaco : habt. 100.
FieiTO, mina de plata al S. E. del pbl. de
YauH, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauh: ley 200 jn.
FiERRo, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Santa Eulalia.
Fierro-ecata, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Geronimo: habt. 18.
Figuei'oa, aid. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Pisco: habt. 55.
FiGUEROA, hda. de viiia, Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Vitor : habt. 19.
FiGUEROA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Llama.
Fitoqne, manantial de donde se surten de
agua los habitantes del pueblo de Ohnos,
Dpt. y prov. Lambayeque : a 1 leg. (5 i k.)
de Olmos.
Filtura, hda. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero.
Filtusa, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero.
Fiscal) hda. Dpt. Arequipa, prov. Islay,
dist. Tambo.
Flores, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Se-
chura: habt. 405.
Flores, hda. Dpt. y prov. Lima, dist. Lu-
rigancho: habt. 43.
Flores, pbl. Dpt. Lima, prov. Caiiete, dist.
Chilca: habt. 817.
FORT — 3
hda. de cafia., Dpt. Arequipa, prov.
.. Camand.
II, tliac. Dpt. Libci'tad, prov. Pataz,
CJiilia.
TA, hda. de vifia, Dpt. lea, piov,
:1m, dist. Humuy: Imbt. 188: pro-
al alio 225 ijuintales de aguardiente
f hda. Dpt, prov. y dist. Huitnuco.
., aid. y lida, Dpt. Juuin, prov. Tar-
list. Acobamba L Imbt. 100.
., lida. Dpt. Humicavuliea, prov. Au-
■s, dist. Julc;aiaarca.
., hda. Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,
lioudouau.
., hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispicaii-
list. Oropesa.
Santa, hda. Dpt. Junin, prov. y
la a loa 5° 13' 30" lat. y 83° SO" 41"
luta, d ios 15' 11" 20" lat. y 83" 2!l"
mg.
lltrucp, chae. Dpt. Ayacucho, prov.
ma, dist. Sauous.
cliac. Dpt. Cajamarca, prov. Oho-
dt. Lajas.
I, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
dist. Santa E alalia.
fni, aid. Dpt. Loieto, prov, Bajo
lonas, diat. Pariuari, d 4" 54' 38"
77° 42' 59" long.
:ro, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Tos, chacras Dpt. Piura, prov. Huan-
aba, diut. Uuarmaca: d21eg. {11 k.)
lancabamba.
:ro», hda. Dpt. Tacna, prov. y dist.
A.
ZH, cerro: a 'J millas (16 i k.) al N.
. botsa del rio de la Barranca: en
ierro, hay unas ruinas del tiempo de
leas que parecen fortalezas, lo cual
>do el nombre al cerro.
iZA, rio : nace en la Cordillera ne-
el Dpt. de Ancachs ; solo tiene agna
unpo de lluvi&s,
fZA, hda. Dpt. Lima, prov. Chan-
diut. PativUca: a 2 leg. (11 k.) de
ilea.
iZA, hda. Dpt. y prov, Cuzco, diat.
!^ristoval: habt. 11.
.0 — FRAN
Foitlina, riachuelo tribat&rio del
ISOmillasde la conflueocia del ]
FoRTONA, raiua de i)IatB en cl cer
tora, ]">pt. Ancachs, prov. Hua
Mac ate.
FoKTUNA, miua do plata, en el ni
Ariralma, Dpt. Arequipa, prov.
yos, dist. Salamanca.
FoRTUNA, est. Dpt. Libei-tad, pro\
dist. Usquil : habt. 88.
I'nilica» rio, en la proviucia de Ci
Dpt. Cajamarca: nace de la la
huarcocha.
Franca, hda. Dpt. prov, y dist. C
Franca, hda. Dpt. Ayacucho, 'pi
mauga, dist. Socosvinchos : hab
Fbanca, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pi
bo, dist. Colquemarca.
FmiHUCaitKltl, mma de plata eu €
ChoUpampa, lado E. Dpt. Ci
prov. y diat. Ilualgayoc.
Fniiiciti, hda. Dpt. lea, prov. Chu
Pisco.
Francia, salitrera, Dpt. Tarapaci,
mifia: A 20 leg. (Ill i k.) de Pi
FnillviscO San, punta, iL Ios 21" 5{
y 72° 85' 7" loug.; tiene 18«ni.3
te ptco 6 puuta es muy import:
que es el verdadero limite Sur
couBohvia, en la oriUa del mar
sigue al E. per la quebrada de '.
Francisco San, iulote, i Ios 12° 19
y 79° 15' 84'" long. Esta contig
te de Sauce.
FR.ANCISCO San, lagttna al pie del
este nombre en la prov. y dist.
reyna, esti rodeada de altos cer
SAS FR.1\CISC0, M1NA8 HE ESTE 1
Francisco Sa.v, mina de plata e
de Jesus, lado N. Dpt. Cajama
y dist. Hua^ayoc : ley 12 m.
Francisco San, mina de plata ei
del Cisne, lado E. Dpt. Cajama
y dist. Hualgayoc : ley 18 m.
FrailiiiMMi San, minade plata, Dj
tad, prov. Huamachuco, dist. S
al N. de ^[ollepata.
Francisco San, mina de plata, D
tad, prov. Huamachuco, dist.
de Chuco.
FRAN
351
FRAN
Francisco San, mina de plata, Dpi. Liber-
tad, prov. Pataz, dist. Cliilia.
Francisco San, mina de oro y plata. Dpi.
Libertad, prov. y dist. Pataz; al N. de Pa-
taz, produce 4 marcos de oro por cajon
y 20 de plata ; cuando disminuye el oro
amnenta la plata, y vice-versa.
Francisco San, mina de plata con trazas de
oro en el mineral de Pasacancha, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Pomabamba.
Francisco San, mina de plata, en la Cordi-
llera nevada, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Chavin.
Francisco San, mina de carbon de piedra,
ea el cerro de Santa, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras.
Francisco San, mina de oro, en Lanconsillo,
Dpt. Ancachs, prov. y dist. Santa.
FRA^xIsco San, mina de plata, en el cerro
del Potrero, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuas.
Francisco San, mina de plata en la veta de
Santa Rita, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Recuay.
Francisco San, mma de carbonato de cal
cristalizado, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Cajatambo.
Francisco San, mina de plata, en la hda.
Anquimarca, Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas : ley 80 m.
Francisco San, mina de plata, en el cerro
de Quiches, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Cajatambo: ley 80 m.
Francisco San, mina de plata, en el cerro de
Chanca, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Ca-
jatambo : ley 50 m.
Francisco San, mina de plata, en el cerro
de Catas, Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Pacllon : ley 100 m.
Francisco San, mina de plata, en el cerro
de la Culebra, Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Pacllon : ley 40 m.
PranCLseo San, mina de plata, en Santa Ro-
sa, prov. y dist. Pasco, Dpt. Junin.
FraneiMCO San, mina de plata al N. O. del
pueblo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauh : ley 40 m.
Erani'iseo San, minade plata, en el cerro
de San Francisco, en Castrovireyua, Dpt.
Hnaiicavehca.
InillCiSCO San, mina de plata, en el mineral
de Arirahua, Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Salamanca.
Francisco San, salitrera en el Canton de Be-
lla\'i8ta, Dpt. y dist. Tarapaca : A 14 leg.
(78 k.) de Patillos.
Francisco San, salitrera en el canton del
Rincon, Dpt. Tarapacji, dist. Pisagua:
produjo 24,000 qiiintales de saHtre en el
ano de 1873 : dista 8 i^ leg. (47 i k.) de
Pisagua; y cerca del ferrocarril.
Francisco San, salitrera en el canton de
Pampa Negra, Dpt. Tarapacji, dist. Iqiii-
que. Produjo 18,000 quintales de saiitre,
el ano de 1872: dista 9 leg. (50 k.) de
Mejillones, 1 (6 ^ k.) de la linea f^rrea.
Francisco San, salitrera en el Canton de la
Noria, Dpt. y dist. Tarapaca. Pi-odujo
6,000 quintales de saiitre el ano de 1873:
dista 10 J leg. (58 k.) de Tarapacrf,.
Frtfncisc*o de Miopata San, mina de plata
al 0. del pueblo de Yauh, Dpt. Junin,
prov. Tar ma, dist. Yauh > ley 80 m.
Francisco de Panla^ minas (5) de plata al
O. de Yauh, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauh: ley 12 marcos arriba; una de
ellas dio hasta 500 marcos cajon.
PUEBLOS Y FUNDOS.
Francisco San, aid. Dpt. Loreto, prov.
Huallaga, dist. Tingo : liabt. 49.
Francisco San, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Huancabamba: a 8 leg. (44 ^ k.) de
Huancabamba.
Francisco San, chac. Dpt. Piura, prov. Pay-
ta, dist. Querocotillo.
Francisco San, est. Dpt. Cajamarca. prov.
Cajabamba, dist. Cachachi.
Francisco San, chac. Dpt. Lambayeque,
prov. Chiclayo, dist. Picsi: habt. 16.
Francisco San, aid. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. San Jose.
Fl*anciS(*0 San, hda. de cafia, Dpt. An-
cachs, prov. Santa, dist. Casma.*
Francisco San, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Independencia.
Francisco San, tambo, cerca del rio Pere-
n^, d los 11" 1' 21" lat. y 77** 8' 48" long.
(Nystron), fl 4 leg. (22 k.) del fuerte de S.
Ramon; 2 J leg. (13 k.) por el rio: d 242
metros alt., temperatura 22"^ (Abril).
FEEJ — 3,
[SCO San. hda. mineral, Dpt. Junin,
7. y dist. Pasco : habt. 6.
iBco San, hda. minera! en Pucayacu,
. Juuin, piov. y dist, Pasco.
is(^> San, hda. Dpt. y prov. lea, dist.
Juan Bautiata.
[SCO San, hda. Dpt. lea, prov. Chin-
diHt. Pisco: habt. 29.
isco San, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Har, dist. San Miguel : a 1 leg. {5 i k,)
layoc,
ISCO San, hda, Dpt, Ayaeucho, prov.
anas, diet. Sancos.
isco San, hda. Dpt. Apurimac, prov.
ahuaylas, dist. Ongoy.
I9CO San, chac, Dpt. Cuzco, prov.
cartambo, dint. Caycay.
Ist-o San, aid. Dpt. Arcquipa, prov.
land. dist. Vaiica.
SCO San, chac. Dpt. Areqiiipa, prov.
desuyoa, diitt. Chuquibaniba.
SCO San, hda. de cafia, Dpt. Arequi-
prOY. Islay. dist Tambo
SCO San, chacs. Dpt. Moqupgua, dist.
uina; y otra eu el de Oinate.
suo San, hda, Dpt. y dist. Moquegna.
SCO San, pbl. Dpt. y prov. Tacna,
Pachia: a 6 leg.;(S8 J k.) de Tacna,
'aehiaii(ll k.),
isco de t'lltlltajTa San, Ijda. Dpt. y
'. Pinra, dist. Tambo Grande,
isco Oliva San, chac. Dpt. Lima,
-. Chancay, dist, Hiiaiira.
bico lie l*fliilii San, lida. Dpt, Are-
la, prov. Islay. dist. Tamlw.
0, aid. y chuc. Dpt. y prov. Piura,
. Morropon ; liabt. 125.
!■, punta, a los 13" 3" 20" iat. y 78°
14" long.
E, cerro mineral de plata eon tra/as de
li 7 leg. (.1(1 k.) de Mat«, en la Cor-
ira Sogra, Dpt. Ancaclis, prov. Hiiay-
PS, rio, (vt'ftse I'l-iiira, rio).
lilllfl. est. y hano termal, corca de Aai-
Dpt. Puno, prov, y dist. Asangaro.
imi^, niina dp oro, Dpt. Libertad,
V. I'ataz, (list. Parcoy ; al <). de Par-
; prothice 3 marcos por cajoii.
k-oloruilO, chae. Dpt. Libertad, prov,
asmayo, dist. San Pedro.
2 — FUST
Vrente al pufblo. cliac, Dpt. y prov
quipa, dist. Sachaca.
Frente al pueblo, aid. Dpt. Tarapaci
Camilla,
Fria, est. Dpt. Ayacucho, prov. Par
chas, dist. Colta: habt. 51.
FrlH.i-fllt08 DE,as{ sedenominatmrai
la Cordillera que en Huancabambi
Piura), forma un nudo 6 eontrafue
del Norte se llama Alton de Ai/ahae
del Sur, Altos de Frias: ambos cor«
paralelos al N. E. y por an centre j
rio de Quiroa, Su cumbre es part*
mite de las prov. de Ayabaca j Pin
FrillN, distrito de la provincia de Ay
Dpt. Piura: habt. 7,476.
Frias, ciudad. capital de este dist. de li
Ayabaca, Dpt. Piura: habt. 2,168.
FroiiferH ciuvad de la, uombre antig
la ciudad de (Jlmclinpoyaa.
Fronton, isla situada d tos 12° 8' Iat
32' 49" long.: inmediata a la isla i
Lorenzo del pnerto del Callao,
Frutilln, aid. Dpt. Cnjaman-a, prov,
gayoc, dist. Bamhamarca: habt. H
Furid, chac. Dpt. Arequipa, prov. (
suyos, dist. Salamanca.
Fiientes, hdas. de \iiia (tres), Dpt. j
Arequipa, dist. Vi'tor: habt. 15, 6,
FuenillUHllHI, hda. Dpt. Apurimac,
Cotabambns, dist. Tambohamba.
FUPrte, cerro, seismillas i^ll k.) al N
la punta de Pano.
FuRRTE, hda. Dp*. Cnzco, prov. Ci
diiit. Sicnani.
FlliNil- hda. y varias cbacras. Dpt.
prov. Chunrivilcas, dist. Santo To
FarllliacllF, aid. Dpt. Lihortad. pro\
maclmco, dist. Santiago de C'huco,
Fnndfcion , chac. Dpt. CHJamarca
Chota, dtst. Cochahamba,
FuNuicioN, est. Dpt. Puno, prov, Cai
dist, C'rucero.
Fuildllllt, mina de plata en el cerro
Uaracra, Dpt. Ancachs, prov. J
di.st. R ecu ay,
l^islun, hda. Dpt. Libcrtiid, prov. I
chuco, dist. Marcabal: habt, 4tX
U leg, (78 k.) de Huamachuco.
FiLslio San, hda, Dpt, Lima. prov.
Caiiete.
G
Adteriekcia. — Las palabras que no se enonentren con G al principio 6 medio de diccion,
btisqaense con H.
G. — Esta letra no es conocida en Quechua
ni en Aymard, por esto siempre que alga-
na palabra tiene su origen en estos idio-
mas la hemos pnesto con H, despues de
los diptongos ua^ ue, ui, uoy aunque sea
muy comun escribirlas con G, para lo que
no hay razon, y mas bien debe procurar-
se conservar ia etimologia.
Gaaraullo, cbac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Gabiotas, islita al Sur de la caleta, 6 puer-
to de Chucumata, Dpt. Tarapacd. Entre
esta isla y el penon de Clemente, hay de-
p6sitos de huano.
Gabriel San, valle en el Dpt. Apurimac,
prov. y dist. Abancay.
Gabbiel. San, aid. y hda. de caiia, Dpt.
Apurimac, prov. y dist. Abancay : habt.
197.
Gadea, chac. Dpt. Lima, prov. Huarocbiri,
dist. Santa Eulalia.
Gaicapachupan, hda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco.
Gaipirriero, chac. Dpt. Lima prov. y dist.
Canta.
Oala, XuTtez 6 Alearruz, cbac. Dpt. y prov.
Lima, dist. Pachacamac.
Gala^rza^ chac. Dpt. y prov. lea, dist.
San Juan Bautista: habt. 100: distaS^
leg. (19 k.) de lea.
Galapata, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba: habt. 20.
Cralcailf chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
Galcani, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambOy dist. Ambar.
Catena La, mlna de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Recuay.
Galeras, chac. Dpt. Amazonas, prov. Luya*
dist. Bagua: habt. 21.
Galian, chac Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ambar. ,
GaliailO, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco: habt. 13.
Galiano, hda. Dpt. Lima, prov. y dist.
Chancay.
Galindo molino de, hda. Dpt. Libertad,
prov. Trujillo, dist. Chocope: habt. 85.
Galindo, aid. y hda. de cana, Dpt. Libertad,
prov. y dist. Trujillo : habt. 846; i 4 leg.
(22 k.) de la ciudad.
Galjion, hda. de cana, Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Pativilca: habt. 271: d ^
leg. (1 J k.) de Pativilca.
Calves, rio tributario del Yavari por la iz-
quierda, a los 6° 10' 18" lat. y TS'' 12' 4"
long. , & las 475 millas de la boca del Ya-
vari : y 79ni. alt. Se le di6 este nombre por
los comisionados para la demarcacion de
los If mites con el Brasil en 1866. Los in-
dios lo nombran Igarape pichuna, que si-
nifica prieto en lengua geral del Brasil.
Galves, mina de plata con socabon en el
cerro de Jesus, lado N. E. Dpt. Cajamar-
ca, prov. y dist. Hualgayoc.
Gallan San, isla situada: d los IS** 49' 80"
lat. y 78° 48' 64" long. Esta isla es casi
siempre punto de recalada y rectificacion
de los buques que se dirijen al Callao, del
Sur de Chile 6 de Australia.
Gallan San, boqueron 6 canal; lo forma la
abra que m^dia entre la peninsula de Pa-
racas y la isla de San Gallan ; tiene fondo
de 20 a 80 brazas.
Gallan, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam^
bo, dist. Mangas.
45
GANG — 3
chae. Dpt. ptov. y diat. loa.
chac. Dpt.. Lima, prov. j dist.
y-
*, lida. Dpt. lea, prov, Ghiucha,
CO.
, mina do oro, plata j plomo, Dpt.
I, prov. Hiiamachuco, diat. Molle-
, Iida. Dpt. AncaoliB, prov. Santa,
ima. En esta hacienda hay Unas
distu 2 millos (4 k.) de Casma.
, chac. Dpt. y prov. Lima, diet.
Uo.
, aid. y hda. Dpt. lea, prov. Oiin-
;. Pisco : habt. 206.
linij chac. Dpt. Puno, prov. Pay-
Querocotillo.
lac. Dp!. Cajamarca, prov. Con-
di st. Triuidad.
ibac. Dpt. y dlst. Moquegaa,
a. Dpt. Amazonau, prov. Luya,
unal : habt. 65.
M, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
diet. Chomaca.
chac. Dpt. Ayaoucho, prov. Lu-
ist. Laramate.
a, est. Dpt. Puno, prov. As^nga-
Arapa.
bajoen la tela de Lobos de afuera;
roBO y Bolo tieue 8 piSs de agua:
desembarcadero en eata isla.
das. (2) de viiia, Dpt. y prov,
i, dist. Vitor: habt. 2 y S.
chac. Dpt. lea, prov, Chincha,
may : habt. 26.
hac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
liat. Gorgor.
hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
a, diat. Ayapata.
ia. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
Huan capon.
ipa, aid. Dpt. Ancachs, prov. y
nabamba.
, hda. Dpt. y prov. Tacoa, diat,
ra, mina de plata, Dpt. Ancachs,
laras, dist. Becuay.
Id. Dpt. yprov. Tacna,dist, Sama.
inau, mina de plomo en Auqui-
>pt. Ancachs, prov. Cajatambo,
Dgaa : ley 20 m.
14 — GARI
(iailSIll, chac. Dpt. Libertod, prov. Hoaiu.
chuco, dist. Sartinbamba.
Gansul, mina de plata, Dpt, Libertad, jiot,
Hii&machaco, dist. Sartinbamba.
Gantu, chac. Dpt. Ancachs, prov. y disL
Pomabamba.
OaralHlto, chac. Dpt. y prov. Lima, disL
Ate.
Garabatos chac. Dpt. Piura, prov. P»jto,
dist. Qnerocotillo.
Ouracwcluu, ohao. Dpt. Ancachs, pror. Ca-
jatambo, dist. Goi^r.
Garacliaca, chac. Dpt, Ancnchs, proT. C»-
jatambo, dist. Pacllon.
Guravliacni, chac. Dpt. Ancachs, pror. Ca-
jatambo, dist. Ambar.
Garasi chac. Dpt. Anoaohs, prov. Pimu-
bamba, dist. Piucobamba.
Guai^ay, chac. Dpt. y prov. Lima, did'
Ancon : habt. 11.
OarbanciUo, aid. Dpt. Ct^amarca, pnn.
Hoalgayoc, dist. San Miguel: habt MO.
Garbauzal, chac. Dpt. Pinra, prov. Pajta,
diat. Ttunbez.
Garbakzal, hda. Dpt. Cajamoroa, prov- Ca-
jabamba, dist. Condebamba,
Garbanzal, chac. Dpt, Lima, prov. CanU,
dist. San Buenaventura.
Gabbanzal, hda. Dpt. ; dist. Moqu^um.
GurbanzOf chac. Dpt. AncachB, prov. Eui-
ras, dist. Uaroa.
GarcflS, aid, Dpt, Arequipa, prov. CutilU.
dist. Huancarqui.
Garcia, roca (v^ase Malabrigo, paerto y »■
senada),
Garcia Alonso, chac. Dpt. Lima, prov. j
diat, Chancay.
Gabcu, hda. de viaa, Dpt, y prov. Areqsif*,
dist. Vitor: habt 4.
Garcia Docros, hda. v^aae Lhm Qania.
Garciaul, hda, Dpt. Puno, prov. y dirt.
Lampa : habt. 66.
Garcias, hda. Dpt. y prov, lea, dist. Pn*-
blo Nuevo : habt. 46.
Garganto, aid. Dpt. prov. y dist. lea: i )i*
leg. (4 ^ k.) de lea.
Garlinasyaca, mina de plata al 8. OM
pbl. de Chacaa. Dpt. Ancachs, prov. Bm-
ri: ley de SO A 100 m.
Garita, aid. Dpt. Libertad, prov. i
yo, dist. Jequet«peqne.
GAVA
— 365 —
GERO
GiitFTA, cerro d la orilla del mar, Dpt. Li-
bertad, prov. Trujillo, dist. Moche. Cfle-
bre por un combate qu€) i, bus inmedia-
clones tuYO lugar contra las fuerzas suble-
vadas por el Goronel D. Felipe Santiago
Salaverri.
Gurpuna^hda. oocal, Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Huacar, en la quebrada De Bepente.
Garrnelias, hda. Dpt. Cajamaroa, prov.
Jaen, dist. San Ignacio.
GarritO, mina de plata en el cerro de Jesus
lado N. E., Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc: ley 10 m.
GtsacpailllNIi est. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sihuas: habt. 104.
Gasapo, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
GiKSfcanga, chac Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huancapon.
Gasfiape, bda. de cana, Dpt. Libertad. prov.
Trajillo, dist. Cbicama : habt. 280 : d 2
leg. (11 k.) de Cbicama.
Gaspar San, aid. Dpt. y prov. Piura, dist.
Secbura.
Gato, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Oyon.
GantayO) chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
San Buenaventura.
Gavail San, rio tributario del Inambari por
la izquierda: i los 18*^ 20' lat. y 72* 40*
24'* long, muy aproximada. Este rio es
formado por los rios Macusani y Corani,
que unidos cerca de Corani atraviesan la
Cordillera nevada por una profunda que-
brada, tomando el nombre de rio OUachea
porque pasa por este pueblo pocas leguas
abajo. Continua su curso al N. por Gleg.
(89 k.) y recibe por la izquierda otro rio
formado por los que bajan de los pue-
blos de Chia y Quicho A loslS* 38' lat. y
72** 45' long, (aproximada). Desde esta
confluencia toma el nombre de rio S. Ga-
van hasta su desembocadura en el Inam-
bari, atravesando por impenetrables bos-
ques 6 profondas quebradas de penas.
Gnando recibe las aguasdel Azuhnayo que
86 le one por la derecha, su direccion que
era N. varia al N. 0. poco Antes de su re-
union con el Inambari que llevaba el rum-
boN.N. E. y el Inambari el N. 0. El ancho
del rio en su confluencia es como de 800m*
y estd A 457m.50 alt. Temperatura 26<* i
las 12 m. y la minima en la noche 15" 8'
(Setiembre). El termometro senala 16"*
5 d las 6 h. a. m. (Setimbre) en la playa
2 leg. abajo de la hacienda de Cayapi; y
el bar6metro 711. 8.
Gavan San, valle en la provincia de Cara-
baya, distrito Ayapata, Dpt. Puno, c^le-
bre por sus riquezas. Se cultiva la coca,
caf6, cana dulce, etc. Algunos creen que
antiguamente existia un pueblo de este
nombre en donde habia mucho oro ; pero
estacreencia carecedefundamento. Lo que
se denominaba provincia de San Gavan,
parece que es la de Aporoma de Bolivia ;
y el valle es el terreno comprendido entre
los rios de Ayapata y OUachea.
Gavatea San, playa en el rio Ucayali: &
582m. alt.
Gavidia, hda. Dpt. Libertad, prov. Trujillo,
dist. Chocope: d 4 leg. (22 k.) de Mala-
brigo.
Ga\idia alta, chac. Dpt. Libertad, prov.
Trujillo, dist. Chocope: & \ leg. (1 ^ k.)
de Magdalena de Cao.
Gavidia baja, chac. Dpt. Libertad, prov.
Trujillo, dist. Payjan: d i leg. (1 i k.) de
Magdalena de Cao.
Gavllan, fild. Dpt. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Huarmaca : habt. 122.
Gavilan, aid. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Jequetepeque.
Gavino San, aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. Guadalupe.
Gavino San, mina de plata en el cerro de
Huancapeti, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Recuay : ley 17 m.
Gayau, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Gaya8hail([;a, quebrada en el Dpt. Amazo-
nas, inmediata. al rio Chunchunga : su bo-
ca estd A 5« 10' 58' lat. y 80" 41' 14"
long., prov. Jaen, Dpt. Cajamarca.
Gaylacalma, chac. Dpt. Tacna, prov. Ari-
ca, dist. Lluta.
Gaylluyos, chac. Dpt. y prov. lea, dist. Pal-
pa.
Gerpip, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras: habt. 58.
GcH^g^ocancha, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
GERO — 3
cbac. Dpt. Ayacacho, prov. Lu-
t. Laramate.
4, miDa de pkta en el cerro de
ca, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
Recuay.
aalitrera, Dpt. TarapacA, dist.
) leg. (55 \ k.) de Mejilloiies.
!an, diatrito de la provincia de
t. Amazonas: habt. 871.
^H, pbl. capita] de este distrito
incia de Luya, Dpt. Amazonas:
)*N, mina de plata, Dpt. Liber-
ov, Huamachuco, dist. Mollepa.
le Moilepata.
San. mina de platft en Auqui'
pt. Ancachs, prov. Cajatambo,
gas.
Kti, chac. Dpt. Ancaulis, prov.
dist. Caras.
Mi, chac. Dpt. Ancachs, prov.
list. BeHtauracion. ,
ui, chac. Dpt. Aiicacha, prov.
]e Clmvin San, Dpt. Hu&nuco,
de Mayo, dist. Chavin, forma
jhaviu.
leTuuan San, distritodelaprov.
>, Dpt. Jumn: habt. 5,661.
E TuNAN San, pbl. capital de
I de la provincia de Huancayo,
n:habt. 1,268; dista de Huanca-
16 i k.); de Concepcion 1 {5^ k.).
5an, pbl. Dpt. Lima, prov. Hua-
ist. Saata Eulalia.
an, aid. Dpt. Lima, prov. Caue-
luuabuand: habt. 497-
)AN,)ida. Dpt. prov. y dist. Huan-
habt. 7.
AN, hda. Dpt. y prov, lea, dist.
Bauti^ta: habt. 108: a 2 ^ leg.
■■ lea.
*N, cerro con vetas de cinabrio
k.) alO.de la minadeSta. Bar-
. prov. y dist. HuanoaveUca.
$AN, distrito de la provincia de
fl&B, Dpt. Apurimac:habt. 8,750.
AN, pbl. capital de este distrito,
ovincia de Aitdahuaylas , Dpt.
:: habt. 740: a 1 leg. (5 i k.) de
6 — GIGU
fieronimo San, distrito de la
Dpt. Cuzco: habt. 1,-505.
GerOnimo San, pbi. capital de »
Dpt. y prov, Cuzco: habt. l,i
GeruuilUO San, hda. Dpt. Are<
Caylloma, dist. Aplao.
Geitrudls Santa, chac. Dpt. Lil
Pacasmayo, dist. Sau Jos^
(14 k.) de San Pedro.
GertntlliS Santa, mina de plat«
de Huacchara, Dpt, Ancachs,
PaUasca.
Gertrudis Santa, hda. Dpt. An
Huaras, dist. Becuay. En el
do Tijapampa, muy inmediati
da, hay varios manantiales i
nerales; uno de eUos es de
calcarea, que va depoaitandc
de su salida earbonato de i
manantial arriba del primerc
su agua ferruginosa: de esl
sale i borbollones gran canti
de ilcido carb6uico y gas su]
ca de estos manantiales se -v
redes aisladas de S^- de alto
ancho en un terreno llano o
de cal desprendido del ^id<
una de estas pai-edes tieae en
perior una abertura circular
da) que parece crAter per do
4poca saldria el agua miner
p6sitoB la hon formado. E
dep<^sit08 de earbonato se ha
Gertbtidis Santa, hda. miuera
cachs, prov. Huaras, dist. Bi
Gertrl'dis Santa, hda. Dpt. j
lea: d 1 leg. (5 i k.) de lea.
Gebtrudis Santa, mina de plati
de San Carlos, Dpt. Puno, pi
GlfCante, cerro mineral tie oro •
de Ayabaca, Dpt. Piura. El
quilates,
GioANTE, hda. Dpt. Piura, prov
baca: habt. 64.
GioANTE, cerro mineral de oro,
tad, prov. Fataz, dist. Paroo
& 2 leg. (11 k.) de Parcoy.
Gigou, chac. Dpt. y prov. Caja
Jesus: habt. 40.
Gignsanl, aid. Dpt. y dist T
leg. (22 k.) de Tarapacii.
GONCH
— 357
GOYE
Gilaneca, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Pau-
carcolla.
Gtimiyoi^, chac. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Chinchao.
Giratmra, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huaylillas.
Gireiiehay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ambar.
Giro, chac. Dpt. prov. y dist. lea.
Gitll) &s^ sc llama una de las porciones 6
Pagosy en que estd dividido el distrito de
Lunahuand de la provincia de Cauete,
Dpt. Lima.
GitO, hda. Dpt. Moquegua, dist. Puquina.
GiTia 6 Jivia, pbl. Dpt. Huanuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Jesus : habt. 279.
Glorieta, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho.
Glorieta La, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ho.
Gobemador, tambo entre San Juan Loma y
Cumbaza-hunca, Dpt. Loreto, prov. Hua-
Uaga.
Gobemadora La, hda. Dpt. y prov. lea, dist.
Nasoa.
Goclmplta, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
Goehe, mina de plata al N. 0. de YauH,
Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. YauH.
Gochlrca, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Goines, mina de plata, Dpt. Ancachs, prov.
Hnaras, dist. Eecuay.
Golela, islote DE LA, d los IW" 40' 20'* lat. y
78** 49' 24" long. Su figura, vista de l^jos,
parecc una goleta k la vela, a lo cual debe
an noznbre.
G0I01I9 aid. Dpt. Am&zonas, prov. Bongard,
dist. Tombilla.
G0II01I9 aid. y est. Dpt. Amazonas, prov.
Chachapoyas, dist. Balsas : habt. 87.
GomeSy mina de plata con socabon en el
cerro de Jesus lado N. E., Dpt. Cajamar-
ea, prov. y dist. Hualgayoc.
GosfESy chac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Ocros.
G031X8, (hoy Castillo de Uninue) hda. de ca-
na, Dpt. Lima, prov. y dist. Canete,. v^ase
Castillo de linanue.
Gomes, chac. Dpt. prov. y dist. lea.
Gracha, P^l- I>pt. Amazonas, prov. Cha>
chapoyas, dist. Quinjalca: habt. 288. I
GoNCHA, chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Quinjalca.
GoNCHA, aid. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Bagua: habt. 11.
Goilia, chac. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Jamaica.
Gonzales, chac. Dpt. xALticacbs, prov. y dist.
Santa.
Gonzales, aid. Dpt. y prov. lea, dist. Pue-
blo Nuevo.
Gonzales, hda. de viiia, Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Vitor: habt. 11.
Gonzales, salitrera, Dpt. Tarapaea, dist.
Pica.
Goiia, mina de plata en el cerro de Santa
Rosa, Dpt. Tarapacd, dist. Iquique.
Goraropampa. chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas. dist. Mara.
Gorda, punta, a los 19'^ 19' lat. y 72° 42' 24"
long.
Gordas Las, minas de plata en el cerro de
Tingo lado 0., Dpt. Oajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc: ley 12 m.
Gorjfor, rio tributario del Pativilca, Dpt. Li-
ma, prov. y dist. Chaucay.
GoRGOR, distrito de la provincia de Cajatam-
bo, Dpt. Ancachs: habt. 2,997.
GoRGOR, pbl. capital do este distrito de la
provincia Cajatambo, Dpt. Ancachs; si-
tuado en un hermoso llano en la orilla iz-
quierda del rio y encerrado entre cerros
elevados. Tiene cuatro eailes longitudina-
les y seis trasversales : dista de Oyon 12
leg. (67 k.); de Cajatambo (88 \ k.); y de
Ambar 12 : (67 k.). Su temperamento frio.
Tiene puente de cal y piedra de un solo
arco: habt. 797.
Gorj^rillo, pbl. Dpt Ancachs,prov. Cajatam-
bo, dist. Mangas: a 2,607^. alt.: habt. 810.
Goteras de la poblacion Las, chac. Dpt.
Cajamarca, prov. y dist. Chota.
Goteras del pueblo Las, chac. Dpt. Caja.
marca, prov. Chota, dist. Tacabamba.
Goteras del pueblo, chac. Dpt. Cajamarca,
prov. Chota, dist. Socoto.
Goteras del pueblo, chac. Dpt. Cajamar-
ca, prov. Chota, dist. Huambos.
Goteras de la villa, chac. Dpt. Cajamar-
ca, prov. Chota, dist. Cutervo.
Goyeneche, hda. de vina, Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Vitor: habt. 7.
GREG
— 358 -
GUAD
ina de salitre, Dpt. Tarapacd, diet.
Dios, trecho de camlno entre Ba-
hachapoyas : es notable por la di-
que o&ece para salvorlo en tiem-
uvias, pueB ye hace tan resbaloso
bestiag retroceden largos treehos
paso que dan.
I, forma parte del valle de Conde-
estA poblado de peqaeflos fundos,
prov. Cajamarca, dist. Ichoean.
I, bahia i los 10° 24' lat. y 80° 19'
J. Tiene buen fondeadero y abri-
; su fondo Ac 5 i,7 brazas cerca
, sitio 6 pascana en el camino en-
rmey y Pati^ilea. Aun ouando el
es itrido, puede encoutraTBe agua
} escabaciones poco profundas.
hdtt, Dpt. prov. y dist. lea.
hda. Dpt. Arequipa, prov, Ca-
ist. Caraveli: a l,583m.83 alt. y
(28 k.) de Caravelf : babt. 20.
hda. Dpt. y dist. Moquegua.
OC, cliao. Dpt. Ayacucho, prov.
I, dist. Otoca.
U, cbac. Dpt. Amazonas, prov.
iiit. San Ger6nimo.
lo, rio tributario del Palpa, cerca
pueblo, Dpt. lea.
da. Dpt. y prov. lea, dist. San
lutista : habt. 200.
aid. Dpt. Libertftd, prov. Huama-
list. Sartiubamba.
lac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ca-
■ : babt. 40.
Sas, miiia de plata, tl 7 } teg. de
on, Dpt. Ancacbs, prov. Haay-
. Macate.
San, mina de plomo en el eerro
i, Dpt. Aucaehs, prov. Cajatam-
Aquia.
San, mina de plata al S. 0. del
ie Yauli, Dpt. Junin, prov. Tar-
t. Yauli : ley 30 m.
San, rio tributario del Jurui por
:ha, i los 6° 68' IS" lat. y 72° 65"
ay aproximada: dista 053 millaa de
del Jnrud. Su ancho de 58>n. y su
.6 7 & Sin La temperatura de aus
7" (Oetnbre).
Gregobio San, distrito de la provindi it
Hualgayoc, Dpt. Cajamarca: babt. 1,TS{.
Gbeoobio San, pbl. capital de este distrito
de la provincia Hualgayoc, Dpt. Cbj»-
marca : habt. 669.
Greoorio San, pbl. Dpt. Ancaehs, pror.
Huaras, dist. Parasin : A 2,862iti. alt;
dista de Pativilca 17 leg. (94 i k.).
Gregobio San, hda. cocal, Dpt. y pror.
HuAnuco, dist. Chinchao.
Gre^rlo San, hda. de cana, Dpt. Areqm-
pa, prov. y diet, Camand: habt. 277-
Grefforio de Hanlquipaca San, hda. Dpt.
Junin, prov. y dist. Pasco.
Cire^riu Cardeuas, cbac. Dpt. Anculu,
prov. y dist. Santa.
(iiriseliltit li^^' ^^ cafia, Dpt. Libertad, pm.
Trujillo, dist. Asoope.
Grnesa 6 (fm^m, punta formada del ceno
de Tarapaca, a los 20° 23' lat. y 72* 38'
long.
CV.\DALIIPE| MINAS DE ESTE NOMBBE.
(luadaliipe, mina de plata en el cerrode
Jesua lado N., Dpt. Cajamarca, prov.;
dist. Hualgayoc: ley 30.
Cinadulup^, mina plata, Dpt. Libertad, pror.
Huamachnco, dist. Mollepata; al N-0.
de Mollepata.
Guadalupe, mina de plata, Dpt. Liberl«d,
prov, Huamachueo, diet. SantiagodeCha-
CO: al Siir de este pueblo: ley 10 i 24 m.
GuAnALUPE, mina de plata, Dpt. Libotad,
prov. Huamachueo, dist. Santiago deClia-
CO; al N. de este pueblo.
Ciiiadalupe, mina de plata en el cerro da
Cayacona, Dpt. Ancacbs, prov. Hnaylw.
dist. Macate.
Guadalupe, mina de plata en el eerro de
Tupay, Dpt. Ancacbs, prov. Huaras. dirt.
Gnadalupr, mina de plata al E. del paeMa
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, tot-
Yauli: ley 200 m.
Guadalupe, mina de plata al B. E. del pM-
blo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarn*,
dist. Yanli : ley 10. m.
PUEBLOS Y FUND03,
Gnadalnpe, distrito de la provincia de Pi-
casmayo, Dpt. Libertad: habt. S.fiOO.
GUAP
369 —
GUTI
Guadalupe, villa, capital de este distrito de
la provincia Pacasmayo, Dpi. Libertad :
habt. 2,285: dista 18 leg. (100 k.) de Chi-
dayo; de San Pedro 4 (22 k.).
Guadalupe, hda. Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Chicama.
Guadalupe, pbl. Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Virii.
Guadalupe, hda. Dpt. lea, prov. Cbincha,
dist. Huiuay,
Guadalupe, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Challabamba.
Guadalupe , chac. Dpt. Moquegua , dist.
Ornate.
fiuadalupito, hda. Dpt. Libertad, prov.
Trujillo, dist. Virii: habt. 56: a 16 leg.
(89 k.) de Viru.
Glianai>e, islas (2); la mas alta esta rodea-
da de varios islotes que formau una cir-
cunferencia cuyo didmetro es como de 8
miUas. La mas al S. estd a los S*" 84' 50"
lat. y 81° 61' 34" long.; tiene 154m alt. En
estas islas ban existido los mas ricos de-
p6sitos de huano, despues de las de Cbin-
cha: segun la prolija mensura practicada
el ano de 1868 tenian 1.568,550 tonela-
das de huano que principi6 & exportarse
al extrangero desde 1870.
MOVIMIENTO MABlTIMO
DS LAS ISLAS DE OUAKAPE EN 1874.
Niim. Toneladas.
fVapores 144 151,200
Entraron \ Buques de vela. 201 159,496
(Botes, etc 182 885
Vapores 144 151,200
Buques de vela. 228 187,120
.Botes, etc 182 885
GuA^APe, morro d los 8** 21' lat. y 8V 18'
84" long.: tiene 218m. alt.; parece muy
elevado por estar cortado a pico y aisla-
do, de modo que parece isla.
GuAf^APE, puerto menor, se halla al E. del
morro del mismo nombre : el fondeadero
6814 d ^ milla de tierra : hay mucha re-
Yentason. Con motivo de la explotacion de
las islas de Guanape ha tornado mucha
importancia: el pueblesito 6 rancheria de
esta caleta corresponde d la provincia de
Trujillo, dLst. Viru, Dpt. Libertad : habt.
160 : a 6 leg. (88 k.) de Viru.
Cluapor^ ^ Iteiies, rio que unido con el Ma-
Balieron. •
mor6 en log 11° 57' 54" lat. pierde su
nombre y toma el de Mamor^ hasta unir-
se con el B^ni por la derecha a los 10®
20' lat. y ent6nces tomo el nombre de
Madera. Aunque este rio corre en territo-
rio Boliviano se le considera en este Dic-
cionario ; porque en el tratado de San H-
defonso de 1777 est4 consignado como la
base de los limites entre el Perd y el Bra-
sil ; y conviene determinarlo con preci-
sion para evitar la sorpresa y astucia con
que el Gobierno brasilero procede siem-
pre en las cuestiones de limites.
Gimrdiola, aid. Dpt. Arequipa, prov. Islay,
dist. Tambo.
Giiamiciou, chac. Dpt. Cuzco, prov. Quia-
picanchi, dist. Urcos.
Guayaquil) (v^ase Huayaquill),
Guche, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Barranca.
Guen'ero, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista: habt. 106.
Guerreros, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
Guerreros, quebrada entre Islay y la pam-
pa, camino de Arequipa.
GuERERos, tambo entre Islay y Arequipa :
& 4 leg. (22 k.) de Islay.
Gniapampa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
Guillotiua, mina de plata en Auquimarca,
Dpt. Ancachs, prov. y dist. Cajatambo.
Guizado, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ga-
rabayllo.
Gunga La, est. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Chorrillos.
Gusleria, hda. de cana, Dpt. y prov. Lima,
dist. Carabayllo.
Guzman, chac Dpt. Lima, prov. Huaroclii-
ri, dist. Santa EulaUa.
Gusmaug^O, disthto de la provincia de Con-
tumazd, Dpt. Cajamarca: habt. 2,450.
GusMANOo, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Contumaza, Dpt. Cajamar-
ca: habt. 188: a 20 leg. (Ill Jk.) de Ca-
jamarca.
Gusque, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Casta.
GntierreSy chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo.
GuTiERREs, aid. Dpt. Pano, prov, Lampa,
dist. Nunoa.
H
-- Las pnUbroi qae no ao encnentran eoD H al prinoipio C medio de di
la letra que aiga ft la palabra que w bnioa, oomo sino taviera H.
, distrito de la provincia de Moyo-
t, Dpt. Loreto; habt. 1,080.
pbl. capital de este distrito de la pro-
de Moyobiimba, Dpt. Loreto; a 2
1 k.) al S. del pbl. de la Calzada, y
k.) al 0. del rio Indoche. El anti-
leblo fu^ inceDdiado en la guerra de
ependencia; y cl actual se fundd en
El aiio de 1814 su poblacion t\i& de
L habt.; y eeguu el censo de 1862
a 1,080 habt.
inipa, aid. Dpt. Cuzco, prov. y diat.
mba: habt. 178.
Ila, est. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
liBt. Santa Ana : habt. 19.
ihac. Dpt. AncachH, prov. Huaras,
'ampas.
lOcha, aid. Dpt. Lima, prov. Hua-
1, dist. Casta.
laca, la vida 6 la hocieuda, Hacca,
i6muchos: co»a apartada dsepa-
e loB demasi; poco sordo. Ay.) pbl.
luzco, prov. Paruro, dist. Omacha:
273.
, hda. Dpt. Cuzeo, prov. Chunvivil-
st, Colquemarca.
ta [Haccavata, vivir actualmente,
poco 6 dejar de amfir. Ay.) est. Dpt.
nac, prov. y dist. Cotabambas.
, eat. Dpt. Gazco, prov. Chanvivil-
at. Santo Toraaa : habt. 17.
, hda. Dpt. Apurimac. prov. y dist.
unbae.
, (Haccotlia ; arrojar 6 apedrear. Ay.)
'pt. Cuzco, prov. Canchis, dist. Si-
: habt. 74.
■qui, chac. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
i, dist. Maraa.
Haccsapampa, chac. Dpt.
Cajatambo, dist. Gorgor
Hftcifnda, aid. Dpt. y proi
chura: habt. 803.
Hacienda, eat. Dpt. Pnno,
diBt. Ituata.
Hacienda, chac. Dpt. Pnno
dist. Ayapata, en la que
laya, cerca de la conflu
con el de Comimidad, que
bre rio de Quillabamba: <
el term6metro marca 1'
Hacienda de arrlba, hda. <
bertad, prov. Trujillo, di
Hacienda gniDde, hda. D;
lea: & 1 { leg. (lOk.)de
Hacienda it:rande La, eat. '.
quipa, diBt. Yura.
Hacienda obande La, hda. 1
na, diat. Locamba.
Hacienda okandb La, hda.
quegua.
Hacienda nneva, aid. y h
prov. Payta, dist. Qnero
Hacienda pampi, chao. D[
prov. Tayacaja, dist. Cot
Haeieudita, chac. Dpt. An
lay, dist. Tambo.
Hflclairhnair, chac. Dpt.
Huaras, dist. Pampas.
Hacsacaca {Haaa, tierra b
bianco. Ay.; esdecir, tier
ca) aid. Dpt. Junin, pre
Acobamba.
Hactamaqni, est. Dpt. Aya<
gallo, dist. Haancaray.
Hacnre, est. Dpt. Pnno,
dist. Uacusani.
HAHU
— 361 —
HANA
Hachabamba, (pampagrande. Ay.) aid. Dpi.
Apurimac, proy. Andahuaylas, dist. Chin-
cheros : habt. 192.
Hadiacala, (Haccha cola, piedra grande 6
multitud de piedras, Ay.) aid. Dpt. Cuz-
co, prov. Paucartambo , dist. Gcatcca:
habt. 868, con los de Chichina.
Hachacala, est. ])pt. Punp, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Hachahuy, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Omacba : babt. 184.
Hachapampa 6 Hachupumpa, hda. Dpt. Pu-
no, prov. Huancane, dist. Mobo: babt. 88.
Hachapata, {Haccha patha, engrandecerse,
crecer. Ay.) est. Dpt. Puno, prov. Cbucui-
to, dist. Yunguyo.
Hacbasiri, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Hachasallcata, {Haccha .mllcata, considera-
da como peqaena, d pesar de ser grande 6
mayor. Ay.) aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Haancane: babt. 1,055.
Hachatba., (Uorar. Ay.) aid. Dpt. Puno, prov.
Huancane, dist. Mobo.
Hachatha, aid. Dpt. Puno, prov. Cbucuito,
dist. JuH: habt. 110.
Ilachataqui, chac. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Capacmarca.
Haehilla, {HaccM Uaa, punado de papas pe-
quenas. Ay.), cerro mineral de plata, Dpt.
Huancavelica, prov. Angaraes.
Hachiu, chac. Dpt. Lima, prov. ydisi Canta.
Haebini, (Hacc/iwri,hecbizero. Ay.) aid. Dpt.
y prov. Puno, dist. Tiquillaca: babt. 370.
Haeboaco, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Hacboceo, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Hacbueacbi, hda. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Mobo: babt. 8.
Hadlt, hda. de cana, Dpt. Arequipa, prov.
Islay, dist. Tambo.
HaifO, chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Canta.
Hablia, {Hahua , cosa mal hecba, Ay. ; y
afuera, encima. Q.) hda. Dpt. Ayacucho,
prov. La Mar, dist. San Miguel.
Habnallani, aid. Dpt. prov. y dist. Puno.
Habuanbuiro, est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Hahneeca^ est. Dpt. Cuzco, prov. Cancbis,
dist. Sicuani : habt. 170,
Halanocca, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Santo Tomas : habt. 48.
Halantay, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemaroa.
Haluncbca, aid. Dpt. Puno, prov. Sandia,
dist. Patambuco : habt. 440. ■
Halla, (asf es, bueno estd. Ay.) hda. Dpt.
Puno, prov. Huancane, dist. Mobo : habt.
117.
Hallamilla, est. Dpt. Puno, prov. Cbucui-
to, dist. Have.
Hallapisl {Halla bueno estd, pisi poco: es
un poco bueno. Ay.) 6 HaUapnre^ aid. Dpt.
Puno, prov. y dist. AsAngaro : habt. 788.
Hallatira, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Hallcco, {Hallcca, medroso, cobarde. Ay.)
aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas, dist.
Livitaca : habt. 107.
Halluni) hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Layo.
Hamanccay, (cierta especie de lirio. Q.)hda.
Dpt. Cuzco, Iprov. Paruro, dist. Accha :
habt. 164.
Hamaiiccaypata, hda. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Cotabambas.
Hamaquilla, aid. Dpt. Puno, prov. Cbu-
cuito, dist. Yunguyo: habt. 79.
Hamaquilla, aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Zepita: habt. 487.
HanibatO, (corrupcion de Amputa cuesta
arriba. Ay.) hda. Dpt. prov. y dist. Huan-
cavelica: habt. 215.
Hanipatura, est. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Occoruro.
Hampatura, aid. Dpt. Cuzco. prov. Canas,
dist. Yanaoca.
Hanipay, {Ampara mano, brazo. Ay.) aid.
Dpt. Cuzco, prov. Calca, dist. Pisac:
habt. 862.
Hailipiclui) hda. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Caminaca.
Hamputira, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Orurillo.
Ilanac, {Hana hoja de frutos, como de mafz,
etc. Ay.; Atia lunar en Ay. y Q.; Anac du-
ro. Q.) aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ituata: a sus inmediaciones -hay va-
rias chacras.
Hauacpate, aid. Dpt. Cuzco, prov, y dist,
Urubamba : habt. 856.
46
HANA
362 —
HAPO
Hanansaya, que impropiamente escriben
algonos Anansaya^ en Quechua significa
la parte alta de una cuesta, 6 lo de arri-
ba : por esto en las provincias del Guzoo y
Puno y otras se dd el nombre de Hanansaya
i, la parte mas alta de un pueblo 6 comar-
ca en la cual hay habitantes, aunque per-
tenezcan 6 formen parte del pueblo 6 lu-
lugar inmediato; asicomo cuando un pue-
blo 6 ciudad estd dividida por un ho que
tiene puente, y se dice ahajo delpuente 6 la
otra banda : de suerte que las mas voces es-
ta palabra Hanansaya solo indica la parte
que ocupa la poblacion respecto & otra
mas 6 m^nos inmediata ; pero algunas ve-
ces es nombre propio de algun pueblo 6
fundo : cuando la palabra Hanansaya sea
calificativo y no sustantivo ponemos en-
tre par^ntesis el pueblo 6 lugar respec-
to al cual se d& esa calificacion. Para ma-
yor explicacion, T^ase la palabra HUa.
Hanansaya, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera.
Hanansaya, (de Paruro) Dpt. Cuzoo, prov.
y dist. Paruro : habt. 289.
Hanansaya, (de Yaurisque) Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Paruro : habt. ] 50.
Hanansaya, (de Cacha) Dpt. Guzco, prov.
Canchis, dist. Cacha : habt. 985.
Hanansaya, (de Checacupi) Dpt. Guzco, prov.
Canchis, dist. Checacupi : habt. 148.
Hanansaya, (de Surimaya 6 Surimana) Dpt.
Cuzco,prov. Canchis, dist. Pampamarca:
habt. 321.
Hanansaya , {d£ Checa Collana) Dpt. Guzco,
prov. Canas, dist. Checa: habt. 606.
Hanansaya, (Collana) aid. Dpt. Guzco, prov.
Canas, dist. Layo: habt. 176.
Hanansaya, aid. Dpt. Guzco, prov. Canas,
dist. Yauri : habt. 1,878.
Hanansaya, aid. Dpt. Guzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca: habt. 101.
HanaiL^iaya, (de Crucero) Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Cnicero : habt. 855 : d sus
inmediaciones hay muchas chacras.
Hanansaya, aid. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Usicayos: habt. 569.
Hanansaya, aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa: habt. 111.
Hanansaya^ aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tapay: habt. 694.
Hanansayaooeha, aid. Dpt. Puno, pror.
Lampa, dist. Nunoa: habt. 1,186.
Hanansayapuna 9 aid. Dpt. Puno, piw.
Lampa, dist. Nunoa: habt. 786.
HanansayooC) aid. Dpt. Apurimac, pror.
Andahuaylas, dist. Ocobamba.
Hanansora, aid. Dpt. Ayacucho, proT. Lo-
canas, dist. Soras.
Hiinaoca, est. Dpt. Cnzco, prov. Canas, di<t
Yanaoca,
Haucasayaui, est. Dpt. Puno, pro?. Ask-
garo, dist. San Antonio.
IIaneoa(][ni, hda. Dpt. Puno, prov. Chnmi-
to, dist. Juli: habt. 264.
Haneooccahuaf hda. Dpt. Guzco. proi. ti^
nas, dist. Coporaque.
Hancoocarca, hda. Dpt. Puno, prov. Hoia
cane, dist. Moho: habt. 79.
HaJlCOOmoroCOO) {Hancco cojo, moMo en-
fermo tullido. Ay.) aid. Dpt. Puno. prof.
Carabaya, dist. Macusani: habt 112: t
sus inmediaciones hay muchas chacns.
Haucos, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pallaso,
dist. Llapo: d 8 leg. (16 k.) de Llapo.
Hancoosa^ est. Dpt. Puno, prov. Asangm.
dist. Asillo.
Hanoooyo, est. Dpt. Puno, prov. AwDgiw,
dist. San Anton.
Hanccoyo, est. Dpt. Puno, prov. kshtfu^
dist. Asillo.
Hanyarati, aid. en las punas, Dpt Ciitt»,
prov. y dist. Paruro : habt. 100.
Hanyarati, est. Dpt. Guzco, prov. ydA
Paruro.
Hapamayo, hda. cocal, Dpt. Pono, pror. T
dist. Sdndia,
Hapisi 6 Hapire, al^. Dpt. Puno, pror. Asifi-
garo, dist. Arapa : habt. 466.
Hapo, aid. Dpt. Guzco, prov. Chunvivib^
dist. Colquemarca: habt. 72.
Hapo, {Hapu, en Q., quemar sin llamas:
ra polvorienta como ceniza: y en Av.
llos revueltos y desgrenados^erizadoa:
mento cocido con terrenes caUentes\
Dpt. Pimo, prov. Lampa, dist. OruriDa-
Hapocalla, est. Dpt. Guzco, prov. Cb
vilcas, dist. Ghamaca.
Hapopampa, est. Dpt. Puno, prov.
dist. Phara.
Hapopata^ hda. Dpt. Puno, prov.
to dist, Santa Bosa.
HAST
— 363 —
HAYA
EapamiMi^ est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
HaquiOf hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lnca-
nas, dist. Laramate.
Haquira, distrito de la provincia de Cota-
bambas, Dpt. Apnrimac : habt. 8,060.
Haqliba, (Haqutri hijo de henuana 6 tia,
Ay.) pbl. capital do este distrito de la
proviiicia de Gotabambas, Dpt. Apurimac:
habt. 1,259. El pueblo esta sobre un de-
posito de piodra sillar (conglomerato tra-
qtiitico) y al pie de un morrito de la mis-
ma piedra. En este cerro hay una caver-
na con varias encrucijadas hechas artifi-
cialmente y hoy sirve de c^oel publica.
Haquiba, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San-
tiago: habt. 29.
Haqaitira, e^t. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Potoni.
Harahuafia, {Hara amargo, picante, cama
de palos, hnana seco. Ay.) aid. Dpt. Puno,
prov. Sandia, dist. Patambuco : habt. 245
Hareo y alto de Yaldiyia, chac. Dpt. y
prov. Arequipa, dist. Tiabaya.
Harobamba, quebrada, en la provincia de
Paruro, Dpt. Cuzco.
Harohnma 6 Hamma^ {Hara hurna, ca-
ma de paJos, 6 tii amargas 6 picas. Ay.)
aid. Dpt. prov. y dist. Puno.
Harpa, (bombrero de falda grande. Ay.) que-
brada formada por los cerros de Yurac-
conga y los de Ultupampa, Dpt. y prov.
Cajamarca.
Hasauft, (Hansa 6 Hassana, tierra blanca,
Ay.) miua de plata en el cerro de Chu-
qnihual, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Pa-
Uasca.
iaiMina, (Hilaccaro) aid. Dpt. Puno, prov.
Hiiancane, dist. Taraco: habt. 210.
Iakana, aid. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Sainan:habt. 440.
tasaua sueacearo, aid. Dpt. Puno, prov.
• Unancane, dist. Taraco: habt. 195.
tashuaeo, est. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Totos.
BSDiaspueyo, hda. Dpt. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Siirite.
|Bpa, chtic. Dpt. Ayacucho, prov, Luca-
lias, dist. Laramate.
fetafalla]la9 chac. Dpt. Lima, prov. y
St. Canta.
Hatochnasl) {Hatoc-huady casa del zorro,
Q.) est. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Macusani.
Uatocpata, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayaca, dist. Surcubamba: habt. 25.
Uatonchaca, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
Haton, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Colquemarca.
Hatun, hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Chupa.
UatuilCCara, (Ho^imccara, listado de un so-
lo color. Ay.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. VeliUe.
Hatungoaea, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Chamaca.
Hatonecasa, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
HatancoUa, (Hatun kolU, en Aymard, lis-
tado de diversos colores ; tambien tiene
otros significados: en Quechua criatura
grande) piooen la Cordillera i los 15° 42*
lat. y 72° 26' 82" long.
Hatanhoasiy hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba: habt. 79.
Hatanhnayco 5 chac. Dp« Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Colquemarca.
Hatunhuayco, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Hatnnpampa, hda. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Abancay.
Hatunpampa, hda. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Hatunpampa, hda. Dpt. Cuzco. prov. Pau-
cartambo, dist. Caycay: habt. 100.
Hatunpasipa, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Hatunpampa, est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro*
dist. Omacha.
Uatunqiienemari, ramal de los Andes en
la provincia de Canas. Dpt. Cuzco.
Hatonsirca, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Hauncunchayra, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huayllacayan.
Hansa, saUtrera en el Canton Argentina,
Dpt. Tarapacd, dist. Pica: en 1872 pro-
dujo 105,000 quintales de sahtre: en 878
210,000: dista del puerto 10 ^ leg. (58 ^ k.).
Hayaeu, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas.
HERB
— 364 —
HIGH
Hay agachi) hda. Dpi. Puno, prov. y dist.
Cabana.
Hayahuasillyhda. Dpt. Huancavelica, prov.
y dist. Caja: habt. 52.
Hayana, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Salamanca.
Hayapalea, hda. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Huacullani.
Haycho,est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Nunoa.
HaylO) aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Pau-
cartambo.
Hayllani, est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Pntina.
Hayllay, bda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dits. Huanoquite: habt. 61.
Haymaiia, est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Omacha.
Haymapata, aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
dist. Yunguyo.
Haymarapata^ est. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Arapa.
HaymeSy bda. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Quinjalca.
Haynata, chao. Df t. Ayacucho, prov. Lu-
oanas, dist. Laramate.
Uayncnp, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
4a8, dist. Macate.
Hayoeocha, ohac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Pachangard.
Hayrapata, est. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Arapa.
HaytuUa, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Sancos.
Haynhayuni, hda. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. Asillo.
Hayuni, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Quiquijana. •
Hayuni, est. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Layo.
HecoP) mina de plata, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Carhuas.
Hedionday mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. MoUepata: al
N. E. de MoUepata: ley de 18 d 20 m.
Hehnayllo, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist Sbraya: habt. 172.
Hera La, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Pal-
pa.
HerlNie alto, hda. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canete : d 12 leg. (66 ^ k.) de Canete.
Herbae bajOi hda. Dpt. Lima, prov. ydisi
Canete : habt. 291 : d 1 | leg. (7 k.) d«
Canete.
Hercca, (HiVca cumbre de loscerros. Q.]:
varias aldeas situadas en estas cnmbres
tienen el nombre general de Herca, en el
distrito de Sicuani, prov. Canchis, Dpt
Cuzco; habt. 1,164.
Hercules, roca. Se dice que el navio iHa-
culesi* de8cubri6 esta roca en el siglo pt-
sado y se fij6 su situacion en l(f 28' 80"
lat. y 80** 15' 24" long.; perohacemftsde
50 anos que no se ha vuelto d verla: en
algunos mapas de esa epoca estd mu-
cada.
H6RCULES, mina de plata, en el cerro mine-
ral de Llaccha, Dpt. Ancachs, prov. Hui-
ras dist. Becuay.
Herederos, chac. Dpt. Libertad, prov. j
dist. Trujillo.
Hermano dkl, chac. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Conila : habt. 26.
Hermita, chac. Dpt. Junin, prov. y dist
Tarma.
Hermpta, chac. Dpt. Apurimac, prov. Coto-
bambas, dist. Huayllati.
Hermita, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispicin-
chi, dist. Oropesa.
Uerradura de Salinas^ (vease Saiifuu Hrr
radura).
Hi. — Advbrtencia : las palabras que no «
encuentren con Hi, al principio 6 nw&fi
de diccion busquense con I.
Hia, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo, diSL
San Ger6nimo.
Hibitos, nacion de salvajes que habitan n
las orillas del Huallaga, en los distri4»
de Tingo Maria y Pachiza, andan ilgo
vestidos y son un poco civiHzados.
Hicchurccan, chac. Dpt. Ancacsbs, ft^-
Cajatambo, dist. Pacllon.
Hiehatara, est. Dpt. Puno, prov. Asiag*-
ro, dist. Arapa.
HichoccoUohuatat chac. Dpi. Puno, pfo^-
Carabaya, dist. Crucero.
Hichncalla, {Hkhu cierta especie de yem,
ccaUa, entreverado de diversos cofct**.
Ay.) aid. y hda. Dpt. Cuzeo, prov, y to.
Paucartambo: habt. 74.
Hieliura, hda. Dpt. Puno, prov, Asdnginv
dist. Putina.
HIGU
— 365 —
HILA
HiehnTt chac. Dpt. Lima, prov. y dist. I
Canta.
Hichuf 9 chac, Dpt. Ciizco. prov. Paucar-
tambo, dist. Challabainba : habt. 80.
Hidalgo^ chac. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Chachapoyas : habt. 75.
Hidalgo, salitrera, Dpt. Tarapacd, dist. Pica.
Hierapampaf quebrada que sale de la Cor-
dillera; por ella pasa el canal de Uchusu-
ma d Tacna.
HigOS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
diet. Marca.
Higoscanchaf est. Dpt. Ayacucho, prov.
Hnamanga, dist. Qiiinua : habt. 34.
Higospataf hda. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Matara.
Higosniyoc, est. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Sirca.
Higaeral) chac. Dpt. Moquegua, dist. Ho.
HlgOSpucrOf chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas. dist. Huavllati.
Hignerani) quebrada que sale de la Cordi-
llera ; por ella pasan las aguas para el ca-
nal de Uchusuma & Tacua.
Higneras, quebrada en el Dpt. y provincia
de Huanuco : esti poblada de muchas ha-
ciendas y chacras que entre todas tieuen
1,106 habt.
HiouEBAs, distrito de la provincia y Dpt.
Hudnuco: habt. 8,661.
HiGUEBAS, pbl. capital de este distrito de la
provincia y Dpt. de Hudnuco : en el cen-
so no aparece la poblacion ni el u ombre
de este pueblo que se considera capital
del distrito; pero entre los pueblos de este
distrito el de mas importancia es el pueblo
de Chaidan que tiene 908 habt.
HiGUEBAB, chac. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Higueras.
fligueiilla chiea y Higuerilla grander
chacs, Dpt. Ancachs, prov. Santa, dist.
Casma.
Higuerita, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco : habt. 9.
Hig^eritas, chac. Dpt. Arequipa, prov. Is-
lay, diht. Quilca: habt. 81.
Higueroil, hda. cocal, Dpt. y prov. Huanu-
oo, dist. Chinchao en la quebrada De Be-
pente.
Ugaerones, «ald. Dpt. Piura, prov. Ayaba-
ca, dist. Chalaco: habt. 100.
Hlla, esta palabra, que se aplica a muchaS
poblaciones, es Aymard y significa herma-
no mayor, cnando se refiere a personas ;
cuando se refiere d cosas 6 poblaciones,
significa lo que es superior a otro en cali-
dad 6 cantidad ; por esto unas veces indi-
ca que forma parte de alguna poblacion,
y otras es nombre propio : en ol primer
caso pondremos entre parentesis el nom-
bre de la poblacion d que se refiere, y en
el segundo sin parentesis ; pero debe te-
nerse presente que muchas veces aun-
que un lugar forme parte de una po-
blacion no quiere decir que est^ inmedia-
to a ella, pues muchas veces dista mas
de una milla (2 k.) y no por esto deja de
considerarse como parte del pueblo prin-
cipal. HUa, significa tambien demasiado,
excesivo ; sdbio, rico.
HiLA, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo, dist.
Pariahuanca.
Hila, (de Asillo) aid. Dpt. Puno, prov. Astln-
garo, dist. Asillo : habt. 706.
HiLA, (dc Anton) aid. Dpt. Puno, prov.
Asdngaro, dist. San Anton : habt. 864.
HiLA, (de Potoni) aid. Dpt. Puno, prov.
Asangaro, dist. Potoni : habt. 708.
HiLA, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa:
habt. 60.
HiLA, (de Acora) aid. Dpt. y prov. Puno,
dist. Acora: habt. 71.
Hilacaro sacasco^ (de Taraco) aid. Dpt. Pu-
no, prov. Huancane, dist*. Taraco: habt.
282.
Hilacata 6 HUacatura, significa en Ayma-
ra, lo principal 6 primoro del Ayllo ; y
cuando se refiere k persona el primero 6
el Jefe del Ayllo 6 de la poblacion.
Hilacatura de la laguna, aid. Dpt. y prov.
Puno, dist. Acora: habt. 85.
HiLA, (CoUana de Acora) aid. Dpt. y prov. *
Puno, dist. Acora: habt. 841.
Hilachaca, (Hanausaya) aid. Dpt. y prov.
Puno, dist. Acora: habt. 189.
HilaliuahuHnaciini-lmaycuyo, aid. Dpt.
Puno, prov. Chucuito, dist. Pomata: habt.
49.
Hilamayco, aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Have.
mianacca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cmas>
dist. Yanaoca : habt. 88.
HILLA
366
HISCH
Hilanchaca, (Urinsaya) aid. Dpt. y prov.
Puno, dist. Acora: habt. 176.
Hilarion, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canete: a J leg. (4 k.) de Canete.
Hilasacari snicanaea, aid. Dpt. Puno, prov.
Chucuito, dist. Santa Eosa: liabt. 182.
Ililasacari-chichillape, aid. Dpt. Puno,
prov. Chucuito, dist. Santa Rosa, : habt.
106.
Hilata, (crecer, hacerse mayor. Ay.) aid.
Dpt. Puno, prov. Asangaro, dist. Potoni.
HiLATA, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Huan-
cane: habt. 108.
Hilata, aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Inchupalla: habt. 421.
Hilata, aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Ccojata.
Hilata, aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Conima : habt. 635.
Hilata, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Capa-
chica: habt. 787.
Hilata, (Hanansaya de Vilque) Dpt. Puno,
prov. Huancane, dist. Vilquechico.
Hilata, (Urinsaya de Vilque) aid. Dpt. Pu-
no, prov. Huancane, dist. Vilquechico.
Hilata (de Have,) 6 San Cristoral, aid. Dpt.
■ Puno, prov. Chucuito, dist. Have : habt.
984.
Hilata chico, aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Huancane.
Hilata chico, (de Asangaro) Dpt. Puno,
prov. Asangaro: habt. 817.
Hilata ^ande, (de Astlngaro) Dpt. Puno,
prov. y dist. Asjlngaro : habt. 683.
Hilata de inchnpalla, aid. Dpt. Puno, prov.
Huancane, dist. Inchupalla: habt. 180.
HilatlingB, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Layo: habt. 259.
UilayacOy aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pisacoma: habt. 68.
IJilayaco, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata: habt. 118.
HilayliUBy aid. Dpt. Cuzco, prov. Citnas,
dist. Yanaoca.
Hilcabamba, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Oyon.
HilcaSf chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Mangas.
Hillahiira, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Anco : dista 8 leg. (44 } k.) de
San Miguel; 7 (89 k.) de Anco.
Hillapacecunca^ chac. Dpt. Ancachs, pro^.
Cajatambo, dist. Huancapon.
Hillapani, puerto 6 embarcadero en el no
Urubamba, i 30 leg. (167 k.) del Cuz-
co.
HiLLAPAxi, est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
Hillapani, hda. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
cion, dist. Echarate.
Hillapasca, aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Carampoma.
Hillapata, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Ccatcca.
HiiuantaucCA) hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta.
Hinopuyocc, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
Hinqui; est. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Ccatcca: habt. 68.
Hiocpalpa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Oyon.
Hipalbamba, hda Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Challabamba.
Hipany (puede ser corrupcion ortografica
de Ipa 6 Ipan tia de parte de madre. Q.
y Ay.) aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Viraco: habt. 161.
Hiraeanchi, est. Dpt. Cuzco, prov. Calca,
dist. Pisac : habt. 68.
Hircuaca, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Sancos.
Hircuchuco, chac. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco.
Hirhua, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Aucara: habt. 275.
Hlroc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Oyon.
Hii'umhuirca, chac Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Gorgor.
Hisauparac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
tambo, dist. Oyon.
Hiscapanay chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Huayllacayan.
Jliscasulleata, aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Huancane: habt. 894.
Hiseo, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
(list. Llama.
Hisco-Iiuayco, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Cotahuasi.
Hischata, aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Huancane: habt. 77.
HORC
367
HORN
Hislayehunipe, aid. Dpt. y prov. Huanca-
velica, dist. Moyarhabt. 116.
Bisoii, aid. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Huanta: habt. 186.
Hijiiac'U, rio tributario del Purus por la de-
recba: a los 9** 5' lat. y 70° 61' long, (muy
aproximada); su boca tiene 146ni. de an-
cho y su fondo 8 brazas.
llobas u Oras, vease (has, Dpt. HuAnuco,
prov. Dos de Mayo.
Hoccochaca, {Hoccoy hiimedo, mojado, cha-
ca, puente, hueso de la cadera. Q.) aid.
Dpt. Ayacucho, prov. y dist. Huanta:
habt. 141.
Hoccohuma, (cabeza mojada. Q.) est. Dpt.
Puno, prov. Carabaya, dist. Macusani.
Hoceong'a, hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Sirca.
Hoc'COpaiupa, aid. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Moho.
Hoceuhuiri, {Hoco huiray manteca 6 grasa
humeda. Q.) aid. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya: habt. 62.
Hoiecses, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Pampas.
Iloja redoiida, hda. Dpt. lea, prov. Chin-
cha, dist. Chincha Baja: a 8 leg. (17 k.)
de lea.
HolalinatD) chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Homanaeanqni, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. Tambo.
Homo, aid. Dpt. Arequipa, prov. Islay, dist.
Quilca: habt. 60.
Honda, quebrada : hay muchas de este nom-
bre en varios Departamentos.
Honda La, mina de plata, Dpt . Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco
Hoim^rOy aid. Dpt. Arequipa, prov. Casti
11a, dist. Aplao: habt. 97.
HongroSf pbl. Dpt. Huancavehca, prov. Cas
trovireyna, dist. Huangascar: habt. 167
Honio, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Horadada La, islote 6 roca, a los 12** 8' 40'
lat. y 79° 29' 24" long.: debe su nombre
estar agujereada de un lado a otro : estrf,
inmediata A la isla de San Lorenzo.
Horca^ cerro al Norte de la boca del rio de
Barranca, inmediato d la orilla del mar.
HoRCA, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Querocotillo : habt. 164.
HoRCA, hda. Dpt. Arequipa, prov. Islay,
dist. Tambo.
Horcco luiasi, {Horcco sacar afuera, huasi
casa. Q.) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Iquicha: habt. 66.
Horg^oncIlUCO, chac Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco.
Hoija, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Acas.
Honniy^as de afiiera, rocas que forman to-
das una circunferencia como de 2 millas ;
la mas al S. se halla a los 11° 68' lat. y
80** 6' 64" long.
Horniipis de tierra, islotes 6 farallones;
dos, el mas al 0. se halla & los 11° 4' 6"
lat. y 79° 87' 24" long, son visibles.
Homillo, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Jaen.
HoRNiLLo, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Chancay.
HoRNiLLo, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Magdalena : habt. 6.
HoRNiLLO, chac. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Chincha Baja.
HoRNiLLO, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Yanque.
Hornillos, roca 6 islote, inmediata a la cos-
ta de Iquique : tiene huano.
HoRNttLos, est. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Pamparomas.
HoRNiLLOs, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
HoRNiLLos, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
HoRNiLLos, hda. Dpt. Arequipa, prov. Islay,
dist. Quilca: habt. 37.
Hornito El, hda. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. San Pedro.
Hornoc, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Tambo : d 1 leg. (6 ^ k.) de Tam-
bo.
Hornoccata, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Huamanguilla.
Hornopampa, hda. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Colcamar.
Hornopampa, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Querocotillo.
Hornopampa, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Chamaca.
Hornopanea, chac Dpt. Huancavehca, prov«
Tayacaja, dist. Salcabamba,
HORO
368 —
HORO
Honiopata» hda. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
bamba, diet. Ollautaytambo : habt. 8.
Horovilca, (Algunos creeu que la etimolo-
gia de esta palabra es corrupcion de la de
Haru-vilca que dicen significa criaderos
de gUBanos, lo que no apai'ece de ningun
diccionario Quechua iii Ayraara; mas bien
pudiera ser corrupcion de las palabras
Aymaraes Hani amargo 6 picante como
ajf y vika el sol y tambien medicina so-
porifera : segun esto Haru-vilca significa
medicina amarga 6 picante ; esta etimolo-
gla es mas natural que la violenta de cria-
dero de gusanos) laguua en la provincia
de lea: & 351hi. alt. no l^jos de la ciu-
dad. El camino que conduce de lea d este
lugar es uno de los mas pcnosos. Des-
pues de haber subido y bajado varios m^-
danos elevados y pendientes, se llega, &
on terreno bajo en el cual existen dos la-
gunas tan cereana una de otra, que los
naturales creen ser un solo lago, dividido
en dos partes por una lengua de tierra.
El fondo de esta especie de embudo, for-
mado por una corona de medanos bastan-
te elevados, esta sobre el nivel del mar,
como A 851 metros, por consecueucia es
de 61 metros inferior al nivel de la plaza
mayor de lea. La laguna que esta situa-
da al N. es la mas grande : juzgando d la
vista, parece mayor que la de Huacachi-
ua. La uegunda, situada al 8., es algo
menor: ambas son muy profundas. El
color de las aguas es amarillo verdoso su-
cio, sin embargo, se observa alguna dife-
rencia de una tinta mas cargada en la la-
guna del S. En el fondo de ellas existe
una especie de barro, color de aserrin de
caoba, que se adliiere tan fuertemente al
cuerpo de aquel que se baiia, que si sale
del bafio sin lavarse, sus miembros se ven
de un didmetro mayor. Estas aguas son
dmbas alcalinas y hepdticas ; pcro con es-
ta diferencia, que la lagima grande, es
decir, la del N. contienc gas sulfhfdrico
libre, sin sulfuro alcalino; mi^ntras que
la laguna del S. contiene uno y otro, co-
n-O se ve por los andlisisque siguen. Nin-
guna de estas aguas contiene yoduros.
La temperatura de las aguas observa-
da el 20 de Noyiembre, d las 7 ][ de la
manana, fu^ de 25^ centigrados ; mieDtns
el term6metro puesto d la sombra, ^,4
centigrados : la densidad medida eon el
pesa- sales ap^nas alcanza d un grado. La
temperatura media anual del lugar, de-
terminada por una escavacion hechsAi
hoCf fu^ observada de 28** cent.: deestoae
deduce que para compensar la tempera-
tura media de los meses, que ap^DAs es
de 25**, y quizds algo m^nos, debe el ter-
m6metro en los fuertes meses de Terano
subir hasta 88** y tambien 84**, tempen-
tura muy sofocante j nociva d la salnd.
Por consecueucia, si en un dia estos bi-
nos fueren conocidos utiles, sedeberifijir
la estacion en que sea permitido frecoeo-
tarlos. No muy l^jos de los bordes de es-
tas lagunas, al 0., hay una vertiente de
agua potable y cristaJina.
Las conchas que fueron recogidasen
los medanos cercanos, una es el Mitikt
azuries del gdnero Molas ; y la otra perte-
nece d la hermosa especie Siria ancuUiU
del g^nero Mvlelas. (Ouvier).
Las plantas son tambien variadas jdq-
merosas, desde las cript6gamas qnedao
d las aguas de la laguna su coloracioQ
verde, hasta las plantas arb6reas.
El senor Barranca ha podido detami-
nar las siguientes especies. Entire las &-
ner6gamas: los g^neros Tritintm, Orundu,
Poriitlaca, H eliotr opium ^ Typha, Sa/tr,
PhecuSf BacariSf Photntx^ Prosopis, Puxu-
ta y otros. Entre las cript6ganias, loe p-
neros siguientes: Parmdia, Hdoodo/jr^',
Variolaria, Alfopa>ca y Teimlia,
Pero lo que mas abunda en esta iago*
na son los insectos. A su abandancia pa-
rece ser debido el nombre indf gena que Qe-
va ; pues ^1 es una corrupcion de //««•
tnha, palabra compuesta, que en lalengot
de nuestros indios significa criadero ii^\
gusanos,
Anah'sis de las aguas de In lacuna wa^ofdi
HororU4:a,
Peso especifico del agua. ... 1 .006,100
Materials gascosas lihrcs,
LitroA
Gas dcido sulfhfdrico 0.017 J^
Gas dcido carb6nico 0.019.59$
Gas azoe 0.008,000
HOSP
369
HUAC
Materias Jijas.
Gramos decimales.
Sflice 0.002,161
Sulfate de cal 0.010,281
Bicarbonato de cal 0.018,093
Bicarbonate de magnesia.. 0.082,629
Cloruro de sodio 1.867,189
Sulfato de sosa 6.177,842
Carbonate de sosa ,... 6.078,641
Materia orgdnica 0.418,729
Alumina y fierro 0.001,681
AndlisU de la lagima menar de Horovilca.
Peso especlfico del agua,... 2.010,211
Valerias yaseosas libres,
Litros decimales.
Gas dcido sulfhidrico 0.022,784
Gas dcido carb6nico 0.026,021
Gas azoe 0.006,913
Materias fifos,
GramoB decimales.
Sflice 0.004,688
Sulfato de cal 0.008,161
Bicarbonato de cal 0.160,162
Bicarbonato de magnesia.. 0.014,764
Cloruro de sodio 1.269,868
Sulfato de sosa 6.140.484
Carbonato de sosa 8.611,846
Sulfuro de sodio 0.142,676
Alumina y fierro 0.088,072
Materia orgAnica 0.462,276
HosooUo, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
HospieiO) pascana en el camino de Ilo d Mo-
quegua, a 860m. alt.; a 12 leg. (66 i k.)
de Moquegua.
Hospicio, pascana en el camino de Arica a
Tacna; i 126m. alt.: dista de Tacna 9 leg.
(50 k.).
Hospital, rio tributario del Tone por la de*
recha : baja de los cerros de la hacienda
abandonada de Inclan, Dpt. Puno, prov.
Carabaya.
Hospital, hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Tiimbes: k 1 leg. (6 i k.) de Tiimbea.
HospFTAL, aid. Dpt. Piura, prov. Tumbes,
dist. San Juan de la Yirgen.
Hospital, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco :
habt. 466: dista 12 leg. (66 \ k.) de Hua-
machuco.
Hospital, aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Hospital, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Chiara.
Hospital San Pedbo del, uno de los distri-
tos en que estd dividida la ciudad del
Cuzco y que forman esta provincia.
Hospital, hda. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
Ua, dist. Huancarqui.
Hospital, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ubi-
nas.
Hospitalpampa, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huanta, dist. Huamanguilla.
Hotacacer, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Ca-
jatambo, dist. Ambar.
Houliaochoclio,est.Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Hoyada, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras : habt. 49.
HoYADA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
HoYADA, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Lu-
rigancho: habt. 6.
Hoycc. aid. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Pampas : habt. 266.
Hoyda, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate.
Hoa, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dist.
Huanoquite.
Huabal, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Huancabamba: habt 48: fi 8 leg. (16 ^ k.)
de Huancabamba.
HuABAL, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. San Felipe.
HuABAL, hda. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Motupe: habt. 843.
HuABAL, hda. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Chepen: habt. 114: dista de
San Pedro 6 \ leg. (86 k.).
ilaabiiia) pbl. Dpt. Tarapacd, dis. Pica.
Hiiabito, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Caja-
bamba, dist. Condebamba.
Huabos Los, pastos, Dpt. Piura, prov. y
dist. Ay abaca.
Huac. — Las palabras que no se encuen-
tran con una C despues de la primera sf-
laba hua busquense con doble CC.
Hliaca^ esta palabra tiene varias significa-
ciones 6 acepciones, en Quechua y en
Aymrd, tales como «idolo, cosa sagrada,
objeto sacrificado al sol, como figuras da
hombres, animales fabricadoa de oro,
47
HUAC
— 370 —
HUAC
plata 6 madera; cosas extraordinarias por
cualquier causa ; muger que pare dos 6
mas i, la vez ; huevo de dos 6 mas ye-
mas ; cualquier m6nstruo; las fuentes cau-
dalosas; las piedrecitas de varios colo-
res ; una torre, cuesta 6 cerro muy eleva-
dos.»
Huacca, Uorar, gemir, gritar: persona
6 animal Q. En Aymara Huacca (mas as-
pirada) significa tambien cosas sagradas
como piedras.
Huacaa, carnero, faja de las mugeres.
Huakha cosas asadas con terrones 6 pie-
dras encandecidas. Hemos considerado
titil y necesaria esta observacion para
que no se confunda las etimologias y el
fildlogo tenga mas elementos.
Estas diversas significaciones son dve-
ces notablemente modificadas por las par-
ticulas 6 nombres que anteceden 6 suce-
den d la palabra hudca.
HnaCA, distrito de la provincia de Payta,
Dpt. Piura : habt. 8709.
HtJACA, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Payta, Dpt. Piura: habt.
1,458. El actual pueblo fue levantado so-
bre las ruinas de un templo que existia en
tiempo de los Incas, del cual se apodera-
ron los primeros Conquistadores: i 6 leg.
(88 i k.) de Payta.
HuAOA, chac. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Huaca.
HuACA, hda. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Qaerocotillo.
Hnaca La, hda. Dpi. Cajamarca, proy. y
dist. Jaen.
Huaca, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Ghirinos.
Huaca, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Sallique.
Huaca, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Contu-
mazd, dist. Cascas.
Hnaca^ hda. Dpt. Lambayequc, prov. Chi-
clayo, dist. Sana: habt. 12.
H'taca, hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo.
Hnacay pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Cochamarca: habt. 161 : 4 6 leg.
(88 I k.) de Cochamarca.
Huaoa, hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa : habt. 26.
Huaca, chac. Dpt. Ancachs, prov. CajftUm-
bo, dist. Gorgor.
Haaca La, hda. de caiia, Dpt. Lima, prov.
y dist. Chancay: habt. 295.
Huaca, hda. de caiia, Dpt. Luna, prov. Cft-
nete, dist. San Luis : habt. 109 : dista de
Canete | leg. (4 k.). Produce alano 15,000
quintales de azticar y 8,000 galones de
ron.
Hnaca, chac. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Pisco.
Huaca La, chac. Dpt. y prov. lea, dist. Stn
Juan Bautista.
Huacaallpa, (v^ase HuanaUpa).
Huaca blanca, hda. Dpt. Lambajeqae,
prov. Chiclayo, dist. Chongoyape: hftbt
40.
Huacacalai est. Dpt. Puno, prov. Chaeni-
to, dist. Yunguyo.
Hiiacacanchat hda. Dpt. Cazco, prov. Ura-
bamba, dist. Maras.
Hnacacoto, cliac. Dpt. Ancachs, prov. C«-
jatambo, dist. Ocros.
Huaca^re, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyw,
dist. Pampas.
Hnacadays aJd. y est. Dpt. Libertad, proT.
y dist. Otusco: habt. 254.
Httacacharo, hda. Dpt. Cuzeo, prov. Chan-
vivilcas, dist. Livitaca.
Hnacachcca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
Hnacachi, {Huac<ichi haeer llorar. Q.) pbL
Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist. Ha*'
chis : habt. 640.
HuACACHi, chac. Dpi. Huancavelica, pror.
Tayacaja, dist. Pampas.
Huacacllina) (Hnaccacchinay hago Uorar.
Q.)laguna, k dos millas (4 k.) de lea: sm
aguas contienen muchas sales minerales.
« En las cercanias de la eiudad de l€&,
(l muy cortas distancias, d una media bo-
ra 6 cuando mucho una hora, existen ti-
rias lagunas, tan ricas en snstancias mine-
rales, que quien no ]as ha visitado, ereeris
ser exagerada la abundancia de las n^
que en ellas se hailan. El ge61ogo, oben-
viindolas circundadas por todas partes de
m^danos, de manera que cada lagona esli
situada como en el fondo de iin embudo.
de tal modo que para visitarla ccMivieiie
primero subir a una colina j despoee ba-
HUAC
371 —
HUAC
jaria; el ge61ogo, decimos, examinando el
conjunto de la posesion del terreno j de
la nataraleza del agua, etc. , no vacilaria
iin instante en afirmar que cado una de
eetas lagunas fu^ en tiempos remotos una
sulfatara, que despues extingiendose ca-
y6 y Be profundiz6 en el vacio subterrd-
neo, que con el curso de los siglos, por la
evaporacion, se habia excavado alii. En
una palabra, estas lagunas pueden ase-
mejarse a los lagos de Agnano y do Aver-
no en la Italia meridional, generalmente
reconocidos por los naturalistas conao suZ-
/ataras apagadas, cuya costra superior
(por falta de base) se intem6 en el vacio
de abajo, formado por las continuas eva-
poraciones de azufre y otras materias vol-
cdnicas y en cuya boya se mineralizan en
seguida las aguas inmediatas que se preci-
pitan en ella. Y puede asegurarse que las
aguas de las lagunas de lea son mejor
xnineralizadas que las de los referidos la-
gos de Italia. Consideradas de este modo,
es facil expHcar c6mo a pequena distan-
cia de una 6 dos varas, por ejemplo, de
cada laguna , se encuentra , excavando,
agua potable. Esto se verifica porque el
agna del lugar, por si misma potable, des-
pues se mineraliza, luego que por el de-
clive del terreno llega d ocupar el bueco
de la antigua y apagada sidfatara. Esta
agna debe neoesariamente cargarse de
sulfatos, carbonatos, cloruros, etc; que
sobremanera abundan aUi, como esta pro-
bado por la inmensa cristalizacion que se
observa en el fondo de cada laguna. Estos
eetan formados por grandes cristales, que
los naturales de lea los Uaman Cascotes,
Las plantas y los irboles que se obser-
van al rededor de cada laguna son los
mismos que viven en todo el territorio
de lea: y si es permitido decidir por bre-
ves observaciones hechas rapidamente,
mientras se observaba con mas probjidad
el agua, parece que la flora de un lugar
no es diferente de la de otra laguna.
Las concbas, sin embargo, no son las
mismas en los diferentes lugares. En las
cercanias de Pisco, al principio del desier-
to arenoso, se encuentra la concba MitUus
EduUs del g^nero Molas, pequena concha
que se observa junta con el Hdix corrugata
del 6rden de los Gasteropodos, del gdnero
Pulmufiata terrestre* En el interior del de-
sierto, abunda la concba BivcUva, Cardium
fibriatum, del 6rden de los Acefalos^ fami-
lia de las Cardiaceas (Cuvier). Otra con-
cha tambien se encuentra de una espe-
cie mas grande que las precedentes, Con-
cholepas peruviana del g^nero Conclwlepas
(Lamarck). Conviene confesar que esta
ultima no fu^ hallada por el Senor Ebo-
li, que recogi6 las demas, sino que le fu6
regalada por el farmaceutico Don Mel-
chor Sabroso, que aseguro que el pueblo
la busca en el desierto para venderla d los
boticarios, porqae los Indies de allf la
consideran como un eflcaz remedio.
La laguna de Huacachina es la prime-
ra descubierta y aquella cuyas virtudes
terap^uticas ban sido exclusivamente ex-
perimentadas. La temperatura del agua
es de 28"" centg. y su densidad 10 \ en el
pesa-sales. En aquel tiempo (10 de No-
viembre a las ocfao de la manana) el ter-
m6metro puesto a la sombra marcaba 19^
centigrados.
Su altura sobre el nivel del mar 879ni.,
siendo, por consecuencia, 28m. mas baja
que la plaza mayor de lea. Su forma es
ovalada, midiendo doscientos metros en
su mayor didmetro : la temperatura me-
dia anual, segun el term6metro delosgeo-
logos, marc6 24°,16 centigrados. El color
del agua ha cambiado completamente. En
el mes de Agosto era amariUo sucio : en
Noviembre es de un verde subido : tal cam-
biamiento es posible se derive de los ve-
getales, que, segun la epoca del ano, vi-
ven y perecen dentro del agua ; 6 quiza
provenga de la agitacion de la misma
agua, por el bauo y la rotacion continua
de mas de cien personas que van k ella
todos los dias.
En las cercanias de la laguna, sobre los
m^danos que la circundan, se encuentra
una concha bivalva Patela coman, del g^-
nero Patela,
El agua es hepatica, ni clara, ni trans-
parente: un descanso prolongado no la
clanflca tampoco: solamente al cabo de
algunos meses se observfb que la intensi*
HUAC
372 —
HUAC
dad de su color verde dismiiiuye sensible-
mente, sin fonnar dep6sito : es tambien
alcalina y enrojece el papcl de curcuma.
No contiene sulfuros alcalinoB, porquo
si se hace hervir y se filtra el acetate de
plomo no forma precipitado ne^o, como
lo verifica Antes de hervirla. Per conse-
cuencia, su propiedad hepatica proviene
del gas sulfhidrico libre. De lo expuesto
se deduce que esta agua debe ser desagi'a-
dable al olfato y al gusto.
La cantidad de agua parece ser siem-
pre la misma. En esta laguna hay pocos
insectos; pero es de suponer que en la
estacion de los fuertes calores se desarro-
llen en ella tanto estos animales como los
infusorios que tanto abundan en las aguas
xninerales.
Su andlisis es como sigue ; advirtiendo
que las sales fueron calculadas en estado
anhidro y los gases en estado seco a la
temperatura 0, y d 760nim de presion.
Andlisis dd agua de Htiacachina, tomada el
12 de Noviembre de 1860.
(Este amflisis se refiere 6 un litro de agua.)
Peso especlfico de agua 1 .075 ,21 1
Maierlas gaseosas litres.
Litros decimales.
Gas icido sulflifdrico 0.052,459
Gasoxfgeno 0.000,423
Gas azoe 0.008,100
Gas ^ido carb6nico 0.028,477
Materias fijas.
GramoB decimales.
Sflice 0.002,853
Sulfato de cal 0.004,023
Bicarbonato de cal 0.890,412
Bicarbonato de magnesia. . . 0.908,474
Cloruro de sodio 20.674,093
Sulfato de sosa 26.862,185
Yoduro de sodio 0.088,416
Materia orgdnica 8.725,000
AliiTniTu^. y fierro, cantidad muy sensible.
Beasumiendo , resulta de los referidos
aniilisis de estas aguas minerales : que la
de Huacachina es alcalina, hepatica y con
yodo: en estas aguas la cantidad de sales
y de materia orgdnica, etc., pudiera va-
riar mucho segun las estaciones; aim el
mismo yodo pudiera, quizas, desapareoer
en alguna estacion del aiio, por el c&m-
biamiento de las estaciones, disminuyen-
do 6 desapareciendo los vegetales qne ^•
ven en las aguas, que son los qne lo su-
ministran , estas aguas obran 4 mane-
ra de agentes tdnicos y estimulaiUes a U
vez sobre la superficie digestiva y cuta-
nea y parecen tener una accion analoga
hasta en los fen6menos mas intimos de
la nutricion, poseen propiedades resoluti-
vas bastante caracteristicas ; despiertan
en alto grade la accion de la piel ; desar-
rollan el apetito y hacen necesariaima
ahmentacion sustancial; exitan las se-
creciones intestinal y urinaria; activaa la
circulacion abdominal y provocan las ma-
nif estaciones hemorroidales y menstrna-
les, algunas veces, hasta con exageracion
estas ultimas. Las aguas en cuestion re
presentan tambien xma, medicacion alte
rante, es decir que modifican en un sen
tido particular ciertas alteraciones espe
ciales del 6rgano. A estas aguas pertene
cen generalmente las aguas minerales por
gativas. Estas aqui determinan empcion
en la piel. Se las usa externamente, de
un modo casi exclusivo ; poseen propie-
dades terapeuticas especiales y comunes.
Las especiales se ejercen sobre las afec-
ciones Unfaticas y las escrofulas ; las co-
munes se ejercen sobre las par^lisis, el
reumatismo, la pletora abdominal y la^
ulceras. Estas aguas son tambien las
mas fuertemente mineraHzadas que se co-
nocen, es decir las que contienen mayor
proporcion de principios mineralizantes.
La mas mineralizada de ellas contiene 90
gramos en un Htro, de snstancias mine-
rales.
Las aguas cloruradas sodicas de Ica^ ^
presentan en gran parte todas estas pro-
piedades y algunas otras mas que se re-
fieren a su triple accion de tonicasy e^
mulanies y aUerantes. La segniente expoa-
cion de estas propiedades lo pondri mas
de manifesto.
ApHcada el agua sobre los cabellos los
desgrasa y les hace tomar, si se prplonga
la accion, un tinte rojizo.
HUAC
373
HUAC
Las enfermedades en que los banos ban
prodncido mejor ^xcito son : las emp-
ciones, las enfermedades cutaneas, pa-
ralisis, c4ncer, reumatismo cr6nico, as-
ma nervioso y des6rdenes de las vias di-
gestivas. En la tisis pulmonal los efec-
tos no parecen baber sido completamen-
te desfavorables. En las empciones cutd-
neas ba babido siempre una modificacion
favorable, d excepcion de un caso de pso-
riam en que se empleo una sola vez el
baiio.
En los desdrdenes de la digestion los
efectos ban sido siempre ventajosos : aqui
86 ban comprendido las gastralgias, dis-
pepsias, etc.
De las abservaciones recogidas, resul-
ta que las enfermedades en que parece
producir mejores resultados la aplicacion
de las aguas minerales de lea, son referi-
das.»
Hiiaeahara^ aid. Dpt. y prov. Funo, dist.
Acora: babt. 129.
HoAcahara de la laguna^ aid. Dpt. y prov.
Puno, dist. Acora: babt. 82.
floaeahuaca^ cerro mineral de plata, prov.
Castrovireyna, Dpt. Huancavelica : algu-
nas de sus minas, boy abandonadas, pro-
dnjeron grandes caudales.
Hhacahuaga, bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Lucanas, dist. Sancos.
HuACAHUACA, cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
y dist. Castrovireyna.
Hnacahoasiy (casa de lagrimas 6 gemidos.
Q.) pico en la Cordillera de Urubamba,
al S.'E. del de Alcancoma, Dpt. Cuz-
CO.
HuACAHUAsi, bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Haamanga, dist. Quinua: babt. 18.
Hnaeahiltaf bda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari : babt. 10.
Huacalf aid. Dpt. Junia, prov. y dist. Tar-
ma.
BliacalaiUh pastos 6 lomas, Dpt. Moque-
gua, dist. Ho.
Ruaealla^ (HuaccaylU implorar al cielo pa-
ra que Uueva. Q.) aid. Dpt. Apurimac ,
prov. Aymaraes, dist. Cballbuanca; babt.
68.
Inacallae^ cbac. Dpt. Cajamarca, prov, Qho-
ta, dist. Cutervo,
Huacamarcaf aid. Dpt. Apurimac, prov.
Andabuaylas, dist. Cbincberos.
Hnacamarcanga^ mina de plata, Dpt. Li-
bertad, prov. Santiago de Cbuco, al 0. de
Santiago de Cbuco : ley 80. m.
Huacamochal 9 est. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Usqml : babt. 460. Repar-
tidos en una gran estension de tierra y d
mucba distancia unas cbozas de otras.
HuacaD) cbac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
macbuco, dist. Santiago de Cbuco.
HuACAN, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Ambar.
HuACAN, (Uora 6 gime. Q.) aid. Dpt. Junin,
prov. Huancayo, dist. Colca.
HuACAN, cbac. Dpt. Lima, prov. Cbancay,
dist. Huacbo.
Hnacan^ bda. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
nfa, dist. Siguas : babt. 84.
Hnacana^ aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Cbu-
cuito.
Haacanayy cbac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata: a 2 leg. (11 k.)
de Huancaspata.
Huaean chico^ cbac. Dpt. Lima, prov.
Cbancay, dist. Huacbo.
Hnacanga^ aid. Dpt. Ancacbs. prov. Hua-
ri, dist. Huantar.
Huacanhnasi 9 est. Dpt. Ancacbs, prov.
Huaylas, dist. Pueblo Libre.
Huacani, (lloro, gimo. Q.) quebrada en el
distrito de Pomata, Dpt. Puno, prov.
Cbucuito.
HuACANi, aid. Dpt. Puno, prov. Cbucuito,
dist. Pomata: babt. 808.
Uuacano, est. Dpt. prov. y dist. Huanu-
co.
Hnacano, cbac. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Pacbia: d. 11 leg. (61 k.) de Tacna.
Hnacansaya^ bda. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. CbuquibambiUa.
Hnacana, (Huaccana, division de las cba-
cras, 6 pasadisos para salir y entrar con
facilidad. Ay.) pbl. y est. (vease Huac-
cana,
Haacai^iniNl) est. Dpt. Cajamarca, prov.
Celendin, dist. Lucmapampa: babt. 620.
HuAGAPAMPA, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Lu-
canas, dist. Aucara.
Hnacapaqni, aid, Dpt, Ancacbs, prov. y dist«
Pomabamba.
1
HUAC
374
HUAC
Hnacapistana, tambo en el caminode Chan-
chamayo, a los IP 18' 50" 51 lat.
Huaeapu, aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Huacapiuico, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Colquepata.
Huaeapiinco chico y Huacapnnco grande,
hdas. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San Gero-
nimo : babt. 7 la una, y 8 la grande.
Iluacapuue, aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Matucanas.
Huacar, cliac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
HuACAB, distrito de la provincia y Dpt.
Huanuco: babt. 5,278. El pueblo de Am-
bo es la capital de este distrito.
HuACAR, (Garza blanca. Q.) pbl. Dpt. y
prov. Huanuco, dist. Huacar : babt. 927 :
dista 7 leg. (39 k.) de Huanuco.
Huacar, pbl. Dpt. Lima, prov. Cbancay,
dist. Paccho: a 4,465ni. alt.: esta casi uni-
do con el pueblo de Paccho : babt. 820.
Huacara, hda. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Vitoc.
Huacara, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo : babt. 9.
Huacaraeayo. mal paso en el rio Marailon,
arriba del pongo de Manseriche.
Hnacaran, cerro en el que se encuentran
vetas de ten-enos sahtrosos, Dpt. An-
cachs, prov. Huari, dist. Llamellin.
Huacaran, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Yungar : babt. 668, con los de Puta.
Huaoarailif aid. Dpt. Ai-equipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tisco.
HuacaraSHf aid. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraos, dist. ChaUhuanca: babt. 154.
Huacaraycuy aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo
Amazonas, dist. Nauta.
Buacari, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
Hiiacartiiacap, chac. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Usquil.
Huacaris^ chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Chotii.
HuACARis, chac. Dpt. prov, y dist. Cajamar-
ca.
Hiiacarpay, aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Oropesa: habt. 112.
Hnacanini, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist, Parobamba,
Hnacas, punta & los Id"" 54* 15* lat. y78*
45' 89" long.
HuACAS, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Colasay.
HuACAs, chac. Dpt. Libertad, prov. Tmji-
llo, dist. Santiago de Cao.
HuAGAS, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
HuAcAs, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Mag-
* dalena: habt. 9.
Hnacascliuqui, est. Dpt. Ancachs, prov. j
dist. Pallasca : habt. 109.
Huacata, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Ln-
canas, dist. Sancos.
HuacatauibOy cerro mineral en el dis^io
de Nepena, prov. Santa, Dpt. Ancachs.
HuACATAMBo, hda. de vina, y ceba de gana-
do, Dpt. Ancachs, prov. Santa, dist. Ne-
peHa: a 2 | leg. (14 k.) de Samanco.
Huacatana, aid. Dpt. Loreto, prov. HoaDa-
ga, dist. Lamas: habt. 11.
Huacata^9 hda. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. San Marcos : habt. 48.
HuacannO) aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Chirinos.
HnaoinnirOt hda. Dpt. Ayacucho, proT.
Huamanga, dist. Quinua: habt. 5.
HuacauyO) chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz. dist. Tayabamba.
Hnacavedo, chac. Dpt. Cuzco, prov. y di*t
Urubamba.
Hliacayt est. Dpt. Ancachs, prov. Hnavlas,
dist. Quillo: habt. 50.
HuACAY, hda. Dpt. y prov. Huanuco. dist
Chinchao.
Huacaya, chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist
Higueras.
Huacayan, chac. Dpt. Ancachs. prov. Ca
jatambo, dist. Ambar.
Huacaybaniba, distrito de la provincia de
Huamalies, Dpt. Hudnuco : habt. 2,597.
HuACAYBAMBA, pbl. Capital de este distiito
de la provincia de Huamalies, Dpt. Hoa-
nuco: habt. 750.
Hnacaycancha, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pan-
cartambo, dist. Caycay : habt. 50.
Huacaycliuro, tambo, entrc Sina y la cob-
fluencia del rio Tambopata, prov. Su-
dia, Dpt. Puno.
Hnacayoc, aid. y hda. Dpt. Cuzco. piov.
Convencion, clist. Echari^te : habt. 165,
I
HUAC
375
HUAC
HnacajlHIta, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
HuaeaysuyOy mlnas de plata (2) al N. E.
del pueblo de San Luis, Dpt. Ancachs,
prov. Huari : ley de 25 d 800 m.
Huacaytaqui, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Qniquijana: liabt. 57.
Hnaccajtaqni menor^ hda. Dpt. Cuzco,
prov. Quispicanclii, dist. Qniquijana.
HuaeC) (otro lugar. Q.) hda. Dpt. Cuzco.
prov. Chunvivilcas, dist. Chamaca.
Hnacca, (llorar, gemir. Q.) aid. Dpt. Cuzco,
prov. Chunvivilcas, dist. Colquemarca.
Haaecactancaf chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Pacaraos.
Huaceaeliaucay (principio d llorar. Q.) est.
Dpt. Ayacucho, prov. y dist Huanta:
habt. 70.
HuAccACHANcA, aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha : habt. 48.
Hnaccachay, est. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Oropesa.
Hnaecaclii, hda. Dpt. HuancaveUca, prov.
Tayacaja, dist. Surcubamba : habt. 218.
Hnaecahninii, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas^ dist. Mara.
Hnaccallaqai, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Huayllati.
Hnaecamarca, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Calca.
Hnacciinl, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Umachiri.
Hnaccd&a 6 Huaccan 6 Huaccani 6 Hnaccar,
6 Huaccacna, distrito de la provincia de
Lncanas, Dpt. Ayacuclft: habt. 885.
HuAccAiS^A, pbl. capital de este distrito de la
provincia Lucanas, Dpt. Ayacucho: habt.
239.
HuAccAfiA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Pararca.
HuAccA^TA, est. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa: habt. 119.
Hnaeeaqiiirany aid. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. San Ger6nimo : habt. 81.
BnaeearOf eat. Dpt. Apurbnac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
HaaecaiTO, chac, Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. (JhnquibambDla.
Huaecaylliinif aid. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Huancarama: a ^ leg.
(8 k.) de Huancarama.
Hliacco^ hda. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. San Miguel.
Hliaecollayy hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Quinua.
Iluaccolloque, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Hua^^Uati.
HnaccosOf pbl. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Pampachiri: habt. 800.
Huaceotalla j aid. y est. Dpt. Apurimac ,
prov. Cotabambas, dist. Aquira.
Hnaccoti, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Callalh.
HnaccotO, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Eestauracion.
HuAccoTO, est. Dpt. prov. y dist. Huancave-
Hca : habt. 25.
HuAccoTo, aid. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Moya: habt. 67.
Httaccoto, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Pampachiri.
HuAccoTo, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera.
HuAccoTO, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Ger6nimo: habt. 81.
HuACCOTO, hda. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Chupa.
HuAccoTo, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ucubiri.
HuAccoTo, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo.
Hnai^Cta, hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Chupa.
Huacctapa^ chac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Alca.
Haaceuhliata, aid. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Caycay: habt. 819.
Hvaccyanapata, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
Hnacchac, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Ccapi.
Hnacehalla, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Huacchara, {Htiac chara empapado de agua
y lodo por el otro lado 6 lugar. Q.) cerro
mineral de plata, a 4 leg. (22 k.) al N. E.
del pueblo de Conchucos, Dpt. ^ncachs,
prov. y dist. Pallasca.
Hnaeehatambo, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Yanaquihua.
Hnacchirayy hda. Dpt. Arequipa, prov. Is-
lay, dist. Tambo.
n
HUAC
— 376
HUAC
BiiaceliLs, pbl. Dpt. Ancachs. prov. Huari,
dist. Uco: habt. 522.
Huacchoaynate , hda. Dpt. Guzco , prov.
Chunvivilcas, dist. Chamaca.
HuaccllUS, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Aquia.
Huaclacca, hda. Dpt. Puno, prov. As^nga-
ro, dist. Cbupa.
HliacUa, hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
HaacUany pbl. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja: habt. 208.
Huacllapunco, hda. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Chupa.
Hiiaellas, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Viiiac.
Huacllay, aid. Dpt. Arepuipa, prov. Conde-
suyos, dist. Chuquibamba : habt. 7.
HnacIIayoc, hda. Dpt. y prov. Huancaveh-
ca, dist. Acoria.
Hoaclliii, hda. Dpt. Puno, prov. AsAnga-
ro, dist. Santiago.
HuacUon, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pararin : d 17 leg. (94 ^ k.) de
Pativilca.
Huaeiian, hda. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Hiiaeococha, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Laraos.
Hiiacoehullo, aid. Dpt. y prov. Puno, dist.
Pichacani : habt. 127.
HuaconiminiMl, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Chuquibamba.
Hnaeopampa^ chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Santa.
Hiiaconiucho, ramal de la Cordillera que
de la laguna de Junin se dirige al N. E.,
Dpt. Junin.
HnaeoS) pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, digt.
San Buenaventura, situado en la falda de
la Cordillera: es muy frio: habt. 270:
dista 2 leg. (11 k.) de San Buenaventura.
Hnaooy, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist.' Pampas.
HuAcoY, hda. de cana, Dpt. y prov. Lima,
dist. Carabayllo.
HuAcoY, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Atavillos Bajos : situado sobre un cerro
de tierra deleznable, por lo que sufre con-
tfnuos derrumbes y hundimientos. A sus
inmediaciones hay minas de plata : tam-
bien se encuentran tierras gredosas J0
diversos colores. Son notables unas fla-
res color azul que crecen en los cerrosio-
mediatos que las llaman Hor de aiiil, j
realmente puestas en agua por alguo
tiempo dejan un sedimento que sine pa-
ra tenir de azul.
Huaooyunco, hda. cocal, Dpt. Puno, pm.
Carabaya, dist. Ayapata.
Hliacra, cerro mineral, en el distrito de Ca-
*• ras, Dpt. Ancachs, prov. HuaylAS.
HuACRA, (cuerno; tambien signifies desamo-
rado, urano. Q.) pbl. Dpt. Ancaclis, proT.
Huaylas : hoy se le conoce con el nombre
de Pueblo Libre, por ley de 3 de Junio
de 1828.
HuACRA, chac. Dpt. Lima, prov. Yauvos,
dist. Laraos.
HuACRA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Ln-
canas, dist. Sancos.
HuAGRA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. San Miguel.
Hliacra4^ aid. Dpt. Ayacucho , prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Hnacraeaucha, hda. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauli.
Huacracasa, est. Dpt. Ayacucho, prov. Cao-
gallo, dist. Canaria.
HuACRACASA, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Coracora.
Huacracasi) chac. Dpt. Apurimac, pror.
Cotabambas, dist. Aquira.
Hnacracoelia) (laguna de cuemos. Q.) pbl
Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yaoli:
habt. 97. •
HuACRACocHA, chac. Dpt. Lima, prov. Yan-
yos, dist. Huanec.
Hnacraciirlf aid. Dpt. Puno, prov. Lampi.
dist. Nunoa.
Hnacrachin, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
HnacrachlieO) distrito de la provineia ^
Huamalies, Dpt. Hudnuco : habt 4^^-
HuACRACHUco, (Huocra cuerno, ckucu at-
quote, birrete, coser, surcir, pero si e$
corrupcion de Huacra chuqui aignifica laa-
za de cuerno. Q.) pbl. capital de este dis-
trito, en la provineia de Huamahes, Df-
Hudnuco: habt. 528.
Hnacrahuaeca, aid. Dpt. Puno, prov. Las-
pa, dist. Umachiri.
HUAC
377
HUAC
Hoflcramarca, (lugar de cuemos. Q.) aid.
Dpt. HuancaveKca, prov. Tayacaja, dist.
Pampas: habt. 167.
HuACBAMABCA, est. Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Macasani.
Baacramayo, (no de cuemos. Q.) riachne.
lo en la provincia de Parinacochas, Dpt.
Ayachuco.
HuacraorcOf {Hitacra cuerno, nrro todo ani-
mal macho; segnn esto significa cuerno de
animal macho : pero si horcco estd escrito
con /i, significa sacar cuemos) pbl. Dpt.
Arequipa, prov. Castilla, dist. Viraco.
HuACBAOBco, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Gastilla, dist. Yiraco.
Huaerapampa) aid. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Buldibuyo.
Haaerapirca$ chac. Dpt. Ancachs , prov.
Huaras, dist. Independencia.
Hnacrapirej chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Cajatambo.
HuacrapuqniO) (manantial de cuernos. Q.)
pbl. Dpt. Junin, prov. Huancayo, dist.
Sapallanga: habt. 186: k 8 leg. (16 \ k.)
de Huancayo.
HuACBAPUQuio, chac. Dpt. Junin. prov. y
dist. Tarma.
Hnacnmuero, chac. Dpt. Gajamarca, prov.
Chota, dist. Cochabamba.
Hoacrara^ chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
HuacraracOf hda. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Jesus: habt. 210: A 3 leg. (16 .^ k.)
de la Asuncion.
HuaeraSf mina de plata en la punta de To-
mas, Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist. La-
raos.
Hnaerasiney aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Carampoma.
Huacriaf chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huancapon.
Hliacrill, paso 6 altura en los cerros, entre
las haciendas de Parac y Tuclucocha: A
4,945ni. altura, prov. Huarochiri, Dpt.
Lima.
Huaeroy^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Haacsachanipata^ aid. Dpt. Pnno, prov.^
Lampa, dist. Pucara.
Huactaburaiit t^hac. Dpt. Ancaclis, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
Hnactapaf hda. Dpt. Arequipa, prov. Unions
dist. Alca.
HnactapacO) hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas.
HnactapaS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Pacllon.
Hnactaseocha » hda. Dpt. Huancavehca ,
prov. Castrovireyna, dist. HuaytarA.
Huacnllani, distrito de la provincia de Chu-
cuito, Dpt. Puno: habt. 1,621.
HuACULLANi, (puede scr corrupcion de Una-
ceallini, tener abrazado algo. Q.; pero en
Aymard Hitaccu significa muger que no
hace caso del frio, del trabajo, etc.; y lla-
mi mal de ojos) pbl. capital de este distri-
to, de la provincia y Dpt. Puno: habt. 295.
HuAcuLLANi, aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. HuacuUani : habt. 26.
Huacnllet est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
Huaenrhnati, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Huayllati..
Huacuy^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
HuacnyO) aid. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
tabambas, dist. Tambobamba.
HuACUYo, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo.
HuAcuYO, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Usicayos.
HuACUYo, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Httacityo, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca
rabaya, dist. Ituata.
Hnacyoccata^ chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Hnneyoily est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pararin: habt. 55.
HuachaC) (Huacharc, la que pare. Q.) hda.
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Shu-
pluy.
Hiiacliac de Mito, pbl. Dpt. Junin, prov.
Jauja, dist. Mito : habt. 481.
HuACHAc, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Orcutuna.
HuACHAC, pbl. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Chupaca: habt. 510.
HuACHAC, pbl. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Si cava.
HuACHAc, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Carampoma.
48
HUACH
378 —
HUACH
HcACHAC, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Hiiachos.
HuACHAC, chac. Dpt. Cuzco, proy. y diat.
Umbamba.
Hnaebaca 9 chac. Dpt. Amazonas , prov.
Luya, dist. Jamaica.
Hoacliacalla, (Huacha hnerfana, ccalla pie-
dra. Ay.) aid. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Antabamba: habt. 200.
Hna^hacanctaa, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Pacaraos.
Hnacliacniaran, aid. Dpt. Huancavelica ,
prov. Castrovireyna, dist. Arma: habt.
112.
Hnachacochaf chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
Hnachac-lmal est. y aid. Dpt. Libertad,
prov. Otusco, dist. Lucma: habt. 167 : A
8 leg. (16 i k.) de Lucma.
Hnachailit chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Altos.
HuACHANi, (yo paro. Q.) aid. Dpt. Apurimac,
prov. Aymaracs, dist. Colcabamba : habt.
80.
nnachari, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Chalaco: habt. 167.
Iluflchas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Aquia.
HnachailUo, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pallasca.
Hnachooc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua- I
ras, dist. Kestauracion.
Haachhuacara^ est. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Hualla.
Huachhnacocha^ (corrupcion de Huaccha
eocha, laguna hu^rfana 6 que va empobre-
ciendo. Q.) aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Hliachi|[;na {Huacki, flecha 6 tirar con flecha,
Q.) pbl. y est. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Pariahuanca: habt. 494.
Hnachinjpa, pbl. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Ihuari, habt. 384 : a 2 leg. (11 k.) de
Ihuari.
HuAcmNGA, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Matucana.
Unachipa, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Lurigancho: habt. 169.
HuACHipA, hda. de vifia, Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Vitor: habt. 16.
Hnachlparis, tribu pequeua de salvajes mny
ind6mitos, que habitan en la -montaus it
Paucartambo, Dpt. Cuzco: a fines delni-
glo pasado destmyeron todas las hMJen-
das de esa montaiia.
Hnaehipata, chac. Dpt. Ayacucho, pror.
Lucanas, dist. Laramate.
HuAcraPATA, aid. Dpt. Libertad,prov.PatM,
dist. Huancaspata: a 2 leg. (11 k.) de
Hnancaspata.
Hnachiria, aid. Dpt. Lima, prov. Hnarochi-
ri, dist. Carampoma.
Huacllirpe, chac. Dpt. Ancachs, proT.ydist.
Huaylas.
Huachis, distrito de la provincia de Haari,
Dpt. Ancachs : habt. 5,690.
HuAcms, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Huari, Dpt. Ancaciwihabt
578.
Hnacho, [Huuclw, adulterar; y si es cormp-
cion de Htiachu significa camellon en Q.: j
en Aymari becoquin 6 birret6; dmenudo;
con frecuencia. Si se examina el sentidodf
esta palabra, creemos que su etimologiaes
casi siempre Aymard, convertida la « en
o lo que es muy frecuente en ambas kn-
guas) pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Oyon : a 8 leg. (16 \ k.) del d?
Palpas ; de clima frio : habt. 168.
HuACHo, punta, <i los 11^ 8* 45" lat y 79*
57* 34" long.
HuACHo, puerto menor: dobLindo la punti
de este nombre al S. E. se eneuentraei
puerto. Su fondeadero es de 4 a 7 brazas.
d 2 ^ 6 8 cables de la playa, en el puer-
to hay algimos ranchos miserablee : ^ta
de la ciudad de Huacho poco mas de una
milla.
El alio de 1874 entraron en el pnerto
de Huacho :
ToneUdafi. Paaagen*.
896 Vapores 221 ,568 5 A^l
70Buques 5,358
278 Botes 2,780 ©91
Salieron igual numero de embarcacioof^
DISTANCIAS POR MAR DEL PtTKKTO I>K HTaCHO
Mill. niatk»
21
78
A Supe
Huarmey
Culebras .
Casma . . .
al Callao....
82
114
70
HUACH
379
HUACH
HuACHO, provincia: muchos dan este nom-
bre d la provincia de Chancay , contra ley.
HuACHo, distrito de la provincia de Chan-
cay, Dpi. Lima: habt. 9,131-
HuACHo, ciudad, capital de la provincia de
Chancay y del distrito de Huacho, Dpt.
Lima, muy inmediato al puerto: habt.
1,777. Esta ciudad nueva es una de las
que mas ha progre&ado en estos liltimos
anos y esta llamada a ser una de las de
mas importancia de la costa. Su iumejo-
rable temperamento ; la abundancia de
agua para cultivar sus fertiles tierras ; la
variedad de frutas y fnitos y su inmedia-
cion al mar y d Lima son otros tantos ele-
mentos de prosperidad y riqueza. Hua-
cho es la que provee A Lima de aves, fru-
tas y otros articulos de diario y gran con-
sumo; & esto se agrega que a sus inme-
diaciones hay haciendas en que se cultiva
la cana y el algodon. El terreno que ocu-
pa la ciudad es grande: tiene muchas
calles auchas y bien deliniadas. Una igle-
sia, oficina telegrafica en relacion con to-
das las hneas telegraiicas del Peru : otra
administracion principal de Correos. En
ella reside el Sub-Prefecto de la provin-
cia. A m6nos de una legua esta el deHcio-
so valle de Huaura y el de Lauriama:
esto solo bastaria para que Huacho sea
ana de las agradables poblaciones de la
costa.
HlUlcllOCe, hda. Dpt. Huancavehca, prov.
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
Suachoeolpa^ (Huac7to colpa en Quchua sig-
nifica salitre adulterado ; pero si es cor-
rupeion de Huachu colpa quiere decir ca-
mellones 6 surcos de salitre) corro con
vetas de cinabrio 8 leg. (44 J k.) al Sur
de Santa Barbara, Dpt. y dist. Huanca-
velica.
^UACHocoLPA, aid. Dpt. Huancavehca, prov.
Angaiaes, dist. Lircay: habt. 88.
uachochanca, chac. Dpt. Lima, prov.
Ganta, dist. San Buenaventura.
Iiachoil, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Ninacaca : habt. 78.
iuACHox, hda. Dpt. Huancavclica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba.
Huachop, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
laSy dist. Quillo: habt. 116.
(luachos, (debe ser corrupcion de Uuachoo
adultero, deshonesto. Q.) distrito de la
provincia de Castrovireyna, Dpt. Huan-
cavehca: habt. 2,446.
HuACHos, pbl. capital de este distrito en la
provincia de Castro vkeyna, Dpt. Huan-
cavehca : habt. 580.
Huachaaeocha, (laguna de camellones. Q.)
y laguna periodica Ay.) laguna al N. N.
E. de la de Paucarcocha, de donde sale el
ho de Santa Eulaha, prov. Huarochiri,
Dpt. Lima: superficie 285, o42 metros;
volumen 1.366,529m.: a 4,o00m. alt.: es
una de los represados para aumentar las
aguas del Eimac.
Huachuas, aid. Dpt. y dist. Junin, prqv*
Tai'ma: habt. 17.
HuACHUAS, chac. Dpt. Huancavehca, prov.
Tayacaja, dist. Pampas.
HuACHUAS, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate : habt. 750.
Huachuca) hda. Dpt. y prov. lea, dist. ^as-
ca: habt. 46.
Huachacasa, {Hiiachu ccasa camellon helado
Q.) laguna en la provncia de Cangallo,
Di)t. Ayacucho; en ella tiene su ohgen el
rio Churis, cerca del pueblo de Carapo.
Huachucolpa^ (camellones de sahtre. Q.)
aid. Dpt. Huancavehca, prov. Tayacaja,
dist. Sui'cubamba : habt. 776.
HuachucuchOy (rincon de camellones. Q.)
aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist. Ay-
Xmta : habt. 186.
Huachuclioif hda. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, dist. Omacha.
Huachuhua^ aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Lorenzo de Quinti.
Huachai 6 Huayhid, aid. Dpt. Arequipa,
prov. Union, dist. Toro: habt. 61.
Huachuma) chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
Huachumay) est. Dpt. Hudnuco, prov. Hua-
malies, dist. Huacrachuco: habt. 256.
Huachunta) est. Dpt. Moquegua, dist. Ca-
rumas.
Huachupanipa) (llanm*a de camellones. Q.)
pbl. Dpt. Lima, prov. Huarochiri, disL.
Casta: habt. 226: dSleg. (16i k.) al N.E.
de San Juan.
Hoachiipatat hda. Dpt. Huancavehca, prov.
Tayacaja, dist. Pampas: habt. 41.
HUAH
380
HUAL
Huadalcoytay^ Ma. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Cajabamba, a 4 leg. (22 k.) de
Huamacbuco.
Haadhuay Ma. Dpt. Cuzco, prov. Canas)
dist. Coporaque.
Hnadquifiay (corrapcion de Huaquinly lue-
recedor, digno de preinio. Ay.) rio tribu-
tario del Urubamba, Dpt. Cuzco.
HuADQUii^TA, aid. y hda. de caiia, Dpt. Cuzco,
prov. Convencion, dist. Santa Ana : habt.
843 y 29 los de la hacienda: dista 11 leg.
(61 k.) de Santa Ana: a media leg. hay
mauantiales de aguas termales ferrujiuo-
sas.
Huagal^ hda. Dpt. y prov. Cajamai-ca, dist.
San Marcos: habt. 294.
iTliagailCOy chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
HuagantO) chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
Hiiagaya9 hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Tabaconas.
HuagaycliayoCf hda. Dpt. Junin, prov. Pas-
co, dist. Huariaca: a 4 leg. (22 k.) de
Huariaca.
Huagcall) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
HnagUa {Huaclli dailarse ; Huacllu desigual.
Q.) aid. Dpt. Ancachs, prov. Pomabamba,
dist. Sihuas.
Hnagllaga) chac. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca.
Hnagot) chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huaylillas.
HuagrondOf hda. Dpt. Arequipa, prov. Is-
lay, dist. Tambo.
Hliahaa, nombre que se da tambien al rio
de Utcubamba.
Hnalinaeancha, (patio 6 sitio decriatura. Q.)
aid. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yaiili :
habt. 172.
HliahuaCGOllay) hda. Dpt. Cuzco, prov.
Urubamba, dist. Maras : habt. 43.
HHahuaoollay chico, hda. Dpt. Cuzco, prov.
Urubamba, dist. Maras : habt. 19.
Hnahnaelia (prohijar, regalar. Q.) aid. Dpt.
Puno, prov. Chucuito, dist. Have : habt.
801.
Hiialiaacliurail, chac. Dpt. Cuzco, prov.
Cliunvivilcas, dist. Colqucmarca.
flnahuafilime {HuaJiua nunu, dar de ma-
mar. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. CancVis,
dist. Sicuani : habt. 69.
HuahuapuquiO) est. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Cangallo: habt. 118.
Huahliam 6 Huarahuara, aid. Di)t. Cuic^,
prov. Paucartambo, dist. Ccatcca: habt
165.
Huakaaninpaliuaspata^ chac. Dpt. Cnzeo.
prov. Chunvivilcas, dist. Colquemarca.
Huahuasollu, chac. Dpt. Ancachs,proT. Ca-
jatambo, dist. Aquia.
Huahuaya^ chac. Dpt. Cajamarca, pro?, y
dist. Jaen.
Huahuayancay chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Otoca.
Hualiuayif aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay
Uoma, dist. Chibay.
Hliajaiube, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Huancabamba: habt. 69 : a 2 leg. (11 i).
de Huancabamba.
Huajaiia^ aid. Dpt. Tarapaca, dist. Cdom
Huajail^9 aid. y hda. Dpt. Cajamarca,
prov. Jaen, dist. Choros.
Huajavi, hda. Dpt. Puno, prov. Chacmto,
dist. Desaguadero : habt. 64.
Huajilltay, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huachos : habi 242.
Huala, hda. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Frias: habt. 58.
HxjALA, {Hitalu, antiguamente : esU paUlw
y sus compuestas es Aymara y su signifi-
cado varia segun sus terminaciones) pbl
Dpt. Junin, prov. y dist. Jauja: habt 612.
Hlialac,(HttaZZupenas. Ay.) hda. Dpt. Am*-
zonas, prov. y dist. Luya : habt. 12.
Hualahirca, {HualuJUrca cerro aiitiguo. Ay.)
pbl. Dpt. Junm, prov. Pasco, dist Yana-
huanca: habt. 417.
Hualalioyo, hda. Dpt. Junin, prov. y ^^
Huancayo.
Hnalahuire, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Sancos.
Hiialalache, aid. y hda. Dpt. Apuiiinw.
prov. Andalmaylas, dist. TaJavcra : habt
210 : d 1 i leg. (8 k.) de Tahivera.
Uualama, {llmlana furioso, frenetico. Ay.)
chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen, ^
Pinpincos.
HuALAMA, tambo, casi en la cumlure de nc
ccrro elevado, entre Cheto y CoehanttL
Dpt. Amazonae, prov. Chachapoyas.
HUAL
381 —
HUAL
HDHlambiy aid. y hda. Dpi. Piura, prov. y
(list. Ayabaca : babt. 263, y 24 los de la
hacienda.
HuMlailcayoe, bda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Httalanga, aid. Dpi. prov. y dist. Cajamar-
ca: habt. 509.
HuALANOA, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Ca-
jabamba, dist. Coudebamba: babt. 260:
dista de Huamacbuco 10 leg. (55 i k.), de
Cajabamba 2 | (14 k.).
HuALANOA, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Pataz.
Hiialaiig^o^ cbac. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
va, dist. La Peca.
Iliialaiig;8yiie,bda. Dpt.Piiira, prov. Huan-
cabamba, dist. Huarmaca: habt. 60: d 1
leg. (5 i k.) de Huancabamba.
Hualapalaii, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. San Felipe.
linalaiie, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo.
llnalatan, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Salliqtie.
Hualayo 6 Hualahoyo, hda. Dpt. Junin,
prov. y dist. Huancayo : habt. 289.
Hlialca^ aid. Dpt. Piura, prov. Huancabam-
ba, dist. Huarmaca : estd en medio de cha-
eras y drbcles por cuya causa es mal sana.
Hualcan, {Huallca, collar, sarta, garganti-
Ua. Q.) cerro, en el Dpt. de Ancachs,
prov. Huaras, dist. Carhuas, domina al
pueblo de Carhuas: tiene 6,081na- alt.
HiTALCAN, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhuas.
HiJALCAN, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Cotaparaco.
Hualeara, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. San Lorenzo de Quinti.
Hu'ALCARA, hda. de cana, Dpt. Lima, prov.
y dist. Canete: produce al ano 86,000
qiiintales de azucar, y 2,000 galones de
ron : dista de Lima 29 leg. (161 ^ k.); de
Ada 8 (44 J k.); de Canete 1 (5 i k.).
jnitl%tl(1l.s, aid. Dpt. Pim-a, prov. Ayabaca,
clist. Chalaco.
HuAi*CA8, aid. y hda. Dpt. y prov. Piura,
cli^i^t. Sahtral: habt. 59.
Huillcas i Istay, hda. Dpt. Huancavelica,
prov. Tayacaja, dist. Salcabamba: habt.
37.
Hualcuimlta, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Pampas.
Hualeny, hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca.
Ilaalchaiica, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Cangallo.
Hualdrapa, aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. Jequetepeque.
Ilnalg^ayO) mina de plata, en el cerro de
San Miguel, A 8 leg. (44 J k.) de Taquil-
pon, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist.
Macate.
HualgayOC 6 Micuipampay rfquisimo mine-
ral de plata en el Dpt. do Cajamarca,
prov. y dist. Hualgayoc : constituyen es-
tc mineral los cerros de Jesus, San Jos^,
Colquerumi, El Cisnc, San Francisco,
Chulipampa, Marfa, el Tingo, Yanahuan-
ga, San Cirilo, Pampa de Nava, Fuentes.
tiana, Quiravehuy, Chulipampa y Sita-
mayo. En estos cerros minerales hay 157
minas de plata, de las cuales solo se tra-
bajan (con actividad) 88, ocupando d 822
operarios.
Hual^yoe, provincia del Departamento de
Cajamarca, creada por ley de 24 de Agos-
to de 1870 con algunos distritos de la pro-
vincia de Chota, Confina por el N. con la
de Chota; sirviendo de llmite el rio de
Santa Cruz, que despues toma el nombre
de Lambayeque; por el S. con la de Con-
tumazfi sepai-ada por los rios San Miguel y
Magdalena; por ol E. con la de Cajamarca
por el rio de San Miguel y la cadena 6
ramal de la Cordillera que se desprendo
de Yanacocha; y por el 0. con la do Chi-
clayo. Su capital la ciudad de Hualgayoc,
llamada dntes Micuipampa. Consta de los
siguientes
DISTRITOS :
Habt.
Bambamarca 5,064
Hualgayoc 5,815
Llapa 2,911
Niepos 2,676
San Gregorio 1,785
San Miguel 8,600
Santa Cruz 5,678
Total habt 82,879
Esta comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 6° 80' y 7** 20" lat. y los 80** 50' y 81''
HUAL
— 382
HUAL
40' long, formando una superficie como
de 276 leguas, que comparada con su po-
blaciou resulta poco mas de 117 habitan-
tes por cada legua cuadrada.
En esta proviucia clasifican las pobla-
ciones como en la de Chota, de la que for-
mo parte.
La proviucia esta cruzada por los lilti-
mos ramales de la Cordillera que se des-
prenden al 0. para perderse en la costa ;
por esto el terreno es muy quebrado en
partes, y llano en otras, presentando gran
variedad de temperameuto desde los frigi-
dos deHualgayoc, hasta los ardientes de la
quebrada de San Miguel y otras en donde
se cultiva la caiia. Hay muy ricos cerros
minerales de plata, carbon de pied^'^. y
otros metales, distiiiguiendose el c^lebre
y antiguo mineral de Micuipampa, hoy
Hualgayoc. Tanto por los minerales cuan-
to por sus abundantes pastes en que se
criii gran cantidad de ganado lanar y ba-
cuno, y sus fertiles tierras inmediatas ^ la
costa, esta llamada & scr rica y florecien-
te, con solo la prolongacion del ferroc'arril
que parte de Pacasmayo, y hoy llega a la
Magdalena.
Un Sub-Prefecto esta encargado del
mando politico ; mi Juez de 1.* Instan-
cia administra justicia; y una Diputacion
6 Tribunal de Mineria. En lo eclesiasti-
co esta dividida en los siguientes
CURATOS :
Bambamarca.
Hualgayoc.
Niepos.
Santa Cruz.
San Miguel.
Hay 46 Escuelas do primeras letras.
82 para hombrcs: sueldos S. 19,200
14
mugeres »
8,400
Total alaiio 8. 27,600
No sc ha Ibrmado la matricula especial
de las coutribuciones de esta proviucia y
estan comprendidas en los de Chota.
Hualgayoc, distrito de la proviucia de Hual-
gayoc, Dpt. Cajamarca.
HuALOAYoc, antes Micuipampa , ciudad, ca-
pital de la proviucia y del distrito de
Hualgayoc, Dpt. Cajamarca, d los 6° 48*
88" lat. SO^* 52' 18" long.: a 8,619ni. alt.
La poblacion estd situada en las faldas
del cerro que le di nombre ; sus calles
son angostas y sin 6rden ; el aspecto de
esta ciudad es miserable; no hay txm soU
casa que d^ pruebas de las grandesriqne-
zas que se ha sacado del mineral que le di
existencia: el temperament© es excesiva-
mente frio : habt. 1,869: dista de CajV
marca 14 leg. (78 k.), de Chota 8 (44 L).
Hualhua, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Coracora.
Hualhua, aid. Dpt. Tarapaca, dist. Chiapa.
Hualliuac, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba.
Hualhoas, pbl. Dpt. Junin, prov. y disL
Tarma.
HuALHUAS, pbl. Dpt. Junin, prov. Jaaja,
dist. Concepcion.
HuALHUAS, hda. Dpt. Junin, prov. Huanca-
yo, dist. San Ger6nimo de Tunan.
Hualhuayoc, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo.
llualhuy, aid. Dpt. Cuzco, prov. Clmnvi-
vilcas, dist. Santo Tomas.
Hualic-huyotuucu, aid. Dpt. y prov. Puno,
dist. Acora.
Huallnpi, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jatu,
dist. Colasay.
HuALiNGA, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. S6cota.
Hualonj^ hda. Dpt. Ayacucho. prov. Lu-
canas, dist. San Juan.
llualiucro, aid. Dpt Junin, prov. y &i.
Tarma.
Hualpaliuaiu, (HuaUpa, galliua, Q. y Av-I
mina de plata en Auquimarca, Dpt. An-
cachs, prov. y dist. Cajatambo.
Hualpaliuari, chac. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Huacar, en la quebrada dc Cayrau.
Ilualimn, chac. Dpt. Junin, prov. y dtt
Tarma.
Uualparacra, chac. Dpt. prov. y dist. Hua-
nuco.
Hualpula, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaia,
dist. San Fehpe.
Hualqui, chac. Dpt. Cajamarca, prov.Clw-
ta, dist. Paccha.
Hualqui, est. Dpt. y prov. Cajamarca. dibt
Jesus.
Hualqui, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lac*-
nas, dist. San Juan.
HUALL
— 383
HUALL
Hualqain jcrande y Hualqmn chieo, aids.
Dpt. Jnnin, prov. y dist. Tarma.
HiialqnilNUil San Greoorio be, lida. Dpt.
Jnnin, pro 7. y dist. Pasco.
Hualtaquillo, hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca, d los 4» 52' 27" lat. y SV 61'
1" long.: a 1,276m. alt.
Hualtipata, chac. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca.
Hualapa. aid. Dpt. Tarapaca, dist. Cami-
lla.
flnalncaycullo, chac. Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Pallasca,
Hualla. — Advertencia : en Quechiia y en
Aymard es muy comun confiindir la a con
la e y no pocas veces con la u: en esta
palabra hay muchos nombres que princi-
pian con Hualla, cuando deberian escri-
birse Huallu; pero conformdndonos con
el UBO los conservamos.
Hualla, distrito de la provincia de Canga-
Uo, Dpt. Ayacucho: habt. 8,774.
Hualla, {Huallu peiias. Ay.) pbl. capital de
este distrito de la provincia de Cangallo,
Dpt. Ayacucho: habt. 1,260: dista 7 leg.
(39 k.) de Cangallo.
Hualla, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Calca, dist.
Lares: habt. 280.
Huallac, cerro mineral en el distrito de
Ocros, prov. Cajatambo, Dpt. Ancachs.
Huallac, hda. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Hnallaeliaea, chac. Dpt. Apunmac, prov.
Aymaraes, dist. Ghapimarca.
HnalliU'liani, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Hnallaffay {Hnallaha, grande. Ay.) rio tri-
bntario del rio Maraiion por la derecha:
algunos lo consideran como origen 6 tron-
co del Amazouas : nace de las vertieutes
de los cerros de Pucayaco \ leg. (2 \ k.)
al K. de la ciudad del Cerro de Pasco. 8u
primera direccion es casi al Norte, hasta
la ciudad de Hudnuco, de aquf se dirige
al K. N. E. ha.sta Muua y Panao donde
varia su curso al N. N. 0., casi paralelo
eon el Maranon, hasta el pueblo Santa
Maria del Valle, en donde toma el rumbo
casi N. con pocos grados al E.: oomo a
las 12 leg. (66 \ k.) ya su rumbo general
N. N. E. hasta su confluencia con el
maraiion, k los 4^ 68' lat. y 75^ 34* 60'*
long. ; ik 468m. alt.
Es navegable por buques de vapor sin
dificultad hasta el Pongo de Aguirre, a
los &" 80' lat. y 78** 80' long. I^las arriba
es navegable por canoas hasta Tingo Ma-
ria que solo dista 40 leguas de Huauuco,
aunque presenta dificultades y peligros
por las corrientes y pequefias cascadas,
los estrechos entre rocas; y porque su
fondo esta sembrado de rocas; v las vuel-
tas 6 dngulos del rio que fi veces dificnltan
dar direccion a la canoa. En tiempo de cro-
ciente 6 aguas, de Octubre a Abril, no se
puede veneer estas dificultades sin grau
riesgo de la vida y de las embarcaciones.
La diferencia de nivel entre las estaciones
de Uuvia y la de seca llega a mas de 40
pies; bastan pocas horas de lluvia para
ver ese aumento, por cuyo motivo es peli-
groso dormir en las playas ; pcro con la
misma prontitud baja si cesa la lluvia.
Desde su confluencia 6 boca hasta Cha-
suta hay 286 millas; de este pueblo al
de Tingo Maria 826 millas navegables y
de aqui d la ciudad de Huanuco solo faltan
90 leg. de suerte que tiene un curso de 700
millas, de las cuales 286 son nagables
facilmente por vapor, y 826 por canoas.
Huallag^a, provincia del Departamento de
Loreto, creada por ley de 11 de Setiem-
bre de 1868. Confina por el N. con la de
Moyobamba; por el S. con el Departa-
mento de Huanuco; por el E. con las
montanas de la provincia del Bajo Ama-
zonas ; y por el 0. con las provincias de
Pallasca y Pomabamba del Departamen-
to de Ancachs, y parte de la de Pataz del
Departamento de la Libertad. Su capital
la ciudad de Tarapoto. Consta de los si-
guientes
DISTRITOS :
Habt.
Catalina 217
Jnanjuf 889
Lamas 6,768
Pachisa 1,084
Saposoa 8,880
Sarayacu 1,879
Tarapoto 9,622
Tingo Maria 1,088
Total habt 24,71?
1
HUALL
384
HUALL
No es posible determinar ni aun aproxi-
madamente la comprension de esta pro-
vincia, por ser desconocidas bus Umites
en la montaua, pero puede decirse que su
territorio tiene mas 6 menoB 4,720 legnas
de snperficie toda de bosquea, que com-
parada con sn poblacion resulta poco mas
de 6 habitantes por legua cuadrada.
El nombre de la provincia indica que el
ho Huallaga la atraviesa en toda su ex-
tension y que en sub orillas, mas 6 menos
lejanas se encuentran los denominados
pueblos que la forman, y que ap^nas me-
recen el nombre de Aldeas. Mienti'as no
se facilite y extienda la navegacion del
Huallaga y de sus innumcrables tributa-
rios seran est^riles, las inmensas riquezas
del reyno vegetal que contiene en abnn-
dancia y variedad. Hasta hoy no se ha
encontrado minas, y el oro que arrastran
los rios en sus arenas vienen de otras
provincias lejanas. Para otros datos rela-
tivos & su riqueza vejetal y animal, vease
T^neto Departamento.
Un Sub-Prefecto estA encargado del
man do politico; un Juez de 1/ Instancia
administra justicia. En lo eclesiastico pue-
de decirse que nominalmente existen los
CUBATOS :
Chasuta. Lamas.
ChagUa y Muna. Saposoa.
Tarapoto.
LoH proventos no alcansan para la
mautencion de los Cruras y por esto la Na-
cLou paga 12 Cui*as couversores pai-a to-
do el Departamento de Loreto, i razon
de 820 soles al ano para cada uno, ade-
mas de los misioneros del Ucayali.
Begun el presupuesto debe haber 32 Es-
cuelas de pimeras letraH :
19 pai'a hombres: sueldos S. 11,400
13 » raugeres: » » 7,800
Total al ano S. 19,200
En osta provincia, como en las otras
que form an el Departamento de Loreto,
no se paga contribucion ; y el comercio
por los rios es completamonte libre de
dereclios de importacion y cxportacion.
Haallflftaohi, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Atuncolla.
IIlialIa||;OSday 6 Huallasdaa, aid. est. Dpt.
Libertad, prov y dist. Huamachnco: kbt.
170.
Hliallahuyo, {Huallu peua, huyo caliente 6
abrigado. Ay.) aid. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Lari.
HuallajnucO) hda. Dpt. Guzco, prov. y ilis^t.
Paucartambo: habt. 85.
Huallailiuyo, est. Dpt. Lima, proT. Euuo-
chiri, dist. San Mateo.
Hoallail, hda. Dpt. Ancachs, prov. Haft-
ras, dist. Pariacoto.
HuALLAN, pbl. Dpt. Junin, prov. Huanca-
yo, dist. Chupaca.
HuALLAN, hda. Dpt. Lima, prov. v di^t.
Chancay.
Hliallana, {Hualana frenetico, forioso, ter-
CO. Ay.) aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Astingaro.
Haallanca, distrito de la pro\'incia Dos de
Mayo, Di)t. Huanuco: habt. 1,460.
HuALLANCA, pbl. Capital de este di^rito d^
la provincia Dos de Mayo, Dpt. Huinn
CO ; A 8,544m. altura : dista de Jaaja 58
leg. (828 k.), y 5 (27 J k.) de Huannco
Viejo.
Huallancayo, est Dpt. Ancachs, prov. Pa-
llasca, dist. Llapo.
Huallaiicayucc, hda. Dpt. Ayacucho.prov.
Lucanas, dist. Aucara.
Huallani^t^, aid. Dpt. Cajamarca, pwv.
Chota, dist. Tacabamba: habt. 615, cm
los de Qttinuamayo, Anguia y Chugur.
HliallailtO, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. j
dist. Castrovireyna.
Hnallail) chac. Dpt. Lima, prov. CwU.
dist. Atavillos Altos.
HnallttUya, est. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
Hnallapf chac. Dpt. Ancachs, prov. Hoi-
ras, dist. Carhuas.
HiiALLAP, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ha«
ras, dist. Mtirca.
Hliallapil, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hoi
ras, dist. Pampas.
HuALLAPA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Acti.
dist. Limatambo.
HnallapamiNI, pbl. Dpt. Ancachs, pw^.
Hnaras, dist. Pararin : habt. 505.
HuALLAPAMPA, chac. Dpt, Ancachs, p^^^^•
Huaras, dist. Cotaparaco.
HUALL
— 385
HUALL
HuALLAPAMPA, aid. Dpt. Ouzco, proT. Qnis-
picanchi, diet. Urcos.
Huallapuquio, chac. Dpt. Lima, prov. y
dist. Canta.
Huallaqiiey hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Colquepata.
Huallara, chac. Dpt. Apxirimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
Huallasa, hda. cocal, la tUtima que se ha-
11a ctdtivada por la mano del hombre en
las montanas de Esquilaya, Dpt. Puno,
prov. Carabaya.
HuaHata^ (espeoie de &nade: pella 6 copos
de nieve rodados 6 reunidos con la mano.
Ay.) est. Dpt. Ouzco, prov. Paruro, dist.
Omacha.
HuALLATA, aid. Dpt. Areqnipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tnti.
Hoallataccota, est. Dpt. Cuzco, prov. Chxin-
vivilcas, dist. Chamaca.
Haallatani, aid. Dpt. prov. y dist. Pono :
habt. 99.
HiTALLATANi, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
di^. Pucard.
HuAixATAia, est. Dpt. Pono, prov. Lampa,
dist. Umachiri.
Haallataya, chac. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. OUachea.
Huallatia, aid. Dpt. Tacna, prov. Arioa,
dist. Belen : habt. 108.
Hnallatiri, est. Dpt. Ptmo, prov. Chuctd-
to, dist. Desagaadero.
Ht7ai<iatiri, qnebrada en la provincia de
Ghncnito, Dpt. Puno.
Hnallatnta, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Hnallauran, chac. Dpt. Ancaohs, prov.
Pomabamba, dist. Parpbamba.
Hnallanraref aid. Dpt. Lima, prov. Hua-
rocliiri, dist. Matucana.
Huallay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
HuALi-AT, aid. Dpt. Junin, v^ase Hiuxyllay,
■lUlllayme,chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
macliuco, dist. Santiago de Chuco.
Huallaypuqoio, hda. Dpt. Guzco, prov. y
dist. Paucartambo.
HliallGflll, (HuaZ^a poco: HuaUcca collar,
sarta, gargantilla. Q.) chac. Dpt. An-
cachs, prov. Cajatambo, dist. Andajes.
Ht;A2«x«cAN, est. D|>t. Ancachs, prov. Hua- ,
ras, dist. Carhuas : habt. 762, con los de
Pariacaca.
Hiiallean de vista florlda,hda. Dpt. Huan-
cavelioa, prov. Tayacaja, dist. Paucar-
bamba.
Hoalleay, hda. Dpt. HuancaveUca, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc.
Haalleaypampa, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Yungar.
Hnallccapucro, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Chiara: habt. 81.
HuAiiLccAPuoBO, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Huambalpa.
Huallco, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Livitaca.
Hnallcor, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion : habt. 476.
Huallchanca) est. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Cangallo: habt. 621.
Huallchnras, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Gotaparaco.
Hnallep, chac. Dpt. Ancaxshs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
HuaUhna, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huaylillas.
HuALLHUA, (cierta planta aromdtica como
el tJie. Q.) pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas : habt. 286.
HuALLHUA, aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Huambalpa: habt. 215.
HuALLHUA, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Santa Lucia : habt. 144.
HuALLHUA, aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. Anco: habt. 898.
HuALLHUA, est. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Chungui: habt. 40.
HuALLHUA, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Colta: habt. 134.
HuALLHUA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Calca,
dist. Pisac : habt. 8.
HuALLHUA, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro: habt. 54.
Ilaallhuae ) chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
HuALLHUAc, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
HuALLHUAC , hda. Dpt. Arequipa., prov. '
Condesuyos, dist. Chuquibamba: habt.
60.
Huallliaa^liloa, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist, Huanbalpa: habt, 126.
49
HUALL
386
HUAM
HvallhuaiMiiiipa, est. Dpt. Aporimac, prov.
Cotabambas, dist. Chuquibambilla.
HaalUiuas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
HuALLHUAs, pbl. Dpt. Junin, prov. Huanca-
yo, dist. San Ger6uimo : habt. 68: dista
2 ^ leg. (14 k.) de Huancayo; 1 J (8 k.)
de Concepcion.
HuALLHUA^ hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba: habt. 12.
HuallliuataiiibO) aid. Dpt. Loreto, prov.
Huallaga, dist. Tingo Maria: habt. 88.
Hliallhaatay, chac. Dpt.Huancavelica, prov.
Tayacaja dist. Pampas
HualUiuayacO) chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata.
HualUmayoe, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta: habt. 552.
HuALLHUAToc , chac. Dpt. Huancavelica ,
prov. Angaraes, dist. Julcamarca.
HuALLHUAYoc, hda. Dpt. HuancaveUca, prov.
Tayacaja, dist. Pampas : habt. 210.
HuALLHUAYOcc, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Quinua: habt. 45.
nuallliuaypata 9 hda. Dpt. Huancavelica ,
prov. Tayacaja, dist Colcabamba: habt. 53.
HnalUiuCj hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Caja : habt. 58.
HnalUinooc, chac Dpt. Ayacucho prov.
Parinacochas, dist. Colta.
Hualli, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
HuALLi, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ituata.
Haallini) {HuacUini, danarse 6 descompo-
nerse algo. Q.) aid. Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. Chacas : habt. 868.
Hnallon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
Hnallpae, (HuaZZpa gallina. Q.) chac. Dpi An-
cachs, prov. Huaras, dist. Independencia.
Haalljiachaca, chac. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Cotabambas.
Huallpabaatl^na, hda. Dpt. Cajamarca,
prov. Chota, dist. Cochabamba.
Hnallpahuito, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Pucard.
Hnallncaracra, chac. Dpt. prov. y dist.
Hudnuco.
Uuallullu, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Yauaquihua.
HuallaUunea, chac. Dpt. Arequipa, pm.
Condesuyos, dist. Ghaquibamba.
Huallumarca, chac. Dpt. Libertad, pm.
Pataz, dist. Huancaspata.
Haallnnca, chac. Dpt. Arequipa, pio\.
Union, dist. Pampamarca.
Hualluyoc, hda. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
Advertencia : las palabras que no se encnen-
tren con U busquense con I 6 con y.
Huaiua, chac. Dpt. Lima, prov. YauyoB,
dist. Pampas.
HuAMA, {Huameu: nuevameute inventado.Q.)
aid. y est. Dpt. Cuzco, prov. y dist Gal-
ea: habt. 114.
Huamacarque* hda. Dpt. Cuzco, proT.y
dist. Paruro.
HuamacucliOy chac. Dpt. Puno. prov. Lam-
pa, dist. Ayavari.
Huamachico, aid. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Yiraco.
Huamachuco, rio tributario del Maranon,
por la izquierda: nace en la Cordillera
cerca de Huamachuco : se dinge al N. 7
recibe las aguas de varios rios : cuando se
reune con el de, Cajamarca toma el nun-
bo al E. hasta su confluencia.
Huamachuco, antigua provincia del Depar-
tamento de la Libertad desmembrada de
algunos de sus distritos por ley de 25 de
Abril de 1861, para formar la provineia
de Otusco ; y por la de 80 de Setiembte
de 1862 del distrito de Cajabamba pact
formar la provincia de Cajabamba. Confi-
na por el N. con la provincia de Cajabamba
del Departamento de Cajamarca; por el &
con la de Pallasca del Departamento de
Ancachs separada en parte por el rio de
Chuqmraca Uamado despues de Santa;
por el E. con la de Pataz, limitada por el
Maranon; y por el 0. con la de Otoaeo j
parte de la de Trujillo. Su capital es la
antigua ciudad de Huamachuoo. Cmista
de los siguientes
DISTRITOS :
Habt
Huamachuco 14,577
Mollepata 4,519
Marcabal 2,066
Santiago de Chuoo 11,037
Sartinbamba 8,604
. Total habt 86,706
HUAM
387
HUAM
Estd oomprendida, mas 6 m6noB, entre
loB 7« 15' y 8» 86' lat. y los 79^ 60' y 80*
55' long, formando una snperficie como
de 486 leguaB, qne comparada con su po-
bladon resnlta eon 82 babitantes por oa-
da legna onadrada.
En cs!a proyincia olasifican las pobla-
clones con los nombres de PuMo», Pa>jos,
Estancias, Ayllos : tambien hay haciendas
que son verdaderos pueblos por el ntime-
ro de sus babitantes y por ser cabezas de
parroqoias 6 Tice-parroquias : por esto y
por lo dicho en el Discnrso Preliminar de
este Diccionario, elasificaitios siempre co-
mo Aldeas d los Pagos y Ayllos^ y mncbas
veces i las estancias y haciendas.
Es la provincia mas escabrosa de las
del Departamento de la Libertad, porqne
la atraviesa la Cordillera mas ancha y
alta de las del Norte del Perd, extendien-
do ramales en varias direcciones; asi que
hay algnnos picos y cerros siempre neva-
dos ; por esto mismo hay abnndancia de
rices minerales de or6, plata, carbon de
piedra y otros metales. Es ignalmente
rica en el reyno vegetal, tanto en produc-
tos de climas £rios como en los de c^dos;
eetos se prodncen en la orilla izqtiierda del
Maranon.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
mando politico de la provincia : on Juez
de 1.* Instancia administra justicia. En
lo eclesiastico estd dividida en los signien-
tes
CUBATOB :
Chnsgon. Calipuy.
Hnamachnco. Marcabalito,
Mollepata. Stgo. de Chuco.
Sartinbamba. Uningambal.
Hay 1 colegio de instruccion media pa-
ra hombres y 19 escuelas de primeras
letras, en lo que se gasta al ano 17,800
soles, d saber :
Sueldos.
1 Colegio de instruccion media. 8. 6,400
9 Escuelas para hombres • 5,400
10 • • mugeres » 6,000
Total al ano S. 17,800
Las contribuciones producen al ano la
oantidad de 1,848 solos, por los siguien-
tea ramos:
Contribucion Urbana S. 20
» Rustica » 1,460
• Industrial » 98
» Eclesiiistica • 275
Total al ano ...S. 1,848
HuAHACHuco, distrito de la provincia de
Huamachuco, Dpt. Libertad: habt. 14,557.
HuAMACHuco {Huamac, nuevamente inven-
tado 6 hecho, chiicu birrete 6 Huaman
chucu, gorro de halcon. Q.) ciudad capital
de la provincia y dist. de este nombre si-
tuada i los T 45' lat. y 80<» 47' 36" long.:
habt. 2,808: dista de Trujillo 82 leg.
(178 k.) y 18 (100 k.) de Otusco.
Huamachuco, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Accra.
Huamada, aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco.
Huamaga, hda. Dpt. Tarapac^, dist. Pisa-
gua: d 14 leg. (78 k.) de Pisagua.
Huamahahac, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Lampa.
Hnaniahnayo, hda. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Huancarqui.
Hnamala, hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Huancabamba : & 7 leg. (89 k.) de Huan-
cabamba.
Hnamali, pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Aypata : habt. 647.
Hnamalies, provincia del Departamento de
Huduuco, segun ley de 24 de Enero de
1869, hasta cuya fecha perteneci6 al De-
partamento de Junin. Confina por el N.
con la provincia de Pataz del Departa-
mento de la Libertad; por el S. con la
del Dos de Mayo; por el E. con la monta-
na del Departamento de Loreto ; y por
0. con las provincias de Huari y Poma-
bamba del Departamento de Ancachs di-
vidida por el rio Maranon. Su capital la
villa de Llata. Cousta de los siguientes
DISTBITOS :
Habt.
Arancay 1,404
Huacaybamba 2,597
Huacrachuco 4,298
Llata 4,869
Monzon 1,910
Pinra 8,596
Singa ' 2,975
Total habt 21,644
HUAM
— 388
HUAM
Est^ comprendida, mas 6 m^nos, entre v
los 8^ y lO** lat. y los 78° 15' y 79*» 20'
long, formando una superiicie como de
619 legaas, que comparada con su pobla-
cion resulta con poco mas de 83 habitan-
tes por cada legua cuadrada.
En esta provincia clasifican sus pobla-
clones con los nombres de Pueblos Catenas
y Estaiicias ; d los dos ultimos los concide-
ramos en este Diccionario como aldeas,
segun lo dicho en el Discurso Prelimi-
nar.
Su mayor extencion es de Norte & Sur,
que se halla atravesada por la Cordi-
llera principal que la separa por el Este
de la gran region de la montana ; en la
parte Sur la Cordillera extiende varios
ramales en distintas direcciones; y por
esto su terreno tiene toda clase de pro-
ducciones y temperatura, siendo sin em-
bargo mucho mas rica en el reyno mi-
neral: desgraciadamente todas estas ri-
quezas son est6riles por la gran dificul-
tad para exportar sus productos, y conti-
nuard como hasta hoy, pobre, mientras
no se facilite la navegacion de los rios
6 se construyan caminos de fierro 6 de
otra clase.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
mando politico de la provincia : un Juez
de 1.^ Instancia administra justicia: en
lo eclesidstico estd dividida en los siguien-
tes
CURATOS :
Huacrachuco. Llata.
Huaoaybamba. Taso.
Singa.
Hay 20 Eecuelas de primeras letras :
1 5 para hombres: sueldos S. 9,000
5 » mugeres » 8,000
Total alano S. 12,000
Las contribuciones de esta provincia
inclusive las de la del Dos de Mayo pro-
ducen la cantidad de 4,105 al ano, por los
siguientes ramos:
Contribucion Riistica S. 8,859
» Eclesiastica » 246
Total alano S. 4,106
Huamallusi, bda. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, diet. Omacha: habt. 21.
Huamamantela 6 Huamantaba, hda. Dpt.
Cuzco, prov. Chunvivilcas, dist. VeUlle:
habt. 49.
Haaman {Huaman, halcon. Q.) caleta:i
los 8° 8' 40" lat. y 81* 22' 24" long.: es
malo el fondeadero, con 5 d 6 brazas, i
dos tercios de milla de tierra; no tiene
abrigo y hay constante reventazon.
UuAMAN, pbl. Dpt. Libertad, prov. TrujiHo,
dist. Moohe : habt. 68 : dista de Trujillo
media leg. (8 k.). En el censo de 1862 esta
considerado como perteneciente al distri-
to de Santiago de Cao, lo cual es un absnr-
do, y en el ^e 1866 como del distrito de
Huanchaco.
HuAMAN, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Padlon.
HuAHAN, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Hnamanas^ minas de plata (2) al S. 0. del
pbl. de Chacas, Dpt. Ancachs, prov. Hoa-
ri : ley 50 d 400 m.
Haamanbul, mina de plata, Dpt, Libertad,
prov. Huamachuco , dist. Mollepata: ai
N. de Mollepata.
Hiiamancaca, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Cochamarca.
HuAMANCACA, hda. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco : en la quebrada de Yanac.
HuAMANCACA, {Huamcm ccaca pena del hal-
con. Q.) pbl. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Chupaca: habt. 696.
HuAMANCACA, pbl. Dpt. Juuin, prov. Huan-
cayo, dist. Chongos : habt. 758 : dista de
Huancayo 1 i leg. (8 k.).
HuAMANCACA, aid. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta: habt. 60.
Hnamancarpa, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Ongoy.
Huamancayan, est. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Pueblo Libre : habt. 75.
HuAMANCAYAN, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Marca.
HnaoiaDcayocc, aid. Dpt. Ayacuoho, prov.
y dist. Huanta.
Huamaneocha, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Acosvinchos: habt« 65.
Hnamancayo, chac. Dpt. Limap prov. y
dist. Canta.
Huamanchacate) chac. Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Santa.
HUAM
389
Hnamancliarpa, aid. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. Santiago: habt. 78.
HuAMANCHABPA hda. Dpt. Cnzco, prov. y dist.
Anta: habt. 57.
Huamanclioe, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Calca: habt. 12.
Haamanclmcra, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huancapon.
Hvamanga, provincia del Departamento de
Ayacucho. El nombre de Huamanga ee
el primitivo y legal de esta provincia; sin
embargo se le d^ generalmente el de Aya-
cucho sin advertir que asi se contraria
el decreto dictatorial del6 de Febrero de
1825, que ordena que se conserve este
nombre. Confina por el N. con la de Huan-
ta; por el S. con la de Cangallo ; por el E.
con la de La Mar ; y por el 0. con la de
Angaraes del Departamento de Huanca-
velica. Su capital es la ciudad de Ayacu-
cho, intes Huamanga. Consta de los si-
guientes
niSTBITOB : .
Habt.
Acosvinchos 8,682
Ayacucho 20,446
Chiara 1,840
Quinua 4,014
Santiago 4,551
Socosvinchos 5,105
Tambillo 4,602
Total habt 48,740
Esta comprendida, mas 6 menos, entre
los 12<> 50' y 18** 20' lat. y los 76° y 76° 50'
long, formando una superficie como de
137 leguas, que comparada con su pobla-
cion resulta casi con 825 habitantes por
Jegua cuadrada.
En esta provincia nacen .algunos rios
que despues forman el Mantaro. Esta
atravesada por varios ramales de la Cor-
dillera. Aunque la provincia es reducida
en su territorio, es abundante en pro-
dnctos de los tres reynos, pero los cami-
nos a la costa y a los Depaiiamentos de
sierra son p^simos, 6 mejor dicho no hay
caroinos, sino que sirven de tales unas
sendas escabrosas.
• Los rios de Ayacucho y Huarpa corren
por el pi6 de los liltimos eslabones 6 contra
faertes de la Cordillera occidental 6
ntra- I
dela i
— HUAM
costa. El terreno es de una constitucion di-
ferente del de Huancavelioa, pues desde
Huanta hasta la costa de Pacaycasa, solo
se enouentra tufs calc^eos y margosos,
arcillas y margas endurecidas y & veces
rocas anilogas al traquito , pero mas blan-
das y de color blanquecino. Las capas
son sensiblemente horizontales ; y segun
M. Crosnier, su formacion es posterior a
la epoca del solevantamiento de las Cor-
dilleras.
La mas notable de estas rocas es la que
constituye una colina ex abrupto despues
del pueblo de Pacaicasa : su potencia es
como de 200 metros; y su estratiflcacion,
casi horizontal, solo se advierte d. cierta
distancia. Hdcia la cumbre hay una roca
blanca que deslumbra la vista, compues-
ta de cimiento al parecer margoso y que
empasta pequenos niicleos de forma irre-
gular, unoa blancos como la nieve, pare-
cidos d cristales de feldespato desagrega-
do, y otros duros y casi negros. Presen-
ta muy distintamente los caract^res de
roca volcd,nica que se puede designar con
el nombre de tuf porfidicoj segun M. Cros-
nier. i
Hay un Sub-Prefecto encargado del
mando politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra justicia: en lo
eclesiastico estd dividida en los siguientes
CURATOS :
Acosvinchos. Sagrario.
Cachivinchos. Santa Ana.
Chiara. Santiago.
Magdalena. Tambillo.
En esta provincia, por ser Ayacucho la
capital no solo de la provincia, sino tam-
bien del Departamento, hay ademas de
las autoridades que se indican en el ar-
tfculo Ayacucho Departamento , una Caja
Fiscal con sus respectivos empleados y los
siguientes establecimientos :
Bueldoe.
1 Colegio de Instruccion Su-
perior para hombres S. 6,400
1 paramugeres t 4,000
14 Escuelas para hombres » 8,400
7 > » mugeres » 4,200
Total alaiio S. 28,000
HUAM
390
HUAM
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 1815 soles por los signientes
ramos :
Contribucion Urbana S. 708
» Rdstica » 905
» Industrial » 87
• » Eclesidstica » 170
Total alafio S. 1,816
Hnamangasaya, aid. Dpt. Guzco, prov. y
dist. Paruro.
Huamangailla, distrito de la provincia de
Huanta, Dpt. Ayacucho : habt. 8,866.
HuAMANouiLLA, pbl. Capital de este distrito
de la provincia de Huanta, Dpt. Ayaou-
cho : habt. 864.
Huamaiiliua^lio, est. Dpt. Cuzco, prov.
Cbunviviloas, dist. Livitaoa.
Huamanhnanco 6 Hiuimanhtuzeo 6 Vman-
huacoy aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Luis : habt. 516.
Hnamanhnayo, aid. Dpt. Anoacbs, prov.
Huari, dist. San Marcos.
Huamanhnayra, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Tambillo.
Hiiamaiihiita, chac. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, diHt. Urcos.
Hiiamani, ramal de la Cordillera entre Cum-
bicus y Huancabamba, Dpt. Piura.
HuAMANi, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Santa Eulalia.
HuAMANi, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huachos.
HuAMANi, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
HuAMANi, chac. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Pisco.
HuAMANi, hda. y quebrada, Dpt. y prov. lea,
dist. San Juan Bautista: habt. 199; i 20
lej?. (Ill k.) de la Lena: y a 762m. alt.
HuAMANi, aid. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Tapayrihua: habt. 217.
Hnamanllacta, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Chuquibamba.
Huamanmarca, (lugar de halcones. Q.) pbl.
Dpt. Junin, prov. Huancayo, dist. Sapa-
llanga: habt. 411.
Huamanmarca, pbl. y hda. Dpt. prov. y dist.
Huancavehca: habt. 829.
Huamanmarca, pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Huambalpa: habt. 240.
Huamanmarca, est. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Pampachiri:
Huamanmarca, hda. Dpt. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Surite.
Hoamanmayo, chac. Dpt. Lima, pm. y
dist. Canta: habt. 84.
Hnamanomro, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macaii: habt. 656.
Huamanpallpa, aid. Dpt. Apurimac, pm.
Aymaraes, dist. Chapimarca : habt. 229.
HaajnanpamiHlfChac. Dpt. Ayacucho, proT.
Parinacochas, dist. Coracora.
HuAMANPAMPA, hda. Dpt. Arequipa, pror.
Union, dist. Cotahuasi.
Huam npata, chac. Dpt. Ayacucho, pior.
Lucanas, dist. Otoca.
Hnamaiipata chieO) aid. y hda. Dpt. Cm-
CO, prov. Anta, dist. Limatambo: habt
165.
Hnamanpintaf cerro mineral en d distri-
to de Eecuay, prov. Huaras, Dpt An-
cachs.
Hnamanquiqnia, pbl. Dpt. Ayacucho, proT.
CangaUo, dist. Carapo : habt. 487.
HliamailI1l€0) (Huaman racu, haJcon gor-
do. Q.) cerro con vetas de cinabrio 5 k?.
(28 k.) al 8. de la mina de Santa Bark-
ra, Dpt. prov. y dist. Huancavelica.
Hnamanraeo, aid. Dpt. prov. y d^t. Bm-
caveUca: habt. 62.
Hiiamanrara, chac. Dpt. Ancachs, pror.
Huaylas, dist. Oaras.
Huamanrica^ (corrupcion de Huamwrvf^
ala de halcon. Q.) aid. Dpt. Lima, pt^v.
Huarocliiri, dist. Casta.
Hnaiiianripa, aid. Dpt. Lima, prov. Hair
rochiri, dist. Casta.
Hnainansafia, (corrupcion de Huam* *
via descanso del halcon. Q.) aW. y "*•
Dpt. Libei-tad, prov. Trujillo, dist. Tin:
habt. 163: A 4 leg. (22 k.) de ^u^
Hiiainansimiii, chac. Dpt. Ancachs, po**
Huaras, dist. Cotaparaco.
Huama.ntaii)[;a} {Huaman fa/iraempujarb«-
cones. Q.) mina de plata, Dpt. Ancad*
prov. Huaras, dist. Recuay.
HuAMANTANGA, distrito dc la proNincia •
Canta, Dpt. Lima: habt. 4.768.
HuAMANTANGA, villa. Capital de este di^
de la provincia de Canta. Dpt Ii»
estd situada en la cimade un denipf^
HUAM
391
HUAM
TO en la falda. de la Cordillera: habt. 904:
dista de 2 leg. (22 k.) de Puruchucu; y 5
(27 i k.) al N. de Canta.
HuAMANTANGA, hda. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Anta.
Huamantian^, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Cbilia.
Huamaiitoniay, cbac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Mara.
Huaniaiivilca, cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
Huamanoca, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
Huamapampa, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov.
Parinacochas, dist. Gbumpi.
Hnamapayaciui, cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Pomabamba, dist. Parobamba.
HnamapuquiO) cbac. Dpt. Ayacucbo, prov.
Parinacocbas, dist. Coracora.
Haamaquiro, cbac. Dpt. Aucacbs, prov. y
dist. Pomabamba.
Hiumtara, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Cbarcana.
Hnamaraso, bda. Dpt. prov. y dist. Huan-
cavelica.
Hliamarata, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca: habt. 828.
Huamarayf bda. Dpt. Cnzco, prov. y dist.
Urabamba.
Hnamorin, est. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Bestanracion : habt. 817.
HuamaS) pbl. Dpt. Ancacbs, prov. Huari,
dist. Cbacas: habt. 564.
HQamatania, cbac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Cajatambo.
HuAMATAMA, cbac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Altos.
Hoamatambo^ pbl. Dpt. Lima, prov. Yau-
j08j dist. Cbupamarca: habt. 144.
HuAMATAHBo, bda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urabamba, en el valle de Yucay : babt.
885.
Ifuaiiuiy) cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
SiuunayhuchO) cbac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya,
luanuiyOy bda. Dpt. Lima, prov. Cban-
cay, dist. Pativilca; d i leg. (2i k.) de Pa-
ti'vilca.
loamba, quebrada en la provincia de Aya-
baca, Dpt. Piura.
HuAMBA, bda. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca: babt. 75.
HuAMBA, aid. y bda. Dpt. Ancacbs, prov.
Santa, dist. Huarmey : babt. 422 : 4 12
leg. (67 k.) de Huarmey.
Hliambacho 9 (puede ser corrupcion de
Hriampu embarcaciou 6 navegar;^ chu
particula iuterrogativa. Q.) una de las ca-
letas dentro de la babia de Samanco, con
fondo de 4 d 7 brazas.
HuAMBAcuo, aid. y cbac. Dpt. Aucachs,
prov. Santa, dist. Nepeiia a los 9*^ 15' 5"
lat. y 80° 47' 36" long.: babt. 98: dista 8
leg. (16 I k.) de Nepena.
HuAMBACHo, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Huambalpa, distrito de la provincia de Can-
gallo, Dpt. Ayacucbo: babt. 6,099.
HuAMBALPA, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Cangallo, Dpt. Ayacucbo :
babt. 660.
Huambanaea, aid. y bda. Dpt. Piura, prov.
y dist. Huancabamba : babt. 228, con los
de C6rdova : dista de Huancabamba 1 leg.
(6 i k.).
Unambara, bda. Dpt. Cajamarca, prov.
Cbota, dist. Cacben: babt. 81.
Hoambas, bda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo: babt. 115: a 21eg. (11 k.) de TrujiUo.
HuambicODa, aid. Dpt. Ayacucbo, prov.
Cangallo, dist. Huambalpa.
Huambo, no formado por muebos riachue-
los: algunos de ellos bauan el valle de
Huancabamba, Dpt. Amazonas.
HuAMQp, cbac. Dpt. Amazonas prov. Cha-
cbapoyas, dist. Santa Bosa: no lejos exis-
ti6 el pueblo de Huambo.
HuAMBO, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cbota,
dist. Lajas : babt. 767.
Huambo, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Huambo, est. Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas,
dist. Quillorbabt. 128.
Huambo, pbl. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Marca : estd situada en una peiiole-
ria ; es escaso de agua : babt. 208 : dista
de Pativilca 20 leg. (Ill k.).
Huambo, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Acas.
Huambo, aid. y est. Dpt. Hudnuco, prov.
Huamalies, dist. Huac^acbuco : babt. 855.
HUAM
— 392
HUAM
HuAMBO, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Cordova : babt. 169.
HuAMBO, aid. Dpt. y prov. lea, dist. Yauca*
HuAMBo, pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Cangallo,
dist. Hnancaraylla : babt. 211.
HuAMBO pbl. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
buaylas, dist. Huancarama : babt. 585.
HuambOy pbl. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Cabanaconde : babt. 895 (Ha-
nansaya).
HuAMBo, est. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Cotabuasi.
HuAMBO, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov. Ca-
man^, dist. Huanubuanco: babt. 112.
Haambocancha, aid. Dpt. prov. y dist. Ca-
jamarca : babt. 800.
Hnambomayo, bda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta.
Huambos^ disthto de la provincia de Cbo-
ta, Dpt. Cajamarca: babt. 2,754.
HuAMBOs, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Cbota, Dpt. Cajamarca: babt.
498. Estd situado en la cumbre de la Cor-
dillera, que en ese lugar es poco elevada
y tan angosta que no Uega d 1 leg. (5( k.),
parece que fuera un enorme muro de gra-
nito, pues casi no tiene declive por el E.
ni por el 0.
HuAMBOs, bda. de cana, Dpt. Libertad, prov.
y dist. Trujillo.
Hnamboy chico, bda. Dpt. Lima, prov.
Cbancay, dist. Paccbo.
Hnamboy grande, bda. Dpt. Lima, prov.
Cbancay, dist. Sayan.
Hnambranly bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Lucanas, dist. Querobamba.
HliambllOO^ hda. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Cbilia: ^4 leg. (22 k.) de Cbi-
lia.
Hnamburquiy pbl. Dpt. Apurimac. prov.
Andabuaylas, dist. Ongoy : babt. 272.
HnambntiO) bda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picancbi, dist. Oropesa.
Huamiy cbac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
si^os, dist. Andaray.
Huamica) chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Quecbualla.
Huamichaca, chac. Dpt. Lima, prov. y
dist. Yauyos.
Hnamilancho , chac. Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Sayan.
Haamlna, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Cm-
gallallo, dist. Huambalpa.
Huamingra, bda. Dpt. Cuzco, prov. y dist
Anta.
HuamiS) cbac. Dpt. y prov. Hu^nuco,dist.
Huacar.
Hnamisencca, aid. Dpt. Junin, prov. y list.
Tarma.
Hoamitaf aid. Dpt. Junin, prov. Huanet-
cayo, dist. San Juan.
Hnamocca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Caws,
dist. Layo: babt. 178.
HuampaC) bda. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Oyon.
Hnampani^ cbac. Dpt. y prov. Lima, dist
Lurigancbo: babt. 80.
Huampar, bda. Dpt. y prov. Cuzco, dL4
Santa Ana : babt. 10.
Huampara, {Huampar triangulo. Q.) pbl
Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist. Ayaviri:
a 2,498m. alt.: dista 2 leg. (11 k.)alEJe
Ayaviri. Tambien lleva este nombre la
quebrada en que estd situado el pue-
blo: esta quebrada se reune con la d£
Mala.
Huamparan, cerro mineral de plata, Bpt
Ancacbs, prov. Huari, dist. Cbacas.
HuAMPABAN, aid. Dpt. Ancacbs, prov. y dir..
Huari: babt. 817.
Huamparcoclia, (laguna triangnlar. Q)
punto elevado en la Cordillera i cuyo fi
estan las lagunitas que dan nftcimieD^
al rio Santa Eulalia 6 Rimac : esta a 5*10^
metros alt. en la provincia de Haaroehin.
Dpt. Lima.
Huampati) chac. Dpt. Apurimac, prov. At-
maraes, dist. Soraya.
Hnampir, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ha-
ras, dist. Cotaparaco.
HnampOy chac. Dpt. Ayacucbo, prov. Pa-
rinacocbas, dist. Pausa.
HuampohuampO) bda. Dpt. Cuzco, proT.
Cbunvivilcas, dist. Livitaca.
Huampoil) cbac. Dpt. Lima, prov. Canta.
dist. Atavillos Altos.
Huampoyj aid. Dpt. Hudnuco, prov. Hoi'
malies, dist. Arancay: babt. 462.
Huampu, (todaclase de embareadon. Q.y
Ay.) cerro i 2 leg. (11 k.) de Tantanetf-
chi, prov. Huarochiri. Dpt. Lima, tiav
varias minas de piedra imaii.
HUAN
— 393
HUAN
HuampacO) aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
Huampucru, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
Hnampnchaco, est. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Challhuanca.
Hnampullo, chac Dpt. Ayacucho, prov.
Lncanas, dist. Laramate.
Hnampiiyoc, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Pacaraos.
Huainsi, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. An-
ta.
IIliamacaiMinipa,chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huancapon.
HQamuCO 6 Husanuico, rio tnbutario del
Huallaga por la izquierda al Sur de Pa-
chiza.
HrAjiuco, pbl. Dpt. Loreto, prov. Hualla-
ga, dist. Pachisa, d la oriUa derecha del
rio Hudnuco y d 4 millas (7 k.) del Hua-
llaga : habt. 200.
Unaniuna, aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Matucana.
Huaniuja, aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Lorenzo de Quinti.
Iluamii^'pilia, est. Dpt. Pono, prov. Cara-
baya dist. Macusani.
lliian, chac. Dpt. prov. y dist. Piura.
HiTAjf, chac. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Querocotillo.
Huanaas, aid. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Conayca : habt. 180.
Huanahainba (corrupcion de Hnana pam-
pa, Danura de escas^z 6 necesidad, y tam-
bien llanura de enmienda 6 correccion.
Q.) puerto 6 embarcadero en el rio Mara-
iion, Dpt. Cajamarca. prov. Celendiu: a
10 leg. (55 i k.) de Celendin.
Hliaildliano, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmavo, dist. San Pedro.
HuANABAxo, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. Pueblo Nuevo.
HuANABANo , chac. Dpt. lea, prov. Pisco ,
dist. Chincha.
HnanabaocO) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Haaras, dist. Marca.
naanaeabra, rio entre la estancia de Palta-
rumi y la hacienda de Alcolangas en la
prov. Huancayo, Dpt. Junin.
Hlianacahuaf est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Chamaca.
Hnanaeasaya, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Vilque.
Huanacauriy cerro mineral de oro, Dpt.
Cuzco, prov. Paucartambo : & 4,224m- alt.
1 leg. (6 ^ k.) al Sur de Paucartambo.
Haanacchaca (escaso de puentes. Q.) aid.
Dpt. Junin, prov. Pasco, dist. Huariaca:
dista de Pasco 8 leg. (44 i k.); de Hua-
riaca i (1 i k.).
Huanacmanca^ (escaso de ollas. Q.) pbl.
Dpt. Ayacucho, prov. Parinacochas, dist.
Pacapausa.
Hlianaco, (animal parecido al venado, Q.)
pbl. ])pt. Lima, prov. Yauyos, dist. Chu-
j)amarca: habt. 165.
HuANAco , aid. Dpt. y prov. Huancavelica ,
dist. Conayca.
HuANAco, aid. D|)t. Cuzco, prov. Chuuvivil-
cas, dist. Livitaca: habt. 409.
Ilnaiiacoaiiia^'a, hda. Dpt. Puno, prov.
Chucuito, dist. Santa Rosa.
Hiiaiiacollo, hda. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Santa Rosa: habt. 2.
Huanaconiarca, (pais 6 comarca de huana-
cos. Q.) aid. Dpt. Puno, prov. -Lamjia,
dist. Ayaviri: habt. 168.
HuANAcoMARCA, cst. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Umachiri: habt. 26.
Huaiiacopainpa, hda. Dpt. Cuzco, prov.
Can as, dist. Langui.
HuANAcopAMPA, cst. Dpt. Fuuo, prov.Lampa,
dist. Nuiloa.
Ilnanactiima, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huancai)on.
Huanticiiiua, est. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Curahuasi.
Hiiauacune, aid. Dpt. Tacna, prov. y dist.
Tarata.
Hiianacuri, hda. cocal, Dpt. Puno, prov
Carabaya, dist. Coasa.
Hiianaciiyo, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
ihst. Ayaviri: habt. 28.
HuaDacha, (tLianachi, corregir 6 renir A
otro. Q,) rio tributario del UcayaJi, abajo
de Saravacu.
Hiianaday, aid. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Huamahuiri, est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Huanahupay hda. Dpt. prov. y dist. Hua-
nucQ.
50
HITAN
394
HUAN
Hiianalayaf cliac. Dpt. y prov. Puuo, dist.
Acora.
Hlianania^ lula. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Salas: liabt. 1 56: dista 24 leg. (188 1 k.)
de Ijaiiibayeqiie.
HuaiiailiayO) ccn-o, en el cual osta el pue-
blo de San Lorenzo, de Quinti de la pro-
vincia de Iluarochiri, Dpt. Lima.
Huanatirancliaj^ chac. Dpt. Aneacbs, prov.
Huarfis, dist. Recuay.
HlianaiiO) aid. Dpt. Arequipa, prov. Cama-
nd, dist. Huanobuanco.
Huaiianqulf pbl. Dpt. Lima, prov. Cban-
cay, dist. Paccbo: babt. 87.
HiianaiLsayay aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paniro.
HuANANSAYA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Cbeca.
HuANASAYA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vilcas, dist. Santo Tomas.
Hnanaocolloy est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayavuri.
Haanapampa, aid. y est. Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Tayabamba: babt.
231.
Huanapisa^ est. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Cbavin.
HuanaSf aid. Dpt. HuancaveUca, prov. Cas-
trovireyna, dist. Santiago : babt. 228.
Huan&spampa) bda. Dpt. Huancavelica,
prov. Angaraes, dist. Acobamba.
HuANASPAMPA, est. Dpt. y prov. Huancave-
lica, dist. Acoria: babt. 895.
Huaiiatuil, est. Dpt. Pimo, prov. Carabaya
dist. Ayapata.
Huaiiatilla, aid. Dpt. Piino, prov. Lampa,
dist. Pucard.
Hliaiiatira, est. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Layo.
HuANATiRA, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Haaiiayoc, (estoy escaso, 6 soy incorregible
Q.) aid. Dpt. Aneacbs, prov. Huaylas,
dist. Pueblo Libre: babt. 216.
Huanca, (piedra muy grande. Ay.) aid. Dpt.
Amazonas, prov. Cbacbapoyas, dist. Santa
Rosa.
HuANCA , cerro mineral de oro, Dpt. An-
eacbs, prov. Huaylas, dist. Macate.
HuANCA, aid. Dpt. Aneacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Llumpa.
HuANCA, bda. Dpt. Juniu, prov. Pasco, dist.
Ninacaca: babt. 52.
HuANCA, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Lacu-
nas, dist. Santa Lucia: babt. 99.
HuANCA, cbac. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Soraya.
IIliail(*a, bda. Dpt. Cuzco, prov. Paniru,
dist. Accba: babt. 118.
HuANCA, bda. Dpt. Chizco, prov. CalcA,dist
Pisac : babt. 16.
HuANCA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Calcft« dist
Pisac : babt. 22.
HuANCA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,dist.
Huanoquite.
lluaiica, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Andaray.
HuANCA, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Cavllo-
ma, dist. Lluta : babt. 405.
HuANCA, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cainani
dist. Caraveli : A i leg. (3 k.) de CawTeli.
HuANCA, bda. Dpt. Tacna, prov. y dist. An-
ca.
Huang A, cordillera, Dpt. Tarapacd: distft de
Tarapaca 25 leg. (139 k.) ; de Chnsmisa
10 (55 i k.).
Huancabaiiiba , (Uanura de piedras gnm-
des. Ay.) cordillera, Dpt. Jnnin. La c»-
dena de los Andes forma en este panto
dos ramiiicaciones unidas por otra Cor-
dillera 6 contrafuerte Uamada dc Hiud-
cabamba por estar en este pueblo.
HuANCABAMBA, HO tributario del Cbota, p«
la izquierda en los 6° lat. y 81** 12' long,
aproximada : naco en la Cordillera de e*-
te nombre, Dpt. Piura, y sigue con rumbo
al Sur basta cerca del pueblo de San Fe-
bpe de la provincia de Jaen : aqui varii
al N. E. basta su conflnencia : es candalo-
80 y en parte sirve de limite entre las
provincias de Huancabamba y Jaen.
HuANCABAMBA, rio cn el Dpt. Huiinuco: naee
en la laguna de Vilcamayo, y reunido cob
el Pozuzo a los 10*» 2' lat. y 77' 28' 24 '
long, foman el Pacbiteac: imbos son na-
vegables.
Unancabamba, provincia del Departamen*
to de Piura, creada por ley de 14 de Enoo
de 1865 desmembrando la de Ayabaea.
Confina por el N. con la provincia de
Ayabaca ; por el S. con la de Jaen d^
Departameuto de Cajamarca y la de Lam-
L-_.
HUAN
395 —
HUAN
bayeqae del Departamento |de Lambaye-
que; por el E. con la de Jaen ; y por el 0.
con la de Piura. Su capital la ciudad de
Huancabamba. Consta de los siguientes
DISTRITOS :
Ilabt.
Huancabamba 18,055
Huarmaca 6,251
Sondor 1,882
Total babt 21,188
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 6« y 5° 80' lat. y los 81*^ 15' y 81° 52'
long, formando una superficie como de 91
leguas, que comparada con su poblacion
resulta casi con 288 habitantes por cada
legua cuadrada.
Una ramificacion de la Cordillera prin-
cipal se extiende al N. E. y por elfondo
de las quebradas que forma corre el rio
de Huancabamba, dividiendola en csta
direccion en dos pai*tes casi iguales. Sus
productos en los reynos animal y vegetal
son variados conforme el temperamento
frio 6 calido en que se hallan situadas las
haciendas. La clasificacion de las pobla-
ciones es igual a la de Ayabaoa.
Un Sub-Prefecto est^ encargado del
mando politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra justicia. En
lo eclcciastico esta dividida en los siguien-
tes
CUKATOS :
Huancabamba. Congona.
Huarmaca. Sondor y
Sondorillo.
Hay 12 Escuelas de primeras letras :
6 parahombres: sueldos S. 8,600
6 » mugeres: • » 3,600
Total al alio S. 7,200
Las contribuciones producen al ano
1,181 soles por los siguientes ramos:
Contribucion Urbana S. 48
» Biistica » 166
» Industrial » 848
• Eclesiastica » 124
Total al ano 8. 1,181
Huancabamba, distrito de la provincia de
Huancabamba, Dpt. Piura: habt. 18,055.
Huancabamba, ciudad capital de la provincia
y del distrito de su nombre, Dpt. Piura,
situada d la orilla izquierda del rio de
Huancabamba: & los 5*^ 14' 15" lat. y 81**
48' 19" long.: & 2,008m. alt.: habt. 688;
dista de las Juntas 7 leg. (39 k.).
Huancabamba, hda. Dpt. Lambayeque, prov.
Chiclayo.
Huancabamba, chac. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco.
Huancabamba, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Ninacaca, en el valle de Huancabam-
ba: habt. 287.
Huancabamba, chac. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
Huancabamba, aid. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Andahuaylas: habt. 180. Hay otra
aldea del mismo nombre y distrito que
tiene 60 habt.
Huancabamba, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Pedro del Hospital: habt. 65.
Huaucacalla, hda. Dpt;. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
HuANCACALLA, {Hiiauca piedras grandes Ay.
calla empedi'ar. Q.) pbl. Dpt. Cuzco, prov.
Convencion, dist. Santa Ana: habt. 232.
Huaneacaue, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Hliancacar|Nl, (cubierto con piedras gran-
des Q. y Ay.) aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
y dist. Huancabamba: habt. 568 con los
de S. Lorenzo: a 2 leg. (11 k.) de Huan-
cabamba.
HnaiKneaya, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
nnaiieacoc^hM, hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
HuANCAcocHA, lida. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Pancartambo : habt. 46.
HliaiKUcnira^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Pa-
ruro, dist. Huanoquite: habt. 17.
Huaiieacluu^l, (pnonto de piedras grandes
Q. y Ay.) aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, diijt. Sihuas.
HuANCACHACA, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huancapon.
HuANCACHACA, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Huayllati.
HliaiUHChe, hda. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos: 4 8,769m. alt.
Hnancaclii, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist,
Huari.
HUAN
— 396 —
HUAN
Hoancachuayo, aid. Dpt. Apnrimac, prov.
Aymaraes, dist. Tapayi-ibua.
Hliancachupi 9 est. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Corculla : babt. 29.
Hnancahirca, {Huanca piedra muy grande,
hirca cerro Q. y Ay.) cerro eii el cual es-
td el pueblo de Cotoc de la prov. Cauta,
Dpt. Lima.
Hufllicalinaea,ald. Dpt. Iluancavelica, prov.
y dist. Castrovireyna : babt. 192.
Huancahnaiica, aid. Dpt. Juuin, prov. Huau-
cayo, dist. Colca: babt. 42.
HuANCAHUANCA, pbl. Dpt. Huaiivelica, prov.
Angaracs, dist. Lircay: babt. 842.
HuANCAHUANCA, aid. y bda. Dpt. Ayacucbo,
prov. Pariuacocbas, dist. Lampa: babt.
108. El rio que pasa por esto pueblo lle-
va el mismo nombre.
HuANCAHUANCA, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Pa-
ruro, dist. Huanoquite: babt. 175.
Huaiiealiaariui , aid. Dpt. Cuzco, prov.
Cbunvivilcas, dist. Livitaca: babt. 345.
Hnaiicaliua>ii, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Oyon : babt. 78: dista 6 leg.
(38 4 k.) de Acain: tiene bauos termales.
HuANCAHUAsi, lida. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Huacar.
HuANCAHUASi, est. Dpt. Juuin, prov." y dist.
Huancayo.
HuANCAHUASi, (casa de piedras grandes Ay.
y Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Calca, dist.
Lares: babt. 141.
HuANCAHUASi, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Livitaca: babt. 185.
HuancahaatO, cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Huaras, dist. Cotaparaco.
Haancahulcho, cbacs. Dpt. Arequipa, prov.
Camand, dist. Caraveb: d \ leg. (2^ k.)
de Caraveli.
Huancahuiri, bda. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Hnancal, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Tar-
ma.
Hnancalpl, est. Dpt. y prov. Huancavebca,
dist. Moya: babt. 192.
HnaDcalla, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
HuancallacOybda. Dpt. Huancavebca, prov.
Angaraes, dist. Caja: babt. 276.
Huaucalli, est. Dpt. Cuzco, prov. Calca,
dist. Pisac: babt. 74.
Huancallo, aid. Dpt. Apurimac, proT. An-
dabuaylas, dist. Ocobamba : babt. 468.
Huancallo, bda. Dpt. Cuzco, prov. Chiffi'
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Huancallo, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Chtm-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Huancallo ineuor, bda. Dpt. Apurimac ,
prov. Andabuaylas, dist. Ocobamba: a 4
leg. (22 k.) de Ocobamba.
Huaiieallpa, {Huaiwa piedras grandes At.,
allpa tierra, polvo. Q.) aid. Dpt. Apuri-
rimac , prov. Aymaraes , dist. Soraya:
babt. 176.
«
Huancallpa, est. Dpt. Arequipa, prov. Cai»-
tilla, dist. Pampacolca.
HliailcallpHy, cbac. Dpt. Ayacucho, prov.
Pariuacocbas, dist. Pausa.
HuiliiCilllusi, bda. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, dist. Omacba.
HuaiK-aiiiacliay, aid. Dpt. Junin, prov.y
dist. Huancayo: babt. 170, con los de
Huayllapampa.
HuANc.vMACHAY, aid. Dpt. Lima, prov. Hna-
rocbiri, dist. Carampoma.
HuaneaniHrca, bda. Dpt. Lima, prov.y dist.
Canta, k 2,488m. alt.
HuANCAMARCA, pbl. y bda. Dpt. Ayacucho,
prov. Parinacobas, dist. Pacapausa: babt.
812.
HuAKCAMARCA, (lugar de piedras grandes. Q.
y Ay.) pbl. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
buaylas, dist. Cbincberos: babt. 708.
Huancamayo, bda. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Pariabuanca: a 8 leg. (16 \ k.i
de Huariaca.
HuANCAMAYo, cbac. Dpt. Huancavebca, prov.
Castrovireyna, dist. C6rdova.
nuaneaniisa, bda. Dpt. Apurimac. prov. t
dist. Cotabambas.
Huancan, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
HuANCAN, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. C^»-
tambo, dist. Acas.
HuANCAN, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caj»-
tambo, dist. Cbiquian.
HuANCAN, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja
tambo, dist. Pacllon.
HuANCAN, cbac. Dpt. y prov. Huanuco, di>t.
Huacar, en la quebrada de Cayran.
HuANCAN, aid. Dpt. Junin, prov. fiuancajo.
dist. Colca : babt. 287.
HUAN
397
HuANCAN, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Huan-
cayo: habt. 406.
Huftneauflna, aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Lorenzo de Quinti.
Hliaiieaue, {Uuancani, tiene piedras gran-
des. Ay.) chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
(list. Huamantanga.
HuANCANE, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Chinclieros : habt. 868.
IIuAxcANE, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
liuaylas, dist. Huancarama: habt. 986:
dista de Huancarama 1 ^ leg. (8 k.).
HuANCANE, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Livitaca: habt. 81.
IIuANCANE, mina de plata, Dpt. Cuzco, prov.
Cauchis, dist. Checcacupi.
Hliaucaiie, provincia del Departamento de
Puuo. El arrcglo y demarcacion de esta
proviucia se liizo en virtud del decreto
dictatorial dailo en el Cuzco el 2 de Ma-
yo de 1851. Confina por el N. con la de
Asaiigaro : por el S. con el lago Titicaca ;
por el E. eon la Republica de Bolivia; y
X^r el 0. con la provincia de Lampa. Su
capital la ciudad de Huancane. Consta de
Jos siguientes
DISTRITOS :
Habt.
Ccojata 1,209
Conima 2,947
Huancane 9,548
Inchupalla 1 ,604
Moho 9,818
Pusi 1,871
Taraco 3,701
Vilquechico 2,510
Tatalhabt 82,708
De esta provincia como de otras del
Departamento de Puno no tenemos datos
exactos porque el titulado cemo es imper-
fectfsimo; a lo que se agrega la confu-
sion en que quedaron todos los distritos
por consecuencia del citado decreto 2 de
Mayo de 1854, ignorandose si un pueblo
6 fun do pertenece a este 6 aquel distrito
6 pro\'incia; sin embargo creemos que
la poblacion que damos es aproximada
en vista de los documentos que hemos
consultado. Baste saber que el numero
— HUAN
de personas que pagaban contribucion
personal dntes de 1854, es el siguiente:
LichupaUa 451
Vilquechico 1,614
Conima 641
Pusi 440
Ccojata 502
Moho 2,276
Taraco 899
Huancane 1,550
Total de contnbuyentes... 8,873
Esta comprendida mas 6 menos, entro
los 15^ 5' y 15» 80* lat. y los 71° 85' y 72"
40' long, formando ima superficie como
de 105 leguas, que comparada con su po-
blacion resulta con poco mas de 811 ha-
bitantes por cada legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones como en la de Asangaro.
La situacion geografica favorece mu-
cho a esta provincia ; por que su mayor
largo esta 6 orillas de la gran laguna Ti-
ticaca, y su parte oriental toca con la re-
gion de los bosques ; y como el lago ya
esta navegado por varios buques de va-
por, y el ferrocarril que parte de la ciu-
dad de Puno va hasta Mollendo, es facil
y relativamente poco costosa la exporta-
cion de sus ricols y abundantes productos
de los tres reynos. Antes de diez anos es-
ta y otras provincias riberenas del Titi-
caca cosecharan los frutos con que la na-
turaieza las ha dotado.
Un Sub-Prefecto esta encargado del
mando politico de la provincia : un Juez
de 1.' Instancia administra justicia. En
lo eclesiastico esta dividida en los siguien-
tes
CURATOS :
Conima.
Moho.
Ccojata.
Vilquechico.
Huancane.
Pusi.
Inchupalla.
Taraco.
Hay 10 Escuelas de primera letras :
8 para hombres: sueldos S. 4,800
2 » mugeres > 1,200
Total alano....S. 6,000
Las contribuciones producen al ano la
HUAN
— 398
HUAN
cantidftd de 651 soles, por los siguientes
ramos :
Contribiicion Urbana S. 66
» Riistica » 272
» Industrial » 183
» Eclesiastica » 140
Total al aiio S. 651
IIiTANCANE, distrito de la provincia de Huan-
cane, Dpi. Pimo: liabt. 9,548.
HuANCANE, (JLiancaiii tiene piedras grau-
dcs. Ay.) ciudad, capital de la provincia
y del distrito de su nombre, Dpt. Puno :
li los 15° 12' 3" lat. y 72*^ 6* 42" long.: A
B,921m. alt.
HuANCANE, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa»
dist. Nunoa: habt. 8.
HrANCANE, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
C^abana.
HrANCANE, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Sibaya.
Hliail(*ilili9 est. Dpt. Lima, prov. Iluarocliiri,
dist. San Lorenzo de Quinti : dista de Ca-
lango 2 I lev^. (14 k.).
HiTAN'CANi, pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Sincos : habt. 260.
HiANCANi, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Corani.
HliailOIIlO, hda. Dpt. Huancavelica, prov. y
• dist. Castroviroyna : habt. 146.
Huamnnosa, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
Hnancaiisani, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Quinua.
Huancailta, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
HliailC^nupi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
Huancap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Jangas.
Huam^pailipiK chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Yungar.
HuANCAPAMPA, chac. Dpt. Ancachs. prov.
Huaras, dist. Recuay.
Hdancapampa, hda. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco, en la quebrada de Yanac.
Huancapampa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Lueanas, dist. Chipao.
Huancapampa, est. Dpt. Apurimac, prov-
Aymaraes, dist. Chapimarca.
Huancapampa, hda. Dpt. Apurimac, prov,
Aymaraes, dist. Tapayrihua.
llnaucapaqni) chac. Dpt. Ancachs, proT. j
dist. Pomabamba.
Hnaiicapata, chac. Dpt. Lima, prov. Hqa-
rochiri, dist. Casta.
Huancapata, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Sandia, dist. Cuyucuyo.
Huancapata, est. Dpt. Cuzco, prov. Cliim-
vivilcas, dist. Livitaca.
Huaueaiieti, cerro mineral deplata, enla
Cordillera Negra , dist. Recuay , pm.
Huaras, Dpt. Ancachs ; a 4,858 metros
alt.
Huaiicapi. pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Colca : habt. 815.
Huaueapitec, chac. Dpt. Ancaclis, pro?.
Pomabamba, dist. Parobamba.
Huancapon, cerro mineral de plata en d
distrito de su nombre, prov. Cajatambo,
Dpt. Ancachs.
HuANCAPON, distiito de la provincia de Ca-
jatambo, Dpt. Ancachs: habt. 625.
HuANCAPON, pbl. capital de este distrito de
la provincia Cajatambo, Dpt. Ancachs.
Se halla situado en un cerro muy eleva-
do, d 3 leg. (16 I k.) de Gorgor: sn tern-
peramento es frio : habt. 625.
HuANCAPON, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Pacllon.
HliailCajUlcyO) chac Dpt. Ancaxihs, proY.
Cajatambo, dist. Aquia.
Hliaiicapiiqnio, hda. Dpt. Huancavelica,
prov. Tayacaja, dist. Colcabamba: habt 7.
Hnaiicaqnero, est. Dpt. Apurimac, proT.
Cotabambas, dist. Chuquibambilla.
Huaiunquita, aid. y est. Dpt. Apimmaf,
prov. Aymaraes, dist. Tapa}Tihua:h&l»t.
26.
Huancaqniran 6 Huacaquiran, aid. Dp^- 1
prov. Cuzco, dist. San Geronimo.
Huaneara, (tambor. Ay. : y estar harto df
comida como un tambor. Q.) aid. Dp**-
Ayacucho, prov. Parinacochas, dist. Paa-
sa: habt. 82.
Hliancarania) (lo mismo que Huanrarai
mineral de plata con algo de oro, J)^
Ancachs, prov. Huaras, dist. Ayja: Iwy
se halla derrumbado.
HuANCARAMA, chac. Dpt. Ancachs, pn*^-
Huaras, dist. Ayja.
HuANCARAMA, cst. Dpt. Ayacucho, prov. F»-
rinacocbaS) dist. Pacapausa,
HUAN
399 —
HUAN
HuANCARAMA, distrito de la provincia de An-
dahuaylas, Dpt. Apurimae : habt. 7,403.
HuANCABAMA, pbl. Capital de este distrito de
la pro\iDcia de Andaliuaylas, Dpt. Apu-
rimae: habt. 690: dista de Lima 151 leg.
(830 k.); de Pincos 4 (22 k.); de Anda-
huaylas 10 (55 J k.).
HuANCARAMA, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Orcopampa: habt. 188.
Huaiicanill, aid. Dpt. Tacna, prov. Arica,
dist. Lluta: habt. 56: dista de Tacna 28
leg. (128 k.); de Pisagua 21 (117 k.).
Hiuiuininiiie, aid. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Caycay : habt. 142.
Huiiiiearaiieque, hda. Dpt. y prov. Tacna,
dist. Dabaya.
Huttucumiiiypbl. Dpt. Apurimae, prov. An-
dabuaylas, vcase Ifnancaranui,
HuANCAR.VNi, est. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Chamaca.
HuANCABANi, cst. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara.
HuAxcARANi, est. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Putina: habt. 122.
HfJANCARANi, aid. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. San Anton.
HuAKCARANi, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asan^aro : habt. 17.
HrANCARANi, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 63.
HcANCARANi, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
ficANCARANi, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Paiicarcolla.
Duiincara^, distrito de la provincia de An-
dahuaylas, Dpt. Apurimae: habt. 5,025.
HuANCAKAY, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Andahuaylas, Dpt. Apu-
rimae : habt. 434 : dista de Andahuaylas
6 leg. (28 k.); de Talavera 4 i (25 k.).
HuANCARAY, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
EIuANCAJRAY, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ay
uiaraes, dist. Chapimarca.
luANCARAY, pbl. Dpt. Apurimac, prov. An-
tabamba. dist. Pachaconas: habt. 149.
Inaucaru^a , est. Dpt. prov. y dist. Pu-
no.
laaiicaniyllay distrito de la provincia de
Cangallo, Dpt. Ayacucho: habt. 1,644.
luANCARAYLLA, pbl. Capital de este distrito
de la provincia de Caugallo, Dpt. Ayacu-
cho : habt. 420.
Haaiicarcalla, aid. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Auta: habt. 127.
Haaucarcona^ chac. Dpt. Huancavelica ,
prov. Tayacaja, dist. Paucarbamba.
HuaneaiiiUaS) hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras: habt. 89.
HuANCARHUAS, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Yungay.
Huailinirire, est. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Huamnriri, aid. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo: habt. 446.
HuaiiearO) hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Hnaiicaro eliieo y Hiiaiimro s:raiide,hdas.
Dpt. y prov Cuzco, dist. Helen : liabt. 1 0
de la primera y 15 de la segunda.
Iiliaiicar|^9 ^^^^' ^P^- ^^^^^^o, prov. Chun-
vivilcas, dist. Ccapaccmarca.
HuailcariHllluayCM), chac. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Ccapacmarca.
Hoaiicarpara, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Quiquijana.
Huaiicarpata, chac. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta.
HuANCARPATA, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
iSt^nta Ana: habt. 68.
HuailcarptHl^O, chac. Dpt. Ancachs, prov.
banta. dist. Moro.
IIuail(*arque, chac Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Atavillos Bajos.
HuANCARQUE, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Paruro: habt. 243 la aldea y 11 la
hacienda.
Huaiicarqili, distrito de la provincia de
Castilla, Dpt. Arequipa: habt. 1,251.
HuANCARQUi, (Huancar tambor, qui interje-
cion de enfado. Ay.) pbl. capital de este
distrito de la provmcia de Castilla, Dpt.
Arequipa: habt. 549: a 1 log. (5 i k.) de
Aplao.
Huancarosa, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Castro vireyna, dist. Huaytara : habt. 17.
Huancanicma, chac. Dpt. Lima, prov. y
dist. Canta.
HuANCARUCMA, pbl. Dpt. Avacucho, prov. y
dist. Cangailo: habt. 100.
Hliaiicas, distrito de la provincia de Cha-
chapoyas, Dpt. Amazonas: habt. 536.
HUAN
400
HUAN
HuANCAs, pbl. capital de este distrito de la
proviucia de Chachapoyas, Dpt. Arnazo-
uas: habt. 198.
HuANCAS, aid. Dpt. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Huarmaca.
HuANCAs, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Colasay.
HuANCAS, aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba : habt. 340: li 8
leg. (1() i k.) de Tayabamba.
HuANCAs, cerro mineral de oro, a 3 leg.
(16 ^ k.) de Taquilpon, Dpt. Ancachs,
prov. Huajdas, dist. Macate.
HiTANCAs, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
HuANCAs, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Jau-
ja: habt. 195.
HuANcAs, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba: habt, 21.
HuANCAs, chac, Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huaclios.
HuANCAs, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hna-
manga, dist. Santiago.
lIUilIUUsaili-9 {Iluanca piedra graude, sinni
negra. Ay.) aid. Dpt. Puno^ prov. Sandia,
dist. Cuyucuyo.
HuANCASANi, aid. Dpt, y prov. Puno, dist.
. Acora.
Iluaiieasayii, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Chuquibambilla.
IltiANCASAYA, (piedra parada, Q. y Ay.) al.d.
Dpt. Puno, prov. Lampa, dist. Ayaviri,
HtiANCASAYA, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara.
Hnaoasayaili, (piedra que estji parada, Q.
y Ay.) aid. Dpt. Puno, prov. Sandia, dist.
Cuyucuyo.
HuANCASAYANi, aid. Dpt. Puno, prov. Sdn-
dia, dist. Phara : a sus inmediaciones hay
muchas chacras.
HuANCASAYANi, est. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. San Anton.
Huaiiinsayao, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
lluaui«as<*a, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
Huaneaj^caliiiaiia, chac. Dpt. Apurimac,
prov. Cotabambas, dist. Huaillati.
Huancaseocha, (manantial 6 laguna de pie-
dras grandes, Q. y Ay.) laguna que dd
orlgen d uno de los brazos que forman el
rio Pampas; d los 14'' 26* lat. y 75^ 50'
long, (aproximada) en el Dpt. Apurimac,
prov. Audahuaylas.
Iluaiuniseuc'lli, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Sancos.
Hliaueasi, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa.
dist. Ayaviri.
HliaiKniSlia, hda. Dpt. Apurimac, pro\.
Andahuaylas, dist. Ougoy : habt. 46.
lIlianeaS]Nlta, distrito de la proviucia dt*
Pataz, Dpt. Libertad: habt. 6,844.
HuANCASPATA, (audeu 6 grada de piedras
grandes, Q. y Ay.) j)bL capital de este
distrito de la proviucia de Pataz, Ppt.
Libertad: habt. 2,663: distade Tavabam
ba 10 leg. (55 \ k.) de Parcoy, 18 (10() k.i.
HuANCASPATA, ccrro mineral de plat*, eu el
dist. Recuay, prov. Huaras, Dpt. AncaeliN
Huaiieasquiiia^ chac. Dpt. Moqucgua. dL<t
Carumas.
HoiUlca-huma, est. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Calca, dist. Pisac : habt. 152, la hda. 70.
Iluaiieavelicay mina de plata Dpt. An-
cachs, prov. Pallasca, dist. Corougozprcv
duce hasta 796 marcos por cajon.
Huancavelica, miua do azogue: generalmrn-
te se da este nombre quo es el mas cono-
cido a la celebre miiia de azogue^e Suh-
ta Bdrhara : vease esta palabra.
HlLiXCAVELK^A, Departamento: fae nna
de las Intendencias en tiempo del Colo-
niage : proclamada nuestra Independc-n-
cia se le consider6 como Departanicnt**.
hasta que fu^ suprimido por deorcto die
tatorial de 24 de Enero de 1825 y f»niia-
ba parte del Departamento de UnamADjT*
hoy Ayacucho : por otro decreto <lietat«-
rial de 28 de Abril de 1889 fuc ^e^tdW^
cido el antiguo Departamento. Contina
por el N. con el de Junin ; p<»r el S. I'ui.
el de lea; por el E. con el de Ayacuel>».
sirviendo de limite en gran parte e) rio
Angoyacu 6 Jauja; y por el 0. con el di?
Lima. Su capital la autigua ciadad tic
Huancavehca. Cousta de las Higuieut4r=i
PROVINCIAS :
Habw
Tayacaja 40.V'1
Huancavelica 24 .<b^
Angaraes i52.7!s*
Castrovireyna : ^ — ^ *^_
Total habt ^^^^^"^
HUAN
— 401
Esti comprendido, mas 6 m^nos, entre
lOS 120 y 140 13,^^ y log fjQO ^Q' J ^g^ SO'
long., formando una snperficie como de
1,257 leguas, que comparada con su po-
blacion resnlta con poco mas de 84 babi-
tantes por cada legua cnadrada.
La Cordillera principal al atravesar
este Departamento, desprende en todas
direcciones mncbos ramales que forman
contrafuertes y nudos, dejando por con-
sigaiente profundas quebradas, domina-
das por elevados picos, miicbos de ellos
neyados etemos : tal constitucion bace es-
cabrosisimo todo este Departamento, de
snerte que los caminos que lo atraviesan
son los peores del Peru; pero en cAmbio es
el mas rico en el reyno mineral. En ^1 exis-
ten mucbas y muy ricas minas de oro, pla-
ta,cinabrio, cobre,fierro, plomo, carbon de
piedra y muchos otros metales, siendo los
minerales de Castrovireyna los que hoy
dia prodacen mas que ningun otro ; estos
minerales estan al 0. de la gran Cordille-
ra, casi en la region de las nieves, A cor-
ta distancia de la Unea del perfil (faite)
en el nacimiento de los contrafuertes ca-
si en {rente del pueblo de Santa Ana de
Castrovireyna, en una extension de 12 ^
15 leguas de Sur a Norte y de 5 d 6 de Es-
te d Oste.
•Contiene minas que en otro tiempo pro-
dnjeron grandes riquezas, habi^ndose ex-
plotado metales que rendian el 50 por
ciento, y excavado y reconocido [cateado
vulgarmente) mas de 800 vetas argenti-
feras.
«La falta de brazos, capitales y cono-
cixnientos necesarios, asf como la desfa-
vorable posicion del mineral, que casi se
halla en la linea de las nieves perpetuas, y
las guerras continuas ban sido la causa
de que se abandone tan opulento mineral.
«!E1 mineral de Castrovireyna comien-
za ^ corta distancia de la Unea del perfil
i^faite) en el nacimiento de los contrafuer-
tes que descienden basta el Pacffico, ex-
tendi^ndose por consiguiente sobre la ver-
tiente occidental de la cadena, casi en
frente de Pisco, de donde dista 50 d 55 le-
glias. Su altura media sobre el nivel del
mar es de 8,500 d 4,000 metros. Mr. ,
— HUAN
Crosnier calcula en 50 d 60 leguas cuadra-
das la zona aquifera (aquifere) de este mi-
neral, y supone que los J de esta superfi-
cie son virgenes de explotacion y aun de
cateo (el acto de ir d buscar minas).
« El terreno de este distrito es exclusi-
vamente de p6rfido abigarrado, toba y
pudingas porfiricas en capas solevantadas
V contomeadas de diversos modos, cubier-
tas al E. y 0. de capas de gres y de cal-
cdreas siHceas, que pertenecen al terreno
carbonifero.* Desgraciadamente no puede
exportarse el metal en bruto porque los
p^simos caminos dificultan su trasporte
y lo encarecen excesivamente. La descrip-
cion geol6gica mas detallada de este De-
partamento puede verse en la descripcion
de sus provincias.
Los caudalosos rios de Jauja (que toma
varies nombres) y el de Lircay, dmbos
tributarios del Apurimac, riegan la par-
te Norte del Departamento, formada por
las provincias de Tayacaja, Huancavelica
y Angaraes ; y los de Pisco 6 Cbunchan-
ga y el de Cbincba, que desembocan en
el mar, pasan por la provincia de Castro-
vireyna.
Un Prefecto estd encargado del man-
do politico del Departamento. En lo Ju-
dicial depende de la Corte Superior de
Justicia del Departamento de Ayacucbo,
y en lo eclesidstico forma parte del Obis-
pado de Ayacucbo.
La Nacion gasta en este Departamen-
to la cantidad de 142,185 soles en los si-
guientes ramos :
Sueldos del Prefecto y Sub-Pre-
tos con sus oficinas yemplea-
dos S. 16,456
Jueces de 1.* Listancia y otros
gastos de Justicia 7,917
Correos y sus emplecdos 1 ,220
Fuerzas de Policia 46,824
Caja Fiscal y empleados 4,920
Establecimientos de Beneficen-
cia !... 8,598
1 Colegio para bombres 6,400 > ^ .^^^
1 » » mugeres 2,000 ) "'^"^
88 Escuelas de primeras letras. 52,800i
Total al alio... S. 142,135
HUAN
402
HUAN
Las contribnciones producen al ano la
oaniddad de 8,960 soles, por los signien-
tes ramos :
Gontribucion Urbana S. 425
Rdstica » 1,489
» Industrial ■ 717
> Elesi^stica • 1,379
Total alaiio S. 8,960
Huancavellca* provincia del Departamento
de Huancavelica. Confina por el N. con
la de Tayacaja y parte de la de Haanca-
yo, separada por el no Jauja; por el S.
con la de Castrovireyna por medio de la
Cordillera que corre en direccion S. S. 0.;
por el E. con la de Angaraes, separada
por un ramal de la misma Cordillera ; y
por el 0. con la de Yauyos del Departa-
mento' de Lima separada por otro ramal.
Su capital la ciudad de Huancavelica.
Consta de los siguientes
DISTBITOS :
Habt.
Acoria 8,768
Conayca 2,966
Moya 8,680
Huancavelica 8,826
Total habt 24,089
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 12^ 25' y 18« 5' lat. y los IT y IT 46'
long, formando una superficie como de
157 leguas, que comparada con su pobla-
cion resulta poco mas de 168 habitantes
por cada legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos, Case-
rio8, Parcialidades y Estancias : d los Ca-
serios y Parcialidades los consideramos
siempre en este Diccionario como Al-
deas, y en algunos casos d las estancias y
^ ciertas haciendas, segim lo dicho en el
Discurso Preliminar.
Esta provincia, segun lo dicho estd en-
cerrada entre varias cadenas de la Cordi-
llera y el no Jauja , por esto su territorio
es muy esf abroso , y en el laberinto de
esos cerros se encuentra , entre otras
muchas, la c^lebre mina de cinabrio de
Santa Barbara (vease esta palabra). Des-
de que no se trabaja esta mina, la provin-
cia ha perdido todo su antiguo esplendor.
Un Sub-Prefecto estd encargado U
mando politico de la provincia: un Jnez
de 1.* Instancia administra justicia. Enb
eclesiistico estd dividida en los siguientefl
GUBATOS :
San Sebastian. Santa Birban.
San Antonio. Santa Ana.
Hay 1 Colegio de instruccion medlA
para hombres , 1 para mugeres y 19 es-
cuelas de de primeras letras, en los coales
se gasta al ano 19,800 soles, d saber:
Sneldoi.
1 Colegio para hombres S. 6,400
1 • » mugeres ■ 2,000
11 Escelas para hombres • 6,600
8 • » mugeres » 4,800
Total al ano S. 19,800
Las contribnciones producen al auo li
cantidad de 1,188 soles, por los sigoieuta
ramos:
Contribucion Urbana S. 425
» Biistica • Sa3
» Industrial • 87
» Eclesiastica ■ 428
Total al ano 8. 1.188
Huancavelica, distrito de la provincia y Dpt
Huancavelica: habt. 8,826.
Huancavelica, (corrupcion de Uuancd tQka
adoratorio del sol formado 6 constmido
con piedras grandes. Ay.) ciudad, capita!
del Dpt. prov. y dist. Huancavelica, si-
tuada d los 12« 48' 88" lat. y 77' 18' 87''
long.: & 8, 798m- alt.: temperatura de 8*89'
ik 10^ entre las 6^- a. m. y 6 p. m. (Julio);
y 8° A 12° 22' (en Octubre) ; en lo gene-
ral es muy fria y variable, porque en
un mismo dia llueve, neva, hay tempes-
tad y hielo, y en otros n6 : el agua hierve
& los 88'' 88*. El piano de la ciudad esta
bien trazado: tiene 5 calles casi rectas
de N. E. d S. 0. y mas de ooho en sen-
tido contrario: hay tres plazas prindpa-
les y siete iglesias, & saber Santo Domin-
go, San Francisco, S. Sebastian, S. Joan
de Dios, Santa Ana, la Asuncion y la Ma-
triz que forman dos parroquias. £n ano
de estos conventos existe un Colegio de
intruccion media. En los extramaros, j
en la parte N. E. de la ciudad hay baaoe
termales. Todo indica que en otro tiexnpo
f u^ una de las primeras ciudades del Pern,
HUAN
— 403
HUAN
esta qae hoy se halla pobre y abatida por
el abandono en qae se encuentran sns ri-
qafsimos minerales de cinabrio. Gomo es
capital del Departamento reside en ella el
Prefecto y empleados, una Caja Fiscal, y
ademAs el Sub-Prefecto y otras autorida-
des de provincial habt. 2,646: dista de Li-
ma 78 leg. (408 k.); de Cotay 10 (65^ k.).
HuANCAVBLiGA, hda. Dpi. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Surite.
Hiumcay, hda. Dpi. Libertad, prov. Otasco,
dist. Lucma: habt. 86. Hay nna mina de
plata que se trabaj6 en anos anteriores.
HvANOAT, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja. dist. Oolcabamba: habt. 91.
Huancaya^pbl.Dpi Lima, prov. Yauyos, disi
Laraos: habt. 880: & 1 leg. (6^ k.) de Vitis.
HuANGATA, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. San Lorenzo de Qninti.
Huancayacu, chac. Dpt. y prov. Hn^nuco,
dist. Hnacar, en la qiiebrada de Cayran.
Huaneaychani) aid. Dpt. Puno, prov. As^n-
garo, dist. Asillo.
Hnaneayan, chac. Dpt. Ancachs,prov. Huay-
las, dist. Caras.
Huancayhua, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
Huaneayo, provincia del Departamento de
Jonin oreada por ley de 16 de Noviem-
bre de 1864, desmembrando la de Jauja.
Confina por el N. con la de Jauja; por el
S. con las de Huancavelica y Tayacaja
del Departamento de Huancavehca; por
el E. con la de Tayacaja y lamontana;
y por el 0. con la de Yauyos del Departa-
mento de Lima. Su capital la ciudad de
Haanoayo. Consta de los siguientes
DiSTBITOS :
_ Habt.
Chongos 4,486
Chupaca 8,602
Colca 6,489
Huancayo 7,110
Pariahuanca 4,866
San Ger6nimo de Tunan 6,661
San Juan *
Sapallanga 8,268
Sicaya ^^ ^3,588
Total habt 717^654
* Ijos habitantes de este distrito oreado (Utima-
mente por ley de l.o de IHciembre de 1874, estan
eonsiderados en los anteriores distritos.
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 11** 40' y 12« 80' lat. y los IT y IT 60'
long, no considerdndose la montana: tiene
70 leguas de superficie, que comparada
con su poblacion resulta con poco mas de
679 habitantes por cada legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos^ Barrios^
Pagos y Caserios, i, los cuales considera-
mos como Aldeas segun lo dicho en el
Discurso Preliminar.
El gran rio Jauja pasa por el centro de
esta provincia dividiendola en dos por-
ciones, una oriental y otra occidental : A
este rio tributan sus aguas, en esta sola
provincia, muchos riachuelos que naoen
de las cadenas que tambien la limitan por
E. y 0. Es muy f^rtil, y su de tempera-
mento en lo general templado.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
mando pohtico de la provincia: un Juez de
1.^ Instancia administra justicia. En lo
eclesidstico estd dividida en los siguientes
CUBATOS :
Golca.
Pariahuanca.
Chongos.
8. Ger6nimo.
Chupaca.
Sapallanga.
Huancayo.
Sipaya.
Hay un Colegio de instruccion media
para hombresy 86 escuelas de primeras le-
tras, en las que se gasta en sueldos 27,400
soles, d saber :
Sueldoe.
1 Colegio S. 6,400
29 Escuelas para hombres » 17,400
6 » » mugeres i 8,600
Total alano S. 27,400
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 2,918 soles, por los siguien-
tes ramos :
Contribucion Urbana S. 828
» Rustica • 1,974
» Industrial » 218
» Eclesidstica t 898
Total alano S. 2,918
Huancayo, distrito de la provincia de este
nombre, Dpt. Junin: habt. 7,110.
Huancayo, {Huanca yoc es de la nacion de
los Huancas; 6 bien es de piedras gran-
ges, Q y Ay.) ciudad, capital de la pro-
HUAN
— 404 —
HUAN
vincia y distrito de Huancayo, Dpt. Ju-
nin: Alos 12« 9' 28" lat.: d 8,817ni. alt.: su
temperatura varla de 8^ 89' d. 16° 67' en-
tre las 6h* a. m. y las 6 p. m. (Julio) es
muy Sana: habt. 4,742. Es c^lebre por
haberse reunido en esta ciudad el Congre-
80 Constituyente que dict6 la Constitu-
cion de 1889. La ciudad tiene en lo gene-
ral buen aspecto y es una de las mejores
del Departamento : dista de Lima 54 leg.
(801 k.); de Concepcion 4 (22 k.); de Pas-
co 48 (289 k.).
Huancayo, chac. Dpt. Lima, prov. Ganta,
dist. Arahuay.
Huancayo, hda. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
HoaneayoCy chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
HuANCAYOc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Huayllacayan.
HuANCAYOc, est. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Huanta: habt. 60.
HuANCAYoc, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
HuaiiCO, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
HuANco, quebrada en la prov. de Huarochi-
ri, Dpt. Lima: se encuentra en ella minas
de alcaparrosa.
HuANCO, (Huavcco cierto couejo del pais
llamado cuy. Ay.; y si es corrupcion de
Hnancu, significa en Quechua cortar mien-
bros) est. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Gal-
ea: habt. 45.
Huaiieo-eallnl, (corrupcion deHuaficco colli-
ni, conejo con rayas de diversos colores.
Ay.) veta de oro, Dpt. Puno, prov. Ga-
rabaya, dist. Usicayos.
Hnanoocalla, (conejo (cuy) de diversos colo-
res, Ay.; y si es corrupcion de Htuincu ccaUa
significa piedra cortada. Q.) aid. Dpt. Guz-
co, prov. Ghunvivilcas, dist. Sto. Tomas.
Hnancooolca, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Ghipao.
Hnaneoclia) chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Ganta.
Hnaneociiapie, (de Ghara Anansaya) aid.
Dpt. Guzco, prov. Ganchis, dist. Gacha:
habt. 11.
Buancochlri, chac. Dpt. Guzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Golquemarca.
Huancochuyo, hda. Dpt. Puno, prov. hk^'
garo, dist. San Anton.
Huaucohuariiia, est. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Tambobamba.
Huaucollo, aid. Dpt. Puno, prov. Ghucoito,
dist. Juli.
HuANcoLLo, aid. Dpt. Puno, prov. ZepiU,
dist. Ghucuito : habt. 828.
lliiancoUoqiie^ hda. Dpt. Apurimac, pro?.
Gotabambas, dist. Huayllati.
lluaneoUos, aid. Dpt. Puno, prov. Chucni-
to, dist. Santa Bosa: habt. 89.
Huancollusco Hilacaro, aid. Dpi. Pono,
prov. Huancane, dist. Taraco: habi IW.
HuancoUusco Sucaearo, aid. Dpt. Puno,
prov. Huancane, dist. Taraco : habt. 2W.
Hoancombiuo, aid. Dpt. Lima, prov. Huar
rochiri, dist. Gasta.
Hiianconque, hda. Dpt. Guzco, prov. y dist
Paruro.
Hnancopampa, hda. Dpt. Guzco, prov. y
dist. Anta.
Huancoiiata, aid. Dpt. Puno, prov. y dist
Asdngaro.
HuANCOPATA, aid. Dpt. Arequipa, prov. y dist
Gaylloma.
lluancor, aid. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
11a, dist. Pampacolca.
Huancomoa, aid. Dpt. Arequipa, prov. T^y.
lloma, dist. Tisco.
Huancos, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caj»-
tambo, dist. Ocros.
HuailCOtanca, aid. Dpt. Puno, prov. Chn-
cuito, dist. Yunguyo: habt. 829.
Huancoy, (Huancuy, cortar miembros. Q.) •
mina de plata en el Dpt. Ancachs, prov.
Gajatambo, dist. Ambar: estA hoy abtn-
donada.
HuANcoY, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajt-
tambo, dist. Ambar.
HuANcoY, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Andajes.
HuANcoY, chac. Dpt. Junin, prov. y dist
Tarma.
HuANcoY, pbl. Dpt. Junin, prov.y dist. Tajpa.
HuaneoyO) aid. Dpt. Guzco , prov. Canas,
dist. Yanaoca: habt. 285.
Hiiancoyoca, aid. Dpt. Guzco, prov. Caa-
chis, dist. Marangani : habt. 155.
Huaneoyos, hda. Dpt. Guzco, prov. y dist
Aata.
HUAN
405 —
HUAN
Hoineojranco, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ituata.
HiiaiicralHiiiiba,chac.Dpt. Ayacuclio,prov.
7 dist. Cangallo.
fliuuienieasa, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Canaria.
fliuuieucliacaf hda. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Layo.
Huaneniriy hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri : habt. 48.
HuANGuiBi, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa»
dist. Nonoa.
flnaiieiilro, est. Dpt. Apnrimac, prov. Go-
tabambas, dist. Mara.
Hoaneiuna, est. Dpt. Apnrimac, prov. Aban-
eay, dist. Sirca: habt. 86.
Hiuuiciirey est. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Ynnguyo.
HoAOeiiy, (cortar miembros. Q.) aid. Dpt.
Lima, prov. Huarochiri, dist. Casta.
&DVEBTENci^: OH los diccionarios Quechuay
Aymard no se encuentra una sola pala-
bra que principle con Huanch; por esto
suponemos que todos los nombres siguien-
tes sean compuestos de la preposicion
Allan.
ffuanehf aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
loaiiChaCf hda. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuas.
luANCHAo, est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia : hubt. 172.
luANCHAc, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Marcos.
^UANCHAc, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Quillo.
[uANCHAc, aid. Dpt. Guzco, prov. Paruro,
dist. Gcapi.
[uANCHAc, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gasti-
11a, dist. Pampacolca.
[naiieliaGe^ chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha : habt. 161.
UANCHAco, hda. Dpt. y prov. Guzco, dist.
San Bias : habt. 12.
naneluieo^ puerto mayor, & los &" 5' 25"
lat. y 81*^ 25' 84" long, su fondeadero,
de 5 d 7 brazas & una milla de tierra, la
iialta de abrigo, continua marejada y fuer-
te reventazon hasta muy afuera, obliga-
ron i redneirlo a puerto menor, pues
muchas voces pasaban dos y tres dic^s
sin poderse comimicar con tierra. En lu-
gar de este puerto se ha declarado tal e^
denominado Salaverry.
MOVIMIENTO MAKtTIMO
EN EL PUEBTO DE HUANCHACO, HOY
SALAVERRY,
1
EN
1874.
Entraron.
Toneladas.
Pasageros.
206 Vapores..
• ■ • a
179,659
8,558
86 Buques...
. « • .
6,610
Salieron.
Toneladas.
Pasageros.
206 Vapores..
■ • . .
179,669
8,878
86 Buques...
• . • .
7,849
El valor de los artfculos nacionales ex-
portados por este puerto ha sido el siguiente:
Afio. Prodacto. Auo. Prodncto*
1864 797,749
1866 920,400
1862 667,900
1863 740,558
Los principales artfculos de exporta-
cion son:
Algodon, lana, azucar, metales en bru-
te, cafe, tabaco, cueros de vaca y plata
pina.
PRODUCTO DE LOS DERECHOS DE LA ADUANA DE
HUANCHACO, HOY SALAVERRY.
Afioa. Productos. Aflos. Productos.
1840 -42,756
1841 87,412
1842 86,146
1843 82,327
1844 61,643
1846 74,824
1846 82,626
1847 66,906
1848 186,822
1849 110,098
1860 82,901
1851 76,108
1862 90,668
1853 96,960
1864 72,328
1865 58,469
1856 42,878
1867 89,518
1868 58,266
1859 67,494
1860 86,674
1861 76,342
1863 21,935
1864 85,884
1865 21,704
1866 20,178
1867 88,760
1868 87,360
1869 42,625
1870 24,917
1871 28,288
1872 48,740
1873 60,215
1874 41,874
DISTANCUS DEL PUERTO DE HUANCHACO
POR MAR.
Mill. nlKuticas.
A San Jos6 100
Payta 258
Guayaquil (Ecuador) 468
Santa 63
Casma 95
al Callao 263
HUAN
— 406
HUAN
HuANCHAco, pico a 6 millas del puerto de
este nombre y un poco separado de la cos-
ta : es un cerro aislado de fignra c6nica
muy aguda.
HuANCHACo, distrito de la provincia de Tru-
jillo, Dpt. Libertad: habt. 1,348.
HuANCHAco, pbl. capital de este distrito de
la prov. Trujillo, Dpt. Libertad. Este pue-
blo es muy antiguo y bastante grande :
su iglesia es notable por estar en la mis-
ma cumbre de un cerro y sirve de punto
de marcacion para reconocer el puerto :
habt. 1,118.
HuANCHACo, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Pampas.
Haaneha^, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Chingalpo.
Hnaneha^bamba^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Pomabamba : habt. 290.
Hnanehaii) aid. y chac. Dpt. Junin, prov.
y dist. Tarma.
Haanehana, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen; dist. Colasay.
Huanchap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Huanchar, pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Concepcion: habt. 866: dista de
Concepcion 1 leg. (6 ^ k.).
Hnattchau, chac. Dpt. Huaucavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Santiago.
Huanchay, aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata : habt. 880: dis-
ta 2 leg. (11 k.) de Huancaspata.
HuANCHAY, quebrada, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras.
HuANCHAY, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas: & 2,551m. alt.: habt.
448: dista de Ayja 9 leg. (50 k.).
HuANCHAY, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Cochas: habt. 165: A 1,227
metroB alt. Hace un excesivo calor por
la reberveracion de los dridos cerros que
lo rodean.
HuANCHAY, hda. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, diet. Yautan.
Huanchay, est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas: habt. 122.
Huanchay, aid. Dpt. Huaucavelica, prov.
Tayacaja, dist. Huaribamba.
HuanchayllO) hda. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Farobamba: habt. 418.
Hnanchiy est. Dpt. Ancachs, prov. ?on».
bamba, dist. Sihuas : habt. 890, con k»
de Capacha y Pauca.
HuANCHi, hda. Dpt. Ancachs, prov. Pomi-
bamba, dist. Parobamba.
HuANCHi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caj»-
tambo, dist. Acas.
Huanc'hicaili) hda. cocal, Dpt. Puno, pror.
Carabaya, dist. Coasa.
Huanchicocha) cerro, de donde naoe eiiia-
chuelo que pasa por Matara en 1ft provin-
cia Huarochiri, Dpt. Lima.
Huanchihnaylas, hda. de cana, Dpt. v pror.
Lima, dist. Ate : A 407m. aJt. : habt. 27.
Hnandlfl) chac. Dpt. Libertad, proT. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
HuANCfflL, chac. Dpt. Libertad, pro?. Pfc-
taz, dist. Huancaspata.
Hnanehin, chac. Dpt. Ancachs, prov. HdI'
ras, dist. Pampas.
Huanehilia, hda. cocal, Dpt. Puno, pro?.
Caraba3''a, dist. Coasa.
Huanchipata, chac. Dpt. Libertad, pror.
Pataz, dist. Huancaspata.
Hnaneho, hda. Dpt. HuancaveKca, prof?.
Castrovireyna, dist. Arma : habt. 8.
HtJANCHo, hda. Dpt. Puno, prov. Lampi,
dist. Nunoa.
HuANCHo, aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Huancane : habt. 628.
Huanchon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hqa-
ras, dist. Ayja.
Huanchor, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hus-
ras, dist. Lidependencia
Huanchor San Mateo de, v^ase San Mi-
teo.
HuANCHOB, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Ocobamba: dista de Oco-
bamba 8 leg. (16 \ k.).
Hnanchos, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hm-,
ras, dist. Pampas.
HuANCHOs, pbl. Dpt. Huancavelica, pw.
Tayacaja, dist. Paucarbamba : habt. 9^'
HuANCHos, hda. Dpt. Ayacucho, prov. I**
canas, dist. Querobamba.
HnanchncnchO) aid. Dpt. Jumny prov. In-!
ja, dist. Aypata: habt. 68.
Hnanchupamin, pbl. Dpt. Lima, t^\
Huarochiri, dist. Casta.
Hnanchiirilarca) chac. Dpi Cozco, prov-
dist, Anta.
HUAN
407
HUAN
flfoanehay, hda. Dpt. lAncachs, prov. San-
ta, dist. Casma: d 8 i leg. (19 k.) de
Yaatan.
HuANGHUT, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
ras, dist. Pariacoto.
HuANCHUT, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
raSy dist. Cotaparaco.
HuANCHUY, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas.
HuANCHUY, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Huaribamba: habt. 106.
HuANCHUY, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Julcamarca: habt. 158.
HuANCHUY, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
HuANCHUT, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Casta.
Hiuinchuy alto y Huanchuy bajo, cliacs.
Dpt. Lima, prov. Canta, dist. Arahuay.
HuandaTf hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Galea: habt. 9.
HuANDAB, hda. Dpt. Cuzco, prov. Calca. dist.
Pisac : habt. 88.
BuANDAB, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro.
luandarO) (corrupcion de Huampar, tridn-
gulo. Q.) pbl. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga : habt. 885 : dista 2
leg. (11 k.) de Sumbilca, y 4 (22 k.) de
Huamantanga.
[uandO) (corrupcion de huampo 6 huampu
embax cacion, 6 de huancii cortar miem-
broB, Q.; 6 de huaticco cuy 6 conejo. Ay.)
pbl. Dpt. Ancachs, prov. Pallasca, dist.
Tauca.
[cANDo, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Qrcntuna: habt. 1,466.
iuANBo, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo, ,
calificBida como barrio de San Ger6nimo:
habt. 816.
CANBo, hda. de cana, Dpt. Lima, prov. y
dist. Chancay: habt. 234.
[TAN£>o , pbl. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Acoria: habt. 990: dista de Lima 70
leg. (391 k.); de Iscuchaca 8 (16 i k.).
landobaniba, hda. Dpt. y prov. Huduu-
co, dist. Huacar: a 1 leg. (5 ^ k.) de Ambo.
lando-liuasi, hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
Uindor, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
as, dist. Caras. I
Hnandoval) distrito de la provincia de Pa*
Uasca, Dpt. Ancachs. Acerca de este dis-
trito v^ase Pallasca proTincia.
HuAMDovAL, pbl. capital de este distrito de
la provincia Pallasca, Dpt. Ancachs : es-
td situado en una hoyada d la orilla iz-
quierda de un riachuelo, d 2,816m- alt.:
habt. 918: i 1 J leg. (8 k.) del pueblo
hay una mina de 6xido de flerro, y d las
2 leg. (11 k.) un manto de carbon de pie-
dra: tambien se encuentran en este pue-
blo varias piedras de roca sienitica tra-
bajadas por los indios, con mucha per-
feccion: dista de Llapo 7 leg. (89 k.); de
Corongo 8 (44 \ k.); de Tauca 4 (22 k.);
de Cabana 1 {^ k.); de Pallasca 4 (22 k.).
Hnandoy, {knancoy infinitivo del verbo huan-
cu cortar miembros. Q.) cerro que domi-
na la ciudad de Caras, tiene 6,428m< alt.
en el Dpt. de Ancachs.
Huail(pi| chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Uliang^oeha, {huancu cocha laguna desmo-
chada. Q.) mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. y dist. Huamachuco.
Hliaiigald hda. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. SuUana: habt. 841 ; hay en esta ha-
cienda una mdquina de vapor de la fuer-
za de 80 caballos para elevar el agua del
rio de la Chira y regar una gran extension
de terreno.
Huaillffamarca, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Llama: habt. 808, con los de
Cucaracra y Timon.
HuANGAMARCA, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Bambamarca: habt. 402,
con los de Chalay y Tuco.
HuANOAHARCA, hda. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Jesus.
HuANQAMARCA, est. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Otusco: habt. 688: dista de Otusco
2 leg. (11 k.).
Hoanji^iiiarquilla, chac. Dpt. Cajamarca,
prov. Chota, dist. Paccha.
Huaiijz^ll, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Huflii(t:aKail|t;a, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Cutervo.
Huaniz^sear, distrito de la provincia de Cas-
trovireyna, Dpt. Huancavelica: habt. 867.
HuANGAScAR, pbl. Capital de este distrito de
HtJAl^
408
HUAN
la provincia de Castrovireyna, Dpt. Huan-
cavclica: i 2,556m. alt., li la izquierda del
rio que baja de Viiiac y despues forma el
rio de Cafiete : habt. 282.
Hnanfraspueara^chac. Dpt. Cajamarca pro 7.
Chota, dist. Querocoto.
Huanpiuiiiyncc 9 chac. Dpt. Ayacucho,
prov. Lucauas, dist. Otoca.
Hiianjcr^) ftl<i- I^pt» Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. San Damian.
Hnan^n 6 Huanririy pbl. Dpt. Huanuco,
prov. Dos de Mayo, dist. Jesus : habt. 207.
Huailhiiail) hda. cecal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Hiianlmar, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
Haanliuerilla, chac. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Bagua.
Huaiihuilaii, hda. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Bagua: habt. 12.
Huaillllinima) cerro y est. de este nombre,
Dpt. Arequipa, prov. Camand, dist. Cha-
parra. En el cerro hay algunas piedras
con gergllficos antiguos.
Hiianiliuarqni, chac. Dpt. y prov. Hudnu-
CO, dist. Santa Maria del Valle.
HiianillO) punta d 6 ^ millas al Norte de la
bahfa de Chipana, A los 21° 16' lat. y 72<»
81* 24" long.: esta punta es una de las
varias rocas asi llamadas : en esta existe
un deposito de Huano, de dificil y peli-
grosa extraccion por la braveza del mar :
se ha calculado en 700,000 metres cribi-
cos la cantidad de huano de este depo-
sito.
Hnaninea, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa.
taz, dist. Tayabamba.
Huaiiin^ora, hda. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. Achaya: habt. 27.
Hnanini, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Casta.
Hlianiliqiie^ quebrada en la provincia de
Paruro, Dpt. Cuzco.
Huanipa, hda. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Pampachire.
Hnailipaca,(/i//a7la/>/ar/ta secarse. Ay.; 6 hua-
nupata muladar. Q.) pbl. Dpt. Apurimac,
prov. y (list. Abancay : habt. 943 : dista 9
leg. (50 k.) de Abancay.
Hirailja« aid. Dptt Ancachs; prov. Huari,
dist. LlamelHn.
HuANjA, est. Dpt. Ancachs, prov. Hmas,
dist. Lidependenda: habt. 171.
Huanjnycan 9 chac. Dpt. Ancacbs, pm.
Cajatambo, dist. Huancapon.
Hnaulay, hda. Dpt. Junin, prov. y &t
Tarma.
Hnanllai^, chac. Dpt. Ancachsi prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
HuannacaJieha, chac. Dpt. Ancachs, pror.
Huaras, dist. Becuay.
Hiianochaui, chao. Dpt. Cuzco, prov. Oras-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Haaiiocliln, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gft-
jatambo, dist. Ocros.
Huano huano, {Huanu esti^rcol. Q.) eeno
mineral de oro en la provincia de Cana-
nd, Dpt. Arequipa, cerca del nevado de
Achatayhua.
Huano huano, pbl. Dpt. Arequipa, pror.
Camand, dist. Chala.
Huanohnillca 9 hda. Dpt. Cuzco, prov.
Chun vivilcas, dist. Ccapacmarca : habt. 59.
Hnanonga, est. Dpt. Ancachs, prov. Hoaa
dist. Chacas.
Huanopata, hda. Dpt. Ayacucho, prov.j
dist. Huanta.
Huanopata, est. Dpt. y prov. Puno, di^
PaucarcoUa.
Huanoqnite, distrito de la provincia de Pi-
ruro, Dpt. Cuzco: habt. 2,566.
HuANOQUiTE, {Huanu esti^rcol, quiti atio o
comarca i la redonda de un Ingar. Q.) pW-
capital de este distrito en la provindt &
Paruro. Dpt. Cuzco,: habt. 648coiiloBde
Yuracmayo.
Huanorani, est. Dpt. Cuzco, prov. Chimn-
vOcas, dist. Chamaca.
Huanos, hda. Dpt. Cuzco, prov. Panin>,|
dist. Accha: habt. 9.
Hiianpallpa, aid. Dpt. Cuzco, prov. Pinirft«|
dist. Ccapi: habt. 9.
Huanqui, chac Dpt. Ancachs, prov. Ht
ras, dist. Bestauracion.
HuANQUi, hda. Dpt. Apurimac, prov,
huaylas, dist. San Ger6niino: a 8
(16 y J k.) de San Geronimo.
Huanqnilluna, chac. Dpt. Ayacucho,
Parinacochas, dist. Lampa.
Huanqnin, chac. Dpt. Libertad, prov.
taz, dist. Huancaspata: i 2 leg. (U
de este pueblo.
HUAN
409
HUAN
Hiuinqnin05cliac. Dpi. Ancachs, prov. Hnay-
las, dist. Macate.
Haanri, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Acas: d 2,500m. alt.: su clima es
templado: habt. 118: dista de Acas 7 leg-
(89 k.).
Hnanro, est. Dpt. Ancachs, prov. Hnaylas,
dist. Macate : habt. 409.
Haansa, est. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Cajabamba: i 5 leg. (28 k.) de Huama-
chuco.
HuANSA, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihnas.
HuANSA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Casma.
HuAMSA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
HuANSA, pbl. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Carampoma: habt. 665.
HuANSA. aid. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Huanta: habt. 587.
Haansacay) cerrito en el Dpt. Ancachs ,
prov. Huaylas, dist. Yungay : es formado
artificialmente de piedras rodadas; algu-
nas son labradas: este antiguo monu-
mento tiene analogfa con los de Pucayan
y Tumshncayco.
Hnansa-huite) aid. Dpt. Cuzco, prov. Chnn-
vivilcas, dist. Vehlle.
HoansaHa^ mina de plata, Dpt. Hudnuco,
prov. Dos de Mayo, dist. Huallanca.
Hiiansamarca^ hda. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Contumazd.
Hnansaunaf chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
fliuuish) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras.
dist. Marca.
HuansOy contrafuerte de la cadena de los
Andes en los 14° 10' lat. y entre los 74° 80'
y 76° 30' long.: sirve de llmite d las pro-
vincias de Aymaraes y la Union.
HuANso, laguna sobre la CordiUera de este
nombre a los 14° 22' lat. y los 74° 65' long.
es una de las varias fuentes de donde na-
ce el no de Cotahuasi.
HuANso, hda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
HuANso, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
snyos, dist. Chuquibamba.
Huanta, (Huantu anda, htera 6 cualquier
aparato para llevar Ay.; j llevar a uno
cargado de pies y cabeza. Q.) aid. Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Pallasoa.
Huanta, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Hnan-
cayo : habt. 84.
Huanta, provincia del Departamento de
Ayacucho, desmembrada de algnnos dis-
tritos por ley de 80 de Marzo de 1861 pa-
ra formar la provincia de La Mar. Por
Supremo decreto de (sin fecha) Setiembre
de 1826 se mand6 agregar al Departa-
mento de Ayacucho, porque dntes haoia
parte de la de Anco cuya porcion restan-
te tai despues incorporada en la de Hoa-
manga segun Supremo decreto de 28 de
Octubre del mismo ano 26. Confina por
el N. con las montanas de la provincia de
Jauja, su-vi^ndole de limite el rio Manta-
ro tributario del Apurimac; por el S. con
las provincias de La Mar y Huamanga ;
por el E. con las montanas de la provin-
cia de la Gonvencion del Departamento
del Cuzco, teniendo por limite el rio Apu-
rimac ; y por el 0. con las provincias de
Tayacaja y Angaraes del Departamento
de Huancavehca, de las que la divide el
rio de Huarpa, que despues toma suoesi-
vamente los nombres de Angoyacu y de
Mantaro. Su capital es la villa de Huanta.
En esta provincia como en muchas
otras, la division 6 el ndmero de los dig-
tritos que la componen es un verdadero
laberinto, y lo mas desconsolador para el
que busca la verdad, consiste en no te-
ner donde encontrarla. Las leyes y de
cretos nada dicen: las Ouias de Foras-
teros solo prueban que todos los CoBm6-
grafos, sin exceptuar uno solo, se han li-
mitado a publicar los datos que se les re-
mitia sin hacer la menor observacion, 6
sin examinarlos ni hgeramente : en algu-
nas de estas se v^ considerados unos dis-
tritos que en las Guias siguientes se supri-
men. En el censo que se form6 el ano de
18G2 se consideran los siguientes distritos,
Huanta. Luricocha.
Huamanguilla. Ayahuanco.
Iquicha.
En la Division Politica, publicada ulti-
mamente por la Direccion de Estadistica,
tan solo consideran tres distritos que son :
Huanta, Luricocha y Huamanguilla, pro-
52
HUAN
410
HUAN
bablemente porque en la liltima Goia de
Forasteros se oonsignaron solo los nom-
bres de los Gobcmadores de estos tres
distritos; pero si esto sirviera de regla
6 fandamento, resultaria que Huauta te-
nia ocho distritos, pues ban babido oebo
Gt>bernadores, segun se v^ en las Guias
de 1865 y otras anteriores y posteriores.
Teniendo presentes estas contradicciones
y en vista del liltimo censo practicado
consideramos los siguientes
^ DISTBITOS :
Habt.
Ayabjoanoo 2,286
Huamangnilla 8,866
Huanta 11,228
Iquicba 8,112
Loricocba 8,841
Total babt 88,283
Esti comprendida, mas 6 m^nos, entre
loB 12« y 18^ lat. y los 75« y 77° long, for-
mando una superficie como de 507 leguas,
inclusive la parte de la montana: compa-
rando esta superficie con la poblacion de
toda la provincia, resulta poco mas de 65
babitantes por cada legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
dpnes con los nombres de Pueblos y Pa-
gos; d los pages los denominados Aldeas,
segun lo dicbo en el Discurso Preliminar.
Es notable que«mucbas baciendas tienen
mas babitantes que algunos pueblos, y sin
embargo no se les considera como pue-
blos.
Esta provincia es una peninsula for-
mada por el rio Huarpa (que toma el nom-
bre de Angoyacu y despues el de Manta-
taro) y el rio Apurimac : en su parte Nor-
te estd cruzada por una cadena de oerros
que es un ramal de la gran Cordillera,
por lo que su territorio es muy quebrado,
i la vez que lleno de bosques : tales ele-
mentos; la hacen inespugnable y mas de
una vez la bemos visto sublevada, sin que
baya sido posible dominarla por la facili-
dad que presta & los revoltosos para ocul-
tarse en sus bosques y quebradas.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
mando politico de la provincia : un Juez
de 1/ Instancia administra justicia. En
10 eclecidstico estd dividida en los signien-
tes
CURATOS :
Ayabuanco. Huamanguilla.
Carbuaran. Huanta.
Luricocba.
Hay 18 Escuelas de primeras letras:
11 para bombres : sueldos S. 6,600
7 » mugeres: » » 4,200
Total alano 8. 10,800
Las contribuciones producen al ano
804 soles por los siguientes ramos :
Contribucion Urbana 8. 194
» Riistica » »40
» Industrial » 48
» Eclesi^tica • 227
Total alano 8. 804
Huanta, distrito de la provincia de Huanta,
Dpt. Ayacucbo: babt. 11,228.
Huanta, villa, capital del distrito y de la pro-
vincia de este nombre, Dpt. Ayacucbo:
babt. 8,192: dista de Ayacucbo 8 leg.
(44 i k.) : de Lima, 102 leg. (559 k): do
Marcas 6 leg. (88 ^ k.).
Huanta, pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Canga-
llo, dist. Totos : babt. 914.
Huanta, bda. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Lluta : dista de Arica 10 leg. (55 | k.).
Hoantaecero, cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba.
HuantacO) cbac. Dpt. Ancacbs. prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Huantachaca^ bda. Dpt. Ayacucbo, prov. y
dist. Huanta.
Hiiantahuica$ cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Huaxas, dist. Marca.
Hnantiyayay (puede ser corrupoion de AuaA-
tu, haya que se pronuncia huantujaya. He-
var d uno en anda 6 muy lejos, Q. y Ay.)
pbl. Dpt. Tarapacd, dist. Iquique; sitoado
d los 20^ 14* lat. y 72*» 27' long, k l,006in-
alt.: dista de Iquique 8 leg. (16 J k.) : do
Tarapacd 20 (111 i k.).
HuANTAjAYA, mineral de plata en el Dpi
Tarapacd, dist. Iquique. En otro tiem-
po este mineral era considerado como el
mas rico del Peru ; porque d su inmedia-
cion d la costa, de la que dista 6 millas,
se agregaba la gran riqueza de sus me-
tales que casi eran plata pura, pues de
HUAN
411
HUAN
cada arroba de piedra de metal se saeaba
25 marcos de plata pina. Con frecuencia
se encnentran en las inmediaciones de es-
te mineral, entre la arena, grandes trozos
de piedras argentiferas casi todas de pla
ta pnra; en 1750 se encontr6 un trozo
casi de plata pnra con una faja de oro al
rededor de 1 pulgada (22mm.); en 1758
se encontr6 otra que pesaba 82 arrobas
(36Skg.884); en 1789 se encontr6 otra qne
pesaba8 arrobas (92kg.096):dista de Iqui-
qne 8 leg. (16 ^ k.).
Hnantalmaya^ chac. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta.
Hnantalloily ald.Dpt. Ancachs, prov. Hnay-
las, dist. Pamparomas: habt. 164. .
HuANTALLON 6 huantayon, est. Dpt. Ancachs,
proY. Huaras, dist. Independencia : habt.
85.
Hnantamay^ csbac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Eestauracion.
Huantan^ laguna en la provincia de Canta,
Dpt. Lima.
HuANTAN, pbl. Dpt, Lima, prov. y dist. Yau-
yos, d 8,859ni. alt.: habt. 1,054: dista de
Yauyos8 Jleg. (19 J k.).
Hnantana 9 aid. Dpt. Apurimac , prov.
Andahuaylas , dist. Huancaray : habt.
60.
Hnantani, chac. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora.
Hoantar) (ciertayerba filamentosa de la que
hacen sogas, Q. y Ay.) rio tributario del
Puccha, Dpt. Ancachs.
HnANTAB, distrito de la provincia de Huari,
Dpt. Ancachs: habt. 8,119.
HuANTAB, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Huari, Dpt. Ancachs : habt.
1,095.
HuANTAB, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Eecuay.
HuANTAB, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
Hnantaran , chac. Dpt. Ancachs , prov.
Huaylas, dist. Macate.
Hiumtareoota, hda. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Moho: habt. 41.
Hnantaro, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas: habt. 115.
HuAMTABo, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
Hnantas, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca.
Haantayani, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
Hnantaymlsa, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Cabana.
Hnantina La, hda. Dpt. y prov. lea, dist.
S. Juan Bautista : d 4 leg. (22 k.) de lea.
Hnantira, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo : habt. 77.
Hnantitara, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Pampas.
Hnantos, est. Dpt. Ayacucho) prov. Hua-
manga, dist. Quinua: habt. 58.
Hnantnean, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay: d \ leg. (1^ k.) de Yimgay
Hoantamay, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Becuay.
Huantaii) «hac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Parann.
Huantura^ asi se llama el conjunto de algu-
nas aldeas de la provincia de Canchis,
Dpt. Cuzco, dist. Tinta : habt. 480.
Hnantntnyo, chac. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ollachea.
Hoannara, pbl. Dpt. Taona, prov. Tarata,
dist. Oandarave : habt. 820 : dista 89 leg.
(217 k.) de Tacna.
HVAKIICO, Departamento fluvial creado
por ley de 5 de Noviembre de 1870, segre-
gando algunas provincias del Departa-
mento de Junin. Confina por el N. y por
el E. con las montanas de los Departa-
mentos de Loreto y Cuzco ; por el 8. con
la provincia de Pasco del Departamen-
to de Junin ; y por el 0. con las provincias
de Pomabamba y Huari del Departamen-
to de Ancachs. 8u capital la antigua ciu-
dad de Hu^uco. Consta de las siguientes
FROVINGIAS :
Habt.
HuAnuco 82,286
Huamalies 21,644
Dos de Mayo 20,709
Total, habt 74,588
No es posible determinar el justo limi-
te Norte y Este por estar en la montana
que es poco conocida, mas para dar alguna
idea del territorio que comprende, dire-
mos que estd. entre los 8^ 30' y lO*' 20' la-
titud, y los 75^ 80' y 79** longitud y que
mide 1,988 leguas cuadradas, de las cua-
HUAN
— 412
HUAN
les mas de 800 son de bosques 6 de la
montana: comparando esta superficie con
Bu poblacion resulta poco mas de 82 ha-
bitantes por legua cnadrada.
La parte Norte del Departameuto es
toda de bosques fertilizados por los cau-
dalosos rioB Huallstga, Marauon y sus
iimamerables tributarios.
En la parte Sur hay una encrucijada
de oerros que se desprenden de la Cordi-
llera principal: los que se dirijen al E.
forman nudos y contrafuertes : los que
Tan al N. forman una cadena muy pro-
nundada, que se denomina Cordillera cen.
tral, para distinguirla de la otra cadena
que va al N. E. y se llama Cordillera
oriental: entre estos cerros y cadenas cor-
ren los caudalosos rios ya citados, reci-
biendo muchos rios igualmente caudalo-
sos, pero tan torrentosos que no pue-
den ser navegados. En el seno de estos
cerros se encuentran ricas y abundantes
minas de oro, plata, cobre, cinabrio, car-
bon de piedra y otros metales. En la par-
te de la montana, la naturaleza ostenta
todo el lujo y vigor de la vegetacion; mas
todas estas riquezas son casi inaprove-
chables por la dificultad para exportar-
las por falta de buenos caminos : seme-
jante obstaculo puede sin embargo supe-
rarse, ya sea abriendo uno carretero de
Hudnuco, por Panao y Pozuzo, al puer-
to del Mayro en el Pachitea, recorriendo
tan solo 82 leg. (178 i k.) obra que no
demanda gran gasto; ya tambien siguien-
do el de Tingo Maria, (puerto en el Hua-
allaga) que desde luego es mas largo y di-
ficultoso. Una yez puesto el Departameu-
to en fiicil comunicacion con la parte na-
vegable de esos rios, Huinuco serd uno
de los mas ricos Departamentos: tiene
grandes riquezas mineralesy vegetales:
tan solo le £alta vias de comunicacion.
Hay un Prefecto encargado del mando
politico del Departamento. En lo Judi-
cial depende dela Corte Superior de Jus-
ticia de Lima.
En lo eclesidstico forma una Diocesis
que fu^ erigida por Bula de Pio IX y com-
prende el Departamento de Junin.
Su primer Obispo es el Dr. D. Teodo-
ro del Yalle; y su Cabildo, estd compues-
to de un Dean y tres Can6nigos, con Cft-
pellanes, etc.
La Nacion gasta en este Departamen-
to la cantidad de 116,092 soles al ano en
los siguientes ramos :
En sueldos de Prefecto, Sub-Pre-
fectos, sus empleados y gastos
anexsos S. 10,820
Jueces de 1.* Listancia, Agen-
te fiscal y gastos de justicia.... 8,829
Sueldo del Obispo, Can6nigosy
otros gastos del Culto 18,140
Cajero fiscal, empleados y otros
gastos 4,240
En Correos 1,219
En Establecimientos de Benefi-
cencia 1,632
En fuerzas de Policia 25,212
1 Colegio Seminario 1,000
1 Colegio para hombres 6,400 \ gr^
1 » » mugeres 1,600 J '
70 Escuelas de primeras letras... 42.000
Total al ano S. 116,092
Las contribuciones producen al aiio la
cantidad de 11,042 soles, por los siguientes
ramos :
Contribucion Urbana S. 156
• Eiistica » 10,887
» Industrial i 87
• Eclesidstica » 46i
Total al ano .... 8. 11,042
IIllAnuco, provincia del Departamento, fae
separada del Departamento de Junin por
ley de 24 de Enero de 1869. Gonfina par
el Norte con la do Huamahes y parte del
Departamento de Loreto ; por el S. con la
de Pasco; por el E. con la montana dd
Departamento del Cuzco ; y por el 0. con
la provincia Dos deMayo. Su capital ladn-
dad de Hudnuco. Consta de los siguientes
DISTRITOS :
Hafaft.
Chinchao 2,9Gd
Higueras 3,661
Huacar 5,273
Hudnuco 11,975
Panao 8,255
Pozuzo 614
Santa Maria del Yalle 5,882
Total habt 38,029
HUAN
— 413
HUAN
Como esta provincia tieue por limite
la montaua al N. y al E. no se puede de-
cir ni aim aproximadamente donde prin
dpian sns limites por estos rumbos y re-
petiiiios lo que dijimos al babrar del mis-
mo Departamento:estd Gomprendida entre
los S" 80' y 10° 20' lat. y los TS^* 80' long,
formando una superficie como de 1,180
legaas, que comparada con su pobla-
cion resnlta casi 28 babitantes por ca-
dalegua: debe advertirse que como 800
legnas cuadradas son de bosques 6 monta-
iia, comprendida entre los rios Pacbiteac
y Maranon.
Lo que hemos dicho del Departamento
de Hu^nco respecto d la naturaleza del
territorio y prodncciones es aplicable A
esta provincia.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
ft mando politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra justicia. En
lo eclesidstico estd dividida en los siguien-
tea
CUBATOS :
Huaca. Sta. Maria del Yalle.
Hu^nuco. Pozuzo.
SaeldoB.
'Haj 1 Colegio de instruccion
media para bombres S. 6,400
1 paramugeres • 1,600
24 Escuelas para bombres » 8,400
8 • » mugeres » 4,200
Total al ano S. 20,600
Las Gontribuciones producen al ano la
cantidad de 6,982 soles por los siguientes
ramos:
Contribucion Urbana S. 156
9 Rustica » 6,478
9 Lidustrial » 87
9 Eclesidstica » 216
Total al ano S. 6,982
IdAnuoo, distrito de la provincia y Dpt.
Huanuco: babi 11,975.
lulmjcOf ciudad antigua, capital del De-
partamento, de la provincia y del distrito
de ea nombre: situada en los 9'' 55' lat.
y 78*» 1' 87" long, segun Mateus y 9° 58'
y 78^ V 24" segun Tucker, d 1,812m.
alt. Su clima es seco y en genera] cdlido
y mny ventoso : sus calles son rectas y pa-
ralelas: hay tres plazas, de las que la prin-
cipal tiene una fuente 6 pila do piedra; 9
iglcsias con la de Santo Domingo que es-
a arruinada; dos colegios, uno para bom-
bres y otro para mugeres y un hospital.
Como capital del Dpt. es la residencia
del Prefecto, del Obispo, Caja Fscal y
oficinas accesorias: babt. 5,105: dista de
Lima 82 leg. (458 k.); de Ambo5 (28 k.);
del Cerro de Pasco 28 (128 k.) del puer-
to del Mayro 82 leg. (178 i k.). •
Hainnco-painpa, bda. Dpt. Puno, prov.
Lampa, dist. Nuuoa.
HuknucO-TieJO) llamado Giianeso por los
conquistadores, pbl. Dpt. Hudnuco, prov.
Dos de Mayo, dist. Aguamiro; funuado
por Gomez de Alvarado en 1539, fu6 la
primera capital de ese Corregimiento bas-
ta'que por 6rden del Gobernador Vaca de
Castro se sustituy6 con la ciudad actual
de Hudnuco. A sus inmediaciones exis-
ten las ruinas de un palacio de los Incas
d. 8,644n). alt.: dista de Jauja 58 leg.
(295 i k.); de Banos 5 (28 k.); de Hud-
nuco 17 (94 i k.).
HuanucutO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
HaaimliuanQ, est. Dpt. A^acucho, prov,
Huamanga, dist. Socosvinchos : Labt. 41.
HuANUHUANu, distrito de la provincia de Ca-
mand, Dpt. Arequipa: babt. 801, con los
de Huambo y Palca.
HuANUHUANU, pbl. Capital de este distrito
de la provincia de Camand, Dpt. Arequi-
• pa: babt. 189.
Haaiiune, limite entre el Peni y Bolivia,
Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist. Desa-
guadero.
Huanuni) aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Ti-
quillaca: babt. 67.
Huanupampa, chac. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
Haaiinpupata^ cbac. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta.
HuaunqulllO) aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Huanntuyo, chac. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ollacbea.
HuANUTUYo, est. Dpt. Pimo, prov. Caraba-
ya, dist. Macusani.
Hoanyanca 6 Huanyarca, mina de plata,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Be-
HUAN
414
HUAQ
cuay : bus metales son muy ricos, pues
dan 432 marcos por cajon.
Baanyayi chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
Hoanyii^, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
Huanacaclii) {Huana seco, cachi corral es-
pecial de carneros. Ay. y cachi sal en
Q.) aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist.
¥ungnyo : habt. 657
Huanacahoa) (camlseta seca. Ay.) aid. Dpt.
Tacna, prov. Arica, dist. Codpa: habt.
284.
Huanahuana^ est. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Huaiiahuma, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
Ilaaiiaiiibra, est. Dpt. Cajamarca, prov.
Celendin, dist. Huasmin : habt. 845.
Hnafiapaqal, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Cotaparaco.
Huafiasavira-pampa, est. Dpt. Puno, prov.
Chucuito, dist. Yunguyo.
Hnafiasora) aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo.
Hiiafiatitaf est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Puciira.
Huafie^ laguua, prov. Canta, Dpt. Lima.
HuafieCf distrito de la provincia de Yau-
yos, Dpt. Lima: habt. 2,016.
HaafieC) {huanuc el quo muere. Q.) pbl. ca-
pital de este distrito de la provincia de
Yauyos, Dpt. Lima: A 8,218in. alt.: habt.
707: dist. 12 leg. (67 k.) de Yauyos.
Hliaftiglira9 est. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Achaya.
Haafiimbay hda. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Gajabamba: dista de Huamachuco
8 leg. (44 i k.); de Gajabamba 2 (11 k.).
Hnanimbitaf hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Cajabamba, dist. Condebamba.
Huafiomarcaf est. Dpt. Apurimac. prov.
Abancay, dist. Sirca.
Hnafiopisa) hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Chavin : habt. 95.
HnafiurO) chac. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Huanushco, hda. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Pariahuanca : habt. 80.
Huannshcnro, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 18.
Huafiuypifia^ est. Dpt. Puno, prov. Can.
baya, dist. Macusani.
Huapaca, aid. y hda. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito. dist. Pomata: habt. 165.
Huapalas, aid. y hda. Dpt. y prov. Run,
dist. Yapatera : habt. 820.
Huapapacar^ chac. Dpt. Ancaidis, pror.
Cajatambo, dist. Gorgor.
Huapatira) chac. Dpt. Apurimac, pror.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Hoapi) est. Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Ticllos.
HuAPi, hda. Dpt. y prov. Hu^uoo, disL
Chinchao.
Hnapir^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. Hum-
ta, dist. Luricocha : habt. 85.
Hnapiri^ rio, nace en la Cordillera ydesem-
boca en el Pacffico, Dpt. y prov. lea.
Hnapish) chac Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Eestauracion. '
Haapohuapo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chim-
vivilcas, dist. Livitaca : habt. 70.
Huapra^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huans,
dist. Eestauracion.
Hliapre) chac. Dpt. Ancachs , prov. Hua-
ras, dist. Yungar.
Huapule^ mina de plata y plomo en el cer-
ro do Cochupel, Dpt. Ancachs, prov. Huaj-
las, dist. Pueblo Libre.
Hnaputaj cerro mineral en el distrito de
Pueblo Libre, prov. Huaylas, Dpt An-
cachs.
Huaquepata^ hda. Dpt. y prov. Huanm
dist. Santa Maria del Valle.
Huaqai, (dos jimtos. Q.) hda. Dpt. An-
cachs, prov. Huaylas, dist. Huasta.
Huaquia, chac. Dpt. Lima, prov. Yanyos.
dist. Chupamarca.
Haquias, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Mar-
ropon.
Huaqnihitay {Huaqui dos juntos, hiia Vta-
dre, Q.; y Huaquitha concertSLTse pmW.|
cer algo, llegar al justo de algo, /iii*fi«^
moderadamente. Ay.) aid. Dpt. Pffittft*
prov. Lampa, dist. !Nuiioa.
Hnaqnllla, chac. Dpt. Piura, prov. Pa5t»,^
dist. Huaca.
HuAQuiLLA, hda. de caua, Dpt. Cajan&'tftNi^
prov. Jaen, dist. Churinos.
HuAQuiLLA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Sn*^
ta, dist. Nepena.
HUAR
— 415
HUAR
ffoiiqiiillanif chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
TivUcas, dist. Colquemarca.
iQaqnillOf chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Chirinos.
laaqiiiiiibra , Ma. Dpt. Huancavclica ,
prov. Angaraes, dist. Acobamba: Labt. 97.
luaqninOy chac. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Pallasca.
[naqnipata, bda. cecal, Dpt. y prov. Hud-
nncOi dist. Chinchao, en la quebrada De
Repente.
[naqnirca, (Huaqui Jdrca cnmbre de dos
cerros. Q.) pbl.Dpt. Apnrimac, prov. An-
tabamba dist. Sabayno: babt. 250.
[uaqaiSt chac. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
ras, dist. Marca.
UAQUis, pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos: habt. 278: a 8 leg. (16 ^ k.)
de Pinos.
)vebtencia: — Todos losnombres queprin-
cipian con Huaray Huari, Iliiaro Iluaru,
son dificiles para indicar sn etimologia
porque pueden ser corrupcion de la ulti-
ma vocal, que unas veces se ha variado
5 cbnfdndido con otra vocal, lo cual hace
rariar tambien el significado : algunas ve-
Jes es facil conocer esta corrupcion, ya
>or la historia, la tradiccion 6 el sentido
le la oracion : por esto el que desee saber
>ien la etimogfa busque las diversas pala-
iras radicales y las compuestas, que las
ncontrard en este Diccionario.
tanif (calzones 6 zaragiielles cortos, Q.;
si es corrupcion de Huaru alto. Ay.) aid.
hda- Dpt. Piura, prov. y dist. Ayabaca:
abt. 86.
LRA, (corrupcion de Huaru alto, bravo,
riiel. Ay.) cerro en la Cordillera, al E.
3 Tarapaca: d 1.158ni. alt.
JLA, salitreras, (8) Dpt. y prov. Tarapacd,
irabamba, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
aniro.
irabe^ hda. cocal, Dpt. y prov. Huanu-
», dist. Chinchao, en la quebrada De Be-
inte.
irac, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
3t. Huantar: habt. 184.
O^ca, (honda Q.) est. Dpt. Ayacucho,
ov- Huamanga, dist. Socosvinchos.
ULCiL, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
h, dist. Coporaque.
Hnaracalla, chac. en la hda. de Llocllo,
Dpt. y prov. HuAnuco, dist. Huacar : dis-
ta de Ambo 1 leg. (5 i k.); de Huariaca
9 (50 k.).
Hnaracancha, aid. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. San Damian.
Hnaraeani, (corrupcion de Huaru alto, cani
muger de la provincia de los Yuugas, 6
trabajosamente; y si es Quechua significa
tirar piedras con honda) cerro inmedia-
to d Moquegua en la cadona do la Cordi-
llera: d 2,817m. alt.
HuABACANi, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
HuaracayO) {Huaru alto, cayu el pi^ 6 la
piema, 6 las pisadas. Ay.; y si es Huara-
ca yoc en Quechua significa, soga li hon-
da) malpaso en elrio Maranon, abajo del
rio Escurrebragas : elrio se estrecha entre
dos penas en un ancho de llSift- y por eso
aumenta la corriente ; pero no es muy pe-
Hgroso.
Haaracayoc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
HuAKACAYoc, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Pueblo Libre : habt. 855.
HuBACAYOc, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
HuRACAYoc, aid. y chac. Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Acobamba : habt. 510 la al-
dea, y la chac. 15.
HuABACAYoo, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
HuABACAYoc, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Huaraeo, chac. Dpt. HuancavoUca, prov.
Tayacaja, dist. Anco.
HuARAco, (si es corrupcion de Huaracu hon-
da, soga de lana, Q.: y Huaracco cicrta
especie de cactus. Ay.) aid. Dpt. Cuzco,
prov. ChunvivHcas , dist. Colquemarca:
habt. 151.
Huaracochog, chac Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
Hnaracolqui, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Gorgor.
Huaracoma, hda. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Marangani.
Hliaracondo, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Siirite: habt. 1,885.
Hiiaracopallca, aid. y est. Dpt. Arequipa,
prov. Castilla, dist. Chachas.
HUAR
416
HUAR
Hoaracopata, hda. Dpt. prov. y dist. Huan-
cavclica : habt. 50.
Huaracopata, est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
lIliaracote,chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
HuARAcoTE, pico nevado en los Andes d los
14« 82' 40" lat. y TS*' 18' 14" long.
Hnaracoyo, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
HuARAcoYo, est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Omacha.
Huaracpampa, bda. Dpt. Ancachs. prov.
Huaylas, dist. Caras.
HuARACPAMPA , hda. Dpt. Ancachs , prov.
Huaylas, dist. Pamparomas : habt. 63.
HuABACPAMPA, cst. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Macusani.
Haai'acsiquin, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata.
Hiiaracay, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Hnaracnyo, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Usicayos.
Huarachani) est. Dpt. Puno, prov. Sdndia.
dist. Cuyucuyo.
HuARACHANj cst. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ajoyani.
HuARACHANi, chac. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. Asillo.
HuRACHANi, aid. Dpt. Puno, prov. Lamp a,
dist. Santa Rosa.
Hnarahaniaya, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 72.
Hnarahnacra, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Umachiri.
Haarahoara, est. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Hnarahuarani) aid. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Juli : habt. 90.
HuARAHUARANi, aid. Dpt. Puuo, prov. Ohu-
cuito, dist. Santa Kosa.
Iluarahuasi , chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Andajes.
nuarahura, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancarama.
HnaraJinyuCy aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jacn, dist. Querocotillo.
Iluaral, pbl. Dpt. Lima, prov. y dist. Chan-
cay : habt. 881 : dista 2 leg. (11 k.) al E.
de Chancay : por el medio de la poblacion
pasa el ferrocarril de Palpa al pnerio la
Chancay.
Huarampanipa, hda. mineral. Dpi Junin,
prov. y dist. Pasco.
HuARAMPAMPA, cst. Dpt. Ayacncbo, prov.
Huamanga, dist. Socos>incho8:bAbi.l6.
Hiiarana^ chac. Dpt. Junin, prov. y dist
Jauja.
Hnaranca, aid. Dpt. Cuzco, prov. PaiwK-
tambo, dist. Colquepata: habt. 80.
HuARANGA, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist
Urubamba: hab. 74.
HuARANCA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
HuARANGA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Panuo,
dist. Aocha: habt. 285.
HuARANOA, hda. Dpt. Puno, prov. Hoana-
ne, dist. Moho : habt. 84.
Hnaraneallqui, hda. Dpt. Ayacueho, pxoT.
La Mar, dist. Chungui.
HuARANGALLQui, aid. Dpt. Cuzco, proT. Con*
vencion, dist. Santa Ana : habt. 150.
Huarancancha^ aid. Dpt. Apurimac, prof.
Andahuaylas, dist. Chincheros: habt 169.
Hnarancapaccha, est. Dpt. Cnzoo, prov.
Chunvivilcas, dist. Chamaca.
Huaraiicapata, est. Dpt. Cuzco, prov. Chm-
vivilcas, dist. Chamaca.
Huarancayoc, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Querocotillo
HuARANGAYoc, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Chiqnian.
HuARANGAYoo, chac. Dpt. Ancachs, prov
Cajatambo, dist. Huayllacayan.
Huarancayocc , hda. Dpt. HaancaTdica,
prov. Angaraes, dist. Julcamarca.
HuARANCATocG, hda. Dpt. Ayacucho, proiv.
y dist. Huanta.
HuARANGAYocc, hda. Dpt. Ayacncbo, prov.
Cangallo, dist. Huambalpa.
nuARAMCAYocG,montaiiay est.Dpi Ayacncbo
prov. Huamanga, dist. Quinua: babi. &
Huarancayocc, chac. Dpt. Ayacuebo, prov.
Lucanas, dist. Otoca.
Hiiarancol, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Andajes.
Huarancona, hda. Dpt. Cuzco, prov. Cah*
chis, dist. Marangani : habt. 7.
Huarauchacra , est. Dpt ADcachs, prov.
Huari, dist. Huantar.
Haaranelial, pbl. Dpt. Libertad,prov.
HtJAR
— 417 —
HUAR
CO, dist. Usquil: algunos lo consideran
capital del dist. de Huaranchal que no
reconoce la ley : habt. 215: dista de Us-
quil 6 leg. (83 J k.).
Haaranehani, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baja, dist. Macusani.
HuABANCHANi, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Orurillo.
Hoanilidosa) chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jacn, dist. Ghirinos.
Haanmii^l, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Arahuay.
HuABANGAL, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Garabayllo: habt. 21.
HuABANOAL, hda. Dpt. Lima, prov. Caiie-
te, dist. Mala, d 87^.25 alt. : habt. 55 :
i 1 leg. (5 ^ k.) al Norte de Mala.
HuABANOAL, chac. Dpt. y prov. lea, dist.
Llauca.
HuABANOAL, hda. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Abancay.
HuABANOAL, cst. Dpt. Arcquipa, prov. Cay-
lloma, dist. Lari.
HuABANOAL, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
y dist. Camana : habt. 287
floarani^pO) chac Dpt. lea, prov. Chin-
cha, dist. Pisco.
flaaraiipis, lagunita en los altos 6 Cordi-
llera de Huancabamba, Dpt. Piura.
Huaran^y chac. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. La Peca.
HuABANoo, chac. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. San Ger6nimo.
HuABANoo, hda. Dpt. Gajamarca,prov. Jaen,
dist. Chirinos.
HuABANGO, hda. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Huancarqui.
HuABANGo, hda. Dpt. Arequipa, prov. Islay,
dist. Quilca : habt. 60.
Hnaraugull, aid. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Andaray: habt. 180.
Huaraiijnilllo, aid. y hda. Dpt. Cajamarca,
prov. Jaen, dist. San Ignacio.
HuABANGun^Lo, aid. y chac. Dpt. y prov.
Arequipa, dist. Sachaca: habt. 637.
Huaranlmajliata, hda. Dpt. Huancaveh-
ca, prov. Tayacaja, dist. Paucarbamba.
HuABANHUAYPATA, chac. Dpt.* ApuHmac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
Huaraiiinarca, aid. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Pueblo Libre : habt. 888.
HuABANMABCA, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Pampachiri.
Hnaranpampa, est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
HuaranncrO) chac. Dpt. y prov. Hudnu-
CO, dist. Huacar: en la quebrada de Gay-
ran.
Hnaranuyo, hda. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Yilque Chico.
Huaranvla, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
Haaranya, est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chacas.
Haaranyapampa, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Llumpa.
Hnarana^ aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro: habt. 618.
Huarapa^ hda. Dpt. y prov. Hu&nuco, dist.
Santa Maria del Yalle.
Huara de palos, est. Dpt. y prov. lea, dist.
Santiago : dista de lea 7 leg. (89 i k.).
Hnarapan, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. San Buenaventura.
Huarapansi, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. San Buenaventura.
Hnarapara, {Huara calzon corto, para llu-
via 6 llover, Q.; y si es corrupcion de
Huaru para, frente alta. Ay.) mina de
plata, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Hua-
ras.
Hnarapa^ca^ cerro en el cual hay una mi-
na de plata, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Recuay.
Hnarapu, est. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Querobamba.
Hnarapuris, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Cajatambo.
Huaraqueray, est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
Huaraqui, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
Huararea, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Livitaca.
Huarare, laguna inmediata al pueblo de
Pevas formada de los rebalses 6 derrames
del Mar anon.
Hnararl, gruta espaciosa, con hermosas es-
taldctitas de las mas variadas y capricho-
sas formas que se puede imaginar, ^ po-
cas cuadras de Livitaca, Dpt. Cuzco, prov«
Quispicanchi, dist. Livitaca.
53
HUAR
418
HUAR
Huarariniy est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Macusani.
Huararpiuioo, chac. Dpi. Cazco, prov. y
dist. Anta.
Hnaras, (debe ser comipcion do Tluarac, 6
IJuarap que significa de calzon corto. Q.)
rio : con este nombre se conoce el rio de
Santa desde su origen basta la confluen-
cia con el do Cbuquicara 6 Tablacbaca,
(vuase Santa, rio).
HuaraSy provincia del Dcpartamento de An-
cachs, creada por ley de 25 de Julio de
1857. Confina por el N. con la de Huay-
las ; por el S. con la de Cajatambo ; por
el E. con las de Pomabamba y Huari li-
mitada por la cumbre de la Cordillera ne-
vada ; y por el 0. con la de Santa. Su ca-
pital la ciudad de Huaras. Consta de los
siguicntes
DISTBITOS :
Habt.
Ayja 8,920
Carbuas 13,999
Cotaparaco 2,724
Marca 2,158
Pampas 8,068
Pararin 1,448
Pariacoto 908
Recuay 4,718
„ ( Restauracion 6,884
'^^* ( Independencia 8,881
Jangas 8,046
Yungar 2,518
Total habt... 53,267
Algunos cuentan como dis^tos de esta
provincia los siguientes ; Ollero, que per-
tenece & Recuay, Pariabuanca y Marcara,
que pertenecen d Carbuas. La ley no re-
conoce estos distritos.
Esta comprendida con bastanto aproxi-
macion entro los 8« 50' y 10° 16' lat. y
los 79** 10' y 80° 12' long, formando una
superficie como do 505 leguas, que compa-
rada con su poblacion resulta con poco
mas de 105 habit, por cadalcgua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos y K$-
tancias: a estas las cousideramos en mu-
ehos casos como Aldcas, y tambien a cicr-
tas haciendas; segun lo dicho cu el Dis-
Gurso Preliminar.
Su territorio estd dividido de Norte i
Sur en dos zonas muy caracterizad&s;]i
de la costa que estd al Oeste de la cadena
de la Cordillera, conocida con el nombre
de Cordillera Negra: en lo general es de
tcmpcramcnto cdlido, exceptnando lo6
pueblos y lugares que ocupan las faldas de
esta Cordillera, en donde el tempen-
mcnto es muy frio : la segunda esta com-
prendida entre la Cordillera Negra yli
Cordillera nevada y es conocida con el
nombre de Callejonds Huaylas: el tempe-
ramonto es delicioso, y solo en la parte
alta de las faldas de la Cordillera ne-
vada, y en su cumbre, el temperamento
es muy frio ; por consiguiente los prodofr
tos de esta provincia varfan desde la ca-
fia dc aziicar basta la cebada. En el rey-
no mineral es rica como todas las pro-
vincia del Departamcnto de Ancachs (Tea-
se Cordillera Negra, Cordillera Nevada,
Callcjon de Huaylas). Se calcula el pro-
ducto de trigo en 50,000 fanegas(lafiuie-
ga ticne 62kg.702); en 70,000 el delmaiz:
en 100,000 cl de papas; y en 12,000 el
de cebada ; ademas tiene como 250,000
cabezas de ganado lanar, 24,000 vacnno
y 8,000 ycguarizo : las minas dan como
12,000 marcos de plata : estos prodndos
puedeu aumentar cousiderablementecnan-
do sea facil y m6nos costosa la exporta-
cion, lo que sucedeni el dia en que se
termine cl ferrocarril que sale de Chimlw-
te, y del que ya estd construida como una
terccra parte.
Huaras como todas las provincias tU
Departamcnto de Ancachs, cstA Hamad*,
en no legano tiempo, a ser de las mas ri-
cas y florecientes del Peril : bay poblatfwo
numerosa, y abundantes producciones »
los tres rcynos, solo ncccsita de caminos.
Un Sub-Prefecto esta encargaJo iW
maiido politico de la provincia: un ^^ei
de 1.* Inatancia admmistra jiisticia. En
lo cclcsiastico se Ic donomina Partlhi Jfc'
y esta dividida en los siguientes
, CUKATOS :
Ayja. Pararin.
Cotaparaco. Pampasde Huaylas
Huaras. Ilecuay.
Marca.
HUAR
— 419
HUAR
Hay dos colegios y 35 escuelas do pri-
meras letras, a saber :
SueldoB.
1 Colegio para hombres S. 6,680
1 » » mugeres » 8,200
82 Escuelas para hombres • 19,200
3 • » , mugeres t 1,800
Total al aiio S. 80,880
Las contribuciones producon al auo la
cautidad de 1,849 solos, por los siguien-
tes ramos :
Contribucion Urbana S. 224
» Riistica • 966
• Industrial > 659
Total alaSo S. 1,849
HuABAs, distrito do la provincia de este nom-
bre, Dpt. Ancachs, la ciudad esta dividi-
da en dos digtritos Uamado el uno de la
ReMauracion: babt. 6,884, y el otro de la
hid^'peiulmcia: babt. 8,381.
EuAEAs, ciudad, capital de la provincia y
del Dpt. de Ancachs : estd, dividida en dos
dists. Independencia y Restauracion.
■La ciudad de Huaras so halla edifica-
da en un llano, d la orilla derecha del rio
principal y (l 8,027 metros (8,622 varas)
de plevacion sobre el nivel del mar.
•Debido it, su altura, Huaras goza de un
clima templado algo frio, pero no desa-
agradable, puesto que en ningima ^poca
del ano se congela el agua en la poblacion.
tLa temperatura de la atmosfera du-
rante el dia, en los meses desde Noviem-
bre a Febrero, ha variado entre 9° y 21°
4 del term6metro centigrado; variacion
que a veces se experimenta en un solo dia.
Como en todas las poblaciones do la sier-
ra, cuando hay sol hace bastante calor,
pero por la tarde refresca la atmosfera y
al bajar el sol se experimenta sensacion
defrio.
■ La ciudad de Huaras tiene una regu-
lar estension ; la mayor parte de sus ca-
lles son rectas, pero muy estrechas, pues
su mayor anchura es de 5 metros, lo que
dd d la poblacion un ayre oprimido. Las
casas son sencillas, carecen de belle-
za artfstica, pero en general son espacio-
saa y s61idamente construidas. En mu-
chas casas es digno de notarse el hermo-
so empedrado de sus patios, formado de
pequoiias piedras, blancas y negras, dis-
puestas en dibujos variados de regular
efecto.
cLos edificios ptipblicosde Huaras, ade-
mas de las dos iglesias, se reduceu al hos-
pital, casa Prefectural, tesoreria y cole-
gio nacional de instruccion media.
•El hospital tiene una salapara hombres
con 14 cobachas , y otra para mugeres
con 82. Esta ultima se halla en mejor es-
tado que la primera.
«E1 colegio ocupa el antiguo y ruinoso
convento de San Francisco. Ultimamen-
te hicieron en dicho local importantes re-
facciones, de modo que en el dia puede
servir para el objeto d que se le ha desti-
nado.
• Tambien es digno de mentarse el ce-
menterio 6 panteon construido en 1846,
no por cierto por su arquitectura, sino por
numerosas piedras esculpidas por los an-
tiguos habitantes del Peru, piedras que
ban sido traidas de varias partes, y ban
side como embutidas en la pared exterior
que circuye d dicho panteon, con el obje-
to sin duda de conservar estos importan-
tes restos de la antigua civiUzacion pe-
ruana. •
«La mayor parte de estas piedras ban
sido traidas de im lugar llamado Pongor,
situado en la falda de la Cordillera negra,
casi en {rente de Huaras. Casi todas es-
tas piedras representan hombres mas 6
m^nos deformes, de figura grotesca ; al-
gunos parados y otros con las piernas
cruzadas ; unos son esculpidos en bajo re-
lieve, otros son mas 6 m6nos de bulto.
Las formas en general son groseras, pe-
ro el trabajo do algunas es mas acabado
que el do otras.
«Totas estas grotescas figuras huma-
nas tienen la cabeza cefiida con una espe-
cie do corona quo varia en cuanto d su
forma. Unas pocas tienen un hasten 6 ce-
tro en las manos; otras parecen tenor de-
coraciones.
• Ademas de estos figurones, hay otras
piedras que representan animales, y al-
gunas pocas unos grupos que segura-
mente deben tener algun significado y
HUAR
420 —
HUAR
pneden considerarse como gerogUficos 6
una escritura figurada.
•Huaras tiene tambien sn paseo publi-
co 6 alameda, la que d pesar de ser bien
alinea^^, es pequena, hecha con poco gus-
to y muy poco concurrida.
• Puentes. — La ciudad de Huaras tiene
dos puentes ; uno de madera sobre el rio
Quilcay que baja de la Cordillera ncva-
da y desemboca al principal cerca de la
poblacion. For este puente pasa el cami-
no que se dirige d Carhuas. El otro es de
cal y piedra de un solo arco, y construido
sobre el rio principal. Este puente se co-
noce con el nombre de GaHcanto y sirve
para el camino que se dirige d la Costa.
*Aguas potables — Muchas personas creen
que el agua dd que se bace uso en Hua-
ras tiene alguna calidad nociva, asegu-
rando que los forasteros, por lo comun,
padecen del est6mago en los primeros
dias ; pero esta dolencia desaparece luego
con el uso 6 hdbito.
«Habiendo investigado el origen del
agua que sirve para los usos dom^sticos
en la ciudad de Huaras, he venido en co-
nocimiento, que el agua consumida en la
poblacion viene de dos Ingres distintos:
una es traida del rio Quilcay que, como
hemos dicho, baja de la Cordillera nevada
y pasa por el canto de la poblacion: la otra
es suministrada por unos pequenos pu-
quiales situados en la misma ciudad.
<E1 agua del rio Quilcay, si no faese por
una pequena cantidad de arcilla blanca,
que tiene en suspension y que se puede
separar por medio de un filtro, serla muy
pura, puesto que no tiene traza de sal y
Bolo contiene 80 milfgramos de sulfate de
cal 6 yeso por cada litro de agua, lo que
equiyaldria & una parte de sulfate de cal
por 12,500 partes de agua. De consiguien-
te, si esta agua tuviera alguna influencia
sobre nuestro organismo, se podria mas
bien atribuir A su demasiada pureza, que
la hace m^nos apta para la digestion.
« El agua de los puquiales, aunque cris-
talina, no es tan pura como la primera,
conteniendo 400 milfgramos de sales por
cada litro de agua.
«De esta cantidad, la mitad es de clo-
ruro de sodio 6 sal comun, y la olra ni*
tad esta formada de sulfato de soda y sol-
fato de cal. — Esta cantidad de sales aim-
que un poco fuerte, no es excesiva, yde
consiguiente no puede atribuirsele los de-
sarreglos de est6mago.
c Campina. — Huaras tiene en sns aire-
dedores una bonita campina, aunque no
muy extensa en proporcion al numero de
sus habitantes, alcanzando bus prodaetos
tan solo para el consumo de lapobladon.
« Pero d parte de la campina que lodea
la poblacion, las principales familias de
Huaras tienen su hacienda, sea en la qne-
brada 6 en la puna, de donde traenlo
necesario para sus gastos> : habt. 14,765:
dista de Jauja 100 leg. (557 k.);de Santa
Catalina 16 (89 k.); de Huari 22 (122 k.).
Huarasaca, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Ln-
canas, dist. Otoca.
Hnarasillo, aid. Dpt. HuiLnuco, prov. Hna-
malies, dist. Piura: habt. 640.
Hnarasifia) aid. Dpt. y dist. Tarapaca: al
leg. (5 ^ k.) de Tarapac^.
Hnaraslquillo, chac. Dpt. Cajamarea, pro?.
y dist. Jaen.
Huarasullo, hda. Dpt. Cajamarea, pror. j
dist. Cajabamba : dista de Hoamackoco
10 leg. (55 ^ k.): de Cajabamba 4 (22 L).
Huarata^ hda. Dpt. Arequipa, prov. Cama-
nd, dist. Acari: dista de Acan 8 kg.
(16 i k.).
Huaraticrana, chac. Dpt. Amazonas, pror.
Chachapoyas, dist. Leyanto.
Huarato, monte, Dpt. y prov. lea, dist
Nasca.
Huarancaca, hda. mineral, Dpt. Junin, proT.
y dist. Pasco.
Huaranniyo, hda. Dpt. y prov. Huanuoo,
dist. Huacar : dista de Moscatana 1 leg*
(6 i k.); de Huacar 4 (22 k.).
Huarantambo, hda. Dpt. Junin, proT. Pis-
co, dist. Yanahuanca : habt. 807.
Huaranya, est. Dpt. Libertad, prov. Patai,
dist. Huayo: d 1 leg. (5 1 k.) de esie pa^
bio.
HuARAUYA, chac. Dpt. Libertad, proT. P4-
taz, dist. Huaylillas.
HuABAUYA, mina de oro, plata y plomo, Dpt
Libertad. prov. Huamachuco, t\h^ Mo*
Uepata.
HUAR
— 421 —
HUAR
Huaraya, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Cabanilla.
HuAKAYA, aid. Dpt.Puno, prov. y dist. Lampa.
HuABAYA, aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Moho : habt. 936.
Huaraya, aid. Dpt. prov. y dist. Puno : habt.
437.
Huaraya, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
niiflrayae, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
Huaraya-liiiaraya^ aid. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Tisco.
Huaray-ayllo, aid. Dpt. Puno, prov. Sin-
dia, dist. Cuyucuyo : & sus inmediaciones
bay muchas chacras.
IIiiarayhuarmi,chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Colta.
Hnaraylla, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Soras.
Hoaraypata, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Quispicanchi, dist. Quiquijana: habt. 118.
Hoaraypata chioo, hda. Dpt. Cuzco, prov.
Quispicanchi, dist. Quiquijana.
HuanlyimGa, chac. Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ayapata.
Haarca, {Huarco 6 Huarcu, el peso 6 pesar,
coigar, ahorcar. Q.) aid. y hda. Dpt. An-
cachs, prov. Huaylas, dist. Yungay : habt.
274 : d 2 leg. (11 k.) de Yungay.
Huabca, aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. Anco : habt. 409.
Huarca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Yauri ; habt. 850.
Huarca, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
Camana, dist. Caraveli: habt. 196: dista 2
leg. (11 k.) do Caraveli.
Haarcacaca, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Chorrillos.
Buareaehapi) aid. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Layo : habt. 173.
loarealla, aid. y hda. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Huaynacotas: habt. 111.
loareao, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba.
Inarcas, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa: habt. 301.
loareatan, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Luricocha: habt. 621.
luarcay, est. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Oropesa.
• HtJARCAY, est. Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,
dist. Eondocan.
Huarcayat pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Chuschi.
HuARCAYA, {Huarcuy colgadura, ahorcamien-
to. Q.) pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
llo, dist. Canaria : habt. 90: cerca de es-
te pueblo se reune el rio que baja de Can-
gallo con el de Cabana y forman despues
el Pampas.
HuARCAYA, aid. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Tapayrihua: habt. 223.
Huarcayanl, est. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Chumpi.
HuARCAYANi, cst. Dpt. Siyacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Pararca: habt. 289, con
los de SaUa-salla.
HuarcO) {Huarcu pesa 6 pesar, ahorcar,
coigar. Q.) aid. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Tiabaya.
Huarooca5 hda. Dpt. y prov. lea, dist. Nas-
ca.
Huarcoiiy aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Marcos.
Hnarcopampa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Bancos.
HuARcopAMPA, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Macusani.
Hnarcoy, hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist,
Cotabambas.
Haarcn, nombre antiguo del actual valle y
villa de Canete.
Hiiareusi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huancapon.
Hliarj^el, chac. Dpt. y prov. Huiinuco, dist.
Huacar : en la quebrada de Cayran.
Huarhua, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Pampamarca : habt. 391.
Huarhuar alto y Hnarhiiar bajo^ chacs.
Dpt. Lima, prov. Canta, dist. Arahuay.
Huarhuaiscocha, hda. Dpt. Hudnuco, prov
Dos de Mayo, dist. Huallanca : dista de
Jauja 64 leg. (357 k.); de Huallanca 6
(83 i k.).
Huari, (hquido espeso, Ay.; salvaje in-
d6mito en Quechua, Htiari Dios de las
fuerzas) para su compuestos v^ase, en ca-
da nombre, el significado de la palabra
que siga d la radical Huari,
Hnari, povincia del Departarmento de An-
cachs, creada & la vez que el Departa-
nUAR
— 422
HUAR
xnento do Ancachs. Confina por el N. con
la provincia do Pomabamba liiiiitada por
el rio Yanamayo, y la de Huamalics del
Departamento de Huanuco ; por el S. con
la do Cajatambo, por un ramal 6 contra-
fuerte de la Cordillera nevada; por el E.
con la misma de Huamalies separada por
el rio Maraiion ; y por el 0. con la de Hua-
ras, por la Cordillera nevada. Su capital
esla ciudad de Huari, conocida dntes con el
nombre de Sto. Domingo de Huari. Cons-
ta do los siguientes
DISTRITOS :
Habt.
Chacas 11,462
Cbavin .*. 2,992
Huacbis 5,690
Huantar 8,119
Huari 9,020
San Luis 7,788
Llamellin 6,888
San Marcos 2,618
Uco , 4,081
Total habt 58,548
Estd comprendida con alguna exactitud
entre los 9*> 5' y 9° 55* lat. y los 78° 40' y
79** 80' long., formando unasuperficie co-
mo do 200 leguas, que comparada con su
poblacion rcsulta poco mas de 267 babi-
tantes por cada legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos, Aldeas
Estancias, Caserios : d estas dos iiltimas
las consideramos, en este Diccionaria, co-
mo Aldeas, y enalgunos casos d ciertas ha-
ciendas, segun lo dicho en el Discurso
Preliminar.
La provincia esta entre las cadenas de
la Cordillera nevada, de la de Huamalics y
un contrafuerte do la de Cajatambo : por
csto su territorio es muy escabroso y rico
en minerales de oro plata, mohbdeno, co-
bre, y otros.
El rio de Paccha, Uamado por al gu-
nos, rio de Conchucos 6 del Callejon atra-
viesa toda la provincia de S. d N. N. E.
Varia mucho el temperamento segun
las localidades : en los lugares que estdn
d orillas del Maraiion el calor es ardiente,
mientras que en los que ocupan las cum-
bres 6 faldas de los cerros se siente el frio
mas intense: esta diver sidaddcclimaa ha-
CO quo tambien la haya en sus prtxliicWs.
Un Sub-Prefecto esttl encargado ild
man do politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra justicw. En
lo eclesidstico se conserva el nombre de
Conchucos y so dosigna con el de Partido
Alto, los siguientes
CURATOS :
Chavin de Huantar. S. Luis de Huari
Chacas. San Marcos.
Sto. Domingo de Huari. Uco.
Hay 22 Escuela^de primera Ictras:
15 parahombres: sueldos S. 9,nfl0
7 » mugeres ■ 4,200
Total al alio S. 13,200
Las contribuciones producen al ano b
cantidad de 1,988 soles por los siguientes
ramos :
Contribucion Urbana S. 71
» Btistica • 1,003
1 Industrial ■ 910
Total al alio S. 1,083
Huari, distrito de la provincia de Huaii,
Dpt. Ancachs: habt. 9,020.
HuABi, villa, capital do la provincia y de^
distrito de su nombre, Dpt. Ancachs: si-
tuada en una meseta d 8,158in. alt. : habt
1,867: dista do Huaras 19 leg. (106 k.);
de Jauja 74 (418 i k.); do San Marcos 5
(28 k.); de Pomabamba 8 (44 J k.).
HuAsi, rio tributario del Paccha, Dpi. An-
cachs.
Huari, chao. Dpt. Ancachs, prov. Cajafcun-
bo, dist. Acas.
Huari, pbl. Dpt. Junin, prov. Tarma, disk
YauH : d 8,671™- alt. : habt. 479.
Huari, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Huaribamba: habt. 21 1.
Huari, hda. Dpt. y prov. Huaucavc^lica, disi.
Acoria : habt, 56.
Huari, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huantji,
dist. Huamanguilla.
Huariaca, distrito de la provincia de Pasco,
Dpt. Junin: habt. 4,864.
Huariaca, (Z/Man'liquidoespeso, ara por aqui
6 por este lugar. Ay. : acca cliicha cierta
bebida de maf z fermentada. Q.) villa, capi-
tal de este distrito de la provincia de Pas-
co, Dpt. Junin : d SQiQux. alt. : habt. l,29i
HUAR
— 423 —
HUAR
dista de Lima 67 leg. (378 J k.) ; del Cer-
ro de Pasco 8 leg. (44 i k.)
Huariacn, cbac Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Higueras.
Duariailiaspi 6 Humjamascja, aid. Dpt. An-
cachs, prov. Huari, dist. Huachis : babt. 61 .
Hnaribamba, bda. de caua, Dpt. Junin,
prov. Hiiancayo, dist. Pariahuanca: si-
tuada a 1,687™. alt.: babt. 86.
HuARiBAMBA, disttito de la provincia de Ta-
yacaja, Dpt. Huancavelica : babt. 8,599.
HuABiBAMBA, pbl. Capital de este distrito de
la provincia de Tayacaja, Dpt. Hiianca-
vebca: babt. 657.
HuABiBAMBA , pbl. Dpt. Ayacucbo , prov.
Huanta, dist. Huamanguilla: babt. 108.
Haaiibambilla, aid. Dpt. HuancaveHca,
prov. Tayacaja, dist. Paucarbamba : babt.
498.
Huairicacba, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
Hnariean, cbac. Dpt. HuancaveHca, prov.
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
HnsirJcaucha 6 Huarkancki, aid. Dpt. Piu-
ra, prov. Huaucabamba, dist. Sondor: d,
1 leg. (5 J k.) de Huancabamba.
HuARicANCHA, pbl. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Pariabuanca: d 6 leg. (88 \ k.)
de Pariabuanca.
Uiiaiiean^pi, (cielo 6 admosferaespesa.- Ay.)
qxiebrada, Dpt. Lima, en la provincia de
Cliancay es muy fertil.
HuARicANGA, aid. y bda. Dpt. Lima, prov.
Cliancay, dist. Pati\dlca: babt. 88 los de
la aldca, y los do la bda. 26 : dista 6 leg.
(28 k.) de Pativilca.
Hiuirieolca, bda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma: dista de Tarma 2 i leg. (8 k.);
de Tarmatambo 1 (5 J k.).
Huaricaucsi, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Ilmirielinraii, aid. Dpt. Junin, prov. ydist.
Tarma.
Iliuiri4r«nu'bo, cbac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz , dist. Buldibuvo.
V
lluariliiiari) (may liquido. Ay.) mescta en
la cadcua do los Andes que divide las
ag-ua.s del Tono y Pifjipifii. '
HuARiiii'ARi, rio que da origcn al do San
Gabaii, por cuyo motivo algnnos lo cono-
ceu cou este ultimo nombre.
HuARrauABi, lavadero de oro, Dpt. Pono,
prov. Sdndia, dist. Pbara.
Huarihuma, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Orurillo.
Huarihu}0 6 HuaHjo, aid. Dpt. y prov.
Puno, dist. Picbacani: babt. 168.
Hnarijo 6 HuarUmya, aid. Dpt. y prov. Pu-
no, dist. Acora : babt. 201.
Huarimaca, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Cbota, dist. Llama: babt. 415, con los de
Majada y Cbugur.
Huarinial, bda. Dpt. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Huarmaca: d 14 leg. (78 k.)
de Huancabamba.
Huarimarca, aid. Dp t. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
Huarliiiayca, bda. Dpt. Arequipa, prov.
Islay, dist. Quilca.
Haariniayo, aid. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ri, dist. Cbavin: babt. 169.
Haarina^ llanura d la orilla oriental del Ti-
ticaca, c^lebre por la batalla que se bbr6
en ella entre Gonzalo Pizarro y Centeno
que mandaba el ej^rcito del rey y que fue
derrotado.
HuABiNA, aid. Dpt. Moquegua, dist. Uvi-
nas: babt. 188.
Hnarini^, laguna, y bda. Dpt. Piura, prov.
y dist. Huancabamba: d 2 leg. (11 k.) de
Huancabamba.
Haaripa, cbac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
HuABiPA, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
buaylas, dist. Pampacbiri : babt. 100.
Hnaripallae, aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Haaripam|NI, quebrada en la provincia de
Pomabamba : notable por los minerales
de plomo y plata que contione : Dpt. An-
cacbs.
HuARiPAMPA, bda. mineral, Dpt. Ancacbs,
prov. Pomabamba, dist. Piscobamba: a 9
leg. (50 k.) do Yungay.
PIuARn>AMPA, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
mabamba, dist. Llumpa.
HuARiPAMPA, aid. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ri, dist. Cbacas.
HuARiPAMPA, aid. Dpt. Ancalis, prov. Hua-
ri, dist. San Marcos : babt. 363.
HuARiPAMPA, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Indepeudencia.
HDAE — 4
HuAfiiPAMPA, hda. Dpt. prov. y diat. Hudnuco.
HuABiPAMFA, distrito de lu pioviuciu de Jau-
ja, Dpt. Juniu: liabt. 5,285.
HuABiPAHFA, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Jauja, Dpt. Jimin:habt.
748.
HuARiPAHPA, aid. Dpt. Jumn, prov. y dist.
Jauja: habt 272.
UuABiFAUPA cHico, pbl. Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Acobamba: Labt. 122.
HuAKiPAUPA, aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
cbirl, dist. Casta.
HuAKiPAHPA 6 Huayrapcanpa, aid. y est. Dpt.
Apurimac, prov. Abancay, dist. Lambra-
ma: habt. 184.
HuAstPAUPA, aid. y chac. Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Paucarpata.
Hnarlpata, pico nevado en los Aades al Sur
de la CordiUera de Yilcauota en el limite
de loB Departamentos del Guzco y Are-
quipa.
HuABiPATA, hda. Dpt. prov. y dist. Huanca-
velica: habt. 12.
BuABiPATA, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chtm.
vivilcas, dist. Colquepata.
Hnarlpircfa, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos ; habt. 17.
Hiuriqiiliiii de Hnaror, aid. Dpt. Lima,
prov. Huarochiri, dist. Matucana; habt.
94: diata \ leg. de Matucana.
Huorira'Diiilaliayo, est. Dpt. Pono, prov.
Ohucnito, dist. Yunguyo.
Hiurirca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
Huarls, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caji
tambo, dist. Ocros.
Hturisca, pbl. Dpt. Jtmin, prov. Huancayo,
dist. Chupoca: habt. 476.
Hiurisco, aid. Dpt. Fimo, prov. y dist.
Huancane: habt. 168.
Huaritambo, aid. Dpt. Ancaobs, prov. y
diet. Hnari: habt. 99.
Huaritanpl, Cordillera en la provincia de
Huancayo, Dpt. Junin; sn paso se halla i
4,66fim. alt.
Hnariya, chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. San C&rlos.
Hiurilca, chac. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Huacar, en la quebrada de Cayran.
Hnarmaca, distrito de la provincia de Huan-
cabamba, Dpt. Fiura: habt. 6,251.
HUAR
HuABUACA (HiiamuKc, que se pionimcii
Huamiaka, hijo, muchacho, Q.) pbl. m-
pital de esto distrito de la provincii de
Huancabamba, Dpt. Piura: habt. l.Oai:
dista de Huancabamba 8 J leg. (20 k.)
Htianuacucon, aid. Dpt. Areqaipa, pr«T,
Union, dJst. Quechaalla.
Huarnif, (corrupcion de Huarmi, miiger.
Q.) aid. y chac. Dpt. Arequips, proT. Ct^-
tilla, dist. Viraco.
Himriuecala, eat. Dpt. Cuzco, prov. Cboii'
vii-ilcas, dist. Velille.
Hiumiey, rio, naee en la Cordillera ncgn
del Dpt. de Ancachs: solo tiene agofl ec
tiempo de lluvias.
HuABUEY, quebrada formada por varimn
mificaciones de la Cordillera negra; cttt-
en direccion al mar.
HuARMBV, puerto menor: el varadero esta i
los 1(P 6' 60" lat. y 80° 30' Si" long. Si
foudeadero es bueno y estd d 2 6 3 c^W
distantes de tierra : los rauchos que b»,
en la playa sou inhabitados porqne i
pueblo estd d 2 millas al interior: ei
1874
Eatraron. TonpUdii-
101 Vapores 80,290
12 Buques
40
. y salieron igual mbnero de buques y 37
paaageros.
nSTANCUS DEL
PUEBTO I
BHAK,
Uill. Diatir
41
41
Samanco....
57
Santa
78
Huanchaco .
13«
52
Huacho
73
148
KuABMEV, distrito de la provincia de Sai
Dpt. Ancachs: habt. 1.461.
HuARMEY antiguamente Hiiidlm, pbl. cap
del distrito de sa nombre , d 2 miliar
Puerto y a los 10° 6' 15" lat. y 80= SS"
long. Es muy escaso de recnrsos, por
llarse rodeado de nn desierto arena!; ;
HJV^
— ^25
HUAR
de decirse que es un oasis entre Pativilca
y Casma; por lo mismo su temperamento
es exelente para los que sufren de afeccio-
nes al pulmon. Cerca de la poblacion hay
salitreras de las que se extrae un poco de
salitre: tambien existen algunas vetas 6
vetillas auriferas: habt. 898 : dista de Li-
ma 52 leg. (289 i k.) : de Pativilca 18 leg.
(100 k.).
Hnanniaucca, bda. Dpt. Apurimac, prov.
Abaucay, dist. Curahuasi: habt. 88.
Haanuioocha, laguna imnediata al pueblo
de Pampas, prov. Yauyos, Dpt. Lima:
tiene 2 leg. (11 k.) de largo, % 1 (6 J k.)
de ancho.
HuA&MiGocHA, laguna en la provincia de Hua-
rochiri, Dpt. Lima: es una de las que dan
origen al no Santa Eulalia que despues
88 llama Eimac.
Huarmi-huanil, pampa al Este de las de
Chimbote. Se proyecta ii-rigarla con cu-
yo objeto se han hecho ya los estudios
para sacar agua del rio de Santa.
Hnarmi-huillca, chac. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Colquemarca.
Hvarmi-paqnio, hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
HlUiniiisayailgO, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
Huamiita) aid. Dpt. Junin, prov. Huanca-
yo, dist. San Juan.
Hoamiay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Hualylacayan.
Huarobamba, quebrada, Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Paruro: habt. 91.
HuAROBAMBA, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Pararo, dist. Ccapi: habt. 89.
Hliaroc, (corrupcion de Huaru criiel, alto.
Ay.) pbl. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Urqos: habt. 426.
HuABOc, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba: habt. 145.
Hnaroea, hda. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Cajabamba.
Hoaroc de Huariquiiia, v^ase Hmriqidfia.
Hoarocaili, (Anansaya de Chara) aid. Dpt.
Cuzco, prov. Canchis, dist Cacha: habt. 1 1 .
HuABocANi, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Cacha: habt. 170.
HuASOcANi, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata,
Hnarococanclia, aid. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Carampoma.
Huaroeondo, rio en la prov. de Abancay:
nace de la laguna Anta 6 Jajahuana.
Huarochiriy {Huara calzon corto de abrigo,
chiri frio. Q. Bl L[ica Pachacutec conquis-
tador de esta provincia 8inti6 mucho frio,
y pidi6 mas abrigo, por esto llamd d sus
habitantes Huarochirini) provincia del De-
partamento de Lima. Confina por el N.
con la provincia de Canta; por el S. con
las de Tauyos y Canete ; por el E. con la
de Tarma del Dpt. de Junin, sirviendo
de Umite la cumbre de la Cordillera ; y
por el 0. con las de Lima y Canete. Su
capital la ciudad de Matucana. Consta de
los siguientes
DisTBiros :
Habt.
Carampoma 1,670
Casta, San Pedro de 1,289
Chorrilios 2,081
Huarochiri 1,572
Matucana 1,557
San Damian 1,757
Santo Domingo de los Qlleros .... 874
Santa EulaUa 976
San Lorenzo de Quinti 1,286
San Mateo 2,195
Total habt 15,207
Esta comprendida, mas 6 m^nos, en-
tre los 1^ 20' y 12*^ 85' lat. y los 78« 20'
y 79^ long, formando una superficie oomo
de 884 leguas, que comparada con su po-
blacion resulta casi 40 habitantes por ca-
da legua cuadrada.
Est^ situada en la parte occidental de
la gran Cordillera desde su cumbre has-
ta que casi se pierden sus faldas como a
20 leguas de la costa; por esto su tem-
peramento, en lo general, es muy frio y
sus productos vegetales escasos, lo mis-
mo que los animales ; pero en el reyno
mineral es rico en oro, plata, fierro, cobre,
carbon de piedra, etc. Nacen en esta pro-
vincia y la riegan en parte los rios Bi-
mac, Lurin y Mala. El ferrocarril del
Callao d la Oroya atraviesa algunos de
sus distritos y en breves anos dard vida j
riqueza k toda la provincia.
64i
HUAE — 4
Tiene muchoa oenos minerales de oro,
pUU, cobie , fieiru, carbon de piedi'a y
otrua metales. Ed el reyno vegetal bub
prodnctos son escasoB pero tan variadoB
oomo la temperatura.
Uq Snb-Prefecto est^ encargado del
mando politico de la provinoia : un Juez
de 1/ iDBtancia admiuistra justicia. En
lo ecleBid.stico esttl dividida en los misraoB
onratoB que fonnan lou dietritos politico^.
Hay 33 Escuelas de primerae letras:
21 para hombreB: sueldos S. 12,600
7,
Total alafio 8. 19,800
Las ooQtnbaciones producen al ano la
oantidad de 2,767 soles por los Bignientei
tamos:
Contribucion Bdstica • 2,8£'
• loduBtrial > 20C
• EclesiiBtioa > 20^
Total alafio 8. 2,767
HuASOcHiBi, distrito de la provincia de sa
nombre, Dpt. Lima: habt. 1,572.
Hdaboohibi, (Huarochiri corrupcion de Hua-
ra cabon, y cAtn frio: hemes dlcho que
el Inca al llegar d este paeblo ainti6
mnolio frio y para abrigoree pidi6 que
le aloanzaran alganos oalzonea fuertes
dioiendo Huarochiri, es decir calzonea pa-
la el frio : T^aae la advertencia en la pala-
bra Huara) pbl. capital de este distrito
de la provinoia de Huarochiri, Dpt. Ijima,
oeroa de la oonfluencia del rio que naoe en
Tachicoclia con el que baja de Carhua-
pampa: imboB forman el rio de Mala ; i
8,182m. de alt.: habt. 1,521.
Hnaroqnln, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Altos: habt. 323: & 8 leg.
(16 i k.) de las lagunae de Yanacocha.
Boaror, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, diat. Colcabamba.
fliuros, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
San Buenavontura : en la falda de la Cor-
dillera: 1 leg. (6 J k.) moa arriba del de
HuacoB. A SUB inmediacionee hay varias
bocaminas de plata: habt. 330: dista 4 leg.
(22 k.) de San Buenaventura.
BDaro^OC, hda. Dpt. Apnrimac, pror. y dist.
Gotabambaa.
16 — HUAS
Hnarpa {Huarpi, charlat, hablar pot
mente, cantar los pajaroB. Q.) rio qm
ja de Jauja y Be une con el Uontaio u
de la villa de Huanta, Dpt. Ayacadw
HuABPA, puente en el rio AngoyacD 6 it
pooas millas al N. de la villa de Hiui
i. 7 leg. (89 k.) del rio de la Pongoro.
HuABPA, est. Dpt. Ancacbs, prov. Eu
dist. Corhaas : habt. 200.
HuABPA, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
garaes, dist. Caja: habt. 22.
HuABPi, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hu
dlBt.Ujuricocha; habt. 16.
Buanwra, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hi
las, diBt. Macate.
Hiiarpu, chac. Dpt. Lima, prov. y disL I
yo8.
Huarqul, chac. Dpt. Ancachs, prov. 0
tambo, dist. Ooroa.
Hutrqal {Hiiurqhui, mozo, de median* «
como para oaearse. Ay.) aid. y est C
Guzco, prov. y diet. Galea: habt. 15S.
Hnarqnlsa, pbl. y est. Dpt. Apnrimae, p
Aymaraes, diat. Soraya: habt. 71.
Hoarsa, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, d
Pucara : habt. 11.
Hnutaliiiiiyco, hda. Dpt. Coioo, prov. I
ta, dist. Surite.
Hdastahuavoo, hda. Dpt. Cuico, prov. Ab
dist. Limatambo.
HoarnoiGa, hda. Dpt. Jnnin, prov. j i
Paaco.
Hnarachaca (Huaru, oolgar, ehata pnn
Q.) aid. y eat. Dpt. Apurimac, prov. <
tabambaa, diat. Mara.
HiuniiicaGate, hda. Dpt. Cnioo, pcor.
dist. Anta.
Hnarofia, ohaa. Dpt. Aporimoo, pnv. A
marooB, diat. Cobabamba.
Buaropanipii, chac. Dpt. Ancachs, pn
Huaras, diat. Independenda.
Hoaranmilcaliiia, chac. Dpt. Ciu<», pn
Chunvivilcas, dist. Colqnemarca.
Hnaruscliaca, (debe aer corrupcion de ffi
ru chaca puente colgado. Q.) pbL £>
Aucacba, prov. y diat. Cajatauibo.
Hnasai hda. Dpt. Ayacucho, prov. y di
Huanta.
Uuaaac {Hu<ua, espalda, dorao, Q;*^
veoes, y tambfen e) hombre que doLa i
nocido mnjer siendo ya puber. Aj-) p
HUAS
— 427
HUAS
Dpi. Cnzoo, prov. Paueartambo,dist. Cay
cay: habt. 466.
Hoisaeaehef {Huasa dorso 6 espalda, cachi
sal, Q.; y cachi oorral de cameros. Ay.)
miaa de oro en el oerrito de este nombre,
Dpt. y prov. Arequipa, dist. Socabaya:
prodace 2 adarmes por quintal (8ffrm.60).
HuASACACHE, aid. y chao. Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Socabaya : babt. 49 : dista de
Arequipa 1 ^ leg. (8 k.).
HuASACACHE , cbac. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Sachaca.
HuASACACHE, bda. Dpt. Moqugua, di3t. Orna-
te.
Inasacata) cbac. Dpt. Moquegua, dist. Orna-
te.
Boasacona) bda. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Muiiaui: babt. 257.
Hnasachincaf bda. Dpt. Cuzco, prov. Aco-
mayo, dist. Pomacanobi.
HnaJHlbnay cbac Dpt. Lima, prov. y dist.
Huarocbiri.
Inasalmara^ aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dabuaylas, dist. Huancarama : babt. 571 :
dista de Huancarama 1 leg. (5 ^ k.).
loasahiuisi (casa de atras. Q.) pbl. Dpt. y
dist. Junin, prov. Tarma: babt. 863, con
las aJdeas iumediatas, Condorbuay y Pie-
dra Liza.
luasalon, cbac. Dpt. Moquegua, dist. Orna-
te.
luasalla, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cbun^dvil.
cas, dist. Velille.
Inasallata, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay.
Uoma, dist. Coporaque.
Iiuusamayo, aid. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Ucbumayo.
iuasampata, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Santiago: babt. 91.
luasampilla 6 Pilcopata, ho tributario del
Urubamba, Dpt. Cuzco : tiene lavaderos
de oro y vetas de este metal en los cerros
inmediatos: a 2,815m. alt.: tempcratura
ll"" d las 9 a. m. (Mayo). El puente astd
& 2,442 m. alt.
luASAMPiLLA, bda. Dpt. Cuzco, prov. dist.
Paucartambo : d 2809m. alt. temperatttra
14** 4', ilas 10 a. m. (Mayo): segun Gob-
nng, 2,970m.
iuasuDy cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Cotaparaco.
HouABiN, est. Dpt. Junin, prov. Haanoayi
dist. San Ger6nimo.
Huasanipi) aid. Dpi Junin, prov. Jauja,
dist. Sincos: babt. 510.
Hoasangoia, cerro con vetas de cinabrio
14 leg. (78 k.) al N. de la mina de Santa
Barbara; Dpt. prov. y dist. Huancave-
lica.
Haasao, aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispioan-
obi, dist. Oropesa : babt. 657.
Haasaray bda. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Hnasata, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Coporaque.
Huasayunca 6 Atunywica, valle de conside-
rable extension en la prov. de Sdndia,
Dpt. Puno : se cultiva en ^1 la coca.
Hnasca, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Pueblo Libre : babt. 48.
HuASCA, bda. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Huayllay: babt. 152.
HuASCA, (soga, cordel grueso, 6 ecbar lazo.
Q.) bda. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Marcapomacocba.
HuAsoA, est. Dpt. Lima, prov. Huarocbiri,
dist. San Mateo.
HuAscA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivil-
cas, dist. Colquemarca.
HuascabamlNl) cbac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
HuASCABAMBA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca: babt. 115.
HuASCABAMBA 6 Huscabamba, est. Dpt. Cuz-
co, prov. Cbunvivilcas, dist. Ccapacmar-
ca: babt. 67.
Hnascaoocha, laguna en la provincia de
Canta, Dpt. Lima: su superficie 908, 142m.
volumen 5.391,968m.
Huasccaclieccra, cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Cajatambo, dist. Acas.
Hnascachnra, aid. Dpt. y dist. Ayacucbo,
prov. Huamanga.
Haascahaain, aid. y cbac. Dpt. Junin, prov.
y dist. Tarma.
Hnascan, (^1 ecba lazo 6 une. Q.) cerro en
el Dpt. de Ancacbs, prov. Huaylas, dist.
Yungay. Este jigantesco cerro que domi-
na la poblacion de Yungay, tiene dos pi-
cos : la altura del que estd al Norte es de
6,668m. y la del que est^ al Sur de 6,721m.
Segun estas medidas tomadas 6 calcula«
HUAS
— 428
HFAS
das trigonom^trioamente el Hnascan es
mticho mas alto que el c^lebre Chimboraso.
HuASCAN, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay : d 8 leg. (16 i k.) al
8. E. de Yungay.
HnaSCaTf hda. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. San Pedro.
HnASGAs, hda. Dpt. Cuzeo, prov. Quispioan-
chi, dist. Oropesa.
HtJASCAB, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba.
HufiSCaray, ohao. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
HuasearliamlMi) hda. Dpt. Guzco, prov. y
dist. Anta.
Haascari) chac. Dpt. Guzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Hoascaro, est. Dpt. Apurimac, prov. Gota-
bambas, dist. Ghuquibambilla.
Hnascasca, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Yiraeo.
Hnascata, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate : habt. 17.
Hiuiscayaco, aid. Dpt. Loreto, prov. y dist.
Moyobamba.
Hiiasoo. mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco:
al Norte de este pueblo': ley 12 m.
HuASco, est. Dpt. Anoachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas: habt. 124.
HuAsco, lagtma en la falda de la Cordillera
al Este de Pica, Dpt. TarapacA: & 14 leg.
(78 k.) de Pica.
Hnasoococha, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Pachangara.
HvaseotO, .aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Pampachiri.
HuAscoTo, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Huayllati.
HuAsooTo, hda. Dpt. Puno, prov. As&nga-
ro, dist. Asillo.
flnaseoy, pbl. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist.
Atavillos Bajos: habt. 821.
Hnascracay, aid. Dpt. Guzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
Hna^scnnchacraf chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huayllacayan.
HQa^ll) chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Tapaynhua.
Hvasgoliy chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
^ machuco, dist. Santiago^de Chuco.
Haashcaci, est, Dpt. Ancachs, prov. Hu^
las, dist. Yungay: habt. 514: dista 8 kg.
(16 i k.) de Yungay.
Huasho, hda. Dpt. Ancachs, prov. Hwy-
las, dist. Caras.
Hnashuay hda. Dpt. Ancachs, prov. Hnay-
las, dist. Yungay : habt. 126.
HuASHUA, chac. Dpt. Junin, proT. y M
Jauja.
HuASHUA, hda.^'.Dpt. Guzco, prov. Ctwi.
dist. Coporaque.
Hnasiacca, hda. Dpt. Guzco, prov. Om-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Huasi-anaiflia, aid. Dpt. y prov. Puno, dirt.
Chucuito : habt. 179.
Hnasicac, est. Dpt. Arequipa, prov. Cwti-
Ua, dist. Viraco : habt. 54.
Huaslcanclia, chac. Dpt. Ancadw, pwv.
Cajatambo, dist. Ocros.
HuAsiOANCHA, {Huosi casa, concha patio. <}.)
pbl. Dpt. Junin, prov. Huancayo. M.
Colca: habt. 69, sin sus aldeas adywen-
tes.
Huasicaiia, est. Dpt. Ancachs, prov. Pom*-
bamba, dist. Piscobamba: habt. 152.
Hnaslcas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caji-
tambo, dist. Ocros.
Hnasic-hnyo, aid. Dpt. y prov. Pnno, ^
Accra.
Huasil^ aid. Dpt. Arequipa, prov.
dist. Viraco.
Hnasillatl, aid. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Hoasimal, aid. Dpt. Piura. pro?. P*J^
dist. QuerocotiUo : habt 22.
HuAsmiL, aid. y hda. Dpt. Pimr». l*^-
Huancabamba, dist. Huarmaoa: !««•
216. . .
Huasin, est. Dpt. Guzco. prov. QmspM*ii-
chis, dist. Oropesa.
Hoasipe^ est. Dpt. Piura, prov.
dist. Frias.
Hnasi-tilllaca, aid. Dpt y prov. PtiBo.
Chucuito: habt. 228.
Hnasiucro, aid. Dpt. Junin, prov.
cayo, di3t Colca: habt. 180, formm p«-
te del pueblo de Huasicancha.
Huaslislnche, chac. Dpt Libertei P"^-
Otusco, dist. Lucma.
HnaBlIac, chac. Dpt. Ancachs, prcv-
bamba, dist. Llama.
HtTAT
— 429
HUAT
HuasmlB, distrito de la provincia de Celen-
din, Dpi. Cajamarca: habt. 2,848.
HuASMiN, pbl. capital de esie distrito de la
proyinoia de Celendin, Dpi. Cajamarca :
habt. 1,408: a 4 leg. (22 k.) de Celendin.
HuABMiN, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Ce-
lendin, dist. Huasmin.
Huaso, ohac. Dpt. Jonin, prov. y dist.
Haancayo.
Rm^sojf cbac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
tfuasqaiy aid. y cbac. Dpt. Junin, prov. y
dist. Tarma.
Haasqulchi, cbac. Dpt. Jnnin, prov. y dist.
Jauja.
Hnaisqiiily bda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Macate : habt. 88.
Hnasquillf aid. Dpt. Jnnin, prov. Pasco,
dist. Cayna: habt. 80.
Huasquifia^ (cormpcion de hauquini, dig-
no, merecedor. Ay.) pbl. Dpt. Tarapaci,
dist. Sibaya: habt. 118 : sitnado ^ 1,981m.
alt. : d 7 leg. (89 k.) de Tarapac^.
Hliasta^ distrito de la provincia de Caja-
tambo, Dpt. Ancachs: habt. 1,888.
HuASTA, (cormpcion de Huatta isla, aisla-
do. Ay.; en Quechna se escribe hhuata,
para indicar que la h es mas aspirada)
pbl. capital del distrito de la provincia de
Cajatambo, Dpt. Ancachs : habt. 1,888:
la meseta en que estd sitnado se halla d
8,878m. alt. : dista 1 leg. (5 J k.) de Chi-
qnian.
HuASTA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Hiiastaeoeba, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huaytard.
Huata, distrito de la provincia de Hnaylas,
Dpt. Ancachs: habt. 1,508.
HuATA, {Huata, atar, amarrar, Hhuata la
h mas aspirada, ano, isla, aislado, Q.)
pbl. capital de este distrito en la provin-
cia de Hnaylas, Dpi Ancachs: habt. 678.
Este pneblo se halla situado en los cer-
ros y es muy antigno : dista de Caras 2
leg. (11 k.).
HuATA, hda. Dpt. Jnnin, prov. y dist. Jauja.
HuATA,.hda. de vina, Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Pativilca: d 8 leg. (16 i k.)
de Pativilca : es muy fdrtil y con un solo
ri^o al aiio produce bastante.
HuATA, est. Dpt. Apurimac, prov. Cotabam*
bas, dist. Tambobamba.
HuATA, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Ccapi.
HuATA, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov. Calca,
dist. Pisae : habt. 129.
HuATA, rio tributario del Ayapata d 1 leg.
(5 ^ k.) abajo de Ayapata, Dpt. Puno,
prov. Carabaya.
HuATA, chac. Dpt. Puno, prov. y dist. Sin-
dia.
HxjATA, peninsula y hda. Dpt. PunO, prov.
Huancane, dist. Conima: habt. 56.
HuATA, aid. Dpt. Puno, prov. Chuouito, dist.
Pomata: habt. 810.
HuATA, hda. Dpt. Moquegua, dist. Puquina.
Hnatabamba de Ccapacchapl^ aid. Dpt.
Cuzco, prov. Canchis, dist. Checcacupi:
habt. 88.
Hnatabita, hda. Dpt. Ayaaucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo.
Hnataca, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Lampa: habt. 274.
Haatacacha, hda. Dpt. Puno, prov. As4n-
garo, dist. Asillo.
Huatacaya 6 HtLatacalla, aid. Dpt. Puno,
prov. y dist. Paruro: habt. 898.
Huatacoa, aid. Dpt. Puno, prov. Asingaro,
dist. Putina: habt. 608.
HnataGOCha, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Chipao.
Hliatacoildo, (si es cormpcion de Huata
cofDca es ano olvidado. Q.) mina de una
arccilla que sirve como jabon, en la Cor-
dillera, Dpt. Tarapacd, dist. Pica.
HuATAOONDO, qucbrada en el distrito de Pica ,
corre de E. ii 0. hastala Cordilera: en ella
se encuentran muchas minas de distintos
metales.
HuATAooNDO, pbl. Dpt. Tarapacd, dist. Pica:
d los 20* 50* 51" lat. y d 2,286m. alt. :
habt. 856: distade Iquique 41 leg. (228 k.);
de Pica 18 (100 k.).
Hiiata,-f(rand€, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pan-
cartambo, dist. Caycay.
Hnatahaa, aid. Dpt. Moquegua, dist. Uvi-
nas: habt. 182.
Hnatahnasi, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Colca : habt. 874.
flhiatahiiiiie, hda. Dpt. y prov. Pimo, dist.
Acora.
HUAT
430
HUAU
Hnatahnma, hda. Dpt. Pnno, prov. y diet.
Lampa,
Hliatal,hda. Dpt. Pano, prov. ydist. Lampa.
Hnatalaqui, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ca-
rumas.
Hliatalilla,bda. Dpt. AyacucLo, prov. Hua-
maoga, dist. Tambillo.
Hnatail, aid. Dpt. 7 prov. Cajamarca, di^t.
Asuncion : habt. 191.
Hnatanay, pbl. Dpt. Cuzoo, prov. Qxdspi-
cancbi, dist. Urcos.
HuATANAT, rio quG nace en las alturas de la
ciudad del Cuzco, pasa por ^sta, continua
al E. y tributa sus agaas al Urubamba.
Hnatanayac, est. Dpt. Ayacucbo, prov. Pa-
rinacochas, dist. Cbumpi.
Hnatancilla, aid. Dpt. Piino, prov. Lampa»
dist. Macari.
Hnatani, aid. Dpt. Areqnipa. prov. GayUo-
ma» dist. Tisoo.
HuATAMi, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
Haatapampo, aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro.
Huatape, cbac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
TrujDlo: dista de Trujillo 5 leg. (28 k.).
Hnatara) bda. Dpt. prov. y dist. Puno.
HuataSy aid. Dpt. Huancavelica, prov. Gas-
trovireyna, dist. Huaytara : habt. 279.
Hnatasani, aid. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Putina.
HuATABANi, peninsula en el lago Titicaca,
Dpt. Puno, prov. Huancane, dist. Gonima:
habt. 896.
HuatascapOy est. Dpt. Puno, prov. Sdndia,
dist. Cuyucuyo.
Hnatascata, est. Dpt. Puno, prov. S&ndia,
dist. Guyucuyo.
Hnata-SOCOS, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. Tambo.
Huatata, hda. Dpt. Huancavehca, prov. Ta-
yacaja, dist. Mayoc 6 Jjocroja: habt. 20.
Haatutas, quebrada, Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Tambillo : k i leg. (8 k.)
de Ayacucho : hay muchas haciendas, y
sirve de paseo a los Ayacuchanos, por su
pintoresco y variado nspecto.
Hnatatieri, pico nevado en la Gordillera, al
8. del Parinacochas.
Hnatanga, hda. Dpt. Gajamarca, prov. dist.
Contumaza.
HnatauUOy riaohuelo, naoe al E. de U Cor-
dillera nevada en la provincia de Pom»-
bamba, Dpt. Ancachs.
HuATAULLO hda. Dpt. Ancachs, prov. ydist.
Pallasca: habt. 169: dista de Llapo26
leg. (144 \ k.) : de Gabana 21 (117 k.):d«
Gorong29(161 Jk.) : deTauca24 (188J k.).
Haataya, hda. Dpt. Lima, prov. Chftocay
dist. Ihuari.
Huattaeaya, chac. Dpt. Lima, prov. Haaro-
chiri, dist. Ghorrillos.
Hnatlapa, (Huaticosamala, apa carga. Ay.)
cerro muy alto en la provincia de Cama-
nk Dpt. Arequipa : contiene un excelente
mineral de cristales de varios colores.
HxJATiAPA, aid. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
11a, dist. Huancarqui,
Hnatica, {Huateca, tornasol, que varia de
colores, Ay.; tentador, el que pone ase-
chanzas. Q.) uno de los valles cuyas ha-
ciendas forman en gran parte el distrito
de Miraflores de la provincia de Lima,
Dpt. y prov. Lima, dist. Ate: habt. 887.
Hnafliscailyhda. Dpi. Ancachs, prov. Hoay-
las, Dpt. Mancos.
Unato, {Huatu adivinar, congeturar. Q.)
aid. Dpt. Arequipa, prov. Gastilla, dist
Pampacolca.
Hnatrin 6 Hxuicrin^ paso de la Gordillera
entre Suclucocha y Parac, d 4,945m- alt
en la prov. de Huarochirf.
Huatacooa, hda. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Santiago.
Haattocto, hda. Dpt. Ouzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Golquepata: habt. 40.
Huatu, (correa de zapato, Huattu adivinar,
congeturar. Q.) aid. Dpt. Puno, prov.
Lampa, dist. Pucar^.
Huatupa, cerro con vetas de ciuabrio 10
leg. (55 ^ k.) al Sur de la mina de Santa
Bdrbara, Dpt. prov. y dist. Huancavehca.
HnaturO) chac. Dpt. Apurimac. prov. Aban-
cay, dist. Sirca.
HuATUBo, tambo entre Phara y la monta-
fia, Dpt. Puno, prov. S^ndia.
Huatuyo, est. Dpt. Puno, prov. Carabajat
dist. Grucero.
HlUiUCa, est. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Ghavin.
Huaucachasca, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Gajatambo, dist, Ocros.
J
HUAU
— 431
HUAY
Huaaco, distrito de la provincia de Gelen-
din, Bpt. Cajamarca: habt. 1,406.
HuAuco, (puede ser corrupcion de Huanque
amigo, Ay.; 6 de Huake hermano, primo,
sobrino. Q.) pbl. capital de este distrito
de la provincia de Celendin, Dpt. Caja-
marca : habt. 912: dista de Celendin 2
leg. (11 k.).
Huaqjamasga, est. Dpt. Ancachs, proy.
Huari, dist. Huachis.
HnanllapiinC05 bda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco.
Huaninque, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro : habt. 87.
Huaura, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Colan: habt. 1,208.
HuAURA, rio, uace en la Cordillera nevada
del Dpt. de Ancachs, cerca de -la hacien-
da mineral de Quichas de la provincia de
Cajatambo, corre al Snr hasta las inme-
diaciones del pueblo de Oyon : de alii si-
gue al S. 0. hasta la provincia de Chan-
cay, recibiendo las aguas de varies rios y
desemboca en el mar cerca del puerto de
Hnacho.
Hhaura, distrito de la provincia de Chan-
cay, Dpt. Lima : habt. 2,680. Todo este
distrito forma el valle de Huanra que tie-
ne como 2 leguas de Ancho (11 k.) y 10
(55^ k.) de largo de E. & 0.
HuAUBA, (antiguamente se denominaba Hua-
nia, lo que indica que su etimologfa es Uu-
via muy ligera^ casi como el rocio, Q.; pe-
ro si es corrupcion de Huahuraa signifi-
ca oierta especie de abejas. Ay.) vUla ca-
pital de distrito de la provincia de Chan-
cay, Dpt. Lima: habt. 998, d los ll^" 8*
86" lat. y 79*> 88' 87" long. Su deliciosa
campina y la abundancia de frutas la ha-
cen muy agradable y es el lugar de paseos
de los vecinos de Huacho : es c^lebre en
la historia porque alii acamp6 el ej^rci-
to Libertador de San Martin, por ulgun
tiempo en 1821; y en elano de 1886 se
reani6 en ese pueblo una Asamblea que
di6 por resultado la farsa de la Confede-
racion Perti-Boliviana : dista de Lima 24
leg. (238 i k.); de Chancay 12 (66 4 k.);
de Huacho 1 (5 | k.).
HuAUBA oRUPO DE, asi se llama d las varias
islas que se hallan al S. 0. de la punta
de Salinas : las principales son Tambillo,
Chiquitana, Bravo, Quitacalzones, Ma-
sorca y el Pelado.
Huaurisna, hda. Dpt. Pimo, prov. Lampa,
dist. Ocubiri.
Hnauya, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras : habt. 248.
Huanyan, (puede ser corrupcion de HuaUUf
penas. Ay.) altura en los cerros que divi- •
den las Estancias de Hualcallanca y Llan-
tacon, donde se encuentran las ruinas de
I un pueblo anterior d la conquista, Dpt.
Ancachs, prov. Pallasca, dist. Corongo:
hay tambien una veta de cuarzo aurifero.
Haauyanca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
Huauyanga 6 Ht/a^u-^au^a, hda. Dpt.Huan-
cavelica, prov. y dist. Castrovireyna : &
912ni. alt.: habt. 11.
Huauyapacro, hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
HuanyO} aid. Dpt. Lima, prov. Huaroohiri,
dist. Casta.
Huayifia, pbl. Dpt. y dist. Tarapacd : habt.
287 : dista de Tarapaca 10 leg. (55 \ k.),
Huaya, La mayor parte de los siguientes
nombres que principian con Huaya son
corrupcion de Huayu que en Q. y Ay. sig*
nifica colgar 6 estar colgado, ahorcar y en
Ay. afliccion, trabajo, pero si es corrup-
cion de hitaylla significa verde, prado. Q.
HuATA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras.
dist. Marca.
Huaya, est. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist,
Chacas.
Huaya, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas,
Huaya, aid. y hda. Dpt. loa, prov. Chincha,
dist. Himiay: habt. 119.
Huaya 6 Hxidlla, distrito de la provincia de
Cangallo, Dpt. Ayacucho : habt. 8,774.
Huaya 6 Hualla, villa, capital de este dis-
trito de la provincia de Cangallo, Dpt.
Ayacucho.
Hnayabal, pbl. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Vitoc.
HuAYABAL, chac. Dpt. Lima, prov. Huaroa
chiri, dist. Santa Eulalia.
Huayabamba, rio tributario del Huallaga,
por la izquierda, cerca del pueblo de Lu-
pana y uno de los mas caudalosos por lo-*
HUAY — 4
mnchos riacbaeloB que le tribntsn sub
agnfts: eu orfgen probable ea el nevado
de Cajamarqujlla : ee navegable en gran
extension. Llaman valle de Huayabam-
ba todo el territorio que reoorre.
HuAYABAUBA, aid. Dpt. Loreto, prov. Hua-
llaga, dlst. Juaujui: habt. 22.
HuAi:VSAUBA, distrito de la provincia de Clia'
chapoyas, Dpt. Amazonaa : habt. 449.
HuATABAMBA, villa, capital de este distrito
de la provincia de Chachapoyas, Dpt.
AmazonaR : segun la ley de 6 de Febrero
de 1876, eate distrito se ha dividido en 5.
HuATABAUBA, hda. Dpt. y prov. Lambaye-
que, dist. Salas : habt. 94 : diata de Lam-
bayeqae 28 leg. (156 k.).
HuAVABAMBA, aid. Dpt. Ancacha, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba: habt. 199.
Hdayabauba, hda. Dpt. Ayacuoho, prov.
Lnoanaa, dist. Querobamba.
HnAyabar, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canete, habt. 92, con Iob de Pepian y
8ta. Boaa.
HuayabiS, hda. Dpt. Cajamaroa, prov. y
dist. Celendin -. habt. 67: i 3 leg. (16 i k.)
de Celendin.
BnEfablto, est. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, diat. Chilia: diata de OhiliA 8 leg,
(16 I k.).
Hoayabo, hda. Dpt. Cajamaroa, prov. Jaen,
dist. Querocotillo.
HuAYABO, hda. Dpt. Cajamarca. prov. Jaen.
dist. 8an Felipe.
HuAY&Bo, chac. Dpt. Libertad, prov. Pacaa-
mayo, dist. Jeqaetepeque.
Hoayac, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
diat. Marca.
Hnayacallla, mina de plata, Dpt. Libertad.
prov. Huamachnco, dist. Mollepata, al N,
de UollepatA.
Hoayacalla, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca
jatambo, dist. Gochamarca.
DaajaconKa, pbl. Dpt. Cazco, prov. Pam
ro, dist. Collcba.
Hnayaeoto, chac. Dpt. y prov. Huannco,
dist. Higueraa.
Hoayaciit playa en el rio Pastaza, un po-
co mas arriba de la coiiHuencia con el
Bombonaza.
Hnayacollo, chac. Dpt. Cnzco, prov. Cbnn-
vi vile as, diat. Colquemarca.
2 — HUAY
fiiiafaciiiido-Anna« aid. Dpt. Hnui
lica, prov. Castrovireyua, dist Huj
habt. 1S9.
n nay ahal Ilea, {Huayu vUleac^iot di
draa, Q. y Ay.) cerro mineral enei
trito de Independencia , prov. En.
Dpt. Ancachs.
Hnayalpampat chac. Dpt. An^aoin, ;
Cnjatambo, dist. Chiqnian.
Haayallcotof chac. Dpt. Ancachs, ]
Huaras, dist. Cotaparaco.
Hiiayamar, hda. Dpt. Ayacucho, pror.
canas, dist. Querobamba.
Huay uu^an, chac. Dpt. Lima, prov. C
cay, diat. Kuaura.
HnAyamar, chac. Dpt. Apmrimac, |
Colabambas, dist. Mara.
Hliaysn, chac. Dpt. Ctyamarca, proT.
ta, dist. Huambos.
HuAYAN, pbl. Dpt. Ancacha, prov. Hn
dist. Ayja: habt. 674.
HirAYAN, chac. Dpt. Anoachs, prov. Ho
dist. Ayja.
HuAYAN, chac. Dpt. .Ancacha, prov. '
tambo. dist. Huayllacay&n.
HuAYAN, hda. de cana, Dpt. Ancachi.
Santa, dist. Moro.
HuAYAN, aid. Dpt. Jnnin, prov. Hoju)
diat. Chupaca: habt. 204,
Hi'AYAN, chac. Dpt. Hnaucsvelica ,
Castrovireyna, dist. Arma.
HiTATAN, chac. Dpt. Hnanoavelica,
TayacaJB, dist. Pancarbamba.
HtiAYAN, hda. Dpt. Ayacacho, pro'
Mar, dist. Tambo.
HiTAYAN, hda. Dpt. Apnrimac, prov.
bambas, diat. Hnayllati.
Hliayanat est. Dpt. Apurim&c, ptoi
dahuaylas, dist. Pampacluri: habt.
diata 12 leg. (66 \ k.) de fampach
Hnayanayt hda. Dpt. y prov. Cajti
diat. Ichocan.
IltiAYANAY, chac. Dpt. Ancachs, pro
mabamba, diat. Llnmpa.
HuAYANAY, hda. Dpt. HoaiicKvdiea,
Angaraes, diet. Acobamba: habL 'i
HuAYAKAY, aid. Dpt. y proF. Hnaaa
dist. Acoria : habt. 88.
Kt:AYAKAY, ohac. Dpt. Ayacacho, {ci
Har, dist. San Hignel.
HUAY
433
HUAY
HuATANAY, hda. Dpt. Ayacncho, prov. Can-
gallo, dist. Vischongos.
HuAYANAY, hda. Dpt. Cuzco, prov. Oonven-
cion, dist. Echarate : habt. 88, con los de
Media Luna.
Hnayanca, est. Dpt. Libertad, prov. Pa-
iAz, dist. Huancaspata: ^ 4 leg. (22 k.)
de Huancaspata.
HuAYANCA, ohao. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
HuAYANOA, bda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Sancos.
HuAYANCA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Sta. Lucfa.
Hnayaneala^ chac. Dpt. Janin, prov. y dist.
Tarma.
Huayancayo, hda. Dpt. Jnnin, prov. Jau-
ja, dist. Mito.
Haayaneocha) chao. Dpt. Anoachs, prov.
Gajatambo, dist. Cochas.
Bliayaili) (corrapcion de Huayxmi estar
colgado. Q.) aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Ilaayanmarca) hda. Dpt. y prov. Gaja-
marca, dist. Jesus: habt. 190.
Inayanpampai chac. Dpt. Cajamarca,
prov. Chota, dist. Querocoto.
luAYANPAHPA, hda. Dpt. prov. y dist. Hud-
nnco.
luayanpuqniO) chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
luayanto, hda. Dpt. Huancavelica, prev.
y dist. Castrovireyna: habt. 181.
luayafiavi, est. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Omas: d 1 leg. (5 \ k.) al N. E. de
la Yesera, y d 801m 16 alt.
fuayaO) aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba : habt. 188 : & 7
leg. (89 k.) de Tayabamba.
[uAYAO, aid. y hda. Dpt. Hudnuco, prov.
Huamalies, dist. Pinra : habt. 479.
!tjatao, pbl. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Chupaca.
DAYAo, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Atavillos Altos.
nayapampSf chac. Dpt. Lima, prov. Ghan-
cay. dist. Huaura.
UAYAyAMPA, chac. Dpt. Apurimao, prov.
Goiabambas, dist. Mara.
nayapO) riachuelo tributario del Apuri-
zuac por la izquierda: naoe al pi^ de un
cerro may escarpado y por cuyaeima hay
que pasar con peligro de despenarse pa-
ra llegar al Apurimac, quedando i la
derecha el rio San Miguel 6 Pulperia, y &
la izquierda una profunda quebrada : dis-
ta de las oriUas del Apurimac pocas mi-
llas : en esta confluencia hay una isla.
Huayapon, aid. Dpt. Anoachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay : habt. 68 : dista 8 leg.
(16 J k.) al S. E. de Yungay.
Httayaquil, chac. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. La Peca.
Huayaqnil, aid. Dpt. Piura, prov. Ayaba-
ca, dist. Chalaco : habt. 100.
HuAYAQuiL, aid. Dpt. y prov. Piura, dist.
Morropon.
HuAYAQuiL, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. QuerocotiUo.
Haayara^ hda. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
HnayarQui, pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Huaribamba: habt. 166.
Huayas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Huarmey : dista de Huarmey 9 leg.
(60 k.).
Huayaspampa, hda. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco.
Haayatacanca^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Pichihua.
Huayataa, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Ghuco.
HuayaoniyoCyChac. Dpt. y prov. Huiinuco,
dist. Huacar.
Hnayaupnqaio, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Parobamba.
Hiiayauri, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Gotaparaoo.
Hoayaiisito, aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Ghilia: habt. 100.
Hnayayco, hda. Dpt. y prov. Pimo, dist.
Acora.
HuayaypaqniO) hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Santiago.
Haayca,(arrebatar, saltear, robar Q.iunaes-
pecie de aji, razon 6 motivo para interve-
nir en algo. Ay.) est. Dpt. Guzco, prov.
Ghunvivilcas, dist. Golquemarca: habt. 89.
HuAYGA, chac. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Sihuas.
Haaycabaniba, chac. Dpt. Guzco, prov.
Ghun\ivilcas, dist. Gapacmarca.
55
HUAY
434
HUAY
HnaycahuachO) pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Cabana: habt. 446.
Huaycahaafia, hda. Dpi. Apurimao, prov.
Andahuaylas, dist. San Ger6mmo.
Huaycallauca, est. Dpt. Ancachs, proy. Pa-
Uasca, dist. Corongo: babt. 222.
Huayean, bda. Dpt. y prov. Lima, dist.
Pacbacamac, d la izquierda del rio Lu-
rin, & 550m. alt.: dista 14 leg. (78 k.) do
Liirin al N. 0. de Sieneguilla.
EuAYCAN, (ladron, salteador. Q.) pbl. Dpt. y
prov. Lima, dist. Ate.
Huaycapa, aid. Dpt. Loreto, prov. Hualla-
ga, dist. Tingo Maria: babt. 29.
Haaycapaii) aid. Dpt. Ancacbs, prov. y
dist. Cajatambo.
Huaycara, bda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Coasa.
Haaycaray, bda. oocal, Dpt. Puno, prov. y
dist. Sdndia.
Huaycas, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Gbalaco : babt. 200.
Huayeasa, cbac. Dpt. Apunmac, prov. Aban-
cay, dist. Curabnasi.
Httaycayaney cbac. Dpt. Ayacucbo, prov.
Lucanas, dist. Sancos.
Huayco, (quebrada. Q.) cbac. Dpt. Ayacn-
cbo, prov. Parinacocbas, dist. Pansa.
HuAYco, cbac. Dpt. Aporimac, prov. Gota-
bambas, dist. Haqnira.
HuAYco, bda. Dpt. Pono, prov. As&ngaro,
dist. Obupa.
HuAYGO, bda. Dpt. y dist. Moquegua.
HuAYco, salitrera, Dpt. Tarapacd, dist. Pi-
ca.
Httaycobaniba, (llanura en quebrada. Q.)
aid. Dpt. Cozco, prov. Cbunvivilcas, dist.
Ccapacmarca: babt. 22.
Httayco eliico, bda. Dpt. Cnzco, prov. An-
ta, dist. Surite. |
Hnayco de faehin^ aid. Dpt. Loreto, prov.
y dist. Moyobamba: babt. 225.
Huaycollapuqaio, cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Pomabamba, dist. Quicbes.
HuayooD) bda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dabuaylas, dist. San Ger6nimo : 4 8 leg.
(16 ^ k.) de San Geronimo.
Hnayconif bda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Iluaycoy^ pbl. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Bajos. ,
Huaycanuta^ est. Dpt. Gozco, prov. Cbm-
vivilcas, dist. Yelille.
Hoaycuy, {Htuiycu coser la comida, Q.j
Ay.) mina de plata; i, 8 leg. (16 \ k.) de
Becuay, Dpt. Ancacbs, prov. Hnans.
HuaycayOy aid. Dpt. Puno, prov. Lamps,
dist. Macari.
HuAYGUYo, bda. Dpt. Pmio, prov. LamfA,
dist. Orurillo.
HuAYcuYo, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata.
IluaychahuacSO 6 Aychauacse, aid. Dpt
Apurimac, prov. y dist. Abancay: habt.
139.
Iliiaychamarea 9 bda. Dpt. Cuzco, prov.
Convencion, dist. Sta. Ana.
Ilaaychan, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. y
dist. Huanta.
Haaychani) aid. Dpt. y prov. Pono, dist.
Accra : babt. 44.
Hnaychao, {Huaychhao cierto pdjaro color
ceniza que canta asi. Q.) aid. y est. Dpi
Hudnuco, prov. Huamalies, dist. Hda-
cracbuco : babt. 886.
HuAYGHAo, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huayllay: babt. 248.
HuAYCHAo, cbac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
HuAYCHAO, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Huan-
ta, dist. Iquicba : babt. 808.
HuAYCHAO, pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
manga, dist. Acosvincbos: babt. 402.
Haaychashaagan^ cbac. Dpt. y prov. Hoi-
nuco, dist. Huacar, en la quebrada de
Cayran.
Huaychey bda. Dpt. Cuzco, prov. AnU,
dist. Limatambo: habt. 61.
HnaychOf minas de oro, Dpt. Ancacbs,
prov. y dist. Pallasca.
HuAYCHo, pbl. Dpt. Lima, prov. Ghancaj,
dist. Ihuari: babt. 78: dista 2 leg. (11 k.)
de Ibuari.
HuAYCHo, bda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuuoa.
Hnaycho chico y Huaycho grande) bdaa.
Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist. Lomatam*
bo.
Huaychopataf aid. y bda. Dpt Apurimac,
prov. Cotabtunbas, dist. Hnayllaii.
Huaycha, lugar en el distrito de AioncoUa,
prov. y Dpt. Puno : c^lebre en la liistana
HUAY
435
HUAY
anidgua de los Incas, por'nna batalla que
di6 en ese punto Mayta-Capac IV Inca.
naaychaallana^ chac. Dpt. Lima, prov. y
dist. Canta: habt. 15.
Hnaychnca, est. Dpi. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Sirca.
Hnayelmlo, cbac. Dpt. Junin, prov. Janja,
dist. Concepcion.
Huaychnniy est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Macnsani.
Hnayehupe) chac. Dpt. Lima, prov. Yan-
yo8, dist. Pampas.
Hnayday^ aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Lucma : babt. 864.
Huaygorral) mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Haamachuco, dist. Santiago de
Cbuco.
Advzbtencia : algnnos de los nombres que
pnncipian con Huaijhuaj deben ser cor-
mpcion de Huallhua (plata aromdtica co-
mo el the. Q.).
Hnayhua^ bda.- Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huacbos.
HuATHUA, (extender la mano. Q.) aid. Dpt.
Cuzco, prov. Paruro, dist. CoUcba.
HuAYHUA, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
Hnayhuaca^ est. Dpt. Ayacucbo, prov. Pa-
rinacobas, dist. Pullo.
HnayhuacoehE) lagunas al S. E. del pue-
blo de Cancbis, prov. Lucanas : son dos y
dan orfgen a dos riacbuelos distintos y
separados entre si mas de 5 leg. (28 k.).
Hnayliiiaenclio , est. Dpt. Huancavelica,
prov. Angaraes, dist. Julcamarca.
HuayhnacundO) pbl. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Tambillo: babt. 878.
HnayhuachOy bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Lucanas, dist. Puquio.
HuayhuahS) cerro mineral de plata al 0. del
de Huancapeti en el distrito de Ayja, Dpt.
Ancacbs, prov. Huaras.
HuAYHUAHS, Cordillera entre las provincias de
Cajatambo y Dos de Mayo.
HuAYHiTAHs, laguuas en el distrito de Bancs,
provincia Dos de Mayo, Dpt. Hu^uco :
notables por ser consideradas como el
orfgen del Maranon.
EuAYHtJAHs, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla : babt. 449; dista
de Huanta 1 leg. (5 ^ k.).
HuAYHUAHS, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
manga, dist. Acosvincbos: babt. 194.
Hoayhiiahuaiif aid. Dpt. Cuzco. prov. Ca-
nas, dist. Yanaoca.
Hnayhuahuasi^ aid Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Coporaque: habt. 607.
Hnayhuanl, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
Hoayhuantayay aid. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Callalli.
Hnayhuari, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Lu-
canas, dist. Chipao.
Huayhnay, pbl. y est. Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Yauli: habt. 500.
HnayhuayocOji (Huay interjeccion del que
teme, huaycco quebrada: debe ser corrup-
cion de hitay-huayca , robar. Q.) aid. y
hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas, dist.
Colquemarca : habt. 127.
Hnayhncliapi, aid. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Yanaoca: habt. 181.
Hnayhiira, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. La
Mar, dist. Anco.
Hnayjan, aid. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Huaras.
Advebtengia : todos los nombres que prin-
cipian con las sflabas Huayla son oorrup-
cion de H^iayUa, prado, verdura en Que-
hna y AymarA; porque en estos idiomas
no se usa de la l. En Aymard tambien
significa totora 6 cierta especie de enea
con que cubren las casas.
Hnaylacancba, aid. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Carampoma.
Huaylacucho, (rincon verde. Q.) pbl. Dpt.
prov. y dist. Huancavelica: habt. 260. C^-
lebre por una batalla que se di6 en sus
inmediaciones en 1884 por las fuerzas del
General Oamarra contra las de Orbego-
so, y despues del triunfo obtenido por el
primero, ent6nces el Coronel D. Eufino
Echenique reconoci6 la autoridad del se-
«
gundo.
HuAYLAcucHo, chac. Dpt. Ayacucbo, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
Hnaylacuyo, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa dist. Ayaviri.
Hnaylahnichan, aid. Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Acobamba : habt. 202.
HuAYLAHuicHAN, hda. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba: habt. 104.
HUAY
436
HUAY
Huaylahuilla 6 HuUuhuUa, aid. Dpi. Cnz-
CO, prov. y dist. Calca: habt. 444.
Hnaylara^ aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
HuaylaSf callejon (v^ase Callejon de Hway-
las).
HuaylaSf provincia del Departamento de
Ancachs, creada por ley de 25 de Julio
de 1857. Confina por el N. con la de Pa-
llasca, dividida por el rio y una ramifica-
cion de la Cordillera nevada; por el 8.
con la de Huaras ; por el E. con la de
Pomabamba, separada por la cumbre de
la misma Cordillera nevada; y por el 0.
con la de Santa. Su capital Caras. Cons-
ta de los sigientes
DISTBITOS :
Habt.
AtunHuaylas * 8,580
Caras 6,474
Huata 1,508
Macate 8,184
Manoos 5,986
Mato 1,095
Pamparomas , 2,918
Pueblo Libre 8,549
Quillo 1,216
Supluy 6 Shupluy 2,046
Yungay 6 Ancachs 14,458
Total habt 45,909
Esta comprendida, mas 6 menos, entre
los S^ 25' y 9^ 25' lat. y lo»79« 40' y 80^
85' long, formando una superficie como
de 808 leguas, que comparada con su po-
blacion resulta con poco mas de 151 habi-
tantes por cada legua cuadrada.
La naturaleza de esta provincia es la
n[Lisma que la de Huaras, de lacualform6
parte hasta el ano de 1857.
XJn Sub-Prefecto estd encargado del
mando politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra justicia. En lo
eclesidstico es conocida con el nombre
de Partido Bajo de Huaras y se divide en
los siguiontes
CUBATOS :
AtunHuaylas. Caras.
Carhuas. Macate.
Yungay.
* Generalmente se le llama Haaylas.
Hay un Colegio de instrucdon media
para hombresy 17 escuelas de priniens k-
tras, en las que se gasta en sueldos 12,200
soles al ano, A saber :
1 Colegio deinstruccion media S. 2,000
14 Escuelas para hombres • 8,400
8 » » mugeres • 1,800
Total al ano 8. 12,200
Las contribuciones producen al ano Is
cantidad de 1,151 soles por los signientes
ramos :
Contribucion Urbana S. 107
• Bustica » 627
• Lidustrial » 417
Total alano 8. 1,151
HuATLAS, distrito de la provincia de Hiiay-
las, Dpt. Ancachs: habt. 8,580.
HuAYLAS, {HuayUa prado, verdura. Q. y Ay.)
ciudad, capital de este distrito, Dpt. An-
cachs: d 2,787m. alt.: habt.996: dista de
Caras 6 leg. (88 \ k.); tiene una hermoa*
campina que produce abundantes cose-
chas: en sus inmediaciones hay varias m-
nas de plata y de carbon de piedra de sn-
perior calidad.
HuAYLAS, est. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist
Huaripampa.
Huaylas-Urca, (cerro verde. Q.) pbL Dpt.
Junin, prov. Pasco, dist. Yanahuanca.
Huaylaspanca de Huari, aid. Dpt. Junin,
prov. Huancayo, dist. Zapallanga: haht.
118.
Huaylicana» hda. Dpt. Tacna, prov. Aritt,
dist. Lluta: dista de Arica 8 i leg. (19 L);
deLlutal^ (8 k.).
Huaylilla) pico en la Cordillera alE. da
Tacna : se ha abierto un socaboo de 7320-
de long, por donde pasan las agnas 3el
rio de Uchusuma para el canal de esie
nombre.
HuaylillaS) distrito de la provincia de ^
taz, Dpt. Libertad: habt. 1,018.
HuAYLiLLAs, pbl. Capital de este distrito de
la provincia de Pataz, Dpt. Libertad:
habt. 882: dista de Tayabamba 4 1^-
(22 k.); de Parcoy 7 (89 k.); de Bnldiba-
yo 8 (16 i k.).
HuATLiLLAs, ost. Dpt. Aucachs, prov. Caja-
tambo, dist. Cochas.
HUAY
437
HUAY
Huaylla, (verde, prado. Q. y Ay.;.totora 6
enea. Ay.) aid. Dpt. y prov. Oajamarca,
dist. San Marcos : habt. 50.
HuATLLA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
HuAYLLA, chao. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
rasy dist. Marca.
HuAYLLA, aid. y chac. Dpt. y prov. HuAnu-
co, dist. Huacar.
HuAYUiA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hiia-
manga, dist. Quinua: habt. 18.
HuATLLA, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
HuAYLLA, aid. y hda. Dpt. Cnzco, prov. Pau-
cartambo, dbt. Caycay: habt. 180.
HvAYLiiA, aid. Dpt. Cazco, prov. Anta, dist.
Snrite : habt. 202.
HuATLLA, hda. Dpt. Guzco, prov, Paruro,
dist. Hnanoqaite.
HuAYLLA, aid. Dpt. Areqtiipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tati.
HuAYLi«A, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Characato.
Huayllabamba) distrito de la provincia de
Cajabamba, Dpt. Gajamarca. Este distri-
to fn^ dividido ultimamente y por cuyo
motivo se ignora sii poblacion: v^ase
Cajabamba provincia,
HuAYLLABAHBA, pbl. Capital dc este distrito *
en la prov. de Cajabamba, Dpt. Gajamarca.
HuATLLABAMBA, aid. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. 8ihuas : habt. 94.
HuAYuiiABAMBA, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. 8. G6r6nimo : d 8 leg.
(16 \ k.) de San Ger6nimo.
HuAYLLABAMBA, hda. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Abancay.
XLuAYLLABAHBA, hda. Dpt. y prov. Guzco,
dist. San Ger6nimo : habt. 7.
SLuAYLLABAUBA, hda. Dpt. Guzco, prov. Pa-
ruro, dist. Huanoquite : habt. 8.
SuAYixABAMBA, hda. Dpt. Guzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Livitaca: habt. 106, con los
de Patacarca.
Snayllabaniba, hagiekda del puente de,
Dpt. Guzco, prov. Urubamba, dist. Ollan-
taytambo : habt. 14.
UATLLABAMBA, pbl. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Urubamba: habt. 1,061.
iTAYLLABAHBA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Gan-
chis, dist. Pampamarca: habt, 4.
HuAYLLABAifBA, chac. Dpt. Puuo, prov. y dist.
Sdndia.
HnayllftG, est. Dpt. Apurimac, prov. Gota-
bambas, dist. Mamara.
HuAYLLAC, (del prado 6 floresta. Q.) aid. Dpt.
Arequipa, prov. Union, dist. Alca : habt.
279.
Haayllacan, hda. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Santa Maria del Yalle.
Huayllacancha, hda. Dpt. Hu^uco, prov.
Huamalies, dist. Arancay.
Huayllacasa, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Quinua: habt. 29.
Hnayllacata, chac. Dpt. Apurimac. prov.
Gotabambas, dist. Mara.
Haayllacayan, distrito de la provincia de
Gajatambo, Dpt. Ancachs: habt. 1,187.
HuAYLLACAYAN, (cs vcrdo 6 cs prado. Q.)pbl.
capital de este distrito de la provincia de
Gajatambo, Dpt. Ancachs: habt. 1,187.
HuAYLLACAYAN, chac. Dpt. y prov. Huiinuco,
dist. Higueras.
Huayllacmarca, hda. Dpt. Guzco, prov.
Paucartambo, dist. Ghallabamba: habt.
80.
Huayllacoc, est. Dpt. Arequipa, prov. Gas-
tilla, dist. Viraco.
Hoayllacoeha, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Gajatambo, dist. Acas.
HuAYLLAcocHA, (laguua verde. Q.) aid. Dpt.
Guzco, prov. Anta, dist. Surite : habt.
674. En lo eclesiastico pertenece al cura-
te de Huarocondo.
Huayllacuyllo,hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Ayaviri: habt. 6.
Hnayllachapata 6 Huallcapata, est. Dpt.
Ayacucho, prov. Huamanga, dist. Socos-
vinchos : habt. 17.
Hnayllacho, hda. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Huamachuco: d 8 leg. (16 ^ k.) de
Huamachuco.
Haayllahita, chac. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Huayllahsca, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Gabanilla.
Hiiay11ahuanni,hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Gabana.
HnayllahHasi, chac. Dpt. Lima, prov. y
dist. Ganta.
Hnayllahnaylla, hda. Dpt. Guzco, prov.
GhunvivHcas, dist, Livitaca.
HUAY
438
HUAY
HuAYLLAHUAYLLA , hda. Dpt. Cuzco, prov.
Quispicanchi, dist. Quiquijana.
Hnayllahucco, est. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Desaguadero.
Unayllabuichac, chac. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Urubamba.
Hnayllahuillque«est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Hnayllahnito, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Huayllahnpan, bda. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Parobamba : habt. 147.
Hnayllalli) hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
Ilnayllamaf aid. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
lloma, dist. Coporaque,
Hnayllamacatay bda. Dpt. Puno, prov.
Lampa, dist. Gabanilla.
nnayllan, (prado, floresta verde. Q.) pbl.
Dpt. Ancachs, prov. y dist. Pomabamba :
habt. 575.
HuAYLLAN, est. Dpt. Aucachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
HuAYLLAN, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaras.
HuAYLLAN, hda. Dpt. Lima, prov. y dist.
Chancay: habt. 113.
HuAYLLAN, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa.
Hnayllani) est. Dpt. Apurimac, prov. Gota-
bambas, dist. Mara.
HuAYLLANi, aid. Dpt. Guzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca: habt. 113.
HuAYLLAKi, aid. Dpt. Guzco, prov. Ganchis,
dist. Gacha : habt. 52.
HuAYLLANi, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucar^ : habt. 2.
HuAYLLANi, est. Dpt. Puuo, prov. Lampa,
dist. Pucard.
HuAYLLANi, hda. Dpt. Puno, prov. Asdjigaro,
dist. Putina: habt. 64.
HuAYLLANi, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
lloma, dist. Yanquo.
HnayllanihocC) aid. Dpt. Arequipa, prov.
Gaylloma, dist. Tisco.
HnayllanpO) (el prado. Q.) aid. Dpt. An-
cachs, prov. Pomabamba, dist. Sihuas.
Hnayllaora^ hda. Dpt. Guzco, prov. Uru-
bamba, dist. Maras.
Hnayllapaf pbl. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Mangas.
Hnayllapampaf (floresta, llanuraYefde.Q.)
pbl. Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo. dist.
Mangas.
Ho AYLUkPAMPA, est. Dpt. Aucachs, prov. Hqa-
ras, dist. Independencia.
HuAYLLAPAMPA, chac. Dpt. Aucftchs, proT.
Huaras, dist. Gotaparaco.
HuAYLLAPAMPA, pbl. Dpt. Ancachs , proT.
Huaras, dist. Pararin.
HuAYLLAPAMPA, aid. Dpt. Juuin, proY.jM
Huancayo: habt. 170, con los de Hoaoci-
machay.
HuAYLLAPAMPA, est. Dpt. Huancavelica,proT.
Angaraes, dist. Acobamba, habi 81.
HuAYLLAPAMPA, hda.. Dpt. Ayacucho, proT.
Huanta, dist. Huamanguilla; habt. 905.
HuAYLLAPAMPA, hda. Dpt. Ayacucho, proT.
Huamanga, dist. Socosvinchos: i 2 leg.
(11 k.) de Ayacucho.
HuAYLLAPAMPA, hda. Dpt. Cuzoo, pro?. Quis-
picanchi, dist. Quiquijana.
Hnayllapata) est. Dpt. Huancavelica, proT.
Angaraes, dist. Acobamba: habt. 56.
HuAYLLAPATA, (prado, floresta. Q.) aid. Dpt
Apurimac, prov. Gotabambas, dist. Chn-
quibambilla.
HuAYLLAPATA, chac. Dpt. Apurimac, prw.
Gotabambas, dist. Mara.
HuAYLLAPATA, ost. Dpt. Guzco, prov. Ooo-
vencion, dist. Santa Ana : habt 81.
HuAYLLAPATA, hda. Dpt. Guzco, prov. Pm-
cartambo dist. Gaycay: habt. 98.
HuAYLLAPATA, aid. Dpt. Puno, prov. Asia-
garo, dist. Putina: habt. 720.
Hnayllape^ aid. Dpt. Gajamarca, prov. y
dist. Jaen.
Hnayllapnc 9 chac. Dpt. Ancachs, prot.
Pallasca, dist. Tanca.
HuayllapucrO) est. Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ayapata.
HuAYLLAPUCBO, {htmylla pucro, pozo, a ct-
bema fresca. Q.) aid. Dpt. Puno, proT.
Lampa, dist. Macari.
Huayllapaqnio 9 chac. Dpt. Ayacucho,
prov. Parinacochas, dist. Ghmnpi.
HuAYLLAPUQUio , hda. Dpt. Guzco, pwv.
Ghunvivilcas, dist. Livitaca.
Huayllaqnita) aid. Dpi. Apurimac, pro^-
Andahuaylas, dist. Talavera: habt. ^
HaayllaraccrR, aid. Dpt. prov.y di8tH«»'
cavelica: habt. 56.
HUAY
— 439 —
HUAY
HoayllarGOcha, Ma, Dpt. y prov. Cuzco,
disi San Cristoval: habt. 11.
flaayllariptt, (volver & reverdecer 6 refres-
car. Q.)pbl. Dpt. Apnrimac, prov. Ayma-
raes, dist. Cliallhnanca: habt. 110: me-
morable por los ricos lavaderos de oro que
tenia en otro tiempo.
Hoay llamm, laguna, en la provincia de Tar-
ma, Dpt. Junin. Esta lagona estd consi-
derada en el Diccionario de Alcedo y pne-
de ser la de Junin.
HaayllaiS, aid. Dpt. Lima, prov. Huaroohi-
ri, dist. Matucana.
HuAYLLAS, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacocbas, dist. Pausa.
Hiiayllataiubo, bda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Caycay.
Haayllati, rio tributario del Apurimac, por
la izquierda.
HvAYLLATi, distrito de la provincia de Cota-
bambas, Dpt. Apurimac : habt. 4,607.
HuAYiiLATi, pbl. mineral, capital de este dis-
trito de la provincia de Cotabambas, Dpt.
Apurimac : habt. 1,289.
Haayllatiri, hda. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Moho: habt. 99.
Huayllatupe, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Matucana.
Haayllauraf chac. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, dist Colcha.
Hoayllay, distrito de la provincia de Pasco,
Dpt. Junin: habt. 2,451.
HuAYLLAY, (verdear, florecer. Q.) pbl. capi-
tal de este distrito de la provincia de Pas-
co» Dpt. Junin: 4 4,d2dm. alt.: habt. 489:
diiita de Pasco 8 leg. (44 ^ k.).
EuAYLLAY, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Luricocha : habt. 869 : dista 6
leg. (88^ k.) deHuanta: hay muchas mi-
uas de plata en los cerros inmediatos.
luAYLLAY, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Luricocha.
Inayllaya) aid. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
inaraes, dist. Challhuanca: habt. 199.
liutyllayayoeCf est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
Inaylhiyoec, hda. Dpt. y prov. Huancave-
lica, dist. Acoria : habt. 85.
liiii.yllayliaiclior9 hda. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Urubamba.
loayllihaaya, (puede ser corrupcion de
HuayUa huayao drbol 6 sauce verde. Q.)
aid. Dpt. prov. y dist. Puno.
Huayllo^ est. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Pueblo Libre: habt. 218.
HuAYLLo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
HnaylloC) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
HuAYLLoc, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Cacha: habt. 49.
Hnayllorca, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro : habt. 18.
Huayllota^ (Urinsaya) aid. Dpt. Cuzco,
prov. Canchis, dist. Pampamarca: habt. 66.
Huayllnlla, aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Cacha: habt. 18.
Huaylliima ) aid. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Callalli.
Huaylluni, (amar tiernamente. Q.) aid.
Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist. Juli.
HuAYLLUNi, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
Hnayllura, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Tambo : habt. 275.
HuAYLLUBA, {Huoglluri allegarse con amor,
poner su amor en algo. Q.) aid. Dpt.
Ayacucho, prov. Parinacochas, dist. Cor-
cuUa.
HuAYLLURA, ost. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
HuAYLLURA, asicuto mineral de oro en la
provincia de la Union, Dpt. Arequipa,
dist. Sayla: fu6 descubierto en 1827: pro-
dujo en 8 anosmas de 6 millones de pesos:
hoy estA reducido casi k la nada por fal-
ta de capitales : habts. 61.
HuAYLLUEA, cst. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Pampacolca.
Hoaylluyo, hda. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Moho : habt. 44.
Huaymanta, hda. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. YauU : habt. 15.
Huayme) aid. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
11a, dist. Viraco : habt. 79.
Huayua, (mozo, mancebo. Q.) hda. Dpt.
Junin, prov. Jauja, dist. Aypata.
Huaynacanelia, (lugar 6 patio fresco nue-
vo. Q.) aid. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli.
HuAYNACANCHA, hda. Dpt. Ayacucho, prov,
Huanta, dist. Luricocha.
^
HUAY
— 440 —
HUAY
HnayMCapaC) mina de plata, Dpi. An- |
cachs, prov. Huaylas, dist. Macate.
Huayuacolea^ est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba : liabt. 68.
Huaynacotas 6 Htiaynacoto, distrito de la
provincia de la Union, Dpt. Arequipfi,:
habt. 1,982.
HuayRflCOtas 9 {Iluayna ccoto amontonar
mozos 6 mancebos, ccoto tiene tambien
otros significados. Q.) pbl. capital de este
distrito, Dpt. Arequipa: habt. 646.
Huajiiacuya^ hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Ayaviri.
IIuiiynaliiiarie«9 aid. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Sto. Tomas.
Hunynaliuanui, est. Dpt Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Huaynalcu, hda. Dpt. Arequipa, prov. Is-
lay, dist. Tambo.
Iluajnapaiiipa, pbl. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Cajatambo.
HuAYNAPAMPA, cst. Dpt. Arequipa, prov Cas-
tilla, dist. Pampacolca.
Hnaynapata^ (hacerse joven. Ay.) aid. y
hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Paucar-
tambo : habt. 129.
HuAYNAPATA, cst. Dpt. Cuzco, prov. Chuu-
vivilcas, dist. Livitaca.
HuAYNAPATA, rio cu la proviucia de Cara-
baya, Dpt. Puno.
HuAYNAPATA, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ituata.
llaajlia-pisalllia, Huayna mozo, pidhua fal-
to deficiente. Ay.) bahia A los 19° 36' 80"
lat. y 72° 87' 24" long, es espaciosa y
rodeada de cerros altos : su fondeadero de
9 d 16 brazas cerca de tierra: esta ex-
puesta d fnertes vientos.
HuAYNA-pisAHUA, pbl. Dpt. Tarapac^, dist.
Pisagua : en e\ fondo de la bahia esta el
pueblo que es pequeno.
Hnayna-potosi, veta de oro, Dpt. Puno,
prov. Carabaya, dist. Crucero.
Huaynapntina, {Huayna mozo phutina, cau-
sar tristeza, Q. y Ay.) volcan, casi al Sur
del de Uvinas, como a 10 leg. {^6 ^ k.);
tambien se le llama por los naturales del
lugar Mono 2)utuia. Principi6 su erup-
cion el 15 de Febrero de 1600; los movi-
mientos de tierra, las detonaciones, la Uu-
via de una arena blanca muy fina y de
oeniza se sintieron & mas de 40 legott i
la redonda. El 19 del mismo mes del»6
haber reventado por comploto este toIcu
porque las detonaciones fueron espanto-
sas y la lluvia de ceniza, tal que en k dn*
dad de Arequipa no pudo verse los obje-
tos ni con luz artificial al medio dia. El
dia 24 aumentaron los estruendos y ce-
nizas y el 28 termin6 con mas faeries mo-
vimientos de tierra. El volcan quedo des-
trozado desde sus bases y los pueblos ^-
cinos de Quinistacas, Chiqueomate, Uq-
que, Llacsata, Colana y Checa sepni-
tados entre las cenizas con sua habitan-
tes : otros pueblos mas lejanos fueron des-
truidos y perecieron muchos de sus lialu-
tantes: algunas quebradas profundas se
terraplenaron con las cenizas y esUs se
sintieron por el lado que soplaba d vien-
to hasta 200 leguas.
Haajna-patony mina de azufre en la Cor-
dillera, Dpt. y prov. Tarapacd: ley 76*/,.
Huaynarimaoc, hda. Dpt. Apurimac, pror.
Abancay. dist. Curahuaai.
HnayiUlJiii, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Pichihua.
Huaynatacuma, rio tributario del Haan-
huari, Dpt. Puno, prov. Sdndia: tiene de-
p6sitos de tierra aurifera.
Huaynaliuayiui) chac. Dpt. Amazonas, proi.
Luya, dist. San Ger6nimo.
Huayuaypata, chac. Dpt. Apurimac, pror.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Haaynaypocco, hda. Dpi. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Limatambo : habt. 14.
Hnayni, (puede ser corrupcion de huayid
amigo. Ay.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Chnn-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Huayna, chac. Dpt. Cuzco, prov. ChmiTh
vivilcas, dist. Sto. Tomas.
Huaynatupe, chac. Dpt. Lima, prov. Tan-
yos, dist. Pampas.
Huayo, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Caji-
bamba, dist. Condebamba.
HuAYo, distrito de la provincia de PaUx.
Dpt. Libertad : habt. 644.
HuAYo, (Huayu estar colgado como la hn\M
del drbol; tambien trabajo, afiixion ji
veces el racimo de ubas, pldtanoe, etc Q*
y Ay.) pbl. capital de este distrito de U
provincia de Pataz, Dpt. Libertad: hai^
HUAT
— 441
HUAY
186 : dista de Chilia 6 leg. (28 k.); de Par-
coy 6 (38 i k.).
HuAYO, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huayo.
HuAYo, cha^, Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Uchumarca.
Huayo, aid. & orillas del Marauon, Dpt. An-
cachs, prov. Pomabamba, dist. Quiches.
Huayo, hda. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Lampian.
Huayo, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
'Hnamantanga.
Huayo, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
^ Huayo, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Pampas : habt. 80.
Huayo primero y Huayo segundo, chacs.
Dpt. Huancavelica, prov. Tayacaja, dist.
Colcabamba.
Huayo, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Huayo, hda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Chuquibambilla.
Haayobamba, hda. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. San Marcos : habt. 200 : dista de
de San Marcos 1 milla (2 k.).
Huayobamba, aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
y dist. Huamachuco : habt. 192.
HiTAYOBAMBA , hda. Dpt. Libertad , prov.
Otnsco, dist. Usquil: habt. 125: ^ 6 leg.
(28 k.) de Usquil.
HuAYOBAMBA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Pa-
Uasca, dist. Huandoval.
Htjayobamba, aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sihuas.
Stjayobamba, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Ocobamba : dista 8 leg.
(16 i k.) de Ocobamba.
Hliayoc, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Atavillos Altos.
HuflJOCaclii, pbl. (v^asc HuayncacJd),
HlUiyoeoollOy chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
XTmbamba.
Hoftyoehaca, aid. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Huari.
Unstyo chioo, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta., dist. Lampian.
HtTAYo craco, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Ootabambas, dist. Mamara.
VlMiyo-liaBCC, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Bu^uraSy dist. Yungar.
Haayo-hnayo, hda. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Abancay.
Haayohnlrea, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
Haayonca, est. Dpt. Apurimac, prov. An-
tabamba, dist. Oropesa: habt. 21.
Huayopampa, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Cajamarquilla.
HuAYOPAMPA, aid. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Bajos.
Huayopata, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Convencion, dist. Huiro: habt. 211.
Huayopata baja^ aid. y hda. Dpt. Cuzco,
prov. Convencion, dist. Huiro: habt. 154.
HuayopuquiO) aid. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Sihuas.
HuayoseBCa^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Yungar.
Huayotamaf chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Lampian.
Huayoyanca^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Ocros.
Huaypaeha, hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. Tarma, drst. Yauli: A 8,800ni. de
alt.
HuAYPACHA, (puede ser corrupcion de huay-
paychif plomada de albafiil 6 hacer uso de
la plomada. Q.) pbl. Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Yauli : habt. 207.
HuAYPACHA, rio: elMantarotomaeste nombre
al pasar por el pueblo de Huaypacha.
Huaypail) (la plomada del albafiil. Q.) est.
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Man-
cos.
Hnaypiniy aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Querocotillo : habt. 211.
HuAYPiRA, hda. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Suyana.
HnaypO) (corrupcion de huaypa plomada de *
albanil, 6 de huayco quebrada. Q.) aid. y
hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Calca : habt.
129.
Iluaypo chleO) hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite.
Huayqui) (corrupcion de Hiiayca, robo sal-
teamiento. Q.) pbl. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Acomayo: habt. 849.
HuAYQUi, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Pampamarca.
Haayqaidpa, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ay<
maraes, dist. Colca: habt. 815.
56
HUAY
442
HUAY
Hnayni, (viento ayre. Q.) aid. Dpt. Puno,
prov. Lampa, dist. Macari.
HuAYKA, aid. Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yos, dist. Chuquibamba: habt. 127.
Huayrabaiuba, (lianura de viento 6 vento-
sa. Q.) aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Cochabamba: habt. 249.
HuAYRABAMBA, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Vischongos.
UuajTacaiicha, hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. Tarma, dist. Yauli: d 4,746ni. alt.
HuAYRACANCHA, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Ayaviri.
Huayracocha^ chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Laraos.
Hiiayracocha-hnaycO) hda. Dpt. Apurimac,
prov. Andahnaylas, dist. Pampachiri.
Hnayraepunco, hda. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Urubamba.
Huayraeliapi, aid. Dpt. Cuzco, prov. Aco-
mayo, dist. Pomacanchi: habt. 109.
Haayrahliacho, (Huayra viento, Jmucho adtU-
tero, deshonesto. Q.) pbl. Dpt. Apurimac,
prov. Abancay, dist. Sirca.
HnayTalinasi) hda. Dpt. Cuzco. prov. y dist.
Urubamba.
Hiia}Taii9 chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaylas : habt. 261.
Huayrana) chac. Dpt. HuancaveUca, prov.
Castrovireyna, dist. Huachos.
HuAYRANA, est. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. CorcuUa : habt. 42.
HuAYRANA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Huayranca, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
y dist. Castrovireyna.
Hnayraucnya) hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
'Hnayranga) aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja: habt. 160.
Hiiayrapa, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Chocorvos.
HnajTapampa 6 Huaripampay (lianura ven-
tosa. Q.) aid. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Lambrama : habt. 184.
HuAYRAPAMPA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Huanoquite: habt. 7.
Huyi'apatay hda. mineral, Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco.
HuAYRAPATA, cst. Dpt, Ayacucho, prov. La-
mar, dist. Chungui: habt. 108.
HuAYRAPATA, tambo y hda. Dpt. Ajacneho,
prov. Huanta: como 20 leg. (HI kjalN.
de la de Quelluacocha.
Huayrapata, aid. y hda. Dpt. Puno, prov.
Huancane, dist. Moho : habt. 876, la ha-
cienda 10.
HuAYRAPATA, hda. cocal, Dpt. Puno, pm.
Carabaya, dist. Ayapata.
HuAYRAPATA, hda. cocal, Dpt. Puno, proT.
Carabaya, dist. Ituata.
HuAYRAPATA, cst.Dpt. Puuo, prov. Carabaja,
dist. Ajoyani.
HuAYRAPATA, hda. Dpt. Puno, prov. Sandia,
dist. Phara.
HuAYRAPATA, hda. Dpt. Puno, prov. y dist
Asdngaro.
HuAYRAPATA, aid. Dpt. Puno, prov. y dist
Asdngaro.
HuAYRAPATA, hda. Dpt. Puno, prov. Lam^
dist. Ayaviri.
Hiiayrapon^^O) chacs. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. Llacanora : habt. 126.
HuAYRAPONGO, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Tambillo : habt. 15.
HuayTapurina) {Huayra viento; piuinah
que se hade andar. Q.) cerro entre loscna-
les oorre el Huallaga por un cauce es-
trecho que presenta pasos peligrosos.
Huayratuua) hda. Dpt. Amazonas, prov.
Chachapoyas, dist. Huancas : habt. 41.
Huayratnpif chac Dpt. Apurimac, pwv.
Cotabambas, dist. Haquira.
Huayra-UCCO) est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 41.
Huayrl) aid. Dpt. y dist. Junin, prov. Tar-
ma: habt. 187: dista de Tarma 14 leg.
(78 k.) ; de Junin 3 (16 i k.).
Huayribamba, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Anco.
HuayTi(^t09 chac. Dpt. Puno, prov. y dist
Sandia.
HuajTona^ mina de plata en la (k^rdiHcfa
de Chacna, Dpt. Ancachs, prov. Caj*-
tambo dist. Oyon, ley 60 m.
Hliayroncca 6 Huayrocca, hda. Dpt Cm-
CO, prov. Anta, dist. Limatambo: habt
16.
HuayroiidOy aid. Dpt. Arequipa, prov. Is-
lay, dist. Tambo : habt. 80.
Huayropatay hda. Dpt. y prov. Ho^ocOi
dist. Chinchao.
i
HCAY — 4
lyror, Ma. Dpt. Haancavelica, prov.
ayacaja, dist. Golcabamba: habt. 67.
l)Torajo« aid. Dpt. Pimo, prov. Lam-
a, dist. Umachiri.
ftjTEflse, paso de la Cordillera S legnas
ntes del Foznzo.
iijTDpQDCO, hda. Dpt. Cnzoo, prov. Pan-
fuiambo, dist. Cballabamba.
ijTanuil, bda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
eucion, dist. Santa Ana: babt. 28.
tyniro, (cosa mujhermosa Ay., tambien
3 da este nombre & ana espeoie de fri-
ll qne tiene color rojo y negro) nombre
ae toma el no Yaracjaco 6 Caynaracb,
esdo el punto en que es navegable ; dls-
i de Lamas 2 dias de camino dntes del
ongo de Agnirre, Dpt. Loreto, prov.
[uallaga.
LYBUBo, pongo (estrecho) en el rio Hna-
aga, entre el pneblo de Pachiza y la de-
smbocadnra del rio Mojobamba.
lYBDRO, aid. Dpt. Lorato, prov. Hualla-
i, dist. Lamas: habt. 117.
t>Turoccaiica» tambo en el camino de
yapata ol valle de San Gaban, y cerca
) 4ste : i l,353niu alt., Dpt. Pnno. prov.
urabaya.
lymm, hda. Dpt. y prov. Hn^nnoo diet.
Iiiiichao.
Lyromni, bda. cooal, Dpt. Ftmo, prov.
trabaya, dist. Usicayos.
j'Srt, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
acari.
ysaiupilla, bda. Dpt. Cuzco, prov. y
st. Fancartambo : habt. 26.
fStiptltil SANTtAOO DE, bda. Dpt. prov.
list. Puno.
fsiircta» hda, Dpt. Ayacncho, prov.
hUgallo, dist. Huambalpa.
Fsnaisniaf, hda. Dpt. Apmimac, prov.
lancay, dist. Lambrama.
rsuy, aid. Dpt. Ayacncho, prov. y dist.
ianta:habt.473,conIoBdePampachacra.
fa, (nadar. Q.) aid. y hda. Dpt. Puno,
)v. y dist. Lampa: habt. 200.
-taliiucho, aid. Dpt. Pnno, prov. Lam-
, dist. Cupi.
-talioflcho, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
dist. Pucarn.
rtmntlfChac. Dpt. Lima, prov. Canta,
t. Hnamantanga.
3 — HUAY
HnaytapaUanai , {Hwua nadar paUancu,
0(^r, escoger. Q.) oerro mineral en la
Cordillera N^ra, prov. Ancachs : a 2 leg.
(11 k.) al N. 0. de la cludad de Hna-
tas.
Unaytari, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
HuATTABl, distrito de la provincia de Cas-
trovireyoa, Dpt Huancavelica: habt. 2.862 .
HuATTASl, pbl. capital de este dlBtrito de la
provincia de Castrovireyna, Dpt. Huan-
cavelica : babt. 602 : aun existen muchas
casae desde dntes de la conqiuBta traba-
jadas en la ^poca de los Incas con piedras
perfectameste ajustadaa: en loa cerroB de
BUS inmediaciones al E. y al 8. E. bay
vetas de oro y plata: i2,938m. alt.: diata
de Ayacncho 40 leg. (222 i k.).
Hnaytf , hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa: babt. 20.
HiiaytO) hda. de cana, Dpt. Lima, prov.
Cbancay, dist. Fativiloa: babt. 192: dia-
ta 3 leg. (16 ^ k.) de Pativilca.
Haaytnpin, chac. Dpt. prov. y dist. Hufl-
nuco.
Hnaytun* hda. Dpt. Areqtiipa,prov. Union,
dist. Hnaynacotae.
HnayDbamba, cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
Hnayacaclil, (aal 6 salitre qne estd colgadi
Q.) pbl. Dpt. Juniii, prov. Huancayo, dist.
Sapallanga: habt. 240: i 2 leg. (11 k.)
de Sapallanga.
nuayilGCaii, aid. y hda. Dpt. Cozco, prov.
y diat. Unibamba: habt. 208.
Hnayuna, est. Dpt. Ayaoucbo, prov. Pari-
nacocbas, diet. Oyolo.
Hmynnca, aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Hnancaspata: habt. 817.
Hpathsca, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, diet. Casta.
HuAYUNCA, est. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
diat. Laraos: al E. de Singa, A 3,886m.
alt.: como & 1 leg. (6 ^ k.) al N. bay ui
guna de donde sale nn rio.
Hiutyillie, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
diet. Macusani.
HDayunm, hda. Dpt. Gajamarca, prov. y
dist. Cajabamba.
Hliayilllg;n)lla, chac. Dpt. y prov. Hnanca-
velioa, dist. AanQcion: bftbt. 4.
HUCCH
444
HUCHU
Hnayniiata, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Hiiiro.
HuAYUPATA Baja, aid. Dpt. Cuzco, prov.
Convencion, dist. Huiro.
Huayuraya, aid. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Putina: habt. 538.
Unayuri, pampa 6 llauura de gran exten-
sion, en el Departamento prov. y diet.
lea: d 416m.57 alt.
Huayuri, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Pal-
pa : habt. 300.
Iluajiituiia, pbl. Dpt. Huanuco, prov. Hua-
malies, dist. Pinra: habt. 468.
Huajnyliuilca, {Uuayuy colgar en el ayre,
huilca cierto arbusto cuyo fruto es pur-
gante. Q.) pico en los Andes, en la pro-
vmcia de Urubamba, Dpt. Cuzco, al S. E.
del de Panticalla.
Hubaja, chac. Dpt. Moquegua, dist. To-
rata.
HlK'a, (tanto de ^sto, senalando la canti-
dad. Ay.) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
HucA, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huachos.
HucA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Sancos.
Hueahuain, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Pachangara.
Hncalas, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Pataz.
Hucanliuasi, est. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Mato : habt. 179.
Hucas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gorgor.
Hucaya, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay.
Hucayaquinca^ hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Hucaychuro, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Sfindia, dist. Quiaca.
Hiicchi, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
. manga, dist. Socosvinchos.
HiiCChon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
Hncchuis-inferior , chac. Dpt. Ancachs,
prov. Cajatambo, dist. Acas.
Hncchiiis-sapeiior, chac. Dpt. Ancachs,
prov. Cajatambo, dist. Acas.
HucchnoSf aid. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Chungui: habt. 95.
Hiieociidio, aid. Dpt. y prov. Puno, disL
Accra.
Hncr-liorco, chac. Dpt. Gajamarca, pror. j
dist. Chota.
Hucerc^am^, hda. Dpt. Ayacucho, pm.
Lucanas, dist. Querobamba.
Hacmpampa^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Bestauracion.
Huoruschaca) aid. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Cajatambo.
HaCHar 6 Hicuar, aid. Dpt. y prov. Pinra,
dist. Sechura: habt. 605.
Hocaeha) (raton. Q.) est. Dpi. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Carhuas: habt. 141.
HucucHA, est. Dpt. Cuzco, prov. OhunYivil-
cas, dist. Gcapacmaroa: habt. 27.
Hueaill) hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Ab^-
garo.
Hacuiilla^ chac. Dpt. Ayacucho, prov. La-
oanas, dist. Laramate.
Hucuyrie, aid. Dpt. (/uzco, prov. Gandiis,
dist. Checacupi: habt. 83.
UuchaCy {Hiieha, pecado, negocio, pleito,
Huchha masamorra. Ay.) pbl. Dpt Ja-
nin, prov. Jauja, dist. Mito.
Hachacocha^ chac. Dpt. Lima, prov. y disL
Canta.
BacIieO) chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Canta.
Huclicorumi) chac. Dpt. Ayacucho, pro?.
Lucanas, dist. Sancos.
HucllCOS) hda. Dpt. prov. y dist. Hnanca-
veUca : habt. 82.
Hueliey aid. i isla en el lago Titicaca, Dpi
Puno, prov. Huancana, dist. Conima.
HnchlbaiulNl, est. Dpt. Libertad, prov. y
dist. HuamachuBo: habt. 150.
Huehincay, chac. Dpt. Arequipa, pcov.
Condesuyos, dist. Yanaqnihua.
Hocllipaf chac. Dpt. Ayacucho, prov. Ia-
canas, dist. Laramate.
Hachira 6 Uchira, rio, (v^ase MaUis, no).
Huchpas, hda. Dpt. HuancaveHca, pco^-
Tayacaja, dist. Paucarbamba,
Hnchucaro, est. Dpt. Cu2co, prov. GhaDTi-
vilcas, dist. Chamaca: habt. 274.
RliehlifiOSf chac. Dpt. Lima, prov. YaoyoE,
dist. Pampas.
Hnchahuaeha 9 chac Dpt. Lixaa, pror.
Yauyos, dist. Ayaviri.
Iladildiiiaclii) aid. Dpt. y prov. lea, £sL
Palpa.
HUEC — 4
Mhnmiiyo, (HucAuy cbico,pequeao, mayo
rio. Q.) old. Dpt. Arequipa, prov. y diut.
icbapacma) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Ooroa.
iclinrn, chac. Dpt. Apnrimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mora.
irhDyhnancallo, chac. Dpt. Cnzco, prov.
Cbnuvivilcas, dist Ccapacmaroa.
IchaymaFca , hda. Dpt. Huaucavelica,
prov. Tayacaja, dist. Pampas : habt. 172.
icHUYMABCA, hda. Dpt. Ayacncho, prov.
BuamaDga, dist. Tambillo.
icBunuBGA, hda. Dpt. Ayacnobo, prov.
Snamanga, dist. Chiara.
CHUTUAficA, (lugai 6 pueblo peqne&o. Q.)
)bl. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas, dist.
janta Lucia.
tchofpampa, hda. Dpt. Cnzco, prov.
^oispicanchi, dist. Quic|uijaiia.
£lH)^ito-«Uidia, aid. Dpt. Puno, prov.
Liampa, dist. Macari.
tchD}~taiubo, pbl. Dpt. Ayacacbo, prov.
IjucauBs, dist. Santa Lucia.
icbaytocroyo ) est. Dpt. Cuzoo, prov.
i^huuvivilcas, dist. Velille.
lecca 6 Huaia, {Huecca la anciedad de los
ntestinoe. Q.) lagnna, 2 leg. (11 k.) al E.
le Ics, i 877°)' atl. ceroa de la de Hua-
:achina.
■ La configaracioD del terreno en qne
sta esta laguua es la de un embodo (euta
IS la expresioD mas adoptada); ap^nas en
Jgtmos pmttos de sa circunferencia esia-
en peqae&OB espacios horizontales Sos
,guae son alcalinas: reaccionan sobre la
intnra y el papet de cnrcmna; pero no son
lepiticas. Las sales existenen tantaabtm-
ancia, qneelpesa-sales marcamasde26°
la cristalizaoioa de ellas en el fondo del
tgo ea muy abnndante. Sunivel sobre el
tar fa4 estimado en 877°>'; por conse-
nencia es 2S metros mas baja de la pla-
\ mayor de lea. Su iemperatura obser-
»da alasdiezdelamaijanadel 16deNo-
[emfcre era de 27" 07, mi^ntras el termd-
letro & la aombra marcaba 28* cent. La
iDiperatnra media anual de este tugar es
3 26° cent.; dedncida por la aplicadon
jl termdmetro de los ge61ogoB en unaex-
bvacion practicada con tal intento. £1
16 — HUER
agaa es de color amarillo rojizo, es turbia
y no se clarifica por un descanso, ni forma
dep6sito; su aabor es amargo y salado. Nos
file aaegurado que escavando 6, peqneua
diataocia de la circunferencia se holla
agua potable ; pero no hemes practicado
tal experimento. La laguua es de forma
casi cironlar; su ditLmetro un poco maa
de 25 metros. En los m^danos cercanos
ae encuentran las conchas Mitilus aturiu*
del g^nero Mola*. (Cuvier).
Aniiliaig tUl agua d« Hueya 6 Huecca, tornado
dl&de yofiembre de 1860.
Peso especifico 1.240,003
MaUrias ijaseosas lUiret.
LitroB decimates.
Gas Acido carb6nico 0.082,120
Gas oxigcno 0.100,210
Gas azoe 0.007,523
Material Jijas.
GnraoR decimals.
Sflioe 0.005,148
Sulfate decal 0.602,046
Bicarbonato de oal 0.054,810
Bicarbonatio do Magnesia. 0.097, B19
Cloruro de sodio 140.366,660
Snlfato desosa 134.125,827
Carbonatode sosa 25.768,064
Alumina y fierro 0.106,072
Yoduro de sodio 0.179,340
Materia orginicft 5.671,000
Bromuro de sodio, cautidad mny sensiblei
UaejCro, chac. Dpt. Hnancavelica, prov.
Caatrovireyna, dist. Huaytard.
Hnella, chac. Dpt. Lima, prov. ydiat. Canta.
Huenclilii, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Yungar.
nnenfqaet (Hueqque, ligrimas, y toda resi-
na de drbol, Q. y Ay.) rio, Dpt. Puno,
prov. Chucuito, dist. Pisacoma.
Ha^reqacquft. (ciertopAjaroquecorrevuela,
algo parecido i la perdiz. Q.) aid. Dpt. ]
prov. Piura, diet. Sechnra: habt. 286.
Uof rblf chac. Dpt. Amazonas, prov, Bon-
gard, dist. la Peca.
HuERTA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huasts.
HuKBTA, chac. Dpt. Jnnio, prov. y dist.
Jauja.
HUES
446
HUIC
HuERTA, chac. Dpt. Huancavelica, prov. y
dist. Castrovireyna.
HuERTA, chac. Dpt. Ayacncho, prov. Lnca-
nas, dist. Laramate.
HuERTA, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta: habt. 115 los de la aldea, y los
de la hacienda 12.
HuERTA La, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro.
Huerta del Caciqne^ chac. Dpt. y prov. Li-
ma, dist. Magdalena.
Huerta eolorada , chac. Dpt. Lima, dist.
Magdalena.
Hnerta sjande, chac. Dpt. Libertad, prov.
y dist. Trujillo : dista de la ciudad J leg.
(1 i k.).
Huerta orande, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Moro.
Haertahnayeo, aid. Dpt. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Limatambo: habt. 121.
Hnerta-huerta, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Haquira.
Hnertapampa, chac. en la qucbrada de Es-
quilaya a orillas del ho de este nombre,
y un poco arriba del rio Comunidad 6 in-
mediato d la confluencia de ^ste con el
que toma el nombre de QuiUabamba.
Hnertapata, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Curahuasi: habt. 41.
Hneita-pati, hda. Dpt. Puno, prov. Sdndia,
dist. Quiaca.
Haertaj), aid. y hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Colasay.
Huertas, aid. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Contumaza: habt. 224.
Huertas, aid. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Pueblo Nuevo.
Huertas, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Jau-
jarhabt. 910.
Huertas, hda. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Cayna: habt. 65.
Huertas, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Barranca.
Huerta y Toma, mina de plata, Dpt. An-
cachs, prov. Huaras, dist. Recuay.
Huerta Vieja^ chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta dist. Arahuay.
Hneshue, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
Hueso, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ho.
HuesoS) Altos de los, pascana en el cami-
no de Arequipa d Puno, A los 16* 19' 90'
lat. y 78" 48 42" long.: d 4,145ni. alt.
Huetepin, chacs. Dpt. y prov. Hnktico,
dist. Huacar, en la quebrada de Cajnui.
Hueyhuaeatay, chac. Dpt. Ancachs, pm.
Huaylas, dist. Huata.
HueyllaU) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Hneymopampa, chac. Dpt. Ancachs, proT.
y dist. Cajatambo.
Huj^, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Hni : las palabras que no se encuentrenoon
estas letras, bAsquense con Hi/y 6con H.
Huicachani, est. Dpt. Cuzco, prov. Cfann-
vivilcas, dist. Chamaca.
Huicachani, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Corani.
Huicaim, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Tingo Maria.
HuicapacO) hda. mineral, Dpt. Junin, pror.
y dist. Pasco.
Huicchucalla) {Hukchu la canilla de la
pierna, cala piedra. Ay.; y itiehn echar,
arrojar, calla rueca; arrojar piedras: m-
Z^ romper; ropa angosta: debe serAy-
mar& la etimologfa) aid. Dpt. Junin, pror.
Huancayo, dist. Colca: habt. 20.
Huiccliic, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hus*
ras, dist. Pararin.
HuiclIO) aid. Dpt. Lima, prov. y dist. Hna-
rochiri.
Huicococha^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Pachangar^.
Huicon^^o, aid. Dpt. Loreto, prov. Hnafla-
ga, dist. Pachisa: situada i, la orillaiz*
quierda del Huayobamba y il 8 leg. (16 J k.)
de su desembocadura en el Huallaga: hiilrt
116 : dista de Pachisa 1 leg. (5 \ k.).
Hnicou^) rio tributario del Huayobamba.
Htticrey, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja.
tambo, dist. Huancapon.
HuicropucOy chac. Dpt. y prov. Huanneo.
dist. Huacar, en la quebrada de Cay-
ran.
Hulcsaoeacca, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Huicnnjcalahua^hda. Dpt.Cajamarca,pm.
Jaen, dist. San Ignacio.
Huicup^ chac. Dpt. Ancachs, prov.HnanSf
dist. Cotaparaco.
J
HUICH — 4
licha, ohac. Dpt. Ancaclis, prov. Gaja-
tambo, dist. Hnancapon.
Uchae, chac. Dpt. Ancachs, ptov. Gaja-
tambo, dist. Acad.
licbaiui, (cerrar, chapa 6 cosa con qae b6
Eierra una pnerta. Q.) aid. Dpt. Arequi-
pa, prov, CondeBuyos, dist. Chuqnibamba.
habt. 25.
illeharinca, chac. Dpt. Guzco, prov. y
diet. Acomayo.
lichanca, hda. Dpt. y prov. Huancaveli-
ca, dist. Acoria.
ilchftf, chac. Dpt. Aucacbs, prov. Hna-
ras, dist. Marca.
ncEAY, aid. y hda. Dpt. Janin, prov. y
dist. Tarma.
lichay cochst pbl. Dpt. Lima, prov. Can-
ta. (list. FacaraoB.
lichiche, cbao. Dpt. Apnrimoc, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
UChln, est. Dpt. Arequipa, prov. Union,
list. Tomepampa.
lichinca, bda. Dpt. Cuzco, prov. Clnm-
ri vile as, dist. Livitaca.
iIchiDga, cbac. Dpt. Lima, pior. Yan-
j-os, diat. Chupamarca.
licho, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
jamba: habt, 92.
ycho 6 Llamoc, cerro mineral de oro,
nny rico en el dist. de Colta, prov. Pari-
lacochas, Dpt. Ayacucbo : por eu pi^ cor-
■e el rio Huancahuanoa cayaa arenas es-
,an mescladas con oro en pepitas y en
toivo, en una estensioQ de 4 leguEis &, lo
argo de sua faldaa sn altura es como
1,000 metios: se trabojaba Antes del auo
le 1820 con gran provecho. Este cerro
■sii, entre los pueblos de Lampa, Corcu-
la y Oyolo, y sirve de lindero i. estos
iistritos : por su base forman profundas
[uebradae, por donde coiren los rios de
Huancakuanca y Pomatamhos , son casi
aacsesibles; solo paede sublrse al mineral
lor Colta, y esto por un pehgroso desfi-
idero. Abierto un camino, se cree con
imdamento que este cerro seri un Cali-
iehoceona, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
a, dist. Umacbiri.
ieho^ruz, chac. Dpt. Junin. prov. Hnan-
ayo, dist. SapaUanga. i
17 — HUIL
Hllich4>palla, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Haichnc, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. Lu-
canas, dist. Haucos. .
HaichDcho, cbac. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, diat. Sayan,
UDichullnmi , tambo en la provincia de
Sandia, Dpt. Puno.
Huiebnraa, [Huiehuna, instmmento con
que aprietan los bOos de latrama con que
tejen; 68 de hueso. Q.) pbl. Dpt. Cuzco,
prov. Canas, dist. Layo: dista del Cuzco
41 leg. {228 i k.); de Laurayani 6 (33 1 k.),
Hnfgnes, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
11a, dist. Viraco.
Hnilaccasa* (Huita sangre, ccasa helada,
fria. Ay.) chac. Dpt. Puno, prov. Asin-
garo, dist. Fotoni.
Hullachohul) (sangre que vale mucho. Ay.]
aid. Dpt. Cuno, prov. Chucuito, dist. Hua-
cullani: habt. ISO.
Hnilahnila, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Calca: habt. 444.
HumAHuiLA, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
HnilapatSt eat. Dpt. y prov. Puno, diat. S.
Antonio.
Huilasipi , est. Dpt. y prov. Puno , dist.
Acora: habt. 46.
Hnilca, chac, Dpt. Huancavelica, prov. Ta.
yacaja, dist. Salcabamba.
Ualleamayo 6 Vilcamaijo, (HiUka 6 VUca,
adoratorio, iiolo, sol (antiguamente)
to tlibol cuyo &uto es purgaute, 6 esta
misma purga, nieto. Q. y Ay.) asi se lla-
ma por algunos el rio Urubamba : tam-
bien eacriben Wilcamayo, pero es un erroi
por ser desconocida en lo absuluto
letra en el Quechna y Aymard.
Bnilcapampa, chac. Dpt. Ancacba, prov,
Cajatambo, dist. Ambar.
Huilcaralca, (Hut^a tlrbolpurgante, r
acequia. Q. y Ay.) ramal de los Andes en
ta provincia de Caylloma, corre de E. d
0. paralelo con el de Ampato, que esti al
Sur, hasta unirse con el de Sanquia que
se halla al Este.
Hoilcarpay, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Santa Ana.
Hnilcatlrai est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Macusani.
1
HUILL
Hiiilcayaco, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Buldibuyo.
Huiliquipay (echar muchas veces a muchos,
como polvos de hariua, ect. cuando jue-
gan. Q.) aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuiioa.
Huilnyo, hda. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
HuiLUYo, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ajoyani,
HllillaC) cbac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Alca.
Huillflbamba, cbac. Dpt. Huancavelica,
prov. Tayacaja, dist. Paucarbamba.
Huillan^ est. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Pomabamba: a 1 J leg. (8 k.) de Poma-
bamba.
Hiiillapata, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jabamba, dist. Mangas.
Huillapnneo, cbac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Pampacolca.
HniUaran 6 HuUHran, hda. Dpt. Amazo-
nas, prov. Luya, dist. Jamaica: babt. 11.
Hilil1ca,cbac. Dpt. Lima, prov. y dist. Canta.
Huillcabamba. , {Unillcu yedra, Q. y Ay.)
aid. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivilcas, dist.
Ccapacmarca.
Huillcabamba, aid. Dpt. Cuzco, prov. Pa-
ruro, dist. Ccapi.
Hnillcahuara^ bda. Dpt. Cuzco, prov. ydist.
Paruro.
.HuiLLCAHUARA, hda.' Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Calca: habt. 8G.
Hnillcaiii, bda. Dpt. Apurimac. prov. An-
dabuaylas, dist. Ocobamba.
HuiLLCANi, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ituata.
Huillcapata, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Hnillcarican, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
Huileaiirco, aid. Dpt. Junin, prov. Euan-
cayo, dist. Chupaca: habt. 80.
HttillcohaaycO) chac. Dpt. Cuzco, prov.
Cbunvivilcas, dist. Colquemarca.
Huillcanca, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Ocongate.
Huillquef hda. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vilcas, dist. Livitaca.
HuiLLQUE, est. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vilcas. dist. Chamaca.
448 —
HTJIN
HaiIIq[qil), {HuUlcti, yedra. Q. y Ay.) pM.
Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dist. OniadiA:
habt. 218.
Huillto, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ti-
yacaja, dist. Pampas : habt. 210.
HailluiiisiNlf hda. Dpt. Cuzco, prov. Chan.
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Haiinalo, chac. Dpt. Ayacucho, proy. Ln-
canas, dist. Sancos.
Iliiimbayo, aid. Dpt. Loreio, prov. Hiu-
llaga, dist. Tarapoto.
HulDa, (llenar, encostalar. Q.) aid. Dpt.
Arequipa, prov. Castilla, dist. Yiraoo.
Hoinac, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Hanjias,
dist. Qiiillo.
Iluinacc, hda. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Acoria.
HninaiX^lca, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
Illiinata, chac. Dpt. Ayacucho. prov. Ln-
canas, dist. Laramate.
IlttinaypuquiO) {huinay, siempre, paqoio,
manantial. Q.) est. Dpt. Cu2co, prov.Fi-
ruro, dist. Huanoquite.
Huincflinayo, chac. Dpt. Cajaniarca, prov.
Chota, dist. S6cota.
HnincayllO) aid. Dpt. Arequipa, prov. Cbj-
lloma, dist. Tuti.
Hninco, (taza de calabaza. Q.) aid. y hdi.
Dpt. Junin, prov. y dist. Tarma.
HuiNco T HuAMTAY, chac. Dpt. Junin, ^ot.
y dist. Tarma.
HuiNco, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cayllomi
dist. Tisco.
Huinciiy) chac. Dpt. Ancachs, prov. Caji-
tambo, dist. Ambar.
Hllinchis, {Hidncka^ faja que se ponen ea
la frente como adorno. Q.) cerro nusenl
en el distrito de Ayja, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras.
Hulnchoca^ est. Dpt. y prov. Puno, diet
Acora : habt. 76.
HnincboS) chac. Dpt. Libert«d, prov. Fftte
dist. Tayabamba.
HuiNCHos, cerro mineral, en el distrito
de Aquia, Dpt. Ancachs, prov. '^j»-
tambo.
HuiNOHos, chac. Dpt. Lima. prov. y diA
Cauta.
HuiNOHos, aid. Dpt. Apurimac. prov. y diA
Andahuaylas : habt. 210.
p
HUIR
449
HUIS
HUINCHOS DE HUAMGABAMBA, aid. Dpt. ApU- f
rimac, proY. y dist. Andahuaylas: habt. 60.
HoindiOSlNllca^est. Dpt. prov. y dist. Huan-
cavelica : habt. 52.
HnlngOy chac. Dpt. Amazonas, prov. Luya.
dist. Jamaica: habt. 28.
Hnini, hda. Dpt. Cuzco, prov. Ganas, dist.
Yann.
Holniqiiiri, est. Dpt. Cazco, prov. Chunvi-
Tilcas, dist. Santo Tomas: habt. 59.
HaJBOtos, hda. Dpt. Funo, proy. Lampa,
dist. Macari.
flaintos, (puede ser corrupcion de Huintu
calcaiiar. Ay.) Cordillera y limites entre
el Peru y Bohvia: distade Tamentica 17
leg. (94 i k.); de Gopaqoire 8 (44 ^ k.).
luintulayocc, aid. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta: habt. 90.
Hoinae, (lo encostalado 6 lleno. Q.) cerro
mineral de plata, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Ayja: entre Ayja y Gaja-
marquilla: d 4 leg. (22 i k.) de Becuay.
Huii^Ac, cerro mineral de plata, Dpt. An-
cachs, prov. Huaras, dist. Garhuas.
HuinaeCy est. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Acoria: habt. 142.
Halnale, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Uchomarca.
Hoipacoto, chac. Dpt. Anoachs, prov. Ga-
jatambo, dist. Ocros.
HaipiiSca^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Jangas.
flaipita, est. Dpt. Guzco, prov. Acomayo,
dist. Sangarara.
Hnjpoe, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Huiqui, aid. Dpi y prov. Puno, dist. Pi-
chacani.
Huiquiche, hda. Dpt. Lima, prov. Ghancay,
dist. Sayan.
HniquiUai aid. y hda. Dpt. Amazonas,
prov. Luya, dist. Golcvnar : habt: 243.
HuiraliliachO, {Huira suelo 6 cualquier co-
Ba cuesta abajo, huachu, camellon 6 beco-
qoin. Ay.; Huira manteca, sebo. Q.: Hua-
cho v^ase esta palabra) pbl. Dpt. Apuri-
mac, prov. Abancay, dist. Sirca. : habt.
148: dista de Sirca 8 leg. (16 ^ k.); de
Abancay 17 (94 J k.).
Euirhuir^ aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Suyo.
HntrO) distrito de la provincia de la Gon-
vencion, Dpt. Guzco : algunos denominan
este distrito Huayopata, que es una de las
aldeas que lo componen : habt. 2,889.
Hunto, [Huiruy cana del maiz. Q.) pbl. ca-
pital de este distrito de la provincia de la
Gonvenoion, Dpt. Guzco: habt. 719, con
Umuto: dista del Guzco 80 leg. (167 k.);
de Lucumayo 7 (89 k.).
Humo, hda. Dpt. Guzco, prov. Gonvencion,
dist. Santa Ana.
HnlroCf chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Gorgor.
Hniropaceha, hda. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Gonima: habt. 24.
Hniroypaecha, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Quinua: habt. 124.
Huirpacanelia, (Huirpa labio, labio supe-
rior, cancha, patio, etc. Q.) aid. Dpt.
Huancavelica, prov. Gastrovireyna, dist.
G6rdova:habt. 887.
Huisa, {Huissa el nino que nace primero
cuando son gemelos. Ay.) aid. Dpt. Guz-
co, prov. Ganas, dist. Yauri.
HuisA, hda. Dpt. Guzco, prov. Ganas, dist.
Ocoruro.
Huisahuisa, est. Dpt. Puno, prov. Garaba-
ya, dist. Macusani.
HuisAHuisA, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara.
Huisalla, aid. Dpt. Guzco, prov. Ghunvivil-
cas, dist. Yelille.
HuisALLA, est. Dpt. Guzco, prov. Ghunvivil-
cas, dist. rhamaca.
Hniscacntai chac. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambO) dist Gorgor.
Hniscachani) hda. Dpt. Guzco, prov. Ga-
nas, dist. Goporaque.
HmsGACHANi, (Huiscachay cierta clase de co-
nejo 6 hebre de la Gordillera. Q.) aid. Dpt.
Guzco, prov. Ganchis, dist. Marangani:
habt. 206, con los de Gcaycco.
Hliiscalani, est. Dpt. Guzco, prov. Ghunvi-
vilcas, dist. Ghamaca.
Huiseapainpa, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Gajatambo, dist. Ambar.
HaiscaiHf hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ga-
rabaya. dist. Goasa.
Hiliscaraca, chac. Dpt. HuancaveHca, prov.
I Tayacaja, dist. Paucarbamba.
57
HUIT
— 450 —
HUMA
Hniscocc, chac. Dpt. Anoachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
HniseaS) chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
HllisliCa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Eecuay.
Huishui^ (sucio, puerco. Q.) hda. Dpt. Aya-
cucho, prov. y dist. Huanta.
HuisHui, lida. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Lari.
Huisica O Husica 6 Huisa, {Hvid^ sacar
agua ti otro liqiiido, el nifio que nace pri-
mero cuando sou gemelos. Q.) aid. Dpt.
Cuzco, prov. Canas, dist. Yauri : habt. 89.
Hnisiray, rio tributario del Tono por la de-
recha, Dpt. Puno, prov. Carabaya.
HuislIajMlta, chac. Dpt. Aucachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Mangas.
Hnistapata, chac. Dpt. Apurimac, prov.
CotabambaS) dist. Mara.
Huistatinta, {Huistu patiUo de playa, tinti
langosta. Q .) aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
Huisupaya^ aid. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Conima.
Huisuray, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
HuisiiyOy aid. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Lari.
Hnltaca, (cierto drbol corpulento. Q.) aid.
Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist. Sicuani:
habt. 189.
Huitca^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
Huitco, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Hniti) chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Colcabamba.
HuitillaS; chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Cochas.
HuitOy hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Santiago : habt. 6.
HuiTO, (puede ser corrupcion de Huitco,
aguamanil, vaso con pico. Q.) aid. Dpt.
Arequipa, prov. Caylloma, dist. Yanque.
HuitrOD) hda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. ChuquibambiUa.
Huituma, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Hnitata^ aid. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
f Hulaliai^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Chim\i.
vilcas, dist. Santo Tomas.
Hulante, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajt-
tambo, dist. Ambar.
Hnl^Oy {Huallque renacuajo, cierto gdn-
do 6 comida. Q.) aid. Dpt. Cuzco, pror.
Anta, dist. Surite : habt. 219.
HaltuS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Acas.
Hulnta^ aid. Dpt. Cuzco, -prov. GhmmTil-
cas, dist. Santo Tomas.
HuUacachly est. Dpt. y prov. Puno, M
Acora : habt. 66.
Hlillatafiota, est. Dpt. Cuzco, prov. Cliim-
vivHcas, dist. Livitaca.
Hullca, chac. Dpt. Lima, prov. y dist
Canta.
HnUicanca, (las partes sexsuaJes del horn-
bre. Q.) aid. y chac. Dpt. Cuzco, pro?.
Quispicanchi, dist. Ocongate.
Hnlluil, hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist
Santa.
Hllina, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Can-
baya, dist. Usicayos.
HuMA Apachecta, rio en la provinda de Ca-
rabaya, Dpt. Puno.
Httmabamba, tambo en la provinda de Sk-
dia, Dpt. Puno.
Hlimaccata, (cabeza cubierta 6 abrigadft.
Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcaa,
dist. Santo Tomas.
HuMAccATA, pbl. Dpt. Tacna. prov. Arica,
dist. Livilcar : habt. 125.
HuMAccATA, chac. 6 parte del valle de Azapa,
Dpt. Tacna, prov. Arica, dist. Livikar.
Iliimacyunimi, chac. Dpt. Ayacucho, pro?.
Parinacochas, dist. Chumpi.
Hnmachaca, chac. Dpt. y prov. Puno, dist
Pichacani.
UnmacliUCOy (gorro 6 birrete de cabeza, 7
si es chiu^u cabeza surcida 6 cicatrisada.
Q.) aid. Dpt. Puao, prov. Lampa, dist
Macari.
HnmachurcO) (poner la carga sobre la ear
beza Q.) aid. y hda. Dpt. Cuzco, pror.
Calca. dist. Pisac : habt. 97.
HBmahttirl) (cabeza gorda. Q.) aid. Dpi
Apurimac, prov. Cotabambas, dist. Tarn-
bobamba.
Hamahlima, chac. Dpt. Puno, prov. Can-
baya, dist. OUachea.
HUMA —4
KAHUMA, est. Dpt. Fnao, prov. Catabays,
ist. Vsicayos.
nali, hda. Dpt. Fiura, prov. y dist.
[Qancabsmba : habt. 100.
nalla, hda. Dpt. Ayacacho, prov. Luoa-
ae, dist. Anoara: habt. 94.
muniuicos, (corta cabezas. Q.) loiiia de
arbon.Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist.
[ancoa: & ^ leg. (8 k.) de Yungay.
naniantata, bda. Dpt. Gazoo, prov.
Ihtmvivilcas, diet. Velille.
Damttrca, Qagttx principal 6 cabezera
b1 pneblo. Q.) aid. Dpt. Apurimac, prov,
jidalinay las, diet. Pampaabiri:babt.G60:
ista de Pampaebiri 6 leg. (83 J k.) ; de
Bdahaaylas 18 (72 i k.).
nana, (inobediente, oontnmaz. Q.) ald.y
da. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Paacar-
jnbo: babt. 802.
aauata, bda. Dpt. Pnno, prov. As&n-
ao, dist. Cbapa.
oanhoayo, (cabeza colgada. Q.) aid.
pt. Areqaipa, prov. Castilla, dist. Hnau-
irqni: hobt^ 158.
lani, abac. Dpt. Ancachs, prov. C&ja-
mbo, dist. Acas.
utnpamiKl, hda. Dpt. Areqaipa, prov.
oion, dist. Tomepampa.
umpata, est. Dpt. Cnzeo, prov. Paru-
, dist. Collcba.
lantnllo, {Human tuUu, baeso de la ca-
za. Q.) aid. Dpt. Pono, prov. Lampa,
it. Macari.
tapata, hda. Dpt. Cozco, prov. y dist.
.ncartambo.
arparada, aid. Dpt. Areqaipa, piov.
ylloma, dist, Tisoo.
aiWine) est. Dpt. Gazco, prov. Oanchis,
t. Tmta.
as, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja
abo, diet. Oyon.
RSJ, est. Dpt. Ayacacho, prov. Cangallo,
t. Colca:habt. 82: dista de Gangallo
leg. (105 1 k.): de Golca 16 (89 k.).
BSINKW, bda. Dpt. Gozco, prov. y dist.
ta.
tsuyo, {Huma sullu, oabeza abortada.
aid. Dpt. AncacbB, prov. PaUasoa, i
b. Cabana.
ly^ chac. Dpt. Lima, prov. Yanyos,
il — HUNI
HuiuT, distrito de la provincia de Ghinoha,
Dpt. lea: habt. 1,496.
HuuAT, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Cbincha, Dpt. lea.
HuiuY y GoNiMB, valle en la provincia do
Ghincha: en las haciendas que contiene se
siembra mucba vina, y produce al aEo
4,000 botijas de aguardiente 6 sean 6,000
quintales (1.106,200kg.)
Hnniaya, bda. de cana, Dpt. Lima, prov.
Cbancay, dist. Euaura : habt. 270.
Humayhnayoo, hda. Dpt. Guzco, prov. An-
ta, dist. Sorite.
Hmnlldsd La, mina de pl&ta al 0. del pbl.
de Yftuli: Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yanli:ley 120 m.
Hnmiss, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tombo, diet. Acas.
Homo, aid. Dpt. prov. y dist. Tacna.
HnmochnUo, est. Dpt. Fano, prov. Gar»-
baya, dist. Gnicero.
Humptcoto, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Ga-
jatambo, dist. Ooros.
Hnmpalca, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
diet. PacaraoB.
Hampay, abac. Dpt. Ancaobs. prov. Gaja-
tambo, diet. Ghiquian.
Humpili, (acaloramiento. Q.) aventadero
de oro, Dpt. Pono, prov. Sindia, dist.
Pbara.
Hnmnclii, (Ilumitehu euano. Q.) aid. Dpt.
Puno, prov, Huancane, diet. Mobo.
Hunaborj^, chac. Dpt. y prov. Hn&nnco,
dist. Chinch ao.
Bnneacliaca, est. Dpt. Pnno, prov. Gara-
baya, dist. Macnsani.
Hsncanme, hda. Dpt. Taona, prov. Arica,
dist. Lluta.
HunclllDma, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
lloma, diet. Callalli.
Hnncoto, hda. Dpt. Pnno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Bundimleilto, mina de plata al 0. del pbl.
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli; ley 150 m.
HuNKiMiBNTo, mina de plata en Huantajaya,
Dpt. Tarapaca, dist. Iquique.
Hunpici, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Gauete:babt. 24.
Bonlcache, aid. Dpt. Puqo, prov. Ghncoi'
to, dist. Yonguyo.
1
HUQQ
— 452
HURP
Hiiiiica€ha, hda. Dpt. Cnzco, proy. Chun-
vivilcas. dist. Livitaca.
Hniiior^ aid. y est. Dpt. Areqnipa, prov.
CastiUa, dist. Pampacolca: habt. 124.
Hunisaqul, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro.
Hunmas, aid. Dpt. Ancachs, prov. Haari,
dist. Chacas.
HunoS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ambar.
Hunrapainpa, cbac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajfttambo, dist. Cochamarca.
Hunrim, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Gaja-
tambo, dist. Acas.
Hniltavi, hda. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Juli.
Hnntnhnma, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora.
Huntnme, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas. dist. Puqtiio.
Hmmraqiii, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Galea : habt. 16.
Hnnve, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Oyon.
Hnnya, est. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
llo, dist. Huancaraylla: habt. 85.
HuNYA. est. Dpt. Ayacucho. prov. Cangallo,
dist. Sancos.
Hunupaya, Umites con Bolivia, Dpt. Pu-
no, prov. Chucuito, dist. Desaguadero.
HnoUamnco, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo.
Hupaca chlco y Hupaca g^rande, hdas. Dpt.
Lima, prov. Chancay, dist. Pativilca.
Hnpahnacho, {Hupa lavar, sonso, sordo,
tonto. Q. ; Huacko, v^ase esta palabra y
iI?fpapronombre^l;Huac^ adultero. Ay.)
aid. Dpt. Apurimac, prov. Aymaraes, dist.
Cballhuanca : habt. 126.
Hniiahapaiii, hda. Dpt. Puno, prov. y diet.
Asdngaro.
Hnproc, lugar notable por las minas de car-
bon de piedra que hay en bus inmediacio-
nes, Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
Chavin.
Huqqui, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Gal-
ea : habt. 11.
HuQQUi, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba : habt. 25.
HuQQui, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Pa-
ruro.
Huqnillani, chac. Dpt. Cuzco, prov.Chtm-
vivilcas, dist. Colquemarca.
HuraccUaeeta, chac. Dpt. Cuzco, pror.
Chunvivilca, dist. Gcapacmarca.
Hiiraehaca, chac. Dpt. Ancachs, pror. Gi-
jatambo, dist. Pachangara.
Hurallactnn, chac. Dpt. Ancachs, pror.
Huaras, dist. Ayja.
Huran, chac. Dpt. Ancachs, prov. HnanB,
dist. Gotaparaco.
HurancallOy hda. Dpt. Cuzco, prov. Urn-
bambamba, dist. OUantaytambo.
Huranda^hda. Dpt. y prov. lea, dist Palp«.
Hurango, chac. Dpt. Libert ad, prov. ?&-
taz, dist. Ghilia.
Huranhaay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Eu-
ras, dist. Carhuas.
Horanmarca, (lugar 6 pueblo profando,
bajo. Q.) aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Chincheros: habt 296:
dista 5 leg. (28 k.) de Chincheros. y 12
(67 k.) de Andahuaylas.
Haraadin, chac. Dpt. Junin, prov. j dist
Tarma.
Hurautambo, hda. Dpt. Junin, prov. Pis-
co, dist. Yanahuanca.
Hnrayhiuna, (Huray cuesta abajo, ftsM
cabeza. Q.) aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Coracora.
Huraypnquio, chac. Dpt. Ancachs, pror.
Huaras. dist. Becuay.
Hnrcien, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cftjs-
tambo, dist. Ocros.
Hnrcnp^ chac. Dpt. Ancachs, prov. C»j«-
tambo, dist. Acas.
Hurchocapata, chac. Dpt. Ancachs, proT.
y dist. Cajatambo.
Hnrchuacca, est. Dpt. Cuzco, prov. dim-
vivilcas, dist. Santo Tomas: habt. 86.
HHricliaU) {Huri crecer bajo de tierra, co-
mo las papas, etc. Q.; agua 6 liquido iir-
bio. Ay.)[ald. Dpt. Ancachs, prov. y dist
Pomabamba.
Hnripa, aid. Dpt. Apurimac, prov. And*-
huaylas, dist. Chincheros.
Huriqaina, aid. Dpt. Lima, prov. Huarodc-
ri, dist. Matucana.
Hniisa, est. Dpt. Puno, prov. Caraban.
dist. Ituata.
Hnrpacancha^ hda. Dpt. Ancachs, pm.
HuaylaSy dist. Pamparomas ; babi UT*
H0TU — A
nrpayeolcci, chac. Dpt. Hnancavelica,
proT. Tayacaja, dist. Pancorbamba.
nrpiliiUlta, (enturbiarse. Ay.) aid. y hda.
Dpt. Cnzco, proT. y dist. Urubainba.
nrqais, hda. Dpt. Axequipa, prov. Castilla,
diat. Viraco: habt. 107.
mtiD, chao. Dpt. Ancacbs, pro?. Caja-
tambo, diat. Mangas.
irncancha, {Huru socio, s&fio, el dia. Ay.;
eanelta patio corral. Q.) aid. Dpt. Apuri-
mac, proY. AndaboayUs, dist. Chinoheroe.
isnnqoiii, chao. Dpt. Aucachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
I8(^ eat. Dpt. Apurimac, prov. Cotabam-
bas, dist. Mara.
iscapotfl, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gsja-
tambo, dist. Ocros.
iscumachay, bda. mineral, Dpt. Jnniii,
prov. y dist, Pobco.
ishllaoancha, cbac. Dpt. AncacbB, prov.
Hqafbs, diat. BeBtanraoiou.
isbpafrlrOf aid. Dpt. Ancachs, prov. ydist.
Pomabamba.
usipar, aid, Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Livilcar: diata de Arica 14 leg. (78 k.);
de Livilcar 2 {11 k.).
islpaacpuyO) chao. Dpt. Ancaobs, prov,
Cajatambo, dist. Chiquian.
ismo, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
l>amba, dist. Piscobamba.
tspacato, chac. Dpt, Ancachs, prov. Ga-
iatambo, dist. Ticllos.
ispaycocha, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
list. Cajatambo.
tsta, chac. Dpt. Ancacfaa, prov. Gajatambo,
Hst. Chiquian
itflCaca, chac. Dpt. Ancachs, prov, Gaja-
ambo, dist. Ambar.
:taqiie, eat, Dpt, Gozco, pfov. Chtmvivil-
»s, dist. Ghamaca.
[t-aslqae, chac. Dpt. y prov. Ciyamarca,
list. Katara.
tats, aid. Dpt. Puno, prov. Hnancane
[ist. Vilqne Ghico.
tcass, pbl. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
'ajatambo.
fnctfl, aid. Dpt. Cnzco, prov. Ghnnvivil-
as, diat. Santo Tomas.
3— HUYY
Hatarnma, hda. Dpt. Guzco, prov. Quispi-
cancbi, dist. Qoiquijana.
Haritapnta, chac. Dpt. Guzco, prov. Chnn-
vivilcaa, dist. Golquemarca.
Hnyaca, aid. Dpt. Areqnipa, prov. Gasti-
11a, dist. Fampocolca.
Hnyas, chac. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist.
Lampian,
Hnycliancea, aid. Dpt. y prov. Huancave-
lica, diat. Acoria: babt. 108,
Huycbinca, eat. Dpt. Aya*ucho, prov. Can-
gallo, diat. Totoa.
HnydiDcho b^jo, chac. Dpt. Lima, prov.
Ohancay, diat. Bayan.
Hnylaapa, chac, Dpt. Ancachs, prov. Eua-
ras, dist. Ayja.
Bnylnyo, est. Dpt. Jnnin, prov. Huancayo,
dist. San Ger^nimo.
Hnylla, aid. Dpt, y prov. Arequipa, dist.
Oharaoato: habt. 809.
Hoflliu;, aid. Dpt. Areqoipa, prov. Union,
dist. Alca.
BoyllGcailcca, hda, Dpt. Guzco, prov. Qois-
picanchi, diat. Quiquijana.
Hnyllcarpay , chac. Dpt. y prov. Guzco, dist.
Santa Ana: habt. 20.
Hoyllny, (puede ser corrupeion de Huyu,
caliente abrigado. Q.) aid. Dpt. Ayacucho,
prov. y dist. Huanta: habt. 88.
Baynay, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Hnanta,
dist, Huamanguilla : habt. 20S.
Hnynco,ehftc. Dpt, Jnnin, prov. ydiat-Tarma-
Huyfianpoco, hda. Dpt. Gnzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
fluytnlDyOCC, aid. Dpt. Ayacucho, prov. y
diat. Huanta.
Hnyn, chac. Dpt. Ancaoha, prov, G^'atambo,
diat. Ghiqnian.
flayana, chao. Dpt. Ayacucho, prov. Lnca-
nas, dist. Laramate,
Hnynnli hda. Dpt. Puno, prov. Aeingaro,
dist. Putina.
Hnyaqniray, hda. Dpt. Guzco, prov. Quis-
picanchi. dist. UrcoB,
Onynrnmire, hda, Dpt. Cuzco, ptov. Can-
cbia, dist, Sicuani.
Hnyyachi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, diet. Ghingdpo.
Adtebtenou. — Laa paJabrwi que no ae encnentren eon 1 al piindpio, med
bCaqaeDW con T 6 oon Hi, 6 con B.
I, — En k Quechua y Aymard Be coufimde
fdcOmente eatft letra oon la y griega, oon
laU, 6 con 1& A 7 con la e, de lo cual re-
snlta confusion 7 di&cultad para cono-
cer la pEilabra 6 encontrarla ; en este caso
no hay otro medio que paciencia para
bnsoar j bo encontrari ]a palabra.
IbiftS, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Cangallo,
dist. Cbongoa.
Ibin, (cormpcion ds Ipin papas pequenas
Bilvestrea, Ay.; & Ae Hipin maiz que ae
hace helor en leche. Q.) aid. Dpt. Cuzoo,
prov, Anta, dist. Limatambo.
Ibitas, triba de Balvajes al E. de la provin-
oia de Fataz.
ICa, rio: nace en los carros de Hnaytar^ (en
el lado Sor), Dpt. Huanoavelica, prov.
CBstroTireyoa : toma el rambo S. 8. 0.
hasta pocas legnas dntes de lea, desde
donde an cnrso ea caei al Sur, hasta que
desemboca en el mar en la rada de Caba-
llos : se seca en algunoa meses.
ICA, Departamento. For decreto dictatorial
de 26 de Junio de 1855 se erigid en pro-
vincia litoral independiente del Departa-
mento de Lima, en cnya condicion per-
manecid baata que se diotd el decreto dic-
tatorial de 80 de Enero de 1866 que lo
declar6 Deportamento: finalmente por ley
de 30 de Octubre de 1868 se reoonocid
la existencia legal de este Deportamento.
Confina por el N. con la provincia de Ca-
□ete del Departamento de Lima; por el
8. con la de Camani del Departamento
de Arequipa; por el E. eon las provinoias
de Castrovireyna del Departamento de
Hnancavelica y la de Lucanas del Depar-
tamento de Ayacucho; y por el 0. con el
Facffico. Su capita
loa
Tott
Est4 comprendido,
loa 18° 20' yl5*'56'll
fiO' long, fonnando ^
de 1,212 leguaa, qu
poblacion reanlta ocm
bitantes por cada leg
Faede deoirBe que
mento esti en la oo
hasta los 16" 85' lat
por el Este principii
las faldaa de la grar
eu temperamento es
el ooltivo de plantas
Los rios de Pisco, Ic
ren de E. & 0. lo di
perotodaa de igua!
turaleza.
El Departamento <
lies & cnal mas ESrtilt
Cindor, San Miguel,
Sacta, Molino y Nan
LaTid y lacanad
cipales y mas ricos y
toB de estos yalles.
Se calcnla en mas (
robas de vino el proc
vallea ; la mayor pari
vertirlo en agnardiei
sita calidad. Asi n
cantidad de algodon
toB igoalmeste valiOE
rcA —'.
nenaa cautidad de variaa frnUs, oomo
laraDJas, aandias, pUtanos, nvas, palla-
«8 7 otras menesiras que se exportan por
oe vapores no solo para la oosta del Per&
Bino tambien para Chile.
En sn extenso litoral de 201 millas
i^QticaB (873 J k.); hay varioa puertOB y
afafas may c^modas, tales oomo Pieoo,
ndependenoia, Paraoae, Caballog 6 Nas-
B, San Nicolas. Tambien se enonentran
a eeta costa las puntaa, morroa 6 oaros
lotablea de Loboa 6 Sombrero, Direo-
ion, San Joan, Acari, San Nicolas, Be-
are, CbangnUlo (qnebrada), Nasoa (cabo)
'ofin Maria, Azua, Qaemado, GairasDo,
arretaa, Wilaon, Huaoas, Loohnza, Pa-
was, Bipio, TroB Gnioea. Cerca de esta
)8ta eatan las o^lebres Islas huaneras de
binchaa, y laa de loa iDflemiUoe, Santa
osa, lae Viejas, Z^rate, San Qallan, Pi-
liro, Tree Uarias, Ballesta y Blanoa, sin
>utar algimoa islotes.
Para oonocer el movimiento comercial
eate Departamento, v^ase laa palabras
■MO pnerto, y las de las bahfas y oale-
3 citadas.
Un Prefccto est& encargado del mando
litico del Departamento : en lo judicial
ponde de la Gorte Superior de Joatioia
Lima; y en lo eclesiiatico del Arzobis-
io de Lima.
La Nacion gasta en este Departamen-
la cantidad de 144,228 soles al aiio en
siguientes ramos :
sueldos de Prefecto, Sub-Pre-
ectos, empleadoa y oficinas. S. 14,818
icOB de 1.* Instanoia, Agen-
« fiscal y gastos de justicia.... 5,100
erzasde Poticia 42,288
ero fiacal, empleados y otros
:asto« 8,940
lana de Pisco y dependencias. 22,286
Correos y empleados 2,889
Satablecimientos de Benefi-
eucia 4,667
[^olegio de instruccion media. 6,400
Bscuelas de primeras letras... 42,000
Total al ano 8. 144,288
i&s Gontribuciones prodncen al ano la
tidad de 2,681 solea, por los Biguiontes
ICA
Gontribucion Urbana.
f Bdstica
1 Lidoatrial...
120
1,559
Total alafio 8. 2,681
lea, provinoia del Departamento de lea. De
la antigua proyiuda de lea se aegregaron
algunOB diatritos al arigirla en Departa-
mento para crear la provincia de Chin-
cha por ley de 80 de Octubre de 1868.
Confiua por el N. con la provincia de Cas-
trovireyna del Departamento de Huanca-
velica; por el 8. con la de Caman& del
Departamento de Arequipa ; por el E . con
la de Lucanaa del Dpt. de Ayacucho; y
por el 0. con la provincia de Cbiiicba y
el Pacffico. Sn capital la ciudad de lea.
Coaata de los siguientea
Habt.
Ica 12,867
Llauca 2,068
Nasca 8,449
Palpa 4,044
Pneblo Nuevo 2,728
Sao Juan Bautista - 8,644
Santiago 2,8S8
Total habt. 86,128
Estd comprendida, mas 6 m^noa, entre
los 18* 50' y 15" 35' lat. y los 76° 60' y 78"
80' long, formando una superficie como
de 1,122 leguas, que comparada con sn
poblacion leaulta caai 82 habitantes por
cada legna cuadrada.
Los rios de Ica y Palpa fertillzau & es-
ta provincia y forman los valles princi-
palea de Sacta, Molino y Naaca, que pro-
duces mucho vino, aguardiente y aziicar.
Franciaco Carabantes fii^ el primero que
sembr6 la vid en eata provincia el ano de
1556 y hoy es la maa saueada riqueza de
ella. El ano de 16S8 producia 192,000
ajTobas (la arroba tiene 46kK.060gm-) de
aguardiente de uva corriente; 2,600 de
Itaha; 2,000 de moacatel; y 2,000 de vi-
no; y como cada 8 J arrobas prodncen
una de aguardiente de 19 grades, resnlta
el producto de vino en ese afio de 687,760
arrobas. Hoy se calcula en maa de dos
mitlones de arrobas de vino el produoto
ICA
456
ICAT
de los valles citadoB : asl mismo prodnee
en gran cantidad algodon, azticar, ron,
menestras de diversas olases, y frutas que
Be expendeu en toda la costa del Norte y
Sur hasta Chile. Como esta provincia
principia en las faldas al 0. de la gran
Cordillera, hay roinas de plata, oro, cohre
y otros metales : ultimamente se han en-
contrado i orillas del mar vetas de car-
hon de piedra, que por ser angostas y de
costosa explotacion no se trahajan.
Para tener idea de la riqueza de esta
provincia, v^ase en la palabra Pisco puer-
to su movimiento mercantil.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
man do politico de la provincia: un Juez
de 1.* Instancia administra justicia. En
lo eclesiastico est& dividida en los siguien-
tes
CITBATOS:
J i San Ger6nimo.
( Yanaconas.
Ingenio. Nasca.
Luren. San Juan.
Palpa.
Hay un Colegio de instruccion media
para hombresy 86 escuelas de primeras le-
tras, en las que se gastaen sueldos 28,200
Boles al ano, A saber:
SueldoB.
1 Colegio de instruccion media S . 6 ,400
19 Escuelas para hombres » 11,400
17 » » mugeres » 10,200
Total alaiio S. 28,200
Las contribuciones rdstica y urbana de
esta provincia estan consideradas en la de
Chincha.
Contribucion Industrial S. 97
9 Eclesidstica > 99
Total alaiio S. 196
IcA, distrito de la provincia y Dpt. lea : habt.
17,919.
IcA, ciudad, •apital del distrito, de la pro-
vincia y del Departamento de lea : situa-
da i los 14» 4* 88" lat. y 77* 60' 88" long.
y 4 407m.77 alt.
Su nombre fu^ Huananica^ que en Que-
chua significa comfjido: enmendado, des-
pnes se le Uamd simplemente lea ; pero si
como creemos es corrupcion de Ecca, sig-
nifica en Aymard medida agraria de 10
brazas de ancho por 100 de largo, 6 h
misma vara con que se media.
La antigua ciudad fundada en 1563 cod
el nombre de ViUa de Valverde, fa6 tnu-
ladada 6 anos despues al sitio que hoy oeapi
por un gran terremoto que la destrujf^:
la nueva villa tambien fu^ aruinada por
los terremotos de 18 de Mayo de 1647
y otro de 1664: se reconstruyd y se leTui-
taron los Conventos de San Frandsco,
San Agustin, la Merced, San Joan de
Dios y la Compania de Jesus, y las Igle-
sias de Yanaconas, Jesus Maria, San Jo-
s^, Sta. Maria del Socorro, Santa Ana, j
Luren, las que en su mayor parte fderon
^ su vez destruidas por otro terremoto en
1814. Hoy existen en ruinas casi todas
estas Iglesias y Conventos, algunos de ^
tos ocupados por Colegios, Hospitaks y
otros establecimientosverdaderamentebe-
n^ficos.
La planta de la ciudad es buena; tiene 6
calles principales que corren de Sur i Nor-
te y 9 de Este d Oeste. Hay cuatro pli-
zas principales y una mas pequena que
sirve de mercado. £1 rio lea, que solo
corre de Enero & Abril, pasa por los ar*
rabales del E. de la ciudad : 6sta se haDa
unida con el puerto de Pisco por mi fer-
rocarril. Su temperamento es sano. Ea
la residencia del Prefecto del Departa-
mento y Cajero Fiscal, ademas de las an-
toridades de provincia. Hay una Admi-
nistracion principal de correos y ofidna
Telegrdfica en relacion con las demas de
la Bepublica: habt. 7,088: dista de Lima
66 leg. (806 i k.); de Pisco 12 (67 k.); de
Castrovireyna 84 (189 i k.).
IcaoOy (corrupcion de Eccaco, cierto £antas-
ma imaginario ; hombre muy astato. Aj.)
aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya, diit
Ayapata: habt. 880: A sus inmediaeio-
nes hay muchas chaoras.
IcallO) aid. Dpt. Puno, prov. Asdngaro. dist
Saman: habt. 492.
IcantaQa, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. LlaUi.
Icata, (corrupcion de Eccatha llevar n^
sogas, pellejos. Ay.) aid. Dpt. prov. y disl.
Tacna.
\
\
ICHO
ICHO
lapatflf ehac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
kbambas, dist. Haqulra.
ihoma, hda, Dpt. Apurimac, prov. Co-
ibamb&a, dist. Chuquibambilln.
shea, ehac. Dpt. Ancacbs, prov. Santa,
ist. Gaema.
■8} est. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
>, diet. Ccatcca: babt. 61.
■o, mma de plata en Tomas, Dpt. Li-
a, prov. ftuyoB, dist. LaraoB.
', est. Dpt. Moquegaa, dist. Ilo: Labt.
Cii, ehac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
3t. Hnayo.
bftnilMt hda. Dpt. Cajamarca, prov. j
jt. Gajabambft.
hnaDCS, hda. Dpt. Junin, prov. Jau-
dist. Concepciou: A 7 leg. (39 k.) de
ncepcion.
D, chao. Dpt. Ancacba, prov, Huaras,
t. Ayja.
nl, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
t. Ayapata.
ra, ehac. Dpt. Ancacba, prov. Huaras,
t. Ayja.
Dillan«l, {Hwhv paja, 6 cortarla, kid-
ica decir 6 mandar & otro. Q.) cerro
lerai en el distrito de Jangaa, prov.
araa, Dpt. Aneachs.
Di!«ca, quebrada en el dist. de Recuay,
V. de Huaras, Dpt. Ancacha, En esta
brada hay una veta de plata.
0, eat. Dpt. Pnno, prov. Carabaya,
. Itaata.
ita, (Tchi abrir las piemas 6 cetar
leroado, pata anden. Q.) cerro mine-
ie plata. en el diatrito y provincia de
iras, Dpt. Aneachs.
tcria, cerro mineral de plata en el dis-
> de Kecnay, prov, Huaras, Dpt. An-
scca, ehac. Dpt. Hnaucavelica, prov.
araes, dist, Lircay.
est. Dpt. y prov. Puno, dist. Vilqne.
(/c/iu 6 hichu heno, paja, Q. y Ay.)
Dpt. prov. y dist. Puno : habt. 528.
h on* est. Dpt. Aneachs, prov. Huafi.Icbobainba, hda. Dpt. Ayaoucho, prov.
list. Uco. Huamanga, dist. Chiara.
(puede ser eorrupcion de Idni bien IcliOCt (de heno 6 paja. Q.) aid, situada en
estido. Ay.) castUlo , v^ase Castillo de 1« campina de Yanahuara, Dpt. Ancaehs
prov, Huaylaa, dist, Caras.
IcHoo, eat. Dpt. Aneachs, prov. y dist. Huay-
las : habt. 164.
Iclioca, chao. Dpt. Aneacbs, prov. Huaraa,
diat. Independencia.
IcRocA, (eorrupcion de Ickucu eonsultar ago-
reros. Q.) pbl. Dpt. Aneachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca: i 20 leg. (Ill ^ k.) de
Pativiloa: babt. 281.
Ichocan, diatrito de la provincia y Dpt. de
Cajamarca: habt. 8,680, segun el censo
de 62 ; pero ea de advertir que este distri-
to elige, hace aiiOB, doce Electores, io cual
importa reeonocerle una poblacion de
6,000 habitantes por lo m^nos,
IcHOCAN, {Icku can, es 6 tieue heno 6 paja.
Q.) pbl. capital de este diatrito, de la pro-
I vineia y Dpt, Cajamarca: ahora nn aiglo
era anexo del curato de Amarcucbo, que
al presente lo ea de Ichoean. En 1760 el
curato de Amarcuoho tenia 800 habitan-
tes desceadientea todos de Griatoval de
Tapia, natnral de Cajamarca, que aquel
aijo tenia 140 de edad: ae habia casado
poeo Antes por tercera vez y vi6 siete ge-
neraciones : habt. 6S0:distade Cajamarca
11 leg. (61 k.), de Cajabamba 8 (44 i k.).
lehoetino, aid, Dpt. Areqnipa, prov. y diat.
Caylloma,
Ithoeolla, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
diet. Crucero,
IcIlOCOllo, (eorrupcion de Ichu heno, colli
cubrir el faego con cenizaa Q.; ecullv
tronco seco) cerro , Dpt. Puno , prov.
AsAngaro, dist. Pnliua: tiene muehas
taa de plata.
IcHocoLLo, est. Dpt. Puno, prov. AaAngaro,
dist. Putina: babt. 186.
IcHocoLLo, est. Dpt. Puno, prov. Cbueuito,
diat. Desaguadero.
IcHocoLLo, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tiaco.
IcHocoLLO, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, diat. Tnti.
lcbopata,ehae. Dpt. Ayaeucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
IGAR
458
IHTJA
Ichoyaco, hda. Dpt. Jonin, prov. Jauja,
dist. Aypata.
IcbspingO) chao. Dpt. Amazonas, prov.
Chacliapoyas, dist. Huayabamba.
Icliubamba, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite.
IcHUBAMBA, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. y
dist. Sdndia.
lehoealla, tambo d. 4 leg. (22 k.) del de Es-
quilaya, y d 7 J (42 k.) de Ayapata, Dpt.
Puno^ prov. Carabaya.
lehucmay) aid. Dpt. Piura, pTov. Huanca-
bamba, dist. Sondor.
lelmeuy y Ayhnan, aid. Dpt. Junin, prov.
y dist. Huancayo : habt. 186.
Ichu^aSy aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca.
leliima) hda. mineral, Dpt. Cozco, prov. y
dist. Paucartambo : habt. 21.
Ichanta, est. Dpt. Guzco, prov. Chunvivil-
ca^, dist. YeUlle.
Icliuiitata) hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Chucuito.
Ichuna^ distrito del Dpt. Moquegua: habt.
2,052.
loHU&A, {Ichuna hoz. Q.) pbl. capital del
distrito en el Dpt. Moquegua : habt. 878 :
dista de Moquegua 60 leg. (278 \ k.); de
Ubinas 11 (61 k.).
Ichuorco, chac.Dpt. Ayacucho,prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
IchupamiNly hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Surcubamba.
IcHUPAMPA, distrito de la provincia de Gay-
lloma, Dpt. Arequipa: habt. 520.
IcuuPAMPA, (pajonal. Q.) pbl. capital de este
distrito de la provincia Caylloma, Dpt.
Arequipa: habt. 809.
Ichurahaly hda. Dpt. Puno, prov. Afidnga-
ro, dist. San Anton.
IcHURAHui, est. Dpt. Puno, prov. As^garo,
dist. Asillo.
Idiurata, hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Putina: habt. 51.
lehnsayO) est. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
lloma, dist. Tisco.
Ilrey hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Quinua.
If^arap^-pichuna) no, v^ase Gahes, rio.
Ij^arreta, pbl. Dpt. y prov. Luna, dist. Sur-
co.
It^lesia, chac. molino, Dpt. Cnzco,pov.;
dist. Paruro : habt. 16.
loLEsiA, chac. Dpt. prov. y dist. Tacna.
Iglesia-pampa, chac. Dpt. y prov. Cajunir-
ca, dist. Matara.
Iglesia Santa, chac. Dpt. Arequipa, proT.
Gondesuyos, dist. Ghuquibamba.
Iglesiayoc, chac. Dpt. Cuzco, pro?. Qoispi-
canchi, dist. Quiquijana.
IgntUAni) chac. Dpt. Apurimac, pro?. Aj*
maraes, dist. Ghapimarca.
I(piacio San, mina de plata en el ceno da
Jesus, lado 0., Dpt. Gajamarca, pro?, j
dist. Hualgayoc: ley 12 m. ^
loNAcio San, mina de plata en Huinehos,
Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo, dist
Aquia : ley 75 m.
Iipiacio San, aid. Dpt. Loreto, prov. Hoa
llaga. dist. Tingo Maria: habt. 52.
Ignacio San, distrito de la provincia de Jaan,
Dpt. Gajamarca: habt. 1,206.
Ignacio San, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Jaen, Dpt. Cajamara
Ignacio San, aid. y hda. Dpt. Libertad, pwT.
Otusco, dist. Sincicap: habt. 547: distal
leg. (5 \ k.) de Sincicap.
Ignacio San, Ixda. Dpt. lea, prov. Chinchi,
dist. Humay : habt. 20.
Ignacio San, hda. Dpt. Ayacucho, pro?. I4
Mar, dist. Ghungui: k 18 1^. (100 k.)de
Mayoc.
I(piacio de Tulmnayo San, hda. Dpt h-
nin, prov. Tarma, dist. Vitoc.
Ig^opampa, chac. Dpi. Gajamarca, pn^r.
Ghota, dist. S6cota.
I|^r, cerro mineral de plata en la pronnaa
de Otusco, distrito Usquil, Dpt. Libertad.
Igob, aid. Dpt. Libertad, prov. Otusco, dist
Usquil, (algunos lo consideran en el d^
Huarauchal, que no reconooe la 1«7)'
habt. 282: dista de Usqml 8 leg. (44 J k.)
Iipisbal, aid. Dpt. Libertad, prov. Haar
machuco, dist. Mollepata.
Ihiuura, chac. Dpt. Ancachs, prov. Saata,
dist. Nepeiia.
Ihuari, distrito de la provincia de Chancay,
Dpt. Lima: habt. 1,128.
Ihuabi, {HiJiuura 6 Hihuarata morir n»'
chos como en tiempo de peste. Ay.) p**-
capital de este distrito de la provincia fc
Ghancay, Dpt. Lima: habt. 324.
ILAV — 4
ina, (corrnpcion de HikuaHa, maerte.
y.) aid. Bpt. Cnzoo, prov. Acomayo, dist.
omaoaiicM: habt. 112.
la, chac. Dpt, loa, prov. y diat. Chin-
ba.
{Ha ea palabra Aymar& que einifioa
Mio, al momenta; peio ouando eetA ee-
rito HUa significa el primero eo edad 6
it^orU 6 m4rito, 6 harmano mayor, de-
lasiado, exoedTo) aid. y hda. Dpt. Huan-
welica, proT. Tayaoaja, dist. Huaribam-
»: habt. 254.
hda. Dpt. Hnancavelica, prov. Tayaca-
k, dist. Pampas.
eet. Dpt. y prov. Puoo, dist. Aoota:
!tbt. 319.
ttyftf distrito de la ptovincia y Dpt.
tcnaibabt. 1,804.
AYA, pbl. capital de esto distrito, Dpt. y
ov. Tacna: babt. 160: dlsta de Taoaa
) leg. (167 k.).
la, aid. Dpt. TarapaoA, dist. CHiapa,
aca, aid. Dpt. y dist. Tarapaci: ^20
;. (Ill J k.) de Piaagna.
aiioC) cbac. Dpt. Aporimao, ptov. Cota-
jnbas, dist. Tambobamba.
nillos, chac. Dpt. Cnzco, prov. Uni-
mba, dist. Hoayllabamba.
I, (debe eoribirse Ila atha, qoe en Ay-
ir& sinifica darse prisa 6 adelantarse i
ros ; peto cuando se escribe HUatha, si-
Sca creoer 6 hacerse mayor qne otros)
L. Dpt. y proT. Pnno, dist. Ohuouito:
bt. 801.
k, aid. Dpt. Fono, prov. A^^garo, dist.
Lups.
e, {lUtkut (t Hanqni, tio mayor por par-
de padre. Ay.) lleva este nombre el
Qjonto de varias aldeas del diatrito de
leccacnpi, prov. Cancbis, Dpt. Cnzco.
i, aid. Dpt. Cnzco, prov. Cancbis, dist.
leccacnpi: habt. 184.
s, est. Dpt. Cnzco, prov. Chnnvivilcas,
it. Santo Tomas.
E, distrito de la provincia de Chncnito,
it. PuDo: habt. 7,216.
t, pbl. capital de este distrito en la pro-
icia de Chncnito, Dpt. Pnno: & 16" 5'
" 1st. y 69* 86' 20" long, y i 8,941ffl-
. : dista de Pnno, 12 leg. (66 } k.) y 6
)k.)de Accra: habt. 716.
i9— ILO
Ilatb. aid. Dpt. Pnno, prov. Chncnito, dist.
Dave: habt. 46.
Ilayt punta, asf se llamaba antignamente i
la de Islay.
Ilayaraya, (corrnpcion deJFUaresplandecer,
6 piedra bezoar, antigno, gnardado mo
cbo tiempo y Yuraeya emblanqnecer. Q.]
old. Dpt. Pnno, prov. Asangaro, dist. Pn-
tina.
ndefOBSO San, cerro mineral de plata y co-
bre, en el distrito de Carhnas, prov. Hua-
ras, Dpt. Anoacha. Hay en este cerro va-
rias minas del mismo nombre.
Ildefonbo San, mina de plata, Dpt. Anoa-
cha, prov. Hnaras, dist. Becnay.
Ildeponso 8ah, mina de plata en Carpa, Dpt.
Ancachs, prov. Hnaras, dist. Recnay.
Ildxfonso Bak, mina de plata en Sacracan-
cha, Dpt. Ancasbs, prov. Hnaras, diat.
Becnay.
Ildetonso San, mina de plata en Tayapam-
pa, Dpt. Ancachs, prov. Huaylaa, dist.
Pamparomas: ley 17 m.
I1.DEFONB0 Sam, mina de plata en Patara,
Dpt. Ancachs, prov. Hnaylaa, dist. Ma-
cate.
Bdefonso Ban, pbl. Dpt. Amazonas, prov,
Chachapoyas, dist. Leymebamba: habt.
119.
Ildbfonso San, hda. Dpt Libertad, prov.
Trnjillo, dist. Vird: habt. 165: diata de
Viru X leg. (5 ) k.).
Ildkfonso San, hda. mineral. Dpt. Ancacbs,
prov. Hnaras, diat. Becnay.
Ho* no, nace en los cerros do Caramas de
nnas lagunas llamadas iLos Ojosi y con
direeoion al 8. 0. paaa por la cindad de
Moqnegna y desemboca en el mar cerca
del pnerto de este nombre, i loa 17° 37'
lat. y 73° 44' long. ; la qnebrada por don-
de corre ae llama tambien Qnebrada de
Ho en donde hay olivares que produccn
excelente aceite.
Ilo, (pudiera ser comipcion de HiUu travie-
so, golozo, salteador de comida. Ay.; HiUu
caldo 6 snstancia de earne. Q.) puerto
menor, i. los 17' 86' 60" lat- y 78° 40'
64" long.: el fondeadoro est^ acerc&ndo-
ee al S. i, dos cables de tiorra y con fon-
do de 8 & 10 brazaa, con mucboa penas-
cofi: bay contlnna marejada de traves,
ILLAH
460
IMBA
por ouja causa se ha preferido la inme-
diata oalete de Pacocha para el pnerto, y
de allf parte el ferrooarril que ya hasta la
ciudad de Moquegua, de la que dista 68
millas (111 k.).
HOVIMIENTO MABlTIHO EN EL PUERTO DE ILO.
En 1874 entraron. Toneladas. Pasageros.
146 Vapores 163,296 1,602
16 Buques 8,627
y salieron igual numero con 2,477 page-
ros.
DISTANCIAS FOB BiAR DEL PUERTO DE ILO.
Mill, n&utioas.
A Islay 60
Arica 81
Ilo, distrito del Dpi. de Moquegua; habt.
647.
Ilo, puerto menor y pueblo capital de este
distrito, Dpt. Moquegua: habt. 868. Este
pueblo desapareci6 por completo inunda-
do por el mar a consecuencia del terre-
moto de 18 de Agosto de 1868: dista de
Moquegua 19 leg. (Ill | k.) y 20 de Mo-
Uendo.
nqaipallpay hda. Dpt. Guzco, prov. Uru-
bamba, dist. Yucay.
Iluacopampa, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Ilubaya, chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Illlja) (debe ser corrupcion de HiUuha cre-
cer, hacerse mayor. Ay.) aid. Dpt. y dist.
Tarapacd : A 4 leg. (22 k.) de TarapacA.
niabamba^ (pampa 6 llanura resplande-
ciente 6 antigua. Q.) aid. Dpt. Amazonas,
prov. Chachapoyas, dist. Balsas.
Illabahba, hda. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Santa Eosade Huaya-
bamba.
Illacancha^ hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Acosvinchos: habt. 48.
Illacancha, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Illacancha, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite: d 2,659m.80 alt.
lUacuyOf aid. Dpt. Cuzoo, prov. Ganchis,
dist. Sicuani : habt. 90.
UlalluaiiUUi (alcon, resplandeciente 6 alcon
antiguo. Q.) ramal de la Cordillera en la
provincia de Paucartambo, Dpt. Guzco.
niahiiasif hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
znanga, dist. Ayacucho.
Illauca) hda. Dpt. Ayacucho, proT. Hia-
manga, dist. Acosvinchos.
lllalmalque) hda. Dpt. Cuzco, prov. Urs-
bamba, dist. Ollantaytambo.
Illaiiquisa, aid. y hda. Dpt. y prov. Ici,
dist. San Juan Bautista.
lUaiiya, aid. y hda. Dpt. Apurimac,prov.j
dist. Abancay: habt. 144.
Illapani, (corrupcion de Hillu pani aodar
quitando & otros su comida. Q.) mal paso
en el rio Urubamba, pocas millas al N.
del de Chulituqui.
IllatuyOy est. Dpt. Cuzco, prov. Chunnril-
cas, dist. Livitaca.
niaullo, chac. Dpt. Libertad, prov. Patax,
dist. Tayabamba.
Ilia lira alta, hda. Dpt. Ayacucho, pror.La
Mar, dist. San Miguel.
IllaDro,ald. Dpi Ancachs. prov. y dist. Hniri.
lUescas, monte 6 cerro : k los 6« 8* 30 ' lat
y 82*^ T 14" long, cerca delacostay&en-
te & Punta Falsa.
Uliclliclioa) (nombre de un pAjaro parecido
al tordo. Q.) hda. Dpt. Cuzoo, prov. y dist.
Paucartambo.
Illimo, pbL y chac. Dpt. y prov. Lambayd-
que, dist. Muchumi: habt. 258: d 7 leg.
(89 k.) de Lambayeque.
Illmancca) chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Illoca^ aid. Dpt. Puno, prov. Ghucuito, disl
Zepita.
Illoinas, San Pedro de, pbl. Dpt. Areqaipa*
prov. Condesuyos, dist. Chuqaibamba.
nipa^ hda. Dpt. y prov. Puno, dist Pan*
carcolla: habt. 2.
lUpe^ aid. Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Paucartambo: habt. 176.
Imahuay) ida. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa.
Imanta^ est. Dpt. y prov. Puno, dist. San
Antonio.
Imasha^ rio tibutario del Maranon en la
provincia de Jaen, Dpt. Cajamarca.
ImasncOS) {Itna siwa ique cameUones! Q.)
cerro mineral de plata, Dpt. Puno, pro^-
As^ngaro, dist. Taraco.
Imatuta^ est. Dpi. Puno, prov. Lampa, di^
NuQoa.
Imbara^ chac. Dpt. Libertad, prov. Hna-
machuco, dist. Santiago de Chnoo.
INAM — 4
iChtca* eat. Dpt. Lima, prov. Huaroohiri,
list. Casta.
licatei {Imaealka apartar algo para gnar-
iar. Ay.) aid. Dpt. Puno, prov. CImcuitiO,
list. Yimguyo: habt. Sll.
ipac, chac. Dpt. Ascacfas, prov. Hnaras,
list. IndependeDcia.
panit hda. Dpt. Ayacacho, prov. y dist.
Inanta.
paSt aid. Dpt. Ayacucbo, prov. y dist.
luaata: habt. 251, con los de Ipcbtco, y
i^Bcotana.
perlal) pbl. y bda. Dpt. Lima, prov. y
list. Canete: babt. 624: a 1 J leg. (7 k.)
le Caflete.
perlo, bda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
list. Hiiaura: habt. 91.
pam, ohac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
list. Ayja.
QCfti bda. Dpt. Ayacacho, prov. Lucanas,
list. San Juan.
ihaaya, valle entre los rios Amantala i
nambari, Dpt. Pnno, prov. Carahaya.
unbarii [Hina jvamos jnntos! para, la
rente, eBdecirTamoajuutoBde £rente. Ay.)
io tributario del Madera, despues de su
onBaencia con el Madre de Dios. Cerca
le la confluencia del rio Blanco la tem-
leratnra es de 18° 2' & las 8. a. m. (Sep-
dembre) y el bardmetro 720™-: arriba de
\ confluencia del Calabazo marcaba el
erm6metro 21" 2' i. las 4. p. m. y el ba-
6metro 716.6. Poco dntes de su con-
taencia con el San Gaban Ueva el nim-
lo S. E.: snH agnas son fangosas; y sa
orriente es como de doB legnas por hora,
itwta poco mas abajo de esta confltieocia,
espaes es manso. El ancho en su con-
laencia, es como de 300 metros y esti i,
S7n>-50 alt.
KBAXi, hda. cooaJ, Dpt. Puno, prov. Ca-
»baya, dist. Ituata.
WBi&t, pbl. Dpt. Pnno, prov. Carabaya,
ist. CoBBa.
.mpll, (paede ser corrupoion de InanUt
acifico. Ay.) cerro en el distrito de Aei-
o, prov. Asingaro, Dpt Puno. En oste
srro existen las ruinau de una gran po-
locion y nna fortaleza del tiempo de los
icaa. En esta fortaleza se defendieron
>e dal pneblo de Asillo el ano de 1740 I
11 — INCA
en una sublevacion contra sns mandata-
rios.
Inay. ehac. Dpt. Junin, prov, ydist. Huan-
cayo.
Inayuca, hda. Dpt. Ayacacho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos.
iDca^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Pariiro, dist.
Haanoquite: habt. 55.
Inca, aid, Dpt. y prov. Puno, dist. Acora :
habt. 389.
Ineacancha, hda, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuns.
Ihcacanciu, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
Incacancha, eat, Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo : habt. 56.
Incacancha, cerro mineral de oro, inmediato
i. la hacienda de Chiu^u, Dpt. Cuzco, prov.
Paucartambo: A 4,016ra. alt.: tempera-
tura 17° i. las 12 m. (Mayo).
Incacona, aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Ilrcos: babt. 68.
Incacuna, aid. Dpt. Cuzco, prov. y diet.
Paruro: habt. 306.
Incacuna, aid. Dpt. Cuzco, prov. Pamro,
dist. Ccapi : habt. 200.
iDCacnyOi chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga.
Incachacntt chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. San Buenavetiira
Incflliuflsi, (casii del Inca. Q.) pbl. Dpt. y
prov. LambayeqHe,di8t. Salas: habt. 940:
a 30 leg. (167 k.) do Lambayeque.
Incahuabi, est, Dpt. Ayacucbo, prov. Pari-
nacoithas, dist. Colta: 6. orillas de la la-
guna Parinacochas hacia al 0.: habt.
19.
Ihcahl-abi, aid. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
cion, dist. Santa Ana: habt. 860.
IncalayOt aid. Dpt. y dist. Tarapaci : dista
de PisE^ua 40 leg. (222 J k.).
Incalo, hda. Dpt, Cuzco, prov. Urubamba,
dist. Ollantaytambo.
Incantana, chac, Dpt. Pnno, prov. Lampa,
dist. LlaUi.
iDCflpilccliat chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Incapachiica, ilM. Dpt, Junin, prov. Pasco,
di:>t. Pallanchacra : habt. 21.
Incapampa, chac. Dpt. Huanc&velica, prov.
Castrovireyna, dist, Pillpichaca.
INCH
462
INFI
Incapampa, est. Dpt. Ayacticho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago : habt. 78.
lucapata, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
bana.
lucaqnina, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya»
dist. Sina.
Incaraeay, est. Dpt. Ayaoucho, prov. y dist.
Cangallo: habt. 140.
lucarcu^O, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Haamantanga.
lAcarhus, aid. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 215.
Incari) hda. Dpt. prov. y dist. Puno : habt.
18.
Incasanianea^isla en el lago de Titicaca,
en la parte Uamada Umamarca.
IncatO) aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Lamas.
Incaya^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Pueblo Libre.
Ineayhua, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro: habt. 21.
Incoustaiite, mina de plata en el distrito
de SayapuUo, prov. Cajabamba, Dpt. Ca-
jamarca.
lucupi, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ituata.
Ineuyo, chac. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ollachea.
Inclian^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Buldibuyo.
InchOy chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata.
Inchoccalla^ chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
IncllO-COta, (corrupcion de Inchiccoto, amon-
tonar mani. Q.) aid. Dpt. y prov. Puno,
dist. Chucuito: habt. 437.
InchaS) chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Huancayo.
Iliehnni, {Hinchuni dar bofetadas. Q.) est.
Dpt. y prov. Puno, dist. Acora.
Ilicliupalla) distrito delaprovinciade Huan-
cane, Dpt. Puno: habt. 1,604
Inchupalla, {Ilincha palla recoger 6 recibir
bofetadas. Q.) pbl. capital de este distrito
de la provincia dc Huancane, Dpt. Puno:
habt. 415.
Inchupalla, hda. Dpfc. Cuzco, prov. Canas,
dist. Yanaoca.
Inchurnsis (puede ser corrupcion de Incki,
manf, Q.; Hinchu oreja. Ay.) nevado en
la cadena de los Andes ; este es el nom-
bre con que se ha conocido el que hoy es
Uamado Nevado de Yilcanota: vease e&-
ta palabra.
Independenciaf habfa mny extensa: sn se-
no estd & los 14° 18' 20" lat. y 78- 26*
54" long. Es formada en la parte S. S. 0.
y E. por las islas de Santa Bosa y de las
Yiejas. Su extension de N. 0. 4 8. E. es
de 12 i millas y su ancho de N. E. i S.
0. de 2 i ^ 4 millas. Su fondo es de pie-
dra y arena gruesa y de 8 d 20 brazss:
hay fuertes vientos. El General S. Martin
lleg6 a esta bahfa con la expedicion Liber-
tadora el 7 de Setiembre de 1820, y nn
dia despues desembarc6 por Paracas.
Indochef rio tributario del Mayo 6 Mojo-
bamba por la izquierda, dntes de la da-
dad de este nombre. Es navegable.
Ines, mina de plata en el cerro de Tingo,
lado 0., Dpt. Cajamarca, prov. y dist
Hualgayoc.
Ines Santa, mina de plata en Huancaspa-
ta, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, difi.
Becuay : ley 17 m.
Ines Santa, mina de carbon depif^draen
Queshque, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Becuay.
Ines Santa, mina de plata en Hnanci^eti.
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Be-
cuay.
Ines Santa, hda. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Matucana.
Ines Santa, aid. Dpt. prov. y dist. Hoanca-
veUca : habt. 407, con los de Santa Ana.
Ines Santa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Santiago : habt. II.
Ines de Mayoc Santa, hda. Dpt. Ayacucho,
prov. La Mar, dist. Chungui.
Infantas, hda. de cana, Dpt. y prov. Lima,
dist. Carabayllo : habt. 81.
Infieniillo, lomas, Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Chalaco.
iNFiEBNmLO, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Chirinos.
Infiernillo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
Infebbnillo, trecho en el cauce del Biinac
entre el pueblo de San Mateo y la haeicn-
de Bellavista : notablemente hetmoso per
INGE
— 463,-
INHA
las cUversas cascadas que forma el no en-
tre laa rocas de que se lialla sembrado bu
tlbeo.
SemiUost rarias looaB que se deiipren-
len de la punta de Doua Maria: ta
nas etevada, qne tiene SO J metros de al-
:urft, eatil 6. loa 14° 40' lat. y 78° 16' 14"
ong. Eq alios auteriorea el Vapor San-
iago de la compaufa Britinica en el Pa-
iifico, too6 en ana de ^stas, y salvii mila-
groBameute.
pi, (Haniuisaya) aid. Dpt. Cuzco, pioy.
Hauchis, dist. Cacha: habt. S6.
JA, (Urinaaya) aid. Dpt. Cuzco, prov.
iJauclliB, difit. Cacha : habt. 109.
JA, aid. Dpt. y prov. Puno, diat. Acora;
labt. 284.
A, (corrupcioQ de Inca) aid. Dpt. Puuot
iroY. Chucuito, dist. JiUi: habt. 1,082.
^ de la baudit, aid. Dpt. y piov. Puuo,
List. (Jhucuito: habt. 482.
^puxaj luiua de carbon de piedra, Dpt.
!jibertad, prov. Huamachuco, dist. Mo-
lepata, al Norte de MoUepata.
^florida 6 Yaruca, hda. Dpt. y prov.
Lyacucho, dlat. SocoBvinchos : habt. SO.
^OOSii hila. Dpt. Junin, prov.Haan-
ayo, diijt. Sao Juaa.
AHUAsi, pbl. Dpt. Hnancavelica, prov.
'astrovireyua , diat. Pillpichaca: habt,
,38.
AHUASi, aid. Dpt. y prov. AyEbcucho, diat.
{ocoB^'inchos : habt. 84.
;a IJ)M)aeptl) aid. Dpt. Pono, prov. Chu-
tiito, dist. Pomata: habt. 120.
y-uafiuri) aid. Dpt, y prov. Puuo, dist.
Lcora: habt. 98.
:ata, aid. y eat. Dpt. Cuzeo, prov. Chim-
ivilcaa, diat. Chamaca: habt. 152.
nyapo, chac. Dpt. Tarapacd, dlsi Caroiua.
VDiOf hda. Dpt. Amazonaa, prov. Luya,
ist. Lamnd.
ENio, la oficina donde Be beneficioQ loa
let&Iea delPuure, Dpt. Cajamarca, prov.
ielendiu, dist. Sorochuco.
KMio , hda. miDeral , Dpt. Cajomarca,
rov. y dist. Chota.
BKio, choc, en la campiiia de Cajamar-
i muy inmediala & la ciudad.
■MO, chac. Dpt. Libei-tad, prov. Pocob-
layo, dist. Jequetepe^ue.
Ingenio, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba: haht. 89: & Sleg. (IC J k.)
de Pomabantba.
lNa£Nio, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pueblo Libre: habt. 4C.
Ingenio, chac. Dpt. Ancacha, prov. Huay-
las, dist. Yungay.
Ingenio, chac. Dpt. Ancacha, prov. y dist,
Huaylas.
Inoenio, hda. Dpt. Ancacha, prov. y dist.
Santa: habt. 27.
LioENio, chac. Dpt. Ancacha, prov. Huoros,
dist. Becuay.
Inoenio, chac. Dpt. Ancacha, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Inoenio, hda. en la quebrada de Cayran,
Dpt. y prov. HuAuuco, dist. Huacar.
Inobnio, chac. Dpt. y prov. Hiiiuuco, dist.
Santa Maria del Valle.
Ingenio, aid. Dpt. Juoin, prov. y diat. Tar-
Inosnio, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
diat. San Gerdnuno: habt. 680: i 2
(11 k.) de Quichuay.
Inoenio, hda. de caua, Dpt. Lima, prov,
Chancay, dist. Huaura : habt. 179.
Inoenio, pbl, Dpt. y prov. loa, dist. Kaaca
habt. 459.
Inoenio, chac. Dpt. y prov. lea," dist. Palpa.
Inoenio, chac. Dpt. j prov. Taciia, dist.
Pachia: & 13 leg. (72 i k.) de Tacna: y
& 9 (50 k.) de Pachia.
Iii)i;eulo-puqiiio, chac. Dpt. y prov. Huanu-
CO, dist. Huacar en la quebrada de Cay-
ran.
Indies, caleta pequena, formada por la pro-
longacion de la Punta de Coles, y al N.
de ^ata.
Ing^les 1)1^0, rocaa & cuatro cables de dis-
toncia de la punta S. E. de la itda de San
Lorenzo.
IiigleS) hda. Dpt. prov. y dist. lea : diata
2 ^ leg. (13 k.) de lea.
lugT&'A, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
monga, dist. Acosviuchoa.
Inguir, aid. Dpt. Cajainarca, prov. Jaen,
dist. Querocotillo.
InplinOt hda. Dpt. Amazonas, prov. Bon-
gta&, diat. La Peca: habt. 14.
Inluillilt hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, diat. Ayacucho.
INTI
464
IPE
Iniscca^ chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Ilia, isla en el rio Maraiion, Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Cajamarquilla.
Ino, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Cotaparaco.
Inoeentes, mina de plata en Cbonta, Dpt.
Hudnuco, prov. Dos de Mayo, dist. Ba-
iios : ley de 6 a 16 m.
InOf^ya^ chac. Dpt. Moquegua, dist. To-
rata.
Inque, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Yungar.
Inque, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
InquichUf est. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Challhuanca: habt. 15.
Inquilpata, {Inccill pata que se pronuncia
Inquil pata, flores, anden, prado de flo-
res. Q.) aid. y hda. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Colcamar: habt. 218.
Inquilpata 6 hiffuilpatay aid. Dpt. Amazo-
nas, prov. Luya, dist. Conila: habt. 65.
Inquilpata, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Paucartambo, dist. Challabamba: habt.
123.
Inquilpata, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta: habt. 179.
Inquilpata, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Inquillani) (hermoseado con flores. Q.) est.
Dpt. Puno, prov. y dist. Asdngaro.
Inquillani, est. Dpt. Puno, prov. Asjlngaro,
dist. Putina: habt. 79.
InquisiciODf chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Bambamarca.
Inqnisidor, pbl. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate : habt. 88.
Inqnitama, chac Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Cochamarca.
InscnlaSf hda. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Olmos.
Insisuyoco, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Otoca.
Intata, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Chamaca.
Intay, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Luricocha: habt. 100.
Intendencia, chac. Dpt. Libertad, prov.
y dist. Trujillo: k \ leg. (2 k.) de la ciu-
dad.
Intihnactana, (lugar expuesto al sol. Q.)
ruinas de nn templo de los Incas en k
cumbre de los cerros que dominan el pu^
bio de Pisac, prov. Calca, Dpt. Cuzco.
Intipampanclia, chac. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta.
Intipina^ est. Dpt. Pane, prov. Lampa,
dist. Pucara.
Into, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist.
Tayabamba.
Intnbamba, hda. Dpt. Aporimac, prov. y
dist. Abancay: habt. 88.
Intucalla, est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
Intnpata^ (lugar al oriente del sol. Q.) aid.
Dpt. Ayacucho, prov. y dist. Hiuuita:
habt. 185.
Inverna de la Capilla, chac Dpt. Piora,
prov. Payta, dist. Suyana.
Inyalla^ hda. Dpt. Aya<5ucho, prov. Hna-
manga, dist. Chiara. habt. 94.
Ifiahuarif est. Dpt. Cuzco, prov. ChanYi-
vilcas, dist. Chamaca.
IfiapaccO) chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
'sivilcas, dist. Colqquemarca.
Ifiapampa, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
Ipiibainbay [Ipa tia por parte de padre,
hamha corrupcion de pampa, llannra: debe
ser llanura de garuas. Q.; Hipi ollejo de
la quinua. Ay.) aid. Dpt. Ayacucho, proT.
Huanta, dist. Iquicha: habt. 203.
IpaC) chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Mangas.
Ipacuyo, (corrupcion de Ipiiycupo, tomar i
llovisnar. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Bicuani: habt. 112.
Ipal, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. Caka,
dist. Lares: habt. 174.
Ipal, (debe ser corrupcion de Ipac^ de la tia
materna. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Huiro.
Ipamaeota, hda. cocal, Dpt. Puno, proT.
Sandia, dist. Phara.
Iparo, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. S^-
dia, dist. Cuyucuyo.
Ipataf hda. Dpt. y prov. lea, dist. Palps:
habt. 125.
Ipatilla, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Paipa:
habt. 170.
Ipe, hda. Dpt. Huancavelica, prov. j dist
Castrovireyna.
A
IQUI
4€5
IQUI
•IpeehffOy {Ipl cierta papa p^quefia silves-
tre. Ay.) aid. Dpt. Ayacttcho, prov. y dist.
Hoanta: babt. 251, inclusive los de Im-
pas y Piscotuna.
Ifdafia, {Ipma, tomar mucba cantidad de
Unas papas llamadas Ipi. Ay.) est. Dpt.
Funo, prov. Carabaya, dist. Macusani.
Ipla, (corrupcion de Ipa tia matema, 6 de
Ipu, garua. Q.) aid. Dpt. Tarapacd, dist.
Mamina.
IpOy (corrupeion de Ipu garua, 6 de Ipi cier-
ta clase de papa silvestre. Ay.) est. Dpt.
Arequipa, prov. Caylloma, dist. Tuti.
Ipre^ est. y bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
manga, dist. Quinua : babt. 116.
Ipuraya, bda. Dpt. Puno, prov. Cbucuito,
dist. Juli: babt. 80.
Iqiiefiiia» bda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Caycay.
IqueSna eaMha, bda. Dpt. Guzco, prov.
Paneartambo, dist. Gaycay.
Xmai^Af distrito de la provincia de Huan-
ta, Dpi. Ayacucbo: babt. 8,112.
IquMha, (puede ser corrupcion de IquithUy
dormir, fomicar 6 de Hikitha arrancar,
desbojar, tener bipo, Tquichnquita fingir
qa« se duerme. Ay.) pbl. capital de este
distnto de la provincia de Huanta, Dpt.
Ayaeui^o : babt. 808.
Iqniliiiayf cbac. Dpt. Ancaebs, prov. Huay-
las, dist. Macate.
Iqiiipey aid. Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yos, dist. Andaray: babt. 208.
Iqiliqiie, i^a al N. del puerto, & los W 56'
5" lat. y 74*^ 10' 9" long.: tiene 1,018m.
alt.: su extension es de 668 metros de lar-
go J 1'67 de ancbo. Se ba extraido de ella
mncho buano que se oonsumia en Are-
quipa. Estd rodeada de piedras, algunas
no vdan en pleamar.
Zquiqtts, Antes Iqudquef {Iqui dormir de se-
gpiida y tambien una Jornada 6 dormida
en el Cfunino : Iqid que mara, dormilon.
Si esta palabra es compuesta de Iqui que
3iee i que duermes ! qtie interjeccion de
enfado. Ay.) puerto mayor i los 20° 12'
SO'* lat. y 72« 84' 14" long. Es c6modo y
B&guio y abraza una extension de tres
xnillAs ; su fondo de arena y piedras es de
0 ^ 10 brazas : tiene un muelle extenso.
£j3te puerto que fu^ declarado puerto
mayor por ley de 1856, es el tercero de la
Bepdbbca por su gran comercio de expor-
tacion y productos de Aduana: por ^1 6
por las caletas babilitadas se extraporta
el saJitre, borax y plata pina.
MOVIMIENTO MARfTIMO POR EL PX7ERT0
DE IQUIQUE.
En 1874 entraron. Toneladas. Pasags.
488Vapores 20,047 15,072
400 Buques de vela.. 211,202
Salieron. Toneladas. Pasags.
488Vapores 515,072 14,926
422 Buques de vela.. 288,755
En 1875 6ntraron. Toneladas. Pasags.
538Vapores 882,706 14,926
476 Buques de vela.. 282,986
640 Botes, etc 921
Si comparamos este movimiento marfti-
mo con el de los anos anteriores, veremos
que el nt^mero total de buques que entra-
ron ^ este puerto en los anos de 1859 y
1860 :fu^ de 410 con 157,546 toneladas.
EXPOBTAOION
DB SAIiTTRE EN LOS
SIGUIENTES
Auos.
Qointales. Anos.
Qnintales.
1880
18,700]
1858
. 886,241
1831
40,386
1854
. 720,465
1882
52,500
1855
. 986,888
1883
92,700
1856
. 811,603
1884
147,800
1857
. 1.095,838
1885
140,898
1858
. 1.220,240
1886
168,584
1659
. 1.574,199
1837
165,869
1860
. 1.370,248
1888
129,610
1861
. 1.348,691
1839
149,576
1662
. 1.629,017
1840
227,862
1668
. 1.540,668
1841
278,488
1864
. 1.090,589
1842
856,918
1865
. 2.442,459
1846
869,317
1666
. 2.187,685
1844
880,191
1867
. 2.560,827
1845
876,239
1868
. 1.906,503
1846
899,148
1869
. 1.507,052
1847
888,097
1870
. 2.943,418
1848
485,089
1871
. 8.605,906
1849
480,102
1872
. 4.786,914
1850
511,845
1878
. 6.268,761
1851
689,406
1874
« 5.588,260
1852
592,989
1875
. 4.687,886
Entre los articulos exportados figuran
en primera escala el saUtre, el borax y la
59
IQUI
466 —
IQUI
plata pina: el valor de estoB productos se
calcula como sigue :
Anos. Prodncto. Anos. Prodncto.
1864 ... 4.840,657
1865 ... 5.602,767
1862 ... 8.609,893
1868 ... 8.898,554
Gomparando el yalor de las exportacio-
nes anteriores con el de las de los ultimos
anos, considerando solo el salitre y al pre-
cio de 12 chelines el quintal, tenemos diez
millones de soles, mas 6 m^nos, como va-
lor de las exportaciones de artfculos na-
cionales por este puerto, en cada uno de
los ^timos diez anos.
PBODUGTO DE LOS DEBECHOS DE LA ADUANA.
Alios.
Productos. Anos.
Productos.
1855 28,643
1859 218,167
1860 134,808
1861 103,941
1862 124,470
1868 119,070
1864 184,199
1866 208,091
1866 228,128
1867 295,162
1868 58,857
1869 294,068
1870 415,481
1871 463,507
1872 641,178
1873 918,860
1874 952,127
1875 805,524
DI8TANCU8 FOB MAB DEL PUEBTO DE IQUIQUE.
AU Norte,
A Mejillones ....
d Pisagua
& Camarones.
& Arica
& Ho
d Islay
al Callao
Al Sur.
k MoUe
k Chucumata
k Patillos
k Tucupilla
k Cobija (BoUvia).
d Caldera (Chile).,
ik Valparaiso (id.).
Mill, n&uticas.
21
86
61
106
183
243
693
Hill, nl^uticas.
6
23
86
115
144
422
809
Iquiqtte, distrito de la provincia Utoral de
TarapacA : habt. 8,614.
Iquique, ciudad, capital de este distrito y de
la provincia de Tarapaca. La poblacion
es regularmente trasada, tiene 9 calles '
principales en direccion N. 10^ al 0. a lo
general y 13 en direccion caai opuesta,un-
que no todas se cortan en ^golo leeto:
hay dos plazas principales en las cules
estan la iglesia Matriz y la de la GaDop-
cion, hoy arroinada.
La Aduana es de piedra y cal yl»8tin-
te c6moda; en ella hay habitaciones jw-
ra el Administrador.
No se encnentra agua en la dadad oi
en los lugares inmediatos, yla que Be em-
sume se destila de la del mar en varios es-
tablecimientos de indnstria privada. Tun-
bien se Ueva de Arica en gran cantubden
bnques destinados esdosivamente & esti
industria.
El term6metro tiene las sigxdentee \%r
riaciones, tomando el t^rmino medio.
Octubre de 1868—
de
Noviembre de
Diciembre de
Enero
Febrero
de
7
11
4
7
11
4
7
11
4
7
&
de 11
4
10
8
4
10
8
6
10
8
6
10
8
6
a. m.
p. m.
p. HL
a. m.
p. m.
p. m.
a. m.
p. m.
p. nL
a. m.
p. ni.
p. in.
6?
68
59*
72
69
70
75
70
En esta ciudad reside el Prefecto del
Departamento, el Gajero Fiscal y o^
empleados departamentales de Tarapu^
el Sub-Prefecto y el Juez de 1.' Listaadai
Hay una oficina telegrdfica del GtUi
Sub-marino en comunicacion con todis
las de la Bepublica y con Chile: una id-
ministracion de Gorreos: habt. 6,000:aiin-
que segun el censo es mncho menor dis*
ta de Tarapac&22 leg. (112i k.); de (^
ro (BoUvia) 96(478 i k.).
Iquique, mina de cobre en la eosta, I)p>t-
TarapacA, dist. Iquique.
Iqniquillay hda. Dpt. Puno, prov. LasD|»«|
dist. Ucuviri.
IqoitoSy (puede ser corrupcion de B««rf4l
que muchos pronuncian Iqtato^ 8igiuto|
medir diez brazas con la medida Ec
6 Uevar alguna cosa; 6 de hikUhi
tener hipo ; 6 yo duermo: y si es
IQUI
467
IRIN.
Bignifica rebanado 6 oortado) no tributa-
rio del Amazonas por la orilla izqnierda,
cerca de la ciudad de Iquitos : es navega-
do por pequenas embarcaciones: sua ori-
llas estan pobladas de salyajes.
Iqvitos, triba de salyajes que habitan en el
distrito de Iquitos: andan desnudos, se
pintan la cara oon rayas negras y rojas,
y nsan lanzas y flechas envenenadas.
Iquitos, distrito de la provincia del Bajo
Amazonas, Dpt. Loreto: habt. 648.
Iquitos, ciudad, capital de distrito y de la
provincia del Bajo Amazonas, Dpt. Lo-
reto, A S^ 44* 20" lat. y 75^ 28' 4" long.
a la orilla izqnierda del Amazonas, inme-
diata & la oonflnencia del Nanay ^ Itata:
es pnerto mayor del Amazonas. En 1814
solo tenia 81 habitantes; en 1858 subi6
la poblacion & 860; en 1862 pasaba de
481 J hoy tiene macho mas de 2,000, de-
bido & la navegacion por vapor estable-
ddo desde 1861. La poblacion tiene ca-
Ues rectas, casas de ladrillo y otras co-
modidades queproporciona la civilizacion.
La temperatnra media es de 26^ i, 28°
en Noviembre, y de Jnnio d Octnbre me-
nor : aanqne el temperamento es cdlido y
hdmedo es sano. En todos los pneblos de
Amazonas llneve mncho y se experimen-
tan fdertes tempestades.
£std dividida como en dos pueblos: en
mio habitan los orijinarios del destruido
pueblo de Borja: y en el otro los indios
IqnitoSy que casi continuan en su estado
salvaje: dista de Omaguas 8 leg. (44^ k.);
de Moyobamba 188 (741 k.); de Tinicu-
ros 5 (27 i k.); de Loreto 68 (291^ k.).
HOVDOENBO FLUVIAL.
Bn 1874 entraron. Toneladas.
19 Vapores 6,781
1 Hianclia & vapor... 80
Salieron. Toneladaa.
18 Vapores 7,666
1 Lianclia & vapor... 60
Sn 1876 entraron Toneladas.
^6 vapores 11,896
4 Xianclias A vapor.. 170
BaUeron. Toneladas.
>1 Vapores 18,060
X Xjandia & vapor... 46
V^aBe ILcretOy Departamento.
Pasageros.
819
Pasageros.
278
Pasageros.
481
10
Pasageros.
783
10
Losprin-
cipales artfculos de exportacion son los
que se producen 6 fabrican en Iquitos 6
en los pueblos vecinos; & saber pescado
salado, manteca, sombreros, algodon, flor
de balsa, tabaco, caf^, jebe 6 goma el^-
tica, aguardiente, ladrillos, tejas, paja pa-
ra hamacas y comestibles.
Iqniosa, aid. Dpt. HuancaveUca, prov. Ta-
yacaja, dist. Colcabamba : habt. 88.
Iraca, (corrupcion de Eraca, cantera 6 mi-
na. Ay.) aid. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Chotarhabt. 1,689.
LiACA, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Pion.
Iracpampa, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Sartinbamba: & 16
leg. (89 k.) de Huamachuco.
IrachugO, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Irambtsa, rio tributario del Santiago que
d su vez lo es del Maranon en la prov.
Jaen, Dpt. Cajamarca.
Irapata, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Chapimarca.
Iray, est. Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yos, dist. Chuquibamba : habt. 196.
Iray-aco, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba.
IraycOy est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
Ircacancha, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Yungay.
Ircahuata-ocoflla , est. Dpt. Puno , prov.
Chucuito, dist. Yunguyo.
Ircnnlas, chac Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Ohnos : d 26 leg. (144 \ k.) de Lam-
bayeque.
Irchamachay, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Huamantanga.
Iriarte, mina de plata al 0. del pueblo de
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
YauU, ley 80 m.
Iribito, est. Dpi Puno, prov. Chucuito,
dist. Desaguadero.
Irihuay chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Canta.
Irina, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Cabanillas.
Irinari) (puede ser corrupcion de Irarana
la travesia de un cerro 6 ladera. Ay.) pbl.
Dpt. Loreto, prov. Moyobamba, dist. So-
ritor.
ISAB
46^ —
I6CA
Irlnsayaf aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Sto. Tomas.
Iriopa* bda. Dpt. Cazco, prov. Pararo, dist.
Omacha.
IllSj pbl. Dpt. Lima, prov. Huarochiri, dist.
Casta :habt. 178.
Irish 6 Irihisj aJd. Dpt. Ancachs , prov.
Huaylas, dist. Yungay : habt. 91 : A J de
leg. (4 k.) al N. E. de Yungay.
Irismachay, mina de plata d 5 leg. (28 k.)
al N. de Cajatambo, Dpt. Anoachs, prov.
Cajatambo: algunps metales dan hasta
600 m. por cajon. El metal de esta mi-
na es considerado por el profesor Bay-
mondi como una nueva especie que ba
nombrado Ihiferldtita : direccion N. 76* i
80** E.: inclinacion: SS""; ancho 2 d 8 me-
tros.
Iriyupa 6 Iruypa de Paycana, aid. Dpt. Cuz-
co, prov. Chunvivilcas, dist. Oolquemar-
ca : babt. 97.
Irman, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
Irobamba, est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Omacba.
IromoeeO) est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
bana.
IroiMunpa^ est. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
lloma, dist. Tisco.
Irorogra^ cbac. Dpt. Libertad. prov. Pataz,
dist. Chilia.
Irpamayo, bda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Sindia, dist. Cuyucuyo.
Irnjo, cbac. Dpt. y prov. Lima, dist. Mag-
dalena.
Impampa^ {Im paja, pampa Uanura; pajo-
nal. Ay. y Q.) aid. Dpt. Puno, prov.
Lampa. dist. Ayaviri : habt. 147.
Iruypa 6 IHyupa de Paycanay aid. Dpt.
CuzoOy prov. Chunvivilcas, dist. Colque-
marca : habt. 97.
iBa^ rio (v^ase Putumayo, rio).
SAIVTA ISABEL, minas de bbte nombre. '
Isbel Santa, mina de plata en el cerro de
Santo Cristo, Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Macate.
Ibabel, Santa, mina de plata en el cerro de
Patora, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Macate.
Isabel Santa, mina de plata & 9 leg. (50 k.) <
de Taquilpon, Dpt. Anoachs, prov. Hoaf-
las, dist. Macate.
Isabel Santa, mina de pla4A en Taptan, Dpt
Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Isabel Santa, mina de plata en Qneropaka,
Dpt. Huanuco, prov. Dos de Mayo, dist
Bafios.
Isabel Santa, minas de plata (2) al N. 0.
del pueblo de Yauli, Dpt. Junia, pioT.
Tarma, dist. Yauh, ley de la l.» 30 m. y
dela2.» 120 m.
Isabel Santa, mina de plata al 0. del p«e-
bio de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tanwk,
dist. YauU, ley 20 m.
Isabel Santa, salitrera en el Canton Argen-
tina, dist. Pica, Dpt. TarapacA: en 18»
produjo 16,000 qqlfi.: en 1878, 160,000:
dista 11 leg. (61 k.) del puerto.
8AKTA ISABEL, pueblos y fundos.
Isabel Santa, hda. Dpt. Jonin, prov. y dist
Pasco.
Isabel Santa, hda. oocal, Dpt. Ptmo. pwf.
y dist. Sindia.
Isabel Santa, est. Dpt. Pnno, ]Mov. Asia-
garo, dist. Putina.
Isabel Santa, hda. Dpt. Areqnipa, pw.
Caylloma, dist. Sihuas.
Isabel de TiiUiiraM» Santa, hda. Dpi
Junin, prov. Tarma, dist. YacU.
feaaca, cerro mineral de plaba ea el di^io
de Aquia, Dpt. Anoachs, prov. G^iiaBr
bo, dist. Ancachs.
Isea, {Iscay dos. Q.; Hisca peq^eno; orinaii
la muger y de toda hembraik Ay.) thifc
Dpt. Ancachs, ^ov. Cajataanbo, diit
Huibyllacayan.
Iseaccapita, est. Dpt. Cuzco, prov. Chmti-
vilcas, dist. Velille.
ISCacuUupampa, (llanura de los dos ptWi
6 troncos secos. Q.) aid. Dpt. Famo,|ffW«
Chucuito, dist. Yunguyo.
Iteafa, (debe ser corrupcion de I$eayf* ^
ble, duplo. Q.; 6 de Iscayo manteKnadte-
ca. Ay.) isla en el Titicaca, Dpt. y piw.
Puno, dist. Accra: habt. 115.
ISCahnaca, {Hiscca, pequena. Ay., vesag I»
palabra Huaca) pbl. Dpt. Apurimac, pfW-
Aymaraes, dist. ChaUhaanca: habi 161
iBciya^ aid. Dpt. Puno, prov. Huaneane,
dist. Moho.
J
ISCU
— 469 —
ISID
lacallHna, aid. Dpt. y prov. Fano, dist. Ga-
pachica: habt. 884.
beara-chocorosi , aid. Dpt. Puno, prov.
Ghacuito, dist. Santa Bosa: habt. 92.
beara-hapo, aid. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Santa Bosa: habt. 162.
IgeayH) aid. Dpt. Puno, prov. Cbucuito, dist.
Yunguyo.
Iscaybamba, hda. Dpt. Cnzco, prov. Quis-
picachi, dist. Marcapata.
Isoo, (puede ser corrupcion de Hiske viento
recio y de mncho estruendo, 6 de Hisqyi
baeno, bien, Ay.; 6 de Iscay dos. Q.) aid.
entre Cbongoyape y Llama: d. 7 leg.
(89 k.) del primero y d 8 (16 ^ k.) del
segnndo. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Llama: losranchos 6 chozas que for-
man lo que aqui se califica como Aldea,
ocupan una gran extension de terreno y
estan muy separados.
Isoo, cerro mineral en el distrito de Aquia,
prov. Oajatambo, dist. Ancacbs.
Iseoc, aid. Dpt. Anoachs, prov. Huari, dist.
Chavin.
IscomoceO) est, Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Iseopata^ cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
Iseopaqaio, chac. Dpt. Ayacuoho, prov. y
dist. Huanta.
IscopuQuio, est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
Iseos, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Cbota.
dist. Llama: habt. 158, con los de Limon-
carro.
Iscos, aid. Dpt. Junin, prov Jauja, dist. Ay-
pata: habt. 885.
Iscos, pbl. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Chupaca: habt. 844.
tseo taeoee, hda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huanta, dist. Luricocha: & 2 leg. (11 k.)
de Haanta y d ^ (8 k.) de Luricocha.
Isenaniy rio en la provinda de Chucuito,
Dpi. Puno.
IsccANi, hda. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata.
beiicliaea^ (Iku cal, chaca puente. Q.) rio,
el lio Jaiga toma este nombre en la parte
que divide las provincias de Huanca-
velica y Tayacaja: el puente es cSLe-
brcy porque siendo el pnnto principal 6 '
casi unico para comunicarse por el inte-
rior con los departamentos del Sur de
Junin, ban tenido lugar en ^1 muchos
encuentros en vanas ^pocas , entre las
tropas delosrevolucionarios ylas del Go-
bierno.
IscuGHACA, pbl. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Conayca: habt. 805:dista de Lima
67 leg. (878 J k.); y 6 (28 k.) de Acos-
tambo.
IsGucHACA, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta: habt. 175: dista del Cuzco 4 leg.
(22 k.).
IscucHACA, aid. y chac. Dpt. prov. y dist*
Arequipa.
Isculiircaf (cumbre de cal ; pero si es cor-
rupcion de Iscayhirca, cumbre doblede cer-
ros 6 cerro de dos cumbres. Q.) cerro
mineral en el distrito y prov. Huaras,
Dpt. Ancacbs.
IscamayO) chac. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ollachea.
IscutaooceoC) aid. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huanta, dist. Luricocha : habt. 80.
Ischayata^ aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
' dist. Lichupalla.
Iseoaiia) chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Pacaraos.
I^Olly chac. Dpt. Libertad, prov. Huama-
chuco, dist. Santiago de Chuoo.
Isgrimidad, minas de plata en el cerro de
Tingo lado N., Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc, ley 80 m.
ishcU) (corrupcion ce Iscu^ cal. Q.) aid. Dpt.
Ancacbs, prov. Huari, dist. Chavin: habt.
147.
h^hptky^iHispa orinar, 6 la onna. Q.) chac.
Dpt. Ancahs, prov. Huaras, dist. Car-
huas.
IslipayrOf chac. Dpt^ Huancavelioa, prov.
Castrovireyna, dist. Huaytara.
Ishna, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Yungar.
Ishuas, pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Lucanas,
dist. Aucari.
Isidrito San, mina de plata en el cerro de
Jesus, lado N. 0., Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc, ley 80 m.
Isidro^SAN, mina de plata en el cerro de
Jesus, lado N. Dpt., Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc, ley 40 m.
ISLA
470 —
ISLA
IsmBo Srn, cerro mineral en el dist. de Pam-
paromas, prov. Huaylas, Dpi. Ancaohs.
Isidro San, hda. Dpi. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Tacabamba.
IsmBO San, chao. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Niepos.
Isn)Ro San, chac. Dpt. Ancaohs, prov. San-
ta, dist. Casma.
IsmBO San, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Moro.
IsiDBo San, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate : habt. 49.
IsmBO San, hda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Huaura: habt. 47.
IsmBO San, hda. Dpt. y prov. lea. dist.
Palpa.
IsmBO San, hda. Dpt. Ayacncho, prov. Lu-
canas, dist. Sanoos.
IsmBO San, chac. Dpt. y prov. Moquegua.
dist. Omate.
Isidro de Baena vista San, hda. Dpt. y
prov. Cuzco, dist. San Bias: habt. 10.
Isidro de Conache San, chac. Dpt. Liber-
tad, prov. y dist. Trujillo.
Isidro de Curis San, pbl. Dpt. y prov. lea,
dist. Yauca: habt. 187.
Isillmna, tambo, en la provincia de S&n-
dia, Dpt. Puno.
Isivilla, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Corani : habt. 846.
Isld) est. Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Cochas: habt, 11.
Isla La, chac. Dpt. y prov. Hudnaco, dist.
Chinchao.
Isla, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huachos.
Isla, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Juliaca.
Isla altay (v6ase Lobos de afuera).
Islapuna, est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Arapa.
Islas, chac. Dpt. Piura, prov. y dist. Tum-
bes.
Islas, cerro mineral de cobre en el distrito
y provincia de Santa, Dpt. Ancachs.
Islas, aid. Dpt. Areqnipa, prov. Castilla,
dist. Huancarqui.
Islas i Islotes del Perd* En la extensa
costa del Perti desde los S"" 21* d 22<' 82'
lat. ; 6 sea desde Santa Bosa d Tucupilla,
no hay islas habitadas ni que tenga agua;
todas son desiertas, pero en c&mbio casi
todas tienen dep6sitos de huano que hu
dado tan inmensas riquezas. Annqae A
nombre de todas las islas y rocas estui
descritas en su respectivo lugar, iodicanio
su posicion geogrifica observada astro-
n6micamente, consideramos Aial ponerlas
en el presente articulo, principiimdo de
Norte i Sur.
Foca. Hormigas de afaen.
Lobos de tierra. Palomino.
Lobos de afuera. Fronton.
Macabi. San Lorenzo.
Ouanape. La Oradada.
Ghao. La Yiuda.
La Yiuda. Gorcobado.
Gorcobado. San Francisco.
Santa. Sause.
Blanca. Pacbacamac.
Ferrol. Asia.
Lobo. Ghinchas.
Los Ghinos. Blanca.
Yiuda. Saludo.
Tortuga. Ballesta.
Boca negra. Tres Marias.
Grizos. Pineyro.
Gonejos. Sangallan.
Don Martin. Zirate.
Garquin. Las Yiejas.
El Pelade. Santa Bosa.
Mazorca. Infiemillos.
Brovo. La Fuente.
Quita calzones. AlbizurL
Ghiquitana. Jesus.
Tambillo. Alacran.
Orupo de Huaura. Golulue.
La misteriosa. Iquique.
Hormigas de tierra. Yapco.
Pescadores. Patillos.
PAjaros.
islas en el LAGO TinCAOA.
Amantani. Soto Goati.
Taquili.
El archipi^lago del Titicaca consta de
siete islas. No se consideran las islas de
los rioB Amazonas ni de otros.
Islay, monte, punta 6 oerro denominado
asl indistintamente, & los 17^ 0* 40'* la-
titud y 74* 27' 24" long.: tiene l,018Bi.
altura.
Idaj) provincia del Departamento de Are*
ISLA
471
ISLA
qnipa creada por ley de 18 de Diciem-
bre de 1862, segregando parte de la de
Arequipa. Confina por el N. con las pro-
yincias de Arequipa y parte de la de Ca-
mand; por el S. y por el 0. con el mar
Pdcifico; y por el E. con la provincia de
Moqnegua. Su capital Islay. Consta de
lo8 sigoientes
DISTBITOS :
Habt.
lalay 1,564
Qnilca 598
Tambo 6,498
Total habt 7,646
Estd comprendida, mas 6 m^nos, en-
ire Ids 16* 40' y 17° 20* lat. y los 78'' 60'
y 74^ 60' long, formando una superficie
oomo de 126 leguas, que comparadas con
Bu poblacion resulta 61 habitantes por ca-
da legua cuadrada.
La provincia ocupa una faja de la cos-
ta desde los W 40' hasta los 17'' 20' lat.
6 sean 87 millas nauticas : es en lo gene-
ral on desierto interrumpido por los valles
de Qnilca y Tambo, iinicos cultivados ; lo
demas es un drido arenal que nada pro-
duce. Lob puertos de Islay y MoUendo
son los que le dan vida sostenidos por el
ferro-carril que parte de Mollendo.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
majido poUtico de la provincia: un Juez
de 1.* Listancia administra justicia. En
lo eclesi&stico estd dividida en los siguien-
tes
CXJBATOS :
Qnilca. Tambo.
Hay 16 Escuelas de primeras letras :
8 para hombres : sueldos S. 4,800
7 B mugeres: i • 4,200
Total alano S. 9,000
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 1,519 soles, por los siguien-
tes ramos:
Contribucion Urbana S. 296
» Bdstica i 886
» Industrial • 807
» Eclesi&stica » 81
Islay, puerto mayor hasta que se instale el
de Mollendo; d los 17Mat.y74« 27' 24"
long. El fondo es de piedra acantilada,
muy profundo, pues & medio cable de tier-
ra tiene de 12 d 18 brazas de profundi-
dad; y d 8 cables hasta 80 y 40 brazas.
El muelle estd en esqueleto, y desde &.
hay que subir por un piano inclinado has-
ta cerca de lOOm. para llegar d la aduana
y BUS almacenes.
MOVDHENTO MARtTIMO
BN EL PUEBTO DE ISLAT EN 1874, INCLUSnTE
EL DE MOLLENDO.
Entraron. Toneladas Pasags.
292 Vapores 646,666 8,242
94 Buques de vela... 67,881
16 Botes, etc 60
Salieron Tonelados. Pasags.
292 Vapores 646,668 6,262
97 Buques de vela... 68,760
16 Botes etc 60
En los anos anteriores la entrada de
buques fu^ :
Baques. Toneladas.
De 1840 d 1844 100 86,000
en 1846 89 11,000
1846 149 88,286
PBODUCTO DE LOS DEBECHOS DE LA ADUANA
DE ISLAY.
AfioB. Prodaotos. Anos. Prodnctos.
Total alano 8. 1,619
1840 237,928
1841 261,280
1842 220,801
1848 247,466
1844 221,061
1846 268,291
1846 296,627
1847 266,001
1848 218,006
1849 296,878
1860 267,642
1861 861,788
1862 874,786
1868 868,466
1864 266,274
1866 386,866
1866 848,167
1867 239,092
1868 414,969
1869 296,810
1860 381,988
1861 882,628
1862 468,129
1863 886,716
1864 269,837
1866 299,767
1866 261,406
1867 244,801
1869 437,332
1870 627,828
1871 681,336
1872 708,372
1873 862,607
1874 802,804
1876 634.081
ISLA
472
I8LU
ABTfCUTOS EXP0BTAD08 FOR EL PUERTO DB ISLAY.
ARTICULOS.
Lana de alpaca..
Id. de oveja .,
de vicuna
de Llama.
Id.
Id.
Cobre
Cacao
Tdrtaro
Oueros de vaca
Id. de camero.
Chocolate
Plata pina
Id. sellada
Chafalonia
Oro en pasta
Id. sellado
Cascarilla
Caf6
Batania
Matico
Plomo
Estano
Frazadas
Precio
de plaza.
&
60
80
10
20
¥
Peso
6
medida
1863.
70
20
10
10
quintl.
»
barra.
quintl.
»
dzna.
»
libra.
marcos
cantid.
marcos
onzas.
pesos.
quintl.
dzna.
Se calcula el valor de la exportacion en
las cantidades que se expresan en los si-
guientes anos:
1845 $
1846
1859
1862
1868
1864
1865
1866
1.552,400
1.415,800
944,919
1.888,488
1.976,604
8.109,427
8.541,086
8.907,280
DISTAKOIAS FOR ICAB DEL PUERTO DE ISLAT.
Al Norte,
Mill. n&ntioftB.
A Quilca 27
& Chala 149
d Pisco 840
al Callao 450
Al Sur,
k Ho 60
i, Arica 187
ik Iquique 248
i, Coquimbo (Chile) 857
15,846
9,747
6
4
9
57
207
1864.
25,286
27,678
86
106
12
110
208
186S.
16,954
45,548
1,700
600
20
200
7,975
6,729
6,115
12,786
490
1,929
4,257
2,669
1,987
8,155
1,880
8,062
11
192
782
876
10
14
12
15
145
179
186*.
12,678
87,899
88
29
$ 198,800
2,888
20
128
8
20
10
260
1,924
25,669
1,348
1.647
8^01
50
18
187
IsLAY, distrito de la provincia de May, Dpt
Arequipa.
IsLAT, pbl. capital del distrito de la provin-
cia de Islay, Dpt. Arequipa: habt. 1,454:
dista de Arequipa 80 leg. (167 k.); y de
Qmlca 18 (100 k.).
Islaychumpe, hda. Dpt. y prov. Hiuui€3r
velica*, dist. Moya.
Islai^^ volcan en la cumbre de la Cordilk*
ra principal, d los 19« 12' lat. y 7P 12'
long. « El volcan de Iduga no es exftcU-
mente c6nico; ocupa alguna extenskm.
En el inviemo se cubre de nieve desde sa
base : se oye como nn mf do que craje en
su proximidad y se sienten i memdo
temblores. La altura del volcan, apros-
madamente, es de 4,500 a 5,000o^
• Al E. del volcan comienza una pcffi-
* pa de sal hasta cerca de Potosf : sa as-
cho varia de 8 A 8 leg. (16 a 45 k.); y^
capa de sal tiene como de 14 a 28oeDti
IsLUGA, laguna al pi^ del volcan de este scm-
bre.
IsLUGA, aid. Dpt. Tarapaca. dist. Camio*:
habt. 468, al pi^ del volcan de este dgo*
bre d 4,267m- alt.
J
ITAN
— 473
IVIP
Ismapata, est. Dpi. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Haquira.
isnuiya, est. Dpt. Apurimac , prov. Anta-
bamba, dist. Oropesa : habt. 85.
bmalla^ est. (Cabaua asi lo califican) Dpt.
Apurimac, prov. Aymaraes, dist. Chall-
huanca : habt. 14.
Ismaylla, chac. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Gcapacmarca.
Ismoroni, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Isnajina, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Gorani.
Igpacas^ aid. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
snyos, dist. Yanaquibua : habt. 50.
IspailllfOll, aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
y dist. Otusco: habt. 185.
Ispaqae, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Isqulaclia, rio tributario del de Yirii por la
derecha: nace en los cerros que estan al
Snr de Otusco.
Isqairoca^ hda. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Moho: habt. 14.
IsquiyacO) hda. de caua, Dpt. Ancachs,
prov. Pallasca, dist. Llapo.
Istarata, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa : habt. 29.
Istilla^ hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Omrillo.
Istnnehacai laguna en la provincia de Mo-
queg^a: al Sur existen dos volcanes ; y al
S. C esta el de Tutupaca.
Isaca4?ba9 cerro en la Cordillera al E. de
Tarapac^: tiene 8,888ni. alt.
teullaUTa) mina de plata, Dpt. Libcrtad,
prov. Huamachuco, dist. Mollepata, al
S. S. de Mollepata.
ItaeacCA) est. Dpt. Apurimac, prov. ('ota-
bambas, dist. Chuquibambilla.
Itaelbh est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mamara.
Ifapiyf (puede ser corrupcion de Itacay,
ita 6 liendre, Q.; insecto muy pequeno de
la fiamilia de los trombidios) rio tributa-
rio del Nayay por la derecha, cerca de su
desembocadura, Dpt. Loreto.
tbulcu^ chac. Dpt. Liber tad, prov. Pataz,
dist. Sambamarca.
ItaHPj bda. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Santiago : habt. 49.
ItanayocC) est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 10.
Itapalluni, hda. Dpt. y dist. Puno, prov.
Lampa.
Itaya, {Itay liendre. Q.) rio tributario del
Amazonas, cerca de Iquitos.
ItCj hda. Dpt. y prov. Tacna, dist. Locum-
ba: a 20 leg. (Ill k.) de Tacna.
IteneS) rio que con el B6ni y otros forman
el Madera (v^ase Bmi y Marnxn-e, rios).
Itercata^ est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
ItisallaS) aid. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Achaya: habt. 281.
Ititi) est. Dpt. Puno, prov. Asangaro, dist.
Arapa.
ItoCOlcOy aid. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Chuquibamba : habt. 188.
Ituata^ rio tributario del Ayapata por la de-
recha, en 1^ prov. de Carabaya, Dpt. Puno.
Ituata, distrito de la provincia de Caraba-
ya, Dpt. Puno.
Ituata, (corrupcion de Itiichatha apartarse.
Ay.) pbl. capital de este distrito de la
provincia de Carabaya, Dpt. Puno : a 8
leg. (44 ^ k.) de Coasa.
Itubaya, (corrupcion de Itupallo hortiga.
Ay.) cerro inmediato d Torata, en el Dpt.
de Moquegua: tiene 2,482in* alt.
Itacunija, est. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Abancay.
Itulani, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Orurillo.
ItumayOy hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
AtuncoUa.
Ituntata 6 Itunlata hda. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Livitaca.
Iturtaniy est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba*
ItusalngOf hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Ivia, (corrupcion de Ipihaqm fantasma, 6
de Ipina muchisimo en cantidad. Q.) rio
tributario del Pozuzo, por la izquierda.
Iviny chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Haquira.
IviN, aid. Dpt. Cuzco, pro 7. Anta, dist. Li-
matambo : habt. 245. En lo eclesidstico
pertenece d la doctrina de Pantipata.
Ivipata^ aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. OUachea: habt. 48,
60
J
Adyertencu. — Las palabras que no so enouentren oon J al prinoipio 6 medio da dioeion, MsquoM
con H, oon C senoilla 6 doble, y algnnas veces oon Y.
J, — Esta letra no es conocida en Quecbua:
en Aymara snele nsarse en medio de dic-
cion para indicar la pronunciacion is-
pera como en jaracc, joroba: los espanoles
la ban confiindido con la h aspirada, y
muchas veces con la c cuando ^sta tiene
pronunciacion aspera como ca, co, cu.
Jaa, (corrupcion de Ha interjecion del que
lleva 6 arrea b6stias, Ay.; y en Quecbua
del que queda admirado de algo bonito)
aid. Dpt. Puno , prov. Huancane , dist.
Mobo : babt. 887.
Jaboneria, cbac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Jacaliuasi, (corrupcion de Haccu moler,
huasi casa. Q.) aid. y cbac. Dpt. Junin,
prov. y dist. Tarma.
Jacamacar 6 Jacatiacas, pastes 6 lomas,
Dpt. Piura, prov. Ayabaca, dist. Cbalaco.
JacapatOS, {Hacu pata, anden barinoso.
Q.) pbl. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Luya : babt. 76.
Jacas oliicO) pbl. Dpt. Hudnuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Aguamiro: d 8 leg. (44 \ k.)
de Aguamiro.
Jacaya, bda. Dpt. Lima, prov. Canete,
dist. Pacaran.
Jaeaybam1>a,laguna, Dpt. Lima, prov. Can-
ta : se forma del rio Carabayllo.
Jaeayita, bda. Dpt. Lima, prov. Canete,
dist. Pacaran.
Jaccliata^ cerro mineral de plata en la pro-
' vincia y distrito Asdngaro, Dpt. Puno.
Jacinto San, aid. Dpt. Loreto, prov. y dist.
Moyobamba: babt. 65.
Jacinto San, Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Guadalupe.
Jacinto San, bda. de cana, Dpt. Libertad,
prov. Trujillo, dist. Magdalena de Cao:
babt. 188: produce al ano como 40,000
quintales de azticar, de los cuales exportia
como 8,000.
Jacinto San, bda. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Nepena: babt. 898: se eultiTftk
caiia y el algodon: estd ^ 1 leg. (5 \ k.)
de la bacienda de San Jos^ y i 2 (11 L)
de Nepena.
Jacinto San, mina de plata en el cerro de
Tambillo, Dpt. Ancacbs, prov. Hoaii,
dist. Gbavin.
Jacinto San, mina de plata al S.E. del pU.
de YauH, Dpt. Junin, prov. Tarma, disi
Yauli : ley 60 m.
Jacinto San, bda. Dpt. lea, prov. Cbincha,
dist. Pisco : babt. 89.
Jaoocha, aid. Dpt. Piura, prov. y di^
Huancabamba : babt. 828, con los de Sap-
86 y Pariamarca.
Jacraeancha, cerro mineral de plata, Dpt.
Ancacbs, prov. Huaras, dist. Becoay.
Jacracocha, cbac. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
Jacnar, (corrupcion de Haccu barina 6 mo-
ler barina. Q.) pbl. Dpt. Ancacbs, prDV.
Cajatambo, dist. Gorgor.
JachaS) cbac Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Jachucachif bda. Dpt. Puno, prov. Hnan-
cane, dist. Gcojata.
Jaen, (llamada antiguamente StUa, Chaetr
igna^ IguaUongo y Paccunorot^ y poeo U
Yahitaringo 6 Ja^en de Bracamoro») prom-
cia del Departamento de Gajamarca» crea-
da por ley de 80 de Betiembre de 1861
Confina por el N. con la Rep4blica d4
Ecuador; por el Sur con la provinda de
Cbota; por el E. con la de BongariT
Luya del Departamento de Amaxonas; }
JAEN
475
JAHU
por el 0. oon las de Ayabaoa y Huanoa-
bamba del Departamento de Piura y con
la de Lambayeque. Sn capital es la an-
tigna cindad de Jaen. Gonsta de los si-
gnientes
DISTBTTOS :
Habt.
Bellaviflta 609
Callayuc 1,130
Chirinos 948
Chores 327
Colasay 1,895
CujiUo 828
Jaen 971
San Felipe 632
San Ignaoio 1,206
Sallique 718
Pinpingos 871
Qnerocotillo 1,337
Tabaconas 497
Total habt 11,864
Estd comprendida mas, 6 menos, entre
los 4» 20' y 6^ 12' lat. y los 80° 30* y BV
40* long, formando una superficie como
de 600 leguas, que comparada con su po-
blacion resnlta con poco mas de 19 habi-
tantes por cada legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos y Case-
riosi d ^stos los consideramos como Al-
deas, Begun lo dicho en el Discurso Pre-
liminar.
Esta provincia pnedeconsiderarse como
de montana 6 bosques: se halla atravesa-
doporloscandalososrios Maranon, Chin-
chipe, Tamborapa y Huancabamba : sus
prodacciones en el reyno vejetal son abun-
dantes y variadas,. tales como el caf^, ca-
cao, tabaoo, algodon, cana dulce y demas
productos de montana.
La atraviesa im ramal que se desprende
de la Oordillera y corre al S. E. paralela
oon el rio de Huancabamba; asl mismo
se desprenden otras cadenas de la misma
Cordillera, por lo que su terreno es muy
quebrado : en esta parte se siente frio y
los productos del reyno vegetal son an&-
lagos al iemperamento.
Son afamados los ricos lavaderos de
ore de Chinehipe y Perico : hay muchas
iniiuui de oro, plata, salitre, sal etc. que
casi no se trabajan por falta de capitales.
En el reyno animal es la provincia mas
rica del Departamento de Cajamarca : se
cria mucho ganado vacuno que se tras-
porta hasta Lima.
Por todo esto, Jaen es una provincia
favorecida por la naturaleza; pero des-
graciadamente la falta de caminos por
tierra y sus rios dificultan su desarrollo
material, aunque en ella estd el puerto
de Tomependa.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
mando politico de la provincia; un Juez
de 1.* Listancia administra justicia: en lo
edesi^tico estd dividida en los siguientes
OtTKATOS :
Chirinos. Jaen.
Colasay. Pinpingos.
San Felipe.
Hay 25 Escuelas de primeras letras.
17 para hombres: sueldos S. 10,200
8 » mugeres: • • 4,800
Total al ano S. 15,000
Las contribuciones de esta provincia
producen al ano la cantidad de 940 soles
por los siguientes ramos :
Contribucion Rustica S. 743
f Lidustrial i 84
» Eclesidstica » 113
Total S. 940
Jaen, distrito de la provincia de Jaen, Dpt.
Cajamarca: habt. 972.
Jaen , (antiguamente Jaen de Bracamoros)
ciudad capital del distrito y de la provin-
cia de Jaen, Dpt. Cajamarca: situada en
los 5° 21' lat. y i 468ni. alt.: habt. 971,
con los de las Aldeas, y Caserios. La an-
tigua ciudad exi8ti6 en otro lugar que hoy,
se llama Jaen Viejo; y que fu6 abando-
nado por insalubre. En tiempos anterio-
res, Jaen fu^ ciudad de importancia como
centre de comercio y de misiones, pero
por su mal temperamento d causa de la
montana que la circunvala y por sus ma-
les caminos, hoy estd casi desolada.
Jaesca^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
Jahua, (corrupcion de Hdhua, sobre, tras
de^ despues de, encima. Q.; cosa mal la-
JALC
— 476
JANC
brada 6 tejida. Ay.) chac. Dpt. Ainazo- i
nas, prov. Luya, dist. San Ger6iiimo.
Jahtta, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Jangas.
Jaliuaca^iy chac Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Jahuan, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Uco.
Jahnanca, hda. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Bagua.
Jaliuey, punta, d los lO** 26' 20" lat. y 80°
1' 14" long.
Jahuey, chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Chuquibamba : habt. 8.
Jahuey, 6 Tortolitas, despoblado, Dpt. y prov.
Piura: dista de Piura 18 i leg. (108 k.);
de Vicns 8 i (47 k.).
Jahuey, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Chirinos.
Jahuey, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tumaza, dist. Cascas: habt. 14.
Jahuey, ensenada y hda. Dpt. Libertad,
prov. Tmjillo , dist. Ascope : d 6 leg.
(27 } k.) de Ascope.
Jahuey, est. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Aplao : dista deAplao 19 leg. (105 ^ k.)
y de Canta 8 (44 J k.).
Jahuey, (corrupcion de Hahiuiy, nieto. Q.;
pero si es oastellano v6ase el Diccionario)
aid. Dpt. Moqnegua dist. Torata: k 50 leg.
(278 \ k.) de Tacna, y 4 (22 k.) de Otara.
Jahuey, pascana en el camino de Tacna k
Moquegaa: d 1,010m- alt.: dista de Sita-
na 10 leg. (65 ^ k.); de Tacna 28 (156 k.).
Jahuey nejrro, aid. Dpt. Piura, prov. Pay-
ta, dist. Querocotillo : habt. 60.
Jfljahliana 6 Antog, laguna de donde nace
el rio Huanocondo de Abancay, Dpt.
Apurimac.
Jajahuana, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Ghallabamba.
Jajaracao, cerro mineral de plata : d 5 leg.
(27 ^ k.) del pueblo de Conchucos, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Pallasca.
Jalapea^ est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. San Lorenzo de Quinti.
Jalca, {Halcca medroso, cobarde A. : en el
Norte del Perd se llama Jalca i la region
fria de la Cordillera, y en el Sur se dice
Funa) chac. Dpt, Amazonas, prov. Luya,
dist, La Feca.
Jalga, distrito de la provinoia de GaaAA-
poyas, Dpt. Amazonas : habt. 1,493.
Jalca, pbl. capital de este distaritodekpro-
vincia de Chachapoyas, Dpt. AmiioniB:
habt. 984.
Jalpo, hda. Dpt. Libertad, prov. HuuDi-
chuco, dist. Sartinbamba.
Jalquilla, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. San Ignacio.
Jamalcd, distrito de la provincia de Laji,
Dpt. Amazonas : habt. 580.
Jamalca, (puede ser corrupcion de Ham in*
terjecion del que Uora, allca hacer Dilto.
Q.) pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Luya, Dpt. Amazonas: hibt
289.
Janianapata, aid. Dpt. Libertad, prov. P&*
taz, dist. Huancaspata.
Jamarhna^ hda. Dpt. Ancachs, prov. Hoi-
ras, dist. Marca.
Jaiuasca^ aid. y est. Dpt. Hninnco, prov.
Huamalies, dist. Huacaybamba: haM.
418.
Jambon, est. Dpt. Ancachs, prov. Hnaii,
dist. Chacas : habt. 927.
Jambur 6 Tambur, hda. Dpt. Pima, prvr.
Ayabaca, dist. Suyo: habt. 64.
Janiin^ti^, chac. Dpt. Amazonas, ptor.
Luya, dist. San Ger6nimo.
Jaminicote, chac. Dpt. Amazonas, por.
Luya, dist. Lamud.
Jamon, mina de plata en Pumahoain, ill^*
E. de la de Magdalena, Dpt. Aneaebs,
prov. Cajatambo, dist. Andajes: sa &
reccion S. 850^ : inclinacion vertical: aa*
cho lm-40.
Janca, {Hamcca que se prommda J««
malz tostado. Q.) al^ Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Huarmey. Cerca de este In*
gar hay una boca mina oaya veia ea ds
cuarzo ferruginoso con un poco de <jro«
A media legua, sobre una loma, enire ioi
qnebraditaf secas, se encnentran vaiias
piedras dioriticas aisladas con muchoa di-
bujos grabados, identicos 4 los delasptf-
dras que se hallan en los altos de la Cl-
dera de Arequipa, con la unica dUereom
de que las figuras se repiten en fanna ^
estrellas en las de Jancas, lo que no »a-
cede en las de la Galdera. Una piato
que estd mas arriba que las otras, tieM
i
JAPA
— 477
JASI
mayores dimensiones y los dibujos son
mas antigaos: dista de Huarmey 10 leg.
(65 ^ k.).
Janeani, chao. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Salamanoa.
JancaSy chac. Dpi. y proY. Hu&nuoo, dist.
Chinchao.
Jancas, aid. Dpt. Anoachs, prov. Santa,
dist. Huarmey. A poca distancia de la
aldea, en la quebrada de Cnlebras, hay
nna mina de oro aunqne pobre : & i leg.
(8 k.) de este mismo Ingar y d 8 (16 i k.)
de la hacienda de Gnsmo hay algunas mi-
nas de plata con oro que producen 1 m.
80. por oajon de plata y 1 m. 87 de oro.
Jancay, est. Dpt. Guzco, prov. Ohnnvivilcas,
dist. Santo Tomas.
Janoos, hda. Dpt. y prov. Cajamarca dist.
San Pablo: habt. 54l.
Jancu, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Independencia.
Janeuj) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Maroa.
Janchayliamba) aid. Dpt. Jonin, prov. y
dist. Tarma.
Jailf^as, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Jan^S, distrito de la provincia de Huaras,
Dpt. Ancachs : habt. 8,046.
Janoas, pbl. capital de distrito de la provin-
cia de Huaras, Dpt. Ancachs: habt. 461.
JanpillOy chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepena.
Janqne, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Carampoma.
Janqulf aid. y hda. Dpt. y prov. Lambaye-
que, dist. Salas: habt. 169.
Janairi) aid. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Conayca.
Janta, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Aucard.
JantajTcayocbayo, aid. Dpt. Guzco, prov. y
dist. Paruro. f
Ja]lt4lliriimi9 chac. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Huacar.
JapnUftf {HaphaUa, se pronuncia Japalla,
ansente, vacio, nada. Ay.) aid. y chac*
Dpt. Piura, prov. Huancabamba, dist.
Huarmaca: habt. 75.
lVffti^iB,'^{Bapapia tomar algo al que huye; y
pi es oorrupcioa de HapipayCf asir impor-
tunamente. Q.) mina de plata en Quichas,
Dpt. Ancachs, prov. y dist. Cajatambo :
ley 90 m.
Japarayo, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. VelOle.
Jaiini, distrito de la provincia de Camand,
Dpt. Arequipa: habt. 481. Comprendesolo
el pueblo de su nombre.
Jaqui, (Haqxie 6 Haqui un par de cosas com-
paneras, los tantos del juego; Haqque pe-
nasco. Ay.) pbl. capital de este distrito en
la provincia de Camand, Dpt. Arequipa :
habt. 481 : dista deLomas 17 leg. (94 J k.);
de Acari 9 (50 k.) ; de Yauca 5 (27 i k.).
J&qnia, aid. Dpt. Amazonas, prov. Ohacha-
poyas, dist. Sdn Carlos.
Jara La, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Chirinos.
Jaba La, tambo en el camino da Arequipa, i,
Islay: a 6 leg. (28 \ k.) de Islay.
Jarachacnif chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
Jakachacra, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Cochamarca.
Jaralla, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Aucard. : habt. 222.
Jarampa, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera.
Jaranrany est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba: habt. 160.
Jardin, mina de plata en Queropalca, Dpt.
Hudnuco, prov. Dos deMayo, dist. Banos:
direccion N. 80° E.
Jariano, hda. Dpt. y prov. Huncavelica,
dist. Acoria: habt. 42.
Jaricpata, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Eecuay.
JarrallOD) mina de plata en San Antonio
de EsquUache: d 12 leg. (66 \ k.) al S. 0.
de Puno.
Jarria, hda. mineral Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca: d 4 leg. (22 k.) de Hua-
riaca.
Jarrapampa, est. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba: habt. 22.
Jashala^ chac. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Chorrillos.
Ja^liihuantay est. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri dist. San Lorenzo de Quinti.
Jasla, (puede ser corrupcion de Huassa, tier-
ra blanda 6 floja. Ay,) cerro mineral eu el
JAUJ
478
distrito de Recuay, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras.
Jason San, mina de plata en el cerro de Ja-
sia, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Recuay.
Jatanca, {Hata hacer algo d. prisa, Hatanac
tercera persona del indicative de este ver-
ve. Q.) aid. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. San Pedro : habt. 189.
Jato, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari dist.
Chavin.
Jatoneoeos, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
y dist. Castrovireyna.
JatonmoccO) est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Jatun-cuchO) hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Jatlinhaasi, (Hatun huasij oosa grande 6
principal. Q.) hda. Dpt. Junin, prov. Jau-
ja, dist. Mito;d 4,064ni.50 alt. En los
cerros que la dominah nace el rio de Chu-
paca. En el camino de Jatunhuasi A Sin-
ga, de la provincia de Yauyos, hay una
Cordillera cuyo paso se halla d. 4,687 me-
tros altura: dista de Concepcion 8 leg.
(44 i k.).
Jatunliaasi, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba.
Jatimhnayllay, (Hatun primero, grande,
principal; huayllay verdear, florecer. Q.)
pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Angaraes,
dist. Lircay : habt. 719.
JatunpnqfniO) est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Carampoma.
Jatunpuqnio irrande^ est. Dpt. Lima, prov.
Huarochiri, dist. Carampoma.
JatansnUay {Hatun primero 6 principal,
suyu, provincia jurisdiccion 6 parte de
un pueblo, hacienda, etc. Q.) pbl. Dpt.
Huancavelica, prov. Castrovireyna, dist.
Pilpichaca.
Jauea 6 Tauca, aid. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma. dist. Acobamba: habt. 89.
Janja, provincia del Departamento de Ju-
nin. Por ley de 16 de Noviembre de 1864
Be dividi6 esta extensa provincia. Confi-
na por el N. con la de Tarma; por el S.
con la de Huancayo; por el E. con la
montaiia hasta llegar & dondo confluyen
los rios Apurimac y Perene ; y por el 0.
con la provincia de Yauyos del Departa-
— JAUJ
menio de Lima. Bu capital la ciadad de
Jauja. Consta de los siguientes
DISTBIT08 :
Habt
Aypata 4,868
Comas S,168
Concepcion 5,561
Huaripa.mpa 5,285
Jauja 18,817
Mito 4.019
Orcotuna 4,475
SincoB 8,080
Total habt 49,288
Estd comprendida, mas 6 m4noB, entie
los 10** 80' y 12« 80' lat. y los 76* 80* y
70^ 50' long, formando una superficie co-
mo de 917 leguas, de las que como 770
son de bosques 6 montana, ocupada par
salvajes. Comparando la superficie total
de la provincia con su poblacion, resnlta
con mas de 58 habitantes por l^na cuadra-
da ; pero si se duce la parte de la monta-
na, aparece con pooo mas de 888 habitan-
tes por legua cuadrada ; y realmente en la
extension de 147 leguas superficialesestaQ
todos los pueblos y fandos rusticoe, pues
en la montana son raras las haciendas.
Esta privilegiada provincia tiene la ma-
yor parte de sus pueblos en el vaHe for-
mado por el rio Jauja que la recorre de
Norte & Sur : la parte oriental, constitaidt
por la inmensa region de los bosques, se
halla comprendido entre los lies Peren^ y
Apurimac.
La Cordillera principal desprende mn-
chos ramales d derecha & izquierda M
Jauja y aUi se encuentra la riqueza mioe-
ral en todas sus variaciones: en el vaQe
su temperamento es delicioso j los pro-
ductos del reyno vegetal abundantfsinKH
en frutos y frutas que no requieren de-
vada temperatura y en la montana to-
dos los de ct&na ardiente.
El dia que se ponga en oontacto eon In
rios navegables 6 con la costa, por ferro-
carril, Jauja no solo proveera de granoi
y otros frutos d Lima, sino que iendri so-
brantes para exportar al extrangero.
Un Sub-Prefecto est& encargado del
mando politico de la provincia : un Jnei
de 1.* biBtanda administara jnstieia. En
JAYA
479
JECA
lo eolesi&stioa esU dividida en los mismos
distritos que forman la provmoia.
Hay Tin Golegio de instrucoion media j
48 escuelas de primeras letaras, en lo cual
86 gasta al ano la oantidad de 84,160 so-
les; a saber:
Sueldos.
1 Golegio para hombres S. 6,860
40 Escelas para hombres » 24,000
8 • » mugeres » 4,800
Total al ano.. ..S. 84,160
Las contribnciones producen al ano la
cantidad de 4,672 soles, por los signien-
tea ramos:
Contribucion Rusfdca.... S. 4,012
i Industrial » 278
> Eclesidstica » 887
Total al ano S. 4,672
Jauja, distrito de la provincia de su nombre,
Dpt. Junin : babt. 18,817.
Jauja, (puede ser corrupcion de Hauca, estar
bolgando, demasiado; 6 de Haucca pelear,
batallar, peleador 6 batallador. Q.) ciudad
capital de la prov. y del distrito de Jauja,
Dpt. Junin. En los IP 49' 88'* lat.: tem-
peramento 18'* 88' & las 4 h. p. m. y 22*'
78' d las 6 p. m. (Julio): babt. 2,652: dista
de Lima 45 leg. (250 i k.) ; de Pasco 84
(189 k.); de Tarma 10 (55 \ k.); de Ca-
chicacbi 5 (27 ^ k.).
Jauja, mina de plata al pie de la Cordillera,
Dpt. Tarapacd, dist. Mamina ; ley 80 m.
JfluUiy est. Dpt. Ancacbs, prov. Huari, dist.
Huachis.
Jaana, est. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Eestauracion : babt. 218.
Jfturanga^ aid. Dpt. prov. y dist. lea, d 1^
leg: (8 k.) de lea.
Jaorepuiy aid. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo. dist. Guadalupe.
Jaurija, est. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba: & 6 leg. (88 i k.) de es-
te pueblo.
Jantarcalla) aid. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Paruro.
Javier San, bda. Dpt. y prov. lea, dist.
Nasca: d 289m.68 alt.: babt. 212
Javwrly rio, (v^ase Yaban, rio).
Jayana^ (sombra de muerto 6 consultar d
muertos fabulosos. (Ay.) mina de plata
Dpt. Ancacbs, prov. ydist. Huari: i 1,280
metres, ley 75 m.
Jayanca^ distrito de la provincia y Dpt.
Lambayeque : babt. 2,549.
Jayanca^ (corrupcion de Hayacc amargo 6
picante. Q.) pbl. capital de este distri-
to, Dpt. y provincia Lambayeque : babt.
1,724 : dista de Lambayeque 16 leg. (89 k.)
y de Piura 88 (211 i k.).
Jayba^ (corrupcion de Hayhua extender la
mano para alcansar algo. Q.) aid. y que-
brada; Dpt. Lima, prov. Cbancay, dist.
Huaura: babt. 119.
Jaycal) (puede ser corrupcion de Haycca
^cuanto? Q.) aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. San Ignacio.
JayocotO) bda. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Carbuas.
Jayhua, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Cbota,
dist. Cutervo: babt. 684, inclusive los de
Mununo y Tingayoc.
Jaykaa 6 Jayha, aid. y bda. Dpt. Ancacbs,
prov. Cajatambo, dist. Ambar.
Jaylan, est. Dpt; Puno. prov. Asdngaro,
dist. Arapa.
Jayllac, (HaylUc el que canta triunfo. Q.)
aid. Dpt. Ancacbs, prov. Huari, disi Cha-
cas.
Jayna,(Hayma ayuda 6 acabar la tarea. Q.)
aid. Dpt. Tarapacd, dist. Cbiapa: dista de
Pisagua 28 leg. (128 k.).
Jayojayo, (corrupcion de Hayu, adversario,
enemigo. Q.) aid. Dpt. Ayacucbo, prov.
Parinacocbas, dist. Pullo : babt. 61.
Jayopnquio, bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Santiago.
Jayunl, bda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asangaro.
Jayuni, bda. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Munani.
Jayvina, bda. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vilcas, dist. Santo Tomas.
Jebon de San Pedro, cerro mineral de oro,
Dpt. Piura, prov. Ayabaca.
Jecama, cbac. Dpt. y prov. HuAnuoo, dist.
Huacar, en la quebrada de Cayran.
Jecanca, mina de plata, cobre y plomo en
el cerro de Huayta-Pallanca, prov. Hua-
ras, Dpt. Ancacbs.
Jeear, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Marca,
JESU
— 480
JESU
Jejelape^ chac. Dpt. Libertad, prov. Truji-
Uo, dist. Santiago de Cao.
Jelicancha, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Lorenzo de Quinti.
JentipmieOy bahia en el lago Titicaca.
Jepelacio, aid. Dpt. Loreto, prov. y dist.
Moyobamba : habt. 877: A 2 leg. (11 k.)
de Moyobamba.
Jepujo, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Pinpingos.
Jeqaetepeque 6 Magdahna, rio: desemboca
en el Pdcifico d los 7° 20' 20" lat. y 81*»
54' 54" long. : trae mucha agua, pero en
ciertos meses se seca.
Jequetepeque, valle fertilizado por el rio de
este nombre.
Jequetepeque, distrito de la provincia de
Pacasmayo. Dpt. Libertad : habt. 909.
Jequetepeque, pbl. capital de este distrito
de la provincia de Pacasmayo, Dpt. Li-
bertad: habt. 856: dista de Chiclayo 20
leg. (Ill i k.); de San Pedro 8 (16 ^ k.).
Jera, rio tribntario del Mayo 6 Moyobam-
ba por la izquierda, abajo de esta ciadad.
Jeranamasa, hda. Dpt. Cajamarca. prov.
Jaen, dist. San Ignacio.
JerascotO) cerro mineral en la provincia y
distrito de Huaylas, Dpt. Ancachs.
Jercapacara, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Julcamarca.
Jeres, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Celen-
din, dist. Huasmin : habt. 880 : d 8 leg.
(44 j^ k.) de Celendin. En esta hacienda
hay una mina de cobre de excelente cali-
dad y de mucho producto, pero solo se
trabaj6 para sacar el cobre que se necesi-
taba en la hacienda.
Jerpichi, hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Arapa.
Jerusaleil) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Eecuay.
Jebusalen, chac. quinta, Dpt. Cuzco, prov.
y dist. XJrubamba : habt. 9.
Jebusalen, chac. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina.
JesucristO) chac. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Sayan.
Jesus, islote, & los 17'' 15' 50" lat. y 78» 55'
44" long.
Jesus, varias rocas 6 islotes de los inmedia-
toB al puerto de Iquique; contienen huano.
JesuS) distrito de la provincia y Deputa-
mento Cajamarca: habt. 4,580
Jesus, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia y Departamento Cajamarca: habt
2,604 : dista de Cajamarca 4 1^. (22 L);
d 5 leg. (28 k.) del pueblo existen las rai-
nas de un gran edificio que pudo ser pla-
za fuerte por su gran extension, pues se
calcula que puede contener mas de eiiioo
mil habitantes. Es un cerro artificial, eo
cuya cima, llamada Tamho dd Inca hay
cuatro compartimientos 6 habitadones
que dan sus frentes a los cuatro pnntoi
cardinales.
Jesus, chac. Dpt. prov. y dist. Cajamarca,
Jesus, mina de plata en Colquipocro, Dpt
Ancachs, prov. Huaylas, dist. Pamparo-
mas.
Jesus, distrito de la provincia Dos de Ma-
yo, Dpt. Huanuco : habt. 1,744.
Jesus, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia Dos de Mayo, Dpt. Hu4nuco: habt
884.
Jesus, pampas, Dpt. Junin, prov. Tanna,
dist. Vitoc.
Jesus, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Coasa.
Jesus, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist. Pu-
carpata: d 1 ^ leg. (7 k.) al E. de Arequipa.
Hay unos banos minerales: la temperatara
del gua es de 28**, cuando la de la adm6s>
fera llega i 18^ 5*. El profesor Raymondi
hizo en 1864 el siguiente
ANALISIS CUANTITATrVO DEL AQUA MDfKBAL
DE JESUS.
Peso espesifico del agua 1 .000,2^
Materias Gcueasas
calculadas al estado seco, d la temperatn-
de 0^ y presion de 760 nmi.
Gases qiie se despreden a la superjieie dd OjRtf.
Un litre de estos gases se compone de :
Acido carb6nico litros 0.531,3S9
Oxigeno » 0.085,826
Azoe • 0.825,Sil
Gases disudtos en d agua,
Un Utro de agua contiene :
Acido carb6nico litros 0.896,923
Oxlgeno • 0.005,799
Azoe » 0.018,515
Materias Jijas
calculada en estado aiiidro.
JEVE
481 —
JINCH
Un litro de agua contiene :
Bicarbonato de cal gramos 0.082,800
0.028,796
0.001,000
0.218,269
0.048,286
0.201,920
0.078,638
0.898,781
0.080,000
de magnesia....
Prot6xido de fierro
Sulfate de cal
Cloruro de calcio
» magnesia
» potasio
• sodio
Silice
da agua es cristaUua y muy poco salobre.
Jksub, aid. Dpt. Arequipa, prov. Oastilla,
dist. Pampacolca.
Jesus, bda. Dpt. y dist. Moquegua.
JeSQS de Cutilliy bda. Dpt. Pano, prov.
Asangaro, dist. Asillo.
JeiiUS 91 aria, bda. mineral, Dpt. Junia,
prov. y dist. Pasco.
Jksus Mabia, cbac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate.
Jbsus Mama, bda. Dpt. y prov. lea, dist.
San Juan Bautista : babt. 280.
Jbsus Maria, rio tribatario delPulperia par
la derecba, como 20 leg. alN.de la bda.
de Quelluacocba. El calor ya es sensible,
paes el term6metro sube d 26^, (d las 11
a. m. Septiembre 18) : su orilla est^ a
964m.43 alt.
Jesus Maria, embarcadero en la confluencia
de los rios Ene y Perene.
Jksus Maria, cbac. Dpt. Apurimac, prov-
Aymaraes, dist. Tapayribua.
Jssus Maria, bda. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Curabuasi.
Jesus Maria, mina de plata en San Anto-
nio de Esquilacbe, d 12 leg. (66 ^ k.) al
S. 0. de Puno.
Jesus del Xoilte, cbac. Dpt. Loreto, prov.
y dist. Moyobamba : a 6 leg. (38 i k.) de
esta ciudad.
Jetlip^ aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cliota,
dist. Paccba: babt. 110.
Jeveros, distrito de la provincia del Alto
Amazonas, Dpt. Loreto: babt. 1,109.
Jevkros, ciudad, capital de este distrito de
la provincia del Alto Amazonas, Dpt. Lo-
reto, d 5° 17' 4" lat. y 78*» 80' 19" long.:
a 3 millas (5 ^ k.) del rio Eumiyacu,
tributario del Aypena, que lo es del Hua-
Uaga. Es una de las antiguas ciudades
y de gran importancia; fii^ uno de los
centros de las misiones de los Jesuitas.
Sus calles de 6m* de ancbo, estan corta-
das en dngulo recto : es la ciudad mas
aseada que puede imaginarse ; porque las
mugeres se encargan de ello, di^ idi^ndo-
se por partidas. Su poblacion en 1814
fu6 de 1,766 babt. ; en 1840 lleg6 i 6,000;
en 1869 i 8,000, el afio de 1862 & 1,109.
Como los alrededores estan bajos , se
iuundan cuando suben las aguas del rio y
por esto no puede sembrarsey escasean los
viveres ; sin embargo Jeveros esta Uama-
do & engrandeccrse por su posicion geo-
grtifica, y por los rios navegables que tiene
tan cerca: dista de Cbacbapuyas 11 leg.
(61 k.); de Planta Yacu 1 (6 i k.); de Mo-
yobamba 30 (167 k.).
Jibaros, tribu de salvages, que por su nu-
mero y por las diversas tribus en quo se ba
dividido se le llama Nacion de los Jiba-
ros : esas tribus son los Muratas, Huam-
bisas, Aguarunas y Antipas : tambien se
dividen en Jibaros brabos y Jibaros man-
sos: todos ellos viven en la rejion compren-
dida entre el Pongo de Mansericbe y la de-
sembocadura del Pastaza en el Maranon:
bablan un dialecto especial.
Jicamarcaf pbl. Dpt. Lima, prov. Huaro-
cbiri, dist. Santa Eulalia: babt. 93.
Jican, (puede ser corrupcion de {Hiccani el
espinaso. Ay.) pbl, Dpt. Huanuco, prov.
Dos de Mayo, dist. Cbavin : babt. 223.
Jieate, (Hiccatha mecer la cuna. Ay.) aid.
Dpt. Piura, prov. y dist. Huancabamba :
babt. 339, con los de Lamacbe.
Jiclacoclia, laguna en la provincia de Canta,
Dpt. Lima.
Jilcarumi) tambo entre Moyobamba y Ta-
rapoto.
Jiiiibe, pbl. Dpt. Ancacbs, prov. Santa,
dist. Moro: d 4 leg. (22 k.) de Moro, y 9
(60 k.) de Caras.
JiMBE, bda. imediata al pueblo anterior.
Jilllbre. (puede ser corrupcion de Hinqui
desiguai en peso. Q.) pbl. Dpt. Ancacbs^
prov. Huaylas, dist. Pamparomas : babt.
272.
Jiiueiies, bda. Dpt. prov. y dist. lea: babt. 43.
JinchiSf {Hinqui desiguai en el peso. Q.)
cerro mineral en el distrito de Recuay,
prov. Huaras, Dpt. Ancacbs,
61
JOCA
482
JOSE
Jinhlia, chac. Dpt. Ancachs, prov. HnaraB,
dist. Independenoia.
Jinque^ chac. Dpt. Ancaohs, prov. Hiiaras>
dist. Indepondencia.
Jirae, miua de plata, cerca de la aldea de
este nombre, Dpt. Ancachs, prov. Huaras*
dist. Pariacoto.
JisAc, aid. Dpt. Anoachs, prov. Huaras'
dist. Pampas. Su poblacion junto con las
de las aldeas de Yupash y Coltan y la de
la hacienda de Llanca, es de 450 habt. :
dista de Yautan 10 leg. (55 ^ k.)
Jirca* chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Gotaparaco.
JmoA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras*
dist. Ayja.
Jircahuay^ {Hircahuay cumbre de cerros.
Q.) aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
Ghavin : habt. 48.
Jita {Hita Uendre especial. Q.) aid. Dpt.
Lima, prov. Ganete, dist. Lunahuandi:
habt. 952.
Jivia^ pbl. Dpt Hu4nuco, prov. Dos de
Mayo, dist. Aguamiro.
Jivito, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Suyana: habt. 184.
SAN JVAQUIH) MINA8 DE ESTE NOMBRS.
Joaquin San, mina de plata en el cerro de
Tingo, lado N., Dpt. Gajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc : ley 10 m.
Joaquin San, mina de plomo en la GordiUe-
ra de Tuoo, Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dittt. Aquia : ley 20 m.
Joaquin San, mina de plata en Acocooho,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Joaquin San, mina de plata en Quellhuilca,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Eecuay.
Joaquin San, mina de plata en Ayashuanca,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay:
ley 17 m.
Joaquin San, mina de plata en Huantajaya^
Dpt. Tarapacd, dist. Iquique.
PUEBLOS Y FUHDOB.
Joaquin San, aid. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca : i 6 leg. (88 i k.) de Hua-
riaca.
Joaquin San hda. Dpt. prov. y dist. lea:
habt: 52.
Joca^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist.
Huancaspata.
Joclla, chac. Dpt. Ancahs, prov. CajatUBlo,
dist. Mangas.
J00OS9 {Hocco hiimedo. Q.) est. Dpt. yprof.
Gajamarca, dist. Matara: habt 421.
Jocos, hda. Dpt. Gajamarca, proT. Gaji-
bamba, dist. Sitacocha: habt. 745: i 10
leg. (55 I k.) de Huamachuco.
Jocos, hda. Dpt. Ancachs, prov. PomAbam-
ba, dist. Sihuas. £n esta hacienda h&j
varies manantiales de agua termal que
despide el olor del gas sulfi'drioo j euji
temperatura es de 48**.
JOCOSbamba (corrupcion de Hocco pampi,
Uanura humeda. Q.) aid. Dpt. Ancaciia,
prov. Pomabamba, dist. Sihuas: habt. 180.
Jonserio, chac. Dpt. Amazonas, proT. Cfaft-
chapoyas, dist. Balsas.
Jopta^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnani
dist. Marca.
Joquillos, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poouh
bamba, dist. Parobamba.
Joracmayo, aid. Dpt. Guzco, prov. y dist
Paruro.
Jor|[^e San, pbl. Dpt. y prov. Gajamaiea.
dist. Asuncion : habt. 252.
SAN JOSE, MINAS DE SSTE NOMBBI
Jos^ San, cerro mineral de oro, Dpt Pirn.
prov, Ayabaca.
Jos6 San, mina de plata en el minenl de
Burichinchay, Dpt. Ancachs, prov.y&t
Huari.
Josi^ San, mina de carbonate de cal en Lb-
copata, Dpt. Ancachs, prov. y dist Hai-
ras.
J 086 San, mineral de plata, Dpt. Ancada.
prov. Huaras, dist. Becuay.
Josi San, mina de plata, Dpt. Ancadw.
prov. Huaras, dist. Becuay.
JosA San, mina de plata en Tacracaochs.
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. B»-
cuay.
JoBfi San, mina de plata en el oerro de k
Gontadera, Dpt. Ancachs, prov. flnaiiiT
dist. Ghacas.
J out San, mina de plata en Acocochas, Dp-
Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
J086 San, mina de plata en Ecop, Dpt ii-
cachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Jos£ San, mina de plata en Garpa, Dp^
Ancachs, prov. Huaras, dist. Becnaj.
JOSE
483
JOSE
JobA San, mina de plataen Collaraora, Dpi.
Ancachs, prov. Hnaras, dist. Reeaay.
Jo6t San, mina de plataen Ag-rihnanca, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Jo«k San, mina do plata en Yupanca, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Pampas.
Josis 8an, mina de plata en Huinac, Dpt*
Ancachs, prov. Huaras, dist. Ayja.
JosI: San, mina de plata en Ghanca, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Cajatamho: ley
- 40 d 80 m.
Josfi San, mina de plata, & 7 leg. (89 k.) de
Taquilpon, Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Macate: & las 10 leg. (65 ^ k.) hay
otras dos del mismo nombre.
Josfi San, mina de plata en el Quemado,
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Macate.
Jo86 San, mina de yeso en Cayaypirca, Dpt.
Ancachs, prov. Huaylas, dist. Macate.
Josfi San, mina de plata en Tunya, Dpt.
Ancachs, prov. Cajatamho, dist. Cajacay:
ley 100 m.
Josfi San, mina de plata en Llaucanuco,
Dpt. Ancachs, prov. Cajatamho, dist.
Pacllon : ley 50 m.
Josfi San, mina de plata en Aquil, Dpt. An-
cachs, prov. Huaylas, dist. Pamparomas.
Josft San, mina de plata en Huinchos, Dpt.
Ancachs, prov. Cajatamho, dist. Aquia:
ley 200 m.
Josi San, mina de plata al E. del pueblo de
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma; dist.
Yanli : ley 80 m.
Josk San, mina de plata al 0. del pueblo de
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli : ley de 80 d 60 m.
Jost San, mina de plata al S. 0. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli : ley 60 m.
JosI: San, mina de plata al N. 0. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli.
lost San, mina de plata al S. E. del pueblo
de Yi^nli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli : ley de 10 & 600 m.
|086 Ban, mina de plata d oorta distancia
de la ciudad de Puno.
l066 San, mina de plata en Santa Bosa,
Dpt. Tarapacd, dist. Iquique.
lost Sak, salitrera en el Canton de la Noria,
dist. Pica, Dpt. Tarapac^. En 1872 pro-
dujo 86,000 quintales ; en 1878, 150,000:
dista 10 i leg. (58 ^ k.) del puerto.
JoBife San, salitrera en el Canton de Yimgay,
Dpt. Tarapacd, dist. Pica: en 1872 pro-
dujo 6,000 quintales; en 1878, 14,000;
en 1875, 40,000: dista 10 leg. (55 ^ k.)
del puerto.
SAN JOSE, PUEBLOS Y FUNDOS OE E8TE NOBCBBK
JosI: San, phi, Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Andoas : habt. 171 : (censo
1814) y 24 segun el de 1862.
Josi San, aid. Dpt. Cajamaroa, prov. Jaen ,
dist. Colasay.
Josk San, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Callayuc.
Josk San, pbl. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Jaen.
Jos£ San, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Cachen : habt. 260, con los de
Sicupis y Cungunguis.
Josfi San, est. Dpt. Cajamarca, prov. Caja-
bamba, dist. Cachache.
Josi DE Lambateque San, puerto menor &
los 6« 46' lat. y 82* 6' 54" long. Carece
de abrigo y es pehgroso por los vientos
y por las contfnuas reventazones que rey-
nan hasta milla y media de la playa: en
1874
Entraron. Toneladas Pasags.
26Vapores 27,876 77
15 Buques de vela.... 1,876
Saheron igual nlimero de buques con
84 pasageros, vease Eten, puerto.
JosI: San, distrito de la provincia y Depar-
tamento Lambayeque: habt. 1,008.
JosI: San, pbl. capital de este distrito de la
provincia y Departamento Lambayeque:
habt. 409: & 2 leg. (11 k.) de Lambayeque.
JosI: San, hda. Dpt. Xambayeque, prov.
Chiclayo, dist. Picsi: habt. 62.
Josd San, distrito de la provincia de Pacas-
mayo, Dpt. Libertad: habt. 1,182.
Josk San, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Pacasmayo, Dpt. Libertad :
habt. 410: dista 2 | leg. (8 k.) de San
Pedro.
JosI: San, hda. de cana, Dpt. Libertad, prov
Trujillo, dist. Ascope: habt. 114: dista
8 leg. (44 i k.) de Malabrigo.
JosI: San, chac. Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Santiago de Oao.
JOSE
— 484 —
JOSE
Josifc San, chac. Dpt. Libertad, x^rov. Truji-
llo, dist. Magdalena de Oao.
Josfc San, chac. Dpt. Libertad, prov. ydist.
TrujiUo.
Jost San, hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Otusco.
J086 San, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Recuay.
Josfi San, bda. Dpt. Aiicachs, prov. Santa,
dist. Nepena : dista 8 leg. (16 J k.) de
Huacatamo, y 1 (5 J k.) de Nepeiia. Se
cultiva la caua y el algodon : habt. 282.
Josi! San, ebac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huasta.
JOS^ San, chac. Dpt. y prov. Hutlnuco, dist.
Chiiichao.
J08^ San, hdas. minerales en la quebrada
de Tullurauca, Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Josfi San, hda. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Vitoc.
JosI: San, hda. mineral en la quebrada de
Pucayacii, Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
Jos£ San, hda. mineral en Quiulacocha, Dpt.
Junin, prov y dist. Pasco.
Jost San, hda. mineral en Sacrafamilia,
Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco : habt. 6
JosI: San, Kda. mineral en la rivera de Pas-
co, Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
Josi San, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
San Buenaventura: habt. 165.
Jo8£ San, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Aucallama: habt. 118.
Josi! San, chac. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Paccho.
Jo»& San, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Magdalena.
Josi San, hda. mineral, Dpt. Huancavelica,
prov. y dist. Castrovireyna : habt. 164, a
i leg. (3 k.) de Castrovireyna.
Josi San, hda. de cana, Dpt. lea, prov.
Chiiicha, dist. Chincha Baja: habt. 264:
dista de Tambo Mora 8 leg. (16 ^ k.); de
Chiucha Baja 8 (16 ^ k.); de Chincha Alta
8 (16 i k.).
Josfc San, hda. Dpt. prov. ydist. lea: habt. 98.
' Josfi San, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautibta: habt. 800: a \ leg. (1 ^ k.)
' ioa.
Jos£ San, pbl. Dpt. ry prov. Ict^, dist. Yauca :
habt. 487.
Josfi San, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Nasci,
habt. 220.
Josi San, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luci-
nas, dist. San Juan.
Jos6 San, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Querobamba.
Josfc San, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Vischongos.
Josi San, hda. Dpt. Apurimac, prov. Andi-
huaylas. dist. San Ger6nimo.
Josi San, hda. Dpt. Cuzco, prov. Piucar-
tambo, dist. Challabamba.
Josi San, distrito de la proviiicia de Asac-
garo, Dpt. Puno: habt. 2,869.
Jos£ San, pbl. capital de este distrito de It
prov. de Asdngaro, Dpt. Puno : habt. 164.
Jost San, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Josi de Belen San, hda. Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco.
Josi de Bellavista San, hda. Dpt. Puuo,
prov. Carabaya, dist. Ayapata, en el v«r
lie de San Gavan, a 1 leg. (5 J k.) de la
orilla derecha del rio San Gavan ; i 744k-
alt. Su temperatura & las 12. m. es 2?
y d las 12. p. m. 26*» 6' (Septiembre). Sa
inmediacion ^ los salvajes Chunekf^ U
expone & las frecuentes invasiones de
estos barbaros, que asesinan a cuatLtoa
pueden ; pero huyen cuando encuentran
la menor resistenoia.
Josi de Baena¥ista San, chac. Dpt. Liber
tad, prov. Tnijillo, dist. Ascope : a 1 W-
(5 J k.) de Ascope.
Josi de Carata San, hda. mineral, Dpt li-
bertad, prov. y dist. Otusco.
Josi de Conehaka San, est. Dpi. Cuzco,
prov. Acomayo, dist. Pomacanchi.
Josi de Condor San, hda. Dpi. lea, prov-
Chincha, dist. Pisco : habt. 96.
Josi de Chunchanjca San, hda. de etna,
Dpt. lea, prov. Chincha, dist. Hxunay.
v^ase Chunckanga^ hacienda.
Josi Flores, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Santa Eulalia.
Josi de Gofill San, chac. Dpt. lea, prov, y
dist. Chincha.
Josi Grande San, mina de plata en el m^
neral de Arirahua, Dpt. Areqoipa, pr t.
, Condesuyos, dist. Salamanca.
Josi de Lom^r San, hda. Dpt.,y pffov. JsX
dist. San Juan Bautista : habt. dOO.
JtrAKT
485
JUAN
JosA del Honte San, hda. Dpt. Ldma, prov.
Canete, dist. Mala.
Josi de Pasacancha San, mina de plaia,
Dpt. Ancachs, prov. y dist. Pomabamba.
JosA peqneiio San, mina de plata en el mi-
neral de Arirahna, Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Salamanca.
Jofi^ de Qqaesoea San, hda. Dpt. Puno,
prov. Asdngaro, dist. Arapa.
Jofii de Sisa San, pbl. Dpt. Loreto. prov.
Hnallaga, dist. Lamas : habt. 418.
Josi de Tahunpampa San, hda. Dpt. Ju-
nin, prov/ y dist. Pasco.
JosiaSf mina de plata Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Mangas: ley 80 m.
Joja, aid. Dpt. prov. y dist. lea.
Jo^A*, tambo en el camino de Islay 6 MoUen-
do & Arequipa, Dpt. Arequipa, prov. y dist.
Islay: dista de Islay 10 leg. (56 { k.).
JojA La, hda. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Aplao.
JootlTera, aid. Dpt. Loreto, prov. Hnallaga,
dist. Tingo Maria: habt. 54.
JWUI pttnta de, San, i los 15<' 21' 20** lat. y
TV 82* 24" long.
Juan San, caleta 4 los 15^ 20* 80'* lat. y 77*
29* 54*' long. Es espaciosa y de buen fon-
deadero, con 8 d 14 brazas cerca de tier-
ra;deBgraciadamente es inhabitada y fal-
to de recursos.
JtJAK San, bahfa A los 15* 20' 50'* lat. y 77*
83* 42" long, al Sur del Morro de Acari.
Juan San, rio, nace en la Cordillera inme-
diata ydesemboca en la laguna de Junin.
Juan San, rio, que luiido con el Pilcopata y
despues con el Tono y Pinipini, forma el
Madre de Dies*
8Air JUAH) MINAS DE ESTE N0H6RE.
Jmn San, mina de carbonato de cal en
Ichupaca, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaras.
Juak San, mma de plata en TayaiJancha,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Recnay.
JiTAx San, mina de plata en Huayhuas, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Ayja.
Juan San, mina de plata, Dpfc. Ancachs. prov.
Cajatambo, dist. HuayUacayan : ley 200 m.
JuAX &AN, mina de plata en la Cordillera
de Chacna, Dpt. Ancachs, prov. Oaja-
' 'U£iiM>,akL Of oh.
Juan San, mina de plata, Dpt. Aiicftchs, proT.
Huaylas, dist. Macate.
Juan San, mina de plata en San Miguel,
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Ma-
cate.
Juan San, mina de plata en Cayacuna, Dpt.
Ancachs, prov. Huaylas, dist. Macate.
Juan San, mina de plata al N. 0. delpbl.de
Yauli, Dpt. Jimin, prov. Tarma, dist.
Yauli ; ley 20 m.
Juan San, mina de oro en el cerro de Ti-
quimbre, Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yos, dist. Yanaqmhua, alE.de Alpaoay.
Juan San, mina de plata en Huantajaya,
Dpt. Tarpacd, dist, Iquique.
Juan San, salitrera en el Canton de la Sole-
dad, dist. Pica, Dpt. Tarapaca ; en 1872,
produjo 8,000 quintales, en 1878, 18,000:
dista 12 leg. (66 ^ k.) del puerto y 3
(16 i k. ) de la linea ferrea.
Jnaii Bantista San, mina de carbon de pie-
dra en Queshque, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Becuay.
Jmn de Dios San, mina de plata en el cer-
ro de Jesus, lado N. E. Dpt. Oajamarca^
prov. y dist. Hualgayoo: ley 19 m.
Joan de Dios San, mina de plata on el cer-
ro de Ballesteros , cerca de Huayllay ,
Dpt. Ayacucho, prov. Huanta, dist. Luri-
cocha.
SAS J1IA59 PUKBLOB Y FUNDOB.
Jaan San, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca.
dist. Frias : habt. 122.
Jnftn San, chac.Dpt. Cajamaroa, prov. Jaen,
dist. Callayuc.
Juan San, chac. Dpt. Cajamaroa, prov. y
dist. Chota.
Juan San, aid. Dpt. y prov. Cajajnansa, diflt.
Asuncion: habt. 294.
Jnan San, aid. Dpt. Ijibertad, prov. Paoa6-
mayo, dist. Guadalupe.
Juan Sa!7, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hur-
ras, dist. Y^ungar.
JllAll S\v, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. S:in Juan: habt. 104.
Juan San, distrito de la provincia da Hoan-
cayo, Dpt. Junin. La capital de este dk-
trito es el pueblo do Torpo.
JtAN San, chac.Dpt . Jmiin, pitoy. ydilt.
Tarma.
JUAN
486
JUAN
Juan San, hda. mineral, Dpt. Junin, prov. y
diet. Pasco.
Juan San, chac. Dpt. Lima, prov. Ghancay,
dist. Huaura: habt. 16.
Juan San, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Atavillos Bajos : habt. 166.
Juan San, hda. de cana, Dpt. y prov. Lima,
dist. Surco : habt. 170.
Juan San, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. ChorriUos: dista de Lima 17 leg.
(94 i k.) y 2 (11 k.) de Surco.
Juan San, hda. Dpt. Lima, prov. Caiiete dist.
Pacaran.
Juan San, hda. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Pisco : habt. 29.
Juan San, aid. Dpt. lea, prov. Chincha dist.
Chincha Baja : habt. 280.
Juan San, hda. Dpt. prov. y dist. lea : habt.
87.
Juan San, pbl. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas : habt. 209.
Juan San, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,
dist. Pomacanchi : habt. 87.
Juan San, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Jiili.
Juan San, chac. Dpt. prov. y dist. Puno.
Juan San, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. JuH.
Jnan San, aid. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Chuquibamba: habt. 158.
Juan San, hda. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Tomepampa.
Juan Antonio, puerto 6 embarcadero en el
rio Mayo, Dpt. Loreto, prov. Moyobamba.
Juan de Arona San, hda. (v6ase Arena San
Juan de).
Juan Bantista San, chac. Dpt. Ancachs,
prov. Cajatambo, dist. Acas.
Juan Bautista San, distrito de la provincia
y Dpt. lea : habt. 8,644.
Juan Bautista San, pbl. capital de este dis-
trito de la provincia y Dpt. lea : habt. 494.
Juan Bautista San, hdas. (varias) Dpt. Aya-
cucho, prov. Huamanga, dist. Quinua:
habt. 82.
Jnan de Cacaraera San, hda. Dpt. Junin,
prov. y dist. Tarma.
Jnan Cahnana, aid. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Antabamba: habt. 200.
Jnan de Casa Blanca San, hda. Dpt. Ju-
nin, prov. y dist. Pasco.
Jnan de Coma, aid. Dpt. Loreto, prov.
Huallaga, dist. Tarapoto : habt. 74.
Juan be Coma, aid. Dpt. Loreto, prov. Mo-
yobamba, dist. Calzada: habt. 70.
Jnan de Dios San, hda. Dpt. Libertad, pror.
Pacasmayo, dist. Pueblo Nuevo.
Juan de Dios San, hda. Dpt. y prov. Lima,
dist. Carabayllo: habt. 41.
Juan de Dios San, hda. Dpt. y prov. lea,
dist. Santiago : dista de lea \ leg, (1 \ k.).
Juan de Dios San, hda. Dpt. Ayacucho, proT.
y dist. Huanta.
Juan de Dios San, hda. Dpt. Apurimac, pror.
Abancay, dist. Curahuasi.
Juan de Dios San, hda. Dpt. y prov. Pono,
dist. Pichacani : habt. 208.
Juan de Dios San, hda. Dpt. Pono, prov. j
dist. Asdngaro.
Juan de Dios San, hda. Dpt. Moqu^^a, dist
Omate.
Juan Dias Altos de, (v^se Altos de Juan
Bias).
Juan de Dios de Cardon San, est. Dpt Li-
bertad, prov. Otusco, dist. Sincieap. Al-
gunos la consideran como del distrito de
La Cuesta que no estd. reconocido por k
ley.
Jnan de Dios de Poronday Sak, chac. Dpt
Libertad, prov. Otudco, dist. Sinsicap.
Juan Gneira, puerto en la orilla derecfaa
del rio Mayro, 2 leguas (11 k.) 4nte« de sa
confluencia con el Huallaga, y 8 (16 \ L)
dntes de la confluencia de esie oon d
Shapaja:habt. 216.
Jnan de Hnaral, phi. Dpt. Lima, prov. j
dist. Chancay.
Juan de Hnayllapampa San, chac. Dpt.
Ancachs , prov. Cajatambo , dist. Min-
gas.
Juan de Hnaynapata San, aid. Dpi. Puno,
prov. Carabaya, dist. Ayapata.
JuanitO San, aid. Dpt. lea, prov. Chincba.
dist. Pisco: habt. 79.
Juan Laujpiyco San, est. Dpt. Lima, pror.
Yauvos, dist. Laraos: habt. 148.
Juan de Loya, ohao. Dpt. Huancaveliea,
prov. y dist. Castrovireyna.
Juan de Lucanas San, distrito de la provis*
cia de Lucanas, Dpt. Ayacucho: babt
2.786.
Juan de Lucanab San, vQla, capital de «ti
]
JUAN
487
JUIP
distrito de la provinoia de Lucanas, Dpi.
Ayacucho. Antes de darse la ley de 5 de
Febrero de 1875, fu^ la capital de la pro-
vincia: estii situada & 8,276^-80 alt.: &
SOS imediaciones se enouentran las rui-
nas de una antigua fortaleza, que se ha-
Ua i 2,99Bm. alt.: habt. 821.
Juan de Hala San, chac. Dpt. Libertad,
prov. y dist. Trujillo.
Juan del Oro San, lavadero de oro, Dpt.
Puno, prov. Sdndia, dist. Quiaca.
Jnan de PUSCO San, hda. mineral, Dpt. Ju-
nin, prov. y dist. Pasco.
Juan Pncayail,laguna, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas; en la Cordillera negra en los
altos de Huaylas.
Joan de ((uerunui San, est. Dpt. Puno,
prov. Chucuito, dist. Juli. habt. 44.
Joan de Qnlne San, chac. Dpt. Lima, prov.
Canta, dist. Arahuay.
Joan Siracanclui, hda. minenU, Dpt. Ju-
nin, prov. y dist. Pasco.
Jaah Tonias, hda. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Humay.
Jaan de Tulumayo San, hda. Dpt. Junin,
prov. Tarma, dist. Vitoc.
Joan de Villafuerte San, hda. Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
Joan de VUloc San, aid. y hda. Dpt. Guz-
CO, prov. Calca, dist. Lares: habt. 182.
Juan db Yif^Ac San, pbl. Dpt. Ayacucho,
prov. Huamanga , dist. Santiago : habt.
81.
Joan de la Virgen San, distrito de la pro-
vincia de Tumbez, Dpt. Piura: habt. 841.
Juan be iA YIboen San, pbl. capital de este
distrito, Dpt. Piura, prov. Tumbez.
Juaua, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
JuANA, aid. Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yoSy dist. Chuquibamba: habt. 156.
JfUinache^ no tributario del Ucayali.
JlUilUI-panipa) hda. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
Jnailft del rio, embarcadero en la orilla
derecha del Huallaga, 2 millas (8 ^ k.)
^Lntes de Tingo Maria.
Jiuinj, est. Dpt. Puno, prov. y dist. Asdn-
JlUtnJlii) rio tributario del Huallaga por la
JuANjui, distrito de la provincia del Hualla-
ga, Dpt. Loreto : habt. 889.
JuANJui, pbl. capital de este distrito de la
provincia del Huallaga, Dpt. Loreto, & la
orilla izquierda: habt. 798: sirvede j.uer-
to 6 embarcadero.
Juares, hda. Dpt. Amazonas, prov. Luy«i,
dist. Colcamar : habt. 89.
Juannco Patay, mina de plata, Dpt. An-
cachs, prov. CajatambOy dist. Mangas:
ley 86 m.
Juca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Huancapon.
Jncaenua, cerro mineral de plata, prov.
Angaraes, Dpt. Huancavelica.
JucAcuNA, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Pa-
ruro.
Jucapaccha, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Jucae^ {Hacu humedo, huccu hondo, den-
tro. Q.; tanto de senalando la canti-
dad. Ay.) pbl. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Checras
Jucnsbamba^ est. y aid. Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Tayabamba: habt. 247
dista 14 leg. (78 k.) de Huamachuco.
Juchnhnayo, chac. Dpt. Ancac hs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Jnclinrinaet est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
rochiri, dist. Carampoma.
Jadas San, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Andajes.
Judas San, hda. mineral, Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco.
Jndas chloo San, hda. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. San Sebastian : habt. 6.
Judas grande San, hda. Dpt. y prov. Cuz-
co, dist. San Sebastian : habt. 18.
Jada8 Tadeo San, mina de plata en San.
toya, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist
Recuay.
Juen, chac. Dpt. Amazonas, prov. Chacha-
poyas, dist. Balsas : habt. 2.
Jneyille, hda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Haquira.
Jttgadora, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Santa Eulalia.
JugO, aid. Dpt. Lima, prov. Canete, dist.
Lunahuand.
Juipon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay^*
las, dist. Caras.
JULI
488
JUL!
JuipON, est. y aid. Dpi. Ancacha, prov.
HuaylaSy dist. Pueblo Libre : habt. 28.
JuitnstOt minas de plata y cobre (2) al S.
S. O. del ptieblode Cliacas, Dpi. Ancacbs,
prov. Huai'i, dist. Chacas: ley 25 d 100
marcos. {
Jnlcahuanca, aid. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Chalaoo: habt. 84.
Julcamarca, disthto de la provincia de An-
garaes, Dpk. Huanoavelica : habt. 6,651.
JuLCAMABCA, (puede ser corrupcion de Hull-
^utf renacuajo, marca lugar, Q.; tambieu
se Uamaba HuUqxu k cierta especie de
goisado. Ay.) pbl. capital de este distrito
de la provincia de Augaraes, Dpt. Huan-
cavelica: habt. 1,525: li 8 ^ leg. (47 k.) de
Ayacucho : como ^ 2 leguas hay an ma-
nantial de agua termal muy aoi*editado
por BUS virtudes saiudables.
Jnlcailf hda. y aid. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Otuzoo: habt. 629: dista de esta
cindad 6 leg. (88 \ k.).
JuLCAN, mina de plata en Aguas Blancas,
Dpt. Ancachs, prov. y dist. Cajatambo :
ley 80 m.
JuLGAN, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Jau-
ja: habt. 68.
JuLGAN 6 Julcaniy cerro mineral de plata y
oro, Dpt. Huanoavelica , prov. Angaraes,
diet. Lu'cay: algunas de sus minas pro-
dacen hasta 40 marcos.
JnlcatambO) est. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauli.
Julgas, chac. Dpt. Libertad, prov. Huama-
chuco, dist. Santiago de Chuco.
Juli) distrito de la provincia de Ghucuito, ■
Dpt. Punorhabt. 1,578.
Juu, villa capital de este distrito de la pro-
vincia de Chucuito: & 16* 11' 15" lat. y
69^" 25' 40" long.: a a992ni. alt.: es una
de las ciudades mas antiguas del Peru y
de mucha poblacion ^ importancia : qui-
zA es la piimera que tuvo imprenta : el
Diccionario de Aymard, del que nos ser-
vimoB para las etimologias de los nombres
citados en este Diccionario, fu6 impreso
en Juli el ano de 1612, en la imprenta de
•la casa de la Compania de Jesus, por
Francisco del Canto* y tiene 478 pdginas
en 4.° el de Castellano i Aymard; y 899
pig. el de Aymard i Castellano ; tambien
se imprimieron en Aymar^ el Evangelio
por San Juan y machos cuademos Bohre
asuntos misticos.
La poblacion es bien formada, sns ei-
lies son bien uazadas, tiene 4 iglesitt
muy bien construidas y de baen gosto
arquitect6nico ; jk saber : Jernsalen, Sao
Pedro, San Juan de Letrau, Santa Mi-
ria la mayor ; y un Hospital : hoy esta en
decadencia y apenas quedan senales de
su graudeza: dista de Puno 17 leg. (94{L);
y 5 (27 i k.) de Have.
Julia Santa, agua mineral, Dpt. Ancaehs,
prov. Huaylas, dist. Supluy: estasitoada
& la misma orilla izquierda del ho de
Mancos y frente al pueblo de este nom-
bre : la temperatura del agua, al salir del
manantial, pasa de 50°. Su composieicfi
qm'mica, segun andlisis del profeaor Baj-
mondi, es la siguiente
COMPOSICION
DBL AOUA TEBMO MINERAL DE SAXTA JULU.
Un ligro de agua contiene :
Gramos. BieirbQBiii>>
Carbouatode cal.... 0.2860 0.8998
Idem de magnesia.. 0.0360 0.0560
Oxido de fierro 0.0240 O.O680
BisUicato de cai 0.0860
Sulfatodecal 0.1015
Olorurodemagnesio 0.2798
Cloruro de potasio.. 0.4590
Silicato de soda 0.0262
Fosfato de cal 0.0025
Clorui'o de sodio 4.8190
Gramos 5.5650
Juliaeaf distrito de la provincia j
mento Puno: babt. 8725.
JuLiACA, pbl. capital de este distrito de
provincia y Departamento Pnno:a l^j
29' 20" lat. y 70» 7* 15" long.: disU
Cuzco 66 leg. (397 k.); y 7 (89 k.) de !«■■
pa.
Julian San, mina de plata en Chanca.
Ancacbs, prov. y dist. CajaUmbo:
70 m.
Julian San, mina de carbon de piedra
Racabirca, Dpt. Ancacbs, prov. Hu]
dist. Yungay.
Julian San, chac. Dpt. Ancacbs, prov.
jatambo, dist. Huayllacayan.
•.«.
JUKI
489
JUNI
Julian San, bda. Dpt. y dist. Moqnegna.
Juliana^ bda. Dpt. prov. y dist. lea.
JuliaS) chac. Dpt. Aneachs, prov. Caja-
tambo, dist. Acas.
Jlllili, aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca.
Jnlqocda, bda. Dpt. Libertad, prov. Otus-
eo, dist. Usquil: dista de Usquil 4 ^ leg.
(26 J k.).
JumbuluyoCf est. Dpt. Juuiu, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba: babt. 10.
Janan, aid. Dpt. Juniu, prov. Janja, dist.
Orcotuna: babt. 1,698.
Juncalf mineral de plata, a 2 leg. (11 k.) de
S. Autouio de £sqiiilacbe,al S.O. de Puuo.
JuNCAL, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. San
Antonio: babt. 102.
Juncay 6 Ynncay^ aid. Dpt. Ancacbs, pri)v.
Huari, dist. San Luis: babt. 441.
Jandalca^ bda. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Ocalli: babt. 88.
Janga, cbac. Dpt. Aucacbs, prov. Huaras,
dist. BestauracioD.
JuNiN, aid. Dpt. Ancacbs, prov. Huari, dist.
Ghavin: babt. 184.
JudID) laguna, llamada tanibiou de liej/cs,
Chinchaycocha 6 Lau7'lcocha, en el Depar-
tamento de Junin, provincia Pasco. Su
mayor largo es de N. A S. y tiene como 14
leg. (78 k.) y en su mayor ancbo de E. d
O. cerca de 8 leg. (16 ^ k.). A sus orillas
estan los pueblos de Ninacaca, Vico, Car-
huamayo, Junin, Ondores y Pani. Le
tributan sus aguas yarios rios y de ella
nace el rio de Jauja: estd d 4,068ui- alt.
Su fondo en algunas partes Uega & 200
brazas ; tiene abundancia de pescados dis-
tintoB y mucbos pajaros. Hoy esta muy
deaarroUado el movimiento de este lago,
que ya lo surcan un buquesito a vapor y
muchas lancbas 6 botes de vela. Esta la-
^guna ocupalaboya de lapampa de Bom-
bon que en 6poca muy antigua debi6 ser
gran lago, cuyo resto es la laguna de
imin. Se la ba considerado como el ori-
n del rio Maranon basta que se vio que
o es el rio Nupe : v^ase Xupe, rio.
N, (puede ser corrupcion de Hani pas-
. Aj.) pampa al Sur de la laguna de
te nombre : este lugar es c^lebre en la
toria del Per^ por el triunfo obtenido
por el ej4roito independiente contra los
espanoles el 6 de Agosto de 1824.
JTTJflN, Departamento. Antes de declara-
da nuesti*a independencia, mucbas de las
provincias de este Departamento forma-
ban la Litendencia de Tarma : en 21 de
Febrero de 1821, recien proclamada la in-
dependeiicia, se dividio en dos Departa-
mentos, denominado el uno de Tarma y
el otro de Huaylas; asi subsistio basta
que por ley de 4 de Noviembre de 1823
se volvieron a reunir bajo la denomina-
cion de Departamento de Huanuco. A
consecuencia de la victoria alcanzada en
el llano de Junin se le dio este nombre
por ley de 18 de Setiembre de 1825. Su
actual organ izacion estti fundada tambien
en los mismo decretos que dieron ori-
gen al Departamento de Ancacbs, y en
la ley general de 2 de Enero de 1867.
Confina por ol N. con los Departamen-
tos de Loreto y Huauuco, sii-viendo de
limite en la parte de la montana el rio
Pozuzo basta su confluencia con el Pi-
cbis, y do aqui en liuea recta basta el rio
Sampaya tributario del Ucayali ; por el
S. con los do Huancavelica y Ayacucbo
sirviendo en parte de limite el rio Manta-
ro; por el E. con el del Cuzco, por medio
del rio Apurimac y Tambo que es la con-
tinuacion del primero; y por el 0. con la
provincia de Cajatambo del Departamen-
to de Ancacbs y con el de Lima. Su ca-
pital es laciudad del Cerro de Pasco. Cons-
ta de las siguientes
PROVINCIAS:
Halt.
Huancayo 47,654
Jauja 49,288
Pasco 67,276
Tarma b6,290
Total babt 189,408
Estii comprendido, mas 6 meuos, entre
los 8*' 50' y 12" 80' lat. y los 76*» y 78"'
40' long, formando una superficie como
de 8,621 leguas, de las que casi dos ter-
cios son de bosques 6 de montana. Com-
parada la superfioie total con la poblacion
resulta con poco mas de 52 babitantes
68
JUNI
— 490
JUNI
por cada legua cuadrada; pero dedncien-
do las 2,235 leguas consideradas de mon-
taiia qiieda con 136 habitantes por legua
cuadrada.
Todo el Departameuto estd en la parte
oriental de la gran Cordillera, que aqui
se bifurca notablemente y va paralela con
la principal Cordillera desde el contra-
faerte 6 cadena que corre en la latitud 12**
del 0. al E. esta Cordillera se llama orien-
tal para distinguirla de la que corre mas in-
mediata A la costa : entre estas dos Cordi-
lleras estdla c^lebre hoya que*contiene las
provincias de Tarma y Pasoo, la pampa
de Bombon y el lago de Eeyes 6 Junin —
(vease Bombon pampa, Cerro de Pasoo).
Otra parte del Departamento estd en la
montana que se extiende hasta tocar con
las del Cuzco y Loreto. Nacen en este
Departamento los caudalosos rios Mara-
non, Huallaga, Pachiteac, Peren^, Man-
taro, Jauja y sus innumerables tributa-
rios.
En su exteuso territorio se encuentran
en asombrosa abundancia los productos
de los reynos mineral y vegetal : hay alii
muchos cerros minerales de oro, plata,
cobre, fierro, cinabrio, carbon de piedra
y otros de m^nos valor : solo los minera-
les del Cerro de Pasco y de Yauli basta-
rian para darle una riqueza considerable.
En la montana abundan igualmente los
productos de una feraz vegetacion: d tan-
tas riquezas se agrega la corta distancia
en que se encuentran algunos puertos de
los rios Peren^ (despues de Tambo) y Po-
zuzo (despues Pachitea).
Se v^ pues, quo Junin es el segundo
Departamento de la Eepiiblioa, por su ex-
tension, por SDsrios ypor su riqueza. El
ferrocarril que parte del puerto del Callao
d la Oroya Uegard en breves anos & Pas-
co y se imifd con el Pozuzo en donde prin-
cipia lanavegacion del Pachitea, y otro ra-
mal de este mismo ferrocarril se extende-
rs hasta Chanchamayo para facilitar la
navegacion del Peren^: de este modo esas
provincias estardn en contacto con el Pa-
cifico, con el Departamento del Cuzco y
otros del interior, y todas sus riquezas se
pondrin al alcauce de todos.
Para conooer mejor este Departamen^
to tan rico oomo extenso, v^ase la desoip-
cion de cada una de las provincias qtie lo
forman, evitando de este modo una rq)e-
ticion in&til.
Un Prefeoto estd encargado del maodo
politico del Departamento. En lo edesias-
tico forma parte del Obispado de HoAnu-
GO ; en lo Judicial formaba dntes nn dis-
trito especial hasta el ano de 1872 en que
se suprimi6 la Corte Superior de JoBticii
y qued6 sujeto d la de lima, como lo es-
tuvo dntes.
La Nacion gasta la cautidad de 254,050
soles al aiio en los siguientes ramos:
SueldosdelPrefecto, Sub-prefec-
tos, empleados y demas gas-
tos 8. 18,985
Jueces de 1.* Instancia, Agente
Fiscal y gastos de justicia 13,29)
Gajero Fiscal y empleados 5,404
En Correos 6,786
Fuerzas de Policia 74,511
Establecimientos de Beneficen-
cia, considerando 20,000 soles
para la construccion de un
hospital 23,871
En los siguientes de instruccion:
SColegiosparahombres 18,160'
1 » • mugeres 1,728
128 escuelas de prime-
ras letras para hom-
bres 76,800'
25 Idem para mugeres. 15,000)
111,088
Total B. 254,050
Las Gontribuciones del Departamento
producen la oantidad de 80,462 soles il
ano, por los siguientes ramos :
Gontribucion Urbana S. 1906
» Biistica • 22,4$i
• Industrial > 3,246
i Eclesi^tica > 1,818
Total S. 80,462
JuKiN, distrito de la provincia de Tamtt.
Dpt. Junin: habt. 7,684.
Junin, villa, capital de este distrito deb
provincia de Tarma, Dpt. Jonin: hiikt
1,868: dista de Tarma 11 leg. (61 k.); ^
Cacas 8 (16 ( k.); de Pasco 18 (72 | k./
JURU
491
juza
JuNiN, paerto menor, i los 19^ 40* 80** lat.
y 72^ 85* 84** long. No es abrigado ni c6-
modo: su fondo de 10 ^ 19 brazas muy
oerca de tierra: dista de Iquique 12 leg.
(66 ^ k.); de Pisagua 8 (16 ^ k.).
Jnninque) aid. Dpt. Loreto, proT. y dist.
Moyobamba: habt. 87.
Jnnpilo, chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, diRt. San C^los.
Junta,. chac. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. San Ger6nimo: habt. 28.
Junta, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Becuay.
Juntas, chac. Dpt. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Sondor : habt. 59. ,
Juntas 6 Justus, chac. Dpt. Cajamarca,
prov. Jaen, dist. Bellavista.
Juntas, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Chirinos.
Juntas, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Pinpingos.
Juntas, chac. Dpt. y prov. Lambayeqne,
dist. Motupe.
Jupashf chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Chiquian.
Jnpay^ est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Carampoma.
Juque^ hda. Dpt. Cajamarca, prov. Contu-
maza, dist. Trinidad.
Juroa, (pnede ser corrupcion de Huri agua
tnrbia: Huruatha entnrbiarse. Ay.) rio tri-
butario del Amazonas por la derecha, d
los 2« 87* 86** lat. y 68<» 8* 54** long. El
panto mas inmediato k sa origen explo-
rado, estA 4 los 7° 11' 45** lat. y 74» 21*
54** long, de suerte que puede asegurarse
que sa origen estd en la misma Cordille-
ra qae divide las aguas del Urubamba y
•n la cual lo tienen tambien los rios Pu-
rus y Aqnire, pnes todos tres nacen en-
tre los 8* y 12« lat. y entre los 78** y 74»
long. Este rio es navegable en las 1,188
millas que se exploraron por M. Chandles.
El ancho es de 118 d 140m. t^rmino me-
dio, y su profundidad de 4m,50 d 5m.50.
Su curso por el territorio del Peru es del
0. al E. casi en la misma latitud; y solo
varia al N. E. en los V long, desde don-
de sigae al N. N. E. hasta su confluencia.
Su poca oorriente y profundidad facilitan
la navegacion para pequeiios vapores. La
temperatura de sus aguas es de 81^ y en to-
do el dia no varia mas de 2^ (Agosto y Se-
tiembre). Por consecuencia de la poca
pendiente del rio su curso es muy tor-
tuoso y forma constantes curvas y casi
cfrculos, que en tiempo de aguas se co-
munican y dejan islas que desaparecen
cuando bajan las aguas.
JumcuchOf est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Carampoma.
Juranay chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Juspay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Justo Don, mina de plata' con socabon en el
cerro de Jesus, lado N. 0. Dpt. Cajamar-
ca, prov. y dist. Hualgayoc.
JusTo San, mina de plata al 0. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Tauli : ley 15 m.
Justohnachf) chac. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Chota.
Jntcnna, est. Dpt. Ancachs prov. Huari,
dist. San Luis: habt. 811.
JuTln, hda. Dpt. Moquegua dist. Puquina.
Jnya, aid. Dpt. Tarapaca, dist. Camilla,
dista 18 leg. (100 k.) de Pisagua.
Jozgado, hda. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Matucana.
L
Adtketencia. - Las palabras que no se enouentreu con L, bri^iuense con LL. 8ea al ptindpio
6 en medio de diccion.
L. — Eu Queohua ninguua palabra comien-
za con I sencilla, y al medio 6 fin, en que
se snelc usar, se pronuncia como la /Z: en
Aymara hay mucbas palabras que prin-
cipian con /.
Labador, mina de oro, Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Uchumarca: al N. de Pataz :
ley 7 o^arcos? por cajon.
Labaseil, est. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Pataz: babt. 101.
La brea, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Parina-
cocbas, dist. Cbumpi.
Laca, hda. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Macusani.
Lacabaniba, hda. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pallasca.
Lacabamba, distrito de la provincia de Pa-
llasca, Dpt. Ancachs. Muchos niegan la
existencia legal de este distrito: vease Fa-
llasca, provincia.
Lacabamba, {TJaca hojas verdes del maiz 6
deshojar mafz, bambadpampa Uanura Q.;
laca boca, lacca la tierra menuda que es-
ta en el suelo, 6 la que se saca de ^1 y
Llaca pluma fina de la ala del buitre.
Ay.)pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Pallasca, Dpt. Ancachs : habt.
532 : muchos lo consideran perteneciente
al distrito de Pallasca: vease Pallasca^
provincia: dista de Llapo 11 (61 k.); de
Corongo 14 (78 k.); de Tauca 9 (60 k.);
de Cabana 6 (88 i k.); y de Pallasca 4
(22 k.).
Lacalaca, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
Lacalaca, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chnnvi-
vOcas, dist. Livitiica.
Lacalaca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca: habt. 115.
Lacalaca^ hda. Dpt. Pano, prov. y dist
Lampa.
Lacalaca,, hda. Dpt. Puno, prov. Chacuito,
dist. Huacullani: habt. 151.
Laealac^y, hda. Dpt. Puno, prov. Clincni"
to, dist. Huacullani.
Lacalla, hda. Dpt. Cuzco, prov. CbunTivil-
cas, dist. Chamaca.
La^limaeai hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Bambamarca: habt. 195.
Lacamaca, hda. Dpt. Libertad, prov. Otas-
co, dist. Lucma: a 8 leg. (16 | k.) de es-
te pueblo.
Laeaiio, chac. Dpt. Huancavelica, pror.
Castrovu-eyna, dist. Huacbos.
LacaiMCtnta, aid. Dpt. y prov. Puno, dist
San Antonio : habt. 88.
Lacapampa, est. Dpt. Puno, prov. dm-
cuito, dist. Yunguyo.
LacapiincO) est. Dpt. Puuo, prov. Chncsi-
to, dist. Yunguyo.
Laciltira) est. Dpt. Puno, pi:t>v. Lampa, dist.
Cupi.
Laeas, hda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist
Matara.
Laca^cate, aid. Dpt. Moquegua, dist Garn-
mas: habt. 97.
Laceaya, {Laccaya el destruye Ay.) (haoia-
saya de Chai'a) aid. Dpt. Cuzco, prov.
Canchis, dist. Cacha.
Laccayaiiata, est. Dpt. y prov. Pano, dist
Cabana.
Laecaycanca^ (las hojas del maiz verde. Q.)
est. Dpt. Puno, prov. AsAngaro, difcl.
Asillo. .
Lacaycunca, aid. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. San Jose.
Lacayna^ya, est. Dpt. Puno, prov. Chuciri-
to, dist. Yunguyo.
LACK
— 493
LACHE
Lacayo, est. Dpt. Areqnipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
LflfCOIlUireciil, aid. Dpt. Puno, prov. Cara-
bava, dist. Coasa.
LaecODi} bda. Dpt. Pono, prov. Aeingaro,
dist. Putina.
Laoconi, est. Dpt. Puno, prov. y dist. Asiu-
garo.
liiecoliray est. Dpt. Puno, prov. Asingaro,
dist. Potoni.
Laecliahual) (puede sercormpcion de Llae-
cha verdaderamente, huallu piedra, pefias-
co, 6 hmlu antiguo. Ay.) altos 6 paso de
la Cordillera de Lima 4 Janja; d 4,762ni.
alt.
Laeehftn, hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Huancabamba: habt. 84 : d 1 leg. (5 ^ k.)
de Huancabamba.
LacehaS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dii^t. Ocros.
Lacchas, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Laeehepallaman, cerro mineral de plata,
dist. Carhuas, prov. Huaaras, Dpt. Ancachs.
Lnemache, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Haancabamba : habt. 889, con los de Ji-
cate.
Lacmajoe^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Huancapon.
Laeo, (corrupcion de Laca, v^ase el signifi-
cado de esta palabra) aid. Dpt. Puno,
prov. Carabaya, dist. Coasa.
Lacobambay hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
Laeonelniniy est. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Desaguadero.
LaeopttRipa, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
liUCom, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. HuytarA: habt. 18.
IjHWlflUljO, aid. Dpt. Puno, prov. Ohucui-
tOf dist. Santa Rosa: habt. 77.
LttenMlHireay rio, nace en la Cordillera ne-
gra : solo cuando llueve mucho en la sier-
ra lle^an sas aguas al naar.
jacram \BCA, quebrada, nace de ima rami-
fioHcion de la Cordillera negra, Dpt. An-
cachs.
lACBAMAScA, (debe ser conrupcion de Lacca
marea, lu^r 6 distrito de deshojar maiz
Q.) pbl. Dpt. Ancachs, prov. y dist. San-
ta : se halla d 96m. alt. y d 10 leg. (55 1 k.)
de Santa. Es muy esoaso de agua, puea
el rio de este nombre no corre todo ei
ano ; sin embargo tiene bastantes drboles
frutales: & sus inmediaciones hay dos
huacas : habt. 258.
LaerapamiNii chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Ocros.
LacraSy hda. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca.
Lacre^ aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Pachiza.
Lacre, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Tarapoto 6 Titt^^o Maria : habt. 9.
Laerita^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Colquemarca.
La-ena COCha, (Llacm cocha laguna de pas-
mar 6 atemorizar. Q.) mina de pltvta en
Auquimarca, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Cajatambo, ley 100 m.
Lacsanra, {Laesacmira atemorisar A otro. Q.)
pbl. Dpt. Lima, prov. Chancayj dist. Che-
cras: habt. 51.
Laetniii est. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
Lactayncro 6 Sactaguero, (Llactayacu irse
poblando. Q.) aid. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
Laeiiani, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Colquemarca.
Lacuya, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Chamaca.
Lachapa, chac. Dpt. Libertad, prov Trnjillo,
dist. Magdalena de Cao.
Lachaqney quebrada de San Buenaventura,
Dpt. Lima, prov. Canta.
Lachaquif pbl. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta: habt. 792.
Laclianuiy aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Pausa: dista de Coracora
19 leg. (105 k.).
Laelie, hda. Dpt. Libertad, prov. Pacasma-
yo, dist. Jequetepeque: habt. 30: dista de
San Pedro 2 leg. (11 k.).
Laghe, hda. de caiia, Dpt. Libertad, prov.
Trujillo, dist. Ascope: habt. 198: dista de
Ascope 2 leg. (11 k.) ; de Malabrigo 5
(27 4 k.): produce al aiio como 70,000
quintales de azucar, de los euales se expor-
tan como 20,000.
Laeheip, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Pacllon.
LAGU
— 494
LAGU
Lacllini) aid. y hda. Dpi. Piura, prov. Pay-
ta, dist. Huaca: habt. 81.
LachO) est. Dpt. prov. y dist. Huancavelica :
habt. 5.
Lachoccmayo 6 Llachoccmayo, est. Bpt. Aya-
cucho, prov. Iluamanga, dist. Chiara: habt.
15.
Laeliliaiiy chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo dist. Ambar.
Laderai chac. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Santa Eulalia.
Ladera-apa 6 Totoram , est. Dpt. Cuzco,
prov. Canas, dist. Pichihua.
LaderaSy cerro en el camino de Ho d Moque-
gua, su cumbre a l,840iii. alt.
Ladeve^l^a, inina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Mollepata : al N.
de Mollepata.
Ladrillenii chac. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Trujillo : a J leg. (1 i k.) de Trujillo.
Ladrillera, chac. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Moro.
La fortiina^ mina de plata en el cerro de
San Jose, lado E., Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc : ley 40 m.
La franca, rio en el Dpt. Cajamarca, prov.
Cajabamba; tributa sus aguas al Chuqui-
baniba y sirve de limite a varios distritos
de la provincia de Cajabamba.
La Fueilte^ hda. de viua, Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Vitor : habt. 6.
La Fuente, islote entre la caleta de Mata-
rani y el puerto de Islay, al N. E. del
muelle de Islay.
Lajrarto, islote cerca del puerto de Iquique :
tiene algnna cantidad de huano.
LajCa.suri, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Pacllon.
Lai^iuarslno. mina de plata en el cerro de
San Jose, lado E. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc.
LajB^, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Casma.
Lagos, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Santa Eulalia.
Lai^fe^ cerro cerca de Surco, Dpt. Lima,
prov. Huarochiri.
Lafpiiiai aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Yapa-
tera.
Laguna, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Tacabamba.
Laguna, hda, Dpt. y prov. Cajamarca, dt
Jesus: habt. 102.
Laguna, hda. Dpt. y prov. Cajamarca, disi
San Marcos : habt. 924.
Laguna, aid. Dpt. Libertad, prov. Paeasnu-
yo, dist. Jequetepeque.
Laguna, chac. Dpt. Ancachs, prov. Bantoi
dist. Nepeiia.
Laguna, hda. Dpt. y prov. Hn4niico, disL
Chinchao.
Laguna, chac. Dpt. Lima, prov. Canete, dis.
Chilca.
Laguna, aid. y hda. Dpt. Apunmac, proT.
Andahuaylas, dist. San Ger6nimo: habt
575 ; dista de San Ger6nimo 1 leg. (5 iL).
Laguna, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Aeon:
habt. 575.
Lafcnna de la Imlsa, aid. Dpt. y prov. Pin-
ra, dist. Catacaos : habt. 880.
LainuiaSf distrito de la provinda del Alto
Amazonas, Dpt. Loreto: habt. 1,181. En
este distrito hasta Yurimagnas hay m-
chas lagunas que se comunican con ke
rios por canos 6 canales naturales.
Lagunas, pbl. capital de este distrito de la
provincia del Alto Amazonas, Dpt. Lor-
to, d orillas del Huallaga: es consideradfl
como puerto mayor.
Lagunas, hda. Dpt. Piura, prov. Huaaea-
bamba, dist. Sondor: habt. 178: dista di
Huancabamba 1 leg. (5 i k.).
Lagunas, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Ayi-
baca, dist. Fnas : habt. 208.
Lagunas, lomas 6 pastos, Dpt. Pinrft, prof.
Ayabaca, dist. Chalaco.
Lagunas, rio, vease Safia, rio.
Lagunas, hda. Dpt. Cajamarca, prov. JaeD,
dist. San Ignacio.
Lagunas, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaea,
dist. Callayuc.
Lagunas, distrito de la provincia de Chkia-
yo, Dpt. Lambayeque : habt. 87^4.
Lagunas, pbl. capital de este disinio de k
provincia de Chiclayo, Dpt. LamibayB^:
habt. 874; dista de Chiclayo 10 leg.
(55 i k.).
Laipuias, est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Chingalpo.
Lagunas, valle, Dpt. y prov. Lima, dist Ale.
Lagunas, chac. Dpt. Lima, prcnr* YaafiM,
dist. Omas.
LAHU
495
LAMA
Laputasay hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa: habt. 19.
Lagfunas de Cliucara, en la Cordillera del
Dpt. Tarapacd : d 4,692m. alt.
Lapiuas de Hnasco, en el Dpt. de Tarapacd. :
tiene 8J44m. alt.
LagnDnUla^ cerro en el Dpt. de Tarapacd:
tiene 4,410ni. alt.
I4l^nillas, chac. Dpt. y prov. lea, dist.
San Juan Bautista.
liAOUNiLLAs, hda. Dpt. Ayacucho, prov,
Huanta, dist. Huamanguilla : habt. 20.
LAouNiiiLAs, mineral de plata, Dpt. Puno,
prov. Lampa.
liAouNiLLAs, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Oabanilla.
LiAOUNiLLAs, hda. Dpt. Puno, prov. Asd.n-
garo, dist. Putina : habt. 82.
liatnuilllas de la eompnerta , posta d los
4,81dni.l0 alt. en el camino de Arequipa
A Puno.
iMgar^ hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa, dist.
Yautan.
lAluif (Laa, cosa vana, cosa ordinaria, de
poca estimacion. Ay.) aid. Dpt. Junin,
prov. Jauja, dist. Aypata: habt. 260.
MAhacaclll, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 76.
Ijilhlialahlia 9 {Ldkua lena para quemar;
terco, duro en obedecer. Ay.) (de Macha-
camaroa), aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
diis, dist. Tinta: habt. 178.
liahuanO) est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
Ijaliuauquli hda. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Curahuasi : habt. 88.
1.1.AA1IAMQUI, (obstLaado, terco. Ay.) aid. Dpt.
Cuzco, prov. Anta, dist. Surite : habt. 48.
MililtliailtaGana) hda. Dpt. Puno, prov. Asin-
^aro, dist. Munani: habt. 51.
MjmMuMi 6 Lajuani, aid. y est. Dpt. Apuri-
mac, prov. Abancay, dist. Lambrama:
liabt. 101.
Lfljiaaipla, tambo entre Moyobamba y Ta-
xTApoto.
LdAlmiiatailCOf hda. cocal, Dpt. Puno. prov. y
dist. S4ndia.
[4JI f ainayqqiiAnfii J est. Dpt. Apurimac, prov.
Ootabambas, dist. Mamara.
[^flllEUaytambo, (tambo 6 pascana de lena. Ay.)
p1>l. Dpt. Lima, prov. Huarochiri, dist. I
Chorrillos : d 8,879m. alt.: habt. 780 : dista
de Langa 2 i leg. (18 k.).
LahueheeC) est. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro.
Lahlichiia^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
Laja^ chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Mag-
dalena: habt. 81.
Laja, aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Huancarqui.
Lajabamba^ (debe ser corrupcion de Llacca,
pampa llanura de tierra menuda, 6 de Lla-
cca pampa, llanura de plumas de la ala
del buitre. Ay.; su etimologia debe ser
Quechua Llaccajyampa, llanura de desj)a-
jar maiz, puede tambien ser corrupcion de
Laja que en castellano significa piedra pla-
na y Hsa) pbl. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca: situado en una lomada en la ori-
11a izquierda del rio Conchucos: al frente,
en la otra banda del rio Muyapampa, hay
un manantial de agua termal: habt. 482.
La Jara, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. San Ignacio.
La Jara, tambo 6n el camino de Islay k Are-
quipa.
Lajas, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca, dist.
Chalaco.
Lajas, distrito de la provincia de Chota, Dpt.
Cajamarca: habt. 8,171.
Lajas, pbl. capital de distrito de la provincia
de Chota, Dpt. Cajamarca, la poblacion
es pintoresca por su campiua: habt. 568.
Lajo, chac. Dpt. Moquegua, dist. Omate.
Lalacca^ chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Sancos.
Lalamachayj cerro mineral en el distrito de
Recuay, prov. Huaras, Dpt. Ancachs.
Lalamud) hda. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Santa Cruz : habt. 189.
LalamaF) limite entre el Peru y el Ecuador :
dista de Payta 88 leg. (188 ^ k.) ; de Amo-
tape 27 (150 \ k.).
LalaqulS) hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Huancabamba: habt. 649: dista de Huan-
cabamba 7 leg. (89 k.).
Lalaquis, chac. Dpt. prov. y dist. Cajamarca.
Lali) hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucartambo,
dist. Challabamba.
Lama^ chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Luri«
gancho : habt. 6.
LAMA
496 —
LAMB
Lftinanti^panipa, ohac. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, diat. Ccapacmarca.
La Har, provincia del Departamento de Aya-
cucho, creada por ley de 80 de Marzo de
1861 desmembrando las de Huanta y Hua-
manga. Coniina por el N. cou la provin-
cia de Huanta ; por el 8. cou la de Anda-
huaylas del Departamento de Apurimac
por medio del rio Pampas; por el E. con
parte de las montanas de la provincia de
la Gonvencion del Departamento del Cuz-
00, dividida en parte por el caudaloso
Apurimac ; y por el 0. con la de Hnaman-
ga. Su capital San Miguel. Consta de los
siguientes
DI8TRIT0S :
Habt.
Anco 8,687
Chungui 8,410
San Miguel 7,814
Tambo 5,081
Total habt 19,492
Machos consideran i Chilcas como dis-
trito formado de los pueblos de Chil-
cas, Esccana, Pampas y Apucancha, con-
tra la ley.
Estd comprendida, mas 6 menos, entre
los 12<> 80' y 13« 16' lat. y los 75^ y 76^
10' long, formando una superficie como
de 288 leguas, que comparada con su po-
blacion resulta con casi 82 habitantes por
cada legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
oiones con los nombres de Fuehlm y Pagos:
A ^stos los consideramos como Aldeas, y
algonas veces & dertas haciendas, segun
lo dicho en el Discurso Preliminar.
La natnraleza de esta provincia parti-
cipa de las ventajas e inconvenientes que
presentan los cerros y la montana 6 bos-
qnes. Es muy rica en minerales, particu-
larmente en Niquel y Cobalto, que casi
no se encuentran en otras provincias.
Un Sub-Prefecto estd encargado de]
mando politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra justicia: en lo
eclesidstioo est^ dividida en los mismos
curatos que forman los cuatro distritos
politicos.
Hay 20 Escuelas de primer as letras.
10 para hombres: sueldos
10 • mugeres: ■
8. eoo
Total al ano S. IM
Las contribuciones de esta pioviiwiA
producen al ano la cantidad de 524 soles
por los siguientes ramos :
Conti'ibucion Rustica S. 896
*> Eclesidstica • 128
Total S. 524
Laiuari, chac. Dpt. Huancavelica, proT.
Castrovireyna, dist. C6rdova.
Lamas, distrito de la provincia del Hualhh
ga, Dpt. Loreto: habt. 6,768.
Lamas, (en Aymarfi Llama es carnero 6 cnal
quier animal : en Quechua se dice Uma
y signilica lo mismo ; pero en particokr
se refiere & un animal especial del Peru
que se uombra Llama) citidad, capital de
este distrito de la provincia del Huallaga,
Dpt. Loreto: a los 8° 26' lat.y a 772in.alt.
Su poblacion en 1814 fii^ de 2,089; en 18d9
pasaba de 4,000 y en 1862 era de 4,459
habitantes. Despues de Moyobamba fe
el lugar mas notable de esa provincia. £n
tiempos auteriores a la Lidepeudencia*
Lamas era uno de los corregimieutos y d
centro de las misiones de los Jesuitas: k
poblacion ocupa un terreno formado prr
tres pianos superpuestos que preseutaa
el aspecto de tres pisos : dista de San Mi-
guel 2 leg. (11 k.), de Moyobamba 27
(160 i k.); de Tarapoto 4 (22 k.).
Lamasillo, v^ase Almendro 6 Amacillo, Dpt
Loreto.
Lamaji pbl. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Gal-
ea : habt. 688.
LAMBAYEQVE, Departamento, creado por
ley de 1.** de Diciembre de 1874. Confina
por el N. con la provincia de Piura; por
el Sur con la provincia de Pacasmajo;
por el E. con el Departamento de Caja-
marca; y por el 0. con el Padfico, desde
los e^" 20' hasta los 7"" 10' lat. Su cx^
la ciudad de Chiclayo. Consta de las s-
guientes
PKOVINCIAS :
Bibt.
Lambayeque 28.6W
Chiclayo 23,73J
Total habt 62,325
LAMB
— 497 —
LAMB
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre |
loB 6° 80' y 7° 10' lat. y Iob 81^ 80 y 88«
long, formando una snperficie como de
862 legnas, que comparada con su pobla-
cion resolta oon casi 61 habitantes por
cada legna cuadrada.
Puede considerarse oomo depariamento
de costa, aunque una parte de la provin-
cia de Lambayeque estd en la falda occi-
dental de la GordiUera. La riqueza del
Departamento consiste en su agricultura,
cirounscrita en lo general al cultivo de la
cana y tabaco.
En lo Judicial depende de^la Corte Su-
perior de Justicia' de la^Libertad, y en lo
edesidstico del Obispado de Trujillo.
Un Prefecto estd encargado del mando
polftico: hay un Oajero Fiscal y otros em-
pleados departamentales.
La Nacion gasta al|ano la cantidad de
59,100 soles en los siguientes ramos:
Sueldos del Prefecto, Sub-Pre-
fectos, sus empleados y gastos
de oficinas S. 11,880
Jueces de 1.* Instancia y Agen-
te Fiscal 4,600
Cajero Fiscal y empleados 6,160
£stablecimientos de^Benefioen-
cia 8,122
£n 2 Golegios para hombres.... 9,670
£n 65 escuelas de primeras le-
tras para hombres 16,000
£n 18 escuelas de idem para mu-
geres 10,800
Total al ano S. 60,222
En pocos Departamentos se halla me-
jor organizada y generalizada la instruc-
cion primaria : raro es el yecino de Lam-
l>ayeque 6 Chiclayo que no tenga excelen-
te letra y regular ortografia.
Las contribuciones producen al ano la
eantidad de 8,829 soles, por los siguien-
t,GS ramos :
Oontribucion Urbana 8. 899
B Bdstica • 6,440
> Lidustrial t 1,490
Total al ano S. 8,829
I^aamlNiyeque, provincia del Departament3
del mismo nombredesde el l.'^de Didem-
1>re de 1874 en que se erigi6 ^ste, habien-
do perteneoido Antes al de la Libertad.
Confina por el N. con las provincias de
Piura y Ayabaca|; por el S. con la de Chi-
clayo; por el E.^con las de Jaen y Chota
del Departamento|de Cajamarca ; y por el
0. con el'Pacifico, desde los 6'' 20* hasta
los 6° 48* lat. Su capital la oiudad de Lam-
bayeque. Gonsta de los sigoieiites
DISTBITOS :
Habt.
Perrinafe 6,197
Jayanca 2,649
San Jose 1,008
Lunbayeque 6,101
Mdrrope 2,247
Motupe 2,689
Muchumi 1,208
Ohnos 1,848
Pacora 689
Salas 6,167
Total habt 28,698
Esta comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 6« 80' y 6» 48';iat. y los SV 80' y 88»
long, [formando una superficie como de
602 leguas,|que comparada con su pobla-
cion resulta con poco mas de 47 habitan-
tes por cada legua cuadrada.
El territorio que ocupa la proyincia es
un llano que desde la orilla del mar se
extiende subiendo insensiblemente hasta
las faldas occidentales de la gran Gordi-
Uera; asf que en lo general el tempera-
mento es cilido y sus productos vegeta-
les propios de estos climas, tales como e^
algodon, la cana de azticar, el tabaco y
otros frutos semejantes; solo en algunos
pueblos que estan al pi^ de la GordiUera
se siente un poco de Mo. El rio de M6r-
rope con sus pequefios tributarios y el de
Lambayeque la fertUizan.
Un Sub-Prefecto est4 encargado del
mando politico de la provincia : un Jues
de 1.* Instancia administra justicia. En
lo eclesidstico esta dividida en los siguien-
tes.
CURATOS :
Ferrinafe. MArrope.
Jayanca. Muchumi.
Ingahuasi y Ganares. Olmos.
Lambayeque. Pacora.
Motupe. Salas y Penachi,
1
LAMB
498
LAMP
Hay uu Colegio de instruccion media
para hombres y 21 Escuelas de primeras
letras, que ocasiouan un gas to de 14,8^0
soles al ano, d saber :
Sueldos.
1 Colegio para hombres S. 2,240
14 Escuelas para hombres » 8,400
7 » » mugeres » 4,200
Total al ano S. ""147840
Las contribuciones producen al afio la
cantidad de 1,275 soles por los siguientes
ramos:
Contribucion Urbaiia S. 409
» Bustica » 881
» Industrial • 894
» Eclesiastlca » 141
Total al ano S. 1,275
Lambayeque, disti'ito de la proyincia de este
nombre en el mismo Departamento : habt.
6,101, sin contar los colonos asiaticos.
Lambayeque, ciudad, capital de la provincia
y del distrito de~ Lambayeque, d los 6° 4'
42" lat. y 76« 85' 84" long. : habt. 5,754:
la poblacion ocupa un terreno llano, y co-
mo el ho no tiene cauce, ha sido inunda-
da y destruida varias veces : dista de Lima
154 leg. (579 k.); de Chiclayo 2 (11 k.);
de Piura 44 (245 k.).
Lambayeque 6 Rio de la Leche: nace en la
Cordillera de Hualgayoc ; pasa por Santa
Cruz y despues por Lambayeque y desem-
boca en el mar 3 millas alN.de San Jose.
Lambalay, aid. Dpt. y prov. Tacna.
Lambilla, aid. Dpt. Lima, prov. y dist.
Huarochiri: habt. 184.
Lanibrama* hda. Dpt. Huancavehca, prov.
Angaraes, dist. Caja: habt. 189.
La3ibrama, distrito de la provincia de Aban-
cay, Dpt. Apurimac : habt. 2,087.
Lambraaia, (puede ser corrupcion de Lam-
yana arbol de aliso. Ay.) pbl. capital de
este distrito de la provincia de Abancay,
Dpt. Apurimac : habt. 605 : dista de Aban-
cay 18 leg. (72 J k.); de Caypi 8 (16 i k.).
LanibranpuquiOy cerro inmediato k la vi-
lla de Chumpi, prov. Parinacochas, Dpt.
Ayacucho: tiene ricas minas de marmo-
les jaspeados ; al pie del cen*o hay un ma-
nantial de agua mineral muy trasparente.
LambraS) est. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Luricocha: habt. 98.
LambrashnaycOf hda. Dpt. y dui Ajien-
cho, prov. Huamanga.
Lambbashuayco, hda. Dpt. Aponmac, prot.
AndahuaylaSy dist. Talavera.
Lambrasniyoc, hda. Dpt. HaancaYe&ci»
prov. Tayacaja, dist. Anco : habt. 15.
Lambbasniyoc, chac. Dpt. Ayacucho, pror.
Lucanas, dist. Sancos.
Lainbraspata^ hda. Dpt Huancaveliea, pror.
Tayacaja dist. Salcabamba: habt. 48.
Lambraspata, aid. Dpt. Apunmac, pto^.
Andahuaylas, dist. Huancarama: lubt.
282: d ^ leg. (8 k.) de Huancarama.
Lambraspuquio, hda. Dpt. Apurimac, pror.
Aymaraes, dist. Chapimarca: habt 50.
Lamejiui) est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tapay.
Lamlami) chac. Dpt. Ayacucho, prov. Ld-
canas, dist. Laramate.
Lampa^ {Lanipa Htera de mimbres qua
usaban los jefes 6 caciques. Ay.) aid. y est
Dpt. Junin, prov. Huancayo, dist P»-
riahuanca: habt. 470.
Lampa, rio , nace en la Cordillera de Hnim-
80, lado Sur, k los 14» 25' lat. y 75* 80"
long, mas 6 menos, en la provincia de
Parinacochas y con rumbo al Sur, p&tt
por Pacapausa, recibe las aguas del Cote-
huasi, como 8 leg. al Sur de Soyla, y ^
gue con el mismo rumbo hasta desemlo-
car en el mar con el nombre de rio dt
Ocoiia, k los 16° 27' lat. y 76* 26* 14"
long.
Lampa, distrito de la provincia de Parinaco-
chas, Dpt. Ayacucho : habt. 8,605.
Lampa, pbl. capital de este distrito de la
provincia Parinacochas, Dpt. Ayacucho:
habt. 789 : situado al pi^ de un escaipado
cerro hendido de quebraditas por doode
corren las aguas de las lluvias oon peli-
gro constante del pueblo y caosando dt-
iios. El temperamento es templado.
Lampa, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist Aco-
mayo : habt. 209. Esta estancia tiene kes
aldeas que suman en todo 899. habt
Laiupa, provincia del Departamento de Pa-
ne. £1 arreglo y demarcacion de esta pio*
vincia se hizo en virtud del decreto dic-
tatorial, dictado en el Cuzco el 2 de Majo
de 1854. Confina por el N. con la de Ck-
rabaya, dividida por un contrafaerte que se
LAMP
— 499 —
LAMP
desprende de los Andes ; por el S. oon la
de Pono, separada por el rio de Cabana;
por el E. con las de Asdngaro y Huanca-
ne dividapor el rio de Asdngaro; y por el
O. con la de Ganchis y Ganas del Departa-
mento del Guzco y la de Gaylloma del De-
partamento de Arequipa, diyididas por
una cadena de los Andes. Su capital la
dndad de Lampa. Gonsta de los siguientes
DISTBITOS :
Habt.
Ayaviri 6,080
Gabanilla *
Calapuja 2,852
Cnpi 1,159
Lampa 8,890
Ualli 466
Macari 8,092
Nicacio 1,091
Nnnoa 8,989
Orurillo 6,694
Pacard 4,411
Santa Rosa 8,084
Ucnbiri 974
Umachiri 1,968
Vilavik 481
Total habt 89,681
!Esta comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 14° 25' y 16° 40' lat. y los 72° 80' y
78** 25' long, formando una superficie co-
mo de 854 leguas, que comparada con su
poblacion resulta con poco mas de 112 ha.
bitantes por cada legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones como en la de Asdngaro.
Segun se v6, la provincia estd entre dos
raroales de los Andes, por el N. y el O.
can pequenas ramificaciones que van has-
ta perderse en la gran hoya que forma
el lago Titicaca. Ademds de los rios de
Asdngaro y Gabana que la limitan por el
E. y por el S., la riega un brazo del rio
de Santa Rosa 6 de Ayaviri hasta que se
une con el de Asdngaro : por todo esto,
Liampa, es rica en productos del reyno
veg^etal y mineral , y tiene el primer ele-
mento deprosperidad, cuales su numerosa
poblacion en proporciou d su territorio.
* No 86 indioa Ioa habitantes del distrito de
Cabanilli^ por falta de datOH.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
mando politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra justicia. En
lo eclesidstico esta dividida en los siguien-
tes
CURATOS :
Gabana. Juliaca.
Gabanillas. Lampa.
Garacoto. Vilque.
Hay un Golegio de instruccion media
para hombres, uno para mugeres y 81 Es-
cuelas de primeras letras, que ocasionan
el gasto do 28,000 soles al ano, d saber:
Sueldos.
1 Golegio para hombres S. 6,400
1 » » mugeres » 8,000
18 Escuelas para hombres » 10,800
18 » » mugeres » 7,800
Total al ano S. 28,040
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 5,126 soles, por los siguien-
tes ramos :
Gontribucion Rustica S. 3,873
« Industrial ■ 911
• Eclesidstica > 882
Total S. 5,126
Lampa, distrito de la provincia de Lampa,
Dpi Puno.
Lampa, ciudad, capital de la provincia y del
distrito de Lampa, Dpt. Puno: d los 15°
29' 20" lat. y 70° 20' 15" long.: habt.
1,058: dista del Guzco 59 leg. (828 i k.),
y de Pucara 9 (50 k.). ^
Lampa, aid. y hda. Dpt. Puno, prov. Ghu-
cuito, dist. Pomata: habt. 162.
Laill{Hllla, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Sancos.
Lampalla, est. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Pullo : habt. 88.
l4Uii]ianiqueil, hda. Dpt. Puno, prov. y
dist. Lampa: habt. 218.
LaillIMl8, cerro mineral, D2)t. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Recuay.
Lanijiay, chac. Dpt. Apurimac, prov. Gota-
bambas, dist. Haquira.
Laiupi) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pararin.
Lampian. distrito de la provincia de Ganf a,
Dpt. Lima: habt. 1,900.
LAND
500 —
LANQ
Lampun, (cormpcion de lAampan la azada
que nsaban los indios. Q.) Tilla, capital
de este distrito de la provincia de Ganta,
Dpt. Lima : habt. 599.
Lampoycata^ ohac. Dpi. Aporimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Laniud^ distrito de la provincia de Lnya,
Dpt. Amazouas: habt. 1,776.
Lamud, (antiguamente Llamtir, puede ser
que sea derivado de LUtmiitha estrenar
una bestia. Ay.) ciudad, capital de la
provincia de Luya y del distrito de sn
nombre, Dpt. Amazonas: babt. 1,544:
esti dividida en cuatro cuarteles que se
denominan Santa Ana, Gualannta, San
Juan y Banda Oriental.
Lana, aid. Dpt. An/sachs, prov. Santa, dist.
Kepena.
Lancata, aid. Dpt. Tacna, prov. y dist. Ta-
rata.
LanooneS) {Uamo mny negro. Ay.) aid.
Dpt. Piura, prov. Payta, dist. Querocoti-
llo : habt. 188.
Lanconsillo, cerro mineral de oro en el dist.
y prov. de Santa, Dpt. Ancachs.
Lancha La, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambo, dist. Gaujul: habt. 71.
Lanchaii) aid. y est. Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. Chavin : habt. 128.
Lancbas^ hda. de vina, Dpt. lea, prov. Ghin-
cha, dist. Pisco : habt. 48.
Lanche, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Chalaco: habt. 20.
Lanche, hda. Dpt. Cajamarca. prov. Gho-
ta, dist. QuerocotiUo.
Lanche, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Ghota,
dist. Cutervo : habt. 662, con los Gondac
y Oscurini.
Lanchebamba, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Chota.
Laiicheeonga^ aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Huambos: habt. 178, inclu-
sive los (ie Cordillera.
Laiiehepampay aid. Dpt. Piura, prov. Huan-
cabamba, dist. Huarmaca.
Lancheiiata, aid. Dpt. Piura, prov. Ayaba-
ca, dist. Chalaco.
LancheS) chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Cajamarquilla.
Landa, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Huan-
cabamba, dist. Huarmaca: habt. 182:
dista de Huancaibamba 8 Leg. (16 \ L),
de Lambayeque 80 (167 k.).
Landa, hdas. (dos) Dpt. y prov. Aieqiupi»
dist. Yitor : habt. 6, cada una.
Landeta, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, disi.
Huaca: habt. 69.
l4Ulga9 (corrupcion de Llauicca, manosear,
tocar, palpar. Q. ; Lancca la pordon de
barro que uno puede Uevar, Lanceo gne-
so, el tronco de un 4rbol. Ay.) pbL Dpt
Lima, prov. Huarochiri, dist. ChoniDos:
d 2,884m. alt. al N. E. de Ghornl1os:hak
648 : dista de Chorrillos i leg. (8 L); de
Espfritu Santo 2 i (18 i k.) y 17 i (97 i L)
de Lurin, por Sisicaya.
Langanise^ est. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huancaraylla
LaugaycO) chac. Dpt. Lima, prov. laayos,
dist. Laraos.
Langla, aid. Dpt. Lima, prov. Ganete, dist
Lunahuana: habt. 61.
LangO) chac. Dpt. Arequipa, prov. Oxuk-
suyos, dist. Chuquibamba.
Langiil) distrito de la provincia de Qmas,
Dpt. Guzco : habt. 1,4^6.
Lanoui, (parasu etimologia v^ase LantfoS pU.
capital de este distrito de la provincia da
Ganas, Dpt. Guzco; 4 la orilla de la Ii^-
na Langui : habt. 255 : dista del Cnzco 29
leg. (161 k); de Sicuani 5 (27 i k.); de
Pampamarca 7 (89 k.).
Langui, aid. y chac. Dpt. y prov. Areqni'
pa, dist. Paucarpata.
Langulre, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Ia-
canas, dist. Sancos.
Lanis, mina de plata, prov. Gastrovirepft.
Lailispampaf chac. 'Dpt. prov. y dist. Ca-
jamarca.
Lamas, chac. Dpt. y prov. Huinaoo, di^
Higueras.
LailJlUUli 6 Lahuaniy aid. y est Dpi Aps*
rimac, prov. Abancay, dist. Lamhtami:
habt. 101.
Lanlacmnl, no thbutario del San Gabas,
cerca de la hacienda de San Jotie caaal
frente de la confluencia del Chaquimavo.
Lanqiii, aid. Dpt. Piura, prov. y dist Haao-
cabamba.
Lanqui) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Pttifia-
cochas, dist. Ghmnpi.
LAHA —5
■nrota, eet. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, diet. Yanqai.
BBta, cbao. Dpt. Hnancavelica, prov. Cae-
troviieynn, dist. HuaohoB.
inza, cbac. Dpt. Anca^hB, prov. Cajatam-
bo, dist. Tiulloa.
ANzA, hda. Dpt. HuancaveUca, proy. Taya-
caja, dist. Pampas: habt. 112.
■oca, (mar de los mares. Q.) no, Dace en
la lagaua Cota-Catani de los aevados de
Pacchata en Moquegna, y se dirige A Bo-
livia. Se ba proyectado ecbar las i^uas
de este no A la quebrada de Azapa, para
anmeutar las aguas do este rico valle.
lonfiana, aid. Dpt. 7 diet. TarapacA : babt.
Ifil : dista de TarapacH 6 leg. (27 I k.).
ipit, (Lappa piojo. Ay.)ald. y bda. Dpt. Ju-
nm,proT.HiiaDcayo,dist. Golca: babt. 103.
tpriHil4>, hda. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Moborbabt. 25.
IpalRca, est Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tuti.
ipjara, cbac. Dpt. Torapacd, dist. Gamina.
ipnnicii, cbac. Dpt. lea, prov. Chincba,
dist. Pisco.
iqneqHB, (Laguitha repartir, dividir. Ay.)
aid. Dpt. Puno, prov. y diat. Hiudia: babt.
920.
iqnimt, aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Hnancayo.
qiiiiii:!!, est. Dpt. Huancavebca, prov. y
dist. raetrovireyna : habt 21.
^IDiptuupa; bda. Dpt. y prov. Lambaye-
]ue, dist. Salas.
m, aid. y cbac. Dpt. y prov. Arequipa,
list. Socabaya: babt. 110.
rabanilM, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. La
Uar, dint. Anco.
"acota, mina, v^ase Lai/taiola 6 SaUedo
HBOrctlt pbl. Dpi. Hnaucavelica, prov.
lastrovireyna, dist. Cordova: babt. 416.
lunate, distrito de la provincia de Lnca-
as, Dpt. Ayacuobo : Labt. 3,481.
AUATB, (Larama azul. Ay.) pbl. capita^
e este distrito de la provincia de Luca-
as, Dpt. Ayacucbo: babt. 718.
AMAT£, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
laoga, dist. Santiago : babt. 180 ; i 1 leg.
i i k.) de Santiago y i 6 (27 J k) de
yacucbo.
II — LAKE
Ltintinita, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
lloma, dist. Oallalb.
Laran, aid, Dpt. Lima, prov. Hnarocbiri,
dist. San Lorenzo de Qninti.
LJE.\^■, bda. de caiia, Dpt. lea, prov. Cbin-
cba, dist. Cbincba Baja: babt. 814 ; dista
de Tambo Mora 1 4 leg. (8 k.) ; de Cbin-
cba Baja 1 i (8 k.); de Cbincba Altai
{5ik.). -
Lanmccabaani, cbac. Dpt. Puno, prov. j
dist. Astlngaro.
Larancochu, cbac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Arabnay.
IdTtrntancit, est. Dpt. y prov. Moquegua,
dist. Icbuua.
lAranti), cbac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, diet. Ocros.
LaraoSf pbl. Dpt. Lima, prov. Huaroehiri,
dist. Carampoma: babt. 424.
Imraos, distrito de la provincia de Yauyos,
Dpt. Lima: babt. 8,794.
Laraos, (puede ser corrupcion de Lariuru
vivirsin reconocerjefe, cimarron. Ay.) pbl,
capital de eate distrito de la provincia de
Yauyos, Dpt. Lima : habt. 821 ; & 8,446n»-
alt.
Larapacat bda. Dpi. Cajmarca, prov. Jaen,
dist. Ban Ignacio.
LarapaDipa, cbac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Alca.
Larapata, bda. Dpt. Guzco, prov. Pauoar-
tambo, dist. Cballabamba: habt. 80.
Larnpitfl, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San tierdnimo.
Laniqnero, bda. Dpt, y prov. Puno, dist,
Ficbacaiii.
Larata, (Laratha reir. Ay.) aid. Dpt. Liber-
tad, prov, Patas, diet, Huayo,
Larata, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist, Tapay.
Lanito, hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Curabu;i,ji: babt. lUl.
Larcay, (Larcu acequia, especie de canal
de madcra delgada con que los indios be-
bian cbicba por pasatiempo. Ay.) pbl.
Dpt. Ayacucbo, prov. Lucanae, dist- Bo-
ras: habt. 465.
Lartdo, aid. y bda. de cana, Dpt. Libertad,
prov. y dist. Trujillo; dista de Trujillo
2 leg. (11 k.).
litres, (Lari tio matomo, y& veces todopa-
LASA
— 502 —
LAUR
riente por parte de madre. Ay.) puerto en
el rio Yanatilde, que sirve de Hmite d la
provincia de la Convencion, Dpt. Cuzco.
Lares, distrito de la provincia de Calca, Dpt.
Cuzco: habt. 4,828.
Labes, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Galea, Dpt. Cuzco : d sus inme-
diacion existe un mananlial de agua mi-
neral ferruginosa ; contiene un poco de
arsenico : habt. 450.
Lariy distrito de la provincia de Caylloma,
Dpt. Arequipa: habt. 980.
Lari, (Lan tio 6 pai'iente materno : Lan la-
ri gente que vive sin conocer jefe, cima-
marron. Ay.) pbl. capital de este distrito,
de la provincia Caylloma, Dpt. Arequipa:
habt. 860 (parcialidad de Anansaya).
Laria, quebrada, (vease PamparoinaSy que-
brada).
Labia, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pamparomas.
Labia, est. y hda. en la quebrada de su nom-
bre, Dpt. Junin, prov. Huancayo, dist.
Calca: habt. 304.
Lajua, cerro con vetas de cinabrio d 15 leg.
(88 i k.) de la mina de de Santa Barba-
ra, Dpt. Huancavelica, prov. Angaraes.
Labia, aid. Dpt. y prov. Huancavelica, dist.
Conayea: habt. 148.
Laris, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist.
Sicuani : habt. 250.
Lari-lari, aM. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Cayma.
Laripata^ hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
bana.
Larmenta, aid. Dpt. y prov. Huancavehca.
dist. Conayea: habt. 187.
LarO) hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa:
habt. 214.
Larohnasi, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ocubiri.
Lairea) chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo; dista de Trujillo i leg. (8 k.).
liarria, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
Larrion, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco.
Larriva, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco: habt. 18.
Lasani, (Llasani peso mucho. Q.) aid. Dpt.
Puno, prov. Chucuito, dist. Yunguyo.
Lajstaj, aid. Dpt. Junin, prov. Hnancajo,
dist. San Ger6mmo: habt. 81.
Lata, est. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist
Huayo; dista de este pbl. 2 leg. (H i-)-
Latag^le, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Su
Juan Bautista ; dista de lea 8 leg. (16 1 iX
LatauUipata, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chim.
vivilcas, dist. Livitaca.
Latico, est. Dpt. Lima, prov. Huarochm,
dist. San Damian.
Latisa, hda. Dpt. Piura, prov. y dist. Hott-
cabamba.
La TIsa est. Dpt. y prov. Cajamarca, disk
San Marcos.
Latonea, hda. Dpt. Lima, prov. Canta, dist
Atavillos Bftjos.
Latner, chac. Dpt. Libertad, prov. PaUz,
dist. Capamarquilla.
Lauca, hda. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist
Huaripampa.
Lauca, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Casta.
Lauca, rio, Dpt. y prov. Tacna.
Lauca^lie, aid. Dpt. Tacna, prov. y dist
Arica : dista de Arica 1 leg. (5 i k.).
Lauchamud 6 Laucha, aid. Di>t. Cajanwr-
ca, prov. Hualgayoc, dist. San WgoA:
habt. 528, con los de Calquis.
Lauche, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Choriillos.
LauUi, aid. Dpt. Puno, prov. Asangaro, dist
Potoni.
Laiillinca, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ucubiri.
Laumache, aid. Dpt. Piura, prov. y dist
Huancabamba ; dista de esta ciudad 2 kg.
(11 k.).
Laupay, est. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Anco.
Laniie, hda. Dpt. y prov. Hn&noco, di*
Chinchao, en la quebrada Derrepente.
Laora, sahtrera en el Canton de la Pens.
dist. y Dpt. Tarapaca; en 1878 piodnjo
2,400 quintales; dista 12 leg. (66 i L)
del puerto.
Laura Santa, sahtrera en el Cauton de Tan-
gay, dist. Pica, Dpt. Tarapadk;en 1872
produjo 84 ,000 quintales; en 1878 180,00(h
dista del puerto 10 leg. (56 i k.).
Lauramarca, (Lauraftua pluioA del pajst)
para adornarse conella, marcalngax. Ajj
LAYA
— 503-
LAYT
at. y hdft. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
hi, dist. OcoDgate.
inpampai aid. Dpt. Hnai)cavelic&, prov.
Ingaraes, dist. Aoobamba: habt. 100.
oniytuii) pbl- Dpt. Cuzco, piov, CimaB,
list. Layo : dista del Cazr,o 55 leg. (195 k.
r 6 (S3 i k.) de Langui.
DiuTAKi, hda. Dpt. Cuzco, prov. Cauas,
list. Layo.
urel, eerro, & 5 leg. (28 k.) de Taquilpon,
isDC una miiia de carbon de piedra, que
krde sin llama y ain olor, Dpt. Ancachi
itov. Huaylaa, didt. Macate.
nri, hda. Dpt. Lima, prov. y dist. Chan-
cy: habt. 06.
nrlcratas, (puede aer corrupcion de Ha-
jiiipatha, eompadecerae de otro ayudAn-
lolo i salir de bus trabujos. Ay.) aid. Dpt.
i.yacucho, prov. ParinaoouhaK, dial. Lam-
)a.
uricaya, est. Dpt. Ayacucho, prov. Pari,
lacocbau, dist. Lampa.
UBicAVA, laguua, al £. de las de Aulloco-
^a y Huanso en esta Cordillera,
oricocliii, hda, Dpt. Junin, prov. Pasco,
list. Cayoa: habt. 71.
uRicocBA, lago coneiderado como el ori-
[ea del Uaraiion haata que se recouocid el
io Nupe, que por nacer maa l^joa es au
erdAdero orfgen. Esta laguua ae com
e hoy cou los nombres de Junin, Reyes
Hnchaycoclia: v^ase Junin, laguna.
irlpampa, hda. Dpt. Ayacucho, prov,
.uc&nas, diat. Puquio.
m>, chac. Dpt. Aaoacha, prov. Huayli
ist. Pueblo Libre: liabt. 18.
isa* bda. Dpt. Hnancavelica, prov. Ta-
avaja, dist. Pampas: habt. 65.
s*, eat. Dpt, Cuzco, prov. Paruro, dist.
oUcha.
saniKf pbl. Dpt. prov.iy diat. Tacna.
Nate, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
a., dist. Tuti.
0, chac. Dpt. Lima, prov. Huarocluri,
at. Uatucaua.
k, cbac. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
St. Casta.
i, chac. Dpt. liima, prov. Huarochiri,
3t. Chonillos,
lya* hda. Dpt. Puno, prov. Aa&ugaro,
at. Sou JoB^.
LaycAGOttI 6 Laracola, (Layea hechicero
cota mar, laguQ%, charco. Ay.) eerro cer-
ca de Puud: tieue ricas miuas de plata
una de ellae ea la c^lebre de Salcedo, {v4a.
se Salceilo, mina).
La)'C9, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
diat. Tacabamba.
Layco, (I.ftycu, por amor, por mi, y Layca
hechicero. Ay.) aid. Dpt. Huascavehca,
prov. Ciiatrovireyna, diat. Cdrdova: habt.
liO.
Layches, (hac. Dpt. Ancachs, prov. Caji
tambo, ilist. Ocroa.
Idyliua, ii'ld. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas. dist. Huancarama, & 1 leg. (5 i k,
de Huaiicarama.
Layhda, (vfiaae Lakua) aid. Dpt. Arequipa
pi-ov. Cuuand, dist. Caraveh: i. 6 leg.
(38 i k.) de CaraveU.
Idyme, hila. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, die!^. Soras.
Layhe, chic. Dpt. Cuzco, prov. Ohunvivil-
caa, disi. Ccapacmaroa.
Layhe, aid. Dpt. Puuo, prov. Lampa, dist.
Macari : habt. 846.
Laymiua, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, diat. Luricocha : habt. 12.
Laymlpata, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
Laymnchaf aid. Dpt. Anoaoha, prov. y diat.
Pallaaca: babt. 181,
Laynanipatat est. Dpt. Puuo, prov. Sin-
dia, dist. Cuyucuyu.
Laynei aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Yanaoca: habt. 208,
JjayOt dietrito de la provincia Canas, Dpi
Cuzco: habt. 1,564.
Layo, {Layu, cierta rafz peqaena que ae
me. Ay.) pbl. capital de eate diatrito de la
provincia de Canas, Dpt, Cuzco : habt.
427 : i S leg. (16 i k.) de Lat^. En un
eerro uimediato, hay ana mina de pla-
ta.
Lavo, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcaa,
dist. Vulille: habt. 4S,
Lavo, chac. Dpt, Cuzco, prov. ChunvivU-
Ciki, dkt. Sauto Toma^i.
LuyopBDipa) est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Mai'ari.
Lajiarima, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. PuUo.
LEGU
— 504
LETT
Layre, hda. Dpt. Junin^ prov. Huancayo,
dist. San Juan.
Layve, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Colca.
LayviadaS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambo, dist. Acas.
LazaretOf Ma. Dpt. prov. y dist. Puno.
L&zaro San, aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Ayabaca, dist. Cumbicus : liabt. 248.
LAzaro San, mina de plata y poco de oro,
Dpt. Ancacha, prov. Huaylas, dist. Macate.
LAzabo San, hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
LazOy chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Mag-
dalena: habt. 9.
Lazo, hda. Dpt. y prov. lea. dist. San Juan
Bautista.
Leacco, hda. Dpt. Cuzco, prov. Galea, dist.
Lares: habt. 184.
Leandro San, hda. cocal, Dpt. y prov. Hud-
nuco, dist. Chinchao.
LecaS) aid. Dpt. Puno, prov. Asdngaro^
dist. Achaya: habt. 435.
Lecas, aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Pusi.
Lecasaya, est. Dpt. Arequipa, prov. Gayllo-
ma, dist. Callalli.
Lecclecca, est. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba : habt. 26.
Leche, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Gatalina: habt. 82.
Leche, rio de la, asi se llama el rio de Lam-
bayeque.
Leche, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Gara-
baya, dist. Ituata.
Leche huma, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Paucarcolla.
LeehepaqaiOf est. Dpt. Guzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Velille.
Lecheral) hda. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Huarmey.
LechupU) est. Dpt. Piura, prov. Payta. diit.
Querocotnio.
Lechuza, cerro, tiene d96(n. alt. y se ve un
poco al interior de la costa.
Ledoyf aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Tingo : habt. 82.
Legua, aid. D])t. y prov. Piura, dist. Gasti-
11a : habt. 485.
Legua La, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Magdalena: habt. 86.
Lcjia, chac. Dpt. Amazonas, prov. Lnji,
dist. San Gor6nimo: habt. 81.
Lejia, tamboenti'e Shannsiy S. JnanLomi,
Dpt. Amazonas.
LeUf hda. Dpt. Arequipa, prov. Islay, dist
Tambo.
Leilgua, hda. Dpt. y prov. loa, dist. Fnebk
Nuevo: habt. 684.
Lengua, est. Dpt. Ayacncho, prov. Hia-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 15.
Lefia^ hda. Dpt. Amazonas, prov. Lnji,
dist. Bagua.
Leina, caleta en el mismo recodo y en U
parte N. de la caleta de Yapes; tiene im
fondo de 4 ^ d 6 brazas.
Le^a La, despoblado, Dpt. Hoaneavelica,
prov. Gastrovireyna, dist. PiUpiehaca: dis-
ta de Ayacucho 82 leg. (178 k.) ; de M-
pichaca 6 (88 i k.).
LeoU) hda. de vina, Dpt. lea, prov. Otis-
cha, dist. Pisco : habt. 70 : produce ai too
200 barriles de vino de 18 galones.
LeoneSf rocas muy immediatas i la Pimti
de Goles.
Leonpampa, chac. Dpt. y prov. Hxuim-
CO, dist. Ghinchao, enlaquebradaDe-Be-
pente.
Leqnecalaill, hda. Dpt. Puno, prov. Caia-
baya, dist. Ajoyani.
Laqueleque^ (un pajaro bianco y negro del
tamano del halcon. Ay.) hda. Dpi. Pqbo.
prov. Lampa, diet. Gabanilla.
Lequello, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pui-
nacochas, dist. Lampa.
Lequeni, {Lequen hen-ero 6 plai^^. kj)
est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ghacuito.
LequenuyO) est. Dpt. Puno, prov. Cani*-
ya, dist. Grucero.
Lequepata, est. Dpt. Puno, proT. Lampa.
dist. Macari.
LequeS) hda. Dpt. Gajamarca, prov. Bnak*
gayoc, dist. Niepos.
Leticia, puerto en el Amazonas, a loe 4*
11' 10" lat. y 69^* 60' 26" long, en is o«-
fluencia del riachuelo de Saa Antonio ; i
160m. alt.: dista de Tabatinga como 1 nu-
lla, y es el primer pueblo del Perd pari
el lado del Amazonas. Generalmenie st
le llama puerto de San AtUanio de la Fn>!--
tera ; su temperatura 28* d 29*^ en NofviaL-
bre. Su movimiento mercantil t;& en bo-
LIBA — 5
table amnento debido i loa vapores del
Fer^ 7 del Brasil que lo frecneDtan, eouo
ae T^ en el Bigniente cnadro :
1874?
UOTIHIENTO
DEL PUEBTO DE LETICU 6 BEA DE SAN ANTOHIO
DE LA FRONTEHA.
EntTuim. ToneldE. FftsagB.
/ SeVaporos 18,318 261
,ft-. 1 10 Lanohas 4 vapor 180 481
^'^'*1268 Botes, etc 164 66
I 90 CanoaB 86 5
ISVaporefl 11,986 481
4 Lanohas & vapor 170 10
Sftlieron. Tonelds. Pftsaea.
( 18 Vapores 7,656 278
1876 ] 1 Lanolia & vapor. BO
[ilB Botes y canoas. 268
f 69 Vapores 20,621 209
1875] 4Lanchn8lLvapor 100
(l89 Botes, etc 206 1
Dista d9 Loreto 10 leg. (66 i b.); de
Moyobamba 126 (1,092 k.).
LetJnit aid. Dpt. y prov. Pinra, dist. Se-
cbnra: habt. 244.
LetraLA, hda. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen,
dist. San Ignacio.
Letr&yo, hda. Dpt. y prov. I«&, dist. Humay:
habt. 100.
Lflti^oe, hda. Dpt. Huancavelica, prov. y
dist. Castrovireyna.
[jBWB, chac. Dpt. Amazonas, prov. Chacha-
poyas, diat. Huayabamba.
IJeTanto, distrito de la provincia Ae Cha-
chapoyas, Dpt. Antazonas; habt. 600.
[iBTANTo, pbl. capital de eete distrito de la
provinoia de GhaohapoyaB, Dpt. Amazo-
naa. El terreno de la poblacion es muy
indinado, solo la plaza es liana: habt.
866.
Lerita, aid. Dpt. Fimo, prov. Carabaya,
dist. Ayapata: habt. 668.
Leymebamba, dietrito de la provmda de
Chachapoyas, Dpt. Amazonas : habt. 767.
[iETHBBAHBA, pbl. Capital de este distrito de
la piovinoia de Chaohapoyas, Dpt. Ama-
zonas : habt. 224.
Leypaya, est. Dpt. Lima, prov. y dist. Bua-
rochiri.
Uanga* hda. Dpi. Ctyamaroa, prov. Chota,
^st. Huambos.
Ubaya* chac. Dpt. Uoquegna, dist. Garu-
5 — LIBE
Uberfadt nana de plata en Qtteropaloa,
Dpt. Hn^nco, ptov, Dos de Mayo, dist.
Bauos: direcdon N. 80* E.; inclination
80" & 86°.
LIBERTAD, Depu-tamento : la antigua In-
tendencia de TrujUlo tai declarada De-
partamento por decreto dictatorial de 12
de Febrero de 1821, hasia que se dict6 la
ley de 9 de Maxzo de 1826 que le did el
nombre de Departamento de la Libertad,
porque en Trtijillo y Lambayeque se pro-
clamiS nuealra Independencia primero qua
en Lima : ent6ncea abrazaba todo el Nor-
te, y Bucetiivamente f a4 desmembriudose-
le para formar los Departamentos de Ama-
zonas, Gajamarca, Fiura y Lambayeque:
hoy qneda reducido & los siguientes U-
mites: por el Norte el Departamento de
Lambayeque y parte del de Gajamarca;
por el S. el de Ancacbs, por el rlo San-
ta ; por el E. el de Amazonas; y por el 0.
el mar Pacifioo desde los 7" 10' hasta los
8" 67' lat. La autigua ciudad de Truji-
llo es la capital del Departamento. Oons-
ta de las siguientes
FBOTINCIAS :
Habt.
Huaraachuco 35,703
Otusco 28,881
Pacaamayo 18,816
Pataz 27,748
Tnyillo 26,788
Total habt 181,936
EsU comprendido, mas 6 m^nos, en-
tre los 7° 10' y 8" 67' lat. y los 79" 10' y
82° 6' long, formando ana snperfieie co-
mo de 1,666 leguas, que comparada con
Bu poblaoion resulta con poco mas de 84
habitantes por cada legua cnadreda.
Su territorio puede considerarse divi-
didoeutres zonae distintas: la primera
de la costa hasta lae faiAss de la gran
Gordilleia : la segonda de la Gordillera; y
la tercera de la boya entre la Gordillera
principal del 0. y otro ramal de lamisraa
que corre por la derecha del rio Maranon
y paralela connate. En la primer a zona se
eneuentrau todoa Iob productos y tempera-
mento de la costa: la segunda toda es de
sierra firia y llena de ricoe minerals de
LIBE — 5
platfl, cobtej' fierro, etc.: en la teroera ee
encaentraii loB productoa de la coste en las
orillaa del Marafion yiBUcbosmiDeralea de
oro, plata, etc. en la sierra, como mas
exteiiHameiite se dice al desoribir cada
una de las proTmoias de este Departa-
moDto. Su region hidrogr^fica est& re-
partida en oriental j occidental; corres-
ponden a la primera el rio Maranon y
ens tributarioa; y i la segunda los rios de
Cfaicama, Moche, Vird y Santa que la fer-
tilizan.
Un Prefecto esta encargado del mando
politico del Departamento. La Corte Su
perior de Justicia extiende su jurisdiccios
en todo este Departamento y el de Lam-
bayeque. En lo eclesidstico forma una
DiiSceaia qne comprende tambiea los De-
partamentos de Piura, Cajamarcay Lam-
bayeqne. Fn4 erigida por Bula de Paulo
V, expedidaen 20 de Julio de 1609. An-
tes de expedirse esta Bnia fueron electos
dos Obispos que no Ilegaron & tomar pose-
sioif segnn se v6 en el siguiente
CiTiLOOO
DE LOB OBISPOB HE LA DlOCESIS DE TRUJILLO.
D. Fray Alorao Guzman y Talavera de
la Orden de S. Gerdnimo, electo en 1677,
renuncid ^ntes de tomar poBesion del
cargo.
D. iuM de Cdrcanw, presentado en
1611, morid en el mar cerca de Payta de
trinsito para su Di6cesia.
D. Fray FTancUc.n Cahrera, Dominico,
promovido el ano 1614, tom6 posesion en
1616, murio en 1619.
D. Cdrlof Marcelo Comi, promovido del
obiapado de Santiago de Chile al de Tru-
jillo, au patria, en 1621, mari6 en 1629.
D. Fray Ambrosio Vallejo, de la Orden
de Mercedarios fn6 promovido de la sede
de Popayan A la de Trujillo en 1680 y
muri6 en 1635.
D. Diego de MonUrya y Meiidtiza, fu6
nombrado en 1689, y muri6 en 1640.
I). Fray LuU de Cordora y HonquiUo,
del Orden de la Santfsima Trinidad, fu4
promovido de la iglesia de Cartajena i. la I
de Tmjillo, y muri6 ^nt«a de tomar pose-
sion de esta ultima. |
; — LIBE
Z). Pedro de Ortega y Sotomayor, pre«
tado para obiapo de Trujillo en 1647, 1
promovido & la silla de Arequipa el m
mo ano,
D. Jvan de Zapata y Figueroa, promo
do de la igleaia de Santa Cruz de la Sii
ra, mari6 dnt«s de recibir las Bulas.
D. Fray Mareo» Salmeron, Mercedu
electo en 1647, muriddnteadeconaagrsr
U. Andre* Garcia de ZuriZa, fii4 pre«
tado el ano de 1650, mriri6 el de 1663.
D. Diego del Castillo y Artia^a, nra
brado en 1658, pas6 ^tes de consagrui
i, la iglesia Metropolitana de Santa F^
Bogota.
D. Fray Juan de Calie y Heredia, Mf
cedario, gobenui haata 1675, en qne f
promovido al obiapado de Arequipa.
D. A ntonio ds Leon, promovido del oh
pado de Panamd al de Trujillo en 16^
pas<i el siguiente aflo al de Arequipa.
D. Franeieco de Borja, iai promovi
del Tucuman & Trujillo, y muriii aqnl
ano 1669.
D. Fray Pedro de Ixt Sema, del Ord
de la Santfsima Trinidad, mnri6 en C
diz estando para embarcarse i en destii
D. Pedro Diaz de Cien/uegot, fn^ prom
vido de la iglesia de Popayan d la de Ti
jillo el ano de 1697, y mnri6 el de 17C
D. Fray Juan Yictore de Velatco, del C
den de San Benito, raxmft en 1713.
D. Diego Montero del Aguila, promovi
del obiapado de la Concepcion de CbDe
aiio de 1716, murid en la cindad de Sa
al afio 7 meses de haber tomado poaedc
haciendo la viaita en an nueva DiiSces
D. Fray Jayme Mimbeia, del Orden
Predicadores, fu4 promovido de Stu
Cruz de la Sierra el aiio de 1719, y nm
en 1739.
jD. Gregorio de Molledo y Clerque, p
de Cartajena i, Trujillo en 1741, y
aqui at Arzobispado de Charcas en 17'
D. Fray Jose C'ayetano Paravieino, Fn
ciscano, promovido del Paraguay d t
1748, muri»i en Trujillo en 1760.
D. Bernardino de Arriza y Ugarte, p
de Cartajena it Trujillo, y muri6 el 1*"^
de 1756, promovido ya al Arzobispado
Charcas.
LIBE — S
D. Francixeo Javier d« Liirta y Victoria,
pasd de la iglesia de Panamd & U de Tm-
jillo el aflo 1769, y muri6 en 1778, pro-
mo^do ya al Arzobispado de Cliaf cas.
D. Baltazar Jayme Martines ConpaHon,
presentado por el aio 1778.
Dr. D. Joie Marjil y Carrion, deede el
afio 1802: no habiendo qnerido recoDocer
la Independencia proolamada en 1821, se
anaentfi de aa Didceaie i Espana; falleciiS
en 1826.
Dr. D. Franciteo Javier de Echtu/ue,
eleoto en 1826, y ducante la Sede va«ante
fa4Gobersadoi'ecIesidsticoelDr. D. Juan
Igvacio Machado.
jyr. D. Tomds Dieyues, preconizado en
24 de Jnlio de 1886 y coset^rado en Li-
ma en 9 de Octubre de 1636, falleci6 en
1845.
Dr. D. Higinio Madalengoitia, electo y
preconizado en 18i6, falleci6 el 4 de No-
Tiembre de 1848.
Dr. D. Affiittin Guillermo Ckaruji, pre-
seiitado y preconizado en 185S, falledd el
22 de Febrero de 1857.
Dr. D. FrancUco Onieta, preconizado
en 8etiembre 26 de 1B60, tiom6 posesion
el 28 de Octubre del miamo ano: ta4 pro-
movido al Arzobispado de Lima en 1876.
Dr. D. Jote Domingo Armestar, preeen-
tado y preconizado en 1874, entr6 en po-
sesion en 1675.
La NacioD gaeta en este Departamento
la cantidad de 292,467 soles al auo, en los
EigTiieiiteB ramos.:
Sneldo de Prefecto, Sub-Prefec-
tos, empleados y otros gastos
de estos ramos S. 12,184
SaeldoB de Vocales, Jueces de
1.* Instancia, Agente Fiscal,
otros empleadoB y demas gaa-
toa dejusticia 30,709
Sneldos del Obispo, Goro, otros
empleados eclesi&sticos y gas-
tos del Culto 34,175
Caja Fiscal 8,110
Adnanade Salaverry 26,700
CorreoB 9,321
^^oerzas de Policia 83,040
SstablecimientoB de Benoficen-
da 6,636
— LIMA
£n losaiguientea Establecimlen-
tos de inatmccioD piiblica:
Una Universidad 1,660
Un Seminario 882
2 Colegioa para hombree 14,459
8 > > mugerea 6,792
61 Bacuelas para hombres S6,600
81 .
Total alaSo S. 292,467
Las contribuciooes de todo el Depar-
tamento producen al ano la cantidad de
14,880 soles, por los siguientee ramos:
Contribacion Urbana S. 1,604
• Biifltioa 11,042
> Industrial > 1,150
• EclesitUtica > 1,084
Total S. 14,880
LiBEBTAD, hda. Dpt. Jonin, prov. Tamu),
diat. Vitoc.
libian, hda. Dpt. Amazonas, prov. Lnya,
diat. Cocabamba: habt. 80.
Libichej hda. Dpt. Lambayeqne, prov. Chi-
clayo, dist. Sana.
Libra, hda. Dpt. Junin, prov. Janja, dist.
Aypata: habt. 189.
Licalinasi, (casa de hacer redes. Q.) aid.
Dpt. Lima, prov. Canta, dist. Arahnay:
babt. 29.
Lfcap, hda. Dpt. Libertad, prov. Tmjillo,
diat. Ascope: habt. 64: dista de Aacope
2 leg. (11 k.); de Malabrigo 6 (27 J k.)-
Liccbabamba, chac. Dpt. Apurimac, pro r.
Aymaraes, diat. Tapayrihua.
Lieera, pequeSorecodo 6 enscnada al N. de
la Capilla yde laqnebrada de Vitor; tiene
fiierte reventason: fondo de 7 A 11 brazaa
& 2 cablea de tierra.
Llcpicb jcarca, hda. Dpt. Pimo, prov. Huaa-
cane, dist. Moho: habt. 6.
Licnpls, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, diat. Cachen.
Lichtmayo, hda. cocal, Dpt. Pano, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
LiUataco, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macuaani.
Lima, eat. Dpt. Cajamarca, prov. y diat.
Lima, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist.
Huaylillas : dista de Huaylillas i de leg.
(1 i k.).
LIMA
508 —
LIMA
LIMA, Departamento. Mnchos afios dnte&
de la Independenoia era uno de los pri-
meros Corregimientos 6 Intendencias: des-
pnes se le han separado algunas provin-
cias para formar otros Departamentos.
Confina por el N. con el Departamento
de Ancachs ; por el S. con los de lea y
Huancavelica ; por el E. con el de Junin;
y por el 0. con el mar Paclfico desde los
10^ 88' hasta los IS** 20' lat. Sn Capital
la antigua cindad de Lima. Consta de las
Biguientes
PROVINCIAS:
Habt.
Chancay 81,604
Canta 18,160
Canete 20,871
Huarochiri 16,207
Lima 104,982
Yauyos 16,811
Total habt 207,085
En ningun Departamento son mas pal-
pables los grandes errores del Censo de
1862 en el de Lima, pues segun se ve
apenas tiene 207,085 habitantes cuando
solo la ciudad deLima cuenta mayor po-
blacion, como lo decimos y probamos en
la palabra Lima, ciudad.
Estd comprendido, mas 6 menos, entre
los 10*» 38' y W 20' lat., y los 77° 80' y
80° 16' long, formando una superficie co-
mo de 1,976 leguas, que comparada con
sn poblacion resulta con casi 105 habt.
por cada legua cuadrada.
En su extenso territorio, se encuentran
en abundancia todos los productos de los
reynos mineral y vegetal: las minas de
oro, plata, cobre, fierro, y otros xnetales,
carbon de piedra, sales etc., son tantas
que bastarian por si solas para enriquecer
d un pafs, y asi serd cuando el ferrocarril
que parte del Callao d la Oroya extienda
6us ramificaciones por sobre la Cordille-
ra y una ^sta con la costa.
Los rios de Barranca, Pativilca, Huau-
ra, Pasamayo, Rfmac, Lurin, Mala y Ca-
nete fertilizan las provincias por donde
pasan. La agricultura de la costa estd. des-
tinada casi esclusivamente d la siembra
de la can a de azucar que hoy produce
grandes cantidades.
TJn Prefecto esta encargftdo del numio
politico del Departamento. Hay uns Gor-
te Superior de Justioia que extiendesa
jurisdicoion i los Departamentos de h-
nin 6 lea. En lo eclesidstico forma ima
Di6cesis que tambien oomprende los De-
partamentos de Ancachs 6 lea, y es It
Metropolitana de la RepAblca: fa^ erigi-
da como Sede Episcopal per Bula de Pau-
lo in de 14 de Mayo de 1541 y devada
& Metropolitana en 1545: desde entdneea
hasta hoy se han celebrado s^ Condlios
proyinciales :
catIlogo
DB
LOS ARZOBISPOS DB LA lOLBSIA IfBTBOPOLITAKl
PE LDf &•
P. Fray Geronimo Loayza, de obispo de
Cartajena, fu6 promovido para primer
obispo de Lima en 1541: tomO poeeaicm
el 25 de Julio de 1548 ; erigid su Catednl
el 17 de Setiembre del miamo ano de
1548; recibi6 el palio en 1548, en Tirtid
de haberse elevado su igleeia & Metropo-
litana en 1545 ; celebr6 dos oonciBos pro-
yinciales, el uno en 1662, y d otro en
1567, y falleci6 el 26 de Octnbre de 1675
en el hospital de Santa Ana, fnndado par
el mismo.
D. Dugo Gomez de la Madridy deeio ei
1577, se detuvo en la Corte y fnfi pnwno-
yido al obispado de Badajos.
D. ToriMo Alfonso MogrobejOy (el Santo)
fu6 electo en 1579, tom6 po8esi6n el 24
de Mayo de 1581, y mnri6 el 28 de H»o
de 1606 en Sana.
D. Bartolome Lol>o Guerrero, de Arzobis-
po de Granada, fu6 promovido d este; to-
m6 posesion el 4 de Octubre de 1609, y
mari6 el 8 de Enero de 1622.
D. GonzaU) Ocampo, promoyido del ohb-
pado de Guadix, tom6 posesion el 20 de
Abril de 1625, y muri6 el 19 de Diciem-
bre de 1626.
D. Fernando Arias de VijarU, promovi-
do del Arzobispado de Gharcas, tomo po-
sesion del de Lima el 14 de Fehrero de
1680, y muri6 el 27 de Enero de 1688.
7>. Fray Fernamh de Vera, (AgosliBo)
siendo obispo del Cuzco, fa^ electo en
1638 ; pero muri6 lintes de tomar
LIMA _ 5i
D. Pedro V^hxgmnez, promorido del obis -
pado de Areqmpa, tom6 posesion el 22 de
Mayo de 1641, y iiiuri6 el 12 de Mayo de
1671. Tqvo por anxiliares 4 loH SS. Dr D.
Pray Nicolas UUoa (Agnstino) que ftxi
promorido del obispado de TncumaQ en
1668; Dr. D. Bias Aquingar murii^ electo.
D. Antonio de Aaoona Inverto, ya coa-
&rmado mnrid de Af zobispo.
T>. Fray Juan da Abnoguera, promDTido
jel obispado de Arequipa, tomd posesion
d 6 de Mayo de 1674, y muri6 el 2 de
Marzo de 1676.
D. Melchor de LiHan y Cunems, de Presi-
iente j de Gapitan General del Peru, fa^
ilecto Arzobiepo, tomd posesion el 14 de
Buero de 1678, y miiri6 el 28 de Junio
le 1706. Tavo por aaxiliares li D. Fran-
iisco de CisneroB y Uendoza, qne fsJleoid
m 1717, y i D. Pedro Morcillo, promovi-
lo A Panami en 1728.
D. Pedro Franciieo Lfoato, elccto en
1708, fu£ preso en an b'iiifiito para Lima,
■ennnci6 el palio y aceptti la mitra de Ba-
lajos.
D, Antonio Zuluaga, promovidodel obis-
tado de Centa, tom6 posesion el 21 de
ifajode 1714, y mnri6 el 21 de Enero
le 1722.
D. Fray Diego MorcUlo, (Trinitario)
ra&ladado de la Plata, toin6 posesion el
.8 de Kciembre de 1728, y muri6 el 12
le Mano de 1780. Tuvo por auxiliar &
>. Pedro Morcillo, promovido & Panama
n 1728.
Z>. Franeiteo Antonio F.aeand/in, prorao-
ido del obispado de Chile, tom6 poseeion
1 18 de Febrero de 1782, y mtiri6 el 28
e Abril de 1789. Tuvo par auxiliar a
). Fray Francisco Gutierrez Galeano,
Uexcedaiio) trasladado & Huamaiiga en
746.
D. Jom A, de Ceballot, promovido del
hicnman, h)m6 posesion el 10 de Se-
embre de 1742, y inim6 el 16 de Enero
e 174S.
D. Agtutin Rodru/et Debjado, traslada-
0 de la Plata en 1746, muri(3 en el ca-
Z>. P^ro A. Parroeta, totnu posewien
1 2C Junio de 17S1, y paH6 al Arzobis-
I — LIMA
pado de Granada en 18 de Betiembre de
1758.
7>. Diei/o dfl Corro, promovido de la Se-
de de Popayao, tomd posesion el 27 de
Noviembre de 1769, y muri6 ol 28 de
Enero de 1761.
D. Dieyo A. d^ Parada, trasladado del
obispado de la Faz, tom6 posesion el 23
de Novjombre de 1762, y morid el 23 de
Abril de 1779.
D. Juan Diimiiigo GonzaJei de la llegue-
ra, promovido de Santa Cmz de la Sier-
ra, tom6 posesion el 15 de Febrero de
1782, y muriii el 8 de Marzo de 1805.
D. Biirtolom« Maria de las Jlcra*, pro-
mavido del Cuzco, tom6 posesion el 18
de Noviembre de 1806 y se rotiri i, Espa-
fia el 6 de Scticmbre de 1821.
Z). Jonje de Penarente, totni pnsesioD
el S3 de Junio de 1834, y mari6 el 10 de
Marzo de 1839.
D, Fray Francisco de Sales Arritta, to-
m6 poseaion en 21 do Euero de 1341, y
murio ol 3 de Mayo do 1843.
D. Franciieo Javier de Luna Pizarro,
tomd poseuion en 5 de Abril de 1846, y
m\ai6 el 9 de Febrero de 1855.
T), Jane Manuel Pasquel, fom6 posesion
eu 16 de Diciembre de 1865, y muri6 el
15 de Octubre de 1867.
D, Jone Seliaiilian de Omjenrrhe y Barre-
da, promovido del obispado de Areqnipa,
tom6 posesion en 15 de Octnbre de 1859,
y murii el 19 de Febrero de 1872.
Dr. D. Miiniiel Teodoro del Valle, presen-
tado on 1871 y prcconizailo en Boma el
mismo aiio, no se did el pase d las Sulas
de inatitucioo por hnhcr sido ilGgn!mente
prenentado y por breve de Pio IX de l7
de Novifimbre de 1872 se le destitnyd de
oate Arzobispado, nombrandolo Arzobia-
po de Berito,
Dr. D. Fraiirisro Oriiela y CaxfnUon,
promovido del obispado de Trujillo, por
cleecioii en 11 de Enero de 1873 y preco-
nizado, tomi5 posesion el mismo afio, y
continua hnKtii la feclia.
La Niiciuii gasta eu eate Dopartamen-
to ta cantidad dc l.G23,G34 sole^j al auo,
eu los sigui'^utey eiitableclmientos :
LIMA
510 —
LIMA
Sueldos del Prefecto, Sub-pre-
fectos, empleados y demas
gasios S.
Corte Superior de Justica, jue-
ces de 1.* Instancia, Fiscales,
Agentes fiscales, otros em-
pleados judiciales y gastos de
justicia
Tribunal del Consulado
Sueldos del Arzobispo, Coro, y
otros empleados y gastos del
Culto
Gajero Fiscal y empleados
En los siguientes establecimien-
tos de instruccion piiblica :
1 Colegio de instruccion media
para hombres
188 Escuelas para hombres....
68 » » mugeres....
En la Beneficencia piiblica....
En Correos
Fuerzas de Policla
29,596
188,115
6,695
76,516
56,150
81,840
89,820
48,820
480,181
59,050
612,801
Total S. 1.628,584
No se consideran otros establecimientos
porque no son departamentales y se in-
cluir^ en el artfculo Peril,
Las contribuciones del Departamento
producen la cantidad de 97,912 soles al
ano, por los siguientes ramos :
Gontribucion Urbana S. 58,094
• Bustica » 84,278
> Industrial » 9,157
» Eclesidstica » 1,888
Total S. 97,912
Creemos util poner en este lugar la
DEBCBIPCION 6£0l6gICA DEL TEBBENO
COMPBENDIDO ENTRE LA CIUDAD DE LIMA Y LA
DE HUANCAVELICA.
c Siguiendo el Rio Rimac hdcia arriba
hasta Matucana y San McUeo, el terreno
es estratificado, y hasta este ultimo punto
compuesto de p6rfiro abigarrado ; cono-
ci^ndose que im brusco solevantamiento
ha causado un trastomo completo en las
estratas, cuya direccion e inclinacion no
es posible explicar de un modo general
por su constante variacion.
< Un poco abajo de San Mateo las capas
86 ban separado paralelamente al piano
de estratificacion, resultando de aqui es-
carpaduras 6 barrancos vertiealea peifec-
tamente regulares, de mas de 350 Tim
de altura sobre el fondo de la quebndaj
parece que fueran ya d desplomarse.
cGomienza d estrecharse la quebndi
del Rimac desde un poco arriba de 5ia
Mateo principiando & desaparecer los p^-
firos abigarrados; se halla en Ingardedlog
una composicion calcdrea de bastante po-
tencia, estratificacion vertical y que sedi-
buja de manera exactamente ideutic&ea
los barrancos de las dos orillas. Seis le-
guas arriba de San Mateo se sube a lad*
ma de la Gordillera. Aqni se haila pikfi-
ros obigarrados de composicion yariiUe
en los picos y contrafaertes, 6 cadenu
perpendiculares.
«E1 sabio D. Mariano Eduardo Bniso
fija la altura del paso de la Gordillerft 6 ei
Potachudo de Antarangra, que esta soke
el Ifmite de las nieves perpetuas en 4,8§5
metres. Hay sin embargo en una mesade
la cima del paso (de media l^gua de exten-
sion y la que hay que andar antes de ba-
jar la falda oriental), algona yegetackn,
pues se encuentraunapeqaenayerbam&j
apretada, que los indios sacan en trosu
rectangulares.
tHdllanse alii k distanda de on coiito
de legua del camino, ahnejas calcareat.O'
yos f6siles determinados por Mr. Bajk,
ingeniero de minas en Francia, perieoe-
cen al terreno Jurdnco. Una de ellas for-
ma parte del g^nero Area y se acerca sa-
cho & la Area Gabrielis del terreno AVfw-
miano ; y otra es del g^nero Pt^rodonie. ^
ha podido encontrar Mr. Grosnier (qae ei
el que ha hecho el viaje geoI6gioo que coi
ocupa) las capas calcareas de donde (so-
vienenestos fdsiles; deduciendose deaqa
que deben estar en lo alio de la montaDiti
cubiertas con la nieve.
f A una legua del paso de AnUtrvtvi,
descendiendo hdcia el £. por una cne^
muy parada, se encuentra una vEtak
metal compuesta de cobregris, apena^^
gentifero, de piritas de fierro, de
arsenical, de galena y blenda.
«Fundido este metal da im 50*''«ii
cobre y la masa que resulta de la fai*
UMA —6
1 86 exporta panv laglaterra donde la
ifican. Esta mma se halla en Moroco-
desde donde se traBportan las masae
tas de fondicion en mnlae haata el
AI alejarse de Morococha, varia aenei-
mente la naturaleza de las rocas : la
■atificacioa es mas neta; pero la moli-
ion de laa capas es diferente en cada
ntana, todo lo que inclina d creer que
>o en nn tiempo an violento ttaetomo
as hnellas se estan viendo.
En los minerales de Pucard hay vetas
producen galenas casi poias 6 mez-
las de pirita, mncha bleada ; algo de
re gris ; y algnnas vetas son de iSxido
Seiro con on poco de carbonsto, de
'ato y de silicato de cobre gris y algn-
mouches de plata roja. En todaa ellaa
plata; pero la elaboraoion de ellae la
en de un modo muy unperfeoto. A nua
la hdoia el Noroeste de Pitcara, las ca-
de gres bianco, son vertdcales; y una
illas de 5 & 6 metros de espesor, im-
^ada de cinabrio, cuyo oontenido me-
(la teiieui- moymTie) da del 0,0026 *
)S de merourio. £s eate mineral ente-
ente eemejante aide HuancavdUa tan
Qado.
\. cnatro legaas al Sudoeste de Puca-
A 4,17:2 metros de elevacion sobre el
, segun Bivero, se halla el pueblecito
'auU mny rioo en minerales de plata,
jias con este metal en estado nativo y
el Bulfuro de plata.
Zl rio de la Oroya, que es el quecorre
valle de este nombre, como 20 legaas>
iendo todas las aguas de la Cordllle-
.esemboca despues de muchas sinuo-
les en el valle de Jauja. En sns
18 hay la misma constitnoion de ca-
cou corta diferencia. Hallanse en
I valle {de la Oroya) aluvionea mo-
38, a, veces partes inferiores de terre'
«andario, cubiertas de nna concre-
calrdrea, mas 6 m^nos porosa y has-
lO A. 12 metros de gnieso ; prodi
ir agnas may cristalinas que nacen
pi^ de la Cordillera. En ninguna
de los alrededores ae encuentra el
a de estas capaa calc^reas, de las
— LIMA
que las agnas deben baber tornado el car-
bonato de cal para formar estos depdsi-
tos concrecionarios. En los puntos en que
dicbaa aguas oaeu en ol rio forman enor-
mea estalactitas i veces de formas muy
bizarrae. Esta concrecion superficial ha-
ce desaparecer por alguna distanoia el rio
de la Oroya, que se sumerge coo gran
mido entre grandes rocas y reaparece 300
metros mas abajo sin ruido algnno, for-
nULndose de este modo un puente natural
por donde pasa el camino.
• Poco intes de Uegar al pueblo de la
Oroya & 6 legaas de Pucard, se estrecba
el valle; laa capas desaparecen y la natu-
raleza de las rocas es la misma, aunque
por lo general vertioales y contomeadas. *
Oerca del pueblo bay en la almendrilla
que forma la base de la montana una po~
derosa veta de galena no explotada aun
por los de aqnella veoindad. Se ha en-
contrado ftSsilea de Amrrumitat en medio
de nn considerable nilmero de gres, dea-
parramados en el suelo, que hecho el and-
lisis por Mr. Bayle, pertenecen al terreno
JuTasico,
t Poco dntea de hcachaca se hallan con-
crecionea calcdreas mamelonadas. En la
mesa en que eatd Huando bay muohos
guijarros rodados, medianos en tamano,
mezclados con tierra y arena grueaa. Es
notable este dep6Bito por el lagar en que
se halla, pues no ae aabe como estos gui-
jarros hansidotransportadoa por laa aguaa
& tan considerable altura y al punto cnl-
minante de una montana.
• Desde Huando basta Huamaveliea se
balla pdrfiros rojos muy variados que sir-
Ten de base al terreno estratificado se-
cundario, compuesto de capas altemati-
vae cuarzito, de gres, de arcilla esquisto-
sa, de oalcdreoB ailiceosos, de calodreos
compactos, etc. Eu fin en las cercanfas
de HuantaveUea se encuentran capas ver-
ticales de una arcilla muy fina, empasta-
da con fragmentoa de cuarzo muy irre-
gulares y un ain ndmero de capae (gist-
menu) de mercnrio.
(Desdeqae seprinctpia dbajarla cues-
ta de Huancavelica, ya no se encuentran
loa p6r£ros rojos y sf numeroaas capas 6
LIMA
512
LIMA
hiladas {gisemenu) de mercario en medio
del terreno estratificiido sjcimdario. En
este Ingar oomo en casi todo el Perti se
halla niuclio metal de mercurio. En tiem-
po de loB Incas ya era conocido el cina-
brio bajo el nombre de LUmjn, y lo em-
pleabau para pintarse la cara, molieudo-
lo con grasa 6 agua ; pero es casi cierto
que no conocian el modo de extraer de
^1, el mercurio».
Lima, provincia del Departamento de Lima.
Esta antigua provincia de la cual se ban
segregado algunos distritos, confina por
el N. con la de Cbanoay ; por el S. con la
de Caiiete; por el E. con la de Huarocbi-
ri; y por el 0. con el Pacifico, desde los
• 11*» 40' basta los 12° 20' lat. Su capital
la ciuadad de Lima. Gonsta de los si-
gnientes
DISTBITOS :
Habt.
156
1,780
Ancon ,
Ate
Carabayllo 1,955
Cborrillos 3,830
El Barranco *
Lima, ciudad dividida en 5 dis-
tritos politicos 89,434
Lurigancbo 543
Lurin 2,081
Magdalena 1,312
Miraflores 109
Pacbacamac 1,662
Snrco 2,070
Total babt 104,982
Al bablar de la poblacion del Departa-
mento de Lima, bemos dicbo que es im
error palpable del Censo 1862 considerar
tan pocoB babitantes, cuando la sola ciu-
dad de Lima tiene mas del doble de los
que se consideran como de toda la pro-
Yincia.
Esta comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 11* 40' y los 12« 20' lat. y los 79° 5' y
79** 88' long, formando una superficie co-
mo de 189 leguas, que comparada con su
poblacion resulta con poco mas de 555
babitantes por cada legua cuadrada. To-
do su territorio es de costa y por consi-
• Bate distrito y el paeblo son niievos y por
esto Be ignora su poblacion.
^ente de temperamento dUido, eiecf*
tuaudo muy pocos pueblos, que par estar
d bastante altura sobre el nirel del nur
^ inmediatos A las faldas occidentales de
la Cordillera son algo fries.
Son pocas las minas de plata que «
encuentran en esta provincia ; pero en el
reyno vegetal bay abundancia de aqne-
lias plantas y drboles que necesitan denn
temperamento ardiente ; por esto se ^
que la mayor parte de las baciendas se
dedican al cultivo de la cana didce de k
que elavoran gran oantidad de asncarqae
provee al consumo de Lima y sobra mii*
cbo para exportar & los otros DepsrtimcQ-
tos y al extrangero: asi mismo prodoee
alfalfa, mais, yuca y otros fmtos seme-
jantes; lomismoque paltas, cliinmojis,
manzanas y otras frutas. Los rios de Gft*
rabayllo, Bimac y Lurin, que la atrsTiesao
de E. d 0. la riegan y fertHizan famto-
do otros tantos valles.
La circunstancia de tener en sub inxne-
diatas costas los excelentes puertos j iMr
bfas de Gbancay, Ancon, Miraflores, (%or-
rillos, Lurin y otras Galetas, onidas ea-
si todas por ferrocarriles, le dan madioi
elementos de riqueza; d lo que se agre^
que por ser Lima Capital de la Bqy^-
ca, afluyen 4 ella para avecindarse todos
los ricos capitalistas de los Departames-
tos.
Un Sub-Prefecto est* eneargado M
mando poHtico de la provincia. Pan h
administracion de Justicia en I/ Instaa-
cia bay cuatro Jueces que entienden a
lo Civil, con un Agente fiiscal; tres Jae-
ces con un Agente fiscal para lo eriixuB^
un Juez de Aguas y revisiones en asaa-
tos de menor cuantia.
En lo eclesiastico est4 dividida en ki
siguientes
GURATOS :
Lima,
I
Ate.
Magdalena.
Surco y ChoxnlloB.
/iSagrano.
Santa Ana.
San SebastiaiL
San Maroelo.
\San Lazato.
Lurin.
Lurigancbo.
Garabayila.
LIMA
513
LIMA
Hay un Colegio de instruccion media
para hombres y 27 Escuelas de primeras
letras, que ocasionan un gasto de 70,280
soles al ano, a saber :
Sueldos.
1 Colegio de ilistruccion media S. 81,840
16 Escuelas para hombres • 20,720
11 • » mugeres » 17,720
Total al alio S. 70,280
No se incluyen otros establecimientos
administrativos 6 de insiruocion porque
6 son nacionales 6 departamentales.
Las contribuciones producen al aiio la
cantidad de 65,480 soles, por los siguien-
tes ramos :
Contribucion Urbana S. 52,061
» Rustica • 12,857
• Industrial • 926
» Eclesidstica » 86
Total S. 65,480
Algunas de estas contribuciones, tales
como la industrial, la Uamada de Patentes,
y la Urbana, producen hoy mas del do-
ble, pero no estan consignadas las sumas
exactas en el cuadro oficial del que toma-
mos estos datos.
LIMA} ciudad, capital de la Bepublica del
Peru; del Departamento y de la provincia
de Lima. Atendiendo «4 que la ciudad de
Lima, como capital de la Bepublica, es el
centre de la civilizacion y riqueza del Peru,
se nos permitira que, contrariando nuestro
proposito de ser sucintos en la descripcion
de las ciudades 6 pueblos, seamos algo
extensos en la de esta.
ETIMOLOGIA, SITUACION, EXTENSION,
CLIMATOLOGU.
Lima es corrupcion del nombre sustan-
tivo Quechua Rinmc que significa habl4i'
dor, porque decian que existia un ordculo
que hablaba 6 daba respuestas : el verbo
es Rima, hablar, charlar, arengar. Fu6
fundada por Francisco Pizarro el 18 de
Enero de 1585, con el nombre de ciudad
de los Eeyes, en honor d los reyes de Es-
pana, CArlos V y Dona Juana su madre,
aunque algimos dicen que fue por haber-
se elegido el sitio el 6 de Enero.
La posicion astron6mica de Lima ha
sido observada por diferentes autores, y
por ser interesante este dato, ponemos el
siguiente:
CUADBO DE OBSEBVACIONES OE LA POSICION ASTB0N6miCA DK LA CIUDAD DE LIMA.
Ano8.
AUTORES.
Latitud.
Longitud.
1537
Hernando Galdin
12° 6'
12 18
12
11 50
12 1 16"
12 14 48
12 6 28
12 2 45
12 2 84
12 2 84
»
Juan Roche
»
Juan Mafra
1586
Tomas Candish
1709
El Padre Luis Feoillet ,
1718
D. Pedro Peralta
79° 80* 80"
1718
Frezier ,
79 45
Duran
79 17
1802
Humboldt ,
79 81 51
» nor Oltmanns
79 27 45
Moesta
79 22 22
1858
Mateo Paz Soldan
79 26 29
La estacion de San Juan de Dios, del
ferrocarril del Callao, estd d 156 metres de
altora; la de Monserrate, del ferrocarril de
la Oroya, & 184m-40. El sitio que ocupa la
ciudad es un extenso piano inclinado con
casi 80m* de decHve, desde Barbones &
Monserrate, lo cual facilita el curso de las
acequias 6 albanales que la recorren lim-
pidndola de toda inmundicia
Hasta 1870, en que aun tenia una mu-
ralla de adobes, construida en 1688 para
defrenderla de cualquier ataque en caso de
una sublevacion de los Indies , su super-
ficie se calculaba (incluyendo la parte de
65
LIMA
514 —
LIMA
S. Lazaro) en 18.848,680 varas (9.316,921
metros cuadrados) de las que 5.651,022
estaban ocnpadas por huertas, plazas,
conventos ^ iglesias ; mas hoy que ya no
existen las murallas, (que se hau conver-
tido en alamedas) y que ha disminuido el
nixmero de huertas, conventos, etc., ha
aumentado considerablemente y pasa de
doce miUones de metros cuadrados.
En lo general la figura del piano que
ocupa la poblacion es la de un triangulo,
cuyo lado mayor es el rio Eimac, que la
divide en dos partes : el mayor largo de
la ciudad es casi de 4,000 metros de Este
d Oeste; y el ancho de 2,500 metros, mas
6 m^nos, de Norte d Sur.
Los vientos reynantes son los del S. E.
pero al cambio de las estaciones sopla
uno N. 0. por pocas horas en algunos
dias : al salir el sol sopla el viento del 0.
por poco tiempo, en el equinoccio de pri-
mavera y en los solsticios al determinar-
se las principales faces de la luna: la ma-
yor fuerza de estos vientos se esperimen-
ta de 6 a 10 de la noche. Puede decirse
que solo hay dos estaciones bien marcadas,
inviernoy verano: el primero se sieute des-
de Junio hasta Diciembre ; el termome-
tro no baja de 12** 10' sobre cero, ni sube
de 18**: en el verano que se siente desde
Diciembre hasta Mayo, el termometro va-
rla desde 18° hasta 28°; de suerte que la
minima temperatura es de 12° 10' y la
maxima 28° : el barometro marcha todo el
alio con tanta regulaiidad que puede ser-
vir de reloj : a las 5 a. m. principia A su-
bir hasta 0°009 y se mantiene estacionario
entre las 9 a. m. ylas 12 m.; baja ent6n-
ces progresivamente hasta las 4 p. m. y
permanece casi estacionario hasta las 7
p. m. en que vuelve a subir. La atmos-
fera esta siempre saturada de humedad,
que aumenta notablemente en los meses
de invierno, y por esto se siente mucho
frio, aunque el termometro apenas marca
18* sobre cero. La mayor cantidadde llu-
via que cae en 12 horas, es de nueve mi-
limetros; pero en lo general los meses que
se llaman de Uuvias son Julio y Agosto, y
el pluviometro no marca mas de 1 mili-
metro de agua (alio de 1868 Comercio del
5 de Enero). Estos datos dan & conoeer
que el temperamento de Lima es soare y
sano; solo de tiempo en tiempo es acome-
tida por la fiebre amarilla, que cnradft
oportunamente no es mortal, y por la vi-
ruela : se cree que estas epidemias guar-
dan un periodo de 5 6 de 7 anos.
DIVISION ADMINISTRATIVA, POLItICA
Y ECLESIASTICA.
Para su mejor servicio la ciudad estadi-
vidida en 5 cuarteles que comprenden l(f
distritos y todos los distritos componeD46
barrios ; pero los que propiamente se Ua-
man distritos polfticos son 5 ; a saber San
Sebastian, San Marcelo, el Sagrario, San-
ta Ana, y San Lazaro, que son otras tan-
tas parroquias 6 curatos.
DESCRIPCION DE LA CIUDAD.
Las calles en general son tiradas i oor-
del y se cortdn casi en dngulo recto, for-
mando cuadros que se llaman manzanas. Se
ha cuidado de darlas tal direccion que en los
meses de verano siempre hay sombra en
algun lado de la calle, exceptuando los
dias en que el sol esta en el zenit ; y co-
mo rara vez falta la brisa del S. E. no ae
esperimenta im fuerte calor. El maror
largo de las calles es de 125 metros v el
menor de 90 metros, y el ancho enlo ge-
neral de 10 metros; muy pocas exceden de
estas dimensiones : todas las calles tienen
acequias 6 albanales cubiertos que pasan
por el medio recibiendo en su trayecto los
desagues de las casas: hace poco esaa
acequias estaban al descubierto, con poco
fondo, lo que presentaba una vista asque-
rosa y ocasionaba epidemias por la eon-
tinua evaporacion de materia^ en esta-
do de putrefaccion. Kecientemente se ha.
introducido para pavimentar las calles
una especie de macadam de piedra de la
Oroya que contiene arcilla glutinosa y for-
ma una snperficie casi tersa: si sn dura-
cion corresponde & la comodidad j bueoa
vista, Lima serd una de las ciudades me-
jor y mas econ6micamente pavimentada^.
El affUtt potable que se consume en Li-
ma viene de un manantial formado por
LIMA
515 —
LIMA
filtraciones delElmac: esta situado al E.
de la ciudad y como 5 k. de la plaza prin-
cipal: desde este dep<Ssito corre por caue-
rias de fierro y se distribuye en diez y siete
fnentes y pilas piiblicas, colocadas en las
plazas y plazuelas: del resto se surten
las casas y establecimientos particulares:
la calidad del agua es buena segun resul-
ta del siguiente dnalisis hecbo por el pro-
fesor Raymondi los anos de 1856 y 1874:
AIViLISIS DEL AOUl POTABLE DE LIMA.
MATERIAS GONTENIDAS EN UN LITRO DE AGUA.
Materias gaseosas cdlculadas en el estado
secOf d la tefnperatura de 0® y presion de 760 milimMros,
Acido carb6nico
Oxigeno
Azoe
Materias fijas calculadas en el estado anldro.
Carbonato de cal (disuelto en el agua en el estado de
bicarbonato)
Carbonato de magnesia (id.)
Oxido de fierro (id.)
Splfato de cal :
Clomro de magnesia
Sulfato desoda
Clomro de sodio
Sulfato de magnesia
Cloruro de potasio
Cloruro de litio
Sifice
Agua
de la pileta de
Santo Tomas,
en 1856.
Litros.
0.008,894
0.001,988
0.009,078
Materias orgdnicas azoadas.
0.014,960
GramoB.
0.094,864
0.005,348
0.008,580
0.088,155
0,014,975
0.051,919
0.022,871
Agua
de la oanerla,
en 1874.
Litros.
0.008,183
0.002,619
0.015,279
0.021,081
Gramos.
0.122,000
0.005,107
0.008,000
0.103,860
Agua
del rio Bfmac,
en 1874.
LitroB.
0.001,821
0.003,432
0.014,874
0.006,608
0.282,820
trazas miiy
sensibles.
0.024,958
0.025,815
0.030,540
0.005,338
0.003,300
0.003,000
0.325,918
trazas
sensibles.
0.020,127
Gramos.
0.070,714
0.004,351
0.002,725
0.052,500
0.012,200
0.033,295
0.028,647
0.010,677
0.003,400
0.003,500
0.222,009
trazas.
Para comparar con mas facilidad la composicion de dichas agiias, dar^ aqui (dice el pro-
fesor Baymondi) el resultado del analisis, indicando cuantitativamente las bases y los dci-
do8 aislados, sin combinarlos por el cdlcnlo, lo que se puede ver en el cuadro siguiente :
MArERIAS CONTENIDAS EN UN LITRO DE AGUA.
Agua
de la pileta de
Santo Tomas,
en 1856.
Acido carb6nico combinado
Acido sulfiirico ,
Cloro
Silice
Oxido de fierro
Cal
Magnesia
8oda
Potasa. ,
Xciiina
Gramos.
0,044321
0,078164
0,025062
0,006608
0,003580
0,087084
0,008865
0,084796
0,288480
Agna
de la caneria,
en 1874.
Gramos.
0,056855
0,094421
0,021000
0,003000
0,003000
0,110880
0,012612
0,024319
0,003372
0,001165
0,330124
Agua
del rio Bimac,
en 1874.
Gramos.
0,033393
0,056858
0,028484
0,003500
0,002725
0.061218
0,011621
0,022980
0,006746
0,001202
0,228671
LIMA
— 516
LIMA
Se v^ que la calidad del agua de las ca-
nerfas ha mejorado, porque ha disminui-
do la cantidad de materias orgdnicas, de-
bido al esquisito cuidado y A los trabajos
empreiididos por la flmpresa del Agua.
Entra a la ciudad la enorme cantidad
de siete milloiies de gal ones en 24 horas,
y la mayor cantidad se desperdicia : Antes
que se hubiera conducido por canerias de
fierro y ensancliado el deposit© 6 manan-
tial, no Uegaba k dos y medio millones de
galones.
Inmenso es el desarrollo que ha tornado
Lima en los]ultimos diez aiios : los fiubur-
bios que estaban abandonados y Servian
de muladares; las murallas que ocupa-
ban una gran suporficie; muchas huertas
espaciosas y varios conventos y monaste-
rios se ban convertido en su mayor parte
en hermosas casas, en alamedas y en es-
tablecimientos publicos 6 de empresas
particulares ; de suerte que si- en 1858 te-
nia la ciudad 212 manzanas y 855 calles,
con 18,093 puertas A la calle, y en 1860
el numero de puertas lleg6 a 14,002 , hoy
puede asegurarse que el numero de man-
zanas pasa de 250, el de las calles de 400,
y el de puertas A la calle de 20,000.
Las casas en lo general son c6modas y
espaciosas ; pocas son las que tienen tres
pisos, siendo de dos por lo comun : el ma-
terial empleado en la mayor parte de los
edificios es el adobe , sobre cimientos de
piedra 6 de cal y ladrillo : los techos son
pianos, porque las lluvias son insensibles,
aun cuando ha habido extraordinariamen-
te fuertes aguaceros que ban pasado las
cubiertas ocasionando grandes p^rdidas
en muebles y otros objetos de lujo.
ELAZAS, PASEOS Y MERGADOS.
Para dar ventilacion y desahogo hay 88
plazas distribuidas en los distintos cuar-
teles de la ciudad : las principales por su
extension y adornos son:
La Plaza Mayor en cuyo centro hay
una hcrmosa fuente de bronce, rodeada de
nn pequeiio jardin con su respectiva verja,
perfectamente alumbrada y con su pavi-
mento de losas, tiene alE. la Catedi'al, al
O. la casa Municipal y portales, al N. laca-
sa de Gobiemo y al S. tambien portales.
La de la Indepe ndeneia 6 de Boliw,
llamada antes de la InqnisictOBf tiene on
bonito jardin al rededor de una estdtoa
ecuestre de bronce del Libertador Simon
BoUvar.
La de Santa 4iia, tambien tiene un bo-
nito jardin y pila.
La de Honsermte con su bonito jardin.
Las otras plazas llevan los nombres de
las iglesias que tienen en alguno de sos
costados.
Ademas de la gran aJameda que se esta
formando en parte de lo que fu6 murallas,
ii derecha ^ izquierda de la via publica,
hay dos hermosos paseos 6 alamedas aba-
jo del puente; la una, al costado del rio,
se llama Alameda del Acho, por ccmdn-
cir k la plaza de toros ; y la otra de los
Deseal/X^, porque termina en la iglesia
de los recoletos Descalzos.
Esta hermosa alameda que es uno de
los mas dehciosos paseos piiblicos podria
llamar la atencion en Europa mismo, por
el gusto con que ha sido formada y por
las obras de arte que la adoman : oenpa
una drea de 10,000 metros cuadradoa,
circunvalada por una verja de fierro de
500m- de largo por cada lado y 20 metros
de ancho por cada frente : el perimetio
estd distribuido en una calle oentml de
14m.de ancho, quesirvepara lospaseantes,
en coche 6 caballo; y dos laterales de 8b-
cada una: d ambos perfiles de la calle cen-
tral se encuentran de trecho en tredio,
alternadas con bien pulidos bancos, gran-
des estatuas de mirmol que representan
los doce meses del ano, sobre vistosos pe-
destales ; las dos calles laterales estin
sembradas de drboles que se alteman tam-
bien con pequenosjardinesesmeradamen-
te cultivados y provistos de las maslindas
flores: por ultimo aJ fin de la aveniday
en la parte central hay una hermoeafceD-
te que eleva sus aguas hasta banar las
desgrenadas ramas de un lloron cuya eqpa
cubre d manera de casquete todo el cir-
ouito de la fuente d una altora de 5n-
Otro paseo at^n mas hermoso es eldela
Exposicion; tambien se halla cimmTa-
lada por una hermosa verja de fierro. En
una parte de los jardines se encaeniras
LIMA
517
LIMA
animales de distintas clases y especies: los
leones y tigres son de primer 6rdeii por su
tamano y hermosura.
La Alameda del Callao que se enoon-
traba abandonada y destruida, se halla
hoy oonvertida en otro hermoso paseo
con motivo del camino macadamiscuio de
Lima al Callao y por haberse colocado
eerca de la portada del Callao el gran
monumento del «Do8 de Mayo».
Son mnchos los jardines particulares,
en los oaales se encuentran abundantes y
fraganoiosas flores distribuidas con todo
el gusto y elegancia de los mejores jardi-
nes de Europa; los principales son el de
la Aurora; el Comospolita etc.
Los comestibles que se consumen dia-
riamente se venden en tres mercados priil-
dpalfs: el de mayor extension, llaniado
de la Concepcloilf tiene todas las comodi-
dades necesarias para conciliar el aseo
y la vista: la cantidad, calidad y variedad
de comestibles nada dejan que desear,
aonque los precios son subidos en lo ge-
neral, principalmente el de la carne que es
de 80 ceutavos de sol por 460 gramos.
En el antiguo Pa^eo de Agnas, muy
inmediato al rio y al puente, se construy6
an suntoso mercado, que se balla aban-
donado porque su situacion no es central.
EDIFZCIOB PtBLICOS.
En la Capital existen muchos edificios
p^blicos, siendo los principales los si-
gttientes:
El Paente de piedra'sobre el Bimac,
obra muy 861ida y antigua, pero sin gusto,
tiene 88 ^ metres de largo por 4 de ancho
El Paente Balta sobre el mismo rio;
sns arcos sonde fierro sobre machones.
de piedra labrada ; presenta una hermosa
vista y su solid^s es incuestionable.
El Panteon que estd al N. N. E. de
la ciudad y como A ^ leg. (2 ^ k.) de la
plaza principal , es bastante extenso: es-
t4 protejido con una verja de fierro al
rededor ; despues del primer patio de en-
trada se encuentra una capilla en rotun-
da de hermosa arquitectura: el interior
est^ dividido en deparbamentos con nichos
de cal y ladriUo , y. cada departam^ito
jpdeado dejiermosos jardines: las calks 6
alamedas tienen drboles que purifican el
ayre : hay suntosos mausoleos de m^rmol
que pueden competir con los mejores de
los panteones 6 cementerios de Europa.
El matadero general, conocido con el
nombre impropio de Carnal, es un hermo-
so edificio situado al N. N. 0. de la plaza
principal, afuera de la antigua portada
de Monserrate, estd rodeada con verjas
de fierro : tiene 102 metres de frente por
85 de fondo : en el interior hay los com-
partimentos necesarios que reunen todas
las condioiones apropiadas & su objeto.
No consideramos autre los edificios pii-
blicos la casa de Gobierno, llamada Pala-
ciOf porque no es digna de figurar ni co-
mo casa privada.
Penitenciaria : el Dr. D. M. A. Fuen-
tes, en su importante obra titulada «Esta-
distica de Limai de la cual hemes tomado
algunos dates sobre Lima, dice :
c Una de las obras de mas inportancia
que desde nuestra independencia acd se
haya intentado en el pais, es la Peniten-
ciaria de Lima ; establecimiento llamado
a servir de verdadero presidio i los cri-
minales, llenando todas las condiciones
que la civilizacion exije en semejante cla-
se de institutes. Si grande es el beneficio
que toda la Bepiiblica reportard de que
la Penitenciaria llegue d corresponder &
sus altos 6 importantes fines, grande elo-
gio debe hacerse al ^upremo Gobierno
por el tine que ha manifestado al encar-
gar la direccion de esa obra al senor Dr.
D. Mariano Felipe Paz-Soldan, j6ven la-
borioBO i ilustrado que ha desplegado,
para llevarla A acabo, una capacidad y
contraccion nada comunes.
f Nosotros que mas de una vez. hemos
aparecido demasiado severos en el cur-
se de este libro, tenemos un intense y
verdadero placer, cuando por justicia te-
nemos que tributar elogios desapasiona-
dos. No nos liga con el senor Paz-Soldan
aquella amistad intima que nos obligara
i, exajerar su m^rito, pero deseiramos
que hubiera muchos peruanos que, como
^, hagan inmortal su nombre, poni^ndolo
al frente de monumentos como la Peni-
tenciaria*.
LIMA
— 518 —
LIMA
Eete Buntoso edificio esti eitusdo en la
parte Sur de la chidad: sn aspecto exte-
rior indica so objeto. Tiene do frente
leOm- por 150m- da fondo: ee oompone
de tres pisos; el primero de graoito, fel-
despato; el aegundo de ladrillo y el terce-
ro de telar : el muro de circunvalacion
tiene 12ii>. de altura ; de feldespato liasta
gm. J- el reato de ladrillo, de Sm. de an-
cho que vd disiniiiuyendo hasta Ini- En
la fachada, que es de feldespato, perfec-
tamente labrado y pulido, se encueutran,
en el primer piso bobedas 6 aubterraneos :
en el segundo las oticinas dc administra-
cion y en el tercero la caaa del Director,
Sub-Director y otros empleados. Para en-
trar & la parte de la prision se pasa por
un Iiermoao monolito de feldespato puli-
do de 6m de largo, que forma cu&tro gra-
das con las cualea ae Uega al techo del
primer piso; y atraveaando una larga ga-
leria Be baja una grada para llegar al cen-
tre de la priaion, que cs una hermosa ro-
tunda de I5m. de diametro y lOm, de al-
tura, toda de feldespato, techada conla
drillo ; de euyo centre aalen como radios
6 aspas loa diatiutoa departamentos en
que ae eucuentran los talleres, las celdas
para los presoa y los comedores: en el es-
pacio de cada uno de estos departam
toB hay bermosos jardineB qne purifii
el ayre. Sobre el observatorio se encuen-
tra la capilla ter/ninada por una hermo-
Ba cupola. Antes de liegar al observato-
rio, y A la mitad de la galena principal
de entrada se encuentran a derecha 4 iz-
qnierda las celdas y departamento para
mngerea y menores do edad. Hay oapa-
cidad para trescientos ciucuenta preaos.
Las ordenes ae comunican por telegra-
fo; el gas se fabrica en la uaiaraa prision :
lae enfermerias estan provistae de todos
BUS elemeutos necusarios. Toda la prision
ocupa una siiperiicie do 41,311 varas
(28,846 inetros cuadradoa).
CArcel ile GiuidAlnpe para enjuiciadoa,
est^ iL iOO metros de la Peiiitenciaria.
pHlaflo de la Expaiiclon, eeti conti-
gu6 i la Penitenciana y separado de 4s-
ta por nna calle de 16 inetros de ancho:
el edificio destinado & la EzpoBioion- es-
a en el centro dehermoaos jarr
fectamente cuidados j Uenos i
tas 6 Idoskox, fuentes de agaa:
adornoB que hacen un delicioi
el edificio presenta fachadas luj(
un gusto esquiaito, muy semejai
lacio de la Industria de Paris : e
de loa salooes correaponde con
rior.
MONUMENTOS pCblicos.
La rstAt uft ecuestre del Uhn
moil Bullvar, colocada en la anti
de la Inqniaicion, llamada deaj
Independencia,boy de Bolivar, ei
ce, fuiidida toda de una pieza: ;
quintales (10,685 k.); el alto de 1
desde el pi4 del caballo basta 1
del ginete es de 4m.l7. La esti
sobre un hermoso pedestal de k
4ni.l7, de alto por 5 de largo y
ancbo, sin contar las tres gradas
tit protejido por una veija de fiei
EstAtuiL (t jcruiio de Colon, de
ea una obra de aobresaliente m<
presenta d Colon descubriendo la
personificada en una India, que c
dillaB, tiene bajo su mano derec
maa 6 meoos es de laa mismas (
nee que la de Bolivar, asi como i
tal sobre el cual eata colocada.
se puso frente d la plaza de Ach
mamente fue traaladada d la gr
de la Exposieion, frente a eate Pt
Hononiento del I>os de nayi
morativo del glorioao triunfo obi
el Callao sobre la escuadra espa
de Mayo de 1866: esta situadc
hermoaa plaza en la encmeijadi
mino del Callao y las nuevas abui
baae inferior es de marniol aznl;
23oi. de cireunferencia, en for
de una fortificacion. Sobre esta
levanta otra circular de mas de
troB de circunferencift, adomadt
jos relieves en bronce represent
hecbos principales del combate <
bre de sua b^roes. Al frente del
de la colurana hay iina estahia c
bronce que presenta al [Peni ii
con eapada en mano defendiendi
bellon; y en dwredor del mismo
LIMA
519
LIMA
otras esiatuas de bronce que representan
las reptiblicas ali^das de Chile, Ecuador y
Bolivia : al pi^ de la estatua del Perii hay
otra de tamauo natural que representa a
Don Jose Galvez Ministro de la Guerra
exhalando el dltimo suspiro en defensa de
9u patria. Sobre el pedestal se eleva una
columna de mdjmol bianco de carrara de
lm.20 de diametro, adornada con palmas
y otros signos de triunfo, y A la cual vAn
ajustadas 4 proas de buques : sobre el
chapitel de la columna, y d la altura de 22
metros, se encuentra una sober via ele-
gante y colosal estatua de la Victoria, en
bronce dorado, con graudes alas desple-
gadas, y con espada en una inano y una
palma en la otra. La vista de este gran-
diobu mouumeuto es imponente y bajo to-
do aspecto podria figurar con orgullo al
lado de los mejores de Europa.
IGi:4£SIAS Y ESTABLECIMIENTOS RELIOIOSOS.
La Catednil ocupa el primer lugar por
su hermosa fachada, por sus elevadas y
elegantes torres, y por sus anchas naves.
Palaeio Aiv^obispal, coutiguo d la ca-
tedral, su fachada es pobre al ^lado de la
catedral : en otro sitio no formaria tan no-
table contraste.
San FraiieiiiCOy hermosa iglesia y con-
vento de rehgiosos ; es espl^ndido tanto en
su fachada como en el interior de la iglesia
y del convento.
Santo Domill^O, tanto la iglesia como
el convento son de buena arquitectura :
su antigua torre de elegante y magestuo-
sa construccion, era la mas elevada de la
ciudad, pero destruidas por un incendio
BUS ultimos cuerpos, presentanhoy fea vis-
ta, por el poco gusto con que se recons-
.truy6.
lok Merced) por su fachada y por la
elegante arquitectura interior de la igle-
sia y del convento de rehgiosos es digna
de especial mension : entre los de su g6-
nero es el edihcio mas antiguo de la ciu-
dad, pues fue fundado en 1534.
fekili Al^ttStin, iglesia y convento de re-
ligiosos: es de unasoberbia arquitectura,
tanto exterior como interiormente : algu-
nos de sus altares, tallados en madera,
tienen un distinguido m^rito artfstico.
San PedrO) antigua iglesia y convento
de jesuitas, tiene el aspecto de todos los
edificios 6 iglesias de esa compania.
Hay ademas las siguientes iglesias :
El Sagrario. S. LAzaro de los Na-
San Sebastian. ranjos.
San Marcelo. San Lorenzo.
Santa Ana. Sta. Bosa (saiiUiario)
San Ldzaro. Cocharcas.
Hu^rfanos. Copacabana.
Gercado. Santo Tomas.
Descalzos (convento) Guadalupe.
Buenamuerte id. Guia.
Desamparados. Belen.
Espiritu Santo. Santa Liberata.
Caridad. San Francisco el vie-
San Cdrlos. jo.
Ntra. Senora de las Id. el nuevo.
Cabezas. Santa Teresa.
S. Ldzaro del Ba- S. Pedro Nplasco«
ratillo. Monserrat.
Existen aun los siguientes monasterios
de Monjas, con sus respectivas iglesias:
Encarnacion. El Prado.
Concepoion. • El Ciirmen.
Trinidad. Trinitarias.
Descalsas. Jesus Maria.
Santa Clara. Nazarenas.
Santa Catahna. Mercedarias.
Santa Bosa.
Ademas hay otras capillas : el numero
total de iglesias y capillas es de 67.
ESTABLECIMIENTOS Y OFICINAS POBLICAS.
Los HlnisterioS) con sus dependencias;
el Tribunal Mayor de Cuentas ; la Caja
Fiscal y la Lispeccion General del ejercito
tienen sus oficinas en la Uamada casa 6
Palaeio de Gobierno.
La Moneda, tiene una casa especial : su
maquinaria es de primera clase , y acmla
como tres millones de soles al ano, aun-
que puede fabricar mayor cantidad.
La Prefectura, y Sub-prefectura tienen
su local respective pero en un solo edificio
y en la misma manzana de la casa de
Gobierno.
La casa del Cabildo <S Municipahdad
estd sobre uno de los portales de la Plaza
LIMA
520
LIMA
de Armas, frente al Palacio Ar2Sobispal; |
tiene un regular aspecto exterior y ofrece
bastante comodida en el interior.
El local para el Senado es el que anti-
guamente 8irYi6 al terrible tribunal de la
Inquisicion : uno de los salones es nota-
ble por el esquisito trabajo de su techo
de madera.
La C&mara de Dipntados funciona en
el local antiguo que fu6 especialmente
construido para la Universidad, & la que
pertenece.
La €a«sa de Correos se esta construyen-
do en la actualidad y una vez concluida
serd digna de figurar en una ciudad como
Lima.
La Corte Snpreiiia de Justicia la Corte
Superior de Justicia, los Juzgados de 1.*
Istancia y el Colegio de Abogados, tienen
un edificio especial, llamado Palacio de
Justicia, perfectamente arreglado para su
objeto.
El Tribunal de Comercio llamado del
Consulado, funciona en otro local propio,
imm^diato d la plaza principal.
HOSPITALES V GASAS DE BENEFICENCIA.
Los establecimientos de Beneficencia
publica pueden figurar bajo todos aspectos
al lado de los mejores de Europa, y son
los siguientes:
Hospital Dos de IHayOf se inaugur6 el
28 de Febrero de 1875, desde cuya fecha
fueron trasladados los enfermos del Hos-
pital de San Andres que qued6 cerrado;
esta situado en la parte E. de la ciudad: tie-
ne 166 metros de frente y 168 de fondo:
el interior es en forma de pan6ptico, en
cuyo centro estd la capilla y sus radios
ocupan los diferentes departamentos de
enfermerias, separados por espaciosos pa-
tios ocupados con jardines que purifican
la adm6sfera: tiene capacidad para 600
enfermos, con todas sus oficinas para ser-
vicio medico y administrativo que nada
deja que desear.
Hospital de Santa Ana, para muge-
res, en la plaza de Santa Ana.
Hospital de San Andres^ hoy estd cer-
rado y destinado para la casa de matemi-
dad : los enfermos pasaron al Hospital del
Dos de Mayo.
Hospital mllltar de San BartiM,
tiene un local propio, espacioso y pofre-
tamente acomodado: en ^1 seeunuln
oficiales i individuos del ej^rcito; y eo
una sala especial los reos 6 enjuidados.
Hospital de Insanos llamado Bifj-
eio: en un local construido expresames-
te: boy se le considera reducido pord
gran numero de locos que alii acades di
toda la Bepublica.
Casa de Hatemidadf para asistiriUi
parturientas : tambien sirve de Cdegiode
Obstetricia en donde se ensena con todi
perfeccion solo d mugeres, debe touiidir-
se al local que ocup6 el Hospital de Su
Andres.
Cajitti de HnirfanoS) hay dos, im& ie
hombres y otra de mageres.
Laetantes, en donde se recibeniks
exp6sitos y a los que se envian ptn si
lactancia.
LaiaretOf para las epidemias de niw-
las y fiebre amarilla y tambien pan loi
atacados de enfermedades incurable ro
mo lepra, elefanteasis, etc.
Ademas de los anteriores hospHiia
hay otros establecimientos de benefieoi'
cia publica, y son :
Asilo de mendigos.
Haspicios de Santa Bosa, de Ruiz Ba-
Vila, de Manrique, de Navarrete, de Gbi-
dalupe, de Jesus Nazareno y de Ajiaia,et
donde tienen habitaciones las penoaaa
pobres.
Caja de Aliorros, establecida por li
Beneficencia.
La Beneficencia espropietaria defoo'ci
riisticosy urbanos, estos ultimos prodaea
por arrendamiento al ano 140,000 sole:f
cuenta ademas entre sus rentas los teass^
sobre varios fundos ; la utilidad del t9M
de suertes, el arrendamiento de la phza k
toros, el producto de nichos del
rio, las mesadas del teaoro puhlioo t
ramos, cuyo total es de 700 a 800,000
por ano, que se gastan con economia ▼
cermimiento.
Entre los establecimientos de
cencia debemos considerar lo9
La Paternal que annque tienen on
jeto comercial no por estodejan ed
LIMA
— 521 —
LIMA
. n^fieos, compauia de seguros sobre la vida
y caja de ahorros; capital 8.227,779. S.
Honte de piedad, de empresa parti-
cular; capital 200,000 soles.
Compaiiias de Se^ros, que sou dos:
Stid'Americaria^ capital 2.000,000 de soles;
la de Limay capital 2.000,000.
Omitiinos muchos otros establecimien-
tos qne, bajo la apariencia de ben^ficos,
son verdaderas casas de usoreros y tira-
nos de la indigencia.
ESTABLECIMIENTOS DE INSTRTJCCION PtBLIOA.
La. Bilioteca Nacioual, tiene un local
especial, con espaciosos salones llenos de
libros, entre los cnales se encuentran mu-
chas obras raras y de gran m^rito y va-
lor, algonas piiblicadas en los aiios de
1489 ^ 1500. Pasa de 40,000 el ntimero
de voMmenes.
Jardin BotanicO) contiene una pre-
ciosa coleccion de todas las plantas tro-
picales, perfectamente clasificadas : ade-
mas de servir de recreo esta destinado &
facilitar el estudio de la botanica.
(|nlttta de Agprlcultara, situada al lado
del Palacio y jardin de la Exposicion, en
la parte Sur, esta destinada a la ensenan.
za de la agricultura.
llniversidad, que funciona en el anti-
NOMfiRES.
Omitimos algunos Bancos y empresas
bnrs^tiles, porque los consideramos entre
los establecimientos de Beneficencia.
Hay mucbos establecimientos indus-
triales de diversas dases ; tales como los
de fundlclon de fierro de Piedra Liza,
del Sauce y de San Jacinto, que tienen ex-
celentes y surtidas maquinarias, movidas
anas por agua y otras por vapor, para
trabajar toda clase de obras de fierro : va-
guo colegio de San C^los : en ella se dan
lecciones gratuitas de instruccion supe-
rior facultativa, dividida en las siguientes
facultades: Jurisprudencia ; Ciencias po-
liticas y administrativas ; Ciencias, Le-
tras, Medicina y Teologia; estas dos tUti-
mas tienen locales propios.
Ademds bay los siguientes colegios : de
Obstetriciat Hilltar, Guadalape, de Ar-
tes y Oficios, cada uno en local separado
y provisto de los elementos necesarios &
su objeto. No consideramos los colegios
y escuelas de empresa privada que son
mucbos y bien dirijidos:
La Impreilta del Estado tionc una casa
especialmentc construida, provista de ex-
celentes prensas, movidas por vapor, y de
cuantos titiles sou necesarios en un esta-
blecimiento de esta clase.
Para difundir las luces bay impreiltas
de empresas particulares, en las cuales se
imprimen 6 peri6dicos diaries, 9 bisema-
nalos 6 semanales y algunos men&uales.
ESTABLECIMIENTOS COMEBCIALES
t INOU8TRIALES.
Pocas ciudades tendran mas estableci-
mientos Bancarios y comercialos que Li-
ma, comparativamente con su poblacion :
los principales son los siguientes:
Banco del Peru
de la Providencia
de L6ndres, Mejico y Sud- America.
de Lima
Nacional del Perd
Anglo-Peruano
Garantizador
Hipotecario
1 Territorial
Billetes
Capital.
6
cvdnlas cmitidas
Marzo 1876.
8.000,000
8.422,270
8,200,000
977,097
4.500 JOO
s.oooiooo
405,465
2.822,345
12.000,000
5.101,296
10.000,000
166,792
1.094,000
44,951
8.000,000
9.291,200
1.000,000
2.817,100
rias para labrar toda obra de madera : dos
para bacer hielf artificial: fabricas de ob-
jetos de cobre como alambiqucs y obras
semej antes, que por su perfeccion y costo
pueden competir con las mej ores de Europa.
Para comodidad de los extrangeros 6
transeuntes bay mucbos hoteles, regular-
mente servidos: varies Clubs comerciales
d mas del de la Bolsa^ algunos de pasa-
tiempo y otros literarios.
66
/
LIMA
Lob Teatros (dos) no estan a la altura
del adelanto y civilizacion de Lima.
VARIOS ESTABLECIMIENTOS.
En Lima existen las oficinas centrales
de los tel^g^fos de tierra y la del Cable
Sub-marino que se comunican con todas
las de la Eepublica y la de Chile basta
Europa. Las lineas telegraficas de tierra
tienen 1,300 millas 6 sea 2,400 kilometros
fueron construidas por la Companfa Na-
cional Telegrafica bajo la direccion de D.
Carlos Paz-Soldan, quien organiz6 el ser-
vicio y boy son del Gobierno.
Hay las estaciones centrales de los fer-
rocarriles para el Callao, Cborrillos,.
Cbancay y la Oroya.
MORTAX.IDAD CONSUMOS POBLACION.
He aqui tres materias que representan
todo lo que vale es y puede una ciudad ;
por ello bemos recopilado varios datos
tan exactos cuanto es posible, y que den
luz para juzgar de la salubridad, rique-
za y poblacion de Lima: no entramos
en andlisis ni discuciones, y nos Hmita-
522 — LIMA
mos & estableoer bases para saear torm-
cuenoias.
Poblacion de Lima segun los sigxdentei eetuor.
Alios. Habts. Anos. Habti.
1585 70
1599 14,262
1700 87,259
1780 50,000
1798 52,627
1820 64,000
1886 54,628
1856 85,116
1857 94,195
1860 100,341
Estos censos de la poblacion de lima,
estan muy l^jos de ser exactos por causas
que todos conocemos; el del ano de 1798
es el m^nos malo y nos merece mas ccm-
fianza.
Por esta razon, para calcolar la pobla-
cion tomamos por base: l.** lamorti^dad;
2.^ el consumo de came ; 8.* el consaiDo
de pan; 4.° el aumento natural que tiene
toda la poblacion; y 5.^ el ntimero de ca-
sas : comparando estos datos con la mar-
talidad y consumo de viveres de otrasda-
dades amilogas a la de Lima, podemos
apreciar aproximadamente el numero de
babitantes.
MOBTALIDAD T CONSUMOS EN LA CIUDAD DE LIMA.
ATios.
Muertos.
1866
5,142
1857
8,457
1858
8,482
1859
4,229
1860
8,664
1861
1802
\ 11,906
1868
5,855
1864
4,798
1865
4,825
1866
4,989
1867
8,817
1868
8,478
1869
4,788
1870
4,786
1871
6,694
1872
6,486
1878
7,218
1874
4,091
1875
4,276
Totales
100,816
ler. decenio. 46,858
2.^ » 54,468
CONSUMOS.
Ganado vacuno.
21,715
16,540
18,984
22,170
25,094
25,909
27,412
27,687
14,567
87,070
85,124
82,266
83,195
85,969
40,445
87,408
40,185
46,284
49,102
49,549
689,625
240,098
899,427
Ganado OYejuno.
59,'Z08
58,940
57,216
76,788
87,878
9^,892
88,887
97,626
54,190
91,116
54,199
110,681
95,057
101,902
87,870
78,520
89,201
92,580
90,282
86,296
1.651,064
764,676
886,888
HABIMA.
quintftles.
14,840
17,849
14,801
81,968
67,484
185,780
120,450
122,640
TRioa
qalntalee.
107.928
117,780
109,256
112,155
189,755
LIMA
523
LIMA
De 1808 d 1820 mttrieron 6 mejor dicho fu^ron sepultados en el cementerio. general
49,892, lo que dd an t^rmino medio de 4,108 por ano.
MOVDUENTO D£ LOS H08PITALE8 DE LIMA EK UN DECENIO,
ASo 1866.
^
HOSPITALES.
San Andres (hombres)
Santa Ana (mugeres)
San Bartolome (militares).
Insanos
Matemidad (parturientas) .
Hn^rfanos y lactantes
Lazareto 6 (incurables) ....
Hn^rfanas
1867.
San Andres
Santa Ana
San Bartolom^
Matemidad
InsBjaos
Ha^rfanos y lactantes
Lazareto
Hu^rfanas
1868.
San Andres
Santa Ana
San Bartolome
Hu^rfanos y lactantes.
Huerfanas
Insanos
Xiazareto
1869.
San Andres
Santa Ana
San !Bartolom^
Insanos
liactantes
Hu^rfanos
Huerfanas
Xiazareto
Mendigos
1870.
San Andres —
Santa Ajia
San Bartolom^
Matemidad
Insanos
Ljactautes
Hu^rfanos
Huerfanas
Mendigros
Entraron.
11,479
9,163
10,724
106
881
266
178
10
10,408
8,811
7,469
448
106
802
116
16
Sanaron.
10,568
8,885
10,860
878
98
9,661
8,128
7,582
440
72
62
Murieron,
1,009
884
261
41
4
61
806
664
126
28
151
41
10,278
8,667
1,669
8,866
7,687
1,226
6,266
6,809
426
482
288
11
128
66
89
2,348
1,199
1,149
8,859
7,999
846
7,463
6,806
688
6,356
6,089
117
142
48
29
321
169
178
6
86
689
195
244
217
•
1
9,744
8,744
968
7,161
6,541
622
7,901
7,698
141
895
890
6
142
9
89
266
184
21
10
10
822
281
88
112
87
LIMA
524 —
LIMA
Af»o 1871.
HOSPITALBS.
San Andres....
Santa Ana
San Bartolom^
Insanos
Lactantes
Huerfanos
Hui^fanas
Lazareto
Mendigos
Maternidad
1872.
San Andres —
Santa Ana
San Bartolome
Insanos
Lactantes
Huerfanos
Hu^rfanas
Lazareto
Mendigos ,
Maternidad
1878.
San Andres....
Santa Ana
San Bartolom^
Lactantes
Huerfanos
HuManas
Insanos
Maternidad
Lazareto
1874.
San Andres ....
Santa Ana
San Bartolom^
Lactantes
Huerfanos
Hu^rfanas
Insanos
Maternidad
Lazareto
Mendigos
1875.
Dos de Mayo se inagur6 este ano.
Santa Ana
San Bartolom^
Lactantes
Huerfanos ,
Huerfanas ,
Insanos
Maternidad.
Lazareto.
Mendigos
Entraron.
12,046
8,871
9,887
117
287
25
20
1,080
119
849
10,780
7,179
7,888
124
248
16
27
1,109
92
888
8,925
6,185
4,864
225
81
16
118
270
812
8,280
5,904
4,192
190
205
10
88
841
145
187
9,192
7,262
4,488
269
17
1
181
871
208
98
Sanaron.
10,646
7,687
9,745
90
868
847
9,492
6,294
7,470
70
926
880
7,851
5,485
4,289
7,478
5,880
4,204
68
887
8,445
6,667
4,255
76
878
189
72
268
472
MnrisroD.
789
156
26
11
1
150
73
2
1,201
885
168
27
154
11
208
2
1,153
7^
108
12S
7
1
40
10
395
m
585
66
4
84
4
65
740
586
111
1
40
5
71
LIMA
625
LIMA
Resiimen general del nwrimiento de los
Hospitales en un decenio.
Alios.
Entraron.
Fallecieron.
Tanto o/o
1861
27,674
2,210
7
1867
82,302
1,810
6 T^oV -h
1868
28,877
4,796
17 lo
1869
24,261
2,098
8 tVtt y-
1870
26,074
2,044
8
1871
82,801
2,648
BtV^ f
1872
27,741
2,601
9 ^^% 1^
1878
20,941
2,699
12 TVa 1^
1874
19,642
1,616
8 m f
1876
21,879
1,647
7 T*6^ yo
Total.
261,092
24,068
I.
9 ^o'u y-
En cuanto & la mortalidad, encontra-
moa que en Europa fluctua entre 21 y 87
por mil. Felizmente tenemos un dato bas-
jtante exacto y analogo para tomarlo co-
mo panto de comparacion, cual es la po-
blacion del vecino puerto del Callao que
segun el liltimo censo tiene 84,446 habi-
tantes, que por las omisiones y descuidos
se puede calcular en 40,000: la mortali-
dad, por t^rmino medio, en los liltimos
diez anos, fu^ de 1,879 al ano, incluyen-
do los de epidemia, por consiguiente la
mortalidad no ha excedido de 8 — 26 por
dento : nadie duda ni ignora que el Ca-
llao es mal sano por estar rodeado de
pantanos, por falta de albanales y porque
es principio aceptado universalmente que
todo puerto de mar es antihigienico y su
znortalidad, comparativamente mayor que
la de los pueblos vecinos.
lia ciudad de Lima estd d 166 metros
sobre el nivel del mar ; su temperatura
no baja de 12^ sobre 0, ni sube de 28'' en
el verano la refrescan los vientos puros
del Sur ; todos sus habitantes, hasta la
gente mas pobre, viven en habitacioncs
ventiladas; todos son aseados en su cuer-
po y en su vestido y se alimentan de car-
ne y pan ; no se ve por las calles esos se-
res andrajosos, macilentos y desgracia-
dos que pululan en las ciudades de otras
naciones: k cada momento se encuentra
personas mayores de 70 anos que no re-
presentan su ancianidad; por todo esto
creemos tener fundamento para decir que
la ciudad de Lima es muy sana y que su
mortalidad se puede considerar en la mis-
ma proporcion que las de muchas ciuda-
des de Europa que no tienen m^nos de
100,000 ni mas de 800,000 habitantes, y
que si la mortalidad del Callao no pasa
de tres y un cuarto por ciento, la de Li-
ma no puede exceder de dos y medio por
ciento.
Tomando por base la poblacion que se
supone d Lima segun el censo oficial de
1866, que la considera con 85,000 habt. y
compardndola con el t^rmino medio de
defunciones del ultimo decenio resultaria
la espantosa proporcion de casi 6 i por
ciento; y aun aceptando el censo prac-
ticado por el Dr. Fuentes en 1860 que su-
pone una poblacion de 100,841 habt. ten-
driamos todavia casi un 6 i^ y« de mor-
tahdad, la cual es exagerada, porque en
los mismos hospitales de Lima d. donde
acude la gente meuesterosa cuando sus
enfermedades ya se hallan en su ultimo
periodo, el t^rmino medio de la mortaH-
dad solo llega al 9 por ciento, inclusive
los anos de epidemia : por todo esto cal-
culamos la mortaUdad de Lima en un dos
y medio por ciento, que no es poca com-
pardndola con la del vecino puerto del Ca-
llao.
Segun el cuadro de la mortalidad, el
niimero de muertos en los ultimos 20 anos
fu^ de 100,816; y resulta un total de de-
funciones en el ler. decenio de 46,688 6
sea por ano 4,668; en el 2.'' decenio de
64,468 6 sea por ano 6,444. Segun estos
estos datos, comparando la mortahdad
de los 20 anos, siempre resulta una po-
blacion mayor de 200,000 habitantes. To-
mando la mortahdad del primer decenio
que fue de 46,868 6 sea de 4,686 por ano
nos dd una poblacion de 184,412; y con-
siderando la del ultimo decenio que llega
d 64,468 resulta de 216,000 habitantes.
Si la poblacion llegara hoy d solo 160,000
tendriamos el absurdo de que los ha-
bitantes que tuvo Lima ahora 20 aiios
habian muerto, porque 100,816 apaxece
en el cuadro de defunciones ; y aun cuan-
do los nacidos reemplazan a los muertos
LIMA
526
LIMA
es en una proporcion muy peqaena y no
contaria hoy Lima con mas de 40,000 ha-
bitantes, cuyo absurdo es palpable.
II.
El i^onsumo de carne es otro dato bas-
tante seguro para calcular el ntimero de
habitantes de un pueblo cuyas costum-
bres y modo de alimentarse se conocen.
En Lima, sabemos que la generalidad del
pueblo prefiere alimentarse con pescado,
arroz, yucas, papas, camotes y otros ve-
jetales farinaceos, condimentados todos
con grasa 6 manteca, y puede asegurarse
que una persona con otra, entre las adul-
tas, consume 280 grm. de carne, cantidad
no pequena si se compara con la racion
del ej^rcito 6 armada. Para que se vea
que nuestro supuesto de consumo de car-
ne no peca por defecto, cada padre de fa-
milia puede examinar el numero de kil6-
gramos de carne que consume en su oasa
cada dia y se convencerA de lo fundado
de nuestro cdlculo. Segun los cuadros
anteriores en los ultimos 20 afios se han
Gonsumido 689,525 cabezas de ganado
vacuno; & saber 240,098 en el primer de-
cenio y 899,427 en el segundo decenio. En
los mismos 20 auos, es decir desde el ano
de 1856 hasta el de 1875 se han consumi-
do 1.651,065 cabezas de ganado lanar; &
saber 764,676 en el primer decenio y
886,888 en el segundo decenio, lo cual
representa un consumo diario en el pri-
mer decenio de 66 cabezas de ganado va-
cuno ; y 209 de ganado lanar, que segun
se sabe representan un peso de 22,105 ki-
16gramos. En el segundo decenio se ha
consumido diariamente 109 cabezas de ga-
nado vacuno, 242 de ganado lanar cuya
suma representa un peso de 86,147 kil6-
gramos. A esta cantidad de consumo dia-
rio de came debe agregarse 2,800 klg.
de came de puerco, que por datos has-
tante apr6ximados se sabe que por ano se
consume de 85 i 40,000 cabezas. Segun
esto el consumo diario que fu^ de 24,406
klg. de came en el primer decenio, repre-
senta una poblacion de 106,108 habitan-
tes ^ la cual debe agregarse por lo m^nos
un 20 ^ entre pdrbulos y enfermos que
no consumen carne, con todo lo coal le*
sulta una poblacion de 127,820 habhaa-
tes en dicho decenio de 1856 a 1B65, j
en el segundo decenio segun los mismos
datos resulta una poblacion de 188,S92
habitantes, que dd 61,272 mas que en el
decenio anterior, aumento natural.
ni.
Otro dato es el consumo de pan, y& s»
el pan corriente como el menos fino y el
de masas como biscochos, galletas ete.^
que tanto se consume en Lima, aonqoe
no seguro por los pocos datos que hemos
podido reunir. En general la radoade
un hombre en Lima es de 150 gramosde
pan 6 sea tres panes grandes al dia; y se
puede considerar que el que no consiuna
esta cantidad en pan la consume en gi-
Uetitas, biscochos u otras masas semejui-
tes. Segun los datos del cuadro anterior
resulta que diariamente hay un coasa-
mo de 15,988 klg. en solo pan, y caaado
m^nos igual cantidad en galletiias, bisco-
chos etc. y pan ordinario; que suman 81,866
klg.; por consiguiente y segun los supws-
tos que dejamos sentados resultaria una
poblacion de 159,880 habitantes 4 la coil
debe agregarse \m20io cuando menos par
parbulos y enfermos que no comen pin
6 biscocho, con lo cual Uega a 191,196 ha-
bitantes.
Obs^rvese que la cantidad de harina y
de trigo en el quinquenio de 1863 A 1867
es tomada de datos de la aduana y soma
la harina 186,892 quintales, y el trigo
686,824. El consumo de harina en pan finot
en los liltimos tres anos, segun datos que
nos ha suministrado uno de los masrieos
y entendidos panaderos, es de 378,870
6 sea 846 quintales por dia.
IV.
Es un principio generahnente recon*-
cido por todos los economistas que toda
poblacion se duplica cada 20 6 25 anos j
continua creciendo en progresion geome-
trica, si no se presentan obstaculos qiH
lo impidan. Lima desde el ano 1795 basr
ta la fecha ha sufrido poco por las pesies
LIMA
— 527
LIMA
qne han habido, pues sus esiragos arit-
m^ticamente calcnlados representan a lo
mas 10,000 viciimas: baata examinar el
cuadro de defunciones y se ver4 que en
iosanosdegrandes epidemias, guerras na-
cionales etc. apenasbaduplicado elnome-
To de muertos y esto muy de tarde en tar-
da: solo la inmigracion ha dejado un saldo
a favor de su poblacion de 40,000 habi-
tantes, sin con tar los colonos asi^ticos.
Las condiciones higienicas de la ciudad
mejoran de dia en dia; la gente pobre se
hace curar por medicos que en esta capi-
tal reunen ciencia y practica ; por consi-
guiente no encontramos ningun obstacu-
lo para que Lima en su poblacion no si-
ga el aumento progresivo geom^trico.
Begun censo de 1793, Lima tenia 52,627
liabt. que por las omisiones puede conside-
rase en 53,000 ; y cste censo como cuan-
tos se practican nunca pecan por exceso
y siempre por defecto. Segun esta base
el &no de 1825 debia tener 110,000 habi-
tantee, el ano 1850 de 212,000, y el aiio
de 1875 debia con tar 424,000, que por
cualesqniera obstAculo queremos supo-
ner que esa duplicacion se verifique oada
trienta y siete auos en cuyo caso la ac-
tual poblacion no puede bajar de 212,000
habitantes, numero que corresponde al
que resulta segun los cuadros de mortali-
dad y consumo. Cualquier individuo que
liaya viTido en ciudades de 200,000 d
800,000 habitantes calculard la misma
poblacion ^ Lima al ver su gran movi-
miento diario ; su gran extension ; todas
BUS casas cuya mayor parte es de dos pi-
80S, ocupadas por familias no pequeuas; y
el gran numero de alumnos, desde cuatro
& veinte anos, que concurren & las escue-
las y colegios.
V.
Puede tambien servir de base para cal-
cular la poblacion el numero de casas que
en Liima no baja de 20,000 entre gran-
des y pequeuas, cuando menos doce ha-
bitantes por casa, lo cual dd una pobla-
cion de 240,000. No hay pues duda de
Due liima tiene cuando menos una pobla-
cion de mas de 200,000 habitantes.
Eeasumiendo los anteriores cdlculos te-
nemos la siguiente poblacion :
Segun la mortalidad 216,000
Segun el consumo de carne 188,592
Segun el consumo de pan 191,196
Segun el aumento natural pro-
gresivo 212,000
Segun el ntimero de rasas 240,000
Sumando estas partidas y tomando el
t^rmino medio nos da una poblacion de
209,755 habitantes.
Esta cuestion apcnas la tocamos por-
que no es un articulo de Diccionario en
donde deben tratarse por extenso estas
materias.
Liiiiabamba, aid. Dpt. Amazonas, prov.
Chachapoyas, dist. Huayabamba. Como
este distrito se ha dividido, se ignora
a cual de los nuevos pertenezca Lima-
bamba.
Linmc, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Santa Cruz : habt. 189, con
los de Lamud.
LiMAc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Casma.
Limaepampa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Corculla.
Liiliacpata, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro : habt. 168.
Linialiuay, aid. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Hudmachuco.
Limamayo, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
Liniapampa^ chac. Dpt. Amazonas, prov.
Bongard, dist. Shipasbamba.
LimapaqaiO) chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata.
Limn qui. hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Abancay.
Limas, hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. San Ger6nimo : habt. 10.
Liiiias-caccpatan, chac. Dpt. Apurimac,
prov. Cotabambas, dist. Tambobamba.
Limasina, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Siba-
ya: habt. 119: dista de Tarapacd 18 leg.
(72 i k.), de Sibaya 1 ( 5 J k.).
Limajspailipa, hda. Dpt. Moquegua, dist.
Torata.
Limasuri, cerro mineral de plata en el dis-
trito de la Independencia, prov. Huaras,
Dpt. Ancachs.
LIMO
528 —
LlPl
Limata^ aid. Dpt. Puno, prov. Sdndia, dist.
Cuyucuyu.
Limataiubo, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco : habt. 60.
LiMATAMBO, distrito de la provincia de An-
ta, Dpt. Cuzco: habt. 6,147.
LiMATABmo, pbl. capital de este distrito, de la
provincia de Anta, Dpt. Cuzco : d 8890m.
all.: habt. 643: dista del Cuzco 12 leg.
(72 i k.); de Surite 6 (83 i k.); de Lima
179(1,003 k.); y 4 (22 k.) de Mollepata.
Liniayo, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Lari.
Lililbani, (debe ser corrupcion de Llnmpani
yo hmpio, 6 despejo. Q.) aid. Dpt. Puno,
prov. Sdndia, dist. Phara.
Linibilaca^ aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
Liiubo El, mina de plata en el cerro de San
Francisco, lado E., Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc.
Liniena, mina de plata, en el cerro de Jesus,
lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc : tiene socabon.
LimeSa, mina de carbon de piedra, d la de-
recha del rio Santa, Dpt. Ancachs.
Liiueiiapampa, hda. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. San Ger6nimo : habt. 8.
Limina, est. Dpt. Puno, prov. Chucuito
dist. Yunguyo.
Linion, aid. y hda. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Yurimahuas. Este lugar
principio d poblarse en 1861: estd situa-
do a la orilla izquierda del Maranon, al
salir del pongo de Manseriche : dista 45
millas (83 i k.) de San Antonio, y 180
(240 k.) de la confluencia del Huallaga
con el Maranon: de Chachapoyas como
40 leg. (223 k.), y de Moyobamba como
50 (278 k.). Su poblacion apenas Uegaba
k 50 habitantes en 1868 : cs de salvages
que no han dejado aun sus costumbres y
andan desnudos.
LiMON, aid. y hda. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Ocumal: habt. 164.
LiMON, est. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Jamaica: habt. 62.
LiMON, hda. Dpt. Piura, prov. Ayabaca, diet.
Frias.
LiMON, est. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Chirinos.
LiMON, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaoi,
dist. Tabaconas.
LmoN, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Colasay.
LiMON, chac. Dpt. Cajamarca, prov. ChoU,
dist. Querocoto.
Limoncarro, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Llama : habt. 158, con los d«
Iscas»
LiMONCABBO, hda. de caua, Dpt. Libertad,
prov. Pacasmayo. dist. Guadalupe : h&U.
168 : A 8 i leg. (19 k.) de San Pedro.
Limoncillo, pbl. y chac. Dpt. Amazonas,
prov. Luya, dist. Jamaica : habt. 820.
Limoncillo, hda, Dpt. y prov. lea, dist,
San Juan Bautista.
Linioupata, aid. Dpt. Cuzco, prov. Galea,
dist. Lares : habt. 88.
Limpacuna, riachuelo inmediato al ho Ya-
nahuaya, prov. S<india, Dpt. Puno.
Limpao, aid. Dpt. Ayacucho, prov. y disL
Huanta.
Linipia, mina de plata en la Cordillera d£
Chacna, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Oyon ; ley 30 m.
Linca, aid. Dpt. Lima, prov. Hoarocbiri,
dist. Chorrillos.
Linclie^ chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate:
habt. 11.
Liiidaypampa., chac. Dpt. Moquegua, dist
Omate.
Lindero, est. Dpt. Ancachs, prov. Hoaras,
dist. Jangas: habt. 461.
LiNDEBo, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas; dist. Laramate.
LiNDEBo, chac. Dpt. Apurimac, prov. Coia-
bambas, dist. Haquira.
LiNDEBO, hda. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Lluta: dista de Arica 8 \ leg. (47 ^k.).
LinderoS) aid. Dpt. y prov. Piura, dist. G»-
tacaos.
Lipa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ticllos.
LiPA, est. Dpt. Arequipa, prov. CayUoma,
dist. Tisco.
Lipanjl^ 6 Lipauya, hda. Dpt. Piura, prov.
Huancabamba, dist. Huarmaca: habt.
175 : a 5 leg. (27 i k.) de Huancabamba.
Lipiai?, {Lipi soga de lana con flecos paza
encorralar & los vicunas y cazarlas. Ay.;
si es corrupcion de Llipi lo que tiene
LITE
— 529
LOA
Uo 6 lustre. Q.) mina de plata en el cerro
de Tingo, ladoN., Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc : ley 60 m.
LiPiAC, socabon en el cerro de Tingo, lado
N., Dpt. Cajamarca, prov. y dist. Hual-
gayoc.
Lipichilla) est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tisco.
Lipil, (Llipu bello del pescueso. Ay.) est.
Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist. Yungu-
yo.
Liquiiia, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Lira, bda. de vina, Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Vitor : habt. 80.
Lircay, rio tributario del Angoyacu 6 Jau-
ja, cerca de la villa de Huanta : nace en
la Cordillera que divide las provincias de
HuancaveHca y Angaraes, ^los 18° 5' lat.
y 77** 10* long, mas 6 m^nos : corre de 0.
d E. dividi^ndoen dos partes la provincia
de Angaraes y recibiendo las aguas de
muchos riachuelos.
LiBGAT, distrito de la provincia de Anga-
raes, Dpt. Huancavelica : habt. 5,477.
LiRGAY, (corrupcion de Larcay una canal de
madera delgada con la que los indios be-
bian chicba por pasatiempo. Ay.) pbl. ca-
pital de este distrito de la provincia de
Angaraes, Dpt. Huancavelica : babt. 954.
Liricaya, bda. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Oropesa.
Lirima, (puede ser corrupcion de Yurina
nacer, Yurima imperativo de este verbo)
pico nevado en la Cordillera : d lo*s 19°
42' lat. y 71° 5' long, mas 6 menos : tam-
bien tiene este nombre la quebrada que
forma ese cerro, en la cual bay unos gran-
des manantiales de aguas termales sulfu-
rosas.
LiriOy est. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Po-
mabamba.
liiRiOy est. Dpt. Ayacucbo, prov. Huaman-
ga, dist. Tambillo: habt. 4.
Uriopata 6 Lircapatay aid. Dpt. Junin, prov.
Haancayo, dist. Colca: habt. 101.
Lirpaypacclia, hda. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. San Bias.
Litardo, aid. y hda. Dpt. lea, prov. Chin-
cha, dist. Chincha Baja: habt. 887.
Litean^ bda. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Santa Cruz : habt. 600, con
los de Cotmuche.
Litecopata, est. Dpt. Pimo, prov. Lampa,
dist. Macari.
Liyen-cacirea^ est. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
Lives, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Hualga-
yoc, dist. San Gregorio: habt. 746, con
los de Agua Blanca.
Livieliaeo, hda. Dpt. Puno, prov. y dist,
Lampa.
Livilcar, distrito de la provincia de Arica,
Dpt. Tacna: habt. 489.
LI^'^LCAB, {Iaui cordel de tres ramas con
Unas bolitas, sirve para cazar p^jaros.
Ay.) pbl. capital del distrito, Dpt. Tacna,
provinca Arica, en el valle de Azapa:
habt. 127 : dista de Arica 16 leg. (89 k.).
Livin, hda. Dpt. Ancachs; prov. Santa, dist.
Casma.
Liviua, (corrupcion de Liuina, cazar con red
6 cordeles. Ay.) aid. Dpt. Junin, prov,
Huancayo, dist. Pariahuanca: habt. 68.
Livineaya^ aid. Dpt. Cuzco. prov. Canchis,
dist. Sicuani: habt. 172.
Livina, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Macusani.
Livitaca^ distrito de la provincia de Chun-
vivilcas, Dpt. Cuzco: habt. 8,026.
LiviTACA, {Liuitha yo cazo con red. Ay.) pbl.
capital de este distrito de la provincia de
Chunvivilcas, Dpt. Cuzco : A J leg. (1 i k.)
se en cuentra la celebre cueva 6 grata de
Huarari — v^ase Huararif gi'uta: habt. 489.
Loa, quebrada: lleva este nombre todo lo
que recorre el rio Loa hasta que desem-
boca en el mar.
Loa, rio, nace en la Cordillera oriental, corre
por el fondo de la quebrada del mismo
nombre; escaso de agua y la que trae es
muy amarga y daiiosa d la salud : desem-
boca d los 21° 28' lat. y d los 72° 26' 37"
long. Vulgarmente se cree que 6ste es el
Hmite S. entre el Peru y BoHvia, lo cual
es un error (v^ase la palabra TuciipiUa 6
Duendes) Historia del Peru hidependiente
2.° periodo tom. 2.° pdg. 4.
Loa, caleta en la embocadura del mismo
rio : puede fondearse en siete a diez bra-
zas d un tercio de milla de tierra. El de-
sembarcadero mas seguro es por la parte
67
LOCC — 5J
8ur; ea Ingar falto de todo recurso: dlsta
84 leg. (468 k.) de Tarapacd, y 18 (100 k.),
de Quillahua.
Loaj'zayoC) Ma. Dpt. i^uzco, prov. y dist.
Urubamba.
LoMton, aid. Dpt. Liberiad, prov. Facas-
mayo, dist. Saa Jos4 : habt. S2 : dista de
Sftu Pedro 2 i leg. (14 k.).
LoBATON, cboc. Dpt. y prov. Lima, diat.
Surco, en cl valle de Huatica: habt. 45.
Lobent, bda. Dpt. prov. y dist. lea i liabt. 74.
LoBERA, bda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista; habt. 600.
Loberia, punta a los 12° 58' 20" lat. y 78°
62' 29'' long.
LobOf isla en el t^rmino S. de los cerros
de la bahia de Samanco y ^ 2 cables de
la boca del puerto.
lobos de llerra, isla & los 6° 27, lat. y 83°
9' 54" long., hay dcp^Kitos de huano que
en 186S teoian 7.847,786 toneladaa.
Lobos de Apuera, islas (2) la del £. de la
caleta esti i loa 6° 56' 45" lat. y 83° 1'
39" long,: su mayor largo, de N. & S. es
de 2 J milla, y el ancho mdsimo de 1 ^
millas. En la del E. bay un desembarca-
dero llamado Puerto Grande. El bajo
Gamarra en esta isla es pellgroso: au
mayor altura es SOm.SO; hay un depiS-
sito de buano que segun exactos medidas
en 166S tenia 607,086 toneladas de bue-
na calidad: hasta hoy se ha expottado
gran cantidad: dista de San Joae, la Isla'
AJta 12 leg. (67 k.) y la Baja 20 (111 i k.).
Lobos 6 Blanca Punta de, A loa 21° 6' 25"
lat. y 72° 86' long.: es el principio de una
gran enaenada 6 golfo pequeno. Tiene
1.981,800 toneladaa de huano, que ae pue-
de extraer con alguna dificultad por la
brabezadelmar. Esiuhabitada, auncuan-
do existeo algunas casuchas 6 ranchos.
Lobos, cabo i loa 18° 45' 40" lat. y 72° 46'
64" long. Ea muy notable; hay algna
depdsito de huano.
Lobos 6 CUarina, punta i. los 16° 9' 10" lat.
y 76° 11' 14" long.
Lobos 6 Sombrero, punta A loa 15° 29' 20"
lat. y 77° 17' 44" long.
Locarit hda. Dpt. y prov. lea. diat. Palpa:
habt. 109.
Locchas* (puede ser corrupcion de Locta
) — LOMA
medir & braeadas. Ay.) aid. y hdi
Ayacucbo, prov, LueanaB, dirt. L
te: habt. 216.
LocIaCBi chac. Dpt. Ayacucho, prov
naa, dist. Laramate.
Locuui^ chac. Dpt. Lima, prov. Cani
Huamantonga.
Locohnala, hda. Dpt. Apurimac, yti
tabambas, dist. Mara.
LocoIO) chac. Dpt. Ayacucho, prov.
naa, dist. Sanoos.
Locrabnanca, (Loca medida de una
huanca piedra grande. Ay.) aid. D]
quipa, prov. Union, dist. Tomepai
Locroja) distrito de la provincia di
caja, Dpt. Huancavelica : habt. 2,
LocROJA, pbl. capital de este distrit
provincia de Tayacaja, Dpt. Ho
lica: habt. 1,507.
Locsacani) chac. Dpt. Cuzco, prov
vivilcaa, dist. Ccolqnemaroa.
Locuntba, no, formada de loe rios T
pay Sinto; desemboca en el mt
17° 68' 80" lat. y 73° 19' 54" Ion,
parte lo que riega este rio tiene i
bre de ValU de Loeumha donde e
va la vina que produce excelente
semejantes al Jerez y oporto, y I
aguardiente ; se calcula en S0,16
talea la cantidad de aguardiente
LocuHBA, distrito de la provincia
Tacna: habt. 1,808.
LocuuBA, pueblo .capital de este dii
la provincia y Dpt. Tacna: hal
di^a de Tacna 18 leg. (100 k.).
Locumbilla, aid. y hda. Dpt. y dist
gna: i. 1,210m- alt.
Locuto, aid. Dpt. y prov. Fiora, di±
bo-grande : habt. 863.
Lohasay, est. Dpt. Arequipa, prov.
ma, dist. Callalli.
Loja, chac. Dpt. Amazonas, prov. i
poyas, dist. Huayabamba.
Lojen, chac. Dpt. y prov. Moqnegti
Puquina.
Lojeria, chac. Dpt. y prov. Hiidnnt
Chinch ao.
Lonia, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
mazd., dist. Cascas.
Lonia La, chac. Dpt. Ancachs, proi
Santa.
LONG
— 531 —
LORE
LoMA La, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Salcabamba: habt. 286.
Loma de Bance, mina de carbon de piedra,
Dpt. Libertad, prov. Huamachuco, dist.
MoUepata: al N. E. de Mollepata.
Lonia (punde, aid. Dpt. Piura, prov. Huan-
cabamba, dist. Hnarma<;a.
Loma qnemada, hda. Dpt. y dist. Moquegua-
liOniaS) se da este nombre i los cerros inme-
diatos A la costa que eon las lluvias se
cubren de pastos y forman praderias her-
mosas, que en el verauo se convierten en
terrenos dridos. Las lomas mas acredita-
das son las de Manchay, Acari, Atiqui-
pa, y Matarani, etc. En todas ellas se
cria macho ganado vacuno y yeguarizo.
Lomas, puerto menor & los 15'' 82' 80" lat.
y 7V IV 84'* long. Tiene buen fondeade-
ro; fondo de arena de 7 a 11 brazas, &2i
cables. El pneblo es del Dpt. de Areqni-
pa, prov. Camand, dist. Acari. Tiene un
excelente bano en la playa donde concur-
ren las familias del immediato pueblo de
Acari: dista 8 leg. (44 i k.) de Acari.
LiOMAS, punta i los 16° 88' 16" lat. y 72*>
12' 14" long.
LioMAs, valle y quebrada muy ancha y f^r-
til: tambien se llama valle y quebrada
de Chaviua.
LiOscAS 6 Chavina, rio, desemboca en el mar,
por el centre de la quebrada de este nom-
bre, a los 16° 88' 20" lat. y 77° 0' 24"
long.
LoniajS Las, hda. Dpt. Tacna, prov. dist. y
Aiica.
Lomo-larfi^, hda. de cana, Dpt. y prov.
Lima, dist. Ate: habt. 12.
IjonacaTg;a9 chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Chirinos.
Lonapishlia^ mina de plata en la Cordille-
ra de Chacna, Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Oyon: ley 12 m.
l4>ncajf chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Mayoc.
lAindauisay aid. Dpt. Tacna, prov. y dist.
Tarata: & 24 leg. (138 i k.) de Tacna.
IjOIM^9 mina de plata en el cerro de Cul-
quirumi, Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc: ley 24 m.
Jjongate, chac. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Jamaica.
Longos, hda. Dpt. y prov. lea. dist. San
Juan Bautista: a 2 leg. (11 k.) de lea.
Long^otea, aid. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Uchucmarca: habt. 196 : dista de
Uchucmarca 8 leg. (16 i k.) de Charobam-
ba, 2 (11 k.) de Parcoy, 46 (256 k.).
Loiijcoyy chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Cochamarca.
Loninita, aid. y est. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Colcamarca : habt. 100.
Louya, distrito de la provincia de Luya,
Dpt. Amazonas: habt. 966.
Lonya ^nde, pbl. capital de este distrito
de la provincia de Luya, Dpt. Amazonas:
habt. 249.
Lonya chioo, pbl. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Conila : habt. 866.
Lopecancha 6 Sopecaneka, aid. y est. Dpt.
Amazonas, prov. Luya, dist. Santo To-
mas : habt. 196.
Lopesitos, chac. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Casma.
Lopez^ chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate:
habt. 7.
Lopez, hda. Dpt. prov. y dist. lea: habt.
100.
Lop£z, hda. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Vitor : habt. 24.
Lopezpanipa, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Angaraes, dist. Soraya.
Loquehuasa, chac. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
Loqiiete^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Jequetepeque.
Loqnicolca, hda. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Putina: habt. 111.
Loqnicolca chico^ hda. Dpt. Puno, prov.
Asdngaro, dist. Putina: habt. 66.
LoquitoS) mina de plata al N. E. del pue-
blo de Yauh, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli.
Lorama^ aid. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. San Jos^.
Lorapampa, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Pucard.
Loratora, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
LoreiizayO) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dir^t. Quinua.
Lorenzayoc, aid. Dpt, Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Tambo,
LORE
532 —
LORE
LoBENZAYoc, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talabera: habt. 120.
LoRENZAYOc, pU. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Ocobamba.
SAIV LORENZO) minas de este nombre.
Lorenzo San, cerro con vetas de plata, Dpt.
Piura, prov. Ayabaca.
Lorenzo San, mina de plata en el cerro de
Jesus, lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc.
Lorenzo San, mina de plata, Dpt. Liber-
tad, prov. Huamachuco, dist. Santiago de
Chuco.
Lorenzo San, mina de plata con socabon,
Dpt. Libertad, prov. y dist. Pataz, al N.
de Pataz ; ley 15 m.
Lorenzo San, mina de carbon de piedra,
Dpt. Ancachs, prov. Pallasca, a 976m. alt.
Lorenzo San, mina de plata; d 7 i leg. de
Taquilpon, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Macate. Segtin ensayos da 408 mar-
cos por cajon. A media legiia mas, hay
otra mina del mismo nombre.
Lorenzo San, mina de plata en San Pablo,
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Macate.
Lorenzo San, mina de plata en Pacayacu,
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Macate.
Lorenzo San, mina de plata en Chanca,
Dpt. Ancachs, prov. y dist. Cajatambo;
ley 82 m.
Lorenzo San, mina de plata al N. 0. de
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yau-
li: ley 25 m.
Lorenzo San, mina de plata en Niiiobamba,
Dpt. Huancavehca, prov. Castrovireyna.
Lorenzo San, mina de plata en el cerro de
Paratia, prov. Lampa, Dpt. Puno.
Lorenzo San, saHtrera en el Canton de la
Soledad, dist. Pica, Dpt. Tarapacd: en
1878 se calcul6 su producto en 160,000
quintales ; dista 12 leg. (66 ^ k.) del puer-
to, y 8 (16 i k.) de la estacion de ferro-
carril.
Lorenzo San, salitrera en el Canton de Sal
de Obispo ; dist. Pisagua, Dpt. Tarapacd :
en 1872 produjo 12,000 quintales; en
1878 id.: dista 10 leg. (65 J k.) delpuerto.
PUEBLOS Y FUNDOS.
Lorenzo San, aid. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Ghalaco : habt. 98.
Lorenzo San, aid. y chac. Dpt. Piura, pro?.
y dist. Huancabamba: habt. 568, conlos
de Huancacarpa: dista de Haancabunbft
7 leg. (89 k.).
Lorenzo San, aid. Dpt. Cajamarca, pro?.
Contumazd, dist. Trinidad: habt. 68.
Lorenzo San, chac. Dpt. Libertad, pror. y
dibt. Otusco.
Lorenzo San, est. Dpt. Ancachs, prov. Hmi-
ri, dist. Chacas.
Lorenzo San, hda. Dpt. Ancachs, puv.
Santa, dist. Yautan.
Lorenzo San, hda. cocal, Dpt. y pro?.
Huanuco, dist. Chinchao , en la quebradi
Derrepente.
Lorenzo San, pbl. Dpt. Junin, prov. Jan*
ja, dist. Aypata: habt. 408; d dleg. (]6i k.)
de Jauja.
Lorenzo San, hda. mineral, Dpt. Jmiin,
prov. y dist. Pasco: habt. 51.
Lorenzo de Quinti San, distrito de la pro*
vincia de Huarochiri, Dpt. Lima: labt
1,286.
Lorenzo de Quinti San, pbl. capital de es-
te distrito, de la pro vincia Hoaroclini
Dpt. Lima: alE.de Huarochiri: a 2,729"-
alt.: habt. 494.
Lorenzo San, chac. Dpt. y prov. Lima, SA>
Carabayllo : habt. 108.
Lorenzo San, pbl. Dpt. Lima, prov. CuU.
dist. Arahuay: habt. 181.
Lorenzo San, isla : tiene un faro que se 1»-
Ua d los 12*> 4' latitud y 79« 86' 84'* km-
gitud. La mayor altura de la isla a ^
891 metros, su mayor largo 4 millasy so
mayor ancho 1 | milla. A un tcrcio ^
milla de la Costa N. hacia el E. se ce-
cuentra una caleta de 5 a 8 brazas de
fondo. Hoy existe im gran establecimkn-
to de fundiciou de metales. La isb do
produce nada. Se extrae de ella piedn
para construcciones: sirve de abrigoil
puerto del Callao.
Lorenzo San, hda. Dpt. Huancavelica, pror*
Tayacaja, dist. Colcabamba: habt. 10.
Lorenzo de Coehal»iimlNi Sak, hda. D^
Ayacucho, prov. Huamanga, dist. Sooos-
vinchos : habt. 28.
Lorenzo San, pbl. Dpt. Guzco, prov. Panro.
dist. Collcha: habt. 287.
LORE
533
LORE
LosBNzo San, aid. y hda. Dpt. Gnzco: prov.
Convencion, diet. Ooobamba : habt. 444.
Lorenzo San, hda, Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Marcapata.
Lorenzo San, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Ohnquibamba.
Lorenzo San, chac. Dpt. Moqiiegua, dist.
Paquina.
Lorenzo San, hda. Dpt. Tacna, prov. Arica,
dist. Lluta.
Lorenzo San, aid. Dpt. y dist. Tarapacd:
dista de Tarapacd. 1 leg. (5 i k.).
Loreuzoin, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Soras.
Lorenzos, rio tribatario del Poznzo, por la
izquierda cerca del Mayo.
LoretayaeOt no tribntario del Amazonas,
por la izquierda. Es navegado por peque-
nas oanoas.
Loretillo, chac. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Huanra.
IXtRETO) Depart£unento. La condiciou po-
litica de este Departamento ha sufrido
mnchas variaciones. Cuando se declar6
la Independencia del Peru existia como
gobiemo especial, con una organizacion
tambien especial, conoci^ndosele con el
nombre de la proHncia de May nan, Por
ley de 21 de Noviembre de 1832 pas6 a
formar parte del Dpt. de Amazonas bajo
la denominacion de provincia de Maynas,
y continu6 asi hasta que se dict6 el su-
premo decreto de 10 de Marzo de 1858^
en qae se le declar6 gobierno politico y
militar independiente de la Prefectura
de Amazonas. Por otro supremo decreto
de 15 de Diciembre del mismo aiio de
1853 se erigi6 esta provincia en Departa-
mento maritimo, detallandolos distiitos
que le pertenecian: estos supremos de-
creios fueron aprobados tacitamente por
ley de 4 de Julio de 1857, que senalaba
la ciadad de Moyobamba como capital de
la provincia litoral de Loreto. Por decre-
to dictatorial de 7 de Febrero de 1866 se
eri^6 en Departamento esta provincia li-
toral. Finalmente la ley de 11 de Setiem-
bre de 1868 fu^ la que legitimamente la
erigi6 en Departamento.
Confina por el N. con las Beptiblica del
ficaador y la de Colombia, por el S, con
los Departamentos de Huanuco y el Cuz-
co en la region de los bosques; por el E-
con el imperio del Brasil ; y por el 0. con
el Departamento de Amazonas.
Su capital es la ciudad de Moyobamba.
Consta de las siguientes
provinoias;
Habt.
Alto Amazonas 7,498
Bajo Amazonas 5,855
Huallaga 24,717
Moyobamba 14,554
Total habt 52,124
Dificil es determinar ni con mediana
exactitud los grados en que est^ com-
prendido, y la extension que abraza su
superficie; porque sus Hmites son la mon-
taua 6 bosque que nos separa del Ecua
dor, y de los Departamentos de Huanuco
y Cuzco: sin embargo diremos para dar
alguna idea que estA comprendido entre
los 1° 10' y 9° 80' lat. y los IV y 79« 50'
long, formando una superficie como de
24,961 leguas, territorio casi igual al de
Francia 6 Islas BritAnicas, con una po-
blacion a razon de poco mas de 2 habi-
tantes por legua cuadrada. Segun esto,
Loreto ocupa mas de una tercera parte
del territorio que compone el Peru.
Puede decirse que todo es un desierto 6
mar de bosques y que los rios Amazonas
y sus caudalosos y gigantescos tributa-
rios 6 afluentes son las vias de este gran
desierto, en el cual abundan, hasta donde
la imaginacion apenas concibe, las rique-
zas del reyno vegetal en un estado de na-
turaleza, asf como el reyno animal salvaje,
pues los animales companeros del hombre
social son raros, tales como entre otros el
ganado vacuno, lanar, y yeguarizo. En
muchos de los rios hay ricos lavaderos de
oro. De los bosques se saca en gran can-
tidad las apetecidas recinas del caucho,
gutapercha, balsamos, oaf6 etc., etc.
Loreto, esta llamado, en no remoto
tiempo, d ser una gran nacion rica y po-
blada : sus navegables rios, su tempera-
mento sano en lo general, y la riqueza de
BU virgen suelo convidI^) & las masas
LORE
534
que en Europa viven en la miseria & que
vengan & poblarlo dandole vida. Hoy
principia & sentirse algun movimiento de-
— LORE
bido a la navegacion por vapores, estaUe-
cida por buques del Peruy del Bnsil, oo-
mo se y^ en el sigoiente coadro:
HOYIHIIE!ITO FLUVIAL DEL DEPARTAKENTO DE LORETO.
PUERTOS.
Iquitos.
1874.
!
Leiicia 6 S. Antonio.
v.
Ynrimahuas....
1875.
Iquitos
A
!
Leticia 6 8. Antonio. J
Yurimahuas ^
EMBARCACIONES.
Vapores
Diversas embarcaciones
Vapores ...
Botes, etc.
Canoas
Vapores.
Vapores
Lanchas, etc.
Vapores
Lanchas, etc.
Vapores
Los principales artfculos que cons tit a-
jen el comercio de importacion consisten
en herramientas, alimentos de cierta cla-
se, licores y g^neros ordinarios de algo-
don y otros objetos de poco valor: y se
exporta algodon, caf^, recinas y bdlsa-
mos de distintas clases, pescado salado,
sombreros de paja y otros productos de
la montana.
Para tener idea mas detallada v^ase la
descripoion de cada una de las provin-
cias de que se compone este Departam^-
to y la de los rios Amazonas, Ucayali,
etc.,
Un Prefecto estA encargado del mando
politico del Depai'tamento : en lo judicial
pertenece al distrito de la Corte Superior
de Justicia de Cajamarca, y en lo ecle-
sidstico al obispado de Chachapoyas: pe-
ro en lo general no estA dividido en cura-
tos porque los proventos no aloansarian
para sostener & los curas, por cuyo moti-
vo el gasto del culto lo paga )a Nacion.
La Nacion gasta en este Departamento
la cautidad de 576,148 soles al ano, en los
siguientes ramos:
Sueldo del Prefecto, Sub-Prefec-
tos, empleados y gastos de es-
ENTBABON.
NflTTI.
'J
ToneldB.
Pasags
191
1
6,781
80
899
66
268
90
18,492
154
86
817
102
5
18
6,582
414
56
4
11,896
170
481
10
59
188
20,621
806
201
2
18
5,160
387
SALIEBOV.
Nfim.
Tondda.
18, 7,656
50
66
268
90
18
51
1
59
184
18
Fmi^
18,498
154
86
5,974
18,0601
45
20,621
860
4,660
278
m
109
10
54
18,158
teramo S.
En la Comandaucia general de
marina apostadero y gastos de
ese ramo, sin considerar el
que ocasionan los vapores 42fi,0W
En fuerzas de policia l^-^
En la guarnicion miHtar 37,480
En sueldos de Jueces de 1.* Ins-
tancia, Agente fiscal, y gastos
de Justicia H'^*^
Caj ero fiscal y empleados ^f^^
Correos 1^^
En sueldos de Curas y gastos del
Culto 4.8W
En 1 Colegio para hombres 8»^^
1 It mugeres ^"^
58 Escuelas para hombres 81.^
65 • » mugeres Sl,Oft»
Total al ano S. 576J^
Loret4>9 distrito de la provincia del B^
Amazonas, Dpt. Loreto: habt. 88d.
LoBETo, (si su etimologia es LttrahU api-
ficahacer. Ay.) pbl. capital de este iastr»
de la provincia del Bajo Amazonas, Pf^
Loreto i los 8o 49' 80" lat. y 72- S8 H"
long. & la orilla izquierda del AnuuoBifc
Su temperatura media en Novieml»i"'«6 "
I
J
LUBA
635
LUCA
21« 4 22^. El pueblo que ha dado nombre
i laprovincia mas extensa del Perd es mi-
serable. Su poblacion qne en 1814 era de
110 habt., en 1859 no Ilegaba a 100; pe-
ro con las chozas de Amacayaoo, Yau-
ma, Cayllani, Yanayacu y Cuchillococha,
subia d poco mas de 800 habt. Segon
el censo de 1862, su poblacion es de 486
habt.: dista de Caballococha 4 leg. (22 k.);
de Moyobamba 186 (1,086 i k.).
LoRETo, pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Andoas. No debe confundirse
este pueblesito con el anterior del Bajo
Amazonas.
LoBETO, mina de plata en el cerro de Jesus,
lado N. E. Dpt. Cajamaroa, prov. y dist.
Hualgayoc ; ley 10 m.
Loreto, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo; dista de Ayacu-
cho, i leg. (8 k.).
Loreto, hda. Dpt. Moquegua, dist. Ho : d
125m. alt.
Loripoilj^, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Pichaoani: habt. 169.
LoroocO) hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari.
Lorona La, hda. Dpt. y prov. lea, dist.
Nasca.
Lost) hda. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Ghincha Alta: a2 leg. (Ilk.) de Luna-
huana.
Lotambo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Becuay.
Loychos, chac. Dpt. Gnzco, prov. y dist.
Paucartambo.
Loyen, hda. Dpt. Moquegua, dist. Omate.
Loylamooo, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vHcas, dist. Velille.
Loyola, hda. Dpt. prov. y dist. lea : dista de
lea J leg. (4 i k.).
Loza^ aid. y hda. Dpt. Lima, prov. Ghancay,
dist. Huaura: habt. 114.
Lozada, hda. de viiia, Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Vitor: habt. 48.
iazano, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Coata.
■acca, aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
. Gotabambas.
^aypaelia 6 Lmchnpatay lugar en la Gor-
I dillera: & 8,824m. alt.
pbaya], aid. Dpt. Piura. prov. Tdmbez,
dist. Sarumilla.
Lubraehama, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Mara.
Lucana) {Lu^cana, dedo, hueso de las ma-
nos 6 pi^s de carnero con que jugaban
oomo con bolillos, Luiccana escardillo pa-
ra beneficiar la tierra, desyerbar. Ay.)
chac. Dpt. Apurimac, prov. Gotabambas,
dist. Huallati.
Laeanaiuarea, pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Gangallo, dist. Sancos : habt. 720.
Lncanas, provincia del Departamento de
Ayacucho. Gonfina por el N. con la de
Gangallo; por el S. con la de Parinaco-
chas; por el E. con parte de la de Anda-
huaylas del Departamento del Apurimac;
y por el 0. con la de lea y la de Gamand
del Departamento de Arequipa. Su ca-
pital es la villa de Puquio, segun ley de
5 de Febrero de 1875; dntes fu^ la villa
de San Juan de Lucanas. Gonsta de los
siguientes
DISTBITOS :
Habt.
AucarA 2,172
Gabana 2,166
Garhuanca 1,094
Ghipao 1,514
Huaccaiia 885
Laramate 8,481
Payco 1,046
Querobamba 2,294
Sancos 2,088
San Juan 2,786
Santa Lucia 1,048
Soras 1,281
Otoca 1,298
Puquio 4,583
Total habt 27,616
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 18« 45' y 15« 25' lat. y los 75° 50' y 77*
15' long., formando una superficie oomo
de 292 leguas, que comparada con su po-
blacion resulta con 91 habitantes por ca-
da legua cuadrada.
En esta provincia cahfican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos y Pa-
gosy & estos tUtimos los consideramos co-
mo Aldeas segun lo dicho en el Dircurso
Prehminar.
El c^lebre contrafuerte de Huanso se
une en esta provincia con la cadena prin-
LUCR
536
LUCM
cipal de la Cordillera en sn parte Nor-
te, y deja en la parte oriental 'una por-
cion comprendida entre los rios que dan
orfgen al Pampas y la citada cadena: es-
ta parte de la provincia la componen los
distritos de Cabana, Huacana, Chipao y
Querobamba; se encuentra aislada del res-
to y forma un territorio de naturaleza
distinto al que se encuentra en la parte
occidental: el primero es de sierra y el
segundo de costa, regada por el rio de San
Juan que la recorre dividiendola en dos
partes casi iguales en direccion del N.E.
al S.O.
La provincia es rica en el reyno mine-
ral, pues tiene mucbas minas de plata y
otros metales : es algo escasa en los otros
reynos,
Un Sub-Prefecto estd encargado del
mando poHtico: un Juez de 1/ Instancia
administra justicia : en lo eclesiastioo es-
td dividida en los mismos curatos que
componen los distritos polfticos.
Hay 81 Escuelas de primer as letras :
24 para hombres : sueldos S. 14 ,400
7 » i mugeres » 4,200
Total alauo S. 18,600
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 885 soles, por los siguientes
ramos :
Contribucion Rustica S. 869
» Industrial • 75
» Eclesidstica • 451
Total S. 885
Lucanas San Juan de, (v^ase Saji Juan de
Lucanas).
Lucarqai, cbac. Dpt. Piura, prov. y dist
Ayabaca: babt. 126.
Lucas San, cbac. Dpt. Ayacucho, prov. Hua
manga, dist. Socosvincbos.
Lucas San, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huay
las dist. Caras.
Lucas Gonzales, cbac. Dpt. Libertad, prov
Trujillo, dist. Magdalena de Cao.
Lucayani, est. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivil
cas, dist. Yelille.
Lucclinc, est. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Cbecca.
LucTOpata, cbac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Huayabamba.
Lucia Santa, aid. Dpt. Loreio, proT. Alto
Amazonas, dist. Santa Cruz.
LuclA Santa, cbac. Dpt. Amazonas, prov.
Cbacbapoyas, dist. Huayabamba.
LuctA Santa, cbac. Dpt. Piura, proT. Paytt,
dist. Sullana.
LuciA Santa, mina de plata en elceirode
Jesus, lado N. Dpt. Cajamarca, proT. j
dist. Hualgayoc: ley 80 m.
LuctA Santa, bda. Dpt. y prov. Lambaje-
que, dist. Salas: babt. 269: 4 8 leg. (l%\ k.)
de Lambayeque.
LuclA Santa, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pft-
casmayo, dist. San Pedro.
LuctA Santa, aid. Dpt. Hudnuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Jesus.
LuciA Santa y San Antonuf^ mina depUia
al S. E. del pueblo de Yauli, Dpt. Jonin.
prov. Tarma, dist. Yauli : ley 10 m.
LuctA Santa, bda. Dpt. Huancavelica, pror.
Castrovireyna, dist. Huaytara:habi2S.
LuLictA Santa, aid. Dpt. y prov. lea, dist
Santiago: babt. 590: a 8^ leg. (18k.) de lea.
LuBtA Santa, distrito de la provincia de La-
canas, Dpt. Ayacucho : habt. 1,048.
LuctA Santa, pbl. capital de este distzito de
la provincia de Lucanas, Dpt. Ajaeaeho:
habt. 111.
LuctA Santa, pbl. Dpt. Cuzco, prov. htfy
mayo, dist. Pomacanchi : habt. 215.
LuctA Santa, mina de plata en el oeno To-
reria, prov. Canas, Dpt. Cuzco.
Lucie, cbac. Dpt. Lima, prov. Cania, dilL
San Buenaventura.
LucLB, cbac. Dpt. Ayacucho, prov. Lwt-
nas, dist. Laramate.
Luclod, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lia-
nas, dist. Otoca.
Lucnia, (cierta fruta redonda que tiene k
comida amarilla como la yema de hwro
duro, Q. y A.) aid. Dpt. Cajamarca, prw-
Hualgayoc, dist. Bambamarca: habt 9i^
LucMA, cbac. Dpt. Cajamarca, prov. Choki
dist. 86cota : habt. 288, con los de Caaaa.
LucMA, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Qwta.
dist. Pion: habt. 124, con los de Chumi*-
LucMA, distrito de la provincia de OtastOr
Dpt. Libertad : habt 6,476.
LucMA, pbl. capital de este distrito, de b
provincia Otusco, Dpt. Libertad: fcafci
1,145: dista de Otusco 12 leg. (67 L>
LUCM
— 537
LUCU
LncMA, rio tributario del de Huaras.
LucMA, est. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba: habt. 508: distade
Pomabamba 4 leg. (22 k.).
LucMA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Uumpa.
LucMA, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Ghingalpo.
LucMA, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Po-
mabamba.
LucMA, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Jangas : habt. 258.
LucMA, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Marcos.
LucMA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gorgor.
Liicma, aid. y est. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Pariahuanca: habt. 204.
LucMA, chac. Dpt. HuancavoHoa, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huachos.
LncMA, pbl. y hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Santa Ana : habt. 210.
Luduabamba, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Llumpa.
LucifABAMBA, cst. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Chacas: habt. 805.
Lacmacneho, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Parobamba.
Laeiuapampa, distrito de la provincia de
Celendin, Dpt. Cajamarca: habt 1,252.
LxjcMAPAMpA, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Celendin, Dpt. Cajamarca:
habt. 415 : dista de Celendin 7 leg. (89 k.).
LudfAPAMPA, chac. Dpt. Aifcachs, prov. Po-
mabamba, dist. Llumpa.
LucMAPAMPA , chac. Dpt. Ancachs , prov.
Huaras, dist. Carhuas.
Lncmapata) chac. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Higueras.
LucMAFATA, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Arma.
LccMAPATA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta.
Loemaraccra, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata.
LncmaurcOi chac. Dpt. Amazonas, prov. y
dist. Chachapoyas : habt. 56.
Lucmayo, hda. de cana, Dpt. y prov. Hud-
nuco, dist. Panao. El puente que se atra-
viesa cerca de la hacienda estd d 1,855
metros altura.
Lucmayoc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Cotaparaco.
Lucmayoc, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huaytard.
Lucmayoc, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Otoca.
Liicmilla) cerro en las lomas de Atiquipa,
Dpt. Arequipa, prov. Camana: tiene ve-
tas de oro y cobre.
LucmillO) tambo entre Cajamarca y Cha-
chapoyas, d 6° 86* 12" lat.: yd l,957ni- alt.
Luemo, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
LucMo, aid. Dpt. Lima, prov. Canete, dist.
Lunahuana.
Lucmos, aid. y hda. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Curahuasi : habt. 100.
Llicoiii, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Acora,
Lucre^ (debe ser corrupcion de Lticci que so
pronuncia luqui, papas algo amargas, 6 de
Lucriritha cabar la tierra. Ay.) aid. Dpt.
Ayacucho, prov. Huanta, dist. Luricocha:
habt. 108.
Lucre^ pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Colcabamba: habt. 420.
Lucre, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Quispicanchi,
dist. Oropesa: habt. 990.
Lucre, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Oropesa: tiene una excelente
mdquina de tejidos de lana, y se fdbrica
pauo mui bueno.
Lucre, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist.
Sicuani: habt. 252.
Lucrepata, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Bias.
Luerupaiiipa, chac. Dpt. Arequipa , prov.
Union, dist. Tomepampa.
Lucucliail^) distrito de la provincia de
Abancay, Dpt. Apurimac: habt. 491, al-
gunos no consideran este distrito, aunque
la ley lo reconoce.
LucucHANGA, (corrupcion de Lluca, red para
cazar viscachas, 6 cazarcon ella; Chanca
pierna, andar sin fuerzas. Q.) pbl. capital
deeste distrito de la provincia de Abancay,
Dpt. Apurimac : habt. 481 : dista de Aban-
cay 6 leg. (88 ik.).
Lucumanl, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
dist. Chorrillos.
Lueumayo, rio tributario del Toro, por \sk
derecha.
«8
LUIS
538 —
LUJA
LucuMAYo, pbl.Dpt. Cuzco, prov.ydist. Uru-
bamba: dista del Cuzco 28 leg. (128 k.);
de Yanamanclii 4 (22 k.).
LACQIUO) aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Huan-
cabamba, dist. Huarmaca: habt. 244.
LCcuMo, chac. Dpt. Libertad, prov. Trujillo,
dist. Cbicama.
LtcuMo, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Matucana.
LtJcuMo, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
Luclia, hda. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Alca: hay un manantial de agua ter-
mal Hgeramente ferruginosa : dista de Co-
tahuasi 8 leg. (16 ^ k.).
Lnehaehoea, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Alca.
Lneliatocaro, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Alca.
Llielica, aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Viraco.
Luclicanta, (puede ser corrupcion de Lucch-
cadtha desollarse, rasgufiarse, 6 Lucchi-
tka enlucir, bamizar. Ay.) aid. Dpt. Aya-
cucho, prov. Lucanas, dist. Payco : habt*
62.
Lncliiman, hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
Lncliimayo, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Lnchiibamba, chac. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Pataz; dista de Pataz 2 leg. (11 k.); de
Parcoy 9 (60 k.).
hxngSiy aid. Dpt. Tarapacd, dist. Mamiiia.
Lnj^bamba, (corrupcion deL/ti^uj^a/z^^a, 11a-
nura de cazar viscachas. Ay.) est. Dpt.
Ayacucho, prov. La Mar, dist. Anco.
Lniniya, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Mamiiia.
LaichO) aid. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Huaynacotas: habt. 289.
Lniclinbamba) hda. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Pichirhua: habt. 11.
Lnichuimtaf aid. y est. Dpt. Apurimac,
prov. Aymaraes, dist Tapayrihua: habt.
49.
L11I0C9 hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Choros.
Laiparacra^ pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Ninacaca : habt. 868.
Luis San, pbl. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
San Pablo.
Luis San, rio tributario del Yanamayo, Dpt
Ancachs.
Luis de Haari San, distrito de la provin-
cia de Huari, Dpt. Ancachs : habt 7,738.
Luis de Huari San, pbl. capital de este dis
trito de la provincia de Huari, Dpt An-
cachs: se halla entre dos riachnelos, i
pocas cuadras del cerro mineral de Poto-
sf , se le di6 este nombre porqne en otn
tiempo fu^ opulento por la riqneza de
sus mineras : estd k 8,188ni. filt: habt
678: dista 8 leg. (44 J k.) de Huari, y 12
(67 k.) de Pomabamba.
Luis San, mina de plata, Dpt. Ancaeb,
prov. Huaras, dist. Becuay.
Luis San, mina de plata en la GordOIera
nevada, d 7 leg. (89 k.) de Beeuaj, Dpi
Ancachs, prov. Huari, dist. GhaviiL Hay
otra veta inmediata d esta mina que da
249 marcos por cajon.
Luis San, distrito de la provincia de CaB^
te, Dpt. Lima: habt. 8,341.
Luis San, (dntes Pueblo Yiejo) pbl. capital
de este distrito de la provincia de Cane-
te, Dpt. Lima: habt. 1,200: dista de Ca-
nete 1 leg. (5 ^ k.).
Luis San, hda. Dpt. y prov. lea, dist Pal-
pa : habt. 40.
Luis San, chac. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Sihuas.
Luis Gonsapi San, mina de carbon de pk-
dra en Ichirauca, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Becuay.
Luisa, est. Dpt. Cuzco, prov. Canas, diit
Yanaoca.
Lulsa Santa, hda. Dpt. prov. y dist. Pooo.
LuiSA Santa, salitrera en el canton dek
Soledad, dist. Pica, Dpt. TarapaciL En
1878 se calcul6 su producto en 1,600 qnin-
tales: dista 12 leg. (66 ^k.) del puoio,
y 8 (16 ^ k.) de la estacion del feiro-
carril.
Lnitacarca, est. Dpt. Puno, proT. Canb*-
ya, dist. Macusani.
Lnjaca, hda. de vina, Dpt. y prov. lea, <£st
San Juan Bautista.
LnjaO) hda. Dpt. prov. y dist lea: i 2 kg.
(11 k.) de lea.
Lujarajat aid. y hda. Dpt. y prov. lea, dist
Santiago: habt. 66: dista de lea 1 } leg.
(9 J k.).
LUPA
539
LORI
lule, chao. Dpi. Lima, prov. Chancay, dist.
8ayan.
Lnlicliaoo, no en la provinoia de Oajabam-
ba, Dpt. Cajamarca. Sirve de Hmite &
varios distritos : tiene su origen en la la-
guna Yahuarcocha.
LuLicHuco, est. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Gajabamba.
Lnliiiy chac. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Concepdon.
LnlipaquiO) bda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ituata.
LuItO) est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas,
dist. Santo Tomas.
Lnlleata, Ma. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orarillo.
Lumbreras, chac. Dpt. Lima, prov. Cane-
te, dist. Mala: habt. 261, con los de Rin-
conada.
Lama, aid. Dpt. Lima, prov. y dist. Hua-
rochiii.
Luna, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
Lnnacota, est. Dpt, Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Chivay.
Limacsiiia, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tuti.
Lnnahon, est. Dpt. Apurimac, prov. Gota-
bambas, dist. Mamara.
Lunahnana, distrito de la provincia de Ca-
nete, Dpt. Lima: habt. 5,859.
LunahuakA, (puede ser corrupoion de Lura-
huana genitive de Lurahia la piedra de
encima con que se muele, Ay. En los pri-
meros anos de la conquista se le llamaba
Bunahuanac, compuesto de las [palabras
runa persona (hombre 6 mujer) y huanac
el que se corrige 6 enmienda, 6 el que su-
fre alguna necesidad) pbl. capital de este
distrito de la provincia de Canete, Dpt. Li-
ma: habt. 440: a la izquierda del rio Cane,
te, dr 45dm.50 alt. : dista de Lima 86 leg.
(200 ^ k.); de Canete 6 (83 i k.); de Hual-
card 7 (39 k.) y de Yauyos 25 (189 i k.).
Lanalmay, aid. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamachuco: d4 leg. (22 k.) de Huama-
chuco.
Lnnaiiainpa) aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Pucard.
Luajiro, est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Desaguadero.
Lupaca del pueblo, (corrupoion de Llupaccy '
limpio, sin mancha. Q.) aid. Dpt. Puno,
prov. Lampa, dist. Ayaviri : habt. 275.
Lapaea^ aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Desaguadero : habt. 872.
Lnpahiui) chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
Lnpato, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
TrujiUo.
Lupe, aid. Dpt. Lima, prov. y dist. Huaro-
chiri.
Lupiranclio, est. Dpt. prov. y dist. Tacna.
Lnpo, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. OUeros.
Lnpnden) chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Contumazd.
LupunE) (corrupcion de Llupina degoUar 6
desplumar un pajaro. Q.) aid. Dpt. Lo-
reto, prov. Huallaga, dist. Pachiza : d la
orilla derecha del Huayabamba y en su
confluencia con el Huallaga : d 828m« alt.
Es puerto 6 embarcadero: habt. 82 de la
tribu de Cholones
Lupunota, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Lnqniy {Lluqui, llevar algo en el sobaco 6
en el seno. Q.) hda. Dpt. Junin, prov.
Huancayo, dist. Colca.
Luquiaiiche, (luqidHeyax, ancA^ la broza del
maiz de que se ha hecho chicha. Q.) aid.
Dpt. Cajamarca, prov. Jaen, dist. Salli-
que.
Luramarca, {Lura un costal Ueno de algo,
marca, sitio,lugar. Ay. y Q.) aid. Dpt. Cuz-
co, prov. Quispicanchi, dist. Marcapata.
Luraquin^ hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Pichacani.
Lnriama, aid. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Huacho : habt. 891 : es un sitio de-
licioso por su campina: d 1 leg. (5 \ k.) do
Huacho.
Loricocha) distrito de la provincia de Huan-
ta, Dpt. Ayacucho: habt. 8,841.
LuRicocHA, [Luri cierto pdjaro negro, con
el pescueso negro, Ay.; cocha laguna. Q.)
pbl. capital de este distrito de la provin-
cia de Huanta, Dpt. Ayacucho: habt. 813.
LuRicocHA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta.
LnricucIiO) hda. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Cajabamba.
Lurlfico, hda. de cana, Dpt. Libertad, prov.
LURU
540
LUYA
Pacasmayo, dist. Chepen : habt. 209 : A 6
leg. (28 k.) de San Pedro.
Lorig^anchO) (patio 6 lugar de Luris 6 pA-
jaros, Q. y Ay.) aid. Dpt. Junin, prov.
Jauja, dist. Mito : habt. 527.
LuRiGANCHo, valle y distrito de la provincia
y Dpt. Lima : habt. 548.
LuRiGANCHo, pbl. capital de cste distrito de
la provincia y Dpt. Lima : habt. 24.
Lurinia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
ras, dist. Marca.
Lurimarcfl) chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Vinac.
Lnrimaya^ hda. Dpt. Apurimao, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera.
Lurin, caleta a los 12<^ 18' lat. y 79° 14' 84"
long.: su fondeadero de 9 d 10 brazas, d
unamillade tierra; pero se puede fon-
dear en 5 brazas cerca del pueblo. No
hay abrigo ninguno, y la playa es peli-
grosa por la reventazon.
LuBiN, {Ldirin cierto pdjaro casi negro, se-
mejante al tominejo. Ay.; 6 cornipcion de
Yurin sali6 dluz. Q.) rio, nace de las lagu-
nasde Sucrococha y Tuctucocha en la pro-
vincia de Hnarochiri; pasa por los pue-
blos de San Damian y Lurin, y desem-
boca en la caleta de estenombre: su rum-
bo es S. E.
LmiiN, distrito y valle de la provincia y De-
partamento de Lima: habt. 8,743.
LuRiN, villa, capital de este distrito de la
provincia y Departamento Lima : habt.
1,417 : & 6 leg. (88 i k.) de Lima.
Lurinchincha, hda. Dpt. lea, prov. Chin-
cha, dist. Tambo Mora : dista de Tambo
Mora 8 leg. (16 i k.); de Chincha Baja 8
(16 i k.).
Liirisa, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Santa Bosa.
Lnrituyocc, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
Lnrneaeha, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Pichihua.
Lnrocachi, (debe ser corrupcion de Lura
costal lleno, Luru nina huerfana, Ay.; ca-
chi sal. Q.) aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Canchis, dist. Marangani : habt. 846. La
hacienda tiene 9 habitantes.
Lnrneachi de Oyaccani , hda. del mismo
dist. y prov. que el anterior: habt. 14.
Lnruciiyo, hda. Dpt. Pono, prov. Sibdi&,
dist. Patambuco.
Lnrnpaya, aid. Dpt. Apurimao, prov. As.
dahuaylas, dist. Huancarama: habt. 60.
Lnscncna, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Lnsmico, chac. Dpt. Amazonas, prov. j
dist. Chachapoyas.
Lii£;piyacn, chac. Dpt. Gajamarca, prov.
Chota, dist. Huambos.
Lnstac^aycca, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Lnstay, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, iist
Concepcion.
Llismiia) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
ras, dist. Marca.
Lusiini, hda. Dpt. Puno, prov. Sandia, dial
Sina.
Lntipuyo, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ituata.
Lnya, provincia del Departamento de Ama-
zonas, creada por ley de 5 de Febrero de
1861, y desmembrada de algunoe de sos
distritos para formar la provincia deBon-
gard, segun ley de 26 de Diciembre de
1870. Oonfina por el N. con la provincia
de Bongard; por el S. con parte dela
provincia de Chachapoyas ; por el £. cos
las de Bongara y Chachapoyas por me-
dio del rio Utcubamba tributario del Ana-
sonas ; y por el 0. con las provincias de
Jaen, Celendin y Cajabamba del Depar-
tamento de Cajamarca, sirviendo de limi-
te el Maranon. Su capital la ciudad de
Lamud. Consta de los siguientes
DISTHITOS :
Bagua 669
Colcamar IJOO
Conila 1^
Cocabamba 5S5
Jamaica SSS
Lamud 1,910
Lonya S56
Luya I,2i4
Ocalli B09
Ocumal goo
Pisuquia 509
San Ger6nimo B71
Santo Tomas 1,862
Yamon 8SS
Total habt ^ 18,000
LUYA
541
Esti comprendida, mas 6 m^nos, entre
lo8 6» 85' y 6« 45' lat. y los 80° y 80« 45'
long, formando nna superficie como de
880 legnas, que comparada con sn pobla-
cion resulta con casi 42 habitantes por
cada legna cuadrada.
Estaprovinoia podia Uamarsede Entre-
rios, por estarcomprendida entre elcanda-
loBO Amazonas y elUtcnbamba: estddivi-
dida por nna cadena de cerros que la re-
corre en direccion paralela al Utcnbamba,
de S. E. al N. 0. En lo general el tempe-
ramento es ardiente en las quebradas A
hoyas por donde corren esos dos rios, y
solo en los lugares situados en la cadena
de los cerros se siente fresco.
Los productos de esa provincia son
ignales d los de otras que forman el De-
partamento de Amazonas. Si algun dia
pndieran ser navegables en ese territorio
el Maranon y Utcubamba, la provincia
seria rica.
Un Sub-Prefecto ejerce el mando poli-
tico: on Juez de l.^Instancia administra
jnsticia: en lo eclesidstico estd dividida
en los siguientes
CUBATOS :
Bagoa. Ocalli.
liuya. Olto.
Yamon.
Hay 47 Escuelas de primeras letras d
saber:
— LUZ
18, 000
80 para hombres: sueldos S.
17 t mugeres: • • 10,200
Total alano S. 28,200
La contribucion rustica, unica que se
cobra en esta provincia, produce al ano
la cantidad de 997 soles, que creemos sea
un error numurico.
LuYA, distrito de la provincia de Luya, Dpt.
Amazonas: habt. 1,224.
Luya, ciudad, capital del distrito y de la
provincia de Luya, Dpt. Amazonas : esta
dividida en varies cuarteles : habt. 848 :
dista 5 leg. (28 k.) de Chachapoyas.
Luya, hda. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Luya.
LuTA, chac. Dpt. y prov. Lambayeque, dist.
Ferrrnafe.
Luya, aid. y hda. Dpt. Lambayeque, prov.
Chiclayo, dist. Picsi.
Luytay^ chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huachos.
Luyulla, est. Dpt. Junin, prov. y dist. Tar-
ma.
Lliz La, mina de plata al E. del pueblo de
YauH, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli: algunos dicen que esta mina pro-
duce cinco mil marcos por cajon, de lo
cual dudamos.
Luz nueva, mina de plata en Santa Bosa,
Dpt. Tarapacd, dist. Iquique.
Luz vieja, mina de plata en Santa Rosa,
Dpt. Tarapacd, dist. Iquique,
LL
Adte&tbmcu. — Laa palnbfas qne no se enoneutreD oon LL al prinoipi
bdeqaeuBe oon L 6 oon T y algouaa con B.
Uacaca, chac. Ppt. Ancaobs, prov. Cajatam-
bo, diet. Chiquian.
Lliicaliata, hcla. Dpt. Cuzco, prov. Faucar-
tambo, dint. Ccatca,
Llacan, eet. Dpt. yprov. HnancaTellca, diet.
Aooria; habt. 264.
Llftcauora, ditstrito de la proviucia 7 Dpt.
Cajamarca: habt. 852.
Li^cANOKA, {Llacaa deshojar maiz vetde,
bojas de maiz verde: ura lugar profuudo,
Bi es oorrnpcion de Llaccaruna, significa
hombre 6 animal flaco. Q.) pbl. capital
de eete distrito, de la proviucia y Dpt. Ca-
jamaroa; habt. 890: dista de Cajamarca 3
leg. (16 4 k.).
Llaoanoba, cbao. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Llacanora. Hay una gruta Uena de
eataUtctitas 6 cristaUzaciones.
Uacapas, aid. Dpt. Lima, prov. Haaroclii-
ri, dist. Casta.
LUcapnquio, (manantial de bojas de maiz
verde, 6 manantial escaso. Q.) mina de
plata, Dpt. Libortad, prov. Hnamachn-
eo, dist. Santiago de Cbuco.
Ufua^a, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desnyoB, dist. Yanaquibua.
Uiiccahua, cbac. Dpt. Apnrimac, prov, Co-
tabambas, dist. Mara.
Llaccllan, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. y dist.
Huanta.
fJaccolla, aid. y bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Cangallo, dist. Viscbongoa: babt. 863.
Llaccltft) cbac. Dpt. Aucacbs, prov. y diet.
Pomabamba.
Llaocha, (andrajo, traposo. Q.) mina de pla-
ta, Dpt. AyacQcho, prov. Hnaras, dist.
Seouay.
Llacclian, aid. Dpt
pachica: babt. 8'
Llaccharapi, aid. ]
garo, dist. Putin 1
Llacchata, {Liacel
auimales. Q.) aid
LlaccLo, cbac. Dpt
las, dist. Car as.
IJac«hna» bda. D;
Tayacaja, dist. A
Llacchoa, pbl. Dpt
bombas, diet. Ha
Lacclmapampat al
La Mar, dist. Sa
Llacehiia8,ald. Dp
ta, dist. Lnrioocl
Llaclla, (labrarcot
Q.) pbl. Dpt. An
dist. Ticllos, siti
un aspecto agra
de agua y rica v(
gna hay on mai
cuya temperatu
existe mas inmei
de carbon de p
leg. (44 i k.) de
Llacllac, est. Dpt.
dist. San Miguel
Llacllac, puente
los mapaa antigt
cion con las moi
Llacllan, cbac. D]
ras, dist. Cotapt
Uacllanai chac. '.
Tayae^a, dist. i
LLAGS
543 —
LLACU
Uacllaneho, hda. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Hnaylas.
UacllarahlM) {Liacllari, quedarse acorbar-
dado. Q.) aid. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Antabamba : habt. 200.
UacUiD, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pararin: habt. 819: distade Pativil-
ca 18 leg. (100 k.)
Llaellinta, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
ras, dist. Bestanracion.
LlacUo 6 Saclh, aid. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Calca: habt. 179.
Uaema, est. y pnente, Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
Llftcolla) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Yischongos.
Uaeomarca) {Llaca marca, lugar de hojas
de maiz verde. Q.) aid. Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco , dist. Santiago de
Ghuco.
Uacon, pbl. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Santa Maria del Yalle: habt. 244.
Llaconmarca, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Mangas.
Uacopata, (anden de hojas de maisverde.
Q.) cerro mineral en el distrito y provin-
cia de Hnaras, Dpt. Ancachs.
Iilaesa, (pasmar, atemorizar. Q.) cerro mi-
neral en el distrito de Eecnay, prov. Hua-
ras, Dpt. Ancachs.
Llacsa, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Sicaya habt. 48.
UllGsaCf hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Aco-
mayo.
Llacsaeoca, aid. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acomayo: habt. 291.
Llaesaliiiaiica, hda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco.
lilacsaniachay Llacsamaray, aid. Dpt. Ju-
nin , prov. Tarma, dist. Carhuamayo:
habt. 80.
Llacsanjca^ pbl. Dpt. Lima, prov. Ghancay,
dist. Paccho: habt. 280.
LlaesapiTCa, hda. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Pariahuanca.
lAsUjSSkSf chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Llacsaaca, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Siiamantanga.
UaesllOy est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Garas : habt. 510,
Llacta^ (hacer 6 formar un pueblo. Q.) aid.
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Garas:
habt. 292, en la campina de Yanahuara.
Llacta, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Garhuas.
Llacta , aid. y est. Dpt. Ancachs , prov.
Huaylas, dist. Pueblo Libre : habt. 163.
Llacta, aid. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. Gorani.
Llaota, aid. Dpt. Puno, prov. As^ngaro,
dist. Ghupa.«
Uactabaniba, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Huancarama : d 8 leg.
(16 i k.) de Huancarama.
Llactaca, est. Dpt. Apurimac, prov. Anta-
bamba, .dist. Oropesa: habt. 30.
Llactaciinca) aid. y hda. Dpt. Apurimac,
prov. Gotabambas, dist. Tambobamba.
Llactaelifl) chac. Dpt. HuancaveUca, prov.
Gastrovireyna, dist. Santiago de Ghocor-
vos.
Llagtacha, chac. Dpt. Huancavehca, prov.
Gastrovireyna, dist. G6rdova.
Llactanana, aid. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Antabamba: habt. 200.
Llactapampa, chac. Dpt. Lima, prov.y dist.
Ganta.
Llactapampa, hda. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Acomayo.
Llactapampa, chac. Dpt. Puno, prov. Gara-
baya, dist. Ayapata.
Llactapata, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Surcubamba.
Llactararan, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Macate.
Llactihuari) (de Hercca) aid. Dpt. Guzco,
prov. Ganohis, dist. Sicuani , habt. 54.
Uacto, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gaylloma,
dist. Tuti.
Llactim, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Uacnabamba, (corrupcion de Llaccapampa,
llanura flaca, esteril; Llacc-kua pampa,
llanura lanuda, limpia. Q.) hda. mineral,
Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist. Soledad:
& i leg. (1 i k.) de la Soledad.
Llacuabamba, mina de oro, Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Soledad: ley 15 m.
Llacuari, {Llacc-kuari, bocado de ajf. Q.)
pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist. Sin*
COS.
LLALL
544
LLAMA
Llaonas, aid. y est. Dpt. HuAnuco, prov.
Dos de Mayo, dist. Huallanca.
Llacuas, quebrada, Dpt. HuAnuco, prov.
Dos de Mayo, dist. Huallanca.
Llacuas, {Llacc-hua, lamer. Q.) aid. Dpt.
Junin, prov. Huancayo, dist. Chupaca:
habt. 644.
Llacuas, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. San Lorenzo de Quinti.
Llacuasis, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Mito: habt. 281. •
Llaenbilla) aid. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Chorrillos.
Llaehaliui, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Goata.
Llachi) hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Ccatca : habt. 85.
LlaehoccmayO) hda. Dpt. Ayacucho.
Llaeliuccani) chac. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ollachea.
Llacliuccaniy est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ucubiri.
Llaelnire^ est. Dpt. ' Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Uad^ chac. Dpt. Cajamarca, prov. y dist
Contumazd.
Lladen^ chac. Dpt. Cajamarca, prov. Hual
gayoc, dist. Llapa: habt. 168.
LIa(caden, hda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist
Magdalena: habt. 185.
Llafcamarca) chac. Dpt. Libertad, prov. Pa
taz, dist. Chiha.
Lla^hiia^ chac Dpt. Ancachs, prov. Poma
bamba, dist. Parobamba.
Llaghua, chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Canta
Llaicaen, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov
Otusco, dist. Sincicap : habt. 247.
Llahualla^ aid. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba: habt. 19.
Llahlie, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Carampoma.
Llalmeday hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Otusco: habt. 402: dista6 leg. (88 ^ k.) de
Otusco.
Llahiiina) est. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Totos.
LlaiS) chac. Dpt. Libertad, prov. Huama-
chuco, dist. Santiago de Chuco.
Llalla, (corrupcion de YalUj pararse, dete-
nerse, exceder. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov.
Canchis, dist. Pampamarca: habt. 42.
LlallahiUl) (papa 6 animal que tiene algo le
monstruoso 6 extraordinario. Ay.; y si a
corrupcion de Uaclla hua \qai cobarde! Q.)
est. Dpt. Cuzco, prov. Ghunvivilcas, dist
Livitaca.
Llallahua, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chnnn-
vilcas, dist. Livitaca: habt. 145, con los
de Callani.
Llallahua, aid. Dpt. Puno, prov. AsiQgaro,
dist. Santiago: habt. 1,721.
Llallahua, est. Dpt. Puno, prov. Lsmpa,
dist. Ayaviri: habt. 2.
Llallahua, est. Dpt. Puno, prov. Lampi,
dist. Umachiri.
Llallahua, est. Dpt. Puno, prov. hm^
dist. Pucard.
Llallahua, aid. Dpt. Puno, prov. Chneidto,
dist. Pisacoma: habt. 181.
Llallambay^ chac. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Usquil.
Llallan, hda. Dpt. Cajamarca, prov. God-
tumaza, dist. Trinidad : habt. 63: disU
de Cajamarca 15 leg. (88 i k.).
Llallaniy est. Dpt. Ayacucho, prov. Cftogi-
llo,*dist. Totos.
Llallapani) aid. Dpt. Cuzco, prov. Caotf,
dist. Yanaoca : habt. 40.
Llalli) distrito de la provincia de Lazajpa,
Dpt. Puno: habt. 466.
Llalli, {Yalli, pararse, detenerse, eieeder.
Q. y Ay.) pbl. capital de este distrito de li
provincia de Lampa, Dpt. Pane.
Llallimayo, est. Dpt. Puno, prov. Laaipa,
dist. Umachiri: habt. 11.
Llama^ distrito de la provincia de Chola,
Dpt. Cajamarca: habt. 2,831.
Llama^ {Uamn cuadrdpedo expecial del Be-
rti: tambien se dice como gen^rico de aoi*
mal. Q.) pbl. capital de este distrito de
la provincia de Chota, Dpt. Cajamuta:
habt.889, con los de Chantaco y San in-
tonio.
Llama, {Llami, mal de ojos, cuando se n-
yectan de sangre. Ay.) distrito de la po-
vincia de Pomabamba, Dpt. Anciebs:
habt. 1584. Algunos no consideran eiU
distrito por la poca clarida de la ley.
Llama, pbl. capital de distrito de la promn*
cia de Pomabamba, Dpt. Ancachs: ba^
1,584: algunos lo consideran pertenecMfi-
te al distrito de Piscobamba.
LLAME
— 545 —
LLANC
Llaka, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras, •
dist. Cotaparaeo.
Llama, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Comas: habt. 82.
LbinaCi pbl. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas : habt. 807.
Lbmacaiicha, chac. Dpt. Junin, prov. y
dist. Jauja.
Llamacancha, hda. Dpt Apurimac, prov.
Andahuaylas , dist. Huancarama : habt.
28: dista de Huancarama 4 leg. (22 k.).
Uaiiiaca^*0li9 chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Marca.
Uamaeociia, aid. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pallasca.
ilamaepampa, hda. Dpt. Cnzco, prov. y
dist. Anta.
Jamacsilloiii aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Colca: habt. 218.
lama-clmpan, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Cochas : habt. 14.
lamahaillea, est. Dpt. Ayacncho, prov.
Huamanga, dist. Quinua: habt. 818.
amallapayi aid. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Casta.
amallliai, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
imancea, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Suants, dist. Lnricocha.
imaiNtsilainf aid. Dpt. Junin, prov. y
list. Tarma.
■amini) chac. Dpt. Aucachs, prov. Ca-
itambo, dist. Ambar.
mayo, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
, dist. San Lorenzo de Quinti.
najnpfi^ est. Dpt. Apurimac, prov. y
st. Cotabambas.
nbillfly aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
iri, dist. OUeros.
rBJouLA, aid. Dpt. Lima, prov. y dist.
larochiri.
lelos, tribn de salvajes, habitan en la
Ua izqoierda del Maraiion.
ellin, distrito de la provhicia de Hua-
Dpt. Ancachs: se estiende al frentc
de XJcOy en la banda opnesta del rio
;cha que los divide: habt. 6,888.
:llin, (puede ser corrupcion de Llama-
coseclia de cualquier cosa que se co-
il determinada ^poca. Ay.) pbl. capi-
de este distrito de la provincia de
Huari, Dpt. Ancachs: situado d los 8,501ni.
de altura. Es de una estension conside-
rable: su clima bastante frio: habt. 1,161.
LlaiuCOS) {Llanco muy negro. Ay.) tribu de
salvajes casi ci\'ilizados, que habitan en el
distrito de San Regis: su dialecto es dis-
tinto del de las otras tribus.
Llamillami, quebrada tributaria de la de
Tambopata, en la provincia de Sdndia,
Dpt. Puno.
Llaiiiillf) chac. Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Chicama.
Llanioea^ aid. Dpt. Cajamarca, proV. Jaen,
dist. San Fehpe.
Llamocpampa, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Colta : habt. 19.
Llamoetache,hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Julcamarca: habt. 127.
Llaiiioetachiy hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Santiago.
Uamopaiupa^ aid. y chac. Dpt. Jimin,prov.
Tarma, dist. Junin : habt. 40.
Llamor, pbl. Dpt. Lima, prov. Chancay, dist.
Pativilca: d 14 leg. (78 k.) de Pativilca.
Llampa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Llampa, (azada de los indios. Q.) aid. Dpt.
Cuzco, prov. Quispicanchi, dist. Quiqui-
jana: habt. 167.
LlanipaUy chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Buldibuyo.
lilanitobanilhl) {Hantu pampa, llanura de
sombra, 6 en donde hay sombra. Q.) aid.
Dpt. Libertad, prov. y dist. Huamachuco.
Lbmay aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Olleros.
Advertencias : muclias de las siguientes pa-
labras que principian con Llanca las es-
cribon Llanr/a contra el caracter del Que-
chua, y por esto pondremos solo aquellas
muy conocidas, que si se escribieran cor-
rectamente causarian confusion.
Llanca^ {Llanca , palparse , manosearse ;
Llancca trabajar: si la prouuuciacion as
mas dspera, signiiica greda 6 arcilla. Q.)
hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Pampas: se liaUa mas arriba de Chacchan
en la quebrada principal, a 2,700in. alt.:
habit. 450, con los de las aldeas de Yu-
pash, Colt an y Tirac : dista de Yautan 9
leg. (60 k.).
69
LLANG
546 —
LLANT
Llanca, aid. Dpt. Arequipa, prov. CastiUa,
dist. Choco : habt. 291, y en las punas ve-
cinas 40.
Llancae, (el que trabaja. Q.) aid. y bda. Dpt.
Cuzco, prov. Paruro, dist. Ccapi.
Llancaccaliua) bda. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. Putina: babt. 89.
LlancacOy est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
pacbica.
Llaiicahua, {Llarwahuan con trabajo. Q.)
pico nevado en los Andes, d 15° lat. y 78°
4' 22" long.
Llaiicalpa, cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huaytard.
Llaiicailia, bda. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Livitaca : babt. 91.
Llancama, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
Ua, dist. Viraco.
Llaneamarca , aid. Dpt. Ancacbs , prov.
Santa, dist. Yautan.
Llancaunco, {Llanca noca yo trabajo Llan-
ca noca cargar con trabajo. Q.) cerro mi-
neral en el distrito de PacUon, prov. Ca-
jatambo, Dpt. Ancacbs.
LlailcamicO) lagunas, Dpt. Ancacbs, prov.
Huaylas, dist. Yungay : d 14 leg. (78 k.)
de Pomabamba.
Llancanuco , cbac. Dpt. Ancacbs , prov.
Huaylas, dist. Yungay.
Llancao, {Llamcanacu toe arse uno d otro.
Q.) pbl. Dpt. Lima, prov. Chancay, dist.
Ibnari : babt. 198.
Llaneayail) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Eestauracion.
LlaucO) (muy negro. Ay.) aid. Dpt. Liber-
tad, prov. Huamacbuco, dist. Sartinbam-
ba.
Llanciispe, est. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vilcas, dist. Livitaca.
Llaiielid) aid. Dpt. Lima, prov. Huarocbi-
ri, dist. San Mateo.
Llandunia, bda. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Cocbabamba : babt. 488, con
los de Sebue.
Advertencia: — Las siguientes palabras que
que tienen g despues de 7i, son corrupcion
de Llanca: v^ase la etimologla de Llanca,
Llanga, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa.
lilaii^ar^ cbac. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Fallasca.
.LlanipuS) pbl. Dpt. Lima, prov. CaQta,disi
Arabuay : dista de Lima 42 leg. (234 L),
y 6 (88 ^ k.) de Lnnabuand.
Llani^astanibOi rio tribaiario delCanete.
por la izquierda en el pueblo de Lkng&s,
Llangliat, bda. Dpt. Cajamarca, pro?, t
dist. Celendin.
Llaufpnatia^ rio, nace en los cerros que do-
minan d Sorocbuco, pasa por CeleDdin j
desemboca en el Maranon, por la izquier-
da, recibiendo mucbos riacbaelos, Dpt
Cajamarca.
Llaiiloo, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Gborrillos.
Llanliaco, bda. mineral, Dpt. Lima. prov.
Huarocbiri, dist. San Mateo.
LlaDlla* est. Dpt. Ancacbs, prov. Hoan,
dist. Cbacas: babt. 842.
LlanO) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. CajaUm-
bo, dist. Ocros.
Llano|Nunpa, cbac. Dpt. Lima, prov. j dist
Canta.
Llanquii (corrupcion de Llanco muy negro.
Ay.) aid. Dpt. Puno, prov. Chucnito, dist
Have : habt. 819.
Llanqui, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hoi-
ras, dist. Ayja.
Llanqui, cbac. Dpt. Junin, prov. y diit
Jauja.
Llanqui, aid. y est. Dpt. Huancavelica, prot.
Angaraes, dist. Colcabamba : babt 86.
Llaiiqaiquichan, cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Huaras, dist. Ayja.
Llauquiri ^aiide^ est. Dpt. y prov. Ponoi
dist. San Antonio : babt. 74.
Llansa^ (corrupcion de Llanca, vease la eti-
mologia de Llanca) aid. Dpt. Ayaeudio.
prov. Huanta, dist. Luiicocba: babt. 900.
Llansa, cbac. Dpt. Cuzco, prov. y disi
Acomayo.
Llansa, aid. Dpt. Cuzco, prov. AcofflajOr
dist. Bondocan: babt. 145.
Llansa, aid. Dpt. Cuzco, prov. Aeomajo.
dist. Saugarara: babt. 68.
Llailta^ (lenar; y si es corrupcion de UatLtu,
bacer sombra. Q.) est. Dpt y prov. Pu-
no, dist. Coata.
Llantac, pbl. Dpt. Jonin, prov. y diai. Fa»-
co: dista de Pasco 18 leg. (100 k).
Llailtaooilf est. Dpt. Ancacbs, prov. PaOas-
ca, dist. Corongo: habt. 102.
LLAPO
547
LLATA
Uantahmi) est. Dpi. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Pampacolca : habt. 75.
Itantapata) est. Dpi. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo : habt. 24.
Uantayoec, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Hnamanga, dist. Santiago : habt. 48.
Uantlncanchaf (lugar para cortar lena.
Q.) aid. Dpt. Cttzoo, prov. Canchis, dist.
Cacha : habt. 94.
Uantorhnanea, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Talavera: & \de leg.
(1 J k.) de Talavera.
Jaiinpaeha, est. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Ichocan: habt. 199.
JaniipamiNl) {Llanit delgado, pampa Uanu-
ra.) aid. Dpt. y prov. Hudnuco, dist. San-
ta Maria del Yalle.
laps, distrito de la provincia de Hualga-
yoc, Dpt. Cajamarca: habt. 2,911.
LAPA, [IJapa todo : y yapa anadir un poco
al peso 6 medida. Q.) paeblo capital de
este distrito, de la provincia de Hualga-
yoc, Dpt. Cajamarca: habt. 690.
-APA, aid. Dpt. Puno, prov. Garabaya, dist.
Corani.
APA, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Klacari.
APA, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
fanahuara.
pac, (de mas de la medida 6 de lo pesa-
0. Q.) aid. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
la, dist. Tisco.
paepamiNiy chac. Dpt. Guzco, prov. y
ist. Acomavo.
NipampoC) est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vilcas, dist. Velille.
Kirapif {Tjlapa toda, rapi hoja de drbol.
; rapi significa tambien una piltrafa, en
te caso significara una piltrafa A mas de
pesado. Q.) aid. Dpt. Arequipa, prov.
ylloma, dist. Callalli.
itHy chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Qta.
is, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
dist. Ocros.
)9 distrito de la provincia de Pallasca,
'. Ancachs: habt. 2,540
, (si es corrupcion de Llapa todo; ana-
iin poco a lo medido 6 pesado : si es
Japi apretar con la mano, oprimir
Hilar, tener pesadilla. Q.) pbl. capi-
tal de este distrito do la provincia de Pa-
llasca, Dpt. Ancachs: estd situado sobre
un cerro i 3,428m. alt. Tiene dos iglesias:
es muy escaso^de agua: habt. 1,439: dista
de Santa 20 leg. (Ill i k.); de Corongo
5 (28 k.); de Tauca 2 (11 k.).
Llapo, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Yanahuara : habt. 208.
LlapteUf hda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Miigdalena : habt. 55.
Llapiima, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
LLAPuafA, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Coporaque.
Llaqaepa) (jestaos, quedos;! es interjeccion
de enfado; Llaquitha entristecerse. Ay.)
aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist. Po-
mata : habt. 563.
liaray, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco:
habt. 986 : dista de Huamachuco 10 leg.
(56 i k.).
Llasalmiri, hda. Dpt. Puno, prov. Garaba-
ya, dist. Macusani.
Lhl8ap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Llasapampai est. Dpt. Ayacucho, prov.
Gangallo, dist. Totos.
Llasapaqnlo, (manantial de mucho volu-
men. Q.) mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Santiago de Chu-
co, al Sur de Santiago de Chuco.
Llaisaquiri) aid. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Macusani.
LhlsaTilea^ est. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Ghota: habt. 1,452.
Llaiscacailiy chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
UaKCO, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros. •
Llnscn) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Llasi, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gaylloma.
Llaspay^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Huanoquite: habt. 58.
Llata^ distrito de la provincia de Huama-
lies, Dpt. HuAnuco : habt. 4,869.
Llata, (desnudo. Q.) villa, capital de este
distrito y de la provincia de Huamalies;
Dpt. HuAnuco: habt. 1,721, con sus su-
burbios: & 3,428m. alt.: dista de Pasco
LLAULL
548 —
LLENQ
48 leg. (267 J k.); de Aguamiro 6 (32 i k.);
de Huanuco 27 (150 i k.).
Llatactilla, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Callalli.
Uatica^ chac. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tapay.
Llauca^ distrito de la provinca y Dpt. de
lea: habt. 2,063. Muchos llaman Yauca
d este distrito, confiindi^ndolo asl con
el distrito de la provincia de Camana.
Llauca, (puede ser corupcion de Llaucci que
se pronuncia llauqui, escardar, rascarse:
si es de Yausa, babas, flemas ; y si es de
Yaticu significa entrar 6 caber. Q.) pbl.
capital de este distrito de la provincia y
Dpt. de lea: habt. 280: a 23m. alt.: dista
de lea 6 leg. } (38 k.).
Llauecca^ aid. Dpt. Lima, prov. Huarocbi-
ri, dist. Casta.
Llaacabamba^ pbl. y hda. Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Soledad: habt. 186.
Llaucamarca: — v^ase Llancamarca, aid.
Dpt. Ancachs, prov. Santa.
Uaucail) (tercera persona del presente de
indicativo del vervo Llaiica, v^ase su eti-
mologfa) rio llamado tambien Bambamax-
ca: nace en los cerros de Yanacancha, se
dirije al N. E. y Ueva sus aguas al Mara-
non, despues de recibir las del S6cota y
de otros muchos riachuelos cerca de Pion.
Llaucan, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Bambamarca: habt. 1,194:
dista de Hualgayoc 1 J leg. (8 k.); de Bam-
bamarca 8 (16 \ k.).
Llaucancha, chac. Dpt. Lima, prov. Cau-
ta, dist. Atavillos Altos.
Llancay, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga.
Llaucay, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bau^ista: d 4 leg. (22 k.) de lea.
LlanchO) chac. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Bagua.
Uaiilla^ est. Dpt. Ancachs , prov. y dist.
Pomabamba.
Llaulleqqaey hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta : habt. 22.
Llanlli, (flojo, perezoso: HauUitha, echar-
se de barriga. Ay.) aid. Dpt. Puno, prov.
As^garo, dist. San Jose: habt. 2,132.
Llaulli, aid. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Potoni: habt. 342.
Llaulli, hda. Dpt. Puno, prov. Hnaneane,
dist. Moho : habt. 22.
Llaillli 6 Llalli, aid. Dpt. Puno, prov. Lun-
pa.
Llaulliuca) hda. Dpt. Puno, prov. Lmpt,
dist. Ucubiri.
Llanllipa, (echate de barriga. Aj.) ald.y
hda. Dpt. Cuzco, prov- Calca, dist. Li-
res : habt. 77.
Llaullipata, hda. Dpt. Apurimac, prov*
Cotabambas, dist. Huayllati.
Llaullipata, hda. Dpt. y prov. Cuzco, di&L
San Cristoval: habt. 27.
Llaullis, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Llaupnis, aid. Dpt. Libertad, prov. Hqa-
machuco, dist. Sartinbamba.
Llauritambo, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Chota.
Llansa, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. San Miguel : habt. 217.
LlanKabarbeehO) hda. Dpt. Ayacucho, proT.
La Mar, dist. San Miguel.
Llantfl) (corrupcion de Llata desnndo. Q.;
y si es de Llayta cierta yerva negra cnyo
fruto se llama murmunta y se come. Aj.)
pbl. Dpt. Ayacucho. prov. Lucanas, dist
Laramate : habt. 804.
Llauta, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lntt-
nas, dist. Laramate.
Llautobanilm) hda. Dpt. Libertad, proT.
Huamachuco, dist. Sartinbamba: a IS
leguas (72 i k.) de Huamachuco.
Llautopatat hda. Dpt. Ayacucho, proT.
Lucanas, dist. Querobamba.
Llavine-Amaya , hda. Dpt. Puno, prov.
Chucuito, dist. Yunguyo.
Llaya, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist Calca:
habt. 89.
LlayehO) hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist
Paucartambo : habt. 50.
Llayeliu , est. Dpt. Cuzco , prov. y di»i
Calca.
LleoclOCCa^ v^ase Lecc-leca 6 Ij^qufUque,
Lledon, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Canta-
mazd, dist. Cascas: habt. 154.
Lleiique, est. Dpt. Puno, prov. Chucuiio.
dist. Have.
Llonqaeni, rancheria y riachuelo en la pro-
vincia de Sandia; este iiltimo es conflneQ-
te con la quebrada de Tambopatn.
LLIPUH
549 —
LLOCLL
Llema, hda. Dpi. y prov. Lambayeqne, dist.
Salas.
Llica^ hda. Dpi. Cajamarca, prov. Hualga-
yoc, dist. Bambamarca.
LUclll) (cierto pdjaro. Q.) aid. Dpt. Junin,
prov. Jauja, dist. Hnaropampa: habt.
68.
Uicsa, (puede ser oorrapcion de Llica red
para cazar 6 cazar con red. Q. y Ay.) aid.
y hda. Dpt. Piura, prov. Ayabaca, dist.
Frias: habt. 469.
Uichiia) (corrupcion de Lliccha hojas ver-
de de la quiuua. Q.) aid. y chac. Dpt.
prov. y dist. Hudnuco.
LlihiiEllihiia) est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Cbamaca.
Uillca, {Lliccha bojas verdes de la Qoinua.
Q.) aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Coata :
habt. 108.
Uillicata, chac. Dpi. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Ocros.
Llillinta^ {lliUi zarpullido, oierta enferme-
dad de los niuos. Q.; Llillintha dar esta
enfermedad. Ay.) pbl. Dpt. Huancaveli-
ca, prov. Castrovireyna, dist. Pillpichaca:
habt. 299.
Llimpe, aid. Dpt. Apnrimac, prov. Anda-
hnaylas, dist. Chincheros : habt. 858.
Llincayy chac. en la quebrada de Cayran,
Dpt. y prov. Hudnuco, dist. Huacar.
Uinqui, hda. Dpt. Puno, prov. Ghucuito,
dist. Jnli.
Uinqaihiiayco, quebrada en la provincia
de Sandia, Dpt. Puno.
Uinqiiipata, chac. Dpt. Puno, prov. Sdn-
dia, dist. Patambuco.
LuNQUiPATA, chac. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Usicayos.
IJinyaCy aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
LUpttf est. Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. TicUos.
Uipata, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Huamantanga.
LuPATA, aid. Dpt. y prov. lea, dist. Palpa.
UilNitilla, aid. Dpt. y prov. lea, dist. Pal-
pa.
UipclliTillca, {LHpcha 6 Lliccha^ hojas ver-
des de la quinua: viUca faja 6 cenidor; y
ai es CM^rrupcion de LHpi iiillca significa
cenidor lustroso. Q.) pbl. Dpt. Apurimac,
prov. Cotabambas, dist. Huayllati: habt.
716.
Llipimtini) {Llipi lustre, brillo, pelar la la-
na, desplumar d un pdjaro; tira arrancar,
pelar. Q.) aid. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Corani.
Llipipnnco, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
Lliple, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Andajes.
LUpUiptaf chac. Dpi Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
Llipsa, hda. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Frias.
Llipta, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Llama.
Lliquef chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Santo Tomas.
Llissinche^ aid. que forma parte de Ba-
gua, Dpt. Amazonas, prov. Luya: habt. 2.
Lloeama, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Aucard.
Lloeama, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Lloccahachi) est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Paucarcolla.
Llocamay, hda. Dpi. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Lloccamal) {Lhccana lo que se ha de subir
6 escalar. Q.) aid. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. Caminaca: habt. 270.
Lloecepata^ chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
LIOOCO-IIOOCO, est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Lloccote^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Santo Tomas.
Lloclla, (avenida, torrente. Q.) est. Dpt
Ancachs, prov. Huaras, dist. Eestaura
cion: habt. 286.
Lloolla, est. Dpt. y prov. Hudnuco, dist
Huaras.
LL0CLLA,hda. Dpt. Junin, prov. y dist.Pasco
Lloglla, hda. Dpt. Huancavelica, prov
Angaraes, dist. Caja: habt. 802.
Lloclla, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can
gallo, dist. Huambalpa.
Lloclla, chac. Dpt. Cuzco, prov. Quispi
canchi, dist. Quiquijana.
Lloglla, chac. Dpt. Cuzco, prov. Acoma-
yo, dist. Bondocan.
LLOQU
550 —
LLUCLL
Lloclla, hda. Dpt. Arequipa, prov. Caati-
11a, dist. Aplao.
LlocUamarca, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
Llocllamayo, chac. Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ayapata.
Llocllapampa^ (llanura de avenida. Q.) pbl.
Dpt. Juniu, prov. Jauja, dist. Huai'ipam-
pa: habt. 64C.
Llocllora, (JJodlo nata de la cbicha de
maiz. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Gan-
cliis, dist. Checcacupi: habt. 45.
LlocUncho, est. Dpt. Cuzco, prov. Chuu-
vivilcas. dist. Velille.
LlocOy hda. Dpt. Ayacucho, prov. y diet.
Cangallo.
Lloco, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canohis, dist.
Marangani : habt. 42.
lojoco, est. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Layo.
Lloco, (si es corrupcion de Llocce se pro-
nuncia, lloqae la parte izquierda de algu-
na cosa : cierto drbol cuyas varas son muy
duras y flexibles; y si es Lhtcu significa
peson de oveja: red para cazar viscachas.
Q.) aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya, diet.
Corani.
Lloctap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
LlojOQlllri) chac. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina.
Llolloii) est. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Ichocan : habt. 899.
LlOBConhiiflrcoyf est. Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Pomabamba.
Llonorshayhiia, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Yungar.
Uoqiie — Advertencia: — todas las palabras
que principian con estas silabas deberian
escribirse con doble qq pero suprimimos
ana para consultar la claridad 6 evitar
confusion.
Lloque, hda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Huayllati.
Lloqneccata, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Tambobamba.
Uoqiiemoccca) hda. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. San Ger6nimo: habt. 11.
Uoqucta, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Lloqueta, {Lhqquetha derribar montones de
piedras : hacer nn iorzal de diferentes eo-
lores. Ay.) aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Lari.
Lloqoita, hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Santiago.
Lloque, chac. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Llacanora.
Lloque, cha>c. Dpt. Lima, prov. Hnaroehi-
ri, dist. Casta.
Lloque, (cierto arbusto cuyas ramas m
fuertes y muy flexibles 6 elasticas. Q.)
aid. Dpt. y prov. Moquegua, dist. Ichima:
habt. 150.
Lloqae bianco, chac. Dpi. Libeztad, pror.
y dist. Otusco.
Lloqnecata) chac. Dpt. Arequipa, pro?.
Condesuyos, dist. Yanaquihua.
Lloquehua 6 San Miguel^ asi sellamaelno
Pulperia desde su confluencia con el Je-
sus Maria.
Lloqne-lloqae, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Santa Eosa : habt. 56.
Lloque-Uoque cliico, est. Dpt. Pimo, pror.
Lampa, dist. Santa Rosa.
Lloqaeo, chac. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
lloma, dist. Lari.
Uoqne, pampa y tambo, Dpt. Arequipa,
prov. Islay : distade Islay 19 leg. (106 L).
Lloque-pai^ju, aid. y hda. Dpt. Moqu^na,
dist. Torata.
Lloquesa, aid. Dpt. Puno, prov. Garabaja,
dist. Macusani.
Lloqneta^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Pftoear-
tambo, dist. Cattca.
Lloqueta, lavadero de oro, Dpt. Puno, pror.
Sandia, dist. Patambuco.
Lloqueta, est. Dpt. Puno, prov. lansf^
dist. Umachiri.
Llwiueta^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucai-a.
Lloms, hdas. de vina (dos) Dpi y pror.
Arequipa, dist. Vitor: habt. 8 y 51.
LlotacoUay, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
Lloyd, hda. Dpt. prov. y dist. lea,
Lluclla, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, did.
Pacaraos.
Lluclla, (Lloclla avenida, twrente) aid. J
est. Dpt. Aiequipa, prov. Caylloma, disi
Sihuas.
LlaellaiuayOy (rlo de torrentes 6 avenidas.
LLULLA
— 551
LLUSC
Q.) no tributario del QuiUabamba, prov.
Carabaya, Dpt. Puno.
Uoellaiio, (la avenida 6 torrente. Q.) aid.
Dpt. Puno, prov. Chucuito, diet. Yunguyo.
UnellttSCia) aid. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
Uoeta, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Cangallo.
Llnetiiyo, aid. Dpt. Cazco, prov. Ganchis,
^ dist. Cheocacupi: habt. 181.
UneufNliiipa, chac. Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ollachea.
Unehaiitii) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Payco.
Unehubainlni, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Ghilia.
Lluchubamba, aid. y hda. Dpt. Libertad,
prov. y dist. Pataz : habt. 220.
Llnchufii, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
Lluehupuero, hda. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca: habt. 49.
LlucUay, {YuicllalleYeLr cargada alguna co-
sa. Q.) aid. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
Llulchocolpon, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Llumpa.
Llulchos, est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Ghacas.
UuiDy est. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Otusco : habt. 799 : dista 4 leg. (22 k.) de
Otnsco.
LluipapiiqiiiO) hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. San Ger6ninio.
UullaclmchuraS) {Lhdla mentira, fiingido
chuchttra frio de calentura 6 terciana. Q.)
no tributario del Palcazu por la izquier-
da, dntes del Mayro.
Llnllampata, chac. Dpt. Guzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Golquemarca.
Llnllaii, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Llui^an, (mentiroso. Q.) rio tributario del
de Haaras, Dpt. Ancachs.
Unllapuqilio, hda. Dpt. y prov. Gajamar-
ca, dist. GhetiUa: habt. 97.
ilallayecani, est. Dpt. Guzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Velille.
Jnllofara) chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
Inllas, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
Llollacha, est. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Llullucha, (tiernesito, blandito; ovas que
crecen en los rios. Q.) mina de plata,
Dpt. Huancavelica, prov. Angaraes, dist.
Lircay : ley 60 m.
Llullucha, hda. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Abancay.
Llalluchani, est. Dpt. Guzco, prov. Pani-
ro, dist. Gollcha.
Llulluchani, (ovas. Q.) aid. Dpt. Puno,
prov. Garabaya, dist. Macusani.
Llumbe, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Gumbicus.
Llompa^ distrito de la provincia de Poma-
bamba, Dpt. Ancachs.
Llumpa, (hmpio, despejado. Q.) pbl. capital
de este distrito, de la provincia de Poma-
bamba, Dpt. Ancachs: habt. 708: dista 7
leg. (89 k.) de Pomabamba.
LluncOf chac. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Huacar.
Llunelie, est. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Lircay : habt. 866, con los
de Ghuarma y Percca.
Llmichiy hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 46.
Llanchicate) {Llunchiccate ladera enlucida,
Q.; si es corrupcion de Llunchicatha, salir
de madre el rio, anegar. Ay.) aid. Dpt.
Amazonas, prov. Bongard, dist. Gopallin :
habt. 48.
Lloni^O, hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Atun-
colla.
Llmihuilmasi) (debe ser corrupcion de
Lluncu huadf casa brunida 6 Hmpia. Q.)
mina de plata, Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Ghuco.
lioiitayocC) est. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Llupe^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Llurcaca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Ghiquian.
Lluscanay^ aid. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Anta : habt. 68.
LloSCO, {Lhiscca, liso, pulido, bruiiido. Ay.)
pbl. Dpt. Guzco, prov. GhunvivUcas, dist.
Santo Tomas : habt. 652.
Lluscuna, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Pichacani.
LLUTA — 5
Llnsbcapampa, chac. Dpt. Caj&marca, prov.
Ghota, dist. Huambos.
Llushcapaupa, hda. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, diat. Jesim: habt. 276.
Llnslitu, cha«. Dpt. AncachB, prov. Huay-
las, dist. Caraa.
Llusita, (reavaladero. Ay.) pbl. Dpt. Aya-
cuclio, prov. Cangallo, dist. Huancaray-
lla: habt. 280.
Llustallustat (corrupcion de Lluscca-lluscca
muy pulido 6 resbaloso. Ay.) aid. Dpt.
Puno, prov. Carabaya, dist. Ayapata.
Iilntfl, eat. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Lluta, diHtrito de la provincia de Cayllo-
ma, Dpt. Arequipa: habt. 924.
Lluta, (tapar, embatrar, juiitar pledrae con
tierra. Q.) pbl. capital de este distrito de
2— LI
de la provincia de
pa: habt. 270.
Llcta, hda. Dpt.
dist. Quilca: i i 1
Lluta, dlBtrito de
Dpt. Taona:habt
Lluta, pbl. capital
provincia de Arii
1,119.
LIutaiifl, chac. Dpt.
dist. Quechualla.
LIutil, hda. Dpt. Aj
dist. Huancarqiii.
LIutu, est. Dpt. Cu!
diat. Santo Tomat
Lluylla, aid. Dpt.
Llu.nullo, aid. Dpt
diat. Gheccacupi:
M
Macttf {nmca cierta raiz como la papa que se
come: macca pegar, aporrear, Q.; Macca
muy semejante 6 parecido. Ay.) est. Dpt.
Cajamarca, prov. Celendin, dist. Lucma-
pampa: babt. 168.
Maca, hda. Dpt. Juiiin, prov. y dist. Tar-
ma.
Maca, bda. Dpt. Cuz'co, prov. Cbunvivilcas,
dist. Santo Tomas.
Maca, aid. Dpt. Puno, prov. Cbucuito, dist.
Have : babt. 28.
Maca, distrito de la provincia de Caylloma,
Dpt. Arequipa: babt. 621.
Maca, pbl. capital de oste distrito de la prov.
Caylloma, Dpt. Arequipa: babt. 860.
Hacabiy (deribado de Maca 6 de macca. Q.)
islas, dos principales, la mas alta tiene
10m. alt.: d. los 7° 49' 20" lat. y 81^ 48'
24" long. El fondeadero es de arena, de
9 a 18 brazas a medio cable de la punta
N.; habia un dep6sito de buano de exce-
lente calidad, que en 1868 tuvo 681,047
toneladas : boy estA casi agotado.
lai^alNMla, cbac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machaco, dist. Santiago de Cbuco.
bcacara, bda. Dpt, Piura, prov. Payta,
dist. Haaoa: d 2 leg. (11 k.) de Payta.
bcaeona^ aid. y bda. Dpt. y prov. Lima,
dist. Pacbacamac: babt. 95.
ACACONA, hda. de viiia Dpt. y prov. lea,
dist. S. Juan Bautista: a 877i^- alt., tem-
peratnra SI"" (Enero). Es una de las ba-
iGendas mejor cultivadas y que mas pro-
face en el valle de lea : se calcnla su pro-
jlacto en 2,100 qnintales de aguardiente;
If 5,700 quintales de vinos generosos. Es
i^lebre por la derrota que sufri6 en esta
pacienda la division Patriota que manda-
U el General Tristan en 1828.
Macaehacra, (cbacra 6 fundo de papas 11a-
madas maca, Q.) pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Huamanguilla: babt. 722:
dista 2 leg. (11 k.) de Huanta.
llla^chail]5 bda. Dpt. Puno, prov. Cbucui-
to, dist. Zepita.
Macac'he, (cantaro muy grande: hombre be-
bedor y barrigudo. Ay.) est. Dpt. y prov.
Puno, dist. Cbucuito.
Ulacachupaf bda. Dpt. Ayacucbo, prov. y
dist. Huanta.
Macaliualaca) cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Santa, dist. Huarmey.
Hacahuasi 6 Marcahuasi, aid. Dpt. Apuri-
mac, prov. y dist. Abancay : babt. 969.
Macainanj^O) aid. y bda. Dpt. Cuzco, prov.
Convcncion, dist. Santa Ana: babt. 91.
Macana, (porra. Q.) aid. Dpt. Ayacucho,
prov. La Mar, disV. Anco.
Macauclia) cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Chupamarca.
Maoani, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Hacanya^ bda. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba : babt. 108 : dista de Ta-
yabamba 5 leg. (28 k.).
JHacapa&cca, bda. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Huambalpa.
Macapay, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vilcas, dist. Ccapacmarca.
Hacara, (puede ser corrupcion de Macca-
ya barro muy podrido para hacer ollas.
Ay.)rio tributariodel Chira, por laizquier-
da, en los 4° 15' lat. y 82^ 80' long, mas
6 m^nos : nace en la Cordillera de Avaba-
ca; baja por la quebrada de Espindula con
rumbo casi Oeste. En las negociaciones
iniciadas con la Bepdblica del Ecuador
(antes Colombia) se ha fijado este rio oo-
70
MACA
mo limite entre &vaha.s Repiiblieaa ; pero
hasta hoj qo se ha concluido niugun tra-
tado.
MAOABi,hda. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Suyo: distade Qoiroa 81eg. (44 4 k.).
MiCAfii, aid. y hda. Dpt. Piura, prov, Pay-
ta, dist. Huaoa: habt. 186: diata de Pay-
ta 6 leg. (33 i k.)
Macaiu, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. La Mar,
dist. Anco.
Macuniiiif aid. Dpt. yprov. Areqaipa, dist.
Maxarajf hda. Dpt. Cnzco, prov. Chimvi-
vilcas, dist. Cbamaca: babt. 26.
nacarcancliai hda. Dpt. Jnnin, prov. Pas-
co, dist. Pallancbacra : liabt. ISO.
Kacari, eat. Dpt. Ayacncho, prov. Parina-
cocbas, dist. Pacapausa.
U&OABi, distrito de la provincia de Lampa,
Dpt. Puno: babt. S,092.
Uaoui, {ma veamos, eari varon, valeroso.
Q.) pbl. capital de este distrito, de la pro-
vincia de Lampa, Dpt. Puno.
Hlcarlmayo, est. Dpt. Ptmo, prov. Lampa,
dist. Umacbiri.
HacaSf (c&ntaro mediano. Q.) cerro mine-
ral en el distrito de Moro, prov. Sauta,
Dpt. Ancacbs.
Maoas, aid. y bda. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Hoamantanga: babt. 227, con los de
Trapicbe.
Hacasitt est. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. BestauxacioB : babt. 896.
Hacashcat cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauraoion.
Hacasi, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Hacate, distrito de la provincia de Huaylas,
Dpt. Ancacbs: habt. 3,134. Este distrito
es muy rico por sue abundantes cerros
minerales de plata y otros metales.
Macatk, (paede aer corrupcion de Alaketa,
baylar en meda tomdndose las manos.
Ay.) pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Huaylas, Dpt. Ancacbs: est^ si-
tuado i, 2,745 metros altura: babt.
distft 2 leg. (li k.) de nna mina de
bon de piedia y 6 leg. (44 \k.) de Ca-
ras.
Macate, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Ynngay.
a — MACO
IHflCay, est. Dpt. Cozco, prov. ydi
habt. 94.
Hacaya, (cierto emplasto may hedi
mina de yesb al pi^ de la Gordil
Tarapacd, dist. Mamiua: ley SC
Macata, aid. Dpt. Tarapaci, dist.
& 1,921m. alt.: babt 119, dista
pac& 16 leg. (89 k.).
Hacayoc, bda. Dpt. Ayacucbo,
Mar, dist. Chungui.
Maciiytoro, bda. Dpt. Apurimac,
tabambas, dist. CbuqnibambilU
MacchftDi (macha emborracharse.
Dpt. Ancacbs, prov. Huari, dis
Uin.
Hacclias, aid. Dpt. Ancaohs, pre
dist. Chavin.
Haceda) aid. Dpt. Loreto, prov. 1
dist. Lamas .
Macerce, cbac. Dpt. Ancacbs, prov
dist. Kestaiiracion.
HacetOf hda, Dpt. y prov. Puno, A
cuito : & los 16- 51' 50" lat. y 73
loDg,: i 3,975m. alt.
Mac-hna, cbac. Dpt. Puio, prov
Sdndia.
Maclla, cbac. Dpt. Ancacbs, prov
tambo, dist. Cocbamarca.
Macllic, hda. Dpt. Juniu, prov. Ja
Comas.
Maciiia,chae. Dpt. Ayacncho, prov.
dist. Sao COB.
Hacma-panipa, cbac. Dpt. Ayacni
Lucanas, dist. Sancos.
NacO, {Maki mano. Q.; Macoieati
dondo; fomido. Ay.) aid. y hda,
nin, prov. y dist. Tarma.
Macon, cerro mineral de oro A 5 1^
de Taqnilpon, Dpt. Ancacbs, pn
las, dist. Macate.
Macon, aid. Dpt. Junin, prov. y dis
Macon, aid. Dpt. Lima, prov. Hi
dist. San Mateo.
Ulacorai bda. Dpt. y prov. Hu&ni
CbJncbao.
Macorca, {macurgui frio inteoso dfl
Q.) laguna en el centro de las C
de Hniloaralca y Ampato, prov. (
Dpt. Areqnipa.
Hacoy, cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
dist. Pampas.
MACHA
555
MACHA
MacpoO) ehac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ghiqnian.
HacncmZf chao. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
lacray, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pueblo Libre : habt. 288.
Uacbat, hda. Dpt. Anoaclis, prov. Huaylas.
dist. QniUo: habt. 117.
MaerocmZy cerro mineral de plata en la pro-
vincia de Lucanas, Dpt. Ayacucho : d
S,id&BL alt.
IkcsmnlHini, rancheria de salvajes de Jf-
varos & orillas del Pastaza arriba dd la
conflnencia con el Bombonasa.
lacnli 6 Maculj aid. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Haaylillas : dista de Haayli-
Uas i leg. (1 i k.).
liCnsanlf distrito de la provincia de Gara-
baya, Dpt. Puno: habt. 1,418.
dACUBANi, {maco sanuy robasto 6 gordo en
oierto tiempo. Ay.) pbl. capital de la pro-
vincia de Garabaya, y del distrito de Ma-
casani ; situado en la Cordillera : & 4,d28m.
50 alt. por cnya razon el term6metro ba-
ja en la noche d 18^ bajo de cero: y de
dia no snbe de 18^ sobre cero (Agosto):
dista de Grucero 18 leg. (72| k.) al N. 0.,
Y de Gorani 9 (50 k.).
Cbl^ chac. Dpt. y prov. Hu^nnco, dist.
Inacar, en la qnebrada de Cayran.
CHA, (emborracharse. Q.) aid. y est. Dpt.
xequipa, prov. Gamand, dist. Garaveh:
abt. 99: d 1 leg. (5 | k.) de Garaveli.
3HA, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
Lst. Tuti : en las faldas de la Gordillera.
iiaCy hda. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
st. Chavin: habt. 151.
haca, (machacacc borracho. Q.) aid. Dpt.
izco, prov. Quispicanchi, dist. Urcos:
l?** 9' 46" lat. y 71° 42' 22" long.: d
029m. alt.: habt. 156:
haeCy chac. Dpt. Gnzco, prov. Ghunvi-
cas, dist. Colquemarca.
laceoyOy aid. Dpt. Guzco, prov. Ganas,
t. Yanaoca : habt. 227.
tAccoYo, aid. Dpt. Guzco, prov. Gan-
s, dist. Fampamarca : habt. 78.
AOcoTOy hda. Dpt. Puno, prov. Garaba-
dist. Maensani.
ac-buay^ (culebra boba. Q.) est. Dpt.
amarca, prov. y dist. Cajabamba.
Machac-huat, est. Dpt. Ayacncho, prov.
La Mar, dist. Ghungui: habt. 7.
Machac-huat, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gas-
tiUa, dist. Yiraco: habt. 125.
Machac-huat, aid. Dpt. y prov. Areqnipai
dist. Socabaya.
Macliacmaiia, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Vilque.
Machaemarca^ (distrito 6 comarca de bor-
rachos. Q.) asi se llama la reunion de va-
rias aldeas, del distrito de Tinta, prov.
Caucbis, Dpt. Guzoo; entre todas tienen
748 habt.
Machacuabca, est. Dpt. Puno, prov. Gara-
baya, dist. Ayapata.
Machacmarca, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Cupi,
Machacmabca, hda. Dpt. Puno, prov. Ghu-
cuito, dist. Zepita.
Saehachayj est. Dpt. Gajamarca, prov. Ga-
jabamba, dist. Huayllabamba.
Machahuallaf hda. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Quechualla.
Hachalmayo, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Uumpa.
Machailf hda. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huaucaspata; dista de Huanoaspata
1 leg. (5 i k.); de Parooy 12 (67 k.).
Machapampa, , chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Gotaparaco.
Macharap, cerro mineral de cobre y 6xido
de fierro argcntifero: A 1 leg. (5 i k.) del
puoblo de Conchucos, Dpt. Ancachs, prov.
Pallasca.
Machay, (cueva, sepultura de los indios. Q.)
hda. Dpt. y prov. Hu^uco, dist. Ghin-
chao.
Machat, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos.
Machay, chac. Dpt. Lima, prov. YauyoB,
dist. Ayaviii.
Machay, est. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Anco.
Maehaybamba, hda. Dpt. Guzco, prov. Uru-
bamba, dist. Ollantaytambo.
Machay cnmCf est. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri. dist. Casta,
Kachayhuay, (cueva; y si es corrupcion de
niachac-huay significa culebra boba. Q.)
cerro mineral en el distrito de Aquia, prov.
Gajatambo, Dpt. Ancachs.
MACHU
Machaymoc, chac. Dpt. Junio, prov. Faaco,
diet. FaUanchacra.
KftChayniyOC, bda. Dpt. y prov. Huinuco,
dist. Cliiuchao.
Machajniyaec, chac. Dpt. Ayaeucho, prov.
Lucanas, diet. Otoca.
Machaypata, est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Omacha.
Hacliajiambo, aid. y est. Dpt. Libertad,
prov. y dist. OtoBco: habt. 226; diyta de
Otusco 8 leg. {44 i k.).
THachcOt) chac. Dpt. Ancaolis, prov. y dist.
Huaylas.
Macbepayt chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Yungar.
flacbete, cliac. Dpt. Cajamnrca, prov. Jaen,
diet. Chirisoe.
Nac!lg6p) chac. Dpt. AncacLs, prov. Poma-
bamba, dist. Llumpa.
jdacbgo, aid. Dpt. Ancacbs, prov. Hiiari,
dist. Cbacas.
Haehi) (doles, enjuagar, regar. Q. ) aid.
Dpt. Libertad, prov. j dist. Otusco: habt.
214.
Machi. lida. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Llama: habt. 200.
Maohi, chac. Dpt. prov. y dist. Huinuco.
.ffachicamanl, (limpio 6 quito, pecados. Q.)
rio y lavadero de oro, Dpt.' Puno, prov.
SiLndia, dist. Phara.
Machlrit bda. cooal, Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Goasa.
nacho-molinOt hda. Dpt. Cuzco, prov. y
diet. Paniro : babt. 7.
.Hacbo-mcio, mina de plata al E. del pue-
blo de Yanli, Dpt. Juiiin, prov. Tarma,
dist. Yauli: ley 5,000 marcos: dudainoa
de este dato.
jVachotonca) bda. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
bamba, dist. Olhuttaytambo.
Maclmaii^ay, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, diet. Viraco.
nachneara) est. Dpt. Cajamaroa, prov, y
dist. Cajabamba.
Machncmz, (Cruz vieja, Q. y castellano.)
despoblado 6 c&mpo, Dpt. Huancavelica,
prov. Castrovireyua , dist. Huaytarfl: il
4 ,182m- alt, : temperatnra 4° (Enero) : dis-
ta de Huaytari 4 leg. (22 k.).
Maefancliacaiia, (escalera viej a 6 antigaa. Q.)
pascana en la oriUa del rio San Gaban,
-556 —
m
abajo de la Lda. de (
prov, Carabaya : el tei
& las C a. m. (Sedeu
711» 3'.
IHacliuccoyo, est. Dpt.
dist. Macari.
UacIiuchlDcas, bda. ooc
CarabajA, dist. Ayapi
Machu-hnasi, est. Dpt. .
ciuiaa, dint. Saucos.
Machu-huasi, est. Dpt. J
tabamba, dist. Facliac
Machu-huasi , est. Dpt
Huamanga, dist, Soco
Hitdiull, chac. Dpt. Ar<
desuyos, dist. Chuquil
Madnainila , aid. Dpt.
Jaen, dist. Colasay.
Madera, lio ti-ibutario d
S° 30' lat. y GO- SO' loi
eorre por territorio t
pero como es formado
que naceu en el Peru, t
lo en este Diccionario,
Begun el tratado de Sn
ta semidistaucia de es
uue con los rios Mam'
ni, hasta que entra al
mite Oriental con el I
El rio Madera 6 2
por loB rJOH Beni y Ma:
tflu separadns de las
por una cadena de i
abra eata i 4,788iii- e
— Pfn'i piirrafo limite
Idailirmr, hda. Dpt. y
SaaBlaa: habt. 4.
Hadre de Dios 6 Aman
del Madera. Antes de
el Madre de Dios se r
lo quees un error; pu
onido con el Inambai
lat. tributan sus agn
citado rio Madera. £i
formadoporlarenmoE
do los principales el
que forma los rios 1
ramo principal es el I
ser considerado comi
caudal de aguas: (v<
Cuando recibe las ago
MAGD
557
MAKE
varfa su curso al N. 0. y a tf echos es muy
torrentoso ; forma varias islas, sieudo las
principales Yucal y La Mnerte : cnando
recibe las aguas del PantiacoUa, toma el
mmbo N. E. haciendo grandes rodeos al
pi^ de sns colinas. Muchas dificultades
presenta este rio para su navegacion*
aunqne alganos abrigan la cugauosa es-
peranza de lo contrario.
Kadre de Dios La, miua de plata en el cerro
Santo Cristo, Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Macate.
Madke de Dios La, mina de plata en el cer-
ro de Pisco, Dpt. Jimin, prov. Pasco, en
el tajo de Santa Eosa.
■adrid, punta d los IS** 59' 30" lat. y 72«
44' 24" long.
Xadri^l, distrito de la provincia de Cay-
lloma, Dpt. Arequipa: habt. 618.
Madbioal, pbl. capital de este dist. de la prov
de Caylloma, Dpt. Arequipa: habt. 294.
Ha^Ilaiia, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Cajabamba.
Magan, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
TrujiUo.
Sa^aleilfl, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
cbapoyas, dist. Jalca: habt. 834.
Maodalsna, distrito de la provincia y Dpt.
Cajamarca: habt. 606.
IdAGDALENA, pbl. Capital de este distrito de la
provincia y Dpt. de Cajamarca: habt. 286:
d 6 leg. (88 i k.) de Cajamarca.
Magdalena, rio, nace cerca del pueblo de la
Asuncion en el Dpt. y prov. de Cajamar-
ca; d los V id' lat. y S(y 50' long, corre
casi al 0. hasta que descmboca en el
mar; & los 7*» 20' 20" lat. y SV 54' 51"
loxig. cerca del puerto de Pacasmayo, i
donde se le dd el nombre de rio Jequete-
peque;' por su rivera corre el ferrocaril
hasta dos millas dntes del pueblo de la
Magdalena: sirve en partes de hmite il
las provincias de Contumazit y Chota.
rai^alena, mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Recuay.
[agoai-ena, mina de plata en Chanca, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Cajatambo: ley 60 m.
jLOi>AL£NA, mina de plata en Auquimaroa,
I>pt. Ancachs, prov. y dist. Cajatambo,
ley 2D0 m.
aGi>AXJ5iu, mina de plpmo en el cerro Tin-
ta, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist
Oyon : ley 80 m.
Magdalena, mina de plata en Pumahuain,
Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist. An-
dajes. al E. de la de Pumahuain: su direc-
cion Sur, inoUnacion casi vertical; ancho
lm.40.
Magdalena, mina de plata en el cerro mine-
ral de Pasco, Dpt. Junin, prov. Pasco.
Magdalena, chac. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Chongos.
Magdalena, tambo, situado d 5 leg. (27 i k.)
al N. de la hda. de Caballero : y a 200m.
del pueblo de Yautan, Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Yautan.
Magdalena, distrito de la provincia y Dpt
Lima: habt. 1,812.
Magdalena, pbl. capital de este distrito de
la provincia y Dpt. de Lima : habt. 865.
Magdalena, hda. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga.
Magdalena, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Yauyos.
Magdalena La, chac. Dpt. lea, prov. Pisco,
dist. Chincha.
Magdalena, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas , dist. Huancarama ; dista de
Huancarama ^ leg. (1 i k.).
Magdalena, archipi^lago, de 5 islas, 25 mi-
Uas (46 k.) mas abajo de la coufluencia
del Palcazu con el Pachitoac.
HaiTdaleiia de Cao, distrito de la provincia
de Trujillo, Dpt. Libei-tad: habt. 671.
Magdalena de Cao, pbl. capital de este dis-
trito de la provincia de Trujillo, Dpt. Li-
bertad: habt. 458 ; dista de Malabrigo 6
leg. (27 4 k.).
H^ipill, (corrupcion de Mahin aburrkse, no
querer. Q.) aid. Dpt. Cajamai-ca, prov.
Chota, dist. Cachen : habt. 448, inclusive
los de Tocmoche.
Magin, aid. y hda. Dpt. Lambaycque, prov.
Chiclayo, dist. Chongoyape : habt. 108.
Ha^opata, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Yanahuara.
Hago, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Callalli.
Hahaslnin, chac. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Casma.
Sfahence, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
. ras, dist. Yungar.
MALA
— 558 —
Htthaayani, est. Dpt. Cuzco, prov. Pauear-
tambo, dist. Ccatcca: habt. 40.
Malmaj-panipa, aid. y hda. Dpt. Cuzco,
proT. Urubamba, (list. Maras: habt. 346.
Mabnayiiri), est. Dpt. Ayacucbo, prov. La
Mar, dist. Tambo: liabt. 164.
Maiznl, chac. Dpi. Lima, prov. Cauta, dist.
Atavillos Bajos.
Mrtiz-derramndo, aid. Dpt. Piura, prov.
Payta, dist. Querocotillo : habt. 26,
najada, chac. Dpt, Amazonas, prov. Luya,
diat. Bagua: habt. 24.
Majada, aid. Dpt. Cajamaroa, prov. Chota,
dist. Llama: habt. 451, eon log de Chu-
gwr y Huarimarca,
Majan, hda. Dpt. Libertad, prov, Trujillo,
dist. Aecopo.
Hl^eS, rio, vease Camaiiii, no.
Majbs, chac. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
diat. Viraco.
Kajes, valle, Dpt. Arequipa, prov. Castilla:
dista de Quilca 22 leg. (122 J k.).
Majes, chac. Dpt. prov. y dist. Tacna.
MiyOC, ehao. Dpt, Juniu, prov. y dist. Tar-
ma.
Hiu'opata, aid. y hda, Dpt. Cuzoo, prov.
Faucartambo, dist. Challahamba : habt.
92.
HiyorO) hda. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca :
habt. 50.
H^jnelO, hda. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
lla, dist. Aplao.
Uajuelo, hda. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
lla, dist. Viraco.
Majuelo, hda. Dpt, Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Sihuaa.
Majoelo, ehac. Dpt. Moquegua, dist. Ho.
Hajaelo de Italiai hda. Dpt. y prov. Tac-
na, dist. Locumba.
Majaelode la Pe!ia,hda. Dpt. yprov. Tac-
na, diat. Locumba.
Majuelo de Satnta, hda. Dpt. y dist. Mo-
qnegoft.
Hala, (asi Uamaban & los iudios natnralcs
de Larecaja hoy de Bolivia) punta il los
8°2'lat. y 82" 27' 50" long.
Mala, mina de plata, al 0. del pueblo de
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Tauli: ley 30 m.
Mai.a, rio, n&ce en la Cordillera al N. de
Haarochiri, de las lagunas de Tnctnoo-
MALA
) de filt. La cnn
cha, i 4,B£
cerro en que estin dichas lagnnas:
ft 4,945>n,30 alt. ydesemboca en e
los 12° 40' 35" lat. y 79" 1' 44" 1
Tumbo es de N. a 8. hasta cerca
bio de San Lorenao ; y de aqui
S. 0. : en el pueblo de Ban Lorei
ca de Hnarochiri se reune con
que nace de 3 lagunas al N. y N
Carhuapampa que estd a 4,737'"^
Mala, distrito de la provincia de
Dpt, Lima: habt. 1,675.
Mai^, phi. capital del distrito de la
cift de Cafiete, Dpt. Luna: habt.
13a. alt.
Mala, hda. de caiia, Dpt. Lima, pi
iiete, diet. Mala.
Halabri^, punta y cerro, li los 1
lat. y 81° 46' 44" long, tiene 240"i
de UjoB parece iala.
Malabeigo, paerto menor y enaena
dia milla al E, doblando la punta
nombre, d loa 7° 42' 20" lat, y 81
long.: la ensenada ea esteusa p(
grosa, porque en el fondo hay
no fijadas en las cartas, tales son :
Garcia, Eooa Eeinder, Boca Dit
Pi6s; por esta circunstancia y po
da la ensenada no tiene mas qui
brazasde fondo ; por las frecuen
vezas y fuertes vientos, es peligr
puerto: diata 4 leg. (22 k.) de Mi
de Cao.
MOVIMIENTO MARITMO
EH KL PHEETO BE MALABKIOO EN
Entraron Toneladas 1
46Euqnes 7,763
66 Vapores 156,446
70 Botes 280
BaUeron igual uiimero de bnqi
pores con 297 pasageros.
Halaca, chao. Dpt. Moquegua, dis
Milaga, hda. Dpt. Cuzco, prov. 1
ba, dist. Ollantaytambo.
nalahnaylla, aid. Dpt. Cuzco, pro
vivilcas, dist. Livitaca.
iHal-lllmfl, mina de carbon de pit
tracita) en la quebrada de Cht
Dpt. Libertad, prov. Trujillo: a
(40 k.) al N. 0. de la ciudad de
MALI
559
MALLA
Iftlamarea, chao. Dpt. prov. y dlst. Hud-
nuco.
flalambO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Malambo, aid. Dpt. y dist. Junin, prov.
Tarma : habt. 255.
Malancliaca) hda. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca: dista de Pasco 6 leg.
(83 j^ k.); de Huariaca 2 (11 k.).
Malca^ roiuas de una ciadad antigua de los
Incas en las inmediacioues de Cuelap, &
loB 6« 25' 20" lat. y 80<> 10' 29" long, y d
2,988ni. alt.
Malca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Cochamarca.
Malcamachay, (Mallca garganta, macJiay
cneva. Ay.) hda. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Gajabamba: habt. 729.
HalcaSy hda. Dpt. Cajamarca, prov. Gaja-
bamba, dist. Condebamba.
Malcas, aid. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Matara.
Malcayocc, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari : habt. 278.
Halco^ (Mallco, soiior como feudal. Ay.) est.
Dpt. Ayacucho, prov. Parinacochas, dist.
PuUorhabt. 111.
Mai«co, hda. Dpt. Arequipa, prov. Camand,
dist. Acari : d, 6 leg. (83 i k.) de Acari.
Maleoamayaj hda. Dpt. prov. y dist. Pu-
no.
Halcoilga, pbl. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Santa Maria del Yalle: habt. 251.
HaleoyapO) aid. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ituata.
Malcuclie) chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Yinac.
■alchau, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
■aldonadO) chac. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Querocotillo.
■alejy pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo 9 dist. Oyon.
EttlicaSy chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Moro.
lalill^ chac. Dpt. Libertad, prov. Otusoo,
dist. Xjncma.
lalingB»9 aid. y chac. Dpt. y prov. Piura,
dist. Tambo Grande : habt. 800.
MinguttBa, aid. ychac. Dpt. yprov. Piu*
ra, dist. Tambo Grande : habt. 862.
Malmari, hda. Dpt. Ciz3d , prov. Anta
dist. Zurite.
Malonia, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Livitaca.
XalpasitOy hda. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Salas.
Malpaso <^ Zorrit-os, caleta, & los d'' 40' lat.
y 82° 57' 24" long. : la aldea es misera-
ble : se cree que hay en sus inmediacioues
una mina de carbon de piedra : se extrae
gran cantidad de petroleo.
Malpaso de Asia, caleta, d los 12'' 50' lat.
y 78^ 55' 4" long.
Malpaso, aid. y chac. Dpt. Piura, prov.
Tiimbez, dist. San Juan de la Yirgen :
habt. 46.
Malpaso, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras ,
dist. Carhuas : habt. 888, con los de To-
• ma y Tincu.
Malpaso, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pampas.
Malpaso 6 San Uafaely hda. Dpt. Ancachs,
prov. Santa, dist. Casma : habt. 194.
Malpaso, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Huarmcy.
Malpelo, cerro inmediato d la orilla del
mar, ccrca de la punta de Picos en la
provincia de Payta, Dpt. Piura.
Malpelo, punta, a los 8*^ 80' 40" lat. y 82«
49' 4" long. : esta cubierta de vejetacion.
Maltay, cerro mineral en el distrito de
Oyon, prov. Cajatambo, Dpt. Ancachs.
Malvas, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Cotaparaco : el pueblo se halla situa-
do en una falda muy inclinada de terreno
arcilloso, d tal estremo quo cuando llueve
no se puede andar sin resbalarse : estd d
8,07 1^- alt. : es muy escaso de agua: habt.
1,014.
Malvas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Cotaparaco.
Malvas, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaylas.
Mallacnuta) hda. Dpt. Puno, prov. Huan«
cane, dist. Ccojata: habt. 25.
Mallacpampa, est. Dpt. Puno, prov. Cara«
baya, dist. Ayapata.
Mall^jan, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
Mallan^ est. Dpt. Libertad, prov. y dist«
Huamachuco : habt. 60.
MALLI
— 660 —
MAMA
KallaO, bAa. Dpi. Cuzco, prOT. Anta, dist.
Limatambo.
Hallar, chac. Dpt. LibetUd, proy. Tnijillo,
dist. Chocope ; il J de leg. (1 ^ k.) de Cho-
cope.
Kallai'es, cbac. Dpt. Piura, proy. Payta,
dist. Querocotillo.
Mallas, pbl. Dpt. Ancaclis, prov. y dist.
Huari: habt. 1,381: A 2 leg. (Ilk.) de
Huari,
Mallah, quebr.'ula, Dpt. Ancacbs, prov.
Huari ; eii ewta quebrada hay miicbos mi-
nerales de plata y cobre.
M.U.LAS, rio, corre por la quebrada de est*
nombre, Dpt. Ancaclis, prov. Hiiari.
Hallascon, hda. Dpt. Cnjomarca, prov.
Chota, diiit. Cacheu: Itabt. 216.
Hallttyf (ayiinar, estar en ayunaa. Q.) pbl.
Dpt, Aucachs , prov. Cajatambo , diat.
Oyon : aimque situado & trna altura consi-
derable, su elima no es muy frio: liabt.
265 : dista S leg. (16 i k.) do Tinta.
Mallayapo, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Itiiata.
nallCK, cltac, Dpt. Ancachs, prov. Huarae,
dist. Marca.
Httllciiniayo, bda. Dpt. prov. y diat. Puno:
habt. 18.
Blalico, (casiqne, eefior como feudal. Ay.)
aid. Dpt. Puno, prov. Huancano, dist. Co-
nima: habt. .lOS.
Mallcosurn, aid. Dpt. Puno, prov. Huauca-
ne, diat. Molio: habt. 684.
HallCDnliata, hda. Dpt. Puno, prov. Uuan-
cane, dist. Ccojata.
Nallebauibfl, hda. Dpt. Ayacacho, prov.
Huamanga, dist. Tambillo.
Mallebamba, chac. Dpt. Apmimac, prov.
Cotnbambaa, dist. Mara.
Mallegamba, chac. Dpt. Apnrimac, prov.
Colabambas, dist. Haqtura.
Hallfo, hda. Dpt. Cuzco, proy. Anta, diat.
Limatambo.
Kolletft, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. CnjiUo.
Hallintulla. chac. Dpt. Puno, proy. Lam-
pa, diat. Nimoa.
Hallirit hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Ayaviri : habt. 17.
HaJliS 6 Huchiia, {malH probar gustando. Q.
J Ay.) rio tributorio del Huallaga por la
izquierda : uaoe en la cadena de c
separa la boya del Hoallaga de 1
ranoii, en la provincia de Huan
Mnlinia, hda. Dpt. Cuzco. prov.
dist. Huanoqnite: habt. 46.
BfalliUiiy, hda. Dpt. Huancaveli'
Tayacaja, dist. Colcabamba: I
Hallqni, (momias que adoraban I
plaata, rennevo ; 6 plantar. Q.)
neral, Dpt. Ancaclis, proy. Hua
Becuay.
Mallqui, chac. Dpt. Aucacbs, prov
dist. Hcstauracion.
Mallqui, chac. Dpt. Ancaehs, pr
ras, dist. Ayja.
Mallqui, chac. Dpt. y prov. Huan
Chinchao.
Hallqnihiiaco, hda. Dpt. Cuzco,
dist. Anta.
Hallqnihuayco, (quebrada de moi
plautas. Q.) aid. Dpt. Apurim
Audahuaylas, dist. Huancaray:
Mallqnima}!!, rio tribntario del 1
la derecha.
Illilllquinpt.teiie» est. Dpt. Puno, p:
cnito, dist. Yunguyo.
MallqiUnI, hda. Dpt. Puno, prov.
ro, dist. Muiiaui,
Uallqnitiro, hda. cocal, Dpt. Pun
Sdndia, dist. Phara.
Mania) (el criadero do un met.il ; vel
tal, 6 el metal en terron. Ay. j
Dpt. Ayacucho, proy. Huanta, d
cha: habt. 12S.
Mainabaiaba, chac. Dpt. Gajamart
Chota, dist. Cutervo : habt. 74.
Naniac, chac. Dpt. Junin. prov. Hi
dist. Pariahuanca.
Mamacaui, hda. Dpt. Cuzco, prov
diat. Langni.
HamacO) aid, Dpt. Cuzco, prov. Ai
Limatambo: habt. IIS.
Bfamacoclia, (mar. Q.) aid. Dpt. 1
vohca, prov. Angaraes, dist. Aci
habt. 191.
Mauacocha, chac. Dpt. Huancavelic
Castro vireyna, dist. Cordova.
HamacOiia» hda. Dpt. y prov. Lin
Pachacamac.
NamaciHimpat chac. Dpt. Cuzco,
dist. Urubamba,
MAMA
561
MANA
famaJilrOf (cenro de vetas prmoipales, 6
de terrones de metal. Q.) mina de plata
en Queropalca, Dpt. Hu&nuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Banos; direecion N. 70^ E.
indinaoion easi vertioal.
■amahaaniineaf aid. Dpi* Aporimao, prov.
Andahnaylas, disi Haancarama: dista de
Huancarama i leg. (8 k.).
Jiailiallllta (gnsano madre. Q.) pico en los
Andes al N. N. E. del Isluga, tiene 6,181
metros altura.
HanuiBeay est. Dpt. Jonin, prov. Huanca-
yo, dist. Sapallanga.
Mamanca^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Ganas,
dist. Langui.
■aniancea, aid. Dpt. Cuzco, prov. Ganas,
dist. Pichihua: habt. 261.
Hamaili) (halcon : seiior de machos vasallos:
provincia 6 comarca; empeine 6 parte su-
perior delpi^. Ay.) chac. Dpt. Puno, prov.
Lampa, dist. Ayaviri.
Hamaniri, chac. Dpt. Pono, prov. Lampa,
dist. OruriUo.
Mamanibi, hda. Dpt. Pono, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
Mamanibi, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Konoa.
Mamanta^ tambo entre los de Patalayoni y
Gotani, no l^jos de Phara, prov. Sdndia,
Dpt. Puno«
■amapampaj chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
Mamar^ est. Dpt. Libertad, prov. Otusco,
dist. Sinsicap : habt. 5.
Mamara^ distrito de la provincia de Gota-
bambas, Dpt. Apurimac: habt. 8,701.
Mamasa, (puede ser corrupcion de mamatha,
hacer pasar trabajos: 6 de Tnamata la co-
mida que nos sustenta oomo por poder
divino. Ay.) pbl. capital de este distrito,
de la provincia de Cotabambas, Dpt. Apu-
rimac. La iglesia es de piedra, y la pobla-
cion tiene buen aspecto: habt. 998.
■ajimriri) (participio del verbo mamatha,
pasar tzrabajos. Ay.) lugar de aguas terma-
les, Dpt. Puno, prov. AsAngaro, dist.
Asillo : A H leg. (8 k.) de AsiUo.
tt^VUBS^ aid- yhda. Dpt. Arequipa, prov.
Casiilla, dist. Aplao.
Eamatacih ^^a. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Coasa.
Hamatunyat hda. Dpt. y prov. Ouzco, dist.
San Oer6nimo: habt. 8.
Hamayhiiayehiiif chac. Dpt. y prov. HuA-
nuco, dist. Higueras.
Hambre, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Sullana: habt. 40.
llaillbiir^^ chac. Dpt. Libertad, prov. Otuff-
co, dist. Sinsicap.
■amiiiat distrito de la provincia y Dpt.* Tan
rapacd: habt. 870
MahiRa, (de la nina de los ojos. Ay.) pbi. cat-
pital de este distrito, Dpt. Tarapac^ 4 loB
20» 4' 48" lat.: habt. 574: dista de Tarah
paca 14 leg. (78 k.)
■amohura. chac. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambo, dist. Pachangard»
Hamor^ no que corre por territprio de Bo«
livia: desde su union con el B6ni forman
el rio Madera, que es el punto que sirve
para medir la semidistancia que fija los
limites orientales con el Brasil: v^ase
Bent y Madera,rioa.
Hampac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Hampon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Aquia.
Hainpaesto, pbl. Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Moche: aunque el censo deS1862
lo considera en el distrito de Santiago de
Gao y el de 1866 en el distrito de Huan-
chaco.
Hanqne^ est. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Oyolo.
Hamucra, aid. Dpt. Guzco, prov. Ganchis,
dist. Marangani: habt. 86.
Hanacaruyaca, (manaecari quia* no es, ya-
cti agua. Q.) quebrada por cuyo centre
pasa el rio Pastaza, arriba de la quebrada
de Yituyaco.
Hanacayeo, aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Lagunas.
Haiiaehi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Huarmey.
Hanahuannca, hda. Dpt. y prov. Guzco,
dist. Belen : habt. 26.
Hanahuatny, hda. Dpt. Ayaouoho, prov.
Huamanga, dist. Acosvinchos: habt. 72.
Hanancliile) hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Goata: habt. 20.
JHanantialy chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyosi dist. Ghuquibamba.
71
MANC —6
inpcion de Manae, prestador,
.0. Q.) cerro mineral de plata
to de Gorgor, prov. Cajstam-
Dcacha.
Id. Dpt. Fono, prOT. Lamp»,
lo: babt. 2,688.
Opt. AncachB, prov. Cajatam-
argoi: habt. 26S.
ihac. Dpt. Apurimiic, proT. y
ambas.
iCi chAc. Dpt. Cnzoo, ptov.
OS, dist. Colqnemarca.
lida. Dpt. y prov. Pnno, diat.
Dpt. Aocaobs, prov. Huaraa,
uracion.
: Q.: Maneca b&cia; la OOioi-
., para. Ay.) laguna represa-
mentar laa agnae del Rimao,
L06,861m.; voliimea 1.020,SS8
4,600in. alt. ptov. Huatooliiri,
hda. Dpt. Apnrimao, prov. y
Eay: babt. ISS.
bda. Dpt. Hnaooavelica, prov.
diat. Jiilcamarca.
efaac. Dpt. Anoaobs, prov. Ca-
st. AndaJM.
, aid. Dpt. Arequipa, prov.
et. Viraoo.
t (de Heroca) aid. Dpt. Cnzco,
bis, diet. Siooani: babt. 74.
, bda. Dpt. Ayacncbo, prov.
., diet. SocOBvinobos.
, est Dpt. PuDO, prov. Iiampa,
liiri.
, est. Dpt. Fimo, prov. Lam-
acari.
10) aid. Dpt. Arequipa, prov.
St. Viiaco.
bda. Dpt. C^amarca, prov.
, dist. Santa Cruz.
Dpt. Arequipa, prov. Caatilla,
aid. Dpt. Taona, prov. Arica,
cu cortar miembroa 0 trnzos de
) aid. ybda. Dpt. Cusoo.prov.
Limatambo: babt. 116.
)pt. Cosoo, prov. QuispioancJu,
!2 — MANCH
Nancocftpac, tnina de plata en Haay
oa, Dpt. Ancachs, prov. Hnaraa, di
depeadencia.
Mancogap&o, mina de plata en Pai
Dpt. Ancacba, prov, Hoaylas, diat
cate.
Mamcocapag, mina de plata, Dpt. An
prov. Hnaylaa, diat. Pamparomas.
HutoooAPAC, mina de plata en Aoqaii
Dpt. Anoacbfl, prov. y dist. Cajat
ley 19 m.
■Muicoclie, bda. Dpt. Libertad, prov.
mayo, dist. Cbepen: babt. 86.
MoDCOro, caleta & los 4' 11' 80" lat.
27' fi4" long, an fondeadero ea de
brazaa, & cable y medio de la playi
Mahooba, rio, desemboca & loe 4* 6' 4i
y 83- 21' 24" long.
Manooba, qnebrada formada par d
este nombre, qae solo corre en los
de inviemo, y en verano se seoa oon
mente dejando ap^naa nnas enant
zas de agua qae ae vnelve aalobre.
Makoosa, hda. Dpt. Pinra, prov. Ti
dist. Corrales: babt. 425: dista de
tape 25 leg. (139 i k.); de Pinas :
{»3 i k.); de Pinra 80 (167 k.).
Muieos, diatrito de la provincia fi
Dpt. Anoaoba: babt. £,936.
Mancob, (oormpdon de manco cortar
broB 6 trozos de madam Q.) pU.
de este distrito de la provincia de
lae, Dpt. Ancacba ; aitnado en 1»
derecba del ho: i 2,467m- alt.: ■
est& la mina de oubon de piedra d>
manooa: diata de Yangay, 1 leg. (i
Mangos, aid. Dpt. Ancacba, proT.
diet. San Marcos.
Maxoob, rio tnbutario del Haaras.
Maneaeur 6 Maiteur, Cordillera, Df
ra, prov. Huancabamba: diata de
G&bamba 8 leg. (16 } k.).
Mancuodb 6 Candor, bda. Dpt Pioxi
Huancabamba, diet. &6ndor.
IHanclia, [tnaiihha temer, temerse. (
Dpt. Ayacncbo, prov. La Mar, di
Miguel; habt. 20.
Sfaut'hacliai bda. Dpt. Jnnin, ^ov.
diat. Uuariaca: babt. 95.
MaBclian, hda. Dpt. Awutcbs, prov.
dist. Cunu.
MANG
563
MANS
Htnchay, (temor. Q.) chao. Dpt. Libertad,
prov. Hnamachnco, dist. Sartinbamba.
Hanohat, lomas ceroa de Lurin, al E. de la
hacienda.
Hanchat, hda. Dpt. y prov. Lima, dist. Pa-
ohaeamac : habt. 258 ; i, 146m.50 de alt.
& la izquierda del rio San Pedro 6 Lurin :
dista 8 leg. (16 i k.) de Lurin, y 2 (11 k.)
de Pachacamao.
JiIaiichaypata,chac.Dpt. Cnzoo, prov. Chun-
vivilcas, dist. Gapacmarca.
JRanche^ chac. Dpi Ayacucbo, prov. Lnca-
nas, dist. Laramate.
Hanchili) (sincope de mancha chiri temor al
frio. Q.) pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gaUo, dist. Ccarapo: habt. 420.
Hanchoellat aid. Dpt. Cnzco, prov. Ghtm-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
Manchiiy chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Andajes.
Handaicula^ hda. Dpt. Gajamarea, prov.
Jaen, dist. Golasay.
H andahofis $ aid. y qnebrada , Dpt. Li-
ma, prov. Chancay, dist. Pativilca: habt.
84.
Xandarhvaylla) chac. Dpt. Apnrimao, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
JHandor. (cormpcion de mancur cortar tron-
cos , descnartizar. Q.) Cordillera, Dpt.
Piora, prov. Huancabamba, dist. S6ndor:
dista de Huancabamba 8 leg. (16 \ k.).
Mandob, hda. Dpt. Piura, prov. Haanca-
bamba, dist. S6ndor : habt. 100.
Makdob, aid. y hda. Dpt. Gnzco, prov. Gon-
vencion, dist. Hniro: habt. 292.
Haildorpiiqiilo, hda. Dpt. Gnzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Ghallabamba : habt. 88.
JbmdoTsllla, hda. Dpt. Pinra, prov. Huan-
cabamba, dist. Huarmaca: habt. 100: dis-
ta de Huancabamba 10 leg. (65 \ k.)
HanduTani, hda. Dpt. y prov. Guzco, dist.
San Bias: habt. 8.
HanirtlllMy hda. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ja, dist. Santo Tomas: habt. 25.
Ilaiigallpaf chac. Dpt. y prov. Gajamarea,
dist. San Pablo: habt. 201.
iiATYOATXPA, (cormpcion de maca aUpa tierra
do olla. Q.) aid. Dpt. prov. y dist. Gaja-
marca: habt. 75.
drA2c<7Ai«xj»A, aid. Dpt. Gajamarca, prov. Gho-
ta, dist. SOcota.
Hangar, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata.
Makgab, chac. Dpt. Ancaohs, prov. Huaras,
dist. Pampas.
Hangara, chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Haiigas, distrito de la provincia de Gajatam-
bo, Dpt. Ancachs: habt. 2,789.
Mangas, (corrupcion de Manca, v^ase la eti-
mologfa de Manca) pbl. capital de este
distrito de la provincia de Gajatambo,
Dpt. Ancachs: se halla en unaelevada
planicie ^ 8,482m. alt.: sn iglesia es no-
table por 8U estilo arquitectOnico: es muy
escasa de agua: en sus inmediaciones hay
mantos de carbon de piedra: habt. 886.
Manoas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Mangas.
Manipiia, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Santa Eulalia.
Hani) pbl. Dpt. Ancachs, prov. G%jatambo,
dist. Gochamarca: habt. 261: dista 4 leg.
(22 k.) de Turaoalla.
Mani, aid. Dpt. Tarapaci, dist. Pica; ^ 21®
10' kt.
Mami, mina de plata en la Gordillera al ter-
minar la quebrada de Huataoondo, Dpt.
Tacna.
Haniyaoo, chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Sfanicallaf hda. Dpt. Guzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Ghallabamba: habt. 25.
Hanlfestado, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Omrillo: habt. 597.
ManJlJa-liiiliichoca^ est. Dpt. y prov. Puno,
dist. Accra: habt. 88.
Hanoa^ rio, v^ase Cuxhibatayy rio.
Hanobambaf chac. Dpt. Apurimac, pror.
Gotabambas, dist. Tambobamba.
Hanqaey est. Dpt. Tarapaci, dist. Ghiapa:
situada en la Gordillera.
Hanriqae, aid. Dpt. lea, prov. Ghincha,
dist. Pisco: habt. 286.
Hansa 6 MaitM, aid. Dpt. Puno, prov. Ga-
rabaya, dist. Ayapata.
naiisampire^ chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Gajatambo.
Hanserlche^ (pudiera ser corrupcion de
Mancharini temblar de miedo. Q.) pongo
6 estrecho en el rio Marafion : estd f orma-
do por cerroB de rooas oortadoB em per-
MANT —5
pendienlormente, de saerte qae d no se
estrellft en esae rooas y fonna temoUnoe
J oorrientes que hacen diilaO y peligro-
eo fiQ paeo, pero no impoaible; pues ya
Be ba paeado pot un vapor : tiene oomo
doB legaaa de largo y en parte mas eetre-
ofaa seri de una legna. Tan pronto oomo
Be pasa el pongo ee eacnentrs el destroi-
do pneblo de San Borja i los i" 28' 80"
lat. y 79° 47' 19" long.
Hanslche, pbl. Cpt. Libertod, prov. Trnji-
llo, diBt. Hnanchaoo: habt. 106: dutta de
Trujillo 10 onadraa: segun el ceneo de
1862, pertenecia al distrito de Santiago
de Cao, y por el de 1866 al de Huanchaoo.
Mansila, cbao. Dpt y prov. Lima, dist.
8tu-co:habt. 19.
naitsillll,bda. Dpt. lea, prov. Chinoba, dist.
Homay.
Hniita La, (matua tender algo en el snelo,
haoer la oama, estender lo arrngado 6 en-
cnjido.Q.) roca 6 islote, inmediato i la ooa-
ta de Iqmqae: tiene nn depOsito de hnano.
Makia, ohac. Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, diat. SihuaB.
Mania, eBt. Dpt. Ancacbs, prov. Pomabam-
ba, dist. Patobamba.
Manta, pbl. Dpt. y prov. Huancavelica, dist.
Moya: habt. 508.
Hrintacra, hda. Dpt. Hnancavelioa, prov.
Tayacaja, dist. Pampas: habt. 208.
Oliintamay, ohac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. San Buenaventora.
IHiintttni, (Mantari lo mismo que Manta,
veaae Mania) rio, naoe en la lagnna de
Cbiiicbaycoeha, llamada tambien de Jn-
nin 6 fieyeB: correcasi de N. A 8.: ds su
origen, mas 6 m^nos se le llama Huaypa-
cba; deapueti toma elnombre de rio dc la
Oroya, y til paaar por los valles de Jauja
y Uimticayo va tomaudo eataa nombres ;
lo miBmo qne cuando llcga A Iscuchaca:
desde aqiil so Ic llama rio Aiigoyacu. Su-
cesivamoiit* al pasar por ol Departamcn-
to de IltDUicuTelica va recibiendo los nom-
bres de lo3 pueblos que atraviesa. Gerca
del piicblo (1c Htianta tte unc coa el cau-
diiloBo rio lluarpa ol que le liace variar
de dlrcccion enteramento opneeta i la que
tenia dntes, y forma unaespede de gran
peninsula de la provincia de Tayaotga,
4 — MANU
Dpt. de Huancavelioa. Sigoe <
faasta loB 12° 21' lat. y 76' 48' I
6 m^os, y de este pnnto vaii
mente sn mmbo hioia el N. N
puntoesUA I,226iii. alt. recibiei
enttinces el eeclusivo nombre de
taro, Desde la confluencia del ri
nando varia su curso casi al E.
legu&a y de alli bu mmbo es N.
su oonSuencia con el Apnrimac
sando por una profunda qaebrad
dillera oriental de Ids Andes.
De BU confluencia 0 union coi
rimao puede navegarse algoni
baata el ponto de Masangaro A
agasts anmentan. El lugar de su i
cia con el Apurimac esti & 4^9i
una axtensa llanora (v^ase A
rio).
Mftntamcra, bda. mineral, Dpt. Jui
y diet. Pasco.
IHantas, chao. Dpt. Ancacbs, pro
bamba, dist. Piscobamba.
Mantilla) cbac. Dpt. Pinra, pro
dist. Querocotillo.
MantO, mina de plata: en la Cord
vada: ^ 6 leg. (8S ^ k.) de RecD
Ancacbs, prov. Huari, dist. Chai
Mahto, mina de plata eo QnichoB, '.
cacbs, prov. y dist. Cajatambo
marcos.
Makto, mina de plata; bajo este m
oonoce la mina de Oancbaroni, D]
v^e Caneharini.
Manto, aid. Dpt. pr«v. y dist. Pnn
280.
Hantos, hda. Dpt. Jonin, prov. Tar
Cbancbamayo.
Mannelf cbac. Dpt. y prov. Lima, i
rin.
Manuel Sam, mina de plata, Dpt i
prov. Kunylas, dist. Pneblo Libr
MaDUel Serrauo, mina de plata en
de Pasco, Dpt. Juniu prov. P&so
Hannel trbano. rio tributario de
por la derecba, a los 10° 84' 47
74° 10' 24" long.: el ancbo de sa
de 38m. Egte nombre le di6 Mr.
lee, por ignorar el verdadero: dead
fluenoia de estoa lios hasta la em
Ta del Fqnts bay 7,H5 millaa.
MANZ
565
MAQU
iHiniigati, riachuelo tributario de Ucayali:
d 491ni. alt.
ManyacC) aid. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba: habt. 715.
JHanyauyacn) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, diat. Llumpa.
iHttiijapaiupa, aid. Dpfc. Ancachs, prov.
Hnari, dist. San Marcos.
M any aura^ aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
GastUla, dist. Viraco.
J[aiizaiiaiinaycco,hda. Dpi Apurimac, prov.
y dist. Cotabambas.
Afanzaiial) chac. iDpt. Puno, prov. y diet.
S^dia.
Manzanapata, hda. Dpt. Apurimao, prov.
Andahuaylas, dist. Haancarama: ^4 leg.
(22 k.) de Huancarama.
Manzanapata, hda. Dpt. Cnzco, prov. Chiin-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Manzauaqiie, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaraz, dist. Kestauracion.
MailZMnareSy chac. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Haacho.
Manzanabeb, hda. Dpt. Cazco, prov. y dist.
Pamro: habt. 12.
MdiizanaSy chac. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca: habt. 247, con los de Tual.
IHaiizanayoc, est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion : habt. 120.
Mamzanatog, hda. Dpt. prov. y dist. Hnan-
cavelica: habt. 18.
Manzanatoo, aid. Dpt. Hnancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Anco: habt. 419.
Manzakayoo, chac. Dpt. Hnancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pancarbamba.
Uanzamayoo , aid. Dpt. Ayacucho , prov.
Haamanga, dist. Socosvinchos : dista de
Ayacucho 8 | leg. (48 k.); de Ghiara 4
(22 k.).
Aanzanatoo, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamauga, dist. Socosvinchos : habt. 70.
Canzakayoo, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Liacanas, dist. Laramate.
[anzanayoc, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcaSy dist. Colquemarca.
ANZAMAYOC^ chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesnyos, dist. Ghuquibamba.
a ny^iniiyn jflta^ chac. Dpt. Cuzco, prov.
Clmiivivilcas, dist. Colquemarca.
tnzanill^ chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
(>iiroo : Jiabt. 42,
HanzanOf aid. Dpt. Libertad, prov. Otus-
CO, dist. Usquil : habt. 79.
Manzano, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate : habt. 21.
Haiizaitopata^ hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Paucartambo: habt. 82.
Haiia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Casma,
Kaiiahui) est. Dpt. Arequipa, prov. Cay- *
Uoma, dist. Chivay.
Maiiaso, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Yil-
que.
IHanaiica, aid. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Challhuanca : habt. 18.
Mafiochirif aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,.
dist. Collcha.
Manumalf chac. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Bagua.
lllaiiachOy {Mapacha manchar, ensuciar. Q.)
rio tributario del Paucartambo : nace cer-
ca de Ocongate, Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi.
Hapala^ chac. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Lamud.
Maparniili, chac. £>pt. Huancavehca, prov.
Tayacaja, dist Salcabamba.
HapatambO) dospoblado entre Chachapo-
yas y Moyobamba: d 6 leg. (83 i k.) de
la primera.
Mapay, hda. Dpt. Cuzco, prov. ChunvivU-
cas, dist. Ccapacmarca.
Maperoatoni, cascada en el rio Ucayali: &
417m- alt.
MapiS) hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Cocabamba: habt. 7.
MapochO) rio, vease Mapacho^ rio.
Hailliea, rio tributario del UcayaU abajo de
Sarayacu.
Maqiiechaqni) est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nicacio.
Haqaenif (corrupcion de Maccant el segun-
do en 6rden. Ay.) aid. Dpt. Puno, prov.
Chucuito, dist. Ilave.
Maqnera Ajara, (corrupcion de Maccara-
accara el segundo cercano 6 que sigue d
otro. Ay.) aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Juli : habt. 478.
Maqneniyo, est. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Tisco. .
Maquia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pararin,
MAHA —5
DfaqnUraarciina, est. Dpt. Aparimac, prov.
y diBt. CotabambftB.
naqiilna] chac. Dpt. AncAcha, pror. San-
ta, dist. Moro.
MiqutNA La, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Jnan Bautista : babt. 2S8 : dista de loa
i leg. (4 k.).
Hf AQuiNA, hda. Dpt. ; prov. loa, dist. Palpa:
' habt. 121.
MAauiNA, chac. Dpt. Ayacncbo, prov. Luoa-
naa, dist. Laramate.
Huiailicani, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Damian.
Ifaqnipa, (pasar i la otra parte, 6 dat la
Tuelta. Ay.) est. Dpt. Fnno, prov. S^-
dia, diat. Sina.
naqnipiunpai hda. Dpt. Gazoo, prov. y dist.
Paucartambo.
Maqnfta, salitrera, Dpt- Tarapaoll: dista
de Piaagna 28 leg. (128 k.).
Haqolyoc, chao. Dpt. Anoachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
MUBt bda. Dpt. prov. y dist. Ha&niico.
Maka, distrito de la provincia de Cotabam-
bae, Dpt. Apnrimao: hitbt. 8,218.
Maka, (afio, on espaoio de tiempo asf. Ay.)
pbl. capital de este distrito de la provin-
cia de Gotabambas, Dpt. Apurimac: habt.
2,184.
Harabamba, hda. Dpt. Gajamaroa, prov.
Cajabamba, dist. Gachache; habt. 860.
Makabahba, hda. Dpt.y prov. Hu&nuco, dist.
Hnaoar, en la qnebrada de Cayran.
UaralMinbat hda. Dpt. Guzoo, prov. Qnis-
picanrhi, dist. Urcos.
Mlinicanat«i (corrnpcioa de maraecatant,
afto y medio. Ay.) no tributario del Ma-
r&fion, por la izqnierda abajo del Ti-
gre.
Hanichaqaiii, chac. Dpt. Jonin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
Maraliuas, chao. Dpt. Anoachs, prov. Hnay-
las, dist Macate.
HttnUinayi chac. Dpt. Anoachs, prov. Hua-
ras, dist. Maroa.
Manthaaraii, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ghiqnian.
Maral, hda. Dpt. Jimin, prov. Pasco, dist.
Cayiia:habt. 149.
Bfaralania, chao. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambo, dist. Oyon.
8— MARA
Manunara, hda. Dpt. Apurimac, ]
dahnaylas, dist. Ongoy.
narainarayf chao. Dpt. Aparimi
Gotabambas, dist. Haqnira.
HaramlMl, chao. Dpt. Libertad,pr
CO, dist. Lncma.
Haraiuura, est. Dpt. Cnzco, prov
dist. Omaoha.
Maraii, chac. Dpt. Ancachs, prov.
bo, dist. Gochamarca.
Masan, (batan grande de piedra. <
hda. Dpt. Ayacncho, prov. Farii
dist. Pansa: habt. 64.
Mabah, pbl. Dpt. Arequipa, prov.
diet. Aplao.
naran Chlco, Ingar ana l^na ant
gar al pueblo de Aplao, en la
de Gastilla, Dpt. Arequipa.
Haranca, ohao. Dpt. Libertad, ;
casmayo, dist. San Pedro.
Marance^ata, chao. Dpt. Ancac
Cajatambo, dist- Chiqnian.
Marancocha, hda. Dpt. Junin, pn
dist. Gomas: dista de QnicbDi
(44 ik.).
Maran^, hda. Dpt. y prov. lii
Magdalena: habt. 74.
Olaranganf, distrito de la provind
obis, Dpt. Gnzoo: habt. 3,041.
Makasoaih, (oorrupcion de foarw
soy batan grande. Q.) pbl. capit
distrito de la provincia de Ganci
Cuzco: habt. 412.
Naranfiaya, chac. Dpt. Lima, jvo
cay, dist. Pacobo.
MARAKOAyA,qnebrada, Dpt. Lima, p
yoe, dist. Omas.
llaniiiS;iilto» chac. Dpt. y prov. L
Ate.
SlaraHnlyoCt ohac. Dpt. Ancachs,
jatambo, dist. Gajaosy.
Makankiyoci, aid. Dpt. Jonin, prcn
dist. Acobamba.
Mabahkiyoc, chac- Dpt. Aporimao,
tabambas, dist. Haqnira.
Masanniyoc, aid. Dpt. Onzco, proi
vilcas, dist. Velille.
IHaranura, aid. y hda. Dpt. du
Convencion, dist. Hniro: habt. £
Haranon, llamado tambien pot
Amazonas, oSebre rio por so
MARA
567
BiARA
agnas y en largo oorso. Algunos lo Qa-
maban rio Orellana, nombre ya olvidado;
oiros dan este nombre al mismo rio hasta
sa desembocadura en el Atl4ntioo: pero ya
hemoB dicho en la palabra Ajnazonas rio,
que ^ste principia en la confluencia del
Maranon, con el Ucayali ; por oousignien-
te nosotros llamamos Maraiion al rio que
nace de la lagnna de Lauricocha que se
halla en la provincia de Pasco, Dpt. Ju-
nin ; corre por la provincia de Hnamalies,
varias de los Departamentos de Ancachs,
Liberiad, Cajamarca, Amazonas y Lore-
to, airviendo de llmite i las provincias y
Departamentos que atraviesa. Su direo-
cion es de S. E. al N. 0. desde bu origen
hasta la provincia de Jaen en donde c&m-
bia de rumbo h&cia el N. £.; y cuando
recibe las aguas del rio Santiago, que b%ja
del Ecuador, varia de rumbo hdcia el S.E.
hasta los 4*' 58' lat. y 77° 66* 14" long.
en la cual confluye con el Huallaga. Pa-
rece que alii se traba una lucha entre dm-
bos rios; porque ent6nces toma una direc-
cion media entre el curso de los dos, diri-
jiendose casi al E. hasta los 4° 80* lat. y
75** 44* 49" long, en que recibiendo las
agnas del Ucayali, ^ste lo obliga, por de-
cir asi, & seguir el curso anterior hdcia el
N. £. Tiene entre muchos otros tributa-
riosy el Huallaga, el Santiago, el Morona,
7 el Fastaza. Puede navegarse en buques
de vapor sin la menor dificultad hasta el
Pongo de Manseriche y con alguna se
atraviesa este estrecho (v^ase MansericJie
pongo). Por medio de sus afluentes 6 tri-
butarios se ha llegado hasta el Mayro que
dista de Lima como 85 leg. de camino, que
nna parte se atraviesa ya por ferrocarril.
Cerea de laconfluencia con el Chnnehan
en un lugar Uamado Chapuroma 4 los 5°
1' tiene 268 metres de ancho, } sn pro-
fiuididad 44ii>-50 de fondo A la terceradel
ancho del rio, porque en el centre no se
encoritr6 fondo (por la Condamine); su
corriente 6 velocidad 8,770 metres por
hora : ^ voces sube el rio de un momento
£ otro mas de 10 pies. En el Pongo de
Manseriche es mas notable la baja 6 lie-
na del rio, pues li voces sube en m^nos
de 86 Jioras hasta 25 piei.
Erente i Urarinas, no se le encontrd
fondo con una sonda de 80 brazas.
MabaI^on, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Ga-
tacaos : habt. 82.
Mabai^on, puerto en el rio de este nombre,
Dpt. Libertad, prov. Pataz : dista de Par-
coy 8 leg. (44 i k.)
Hanip, ohac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay: i H leg. (8 k.) de Yun-
gay-
Hampata, hda. Dpt. Ouzoo, prov. Gonven-
cion, dist. Santa Ana: habt. 108.
Haras, distrito de la provincia de Urubam-
ba, Dpt. Gnzoo : habt. 8,786.
Mabas, (corrupcion de mara un ano. Q.) vi-
lla capital de este distrito de la provincia
de Urubamba, Dpt. Guzco: hab. 909.
Haniia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnaras,
dist. Pararin.
MaravillaA, paso de la Cordillera & IS"* 48'
5'' lat. y 72« 58* 2* long.: ^4,084 metroa
altura.
Mabavillas, pbl. Dpt. y prov. Puno, dist.
Vilque: dista de Puno 18 leg. (72 ^ k.);
de Vilque 6 (88 ^ k.)
Hany, (vocative de mara ano. Ay.) mina
de plata, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja: se ha trabajado profunda-
mente y esti aguada: dista de Ayja 2 leg.
(11 k.).
Mabay, chac. Dpt. Ancachs, prov. HuarAs,
dist. Ayja.
Mabat, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba.
Mabat, hda. Dpt. y prov. Hu&nuco, dist.
Santa Maria del Valle«
Mabay, hda. Dpt. Jnnin, prov. Pasco, dist.
Huariaca: habt. 27 : dista de Huariaoa 12
leg. (67 k.)
Mabay, pbl. Dpt. Lima, prov. Ghanoay, dist.
(Ihecras: habt. 170.
Haraybamba, (loh Uanura tan larga coma
un anol Ay.) aid. Dpt. Gajamarca, prov.
Jaen, dist. Querocotillo.
Mabaybamba, aid, Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Mabaybahba, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Ghingalpo.
Mabaybamba Alta, est. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Sihuas : habt. 187.
Mabaybahba Baja, est. Dpt. AnoacbB, prov.
MARC
^566-
MARC
Pomtibamba, dist. Siboas : habt. 808, con
los de Qnerobamba.
Marayeasas, pbl. Dpt. Areqnipa, prov. Ca-
mand, dist. Quicacba.
Jfarayhnaca , aid. Dpt. Cajamarca, pror.
Chota, diet. Taoabamba : habt. 1,001, con
ioB de Chiguirip.
Maray y Ha&caclla, hda. Opt. Haaneave-
lica, prov. Angaraes, dist. Jnloamaroa.
Mara} IlllilU^ chac. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Chiara: babt. 12.
Haraynio, hda. Dpt. Kara, prov. y diat.
Ayabaca.
Marayuioc, bda. Dpt. Jnnin, prov. Tartna,
dist. Vitoe.
Mabavnioc, cbao. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyua, dist. Pilpiohaoa.
Uabatnioo, eat. Dpt, Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Tambo, ; A 7 leg. (99 J k.) de
Tambo.
Mara;(ltanipfl, aid. Dpt. Pinra, prov. Hnan-
cabamba, dist. Huarmaca.
Mabayfaupa, cbao. Dpt. Aiicachfl,pEov. Hoa-
ras, diet. Ayja.
Maravpaupa, chac. Dpt. Ancachs,prov. Hna-
ras, diet. Cotaparaco.
Mlirayiiata, chac. Dpt. Amazonaa, prov. y
dist. Chacbapoyas: babt. 41.
Maravpata, mina de plata en la Cordillera
de Ghacna, Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. OyoQ, ley 12 m.
Mabatpata, hda. Dpt. Hnancavelioa, prov,
Angaiaes, dist. Aoobamba.
Mar I>ravtt, asi se llama la playa baja, entre
la playa que estd al pi4 del paeblo de Mi-
raflores al N. 0. de Chorrillos y la Pun-
ta del Callao : es iuabordable por la con-
tfnua reventason.
Harca, distrito de la provincia de Hnaras,
Dpt. Ancachs: habt. 2,163.
Mabca, {Marea lo que eeguarda en reserva;
lo qne sobra; paeblo; Hareca abarcar; lle-
var en los brazos; el protector. Q. Marea
en Aymari significa pneblo; mas de la
medida 6 peso ; nn juego de mas; una bra-
zada de lefia, yerva etc. 'iiarca caldo,
enmo) pbl. capital de este distrito de la
provincia de Hnaras, Dpt. Ancachs : habt.
1,091 : Be halla & 2,ei9n>. alt.: sua calles
eon angostas 4 irregnlares: dista de Fa-
tivilca 19 leg. (106 k.)
Maboi, chao. t>pt. Anoaobs, prov
dist. Beatanracion.
Uabca, aid. Dpt. Ancachs, prov.
diat. Pneblo libre: habt. 800.
Ha£oa, hda. Dpt. Jnnin, prov. I
dist. Sapallanga.
Mabca, hda, Dpt. Ayacucho, prov.
ga, dist. SocosvinchoB : habt 26
Sarcabal, distrito de la provincia
machaco, Dpt. Libertad: habt.
UiBCABAi., pbl. capital de este dis
provincia deHoamachnco, Dpt,
habt. 764 : diata de Huamachi
(16 i k.)
Mabcabal Grakds, bda. Dpt. Libei
Hnamaohuco, dist. Sartinbambi
Huamachnco 18 1^. (100 k.)
Harcabamba, chac. Dpt. Huac
prov. Tayaoaja, dist. Mayoo.
Mabcabahba, pbl. y hda. Dpt. i
prov. Parinacochas, dist. Lam
866.
Marcabamba, aid. y hda. Dpt. Cn
Unibamba, dist. Ollantaytambo:
Mabcabauba, hda. cocal, Dpt. Pun
diat. Sandia.
Harcac, est. Dpt. AncaoHs, prov.
dist. Independencia : habt. 297.
Marracanolia, ohac. Dpt. Ancac
Huaras, dist. Pampas.
Harcacocha, (lagnna de reserva.
na en la provincia de Hnaroc
Lima.
Mabcacocha, hda. Dpt, Cnzco, pi
bamba, dist. Ollantaytambo ; bt
Harcaconga, pbl. Dpt. Cuzco, pi
mayo, dist. Sangarara: habt. 61
Harcacll, chao. Dpt, Ancachs, pi
ras, dist. Jangas.
Marcachiqul 6 Mataehaqui, aid. ;
Areqnipa, prov. Caylloma, dist.
HarcaohaqnlB, chac. Dpt. JnniQ,
ma, dist. Acobamba.
naroaclUI) hda. Dpt. Cnzco, pr
Panoartambo : habt. 86.
Marcahua, obac. Dpt. Moquegtia,
Marca-hnamaclinco, o^lebrea roi
de la cindad de Hnamachnco,
& ta 4poca de los lucas; tiene:
sparienoia de na gnu fortalez
MARC
569
MARC
i pico en nn cerro de piedra: en el centro
bay diferentes departamentos cuyas pa-
redes son de piedras perfectamente ajus-
tadas y cuyos techos pianos son tambien
de piedras: hay callejuelas y grandes pla-
zas: el tubo se encuentra todavia en buen
estado de conservacion.
Marcaliuasly hda. Dpi. Cnzco, prov. y dist.
Anta.
Marcahnay, est. Dpi. Lima, prov. Huaro-
cbiri, dist. San l)amian.
Marcalmaylla) hda. Dpt. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Limatambo: habt. 72.
Mareallay aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacoohas. dist. Lampa.
Mascalla, aid. y est. Dpt. Areqnipa, prov.
Caylloma, dist. Coporaqne.
MarcaD) (el protector Q. v^ase otros signifi-
cados en la etimologla de Marco) rio tri-
batario del Pozuzo, por la derecha, en la
provincia de Pasco, Dpt. Junin.
Harcanchaca, est. Dpt. Pono, prov. Cara-
baja, dist. Ayapata.
H^rcani, (morador 6 vecino de an pueblo
Ay.) hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Picha-
cani.
Harcapallcca^ hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Soras.
HarcaiHiiiiiia, hda. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco.
Harcapata, no tributario del Madre de Dios,
por la derecha, en las provincias de Qis-
picanchiy Carabaya, Dpt. Guzco, Dpt.
Pono. lileva el mismo nombre de vaUe
y quebrada de Marcapata el Ingar que re-
corre el rio: dntes se Uamaba valle de
Cuchoa, y los cerros que forman la que-
brada, Andes de Cuchoa.
|{abcapata, destrito de la provincia de Quis-
picanchi, Dpt. Guzco, habt. 1,846.
ICabcapata, {Marcapaatha dar d otro alguna
COBA & brazadas Ay.) pbl. capital de este
distrito de la prov. de Quispicanchi, Dpt.
Cuzco; por su situacion elevada y por es-
tar entre dos rios es muy hiimedo, & tal
extrexno que todos los objetos aun los de
xiBO diario se enmohecen de un dia d otro.
Cerea del pueblo hay un manautial de
agaa caJcarea ferruginosa: habt. 595.
farcaplcbiqae) chac. Dpt. Lima, prov.
Canto, dist. Atavillos Altos,
Marcapomacoclia, distrito de la provincia
de Tarma, Dpt. Junin : habt. 1,077.
Mabcapomacocha, {inarca, pueblo, jmma leon,
cocha laguna: v^ase la etimologla de Mar-
co) pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Tarma, Dpt. Junin: habt. 114.
Marcara^ (v^asela etimologfa de Marco) pbl.
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Carhuas:
habt. 688.
Margaba, rio tributario del de Huaras.
Marcarac^ aid. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba : habt. 124.
IHarcaralle) aid. Dpt. Junin, prov. Huanca-
yo, dist. ZapaUanga : habt. 90.
IHarearo {marcari, alzar en los brazos. Q.)
quebrada y hda. Dpt. Cuzoo, prov. Aco-
mayo, dist. Eondocan.
HarcaS) chao. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Marcas, hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Caja : habt. 52 ; dista de Li-
ma, 96 leg. (585 k.); de Parcos 6 (88^ k.)
Jfaroi Santay aid. Dpt. Piura, prov. Huan-*
cabamba, dist. Huarmaca.
Marcatuiia^ {marca, pueblo, ihunu, atrevido;
mal mandado: v6ase los otros significados
de Marco) pbl. Dpt. Junin, prov. Huanca-
yo, dist. Chupaca: habt. 170.
Harcavelica, aid. Dpt. Piura, prov, Payta,
dist. Sullana : habt. 242.
Harcaya, hda. Dpt. Lima, prov. Tauyos,
dist. Tauripampa.
Harcayiiircan , aid. Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. San Marcos.
Harcaylla, hda. Dpt. HuancaveHca, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
DfarcayoCy chac Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Mabcayoc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay.
Marcayoca, hda. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Moho : habt. 479.
IHarccalla, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
Marcearaceay, pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha: habt. 548.
Marecari, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Luricocha: habt. 107.
Marcelo, San, mina de plata al S.O. del pue-
blo de Yauli, Dpt. Junin, prov, Tarma,
^t. Yauli : ley 100 marcos,
72
MARC — 6
Adtsbtsncu: — Las sigaienteB palabras, que
principian con iHorca, debensercorrupcion
de marea 6 de marcu, yerva parecida d la
arteniiaa Q.
Marco, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Cliota,
diat. Cochabamba.
If A£co, ckac. Dpt. Junin.prov. y dist. Jauja.
Makco, pbl. Dpt. Juuis, prov. y diet. Jauja r
habt. 1,464.
Marco, pbl. Dpt. Lima, piov. Canta, djst.
HuamaDtanga : habt. 945.
Mabco, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
diet. ChuDgui: babt. 57.
Mabco, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pariuaco-
chuB, difit. Pullo.
Marco, aid. y bda. ])pt. Cuzoo, prov. Pau-
cartambo, diet. Cay cay.
Haroobeiuba, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, diat. Acobamba.
MaPCO chicOf bda. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Anta.
Harco g^nde, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Auta: habt. 280.
Hurcoliaesai chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Pochangara.
IHftroollOt aid. Dpt. Gazco, prov. Chunvi-
viloaa, dist. Ghamaca.
Harcooa, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dint. Yanque.
Mai'CODl, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Abaucay, diet. Lambrama: babt. 115.
ManMipata* chac. Dpt. Huaocavelica, prov.
Tayacaja. dist. Pampas: habt. 60.
M.iBcopATA, hda, Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta. dist. Uuamanguilla.
Marcopata, chac. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Tambo.
Slarcospata* est. Dpt. Pano, prov. Azttnga-
1-0, dist. Acbaya.
MaT'COS, San, distrito de laprovincia y Dpt.
de Cajamarca: habt. 4,882.
Marcos, Ban, villa, capital deestedistrito de
la provincia 7 Dpt. de Cajamarca: habt.
1,192. Lapoblaoiontieneun aspectoagra-
dable; sos calles son bien cortadas, las ca-
Baa aeeadas, y todo esti poblado de huer-
tas esteusas y abundantes en frutas; pe-
ro como esti aituada entre dos Hob ^stos la
hacen inBalubrepor suapantaDosquccau-
san la moitffera epidemia de fiebres Id-
tenaitentes de on caracter grave, & tal
0 — MARE
estremo qae baata permanecer
bio algunaa horaa para qued&r
felizmeate el remedio es facil:
foriuacion do pantonoe y poblai
pina con el beii^fico JSuedlipUu
Marcos el primer pueblo de b
de (.'ajamarca: dista doGajami
(551 k.)
Marcos, San, distritodelaproviuc
ri. Dpt. Ancachs: habt. 2,61!
trito eB muy rico en mineralea.
Marcos, San, pbl. capital de este
prov. deHuari, Dpt. Ancachs: <
casi solo deindfgeuasyescasoil
se halla 6. S.OOOm. alt.: babt. 4:
leg. (28 k.) de Hnayhaascocba
de Huari.
Marcos, San, mina de carbon de
derecha detrio Santa, Dpt. Ana
Santa, diat. Llapo : i 9 leg. (50
chiman.
Marcos, Sah, hda. Dpt. yprov. Hu^
Pauao:habt. 888, con losde ^
Marcos. San, bda. Dpt. Lima, pre
dist. Pacaran.
Marcos, San, aid. Dpt. y prov. lea
ca: habt. 160.
llureotfl, eat. Dpt. Ayacacho, pre
cochad, di-^t. Pacapausa.
Marcojocca, aid. Dpt. Fmio, pro<
ne, dist. Moho.
Marcullufl J, chac. Dpt. Lima, pr
diut. Huamantanga.
Marculluta, eat. Dpt. Oubco, pr
difit. Oooruro.
Murcniicra, chac. Dpt. Ancachs, ]
ratt, aiii. Ayja.
Narcuni, hda. Dpt. y prov. Has
dist. Acoria: habt. 14.
SIarcuni, aid. y est. Dpt. Aparii
Abancay, diat. Gntahnasi: hab
narrupa, aid. Dpt. Hn&naco, pn
Mayo, dist. Chnp&n.
Mflrcitn|ui, est. Dpt. Apurimac, p
bambas, diet. Chuquifaambill*.
Morcliacofo, eat. Dpt. Areqoipa, j
Horn a, dist. Tisco.
Mart'liaii, chac. Dpt. lea, prov. y i
cha.
Marevcota, eat. Dpt. Fono, proi
dist. Cupi.
MABI —6
ripuita,iBlote<}Toca,enla costainmeclia-
la b1 paerto de Iqoique : contiene algona
lantidad de huano.
BOABiTA, aid. pTit, y prov. Tacna, diat.
layaja: habt. 5ti.
rf;ag,chac. Dpt. Huancuvulicii, prov. Cas-
rovireyna, dist. Huachos.
1^, chsc. Dpt. Lima, prov. Canta, diet..
.taviUos Altos.
rj^ pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
ayna: habt. 2,886.
rgiiey,ald. Dpt. Ancacha, prov. Gajatam-
I, dist. Huasta.
la, aid. Dpt. Hninaoo, prov. Dos de
'ajo, dist. BaSoB,
lA, hda. cooal, Dpt. Pnno, prov. Caza-
lya, dist. Coasa.
u, DoSa, cerro, v^ase Doila Maria.
lA, Jeaus, mina de plata en QuOlo, Dpt.
icachs, prov. Hiiaylas, dist. Mito.
la EncarnRClon, aalitrera en el Canton
Pampa Neg.a, dist. Iquique, Dpt. Ta-
paai: en 1672 prodqjo 25,600 qniutales;
1678 — 25,000: dista del paerto 0 leg.
}b.);j2 millas(lSk.)delalineaferrea.
an, est. Dpt. Ancachs, prov. Haaras,
t. Independencia : habt. 248.
ipainpa, diac. Dpt. Oajamarca, prov. y
t. Chota.
IS, pbl. Dpt. Huinaoo, prov. Dos de
yo, dist. Chapan : habt. 448.
L8, farallones en la iula Blanca 6 No-
3: veoM eatas palabras.
itencia: — En las siguientea palabras,
irimera eg Santa.
f Santa, aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Azonas, dist. Yurimahaas.
, Santa, aid, Dpt. Cajamarca, prov.
higayoc, dist. San Migael : bx-bt. 890,
loB de Cbnat.
, SANTA,hda. Dpt. Lambayeqae, prov.
;layo, dist. Picsi : habt, 16.
, Santa, mina de oro, Dpt. Libcrtad,
r. y dist. Pataz, al Norte de OEte pue-
prodace £l6marcoa?por cajou: pero
esta agnada.
SiNTA, est. DiJt. LibortacI, pmv. Pa-
diat. Tayabamba: habt. 196: dista de
a.bftmbaileg. (li k.).
Sakta, aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
oayo. dist. Onadalope.
1— MARI
Mabia, Santa, ohac. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. Jequetepeque.
Maria, Santa, mina de plata en Tres Oni-
cea, Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas, dist.
Mnc^te.
Maru, Santa, miiiadeplataen Patara, Dpt.
Ancachs, prov. Huaylas, diet. Macate.
Mabia, Santa, mir'.a de plata en Hninac,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Ayja.
Mabia, Santa, aid. Dpt, Lima, prov. Chan'
cay, diat, Huacho: habt. 1,573.
Maria, Santa, chac. Dpt. Ayacucho, prcv.
Lucaiias, dist. Laratnate.
Maria, Santa, aid. Dpt. Areqnipa, prov. Caa-
tilla, dist. Pampacolca : habt. 2S0.
Maria del destlerrc, Santa, mina de plata
en el mineral del cerro de Pasco, cercada
la laguna de Patararca, Dpt. Jnnin, prov.
Pasco.
Maria de las nteves, Santa, hda. Dpt. Jn-
niu, prov. y dist. Pasco.
Maria del Palmar, Santa, hda. Dpt. lea,
prov. Chincha, ditt. Humay.
Mitria del Valle, Santa, distritode la ptovin-
cia y del Dpt. de Kudnaco : habt. 6,862.
Maria del Valle, Santa, pbl. capital de es-
te diatrito de la provlncia y Dpt. de HiiA-
nuco: oet^ a 1,777m. de alt.: dista de la
ciudad de Hudnuco 2 leg. (11 k.).
Maribjmba, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Mabibamba, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hna.
ri, aist. San Luis: habt. 161.
Maritasa o Maraycata, aid. Dpt. Arequipa,
prov. Camand, di^t. Quicaoha: habt.
Mariniari, hda. cecal, Dpt. Pimo, prov. Ga'
rabaya, diat. Coasa.
Mariinayo, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Mmiiia, hda. de viiia, Dpt. y prov. Areqoi'
_ pa, dist. Vftor: habt. 6.
Mavlimiiez, hda. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. Guadalupe.
ffliiriohara, chae. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatarab.i, dist. Pachangari.
MaripDsa, mineral de carbon de piedra, Dpt.
Aucatha, dlaizquierdadelrio Santa. "Ba-
te, mina aun no se ha explotado pero se
ha abierto diatintas bocas y el carbon que
ae ha estraido di los signientes leaulta-
dos: — boca 1.* iceroa del tunel n.* 7. AJ-
MAEN —5
tara de la boca sobre el rio, SOm- Altora
del rio eobre el nivel del mar, 940^. El
carbon es de color gria de fierro, brillan-
te, scbistoso; decrepita ub poco al faego
y qaema sin llama ni bumo. Sus cenizas
de color bianco nn poco Colorado son ar-
ciUosas; no contlencn sidfutos ea canti-
dad apreciable.
Compoiicivn.
Carbon fijo 0.787
Cenizas 0.163
SuBtanciaa voldtilea 0.060
1,000
Carbono total 0.790
Carbono eqaivalente i las
Bustanciaa voldtiles 0.008
Estamuestrapodriadarpor gramo, 6,173
calorias.
Boca 2.* en el campamento iDesenga-
fioi. Altora de la boca sobre el rio, 52<i>-
Alt. del rio sobre nivel del mar, 930 metres
Esta muestra es de color gris de fierro,
brillante, fina Bcbietosa; decrepita muy
poco al fuego y quema sin llama nl hn-
mo. Sns cenizas de color gria im poco Co-
lorado, son arcillosas ; no contienen una
cantidad notable de siilfatos.
ComposUion.
Carbon fijo 0.874
Cenizas 0.090
Snstancias volatiles 0.0S6
1,000
Carbonotolal 0.876
Carbono eqaivalente & las
sastancias vol&tiles 0.002
Un gramo de esta maestra podria dar
6,846 calorias (Grafita)..
Hnnnas, aid. Dpt. Piora, prov. y dist. Aya-
baoa : habt. 762.
Hannontaili, qaebraJa, ramifioacion dels
de Azapa; & 26 k. de Livilcar.
Htimiot, pbl. Dpt. Libertad, prov. Otusco,
dist. Lucma: algunos lo considcion eomo
capital del distrito de Marmot, no reoono-
oido por la ley que crco la provincia de
Otnsoo : babt. 477: dista de Lucma 6 leg.
(38 i k.).
■amopatii, est. Dpt. Funo, prov. y dist.
Lampa: habt. 100.
2 — MART
Harocancha, cbac. JOpt. Jonin, prov. T«-
ma, diat. Acobamba.
Maroma, chac. Dpt. Ancachs, prov. C«jt-
tambo, dist. Ambar.
Narqneque, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambaa, dist. Cbuqnibambilta.
RldirctiieSt carro mineral en el dist. y pnn.
de Hoaras, Dpt. Ancacha.
MiBQUES, chao. Dpt. Ancochs, pror. Eu-
ras, dist. Marca.
MiaquES, hda. Dpt. y prov. Lima, disL Ca-
rabayllo: habt. 60.
niarqali hda. Dpt. Ancachs, prov. Hnuii,
dist. Ayja.
IBarqniere haanohaaDO, aid. Dpt. Ciuai,
prov. Canas, dist. Ocororo: hftbt. S06.
MarqnJere parina, old. Dpt. Coseo, pnr.
Canas, dist. Ocororo.
Nar^ol-esquena, aid. Dpt. y prov. Pan),
diet. Accra: habt. 165.
Marqnirave, hda. Dpt. Tacna, prov. Ana,
dist. Codpa.
IBarqQire, est. Dpt. Cozco, prov. Cuui,
dist, Yanaoca.
Jlarqnirlc, aid. Dpt. Cozco, prov. Csnu,
dist. Yauri : habt. 770.
narqnisbamba, hda. Dpt. Cozco, prov. j
diat. Anta.
Hamjoii, mina de oobre en la eosta, Dpi
Torapac^, diat. Iqaiqoe.
HarshO, ohac. Dpt. Ancachs, prov. Eohu,
dist. Marca.
Hurtaj Santa, estrecho penaseoso en e
rio Fachitea, algtmos millas mae ab(j<
de la conSoenoia del Palcaso con d H
chis.
Marte, est. Dpt. Libertad, prov. OtaM
dist. Usqoil: habt. 26.
Hartlo, San, aid. y hda. Dpt. Kara, prw
Koaacabamba,dist. Huarmaoa: habLSH
diata de Hiiancabamba 8 leg. (44 i k.).
Mabtin, San, est. Dpt. y prov. Piora, diil
Yapatera: habt. 4S1.
Martin, San, chac. Dpt. Libertad, prov.Tn
jillo, dist. Ascope : dista de Ascope S k%
(U k.).
Martin, San, est. Dpt. Libertad, prov.y^
Hoamachoco : habt. 60.
Mabtin, San, mina de plata, cerca del cot
de Mesapata, Dpt. Janin, prov. y did
Pasoo.
MASA — 5
MuTiN, Sak, chao. Dpt. j prov. Lima, diat.
Ate:habt. 16.
lartln, Don, isla, Aios H" 2' SO" lat.y 80'
40" long.
Mutiny San, aid. y hda. Dpt. j prov. lea,
diat. Sau Juan Bautista : habt. iSl -. dLiLa
de lea 2 leg. (11 k.).
Martin, San, hda. Dpt. lea, prov. Chmcha,
dist. PisGO: habt. 55.
Uabtin, San, hda, Dpt. Ayacuoho, prov. La
liar, dist. Tambo A. 9 leg. (50 k.) de
Tambo.
lutlnpatit, San, chac. Dpt. Aporimac, prov.
CotabambaB, diat. Tambobamba.
brtjll, San, pbl. Dpt. ApHrimac, prov. Go-
tabambas, dist. Haquira.
ifAXTiK, San, quebrada, Dpt. Puno, prov.
Ghncnito, diat. Pomata.
Iabtik, San, cbac. Dpt. Areqnipa. prov. y
dist. Union.
Cabtin, San, aid. Dpt, Puno, prov. Chncni-
to, dist, Ynnguyo: habt. 177-
ItrtJneZf obao. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist, Querocotillo.
Iaxtinez, hda. Dpt. prov. y dist. lea: diata
de lea 1 } leg. (9 } k.).
btsamerlrh, rio, es el nombre que tenia an-
tigoamente el Ilamado boy de San Ml-
gnel de la provincia La Mar, Dpt. Ayacu-
cho: a poca diatancia del puente qae se
llfttDft Lacrllar 6 Usncucfui se uoe oon el
Pangea, y deade aqu( paede navegarse en
peqae&as canoas hasta sn reunion con el
Peren^ 6 Chanchamayo.
!ftni|E;TC, cbac. Dpt. Ancacha, prov. Caja-
tambo, dist. Andajea.
astlpnadnt mina de plata en el certo de
JeBos lado N. 0, Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hnalgayoc: ley 12 inarcos.
uabnmbai hda. Dpt. Cuzco, prov. Vra-
bamba, diat. OUantaytambo.
HSac, aid. Dpt. Lima, prov. Huarocbiri,
dist. 8an Mateo.
imnocbay, chac. Dpt. Huancavelicaprov.
Tayacaja, dist. Siircubamba.
tsan, (el cniiado Q. un par de indios qne
aran dtrabajan pareadoa. Ay.; Masaa —
tiempo pasado) aid. Dpt. Loreto, prov.
Bajo Amazonaa, dist. Iquitos: habt. 47.
la&x, cerro mineral de plata, Dpt. Huan-
carrelics, prdr. Aogaraes.
S — MASH
Masitlica, aid. Dpt. Libertad,
mayo, dist. San Pedro: ha
de San Pedro 1 leg. (5 i k.'
Masanes, tribu de salvajes, & '.
Napo.
MajMllgiaro, (cormpcion de M
fiado muy lejano 6 remoto
rio Mantaro, inmediato i sa
el Apurimac, baeta donde
por eetar obstroido por roci
Hasaul, aid. Dpt. Puno, pn
diat. Pisacoma.
nasaBObenif rio tributario de
la izquierda.
lIllSip>1a« hda. Dpt. Cuzco, |
cion, dist. Santa Ana.
inRSaraccni,hda. Dpt. Apiurin:
dahuaylas, dist. Talavera.
HasasB, aid. Dpt. Apurimac,
hnaylas, diet. Ongoy: habt.
Hasay, (tender algo al Sol. Q.
ral en el distrito de Becua;
raa, Dpt. Ancachs.
Masca, cbac. Dpt. Lima, prov
Arabuay.
Habca, aid. Dpt. Lima, prov
diat. ChorrilloB.
Uasca, aid. Dpt. Cuzco, prov
Pisac.
nascabnasi* hda. Dpt. Apui
diat. Abancay.
Nascara, est. Dpt. Areqnipa,
ma, dist. Tuti.
Mascata, est. Dpt. Arequipa,
ma, dist. Chivay.
MaBenca, aid. Dpt. Libertad,
mayo, dist. San Pedro.
IHaseuiyoc, chac. Dpt. Anoac!
jatambo, diet. Cajacay.
Hasercanclia, chac. Dpt. Ai
Huaras, dist. Marca.
Hashcon, rio, nace en loa ce:
tOB & Cajamarca, pasa cerca
y unido con otros riachu
nombre de rio de Cajamarot
Jfashuiltl, hda. Dpt. Ancachs,
diat. Yautan.
Mashnan, rio tributario del de
IIashuan, cbao. Dpt. Ancachs,
MASU
-574-
MATA
Hashnamri, chao. Dpt. Ancoclia.prov. Htia-
rae, dist. Beatauracion.
Haslinay) bda. Dpt. Gnzco, proy. j dist.
Paucartambo : habt. 46.
HasbuayllOi aid. Dpt. HuaQcavelica, prov.
Tayacija, diat. Pampas: halt. 70.
MflSfas, hdas. (3)Dpt.yprOT. Areqnipa, dist.
Vitor: iiabt. 81, 6 y 9.
HasiU) hda. Dpt. Cajatnarca, prov. Jaen,
dist. Salliqne.
Masin, (corrupcion de matan vease la etimo-
logia de moKo) pbl. Dpt. Ancaehs, proT.
y dist. Htiari; babt. 656.
MaslD^, aid. Dpt. AyacTicho, prov. La Mar,
dist. Tambo.
HaslpatSt chac. Dpt. Ancaehs, prov. Gaja-
tambo, dist. Chiquian.
MasIri,est,Dpt.yprov. Pnno, dist. Chncuito.
Jfasma, aid. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Ichocan : habt. 40.
Masma, pbl. Dpt. Junin, prov. y diat. Jan-
ja:habt. 952.
Hasmaui, chac. Dpt. Apnrimao, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
fflasocaca, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta: habt. 12.
HasooUacta, (cormpcion de man compa-
fiero, Uacta bacer 6 formar on pueblo Q.)
aid. Dpt. Apurimac, prov. Cotabambaa,
dist. Tambobamba.
Ha^pHni) chao. Dpt. AnoaohB, prov. y dist.
Cajatambo.
Hasqaen, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Arahuay.
Masques, vSase ChUquet.
Hasqul, (pnede ser cormpcion de ma»gi com-
panero. Q.) est. Dpt. Anoacha, prov. Po-
mabamba: diat. Fiscobamba: habt. 412:
dista de Pomabamba 5 leg. (28 k.)
nasqain, aid. Dpt. Jania.prov.Paeco.dist.
Chacayan.
Masquin, aid. Dpt. Junin, prov. Paaco, dist.
Cayna: habt. 181.
Hasqolsa, chao. Dpt. Tarapacfl, dist. Mami-
iia.
Masticas, aid. Dpt. Ancaehs, piov. Hnari,
dist. San Marcoa.
Hasa, (murci^Iago. Q.) eat. Dpt. Ancaehs,
prov. y dist. Pomabamba.
Masd, hda. Dpt. Ancaehs, prov. ; dist. Ca-
jatambo.
JHasiibnaii, hda. Dpt. Cozco, prov. 7 dist
Fancartambo.
Hasnma, aid. Dpt.yproT.Taciia,diBLChi4.
pa.
I IHasamacba;, ohac. Dpt. Jmun, prov. Tii<
ma, uist. Aoobamba.
Hasujacu, hda. Dpt. Jmun, prov. Taruu,
dist. Vitoe.
Sbta (inafa ir; 6 algono qne se fii^ : maOt
cecina, charq^ne. Ay.) chac. Dpt. Lima,
prov. Canta, diat. San BueDaTentnra.
Mata, est. y aid. Dpt. Junin, prov. Janja,
dist. HiiBjipampa: habt. 81.
Mata, chac. Dpt. Haancavelioa, ptov. Cas-
tro vireyna, dist. Santiago.
Mata, chao. Dpt. prov. y dist. lea.
Hatabrnjo, chao. Dpt. Lima, prov. Chan-
eay, dist. Barranca.
Mata b|]rnw,minade plats. ilOleg. (56) k.)
de Taquilpon, Dpt. Ancaehs, prov. Enaj-
las, diet. Macate.
Matacaballo, pampa, entre Pativiloay Hiur-
mey.
Matacaballo, est. Dpt. Pnno, prov. Lampa,
dist. Macori.
Ratacancha, aid. Dpt. Junin, prov. Tanna,
dist. Carhuamayo: habt. 18.
Matacocha, aid. Dpt. Anc&chs, proT. Fo-
mabamba, dist. Piscobamba.
Mataoocha, aid. Dpt. Lima, prov. y diit.
Canta.
Hatacorral. choc. Dpt. Lima, prov. Tau-
yos, dist. Pampas.
llatacoto, old. Dpt. Ancaehs, prov. Bnay-
laa, dist. Yungay: habt. 695: i. lleg.(64k.)
al 0. de Ynngay.
MatacotOi mina de carbon de piedr&, Dpt.
Ancaehs, prov. Huaylas, dist. Sbaplny,
en laquebradadeSauce-lmran, en IaCiw-
dillera Negra: a 1^ leg. (8 k.) de Yungay.
Mntacmi;, chac. Dpt. Cuzoo, prov. Qoispi-
conchi, dist. Quiquijona.
Hata^nt«) uno de los distritoe & poraonaa
en que e&ti dividido el cerro mineral de
Faaco: ha produoida mneho metal : tien*
este uombreporqaeen uno de losdermm-
bes mui'icron roau de SO operarios, y por-
qne mnchas peraonas que baa entisdo al
interior de las minas, no ban vuelio i ea-
lir, por habsrse perdido eu el laboiiiitods
ens labons 6 por otraa causM.
MATA
-575—
MATA
MatagT^nde, aid. Dpt. Jimin, prov. Jatija,
diBt. HQoripainpa: h&bt. 160.
Matalmanca) chac. Dpt. Anoaohs, prov.
Haaras, dist. BestauracioQ.
Hatahiusl) pbl. Dpt. JimiD, prov. Jaaja,
diet. Coaeepcion : habt. 747.
MitAHUAEn, aid. Dpt. Juniit, prov. Enanca-
yo, dist. Zapallanga: habt. 402.
Matascabi, (casa de hacer cecina 6 charqne
Ay. y Q.) pbl. Dpt. Jnnin, prov. J&uja,
dist. Aypata: dista de Janja 41eg. (22 k.);
de Concepcion 1 (6 J k.)
Hataliiu;, aid. Dpt. Loreto, prov. Amazo-
naa, diat. Fevas.
Hatalaca^ bda. Dpt. Fiura, prov. Ayabaca,
diat. Cumbicns: h&bt. 246.
Hatalaqae, aid. Dpt. Moqnegua, dist. tJvi-
nasthabt. 240.
Matalfchnza, cbac. Dpt. y prov. Lima, diat.
Miraflores : babt. 80.
Hatsdla, hda. Dpt. Apnrimac, proT. y dist.
CotabombaB.
■atallo* rio, T4ase Sian, rio.
HatjiinuidlDpi) cbac. Dpt. y pror. Lima,
dist. Miraflores: babt. 17.
Hatainarca) aid. y cbac. Dpt. prov. y diet.
Hn^aco: habt. 241.
latamOTOSi chac. Dpt. Piora, prov. Fayta,
dist. Querocotillo.
dJiTAMOBOa, cbac. Dpt. Aucacbs, proT. Ga-
jatambo, dist. Gbiquian.
Iatahobos, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Lrnrin: babt. 11.
[atamunqHl , (mata-mu^hm oler it cecina
Ay.) Bulitrera en el canton de Sapiga dist.
Pisa^a, Dpt. TarapaoA : en 1872 produjo
10,000 quintales, en 187S id.: a 9 leg.
(50 k.) del pnerto y 1 milla (1 i k.) de k
linea f^rrea.
atAncoohfl) lagtma & la izqoierda del rio
Morona, en el anal descarga bus agnas,
abajo de la lagnna Cbalhua.
atancliaca, aid. Dpt. Jnnin, prov. Pasco,
dist. Huariaca: dista de Pasco 7 leg.
(S9 b.); de Haariaca 1 (5 i k.)
itiUtZBif aid. Dpt. Cajamarca, proT. Hual-
ga.yoc dist. San Migael: habt. 1,696, con
los de Misca, Samiden , Asma, Usen-
dnd.
ttapa* ^- ^t. Jnnin, prov. Janja, dist.
Qojn£bB:hB.ht. 918,
Hatapuqulo, aid. Dpt. Apnrimac, prov. An-
dabuaylas, diet. Hnancarama: habt. 228.
MataqilitAt {Malaquetha, dnr cozes el car-
nero etc. Ay.) est. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Tfungar: habt. 168.
Slataraj (nombre de una yerva muy medi-
cinal de una especie de euea Q.) hda. Dpt,
Piura, prov. y dist. Huancabamba : babt.
71 : distft de Huanoabamba, 2 leg. (11 k.)
Mataba, ^d. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen
dist. Colasay.
Matara, distrito de la provincia y Dpt. Cty'a-
niaroa: habt. 1,282
Matara, pbl. capital de este distrito de la
provincia y Dpt. Gajamarca : habt. fi60:
dista de Gajamarca 7 leg. (39 k.); de Lla-
canora 6 (28 k.)
Matasa, hda. Dpt. y prov. Gajamarca, dist.
Asuncion.
Mataba, hda. Dpt. Libertad, prov. Huama-
cbuco, dist. Marcabal: dista de Hnama-
chuco 4 leg. (22 k.)
Matada, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist, Piscobamba.
Mataba, mina de plata, Dpt. Ancachs, prov,
Haaras, diat. Garhuas.
Mataba, chac. Dpt. Ancachs, prov. Enaras,
diet. Bestauracion.
Mataba, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhiias.
Matarji, chac. Dpt, Ancachs, prov. Cajatam^
bo, dist. Mangas.
Mataba, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gbiquian.
Matara, chac. Dpt. Jnnin, prov, Tarma,
dist. Aeobamba.
KataiU, cbac. Dpt. Lima, prov. Ghancay,
dist Facoho.
Mjitaba, cbac. Dpt. Lima, prov. y dist. Can-
ta.
Mataba, pbl. Dpt. Lima, prov. Hnarochiti,
dist. OUeros : babt. 60.
Mataba, chac. Dpt. Lima, prov. Hnarochirij
dist. GhorrilloB.
Katara* hda. Dpt. Hnancavelica, prov. Ta-
yaci^a, dist. Colcabamba: babt. 4S.
Mataba hda. Dpt. Hnancavelica, prov. Ta-
yaci^a, dist. Surcubamba: habt. 186.
Mataba, hda. Dpt. y prov. lea, diat. Nasoa.
Natara, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. San Migael.
MATA
-576 —
MATE
Matuu, hdn. Dpt. Ayaancho, proy. Hna-
imuiga, dkt. Tambillo: dista de Ayacacho
8 leg. (44 4 k.)i de Tambillo 6 {83i k.)
Matasa, pbl. Dpt. Ayacucho, ptov. Lucauas,
diat. Payco: habt. 97.
HatarUt bda. Dpt. Apurimac, prov. Abaii-
cay, dist. Lambrama: babt. 55.
Uatara, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas diat. Tambobamba,
Matara, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, diat. Haqoira.
UATABA.pbl. Dpt. Apurimac, prov. Antabam-
ba, diet. Sabayno : habt. 20S.
Mataba, hda. Dpt. Cuzco, ptov. Anta, diet.
Limatambo.
HAtaracra, chac. Dpt. Ancaohs, prov. Caja-
tambo, diat. Cbiqaiaa.
Hfttaragra. qaebrada, en ta qne se encuen-
traii tierraa con aalitre al pi^ de Llamellin,
prov. Huori.
Ibtani ^rande, hda. Dpt. Ayacncbo, prov.
Haamanga, diat. AcosviiiohoB : habt. 99.
Xatarqja, chao. Dpt. Jmiin, prov, y dist.
Jaaja.
Hataral, choc. Dpt. Areqaipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Sibnas.
Hataransro, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Sorco : habt. 14.
Xataraol, caleta i los 16° 69' 10" lat. y 74*
26' 64" long. : al pi6 de la qnebrada del
miemo nombre: el fondeadero es mejor
qne el de lalay; el fondo de 11 li 16 bra-
zas cerca de tierra.
Katabani, aid. Dpt. Puno, prov. Cbacuito,
dist. Yunguyo.
Mataaani, pbl. mineral, Dpt. Arequipa, prov.
Oamand, dist. Cbala: dista de Cbola 8 leg.
(44 i k.); de Toeota 2 (11 k.)
HatarajHunpa, aid. Dpt. Ayacucho, prov.
y diet. Kuanta: habt. 67.
Matabapaupa, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya. dist. Ayapata.
Jffartarant, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambaa, dist. Haqoira.
Martarococha, est. Dpt. Ayacncho, prov.
. dist. SooosvinchoB : habt.
19.
JMatarilla, hda. Dpt. Ayacncho, prov. Hua-
manga, dist. Aoosviuchos: habt. 149.
Matabo.t.a kbnob, hda. Dpt. Ayacuoho,
prov. Haamanga, diet, Acoevinohos,
Hataro, aid. Dpt. Puno, prov.
dist. Santiago: habt. 732.
Matas, chac. Dpt. Junin, prov. Tanntdii
Acobamba.
Jllatasa, chac. Dpt. Moqaegaa, dist Zv
naa.
Matasuyo, est. Dpt. Libertad, prov. Fitu
dist. Chilia : habt. 100: dista de Ciulii
leg. (6 i k.)
Matasuvo, chac. Dpt. Libertad, prov. Pitu
dist. Tayabamba.
Hatata, est. Dpt. Arequipa, prov. CajJImu
dist. Sibaya.
Slataulo, aid. Dpt. Junin, prov. Jaujt,dirt
Mito: habt. 70.
Bfataybamlia, hda. Dpt. Ctizco,prov.;diEl
Acomayo.
Hatcalinisa 6 Muthahuisca, aid. Dpt. Cu
CO, prov. y dist. Paucartambo: habt SI.
Hate, (calabazo ; pero si es cormpeicin (k
mati significa la frente) aid. Dpt Jomi,
prov. Pasco, dist. Pallanchacra: haht ii;
dista 9 leg. (44 ^ k.) de Huariaca.
OfatCC) aid. l>pt. Ancachs, prov. Haari, HA
Huachos : habt. 146.
Mateccllo, chao. Dpt. Hnancavelics, ytm.
Angaraes, dist. Acobamba.
Matzccllo. chac. Dpt. Huancavelics, fm.
Tayacaja, dist. Colcabambs.
IHateccollcca, hda. Dpt. Ayacucho, jftef-
Huamanga, dist Santiago: habt 44.
NatecoUo* chac. Dpt. Cuzco, prov. Cbaini-
vilcas. dist, Ccapacmarca.
8Iat«haacai pbl. Dpt. Junin, prov. Pura.
dist. Huariaca : A 4 leg. (22 b.) de Hin-
riaca.
Hateo, San, hda. Dpt. Ancachs, prov. Hnij-
las, dist. Car as.
Matko, San, minas de plata (2), en el «n*
mineral de Pasco, Dpt. Junin, prov. ?■*■
CO, en el tajo de Santa Bosa.
Matko, San, distrito de la provincia de Eb»-
rocbiri, Dpt. Lima:babt 2,195.
Mateo, San, pbl. capital de este distrito dt
la provincia de Huarochuri, Dpt. Liaa:
situadoen laorilla izquierda del no dae*-
te nomdre (despues Bimac) i 814^ aK-
Elpuente que Be halla como 1 legiu«l
N. esti A 8,480tn. alt.: habt 1,184: di*
del Callao251eg. (145 k.);de Lima 231
(131 k.); y 4 (22 k.) de San Joan.
MATI
— 5?7 —
MATTJ
hrso, SiK, pbl. Bpt. HuaDCAVelica, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc : habt. S99.
(atbo, San, pbl. Dpt. Apurimac, prov, Ay-
maiaes, disL Colc&bamba: habt. 802.
^teoi) chac. I>pt. Ancachs, prov. Huaras,
dint ludependencia.
Utii chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
diat. Pararin.
"ati, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huatas,
dist. Cotaparaco.
ATI, est. Dpt. Pimo, prov. Carabaya, dist.
Macnsani.
atias. Sax, cerro & la derecba de la con-
fluencia del Palcazn con el Pozuzo, al £.
del Puerto del Mayro.
ATiAB, San, Ktina de plata en Qninahaara-
cra, Dpi. Aacacha, prov. Cajatajnbo, dist,
Aquia: ley 11 m.
^TU8, San, chac. Dpt. Ica, prov. y dist.
Chincba.
itfiHiinba^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
toz, dist. CajamarquiUa.
TiBAMBA, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
;ftz, diat. Chiha: dista de Cbilia 4 leg.
22 k.)
TiBAUBA, eat. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
luari : baht. 210.
TIBAMBA, bda.Dpt. prov. y dist. Hatliiaco:
D la gnebrada de Yanac : dista de Con-
hamarca 1 leg. (6 i k.)
rxBAMBA, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
"ttyacaja, dist. Salcabamba: habt. 102.
ibanibilla^hda. Dpt. prov. ydist. Hud-
nco, en la quehrada de Yanac.
Ichacra, pbl. Dpt. Jtmiii, prov. Tarma,
8t. Vitoc: (I2.ieim. alt.
tcoACBA, est. Dpt. JnDin, prov. HnaBca-
; dist. Pariahnanca.
haju^ pbl. Dpt. Jnnin, prov. Pasco,
tt. Htuuiaca : babt. 82.
Ide, minade plata en Palcatambo, Dpt.
icaohs, prov. Cajatambo, dist. Cocba-
jrca: ley 70 m.
[j)s, mina de plata, Dpt. Ancachs, prov.
aras, diet. Ayja.
j>K, Santa, minade plata en Potora, '
t. Azicaohs, prov. Hnaylas, dist. Maeate.
j>E, Sakta, mina de carbon de piedra
Maca«: Dpt. Ancachs, prov. Santa,
. Moro.
la,, pbl. Dpt. Tarapaci, dist. Pica:
i 20° 31' 22" lat.; Bobre una lonaa & la
derecha de la qucbrada de Quiama: tieue
una regular iglesia; y estti regado por agiia
de socabones ; habt. S2^ : dista de Pica
1 leg. {6 i k.) de Iquique; 24 (134 k.)
iHatillltlUt, saUtrera en el Canton Argentina;
dist. Pica, Dpt. TarapacA: en 1872 pro-
dnjo 36,000 quintales; en 873—24,000: dis-
ta 11 leg. (61 k.) del puerto.
HatiDia^ aid. j est. Dpt. Cuzco, prov. Galea,
dist. Fisac : habt. 156.
Matipaeana, hda. Dpt. prov. ydiat. Huinu-
co : habt. 102.
Matipaufa, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Tambo.
Mato, distrito de la provincia de Huaylaa,
Dpt. Ancachs L habt. 1,096.
Mato, {vtatu no justo, errdnoo, malo Q.) pbt.
capital de este diatrito de la provincia de
Huaylas, Dpt. Ancachs: habt. 504 : dista
de Caras 2 leg. (11 k.)
Afatoi't chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Restauraciou.
Hatocam, chac. Dpt. Ancachs, prov- Hua-
ras, dist. Cnrbuas.
HutOS) mina de plata en el mineral del Cer<
ro de Pa.-ico, Dpt. Junin, prov. Pasco.
IHdtriz, con este nombre se distingue uno
de los distritos en qne esti divida una cin-
dad 6 pueblo, y pertenece i. la parroquia
principal.
Mattes) est. (de Haves) Dpt. Cuzco, prov.
Cauchis, dist. Checcacapi, en las punas;
habt. 111.
DlatQU) hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Yautan: babt. 16: dista de Yautan
J leg. (4 i k.)
matuacct chac. Dpt. y prov. Ica, dist. Pal-
pa.
natHCiiaat (Matu eani, no soy justo, 6 es-
toy errado. 6 soy malo Q.; y si es Ayma-
rA Matta significa el que ae vd, y cana red
parapescar: Mattaccana hacienda) rio tri-
butario del Bimoc, por la izquierda cer-
ca del pueblo de San Pedro y de la Cho-
sica: nace en la Cordillera que domiua al
pueblo de San Mateo.
MiTucANA, diatrito de la provincia de Hua-
rocbiri; Dpt. Lima: habt. 1,557.
Matocana, pbl. capitiil de este distrito de la
proviuciade Huarochiri : i 2,QSGia.iO. alt.;
MAUR — 5
habt. 8B0:di3tadel CaUao SOj leg. (116 k.);
de Lima 18 ^ (108 k.)
HatapachC) chac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, diat. Sajla.
Blatapampa, chac. Dpt. Arequipa, prov. y
dist. Cauta.
HatutC, cLac. Dpt. J prov. Lima, dist. Sur-
co: habt. 25.
HatntttO, buerta, Dpt. prov. y dist. Lima.
fflaucallacta, (pueblo viejoQ.) puerto 6 em-
barcadero en la orilla derecba del rio Ama-
zouas, Dpt.Loreto, prov. Bajo Amazonas,
dist. Pevas : 110 millati arriba de Loreto:
babt. 242, la mayor parte de la tribu
de Maruvos; diata de Cocbiqtiinas 2 leg.
(11 k.); de Moyobamba 80 leg. {165 k.)
Maucallacta, hda. Dpt. Apurimae, prov.
Aiidabuaylas diat. Ongoy.
Matjcallacta, aid. Dpt. Aparimac, prov. Ay-
maraeB, dist. CoIoabaicba:babt. 54.
Mauoallacta, bda. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Quccbualla.
Huncpara, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
(list. Huamantanga.
BlilUqne, (corrupciou de mauca viejo, 6 cara
vieja (J.) aid. Dpt. Tarapuca, dist. Chiapa:
A 4,871ni. alt.
Hiiiira, hda. Dpt. Aucacbs, prov. Huaras,
diet. Carhuas.
Haure, {maui-i cierto peKcado nni llamado
Ay.) rio, naoe en Iob cerros inmediatoa al
Tutupaca. So cabezera e=tA a 3 J leg.
(18 k.) al N. de Tarata, i4,500m- alt. mas
6 m^nos; se dirige casi al E. d tnbutai
8U3 aguas al rio Desaguadero eu Calaco-
to, recibiendo en bu cutso muchos ti-ibu-
tarioe. £a caudaloso desde au origeu, por
(jue lo alimentau la fundicion do las uie-
vea pei-petuas de las Cordilleias de Taco-
r^, Tarata y Parioacota. Se proyecta dcs-
viar BU curao para regar los Inmousos
terrenos de Tacna, debieuJo ser la boca
toma en on puuto que se haila i, 4,297ni'
alt. en el fundo de una quebtada y reuuir
en el lugar llamado Laguna Blauca que
Be halla i 4,180iii- alt. eii la pampa de Ta-
cora las aguas de los rios Cbiliculco, Pa-
tani, UchuBuma y otros, con lo cual ba-
bri 4ni 750 cubicoe por aeguudo eu los
cuatro meses de lluviaa y 4'o.250 ciibicos
en loB oclio meaes restantcd, cantidad so.
8 — MATCH
bradap&ra regor esos mismofltarreiio«.ci
el gasto de casi cuatro nullones de salt
Madbb, pbl. Dpi. Tacna, prov. y dist. Tint
dista de Tacna 88 leg. (184 k.)
Df auricio, San, mina de plata en Pahae-hi
ca, Dpt. Jnnin, prov. y diet. Pasco.
Maya, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Pilluc
diat. Llapo.
Maya, cbac. Dpt. Anoaolis, prov. Eua
dist. Restauracion.
Mava, bda. Dpt. Ancacha, prov. Hun
dist. Carhuas.
Mayabamba, est. Dpt. Ayacucho, prov. Cu
gallo, dist. Viscbongos: babt. 285.
Mayaca, chao. Dpt. Libertad, prov. FiUi
diet. Cajamarqiulla.
lllayacto, chac. Dpt. Ayacnoho, pror. Lt
canas, dist. Laramate.
Mayaiua, eat. Dpt. Lima, prov. y dist. flu
rocbiri.
Miiyaiuacu, rancheria de solvajee Jivani
orillae del Paetasa, arriba de saoonfliNB
eucia con el Bombonasa.
Nayanift}', cbac. Dpt. Hnancaveliu, [nn
Tayacaja, dist. Mayoc: habt. 11.
Mayanie, chac. Dpt. Ayacnoho, prov. Laa
nae, diet. Sancos.
Dlayani, est. Dpt. Lima, prov. Boarachiii,
dist. San Damian.
nayapu 6 Apvrimac (segou Taker] no to-
butario del Tambo, por la dereclut: v^aH
Apurimae, rio.
Maya|iunco, hda. Dpt. Pono, prov. Aaiar
garo, dist. Cbupa: habt. 7.
Dliiyas, hda. Dpt. Ancache, prov. ydisL h-
llaeca: habt. 172: dista de Llapo IS H-
(100 k.); de Corougo 21 (117 k-jidelta-
ca 16 (89 k.); de Cabana 13 (72 1 k.) yie
Pallasca ll(61i k.)
Sayascvn, bda. Dpt. y prov. LambaytfK.
dist. Salae, & orillaa del rio d« U Lm^
Maj'HUte, hda. Dpt. prov. y disL Ia:bkt.
73.
Maycapata, aid. Dpt. Arequipa, pm. €«»-
tilla, diat. Aplao: habt. 93.
Mayc-Liiyo, est. Dpt. Puno,prov,(2iiwi*»«
dist. Ynugnyo.
MaycliacolIOt est. Dpt. Pnno, prov. !<■-
pa, diet. Orurillo.
Mitycliani, eat. Dpt Pono, prov. <!«***«
diat. UeicayoB.
MAYO — !
UiYCHANi, cbac. Dpt. Pnno, prov. Caraba-
ya, dist. OUaohea.
ILiYCHANi, (no B^ cn^; no 66 i6nAe Q.) est
Dpt. FuDO, prov. Garabaya, dist. Crucero.
Kajcbatambo, chao. Dpt. Libertad, prov,
7 dist. Otnsco.
Hnyes, riachnelo qae nace en la pEtrte onon-
tal de la Cordillera Nevada, en la provin-
oia de Fomabamba, Dpt. Ancache.
Kaypubamba, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, difit. Bambamarca: habt. 243.
Hay hnasl, {may ^ddnde? huaH casa. Q.) aid.
Dpt. Cajamarca, proT. Huolgayoc, dist.
Bambamarca: habt. 450, con loB de 8i-
hiia J Arasoorgne.
layhnavilca » (Idolo acariciado. Q.) aid*
Dpt. Ayacucho, proT. Himnta, dist. Luri-
cocha: babt. 876.
bynardiahaa, cfaao. Dpt. y prov. Hud-
nnco, dist. Ghinobao.
[ayminl) hda. cooal, Dpt. Pnno, piov. y
dist. S^ndia.
[ayaahnas, (acarioiar. Q.) rio tributario
por la derecba del Fums cerca de sn naci-
miento , i los 10* 40' lat. y 74° 80' long.:
en sn conflnenoia ee encueatran chozas
de indioB salvajes: el ancho en su oon-
flaenciaes de 20m. mas 6 m^nos: el nom-
bre de este rio no es mny seguro, segun
Cfaandles.
Rynayf aid. Dpt. Ayacnobo, prov. y dist.
Hnanta: habt. 429; dista de Ayacucho 7
leg. (89. k.)
Lfnlqne, puerto en el rio Umb&mba : des-
de aqai este rio es navegado por peque-
nas canoBiS.
Ljo o Moyobamha, {mayu rio. Q.) rio tri-
bntario del Hnallaga, por la izquierda:
te forma de mncboB riacbueloe que na-
ren de tin gmpo de cerros aituadoe al
f. E. de la cindad de Moyobamba : es
WTegable desde Moyobamba hasta 20
egu&s agnas orriba, pero los nauchos
oalos paeos, agnas abajo, hasta 2 le- \
raas intes de an embocadura impoelbi-
itan la navegacion : no es diQcil all&nar
BOS obsticTiloB, oon lo onal se engrande-
eria no solo Moyobamba aino machos
tros pnebloB vecinos.
ro, hda. I>p.t. Aaosohs. prov. Hnarae,
ist. CarBaas.
9 — MAYO
M\To, ehac. Dpt. Ancachs, pro
dist. Mitrcii.
Mayo, est. Dpt. Junin, prov. J
Coneepcion: dista de Concep
(6 i y.)
Mayo, pbl. Dpt, Ayacucho, prov
dist. Aucard : habt. 256.
Hftyo, Dos DE Mayo, provincia v
}'laijo, provincia.
Mayo, Dob de, mina de plata al '.
bio de Yauli, Dpt, Junin, pro
dist. Yauli, ley 40 m.
Hayobamba, pbl. Dpt. Lima, pi
cay, dist. Checraa : habt. 212.
Mayobamba, pbl. Dpt. AyacuchO;
canaa, dist. Chipp.o.
Mayobamba, pbl. Dpt. Ayacncbo,
gallo, dist. Hualla, babt. 122.
Mavobahba, hda. Dpt. Ayaouoho,
manga, diat. Socosvinchoa.
Mayoc, distrito de la provincia c
ja, Dpt. Huancavolica : babt.4,'
Mayoc, pbl. capital de este diatritc
viocia de Tayacaja, Dpt. Hui
babt. 482 : dista de Faucarban
(65 i It.) por Churpampa, de L
dista 2 leg. (11 k.)
JHayobnllca, hda. Dpt. Cuzco, pi
Acorn ay o.
Mayolinrtty* aid. Dpt. Puno, pro-
ro, dist. Asillo.
Hayonapampa, chac. Dpt. Apuri
Cotabambas, dist. Tambobamb
Mayopainpu, bda. Dpt. Pono, pi
garo, dist. Arapa.
Mayopatai chac. Dpt. y prov. C
diat. Llacanora.
Hayoquliurayt hda. aocal,Dpt. P
Garabaya, dist. Ayapata.
Mayoralia, cbac. Dpt. Ancachs, %
ras, diat. Marca.
Hayorarca, chac. Dpt. Ancachs, i
ras, (list. Marca.
Mayorazgo, chac. Dpt. Ancachs, p
ras, dist. Eecuay.
Mayorazqo, chao. Dpt. y prov. L
Ate : habt. 76.
Mayobazoo , chac. Dpt. y prov. ,
Naeoa.
Matoiuz43o, chac. Dpt. Ayacncbo,]
canas, dist. Sanoos.
MAYU
— B80-
MEDI
Mayobazqo, oliac. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Santiago: habt. 41.
Mayokazoo, Lda. Dpt. y dist. Moquegua.
Mayoni/^ill) lida- Dpt. Cuzco, prov, y diet,
Urubamba.
Knyorcu, cbac. Dpt. Juniu, prov. Tarma,
tlist, Aeobamba,
Hnyonlniuiii, chac. Dpt, Lima, prov. Hua-
rocbiri, dist. Santa Eiilalia.
MayojTiDca, lida. eocai, Dpt. Pirno, prov.
Carabaya, diat. Ayapata.
Ma>Tli, rio tribntario del Palcazu eu los 9"
54' 45" lat. y 77° 16' 18" long.: A 234m-
alt. Deade este puntoen que ostil el puer-
lo dol Mayro, el rio no preaeutii dificulta
Aes para lanavegaciouliasta el Atlintico
porTapor.yyalohftnzui-cadomutbas voces
deade elanodo 1867. Examinando suposi-
cion, distanciade Lima y otras cJrcunstan
cias, creemoB que el Mayro es el puiito lla-
mado primero que otros, para abrir la co-
inimlcacioa con el Atliiutico; basta esa-
minar el siguiente itinerario:
LegDiw.
De Lima & la Oroya por fcrrocarril 45 j
■ la Oroya al Cerro de Paaco... 17
I Cerro de Pasco & Hudnuco... 17
> Uudnnco al Pozuzo (por Aca-
ra y Huayniro) 14
1 Poznzo al Mayro 9
I Mayro & Iquitoa (por rio) que
se navegan en 80 horas 256 j
> Iquitoa ilLoreto 58
> Loreto d Leticift 10
> Leticia S la boca del Amazo-
ras en el AtlAutico, hay de uno a dos dias
de navegacioQ bajando a vapor.
Segun esto puede irse de Lima A Iqui-
toa en 8 dias; y cuaiido el ferrocarril 11
pne al Cerro de Pasco se podrd ir en
dias.
Maysonilo, lida. Dpt. Ayacucho, prov. Bna-
manga, dist. Quinua: habt. 52.
Miyubamba^ e^t. Dpt. .^purimac, prov. Co-
tabambaa, dlst. Haqiiira.
Hayncar, aid. y est. Dpt. Aroquipa, prov,
Castilla, dist, Viraco,
Majula, chac, Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambss, diet. Haqnita.
MfjilDlbainiM, hda. Dpt. Apurimae, prov.
Cotabambae, diet. Tambebamba.
Mavuubamba, est, Dpt. Cnzeo, prov, y ii
Pamro: habt. 100.
Mavitubamba, aid. Dpt. Gasco, prov. Chim-
vivilcaa, dist. Livitaca.
Maynmiiatfi, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Qui-
picunchi, dist. Qniquijana.
iSiiyiininflrcai hda. Dpt. y prov. HuDa-
velica, dist. Acoria: habt. 106,
MajlLS, aid, Dpt, Ancachs, prov. Haui, disL
Ohacas:habt. 409.
Mayasl, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Cajs-
tambo, dist. Acas.
Hayntinca, bda. Dpt. Apnrimac. prov. T*.
tabambas, dist. Tambobamba.
IHayiijaco, cbac. Dpt. Lima, prov. Hauo-
cbiri, dist. Matncana.
Nazo, aid. Dpt. Lima, prov. Chancay, dist.
Huaura: habt. 79.
nazocruzi est. Dpt. y prov. Tacna, dist. B>-
tique:distadeTacnft54 leg. (301k,); da
Puno 26 (145 k.).
Mazorcft, isla i los 11° 21' lat. y los 80* 4'
54" long.: es la mayor de las que foimu
el gmpo de Hnaara : tiene 61id. alt. j |
de milla de lEirgo.
IHaza, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatia-
bo, dist. Cocbamarca,
Illrcca< {meca, plato de madera. Q.; mttt
fornificacion, simple, y tambieu adoltnin
Ay.: es notable el aigniiicado de SBtap*-
labra con la misma en gri^o) aid. j
hda. Dpt. y prov. Arequipa, dist. Qii-
baata:habt. 130.
Meccani, bda, Dpt, Pano, prov. Lampa.disi.
Nunoft.
Mecca yiu, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hnu-
ta, diat. Luricocba: babt. 40.
Heccllaypata, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pm-
cartambo, dist. Challabamba.
Ifeocrn, hda. Dpt.yprov.Pnno, dist. Juliaca.
Media Inna* bda. Dpt. Cuzco, prov. Can-
vencion, diet. Ecbarate: habt. 3S1.
Media lona, bda. Dpt. Cuzco, prov. y di*t
Urubamba: habt, 22: hay otra hda-dd
mismo nombre y en el mismo distrito, pe-
ro ooTtesponde & la aldea 6 parcialidad 3»
Pacs y su poblacion en de 13 habt.
Media luka gkakde, hda. Dpt. Ciueo, prof.
y diet. Urubamba.
UxDU LUKA csicA, lida. Dpt. Coze, pnn. ]
dist. Urubamba.
MEGL
•B81
MENO
Media LtiSA, aid. Dpt. Tncna, prov. y dist,
Arica: dista de Arioa 2 leg. (11 k.).
Jlcdlapanidii, chac. Dpt. Cuzco, proT. Chtm-
vivilcas, dist. Gcapacmarca.
Medio, tda. de cnna, Dpt. Areqnipa, prov. y
dist. CaruaD^.
Uedio, hda. de caiia, Dpt. Areqaipa, prov.
Islay, dist. Tambo.
Uedio, aid. Dpt. Maqnegua, dist. GaramaB:
habt. 194.
I^ISt bda. Dpt. prov. y dist. lea: habt. 108.
Aeju, aid. Dpt. lea, prov. Cliincha, dist.
Kaco.
dEju caleta i los 17° 6' 40" lat. y los 74"
14' 49" long.; su fondeadero es de 9 i 10
brazae y d 6 cables do tierra: habt. SO.
Ifjioo, PnuTA DB, a loB 17° 10' SO" lat. y
los 74° 9' 14" long.
lejfllolies, pnnta y morrito i los 19* 61'
26" lat. y los 72° 84' 44" long.
[ejillonbs, paerto al N. de la ponta: sn
fosdo de 9 ^ 11 brazas : por esta caleta se
embarca macho salitre: tiene anos cnan-
tos ranchos.
£jii,LONES, pbl. Dpt. TarapaeA, dist. Iqui-
qae : habt. 880 : dista de Tarapacd 20 leg.
(Ill k.); deNegreiroB 10 (65 i k.); y8
(44 i k.) de Pisagiia.
!|on, aid. Dpt, Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Choros.
tjorada* La, aid. y lida. Dpt. Jnnin, prov.
y dist. Hnaiicayo: habt. 288.
:josAi>A, La, hdft. Dpt. lea, prov, Chinclia,
iiet. Pisco.
^ORAi>A, hda. mineral Dpt. Ayacncbo,
>rov. Hnanta, dist. Lurioocha: habt. 77.
josAi^A, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
aa,ng&, dist. Santiago.
Ichor, Don, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
[□amauga, dist. Ayacucho.
MTHOB, San, mina de oro en Yanayacu,
Ipt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Fam-
aromas.
endes, chac. Dpt. Amazonas, prov. Ln-
fc, diet. Sau 6er6nimo.
IIU" y Cblnbai chac. v^ase Chimbay
el^ar.
aiM, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Pne-
o N-ne vo :■ habt. 23.
M^ipJOy chac. Dpt. y prov. Lirda, dist.
t« : habt. SS.
Melgts, hda. Dpt. C&jamaroa, prov. Jaen,
dist. San Ignacio.
Jfelfuajo, aid. Dpt. Cajamarca^ prov. Jaen,
dist. Choros.
Heltton, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
diat. Moro,
Helocliacat aid. Dpt. Jonin, prov. Haau-
oayo, diet. Sapallanga.
Helleploa, eat. Dpt. Apuriraao, prov, Cota<
bambas, dist. Chnquibambilla.
Hellersch, cerro oti la oosta, tiene l,086iii.
de alt.
Mellototora, chac. Dpt. Cuzoo, prov. Chnn-
vivilcas, dist. Banto Tomas,
MembriUar* hda. Dpt. Cuzco, prov. y diat.
Urubamba
HembriUo, aid. Dpt. Pinra, prov. j dist.
Huancabamba: habt. 166, con Ids de Nan-
gali: dista de Hiiancabamba 2 leg. (11 k.).
Membbillo, chac. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca.
IHembrlllos, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Niepos.
ntenibrillOfOcc, chac. Dpt. Hnancavelioa,
prov. Tayacaja, dist. Pampas.
WeuachO) hda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Pativilca : diata de Pativilca 1 leg.
(8 k.).
Uehacho, a La Mimacko, 6 Amenacho, chac.
Dpt. y prov. Lima, diat. Lnrigancho:
habt. 11.
Menanme, laguna & la derecha del rio Tlgre
en el cnal desoarga sns agnas cerca de la
antigna mision de Urarinas.
Henciacon, hda. Dpt. lea, prov. Chincha,
diat. Pisco.
Mendan, hda. Dpt. Amazonas, prov. Lnya,
dist. Cocabamba: habt. 76.
l)Ieildieta,niinadeplata en Santa Bosa, Dpt.
Tarapacd, dist. Iquique, ley 20 m.
Ulenills, chac. Dpt. Amazonas, prov. Bon-
garii, dist. Bbipasbamba.
DfeBdozs, mina de plata en el cerro de Tin-
go, lado 0. Dpt. Cajamarca, prov. y diat.
Hoalgayoc.
Mehdoea, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Snroo: habt. 28.
UEyDazA, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
Ncnocodio, hda. de cafia Dpt. Libertsd,
prov, y diet, 'imjillo, disfo'de Trqjillo S
lej. tsS i k.).
MERO
— 582-
MERC
Henos chac. Dpt. Ancaoho, prov, Caja-
tambo, dist. Ocros.
Heqsepa, chac. Dpt. Ancache, prov. Caja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Herced, chac. Dpt, Libertad, prov. y diat.
Trujillo: habt. 20: diata de la ciudad 2
leg, (11 k.).
HiscKD, miua de plata, Dpt, Libettad, prov-
y dist, Huamachnco: ley 20 m.
Merosd, miua de plata en Huiuac, Dpt. An-
cacbs, prov. Huarae, dist. Ayja.
Merced, La, hda. mineral Dpt. Ancocbs,
prov. Huaras, dist. Becuay.
Merced, La, bda. & 2 leg. (11 k.) de San
Bamon : & la orilla izquierda de este rio,
& 28m. sobre el rio Chanchamayo y enloa
11- 2' 52" lat. y 77° 37' 51"long.: d 778m.
alt.: en Noviembre de 1874 el term6metro
marcaba 23° 86' y el barometro 685° 38':
dista de Tarma 16 leg. (83 ) k.) produce
en abtmdancia y enpooos mesee caf^, ca-
na de azdcar, arroz, i la vez que maiz y
otrOB frutos de clima templado. En este
pnnto se ha establecido en 1674 una oo-
lonia de Italianos.
Hercrd, La, hda. Dpt. Apurimao, prov.
Abancay, dist. Curahuasi.
Mercsb, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Herced, chiqoita, hda. Dpt. y dist. Moque-
gua.
IAS DE EESTE NOHBRE.
HfTCedfS, mina de plata en el cerro de Je-
sus lado N. Dpt. Cajamarca,' prov. ydist,
Hnalgayoo : ley 18 m.
Meacedbs, mina de plata en el cerro de Tin-
go lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y
Huatgayoc, ley 18 m.
Mercedes, mina de plats, Dpt. Libertad.
prov. Pataz, dist. Chilia.
Mercedes, mina de yeso en Churap. Dpt,
Ancache, prov. Huaras, dist. Independen-
cia.
Mercedes, mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Becuay.
Mercedes, mina de plata en Cayllna, Dpt.
Ancachn. prov. Huaras, dist. Becuay.
Mercedes, mina de plata en Huancapeti,
Dpt. Auoachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
MsjtciDZB, Tuiti* de plata ta L^amacM, Dpt-
Anoachs, prov. Hnaras, dist. Eecuay.
. Mercedes, mina de plata en Haanpm,
Dpt. Ancachs.prov.Hnaraa, dist. Beeuj.
Mbboedes, mina de plataen Yanacocha, Dpi.
Ancachs, prov. Hnaras, dist Cotaparteo.
Mercedes, mina de plata en Hninac, Dpt,
Ancachs, prov. Huaras, dist. Ayja.
Mercedes, mina de plata en Caqnio, DpL
Anoacbs, prov. Huaras, dist Pampat : hj
17 m.
Mercedes, mina de plata inmediata al pQ»-
bio de Pira, Dpt. Ancachs, prov. Hiuai.
dist. Pampas.
Mercedes, mina de plata en Tnlla, Dpt. An^
cachs, prov. Huari, dist. Uco.
Mercedes, mina de plata en Chichumt,
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist Tun-
gay.
Mercedes, mina de yeso en Banrahiita,
Dpt. Ancachs, prov. Hnsylas, dist Tim-
gay-
Mercedes, mina de plata i 2 1^. (11 k.) Je
Yungay, Dpt. Ancadis, prov. Huayiai,
dist. Ynngay.
Mbrodeb, mina de plata en Chiracaca, DpL
Ancachs, prov. Huaylae, dist. Macate.
Mercedes, mina de plata en Taquilpon, Dpt
Ancachs, prov. Hnaylas, dist. Macata; k
9 leg. (50 k.) de Taquilpon: ley. 276 m.
Mercedes, mina de plata en San Uigacl
Dpt. Ancacha, prov. Huaylaa, disL Ha-
cate.
Mercedes, mina de plata en Chaoca^ Dpt-
Ancachs, prov. y dist. Cajatambo, ley SS
marcos.
Mercedes, mina de plomo y plata en Paka-
tambo, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Ambar : ley 60 m.
Mercedes, mina de plata en la Cordillera de
Chacna, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Oyon.
Ueroedeb, mina de plata en Queropaica, Dpt
Un&nuco, prov. Dos de Mayo, dist. Ba-
ncs : direooion N. 78' E. — incUnacion Iff
A 76': ley 28 m.
Mercedes* minas de plata (10) en el jnins-
r&l del cerro de Pasco, Dpt. Jnuin: doa m
^leaapatn, otra cerca del lago da Tingn.
otraceroadel tajo Descnbridor; doa n
Santa Bo6a;do6oercadePatoroocha;dM
oercadel oeiro^FraguaMaohAy; joba
I oerea del lago de AveUafaart*.
MICA — 583 —
MutCEDKB, mina de plata &1 0. del pueblo Micaypata, ait
deYanli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. dist. Colqnej
Yaoli: ley 80 m. MfcsiollOf no
HisoDEs, mina deplata alO. del pneblode la izquierda
Yaoli, Dpt. Jtmiu.proT. Tarma, diat.Yau- orlgeu esta e
li: ley 100 m. provinoia de
MsBCEDES, miua de plata, Dpt. Huancave- auuqtie tiene
lica, prov. Angaraes, dist. Lircay : al Snr es navegable
de Lircay: ley 82 m. Mlcaipampa,
MiBCEDKS, ealitrera en el Canton de Huara, conocia el u
Dpt. TarapactL, dist. Iqoique: dista de Hudlgayoc.
Iqniqne 11 leg. (61 k.). IHIcnllU) hda. '.
Mkbcbdss, bda. oocal y cafetal, Dpt. y prov. dist. Arapa.
Hotlnuco, dist. Chinchao. Hiculla, hda. 1
Mkbcedes, lida. Dpt. y prov. lea, dist. San chia: habt. 9
Joan Bantista: habt. 69. Mlcbani, hda.
Rercedes alta, mina de plata en el Jtincal, dist. Putina.
cerca de San Antonio de Esqoilaclie, Dpt. BfifillCO) (mesq
y prov. Puno. Ayacuoho, pr
lercedeSf de Ecopi mina v^e Ecop, mina. gos.
lercedes, de LUccha, mina de plata, Dpt. Michoa, est. Dp
Anc&chs, proT. Hnaraa, dist. Beonay. ga, dist. SanI
Icrcedes de Pamapampa, mina de plata, HicIiJcair, cbac
Dpt. Aucocbs, pTov. Huoraa, dist. Recuay. jatambo, dist.
kaapatflt chac. Dpt. y prov. Huiinuco, dist. Mlchlmarca, (h
Chiuchao. eat. Dpt. Lim
[esa de plata* cerca del oerro Victorias, raos : habt. S
a] S. O. de Puna : bay mnobas vetas de Hfclilmlchi, cb
plata. baya, dist. 01
[e8aniuii,ald. Dpt. C^amorca, prov. Jaen, Bflchlua, chac.
diet. Choros. cbapoyas. disl
jSAfiQui, hda. Dpt. y prov. Hu&naco, dist. Hlchiqailca, m
Higueras. prov, Huamac
XBASDui, est. Dpt. Junin, prov. Tarma, de Ifollopata.
dist. Yauli. DlicliiquUlay, a
Htizas, pbl. Dpt. Aporimac, prov. Ayma- dist. Eucauad
raee, dist. ChallhnaDca : habt. 851 : dista Hiclilra, choc. I
de Coracora 21 leg. (117 k.); de Chala 45 cbapoyas, dis.
[251 k.) niGlliVl]ca,(mtr
DD, chac. Dpt. Amazonas, prov. Chacha- vUUa idolo, et
K>yas, dist. Huayabamba. ViUca. Q.) mir
cacayanl) hda. Dpt, Pono, prov. y^dist. de Yauli, Dpt,
U^garo. Yauli : ley 60 i
achs, chac. Dpt. AnoachB, prov. Caja- Michivilca, pbl.
imbo, dist. Gorgor. dist. Yanabuai
ay, oliac. Dpt, Apurimac, prov. Cota- Hlcllivlsta, chac
ambas, dist. Tambobamba. jatambo, dist. :
IT, hda. Dpt. Cnzco, prov. Quispican- Hidhua» mina de
li, dist. Urcos. nombre, Dpt. i
lyo, eat. Dpt. Puno, prov. Carabaya, ras.
s\, 2IacUi>ani. I Mdlpolda, mina
MIGC
-684-
mou
^foV. Huam&chuco, dtst. Santiago de
Chaco.
Mldiua* eat. Dpt. Lima, prov. Huarodiiri,
(list. Caraiiipoiik&.
SAN MIGOEL, uihas de ebte
Hignel, S&n, mina de plata en el carro
Tingo lado N. Dpt. Cajamaroa, prov. y
dist. Hualgayoc : ley 10 m.
Miguel, San, miua de plata, Dpt. Libert&d,
prov. Huamacbuco, dist. Mollepata : al N.
E. de Mollepata : ioy 40 m.
Hlj^uel, San, mina de plata, Dpt. AncacliB,
prov. Huaylas, diet. Macate.
MiODEL, San, cerro mineral en el distrito de
Macate, prov. Huaylas, Dpt. Ancacha.
MiouEL, San, mina de plata en Santa Boaa,
Dpt. Ancacbs, prov. Hnaylas, dist. Ma-
cate.
Miami., San, mina plata en Gondorhuun,
Dpt. AncacliB, prov. Huarae, dist. Becuay,
MiauKL, San, mina de plomo en la Cordille
ra de Tuco, Dpt. .Ancaohs, prov. Caja-
tambo, diut. Aqoia; ley 12 m.
MioU£L, San, minas de plata en el mineral
del Cerro de Paaco, Dpt. Jonin : la una
eata entro el cerro de Cayac-Cliacanay ta-
jo de Arellafnerte : otra cerca del lago de
Tingo; otra en el lago de Santa Boaa, y
otra en Yanacancha, ^ata da 12 m.
MiovEL, San, mina de plata en el cerro de
Choclioni, prov. Lampa, Dpt. Puno.
MiooEL, San, mina de plata en San Anto-
niodeEsquilache: ^121eg.(67k.)al S.O.
de Pnno.
Miguel, San, 6 Lloquehua, rio tributario del
Apurimac: es el mismo rio Pulperia q^ue
toma el nombre de San Miguel desde ea
confluencia con el Jesus Maria hosta el
Apnrimac.
MiooEL, San, rio tributario del Pampas, por
la derecba.
SkS MlflOEL, PUBBLOS y FCNDOE,
Miguel, San, pbl. 6 lugor de la monta&a il
la orilla izqnierda del Napo, maaabajo de
sn confluencia con el Aguarico : este pue-
blo como el de S. Pedro, ee halla abando-
nado por temor de los salvajee que pue-
blau esas orillaB.
MiouEi, San, pbl. Dpt. Loreto, prov. Hua-
llaga, dist. Lamae: babt. 316: Jistili
Tabalosus 2 leg. (11 k.); de Moyobimbt
25 leg. (139 k.).
MiouEL, San, aid. Dpt. Loreto, prov. B^o
Amazonaa, dist. Iquitos.
Miguel de Pluni, San, v^ase Ptwa.dodid.
MiuuEL, San, aid. Dpt. Piura, prov. hytlu-
ca, diat. Chajiuio: habt. 346.
Miguel, San, distrito de la provinda it
Hualgayoc, Dpt. CajamaJca: habt 8,600.
MiouEL, San, ciudad, capital de distnlo de
la proviucia de Hualgayoc, Dpt. C^a-
marca: babt. 1,620.
Miguel, San, hda. Dpt. Lambaye^ne, pnii.
Cbiclayo, dint. Piesi,
MiouEL, Sam, hda. Dpt. Lambayeqne, prm.
y dist. Cbiclayo.
Miguel, San, bda. Dpt. Libertad, pror.
Huamachuco, dist. Marcabal.
Miguel, San, est. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sibaas.
MrooEL, San, pbl. Dpt. Ancachs, prov. P»-
mabamba, dist. Cbingalpo: se biHi i
3,318m. alt.
MiauEL, San, hda. Dpt. Ancachs, pnr.
Huaylas, dist. Caras: babt. 101.
Miguel, San, chac. Dpt. Ancachs, fmr.
Santa, dist. Casma.
Miguel, San, cbac. Dpt. Ancachs, pOT.
Cajatambo, dist. Aquia.
Miguel, San, bda. mineral on Sacrafamilii,
Dpt. Junin, prov. y dist. Pasoo.
MiooEL, San, cbac. Dpt. Jonin, prov. Jaaja,
dist. Huaripampa.
JSi^uel, San, quebrada y bda. Dpt. Lis*,
prov. y diat. Cbaucay: babt 135.
MiQUEL, San, cbac. Dpt. T.imftj prov. Cbu-
cay, dist. Hua<;bo.
MiairEL, San, pbl. Dpt. Lima, pov. Csol^
dist. San Buenaventura : babt 192.
Miguel, San, cbac. Dpt. y prov. T.im«_ duL
Magdalena: habt. 31,
Miguel, San, hda. Dpt. Lima, prov. J dist
Cauete.
Miguel, San, hda. Dpt. lea, prov. Chinch*,
dist. Pisco: babt. 86.
Miocel, San, bda. Dpt. y prov. lex, din.
San Juan BauUsta: habt. 196: dista it
lea 3 leg. (16 i k.).
Miguel, San, hda. Dpt. y prov. lea, disk
Noiicu: habt. 50.
MINA — 5S
Mil|tni lida. mineral, Dpt. Jimin, prov. j
dist. Pasco.
JHilpms {el que traga. Q.) aid, Dpt. Amazo-
nas, prov. Cliacliapoyaa, liist. Hu&yabam-
ba: como eate diytrito se lia dividido, we
ignora d cual de loa niievos peiteaece Mil-
puc.
JMilves, aid. Dpt. Aiicachs, prov. Huari,
dint, Sau Wiirct>s.
mill)), chac. Dpt. y prov. Lima, dint, Aii-
cou: habt. 5.
IHillahimcliu, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
Milliisa,(niipeine,zania. teueraaco. Q.)ald.
Dpt. Apurimac, prov. Abaucay, didt. Cu-
nihuaBi: babt. 110.
MillilliJ'il, aid. Dpt. Pnno, prov. y dist.
Uuaucane: babt. 168.
MUlisi, hda. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Moho L habt. 74.
IHillOiuyfl, eat. Dpt. Puuo, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
IMillpo, (tragar. Q.) est. Dpt. Ayacuebo, prov.
Cangallo, dist. Huaiicaraylla.
MiLLPO, aid, y bda. Dpt. Ayaeucho, prov.
La Mar, dist. Tambor habt. 1,068.
MiLLPO, aid. Dpt. Ayaeucho, prov. Hua-
maiiga, dist. Socosvincbos : babt. m2.
Millrn^, mineral d« plata : A 3 leg. (IC i k.)
del pueblo de Chacau, Dpt. Aiicacba, prov.
Huari.
]Hillll.(caparroaa. Q.)hda. Dpt.Cuzco, prov.
Obuovivilcas, dist. Ccapacmarca.
Millaacllil(|Ui, aid. y est, Dpt. Libertod,
prov. Otuaco, dist. Salpo : habt, 347.
Hllluiil, aid. Dpt. Ciuco, prov. Cbuuvivil-
cas, dist, Livitaca.
MiLLUHi, hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Sau Antonio.
Hilluill, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, diat.
Orurillo : habt. 39.
Hillniiit (de eaparrosa. Q.) aid. Dpt. Mo-
quegua, prov. Arica, dist. Llata.
Nillnpalca, est. Dpt. Ayacncbo, prov. Pa-
rinacocbaB, diat. Pacapauaa.
Hiiniltl<{Ue, aid. Dpt. Moquegua, diat. Ca-
Tumas.
Hina alta, bda. Dpt. Lima, prov, Cbanoay,
dist. tiayan.
Hina b^JSi bda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, diet. Baj&n.
3 — MINU
Miiiftuyat aid. Dpt. JudIh, prov. HaaiicifQ,
dist. Cbupaca: habt. 136.
IHiliapata, mina de plata en Culebroa, Dpt.
Ancachs, prov. Cajatambo, dist. PaeUoii:
ley 12 m.
IHilluracni, aid. Dpt. Hiiauuco, prov. Di»
de Mayo, dist. Aguamiro.
HilUIS , potreros, Dpt. Cajamarca, fvn.
Jaen, dist. Querocotillo.
IHillilS, ceri'o mineral de plata, Dpt. AuchIu.
prov. Huaras, dist. Recuay.
iHiiiasaiiii, eat. Dpt. Puuo, prov. Asingirc,
dist. Arapa.
nillitsailti) I mina de oro, plata y plomu,
Dpt. Libertad, piov. Hnamachnco, Ha
Mollepata.
iHiiin.scatat chac. Dpt. .Ayacacbo, prov. Ln-
cauau, diut. Sancos.
Miiiascocha, bda. Dpt. Guzco, prov. Canxs,
dist. Fichibna.
MiliilscilDco, est. Dpt. Puno, prov. Can-
baya, dist. Corani.
niuus-liirctt, niina de plata, Dpt. ADcadu.
prov. Huaylas, diet. Pamparomas: iU
leg. {67 k.) de Chimbote.
MiHAs-HiBCA,miiiadeplataen Tinta.Dpt.AB
oacbs, prov. Cajatambo, dist. Oyonilt)
200 m.
IWlnaspata, est. Dpt. Puno, pto-v. Lcnpi
diet Orurillo.
Miiiasaraiii cerio mineral en ei distritod
Carhuas, Dpt. Ancachs, prov. Hoana.
niuat) aid. Dpt. Lima, prov. Hiunchir
dist. Casta.
Hilllt vleJH, miuaa de pUta {2) en San ft
nito, Dpt, Ancachs, prov. Cajatunbo, &
Andajes: ley 17 m.
MiHA viBJA, miua de plata en Huantajay
Dpt. Tarapacd, dist. Iquiqae : ley dl> i
Hiiuty, no tributario del Marauon. por ia i
quierda; es navegable en algiiii& estenao
Minclla, chac. Dpt. Amazonaa, prov. Lb}
Aint. Lamud.
Nino, bda. Dpt. Haancavelica, prov. Tbi
caja, diat. Pampas: habt. SO.
Minson, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnae
dist. Cotaparaco.
HinUt {paja, hueKo o cualquiera cosa qw
echa en el barro para darle oohesicKt k
chac. Dpt. Lima, pror. Cluuicftf, i
Sayan.
MIEA — 5
Minnnlt aid. Dpt. Aparlmac, prov. Aynift-
raea, diat. Colcabamba: habt. 91.
Nln&) aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
diBt. Choco : habt. 100.
m&an, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Hnaca: liabt. 47.
MinimiSi) aid. Dpt. Torapaci, dist. Cami-
na: habt. 162: ditita de Pisagua 20 teg.
(Ill 4 k.).
HinOf hda. Dpt. Tarapac^, dist. Pica: dista
de f-opaquire 6 leg. (83 i k.).
MiOt {viiu 6 mio ponzona 6 yerva ponzoiiO'
ea. Q.) nld. Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas,
diat. Ynngay: dista de Yungay 2 leg.
(llk.)alN. E.
Mio, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y dist. Huaji'
ta: habt. 50.
MlobfUnbH, hda. Dpt. Apurimac.prov. y dist.
Abancay.
Kipl) chac. Dpt. Cuzco.'prov. y dist. Atita.
Hlqnllaill) eat. Dpt. Apnrimac, prov. Aban-
cay, diat. Sirca ; habt. 50.
Cini, (mira multiphcarHe Q.) aventadero de
oro, Dpt, Puno, prov. SAndia, dirt. Fhara,
f IralHUnba, chac. Dpt. Hmuicavelica, prov.
lirador^ohac. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Ni«pos.
[iBAiwB, chac. Dpt. Lambayeqae, prov.
Chiclayo, diat. Hcai.
InuLDOK, cerrito iDiaedinto at pueblo de Co-
rongo, y que presta nna vista deliciosa,
Dpt. Ancache, prov. PaLasca.
JR&i>OB, cerro mineral en el distrito de Ma-
cate, prov. Huaylas, Dpt. Aacachs.
IBADOB, cerro en el cordon llamado Llana-
cha^ga, Dpt. y prov, Hnanuco; tiene
1,648m- alt,: en eu cumbre hay on Tambo
es muy merecido an nombre, porqne de
esta mimbre es belh'aima la prespectiva.
Caando la admdsfera estii despejada se
Bxtiende la vista hasta loa rioa Palcaau y
Pozuzo. il toda la montana del Mayro por
si N. i las cohnas del Gloria Patris, y por
lodss partes se encueutra un verdadero
>ceano de vegetacion.
mflor, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
[esuyoB, dist. Andaray.
-HfloreSf pbl. Dpt. ' Loreto, prov. Alto
Lmazonas, dist. Jeveros.
mfleres, hda. Dpt. prov. y dist. Piura,
17 — MIRA
MiBiPLORES, aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Payta, diat. Huaca: habt. GO.
nintfloreS) mina de plata en el cerro de Je-
siiB, Udo N. Dpt. Cajamaroa, prov. y dist.
Enalgayou : ley 10 m.
MiB&FLOBEs, chac. Dpt. prov. y dist. Gaja-
■ maroa.
MutAFLOBEs, chac. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Trujillo.
Hinillores, hda. Dpt. Ancachs, prov. Po'
mabamba, dist. Fiscobamba: habt.2(
MiBAFLOBAs, chac, Dpt. Aucaohs, prov. Hua-
ras, dist. Restauracion.
Hiniflores, hda. Dpt, y prov. Hu&duco,
diat. Higueras.
MiBATLOBBS, pbl. Dpt. HuAduco, ptov. Hha-
molies, dist. Llats: habt. 891.
Hiraflores, aid. y hda. Dpt. Junin, prov.
Jauja, dist. Huaripampa.
MmAFLOREs, est. Dpt. Junin, prov. Hnan-
cayo, dist. Sapallanga: i 8,082i)>- alt.;
habt. 214.
HirafloreS) hda. Dpt. Lima, prov. Chan.
cay, dist. Sayan.
MiSAFLOREs, hda. Dpt. Lima, prov, Chan-
cay, diet. Aucallama,
MiRAPLOREs, distrito de la provincia y Dpt.
de Lima : habt. 109.
MmAFLORBs, pbl. capital de este distrito
la prov. y Dpt. de Lima: habt. 109
78in. alt.
Miraflores, hda. de vifla, Dpt. lea, prov.
Chincha, diat. Humay: habt, 150, produ-
ce al aiio 400 botijas de aguardiente.
Niraflores, hda, Dpt, Apnrimac, prov, Aban-
cay, diat. Curahnad : habt, 808,
Hiraflores, hda. Dpt. Cnzco, prov. Con-
vencion, dist. Echarate.
MiRAFLosEs, aid, Dpt. Cuzco, prov. Galea,
diat. Lares : habt. 36,
MnuFLORKs, hda. Dpt. Cuzco, prov, Chun-
vivilcaa, diat. Chamaca.
M1RA11.0BES. hda. Dpt. Cnzco, prov, Anta,
dist, Snrite.
Mlnflores, hda. Dpt. Pnno, prov, Lampa,
dist. Cabauilla.
Miraflores, distrito de la provincia y Dpt,
de Arequipa: habt. 4,882,
Miraflores, pbl. capital de este distrito de la
provinciay Dpt. de Axeqnipa : habt. 4,882:
eat ^ contigno & la ciudad de Arequipa.
MISA — 6;
MiKAExoREB, chao. Dpt. Moquegna, diet. Ho.
EHiramira, hdn. Dpt-yprov. Pimo, dist. Ca-
bana.
Hlninave, chac. Dpt, y proT. Callao, dist.
Bella vista.
Miranda, puerto eu el rio Yavari, inmedia-
to d la conflueocia del rio Tecuahi : a los
4" 21' lat. y 72° S3' 26" loug.: antigua-
mente se le denoroinaba, ingeiiio de Al-
berto: dieta 127 millaH de la embocadura
del Yavari,
Hirave^ aid. y hda. de viua, Dpt. y prov.
Taona, dist. Ilabaya: babt. 193; produce
alaao 3,510 quintalea de aguardiente:
dista de Tacna 24 leg. (188 ^ k.).
Aliraycaiiclia, {miray aumeuto, canc/ta, pa-
tio. Q.) cerro en el cual bay vetas de pla-
ta, Dpt. Auoacbs, prov. Huaras, dist. Be-
cuay.
SlirCDCasi, chac. Dpt. Aucachs, prov. Caja-
tambo, dist. Oyon.
IHirgas, (cormpcion de mirca mezclar. Q.)
rio tributario del Maranoa entre los rios
Yanamato y Bupac en la provincia de
Huari, Dpt. Ancoclis; nace al E. de la
Cordillera Nevada.
MiBGAS, quebrada en la provinca de Huari,
Dpt. Ancachs.
MtRQAs, pbt. Dpt. Ancacbs, prov. Huari,
dist. Llamellin : habt. 856.
fllriapara, ohac. Dpt. Ancaohs. prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Miliqiiiil* (pnede ser oormpcion de mira
multiplioarBe, jviru dientee. Q.) pico ne-
vado eD la Cordillera occidental de los
Andes: i 16° 69' 40" lat. y 70° 48' 42"
long.: tiene 4,907>"- alt.
Minuacs. {mirmatlia qoitai por la fnerza
cualqnier cosa. Ay.) pbl. Dpt. Ayaoucho,
prov. Parinacochas, diet. Paosa: babt.
880.
MiBMACA, bds. Dpt. Ayacnobo, prov. Pari-
nacochas, dist. Fauaa.
JVIroiieS) cbac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Magdalena: habt. 9.
MiRONKB, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate.
Ilisil, (cosa de dos colores Q.) laguna, Dpt.
Lima, prov. Hnarochiri: sup. 181.831,373
metres: vol. 618,762m.; alt. 4,660ni.60: es
una de las represadas para anmentar las
aguaa del Bimac.
8— MISQ
HiBabamlM, aid. Dpt. Anoadis, {oov. Vim-
bamba, dist. Parobamba.
Misacancha, hda. cocal, Dpt. Pono, pm.
Garabaya, dist. Ituata.
Hlisocoto, chac. Dpt. Lima, prov. CuU.
dist. Lampian.
IHiHahnancat ^^- ^^ Arequipa, prov. dt
tiUa, dist. Orcopampa : babt. 30.
Sfisamnisctl, aid. Dpt. Jnnin, prov. 7 dist
niscit, (mucci que se pronuncia muhdnia
Q.) aid. Dpt. Cajamatca, prov. ydiA.3u
Migael: babt. 1,596, con los de imn.
Sumiden, Usendud y Matanza.
MiBCA, est. Dpt. Aporimac, prov. Gottbun.
bas, dist. Mamara.
MiscA, bda. Dpt. Apurimac, prov. CotatMin-
bas, dist. Tambobamba.
MiacA, chac. Dpt. Apurimao, prov. f diet
Abancay.
MiscA, est. Dpt. (^ttzco, prov. y dist ft
roro.
Hisc^tata, est. y hda. Dpt. Apmimac, ;»;.
Antabamba, dist. Pachaconas : hkbi U
miscaray, bda. Dpt. Cuzoo, prov. C3imvi
vilcas, dist. Ccapacmarca.
Bliseclche, obao. Dpt. Anoachs, prov. Ci^
tombo, dist. Ocros.
nis^cordla, hda. mineral, Dpt. ima
ptov. y dist. Pasoo.
Mishan, obac. Dpt. Ancaohs, i^ov. &ua
dist. Moro: habt. 19.
nishca, bda. Dpt. Fiura, prov. y dit
Haanoabamba : habt. 100, oon los de C
trun : difita deHuanoabamba 2 1^. (11 \
MisHCJk, est. Dpt. Ayacucbo, prov, Cang
llo, dist. Yisohongos : habt. 53.
HlshcaS) aid. Dpt. Junin, prov. Jaaja. Sa
SincoB: habt. 418.
Illishii) cbac. Dpt. Ancachs, prov. Sanl
dist. Moro.
Hlsma, ohac. Dpt. Auoaohs, prov. Hnan
diet. Beouay.
Jlismiiiay, aid. y hda. Dpt Ciixco, fr
TJrubamba, dist. Maras: b^bt. 14S.
Hismis, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Hsu
diet. Pampas.
nisnapata, chao. Dpt. Apnriixiac, jkot
dist. Cotabambas,
HiBqni, est. Dpt. Anoachs, prov. Hdk
dist. Corhnaa : habt. 272.
MIST
— 589
MITO
MisQUi, Ma. Dpt. Cozco, prov. Canohis,
dist. Pampamarca.
Hisqaipata^ chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Salcabamba.
Hisquipuqiilo, chac. Dpt. Puuo,prov. Asan-
garo, dist. San Jos^.
HisqniyftCU, chac. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca.
MiSQUiYAcu, chac. Dpt. y prov. Iluanuco,
dist. Huacar.
MisQUiTAGu, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo:
HisritO, (debe ser corrupcion de misquUa al
dulceQ.)mina de oro, Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. soledad, alN. de Parcoy : pro-
dace 4 onzas el cajon : hay otra mina del
mismo uombre y en el mismo lugar que
produce 7 onzas.
Hissay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Chiqidan.
Mlsteiiosa. roca que aseguran algunos capi-
tanes de vapores ingleses, haber visto en-
tre los puntos de Salinas y Bajas como
i tres cuai'tos de milla de la playa : pero
no se ha observado por otros.
Misti, (puede deribarse deMistJui 6 Mistutay
salir faera, subir Ay.) volcan en un ramal
que SG desprende de los Andes : es nota-
ble por su hermosa figura c6nica y por sn
elevaoion; y como se haUa aeparado de los
cerros nevadosde C'haohani y Pichupiohu*
parece maselevado: esta en los 16** 17*lat.
y los 73^ 89' 24" log. : tiene 6,600m. alt.
No hay tradicion de la 6poca en que
revent6, que debe ser anterior & la de los
Incas ; pero es indudable que se ha estin-
guido. Antes de 1858 nadie pudo llegar a
su cmnbre, aunque lo inteutaron Haenke,
Pentlaud y otros ; cupo esta gloria al na-
turalista Weddell; despues ban repetido
la ascencion otros, y todos estos estan
uiiiformes es decir que solo puede subirse
por el lado Norte, a pie y con gran fatiga
tauto por su elevacion cuanto parque esta
cnbierto con una especie de ceniza are-
nisca muy mobible, que d cada dos 0 tres
pasos liiuie perder uno. EI cnlter esta li-
mitado por una especie de muralla de gra-
nito que forma una gran plaza en forma
de eznbudo cubierto con ceniza en su cen-
tro. I>esgraoiadamente Weddell y los otrofif
que han llegado hasta el mismo crater no
llevaron bar6metro ni term6metro para
observar la temperatura y elevacion.
Hitay est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Mancos.
Mithua, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay.
Mtthua, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Quillo: habt. 44.
JHitilla, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Abancay,
dist. Cotarma.
Hitma, (avecindarse un estrangero Q.) aid.
y est. Dpt. Guzco, prov. Canchis. dist.
Sicuani, en las punas : habt. 104.
HitmaCy aid. Dpt. HuanoaveUca, prov. An-
garaes, dist. Julcamarca: su poblacion es-
Hk incluida en la de Gangallo.
MiTMAc, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba : habt. 152.
nUtmaeancha, chac. Dpt. Huancavelica,
prov. Castrovireyna , dist. Santiago de
Chocorvos.
MitmaS) aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo : habt. 104.
MitOy {niitu lodo barro Q.) est. Dpt. Amazo-
nas, prov. Luya, dist. Lamud.
MiTo, aid. y hda. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Higueras : dista de Huanuco 5 leg. (28 k.)
MiTo, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Chacayan: habt. 198.
MiTO, distrito de la provinciade Jauja, Dpt.
Junin: habt. 4,019.
MiTo, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Jauja, Dpt. Junin : habt. 960 :
dista de Concepcion 1 leg. (5 J k.)
MiTO, hda. Dpt. HuancaveHca, prov. Anga-
raes, dist. Acobamba: habt. 58.
Mitobamba, hda. Dpt. Cajamarca, x)rov.
Chota, dist. Querocoto: habt. 61.
MiTOBAMBA, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
tas, dist. Huaylillas.
MiTOBAMBA, (llanura de lodo 6 barro Q.) aid.
Dpt. Ancachs, prov. Pomabamba, dist.
Sihuas: habt. 99: dista de Pomabamba 7i
leg. (41 k.)
MiTOBAMBA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Chingalpo.
MiTOBAMBA, hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
MiTOBAMBA, aid. Dpt. HuAnuco, prov. Hua-
mahes, dist. Llata.
MOCO — 5
MiTOBAUBA.ald. yhda. Dpt. Aparimac, prov.
Andahuaylas, dist. Ocobamba: habt. 78.
Mitoccasai est. Dpt. Ayacucbo, proT. Hua-
mangit, dist. Quiuua: babt. 79.
Hitolinasl) chac. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. HuacEir.
Mitopamba, eat. Dpt. Cajamarea, proT. y
dist. Cajabamba.
Dlitupfliupa, chac. Dpt. Amazonas, prov. y
dist. Obacbapoyas: habt. i.
MiTOPAMPA, hda. Dpt. Cajamarea, prov. Cho-
ta, dist. Llama: babt. SG2.
Mirop.iMPA, chac. Dpt. Aneaebs, prov. Ca-
jatamho, diet. Ambar.
MiTOPAMPA, cbac. Dpt. prov. y dist. Hninuco.
Mitus, miua de plata, en el cerro de Tingo
lado N. Dpt. Cajamarea . prov. y dial.
Hualgayoc.
Mitti^hda.Dpt.yprov. Funo.diBt. Caracoto.
HltUt (lodo c barro Q.) mina de carbon de
piedra, Dpt. Ancachs, prov, Hnaras, diat.
Carhuas; a 2 leg. (11 k.) de Carhuas: es
poco aparento para gfls; pero qnemado al
ayie hbre arde tranq^uilamente sin despe-
dir humo ni mal olor.
MiTU, est. Dpt. Ancachs, prov. Hnaylaa, dist.
Yungay: & 2 leg, (11 k.) de Yungay,
MitucaclMt miua de plat& en Qaichea, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Cajatambo; ley
100 m.
nitucTD, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaraa,
dist. Independencia.
Mltnpampa , chac. Dpt. Ancachs , prov-
Huaras, dist. Independencia.
MiTUPAHFA, chac. Dpt, Lima, prov. Canta,
dist. Hnamantanga.
Hitns, est. Dpt. Ancachs, prov. Pomabun-
ba, dist. Piscobamba: diata de Pomabam-
ba 11 leg, (61 k.)
Mocacodii chJcai chac. Dpt. Libortad, prov.
Huamacbuco, flist. Santiago de Chuco.
IHoctui, bda. de cana, Dpt. Libcrtad prov.
Trujillo, dist. Ascopo; habt. 370; dista de
Aecope 8 leg. (16 ^ k,); de MaLabrigo 8
(16 I k.): produce al auo como 40,000
qnintales de aziicar, de los cuales cxpor-
ta como 20,000,
Mocaraya^ eat. Dpt. y prov. Puno, dist. Acc-
ra: habt. 2,606.
IHocope, hda. de cana, Dpt. y prov. Lam-
bayeqne, diat. Ferriiafe.
0 — MOGO
HocorayM, (tnoeeo ooyontora, nodoatlu
pUntaa Q.) aid. Dpt. Cuzco, pror. Quit
picsnchi, dist. Qniqnijana: habt. 26S.
Ifocoro, aid. Dpt. Ayacuclto, prov. Hunti
dist. Iqaioha: habt. 67.
MocoBO, aid. Dpt.y prov. Areqnipa, did. Vitar
Hocoyape, aid. y hda. Dpt. Liberiad, pm
TrujiUo, dist, Chocope: habt. 106: dirt
de Chocope 1 leg, (6 } k.); de Mtltbrigi
6 leg, (88 i k,)
Hocnro, obac. Dpt. Apnrimac, prov. Ccti
bambas, dist. Mara.
Alocha, (corrapcion de mochi enjiugintl
boca, mascar maiz para hacer la ehich:
Q.)pbl. Dpt. Tarapaca, dist. Sibaya:bbl
225 : dista de TarapacA 9 leg. (50 k.); 1
Sibaya 5 (28 k.)
Mocha, mina de oro al pi^ de Is Coidilkn
Dpt. y dist. Tarapactl.
Mocliadeil) aid. Dpt. Cajamarea, prov. Cbi
ta, dist. S6cota.
Hochal, hda. Dpt. Libertad, prov. TmjiQ
dist. Simbal.
Hoche, (v^ase la etimologia de Modta d .V
eJU) rio, uno de bob brazos naoe en loe n
ros de la provincia de OtiiBco cerca A
pneblo de Sinsicap y en origen debe co
siderarse en la Cordillera de Uuamacb
• CO & los 7° 50' lat. y SO" 48' long, not
m^nOB : pass cerca de la villa de Otsaco
de alU dirigi4ndose aJ 8. 0. continnabi
ta el mar: desemboca i 6} millas, (iH I
aJ N. 0. del poerlo de B^veiy.
MocHS, distrito de la provincia de Tnipl
Dpt. Libertad: habt. 1,U4: en este a
trito se oonsideraD los poeblos de Hi
pnesto y Hnaman, qne otros iapa
pertenecer al distrito de Hnanchaco.
MocHE, pbl. capital de este distrito detap
vincia de Tmjillo, Dpt. Libertad.
Mochenlat chac. Dpt. Cajamarea, prof
diat. Jaen.
Hodlica, aid. Dpt prov. j dist. lea.
Ill0|rlnet«y0C, chac. Dpt. Cnzoo, prov. Cki
vivilcas, dist. Ccapaomarca.
]lf<^ll0D, mina de plata, Dpt. Ancae
prov. Pallasca, dist. Corongo.
MogiHi, hda. Dpt. Aacaelis, prov. FaDai
dist. Llapo.
MoooH, hda. Dpt. Ancacfas, prov. FaOa
dist . Corongo.
MOLE
591
MOLl
loffoneillo, pnnta, i los »" 47' 90" lat. y
80» 86' 4" long.
Mog;ote, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
MoGOTE, chac. Dpt. Anoachs, prov. Huay-
las, dist. Garas.
Hohina, (cormpcion de mohuna asemiUar,
coger la semilla Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov.
Paroro, dist. Accha: habt. 17.
MoHiNA, lagnna ^ i leg. de Oropesa^ tiene
dos millas de largo y ana de ancho, al pi6
del cerro Enmicollca en el que existen mi-
nas de un palacio del Inca Huascar.
MomNA, aid. Dpt. Cozco, prov. Quispicanohi;
es la seganda seccion en que esti divido
el pueblo de Oropesa: habt. 816.
HohOf distrito de laprovincia de Huancane,
Dpt. Puno.
MoHo, {mohu semilla Q.: moha dep6sito de
algo Ay.) pbl. capital de este distrito de la
provincia de Huancane, Dpt. Puno : d 15"^
21' 42" lat. y 71** 61' 14" long, y & 8,860
metres alt.
Sotauaypat) aid. Dpt. y prov. As^garo
dist. Achaya.
Moinlaca, chac. Dpt. Moquegua, dist. Cam
mas.
MojSLdsAf hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca
nas, dist. Otoca.
Mojeque, hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa
dist, Casma.
MojoUf aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen
dist. Gujillo.
■ojon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras
dist. Marca.
MojON, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa
dist. Casma.
MojoN, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa
dist. Nepena.
MojoK, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa
dist. Moro.
MojoN, hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa
dist. Tautan.
Mofoii, hda. Dpt. Cuzco, prov. Calca, dist
Pisac: habt. 17.
M0JOM9 hda. Dpt. Cuzco, prov. Caloa, dist
Laares: habt. 82.
■ofonerO) chac. Dpt. y prov. Lambayeque
diat. Motnpe.
■olebftjftf chac. Dpt. Moquegua, dist. Ca-
Holinay hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Huarmey: dista de Huarmey 6 leg.
(28 k.)
MouNA, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate:
habt. 49.
Molina, hda. de caiia, Dpt. y prov. Lima,
dist. Carabayllo: habt. 81.
Molina, pampa en la provincia de Caraba-
ya, Dpt. Puno, al pasar el rio San Gaban
despues de la hacienda de Cayapi.
Holinapalaf hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite.
Holinayoc, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo.
IHoUllO^ chac. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Chachapoyas.
MoLiNo, chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Soloco: habt. 12.
MoLiNo, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Conilla: habt. 106.
Hollno, hda. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca.
MoLiNO, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Tam-
bogrande: habt. 141.
Holino, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaeu,
dist. Querocotillo.
MoLiNo, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Colasay.
MoLiNo, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Cochabamba: habt. 157.
MoLiNO, chac. Dpt. Cajamarca. prov. Cho-
ta, dist. Cachen.
MoLiNo, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cou-
tumaza, dist. Trinidad.
HolinO) hda. de cana, Dpt. Libertad, prov.
y dist. Pacasmayo
MoLiNO, chac. Dpt. Libertad, prov. Truji-
llo, dist. Fayjan: dista de Malabrigo 6 leg.
(28 k.).
MoLiNo, chacarilla, Dpt. Libertad, prov. y
dist. Tmjillo: dista de Trujillo Jleg. (IJ k.)
MoLiNo, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Tmjillo.
HolinO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Llumpa.
MoLiNO, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huyllacayan.
MoLiNO, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pararin.
MouNo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Independencia.
MOLI — J
MoLiNO, hda. Dpt. AacacIiB, prov, Santa,
[list. Huarmoy.
MoLiNo, chac. Dpt. Ancacha, prov. Ctya-
tambo, dist. Ocros.
noliiio,cliac. Dpt. Junia, prov. Tarma, dist.
Acobamba.
Moling, aid. Dpt. Janin, prov. y diat. Huan-
cayo : habt, 20.
HoIiiiOt iida. Dpt. Lima. prov. Cbancay, dist.
Barrauca: distil de Barranca i leg. (8 k.)
HlolinO) pbl. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bantista: habt. 44S: distade Huan-
caveUca 4 le^- (22 k.); delcai (22 k.)
IMoLiNo, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Brtutieta: habt. 220.
MoLiNo, hda, Dpt. lea, prov. Chmcba, diat.
Pisco; habt. 58.
MuLiNO, chac. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Chiucba Alta.
MoLiNo, chac. Dpt. y prov. lea, dist. Palpa.
HoliuOt hda. Dpt. Ayacacho, prov. Canga-
llo, dist. Huambalpa.
MoLiNo, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
MoLiso, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Santiago.
Bolino, ehac. Dpt. Apnrimao, prov. Ayina-
raes, dist. Soraya.
MoUdO) hda. Dpt. Ouzco. prov. Acomayo,
dist. Pomacancbi.
Nolino, aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Viraeo.
MoLiNO, aid. y hda. Dpt. Arequipa, prov.
Camana, ditit. Acari: habt. 82.
MoLiNO, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Pancarpata.
itloUno lie (iuliDilOt hda. Dpt. Libertad,
prov. Trujillo, diat. Chocope: habt. 85.
Hlolino del Goto, chac. Dpt. y prov. Lima,'
dist. Magdalena: habt. 6.
MoLiNo DEL Gato, chac. Dpt. y proy. Lima,
dist. Ate.
Mollno-llidaljio, hda. Dpt. Taona, prov.
Ariea, diat. Lluta: dista de Arica 15 leg.
(83 i k.); de Piaagua 14 (78 k.)
MoliBO Iioa jco , chac. Dpt. Cozco, prov.
Umbamba, diat. Maras.
Jlolino de fierro, chac. Dpt. Areqnipa, prov.
Convenciou, dist. Yanaqnihaa.
JHolinohirca * cbac. Dpt. Ancachs, prov.
Huatos, dist. Becuay.
)2 — MOLLA
Molinopampa) distrito de la provinciide
Chachapoyas, Dpt. Amazon&s : habt. 531
Molinopampa, pbl. capital de est* diatritoiie
la provineia de Chacbapoyas, Dpt. im-
zonaa: habt. 167.
MoLiNopAiiPA, chac. Dpt. Cajamarca, proT. y
dist. Celendin.
Molinopampa, aid. Dpt. ADcachs, proT. i
dist. Pomabamba : babt. 134.
Molinopampa, ehac. Dpt. Ancachs, proi.
Huaytaa, dist. Caras.
Molinopampa, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivileaa, dist. Velille.
MolinopatSt cbac. Dpt. Apurimac, pror.
Cotabambas, dist. TEunbobcunba.
Molinopata, cbac. Dpt. Ancaehs, prov. Ci-
jatambo, dist. Huayllacayan.
Molinopata, aid. Dpt. Junin, prov. Jioji.
dist. Cbupaca : babt. 340.
nollnos, chac. Dpt. Junin, prov. y dist
Jaaja.
Mounos, pbl. Dpt. Jimin, prov. y dist. Jn-
ja: babt. 814.
MoLiNos, aid. Dpt. Junin, prov. Jaaja. diA.
Sincos: habt. 204.
MoLiNOs, bda. Dpt. Ayacucho, prov. Hni-
manga, dist. Santiago: babt. 304.
MoLiNOB, est. Dpt. Cuzco, prov. y dial CiJ-
cft: babt. 48.
flollno de sarriA, bda. Dpt. Cuzco, pnn.T
diat. Anta.
lll«llnos de conecc-y iico, aid. Dpt proT. ;
dist. Enancavehca : habt. 460, con los id
pueblo de San Cristoval.
MoUnOtopos, cbac. Dpt. Ancachs, prov. C^
jatambo, diat. Huayllacayan.
IHolino de tript^ cbac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, diat. Chiqitian.
Holino Tlejo, chac. Dpi. Libertad, pror.
Trujillo, dist. Chicama.
MouNO viEJo, hda. Dpt. Lima, prov. Cbxn-
cay, diat. Pativilca: a \ leg. (1 | k.) d<
Pativilca.
MoLi»o viBJO, chac. Dpt. Arequipa, prov,
Caylloma, dist. Sihuas.
Nolinnran, cbac. Dpt. Ancacha, prov. He*-
ras. dist. Carbuas.
Hollar, salitrera, Dpt. Tarapacd, dista dt
Pisagua 16 leg. (83 | k.)
Mollara, aid. Dpt. Moquegaa, dist. TontK
haR 716.
MOLLE
— 593
MOLLE
Molltf chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
oas, dist. Santo Tomas.
MoLLE, (drbol corpulento y frondoso que da
on fruto parecido d la pimienta) puerto
en la ensenada de Ghiquinata: i 20° 19'
60" lat. y 72* 82' 29* long.; su fondo es
de 4 d 9 brazas muy cerca de tierra : tie-
ne un muelle que facilita el embarque del
salitre.
MoLLE, hda. Dpt. y dist. Moquegua: & 900
metros altura.
Molls, aid. Dpt. Tarapaca, dist. Iquique:
habt. 18: & 8 leg. (16 } k.) de Iquique.
Mollebamlia, rio thbutario del Chota.
MoLLEBABCBA, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Huambos: habt. 445, inolu-
sive los de Gutervillo.
Mollebamba, pbl. Dpt. Libertad, prov. Hua-
maohuco, dist. MoUepata: habt. 878.
MoLLEBAUBA, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Gajamarquilla.
Hollebaiillia, aid. Dpt. Anoachs, prov. y
dist. Pallasca: habt. 86.
IfoLLEBAMBA, hda. Dpt. Aucachs, prov. Hua-
ras, dist. San Marcos.
MoUebamba) hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba: habt. 14.
MoLLEBAMBA, est. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Cangallo : habt. 106.
MoLLEBAMBA, cst. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Ghungui: habt. 11.
MoiiLEBAKBA, hda. Dpt. Ayacucho, prov.*
Huamanga, dist. Tambillo: habt. 49.
MoUebamba, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahnaylas, dist. Huancaray.
MoLi^BAMBA, pbl. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Antabamba: habt. 212.
MoLUEBAMBA, aid. y hda. Dpt. Apurimac,
prov. Cotabambas, dist. Huayllati.
MoLLBBAMBA, hda. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
MoT.T«KKAMBA, est. Dpt. Apurimac , prov.
Abancay, dist. Lambrama: habt. 8.
lollebamba, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. liimatambo.
If oi^EBAMBA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
pieanohi, dist. Urcos.
lollebayaf aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Cnuhnata: habt. 80: dista 8 leg. (16 i k.)
da Poosi.
MoUebaya chieo, aid. Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Uchumayo.
IHollebaya j^raude, pbl. Dpt. y prov. Are-
Arequipa, dist. Uchumayo: habt. 119: d
2 i leg. (13 i k.) de Arequipa.
NoUeccara, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
Mollefaeg:o, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite.
Holleliorco, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Salcabamba.
MoLLEHOBco, est. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
MoLLBHORcco, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, dist. Ccapi: habt. 28.
MoLLEHORcco, cst. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 84.
Molleliucro, chac. Dpt. prov. y dist. Hudnuco.
MoUeinarca) hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta
dist. Limatambo.
JHoUeiiioeaf chac. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Quiquijana.
MolleilioUef chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucauas, dist. Otoca.
MoLLEMOLLE, hda. Dpt. Apurimac, pro, Abaii.
cay, dist. Curahuasi: habt. 165.
MoLLEMOLLB, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Huanoquite : habt. 62.
MoUeiidito, quebrada y caletad los 16*' 57'
lat. y 74° 29' 4" long.
HoUeiido, puerto mayor d los 17** 1' lat. y
74* 22' 24" long.: el fondo es de arena
gruesa, de 12 brazas, cerca de tierra: iMI
ciertos dias delanoes dificil el desembarci.
En lo politico pertenece a la provincia de
Islay del Dpt. de Arequipa: el ferrocnriil
que va hasta Puno principia en Mollendo
y con este motivo la poblacion ha crecido
notablemente: en el dia es superior en to-
do & Islay : tiene agua abundante que vie-
ne por caueria de fierro desde el pueblo de
Uchumayo que estd. d 4 leg. (22 k.) de
Arequipa: dista de Islay 2 leg. (11 k.): vea-
se hlay, puerto.
Hollepainpa, est. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata: dista de Huan-
caspata 2 leg. (11 k.).
MoLLEPAMPA. hda. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Santa Eulaha.
MoLLEPAMPa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. Tambo.
75
MOLLi — 5
HoLLXPAMPA, ohac. Dpt. Apnrimaii, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
MoLLEPAUPA, chac. Dpt. HuanCKvelica. prov.
Cai^trovireyna, dist. Huachob.
MoLLBPAHPA, aid. y hda. Dpt. Tacna, prov.
Arica, dist. Lluta : dista de Arica 6 leg.
{S3 i k.); de Lluta 4 (22 k.).
Nollepata, hda. Dpt. Cajamarca, pTor. y
diet. Gontumaza.
M01.LBPATA, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Bambamarca: habt. 58.
MoLLKPATA, distrito de la provincia de Hua-
machuco, Dpt. Libertad: haht. 4,519.
MoLLBPATA, phi. capital de este distrito de
la provincia de Huamachuco, Dpt. Liber-
tad. Desde el cementerio o&reoe una viata
pintoreuca, porqiie laa casaa estan como
en anfiteatro: habt. 1,721: dista de Hua-
machuco 14 leg. (78 k.).
MoixEFATA, ohac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Chiqoian.
MoLLEPATA, cbac. Dpt. Hnancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Salcabamba.
MoLLBPATA, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, diet. Ayacucho.
KoLLEPATA, aid. yhda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Santiago.
MoLLEPATA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Ln-
canaa, diat. Puquio.
HoujcpATA, chac. Dpt. Apurimao, prov. Co-
tabambas, diat. Haquira.
MoLLEPATA, aid. Dpt. Apnrimac, prov. An-
dahuaylas, diat. Huancaray: habt. 800.
MoLLEPATA, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, diat. Ongoy : habt. 227.
MoLLEPATA, hdfl. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Caycay: habt. 71.
MoLLKPATA, (de Calasaya) aid. Dpt. Cuzco,
prov. CaDchia, dist. Sicuani: habt. 168.
MoLLBPATA, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
diat.Limatambo: habt. 828: li 4 leg. (22k.)
de Limatambo; del Caico 17 (94 } k.).
KolIcpncrO) chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
MolleSt despoblado en la provincia de Casti-
11a, Dpt. Arequipa, diat. Aplao : dlata de
ApUolSleg. (72 k.}.
MoLLES, qnebrada, Dpt. Moqnegua: dista de
Moquegua 6 ^ leg. (80 k.).
HoIIlcanclUlf chac. Dpt. Hnanoavelioaprov.
Cutrovireyiia, dist Cordova.
4 — MONI
HoIUne, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chimn.
vilcaa, dist. Colqnemarca.
MolliSi^a, ohac. Dpt. Moquegua, disL To-
rata.
MoIIItc, aid. y est. Dpt. Apurimac, pnr.
Aymaraes, diet. Colcabamba: habt. 71.
MolliyupflmiHi, chac. Dpt. Cuzco, par.
Ohunvivilcaa, dist. Colqaemarca.
Nolloco, (redondo como una bola, 6 ttbli 6
tela revuelta. Ay.) no: nace en laCctdi-
Hera de la provincia de la Union y tritn-
ta aua aguas a una laguna de la pronoeii
de Castilla, al Sur del pueblo de Ch&cbu.
Eate rio forma una catarata de 50>o- ar-
ea del pueblo de Cabana.
HollOCOll* est. Dpt. Puno, prov. Lan^
dist. Cupi.
HollOhnilltn, eat. Dpt. Cukco, prov. y ditt.
Acomayo.
noUomaTca, aid. y hda. Dpt. Cuzco, ftm-
y dist. Paucartambo : hda. 168.
noUopnnro, est. Dpt. Pnno, prov. Canl»-
ya, dist. Ayapata.
HoIlopUBtla) hda. Dpt. Cuzco, prov. AntL
dist. Surite.
JHollDCti, aid. Dpt. Cuzco. prov. UmbamU.
diat. Maras : hda. 402.
Hona, chac. Dpt. Libertad, prov. Paoama-
yo, diat. Jequetepeque.
noncada, hda. de cana, Dpt Libertad, pror.
TrujiUo, diet. Chicama.
Moncar, chac. Dpt. Aucacha, prov. Hnaru.
diat. Pampaa.
Honcollope, hacienda de arroz, DpL Liber-
tad, prov. TrujiUo, dist. Choc(^.
Nonchacap, aid. y hda. Dpt. Libertad, ^or.
Otusco, diat. Usquil: habt. 172: distaS
leg. (16 i k.) de Usquil.
nonganiyf mina de plata an el Cimm
Dpt. Tarapaci, dist. Iquiqne.
Hongon, cerro i loa 9° 32' 16" lat. y SO* S6
4" long.: es el maa elevado de loa qnali
Todean.
MoHOOH, hda. Dpt. Ancachs, prov. y diit
Pallaaca: hda. 114: dista de LUpo 13 lag
(72} k.); de Corongo 16 (83 1 k.); de Tw
ca 11 (61 k.);de CabanaS (44| k.);d« Pa
llaeca S (16 ) k.).
H6nlca, Santa, mina de plata en Ia vBta i
CoUaraora, Dpt. Anoaclia, pror. Hokm
diat. Bmoaj,
MONT — fi
UfiKioA, Samta, mina de plata en el mineral
del Cerro de Pasco, Dpt. Jnnin, prov.
Posoo.
Hoqiaras* bda. Dpt. Cnzoo, prov. Qoispi-
oanchi, dirt. Quiquijana.
MoHJUtAS, hda. de Ti£a, Dpt. y prov. Are-
qmpa, dist. Vitor: habt. 17.
IHoiUU} hda. Dpt. Libertad, prov. TrqjUlo,
diet. Bantiago de Cao: i 1 i leg. (8 k.) de
Tnyillo.
HowAB, obao. Dpt. Libertad, prov, y diat.
Tnijillo.
HoKJAs, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. PatiyUca: habt. 19 : dista de Pativil-
oa i leg. (1 i k.).
UoNJAs, hda. Dpt. prov. y diet. Icai dista
de loa I leg. (4 i k.).
Jfoqjaspata^ hda. Dpt. yprov. Cuzco, diet.
San Bias: habt. 12.
HoNjASPATA, aid. Dpt. y prov. Gnzoo, diet.
Santiago: habt. 27.
MoDO, hda.; Dpt. y dist. Moquegna.
Monobamba, pbl. Dpt. Janin, prov. y dist.
Jaaja : habt. 408.
HoMOBAMBA, montana en la provincia de Jan-
ja, Dpt. Jnjiin.
Monori) bda. Dpt. Moqnegoa, dist. Gammas.
Honsefb, distrito de la provincia de Chi-
clayo, Dpt. Lambayeque : habt. 4,969, sin
contar los asidticoa.
Mon8ef6, pbl. capital de este dist de la pro-
vinoiade Chiclayo, Dpt. Lambayeque: ^ta
de Chiclayo 8 leg. (16^ k.); de Eten i (8k.)
lonsenut, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Hnamacbuco, dist. Sartinbamba.
UoNBESBAT, aventadero de oro, Dpt. Puno>
prov. Sindia, dist. Fhara.
Honmn, rio tributario del HuoUoga por la
izquierda, en Tingo Maria, y d. 689in- alt.:
tiene Eu orfged en la Cordillera de Hua-
malies : es navegado por peqaeuaa canoas.
MoNSOH, montana 6 bosqne, asi se llama to-
da la region que riega este rio.
MoKsoK, distrito de la provincia de Hnama-
liea, Dpt, Hu^uco: babt. 1,17S.
MoKHON, pbl. capital de la provincia de Hna-
malies, Dpt. Hudnuco: babt. 476.
HonoTl, hda. Dpt. Moqaegua, dist. Ca-
rumas.
Hontaypofiyy, est. Dpt. Aieqnipa, prov.
Oaylloma, dist. Chivay.
5 — MONT
MontalTan, ohac. Dpt. Amaz
Cbaohapoyas, diet. Ghnqniboi
MoNTALTAN, hda. de oana, Dpt.
y dist. Canete: habt. 486: pri
26,000 qnintaleB de az&car y
nee de ron : tiene ezcelentes i
vapor y alambiques.
nontan, hda. Dpt. Ocyamarca,
ta, dist. Ooohabamba: dtoada
9" Ut. y 81" 10' 46" Itmg.: A 2
alt.: habt. 202: dista de Hiw
(89k.)deanoamuio sobred i
flumbre de la Cordillera, qoeac
da de Tooas oretaceaa y mny lit
Montancbei est. Dpt. Lima, p
ohiri, (list. San Damian.
OfontafiO) v4ase an desoripoion
bra Penk la fflonfoAa.
UoNTA \, aid. y hda. Dpt. y ptoi
que, dist. Salae: habt. 209.
MoNTAfiA, cba«. Dpt. Libertad,
jillo, dist. Asoope: dista de A
(6ik.).
MohtaSa, ebM. Dpt. Lima, pnn
ri, dist. Santa Enlalia.
Montana de amla, en el Dpt. A
Montana de haanGaray oce, en <
caoho.
Montana de pampa crnz, en c
cuoho.
Montana de pampa hnasl, en c
cnoho.
Hontjdia de la polpeiia, en el :
oho.
MontaQa de tambo oonga, ea e
oucho.
HootftfiaSi oerro mineral de plai
cacha, prov. Haaras, diet. Bei
Monte, hda. Dpt. Cajamarca, pi
yoo, dist. Santa Cruz: habt. 2
de Monana.
MoNTS, cbac. Dpt. Lambayeqne
dayo, dist. Beqnen.
Monte, aid. y eat. Dpt. Areqoi]
dist. Camani: habt. 248.
Monte, aid. y bda. Dpt. Arequipe
tilla, dist. Aplao.
KoNTE, hda. Dpt. y dist. Moqae
Monte, aid. Dpt. Tarapacd, dif
dista de Tacna 48 leg. (267 i 1
Hche 7 (89 k.)
MONT — J
Moat« ablerto, aid. Dpt. Pinrft, prov. Pay-
ta, dist. Amotape : habt. 146, forma par-
te de la hda. de Tangarartl.
Monte ale^ei choo. Dpt. Lima, prov. Tau-
yos, dist. Pompat).
Monte Alverno, cbac. Dpt. y prov. Lima,
diet. Ate.
nontebellOi chac. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Cajoay.
MoNTEBzLLo, mina y lavadero de oro, Dpt.
Pano, prov, Sandia, dist. Pbara.
MontecatacliCt bda. Dpt. Areqnipa, prov.
CastillA, dist. Aplao.
HontecillOf est. Dpt. Aparimac, prov. Oo-
tabambas, diet. Tambobamba.
}HoDtecit«, chac. Dpt. Pinra, prov. Payta,
dist. Snyana.
montecolpa, aid. Dpt. Hu&ncayelica, prov.
Tayocaja, dist. Salcabamba.
.Wonte de los castillos, ^d. Dpt. y prov.
Pinra, dist, Catacaos.
Moute ftrtll, bda. I^t. lea, prov. Chinoha,
diBt. Hnmay, en el valle de Ghonchan-
ga; produce al ano 400 quiutales de algo-
don.
ntonte g:aUlnaZ0} cbac. Dpt. Libertad,
prov. y diflt. TrnjiUo : dista de Tmjillo
*leg.(llk.)
Honte Xordo» oerro al Norte de la Licera,
Dpt. Tarapacd.: tiene 266i>i- alt.
.Vonte i^rande, aid. Dpt. Pinra, prov. Hnan-
cabamba, diet. Hnarmaca.
MoNTB aussz, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Golasay.
MoMTS ouin>E, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, diet. BellaviBta.
IkloNTB ORANDE, aid. y ohac. Dpt. Cajamarca,
prov. Contomsza, dist. Trinidad: habt.
814: dista de Cajamarca 28 leg. (128 k.)
MoHTE GBANDE, chac. Dpt. Libertad, prov.
Tmjillo, dist. Chicama.
Monte gkande, aid. y est. Dpt. Hnflnnco.
prov. Hnamalies, dist. Monson: habt.
126.
Monte gsuide, aid. Dpt. Areqnipa, prov. Is-
lay, dist. Tombo: habt. 104.
Xlontefanacfit aid. Dpt. Ayacncho, prov. La
Mar, dist. Tamho: habt. 862.
91 ontehoafil , aid. Dpt. Ayacncho , prov.
LaMar, dist. Tambo: &8 leg. (16 i k.) de
Tambo.
6— MONT
Hmitejo, hda. de oafla,Dpt. Libertad, |nv.
Tmjillo, dist. Choeope: habt. 41; pndn-
oe al ano como 80,000 gnintalsa de ua-
car, de los onales se ezporta como 4,000.
Honte de Lima, aid. Dpt. Pinra, prov. Pq-
ta, dist. Amotape: habt. 812.
Montenegro* hda. Dpt. Pinra, prov. PsjU.
dist. Snllana: habt. 46.
MoNTBNEOKo, ohao. Dpt Pinra, prov. PijU.
dist. Qnerocotillo.
Monte de los padres* aid. y hda. Dpi j
prov. Pinra, dist. Yapatera: habt. 748.
Hontepalma, chac. Dpt. Lima, prov. Chu-
cay, dist. Hnacho.
Honte-rteo, hda. de cana, DpL y prov. Li-
ma, dist. Bnrco: habt. 87; tiene exci-
tes minas de piedra de cal.
MoMTB-Bico, hda, Dpt Ayacneho, pror.
Httanta, dist. Iqnicha: eet^ ea Umimu
montana 6 inmediata & la oooflnencu del
rio Potperia con el Apnrimao: i 827"- ilt:
dista de Hnanta 27 leg. (160 i k.)
Monte-rico cbioo, chac. Dpt. yprov. Linn,
dist. Snrco.
MoHTG-Kico cHioo, chac. Dpt. y prov. Linu,
dist. Carabayllo.
Honte-rlco ftrande, cbac. Dpt. y ^ov. Li.
ma, dist Ate: habt. 58.
Honterola, hda. de caoa, Dpt. lea, ptot.
Chinoha, diet. Hnmay: habt 79 : produce
al aSo 1,860 qnintalea de aguardiente.
MoBteroB, aid. Dpt. prov. y dist Pinra.
Hontes claroa, mioa de plata en la prorin-
oia de la Union, Dpt. Aregmpa : prodqo
gtandeg nqnezas; pero fai invadida par
las arenas de los oerros qne la dominan.
Honte 8lerpe,hda. Dpt. lea, prov. Cbineha,
dist. Hnmay: habt. 222.
.MontesojO) aid. Dpt. {Pinra, prov. Payta,
diat. Snyana: habt. 280.
HonteSQllon, aid. Dpt. y prov. Pinra, di*.
Catacaos: habt. 660.
Montesunl, est. Dpt. Fnno, prov. Lampa.
diet. Ayaviri.
Monte de la Tirana, aid. Dpt Tarapaea,
dist. Pica.
MontevideOt hda. de cana, Dpt. Libertad,
prov. Paeaamayo, dist. Pnebk) Nnevo:
habt 60.
IMonte Ti(>jo, aid. Dpt. y prov. Fiora, ^ft*
Catacaos: habt. 460.
MOQU
— 597 —
Monton, no en la provinoia do Gtyabamba,
Dpt. Gajamarca.
■ontonseco, chac. Dpt. Aucacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Cajocay.
MODton de trigo, oerro, 9 millae al N. del
pnerto del Callao, mny cerca del mar y
aislado.
Hontoya, eat. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Ichocan: habt. 150.
Montataaa, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Chivay.
MoqaecllO) bda. Dpt. Cnzco, prov. Canae,
dist. Coporaqne.
Moqnesaclie, hda. Dpt. Funo, prov. y diet.
Lampa: babt. A9.
fAotfux.avA, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
y diet. Camani; babt. 260.
HOQCEOUA, Departamento, oon el oombre
de Ftoviucia litoral, por ley de 25 de Junio
de 1876 : primero fu4 provincia del Depar-
tamento de Areqoipa del cual se le aegre-
g6 para formar el nuevo Departamento
de Moquegna, hoy Tacna. Confina por el
N. con la provincia de Areqnipa; por el
S. oon la de Taona y la nneva provincia
de Tarata : por el E . con la de Puno y
parte de la de Cbucuito ; y por el 0. con
las de Islay del Departamento de Arequi-
pa y el mar Facifico. Este Departamen-
to como el de Tarapaca, Uamado impro-
piamente Frovincia btoral, solo consta
de ona provincia dividida en los sigaien-
tes
DIBTRITOS :
Habt.
Cftmmaa 8,482
Ichnfia 2,052
Ilo 647
Moqnegua 6,246
Ornate 3,742
Puquina 4,058
Torata 8.594
Ubinas 3,034
Total habt 26,655
Eatd CO aiprondida, mas 6 m^noii, entre
loB 15° 50 y 17° 25' lat. y los 75;° 20' y
74" long, formando una auperficie como
de 861 lef aas, que comparada con su po-
blAcion results con pocomeuos de 84 ba-
bitantea por cada legaa cnadrada.
Laspob
loB Dombn
denominai
Disonrsol
Ann om
la por la ]<
goria y an
tamento y
todo al de
la sola dii
sola provii
Laparti
apenae tie]
Ho es pobl
ea f^rtil; 1:
tiva de la I
nanlasfal
laprovinoi
yotraaloi
oaciones e
importano:
mayor par
lasrioaa m
neralea, ci
S8 por eat)
Los rioE
bo, qae ni
la provinc
qnegna da
ro ^sta se
se prolong
qae se hal
Los vini
bien mere*
valizaran '
Ademis
bnoiones d
Snb-Prefei
un Agente
empleados
Los gas
vincia htoj
de 115,47!
Sneldo del
toy deE
nas
Juez de ]
Fiscal y gi
Cajero Fis
CJorreos...,
MORA
5d8
MORO
I^eruas de PoKcia 74,000
1 Golegio para hombres 1 ,280
1 » 1 mugeres 1,600
21 Escuelas para hombres 12,000
18 » 1 mugeres 7,800
Total S. 116,479
MoQUXGUA, distrito de estaprovincia Litoral :
habt. 6,246.
MoQUEGUA, (puede deribarse de Muki htime-
do, mojado, y huaen buena hora Ay. 6 mu-
ki callar, sufrir, hua interjeccion de quien
86 admira. Q.) ciudad, capital de la provin-
cia y del distrito de Moquegua: & 1,867m.
alt. Desde el tiempo de los Incas existi6 la
poblacion; pero habi^ndose arruinado por
on terremoto fa6 reedificadapor el Marqu^z
de Guadalcazar y tuvo eiit6nces el nom-
de Santa Catalina de Guadalcazar. — ^Yol-
Ti6 d arruinarse con el temblor de 1716 y
ultimamente el 18 de Agosto de 1868: y
por esto se ha decretado su traslacion al
lugar Uamadoel Alto de la Villa. — La du-
dad tenia una Iglesia parroquial, tres con-
ventosde firailes de las Ordenes de S. Fran-
dsco, de Betlemitas, de Sto. Domingo y un
Hospital ; hoy casi todos en ruina. Como
capital del Departamento es la residencia
del Prefecto, Gajero Fiscal y empleados
de la Sub-Prefeotura. Estd unida con el
pnerto de Ho por un ferrocorril y por Tel6-
grafo : habt. 4,066: dista de Tacna 86 leg.
(688 ^ k.) y de la Binoonada 6 (88 ^ k.): el
medio en su temperatura es 17^; el mdxi-
mo 26; el mfnimo 9. £1 estado higrom^-
trico tambien t^rmino medio es 0'60: de-
clinacion de la agnja 9® 28* al E. la inoli-
nadon 25^.
MoQUEOuA, aid. Dpt. Moquegua, dist. Caru-
mas : habt. 76.
M(N|lllla, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Camina.
Moray aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen, dist.
San Ignacio.
Mora, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
Moracca, hda. Dpt. Guzco, prov. Qmspican-
chi. dist. Oropesa.
Horacconi) hda. cocal, Dpt. Puro, prov.
Garabay.'i, dist. Ituata.
Moraecorn i aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Livitaca.
I
Morales, pbl. Dpt. Loreto, prov. HaaDiga,
dist. Tarapoto, en la orilla izqmerdft dd
Gumbasa, tributario del Mayo: habt. 1,259:
dista de Tarapoto i leg. (8 k.)
Morallay chac. Dpt. Lima, prov. Hnarociii-
ri, dist. Ghorrillos.
MoraU) aid. Dpt, Gajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc: habt. 1,868, con los de H-
jupe.
Morani, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dut.
Pucard.
fflorante, hda. de vina, Dpt. y prov. Are-
quipa, diet. Yitor : habt. 14.
Moray, hda. Dpt. Guzco, prov. Urubamba,
dist. Maras.
Morayani, est. Dpt. Puno, prov. As^garo,
dist. Asillo.
Morcco, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lnca-
nas, dist. Sancos.
HorcoUa, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Lnea-
nas, dist. Huaccana: habt. 822.
MoBGOLLA, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Gao-
gallo, dist. Ganaria: habt. 229.
MorenOf chac. Dpt. Lambayeque, prov. y
dist. Ghiolayo.
Morenos 6 Moreno, hda. Dpt. y prov. lea,
dist. San Juan Bautista: habt. 169: dista
de lea 2 leg. (11 k.)
Morerilla^ aid. y chac. Dpt. Amazonas,
prov. Bongard, dist. la Peca: habi U5.
Morin^ aid. Dpt. Libertad, prov. Huama-
chuco, dist. Santiago de Ghuco.
Morisa^ est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
HormOi chac. Dpt. Ancachs. prov. Hoa^ias,
dist. Garas.
MormamllO) pbl. Dpt. Ancachs, prov. Pa-
llasca, dist. Cabana : habt. 846.
Moro^ distrito de la provincia de Santa, Dpt-
Ancachs: habt. 1,228.
MoRo, (mori mojado, verde Ay.) pbL capital
de este distrito de la provincia de Santa,
Dpt. Ancachs : se halla situado entre dos
quebradas & 846™- alt.: habt. 660; dista
de Nepena 6 leg. (28 k.)
MorO) salitral, Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo.
MoBO, hda. Dpt. Libertad, prov. Pacasmayo,
dist. Ghepen: habt. 86.
MoRo, hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Paucar-
coUa: habt. 222.
MORO
599
MORRO
Horobamba^ hda. Dpt. Apurixnac, proT.
Abancay, dist. Pichirhua: habt, 85.
Horoc^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-'
bo, dist. Oyon.
Hofocancha^ (patio mojado. Ay.) aid. Dpt.
Janin, proy. y dist. Tarma: habt. 41.
MoBocANGHA, aid. Dpt. Jonin, prov. Tarma,
dist. Acobamba: habt. 240.
MoROCAMOHA, chac. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Hnacar, en la quebrada do Cay-
ran.
Morocaquef est. Dpt. Funo, prov. Lampa,
dist. Macari.
MoBocAQUE, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tuti: hay varias estancias
del mismo nombre enlos distritos de Tis-
co y CallalH.
Morocatahuiy hda. Dpt. Pnno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
Moroeearceay est. Dpt. Pnno, prov. Lampa,
dist. Gupi.
MoBOGCABccA, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri: habt. 6.
MoroocollO) aid. Dpt. y prov. Pimo, dist.
Pichacani: habt. 120.
MoBoccoLLO, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Qmrillo.
MoBocGOLLo, est. Dpt. Pnno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
Horoocopata^ ^est. Dpt. Pono, prov. Oara-
baya, dist. Macnsani.
Horoocota^ aid. y chac. Dpt. Guzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Yelille.
Morocoeha, hda. y mineral, Dpt. Junin,
prov. Tarma, dist. Yanli: d 4580ni. alt. :
habt. 80. En esta hacienda se henefician
los metales con todas las reglas del arte y
los preceptos de la cienoia. Los ingenios
y cuanto alU existe es digno de ser imita-
do por todos los mineros.
Moroclui) mina de plata en el cerro del Gis-
ne, lado E.: Dpt. Gajamarca, prov. y dist.
Hoalgayoc.
MorollorcOy {MoH verde, mojado, horcco
sacar afaera Ay.: Orcco cerro. Q.) aid.
Dpt. Pono, prov, y dist. Az&ngaro: habt.
418.
MoBOHORoo, aid. Dpt. Pnno, prov. As&nga-
ro, dist. Potoni.
Marohuacliiiiia) chac. Dpt. Aptirimac, prov.
Ootatmmbasy dist. Haqmra.
Horomoro, (muy hiimedo. Ay.) est. Dpt.
Pmio, prov. Huancane, dist. Gonima : si-
tuada i. los 15° 21', 47" lat. y !!• 61' 10"
long. & d882m. alt.
MoBOMOBO, hda. Dpt. Moquegua, dist. Orna-
te: dista de Moquegaa 22 leg. (122 i k.);
de Omate 8 (16 i k.)
Horomorote 6 Momiorou, aid. Dpt. Loreto,
prov. Bajo Amazonas, dist. Loreto; 4 la
izquierda del Amazonas, 5 leg. (28 k.)
arriba de Gaballococha : habt. 89, de la
tribu de los Ticunas: dista de Gamu-
cheros 8 leg. (16 \ k.); de Moyobamba 117
(987 i k.)
Horona, {morina hamedeci6. Ay.) rio tribu-
tario del Maranon por la izquierda, & los
4'* 46' 80" lat. y 79<» 16' 24" long.: naoo
cerca del volcan Sangay en la Bepublica
del Ecuador : es navegable en gran exten-
sion.
HOTOpata^ hda. de coca y de caf6, Dpt. y
prov. Hudi^uco, dist. Ghinchao.
MoBOPATA, est. Dpt. yprov. Puno, dist. San
Antonio.
Horosaera, hda. Dpt. y dist. Ayacucho, prov.
Huamanga.
Moroty aid. Dpt. Libertad, prov. Paoasma-
yo, dist. Guadalupe: dista de San Pedro
6 leg. (88 i k.)
Horpe, lugar d 2,227ni. alt. (Herndon.)
MorrO) aid. Dpt. y prov. Tacna, dist. Sama:
habt. 148.
MoiTO de Arica, i laestremidadS. del puer-
to de este nombre : es de roca, y desde la
playa se eleva casi perpendicularmente
hasta unaaltura de 268in- y esti dlos 18"*
28' 66" lat. y 74« 44' 9" long.: su cumbre
termina en una hermosa meseta sobre la
cual se ha construido una fuerte bateria
de canones de grueso calibre.
Horro de Samai Dpt. Moquegua: & los 17*
68' 86" lat. y 78» 18' 89" long, el punto
mas elevado, que se halla d 1,167^- alt.,
es de color azul obscuro & la distancia: sa
declive desde la cumbre es gradual y de
forma convexa.
Horro de v^ase la palabraque
que siga.
Morrope^ rio; naee en la parte occidental de
la Cordillera de Huanoabamba: en Mota*
pe recibd las aguasdel tio de Salaa 7 oou**
MOSC
600 —
MOTI
tmua hasta desembocar en el mar, pasan-
do por el pueblo que le d& su nombre.
MoBBOPE, distrito de la provincia y Dpi. de
Lambayeque: habt. 2,247, sin eontar los
oolonos asiaticos.
MoBBOPE, pbl. capital de este distrito de la
provincia y Dpt. de Lambayeque : dista
de Lambayeque 5 leg. (27 i k.); de San
Jos^ 6 (88 i k.)
Horropillo, chac. Dpt. Lambayeque, prov.
Chiclayo, dist. Picsi.
MoBBOPiLLO, chac. Dpt. Lambayeque, prov.
y dist. Chiclayo: habt. 15.
Morropoily distrito de la provincia y Dpt.
de Piura : habt. 8,028.
MoBBOPON, pbl. capital de este distrito de la
provincia y Dpt. de Piura: habt. 8,023.
Horro putina, voloan, v6ase HuaynapyUna,
volcan.
Horaboyacii) aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Pevas.
Mosa, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca, dist.
Chalaco: habt. 101.
Mosanquey chac. Dpt. y prov. Hu&nuoo,
dist. Chinchao.
Hosapampa, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc: habt. 400, con los
de Chula.
Hosca) aid. y hda. Dpt. Huinuco, prov.
Huamalies, dist. Llata: habt. 140.
MoscA, (corrupcion de musca dormir. Q.)
pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist. Pallan-
chacra : habt. 460.
Hoscala, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Mor-
ropon.
Hoscapata, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa.
Hosoitima, hda. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Huacar : dista de Huarauniyoc 1 leg.
(5 i k.); de Huacar 8 (16 \ k.).
Moscay, chac. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist.
Atavillos Altos.
MoSGOy (dormir. Q.) aid. Dpt. Cuzoo, prov.
Ghunvivilcas, dist. Santo Tomas.
MosMXipampa, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta.
HOSOOSO, hda. de vina, Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Yitor: habt. 8.
■oflooyo, chac. Dpt. Lima, prov. Oanta,
• Atavillog Altoi.
Hosmin, chac. Dpt. Ancachs, prov. SmU,
dist. Casma.
nosobamba, {mosoc nuevo, pampa Wurm,
Q.) aid. y hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Ongoy : habt. 857.
Hosoocalpa^hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hu-
manga, dist. Tambillo.
Hosocancha^ hda. Dpt. prov. y dist. Hiuu-
cavehca: habt. 98.
Mosocllacta, {mosoc nuevo, llacia pnebb. Q.)
pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta, dist
Luricocha. habt. 784.
MosoGLLACTA, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
MosocLLACTA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Huiro.
MosocLLACTA, ost. Dpt. Guzco, prov. Gaki,
dist. Lares: habt. 21.
MosooLLAGTA, pbl. Dpt. Guzco, prov. Aco-
mayo, dist. Pomacanchi : habt. 434.
MosocLLACTA, laguuita en la provincia de
Acomayo, dividida por una peqnena lo-
mada de la de Pampamarca.
MosocLLACTA, aid. Dpt. Guzco, prov. j dist
Anta: habt. 176.
Mosocpampa^ aid. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Abancay: habt. 127.
Mosocyunca) hda. cecal, Dpt. Puno, prov.
Garabaya, dist. Goasa.
Hosopuquio, (manantial nuevo Q.) aid. Dpt
y prov. Arequipa, dist. Gharacatorhabt.
298.
Mosqneta, chac. Dpt. y prov. Lima, dist
Magdalena.
Hosqui, chac. Dpt. Ancachs, prov. Foma-
bamba, dist. Llumpa.
Hosquin, aid. Dpt. Junin, prov. Pasco, di^t
Gayna.
MossquitOf chac. Dpt. Gajamarca, prov. Con-
tumaza, dist. Trinidad.
MosquitoSf chac. Dpt. y prov. Lima, dist
Magdalena: habt. 12.
HostazaJi) aid. Dpt. Piura, prov. y dist. A3fB-
baca: habt. 620.
Hotans^) hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huaytara.
Hotocaya, est. Dpt. Puno, prov. Asiogaio,
dist. San Antonio.
H6til| hda. Dpt. Libartad, prov. y dist
OtuBco: habt. 866: dista da Otoaoo 4 1^
(22 k.)
MOYA
— 601
MOYO
Motilones, puerto 6 embarcadero en el rio
Mayo, Dpt. Loreto, prov. y dist. Moyo- I
. bamba.
KotocacM, bda. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Nepena. Se cultiva la parra y el
aguardiente que tiene gran cr^dito : habt.
211: diflta de Nepena 8 leg. (16 i k.)
Motoy, chao. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Yongar.
MoToy, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Chiara: babt. 103.
Mot4>yiiata, ebao. Dpt. Guzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Hottoqne, bda. Dpt. Cnzco, prov. y diit.
Anta.
Hotnpe, distrito de la provincia y Dpt. de
Lambayeque: babt. 2,588, sin contar los
eolonos asidtieos.
MoTUPE, [muthupe trasqnilado Ay.; mutu cier-
to sombrero de los indios, pi particula del
objetivo. Q.) pbl. capital de este distrito
de la provincia y Dpt. de Lambayeque:
habt. 1,898: dista de Lambayeque 21 leg.
(117 k.); de Lima 144 (697 i k.); de San
Pedro 14 (78 k.); de Kura 88 (184 k.); de
Olmos 4 i (24 k.)
Motusco-pampa, mina de plata en el cerro
de Gulquimarca lado E. Dpt. Cajamarca,
prov. y dist. Hualgayoc: ley 12 m.
Koyil) (Mayu dar vueltas : muya huerta. Q.)
chac. Dpt. Cajamarca, prov. y dist. Cbota.
MoTA, aid. y chac. Dpt. Jimin prov. y dist.
Tarma.
MoYA, aid. Dpt. Junin,prov. Huancayo, dist.
Pariabuanca: habt. 186.
Hoya, distrito de la provincia y Dpt. de
Huancavelica: habt. 8,580
MoTA, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia y Dpt. de Huancavelica : habt. 842
Hoya, est. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Quinua: habt. 148.
MoTA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas,
dist. Yelille.
]Ioyabamba,hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera: dista de Chin-
cheroB 12 leg. (67 k.); de Andahuaylas 4
(22 k.)
Xoyaca, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
loyaeeaca, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Qngoy,
Soyacnya, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Lorenzo de Quinti.
Moyalccochay aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Moyail) hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamachuco : habt. 402 : dista de Hua-
machuco 8 leg. (16 i k.)
Hoyanf hda. de caiia. Dpt. y prov. Lamba-
yeque, dist. Salas.
Moyapampa, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Santa Eulalia: habt. 8.
MoYAPAMPi, aid. Dpt. Pimo, prov. Chucuito,
dist. Juli.
Hoyaquiy aid. y hda. Dpt. y prov. lea, dist.
Pftlpa : habt. 108.
Hoyec, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Limatambo.
Moyobamba, rio, v^ase 2Iayo, rio.
Jloyobaiuba, provincia del Departamento
de Loreto, creada por ley de 17 de Setiem-
bre de 1868. GonJ&na por el N. con la del
Alto Amazonas ; por el S. con la del Hua-
llaga; por el E. con la del Bajo Amazo-
nas ; y por el 0. con la de Chachapoyas.
Su capital es la ciudad de Moyobamba.
Consta de los siguientes
DISTBITOS :
Habt.
Oalzada 1,678
Habana 1,080
Moyobamba 8,608
Bioja 2,084
Soritor 1,109
Total habt 14,{.54
Esta provincia como las otras del De-
partamento de Loreto tienen entre si li-
mites muy inciertos por ser la region de
bosques poco explorados ; sin embargo la
de Moyobamba es la mas pequena y pue-
de calcularse su superficie en 1,416 legs.
En cuanto i, su clima, productos y de-
mas accidentes del territorio son iguales
y comunes d todas las de montafia.
Hay un Sub-Prefecto encargado del
mando politico: un Juez de 1*. Instan-
cia adminifltra justicia. En lo eolesi&stioo
consta de los siguientes
Moyobamba.
CUSATOS:
r Habana
Calzada y
,Sondor.
Koja.
7S
MOYO
602
MOYO
Hay 1 Colegio de instruccion media pa-
ra hombres, 1 para mugeres y 24 Escue-
las de primeras letras, en los que se gas-
ta al aiio S. 20,400, a saber :
Sueldos.
1 Colegio para hombres S. 3,000
1 » » mugeres » 3,000
13 Escuelas para hombres » 7,800
11 » » mugeres » 6,600
Total al ano S. 20,400
MoTOBAMBA, distrito de la provincia de Mo-
yobamba, Dpt. Loreto: habt. 8,608.
MoYOBAMBA, (antiguameute Mayupampa de
ffiayu circulo, dar vueltas al rededor, pam-
j>allanura. Q.) ciudad, capital del distrito
y de la provincia de Moyobamba y del Dpt.
deLoreto: 41os5'>80'29"lat.y79° 24' 20"
long, d 860ni. alt.: esta situada d orillas
del rio Mayo en una meseta a QT^a- sobre
el nivel de este rio; como esa meseta es
gres 6 arenisca poco compacta, se despren-
de con facilidad, y con las lluvias, que son
faertes y frecuentes, va formando surcos
de 80 6 mas varas de ancho, por cuyo
motivo la ciiidad esta dividida y no es fa-
cil ni c()modo ir de uu barrio a otro. Sus
oalles aunque cortadas en angulos rec-
tos son estrechas. La ciudad estd divi-
dida en cuatro cuarteles: Lluchucucha,
Saragoza, Belen y Calvario. El aspecto
de la ciudad es miserable, porque en lo ge-
neral los techos estan cubiertos con ho-
jas de palmera, aunque hay todos los ele-
meutos para fabricar tejas, pues la tierra
es arcillosa y el combustible abundante y
caai de balde. La ciudad ocupa una esten-
sion 6 superficie capaz de contener tres-
oientos mil habitantes, porque cada casa
tiene su huerta grande: su temperamen-
to es sauo; y aunque es general la dicente-
ria, proviene de que sus habitantes se ali-
mentan regularmente con frutas 6 veje-
tales, las mas veces verdes : habt. 7,228 :
dista de Chachapoyas 24 leg. (188 i k.);
de Bioja 1 (5 i k.)
Esta ciudad y su provincia estan Ua-
madas & ser ricas, populosas y el centro
de un gran comercio por estar cerca del
rio Mayo, navegable mas de 20 leguas
7 en contacto oon el Maranon bas-
ta el Atlantico, y con el Indoche y Tochi
man para los pueblos del interior.
Moyobamba, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Santa Cruz: habt. 362,
con los de Mitopampa.
Moyobamba, chac. Dpt. Libertad, pro?. Otas-
CO, dist. Lucma.
Moyobamba 9 chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. San Buenaventura.
Moyobamba, pbl. Dpt. Lima, prov. Chanay,
dist. Chceras.
Moyobauibii) aid. y hda. Dpt. Ayacucbo,
prov. Huamauga , dist. SocosTinckB:
habt. 58.
Moyobamba, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Ln-
canas, dist. Chipao : habt. 527.
Moyobambd) aid. y hda. Dpt. Apuiinae,
prov. Andahuaylas, dist. Talavera: hak
165: .dista de Lima 136 leg. (758 k.); de
Uripa 4 (22 k.).
flIoyoC) chac. Dpt. Lima, prov. Haarochiri,
dist. Matucana.
MoYOc, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Chungui: habt. 601: dista de San )C-
guel 29 leg. (161i k.); de Chungui 9 (50 L)
MoYoc, hda. Dpt. Ayacucho, prov. CangaDoi
dist. Vischongos : habt. 24.
MoYoc, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Talavera: habt. 120: dista
de Talavera 8 leg. (16 i k.).
MoYoc, est. Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,dist-
Eondocan.
Moyocail) chac. Dpt. Cuzco, prov. Qnisp-
canchi, dist. Urcos.
Moyocancha^ chac. Dpt. Ancacb8,pro?.Ca-
jatambo, dist. Oyon.
Moyococba, chac. Dpt. Ancachs,proT.HiiA>
ras, dist. Yungar.
IHoyoc-borccOy chac. Dpt. Huancavdia.
prov. Angaraes, dist. Acobamba.
MoYoc-HORco, hda. Dpt. Ayacucho, proT.U
Mar, dist. San Miguel: habt. 180.
Hoyocpampa, chac. Dpt. Ayacucho, prov*
Lucanas, dist. Otoca.
IHoyohuasi, aid. Dpt. Cajamarca, prov.Hiul-
gayoc, dist. Bambamarca.
SloyorcOy {muyu orcco cerro redondo. Q.)**"
ro en la Cadena de la Cordillera de Pnca-
rd d Faucartambo, Dpt. Cuzco.
Moyopampa, chac. Dpt. Puno, prov. Can-
baya, dist. Ollachea.
MUCHC
603 —
MUER
Moyopata, (de Charachapi) aid. Dpt. Cuzco,
prov. Canchis, dist. Cacha: habt. 100.
MoyopO) chac. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Mnchnmi.
MoyomiUIS, tribu de salvajes que habitan
el distrito de Loreto y el interior del Uoa-
yali ; andan desnados; se pintan la cara ;
Uevan el pelo largo y se atraviesan los la-
bios con plumas 6 palitos, usan lanzas en-
venenadas ; son feroces y traidores : tienen
la costimibre de comer d. sns parientes
cuando estan para morir como los Cashi-
vos, porqne no lo sean por los gusanos.
Voyotinay, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Moytec, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
snyos, dist. Cbuquibamba.
Xoyiinyay chac. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba.
Mil) rio tributario del Jurua por la derecha,
en los 7^ 10' 65'* lat. y 74° 11' 24" long.:
dista 1,105 millas de la boca del Juma en
el Purus: su ancho es 27m. Mr. Chand-
les le di6 este nombre por haber observa-
do sa longitud por la altura de la estrella
de este nombre de PuhcU.
Mucsiliamba, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
MaccO) hda. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Tinta: habt. 4.
IHucliina) pbl. Dpt. Junin, 6 Huanuco.
JHlicoSy chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Huayllacayan.
Hacra, hda. Dpt. y prov. Puno, dist. JuHaca.
MucBA, est. Dpt. Puno, prov. Asd,ngaro, dist.
Achaya.
MucRA, hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Santiago.
Mncmiuiyo, (rio que da vueltas. Q.) vetas y
lavaderos de oro, Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ituata.
Mliehaf (besar, adorar, rogar. Q.) pbl. Dpt.
Ayacucho, prov. Parinacochas, dist. Cora-
cora: habt. 819.
Hnchabaiiiba) chac. Dpt. Huancavelica,
prov. Castrovireyna, dist. Arma.
Machandin, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. S6cota.
Machca^ chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Huayabamba.
Unchcap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
HacheayoC) aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba: habt. 82.
Machic, aid. Dpt. Huancavehca, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huaytara: habt. 244.
Hucho, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist.
Juli.
Huchos, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Chiquian.
Hachque, chac. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
llachS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Mangas.
Nachacachi, {ntucku cerviz, pescuezo, su-
frir, padecer, cachi sal. Q.) aid. Dpt. Pu-
no, prov. Sdndia, dist. Cuyucuyo: habt.
169.
Mnchncar hi de la puna, aid. Dpt. Puno,
prov. Bdndia, dist. Cuyucuyo : habt. 468.
Hnchuc acasca, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotab. mbas, dist. Haquira.
Nnchuniay hda. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca: habt. 888.
Hnchuiiii^ distrito de la provincia y Dpt.
de Lambayeque: habt. 1,208, sin oontar
los colonos asidticos.
MucmjMi, (mitchumi yo sufro 6 padesco. Q.)
pbl. capital de este distrito de lA provin-
cia y Dpt. de Lambayeque: habt. 878:
dista de Lambayeque 5 leg. (28 k.); de
Piura 41 (228 ^ k.).
Hudca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
MuDCA, (puede ser corrupcion de mtica ani-
mal do la f amUia de los didelfis : mucca
oler bien, hacer hoyos al rededor de las
plantas para que el riego humedezca bien
la raiz. Q.) pbl. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Challhuanca : habt. 99.
MuDOA, aid. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Colcabamba: habt. 180.
MuDCA, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Chapimarca: habt. 18.
Hnena^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Cochas.
Muertey isla en el rio Madre de Dios & 4 leg.
(22 k.) abajo de Oonec: tiene 490m. alt.:
estd isla fu6 el laltimo punto explorado en
1878 por el entusiasta Prefecto del Cuzco,
coronel Baltazar La Torre.
MuEBTE, hda. cocal, Dpt. yprov. Hn&xxuoOi
dist. Chinchao.
MULLI
604
MUND
Mnerto, El, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco , dist. Santiago de
Chuco.
MnertoS) Los, mina de plata en el cerro de
Jesus, lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc.
Aa^il, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros. .
Mai, bda. Dpt. y prov. Lambayeque, dist.
Mucbuioi.
Muilaque, bda. Dpt. Moquegua, dist. Caru-
mas.
Mnito, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Tarma.
Hiqica, Cordillera, Dpt. Piura, prov. Ayaba-
ca:distadeHuancabamba201eg. (111^ k.)
MujioA, aid. Dpt. Lima, prov. Haarocbiri,
dist. San Damian.
flfnlaca, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Mayoo.
Halatas, punta & los ll** 49' lat. y TS"" 88'
82" long.
HalatoS) lugar , Dpt. Tarapacd: dista de
Tacna 71 leg. (897 i k.); de Tambillo 8
(44 i k.)
IHuleria) bda. Dpt. y prov. Lima, dist. Ca-
rabayllo: babt. 29.
flnltlhaasi 9 bda. Dpt. Ayacncbo, prov.
Huamanga, dist. Tambillo.
MoIiilO) bda. Dpt. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Hrarmaca: babt. 100: dista
de Huancabamla 10 leg. {55 i k.)
Holla, (espanto, miedo, asombro Ay,: sobri-
nos cuando estan cbicos Q.) aid. Dpt. Pu-
no, prov. Cbucuito, dist. Have.
JMuUaca^ rio tributario del de Hoaras.
Hullicancha, (patio 6 lugar del moUe. Q.)
aid. Dpt. Huancavelica, prov. Castrovi-
reyna, dist. C6rdova : babt. 282.
Hiillire, est. Dpt. Apnrimac, prov. Abancay,
dist. Sirca : babt. 22.
Mulllpampay bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Lucanas, dist. Santa Lucia.
Mnllipata^ aid. Dpt. yprov. Hudjiuco, dist.
Huacar:distadeHuarauniyoc21eg, (Ilk.);
deMoscatuna 1(6^ k.);deHuacar2(ll k.)
Hnlilpaycha^ cbac. Dpt. Huancavelica, prov<
Castrovireyna, dist. Pilpicbaca.
MullipimcOi cbac. Dpt. Libertad, prov.
Huamacbuco, dist. Santiago de Cbuco.
Malliuero^ aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
MnlllyoCy cbac. Dpt. Ayaoacho, prov. La-
cunas, dist. Laramate.
HlillopimcOy est. Dpt. Pono, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
MuLLOpuNco, cbac. Dpt. Pono, prov. Can-
baya, dist. Ollacbea.
MullopaquiOf est. Dpt. Pnno, prov. Lampa
dist. Umacbiri.
HlllllieOGlia, (laguna de espanto 6 asom-
I bro Q. y Ay.) laguna en la cordillera quB
divide por el N. la provincia de Yauyos de
las de Tarma y Jatga: d 4462m- alt
HnUueliiiii) bda. Dpt. Puno, prov. Huanea-
ne, dist. Mobo: babt. 24.
Hnllari, (muZlanasombroso, asombrado Ay.)
pico en la cadena oriental al Oeste del la-
luga.
MuLLUBi, bda. Dpt. Tarapacd, dist. Camina.
Huma, est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Arapa.
Mumalcaf bda. Dpt. Libertad, prov. y dist
Huamacbuco: babt. 215.
MnnaGmiinay est. Dpt. Puno, prov. Garaba-
ya, dist. Ayapata.
Hunaiia) bda. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Santa Oruz : habt. 262, cod
los de Monte.
Mimaili, est. Dpt. y prov. Puno, dist W-
que.
Hnnapac, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Hnan-
cane.
HHnapncro, (poso 6 cueva, querida Q.) aid.
Dpt. Apxurimac, prov. Andahoaylasy diai
Cbincberos.
Hmiay, bda. Dpt. Ayacucho, prov. y dial
Huanta.
Hunaypa, (del amado 6 querido. Q.) aid.
Dpt. Puno, prov. Huancane, dist. Tilqne
cbico: babt. 567.
Hnnaypata, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. y
dist. Huanta: babt. 108.
Mancan, cbac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
macbuco, dist. Santiago de Cbuco.
Hunday^ est. Dpt. Libertad, prov. y tot
Otusco
Hiindo nuevo, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Cbota, dist. Pion: babt. 88, con los da
Cbilcapampa y Pongoya.
MuNDO NiJEvo, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamacbuco, dist. Mollepata al X.
de Mollepata.
MtJNA
605
inmc
Mani^, pbl. Dpt. Areqtdpa, prov. Union, i
dist. Pampamarca: habt. 554.
Muill^ aid. Bpt. Pono, prov. Asingaro, dist.
Saman: habt. 561.
Muni, aid. Dpt. Pnno, prov. Huancane, dist*
Pusi : habt. 842.
Monicipalidad, mina de carbon de piedra,
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Ca-
ras.
MuniclieSf (corrupcion de munacka halagar
Q.) pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto Amazo-
nas, dist. Yurimahuas; & la orilla izqnier-
da del Paranapuras : habt. 410; dista de
BaJsapuerto 14 leg. (78 k.); de Moyobam-
ba 42 (284 k.)
Mnnilla 6 San Francisco, oerro con vetas de
cinabrio ^ leg. (1 i k.) al 0. de la de San-
ta Bdrbara, Dpt. prov. y dist. Hnancave-
Uca.
Mimmalca, aid. Dpt. Libertad, prov. Hna-
machnco, dist. Mollepata.
MuNUALCA, mina de salitre, Dpt. Libertad,
prov. Hnamachuco. dist. Mollepata :al 8.
S. E. de Mollepata.
Mimsipataj hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta.
fflnfia, (cierta yerva parecida al poleo. Q.)
pbl. Dpt. y prov. Hndnnco, dist. Panao ;
situado d. los 9« 60' 18" lat. y 17"* ST 11"
long, i 1920m. alt.: habt. 67.
Mm^A-Muf^A, chac. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabambas, dist. Haqnira.
Mimaili) distrito de laprovinoia de As&nga*
ro, Dpt. Puno: habt. 2,827
MuSJLNi, pbl. capital de este distrito de la
provincia de As&ngaro, Dpt. Pono : habt.
816.
MnilAia, hda. Dpt. y prov. Pnno, dist. Lam-
pa: habt. 28.
MvSajxi cmcoy hda. Dpt. Pnno, prov. Asdn-
garo, dist. Munani: habt. 122.
MvfiAia eBA>fDx, hda. Dpt. Puno, prov. y
dist. Jjam])a.
Mnnapataf dd. Dpt. Cuzoo, prov. Qnispi-
canchi, ditit. Urcos: habt. 229.
Mu^APATA, Ida. Dpt. Cnzco, prov. y dist.
Umbamba.
MuSapnero^ aid. Dpt. Apnrimao, prov. An-
daJiuaylas, dist. Ohincheros: habt. 258.
Mafiaypa, al 1. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Tilque chico.
Mi^AYPATA, aid. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Lichupalla: habt. 479.
MxjKatpata, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. y
dist. Sdndia.
Muni) aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Pusi.
ManoynncO) hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist, Ituata.
Honoz, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate:
habt. 20.
Mnl^oz, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
Hnnucla, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Ca-
tacaos : habt. 286.
MuSucui, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Se-
chura: habt. 606.
HannhuayoCy aid. en la puna, Dpt. Ju-
nin, prov. Jauja, dist. Concepoion : habt.
86.
Hununo, hda. Dpt. Gajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Gutervo: habt. 684, con los de
Tinyayoc y Jayhua.
Huque, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Jau-
ja: habt. 840.
MniliiecC) est. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Acoria: habt. 876.
Mnqui) (callar, sufrir. Q.) aid. Dpt. Loreto,
prov. Bajo Amazonas, dist. Iquitos.
MuQui, pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Sincos: habt. 69.
l|[nqiiichaccata,chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mari^.
Hnquichurca, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Chiquian.
Huquiyauyo, (sufrimiento 6 dolor, dismi-
nuido. Q.) pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Huaripampa: habt. 1,421.
Hurallaf chac. Dpt. Lima, prov. Ghancay,
dist. Huaura : habt. 8.
Muraypampa, aid. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Otusco: habt. 48.
Morca^, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Eestauracion.
Hnrcia^ chac. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Ghachapoyas : habt. 12.
Hnrci^la^Of mina de plata en el mineral
de Ghilete, Dpt. y prov. Gajamarca, dist.
San Pablo.
Murc'i^lafTOSy mina de plata en el cerro del
Cisne, lado E. Dpt. Gajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc.
MUSH
606
MUYO
MnreO) (murm roncha en el cuerpo: murcu
6 marco ropa gastada 6 envejecida. Q.) pbl.
Dpt. Arequipa, prov. Caylloma, dist. Lluta.
Hay una mina de bulla (carbon de pie-
dra) debuena calidad : babt. 119: dista de
Arequipa 18 leg. (100 k.)
Mtmco, quebrada en la provincia de Cama-
nA al pi6 del nevado de SallaUi.
Murg^a^ est. Dpt. Ancacbs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba: babt. 465.
Murps, mina de plata en el cerro del Cis-
ne, lado E. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoe.
Mnrguia, cbac. Dpt. y prov. Lima, dist. Lu-
rin: babt. 47.
MmlacOf cbac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata.
MnrmilllcIiO, cbac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata.
Mnropnlperia, aid. Dpt. Puno, prov. Cbu-
cuito, dist. Yunguyo.
MuTOria, cbac. Dpt. Puno, prov. y dist. San-
dia.
MuTUChUGO) bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Lu-
canas, dist. Sancos.
Murnhnasi) cbac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. AtaviUos Altos.
Haruhnay, cbac. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba.
Mnnilinayo, cbac. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
Munmcanclia, est. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Quinua: babt. 114.
Hnrnpiiqmo, cbac. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
Mnmrca^ aid. Dpt. Puno, prov. y dist. San-
dia.
Blnrnypampa, cbac. Dpt. Libertad, prov.
Huamacbuco, dist. Santiago de Cliuco.
Hnsaden, bda. Dpt. Cajamarca, p:ov. Ge-
lendin, dist. Cbumuch: babt. 96 : dista de
Celendin 26 leg. (145 i k.)
Husg^^ (ccrrupcion de musca dornitar, ca-
becear. (}.) pbl. Dpt. Lima, pro ;. Cban-
cay, dist. Paccbo; babt. 288.
MusgaS) aid. Dpt. Ancachs,prov. y dist. Po-
mabambi.
Hnshca, ett. Dpt. Lima, prov. y dist. Hua-
rocbiri.
Hnshca, Ida. Dpt. Apurimac, piov. Ay-
znaraes, dist. Soraya.
Muslicapata, est. Dpt. Ayacucbo, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa: babt. 187.
HiishO) est. Dpt. Ancacbs, prov. Huayks,
dist. Yungay : babt. 496 : dista de Ton-
gay 2 leg. (11 k.)
Mashacmarca, aid. Dpt. Anoacks, pior.
Huari, dist. Gbacas.
MusiCj est. Dpt. Libertad, prov. y dist. Hn*-
macbuco: babt. 150.
Husopampa^ cbac. Dpt. Apurimac, proT.
Aymaraes. dist. Tapayribua.
Muspa^ cbac. Dpt. Cajamarca, prov. ChoU,
dist. Tacabamba: babt. 458, con los de
Tusbpon y Picbugan.
Husuepampa) bda. Dpi Huancavelica,proT.
Tayacaja, dist. Mayoc.
Iliisimg;ate, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Cujillo.
Mlltlialiuisca 6 Matcahuisa^ aid. Dpt. Cui-
CO , prov. y dist. Paucart«mbo : habi
81.
iff utihiiayco, cliac Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Oolquemarca.
Mate, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist
Pocsi.
Hutorudi) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Eecuay.
MatucllicOf {mutu cierto sombrero de los in-
dios; orejas 6 cuemos cortados. Q). cerro
mineral en el distrito de Ayja, Dpt An-
cacbs, prov. Huaras.
Mutiiy^ est. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoe, dist. Llapa.
Hntuyhuara, bda. Dpt. Huancavelica, prov,
Angaraes, dist. Julcamarca.
IIIatnyi};ttU9 lida. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, (list. Acobamba.
MuTUYPATA, lida. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, c'ist. Colcabamba: babt. 12.
Mutnypatacciirato, cbac. Dpt. Huancave-
lica, prov. Tayacaja, dist. Colcabamba.
J}Iuyapampa9 (m//^abuerta: wmyu cfrculo 6
dar viieltas. Q.) rio, Dpt. Ancacbs, pro?.
y dist. PaUasca.
Huyas^ bda. Dpt. Ancacbs, prov. y dist. Pa-
Uasca.
niayOf {Muyo tabla cii'cular, piedra redon-
da para mesa. Ay.; Muyu dar vueltas. Q.;
Muya jardiii 6 buerta destinada al Inca.
Q. y Ay.) cerro mineral de plata: i 2 1^.
MDYU —6
(II k.) del pueblo de ConchncoB, Dpt. An-
cachs, prov. y dist. Fallasca.
NnyoCf Gh»c. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
diet. Carhaas.
Mnyocoiral, est. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Abauca; : habt. 40.
nnyoracra, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
KlnypiJiorco, cbac, Dpt. Libertad, prov.
Huamacbnco, dist. Marcabal.
Muyiibamba, bda. cocal, Dpt. Funo, prov. 7
dist. S^dia.
Mnyucliapa) aid. Dpt. Cozco, prov. Aco-
mayo, dist. Bondocan: habt. 7S.
7— -Ml
Mnynma, bda. Dpt. Ci
vilcas, diat. Yelille.
Mnyompampa, aid. Dp
vivilcas, dist. Yelille.
Mnyania, aid. Dpt. J
dist. Yauli:^ 8,6821°
Mnyupanipa, est. Dpt.
dist. Cuyucayo.
nnyuqniri, bda. Dpt. (
Paruro: habt. S6.
Haynrina, chac. Dpt. t
desTiyoe, dist. Chuqui
]||iiyiinna» bda. Dpt. A
manga, dist. Quinaa,
N
Adyebtencu. — Las palabras que no se enonentren con N al prinoipio 6 medio de diedon,
bUsqaense eon 5[.
Nabal, mina do plata enLlanca, Dpt. Anca-
chs, prov. Gajatambo, dist. Facllon:ley
60 m.
Kacario, est. Dpt. Puno, prov. S^dia, dist.
Cuyucuyo.
NacatacancO) {naccatha arder 6 quemarse,
cunca la carganta. Ay.) est. Dpt. Pono,
prov. Carabaya, dist. Gorani.
Nacay, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas.
jNacaca, hda. Dpt. Ouzco, prov. GhTinTivil-
cas, dist. Golqnemarca: habt. 141 » eon
los de Cotabambas.
Naccorca^ hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Kaccoreque^ aid. Dpt. Puno, prov. S&ndia,
dist. Guyucuyo: habt. 465.
NactncacIiO) est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Gorani.
Kactuire^ est. Dpt. Pnno, prov* Lampa,
dist. Omrillo.
Nagtuibs, hda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Asillo.
Nacnnabl, bda. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Buldibnyo.
Nacural) (puede ser cormpcion de nacqmri
candela encendida. Ay.) aid. Dpt. Piura,
prov. Tmnbes, dist. S. Jnan de la Yirgen.
Kachqniy chac. Dpt. y prov. Hn&nuco, dist.
Ghinchao.
NadaderOf chac. Dpt. prov. y dist. Pnno.
Namannal, hda. Dpt. y prov. Lima, dist.
Pachacamac.
Nambacasa, hda. Dpt. Gajamarca, prov.
Jaen, dist. San Ignacio.
IVamccayj aid. Dpt. Ayacncho, prov. Canga-
llo, dist. Ganaria.
Hamia, ohac. Dpt. Ancachs, prov. Hnaylas,
dist. Ynngayo.
Namoealca, aid. Dpt. Libertad, prov. Hia-
machucOy dist. Santiago de Ohaco.
Namora, hda. Dpt. y prov. Gajamarca,di;sL
Encafiada: habt. 50.
Namoyoc, hda. Dpt. Gajamarea, prov.Cho-
ta, dist. Paccha: habt. 201.
Nampaly hda. Dpt. Gajamarea, prov. Gekn*
din, dist. Ghumnch.
Nampal, hda. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. San Jos6: habt. 54: dista da
San Pedro 2 leg. (11 k.).
Namnpan 6 Namupampa, aid. Dpt. Libertad,
prov. Otnsco, dist. Lncma: habt. 101.
NamnyU) aid. Dpt. Pinra, prov. Ayabaea,
dist. Ghalaco : habt. 88.
Najoay, (dolor, dolencia. Q.) rio tribntaziodd
Amazonas porla izqnierda, iloi 8*44'
20*' lat. y 75<> 28' 4" long. Es nayegabb
en gran extension. Sua orillas son nd
sanas.
Nancho, hda. Dpt. Gajamarea, prov. Eaal-
gayoc, dist. Niepos: habt. 808. Aimak-
gna de la casa de la hacienda se eDeneB-
tran rninas de nna fortaleza de los Inett:
existen todavia grandes paredes 6 moia*
Uas depiedra:estansitnada8enelpasode
la Gordillera para Gajamarea y allf es tt-
cU contener i tin enemigo por la eaDfiga-
radon y escabrosidad del terrene. Ftt
este Ingar pa86 Francisco Pizario eavt-
do fa^ & Gajamarea. Desde este pnoto
para la costa todo es llano.
Nanipili, aid. Dpt. Piora, prov.y dist Hma-
cabamba: habt. 156, con los deMeffi-
brillo.
Namif chac. Dpt. Ancachs, prov. CijataiD-
bo, dist. Ambar.
Nanlfiy tdd. Dpt. Ancachs, prov. Gajttiinko,
dist. Mangae: habt. 87.
NARA
— 609
NATI
Hapo,(nafN} sfdndar. Q.) lio, nace en las
&lda8 del Ootopasi, en la Bepdblioa del
Ecnador, y tribnta sus agnas al Ama-
lonaB por la izqnierda, i los S"" 24* lat. y
68*45* long, (annqne es observacion de
la Condanine, la crreo errada): es navega-
ble para yapores en mas de 100 leguas; su
conienie es tan insensible que sus agnas
parecen estancadas, y por lo mismo su
corso forma mnohas curbas y rodeos. El
Napo corre en territorio pemano como 70
leguas (880 k.) desde su boca.
NiFO, pbl. Dpi. Loreto, proy. Alio Amazo-
nas, dist. Andoas: halbt. 680.
IKaqiim, hda. Dpt. Ancacbs, proy. Pallasca,
dist. Gorongo.
Saianjalj aid. G^jamarca, proy. y dist. Jaen.
Nabanjai., hda. Dpt. Juniu, proy. Tarma,
dist. Ghanohamayo.
Nabanjai., hda. de oana, Dpt. y proy. Lima.
dist. Garabayllo: habt. 81.
NanmJatamllO, est. Dpt. Loreto, proy. Alto
Amazonas, dist. Jeyeros.
Rarailayoce) chao. Dpt. Huancayelica, proy.
Tayacaja, dist. Saleabamba.
Nabanjayoco, chac. Dpt. Ayacucho, proy.
Luoanas, dist. Otoca.
Naranjito, hda. Dpt. Amazonas, proy. Lu-
yay diet. Bagua: habt. 9.
Nanuilitas, ehac. Dpt. y proy. Lima, dist.
Ate: habt 8.
Karanjo, aid. Dpt. Piura, proy. Ayabaca*
dist. Frias: habt. 815.
Naraioo, aid* yhda. Dpt. Piura, proy. Aya-
baea, dist. Ohalaco: habt. 189.
NixANjo, aid. Dpt. Fiura, proy. Huanea-
bamba, dist. Huarmaca: habt. 180.
Iaimi||ay aid. Dpt. Gajamaroa, proy. Chota,
dist. Paccha: habt. 61.
^ABAHjo, chae, Dpt. Oajamarca, proy. Gho-
ta, dist. Querocoto.
iABAKjo, hda. Dpt. Gajamarca, proy. Hual-
gBj€}c, dist. Niepos.
lanuBjo-pampa, chao. Dpt. Libertad, proy.
jBnamachuco, dist. Marcabal.
.WftnJOfi, chac. Dpt. Amazonas, proy. Gha-
cZiapoyas, dist. Molinopampa: habt. 12.
▲RAKjos, hda. Dpt. Amazonas, proy. Lnya,
dist* Bagua: habt. 28.
ABAKjos, chac. Dpt. Gajamorca, proy. Jaen,
dist. Callayao.
' Nabamjos, chac. Dpt. Oajamarca, proy. Ga-
jabamba, dist. Condebamba.
Narpitlsi, est. Dpt. y proy. Puno, dist. Pi-
chacani.
Nariiia^ laguna & la derecha del rio Gham-
bira en el que descarga sus aguas.
NaiSacaniy {nasa nariz, pico de los p&jaros,
ccara pelade. Ay.) pbl. Dpt. Puno, proy.
Ghucuito, dist. Pisacoma: i los 16* 54' 40*'
lat. y 72* long.: d 8,877m. alt.
Nasapalla, hda. Dpt. Puno, proy. Lampa,
dist. Nunoa: habt. 10.
Nasca^ cabo 6 punta &los 14* 57* lat. y 77*
52* 84** long, tiene 810m. alt.
Nasca 6 CabaUoi, caleta & los 14* 55' 40*'
lat. y 77* 51* 54** long. Su fondo es de
arena gruesa de 6 barazas, & cable y me-
dio da tierra: esti espuesta a muchos
yientoB.
Nasoa, do afluente del Palpa, en GoUango :
nace en la proyincia de Luoanas. Algunos
consideran este rio como el principal, y el
Palpa como accesorio; pero el primero
yiene de mas l^jos y con mayor cantidad
de agua.
NA80A,distrito de la proyincia y Dpt. de lea:
habt. 8,449.
Nasga, (antiguamente Nancuca^ escarmenta-
do. Q.) Villa capital de este distrito de la
proyincia y Dpt. lea: A 619m.58 alt. : habt*
867. Hasta hoy existen los restos del acue-
ducto del tiempo delos Licas, formado
de peqenas piedras de canto y cubier-
to eon losas graades: tiene en lo general
de lm.80 & lm.50 de alto por Im* de ancho:
otros acueductos trasyersales son de ma-
nores dimensiones: dista da Lima 85 leg.
(478 i k.); de Aoari 24 (188 ^ k.); de Lo-
mas 25 (189 i k.)
NascadiO) hda. Dpt. Ouzoo, proy. Oanas,
dist. Goporaque.
Natalia, hda. Dpt. Huancayelioa, proy. Ta-
yacaja, dist. Mayoc: habt. 847.
Watiyidady cerro mineral en el distrito de
Macate, proy. Huaylas, Dpt. Ancachs.
Natttidad, minade plata en Natiyidad, Dpt.
Ancachs, proy. Huaylas, dist. Macate.
Nattvoai), mina de plata en Gasca, Dpt.
Ancachs, proy. Huaras, dist. Ayja.
NATiymAD, mina de plftta en Mutuiehico.
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Ayja^
»7
TAUT
— 610
NAZA
Natividad, hda. mineral, Dpi. Ancaohs,
prov. Haaras, dist. Becnay.
Natividad, mina de plata al 0. del pneblo
de Yauli, Dpt. Jonin, prov. Tarma, dist.
Yauli, ley 20 m.
Natividad, aid. Dpt. Apnrimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Huancaray : habt. 289.
Natividad, mina de plata en el mineral de
Ariragua, Dpt. Arequipa, prov. Condesn-
yos, dist. Salamanca.
Natuna, chac. Dpt. Arequipa. prov. y dist-
Union.
iVaupayaccta , hda. Dpt. Ayacucho, prov
Huamanga, dist. Sooosvincbos : habt. 52.
KanpaiSf aid. Dpt. Lima, prov. Ghancay,
dist. Ihnari.
Nauquipa, aid. Dpt. Arequipa, prov. Oa-
mana, dist. Caraveli: habt. 60: dista de
Caraveli 14 leg. (78 k.)
Nansa, aid. Dpt. y dist. Tarapacd: dista de
Tarapacd. 12 leg. (67 k.).
Nantaf cano 6 canal que se une al Maranon
por la izquierda. Es navegable para pe-
quenas canoas.
Kauta, distrito de la provincia delBajo Ama-
zonas, Dpt. Loreto: habt. 2,167.
Kanta^ (puede ser corrupcion de nuatta, na-
oido, apostema, 6 oierta enfermedad. Ay.)
pbL capital de este distrito en la provin-
cia del Bajo Amazonas, Dpt. Loreto; si-
tuado i los 4*» 81' 80" lat. y 76« 27* 89"
long.idi 128ziA*alt. en laoonfluenoia delMa-
ranon con el Ucayali que es i los 4^ 81'
80" lat. y 750 47' 24" long. & 99m. alt.
& la orilla izquierda y en terreno algo ele-
vado para evitar las innundaciones en las
crecientes del rio. Sirve de puerto, y su
desembaroadero en tiempo de creciente,
es c6modo, y todo lo contrario cuando se
retiran las aguas, por el mucho barro que
queda: ent6nces es preciso bajar un pooo
por una quebradita. Nautafu^fundada el
ano de 1880, y desde ent6nces es diario
su incremento y mejora porque es el cen-
tro del comercio con el Brasil y demas
pueblos de esa dilatada provincia. La tem-
peratura media (Noviembre) es de 25°: la
variacion magn^tica 7** 2' al Este. Lave-
locidad del rio entre Nauta 6 Iqoitos es
de 8 millas por hora: habt. 1,687 de la
tribu de los Cocamas; dista de San Be- ^
jis 6 leg. (88 i k.); de Moyobunba UO
(668 i k.); de Iquitos 22 i (124i k.)
Nanyaily chac. Dpt. prov. y dist. Hoinnoo.
Nava^ pbl. Dpt. Anoachs, prov. Oajatambo,
dist. Oyon: & 8 leg. (16 i k.) de HbHaj:
habt. 169.
Navaii) pbl. Dpt. Ancaohs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gaujul: habt. 858.
Navarrete) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hiu-
manga, dist. Quinua.
Nayarro^ hda. Dpt. lea, prov. Ghineha, diii
Pisco.
Navioeda, cerro mineral de oro, Dpi Finn,
prov. Ayabaca.
Nayac, hda. Dpt. Guzco, prov. Anta, disi
Surite.
Nayalf chac. Dpt. Libertad, prov.Pacaima-
yo, dist. Juequetepeque.
Nayeoan, chac. Dpt. Lima, prov. Oianeaj)
dist. Barranca.
Naychacni) chac. Dpt. Libertad, prov. Hiu-
machuco, dist. Santiago de Ghuoo.
Nayhua^ vaUe, Dpt. Guzco, prov. ydist
Faruro: habt. 176.
Nayhuapata, hda. Dpt. Libertad, prov*
Huamachuco, dist. Maroabal.
NazarenOy Jbsus, mina de plata i 8 legoai
de Taquilpon, Dpt. Ancaohs, prov.Htttj-
las, dist. Macate.
NAZABENO.mina de plata en Ohanca, Dpt An-
oachs, prov. y dist. Gajatambo : ley 50 bl
Naxabkio, mina de plata «n Paeoha, D^
Anoachs, prov. Huaylas, dist. Huata: ky
17 m.
Nazabxno, mina de plata en Tinta, Dpi. Ao-
oaohs, prov. C^aiambo, dist. Oyon: by
de 12 & 25 m.
Nazabxuo, mina de plata en la eordiUendd
Ghacna, Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo,
dist. Oyon.
AZABENO, mina de plata al N. O. del po^
bio de Yauli, Dpt. Jnnin, prov. Tdxai,
dist. Yauli.
NazarenOy hda. mineral, Dpt. Libertaii
prov. ydist. Otnsco: a 2 1^. (llk.)«b
Otusco: habt. 47.
Nazabeno, hda. de eana, Dpt. Libertad,
prov. Trujillo, dist. Magdalena de Cao: i
1 leg. (5 i k.) de Magdalena.
Nazabeno, aid. Dpt. Libertad, prov. PacM-
mayo, dist. San Joe^.
I
NEGE — 6
NftzariO) 8am, hda. en si valle de Paucar-
tambo, prov. j dist. Faacartambo, Dpt.
Cuzoo, & la. orUlft derecha del Cosuipata,
a los 18' 6' 12" lat. y 74- 6' 88" long.
i l,8e2ni- alt. tempm-atura IS" 6° i laa 12
m. (Jonio).
NebrtjayooCi aid. Dpt. Cuzoo, prov. Goa-
venoion, dist. £cliat&te; habt. 61.
Sieccres, chac. Dpt. Hnancavelica, prov.
Tay&caja, dist. Mayoo.
NesiUf mina de plata en el distrito de Saya-
pullo, proT. Cajabamba, Dpt. Cajamorca.
Sepra, roca, A los 9" 27' lat. y 80" 46' 40"
long. estA en la booa de la bahia de Cas-
ma, y aiin caando la babia es limpi& y
con mnclio fondo ee ba hecbo o^lebie eS'
ta rooa, poT baberae estreUado en ella, la
fragata "MeicedeB" en el ano de 1864
qae llebaba reolntos, encerrados en la bo-
dega y pereoieron loiserablemente. El co-
mandante del baqae Don Juan Noel, mn-
ria heroicamente por qnerer salvar & los
qae se encontraban & botdo.
NiQRA, mina de plata en la Cordillera Ne-
gra, Dpt. Ancacbs, prov. Huaylae, dist.
Mato.
Neoea, mina de plata en la Cordillera Ne-
gra, Dpt. Ancacbs, prov. y diet. Huaras.
!Ve87«iras, uno de los Cantones en qne estA
dividido el terreno salitrero del Departa-
mento de Tarapaod.
Nbsreirob, aid. Dpt. y dlat. Tarapaoi : babt.
314: en OBte Ingar BB en caentran varias sa-
litrerae : ^ta de Tarapaci 10 leg. (55 i k.)
Nesbeibos, salitrera en el Canton desu nom-
bre, dist. y Dpt. Tarapooi; en 1872 pro-
dojo 42,000 quintales: en 1673 id.: dista
10 leg. (66 i k.) del puerto; 1 (6 i k.) de
la Unea f^rrea.
NEGBsmoa, salitrera en el Canton desanom-
bre, diet, y Dpt. TarapacA; en 1872 pro-
dnjo 82,000 quintales: en 1873—200,000;
dista 10 leg. (65 ^ k.) del puerto y 2 millos
(8 i k.) de la llnea f^rrea.
NxaHEixoB, salitrera en el Canton de au nom-
bre, dist. y Dpt. TarapaoA, en 1872 pro-
dnjo 11,960 qnintalea: en 1878 — 40,000:
dista 9 leg. (60 k.) del puerto y J de nulla
(928 m.) de la Unea ferrea.
NxoKBmos, salitrera en el Canton de de su
nombrs, dist. y Dpt. TarapacA: en 1872
1— NI
produjo 86,000 quint
ta 9 leg. (50 k.) del
(928 m.) de la linea :
N^Ua, bda. Dpt. Ci
cion, dist. Santa Ani
N^rillm, Cordillerade
tra Reptiblioa de la d
de Tarapacd: dista i
(278 t k.) y 10 (55 J
Negritos, bda. Dpt. Ct
dist. San Ignacio.
Negritos, bda. Dpt. y i
Encauada.
NeffTO, rio tributario d
izquierda, Antes de
una pena por dos bo>
cion que admira; pi
que las aguas del rit
pot la qnebrada que
por esto SUB agnas si
lo oontrario las de lo
Nbobo, rio pequeno, ti
A 800m. alt.
Keqro, aventadero de c
SAndia, dist. Phara.
NeffTomayo, bda. coct
Carabaya, dist. Ituai
Negbouayo, rio tribntai
ca de la cbacra de H
oia de Carabaya, Dp
NxoBOMATO, bda. cooa
Carabaya, dist. Cora
Negro lunertoi cbao. 1
Lucanas, dist. Lara
Negroni, cbao. Dpt. Pi
dist. Mu&tni.
Negboni, bda. Dpt. Pux
garo.
Norropampa^ cbao. D]
y dist, Cbota.
Negroputnnco, est. D
cuito, dist. Yunguyo
NefTOS, mina de plata
lado N. E. Dpt Caj
Hualgayoc, ley 40 n
Negrotira,eBt. Dpt. Fui
Ororillo.
NepeD, bda. de cana, J
Trujillo, dist. Santia
dista de Santiago 1 1
NqtefiMf rio, oMt eo
NICO
612
NIEP
Dpi. Ancaohs. Solo tiene agua en tiem-
po de llavias.
NspeSa, difltrito de la provincia de Santa,
Dpt. Ancachs: habt. 2,037.
NepeI^a, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Santa, Dpt. Ancachs. Es es-
caso de agua, y de aspecto ruinoso: habt.
990 : tiene una oficina Telegrdfica en co-
neccion con las de la Eepiiblica: dista de
Lima 77 leg. (429 k.); 9 (50 k.) de Casma
y 28 (166 k.) de Huarmey.
Nepe^a, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepena.
Nequeecota, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Santa Bona.
Nequehuire, est. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
lloma, dist. Tisco.
Nequeneque, (neque neque muibarroso. Ay.:
necc b^ia. Q.) cerro mineral de plata,
Dpt. Pimo, prov. As^ngaro, dist. Mu-
nani.
Nequeneque, aid. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Munani : habt. 174.
Nequeneque, hda. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. Munani : habt. 17
Nequeta, (enlodado. Ay.) est. Dpt. Arequi-
pa, prov. Castilla, dist. Andahua.
Nequxta, est. Dpt. Arequipa, prov. GastiUa,
dist. Yiraco.
Nestares, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista: habt. 164.
Nevado, mina de plata y socabon, en el cer-
ro de Jesus, lado N. Dpt. Oajamarca, prov.
J dist. Hualgayoo : ley 10 m.
NicaciOy distrito de la provincia de Lampa,
Dpt. Puno: habt. 1,091.
NioAcio, pbl. capital de este distrito, prov.
Lamba, Dpt. Puno: habt. 401.
Nieaooyat hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabayo, dist. Usicayos.
Kicarapi, chac. Dpt. y prov. Puno, dist.
Tiquillaca.
Kicooc, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Oanga-
Uo, dist, Huambalpa.
Nicolas, San, distrito de la provincia de Gha-
chapoyas, Dpt. Amazonas: habt. 1,148.
Nicolas, San, pbl. capital de este distrito,
Dpt. Amazonas, prov. Chachapoyas : habt.
992.
NiooLAs, San, hda. Dpt. Gajamarca, prov.
Contomaza, dist. Gosmango : habt. 168.
Nicolas, San, chac. Dpt. prov. y dist. Lam-
bayeque.
Nicolas, San, wma de plata en Collanun,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Beeuaj.
Nicolas, San, mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Becuay.
NiooLAs, San, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hiu-
ri, dist. San Luis : habt. 883.
Nicolas, San, mina de carbon de piedia en
el distrito de Yungay, prov. Huaylas, Dpt
Ancachs.
Nicolas, San, est. Dpt. Ancachs, prov. j
y dist. Pomabamba.
NicolaSf San, hda. Dpt. Junin, prov. ydiit
Pasco.
Nicolas, San, mina de plata en Santo Boss,
Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
Nicolas^ San, hda. decaiia,Dpt. Lima, pro?.
Chancay, dist. Supe : habt. 268: dista da
Supe i leg. (8 k.).
Nicolas, San, hda. Dpt. y prov. lea, disL S.
Juan Bautista : habt. 1,600.
Nicolas, San, punta il los 15* 14' 22" hi y
77° 86' 26" long.
Nicolas, San, bahia, formada por la pnott
de este nombre: es abrigada y de segoro
fondeadero con 7 ^ 12 brazas cerea de iaa-
ra. El lugar carece de agua y de todo re-
curso y puede decirse que es inhabitido
aun cuando existen algunas chosas.
Nicolas, San, aid. Dpt. y prov. lea, dist Nmci
Nicolas, San, salitreraen el Canton de Pia-
pa Negra, dist. Pisagua, Dpt. Tarapaca:
en 1872 produjo 8,000 quintales; en 73
1,500: & 9 leg. (50k.l54) del puerto y i 1
(6 i k.) de la linea f^rrea.
Nicolas dc Bari) San, chac. Dpt. Ancadis,
prov. Gajatambo, dist. Ticllos.
Nlcola^ipampa, chac. Dpt. Ancaohs, prov.
Oajatambo, dist. Huancapon.
Niclmrahiil) aid. Dpt. Puno, prov. Asinga-
ro, dist. San Jose.
Nicpos, distrito de la provincia de Hnalga-
yoc, Dpt. Gajamarca: habt. 2,576.
NiEPOs, pbl. capital de este distrito de Ii
provincia de Hualgayoc, Dpt. Gajamarca.
Se halla situado en una meseta que for-
man los cerros de la Gordillera queentf-
ta parte est^ cortada casi perpendicolar-
mente sobre el lado de la oosta, de siur-
t0 que la Gordillera parece on elevado j
NINA
613 —
NINA
macizo mnro que divide Uas Uannras de
la eosta. Desde la plaza de Niepos se y6
el mar y la caida del sol como si estuvie-
ra en las oriUas: distapor elevacion como
20 legnas del pneblo de Lagunas de la
provincia de Gbiclayo: habt. 1,141.
Nieta, aid. Dpt. Cnzco, prov. Paruro, dist.
Accha : habt. 12.
NietOy mina de plata eon sooabon en el cer-
ro de Jesn8,lado N. E. Dpt. Cajamarca
prov. y dist. Hualgayoc.
NisTo, hda. de vina, Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Yitor: habt. 2.
NieTey hda. Dpt. y prov. Lima, dist. Sorco.
Wieveiia, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Lnrigancho: habt. 57.
NieTes, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Ghota,
dist. Cachen : habt. 240.
NnsvEs, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate
NnvEs, mina de plata en Qnesquechupa,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Eecuay
Nnvxs, mina de plomo en Chancayoc, Dpt.
Ancachs, prov. Cajatambo, dist. Haasta :
ley 50 m.
IVilma, est. Dpt. Cuzco, prov. Chnnvivileas,
dist. Ghamaca.
NUilulcalla) aid. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Paruro : habt. 47
Nilmaiiata) est. Dpt. Guzco, prov. Paruro,
dist. Huanoquite.
Kigiiaqqili, hda. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Gotabambas.
Sflmaypata, est. Dpt. Guzco, prov. Paruro,
dist. Huanoquite.
Ifilcahnanil, est. Dpt, y prov. Puno, dist.
San Antonio.
Ilina^ (fuego, mumbre, cosa fina. Q.) aid.
Dpt. Puno, prov. Lampa, dist. Cupi: habt-
554.
NinabamlMi^ hda. Dpt. Gajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Santa Gruz : habt 534,
con l6s de Polulo.
NiwABAicBA, hda. Dpt. Gajamarca, prov. y
dist. Cajabamba.
HinabamlNi) est. Dpt. Ancachs, prov. Pa-
Ilasca, dist. Corongo: secultivala cana
J iLrboles frutales.
NiKABAMBA, aguas termales, Dpt. Ancachs,
prov. Pallasca, dist. Gorongo. (pg. 156)
NiNASAHBA, chac. Dpt. Huancavelicai prov.
Tayacaja, dist. Oolcabamba,
Ninabambfl, no, Dpt. Ayacuoho, prov. La
Mar: & 10 i leg. (58 k.) de Tambo.
NiNABAMBA, hda. y aid. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. San Miguel: habt. 1,565:
dista de San Miguel 15 leg. (88 i k.); de
Ayacucho, 12 (67 k.).
NiNABAMBA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Ghungui: habt. 98: & 11 leg.
(61 k.) de Mayoc.
Ndyabamba, mineneral de plata y aguas ter-
males en la provincia de Gastrovireyna,
Dpt. HuancaveUca, dist. Pilpichaca.
NiNABAMBAy chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
NinabamlNly chac. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Acomayo.
NiNABAMBA, hda. Dpt. Guzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Urcos.
Ninacacay distrito de la provincia de Pasoo,
Dpt. Junin: habt. 8,751.
NiNAOAGA, (piedra fina, coca 6 ccacea tiene tarn-
bien otros sinificados. Q.) pbl. capital de
este distrito de la provincia de Pasco: habt.
868: & 4,014m. alt.: dista de Tarma 17 i
leg. (97 k.); y de Garhuamayo 1 i (8 k.).
Ninacanolui) est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Socosvinchos : habt. 15.
Ninacaray est. Dpt. Guzco, prov. Ghunvivil-
cas, dist. Yelille.
Ninahua^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Ninahliasl; hda. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabambas, dist. Huayllati.
Mnahnisa, est. Dpt. Puno, prov. Garaba-
ya, dist. Macusani: habt. 869.
NiNAHuisA, hda. Dpt. Puno, prov. As&nga-
ro, dist. Munani.
Mnamarca, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera: dista de Tala-
vera 1 leg. (5 ^ k.)
NiNAMABOA, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
NiNAMABCA. hda. Dpt. Guzco, prov. Pauoar-
tambo, dist. Gaycay.
NiNAMABOA, aid. Dpt. Guzco, prov. y diit.
Paucartambo: habt. 88.
Mnamayhua, (mna fuego, lumbre, oosafina:
mayhua acariciar. Q.) quebrada donde hay
varies lavaderos deoro, Dpt. Ancachs*
prov. Huari. Se halla traa del cerro dii
Saa Cristoval do UeliTinnga.
NINO
614
NOGO
Ninan^ ohac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Chiquian.
Ninanlna) hda. Dpt. Guzco, prov. Ohnnvi-
yilcas, dist. Livitaca.
Ninantaya, hda. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Moho: habt. 81.
Ninapamiia, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Eestanracion.
Ninapanya^ chac. Dpt. [Jnnin, prov. y dist.
Jauja.
NinatambO) aid. Dpt. Jtmin, prov. y dist.
Tarma. Hay varias de este nombre.
NinaTinchus, mina de plata, Dpt. Anoaohs,
prov. Oajatambo, dist. Aqnia: direccion,
E. d N.: inclinacion casi vertical: ley de
84 & 188 m.
Ninayacn, este lugar de aguas termales esti
^ orillas del Huallaga cerca de Ghasuta.
Niniso, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas.
NlnunyayoC) bda. Dpt. Jtmin, prov. y dist.
Pasco.
Nlfia, mina de plata al N. 0. del paeblo de
Yanli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist. Yaoli.
Nlfio, mina de plata, Dpt. Libertad, prov. y
dist. Huamachnco.
NiRo, cerro mineral, Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Gajatambo : i 4 leg. (22 k.) de Qui-
chas.
Nif^o, mina de plata en Ghanca, Dpt. Anca-
chs, prov. y dist. Gajatambo.
Nil^o, mina de plata en Banra, Dpt. Anca-
chs, prov. y dist. Gajatambo: ley 80 m:
Nif^o, mina de plata en Huinchos, Dpt. An-
cachs, prov. Gajatambo, dist. Aqnia: ley
80 m.
Nd^o, mina de plata en Tinta, Dpt. Ancachs,
prov. Gajatambo, dist. Oyon: ley 10 m.
Nif^o, hda. Dpt. Ayacacho, prov. Hnaman-
ga, dist. Acosvinchos : habt. 251.
Nnio, mina de oro en el cerro de Tiqnimbre,
Dpt. Arequipa, prov. Gondesuyos, dist.
Alpacay : al E. de Alpacay.
Kinobambay aid. yhda. mineral, Dpt. Hnan-
cavelica, prov. Gastrovireyna, dist. Filpi-
chaca : habt. 24: dista de Ayacueho 14 leg.
(78 k.)
Nif^OBAHBA, cerro mineral de plata, A 16 leg,
(88 i k.) de Ayacueho, Dpt. Ayacacho en
la hacienda de este nombre. Al pi6 de es-
to oexro hay un manantial de agua ter-
mal de dcido earbdnico que sale depor-
firos con 40^ da calor.
Nino JesuSf mina de plata el N. 0. dal pU.
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, disL
YauU.
Nmo JESUS, chac. Dpt. Lima, prov. Hu-
rochiri, dist. Santa Eolalia.
Ninoneqney pbl.Dpt. Ayacueho, pro?. Hi»-
manga, dist. Tambillo: habt. 810: i l^kg.
(8 k.) de Ayacueho.
Nifiopampa) chac. Dpt. Ancachs, pro?. Bn-
ras, dist. Becuay.
Nlnnnga^ hda. Dpt. Guzco,prov. Antft,disL
Limatambo.
Niquencocha, chac. Dpt. Ancachs, pro?.
Gajatambo, dist. Goehamarca.
Niscas^ aid. Dpt. y dist. Junin, prov. Tir-
ma: habt. 66.
Nitaootay est. Dpt. Puno, prov. CanlMfi,
dist. Gorani.
Nitipa, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, M.
Pucari.
Nlvielii) hda. Dpt. Lambayeque, pNf.y
dist. Ghidayo.
NiTin, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hmim,
dist. Garhuas.
Nivinto, aid. Dpt. Gajamarca, prov, Just,
dist. Golasay.
Noasa^ aid. Dpt. Tarapacd, disk Himioii
Noa^yO) hda. cecal, Dpt. Puno, prov. Sta-
dia, dist. Phara.
Nooorapl) aid. Dpt. Puno, prov. y ia^
Lampa.
Nocuray, (^curay padecer, sofEir. Q.)b>
tributario del Maranon por la izqdarik
Su curso es poco oonocido par estar as
orillas pobladas de salvajes: pero es itt-
vegable para pequenas canoas.
Noel) caleta inmediata al puerto de Taobe
y d la hacienda de Sarumilla: esti bilft-
Utada tan solo para la exporUunon de pio-
ductos nacionales, bajola dependenrit^
la aduana de Payta.
Nog^al, chac. Dpt. libertad, prov. Bite
dist. Huancaspata.
NoipiIiiiyoC) aid. Dpt. Guzco, prov. Odcfti
dist. Lares: habt. 49.
Nogalpampaychac. Dpt. Guzco,prov. y di*
Urubamba.
Nogoll) chac. Dpt. Libertad, prov.
chucoy dist. Santiago de Cbuw.
NOSE
615
NUNE
Nolleeotaca) hda. Dpt. Gnzco, prov. y clist.
Pancartambo.
Noma, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca, dist.
ChiJaco: habt. 81.
Nomala, aid. Dpt. y prov. Kara, dist. Ya-
patera: habt. 688.
Nomara, aid. y est. Dpt. Kara, prov. Pay-
ta, dist. Haaca: habt. 160.
NoifABA, aid. Dpt. Piara, prov. Payta, dist.
Sollana.
Nomballey hda. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen,
dist. San Ignacio.
Nomogalla, chac. Dpt. Libertad, prov. Haa-
maohaco, dist. Bantic^o de Ghaco.
NonatO, qaebrada, qae termina en la orilla
del mar al N. de la panta de Gornejo.
NoNATO, caleta al N. de la panta de Gornejo.
Nonura, {nunu espirita, nuflu pechos de la
muger, tetas. Q.) panta i los 5o 52* lat. y
88« 26' 4" long.
Nofio, est. Dpt. Apariroac, prov. Gotabam-
bas, dist. Tambobamba.
N<^lOtoa, {nupu mollera, cosa blanda. Q.)
pbl. Dpt. Loreto, |prov. Alto Amazonas,
dist. Andoas: habt. 41.
NOTatoSf chao. Dpt. y prov. Lambayeqae,
dist. Motape.
NmrbertO) San, mina de plata en el cerro de
San Jos^, lado E. Dpt. Gajamarca, prov.
y dist. Haalgayoc: ley 10 m.
Moria, La, ohacarilla, Dpt. libertad, prov.
y dist. TrajiUo: & i leg. (1 j^ k.) de la
cindad.
NoBiA, ono de los Gantones en qae esiA di-
vidido el terreno salitrero de Iqaiqae.
NoxiA, pbl. Dpt. Tarapacd, dist. Pica: habt.
828: i, 98dm. alt.: dista de Tarapac^ 12
leg. (67 k.); de Iqaiqae 10 (55 i k.).
Koria y Limefia, saUtrera en el Ganton de
la Noria, dist. Pica, Dpt. Tarapaoi: en
1872 prodajo 299,166 qaintales : en 78—
1.085,125: dista 12 i leg. (69 i k.) del
paerto y 1 (5 ^ k.) de la linea ferrea.
IHoniiaildia j saUtrera en el Ganton de la Pe-
na, dist. y Dpt. Tarapaci: en 1872 proda-
jo 900 qaintales: en 78—18,000: dista
12 i log. (69 k.) del paerto y 1 (5 ^ k.) de
la linea ferrea.
If O se sabe, mina de plomo y plata en Palca-
iaxubo, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
4ist* Ambar.
Novillo 6 Isla Blanca^ (vtese Blanea^ 6 el
NoviUo,
NoYOa, mina de plata, en el cerro de Gal-
qaimarca, lado E. Dpt. Gajamarca, prov.
y dist. Haalgayoc: ley 12 m.
Nneapay, hda. Dpt. Guzco, prov. Ghanvi-
vilcas, dist. Gcapacmarca.
Nuestro-amOy chac. Dpt. Janin, prov. Jau-
ja, dist. Haaripampa.
Nneva flor, chac. Dpt. Ayacacho, prov. La-
oanas, dist. Otoca.
Nueva Soledadf salitrera en el Ganton de la
Soledad, dist. Pica, Dpt. Tarapacd: en
1872 prodajo 150,000 qaintales : en 78
280,000: dista 11 leg. (61 k.) del paerto, y
1 nulla (1 i k.) de la linea ferrea.
NuEVA Soledad, salitrera en el Ganton de la
Soledad, dist. Pica, Dpt. Tarapacd: en
1878 se calcal6 saprodacto en 1,800 qain-
tales: dista del paerto 12 leg. (66^ k.); y 8
(16 ^ k.) de la estacion del ferrocarril.
Naeva Tirjinla) salitrera en el Gaaton de
la Argentina, dist. Pica, Dpt. Tarapacd:
en 1872 prodajo 14,000 qaintales : en 78
id.: dista 11 leg. (61 k.) del puerto.
Nuevo Oran 6 Pacallpa) v^ase Oran, pae-
bio.
Nuevo RosariOy salitrera en el Ganton del
Bincon, dist. Pisagaa, Dpt. Tarapacd : en
1872 prodajo 24,000 qaintales : en 1878
40,000: & 8 leg. (44 i k.) del paerto.
NaiBpata^ aid. Dpt. Ancachs, prov. Haari,
dist. Ghavin.
Nnllibamba, chac. Dpt. prov. y dist. Gaja«
marca.
Nmnahyaf chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Oyon.
Nmnlrcay chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Ghilia.
NomlrmaGai chac. Dpt. Libertad, prov.
Haamachaco, dist. Santiago de Chuco.
Nnmyabamba, hda. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Haaylillas: dista de Huayli-
Uas i leg. (1 i k.).
Nnnamacha^ aid. y hda. Dpt. Piara, prov.
y dist. Haancabamba: habt. 72: dista 1
leg. (5 i k.) de Haancabamba.
Nimcaiie) chac. Dpt. Libertad, prov. Haa-
machaco, dist. Santiago de Ghaco:
Nune) hda. Dpt« Ancachs, prov. Gajatambo,
dist« Ambar«
NUNO
— 616
NUTC
NnngfO) hda. Dpi. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Taoabamba: h&bt. 796, con los de
Goncbnd, Poroporo y Colpa.
Nunjaf hda. Dpt. Libertad, prov. Trujillo,
dist. AsGope.
KnnjaT) ohac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
TrujiUo.
Nnnncoto, est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Oarhnas: habt. 881.
Nnniiiiya, est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba.
NuNtJNYA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
NunimyaydC^ hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
NnBUraya^ chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Nunes, hda. Dpt. prov. y dist. Magda-
lena.
Nul^ES, hda. Dpt. y prov. Lima, dist. Luri-
gancho.
NufJES, hda. Dpt. lea, prov. y dist. Pisco :
habt. 65.
Nu^s, mantial, Dpt. Tarapacd, dist. Pica:
dista de Tarapacd 20 leg. (Ill I k.); y 8
(16 i k.) de Pica.
Nanoft) distrito de la provincia de Lampa,
Dpt. Puno : habt. 8,989.
NuSOA, {iiufto los pechos de la mnger, y tarn-
r
bienlaleche que sale de ellos; nunuka
mamard. Ay.) pueblo, capital de esie dis-
trito de la provincia de Lanpa, Dpt. Pa-
no.
JVanuhiia, est. y hda. Dpt. Ayacacho, pro?.
La Mar, dist. Anco.
Nnnnmarea, (comarca de leche. Ay.) (Aiu-
hua) aid. Dpt. Puno, prov. Chuouito, dist
JuH: habt. 820.
Nanuiiliiiayooc, chac. Dpt. Huancavetica,
prov. Angaraes, dist. Acobamba.
NuNUNHUAYocc, hda. Dpt. Huancavelica,pio?.
Tayacaja, dist. Pampas.
NimuNHUAYocc, hda. Dpt. Huancavelica,prov.
Tayacaja, dist. Mayocihabt. 84.
Nnnuiii) hda. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Moho: habt. 7.
Nupe, (nu^u mollera, cosa blanda. Q.)no:
nace en la provincia del Dos de Mayo,
Dpt. Hu&nuco. Examinando el corso de
este rio se sabe que recibe las agnas de
los rios Queropalca y Chota que se nnen
antes, y despues tributa sus agaas a k
laguua de Lauricocha, con un candal
mayor que ^ste : por consiguiente el m
Nupe debe considerarse el orfgen del Ha-
ranon.
Kutco, aid. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist
Panpas : habt. 255,
N
JLdtkbxxivcu. — Las palabras que no se enoaentren con ^ b1 prinoipio 6 medio de diccion,
btisquense con N.
H^aoc^to, {nacca degollar, abrir una rei. Q.)
est Dpt. Puno, prov. Oarabaya, dist. Co-
ram.
fiacto, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Corani.
Saeonabi, bda. Dpt. Libertad. prov. Pataz,
dist. Buldibuyo: dista de Parcoy 11 leg.
(61 k.)
lilahililiambay aid. y bda. Dpt. Libertad,
prov. PataZy dist. Buldibuyo: babt. 470:
dista de Buldibuyo 8 leg. (16 J k.).
Nahxjibakba, est. Dpt. Libertad, prov. Otus-
CO, dist. Usquil: babt. 228: & 2 leg. (11 k.)
de XJsqml.
STahxjibahba, mina de plomo, Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Buldibuyo.
Sahllichaipe, {fiahui ojos, ckaypi abf. Q.)
aid. Dpt. Guzco, prov. Cauas,^dist. Lan-
goi: babt. 804.
fialmliicalla, bda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuuoa.
fiahuindla, bda. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
fiahulnpaoos, cbac. Dpt. f Ancacbs, prov.
Huaras, dist. Yungar.
flamaSf bda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Magdalena : babt. 88.
llalll]ilMI]lipa5(llaiiura|deojos.*Q.)ald. Dpt.
Ayacucbo, prov. Parinacocbas, dist. Lam-
pa: babt. 251.
fffthiilpiiqnlOj (ndhui ojos, puquio manantial
Q.) aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo, dist.
Gbnpaca: babt. 81.
Nahuipuquio, bda. Dpt. Junin, 'prov. Huan-
cayo, dist. Golca: dista de Pasco 50 leg.
(278 i k.).
Nasuipuquio, pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Tajaoaja, dist. Pampas : babt. 868.
Nahubpuquio, bda. Dpt. Huancavelica, prov,
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
Nahuipuquio, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. y
dist. Huanta.
Nahuipuquio, est. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
manga, dist. Quinua: babt. 64.
Nahuipuquio, bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Tambillo.
Sahuipuquio, pbl. y bda. Dpt. Apurimac,
prov. Cotabambas, dist. Tambobamba.
Nahuipuquio, bda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo , dist. Golquepata : babt. 60.
Stanquil, aid. Dpt. Piura, prov. ydist. Huan-
.cabamba.
KananticoS) {nan<ic duro, tico cdntaro de
barro. Q.) cerro mineral de plata, Dpt.
Huancavelica, prov. Castrovireyna, dist.
Arma : ley 40 m.
Sane, bda. Dpt. Lima, prov. Huarocbiri,
dist. Santa Eulalia.
iSapaf aid. Dpt. Puno, prov. Huancane, di^t.
Mobo: babt. 156.
Rapata, est. Dpt. [Cuzco, prov. Cbunvivil-
cas, dist. Cbamaca.
Sato, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pacasma-
yo, dist. Jequetepeque.
Naupallacta, bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Socosvincbos : babt. 85.
Sausd) (ciego. Q.) pbl. Dpt. y prov. Hu&-
nuco, dist. Huacar: babt.,816: dista 8 leg.
(16 i k.) de Ambo.
SaiiSilla, cbac. Dpt. prov. y dist. Hujlnuco,
en la quebrada de Yanac.
Seaua bda. Dpt. y prov. Lima, dist. Luri-
gancbo : babt. 25.
SccceSf {fleece se pronuncia fleque barro Ay.)
bda. Dpt. Huancavelica, prov. TayaQ^jfti
dist Mayoo,
78
NUNY
618
liJUTC
Sec-hirca, hda. Dpt. Ayacucho, prov.Luca-
na8, diat. Carhuanca.
Kiquep, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tiimbo, dist. Huayllacayan.
Sooo, (fiucco los pelos de la barba. Ay.) aid.
Dpt. lea, prov. Chincha, dist. Chincha
Alta: habt. 2,619.
Noiutt, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca, dist.
Chalaco.
Slofioiihiiayco, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Caiigallo, dist. Vischongos: habt. 91.
Kui'^lfiacu^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
!l}lljpiiiib:^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. UuayliUas.
S^iiuyu, hda. Dpt. Amazonas, prov. Liiya,
dist. Bagua: habt. 18.
[ S[anababamba , distrito de la provmdA
de Cajabamba, Dpt. Cajamarca: habi
290.
Nul^BABAMBA , (fiunii tetas , pechos de li
muger, mamar, bamba Ilanura. Q.)p1)L
capital de este distrito de la provindi
de Cajabamba, Dpt. Gajamarca: habt
290.
^ufiun^) hda. Dpt. Ayacucho, pro?. Ia
Mar, dist. Anco.
^iiftanhuayocc, est. Dpt. Ayacucho, pror.
Huamanga, dist. Chiara : habt. 6.
Sufiupata) aid. Dpt. Gajamarca.
Suschl, pbl. y hda. Dpt. Amazonas, pror.
Luya, dist. Lamud : habt. 206.
^[atccotata, hda. Dpt. Ouzoo, prov. y M
Paucartambo.
o
AnriBmiau — Lm palabrM que no td eaaaentzeii t
bfiiqaenu can B
1 0 ol prinoipio, en m
. con V.
0 — Eq Qiuehua y Aymard Be coufimde fi-
cilmentelaoooDl&u, y las mas veoes es-
te firroF no bace variar el significado de
la palabra; pero si la palabra se escribe
oon ft y se enprime esta, eutOnoes hay
notables eqniTocacioiies.
Obftinba,pbI. Dpt. HaancaTelica, prov. GaS'
trovireyna, dist. Cdrdova: babt. 168.
Obando, Uanara, Dpt. y prov. Areqnipa,
dist. Tiabaya.
Obispo (wcha, lagima en la Cordillera, prov.
Ganta, Dpt. lima.
Obn^e^ bda. Dpt. C&jamarca, prov. Obota,
dist. Qnerocoto; habt. 448, conlos de Fag-
dibamba y Paltic.
Obrajk, est. Dpt. Anoaohs, prov. Huaras,
diat. Garbnas.
Obraje, est. Dpt. Ancaobs, prov. Hiittras
dist. Oarbaas: habt. 281.
Obkux, est. Dpt. Aucacbs, prov. Hnaras,
dist. Parariu.
Obrue 6 Pico», bda. Dpt. Anoaobs, ptov.
Oajatambo, dist. Cbiqnias : & \ leg. (8 k.
de Gbiqnian.
Obraje , hda. Dpt. Jumn , ptov. y dist.
Pasco.
Obo&je, ohac. Dpt. Ijima, prov. Gaota, dist.
Atavillos Bajos.
Obbajx, bda. Dpt. Gnzco, prov. Qnispioaii'
chi, dist. Urcos.
Obbajie, hda. Dpt. Ctmco, prov. y diat. Urn-
hamba: babt. 8.
Obbajk, hda. cecal, Dpt. Pnno, prov. Cara-
baya, dist. Goasa.
Obndl^ ^^- I'P*' Tacna, ptov. Atica, dist.
Oodpa.
Obn^lllOt pbl. Dpt.|Lima, prov. y dist. Can;
ta: sitoado en la quebrada de Ganta &
2,764>°> alt. imxtediato ik la villa de Ganta
de la que lo separa
711: dista de Lima
Pasco 20 (145 k.); y
dalena 4 (22 k.).
Obraspar;pa» aid. I
Castilk, dist. Pamp
Obrejo y Cliorrillo, b
Qnispicanobi, dist.
Observatorio, ponta t
ensenada de MaJabi
Oc: — Aj>vwbt»mcia :
bras qne principian
tener la c dnplioada
satia confusion y dif
ciettas palabtae, bi
mir la segnnda c.
Ocachfpa, hda. Dpt. i
gallo, dist. YiscboQ]
OcaUa> {oea nombre d
la papa, Ua partfonl
Ingar oettado 6 sin
onajo. Ay.) pbLDpt
tilla, dist. Titaeo.
Ocallapa, aid. y cbac
Tarma, diet. Acobai
Ocallif disttito de la
X)pt. Amazonas: ha
OoAixi, (va^se ocalla: c
capitsl do este dietar
Lnya, Dpt. Amazoi
Ocana, bda. Dpt. Ar
dist. Qneobnalla.
Ocanclia, hda. Dpt.
Mat, dist. Tambo,
OcaSa* (occoAa lazada
Ay.) pbl. Dpt. Ayac
dist. Latamate : ha1
OcAfiA, est. Dpt. Ayac
dist. Lotifloolut; bit
oco
620
OCOLL
OcA^A, hda. Dpi. Ayacnoho, prov. Huaman-
ga, diet. Santiago: habt. 46.
Ocapata, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Ocarona, est. Dpt. Guzco, prov. Cliiinvi-
vilcas, dist. Livitaca.
Ocata^ {occUla v^ase esta palabra) mina de
plata en el Gerro Grande que domina el
pueblo de Chiquism, Dpt. Anoachs, prov.
Cajatambo, dist. Ghiquian.
Ociltara, lugar que sirviC de campamento
en la construccion del ferrocarril de Lima
d la Oroya, entre Matuoanay San Mateo:
se ha hecho c^lebre en la historia poHtica
por los asesinatos ^ inoendios perpetra-
dos por algunos operarios chilenos que
fueron repatriados por el Gobiemo de D.
Manuel Pardo , lo coal di6 lugar & gra-
ves cuestiones entre el Gongresoyel Go-
biemo.
Ocaya^ chao. Dpt. libertad, prov. Pataz,
dist. Chilia.
Oooe, (que se pronuncia Oke color cenicien-
to. Q.) aid. Dpt. Loreio, prov. Huallaga,
dist. Saposoa.
Oocs, aid. Dpt. Puno, provinoia Ghuouito,
dist. Yunguyo : habt. 647.
Occeneancha^ hda. Dpt. Ayaoucho, prov.
La Mar, dist Tambo.
Oecerana^ aid. Dpt. prov. y dist. Puno:
habt. 68.
OoceyacUy {oke yacu agua color de ceniza.
Q.): rio tributario del Pozuzo, por la iz-
quierda.
Occhaii) chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma,
bamba, dist. Otoca,
OcUona, chac. Dpt. Guzco, prov. Ghunvivil-
cas, dist. Golquemarca.
Oemaly chac. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. San Ger6nimo.
Oco — Advebtenoia, muchas de las siguien-
tes palabras que comienzan por Oco de-
ben ser cormpcion de unn que significa
cuerpo: Htu:o hondo, hondura, dentro, vio-
lar doncella, Hucu hdmedo, fresco. Q.
En A3rmard : Hticu buho, Hucca poco,
TJca dl 0 fete, pronombre demostrativo.
Oco, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Marea.
Oco, hda. Dpt. Huancavelica, prov, Anga-
raes, dist. Lircay: habt. 57.
Oco, hda. Dpt. Ayacucho, prov..
Huanguilla.
Oco, est. Dpt. Ayacucho, prov. CangaDo-
dist. Huambalpa: habt. 188.
Oco, est. Dpt. Puno, prov. Garabaya, dist
Ayapata.
Oco, est. Dpt. Puno, prov. y dist. LaiD|i,
Ocobamba, mina de oro, Dpt. Libertad,proT.
Pataz, dist. Parcoy al 0. de Paiooy.
OcoBAHBA, chac. Dpt. Libertad, prov. Paiaz,
dist. Parcoy.
Ocobamba, hda. Dpt. HuancaveUea, pror.
Tayacaja, dist. Goloabamba': habi 2L
Ocobamba, chac. Dpt. Ayacucho, proT. Lt-
canas, dist. Laramate.
Ocobamba, distrito de la provineia deAo-
dahuaylas, Dpt. Apurimac: habi 8,08i
Ocobamba, pbl. capital de este disttito de h
provineia de Andahuaylas, Dpi Apnzi-
mac: habt. 809: dista de AndahuayktS
leg. (44 i k.)
Ocobamba, hda. de cana, Dpt. Apurimac, pro?.
Abancay, dist. Sirca : habt. 94.
Ocobamba, hda. Dpt. Guzco, prov. GanebUi
dist. Gheccacupi: habt. 61.
Ocobamba , distrito de la proviuda de ii
Gonvencion, Dpt. Guzco: habt. 2,252.
Ocobamba, (si es Aymard sigmfica Ikun
sin salida; y si es Quechoa, Uanun de
ocas) pbl. capital de este distrito de h
provineia de la Gonvencion, Dpi Cva>
habt. 864.
OGOcanchaf est. Dpt. Lima, prov. Hoaio-
chiri, dist. Garampoma.
Ocoooeha^ aid. Dpt. Ancachs, prov. Biiaii«
dist. Huachis : habt. 148.
Ocoeoya, hda. Dpt. Junin, prov. y dist
Pasco.
Ococacho, hda. Dpi Gusco, prov. Caoa^
dist. Ghecca.
Oooeho, hda. Dpt. Apurimac, prov. Ao^
buaylas, dist. Huanearay: habt. 196.
Ocochpaf chac. Dpt. Huancavelica, pf0^
Gastrovireyna, dist. Santiago de GhoMir-
vos.
Ocolla, hda. Dpt. y dist. Moquegna.
Ocollana^ est. Dpt. Guzco, prov. OuMt
dist. Yanaoca.
Ocolllta) hda. Dpt. y dist. Moqaego*-
Ocollo, est. Dpt. Ayacucho, prov. Huamsa-
ga, dist. Socosvinchos: habt. 140.
oco
OmlloCf ohao. Dpt. An
dist. Betmay.
OeoUnUo, est Dpt. C
vilcas, diet. Yelille.
Ooomaiilt hda. Dpt. y
qoillaca: habt. 24.
Ocompato* est. Dpt.
Cabana.
Ocompati, hda. Dpt.
Gaxacoto.
OcODcliay, aid. y hda.
dist. Ilavaya: habt.
28 leg. (128 k.)
Oeoiig;ate, dlstrito de 1
picanohi, Dpt. Cuzc<
OcoNO&TX, (coLTupoion
& dos canillaa y ^pl
capital de este distrii
Quispioanchi, Dpt. (
temperatnra 8° S' i
En SOS oercanias h
rio tiene lavaderoB.
las acequias del pne
esta dividido en dos
habt. ei2.
OcoQa, {OcettHa lazada
eta. Ay.; y si es coi
del bnho; de poco : t
uco 6 de huca. Q.) r
mar i, los 16° 27' lat.
£□ an orfgen por F
rio Lampa,— v^ase .
OooRa, quebraday vail'
por ea oentro pasa e
eete h^rmoso y f^rti
cia de Gamana, Dpt.
el oUyo y la vina.
OgoSa, dlstrito de la pi
I>pt. Areqoipa: babt.
OooSjl, (andguamente
de este distrito de la ;
I>pt. Areqnipa: bal
Ooooea* aid. Dpt. Coze
Checca.
Dot^H ol>^- ^i- ^c
dist. Cotaparaco.
Iteffpa* (si es cormpoioi
significa del fondo, i
medad) Caleta & los :
66' 14" long.: sa fond
9 brazas & -^ milla de
OCOR
— 622
OCRO
cayelioa, prov. Tayacaja, dist. Colcabam-
ba:habt. 821.
Ooorache^ hda. Dpt. Ptino, prov. Lampa,
dist. Cabanilla.
Ooonui) aid. y hda. Dpt. Gazco, prov. Qtds-
picanchi, dist. Quiquijana.
Ocorca^ est. Dpt. Cuzoo, prov. Pamro, dist.
Haanoqnite.
Ooorin, oerro mineral en el distrito de Huas-
ta, prov. Cajatambo, Dpt. Ancachs.
Oooro, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Huamantanga.
OooBo, hda. Dpt. y prov. Huancavelica, dist*
Gonayca: habt. 156.
OcoBo, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Paucarbamba : habt. 86.
OcoRo, hda. Dpt. HuancaveHca, prov. y dist.
Castrovireyna.
OcoBO, aid. Dpt. Jonin, prov. Huancayo,
dist. Pariahnanca: habt. 80.
OooBOy chac. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba.
OooBO, est. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Ghungui.
OcoBO, est. Dpt. Ayacucho, prov. Cangallo,
dist. Totos.
OcororO) aid. y hda. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Gurahuasi: habt. 280.
©COroyoc, hda. mineral, Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco.
OcoBOToc, est. Dpt. Apurimac, prov. Gota-
bambas, dist. Haquira.
Oooninjpi) hda. Dpt. Arequipa. prov. Gay-
lloma, dist. Sihuas.
Ocoruro, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Tambobamba.
OcoBUBo, hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Lambrama.
OcoBUBo, distrito de la provincia de Ganas,
Dpt. Guzco: habt. 1,670.
OcoRUBO, {uccaruru despues de Ay.; Ocoru-
ro berros. Q.) pbl. capital de este distrito
de la provincia de Ganas, Dpt. Guzco:
habt. 502: distadel Guzco 50 leg. (278 ik.);
y 9 (50 k.) de Huichuma.
OcoBUBo, aid. Dpt. Guzco, prov. y dist. An-
ta:habt. 192.
OcoBUBo, chac. Dpt. Puno, prov. Sdndia,
dist. Sina.
OcoBUBO, aid. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Alca: habt. 64.
Ocose, hda. Dpi Ayacucho, prov. Hoanta,
dist. Huamanguilla.
Ck^shny, hda. de ganado, Dpt. Ancachs,
prov. Huaylas, dist. Quillo.
OcosiilIO) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Pullo: habt. 128.
Ocotiro, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist
Pucara.
Ocoyo^ pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Ou-
trovireyna dist. G6rdova: habt. 168.
Ocpaccpay^ chac. Dpt. Ayacucho, pro?. Ln-
canas, dist. Otoca.
Ocra, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Parinaco-
chas, dist. Goracora.
GoBA, est. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Socosvinchos : habt. 56.
OcBA, chac. Dpt. Apurimac, prov. CJotabam-
has, dist. Haquira.
OcBA, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, disk
Orurillo.
Cora, hda. Dpt. Puno, prov. AsAngaro, dist.
Munani : habt. 56.
Ocrabamba, hda. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabambas. dist. Huayllati.
Ocraccollo, est. Dpt. Guzco, prov. Parnro,
dist. Gcapi.
Oerafiahuiii, aid. y est. Dpt Apnrima*,
prov. Gotabambas, dist. Haquira.
Ocremacra, hda. Dpt. Ancachs, proT. Hoaj-
las, dist. Garas.
Ocro, hda. Dpt. Ayacucho, prov. CaogaDo,
dist. Huambalpa.
Ocrobamba^ hda. Dpt. Apurimac, pioT.
Abancay, dist. Pichirhua.
Ocrocancha) chac. Dpt. Lima, prov. Caotii
dist. Atavillos Altos.
Ocrohuasi, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hna-
manga, dist. Ghiara.
Ocros, distrito de la provincia de Cajatam-
bo, Dpt. Ancachs, al 0. del de Acas, y al
N. del de Gochas : habt. 1,919.
GoBos, (u^ru tuerto, maltorcido. Q.)pbLcar
pital de este distrito de la provincia de Ca-
jatambo, Dpt. Ancachs; es el mejor traaado
y construido de la provincia; su piano es
regular y sus calles rectas y empedradas;
estd. & 8,201m. de alt.: tiene nn tempoa-
mento templado: habt. 1,029.
OoBOs, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pomakain,
ba, dist. Piscobampa.
OcBos, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. CaDga&>»
OCUCH
— 623 —
dial. '^Bohoiigos: habt. 646: dista de Id-
ma 120 leg. (668 | k.); de And&linaylas
22 (122 ^ k.) 7 8 (16 i k.) de Matara.
OcrosciiMa, Iida. mineral, Dpt. AocachB,
ptov. y dist. G^jatambo: babt. 100.
Ocroyoc, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
diflt. LaraoB.
Oduca, hda. Dpt. Ayacaobo, prov. Lnca-
nas, diet. Qaerobamba.
Ocsii) chao. Dpt. Fano, prov. AadngEiro,
diet. Mnnani.
Ocsabamba, (u«n eBcarbar raices, pampa Ila-
nnra. Q.; ucta pampahua toda la tierra es-
t& Ueoa de gente. Ay.) rio, que nnido con
el Tannay despaes ooc el Chancbamayo,
IL 1 leg. (5S i k.) de Palca, formaii el Fe-
ren4 : nace en la lagonita de Baoaa en la
Cordillera qae esUi al E. de la lagtma de
Ocsamarca, est. Dpt. Gajamarca, prov. Ce-
lendin, dist. Hnanco: babt. 187: dieta de
Celendin 2 leg. (11 k.).
OcsAHABoi, est. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. San MarcM: habt. 822.
OcsAKABCA, aid. Dpt. Ayaoucho, prov. La
Mar, dist. Cbuugni,
Ocsanl) bda. Dpt. Pnno, prov. AsAngaro,
dist. Mnnani.
OcsANi, hda. Dpt. Pnno, prov. y dist. As&n-
garo; habt. 83
Ocsapampa, chao. Dpt. Ancacba, prov.Hna-
lis, dist. Independencia.
OcsAPuiPA, aid. Dpt. Jnniu, prov. y diat.
Pasco.
OcsatlraDa> pastos, Dpt. Ancacba, prov. Po-
mabamba, dist. Uama.
Ocshoy, aid. Dpt. Ancachs, prov. Foma-
bamba, dist. 8ihnas: habt. 72.
OCSOB, est. Dpt. Pnno, prov. Lampa, dist.
Fncara.
Ocuftl, aid. Dpt. Areqnipa, prov. Castilla,
dist. Yiraco.
Ocabirl) v^ase Vcvbiri.
Ococ^e, aid. y hda. Dpt. y prov. lea, dist.
Santiago : & 817m' alt. babt. 604: dista
de lea g leg. (50 k.): produce al aiio 900
qaintales de aguardiente y 1,120 qniuta-
les de itaUa y mosoateL
Ocncblf chac. Dpt. Ancachs, prov. Eoaras,
dint. liUzca.
Ocafto, est.
dist. Goran
Ocninalf dist
Dpt. Amaz
OCUHAL, {UCU
significado
de este dis
Dpt.'Amas
OcDUAL, bda.
dist. Oonmi
Ocnpampa» '
distrito de
Dpt. Ancai
Ocascha, hd
gallo, diet.
Ochala, est.
bambas, di
Ocliaran, ch
Surco: hab
0charane3,b
Ochas, hda.
diet. Parco;
Ocbcocoica,'
Tayacaja, i
Ocheto, chac
babt. S.
Ochoa^ chac
dist. Moro.
Ochoco, aid.
dist. Pamp
Ochochnay, i
tabambas,
Ochongfa, ali
dist. Acobf
OctaaUa> chi
Castrovire;
OcbnJlo, hda
Ocbayrl, est.
lie, dist. G]
Odlaga, mini
quimarca,
y dist. Huj
Odoisita, obi
maraes, dii
Oficlales,est
pa: habt.
Oficina, bda
Juan Baut
O^accl, cha
Canta.
(^(paede
OLIV
6U
OLLACfl
nioiento. Q.): mina de plomo en Auqtii-
marca; Dpt. Ancaohs, prov. Cajatambo,
dist. Mangas : ley 80 m.
Hgonef chao.Dpt. Lima, prov. y dist. Ganta.
Oj^rio^ chac. Dpi. y prov. Ha&naco, dist.
Haacar.
Og^osgon^ est. yhda. Dpt. Gajamarca, prov.
Gajabamba, dist. Gauday: habt. 1,089.
OJa redonda, hda. Dpt. loa, prov. Ghincha,
dist. Ghincha Alta.
Oj6, v^ase Occe.
Ojo del agua, chao. Dpt. Gajamarca, prov.
Ghota, dist. Llama.
OJopampa, chao. Dpt. Gajamarca, prov.
Ghota, dist. Llama.
Ojos, aid. Dpt. Gajamarca, prov.Hualgayoc,
dist.Llapa: habt. 216.
Cjos del no Pasimipi, pmias, Dpt. Tara-
pac&, a 4,291m. altnra.
QJoyo, est. Dpt. Areqnipa, prov. Castilla,
dist. Ghoco.
CjuirO) hda. Dpt. Gazoo, prov. y dist. Pa-
mro: habt. 88.
Olacehcca, chac. Dpt. Ayacucho, prov.Lu-
canas, dist. Laramate.
Olaniqae, aid. Dpt. prov. y dist. Tacna.
Olay^ aid. Dpt. Haanoavelica, prov. Oas-
trovireyna, dist. Santiago: habt. 199.
Olayan, aid. Dpt. Ancadis, prov. Huari,
dist. Huantar: habt. 444.
Olcad, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Farinaco-
chas, dist. Pnllo: habt. 162.
Olcay^ saUtrera, Dpt. y prov. Tarapaci, dist.
Pisagoa.
Olivar, chac. Dpt. Ancachs, prov. 0%jatam-
bo, dist. Ambar.
Olivab, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Gasma.
Olivar de la Cofradiat chac. Dpt. lea,
prov. Ghincha, dist. Ghincha Alta.
Olivar de San Francisco, chao. Dpt. Lima,
prov. Ghancay, dist. Hoanra.
OlivareSy chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Magdalena.
Olivo, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Hoamachnco: habt. 140: distade
Hoamachnco 4 leg. (22 k.).
Olivo, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Po-
mabamba.
Oiiivo, hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa, dist.
Casma.
Ouvo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Haaiu,
dist. Marca.
Olivo, chac. Dpt. 'Ancachs, prov. Hoftras,
dist. Yongar.
Olivo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cigatam-
bo, dist. Acas.
Olivo, aid. Dpt. y prov. lea, dist. San Join
Bautista: habt. 200.
Olivo, hda. Dpt. prov. y dist. lea: habt. 100:
distade lea 8 leg. (16ik.): prodnoe al
ano 800 quintales de aguardiente.
Olivo, hda. de vina, Dpt. y prov. Tacna,
dist. Locnmba; produce al ano 2,850^-
tales de aguardiente.
OliTOSy hda. Dpt. Moquegua, dist Do.
Olivoyoc, hda. Dpt. Apurimac, pro?. Ay-
maraes, dist. Golcabamba.
OuvoTOc, chac. Dpt. Apurimac, pro?. Co-
tabambas, dist. Haquira.
Olmirompata, hda. Dpt. Guzco, pro?. Un-
bamba, dist. Ollantaytambo.
Olmos, aid. Dpt. Gajamarca, prov. Ghota,
dist. Lajas : habt. 882.
Olmob, distrito de la provinda y Dpt de
Lambayeque: habt. 1,848,
Olmos, pbl. capital de este distrito de lapio-
vincia y Dpt. de Lambayeque, & 6* 0* 2"
lat. y 82* 6* 16" log. a 279m. ali: haht
1207 : dista de Lambayeque 15 leg. (881
k.); y de Piura 29 leg. (161* k.)
01onteg^9 mina de plata en el cerro de Je-
sus, lado N. Dpt. Gajamarca, prov. ydiat
Hualgayoc.
OltO, (puede ser corrupcion de uUihA, dar a
conocer. Ay.) : pbl. Dpt. Amazonas, pro?.
Luya, dist. Lamud: habt. 268.
Ollacheaf quebrada en la provincia da 0^
rabaya, Dpt. Puno, cerca de Ayapata.
Ollachba, pbl. llamado hoy San (raltta:
v^ase San Gaban, pueblo.
Ollaohea, distrito de la provincia de Gazs-
baya, Dpt. Puno : habt. 1,050
Oliaohea, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Garabaya, Dpt. Puno; a-
tuado en una meseta a 8,825m-15 alt:
goza de temperamento templado , 9* tfr-
mino medio (Agosto) : cerca del pneUo
hay un manantial de agua termal que al
BaUr tiene 69"^: dista de Ayapata 8 leg.
. (44ik.)
Qllaohba, rio: toma este nombro el no Sn
r
OLLER
Gaban, en la estension que oonpa el dis-
trito Ollachea (v^ase San Gaban, rio).
OUanj^f chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Atavillos Altos.
Ollan^ue, chac. Dpt. Lima, prov. 7 dist.
Canta.
Ollantaytambo, distrito de la proviuoia de
Urabamba, desmembrado por ley de 29
de Octbre de 1874: habt. 2,761.
Ollantaytambo, pbl. capital de este distrito
de la provincia de Urnbamba, Dpt. Cuzco:
i 8080in. alt.: habt. 689: dista del Cuzco
12 leg. (66J k.); y 5 (28 k.) de Urubamba.
Ollantaytambo, c^lebres ruinas de monu-
mentos 6 fortalezas anteriores a la 6poca
de los Incas : estdn en la altura de un cer-
ro oontiguo al pueblo que le dd su nom-
bre : son de piedras enormes 6 irregula-
res, pero ajustadas perfectamente : se yen
aiin puertas, plazas, etc., etc.
OUaraya, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
Ollaya, aJd. Dpt. Tarapacd, dist. Pisagua:
a 17 leg. (94 J k.) de Pisagua.
Olljocliey chac. Dpt. HuancaveHca, prov.
Castrovireyna, dist. HuaytarA.
Olleria^ aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca: habt. 188.
OllkbU, (de Hercca) aid. Dpt. Cuzco, prov.
Canchis, dist. Sicuani: habt. 107.
Ollebia, hda. Dpt. Arequipa, prov. Cama-
na, dist. CaraveU: dista de Caraveli solo
cuadras.
OllerIa, hda. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
OUeros, punta d los 14o46' lat. y 18^ 4' 14"
long. En su parte N. hay una pequena
caleta de 7 A 9 brazas de fondo, pero po-
co segura y con mucha reventazon en la
playa.
Olleros, distrito de la provincia de Chacha-
poyas, Dpt. Amazonas: habt. 988.
Olleros, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Chachapoyas, Dpt. Amazo-
nas : haht. 280.
Olleros, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca: habt. 552.
Ollebos, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Recuay, en la quebrada de Yanaya-
co: habt. 844: dista de Huari 18 leg.
(100 k.)
OLXJtBOBy Sakto DotfXNoo Dx LOB, dlstrito
625
OMAT
de la provincia de Huarochiri, Dpt. Li-
ma: habt. 874.
Olleros, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Huarochiri, Dpt. Lima: habt.
479.
OUatany aid. y hda. Dpt. Lambayeque,
prov. Chiclayo, dist. Saaa : habt. 105.
Ollanco, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
Omaccata, est. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Abancay: habt. 66.
Omachay distrito de la provincia de Paruro,
Dpt. Cuzco: habt. 2,079.
OMA.CHA, ( Umaeha hacer que el barro 6 la
mazamorraest^ liquida. Ay.; Uniacha di-
minutivo de cabeza. Q.) pbl. capital de
este distrito de la provincia de Paruro,
Dpt. Cuzco : habt. 486, con las aldeas de
Ccoyami y Osoollopata.
OmajpiaSf ( Uma agua, kua interjeccion del
que afirma 6 consiente. Ay. ; Uma cabeza
hua interjeccion del que se admira. Q.)
pbl. Dpt. Loreto, prov. Bajo Amazonas,
dist. Nauta ; a la izquierda del rio Amazo-
nas: A 4* 26' lat. y 76« 8' 6" long, (segim
Shmit y Low) : habt. 270 de la tribu de
los Omaguas.
Omaouas, tribu de indios ya muy civilizadod.
Se distinguen de las otras tribus por la
costumbre de oomprimirse el craneo por
medio de tablillas que colocan d las oria-
turas desde que nacen : en una de esas
tablillas dejan un hueoo que va amoldando
el cr4neo: dista de Nauta 5 leg. (28 k.);
de Moyobamba 125 (674 k.)
OmaS) distrito de la provincia de Yauyos,
Dpt. Lima: habt. 622.
Ohas, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Yauyos, Dpt. Lima : habt. 245,
i, 1,582m. alt. en este pueblo es end^mica
la terrible enfermedad conocida con el
nombre de Verrugas.
Omashaylla) est. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, dist. Omacha.
Qmate^ volcan, v&ise \Huaynaputina, vol-
can.
Omate,. distrito del Dpt. de Moquegua : habt.
1,742
Omate, pueblo capital de este distrito del
Dpt. de Moquegua: habt. 827: a las trea
legoas de Omate hay unos baiioa terxaik*-
79
y
ONGO
626
ORAN
les cuyo origen esU en la orilla del rio;
el agua sale con tanta fuerza que salva el
rio formando un arco y cae en la otra
bauda, tiene macho 6xido de fierro : dis-
ta de Moquegua 25 leg. (189i 1^0 de Tac-
na 68 (851 k.)
Omay, chac. Dpt. Anoachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
Oniia distrito de la provinoia de Gbaohapo-
yas, Dpt. Amazonas : habt. 279.
Omia (puede ser corrupcion de UvvUvaa ckn-
taro pepueno. Ay.) pbl. capital de este
distrito de la provincia de Chachapoyas,
Dpt. Amazonas : habt. 279.
Oiuidfj^u^ rio tributario del Tambo por la
derecha.
OinOy hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Oiuontes, mina de plata en el cerro de San
Jos^, lado E. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc : ley 12 m.
Oiicayoc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, diat. Ocros.
Oiicoy, hda. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
Ondores, pbl. Dpt. y dist. Junin, prov. Tar-
ma: habt. 870.
Onj^, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay.
On^llope) chac. Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Magdalena de Oao.
Qlliron, {oncon el enfermo. Q.) pbl. Dpt. Lo-
reto, prov. Huallaga, dist. Tingo Maria,
en la cabecera del rio Mixiollo y d la iz-
quierda del pueblo de Utcubamba: habt.
61.
Oni^ro, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Aplao.
OngoS) mina de plata & 10 leguas de Caras,
camino para Casma, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Mancos.
Onoos, pbl. al E. deCotahuasi, Dpt. Lima,
prov. Yauyos, dist. Pampas.
Qng^y, distrito de la provincia de Anda-
huaylas, Dpt. Apurimac: habt. 8,874.
Ongoy, {oTicoy enfermedad. Q.) pbl. capital
de este distrito, de la provincia de Anda-
huaylas, Dpt. Apurimac: habt. 240: dista
de Andahuaylas, 11 leg. (61 k.); de Occo-
bamba 8 (16 \ k.)
OnffOyinaraily aid. y hda. en la quebrada de
Yanao, Dpt. prov. y dist. Hudnuoo.
OpamayO) aid. Dpt. y dist. Junin, proT.
Tarma: habt. 4.
Opancca^ est. Dpt. Ayacucho, prov. Hiift>
manga, dist. Socosvinchos : habt. 96.
Opanccay, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Hnin-
ta, dist. Luricocha: habt. 85.
Opayaco, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hoiri,
dist. San Marcos.
Opelel, chac. Dpt. Amazonas, prov. y dist
Chachapoyas : habt. 40.
Operay, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
llo, dist. Huambalpa : habt. 107.
OpirO) hda. Dpt. Apurimac, prov. Cotabam-
has, dist. Chuquibambilla.
Opocooray, aid. Dpt. Cuzco, prov. ClwnTi-
vilcas, dist. Colquemarca : habt. 32.
OQue* (o/f0 color ceniciento. Q.) aid.. Dpt
Moquegua, dist. Ichuiia: habt. 135.
Oqne: — Advebtencia : las palabras que no
se encuentren con estas primeras siUbas,
bdsquense con Occe\ porque en Quechtt
y Aymara la doble cc se pronuncia c(»do|
despues de vocal.
Oqaebamba^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Gsobs,
dist. Ooporaque.
Oquebahba, hda. Dpt. Cuzco, prov. Cams,
dist. Pichihua.
Oqae-crnz, est. Dpt. Puno, prov. Siodii,
dist. Phara.
Oquechipa, hda. Dpt. Ayacucho, prov Caa-
gallo, dist. Yischongos.
Oqqueneanca, est. Dpt. Puno, prov. lim-
pa, dist. OruriUo.
OquendO) hda. Dpt. y prov. Lima, disi Ci-
rabayllo: habt. 48.
Oqneque, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnaj-
las, dist. Quillo.
OqueracrS) chac. Dpt. Ancachs, prov. F^
mabamba, dist. Piscobamba.
Oquebacba, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnaj-
las, dist. Caras.
Oqnesiimaiii, est. Dpt. Puno, prov. Ctfi-
baya, dist. Ajoyani.
Orabamba, est. Dpt. Ayacucho, prov. C»-
gallo, dist. Carapo : habt. 27.
Ora€OCha, aid. Dpt. Arequipa, prov. Carfi-
11a, dist. Pampacolca.
Oran nuevo 6 Puca-allpa, {Pum cotorado,
allpa tierra. Q.) pbl. Dpt. Loreto, piot.
Bajo Amazonas, dist. Iquitos: situado en la
orilla izquierda del rio Amazonas, doab*
1
ORMI
— 628
OROS
Oroopnqnlo, hda. Dpt. Gnzco, prov. Paucar-
tanbo, dist. Challabamba.
OrcotaquC) est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Orootunat distrito de la provincia de Jauja,
Dpt. Jamn: habt. 4,475.
Orcotuna, {Oreo titno rodeado de cerros. Q.)
pbl. capital de este distrito de la provincia
de Jauja, Dpt. Junin: habt. 8,182: dista de
Concepcion 1 leg. (6 ^ k.)
Oeootuna, aid. en las punas,' Dpt, Junin,
prov. y dist. Jauja: habt. 272.
Orcuhuaynicata, chac. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Colqquemarca.
Orcuna-Cniz, aid. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Chupaca.
Orcate, chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Yau-
yos.
Orenyot hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Ayaviri: habt. 6.
OrdoSa, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Cabanilla.
Ordafia^ chac. Dpt. ^ prov. Lima, dist. Sur-
co: habt. 15.
OreJoneS) tribu de salvajes que habitan en
el distrito de Loreto y otros inmediatos;
andan desnudos y con la cara pintada con
aohote, y desde ninos se agujereanlas ore-
jas y se incrustran grandee rodelas de palo
que se las dilatan tan extraordinariamente
que el 16bulo inferior Uega d tocar la es-
palda : por esto se les llama Orejones. Tam-
bien se paean por el cartflago de la nariz
un pedaeito de palo.
Oreqnepa, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucari.
OllK^ncaehOj chac. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Ohuco.
Or^pmoSy cerro, seis nuUas al N. del cabo
Blanco. Se llama asi por que su asplBcto
68 igual al de los tubos de un organo.
Orihiuuia, est. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Cangallo: habt. 158.
Oritnyacn, {uritu una especie de papagayo,
yacu agua. Q.) rio tributario del Maranon
por la izquierda. Es poco ^conocido por
hallarse bus orillas pobladas de salvajes.
Orma, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Ituata.
OrmiUos, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Moro.
Obmillos, hda. Dpt. Lima, prov. y &L
Chancay.
Oraopahuana r est. Dpt. Arequipa, pror.
Caylloma, diet. Tuti.
OruoiNUlipa} hda. Dpt. Amazonas, pror.
Luya, dist. Golcamar: habt. 100.
Obnopahpa, est. Dpt. Puno, prov. Sindu,
dist. Sina.
OroblaneO) minas^de oro (2) Dpt. Libertai
prov.^Pataz, dist. Soledad:la nnadaSm.
y la otra 7 m.: esta tiene socabon.
Oroe, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Haanta,
dist. Huamanguilla: habt. 47.
Oroccacca^ chac. Dpt. Apurimac, pro?. Got^
bambas, dist. Mara.
Oroncay, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La Mir,
dist. Chungui: habt. 81: dista deMajoe
5 leg. (28 k.)
OroncoyoCf hda. Dpt. Huancavelica, pror.
Tayacaja, dist. Salcabamba: habt 68.
OrODJ|;aeilchO, (corrupcion de Urane* pro-
fundo en parte, cueho rincon. Q.; si es Tw-
que tierra 6 provincia de una nacion. Ay.)
quebrada y aid. Dpt. y prov. lea, disL
Yauca: habt. 186.
Oron^y hda. Dpt. prov. y dist. lea: diflU
de lea 1 leg. (5 i k.)
Oropesa^ (corrupcion de Uru /^araoao
insecto pequeno. Q.; y si esde Urijpm^
CO ind6mito6bravo. Ay.) minadeplBtaa
GoUaracra, Dpt. Ancaohs, prov. Hoans,
dist. Becuay.
Obopesa, distrito de la provincia de Antt-
bamba, Dpt. Apurimac: habt. 1,009.
Obopssa, pbl. capital de este distrito deb
provincia de Antabamba, Dpt Apnnioat:
habt. 102.
Obopesa, distrito de la provincia de Qoiep-
canchi, Dpt. Guzco : habt. 4,478.
Obopesa, pbl. capital de este distrito ^^
4
provincia de Quispicanchi, Dpt. CiiMo:i
2,200m.70 alt.: habt. 677: dista del Cbi-
co 4 leg. (22 k.)
OropallOy rio en la provincia de Cajabaa*
ba, Dpt. Cajamarca.
Orosa^ aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo Abj*-
zonas, dist. Pevas.
Obosa, rio tributario del Amaeooas porii
orilla derecha. Es navegabla paraemte-
caciones pequenas.
ORVE
OroscoocJia* aid. Dpt. Onzeo, prov. Ca&oliis,
dist. Tinto: habt. U.
Orospoqnio, aid. Dpt. Anoaolis, -ptOY. Hua-
li, diat. Himntar.
Oroto, aid. Dpt. y proT. Piura, diet. Tarn-
bo Grande: habt. 93.
Orto, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Oondesn-
yofl, diat. YanaquihEft.
Oroya, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Ghota,
dist. Llama.
Oboya, (especie de paente colgante de sogas
del cual pende nn canaston de mimbres
en donde se coloca el qne qoiera paear
el rio. Q.) pbl. Dpt. Jimiti, prov. y dist.
Tarma: dista de Tanua 6 leg. (83 i k.);
de Lima 35 (195 k.); y 5 (28 k.) de Tau-
li: la estacioo se halla i 8,668iii'40 alt. y
A 43 leg. (240 k.) distant© de Lima por
las cnrbas del ferrocarril.
Obota, rio, el Mantaro tiene ese nombre al
atravesar por parte de la provincia de
Tarma.
Omtntia, ohac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate.
Ortif^, aid. y bda. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Jaen.
Ortnaman, chac. Dpt. Lima, prov. y diet.
Canta.
OnicUa, chac. Dpt. Apnrimao, prov. Gota-
bambas, diet. Haqnira.
Oraillo, cbac. Dpt. Lima, prov. Oanta, dist.
Arahnay.
Onirillo, bda. Dpt. Apnzimao, prov. Anda-
huaylas, diet. Ongoy.
Orubuxo, difitrito de la provincia de Lam-
pa, Dpt. Pono: babt. 6,694.
Obubuxo, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Lampa, Dpt. Pmio.
Obukoxo, old. Dpt. Fimo,proT. y dist. As&a-
garo:habt. 816.
Omro, aid. Dpt. Pane, proT.y diB:t. Stlndia:
habt. 663.
Obubo, aid. Dpt. Pmio, prov. Carabaya,
dist. Cracero: babt. 852.
Orurusa, est. Dpt. Fono, prov. Garabaya,
dist. Ituata.
OmsniDyaiuit Ingar en las orillas del Uca-
llali en el cnal se reonen los indios el re-
cojer y preparar el pescado, & medio dia
de camino de Barayaoa.
\}rveSit cbac. Dpt. y prov. Lima. dist. Hag-
daleua : babt. 42.
Osooa^hda. Dpt. A|i
raes, dist. TapayriJ
Oscaiij (Apaobeta), ci
qne sirve de limite
via por la provincia
Oscaili pioo en las fa
oriental al 8. del dc
Oscapampa, chac. Dp
Jauja.
Osco-«OCba, (corrapc
gar, mendigo, pobi
aid. Dpt. Ayacncbc
Anco.
Oscolla, chac. Dpt. Li
diat. Matncana.
Oscollo, (cierto gato
Ayacncho, prov. P(
Uo : habt. 164.
Oscollo, aid. y est. ]
Cotabambas, diat. I
Oaooij.0, aid. Dpt. £
bambas, dist. Huay
Oscollomarca, bda. 1
Cotabambas, dist. <
Oscolloni, hda, Dpt,
Lampa: habt. 18.
OsGoUopampa, aid. ]
Audahuaylas, dist.
OscoUopata, (lugar o
nen gates monteseB
prov. Pamro, dist.
OsooLLOPATA, aid. Dpt
ro, diet. Ccapi.
Osoon, aid. y cbac. ]
Castilla, diat. Pamj
Oscoy, cbac. Dpt. Are
yoB, dist. Ghnquiba
Oscarlni, aid. I^t. C
ta, diat. Cuterbo: 1
Lancbe y Gondac.
Oscayo, est. Dpt. Jn
dist. Oolca.
Oslo, salitrera, Dpt. T
70 V,.
ftanial, chac. Dpt. A:
Ghacbapoyas: bab<
Osmore, i^ac. Dpt. &
OsDO) aid. Dpt. Aya
dist. Tambo: habt.
Oso, bda. y q^uebrada
CO, dist. QijiuDbao.
OTUS
630
OTUS
Osooon-pftrnpa^ aid. Dpt. Amazonas, prov.
Lnya, dist. Oonila: habt. 26.
Qssapampa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Cochamarma.
Ostmna) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Acosvinchos.
Ota, hda. Dpt. Libertad prov. ydist. Otus-
co.
Otao, pbl. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Casta: habt. 412.
Otaybamba, rio en la provincia de Chacha-
poyas : en sns m^genes hay un manantial
de agua termal.
Otcane, chac. Dpt. Lima, prov. Tanyos,
dist Vinac.
Otcabamba^ hda. Dpt. Apnrimac, prov. y
dist. Abancay.
Otcncliaca, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
OteC) {utic loco, bobo. Q.) pbl. Dpt. Lima,
prov. Chancay, dist. Ihuari: habt. 624.
OterO) hda. Dpt. y prov. Lima, dist. Luri-
gancho : habt. 77.
Otoca^ distrito de la provincia de Lucanas,
Dpt. Ayacucho : habt. 1,293.
Otoca, {iiticya estar loco .6 fuera de si. Q.)
pueblo capital de.esto distrito de la pro-
vincia do Lucanas, Dpt. Ayacucho : habt.
265.
Otocani) hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Challabamba : habt. 80.
Otococha, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Pausa : habt. 142.
Otopunco, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Lorenzo de Quinti.
Otora^ valle, Dpt. Moquegua, dist. Torata:
habt. 183, con los de Porobaya: dista
de Tacna 40 leg. (256 k.) 3 (16 i k.) de
Torata, y 8 (44 i k.) de Moquegua.
©tra banda, aid. Dpt. Piura prov. Payta,
dist. Colan: habt. 104.
Otra banda, aid. y had. de cana, Dpt. Lam-
bayeque, prov. Chiclayo, dist. Sana: habt.
45.
Otra banda, aid. Dpt. Arequipa, prov. Ca-
mand dist. Caraveli.
(HimcO) est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas dist. Vellilie.
OtupeliOy hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Yamon : habt. 14.
OtuscO) ((pudiera ser cormpcion de Huttu
principio ti orfgen de algona oofla. Ay.;
y Osco pobre, mendigo. Q.) aid. Dpt. pro?.
y dist. Gajamarca : habt, 769.
OtuscOy provincia del Departamento de k
Libertad, creada por ley de 25 de Alnil
de 1868. Gonfina por el N. con lu pro-
vincias de Gajabamba y Gontomaza dd
Departamento de Gajamarca; por el S.
con la de Tmjillo; por el E. con kdi
Huamachnco ; y al 0. con la de TmjiDo.
Su capital la ciudad de Otosoo. Consta
de los siguientes
DISTBITOS :
HiU.
Lncma 5,476
Otusco 9,914
Salpo 2,285
Sinsicap 8^10
Usquil 8,016
Total habt 28,881
Algunos consideran como distriioi 4
Marmot, Huaranchal, Gharat y la OaeB-
ta, y tales distritos estan nnmerados en
dooumentoB oficiales, pero es contra ei
claro y literal tenor de la ley que creo eaa
nueva provincia.
Estd comprendida, mas 6 mteos, eiAn
los 7* 20' y 8° 10' lat. y los 80* 45' y 81*
20' long, formando nna snperficie eomo
de 168 leguas. que comparada con sapo-
blacion resnlta 172 habitantes por cada
legua cnadrada.
Las pobladones se clasifiean en asta
provincia como en la de Haamachaeo, de
la cual fa6 segregada.
Su territorio est^ oomprendido entre la
cadena principal de la Cordillera y el ter-
mino de la costa ; por esto su tempera-
mento es muy variado; hay distritoe en
los cuales se produce la cana de azucary
otros frutos que necesitan calor, y en otros
se cosecha el trigo, maiz, cebada y demas
productos de un dima £rio.
Un ramal que se desprende de la Gor
dillera la recorre del S. 0. al N. 0, divi-
diendo casi en dos partes toda la pn>-
vincia; pero los rios que nacen al £. de
esta cadena se dirigen al N. paratriboiar
sns aguas al xio de Chicama; y loi foi
OVAS — 6i
DBOen al 0. Tan diiectameute al mar. For
lo rnismo el teiteno es qnebiado, y en esas
oaden&B bay ricos minerales de oio, plaU,
nn; uezclada oon 010, cobre, carbon de
piedn y otroa metales.
Las contribuciooes produoen al ano la
cautidad de 1,286 soles, pot loa sigoientes
ramoa:
Contribucien Bfistca S. 1,003
> Indnstrial • 83
Total S. 1,286
Hay un Sub-Prefeecto encargado del
maudo politico de la provincia : on Juei
de 1.' lostaocia administra jasticia. En
lo eclesifUtico esti dividida en Iob si-
gnientes
Carabfdnba.
Chota y M6til. Otnaco
Lncma. Usqail.
Hay 1 Colegio de instmocioa media pa-
re hombres y 12 Esoaelas de primaras le-
tras, en los que se gasta al auo S. 9,440,
a saber:
1 Colegio para bombres 8. 2,240
parahombrea * 4,800
2,400
Total alano S. 9,440
>TDBoo, difitrito de la proTincia de Otnsco,
I>pt. Libertad: habt. 9,914.
•tcboo, dndad, capital de la provincia y
distrito de este nombre, Dpt. Liber-
tad : habt. 2,845: diata de Trajillo 14 leg.
(78 k.)
tnto, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Gf^a-
bamba, diet. Condebamba: habt. 206:
diata de Hnamaohncho 10 leg. (56 i k.)
mrro, hacienda mineral, Dpt. ' Anoaofas,
prOY. Gajatambo, dist. Oyon: habt. 276:
A 2 leg. (11 k.) de Oyon
raSf distrito de la provinoia Dos de Mayo,
Dpt. Ha^Qco: habt. 8109.
r.as, (pnede sec cornipoioQ de Upa aordo,
sonso, que no se entiende. Q.) pbl, capi-
tal de este distrito de la provincia Dos de
Jdftyo, Dpt. Hn^nco: habt. 1,141. En
Boa unnediaeioaes y taxti cvamo hasta
ChaTi]
ypuel
Chavir.
Ovecro,
mayo,
Oyacans
diet, i
Oyacpai
prov.
habt.
Oyada,
dist. (
Otada, h
guerai
OVADA, c
dist. i
OlADA,o!
Bana
Oyagrne,
habt.
Oyancai
bambi
Oyangn
Arequ
Oyarvtd
28' 4"
delos
algo a
Oya ii
Oyoccav
dist. I
Oyoccoi
dahos
deTa
Oyola, I
dist.]
Oyolo,
cocha
Oyolo,
provu
cbo: '.
Oyon, (:
liente.
cotdil
OioH, di
Dpt..
brero
habt.
OZOH, pi
waas
OYON
632
OYOY
izqnierda de una quebrada & 8,686ni* alt.
de temperamento frio : dista 6 leg. (88 1 k.)
de Churin : habt. 766. Alas inmediaciones
86 encuentran muchas minas de plata
abandonadas y otras de carbon de piedra.
A una legua de Oyon se encuentra el via-
gero subitamente en la orilla de un eleva-
disimo moro de piedra dioritica cortado d
pico y cuya altura es de 1,800m. se dige-
ra que fa6 formado por los Titanes: de
este panto se v6 d lo l^jos el mar y todo
el valle de Ghao : para llegar i este pnnto
se pasa por el camino llamado del Pern
Oyon, hda. Dpt. y prov. Hu^nnco, dist San
Antonio de Naosa: d 8,662m- alt.
OyOtum, hda. Dpt. Lambayeque, proT. j
dist. Ghiolayo.
OyoyOy aid. Dpt. Moqnegna, dist. Ichont.
p
AstBATxMotA. — ' Lat palftbras que no m enonentren oon P al prineipio 6 medio de dlooion,
btlsqaeAse oon Ph, 6 con B 6 V.
P, — En Quechua y en Aymara la p tiene va-
rios sonidos: nno oomo en Castellano;
otro aspirado y algo parecido al de la f,
pero ain tooar oaei loslabiodcon los dien-
tes; y otro unpocolabialy muy suave. Los
que ban escrito Gram^ticaa y Diociona-
rios de esios idiomas ban nsado de la p
para expresar el primer sonido; laph pa*
ra el 2/ y la pp para el 8.® — Debe tam-
bien tenerse presente lo que dijimos acer-
ca de la letra B, que ba sido esto es susti-
tuida 6 equiyocada en mucbos cases oon la
P. — En este Diccionario Oeogrdfico no usa-
mos la doble pp, y apenas la ph, pero re-
petinios que la ph no se pronuncia f co-
mo en ciertos idiomas.
Pa, {Pa en Quecbua, partfcula en que ter-
mina el genitivo ; pero en los numerales
signifiica el doble del sustantivo numeral:
en Aymard Pa es pronombre posesivo)
est. Dpt. Ayaoucbo, prov. y dist. Huanta:
babt. 105.
Pabayoc, bda. Dpt. Cuzoo, prov. Conven-
oion, dicrt. Huiro: babt. 35.
PabellODy mina de plata al S. E. del pbl.
de Yanliy Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yanli : ley 12 m.
Pabellon de Ccapa, aid. Dpt. Ouzco, prov.
Canchis, dist. Pampamaroa: babt. 80.
Pabellon de Piea^ v^ase Pioa, ;Pabellon y
Caleta.
PabelloneSf bda. Dpt. Apurimac, prov. Aq-
dafanaylas, dist. Pampacbiri.
PablOy 8ai7, miua de pla1» en el cerro de
TingOj lado N. Dpt. Cajamarca^ prov. y
dist. Hualgayoo : ley 20 m.
PabiiO, Sai7, cerro mineral en tl Dpt. de An*
caohs, prov. Huaylas^ dist. Macaie.
Pablo, San, mina de plata en el ceirode
San Pablo, Dpt. Ancacbs, prov. Hus^lks,
dist. Maoate: ley 17 m.
Pablo, San, mina de plata en Ocilpampa,
Dpt. Ancaobs, prov. Huaylas, dist. Pue-
blo Libre.
Pablo, San, mina de plata en Tinta^ Dptl
Anoacbs, prov. Gajatambo, dist. Oyon:ley
25 m.
Pablo, San, mina de plata en Castrovii^yna;
aunque rioa en metales, estd aguada.
Pablo, SAN,'Balitrera en el Canton Argenti-
na: dist. Pica, Dpt. Tarapacd: en 1872
produjo|8,000quintales, en 1878—72,000;
dista del puerto 10 leg. (55 ^ k.) y 2 mi-
Uas (8 \ k.) de la llnea f^ea.
En la oficina salitrera de San Pablo
situada en una boyada que comunica
con otra llamada Pampa del Tamarugal,
acaba de bacerse dos descubrimientosr
que pueden ser un poderoso auxilo para
la ciencia: estos se reducen dlo3f6ciles de
un pdjaro en su nido con dos buevos y de
un pescado con espada: el pdjaropertenece
k la familia de los Lana, vulgarmente co-
noeido con el nombre do gaviota; est^ per-
fectamente conservado y es de un tamaiio
muobo menor que el de las aotuales gavio-
tas; la circustancia de baUarseeste pijaro
debajo de una gran capa de roca oonglo-
merada en una loma que forma parte del
bordede la boyada-de S. Pablo, prueba que
estas cabidades ban sido grandes lagos de
agua salada; y el buano encontrado en
los mismos lugares manifiesta la no pe-
quena cantidad de pdjaros de esta especie
que ba ezistido alli en ^ooas renaotas.
El peje es de los conocidos con el n^xOr
80
JPACA
634
PACA
bre t^onico oeiphias gladius, mide desde la
punta de la espada hasta el estremo de la
cola algo mas de tres y media varas, y su
di&metro, cerca de la cabeza, 20 pulgadas.
Si ^ estos restos de individuos, evideute-
mente marltimos, se agregan otras mil
circunstancias como la del aspecto de csos
sitios, la naturaleza del terreno, su proxi-
xnidad al mar etc., etc., que todas ellas re-
velan la exitencia de un gran lago que
debi6 cubrir todos esos arenales, preciso
sera concluir que solo por efecto de una
gran revolucion 6 de un decurso incalcu-
lable de tiempo ha podido quedai* en seoo
tan extensisimo lago.
Pablo, San, est. Dpt. Loreto, prov. Bajo
Amazonas, dist. Pevas.
Pablo, San, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Bon-
gara, dist. San Carlos : habt. 224.
Pablo, San. aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Ayabaca, dist. Oumbicus : habt. 854.
Pablo, San, distrito de la provincia y Dpt.
de Cajamarca: habt. 8,877.
Pablo, San, villa capital de este distrito de
laprovinciayDpt.de Cajamarca: habt.
2,677 : dista de Cajamarca, 12 leg. (67 k.).
Pablo, San, aid. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Uchumarca.
Pablo, San, hda. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Chinchao.
Pablo, San, hda. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Chincha Alta.
Pablo, San, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Nas-
ca: habt. 200.
Pablo, San, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Cacha: habt. 1,079.
Pablo, San, aid. Dpt. y prov. Puno, dist.
Chucoito.
Pablo, San, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Andaray.
Pablobambai mina de oro, Dpt. Puno,
prov. Sdndia, dist. Quiaca.
PablopamiKI, rioen la provincia de Caraba-
ya — algunos lo llaman rio de S. Cristobal.
PabnTf hda. Dpt. y prov. Piura, dist. Mor-
ropon:esUna de las mejores haciendas
en que se cultiva algodon.
Paca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
Paca, pbl. Dpt. Junhii prov. y dist. Jauja:
habt. 510«
Paca, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lucttli,
dist. Chipao.
Paca, (cosa secreta, esconder. Q.; unpijazo
grande como el dguila. Ay.) aid. Dpt. Coi-
CO, prov. y dist. Urubamba: habt. 818.
Pacac, hda. Dpt. y dist. Moquagua.
Pacaccay chac. Dpt. Ancachs, prov. Caji-
tambo, dist. Huayllacayan.
Paca^ha, aid. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Chuquibambilla.
Pacachan, hda. Dpt. y prov. Cajamaita,
dist. Asuncion.
I acaes, est. Dpt. Arequipa, prov. CayDoQa-
dist. Sihuas.
Pacahirea^ hda. Dpt. Ancachs, prov. C^t-
tambo, dist. Huayllacayan.
Pacahaay aid. Dpt. Moquegua, dist. Cum-
mas: habt. 41.
PacaliuaJSi, hda. Dpt. Ayacuoho, prov.Hot-
manga, dist. Qninua: habt. 18.
Tacaje, aid. Dpt. Puno, prov. Carabays,
dist. Macusani: habt. 894.
Pacaje, aid. Dpt. Puno, prov. Carabayft,dist
Ollachea : habt. 219.
Pacaje, (corrupcion de pacacu 6 de pae§k,
escondido 6 el que esconde. Q.) aid. Dpi
Puno, prov. Lampa, dist. Pacara: habt
649.
Pacalyhda. J)pt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Andajes.
Pacala^ laguna, Dpt. Lima, prov. Yaujos,
dist. Pampas.
Pacalla^ hda. Dpt. Apurimac, prov. Ands-
huaylas, dist. San Ger6nimo: habt. 90.
PacallaO) chac. Dpt. y prov. lima, dist
Ate.
PacallaQuiy est. Dpt. Lima, prov. Hnaio-
chiri, dist. Carampoma.
Pacamarca , (lugar escondido. Q.; 6 logar
de pajaros llamados paca* Ay.) aid. Dpt
Juniu, prov. Jauja, dist. SincoB:habt.61i.
Pacamarca^ chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas: habt. 50.
Pa can 9 hda. Dpt. prov. y dist. Huinnoo:
habt. 89.
Pacanehi, (nosotros escondemos. Q.) logv
en la orilla del Ucayali a los 7* 53' 15'*
lat. y 77*^ 1' 9" long.: dista de Iquitoa, 607
millas d lo2m«58 alt.: variacion mskgneti-
ca 7** 5r 88" al Este.
Pacanga, aid. Dpt. Libertad, prov. Pi
PACA
636 —
PACA
el Pacffico. Sn capital la cindad de San
Pedro. Gonsta de los signiontes
DISTBITOS:
habt.
Chepen 2,222
.Guadalupe B,500
Jequetepeque 909
San Jos6 1,182
Pacasmayo 545
San Pedro de Lloc 4,745
Pueblo Nuevo 674
Total habt 18,777
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 6° 50' y 7° 40' lat. y los 81° 30' y 82°
8' long, formando una superficie como de
159 leguas, que comparada con su pobla-
cion resulta casi con 87 habitantes por
cada legua cuadrada.
Las poblaciones estdn olasi£cadas con
los nombres de Pueblos y Caserios; d estos
los denominamos Aldeas, nombre que d
veces aplicamos tambien & ciertas hacien-
das, segun lo dicho en el Discurso Preli-
minar.
Esta proyincla es toda de costa y se
extiende desde la punta de Sana hasta la
bahia de Malabrigo: on ella se encuentra
el puerto de Pacasmayo y otras peque-
nas bahias que favorecen el comercio,
aunque todas e^st^ expuestas i mareja-
das y & la reventazon de las olas
. La riega el rio de Jequetepeque. El cli-
ma es cdlido y aeco; se cultiva mucho la
cana de azucar, que es su mas rica produ-
duccion.
Un Snfo-Prefecto estd enoargado del
mando politico de la provincia: un Juez de
1*. Listancia administra justicia : para el
servicio de la Aduana de Pacasmayo, hay
un Teniente Administrador oon sub res-
peotivos empleados.
Hay 1 Colegio para mugeres.... S. 1,586
9 Escuelas para hombres ■ 5,400
7 1 » mujeres • 4,200
Gontribucion Urbana 8. ttl
I B^tioa • %m
i Industrial ■ (KM
i Eclesiistica ■ 172
Total sueldos al ano... S. 11,186
Las contribuoiones producen al ano la
cantidad de 8^841 soles, por los siguentes
ramos:
Total S. 8,841
Pacasmayo, distrito de la provincia de Paws-
mayo, Dpt. Libertad: habt. 545.
Pacasmayo, (antiguamento Paoatuamu) pE
capital de este distrito de la provinciA de
Pacasmayo, Dpt. Libertad: este pueblo
aunque pequeuo tiene buen aspeoto y al-
gunos establecimientos para despepiui
y aprensar el algodon que produce la pro-
yincia: en ^1 residen los empleados de k
Aduana de ese puerto. Del muelle parte
el ferrocarril que v4 hasta cerca del pue-
blo de la Magdalena de Gajamarca, recor-
riendo la ditancia de 145 kil6metro6, to-
cando en las estaciones de San Pedro,
Calesnique , San Jos6 , Talambo, Tolcm,
Monte Grande, Llallan, Chilete, LaTiDA,
Chepen, Chafan. Tambien hay una ofid-
na Telegrdfica en conexion con las de h
costa y Caj^unarca: dista de San Pedro 3
leg. (11 k.)
Pacata-orcoyO) aid. Dpt. Puno, pro7. dm-
•uito, dist. Scmta Boaa: habt. 87.
Pacati^iii, est. Dpt. Ancadis, prov. PaDas-
ca, dist. Gorongo: habt. 156. Se cultiia
cana y Wholes frutalea.
Pacatqui, aguas termales, Dpt. ABcaohft,
prov. PaUasca, dist. Gorongo.
Pacay^ (nombre de una fruta ; 6 infinitiTO
del verbo paca, esconder. Q.) punta i ki
IT 18' 80" lat. y 78'» 58' 24" kng.
Pacay, Galeta, al N. de la pimta de este
nombre: su fondo de 18 & 20 braoas, A 4
cables de tierra; es difioil'deaembarcar^D
ciertos meses del afio.
Pacay, aldea 6 ranoheria, escaaa de todo !•-
curso.
Pacay, est. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca: habt. 98.
Pacay, chao. Dpt. Arcquipa, pror. Casdla.
dist. Aplao; dista de Aplao 7 leg. (d9 L)
Pacaya^ no tributario del Ucuyali, mas
abajo de Sarayacu:
Pacaya, caHo 6 canal en el rio UcayaK, lor*
mado por la isla que pnaoipia «n Sapo-
teyacu y termina en Puinahua.
PACA — 637 —
Pmyunif oerro mincoral en el diBtrito de Pacttjnialfi
Maotie, piOT. Huaylas, Dpt. Ajaoaohs. bamba, d
PaoRj'al, aid. yhda. Dpt. Lima, prov. Chan- Pacayullut
o&j, diet. Huaura: babt. 122. laj, diet.
Pacatal, chac. Dpt. Ayacucho, proT. Luoa- mo y Hm
DBS, dist, Otoca. Pacayuiym
Pacayar, hda. Dpt. prov. y dist. HuAnnco. Tayacaja,
Paoatab, chao. Dpt. Lima, prov. Clianoay, Pacatnttoq,
dist. Huacho: i 410™- alt. CaBtrovii'
JPacatab, ohao. Dpt. y proT. Lima, diflt, vos.
fioroo: habt. 10. Faoayhiyoo,
racaybambai ah&c. Dpt. Lima, prov. Can- canaa, dii
ta, dist. Hiiamontanga. PtMnypami
Pacaybauba, ehao. Dpt. HuancBTelica,'pfOT. baca, dist
Angaraes diet. Aoobamba. Facaypaupa,
Pacaybamba, chao. Dpt. Huancaveliaa. prov. oauas, die
Castro vifeyna, dist. Pilpichaca. Paoaypampa,
PHCiijbaitibas, hda. Dpt. Cuzco, prov. An- viviloae d
ta, dist. Limatambo : habt. 66. PacajlKipa,
Pacajea» aid. y est. Dpt. Apunmao, prov. dist. Hua
Aymaraes, dist. Soraya: habt. 69. Pacaypilta,
Paeaycasa, (pacay, helado. Mo. Q.) pbl. Mar, dist.
Dpt. Ayaoncho, prov. Huanta, dirt. Hua- Pacaypata h
mangnilla: habt. 684: dista de Ayaeu- manga, d
oho, 8 leg, (16 i k.) Pacaypata, <
Pacaycata, est. I>pt. Apnrimao, prov. y dist. canaa disi
Cotabambfls. Pacaypata, 1
hlcaycUlo, chac. Dpt. Lima, prov. Chan- tabambas
cfty, diat. Huacho. Pacaypata, .
Pacatciu.0, aid. Dpt. Lima prov. Caflete, Urnbamb;
diat. Lnnahuaaa. Pacaypata,
PaCBjooclia, est. en la bnjada al Uarauon, vivilcas, d
delpueblodeQuiches, Dpt. Aucacha, prov. Pacaynia, 1
Fomabamba, dist. Quiches. tabambas,
*acay€faaiTa, (ftmdo 6 terreno de pacayes. Pacayuba, cl
Q.) pbl. Dpt. Areqnipa, prov. Coudesnyos, Union.
dJBt. Chnqnibamba : habt. 121. Pacaynran,
"acaydian, hda. Dpt. Aiequipa, prov. Cas- mabtuuba,
till% dist. Aplao : dista de Aplao 6 leg. PacMl) {pace
(88 1 k.) condido, a
'acayhiiaii, chac. Dpt. Ancachs, piov. Ca- prov. Hua
jatambo, diat. Ambar. Facca, hda. 1
acayhaata,'hda.'cocal, Dpt. Pono, prov. habt. 44.
Sandia, diat. Phara. Facca, aid. :
LCATHiTATA, hda.'cDcal, Dpt. Puno,prov. habt. 168.
Otura-haya, dist. Coosa. PaccavMSCO
icayllnco, aid. Djit Lima, prov. Huaro- Anta.
chiri, dist. Carampoma. Pacca^'hibui
icaynuyo, chac. Dpi. y prov. Hnduuco, prov. Cota
diat. Santa Maria del Valle, en la qaebra- FaccaUn, a
da De Bepent^. Castrovite
PACCH
638 —
PACCH
Paccara, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Pau-
carcolla.
FaccarlctambO) pbl. Dpt. Ouzco, prov. y
dist. Paruro : habt. 512.
Faccas, est. Dpt, Ayacucho, prov. La-Mar,
dist. Chnngui : babt. 23.
Paccayhnayceo, aid. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huanta, dist. Lurioocha: babt. 107.
Paccayracra, bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba.
Paecobamba^ bda. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. Potoni.
PaccocrO) bda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dabuaylas, dist. Luricocba.
Paccocha, {Paco animal parecido d la llama
pero de lana muy fina, pacco rubio, ber.
mejo, cocha laguna. Q.) pbl. Dpt. Ayacu-
cbo, prov. Huamanga, dist. Socosvin-
cbos.
Paccocha, bda. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
buaylas, dist. San Ger6nimo.
Pa^M^OClieuGOj est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Cruoero.
Paccoliuaya) cbac. Dpt. Moquegua dist.
Torata.
Pacconina) est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ituata.
Paccoray, aid. Dpt. Cuzoo, prov. Cbunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Paocos^ est. Dpt. Puno, prov. Oarabaya,
dist. Corani.
Paccoscca, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tapay.
PaccotO) cbac. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vilcas, dist. Santo Tomas.
Paceoyslt<>, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
PaocpayncC) cbac. Dpt. Ayacucbo prov.
Luoanas, dist. Sancos.
Pacesa^ est. Dpt. Arequipa, prov. Oayllo-
ma, dist. Callalli.
Paccsa, est! Dpt, Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Tisco.
Paocnrhnay, est. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vilcas dist. Livitaca.
Paccay, bda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Mayoc.
Pacdibamba) bda. Dpb. Cajamarca, prov.
Cbota, dist. Querocoto.
Paccha, distrito de la provincia de Cbota,
Dpt. Cajamarca: babt. 1,S21.
Paccha, (arroyo, cborro de agua, puente. Q.)
pbl. capital de este distrito de la proTin-
cia de Cbota Dpt. Cajamarca: babt. 285.
Paccha, cbac. Dpt. ('ajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Llama.
Paceha, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata.
Paccha. cbac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Buldibuyo.
Paccha , bda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamacbuco: dista de Huamacbnco 8 leg.
(16 i k.)
Paccha, rio, llamado tambien Concbucos 6
del Callejon, Dpt. Ancacbs.
Paccha, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ponuh
bamba, dist. Sibuas.
Paccha, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. PomA-
bamba, dist. Cbingalpo.
Paccha, cerro mineral en el distrito del Poe-
blo Libre, prov. Huaylas, Dpt. Ancacbs,
Paccha, mina de plata, Dpt. Ancacbs, proT.
Huaylas, dist. Pueblo Libre: tiene sulfa-
ro de zinc conocido con el nombre de Chain-
be: d 4 leg. (22 k.) camino para Casma.
Paccha, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huanu,
dist. Carbuas.
Paccha, est. Dpt. Ancacbs, prov. Huari,
dist. Cbacas.
Paccha, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Cbiquian.
Paccha, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hoaras,
dist. Yungar.
Fucchfly bda. cocal, Dpt. y prov. Haannoo,
dist. Santa Maria del Valle : en la qne-
brada De Kepente.
Paccha, cbac. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Cbinchao.
Paccha, arroyo, poco dntes de Cueva Gran-
de, entre Muna y el Pozuzo, sns agnas se
precipitan de alguna alturay al caersobre
unaroca se pulverizan y convierten en una
densaniebla quecubred lospasajeros que
pasan junto d ella.
Pacc*lia, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Tar-
ma: babt. 802.
Paccha, pbl. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist
Yauli : babt. 227 : dista de Tarma 5 i leg.
(30 k.); de Pocoscasa 1 i (8 k.)
Paccha, est. Dpt. Junin, prov. y dist TarmA.
Paccha, bda. Dpt. Junin, prov. Tanna, di^t
Acobamba: babt. 65.
PAC^
64^0 —
PACO
ll^lojen, ohae. Dpt. Moquegua, dist. Pn-
qnina.
Pa^a^ chftc. Dpt. Ayaoncho, prov. Laca^-
nas, dist. Sancos.
Pacllon, distrito de la provincia de Cajatam-
bo, Dpt. Ancachs : habt. 706.
Paollok, (puede ser corrupcion de pacUm el
cuero, la corteza. Q.) pbl. capital de este
distrito de la provincia de Gajatambo,
Dpt. Ancachs : habt. 706.
Psujma, hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Hnaylas.
PSICO) (paco nombre de un animal parecido
& la llama, pacco rubio, bermejo. Q.) chac.
Dpt. Libertadj prov. Tmjillo, dist. Mag-
dalena de Cao.
Paoo, hda. Dpt. Cuzoo, prov. Paruro, dist.
Huanoquite: habt. 51.
PaeolNUHba) (Uannra de los animales llama-
dos pacosj 6 Uanura rubia 6 bermeja. Q.)
aid. Dpt. Cajamaroa, prov. Chota, dist.
Lajas: habt. CS9.
Pacobamba aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata: habt. 1,249:
dista de Huancaspata 4 leg. (22 k.)
Pacobamba, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Pacobamba, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-*
dahuaylas, dist. Huancarama: habt. 860;
dista de Huancarama 1 leg. (5 i k.
Pacobamba, chac. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Cotarma.
Pacobamba, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Pacobamba, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Cupi.
Pacobamba, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Pacobamba, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri : habt. 734.
Pacobamba, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
Paoobambilla^ hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Orurillo.
Pacococha, (laguna rubia 6 bermeja, 6 la-
guna de pacos. Q.) hda. Dpt. Lima, prov.
Ganta, dist. Atavillos Altos : habt. 7.
Pacochai puerto d 17* 88' lat. y 78° 40' 54"
long.: aun cuandola villa de Ho es el puer-
to menor, Pacocha es el lugar por donde
He haoe el desembarco, por ser mejor el
fondeadero y por partir desde alU el bm»
carril que va hasta Moquegua. El pueblo
es miserable ; no tiene agua y se proveea
de la que traen de Ho. Este punto se li
hecho c^lebre por haber desembarcadoen
61, el revolucionario D. Nicolas FiMa,
en Noviembre do 1874 — ^v^ase Ho, pncrto.
Pagocha, aid. arruinada el 18 de Agostodd
1868enelterremoto, Dpt. Arequipa, prat.
Islay, dist. Tambo : (v^ase Gatas).
Paoochacaj est. Dpt. Puno, prov. G&iil»j%
dist. Gorani.
Pa^^oehumai est. Dpt. Puno, prov. LimpA^
dist. Ayaviri: habt. 746.
Pa^ohanco, hda. Dpt. Guzco, prov. Canas,
dist. Pichihua.
Paoohirca, aid. Dpt. Apurimac, prov. As-
dahuaylas, dist. Pampachiri: habt. 120.
Pa^omanta) est. Dpt. Lima, prov. j ^
Huarochiri.
Pacomarca, pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Gastrovireyna, dist. Gordova: habt. 184.
Pagomabca, est. y hda. Dpt. Ayacucho, pray.
Gangallo, dist. Vischongos : habt. 166
Paeon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huans,
dist. Marca.
Pacon, (rojo, rubio. Q.) cerro mineral en A
distrito de Garas, prov. Huaylas, I)pt
Ancachs: tiene algunas minas que eon d0
oro.
Pacopampa, est. Dpt. Puno, prov. Lampa.
dist. Ayaviri.
Pacopata^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. y &i
Gangallo: dista de Ayacucho 11 leg. (64k.);
de Gangallo 1 (5 i^ k.)
Pacora^ distrito de la provincia y Dpt de
Lambayeque: habt. 684.
Pacora, (debe ser corrupcion de pacari na-
cer. Q.) pbl. capital de este distrito de k
provincia y Dpt. de Lambayeque: dista
de Lambayeque 8 leg. (44 k.)
Pacorana) aid. Dpt. Puno, prov. laoBf^
dist. Pucara.
PacoS) chac. Dpt. Ancachs^ prov. HuaiK.
dist. Ayja.
Pacota^ est. Dpt. Lima, prov. Haarodiii
dist. San Damian.
Paooyan^ hda. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Yanahuanca.
Pacoyseran, est. Dpt. Ancachs, prov. Vo*
mabamba, dist. Piscobamba.
PACHA
— 642
PACHA
Inca. Q.) aid. y hda. Dpt. Cuzoo, prov '
Aoomayo, dist. Sangarara: habt. 64.
PachacamaC) distrito de laprovincia y Dpt.
de Lima : habt. 1,602.
Paohacamac, {Pacha mundo, tierra, lugar :
camacc el Ser Supremo, invisible que d4
vida, el criador. Q.) pbl. capital de este
distrito de la provincia y Dpt. de Lima:
habt. 1,123 A 57m. alt. y 1 leg. (5 ^ k.) al
N. de Luria. Cerca de este pueblo exis-
ten las c^lebres roinas del templo de Pa'
cha-camac, anterior d la epoca de los Li-
cas.
Pachacamac, isla i los 12<'.18'* 40' lat. y 79*»
16" 64' long.
PachaeancinO) chac. Dpt. y prov. Lima,
dist. Magdalena.
Pachacayo, hacienda de ganado, Dpt. Ju-
nin, prov. Jauja, dist. Yauli: & 8606^.
de altura.
Pachacato, aid. y hda. Dpt. Junin, prov.
Jauja, dist. Huaripampa: habt. 806.
Pachacayo, pnente sobre el Jauja, Dpt. Ju-
nin, prov. Jauja, dist. Huaripampa.
Pachacof pa^ chao. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
PachaconaSf distrito de la provincia de]Aii-
tabamba, Dpt. Apurimac: habt. 884.
Pachaconas, {Paclia v^ase el significado de
esta palabra; cuna aconsejar, amonestar,
encomendar, predicar. Q.) pbl. capital de
este distrito da la provincia de Antabam-
ba, Dpt. Apurimac : habt. 296.
Pachaconas, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Ghapimarca.
PachaeotO) est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Becuay : habt. 660, con los de
Catac y Yanayaco.
Paghacoto, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Buldibuyo : habt. 86 : dista de
Buldibuyo 1 leg. (6^ k.)
Pachaeutl) (tiempo de guerra. Ay.) aid. y
chac. Dpt. y prov. Arequipa, dist. Cay-
ma.
Pachacay, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huari.
Pachacut, aid. Dpt. Ancachs , prov. Huari,
dist. Llamellin: habt. 67.
Pachachaca, {pacha v^ase esta palabra;
chaca, rouco, estar ronoo. Q.) chac. Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Pomabamba*
Pachachaca, hda. mineral, Dpt. Hudnueo,
prov. Dos de Mayo, dist. Banoa, i 2 leg.
(11 k.) de Chocota; tiene minas y vetas
de carbon de piedra, cinabrio y plata,
Pachachaca, pbl. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli: habt. 281: dista de TanoA
9 leg. (64 k.); y 2 (11 k.) del paeblode
Saco.
Pachachaca, hda. mineral, Dpt. Junin, pioT.
Tarma, dist. Yauli; & 4,108m. alt.
Pachachaca, chac. Dpt. Huancavelica, proT.
Castrovireyna, dist. Santiago de Cbocor-
vos.
Pachachaca, chac. Dpt. Huancavelica, proT.
Tayacaja dist. Mayoc.
Pachachaca, aid. y hda. Dpt. Apurimac,
prov. y dist. Abancay: habt. 154.
Pacliacliacaca., {Pacha, v^ase esta palabn
«aca desencajar. Q.) rio tributario deLApu-
rimac, en la prov. Andahuaylas : nace en
el angulo que for man las Cordilleras de
Huanzo y Chumba; sigue con rumbo S.E.
hasta Lambrama, y de aqui v4 al N. 0.
hasta tributar sus aguas al Apurimac a lot
13° 25' lat. y los 75° long., mas 6 menos.
PacliacouaS) pbl. Dpt. Apurimac, proT.
Aymaraes, dist. Chapimarca.
Pachachani, hda. y aid. Dpt. Cnzco, prov.
Canchis, dist. Gheccacupi: habt. 71.
Pachachani, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Usicayos.
Pachachani, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ituata.
Pachachani, est. Dpt. Puno, prov. Lampi»
dist. Orurillo.
Pachachiiiy aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba: habt. 369
Pachachin, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Llumpa.
Pachachin, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas: habt. 356, con ki
de Paccha y Pueblo Viejo.
Pachachin, aid. y est. Dpt. Hudnaco, pror.
HuamaJies, dist. Pinra: habt. 152 con loi
de BeUavista.
Pachag;lli9 est. Dpt. Pono, prov. y dist
Asdngaro.
Pacha^Df chac Dpt. Libertad, prov. Haa-
machuco, dist. Santiago de Cbnco.
Pachaje Chico, hda. Dpt. Pimo, prov.
garOj dist. Putina: habt. 113«
PABE
644 —
FAJA
ehata, acusativo de paeeha arroyo, chorro
d6 agua — paechatfila agna que corre. Q.;
gi 68 corrupcion de Pachachitha en Ayma-
rA significa parir gemelos) no tributario
del XJcayali por la izquierda a los 8** 43'
80" lat. y 76« 52' 5i" long. & 164m.88
alt.: la variacion maguetioa en este pun-
to es de 8* 45* 40" al E.; corre como 200
millasalN.N.E. hasta tributar sus aguas
al Ucayali. E« formado por los rios Po-
zuzo, Mayro, Picbis, Huancabamba y
y otros. Desde el puerto del Mayro no
presenta grandes dificultades para su na-
vegacion por vapor, pues tiene una cor-
riente poco mas de dos millas por bora :
ik las orillas de este rio babitan los salvajes
Casbivos, que son foroces y traidores, los
Burinahuas y los Cunibos: dista 274 ^ mi-
llas de Sarayacu.
PaohiSd) distrito de la provincia del HuaJUa-
ga, Dpt. Loreto; habt. 1,084.
PaclliSfl) pbl. capital de este distrito de la
provincia del Huallaga, Dpt. Loreto: si-
tuado una legua abajo de Huicongo y Lu-
pura A la izquierda del Huayabamba y A
2 leguas (11 k.) Antes de la confluenda
de ^ste con el Huallaga: habt. 874, de la
tribn de Hibitos.
Paohisa, aid. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen,
dist. Tabaoonas.
PachlJUlf cbac. Dpt» Ancacbs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
PftdmayUaV) ohac Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Huayllacayan.
Fachncolea) minaa de plata, Dpt. Ancaohs,
prov. Huaras, dist. Garbuas.
Paehnoolliaimineral de plata inmediata A la
de Ecop, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist, Carhuas.
Paehuy^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Independenda.
PlBClinyaoii, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua«
ras, dist. Bestauracion.
Padiiy , aid. Dpt. Libertad, prov. Otusco, dist.
Salpo: habt. 22: i 5 leg. (28 k.) de Salpo.
PadeTon, chac. Dpt. y prov. Gajamarca. dist.
GhetUla.
Padebon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Moro.
Paderon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
difit. Gwoa*
Padtn^ hda. Dpt Cajamaroa, prov. Choti,
dist. Llama: habt^ 297, con los de Cojim
y Conchague.
Padre Iipiacio, isla en el rio Palcam, poeo
arriba del Mayro: cerca de esta iala enia
un rio como de 8ni« de aucho que mot
de mucha altura, y al encontrarseoon qu
pena forma una hermosa cascada entn
un tupido bosque.
Padre isla, aid. Dpt. Loreto, prov. Bi^o Anift-
zonas, dist. Iquitos.
Pafres, aid. Dpt. Guzco, prov. AooDAyo,
dist. Bondocan : habt. 267.
Paj^CS) est. Dpt. Libertad, prov. ydi«i.0iQ8-
coihabt. 110: 4 6 leg. (88^ k.) de Otmeo.
Pagananl, mina de plata y oobre al S. dd
pueblo de Huachis, Dpt. Ancaohs, piof.
Huari, dist. Huachis: ley 160 m.
Paicay^ aid. Dpt.Piura, prov. Ayafaaca,di8L
Ghalaco.
Pa^ydiaca, aid. Dpt. Loreto, prov. Hair
llaga, dist. Tingo Maria: habt. 18.
Pag^ypamiNly chac. Dpt. Gajamarca, pior.
Ghota, dist. Llama.
Pa^yracnif chao. Dpt. Gajamarea, pro^.
Ghota, dist. Llama.
Pagdibamlia, hda. Dpt. Gajamarca, pm.
Ghota, dist. Qneroeoto: habt. 448, con ki
de Paltic y Obraje.
PagnahiTeaf o^^a©- ^*« Ancaohs, pror. j
dist. Pomabamba.
Pakomonte, chac. Dpt. Libertad, prov. Fi-
taz, dist. Tayabamba.
Pahscap) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hoa-
ras, dist. Becuay.
Pahqa, y Gahnish, est. Dpt. Ancachs, pior.
Huaras, dist. Mangas: habt. 266.
Pabnachan, chac. Dpt. Ancachs, ftof, Tir
llasca, dist. Pampas.
PahuacUapii chac. Dpt. Guzco, prov. dnni*
vivilcas, dist. Golquemarca.
Pahaanta^ mina de plata en la CardillKa,
Dpt. y dist. Tarapaoi: ley 20 m.
Pahnanta^ aid. Dpt. y dist. Tar^adL-fis-
ta de Ta]:apac& 16 leg. (89 k.)
PalinillaS) chac. Dpt. Gajamarca, prov.
Jaen, dist. Bellavista.
Pahnncha, hda. Dpt. Puno, prov. y &*•
Asingaro.
P&Jarobobo, aid. Dpt. Piura, prov. Pfcyta.
dist. QuerocotiUo: habt. 19.
PALC
646
PALC
Palca, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Laramate.
Palca* aid. y hda. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Huayllati.
Palca, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Ocongate.
Palca, pbl. Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa:
habt. 118.
Palca, hda. Dpt. Puno, prov, Lampa, dist.
Nunoa.
Palca, est. Dpt. Puno, .prov. Lampa, dist.
Ayaviri.
Palca, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
OUaohea: la quebrada que Ueva el mismo
nombre de Palca, es la mas occidental
de la provincia, estii dividida de la que-
brada de Marcapata por unos cerros.
Palca, hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Pau-
carooUa.
Palca, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
diet. Lari.
Palca, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Callali.
Palca, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Tisco.
Palca, est. Dpt. Arequipa, prov. Camana,
dist. Huanuhuanco: habt. 112, con los de
Huambo.
Palca, aid. Dpt. y prov. Tacna, dist. Pa-
chia, d los 17* 45' 6" lat. y 72*> 21' 86"
long.: d 2,961m. alt.: habt. 782: dista de
Tacna 12 leg. (66 i k.); de Pachia 8 leg.
(44 i k.)
Palcabamba, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Ootabambas, dist. Haquira.
Palcabamba, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
SAndia, dist. Phara, Aorillas delrioHua-
rihuari.
Palcacancha, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Vischongos: habt. 97.
Palcacc, est. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay dist. Gurahuasi.
Palcahaaran, est. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma dist. Acobamba.
Palcamayo, (reunion 6 confluencia de dos
rios. Q. y Ay.) pbl. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba: habt. 668: dista de
Tarma 5 leg. (28 k.); de Picoy 2 (11 k.);
de Pasco 18 (72 i k.)
Palcamato, tambo, Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, diet, Marcapomacooha : habt. 6.
Palcapampsi) chac. Dpt. Apurimac, proT.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Palcapampa, hda. Dpt. y prov. Puno, dist
PaucarcoUa: habt. 15.
Palcapampa, hda. Dpt. prov. y dist. Puno:
habt. 55.
Palcapampa, hda. Dpt. Arequipa, pror.
Union, dist. Huaynacota.
Palcapampa, est. Dpt. Arequipa, proT. Cay-
lloma, dist. Tuti.
Pa leas, hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Lircay : habt. 68.
Palcas, asiento mineral, Dpt. HnancaTelic^
prov. Angaraes, dist. Lircay: habt. 12.
Palcasu, rio tributario del Pachitea por Ii
izquierda, & los 9« 54' 9" lat. y 77' 19' r
long, d 188m.86 alt. Desde su confiaeoeii
hasta Iqiiitos hay 956 millas; la agnja n-
ria 7'' 84 ' al E . : cerca del Mayro su aochozt
es de 24 metres. Tiene su orfgen en el Cer-
ro de la Sal & los 10« 30' lat. y 74«80" long.:
su direccion general, dntes de sa conflneQ-
cia con el Mayo, es de Sur i Norte: tiene
' varies tributaries; su corriente es de 4
pies por segundo; sin embargo es peHgro-
sa su navegacion por ser su fondo de rod
en algunos puutos. Despues de sn reu-
nion con el Mayro y el Pozuzo varia «
curso hdcia el Este, dando machas vnd-
tas y rodeos hasta su reunion con el Pi-
chis; de tal suerte que en linea recta sob
se avanzan 12 ^ millas cuando se ha oi*
vegado con tales rodeos 25 y su direockm
varia en todos los rumbos.
Los drboles que hay en sns onllas sen
tan corpulentos que de uno de ellosfebri«^
el P Calvo, ima balza de 12 meUw de lar-
go y lm.20 de ancho. Para reunirse can
el Mayro pasa entre los cerros de San Ua-
tias por la derecha y el de Santa data
por la izquierda.
PalcatambOy cero mineral en el distritode
Cochamarca, prov. Cajatambo, Dpt An-
cachs.
Palcatira, est. Dpt. Puno, prov. Carabajv
dist. Ayapata.
Palcatira, est. Dpt. Puno, prov. y dist. Asan-
garo.
Palcay, hda. Dpt. Apurimac, prov. Andir
huaylas, dist. Chincheros: a 7 leg. (89 h.^
de Chincheros; y ^ (8 k.) de Piscobainb*.
PALO
648 —
PALT
Palhas, hda. Dpi. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Uraca: habt. 18.
Palmayoc, hda. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho: habt. 88.
PalmillO) cbac. Dpt. Libertad, proy. Tra-
jillo, dist. Chocope.
Palmo, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. San Pedro.
Palmo, cbac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo: dista de TrujiUo i leg. (1 J k.).
Palmo, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Santa,
dist. Moro.
Palmo, bda. Dpt. y dist. Moquegua.
Palo, bda. Dpt. Lima, prov. y dist. Ca&ete:
babt. 68.
PaloblancOy aid. y bda. Dpt. Piura, prov.
Ayabaca, diet. Cumbicus : babt. 498.
Paloblanco, hda. Dpt. Piura, prov. Ayaba-
ca, dist. Suyo.
PaloletrerO) cbac. Dpt. y prov. Lsunbaye-
que, dist. Motupe.
Paloma, cerro con vetas de cinabrio, i leg.
(8 k.) al Oeste de la mina de Santa Bar-
bara, Dpt. prov. y dist. Huancavelica.
Paloma, hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Caja: habt. 169.
Palomahuasi, cbac. Dpt. Huancavelica,
prov. y dist. Castrovireyna.
Palomani, chac. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Checca.
Palomar, cbac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
TrujiQo.
Palomab, hda. Dpt. Guzco, prov. Urubam-
ba, dist. Ollantaytambo.
Palomab, uno de los distritos en que estd divi-
dida la ciudad de Arequipa: habt. 1,925.
PalomareSf cbac Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate : habt. 6.
Palomabes, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Lurigancho: habt. 12.
Palomayoc, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba: habt. 96.
Palomino, hda. de cana, Dpt. Lambayeque,
prov. Chiclayo, dist. Sana.
Paloiono, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Magdalena: habt. 5.
Paloiono, aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Urcos: habt. 198.
Palominos, islotes, i los 12° 8' 20'* lat. y
79« 86" 4* long, cerca de la isla de San
Lorenzo.
Palos, aid. Dpt. prov. y dist. lea: habi 40.
Palo-santO) aid. Dpt. Piura, prov. AyaWa,
dist. GhaJaco : habt. 80: dista de SuDioa
28 i leg. (131 k.); de Papayal 6 (88 ^k.j.
Palo-santo, (isla) aid. Dpt. Piura, proT. j
dist. Tumbes.
Palo-santo, aid. Dpt. Cuzco, pro?. Clio,
dist. Lares: habt. 16.
Palo-seco, est. Dpt. Ancachs, proy. Poma-
bamba, dist. Sihuas : dista de PoiBftboi-
ba 5 leg. (28 k.)
PaiiO-sbco, hda. de cana, Dpt. Anoaohs, pm.
Santa, dist. Chimbote.
Palpa^ hda. de cana Dpt. Lima, proT.Ckn-
cay, dist. Aucallama: habt. 582: estaim-
da al puerto de Ghancay por anaUan
ferrea construida recientemente j paesta
al servicio del publico por su propio dn«BO.
Palpa, distrito de la provincia y Dpi da
lea : habt. 4,044.
Palpa, (paupalU la puesta del SoL AJ•;pi^
pa canon de pluma, pluma, ala. Q.) pibL
capital de este distrito de la provincial
Dpt. de lea A 882m. de alt. : habi 1178:
dista de Lima 75 leg. (418 k.); de kail
(111 i k.)
Palpa, rio nace en los cerros de Lamnate,
provincia de Lucanas, Dpt. Ayacaeha, j
despues de reunirse con varios riosdatBi
parte y con el de Nasca, desembooa en d
mar un poco al Sur de la punta de SaacK
algunos lo llamau rio de Nasca.
Palpapaloa^ est. Dpt. Arequipa, proy. Ca^-
lloma, dist. Tisco.
Palparo, hda. Dpt. Apurimac, prov. j &1
Gotabambas.
Palpas, pbl. Dpt. Ancaohs prov. Q^atea-
bo, dist. Oorgor : habt. 71 : dista de Gor-
gor 5 leg. (28 k.
Palpas, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajataaibo.
dist. Oyon: habt. 89: A media leg. (8V'
de Pachangard.
Palpo, chac. Dpt. Ancachs, prov. r 3i?t.
Huaylas.
Palquilla^ hda. Dpt. Guzeo, proT. Qsis^-
canchi, dist. Urcos.
Palqttilla, aid. Dpt. Tacna, prov. Tankt
dist. Esuque : habt. 189.
Palquitay est. Dpt. Arequipa, prat. C^-
Uoma, dist. Lari.
Palta I (paUta sobomo que se a^ra(a a la
PALLA
650
Pallallay (cosa liana como una tatta. Ay.)
pbl. Dpi. y prov. Huancavelica, dist. Aco-
ria: habt. 260.
Pallalla, est. Dpt. Cuzoo, prov. Chunvivil-
cas, dist. Santo Tomas.
Pallalla, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito : habt. 270.
Pallallamayo, est. Dpt. Areqnipa, prov.
Gaylloma, dist. CallaJli.
Pallallaqae^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
Pallallaqub, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cbucuito.
Pallallaqui $ mina de plata en mantos al
Sur de Puno; ban producido mucho.
PallalllmayO) est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Umachiri.
Pallalluyo, est. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Ban Anton.
pALLALLUYo, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
Pallamarcaf bda. Dpt. Cajamarca, prov.
Cbota, dist. Querocoto : babt. 48.
PaUail) bda. Dpt. Cajamarca, prov. Celen-
din, dist. Cbumucb : babt. 888.
PaUaucata^ aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Pa-
rinacocbas, dist. Pacapausa: babt. 117.
Pallancliacraf distrito de la provincia de
Pasco, Dpt. Junin: babt. 5,814.
Pallanchacba, (fundo de indios nobles. Q.)
pbl. capital de este distrito de la provin-
cia de Pasco, Dpt. Junin : dista de Hua-
riaca 2 leg. (11 k.)
Pallapalla^ obac, Dpt. Ayacucbo, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Pallapalla, bda. mineral, Dpt. Ayacucbo,
prov. Parinacocbas, dist. Pacapausa: babt.
176.
PallapaTi cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Pariacoto.
PoIIapnyo, est. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vilcas, dist. Livitaca.
PallareS) mina de plata en el Dpt. Anca-
cbs, prov. Huari, dist. Cbavin.
PallaramU bda. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Ccapaccamarca.
PallamniiyoCf est. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Pallasa, aid. Dpt. Cuzco, prov. Urubamba,
dist. Ollantaytambo : babt. 24.
Pallasca^ provincia del Departamento de
— PALLA
Ancacbs. La antigua provincia deOm-
cbucos fu6 dividida en dos, por ley de 21
de Febrero de 1861 : 4 la una se le di6 el
nombre de Pomabamba, y d la otra el de
Pallasca: ^bta confina por el N. conk pro-
vincia de Huamacbuco del Departamento
de la Libertad; por el S. con la de HuaylM:
dividida en gran parte por el no de Hqa-
ras, Cbnquicara 6 Tablacbaca , llunftdo
despues de Santa; por el £. con parte de
la de Pomabamba, sirviendo de Kmiieli
cumbre de la Cordillera; y por el 0. con
la de Huamacbuco, sirviendo de lindte
el citado no de Santa 6 Gbuquicara. 8n
Capital la Villa de Corongo.
El descuido 6 la falta de atencion con
que se ban dictado y redactado caai todie
las leyes sobre demarcacion politica, can-
sa la confusion 6 anarquia que bay rea-
pecto al n&mero de los distritos de esta
provincia, lo mismo que de la de Pomar
bamba. Segun la ley citada de 21 de Fa-
brero, la provincia de Pallasca es fonnar
da de los siguientes pueblos, que conside-
ramos como
niSTBiTos:
Hifct.
Cabana ^^^
Corongo ^^"^
Huandobal ^^^
Lacabamba *®
La-Pampa ^^
Llapo a.WO
Pallasca 7,1M
Pampas 1»*^
Puyali ^
Tauca ^^
Total habt 25.6T0
porque si ^stos no fueran distritos resolto-
ria que esta provincia no tenia diatntoi
sino pueblos, sin clasificacion politica;!
si se bubiera querido conservar los anti-
guos, debi6 expresarlos la ley; por et»
mucbos considoran solo como distritoa m»
siguientes:
Cabana. Llapo.
Corongo. Pallasca.
Tauca.
En este tiltimo supuesto loa pueblos i
Puyali, Pampas y Lacabamba pertenect-
rian al distrito de Pallasca:
PALI
La Pampft al de &
Huondoval al de (
peotivos aldeoB, haoi
La provinoia esttl <
m^os, entre los 8° 8'.
y 80° 86' long, forma
oomo de 129 legnas,
Btt poblaoion resulta c
Labit&ntes por cada It
Ed esta proTmoia »
eionea con los nombr
taneias; & estae las '
Aldeas, pot lo dioho
liniinar.
Gran nAmero de Ic
ponen esta provinda
de la oonquiata.
La proTinoia ooapa
d« pasa la GordiUiTa j
ee may qnebrada: en
peramente es eomami
hoyadae 6 qnebrada <
te; por lo mlBmo sos }
DO vegetal son variad
aEdcar basta la oebad
malbay baBtantegau
no y yegnariso. Ed e
majrica: ee enoaent
d« plata, oobre, fieiro
7 otros raetales, y vari
en el rio Chnqnioara q
onzaB : tambien ae en<
nerales.
Fallattca, oomo las
del Oepartamento de 1
deceit caartdo se term
earril de Cbimbote A £
Hay iin Sab-Prefei
mando poUtioo de la p
de 1.* Lmtancia admk
lo eclesiaetioo eati di
gnieDtes
ouBios:
Cabana.
Corougo.
Tanca
todos estos Curatoa ee
tido Alto de Ooncbucos
Hay 15 Escnelas para hot
4 ■ > mo]
PAMA
— 652 —
PAMP
Pallcca, est. Dpi. Apurimac, prov. Anda-
liuaylas, dist. Huancarama : dista de Han-
cararna 1 leg. (5 ^ k.).
Pallcca, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. OUachea: habt. 100.
Pallccaeaudia, lida. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Cangallo.
Pallccacancma, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Vischongos.
Palleeachullo, est. Dpt. Pimo, prov. Lam-
pa, dist. UmacLiri.
Pallcahuasi, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
Pallccayaco, (agua dividida 6 donde se jun-
•ta. Q.) pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo : habt. 282.
Pallcoa, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Sancos.
PaUcnilia) est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
Pallceha, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Santa Eulalia.
Pallectero, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
Pallipuquio, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
PalliYen, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Cajamarquilla.
Pallpacachl, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Huayllati: habt. 918.
Pallpa-pallpa, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Santo Tomas : habt. 148.
Pallpata, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Pama: — Adviktencia: las siguientes pala-
bras que pVincipian con pama deben se^
cormpcion de pwma, porque en Quechua
y AymarA no hay una sola que |principie
con las sflabas pama,
"BhiiLk, {pmna leon de la America, casar ani-
males feroces: cierto juego llamado jnima,
Q.) est. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist. Li-
matambo.
Pamaea, hda. mineral, Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Oyon.
Pamaeallanca, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
Pamaepampa, chac Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Pamaily est. Dpt. Junin, prov. Huancayo.
dist. Pariahnanca.
Pamaranra, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
Paniarnmbi, aid. Dpt. Pinra, prov. Ayaba-
ea, dist. Chalaoo: habt. 184.
Pamapaqnio, hda. Dpt. Apurimac, proT.
Andahuaylas, dist. San Oer6nimo.
PamUay* chac. Dpt. Huancaveliea, proT»
Castrovireyna, dist. Huaytard.
Pamimayo, hda. cocal, Dpt. Puno, proT.
Carabaya, dist. Ayapata.
Paniini) est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Pampa — Esta palabra Aymard y Qneobu
se ha adoptado en Castellano en el scati-
do de llanura, sabana ; pero en Qnechni
tiene varios otros significados, \sXe& oomo
plaza, cosa comun 6 universal. Cuaodo It
primera letra p es aspirada signifiea co-
brir 6 tapar con ropa 6 tierra, entemr,
soterrar: en Aymard, ademas de la ae^-
cipn general Aq pampa signifiea tambien el
campo aunque no est^ llano; 6 todo d
terrene que rodea & una poblacion ; b qua
estd bajo una mesa 6 poyo: enando la pa-
labra pampa estd despues de la partok
negativa signifiea sinfalta, sin dada. Debe
tambien advertirse que no eiempre es ar-
ticulo la palabra la que d vec^ precede
al sustantivo pampa, porque en Qaeehoa
y Aymard hay varias que forman una so-
la palabra compuesta del radical Upa^ 6
Uapariy 6 cormpcion de yapan-y v. g. 2a-
panpa 6 Uapampa, 6 yapanpa signifiea de
todos, cosa del comun, en Qnecbaa; y si
es Aymard y cormpcion de lappampi aig-
nifica estar molesto por las piojoa que k
comen. T^ngase presente esta AdurtmciA
en las etimologias.
Pampa, aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Hnan-
cabamba: habt. 116.
Pampay asi se Uama la campina de la eia-
dad de Cajamarca.
Pampa, aid. Dpi Cajamarca. prov. Conta*
maza, dist. Caacas: habt. 294.
Pampa 6 La Pampa, distritoda lapronoda
de Cajabamba, Dpt. dtjamarca: par aer
de nueva creacion no se sabe el namero
de sus habitantes oonsideradas enloftotroa
distritos.
Pampa, cerro mineral de plata, Dpi Liber-
tad, prov. Pataz, diat. Ghilia.
PAMP
654 —
PAMP
PAnpacanclia, aid. Dpt. Anoacbs, proY.
Huari, dist. San Luis : habt. 147.
Pampacvncha, chac. Dpt. Aacaclis, prov*
Huaras, dist. Garhaas.
Pampacancha, chac. Dpt. Anoaohs, prov.
Huylas, dist. Quillo.
Pampacancha, chac. Dpt.'Ancaohs, prov. Ca-
jatambo, dist. Gorgor.
Pampacancha, est. Dpt. Cuzco, prov, Chun-
vivilcas, dist. Chamaca.
Pampacara) aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Pampacari, est. Dpt. Cuzco, prov. Ohunvi-
vilcaj, diat. Chainiica,
Pampacari, est. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. Coaoa.
PiUiPACARi, est. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
lloma, dist. Yauque.
Pampacochay (laguna liana 6 estensa. Q.)
cerro mineral en el distrito de Garas, prov.
Huaylas, Dpt. Ancachs.
Pampacocha, cerro en el Dpt. de Ancachs,
prov. Huaylas, dist. Garas: a 2 ^ leg.
(14 k.) de Caras : hay en este cerro una
mina de cinabrio: fu6 trabajada dntes,
parece que es pobre: del piso de la mi-
na se desprende mucho dcido carbonico
que hace peligroso el entrar en ella.
Pampacocha, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Pampacocha, pbl. Dpt. Lima, prov. Ganta,
dist. Arahuay: habt. 229.
Pampacocha, est. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Paucartambo , dist. Golquepata : habt.
96.
Pampacocha, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Pampacocha, aid. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Toro : habt. 9f5.
Pampacocha, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Gas-
tilla, dist. Viraco.
Pampacoica, distrito de la provincia de Gas-
tiUa, Dpt. Arequipa: habt. 8,877.
Pampacolca, pbl. capital deeste distrito de la
provincia de Castilla, Dpt. Arequipa: habt.
2,556. Por su buen temperamento y si-
tuasion al centro de la provincia estd Ua-
mada & ser la capital : cerca del pueblo
viven algunos indios que conservan las
oostumbres primitivas y atin sus creencias
7 supertiaiones religiosas.
Pampa colarada, est. Dpt. Libertad, pror.
Huamachuco, dist. Sartinbamba.
Pampa colobada, Uanura entre Yautin y
Gamba, Dpt. Ancachs, prov. Santa.
Pampa colorada de S. Pedro, mina de eo-
bre en la quebrada de Acari;i4 leg.
(22 k.) de la hacienda de Ghocavento, Dpt
Arequipa, prov. Camani, dist. Acari.
Pampaeong^a, aid. Dpt. Cuzco, prov. Anii,
dist. Limatambo: habt. 182.
PampaooriS) aid. Dpt. Ancachs, prov. Hud-
ta, dist. Luricocha: habt. 418.
Pampaoorral, est. Dpt. Cuzco, prov, Caki,
dist. Lares : habt. 62.
Pampacmz, est. Dpt. Ayaoucho, prov. Hoft-
manga, dist. Quinua: habt. 17.
Pampa^ucho, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Pan-
ro, dist. Gollcha: habt. 88.
Pampacucho, (rincon llano. Q.) pbl. Dpi
Cuzco, prov. Paruro, dist. Omacha.
Pampachacra, hda. Dpt. Ancachs, pror.
Pomabamba, dist. Piscobamba: habt. 816.
Pampachacba, chacs. (varias), Dpt. Ancacb,
prov. Pomabamba, dist. Llama.
Pampachacba, aid. y hda. Dpt. Ajacncb,
prov. y dist. Huanta.: habt 473, con iot
de Huaysuy: dista de Ayacucho 7 leg.
(89 i k.).
Pampachacba, aid. y hda. Dpt. Ajacndio,
prov. Huamanga, dist. Quinua: liabt iL
Pampachacba, aid. Dpt. Arequipa, "pov.
Castilla, dist. Pampacolca.
Pampachiri,rio; nace en la lagunade Hue-
cascocha d los 14'' 26* lat. y 75'' 50* long,
mas 6 m^nos: corre al Sur hasta nnirse
cerca de Chara con el rio que baja die Ca-
bana: sirve en parte de limite entie la
provincia de Andahuaylas, del Dpt. Apnn-
mac, y la de Lucanas, del Dpt. Ayacacbo.
Pampachibi, distrito de la proviucia de An-
dahuaylas, Dpt. Apurimac: habt. 4,408.
Pampachibi, (Uanura fria. Q.) pbl. capital de
este distrito de la provincia de Andahoij-
las, Dpt. Apurimac: habt. 890: dista it
Andahuaylas 18 leg. (100 k.)
Pampachibi, Ueva este nombre la rennioiide
varias aldeas del pueblo de Pitumarca «
el distrito de Checcacnpi, prov. Candiis
Dpt. Cuzco : habt. 687.
Pampaehaay, est. Dpt. Cuzco, prov. y H^
Paruro : habt. 27.
MMP
656
PAMP
Pampaloa, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Iquioha: habt. 197.
Pampa-Ubrey bda. de cana, Dpt. y prov.
Lima, dist. Carabayllo: babt. 52.
Pampalnmar, cbae. Dpi. Ancacbs, prov.
Gajatambo, dist. Aquia.
Pampalupef bda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Pampalla, cbao. Dpt. Lima, proY. Yauyos,
dist. Yinac.
Pampallacta^ {pampa Uanura Uacta andra*
joso, traposo. Q.) pbl. Dpt. Apurimac,
prov. Aymaraes, dist. Cbapimarca: babt.
897.
PAMPALiiACTA, aid. Dpt. Cu2co, prov. y dist.
Paruro.
Pampallaota 6 PampaUata, aid. Dpt. Cazco,
prov. y dist. Galea: babt.'^86.
Pampallaota alta, aid. Dpt. Cuzoo, prov. y
dist. Galea : babt. 108.
P ampallamaeo, bda. Dpt. Guzco, prov. y
dist. Anta: babt. 10.
Pampallanca, est. Dpt. Apnrimao, prov.
y dist. Gotabambas.
Pampa del Uano, bda. Dpt. Ayaoucbo,
prov. Hxiamanga, dist. Tambillo.
Pampallata en Panro, aid. Dpt. Guzoo»
prov. y dist. Galea: babt. 76.
Pampallata, aid. Dpt. Guzeo, prov. Galea,
dist. Pisae : babt 64.
Pampamachay, rio formado de los varies
arroyos que bajan de la Gordillera Neva-
da del Dpt. Aneaebs : se reimen con el de
Huaripampa.
Pampamarca, bda. Dpt. Libertad,] prov.
Huamacbuco, dist. Mollepata.
Pampamarcft) (terreno 6 comarca liana. Q.)
cbae. Dpt. Ancacha, prov. Hnaras, dist.
Pararin.
Pampamarea, bda. Dpt. y prov. Hu&nuco,
dist. Gbincbao.
Pampamaroa, cbae. Dpt. Lima, prov. Ganta,
dist. Lampian.
Pampamarca, est. Dpt. Ayacucbo, prov.
Haamanga, dist. Tambillo: babt. 141.
Pampamabca, aid. Dpt. Ayaonebo, prov. Lu-
canas, dist. Ancara: babt. 267.
Pampamarea, pbl. Dpt. :Apnrimac, prov.
A3rmarae8, dist. Gballbnanca: babt. 125.
Pampamarca) est. Dpt. Gnzco, prov. Cbun-
'viyileas, dist. Livitaca.
Pampamabca, est. Dpt. Guzco, prov. GhoBTi-
vilcas, dist. Cbamaca.
Pampamabca, cbae. Dpt. Guzco. prov. Chtm-
vivilcas, dist. Gcapacmarca.
Pampamabca, distrito de la provinciade Cm*
cbis, Dpt. Guzco: babt. 2,164.
Pampamabca, pbl. capital de este distrito d«
la provincia de Gancbis, Dpt. Guzco: i b
orilla de la laguna de su nombre:hftbi
421; y con lossuburvios mas 6 menos di^
tantes, conocidos con el nombre de Pabe-
Uon, Gbacamayo, Pamparque y Esectai
280 babt. mas.
Pampamabca, laguna en la provincia kymr
raes, dividida por una lomada de la lagn-
na de Mosocllacta. Esta laguna es reEio
de un lago que debi6 cubrir en dempof
remotos la gran pampa de Yanaoca.
Pampamarea, distrito de la provincia deh
Union, Dpt. Arequipa : babt. 1,722.
Pampamabca, pbl. capital de este distrito dc
la provincia de la Union, Dpt. Areqiu|a:
habt. 612.
Pampamabca, punas, Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Pampamarca : babt. 98.
Pampamayo, bda. Dpt. Lima, prov. Casta,
dist. Atavillos Altos : babt. 9.
PampamleOy bda. Dpt. Arequipa, proT. Cay-
Uoma, dist. Sibuas.
Pampa Molida^ cbae. Dpt. y prov. TacBa»
dist. Sama.
Pampa MolinO) aid. Dpt. Guzco, prov. Aco-
mayo, dist. Pomacanchi: babt. 52.
Pampaily cbae, Dpt. Ancacbs, prov. Hna-
ras, dist. Garbuas.
Pampan, cbae. Dpt. Ancacbs, prov. C^atam*
bOy dist. Gbiquian.
PampaU) aid. Dpt. Hudnuco, prov. Hoa-
malies, disi. Singa: babt. 185.
Panpana, cbae. Dpt. Apurimac, prov. Co4a-
bambas, dist. Tambobamba.
Pampana, bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
manga, dist. Acosvincbos : babt 23.
Pampa de Navas^ miua de plata en el
ro de Jesus, Dpt. Gajamarca.prov. j ii»L
Hualgayoc : ley 20 m.
Pampa Xegra, cbae. Dpt. y prov. Areqnipi.
dist. Yura.
Pampa Neoba, uno de los Gantones en qae
esta dividido el terreno salitrero de Iqcx*
que: en este Ganton bay 17 salitrexmc m-
PAMP
— 658
PAMP
despejada idene una vista deliciosa qne se
extiende hasta el mar: habt. 760.
Pampas, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Cbaoas.
Pampas, est. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Acas.
Pampas^ pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Atavillos Bajos: habt. 281.
Pampas, distrito de la provincia de Yauyos,
Dpt. Lima : habt. 8,888.
Pampas, pbl. capital deeste distrito de la pro-
vincia de Yauyos, Dpt. Lima: habt. 724 :
d 8,401ni. de alt. al S. S. 0. de Yauyos, de
donde dista 17 leg. (48 i k.) (por Quis-
que) y de Caiiete 24 (183 J k.) por Capi-
llucas y Poliuza.
PampaSf aid. Dpt. lea, prov. Chincha, dist*
Chincha Baja.
PampaSf (Antes Vilcas.) rio tributario del
Apurimac, por la izquierda, d los 18'' 12'
lat. y 75" 8' long, mas 6 m^nos, lo for-
man dos brazos principales, el de Pampa-
chiri que sale de la laguna de Huancas-
cocha & los 14* 26' lat. y 75° 50' long, mas
6 m^nos, en la cordillera de Huanso: cor-
re con rumbo N. hasta pocas millas aba-
jo de la aldea de Chiara, Dpt. Apurimac,
en donde se reune con un rio formado
de otros dos brazos; elprimero del N. que
viene de la cordillera oriental de Castro-
vireyna, teniendo su orlgen A los 18° 80'
lat.y 77° long, mas 6 m6nos. — Este pun to
puede considerarse como elnacimiento del
Pampas, porque es el mas distante; y por-
que despues aumenta mucho sus aguas con
otros rios numerosos tributaries : corre al
E. pasando por la villa de Cangallo, Dpt.
Ayacucho, con el nombre de Oolcamayo,
hasta su confluencia con el rio de Mayoc;
en este punto toma el rumbo al S. liasta
que se reune con el rio que baja de Cabana
y que oonfluyen cerca del pueblo de Huar-
caya, en que toma el rumbo al N. E. y se
une & pocas millas abajo con el rio de Pam-
pachiri que baja de la laguna Huancasco-
cha. El rio que baja por Cangallo, recibe
por la izquierda, cerca de la hacienda y
aldea de Carampa, al rio Caracha. Este
^timo rio nace en la cordillera de Cas-
trovireynaen los 18° 85' lat. y 77° 5' long.
jat^ ^ m^nos, cerca de la hacienda de
Caracha, corre al E. hasta el pueblo de
Sacsamarca de donde continua al N. has-
ta unirse con el de Anco. Desde Chian
el rumbo es casi Nbrte hasta la confluen-
cia del rio San Miguel a los 18° 6' lat. t
75° 50 longuas mas 6 m^nos: de este pun-
to corre al E. hasta su confluencia con el
Apurimac. Sirve, en parte, de llmite en-
tre los Departamentos de Ayacucho y
Apurimac y en particular la provincia de
Andahuaylas.
Pampas^ chac. Dpt. HuancaveUca, proT.
Castrovireyna, dist. HuaytarA.
Pampas, distrito de la provincia de Tayaca-
ja Dpt. Huancavelica; habt. 10868.
Pampas, ciudad, capital de este distrito de la
provincia de Tayacaja, Dpt. HuancaYeli-
ca: habt. 2,124.
Pampas, hda. Dpt. y prov. Huancavelica, disL
Acoria: habt. 22.
Pampas, aid. y hda. Dpt. Ayacucho, pm.
La Mar, dist. San Miguel : habt. 676.
Pampas chloo» pbl. Dpt. Ancachs, proT.
Huaras dist. Marca: habt. 520.
Pampa-seca^ hda. mineral, Dpt. Junin,proT.
y dist. Pasco.
Pampaslmain, chac.Dpt. Ancachs. proi.
Cajatambo, dist. Huancapon.
Fampashuillaii, chac. Dpt Ancachs. pro'
y dist. Huaylas.
Pampas nuevas, aid. Dpt. y prov. Areqm-
pa, dist. Tiabaya: habt. 666.
Pampas del SacramcBto, se dA este nom-
bre i la gran llanura de los bosques com-
prendida, entre los rios Ucuyali y Him-
llaga: por su situacion topogrAfica, la &'
cilidad de comunicacion que prestan ۤ-
tos gigantescos rios, sus canos 6 cana3«t
y su exsuberante vejetacion, estA Ikmada
A ser una nacion grande, rica y poderosa;
all! todo abunda, mtoos hombres; cuanio
6stos los pueblen, variar* su aolitario a*-
pecto.
Pampassi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ciji-
tambo, dist. Andajes.
Pampa deSuran, chac. Dpt. Ancachs, prot
Cajatambo, dist. Huancapon.
Pampas de vcntura, chac. Dpt. Lirbertai
prov. Trujillo, dist. Ascope: habt. 1^.
dista de Ascope 1 i leg. (9 k.)
PAN
— 660
PANLL
Pancapata, aid. Dpt. Ayacucho, prov. y
diet. Huanta.
Pancamyo, est. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, diat. Asillo.
Pancauraref est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
cliiri, dist. San Damian.
Panci) aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist*
Macari.
Pantisania^ ohac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Pacliangara.
Panoo, chac. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ollacliea.
PanoollO) est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara.
Pancopaillba) chac. Dpt. Ancachs, prov*
Pomabamba, diet. Llama.
Pancha, punta a los 11* 15' lat. y 79^ 32'
64" long.
Panchalla^ chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
PanchanccO) aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. HuamauguiUa.
Panebapoiilfly chac, Dpt. y prov. Lima,
dist. Carabayllo: habt. 18.
Panchapuero, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha: habt. 28.
Panebia^ hda. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen,
dist. Tabaconas.
Panchinta^ aJd. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
PancbO) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Chiara: habt. 96.
PaaebO-hmO) hda. Dpt. y prov. lea, dist^
San Juan Bantista : dista de lea 8 i leg.
(19 i k.)
Pande azjicar, Cordillera, en el Dpt. Piura,
y prov. Huanoabamba.
Fan de AztcAs, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huayo.
Pan db AztCAs, morro inmediato a la ciudad
de Yungay en la provincia de Huaylas. Es
c^lebre por haberse dado en este sitio la
batalla entre el ejercito Perti-chileno con-
tra el Peru-boliviano el 20 de Enero de
1889.
Pan de azCcar, pbl. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Vitoc.
Pan db azCcar, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov-
Convencion, dist. Echarate: habt. 125-
Pan d£ AZtOAB, oerro en el camino de Ilo a
Moquegpia; su pie 6 base estd d 1020ni. alt.
PaildOf mina de plata en Amaray & 1 ^ leg.
(8 k.) de la hacienda de Quichas, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Cajatambo: sadi-
reccion N. E. 80°; inclinacion, casi verti-
cal ; ancho 0m.80 d lm.20: ley desde 156
d 404 m.
Pando, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Hag-
dalena: habt. 9.
Paiientfl) est. Dpt. Puno, prov. Caralwyft,
dist. Macusani.
Pail^aravi, hda. Dpt. y prov. lea, dist
Nasca : habt. 28.
Fang^oay montana en el Dpt. Junin, pror.
Jauja. Esta montana es tan fertil como
las demas : se siembra el arroz y creee
sin mas agua que la de la Uuvia: desgn-
ciadamente es muy general la enferme-
dad de la Uta, ocasionada por la picadft
de un animal que produce una Uaga eu-
cerosa. Cuando se allane un poco el ea-
mino de Huancayo a esta montana prch
gresardn esas provincias , desde que se
puedon comunicar con el Ucayali eon mai
facilidad que por otros lugares.
Panooa, aldea en la montana, Dpt. Jonin,
prov. Jauja, dist. Comas : habt. 669.
Pangoa, rio, que con otros forma el Parene.
Su caudal de aguas es mayor que el del
Masameric con el cual se reune Uevando
el Pangoa la direccion S. S. E. al K. N-
E.; reunidos llevan el rumbo N. E. y Iwt-
go N. 50^ E. No l^jos de eita confioflB-
cia se encuentran grandes piedras.
Panfi^9 chac. Dpt. Libertad, prov. Paiai,
dist. Huancaspata.
Panj^ray^ hda. Dpt. Junin, prov. Phaco*
dist. Yauahuanca.
Fanipacaii) chac. Dpt. Arequipa, prov.<
desuyos, dist. Yanaqoihua.
Panipiti, (pana, hermana del hermano ;
ti morir, espirar; pitu par. Q.; pom
bre numeral para cosas racionales; pitm de
una vez. Ay.) cerro mineral de plftte em.
la provincia Angaraes, Dpt. Hnanc&^dli-
ca: ley 10 ^ 12 m.: algunas tienen oro.
PauisOy mina de plata en Santa Bosa, DfC
Tarapaci, dist. Iquique: ley 20 m.
Panjachey chac. Dpt. prov. y dist. Tar-
na.
Panllevar^ chac Dpt. Arequipa, prov. b-
lay, dist. Tambo.
PAQU
— 662 -r-
PARA
Pahna, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Santa Bosa.
Panajil, hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Julcamarca.
Pani) hda. Dpt. Libertad, prov. Pacasmayo,
dist. Guadalupe.
Pano, est. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
Llamellin: habt. 95.
Pafiobaniba, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata.
IHinos, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huari.
PaoUOy aid. Dpt. Lima, prov. Canete, dist.
Lunahuana: habt. 1,164: dista de Luna-
huana i leg. (8 k.).
Papachacra, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesiiyos, dist. Chuquibamba.
PapaquJ, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
Papannif est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo.
Papaya, (cierto 4rbol que produce una £ru-
ta Uamada papaya, Q.) aid. Dpt. Loreto,
prov. Huallaga, dist. Tarapoto: habt. 25.
Papayal, aid. Dpt. Piura, prov. Tiimbes,
dist. SarumiUa: dista deSullana IT^leg.
(97 k.); de Fernandez 4 (22 k.)
Papayal, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.Huan-
cabamba: habt. 219.
Papayal, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen*
dist. Tabaconas.
Papayo, hda. Dpt. y prov. Piura, dist. Tam-
bo Grande.
PapelillOy mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Santiago de
Chuco: al E. de la poblacion.
Papillas, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas.
PaposOf salitreras (8) Dpt. Tarapacd, dist.
Pica : ley 20 7t.
Paposo, salitrera en el Canton de la Noria,
Dpt. Tarapacd, dist. Pica; en 1872 pro-
dujo 1 10,000 quintales, en 1878— 280,000
quintales: dista delpuerto 10 leg. (55 i k.)
Papres, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Acomayoi
dist. Bondocan.
Paps^ cerro junto a la costa de tiene
494m. alt.
Papuja, v6ase Santiago de Papxtja,
PaqnecCf (debe ser corrupcion de pacchu
que se pronuncia pakue abierto y quema-
do de frio. Ay.) aid. Dpt. Ayacucho, pm.
y dist. Huanta: habt. 741.
PaquelmrcU) chac. Dpt. Ancachs, pror.
Huaras, dist. Beouay.
Paqaellusi) chac. Dpt. Puno, prov. Cin-
baya, dist. Ollachea.
Paquellusi, hda. cocal, Dpt. Pono, proT.
Carabaya, dist. Ituata.
Paquija, (papuitha quebrar. Ay.) piutaa
los 15* 87' 50" lat. y 77* 2' 54" long.
Paqulsa, (paquUha quebrar. Ay.) Cordillen
y Hmite con Bolivia, eu el Departamento
de Tacna: dista de Arica 46 leg. (2^k.);
de Llauca 5 (28 k.).
Paqailla^ aid. Dpt. Lima, prov. G<^te.
dist. Lunahuana.
Paquipampay chac. Dpt. Cajamarca, pm.
Chota, dist. Llama.
Para 9 (para la £rente; phara aspiracdo mn*
cho lap, significa seco. Ay.; para Uover.
Q.) chac. Dpt. Ancachs, prov. PomaUiC'
ba, dist. Llumpa.
Paba, chac. Dpt. Ancachs, prov. Oajatambo
dist. Chiquian.
Paba, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. LacanM.
dist. Sancos: habt. 188.
Paba, est. Dpt. Apurimac, prov. Cotabam-
bas, dist. Ghuquibambilla.
Paba, aid. Dpt. prov. y dist. Tacna.
ParaC) chac. Dpt. Anca<shs, prov. Hnaitt.
dist. Ayja.
Pabac, chac. Dpt Ancachs, prov. fiiianb
dist. Pampas.
Parac, hda. mineral, Dpt. Lima, prov.Haa-
rochiri, dist. San Mateo, a los 3711™* ^e
alt.
Pakac, mina de plata en la quebrada de «-
te nombre, Dpt. Lima, prov. fliarxhin
dist. San Mateo, ley de 45 a 50 m.
Pabac, chac. Dpt. Arequipa, prov. Condesa-
yos, dist. Chuquibamba.
Paraca^ (paracaa maiz muy bianco. Aj.}
chac. Dpt. Huancavelica, prov. y diss.
Castrovireyna.
Pabaoa, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dial
Orurillo.
Pabaca, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
Buyos, dis. Yanaquihua.
PaiUCaSy punta d los 18^ 4r 40" lat, y 7?"
48' 84" long.
Pabacas, penlnsul
PARA
— 664
PARC
Parano, chac. Dpi. Moquegna, dist. Ornate.
Parantamay aid. Dpt. Lima, prov. Canta.
dist. Atavillos Bajos : d i leg. (1 J k.) de
Huacoy.
Paranif ruinas, del tiempo de los Incas en
en el cerro 6 altos dc Andamarca : Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Pomabamba,
PiBABA, cerro mineral de plomo y plata, 1
leg. (5 i k.) al N. 0. de San Marcos, Dpt.
Anoachs, prov. Huari, dist. San Marcos,
Parara Anta, miua de de plata y de cobre
al N. E. del pbl. de San Marcos, Dpt. An-
cachs, prov. Huari, dist. San Marcos : ley
25 A 500 m.
Pabara, chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Huacar.
Pasara, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
Pababa, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Santiago : habt. 19.
Parara, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Santa Lucia.
Pababa, aid, Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,
dist. Bondocan: habt. 256.
Pararan, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Velille.
Pararani) est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
Parabini, hda. Dpt. Puno, j)rov. Asangaro,
dist. San Jos^,
Pararea, distrito d© la provincia de Parina-
cochas, Dpt. Ayacucho: habt. 1,686.
Pababca, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Parinacochas, Dpt. Ayacu-
cho: habt. 898: dista de Coracora 12 leg.
(67 k.); de Pausa 4 (22 k.)
Pararca, manantial do'agua termal sulfuro-
sa, cerca de Chaypi, prov. Parinacochas,
Dpt. Ayacucho.
Pararin, distrito de la provincia de Huaras,
Dpt. Ancachs: habt. 1,448; la industria
de sus habitantes es la cria de ganado va-
cuno.
Pababin, pbl. capital de este distrito, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras: a 2,950^- alt.:
habt. 509. Este pueblo parece ser de los
anteriores d la conquista: es muy esca-
so de agua; dista de Pativilca 20 leg.
(Ill i k.)
ParaSy hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huari,
Pabas, hda. Dpt. Ancachs, prov. Hoari, iitlL
Llamellin: habt. 617.
Pabas, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Cangdlo,
dist. Totos.
Parasai^r, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Mollepata, al N.
de Mollepata.
Parasani, aid. Dpt. Pnno, prov. Lampt,
dist. Nuiioa.
Paratay, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pom&bim-
ba, dist. Llama: habt. 869, con los da Bi^
chachin y otras.
Paratia, cerro mineral de plata en la pro-
vincia de Lampa, Dpt. Puno.
ParatlCy pbl. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa: habt. 191.
Paraton, hda. Dpt. Piura, prov. Hnaaea-
bamba, dist. Huarmaca : habt. 56.
Parca^ {parco, toldo. Q. cosa tordda. Aj.)
* chac. Dpt. Huancavelica, prov. Tayaeqa,
dist. Mayoc.
Pabca, aid. (vice parroquia) Dpi. Tanpafli,
dist. Mamina: habt. 177.
Parcaeancha, hda. Dpt. prov. y dist. Hnaa-
cavclica: habt. 89.
Pareahnanea, hda. Dpt. Junin, prov. y dist
Pasco.
Parcahuanca, hda. Dpt. Ayacucho, prot.
Huamanga, dist. Acosvinchos : habt. 70.
Parcahnaim, aid. Dpt. Junin. prov. Hoaa-
cayo, dist. Colca : habt. 240.
Parcancha, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Ia-
canas, dist. Cabana.
Parcani, est. Dpt- Puno, prov. AsaaigaaR),
dist. San Jose.
Pareania, aid. y est. Dpt. Apurimac, pnyr.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Pareap, est. Dpt. Ancachs, prov. Haayltfr
dist. Huasta: habt. 168.
Parca-parea, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nuiioa.
Parcas, hda. Dpt. Lima, prov. HaarodnD,
dist. Santa Eulalia.
PareaSf chac. Dpt. Apurimac, prov. Aim-
cay, dist. Lambrama.
Parcais chioo, chac. Dpt. Lima, pror. Bte-
rochin, dist. Santa Eulalia.
Parcatamancca^ est. Dpt. Puno. pror. y
dist. Asangaro.
Pait^-ruinl chac. Dpt. Ayacucho, pror. La*
canas, dist. Sancoa.
Pari
--660 —
PARI
pxmU) en que desagna la laguna de Junin
y di. origen al rio de la Oroya : habt. 60.
Paria, chac. Dpt. AncacLs, prov. Poma-
bamba, dist. Llampa.
Paria, mina de plata al S. del pbl. de San-
Luis, Dpt. Ancaclis, prov. Huari, dist. San
Luis : ley 12 a 70 m.
Paria, chac. Dpt. Ancaclis, prov. Huaras,
dist. Independencia.
Pabu, hda. Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
Pabia, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay, dist.
Supe.
Pabia, cerro con vctas de cinabrio d 15 leg,
(83 i k.) de la mitia de Santa Bdrbara,
Dpt. Huancavelica, prov. Angaraes.
PASiAy'ost. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. San Miguel.
Pabu, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Mamiiia.
Pariabaml)a,bda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Ocobamba.
Pabiabamba, (Uanura 6 campo de gorriones.
Q.) aid. Dpt. Apurimac, prov. Andahuay-
las, dist. Chincberos: babt. 200.
PariaC) rio tributario del do Huaras.
Pabiao, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Pabiac, est. Dpt. Lima, prov. Huarocbiri,
dist. Carampoma.
Pabiao, hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba.
Pabiao, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Luricocha.
Parlacay est. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Garbuas.
Pabiaca, laguna en la provincia de Canta,
Dpt. Lima.
Pariacaca, aid. Dpt. Ancacbs, prov. Huari,
dist. Uco : habt. 27G.
Pabiacaca, est. Dpt. Lima, prov. y dist.
Yauyos: a 4,388m. alt. al 0. dela laguna
de Paucarcocha : el term6metro baja has-
ta 15° de ccro en la noche.
Parfa^alla, hda. Dpt. Huancavelica, prov
Angaraes, dist. Lircay.
Paiiacancha^ aid. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Carhuamayo : habt. 22.
Pabiacancha, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas: habt. 21.
Pariac-hirca, mineral en la provincia de
Pasco, Dpt. Junin, d 5 leg. (28k.)deHua-
jiaca.
Pariacolcap, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Quillo: habt. 151.
PariacotOf distrito de la provincia de Hui-
ras, Dpt. Ancacbs : habt. 908.
Pabiacoto, pbl. capital de este distrito dela
provincia de Huaras, Dpt. Ancaclis; esti
situado en la vertiente de la Cordillen
Ncgra d 932m. de alt.; su clima y prodnc-
clones son propias de su altora: habt
108 : dista de Yautan 4 leg. (22 k.).
Pabiacoto, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
Pabiacoto, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
Pariaeli) est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Pariachaca, est. Dpt. Lima, prov. Haan>-
chiri, dist. Carampoma.
Pariachi) chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate: habt. 94.
Pariachncehu, hda. Dpt. Junin, prov. j
dist. Pasco: habt. 42.
Paria^aji^o, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist
Pomabamba.
Pariahoca^ chac . Dpt. Ancachs, prov. Hoaj-
las, dist. Huata.
Parialinanca, pbl. Dpt. Ancachs, prov.Hoa-
ras, dist. Garbuas: habt. 815.
Pabiahuanca, (paria gorrion. Q.; humM
piedra grande. Ay.) mina de pbita en A
cerro de HuaytapaUanca, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Lidependencia.
Pabiahuanca, hda. mineral, Dpt. Ay'^^yl'S
prov. Huaras, dist. Lidependencia.
Pabiahuanca, hda. mineral, DpL JnniD,pFOf.
y dist. Pasco : habt. 55.
Pabiahuanca, distrito de la provincia de
Huancayo, Dpt. Junin : habt. 4,866.
Pabiahuanca, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Huancayo, DpiJumu
habt. 290: dista de Huancayo 13 k^.
(72 t k.).
Pabiahuanca, montaiia en la provincia d*
Huancayo : para ir & esta montana se pa-
sa la Cordillera por una abra que se halla
d 4655m. alt.
Pabiahuanca, aid. Dpt. Junin, prov. Janjak,
dist. Aypata : habt. 272.
Pabiahuanca, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel : habt. 705, oon km
de Bocchas.
PARI
667
PARI
PftriahacrO) aid. Dpt. Ancachs. prov. y
dist. Haari: habt. 72.
Pariamarca, (lugar 6 comarca de gorrio-
nes. Q.) aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y
dist. Huancabamba: habt. 828, con los
deBapse: distade Huanoabamba 8 leg.
(16 i k.).
Fabuicaboa, no tributario del Chota.
Pabiamabca, aid. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca.
Pabiamabca, aid Dpt. Libertad. prov. y dist.
Hnamachnco, a 8 leg. (16 ^ k.) de Hua-
machnco.
Pabiamabca, aid. y hda. Dpt. Libertad. prov.
Pataz, dist. Huancaspata: habt. 691: dis-
ta Ae Huancaspata 4 leg. (22 k.).
Pabiamabca, chac. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Nepena.
Pabiamabca, hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Pabiamabca, pbl. Dpt. Lima, prov. y dist.
Ganta: habt. 485.
Pabiamabca, aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Vischongos : habt. 188.
Plirianacoclia, aid. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Maroapomacocha : habt. 44.
Parianeas^ aid. Dpt. Huanuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Aguamiro.
Pariantana) chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Gajatambo.
Pariap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
Pariap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Huayllacayan.
Pariapata, est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Becuay: habt. 407.
ParfapongO) aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Ghorrillos.
Pariapueara, aid. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Huancarama: dista
de Huancarama ^ leg. (8 k.).
Pariarca, pbl. Dpt. Huanuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Ghavin: habt. 630.
Pariajsh, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Pariatnra^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambo, dist. Ocros.
Pariayaca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
PariCy (de Huantura) aid. Dpt. Guzco, prov.
Cancliis, dist. Tinta: habt. 85.
Paricasa^ rio tributario del Santiago, por
la derecha, Dpt. Amazonas, prov. Bon-
gara.
Farihuana, (una ave parecida al flamenco,
con plumas blancas y rojas. Q.) chac. Dpt.
Libertad , prov. Pataz , dist. Huancas-
pata. •
PABmuANA, aid. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. HuayliUas.
FarilmaiiaSj aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Ayabaca, dist. Frias : habt. 1057.
Paribnanas altos, est. Dpt. Piura, prov.
Ayabaca, dist. Frias : habt. 228.
Faribnanca, mina de oro, plata y plomo,
Dpt. Libertad, prov. Huamaohuco, dist.
Mollepata.
Farlina) hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist. '
Huaylas : habt. 116.
Farln, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Cotaparaco.
Farina, chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Huayabamba.
Paeina, (parinad parihuanacietto animal pa**
recido al flamenco. Ay.) hda. Dpt. Puno,
prov. Lampa, dist. Santa Eosa: habt 86.
Parina, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Ucubiri : habt. 2.
Farinacocbas, {Purihuana-coeka laguna de
Parihuanas ave parecida al flamenco. Q.)
laguna al 0. de Pausa, en la provinoia de
Parinacochas, casi al pi^ del nevado de
Sarasara y al S. S. 0. del de Achatay-
hua : su mayor largo es como de 12 mi-
llas de E. & 0., y su mayor ancho de 6 de
N. d> S.; estd. en una hoya formada por
unramal de la Gordillera que baja dela
de Huanso : dista 15 leg. (83 \ k.) de Co-
racora.
Pabinacoohas mbnor, laguna, como 20 le-
guas (111 \ k.) al N. E. de la laguna
grande.
Farinacoebas, antigua provincia del Depar-
tamento de Ayacucho. Confina por el N.
con Ifts provincias de Aymaraes y Cota-
bambas del Dpt. del Apurimac, sirviendo
de limite la Cordillera de Huanso; por
el S. con la de Camana del Dpt. de Are-
quipa: por el E. con la de la Union del
Dpt. de Are<juipa, y por el 0. con la de
Lucanas y ^^^ de la de Camani, divi-
didas por e^ -jp 4^ ^^-^ca, Uamado ^ti^.
PARI
668
PARI
pnes de Ghala. Sa capital la villa cle P aa-
sa. Gonsta de los siguientes
DISTBITOS :
Habt.
Chmnpi 2,424
Colta 1,699
Goracora.. 8,848
Gorculla .' 1,461
Lampa 8,605
Oyolo 2,105
Pararca 1,686
Pacapansa 2,476
Pausa 2,682
PuUo 2,554
Total habt... 24,480
Est&oomprendida, mas 6 m^nos, entre
los W 16* y U^ 55" lat. y lo876*> y 76<> 80'
long, formandoimasuperficiecomo de 528
legs, que oomparada con su poblacion, re-
sulta con oasi 47 habts. cada leg. cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
oiones oomo en la de Lucanas.
Es notable 6sta provincia por el lago
que la i& sn nombre y por los elevados
cerros de Sarasara y Achatahnay. Aun-
qne sn territorio ocupa la parte occiden-
tal de la gran Gordillera, ^sta extiende al-
gonos ramales que forman la hoya del la-
go Parinacochas. Es muy f^rtil en toda
olase de productos del reino vegetal : tam-
pooo fialta suficiente ganado que se con-
sume en las provincias vecinas. En el
reino mineral es muy rico en toda clase
de metales; y cuando se facilite su ex-
portacion por la vecina costa de Ghala,
serd una de las mas ricas del Peru.
Un Sub-Prefecto esta encargado del
mando de la provincia ; un Juez de 1.*
Instancia administra justicia. En lo ecle-
aiistico est& dividida en dos partidos; el
uno Uamado de Parinacochas y el otro de
Pomatambos.
OUBATOS DE PABINACOGHAS.
Chumpi. Pausa.
Goracora. Pacapausa.
Lampa. Pullo.
Pararca.
CABAT08 DE POMATAMBOS.
Ganculca. Huaynacota.
Gharcana. Oyolo.
Golta. Pampamarca.
Sayla.
Hay 1 Oolegio deinstruccion me-
dia para hombres S. 8,200
15 Escuelas para hombres... » 9,000
4 » i mugerea... • 1,200
Total al auo S. 13,400
Las Gontribuciones producen al ano la
cantidad de 2,568 soles, por los siguientes
ramos :
Contribucion Urbana S.
Rustica *
Lidustnal •
Eclesiistica »
87
1,586
551
Ui
Total S. 1568
Parinacochas, pbl. Dpt. Ayacucho, pro?.
Parinacochas, dist.]|Ghumpi : habt. S)6.
Parinacota^ pico nevado en la cadena deloe
Andes, al S. S. E. del Chacapall&ni, tie-
ne 4185ni. de alt.
Parinacota, aid. Dpt. Tacna, prov. Arica,
dist. Socoroma: habt. 92: dista de Arica
40 leg. (228 k.) ; de Socoroma 13 (li
i k.).
Parinacota, laguna de una gran extensifflit
situada al pi6 de la Cordillera del De-
partamento de Tarapac4 : de ella naee el
rio Sitani que se dirije d Bolivia.
Parinari, distrito de la provincia del Bijo
Amazonas, Dpt. Loreto : habt. 380.
Parinari, pbl. capital de este distrito de la
provincia del Baj o Amazonas, Dpt. Loreto,
& la orilla derecha del Maranon, a los i'
42' lat. y 76<» 87" 29' long., frente i un*
isla que deja el rio: es abundante en ri-
veres. Fue fundado en 1830 por los indios
Cocamasy tiene 400 habt.; sirve de poff-
to 6 embarcadero : dista de San Begis 20
leg. (Ill i k.); 18 (72 k.) de Baca Mari-
na: de Urarinas 26 leg. (145 k.); de }Iq-
yobamba 102 (568 k.)
Parinari, cano 6 canal natural que afloy*
al Maranon por la izquierda; es navegahk
para pequeuas canoas.
Parifiaj aid. Dpt. y prov. lea, dist. Puefcfo
Nuevo : dista de lea 3 J de leg. (4 ^ k.).
Pariftas, punta a los 4'* 40' 50" lat. y 8S*
89' 51" long. Esta punta que es la mas 0.
de la America Meridiodal, fu^ descuhier-
ta por Pizarro en su primer viage de
Tumbes en 1527.
PARP
669
PARU
PasH^as, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Amotape: distade Amotape lOleg. (55^ k.);
de Payta 18 (100 k.).
Paris^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Challabamba : habt. 70.
1*11 lisa^ aid. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Mayoc : habt. 69.
Parisa, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
llo, dist. Canaria.
Pabisa, aid. Dx)t. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Soras.
Faritibaiuba, aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sihuas.
Parma, hda. Dpt. Puno,prov. Lampa, dist.
Santa Bosa.
Paro, fparu la parte mas tostada del asado.
Q.) rio, algunos le dan este nombre al rio
TJcayali: vease Ucat/alL
Paro, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Huari.
Pabo, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Anta.
Paro, chac. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ollachea.
Parobainba, distrito de la provincia de Po-
mabamba, Dpt. Ancachs: habt. 1,619.
Pabobamba, (paru la parte mas tostada del
asado. Q.) pbl. capital de este distrito,
Dpt. Ancachs, prov. Pomabamba: esta
situado en la orilla derecha del rio que de-
semboca en el Maraiion: habt. 378: dista
de Pomabamba 5 leg. (28 k.).
Parobamba, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Parobamba, aid. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Challabamba: habt. 50.
Pabobamba, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
Pabobamba, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Ccolquemarca.
Parobamba chico^ est. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Sihuas : habt. 245.
Parobamba viejo, est. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Parobamba : habt. 746.
Parocan, aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Urcos: habt. 247.
Pabocan, hda. Dj)t. y prov. Cuzco, dist. San
Sebastian : habt. 9. »
Parococha^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Acoma-
yo, dist. Eondocan.
ParosueloS) hda. Dpt. prov. y dist. lea:
dista de lea | de leg. (4 i k.).
Parpa^ (parpa pisar, apretar tierra. Q.)
chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist. Pam^
pas.
Parpacalla^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Calca,
dist. Pisac: habt. 66,
Pabpacalla, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo': habt. 81.
•
Parpahualla, est. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
ParpuilO) (j^arpan pison. Q.) aid. Dpt. Li-
ma, prov. Huarochiri, dist. Chorrillos.
Parpayi hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Challabamba : habt. 50.
Pabpay, hda. Dpt. Cuzco, prov Paruro, dist.
Huanoquite : habt. 18.
Parpos, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gorgor.
Parpuma^ hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asangaro : habt. 40.
Parquifl) pbl. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Checras: habt. 509.
Parni) chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepena.
Pabba, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Moro.
Parracanta, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Parral, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Po-
mabamba.
Parralniync, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Santa Lucia.
Parramurray aid. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Otusco: habt. 12.
ParrapoS) aJd. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Sincicap : habt. 286 : dista
ide Sincicap 4 leg. (22 k.).
Paru, (la parte mas tostada del asado. Q.)
aid. Dpt. Puno, prov. Huancane, dist.
Moho: habt. 881.
Pambamba, est. Dpt. Cajamarca, prov. y
diet. Cajabamba.
Paracataf chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Pamchaca) hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Santiago : habt. 5.
Parumarca, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Marcabal.
Parapampa^ chac. Dpt. Apuiimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Pampani) (muy tostado. Q.) ttld. Dpt. Ctiz-
00, prov. Acomayo, dist. Bondocan; habt.
45.
PARU
670
PASA
Pakuparu, hda. Dpt. Cuzco, prov. Galea,
dist. Pisac: habt. 183.
Pabuparu, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Gcatcca: habt. 48.
Pabtjparu, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ituata.
Paruparuni) est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ituata.
PanipuquiO) aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Quispicanchi, dist. Quiquijaua: habt. 81.
Pamro, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yaoaja, dist. Anco : habt. 15.
PanirO) provincia del Departamento del
Cuzco. Confina por el N. con la del Cuz-
co ; por el S. con las de Cotabambas y
Chunvivilcas , por medio del rio Apuri-
mac; por el E. con la de Quispicanchi; y
por el 0. con la de Anta. Su capital Pa-
ruro. Consta de los siguientes
Hay 11 Escuelas para hombres... S. 6,600
8 i » mngeres... > 1,800
distritob:
Habt.
Accha 8,299
Ccapi 1,586
CoUoha 1,481
Huanoquite 2,566
Omacha ; 2,079
Paniro 4,982
Total habt 15,948
Est A comprendida, mas 6 m^nos, entre
los IS** 25' y 18^45' lat. y los 74« y 74° 82'
long, formando una superficie como de 65
leguas, que comparada con su poblacion
resulta con 215 habitantes por cada legua
cuadrada. .
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos Parda-
VukuleH y Pcujos ; k estos ultimos los consi-
deramos como Aldeas, segun lo dicho en
el Discurso Preliminar.
En cuanto a sus productos, accidentes
del terreno y demas es igual k las pro-
vincias veciuas del Cuzco y Anta.
Un Sub-Prefecto esta encargado del
man do politico de la provincia ; un Juez
de 1». lustancia administra justicia. En|lo
eclesiastico esta dividida en los siguientes
CURAXOS :
Accha Urinsaya.
Accha Anansaya.
Ccapi.
Collcha.
Huanoquite.
OmacLa.
Paruro.
Pampachuco.
Total sueldos al ano... 8. 8,400
Las contribuciones prodncen al ano h
cantidad de 1,084 soles, por los sigmentes
ramos.
Contribucion RAstica 8. 707
» Industrial > 224
» Eclesiastica » lOS
Total S. 1,034
Paruro, distrito de la provincia de Panro,
Dpt. Cuzco: habt. 4,982.
Paruro, pbl. capital del distrito y de k
provincia de su nombre, Dpt. Cozoo:
habt. 1,988: estd dividido en cuatro par-
tes, llamadas parcialidades de Hanana-
ya, Huatacaya, Incacuna y Sutic: dista
del Cuzco 8 leg. (44 J k.).
PararoyoCf chac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Tiollos.
PaniSi chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Llumpa.
PasabaldOfCliac. Dpt. Libertad, prov.Hoa-
machuco, dist. Santiago de Chnco.
Pasacancha, (pasa corrupcion de paca es-
condido, secreto ; cancka, patio, logar. Q.)
ccrro y asiento mineral, Dpt. Ancachi,
prov. y dist. Pomabamba : se haDa sitoa-
do 6 8 leg. (16 j k.) de Andaymayo. Siu
metales consisten en galenas mny ricas
de plata. Cerca de esta mineral se en-
cuentran cunos sepulcros antignos que
pueden Uamarse monumentales, tanto per
el tamano de las piedras con que estan
construidos, cuanto por la perfecdon del
trabajo. Estos sepulcros son anas preoio-
sas fuentes bist6ricas, porque dan aco-
nocer del modo mas patente la existencia
de una civihzacion anterior a la domina-
cion de los Incas. »
Pasacancha, quebrada que desemboca en la
de Sihuas, Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Pasacancha, hda. Dpt. Ancachs, pror. y
dist. Pomabamba: habt. 219.
Pasacotay hda. Dpt. Tacna, prov. Tarata,
dist. Candarave.
Pasachico, Gha<3. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
ras, dist. Marca.
Pasaje, aid. y hda. Dpt. Apuiimac, pror.
PAsa
Andftiinaylas, dist. Haancarama: dista de
Huancarama 8 leg. (44 i k.).
Pasalflqni, chac. Dpt. Moquegua, dist. To-
rata.
PasallapampHyald. Dpt. Fiura^prov. Huan-
cabamba, dist. Huarmaca.
PasamayO) (rio escondido. Q.) ponta d los
IP 89' 20" lat. y 79° 84' 24" long.
PasamayOy rio ; v^ase Chancay rio.
Pasamato, hda. Dpt. Lima, prov. Gbancay,
dist. Aucallama: habt. 82.
PasaOy chac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Huasta.
Pasan, hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
PasanaecoIIo^ bda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Orurillo.
Pasanliuay, bda. Dpt. Ayacncbo, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Pasani, est. Dpt. Pano, prov. Lampa, dist.
Ayaviri.
Pasaih, est. Dpt. yjprov. Puno, dist. Picha-
cani.
Pasapampi, bda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Hnancabamba: habt. 128: dista de Huan-
cabamba 7 leg. (89 k.).
PasapaC) est. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cnito.
Pasapntny, chac. Dpt. Ancachs,* prov. Ca-
jaiambo, dist. Aquia.
Pasaquifia^ aid. Dpi y disti. Tarapac^: dis-
ta de Tarapac^ 1 i leg. (8. k.).
Pasea, cerro d 5 leg. (28 k.) de Talquipon,
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas dist. Maca-
te: tiene una mina de yeso sacaroide.
Pasca, (soltar desatar, perdonar. Q.) punto
de reunion de los rios de Ghocos y Yinac:
Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist. Yinac.
Pascal, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ga-
rabayllo: habt. 5.
Paseaiia9hda.decaua, Dpt. Arequipa, prov.
Islay, dist. Tambo.
Pascana, chac. Dpt. Moquegua, dist. To-
rata.
Pascapampa, hda. Dpt. Gajamarca, prov.
Jaen, dist. Golasay.
PaseiSy chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
C%iatambo.
PasoOy provincia del Departamento de Ju-
xiin creada por los mismos decretos y le-
jea qjae el Departamento y en especial
671
VI
- PASO
por el decreto de 18 de Setiembre de 1825
que dio el nombre de provincia de Pasco
& la de Tarma quedando asl suprimida
^sta. Gonfina por el N. con el Departa-
mento de Huanuco ; por el S. con la pro-
vincia de Tarma; por el E. con las mon-
taiias; y por el 0. con la provincia de
Ganta y parte de la de Huarochiri del De-
partamento de Lima. Su capital la ciu-
dad del Gerro de Pasco. Gonsta de los si-
guientes
DISTRITOS:
Habt.
Gayna 8,192
Gerrode Pasco 19,860
Ghacayan 4,669
Huariaca 4,864
Huayllay 2,461
Ninacaca 8,761
Pallanchacra 5,814
Paucartambo 1,486
Tapuc 8,287
Yanahuanca 4,578
Total habt 47,227
Algunos no consideran & Tapuc como
distrito, en cuyo caso los pueblos de Gham-
pimarca, Michivilca, Pillao y Yacan per-
tenecerfan al de Yanahuanca.
Est^ comprendida, mas 6 menos entre
los 9° y 11° 20' lat. y los 76° y 79° long,
formando la gran superficie de 1,916 le-
guas, delas que como 1,466 son de mon-
tafia 0 bosque : asf que su poblacion res-
pecto a todo su territorio es de 80 habi-
tantes por cada legua cuadrada ; pero res-
pecto d. la parte mas conocida y poblada
resulta con poco mas de 198 habitantes
por legua cuadrada.
La provincia ocupa el territorio en que
se reunen varias ramificaciones de la Gor-
dillera y algunos contrafuertes, asi que es
muy quebrada, exceptuando parte de la
montana : a este accidente se debe su gran
riqueza mineral en toda clase de metales,
carbon de piedra y otros focilas, d tal
extremo que es competidora del celebrado
Potosi. No es m^nos rica en productos
del reyno vegetal, pero casi en estado de
la primitiva naturaleza, hasta que el fer-
rocarril y la navegacion de los rioB Pa*
chitea y f ^^^^^ ^ pongan al alcauce ^^
PASl
672
PAST
comercio. En el artfculo Cerro de Pasco,
se encontrardn datos interesantes respec-
to d esta provincia.
Un Sub-Prefecto estdi encargado del
mando publico de la provincia. : un Juez
de 1/ Instancia administra justicia. En
lo eclesidstico esta dividida en los si-
guientes
CURATOS :
Huariaca. ( Huayllay y
Pasco. ( Marcapomacoclia.
Pallancbacra. Chacayan.
Yanabuanaa. Paucartambo.
Tapuc. Ninacaca.
Cayna,
Hay 39 Escuelas para bombres. S. 28,400
9 » » mugeres.. » 5,400
Total sueldos al aiio . . . S. 28,900
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 19,187 Boles, por los siguien-
tes ramos :
Contribucion Urbana S. 2,488
• Rustica • 14,761
» Industrial » 1,229
» Eclesiastica » 669
Total S. 19.187
PasCOy Cerro d£, distrito de la provincia de
Pasco, Dpt. Junin : babt. 19,850.
Pasco, Cerro, (corrupcion de pascca soltar,
desatar, pordonar. Q.) ciudad, capital del
distrito y de la provincia de Pasco, y del
Dpt. de Junin ; v6ase Cerro de Pasco,
Pasco, pbl. Dpt. Junin, prov. y (list. Pasco.
No debe confundirse este pueblo con el
Cerro de Pasco que es ciudad y capital
del Dpt. de Junin.
Pasco, bda. Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
Pascos, mina de plata en San Pablo, Dpt.
Ancacbs, prov. Huaylas, dist. Macate:
ley 17 m.
PashorcOy aid. Dpt. Cajainarca, prov. Ca-
jabamba, dist. Cauday.
Pashnani, bda. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Cbapimarca.
Pashul, bda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Jesus: babt. 161.
Paslna^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Ucubiri.
PasindtE) bda. Dpt. Puno, prov. y dist.
As&ngaro : habt. 8.
Pasiri) aid. Dpt. Puno, prov. Chticmio,
dist. Juli : habt. 151.
PaslmgOy est. Dpt. Tarapaca, dist. Cimi-
na : d orillas de ana laguna y al £. del
volcan Isluga.
Pasirng^Oy rio cuyo origen se encuentra i
7 leg. (89 k.) distante de la Apacheta de
Oscan y lOOm. mas bajo que esta.
Pasla, aid. Dpt. Junin, prov. Hnancajo,
dist. Pariabuanca.
Pasma^ aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Cbivay : habt. 121.
Pasmajy chac. Dpt. Ancachs, prov. Caji-
tambo, dist. Acas.
Paso del credOy penon 4 l i leg. (8 k.) del
pueblo de Llama, Dpt. Cajamarca, pror.
Cbota: sobre este gran peiion,cortado na-
turalmente d pique sobre un abismo, pa-
sa el camino que es un verdadero predpi-
cio para el viagero.
Paspay, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cqd-
tumaz^, dist. Gusmango.
Pasquita, chac. Dpt. Arequipa, prov. Can-
desuyos, dist. Chuquibamba.
PasquitOy cerro mineral en el distrito de
Macate, Dpt. Ancachs, prov. Haaylas.
Pastasa, no: tiene su orfgen cerca del vol-
can Cotopaxiy en la BeptibUca del Ecuador,
y tributa sus aguas al Maraiion por tns
brazos 6 bocas, de las que la principal tie-
ne 400m- de ancho mas 6 menos, y esti i
los4<' 58* 80" lat. y 78'^ 40* 24" long.: «
navcgable en gran extension : i sus in-
. mediacianes habitan los salvajes Jiv^
ros, que son feroces, y por esto es pei-
grosa su navegacion.
Pasto, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jfteo.
dist. Colasay.
Pasto, bda. Dpt. Cajamarca. prov. Jaea.
dist. Salliquc.
Pasto, hda. Dpt. Cuzco, prov. PaucarUm*
bo, dist. Challabamba.
Pasto, hda. Dpt. Arequipa, prov. CasdUi.
dist. Uraca.
Pasto, chac. Dpt. y prov. Arequipa, dial.
Vitor : habt. 5.
Paste grande^ aid. yhda. Dpt. Cuzco, pror.
Calca, dist. Lares: habt. 214.
Pasto grande, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cab-
chiSy dist. Checacupi: habt. 7»
PATA
— 673
PATA
Pasto gbandb, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Aoora.
Pastor, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Pastob, hda. de caiia, Dpt. Arequipa, prov.
y dist. Camand.
Pastora, mina de plata en el cerro de San
Jos^, lado E. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc : ley 10 m.
Pastos, aid. y chac. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Socabaya : habt. 80.
Pasunchos, est. Dpt. Libertad,prov. y dist.
Otusco.
Pata, fpfl^* grada, poyo, anden, cima:
patta onion de muchos; plaza, abrirse,
reventar. Q.; pJiata^ que se pronuncia
aspirando mucho la p, cordero algo gran-
de. Ay.) pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Julcamarca: habt. 249.
Patansa^ (debe ser corrupcion depata ancea
anden azul 6 anden de las aguilas. Q.)
aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist. Si-
cuani:habt. 218.
Patabamlm, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Patabamba, est. Dpt. Cuzco, prov. Galea,
dist. Pisac: habt. 25.
Patabamba, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Calca : habt. 79.
Patabamba, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo.
Pataca^ chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. ChiHa.
Pataca-amaya, est. Dpt. Puno, prov. Chu-
ctdto, dist. Yunguyo.
Patacac, hda. Dpt. Cuzco, prov. Urubam-
ba, dist. Maras.
Pataealasaya, aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Sicuani: habt. 225.
Patacallay chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Pata-callc, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Oalca.
Pataeancha^ chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Pilpichaca.
Patacangha, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. San Ger6nimo: habt.
158 : dista de S. 6er6nimo 4 leg. (22| k.).
PATA.CANCHA, est. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
l^amba, dist. Ollantaytaml^o : habt. 149^
Pataoancha, aid. Dpt. Ayaoucho, prov. Hna-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 18.
Patacani, chac. Dpt. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Sondor.
PataeapuqaiO, {pataca estar unidos; pu-
qvio manantial. Q.) rio; nace en la Cor-
diQera de Caylloma, d, las 5 leg. (28 k.) :
pasa por un puente natural 6 penon de
8m. de largo por 8-40 de ancho y conti-
niia hastatomar elnombre deriodeMajes.
Patacarca^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Livitaca: habt. 106, con los
de HuayUabamba.
Patacocha, aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Andahuaylas : habt. 80.
PatacoUo, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito
dist. Zepita: habt. 911.
Patacon, hda. Dpt. Cajamarca. prov. Jaen,
dist. Colasay.
Patacorral) est. Dpt. Huancavelica, prov. y
dist. Castrovireyna.
:Ktagobral, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 20.
Patacpampa^ chac. Dpt. Moqu egua, dist
Ornate.
Patachacra, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Charcana.
Patachana, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Ln-
canas, dist. Laramate.
Pataclie, {patacha andensito , diminutivo de
pata. Q.)puntaA los 20^51' 5" lat. y 72<» 88*
89" long.: entre esta punta y la de Lobos
6 Blanca se forma una gran encenada de
14 millas con un buen fondeadero de 7 a
10 brazas muy cerca de tierra.
Patalmara, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca,
Fatahuasl, (casa en anden 0 graderia. Q.
v^ase los otros significados de pata) aid.
""Dpt. Junin, prov. Jauja, dist. Huaripam-
pa: habt. 18.
Patahuasi, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Altos.
Patahuasi, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba: habt. 26.
Patahuasi, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
Patahuasi, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 40.
Patahuasi, chac. Dpt. Ayaoucho, pxov. "L^-
panas^ ^^t. Jjaxamate,
iPATA
674-
1»ATA
Patahnasl^ est. Dpt. Apurimac, prov. y dist*
Ootabambas.
Patahuasi, aid. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Huayllati.
Patahuasi, pbl. Dpt.' Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Haquira; babt. 590.
Patalmasi, bda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Calca : babt. 25.
Patahuasi, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
cancbi, dist. Quiquijana.
Patahuasi, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro,
Patahuasi, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba: babt. 158.
Patahuasi, cbac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ucuviri.
Patahuasi y Barabamba, bda. Dpt. Huan-
cavelica, prov. Tayacaja, dist. Mayoc.
Pataleta, bda. Dpt. y dist. Moquegua.
Patallacta, bda. Dpt. iHuancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
Patallacta, bda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Colquepata: babt. 94.
Patallaqui, est. Dpt. Lima, prov. Iluaro-
cbiri, dist. Carampoma.
Patambuco, distrito de la provincia de Sdn-
dia, Dpt. Puno: babt. 1,480
pATAMBuco, (debe ser corrupcion de patan
puco anden Colorado, v6ase el significado
de pucu, Q.) pbl. capital de cste distrito
de la provincia de Sdndia, Dpt. Puno:
dista de Pbara 14 leg. ( 78 k.)
Patamarca, bda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Cballabamba.
Patamisca, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Sibuas.
Patan« est. Dpt. Apurimac, prov. Cotabam-
bas, dist. Haquira.
Patapata, (escalera, grada. Q.) hda. Dpt.
Ancacbs, prov. y dist. Yungay : babt. 67;
d 1 J leg. (8 k.) de Yungay.
Patapata,'.bda. Dpt. Ayacucbo, prov.Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
Patapata, aid. y bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
La Mar, dist. Tambo.
Patapata, hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Curahuasi.
Patapata, est. Dpt. Cuzco, prov. Urubam-
ba, dist. Ollantaytambo.
Patapata, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-j
cas; dist. Chamaca.
Patapata, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chmm'
vilcas, dist. Ccapacmarca.
Patapata, chac. Dpt. Cuzco, prov. ChoiiTi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Patapata, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Ger6nimo : habt. 10.
Patapata , est. Dpt. Puno, prov. Lunpa,
dist. Ayaviri.
Patapata, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Arapa.
Patapataylia 6 HvwjsampUla, rio en la pro-
vincia de Paucartambo, Dpt. Cuzco.
Patapaula, hda. Dpt. Cuzco, prov. Qois^-
canchi, dist. Oropesa.
P&tapOi aid. y hda. de caiia, Dpt. Lamha-
yeque, prov. Chiclayo, dist. Picsi:babt.
165, sin colonos.
Patapo, hda. de cana, Dpt. prov. y &t.
Lambayeque.
Patapuna* aid. Dpt. Arequipa, prov. Uduhi,
dist. Huaynacotas : habt. 80.
PatapuquiO) chac Dpt. Apurimac, iptof.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Pataqquefia, aid. y hda. Dpt. Cuzco, pnt.
Chunvivilcas, dist. Livitaca: habt. 481.
PataqqiteI^a, est. Dpt. Moquegua, dist. IduL
na.
Patara, (doblar, debits. Q.), llamado tarn-
bicn Macate, cerro mineral de plaia, Dpt
Ancachs, prov. Huaylas, dist. Hacate:i
8 leg. (16i^ k.) de Macate.
Pataba, est. Dpt. Ancachs, prov. Pomabaoi-
ba, dist.Piscobamba: habt. 178, con loede
Colcabamba y Puyunga.
Pataba, aid. Dpt. Junin, prov. Huancap.
dist. Sapallanga: habt. 75.
Pataba, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,dist
Atavillos Altos.
Patonunaco, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata.
Patorccarccaf hda. Dpt. Cuzco, prov. Chim-
vivilcas, dist. Livitaca.
PatarcO) est. Dpt. Apurimac, prov. Cotar
bambas, dist. Mara.
Patasa, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Aeon:
habt. 80.
PatasahuU) aid. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Tiabaya.
Patascachi, (pata cacH anden de saL Q.)
aid. Dpt. Puno, prov. Huancane, £i4.
Santaraco: babt. 185.
PATA
r-675
Fitaduiayllo, hda. Dpt. Guzco, prov. y
diflt. Urubamba.
PMlsaCTO, aid, Dpt. AyacnchOy prov. y dist*
Huanta: haR 178.
PfttainiyO) est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Quinaa: babt. 60.
Pitototoraf aid. Dpt. Cazco, prov. Gbun-
yivilcas, dist. Livitaoa : babt. 140.
Ptotayy ehac. Dpt. Anoacbs, prov. Huaras,
dist. Independeuoia: babt. 454.
Patay, ohac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Yangar.
Patay, bda. Dpt. Ancaobs, prov. Huari, dist.
Ynngay.
Patat, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Hnari,
dist, Haaobis: babt. 115.
Patay, obac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Huayllacayan.
PHtey, est. Dpt. Janin, prov. Tarma, dist.
Acobamba : babt. 45.
Patay, aid. Dpt. Haanoavelioa, prov. Taya-
oaja, dist. Salcabamba: babt. 165.
AitaylNtmlMif est. Dpt. Aponmac, prov.
Cotabambas, dist. Cbuquibambilla.
Fitaypampa) cbac. Dpt. Pano, prov. y dist.
S^ndia.
Pftlay-rondOy rio thbatario del Maranon,
por la derecba, 9 loillas intes de la con-
flaeneia de ^ste con el Hoallaga..
Pfttay-rondos, pbl. Dpt. Ha&nuco, prov.
Dos de Mayo, dist. Cbnpan: babt. 868.
Pataymicay bda. Dpt. Pnno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
Pataz, provincia del Departamento de la
Libertad. Hasta que se dict6 la ley de 29
de JnUo de 1881, en que se bizo la de-
nuur caeion del obispado de Maynas, per-
teneci6 al Departamento de la Libertad,
y annqne esa ley se referia tinicamente &
la deznarcacion eclesidstica, de becbo fa^
considerada como una de las provincias
del Departamento de Amazonas; por cuyo
motivo se diot6 la ley de 10 de Fcbrero
de 1840, reincorpordndola a sa antiguo
Departamento. Confiiua por el N. con la
provinoia de Cbacbapoyas; por el S. con
la de Pomabamba, del Departamento de
Anoachs, y la de Huamalies del Departa-
mento de Junin; por el E. con la provin-
cia del Huallaga del Departamento de
lioreto; y por el 0. con la de Huamacbu-
— PATA
CO y parte de la de Pomabamba, sirvi^n-
doles de Umite el rio Maranon. Sn capi-
tal lacindad de Parcoy. Antes se oonocia
esta provincia con el nombre de Gaja-*
marqtiilla. Consta de los sigoientes
DISTBITOS :
Habt.
Bambamaroa 1,112
Buldibuyo 1,8U
Oajamarqnilla 1,568
ObiKa 2,847
Haancaspata 6,844
Huaylillas 1,018
Huayo 644
Parcoy 1,976
Pataz 2,169
Boledad 582
Tayabamba 6,512
Ucbuniarca 667
Total babt 27,748
Esta oomprendida, mas 6 m^nos, entre
los los 7** 10' y 8« 151at. y los79*> 10' y80*
20' long, formando una superficie como
de 892 legaas, qne comparada con su po-
blacion, resulta con casi 71 babitantes
por cada legua cuadrada.
La provincia estd entre la cnmbre de
una Cordillera que la separa del Hualla-
ga, y elrio Maranon: es riquisima en oro,
tanto por sus mucblsimas minas, cuanto
por los lavaderos que bay casi en todos
sus rios; pudiendo decirse que toda la
tierra y arena contiene oro; aunque, en lo
general, de ley baja: tambien existen mu-
cbas minas de cobre y otros metales, y es
muy frecuente encontrar mesclados en una
misma veta el oro con la plata, de suerte que
cuando escasea la ley del imo aumenta la
del otro metal. En las onllas del Maranon
se cultiva toda clase de frutos de tempera-
mento cdlido y en las faldas y cumbre de
la Cordillera el trigo, maiz, cebada, etc. —
Desgraciadamente la falta de puentes so-
bre el Maranon y la de un camino que la
ponga en contacto con el Huallaga, que
estd poco distante, la tienen reducida &
la miseria. Cien mil soles mas 6 m^nos
bastarian para este camino y en po-
cos anos la riqueza de sus babitantes y
las contribuciones pagarian con UBtaa^^^
PAT!
676
PATI
capital; para ello se necesiia paz y bnen
Gobiemo.
Un Snb-Prefecto est& encargado del
mando poUtioo de laprovinoia: an Juez
de 1.* Instancia administra justicia. En
lo eclesi&stioo depende del Obispado de
Ghachapoyas, lo cual es tin absnrdo, tanto
por la inmensa distanoia cnanto por sns
caminos intransitables, asi que el Obispo
para visitar esta provincia tiene necesi-
dad de pasar por las provincias de Celen-
din y Cajabamba del Departamento de
Cajamarca, y por la de Huamachuoo del
Departamento de la Libertad. Consta de
los signientes
CUBATOS:
Ghilia. Hnancaspata.
Cajamarquilla. HnayUllas.
Bambamarca. Parooy.
Bnldibnyo. Ongoy.
Tayabamba.
Hay 19 Escnelas para hombres... S. 11,400
4 » » mugeres... » 2,400
Total sneldos al ano 8. 18,000
Las eontribnciones produoen al ano la
cantidad de 2,189 soles, por los signien-
tes ramos :
Contribnoion B^tica 8. 1,746
• Industrial » 266
» Eclesi^tica » 177
Total alano 8. 8,189
Pataz, distrito de la provincia de Pataz,
Dpt. Libertad: habt. 2,169.
Pataz, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Pataz, Dpt. Libertad: habt. 688:
dista de Parcoy 12 leg. (66 i k.)
Patcaj chac. Dpt. Ancachs, prov. Haaras,
dist. Carhnas.
Patif (phati se pronancia/>a^t, aspirado la p,
aguacero que coiaieuza antes de sembrar:
ppati sapo muy iprande. Ay.) chac. Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Carhuas.
Pati, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Gorgor.
Pati, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
dist. Acas.
Pati, hda. Dpt. Apnrimac, prov. Andahuay-
las, dist. Huancarama: dista de Haanca-
rama 8 leg. (44 i k.)
Pati, tambo 6 pascanaen elcamino de Are-
quipa 4 Puno, i los 16» 6' 16'* lat. jldr
16' 22" long.: & 4,890iii. alt.: dista de Pa-
no 81 leg. (172i k.); deOuevillas; 6(88| k.)
de Arequipa 18 (102 k.) y 7 (89 k.) de Apo.
Patibamha, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Hoayo.
Patibahba, chac. Dpt. Ayaoncho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Patibahba, aid. y hda. Dpt. Apurimac, pror.
y dist. Abancay: habt. 85.
Patieocha, laguna, de ella nace uno de los
rios que forman despues el Bimae: proT.
Huarochiri, Dpt. Lima: superfide 77,781
metros, volumen 811,124m.
Patilmashaill, isla en el rio Maranon a ios
4« 42' lat. y 80* 18' 19" long.
Patillos, punta, i milla al N. £. de k de
,Supe.
Patillos, islotes (8): el mas occidental esia a
los 20^ 46' 20" lat. y 72* 88' 14" long.
Patillos, puerto formado por los islotes de
este nombre, con un buen fondeadero de
7 d 10 brazas; por esta caleta se pennite
el embarque del salitre, hay un fertocar-
ril de 98 millas que v& hasta IiagnT**^
Dpt. Tarapacd, dist. Iquique.
PatiOf est. Dpt. Lima, prov. Huaroehiii,
dist. 8an Lorenzo de Quinti.
PatipamiMI, hda. de cana, Dpt. Junin, prov.
Huancayo, dist. Pariahuanca, en la moD-
tana: en la oriUa izquierda del Manla-
ro.
Pati-fNlti, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Ln-
canas, dist. Laramate.
Pfttirani, aid. y est. Dpt. Apurimac* prov.
Cotabambas, dist. Mara.
Patimnil. chac. Dpt. Ancaehs, prov. Huaj-
las, dist. Macate.
Pativay [aid. Dpt. Puno, prov. Chneoito,
dist. Zepita.
Pative, chac. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Lambrama.
PatiTilca 6 Barranca, rio: nace de los Ne-
vados de la Cordillera de Piscapaccha eer-
ca del rio Puccha en el Dpt. de Ancachs:
limite de las provincias do Gajatambe v
Huari, d los 9o 65' lat. y 79^ 8' long, apro-
ximada : atraviesa casi diagonatmente la
provincia de Cajatambo reoibiendo el caa*
dal de numerosos rios hasta llegar 4 ja
provincia de Ghancay con un caudal foa
PATR — 6'
lo hace tmo de loa mas crecidoa: desembo-
oa en el Paoifico & loe 10° 45' lat. y SO" 7'
44" long. A 2 leg. (11 k.) de eate rio y
1 (S i"k.) del mar, existen ruinaB de una
gran fortaleza del Chimii en donde hizo
resistancia el Inca que vino A dominarlo:
Bu fignra ee caadrangular y trea recin-
toB de murallas de tapia dominando las
intetiores & las exterioieB, forman la for-
taleza: el mayor lado exterior es de 250
metres y el menor do 176. Dantro de loa
reciutos superior A inferior, se liaUan b1-
gunas habitaoionea aepaiodas con pasa-
dlzos 6 angostas oallea; & 24 metros de
cada dngolo del ricinto exterior hay ba-
Inartee cerrados, en fignra de rombos, que
flanquean laa cortinos.
En ua cerro escarpado, hacia el mar,
se vcn tres ceroas Bemiciroulares, que pa-
rece fneran las cilrceles de Chlmu y ae
cree que de alU se hacia preoipitar al mar
i los crimmales. Estoa dos edificios se
hallan moltratados pot varios puntoa.
Pathtlca, pbl. capital de eate distrito de la
provincia de Chancay, ])pt. Lima : habt.
937: diata de Lima 84 leg. (189 ^ k.); de
Barranca 2 (11 k.); y 18 (100 k.) de Huar-
mey.
FAnTn.c:A, pico al N. N. E. do la Punta de
Bantander, tm poco al interior de la ooa-
ta; es notable por an elevacion, que es de
660m.
Patmacochat ohaa. Dpt. Ayacucho, prov.
Laoaoaa, dist. Bancoa.
PatOf aid. Dpt. Loreto, prov. Haallaga, dist.
Tingo Uaria: babt. 12.
Patq, chac. Dpt. Anoacbs, prov. Huaylas,
dist. Caraa.
IVtopUnpai bda. Dpt. Cajamarca, ptov.
Jaen, dist. SalUque.
Pat4)ef rio tributario del Puras por la dere-
cha, & loa 10° 41' lat. y 74° 6' long, mny
aproximada. En la confluencia su ancho
ea de 64m.: diata 1,7S6 miUas de la boea
del Fums.
Patricio, Sa-j, minadeplataenCorapampa,
Dpt. Anoaohs, prov. Huaraa, dint. Ayja,
PiitBicio, Sa:(, mina de plata en San Isidro,
Dpt. Aiica:be, prov. Huaylas, di^t. Pam-
paromas.
pATBioto, SA^ , mina de carbonato de cal, oet-
cade Becnay
raa.
Patrocinio, chi
Ate: habt. 41
Patllf rio tribu'
Patnsno, aid. I
Huanta.
PauC( bda. Dj
diat. Queroco
Pflncai — Advj
que enpiezan
aer sfhcope d
do de paucar.
Fauca, chac. D
dist. Llama.
pAOOA, bda. Dp
Ban Marcos:
Pauca, eat.Dpt.
Uaqnil: habt
Pauca, chao. D]
ba, diat. Pari
Pauca, ohac. 1
bamba, dist.
Pauoa, chac. '.
Pomabamba,
Pauca, aid. Dpi
Huantar.
Pauca, aid. y et
maUes, dist.
Paacaniarca,
dist. Ban Ma
Marcos.
Pauoamaroa, esl
dist. Hnayo:
Paac^^tBi hd
dist. Huanta
Paucab, {Paaci
bermoaaa. Q.
y dist. Haam
Paucar, chac. '.
dist. Cotapar
Paugak, pbl. I
dist. Uco: ha
Padcab, eat. D;
babt. 805.
Paucab, pbl. D
Cayna: habt.
Paucab, hda. D
ja: babt. 102
Paucab, cbac.D
yacfqa, dist. U
PAUC
678
PAUC
Paucar, hda. Dpt. Ayacacho, prov. Haanta,
dist. Huamagnilla.
Paucab, hda. Dpt. Apnrimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Huancarama : d 4 leg. (22k.)
de Huancarama.
Paucariif pbl. Dpt. Euancavelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba : aunqiie este pue-
blo 63 de aspecto miserable, escaso de re-
cursos y de temperamento crudo, se en-
cuentra en bus inmediaciones lo que
se llama Pirimides de Pancara, de con-
glomerato traquftico que si tienen real y
efectivamente la forma de pirdmides en
gran numero y de diferentes tamanos,
son obra de la naturaleza, formadas por
la accion lenta del tiempo y de las lluvias
que ban ido cabando poco & pooo todo ese
terreno, cubierto primitivamente con una
capa de conglomerato traquitico. Tam-
bien se encuentra en los alrededores de
Pucard minerales de oro^plata y cobre,
bastante ricos, aunque no abundantes:
habt. 221: distade Lima, 86 leg. (480i k.);
de Molinos 6 (88 ^ k.); y de Huancaveli-
ca 10 (58 k.).
Pancaray, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Pari-
nacocbas, dist. Lampa.
Paucabay, pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Luca-
nas, dist. Payco: habt. 128.
Pancarbamba, bda. Dpt. prov. y dist. Haa-
nuco : habt. 100.
Paacarbamba^ distrito de la provincia de
Tayacaja, Dpt. Huancavelica : habt. 4,579.
Paugarbamba, (llanura de colores diversos.
Q.) pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Tayacaja, Dpt. Huancavelica.
Paucarbamba* lida. Dpt. Cuzoo, prov. Quia-
pioanchi, dist. Urcos.
Paugabbahba, hda. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
bamba, dist. Ollautaytambo : habt. 49.
Paucarbambilla^ pbl. Dpt. Huancaveli-
ca, prov. Tayacaja, dist. Locroj;i: habt.
879.
Paacarcocha, (laguna de colores hermosos.
Q.) lagiuia al N. E. de la estanc a de Ca-
rahuain, en la provincia de Huarochiri,
Dpt. Lima, voltimen 783,212m.
Paucabcoci A, laguna en la provinci \ se Yau-
yos: A 4,300m. alt.
PaucarcoTia, (criatura de color lermoso.
Q.)lagui.a; otros la Uaman U layo, si-
tuada alE.de Vilque, Dpt. Pane: teeibs
las aguas de los rios que bajan de Livpi
y de Maravillas ; su figura es ciieokr;
tiene como dos millas de diametro, no
tiene desagae: los pejes de esta liguu
son de nna especie nueva y portkoltr.
En las oriUaa hay un pronumtorio ea
donde se encuentran antignos sepalcRM
muy notables, conocidos con el nombn
de Ghulpas de Sillustani.
Paugaboolla, est. Dpt. Gozco, prov. Qiiii|L
canchi, dist. Quiquijana.
Paugabcolla, distrito de la provineia, jUjL
Punoihabt. 1,286.
PaucarcoUa, pbl. capital de este disiito dft
la provincia y Dpt. Puno: i 15* 45* M,
y 720 53> 21" long, d 8,956m. ali: £lb
del Cuzco 78 leg. (406 k.); y 5 (28 L)
de Caracoto.
Paacareoto y Pantimarcay hda. Dpi Cu-
CO, prov. y dist. Anta: habt. 84.
Paacarchnco, hda. Dpt. HaanoaveUea, pnrr.
Tayacaja, dist. Surcubamba: habt. 88.
Paacarmareay (lugar 6 comarea de ookns
hermosos. Q.) aid. y est. Dpi. LibecUd,
prov. Pataz, dist. Haayo: habt. 80.
Paugabmabca, aid. y est. Dpt. Jnoin, pnf .
Tarma, dist. Acobamba: habt 80.
Paacarmayo, (rio florido. Q.) rio tnlmtKio
del Palcasu : desde esta confluenda ei
navegable el Palcazu.
Paucarpata, {Paucar florido, hermoeo; ^
ta anden. Q.) hda. Dpt. Ajs/oncbOf pnv.
Huamanga, dist. Acosvinohofi: faafai 11
Paugabpata; hda. Dpt. Aparimac, prov. An*
dahuaylas, dist. Huancarama: 4 1 kg-
(5 } k.) de Huancarama.
Paacarpata^ chac. Dpt. Guzoo, profv. y&t-
Anta.
Paugabpata, hda. Dpt. y prov. Ciuseo, disL
San Gristoval: habt. 52.
Paugabpata, hda. Dpt. Cuzco, prov. CalOi
dist. Lare^.: habt. 21.
Paugabpata, aid. y hda. Dpt. Ciueo» pnr.
Quispicanchi, dist. Quiquijana.
Paugabpata, hda. Dpt. Guzeo, prov. Qa|^
canchi, di^t. Oropesa.
Paugabpata, distrito de la provincia^dejDfL
Arequipa: habt. 8,046.
Paugabpata, pbl. capital de este distrile it
la provincia y Dpt. de Aieqnip*: i %49l
PACO
-679-
PAUCS
lnetroflalt.:diBtadeAreqiiipa4leg;. (4 k.).
I'tmnrpiltiUa) lida. Dpt. Ayacucho, prov.
Hnamanga, dUt. AcosvincliDa : habt. i\-
PftnouTami) chac. Bpt. AucachB, prov. Ca-
jatambo, dist. OyoB.
Pancaitambo, pbl. Dpt. Janin, prov. Pas-
eo, dist. Ninacaca: habt. 1,16S.
pAtrcuTAUBO, rio tributario del Inambari,
poi la izqnierda; tambieo se llama Mapa-
eho, Ocoogate, Cballabamba, segun loa
logaree por donde posa : loa cerros qne
est&n si G. del rio, dividen las aguaa
que Tan al Ucayali de las que se dirijen
al E. El territorio que riega este rio se
Bama VaUa 6 moraanai de Paucartambo,
ricas 7 de deliciosa viata como todas las
regiones de los bosques.
J^tnCATtaiubOt proyincia del Departamento
d«l Cazco. Confina por el N. con la mon-
tafia habitada por los indios aalvajes 8i-
rmeris y otros de la provincia de la Con-
renoion; por el S. con la de Quispican-
cbi; por el E. con la do Catabaya de la
que la separa el rio Tono, que despuea
toma el nombre de Mano; por el 0. con
la de Calca dividida per la cnmbre de los
Andes. Sn capital Paucartambo. Co&Bta
de los signientes
DISTBITOS :
Habt.
CJhallabaniba 1,868
Caycay 2,682
Coatcca 8,354
Colqaepata 2,705
Paacartambo 4,606
Total habt 16,115
EstA comprcndida, mas 6 m^nos, cntro
los 12" 12' y 18" 26' lat. y los 72« 40' y
78" 60' long, formando ana snperficie co-
mo de 884 leguos, la mayor parte de mon-
tafia; resnltando asi con 40 habitantespor
cada le^na cuodroda.
Bn esta como en todas las provincias
quB eolidan con los bosques 6 la monta-
ua, loB Ifmites son inoiertos; pero en
oaaiito & la naturaleza del terreno en fe-
racidad y prodncciones, sou igaalea, sin
quo inflTiya nada sn mayor 6 menor proid-
wijjjoii al Ecuador. Pero como una par-
te de Pauoartambo cst^ atrarefiada por
una codena que se desprende de loB
des, desde el pioo de Asangata hasta
minor y desapareoer en la confluencia
Tono con otro mas abojo de Pancart
bo, en estos cerros hay ricas minos
oro, plata y otros metales. La natui
za ha favorecido & esta provincia con
das BUS riquezas, buen temperamen
rio3 navegables, que annque no bien
ploradostodavia, dia llegard en que lo t
y entOuces ser^, como macbas otras
interior del Per6, riea y floreclente.
Un Sub-Prefecto est& encargado
maudo politico de la provincia; on i
de 1.' Inetancia admin is tra justicia: e
eclesiiUtico esta diridida en los siguie
CUEATOS :
Caycay. Challabamba
Ccatcca. Paucartambt
Hay 8 Escaelas para hombres... S. 4,
^ • • mngeres... • 1,
Total en sueldos 8. 6,
Las contribucionee producen al an
cantidad de 570 soles, por los siguie:
Contribucion Kustica
> Indastrial
I Kclesidstica..
Total S.
Padcabtaubo, distrito de la provincia de
te nombre, Dpt. Cnzco : habt. 4,506.
Pavcabtaubo, pbl. capital del distrito i
provincia de este nombre, Dpt. Gn
situado & loB 18° 18' 25" lat. y 74" II
long, a 3,001n>. alt. su temperatun
& las 0 h. a. m.; 19° li las 8 h. p. m. y
& las 10 h. p. m, (Junio). £1 meridi
magnStico 11° al E.: dlBtadel Guzca
leg. (78 k.)
Pftacaniyo, est. Dpt. Ptmo, prov. Carabi
dist. Ayapata.
PADCtpata, eat. Dpt. Puno, prov. Garabi
diat. Ayapata.
PancoDa, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau
tambo, dist. Colqaepatai habt. 292.
Panchanp, (paw bolall chanca v^aae el
nificado de esta palabra. Q.) aid. ]
Ancachs, prov. Enari, dist. Ghavin,
Panchi, (cascada. Q.) chac. Dpt Ayaci
prov. LaQ^as, diet. Laramate.
PAUS
680
PAYA
Pauchi, hda. Dpt. Apurimac, prov. Cota.
bambas, dist. Haquira.
PaucliOS, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist-
Pomabamba.
PauchU) hda. Dpt. Ayacncho, prov. Hua-
manga, dist. Chiara.
Paiig^ancha) est. Dpt. Libertad, prov. Otus-
co, dist. Usquil: habt. 68.
Pailjamarca,bda. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Pisuquia: habt. 113.
PauUnO) chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Magdalena.
PanllaC) (acabar de techar la casa. Ay.)
aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri, dist.
Carampoma.
PaullO) hda. Dpt. Lima, prov. Cauete, dist.
Lunahuana.
Panllo, est. Dpt. Guzco, prov. y dist. Galea:
habt. 48.
Panllo chico, hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Galea: habt. 22.
Panllajiata) e^t. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Gotabambas.
Pannjaelia^ chac. Dpt. prov. y dist. Tacna.
PanqnlUa) hda. Dpt. y prov. Cajamarca.
dist. San Marcos: habt. 84.
Pauraily {pauraa la espiga. Ay.) aid. y est.
Dpt. Junin, prov. Huancayo, dist. Paria-
huanca: habt. 542.
Paaraujpa, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Gastrovireyna, dist. Huacho: habt. 701.
Panrif aid. Dpt. prov. y dist. Puno: habt. 528.
Paurleon, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Paarlre, est. Dpt. Cuzco, prov. Ghunvivil-
eas, dist. Yelille.
Panrpoen, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Ghiquian.
Pansa, distrito de la provincia de Parinaco-
chas, Dpt. Ayacucho; habt
Patjsa, (puede ser corupcion de pauca b pau-
car florido, etc. Q.) villa capital de este
distrito de la provincia de Parinacochas,
Dpt. Ayacucho: & los 16« 11' 28" lat. y
Begun Valvuena, al pi^ del elevado cerro
Nevado de Sara-Sara, 7T 88' 15" long.:
habt. 1,560; dista de Goracora 18 leg
(100 k.).
Paiisi^ corrupcion de pauchi que se pronun.
cia paushi cascada. Q.) est. Dpt. Cuzco
prov. Chunvivilcas, dist. Yelille.
I
Pansilli) hda. cocal, Dpt. Puno, prov.Cin-
baya, dist. Ollachea.
Pausipataf aid. Dpt. Puno, prov. Lampt,
dist. Macari.
PaataCf aid. Dpt. Ayacucho, prov. BouiU,
dist. Huamanguilla.
PautiO) hda. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Gangallo.
Pava, hda. Dpt. y prov. Lambayeque, disl
Muchumi: ^ 4 leg. (22 k.) de Lambaj6q[iK.
Pavas, cerro mineral en el distrito de Gankh
prov. Huaylas, Dpt. Ancachs.
Pavas, est. Dpt. Ancachs, prov. HmjIm,
dist. Garas : habt. 259.
Pavita, aid. Dpt. Puno, prov. Ghucoito, dist
Zepita: habt. 868.
Pavo bianco, aid. y hda. Dpt. Piura, pro?.
Ayabaca, dist. Gumbicns.
Payabamba, (j^aya viejo 6 vieja, abuela. Q.;
paya dos. Ay.) est. Dpt. Libertad, pior,
y dist. Huamachuco: habt. 106.
Payae, hda. Dpt. Gajamarca, prov. dote,
dist. Gutervo.
Paya4»9 hda. Dpt. Ayacucho, prov. Ho*-
manga, dist. Ghiara.
Payacaca, hda. Dpt. Puno, prov. Lamp*,
dist. Santa Eosa.
Payacana 6 Sayaeana^ hda. Dpt. Cazco,lC0T.
y dist. Paucartambo: habt. 81.
Payacrac a, (corrupcion de paya ccaeca pe-
na vieja, 6 viejo espantado, at6nito. Q-)
pico notable en la Cordillera de Pmcm-
tambo, que divide las aguas que van «I
Ucayali de las que corren al Madeira; 1»-
ne vetas de cinabrio.
Payamarca, hda. Dpt. Puno, prov. Asanga*
ro, dist. Asillo: habt. 71.
Payaneca^ aid. y est. Dpt, Apurimac, prof.
Gotabambas, dist. Tambobamba.
Payancca, est. Dpt. Apurimac, prov. Abaa-
cay, dist. Lambrama.
PayanlUhuicoCf chac. Dpt. Ancachs, "pff^*
Cajatambo, dist. Huayllacayan.
Payanino, pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto Am*-
zonas, dist. Andoas: habt. 190.
Payanqui) chac. Dpt. Arequipa, prov. Oa-
desuyos, dist. Andaray.
Payaquisle, hda. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabambas, dist. Huayllati.
Payay, (envejecer. Q.) aid. Dpt. Jamn,i»oT.
Tanoai dist. Carhuamayo: habt. dO,
PAYLL
— 681
PAYT
Pay bal, chac. Dpt. Libertad, prov. Huama-
chaco, dist. Santiago de Ghnco.
Paycama, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Payoipata y Bellavista^ bda. Dpt. Ayacu-
cho, porv. Huamanga, dist. Santiago.
Pay(^raii, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma,
bamba, dist. Sihuas.
Payco, (ciertd yerba muy fraganciosa. Q.)
aid. Dpt. tTunin, prov. Huancayo, dist. Si-
caya : babt. 84.
Payco, distrito de la provincia de Lnoauas,
Dpt. Ayacucho: babt. 1,045.
Payco, pbl. capital de este distrito de la prov*
de Lticanas, Dpt. Ayacacho: habt. 401.
Paycuan^ chac. Dpt. Arequipa, prov. y dist.
Ui>ion.
Paycuaii ehico, cbac. Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Barranca.
Paycnan tprande^ bda. Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Barranca.
Payca|iampa9 aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Colasay.
Payclia^ bda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pampas.
Payehaelii iprande^ bda. Dpt. Ayacucho.
prov. Lucanas, dist. Sancos.
Paylinaca, (paede ser corrupcion de payaca
atar jimtos los dos tercios de una carga.
Q. ; pay desierto, ccaca Ueno de cuidados,
acongojada Ay.) pbl. Dpt. Apurimac, prov.
Aymara3s, dist. Challhuanca: habt. 226,
PajhiLl, est. Dpt. Lima, prov. Huarccbiri,
dist. Matucana.
PayhnaDy cerro mineral en el distrito de
Becuay, prov. Huaras, Dpt. Ancachs.
Fayjan, distrito de la provincia de Trujillo,
Dpt. Libertad: habt. 8,686, entre estos
habitantes no estdn considerados los co-
lonos asidticos.
Patjan, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Trujillo, Dpt. Libertad : dis-
ta de Trujillo 12 leg. (67 k.); de Malabri-
g^o 8 leg. (16 ^ k.); de Santiago de Cao 6
(28 k.).
Faylobamba^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Galea,
dist. Lares: habt. 153.
Paylla^ (pAg^r al jomalero, darle de comer,
6 premiarlo, oUa para cocinar. Q.) aid.
Dpt. Puno, prov. Lampa, dist. Umachi^
ri: habt. 482.
Paylla-paylla^ bda. Dpt. Ayacucho, prov.
La^Mar, dist. San Miguel.
Payllihua) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Payiuas^ aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Suyo.
PayoC) est. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaras.
Payorotc, aid. Dpt. Loreto, prov. Amazo-
nas, dist. Nauta.
Paypata, est. Dpt. Puno, prov. y dist. Asan-
garo.
Paypay, bda. Dpt. Amazor-as, prov. Bon-
gard, dist. La Peca.
Paypay, hda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
San Marcos.
Paypay, hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Yautan.
' \YPAY, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pararin.
Paypay, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
PajTiay bajo, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Arahuay.
Paype, est. Dpt. Apurimac, prov. Abancay,
dist. Lambrama.
PajTioya, chac. Dpt. Lima prov. Canta, dist.
Pacaraos.
Payquina, cerro, Dpt. Tarapaci, dist. Iqui-
que, tiene 457in- altura; hay una veta de
oro.
Pa^Turoani, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Orurillo.
Paysandu, rio tributario del Javari, por la
derecha d los 6*' 86' 29" lat. y 75° 40'
46" long.: corresponde al Brasil; es nave-
gable para pequenas canoas hasta 12 mi-
lias, pero con gran dificultad por su poco
fondo.
Payta, (pay desierto donde no nace nada,
ni hay cosa alguna; ta particula de acu-
sativo. Ay.) punta & los 5^ 61' 10" lat. y
88° 27' 44" long. : fu^ descubierta por Pi-
zarro en su primer viaje de Tumbes e]i
1527.
Payta, gebbo de la silla de, es excelente
punto para maroacion d los buques que
se dirijen d Payta: v^ase SiUa de Payta.
Payta, puerto mayor d los 5** 6' lat. 83** 24
64" long. : es uno de los mejores puertof;
del Peni y quizi del Paoifico — ^Hay fo^^-
86
PAYT
— 682
PAYT
deadero seguro desde cerca del muelle
hasta mucha distancia, con foudo de 6 d 10
brazas: el tenedero es excelente y sin el
manor peligro. El puerto se liaUa rodeado
de un alto barranco cortado casi i pique.
Los »iguiente8 datos aunque iucomple-
tosy solo de los ultimos alios danalguna
idea de los articulos principales que se
exportan por este puerto. Es sensible
que los peri6dico8 ya no publiquen en las
revistas qnincenales el movimienio oer-
cantil de todos los puertos como inteslo
haoia tEl Comercio» — j que tan otilei
son paia conooer el progreso yerd&dao
de la industria nacionaL En los lUtimoi
diez anoa ha duplicado casi el prodacio
de la azucar y algodon y se han creido
nuevas iudustrias; pero nada podemos
deeir con exactitud, porqae nada se pn-
blica i este respecto.
ARTfCULOS PREVCIPALES EXP0RTAD08 POR EL PUERTO Dl PATTA*
ABTICULOS.
Algodon
Chancaca
Orchilla
Sal comnn
Cascarilla
Cochinilla
Cueros de vaca
» de chivato .
Sombreros de paja
Oro en pasta
Azucar
Arroz
Lana de oveja
quin tales
»
8,862
187
18,166
7,815
1,298
numero
4,882
»
12,985
»
82,120
Onzas.
151
quin tales
116
»
474
»
28
11,500
52
89,159
40,000
586
5,850
89,500
81,728
0,000
85
128
144
41,455
150
12,518
40,270
19,950
84,987
1,876
100
\m
40,840
m
14S
S0,1(J9
844
S31
1.400
2,165
Valor & precio de plaza de los articulos exportados por Payta, en los sigoienies aoos:
1602
Total valor 884,165
1863
848,413
1864
464,670
1865
1.741.481
HOVIMIENTO MARfriMO DEL PUERTO DE PATTA.
BUQIJES.
j'Buques .
1874- V^'apores
(Botes ...
[Buques.
1875 - Yapore»
(Botes ...
( Buques .
1876 s v^apores
(Botetf ...
1
s^il.is:ron.
Nrimero.
1
Tone lad HH
1
Pasageros.
Ndmero.
Titneladas
PAt^OM.
117
150
18,786
293,150
420
1
151
150
18,528
29d;150
318
62
198
126
r
30b,ov^«j
860
1
819
1
62
168
126
6,711
806,000
860
W
61
78
82
12,286
87,948
68
1,055
i
1
61
78
18
12,286
87,948
80
l.ttl
PAYT
683
PAYT
PB0DT7CTO DS LOS DEBECH08 DB IMPOBTAGION '
DB LA ADUANA DB PAYTA.
A2oi. Prodacto.
1840 46,229
1841 41,745
1842 24,226
1848 26,109
1844 26,888
1846 41,1:05
1846 77,663
1847 62,791
1848 60,669
1849 66,902
1860 68,271
1861 66,857
1862 66,887
1868 60,469
1864 68,804
1866. 67,897
1866 78,105
1867 66,624
Ano8. Prodnoto.
1858 66,818
1859 87,953
1860 109,141
1861 81,581
1862 53,856
1868 78,869
1864 46,264
1865 60,684
1866 87,375
1867 47,889
1868 45,517
1869 46,094
1870 65,285
1871 48,111
1873 81,526
1878 116,048
1874 107,689
1876 11,8882
BISTANCIAS FOR MAS DEL PUEBTO D£ PATTA.
MiU. o&ntioas.
A Onayaqnil 210
& Panamd 860
i Eien 176
al Callao 100
Payta, proTinda del Departamento de Pin-
ra, oreada por ley de 80 de Marzo de
1861 y segregada de algiinos de sns dis-
tritos por ley de 12 de Enero de 1871,
para formar la proviucia de Tumbes.
Confina por el N. con la proviucia de
Tumbes; por el S. cou la de Piura; por
el E. con la de Ay abaca y la EepubHca
del Ecuador ; y por el 0. con el Pacffico ;
BQ capital la ciudad de Payia. Consta de
lo8 siguientes
DI8TBIT08 :
HAbt.
Arenal 698
Amotape 8,340
Colan 1,729
Huaca 8,709
I'ayta 8,616
Querocotillo 8,074
SuUana 6,819
Total habt 22,980
Estd comprendida mas 6 m^nos entre
los 4« 25' y 6^ 25* lat. y 82« 45' y 83<> 89'
long, formando una superficie de 480 le-
guas, que comparada con su poblacion
resulta casi con 48 habitantes, por cada
legua cuadrada.
Toda la proviucia es de costa desde la
punta de Parina, la mas Occidental de la
America Meridional, hasta 5^ 25' lat.; el
interior en lo general son desiertos de
arena, exceptuando las f^rtiles y hermo-
sas crillas del rio de la Chira, que lo re-
corre en toda su estension de E. d* 0. en
lo general. No bay minas de ninguaa es-
pecia de metales, pero enrecompensa tiene
las productivas de brea y petroleo que
tauto abundan en el distrito de Amotape ;
y lo que mas vale el inmejorable puerto
de Fayta.
Hay un Sub-Prefecto encargado del
mando politico de la proviucia ; un Juez
de 1.* Instancia administra justicia. Un
administrador de Aduana recauda los de-
rechos de los artfculos que se importan y
exportan por el puerto de Payta. En lo
edesi^tico consta de los mismos Curatos
que forman los distritos poHticos.
Hay 11 escuelas para hombres.. S. 6,600
9 • • mugeres.. i 5,400
Total sueldos al ano... S. 12,000
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 2,475 soles (sin contar las dc
importacion y esportacion) por los siguien-
tes ramos :
Contribucion Urbana S. 43l
» Etistica i 1,241
t Industrial > C7'
• Eclesi^stica > IC:
Total S. 2;471
Payta, distrito de la proviucia d^ «=•" iiom-
bre, Dpt. Piura: habt. 8,616.
Payta, ciudad, capital de este distrito y de
la proviucia de su nombre, Dpt. Piura.
El aspecto de la pol>lacion es miserable:
estd situada al pi^ de un elevado barranco
de arena. Las pocas calles que. tie ue sou
irregulares, sin empedrado ni ^eteda^ -^*'
iglesia no es digna de . un puerto Oift V^*^^^^
■ comercio. Ija.cas^a de la Aiuaua,^^ ^\\v^^^^
PECA
684 —
PEDR
toda de .fierro. Hay escasez de agna y la
que Be consume se trae hoy por ferrocarril
del rio de la Chira, distante 6 millas al N.
Desde el muelle parte el ferrocarril que
termiiiard en la ciudad de Piura: estd
concluido y en explotacion como hasta la
mitad y pasard por Colan, La Huaca y
Sullana d orillas del rio La Chira, dejan-
do estaoiones en una extension de 96 ki-
l6metros : ya estan concluidos 81 y en ac-
tual explotacion.
El comercio entre la provincia de Pay-
ta y Guayaquil es de mucha importancia
y le d& yida.
En 1741 fu6 incendiada y saqueada por
el pirata Jorge Anson.
Besiden en la ciudad el Sub-Prefecto, el
Juez de 1/ Listancia y el Administrador
de la Aduana con todos sus empleados-
Hay una oficina Telegrdfica en rolacion
con todas las de la Bepdblica y con e] ^V^-
ble Telagrafico Submarino. El tempciu-
mento aunque ardiente es soportable y
muy sano: dista de Piura 14 leg. (78 k.).
Payta, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Cata-
caos.
Payta, rio : a^gunos dan impropiamente es-
te nombre al jll. db la Chira: vease Chira,
rio.
Payta, chao. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
maraes, dist. Tapayrihua.
Payto, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Contu-
mazd, diet. Cascas: habt. 74.
PayarOf aid. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamachuoo, & 20 cuadras de la ciu-
dad. .
Paynyo, aid, Dpt, Puno, prov. Lampa, dist.
Pucard^
Payuyo, e^t. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Orurillo.
PaynyntOi est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Paz, LA, mina de plata en el cerro de Jesus
lado N. Dpt. Cajamarea, prov. y dist.
Hualgayoc, ley 190 m.
Paza, pbl. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist.
Atavillos Altos : habt. 289.
FklZOS, DOOTOB, isla en el rio Palcazu, mas
abajo que la isla Quintina.
Beca^ distiito de la provincia de Bongari,
Dpt AmMcmui habt. 820.
Pkca, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Bongara, Dpt. Amazonas: habt
187.
Pecaccacho, puna, Dpt. Cuzoo, pro?, y dist
Urubamba: habt. 29.
Pecalf chac. Dpt. Arequipa, prov. y dist
Union.
Pe^auachina, est. Dpt. Puno, prov. Chii-
cuito, dist. Yuuguyo.
Pecarivi, est. Dpt. Puno, prov. Chunvivil
cas, dist. Chamaca.
Pecaypalla, hda. Dpt. Ancachs, prov. Hba-
ras, dist. Becuay.
PeooS) (peco polilla. Q. ; la pelota de ]«ni
para jugar. Ay.) aid. Dpt. Ancachs, prof-
Huari, dist. San Marcos.
Pccoy5 est. Dpt. Apurimac, prov. Cot&bam-
bas, dist. Haquira.
Pecoy, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Castilk
dist. Yiraco.
PecliaiUlf chac. Dpt, Arequipa, prov. Coo-
desuyos, dist. Salamanca.
Peehicalf chac. Dpt, Piura, prov. y d»t
Tdmbes.
Pedemal, mina de plata, Dpt Libertad.
prov. Huamachuco, dist. Santiago dc
Chuco.
PedernaleS) chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Cliirinos.
Pedrei^l) aid. Dpt. Piura, prov. y dis;.
Tdmbes.
Pedregal, aid. Dpt. y prov. Piura, dist Car
tacaos; habt. 976*
Pedregal, aid. Dpt. y prov. Piura, dist
Tambo Grande.
Pedregal, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Mor-
ropon.
Pedregal, aid. Dpt. Libertad, prov. Tmji-
llo, dist. Sunbal, 4 1 leg. (5 J k.) de Sim
bal.
Pedregal, chac. Dpt Ancachs, prov. Hna-
ras, dist. Bestauracion.
Pedregal, chac. Dpt. Ancachs, prov. San
ta, dist. Gasma.
Pedregal, hda. Dpt. y prov. HuAnuro, dist
Huaear: habt. 448.
Pedregal, hda. Dpt. Curco, prov. Anta.
dist. Limatambo.
Pessegal, aJd. Dpt. Arequipa. prnr. Gai^
11a, dist. Huanoarqui.
PEDR
685
PEDR
Pw)BEGAti, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Yanaquihua.
Pedreoal, hda. Dpt. y dist. Moquegna.
Pedreria, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Ca-
tacaoB . habt. 1094.
PedreroS) chao. Dpt. y prov. Lima, dist.
Lurigancho: babt. 12.
Pedreros, San Juan db, bda. de viiia, Dj)t.
y prov. lea, dist. San JuanBautisU: uia-
ta 1 i leg. (8 k.) de San Juau Bautista:
produce al afio 600 qoiutaleB de aguar-
diente.
8AH PEDROf BnNAS.DE este nombbe.
PedrO) San, mina de plata en Gasan, Dpt.
Ancacbs, prov. Huaras, dist. Ayja.
Pbdbo, San, mina de plata en Huaybuas,
Dpt. Ancacbs, prov. Huaras, dist. Ayja.
Pedbo, San, mina de plata en liuinac, Dpt.
Ancacbs, prov. Huaras, dist. Ayja.
PsDBo, San, mina de plata en Masay, Dpt.
Ancacbs, prov. Huaras, dist. Recuay.
Pedfo, San, :nina de plata en Payguan, Dpt.
Ancacbs, prov. Huaras, dist. Recuay.
Pedbo, San, mina de plata en Cuelgatocino,
Dpt. Ancacbs, prov. Huaras, dist. Re-
cuay.
Pedbo, San, mina de plata en Gondorbuain,
Dpt. Ancacbs, prov. y dist. Huaras.
Pbdeo, San, mina de plata en Huinac, Dpt.
Ancacbs, prov. Huaras, dist. Garbuas.
Pedbo, 8an, minade plata en Cayacana, Dpt.
Ancacbs, prov. Huaylas, dist. Macate.
Pedro, Ban, mina de cobre en Huacatambo,
Dpt. Ancacbs, prov. Santa, dist. Nepe-
na.
Pedbo, San, mina de plata en Gbacna, Dpt.
Ancacbs, prov. y dist. Cajatambo: ley
180 m.
Psi>Bo, San, mina de plata al 0. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yanli : ley 80 m.
Pedro, San, mina de plata al 0. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yanli : ley 18 m.
Pkdso, 8an, mina de plata al S. E. del pue-
blo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli : ley 100 m.
PacDBo, San, mina de plata, Dpt. Huancave-
lica, prov. Angaraes, dist. Liroay, al 0.
de Ldroay: ley 82 m.
Pedbo, San, mina de plata en el oerro de
Ballesteros, cerca de Huayllay, Dpt. Aya-
cucbo, prov. Huanta, dist. Luricocba.
Pedbo, San, saUtrera en el Ganton Argenti-
na, Dpt. Tarapac4, dist. Pica : en 1872
produjo 193,877 quintales, y en el de 1878
837,754 quintales: dista 11 leg. (61 k.)
del puerto.
Pedbo, San, Dpt. salitrera, Tarapaca, dist.
Pica, a 10 leg. (55 i k.) de Iquique.
Pedro y Pablo, San, mina de plata en Huan-
tajaya, Dpt. Tarapac^, dist. Iquique.
8iN PEDRO9 PUEBLOS T FtTNDOB.
Pedro, San, pueblo 6 Ingar de la montana, d
la orilla izquierda del Napo, en la con-
iiueucia de este con el Aguamiro : es el
ultimo pueblo del Peri en sus confines
con el Ecuador, Dpt. Loreto, prov. y dist.
Iquitos.
Pedbo, San, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Cba-
cbapoyas, dist. Leymebamba: babt. 280.
Pedbo, San, cbac. Dpt. Gajamarca, prov.
Jaen dist. Cboros.
Pedro, San, distrito de la provincia de Pa-
casmayo, Dpt. Libertad : babt. 4,784.
Pedbo, San, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. San-
ta, dist. Moro.
Pedbo, San, aid y est, en las montanas,
Dpt. Hudnuco, prov. HuamaUes, dist.
Huacracbuco : babt. 182.
Pedbo, San, cbac. Dpt. y prov. Huinuco,
dist. Gbincbao.
Pedbo, San, bda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Pedbo, San, pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Gbupamaroa , dos millas al S. O. de
Gbupamarca.
Pedbo, San, cbac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco: babt. 11.
Pedbo, San, bda. decana Dpt. y prov. Lima,
dist. Lurin : babt. 207.
Pedbo, San, aid. Dpt. Lima, prov. Ganete,
dist. Lunabuand.
Pedbo, San, pbl. Dpt. Hnancavelica, prov.
Gastrovireyna, dist. Gbavin: babt. 258.
Pedbo, San, Iida. Dpt. y prov. lea, dist. Pal-
pa.
Pedbo, Sak, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Li:^
canas, dist. Pnquio : i 811*^00. 41 alt.
habt. 972.
PEDR
— 686
PENI
Pbdbo, San, ohao. Dpi. Ayacnoho, prov. Ln-
canas, dist. Otoca.
Pedbo, San, hda. Dpt. Ayacucho, prov, Lu-
canas, dist. Auoara.
Pedbo San, aid. Dpt. Cuzco, prov. Galea,
dist. Lares : habt. 12.
Pedbo, San, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Pedro de beuna vista, San, chac. Dpt. lea,
prov. Cliinoha, dist. Pisco.
Pedro de Caclia, San, v^aso Cauha.
Pedvo de Casta, San, distrito de la proviii-
cia de Huarochiri, Dpt. Lima, habt. 1 ,289.
Pedbo de Casta, San, pbl. capital de este
distrito de la provincia de Huarochiri,
Dpt. Lima: d 3182m.50 altura : habt.
814.
Pedro de la Colca, San, hda. Dpt. Ayacu-
cho, prov. La Mar, dist. San Miguel.
Pedro de Ciiapayra, San, hda. Dpt. y prov.
Piura, dist. Tambo Grande.
Pedro del Hospital, San, uno de los distri-
tos en que estd dividida la ciudad del
Gozco, y que forman esta provincia.
Pedro de Iliuicullani, San, hda. mineral,
Dpt. Puiio, prov. Chucuito, dist. Huacu-
llani : habt. 107.
Pedro Hiian<«ire, San, pbl. Dpt. Lima,
prov. Huarochiri, dist. San Lorenzo de
Quinti: habt. 202.
Pedro de los Incas, San, pbl. Dpt. Pinra,
prov. Tumbes, dist. Corrales.
Pedro de Lloc, San, ciudad capital de la
provincia de Pacasmayo y del distrito de
6U nombre, Dpt. Libertad : estd situada a
los 7« 25' 43" lat : habt. 8,837: dista de
Chiclayo 25 leg. (189 i k.); de Payian 10
(55 i k.).
Pedro y Pablo, San, hda. Dpt. Cajamarca,
prov. Jaen, dist. Chores.
Pedro de Ramis, San, aid. Dpt. Puno,
prov. Huancane, dist. Santiago: habt'
227.
Pedro Saro, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Chota.
Pedro de Snllamarca, San, hda. Dpt. Ju-
niii, prov. y dist. Pasco.
Pedro Mama, San, pbl. Dpt- Lima, prov.
Huarochiri, dist. Matucana; d 968m. alt.:
dista de Cocachaora 8 leg. (17 ^ k.).
Pedro UrUna, chac. Dpt. Piura, prov.
Paytft, dist. Querocotillo.
Pedro Vlejc, chac. Dpt. Piura, prov. ydisL
Tumbes.
Pef^ayoC) est. Dpt. Ancachs, prov. Pom*-
bamba, dist. Bihnas : habt. 289.
PeiTOy, chac. Dpt. Libertad, prov. P»Ui,
dist. Tayabaniba.
Peje-perro, cabo, d los IV 14* 10" ki y
73° 58' 54" long.
I Pelabrcyoc, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hsa-
manga, dist. Sitntiiigo.
Pelado, isloto, a los IV 27' 10"lat.y80^
10' 15" long.: tiene 4501 70 de alt.: entw
6sie y la islita Mazorca hay un canal pro-
fundo y seguro ; es uno de los que formia
el grupo de Huaura.
PeladoSyhda. Dpt. Piura, prov. Pajta,dist.
Sullana.
Pela^llOf chac. Dpt. Libertad, prov. Pt
taz, dist. Cajamarquilla.
Pela<(atOS9 asise denomina el estremoN.
de la Cordillera Nevada del Dpt. de Anca-
chs, en la parte que atra^iesa las piam-
cias de Pallasca y Huamachuco.
Peliiicari, aid. y hda. Dpt. y prov. Piun,
dist. Tambo Grande : habt. 178.
PelleJoS) chac. Dpt. y prov. Lima, disL
Surco.
Pellflli) aid. Dpt. Arequipa, prov. CayOo-
ma, dist. Yaoque.
Penaeliiy pbl. Dpt. y prov. LambayeqM.
dist. Salas: habt. 1038 : dista de Lamb-
yeque 80 leg. (167 k.).
Penamuse, hda. Dpt Moquegua, disi To-
rata.
Penea« (avergonzar. Q. ; phenea homfare sn
houra. Ay.) aid. Dpt. Loreto, prov. Hnar
Uaga, dist. Tingo Maria : habt. 20.
Penca, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Callayuc,
Pencajencuyoe,chac. Dpt. Cajamarca. pwt.
Chota, dist. Huambos.
Pencal) chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lneir
nas, dist. Otoca.
I encapampa^ chac. Dpt. Amazonas, pi«v.
y dist. Chachapoyas : habt. 78.
Pencapate^ chac. Dpt. Amazonas, pror.
Bongarii, dist. Shipasbamba.
Pendoc Chico, chac. Dpt. Cajamarca, pror.
Jaen, dist. Callavuc.
Peniiisolay aid. Dpt, y prov. Pima,
Chucuito.
RENA
687
PERC
Penitay^ est. Dpt. Libertad, prov. Otusco,
dist. Lucma : habt. 178.
Pefifl) aid. Dpt. Piura, prov. Tumbes, dist.
San Juan de la Vfrgen.
PeSa. aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Querocotillo: habt. 46.
PbSa, hda. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Sullana.
Pe!)a, lugar asf Uamado en la isla Tincaca :
esta peua es la que di6 nombre & la isla y
al lago : se dice que sobre csta peiia ha-
bia nn altar dedicado al Sol.
Pendf haciendas de vina (2) Dpt. y prov.
Arequipa, dist. Vitor: habt. 22 y 14.
Psi^A, est. Dpt. y prov. Arequipa: dist. So-
cabaya : toma su nombre un manantial
que sale de una peua.
PeNa, hda. Dpt. y dist. Moquegiia.
Pei^a, uno de los Can tones en que estA di-
vidido el territurio salitrero de Iquique:
en este Canton hay muehas oficinas.
Pena^ aguada 6 pev]uoiio manantial en el
Departamento de Tarapacii, dist. Pica, d
los 1006m. de alt. : habt. 99 : dista de Ta-
rapaca 10 Lg. (55 i k.).
Pena de arriba, salitrera, Dpt. y dist. Tara-
pacd: ley 70 7^..
PeSa de absyo, salitrera, Dpt. y dist. Tara-
pacd: ley 70 /».
Pena Mauea, aid. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Quer.^cotillo : habt. 6.
pEf^A BLANCA, huii. jJj^Ji. Jauxii, prov. y diet.
Pasco.
PBSifA BLANCA, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Omas.
Pe^'a blanca, chac. Dpt. Areqtiipa, prov.
Condesuyos, dist. Chuquibamba.
Pefia eoloradfl, miua de plata, Dpt. Liber-
tad, prov. Huamachuco, dist. Santiago de
Chuco : al Norte de este pueblo : ley 18
mar COS.
Peiia ^rande, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Sancos.
:f Ef^A OBANDE, Salitrera en el Canton de la
1 pena, Dpt. y dist. Tarapacfl: en 1872 pro-
L' dujo 12,000 quirtnj3s en 873,-24,000:
dista 12 leg. {66 i k.) del puei-to.
enalosa, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Santa Eulalia.
PenapamiMi) aid. Dpt. Amazonas, prov.
r liuya, diiit. Bagua: habt. 88.
Penapucro, chac. Dpt. Amazonas, prov.
Bongard, dist. Shipasbamba.
Penamnif est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
bana.
Pena retiro^ salitrera en el Canton de la
peua, Dpt. y dist. Tarapac^ : en 1872 pro-
dujo 4000 quintales, en 878—6000: dis-
ta del Puerto 12 leg. (66 ^ k.).
Penas^ chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Huamantanga.
Penieo, hda. Dpt. Lima, prov. Chanca^,
dist. Huaura.
Penita, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Sullana: en este punto hay un pozo que
tiene agua de la que se usa cuando 80 se-
ca el rio : habt. 78.
PepiaUy chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Cane-
te: habt. 92, con Santa Bosa y Guayabar.
Peqqaen, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ju-
liaca.
Peqquen, est. Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa.
Pequicurnin, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Ticllos.
Peraly chac. Dpt. Arequipa, prov. y dist.
Union.
Pebal, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ornate.
Perales, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Tam-
bo Grande : habt. 718.
Perales, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate:
habt. 18.
PerklcillOf chac. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Huacho.
Peramarca, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille : habt. 89.
Peraispainpa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Acosvinchos: habt. 18.
Perayoe^ chac. Dpt. Cuzco, prov. y diet.
Urubamba.
Peratoo, hda. Dpt. y prov. Cuzco, diat. San
Bias : habt. 8.
Pei*ca, (corrupcion de pirca pared. Q. y en
Aymara significa tambien las hojas deles
Wholes y plantas.) chac. Dpt. Ancaohs,
prov. Huaras, dist. Marca.
Percca, est. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Lircay : habt. 865 con log de
Chahuarma y Llumche.
PsBCGA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,
dist. Pomacanchi.
PsBGCA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dii
Ouapi : habt. 48.
PERQ — (
PerocaccoUa, bda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Sun Gerinimo: habt. 4.
Porccasencca, chac. Dpt. Cuzco, prov. CIiuiJ-
yivilcas, dist. Ccapacmarca.
PerccatuliO, eat. Dpt. Cuzco, prov. Cliun-
vivilcas, dist. Velille.
Perdlda, hda, Dpt, Areqaipa prov. Cayilo-
ma, dist. Lari.
Perdispunipa, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, diat. Hnayo.
Pere^Dfl, mina de plata, Dpt. Libartad,
prov. y dist. Huamaobuco.
Pekeokina, mina de plata en Biiricliiacay,
Dpt, Aucachs, prov. y dist. Huari.
Pkkegkiha, miua de plata eu Sao Bouito,
Dpt. Ancacbs, prov. Cajatambo, dist. An-
dajea: ley 60 m.
Pekeokina, mina de plata al 0. del pueblo
de Yaoli, Dpt Janin, prov. Tarma, dist.
Yauli: ley 200 m.
Peretll, mina de plata, Dpt. Anoachs, prov.
Huaylas, dist. Macate.
Peren^ rio formado por la retmion de loa
lies Cbanohamayo, Tiilumuyo y Fangoa:
despues de correr alguna dUtancia toma
el nombre de rio Tambo que lo conserva
haeta tributar bus aguaa at Santa Ana 6
Urubamba con el que despuea forma el
oandaloso Ucayali. El Peren^ ticue bag.
tonte caudal de agua, poro eu alj^unos
pnntoB es algo torreotoiio lo cual diJiuuUa
la navegaciau.
FneSf cbao. Dpt. Ancacbs, prov. y diat.
Santa.
Pereyni,hda. Dpt, yprov. Ica,^lleg.(5Jk,)
de loa.
PewyTad Ujina,-v6ase VJinab Pereyra.cerro.
PerhOfl, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, diat. Achoma.
Perlco, pbl. Dpt. Oajamarca, prov. Jaen,
dist, Chirinoa: i orillas del Cliinchipe,
Perimpatfli chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabamboa, diat. Mara.
Peiita, eat. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Callalli.
PerlamsyOt chac. Dpt. Cnjamarca, prov.
Chota, diet. Lajas.
Perqqae, est. Dpt. Pimo, prov. Lampa, dist.
Cabauilla.
PKHftQUB, est. Dpt. Areqaipa, ptov. Cayllo-
Dia, dist. Tisoo.
18 — PERU
PEBl) (RepAbllm) aituadaenlapirtc
cidentad de la America del Sor: sn c
esti baoada por el Pacifioo desde li
21'hastalos22<'S2'latitad. ffosprop
moa dar una idea general geogrifica ;
tadisticft del Perd eu las siguieutea
Geoiprafia Fistca.
1. — Etimologia ii origen del nombri
Pc-rii.
II. — Sus actuales limites.
III. — Aspecto general del Peru.
IV. ^ Orografia.
V. — Hidrografia.
VI. ■ — Bo8-[ues — Valles — Deaierto*.
VII. — Loa tres reynos de la uatartles
Animal — Mineral — Vegetal
Gpo^rafia PoUtlca.
VIII. — Sistama de Gobiemo.
IX. — Religion.
X. — Division 6 demarcacion politia
tiempo de los incas, del colojuMgt j
la Bepiiblica.
XI. — Poblacion y snperficie.
XIl. -^ Division Eclesiastica.
XIII. — Division Judicial.
XIV. — Division Militar.
XV. — Eacudo de armaa j pabellon oai
XVI. — Sistama de moneda, de peM y
medidaa.
XVII. — Ingresos y egreeoa en itu fi^
S09 ramos.
XVm,— Deuda piiblica.
XIX, — Comercio y navegacion.
XX. — InatruccionybeneficenciipoWi
XXI. — Ejereito. Marina yGuardiiSw
nal.
XXII. — Caminoa, ferrocarrilea j leUg
fos.
I.
Erimoloj^ia 4 orijon del nombre Ffi
El gran impeno de los inca* do •"
un nombre especial y por eslo 'btj'b^
saa opinionea acerca del orfgen del no
bre PeiU. Si examinamossu eumoli^
en los idiomas Aymari y Qnecho*. ?
eran loH reynantes, encontraremos 1* F
PERU
— 689 —
PERU
labra pillu que en esos idiomas signifi-
na corona de oro y flores ; 6 cierto cor-
don 6 faja con que los indios se ceuian
la frente. No ballamos otra etimologia
mas apropiada , salvo la palabra piura
que en ay mar d significa la trox 6 gra-
nero para guardar maiz 6 quinua. Al-
gunos historiadorea primitivos refieren
que cuando los conquistadores en el pri-
mer punto que desembarcaron al Sur de
Panama, tomaron preso a un indio y le
preguntaron ^c6mo se Uamaba toda esa
region? y creyendo que se le pregimtaba
por su nombre 6 por el del jefe de su
tribu 6 nacion contest6 Piru 6 Felii;
oiros dicen que este nombre se referfa al
de uu rio en el cual desembarcaron, si-
tuado entre Panama y Guayaquil. El Pa-
dre Valera asegura que Pelu en el idio-
ma de esos indios, siguifica rio, lo cual no
tiene apoyo ; y observe se que la palabra
Piru, PelU 6 Peril no puede ser aguda ;
porque en el quechua y en el aymara no
bay acento agudo. Creemos pues que el
nombre Peru fu^ dado por los espaiio-
les con el mismo capricho con que dieron
otros a los pueblos, rios, etc., que iban
conquistando 6 descubriendo.
n.
Sus aetaales liiiiites.
El Perti confina por el N. con las Eo-
ptiblicas de Colombia y del Ecuador: por
el Sur con la de Bolivia: por el Este con
el Imperio del Brasil y con la Kepublica
de Bolivia; y por el Oeste con el Oceano
Pacffico.
Caando Pizarro y sus intr^pidos com-
paueros arribaron d Tumbes, el imperio
de los Incas se extendia de N. d S. desde
Quito basta Obile ; al Este era limitado
por los bosques ; y al Oeste por el Paci-
fico. Este vasto territorrio de los Incas
fu^ dividido por el Gobierno de Espaiia
en distintas epocas para formar algunas
gobernaciones como la de Cbilq y los Vi-
rejnatos de Nueva Granada y de Buenos
Ayres, que boy son otras tantas republi-
Ningrnna nacion de Sud- America tiene
mejor comprobados sus limites que el Peru,
y sin embargo algunas le ban disputado
territorio ; otras se lo ban arrebatado por
la astucia, el engauo y la perseverancia,
y no faltaaun quien ponga enduda sus lin-
deros. Nosotros para fijarlos bemos teni-
do presente el tratado fundamental de San
Ildefonso de l.<* de Octubre de 1777; la
real cedula de 15 de Junio de 1802, los
tratados preliminares con Colombia en
1828, varios decretos y resoluciones de
los Vireyes del PerA, dictadas despues
del aiio de 1802 basta elde 1820; los ceu-
sos y visitas practicadas por los comisio-
nados de los Vireyes en ese mismo perfodu,
que comprueban el utiposidetis en 1810;
las reales cedulas relativas & la ereccion
del Vireynato de Buenos Ayres y los
tratados vigentes con el Brasil. Senti-
mos no poder entrar en dirsertaciones
' sobre esta materia, por ser agenas de un
Diccionario, aunque tenemos elementos
suficientes para probar el fraude y astu-
cia con que ba procedido una de nuestras
vecinas, muy conocida por su rapacidad
y ambicion de territorio; por esto nos li-
mitaremos d indicar simplemente los ac-
tuates limites del Peril, fundados en los
documentos ya citados ; y para quitar du-
das copiamos integros los siguientes ar-
ticulos del citado tratado de San Ildefon-
so y la parte pertinente de la real Cedula
de 1802.
El art. 11 del tratado dice: «Bajara la
Ifnea por las aguas de estos dos rios Gua-
pore y Mamore, ya unidos con el nombre de
Madera basta el paraje situado enigual dis-
tancia del rio Maranon 6 Aitiazonas y de la
boca del rio Mamoi-e; y desde aquel paraje
continuara por unalinea E. 0. basta en-
contrar con la rivera Oriental del rio Ya-
bari, que entra en el Maranon por su ri-
vera austral; y bajando por las aguas
del mismo Yabari basta donde desembo-
ca en el Maranon 6 Amazonas seguira
aguas abajo de este rio que los Espaiioles
suelen Uamal: Orellana, y los indios Ouie-
nUy basta la boca mas Occidental del Ya-
pura que desagua en ^1 por la mdjrgeu
septentrional.
•Art. 12, Continuardlafiponterasubieii.-
87
PERU
— 690 —
PERU
do aguas arriba de dicha boca mas Occi-
dental del Yapura y por en medio de este
rio hasta aqncl punto en que paeden qiie-
dar cubiertos los cstablecimientos portu-
gxieses de las oriUas de diclio rio Yapura y
del Neflro, como tambien la comunicacion
6 canal de que se Servian los mismos Por-
tugueses entre estos dos rios al tiempo de
celebrarse el tratado do limites de 18 de
Enero do 1750, conforme al sentido lite-
ral de 61 y de su articulo 9.°, lo que entera-
mente se ejccutard segun el estado quo
ent6nccs tcnian las cosas, sin perjudlcar
tampoco d las posesioncs espaiiolas ni d
BUS respectivas pertenencias y comunica-
ciones con ella y con el rio Orinoco , de
modo que ni los espaiiolos puedan intro-
ducirse en los citados establecimientos y
comunicacion portugucsa, ni pasar aguas
abajo do dicba boca occidental del Ya-
pura, ni del punto de linea que se forma-
re en el rio Nerfro y en los demas que en 61
sa introducen; ni los Portugueses subir
aguas arriba de los mismos ni otros rios
que se le unen, para bajar del citado
punto de linea A los establecimientos es-
pafioles y a bus comunicaciones ; ni re-
montarse bdcia el Orinoco^ ni extenderse
bdcia las provincias pobladas por Espa-
iia 6 d las dcspobladas que lo ban de
pertenccer scgun los prusentes articulos;
d cuyo fin las personas que se nombr;ircn
para la ejecucion do este tratado, sena-
lardn aquellos limites buscando las lagu-
nas y rios que se juntan al Yupura y Ne-
§ro y Be acerquen mas al rumbo del Nor-
te, y en en eUos fijardn el punto de que
no deberd pasar la navegacion y uso de
la una ni de la otra nacion cuando apar-
tiindoso de los rios baya de continuar la
frontera por los montes quo m6dian ou-
tre el Orinoco y Marauon 6 Amazonas,
enderezando tambien la linea do la raya
cuanto pudiera ser hdcia el Norte, sin re-
parar en el poco mas 6 m^nos del terre-
no que queda a una ti otra corona, con tal
que se logren los espresados fines basta
concluir dicba Ifnea donde finalizan los
dominios de dmbas monarquias.i
La Eeal Cedula do 1802, en su parte
portinente dice: c be resuelto seteu-
ga por segregado del Vireynato de Santa
F6 y de la Provincia de Quito, y agregado
d ese Vireynado el Gobierno y Coman-
dancia General de Mainas con lospoe-
blos del Gobierno de Quijos, exceptoelde
Papallacta, por estar todos ellos a ori]la»
del rio Napo 6 en sus inmediaciones; exten-
di6ndose, aquella Comandaucia General,
no solo por el rio Maranon abajo, hasta
las fronteras de las colonias portngnesas.
sino tambien por todos los demas rios
que outran al mismo rio Maranon por sns
n^drgenes setentrional y meridional: co-
mo son Moroua, Huallaga, Pastasa, Uca-
yali, Napo, Yavari, Putumayo, Yapura t
otros m^nos considerables, hasta el pa-
raj e en que estos mismos por sos saltoej
raudales inacccsiblos, dejen de ser iia?ega-
bles, debiendo quedar tambien a la misiBa
Gomandancia General los pueblos de La-
mas y Moyobamba, para confrontar en lo
posible, la jurisdiccion eclesiastica y mili-
tar de aquellos tenitorios • £q esta
virtud y segun lo que llevamos dicho, sua
limites son los siguiontes:
Limite Nort^.
El Peru confina por el N. con las Repa-
blicas de Colombia v Ecuador sirviendo
de precisos liuderos los siguientes:
Dcide la boca del Aj^aporis, que tributa
BUS aguas al Yapura a los 1* 81' 29" 0*5
lat. y los IV 45' 19" 6'0 long., va al Oes-
to cortando los rios Putumayo, Napo, On-
ruray Pastasa, Morona y Santiago, en bs
puntos en que por sus raiulaUt, *aU<M y
cascadas son inaccesihles y fw puedan. ser »•-
vetjados, siguiendo la linea las sinnosidadea
que forman esos puntos hasta Uegar a la
confluencia de los rios Canchis y Chinchi-
pe cerca del pi^eblecito de Todos Santo?
d los 4° 50' lat. y SI** long, aproximada;
pasando esta linea al N. del pueblo de
Andoas. Do dicha confluencia va la linea
divisoria por la quebradade Espisdnb
hasta el pueblo de Macard ; de aqm' con-
tinua por la quebrada de Pilares hasta A
pueblecito de Pachas, y de ^ste Ti en M-
nea recta hasta el pueblo de Santa Bmi
situado en la oriUa del mar a los 3* il'
i
PERU
691 —
PERU
lat. y 82^ long, quedaudo el pueblo en el
teiritorio pemano.
Limlte Sur.
El Peru confina por el Sur con Bolivia,
desde los 22^ 88' lat. en que desemboca
en el mar la quebrada de Tucupilla has-
hasta la cumbre de la Cordillera, Birvi^n-
do de lindero hi uisma quebrada, pasan-
do por los lugarcitos 6 aldeas de Quillhua
y CacUa que quedan en el territorio perua-
no, y desdo esto ultimo principian los li-
mites orientales como se puede Ter en la
parte que hablamos de ^'stos.
Lfniite Oriental.
Hemos dicho que el Peru confina por
el E. con el Imperio del Brasil y la Repu-
blica de Bolivia; por esto fijaremos: 1.® los
que tenomos con el Brasil y despues los de
Bolivia.
Con el Brasil. — Desde la boca del Apa-
poris en el Yapura d los !• 31' 29" 0'5
lat. y los 7V 46' 19" 0'5 longitud hasta
la boca del riachnelo de Ban Antonio que
ae halla en los 4^ 12' 65" 3'6 latitud y
72° 14' 48" longitud, cortando 6 atrave-
sando el rio Putumayo en los 2° 63' 12"
0'8 lat. y 72'* 0' 52" 65' long.; de la bo-
ca del San Antonio sigue las aguas del
Amazonas hasta la boca del Yavari que
se halla a los 4° 13' 21" 0'2 lat. y 72°
16' 24" long.; el Yavari continua sirvien-
do de limite hasta los 7" 1' 17° '6 lat. y
76° 28' 51" 07 long, que es casi su ori-
gen y hast<a donde pudo ser navegado en
pequeiias canoas. Desde este punto sirve
de Ifmite una linea recta imaginaria, del
Oste al Este hasta los 6° 52' 16" lat. en la
oriUa, izquierda del rio Madera cuyo pun-
to es la mitad de la distaucia entre la bo-
ca del Madera y la del Mamor^.
Segnn el articulo 11 deltratado de San
Ddefonso, basta conocer cual es la mitad
de la c^'islancia entre el rio Marafion 6
Amazonas y la del Madera, en el rio Ma-
mor^, para tirarla Ifnea E. 0. hasta en-
contrarse con la rivora oriental del Ya-
vari gne fija estos Hmites. Nadie duda que
el nombre de boca de rio es el punto en
qae termina su cnrso. Tambien se sabe
por la exploracion cientifica que se ha
hecho de esos rios, que el Guapor^, Ua-
mado tambien Itenes, ouando se reune
con el Mamor^ toma este tUtimo nom-
bre y cuando el Mamor6 se reune con
el rio Beni ambos pierden su nombre y
toman el de Madera. La boca del Ma
mor^ est& d los 10° de lat. (segun otros d
los 10° 20') y la del Madera se halla & log
S"" 24' 81" lat. luego la mitad se encuen-
tra i los 6° 52' 16" lat. en el rio Madera
y desde este punto hasta tirar una recta
hasta encontrar el punto en que el rio Ya-
vari es navegable, que segun exactisimas
ob servaciones se encuentra ^ los 7° V 17"
0'6 lat. y 76° 28' 57" 0'7 log.
Con Bolivia. — Para fijar estos hmi-
tes debemos recordar que la provincia de
Apolobamba ha sido del Perd desdo que
se cre6 el Yireinato de Buenos Ayres, co-
mo lo comprueba el hecho de que los 6o-
bernadores de ese territorio dirigian siem-
pre sus memorias e informes al Virey del
Peru segun cousta de documentos oficia-
les. Por esto y fijindonos en los limites
orientales del Peru con el Brasil, tenemos
los siguientes con Bohvia. Desde la boca
del Mamore que se halla ^ los 10° latitud
6 10° 20 ;::egun otros, sigue aguas arriba
de este rio hasta la boca del rio Madidi,
que mas 0 m^nos se halla a los 11° 20' lat.
y continua la linea por el rio Madidi hasta
su orfgen, que se halla en la cadena orien-
tal de la provincia de Carabaya y Huanca-
ne, cuya cumbre sirve de limite hasta la
orilla del lago Titicaca, en el pueblecito de
Conima ; de aqui continua en linea recta
por el medio do la laguna por el Istmo dc
Yunguyo hasta la boca del Desaguadc-
ro. Del Desaguadero sigue el Undero al
S. S. 0. casi por la cumbre de la Cordillera
principal, hasta encontrarse con la linea
que sirve de limite Sur, siendo de notarsc
que el limite no se encuentra en la cum-
bre misma de la Cordillera sino en su fal-
da oriental; de suorte que todos los pue-
blos y lugares que estan en la cumbre
pertenecen al territorio del Peru.
m. '
Aspeeto (general del Peni.
Esta repubhca que como hemos di-
cho ocupa la parte occidental de la Am^-
PERU
692
PERU
rioa del Snr, tiene nna superficie mas
6 m^nos de 62,067 leguas. Su figora es
semejante d la de la America mexidional
y puede decirse que es la de un triangu-
lo casi recto en el punto que sirve de If-
mite con el Brasil y en el paralelo de los
2 grados; siendo su lado mayor la meri-
diana de los 72 grados, (1) y su hipotenu-
sa la costa del Pacifico, desde los 8*^ 21*
hasta los 22<' 82' latitud 6 sea 1,488 mi-
llas nduticas.
Los troncos principales de las cadenas
de cerros que se llaman Cordillera y An-
des lo recorren, separadas en una direc-
cion paralela & la costa; la Cordillera como
a 20 leguas, y esta como 20 leguas de los
Andes. Esta configuracion orografica di-
vide el Peru de N. O. a S. E. en ti»es zo-
nas enter amente distintas bajo todo res-
pecto: la primera es conocida con el nom-
bre de la costa ; la segunda, entre las ca-
denas de la Cordillera y la de los Andes, se
llama la sierra ; y la tercera, dcsde la par-
te oriental de los Andes hasta mas alia de
los limites del Peru con el Brasil y Bolivia,
la montafia 6 la region de los bosques. La
cumbre dc la Cordillera es conocida con el
nombre especial de eeja de la sierra ; y la
de los Andes con el de ceja de la mon-
taiia.
La costa que es la region de las arenas
y desiertos, estdi interceptada d grandes
distancias por los rios que bajan de la
parte occidental de la Cordillera y de-
sembocan en el Pacifico, fertilizando los
valles por donde pasan. La temperatu-
ra media de esta zona (siempre general- ,
(1) HemoB dioho, en lag abreviaturas y adver-
tenoias, que todas las latitudes oitadas en este
Diocionario son S. las longitudes O. tomando
por meridJnno el de Paris, debicndo advertir que
la diferencia entre el meridiano de Paris y el de
Grenwinoh la hemos oonsiderado en 2° 20' 24";
atin ouando segnn recientes abservaciones ^r el
telegrafo, se ha caloulado en 29 20* 9" 45: las altu-
ras son en metros sobre el nivel del mar; la tempe-
ratnra, segnn el term6metrocontfgrado,y los gra-
dos, sobre oero, onando no se expresa lo contrario.
En la nomendatura cuando hay varies pueblos,
rios, eabos, etc. etc., seguimos la rcgla general de
eonsignarlos de Norte 6. Sur, y cuando estan en
la misma latitud de Este & Oste.
mente hablando) es de 19® & 20* : las fires-
cas bnsas del S. £. nunca faltan; y i Te-
ces son tan recias que levantan las arenas
y forman remolinos 6 bor^nes que easi
sufocan al viagero. Toda esta region, que
se extiende hasta el pie de la CordUlen,
es un piano inclinado desde las orillas del
mar hasta una altura de 400 a SOOm., des-
de donde se Icvanta bruscamente la Cor-
dillera. En esta zona no hay Uuvia y ape-
nas cae en los meses de Junio iL Setiem-
bre un ligero rocfo que se llama garua: i
veces caen gotas gruesas que dnran poeos
minutos. En ciertos lugares de la costa
del N. desde Lambayeque hasta Piura,
llueve con abundancia cada cinco 6 siete
anos ; y tanto que mas de una vez se hui
arruinado esas poblaciones que no estan
construidas a proposito para resistir tin
fuertes lluvias; pero si bien estas por esa
parte causan tan graves males, por otn
dan vida d sus desiertos convirti^dolos
en deliciosas praderas que duran por ai-
gunos anos alimentando a centenares de
miles de ganado cabrfo, mular y yegii&-
rizo.
La sierra principia 4 las 20 6 25 ieguBB
de la costa: su temperatura media en
tiempo seco, A medio dia, es de 20^; y de
noche solo baja hasta 10 sobre cero.
Puede dividirse en sierra oriental y sier-
ra occidental, segua el lado que ocapa de
la Cordillera 6 de los Andes.
La ceja de la Cordillera es una planioe
situada & una altura de 2000 a 4000m- y
dividida por la naturaleza en dos partes
MSim^as punas y sierra: la temperatura me-
dia en tiampo seco es de 11^ de dia; y de
noche baja de 0 hasta 7"*; en la estacion ds
lluvias el termometro sube de dia has-
ta l^"" y de noche baja de 0 hasta 21*.
La Uamada puna es una region menos
templada, relativamente i la Uamada
sierra; su temperatura es mny variable^
pero puede decirse que la mdxima llegm a
2** sobre 0** y la minima A 6* bajo de cero.
Hay vejetacion de plantas especiales, dis-
tinguiendose los llamados pajonales que
dan abundante pasto para el ganado va-
cuno y lanar. La altura media es de 8000
i 4000m.
PERU
693
PERU
Pasadas las pnnas se entra a la sierra
piPopiamecte dicha, region deliciosa por
Bu temperamento templado y saludable ;
su maxima temperatnra es 17* y su mi-
nima 4«: se halla a una altura de 2,600 &
4,000m. : es abundante en productos del
reyno vejetal y mineral. Las quebradas
formadas por los innumerables cerros que
Jas dominan son ardientes, y prodn-LviJi la
cana, el arroz y otroa productos de clima
cilido ; es la parte mas poblada del Perii
y en ella se encuentran los Departamen-
tos de Cajamarca, Junin, Ayacucho, Cuz-
co y Puno.
La Uiontaua 6 region de los bosques
principia, como hemos dicho, en la ceja
de la montana 6 sea en la cumbro de los
Andes, que tiene una altura media de 1 ,500
& 2,000m. y cuya temperatura media, en
tiempo de Uuvia, es de 18|° a ej** de no-
clie. La montana es el reverso de la cos-
ta; mientraa en ^sta todo es arena y aridos
desiertos, en aquellatodo es vordor y agua
La altura media de esta region es de 300
a l,500*n- Su temperamento en general es
ardiente, marcando el term6metro por t(5r-
mhio medio 28*». En el Perii se da impro-
piamente el nombre de montana d los bos-
ques : vease lo que decimos aeerca de es-
to en la seccion VI.
IV.
Oroo^^fia.
Aun cuando hemos dado ya alguua iderf
de la orografia, creemos util extendernos
algo mas en esta materia, aun que siempre
de un modo general. Examinando A gran-
des miradas el sistema de las cadenas de
cerros que recorren el Peru, poderaos
decir que la que viene desde el Cabo de
Hornos, al Uegar al paralelo 22° se divi-
de en dosgrandes yprincipahs ramas, de
las que una continua paralela a la costay
otra que inclindndose al Norte hasta los
15*, se dirige de alii al N. N. 0. despren-
diendo en difereutes rumbos los ramales
qne forman la gran hoya del Titicaca.
Al Norte de este lago se desprenden tres
cadenas principales que ramiiicadas for-
man xm laverinto de cadenas 6 nudos y
Gontrafuertes quo se unen a mas 6 m^nos
distancia con la Cordillera; peroun tronco
principal sigue su curso general al N. N. 0.
y se divide tambien & su vez en otras ca-
denas separadas por profundas quebra-
das, por cuyo seno corren los caudalosos
rios Urubamba y Apurimac. Entre los
paralelos 10** y 12** hay otra encrucijada
de cerros cuyos contrafuertes y nudos for-
man la gran hoya de Junin en donde estdi
Li Liguna de este nombre. La cadena mas
oriental, despucs de haber dado origen en
suscumbreso ensusfaldas a los rios Purus,
Jurua, Yavari y otros, desaparece por
com2)leto en la inmensa llanura de los
bosques, que con justa razon y acierto
ya se le llama mar de la verdura. Otras
dos cadenas que toman el rumbo N. N.
E., al salir del territorio peruano se con-
funden con el gran nudo del Ecuador. En
las quebradas 6 vaUes que forman estas
tres cadenas corren los caudalosos rios
Maranon, Huallaga y Ucayali y se en-
cuentran las iumensas Uanuras Uamadas
Pampas del Sacramento.
Entre estos numerosos cerros se le van-
tan los volcanes Isluga, Tutupaca, Misti
y otros que aiinque apagados, presentan
todavia sus estupendas moles. El profe-
sor Raymondi cree, con sobrado funda-
mento, que el Misti, el Chachani, el Coro-
puna y otros elevados picos que se en-
cuentran en esa cadena pertenecen a un
sistema de una colosal cadena volcdnica
que ha sido cortada poco d poco por los
rios quo bajan al mar.
En el siguiente cuadro se v^ a prime-
ra vista que hay muchos picos y cerros
mas elevados que el celebrado Chimbo-
razo, y que aiin pueden competir con el
Himalaya: siendo do advertir que solo
consideramos aquellos cuya altura es muy
conocida 6 cuando m6nos calculada con
aproximacio*.
Doseando dar a conocer de un modo
especial la orografia del Peru y sus ricos
y abundantes minerales de oro, plata y
otros me tales, asi como los grandes man-
tes y minas de carbon de piedra, pone-
mos como Ap6ndice un Diccionario Oro-
grdfico.
PERU
— 694
PERU
PIC08. — CERROS, MESETAS Y PASOS DE Li fX^RDILLERA.
NOMBRES
Achatayhna
Altos de los Huesos...
Amancaes
Amotape
Ancocliallani
Aucomarca
Antarangra
Apacunuranu
Ayja d Huaras (paso)..
Ayja d Recuay(paso)..
Bartolom^, San
Baul
Cajaeay
Campana (Huaras)....
Gancana
Capilla,.
Garabaya (Tarapacd).
Garrasco
Garretas
Gaema d (Huaras) paso
Gatidina, Sta. (Pasco).
Gcollquehorcuua
Gompuerta
Goypasa ...
Gristoval, San
Gmz delPozo
Gullnchaca
Gusilluyoc *.
Guyacaiiua
Ghala
GhallacoUito
Ghapolla
Ghenchen
Ghilama
Ghinoha
Ghipicani
Ghontay
Altura.
mctros.
4,200
4,156
764
1,220
4,476
4,380
4,830
6,847
4,448
4,643
460
2,406
4,306
1,501
4,021
1,980
6,480
1,688
702
4,210
4,397
4,267
4,260
6,096
378
1,220
8,669
3,678
4,378
696
1,300
992
1,507
3,900
8,914
4.800
657
NOMBRES
GlinllacoUito..
ChuUunquiani.
Ghumpi
Chuquibfsr.il a.
(hiru
Dcsengaiio ....
Division
Escalora
Eten ,
Huacrin
Hualcan
Huanacauri...
Huancapeti....
Huandoy
Huara
Hnaracani
Hnaritanga.
(
Huascan (2)
Huaycho
Isluga (volcan)
Isucacha
Lacchahual
Laderas
Lagunillas
Leclmza
Luij)acha
Miriquiri
Misti (volcan)
Montegordo
Morococha
Morpe
Nopofia a Garas(pa8o).
Oyon
Paclieta Cliungara
» de Huascan...
Pallahuari
Altnra.
mctros
8,219
4,621 j
3,214 I
2,728
3,616
980,
598
2,1381
195 I
4,945 '
6,081 '
4,224'
4,858 1
5,426,
1,158
2,317
4,656
6,668
6,721 1
4,000 1
5,000 ;
3,888 ;
4,762 I
1,8401
4,410 i
896,
8,824 I
4,9071
6,006 '
268
4,580
2,227
4,490
1,800
4,821
4,897
4,270
PalLihuari
Pan de Azdcar
PantiacoUa
Parinacota
Pati
Pati'vilca
Payquina ,
Pica
Pichupichu
Piedra parada ,
Polonia, Santa ,
Quenamari
Quilinquili
Rayuhs
Runiihuasi
Saliuc'is
Sarasara
Silla de Payta ,
Sillica
Steep
Tacora
Tambillo grande
Tambillo
Tarapacd
Tatajachura
Toledo
Tres Cruces
Tucto
Turima .'
Uchusuma
Ujina
Usborn
VentaniUa
Vilcauota
Wilkan
Wilson
Yauyos
6,7ir?
1,0SD
l,m
4,13»
4,390
65D
457
1,067
5,670
5,019
4,^
1,815
4,878
4,772
865
6,000
896
5,486
1,219
4,178
1,^
1,7«1
6,181
4,751
8,678
4,855
4,881
4,868
3,767
2,457
4,516
5,862
7,«tt
488
4,794
V.
Hidrojp^afia.
La region hidrografica del Peru com-
prende : 1.^ el Pacifico que bana la
costa desde la ensenada do Santa Bosa en
el Golfo de Guayaquil d los S'' 21' hasta
la quebrada de Tucupilla d los 22"" 89' lat.
y recorre la distancia de 1488 millas ma-
ritimas : 2.° los rios que nacen de la Cor-
dillera, de los Andes y de sus contra-
faertes y nudos : 3.** los lagos y lagunas.
ki COSt^f desde Santa Eosa, corre en di-
reocion S. 0. hasta el Cabo Blanco a los
4° 17' 80" lat. y 83<> 34' 44" long. : de iffi
sigue casi al Sur hasta la punta de Aga-
ja que estii a los 5^ 56' 30" lat, y 88* 27'
24" long, formando las hermosas bahias
de Payta y S'^chura y las puntas de €*•
bo Blanco y Pari n ad, notables por serlai
mas occidentales de toda la America meri-
dional. Desde la punta de Aguja varift «8
anterior rumbo y se dirije al S. S. E.
hasta cl puerto de Arica, a los 18** 28' 5"
lat. y 72' 44' 64 long.; es decir que deade
la punta de Aguja hasta Arica se incli-
na ll*' 44' 80" al E.: de este ultimo pnn-
to toma el rumbo al Sur hasta TacnpillA*
PERU
— 695
PERU
Piuitasnatablc;^.— Milp3lo, Sil, Tala-
ra, Payta,Foca, Isura, Aguja, Sana, Cliao,
Calebras, Lagarto, Santander, Salinas,
Ohancay, Chilca, Frayle, (de Caiiete) Hua-
caa, Santa Maria 6 Infiernillos, Nasca,
Beware, LomaK, Chala, Lobos, Camand,
Islay, Coles, Lobos 6 Gorda, Mcjillones,
Gruesa, Blanca(de Pica), Arena.
Cabos yMoiTOS. — Blanco, Guauape,
Division, Redonda, Solar, Carretas, Que-
mado, Mesa de Dona Maria, Acari, Cha-
la, Atico, Arica.
Bahias. — Las mas espaciosas son las
de Tumbes, Payta, Secbiira, Ferrol y Sa-
manco, Casma, Salinas Callao, Chorri-
llos, Pisco, Independencia, San Nicolas y
Chipana, sin contar muchas otras mas
pequexiab: todas son extensas, abrigadas
y de buen fondo: sus detalles paeden ver-
se en 8118 respectivas nombres.
Hay mucblsimas caletas y pucrtos por
donde se piicde saltar a ticrra. En el par-
rafo XIX se encontraran otros datos
acerca de los puertos comerciales.
Si08« — El sistema fluvial se puede
eonsiderar dividido en oriental y en
0€Cid6Iltal ; es decir en rios que tributan
sus agnas al Pacifico y en rios que las
llevan al Atldntico: al primer sistema
pertenecen todos los quo iiaccu en la
fodda ocoideiital de la gran Cordillera,
con la tinica e::'xpc:on del Piinipai^ que
aunque tiene su origen en la laguna de
Chaclacayo, situada en la parte occiden-
tal de la Cordillera, corre al Este. El
sistema occidental 6 sea el do los rios cu-
yas agnas van al Atlantico esta sub divi-
dido en tres grandes sistemas: el 1.°
formado por los rios que corren de Sur d
Norte; el 2.® por los que corren al Este,
y el 8.** que comprende los que vienen del
Norte del Amazonas y Marauon y los tri-
butan sus aguas por la izquierda. De los
que van al AtUntico pertenecen d es-
ta primera subdivision del sistema occi-
dental los rios Maranon, Huallaga, Pa-
chitea, Ucayali, y los grandes tributarios
d^ ^stos : d la segunda subdivision, el Pu-
ms, el Jurua y el YAvari : y d la tercera,
que es la de los que bajan del Norte, cor-
respondon el Santiago, el Morona, el Pas-
tasa, el Napo, el Putumayo y el Yapurd 6
Caqueta.
Examinando el curso general de los
rios se v^ claramente que el territorio pe-
ruano estd muy levantado entre los para-
lelos 12** d, 14°, y por esto todos los rios
que se ballan en esas latitudes se dirigen
al N. 6 al N. E. y forman la gran hoya del
Amazonas. Asl mismo es muy elevada la
parte en que se encuentran los limites del
Peru con el Ecuador y Colombia, balldn-
dose mas levantada la parte occidental,
por lo que todos esos rios sedirijen al S.E.
Todos los rios que pertenecen al siste-
ma oriental son caudalosos y navegables
en todo 6 parte de su curso. Los del 0.
son torrentosos y escasos de agua, excep-
tuando los de Cliicama, Viru, Santa, Pa-
tivilca, Canete, Ocona, Camand, que son
caudalosos. Tambien se exceptuan el Tum-
bes y el Cbira, que pueden ser navegados
en algun trecbo. Hay algunos muy abun-
dantes en tiempode Uuvias; pero sus aguas
no llegan al Paclfico en tiempo de seca.
El origen de cada uno de estos rios, su
curso y demds circunstancias puede verse
en el nombre particular de ellos 6 en el
Ap6iidice titulado Diocionario Hidrogrdfico,
A^nias termales y minerales. — In-
numerables fuentes de aguas minerales
y termales se encuentran por todas par-
tes tanto en la cumbre de las Cordilleras,
como en la costa : algunas de ellas con-
tienen sustancias medicinales mas ricas y
abundantes que las celebradas de Europa,
y podrian bacer c^lebres y florecientes los
pueblos en que se encuentran. Las mas
notables son :
Agua caliente.
Baiio del Inca.
Brioso.
Cachicadan.
Ccolca.
Cbancos.
Cbavin.
Cbichir.
Cbincay.
Cbucchin.
Gertrudis, Santa.
Horovilva.
Huacachi]x&«
Huecca.
Jesus.
Julia.
Manaariri.
Ninabamba.
Ninayacji.
Pacatqui.
Pararcar.
Pomabamba.
Putina.
Shangor.
Tijapampa,
Yuia,
PERU
— 696 —
PERU
Lagos. — El gran lago Titicaca y el de
Junin, que son los mas notables del terri-
torio peruano, estan en las hoyas que f or-
man las cadenas y contrafuertes delos An-
des y de la Cordillera, y que en tiempos
remotos fueron, sin duda, mares mediter-
raneos que con el trascurso de los siglos
ban quedado reducidos A los actuales lagos-
La^Iia^. — En las faldas y en la cura-
bre de los Andes y de la Cordillera, hay
multitud de lagunas que dan ori'gen d rios
mas 6 m^nos caudalosos. Se consideran
como de segundo 6rden respecto al Titi-
cacay Junin las siguientes, cuya situacion
puede verse en las respectivas palabras.
Aguascb.
Arapa.
Aricoma.
Caballo cocba.
Carpa cocba.
Cbinacocba.
Cboclococba.
Cbungara.
Huacbacocba.
Huancascocba.
Huanco.
Huarmicocba.
Huascacocba.
Macorca.
Manca.
Misa.
Mullucocba.
Orcococba.
Parinacochas.
Parinacota.
Paucarcolla.
Pias.
Pirhua.
Pomacancbi.
Pozo bediondo.
Pucro.
Sacsa.
Socllacocba.
TicUacocba.
Tuctucocba.
Tunso.
Umayo.
Urcos.
Vilafre.
Islas. — Ninguna de las islas del Pcrii
en el Paclfico es poblada, porquc todas
carecen de agua: las que tienen dcpOsito
de buano son babitadas accidcntahnentc
por el tiempo que dura la explotacion
6 embarque; despues quedan desiertas.
Algunas islas de los rioa y del Titicaca
son pobladas: v^ase islas 6 islotes.
VI.
Bosqiies. — Talles. — Desiertos.
Sin dnimo de describir detaUamente los
bosques, valles y desiertos nos propone-
mos unicameute fijar bien el sentido que
tienen en el Peru estas tres palabras, d
fin de evitar los errores y falsas interpre-
taciones en que podrfan incurrir todos los
^ue no estan famiUarizados con ellas.
BosqaeSt — En el Perti casi nunca eq
emplea esta palabra en su verdaden
acepcion, y en su lugar se usa la de Hm-
taiia con la cual se indica una extension de
tierra poblada de arboles muy tnpidos 6
espesos, ya sea en un llano, en un cer-
ro 6 en un teiTeno.quebrado; nosotrofimis-
mos empleamos las mas veces la palabn
iiiontafia en lugar de la de bosqne, pan
que. se entienda Jo que describimos, aim-
que bemos cuidado de decir lUODlant 6
bosque. — Hecba esta explicacion precua,
pasamos a indicar los bosques 6 mon-
tafias mas c^lebres del Peru.
La del Amazonas y Maraiion : la del
Cuzco: las Pampas del Sacramento; to-
das compreradidas en las regiones rega-
das por el Maranon, Amazonas, Uca-
yab, Pacbitea, Huallaga y dcmds rios
del sistema oriental. — Hay adcmds mn-
cboB otros bosques de manor extension,
que en lo general Uevan los nombres de
los pueblos mas cercanos 6 de los nos
quo los fecundan. La naturaleza 6 con-
diciones de estas inmensas regiones es-
tdn dcscritas aunque brevemente, en la
scccion in de este articulo; — y muy es-
pccialmente en la geografia botaniea see-
cion VII.
La region de los bosques 6 montaiiai
del Peru es un verdadero paraiso en el
cual se encuentra con prodigabdad todo9
lo£ frutos que produce la tierra, pero ea
estado salvage 6 primitivo. El tempera-
mento os en lo general ardiente pero sa-
no, exceptuando el de algunas pla}as que
iumundadas periodicamente por las cre-
cicntes de sus rios forman pantanos que
fomentan miasmas paludicos.
Valles. — Se dd este nombre a las que-
bradas fertilizadas por los rios ; y pard-
cularmente a las que se encuentran en b
costa. Hay tantos valles cuantas son bs
quebradas regadas, y Uevan los nomhres
de los pueblos que estan en sus orillas 6
de los rios que las atraviesan. £n gene-
ral los valles son de temperamento ar-
diente y expuestos d tercianas por hm
pantanos que forman los derrames de los
rios en sus crecientes. En elloe se cnltnrs
la cana dulce, el arroz y otros productoi
que necesitan temperamento cabdo.
PERU
697
PERU
DesiertOB* — En lo general se d& este
nombre A los inmensos arenales dridos
de la costa; y aonque algunas llanuras
de las mesetas y otras de la region en-
treandina son tambien despobladas y
4rida8 no se les da el nombre de de-
siertos sino de pampas. Los mas notables
por sa extension y aridez son los de 8e-
cbora, entre Payta y la parte Norte de
Lambayeque: el de Islay, desde Qoilca ^
Tambo y Arequipa, el de Tarapac4 & Tn-
cnpilla, que es el principio del de Ataca-
ma.
vn.
Los tres reynos de la Natnraleza.
£1 Perd abraza en su seno, con admi-
rable profusion, cuanto la natnraleza pro-
dace en sns tres reynos: raro ser& el pro-
dncto que en ^1 no se encuentre ; unos
esencialmente peculiares al Perd 6 indi- ;
genas, y otros que aunque ex6tioos se ban ,
propagado con talabundancia y ban mejo-
rado de tal manera que se les pudiera con-
siderar como indigenas. La Orografia y la
Hidrografia determinan el pais en que vi-
▼e i impera cada uno de estos tres rey-
nos: las Cordilleras y sus innumerables
ramificaciones forman el centro principal
del Lnperio mineral6gico, sin que por es «
to dejen de encontrarse riquisimos vene.
ros en las llanuras de la Costa. En las
profundas y ardientes quebradas, en las
frigidas y elevadas cumbres, en muchas
de las cuales la nieve es etema, y en las
dilatadas llanuras de los bosques, abunda
ioda clase de produetos del reyno mine-
ral y yejetal. Aunque con esto bastaria
para dar & conocer lo que es el Pert^ en
los tres reynos dela Naturaleza, juzga-
mos oportuno bablar de cada uno en
particular, aunque de un modo muy ge-
neral.
Reyno Animal.
Orande es la variedad que el reyno ani-
mal tiene en el Peru: adem&s de todos los
arri males conocidos en otras partes y que
se lian aclimatado y reproducido en gran
tkikxnero, existen algunos muy peculia-
y de los que sin embargo solo cita.
r^mps los siguientes; advirtiendo que aun-
que algunos tienen nombres iguales i
otros de diversos paises, son de una raza
especial.
En la dificultad de hacer una clasifica-
cion debida nos limitaremos i poner la
siguiente nomenclatura por 6rden alfab^-
tico, dividida en cuttdrupedos aves^ pezes y
reptiles 6 inaectos :
CUADBtPEDOS.
Alpaca.
Leopardo.
Anta 6 Gran bestia
Leopardos.
Ardilla.
Liebre.
Ardilla.
Llama.
Gabra.
Monos, diversos.
Camaleon.
Muca.
Chancbo.
Osos.
Gasbapicuro.
Onzas.
Gamero.
Paoran.
Gonejo.
Paquiza.
Gomadreja.
Panuro.
Gbincbilla.
Baposa.
Danta.
Siguairo.
Frontino.
Sajino.
Gato de algalia.
Taruga.
Gran bestia.
Tapiro.
Huanaco.
Tigre de trM clasee
Huangana.
Yenado.
Hormiguero.
Vicuna.
Javali.
Viscacba.
AVES.
Aguila real.
Arrocero.
Bandurria (aouatil)
Bubo.
Galandria.
Garpintero.
Gbivillo.
Gbiroque.
Gbisco.
Gemicalo.
Comanai.
G6ndor.
Gorrejidor.
Gallineta.
Gallareta.
Halcoxi,
8a
Huerequeque.
Jilguero.
Lecbuza.
Mocbuelo.
Palomas (diyersas)
Papa moscas.
Paujil.
Pato real.
PaYa8(diTersas).
Perdices.
Periquito.
Picbe.
Predicador.
Tordo.
Toro pisoo.
Trompetero,
^I!RU
698 —
PERIT
Omitimos innumerables pdjaros de can-
to delicioso y de hermoso plumaje como
los pdjaros del Paraiso, etc.
PEZSS.
Acedia.
Lengaado.
Ba^i-e.
Lobo marino.
BoiTiagate.
Manta.
Bufcio 6 Delfin.
Pajarito.
Cuballito.
Pejerey.
Cabezuelo.
Peje sierra.
Charapa.
Peje espada.
Chita.
Peje zapo.
Cburrucutula.
Perico.
Cochinito.
Polgar.
Congrio.
Bumichnna.
Corbina.
Tambor.
Porado.
Tibias.
Gallo.
ToUo.
Jaaron.
Tortuga.
Lagarto.
Yaca marina.
XNSECTOS Y BBPTILE8.
Es inmcnso el niimero y solo indica-
mos los sigaientes :
Boa — Carachupa — Vfbora de coral —
Yacamama.
Calambo, especie de boa que se domes-
tica y birve del mejor guardian en las
huoi'tas, por lo que son muy estimadas y
se compran hasta por 500 soles; pero no
se les puede trasladar del lugar en que
ban crecido.
ReyDO mineral.
La riqucza de este reyno en el Perd
desde quo fad de.^cubierto y conquistado
p )r loi espauoles es tan reconocida en el
miiilo, que se ha hecho proverbial la fra-
so, fs un Peril, vale un Peru; y este califi-
cativ i quo se le di6 dntes de ser bien oono-
cid )lo mcrece con masrazon hoy que seha
eitiilia lo por sabios viageros todo elm&i-
to dtf esoM privilogiados centros de riqueza.
Las cadonas de la Cordillera y de los An-
des y sus contrafuertes y nudos estan cru-
zadas on todas direcciones por ricas y an-
chas vata^ de oro, plata, platino, nikel, ci-
nabrio,cobi*e,fierroydem4smetales:abun-
da itlsimos son los mantos y yetas de car«
bou do piedra, petr61eo, y otros produc-
tos del reyno minerali a tal extremo qu6 <
c^lebres gdologos que han estudiado Mas
regiones, han dicho que los Andes y la
Cordillera descansaban sobre bases da
oro, plata, etc, 6 que eran un contiimado
mineral. Desgraciadamente pareee qos
la natnri^leza ha defendido sus entranai
por escabrosisimos caminos 6 inaccesiblas
alturas que hoy principian 4 ser aUanadoi
por el vapor y la electricidad poderosisi-
mos agentes civilizadores. El dia, quixa
no muy remoto, en que salvando aquellos
pongan en contacto el interior de nues-
tro territorio con las costas del Pacifico y
del AUintico, el Perd seri la nacion mas
rica del Universe, y los minerales que le
extraigan de su seno daran movimientoy
vida 4 cuantos buques se acerqnen i sas
playasenbuscadecargamentos. Estasno
son ilusiones ni arranques del patziods-
mo, sino hechos comprobados por coan-
tos han visitado esos inmensos empozioi
de riqueza mineral ; y para convenoose
de esta verdad basta echar una ripida
ojeada al Diccionario Orografico que pn-
blicamos por Ap^ndioe : en dl se enocm-
traran detalladas las minas cuya nomcn*
datura hemos podido oonocer, teniendo
no obstante el desconsuelo de no eonsig-
nar sino un corto numero de eUas por bl-
ta de dates. Con todo, segun esteDicoo-
nario hay perfectamente conocidos 42S
cerros minerales en el 6rden sigmente:
De oro 46
De plata S9«
De cobre IS
De cinabrio 29
De carbon de piedra 88
Total 422
Las minas, cuya situacion es bien oqbo-
cida y que citamos, son las siguientes:
De oro 31
De plata UW
De cobre ^
De plomo ^
De cinabrio W
Total 1.405
Beyno YegetaL
Hemos dicho que en el Ferd se encaeB«
tra toda dase de productos vogeti^
PERU
699
AntM de detallar losindigenasmdioare- |
mob lo8 ex6tiG08 6 importados de distintos
paises. Los prinoipales son los signientes:
Trigo, importado por la Senora Maria
de Escobar, natural de Trnjillo.
Cibada, que se cree que algon grano de
ella vino entre el trigo, porque no hay noti-
cia de que sehaya importado directamente*
La vid fae importada por Francisco de
Cervantes, xino de los primeros oonqnista-
dores del Peru.
El olivo, por Don Antonio de Rivera el
ano de 1560: se reprodnjo de solo tres es.
tacas, con la notable circunstancia de qne
una de ellas fae robada y trasportada A
Chile, por lo que se fulmind contra el la-
dron la pena de excomunion, y por te-
mor d 6sta f u^ restituida despues de tres
anos, al mismo lugar de donde se la sus-
trajo ignordndose en lo absoluto quien
fuera el autor.
Lino, introducido en 1560 por Dona Ca-
talina de Betes y sembrado en el Cuzco.
La cafLa de aziicar, sembrada primero en
Hudnuco y despues en la hacienda de Yaoa
de laprovinciade Abancay; aunque Fe]joo
asegura que se sembr6 primero en la ha-
cienda de Chicama del valle de Trujillo.
Frutas, higos, cidras, naranjas, limas
dnlces y agrias, mauzanas, peras, camue-
sasy membrillos, durasnos, melocotones,
albaricoques, ciruelas, melones, pepinos
calabazas.
Hortaliza, lechugas, escarolas, r&banos,
coles, navos, ajos, ceboUas, berenjenas,
espinacas, acelgas, yervabuena, culantro>
perejil, cardos, hortences campestres, es-
parragos, visnagas.
Oarvanzos, habas, lentejas, anis,mo8ta-
sa, oruga, alcarabea, ajonjoU, arroz, alu-
oema, cominos, or^gano, ajenjo.
Adormideras, trebol, manzaniUa, rosas,
clabelinas,jazmines,azucena8ymosqueta8
Son frutos originarios del Peru entre
muchos otros cuya nomenclatura serf a
larga, los siguientes:
Abboles, fbxttales
t icadebas de 00n8tbuggi0n.
Achambira, irbol texil.
A^anO) nombre con que se oonoce la
eaoba.
- PERU
Aillatablan, de 51 pi£s de alto por 2 do
di^metro, bianco y liso.
Algarrobo, muy dure: sus vainillas sir-
ven de excelente alimento para todo ga-
nado.
Arbol de Sangre, es medicinal y sirve
para bastones.
Asarquiro.
Bombonaje, patmera; sirve para tejer
sombreros.
Gaoba, de distintas clases y colores.
Gaila muena, acacauba, como caobay
quiniUa.
Canas brabas de distintas calidades.
Capirona, sumamente duro y fragan-
cioso.
Casamuena, como el anterior.
Cedro y cocobolo.
Ghilca brava, 100 piSs de alto por 8
de di^metro.
Ghirimoyo: su fruta es diliciosa.
Damajuhato, su cortcza es texil y facil-
mente se hace mantas de uua pieza de 2
varas de ancho por 8 de largo.
Huachapeli, muy duro.
Huayo.
Ibamba amarilla.
Indoche, muy daro, para mango de pa-
las, Cacpi, (idem) Sacbindaso, paia pi^s
derechos, lugayna, (idem).
Lucuma.
Llanchama, su oorteza es tan fibrosa
que basta machucarla para que sirva co-
mo g^nero tejido.
Machinga, de 00 pi^s, es tan duro que
sirve de piedra para batan.
Mamey, y mangos.
MoUe, cuyo fruto es como la pimionta.
Muena, especie decaoba, amarilla, bluu-
ca y negra.
Pacay y palta.
Paltaymucra, de 90 pi^:^, color caoba
para canoas.
Palo de Cruz, medicinal y para ba^^to-
nes.
Parinari, su fruto es como yema de hue-
vo y da un hermoso tinte negro.
Pichicaspi, tiene olor d aceite como
olivo.
Pino y Poma fibrosa.
Pita,texiL
PERU
— 700
PEiiu
I^eavarilla, may eUstioo, de 4 ptilg.
de di&metro por 21 pi^s de idto.
Quimba, de 40 pids, produce una espe.
eie de algodon.
Qoillooaspi, amarillo 48 pi^s de alto
por S de' diimetro.
Qnillosisa 6 flor amarflla de 60 pies, sir-
ve para alfagias.
Qumilla.
Bapiua, 86 pi^s de alto y 4 pnlgadas
de' diimetro se Tisa para remos.
Sapaja, irbol; de sua hojas se hace pei-
nes color amarillo opaco como carey.
Sebo de Mocoa, sn fruto qtte es bolitas
verdes, dan sebo cuando se hienren y
aprensan.
Tara, stxs vainillas dan exeelente tinte
negro.
TamarindOy su frato en bainilla agri-
dnlce.
Tanud, eUstioo y dnro.
ToUactiira, de 75 pi6s, duro, negro.
Uritoquiro 61>iente de Loro, de 45 pi^s
de alto por 1 de didmetro, casi tan dnro
oomo el fierro.
Zapote, an redna es como la goma ara-
biga pero mas ordinaria.
PliAMTAS HSDI0IHAI.S6 T DIVEB8AS.
Achote, de vAirias olases.
Acbnpa, aromitioo; da tinte algo rojo.
Antsosaoha, para heridas.
Andinnba, d& nn bilsamo.
Aftil, de varias dases.
Atapi, sn oorteza es vomitivo.
Ayac mnllaca, efipede de espino, sns
hojas y pepitas tienian mocha sosa y con
ellas reemplazan el javon.
B^blMCO, sn raiz venenosa y sirve para
pescar por ser naro6tico.
Bolsa mnllaca, contra ictericia.
Bejnco, dto in&iitas variedades.
Beldaco, contra la hernia ^ ictiricia.
Gabalonga, en peplta es venenosa.
Gampeche, para tintes.
Canela.
Camfift ^ indenso.
Caehahnaeoa, bejnco de 80 vatas, mny
dtetico; sin beneficiarlo se usa ooino sogiEL
Gascarilla de'diverliiafei espedes;
Canctao.
Chaynlco, planta palndieb; es agrii i&.
tidoto contra la tos.
Ghidiirilla, d& tinte asnl.
Ghnchi hnasan> cara loe dolons no-
mdticos.
Oema, Ak una espede de yesca.
Cocona, ijk naraiQitas mnydoroaM.
Contra, yerba.
Copaiba, prodnce el b41saaio daeiU
nombre, llamado tambien bilramo dil
Per6.
Cota sisac, arom&tico.
Gnlantrillo del pozo.
Endano, de 85 pi6s de alto por 8 dedii
metro, sn corteza anti-pAtrida.
Onta percha.
Hqj^, de 80 pi^s de alto por 86 pnlgidii
de didmetro sn recina anti-vomipaigi
Hignerilla.
Huaca, yermifugo.
Hnaco, de diversos g^neros y espedci,
antidoto contra toda picadnra de vflMm.
Bnito, irbol, i& tinte negro: contlfrnto
se cnra la sama.
Hnaynsa, &rbol parecido al eacfto, m-
tomacal y antinarc6tico.
Hnaymro, contra la hemorragift, m
tienen pepitas nn negro brillante tan nio
encendido.
Ipecacnana.
Ispingo, contra la disenterfa.
Lancetilla.
Laraca sisa, arom&tica.
Lanrd, ataco casha y margarito.
Leche de espino, sn jngo 6 resina «an
el dolor de muelas.
Leche caspi, d& nn Uqnido 6 bilsuMV
cnra los dolores de estdmago.
Llangna.
Lluta cntira, amarga; contra lanna
y el pasmo.
Machacui hnasca, especie de bcjneo «»
m^tico como el alcanfor: febzifago.
Malvas de diversas especies.
Massia, produce nn aceite.
Millna renaquillo, su recina contn Itf
hernias.
Mispipanga, arbusto, sus pepitas sr
yen para tenir.
Matioo' para'toda helnetmgiia y y«l»
raria.
PKRTT
7(a
PEKU
HMfaantood.
Nofia haactana 6 oana agria: febrffago
7 iMnedio para enfertnedadds del peeho.
Orehilla, para tmte.
Pingaotiysacha (Arbol) es oomo la sen-
flitiTa, ctira la debilidad del estdmago.
Pidones, del que se extrae el Gloton.
Fnoa tucana, arbnsto que A& xm tmte
Colorado.
Pnihtiari, arbnsto para tenir & negro.
Pticheri, de pepitas arom^ticas como
la nnez moBcada, contra la disenteria.
Qnilloyuya, arbnsto dd tinte amarillo.
Qainaqnina.
Baicilla, sn raiz d& on tinte rojo.
Baiz de la China, idem.
Bi&ri, arbnsto.
Rijaii, arbnsto d& tinte negro
Bomero.
Sahacapa, sn almendra es venenosa.
Sahara mashn, aromdtica.
Samiy dd. tinte aznl.
Sanga pilla, arbnsto arom&tico.
Sangre de drago.
Santa Maria.
Sacha.
Sani, arbnsto d4 tinte morado
Sara mashn, espeoie de albaoa.
Sanango, sn infusion d& mal de rabia.
Simba bejnoo, para el estOmago.
Snelda eon snelda, contra la hernia y
hemorragias.
l^ta hnma, contra los eosemas.
'tocmnllaca, vermifngo; sns hojas las
eomen las gallinas.
l?oronjil, salvia y ajenjibre.
Tmna snnga, para los ri&ones.
Tnpa sahae, idem.
Yaca nahni, las pepitas de sns vaini-
nias son contra picadnra de vfboras.
Verbena.
Viborilla Saccha, contra las pioadnras.
Yerba Santa, sn^orifica.
Zarzaparrilla.
PLAinAB AUlCtfNTlOlAS.
Aji de distintas clases.
AjjflAApo'f enyo grano rcL^taioii nn
' ' 'HStAodaxmo' color rosado oannbi, qne
desaparece con la Inz ^poooB^diasft iMragri'
dnlce.
Gb,U y cacao.
Gametes de diversas clases.
Carchnela, como la nnez.
Chiope y cordonillo.
Daledale, sn raiz sabe oomo la yerba
mafz.
Frejoles, de tbdas clases.
GaUo, parecido al ttimbo.
Garbanzos.
Gigma, sn raiz es ignal 4 la del ca-
mote.
Granadilla.
Huacaynco, yerva arom&tica.
Hnandbana, sn frnto mny parecido A la
chirimoya.
Huayacan, mny dnro.
Huito 6 Jahna, arbnsto, del tronoo se
hacen cnoharas ysn frnto es aiimenticio,
tine d negro los cabellos y es resistente.
Lentejas, mani y maiz.
Maranon casha, sn frnto como el hne-
vo, sabe d javon.
Michncsi, sn raiz se come y es pareci-
da & las papas.
Oca, especie de papa.
Papas de mnchas clases.
Papaya y achira, raiz.
Pasco, sn raiz como el r&bano.
Platanos, mnchas variedades.
Pina.
Pisnaya, sn raiz como el hneiro.
Pitajaya (cactus) de frnto delicioso.
QniniUa.
Qninna.
Bnnfinde, parecido al fr^jol.
Sachapapa, especie de papa.
Simbillo, parecida al frqol.
Sinann, aceitoso.
Tuna (cactns) en sns hojas se oria y
alimenta la coehinilla.
Ynoas.
Zapallos.
Terminaremos esta seccion copxando en
parte la
GEOGEAFIA BOTANICA,
por A. BaymondL
€ Elviagero qneporlaprimeva vez
visita el Peri en la estacion de. veraao,
PERU
702 —
PERU
qtieda admirado de la aridez de la costa;
en efeoto, nn inmenso arenal desproTisio
de vegetaoion, cortado por algonos valles
oaltiyados, se estiende por toda esta zona,
cnya monotonia es interrompidapor la vis-
ta de Unas secas THandsias, algnnas espe-
cies de Cactus y una que otra planta de
Argemone mexicana (Cardo Santo); si re-
corre las orillas del mar podrd notar la
carnosa Salicomia peruviana, algonas es-
pecies de Sabtola, de Semviunif etc,, y el
largo Macrocystis HumboldtU (Sargaso) con
sns grandes vegigas llenas de aire, arroja-
do sobre laplaya por lafaerza de las olas
en la gran marea.
«Pero pasada la estacion de verano y
despnes de algonas llnvias may finas (ga-
rlias) que anunoian el inviemo en la costa
del Perd, ver& como por encanto, las lo-
mas de los cerros, qne hasta ent6nces ha-
bian quedado enteramente dridas, onbrir-
se de vegetacion, matizarse de flores may
variadas, entre las cnales se hacen notar,
el Oloroso Ismene ham/mcaes (Amancay)
con sns grandes periancios amarillos, la
hermosa Begonia geranifoUa (Papita de
San Jnan) en la qne el bello color rojo de
los p6talos externos, contrasta con el bian-
co pnrisimo de sus p^talos internes; el
Quamoclit coccinea, de flores campannla-
das de nn color rojo may eneendido; las
f(6tidas Valeriana officinales y pinnata, la
beUa Bomaria orata con las flores dispaes-
tas en qoitasol; varias especies de Oxalis
y de 5o^num; la graciosa CommMna fascU
cuUua; machas especies de Piper entre las
caales el Piper crystaHinum^ notable por sn
tallo trasparente y cnyo faerte olor de
anis lo baoe descubrir fiocilmente; en fin,
nn gran nAmero de otras plantas que se-
ria demasiado largo enomerar.
«E1 grande arenal qne forma la Costa,
estd cortado de trecbo en trecbo, como se
ba dicho, por hermosos valles, caya tem-
peratora media es de 19^ & 20<* centigra-
dos y donde el viagero. podrd descansar sn
fatigada vista por la reverberacion de las
arenas, en el bello foliage de sulozana ve-
getacion, donde apagar^ sn ardiente sed
con losrefrigerantes frntos de la PoMiflora
ligularis (Granadilla) y del Citrus auran-
tium (Naranja dolce), en fin donisreiio^
ri sus estenaados miembros, a la sombn
del bermoso qoitasol formado porlaslio-
jas de la Musa paradisiaca (Flatano).
•En estos valles hallardcoltiTadostu-
to los vegetales de las regiones tropiniBs,
coanto los de las zonas iempladas, notu-
dose ademas de los ya citados, la Awum
cherimolia (Ghirimoyo),la Annanaimm-
ta (Goandbana), la Persia gratistim (M
to) notable por sns grandes y delicadii
dropas, la Malpigia setosa (Cerezo), li
Bunchosia armeniaca (Ciroela de frtjk).
la Spondias purpurea; (Ciroela agiu) k
dropas moy sabrosas y al lado de otoi
babitantes de las calidas regiones a-
contrari los drboles frotales de lateio]iiir
da Eoropa', tales como, elAmygddbufff-
sica (Melocoton), el Pyrus eommunu {h-
ral), el Malus saliva (Manzano), la (>*■
nia vulgaris (Membrillo) la Ft/w xuaim
(Parra), etc. Entre las graminacea5,oe8-
pan el primer 'rango el Saccharum nfd-
narum (Cana dolce), la Zeamayi (Miix|
y la Orysa saliva (Arroz); y entie 1*
plantas de raiz, /> tob^rcolos ricos ec tf-
cola hallard el Manhiot aipi (Yuca), t
Solanum tuberosum (Papa) y la B«»«
edulis (Camote).
< Pero lo qoe admira el Bot4mG0 Tttft^
ro qoe recorre la Costa del Peru, eseljfr
qoeno ntimero de vegetales arb6reo8, ie*
genas de esta region : en efeeto, exeptoi-
do algonos raros y peqoenos bocqws*
Prosopis dulsis y horridu (AlgarroboB) «
de Acacia punctata (Goarango), no hl^
aqoellos grandes bosqoes y selvasqw*
racterzian la vegetacion de las zocaa ten-
pladas y tropicales, sino esparcidos a* J
aU&, la Campomanesia eomifoUa (PiHk .
el Oloroso Schinus moUe (MoUe), la ^•*'
ca integrifoUa (Mito), el Alnus aeiaa^
(Aliso), etc.
fl Mas lo qoe caracteriza la v^rfac*
de esta zona, son las plantas que ««*<■
esponttoeas en dichos valles, ec^'
coales las compoestas se hacen notar por
so mayor proporcion en g^neros, eq«a*
4 individoos. Las principales son: «i>
ccaris FeriUei (Cbilco), la Tessaria Ut
(P4jaro-bobo) qoe se podriaa
PERU
'^03
t»ERtr
I .
como plantas sociales, porque por si solas
ocnpan grandes espaoios de terreno ; la
Mikania variabUis, la Flaveria contrayerva,
la Ettcelia canescensj el Siplanthes diffusa^
las Piqueria arteiniaoides y quinquejiora, la
GaUnsoga paraviflora, la WedeUa hispida^
la Amb/onia peruviana, el Xantkium ambro-
sioides, alganas especies de Senecio, Onap-
haUum, Eupatorium, Melananthera, Agera-
turn, Bidens, etc. Las Solanaceas tambien
son muy numerosas, haci^ndose notar
entore ellas las Nicotiana panictUatay glM-
tinoM (Tabaco cimarron), la elegante y
olorosa Datura arborea (Moripondio), la
Datura stramonium (Ghamioo), el Physalis
peruviana (Capuli), los PkysaUs poitrata y
angulata, (CapuU cimarron), la Nicandra
phyaaloides (Capuli cimarro de flores azn-
les), el Lycopersicum peruvianum , el He-
becladus umbellatus ; el Agnistus agg-regattu
(Qniebra ollas), el Oestrum hediandinum
(Yerba santa 6 yerba hedionda), im gran
nidiaero de Solanum, tales como el Sola-
num tuberosum (Papa) y los Solanum m-
grum^ phyllanhum, m/)ntanum, corymhosum,
muUijidum, etc.
<Las Yerbenticeas son representadas
por, la Verbena officinalis, la Lantona ca-
mara (Yerba de la maestranza) y varias
especies de Lippia, tales como : las Lippia
nodiflora, geminata canescens, etc. Entre
las Escrofularidccas se hace notar, la her-
mosa Calvezia Umensis la caprichosa Cal-
ceolaria pinnata (Yerba bolsilla), la Scopa-
ria dulcis, la BrowaUia abbreviata, las Bud-
leja occid^ntalis y spicata. Las legnmino-
sas tienen por representantes, el DoUchos
glycinoides, el Hedysarum uncinatum, la
Psoralia pubescens, la Genista spartium (Be-
taxna); eu fin muchas otras familias tie-
nen algauos representantes en la vege-
tacion de la Costa, y entre sns numero-
sas plantas citaremos el elegante Myrsine
Martgldla (Manglillo), las Passijlora Utto-
raits, Jtztpla y punctata {^oxhotk), la Mira-
bilis Jalapa (Buenas tardes), las Boerhaa-
via hirsuta y scandens, el Tropcdlum majus
(Mastnerzo), la Malva peruviaua, la Sal-
via rhombifolia, los Hdiotropium corymbo^
suniy pilosum synzystachyum y curassavi'
cum, etc.
c Si el Tiajero, dejando la orilla del biar
se dirije hdcia la Cordillera, ver4, i me-
dida que el terreno va elevindose, desa-
parecer poco ^ poco las plantas de las
regiones tropicales para ser reemplazadas
por otras de las regiones templadas; la
cana de azdcar que hasta la altura de
8,600 pi^s produce perfectamente, desapa-
rece su cultivo mas allA de este limite; los
Cactus (Gigantones), al oontjario, iL pesar
de ser plantas de los tr6picos, parecen
ser favorecidos en su desarrollo por un
clima mas templado; de manera que cuan-
do se sube a la altura de 4,000 pies sobre
el nivel del mar, veni aumentar«n nAme-
ro y en dimensiones y aparece el colosal
Cactus pemivianus que se eleva acd y alia,
en medio de un terreno pedregoso y ente-
ramente irido.
< Esta region se podria llamar Sier-
ra occidental: en la parte mas baja de es-
ta zona, podemos notar todavia varias
plantas. que caracterizan la vegetacion
tropical, tales como : la Annona cherimolia
(Chirimoyo), la PamHora ligularis (Gra-
nadilla), etc.; pero d. medida que adelan-
tamos en esta region, las vemos disminuir
continuamente en niiimero y acabar por
desaparecer casi del todo. Las plantas de
Europa, al contrario, parecen crecer mas
lozanas, por la semejanza que hay entre
su clima y el de esta zona. Las especies
que ban desaparecido por el cambio de
temperatura ban sido reemplazadas por
otras menos delicadas ; asf & la Tilandsia
purpurea, ha sucedido la Tilandsia usneoi-
des (Salvage), el Heliotropium corymbosum
ha sido sostituido con el fragante HeUo-
tropium peruvianum (Vainilla), la Nicotia-
na paniculata se observa reemplazada con
la Nicotiana rustica, Mas lo que admiriri
el viagero que recorre esta region serd la
abundancia de plantas tuberosas, con
que la naturaleza ha regalado d sus habi-
tantesy proporcionandoles con sus tub&-
culos, un sano y abundante alimento. En
efecto, se puede considerar i, esta parte
del Peri como la patria de la mas Aiil en-
tre las plantas tuberosas; esta es, el So^
lanwnt tuberosum (Papa), que ha de8terra->
do el haoxbr^ de todas las partea d^fiucQ^
PERU
704
PERU
pa donde «e lia introdncido sa cultivo. Al
lado de eeta preeiosa solanaoea, hallari
cnltivadas otras plantas taberosas no me-
nps interesantes, tales como: los OxaUs
crenata y tuberosa (Ocas), el UUucus tube-
ro9us (Olluco), el TropfUdlnm tuberosum
(Massua), la Polymnia sonchifolia (Learc6
6 Yacon). La vegetacicn de esta zonas va-
ria & cada paso, y las nuevas plantas se
snceden unas 4 otras con tanta regulari-
dad, que algonos puntos podrian servir,
al viagero botanico, para determinar la
altura, sobre el nivel del mar, del lugar
en que se halle. Asi, en nn valle abierto,
la Musa paradidaca (PUtano), y la Anno-
na ch&rimoUa (Ghirimoyo), d 6,000 pies de
elevacion, difieilmente llevaa sus frutos.
Signiendo el camino hdcia la Cordillera,
verd nn poco mas tarde apareoer unalin-
da bignoniacea de flores amarillas, la Te-
ccma rosaefoliaf nnas hermesas y briUan-
tes compuestas de flores anaranjadas y
rojas, las MvMsia acuminata y viciaefoUa,
el Curcas purgans (Pinon), el Agave am>e-
rieana (Magaey), el TagueUs minuta (Hua-
catay), la Escahnia rednosa, algunas be-
Uas especies de Cantua, tales como lasCan-
tiM huxifoUa, pyrifoUa y quercifoJia, Lie-
gado & on panto, donde la VUis vinifera
(Parra) no madura ya sns frutos, el via-
gero seri advertido de que se halla a ana
altora mayor de 9,000 pies sobre el nivel
del mar; pero todavia podra gastar 4 esta
altora de los frutos del Amygdalus persica
(Mriocoton), del Pyrus communis (Peral),
del Mains sativa (Manzano), etc. Mas &
medida que adelanta en su camino hacia
la magestuosa cadena de los Andes, veri
pooo 4 poco tomar la yegetacion un ca-
ricter alpino, pero muy distinto del que
presenta la yegetacion de los Alpes en
Eoropa; no enoontrar&aqui esos dilatados
bosques de conlferas, iormados por la
reunion de Pinus, Larix, Abiesy etc., que
con sn foUaja persistente y sombrio ca-
racterizan esta zona en los Alpes : el Pe-
r^ carece enteramente de representante
de la famiUa de las eoniferas, de manera
que SUB zonas alpinas tienen un aspecto
muy distinto; a^nos raros 4rboles de
fiianbuciu peruviana (Sauco), de BudU^a
incana, de Pclylepis racemosa (Quisoar)*
he aqui todos los yegetales arb6reos que
hallara en esta region.
« Apesar de que la temperatura haja ba-
jado sensiblemente ; apesar de que noi
acercamos siempre mas 4 la nieye, exii-
te sin embargo en esta region on restode
la yegetacion tropical, quiero dedr la Ca-
rica integrifoUa (Mito) que aunque modifi-
cada en sus formas, no leyantando ya n
tronco derecho, sino mas 6 menos tortno-
so y echado, no deja sin embargo de ad-
quirir un oierto grosor. A esta altora,^
es poco mas 6 menos de 10,500 pies, ci
dima es |muy fiayorable 4 la v^cUr'i:
de los pastes, el Medicago sativa {AlUk)
crece todabia admirablemente el Eor-
deum sativum (Cebada) parece desandlir-
en su pais natiyo, y una graminieea lodl-
gena no menos iial la Stipa icku (Tdm)
yiene d juntarse con laprecedenie. A ma
eleyacion un poco mayor termina esit
zona ; y con ella el cultiyo del Msiies§»
sativa (Alfalfia), que parece marear ke ti-
mites de la Sierra occidentaL
€ Aqui el yiagero entra en otra peqne^
na zona, situada entre 11,500 y 14,000
pies, que los naturales Uaman C^a dsU
CordiUera, y que por su elevacioii aobit
el niyel del mar corresponds A una regiflB
muy estensa que se halla al otro lado d*
la Cordillera, la que se conooe eoa A
nombre de Puna, Desde el momenio qK
entra en esta zona yerd la yegetacion dit-
minuir gradualmente, afeetar maa hmdl*
des formas, hacerse siempre mas nm
los yegetales arb6reo8, los que se Tedaam
solamente & dos especies, el Sambneus p-
ruvianus (Sauco) y el PulyUpu ratemom
(Quinuar), y llegado i la altura de 18,501^
pies, yerd desaparecer el cultivo de la ce-
bada, que por la baja temperatura no]
de ya desarroUarse ; en fin un poeo
alld el Sambucus peruvianus cesardL de fifs*
rar en el paisage de esta r^oa
y por ^timo el lAgubre Pofyl^U
sa, con su sombrio foUage,
tambien,
c La escena se presenta mas triaU ; b9
mas drboles, no mas grandas TogBlslM
sino miistios y espinosos arbnsloa* tdff
PERU
705
PERU
Como las Chuquirahua espinosa J microphy'
Udy cubren un terreno drido y desigual ;
solamente algnnos elegantes Lupintis
(Eorde la pluma), con bus vivos colores,
parecen romper la monotonia de esta ra-
quftica vegetacion, caracterizada por la
sobre dichas Chuquirahua, una especie de
Baccaris (Tola) y el Bolax gUbaria (Yare-
ta). La previsora naturaleza parece ha-
ber dotado & estas plantas de la propie-
dad de resndar una materia resinosa, que
las cnbre como de on barniz 6 impide de
este modo la rdpida evaporacion a que
esidn sujetos todos los seres en estas al-
tas regiones, donde es tan d^bil la pre-
sion del aire atmosferico.
€ A la altura de 14,000 pies sobre el ni-
vel del mar empieza la frigida region do la
Cordillera La vegetacion ya muy re-
dncida al terminar lapresente zona, sigue
empobreciendo mas y mas; los pequenos
y espinosos arbustos de Chuquirahua dis-
minuyen en sus dimensiones; algunos Ge-
ranium desprovistos de tallo (Mistka-
mistka) y mas humildes fragosas cubren
en varias partes el terreno de un simple
tapiz verde; unas matas de Deyeuxia lati-
folia, Bromus Hankeanus y otras gramind.-
ceas, se hallan dispuestas ac4 y alld. en
medio de las rocas ; en fin unas estranas
compuestas, tales como, el Criptochaete
andicola (Huamanripa) que abre sus flo-
res en medio de la nieve y los Felposos
Culcitium canescens, rufescens y nivale (Pu-
lluagua), que enteramente cubiertos de
una materia algodonosa, con sus hojas
pegadas al tallo y las cabezuelas de flores
dirigidas hdcia el suelo, parecen encoger
sus miembros, d fin de concentrar un po-
co de calor, para resistir el frio de esta
cmda region. Desde este punto veremos
las plantas faner6gamas hacerse siempre
mas raras, y por ultimo desaparecer en-
teramente a la altura de 15,000 pies poco
mas 6 m^nos, donde no ballaremos mas
qne simples criptogamas, recorddndonos
la vegetacion de las regiones polares.
« !E1 viagero entra alii en el reino de
los Xiiquenes, de esas plantas secas, ca-
riaceas, de matices muy variados, pero
caai siempre desprovistas de color verde,
que produce tan dulce y agradable sensa*
cion d nuestra vista ; en fin, de esas plan-
tas que parecen carecer de vida y siem-
pre cargadas de sales calcareas, de 6xido
de fierro y de otros principios minerales,
de manera que se podria decir que esta-
blecen el trdnsito entre los s^res vivi^n-
tes y los brutos, entre la naturaleza orgd-
nica y la inorgdnica.
« A esta elevacion, aparece d la vista
del viagero una linea sinuosa que marca
el limite entre la vegetacion de los Lique-
nes y las nieves perpetuas, y al fin hemes
aqui Uegado d la cumbre de la gran bar-
rera que separa las aguas del Pacifico de
las del Atlantico, barrera que no es como
habia pensado Wildenow, un centro de
vegetacion de donde parten y se estien-
den los vegetales d las regiones inmedia-
tas, sino cabeza que sirve de linea diviso-
ria entie la Fauna y Flora de un pais, y
la Fauna y la Flora de otro. En esta ele-
vada region un silencio de muerte nos ro-
dea, ni un solo arbusto, ni una sola yerba
anima la triste escena; la vida parece en-
teramente extinguida, y d la vista de tan
magestuoso y tacitumo espectdculo se
despierta en el hombre sensible la idea de
su pequenez.
« Si dirijimos ahora nuestras miradas
lidcia al Este, veremos d lo lejos una os-
cura mancha en el horizonte, que nos in-
dica la vegetacion de la sierra, que pare-
ce convidarnos d gozar de saludable cli-
ma. El viagero que baja al otro lado la
encumbrada cordillera, entrando en la
gran zona interandina, verd poco d poco
elevarse la temperatura y con ella reani-
marse la vida, apareciendo de trecbo en
trecho algunas manchas cubiertas de una
verde alfombra, como al abrirse la prima-
vera despues de un rigido invierno en los
• paises de la Europa septentrional, y lle-
gando a la altura de 14,000 pies, entrard
en una dilatada y particular region cono-
cida en el Peru con el nombre de Puna.
« La region de las punas ofrece un
aspecto enteramente particular que tiene
mucha analogia con el de las grandes Ua-
nuras del Asia y con las pampas de la
Bepublica Argentina. En efecto, inmeu-
89
PERU
— 706 —
PERU
SOS Uanos cnyos limites se pierden en el .
horizonte y donde d la imaginacion del
hombre aislado se ofrece la idea de lo in-
flnito ; una vegetacion redacida y mon6-
tona por sa igualdad, caracteriza esta
parte del Perii.
« Aqui es donde el viagero botdnico po-
drd hallar los verdaderos tipos de las
plantas sociales, que ocupan gran esten-
sion de terreno, tales como : la Stipa ichu
(Ychu), varias especies de Deyeuxia, de
Bromusy Avena, Poa, conocidas en el pais
con el nombre de Paja, y que constituyen
excelentespastos donde se nutren numero-
sas manadas de ganado que forman la
riqueza de esta parte del Peru. Ademds
de estas litiles gramindceas, hallard en
esta region unos resinosos Baccaris (Tola),
una especie de Astragalus (Garbancillo)
notable por ser venenoaa para los gana-
dos y principalmente para los carneros,
varias especies de Azorella y de Bolax
(Yareta), la Verhma minima^ etc. En la
parte mas baja de esta zona halagard su
vista la aparicion de las elegantes Muti-
sia vcciaefolia y acuminata (Chinchincul-
ma), con sus bellas fiores anaranjadas y
rojas; de unos hermosos Lupinus (Flor de
la pluma); y del espinoso Homoianthus
muUiflorus (Escorzonera) ; un poco mas
alld, algunos campos cultivados de Oxalis
tuberosa (Ocas), de Hordeum sativum (Ce-
bada), de Chenopodium quinoa (Quinua),
y uno que otro Arbol de Budleja incana
(Quisuar) y de Polylepis racetnosa (Qui-
nuar), vendrdn d dar un poco de vida al
paisage y hardn conocer el limite de esta
zona poco favorecida por la naturaleza.
c La elevacion de la temperatura, la
falta de nieve y la aparicion de los vege-
tales arb6reos y cultivados, advertirdn al
viagero que ha entrado en una nueva re-
gion ; esa es la Sierra
fLa vegetacion va gradualmente ftu-
mentando; la Canosa, Budleja (Quisuar),
y el sombrlo Polylepis (Quinuar), Antes
muy raros, los veremos hacerse mas co-
munes d medida que vayamos bajando ;
d estos vendrd d juntarse el Sambucus
peruvianus (Sauco), el Alnus acuminata
(Aliso), el Cerasus capuli (CapuH), y un
poco mas tarde aparecerd en la escena «l
Salix humboltiana (Sauce), que con el 1)e-
llo color verde de su foliage, nos annnm.
un clima mas templado y benigno.
c En la parte un poco baja de «sta zo-
na hallaremos cultivados la mayor parts
de los vegetales mas utiles de la Europa;
asi los drboles frutales mas comunes, ti-
les como el Amygdalus persica (Melooo-
ton), el Pyrus cummunis (Peral), el Msbtt
sativa (Manzano), etc., producen, por It
suavidad del clima, abundantes y sabfo-
sos frutos ; la Faba vulgaris (Haba) ealff«
con su cultivo una grande extension df
terreno ; los forrages, tales como el Mt-
dicago sativa (Alfalfa), y el Hordeum smi-
vum (Gebada); se desarroUan con exliii-
berancia; el Ttiticwn sativum^ (Trigo).
nos ofrece d la vista sus abundantes mie-
ses agitadas al menor soplo de ure y ea-
yas doradas y flotantes espinas rebosu
en los campos. Si a estos anadimoe t\
gran cultivo que se hace de dos predoMi
plantas indigenas, tales como la ZeawMft
(Maiz), y el Solanum tuberosum (Papa),
podremos decir que esta zona por sn he-
llo cielo y ricas producciones es el eoiUe-
ma de la salud y de la abundancia.
tEsta region no solamente proporcioBa
d sus habitantes abundantes alimentoi
con que subvenir d sus primeras neoea-
dades, sino tambien actives medicamentos
para restablecer su salud cuando se halle
alterada. Asi es que en esta zona, es donde
se encuentra la bella Pharpitus puhaems
(Papiru), cuyas raices tuberosas son pHi*
gantes, el Niphobolua ccdagiuUa (Galagoa-
la), IskKram^ria triandra (Ratania), P
cucko 6 Antactiskmay que cubre los
dridos con sus matas ramosas y lenosas,
las Valeriana pilosa^ serrata^ globiflora, ele.,
una especie de Galium (Yerba oenteDa).
usada en el pais como mbefadente,
«E1 viagero botdnico hallard en esta
gion muchas plantas con que enriqaeeer
sus colecciones, demaneraquareoornenjb
los setos podrd reoojer el Lycium obov
(Espino), la extrana Collelia ephedra^
yos ramos espinosos earecen de hoj
hermosa Cantua buxi/olia ( Ccania) el
gante Solanum tomentorum (Hormia), cm
ias, k
PERU — 7
JOB hojas ebtan oabiertas de nn vello ro-
jizo y labella Tacaonia speciota (Curupita),
qns coQ BD tallo voluble enlaza capricbo-
aomente las plantas ceroanaa embelleci^Q-
dolaa con ens grandes y brillanteB flaie^.
ViaiUodo Iob oerros, Be le presentariL &
h Tista loa graciosoa HediotU thymuolia y
amjfrta, las Salvia longitora, plumosay op-
potitifolia, el Anlkencum glaueum, la ele-
gante Nothocldena nivea, etc., etc.; en los
hgares inandados observar^ laa Calr.tolo-
ria pinnata, icabra y viscoia; eu fin, ballara
eeparcidas ac& y alld en varios puntoa la
b«lla Salvia eagittata (Salvia real), con an
larga espiga de flores azalea, el Solarium
umdicaaa (AmaHaca), la narciStica Datura
wngMTua (Floripondio encamado 6 Guar-
gar), de aemillas embriagantea, el Margi-
ricarptu utosus (Yerba de la perdilla), la
Pintda ineada (Llnque), notable por sa du-
ra madera, varias especies de Cawia, la
Tieomarogafolia,Bio.,eto. Si ahora el via-
geio entra en una de eatas profundas qne-
bradae, v»ri con admiracion jimtarse loa
prodnctosdelaercgioneatempladaaeonlaB
de las regionea tropicalea, y entre Iob ve-
gatalee cnltiYados ballara l&Anrunna cheri-
iHolia (Chirimoyo), la Pertia gratUtima
(Palto), si Saclmitm officinarum (Cana
dnlce), etc., etc.
• Hemoa dicbo ya que la sierra esta si-
taada entre las dos cordillerae, de mauera
gue si queremoe viaitar la region traean-
dina, conocida en el Fer^ con el nombrs
deMontana,deberemoaatraTesarotrabar-
rera, eeto es la cordillera oriental. EI via-
gero i medida que vd subiendo esta nue-
va cadena verd aucederse en el miimo 6t-
den los cambios en la vcgetaoion que ba-
hrik observado en el paaage do la cordille-
ra occidental, tales como taBUGeHiTaesoa-
eez de los Tcgotales arb6reoB, la dimiau-
cioD eu sutalla, sucompletadesaparicion,
el principio de las frlgidas punas, faasta
Uegar » la cumbre. Pero al bajar los pri-
meros escalones de una nueva cordillera,
jcoaJ sera bu sorpreaa al ver una vegeta-
cion enterameate distinta de la que habia
notado en la primers:! nuevas foimas se
le preeentan & la vista; son los represen-
tantea de la familia de las EHcauat, eon
— PERU
BUS hojas ooritloeaB y lustroaas, los que
caraoterizan d esta region. La elegants
Gayhuiaeia depmden* con sua largas florea
tnbulosas de un color rojo de sangre apa-
recen por la primera vez; varias especies
de Vaednixaa, tales oomolos Yaceinium ra-
mosistimum, Jloribundum y crenulatum, coa
sua ramos cubiertos de numerosoB Liqat-
net, dan a! paisage un caricter enteramen-
t« alpino; pequenos &rbustos de OduUhe-
ria ertcta y glabra esparcidoe sin orden
aci y all&, engalanan un terreno eacabro-
so y desigual; en £n, la mata de la bella
liefaria ledi/oUa con bus numeroaas flores
rosadas, noa advierte el haber pisado una
zona maa tetnplada Uamada en el pais
Geja de Montana.
• Esta zona se puede oonsiderar co-
mo oaracteriatica del Perd, porque cone-
tituye una region botdnioa bien determi-
nada, cnal es la de las preciosas Cateari-
llai. La vegetacion poco tlntes reducida d
pequenos arbustos, la vetemos aomeutar
il oada paso y adquirir poco i, poco una
talta siempre nias elevada; i, las Eric&aeat
de la precedente zona, ver^mos suceder
otraB mas delicadas, tales como algunas
«specias de EscaUonia y las soberbias Thi-
baadia nitida y bicolor, con sub flores car-
nosas, en laa cuales el mas pnro bianco
ee one a un brillante color rojo; nn poco
maa alld el bermoao (Ireocallis grandifiorti
(Catas, Picabuay), con sn bella pirdmide
de Sores rcsadas, atraera laa miradas del
viagero botdaico; pero no habrd dado to-
davia mucbos pasos, cuando un aire per-
fumado llegard i, halagar su olfato: es el
primer repreaentante de las febrifugas
Chinaona que de l^jos se anuncia, es el
mensagero de estoa utiles y precioaos dr-
bolee, d los cuales millares de bombrea
deben su vida, en fin, esla Chiwona oi-ala
que bace su primera aparicion eu la es-
t Las numerosas especies de este g^nero
se ballan eeparcidaa aobre una faja ds
terreno aituada en loa declivea orientales
de los Andes, entre 4,000 y 9,000 pi^s de
elevacion sobre el nivel del mar. Estata-
ja ocnpa parte de Bolivia, atrayiesa en
toda BU loufnbud el Pert y se eatieii3.d «^
PERU
— 708
una gran parte de la Nneva Granada,
formando la gran Eegion de las Chinco-
nas, Uamada tambien Eegion de Hum-
boldt. Cada parte de esta region tiene
BUS especies propias, pero el Peru for-
mando la parte intermedia posee el ma-
yor nlimero, observd,ndose en su extremi-
dad Sur las especies propias de Bolivia,
tales como la Chincona calisaya, que es
la mas estimada y las Chincona amygdali-
folidj boliviana pubescens y asperifolia; en
8U extremidad Norte, las Chincona Conda-
vdnea cordifolia y Mutmi ; en fin, entre
las especies propias se cuentan las Chin-
cona car abay ends, HumboUltianay ylanduli-
J'era, micrantha nitida y Scrobiculata.
« La yegetacion de esta region es muy
variada; las especies se multiplican r^pi-
damente d nuestra vista; numorosos ar-
bolillos de Mirica jyolicarpa (Laurel 6
Huacan), muestran al viagero][sus peque-
nos racimos de frutos cubiertos de cera;
las elegantes Cuphea verticillata y cordata,
acompanan la Fucsia Corymbiflora cuyas
colgantes y encendidas flores contrastan
con Unas blancas y soberbias Sobralias ;
las hiimedas rocas se hallan revestidas de
un bello tapis verde, formado por nume-
rosas especies de Leycopodium, y en fin,
la grdcil palmera, Oreodoxa frujida y al-
gunos helechos arb6reos con sus elegan-
tes quitasoles formados por la reunion de
sus hojas finamente recortadas, dan al
conjunto de la vejetacion de esta zona un
aspecto particular.
« A medida que el viagero adelanta en
esta region, verd a cada paso aparecer
nuevas especies y nuevos cuadros se le
presentardn A, la vista; aqui xma falsa
Chincona, la Lasionemu rosea (Asmonich),
con sus ramos cargados de Orqiddaceas
epifitas, tales cmo, varias especies de
Epidendrum, Femandezia, Bletia, etc.; alld
la Cosmibuena obtnsifolia con sus bellas
flores blancas, la Condaminea coryttibosa
(Caratu), de grandes y coridceas hojas,
la CascariUa Rireroana, la olorosa Rhopa-
la peruviana, la Bocconia fnUescens, con su
jugo anaranjado, y un poco mas tarde
las Gesneria picta y sylvatica, la Escobedia
scabri/olia, el brillante Allapkctus sclimU,
- PERU
la aromatica Anwnum thyrsoidmm, la es-
belta Cecropia pdtata con bos hojas en
quitasol y por tiltimo, numerosas espedes
de Melastonuif Siphocampylus Sarrauca, Ck-
siaj etc., caraoterizan la parte mas baja
de esta zona.
« Hemos al fin llegado 4 la ultima j i
la mas rica zona del Perd, conocida en el
Perii con el nombre de Montana
«La naturaleza en esta zona hades-
plegado toda su fuerza creadora, vazuo-
do al infinito las caprichosas formas, los
brillantes colores .y los snaves perfnmei
de sus producciones. Aqoi el viagero en-
tra en un terreno virgen, donde la ci^ili-
zacion todavia no ha penetrado, teneoo
que planta humana aun no ha pisado y
donde puede estudiar los vegetales en sus
formas primitivas {Que de cnadros tan
encantadores ohrece esta region! Selvas j
bosques tan espesos que su follaje inter-
cepta el paso & los rayos solares; elegan-
tes, elevadas y esbeltas palmeras, cnjas
copas flotantes en el aire estan sostenidas
por un flexible y derecho tronco; coloar
les y vetustos Wholes cuya longevidad,
tal vez, iguala la de nnestro globe; flores
cuya variedad de matices parecen dispn-
tarse los colores del arco-iris; en fin pate-
ce que en esta region, la naturalaza \a
dispuesto de los elementos para prododr
todas las combinaciones de formas y oo-
lores posibles.
Elbotanico que visita esta zona adnira-
rd. la bella Martinezia cariotf/oUa (Gaiso-
na), palmera cuyo estipes aisladodela
superficie del suelo, descansa en el \ei^
ce del hermoso cono que forman sus dd-
gadas y numerosas raices; la Bacxmd'
liata (Chonta), tan empleada por los sd-
vages en la fabricacion de los arcosy
puntas de las flechas ; el elegante CvC'*
Butyracea (Palma real), qne smmnistn
por incision un Hquido, el coal porlafet-
mentacion produce una bebida aloolica
andloga al vino; entre las Ciclantdctat, hk-
Hard la Phytelephas mn^rocarpa (Humuoi
notable por sus grandes frutos cujAsaasi-
lias tienen un albumen analogo al maziL
la Carltidovicapdlmata(BoTDtbonBge)eBj^
bellas hojas dispuestas en abanieo, fiirra
PERU — 7
para preparar la paja para la fabricacion
de lo8 sombreroB de Gnayaqnil; la Carlu-
dorieaf urn/era de grandea raioes adven-
ticias en forma de sc^as.
• Muolios Tegetales de esta region stuni-
nisttan preciosaB maderas de coBstruc-
cioD, entre las ciioles el viagero botfLnico,
observara la Huertea graadidosa (Cedron
macho), la Ceilrela odorata (Cedro), la
SicU(fnia Mahogany (Caoba), la Olmedia
axpera, la Liwuma obarata (Luoomo), la
L,ucuma caimito (Caimito), algtmaB eape-
cies de Juiilamt, (Nogal), la Campomanetia
coniifvlia (PaliUo), el Crytophjilum ferra-
t Ecbaodo una mirada a los vegetaleB
cnltivadoB, veremos ala altnrade 4,000
pies Bobre el nivel del mar, aparecor el
cnltivo de la £rom«/(a ananas (Pina), de
la Mitsa paraduiaca (Plitano), del Knj-
throxylan coca (Coca) y del Saccharum of-
/icitMrum (Cafia dulce), la que & esta al-
tera crece con di£ciiltad y nunca d& flor.
A la elevacion de 8,600 pi^B, ademaB de
loa precedentes. Be produce la Coffea ara-
biea (Cafe) ; el Sacekarum officiiianim ma-
dura con mas facUidad y se cultivan do9
Tariedadee: una Uamada Gaua dnlce de
Guayaquil madura d los 18 meses; otra
so conoce con el oombre de C»iia dulce
comun y emplea para madurar doe afioa
y medio. A medida que ae baja, loe vege-
tales depaise8tropicales,Buministranpro-
ductos niaa abnndantea y en menor espa-
cio de tiempo, de manera que llegando &
la elevacion do 2,000 plea, la variedad de
Saccharum o^icinarum conocida eon el
uombre de caua dulce de Guayaquil, ma-
dura a loa doce meaes, y el Theohroma ca-
Clio (Cacao) produce perfectameute. A ea-
tos podemos anadir la CarUa papaja (Pa-
paya) y todos los firutoB que se cultivau
en la oosta.
< Si penetramoB en |lo mas eapeso del
bosque, para Borprender, pot decirlo asi,
las obras de la Naturaleza en su mas
apartada mansion; ique hermoao cuadro
EC DOS presenta delante:! un elevado y co-
losai Ficutijigantta (Higueron) cuyas rai-
ces se arraatran y serpeutean en la super-
£cie de] Buelo i, laigas distancias y las
I — PERU
tamaa elevadaa en los ain
con laa de los ^boles cere
una immeusa bdveda de v
mentosa Vainilla ae oleva i
del terreno y trepando i
enorme tronco, lo adorn a ■
y oloroaas flores que haati
balsaman el aire; hermc
auben con sua tallos volu
mas elevadas ramas, las
subeo otra v^z y engaloni
berbiaa guirnnldas de flore
to mdgico a eate admirabli
< Las eacenaa se suced«i
sin interrupcion : aqni ni
Bomh'icfoi, tales como el
((Jeiba), el F.riothndron esctt
ruia iiaiiinis, el Cheirostei
(Unampo) y la Ockroma j.
de balsa), con sus troncc
riiilodendroii de formas ■"
lamaa con numerosas ei
taa de iMrajithm ; un poi
aromAtica Nectandra puehi
las Jlunchoiia anijuMifiilia
(Cirueta del monte) enla:
aamente por los tallos p<
VauUinia matrophylla , q
trechoa, semej antes ik aogc
dido a, liorizontalmente ; i
poa formados por el bello j
fenim (Quino-quino) cuya
tica (Quina-quina) resuda
Peru, la Fraiiciscea yrani
per laa bermoaaa flores
color bianco al morado, ]
lUta peniriaiia con bub brill
en fin un gran numero d
nanloa espacioa dejados i
Arholos y entre ellos podr
Pxychotria amelistina, alba,
nicea; la voluble Blacken
Rhexia rosinarinifolia y ^ii
rias especies de Jutticia, A
jiia, Maranta, Dioscorea, •
etc.
• Si el viagero botinico c
mino hdcia la parte mas t
gion, observarA crecer gt
temperatuta, diaminuir Ioe
impedian su libra pasage
PERU
— 710 —
PERU
Arboles mas y mas elevados. A la sombra
de esta exhuberante vegetacion, un aire
humedo y tibio, una atmOsfera perfuma-
da y la vista de tan variadas produccio-
nes parecen embriagar sus sentidos ; por
do quiera que dirija sus miradas, la obra
de la creacion se le presenta con todo sn
imponente aspecto y el naturalista en
medio de esta salvage y virgen naturale-
za, esperimenta tan puros y suaves goces,
que no se podrian comparar con los que
proporcionan las agitadas y bulliciosas
capitales.
« Cuanto mas sc aproxime el viagero a
los bajos terrenes surcados por el cauda-
loso rio Amazonns, notard aumentar el
numero do los reprcsentantes de la fami-
lia de las Araceas y entre cUas hallard el
hermoso Caladium hicolor, el SymjonixLm
auritinn; el Philodendronfragantvisimum, la
Dieffemhachia seguim y su variedad con ho-
jas manchadas ; la bclla familia de las
Musdceas, la vera represcntada por las
Boberbias Heliconia rostrata, lin^julata y
subulata ; y mas alU atraerdn sus mira-
das algunas Zarzaparrillas, tales como
los Smilax obliquata, PncppUiUy liuiziaiia,
febbrifnga, etc., que con su tallosarmen-
toso trepan sobre un precioso arbol de
hojas trilobadas y de abundante jugo le-
choso; esto es, la litil Si/pJumia elastica
(Arbol del Caucho).
« Pero he aqui el viajero ya en las ori-
Has del magestuoso ^ imponente Amazo-
nas, de ese rio cuyas enormes masas de I
agua forman ensenadas y se deslizan mue-
llemente acariciadas por el perfume de las
flores que adornan sus riberas : en una de
estas pequeiias ensenadas abrigada por
una lozana vcgetacion, cuya espesura em-
bellecida por hermosos y colgantes raci-
mos de lieliconia, enlazados por una vo-
luble TaoerjHontana, sorprendera descan-
sando en medio de un bano tibio tranqui-
lo y cristalino a la gran reina de los rios
de la America meridional, & la mas bella
y mas grande entre todas las Xinfdceas,
quiero deeir a la magnifica y soberbia
Victoria Er^jia , cuya vista cauH6 tanta
admiracion al c^lebre Haenke que presi-
pitdjidose de rodillas, espresd su entusias-
mo, con acaloradas esclamaciones, vv
dadero Te Deum de an naturalista hadi
el Supremo Hacedor de tantas bellezttj
vin.
Sist^ma de Gobiemo.
Desde que el Perti se emancipo del po-
der de Espana adopt6 la forma dego-
bierno democrtltico republicano repreaen-
tativo, estableciendo la independenda de
los tres poderes, Legislative, EjecutiYo y
Judicial. Yarias constituciones se ban
dictado desde el 17 de Diciembre de 1822,
en que se fijaron las bases de la primen
que tuvo el Peru.
La Constitucion que hoy rije es la de
1860, reformando la anterior de 1856. Be-
gun esta Constitucion, la forma dego-
biemo es republicano democraiico repre-
sentative, fundado en la unidad. Ejercea
el Poder los cuerpos Legislativo, Ejecn-
tivo y Judicial, con absolata independen-
cia unos de otros.
La unica religion que puede ejeroene
publicamente es la Catolica, ApostiSfica
Bomana ; no reconoce empleos ni privile-
gios hereditarios, fueros personales si
vinculaciones, y toda propiedad es enage-
nable: solo el Congreso puede imponer
contribuciones ; son nulos los actos del
que usurpa funciones y de los que ejercoi
empleos piiblicos sin los requisites de la
Constitucion y las leyes: todo el que ej€r-
ce cargo pubhco es responsable, y puede
ser acusado.
Entre las garantias individuales w re-
conocen todas las establecidas en las oons-
tituciones mas hberales de otras nacio-
nes ; tales como la libertad de imprenta,
el no poder ser preso sin 6rd«n express
del juez , el secrete de las cartas, la liber-
tad de industria 6 profesion : la inriolabili-
dad de toda propiedad y la del domicilio; A
derecho de asociacion y peticion, indi^-
dnal 6 colectivamente. Los extrangeroi
pueden adqnirir propiedad raiz.
Sou ciudadanos los nacidos en «I Perd,
6 los nacidos en el extrangero de p&dxe
6 madre peruanos; los naturalee de la
America espanola, 6 los espanoks tp^
PERU
— 711 —
PERU
residen en el Perti desde que se jurO la
Independencia, y los extrangeros mayo-
res de veinte y un aiios que ejercen algu-
na industria 6 profesion, y que se inscri-
ban en el registro clvico. Se ejerce la
cindadania & los veinte y un aiios, 6 d^ntes |
si son casados; mas para ejercer el dere-
cho de su£ragio es necesario saber leer y
escribir, 6 ser jefe de taller, 6 tener algu-
na propiedad raiz, 6 pagar al tesoro algu-
na contribucion.
El Congreso ejerce el poder legislative y
66 compone de dos Cdmaras; la de Sena-
dores y la de Diputados. Los diputados
son elegidos por los ciudadanos por vota-
oion indirecta. Los diputados y senadores
son inviolables en el ejercicio de sus fun-
oiones: para ser elegido se necesita ser
peruano de nacimiento, ciudadano en ejer-
cicio y tener una renta de 500 pesos, 6 ser
profesor: para diputado 6 de 1,000 para
ser senador, y 25 anos de edad para dipu-
tado 6 35 para senador. Las Camaras se
renuevan cada dos anos por tercer^'s
partes.
Fl jefe del poder ejecutivo se llama Pre-
sidente de la Eepublica ; es elegido por
los ciudadanos por votacion indirecta.
Debe ser Peruano de nacimiento, ciuda-
dano en ejercicio, y tener 85 anos de edad
y 10 de domicilio en la Repiiblica. El
cargo dura cuatro anos y no puede ser
reelegido, sino despues de un periodo
igual. Sus atribuciones son las conocidas
en todas las constitupiones con muy corta
diferencia. Para el dospacho de los nego-
cios de la administracion bay cinco mi-
nistros nombrados 6 removidos al arbi-
trio del Presidente. Para los casos de en-
fermedad 6 muerte del Presidente, 6 cuan-
do se declara vacante la presidencia, bay
dos Vice-presidentes, primero y segundo,
elegidos del mismo modo que el Presi-
dente.
Para el regimen interior, se divide la
Bepublica en Departamentos y Provincias
Htorales ; los Departamentos en Provin-
cias, y estas en Distritos. Los departa-
mentos y provincias litorales son gober-
nados per Prefectos, las provincias por
Sub-prefectos, y los distritos por Gobema-
dores y t^nientes gobemadores, en una
subordinacion gradual. El Presidente d©
la RepAblica nombra d su arbitrio & loa
Prefectos y Sub-prefectos; los Gobemado-
res son nombrados por los Prefectos &
propuesta de los Sub-prefectos. Hay mu-
nicipalidades en los pueblos determinados
por la ley.
El poder judicial se ejerce en asuntofl
de menor cuantia por Jueces de Paz, cu-
yo numero es el de los distritos que tiene
la Eepublica. En asuntos de mas de 200
soles 6 criminales ejercen Jurisdiccion
los Jueces de 1.' Instancia, uno cuando
menos en cada provincia ; en 2.* Instan-
cia por Cortes Superiores de Justicia,
Hay un Tribunal Supremo que en los ca-
sos determinados por la ley conoce dt las
causas para examinar si hay 6 no nulidad
en las sentencias de 2.' Instancia, y falla
en case de haberla: en ciertas causas co-
noce en primera 6 segunda Instancia so-
gun la Constitucion y leyes especiales.
Para hacer efectiva la responsabilidad
de la Corte Suprema hay un Tribunal lla-
mado Tribunal Supremo de Eesponsabi-
lidad compuesto de nueve Vocales y un
Fiscal, nombrados por el Congreso: es
cargo Concegil y dura por cuatro anos.
Para ser Vocal 6 Fiscal se requiere 40
aiios de edad, ser Abogado; tener una
renta no menor de 3,000 soles ; haber si-
do Diputado 6 Senador, Ministro de Es-
tado, 6 miembro de algun Tribunal de
Justicia 6 Decano del Colegio de Aboga-
do, 6 ejercido cualquiera carrera publica
por diez aiios. Este Tribunal tiene tam-
bien jurisdiccion para sustanciar y revol-
ver los recursos de nulidad que se inter-
pongan de las sentincias pronunciadas
en segunda Instancia por la Corte Su-
prema.
El Presidente de la Eepublica nombra
los Jueces, Fiscales y Vocales de las Cor-
tes, debiendo ser propuestos previamente
en ternas dobles los Vocales y Fiscales
de las Cortes Superiores, por la Corte Su-
prema, y los Jueces de l.» Instancia y
Agentes Fiscales, por la respectiva Corte
Superior. Los Vocales y Fiscales de la
Corte Suprema son elejidos por el Congr<i<*
PERU
— 712 —
PERtT
BO, i, propnesta en terna doble del Presi-
dente de la^Eepdblica.
Todo juicio es publico; las sentencias
son motivadas y fundadas en ley. Se pro-
hibe todo juicio por comision; ningun Tri-
bunal puede avocarse las causas pendien-
tes ante otro, ni revivir juicios conclui-
dos.
La jurisdiccion de cada Juez de Paz se
limita d su distrito; la del de 1.* Instan-
cia 4 su provinoia ; la de la Corte Supe-
rior d uno 6 mas Departamentos. La
Corte Suprema la extiende sobre todos
los asuntos que van por caso de nulidad
y en los demas que entiende segun ley:
Y^ase Division Judicial en la Seccion VIIL
IX.
Religion.
La religion general en el Peru, en muy
pocas escepciones, es la CatiSlica, Apos-
tclica Bomana, y segun la Constitucion
politica es la del Estado que la proteje,
sostiene y fomenta con fondos del Erario
Nacinoal y prohibe el ejercicio publico de
otro culto.
Sin embargo en algunas ciudades prin-
cipales como Lima, el Callao y Tacna,
bay locales como capillas etc., destina-
dos al culto protcstante d. donde concur-
ren publicamente los sectaries, sin ser in-
quietados por el pueblo ni por las autori-
dades. Tambien hay cementerios publi-
cos para los protestantes y aun p|ira los
judios. Todo esto prueba que de hecbo
existe verdadera libertad de cultos.
Del Erario Nacional salen los fondos
para pagar el sueldo de los Obispos y Ar-
zobispos, de los Cabildos eclesidsticos, de
los Curas de ciertos lugares ; de los cole-
gios Seminarios, de los gastos que deman-
da el culto ptiblico como la reparacion y
construccion de iglesias.
Los gastos fijos y constantes, son los
siguientes :
SneldoB.
Un Arzobispo y secretaria 22,090
Siete Obispos i 66,926
Capellanesy Curas en ciertas doc-
trinas 4,888
Cabildos eclesidsticos 132,ft5i
Colegios Seminarios 11,535
Gastos varios del culto 88,074
Ademas sale de las cajas de k Nados
los gastos de refaccion, conservadoii y
construccion de iglesias.
En la Seccion XII damos i conocer k
division eclesidstico.
X.
DiTision 6 demarcaclon politio,
Elesi^ica j Judicial.
DIVISION POLtnCA.
Juzgamos titil y necesario dar algnm
idea de la demarcacion politica del Peru
en tiempo de los Licas; de la qne se luzo
durante los primeros alios de laconqaisU;
de las posteriores basta que se proclanw
la Independencia y de las efectnad&sfais-
ta el dia. Sobre estas ultimas UamaoKB
la atencion acerca de lo que hemos dkho
en el cDiscurso Preliminari parrafo de-
marcacion territorial. »
Epoca de los Incus. — El imperio de
los Licas estaba dividido en cuatro pazi^
principales llamadas Chinchaysuyo CcUdf-
suyOy Antisuyu y Cuntisuyn, que denoUbtt
los puntos cardinales respecto de la on-
dad del Cuzco que se suponia ser el cm-
tro. Se les di6 estos nombres porlastri-
bus 6 naciones principales que donmtt-
ban esas comarcas: los AiUis babitabui h
region oriental; los Cunti* la dd Oeste;
los Chitichas la del N. y los CoUas li dd
Sur : i estos nombres propios les aua^-
ron la palabra suyu que en quechna og-
nifica comarca, territorio, provincia, j^-
risdiccion, tribus ; asi que la palabra An-
tisuyu significa comarca, provinda, 6 li*
gar habitado por los Antis, Chincbaysaji
la babitada por los Cbinchas etc., J i^
oon junto se le denominaba Tahuanti9g»f*
que significa las cuatro partes del tenis^-
rio 6 comarca.
Cada una de estas cuatro partes, ^
pudieramos llamar grandes Vireyna»*»
estaba subdividida de modo que catt
diez mil habitantes quedasen gobemaioi
por un Curaca; estos subdi vidian tn h-
PERU
— 713 —
PERU
risdiccion por decurias 6 oenturias al car-
go de sus respectivos jefes. Asi se sabia
con una perfeecion, desconocida hoy en
naciones mas civilizadas el ndmero de
habitantes y sus ocupaciones 6 industria.
Este sistema fa6 inalterable.
Epoca del Coloniage. — En los prime-
ros anos despues de la conquista, el Bey
de Espana entaregd el gobiemo del Peru
& cada uno de los conquistadores princi-
pales, dandoles el nombre de Adelantadosf
siendo Francisco Pizarroel primer Adelan-
tado Mayor : poco despues se reparti6 el ter-
ritorio entre los mismos conquistadores
con el nombre de encomiendM, mas 6 m6-
nos ricas 6pobladas, segunla categoria de
Jefe. El Encomendador 6 Encomendero era
el Senor Feudal; despotizaba y oprimia d
su arbitrio & sus subditos; nombraba Go-
bemadores, y Casiques, dando este Ul-
timo nombre en lugar del de Curctcas: de
las contribuciones que imponia pagaba
una parte al Bey de Espana, como prue-
ba de vasallaje, y el resto era su patrimo-
nio. Anos despues y permaneciendo el
mismo sistema de encomiendas se di6 el
nombre de Gobemador & Francisco Pi-
zarro. Este absurdo y opresor sistema cau-
s6 grandes convulsiones politicas hasta
que en 1642 se di6 al Perii nueva forma
politica erigi^ndolo en Vireynato y dele-
gando en los Vireyes el mando politico,
militar y civil. En 1569 el Virey Lopez
Garcia de Castro dividi6 el Vireynato en
provincias, gobemadas por Correjidores
que ejercian su autoridad en todo el terri-
torio que comprendia cada Obispado ; por-
que enaqueltiempOjycomohasta el dia, la
division poUtica se subordinaba & la ecle-
siAstica. En 1717 se desmenbr6 el Virey-
nato del Perii, para formar el de Santa
F6 de Bogota, quedando subordinado en
lo judicial a la Audiencia de Lima. Ent6n-
ces el Perti se extendia desde la ensena-
da de Guayaquil hdsta el Cabo de Homos,
y comprendia, varias Di6cesis y solo cita-
remos las que hoy son parte intehrante
del PerUy d saber:
liima (Metropolitana) — Trujillo. — Hua-
jn anga, — Cuzco — Arequipa.
Fonaaban parte del Obispado dela La
Paz varias provincias del Departamento
de Puno, que se denominaban Paucarco*
Ua y Ghucuito.
Cada unade estas Di6cesi8 estaba divi-
dida politicamente en eomjimientos 6
provincias; y 6stas en partidos; aunouan-
do se confundian frecuentemente estos
tres nombres, empleando indistintamente
cualquiera de ellos: al jefe principal se le
llamaba casisiempre Correjidor. El nt^e*
ro de Correjimientosllegaba d 51, sin com-
prender los de Chucuito y PaucarcoUa que
en lo eclesiistioo pertenecian al Obispado
de la Paz ; pero en lo politico al Virey
del Perti, como todos los demas hasta Cabo
de Hornos. Los curates en lo politico
eran gobemados por autoridades snbal-
temas que tenian distintos nombres; en
algunas se les llamaba Caciques, en otras
Alcaldes de campo; y representaban po-
liticamente lo que hoy se denomida Dis-
trito, Segun esto la division politica del
Perti era la eiguiente :
Obiiqiado de Lima*
PR0VINCU8 6 OOKBIGDOEMTOS.
Niimerodt
onratoB
eqxdyalen-
tw k dist.
politieoB.
Canta
Chancay...
Canete
Cajatambo .
Gonchucos
Hudnuco...
Huamalies.
Huarochiri
Huay]as....
Jauja
lea
Lima
Santa
Tarma
Yauyos
Obispado de Trnjillo.
PROVINCIAS 6 GOBKEGIHUNTOS.
Cajamarca
Chachapoyas
Luya6 Ghillao
Pataz 6 Cajamarquilla.
Piura
Sana
TrujiUo ,
90
9
9
6
18
14
8
8
11
12
14
8
7
7
18
9
15
11
6
8
12
15
9
PERU
— 714
PERU
Obispado de Hnamanpi.
FROLINCIAS 0 C< RREGIMIENTOS.
Andahuaylas
Castrovirevna
Huamanga
Huancavelica y Angaraes
Huanta
Lucanas
Parinacochas
Vilcas-Huamau
Obispado del Cuzco.
PBOVINCIAS 6 COBSEGIMIBNTOS.
Abancay
Apolobamba
Asangaro
Aymaraes
Galea y Lares
Ganas y Ganchis
Garabaya
Gotabambas
GhilquGS y Masques
Chunvivilcas
Guzco ,
Lampa
Paucartambo
Qnispicanchi
Obispado de Ajacuelio.
PBOVINOIAS 6 GOBREGIMIENTOS.
Arica
Arequipa....
GayUoma ...
Gamand
Gondesnyos
Moquegua..
Obispado de La Paz.
En este Obispado estaban com-
prendidoB los Gorregimietos de
Ghucuito
Faucarcolla
Nfjmero de
ouratos
equivalen-
te8 & dist.
pollticos.
10
6
8
9
12
14
14
10
9
9
16
7
11
6
18
9
11
8
18
4
10
11
9
15
7
9
6
8
8
Subsidti6 esta demarcacion con ligeras
modificacioncs hasta el auo de 1782 en
que se dict6 la Ordenanza de Intenden-
tes ; y segun ella se dividi6 el Vireynato
«n Intendencias, hoy Departamentos, y
jeatas en Sub-delegaciones hoy Sub-pre-
lecturas, qae segun una Beal G^dula de
J784 fu^ la fliguiento :
Intendencias j partidos del MnjuU
del Peru.
utehdeicias.
PAfflnB.
Abequipa
( Arica
Camana
Gaylloma
Gondesnyos
Moquegua
Tarapaca
<
Guzco
f Abancay
Galea y Laret
Gotabambas
Ghunvivilcaa
Paniro
Paucartambo
Quispicancbi
Tinta
Umbamba y YHoabambi
HUAHAMOA t
C Anco
Andahuaylas
Huanta
Lucanas
Parinacochas
Vilcas-hnaman
Angaraes
HuANOAVELicA... Gastro-vireyBft
.Tajacaja
CGanta
Ganete
Cercado
Lima ^ Ghancay
Yauyos
lea
Santa
^ ' Cajatambo
Gonchucos
Huamahes
Hu^nuco
Huaylas
Jauja
Panatahuas
Tarma
Tabma.
Tbujillo
Gajamarca
GajamarquUla
Ghachapoyas
•{ Huamachuco
Piura
Sana
I Trujillo
fiPOCA DE LA REPCBUCA.
Proolamada la Independeneia, es ^
primeroB auos, se dividi6 el Feni ai I^ i
partamentos y isioa oa ProvinciaB; m
do los DepaitamentiOs los sigaientes:
Arequipa.
Cazco.
HQamiinga.
Huanc^ivelica.
Huaylas.
La Costa.
Lima.
Majnaa y Qiujos.
Puno.
Tanna.
Trujillo.
La division de las provincias y distri-
tos fuo arbitraria y may variada.
En 1884 los Departamentos se reduje-
Ton a lo8 signientes :
Amazonas.
Areqiiipa.
Ayacncho.
Cuzco.
Junin,
Libertad.
Departiimctitm ,v proviudA m isii.
mkiiumm
FEBTIICUS.
f Arnquipa
I Camana
AEEQUipi ^ Coilaguas (Caylloma)
j CondesuyoB
^^ Tarapaca
'Anco
AndabuayloG
Angariles
Cangallo
Castro-Vireyna
Atacocho -^ Huamaiiga
Hnancavelica
Huanta
Lucaiias
Purinacoohaa
Tayacaja
( Abancay
Cuzco ) Aymaraes
f Calca y Lares
Coti
Cuz
Cbi
Par
Pan
Qui:
Tini
Uru
Caji
Con
Hub
iNUCO - Hui
Hut
Jan
Tar
Boll
IBRTAD ■ -,?J^
Cbai
Hua
Ed 18S0 86 anme
quegua, Caliao y Pi
moB con el nombre t
los. En 1862 se anr
tamentos de (Jajam
estos dos ultimos co
vincias Litoralos, pe
la de Piura ya erigid
La creacion de m
hizo necesaria la de
distritos, a la vez 6
resultaudo de esto i
die lo deseumaraSai
con una ley bien me'
viene que entre los
oficiates solo hay c<
mero de Depar tames
ro respecto del de
verdadera anarquia;
referimos a lo dicho
liminar, (j Demarca
dia (1.' de Diciembri
partamentos inclusr
Provincias Litorales
distritoa, cuyo perm(
guiente cuadro: —
DIVISION POLITICA DEL PERU.
EN DIOIEIIBBE DE 1876.
POBLACION Y SUPERFICIE.
DEPARTAMENTO DE LORETO.
PROVINCIAS.
Bajo AmsaoMM.
Alto Amazonas..
Moyobamba.
Haallapi
DISTRITOS.
*
Iqnitos
Nauta...
Parinari
Pevas...
Loreto..
Total de habt..,
San Hartin.
Andoas
Balsapnerto
Gahuapanas
JeveroB
Santa Gruz.
Lagunas
Yurimahuas
Total de habt...
Oalzada
Habana
Moyobamba **
Bioja
Soritor
Total de habt...
Jnanjui
Paohisa
Saposoa * ..
Oogon
Tingo Maria
1
Total de habt..,
Caimarachi
Catalina
Lamas
Sisa
Sarayacn ...
Tarapoto *
Chasnta
TabalosoB...
!
Total de habt...
Habitantes segtm d censo
de
186S
648
2,167
870
1,282
888
5,855
542
1,715
1,260
1,109
712
1,181
989
7,498
1,678
1,080
8,608
2,084
1,109
14,554
889
1,084
8,880
1,088
7,886
217
6,768
1,879
9,522
1876
2,859
8,209
1,006
1,068
1,787
9,874
1,108
1,680
1,789
922
1,847
1,278
7,919
1,181
1,224
9,741
4,501
1,466
17,798
887
889
8,789
1,878
6,888
786
9,621
659
10,465
SupofdecB
14,325
1
4,500
1,416
4,720
'i' — "... ■*;■ ^-"Onr'^^r'Brs
PERU
717
PERU
DEPARTAMENTO DE AMAZOMS.
PBOVINCIAS.
BOiij^ra
Chachapoyas
•uya
DISTEITOS,
San Carlos *
Copallin
Peca
8ipasbamba
Tumbilla
Yambrasbamba
Total dehabt...
Balsas >
Chachapoyas **
Chiliquin
Chiiquibamba
Huancas
Jalca -.
Levanto
Leymebamba
Molinopampa
San Nicolas
Olleros
Omia t
Santa Bosa de Hnayabamba. ...
Soloco
86qnia
Qninjalca.
Totora
Total de habt...
Bagua •
Gocabamba
Colcamar
Conila
San Ger6nimo
Jamaica
Lamud*
Lonya
Luya
OcaUi
Ocnmal
Pisuquia
Santo Tomas
Yamon «
Total de habt...
Habitantes segun el censo
de
186S
707
187
820
700
652
883
2,961
289
4,888
697
828
586
1,493
600
767
694
1,148
888
279
449
1,018
1,051
908
749
16,112
669
686
1,700
1,868
871
688
1,910
966
1,224
609
900
609
1,862
869
18,682
1876
728
604
185
660
806
878
8,884
884
4,226
600
878
644
1,187
872
894
666
1,644
828
466
866
968
1,226
1,168
1,888
16,801
477
668
1,110
1,880
921
684
1,886
1,111
1,148
1,821
624
885
686
1,276
14,172
Superficie en
leguas.
1,200
870
880
PERU
718 —
PERU
DEPARTAMENTO DE PIURA.
PROVINOIAS.
Tmnbes
Paita.
Ayabaca
Piara.
Hoancabamba. .
DISTRTTOS.
Corrales (San Pedro)
San Juan de la Virgen
Sanimilla
Tumbes *
Total de babt...
Amotape
Colan
Huaca
Paita *
Queroootillo
Sullana
Arenal
Total de babt...
Ayabaca *
Cbalaoo
Gumbicufl
Frias
Suyo
Total de babt...
Castilla
Cataoaos
Morropon
Piura **
Salitral
Secbora
Tambo Grande
Yapatera
Total de babt...
Huancabamba *
Huarmaca
Sondor
Total de babt...
Habitantes scgun d censo
de
187)^
768
841
164
2,244
4,007
8,840
1,729
8,709
8,616
8,074
6,819
698
22,980
14,816
6,570
4,496
7,476
1,669
84,117
1.278
18,808
8,023
7,684
1,278
7,966
6,199
6,288
47,488
18,066
6,261
1,882
21,188
1876
2,186
1,099
821
2,272
6,878
2,264
1,964
2,677
2,880
8,440
6,889
716
21,819
16,222
6,429
4,880
8,041
8,118
86,686
1,825
18,758
4,722
6,644
1,161
9,045
7,912
5,222
64,789
10,862
6,657
1,492
18,011
Supofidei
412
490
419
871
91
PERtJ — 719 - PE
DEPAETAMENTO DE CAJAMARO.
Bellaviata.
Callajnc
CbirmoB
CboroB
Colasay
CnjiDo
San Felipe
Sao Ignacio
Jaen *
Pimpingos
Querocotillo
Sallique
TabaconaB
Total dg babt.
Cachen
Cocbabamba
Cutervo
Cbota *
Hnamboa
liEgas
Llama
Faccba,
Pion
Querocoto
Soeota
Tacabamba.
Total de babt.,
ca
Hnalgayoc *
Llapa
NiepoB
San Gregorio
San Miguel
Santa Cruz
509
1,180
948
827
1,895
6,260
11,486
2,764
3,171
2,SS1
1,821
778
1,670
1,862
6,785
44,081
6,064
6,816
6,911
2,676
1,785
8,800
6,678
PERU
— 720
PERtt
PROVINCIAS.
Cajamarca
Gelendin.
Cajabamba.
Gontnmazi
DI8TRIT08.
Asuncion
Cajamarca **
Cospan
ChetiUa
Encauada
Ichocan
Jesus
Llacanora
Magdalena
Matara
San Marcos. ..
San Pablo
Total de habt...
Celendin * ...
Chumuch
Huasmin
Huauco
Lucmapampa.
Sorochuco
Total de habt...
Cachache
Cajabamba '^' .
Cauday
Colcabamba. ...
Huayllabamba.
La Pampa
Nunubabamba.
Purihual
Sayapullo
Sitacocha
Total de habt...
Gascas
Contumaza.
Guzmango.
Trinidad....
Total de habt...
Habitaates segun d censo de
186^
8,289
15,227
2,600
1,599
2,028
8,580
4,580
852
606
1,282
4,882
8,885
49,255
2,824
1,404
2,845
1,406
1,252
1,962
11,191
8,975
4,858
1,663
784
738
1,545
290
210
1,536
2,682
17,651
2,629
8,716
2,450
1,896
10,199
1876
8,618
14,609
8,625
1,856
8,277
4,964
2,223
1,465
1,218
1,896
7,701
8,180
54,682
4,165
1,837
1,553
1,860
1,440
2,741
47,521
2,994
4,128
1.241
1,547
1,195
1,760
1,062
900
1,491
2,619
18,987
8,815
5,745
2,578
1,871
15,509
164
118
75
19
PERU — 721 — PERU
DEPAETAMENTO DE LAMBAYEQUE.
DISTBITOS.
Halhtanla scgun c1 «
Superfici
Ferrifiafe
JaysQCa
Lambayeqne ^
M6rrope
Motnpe
Macliuiiif.|
Olmos
Pacora
Salas
Sim Jos6
Total de habt.
OMclayo *
Ohogoyape
Eten
Lagnnas
Monsefii
Picai
Beqae
Sana '^
Total de habt.
6,197
2,649
6,101
2,247
4,589
1,208
6,167
1,008
9,119
1,140
S,446
874
4,080
1,676
.1,815
13,176
2,927
2,471
1,676
DEPARTAMENTO DE LA LIBEETAD.
DI8TB1T0B.
HBKtantc Kgujul cfflBO
18«S
1876
2,222
8,581
3,600
3,543
900
867
646
1,086
674
761
1,182
1,088
4,745
4,886
18,777
15,787
GhepeQ
Omidaltipe
Jeqnetepeque
Facaamayo
Pueblo nuBvo
SaiiJoB4
San Pedro
Total de habt.
PERU
722
PERU
PROVINCIAS.
Pataz.
Hnamaehnco
Otusco.
TnijUlo
DISTRITOS.
Bambamarca ..
Buldibuyo
Cajamarquilla.
CliiHa
Huancaspata...
Huaylillas
Huayo
Parcoy '•'
Pataz
Soledad
Ucliumarca
Tayabamba....
Total de habt...
Huamachuco -^' ....
Marcabal
MoUepata
Santiago de Chaco
Sartinbamba
Total de habt...
Lucma
OtUBCO *
Salpo
Sinsicap
Usquil
Total de habt...
Ascope
Chicama
Chocope
Huanchaco
Magdalena de Cao
Moche
Payjan
Santiago de Cao.....
Simbal
Trujillo -*
Vird
Total de habt...
Habitantes segun el ceoso
de
1862
1,112
1,814
1,568
2,847
6,844
1,018
644
1,970
2,169
582
667
6,512
27,748
14,577
2,066
4,519
11,037
3,504
85,703
6,476
9,914
2,265
8,210
8,016
28,881
4,146
1,408
1,255
1,848
671
1,144
8,686
1,778
1,240
7,814
2,808
26,788
1876
1,538
2,298
1,876
8,889
4,948
1,032
1,568
1,985
4,015
568
558
6,168
80,828
14,984
2,601
5,890
14,626
8,428
41,529
1,826
8,886
2,149
2,549
8,887
27,764
5,241
1,952
2,567
668
918
1,857
2,989
2,126
1,284
10,486
2,671
82,204
Supaioet
Kgnas.
m
m
168
413
PERU — 723 — PEEU
DEPAETAMENTO DE ANCACHS.
PBOVINCIAS.
DISTRITOS.
Habitinlcs «
r-^"""
^"I^"
1863
187«
8,649
5,217
911
482
1,297
2,540
7,136
1,081
378
2,979
8,728
5,827
2,492
7,250
8,132
Llapo .' ,.,..
129
Paytdi
Total dehabt...
Chingalpo'
25,670
22,429
1,018
1,534
708
1,619
18,815
9,642
1,388
8,040
1,884
7,860
15,097
10,119
9,607
T]
465
Total dehabt...
48,593
39,683
6,474
1,603
3,580
8,134
5,936
1,095
2,918
3,549
1,216
2,046
14,458
9,016
1,689
5,421
3,419
8,078
2,008
3.182
2,619
1,690
1,980
16,483
Mancoa
Mato
808
YuDgay (6 AneacLs)
Total dehabt...
46,909
50,629
2,511
1,461
1,223
2,037
1,589
332
6,525
1,066
1,417
5,329
3,608
312
„.„
Moro...^::;::;:::::;:::::::::::::::;
Yautan
Total dehabt...
9,168
18,156
PERU
724
PERU
PROVINCIAS.
Huari
Haaras
Cajatambo.
DISTRITOS.
Chacas
Chavm
Huachis
Huantar
Huari -
Llamellin
San Luis
San Marcos
Uco
Total de habt
Ayja
Garhuas
Cotaparaco
Hnaras. ** [ ?d«P«»<»«»«i* f.881
( Bestanraeion.. 6,384
Marca
Jangas
Pampas
Pararin
Pariacoto
Becuay
Yungar
Total de habt....
Acas
Ambar
Andajes
Aquia
Gajacay
Cajatambo '•'
Caujul....
Cochamarca..
Gochas...^....
Chiquian
Gorgor....
Huancapon...
Huasta
Huayllacayan
Mangas
Ocros
Oyon .'
Pacllon
Pachangard...
Ticllos-M
Total de habt....
Habitantes segun. dcenso
de
1861$
11,462
2,992
5,690
8,119
9,020
6,888
7,788
2,618
4,081
58,548
8,920
18,999
2,724
I 14,765
8,046
2,158
8,068
1,448
908
4,718
2,518
58,267
796
716
956
1,854
2,921
4,827
745
918
855
1,911
2,872
625
1,888
2,921
2,088
1,919
2,128
706
1,628
2,067
88,286
1876
12,870
8,226
6,841
8,588
9,282
7,888
7,501
8,885
4,906
58,487
!
5,210
16,782
2,867
14,525
2,980
1,925
8,548
1,748
1,416
4,778
2,816
57,490
900
867
802
1,892
1,758
2,772
867
798
687
2,148
2,048
1,126
1,665
1,875
1,766
2,207
2,916
1,184
1,251
2,058
80,472
Sopaficx
200
505
477
PERU
725 —
PERU
DEPARTAMENTO DE HUANUOO.
PBOVINCIAS.
Huamalles
Huanuco.
Dos de Mayo.
DISTRTTPS.
Arancay
Huacaybamba. ............
Huacrachuco
Llata * .
Monzon
Pinra
Singa
Total de habt....
»
Chiuchao
Higueras
Huacar
Hudnuco '^ •'
Panao
Pozuzo
Santa Maria del Valle
Total dehabt....
Aguamiro (Union) *
Banos :
Chavin
Chnpan
Hnallanca
Jesus
Ovas
Pachas
Total dehabt... .
HabiUntes segun el censo
de
ises
1,404
2,597
4,298
4,869
1,910
8,596
2,975
21,644
2,869
. 8,661
5,278
11,975
8,255
614
5,882
8,8029
1,877
1,700
8,298
8,495
1,460
1,744
8,109
4,026
20,709
1876
1,228
2,775
4,471
4,779
1,858
4,062
2,921
21,599
922
8,558
5,642
16,670
4,495
489
7,508
89,284
2,612
2,202
8,458
2,497
1,586
2,783
8,811
8,486
21,885
Superficie en
leguas.
619
1,180
189
DEPARTAMENTO DE JUNIN.
PBOVINCIAS.
Pasco
DISTRITOS.
Cayna
Chacayan
Huariaca
Hnayllay
Ninacaca
Pallancbacra
Pasco, Cerro de **
Paucartambo
Tapuc
Yanahuanca ,
Total dehabt...
Habitantes segun el censo
de
186S
8,192
4,559
4,864
2,451
8,751
5,814
19,850
1,486
8,286
4,578
67,276
1876
9,504
5,881
8,661
954
2,499
11,589
7,546
46,074
Superficie en
leguas
1,916
PERU
— 726 —
PERU
PBOVINCIAS.
Turma
Jaii|a.
Haancayo
DISTBITOS.
Aoobamba
Carhaamayo
Chanchamayo
Junin
Marcapomacocha
Tarma *
Vitoo
Yauli >
Ghacapalpa )
Total dehabt....
Aypata
Comas
Goncepcion .'
Hnaripampa
Jauja *
Mito ^
Orcotnna
Sincos
Total de babt....
Golca
Chongos
Chupaca
Huaneayo *
Pariabuanca
San Ger6nimo
San Juan
Sapallanga
Sicaya
Total de babt....
Habiuuites stgan el censo
de
18S2
9,188
2,878
1,288
7,684
1,077
8,489
658
4,669
49,255
4,868
8,188
5.C61
5,285
18,817
4.019
4,475
3,080
49,288
5,409
4,485
8,602
7,110
4,866
5,661
8,263
8,588
47,554
1876
9,905
4,834
1,031
7,780
1,272
13,682
1,060
5,318
44,588
7,928
5,200
4,994
5,667
20,777
5,068
5,079
3,773
58,491
5,409
8,692
12,075
10,825
5,100
6,327
3,482
10,284
3,193
59,699
Sqxrfdeo
k{UL
718
917
70
DEPARTAMENTO DE LIMA.
PBOYINCIAS.
Canta.
DISTBITOS.
Arabnay
Atavillos Altos
AtaviUos Bajos
Canta *
Huamantanga
Lampian
Pacaraos
San Buenayentura
Total de babt...
Habitantes scgun el censo
de
1862
1,437
1,595
1,789
3,893
4,763
1,900
1,774
1.556
18,160
1876
1,899
1,802
1,675
2,909
4,091
1,765
1,688
1,584
16,763
106
PERU
727
PERU
PBOVINCIAS.
Cluuicay
Hoftroehiri.
Umm.
ITuijos
DISTRITOS.
Aucallama.
Barranca ..
ChaDcay ...
Ghecras....
Huacho *
Hnaura....
Ihuari
Paccho
Pativilca..
Sayan
Supe
Total de habt...
Carampoma
Casta
Chorrillos
Huarochiri
Matncana ^'
San Damian
San Lorenzo de Qointi
San Mateo
Santa Eulalia
Santo Domingo de los OUeros...
Total de habt...
Ancon
Ate Alto
Ate Bajo
Barranco
Oarabaillo
Chorrillos
LIMA, dividido en 5 dist.
Lnrigancho
Lnrin
Magdalena
Miraflores
Pachacamac
Surco
1
Total de habt...
Ayaviri
Chupamarca
Huanec
Laraos
Omas
Pampas
Tauripampa.
Vinac
Yauyos ^ ...
Total de habt...
Habitantes segun el censo
de
1863
1,018
2,097
8,452
2,174
9,877
2,680
1,728
2,420
2,108
2,125
2,540
81,640
1,670
11,289
2,081
1,672
1,567
1,757
1,286
2,195
976
874
16,207
156
1,780
1,966
8,880
89,484
648
2,081
1,812
109
1,662
2,070
104,982
982
1,228
2,016
3,794
622
3,888
986
872
2,479
16,811
1876
1,658
8,861
4,684
2,717
9,258
8,262
1,789
2,651
2,966
2,191
2,672
87,049
1,188
1,188
1,705
1,698
2,001
1,888
1,729
1,629
1,157
698
14,271
}
681
1,046
1,880
894
2,882
4,829
100,068
1,248
1,648
1,071
997
1,268
1,979
120,716
966
1,410
2,171
8,788
688
2,161
1,087
685
2,807
16,098
Superficie en
leguas.
479
884
189
476
Pmitf
728
PERtJ
PEOVINCIAS.
Canete.
DISTBITOS.
1
Canete "^^
Coayllo
Chilca
Lunahnan^
Mala
Pacaran
San Luis
Total de habt..
Habitantts segun el censo
de
1861^
4,692
2,287
2,882
5,859
1,675
1,285
8,841
20,871
1876
4,898
1,208
2,097
6,788
2,465
1,858
4,510
22,819
■lui
810
PROVmOIA LITORAL DEL OALLAO.
1
PEOVINCIAS.
_i. ... ... . .. -.
DISTBITOS.
Habitantcs segun el censo
de
SoofioecB
1867
1876
Callao
17,589
1,076
84,606
854
€allao
Bellavista
Total de habit. ...
18,615
*
84,606
DEPARTAMENTO DE HUANOAVELIOA.
PROVINCIAS,
Tayacaja
DISTBITOS.
Anco
Colcabamba..,
Huaribamba..
Locroja
Mayoc'
Pampas * ...
Pancarbamba
Salcabamba..,
Sorcnbamba..
Total do habt
Habitantes segun el censo
de
1S%2
2,595
4,707
8,599
2,807
4,752
10,868
4,579
4,915
8,541
41,858
1876
2,598
4,668
8,704
8,889
8,669
7,826
4,844
4,584
2,929
88,046
SopeiSdt*
u,m
PERU
— 729 —
PERU
PB0VIHCU8.
DISTRTTOB.
HubilBalei icfim d nua
^SS
ima
1S7«
6,779
7,889
6,661
6,477
7,880
4,672
7,220
6,847
C%ja
Total dehftbt
22,786
26,619
8,768
2,965
8,826
8,680
8,789
2,478
9,881
4,281
Moya .
Total de habt...
21,089
24,829
1,686
2,482
8,462
1,469
2,446
867
2,862
1,786
2,864
1,688
1,228
8,248
1,604
1,262
1,178
984
1,478
2,206
CutTOTlreyiu
72
Haaytari
Santiago de Chocoiroa
Total de haU...
18,773
14,661
DEPAETAMENTO DE lOA.
Chincha Alta...
Gluiiclia Baja...
Homay
Pisco *
Tambo Mora....
loa ** ....;
Molinos, San Joai....
Llanca
Navca
Palpft.
Pueblo Nnevo
Santiago
San Juan Bantista...
9,444
6,fi28
12,867
8,449
4,044
3,946
2,S48
6,670
PERU
730
PERU
DEPARTAMENTO DE ATAOUOHO.
PBOVINCIAS.
Huaiita.
La Mar
Huamanga.
Canfallo
DISTRITOS.
Ayaliuanco ....
Huamangiiilla
Huanta * ....
Iqnicba
Luricocha
Total de habt....
Anco
Chungtd
San Miguel *
Tambo
Total de babt....
Acosvinchos .
Ayacucho **
Chiara
Qninua...^....
Santiago
Socosvinchos
Tambillo
Total de habt....
*
Canaria.,
Cangallo
Carapo
Golca
Chnschi
Hualla
Hnambalpa...
HnanoarayUa
Paras y
Totos
Sancos
Vischongos...
1
Total de babi....
Habitantes segun d ceoso
de
186S
2,286
8,866
11,228
8,112
8,841
88,288
8,687
8,410
7,814
5,081
19,492
8,682
20,446
1,840
4,014
4,561
5,105
4,602
48,740
2,889
4,584
1,714
2,806
2,264
8,774
6,099
1,644
2,786
2,496
4,701
84,707
1876
5,898
6,818
4,108
15,819
- 80,000
80,000
8,828
10,212
1,767
8,478
8,578
4,774
4,101
81,282
{
2,248
2,988
1,128
1,279
2,587
8,956
2,900
1,112
1,485
1,646
2,000
994
184M
^ — ^-*- -
SHBcnptt
legni
an
1S7
m
PERU
Colta
CoracoTft -
Conralla
Chiunpi
Lampa
Oyolo
PacBpansa
Pararoa
Paoea *
PuDo
Total de habt..
Anoari
Cabana
Garhxtanca
Ghipao
Haaooa&a
3jaraiiiate
Otoca
Payoo
Puqmo *
Qnerobamba
Sancos
San Joan
Santa Lncda
Soras
Total de habt.
3,848
1,461
2,424
8,606
2,10S
2,476
1,686
24,4S0
2,172
2,156
1,094
. 1,614
886
8,481
1,293
1,046
4,688
2,294
2,088
2,786
1,048
1,767
4,477
1,746
8,174
1,762
2,658
2,006
2,438
724
1,145
3,485
DEPAETAMENTO DEL APUHIMAO.
I>BOVINCIAS.
IW8TEIT08.
H...^.
.™d«-»
^•^-
1863
1876
4,120
6,24H
7,348
5,026
3,75-1
3,874
4,0U8
8.6i)5
6,235
4,643
7,442
6,850
6,212
3,945
3.015
8,660
8,110
4,283
ndahiuyltis
Chincheroe
Huanoarama
Huanoaray
Ocobamba
Ongoy
Pampachiri
486
Talavera
Total de habt...
49,608
52,960
PERU
— 732 —
PERU
PROVINCUS.
Cotabambas.
Abancay.
iymaraes
Antabamba
DISTBITOS.
Cotabambas
Ohuquibambilla
Haquira
Huayllati
Mamara
Mara
Tambobamba *
Total de habt.
Abancay *
Gotarma
Curahnasi
Lambrama
Lucnohanga
Picbirhua
Siroa
Total de habt.
Golcabamba
ChaUhnanca ^-
Chapimaroa
Soraya
Tapayrihaa
Total de habt....
Antabamba *
Oropesa
Paohaconas
Sabayno (Hnaqnirea)
Total de habt..:.
HaUtantes segun elccnso
de
18S)S
4,142
4,290
8,060
4,607
8,791
8,218
4,564
27,667
4,980
261
5,168
2,087
491
1,548
1,885
15,860
4,888
4,895
2,648
8,128
2,991
18,040
2,417
1,009
884
1,558
5,868
187«
4,245
4,758
2,649
8,672
8,764
4,880
4,728
27,646
4,828
4,919
2,819
2,518
1,894
16,478
8,678
5,071
2,082
8,728
8,747
18,256
8,220
1,218
944
1,864
7,246
kpii.
154
90
ISO
47
DEPAETAMENTO DEL OTJZOO.
PROVINCIAS.
Convendon.
DISTBITOS.
Habttantes segun d oenso
de
Eeharate
Htiiro
Ocobamba
Santa Ana *
Total de habt.
*^'
PERU
733 —
PERU
PROVINCIAS.
Pnuoirtambo.
IrabamlNi'
Calea
Qvisplcanehi
Cnzco
ABta.
DISTRITOS.
Caycay
Ccatcoa
Oolquepata
Challabamba....
Paucartambo "^
Total de habt.
Maras
OUantaytambo.
Urubamba * .
Total dt habt.
Galea *
Lares...
Pisac....
Total de habt.
Maroapata.
Ocongate...
Oropesa....
Qtuquijana.
Urcos * ...
Total de habt.
fBelen
Matriz
San Bias
San Gristoval
Santiago
S. P. del Hospital...
San Sebastian
Santa Ana
San Ger6mmo
Cuzco ** -
Total de habt.
Anta *
Limatambo.
Snrite
Total dehabt....
Habitantes segun elccnsd
dc
imi
2,682
8,854
2,706
1,868
4,506
16,116
8,788
2,761
8,487
14,984
8,771
4,828
4,718
18,812
1,846
2,264
1,009
1,880
6,241
12,179
1,866
9,990
2,482
1,806
1,278
4,666
2,426
889
2,584
26,965
8,890
6,147
6,868
21,406
1876
8,060
8,060
2,114
2,204
8,716
14,148
6,986
8,288
7,062
17,270
6,816
2,766
4,269
18,940
1,941
2,690
4,666
6,822
4,898
20,803
1,846
8,729
1,461
1,049
1,212
8,566
2,049
927
2,640
22,968
6,G29
6,197
6,491
18,817
Superfide en
legaas.
884
194
60
187
52
75
PERU
734 —
PERU
PROVINCIAS.
Pamro
Aoomayo.
Canehis
Canas
<;banvivilcas
\
DISTRITOS.
Accha
(Jcapi
Collcha
Huanoqnite,
Omacha
Pamro '•' ..
Total de habt.
Acomayo *
Pomaoanchi
Bondocan
SaDgarara
Total de habt.
Cacha
Gheccacnpi
Marangani
Pampamarca
Sicaani *
Tinta
Totiil de habt.
Cnporaquo.
CheccA
Laitgui
Tjayo
Ooconiro...
Pichihua..
Yauaoca *
Yauri
Total de habt.
Ccapacmarca
Colquemarca
Chamaca
Livitaca
Llusco
Quifiota ,
banto TomAs *
Volille
Total de habt..
Habitantes segun el censo
de
1863
8,299
1,68G
1,481
2,666
2,079
4,982
15,948
6,167
6,056
2,941
2,928
16,087
82,970
4,787
4,615
1,446
1,664
1,570
8,270
8,292
7,208
27,647
1,129
8,990
1,898
5,060
1,814
1,270
8,658
2,077
20,896
5,517
4,828
4,967
6,098
8,041
2,217
2,164
4,482
11,262
12,407
6,019
5,766
1876
8,268
1,748
1,796
2,454
2,875
4,952
16,587
6,191
6,119
2,708
8,492
17,510
86,788
8.157
8,708
8,060
2,167
972
8,278
8,691
10,968
85.971
I
1,220
6,660
1,716
6,000
6,899
1,266
20,789
kgm.
65
100
191
M
436
PERU
736
PHRU
DEPAETAMENTO DE PMO.
PfiOVINCIAS.
UndiA
Gandmya.
Asangaro.
lAmpa
DISTETTOS.
Cuyucuyo
Patambuco
Phara
Poto
Quiaca
Sindia *
Sina
Total de habt...
Ajoyani
Ayapata
Goasa
Gorani
Gmcero
Itnata
Macusani "^
Ollachea
Usicayos
Total de babt..i.
Achaya
Arapa
As^garo *
Asillo
Gaminaca
Gbupa
Manani
Pbatina
Potoni
Saman
San Anton
San Jos6
Santiago
Total de habt
Ayaviri •
Gabanilla
Galapnja
Cupi
Lampa "^
Llalli
Macari
Nicacio
Nunoa
Orunllo
Pncara
Santa Bosa
Uonbiri
Umachiri
Yilavila
Total debabt....
Habitantes segun el censo
de
186^
1,856
1,480
1,728
1,100
414
2,898
582
9,978
820
2,805
1,964
1,148
1,863
1,988
1,418
1,050
1,852
12,848
2,118
8,018
7,881
7,218
1,745
2,959
2,327
5,887
1,470
4,118
2,504
2,369
5,685
40,858
6,080
2,352
1,159
3,890
466
8,092
1,091
8,989
6,694
4,411
3,084
974
1,968
431
89,681
1876
2,252
1,563
1,805
757
816
4,762
776
12,781
860
2,148
1,758
974
1,141
1,542
1,451
937
801
11,107
1,898
8,833
8,711
5,144
1,841
8,298
2,559
3,855
1,399
4,481
1,651
2,116
4,478
45,232
7,559
4,995
684
772
6,676
536
4,501
1,015
2,400
5,081
3,539
3,085
1,028
2,018
656
44496
Superficte en
leguas.
480
1,058
210
854
PERU
736
PERU
PROVINCIAS.
Huanome
Pnno
Chncnito.
DISTRTTOS.
Ccojata
Conima
Huancane *
Inohnpalla...
Moho
Pusi
Taraco
Vilque Chico
BoBaspata...
Total de habt....
Acora
Atuncolla
San Antonio de Esqnilache.
Cabana
Gapachica
Garacoto
Goata
Ghnooito
Jnliaca
Panoarcolla
Pichacani
Puno **
Tiquillaca
Vilque
Total de habt....
Desagoadero
Huacnllani..
Have
JuU *
Pisacoma....
Pomata
Santa Bosa..
Yunguyo ....
Zepita...
Total de habt.
••
Habitantes scgimd censo
de
18613
1,209
2,947
9,548
1,604
9,818
1,371
8,701
2,510
82,708
8,156
1,142
4,082
2,448
1,209
8,725
1,285
8,725
10,192
1,600
5,800
52,859
1,481
1,621
7,215
1,578
1,442
8,270
1,216
8,077
7,070
27,870
1876
2,455
8,818
9,645
8,685
8,222
2,488
4,872
9,880
4,179
48,484
8,202
2,102
731
4,018
5,818
4,962
1,660
6,766
6,276
2,161
2,027
7,032
2,256
8,198
67,169
987
1,944
10,949
6,938
1,134
3,720
1,484
7,864
8,110
42,070
Sopeifiatti
k|iai.
Ids
ssi
PEED — 737 — PERU
DEPARTAMENTO DE ABEQITIPA.
Cftyllfoui-
Alca
Cotahnasi *
Charc&na
Hnaynaootas.
Pampamatca.
QaeidiaaUa...
Sayla
Tomepampa ■
Toro
Aohoma
CftbaoacoDde
CallftUi
Caylloma *
Goporaqae
OIuTay
lohnpampft
Lari
Llnta
Uaoa
Madrigal
Sihnas
Tapay
Tiflco
Tnti
Yauqae
Total de babt.
Audahna
Aplao *
Cbachas
Choco
Haancarqai
Orcopampa
Pompaoolca
Uiaca
Viraco
Total deliabt...
1,802
721
1,248
2,571
1,188
1,888
616
1,168
621
618
1,264
1,883
1,241
876
1.817
1,696
S29
1,251
1,848
8,877
612
4,204
6,876
2,946
1,099
2,840
608
580
1,236
1,509
1,485
1,085
1,678
1,099
1,946
1,716
452
2,870
1,281
6,297
PERU
738
PERU
PEOVINCTAS.
Condesnyos.
Gamftni
Arequipa.
Islay
DISTBTTOS.
Andaray
Gayarani
Ghuquibamba *
Salamanca
Yanaquihua
Total de habt...
Acari.....
Atiquipa
Camand * •••••
Garaveli
Ghala
Ghdparra
Haannhuanco
Jaqui
Ocona
Quicacha
Sihnas
Yauca
Total de habt...
Areqnipa **
Gayma w.
Gnaraoato
Ghihnata.
Miraflores
Paucarpata
Poofii
Qnequena...
Sabandia
Sachaca
Socabaya]
Tiabaya...
Uohnmayo
Vitor
Yanahnara
Yura
Total de habt....
Islay *
Qnilca
Tambo
Total de habt»..
Halntantes aegun el censo
de «
186J$
1,288
874
7,267
1,808
2,276
18,485
1,056
142
8,555
8,418
252
864
801
481
1,102
811
864
280
12,121
21,700
2,961
1,810
1,608
4,882
8,046
1,885
2,292
964
2,676
2,606
2,854
918
1,060
2,577
686
58,970
1,554
598
5,498
7,646
1876
1,278
894
5,599
1,960
1,582
11,263
1,227
186
5,068
8,647
868
651
297
596
1,241
804
498
810
14,888
25,500
8,290
1,992
1,682
5,482
2,818
1,708
2,259
1,841
2,778
2,768
8,026
1,050
1,258
4,288
854
■■ ' —
Sgpnfcieci
61,994
2,142
559
5,799
8,600
176
1,011
615
US
PEED — 739 — PERU
DEPAETAMENTO DE MOQUEQUA.
PBOTINOIAS.
DI8TBIT0B.
Hibinnlaieiuiiclcauo
18«2
1876
8,482
2,062
647
6,246
8,742
4,068
8,694
8,084
2,850
2.128
909
7,407
8,784
8,869
4,886
2,969
Ho
Moqnegua •*
861
Torata ... .
Total de h»bt....
26,866
28,786
DEPAETAMENTO DE TAONA.
PBOVIHCUB.
DISTBITOS.
HAlnnlttMpffldcolM
^^.
I8«
1876
C darve
1,178
692
618
1,197
777
3,016
2,469
671
672
2,827
698
1,086
Cnribaya
Estiqae
345
Totaldehabt. ..
6,872
7,668
868
1,804
1,808
2,794
1.728
11,289
1,749
1,648
1,414
4,002
1.780
10,669
nabaya
860
Total de habt
19,221
21,107
3,969
780
1,169
489
1,119
686
4,009
948
1,804
440
1,486
668
Belen
c?*»
945
TotnUelisbt. ...
8,012
9,286
PERU
740
PERD
PBOVINCIAS.
Ttoipac&.
DISTBITOS.
Gamina
Ghiapa
Iqniqtie. * . .
Mamina
Pica
Pisagna •
Sibaya
Tarapaci • •
Total de habt....
* El pneblo de esta nombre es la Capital de la Provincia.
** La (Hndad de esie nombze es la Capital del Departamento:
Habttantefaegan doenso
de
186^
2,073
1,287
8,614
870
4,025
2,867
2,272
2,262
19,220
18S«
1,297
1,126
15,575
1,048
8,286
5,987
1,079
8,982
88,225
SoBiCKI
k(DDB
2^
XI.
Poblacion y Snperficle.
Poblacion* — Para conocer & primera vista el n^imero de habitantes qne tiene el M
hoy dia (1876) ponemos el Bigniente resAmen del Ctiadro de la Division FoUtiea qofi ca-
re detalladamente en las paginas 716 a 740:
REgl&nN DE £A POBLACIOM DEL PERt.
DEFABTAMEKTOS.
Loreto
Amazonas
Piura
Gajamarca
Lambayeqne..
Libertad
Ancachs
Huannco
Junin
Lima
Callao
Hnancavelica.
lea
Ayacncho
Apurimac
Cuzco
Puno
Arequipa
Moquegua
Tacna
Tarapacd.......
Total,
Habitantes segun d ceaso
de
186S
52,124
82,595
129,725
176,620
52,880
182,897
264,426
75,882
208,888
207,121
18,615
107,005
61,105
188,817
117,043
288,710
224,678
186,160
26,855
88,605
19,220
1876
2.487,916
68,794
84,807
185,682
244,895
87,990
148,057
274,296
82,668
208,852
226,211
84,604
104,155
60,548
114,480
122,581
248,661
261,288
151,748
28,786
88,225
88,225
SaefidK
I
2.704,998
24,961
1,900
%m
1.700
8ia
1,6(8
vm
1,968
8,681
1,976
l,2S7t
1,S1S
2,155
847
iSSO
i,m
8,287
861
1,6«
2,296
e2,97C
t Por error se hft puesto en el onadro de la pig. 738 1» raperficie de Tayaoaja, eon 14,324 kgw "'
biendo ser 210.
PERU
— 741 —
PERU
Snperfioie. — Segnn el cnadro ante-
nor de la Demaroaeion 6 Division politi-
tica del Peni Be ve que la snperficie del
Fenl, calculando segnn lo.hemos dicho
enelDisoarso Preliminar, es de 62,376
leguas; de estas, loa bosques 6 montanas
OCQpan como una mitad que eg poco cono-
dda y esU habltada eu parte per algunas
tribns deaalvajes: la Cordillera principal
; la de los Andes con sua contrafuertoa y
ramalea ocupan como dos dccimos ; los
arenales 6 desiertos de la costa como
una decima parte; y el resto, 6 sea como
doB dccimos, la ocupon las poblacionea
los fondos ruBticoB y praderas y pueblos
que estan real y vGrdB:derameDte bajo
el inmediato ubo y dominio de sus habi-
tantes. Scgun estoa aupueatos, que solo
los indicamos, para dar idea de la super-
ficie, puea son aprosimados, resulta que
esta ultiioa parte del Peru ea casi igua^
& la Buperficie do la Francia. En el cua-
dro de la division politica puede verse la
enperfioie aproximada de cada piovincia
y Departsmento.
xn.
IMTision Eclesi&stica.
En los primeros aooB del Coloniaje el
Peru estaba dividido en dos |Arzobispa-
do8 , Lima y La Plata 6 Cbuquisaca; y
en los siguientes Obiapadoa : Trujillo ,
Hnanjanga Cuzco, Areqoipa, La Paz,
Coucepcion, Paraguay, Santa Cruz de la
Sierra, Buenos Ayres, Tucoman y San-
tiago. En el dia el Peru est^ dividido
en ocho Dioe^sis, inclusive la Metropoli-
tana de Lima: — Cada Didcesis abraza
una 6 mas Departamentos, pero hay De-
partamentos cuyas provincias no perte-
necen todas a un Obispado: tales son en
el Departamento de la Libertad, la pro-
vincia da Pataz que pertenece al Obispa-
do de ChachapoyaE ; en el de Arequipa
algnnos Curatos do la provincia de la
Union que pertenecen al del Cuzco.
Los Obispados cstau divididos en Cura-
tos y algunos de eatoa en Vice -par roquias.
Los Curatos cuando Bon extensos tienen
pueblos con iglesias qneBellamacanexos.
Oierto g^mero de Curatos constitiiyen
una Vioaria para el regimen y gobiemo
puramente eclesi^tico. — £1 nfimeto j
nombre de los Ouratos pnede verse en ea-
da piovinoia.
DIOCESIS. I DepMtMUBntos qua
I cotnpreada.
IAmazonas.
Dpt.de la Libertad
(Cajamarca.
^i^" ll^Z""-
(Pinra.
Hnto«co.., (f^°"-
Lima (Metropolitan*) I ^^'"■
(Lima.
A3-*" {^St*.
c«-» j^sr"°-
Puno -^ Pono.
IAraqnipa.
Tarapaci.
xni.
Dlfision Jadiclal.
Hasta el aSo de 1824 en qne termina
la dominacion Espauola; administraban
jnsticia en 1.* Instancia los Litendeutes
con AaesoreB letrados pormanontea que
eran los verdaderos juecos; y en segunda
Inatancia las Audieucias de Lima y Cuzco:
la de Lima extendia au jurisdiccion eu to-
dos los Departamentoa del Norte y loa del
Sur hasta el de Ayacucho; y la Audiencia
del Cuzco sobre los demas Departameutos
del 8ur y parte de loa que hoy forman \»
Kepibliea de BoUvia.
PERU
742 —
PERU
Hoy esti dividido en diez Cortes Supe-
riores de Justioia; en Jazgados de l.*Ins-
tanda, de los que hay uno 6 mas en ca-
da provinoia, para los asuntos civiles 6
criminaleB delfaero comnn; y en Juzgados
de Paz en cada disthto. Tambion hay juz-
gados privativos de hacienda, militares,
de presas y comisos, eclesidsticos, de co-
mercio, de agnas y de mineria, los cnales
ejercen su jorisdiocion en sus respect! vos
distritos judiciales.
DEPABTAMENTOS EN QUE EXTIENDEN
su JURISDICCION.
LAS CORTES
De Cajamarca
I DEFAITAIEITQS.
Amazonas.
Cajamarca.
,Loreto.
DePiura { Piura.
De Tmjillo { lK^S^^''^'
DeHuaras -{ Ancachs.
De Ayaoncho [ Ayacneho.
'^ \ Huancavehco.
De Lima
Del Gnzco.
Gallao.
Hndnuoo.
lea.
Jonin.
^Lima.
i Guzco.
\ Aporimac.
DoPuno -^ Puno.
De Areqnipa -^ Arequipa.
De Tacna
Moquegua.
Tacna.
^Tarapacii.
La administracion de justicia, en los
pocos cases sugctos <i la jurisdiccion
militar, se ejerce en 1.^ Listancia con
asesoria del Jnez de 1.* Instancia del
faero comun como Auditor, y en segun
da instancia y en la Suprema comple-
tan la sala jefes mihtares, nombrados
por el Gobierno. En los demas cases se
forman consejos de guerra segun las or-
denanzas del ej6rcito.
Para la resolucion de asuntos judiciales
hay an Auditor de Marina en el GaDao.
XIV.
Division HiUtar.
Propiamente hablando no hay diviaon
militar : el servicio mihtar administray-
vo y judicial se desempena en tiempo da
guerra por Comandancias generates yCo-
mandancias militares, en los lugares que
determina el Presidente de la BepuUiet.
En tiempo de paz, el servicio se haee
por medio de la Inspeccion general id
ej^rcito.
, La Marina, en todo tiempo, tiene nn
Oomandante general de la costa del Pttdfi-
00 como primer jefe, bajo cuyas Ordenesair-
ven los capitanes de puertos, como Co-
mandantes de sus tercios navales. Pia
el gdbiemo de loi puertos fluvialee bay
un Gomandante general en Iquitos, y o4ro
Comandante en el lago Titicaca.
XV.
Escndo de Amuis,— PabeUoB.
El escudo de las armas de la Bepubt-
ca esta dividido en tres compartimenios,
y adomado a los lados por banderas y es-
tandartes; en la parte superior par una
corona de laurel y en la parte inferior or-
cundado por una palma y una rama d»
laurel entrelazados. En el compartimeBito
superior de la derecha, en eampo asuL
hay una Llama mirando al oento>, q»
simboliza el reyno animal; en el eompar-
timento de la izquierda, en campo Uai^o,
el &rbol de la quina, que como plants dd
Peru representa muy bien el reyno v^-
tal; en el compartimento inferior en
po rojo estii el cuerno de la
derramando monedas, que signifies ei
no mineral, que es tan rico ennuestro
El actual pabellon del Peru es btoolor,
bianco y rojo. Se compone de tres fa^m
yerticales: en el medio el bianco y el <
nado 6 rojo en lasestremidades; en el
tro lleva el escudo de las armas
abrazado de una palma & la derecha y de
una rama de laurel d la izquierda, aoakv
entrelazadas.
El primer pabellon 6 bandera nacioDii
PERU
-743-
(Ootubre de 1820) estaba dividido dii^^-
n&lmeiite ; formando onatro cnerpos: blan-
COB los dos Axtremos y rojos el snperiot 7
el inferior : y en el oentro llevaba ana co-
rona do laurel obaloda, y dentro do ella
on Bol Ealiendo por detras de sierras es-
carpadas qne se elevansobronnmartiraQ-
qnilo : se modified al pooo tiempo (Marzo
1822) y conservando los dos colores y el
escndo del centre las fajaa eran horizon-
tales; este Bubsistid hasta que ee adoptd
el actnal.
XVI.
Honedas, Pesos y Mediias.
Por ley de 16 da Noviembre de 1862
se adopts en el FerA el sistema m^trioo
decimal para las monedas, pesos y medi-
das. y en oonformidad con ella se hizo la
Honedas. — Estas son de oto, plata y
cobre; su ley nneve deoimos.
De oro. — No tieue valor legal: hay
de dos clases : la primera llamada sol de
oro de 26 gramos de peso y treinta miU-
metros de di&metro ; y la segnnda cinoo
gramos de peso y diez y seia milimetros
de diimetro: la tolerancia on los soles es
de treiota miligramos a! feble en cada
miliar de piezas, y en cada pieza echo
miligramos. En las monedas de cinco
gramos la tolerancia es de ocbo miligra-
mOB al feble 6 al fnerte en cada pieza,
pero en el miliar no debe pasar de tres
gramos.
De Plata. — La moneda legal esde plata:
1a Qnidad monetaria ee denomina Bol que
repreaeata cien oentavos; snpeso vein-
ticiuco gramoe ; diimetro treinta y siete
milimitros; y nneve d^dmos fino. Hay
monedas de plata qne representan medio
sol, qninto de sol, d^cimo de sol llamado
diuero, y medio d^oimo llamado por la
ley wiedio dinero.
El medio sol, que vale cinooenta oenta-
vos, p«Badooe gramos qoinientos milfgra-
mos, sieado an diilmetro de treinta mili-
metros.
£j1 qninto de sol vale veinte centavos
de sol ; an peso es de cinco gramos; y sn
didmetro de veintitieB mil&aetTOB.
PERU
El decimo de sol vale diez centavos
de sol, sn peso es de diez gramos y qni-
nientos miligramos; sn diimetro de ^ez
y ooho milimetros.
Elmedio ddcimo6 sea medio dinero vale
cinoocentavoB desol;siendosapesodenn
gramo docieatos cinonenta miUgramos.
La tolerancia en °t peso es de tres mi-
ligramos por cada gramo en la pieza de
un sol ; de cinco miligramos en el medio
sol; de seis en el qninto de sol, de eiete
en el decimo de sol y de diez en el medio
decimo, sea al feble 6 al faerte. En el fi-
no se tolera tres mil^cimos.
La moneda de oro lleva al oentro el es-
ondo de armaa con banderas y eetandar-
tes; en la oirconferencia, en la parte sn-
perior la inscripcion BepObuca Pkbdana;
en el amberso y en la inferior el aSo; &
la dereoha del auo, en abreviatnra, el la>
gar en qne se acnna; el valor de la mo-
neda, y en iniciales el nombre del ensa-
yador. En el reverse la imdgen de la
Libertad, en pi^, con tma asta en la mano
derecha qne sostiene el gorro de la Li-
bertad, y en la izqnerda on broqnel apo-
yado sobre el terreno y en onyo oen-
tro se lee la palabra Libestad : en la oir-
cnnferencia Ueva el aiguiente mote Fibhe
Y Feuz pob lA Union.
Ita moneda de plata es igual a la de
oro, con la diferencia de qne el escndo de
armas, en Ingar de tener estandarte y ban-
deras, lleva una palma & la derecha y nn
laorel A la izqoierda.
Oontrariando ley, se representa & U
Libertad sentoda con un broqnel en la
mano derecha, con un sol en el centro
del broqud, y el asta con el gorro en la
mano izqnierda. Delante de la Libertad
hay nna oolumna ; sobre ^sta una corona
de laurel y en el firente lapalabra Libertad,
De cobra son de nno y de dos oentavos
de sol ; valor que representa el oosto del
metal y el de su amonedaoioa ; imbas
llevau en el amberso nn sol en el oentxo;
en la parte anperiot el ano y en la iz-
quierda el mote RepQiiUea Peruana; en el
reverse, en el centro la palabtanno 6 dos
oentavos, y al rededor ana goinuiltU f<n>
ma^a de do9 fionnicopiaB.
PERU
— 744 —
PERU
Tabia de eqnlvalenela del aktiguo sistema de pesos y medldas eon el
HUETO sistema m^trico.
METROS LDTEALES en yabas de castilla 6
EN TABDAS INaLESAS Y VIGE-VEBSA.
Metros
Metros
Varas
Yardas
No.
en
en
en
en
▼aras.
yardas.
metros.
metros.
1
1.196
1.093
0.885
0.914
2
2.892
2.186
1.670
1.828
8
8.588
8.279
2.505
2.742
4
4.784
4.872
8.840
8.656
5
5.980
5.465
4.175
4.570
6
7.176
6.558
5.010
5.484
7
8.872
7.651
5.845
6.898
8
9.568
8.744
6.680
7.812
9
10.764
9.887
7.515
8.S26
10
11.968
10.986
8.850
9.148
METROS €UABRADOS en vabas t yabdas
OUADBADAS Y VIOE-TEBSA.
Metros
Metros
Varas
Yardas
No.
en
en
en
en
varas.
yardas.
metros.
metres.
1
1.481
1.196
0.698
0.886
2
2.862
2.892
1.896
1.672
8
4.298
8.588
2.094
2.508
4
5.724
4.784
2.792
8.844
5
7.155
5.980
8.490
4.180
6
8.586
7.176
4.188
5.016
7
10.017
8.872
4.886
5.852
8
11.448
9.568
5.584
6.688
9
12.879
10.764
6.282
7.524
10
14.810
11.960
6.980
8.860
METROS CtBICOS en vabas 6 taedas ctaas
Y VICB-VEBSA.
Metros
Metros.
Varas
Ynte
No.
en
en
en
en
varas.
yardas.
yardas.
metro!.
1
1.712
0.764
0.584
0.764
2
8.424
1.528
1.168
im
8
5.186
2.292
1.762
2.292
4
6.848
3.056
2.836
8.056
5
8.560
8.820
2.920
3.820
6
10.272
4.584
3.504
4.584
7
11.984
5.848
4.088
5.S48
8
18.696
6.112
4.672
6.m
9
15.408
6.876
5.256
6.876
10
17.120
7.640
5.840
7.640
MEDIDAS DVTIHERARIAS y de PIN.
No.
1
2
8
4
5
6
7
8
9
10
ITINERARUS.
KiI6inetros
en
leguas.
0.179
0.358
0.537
0.716
0.895
1.074
1.258
1.482
1.611
1.790
Leguas
en
kildmetros
5.572
11.144
16.716
22.288
27.860
33.482
89.004
44.576
50.148
55.720
PESOS.
Kildgraiaas I libe
en ea
en
libras
2.171
4.342
6.513
8.684
10.855
18.026
15.197
17.868
19.539
21.710
0.460
O.920
1.880
1.840
%M
1760
8.2S)
3.680
4J40
4.600
XYQ.
Hacienda Pbblica.
La administracion de la hacienda pti-
blica con la del comercio forman un mi-
nisterio compnesto de tres Direcciones; la
de AdminiBtracion; la de Bentas y lade
Contabilidad, cada una de las oaales est&
subdividida en sns respectitas Becciones.
Las Adnanas y Oajas fiscales son las qne
recaadanlascontribaciones. Hay nn Tri-
bunal Mayor de Ouentas encargado de exa-
minar y jtizgar las de toda la BepAblica.
No hay en el mimdo nacion que pagne
m^nos contribnciones; y sisejnzganpif
el prodncto de estas el yalor de la propa-
dad raiz en el Peni, resnltaria apenai^
nnos cuantos millones de soles y ^
era el pais mas pobre del mnndo; cxtor
grandisimo y palpable para todo&.
Solo el Congreso pnede imponerconttr
budones y nadie estaobligado a pagar otise
que no sean las establecidas por la )^t
y son las signientes: la de predios rcsfi-
cos qne produce 172,265 soles al ano; ia^
urbanos 95,631, la de indostzia 45,451. k
depatentes 814,685, laedesUbtica llM^
la de fondos de escaelas; la de s
PERU — 7
cioD por paertoe de mar 7.000,000; pnes
es libre U que se verifica poi tierra 6 por
paertOB de rios; la de exportacion da cier-
toB artfculos naciooales, la de papel sella-
do, la de timbres 6 alcabala en la compra-
venta y otros oontratoB. No consideramos
las cootribuciones munioipatea, de sisa,
mojoanzgo y otros cayoa nombres varian
segtm Us provincias y sa oiigen ii oliijeto.
' — PERU
Ingresos y es^rcsos.
Para dar & conocer con algana exacti-
tud la maroha de la hacienda pi^blica,
hemoa fonuado los siguisntes cnadros,
sacando todos Iob dates de documentos
oficiales. El que los examine con alguna
meditacion eucontrarfl material para es-
cribir algnnoa volilmenes.
1827
18S0
18S1
1844
1846
1847
1648 t
1849 j
1860 t
1861 f
1854)
1865 1
1866
1857
1868
1869
18601
1861 j
1866
1867
1868
1869)
1870 f
1871
1872
1878 1
1874 j
1875 t
1876 (
Stgnn presnpoeBto
6.208,000
8.720,709
8.625,976
6.696,760
4.170,481
5.172,428
10.644,846
10.611,952
14.227,000
19.882,806
r9!699,666
41.626,072
Segim preanpoeato
2.408,490
8.887,148
6.000,998
5.162,009
6.606,025
7.768,900
8.699,026
10.299,889
18.656,246
18.466,628
20.964,791
21.058,908
21.246,832
19.948,666
26.284,677
20.127,941
82!870,686
42.286,804
116.902,764
17.816,766
44.938,148
10.680.02)
10.901,962
14.219,684
19.882,808
18.141,711
16.202,197
80.548,415
74.877,881
6.028,303
6.870,090
4.967,240
6.690,210
7.699,249
8.878,086
9.646,285
16.860,061
18.163,696
19.657,904
26.112,127
49.608,864
106.196,791
23.454,606
42.046,080
SentimoB no llenar el vacta de algonos anos pot falta de documentos ofioiales y por-
qae ^toa son tan incompletoa oomo defioientes; sin embago creemoB que ios aatariora^i
para nuestro objeto.
94
1
PERU
746 — PERU
PBODUGTO DB LAB ADUANAS DEL PEBt.
Alios.
Prodnoto. A&oB.
Prodacto.
1840 1.692,006
1841 1.753,464
1842 1.829,804
1848 1.979,600
1844 1.903,601
1845 2.083,887
1846 2.343,788
1847 2.339,481
1848 2.238,120
1849 2.476,801
1860 2.312,970
1851 2.740,235
1852 3.006,765
1853 2.972,463
1854 2.680,091
1855 3.524,179
1856 1.143,444
1867 2.994,886
1858 3.507,544
1859 3.338,729
1860 3.484,901
1861 3.214,048
1862 3.214,721
1863 3.379,500
1864 3.091,766
186C 3.731,129
1866 3.934,018
1867 3.998,021
1868 2.857,798
1869 4.661,057
1870 5.944,437
1871 6.208,172
1872 7.410,167
1873 8.487,186
1874 7.097,259
1875 7.082,168
Huauo. — El huano de pdjaro desde
1841 eu que se exporiO A Eoropa es el
ramo mas pingiie y saneado de las ren-
tas del Peru, su poder fertilizante es en
100 partes de 34.41 : el de Chile solo tie-
ne 9.97, el de Bolivia 4.67, el de Sal-
daiihah 1.39, el de Shark 0.82. Desde el
tiempo de los Incas lo usaron en la agri-
cultura en los Departamentos del Snr del
Peru, Humboldt fue el primero que lo hizo
conocer en Europa.
CAKTIBAD Y PBODUGTO lIqUIDO DEL HUANO
Ano8.
Toneladas.
Producto.
1841 & 1867
7.075,194
$ 218.693,625
1868
441,754
21.256,366
1869
574,790
15.288,517
1870
738,378
28.798,893
1871
418,855
16.759,200
1872
404,097
22.191,844
1878
342,425
8.049,294
1874
836,476
35.748,200
1875
378,683
12.325,877
XVIII.
Deada Pjiblica.
La deuda ptiblica del Peru se divide en
interna y externa: la primera proviene de
empr^stitos, suministros al ej&cito, valor
de obras ptiblicas y otros contratos, soel-
doB y gravdmenes dejados de pagar. Li
externa proviene de empr^stitos lemoti-
dos en el estranjero desde nnestn inde-
pendenoia hasta el dia, intereses j tn«-
lacion de parte de la interna.
Los acreedores ingloses que tantohtn
calunmiado al Perd , si examiniran el
origen de su deuda, sobre todo el de la
primitiva, tendrian mucho de que anr-
gonzarse. (v^ase Histaria del Perk Iwk-
pendiente^ por Mariano F. Paz Soldaa,
tom. U p^. 217).
MOVIMIENTO DE LA DEUDA POBLICA, ES LH
SIOUIENTES ASOS.
Auos.
Denda interna.
DendA eifteiu.
1846
6.846,344
21.389,943
1848
8.084,441
29.567,$e7
1858
23.211,400
24.847,466
1855
13.270,286
36.551300
1856
12.518,600
38.019300
1857
19.426,202
1858
15.418.372
1860
8.146,054
24.840.800
1862
6.015,100
17.323300
1864
6.957,612
26.878,120
1866
5.077,705
1867
6.292,886
42.242,080
1868
6.210,650
39.084,709
1876
14.457,831
164.803,580
XIX.
Comercio y XavesacioiL
El Peru tiene abiertos bus pnertoa ^
mar y tierra k todas las naciones del mm-
do: el comercio que se bace por los noadal
Amazonas y sus afluentes y triboteKK*
es libre detodo derecho de impGrtaaaiiy
exportacion: el que se verifiea por loa
puertos de mar esta sujeto 4 pagar mode-
rados derechos de importacion aobve sn-
luos de las mercaderias, y puede dedrR
que por t^rmino medio no exeden del la
por ciento. Hay muchos articolos liliRS
de todo derecho, tales como toda maqnmi'
ria, papel y t^tiles de imprenta, instra-
mentos cientificos, varios utiles naTdes.
carbon de toda dase, herramientas ptift
la agicultura y para la explotacion de
PERU — 7
DKS, fierro, madera en bmto y otros ar-
tlanloa semejantes. Loa libros impresos
golo pagan el 8 por ciento oalcnlado bo-
bre el peso del papel, y este producto ea-
ti deatinado para la biblioteca piJblica.
Los pnertos se dividen en mayoiea y
menores y en caletaa habilitadas; por ioe
pnertos mayores bo pnede importary ex-
portur todOB los articulos de eomercio ;
por los menores y caletas solo los articn-
OB nacionaleB, Iob libres de derecboe, 6
OB ya naoionalizadoB por baber pagado
loB derecboB de unportacioQ;peFO es in-
dispensable obtener previa lioencia de la
administracion principal respecdTa.
En cada pnerto mayor bay una Adna-
na con ens respectivos Besgnardos y de-
mas oficinas it cargo de nn AdminiBt^a-
dor principal. Los pnertos menores est&n
A cargo de nna Tenencia de Beagnardo,
y laa caletas babilitadas al cnidado de nn
nspector 6 Gaarda.
En el Biguiente cnadro ae indicalos pner-
tos mayoreB y menores, marltimos y 9n-
viales.
Pnerbw Marftlmos.
raEniBi&TeEEi.
Payta
PMTOS lEIOlIS.
I Tumbes.
I Secbnra.
PimenteL ^ San 3qb6.
Eten ■{ Cb6rrepe.
Paoasmayo •{ Malabrigo.
(Santiago de Cao.
Hnanobaoo.
Gnanape.
Caleta.
S. B. de Cbao.
I Santa.
Hnarmey.
Snpe.
Haa«ho.
Salinas de Hnacbo.
Chancay.
Aucon.
Calsttu,
Bermejo.
Flaya Obica.
PERU
tmm UTOflc - j FMTQs fams.
iCerro Azul.
Tambo Mora.
Oancato.
Rftlinillm.
Nasoa.
/Gbala.
Islay y MoUendo..J J^^*^"
jchira.
VQnilca.
(Ho.
CaUtat.
Oocotea.
Ite.
Sama.
IJonin.
Mejillones.
Pnnta Oolorada.
(Molle.
Iqoiqne ]Gbncnmata.
(Patillos.
Paertos Flaviales.
Atinqae segnn ley no bay clasificacion
de pnertoa mayorea y menores en los rios,
sin embai^o por sn importancia pueden
conaideiarae los eignientes
KN EL RIO AUAZONAS:
PmTDS liTOEES.
Letioia6 8. Antonio
Loreto.
Caballococha.
Mancallacta.
Pevaa.
Iqnitos.
FUEETIB IBOBES.
Moromorote.
Sancndo
Destaoamento.
Nuevo Oran.
EN EL BIO UABA^ON.
Nanta.
Parinari.
La Lagnna.
Yorimagnaa.
San Begis
Urarinas.
San Antonio
Barranca.
Santiago deBorja.
KN EL HU ALL AS A.
Santa Maria.
EH EL nCATALI.
SarayaoQ.
I Pacaonm.
I Callezia.
PERU
— 748
La localidad de cada ano de estos
pnertos, sn descripcion y el prodacto de
sus Aduanas, pueden verse en su respec-
vo nombre.
— PERU
El movimiento maritiino d« ctdapoa-
to, esta en an respectiTO nombre, on em-
bargo, para darlo A ocmocer i primoa
vista piiblioamoB el siguiente
MOVIMIENTO MARITIMO
EN LOS
1874.
PUERTOS.
TOmbes.
Payta
8echura
San Jos£
PlHENTEL.
Etbn
Pacasmato
Malabbioo
HUANCHACO.
Salavebbt
CLASE
de CHibArcA4*l4
Buqnes..
Yapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buqiies..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes...
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes ...
Buqnes..
Vapores.
Botes....
ENTBADAS.
Jium.
60
28
60
117
150
84
58
15
26
44
78
5
27
122
67
108
8
46
66
70
86
205
»
ToHcUdas.
9,066
81,700
169
18,785
298,150
8,180
580
1,876
27,876
i
9,421
78,964
26
8,214
108,988
11,629
89,218
18
7,768
166,446
280
6,510
179,659
688
»
420
78
86
77
24
428
288
6
1,874
8
246
19
1
8,658
SALn>A8.
N
58
28
51
T«Be]ada«
150
84
42
15
26
48
78
5
25
122
67
108
8
46
66
65
89
205
8,844
81,700
195
115 18,528
298,150
8,180
420
1,876
27,876
8,766
78,964
26
7,894
108,988
11,629
89,218
18
7,521
156,446
272
7,849
179,659
688
i
187
S19
38
58
84
SI
9
I
M!
8,3W
•
PEfin
BnqnGs...,
Vaporea,.
Botea
BoteB...
Baqaea,...
Vaporea..,
Baqnes....
Vaporea...
Vaporea..,
Botea.
Botea..
BaqneB...
Vaporea..
Botes
Baqaea....
Vaporea...
Boqaea....
Vaporea...
Botea
Boqaea...,
Vaporea...
Botea
Vaporea...
Botes
Baqoes..,
Vaporea..
Botaa
Baqnea...
Vaporea...
Botes
4,816
99,772
140,240
672
3,6S1
1,799
790
7,903
194,249
18,090
400,900
167,120
161,200
154.689
151,200
4,816
99,772
8,066
108,174
5,868
221,668
2,780
2,566
1,799
782
9,198
7,660
878
1,075
548
487
78
195
496,701
4,897
246
48,104
417
18,990
^00,900
498
PERU
— 750 —
PERU
PUERTOS.
Independencia.
Ghala
QUILGA.
ISLAY
MOLLENDO
Ilo.
Abica.
PiSAOUX.
Mejillomes
Iquique
€LA0£
de cHibarracloH.
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Baques..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
ENTRADAS.
If
85
96
220
144
5
48
24
24
860
29
94
292
16
15
146
45
455
11
145
455
5
88
875
28
400
488
T«ncladMi.
11,684
72,000
1,100
177,276
120
52,684
84
7,612
656,578
50
57,881
545,668
50
8,627
168,296
21,802
658,880
67,985
458,110
9
41,546
841,145
74
211,204
215,072
556
96
555 [
SALIDAS.
72
8
»
1,181
87
8,242
1,602
»
7
8,755
i
»
5,184
4
872
20,047
m
85
96
225
144
2
48
24
26
860
29
97
292
16
15
146
48
454
11
141
455
8
89
875
28
422
488
11,684
72,000
1,175
177,276
52
52,584
84
8,211
656,578
50
68,760
545,668
50
8,627
168,296
21,468
659,880
69,519
458,110
18
40,184
841,145
74
285,755
215,072
680
181
491
76
897
26
5,262
2,477
»
7,618
»
6,566
8
728
14,926
1875.
■-L.^J — j
PUEETOS.
OJLASE
de eaitereMsioa.
ENTBAOAS.
SALIDAS.
Nfta.
TMieladas.
P-.^
Mtak
r,.^
.,-.-*
Buaues
66
89
76
62
198
126
7,020
21,859
222
57
80
82
62
198
126
7,764
21,968
827
6,711
806,000
860
B
TtHBES
Vapores
Botes..
153
ou. 882 1
175
Buaues
6,711
806,000
860
819
»
»
Patta ••••• •
Vaporee
Botes
298
•
PERU
FUEBTOS.
SlOHUBA
Etxn
^MEKTBL.
AOASMAYO.
iLABBIGO
rANOHAOO.
k DE LOBOS.
OLASE
4e eaibare«dl«m.
Buques..
Vapor es.
Botes....
Buques..
Yapores.
Botes....
Buques..
Yapores.
Botes....
Buques..
Yapores.
Botes....
Buques..
Yapores.
Botes....
Buques..
Yapores.
Botes....
Buques..
Yapores.
Botes....
tA
NCO
30T£ ••• ••••••*..
Buques..
Yapores.
Botes....
Buques..
Yapores.
Botes....
Buques..
Yapores.
Botes....
Bupues..
Yapores.
Botes....
Buques ,
V SH'OxeB. ...... I
Botes
Buques..
Yapores.
Botes....
Buques..
Yapores.
jBotes*...
NftM.
55
66
51
16
261
104
81
707
16
66
287
78
889
16
254
208
85
128
16
244
8
6
802
2
27
800
11
16
808
18
87
481
18
48
812
886
48
854
286
751
PERU
ENTBADAS.
2,846
29,946
864
8,507
219,526
792
8,511
66,690
92
1,922
298,724
4,689
288,266
2,670
200,620
185,622
78,768
1,164
8,894
140,026
81
1,626
160,877
12
9,108
166,761
4
1,988
178,606
50
4,906
292,084
284
240
74,811
15
5,011
286,598
2,124
88
489
27
2,642
8
789
i
5,854
688
1,890
i
1,049
82
986
10
1,807
1,648
1,860
»
1
1,880
7
447
11
5,144
168
SALIDA8.
54
66
61
15
261
104
81
106
18
62
287
87
889
16
254
218
85
128
22
246
7
6
802
28
800
6
16
808
18
82
481
71
8
112
8
48
864
286
T»«rt«<«e
2,846
80,549
864
2,477
219,526
792
8,511
65,522
80
9,888
298,724
4,689
288,266
2,670
200,620
140,810
78,758
1,164
8,224
142,178
88
1,626
160,877
11,421
166,761
6
1,988
178,606
50
4,492
292,084
185
774
74,811
15
4,768
286,598
2,124
18
502
22
2,847
•
88
1,085
7
»
5,191
760
»
1,815
726
66
808
6
1,102
»
8,496
1,685
2,058
4
581
46
5,070
59
1
, r
PERU
PUEBTOS.
Anoon
Gallao.
GebboAzul.
Pisoo
Indspbndenoia.
Chala<
QUILGA
ISLAT t
MOLLKNDO
Ilo.
Arica.
PlSAOUA
iQUIQtJE.
MSJILLOMSB
OLABE
de eiiib«r«a«lon.
Buques..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
Vapores,
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques.
Vapores.
Buques..
Vapores,
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores,
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques.,
Vapores.
Botes....
PABELLON DE FiGA.,
Buques..
Vapores.
Botes....
752
ENTRADAS.
PERU
55
20
28
1,071
689
817
89
225
4
70
429
16
62
207
2
291
52
2
291
55
872
10
228
Toneladas.
80
549
17
168
818
1
476
581
680
125
262
86
80
48
860
8,716
4,686
412
698,981
558,691
8,659
18,809
808,761
16
11,400
546,710
176
62,800
271,886
1,081
821,276
242
1,081
821,276
88,216
896,628
4,907
225,181
89,281
605,022
78,758
816,826
2
282,921
882,706
1,800
85,492
244,572
108
26,602
»
1,440
8
17
157
44,066
802
»
2,806
6,600
10
697
456
88
466
2,176
»
2
1,267
8
6,615
2
8,811
4
10,625
608
4
1,274
22
1,200
720
s
SAIiIDAS.
MiM.
51
19
25
946
688
818
86
225
8
67
428
20
52
207
2
291
52
2
291
70
460
10
11,181
4,661
450
608,812
, 587,845
8,668
12,097
308,761
12
11,080
545,910
174
62,800
271,885
1,181
821,276
266
1,081
821,276
48,178
487,612
I
44,1%
158
2^
743
4,907
228 225,181
>
m
78
a»
%}m
i
1419
76
549
11
156
814
457
581
799
120
262
82
25
26
860
87,846
606,022
70,118
298,002
222,814
882,700
1,976
88,100
244,572
96
23,068
48
460
6,711
i
1
m
i«
SI
7B0
PERU
PERU
1876
DE ENERO A SETIEUBKE INCLCSIVE.
Buquefi, ,
Vaporee.
Botes....
Baques..
Vapor 68.
Botes....
Buqnea. .
Vapores.
Botes....
Bnquea. .
Vapores.
Botes,...
Buquee..
Vapores.
Botes....
Buqnes..
VdporeE.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Biiqnos..
Vapores.
Botes....
Buqnea..
Vapores.
Botes....
Bnquea..
Vapores.
Botes....
Bnqnes..
Vapores.
Botes..-
Baqnes..
Vapores.
Botes....
Bnqnes..
Vaporee.
Botes ...
1,100
48 19,392
40 242
12 3
155 132,180
62 905
60 12,119
198,112
28 4
12,286
87.943
9,081
)8,n2
167,608
2,806
80,492
8,196
106,8
105,467
64,171
2,721
112,962
27
79
7
64,683
i9,
PERU
754
PERU
PUERTOS;
SUPE.
HUAGHO.
Chancay
Ancon
CALIiAO.
Gebro AZUL.
Tambo Mora.
PiBCO
Independengia.
Quiloa.
ISLAT
MOLLSMXX)
Ilo.
Ariga.
CLABE
de emb«reael«
Bnques..
Vapores
Botes....
Buqnes..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques.,
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
Buques..
Vapores.
Botes....
ENTRADAS.
Nlim.
18
245
11
59
260
52
21
6
89
55
6
49
492
489
72
70
158
46
266
16
84
119
7
14
84
50
8
90
14
8
198
6
19
188
10
190
68
422
11
Toaalad
8;656
170,262
172
15,198
181,879
864
8,651
1,458
590
10,848
1,064
488
258,072
882,857
981
12,026
95,600
2,011
286,860
154
6,422
249,986
48
18,008
5,500
294
181,849
89
456
267,456
80
11,451
882,662
2,887
184,890
81,661
444,868
6
7
1,869
8
4
8,056
27
76
9
14
29,075
20
46,008
»
2,858
8,144
200
418
18
101
2,188
1,842
5,414
4
SALIDAS.
17
245
10
61
260
55
22
6
89
55
10
58
586
434
70
68
615
46
266
16
29
119
6
45
84
48
7
90
15
2
198
6
16
188
8
190
69
420
9
T«Ml
8,561
170,262
164
7,008
181,879
889
1,5W
1
2,990
9
4,117
1,458
587 46
10,845 »
1,888| »
518 •
825,977
884,740
887
2,011
286,860
554
6,008
249,986
84
50,958
5,500
257
181,349
85
286
267,456
80
10,181
882,662
2,067
184,890
81,981
444,175
4
49
11,220; .
85,658' 46,287
2.W
30,2U
15Q
$
lj»
h4»
5JS1
8
PERU
PERU
PUEBTOS.
c..«
ENTBADA8.
SALIDAB.
,_
T«U-..
.^
'--'-
Bu uea
97
263
218
250
40fi
82
66
9
2d
144
860
74
'804
14
8
239
42,991
254,007
98,865
189,!»r.S
2,160
7,075
52,448
28
88.142
188,000
1,080
54,186
7,145
2,928
X,411
3,293
4
6,915
368
269
7
1.296
1,440
1,018
246
612
96
268
250
259
561
82
56
9
54
H4
840
125
804
49
8
248
48,049
264,607
117.048
189,958
2,640
7,841
62,448
28
51,899
188,000
1,020
108,868
46,100
2,928
1,496
p
V^oreB
J
Vaporcs
MsjlLLOllEa
Vaporos
Botes
8
Pabellon dbPica..
Vapores
1,867
1 422
PuKTA deLobos....
Vapores
Vaporee
BoteB
889
RESCMETI del HOnHIENTO KABITIMO.
aSos.
OLAPE
ENTBADAS.
SALIDAS.
N«M.
Tinrladu.
«.^
x„^^
874
Bnqnes
Vapores
Botes
8,202
6,634
2,007
1.468,624
6.707,639
18,662
165
118,614
66
8,238
6,538
1,959
1.526.174
7.017,868
18,082
816
118,662
1,998
Total...
Buqnea
Vaporee
11,748
8.184,815
118,784
11,780
8666,074
115,976
8,061
4,964
2,561
1.446,865
4.604,689
18,262
221
118.736
2,392
2.922
6,824
2,865
1.860,767
4.699,886
11,590
128
64,687
1,862
Total...
Bnqnea
Vapores
10,606
6.063,816
121.849
10,611
6.961,688
56,197
1.782
4,864
2,876
754,668
4.608,24ii
9.572
66
76,657
8.782
2.088
4.626
2.516
992,598
4.600,056
10,946
49,184
8,856
Total...
9,022
6,872.472
80,476
9.880
6.408,695
62,490
PERU
— r66 —
PERU
EXPOBTAGION DE LOS PRINCIPALES ABTlCULOS NACIONALES EN LOS SIOITIEKTES ASOS.
ARTICULOS.
Oro en pasta
» amonedado
Plata en barras de solo Pasco
» amonedada
Cobre
Sal comun
Algodon
Aziicar
Chancaca
Vinos
Aguardiente Pisco
AlTOZ
Cafe
Tabaco
Cascarilla (*)
Cochinilla
Orchilla
Matico
Sombreros de paja
Cueros do baca
» decarnero, cabra, etc..
Lana de camero
> de alpaca etc. etc
Peso
6 inedida.
onzas
soles
marcos
soles
quintales
»
»
»
»
»
»
docenas
cantidad
»
»
1802
1863
151
1,307
201,500
»
724
181,008
14,170
74,127
10,275
18,383
75,497
9,547
»
1,307
2,013
18,908
1,170
8,745
84,530
9,554
1864
8,905
163,789
204,493
101,822
51,874
72.744
24,212
05,058
18,319
20,583
83,098
7,811
174
1,048
17,400
13,408
4,040
0,289
10,127
4,189
34,772
24,310
21,211
18^
21,868
399,841
223,812
»
78,744
69,510
70,085
25,088
19,041
790
34,344
422
9,751
18,292
35,826
14,958
573
8,314
40,897
20,240
38,790
29,738
1861
857,865
175,791
• I
21,0001
65,914l
92,819
77,95.5!
24,8971
17,1701
37,636i
817241
8.120i
16,2491
15,888)
251
145
2,698
236(
22,809i
94,5831
109,0791
284,974}
AM
217,*2d
I
13,9:^5
im
24.636
urn
6:JD
urn
4.100
15.W3
ExpoRTAciON de algunos artlculos nacionales por solo los vapores de la Compamalu-
glesa de Navegacion por Vapor.
1870 1871 1872 1878 1874 1875
Plata en barras.... 203,883 809,313 201,066 188,855
Algodon 28,701 73,050 110,244 111,429 80,858 76,^02
Azucar 50,258 97,441 140,030 859,496 522,516 450,670
Cascarilla (-) 55,082 84,392 148,594 205,034 151,514
Yalob segun precios de plaza de los prinripales articulos nacionales e&portados, sixi n-
cluir el del huano, en los siguientes anos: —
Ano8.
Pesos.
1862 80.102,899
1868 88.522,844
1864 86.576,156
1865 40.411,713
1866 88.016,147
Anos. So)e&
1870 9.797,69i
1871 18,564.475
1872 .'. 2O.150,4«)
1878 20.980,a»
1874 19.76l,a»
1875 14^11,79*
n E3116S &u56tt^l870 i 1875, eM 60fidid€^&da U oasoanQa qiie ee'eiporta de
pear
PERU — r
EWalor de las exportaeionoa de artlculos
Dftcionales en los anos de 1870 ri, 1876
(sin considerar el liiiauo) e» uiiicameiite
elde articulos exportados a, la Gi-au Bre-
tana, par losvnporcG de la Compania lu-
glesadel Facifico y del Atlaiitico. Eii o^o^
valores figuran los siguicDtes orticulos:
1875
1870
Azucar 8.072,672 6.000,000
Lauas 3.447,534 3.4BO,000
Platayoro 1.489.746 2.236,S6fi
lustiiivcitiii y Dfueliceuciu.
La iustruccion primaiia es obligatoria
en elPerft, piotejida por cl Estado; cou
cuyo objeto tieue asigiiados .foudos del
Eraiio Nacioiia], y ailemds ae lia cstableei-
do uuaconti-ibucioupersoualparafomcti-
to delas escnelas: la euseikauza ea gratuita.
La iustrucciou ue divide en priioaria,
media y superior. La priinaiia m Ai. en
laij esciiclaii; la media en lou colegioK; la
superior en las Universidades e institii-
toB ospeoiales. La direccion 6 iuKpeccion
admin is U'ativa de las escuelas corrcspoa-
de & los Concejou Provintiales y de Dis-
trito ; la de los Colegios a los Couuojos
Departamen tales; la de last Uiiivcrsidadcs
tL los Concejos Uuiveraitiu-ios, Etctores,
Uecanos y Facultades ; y la de los iustitu-
tos espociales al lliuisterio de (jite dcpen-
den. En el Peru es libre la eusefiauza, y
— PERU
solo se exije morididad y capacidad d los
que quierau e^tableoer colegios 6 escuelas.
Lay Uiiivorsidadea son mayoress meno-
rea. Solo on Lima hay Universidad ma-
yor y se compone de las siguientes facul-
tades; Toologin, Jurisprudeiieia.Medioina,
Ciencta», Ciciicias Foliticas y Admiuistra-
tivaij y Lelnis.
Ell todas lay ciudades, y cu muchos
pueblos, liuy establcciniieutos de instruc-
ciou piimaria y media, divigidos por
pcidonas pai'ticnlares, cuyo numero iio
hemos podii'o saber con cxactitud y por
csto solo poaemos a coutiuuacion el cua-
dro de las Uuiversidades menores, Cole-
gios de luBtrueciou Superior y Media, y
escuelas de primeras letras, que segun la
ley del Presupueato general, debe haber
en cadi Departamento, y la cantidad ee-
ualada para suelilo de Prcceptores y gas-
tos. Desgraeiadamcntc hay mucblsimas
escuelas que aolo esisten en el Presupues-
to y que aiiu no se han estaUecido. Sen-
tiinos no poder eutrar a este respectO en
otios detalles y consideracionea, por ser
agcnoa del plan que nos hemos propuesto.
Segun el Presupuesto, la Naciou tieue
I gasto de 2.124,407 soles al ano.—
En G Universidades.
3 Escuelasde ArtesyOflcioa
.13 Colegios para hombres...
18 ■ » mugerea...
157B Escuelas para hombrea...
7:^9 > 1 mugeres...
Cuyo pormenor es el siguiente:
101,1SC
113,489
284, 70S
286,61(
948,60C
48,9»2U
KSTABLECIJIIENroS DB
NSrRL'CCION
pCblica en el
perO.
C.\IVEi;siB.1D£S.
MLteios.
ESGimS.
Ntim. SuaMos
Nfim.
SeiBO.
Bueldos.
NGm,
Seiso.
Suddog.
Loret^
!1
1
hombres.,..
mugeres....
hombres....
•"''""■■■■
[lombres....
mugeres....
hombres....
mugeres. ...
3,000
3,000
6,400
5,-260
6,400
4,000
11,400
2,902
53
So
86
46
47
85
128
75
hombres....
mugeres....
hombrea....
mugeres-...
hombres....
mugeres....
bombtes....
mugeres.,..
81,800
51,600
Finra
28,200
18,800
PERU
758 —
PERU
MPARTAMENT08.
Lambayeque,
Libertad.
Ancachs.
Hudnuoo,
Junin,
Lima.
Gallao.
lea.
Hnancavelica
Ayacucho
Apnrimac.
Cnzco.
Pnno.
Arequipa,
Moqncgna.
Tacna.
UNITERSIDADES.
Ntim.
1
mcnor
1
major
1
lenor
Sueldos.
1
lenor
1
menor
1
lenor
(nmm
Nfim.
n
1,660
56,616
8
,000 i
9,984
12,000
12,870
{
\
\
j
i
I
1
8
8
2
1
1
1
1
8
1
1
1
1
Sexso.
hombres..
mugeres. .
1
1
2
1
seminano...
hombres , . . .
mugeres....
hombres . . . .
mugeres....
seminario...
hombres. ...
mugeres....
hombres....
mugeres....
semmario...
Arts, y ofic.
hombres....
hombres.
mugeres .
hombres. . . .
mugeres....
hombres....
mugeres....
hombres....
mugeres....
1
8
1
1
8
1
1
4
1
1
1
1
1
hombres.
mugeres .
Sueldos.
Remmario...
hombres....
mugeres....
seminario...
hombres....
mugeres....
seminario...
hombres....
mugeres ...,
hombres . . . .
mugeres....
hombres....
mugeres....
9,670
vxmxk
Nfim.
882
20,929
6,792
8,880
8,200
1,000
1,400
1,600
18,160
1,728
Sezfio.
Saddoi.
98,489
81,840
10,000
6,400
6,400
2,000
12,800
4,000
2,400
16,200
8,600
1,000
24,480
8,088
676
19,802
1,248
1,280
1,600
11,200
2,000
66 hombres....
18 mugeres....
61 hombres....
81 mugeres....
> •
142 hombres....
88 mugeres....
61 hombres....
8 mugeres....
128 hombres....
26 mugeres....
188 hombres....
68 mugeres....
4 hombres....
4 mugeres ....
81 hombres....
22 mugeres ....
68 hombres....
80 mugeres....
126 hombres....
44 mugeres ....
114 hombres....
44 mugeres....
128 hombres....
64 mugeres....
90 hombres... <
67 mugeres ....
124 hombres...
76 mugeres ...
21
13
21
7
hombres...
mugeres ...
hombres ••«•
mugeres ....
15,000
10,800
36.600
22,200
72,227
16,947
86,600
4.800
76,800
15,000
89,820
48,320
2,400
2,400
18,600
13,200
84,200
18,000
75,600
26,400
68,400
26,400
69,168
85,784
54,000
84,200
64,196
89,545
12,600
7,800
12,600
—^^>
PERU
759 —
PERU
Benefieencia. — En todas las Capita-
les de Departamento y en algunas pocas
de pro\incia hay Hospitales , casas de
hu^rfanos, exp6sitos y otros estableci-
mientos de Beneficencia piiblica, y aun-
que todos tienen rentas propias, como 6s-
tas no cubren los gastos, la Nacion los
paga de su Erario; 6sta cantidad no baja
de 469,284 soles cada auo.
XXI.
EjMto.— Harina.— Guardia Nacional.
Lafuerza publica se compone, segun la
constitucion, de el Ej^rcito, la Marina y
la Guardia Nacional : cada una de estas
ramificaciones se halla organizada por
leyes especiales, conforme a las ciiales
prestan sus servicios.
El Ej^rcito debe constar permanente-
mente de 8,000 bombres, distribuidos en
las tres armas de caballeria, infanteria y
artiUeria. Para su formacion no hay mas
disposicion legal que la ley de conscrip-
cion; sin embargo no hasido posible has-
ta hoy ponerla en practica, y aunque de
hecho se ha adoptado algunos medios de
cubrir las bajas, mas no conformes con
nuestro sistema de gobierno, como el en-
ganche y otros, no ha desaparecido toda-
via por completo el barbaro arbitrio del
reclutamiento.
Las fuerzas de caballeria y de infante-
ria reciben sus Ordcnes de la Inspeccion
General del Ej^rcito, y la de artillerfa del
Comandante General de Artillerfa.
Los gastos quo ocasiona el sosteni-
miento del ej^rcito activo, llegan & la can-
tidad de 2.958,865 soles al auo.
Hariiia; la de guerra se halla perfecta-
mente organizada y disciplinada y en es-
topuedecompetircon la de cualquiera Na-
cion. En el Ministerio de Guerra hay una
Seccion especial encargada de este ramo:
todas las 6rdenos se comunican por conduc-
to de la Comandancia General del ramo.
La Nacion gasta al auo la cantidad de
4.088,627 soles en sueldos y demas gastos
de la marina.
IMA.RIIS'A IDE O-UERRA.
VAPORES.
Blindados
De madera
> fierro
» madera
Buques de vela de madera
Vapores para los rios y lagos..
Nfim.
4
8
2
1
8
6
Toneladas.
^.^ de caiiones.
5,202
2,852
1,809
670
4,802
1,196
81
25
4
256
»
Fuerza de las
m&qninas.
1,510
760
490
250
»
886
Lia marina mercante hadisminuidocon-
siderablemente desde que se estableci6 la
Oompauia Inglesa de Navegacion en el
Pacifico: hoy estdreducida d lo siguiente:
MABINA MEBCANTE.
Clase de embarcacion.
FmgtLtas
Total.
Ntim.
8
28
46
27
88
5
147
Toneladas.
1,768
28,770
15,646
4,129
8,868
879
49,860
Guardia NacioBal, &egun la ultima
ley dictada para su organizacion, se com-
I
pone de todos los peruanos y estrangeros
naturalizados, desde los 21 hasta los 50
anos de edad : su organizacion es en todo
igualdladel ej^roito permanente, pero
en cuanto a la manera de prestar sua
servicios existe la diferencia impresoindi-
ble que tra^ consigo su misma oonstitu-
cion : no puede ser movilizada sino en de-
terminados casos, y atin hay ciertas cla-
ses de ciudadanos que no pueden ser obli-
gados a esta movilizacion.
XXII.
Caminos.— Ferrocarriles.— Teli((rafos.
Caminos. — ^Puede decirse con toda pro-
piedad que en el Peru no hay sino aendaa
;tl'."B-
v'X -i
. ^M^
M
• .(,;«. 1!%i.. ,Lr
n
n it]
l»8
i*.
I>
i'i^
.A-
li:
PERU
— 760 —
PERU
xnas 6 menos escabrosas, y se califican
como biienos caminos aquellos en que no
peligre la vida del viagero 6 que no tie-
nen grandes cuestas 6 despofiaderos. Hay
lugares separados eiitre si por una milla
en linea recta por visual, y por el cami-
no se necesita andar tres 6 mas leguas.
Este es la principal causa del atraso en
que se encuentran los pueblos del inte-
rior. Sus productos sonabandanifiaj^
liosos pero el trasportalos caesta preeios
fabulosos ; por esto licmos dicho que d
Peru sera el pais mas rico del mnndoel
dia en que liaya ferrocarrilos por todu
partes 6 cuando menos caminos carreteroi
Fenroearrlles, — En todo e\ Periky
una extension de 2,806 kil6metros, 6 set
1,520 millas segun el siguieBle nudio:
FERRO(!ARRILES DEL PKRt)
LUGARES.
Del puerto de Payta d Piura
De Eten a Ferrinafe
Pimentel a Lambayeque y Ferrifiafo...
Pacasmayo a la Magdaleua
Salaverry a Cliocope
Chimbote & Huaras
Huacho a las Salinas
Cbancay a Palpa
Chancay a Lima por Ancon
Del Callao a la Oroya
De Lima & la Magdalena
Del Callao a Lima
De Lima A Chorrillos
Pisco dica
MoUendo a Arequipa
Arequipa A Puno
Juliaca al Cuzco
Do a Moqucgua
Arica a Tacna
Cerro Azul a Casa Blanca
Del Cerro de Pasco d las haciendas mineralos
De Iquique a la Noria ( Salitreras)
» Patillos d Laguuas (Tarapaca)
Total
Las lineas que no tienen precio de cos-
to son de propiedad 6 cmpresa particular,
excepto las de Chancay d Lima y de Pis-
co a lea, que construidas por companias
particulares, hoy son del Estado.
Tel^^fos. — En 18 de Setiembre de
1847 se construy6 el primer tel^grafo
el^ctrico entre el puerto del Callao y
la ciudad de Lima, y no se extendi6 has-
ta el alio de 1867 en que D. Cdrlos Paz
Boldan, en yirtud de un contrato con el
Gobierno se comprometi6 d construir li-
neas Telegrdficas que unieran la ciudad
de Lima con las capitales de todos los
ExterRion segun
contrato
en kiiometros.
KU6motT08
constraidoB.
81
85
25
146
89
83
10
29
66
156
6
14
14
74
192
864
106
100
63
7
11
177
98
Cosio total
de
OODSllUfaOB.
s. Lum
. 7.100,000
t 8.2^4.756
• 27.000,000
. 12.000,OM
• a2.000,(Mf
. 6.700,000
1
1,852 |S.189.5gO,8»
Departamentos y con los puertos prac
pales. Con este objeto organixo k Cob-
pafiia Nacional Telegrafica; y sdendo G^
rente General el mismo D. Cirios Fii
Soldan, con8truy6 las sigoientei lioM^
tcl^gra£cas:
Dei puerto del Cfrllao al Puerto ii
Payta poniendo estaciones a oficioisl*-
l^graficas en Ancon, Chancaj, Hia^
Barranca, Huarmey, Casma, StnttrB^
jillo, Malabrigo, San Pedro, Et«, &•
clayo , Lambayeque , Olmofl , Fboi }
Payta.
Del Callao d Uma^hasta let <»^
PERU
761
PEVA
Has en Chorrillos, Lurin, Chilca, Cerro
Azul, Canete, Tambo Mora y Pisco.
Be Lima 9 bilo especial hasta Barranca,
pasando por Puente Piedra, Ancon, Pa-
saxnayo, Chancay y Huacbo.
De Liiua ^ la Oroya con oficinas en
todas las estaciones de este ferrocarril.
De Lima d Cborrillos Unea especial.
Del puerto de Holleudo d la ciudad de
Puno con oficinas en Areqoipa y en las
estaciones del ferrocarril.
De Arica a Tacna.
La Compania Nacional Telegrafica te-
nia materiales y todos los elementos ne-
cesarios para continuar la red telegrdfica
por todo el Peru cuando el Gobierno de
D. Manuel Pardo se apropi6 de todas esas
lineas en 1875, disolvi^ndose en su conse-
cuencia la Compania Nacional Telegrafi-
ca : de ent6nces d la fecba el Gobierno
solo ha construido la Hnea Telegrdfica del
ferrocarril de Pacasmayo & la Viiia, cer-
ca de La Magdalena.
Por consiguiento hay una extension de
2,058 kil6metros de Unea Telegrdfica ter-
restre, con 2,400 en el alambre.
En los puertos de Chorrillos, MoUendo,
Arica e Iquique, hay estaciones del Cable
Telegrdfico Sub-marino que va hasta Val-
paraiso, y como ^ste puerto estd unido con
nna Hnea Telegrdfica terrestre hasta Bue-
nos Ayres, de cuya ciudad parte el extre-
mo de una s^rie de Cables Telegraficos
Sub-marinos por las costas del Brasil, y
de ^ste hasta Europa, resulta que todas
las lineas Telegrdficas del Peru se hallan
en relacion con las principales ciudades
del mundo.
CONCLUSION.
En este artfculo sobre el Peru, hemos
omitido hablar de sus razas, costumbres
6 idiomas por considerarlo ageno de nues-
tro objeto y por no hacerlo mas extenso;
por la misma razon no publicamos otros
datos estadisticos. Por lo demasnos refe-
rimos al Discurso Preliminar do este Dic-
cionario.
Peruana, salitrera en el Canton Argentina,
dist. Pica, Dpt. Tarapacd. En 1872 pro-
dujo 180,000 quintales; en 1878—40,000:
dista del puerto 11 leg. (61 k.).
Peruate, aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo Ama-
zonas, dist. Pevas, a la orilla derecha del
Amazonas : habt. 184 : dista de Mauca-
llacta 8 leg. (16^ k.); de Moyobamba 165
(917 k.).
Pescadores^ punta d los 16** 24* lat. y 75»
88* 4*' long.
Pescadobes, islotes (10): el del 0. se halla
d los IV 47* lat. y 79* 87* 24** long.
Pescadobes, aid. Dpt. Arequipa, prov. Ca-
mana, dist. Ocona.
Pescadores, pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Caja: habt. 147.
Pescud) mina de plata en el cerro de Jesus,
lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc : ley 10 m.
Pescliay, aid. Dpt. prov. y dist. Tacna.
Pesque, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Cotahuasi.
Pesqueeocliai pbl. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Challhuauca: habt. 84.
Pesqaeccoclia,hda.Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Pesqueda , chac Dpt. Libertad , prov. y
dist. Trujillo : dista de la ciudad ^ leg.
(14 k,).
Pestiliea, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Querobamba.
PetacaS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Casma.
Petuiiiaina,hda. Dpt. prov. y dist. Hudnuco,
Perete, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba.
PevftS, tribu de salvajes que habitan en el
distrito de Pevas: andan desnudos, se
pintan como los Iquitos y usan las mis*
mas armas.
Pevas, distrito del Bajo Amazonas, Dpt.
Loreto: habt. 1,282.
Pevas, (antiguamente se le Uamaba Pevas y
Caumares) pbl. capital de este distrito de
la provincia del Bajo Amazonas, Dpt.
Loreto, d la orilla izquierda del Amazo-
nas d 8° 19* 80'* lat. y 74° 6* 82** long, d
112ni. alt. llegua abajo de la confiuen-
cia del Ambiyacu con el Amazonas ^ ^^^
millas (229 k.) arriba de Loteto*. ^«i>^»
i
PIAS
762
PICO
511: dieta 18 leg. (72 i k.) de Choroco-
cha; y 157 (876 k.) de Moyobamba.
Peycass, chac. Bpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ticllos.
PH. — Advertencia : estas dos letras se pro-
nuncian en Quechua y Aymard como la p
muy aspirada; pero nunca como f,
PhacCOy est. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Gotabambas.
Phalla^ (soga de mimbre. Ay.) aid. Dpt.
Cuzco, prov. Cancbis, dist. Sicuani.
Phanclli 6 Phuncki, aid. Dpt. Apurimac,
prov. Cotabambas, dist. Haquira.
Pliara, distrito de la provincia de Sdndia?
Dpt. Puno: habt. 1,728.
Fhara (seco. Ay.) pbl. capital de este distri-
to de la provincia de Sdndia, Dpt. Puno;
dista de Crucero 16 leg. (89 k.).
Philliniy est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Cbupa.
Phisccachiy est. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Chupa,
Pliuyiicalla) {Phullu cala piedra salada
Ay.) aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist-
Paucartambo : habt. 82.
Piac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba.
Placa^ aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Pocsi : habt. 482.
Pia-hnasi) chac. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Huancarama; d ^ de
^^S* 0- i ^') ^^ Huancarama.
Piaily chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist.
Tayabamba.
PiAN, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
Piar, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pampas.
Pins, (ppia agujero. Ay.)laguna, Dpt. Liber-
tad, prov. Pataz: esta ]aguna se formd
ahora 50 aiios mas 0 m^nos, por el der-
rumbe de dos cerros que obstruyeron el
cauce del rio hasta hacerlo rebalsar por
la parte elevada. Como el rio trae are-
na con oro , es seguro que en el fondo
de esa laguna existe dep6sitada gran can-
tidad de oro : se ha intentado desaguarla
pero sin emplear los capitales suficientes:
la ley de este oro es de 12 & 15 quila-
tes.
PxAS, pbl. Dpt, Libertad, prov. y dist. Pa^
taz : habt. 557 : dista de la Scledad 7 leg.
(89 k.) ; de Pataz 6 (83 i k.).
Pica^ (jncca coger frutas 6 flores. Q.) qite-
brada, 2 millas alN.de la Punta de Lobos
6 Blanca d los 2V S' 10" lat. y 72» da.
long.: termina en la costa y se dirijeluctt
el E. hasta la Cordillera.
Pica^ Pabellon de, esuna especiedepromon-
torio que avanza sobre el mar fomumdo
una encenada semicircular: esta aioiHo
d los 20° 57' 30" lat. y 72« 84* 84 * loag.
tiene 1,067m. alt. es uno de los nuTDres
dep6sitos de huano y de & seextraiatodo
el que se empleaba en el S. del PerthasU
que se principi6 d explotar el de las Islai
de Chincha.
Pica, calebaen la parte N. del promoafcono
llamado Pabellon de Pica, Dpt. Tarapad
dist. Iquique : hay unos cuaDtos randios
habitados por los que cargan hnano: dis-
ta de Pica 24 leg. (183 | k.) ; de Pajonil
6 (38 J k.); de Iquique 22 (722 i k.).
Pica, distrito de la provincia de Tarapaca:
habt. 4,025.
Pica, pbl. capital do este distrito, Dpt Ta-
rapacd; a 20*> 30* 8" lat. y 71** 44' long,
a 1,067m. alt,: habt. 942: dista 11 H
(94 ^ k.) de Tarapa<;d ; de Iqniqne 25
(189 i k.); de la calcta de Pabellon de
Pica 24 (188 i k.); de la Caya, hmite am
Bolivia 24 leg. (183 i k.).
Picaliuasiy aid. Dpt. Junin, prov. Pasoo*
dist. Cayna : habt. 115.
Picalimtaf chac. Dpt. Ancachs, prox. Cajir
tambo, dist. Acas.
Picamaran, pbl. Dpt. Lima, prov. Tauyoi,
dist. Tauripampa: habt. 140.
PicancncbOy chac. Dpt. Libertad, pror.
Huamachuco, dist. Santiago de Chaco
Picata, {pichatha hmpiar, barrer. Ay.)pon-
ta cuya estremidad S. O. se halla a 1«
17* 50' 40" lat. y 78*» 26' 54" long.
Pieayacuyani^ est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Pieoho, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist Saa
Pedro del Hospital : habt. 6.
PicemaSf chac. Dpt. Libertad, prov. Hoa-
machuco, dist. Santiago de Chueo.
Pieaon, aid. Dpt. Junin, prov. Tarma, &t
Carhuamayo: habt. 107.
Pieon<^hile, hda. Dpt. Tacna, prov. Aika*
PICU — 7«
dist. Llnta: dista de Arica 8 leg. (44 j k.);
d« Lluta e (83 i k.).
Pieao, chac. Dpt. Ancachs, prav. Cajatam-
bo, dist. Cochamarca.
Pitorari, (Pieoro el muslo, 6 el hueRO del
muslo. Ay.) pbl. Dpt. Ancaelis, prov, Ca-
jatambo, dist. Pachangara.
Picos, punta il loK 8° 45' 10" lat. y SB" 6'
24" long, es la continuacion de iinacade-
ua de cerros, algiinos de los cuales ter-
minan en picos agndos de una allura de
216m. mas 6 m^uos
Picos, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Colcabamba: babt. 100.
Picos 11 Obrojf, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Chiquian {v^ase Obraje).
Picosaylina, bda. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Huayllnfi.
Pifflta, {Picaia &. uoger frutas 6 flores. Q.)
aid. Dpt. Ayacucbo.prov. Huamanga, dist.
Santiago: dista de Ayacucbo { leg. (S k.).
Plcotani, mina de plata, Dpt. Puno, prov.
Lampa, dist. Macari.
PicOTANi, aid. Dpt. Puno; prov. Lampa,
dist. Macari.
PieotaUi aid. y est. Dpt. Puno, prov. Asin-
garo, dist. Muiinni: habt. 286.
Picoy, (corrupcion de Picay, coger, tomar.
Q.) pbl. Dpt. Junin, pro.v. Tarma, dist.
Acobamba: liabt. 66C: dista de Tarraa 8
leg. (16 J k.); de Acobamba 1 (5 i k.}.
Ficov, pbl. Dpt. Lima, prov. Cliancay, dist.
Checras: habt. 295.
Picoy, est, Dpt. Lima, prov. Hnarochiri,
diet. MntucaiiB.
PiraypaiiipH, ebac. Dpt. Ciizeo, prov. Chnn-
vivilcafl, dist. Ccapacmarca,
Picpe, aid. Djit. Apnrimac, prov. Andahuay-
las, dist. Pampachiri: habt. SO.
Plrsi* distrito de la provincia de Chiclayo,
Dpt. Lambayeqne: habt. 685.
Pics), phi. capital de este distrito de la pro-
vincia de C!biclayo, Dpt. Lambayeqne:
babt. 264: dista do Chiclayo 2 leg. (11 k.)
PJcnchacQ, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Corani.
PicndSl) pequt'ua caleta formada por la pro-
longacion de la Pimta de Colee, al N. de
^sta.
i*fcnlle» chac. Dpt. Lima, prov. Yanyos,
^ist. yi&ac,
PICHA
Picnntisa, cerro mineral de oro, plata y co-
bre en la Cordillera del Dpt. de TarapacA.
Picnpt ebac. Dpt. Ancacha, prov. Huaras,
diat. Independencia: babt. 860 inclusive
toa de Pongor.
Picutaiiii, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcaa, dist. Santo Tomas.
PicajO, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. LaraoB.
Picha, eat. Dpt. Aroazonas, prov. Lnya,
diat. Lamud : babt. 20.
Pichfic, eat. Dpt. Lima, prov. Haarocbiri,
dist. Carampoma.
Plcliaca, (espina larga que sirve para coaer
6 prender la manta como alfiler grande,
Ay.) est. Dpt. Apurimac, prov. Cotabam-
bas, dist. Tambobamba.
PicHACA, est. Dpt. Cuzco, prov. Parnro, dist.
Oraacha.
PJchaccani, altura inmediata al pueblo de
Bauta Roaa, Dpt. Puno, prov. Lampa.
PicHACCANi, est. Dpt. Puno,prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
PicHAccANi, est. Dpt. Puno. prov. Cara-
baya, diat. Macnaani.
PrcHAccANi, hda. Dpt. Puno, prov. Asiinga-
ro, dist. San Joa^ : habt. 7-
PicHACcAsi, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
diat. Macari.
PicHAccANi, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
diet. Santa Boaa: babt. 21.
PicuAccANi, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara.
PICHACCANI, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa: babt. 22.
PicHACANi, distrito de laprovincia y Dpt, de
Puno: babt. 8,725.
PicHAccANi, (aoy limpio. Q.; ptcAo limpio,
eapi yo Boy) pueblo, capital de este dis-
trito de la provincia y Dpt. de Puno.
PicHACCANi, ebac. Dpt. Moquegua, diat. Ca-
rumaa,
Piclialo, punta 6, los Ifl" 86' 80" lat. y 72*
8fl' 24" long.: es una de laa mas nota-
bles de la coata del Snr.
Pirlianat (escoba. Q.) aid. y est. Dpt. Lo-
reto, prov. Bajo Amazonaa, diat. Pevas.
Pk'Iianatuna,ald.Dpt. Piura,prov.Huaji.
cnbamba, diet. Huarmaca: habt. 68.
PJchanayucc, Dpt. Ayacucho, pioy-i^^^*'*-
nas, dist. Querobamba,
PICHI
— 764 —
PICHI
Plchandul) hda. Dpt. Piura, prov. Ayaba-
ca, dist. Suyo.
Picliay , chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Yangar.
PichCCapnquiO) hda. Dpt. Huancavelica,
prov. Angaraes, dist. Acobamba: habt. 9.
PicHccAPUQUio, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Talavera: dista de Ta-
lavera 8 leg. (16 ^ k.).
Fichicna) aid. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Conayca.
PicllCOna^ {pichcana palo con que se juega
un juego llamado pkhca, Q.) aid. Dpt. y
prov. Huancavelica, dist. Acoria: habt. 4.
Pichcuy) hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja. dist. Mayoc.
Plchacara) aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Pichicas, chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Soloco : habt. 5.
Picliichanui) est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
PichicIlO) aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito
dist. Yunguyo.
Pichibna^ (puede ser corrupcion 6 apoco-
pe de Pichtihuahua el ultimo hijo 6 el
Benjamin. Ay.) pbl. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Tapayrihua: habt. 202.
PicHiHUA, distrito de la provincia de Canas,
Dpt. Cuzco : habt. 8,270.
PiCHiHUA, pbl. capital de este distrito, de la
provincia de Canas, Dpt. Cuzco : habt.
889: dista 6 leg. (28 k.) de Quechue: a
poca distancia esta el afamado mineral de
Condoroma.
PicHiHUA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Colquepata.
PicHiHUA, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
Pichihuaea^ chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
Picliibaaiia, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Crucero.
Pichilmanif hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
Pichihiiapiiiico,chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
Pichlhnayco, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Chorrillos.
Pichihnyan^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Yungar.
Pichilirir^ chac. Dpt. Libertad; prov. P&.
taz, dist. CajamarquUla.
Piehilliliua, chac. Dpt. Arequipa, proi.
Condesuyos, dist. Y^anaquihua.
Picliilluuaniy est. Dpt. Puno, prov. Cmi-
baya, dist. Ayapata.
Picliin, chac. Dpt. Aneachs, prov. Hnaias,
dist. Kestauracion.
PiCHiN, hda. Dpt. Ancachs, pro?. Ha&ri,
dist. San Marcos.
PicHiN, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Tambo.
Pichiuclia, chac. Dpt. Arequipa, proT.Coa-
desuyos. dist. Chuquibamba.
Pichiliycota) quebrada en la provincia de
Urubamba, Dpt. Cuzco : sirve de lindero
a los distritos de OUantaytambo y Cla-
ras.
PicraNGOTA, aid. y hda. Dpt. Cuzco, proT.
Urubamba, dist. Maras : habt. 99.
Pichloca^ chac. Dpt. Cuzco, prov. ChnnTi-
vilcas, dist. Santo Tomas.
Pichipanipa, chac. Dpt..Iiibertad, prov.y
dist. Otusco.
PicHiPAMPA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Tambo.
Picliirhua^ distrito dela provincia deAban-
cay, Dpt. Apurimac : habt. 2,345.
PicraRHUA, (v6ase Pichihua) pbl. capital de
este distrito ' de la provincia de Abancar,
Dpt. Apurimac: habt. 589 : dista de Abao-
cay 14 leg. (78 k.).
PicnniHUA, hda. Dpt. Apurimac, prov. Abaa-
cav, dist. Pichirhua.
Picllis, rio tributario del PaJcazu en los 9*
54' 9" lat. y 77* 19' 9" log. a 19^^
alt.; a las 25^ millas (46 k.) de la ogb-
fluencia de este con el Mayro, annqie &
rigor solo son 12^ en linea recta con £•
reccion al E.: desde dicha confluendad
resultante toma el nombre de Pachitea j
recorre el Palcazu hasta Iqoitoa una ex-
tension de 256 millas; la agnja varia 7'
84' 4" al E.: dela confluencia del Pidss
con el Pachitea hasta la confiuencia ds
este ultimo con el UcayaH hay 50 lef.
(288^ k.), de la confluencia del Pidui
con el Pachitea al fuerte de San Eazsoi
88 leg. (184 k.) en linea recta, pasando pa
el cerro de la sal.
PicliiU) hda. mineral de plata, Dpt 1a*
PICHU
765 —
PIED
cachs, prov. Huari, dist. San Marcos:
habt. 61.
PicHiu, est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Marcos : habt. 124.
PicHir, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Colcabamba: habt. 68.
Pichiuca, est. Dpt. Apurimao, prov. Aban-
cay, dist. Labrama.
PicHiucA, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Paucartambo, dist. Colquepata: habt. 127.
PicmucA, cerro al E. de Paucartambo, Dpt.
Cuzco.
Picbiapata^ aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahaaylas, dist. Huancarama : habt. 262:
dista de Huancarama li leg. (8 k.)
Pichiurara , aid . Dpt . Ayacucho , prov.
Huania, dist. Luricocha: habt. 266.
Piclliusa, aid. y hda. Dpt. Huanuco, prov.
Huamalies, dist. Arancay: habt. 167.
Pichocsi 6 Pichocc, hda. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Anta: habt. 16.
PiehoneSy aid. Dpt. y prov. Piura, dist.
Tambo Grande.
Pichopata, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Caja: habt. 106.
PicllOS) {picho manojo de cebada, trigo 6
yerba Ay.) aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Huancayo : habt. 96.
PicHOS, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos.
PicHos, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Huaribamba: habt. 464.
PicHos, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo: habt. 97.
PicHOs, hda. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Ongoy: habt. 169: dista
de Andahuaylas, 14 leg. (78 k.).
PicliOymarca, hda. Dpt. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Limatambo.
Piehuackaii^9 mina de plata al N. E. del
pueblo de San Luis, Dpt. Ancachs, prov.
Hauri, dist. San Luis : ley de 25 a 400
mar cos.
Picblicail, (pkichu las pestauas de los ojos;
la baena 6 mala fama; la punta de la la-
na que se quita antes de hilar; especie,
g^enero Ay.) aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Cbota, dist. Tacabamba: habt. 458 con
los de Tushpon y Muspa,
F Jclmpainpa, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Arahuay.
Plchapata, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancarama.
ViiAin-J^iiilinf (phichuphichude muchas ma-
neras, colores, figuras, especies. Ay.) cer-
ros nevados al N. E. de la ciudad de Are-
quipa, y al S. E. delMisti: tienen 6670ni.
alt., de talsuerte forman parte de la Cor-
dillera; pero separados de ^sta y del Mis-
ti que pareoe que ellos y los de Chachani
hubieran sido colocados artfsticamente
para hacer resaltar la hermosura y ma-
gestad imponente Misti.
Pichnpichmii, hda. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Huacullani: habt. 65.
Pichura, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist Cacha : habt. 248.
Pichusa) est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ituata.
Plchusiilyncc, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas; dist. Sancos.
Pichuspanipa^ hda. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. Chungui.
Pichusnta, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Chucuito.
Piehuta, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huachos : habt. 297.
Pichuy^ hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pamparomas: habt. 282, con los de
Chuiran.
PiCHUY, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay
Piehuyan^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Yungar.
Plchuycanclia , chac. Dpt. Junin, prov.
Pasco, dist. Chacayan.
PichnychurOy hda. Dpt. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Surite.
Pi^ de la campana 6 Clmmbe, aid. Dpt. Lo-
reto, prov. HuaJlaga dist. Lamas : habt-
82.
PWde la caesta^ chac. Dpt. Areqiuipa,
prov. Caylloma, dist. Sihuas.
Pilj DB LA cuESTA, hda. de Vina, Dpt. y prov.
Arequipa, dist. Vitor : habt. 8.
Piedra^ aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Cata-
caos : habt. 540.
Piedra blanca, aid. Dpt. y prov. Taona,
dist. Pachia.
PiEDBA BLANCA, hda. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Chinchao: se cultiva en ella mucho
cafS.
• " ■tt!t;i.j.j^: ';''"'y
ti v
PIHU
766
PILC
PiEDRA BLANCA, hda. Dpt. Ajacucho, prov.
Parinacochas, dist. PuUo.
PiEDRA RLANCA, cliac. Dpt. Lima, prov,
Canta, dist. Araliuay.
Pieclra colorada, chac. Dpt. y prov. Hua-
nuco, dist. Chincliao.
Piedra coquera, pascana cerca de la aldea
de Yacango, en el caraino de Moquegua
a Torata, a 1867™. alt.
Pietlra grailde, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
Piedra grande, hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Paucartambo.
Piedra grande, pascana en el cammo de
Tacna & Puno 6 Bolivia, a los 17° 89' 8"
lat. y 72° 2' 24" long.
Piedra grande, hda. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Lari.
Piedra grande, aid. Dpt. Arequipa, prov.
Islay, dist. Tambo: habt. 86.
Piedra labrada, chac Dpt, Ancachs. prov.
Santa, dist. Casma.
Piedra liza^ aid. Dpt. y prov. Junin, dist.
Tarma : habt. 707 : forma parte del pue-
blo de Huasahuasi.
Piedra liza, valle, Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate : habt. 292.
Piedra liza, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Otoca.
Piedra parada, chac. Dpt. y prov. Lamba-
yeque, dist. Motupe.
Piedra parada, mina de plata, Dpt. Liber-
tad, prov. Huamachuco, dist. Santiago
de Chuco.
Piedra paradI, paso del ramal de la Cordi-
llera que divide los distritos de San Ma-
teo y Yauli; al S. 0. de oste tUtimo pue-
blo, a 6019m. alt.
Piedra pintadaj chac. Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Paccho.
Pie^lras Lai, hda. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Cumbicus.
PiEDRAS, punta a los 20** 9' 10" lat. y 72°
84' long.
Pijnii 69^- ^P^* Tarax)aca, dist. Camina; a
4200m. alt.
PiGA, quebrada y rio en el Dpt. de Tarapa-
ca: fflcilmente podria llevarse el agua
de este rio hasta la costa.
Pihna^ chac. Dpt, Lima, prov, Yauyos,
dist. Laraost
Piliuan, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hni-
manga, dist. Santiago : habt. 49.
PihaaS) chac Dpt. Ancachs, proT. G^i.
tambo, dist. Mangas.
Fihaichis^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hot'
ras dist. Marca.
Piliuisa^ hda. Dpt. Junin, prov. y disL
Tarma.
Pila« chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Canti.
Pilancoilf chac. Dpt. Gajamarca, pror.
Contumasa, dist. Trinidad.
Pilancon, mina de plata, Dpt. libertai
prov. Huamachuco, dist. Santiago ds
Chuco.
Pilancon, aid. Dpt. Libertad, prov. Pttu,
dist. Parcoy.
Pilancon, aid. Dpt. Libertad, prov. hiBU,
dist. Huancaspata.
Pilapata, est. Dpt. y prov. Puno, dist E-
quillaca.
Pilar, mina de plata en el cerro de Jesas,
lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y ftsi.
Hualgayoc: ley 200 m.
Pilar, hda. mineral, Dpt. Ancachs, |toT.
Huaras, dist. Becuay.
Pilar El, mina de plata en el pneUo k
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, i^
Yauli : ley 60 m.
PilareS) quebrada en el limite eon la BeF-
bUca del Ecuador.
PiL.AREs, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, &t
Querocotillo : habt. 20.
PilaS) pbl. Dpt. Lima, prov. YanyoB, S^
Omaa: d 2815m. alt. habt. 255.
Plata 9 chac Dpt. Huancavelica, prov. Ti-
yacaja, dist. Paucarbamba.
Pilca^ hda. Dpt. y prov. Lambaycqne.fii
Olmos : habt. 152.
PiLCA, hda. Dpt. lea, prov. Chincha, &*•
Ghincha Alta.
Pilcan^ chac. Dpt. Lima, prov. Canta, 4i
San Buenaventura.
Pilcaniy hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas, fi*
Layo.
Pilcaymarcai rio, prov. y Dpt Cajamw*
Pilco^ (phiUco, rojo, euceixtlido; y tank's
un pajarito de ese color, Q.) aid. T^^
bertad, prov. PacasmMx), disi San Jo*
PiLco, est. Dpt. y prov^ Puno, dist Aea*
IMlcocota, hda. Dpt^ Puno, prov. Lwf^
dist, NunoSf
''^'(
if
PILLA
767
PILLO
Pileo-Chioo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Ghallabamba:
PiIco-|^ande9 bda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Challabamba.
Piloohnasi, hda. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
bamba, dist. OUantaytambo.
Pilcomayo, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Usicayos.
PiLcouAYo, rio en la provincia Carabaya ,
Dpt. Puno.
PiLcoMAYo, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Sandfa, dist. Phara.
Pilcopampa, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Coasa.
Pilcopata O Huasampilla, rio que unido con
el PiJiipiiii cerca de la hda. San Naza-
rio, forman el Madre de Dios, Dpt. Cuz-
co : tiene lavaderos de oro y vetas en los
cerros inmediatos : nace en los nevados
de Pucara : baja con rumbo al N. 0. al
llegar a los cerros de Rocco, Moyoorco y
Sayacacralo varia al N., y despues de la
confluencia con el Rocco se dirije al N.
E. hasta recibir el Cosfiipata & G75ra- de
alt. y le hace variar de rumbo al E. Cuan-
do mas abajo recibe las aguas del Que-
rus, cambia su rumbo al N. corriendo
snavemente sus aguas hasta Cofiec, y
continlia hasta reunirse con el Tono y
Piiiipiiii.
Pelcopata, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
S&ndia, dist. Phara.
PIlC0S,hda.Dpt. Huancavelica, prov. Taya*
caja, dist. Colcabamba : habt. 98.
PilCOta, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuiioa.
raeacancha, est. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Carampoma.
Pi] pa, aid. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Chincha Alta: habt. 1,418.
FilpiebfkC^f distrito de la prov. de Castro-
vireyna, Dpt. Huancavelica: habt. 1,78G.
PEL.PICHACA, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Castrovireyna, Dpt. Huan-
cavelica: ^4,066in. alt.: temperatura 11^
&0* (Enero) : habt. 212 : dista de Ayacu-
cho 27 leg. (150 i k.).
^ilJBkyw^Uf hda. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dis't. Vitoc 6 Chanchamayo,
Mllacnsma, chac. Dpt. Ancachs, prov. Pa-
llAsea, dist. Huandoval.
Pillahaanif est. Dpt. Cuzco, prov. Calca,
dist. Pisac : habt. 72.
Pillan, (jfilla desigual : la sobra de la co-
mida, 6 de algo. Ay.) aid. Dpt. y prov.
Cuzco, dist. San Sebastian: habt. 4.
PiLLAN 6 SanocCj aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Sebastian : habt. G8.
Pillao, (debe ser corrupcion de pill a. Ay.)
pbl. Dpt. y prov. HuAnuco, dist. Chin-
chao : habt. 865.
Pillao, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Yanaliuanca : habt. 575.
Pillata, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Pillau, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
Pillco , hda. Dpt. Cuzco , prov. Paucar-
tambo, dist. Challabamba : habt. 40.
PillcopnquiO} {pkillco , rojo encendido y
tambienun pajarito de este color. Ay.) aid.
Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist. Limatam-
bo : habt. 58.
Pillcoccota, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuuoa.
Pillcliacaca, aid. Dpt. y prov. Huancaveli-
ca, dist. Conayca: habt. 278.
PilliaS9 aid. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Lonya : habt. 96.
PlUica^ aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Cujillo.
Pilliniy cerro mineral de plata, Dpt. Puno,
prov. Asangaro, dist. Chupa.
Pillo, (corrupcion de pillu, corona 0 cierto
cordon con que los indios se ceuian la
f rente) aid. yhda. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Frias: habt. 477.
PiLLo, pbl. Dpt. Junin, prov. Huaucayo,
dist. Chupaca: habt. 895: dista de Huan-
cayo, 1 J leg. (8 k.).
PiLLo, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Pampas : habt. 207.
PiLLo, hda. Dpt. Huancavehca, prov. Ta-
yacaja. dist. Paucarbamba.
PiLLo, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist. So-
cabaya.
Pilloil) aid. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. HuaylUlas.
PiLLON, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Colquemarca.
Pillorpata, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun*.
vilicas, dist. Colquemarca.
'»■■
I
PINA
768
t»INC
JNllplnto, pU. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Accha : habt. 562.
Pilluaufly aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Tarapoto : habt. 9.
Pilluiiail, cbac. Dpt. Ancachs , prov. Ca-
jatambo, dist. Chiquian.
Pilluiil, est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Omacha.
PiLLUNi, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Lari.
PiLLUNi, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
Pimachiypbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Acas: & 6 leg. (88^ k.) de Acas:
goza de un clima templado : abunda en
drboles frutales : habt. 168.
Piiubobamba, aid. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Santa Ana.
Pimeiitel, aid. Dpt. Lambayeque, prov.
Chiclayo, dist. Ccapacmarca.
PiMENTEL, puerto mayor d los 6** 50' 25"
lat. y 82"* 4* 54" long, es peligroso por el
poco fondo del mar, la mucha reventa-
zon y la falta de abrigo. El fondo es de
arena movediza: dista de San Jose 1 ^
leg. (8 k.). Hace poco que se declar6 ma-
yor ik este puerto, por cuyo motivo no
damos datos estadisticos.
Pimpauiareay est. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Chuschi.
PimpiUj^OS) distritodelaprovinciade Jaen,
Dpt. Cajamarca.
PiMPiNGOs, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Jaen, Dpt. Cajamarca.
Plmpricanea , chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Eecuay.
Piliahaa, (ima mata de yerva que llaman
suncho y dd una flor amarilla. Ay.) aid.
Dpt. Ayacucho, prov. Parinacochas, dist.
Chumpi: habt. 286.
PinahuacollOy aid. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Juli.
Piiiahuasi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras dist. Independencia.
PiuaueoUy chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Parcoy: dista de Parcoy J leg.
(1 i k).
Piua-piiia^ est. Dpt. Puno, prov. Sdndia,
dist. Cuyucuyo.
Pinaqtte, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ajoyani.
Plnaya^ lida. Dpt. Puno, prov. Lampft,
dist. Ayaviri : habt. 7.
Pn^AYA, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist
Cabanilla.
Piiiaypampa) est. Dpt. Junin, prov. la-
ma, dist. Acobamba.
Piuca, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Checcacupi: habt. 88.
Piucabuacho, est. y hda. Dpt. Apariav.
prov. Aymaraes, dist. Chailhuanca: habt
21.
Piucahuasi, hda. Dpt. Cuzco, pror. AbU,
dist. Limatambo.
Plliccaca^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Cliunvi-
vilcas, dist. Colquemarca.
Pinccoro, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Chapimarca..
Pinco, chac. Dpt. Ancachs, prov. y diit
Santa.
PiNco, (el madero largo que corre por li
cumbre de moginete en donde se jontui
los maderos del tejado. Ay.) ali D^iC
Apurimac, prov. Aymaraes, dist. Cola-
bamba : habt. 200.
PiNco, chac. Dpt. Cuzco, prov. GlmnviTil-
cas, dist. Ccapacmarca.
Pincobambay aid. Dpt. Apurimac, prov. Ai-
dahuaylas, dist. S. Ger6nimo:habtl^
Pincopanipa 9 chac. Dpt. Cuzco, pro^-
Chunvivilcas, dist. Ccapacmarca.
Plncopata, chac Dpt. Cuzco, prov. Qu-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Plncoi'accra , hda. Dpt. Huancavehei.
prov. Angaraes, dist. Acobamba.
Pinoos, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Cangiib.
dist. Totos : habt. 95.
PiNCOS, aid. y hda. Dpt. Apurimac, prc^-
Andahuaylas, dist. Huancarama: b^
854: dista de Lima 140 leg. (827 k.': 4^
Argama 8 (16 ^ k.); de Andahnaylas^i
(88 k.); de Huancarama 4 (22 k.)
PillCOStambo, chac. Dpt. Cuzco, prov.Cbis
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
PincotO) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Cat
gallo, dist. Chuschi.
Pincoy, chac. Dpt. Cuzco, prov. CbffliT-
vilcas, dist. Ccapacmarca.
Pilicaeallay aid. Dpt. Ayacucho, prov. U-
can as, dist. Huacana.
Plncullaiii) est. Dpt. y prov. Podo, ii
Cabana.
!*11l
PING
— 769
PINT
m^ 'f
Pincani, Ma. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Saucos.
Filicusca, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahnaylas, dist. Huancarama : dista de
Huancarama, 2 leg. (11 k.)
Piucha^ (acequia, albanal. Ay. y Q.) pbl.
Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist.
Cbiquian.
PiNCHA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
mauga, dist. Acosvincbos.
Piuchaea, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Carabayllo.
Pinehtfll, chac. Dpt. Ancachs, prov. Htfa-
ras» dist. Pampas.
PillChayo 6 Pinclwyo, pbl. Dpt. Arequipa,
prov. Caylloma, dist. Cabanaconde : habt.
144.
PineheS) (debe ser corrupcion de pincha
acequia, albafial, Q. y Ay.)' pbl. Dpt. Lo-
reto, prov. Alto Amazonas, dist. Andoas,
A la orilla derecha del Pastasa, y eu la
confluencia de ^ste con el Hiiallaga, habt.
(en 1814)— 50.
Piiichimuro, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Quispicanchi, dist. Ocongatc.
Pinehin,hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla.
Pineiiina, hda. Dpt. Cajamai'ca, pro 7. Jaen,
dist. Colasay.
PiN'CHiNA, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Gcapacmarca.
Piiichipauipa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. Tambo.
Piliehis, pbl. Dpt. Loreto, prov. y dist. Mo-
yobamba,
PilldoC) chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Callaync.
Piiidnc, hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Ocalli: habt. 58.
PiligO, (corruccion de piuco, Q.; v^iso pinco)
est. Dpt. Cajamarca, prov. y dist. Caja-
bamba.
PilifCObaiilbay chac. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Chota.
Piij$?ola, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ay abaca: habt. 822.
PinHSrollO) {pincollo flauta de hueso. Ay.)
stld. y est. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Pa.taz: dista de Pias 1 leg. (5 J k.)
Pinguev^jj chac. Dpt. y prov. Huanuco,
dist' Panao.
Plnpiilluni, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Piiij^'ayo, (corrupcion de piiicolloy &ATxia, iQ
hueso. Ay.) aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sihuas : habt. 800.
PililniireO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
Piilicre, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Acas.
Piuiseaiicha, (lugar donde se habla mucho
Ay.) aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Aypata : habt. 861.
Pinita, aid. Dpt. Cuzco. prov. Canas, dist.
Coporaque.
Piiiito, chac. Dpt. Ancachs, prov. Pallasca,
dist. Corongo.
Piiijina, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Pinlachi, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Pino, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Surco;
Pino, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba . habt. 24.
Pino, hda. de caua, Dpt. Arequipa, prov.
Islay, dist. Tambo.
Pinoealla, est. Dpt. Apurimac. prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
Pinqaill^ hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras
dist. Parai'in.
Pilira^ chac. Dpt, Cajamarca, prov. Chota,
dist. Lajas.
PiNBA, distrito de la provincia de Huama-
llies, Dpt. HuAnuco : habt. 8,596.
Pinra, pbl. capital de este distrito de a
provincia de Huamalies, Dpt. Hudnuoo :
habt. 576.
Pilisa^ est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas,
dist. Chamaca.
Piusi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Chiquian.
Pintados, mina de alumbre, Dpt. Tarapa-
cA, dist. Pica: ley 75 y«: dista de Pica 8
leg. (44i k.)
Pintalani, hda. Dpt. Tacna, prov. Ari-
ca, dist. Codpa : dista de Arica 14 leg.
(78 k.).
PintOy {pinta anzuelo; pinto cafia brava. Q.) ;
phinta poco. Ay.) est. Dpt. Loreto, prov.
Alto Amazonas, dist. Jeveroa.
Pinto, mina de oro y plata en Ninobamba,
Dpt. Ayacucho, prov. Huamanga.
97
IM
m
vf]
t
■-; :m
vfi
.1-
PIRI
— 770 —
PIQU
Piutobaniba, aid. y hda. Dpt. Ciizco, prov.
Couvencion, dist. Santa Ana: habt. 677.
PiNTOBAMBA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dibt. Hiiiro: habt. 50.
Pilitouiuya, (no de cauas bravas Q.; 6 rio
poco escaso. Ay.) rio tributario del Hua-
Uaga por la izquiorda, prov. Paucartambo.
Dpt. Cuzco.
Pilltor) hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Bagua: habt. 8.
Piuto^9 aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Sabaudla.
Piuuelltt) hda. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Toro.
Piuusnia, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba.
Piuyoc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
PiSacollo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Layo.
Financay, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta : habt. 108.
Plfiilpa, {pina iracundo, bravo. Q. ; los di-
jes 6 coralea, conchas etc. que se cuelgan
las ftiugeres al cuello. Ay.) aid. Dpt. y
prov. Tacna, dist. Locumba: habt. 46.
Pinapaiupa, hda. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Bagua.
Pi'^APAMPA, hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Finaraiii) est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
bana.
PlnaS) (esclavo cogido en guerra; bravo,
fuerto, iracundo Q.) aid. Djit. Loreto,
prov. Huallaga, dist, Tingo Maria: habt.
24.
PiSas, hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dirt. Jamaica : habt. 46.
Pineiro, roca d los 13« 52' 50" lat. y 78^
47' 54" log. : en pleamar es muy peUgrosa
porque no se yL
Pinipini, (corrupcion de pinipini hablador,
parlero. Ay.) rio tributario, 6mejor dicho
forma con el Tono el Madre de Dios: na-
ce 6 leg. al 0. del cerro Apucanahuay, y
cor re paralelo con el Tono, del cual lo se-
parauna cadena de cerros de ^ leg. de an-
cho: es torrentoso y sus aguas tienc un co-
lor verdo amarillo: el punto de su reunion
con el Pilcopata estd a los 12^ 41' 45"Iat.
y 73* 48* 88" long. (Gohring) y i 570m. alt.
varicion magnetica ll** al E.: c^rca jeU
confiuencia, su aucho es de 180o>. en
tiempo de seca,
Pinouate, chac. Dpt. y prov. Lima, dk
Ate: habt. 12.
Pinos, pbl Dpt. Lima, prov. Yanjos, disL
Laraos : a 8,666m. alt. : habt. 204.
Piaotiay laguna en los altos de Fati, Dpi.
y prov. Arequipa.
Pinotora* chac. Dpt. Cuzco, prov. Cliimn'
vilcab, dist. Ccapacmarca.
Pioc, aid. y est. Dpt. Juuin, prov. y dist
* Tarma.
PioehocO) hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist
Pomabamba.
Pion, distrito de la pro\incia de Choti,
Dpt. Cajamarca: habt. 778.
Pion, pbl. capital de este di:3trito de la pn>-
vincia de Chota, Dpt. Cajamarca: bal^
128.
Pion, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ha&ns,
dist. Pampas.
Plpanl, chac. Dpt. Lima, prov. Chancij.
dist. Huacho.
Pi]H>S, chac. Dpt. Amazonas, prov. CLacfaa-
poyas, dist. Soloco : habt. 26.
Pique^ chac. Dpt. Lima, prov. Yaaji».
dist. Laraos.
Piquelliuanca , chac. Dpt. Junin, proT.
Pasco, dist. Huariaca.
Piqnena, rio que se supone ser uno d« los
brazos que forman el rio Tigreyaco.
Piqueaos, mina de plata en Hiiactajijii
Dpt. Tarapacd, dist. Iquique.
Piques, hda. Dpt. Huaucavelica, ?«>▼• !*•
yacaja, dist. Anco: habt. 50.
Piqai) chac. Dpt. Ancachs, prov. Enam-
dist. Yungar.
Piquijaca, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jao.
disfc. San Felipe.
Piquilkuaca, hda. Dpt. Juniu. prov. Pfc-
CO, dist. Huariaca: dista de Pasco 7 kg.
(89 k.); de Huariaca ^ (3 k.).
Piquillay, chac. Dpt. Arequipa, prov. C»
desuyos, dist. Yanaquihua.
Piquimacliay^ chac. Dpt. Apnrimac, jb^-
Abancay^ dist. Curahuasi.
Piquipata, aid. y hda. Dpt. Cuics. pw-
Gonvencion, dist. Santa Ana: hal>^ ^*
PiquitainbOy hda. Dpt. y prov. Enia»
dist. Chinchao.
PIRC
771 —
PIRI
Pifoitiri) rio tributario del San Gavan;
Dpt. Puuo, prov. Carabaya: bus arenas
estdn llenas de oro y tiene varios lavade-
ros.
PIra, (el que tiene pintada la cara y el cuer-
po con eangre de animal sacrificado; 6 el
actode pintarse asf. Q.) pbl. Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Pampas: estd situado
en una mesetad 8,546ni. alt.; es escaso de
agua: dista de Huaras 6 leg. (88| k.):
habt. 547.
PiEA, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. San Lorenzo de Qainti.
.Tiracciipitay bda. Dpt. Cuzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Velille : habt. 49.
Piracocllil, ciiac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc.
JMractania, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
PJracncus, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huaylliicayan.
I*iramide tie EjiptOj mina de plata al S.
0. del pueblo de Yauli, Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Yauli: ley 50 m.
PlraucllO, est. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
11a, dist. Viraco: habt. 11.
Pirapataj bda, cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ituata.
PlrCrt, {pared Q. y Ay.; las hojas de los drbo-
les 6 yerbas Ay.) est. Di)t. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Ticllos.
PiBCA, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Atavillos Altos : habt. 489.
PzBCA, est. Dpt. Ayacucho, prov. Parinaco-
chas, dist. Pausa : habt. 26.
Pebca, cbac. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Santa Lucia.
PzBCA, quebrada, Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Parnro.
PmcA, pbl. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Paru-
ro: babt. 149.
JPfrealluasl) chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Ijampian.
Pfrea niojada, bda. Dpt. Amazonas, prov.
liuya, dist. Bagua: habt. 14.
PiBCAPATA, aid. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Carhuamayo: habt. 54.
Fireapatliy est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Omucha.
JWrcajj est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Lluxupa: habt. 122.
Pircaypata, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Pisoobamba.
Pircos, est. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Po-
mabamba.
PlreulU) aid. Dpt. y prov. Hud.nuco, dist.
Aguamiro,
PlrCj aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
bamba, dist. Ollantaytambo : habt. 99.
PiRE, chac. Dpt Arequipa, prov.y dist. Union.
Pireiiqqiiesliua,chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
Pirliua^ (trox 6 fabricarla. Q.) chac. Dpt.
Ancachs, prov. Cajatambo, dist. Ambar.
PiRHUA, laguna represada para aumentar las
aguas del Bimac, a 4866iu- altura: super-
acid 11,916m.; volumen 600000; fondo 5m.
PiRHUA, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. CaUalli.
PiRHUA, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Tisco.
Pirhnabaiuba^ chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Chilia.
Pirlmalle, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Viiiac.
Plrliuani, est. Dpt. Puno, prov. Sandia,
dist. Quiaca.
PiRHiiANi, est. Dpt. Puno, prov. Asiingaro,
dist. San Jos^ : habt. 6.
Plrhua-pirhiia, est. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist, Layo.
Plrliuasb, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yiingay: dista de Yungay J leg.
(1 i k.) al N. 0.
PiRHUASH, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Pirliuayoc, hda. Dpt. Huancavehca,- prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba: habt. 89.
Piri, (especie de perdiz. Q.) aid. Dpt. Cuzco,
prov. y dist. Urubamba, & la oriila del
Urubamba, a 2.809m. alt. temperatura 17*
d las 6li. a. m. (Febroro.)
Piriacaiicliaf chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Recuay.
Piriainarca^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Piriapucara, aid. Dpt. Apurimac, prov. Au-
dahuaylas, dist. Huancarama: habt. 24.
Piripuyllaiii, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Piris, est. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dial.
Chavin.
r
t
H-
1'%
V
-• " >
4: t
PIRU
— 772 —
PISA
PirOf est. y aid. Dpt. Hudnuco, prov. Hua-
malies, dist. Huacrachuco: liabt. 148.
PiRo, hda. Dpt. Aroquipa, prov. Union, dist.
Cotahuasi.
Firos, tribu de salvajes que habitan el Uca-
yali, y los mismos qne en las mon tanas
del Cuzco se llaman Chontaquiros y en
otras partes Sirimincbes : es la tribu mas
guerrera, mejor configurada y de mas in-
teligencia: comercian con los pueblos ve-
cinos en cera y otros articulosque re-
cojeu en la montaiia. Su dialecto es dis-
tinto de los de otras tribus y tiene la par-
ticularidad de que todos los nombres de
las partes del cuerpo humano principian
con una misma letra, cuyo sonido es igual
al de la doble v (w) ; se perforan el carti-
lago de la nariz para colgar una especie
de patena de plata que cubre parte del
labio superior.
Pirpiy chac. Dpt. Ancaclis, prov. Huaras,
dist. Marca.
Pirqiie eiiico^ bda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Sebastian : habt. 6.
BiRQUE, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Sebastian : habt. 3.
PfRQUE, pbl. Dpt. Cuzco; prov. Acomayo,
dist. Eondocan: habt. 518.
Pirubiuuba, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo.
Piruiiayoc 6 IHruyoc, chac. Dpt. Ancacha,
prov. Cajatambo, dist. Gorgor.
PinistOy est. y aid. Dpt. Huanuco, prov.
Huamalies, dist. Huacaybamba: habt. 185.
Pisa, (pisl poco, pequeno, falto de algo. Q.)est
Dpt. Arequipa, prov. Caylloma.dist.LliIH.
PLsac* distrito de la provincia de Cala
Dpt. Cuzco: habt. 4,713.
Pisabaya^ est. Dpt. Apurimac, prov. CoU
bambas. dist. Mara.
PisAc, (Ppinara cierta perdiz Ay.) pbl. ca-
pital de cste distrito de la prouocia de
Calca, Dpt. Cuzco ; a 3,018m. alt. En
los cerros que la dominan existen las nii-
nas de un monumento de los Incas cnno-
cido con el nomhrede I ntihuactanaiUimfi.
18° 80' a las 12 m. (Mayo): habt. m:
dista del Cuzco 4 leg. (22 k.)
PlsacoUo^minade plata en la prov. de P&ri-
nacochas: a 14 log. (78 k.) de Parinacochss.
Pisacoiua, distrito de la provincia de Cba.
cuito, Dpt. Puno: habt. 1,442.
PiSACOMA, pbl. capital de este distrito, Dpt
Puno, prov. Chuouito.
PiSACOMA est. Dpt. Puno, prov. Chncniie.
dist. Pisacoma : habt. 43.
Pisacona^ est. Dpt. y prov. Puno, dist. Aeon.
PlsacsaeilO, rio en la provincia de Arie*:
nace en la cordillera.
Pisagma, {pm escaso, Q.; agna, CastellMol
punta a los 19° 34' 30" lat. y 72- 37' 54
long.: esta punta forma, por el Snr, la U-
hia Huaina Pisagua.
PisAGUA, puerto mayor a los 19° 36' 80 " lat
y 72° 38' 8" long. (Dpt. Tarapaca): la p
blacion es pequeiia y miserable: por e^
puerto 80 embarca gran cantidad de sfli-
tre, que es el liaicocomercio que le da nifc
MOVIMIENTO MARlTIMO DEL PUERTO DE PISAGUA.
AJJOS.
CLA8E
1874.
1875.
1875.
Buques.
Vapores,
Botes....
'Buques.
Vapores
Botes...,
Buques.
Vapores
Botes...
ENTBADAS.
SALIDAS.
IS' urn.
Tonclndtts.
1
1
NfiH.
145
455
0
67,085
458,110
9
5,134
4
141
455
8
168
318
1
73,758
816,e.26
2
2
3,311
4
156
314
•
97
263
42,991,
254,607
3,293
96
263
»
f
•
1
H. TOM^l
69,519^ •
458,110' 5.5*»
181 .^
70,1131
298,002
43,049
254,607
«
J
3^
PISG
— 773 —
PISC
PBODUCTO DE LOS DEKECHOS DE LA ADUANA.
1870- 30,371
1871 143,953
1872 197,252
1873 235,399
1874 147,216
1875 146,737
DISTANCUS FOB MAK DEL PUERTO DE PISAGDA.
A Camarones. .
A Arica
& Mejillones
a Iquique....
a MoUe
a Patillos....
Millas n^uticas.
25
70
15
66
42
66
PisAGUA, bahia ; formada por la pirnta de
este nombro : su fondo es de 6 a 10 bra-
zas , entra en esta bahia un riacliuelo en
ciertos meses del ano y despiies se seca.
PiSAGUA, quebrada, que termina en el puer-
to de este nombre y que viene desde la
Cordillera.
PiSAGUA, mina de cobre, Dpt. Tarapacd,
dist. Pisagiia : ley 20 7,.
PiSAGUA, distrifco de la provincia 6 Dpt. Ta-
rapacd : habt. 2,867
PiSAGUA, pbl. capital de este distrito de la
provincia 0 sea Dpt. Tarapaca ; habt.
1,199: dista de Oruro (Bolivia) 97 le^
(540 k.)
Pisafiniailt aid. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
lla, dist. Orcopampa : habt. 186.
Plsaiia, Puerto, Dpt. Loreto, prov. Plualla-
ga, dist. Ongon, un poco abajo de la con-
fluencia del rio Mixiollo y como a 4 leg.
(22 k.) de Tocache: habt. 24.
PisANA, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Ongon : habt. 87. : situado cerca de
1a confluencia del Mixiollo con el Hualla-
ga en el lugar en que existio el pueblo de
Pampa-hermosa: el pueblo esta un poco
mas arriba del lugai- que birve de puerto
en el Huallaga.
Pj^atflrac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Restauracion.
PiSCih {Piwa pordiz grande. Q.) chac. Dpt.
Arequipa, prov. Union, dist. Cotahuasi.
^n este aflo ae d©^lAr6 paerto m^jor.
Piseacht chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras dist. Pampas.
PLseahiinca, chac. Dpt. Puno, prov. ydist.
Saiidia.
Piscaii, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Chalaco.
Pjscaiia, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
Piscapae^lia, (arroyo de las perdices Q.)
cerro nevado de la cordillera nevada en
el limite de las provincias de Huari y Ca-
jatambo, Dpt. Ancachs: de este nevado
nacen los rios Pativilca y Puccha.
PiscAPAcciiA, est. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Aquia: a 4 leg. (22 k.) de
Tallanga.
PiscAPACcHA, est. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Pisccapuqnio, (manantial de las perdices.
Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist.
Pampamarca: habt. 87.
PisccAPUQuio, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
Piseara, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga.
Pisces, chac. Dpt. Huaucavelica, prov. An-
garaes, dist Julcaraarca: d6 leg. (88^ k.)
de Huanta.
Pic^*lri, est. Dpt. Huaucavelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba.
Piseoos, est. Dpt. y prov. Huaucavelica,
dist. Acoria: habt. 84.
Pisc^otnna, aid. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta.
Pisccoyaeu, (agua de perdiz. Q.) aid. Dpt.
Junin, prov. y dist. Huancayo: habt. 84.
Pisco, (piJico 6 piscv ave 6 pfljaro. Q.) bahia
formada por 1% isla de San Gallan, la pe-
m'nsula de Paracas y la prolongacion de
esa costa.
Pisco, rio Uamado tambien Chunchanga:
desemboca en el mar A 2 i millas al N.
del puerto : en el verano trao gran caudal
de agua, pcro en algunos meses del in-
viemo disminuye considerablemente: na-
ce en un ramal de la Cordillera de Cas-
trovireyna; toma su rumbo al 0. y reci-
be a pocas leguas abajo de HuaytarA las
aguas de otro rio que nace del mismo
ramal, pero mas al N.; ambos formaa el
^ue se denoflwift Chuochanga.
PISC
— 774 —
PISC
PJSCO, (antiguamente San Gallan) puerto
mayor a los IS^ 42' 40" lat. y 78«85' 14"
long. No ofrece abi'igo contra las mare-
jadas y vientos quo soplan con fuerza y
que se llaman Pararas ; tiene un muelle
excelente sobre colamnas de fierro. No
debe confnndirse el puerto oon el paellD
que esta como 2 millas mas al intenar:
desde el puerto parte el ferrocarril que
vd hasta lea. For este puerto se expor-
tan los produotos de laa provs. delet,;
algunoB d.e laa de Huaucavelicaydeotzu.
EXPORT ACION DE LOS PRINCIPAL fSS ARTIcULOS POR EL PUERTO DE PISOO.
ARTICULOS.
Peso
6 medida.
Aguardiente
VinoB
Algodon
Azucar
quintales
1802
15,718
8,866
15,055
1803
18,706
11,082
10,069
1804
1865 !
18iC
129,7781 97W
63,696- 45,511
16,208| 12,209
87,864^ 25,955
MOVIMIBNTO MARlTIMO DEL PUERTO DE PISCO.
Al^fOS.
1874
1876
OLA8E
de embaroaeloa.
Buquee..
Vapores,
, Botes
Buques..
Vapores.
Botes....
1876
{Buques..
Vapores.
Botes...
ENTRADAS.
N
61
866
72
70
429
16
84
119
7
Taaelad
18,090
400,900
506
11,400
546,710
176
6,422
249,986
48
n
PaHaceros.
6,878
28
»
6,600
10
8,144
SALIDAS.
Ni
61
866
70
67
428
20
29
119
6
18,090
400,900
498
11,030
545,910
174
6,008
249,936
84
5.797
^.^
dO,iil
PRODUOTO DE LOS DERECHOS DE IMPORT ACION
POR LA ADUANA DE PISCO.
Ados. Soles.
1867 5,4C4
1868 25,949
1869 28,974
1870 85,142
1871 89,515
1872 66,508
1878 81,887
1874 81,997
1875 87,910
DISTANCIAS POR MAB DEL PUEBTO DE 1000.
AlCaUao 110
d Payta 610
a Islay MO
d Arica 477
a Iquiqne 5fiS
Pisco, provincia, algunos 11ft.nriAn ml aqc»
piamente d la provinoia de Gbincha.
Pisco, distrito de la provineia de Qiincbk
Dpt. lea : habt. 6,682: ^
Pisco, Villa, capital del distcito da Fm}
\
PISC
776
PISQ
dela proviucia de Chiiicha, Dpi. lea:
habt. 8,182: temperatura 29^ 50' d las 4.
45. p. m. (Euero): dista de Tambo Mora
6 leg. (28 k.).
Pirico, hda. Dpt. Cuzco, prov. Urubamba,
dist. OllaDta^i^ambo.
Pisco, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Acora:
habt. 88.
Pisco, pbl. y chac. Dpt. Aiequipa, prov.
Castilla, dist. Yiraco.
Piseobaillba^ distrito de la provincia de Po-
mabamba, Dpt. Ancachs. habt. 18,815.
PiticoBAMBA, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Pomabamba, Dpt. An-
cachs. El nombre primitivo de este pue-
blo debi6 ser Piscu-pampa que quiero de-
cir llanui-a de pajaros : i 8,405ni. alt.:
habt. 2,159 : dista de Pomabamba 3 i leg.
(19 k.).
PiscoBAMBA, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Au-
dahuaylas, dist. Ocobamba: habt. 69:
dista de Ocobamba 6 leg. (28 k.); de An-
daiiuaylas 4 leg. 22 k.)
^ PisCohuatO) hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Caycay.
Piscopttiupfl/ald. Dpt. Arequipa,prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba: habt. 68.
^ PiSGopata) hda. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
bamba, dist. Maras.
Piscopina, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
PiSCOS, hda. Dpt. Libertad, prov. Trujillo,
dist. Ascope: habt. 71.
Piscos^ aid. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Parobamba: habt. 297: dista de
Pomabamba 8 leg. (16 ^ k.)
* Piscos, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dint.
^ Chacas.
PlHcos, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, didt. Paucarbamba: habt. 88.
* Piscos, hda. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Acoria.
Piscoto, chac. Dpt. Lima, prov. Cauta,
dist. Huamantanga.
JPlSCOt'Una) aid. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta: habt. 251, con los de Ipchi-
ca 6 Xmpas.
PiSCOy«5 hda. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
>-' raes, dist. Tapayrihua.
f^ PLscuy, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
f' las, dist. Yungay.
Pisli, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas.
dist. Pueblo Libre.
Pisha, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago.
Pishahaa) est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Carampoma.
Pishan, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
Pisliapf aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay: 8 leg. (16 J k.) al S. E. de
Yungay.
Pislicohuaiiuill, (matador de pajaros Q.) ra-
mal en la cordilleja que separa las aguas
del Marauon de las que van al Huallaga
entre los departamentos de Loreto, la Li-
bertad y Amazonas. El fiio que se siento
en esta region es tan excesivo que no pue-
de vivir ninguna ave.
PiSHcoHUANUNi, cewo de la cordillera cerca
de Chachapoyas.
Pishcncunca) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Recuay.
Pislicuyaeu, (agua de pajaros) aid. Dpt.
Loreto, x)rov. Huallaga, dist. Saposoa:
habt. 476.
Pishuabuinco 9 chac. Dpt. Lima, prov.
Canta, dist. Ai'ahuay.
Pisig^a^ {pMi poco Ay.) riachuelo, Dpt. y
prov. Tacna, dist. Locumba : dista de Ta-
rapaca 87 leg. (1^06 k.); deSitana 2 (11 k.):
este rio cstd cerca del limite con Bolivia.
PisiGA, aguada, Dpt. y prov. Tacna, dist*
Locumba.
PisiliOlli, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito.
PisO) hda. Dpt. Huancavelica, prov. Taya-
caja, dist. Mayoc : habt. 88.
PiiiiOiiayuiyoc, hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencioii, dist. Sauta Ana : habt. 2.
Pisqili, (debe ser corrupcion de ppiscu ha-
cerse grietas Q.) rio tributario delUcaya-
U por la orilla izquierda eutre los rios
Aguayha y Mauoa, os navegable en casi
todo su curso: nace en los cerros que cor-
ren al E. del Huallaga.
Pi>i4Uicoclia5 (laguua con grietas. Q.) pbl.
Dpt. Apurimac, prov. Aymaraes, dist.
Challhuanca.
Pesquiciocha 6 Fesquiccochay aid. y hda. Dpt.
Cazco, prov. Chunvivilcas, dist. Livitai*
ca: habt. 167.
j»^
1
PITI
776
PIUR
Fistae-liuain, aid. Dpt. y prov. Huauuco,
dist. Agaamiro: dista de Huhduco 10 leg.
(89 k.)
Pisrt:ala,ald.Dpt. Tacna, prov. y dist. Tara-
ta: dista de Tacua 26 leg. (145 k.) de Ta-
rata 8 leg. (16 k.)
Pisti) chac. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Soraya.
Pitobaiubay {pUu par Q.; plUia d topo^i il-
j&ler con que las in lias prenden saminio
en el hombro; ppitn el cuero que se na
entero del pescaeso del camero ek. At.)
aid. Dpt. Pauo, prov. Lampa, dial. Ma-
cari.
PltomolillO. hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Auta.
PisTi, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist. r Pitqiie, aid. Dpt. Arequipa, prov. Uakn,
Limatambo : habt. 42.
PlKtUui, est. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Putina.
Pisubaillbfl) chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Pi8npai*ail, chac Dpt. Junin, prov. y dist.
Huancayo.
Pisiiqnia, distrito de la provincia de Luya,
Dpt. Amazonas : habt. 509.
PisuQUiA, pbL capital del distrito de la pro-
vincia de Luya, Dpt. Amazonas.
PisuQUiA, hda. Dpt. Loreto. prov. Luya,
dist. Pisuquia.
PisiU'a, punta A 5° 48' 25" lat. y 83° 2*2'
14" long.
PisiirO) hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
dist. Ccapacmarca.
PitaJllia, {pita de una vcz. Ay. hilo delgado
Q.; hua intergeccion del que concede Ay.)
pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Cangallo, dist.
Colca : habt. 180.
Pitaliua^i 9 chac. Dpt . Arequipa , prov.
Union, dist. Cotahuasi.
Pitajaya, mina de plata a 8j leg. (48 k.)
de Taquilpon,Dpt. Ancachs, prov. lluay-
las, dist. Macate.
Pitailia, riotributario del Tono, por la iz-
quierda, Dpt. Puno, prov. Carabaya.
Pif4iy9 pbl. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Sihuas : habt. 480.
Pitaya, aid. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Lonya: habt. 99.
Pltay grailde, aid. y hda. Dpt. Arequipa,
prov. Caylloma, dist. Sihuas.
PitiCf chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pararin.
PiTic, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Cotabam-
bas, dist. Mara: habt. 412.
Piticbflf hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla : habt. 105.
Pitlhoara, chac. Dpt. Ancachs, prov. Pa-
llasca, dist. Cabana.
dist. Alca: habt. 101.
Pitiicflucha^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Fu-
cartambo, dist. Caycay : habt. 1:28.
Plflieaya, hda. Dpt. Cuzco, prov. Ad\&,
dist. Snrite.
Pitnhuatiea, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Huayllati: halt. 191
Pifaniarca^ hda. Dpt. Cuzco, prov. y disl-
Acomayo.
PiTUMABCA, pbl. Dpt. Cuzco, prov. CiuiduSi
dist. Checacupi : habt. 1068.
Pitniiiarco, chac. Dpt. Puno, prov. Cm-
baya, dist. Ollachea.
PituquiO) hda. Dpt. Cuzco, prov. Qiusp-
canchi, dist. Oropesa.
Pinea, aid. Dpt. Arequipa, prov. Condea-
yos, dist. Andaray: habt. 96.
PiiicherO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ciji^
tarn bo, dist. Ambar.
PilllliSf isla en el rio Pntumayo cera 4f
Tabatinga.
PilirUf rio (v^ase Sechura rio.)
FirilA, Departamento, creado par fcy i*
80 de Marzo de 1861. Confina al X.ee
la liepublica del Ecuador; al 8. coe d
nuevo Departamento de Lambaj«]v^: ^
E. con el de Cajamarca y al 0. condft-
citico. Consta de las siguientes
pR0\n[NciAS :
Habt
Tumbes ^-^
Payta ^^
Ayabaca W^^"
Piura 47,tf
Huancabamba ^•^
Total habt ItKTQ
La capita] del Departamento e$l*«*
dad de Piura.
Esta comprendido, mas 6 menos, ofl*
los 3" 20' V e^^ 20' lat. v los 81* 15. 1 ^
45' long, formando una superficie coiff ^ '
PIUR
2,278 leguas, que comparada con su pobla-
cion resulta con 57 habitantes por cada
legna cuadrada.
Su territorio esta dividido por la natu-
raleza en dos regiones, la de los desiertos
6 costa y la de la sierra 6 del interior : la
primera esun extenso desierto dearenales,
exceptuando las orillas del caudaloso rio
de la Chira; pero esta region tiene d su
vez otras riquezas: la parte al N. de Chi-
ra es rica por sus minerales de brea y pe-
tr6leo; la parte al S. que forma el desier-
to de Sechura, es una extensa pradera
Ueua de verdura que alimenta d millares
de ganado cabrio y mular, cuando Uueve,
lo que acaece cada cinco 6 siete auos, y
es notable que este riego del cielo basta
para que los pastos conserven su vida por
algunos anos.
La region que impropiamente Uama-
mos de la sierra, en contraposicion a la
de la costa, esti limitada por dos grandes
rio8, el Macara que despues vd d formar
el de la Chira; y el de Huarmaca que pa-
saudo por Piura desemboca en el mai- por
Sechura. En esta region el reyno vegetal
86 presenta con todo el vigor de la region
tropical favorecida por la naturaleza; en-
tre los rios de Huarmaca y Macara corre
el de Quiros, dividido del Macard por la
Cordillera, Uamada Altos de Ayabaca; y
del Huarmaca por otra Cordillera llama-
da Altos de Frias; en estas Cordilleras se
encnentran vetas y minas de oro, plata,
carbon de piedra, etc. Abunda mucho el
gaiiado mular, vacuno y cabrio. El dia
que un ferrocarril recorra en toda su ex-
tension E. 0. al Departameuto, serd rico
y poderoso. El ferrocarril de Pay ta que
llegara d. Piura pasaudo por la Sullaua ya
estd principiado.
Las producciones son analogas d su tem-
perament© ardieute y abundaute de aguas.
En el reyno mineral se encuentran mi-
ri£ks de carbon de piedra y de petrOleo, yen
Ias provinoias del interior de oro y cobre.
Un Prefecto esta encargado del man-
4jo politico de todo el Departamento. La
Oorte Superior de Justicia administra jus-
-ticia. En lo eclesidstico depende del
Obispftdo de Trujillo.
— 777 — PIUR
La Nacion gasta la cantidad de 209,971
soles al auo, en los siguientes ramos:
Sueldos de Prefectos, Sub-pre-
fectos y otros gastos de este
servicio S. 17,883
Sueldos de Vocales, Jueces de
1/ instancia, Fiscal, Agente
Fiscal y otros de justicia 85,325
CajaFscal 4,590
Aduana de Payta 29,716
Correos 6,160
Fuerza de policfa 49,224
Establecimientos de Beneficen-
cia 5,573
En los siguientes de intruccion
publica :
1 Colegio para hombres 6,400
2 » » mugeres 4,000
47 Escuelas para hombres 28,200
89 » » mugeres 23,400
Total al afio S. 209,971
Las contribuciones del Departameuto,
sin incluh* la de aduanas, producen 8,313
soles por los siguientes ramos.
Contribucion Urbana S. 1,230
» Rustica » 2,690
» Industrial » 3,217
» Eclesidstica » 716
Total S. 7,853
Pi 111*09 provincia del Departamento de Piu-
ra, creadaporley de 30 de Marzo de 1861.
Confina por el N. con la provincia de Pay-
ta y la de Ayabaca; por el S. con la pro-
vincia y del Departamento de Lambaye-
que; por el E. con la provincia de Huan-
cabamba ; y por el 0. con el occeano Pa-
cifico. Su capital la ciudad de Piura.
Consta de los siguientes
DISTRITOS :
Habt.
Castilla 1,258
Catacaos 13,808
Barrio del Norte. > . . - ,
Barrio del Sur.... ] '
Morropon 8,023
Salitral 1,273
Sechura 7,965
Tambo Grande 6,199
Yapatera 6,233
Total habt , 41,4^9
98
PIUR
778 —
PLAT
Esta comprendida, mas 6 meiios, eu-
tre los 4*^ 40' y 6° 20' lat. y los 81^ 40' y
88° 80' long, formando una superficio
comode 871 leguas, que comparada consu
pobJacion resulta con poco masde54 habi-
tantes por cada legua cuadrada.
El unico rio coudiderablo quo bana es-
ta provincia es el de Piura.
La parte occidental del rio es arida y
desicrta; pero en los aiios que llueve se
convierte en una hermosa praderia que
dura algunos anos ; mas toda la parte
oriental y las riberas del rio estan pobla-
das de haciendas de gran extension y de
ricas y abundantes producciones, siendo
la principal la cria de ganado.
Hay un Sub-Prefecto encargado del
gobierno politico de la provincia : un
Juez de 1.* Instancia administra justicia.
En lo eclesidstico esta dividido en los si-
guientes
CUKATOS:
Catacaos.
Piura.
Balitral.
Sechura.
Tambo Grande.
Yapatera.
Hay 1 Colegio para tombres... S. 6,400
1 » » mugeres... » 4,000
17 Escuelas para hombres » 10,200 '
9 » > mugeres » 6,400 ;
Total en sueldos S. 26,000
Las contribuciones produccn al aiio
8,812 soles, por los siguientcs ramos:
Contribucion Urban a S. 743
1 Riistica » 1,090
» Industrial » 1,120
» Eclesidstica » 359
Total S. 8,812
PiuBA, distrito de la provincia y Departa-
mento de Piura: habt. 7,534
PiUBA, ( Piura, trox 6 granero para maiz
6 quinua. Ay.) ciudad, capital del De-
partamento de la provincia y del distrito
de Piura: habt. 7534: d los 5M1' 1" lat.
dista de Lima 204 leguas por el camino de
la costa; 10 (55i k.) de Sechura.
Piurani, (guardo el maiz 6 quinua en la trox
Ay.) aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Ayaviri: habt. 245,
1
Piure, chiMJ. Dpt. Ancachs, prov. Cajato.
bo, dist. Ambar.
Piuri, (corrupcion de Piura) isla en el rio
Ucayali a los 6^ 51' lat.y 76M8' 10"
long, dista del puerto de Sarajacu Sim-
lias ; y desde Tapisa se emplean 40
horas de navegaciou por vapor: es kb-
tada en los contornos por indios salTaj*^
Cunivos.
Piuri, aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo Amaa>-
nas, dist. Nauta.
Pilltac, chac. Dpt. Aucachs, proT. Ciji-
tambo, dist. Gorgor.
Pivil, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Limatambo : habt. 206.
Pivlriauuta, est. Dpt. Cuzco. prov. Qm-
vilcas, dist. Velille.
Plyiiy, hda. Dpt. Apurimac, prov. Cott-
bambas, dist. Chuquibambilla.
Placeres, mina de plata en el cerro Colqai-
rumi lado E., Dpt. Cajamarca, prov.j
dist. Hualgayoc.
FIniltada, hda. Dpt. lea, prov. Pisco, disl
Humay.
Plaiitayaca, chac. Dpt. Amazonas, pro?, j
dist. Chachapoyas; dista de Cbachapoyy
10 leg. (55 i k.); del puerto 1 (5 } L).
Platanal 6 Platanar, chac. Dpt. Cajamar-
ca, prov. Chota, dist. Cochabamba.
Pl.atanal 6 Platanar, chac. Dpt. Cajamar-
ca, prov. Hualgayoc, dist. Santa Cnii.
Platanal 6 Platanar, aid. Dpt. Cajamarca,
prov. Contumaza, dist. Cascas.
Platanar, aid. y hda. Dpt. Liberta^pcr.
Trujillo, dist. Simbal: habt. 355: disa
de Simbal 8 leg. (16 i k.).
Platanar, chac. Dpt. Ancachs, prov. Saali.
dist. Moro.
Platanar, aid. Dpt. Lima, prov. Chaoeaj.
dist. Sayan.
Platanar, chac. Dpt. y prov. Lima, dist
Ate.
Platanar, chac. Dpt. y prov. Lima,dat
Lurin: habt. 11.
Platanar, chac. Dpt. Lima, prov. Cacfisi,
dist. Coayllo.
Platanar^ chac. Dpt. Ayaoucho, prof. Ls
can as, dist. Otoca.
Pi\TANAR, hda. Dpt. Arequipa, prov. Isiay,
dist. Quilca: habt. 81, con los deHija-
ritas.
PLAZ
779 —
POCC
Naterla, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Aco-
ria: habt. 88.
PlaterO) aid. Dpfc. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Urcos: habt. 72.
Platero, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito : habt. 420.
Platero, aid. Dpt. Puuo, prov. Chucuito,
dibt. Have: habt. 71.
Platero-panipa, chac. Dpt. Arequipa,prov.
Condosuyos, dist. Chuquibamba.
Plateros, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Tiim-
bes, dist. Corrales : habt. o46.
Platillfl, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Querobamba.
Playa, chac. Dpt. Amazouas, prov. Luya»
dist. Bagua.
Plata, aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Ttim-
bes: dista de Payta 8 leg. (44 ^ k.).
Plata, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Tacabamba.
Plata, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancasx^ata.
Plata, hda. Dpt. Lambayeque, prov. Chi-
clayo, dist. Chongoyape: habt. 22.
Plata, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba.
Plata, aid. Dpt. Arequipa, prov. Camanii,
dist. Yauca.
Playa Cllica, caleta i los ll*' 13' 50" lat. y
79" 66' 84" long, en la bahfa de Salinas:
su fondo es de 4 d 8 brazas muy cerca de
tierra. Por este lugar se embarca la sal
de las Salinas de Huacho.
Playa graude^ asi se llama la que corre
desde el puerto de Chancay hasta 22 mi-
Uas al N. O.
Plata grande 6 Puehlo Gramle, (vease Pue-
blo Nuevo, Loreto).
Playapampa, lugar cerca de Saria, en don-
de se'reuuon dos arroyos que pasan por las
qnebradas que formau uuos cerros.
PlayatHy tambo entro Muija y el Pozuzo.
Plaza, aid. Dpt. Huanuco, prov. Dos do
MayOy dist. Jesus.
Plaza, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dista Jjari.
Plazapanipa, aid. y est. Dpt. Libertad, prov-
Otusco, dist. Salpo: habt. 151 : dista do
Salpo o leg. (28 k.).
PlazueloSy hda. Dpt. prov. y dist. lea:
liabt. 5S.
Pluncb, chac. Dpt. Apurimao, prov. C'ota-
bambas, dist. Haquira.
PoblacluHy aid. Dpt. Hudnuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Jesus.
Fobredta, mina de plata en el cerro de Je-
sus lado N., Dpt. Cajamarca, prov, y dist.
Hualgayoc.
Pobres, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista; produce alano 1,050 quin-
tales de aguardiente : dista de lea 2 \ leg.
(13 i k.).
PoBREs, mina de plata en San Antonio de
Esquilache: dista 12 leg. (67 k.) de Puno.
Pobreza^ mina de plata en Pumahuain, al
N. 0. de la de Toma y Calla, Dpt. An-
caclis, prov. Cajatambo, dist. Andajes*
direccion Sur 240° : inclinacion vertical;
ancho Im.
Poca fisperaDza^ mina de plata al 0. del
pueblo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauli : ley 50 m.
Poca Esperanza, mina de plata al 0. del
pueblo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Y'auli: ley 40 m.
Poeacocha, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Comas.
Pocacocha, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist Uru-
bamba.
Poca iiieve y iiiucho frio, Cordillera que
separa los distritos de San Mateo y Ynuli.
Pocilta, chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Pot^eer, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yaeaja, dist. Paucarbamba.
PoccOj {poccu madurar, engordar, criarse en
bueiia vida. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov.
Acomayo, dist. Sangarara: habt. 58.
Pocco, aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispicanchi,
dist. Ocoiigate: habt. 229.
Poceoray, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Acclia : habt. 220.
Poe^-oscca, chac Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist.* Ccapacmarca.
Poccoseosa, cerro en el camino de Tarma
a Jauja: d 4 leg. (22 k.) del primero y 1^
(8 k.) de Huaricolca.
Poccoy, hda. Dpt. Cnzco,'prov. Anta, dist.
Surite.
PoccpocOf hda. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Huanta.
Poccpoqiiellay , hda. Dpt. Cuzco, prov.
Quispicanchi, dist. Quiquijana.
POCO
— 780 —
PODE
Poctil, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas, [ Focoseasa, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist.
dint. Chamaca.
Poci'lios^ hda. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Querocotillo : liabt. 179, con los de
Corral de Bacas. En el mismo lugar exis-
ti6 el pueblo de este nombre que fue el
primero que enooutro Pizarro en su via-
ge a Cajamarca.
Poclaj'acuyft4;n, est. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Parobamba.
Poelus, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Frias : habt. 983.
PocLus, rio y quebrada entre los pueblos de
San Pablo y San Miguel de Cajamarca.
Pocoaiiea, chac. Dpt. Lima, prov. Ganta,
dist. Pacaraos.
Pocoaqui, hda. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata: habt. 15.
Pocoaya^ chac. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quiua.
Poeohnaiica, pbl. Dpt. Apurimac, prov.
Ayiuaraes, dist. Tapayrihua: habt. 280.
Pocollay, pbl. Dpt. prov. y dist. Tacna: a
1 leg. (5 -J k.) do la ciudad.
Pocolloii, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Yungar.
Pocoma, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ho.
Poc'oniarca, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Vischongos.
Poeoniarea^ est. Dpt. Aj^acucho, prov. La
Mar, di«t. Chungui.
Pocoiicllile, pbl. Dpt. Tacna, prov. Arica,
dist. Lluta: dista de Arica 7 leg. (89 k.);
de Lluta 6 (33 J k.).
Poeoniy rio tributario . del Tambo, por la
derecha.
PcK^ona, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
PocoSa, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Cabanilla.
Pocop, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pampas.
Pof oray, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Colquemarca.
Poc^orliiiayy pbl. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Accha: habt. 617.
PocaSj aid. y hda. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Moro : habt. 306 : dista de Moro
2 leg. (11 k.).
PocosbailllHl) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Llumpa.
Tarma.
PocotO) pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos,dk.
Tauripampa: habt. 41.
PociM)) hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist Pa-
ruro : habt. 48.
Poepoca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cija-
tambo, dist. Aquia.
PocpocA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Laca-
nas, dist. Laramate.
Poc-huirca^ chac. Dpt. Ancachs, prov. C»
jatambo, dist. Gorgor.
Poepocyliaras, chac. Dpt. Libertad, proT-
Pataz, dist. Huancaspata.
PcK'puCj chac. Dpt. Ancachs, pro?. Ciji-
tambo, dist. Gorgor.
Pocpoquella^ hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
PoeiM)qiiello, chac. Dpt. Puno, prov. Cm-
baya, dist. OUa-chea.
Poerat) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnans,
dist. Recuay.
Pocroeasa, est. Dpt. Lima, prov. Hnwo-
chiri, dist. Carampoma.
Pocsi, distrito de la provincia y Dpt ^
Arequipa : habt. 1,885.
Pocsi, (puede ser corrupcion de jw«4t. «o-
poUa : revozar lo que hierve. Q.): pW. »
pital del distrito de su nombre, Dpt y proT.
Arequipa : habt. 396 ; dista de Areqmp*,
6 leg. (83 ik.); de Piiquina 5{iSV.
Poctao, hda. Dpt. Ancachs, prov. Sint*.
dist. Yautan.
PocTAo, hda. Dpt. Ancachs, prov. Staa
dist. Casma.
PociieliCf chac. Dpt. Libertad, prov. f^
jillo, dist. Ascope: ^ i leg. (3 k.) *
Ascope.
Pocyon, est. Dpt. Cuzco, prov. Chinm^
cas, dist. Livitaca.
Pochaiiea^ chac. Dpt. Janin, prov. Tan*
dist. Acobamba.
PochCGOta) aid. Dpt. Apnrimac, pw^ !
dist. Andahuaylas : habt. 220.
Podei'tMsa, mina de plata, en el cerro de J<-
i:vL8 lado N.,Dpt. Cajamarca, piov.yist
Hualgayoc: ley 18 m.
PoDERosA, mina deplata en el distrito Jpfpr-
Hualgayoc, Dpt. Cajamarca; haoe 50 «•
que 86 trabaja y ha producido 40(M*^
marcos.
POLU
— 781 —
POMA
de plata, habi^ndose gastado en 8a explo-
tacion, 99,000 pesos.
PoD£BosA, mina de plata, Dpi. Libertad,
proY. Huamachuco, dist. MoUepata, al
N. de Mollepata.
PoDEBosA, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Hiiamachuco, dist. Santiago de
Chuco.
PoDEBosA, mina de plata en Patara, Dpt*
Ancachs, prov. Huaylas, dist. Macate:
ley 15 m.
PoDBRosA, mina de plata en Ventanilla, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Cajatambo : ley
40 m.
PoDEBosA, mina de plata en Auquimarca,
Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist.
Mangas: ley de 20 d 150 m.
PoDEBOSA, mina de plata al 0. del pueblo de
Yauli, Dpt. Junin, prov, Tarma, dist.
Yauli : ley 60 m.
Pojl^obftlliba, chac. Dpt. Junin, prov. Pas-
co, dist. Pallanchacra.
Polan, Ma. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
San Pablo : habt. 62.
Folca, est. Dpt. Libertad, prov. y dist- Pa-
taz: dista de Pias 1 leg. (5 k.)
PolLseayu^ald. Dpt. Tarapacti, dist. Mamina.
Polovaya^ (pola masorca de maiz seco : po-
lo la orilla de la camiseta 6 manta) aid.
Dpt. y prov. Arequipa, dist. Quequeiia.
Polocale, hda. Dpt. Amazonas. prov. Lu-
ya, dist. la Peca.
Polouiil) Santa, cerrito que domina la ciu-
dad de Cajamarca por el S. 0. : est^ a
2,985in- alt: es de piedra de cantcria
blanca que se emplea en los edificios y
enlozados.
Folosilla, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Cupi.
Poltocsa, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. San Geronimo: habt. 210.
Polulo, gruta de cristalizacion,~en el distri-
to de Santa Cruz, prov. Hualgayoc, Dpt.
Cajamarca: es habitada por el (ruacharo,
ave nocturna: dice Humbold, que estas
cristalizaciones son tan hermosas que so-
lo por verlas se puede hacer un viage
desde Europa.
Poi^uLo, hda. Dpt. Cajamarca, prov, Hual-
gBijoCj dist. Santa Cruz : habt. 534, con
los de Samana y Ninabamba.
Polvadorai hda. Dpt. Lambayeque, prov.
Chiclayo, dist. Sana: habt. 60.
Polvadera, mina de oro, Dpt. Libertad,
prov. y dist. Pataz : al N. de Pataz : ley
8 onzas.
Polvadera, chac. Dpt. Piufa, prov. y dist.
Tiirabes.
Polvadera, chac. Dpt. Piura, prov. Payta
dist. SuUana.
Polvadera, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Niepos: habt. 372, con
los de E spinal.
Polvonij chac. Dpt, y prov. Lima, dist.
Surco: habt. 36.
Po11apaiiipa5 chac. Dpt. Amazonas, prov.
y dist. Chachapoyas : habt. 10.
Pollayaco^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
PoUeroal, chac. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. San Geronimo.
P0IIO9 aid. y est. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Ofcusco: habt. 689 ; dista de Otusco,
3 leg. (16 i k.)
PoUoc, hda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Encanada: habt. 157: dista de Celendin
11 leg. (61 k.)
Polloqiiio, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Bambamarca.
PilloquitO) hda. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Eucanada.
I^oUoF) quebrada, Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Casma : habt. 287.
Poilia, (pufiialeon) pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Querobamba: habt. 455.
Poiliabamba, (pampa 6 Uanura del leon.
Q.) aid. y hda. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Ichocan: habt. 350.
PoMABAMBA, lida. Dpt. Cajamarca, prov. Ca-
jabamba, dist. Condebamba.
PoMABAMBA, hda. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Sartinbamba : dista de
Huamachuco 14 leg. (78 k.)
PoMABAMBA, rio tributario del Yanamayo,
Dpt. Ancachs.
Pomabamba, provincia del Departamento
de Ancachs. La antigua provincia de
Conchucos fue dividida en dos, por ley
de 21 de Febrero de 1861 : a la una se le
dio el nombre de Pomabamba y a la otra
el do Pallasca. Confina por el "N. con
parte de la de Huamachuco; por el E. con
POMA
782 —
POMA
parte de la de Pataz del Departamento de
la Libertad, y de la de Huamalies del De-
partamento de Junin, sirviendo de Iftnite
elMaranon;porelS. con lade Huari; ypor
el 0. con las de Pallasca y Huaylas y par-
te de la de Uuaras. Su capital Pomabani-
ba. Consta de los siguientes
DISTBITOS :
Habt.
Chiugalpo 1,018
Llama 1.684
Llumpa 708
Piscobamba 18,815
Pomabamba 9,642
Parobamba 1,619
Quiches 1,888
Sihuas 8,040
Yurma 1,884
Total habt ^48^598
En la ley no se determina los dititritos
de esta provincia, asi 68 que miichos no
consideran como tales d los de Quiches,
Chingalpo, Llama, Yuima y Llumpa:
acerca de esto vease lo dicho en la pala-
bra PaUasea provincia,
Est^ comprendida, mas 6 menos, en-
tre los 8** y 9** 25' lat. y los 79*» 5' y 80^
10' long, formando una siiperficie como
de 465 leguas.
En cuanto i su constitucion ffsica es
igual a la provincia de Pallasca, siendo
notable el gran numero de pueblos y In-
gares que terminan en bamba que signifi-
ca llanura; cuando en esta provincia todo
es muy qucbrado.
Un Sub-prefecto esta encargado de^
mando politico de la provincia ; un Juez
de 1/ Instancia administra justicia. En
lo eclesiastica estd dividida en los Cura-
tos de Llapo, Piscobamba y Pomabamba,
llamados Partido Bajn,
Hay 19 Escuelas para hombre.. S. 11,400
4 • • mugeres. t 2,400
Total de sucldos S. 18,800
Las contribuciones producen al ano
1,862 soles, por los siguientes ramos:
Coutribucion Urbana S. 28
» Rustica » 758
» Lidustrial » 327
» Eclesi^tica ........ » 249
Total S. 1,862
PoMABABfBA, distrito de la provincia de?omi-
bamba, Dpt. Ancachs : habt. 9,642.
Pomabamba, pbl. capital de la provincia y del
distrito de su nombre , Dpt. Aneachs.
Antiguamente se llamaba Pumabambi,
(pxuna \Qon, bamba llanura, es decir llaan-
ra del leon) se halla A d,056m. alt.: liabl
1 ,606 : dista de Huaras 28 leg. (158 L).
Cerca del puente del pueblo hay va-
rios mauantiales de aguas termftles yli
temperatura de uno de ellos es de 4? S.
£1 agua es ferrujinosa: i dos coadrai
mas abajo de este hay otro manaD^
cuya temperatura es de 52^ 5. El agua
88 trasparente y de olor d gas snlfidrioo.
pero no deposita 6xcido de fierro.
Pomabamba, chac. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca: dista de Huariaca 8 leg.
(16 J k.).
Pomabamba, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Caiigallo : habt. 990.
Poniaca^ hda. Dpt. Ancachs, prov. y dial.
Cajatambo ? habt. 61.
Pomacallail) chac. Dpt. Aucachs, prOT-
Huaras, dist. Marca.
Pomacancha^ hda. mineral, Dpt Lina.
prov, Huarochiri, dist. Ban Mateo: ceiti
de Chicla al N.
PoMACANCHA , hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Huancarama: dista ie
Huancarama 4 leg. (22.).
Pomacanclli 6 Acopia, laguna enlaproTm
cia de Quispicanchi a la inmediadoo ^
aquel pueblo : tieue como 9 millas de lar-
go y 4 de ancho.
PoMACANcra, distrito de la provincia de Xcfr
mayo, Dpt. Cuzco: habt. 6,056.
PoMACiNCHi, (jtfMww cancha lagar del lean- Q'
pbl. capital de este distrito de la prora-
cia de Acomayo, Dpt. Cuzco : habt. 1,691-
Poiliaeata^ aid. Dpt. Puno, prov. y ^
Huancaue: habt. 124.
PomaccarapamiNi, hda. Dpt. Ayacnrbo,
prov. Huanta, dist. Luricocha.
Pomaci; pico nevudo en la Cordillera : sa
extremidadN. a 15» U' 30' lat. jTf
55' 24" long, la csLicmidad Sur a loi l?
24' lO'lat. y72« 68' 54" long, es may
rico cu vetas de plata; y hay trabsjft^
muchas minas ; ^stas se hallan sitoadai
en dos alturas cuyas cdspides estan a-
POMA
— 783 —
POMA
biertas de nieve perpetua. En sn fondo
hay una lagnua.
PoMAci, aid. Dpt. Puno, prov. Lanipa, dist.
Calapuja,
Poiuacoclia) (laguna del leon) hda. Dpt. Ju-
Din, prov. y dist. PaRco.
PoMACocHA, pbl. Dpt. Junin, prow Tarma,
dist. Yauli: habt. 125.
PoMAcocHA, est. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
tU dist. Casta.
PoMAcocHA, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba : babt. 889.
PoMACocHA, bda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Vischongos: habt. 627.
PoMACocHA, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Colta: habt. 88.
PoMAcocHA, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Pampachlri : habt. 250;
dista de Pampachiri 4 leg. (22 k.); y de
Andahuaylas 15 (78 k.).
PoMAcocHA, est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Omacha.
PoMAcocHA, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Union: dist. Cotahuasi.
Pomacoto, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
rn abamba, dist. Sihuas.
Pomacucho, (rmoon del leon. Q.) aid. Dpt.
AncHchs, prov. y dist. Pomabamba : habt.
57.
Pomacucho, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Pomacucho, pbl. Dpt. y prov. HnAnuco,
dist. Santa Maria del Valle: habt. 849.
Pomachaca) (puente 6 hueso de la cadera
del leon. Q.) est. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Huari: habt. 104.
Pomachaca, hda. Dpt. Junin, prov. y dist«
Pasco,
Pomachaca, aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Pouachaca, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Canaria.
Pomachaca, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancarama: habt. 19;
dista de Huancarama 2 leg. (11 k.).
Pomachailfa 9 aid. y chac. Dpt. Juuin ,
prov. Tarma , dist. Acobamba : habt.
18.
Pouiaehueo, (gorro del leon Q.) pbl. Dpt.
Axaazonas, prov. Bongara, dist. Sipas-
paxnba : habt. 804,
PoMACHuco, est. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Carampoma.
Poniachlipat aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dint. Piscobamba.
Pamaliaillca, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Oarhuas.
Poinajulca, mina de plata en Ventanilla,
Dpt. Ancachs, prov. y dist. Gajatambo:
ley 80 m.
Pomalca, aid. y hda. de caua, Dpt. Lam-
bayeque, prov. y dist. Chiclayo : dista de
Lambayeque 2 leg. (11 k.).
PoMALCA, hda. Dpt. Libortad, prov. y dits.
Otusco.
Pomalispa, chac. Dpt. Huaucavelica, prov.
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
Poniallacta} est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
Pomaniu^hay^ mina de oro, Dpt. Liber-
tad, prov. Pataz, dist. Parcoy : ley 8 m.
PoiDamarca, hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma : habt. 120.
PomamayO) est. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambo, dist. Oyon : habt. 82.
PomaB, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
Pomaiiccay, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luiicocha.
PoinaiiCO) chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
Poniaiiotaf est. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Sicuani, en las punas: habt. 1,158,
repartidos en di versos lugares.
Poinanta, hda. Dpt. Puno. prov. y dist.
Lampa.
Poniaocai aid. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Moho : habt. 547.
Poinapancay est. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauli.
Poiiiaparada, aid, y est. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Colquemarca : habt.
106.
Pomaponco 6 Pumapunco, hda. Dpt. Ayacu-
cho, prov. Huamanga , dist. Santiago:
habt. 109.
Pomar, cerro mineral en el distrito de Ayja,
prov. Huaras, Dpt. Ancachs.
Pomarail, est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chacas.
Poniarape) pico nevado en los Aiides al St
0. de Sehama.
POMP
— 781
PONG
PomarongfO) est. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Ichocan : habt. 200.
Ponias, est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba : liabt. 200 : dis-
ta de Pomabamba 8 leg. (10 | k.).
PoMAS, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Lampian.
PoMAS, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Pomascea^ aid. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Molio.
Pomasi 6 Pomaciy cerro mineral en la Cordi-
llera de este nombre.
Potliata, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Oajatambo.
PoMATA, distrito de la provincia de Chucui-
to, Dpt. Puno. habt. 8,270.
PoMATA, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Chucuito, Dpt. Puno, a 16^
19' lat. y 71° 40' 2" long.: a 8,947^. alt.
tiene dos Iglesias de muy buona arquitec-
tura y casas bien construidas ; porque en
otro tiempo fu6 poblacion de mucha im-
portancia: habt. 378; dista de Puno 21
leg. (117 k.); de Juli 4 (22 k.).
PomataleSf hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite : habt. 28.
Pomataiubo, aid. y hda. Dpt. Ayacucho,
prov. Cangallo, dist. Huambalpa: habt. 98.
Pomataua) hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba.
Pomate, chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja.
Poniay^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Aquia.
PoMAY, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Acas.
Poiuayarus, hda. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Yanahuanca: habt. 200.
Fomayda, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco , dist. Santiago de
Chuco: al S. S. E. de este pueblo: ley 12 m.
Poiliayuciiy^ est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. San Luis : habt. 570.
Poilieiliaclini, cerro mineral de oro, Dpt.
Piura, prov. Ayabaca.
PoillobocTO) chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Arahuay.
Poilipea^ mineral de plata, Dpt. Puno.
PoiUIieria^ mineral, Dpt. prov. y.dist. Pu-
no: habt. 16.
Poiiacani, «st. Dpt. y prov. Pimo,dii8th.
haca.
Poiiasa^ tambito entre Shanosiy 8. Jnui
Loma, Dpt. Loreto, prov. San Martin,
Pouaya, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Lqji,
dist. Colcamar: habt. 88.
Poiiayuyota^ est. Dpt. Puno, prov.Canbi-
ya, dist. Macusani.
Poujco, {piincu, puerta, estrecho. Q.; ffon^i
la entrada d algun lagar aunqae no teugi
puerta. Ay.)
Poil^co, aid. Dpt. Loreto, prov. HuaDagi,
dist. Tarapoto.
PoNGo, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Conta-
maza, dist. Trinidad.
PoNGo, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist
Huaripampa: habt. 84.
PoNGo, est. Dpt. Ayacucho, prov. Parinaco-
chas, dist. Pararca.
Poii^ AltO) chac. Dpt. Ancachs, proT. y
dist. Santa.
Poiijro jrraiide y Ponji^ ehico, aid. !¥• J
prov. lea, dist. Pueblo Nuevo: habt 1,155;
dista de lea 1^ leg. (8 k.)
Poiii^'O i\e Maiiseriehe^ (vease MaHsericke).
PoiiK'o de A^iire, (v^ase Aifuirre).
PoiljCObaiiiba, aid. y est. Dpt Cnzco, prw.
y dist. Calca: habt. 258.
Poujrocclia, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Ca»-
gallo, dist. Huambalpa.
Poujcoria^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Yanaoca: habt. 318.
Poii^;or, est. Dpt. Ancachs, prov. HaanSt
dist. Independencia.
PoNooR, [poonco monton de piedresitas. At.)
lugar situado en la falda de la Cordite*
Negra, frente a la ciudad de Huaras: «
ese lugar existen ruiuas de donde ae bi
sacado piedras labradas que repreaeatt*
hombres de figura grotesca y en &ti»*
posiciones: en otras piedras las iifV^
son de bajo relieve : eon estas piedns «
construyo parte del Pauieon 6 Cemo^
rio de Huaras
Poiiicora) hda. y est. Dpt. Ayacucho. jp^
Hamanga, dist. Santiago: habt.24;fi^
ta de Ayacucho 2 leg. (11 k.).
PoiijCoradlOy aid. Dpt. Ayacucho, piwy
dist. Huanta: habt. 124, conlos de Ct(^
PoilgfOrilla, hda. Dpi. Ayacucho, pr/.
Huamanga, dist. Qninaa: habt R
PORU
735 —
PORO
PoQJoro, aid. Dpt. ^purimac, prov. Anda-
Liiay]as, dist. Cliincheros.
POUJ^OS) hda. Dpt. Huancaveliea, prov. A.n-
garacs, dist. Lire ay :• habt. 67.
PoNGos, hda. Dpt. Huancaveliea, prov. An-
gftiaes, dist. Julcamarca: habt. 65.
Poiioya^ aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cbo-
ta, dist. Pion: habt. 86.
PflllJfOJOC^*, aid. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huuuta: liabt. 180.
Poiloyo€<', lida. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
mauga, dist. Santiago: habt, u9.
Poiiniya, chac. Dpt. Ancachs, proy. Ppma-
bamba, dist. Pi^obamba.
Ponsefue, hda. Dpt. Lambay^que, prov.
Chiclayo, dist. San Jos^ : habt. 40.
Polite, rio en la provincia de Cajabamba,
Dpt. Ciijamarca.
PoNTE, est. Di^t. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. PisQpbamba: habt. 869, eon los
de Pachnchin y Pat^^ray.
PontOy aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Huachis : habt. 408.
PoutUSCO, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Cau-
gallo, dist. Huambaipa.
Ponurnota^ est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uonia, dist. Tuti.
Poffape, chac. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
ixiayo, dist. Jequetepeque.
Popc)^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepeiia.
PopuDfts aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Huariparapa: habt. 170.
Pcquera, aid. Dpt. Puno, prov. SAndia, dist.
Quiaca: habt. 15.
Poqaerai chac. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Ilabaya: habt. 48: dista de Tacna 30 leg.
(167 k.).
PoQUEEA, (parte del valle de Sama) aid. Dpt.
y prov. Tacna, dist. Sama : habt. 257 :
dista de Tacna 10 leg. (56 k.).
Poquiaii) pbl. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tainbo, dist. Mangas.
PoquiOi hda. Dpt. Lima, prov. Canete, dist,
Pacaran.
Poqiiis, aid. Dpt. y prov. Cajamarca, dist-
San Pablo: habt. 345.
PorcOy los nombres que principian con esta
palabra porcp deben ser corrupcion de
phurgue Aymara, cierta planta llamada
tambicn hicho de que hacen BOgas.
PoBoo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
PoRco, chac. Dpt. Cuzco, prov. Ghunvivil-
cas, dist. Santo Tomas.
Porc(Ul9 hda. Dpt. prov. y dist. Cajamarca:
habt. 554 : hay una grata Uena de cris<
talizaciones 6 estalactitas.
PoRcoN,ald. yhda. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco : habt.
849: dista de Huamachuco 9 leg. (50 k.).
PorcoucillOy chac. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca.
Porconit est. Dpt. Cuzco, prov. Chunviyil-
cas, dist. Santo Tomas.
Porcoy, hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Unamachuco.
Popculla, aid. y.Jida. Dpt, Piura, prov.
Huancabamba, .dist. Huarinaca: habt. 99:
dista de Huancabamba 3 leg. (16^ k.):
4e Lam)>ayequo 86 (.200| k.).
PorelluUa, laguna inmediata a la de Cura-
cocha en la provincia de CastrovirjByna,
Dpt. Huancaveliea.
PoreCt'OSgfO^lagunas en la provincia de Hua-
rochiri : la mas al N. de las que forman
uno de los brazos del Bimac ; est^ k
5,722m. alt.
Porob^lilba^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo: habt. 47.
PorolMiyai aid. Dpt. Mopi^egua, dist. Tora<
ta: habt. 128.
Porocoeha, pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Tauripampa: habt. 109, al N. de
Tauripampa.
PoROcocHA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Acoma->
yo, dist. Rondocau.
PQrocouiy est. Dpt. Puno, prov. Sdndia,
dist. Cuyucuyo.
PoRocoNi, hda. Dpt. Puno, prov. AsAngaro,
dist. Asillo.
Porpcoy, hda. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Acobamba : habt. 105 : dis-
ta de Ocobamba 4 leg. (22 k.).
Porocsayoc, est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Chacas.
Poroctayo, hda. Dpt. Arequipa, prpv. Cay-
Uoma, dist. Tuti.
Poroch, est. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas.
Poroma, hd^- ^pt- Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
99
PORT
786
PORT
PoromayOf hda. cooal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Poronipampay hda. Dpt. y dist. Ayacuchof
prov. Huamanga.
PorongfOChe, (corrupcion de purun cocha, 6
diQpuyuncachi: punin oUa de cierta forma,
cocka laguna, cachi sal,) aid. y chac. Dpt.
y prov. Arequipa, dist. Paucarpata.
Poroporo, est. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Tacabamba : habt. 796, cou los de
CoDchud, Pushunga, Chucmachi, Colpa
y Nungo,
PuBOPORO, est. Dpt. y prov. Gajamarca, dist.
Ichocan : habt. 860.
PoroS) hda. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Huanta.
Porotito) hacienda mineral, Dpt. Libertad,
prov. y dist. Otusco : habt. 56 : dista de
Otu8Co21eg. (11 k.).
PorotO) valle, Dpt. Libertad, prov. Tmjillo,
dist. Simbal: dista de Simbal 2 leg. (11 k)*
PorotongOSf aid. Dpt. Loreto prov. Hualla-
ga, dist. Sapo^a.
Poroy, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Anta^
habt. 156.
Poipa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Huasta.
Porqnill) (debe ser corrupcion de pkorquen
planta de que se hace sogas. Ay.) pbl-
Dpt. Lima, prov. Chancay, dist. Checras'
Portachaelo, chac. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. Matara.
PoBTAOHUELO, est. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Haamachuco : habt. 100.
Pmrtada, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Tar-
ma.
PoBTADA, qnebrada que principia cerca del
lugar por donde pasa una parte del canal
de Uchusuma en la Oordillera, al E. de
Tacna.
PoRTADA, est. Dpt. y prov. Tacna, dist. Pa-
chia: dista de Tacna 16 leg. (88i k.); de
Pachia 11 (61 k.).
Portal, aid. y hda. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Santa Cruz.
Portales, hda. Dpt. prov. y dist. lea : habt.
84.
PoiterO) chac. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Ferrinafe.
Portilla, aid. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Luya.
PoitillO) chac. Dpt. Areqnipa, pto\. Co&-
desuyos, dist. Chuquibamba.
PortocarrerOy mina de plata en eLoenodt
Jesus lado N., Dpt. Gajamarea, prov. j
dist. Hualgayoc : ley 40 m.
PoRTOCARRERo, cbac. Dpt. y proT. Lbtt,
dist. Ate.
PortOj^ies, mina de plomo y plata, Dpt
Ancachs, prov. Oi^atambo, dist Aniajei;
situada a un lado del camino que eoo^-
ce del pueblo de Gaujul & la qnebraiaila
Ambar, y casi en la cumbre de on nuni)
de la Cordillera.
PoRTuouES, minas de plata (2) en Sinan,
Dpt. Ancachs, prov. Cajatunbo, hH
Gorgor : ley 60 m.
PoRTUouss, chac. Dpt. y prov. Lima, dist
Lurigancho : habt. 6.
Ponima, hda. Dpt. prov. y dist. Ica.balrt.
104: dista de lea i leg. (8 k.): produce al
ano 450 quintales de aguardiente.
Poruro, hda. Dpt. Huancavelica, proT. Ta-
yacaja, dist. Anco.
Porvenir^ mina de carbon de piedia, Dpt
Ancachs, prov. Santa; k la dereeha del
rio Santa. El carbon es de exeelente eft-
Udad y la veta ancha, y no lejos dd £eno-
carril de Chimbote i Haaras.
PoRVENiR, salitrera en el Canton del RiDOoa.
dist. Pisagua, Dpt. TarapadL: en 167S
produjo 197,000 qqs. en 187a— 243,000:
dista 8 leg. (44^ k.) del pnerto.
Posincho, est. Dpt. Cuzco, prov. Chniin*
vilcas, dist. Chamaca.
Postrerrio, aid. Dpt. y prov. Areqmpt,
dist. Socabaya.
Posama, est. Dpt. Arequipa, prov. Cajflo-
ma, dist. Tuti.
Potacca^ chac. Dpt Libertad prov. Pfttas.
dist. Huancaspata.
PoTACcA, aid. Dpt. Junin, prov. Hoaiieajo.
dist. Colca.
PoTACcA, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Hoas'
ta, dist. Iquicha: habt. 111.
PoTACCA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lsea-
canas, dist. Sancos.
Potao, hda. Dpt. Ancachs, prov. Saatat
dist. Yautan.
PoTAO, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay, dvi
Barranca: habt. 166; disU del Hofa»
) i leg. (3 k.).
PORT
787
POET
PotO| distrito de la provincia de Sindia,
Dpi. Puno: Aptes de la ley de 5 de Febre-
ro de 1875, este distrito pertenecia & la
provinoia de Aiiingaro : es c^lebre por sus
rioos aventadores de oro; Uamados asi los
derrumbes que se hacen en sus cerros y
cnya tierra 6 arena contiene gran canti-
dad de oro.
PoTO, {photo 6 photongo hoyo en la tierra,
pero sin agua Ay. fogon; si es corrupoion
de putu brotar lo sembrado. Q.) pbl. ca-
pital de este distrito de la provincia de
Sdndia, Dpt. Puno, & 4,717m* alt.
PoTo, est. Dpt. Puno, prov. Sindia, dist.
Poto : habt. 87.
POtOCOni , est. Dpt. y prov. Puno , dist,
Goata.
Potocsay est. Dpt. Ancachs, prov. Poma*
bamba, dist. Piscobamba: i 2 leg. (11 k.)
de Pomabamba.
POtOChe, cerro mineral con vetas de plata,
de cobre y de oro, Dpt. y prov. Huan-
cavelica.
Potojanl, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito: habt. 167.
Potonif aid. Dpt. Puno, prov. Sdndia, dist.
Bina; & sus alrrededores hay muchos fun-
doe 6 chacras pequenas.
PoTONi, bda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. San Anton.
PoTONi, distrito de la provincia de Asanga*
ro, Dpt. Puno: habt. 1,470.
PoTONi, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Asdngaro, Dpt. Puno : habt.
188 (CoUana.)
PotopamiHt, chac. Dpt. Puno, prov. Sin-
dia, dist. Sina.
PMosly cerro mineral de plata al S. O. del
pneblo de San Luis, Dpt. Ancachs, prov.
Suari, dist. San Luis; llamado asi por la
riqueza de bus vetas, que rinden de 20 a
80 marcos por cajon.
Poxosf, mina de plata en el cerro delaVen-
tttnilla ceroa de Quichas, Dpt. Ancachs,
prov. Gajatambo, dist. Oyon : ley 68 m.
X^oxost, laguna, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Gajatambo.
JPoCoyoC) est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago: habt. 71.
JPot^rerillO) aid. y hda. Dpt. Gajamarca,
pjTov. Jaen, dist. San Ignacio.
PoTBBBiLLo, chao. Dpt. Oajamaroa, prov.
Ghota, dist. Tacabamba.
PoTBERiLLO, chac. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca.
PoTBEBiLLO, hda. y aid. Dpt. Lambayequo,
prov. Chidayo, dist. Chongoyape : habt.
87.
PotrerOy aid. Dpt. Loreto, prov. y dist. Mo-
yobamba: habt. 45.
PoTREBO, chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha*
chapoyas, dist. Huayabamba.
Potrero, chac. Dpt. Oajamarca, prov. Jaen,
dist. Chirinos.
PoTEEBo, aid. Dpt. Oajamarca, prov. Chota,
dist. SOcota: habt. 162.
PoTBSRO, chac. Dpt. Oajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Paccha.
PotrerOf est. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba: habt. 77.
PoTRERo, hda. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. San Jos6: habt. 60: dista de
San Pedro 8 leg. (16i k.).
Potrero, chac. Dpt. Libertad, prov. Truji-
jillo, dist. Ascope.
PotrerOy cerro mineral en el distrito de Car-
huas, prov. Huaras, Dpt. Ancachs.
PoTERRO, mina de plata en las faldas de la
Oordillera nevada, Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Huaras : a 4 miUas (7i k.) de Hu&-
ras.
Potrero, mina de carbon de piedra cerca de
Pallasca, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Pa-
Uasca.
Potrero, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba.
Potrero, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Potrero, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Potrero, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Oaras.
Potrero, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
Potrero, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepena.
PoRRBRo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Oarhuas.
Potrero, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, diet. Becuay.
Potrero, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
diat Huachis.
POZO
— r8«
P020
PoTBEito, ohac. Dpi. Aiicachs, prov. Gajlu-
tambo, diet. Acas.
Pott^n^, ^Id. Dpi. Junin, pr6y. Huancayld,
dist. Pariahuanca.
Potrero, chac. Dpi. y prov. Lima, diet.
Magdalena.
Potrero, bda. Dp. Huancavelica, prov. Ta-
. jacaja, dist. Salcabamba : habt. 64.
Potrero, bda. Dpt. AyacuchcJ, pifov. Pari-
nacocbas, dist. Pullo.
Potrero, bda. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
buaybis, dist. Talavera.
Potrero, aid. y bda. Dpt. Cu2co, prov.
Convencion, dist. Santa Ana: babt. 414.
PoTREKO» bda. Dpt. Puuo, prov. Asangarof
dist. Santiago.
Potreros de jmereos, bda. Dpt. Libertad,
prov. Trujillo, dist. Ascope : babt. 71 :
dista de Ascope i' leg. (8 k»).
Potrero de la vifta, bda. Dpt. Lambayeque,
prov. Cbiclayo, dist. Sana: babt. 58.
Potrero de la viri^Ui^ bd». Dpt. Anoacbs,
prov. Santa» dist. Casma.
PotreroS) aid. Dpt. Cajamar^a, plfov. Jaen,
dist. ChiriDOtt«
Potro^ tio tributarioy del Maranon por la
derecba, 2 niillas abajo del Apaga: es na-
vegado por canoas ; su ancbo 240m. y su
fOndo 8 brazas: su corriente mas de tres
millas por bora.
PotutOy parte del valle de Gondebamba ^
la izquierda del rio, Dpt. y prov. Caja-
marca dist. Icbocan.
Potncique, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. San Pedto.
Ponyaoc y Poiicliaoelioce^ chac Dpt. Euan
cavelica , prov. Tayacaja, dist. Paucar-
bamba.
Poya, est. Dpt. Ciizco, prov. Anta, dist-
Limatambo.
Poyoncco, cbac. Dpt. Apurimac, prOv. Aban-
cay, dif»t. Lambralna.
PoyontecucllO^ cbac. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Celeiidin.
Poyor^ est. Dpt. Ancacbs^ prov. Huaras,
dist. Jancas: babt. 521.
P0Z0| cbac. Dpt. Cajamarca, prov. Coutu-
xtia^a, dist. Cascas.
Pozo, cbac, Dpt. Libertad, prov. Trujillo,
. diet. Ascope: dista de Asodpd | leg. (8i k.).
Pozo, cbac. Dpt. Lima, prov. y dilt. Cftnta.
Pdzo, (ibac. Dpt. y proV. Lima, dist, Ato:
habt. 7.
Poatoooni, hda. Dpt. Pono, prov Asio«a;o.
dist. Asillo.
PozopozO) est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
bana.
Pozo de Almonte, salitrera en el Canton dcla
Peiia, dist. y prov. Tarapac^; on 1872pro-
dujo 10,000 quintales: en 1878—56,000
quintales: dista del puerto 1 2 leg. (66 \i.].
Pozo encfllltildo^ lagunita formadidek
filtraciones de los ierrenos coltiTadoseii
las ceroauias dd pueblo de Magdalesade
Cao, de donde dista com o i leg. (3 k.),proT.
Trujillo, Dpt. Libertad.
Pozo hedl4»:)do. laguna a 2 leg. (11 k/ide
la de Huaeachina : a 442m- alt., Dpt y
prov. lea (veaae Httacachina),
Pozo de Pat^, lagunita 6 maDanttai cerea
del pueblo de Salas, Dpt. y prov Lamia-
baye^ub.
Pozo rioO) mina de plata en CastroTirev-
na: producia el 60 ^ pcro sus iabsTti
fneron abandonadas k consecnencia ^
los pleitos, y entre tanto se agu6 la mias-
Pozo del r^y^ mina do plata oa Qoaaca*
peti, Dpt. Aueaehs, prov. Hoaras, diii
Recuay.
PozorieOy mina de platia, Dpt. HaaB3£:.
prov. Dos de Mayo, dist. Huallanca: ui
recdon N. 45"* E.; incliDiodon vertical- Is;
50 m.
Pozos, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca, dis:
Suyo.
Pozos ricos, mina de plata y socaboa cz c;
cerro de Jesus, lado O., Dpt. Cft)anttKa.
prov. y dist. Hualgayoc.
Pozos RiCos, mina de plata eu el 60«atKA fe
Duran, Df t. Ancachs, prov. Huaras. &t
liecuay.
PozoB Bicos, minas de plata etk el uoss^
de Colquipocro : aegtm ensayc^ die di^-
tos metales^ resnlta que hay algns'^ ^
dan 682 mareos pot cajon ; y olros 6iC>
Dpt. Anoaohs, prov. Huaylas, dist. Pas-
paromas.
Pozos Ricos, mina de plata & 9 kg* {^K
de Taqnilpon, Dpt. Ancaclia, pr»v.H«5-
las, dist. Macate.
Pozo nniii) bda. Dpt. Pono, prov. Laiqa
difit. UmaGhiri : babt. 80.
POQQ
789
PROG
PWiS^) XQontafia, I)pt; Huitiuob.
POZQZO, (si es corrupcion depueisuu elmiin-
do; phu^tisu sacar el polvo soplando. Ay.)
rio tributario del Pakazu, por la izqoierda
i lo8 9» 68' lat. y 7T 5' 24" long. Reaui-
do eon el Mayro y con el Huancabamba
que se le une a los 10^ 2Mat. y IT" 28'
24" long, forman el Padiitea qae es el
qne tributa bus aguas al Ucayali : es ua-
vegable; pero en la coufluencia es peligro-
sa la navegacioo por la fuerza con que se
reunen y porque hay rocas que salen casi
basia la euperficie del agua, auuque el
ancho os como de 54m y su pi*ofiiudidad
como 0*90 pero aumeuta despues su cor-
rieute de 8 d 4 pics por seguudo.
Pozuzo, pbl. de colonos alemanen, Dpt. y
prov. Hoduaco, di»t. Pozuzo. Situndo eu
la coufluencia de los rioe Pozuzo y Huan-
cabamba, a los lO* 2' lat. y 77» 28' 84"
long, y i 908m- alt. El temperamento os
sauo y lo prueba el hecho de jao haber
muerto ni nno solo de los 247 OoLoiios eii
cnatro anos: basta hoy iio se ha presen-
tado ni un solo caso de tifus ni de vime-
la: el auo de 1875 muiierou 8 pereonas,
2 parvulos y 6 adultos, 6 sea uno y m^-
dio por ciento de mortalidad. Hay una
igleaia de regular arquiteotura, lo misnio
que algunas casas. Produce en abuudtui-
cia caf^, arroz, azuoar y olros frutos,
pero la falta de cainiuos los estanca ^ im-
pide su progreso. £s opinion general, y
tambien la uuestra. que la oomunicaoion
fluvial con el AtUntico es mas fucil por
^te al Mayro que por el Chanchamayo:
habt. 614: dista 21 } leg. {2S k.) de Hud-
Duco; y 28 (295 k.) de Paseo.
Ppaceota^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Ohunvi-
vilcas, dist. Ohamaca: habt. 29.
Ppalla^ aid. Dpt. Guzco, prov. Ganchis, dist.
Bicuani: habt. 841.
Ppinaya, est. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Clieccacupi.
P^iNAYA, (de Consachapi) aid. Dpt. Cuzco,
prov. Canchis, dist. Oheccacupi, en Ian
punas : habt. 220.
PponeU9 aid. Dpt. Cuzco, prov. Ghunvitil-
cas, dist. Livitica.
P4^que&, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paniro,
di&i. Haafioqmte ; iiabi. 16.
Pfnidarf cist Dpt. Apurimao, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
PpaputaiH^, est. Dpt. Cuzco, prov. Ghon-
vivilcas, dist. Velille.
Pputtetsiy est. Dpt. Cuzco, prov. Chuuvi-
viloasy dist. Velille.
Praccayi hda. Dpt. Ayacuoho, prov. Hua-
manga, dist. Quinua.
PnidOy puerto en la coufluencia del May-
ro con el rio Palcazu, d los 9^ 54* 45'* lat.
y 77n6' 18"long.: dista 20 leg. (llOk.)del
pueblo de Muiia, por lo cual no se consi-
deraventajoso el oti*o puerto que solo dis-
ta como 12 leg. (66 i k.). La tempera -
tura (11 Setiembre) 28'' a 29'' : de este
puerto liasta Iquitotthay8071eg. (1,710 k.).
Pbaj>o, chac. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Cliachapoyaa.
pRADO, aid. y hda, Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Sullana: habt. 199.
Prado de Smito DomiuirOf aid. Dpt. Junin,
prov. Jauja, dist. Concepoion.
Pr&do, hda. Dpt. y prov. Puuo, dist. Cabana.
Prado, hda. de viua, Dpt. y prov. Ai-equi-
pav dist. Vitor: habt. 9.
PraiCas, rio tributario del Aquiri, por la de-
redha ^ los 10* 66' 40" lat. y 7V 58' 9**
long, y d 227«a. alt.
Prunrsiy aid. Dpt. Jutiin, prov. Huancayo,
dist. Hau Ger6nimo : habt. 85.
PreciUI) chac. Dx>t. Aucachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chuiquian.
Pre^a, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate :
habt. 24.
President^?, hda. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabamba, dist. Huayllati.
Prineipal, aid. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Gcojata.
Pro, hda. de cana, Dpt. y prov.Lima, dist.
Carabayllo: habt. 128.
Profand^ hda. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Ghinobao.
Prog^reso, ealeta i los 7^" 4' lat. y 88'' B'
24*' long. : su fondeadero de 6 d 7 brazas
a una milla de tierra ; es desabrifarada, ex-
puesta d marejadas bobas.
pROGRKSo, mina de plata en el cerro de Ca-
ran, Dpt. Ancachs, prov. liuaras, dist.
Ayja.
pROGREso, saUtrera en el Canton de Negrey-
roB, dist y Dpt. Tarapaca ; en 1872 produ-
PUCA
— 790
PUCA
jo 48,600 qointales ; en 1878 lo mismo ; [
dista 10 leg. (56 k.) del puerto ; y 2 millas
(8i k.) de la Hnea ferrea.
Pro^eso i indastlla, mina de plata, Dpi.
Ancacbs, prov. Huaras, dist. Recuay.
Proparo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Cattca.
Protectora, hda. Dpi. y prov. loa, dial. San
Juan Bautista.
Providencia. mina de plomo en el eerro de
Tinta, Dpt. Ancachs, prov. Oajatambo,
dist. Oyon : ley 40 m.
Providencia, mina de plata en la Cordillera
de Chacna, Dpt. Ancachs, prov. Caja- J
tambo, dist. Oyon : ley 25 m.
Provisory rio, Dpt. Ayacncbo.
Provisor, hda. Dpt. Ayacncbo, prov. Hua-
manga, dist. Santiago: babt. 24.
PuaCf chac. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Huaylas.
pQahliay^ cerro mineral en el difitrito de
Becuay, prov. Hnaras, Dpt. Ancacbs.
Puamayo, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Aco-
ra: babt. 515.
Paanta^ est. Dpt. Apurimac, prov. Al>an-
cay, dist. Curabuasi: babt. 81.
Piiapampa, cerro mineral en el distrito de
Caras, prov. Huaylas, Dpt. Ancacbs.
Poapailipa) bda. de cana, Dpt. Ancacbs,
prov. Huaylas, dist. Pueblo Libre: babt.
70.
PuAPAMPA, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Yungay.
PuAPAMPA, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Publina) aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cbo-
ta, dist. SOcota: babt. 182, con log de El
Potrero.
Pneblo, cbac. Dpt. Ancacbs. prov. Gajatom- \
bo, dist. Huayllacayan.
Pnca, (Colorado rojo Q.) cbac. Dpt. Amazo-
nas, prov. Cbacbapoyas, dist. Balsas.
Puca, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas,
dist. Mato: babt. 17.
Ptjca, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
Puca, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam- |
bo, dist. Cbiquian.
Puca, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Pallasca,
dist. Huandoval.
Puca lubOF) mina de plata al N. 0. del pue^
bio de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tum^
dist. Yauli.
Puca labor, mina de plata al 0. dd poe.
bio de Yauli, Dpt. Jonin, pro?. Taosi,
dist. Yauli; ley 20 m.
Puca, cbac. Dpt. Arequipa, prov. CasiilA:
dist. Yiraco.
Puca, bda. mineral, Dpt. Junin, prov. y iisL
Pasco.
Puca allpa^ pbl. (v^ase Oran Nuevo): hik
65.
Puca barraiiqaitay aid. Dpt. Loreto, jvor.
Alto Amazonas, dist. YurimahiULs, i k
orilla izquierda del HuaUaga : se comQ-
nica con ^ste desde el mismo puebbpor
un canal: babt. 105.
Pueaceaca^ aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Hoia-
ta; dibt. Huamanguilla: babt. 149.
Puca*CC0€a9 clubc. Dpt. Ayaoucho, pror
Lucanas, dist. Sancos.
PaeaocacoO) cbac. Dpt. Apurimac,prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Pueacancha) aid. Dpt. y prov. HuaDaTeli-
ca, dist. Acoria: babt. 146.
Puoaoamcha, cbac. Dpt. Cuzoo, prov. Oi-
nas, dist. Layo.
PucACANCHA, est. Dpt. PuDO, prov. Ctfabt-
ya, dist. Corani.
PucACANcuA. est. Dpt. y prov. Pono, &-
Cabana.
Pucacapai mina de plata al S. 0. dd p»
bio de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tinu.
dist. Yauli: ley 100 m.
Plicacasa) est. Dpt. Apurimac, prov. Go^
bambas, dist. Haquira.
Pucaeocha, (laguna colorada. Q.) lagoBit
la orilla izquierda del rio Pastaza eo ^
cual descarga sus aguas, al Sordeliie
Gimaiio.
PuGACocHA, cbac. Dpt. Junin, prov. Pwco.
dist. Yanabuanca.
Pueacotay cbac. Dpt. Junin, prov. y^
Hnancayo.
PucacniZt cbac. Dpt. Ancacbs, prov. C^
tambo, dist. Oyon.
Ihtcaciuica, aid. Dpt. Huancavebea, pniv.
Castrovireyna, dist. Cordova: babt !»>
Pueacuuca, aid. Dpt. Puuo, prov. Lue^
dist. Macari.
l^icaeliaca, cerro en el distrito de Sao Bl^
naveatoxat piGv. Cauta, Pptlim*
PUCA
— 791->
PUCA
^1 hay un manantial de agua termal may
saturada de 6xido de fierrg, y tine a ro-
jo las piedras.
Fucachupa, chac. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Pucara.
Pacadcalla, chac. Dpt. Cnzco, prov. Cbun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Pacahirca, (cerro Colorado. Q.) aid. Dpt.
Ancachs, prov. Pomabamba, diat. Pisco-
bamba.
PucAHiBCA, cerro mineral de plata, Dpt. An-
cachs, prov. Haaylas, dist. Mato:.a 6 leg.
(88)J k.) de Mato.
Paeahuana, aid. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Chapimarca : habt. 79.
Pacahuasi) chac. Dpt. Huancavelioa, prov.
Castrovireyna, dist. G6rdova.
PucAHUASi, hda. Dpt. Huancavelica» prov.
Tayacaja, dist. Pampas.
PucAHUAsi, hda. Dpt. y prov. lea, dist.Palpa.
PucAHUASi, hda. Dpt. Ayacucho, prov, Hua-
manga, dist. Quinua: 4 2| leg. (15 i k.)
de Ayacucho.
PucAHUASi, aid. Dpt. Aparimac, prov. An-
dahnaylas, dist. Talavera: habt. 100.
PucAHUAsi, hda. Dpt. Puuo, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Pucahnay^ chac. Dpt. Ancachs, prov.*Hua-
ras, dist. Marca.
Pncali, (fortaleza, Q. y Ay.) aid. y hda. de
cana,Dpt. Lambayeque, prov. y dist. Chi-
clayo: dista de Chidayo 6 leg. (88 i k.).
PccALA, hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Otnsco.
Pocamarca, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. Tambo.
PucAMABCA, est. Dpt. Cqzco, prov. y dist.
Galea: habt. 188.
Pacaniayo, (rio Colorado. Q.) rio en la pro-
vincia de Carabaya.
ENjcamato, hda cocal, Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
Pncamocco, hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Echarate: habt. 57.
^canailiy chac. Dpt. y prov. Hu^nuco,
dist. Higueras.
tieaorcco, est. Dpt. Cuzco, prov. Chnnvi-
vilcas, dist. Chamaca.
'acapy hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Shupluy: habt. 150: dista de Yun-
4 leg. (22 k.).
PucAP, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist, Mato.
Pueapaclia) (Uanura colorada. Q.) chac.
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Ca-
rasihabt. 74.
PncapanilHI, aid. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Conila: habt. 80.
Pncapata, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Vinac.
Pucapuea, chac. Dpt. Huanavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huaytara.
PuoAPucA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Otoca.
PucAPUCA, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Pa-
roro.
Pucar^ mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco,
al N. de este Pueblo.
Pueara, (foltaleza, Q. y Ay.) aid. y hda. Dpt.
Cajamarca, prov. Jaen, dist. Colasay : &
5^ 56' lat y SV 44' 4" long.: y 6. 505m. alt.
Pucara, rio afluente del Condebamba, prov,
Cajabamba, Dpt. Cajamarca.
Pucara, mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Sartinbamba.
Pucara, cerro mineral en el distrito de Re-
cuay, prov. Huaras, Dpt. Ancachs.
Plicara^ pbl. Dpt. Juuin, prov. Huancayo,
dist. Sapallanga : habt. 1187: dista de
Huancayo 8 leg. (16^ k.).
Pucara, pbl. capital del distrito de Vitoc,
Dpt. Junin, prov. Tarma: habt. 192: 4 1
leg. (5 J k.) del pueblo, hay vetas de metal
que coutiene cinabrio; y sus condiciones
geoldgicas son id<5nticas i las de Huan-
cavelioa.
Pucara, chac. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Huariaca: dista de Huariaca8 leg. (IS^k.).
Pucanit chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
Pacara^ hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Pucara, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Chiara: habt. 49.
Pacani) hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Pau-
cartambo: habt. 88.
Pucara, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Cristoval: habt. 4.
Pucara, hda. Dpt. Cuzco, prov. Urubamba,
dist. Maras : d sus inmediaciones hay mi-
nas de oro en el rio de Huasamp^ 6
PUCA
— 792
POCCA
Piloopata: esta ^ 2610m- alt.; temperatu-
ra 11® ^ las 4 p. m. (Abril).
FuGABA, rio Uamado tambien Bamis, tidue
8U origen en la laguna de la Bay a y do-
semboca en el lago Titicaca, d los 15° 19*
lat. y 79* 16' 29" long. A 8916m. alt.
Pocarn, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Oftra-
baya, dist. Ituata.
PucARA, cbac. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. OUachea.
PucARA, hda. cocal, Dpt. Piuio, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
PiicARA, chac. y tambo en la quebrada de
EHquilaya, Dpt. Puno, prov. Carabaya-
al frente de la coniiuencia del PuypuUani
con el Qoillobaiaba.
PucARA, distrito de la provincia de Lampa,
Dpt. Puno: habt. 4,411.
PrcARA. villa capital de este distrito de la
provincia de Lampa, Dpt. Puno : a 15* 2'
10" lat. 72* 86' 2" long.; A 8,947m. alt.,
cerca del pueblo hay un gran penasco que
se eleva casi perpendicularmente : dista
de Lampa 9 leg. (50 k.) al Sur; del |Cuz-
co 50 (279 k.); de Ayaviri 8 (44 i k.).
PucARA, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Asiiu-
garo: habt. 171.
Pucara, chac. Dpi Arequipa, prov. Union,
dist. Quechualla.
Pocaracay^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta: habt. 98.
PucARACAY, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Qderobamba.
pQCaracraf lavadero de oro en la quebrada
de Ninamayhua, Dpt. Ancachs, prov*
Huari, dist. Uco.
PucARAORA, minas de oro (2) al S. del pueblo
de Uco, Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
Uco: ley de ^ a 5 onzas cajon.
FucarttrCa, chac. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Huacar.
Pocaraniayo, lavadero de oro, Dpt. Pnno,
prov. y dist. Sdndia.
Pncarani, est. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Putina.
Pocarafiata, chac. Dpt. Cuzco,prov. Ohun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
PucARAPATA, est. Dpt. Puuo, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
PucABAPATA, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Gupi.
Pucariy rio tributariodal Ucayaliamb&de
la vuelta dal diablo; sus orllks son hibi
tadas por los salvajes Piros.
Pucarami, chac. Dpt. Ancachs, proT. Haty-
las, dist. Huata.
PucARUMi, chac. Dpt. Ancachs, pro?. Hiw-
ras, dist. Marca.
PucARaMi, chac. Dpt. Ayacucho. pro?. Lo-
canas, dist. Otoca.
PucARUMi, chac. Dpt. Cuzco. prov. Chanr.
vilcas, dist. Colquemarca.
PacarurOy puerto en el no Ucayaliidfftdr
la isla de Puiri se emplean \i)\ hor&9 de
navegacion por vapor.
Pacas. hda. Dpt. Huaucavehca, pror. Tm
caja, dist. Colcabamba : a 1 leg. \9\ k.
se encueniran varias miiias de plau; disti
4 leg. (22 k.) de Colcabamba.
Paca-shata^ minas de plata(2)eD Aa^ai-
marca, Dpt. Ancachs, prov. y dist Cajt
tambo : ley 80 m.
PucasinayOf hda. cocal, Dpt. Pnno, prov.
Carabaya, dist. Ituata.
PncataiubO) lugar 6 paraje inhabitado ^ b
nea divisoria entre Loreto y AmazouM
dista de Moyobamba 20 leg. (UU ^ ;
de Rioja 18 (72i k.); de ChachapoTj»s 8
(16^ k.); y 1 (5i k.) de Bagasau.
Pucatay, hda. Dpt. Piura, prov. v ^
Huancabamba.
Pucati, aid. Dpt. Loreto, prov. Bajf* Aoi
zonas, dist. Nauta.
PucaticUi, hda. Dpt. y prov. Hoauciiei
ca, dist. Acoria: habt. 15.
Pnca-areo, mina de plata en el paeblo it
YauH, Dpt. Junin, prov. Tarmi, ^
Yauh: ley 18 m.
Plicay mayoC) hda. cocal, Dpt. y prov.Hur
nuco, dist. Chinchao.
PucayacUi hda. do cana. Dpt. Loreto, pr^
Huallaga, dist. Tarapoto.
PncAYACu, mina de plata al N. N.£. ddptf-
bio de Chacas, Dpt. Ancachs, prov. H»
ri, dist. Chaoas : lev de 10 a 2JS. m.
PucAVAcu, quebrada y hda. Dpt Jss^
prov. y dist. Pasco.
Pucca^i^aca , aid. Dpt. Ayacucho . p«^
Huanta, dist. Huamanguilla.
Puecaecttca, est. Dpt. Arequipa, prov. Cl^
lloma, dist. CallaUi.
PUCR
793
PUCU
Pnocanif chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
Paoemaeocha, chac. Dpt. Cuzco, prov.
Chimvivilcas, dist. Colquemarca.
Pnec-yacata, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Oolqnemarca.
Pnechai chac. Dpt. Amazonas, prov. Gha-
chapoyas, dist. Sipasbamba.
PucGHA 6 Paccha, (jwtc^ctt levadura. Q.) rio»
llamado tambien de San Marcos, de Gon-
chucos y del GaUejon: tiene su origen en
la Cordillera nevada, en el punto de Pis-
capacha, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo,
inmediato al origen del rio Pativilca : lle-
va sus aguas al Marauon despues de re-
cibir muchos tribntarios al atravesar la
provincia de Huari,d6spnes del pueblo de
Llamellin.
PuccHA, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca.
Paceliabamba,puente, Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba: dista de
Pomabamba 9 leg. (50 k.).
Pacclie, chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Sipasbamba.
Paccliau, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
Pacchailyhda. decana, Dpt. Arequipa, prov.
y dist. Gamand.
Pacchns, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Aquia.
Puelon, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Pion.
PacUanapa, chaa Dpt. Puno, prov. y dist.
S&ndia.
PacUancaj hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Garas.
Pnoo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Cochamarca.
Paeohni]lea» aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Hnamanga, dist. Tambillo: habt. 18.
Puvopf chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajaiam-
bo, dist. Cochamarca.
Puoor, chac. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Cattca.
Pncoylla, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilc&s, dist. Chamaca.
PilcpatOy chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
diat. Pampas..
Pocro^laf^anaiDpt. Lima, prov. Haarochiri;
superfioie 20d890m. : vollimen 2892240in«
a 4650m.60 alt.
PucBo, chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Yau-
yos.
PucBO, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Cocha.
PucBo, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Crist6val: habt. 2.
PacroS) chac. Dpt. Lima, prov. Caata, dist.
Arahuay.
Pncnibliasi) hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
PuoRUHUAsi, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Pillpichaca.
Pacmpampa^ hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
Pacrapuc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Pacruto, chac. Dpt. Huancavelica prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba.
PacsO) hda. Dpt. Apurimac, prov. Anda*
huaylas, dist. San 6er6nimo.
Fucsquia, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ca*
rumas.
Pacsut, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba.
Pacto, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
San Mdrcos.
PuctOC, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huayllacayan.
PactoU) chac. Dpt. Aucachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ticllos.
Pucacbl) est. Dpt. y prov. Puno, dist. Acc-
ra: habt. 84.
Pacncbillaiii) est. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. Potoni.
Pocuchincba, hda. Dpt. y prov. HuAnuco,
dist. Higueras.
PaCQCho, (ampolla, revozar lo que hierve.
Q.) pbl. y chac. Dpt. Jiiidn, prov. Jauja,
dist. Aypata: habt. 408.
PQClUinayla) aid. y est. Dpt. Junin, prov. y
dist. Tarma.
Pacubllillcay hda. Dpt. Ayacucho, prnv.
Huamanga, di^t. Tambillo: dista de Aya-
cucho 8 leg. (16 J k.); y de Tambillo 1
(5 i k.).
PucuHUiLLCA, hda. Dpt. Ayacucho, prr>v. y
dist. Huaiita.
PucuUO) arroyo cerca de Sau L lo z a
Quiuti, prov. Huarochiri, Dpt. Lima.
XOO
PUCU
794
PUCCH
PacnnachachUf aid. Dpt. Loreto, prov
Huallaga, dist. Juanjui : babt. 82.
Paconaiiy meseta 6 pampa sobre un ramal
de la Cordillera ai N. 0. del Gerro de Tas-
co en doude e8ta la laguna de Alaco-
oha.
Pncunani, chac. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Higueras.
Pocunari 6 Pucanan , hda. Dpt. Jnnin,
prov. y dist. Pasco.
PacanchO) aid. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Salamanca.
Plieiliicio, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Yinac.
Pucuni) chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
Pacupata^ aid. Dpt. Libertad, prov. Fa-
taz, dist. Tayabamba.
Pncopoeo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
raSy dist. Jangas.
PocupncO) est. Dpt. Cuzco, prov. Chuuvi-
vUcas, dist. Velille.
Paciirallpaf chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Oyon.
Pucurhuay, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca: habt. 828 : dista de Hua
riaea21eg. (11 k.).
PucuBHUAY, est. Dpt. Apuiimac, prov. Co-
tabambas, dist. Huayllati.
Pucuriy chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramatc.
PucuBi, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Paeusarcaf chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ghiquian.
Pacnscasay tambo, Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja: dista de Jai]ga 5 leg. (28 k.).
Pacosnla, hda.' Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Huaca : habt. 40.
Pacnta, hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Curahiiasi.
Pucutasca), mineral de plata, Dpt. Huan-
cavelica, prov. Tayacaja, dist. Colcabam-
ba: habt. 87.
Pucutay,hda. Dpt. Piura, prov. y dist. Huan-
cabamba: habt. 149, con los de Chanta-
CO: dista de Hnancabamba 1 leg. (5 ^ k.).
Pncntayoe, chac. Dpt. Jnnin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
PucntOf hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist, Mayoc,
PucuTO, chac. Dpt. Hoancaveliea, por.
Tayacaja, dist. Pampas.
PucuTO 6 PucutUf pbl. Dpt. Haane&reliei,
prov. Tayacaja, dist. Locrcja: habt 44&.
PucuTO, hda. Dpt. Gazco, prov. Qoi^ieaa-
chi, dist. Urcos: habt. 169.
Pucayaca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ci-
jatambo, dist. Aquia.
Pacayuni) chac. Dpt. Hoancayeiica, proT.
Tayacaja, dist. Pampas.
Pueyocnahiiae» est. Dpt. Gnzco, pm. h
rtiro, dist. Accha.
Pacyo-cudMly est. Dpt. y prov. Pano, di<.
Paucarcolla.
Plicyopacyo, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Mara.
PucYOPUGYo, est. Dpt. Puno, prov. Gatabi-
ya, dist. Ayapata.
Pucymigay aid. y hda. Dpt. Ancaehs,prQT.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
Pacyunahiiif hda. Dpt. Gu£co, proT.OhQn-
vivilcas, dist. Livitaca : habt. 82.
Pucyaniy pbl. Dpt. Guzco, prov. ConTe&-
cion, dist. Santa Ana: dista 2 leg. (11 L)
de Vilcabamba.
Pucynrea, pbl. Dpt. Guzco, prov. ydist
Anta: habt. 199.
Pncyus, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hnin.
dist. Huantar.
Puebaooehai chac. Dpt. Jnmn, prov. j
dist. Jauja.
Pucliamaehay, hda. Dpt. Guzco, prov. Fn*
cartambo, dist. Ghallabamba.
Puchapaehaf est. Dpt. Lima, prov. Hna
rochiri, dist. San Damian.
Puchauroo, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotobambas, dist. Mara.
Puehca^ chac. Dpt. Lima, prov. v disL
Yauyos.
PucHCA, pbl. Dpt. Ayacncho, prov. Pui-
nacochas, dist. Lampa.
PnehcaSf hda. Dpt. Ayacucho, prov. vdkt.
Huanta: habt. 55.
PachofH chac. Dpt. Libertad, prov. Pilai.
dist. Chilia.
Puchcop) est. Dpt. Ancachs, prov. Eux-
las , dist. Yungay : habt. 205, con ki
de Encayoc : dista de Yungay 2 i^*
(11 k.) al Este.
Pncchtaf chac. Dpt. Ayacncho, prov, Lb-
canas, dist. Laramate*
PUEB
795
PUEB
Pacholtisa^ voloanes de agua, a los 19^
25' Ia(. 7 71* 20' long, aproximada.
FucHULTisA, est. Dpt. Tarapaca, dist. Ca-
mina, al E. de lou volcanes del mismo
nombre.
Plichnu^ aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
y dist. Camaiia : habt. 47.
Piiciiiiiico, lida. Dpt. Apurimac, prov. Go-
iabamba», dist. Tambobamba.
Piicliiinc^ielMf est. Dpt. Anoachs, prov. y
dist. Huaii : habt. 106.
PiicJiurou aid. Dpt. Tarapaca, dist. Gamiiia:
dista de Tarapaca 11 leg. (61 k.).
Pueliuri^ aid. Dpt. Gazoo, prov. Ganchis,
dist. Sicuaui : habt. 96.
PucHURi, est. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. Itiiata.
Pudeallay chac. Dpt. Guzco, prov. Ghunvi-
vilcas, dist. Ccapacmarca.
PueblOf chac. Dpt. Gajamarca, prov. Gho-
ta, dist. Qucrocoto.
Pueblo, chac. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Jequetepeque.
Pueblo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Gasma.
Pueblo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Ticllos.
Pueblo, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Pueblo, hda. Dpt. Puno, prov. GhucuitO)
dist. HuacuUani.
PueblOf chac. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina.
PuBBLo, aid. Dpt. Moquegua, dist. Garu.
mas.
PueblOf aid. Dpt. Tarapaca, dist. Mamina.
Pueblo libra , distrito de la provincia de
Huaylas, Dpt. Ancachs : habt. 3,549.
PuEBL.0 LIBRE, pbl. Capital de este distrito
de la provincia de Huaylas, Dpt. Ancachs,
antes se llamaba Huacra (cuerno enQue-
chun) y por ley de 8 de Junio de 1828 se
le dio este nuevo nombre : habt. 818 : dis-
ta de Garas 1^ leg. (8 k.).
PuEBi^o LIBRE, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Muajlas, dist. Garas.
Paeblo lluevO) conocido tambien con el
nombre de Playa Grande, aid. Dpt. Lore-
to, prov. Huallaga, dist. Tingo Maria, si-
tuado a la orilla del rio Patayrondo, d 8
leg. (16ik.)dela confluencia del Hua-
llaga con el Monzon y & i (S k.) de este:
sirve de paerto 6 embarcadero a los que
navegan por estos rios : habt. 46.
Pueblo nuevo, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Huanoabamba: habt. 207.
Pueblo nuevo, hda. Dpt. Piura, prov. Pay-
ta dist. SuUana.
Pueblo nuevo, aid. Dpt. Piura, prov. Pay
ta, dist. Amotape : habt. 125.
Pueblo nuevo, mina de plata en el cerro de
San Jose lado E., Dpt. Gajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc.
Pueblo nuevO) chac. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Ohuco.
Pueblo nuevo, distrito de la provincia de
Pacasmayo, Dpt. Libertad: habt. 674.
Pueblo ntjevo, pbl. capital de este distrito
de la provincia de Pacasmayo, Dpt. Li-
bertad|: habt. 568: dista de Ghiclayo 16
leg. (89 k.); de San Pedro 5^ (80 i k.).
Pueblo nuevo, aid. y est. Dpt. Ha&nuco,
prov. Huamalies, dist. Monzon: habt. 81.
Pueblo nnevO) distrito de la provincia y
Dpt. de lea: habt. 2,728.
Pueblo nuevo, pbl. capital de este distrito
de la provincia y Dpt. de lea : habt. 589:
dista de lea 1| leg. (10 k.).
Pueblo nuevo, aid. Dpt. y prov. Guzco, dist.
San Geronimo: habt. 91.
Pueblo oriental^ aid. Dpt. Arequipa, prov.
Gamand, dist. Ocona : habt. 400.
Pueblo vlejo, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. San Pedro.
Pueblo viejo, est. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sihuas : habt. 886, con
los de Paccha y Pachachin.
Pueblo viejo, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Garhuas.
Pueblo vie.to, aid. Dpt. Huanuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Chupa.
Pueblo vieJO) chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Ayaviri.
Pueblo viejo, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Omas: como 2 leg. (11 k.) al
N. N.O. de Tauripampa: a l,860ni. alt.
Pueblo viejo, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Damiaii.
Pueblo viejo, aid. Dpt. y prov. Lima, dist.
Carabayllo: habt. 84.
Pueblo viejOi hda. Dpt. Arequipa, prov,
Gastilla, dist. Uraca.
PUER
— 796
PULA
PuKBLo viEJO, aid. y ohao. Dpt. y prov. Are-
qulpa, dist. Socabaya.
PuBBLo viEjo, chao. Dpt. Areqtiipa, proy.
Islay, dist. Quilca.
Paeraape, (v^itse Argama, pnnta).
PuEMAPB, caleta a los 7* 81' 25" lat. y BV*
51* 24" long, sa fondo de 4| & 5 brazas d
8 cables de tierra.
PuBMAPB, aid. de Pescadores, Dpt. Libertad,
prov. Pacasmayo, dist. San Pedro : habt.
109, dista de San Pedro 2 leg. (11 k.).
Paente, chac. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Chacbapoyas : habt. 7.
PuBNTB, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Gho-
ta, dist. Cochabamba.
PuENTB, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Ge-
lendin, dist. Ghnmuch.
Paente^ hda. de cana, Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Santa: esta hacienda tambien se
llama Tambo Beal: habt. 88: dista de
Santa 1 leg. (5i k.).
PuENTE, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Gasma.
PuBNTB, aid. Dpt. Junin, prov. Hnancayo,
dist. Sapallanga: habt. 192.
Pnente, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Magdalena: habt. 9.
PuENTB, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate:
habt. 82.
PuENTE, aid. Dpt. Lima, prov. Ganete, dist.
Lnnahuana: habt. 98.
PuENTE, hda. Dpt. Aporimac, prov. Ayma-
raes, dist. Soraya.
Paente (prande^ hda. Dpt. Lima, prov.
Ghancay, dist. Sayan : habt. 140.
Poeilte de Iialo, chac. Dpt. y prov. Lima,
dist. Abe: habt. 6.
Paeute de piedni, aid. y est. Dpt. Libertad,
prov. y dist. Huamachnco: habt. 100.
PuENTB DE piEDBA,cbac. Dpt.Ancachs, prov.
Santa, dist. Moro.
Pueute resil) chac. Dpt. Lima, prov. Haa-
rocliiri, di^it. Chorrillos.
Paeute tdbid) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Ncpeua.
Pueri'a, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Ghota,
dist. Chores.
PrzRTA, chac. Dpt. y prov. Hntonco, dist.
Iliiac li'.
i' 1 itii libre, hda. de beneficiar meiales,
Dpt. Puao, prov. Carabaya.
Paeita de pellejos, chac. Dpi. lea, prar.
Ghincha, dist. Pisco.
Puerto, aid. Dpt. Ha&nnco, prcr. Hiiiai>
lies, dist. Monzon : habt. 96.
Puerto grande) desembarcadero en «l Ud
E. de la isla de Lobos de afaera.
Puerto 6 Abra, aid. Dpt. Cuzeo, pm.
Gonvencion, dist. Santa Ana: dista ^
Hoiro 12 leg. (67 k.).
Puerto, montaua, Dpt. Amazonas pro?, y
dist. Ghachapoyas: dista de Cadiapo^s
9 leg. (50 k.); de la Sal 1 (5^ L).
Puerto de reyes, chac. Dpt. Pinra, pror. y
dist. Tdmbes.
Puerto Tueker, Ingar en la ribera id rio
Pichis, & los 10* 22' 66" lat. y 77' 9' U
long, es el punto mas alto hasta ian^
pnede navegarse este rio: & 218m- alt.: ta*
riacion magn^tica 9* T 80": distaztda de
'Iqnitos 1,041 millas.
Puerto TieJOy aid. Dpt. Areqnipa, pioy. If
lay, dist. Tambo: habt. 86.
Puhua, chac. Dpt. Ancachs, prov. Pomt^
bamba, dist. Llnmpa.
Pujapampa, chac. Dpt. y prov. Hn^neo.
dist. Haacar.
PuJaSy aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Pb*
mabamba.
PujAs, est. Dpt. Ayacncho, prov. Cangaiio.
dist. Huambalpa: habt. 621.
Pujiani) chac. Dpt. Pane, prov. Garal»?i<
dist. Ollachea.
Pujon, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaii dkt
San Mdrcos.
Pllfo-piyo^ est, Dpt. TarapadL, dist Garni-
iia: i 8,267m- alt.
Pujorf aid. Dpt. Ancachs, prov. Hnaraa,
dist. Garhuas.
Pqjro, est. Dpt. Pono.prov. Chacizito,disl
Yanguyo.
Pujueay rancheria de salvajes JfTaros, po-
CO Idjos de las orillas del Pastasa j de sa
conflaencia con el Bombonaza.
Pqjulli, est. Dpt. Areqnipa, prov. CajUo*
ma, dist. Taoque.
Ptyupe, est. Dpt. Cajamaroa, prov. j £st
Hnalgayoc: habt. 1,828, conlosdeMoias.
Pujuriseai chac. Dpt. y prov. Hnanaoo.
dist. Santa Maria del Valle.
Pula, aid. Dpt. Areqnipa, prov. CastiDa,
dist. Pam^acolca.
PULP
— 797
PUMA
Pullaocpata, ohao. Dpt. Guzco, prov. Chim>
viviloas, dist. Golquemarca.
Pulambeylida. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen,
dist. Salliqae.
Pnlamay 6 Pulamij aid. Dpt. Libertad,
prov.Pataz, dist. Gajamarquilla:habt. 90.
Poliae^ chao. Dpt. Ancachs, prov. Gajn-
tambo, dist. (Jiiiqnian.
Pnlido, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Mag-
dalena: habt. 82. •
PuuDo, ohac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate:
habt. 27.
Pnlipnliy hda. cocal, Dpt. Pano, prov. S4n>
dia, dist. Phara.
PuLiPULi, hda. cooal, Dpt. Puno, prov. Sdn-
dia dist. Patambuco.
PuupuLi, mina de oro, Dpt. Puno, prov.
Sdndia, dist. Phara.
PuLiPULi, rio que pasa por los auteriores
Ingares.
Paysqiieina, aid. Dpt. Tarapaca, dist. Ca-
milla.
PnlmOy chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trajillo.
Pnlpeni) est. Dpt. Cuzco, prov. Chimvivil-
oas, dist. Velille.
PalpenayoCC, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Hoamanga.
PalperiSf rio tributario del Apurimac, por
la izqnierda: nace cerca de la hacienda
de Quellnacocha, en el Departamento de
Ayacncho, prov. Haanta : toma este nom-
bre desde el panto de oonfiuencia con el
rio Apnlima d las 5 millas de su orfgen :
en la conflaencia el ancho del Apunmac
es como de 180m- y gu corriente oomo 1
leg, (5 1 k.) porhora: su profundidad va-
xia de 19 a 25 pi^s.
'PuupKBiAf hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago: habt. 18.
Pui^PEBiA, montaua, Dpt. Ayacucho, prov.
Suamanga, dist. Quinua : habt. 18.
PiTZ^PEBU, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
Cajlloma, dist. Yanque : habt. 92.
Plllperopaqaio, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Umachiri.
PolpitO) mina de plata en el cerro de Tin-
go lado Norte, Dpt. Cajamarca, prov. y
cList. Hualgayoc.
?f7i-yiTo, chac. Dpt. Moquegua. dist. Pu-
quina.
Poteeadero, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gas-
tilla, dist. Aplao.
Pnltimchani, aid. y hda. Dpt. Ayacucho,
prov. y dist. Huanta : habt. 190.
Pulnna^ chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos.
I Piilnne, quebrada que sale de la cadena de
' loa Andes por donde pasan las aguas
para el canal deUchusuma, Departamen-
to de Tacna.
PallaCf chac. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Huacar.
Pallaccalla, hda. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Paucartambo.
Pnllahiiaylla, aid. Dpt. Guzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Urcos.
PoUani, rio y lavadero de oro, Dpt. Puno,
prov. Garabaya, dist. Usicayos.
Pullap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pariacoto.
Palla-polla) chac. Dpi. Apurimac , prov.
Gotabambas, dist. Mara.
Pnllipuqilio, chac. Dpt. Puno, prov. y dist.
Sdndia.
PnllO) distrito de la proviucia de Parina-
cochas, Dpt. Ayacucho: habt. 2,554.
PuLLo, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Parinacochas, Dpt. Ayacucho:
a 8,069m. alt.: habt. 184 ; dista de Gora-
cora 7 leg. (89 k.); de Chumpi 6 (28 k.);
de Ghala 22 (122 i k.).
PnllpnniO) est. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabambas, dist. Tambobamba.
PullucaiUI) aid. Dpt. prov. y dist. Gajamar-
ca: habt. 605, con los de Tartar.
Pnllllllo alto, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Otoca.
Pullllilo baJOy chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Otoca.
Pnllunco, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Tambobamba.
Pollanchacra, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Huanta.
PuIIosca, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Pararca.
Pimiay (leon de America. Q.) est. Dpt. Au-
cachs, prov. y dist. Pomabamba.
Puma, chac. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist.
Atavillos Bajos.
Pumaca^ chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machucho, dist. Santiago de Chuco.
PUMA
798
PUMA
Pamacaii* ohac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Bajos.
Piiiiraeaiichii, cliac. Dpt. Lima, prov. Yaii-
yoB, (list, Laraos.
PuMACANCHA (lugai* 6 pjitio del Icon. Q.) aid.
Dpt. y prov. Cuzco, dist. San Sebastian:
habt. G'2.
PuMACANCHA, aid. Dpt. Puuo, prov. Caraba-
ya, dist. OUacliea: habt. 50.
rilluacayaUf chac. Dpt. Ancachs, prov.
Hiiaras, dist. Independcncia.
PuMUCAYAN, cerrito que domina la ciudad
de Huaras, formado artificialmente iintcs
dc la conquista: cs una aglomeracion de
piedras.
Puiuaco, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tisco.
Pumacocba, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Antabamba, dist. Pachaconas.
PcMAcocHA, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
PumaCOtO^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Siliuas.
Pumaetaimiiay^ chac. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Ccapacmarca.
PliaeiieilO) hda. de cana, Dpt. Ancachs,
prov. Hnaylas, dist. Mato: habt. 189.
Pumacuclioma, est. Dpt. Juuin, prov.
Huancayo, dist. San Gcronimo: habt.
1,564.
Pumaehs, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Pliliiacliaca, aid. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Huari: dista de Huari 2 leg. (11 k.).
PuMACHACA, est. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. Ayapata.
Pnmachapa, chac. Dpt. Huancavelica, prpv.
Tayacaja, dist. Mayoc.
Puiiiachapi, aid. Dpt. (^uzco, prov. Acoma-
yo, dist. Pomacanchi: habt. 47.
PiiiiiacliinehO) est. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Pichihua.
Piiinachuaca, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Colasay.
Piiinachuco, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Ongoy.
Pllllliiehupa, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Pliiil:is;ilia, aid. y est. Dpt. Liber Uul, prov.
Otusco, dist. Usqnil: hast. 488.
Puiliahora 6 Pwnahera, est. Dpt. Ayacu-
cho, prov. Huamanga, dist.SocoBvinehoi:
habt. 11.
PamahuaehOy chac. Dpt. ApariniAe, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
Puinahnain^ chac. Dpt. Ancaelu, pro^-
Huaras, dist. Yungar.
PuMAHUAiN, cerro mineral en los alios de
Andajes, Dpt. Ancachs, prov. Cajttamte:
las vetas que contiene 8on de pI&U, pb-
mo y cobre diversamente combinadofi e&-
tre sf y con otros metales.
PuMAHUAiN, cerro nineral, Dpt. Ancaebi,
prov. Huaras, dist. Recoay.
Puiiiahuaniaii, aid. Dpt. Cuzco, prov. j
dist. Urubamba: habt. 9.
PumahnailGa) chac. Dpt. Cuzco, pm. j
dist. Urubamba.
PuMAHUANCA, qucbrada, Dpt. Cuico, piwr.
y dist. Urubamba: hay minas de fierroen
abundancia.
Puiiiahnaniy chac. Dpt. Ayacncho, prai.
La Mar, dist. San Miguel.
Piiiiiahnasi) (casadel leon. Q.)ald. Dpt Lo-
rcto, prov. Huallaga, dist. Tarapoto.
PuMAHUAsi, est. Dpt. Ayacucho, prov.ydisL
Huanta: habt. 68.
PuMAHUAsi, hda. Dpt. Ayacncho, prov.Hua-
ta, dist. Huamanguilla: habt 82.
PuMAHUAsi, est. Dpt. Arequipa, prov. Ciy-
Homa, dist. Callalli.
PuMAHUAsi, chac. Dpt. Arequipa, prdv, Oij-
Uoma, dist. Laii.
Pumahai, chac. Dpt. Arequipa, prov.Ga?-
lloma, dist. Lari.
Puilialioilca, cerro a 2 i leg. al^l. 0^
Pisco bamba, Dpt. Ancachs, prov. ?«»»
bamba: en este cerro hay minaa del U(ia-
po de los Incas de doude se han sacai^
muchas piedras de p6rfiro y gnnito tn-
bajados con perfeccion, aJgiuias de Su
con figuras esculpidas.
Puiliahuili, cerro elevado eerca de Con^
ra, prov. Parinacochas.
PuilialatOy est. Dpt. Puno, prov. Gar^«r
dist. Corani.
Puniallaelli, aid. Dpt. Apurimac, piw-
Andahuaylas, dist. Huaucjiray : baiU.156.
Puiiiaiiiuiita, aid. Dpi. Juaiii. prov. Ja^
dist. Couiah.
Puiiiaiuarea 9 chac. Dpt. Huancavdid.
prov. Tayacaja, dist. Paucarbamba.
PUMA
m
PUMA
PuHAHARCA, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
PuMAMARCA, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
PuMAMABCA, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba: habt. 25.
PuMAMABCA, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Ban Sebastian : habt. 116.
PwfAMARCA, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Sebastian : habt. 5.
Pmnancita) est, Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Foniailii est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
diet. Ororillo.
FninaJlOta^ est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Orurillo.
FuiDanuto, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Velille.
PuHANUTo, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Corani.
PnmMTceOf hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Ccatcca : habt. 70.
FvMAORccOy aid. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. liimatambo : habt. 124.
FlllDapaccha, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Colquepata.
Pmnilliainpa,' chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Yungar.
PuMAPA^Ay cerro en el distrito de Recuay
Dpt. Ancachs, prov. Huaras: hay exce-
lente jaspe negro conocido con el nombre
de Piedra de toque para ensayar oro.
PvHAPAMPAy mina sobre la veta de Quiuo-
nes, Dpt. ^cachs, prov. Huaras, dist.
Recnay.
PuuAPAMPA, chac. Dpt. Cuzco, prov. Cimvi-
vilcaSy dist. Ccapacmarca.
PumaiNincsif aid. y est. Dpt. Apurimac,
prow Cotabambas, dist. Haquira.
PuMAPANCA, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Paniapasliillaiii, chac. Dpt. Ancachs, prov.
y diat. Huaylas.
^umapataf aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Tinta : habt. 26.
^fjMAPATA, chac. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Ziimatambo.
^mapailcliiC) (Ccollana) aid. Dpt. Cuz-
co, prov. Canchis, dist. Pampamarca:
habt. 58.
amapuncOf (entrada 6 puerta del leon Q.)
hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huamanca,
dist. Santiago.
PuMAPUNco, hda. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Chuquibambilla.
Pi'MAPUNCo, ruinas de ostupendas piedras
monoHtas cerca de Tiahuanaco.
Pumapuquio, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Tambillo: habt. 135.
Pumapuquio, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, ^st. Ccapacmarca.
Pumapuquio, hda. Dpt. Cuzco, jn'ov. Quis-
picanchi, dist. Quiquijana.
Plimarail, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chacas.
Pumaraui'a) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Lampa: habt. 114.
Pumaraura, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancarama: habt. 98.
Pumabaura, aid. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Abancay: habt. 212.
PumaraycOf chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Chuquibamba.
Puinai*ea, pbl. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Marcabal : parece que for-
ma parte de este pueblo : habt. 602.
Piimarita, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
disk. Pucara.
Pumas, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Carampoma.
Piuuasalto, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ollachea.
Pumaschacan, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Gorgor.
Puiiiaiicsa, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Puniatiiles, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite.
Pumata sapansaya^ est. Dpt. Cuzco, prov.
Canas, dist. Pichihua.
Pnmatambo^ aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Paruro: habt 81.
Pumatambo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Acoma-
yo, dist. Kondocan.
Piiniati, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Pa-
ruro : habt. 383.
PiiiliaticUat chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Santa EulaUa.
Pniliatiray hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara.
PnmaiireO) hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispi.
canchi, dist. Quiquijana,
PUNA
800
P0NC
I^mayacil9 rancheria de salvajes z&paros
a orillas del rio Tigreyacu.
PlunayoC) lida. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
manga, dist. Chiara.
Famayacayy aid. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ri, dist. San Luis.
Pumire, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro.
Pumire, minas de azufre (2) en la Cordillera,
Dpt. Tarapaca, dist. Gamiua : ley 80 %.
Plimiri) pico nevado en la cadena de los
Andes, al N. E. del volcan Isluga.
Pamonota^ est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tuti.
PampaC) chac. Dpt. Anoaohs, prov. Hua-
ras, dist. Eestauracion.
Pmupaca) hda. y mineral de carbon de pie-
dra, Dpt. Junin, prov. y dist. Pasoo.
Pumparte, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hna-
ras, dist. Independencia.
PuinpOf est. Dpt. Arequipa, prov. Gayllo-
ma, dist. CaUalli.
Pumpu, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba: babt. 102.
PuMPU, est. Dpt. Ancacbs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba: babt. 295.
Pumpuja, cbac. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Huacar.
Pampunsilla^ est. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Have.
Pompaiiva, est. Dpt. Junin, prov. Huan-
cayo, dist. Cbongos : babt. 209.
Piinqui} cbac. Ancacbs, Dpt. prov. Caja-
tambo, dist. Acas.
Pomucayac, aid. Dpt. Cuzco, prov. Galea,
dist. Lares: babt. 19.
Puna) (alturafria. Q.) cbac. Dpi. Ancacbs*
prov. Gajatambo, dist. Cocbamarca.
Puna, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Gajatam-
bo, dist. TicUos.
Puna, cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas.
Puna, aid. Dpt. Pano, prov. Sandia, dist.
Guyucuyu.
Pnnabambay bda. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Marcapomacocba.
PuNABAMBA, est. Dpt. Guzco, prov. Qaispi-
cancbi, dist. Oropesa.
Panac, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas,
dist. Qoillo : babt. 82.
PanaootO, cbac. Dpt. Lima, proT. Hun)>
cbiri, dist. Santa Eolalia.
Punachabnara, aid. Dpt. Pano, pro?. Aab-
garo, dist. Gbnpa: babt. 618.
Punachly cbac. Dpt. Ancachs, pror.CiQi-
tambo, dist. Acas.
Panacliica, est. Dpt. Areqaipa, pror.Gij-
Uoma, dist. Tapay.
PnnahiTca^ cbac. Dpt. Ancachfl,pra?.Eiii-
ras, dist. Independencia.
Pimallaqaeque, est. Dpt. Puno, pror. t
dist. S^dia.
Pnnaii) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ci^
tambo, dist. Huasta.
PuNAN, aid. Dpt. Lima, prov. HnaroduiL
dist. Santa Enlalia: babt 58.
Ponanota, bda. Dpt. Pnno, proT. huofk
dist. Ororillo.
Punaiiqul, cbac. Dpi Aporimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
Panap, bda. Dpt. Ancachs, prov. HtujIl^
dist. Quillo.
Pmiapampay cbac. Dpt. Ancachs, pro^-
Huaras, dist. Yungar.
Pnnapata, aid. Dpt. Pono, prov. Cftr&baji.
dist. Ituata.
Punas, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. La ^■
dist. San Miguel.
Punas, bda. Dpt. Cuzco, prov. y di«t Urn
bamba: babt. 22.
Punas, est. Dpt. Arequipa, prov. Caeflk
dist. Viraco: babt. 44.
Puna de ansentes, est. Dpt. Arequipa, pn^*
Gaylloma, dist. Tapay.
Panaypampa, cbac. Dpt. Ayacuchcpiw.
Lucanas, dist. Sancos.
Paneamarca^ (puncu marca Ingtn v^ ^'
de se pasa. Ay.) aid. Dpt. y prov. Oh».
dist. San Sebastian.
PnnoO) est. Dpt. Puno, prov. Sandia, &t
Patambuco.
Pnnooeaycoo, cbac. Dpt. Apurimae, po^
A3rmarae8, dist. Soraya.
PnneacaBehaf est. Dpt. Lima, prov. Bm-
' rocbiri, dist. Garampoma.
Punciihirca 9 cbac. Dpt. Aneaehs, ^'
Huaras, dist. Jangas.
Pnneiirqiii ehioo y P ancnrqni gfa■i^ Utf-
Dpt. y prov. Aporimac, prov. Cotabia-
basy dist. Cbuquibambilla.
PUNO
— 801
PUNO
PmiCl^y chac. Dpt. Lima, prov. y (list. Can-
ta: babt. 8.
Pvncutlra, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Usicayos.
Paneluiy aid. Dpt. Junin, prov. Huaiicayo,
diat. Cbupaca: babt. 884.
PunehaiUI) aid. Dpt. Lnreto, prov. Bajo
Amazonas, dist. Loreto.
PuncliaOf {Puncluiu dia. Q.) pbl. Dpt. Huti-
uuco, prov. HuamalicB, dist. Siuga : babt.
780.
PuNCHAo, aid. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Higueras : babt. 387.
Pancliaacai bda. Dpt. y qprov. Lima, di&t.
Oarabayllo. Esuno de los lugares mas
c^lebres en la bistoria de la Independen-
cia del Peril, porque alii tuvo lugar la pri-
mera negociacion (Mayo de 1821) entre
los reaUstas y los independientes del
PerA.
Pauehaypimaio, aid. y cbao. Dpt. Apuri-
mac, prov. Abauoay, dist. Gurabuasi: babt.
54.
PBDcliinsi, cbac. Dpt. Guzco, prov. Gbun-
viviloas, dist. Ccapacmarca.
Pnildiu,bda.Dpt.Piura, prov. ydist.Huan-
cabamba : & 2 leg. (11 k.) de Huanca-
bamba.
PnufCOf {Punco puerta, entrada, Q. y A.)
aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo Amazonas>
dist. Nauta.
PcNOA, obac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras*
dist. Garbnas.
Pllll||;iiaS) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Acas.
Plinin, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas,
dist. Garas.
JPiTKiN, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hnaylas,
dist. Pueblo Libre.
Puillliyf aid. y cbac. Dpt. Junin, prov. y
dist. Tarma.
J^anOf (Puna altura fria. Q.; Phuni desgre-
uado: Phufiu ropa tejida como terciopelo;
^puno c&ntaro, redoma. Ay.) aid. Dpt. y
prov. lea, dist. Pueblo Nuevo.
I^U3iO, antiguo Departamento, cuya demar-
o&cion politica se bizo tiltiiuamente por
decreto Dictatorial dictado en el Guzco
2 de Mayo de 1854. Gonfinapor el N.
la montana del Departamento del
Cuzco ; por el S. con la provincia do Mo-
quegua, dieado el limite la Gordillera; por
el E. con la liopublica de Bolivia, sii*-
viendo de limite el rio Madidi ; y por el
O. con los Departamentos del Cuzco, por.
medio del rio MaJre do Dios 6 Amaru -
mayo, y de Arequipa, por la Cordillera.
Su capital la ciudad de Puno. Coiista de
las siguientes
PRO VINCI AS :
Ilabt.
Saudia 9,978
Carabaya 12,848
Asjingaro 49,868
Lampa...- 89,081
Huancane 87,708
Puno 52,859
Gbucuito 27,870
Total babt. 280, 797
Estii comprendido, mas 6 menos, en-
tre los 11** 80' y 17° lat. y los 71° 16' y
78° 80' long, formando una superlicie co-
mo do 2,918 leguas, que comparada con
8U poblacion resulta con poco mas de 77
babitantes por cada legua cuadrada.
lia naturaieza ba dividido este Depar-
tamento en dos regiones distintas por
medio de la Cordillera de Carabaya que
corre del E. al O.: la del N. en que estdn
las provincias de Sandia y Carabaya es
de verdadera montaua, cruzada por pro-
fiindas quebradas que bacen casi inac-
sesible el camino y por cuyo fondo corren
los caudalosos rios Madre de Dios y sus
afluentes 6 tributarios: en esta region
abundan el oro en pepita y en polvo, y los
productos del reyno vegetal; pero todo
quedanl casi perdido basta que el ferro-
carril 6 la navegacion de los rios facili-
te su exportacion: la region del Sur es
muy fria y abunda en minas do plata de
mucba riqueza, en otros metnles y en car-
bon de piedra. Son celebres las minas de
Salcedo, Cancharani, Cbupcca, y otras
(vease cada una de estas palabras). Otro
elemento de riqueza que todavia no se ba
principiado k explotar es el que ofrece la
navegacion del gran lago de Titicaca, en
cuyo seno bay abundancia de peBcado8«
101
PUNO
— 802
Hoy dia principia a tener vida este ri-
co Departamento, porque ya se exportan
znetales por el ferrocarril.
Para dar alguna idea de la antigua ri-
queza minera de este Departamente po-
nemos la siguiente :
Eazon que manifiesta el numeio de murcosfun-
didos en la Caja Nacimial de Putw m los
siguientes anos :
Auos.
Marcos. Auos.
Marcos.
1775 84,768
1776 87,267
1777 41,467
1778 43,480
1779 48,847
1780 53,728
1781 10,466
1788 80,292
1784 28,828
1785 21,801
1786 82,006
1787 42,472
1788 87,864
1789 42,472
1790 87,809
1791 88,864
1792 48,875
1793 40,782
1794 41,822
1795 89,660
179G 48,810
1797 45,997
1798 51,796
1799 88,998
1800 40,786
1801 42,881
1802 88,712
1808 88,186
1804 41,907
1805 62,888
1806 84,676
1807 46,189
1808 48,988
1809 88,744
1810 42,796
1811 88,682
1812 88,171
1818 46,678
1814 26,876
1816 17,028
1816 89,279
1817 88,206
1818 26,892
1819 25,127
1820 24,898
1821 16,667
1822 14,689
1828 14,960
1824 11,629
1826 y 26.... 68,896
Un Prefecto esta encargado del mando
politico del Departamento : la Corte Su-
perior adminifltra justicia en segunda ins-
tancia, y en los casos determinados por
la ley.
En lo eclesiAstico constitiiye una Di6-
ceais erigida por Bula de Pio IX en No-
viembre de 186^4. Su primer Obispo fu^
D. Mariano Chacon > Becerra y por re-
nuncia de ^ste se pre8ent6 y preconiz6 en
el mismo ano al Dr. D. Juan Ambrosio
Huerta quien se vi6 en la necesidad de
renunciar por las repetidas cuestiones que
promovid a sus diocesanos y al Gobiemo
28,20$
_ PUNO
y que hacian imposible su penuiAencii
en Puno : en esta virtud fa^ electo Obis-
po el Dr. D. Pedro Chavez y conBagtiiD
en 1876.
La Nacion gasta en este Departimen-
to segun el presupuesto, la caQtidtd de
452,996 soled, en los siguientes ramod:
Sueldos de Prefecto, Sub-Pre-
fectosy otros empleados de es-
te ramo 8.
En Vocales, Jueces de 1.' Ins-
tancia. Fiscal y Agente Fiscal
y otros de justicia §2,149
Sueldo del Obispo, Can6nigoB y
otros gastos del Gulto U»940
Caja Fiscal , U^
Correos 11»^
Fuerzade polioia Wl^
En vapores del Titicaca y Co-
mandancia naval 128,701
En los siguientes establecimien-
tos de instruccion pdblica:
1 Universidadmenor 12.000
2 GolegioB para hombres 15,688
8 » » mugeres 8,088
89 Escuelas para hombres 58,403
67 » » mugeres B4,208
Total S. 462,995
Las contribuciones producen al anoli
cantidad de 24,199 soles, por los signicB-
tea ramos:
Contribuoion Urbana 8. IW
• Bustica » 18,696
• Industrial ■ %^^^
» Eclesi&stica * 7»572
Total 8. 24,199
Puno, provineia del Departamento de Pi-
no, Uamada antiguamente PaacarooQs, j
despues Huanoane. Confina por A S.
con la provineia de Lamps y parte da It
de Huancane, de las que la separa A no
de Cabana ; por el S. con la de Chncid*
to por medio del rio Blanco; pord £•
con el lago Titicaca; y jkjt d 0. cob
las provincias de Caylloma y Areipn-
pa del Departamento de Arequipa. So
capital la ciudad de Pono. Pordeoclo
Dictatorial dado en el Cozeo el 2 de Mft-
PUNO
— 803
PUNO
yo de 186 i se croo esta provinoia con los
siguientes
DISTBITOS :
Habt.
Acora 8,156
San Antonio de Esqoilaohe 1,142
AtuncoUa
Cabana
Capacliica 4,082
Garacoto 2,448
Coata 1,209
Gbucnito 5,182
Jnliaoa 8,725
Paucaroolla 1,285
Pichacani 8,725
Puno 10,192
Tiquillaca 1,600
Vilqne 6,800
Total habt 57,991
La oonfasion que siempre ha habido
en la demaroacion territorial de esta pro-
vinoia, aumentada por el citado decreto
Dictatorial y la falta de datos nos impi-
den poner la poblacion de dos distritos,
conforme al Censo de 1862 que nos ha
servido de base, pero en el cuadro de es-
ta provincia {pig. 736) estd la que resul-
ts del ultimo Censo de 1876.
Estd comprendida, mas 6 m^nos, en-
tre los 15« 20' y 16° 25' lat. y los 71*^ 65'
y 78*' 5' long, formando una superficie
como de 852 leguas, que comparada con
su poblacion, resulta con poco mas de 164
iiabitantes por cada legua cuadrada.
Esta provincia abraza la mayor parte
cle la orilla occidental del gran lago Titi-
oaca, y el golfo de Puno 6 Capachica; es-
ta circunstancia y la de estar unida con
el mar por medio del ferrocarril que pasa
por Arequipa y termina en MoUendo, y
ccpn el que hoy llega a Juliaca y luego
oontinuardhasta el Cuzco le prometen im
j>ironto porvenir halagueiio; porque en su
seno abundan minas ricas de plata, co-
l>ire, carbon de piedra y otros minerales,
^ue en tiempos antiguos produjeron ri-
qu^zas casi fabulosas.
Un Snb-Prefecto estd encargado del
j3i£i.ndo poHtico: nn Juez de 1.* Instanci^
administra justicia. En lo eclesidstico
esti dividido en los siguientes
CUBATOS :
Atuncolla. Puno.
Capachica. San Antonio.
Coata. Tiquillaca.
Ademds de una Universidad menor,
hay los siguientes establecimientos de
instruccion publica :
1 Colegio para hombrcs que es
Seminario S. 9,288
1 Colegio para mugeres » 1 ,688
18 Escuelas para hombres » 18,u00
9 » i mugeres. » 5,400
Total S. 80,121
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 2,065 soles, por los siguientes
ramos :
Contribucion Urbana S. 57
» Bustica » 1,865
» Industrial » 892
» Edesi&stica > 241
Total S. 2,055
Puno, distrito de la provincia y Departamen-
to de Puno: habt. 10,192.
Puno, ciudad, Capital del Departamento, de
la provincia y del distrito del mismo nom-
bre, a los U^ 50' 28" lat. y 72<> 21' Ci"
long.: d 8,928m. alt. La ciudad de Puno
es bastante bonita aunque pequena. Es-
ta a orillas del Titicaca. Las calles se cor-
tan en dngulos rectos y estAn empedra-
das con guijaros redondos de las orillas
del lago. Entre sus munumentos se dis-
tingue la catedral que es de piedra. Hay
una Universidad, el Colegio nacional de
San Carlos, el de Santa Rosa para muge-
res: el Hospital de San Juan de Dios. Su
poblacion es de 6 a 8,000 almas; pero la
mayor parte es indigent compuesta so-
bre todo de Aymaraes y una parte de Que-
chuas. En sus inmediaciones se encuen-
tra el cerro de Huansapata del que se
cuentan mil fdbulas. Segun Weddell es
una masa volcahica llena de grutas 6 ca-
vidades de forma irregular y donde hay
algunas estalactitas. Se dice haberse en-
contrado alll esqueletos f68iles. Esid uni-
da con Arequipa y el puerto de MoUendo
PUNT
804 —
PUPO
por un ferrocarril y por una Hnea tele-
grafica. Residen en la ciudad el Prefecto.
el Obispo, la Corte Superior de Justicia,
Cajero Fiiscal y otros ciiipleados: dista del
Cuzco 77 leg. (429 k.) por la via de Si-
cuani y Santa Rosa; de Moquegua 87 ^
(212 k:); de Tacna 80 (457 k.); de Are-
quipa 03 ^ (364 k.) por el ferrocarril.
Fimq^ii, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Anco : habt. 720.
Piiuqiliiia, lida. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Cliecca.
Punmy, chac. Dpt. Junin, prov. Tarina,
dist. Acobamba.
Punro, mineral do plata, Dpt. Cajamarca,
prov. Cclendin, dist. Sorochuco: habt. 88.
Punrun, laguna en el camino para Jauja
d. poca distancia de la de Chinchayco-
cha.
Pimtf!. — Advertencia : todas las denomi-
nadas Pitvtas en el sentido geogrjifico,
v^ause en la palabra 6 nombre especial de
cada pHiiia.
PuNTA, uno de los cerros explotados del mi-
neral de Hualgayoc.
PuNTA, lugar de baiios, Dpt. prov. y dist.
Callao: esta a la or ilia del mar y tiene
excelentes casas y hoteles que prestan
comodidad : esta nnida con la ciudad del
Callao por un pequono ferrocarril.
PuNTA, hda. Dpt, Lambaycque, prov. y dist.
Chiclayo: a 6 leg. (28 k.) de Chiclayo.
Punta, La, rancho, Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. Chcpen : a ^ leg. (3 k.)
de San Pedro.
PuNTA, aid. Dpt. Libertad, prov. Pacasma-
mayo, dist. Guadalupe : habt. 77.
Piintaf pbl. Dpt. Junin, prov. Iluancayo,
dist. Sapallauga: habt. 120:distade Huan-
cayo 1 leg. (5 i \i,\
Plinta,pbl. Dpt. Arequipa, prov. Islay, dist.
Tambo: habt. 1,172: dista de Islay 12
leg. (67 k.).
Pnuta arena 9 lugar cerca de la hacienda de
Tambo Grande, Dpt. Piura.
Plinta Blauca^ chac. Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Yura.
Puiita de Guardlola, aid. Dpt. Arequipa,
prov. Islay, dist. Tambo: habt. 215.
Plinta liuayoc, cerro mineral en el distrito
defluasta,Dpt. Aucachs, prov. Cajatambo,
Puntsi de Lobos, mina de plata enl^eos-
ta, Dpt. Tarapacd, dist. Iqniqae.
Punta de Soco^ aid. Dpt. lea, prov. Chin-
cha. dist. Chincha Alta.
Puntas, chac. Dpt. Libertad, prov. Puu-
mayo, dist. Chcpen.
Puntay, chac. Dpt. Junin, piov. Tarm&,
dist. Acobamba.
Pnntayaco de Bellayista, hda.Bpt Jnrnn,
prov. Tarma, dist. Vitoc.
PtmtO) pbl. y hda. Dpt. Junin, prov. Horn-
cayo, dist. Pariahuanca.
Puntahuasi, chao. Dpi. Lima, prov. y fist
Yauyos,
Puntlirco 6 Ponturco, aid. y bda. Dpi Aya-
cucho, prov. Gaugallo, dist. Huambilp*:
habt. 221.
Punneato, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite.
Pnnuntira, est. Dpt. Pnno, prov. Cmo^
ya, dist. Orucero.
Piinuy«pampa9 chac. Dpt. Hoanoafdia,
prov. Tayacaja, dist. Pancarbamba.
Punya, chac. Dpt. y prov. Huiniieo, dbi
Huacar.
Pnnyachi) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Om-
gidlo, dist. Huambalpa.
Ponyan^ hda. Dpt. Ancachs, prov. Emf-
las, dist. Yongay : dista de Yongay i kg*
(8 k.) al Norte.
PuNYAN, chac. Dpt. Ancachs, prov. Csj^
tambo, dist. Cochamarca.
PuNYAN, est. Dpt. Ancachs, prov. Hnftjte
dist. Yungay: habt. 290.
I^lfialada, hda. Dpt. Cnzco, prov. Faatfr-
tambo, dist. Challabamba: habt.2S.
PufioSf (/mnu dormir. Q.) pbl. Dpt Ewba-
CO, prov. Huamahes, dist. Uata: biti
1,072, con las haciendas y estanciw-
Pimun^ (el dormido. Q.) pbl. Dpt liaa,
prov. Chancay, dist. Checras : habt ^•
Pnfiuni, hda. Dpt. Pano, prov. Asingti^*
dist. Putina.
PUO9 chac. Dpt. Ancachs, prov. CajatiB^
dist. Oyon.
Papa^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hmn^
dist. Cotaparaco.
Pupaya^ aid. Dpt. Cajamarca, prov. iaes*
dist. Bellavista.
I^apopqueray^ est Dpt Apuzimac, fcor-
Cotabambas, dist Tambofaamba*
PUQU
805 —
PURH
PupuSA^ est. Dpfc. Puno, prov. Oarabaya,
dist. Usioayos.
Poqiief chac. Dpt. Liber tad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
PuQUE, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huaucaspata.
Pnquiail) (pnklu 6 jyuqtdo, manautial. Q.)
pbl. Dpt. Ancachs,prov. Cajatambo, dist.
Mangas. Estd sitnado en una ladera d
2,705m. alt.: a oorta distanoia hay un
puente que estii & 2,240in- alt. Eu la orilla
derecha del rio se encuentra una mina do
alcaparrOBa: habt. 295.
Puquibamba) chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
PaqaiGtuita^ aid. Dpt. Ayacuoho, prov. Lu-
canas, dist. Chipao.
Pliquin, hda. Dpt. y prov. Cazco, dist. San
Pedro del Hospital : habt. 22.
Paqnlna, distrito del Departamento de Mo-
qnegna: habt. 4,050.
PuQUiNA, (debe ser corrupcion de pulduma.
na, manar agaa de nna faente 6 mantial
Q.; phu-kina de la lefia: phttkinactata estar
laleila en elsuelo. Ay.) pbl. capital de este
distrito en el Departamento de Moqne-
gna : habt. 204 : dista de Moqncgna 80
leg. (167 k.); de Sahuanay 8 i (19 k.).
Puquio, chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Huayabamba.
I^quio, hda. Dpt. Gajamarcja, prov. Jaen,
dist. Choros.
PuQUio, aid. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Matara.
PoqillO) chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata.
Pnqilio, chac. Dpt. Ancachs, prov. Haay-
las, dist. Garas.
JPuQUio, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
JE^QUio, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Yungar.
I^UQuio, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Garhuas.
PiUlBlO, chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Yau-
yos.
Pn^uiO , chac. Dpt. Huancavelica , prov.
Oastrovireyna, dist. G6rdova.
Pn^oiOy distrito de la provincia de Luca-
zias, Dpt. Ayacucho: habt. 4,583.
PxjQXJio, villa capital de la provincia do Lu-
canas y del distrito do su nombre, Dpt.
Ayacucho; situada a 8,650in. alt.: habt.
2,264: dista do Coracora 16 leg. (89 k,);
de Gangallo 82 (178^ k.).
Pliqui09 chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Audaray.
PuquiO) est. Dpt. Muquegua, dist. Ichufia.
PuQuio, chac. Dpt. Moquegua, dist. Gam-
mas.
Pnquio, hda. Dpt. y prov. Tacna, dist. Sa-
ma: d 9 leg. 50 k.) de Tacna.
Puquiocanelia, quebrada en la provincia
de Huarochiri, Dpt. Lima : es angosta y
calurosa.
Paquio-pQqiiio,nld. Dpt. Guzco, prov. Gan-
chis, dist. Sicuani.
PuquioS) aid. Dpt. Tarapacd, dist. Pica:
dista de Pica 20 leg. (111^ k.).
PuQuios, cerro mineral de plata, cerca de la
aldea de este nombre, Dpt. Tarapaca.
Parapuiu chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Ghiquian.
Plims, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Pauoarbamba.
Para^in^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Mangas.
Purcay> hda. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Ghapimarca : habt. 10.
Purcuy, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Ghuquibamba.
PuTjratOTiOj pbl. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc: habt. 260.
PuRGATOBio, mina de plata en el cerro de
Jesus, lado N. E., Dpt. Gajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc: ley 40 m.
PuRGATORio, mina de plata en el distrito de
Sayapullo, prov. Gajabamba, Dpt. Caja-
marca: hace mas de 85 anos que se tra-
baja y en todo eso tiempo ha producido
100,000 marcos de plata; habiendo costa-
do 80,000 pesos su explotacion.
PnraratoriOj mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Santiago de
Chuco.
Purg^atorio, mina de carbon dopiedra, Dpt.
Ancachs, prov. Huaylas, dist. Caras.
PnrjcatoriO) chac. Dpt. prov. y dist. lea.
Pni'jratorio, aid. y hda. Dpt. y dist. Aya-
cucho, prov. Huamanga.
Parhna, chac. Dpt, Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos.
PURI
— 806
PURU
PnrlluayJicla.Dpt.prov. y dist. Cajamarca.
l*lirhU(iy9 {rurluia coger 6 cazar llamas con
Isizf^s. Q.) est. Dpt. Ancachs, prov. Po-
niabaraba, dist. Sihuas : habt. 36.
PuRHUAY, aid. Dpt. Aucachs, prov. Huaras,
dist. Cotaparaco.
Purllliayf cine Dpt. Lima, prov. y dist.
Yauyos.
Plllinirtyf aid. Dpt. Huaucavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas: habt. iJOO.
Fllliiuay^ aid. y hda. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Viraco.
Purhiiayo^ cliac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Vifiac.
Piirliurimihii, cliac. Dpt. Loreto, prov.
Huallaga, dist. Tarapoto : habt. 8.
Pllri, (andar, caminar Q.) chac. Dpt. Are-
quipa, prov. Caylloma, dist. Tapay.
Pliriblie, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Plirictisft'O, mina de plata al S. E. del pue-
blo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tar ma,
dist. Yauli : lev 10 m.
Plirijs;iial, distrito de la provincia de Caja-
bamba, Dpt. Cajamarca: habt. 210.
Piiriiiaf hda. Dpt. Puno, prov. Asangaro^
dist. Asillo: habt. 11.
PiirinacOt est. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Anco.
Plinsiina, mina de plata en el ceiTO de Je-
sus, lado N.,Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
llualgayoc.
Pi'KlsiMA, mina de plata en el cerro de Tin-
go lado N. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc.
Plirisiniay mina de plata y de oro al N. E.
del pueblo de San ^farcos, Dpt. Ancachs,
prov. Huari, dist. San Marcos: ley 26 a
500 m.
PiTRisiMA, mina d*"^ plata 5i 7^ leg. (41i k.)
do Taquilpon, Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Macate: es muy rica, puej pro-
duce 756 marco^; por cajon.
PiRisiMA, mina de carbon de piedra en Pa-
vas, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist.
Caras.
Pi'RisiMA, mina de plata en Churap, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Indepen-
dencia.
PiTRlsiMA, mina de plata en Ichullauga, Dpt.
Ancflchs, prov. Huaras, dist. Jangas.
1
PuBlsiMA, mina de plata en Pichis, Dpi
Aucachs, prov. Huaras, dist. Recn&jikj
17 m.
PuRtsiMA, mina de plata en Qiiichas, Dpt
Ancachs, prov. y dist. CajatamlK): kj
112 m.
PuRtsiMA, mina de plata en VentanilU, Dpi
Ancachs, prov. y dist. Cajatambo: ky
128 m.
PuRtsiMA, mina de plata en Tinta, Dpt. An-
cachs, prov. Cajatambo, dist. Oyon: ley
80 m.
PuRlsiMA, mina de plata en la Cordillen k
Chacna, Dpt. Ancachs, prov. CajaUnbo,
dist. Oyon.
Furisima, mina de plata, Dpt. Haanoco,
prov. Dos de Mayo, dist. HuallaDga,
Flirisiina, mina de plata al 0. del pwbb
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, &t.
Yauli : ley 40 m.
PuRlsiMA, mina de plata al S. E. del pneWo
de Yauli. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist
YauH: ley 120 m.
PuRlsiMA, mina de plata. Dpi Junin- pror.
y dist. Pasco.
Pnrisimay chac. Dpt. y prov. Lima, &t
Lurigancho.
PiiropisOy hda, Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite.
Puropiiro, chac. Dpt. Libertad. pror. Pi-
taz, dist. Huancaspata.
PimopuRo, est. Dpt. Ajicachs, prov. y ^
Pomabamba: habt. 180.
PuROPURO, est. Dpt. Arequipa, proT.CtyBo-
ma, dist. Callali.
Piuimeallii, hda. Dpt. Cuzco, prov. y &t
Paucartambo.
Purque, hda. Dpt. Libertad. prov. Piofr
mayo, dist. San Jos^.
Purqnif chac. Dpt. Ancachs, prov. Hw^ai.
dist. Cotaparaco.
Paniay, (corrupcion de purhuajt, caiar o
coger llamas con lazos. Q.) pucrto sobw
el rio Maranon cerca del pueblo de Qo-
ches : (propiaraento hablando debia Ib^
marse Vado) Dx)t. Ancachu, prov. Pow-
bamba: se halla a 1,533m- alt Enerfi
Ingar el Maranon tiene poco mas de 9l^
de ancho; el calor es sofocante ^ ^
aridez del lugar; el tennometro isbeij
88 grados.
PURU
807
PUSA
PimuAT, laguna que d& origen al rio que pa-
ss porHuari, Dpt. Aucachs, prov. Huari.
PuBUAY, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauraoion.
PuBUAT, chao. Dpt. Lima, prov. Canta,dist.
Huamantanga.
Purabamka, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. San Miguel.
Porachuea, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate: habt. 5.
PuruehucO) pbl. Dpt. Lima, prov, Capta,
dist. Huamantanga: babt. 268.
Pnnihuacho, chac Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
Paramayo, chac. Dpt. Puno, prov. Sdndia,
dist. Quiaca.
Parapainpa, hda. y est. Dpt. Ayacucho,
prov. Huamanga, dist. Santiago: habt.
103.
Panma, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
PnrantOf chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
PamfiAmarca, hda. Dpt. Puno, prov. AsAn-
garo, dist. Asillo.
PnrapaC) chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
PamreOy hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya*
dist. Jamaica: habt. 71.
Poms, {Ptiru falso; Ppwiru calabazo para
agua. Q.) rio tributario del Amazonas por
la derecha, en territorio brasilero : su na-
cimiento est4 en el Perd en un ramal de
la cadena de los Andes cerca de los 11*^
iat. y 75° long.; es navegable parapeque-
nas canoas desde los lO"" 52' 52" Iat. y 70''
87' 24" long. A 1,866 miJlas de su embo-
cadura: corre en direccion E. O. hasta
enconirarse con otro brazo que baja de la
miama Cordillera y que es navegable des-
de los lO^'Se' 44" Iat. y 74° 29' 24" long.:
estos do8 brazos unidos continuan con el
Qombre de Purus y en direccion N. E.
basta los 9° 10' Iat. y 72" 20' long, en que
ioxaael rumbo al E. hasta los 71^20' long.:
ie aqui sigue forraando una curva 6 se-
oiclrculo cuyo arco est& entre los 70" 20'
r 710 20' long, hasta los 9" Iat.; en segui-
a reel be las agnas del rio Aquiri en los
• 45' 6" Iat. y 69" 41' 55" long, y desde
IK 00 riimbo es casi al N. hasta que sale
del territorio del Peru. Su ancLo y pro-
fundidad varian seguii las estacioues de
lluvia 0 seca, pcro en lo general su mo-
nor ancho en el ori'gen es de 8()ra. nias 0
menos y su profundidadvaria desde Oi^^* 40
hasta lna.50 en el territorio del Peru, y
su ancho sigue la misma proporcioii des-
de 12m. hasta mas de 200dj. Las corrieu-
I tes en su origen no sou peligrososas , ni
tan grandes que imposibiliten en lo ab-
soluto la navegacion, y mi^atas el rio
avanza en su curso disminuyen hasta que
llegau a ser poco seusibles.
Mr. Cliaiidles en su exploracion al Pu-
rus, calcul6 segun un eclipse de sol el 80
de Octubre de 1864, la longitud y latitud
de un punto de este rio en los 9" 1' 2" Iat.
y 71" 49' 24" long.
Este rio estd llamado, jlutes que otros,
A ser la via entre Lima y el AtUntico;
porque la distancia que media entre su
origen que es navegable, y la coiifluencia
del Tambo con el Ucayali es poco mas 6
m^nos de 10 leg. (55 k.) de terreno tan
llano que puede uiiirse facilmente y ecu
poco gasto con ferrocarril ; y como desde
esta confluencia el rio Tambo es navega-
ble hasta veinte leguas dntes de la ha-
cienda de la Merced, que esta a los 11"
2' 52" Iat. y 77" 37' 61" lon^^ por medio
del rio Perene, es claro que d poco costo
se puede allanar las distaucias de Lima
d la Merced y al Perene.
PumhSf chac. Dpt. Ancachs, prov. Iluaras,
dist. Ayja.
Puruy, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Yungar.
Puruyoe, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Clio-
ta, dist. Huambos.
Pusacpata, monte cerca del pueblo de Pullo
prov. Parinacochas, Dpt. Ayacucho.
Pusaeliay est. Dpt. Puno, prov. y dist. Asau-
garo.
Pusaepaitipa^ est. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
Pusahuana, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Callalh.
Pnsahuay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Pu&au, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam*
bo, dist. Chiquian.
VWVA
808 —
PUTI
PuSilpUra^ chac. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
PusuqueSiUii, lida. ])pt. y prov. Puno, dist.
Acora.
Pusar, chac. Dpt. Liber tad, prov. Pataz,
dist. UcLucmarca.
PiiNlmhua, cbac. Dpt. Amazouas, prov.
Bongard, dist. La Peca.
Pushaliuilcn* cerro mineral de plata : d 5
leg. (28 k.) de Ooucliucos, Dpt. Ancacbs,
prov. y dist. Pallasca.
Plis]iail<!;a9 est. Dpt. Cajamarca. prov. Cho-
ta, dist. Tacabamba: liabt. 796, con los
de Concbud y otros.
PlLSllCil, bda. Dpt. Puuo, prov. Carabaya,
dist. Corani.
Puslica eliieO) est. Dpt. Puuo, prov. Cara-
baya, dist. Corani.
PiLsheahuareO) bda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Santiago : babt. 5.
Puskeallaiii) bda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro: babt. 39.
Puslieaylloma^ bda. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Langui.
Pusi, distrito de la proviucia de Huancaiie,
Dpt. Puno: babt. 1,871.
Pusi, (guiar. Q.) pbl. capital de este dis-
trito de la provincia de Huancane, Dpt.
Puno, a orillas del Titicaca, al S. de
Huancane, a 5 leg. (28 k.) de San Taraco.
Tiene mucho petr61eo que sale natural-
mente ; y desde tiempos antiguos se sir-
ven de el para alumbrado : babt. 549.
Plisillfl, bda. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Asillo.
PllSllll]mcasa, bda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro.
Puso,est. Dpt. Junin, prov. y dist. Huancayo.
Puso, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivil-
cas, dist. Colquernarca.
Pusupuuc^Of aventadero de oro, Dpt. Puno,
prov. Sdndia, dist. Pbara.
Pusiipiisuiie, lugar en la Cordillera de Ta-
rapaca : como a 20,000 pi6s de altura
(6.600ni.)
PlisuyoCy cbac. Dpt. Lima, prov. Cauta,
dist. San Buenaventura.
Puta^ {Pivta gum; puti petaca, triste; /y^/w
brotar lo sembrado. Q.)est. Dpt. Ancacbs,
prov. Huaras, dist. Yungar: babt. 683,
pon los de Huacaran.
PuTA, chac. Dpt. Junin, prov. y diat Juji,
PuTA, aid. Dpt. lea, prov. CiiiacbA, diii
Cbincba Baja.
Putaca, (Z^u/^</t/^ triste. Q.; phutica estar en
calentura. Ay.) hda. Dpt. Ancacbs, pror.
Huaylas, dist. Sbuplny : dista de Yougaj
6 leg. (50 k.) al S. O.
Plitaca, est. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba: habt. 68.
Pltaca, est. Dpt. Huancavehca, prov. Aa-
.garaes, dist. Acobamba : babi 36.
Putaca, aid. Dpt. Hnancavelica, prov. T«-
yacaja, dist. Pampas : habt. 286.
Putaca, pbl. Dpt. Junin, prov, Hoancajo,
dist. San Juan : habt. 438.
Putaca, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hainti,
dist. Luricocha,
Putaca, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y dist
Huanta,
Putaca, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hai-
manga, dist. Socosvinehos : habt. 8$.
Putaca, hda. Dpt. Cuzco, prov. AdU, ^
Limatambo.
Piita y Cajabainba , hda. Dpt. Ancachs,prov.
Huaylas, dist. Pamparomas : habt. 10.
Plitaliuasi, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hai-
manga, dist. Socosvinehos : habt 25.
Putan, chac. Dpt. Arequipa, prov. CoiA-
suyos, dist. Chuquibamba.
Putapanipa^ hda. Dpt. Ancachs, prov. Hv-
ras, dist. Yungar.
PutApaiupa, chac. Dpt Ancachs, prov.
Huaras, dist. Independencia.
Putara, chac. Dpt. Lima, prov. y diit
Canta.
Putaniccarcay hda. Dpt. Cuzco, prov. Chai-
vivilcas, dist. Chamaca.
Putea^ cerro mineral en el distrito de 1^
cha, prov. Huanta, Dpt. Ayacneha
Putcayacu^ hda. cecal, Dpt. y prov. H«i-
nuco, dist. Chinchao.
Plitccor, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hwii
dist. Chavin: habt. 50.
Putica y Cajabamlm, est. Dpt Anet«te»
prov. Huaylas, dist. Pamparomas: h^
79.
Putiea, {Putica triste 6 estar allij ido. Q-:
tener calentura. Ay.) pbl. Dpt. AyiM*^
prov. y dist. Cangallo : habt. 510.
Putica, aid. Dpt. Ayacacho, prov. HttiBl»»
dist. Huamanguilla: habt. 140.
PUTU
— 809 —
PUYA
I^ticlia, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huantu,
dist. Huamauguilla.
PuticliaCfl, puente al N. E. del pueblo de
la Ascencion 6 iumediato a e^te, Dpt.
Lima, prov. Huarochiri, dist. Carampo-
ma, d 3,606m. alt.
Pttties, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pampas.
PntibuacllO) hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andaiiuaylas, dist. Talavera*
PiltihuaycO, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Caugallo, dist. Huancaraylla.
Pntina, est. Dpt. y prov. Piino, dist. Acora.
PuTiNA 6 Phutina , distrito de la provincia
deAsingaro, Dpt. Puno: habt. 5,837.
PuTiNA. (calentura. Ay.) pbl. capital de este
distrito de la provincia de Asangaro, Dpt.
Pano: estd situado al E. de Asangaro: u
BUS inmediaciones hay una fuente de agua
termal que por su olor ea sulf urosa : habt.
360; dista de Poto 12 leg. (67 k.).
PuTiNA, chac. Dpt. Moquegua, dist. Caru-
mas.
PcTiNA, aid. Dpt. Tacna, prov. y dist. Ta-
rata: dista de Tacna 82 leg. (178 i k.).
Patina-pnnco, hda. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Inchupalla: habt. 88.
Plltilia-imilCll) aguas termales, Dpt. Puno,
prov. AsAngaro, dist. San Jos^.
Patini, est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro.
dist. Chupa.
Putis. aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha: habt. 209.
Putinsa,pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas, A 1,988m. alt.: habt. 298: dista
de CapiUucas 2 leg. (11 k.); y de Pampas
que esti al N. N. E. 7 J (42 k.).
Pntre, aid. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Socoroma: dista de Chacalluta 86 leg-
(195 k.); de Arica 81 (172J k.); de Socora-
ma 4 leg. (22 k.).
Pntii, (brotar lo sembrado Q.; fogon, edi-
ficio de b6veda. Ay.) cerro mineral en el
distrito de Chiqiiian, prov. Cajatambo,
I>pt. Ancachs.
Pnliicpampa, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Al>&ncay, dist. Lambrama.
Put UCliacra, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Ohota, dist. Huambos.
i^utuclmco, chac. Dpt. Ancachs, prov.
ylas, dist. Pamparomas.
Putlima) hda. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata.
PlltuinayO 6 Isa, {Putu vease el significa-
do de Putu\ maun rio. Q.) rio tributario
del Amazonas, por la izquiorda a los 8°
lat. y 70° 80" 88" long.: nace en la pro-
vincia de Pasto, Republica del Ecuador :
es navegable: sirve en parte de limito
del Peru con Colombia y con el Brasil.
Plltuiiapatay est. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Yunguyo.
Plltuiicliaraf salitrera en el Canton de
Negreyros, Dpt. y dist. Tarapaca: en
1872 produjo 6,000 quintales, en 1878—
12,000: dista 10 Ic^r. (55 J k.) del puerto ;
y 1 (5 J k.) de la liuea ferrea.
Putunoso 9 est. Dpt. Pimo, prov. Lampa,
diet. Orurillo.
Pututuyccc, hda. Dpt. Ayacucho, prov-
Huamanga, dist. Santiago.
Pliya> chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Pacllon.
PuYA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam.
bo, dist. Ocros.
Puyae, chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Higueras.
PuYAc, chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Huacar.
PnyaCiina^ hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo.
PuyacOtOj hda. Dpt. Ancachs, prov.y dist.
Cajatambo.
Puyache, est. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa: habt. 188.
Puyahliacar, chac Dpt. Ancachs, prov,
Cajatambo, dist. Ambar.
Puyalll 6 P«//a//, distrito de la provincia de
Pallasca, Dpt. Ancachs: habt. 878. Mu-
chos no consider an este distrito aun cuan-
do la ley de 21 de Febrero de 1861 es clara.
PiiYALLi 6 Puyali, (PuUu borla de lana. Q.)
pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Pallasca, Dpt. Ancachs. Estd
situado en una moseta elevada, en laori-
11a izquierda del rio de Tablachaca: habt.
878: dista de Llapo 13 leg. (72 J k.); de
Corougo 15 (83 k.); de Tauca 11 (61 k.);
de Cabana 8 (44 \ k.); de Pallasca 3
(16 I k.).
Pliyailipat aid. Dpt. Arequipa, prov. Cas.
tilla dist. Pampacolca.
102
PUYL
810 —
PUYU
Puyampaiiipa) aid. Dpt. Ancaclis, prov.
Pomabamba, dist. Parobamba,
PuYAMPAMPA, chac. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Huacar.
Puyauyof, aid. Dpt. Aucachs, prov. y dist.
Huari: liabt. 102.
Puvaya, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Chirinos.
Piiyca, lida. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
cbi, dist. Marcapata: habt. 25G.
PuYCA, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Aco-
mayo: babt. 110.
PuYCA, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Orurillo.
PuYCA, aid. Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yos, dist. Andaray.
Puycabamba, chac. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Huacar.
Puyeliuau, bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc.
Pnyeiii) rio tributario del Tambo, por la
derecha.
Pnykiian, mina deoro,Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Parcoy, al Norte de Parcoy:
producia 50 mar cos por cajon: esta agua-
da: otra del mismo nombre produce 4
marcos por cajon.
PuYHUAN, (corazon de animal. Q.) cerro mi-
neral de plata, Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Recuay.
Puyhuas, chac Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
Payhnay, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Casta.
Paylacocha, hda. Dpt. Juuin, prov. y dist.
Pasco.
PaylimaD) chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Soledad: d J leg. (1 i k.) de So-
ledad.
Puyllo^ est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chacas.
Piiynaliua, aid. Dpt. Loreto, pro?. Bajo
Amazonas, dist. Nauta.
PuYNAHUA, sitio en el cual termma una isk
formada por el Ucayah desde ZapoteyacL
Pnyo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hoaylis,
dist. Caras.
PuYo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Chiquian.
PuypuUani, rio tributario del EsqoilaTi,
Dpt. Puno, prov. Carabaja.
PuYPULLANi, vaDe en el distrito de Ayapata,
prov. Carabaya, Dpt. Puno.
Piiysa, est. Dpt. Ayacucho, prov. Pariaa-
cochas, dist. Oyolo.
Puysa 6 Fuym, hda. Dpt. Cuzco, proY.
Chunvivilcas , dist. Santo Tomas: habt
101.
Puysca, (planta que sirve para teiiir a ne-
gro, rueca. Q.) aid. Dpt. Arequipa, proi.
Union, dist. Alca: habt. 684.
Puytae, cueva, 2 millas al N. de la hda. de
Quelluacocha. Dpt. Ayacucho, prov.Hoaa-
ta: a 8,198m. alt.
Puyto, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huayiaa,
dist. Quillo.
Pujtoy, hda. Dpt. Cuzco, prov. Auta, dist
Limatambo.
Puyaiii, est. Dpt. Puno, prov. Carabayt
dist. Crucero.
Puyuuaqai, chac. Dpt. Puno, prov. Can-
baya, dist. Ollachea.
Puyapata, est. Dpt. Puno, prov. La M«i.
dist. Umachiri.
Puyusea, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Piii-
nacochas, dist. Pararca: habt. 178: disU
de Coracora 9 leg. (50 k.); de Paosa )>
(44 J k.).
Payutala, hda. Dpt. y prov. Piura, dkL
CastiUa.
Puyuyacar, chac. Dpt. Ancachs, prov. C*
jatambo, dist. Acas.
Q
Adt^rtexcia. — Las palabras que no se encuentren con Q al principio 6 medio de diccion, btisqaense
con C 6 doble CC, las que uo se enouentren con ^ue^ brisquense con Hut 6 vioe-versa.
Q. — Esta letra tiene gn Quechuay Ayma-
m proniinciacionos muy distintas; y por
esto los autorcs do gramaticas y diccio-
narios de estos idiomas la escribon q
sencilla, qq doble, qh^ 6 qk de lo cual
resulta confusion y es fiicil variar eomple-
tamente ol significado del nombre. Ado-
mds los historiadores primitivos, y des-
pues los mismos peruanos ban confundi-
do, 6 mejor dicho corrompido el verdade-
ro nombre de los pueblos, rios, etc., escri-
biendolos unas veces con c sencilla y otras
con ec doble : nosotros para uniformar
la ortografia y no aumentar la confusion
hemos preferido suprimir la qq, la qh y
la qk escribiendo con una sola q^ pero on
cuanto d la ctimologfa la damos con la le-
tra que indica su pronunciacion. — V6ase
la advertencia de las letras C y CC.
€(1169 {Qquec porezoso, ocioso. Q.) aid. Dpt.
Moqnegua, dist. Ichuila.
Ilaefl, (las papas que nacen do las que que-
dan bajode tierra sin recogerlas. Ay.; po-
dre, pus. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Cacha: habt. 270.
Qlieaeachiy (papa salada. Ay.; sal podri-
da. Q.) aid. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Arapa.
Qneallata) est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
€|iieantia9 hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Cabanilla.
Ituebaya, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ca-
mmas.
Qaebrada^ chac. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. La Peca.
QxTKBSADA, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Ca-
jabamba, dist. Gondebamba.
QuEBRADA, hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Huancayo.
QuEBRADA, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Omas.
QuEBBADA, hda. Dpt. Lima, prov. Caiiete,
dist. San Luis : habt. 508 : dista de Cane-
tc 1 leg. (51 k.).
QuEBRADA, hda. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Sihuas.
QuEBRADA, hda. Dpt. Moquegua, prov. Tac-
na, dist. Locumba.
QuEBRADA, est. Dpt. y prov. Moquegua,
dist. Ichuila.
QuEBRADA, mina de yeso al pi^ de la Cor-
dillera, Dpt. Tarapacdr, dist. Mamina:
ley 80y..
Qiiebrada J2:rande, aid. Dpt. Piura, prov.
Huancabamba, dist. Huarmaca.
<)uebrada lionda, hda. Dpt. Amozonas,
prov. Luya, dist. Bagua.
QuEBRADA HONDA, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Cajabamba, dist. Cauday.
QuEBRADA HONDA, ost. Dpt. Lima, prov.
Huarochiri, dist. Santa Eulalia.
QuEBRADA HONDA 6 de Lare.% aid. Dpt. Cuz-
co, prov. Calca, dist. Lares: habt. 118:
dista del Cuzco 24 leg. (234 k.); de Chin-
che 4 (22 k.).
QuEBRADA HONDA, hda. Dpt. y dist. Mo-
quegua.
<luebrada de Hnata^ hda. Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Pativilca.
Ctnebrada-lincta^ est. Dpt. Junin, prov. y
dist. Tarma.
Quebrada de Laria, hda. Dpt. Junin, prov.
Huancayo, dist. Colca: habt. 804.
Qnebrada del Oso, mina de carbon de pie-
dra (antrasita) en la Quebrada de Cha-
QUECH
— 812 —
QUEH
la Alta, Dpt. Libertad, prov. Trujillo; a
7 J leg. (40 k.) al N. 0. de la ciudad de
Trujillo. El espesor de la veta cs do 2 a -Am.
Quebruda del panteon, cliac. Dpt. ^loquo-
gua, dist. Torata.
Quebrada de Sauay^ aid. Dpt. Arequipa,
prov. y dist. Camana.
Quebrada seca, hda. Dpt. Arequipa, prov.
Islay, dist. Quilca: liabt. 57.
<(uebrada de los Yanes^ hda. Dpt. y prov.
Tacna, dist. Locumba.
Qllfcca^ est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Indepoudencia : habt. 172.
QuEccA, est. Dpt. Lima, prov. Yaiiyos, dist.
Laraos.
QuKccA, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Chipaoihabt. 157.
((ueccacha) hda. Dpt. Puno, prov. Asaiiga-
ro, dist. Asillo.
Queccachi, lula. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Juli.
Queccangachi) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Chiquian.
Queccaili) (Qquec perezoso, ccani varonil,
valeroso, caniyo soy. Q.) aid. Dpt. Cuzco,
prov. Chunvivilcas, dist. Chamaca.
Queccapata^ chac. Dpt. Cuzoo,prov. Chun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Queccara, aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Antabamba: habt. 150.
I^ueccatac, aid. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
Ua, dist. Pampacolca.
((liecra, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Tambo.
Qu£CRA, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tapay.
C^uecuaS) est. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaylas.
Qnecufiapampai aid. y est. Dpt. Apuri-
mac , prov. Cotabambas, dist. Haquira.
Qliecha, {Qaecha tener diarreas, Q.; Qu'wh^i
abrir, destapar. Q.) aid. Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Gayma.
Qaechapampa 9 rio tributario del x\puri-
mac por la izquierda, en la provincia de
Chunvivilcas : tiene un puente natural;
pasa por Livitaca y otros pueblos.
QuECHAPAMPA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Quechaquecha) est. Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Corani,
Queeh&s, hda. Dpt. Cuzco, prov. Qnispi
canchi, dist. Urcos.
<|uechesj chac. Dpt. Ancachs, prov. Hoa-
ras, dist. Marca.
Quechica^chac. Dpt. Ancachs, prowHwy-
las, dist. Caras.
Uuecholaya^ est. Dpt. y proT. Puno, di>t.
Cabana.
<(uechuii9 chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
QuEcuuA 6 Qitichua, (tierra de temperamen-
to templado; pajatorcida, cordel 6 sogade
paja. Q.)ald. Dpt. Ayacucho, prov. Haan-
ta, dist. Huamanguilla : habt. 66.
QuECHUA, aid. Dpt. Arequipa, prov. Caoti-
11a, dist. Pampacolca.
Quechualla, distrito de la provincia de la
Union, Dpt. Arequipa : habt 782.
Qb'KCHUALLA, (pucdc scr corrupcion de Qifv-
huayllo, cierta yerba medicinal como la
cerraja. Ay.) pueblo capital de este dis-
trito de la provincia de la Union, Dpt
Arequipa: habt. 863.
QueclmaS} aid. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa: habt. 106.
Qiiechuayllay hda. Dpt. Cuzco, prov. Pi-
ruro, dist. Ccapi.
Quechucpay, hda. Dpt. y prov. Cuzco^disL
Santa Ana: habt. 7.
fluehuar, (si es corrupcion de Qqiuhna ga-
viota de cierta especie. Q.; Qquekuarncm-
bre de una tribu) aid. Dpt. Guzoo, pror.
Quispicanchi, dist. Urcos: habt. 9S.
QuEHUAR, est. Dpt. Cuzco, prov. Candtts
dist. Sicuani: habt. 877, comprende »-
has aldeas.
QuEHUAR 6 Qnechiiar, hda. Dpt. Cuzco, pror.
y dist. Anta.
Quehuar alto^ aid. Dpt. Cuzco, prov.Qffis-
picanchi, dist. Quiquijana: habt. 187.
Quehuar bajo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Qto-
picanchi, dist. Quiquijana : habt. 271.
Qiiehuarpampa) hda. Dpt Cuzco, pror.
Acomayo, dist. Rondocan.
Quehuc,(09M<?c7m quitar. Q.) pbl. Dpt. Cni-
co, prov. Canas,dist. Checca: habt. 1,163.
8 leg. al Sur de Checca.
Quehuenacancha, hda. Dpi. Cuzco, prw
Paucartambo, dist. Caycay : habt. 77.
Qiiehneneha, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chan-
vivilcas, dist. Livitaca: habt. 528.
QUELL
— 813 —
QUELL
Quehuinayca, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Macusani.
Quehuis, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
Quela^ aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa.
Qudap) vease Cuelap.
Quelcachota, bda. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas dist. Langui.
Quelcataj manantial de agua termal, cuya
temperatura es de 75° sale con tanta fuer-
za que parece que estuviera el agua en es-
tado de ebullicion. Estd situado entre
Challhuanca y Oropesa, Dpt. Apurimac.
Quelcata^ {Qqueka escribir, dibujar y tam-
bien el papel 6 cosa sobre que se escri-
be. Q.) aid. Dpt. Moquegua, dist. Ichuna.
Quelccanca, est. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
bamba, dist. Ollantaytambo.
Quelecane^ bda. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Have.
Qnelccaniy bda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Tiquillaca.
Qliele^ est. Dpt. y prov. Puno, dist. San
Antonio.
QuELE , chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Qlielhuay chac. Dpt. Tarapacd dist. Cami-
na.
Quelhua ehieOf hda. Dpt. Arequipa, prov.
Islay, dist. Tambo : habt. 40.
Quelliua ^raiide, hda. Dpt. Arequipa, prov.
Islay, dist. Tambo: habt. 50.
QnelijValle, Dpt. Moquegua, dist. Torata:
dista do Moquegua 6 leg. (88 ^- k.); de
Torata 1 (5 i k.).
Qliella* chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
siiyos, dist. Yanaquihua.
Quellaque, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Callalli.
Quellaycucho, [Qnella flojo, perezoso, pa-
ra poco, ciwhumlo, Ay.;cMc7jorincon. Q.)
aid. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist. Surite:
habt. 44.
{aellea^ aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Aco-
ra: habt. 45.
^UECLCA, hda. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Munani.
fnellearara^ chac, Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
nelleancha , hda. Dpt. Ancachs, prov.
Suaylas, dist. Shupluy: habt. 8: a 10
leg. (55 \ k.) al S. 0. de Yungay.
) Qiiellcato, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ituata.
Qiiellcaya^ est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Corani.
Qliellcqullc , ccrro mineral en el distrito
de Becuay, prov. Huaras, Di)t. Ancachs.
Qiuilhuacocha, laguna y quebrada en la
provincia de Huanta, Dpt. Ayacucho.
Qliellhuaeocha 6 QueUiiacocha, hda. Dpt.
AvMcucho, prov. Huanta, dist. Huaman-
guilla.
Qtiellhuacocha, est. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Cotabambas.
Quelllliiaeota) hda. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Molio: habt. 21.
Quellhuirif cerros minerales de plata, Dpt.
Puno, prov. Asangaro, dist. San Anton:
fueron trabajadas on tiempo de los In-
cas.
QuBLLHuiKi, hda. Dpt. Puno, prov. AsAnga-
ro, dist. San Anton.
QucllOy est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
QuELLo, est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Haquira.
Quellocaballoyoee, aid. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Santo Tomas.
Qliello<x*acca, hda. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Asillo.
Quellocniarca,hda. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Chamaca: habt. 50.
Quellochaca^ est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Corani.
Quellohuiua) {Qnella flojo, perezoso, para
poco, y hiwia tu, en Ay. y cabeza en Q.)
aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist. Cupi.
Quellomarca, chac Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Chuquibamba.
Quello-liiayo, lavadero de oro, Dpt. Puno,
prov. Carabaya, dist. Ayapata.
Quciloili, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Santo Tomas.
QuELLONi, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Livitaca.
QuELLONi, (Qquellani soy flojo 6 para po-
co, Q. y Ay.) Dpt. aid. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nicasio.
Quelloiiqquilloiii, hda. Dpt. Puno, prov.
Asangaro, dist. Asillo.
QiiellopucrOy est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
QDEN — ».
Itnfllnpnnco^Ma. Ppt. yprov. Cuzoo, (libt.
SaD Sob!Ujtian:habt. 12.
1{lirlln-qneIlo, chao. Dpt. Apnrimac, prov.
Cotabniubas.dist;. Mara.
Qnellu-qiirlluni 6 Qndh, hda. Dpt. Puuo,
prov. Cbucuito, dist. Juli.
(tuelloniio, Ma. Dpt. Cuzco, prov. Quia-
picanchi, dUt. Qniqnyana.
<(lielltroca, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
llotna, dtBt. Tisco.
<(aelluniinn, est. Dpt. y prov. Puqo, dist.
San Antonio.
Qurlllllteochl), vcasc QurUlmacnrhn.
(tliellii])ay,efit. Dpt. Cajaraarca, prov. Hnal-
gayoc, dist. Llapa.
Qnfinndo, ccrro mineral en cl distrito de
Mapate, prov. Huaylas, Dpt. Ancachs.
Qneniado, morro a los 14" 20' lat. y 78" 28'
2i" long.
Qnfniailiani, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cau-
chis, dist. Marangani : habt. 1011.
Qnemazon, aid. Dpt. Libertad, prov. Tni-
jillo, dist. Ghicama.
Qu«niin, aid. y hda. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Cocabamba: baht. 224.
1(lirilliSt chac. Dpt. Anca«bs. prov. Hua-
ras, diet. Marca.
Quenac4i, est. Dpt. y prov. Puuo, dist. Aco-
ra: habt. 58.
Qllfnarofn, est. Dpt. Ptino, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Queniiiiiari, (puedc sor corrnpoion de Qi/nr-
mirnjja, Gstar siempro arriniado. Q.]
ro ncvado ei la Cordillera de Caraba'
ya i 3 leg. (10 \ k.) del pueblo de Crnee-
ro, Dpt. Pnno, prov. Carabaya. Este elc-
vado oerro forma parte do un eontrafnerto
que uno la cadena Oriental con la Oc-
cidental formaudo al S. O. el gran nudo
do Vilcanota. El camino por dondo se
atraviesa esta Cordillera estil A 4,83fimJl-5
alt. y Kirve de Ifuea divisoria eutre las
agnas que bajan al lago Titicaca y las
que van al Atlantico.
QuEKAMARi, est. Dpt. Puuo, prov. Caraba-
ya, dist. Macnsani.
QuENAMABt, veta de oro , Dpt. Puuo, prov.
Carabaya, dist. Ajoynni.
QuENAMARi, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Llalli: habt. 7.
QuENAMABi, aid. Dpt.
dist. Llalli : habt. 2
4(iieiii)pafii, aid. Dpt
dist. Abaneay: hab
QuENArATA, est. Dpt.
Accra: habt. 36.
<|iiennsli, chac. Dpt.
ras, dist. Indeponde
ftiif^ilflttt, (pucdo sor
rola, dar vuelta, ton
do on los Andes al
((iieiiccioc»nc-ha, cbn
Chunvivilcas, dist. (
(tueilCi-o, chac. Dpt. A
bambas, dist. Haqn
QiiENcco, est. Dpt. y p
ra:habt. 41.
Qb'EKcco, {Q'liienmcosa
escondrijo, rodeo. Q. ,
Arequipa, proT. Ca
ma.
QrKNcco, est. Dpt. Art
ma, dist. Tisco.
QuENcco, chac. Dpt. A:
auyos, dist. Salamat
Qiioncconia.vo, aid. 1
dist. Paneartambo:
Qnrneron, hda. Dpt.
Uriibamba.
I(iifnc<|tie, aid. Dpt.
Siindia: habt. 255.
(fiiencha, chac. Dpt,
ras, dist. Cotaparacc
<tnrnrhii-qqiirnelia, <
prov. Cotabambas, d
<tnenhna, (corrupcion
cierto nrbol. Q.)cerrc
to,a21eg.{llk.}do.
(fHcnllo. (t}H,-Ma gui
Dpt. Huancavelica,
Salcabamba: haht. 1
lliieniiatancca. aid. Dj
pa, dist, Pncara.
<tuenohuiica, aid. Dpi
pa, dist. Orurillo.
<tueil<|ncil. {<)qnenri>.q,
n.ounrio.Q.yAy.)
Dpt. de AncacliB,
Ayja.
Itnfnra, aid. Dpt. y ]
Santa Maria del Val
■BT^^^"
QUEP
— 815 —
QUER
Quensonay^ est. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, dist. Huanoquite.
Qaentahuacho, cliac Dpt. Apurimac, prov.
Cotabamb&s, dist. Tambobamba.
((aente, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Au-
la: habt. 18.
Quentebambu, bda. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Ccapamarca.
Qnefia, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Mara.
Qaeflamari) Ma. Dpt. Cazco, prov. Can-
chis, dist. Marangaui.
QueuarU) est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Acboma.
((uenoniarea, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Salamanca.
((aefiota, {Quilluta, andar eutonado levan-
tando y bajando la cabeza. Ay.) pbl. Dpt.
Cuzco, prov. Chunvivilcas, dist. Santo
Tomas.
QuefiuacuyO) {Qqnenua, cierto arbol de la
familia de las rosaceas: quenua otro drbol
de la familia de los Jenopodeas) aid. Dpt.
Puno, prov. Lampa, dist. Ayaviri.
Qoeiiiiachaiuacd) bda. Dpt. Puno, prov.
Xiampa. dist. Nuiioa.
Quenual) cerro inmediato a Torata, Dpt.
Moquegua.
Quenuani, bda. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ue, dist. Moho: habt. 92.
QuBiiuANi, bda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Calapuja.
QuBNUANi, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo.
QtTKNUANi, btla. Dpt. Puno, prov. y dist.
IJainpa: habt. 50.
QuENUANi, bda. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Putina: babt. 50.
Qu^nuatira) est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ituata.
^^eOy est. Dpt. Puno, prov. Sandia, dist.
Cuyucuyo.
[Hiepiily aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Vilavila : habt. 180.
^UEPA, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
J?iicajra: habt. 1,453.
)rrEi»A, {Qquepa especie de trompeta. Q.)
aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa.
^egBtt<C9 chac. Dpt, Arequipa, prov. Union,
dist. Sayla.
Qiiepcpaiiipa) (llahurapara tocar trompeta.
Q.) aid. Dpt. Lima, prov. y dist. Chan-
I cay : habt. 68.
Que|io, (abrojo, espina. Q.) aid. y hda. Dpt.
Cuzco, prov. Acomayo, dist. Bondocan:
habt. 97.
Quetiue^ {Qqueqque, fruto que principia a
madurar 0 en leche Qquecqquec perezosi-
to. Q.) chac. Dpt. prov. y dist. Huanuco.
QuEQUE, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Santa Eosa: habt. G8.
(juequehna, chac. Dpt. Puno. prov. y dist.
Sdndia.
Quequella, hda. Dpt. Puno, prov. AsAnga-
ro, diat. Putina.
Qaequelloiie, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Chamaca.
Queqneuii) hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Ayaviri.
Qu<H|1ieilceo, {Qque perezoso, qquencu dar
vueltas 6 rodeos. Q.) aid. Dpt. (Juzco,
prov. Chunvivilcas, dist. Santo Tomas.
QuEQUENcco, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Chamaca.
QueyueilOta^ cuesta escabrosisima por cu-
yo Ibndo pasa el rio Tambopata, Dpt.
Puno, prov. Sdndia.
Queqneiiaf distrito de la provincia y Dpt. de
Arequipa: habt. 2,292.
QuEQUENA, (geuitivo de queque) pbl. capital
del distrito de su nombre, Dpt. y prov.
Arequipa: habt. 551: dista de Arequipa
5 1 leg. (80 k.).
QuEQUENA, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Quequefia: habt. 140.
(^uequerafia) hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asangaro : habt. 62.
QuEQUERANA, hda. Dpt. Puno, prov. Haau-
cane, dist. Moho : habt 151.
QuequerOj chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
Qliequeroili) aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Queqaerora^ chac. Dpt. Apurimac, prov.
Ootabambas, dist. Mara.
Quequesana, chac. Dpt. Moquegua, dist-
Puquina.
Quequesani) aid. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Juli : habt. 75.
Qlierflf {Qqueru cierto vaso de madera pai-a
beber chicha. Q.; madera 6 vigas. Ay.) pbl.
QUER
— 816
QUER
Bpt. y prov. Huanuco, dist. Santa Ma-
ria del VaUe : habt. 593.
QuBRA, hda. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Santiago: habt. 7.
Qaeracancha^ chac. Dpi. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Cotaparaco.
QuERACANCHA, Gst. Dpt. Arequlpa, prov. Ca-
rabava, dist. Lari.
Queral, est. Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas,
dist. Caras : habt. 88.
Querala^ cerro mineral de plata. en el Dpt.
y prov. Moquegua, dist. Carumas. Este
mineral se trabaj6 hace mas de 20 aiios
y produjo mucho: hoy esta casi abando-
nado por falta de capital y brazos.
QuKRALA, aid. Dpt. Moquegua, dist. Ubinas:
habt. 186.
Queran, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
(|aerara, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Qaerashf chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Qlierari, hda. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Queraruinay (Qqu^i'iy la llaga con su costra
que resulta de algun golpe. Ay. ; rumi pie-
dra. Q. y Ay.) aid. Dpt. Puno, prov.
Lampa, dist. Macari.
Queraya^ hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Vil-
que.
Queraycliata^ aid. Dpt. prov. y dist. Hua-
nuco.
Qnercahuano^ chac. Dpt. Arequlpa, prov.
Condesuyos, dist. Chuquibamba.
QiiercO) (tieso, duro. Q.)pbl. Dpt. Huanca-
velica, prov. Castrovireyna, dist. Cordo-
va: habt. 487.
QnercOS, aid. Dpt. Ancaclis, prov. Huari,
dist. Chavin: habt. 44.
Qliercoyocc, chac Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Sancos.
Quercquere, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Pampas.
Queriy hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Vilque.
Qlieripa9 chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Huarochiri.
Qnero, {Qque^o madera, vigas. Q.) pbl. Dpt.
Junin, prov. Huancayo, dist. San Juan.
QuEEo, aid. y hda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Jauja: habt. 224.
QuERO, cerro con vetas de cinabrio i 18 k^.
(85 k.) de Santa Barbara, Dpt. HuaMi-
vehca, prov. Angaraes.
QuERo, est. Dpt. Apurimac, prov. Abancaj.
dist. Lambrama.
QuERo, est. Dpt. Apurimac, prov. Cotabam-
has, dist. Tambobamba.
Qlierobamba. aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sihuas : habt. SOS, con
los de Maraybamba.
QuEROBAMBA, cst. Dpt. Ancachs, prov.y
dist. Huari: habt. 47.
Qlierobamba, hda. Dpt. Ayacucho, pw.
Huamanga, dist. Tambillo.
QuEROBAMBA, distHto dc Ic- provincia de U-
canas, Dpt. Ayacucho : habt. 2,294.
QuEROBAMBA, pbl. Capital de este distnto de
la provincia de Lucanas, Dpt. Ayacucho:
habt. 577.
QuerocotillO) distrito de la proviflGia d«
Payta, Dpt. Piura: habt. 8,074.
QuEROcoTiLLo, [Qqiuro madera, vigas; mjfo
papera. Q y Ay.) pbl. capital de este &-
trito de la provincia de Payta, Dpt- Pio-
ra: habt. 1351: dista de Payta 4 H
(11 k.); de Amotape 11 (61 k.i.deTin-
garara 5 (28 k.); de Sullana 2 (11 V)
QUER0C0TUL.L0, chac. Dpt. y prov. Pajta.
dist. Querocotillo.
QuERocoTiLLo, distrito de la provincia de
Jaen, Dpt. Cajamarca: habt. 1,B37.
Querocotillo, pbl. capital de este distrito ik
la provincia de Jaen, Dpt. Cajamarca.
QuerocotOj distrito de la provincia de Cbo-
ta, Dpt. Cajamarca: habt. 1,670.
Querocoto, pbl. capital de est'e distrito d*
la provincia de Chota, Dpt. Cajamarca:
habt. 102.
Querohlian, est. Dpt. Apurimac, prov. O
tabambas, dist. Mamara.
Qiierohu:isi, hda. Dpt. Cnzco, prov. \im-
picanclii, dist. Urcos.
Quoroma. aid. Dpt. Puno, prov. Hu&ncaD*,
dist. Pusi.
Queroniarea^ (0</M/'romaderas,vigas6paI«
Ay.; mnrca lugar, comarca) asi se Dax»
la reunion de varias aldcas del distrito d?
Tinta, prov. Cauchis, Dpt. Cuzco: todaa
tiencn 921 habitant's.
QuEROMARCA, aid. Dpt. Cajaiuarca. prov.
Jaen^ dist. Colosay.
QUER
— 81
QUES
Qneroni) aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Livitaca.
QaerO(Mllca9 (madera en horcon. Q.) pbl.
Dpt. HiiAnuco, prov. Dos de Mayo, dist.
Bauos: ^ d,894m. alt.: habt. 622.
Qneropatay, aid. Dpt. Hu^nuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Cbavin.
QneropuqaiOf cerro mineral en el distrito
de Jangas, prov. Huaras, Dpt. Ancacbs.
Qaeronif bda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Galea: babt. 73.
Qaeroracra^ (madera 6 palo raj ado. Q.) aid.
Dpt. Ancacbs, prov. y dist. Huari.
QaeroreO) cbac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Cbota.
QueroSf (corrupcion de Qqtwro) pbl. Dpt.
Libertad, prov. Pataz, dist. Tayabamba:
babt. 604.
QuEBos, pbl. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Parcoy: babt. 116: dista de Parcoy
8 leg. (16 i k.).
QuEROs, aJd. y bda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo: babt. 224.
Qaeroval, aid. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamacbuco.
QuerpoU) bda. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Olmos: dista de Lambayeque 28 leg.
(146 k.).
Qoerquery cbac. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Balas.
QuKRQUER, bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Salcabamba: babt. 800.
QaerqaeriNiinpa, est. Dpt. Libertad, prov.
y dist. Huamacbuco: babt. 800.
QiTERQUEBPAMPA , aid. Dpt. Cuzco , prov.
Chunvivilcas, dist. Santo Tomas.
QnemCy cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Qoem-huraQ) cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Huaras, dist. Ayja.
Qnenil^ pbl. Dpt. Arequipa, prov. Castilla>
dist. Aplao.
Qoerulpa, {Qqucropa de madera, vigas. Ay.)
aid. y hda. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Aplao: dista de Aplao 1 leg. (5^ k.).
Quemmayailt cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Cajatambo, dist. Andajes.
I^aempuqaio, aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
TArina.
llneruranOy est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
iioma, dist. Tuti.
QueraSf (corrupcion de Qqmro madera, etc.,
6 de qaiyu diente) rio tributario del Pilco-
pata, por ladereclia, il 594m alt.: naceen
los nevados de la bacienda de este nom-
bre; su vado, poco dutes de la conliuea-
cia, estA d 605mi- alt.; sucurso es de Sur
d Norte.
QuERus, bda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Pau-
cartambo.
Qaosabambii, cbac. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Cotabambas.
Quesanane, aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Zepita.
Quesari) est. Dpt. Apurimac, prov. Abau-
cay, dist. Sirca: babt. 26.
Qaesaya,bda. Dpt. yprov. Puno, dist. Vilque.
Qlieseea, {Qnescca piedi-a con la que tras-
quilan 6 majan la carne , etc. Ay.) bda.
Dpt. Puno, prov. Lampa, dist. Ayaviri :
habt. 188.
QuEsccA, bda. Dpt. Puno. prov. Asangaro,
dist. Ai-apa: babt. 4.
Qnesceamiiia, hda. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Checca.
Quesccaseiicca, est. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Callalli.
Quesccay, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo: habt. 77.
QuesccayacO) (puede sor corrupcion de Qques-
po color tostado, yacua agua: kquespi tras-
parente,cristalinoQ.) rio tributario del rio
de Huaras 6 Santa.
Quescayoc, cbac. Dpt. Arequipa prov. Con-
deriuyos, dist. Yanaquihua.
QuesfCO, {Qqiiescca piedra con que se tras-
quila 6 maja la carne etc. Ay.) aid. Dpt.
y prov. Cuzco, dist. Belen : babt. 76.
Queser, bda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
CristOval: habt. 8.
Quesen)) aid. Dpt. Libertad, prov. Otusco*
dist. Usquil : habt. 86.
QuESERA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Quiuua: habt. 15.
Qliesliqui') (corrupcion de Qqiipque maiz 6
fruta recien formada 6 en estado de leche
Q,\6 quesca piedra con que trasquilan Ay.)
cerro mineral en el distrito de Kecuay,
prov. Huaras, Dpt. Ancacbs.
QuESHQUE, aid. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Yungay: a 2 leg, (11 k.) al S.E,
de Yungay.
103
QUEf
— 818 —
QUIB
Quesliuaf chac. Dpt. Ancaclis, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Quesllllil) chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabarabas, dist. Mara.
QuesIninliiiRyeo, hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Paucartarabo.
QueS'luerballt cbac. Dpt. Libertad, prov.
Huamacbuco, dist. Santiago do Cbuco.
Quesllli, {Qquesima bolliii. Ay.) aid. Dpt.
Puiio, prov. Iluancaue, dist. Inchupalla:
babt. 59.
QuEsiNi, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
Quesmini) chac. Dpt. Puno, prov. y dist.
Siiudia.
Quesoeaehuuii) chac. Dpt. Cuzco, prov.
Abancay, dist. Lambrama.
Qn6>;pesit:l9 cerro mineral de plata al S. del
pueblo de Checca: tambien hay una mi-
na de piedra-imau.
QuespeiiCily chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Quespoil) chac. Dpt. prov. y dist. Lambaye-
que.
Quesqiie, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Eecuay.
Qliesqueclmpa, cerro mineral en el distrito
de Recuay, prov. Huaras, Dpt, Ancachs.
Qnesqui, (vease el significado de Qqueqne 6 de
Qucsca) mina de carbon de picdra que arde
al aire libre, tranquilamente y sin desx)cdir
humo, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Recuay.
QaesU) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Restauracion.
QuEsu, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Aquia.
Quesumpuqaio, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatarabo, dist. Ocros.
Q^ietil, {quita enviar. Ay.; hita cimarron. Q.)
pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Tarraa:habt.
153.
QuETA, aid. y hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Qiietapata, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Usicayos.
Quete, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Ituata.
Queter, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Bias: habt. 17.
QuetO, hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa.
Qumelio, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huaj-
ta, dist. Huaraanguilla.
Quennapanipa) hda. Dpt. Apurimac, pro?.
Cotabambas, dist. Haquira.
Quevcilo, chac. Di)t. Libertad. prov. y dist.
Trujillo: dista de la ciudad 1 leg. (5 \ k).
CJueyataya, chac. Dpt. Moquegua, dist. Ci-
rumas.
Queyeilto, aid. Dpt. Moquegua, dist. Cam-
mas.
I(aeuiia, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
Qui : — Advertencia : los nombres que no se
encuentren con Qui en la primera 6 si-
guientes silabas, busquese con Que,
C^uia) {Qquea 6 Qquia papas que nacen de lis
que quedan bajo de tierra en la anterior
cosecha. Ay.) est. Dpt. Cuzco, prov.Cui-
chis, dist. Cacha.
Quia, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Asangwv.
Quia, (CoUana) aid. D^it. Puno, prov. y
dist. Asangaro : habt. 370.
Quia, aid. Dpt. Puno, prov. Asdngaro, dist.
Santiago.
((uiaea 6 Qqueatka, punta d los 18" 5' 20 "
lat. 73« 6' 44'^ long.
QuiACA, distrito de la provincia de Sandis
Dpt. Puno: habt. 414.
QuiACA, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Sandia, Dpt. Puno: en im cerriu)
que lo domina existen las ruinas de ma
gran poblacion antigua: habt. 208: disa
de Sandia 12 leg. (G7 k.).
QuiACA, aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Sia-
dia : habt. 300.
Ctniailf chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Huarmey.
Qiiianone^ hda. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Putina.
Qllhipata, (anden de papa.s llamadas Qq^
Ay.) pbl. Dpt. Lima, prov. y dist. Caota:
k BUS inmediacioncs fne rechasada ien
1821) la division del General espaiiol Bi-
cafort, dejando en el campo nn ofidai v
noventa hombres muertos, dos ofidaksj
cuarenta y tres prisioneros y muchosmi*
que se ahogaron al atravesar el rio.
((uibillat puerto en el rioMaraiion, a 297t^
alt. (Rivero).
QuibillaiiyCst. Dpt. Cajamarca, prov. jdiit
Contumaza: habt. 39.
QUICH
— 819
QUIOH
Qoibis, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gorgor.
Quicaean, hda. de caua, Dpt. prov. y dist.
Eudnuco: habt. 263: dista 2 leg. (11 k.)
de la Villa de Ambo.
Qllicaclia, (puede ser corrupcion de Qqiiicu-
nicha cierta piedresita bezar que servia
de idolo; Qquica atar, corto. Q.) est. Dpt.
Ayacucho, prov. Pariuacochas, dist. Col-
ta; i 1,868m. alt.: habt. 12.
Quicacha^ distrito de la provincia de Ca-
mana, Dpt. Ai'eqiiipa: Labt. 508: dista
de Chala 16 leg. (89 k.); de Caraveli 18
(100 k.).
Quicamachayy hda, Dpt. Ayacucho, prov.
Huamauga, dist. Socos\duchos : habt. 89:
dista de Ayacucho 7 leg. (39 k.).
Quicap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Iluaras,
dist. Marca.
Qaicapata, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
iuanga, dist. Chiara.
Qllicatay aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Pampacolca: habt. 76.
Quicay^ aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Aplao.
QuicchahuiU) mina de plata en Auquimar-
ca, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist.
Mangas: ley 50 m.
QuJcna , aid. Dpt. Tarapaca , dist. Pisa-
gua.
Quico y HapU) ((3</MiVw menstruar. Q.) aid.
y hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Paucar-
tambo: habt. 124.
Qlllcoiuarca, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tuti.
i^ic\ML^{Quecha tener diarreas; quicha^^x'ix,
destapar. Q.) aid. Dpt. Junin, prov. Jau-
ja, dist. Mito: habt. 204.
Qnichan, chac. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Huaura.
QuicBAN, chac. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Paccho.
QuicliaS) hacienda mineral, Dpt. Ancachs,
prov. Cajatambo, dist. Oyon: cerca de
esta hacienda nace el rio de Huaura:
est^ situada al pi6 de la Cordillera d
4,06om. alt.: habt. 231.
JiTicTHAs, hda. Dpt. Junia, prov. y dist. Pas-
co : habt. 4.
hAidmayo, aid. Dpt. Piura, prov, Ayabaca,
dist« Chalaco.
Quichca, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos.
QuicHCA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Chipao.
Quiclicacaiicha, chac. Dpt. Huancavclica,
prov. Castrovireyna, dist, C6rdova.
Quiclicap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Cotaparaco.
QuicHCAP, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Eestauracion : habt. 314.
Qaidicapata^hda. Dpt. Huancavehca, prov.
Tayacaja, dist. Salcabamba.
QuiclieS) cerro mineral de plata en el distrito
y provincia do Cajatambo, Dpt. Ancachs.
Quiches, distrito de la provincia de Poma-
bamba, Dpt. Ancachs: habt. 1,383.
Quiches, (qiiicha abrir, destapar. Q.) pbl. ca-
pital do este distrito de la provincia de Po-
mabamba, Dpt. Ancachs, situado sobre la
banda izquierda del rio Maranon, d 8013™.
alt.: dista 3 leg. (16 | k.) del puerto de
Puruay: habt. 965;esmuy escaso de agua.
Entre este pueblo y la hacienda de Santa
Clara, en las alturas, se encuentran las
ruinas de un antiguo pueblo.
Qaiehibaniba, hda. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Soledad: habt. 121: dista de
la Soledad 4 leg. (22 k.); de Parcoy 4
(22 k.).
Quicliihuay, aid. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Quequena.
Qulcliirajcnif aid. y est. Dpt. Huanuco,
prov. HuamaUes, dist. Huacaybamba:
habt. 691.
Quicliispanipa) aid. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Quiches.
QuieliO) ((?iacAa abrir, destapar. Q.) aid. Dpt.
Puno, prov. Ciirabaya, dist. Ollachea: &
3,860m.: habt. 274: dista 3 leg. (16 i k.)
de Chia; y 7 (39 k.) de Caroni.
QuicHo, rio que se une con el de Chia 3 leguas
abajo de los pueblos de estos uombres.
QuicliqnC) hda. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli: habt. 31.
Quicliqain, mina de plata en Auquimarca,
Dpt. Ancachs , prov. Cajatambo , dist.
Mangas: ley 64 m.
Quieliua) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
QuicHUA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian,
Qum
820 —
QUIL
Qiiicliirabainba, (llauura templada. Q.) aid.
Dpt. AncacliH, pro v. Hiiari, dist. Llamc-
llin: halt. 288.
C(lllc*huur, (cieito arbol ciiya madera es
muy dura. Q.) aid. y lida. Dpt. Guzco,
])Yoy. y dibt. Anta: habt. 50.
QuicHT'AR, aid. Dpt. Ciizco, prov. y dist-
Anta: liabt. 186.
QuieliuaS) hda. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ri, dist. Huacbi.^: liabt. 116.
Quichi:as, cliac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua.
ras, dist. Jan gas.
QuicHUAs, bda. Dpt. Junin, prov. y dist,
Pasco.
QuicHUAs, bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba: habt. 12.
Quidiuay, (soy de temx>eramento temi)la-
do. Q.) pbl. Dpt. Junin, prov. Huaucayo,
dist. San Ger6nimo: habt. 748: dista de
Huancayo 3 leg. (16} k.); de Concepciou
1 (5i k.).
Quieliura^ bda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asangaro,
Quichasa, cerro mineral de plata en la pro-
vincia y dist. de Asdngaro, Dpt. Puno.
Quierou, est. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Huavlas: 90.
Quillliail) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
QuiHUAN, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Qailiuai*pam)m, est. Dpt. Cuzco, prov. Aco-
mayo, dist. Rondocan: babt. 147.
Qlliiiuay, ((?^»<'/iMatorcerbilo6 soga; Qque-
huay yo tuerso bilo 6 soga. Q.) cerro; tiene
una mina de carbon de piedra, que, que-
mado al contact© del aire, arde sin llama
y sin despedir bumo, Dpt. Ancacbs, prov.
Huaylas, dist. Macate.
QciHUAY, hda. Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas,
dist. Macate: i 2 leg. (11 k.) de Macate.
QuiHUAY, aid. y chac. Dpt. Ancacbs, prov.
. y dist. Santa: habt. 185: dista de Santa
16 leg. (89 k.).
QttiliiiayllOy aid. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Chungui: dista de San Miguel
24 leg. (133| k.); de Chungui 4 (22 k.).
Qiiilmipay) hda. Dpt. Cuzco, prov. Colca,
dist. Jjares: habt. 14.
Qiiiliuira^ hda. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
Qiiihiiiret est. Dpt. Arequipa, pro?. C»yDo-
ma, dist. Tisco.
QuiJO) pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Lacanis,
dist. Payco: habt. 223.
Quihicocbaf vease QuUdacoclia.
<tuila€liacaii, chac. Dpi. Junin, pror. Pas-
co, dist. Huariaca.
Qunaliuaiiiy hda. Dpt. y prov. Tacna,di£t
Candarave.
((uilaiiclia, hda. Dpt. j dust. Moquegoa.
Qui lea : — Advertencia. — Propiamente debe
escribir.se Quillca y por esto las pftlabnu
que nose encuentren con I, busqneseconU.
Quilca, {quillca puerta, paso. Ay.; dibnjo,
piutura, Q. y Ay.) ramal de la cadena df
los Andes al Sur del pueblo de Tisco,
prov. Caylloma.
QuiLCA, rio, vease Chili, no.
QuiLCA, mina de plata, Dpi. Libertad, pror.
Huamachuco, dist. Sartiubamba.
Quilca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
QuiLCA, est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Quilca, hda. Dpt. Lima, prov. Gtancaj,
dist. Sayan.
QuiLCA, chac. Dpt. Lima, prov. Yaoyos,
dist. Pampas.
Quilca, chac. Dpi. Huancavelica, prct.
Castrovireyna, dist. Huachos.
Quilca^ cerro en la hacienda de JocoSfDjii
Ancachs, prov. Pomabamba, dist. Si-
huas. En el mismo cerro, que es de pie-
dra calcarea, se encuentran agnjeroa k
forma cilindrica de mas de cincnenia cec-
trfmetos de didmetro y casi un metn i^
profundidad, que Servian de sepulcro61ai
indios antes de la conqoista. Al rA-
dor de cada pozo 6 agnjero hay cnairo
cavidades que se cortan en angulos lec-
tos, se comunican con la hoya priao-
pal por el interior y estan llenas de cxv
neos todos dolicocefalos. Los hoyoa es-
tan cubiertos con una piedra trabajaib a
proposito, y cubierta endma pandia-
mular la entrada.
QuiLOA, valle 6 quebrada en la provincial
Islay, Dpt. Arequipa : iermina en k ca*
leta de Quilca.
QuiiiCA, distrito de laprovincia de Ifilaj,Dl^
Arequipa: habt, 598,
QUIL
— 821 —
QUILL
QuiLCA, (autiguamente Quelica) pbl. capitiil
de este distrito, prov. Islay, Dpt. Arequi-
pa. Six campiiia es hermosa y fertil: liabt.
251 : dista de Camaua 8 leg. (44 k.).
QiTiLCA, puerto menor, a los IG"* 42' 80" lat.
y 740 47' 24" long. Este fue el puerto
del Dpt. de Arequipa hasta el ano 182G,
en que por las bravesas del mar y lo po-
co abrigado del fondeadero so cerr6 y eu
su lugar se abrio el puerto de Islay: vcase
BU movimicnto maritimo en las paginas
750; 752 y 754.
QuiLCA, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tuti.
QuilcamachaY) bda. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Sartiubamba.
QuiLCAMACHAY, pbl. Dpt. Lima, prov. Hua-
rocbiri, dist. Santa Eulalia: liabt. 243.
Qllilcantay, chao. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
QuileantOjbda. Dpt. y prov. lea, dist. Ptilpa.
QaileaS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas.
QuiLCAS, aid. Dpt Juuin, prov. Huancayo,
ditit. San Geronimo.
Quileasa, est. Dpt. Lima, prov. Hnarochi-
rl, dist. San Damian.
Quilcata, (yo pinto 6 dibujo. Ay.) aid. y
est. Dpt. Apurimac, prov. Antabamba,
dist. Oropesa: habt. 49.
QuiLCATA, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Pararca, a 14 leg. (78 k.)
de Coracora ; y a 3 (16 J k.) de Pausa.
Quii^cATA, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Santo Tomd.s.
QuilcatC, hda. Dpt. Cajamarca, prov.Hual-
gayoc, dist. Llapa: habt. 783. Tienc un
manantial de agua termal ferruginosa,
que sale en estado de ebullicion.
QuiLGATE, pampa, al pi^ de la cadena de
los Andes, al N. 0. de los pueblos de Pu-
quio y San Juan, dela provincia de Luca-
nas, Dpt. Ayacucho.
Quilcay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
laSy dist. Macate.
tlaileay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
r&Si dist. Restauracion.
QuiLCAY, rio tributario del Huaras.
Oailcaymarca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, di;5t. Livitaca.
QuilchuraUf est. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Macate : habt. 82.
Quililic, lida. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Colasay.
Quililiquilej cerro entre Moquegua y Tora-
ta. Sucumbre estaal,815ni. alt. Entre es-
te cerro y el de los Angeles, el camino
esta a 1,880m. alt.
QuilmaUy chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos-
dist. Taoripampa.
<luil([uichaea, est. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochii'i, dist. San Damian.
t(uilquillon, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Casta.
Qniluacoclia, {hila perezoso, ocioso; qquella
una especie de gabiota, eocha laguna. Q.)
pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
QuiLUAcocHA, hda. mineral, quebrada en la
provincia y distrito de Pasco, Dpt. Junin.
((ulila, aid. Dpt. Tacna, prov. Tarata, dist.
Estique: habt. 139.
QuiLLA, {Qmlla flojo, perezoso, Q. y Ay.;
chacra de coca. Ay.; Qqiiilla camellon,
luna, mes, dar luz. Q.) pbl. Dpt. Ayacu-
cho, prov. Caugallo, dist. Colca: habt.
538: dista de Caugallo 1 leg. (5 i k.).
Quillabaiuba, est. y aid. Dpt. Hudnuco, prov.
Huamalies, dist.Huacrachuco: habt. 104.
QuiLLABAMBA, (Uauura de camellones. Q.;
vease el siguificado de Quilla) rio tribu-
tario del Inambari : nace en los cerros, en-
tre Ayapata y el valle de San Gavau, y
cuandollegaal pueblo de Ayapata, toma el
nombre de Esquilaya que es el que con-
serva hasta su confluencia con el Inam-
bari.
QuiLLABAMBA, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Convencion, dist. Santa Ana: habt. 148.
Qun^LABAMBA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
QuiLLABAMBA, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
QuiLLABAMBA, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabava, dist. Ituata.
Quillaeaymarea, aid. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Livitaca.
Quillacocha9 cerro con vetas de cinabrio
2 leg. (11 k.) al S. de Santa Bdrbara,
Dpt. prov. y dist. Huancavelica.
([uillahua, hda. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Huacar.
QUILL
— 822 —
QUILL
QuiLLAHUA, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Pier.:
habt. 77: es uno de los puiitos mas inmo-
diatos al lir.iitc S. del Peru con Bolivia:
dista de Tarapaca GG leg. (363 k.); y 30
(167 k.) de Tamentica.
Qnillaliiiasii, aid. Dpt. y dist. Tarapacd:
dista de Tarapacd i leg. (3 k.).
C(uilh)Iiiiata, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Sebastian : habt. 35,
QiuIlRiniip'iUiilia) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Hiiaras, dist. Yiingar.
QllillapaC) chac Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Cotaparaco.
I(uillarcaili, chac. Dpt. Ancachs, prov
Huaras, dist. Marca.
Quillash) est. Dpt. Ancachs, prov. Huari'
dist. Chacas.
QuiLLASH, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Jangas: habt. 101.
QuiLLASH, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay: habt. 495: dista de
Yiingay 1 leg. (5 i k.) al Norte.
QuiLLASH, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Indcpendencia.
QuiLLASH, est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Huachis.
Quillatnpfl) est. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Qaillay^ mina deplata,Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. Chacas: ley 25 d lOOm.
Quillaymarca, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Buldibuyo.
Quillca, (puerta, paso. Ay.; pintura, escri-
tura, Q. y Ay.) aid. Dpt. Puno, prov.
Astingaro, dist. San Anton.
QuiLLCA, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari.
QuiLLCA, est. Dpt. Puno, prov. y dist. Asan-
garo.
QuiLLCA, est. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Munani: habt. 119.
Qllillea-cIlicO) hda. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. Munani.
Qiiillcatira, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. OruriUo.
Quillcayhuauca) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Indcpendencia.
Quillco, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Chorrillos.
Qiiillcha$9 chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca- .
jatambo, dist. Maugas.
Qnilllinay^ est. Dpt. Lima, prov. Huaio.
chiri, dist. Matucana.
QuiLLiiuAY, aid. Dj)t. y prov. lea, clist. San
Juan Bautista.
QuiLLiiuAY, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Calca : habt. 76.
Quilli, (remato deltejiJo. Q.; QqaHiAt^Y^-
naso de los animalcs. Ay.) pbl. Dpt. Cuz-
co, prov. Paruro, dist. Omacha: habt. 12S,
con las hacieudixs do Vilcayo y Saliuaaa-
hua.
Qllilliliata) isla en el lago Titicacs, Dpi
Puno, prov. Chucuito, dist. Pomata.
Qiiillillic, aid. y hda. Dpt. Amazonas,
prov. Luya, dist. Ccolcamar: habt. 114.
Qaillillita, chac. Dpt. Ayacucho, prov.Lu-
can as, dist. Laramate.
QuillilMiC, chac. Dpt. Aucaclis, prov. Hna-
ras, dist. Ayja.
Quillique) est. Dpt. Puno, prov. Carabaja,
dist. Ayapata.
Qiiilliquilli, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
QuiLLiQuiLLi, hda. Dpt. Puno, prov. Lun-
pa, dist. Orurillo.
Quilli-quilline, est. Dpt. Puno, prov. Cia-
cuito, dist. Yunguyo.
Quillir, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist Ura-
bamba.
Quillisaiii, aid. Dpt. Puno, prov. y di^
Lampa: habt. 77.
QailHsiri, est. Dpt. Puno, prov. Chncnito,
dist. Dave,
Quillo, (QtiuellH araarillo, Q. y Ay.) cem
mineral en el distrito de Mate, i«w.
Huaylas, Dpt. Ancachs.
QuiLLo, distrito dela pro\'incia de HuAjlas,
Dpt. Ancachs: habt. 1,216.
QuiLLO, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Huay^las, Dpt. Ancacb;
habt. 221 : (hsta 14 leg. (78 k.) de Caws.
QuiLLo, quebrada, Dpt. Ancachs, prov. Huaj-
las, dist. Quillo. Tiene sn origen €d b
Cordillera Negra, en los altos de Putllo
Libre y de alii baja d la costa.
QuiLLO, chac. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Putin a.
Quillobaiiiba, valle, Dpt. Cuzco, prov. ydisi
Calca.
Quilloe, chac. Dpt. Ancacb^, prov. HuanSi
dist. Ayja.
QUIM
— 823 —
QUIN
QuiLLoc, aid. Dpt. Lima, prov. CLancay,
dist. Pativilca.
Qnilloeomi 6 QniUocana, aid. y cbac. Dpt.
yprov.Arequipa,dist. Cliihuata: liabt. 27.
Qnillohualla, est. Dpt. Cnzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Quiquijana.
QniIIo)iqaillo,Ma. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. Putina: habt. 94.
Qnillo-quilio, cerro con vetas c^e cinabrio,
i\\ leg. (8 k.) al O. de Santa Barbara,
Dpt. prov. y dist. Huancavelica.
QuiLLo-QuiLLo, mineral do plata, Dpt. Puno.
QuiLLo-QuiLLO, bda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
QuiLLO-QTTiLLo,hda. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Moho : babt. 78.
Quillora, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Atun-
colla.
QailloyniO) bda. eocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Quillqiie, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Pedro del Hospital : babt. 9.
<tllillllsillpa, aid. Dpt. Loreto, prov. y dist.
Moyobamba: habt. 115.
Quillucacilf aid. Dpt. Loreto, prov. Hualla-
ga, dist. Tarapoto, dospues del Pongo de
Aguirre: babt. 68.
QllJ11ucate,ald. Dpt. Cajamarea, prov. Jaen,
dist. Cujillo.
Qttillnri) bda. Dpt. Puno. prov. Asangai'o,
dist. Asillo.
Qnillunsa.pbl. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Cotabuasi: babt. 329.
Qnillap, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Santa,
dist. Huarmey.
Quilluyay 9 aid. Dpt. Cajamarea , prov.
Cbota, dist. S6cota.
QuiluariatO) playa en el rio Ucayali: a 389
metros altura (Castelnau).
Qniinari'nqiiiO) est. Dpt. Ayacucbo, prov.
Parinacocbas, dist. Pararca.
Qliinibalete, nld. Dpt. Anc achs, prov. Huay-
las, dist. Macate : babt. 63.
Quiiubaletes, mineral de plata, en la pro-
vincia de Parinacocbas: a 14 leg. (78 k.)
do Parinacocbas.
ftuimcamarea, est. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloraa, dist. Lari.
^ailUCapa^ald.Dpt. Ayacucbo, prov. ydist.
Buanta : babt. 251, con los de Toyas.
[ Quiiuilliini, cbac. Dpt. y prov. Puno, dist.
Vilque.
illiliiiina, bda. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Acoria: habt. 89.
Quiiusacoclia, (C^tf /?/i«a tres, C(;c/ia laguna. Q.)
aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist. Ucu-
biri.
C(uiliisacliata, (Quinsa tres, chata acusa-
dor. Q.) aid. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Qnimsaliirca, est. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
mabamba.
Quillisauihlia, {Quinsa tres, nihua liendra.
Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivilcas,
dist. Santo Tomas.
Qniiusatiillpa) est. Dpt. Cajamarea, prov.
y dist. Cajabamba.
Qlliliac 6 Quima, (puede ser corrupcion de
Qquina olla, vasija 6 cualquier cdntaro
agujcreado. Q.) aid. Dpt. Huanuco, prov.
Dos de Mayo, dist. Jesus.
Qiiiiialiuaracra, cerro mineral de plata, en
eldistritode Aquia, prov. Cajatambo, Dpt.
Ancacbs.
Qiiiiiauipa, cbac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Altos.
Quinanquia, cbac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rocbiri, dist. San Lorenzo de Quiiiti.
Qniuapanipa^ cbac Dpt. Ancacbs, prov.
Cajatambo, dist. Acas.
((uiiiaquiiia, cbac. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. La Cuesta.
Iluiiiasire^ aid. Dpt. yprov. Puno, dist.
Acora.
((uinea, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Pallancbacra.
^luiiicacalca^ bda. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo. dist. San Jose.
Qiiiiieaiiiajo, aid. Dpt. Cajamarea, prov.
Cbota, dist. Socota.
liiiiiicapa, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. y dist.
Huanta.
Ituiiieara, hda. Dpt. Huancavelica, prov. y
dist. Castrovireyna.
QuiNCARA, cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huachos.
Quiueo^ bda. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Carhuas.
((niiicosayo, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Macusiini.
Huiiicha,(C?^Mi/tc/mcarrizo, cereal* algo con
QUIX
— 824 —
QUIN
cauas 6 jnncos; la cerca 6 pared asi cons-
truida. Q.) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Aquia.
Qaiiiehan, chac. Dpt. Ancaclis, prov. San-
ta, dist. Casma.
(juincllillli, (yo fabrico quinchas a paredes
asi llamadas. Q.) aid. Dpt. Ayacucho^
prov. Cangallo, dist. Ccarapo.
Quilichay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
Qllilielmyo, aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Ayabaca, dist. Chalaco: liabt. 210.
Qlliliche , aid. Dpt. Junin , prov. y dist.
Tarraa.
QuiNCHE, hda. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusaui.
QllilieheS) (debe ser corrupcion de Qquin-
eha. Q.)pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Huaiiec: d ISOm- alt.; dista ^ leg. (3 k.) al
Siir de Huanec.
QuiNCHES, hda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Sayan.
Qiiiiichieaiiclifly est. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. San Lorenzo de Quinti.
Quiiuillina 6 Quirichima, hda. Dpt. y prov.
Lambayeque, dist. Salas: habt. 76.
Qnilichipata 9 chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
Quilichlipy chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
Quillde^ aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Paccha: habt. 304.
Quilldeil) hda. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. San Miguel: habt. 1,042, con
los de Canchan.
QninecCy chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huancapon.
QuIiiflCB^ chac. Dpt. Huancavelica, prov. y
dist. Castrovireyna.
QuiNGA, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huachos.
QninfcaSy aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Qttinliuacoclia^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Independencia.
Qllinlinapy chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Qninlmapirca9 est. Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. Huachos.
((ainhuaracra, aid. Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. San Marcos: habt. 164.
Quiiihnartira, hda. Dpi. Pane, prov.L&m-
pa, dist. Nuiioa.
QuinbiiaVf aid. Dpt. Ancaohs, proT. Hu-
ri, dist. Huachis: habt. 235.
Quiuhnayoc, chac. Dpt. Janin,prov. Houi-
cayo, dist. Colca: habt. 11.
Quinhui'} hda. Dpt. Ancachs, prov. Hia-
ras dist. Ayja.
Qaiiiiiimayo, (corrupcion de qxifhia-nafi
rio de quenuas, arbol de la familia de lu
Jenopodeas), aid. Dpt. Cajamarca, proT.
Chota, dist. Tacabamba: habt. 615, inclu-
sive los de Auguia, Huallangate y Cliii-
gur.
Quinine, aid. Dpt. y prov. HuancaveUci,
dist. Mayoc: habt. 149.
((uiuis, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca^v
tambo, dist. Chiquian.
Quinistaeas, aid. Dpt. Moqnegna, dkt
Ornate.
Quiuistaquillas, chac Dpi. Moquegna, cbsl
Ornate.
QuiNisTAQUiLLAS, volcan 4 cuyas faldas esta
el pueblo de este nombre. Hizo su erap-
cion el 7 de Febrero de 1699; por nrncliM
diasno podia verse el sol, nidistingnirseloi
objetos a cierta distancia por la mnA*
ceniza que arrojaba y que lleg6 a mas de
100 leguas d la redonda.
Quinivales, los, mina de plata, Dpt. Libs-
tad, prov. Huamachuco, dist. S&Dtiago
de Chuco.
Quinjalca^ distrito de la provincia de Cb-
chapoyas, Dpt. Amazonas: habt. 903.
QuiNjALCA, pbl. capital de este distrito dek
provincia de Chachax>oyas, Dpt. kmu^
uas: habt. 670.
l(uinIacoeliil, est. Dpt. Lima, prov. fiat-
rochiri, dist. Carampoma.
Quinllacochai aid. Dpi prov. y dist Hoia-
cavelica : habt. 25.
QuiNLLACocHA, chac. Dpt. Huancavelica.
prov. Angaraes, dist. Acobamba.
Quinllan^ est. Dpt. Ancachs, prov. Caji-
tambo, dist. Gorgor: habt. 142.
Qninllar, chac. Dpi. Ancachs, prov. Caja
tambo, dist. Chiquian.
Quinoeay, pbl. Dpt Lima, prov. Yaarw,
dist. Ayaviri : habt. 129.
Quinoray est. Dpt. Apurimac, prov. Cot»r
bambas, dist. Mora.
QUIN
825 —
QUIN
QQinqaima) mineral de plata y cobre al
pi^ de la Cordillera, Dpt. y dist. Tarapaca.
Quinquill) mina de plata en Culebra, Dpt.
Ancachs, prov. Gajatambo, dist. PacUon;
ley 80 m.
QuiNQUiN, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaylas.
QriNQUiN, cbac. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Ancallama.
Qniniaycttiiea » aid. Dpt. y dist. Junin,
prov. Tarma: habt. 14.
Quinraypac , chac. Dpt. Areqnipa, prov.
Condesuyos, dist. Chuquibamba.
ilainraypilla, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Chuqaibamba.
Qainrayqiiero, hda. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. Chetilla.
<(llill8accalca« hda. Dpt. Puno, prov. Asau-
garo, dist. San Jos^ : habt. 60.
((uinsaeochat hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Ocubiri : habt. 12.
Quinsachata, hda. Dpt. Puno, prov. Asdn-
garo, dist. San Anton.
QuiNSACHATA, hda. Dpt. y j^rov. Pun o, dist.
Cabana.
QuiNSACHATA, cst. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tapay.
(lainsahaan, hda. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
bamba, dist. Ollantaytambo.
(tnlnsamayo, (tres rios. Q.) est. Dpt. Pu-
no, prov. Carabaya, dist. Usicayos: en
este lugar se reunen tres rios.
Quinsapuquio, (tres manantiales. Q.) aid.
Ppt. Moquegua, dist. Ichuiia.
<|ailisayr0) chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
Qninsocca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Acoma-
yoy dist. Pomacanchi: habt. 84.
Quinta^ {Qquinta toimnejo, pajarito; quintu
racimo defruta. Q.) chac. Dpt. Cajamar-^
ca, prov. y dist. Chota.
QiTTNTA, chac. Dpt. prov. y dist. Lambaye-
qae.
QuTNTA, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo: dista de Trujilo J leg. (1 J k.).
QtJiNTA, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huaylillas.
QniNTA, aid. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
QtriNTA, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri^ dist. Santa Eulalia.
Qiiiiita } Co(iiabaniha« hda. Dpt. Junin,
prov. y dist. Tarma.
Qllilltabilliibay cliac. Dpt. Huaucavelica,
prov. Tayacaja, dist. Surcubamba.
QiliutilCOdiil, (laguiia de tominejos 6 paja-
ritos. Q.) laguna, Dpt. Junin: d4,208i»alt.
Qllilltaeoni. diac. Dpt. Moquegua, dist.
U bin as.
Qllintilj^oilia, hda. Dpt. Tarapaca, dist. Ca-
miiia.
Qnilltalpata^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
veucion, dist. Fiuiro.
QRillta de Mazo^ chac. Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Huaura.
Qllilltaiia^ hdn. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Jaen.
Qllilltao, mineral de plata, Dpt. Huanca-
velica, prov. Tayacaja, dist. (Jolcabam-
ba: habt. 21.
QdilltaojO« aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas: habt. 155.
Quiutay, pbl. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Sayan: habt. 821.
Quilltii San Lorenzo de, dis trito de la pro-
vincia de Huarochiri, Dpt. Lima : habt,
1,286.
QuiNTi, San Lorenzo de, (Quintu racimo de
fruta) pbl. capital de este distrito de la
provincia de Huarochiri, Dpt. Lima: habt.
494.
Quintin^ hda. Dpt. Puno , prov. y dist,
Lampa.
Qlliutina^ isla en el rio Palcasu, poco mas
abajo de su confluencia con el Pozuso.
Quint OII9 cerro mineral do plata, en el dis-
trito de San Lorenzo do Quinti, prov.
Huarochiri, Dpt. Lima, in mediato al pue-
blo de Huancayre.
Quilina^ (un grano llamado quinna. Q.) hda.
Dpt. Cajamarca, prov. Celendin , dist.
Huasmin.
QriNUA., mina de oro. Dpt. Libortnd, prov.
Pataz, dist. Parcoy : ley 1 m.
QuiNUA, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Parobamba.
QmxuA, aid. y hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Qoiliua} distrito de la provincia de Hua-
manga, Dpt. Ayacucho: habt. 4,014.
QuiNUA, pbl. capital deeste dist. de la provin-
cial de Haamanga, Dpt. Ayacucho -. ha\)t.
104
QtJIO
826
QUIQ
1,059: dista de Ayacucho 7 leg. (37 k.).
Cercii vao cooc ]jaol)lu esta el campo eu
que se di61a c^lebre batalla de Ayacucho.
QuiNiTA, lida. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Luricocha.
Qiiiiiiiabaiiiba, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabaraba, dist. Llumpa.
QriNUABAMBA, hda. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, di;st. Parobamba.
QuTNUABAMBA, cst. Dpt. Aiicachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobaiuba: habt. 858:
dista de Pomabamba 4 leg. (22 k.); de
Huayaupuquio 6 (83 k).
Qniliuacocllily chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Independencia.
Quiliuacnoho, aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Socosvinchos: hjibt. 10.
Quilllial, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocrop.
QuilinaoreeOy aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Huauta, dist. Luricoclia: habt. 198.
Qniiiuapata, aid. Dpt. Loreto, prov. Moyo-
bamba, dist. Bioja : habt. 175.
Quiimar^ hda. Dpt. Ayjicucho, prov. Hua-
manga, dist. Chiara : habt. 28.
Quiiiuaracni, est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. San Marcos.
Quiunayareci), aid. y hda. Dpt. Cuzco,prov.
Galea, dist. Lares : habt. 86.
Quiliucay^ pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dLst. Ayaviri: A 2,577°i- alt. distaute 1
leg. (6 J k.) al N.N. E. de Huampara, se-
parado por cerros cuya cumbre estd d
8,526m. alt.
QuiNUCAY, quebrada tributaria 6 que se reu-
ne a la de Mala, prov. Canete, Dpt. Lima-
QuillvaletP, cerro mineral, eu el distrito de
Macate, prov. Huaylas, Dpt. Ancachs.
QuiNVALETE, cst. Dpt. Puno, prov. Ciu-aba-
ya, dist. Crucero.
Quiiioiies^ mina de plata, en el cerro de
Pumapampa, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Becuay.
Quifiota^ distrito de la proviucia de Chun-
vivilcas, Dpt. Cuzco : habt. 1 ,270.
QuiNOTA, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Chunvivilcas, Dpt. Cuzco :
habt. 469.
Quiiiuiisa,chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Cotahuasi.
Qnio, {Qqaia 6 Qquea vease el signifieado
de estas palabras) pbl. Dpt. Jonin, pror.
Pasco, dist. Cayua: habt. 894.
Qiiipacanchi, est. Dpt. Lima.proT.Hmro-
ohiri, dist. Carampoma.
Qnipachaca, chac. Dpt. Amazonas, pruv.j
dist. Chachapoyas : habt« 144.
Quipaecocha^ hda. Dpt. Cuzco, proT.jdisl
Acomayo
(juipanipa) chac. Dpi. y prov. Lamkje-
que, dist. Salas: a 18 leg. (100 k.) de
Lambayeque.
Qllipan, (la trompeta. Q.) pbl. Dpt. Liutt,
prov. Cauta, dist. Huamautanga: bubt
944.
Quiparaera, pbl. Dpt. Jnniu, prov. Paw.
dist. Niuacaca.
QuilUltlipey chac. Dpt. y prov. HnaiiiMO,
dist. Huacar.
QaipayilCy hda. Dpt Caj'imarcn,prov. Jmo,
dist. Querocotillo.
Quipico, hda. Dpt. Lima, prov. Chawij,
dist. Sayan : habt. 372.
Qaipisea, aid. Dpt. TarapacA, dist Casi-
fia: d 8 \q'^, (44 \ k.) de Tarapaca.
Quiplia, cliac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Huarmey: d 9 J leg. (53 k.) de Hm-
mey.
Quipraii) pbl. Dpt. Hntinaco, prov. Dosdi
Mayo, dist. Chavin: habt. 22L
Qnipn. chac. l^t. Anctichs, prov. Hnaias,
dist. Eestauraciou.
Qiiipullin, hda. Dpt. Lima, prov. Chuxay.
dist. Aucallaraa.
Quiquijaiiaf distrito de la provindi ^
Quispicanchi, Dpt. Cuzco: habt 5.630.
QuiQuiJANA, {Qni^ttijo, ccana luz. \y.; Vf*
que ccani soy tiemo 6 blando. Q.) pW- ca-
pital de este distrito, de la pTovinoaie
Quispicanchi, Dpt. Cuzco. £1 agoa i^
manantial conocido con el nomhre de I*-
rapuquio, petrifica los objetos swasri^^
en ella y los endurece de mode qoe 9ob
con el fierro puede romperse. £1 ]W^'
esta situado a d,260m. alt.: tiene may s^'
dable aspecto y caUes bien delineadas. EI
puente sobre el rio inmediato es de piA*
y de tres arcos: habt. 648: dista del Cc»>
12 leg. (67 k.); de San Roque 5 (28 U
QuiQUijANA, aid. Dj)t. Cuzco, prov. Chia"-
vilcas, dist. Livitaca.
Quiquiuabro, mina de plata, prov. Cacitfi.
QUTR
827 —
QUIR
Qaiqninliuayra, chac. Dpt. Junin, prov.
Pasco, dist. Huariaca: a 3 leg. (10 J k.)
de Huariaca.
QuiQuiNHDAYRA, chac. Dpt. y prov. lea, dist.
Palpa.
Quiqailli, lavadero de oro, Dpt. Puno, prov.
S^ndia; dist. Patambuco.
Qaiqnis, mina de oro al Sar del pueblo de
Uco, Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist. Co-
lasay.
QuiQuis,quebrada, Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Casma: habt. 231.
Quirachacail) (varas con quo cruzan las ti-
jeras de los techos. Ay.; Qquira arrimar-
86 a algo. Q.) aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
QairahuaiH) {Qnira huain varas largas. Ay.)
pbl. Dpt. Huancavelica , prov. Castiovi-
reyna, dist. C6rdova: hubt. 176.
QuirancllUgO , mina de plata en el ccrro
de Tingo, lado N. 0., Dpt. Cajamarca,
prov. y dist. Hualgayoc : ley 18 m.
QuirapamiNi, hda.Dpt.Cuzco, prov. y dist.
Anta.
Qoirarquichiqili) mina de cinabrio, 2 leg.
(11 k.) alN. de Huancavelica : en los der-
rumbos se encuentran trozos gi*andes de
gres atravesados por vetas de cal carbo-
natadas en hojas.
Qaircat bda. Dpt. prov. y dist. Huanuco.
Qnircacocha, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huancapon.
Quircan, (puede ser corrupcion do qnirpan,
la tapa 6 cubierta. Q.) aid. Dpt. prov. y
dist. Hudnuco: habt. 186.
QxjTRCAN, aid. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Mnariaca: A 5 leg. (28 k.) de Huariaca.
QiiircaS) aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Sebastian: habt. 57.
Qnlrcassiicta, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Oajatambo, dist. Gorgor.
Oil irh liar, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Acoma-
yo. dist. Rondocan: habt. 239.
Qllirhuineha, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
viTilcas, dist. Livitaca.
Qllirichillia 6 Quinchima, hda. Dpt. y prov.
Ijambayeque, dist. Salas : habt. 76.
I^llirlhuae) hda. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Trujillo: habt. 67: dista de Trujillo
5 leg. (28 k.).
Qniriliuracaca, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatarabo, dist. Andajes.
Qiuriii) (la |llaga 6 herida. Q.) aid. Dpt.
Huanuco, prov. Huamalies, dist. Hua-
crachuco.
Qiiiriuii est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
Quirio, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Coporaque.
I(lliripa9 {Qnirapa del arrimo 6 apoyo, Qui*
ripa de la llaga 6 herida. Q.) aid. Dpt.
Lima, prov. y dist. Huarochiri: habt. 59.
Quiripe^ hda. Dpt. Libertad, prov. Otui;-
co dist. Sinsicap : habt. 46.
Qiiiriqiiiri^ hda. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Moho : habt. 104.
iluirisqne, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
t(llirmail 6 QaUman, est. Dpt. Lima, prov.
Yauyos, dist. Tauripampa; k l,944ni- alt.
al Sur de Yauyos; 6 leg. (67 k.) al E. de
Tauripampa, y a 5 (28 k.) por Aucampi.
QuiroCy cliac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
Quin>COelia9(Qg<uVo 6 Qquim diente. Q.) una
de las lagunas que dan origcn d un brazo
del rio Santa EulaUa, despues Bimac,
prov. Huarochirf.
QuiRococHA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Recuay.
Qairopnquio, est. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
CluiroS) {Qquim diente. Q.) rio tributario del
Chira por la izquierda, pocas millas aba-
jo del Macara. Nace en la Cordillera de
Huancabamba; corre del S. E. al N. 0.
atravesando la provincia de Ayabaca,Dpt.
Piura, y dividiondola en dos partes casi
iguales. En su curso, de mas de 80 leguas,
recibe muchisimos riachuelos y fertiliza
muchas haciendas.
QuiRo«, aid. y iida. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Suyo: habt. 118: dista 15 leg.
(88 i k.) de Chica.
QuiBos, estacion del forrocarril de la Oro-
ya, d 242m. alt.: dista del Callao 4 leg.
(22 k.); de Lima 1 i (8 k.).
QuiKos, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate:
habt. 16.
QuiRos, hda. Dpt. Ayacucho, prov, Hua-
manga, dist. Ayacucho,
QUIS
— 828 —
QUIS
Qrros, hda. Dpt. Arccpiipa, prnv. Islay, |
dij-t. Quilcji: liabt. H7, con los do Aniiita !
»
V Ilornillus. ;
<(uirquir9 chac. Dpt. Lihertad. i»rov. Pa-
taz, dist. Hiuuicaspata.
Qairucliacay* chac. Dpt. Ancachs, pro v. y
dist. Cajatambo.
((ninin, tdiac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras.
dist. Ayja.
l(niru)H'Slll('hil« chac, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Rccuay.
4)llisa9 ^^^' ^P^" y prov. Puno, dist. Coata.
Quisacancllfl* est. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Ccatcca: habt. 80.
l^uiSilllia^ hda. Dpt. Tarapaca, dist. Caniina.
(tuiSillli* aid. Dpt. Ciizco, prov. Canah, dist.
Pichiluia.
Quisapfl) chac. Dpt. Libortad, prov. Pataz,
dist. Pluancaspata.
Quisca, (corrupcion de Qhlchca espina. Q.)
aid. y hda. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Huacar : habt. 17H.
Quiseabaillbay hda. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Chiiquibambilla.
Quiseaeaiicha^ hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta.
Quiseail, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Aquia.
Quiscana^ est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Lari.
<(ui.SCil|)ail, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Aquia.
Itniscapata, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Salcabamba: habt. 64.
Quiscay^ chac. Dpt. Lhaa, prov. y dist.
Yauyos.
Cllliscay) chac Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
QuiscAY chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos.
QuiscAY, hda. Dpt, Arequipa, prov. Casti-
II a, dist. Aplao.
Qllis<*.OS, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Characato.
Qulslia^ est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Marcos: habt. 167.
QuisHA, laf^una, Dpt. Lima, prov. Hua-
rocliiri: superficie 087,446i" volumen
9.J21,lo4Hi.: li 4655'40. alt.; esta laguna
es una de las represadas para aumentar
las aguas del Bimac.
<(iiisliariiioo» chac. Dpt. Apurimac, pror.
Cotabambas, dist. Haquira.
QiiishCf cliac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
Qllishlia, pbl. Dpt. Junin, prov. Huanct-
yo, dist. Calca.
Qldsliuar, ( Qiieshaar cordel 6 BOga de espar-
*^fo7cierto arbol de la familia de lasEs-
crofularias. Q.) lavadero y minadeplata.
Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist. Chilia:
a21eg. (llk.)deChilia.
QrisHUAR, est. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Chilia: habt. 100.
QuisHUAR, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
QnsHiiAR, hda. Dpt. Ancachs, prov. Hoay-
las, dist. Shupluy.
QnsHUAR, pbl. y est. Dpt. Ancachs, pror.
Huari, dist. Huachis : habt. 889.
QijisHUAR, aid. Dpt. Junin, prov. Huanca-
vo. dist. Colca: habt. 221.
Qtiishuar, aid. Dpt. Junin, prov. Huana-
yo, dist. Pariahuanca: habt. 14.
QuisHUAR, pbl. Dpt. Huancavelica, proT.
Tayacaja, dist. Salcabamba: habt 415.
QuisHUAR, hda. Dpt. Huancavelica, pio^«
Tayacaja, dist. Colcabamba: habt. 8.
QuisHUAR, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvincho8 : habt. 9.
QuisHUAR, hda. Dpt. Ayacucho, prov. B«a-
manga, dist. Chiara: habt. 11.
Qnishliara, cerro con vetas de ciiiih»
i leg. (8 k.) al O. de Santa Barbara, Dpt
prov. y dist. Huancavelica.
QUISHUAR.V, est. Dpt. Apurimac, prov. Ahaa-
cay, dist. Lambrama: habt. 126.
QuisHUARA, pbl. Dpt. Apurimac. prov. Au-
dahuaylas, dist. Huancarama: habtSW:
dista de Huancarama 3 leg. (16 i k.).
QuisHUARA, aid. Dpt. Puno, prov. Laaf*-
dist. Macari : habt. 494.
Qnisliuarampo, est. Dpt. Ldma, prov. Hiar
rochiri, dist. Carampoma.
Quishiiaraiiiy est. Dpt. Apurimac, prof. J
dist. Cotabambas.
QuisHUARANi, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cho-
vivilcas, dist. Livitaca.
QnisHUARANi, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chm-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
QuisHUARANi, est. Dpt. CuzcOy prov. Caka.
dist. Lares : habt. 29.
QUIS
— 829 —
QUIS
QuisHUARANi, chac. Dpt. Pano, prov. Cara-
baya, dist. Ollachoa.
QuisHUARANi, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
QuisHUARANi, aid. Dpt. Pimo, prov. Lampa,
(list. Llalli.
QuiSHUAKANi, lida. Dpt. Pimo, prov. y dist.
Asdngaro: habt. 16.
QvTSHUARANi, hda. Dpt. Pimo, prov. lluan-
cane, dist. Ccojata: habt. 89.
QuisHUARANi, aid. y chac. Dpt. y prov. Are-
qnipa, dist. Uchumayo: habt. 221,
t^ubhuarayay aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
Quishuarcancha, aid. Dpt. Jimin, prov. y
dist. Jauja: habt. 72.
Quishuarcancha, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
Quishuarcancha, hda. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. Sail Pedro del Hospital: habt. 10.
tluishuarpata^ chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
QuisHUARPATA, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
QuisHUARPATA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pa-
ruro, dist. Ccapi: habt. 9.
QuisHUARPATA, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Qaisbuartira, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa. dist. Nunoa.
Qoishuayllay chac. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Quechualla.
Quisliucra, chac. Dpt Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
QuisbulluayccO) hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Paucartambo: habt. 24.
i|aisliairi, aid. Dpt. Puno, prov. Lauipa,
dist. Nunoa.
QuisicaUy hda. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Lhimpa.
Qnlsicaneha, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Caycay.
Quisillo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Clui.ivi-
vilcas, dist. Livitaca.
Qaisine, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Marangani: habt. II.
Quisini, aid. Dpt. Puno, prov. y dist.Huau-
f^isiN^i, hda. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
diet. Asillo.
Quisiimaya, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Paucartambo, dist. Ccatcca : habt. 87.
Olllsma, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Salamanca.
QuisMA, quebrada 6 valle donde se explota
el saUtre Dpt. Tarapacd, dist. Pica.
((uismaehC) hda. Dpt. Cajamarca, prov.
'Jaen, dist. San Felipe.
QuisOy chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
QllisoaCdl, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa^
dist. Macari.
Qiiisoc^clli, hda. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Putina.
Qiiisoniy hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Sin-
dia, dist. Phara.
Qnispaiiipa, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Huauc&bamba: habt. 1,528: dista de
Huancnibamba 8 leg. (16 i k.).
Qm%^\{Quespi librar, ]ibertad. Q.; Qqneshpi
briU»fcnte, cristalino. Ay.) aid. Dpt. Ama-
zonas, prov. Luya, dist. Ocalli : habt. 56.
QuisPK, (iM. y hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Huanctibamba: habt. 568, con los de San
Lorenzo y Huancacarpa : dista de Huan-
cabaiiiba 2 leg. (11 k.).
QuispE, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
mangH. dist. Santiago: habt. 18.
Quispohiiaiica, chac. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Ihubamba.
Qliispoliaeta, pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Chuschi: habt. 540.
Qnisiiicaiieha, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Huamanguilla.
Qlllspicanchiy provincia del Departamento
del Cuzco. De esta provincia se segrega-
ron algunos distritos por ley de 28 de Fe-
brero de 1861 para formar la de Acoma-
YO. Confina por el N. con las provinciaa
de Caloa y Paucartambo; por el S. con
la de Acomayo; por el E. con la de Cara-
baya del Departamento de Puno ; y por el
0. con las del Cuzco y Paruro. Su capital
la Villa de Urcos. Consta de los siguientes
DisTBiTos: Habt.
M ar c ap a ta 1,845
Ocongate 2,254
Oropesa 4,478
Quiquijaiia 5,880
Urcos 5,217
Totalhabt 21,498
— 830 —
QUIS
EsU comprcndida, mas 6 menos, entre
los 13° 25' y 13° 46' lat. y los 73° y 74°
5' long, formando una superficie como de
187 leguas, que comparada con su pobla-
cion resulta con casi 115 habitantes por
cada Icgua cuadrada.
El rio Vilcomayo, Uamado despues Uru-
baraba la divide de Norte d Sur en dos
partes casi iguales ; cada una do estas es-
ta dividida por cadenas de los Andes que
la recorren en direccion N. 0. Sus pro-
ducciones en los tres reynos son anAlogas
a la variedad de su temperamento.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones como en la de Acomavo.
Un Sub-Prefecto estii encargado del
mando politico de la provincia: un Juez
dc 1.* Instancia administra justicia. En
lo Eclesiastico esta dividida en los mis-
mos curatos que forman los distritos po-
liticos.
Sae'dos.
Hay 16 Escuelas para hombres... S. 9,600
8 • f mugeres... » 4,800
Total alafio S. 14,400
Las contribuciones producen al afio la
cantidad de 1,441 soles, por los siguieu-
tes ramos :
Contribucion Rustica S. 1,019
» Industrial » 313
» Eclesicistica » 99
Total S. 1,441
QuispinANCHi, (lugar libre, lugar brillante 0
trasparente, Ay.yQ.) ald.ylida.Dpt. Cuz-
co,prov. Quispicanchi, dist. Oroposa. Esta
miserable aldea. dio nombre A uno de los
ma« extensos Correjimieutos (hoy provin-
cia) en tiempo de los Espanoles: dista del
Cuzco 8 leg. (44 i k.).
Quispihuaya^ cliac. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Galea: liabt. 18.
Quispilloqne) chac. Dpt. Lima,[prov. Hna-
rochiri, dist. Santa Eulalia.
QnispiqnillachicOyhda. Dpt. y prov. Cuz-
co, (list. San Sebastian: habt. 21.
Qiiispiqiiilla jrrande^ hda. Dpt. y prov.
Cuzco, dist. San Sebastian: habt. 18.
Quispisisa, asiento mineral, Dpt. Huanca-
velica, prov. Castrovireyna, dist. Pilpi-
chaca a 4,951m. alt. Es notable pw U
buena ley y abundancia de sus metales:
habt. 52.
Cliiispitira, chac. Dpt. Puno, pro?. Can-
bay a, dist. Ajoyani.
QuispJurcO) (cerro de vidrio. Q.) ceiro in-
mediato A Carampoma, prov. HumocIu.
ri, Dpt. Lima. Tiene una mina de mar-
mol y de crietal montano.
Quisqne, hda. Dpt. Junin, pro?. Pasco,
dist. Huayllay.
Qiiisqne, pbl. Dpt. Lima, prov. Yanyog,
dist. Pampas: habt. 863: d 2,801n.50
alt.: dista de Pampas 5 | leg. (SOL);
de Yauyos 4 J (24 k.).
QuisQUE, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lo-
canas, dist. Laramate.
Quisqne altOy hda. Dpt. Lima, prov. y dist.
Cliancay.
Quisqne bajo, chac. Dpt. Lima, pror. t
dist. Chancay.
Quisqnersaniana, est. Dpt. Puno, pror.
Carabaya, dist. Ayapata.
Qnisqiiicaiiclia, est. Dpt. Lima, prov. Hni-
rochiri, dist. Carampoma.
Quisqnicha, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chnn-
vivilcas, dist. Livitaca.
I(llisquichsic^9 quebrada cerca de San !£-
guel, Dpt. Lima, prov. Canta.
QuisQuicHACA, chac. Dpt. Lima, pro?. J
dist. Canta.
tluisquicliUy aid. Dpt. Loreto. prov. Htn-
llaga, dist. Tarapato.
tlnisquis, hda. Dpt. Ancachs, prov. SaoU,
dist. Casma: dista de Yautan I leg. (5ik.).
QuisQUis, chac. Dpt. Ancachs, prov. Haarai
dist. Eestauracion.
Quista»:ama, chac. Dpt. Tarapaca, dial
Camilla.
Cellist iquiclia 9 cerro con vetas de dnalffw
2 leg. (11 k.) al N. de la mina de Sjsts
Barbara, Dpt. prov. y disi. Hnaiicave]ie&
Qnisuar, chac. Dpt. Lima, prov. CmU*
dist. Atavillos Altos.
((nisaani) est. Dpt. Ayacucho, prov. Fvi-
nacochas, dist. Pararca.
1(11181111 9 chac. Dpt. Ancachs, pror. C-t^
tambo, d'st. Huancapon.
Qnisiiui) chac. Dpt. prov. y dist. Pniio.
QuisuNi, chac. Dpt. Puno, prov.
dist. Orurillo,
QUIT
— 831
QUIY
Quita^ est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Casta.
Quita caleal) islote, al N. E. de la isla de
Lobos de Afuera y muy inmediato d 6sta.
<(llita calzoueS) islote a los ll'' 22' 60'* lat.
y 80* 8' 64" long.; es uno de los que for-
man el grupo de Huaura.
Quita^hnpe) chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haqiiira.
l[llitaloil9 cerro mineral al pi^ del dc Cho-
querunde, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca: a J leg. (4 J k.) de Conclnicos.
Cluitarasca^ rio tributario del rio de Huaras.
QuiTABAScA, 6 Qaitaraca, cbac. Dpt. AiicacLs,
prov. y dist. Pomabamba: babt. 52.
Quitaraysa 6 Quintarayza, est. Dpt. An-
cachs, prov. y dist. Huaylas: liabt. 870.
Quita^ol) chac. Dpt. Libertad, x)rov. Pataz,
dist. Huancaspata.
QuiTAsoL, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos: habt. 28.
Quiti) (hacia, al rededor, cspacio, sitio, an-
chura. Q.) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Gorgor.
Quitiyane^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Chnnvi-
vilcas, dist. Colqquemarca.
QuitoanD!^^ aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huaytard : habt. 192.
Quiton, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Oara-
baya, dist. Ooasa.
i|uitOll-(|uitoii9 tambo en el camiuo do Aya-
X)ata d San Gavan: estd d 8,84 4ni. alt.;
Dpt. Pano , prov. Carabaya : cerca del
tambo hay una chacra del mismo nom-
bre.
4)uituil quitu, aid. Dpt. Puno. ^rov. Cara-
baya, dist. (/Oasa : habt. 78.
Qnitu quituiii, est. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
Qaiturara^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Huamanguilla : habt. 97.
()nilllaeociia,hda. mineral, Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco. Es uno de los distiitos mi-
nerales en que estd dividido el de Pasco.
((aiiillapaiiiim) hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
((niallopata, hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
<)uiuria9 aid. y hda. Dpt. Tarapaca, dist.
Pisagua; didta de Pisagua 5 leg. (28 k.).
qaiiirachaosui^ald. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca: dista de Pasco 7 } leg.
(48 k.); de Huariaca i (^ i ^O-
Qiiivilla^ pbl, Dpt. Hudnuco, prov. Dos de
Mayo, dist. Pachas: habt. 696.
Quivimiia) aid. Dpt. Cuzco, prov. -Anta,
dist. Limatambo: habt. 67.
Quiviuchaii, nld. Dpt. y prov. Cajamarca,
diet. Magdalena: habt. 109.
QiiiviO) aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Chamaca.
QniyacoyyaUf chac Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Ocros.
Qiiiyau, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Huarmey: dista de Huarmey 9 i
leg. (53 k.).
R
3 R kJ piiocipio, hliflqaeiisc m
R, — En Ayiaarri nitigiinn palabift priiici-
pi& con r; y tanto en esta letigua como en
Quechua el sonido de la r es saiwe como
el de la Catlrllana cuaudoi^atii en medio
de dos vOL'iiles.
MuchoB norabres que pn Qurchua prin-
cipian con r los han adiilterado cambian-
<lo la r oon la 1 como en Lunahuaun por
Runahuana — en Lueanas por R^wanas.
Itabicodin, pbl. Dpt. Ancachs. prov. Caja-
tambo, dUt. Mai:i:;ag.
RlUtfli {Hacea lat) partes noxsualrs de la
ger. Q.) chfic. Dpt. Anciwha, prov. Caja-
tambo, dist. Ocriw.
Haga, pbl. Dpt. Arequipa. prov. Caatilla.
diet. Aplao.
Racacorral, oerro mineral lU plaia, prov.
Angaraes, Dpt. Hiiancavi.'lica.
Rarachuca, est. Dpt. Cn/oo. prov. C.
vcncioQ, disi. Santa Ana: babt. 44.
Rai'aclli. (raeeacha diminiitivo de racca; 6
cierta raiz pareolda A la papa. (,'.) aid. y
eat. Dpt. CusK^o, prov. y dist. Unibnmba:
liabt. 102.
Harali, bda. Dpt. yprov. Lambaytjue, di:it.
ObnoK.
]taCflililMKll,ald.yhda. Dpt, Libertad, prov.
OtuEco, dist. SiDsicap.
Racanyil i> Rajanya, pbl. Dpt. Anca^hs,
ptOT. t'ajataiiilK", dint. Goixw"; liftbl.[3&y.
Racan, eb»c. Dpt. Lima, prov. Canta; dist.
AtavilloB Altos.
RacajwquI, ehac. Dpt. Ancachs. prov. Ca-
jatumb", dixt. Gorgor.
Rflcapuquitt) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jfttambo, diat. Ocroa.
Racarpampii, chac. Dpt. Ancachs. prov.
Cajatambo, dist. Acas.
Racasro, aid. Dpt. Puno, prov. Aungar
di)t. Santiago: babt. 2B2.
Rai'tttti. {raccala acusativo del Dombtf r
cro. Q.) aid. Dpt. Aparimac, prov. C»l
b'tmbas, diat. Tambobamba.
Roi'nay. bda. Dpt. Junin. prov. Pasco, di
Yanahuimca.
Raccav, est. Dpt. Aparimac, prov, yii
O itabambas.
Ra<ra.va, pbl. Dpfc. Ayacucho, prov. Ci
g.'illo. dist. Canaria: babt. 300.
Rad'ajd; lida. Dpt. Pnno, prov. Asinga;
di«t. Patina: habt. 114.
Rat-cayca, est. Dpt. Ajacueho, prov. P<
nacochas. dist. Pacapausa.
RtU-ra)'€(K-lia, (laguna abierta. Q.) lags
Dpt. Ancachs, prov. y dist. Pomabun
Er'la lagtma ea el origeu del riachnelo
bana la hacienda ue Andftvmavo.
Ravi-Ayt'nilco. est. Dpt. Aparimac, pi
Al>ancay, dist. Carahuasi.
Ranttayoc. ohac. Dpt. Ancachs, prov. C
tambo, dist. Gorgor.
Raccajpaiil. hda. Dpt. Cnzco, prov. (J
picaachi, dist. Qaiquijana.
Rflccayrucny. est. Dpt. Puno, prov. C«r
ya. dist. Ayapata.
Rflccrachaca, aid. v hda. Dpt. Avwd
proT. Hiiamanga , dist. Socosvuk!
habt. Al.
Raccliai ohac, Dpt. y prov, Haannco.
Higneras.
Racrlli. aid, Dpt. Cuzco, prov. Cm
dist. Cacha : habt, 150.
KUM o Racca. pbl. Dpt. Junin. piov. v
Pa.sco.
Racra, (''fcct-arajaduradheDdidura.Q^
Dpt, Cajamarca. prov. Chota. dist. &
RAFA
833 —
RAMA
Kacba, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Haayllacayan.
Racba, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Po-
isabamba.
RaciUCflllan^ (raccra rajado, hendido, rca-
Ua ropa angoata, romper, traspasar, tra-
gar pedazos grandes 6 medio mascados.
Q.) aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas:
dist. Caras.
Raeracanchay (lugar 6 patio rajado. Q.)
hda. mineral, Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Oyon : habt. 80.
Bacracaxgha, hda. Dpt. Junin, prov. Pas-
co, dist. Huayllay.
Eacsacancha, hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Eacracancha, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Casta.
Riicnia) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras. dist. Pariacoto.
Racray, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Carampoma.
Baeri, {raccra rajado, hendido; racci. se pro-
nuncia rakif repartir, apartar. Q.) aid.
Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist. Chavin.
Eacbi, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chavin: habt. 10.
Bacbi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Eestauracion.
Bacron, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Rflcsaman, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
Racnajf (raccay romper, hendirse. Q.) aid.
Dpt. J prov. Hudnuco, dist. Huacar.
ttSiCbSiCf hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhaas.
Kaelia|ianipa9 chac. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
Kaelmiiainim) chac. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Unibamba.
lalkely Sam, mina de plata en el Mirador,
X>pt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Macate.
;AFA£r«, San, hda. de caiia, Dpt. Ancachs,
prov. Santa, dist. Casma: tambien se
conoce con el nombre de Malpaso.
afiiely San, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco,
dist. Huariaca: a 2,697m. alt.: dista de
Suariaca 8 leg. (16 i k.).
LFAKi^y Sak, mina de plata al S. E. del pue-
blo de ITaiili: ley 10 marcos.
Rafael, San, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Rafan, hda. Dpt. Lambayeque, prov. Chi-
clayo, dist. Lagunas.
Rafayaiij chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Sartinbamba, v^ase Rayme.
Ra^an, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo. dist. Ticllos.
Kagan, hda. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Huariaca; a 4 leg. (22 k.) de Huariaca.
Ra^asliy est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas: habt. 109.
RajSTO, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata.
Raima, (puede ser corrupcion de ram grue-
80, gordo. Q.) pbl. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Viraco.
Rahnar 6 Rahue, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Pampas: a 1 leg. (5^ k.) de
esta hacienda se encuentran las ruinas de
una antiguafortaleza: dista de Cajamar-
quilla 4 leg. (22 k.); de Pira 1 leg. (5i k.).
Raime, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
Uo, dist. Huamballpa.
Rajen, {racdn se pronuncia rah-in, agiiero,
malo. Q.) aid. y est. Dpt. Hu&nuco, prov.
Huamalies, dist. Pinra: habt. 80.
Rajucoltaf chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
Rajuii, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Cotaparaco.
Ralay^ (racay corral 6 patio abierto. Q.) aid.
Dpt. Arequipa, prov. Castilla, dist. Pam-
pacolca.
Rama, chac. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Jequetepeque.
Rama Bernardino, chac. Dpt. y prov. Lam-
bayeque, dist. Ferrinafe.
Rama de Clialupet chac. Dpt. y prov. Lam-
bayeque, dist. Muchumi.
Rama de Clioelioeol) chac. Dpt. y prov.
Lambayeque, dist. Ferrinafe.
Rama de Chueupe^ chac. Dpt. prov. y dist.
Lambayeque.
Ramada, aid. y chac. Dpt. Piura, prov.
Huancabamba, dist. Huarmaca: habt 78.
Ramada, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Llama: habt. 119, con los de Carri-
sal y Carniche.
Eamada, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. S6cota.
105
RAMB
— 834 —
RAMO
Bamada, chnc. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tumaza, dist. Trinulad.
Bflliifldaf chac. Dpt. y prov. Lambaycque,
dist. Salas,
RAMADA,hda. Dpt. Lambayeque/prov. ydii;t.
Chiclayo.
Railiada, chac. Dpt. Ancaclis, prov. Caja-
tambo, dist. Acas.
Eamada, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tancibo, dist. Huayllacayan.
RflDiadal, playa a los 1 1** 32' 80" lat. y 79°
43' 3" long. El noinbre de esto lugar, debe
estar equivocado por Humbold; porque su
posicion astronomica coincide, con corta
diferiencia, con la de la punta de Salinas*
Bamadero, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
Raiuadllla^ aid. Dpt. Lima, prov. Canete,
dist. Lunahuana: habt. 122, con los de
Concon.
Ramadilla, hda. Dpt. Huancavelica, prov,
Castrovireyna, dist. Huaytara: dista de la
Leiia 17 leg. (94 i k.).
Rama de Limon, chac. Dpt. y prov. Lam-
bayeque: dist. Ferrinafe.
Raoialpon, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Ghota, dist. Gachen: habt. 231, con los de
Chatuquis.
Rama del medio, aid. Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Sachaca.
Ramada de San Nicolas^ chac. Dpt. prov.
y dist. Lambayeque.
Ramapata, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Salcabamba.
Rama Perote, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. Jequetepeque.
Rama del pueblo, chac. Dpt. prov. y dist.
Lambayeqne.
Rama de Santiaj^o, chac. Dpt. prov. y dist.
Lambayeque.
Rama de Sorting chac. Dpt. y prov. Lam-
bayeque, dist. Ferrinafe.
Rama de Yencalay chac. Dpt. prov. y dist.
Lambayeque.
RambasnioCf chac. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Chinchao.
Rambrailf hda. Dpt. Cajamarca, prov. Ce-
lendin, dist. Chumuch; habt. 160: dista de
Celendin 17 leg. (94 i k.).
Bambban, aid. Dpt. Ancachs, proy. Huari,
dist. Huachis, habt, 161.
RamelispoD) chac. DpL Ancachs, pm.
Cajatambo, dist. Aquia.
RamicruZy est. Dpt. Lima, prov. Y&ujoi,
dist. Chupamarca.
Ramira^ chac. Dpt. Ancacha, proT.Hum,
dist. Yuugay.
R'iimirezy tambo on el camino dft Hop-
bamba d Tarapoto, Dpt. Loreto.
Ramirez^ pozo, Dpt. Tarapaca i 1067n'dL
Eamirez, salitreras en el Canton deU Peni,
dist. y Dpt. Tarapac4: en 1,872 prodnjo
46,000 quintales: en 1873— 160,000: dii-
tal21eg. (66 ik.) del puerto.
Ramis, rio, vease Pucard^ rio.
Eahis, (puede ser corrupcion de Rapd A
mes cdrrespondiente a Diciembre, 6 eier-
tas fiestas y cantos asf llamado6. Q.) pU.
Dpt. Puno, prov. Hnancane, dist. San Ta-
raco; i orillas del lago Titlcaca y 4 k i^
recha del rio de su nombre, i 15* 19' lai
y 12^ 16' 22" long.: d 8,916ni. alt.
Ramisaro$9 aid. Dpt. Puno, prov. Hnanet-
ne, dist. San Taraco: habt. 243.
Ramo^ tambo en el camino de PharaiCn-
cero, Dpt. Puno.
RamO) chac. Dpt. Lima, prov. Canta, &i.
Ai'ahuay.
Ramon, San, fuerte construido en la eon-
flueucia de los rios Tulnmayo y Chandift'
mayo, a los 11^ 6' 33" lat. (segnn Pn
Soldan, ingeniero, alos 11*7' 6")y77*8T
long, a 42" 825>n. alt. En Noviembre a*
1876 el term6metro marcaba 26* 4' yd
barometro 692m.5.
Kamdn, San, mina de plata en el mlnenlii
Riirichinchay, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huari.
Railioily San, mina de plata, Dpt Juun.
prov. y dist. Pasco.
Eamon, San, mina de plata al O. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist
Yauli: ley 40 marcos.
Ramoil) San, hda. Dpt. y prov. lea, disi
Pueblo Nucvo: habt. 86: dista de lea U
leg. (8 k.): produce al ano 1,800 qtdntala
de aguardiente.
Ramon, San, hda. Dpt. y prov. Puno, dist
Cabana.
Ramon 9 San, salitrera en el Caton de Sil
de Obispo, dist. Pisagua, Dpt. Tanptei:
cnl872frodujo 18,000 quintales; en ISfTS
RANG
835
RANK
idem: i 5 leg. (27 i k.) del puerto y d 2
im]las(8 i k.) de la linea ferrca.
BamoS) chao. Dpt. Ancaclis, prov. Huaras:
dist. Cotaparaco.
BamoS) chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate:
habt. 6.
BaiilOspamiKl) tambo con algun terreno
cultivado: i leg. (8 k.) al N. de Yuracya-
co, Dpt. Ayacucho, prov. Huanta.
BamoSy hda. de vina, Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Vitor: habt. 19.
BaniOSpatQ) tambo on el camino de Sdndia
a Valle Grande.
BampaC) est. Dpt. Ancacbs, prov. Hnaras>
dist. Carhuas.
BampaC) bda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Limatambo: habt. 68.
Kampac grande, est. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Carhuas : habt. 40.
Bampac chleo^ est. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Carhuas.
Bampon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huasta.
BamraSy hda. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Santa Maria del Yalle.
Baiooclay chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Acas.
Ranca^ (sueno, vision. Q.) aid. Dpt. Ancachs,
prov. Pomabamba, dist. Piscobamba: habt.
869, conlosde Pachachin, Chogos y Ponto.
Banca, aid. y hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Huasta: habt- 831.
Banca, aid. y hda. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Hauylas: habt. 416.
RancacIlSy chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
RanCflDy chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Cajatambo.
BancaS) est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Marcos : habt 830.
itAKCAS, pbl. Dpt. Juniu, prov. y dist. Pas-
co : A sus inmediaciones hay minas de
carbon do piedra: dista 2 leg. (11 k.) dc
Pasco.
tancas ^ rio nace en la laguna Alacocha;
es tributorio del San Juan que llova sus
agviCLS & la laguna de Juuin 6 Keyes.
ancatauia, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Atavillos Altos : habt. 23.
SUlcracallaili aid. Dpt. Ancachs, prov.
Suaylas, dist. Huata: habt. 296.
Rancracolcd) est. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba: habt. 281.
Raucracoto, hda. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huayo : habt. 80; a 1 leg. (5 i k.)
de Huayo.
Rancrajc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Raiijrrapa, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Cajamarquilla.
Biiiieuayj chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Rauenyail) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros,
Raucha, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho.
Raiichahuerta, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
Ranelieria, aid. y hda. Dpt. lea, prov.
Chincha, dist. Humay: & l,182ni. alt.
tcmperatura 24** (Enero) : habitantes de
la aldca 98, y de la hacienda 70.
Ranelieria, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Sihuas.
Rancliin, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hoa*
ras, dist. Ayja.
RaneliO) est. Dpt. y prov. Puno, dist. Juliaca.
Randa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
Riiu^aas, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pallas-
ca, dist. Corongo.
Raliuito, est. Dpt. Cuzco, prov. Chnnvi-
vilcas, dist. Velille.
Raiijel, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca.
RaiiquihUil, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Audahuaylas, dist. Huancaray.
Rauquis, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Ruili'a^ {ranra ooncavidad, huocos en las
parias. Q.) hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tii3'acaja, dist. Colcabamba: habt. 150.
Eanra, chac. Dpt. prov. y dist. Haanca-
velica : habt. 80.
B.\NBA, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huaytard.
Banba, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hoa-
manga, dist. Quinua : habt. 88.
Banba, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Livitaca.
Ranrabamba* (llanuras de ooncavidad 6es
condrijos. Q.)ald. Dpt. Ancfus^fiia prov. Po-
knabamba, dist. Sihuas.
RAPAS
— 836
RARO
Ranracancha 9 {Ranra, concavidad, cue-
va, bueco de las penas escondrijo ; can-
cha lugar, patio. Q.) aid. Dpt. Junin,
prov. Huancayo, dist. Colca : habt. 488 :
(forma parte de el pueblo de Huarican-
cba).
Kanbacancha, hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Eanracancha, aid. Dpt. Apurimac, prov. Co- 1
tabambas, dist. Chuquibambilla.
Ranrahirca, (ranra concavidad, hueco, hir-
ca cerro. Q.) cerro mineral de plata en
el Dcpartamento de Ancachs, prov. Iluay-
las, dist. Yungay.
Ranrahirca, aid. Dpt. Ancachs, prov.Huay-
las, dist. Yungay: habt. 219; a i leg.
(8 k.) de Yungay.
Ranrahucro, chac. Dpt. Ancachs. prov.
Pomabamba, dist- Sihuas.
Ranran, est. Dpt. Lima; prov. Huarochiri,
dist. Matucana.
Ranran, hda. Dpt. Arequipa, prov. Gayllo-
ma, dist. Yanque: habt. 124.
Ranrapata, (anden con concavidad, 6 es-
condrijos. Q.) mina de plata al S. E. del
pueblo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauli: ley 100 m.
Ransa^ (cormpcion de ranca sueno, vision.
Q.) cerro mineral de plata en el distrito
y provincia de Cajatambo, Dpt. Ancachs.
Ransasspata, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huasta.
Ranscana^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
raSy dist. Marca.
Rannri, mina de plata en el cerro de Jesus
lado N. E.,Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc.
Ranya, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
Ranya, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huasta.
Ranyasa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Acas,
Rafies, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Lu-
rigancho: habt. 15.
Rapacan, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Pacaraos.
Rapas, {Rapi hojas 6 rama de arbol: rapa-
ni quitar los c^pedes cuando aran. Q.)
pbl. Dpt. Ancachs, prov, Cajatambo, dist.
Oyon : habt, 884.
Rapay^ hda. Dpt. Cuzco. prov. Anta, dist
Limatambo.
Rapayan, {rapiya dar latidos. Q.) pbL Dpt
Ancachs, prov. Huari, dist. Uco: haU.
446.
Rapaychaca^ {rapUhxxca echar hojas iodo
arbol. Q.) rio tributario del P&tivilea.
Rapaychaca, chac. Dpt. Ancachs, proT. y
Cajatambo.
Rapaychaoa, pbl. Dpt. Ancachs, pro?. Ca-
jatambo, dist. Mangas.
Rapi, {rappi hoja 6 rama de arbol: piltnfL
Q.) aid. y hda. Dpt. Ayacncho, pioy.lA
Mar, dist. Anco: habt. 283: distade Ajfi-
cucho 24 leg. (188 \ k.).
Raplniachayy (rapi rama ii hoja de arbd;
machay cueva, sepultura. Q.) cerro en d
cual hay varias minas de plata, Dpt An-
cachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Rapitariaco, cabana de indies Cambas ni-
tre la confluencia del Pulperia 6 Sin
Miguel con el Apurimac y la del Mantaro
con este ultimo.
Rapoaga^ isla en el rio Maranon, 7 miSai
abajo dela boca del Morona. Tienen-
cos lavaderos de oro, Dpt. Loreto, pror,
Atlo Amazonas, dist. Yurimahuas.
Raquiy {raki mal agiiero ; cierta clase deti-
naja. Q.) aid. Dpt. Arequipa, prov. Casli-
11a, dist. Pampacolca.
Raqnia, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Cajacay,habt. 245: dista de Fftti-
vilca 12 leg. (67 k.).
Raqnlna^ {rakini repartir, dar pordones;
apartar uno de otro. Q.) aid. Dpt. Junin.
prov. Huancayo, dist. Sapallanga: baM.
170.
Raquiraqui, hda. cocal, Dpt. Puno, jko%.
Sdndia, dist. Quiaca.
RaraCf chac. Dpt. Ancachs prov. Hiini.
dist. Marca.
Barag, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hfluu,
dist. Yungar.
RaraAacra, chac. Dpt. Ancachs, prsr-
Cajatambo, dist. Aqoia.
RarainlNly hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Talavera.
Raran 6 Ranran, est. Dpt. Arequipa, p^*
Caylloma, dist. Yanque.
Rarccama, aid. Dpt. Apurinu^, pcov. Ai*
dahuaylas, dist, Talavera.
BAYA
— 837 —
RAYA
KareapB) chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ambar.
Barpacan, chao. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Gorgor.
Rariscoclia, (puede ser corrupcion de rarca-
eocka; rarra canal, acequia, cocha lagu-
na. Q.) pbl, Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas.
Raniui, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ambar.
RasayniyoC) chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Mara.
Ras|i;09 mina de cobre y plomo al Norte del
pueblo de Llamellin: ley 50 a 76 f.
Rash, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
ffasqne^ rancho, Dpt. Libertad, prov. y dist.
Pacasmayo.
Raspi, cerro mineral, en el distrito dc An-
CO, prov. La Mar, Dpt. Ayacucho : con-
ticne nikel con plata.
Rata^ chac. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. San Ger6nimo.
Rataqaeillinay chac. Dpt. Ancachs, prov.
Hnaras, dist. Bestauracion.
Ratahuacac, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Gajatambo, dist. Cochamarca.
Raiicahiiail) est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
Raiicatana^ (raitcana escardillo de palo. Q.)
aid. Dpt. Lima, prov. Canta. dist. Atavi-
llos Altos; en una colina vistosa y de
bnen temperamento.
Rauma, (chapodar, deshojar arboles. Q.)
pbl. Dpt. Lima, prov. Canta. dist. Hua-
mantanga: habt. 519.
Raura^ (arder, encenderse. Q.) cordillora
entre las provincias de Gajatambo y del
Dos de Mayo. En esta cordillera hay una
mina dc plata, llamada Casualidad.
Raurahuasi, est. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Pacapausa.
Raiire, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Liampian.
iKHTiray pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Pacaraos: habt. 151.
Itaya^ {raya 6 rayan, nombre de un arbol.
I Q.) aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
1 dist. Querocoto : habt. 482.
p(aya, lugar en el camino de Puno al Cuzco;
es el punto mas elevado en este camino,
y sirve de limite a los dos Departamentos.
Eaya, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Santa Bosa.
Rayac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Gorgor.
Rayac, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, diat.
Suritc.
RayalliK^ta, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Urcos.
Rayaiiia, est. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. San Miguel.
Rayamball, est. Dpt. Libertad, prov. Otus-
co, dist. Sinsicap : habt. 294.
Rayamoara, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco , dist. Santiago de
Chuco.
Rayailf hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pamparomas: habt. 52.
Rayan, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huarochi-
ri, dist. San Luis: habt. 801.
Rayan 6 Rajan, pbl. Dpt. Ancachs, prov.
Gajatambo, dist. TicUos: habt. 289.
Rayan, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo , dist. Ocros.
Rayan, hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Golcabamba: habt. 51.
Rayan, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Tambillos : habt. 244.
Rayaiiccata^ hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Sebcistian : habt. 9.
RayanniyfM.*) hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
Rayanniyoc, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
Rayaiipaiiipaf chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Quiches.
Rayanpampa, (Uanura de rayanes. Q.) aid.
Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist. Cha-
cas.
Rayanpata^ hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo : habt. 48.
Rayanpata, aids. (2) Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro.
Rayanpata, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Galea: habt: 48.
Rayanpata, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi : dist. Oropcsa.
Rayaiipuero, (pozode rayanes. Q.) aid. Dpt.
Apurimac, prov. Andahuaylas, dist. Pam-
pachiri: habt. 148,
REAN
— 838 —
RECU
Bayansa, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
Rayapatdy lida. Dpt. Huinuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Jesus,
RaycO) Jida. Dpt. AncacLs, prov. Cajatam-
bo, dist. Andajes.
Raye, bda. Dpt. Puno, prov. Hiiancane,
dist. Pusi: habt. 22.
Rayirada^ aid. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Huaca: liabt. 85.
Rayliliail) bda. Dpt. Juuin, prov. y dist.
Pasco.
Ray 111 B, (ray mi el mes correspondiente d
Diciembre, 6 ciertas fiestas y bayles. Q.)
aid. y hda. Dpt. Ayacucbo, prov. Canga-
llo, dist. Huambalpa: babt. 172.
RaymebiljO) aid. y bda. Dpt. Ayacucbo,
prov. Lucauas , dist. Carbuanca : babt.
147.
Rayniina, cbac. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Cbetilla.
Baymina, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo: babt. 10.
RayOy mina de plata en Auquimarca, Dpt.
Ancacbs, i)rov. Cajatambo, dist. Mangas:
ley 25 marcos.
Bayo, est. y cabana, Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Cballbuanca: babt. 10.
Bayo, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
diat. Yanque. Eu este lugar se encuen-
tran inmensos depositos 6 mantos de At-
boles casi carbonizados, y que indican
que en una epoca remota existio un gran
bosque, que fae sepultado por algun cata-
clismo. El combustible que se consume en
la ciudad do Arequipa so extrae do este
lugar: babt. 124.
Rayrd) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
Rayroca^ cbac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
Raynsll, cerro mineral en la Cordillera
Negra, bacia el orfgeji de la quebrada de
Migosa 4,872m. alt., prov. Hnari, Dpt.
Ancacbs. En este cerro bay profundos bo-
querones con nieve perpetua.
Real) bda. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Aplao.
Beal, bda. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Huancarqui.
Reautalla, cerro mineral de plata entr©
Corani y Ollacbea, en la prov, Caralftja.
Fue descubierto en 1790 y sus metabi
produeian 4,700 marcos por cajon, es ite^
cir la mitad del peso eu bruto qaesess-
caba. La rique^a exit6 la codim y Im
lucbas consign ieutes que acabaron pot
que en unanocbe f ucra destruida la miitt
I en tiempo del Vii-ey Morcilla.
Reategfui) mina de plata y socab^n, en el
cerro de Jesus lado N., Dpt. Cajamarca.
prov. y dist. Hualgayoc.
Recichau, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Ma-
mina.
Recodo, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Lamas.
Recoleta, cbac. Dpt. y prov. Lima, disk
Magdalena.
Recoleta, bda. Dpt. Cuzco, prov. ydisL
Urubamba: babt, 27.
Recoiupeiisadora, vetas y mina de an,
Dpt. Puno, prov. Carabaya, cercadela
de Capac-orco.
Recrecca C Uecatca, bda. Dpt. Pane, pKTf.
Lampa, dist. Pucara: babt. 7.
Recreo, mina de plata en cl cerro del Cisoe
lado E., Dpt. Cajamarca, prov. y dist
Hualgayoc: ley 10 marcos.
Becreo, cbac. Dpt. y prov. Cajamarca.
Becreo, aid. Dpt. Libsrtad, lu-ov. Pacasma-
yo, dist. Guadalupe.
Recta « (si es corrupcion de rrecca espmna
de cbicba. Q.) pbl. Dpt. Araazonas, prot.
Bongani, dist. Tambilla: babt. 182.
Reca.iyy distrito de la provincia de Haaras,
Dpt. Ancacbs: babt. 3,874. Este distiifto
es de los nins ricDs p^r sus minerales.
Becuay, (pucde ser CDX-rupcion de ricuyiii
8U3 negocios. Q.) pbl. capital de este dis-
trito do la provincia do Huaras, Dpt. An-
cacbs. E.)ta situ ad 3 a la orilla izquierda
de un rio li 3,3GGm. alt.: su x^oblacion es
do ] ,239 babitantes: es pequeiio y de VQ
aspecto pobre ymezquiuo. Eu los cemw
inmcdiatos bay excelcnte tierra parapor-
celana; sulfiito de cal 6 yeso y una mina
de plombajina (lapis); fierro magn^ti-
CO y fierro oligisto. Tambieu bay arcilla
csmegtica que se fuude cq uq esmate
bianco.
Becuay, est. Dpt. Ancacbs, prov. Huayias,
dist. Pampai'omas: babt, 166.
RELA
839
RESI
Reenayhnanea) est. Dpfc. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Carhuas: liabt. 238, con los
de Fachiu.
RechoSf aid. Dpt. Juniu. prov. y dist. Jau-
ja: habt. 156.
RedondOf est. Dpt. Cajamarca, prov. Caja-
bamba, dist. CacliacLi,
Reipiti, puente sobre el rio Quiros, a 5 leg.
(28 k.) do Ayabaca, Dpt. Piura.
RefujCio, hda. mineral, Dpt. Cajamarca,
prov. Hualgayoc, dist. San Miguel: a 2
leg. (11 k.) de San Miguel: en este lugar
se benefician los metalcs do Chiletc.
Rc^ina^ chac. Dpt. Aucaclis, prov. Caja-
tambo, dist. Aquia.
Be|^S9 San, pbl. Dpt. Lorcto, prov. Bajo
Amazonas, dist. Nauta; a la orilla izquier-
da del Maranon. A mcdiados del siglo
pasado este pueblo era de gran importan-
cia, pues tenia una poblacion de mas de
500 habtantes. El auo de 1814 apenas
llegaba d 142, y en 1862 a 210 liabitantes.
Hablan an dialecto peculiar a ellos solos
J distinto de todos los demas pueblos de
Lioreto, y de pronunciacion dificil : dista
de Parinari 12 leg. (07 k.); de Moyobam-
ba 112 (624 k.).
Rsais, San, canal que so une al Maraiion:
68 navegado para pequeuas canoas.
Regis, San, hda. de cana, Dpt. lea, prov.
Ghincha, dist. Ciiincba Baja: habt. 420:
dista de Tambo Mora 2 i log. (13 k.); de
Cliiiicha Baja 2 (11 k.); y do Chincha Alta
8 (IG J k.).
RetptetQyoCf est. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
K^aBETAYoc, minadeplata al S. 0. del pue-
blo de S. Luis, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. San Luis: lev 25 a 50 marcos.
Belndery roca, veaso MalabrUjo, puerto y
ensenada.
lefaSy hda. Dpt. y prov. lea, dist. Palpa:
habt. 28.
Celacocha, chac. Dpt. y prov. Huunuco,
dist. Huacar.
telamayOf hda. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Higueras.
lelarCf chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Suacar.
E£.Ac , chac. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
-tambo, dist. Caycay.
Reniacay chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
ReoioliuOy chac. Dpt. Libortad, prov. Hua-
machuco, dist. Sartinbamba.
Remoloiia 6 Casmlidad, mina de plata en
el cerro del Nino, Dpt. Ancachs. prov. y
dist. Cajatambo: ley 80 marcos: su direc-
cion es E. 0.: inclinacion 45**: ancho 4ni.80:
dista 4 leg. (22 k.) de Quichas.
Reinos, tribu de salvBJes quo habitan en
las orillas del Ucayali, en el distrito com-
prendido entre los cerros de Cachahuaya
y el rio Taraaya y principal men te en la
quebrada de Callaria. Se visten con una
tiinica de algodon Uamada Cusma que
cUos mismos tejen y tincn. Se pin tan la
cara de un modo iudeleble picdndose la
piel 6 inyectandola con ciertoa colores.
Remtijau, playa en el rio Ucayah, arriba de
la Vuelta del Diablo.
Renca, miaa de plata en Quiches, Dpt. An-
cachs, prov. y dist. Cajatambo; ley 90m.
ReiicO) est. Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
cochas, dist. Pausa : habt. Bd.
Rentoy, aid. y hda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Huaura: habt. 111.
Reparticiou, chac Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Atavillos Bajos.
Repartieioii del ei^ueg^Oy chac. Dpt. Liber-
tad, prov. Pacasmayo, dist. Jequetepeque.
Republican mina de plata en el cerro de
Chohpampa, lado E., Dpt. Cajamarca,
prov. y dist. Hualgayoc : ley 10 m.
Reque^ distrito de la provincia de Chiclayo,
Dpt. Lambaj'eque: habt. 1,647.
EsQUE, {reca espuma de chicha ; reccsi, se
pronuncia reki conocer de vista. Q.) pbl.
capital de este distrito de la provincia do
Chiclayo, Dpt. Lambaycque.
Requena, aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. San Taraco : habt. 146.
Requibnaiicaf chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Marca.
Resbaladero, salitrera, Dpt. Tarapaod,
dist. Pica.
Resbalosa^ aid. Dpt. Cozco, prov. Caica,
dist. Lares : habt. 103.
Reseat chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Chiquian.
Residente, aid. Dpt. Lima, prov. Huaro*
chiri, dist. San Lorenzo de Quinli.
REY
840
RILC
Resipartef chao. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Cotahuasi.
Hestauradora, miua de plata, Dpt. Anca-
cbs, prov. Huaylas, dist. Macate.
Resnrreccion, salitrera en el Canton de
Pampa Negra, dist. Pisagua, Dpt. Tara-
pacd, en 1872 produjo 26,965 quintales:
en 1872—32,000: d 9 leg, (50 k.) del
puerto y d 1 (5 ^ k.) de la Ifnea ferra.
Rctaniay chac. Dpt. Libcrtad, prov. Otus-
eo, dist. Usquil.
Betama, cliac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Otusco.
Eetama, cbao. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
Betama, pbl. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Sapallanga: babt. 222.
Betama, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. La
Mar, dist. San Miguel: babt. 157.
Retaniayoc^c, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov.
Lucanas. dist. Laramate.
Betamayoc, bda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
Retaiubo, cbac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
macbuco, dist. Santiago de Cbuco.
Retes, bda. Dpt. Lima, prov. y dist. Cban-
cay: babt. 96.
RetirO) cbac. Dpt. lea, prov. Cbiucba, dist.
Pisco.
Betiro, cbac. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Sirca.
Betiro, aid. y bda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Ecbdrate: babt. 125.
Betiro, bda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Bias: babt. 5.
Betiro, bda. Dpt. Cuzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Caycay: babt. 80.
RevolcaderO) mina de plata en cl cerro de
Jesus lado N., Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc.
Rey 9 mina de plata en el cerro de Jesus, la-
do N., Dpt. Cajamarca. prov. y dist.
Hualgayoc: ley 40. m.
Bey, mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamacbuco, dist. Santiago de Cbuco,
Bey, mina de oro, plata y plomo, Dpt. Li-
bertad, prov. Huamacbuco, dist. Mo-
llepata.
Bey, mina de oro en el cerro do Tiquim-
bre, Dpt. Arequipa, prov. Condesuyos,
dist. Alpacay, alE.de Alpacay.
Bey, mina de plata en el mineral de Ann-
bua, Dpt. Arequipa, prov. CondeCTTO,
dist. Salamanca.
ReyiH^inOy mina de plata al N. 0. del pi»-
bio de Yauli, Dpt. Janin, prov. Tanin«
dist. Yauli.
ReyeSy laguna, v6ase Junin, lagnna.
Reyes, pbl. Dpt. Junin, prov. ydist. Pmoo,
junto d la laguna, a 4,101m.: dista deli-
ma 49 leg. (273 k.) y 8 (44 i k.) de Tir-
ma. A las goteras de este pneUo se
di6 la celebre bataUa de Junin porlospa-
triotas contra el ejercito Espauol, dO
de Agosto de 1822.
Reyes, bda. Dpt. y prov. lea, dist. S«i
Juan Bautista: babt. 530.
Rejua^ cbac. Dpt. Ancachs, prov. ydist
Santa.
Reynocancha^ cbac. Dpt. Ancachs, pror.
Huarafl, dist. Pampas.
Reyiioso, bda. do caiia, Dpt. y pror. Ak-
quipa, dist. Yitor: babt. 11.
Rejimrte, bda. Dpt. Arequipa, prov. Unkm,
dist. Cotabuasi.
Riaco, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gorgor.
Rieuchaciiji:, cbac. Dpt. Ancachs, pror. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
Rieuplayaf aid. Dpt. Piura, prov. Tumbes,
dist. Corrales : dista de Palo Santo S \
leg (19 k.).
Ric(»caiielia, cbac. Dpt. Libertad, pror.
Huamacbuco, dist. Sartinbamba.
Riei*ac, {Uicra bombro, braze, aia; mcdirt
brazadas. Q.) cbac. Dpt. Ancachs, pnrr.
Cajatambo, dist. Huancapon.
Ricran^ pbl. Dpt. Junin, prov. y dist Jao-
ja: babt. 1,047.
BicRAN, bda. Dpt. Junin, prov. y dist. Pao^
Ricrayoc cbac. Dpt. Ancachs, prov. Hsa-
ras, dist. Pariacoto.
Rierihnanca, cbac. Dpt. Aneachs, pwr.
Huaras, dist. Marca.
Ricara^s, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Pacllon.
RihuanchioO) cbac. Dpt. Ancachs, pnir.
Cajatambo, dist. Gorgor.
Rihuilia, cbac. Dpt. Ancachs, prov. C^
tambo, dist. Aquia.
Riicnquirca^ pbl. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Mangaa.
RING
— 841
RING
Rimac, (hablador. Q.) rio formado por el
rio de Santa Eulalia y el San Mateo, que
baja de la Cordillera, de lalagunade Mo-
rococha. Sncursoesde N.E. d S.O.: atra-
viesa 1* ciudad de Lima y algunos pue-
blos, fertiliza muchas haciendas y desem-
bocauna milla al N. del puerto del Callao.
RiMAc, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
diet. San Lorenzo de^ Quinti.
Rimacc-immim) chac. Dpt. Ayacucho. prov.
La Mar, dist. San Miguel.
RimaellO, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Rimacbuna. laguna d la derecha del rio
Pastasa en el cual deacarga sns aguas, al
Sur delas Tres Lagunas.
RimflTcancba, (patio 6 lugar en donde se
habla. Q.) aid. Dpt. y dist. Junin, prov.
Tarmaihabt. 184.
Rimayeliaca) aid. Dpt.Huanuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Chavin.
Rimaymarea, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Vischongos.
Rimitacaiif chac. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Rincoii^ chac. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Santa Eulalia.
EiNcoN, salitrera en el Canton de la Pena,
dist. y Dpt. Tarapaca : en 1872 produjo
14,000 quintales : en 1873—20,000: dis-
ta 12 leg. (66 J k.) del puerto.
BiNcoN, salitrera, Dpt. Tarapacd, dist. Pi-
sagua; i 9 leg. (50 k.) de Pisagua.
Riiieoiiada^ aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Tiimbcs, dist. Corrales: habt.25. Esta ha-
cienda, que es de algodonal, se riega con
el agua que se saca del rio de la Chira
por una bomba movida por vapor.
RiNcoNADA, aid. Dpt. Piura, prov. Huanca-
baraba, dist. Huarmaca: habt. 100.
Rinconada9 chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Chirinos.
RiNcoNADA, aid. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Asuncion: habt. 885.
RiNcoNADA, hda. Dpt. Ancachs, prov, Huay-
las, dist. Caras: habt. 145.
iiNcoNADA, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa: habt. 124: d 2 leg. (11 k.) de
Saj:ita.
tiNcoKAJDA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jataiubo, dist. Ocros,
f KiNGONADA, aid. Dpt. Ancachs, prov. Caja*
tambo, dist. Coehas.
Riucoiiadaf hda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Huaura: habt. 80.
BiNcoNADA,ald.y quebrada, Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Pativilca: habt. 100.
Rincoiiadfl, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate: habt. 14.
RiNcoNADA, hda. Dpt. Lima, prov. Cauete,
dist. Mala: habt. 251, con los de Lum-
breras.
Biiioonada, aid. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista.
Bincouada, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Otoca.
Rinoonada^ est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Chamaca.
BiNcoNABA, (Hanansaya de Caoha) aid. Dpt.
Cuzco, prov. Canchis, dist. Cacha: habt.
186.
BiNcoNADA, (de Qqueca) aid. Dpt. Cuzco,
prov. Canchis, dist. Cacha: habt. 12.
BiNooNADA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Urcos : dista del Cuzco 53
leg. (258 i k.).
Rinconada, est. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Arapa.
Rinconada^ chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba.
BiNcoNADA, chac. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Uchumayo.
Rincouada, cuesta & continuacion de la ha-
cienda de este nombre, Dpt. y dist. Mo-
qiiegua: lacumbreesta d 1,885m. alt. yla
base en la hacienda del Conde d 998ni.alt.:
dista de Moquegua 5 leg. (28 k.); de Tac-
na86 (200^ k.). Al pi^ de esta cuesta tu-
vo lugar la sangrienta batalla de Diciem-
bre de 1854 entre las fuerzas del Crobierno
mandadas por el General Moran y las ca-
pitaneadas por Don Domingo Elias, que
fu^ derrotado.
BmcoNADA, hda. Dpt. y dist. Moquegua: dis-
ta de Tacna 82 leg. (178 i k.); de Sitana
14 (78 k.).
Rineonaday aid. Dpt. Tarapacd, dist. Iqui-
que: dista de Tarapacd 24 leg. (188 J k.);
de Huantajaya 6 (28 k.) y d 4,170ni. alt.
Estd arruinada; tenia una iglesia y varies
trapiches en que se beneficiaban los meta-
les de Huantajaya.
10«
RIOS
— 842
RITA
ftinrlhnaJii) chac. Dpt. Jnnin^prov. y dist.
Tarma.
Rinro, chao. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pampas.
Ri09 chao. Dpt. Aucachs, prov. Cajatambo,
dist. Ocros.
Bio, chac. Dpt. Lima, prov. Chancay, dist.
Barranca: dista de Tambo Viejo i leg.
(8 k.); de Barranca 1 (6 i k.).
Rio de barrOf est. Dpt. prov. y dist. Tacna.
Rio bianco, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Huancabamba.
Bio BLANCO, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
Bio BLANCO, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
y dist. Sandia.
Bio BLANCO, aguada en el desierto de Mo-
quegua para Puno: dista de Moquegua
25 i leg. (142 k.); de Titin 4 leg. (22 k.).
Rio cancha^ aid. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Sartinbamba.
Rio chico, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
Bio chico, aid. y quebrada, Dpt. Lima, prov.
Chancay, dist. Sayan : habt. 193.
Rio frio, mina de plata en el distrito de Sa-
yapullo, prov. Cajabamba, Dpt. Caja-
marca.
Rio praiide^ aid. y valle, Dpt. y prov. lea,
dist. Palpa: habt. 151.
Bio gil\nde, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
Riohuan^ est. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Atavillos Altos.
Rioja, distrito de la provincia de Moyobam-
ba, Dpt. Loreto: habt. 2,084.
Bioja, ciudad, capital de este distrito de la
provincia de Moyobamba, Dpt. Loreto :
antiguamente se llamaba Santo Toribio;
estd situada & 5 leg. (28 k.) al S. O. de
Moyobamba y 2 (11 k.) al N. O. de Sori-
tordSOOm. alt.; sus calles son rectas: habt.
205: dista de Moyobamba 7 leg. (89 k.);
de la Calzada 5 (28 k.); de Chachapoyas
4 (22 k.); de Pucatambo 1 (5 i k.).
Rio nefl^, hda. de caua a orillas del rio de
este nombre. Es el primer panto habitado
despues de Taulia, Dpt. Loreto, prov.
Moyobamba.
RioSy chac. Dpt. Amazonas, prov. Chacha-
poyas, dist. Huayabamba,
Bios, chac. Dpt. y prov. Lima, disL Uig-
dalena: habt. 24.
Bios, hda. Dpt. y prov. Tacna, disLPftchii.
RiosecOf est. Dpt. y prov. Cajaintfea,diit.
Matara.
Bio seco, chac. Dpt. Ancachs, prov. j^st
Santa.
Rio secOy chac. Dpt. Lima, prov. Quuifiaj,
dist. Supe.
Bio sego, quebrada en el Dpi. de Limi, en-
tre el tambo de la Magdalena j Yuteo:
Be extiende por ocho millas.
Rios-pampa, est. Dpt. y prov. Pimo, dM.
Coasa.
Rio-tambOy despoblado, d 20 leg. (U\\\)
de Moquegua.
RiotiircOy lugar, Dpt. y prov. Tacna.
Rio Tiejo, aid. Dpt. Piora, prov. y diit.
Tdmbes.
Bio viejo, chac. Dpt. Piura, prov. Pijta,
dist. Querocotillo.
Ripan, pbl. de la provincia de Hnaoaiietv
Departamento de HuiLnuco. Como este-
ba dividido del de Agnamiro por sob d
rio, se dict6 la ley de 5 de Fefarero 80
1875, en virtud de la coal se ban noi^
dmbos para formar nn solo pueblo bijo
el nombre de Villa de la Union.
Ripio,punta&losl3o48*laty78*86*14'*loB;.
Riquisimaf mina de oro en el oeno de &
quimbre, Dpt. Arequipa, prov. Contet-
yos, dist. Alpacay: al E. de Alpacay.
Riracayco, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Piri-
nacochas, dist. Lampa.
Rimhuirca^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Gorgor.
Riscala, rio tributario del Pums, por It d^
recha & los 9« 47' 10" lat. y 78^ 5' M"
long.: d 222m- alt.: dista 1,628 miliis^
la boca del Purus.
RiscOy chac. Dpt . Ancachs, proY. 7 dist Saali.
RiscoSf est. Dpt. Ancacha, prov. Hotn,
dist. Chacas.
Riscntdf cerro mineral en el distrito ^
Mangas, prov. Cajatambo, Dpi. Aneidii-
Risuri, pbl. Dpt. Ancachs, prov. C^kOMt
bo, dist. PacUon.
HWTk RITA, UINA9 DB KST£ NQMSU.
Rita, Santa, mina de plata en CoUancnk
Dpt. Ancachs, proy. Haaras,dist Becos;.
RIVE
843 —
ROCHA
BiTA, Santa, mina de plata en Huinac, Dpt.
Anoachs, prov. Huaras, dist. Ayja.
BiTA, Santa, mina de cobre en Huacatambo,
Dpt. Ancachs, prov. Santa, dist. Nepena.
BiTA, Santa, minas de plata, (8) Dpt. Ju-
nin, prov. Tarma, dist. Yauli: ley 10, 12
y 20 marcos.
Bita de HaandOy Santa, mina de plata,
Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
Rita, Santa, mina de plata en Santa Bosa
Dpt. Tarapacd, dist. Iquiqne.
Bita, Santa, salitrera, Dpt. Tarapacd, dist.
Pisagua: dista de PisaguaS leg. (44 i k.).
Bita, Santa, salitrera en el Canton Sal de
Obispo, dist. Pisagua, Dpt. Tarapacd : en
1872 prodnjo 125,000 quintales ; en 1878
—220,000: & 8 leg. (44 4 k.) del puerto.
SANTA RITA9 PUEBLOS Y FUNDOS.
Kita Santa, chac. Dpt. Gajamarca , prov.
Jaen, dist. Ghirinos.
Bita, Santa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Quiches.
Bita, Santa, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Huachis.
Bita Santa, hda. de vina, Dpt. y prov. lea,
dist. Pueblo Nuevo: habt. 88: dista de
lea 1 1 leg. (8 k.): produce al ano 1,200
quintales de aguardiente.
Bita, Santa, hda. Dpt. y prov. lea, dist.
San Juan Bautista: habt. 78.
Bita de <|uinlaC0€ha, Santa, aldea A la ori-
11a derecha del Ucayali como 200 millas
abajo de la reunion del Palcasu con el
Fachitea. Es habitadaporConibos medio
civilizados.
Bita de Tablabamba, Santa, chac. Dpt.
Cajamarca, prov. Jaen, dist. Gallayuc.
Bitoy^ aid. Dpt. Arequipa, prov. Gastilla,
dist. Viraco.
Biorin, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pueblo Libre: habt. 100.
Bivas^ chac. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. San Ger6nimo.
Riveni) mina de plata al 0. del pueblo de
Yanli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli : ley 200 m.
BrvsBA, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
^xvEBA, quebrada que desemboca en el va-
31e de Azapa, prov* Arica, Dpt. Tacna,
BiverOy hdas. de vina, (2) Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Vitor: habt. 5 la una y 8 la
otra.
ErvEEO 6 el Socahon, hda. de vina, Dpt. y
prov. Arequipa, dist. Vitor: habt. 10.
Boaboya, lugar a los T 49' 20" lat. y 76*
47' 57" long, a la izquierda del Ucayali:
dista 22 leg. (022 \ k.) de la confluencia
del Callaria.
Bobles, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
EoBLES, chac. Dpt. y prov. lea, dist. Yauca.
Boca, (Rocca prudente. Q.) pbl. Dpt. An-
cachs, prov. Cajatambo, dist. Ticllos:
habt. 254: dista 2 leg. (11 k.) de Tic-
llos.
Bocacoehaj chac. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Caycay.
BoeaAierte, chac. y quinta, Dpt. Cuzco,
prov. y dist. Urubamba : habt. 62.
Bocoo, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Yanahuanca: habt. 458.
Bocco, (Rocca, prudente; roque chamiza es-
pinosa. Q.) cerro en la cadena de Pucara
a Paucartambo, Dpt. Cuzco.
Bocco, rio tributario del Pilcopata, por la
izquierda: hasta este rio recibe el Pilco-
pata el nombre de Huasampillo.
Boeconi, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Cacha: habt. 80.
Boccha^ aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. San Mateo.
BoechaS) aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist, San Miguel : habt. 705, con
los de Pariahuanca.
Bocopata, chac. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Chinchao.
Bocotay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Macate.
Bocoto, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Huanoquite : habt. 25.
RocoTo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Limatambo.
Bocotoni) chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
BocrO) chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Cajatambo.
BochaC) aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Pariahuanca. En este lugar se en-
cuentra una hermosa especie de Po<iocar-
po, unica planta de la fazmlioi d^ laa Co*
ROME
844
ROQU
iiiferas, encontrada en el Peru por el pro *
fesor Kaymondi.
RocHAc, phi. Dpt. Hiiancavelica, prov. Ta-
yaeaja, dist. Salcabamba : habt. 325.
Rochellc. liigar en larivera del Pichis, a los
9" 75' 11" lat. y d los 77" 22' 24" long.:
variacion magn6tica 8° 85' 86" — dista de
Iquitos 971 \ millas.
Rodsiiiioilte, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
SofU'lia, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Santa Eulalia.
Rodeobaniba^ est. Dpt. Cajamarca, prov.
Cajabamba, dist. Cachaclie.
Rodeoimiiipa, aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Huancabamba, dist. Hnarmaca: habt. 65.
RoDEopAMPA, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Cutervo.
RoDEOPAMPA, chac. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. San Marcos.
RoDEOPAMPA, chac. Dpt. Hiiancavelica, prov,
Tayacaja, dist. Mayoc : habt. 61.
Rodri|2:uez, hdas. de vina, (8) Dpt. y prov.
Arequipa, dist. Vitor : habt. 2-4-10.
Rodrlg:nez-piedra, hda. Dpt. y dist. Mo-
quegua.
Rojas, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
Roja^ucho^ chac. Dpt. Amazonas, prov. y
dist. Chachapoyas: habt. 84.
RoldfliUi) mina deplata en Chanca, Dpt. An-
cachs, prov. y dist. Cajatambo: ley 80 m.
RoUo, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Chores.
RoLLo, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
Chavin : habt. 20.
Roman, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista: habt. 150.
Roman, San, hda. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Juli: d 4 leg. (22 k.) de Puno.
Roman, San, salitrera, Dpt. Tarapaca, dist.
Pisagua : dista de Pisagua 6 leg. (88 \ k.).
Roman!, aid. Dpt. Lima, prov. Caiiete, dist.
Pacaran: habt. 281.
Romata^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ticllos.
Romero, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Sullana: habt. 158.
Romero, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
Romero, hda. Dpt. prov. y dist. lea : habt-
112.
Rompequincba • hda. Dpt. Lima, pw.
Chancay, dist. Barranca.
Romeros, aid. Dpt. lea, prov. Chincha,dL<
Chincha Baja.
RoxcERos, aid. Dpt. lea, prov. Cliinchi,
dist. Pisco.
Ronee.SvalIC8, hda. Dpt. Junin, prov. \M,
Pasco.
Rondan^ laguna, una de las qnedanoii-
gen al rio de San Mateo, que es udo de
los que forman el Rimac: a 4,84ini- alt,
prov. Huarochiri, Dpt. Lima.
Rondaniy cerro entre Huanuco y la Cordi-
llera: a los 10'' 8' lat. y 1^ 25' long.
Rondobamba, pbl. Dpt. Huanuco, pm.
Huamalies, dist. Huacaybamba: habt.
456, con sus estancias.
RoNDOBAMBA, aid. Dpt. y proT. Cuzco, dist.
San Geronimo: habt. 81.
Rondocany distrito de la provincia de Aco-
mayo, Dpt. Cuzco: habt. 2,941.
RoNDOCAN, pbl. capital de este distrito de I«
provincia de Acomayo.Dpt. Cuzco: b&W.
809.
Rondohllillca, hda. Dpt. Huancavelici .
prov. Tayacaja, dist Colcabambaihabtai
Rondon, chac. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Chachapoyas.
RoNDON, huerta, Dpt. y prov. Lima, fct
Surco: habt. 166.
Rondos, pbl. Dpt. prov. y dist. Huanuccnbal*.
884, con los de Uminaran y Yanacochi.
Rondos, pbl. Dpt. Huanuco, prov. Dos dt
Mayo, dist. Bauos.
Rondos, pbl. Dpt. Junin, prov. Pasco, di^t.
Pallanchacra : dista de Lima 72 kg.
(400 k.); de Huariaca 5 (28 k.).
Rondos, chac. Dpt. Cuzco, prov. Paoetr-
tambo, dist. Caycay.
Rondoyoc, aid. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Huanta.
Bondoqaillo, chac. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. Chetilla*
Rontomayo, hda. Dpt. Cuzoo, prov. Un-
bamba, dist. Ollantaybambo.
B>04aechire, {roqque mata de chamisa, r«n
frio, Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Paoeir-
tambo, dist. Colquepata: habt. 27.
Boqnemonio^ chac. Dpt. Cuzeo. prov. Cfaee-
vivilcas, dist. Colquemarca.
Jtoqne, San^ mina de cobre en Yanajcs,
ROSA
845
ROSA
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Yun-
RoQUE, Sax, mina de plata en el Tingo,
Dpt. Janin, prov. y dist. Pasco.
RoQUE, San, mina de plata al 0. del pueblo
de Yaiili, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli: ley 12 m.
BoQUE, San, mina de plata al O. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli: ley 25 m.
BoQUE, San, aid. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Urcos: dista del Cuzco,
7 leg. (89 J k.); de Oropesa 3 (16 i k.).
Boque Santalla, chac. Dpt. Tarapaca, dist.
Pica.
Boqili^ chac. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Paxnpacolca.
SAXTA ROSA, MiNAS de este nombhe.
Rosa, Santa, mina de plata en el cerro de
Jesus, lado N., Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc : ley 10 m.
BosA, Santa, mina de plata en el cerro de
Jesus y lado N. E., Dpt. Cajamarca, prov.
7 dist. Hualgayoc : ley 80 m.
SosSf Santa, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco , dist. Santiago de
Ghuco.
JCosa, Santa, mina de plata en el cerro de
Antamina, Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chavin.
BosA, Santa, mina de oro y de plata al N.
E. del pueblo de San Marcos, Dpt. An-
cachs, prov. Huari, dist. San Marcos : ley
25 & 500 m.
BosA, Santa, mina plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Recuay, en la veta de
Collaracra.
RosAy Santa, mina de carbon de piedra,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Re-
cuay.
[losAy Santa, mina do plata y cobrc, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras; A 2 leg. (11 k.) de
Carhaas, en el cerro de Ecop.
losA, Santa, mina do plata en Collaracra,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Re-
cnaj.
k>SA, Santa, mina de plata en Huanoapeti,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Re-
cuay.
Rosa, Santa, mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huajias, dist. Macate.
Rosa, Santa, mina de plata en San Pablo,
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Ma-
cate.
Rosa, Santa, mina de plata en Huiiiac, Dpt
Ancachs, prov. Huaylas, dist. Caras.
Rosa, Santa, cerro mineral en el distrito de
Macate, prov. Huaylas, Dpt. Ancachs.
Rosa Santa, mina de plata en Ventanilla,
Dpt. Ancachs, prov. y dist. Cajatambo:
ley 70 m.
Rosa, Santa, mina de plata en Auquimar-
ca, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Cajatam-
bo : ley 940 m.
Rosa Santa, mina de carbonate de cal cris-
talizado, Dpt. Ancachs, prov. y dist. Ca-
jatambo; a 3 leg. (28 k.) al N. de Caja-
tambo, y J (8 k.) de la hacienda de Au-
quimarca.
Rosa, Santa, mina de plata en Ocorin, Dpt.
Ancachs, prov. Cajatambo, dist. Huasta:
ley 60 m.
Rosa, Santa, mina de plata, en Putii, Dpt.
Ancachs, prov. Cajatambo, dist. Chiquian:
ley 40 m.
Rosa, Santa, mina de plata en Quinahuara-
cra, Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist.
Aquia : ley 70 m.
Itosa^ Santa 9 mina de plata, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
Rosa, Santa, mina de plata al E. del pueblo
do Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli : ley 40 m.
Rosa, Santa, mina de plata al S. O. del
pueblo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauli : ley 20 m.
Rosa, Santa, mina dc plata al 0. del pue-
blo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli : ley 86 m.
Rosa, Santa, mina de plata al 0. del pue-
blo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Y'auli: ley 30 m.
Rosa, Santa, mina de plata al 0. del pueblo
de Y'^auli, Dpt. Junin, prov. Tarma. dist.
Yauli: ley 12 m.
Rosa, Santa, mina de plata al 0. del pueblo
do Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli: ley 150 m.
Rosa de las Torres, Santa, mina de plata,
Dpt. HuAnuco, prov. Dos de Mayo, diet.
ROSA
— 846
ROSA
Banos;sa direccion N. 45** E. — su in-
clinacion, vertical y su ley do 10 a 148 m.
Rosa de YaimmoiltC) Santa, mina dc pla-
ta al O. del pueblo de Yauli, Dpt. Juniu,
prov. Tarma, dist. Yauli : ley 40 m.
Rosa, Santa, mina de plata muy rica en
Huantajaya, Dpt. Tarapaca: dista de Iqui-
quo 8 leg. (IG J k.).
SAXTA ROSA — pueblos y fundos, etc.
Rosa^ Santa, islas (2) la mab al S. O. osta
a loB 14° 18' 30" lat. y 78° 80' 24'* long.
EosA, Santa, pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Andoas : habt. 260 (el ano
de 1814).
Rosa^ Santa^ aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Ayabaca, dist. Suyo.
Rosa, Santa, pbl. Dpt. Piura, prov. y dist.
Tiimbes: i los 8° 21' lat. y 82° long, en
la orilla del rio Tdmbes. Es uno de los
limites del Perti con la Republica del
Ecuador: dista de Tdmbes 14 leg. (78 k.);
de Sarumilla 21 (117 k.).
Eosa, Santa, hda. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Gumbicus : habt. 45.
Rosa, Santa, hda. Dpt. Gajamarca, prov.
Jaen, dist. Chirinos.
Eosa, Santa, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Contumaza.
Eosa, Santa, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Ghota.
EosA, Santa, chac. Dpt. Gajamarca, prov.
Ghota, dist. Cutervo.
Rosa^ Santa, chac. Dpt. Lambayequo, prov.
Ghiclayo, dist. Picsi.
Eosa, Santa, aid. y caleta, Dpt. Lambaye-
que, prov. Ghiclayo, dist. Monsefu : habt.
825.
Bosa, Santa, chac Dpt. Libertad, prov.
Trujillo, dist. Ghicama : habt. 24 : dista
dc Ascope 2 leg. (11 k.).
EosA, Santa, chac. Dpt. Libertad, prov, y
dist. Trujillo: dista de Trujillo 1 leg.
(5 i k.),
Bosa^ Santa, aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sihuas.
EosA, Santa, chac. Dpt. Ancachs, prov.Hua-
ras, dist. Eecuay.
Eosa, Santa, hda. cocal, Dpt. y prov. Hud-
nuco, dist. Chinchao, en la quebrada Der-
. repentc.
Rosa, Santa$ pbl. Dpt. Junin, pro?. Jaoji,
dist. Goncepcion: habt. 1,428.
Eosa, Santa, uno de los distritos 6 porcio-
nes en quo cstd dividido el mmeral del
Gerro de Pasco.
EosA, Santa, hda. en la rivera dc Sacra Fi-
miha, Dpt. Junin prov. y dist. Pasco.
Eosa, Santa, pico ncvado : vease ApuruM'
rani J pico.
Rosa, Santa, hda. Dpt. y prov. Lima, dist
Garabayllo: habt. 60.
Eosa, Santa, hda. Dpt. y prov. Lima, dis*-
Ate: habt. 15.
Eosa, Santa, chac. Dpt. Lima, prov. Una-
rochiri, dist. Santa Eulalia.
Eosa, Santa, aid. Dpt. Lima, prov. y disi.
Ganete: habt. 02, con los de Pepiaa j
Huayabar.
Rosa, Santa, aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Gastrovircyna, dist. Haaytara:hal)t.T6,
Eosa, Santa, chac. Dpt. prov. y dist Hmd-
caveUca: habt. 10.
Eosa, Santa, chac. Dpt. Huancavelica, proT.
Gastrovireyna, dist. Pilpichaca.
Eosa, Santa, hda. de vina, Dpt. prav. y
dist. lea : habt. 86 : dista de la g\M
i leg. (3 k.): produce al ano 450qaintaJ«
de aguardiente.
Rosa, Santa, chac. Dpt. Ayacucho, piw.
Lucanas, dist. Otoca.
Eosa, Santa, hda. Dpt- Ayacucho, prot.
Huamanga, dist. Quinua: habt. 11.
Eosa, Santa, hda. Dpt. Cuzco, prov. Qnis-
picanchi, dist. Oropesa.
Rosa, Santa, distrito de la provinda dt
Lampa, Dpt. Puno : habt. 3,084.
Eosa, Santa, pbl. capital de este distiiio de
la provincia de Lampa, Dpt. Puno; a IP
86' 80" lat. y 73« 1' 12" long, a 4,078c
alt.: dista del Cuzco 37 leg. (206k.);ii
Agua GaUente 7 (89 k.).
Eosa, Santa, hda. Dpt. prov. y disL Pa-
no : habt. 58.
Eosa, Santa, distrito de la provincial
Chucuito, Dpt. Puno: babt. 1,216.
Eosa. Santa, pbl. capital de este diitiiio i
la provincia de Ghucuito, Dpt. Pono-
EosA, Santa, est. Dpt. y prov. Pono, &v
Acora : habt. 98.
Rosa, Santa, aid. y est. Dpt. Arequip»,pw^'
y dist. Gaylloma,
ROSA
— 847
ROSA
Rosa, Santa, aid. Dpt. Areqnipa. prov. Is-
lay, dist. Tambo.
Rosa, Santa, bda. Dpt. y dist. Moquegna.
EosA, Santa, cbac. Dpt. Moquegua, dist.
Ornate.
Rosa, Santa 9 Ingar, Dpt. y prov. Tacna d
1,219m. alt.
Rosa, Santa, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Iqni-
que:habt. 13.
Rosa de Ataura, Santa, pbl. Dpt. Junin,
prov. y dist. Jauja: babt. 806.
Rosa de Chontay Santa, aid. y bda. Dpt.
Piura, prov. y dist. Ayabaca : babt. 81.
Rosa de Huayabamlm, Santa, distrito de
la provincia de Cbacbapoyas, Dpt. Ama-
zonas; babt. 449 : mucbos lo denominan
simplemente Huayabamba.
BosA DE Huayabamba, Santa, villa capital,
de este distrito de la provincia de Cba-
cbapoyas, Dpt. Amazonas : babt. 296.
RosadeLima OdelosPiros, Santa, aid. Dpt.
Cuzco, prov. Convencion , en la confluen-
cia del Tambo con el Santa Ana 6 Uni-
bamba, d los 10^ 30' lat. y 76« 84' 10"
long, y a 874ni. altura: segun Castelnau
240m. alt.
Rosa de Quives, Santa, aid. y bda. Dpt.
Lima, prov. Canta, dist. Arabuay ii
1,152m. alt.: distadeLima 16 leg. (89 k.).
Rosada$ cbac. Dpt. prov. y dist. lea.
Rosalf bda. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca.
BosAL, aid. Dpt. y dist. Moquegua.
RasaleS) est. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Frias.
Rosapampay bda. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Huacar.
Rosapatjl^ bda. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Hnacar: distade Huariaca 14 leg. (78 k.).
J^osAPATA, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Quiquijana.
ROSARIO, MiNAS DE este nombre.
RosariOt mina de plata en el cerro de Je-
sus, lado N. E., Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc: ley 12 m.
RosariOy mina de oro, Dpt. Libertad, prov.
y dist. Pataz, al N. de Pataz: produce 8
marcos por cajon.
RosARio, mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamacbuco, dist. Mollepata al N. E.
de Mollepata,
Rosario, mina de plata, Dpt. Anca^cbs, prov.
Huaras, dist. Becuay.
EosARio, mina de plata en Queropuquio,
Dpt. Ancacbs, prov. Huaras, dist. Jangas.
RosariOj nuestra Se^^ora del, mina de pla-
ta a 8 leg. (44 k.) de Taquilpon, Dpt. An-
cacbs, prov. Huaylas, dist. Macate.
EosARio, mina de carbon de piedra, Dpt.
Ancacbs : d 8,100 pi^s de altura.
EosABio, mina de plata, Dpt. Ancacbs, prov.
Cajatambo: d 21eg. (11 k.) de la bacienda
de Auquimarca y d 6 leg. (27 i k)al N. de
Cajatambo.
EosARio, mina de plata en la Cordillera de
Cbacna, Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Oyon : ley 80 m.
EosARio, mina de plata en Huallac, Dpt.
Ancacbs, prov. Cajatambo, dist. Ocros:
ley 100 m.
EosARio, mina de plata en Puntabuayoc, Dpt.
Ancacbs, prov. Cajatambo, dist. Huasta:
ley 120 m.
Easario, mina de plata y plomo en Palca-
tambo, Dpt. Ancacbs, prov. Cajatambo,
dist. Ambar: ley 50 m.
EosARio, mina de plata en Pumabuain, Dpt.
Ancacbs, prov. Cajatambo, dist. Anda-
jes : ley 60 m.
EosARio, mina de plata en Quicbes, Dpt.
Ancacbs, prov. Cajatambo, dist. Oyon:
ley 112 m.
Rosurio 6 Cuera Santa, mina de plata en Au-
quimarca, Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Mangasidireccion N. 75** E. — iu-
clinacion 75° d 80° — ancbo2m.: ley 200 m.
Rosario, mina de plata en Tingo, Dpt. Ju-
nin, prov. y dist. Pasco.
EosARio, mina de plata al O. del pueblo de
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli : ley 60 m.
EosARio, mina de plata en Cayna, Dpt. Ju-
nin, prov. y dist. Pasco,
EosARio, mina de plata al E. del pueblo de
Yauli, Df>t. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli: ley 20 m.
EosARio, mina de plata al O. del pueblo de
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist,
Yauli: ley 50 m.
EosARio, mina de plata al N. E. del pueblo
de Y'auli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist,
Yauli.
ROSA
— 848 —
ROSA
Ro8Aitio,minadeplataalN. O.delpbl. de Yau-
li, Dpt. Junin, prov. Tarina, dist. Yauli.
BosARio, mina de plata al N. O. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli : ley 60 m.
RosariOy aventadero de oro, Dpt. Puno,
prov. Sdndia, dist. Phara.
KosARio, NUESTRA Senora DEL, mina de pla-
ta en el cerro de Chocchoni, prov. Lam-
pa, Dpt. Puno.
Eosario, NUESTRA Senora DEL, mina plata
en el cerro de Pomaci, Dpt. Puno, prov,
Lampa, dist. Calapuja.
Rosario^ salitreras,(8) Dpt. Tatapaca, dist.
Pisagua: ley 70 %: d 8 leg. (44 i k.) de
Pisagua.
Eosario, mina de plata en Huantajaya, Dpt.
y prov. Tarapacd, dist. Iquique.
Eosario, salitreras, Dpt. Tarapacd, dist. Pi-
ca : ley 70 %
Eosario, salitrera en el Canton de Sapiga,
dist. Pisagua, Dpt. Tarapaca : en 1872
produjo 15,000 quintales; en 1878 idem;
d 7 leg. (89 k.) del puerto.
Eosario, salitrera en el Canton de Sapiga,
dist. Pisagua, Dpt. Tarapaca: en 1872
produjo 20,000 quintales; en 1878, id. id.
Eosario, salitrera en el Canton de Pampa
Negra, dist. y Dpt. TarapacA : en 1872
produjo 58,828 quintales; en 1878 —
70,000: dista 9 leg. (50 k.) del puerto y
2 millas (8 k.) de lalinea f^rrea.
Eosario, salitrera en el Canton de Negrey-
ros, dist. y Dpt. Tarapacd : en 1872 pro-
dujo 86,000 quintales: en 1878 id.: dista
10 leg. (86 J k.) del puerto y 1 (5 ^ k.)
de la Unea ferrea.
Eosario; salitrera en el Canton de la Peiia,
dist. y Dpt. Tarapaca: en 1872 produjo
. 160,000 quintales: en 1878—180,000:
dista 12 leg. (66 ^ k.) del puerto.
Rosario de indacoyaf salitrera en el Can-
ton de Yungay, dist. Pica, Dpt. Tarapaca:
en 1872 produjo 8,000 qqtles/ en 1878 —
10,000: dista lOleg. (55^k.) del puerto.
Roifttirio de Guadalupe, cerro mineral de
oro, Dpt. Piura, prov. Ayabaca.
ROSARIO PUEBLOS Y rUNDOS, ETC.
RosarlO) aid. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayoi dist. Guadalupe.
Eosario, aid. Dpt. Libertad, pror. Pins-
mayo, dist. San Jose.
Eosario, chac. Dpt. Libertad, proT. y dist
TrujUlo.
RoSiirJOy cbac. Dpt. Ancachs, prov. SuU,
dist. Casma.
Eosario, chac. Dpt. Ancachs, pror. Ctjv
tambo, dist. Huasta.
Eosario, hda. mineral, Dpt. Ancachs, pror.
Cajatambo, dist. Andajes.
RosariOy chac. Dpt. Junin, prov. y di4.
Jauja.
Rosario $:rande9 chac. Dpi. Lima,ptoT.
Huarochiri. dist. Santa Eulalia.
Rosario eJiieOf chac. Dpt. Lima, pror. Hu*
rochiri, dist. Santa Eulalia.
Eosario, hda. Dpt. Huancavclica, proT. An-
garaes, dist. Acobamba: habt 251.
RosariOi hda. de vina, Dpt. lea, prov. Chin-
cha, dist. Humay, (en el valle de Choa-
changa): habt. 93: produco al anoSOO
botijas de aguardiente.
Eosario, hda. Dpt. y prov. lea, dist Ssn
Juan Bautista: habt. 104.
Rosario, hda. Dpt. y prov. Tacna, dist. Pi-
chia.
RosaS) aid. Dpt. Piura, prov. HoaQcabim-
ba, dist. Huarmaca: habt. 64.
Rasas, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Mag-
dalena: habt. 22.
R0SSIS9 Doctor, hda. vease Doctor Rmm.
Rosasauiy est. Dpt. Cuzco, prov. CaDchis,
dist. Pampamarca: habt. 79.
RosasuiyoCy hda. Dpt. Ayacucfao, prov.
La Mar, dist. San Miguel.
Eosasniyoc, chac. Dpt- Areqnipa, prw^
Condesuyos, dist. Chuquibamba.
Rosiuspanipa, hda. Dpt. Haancaveliea,pn>v*
Tayacaja, dist. Surcubamba: habt 65.
Rosaspata, aid. Dpt. Cuzco, prov. Caka,
dist. Lares: habt. 89.
EosASPATA, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist
San Sebastian: habt. 5.
EosAsPATA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Gandiis*
dist. Sicuani.
Rosaspat^, chac. Dpt. Puno, prov. Cait-
baya, dist. Ollachea.
EosASPATA, hda. cocal, Dpt. Pane, prov. y
dist. S^dia.
EosASPATA, hda. Dpt. Puno, prov. Saadibk
dist. Phara.
RUCM
— 849 —
RUMI
RosASPATA, hda. Dpt. Puno, prov. y (list.
Asdngaro.
RosASPATA, est. Dpt. Puno, prov. Larapa,
dist. Umacbiri.
RosASPATA, distrito de la provincia de Huan-
cane, Dpt. Puno, creado por ley de 24 de
Octnbre de 1876: habt. 8,576.
RosASPATA, pbl. capital de este distrito de la
prov. Huancane, Dpt. Puno: habt. 257.
RosASPATA, bda. Dpt. Puno, prov. AsAnga-
ro, dist. Aaillo.
Rosayoc, bda. Dpt. y prov. Huonuco, dist.
Huacar.
ROSCC'O, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Quiquijana.
Roscc'opatil* bda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Quiquijana.
Rositay saHtrera en el Canton de la Noria,
dist. Pica, Dpt. TarapacA : en 1872 pro-
dujo 6,000 quintales : en 1878—10,000:
dista 10 J leg. (58 J k.) del puerto.
B4)iiininas, tribu de Salvajes d la izquierda
del Marauon.
Royo^ hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
diet. Cujillo.
Ruttesta, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huancapon.
BuftTnine, cbac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. San Buenaventura.
Rlibi, pbl. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatambo,
dist. Mangas.
Rabiiia9 cbac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Magdalena : habt. 9.
Rucalipiy cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
Rnranapatiipa, cbac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
Rneanapataf cbac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
lacautaj) cbac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maracs, dist. Soraya.
taeanmcaii) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Cbiquian.
tncce, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dLst. Marca.
(ii(*<Jiiiy. laguna, Dpt. Lima, prov. Hua-
rocliiri: superflcie 299,748ni.: vohimen
j^'205,903m : es una de las represadas pa-
ra, aumentar las aguas del Bimac.
uema , cbac. Dpt. Lima , prov. y dist.
CAnta.
Rncrail) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Cbiquian.
Rueriscai bda. Dpt. Ancacbs, prov. Huari,
dist. Cbavin.
RllCnlla 6 liondJa, bda. Dpt. Huancaveli-
ca, prov. Angaraes, dist. Julcamarca:
babt. 19.
Rttcnsitaiif cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Huancapon.
Rncuy, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Marca.
RnchueO) cbac. Dpt. Libortad, prov. Pa-
taz, dist. Huayo.
Rndas, bda. Dpt. Arequipa, prov. lalay,
dist. Tambo.
Rues, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Gorgor.
Rnfinat cbac. Dpt. Lima, prov. Huarocbi-
ri, dist. Santa Eulalia.
Riliz 6 AncJioajoy puerto en el Huallaga a
los r 6* 8" lat.
Ruinaliaafmseaf est. Dpt. Cuzco, prov.
Cbunvivilcas, dist. Livitaca.
Rnmar^ cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua
ras, dist. Pampas.
RiimaS) cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos.
Rnmbos, bda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba : babt. 7.
Rnnii) (piedra. Q.) cbac. Dpt. Ancacbs,
prov. Cajatambo, dist. Gorgor.
RuMi, est. Dpt. Ayaoucbo, prov. La Mar,
dist. Anco.
RnmicoUcay (troj de piedra. Q.) cerro que
domina la laguna de Moina d i leg. (8 k.)
de Oropesa, Dpt. Cuzco. En ^1 se ven las
ruinasdeunantiguopalacio del inoa Huas-
car; se dice que en este cerro existen de-
positadas las riquezas de los anteriores
emperadores Incas.
RlimicotD, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Gorgor.
Rumiciicho, bda. Dpt. Juuin, prov. y dist.
Pasco.
Rliniicliaca, (puente de piedra. Q.) bda.
Dpt. Ancacbs, prov. y dist. Pomabaraba.
RuMicHACA, est. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Carbuas.
EuMicHACA, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Quillo.
Bnmichaca, Santa Genoveva de, bda. mi.
107
RUMI
850 —
RUNG
iieral, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
. Yauli : habt. 10.
EuMicHACA, hda. Dpt. Juniii, prov. y dist.
Pasco: habt. 15.
lluMiciiACA, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. San Mateo.
Itiuiiiehaca) cliac Dpt. Huancavelica, prov.
y dist. Castrovireyna.
ItuiiilGliaeA, bda. Di)t. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Lircay: habt. 93.
Rniuicliaea, aid. y hda. Dpt. Ayacucho,
prov. La Mar, dist. Chungui: habt. 216.
lluMicHACA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Cauaria.
Rumichaca) chac. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartainbo, dist. Caycay.
liuMicnACA, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba: habt. 82.
Iluiuilniasi^ (casa de piedra. Q.) paso de
la Cordillera: d 4,720utt. alt., Dpt. Huan-
cavelica.
EuMiHUAsi, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba : habt. 65.
RuMiHUAsi, pbl, Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Yanaoca: dista del Cuzco 60 leg.
(384 k.); de la Rinconada 7 (89 k.).
RuMiHUASi, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Otoca.
KuMiHUAsi, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco, & orillas del Condo-
roma.
RuiiiiliUIUO, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Andajes.
Rniuillini 6 Eumiira,hdL&, Dpt. Cuzco, prov.
Urubamba, dist. Ollantaytambo: habt. 66.
RuniiorcO) chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
Ruiiiioreoiia » hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Santiago.
Riiiiiiimnilia) (Uanura de piedras. Q.) aid.
Dpt. Cajamarca, prov. Jaen, dist. Salli-
que.
liuMiPAMPA, chac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
Ruilli|Mta, est. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Runiinillli, (pedregal. Q.) chac. Dpt. Ama-
zonas, prov. Chachapoyas, dist. Huaya-
baraba.
Riimirnnii, hda. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Cajabamba.
RuMiBu&ii, chac. Dpt. Aucacfas, proT. Hoa-
ras, dist. Yungar.
Rniiiirumi, hda. Dpt. Ayacucho, pro?. L&
Mar, dist. Ban Miguel.
Rnmirumi, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
HuMiRUMi, aids. (2) Dpt. Apurimac, piov.
Andahuaylas, dist. Huancaray: habt SOS
la una, y la otra 228.
Raiiiimiiii, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chan-
vivilcas, dist. Colqquemarca.
HuMiKum, hda. Dpt. Puno, prov. y dist
Sandia.
RniuiniutOy est. Dpt. Lima, prov. ¥»•
yos, dist. Laraos, al 0. de la haciendade
Huancache de la que la separa el ho.
Rumisapa^ aid. Dpt. Loreto, prov. Hualk-
ga, dist. Lamas: habt. 69.
EuMisAPA, chac. Dpt. Cajamarca, prov.Cho-
ta, dist. Llama.
RuiiiiticC) hda. Dpt. Puno, prov. Lsmf^
dist. Cabanilla.
Ruiuitiue^), est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
RuuiiyaeO) rio tributario del Aypena: eB
navegable.
RuiiiiyoCf chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huancapon.
RttiuiMiUy chac. Dpt. y prov. Lambayeqne,
dist. Ferrinafe.
Rnua de Coilg^OS^ aid. Dpi. Janin, pror.
Jauja, dist. Aypata: habt. 186.
Ruiialinarco, chac. Dpt. Libertad, pro?.
Pataz, dist. Tayabamba.
Runatuyo 6 RunaUdlo^ hda. Dpt. Jimin.
prov. Jauja, dist. Comas : i 14 1^.(78 L)
de Quichuay; y i 6 (88 ^ k.) de Gomaa.
Ruiical) chac. Dpt. Ancachs, prov. Pooia-
bamba, dist. Llama.
RuiieaiMra, chac. Dpt. Ancachs, pror. Ca-
jatambo, dist. Chiquian.
Ruiicuai aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prc^-
Cangallo, dist. Hoambalpa: habt 160.
Ruueuliuasi) est. Dpt, Apurimac, prov-
Cotabambas, dist. Chuquibambilla.
HuNcuHUAsi, hda. Dpt. Cuzco. prov. Aota.
dist. Limatambo.
liuNcuHUAsi, hda. D2)t. Cuzco, prov. Fart-
ro, dist. Huanoquite : habt. 87.
Ruueuntanaii, chac. Dpt. Ancadis, p«^«
Cajatambo: dist. Huancapon.
RUPA
851 —
RUYA
SandOf hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Pampas: habt. 826, con los
de AUpahuasi.
Rnndovllca, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja. dist. Colcabamba.
Rnndacasma, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Hnalgayoc, dist. Llapa.
Runiaiisac, rio tributario del Perene.
Bunipite^ chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Ghirinos.
Ronnenrajy chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Llumpa.
RantOy est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Mateo: habt. 215.
Rnntohireaf chac Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Haancaspata.
RuntoSy chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huayllacayan.
RuntH) chac. Dpt. Ancachs, prov, Huay-
las, dist. Ynngay.
EuNTU, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Garhuas.
Rantabanilia, est. Dpt. Guzco, prov. Con-
vencion, dist. Santa Ana : habt. 57.
Rn]ituinarea,ald. Dpt. HuancaveHca, prov.
Angaraes. dist. Gaja.
Rantupnnaf chac. Dpt. Junin, prov. Pas-
co, dist. Huariaca: d 8 f leg. (22 k.) de
Hnariaca.
Riuitiimilta,hda. Dpt. Guzco, prov. y dist-
Panoartambo: habt. 80.
RuntilSy aid. y est. Dpt. Hudnuco, prov.
Dos de Mayo, dist. Huallanca.
Rlipil^ chac. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist.
San Buenaventura.
Rnpac 6 Eio Grande, rio; tiene su origen
en el lado 0. de la Gordillera nevada en
la parte mas alN.de la provincia de Po-
mabamba, Dpt. Ancachs.
RuPAC, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Po-
mabamba.
RupAC, hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba: habt. 98.
Rnpaii 6 Bupas^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Ghiquian.
RupilS, chac. Dpt. Gajaraarca, prov. y dist.
Contnmaza.
Rapasc'calinasif est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabarabas, dist. Haquira.
Rnpaybamba, mina de plata, Dpt. Liber-
tad, prov. Pataz, dist. GhiUa.
Rupay-painpa^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Recuay.
RupAY-PAMPA, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Sancos.
Riiqiiia^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Llumpa.
RuQuiA, aid. Dpt. Lima, prov. Ghancay, dist.
Huaura: habt. 68.
Raraeayan, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Shupluy: habt. 65.
Riiraymarea, chac. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
Rlirecqne, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Rnrie^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Recuay.
RuRic, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
Ruricanclia, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambo, dist. Mangas.
Rnricayany hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Shupluy : d 4 leg. (22 k.) al Sur
de Yungay.
Rnricocha, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Biirichlnchay, mineral muy rico de plata
cobre y algo de oro, en la quebrada de
Mallas al S. O. del pueblo de Huari al
pi^ de la Gordillera, Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Huari. Algunas minas dan hasta
50 mar cos por cajon.
Rurls, est. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Poma-
bamba.
RuRis, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Luis: habt. 861.
Rnrintanibon, hda. Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Santa.
Riiriseliinelian^ , chac. Dpt. Ancachs,
prov. Gajrttambo, dist. Ambar:
Rnrpo, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Huancaray.
Ruriqniaii^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
Rurillliarca9 aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Gaja: habt. 171.
Rusciltaiisen9 cliac. Dpt. Ancachs, prov.
Gajatambo, dist. Huancapon.
Riistiiipallana) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Sauta, dist. Casma.
Riiya^ hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Santa Rosa.
s
Advertencia. — Las palabras que no se eucueutren con S al principio 6 medio do dircion, bfisqnenK
con Ch, con Z, con C 6 Sh; si le siguen las vocales *, 6, f.
S, — Ebta letra tiene tree prouunciaciones
muy distintas : la primera coino eu Caste-
llano ; la segunda algo parecida a la cll^
pero tiilvada y la tercera algo' parecida a
la z pero aspirada, por esto Lay fi*ecueu-
tes errores eu la ortograffa y de aqui
proviene que algunats palabras que debe-
rian escribirbe cou s, be e»cribeu con eh, y
vice-versa y otras sh y a veces con st, pe-
ro nostros escribimos generalmente con 8.
SaajMya, {Saapi elciego degotasorena: Saa-
patha cierto oficio como fiscal. Ay.) quebra-
da, Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist. Zepita.
Sahajo, lida. Dpt. prov. y dist. lea.
Sabaloyaco, mal paso en el rio Huallaga,
abajo del pueblo del Valle.
Sabaiia, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Llapa: habt. 232.
Sabaudia, distrito do la provincia y Dpt.
de Arequipa: habt. 1,022.
Sabandia, (si es Quecliua Sapan solo, uno 6
una ; tin arena; si es corrupcion de Sapan
thia significa sapan abas to, bien — thia
lejos, el fin 6 termino del mundo. Ay.)
pbl. capital del distrito de su nombre,
Dpt. y prov. Arequipa : a 2,460ni. alt. El
pueblo solo tiene una calle, pero de
mucha extension, con hermosas casas de
campo a donde concurren las fatnilias de
Arequipa a tomar banos : estd rodeado
de chacras en andeneria perfectamente
cultivadas: bay varies manantiales de
agua muy trasparente y se liau fabricado
grandes pozos 6 banos. Es un lugar ver-
daderamente delicioso y compctidor de
Tiabaya y Tingo: habt. 924: dista de Are-
quipa 1 leg. (5 i k.).
Sabaya, cbac. Dpt. Moquegua, dist. Ornate,
Sahayiio, distrito de la provincia dc Anto-
bamba, Dpt. Apurimac: habt. 1,558.
Sabayno, (Sapaffui ser iiuico. Q.) pbL cen-
tal de este distrito, de la provincia de in-
tabamba, Dpt. Apurimac : habt. 210.
SabsCf est. Dpt. Apurimac, prov. Cotabim-
bas, dist. Huayllati.
Saca,(desencajar. Q.; Sakha sen tide, beiifi-
do — ^'at'ca alcahuete. Ay.)ald.Dpt.JiioiL
prov. Tarma, dist. Acobamba: habt. ^.
Saca<;a, (pdjaro de la puna parecido i h
perdiz; aaccacca huesos de muerto. ({.;
exhalacion ignea que se ve de dia; ucea
alcahuete ; xacc-ha aborturas de la Mssn,
concavidad. Ay.) aid. y est. Dpt. Cnacs
prov. Calca, dist. Pisac : habt. 75.
Sacacaiii) chac. Dpt. Guzco, prov. C«db&
dist. Layo.
Sacacani, cerro mineral de plata en k pro-
vincia y distrito de Asangaro, Dpi. Puno.
Saoacani, est. Dpt. Puno, prov. y dist. A£«j-
garo : habt. 4.
»Sacaceo, aid. Di)t. Puno, prov. HnanciiK.
dist. San Taraco: habt. 193: esia aW«U
clasifican con el nombre de Sacaccarr> eor-
rupcion de SuUcaaro el segnndo 6 tfiK«-
ro en 6rden, en Aymara.
Sacacco, (Hilaccaro) aid. Dpt. Puno, pw»
Huancanc. dist. San Taraco: habkiS^
(vease Hilaccaro),
Sacacco, est. Dpt. Puno, prov. CanJ»j*.
dist, Cuyucuyo.
^caehla, est. Dpt. y prov. Puno, dist Ctt-
cuito,
Sacachique , hda. Dpt. Libcrtad. prov.j
dist. Trujillo: a 2 leg. (11 k.) dcTrujiiis.
Sacahucella, hda. Dx)t. y prov. Cnzco, &st
San Sebastian.
SAGA
— 853 —
SACO
Sacalltly aid. y hda.Dpt. Piiira, prov. y dist.
Ayabaca: habt. 231.
Sacallanay est. Dpt. Lima) prov. Huaro-
chiri, dist. San Damian.
S^icnmaca, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
0tu8co, dist. Lucma: habt. 104.
Sainncachi, (Saccancachi sal de huesos de
muertos. Q.) est. Dpt. y prov. Pauo, dint.
PaucarcoUa.
Sacancachi, hda. Dpt. y f rov. Puno, dist.
Goata.
Sacancachi, aid. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Chupa: habt. 196.
Sacancachi, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Pichacani.
Sacancaniy est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Sacanche) (huesos de nuestros muertos. Q.)
aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga, dist.
Saposoa, & orillas del Huallaga y d. 4 leg.
(22 k.) al N. de Juanjiii: habt. 283.
Saeapa^ (casoabeles de los indios. Q.) aid.
Dpt. Tacna, prov. Arica, dist. Lluta.
Ssicari, (ocioso. Ay.) est. Dpfc. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Ccapacmarca: habt. 69.
Sacari, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist.
Have: habt. 339.
Sacasknaylla , hda. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. Belen : habt. 13.
Saca si pue<les, sahtrera, Dpt. Tarapaca,
dist. Pisagua: dista de Pisagua 9 leg.
(50 k.).
^^eata (sacca pescar con red 6 cierto ins-
trnmento llamado sacca. Ay.) est. Dpt.
Arequipa, prov. Caylloma, dist. Callalli.
Sacata, chac. Dpt. Moquegua, dist. Caru-
mas.
Sacata, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
tSacatani) hda. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Zepita: habt. 41.
fibieatillaf hda. Dpt. y dist. Moquegua: u
990m. alt.
Srteay> hda. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dlBt. Aplao.
liliCif ya^ cerro en la Cordillera que sirve de
Hmite entre el Perii y BoUvia al E. del
Dpt. de Tacna.
UcAYA, rio: nace en la Cordillera, casi en
los limites con Bolivia, corre al 0. en di-
reccion a Pica, pero sus aguas no Uegan
por ser escasas.
SacCj {Sacca pescar con red 6 con cierto ins-
trumento llamado asi: alcahucte. Ay.) aid.
y hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas,
dist. Colqquemarca.
8accaiia, hda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
Saccapaiia 6 Saccapara, aid. y hda. Dpt.
Cuzco, prov. Chunvivilcas, dist. Colqque-
marca: habt. 92.
Saccllapachay hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Cabana.
Saeeiliceata, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colqquemarca.
SaccoseruZy chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Saccracliacra , chac. Dpt. Huaucavelica*
prov. Casti'ovireyna, dist. Huachos.
Saci'rapata, chac. Dpt. Cuzco, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
Saecsa^ {Sacm hartarse; Sa^csa andrajoso.
Q.) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Puquio.
Sacesaccero, (se pronuncia Sacsatjiiero, Q.)
pbl. Dpt. Huancavelica, prov. y dist. Cas-
trovireyna : habt. 260.
8aecsamarca, (lugar de abundancia. Q.)
pbl. Dpt. prov. y dist. Huancavelica:
habt. 829.
Saclisamauca. aid. y hda. Dpt. Ayacucho,
prov. Parinacochas, dist. Lampa.
Saccsamarca 6 Sursamarca, est. Dpt. Apu-
rimac, prov. Abancay, dist. birca : habt.
Sacsarac, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Lampa.
Saecltabanibay est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Chiara.
Sactiiahnayeo, chac. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Anta.
Sacchayociminpa) est. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Velille.
Sac'Iacaca, (coiTupcion de Saccra malo, vil;
coca pietlra. Q.) aid. Dpt. Junin, prov. y
dist. Tarma.
Saclapata^ hda. Dpt. Puno, prov. Lampa^
dist. Nunoa.
Saello, aid. Dpt. Cuzco, prov. ydist. Paruro.
SacIIo 6 Llacllo, aid. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. CaJca: habt. 79.
Saco^ chac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Acas.
SACK
854 —
SACS
Saco, (corrnpcion de mcca^ red para pescar;
6 de sacco cafia delgada. Q.) pbl. Dpt. Ju-
nin, prov. Tarma, dist. Yauli; habt. 190:
dista de Tarma 7 J leg. (43 k.); de la Oro-
ya 1 J (9 k.) ; y de Yauli 2 (11 k.).
Saco, aid. Dpt. Piino, prov. Carabaya, dist.
Coasa.
Sacoaya, chac. Dpt. Moqucgua, dist. Ubi-
nas: habt. 181.
Sacoiuiay^ aid. y lida. Dpt. Piura, prov. y
dist. Ayabaca: habt. 86.
Sacolaiiiy est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Sacos, punas, Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Sacpillay, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
Sacraca^ (Sakhra flaco. Ay.; Saccra malo,
vil. Q.) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas, dist. Lampa: habt. 226.
Sacracaiiclia, (lugar malo, vil. Q.) mina
de plata al 0. del pueblo de Yauli, Dpt.
Junin, pro7. Tarma, dist. Yauli: ley 50
marcos.
Sii^rafaniilia, hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
8ACRAMENT0, ^hnas de este nombre.
Sacraineiit>09 mina de plata en el cerro de
Jesus, lado N., Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc : ley 20 m.
Sacramento, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Santiago deChu-
co, al S. de Santiago de Chuco.
Sacramento, mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huaylas, dist. Yungay. Tiene Blen-
da (Sulfuro de zinc) conocidacon el nom-
bre de Chumbe: dista 2 leg. (11 k.) de
Yungay.
Sacramento, mina de plata en Tacraranra,
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Yun-
gay.
Sacramento, mina de plata en Tanas, Dpt.
Ancachs, prov. Cajatambo, dist. Chi-
quian : ley 100 m.
Sacramento, mina de plata en Chanca, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Cajatambo.
Sacramento, mina de plata al 0. del pue-
blo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. YauU : ley 100 m.
Sacramento, mina de plata, Dpt. Huanca-
velica, prov. Angaraes, dist. Lircay; alO.
de Lircay: ley 15 m.
Sacramento, mina de plata en Haantftja-
ya, Dpt. Tarapaca, dist. Iqiiiqne: lej 18
marcos.
Sacramento, sahtrera, Dpt. y prov. Tanpi-
ca, dist. Pica : ley 70 'f.
Sacramento, salitrera en el Canton Argmfi-
na, dist. Pica, Dpt. Tarapaca: en 1872^
dujo 168,000 quitales: en 1873—224,000:
dista 10 le^. (55 i k.) del puerto.
Sacramento, salitrera en cl Canton de Xe-
greyros, dist. y Dpt. Tarapaca: en 18Ti
produjo 17,000 quintales; en 1873-
29,000: dista 9 ^ leg. (53 k.) del pnetto.
Sacramento, salitrera en el Canton de Sapi-
ga, dist. Pisagua, Dpt. Tarapaca: en l8Ti
produjo 38,000 quintales: en 187SiL:
dista 7 leg. (39 k.) del puerto.
SACRIMEXTO^ fundos, etc. de ksie xomeu.
SacranientO) pampas. Sc da cstenombw
a la region de la montaiia 6 bosqnes eeo-
prendida entre los rios Hnallaga t Uca-
te. La fertilidad de sus tierras, los nuw-
rosos rios navegables que la atraviesan en
distintas direcciones y su bnen tempe-
ramento dan motivo para suponcr fx
con el trascurso del tiempo sera nn p»
poblado y rico.
Sacramento, hda. mineral, Dpt. Junin, pr»^.
y dist. Pasco.
Sacramento, chac. Dpt. y proT. lea, ut-
Palpa.
Sacramento, hda. Dpt. Arequipa, pror.Cit-
tilla, dist. Huancarqui.
Saeramolino* chac. Dpt. Janin, pior. Tar-
ma, dist. Acobamba.
Sacropo, cerro cerca de Surco, Dpt. Iin».
prov. Canta.
Sacristania^ chac. Dpt. Lima, proT. B»
rochiri, dist. Santa Eulalia.
Sacsa, (hartarse. Q.) pbl. Dpt. Junin, frm.
y dist. Jauja: habt. 170.
Sacsa, laguna, Dpt. Lima, prov. Hnarofii-
ri : superficie l'165,008ni vcJnffiff .
5T)G7,059ni.; A 436ni. alt.: es unadeki
. represadas para aumcntar las jw:nt.-» os
Bimac.
Sacsalhimba, chac. Dpt. Cajamarca. ^*
y dist. Chota.
SACT
855 —
SACHA
SacsaccerO) (se pronunciau Sacsaquero abun-
danteen inadera. Q.) j^bl. Dpt. Huancave-
lica, prov. y dist. Castrovireyna.
SacsahnailUlU) {Sacsa hartarse, laiaman al-
cou. Q.) est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Asapa.
jSacsahuaman, autigua fortaleza de los Incas
que domiua la ciudad del Cuzco : estd eu-
ti'B los rios de el Huatanay y el Eodadero
en un cerrito de rocas raetaiii6rficas y de
varias clases, que tiene 228 inetros de al-
tura sobre la plaza principal del ("uzco y
a 8,587™- sobre el nivel del mar : por el
lado que mira a la ciudad es muy escar-
pado, y el camino para subirlo estd por
cl lado del Bodadero. La descripcion de
esta gigautesca fortaleza que prueba el
adelanto de los lucas, la liemos dado cu
e\ articnlo Cuzco, ciudad.
Sac'SfllinaiKH) lida. Dpt. Junin, prov. Pas-
co, dist. Huariaca.
Sacsahuasiy lida. Dpt; y prov. Huanuco,
dist. Panao.
Sac^sallflf cbac. Dpt. Huaucavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Santiago de Chocor-
vos.
^esiliuar, pbl. Dpt. Tacna, prov. Arica,
dist. Socoroma.
I^IIC^sailiarca) (pais 6 lugar de abundancia.
Q.) aid. y cbac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
jAcsAMARCA, pbl. Dpt. prov. y dist. Hnan-
cavelica.
lacsaiuarca,est. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
mauga, dist. Qninua: habt. 82.
Iacsamabca, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gailoj dist. Sancos: babt. G86.
aesaiiiarea, lida. Dpt. Apurimac, prov. An-
<2ahuaylas,dist. Talavera: dista deTala ve-
ra i leg. (3 k.).
ACSAMABCA , est. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Sirca : habt. 50.
ICSaili, (estar lleno, liarto. Q.) aid. Dpt.
Puno, prov. y dist. Lampa.
te:sara9 pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Parina-
coclias, dist. PuUo: babt. 888.
CStkA 9 est. Dpt. Tarapac^ , dist. Iqui-
que.
csunifl) est. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Matucana.
Ct^, San Fernando de, (Sacta mayor,
aporrear. Q.) bda. de viiia, Dpt. prov. y
dist. lea: el aguardiente Italia que pro-
duce tiene mucha estimacion.
Sacta, lida. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivil-
cas, dist. Livitaca: Labt. GO.
Sactey, est. Dpt. Aacachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Saeuaya, aid. Dpt. y prov. Moquegua, dist.
Carumas: babt. 215.
Sacuy^ cbac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Lampian.
Sacuyo, lida. Dpt. y prov. Pano, dist. Aco-
ra: habt. 211, con los de Tunquipa.
Sacliabaiiiba^ cbac Dpt. Ayacucho, i)rov.
Lucanas, dist. Laramate.
Sachabamba, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Chiara : habt. 22.
SachaC) {Sacha arbol, monte, vegetacion.
Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispicanchi,
dist. Quiquijana : habt. 140.
Hacliaca, distrito de la provincia y Dpt. Are-
quipa : habt. 2,676.
Sachaca, (/Sac/taca genitivode*Sac/tfl. Q.) pbl.
capital de este distrito, Dpt. y prov. Are-
quipa: habt. 581: dista de Arequipa 1 leg.
(5 i k.).
SachacotO) pbl. Dpt. Huancavehca, prov.
Tayacaja, dist. Surcubamba: habt. 286.
Saehaeliiii, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Saehaiuacora, tambo en el camino de Aya-
pata d San Gaban, mas adelante del Tam-
bo de Quiton-Quiton: estd a 2,768m. alt.
Dpt. Puno, prov. Carabaya.
SachaoraU) aid. Dpt. prov. y dist. Huanca-
velica: habt. 80.
SacliaorccO) est. Dpt. Huancavehca, prov.
Angaraes, dist. Acobamba: habt. 87.
Sacliapata) tambo en el camino de Ayapa-
ta d San Gaban. Este nombre es gen^-
rico a los tambos inmediatos d la monta-
na; y su etimologia quechua lo indica:
Sacha monte, vegetacion, planta, y pa-
ta pequeiia Uanura elevada, 6 meseta 6
anden.
Sachapata, tambo cerca del de Quiton-Qui-
ton, Dpt. Puno, prov. Carabaya.
Sackapuiia, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Acobamba, habt. 16: dis-
ta de Acobamba 4 leg. (22 k.).
Saeha-raccay, hda. Dpt. Ayacucho, proy.
SAHU
— 856 —
SAHU
La Mar, dist. Anco : dista de San Miguel
4 leg. (16 i k.).
Sflchaypina, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nouoa.
8achira, lida. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist, Mamara.
Saclmapata) aid. Dpt. Ayacucho. prov.
Huamanga, dist. Qninua.
Sachuara, est. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vDcas, dist. Santo Tomas : babt. 28.
Saeltuni, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Cbu-
cuito.
SaeilZy mina de plata en el cerro de Jesus,
lado N., Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc.
Sllt;a» — Advertencia: los nombres que prin-
cipian con Saga deben ser corrupcion de
Sacca,
Sa;^, mina de plata al 0. del pueblo de
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli : ley 30 m.
Sapaball, cbac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
macbuco, dist. Santiago de Cbuco.
Sagachajt chac. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
SfljS^allo, aid. Dpt. y prov. Tacna, dist. Lo-
cunuba: babt. 84.
Sagata^ aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Cujillo.
SaiBreua^ v6ase Sajena,
SafpnachicOy hda. Dpt. Cussco, prov. Anta,
dist. Sunte.
Sag;oll09 bda. Dpt. y prov. Tacna, dist. Lo-
cumba: dista de Tacna 20 leg. (Ill ^k.);
deLocumba 2 (11 k.).
Sagrachi) chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
Sag;rari09 mina de plata en Auquimarca,
Dpt. Ancacbs, prov. Cajatambo, dist. Man-
gas : ley 100 m.
Sagrario, mina de plata, Dpt. Ancacbs, prov.
Cajatambo. *
Sagrario, cbac. Dpt. i?uno, prov. Caraba-
ya, dist. Usicaj^os,
Sagrario, lavadero de oro, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Usicayos.
SaiCtOC'OtO, aid. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ituata.
Sainian del CielO) hda. Dpt. y prov. Cuz-
co, dist. San Bias: habt. 19.
iSahliaC) {Sahua enlazar; amagar con ac-
cion torpo. Q.) est. Dpt. Apurimae, pov.
Cotabambas, dist. Mara.
^iahaacari) hda. Dpt. Arequipa, prov. Ca-
mana, dist. Acari.
Sahuacari, cerro entre Yauca y Acari, Dpi
Arequipa, prov. Camand.
Sakuaiiisi, aid. Dpt. Puno, prov. y dist
Asaugaro : habt. 784.
SahUiieca^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Cbim-
vivilcas, dist. Colqquemarea.
Saliuaollique 6 Saluiahig, aid. y est. Dpi
Libertad, prov. Otusco, dist. Uaqnil: habt
265.
Saliuaiui, chac. Dpt. Lima, pror. Casta,
dist. Arahuay.
Saliuaiiaui, est. Dpt. Arequipa, prov. Cav-
Uoma, dist. Tisco.
Sahuaiiayy hda. Dpt. Apurimac, prov. j
dist. Abancay : habt. 56.
Sahuanay, aid. Dpt. Moquegua, dist Pa-
quina: dista de Moquegua 26 leg. (145 k.);
de Esquino 6 (28 k.); y de PoquiaaS
(33 i k.).
Sahnaiicayy (soy enlazador. Q.) aU. Dpt
Cuzco, prov. Quispicanchi, diat. Marca-
pata : habt. 379.
Sahliapata^ hda. Dpt. Ayacucho, prov.Haa-
manga, dist. Quinua: habt. 11.
8ahiiauqqneya, cerro nevado qae forma
parte de la gran cadena Tolcinica de Sa-
rasara, Compuna, Misti, Ubuias, Tate-
paca y otros.
Sakuaraiii) chac. Dpt. Puno, prov. y dbt
Sandia.
Sahlias, caleta a los 16*» 54' latjl^^
19" long.: su fondo es de 8 a 18 hra»=,«
3 cables de tierra ; carece de abriga
Sahiia-saliua^ est. Dpt. Lima, prov. Hoa-
rochiri, dist. San Lorenzo de Qniati.
Sahua-sahua, hda. Dpt. Cuzco, pror. Fk«-
ro, dist. Omacha.
Sahnatiroay {Sahva enlazar; tica phnoaje^
flor de varios colores. Q.) aid. Dpt Rs-
ra, prov. Huancabamba, dist. Hoannaca:
habt. 180.
Saliuayy (cnlazadura. Q.) aid. Dpt. Haa-
nuco, prov. Dos de Mayo, dist. Chq««.
Sahiiayaeo, aid. y hda. Dpt, Cnaco, p^.
Couvencion, dist. Echarate: babt 901-
Saliueaua, chac. Dpt. Cuzco, prov. Ckfi*
vivilcas, dist. Colqquemarea,
SALA
— 857 —
SALA
Suliuiudo, chac. Dpt. Cajamarea, prov. y
dist. Chota.
8iiliainto, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Chupamarca.
Sahuinto, est. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Abancay.
Sflliuiipuquio, mina de plata en el mineral
de Ariralma, Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Salamanca.
8ajaina 6 Sahanm^ volcan en la Cordillera,
de Tacora : su figura es c6nica.
Hajay, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Pa-
ruro: babt. 14.
Sajeim, cbac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Sajena, cbac. Dpt. Moquegua, dist. Carumas.
SHJiiatfl) cbac. Dpt. Puno, prov. y dist.
Siindia.
Sal, Cerbo de la, sitnado entre los rios Pau-
cartambo y Kuniansac. Este cerro es la
terminacion de la cadena que de Pasco
va al E. y se pierde en la inmensa llanu-
ra de los boaques : domina toda la region
de la montana : es elevado, de figura c6-
uica y de su cumbre so ve la Cordillera
de Junin : estd cubierto de bosque; Uene
una veta de sal bomun de calidad exce-
lente y cuyo espesor no es m^nos de diez
luetros. Se ba becbo c61ebre porque los
indios salvajes delas distintas tribuscon-
curren d sacar de 61 la sal que necesitan
y que no se encuentra en otras partes.
!Este cerro tiene que ser el punto c^n-
trico de defensa de todas las Golonias
que seestablezcan en las orillas del Cban-
' cbamayo y demas rips cercanos. Se cal-
cula que dista, en linea recta, como 10 le-
giias del Cerro de Pasco; de suerteque una
vez abierto el camino de la montana, el
mineral de Pasco se proveerd de esa sal.
Sat., lugar, Dpt. Amazonas, prov. y dist.
' Oliacbapoyas : dista de Cbacbapoyas 8
leg. (44 i k.); de Escalera 1 (5 i k.).
2^1 de ObispO) Canton salitrero, Dpt. Ta-
rapacd, dist. Pisagua babt. 1,809: dista
de Pisagua 6 leg. (88 i k.).
&jLi^ DE Obispo, salitrera, Dpt. Tarapaca,
* dist. Pisagua: ley 70 f.
Slftlabambfl, cbac. Dpt. Cajamarea, prov.
Chota, dist. Cutervo.
^alacat, est. Dpt. Cajamarea, prov. Celen-
' *din, dist. Soroohnco: babt. 450.
Salachar, est. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamacbuco: babt. 120.
SaladOy aid. Dpt. Cajamarea, prov. Jaen,
dist. Cbirinos.
Salado, bda. Dpt. prov. y dist. Puno.
Salado, valle que se extiende desde el pue-
blo de Curibaya basta la bacienda de Ite,
Dpt. y prov. Tacna.
Salalllial, (corrupcion de Sarahualu una
medida de peso como la onza; costumbre,
modo de vivir : hualu antiguamente. Ay.;
Sara maiz, peso, feo. Q.) aid. y bda. Dpt.
y prov. Cajamarea, dist. Asuncion : babt.
892.
Salala, bda. Dpt. Piura, prov. y dist. Huan-
cabamba : babt. 192, con los de Sapun y
Cbulucanas: dista de Huancabamba 6 leg.
(88 i k.).
Salamanca^ {Salamanca corrupcion de Sa-
ra maiz, y maruni olla. Q.) aid. y bda. de
cana, Dpt. Libertad, prov. Tmjillo, dist.
Cbocope: babt. 97: dista de Cbocope
i leg. (8 k.); de Malabrigo 5 (28 k.).
Salamanca, cbac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate : babt. 19.
Salamanca, molino de, chac. Dpt. y prov.
Lima, dist. Ate: babt. 18.
Salamanca, distrito de la provincia de Con-
desuyos, Dpt. Arequipa: babt. 1,808.
Salamanca, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Condesuyos, Dpt. Arequipa:
babt. 1,022.
Salame, cbac. Dpt. Cajamarea, prov. Hual-
gayoc, dist. Santa Cruz.
Salamillaf aid. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Queroeotillo : babt. IB.
Salaua^ hda. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
SuUana.
Salapata, bda. Dpt. Huanoavelica, prov.
Tayacaja, dist. Anco: babt. 240.
Salaquis 6 Lalaquis, est. Dpt. y prov. Caja-
marea, dist. San Pablo: babt. 268.
SalariO) cbac. Dpt. Cajamarea, prov. y dist.
Contumaza.
Salario, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pataz^^
dist. Tayabamba.
SalaS) cuesta en el camino de Cbacbapoyas
d Moyobamba: es una de laa mas frago-
sas en el Perii.
SalaSf distrito de la provijioia y Dpt. d^
Lambayeque : babt. &,167»
loa
SALC
— 858
SALI
Ca'-.as, pbl. capital de este clistrito de la pro-
viiicia y Dpt. de Lambayeque: habt. 466:
dista de Liimbayeque 23 leg. (128 k.).
Sulavelhif cliac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Salavcrri, puerto mayor, pocas millas al S.
del de Huanchaco, al pi^ del Morro de
Carretas; con fondo de arena de 6 i & 6
brazas y a ^ milla de tierra. Hay tasca:
y la mar revienta d poco distancia de la
play a. Este puerto se ha establecido nne-
vamente en lugar del de Huanchaco, por
sev mejor, y mas seguro. El pueblo nuevo
se construye con rapidez. Desde la pla-
ya parte un ferrocarril hasta el valle de
Chicama, pasando por Trujillo. En cuan-
to a su movimiento maritimo vdase Huan-
chacOf puerto.
Sdlazart est. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Luya : habt. 12.
Salazar, alto 6 cerrito, al JT. de lapimta d®
Chocalla.
Salcabiuilbay distrito de la provincia de Ta-
yacaja, Dpt. Huancavelica : habt. 4,916.
Salcabamba, (Salica tierra desierta; pampas
llanura. Q.) pbl. capital de este distrito
do la provincia de Tayacaja, Dpt. Huan-
cavelica: habt. 1,124.
Salcaclinpan, hda. Dpt. Junin, prov. Pas-
co, dist. Pallanchacra : habt. 84: dista de
Fallanchacra 1 leg. (6 i k.).
Salcaliuasi, (casa desierta. Q.) pbl. Dpt.
HuancaveHca, prov. Tayacaja, dist. Sal-
cabamba: habt. 889.
Salcailtay, cerros nevados en la Cordillera
uevada de Huadquiiia al Cuzco: hay dos
cumbres 6 picos de este nombre, el de la
izquierda se llama China Salcantay y Sal-
cantaij kembra el de la derecha : entre es-
tos estd el paso de la Cordillera al valle
de Santa Ana, llamado puerto de Salcan-
tay, al mismo nivel de la nieve perp^tua.
La quebrada j rio al pi^ de estos cerros
tambien se llaman Salcantay.
Salcafiay est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
Salcapata) est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Chuquibambilla.
Salcekilcas hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Auta. I
SalcedOf est. Dpt. Loreto, prov. Atto Ana-
zonas, dist. Jeveros.
Saloedo, hda. Dpt. prov. y dist. Ic*: hibt
124.
Salcedo, mina de plata, prov. y dist. Pono
en el cerro de Laraycota 6 Laracota; ei-
lebre por la mucha plata que se 8ao6 de
ella.
Salcedo, hda. Dpt. prov. j dist. Pono:
habt. 78.
Salcot, chao. Dpt. Cajamarca, prov. j &L
Contumaza.
Salerns, pampa al S. 0. del paeblo d« Ess
Juan de Lucanas.
Sales, aid. Dpt. Puno, prov. Chacmto, dost
JuU : habt. 240.
Salfra^ne, rancho, Dpt. Libertad, pro?.
Pacasmayo.
Sal^dOf chac. Dpt. Ancaohs, prov. j dist
Santa.
SalhapaHf hda. Dpt. Lambayeqae, pror.
Chiclayo: dist. Sana.
Salhna, lagunita al N. de la de Parinaoo-
chas y muy cerca de &ta.
Sallna^ fondeadero en la bahia de Seehina.
Salina, asi se llama parte de la playa de la
bahia de Sechora.
Salinas, cerro; asi se llama el mas derado
de los que corren al N. de la Haradan
de Salinas; est4 inmediato k la playa y an
pooo apartado de los demas cerros. Tieot
866m. 74 de altura.
Salinas, bahia doblando la pimta de Bt^;
se encuentra esta bahia qae pen^ra tns
millas con buen fondeadero en caalqaiar
punto de 7 d 8 brazas, 7^268 cables da
tierra: hay marejada j reventazon an la
playa.
Salinas, punta d los 11* 18' 10" laL y 79»
69' 44'' long.
Salinas, aid. Dpt y prov. Pinra, dist. Sa-
chura.
Salinas, mina de plata en el eerro de Sal
Francisco, lado £., Dpt. Cajamarea, pnv.
y dist. Hualgayoc.
Salinas, cerro mineral de plata en el dxstnis
de Becuay, prov. Hoaras, Dpt Anrarhs.
Salinas, chac. Dpt. Lima, prov.
dist Huacho: a 6 leg. (27i k.) de
existe el rico depdsito de sal que
tituye el principal comeroio de
SALI
— 859
SALT
SiuyAB, hda. Dpt. Lima, prov. y dist. Chan-
cay: habt. 75.
Saijkas, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate : habt. 10.
Salinas, aid. Dpt. lea, prov. Ohincha, dist.
Pisco.
Salinas, aid. Dpt. Aparimao, prov. y dist.
Andahnaylas : habt. 150.
Salinas del Puente, aid. Dpt. Aparimao,
prov. y dist. Andahuaylas : habt. 80.
Saunas, laguna, Dpt. Puno, prov. Huan-
oane: no tiene dasagiie.
Salinas, pbL Dpt. Puno, prov. y dist. Asan-
garo : cerca del pueblo hay una laganita
de cnyas agaas sacan la sal.
Salinas, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Chihuata:habt. 110.
Salinas, est. Dpt. Moquegua, dist. Ubinas :
habt. 55.
Salinas, hda. Dpt. Moquegua, dist. Omate.
Sallni^yat est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Lorenzo de Qninti.
Salanillo, caleta A los Id^ 58' 50" lat. y
78* 89* 4" long. Carece de abrigo; su fon-
do es de arena gruesa y piedras, de 7 a
11 brazas y ^ ^ milla de tierra y con
mncha reventazon en la playa. Por aquf
ae embarca la sal que se saca de las Sa-
linas llamadas de Pisco, que estan 2
millas al interior.
SalilNiyoo, aid. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Carhuamayo : habt. 28.
Salitraly distrito de la provincia y Dpt. de
Piiira: habt. 1,278.
Salitbal, aid. y hda. Dpt. y prov. Piura,
dist. Salitral: habt. 408.
Salitral, chac. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Sullana.
Salitral, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Querocotillo: habt. 168.
Salitbal, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tumaza, dist. Trinidad.
Salitral, chac. Dpt y prov. Lambayeque,
dist. Motupe.
Sax^itbal, hda. Dpt. Lambayeque, prov.
Chiclayo, dist. Saiia : habt. 38.
Salltml, chac. Dpt. Liber tad, prov. Tru-
jillo, dist. Santiago de Cao.
Salitbal, chac. Dpt, Libertad, prov. y dist,
Tmjillo,
SALrTBAL, hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Huarmey.
Salftral, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Salitral de More, hda. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. Chepen.
Salitre, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Contumaza.
Salitre, chac. Dpt. Libertad, prov. Traji-
Uo, dist. Chicama.
Salitbb, hda. Dpt. Libertad, prov. Trujillo,
dist. Vim : habt. 100.
Salitbe, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Moro.
Salitbb, hda. Dpt. Lima, prov. Canete, dist.
Mala: habt. 556.
Salmanay, aid. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina: dista de Moquegua 88 leg. (185 k.);
de Puquina 6 (83 J k.).
Salpaque, hda. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. San Pedro : dista do San Pe-
dro 1 1 leg. (8 k.).
Salpicolf rio, v^ase Apisonchoj rio.
Salpo, distrito de la provincia de Otusco,
Dpt. Libertad: habt. 2,265.
Salpo, (puede ser corrupcion de Sallca, tier-
ra desierta. Q.) pbl. capital de este dis-
trito de la provincia de Otusco, Dpt. Li-
bertad: habt. 1,285: dista de Otusco 4
leg. (22 k.).
Salta, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Santia-
go: dista de lea 4 leg. (22 k.).
Saltac, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Surite.
Salteada^ mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Santiago de
Chuco.
Salteada, mina de plata en la veta de Co-
Uaracra, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Becuay.
Saltbada, minade plata en Pariahirca, Dpt.
Junin, prov. y dist. Pasco.
Saltin, chac. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Matara.
Salto del frayle, asi se llama uno do los
cerritos del N. del Morro Solar, quo dfi
vista A la playa de Conchan. Tambicu se
denomina Punta de Chornllosi a los 12**
10' 80" lat. y 79*» 24' 24" long.
Saltrapon, hda. Dpt, Lambayeque, pro-^
y dist. Chiclayo.
SALLC
— 860 —
SAMA
Salado, roca, a los 18* 46' 26'* lat. y IS^ W
64* long. Esti casi siempre oomo d. ires
pi6s bajo de agua, y por eBto es may pe-
ligrosa.
l^alayO) est. Dpt. Puno, prov. y dist. Asan-
garo.
l^alYacioa,rio tributario del Madre deDios:
caee en las faldas de las crestas escarpa-
das que dooainan este ho.
Salvador, San, chao. Dpt. Guzco, prov.
Quispicanchi, dist. Quiquijana.
Salvador, San, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Gal-
ea, dist. Pisac: habt. 547.
SalTi) chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Mag-
dalena.
Salvlani, est. Dpt. Puno, prov. Oarabaya,
dist. Ajoyani: habt. 07.
Salvicnta, ohac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Oyon.
SallaCy (Salla pefias. Ay.; amor torpe. Q.)
cbac. Dpt. Apnrimac, prov. Cotabambas,
dist. Haquira.
Sallag, hda. Dpt. Cazoo, prov. Anta, dist
Surite.
Sallac, aid. y hda. Dpt. Gazoo, prov. Qois
picanchi, dist. Uroos.
Sallacos, chac. Dpt. Ancachs, prov. Haa
ras, dist. Ayja.
Sallalliy est. Dpt. Ayacacho, prov. Haa
manga, dist. Quinaa: habt. 110.
Sallalli, hda. Dpt. Aparimac, prov. Gota
bambas, dist. GhaqmbambiUa.
Sallalli, (5aZ^aZ/a2^a tempestad con traenos
Sallalla los enamorados 6 amancebados
Q.) nevado en la Cordillera qae limita la
provincia de Gamand : k la vista parece
mas alto qne el Misti.
Sallalli, est. Dpt. Areqaipa, prov. Gayllo-
ma dist. Achoma.
Sallana, chac. Dpt. Aparimac, prov. Gota-
bambas, dist. Haqoira.
Sallaniy aid. Dpt. C.azco, prov. Ganchis,
dist. Gheccacapi, en las panas: habt. 185.
Salla-salla^ v^ase Sarasaray cerro nevado.
Salla-salla (Gordillera de penas. Ay.) aid.
Dpt. Ayacacho, prov. Farinacochas, dist.
Pararca: habt. 269, con los de Haarca-
yan.
Sallocail) {SaUcca pdramo, sierra incalta.
Ay.) est. Dpt. Ayacacho, prov. Hqaman^
ga, dist. Santiago: habt. 42.
8allecatlra» est. Dpt. Pano, prov. Laioia.
dist. Macari.
SallechO) hda. Dpt. Guzco, prov. Anta, dist,
Sarite.
Sallipe^ chac. Dpt. Gajamarca, proY. Jien,
dist. Gallayac.
Sallique^ distrito de la provincia de Jaen,
Dpt. Gajamarca: habt. 718.
Sallique, (Sallasiqn£ hombre claro 6 franco
que nada encubre. Ay.; 5a//ir« yena co-
mo el romero. Q.) pbl. capital de este
distrito de la provincia de Jaen, Dpi. Ga-
jamarca.
SflJlmay mina de plata, Dpt. Cuzco, pror.
Ganchis, dist. Gheccacapi.
Salloc, aid. Dpt. Guzco, prov. Qoispican-
chi, dist. Urcos : habt. 58.
Salloca^ aid. Dpt. Guzco, prov. Candiis,
dist. Tinta: habt. 02.
Sallolli} est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist
Macari.
Sallullo 6 7aflf//M7/i?, hda. Dpt. Amaioaas,
prov. Luya, dist. Ocnmal : habt. 75.
Sallayo, est. Dpt. Puno, prov. Carabaji.
dist. Ajoyani: habt. 124.
Salluyo, chac. Dpt. Pano, prov. Lampa,
dist. Nonoa.
Salluyo, est. Dpt. Pano, prov. Asaogaro.
dist. Asillo.
Sama, chac. Dpt. y prov. Lima. dift.
Ate.
Sama, (color en general; tomar aliento, res*
pirar, descansar. Ay.; Sami dicha, venta
ra. Q.) morro d los 17» 58' 85' laty TS*
18'89''long.: Al,185ni. alt.
Sama, punta a los 17'' 57' 30" lat. y 78* 1«'
24" long. Es formada de nno de los ra-
males que se desprenden de la cadfioa
del mismo nombre.
SAMA,paerto menor,6itaadoalo8 17* 57' lat
y 78- 15' 80" long. El fondeadero 'es co-
mode y tiene de 9 li 18 brazas de fowio,
pr6ximo A tierra. El pueblo es mi^rabk,
may escaso de recursos : dista de Taeo*
12 leg. (67 k.).
Sama, rio formado dc dos brazes : ^ vir
nace hacia al S. de los cerros de Cas-
darave y el otro al pie del pico de PaDa-
gua; se reunen cerca de Tala; lu^i!
S.O. hasta el mar, pocaa millas ai N.de
la panta Qoiaoa.
SAMA
— 861
SAMI
Bama, distrito dB la proTincia y Dpt. de Tac-
narhabt. 1,728.
Sama, (Buenavista) pbl. capital de este dis-
trito, de la provincia y Dpt. de Tacna :
distade Tacna 8 leg. (44 i k.); de Sitaua
8 (44 i k.).
Saiuaea, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Colasay.
Samaca, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. San Ignacio.
Samaco^ hda. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca.
Samada^ cbac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Sama iprande) aid. Dpt. y prov. Tacna,
dist. Sama: habt. 297: dista de Tacna
10 leg. (55 k.).
Samalloa, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Haa-
manga, dist. Tambillo: habt. 5.
Samamarca^ hda. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Yauli: a 7 i leg. (42 k.) de Tar-
ma, y 2 (11 k.) del pueblo de Pacclia.
Sainamiiy^ aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
OtusGo, dist. Lucma: habt. 124.
Saman, (^1 descansa. Q.; el aliento, halito,
respiracion. Ay.) lugar habitado por sal-
Tajes y gente civilizada en el rio Ucaya-
li, anriba de Fuinahna.
Saman, hda. de cana, Dpt. Lambayeqne,
prov. y dist. Chiclayo.
Saman, distrito de la provincia dc As^inga-
ro, Dpt. Puno: habt. 4,118.
Saman, pbl. capital de este distrito, de la
provincia de Asdngaro, Dpt. Puno : dista
de Betansos 5 leg. (28 k.): esta situada al
Snr de Asdngaro.
Samaita) (lugar de desoanso. Q.) hda. Dpt.
Oajamarca, prov. Hualgayoc, dist. Santa
Cruz: habt. 584, con los de Polulo y Ni-
nabamba.
Iiunana, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
caiias, dist. Laramate.
amanaJinatay aid. Dpt. Puno, prov. Ctira-
l>aya, dist. Coasa.
(Illiaiiama) chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
jrochiri, dist. Santa Eulalia.
amanoo, (corrupcion de Samaneu alios dcs-
oaiisan; Samaycu descansar del todo. Q,)
puerto menor d los 9** 15* 50" lat, y 80°
^9' 34" long. Es una bahia segura y
espaciosa ; de 6 i millas de largo por 8 ^
de anoho. La entrada 6 boca es de on ter*
cio de mUla : se enouentra fondo en cual-
quiera parte desde 8 a 21 brazas. El mo-
vimiento maritimo de este puert<5, vease
en las paginas 751 y 758.
Samanco, punta a los 9° 16' 80" lat. y 80*
51' 54" long.
Samanco, morro, i milla al N. de la punta de
este nombre ; es el hmite de esos cerros.
SaniailcO) gampana de, es uno de los cerros
del gripo del morro y punta de este nom-
bre, Uamado asf por su forma.
Samanco, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nopena: habt. 48: d 4 i leg. (25 k.)
de Nepena.
Samanco, hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepena: habt. 10.
Sailiailg^^ (corrupcion de Savianca) aid. y
hda. Dpt. Piura, prov. y dist. Ayabaca:
habt. 592.
Sailianipuilla, aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
y dist. Ayabaca : habt. 825.
Saiiiarly (descansar un poquito. Q.) cerro,
Dpt. Puno, prov. Asangaro, dist. Chupa:
tiene dos minas de cinabrio (azogue).
Sfliliasita^ aid. Dpt. Puno, prov. Ghucui-
to, dist. Santa Bosa.
Saniatji) chac. Dpt. Lima, prov. Ganta,
dist. Arahuay.
Sambil, (corrupcion de Sampa flojo. Q.) aid.
y hda. Dpt. Piura, prov. Ayabaca, dist.
Suyo : habt. 90.
Saillbalay^ hda. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Sama: dista do Tacna 16 leg. (89 k.).
Samba naria^ est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Macusani.
Sambarayoc^ est. Dpt. Guzco, prov. Con-
vencion, dist. Santa Ana: habt. 18.
8ambe, (corrupcion de Sampa, flojo. Q.)
aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Huanca-
bamba: habt. 84.
SambraiiOf hda. Dpt. y prov. Lima, dist.
Carabayllo.
Saiucaamaya, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Pichacaui.
Saniehna^ {Sand dicha, ventura. Q.) aid. y
chac. Dpt. y dist. Moquegua: habt. 678.
Samicajo, est. Dpt. Puno, prov. As^g^ro,
dist. Achaya.
Samicuyo, chac. Dpt. Oajamarca, pcov.
Ghota, dist. Outervo.
SANC
862
SANC
SamOia) est. Dpi. Pnno, prov. Garabaya,
diet. Macasani.
Samincaf hda. Dpi. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Julcamarca.
Saiulrcaj aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo Ama-
zonas, dist. Parinari.
Samiri) rio tributario del Tambo por la iz-
quierda.
Samne, est. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Otusco.
Samora) chac. Dpt. I^foqnegna, dist. Pu-
quina.
Sampahuasi, lida. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta; dist. Luricoclia.
Sampur, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosviiichos : habt. 18.
SampoyaSf rio tributario del Ucayali, por la
izquierda. Su curso es desconocido.
Samuchacay bda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Vilque.
Samuchaca, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Coata : habt. 72.
Samochaca, chac. Dpt. prov. y dist. Puno.
Sana^ (cosa que dura una temporada. Ay.)
chac. Dpt. Lima, prov. Huarochiri, dist.
Santa Eulalia: habt. 124.
Sana, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Tambo.
Sanachctaan, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Llama.
Sanag;oran, (corrupcion de Sana coran la
yerva que dura una temporada. Ay.) pbl.
Dpt. Libertad, prov. y dist. Huamachu-
CO: habt. 1,000: dista de Huamachuco 4
leg. (22 k.).
Sanahugan 6 Sanakigan, aid. Dpt. An-
oachs, prov. Pomabamba, dist. Pisco-
bamba.
Sfanayy aid. y est. Dpt. Arequipa, prov. y
dist. Gamand: habt. 108: esta situada en
una quebrada del mismo nombre.
Sanaya) no tributario del Ucayali mas ar-
riba de Sarayaeu.
Sanca, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Llauca.
Sanca, (Sancca Idbios partidos. Ay. ; gango-
zo. Q.) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Gan-
gallo, dist. Canaria.
Sancache, hda. en el Yalle de Azapa, Dpt.
Tacna, prov. y dist. Arica.
Saucacliiri, chac. Dpt. Guzco, prov* Chun-
vivilcas, dist. Golqquemarca.
Sancani, hda. Dpi. Cuzoo, pm.
vilcas, dist. Livitaca.
Sancapilla, chac. Dpt. y prov. E^km,
dist. Chinchao.
Saiicara, chac. Dpt. y dist. Moqtiegovi
1,546m. alt.
SttUCaraiCnif hda. Dpt. prov. ydistM-
nuco, en la quebrada de Yanac.
Sancaranif (parlero, hablador. Ay.) no: ar
ve de limito entre las provincuks de Li-
canas y Parinacochas, Dpt. Ajaca^K).
Sancabaka, hda. Dpt. Ayacucho, pro?. U-
canas, dist. Sancos.
Sancarauca, chac. Dpt. Piura, prov. hy
ta, dist. Sullana.
Saueaycerca, est. Dpt. Ayacucho, pret
Huamanga, dist. Socosvinchos:bLkll
SaucayG) (fruta de espino. Ay.) ali y ea.
Dpt. Apurimac, prov- Cotabambas, i*.
Tambobamba.
Saueaypata} aid. Dpt. Ayacncho, pwi.
Huanta, dist. Luricocha: habt. 61.
Saiicca, {Sanccu masamorra espesa de ami
0 quinua, Q. y Ay.) pbL Dpt Cuzco.pnff.
Acomayo, dist- Rondocan : habt. 374.
Sanco {Sanccu masamorra espesa de naJx
6 quinua, Q. y Ay.) aid. y est. Dpt Aj*
rimac, prov. Gotabambas, dist Taiiibo-
bamba.
Sancco, aid. y hda. Dpt Guzco, proT. y&.
Anta: habitantes dela aldea SS.deUk*-
cicnda 22.
Sanccollo, est. Dpt. Puno, prov. Iskps^k
dist. Chupa.
Sancar^ chac. Dpt. Amazonas, prov. Cb»
chapoyas,'dist. Levanto.
SanecO) hda. Dpt. Ayacncho, prov. Lfi£<^|
canas, dist. Puquio.
Saucobamba, est. y hda. Dpi U
prov. y dist. Huamachuco: habt
dista de Huamachuco 5 leg. (28 L).
Sancoiuarcay hda. Dpt. Cnzco, pror.
dist. Limatambo.
Sancon, chac. Dpt. Lima, proT.Caat*''
Lampian.
Saiicopampaf chac. Dpt. Guzco, jso^*
dist. Anta.
Saiicopicay chac. Dpt Ayacucho, proT.
canas, dist. Sancos.
Sancor, aid. Dpt. y prov. Piuiu, dist
p^teTA: habt. 852.
SAKD
863 —
SANG
SancoSi distrlto de la provincia de Canga-
llo, Dpt. Ayacucho: habt. 8,496.
Sancos, pbl. capital de este distodto de la
provincia de Cangallo, Dpt. Ajaoucho :
habt. 1,140.
Bancos, distrito de la provincia de Lucanas,
Dpt. Ayacucho : habt. 2,088.
Sancos, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Lucanas, Dpt. Ayacucho ; A
2,884m. alt.: habt. 746.
SanCDy chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Independencia.
SaneadOy est. Dpt. Loreto, prov. Bajo Ama-
zonas, dist. Pevas.
Sflnchay chac. Dpt. Ancachs, proT. Hua-
ras, dist. Cotaparaco.
Sancliaraccay, chac. Dpt. Huancavelica,
prov. Tayacaja, dist. Paucarbamba.
iancliez* mina de plata en el cerro de
Tingo, lado 0., Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. San Miguel : ley 12 m.
)ANCHEZ, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga; dist. Santiago: habt. 12.
lancliiqy hda. Dpt. Libertad, prov. y di&t.
Otasco: habt. 806: dista 2 leg. (11 k.) de
Otusco.
ilidia, provincia del Departamento de
Puno, creada por ley de 5 de Febrero
de 1875, de parte de la de Carabaya:
con£na por el N. y por el E. con la re-
gion de los bosques, limite entre el Per^
y Bolivia ; por el S. con la provincia de
As^ngaro ; y por el 0. con la de Caraba-
ya. Su capital el pueblo de Sandia. Cons-
ta de los siguientes
DISTBITOS :
Habt.
Cuyncuyo 1,866
Pataxnbuco 1,480
Phara 1,728
Poto 1,100
^uiaca 414
Jdndia 2,898
Jina 582
Total habt 10,008
Bsta comprendida, mas 6 m^nos, en-
re los 18° y 14° 55' lat. y los 7V 40' y 72«
5* long, formando una superficie como
e 480 leguas, que comparada con su po*
locion resulta con 21 habitantes por ca-
% legnsk ouadrada.
Esta provincia es semejante en tempe-*
ramento, producciones y accidentes del
terreno d la de Carabaya, y nos referimos
d lo dicho acerca de ^sta.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
mando poHtico: un Juez de 1.* Instancia
administrajusticia. Enlo eclesUstico es-
t& dividida en los siguientes
CUBATOS :
Sdndia. Phara.
Quiaca.
Hay 8 Escuelas para hombres 8. 4,800
6 » » mugeres... » 8,600
Total al ano en sueldos.... S. 8,400
Las contribuciones que paga estan in-
cluidas en la de Carabaya, por no haber-
se hecho aun la mdtricula especial.
SiNDiA, distrito de la provincia de SAndia,
Dpt. Puno: habt. 2,898.
SlNDiA, pbl. capital de este distrito, de la
provincia de Sdndia, Dpt. Puno: d 6 leg.
^38 i k.) de Cuyucuyo.
SinduO) Cabeza de, asf se denomina un ra-
mal de la Cordillera de Lucanas que cor-
re de E. & 0. entre los pueblos de Bacollac
y Cachacruz de la provincia de Lucanas.
San^, Adv£btencu. — Los nombres que
principian con las sildbas Sanga, son cor-
rupcion de Sancca.
Sangabamba^ chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
Sanoabamba, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Sang^ban^ hda. cecal, Dpt. Puno, prov. Ca«
rabaya, dist. Ayapata : v^ase Gaban 8an^
rio, distrito, etc.
Sang^al) hda. Dpt. y prov. Cajamarca.
Sanoal, hda. Dpt. y prov. Trujillo, dist.
Ascope: produce al ano como 50,000 quih-
tales de az&car.
SangalsayOf chac. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Marcabal.
SansallaDy nombre antiguo del puerto de
Pisco.
Sangallan, isla (v^ase Gallan San).
San^Uapfly est. Dpt. Lima, prov. y dist.
Huarochiri.
Sani^allaya, aid. Dpt. Lima, proy. y distf
Huarochiri.
SANS
864 —
SAXT
SflilKttildy iidtb. Dpi. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Cachen ; habt. 804.
SanjCHpiinOy {Sancca Idbios partidos. Ay.;
gaiigoso. Q.; puru falso: ppuru calabazo
para agua. Q.) cerro mineral de plata A 4
leg. (22 k.) del pueblo deLlapo,Dpt. An-
cachs, prov. Pallasca, dist. Llapo.
Sftllfrdrflrfly distrito de la provincia de Aco-
mayo, Dpt. Cuzco: habt. 2,928.
Sanoarara, (Sancatara parlero. Q.) pbl. ca-
pital de este distrito de la pro%incia de
Acomayo, Dpt. Cuzco: habt. 1,532.
San^ari) hda. en el valle de San Gavan,
Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist. Ayapa-
ta a 886m.5 alt.
San^yaycO) pbl. Dpt. Hancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Santiago: habt. 679.
Saiiinur, hda. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Marcapomacocha : habt. 98.
Sanjrual? hd^« y ^^d- ^P^* liibertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chnco:
habt. 954; dista de Huamachuco 15 leg.
(88 i k.).
SBDg^aicancha, chac. Dpt. Haancavelica ,
prov. Castrovireyna, dist. Huachos.
8aii?Qil^9 ^^* ^P^* Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
San^illif chac. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca.
Sania^ isla en el rio Patomayo, cerca de
Tabatinga.
Sanja) hda, Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Yungar: habt. 521, con los de Poyor.
Sanja, mina de plata en el Carmen, Dpt.
Tarapacd, dist. Iquique.
Sanlacocha, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Ohota, dist. Cutervo.
SanlafP) chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Mayoc.
Sauopanilia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Pachangard.
Sampiooiiay hda. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
■ picanchi, dist. Oropesa.
SaiiquiO} chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
• ta, dist. Querocoto.
Sanqulpata, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Chumpi.
Banquipata, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
SansahttlUca, (Sansa la braza de carbon
encendido pero sin llama, Q. y Ay.) est.
Dpt. Apurimac, prov. Ootabambas, &L
Mara.
Sansasaiisat chac. Dpt. Arequipa, pror.
Condesuyos, dist. Yanaquihoa.
Hansielia, est. Dpt. Lima, prov. Hnarocltt-
ri, dist. Chorrillos.
Santa. — Advertenoia: todos los nomlia
que principian con la palabra Santa 6 Sn-
to y que est^n companados de un segim-
do nombre, se encontrardn con ese s^im-
do nombre.
Santa, punta, A T W 86" lat. y SS* 8' 54"
long. Parece ser equivocado el nombv« h
esta punta observada per Usbora: fv
descubierta por Pizarro en su primer m-
je de Tumbes en 1527.
Santa, isla li los 9« 1' 40" lat. y 8P V Vk
long, frente a la bahia de Coisea.
Santa, morro k dos y media millas •! !i.£.
de la bahia de Coisea: parece isla, nste
del Sur.
Santa, rio: tiene su orfgen en la lagmu de
Conococha k 8,944in* alt., en la pfite
occidental de la Cordillera nevada, m It
provincia de Huaras, Dpt. Ancachs. \^
de su orfgen hasta la conflaenda turn d
rio Chuquicara, lleva el nombre de rio ^
Huaras, porque atraviesa por todak que-
brada 6 callejon de este nombre. Piat
por todas las principales pobladosieg ^
las provincias de Huaras y (^fta, a
una direccion de S. d S. O. y deede esU
confluencia su curso es casi al O. htfki
desembocar en el Pacifico a los 8*58' SIT
lat. y 80« 57' 54" long.
Santa, puerto menor a los 9® lat. y 80* fe
84" long.: tiene buen fondeadero de 4| i
5 brazasy k 4 cables detierra. En la pbn
hay Unas cuantas casuchas, eon 47 Ub-
tantes: dista de la Villa como 1 leg. (5i k.^
y cerca de ^1 hay algaoas hnacas^ ^
cuanto al movimiento maritime de t^
puerto, v^ase las paginaa 749 y 751.
Santa, cerro mineral en el distrito deCtnik
prov. Huaylas, Dpt. Ancachs.
Santa, provincia delDepartaznento de
chs, creada k la vez que el
k que pertenece. Confina por el N.
la provincia de Trujillo, slryiendoledek-
mite el caudaloso riode Santa; por d&
con la provincia de Hoacho; por d E.M
SANT
865 —
SANT
las provincias de Huaylas, Hnaras y Ca*
jatambo; y por el 0. con el Pacifico. Su
capital la Villa de Casma. Gonsta de los
siguientes
DISTBITOS :
Habt.
Casma 2,511
Huarmey-... 1,461
Moro 1,223
Nepeua 2,087
Santa 1,589
Yautan 882
Totalhabt 9,168
Esti comprendida, mas 6 m^nos, en-
ire los 8» 80' y lO** 40' lat. y los 79« 40' y
81*^ 5' long, formando una superficie co-
mo de 700 leguas, que comparada con su
poblacion, resulta con 18 habitantes por
cada legua cuadrada. Toda la provincia
es de costa, y comprende la que corre
desde la boca del rio Santa hasta la pun-
ta de Santander; es un desierto de arena-
les interceptados por los rios de Nepena,
Casma y Huarmey, que son escasos de
agUH en muchos meses del ano ; pero la
costa tiene excelentes bahias y puertos,
tales como Chimbote, Casma y Huarmey.
La parte regada por los rios es muy f^r-
til y en ella el cultivo principal y mas va-
lioso es el de la cana dulce.
Un Sub-Prefecto est^ encargado del
xmando politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra justicia. En
lo eclesidstico estd dividida en los mismos
Garatos que constituyen los actuales dis-
tritos poUticos.
Lias contribuciones producen al ano la
cantidad de 1,942 soles, por los siguientes
ramos:
Contribucion IJrbana S. 105
» Rlistica..., » 1,810
» Lidustrial » 527
Total S. 1,942
distrito de la provincia de Santa,
I>pt. Ancachs: liabt. 1,589.
k^TA, Villa,, capital de este distrito, de la
p7ovincia de Santa, Dpt. Ancachs : habt.
812 : dista de Nepena 8 leg. (44 i k.).
chac. Dpt. Moquegua, dist. Puquina«
Santacalle^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel : habt. 225.
Santa F^, minade plataen Carapampa, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Sautamara^ est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Velille.
Santauder, punta a los 10° 88* 40** lat. y
80^ 21' 49** long.
Santander, pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Andoas: habt. 41 (1814).
Santaraco, distrito de la provincia de Huan-
cane, Dpt. Puno: habt. 8,701.
Santaraco, (puede ser corrupcion de Sancar
gangoso, racu grueso, gordo; 6 de sancu
masamorra de maiz. Q.) pbl. capital de
este distrito de la provincia de Huanca-
ne, Dpt. Puno: & 1 leg. (5 i k.) de Sa-'
man : muchos creen que es nombre de un
Santo.
Santeeanla, aid. Dpt. Tacna, prov. Arica,
dist. Livilcar: dista de Arica 18 leg. (100k.);
de Livilcar 2 (11 k.).
SantelmOy cerro mineral de oro en el dis.
trito de Cochas, prov. Cajatambo, Dpt-
Ancachs.
SantiajfO) no tributario del Maranon, por
la izquierda d los 4« 80* lat. y 79* 20'
long, mas 6 m6nos, cerca del Pongo de
Manseriche. Es caudaloso, nace de los
arroyos que bajan de la parte N. del cer-
ro Cajanuma, en la Bepublica del Ecua-
dor, y cuando entra al Perti sirve de If-
mite entre las provincias de Bongard y
Alto Amazonas. En su parte alta forma
el no Zamora.
Santuoo, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Lamas.
Santiaj^O) aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Suyo.
Santiago, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Chalaco: habt. 412.
Santiago, est. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tumaza, dist. Gusmango: habt. 868.
Santia^y chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas.
Santiago, mina de plata & 2 leg. (11 k.) de
Yungay, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay.
Santugo, mina de plata en el Dpt. Ancachs,
prov. Huaylas, dist. Pueblo Libre: i 2
leg. (11 k.) de Caras.
109
SANT
— 866
SANT
Saxtiago, chac. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Huacho.
Saiitia^ dc Carainpoiiia, vease Caram-
poma.
Santiago, pbl. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Chincha Baja: habt. 646.
Santiago, distrito de la provincia y Dpt. de
lea: habt. 8,011.
Santiago, pbl. eapital de este distrito de la
provincia y Dpt. do lea: d 559na-61 alt.:
babt. 600: dista 2 leg. (11 k.) de lea.
Santiago, hda. de viiia, Dpt. y prov. lea,
dist. Santiago: produce al aiio 1,700 quin-
tales de aguardiente.
Santia^Oi bda. Dpt. Ayaeucho, prov. Hua-
manga, dist. Ayacuebo.
Santiago, hda. Dpt. Ayacuebo, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo.
Santiago, distrito de la provincia de Hua-
manga, Dpt. Ayacuebo: habt. 4,551.
Santiago, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Huamanga, Dpt. Ayacu-
ebo : habt. 67 : i 4 leg. (22 k.) de Ayacu-
ebo.
Saiitiag^O) pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Cbapimarca : habt. 144.
Santiago, aid. y bda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas. dist. Huaucarama: habt.
84 : dista de Huaucarama, 5 leg* (28 k.).
Saiitiai^O) aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Couveucion, dist. Occobamba : habt. 128.
Santugo, imo de los distritos en que est^
> dividida la ciudad del Cuzco y que for-
man la provincia del Cuzco: habt. 1,505.
SaiitiagO) lavaderodeoro, Dpt. Puno,prov.
Sandia, dist. Patambuco.
Santiago, distrito de la provincia de Asdn-
garo, Dpt. Puno : habt. 5,685.
Santiago de Papajaf pbl. capital de este
distrito de la provincia de Asangaro, Dpt.
Puno, a los 15* 4' 6" lat. y 72° 80' 24"
long.: a 7 leg. (89 k.) de Achaya; estd
situado al S. E. de Asangaro.
Santiago, quebrada, Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Pomata.
Santugo, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata.
Sailtiaft^Oy chac. Dpt. Moquegua, dist. Omate.
Santiago, salitrera en el Canton Rincon,
dist. Pisagua, Dpt. Tiu-apaca: en 1872
produjo 72,000 quintales; en 1878 idem:
d 9 leg. (50 k.) del puerto y a 2 milhs
{\ k.) de la Ifnea f^rrea.
Santiaf^o Anchocaya^ pbl. Dpt. Lima,^.
Huarochiri , dist. San Lorenzo de Qnin-
ti : habt. 297, alN.de Huarochiri.
SantiafCO de Cao, distrito de la provmcitie
Trujillo, Dpt. Libertad: habt. 1.773.
Santugo de Cao, Yilla, capital de este dis-
trito, de la provincia de Tmjillo, Dpv.
Libertad: habt. 1,664 : dista de TrojiUo
6 leg. (28 k.).
Santiago de Cliilahuyo^ ehae. Dpt j pror.
Puno, dist. Pichacani : habt. 24.
Sautiajco de Chocoiros, distrito de U pro-
vincia de Castrovireyna, Dpt. HuaoctTe-
lica : habt. 2,864.
Santugo de Chooorvos, pbl. capital de ei-
te distrito, de la provincia de Castnm-
reyna, Dpt. Huancavelica : habt. 507.
Santiafco de Chnco, distrito de la provindi
de Huamacbuco, Dpt. Libertad: haU.
11,087.
Santiago de Chuco, Villa, capital de este
distrito de la provincia de Haamachofio,
Dpt. Libertad: habt. 7,006 : dista de Has-
machuco 12 leg. (67 k.).
SaiitiaiTO de Huaysapata, chac. Dpi. prov.
y dist. Puno.
SantiaiTO de Pasacanchay mina de plata,
Dpt. Ancachs, prov. y dist. PomabambiL
Santiago Qaifinaniy aid. Dpt. Pane, pcov.
Chucuito, dist. Yunguyo: habt. 218.
Santiag^s, aid. Dpt. Puno, prov. Chaem-
to, dist. Juli.
SantiainiillO) hda. Dpt. y prov. lea, dist
Santiago: habt. 200: dista de lea 2| leg.
(15 k.).
Santo Cristo, uno de los cerros explotiioi
del mineral de Hualgayoc.
Santolis, hda. Dpt. y prov. Cuzco : diiL
San Sebastian : habt. 6.
Santolis chico, hda. Dpt. yprov. Coxco,
dist. San Sebastian : habt. 7.
Santo Inji^ry deposito de huano al Sor ^
la bahia de Chipana : estA inhabitada
Santonte^ aid. y hda. Dpt. LiberiaJ pror.
Pacasmayo, dist. San Pedro : iiabt 123:
dista de San Pedro 8 leg. (IG \ k.).
Sauf 0S9 mina de plata en Condorhoain* Dpt
Ancachs, prov. Huaras^ dist Becixaj'.
SA5sO
867 —
SAFE
SiNtoB, chao. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepena.
Santos, hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Acobamba.
Sftntoya, cerro mineral de plata en el distri-
tode Becuay»proy. Huaras, Dpt. Anoachs.
Santoyo, bda. Dpt. y prov. Lima, dist. Ate.
Sautuanpampa, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Huambos.
Santnarlo de Misca, hda. Dpt. Guzco, prov.
y dist. Paruro.
Santuario, bda. Dpt. Puao, prov. Lampa,
dist. Umacbiri.
SairoecUa, bda. Dpt. Huancavelica, prov*
Angaraes, dist. Julcamaroa.
Sanusi, rio tributario del Huallaga por la
orilla izqnierda. Su curse es casi paralelo
con el rio Caynaracb.
Sanya, obac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Oyon.
Saktya, bda. Dpt. Ayacncbo, prov. Hna-
manga, dist. Acosvincbos: babt. 27.
SlIByaDy cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Pacbangara.
Sanyau^y aid. y pampa, Dpt. Loreto, prov.
y dist. Moyobamba : habt. 250.
SftByiluen^, cbac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Pinpingos.
Sana^ {Sano 6 Sana loza y cualquier cosa
hecba de barro, Ay. y Q.; Saafla tinaja
grande en la que eclian la chicba des-
pues de hervida; Sana cosa 6 palabra que
se puede decir. Ay.) rio que desemboca en
el mar cerca del pueblo de Lagunas que
tambien le dd su nombre.
>Af^A, distrito de la provincia de Cbiclayo,
Dpt. Lambayeque: babt. 2,063.
>AJ^A, antes Miraflores de Sana, pbl. ca-
pital dc este distrito 'Te la provincia de
Chielayo, Dpt. Lambayeque: habt. 648:
fue saqueada por piratas ingleses el 4 de
jVIarzo de 1686 6 inundada por el rio el
15 Marzode 1720.
anayca^ pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
moraes, dist. Soraya : habt. 660.
nfiicOf hda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
cii8t. Conila: habt. 65.
A S«Hx:'y Aeobaiiibilhii hda. Dpt. Ayacucho,
prov. Huanta, dist. Luricocha: babt. 85.
afioocollo, cbac. Dpt. Puno, prov. AsAn-
^aro, dist. Potoni.
Safiohuasl, hda. Dpt. Cuzco, prov. Galea,
dist. Pisac: habt. 7.
8aiiota| hda. Dpt. Cuzco, prov. Chuuvivil-
cas, dist. Livitaca.
SaiiniUils, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Usquil. Algunos la conside-
ran perteneciente al distrito de Charat
que no existe segun la ley: habt. 59: dis-
ta de Usquil 4 leg. (22 k.).
Safiupalla) est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Velille.
8aoiia, cbac. Dpt. Libertad, prov. Otusco,
dist. Lucma.
Sapaeanly (Sapa solo, unico. Q. y Ay.; Sap-
pa abasto,raiz de lasplantas, bueno, sauo.
Ay.) est. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivilcas,
dist. Colquemarca.
Sajiacota, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
Sapalacll6 6 Sapalladie, {Sapa^ solo, unico
Sappa abajo; llacha verdaderamente. Ay.)
aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Huanca-
bamba : habt. 560 : dista de Huancabam-
ba 8 leg. (16 i k,).
Sapallail^9 distrito de la provincia de
Huancayo, Dpt. Junin : babt. 8,258.
Sapallanga, (Sapa solo, tinico: llanca gre-
da. Q.) pbl. capital de este distrito de la
provincia de Huancayo, Dpt. Junin : dis-
ta de Huancayo 2 leg. (11 k.).
Sapallar, cbac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Sapaiiani, cbac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Sapancota^ hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara.
Sapannta, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Corani.
Saiiapuqnio, cbac. Dpt. Puno, prov. AsAn-
garo, dist. Potoni.
Saparcoii, aid. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
San Marcos: babt. 194.
Sapasilla, aid. Dpt. Piura, prov. Ay abaca,
dist. Suyo.
SapataljS^O) aid. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Lonya : habt. 40.
Sapclia, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chacas: habt. 688.
Sapetrijs^e, chac. Dpt. Cuzco, prov, Cbun-
vivilcas, dist. Colquemarca.
SAPU
— 568
SARA
Saplavl, rio tributario del Ucayali: i SOSm.
ftlttira.
SapijOCfly (Sapiyaech&T raiz. Q.) salitrera en el
Canton de este nombre, Dpt. Tarapaca,
dist. Pisagua : habt. 896 : dista de Pisa-
gna 7 i leg. (42 k.): la ley del salitre es
de 7 Vo- El numero de salitreras de este
Canton es de diez; no excede de dos millas
la mayor distancia d la linea f^rrea.
Sapillicaf aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Prias:habt. 857.
Sapillica y IVaranJo^ hda. Dpt. Piura, prov.
Ayabaoa, dist. Chalaco.
Saplan, chac. Dpt. Libertad, prov. Trujillo,
dist. Santiago de Gao.
Sapo, mina de plata al 0. del pueblo de
Yanli, Dpt. Janin, prov. Tarma, dist.
Yanli : ley 25 m.
Sapo, hda. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Pisco : habt. 88.
Sapos, mina de plata en el cerro de Jesus,
lado N. E., Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc : ley 10 m.
Saposoa^ distrito de la provincia del Hua-
llaga, Dpt. Loreto : habt. 8,880.
Saposoa ciudad, capital de la provincia del
Huallaga y del distrito de su nombre,
Dpt. Loreto; A 12 leg. (61 k.) al Sur de
Lamas, que se andan en 4 dias. El pue-^
bio estd situado en xm hermoso llano, pe-
ro dividido por una sanja profunda, asi
es que para comunicarse hay varios puen-
tes. Es uno de los pocos pueblos de ese
Departamento, en el cual se ven caballos,
vacas y otros animales semejantes.
Saposoa, rio tributario del Huallaga, por la
izquierda.
Sapotaly aid. y hda. Dpt. Gajamarca, prov.
y dist. Jaen.
SapotC) rio tributario del Ucayali, mas aba-
jo de Sarayacu.
Sapra^ chac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Pilpichaca.
Sapse, hda. Dpt. Piura, prov. y dist. Huan-
cabamba: habt. 825, con los de Paria-
marca y Tacocha: dista de Huancabam-
ba 2 leg. (11 k.),
SapilCf aid. Dpt. y prov.' Gajamarca, dist.
Asuncion : habt. 408.
Sapmi, hda. Dpt. Piura, prov. y dist. Huan-
cabamba: habt. 592, oon los de Salala y
Chulucanas: dista de HuancabambaSlag.
(16 i k.).
Saqui, hda. Dpt. Puno, prov. &Andia, dkL
Sina: habt. 69.
Saqnicocha^ cerro mineral de plata en el^-
trito de Aquia, prov. Gajatambo, Dpt As-
cachs.
SaqnimjlIC 6 Saquirahui^ aid. y hda. Dpi
Piura, prov. y dist. Huancabamba: habi
84: dista de Huancabamba 8 leg. (16 \ k.).
Sanif (Sa^-a una medida de peso^costam-
bre, modode vivir, feo, maiz. Ay. y Q.) ali
Dpt. Gajamarca, prov. Jaen, dist. Colany.
Saba, hda. Dpt. y prov. Puno, disi Joliaca.
Sarabambay chac. Dpt. Libertad, prov. P&-
taz, dist. Tayabamba.
Sarabamba, hda. Dpt. Ayacucho, pror. Ia
Mar, dist. Anco.
Saraca, chac. Dpt. Libertad. prov. PsUl
diet. Huayo.
Saracata* hda. Dpt. Apnrimac, prov. Abu-
cay, dist. Pichirhua.
Saraccaya, aid. Dpt. Puno, prov. Chneaife^
dist. Juli.
Saracocha) est. Dpt. Ayacacho, prov. Has-
manga, dist. Quinua : habt. 30.
Saracota^ (corrupcion de Saracato vaaOr
do de maiz. Q.) aid. Dpt. Pnno, pror-
Garabaya, dist. Ayapata.
Sarachacra, (fundo de maiz. Q.) aid. Dpt
Puno, prov. y dist. Sandia : habt. 900.
Sarahnascay, hda. Dpt. Apnrimac, pm.
Andahuaylas, dist. Ocobamba: habt 229.
dista de Ocobamba 4 leg. (22 k.).
Sarahuascat, chac. Dpt. Apurimac, pto^*
Aymaraes, dist. Ghapimarca.
Sanyay aid. y hda. Dpt. prov. y dist la:
habt. 100.
Saramarca, aid. y valle, Dpt. y prov. l<i,
dist. Palpa: habt. 97.
Saran^ chac. Dpt. Lambayeque^ prov. j
dist. Ghiclayo.
Saraniy chac. Dpt. Apurimac, prov. Aj-
maraes, dist. Soraya.
SaraoccOf est. Dpt. Puno, prov. Lampi
dist. Macari.
Sarapita, hda. Dpt. y prov. Cuzco, ^
San Sebastian : habt. 10.
SarapOyinina de plata en Auqaimarea»D|!i
Ancachs, prov. Gajatambo, dist. Mangv:
ley 20 m.
SARC
— 869 —
SARU
Saraqne) chac. Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Cbicama.
Sarasara^ (si es cormpcion de Salla-salla
Cordillera de piedra. Ay.; Sara-sara de-
minntivo de maiz. Q.) cerro nevado que
tiene como 6,000m, alt.; i sus pies est^ el
pueblo de Pararca y la villa de Fausa;
esta aislado y distante do los otros cerros
que forman el ramal de la Cordillera.
Sarata, Ma. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
oay, dist. Picbirbua : babt. 80.
Saratahuayllat bda. Dpt. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Surite.
SarayacU) distrito de la provincia del Hua-
Uaga, Dpt. Loreto : babt. 1,879.
Sarayacu, {Sara maiz, feo; yacu agua. Q.)
pbl. capital del distrito, de la provin-
de Hnallaga, Dpt. Loreto: dista de la
boca del Ucayali 488 millas que se recor-
ren por vapor en 75 i boras, pero en va-
pores de mas andar como el cMoronat so-
lo se emplean 48. El rio Ucayali tiene en
este trayecto 2 i millas de corriente por
bora. El pnerto 6 embarcadero estd d
6* 86' 15" lat. y 77* 18' 54" long.: varia-
cion magn^tica, 7* 62' 8" : dista de Iqui-
tos 661 i millas; d 124^. alt.: su tern-
peramento es sano; el term6metro sube
hasta 29* 44' en verano. El pueblo tie-
ne casas muy separadas unas de otras y
ann cuando dista algo del rio, se comu-
nioa con ^ste por un canal natural : babt.
1,400 (en 1858) y 851 en el ano de 1862.
irayaCQy GaI^o de, asf se llama el que
eomanica el pueblo de Sarayacu con el rio
Ucayali, del cual esta distante mas de 1
leg. (5 1 k.) y de Boaboya abajo 40 millas.
kBAYAcUy rio tributario del Ucayali por la
oriUa izquicrda. Este rio va cambian-
do su cauce, por cuya razon estd mas al
S- qne el pueblo. El otro puerto 6 embar-
cadero estd & loB 6*» 48' 26" lat. y 76*» 57'
22'* long. Es navegable en todo el ailo
por pequenas embarcaciones.
rayaniy est. Dpt. y prov. Puno, dist. San
l^ntonio.
rayca, (Sarayco vagamundo. Ay.) pbl.
>pt. Apurimac, prov. Aymaraes, dist. Ta-
*B,yrihn&: habt. 187.
^eas, aid. Dpt. Arequipa, prov. CastiUa,
!ist. Huancarqui: babt. 11.
Sarcilla^ bda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen^
dist. Pinpingos.
Sarco, est. Dpt. Puno, prov. Cbucuito, dist,
Yunguyo.
Sarcocconta, est. y bda. Dpt. Apurimac,
prov. Cotabambas, dist. Huayllati.
Sarconta, bda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Huayllati.
Sareil) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam*
bo, dist. Huancapon.
SargnntOf aid. Dpt. y prov. lea, dist. Pue-
blo Nuevo: babt. 115.
Sarhna, {Sarpkiia el corto de vista. Ay.)
pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Gangallo, dist.
Ghuscbi.
Sarhnara, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Pa-
rinacocbas, dist. Oyolo, al S. de la lagu-
nita Parinacochas menor.
Saria, tambo entre Mufia y el Pozuzo 4
2,748m. alt.
Saricaya, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Pari-
nacocbas, dist. Lampa : babt. 98.
SaricQtiy est. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvi-
vilcas, dist. Cbamaca.
Sarin, pbl. Dpt. Libertad, prov. y dist. Hua-
macbuco: babt. 599: dista de Huamaobu-
CO 4 leg. (22 k.).
Sarna^ aid. Dpt. Tarapaca, dist. Camina.
Sarpa, bda. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Tomepampa.
Sartin, aid. Dpt. Libertad, prov. Huama-
cbuco, dist. Sartinbamba: dista Je Hua-
macbuco 18 leg. (72 k.).
Sartinbamba, distrito de la provincia de
Huamacbuco, Dpt. Libertad: babt. 8,604.
Sartinbamb/v, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Huamacbuco, Dpt. Liber-
tad: dista de Huamacbuco 15 leg. (88^ k.)
Sammani, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo.
Sammarca, {Saru pisar. Q.) cbac. Dpt. Li-
bertad, prov. Pataz, dist. Huancaspata:
dista de Huancaspata 8 leg. (16 \ k.).
Sarumillay distrito de la provincia de Tdm-
bes, Dpt. Piura. babt. 164.
Sarumilla, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Tumbes, Dpt. Piura: dista
de Tumbes 7 leg, (89 k.); de Amotape
56 (812 k.).
Sabumilla, bda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ttimbes. Para faciUtar la exportacion do
SAUC
— 870
SAUR
frutos de esta hacienda se habilit6 una ca-
leta inmediata, llamada Noel.
Sarumilla, pW. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Pataz : liabt. 280 : dista de Pataz 2 leg.
(11 k.).
SaruniO, pampas al E. de la de Cbimbote.
Se proyecta irrigarlas, con cuyo objeto se
ban hecbo ya los estudios para Bacar el
agua del rio Santa.
Sarsama) aid. Dpt. Tacna, prov. Arica,
dist. Socorama: dista dn Arica 41 leg.
(228 i k.); de Socorama 14 (78 k.).
Sarzuelaalta^ aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Belen.
Sarzuela baja, bda. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. Belen.
Sasahuanca, bda. Dpt. Junin, prov. Pas-
co, dist. Huanaca: babt. 8: dista de Hna-
riaca 9 leg. (50 k.)
Sasania^ {Sasaya bacerse dificil. Q.) aid. y
cbac. Dpt. Ai-equipa, prov. Castilla, dist.
Pampaoolca.
Sasape, bda. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. M6rrope.
Saseana, aid. Dpt. y prov. Moqnegua, dist,
Torata : babt. 240.
Saseapa, bda. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Llnta : a 4 leg. (22 k.) de Arica y A 2
(11 k.) de Lluta.
Saiscar, bda. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
cbapoyas, dist. Huancas : babt. 6.
Sasilacaina^ aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Sastrecuelio, bda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
Sata, {Sati embutir. Q.; Sat ha decir, pen-
sar, juzgar. Ay.) est. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Hnayo: babt. 80.
Sata, est. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist.
Parcoy.
Satajaeca^ est. Dpt. Lima, prov. Haaro-
cbiri, dist. San Damian.
Satica^ est. Dpt. Ayacucbo, prov. Huaman-
ga, dist. Cbiara: babt. 79.
Satichiato, rio tributario del Ucayali: a
315ni. alt.
Satnnhiiaray, cerro, Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Huaiiec.
Satuntacta) cbac. Dpt. Cuzco, prov. Chnn-
vivilcas, dist. Colqquemarca.
Sauce^ islote i los 12° 19' lat. y 79° Id'
44" long. Esta inmediato al islote jfi Sin
Francisco y a la isla de Pachacamac:es
inacsesible.
Sauce, bda. Dpt. Piura prov. y dist fluin-
cabamba.
Sauce, cbac. Dpt. Cajamarca, prov. Jien,
dist. Cboros.
Sauce, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Celen-
din, dist. Huasmin.
Sauce, cbac. Dpt. Cajamarca, prov. Ca;t
bamba, dist. Cacbacbo.
Sauce, aid. y cbac. Dpt. Libertad, proT.
Pacasmayo, dist. Pueblo Nuevo.
Sauce, bda. Dpt. Lima, prov. Chancaj,
dist. Pativilca: i 6 leg. (83 h k.) de Pau-
viica.
Sauce, cbac. Dpt. Moquegua, dist. Omite.
Sance ehiquito, aid. y hda. Dpi Piun,
prov. y dist. Huaucabamba: 4 1 kg.
(5 I k.) de Haancabamba.
Sauceda, bda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,&t.
Limatambo : babt. 17.
Sancepaiupa^ est. Dpt. Cajamarca, prov.
Celendin, dist. Huauco: habt. 807.
Saacelinran, quebrada en el Dpi. de Ad-
cachs, prov. Huaylas. En el distrito h
Sbupluy, que estA en esta quebrada ky
minas de carbon de piedra.
Saucehuban, cerro mineral de carbcmds
piedra en el dist. de Yungay, prov.Hiay-
las, Dpt. Ancacbs.
Sancepanipa, aid. Dpi. Cajamarca. proj-
Hualgayoc, dist. Santa Cruz: babt 755
con los de Tosten.
Saiicepiiqiiio, chac. Dpt. Cajamarca. prov.
Cbota, dist. Llama.
SanceSy hda. Dpt. Cajamarca, prov. y 3i*i.
Jaen.
Sauces, aid. y bda. Dpt. Cajamarca. pror.
Jaen, dist. Colasay.
Sauces, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaea.
dist. Querocotillo.
Sauces, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Cot-
tumaza, dist. Trinidad.
Sauces, cbac. Dpt, Ayacucbo, prov. Lac*-
nas, dist. Laramate.
Sancio, cbac. Dpt. Piura, prov- y dist. iji-
baca.
Saucio, aid. Dpt. y prov. Areqoipa, ist
Uchumayo.
Saneo, {Satcu dbpero Sauca burlar, dtffi-
SAUZ
— 871 —
SAYA
cear. Q. cosa de burla; muchos. Ay.) hda.
Dpt. Libertad, prov. Pacasmayo, dist. Je-
quetepeque: habt. 28.
Sancuito, aid. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. Querocotillo : habt. 18.
Saillaca, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Sallique.
SanliSf chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatain-
bo, dist. Huasca.
Sanilac, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Casta.
Sauilie,hda. Dpt. Lima, prov. Oliaucay,
dist. Aucallama.
5laaiia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. ludependencia.
Sanqui, est. Dpt. Cuzco, prov. Galea, dist.
Lares: habt. 64.
>aaquia, (Sayquipa.cos& que nunca se aca-
ba. Ay.) ramal de los Andes : es la couti-
nuacion por el E. de los ramales 6 Cordi-
lleras de Ampato y Huilcaralca, en la |
provincia de Caylloma: propiamente esta
cadena forma un nudo que une los Andes
con la gran Cordillera.
inraina, aid. y hda. Dpt. Ayaeucho, prov.
Cangallo, dist. Huambalpa: habt. 129.
iiirap, est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas : habt. 127.
mrio, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Eecuay.
,url, (hueso con alguua carne que dejan
los animales carnlvoros. Ay.) isla en el
Titicaca, Dpt. Puno, prov. Huancane,
list. Conima.
nricalya, hda. Dpt- Ayaeucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Lampa.
[jRicAYA, hda. Dpt. Ayaeucho, prov. Pa-
-iuacochas, dist. Pacapausa.
iriyoe, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
ambo, dist. Oyon.
isaliua, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
list. Cbecca : habt. 846.
isal, aid. Dpt. Libertad, prov. Pacasma-
o, dist. Guadalupe.
SAL, hda. de cana, Dpt. Libertad, prov.
rujillo, dist. Chicama: habt. 116: il 2
)£. (11 k.) de Ascope.
BAL, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
itit. Nepeua.
SALy chac. Dpt. y prov. loa, dist. Nasca.
Sansibamba, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo : habt. 57.
Sansipampa, aid. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
Sausipampa, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Acomayo.
Sausipampa, est. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Arapa.
SausiyoC) aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Accha: habt. 28.
SausiyacCf chac. Dpt. Ayaeucho, prov. Lu-
canas, dist. Otoca.
Sauyar^ chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Cajatambo.
Sayana, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Llapa.
SaTilayoc, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Santiago de Chocor-
vos.
Saya, (estar en pie. Q.) salitrera, Dpt. Ta-
rapaca, dist. Pisagua : dista de Pisagua 3
leg. (16 J k.).
Sayacana 6 Payacana, hda. Dpt. Cuzco,
prov. y dist. Paucartambo: habt. 81.
SayacC) hda. Dpt. Ayaeucho, prov. Canga-
llo, dist. Vischongos.
Sayacmachay, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Mara.
Sayacmachiy est. Dpt. Puno, prov. Sandia,
dist. Sina.
Sayacpata, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, diat. Tambobamba.
Sayayo, hda. Dpt. Ayaeucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo: habt. 101.
Sayahnaco, hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Echarate.
Sayahuanca, est. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. San Lorenzo de Quinti.
Sayan^ distrito de la provincia de Chancay,
Dpt. Lima: habt. 2,125.
Sayan, (estoy en pie. Q.) pbl. capital de este
distrito de la provincia de Chancay, Dpt.
Lima: habt. 809.
S^yana, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Sayangaca^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist: Livitaea: habt. 82.
Sayangara, est. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Chuuvivileas, dist. Livitaea: habt. 272.
Sayapampa, est. Dpt. Libertad, prcv. y
dist. Huamachuco: habtt 597.
SAYH
— 872 —
SAYR
Sajrupay^ hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Sayapio, ohac. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ollachea.
SayapuUo, distrito de la provincia, de Ca-
jabamba, Dpt. Cajamarca: habt. 1,586.
Sayapullo, {Sayapaya asistir en pi^. Q.) pbl.
capital de este distrito de la provincia de
Cajabamba, Dpt. Cajamarca: habt. 581
dista de Cajabamba 18 leg. (100 k.).
Sayariscca, est. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Julcamarca: habt. 41.
Saycunapampa, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Gajatambo, dist. Mangas.
SayUca} est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Chamaca.
Sayhna,(mojon,lindero. Q.) chac. Dpt. Apu-
rimac, prov. Gotabambas, dist. Tambo-
bamba.
Sayhua, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mamara..
Sayhua, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
hnaylas, dist. Huancarama : habt. 120.
Sayhua, pbl, Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,
dist. Pomacanchi : habt. 140.
Sayhua, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Velille.
Sayhua, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Gcapacmarca.
Sayhua 6 Sakua, est. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Calca: habt. 44.
Sayhua^ est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
Sayhnacalla, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro: habt. 22.
Sayhuani, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Chucuito.
Sayhuapata^ est. y hda. Dpt. Ayacucho,
prov. Huamanga, dist. Quinua : habt. 6.
Sayhuapata, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. CangaJlo.
Sayhuapata, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo. dist. Carapo.
Sayhuapata, aid. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Colquepata: habt. 122.
Sayhuapata, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colqquemarca.
Sayhuapatocta^ chac. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Colqquemarca*
Sayhuaycahua, est. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma^ dist. Sihuas.
Saylaj distrito de la provincia de la Uoiaa,
Dpt. Arequipa: habt. 1,802.
Sayla, (puedo ser corrupoion de Saila pe-
uas. Ay.) pbl. capital de este distrito de
la provincia de la Union, Dpt. Aieqoqift:
habt. 943.
Sayla, chac. Dpt. Moqaegua, dist Cm-
mas.
Saylapa^ aid. Dpt. Moquegaa, dist. Qtm-
mas : habt. 107.
Saylapampa, est. Dpt. Cuzco, prov. Oiini-
vivilcas, dist. Velille.
Saylla, cliac. Dpt. Apurimac, prov. CoU-
bambas, dist. Tambobamba.
Saylla 6 Anahuarqque, aid. Dpi. y prov. Cm-
CO, dist. San GerOnimo.
Sayllacallay hda. Dpt. Cuzco, pxov. Pib-
cartambo, dist. Colquepata: habt 40.
Sayllappapa 6 Sayllappata, est. Dpt Cozoo,
prov. y dist. Calca: habt. 164.
Sayllapata* hda. cocal, Dpt. Puno, pror.
Sandia, dist. Phara.
Sayllapata, hda. cocal, Dpt. Puno, pror.
Carabaya, dist. Patambuco.
Sayllapata, aventadero de oro, Dpt Puno,
pro 7. Sandia, dist. Patambuoo.
Saylle, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Mangas.
Sayllnra, chac. Dpt. Gnzco, prov. Aeonia-
yo, dist. Bondocan.
Saylluyo, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa*
dist. Nunoa.
Sayna, {Saynata, espantajo 6 miacaim pir
ra asustar d. los ninos ; Saynaiha caigtr
en las espaldas. Ay.) pbl. Dpt Arequipa.
prov. Union, dist. Sayla: habt 298.
Saynapampa, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
Sayiiarapampai chac. Dpt Ancachs, prof.
Gajatambo, dist. Mangas.
Sayuonaiii, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Achoma.
Sayna, chac. Dpt. Tarapaci, dist
Saypuniy hda. Dpt. Puno, prov.
dist. Umachiri: habt 8.
Sayrani, {Sayri tabaco. Q.) est Dpi. Po-
. no, prov. Lampa, dist. MacarL
Sayro, aid. y est. Dpt. Libertad, joot. IV
taz, dist. Tayabamba: habt 149.
Sayrepata, hda. Dpt. Ayacucho, j^t. Ia
Mar, dist. San Miguel.
SEBA
— 873 —
SECR
Sayri, (tabaco. Q.) est. Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Corani.
Sayricancha, hda. Dpt. y prov. Huflnuco,
dist. Santa Maria del Valle.
Sayripampa, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pa-
raro, dist. Omacha.
Jteysaf (Saytu largo 6 angosto. Q.; cosa muy
aguzttda. Ay.) pbl. Dpt. Ayaoucho, prov.
Lucanas, dist. Sauta Lucia: A 8,098m.
alt.: habt. 288.
toytina^ hda. Dpt. Arequipa, prov. Cama-
ni, dist. Oaraveli : dista de Caraveli 2 leg.
(11 k.).
iiaytoccotay chac. Dpt. Puno, prov. AsAn-
garo, dist. Achaya.
iayilbuaisi, hda. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Chapimarca. «
•ayus, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Cachen.
ay^itey aid. y hda. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Curahuasi: habt. 197.
ea, hda. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
'dist Uraca.
^badapata, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huachos.
bsustiail) San, aid. y hda. Dpt. Piura,
prov. Ayahaca, dist. Suyo : habt. 46.
iBASTUN, San, chac. Dpt. Libertad, prov.
y dist. Trujillo : dista de Trujillo ^ leg.
[1 i k.).
bastian, San, mina de plata en Pomar,
[>pt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Ayja.
bastian, San, mina de. plomo en Tinta,
>pt. Anoachs, prov. Oajatambo , dist.
>yon : ley 100 m.
tASTXAN, San, mina de plomo en la Cor-
illera de Chacna, Dpt. Ancachs. prov.
!ajatambo, dist. Oyon : ley 80 m.
ASTiAN, San, aid. Dpt. HuAnuco, prov.
^06 de Mayo, dist. Jesus.
ASTIAN, San, aid. Dpt. Junin, prov.
[uancayo, dist. Golca: habt. 204.
UStiailf San, chac. Dpt. Huancavelica,
ov. y dist. Castrovireyna.
BTiAN, San, pH. Dpt. prov. y dist. Huan-
velica: habt. 829.
STiAN, San, chac. Dpt. Ayacuoho, prov.
icanas, dist. Otoca.
STiAN, San, uno de los distritos en que
A dividida la ciudad del Guzco y que
man la provincia Cuzco: habt. 1,592.
Sebastian, San, aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro.
Sebastopol, salitreras, Dpt. Tarapacd, dist.
Pica: ley 70 %.
Secahai) aid. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
SeeaseollOf chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
SeCiCCj {Sficcese -prounncia. Seiche troj del chu-
110 6 malz. Ay.; Seccse comezon: licor 6
chicha desvanecida, ray a. Q.) pbl. Dpt.
Ayacucho, prov. Huanta, dist. Luricocha:
habt. 881.
Seececaucha, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Galea: habt. 74.
Seccecea, est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
SecceccayocCj chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Querobamba.
Secceta9 est. Dpt. Arequipa, prov. Gayllo-
ma, dist. Tuti.
Se€ClIaf {Stella, cierta flor azul muy her-
mosa. Q.) pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Julcamarca: habt. 507,
con los de Angara.
SecellaS) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huan-
ta, dist. Luricocha : habt. 258.
Seccllas, aid. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Huanta : habt. 852, inclusive los de Chan-
caray.
Seccha^ (debe ser corrupcion de Secca aso-
mar, trasplantar, reponer; Seca lampino,
rugozo. Q.) rio tributario del Yanamayo,
Dpt. Ancachs.
Sbccha, hda. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba: esti situada en
una mesetaalgo inclinada, d d,841m. alt.:
habt. 241.
Seccha, hda Dpt. y prov. Ayacucho, dist.
Chiara: habt. 9.
Sechamaf pico nevado en la cadona de los
Andes al N. N. E. del Chacapallani y muy
inmediato d ^ste, Dpt. Tacna.
Seclapata^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Becuay.
Secraiiya, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
Secrespampa, cerro mineral de plata en el
distrito de la Independencia, prov. Hua-
ras, Dpt. Ancachs.
XIO
SECH
874
SEIS
Secsee, {Se^^se dar comezon. Q.; v^ase sus
otros significados) aid. y chac. Dpt. y prov.
Arequipa, dist. Sachaca : habt. 251.
Secsecea, (la comezon. Q.) aid. Dpt. Aya-
cuclio, prov. Huanta, dist. Huamangui-
11a: habt. 105.
Seeiiainari) est. Dpt. y prov. Puno, dist.
PaucarcoUa.
Secsebaniba^ chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
Seesecciiiaiita^ hda. Dpt. y prov. Huanca-
velica, dist. Acoria: babt. 72.
Secseciiiayo, hda. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca : habt. 57.
Seeseepampa, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia : habt. 80.
Secsenciilla,hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancarama.
Secsepiiqnio, aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Secsepuquio, chac. Dpt. y dist. Ayacucho,
prov. Huamanga.
Secsiiicaya^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Urcos: habt. 42.
SecsO) rio; poco d.ntes del cerro del Mirador
en el Pozuzo.
Sectecca, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Quinua: habt. 24.
Seelie^ chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata*
Seche , chac. Dpt. Moquegua , dist. Pu-
quina.
Seclieqne, aid. Dpt. Moquegua, dist. Pu-
quina : habt. 1,157, con los de Chilota.
Secliiiiy riachuelo, Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Casma: es la continuacion del que
corre por la quebrada de Quillo.
Sechin, hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa»
dist. Casma.
Seeliin alto, hda. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Casma.
Seehura^ {Sekhe la troj de chuuo 6 maiz y
piura la troj para la quinua. Ay.) rio 11a-
mado tambien rio Piura, porque pasa por
esa ciudad ; nace en los cerros inmediatos
d Huancabamba y se dirije al N. O. pasan-
do por el Sahtral y Yapatera hasta Tam-
bo Grande, dcsde donde varia complemen-
te su rumbo al S. 0. Aunque en tiempo
de lluvias en la serrania es caudaloso ,
se seca completamcnte en los meses de
Juho d Diciembre, dntes de llegar i, Piura. |
Seghuba, desierto en la costa entre d rio
Piura y los limites de la proviDciftde
Lambayeque. En los aiios de Dnm h&j
mucha vegetacion y abuudancia depute.
Este despoblado es un desierto de U
leguas de largo, sin agua ni pastos ; pen
que sin embargo nacen en ^1 infinito do-
mero de cabaUos, mnlas y burros silTes^
tres, sin dueuo, alimentiLndose conoai
rafz Uamada Yttca del Monie^ que la Iwi-
can con el olfato y la desentierraD.
Halldnse en este despoblado abmidaB'
tes Salinas y la barrilla qae se emplei
en Europa para hacer vidrio. En Pian
y Lambayeque llaman LUo A esta yeik;
hacen mucho uso de ella para la fibriei
del jabon, sacando lejia de las ceoizu;
tambien la emplean en los tintes.
Sechuba, bahia y puerto manor d los 3° Si'
80" lat. y 82* T 19" long. Es espadoM j
segura y formada por la punta de Finn,
su fondo de 5 d 6 brazas li 1 { de milkde
la playa : v^ase su moviniiento mariizoio
en las paginas 748-751-753.
Sechuba, distrito de la provincia y DpL de
Piura: habt. 7,961.
Sechuba, pbl. capital de este distriiodeli
provincia y Dpt. de Piura, i los 7* S2*
48" lat. segun Don Jorge Juan: y aegra
Usborne d los 6*» lat. y 88* 10' 9" kif.;
habt. 1,807: distade Lima 194 leg. (dOS|L)
y 86 (200 i k.) de M<kiope.
Segailia, ohac. Dpt. y prov. Lima, dist Ate
habt. 11.
Seg^nda 6 Yacuar^ aid. Dpt. Pimm, pnv.
y dist. Huancabamba: habt 2,0S6:iilfei
de Huancabamba 2 leg. (11 k.).
8epindia9 chac. Dpt. Moqu^aa, dist Ps-
quina.
Seounbia , chac. Dpt. Moqu^;ua, dut. Owtiit»
Sepiindo Aochapa^ v^ase Aechapa^ Ua.
Se i|^ora, miua de plomo en llaltay, D|t
Ancachs, prov. Cajatambo, dist. Oyoc
Se ignoba, minas de plomo : doe en Haft>
capon, 1 en Maras y otra en CoreobaJD*
Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo; laste
primeras en el distrito de Haaacapoa» ii
que sigue en el de Gorgor y la aira en 4
de Cochas.
Seis hemianos, minade plataenUtaio, DfC
Ancachs, prov. Huaras, dist BeeiuT.
SEPA
— 875 —
SEYC
SelloroTOOO^ (corrupcion de Sillaorco cum-
bre de cascajal. Q.) est. Dpt. Cuzco, prov.
Chonvivilcas, dist. Yelille.
SelvayoC 6 SUvayoc, hda. Dpt. Cuzco, prov.
ydist. Urubamba: habt. 237.
Seman, hda. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dif(t. Guadalupe : habt. 102 : dista
de San Pedro 5 leg. (28 k.).
Semana Santa^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Ghiquian.
Semiinaiiaso, aid. Dpt. prov. y dist. Puno:
habt. 245.
SeminO) hda. Dpt. Lima, prov. Ghancay,
dist. Barranca.
Sempicona^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Oropesa.
Seneca, (nariz, cresta, pico. Q.) chac. Dpt.
Ayacucho, prov. Lucanas, dist. Laramate.
Sencca, oerro mineral de plata, Dpt. prov.
y dist. Cuzco.
SsNGCA, ramal de la Cordillera entre Quiqui-
jana y Paucartambo.
Sencca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,dist.
Sicuani: habt. 1,888.
Sbncca, chac. Dpt. y prov. Puno, dist. Pi-
chacani.
Seiiecacba, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
eanas, dist. Otoca.
Senccondor, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Acas.
Senolen, aid. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Pataz.
Sensopampa, est. Dpt. Ancachs. prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
Sent], chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Sentoeinco, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colqquemarca.
Sefialcancha^ chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colqquemarca.
Sefior deJa C&rcel, mina (vease Cared, Se-
nior de la),
Sefior de la Exaltacion, chac. Dpt. Anca-
chs, prov. Cajatambo. dist. Acas.
Senora^ mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
y dist. Huamachuco.
Sepiiseaiiclia 9 {SipcLs moza, manceha do
otro. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Colquepata : habt. 60.
Sepascancha, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov.
Pancajrtambo, dist. Colquepata: habt. 147.
' SepulturaSjlugar, Dpt. y prov. Tacna: dis-
ta de Tacna 37 log. (206 k.); y 8 (44 i k.)
de Colpa.
Seque, chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Seqtje, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Cochabamba : habt. 438, con los de
Llanduma.
Se^iaes, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Niepos : habt, 220, con los de
Tucaque y Tunazan.
Sequeraccay, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Bias : habt. 25.
Sequia, cerro mineral de plata en el dist. de
Mangas, prov. Cajatambo, Dpt. Ancachs.
Sequia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Cotaparaco.
Sequia ^jande, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Santa.
Sequina^ aid. Dpt. Tarapacii, dist. Mamina.
Seqiiilla, aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinacochas, dist. Lampa: habt. 192.
Serayocc, aid. Dpt. y dist. Ayacucho, prov.
Huamauga.
Seren, aid. y hda. Dpt. y prov. Piura, dist.
Tambo Grande: habt. 441.
Serpa , est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Tisco.
Serpaquino, hda. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Huamachuco : habt. 681 : dista de
Huamachuco 6 leg. (38 \ k.).
Serquen, chac Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Ferrifiafe.
Serran, hda. Dpt. y prov. Piura, dist. Sali-
tral.
Serrate, (antiguamente Zaran) canal d los
14° 20' lat. y 78° 28' 28" long, entre las
islas de Santa Eosa y Morro Quemado.
El pasaje es limpio y franco, con fondo
de 15 a 20 brazas.
Serropanipa, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Setcbos, tribu de salvajes que habitan las
orillas del Ucay ali. So \istGn con una tu-
nica (cusma) de algodon, tejida y teiiida
por ellos mismos ; se pintan d negro los
dientes como los Chontaquiros.
Setema, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Coata.
Setroclia, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
Seycay, chac. Dpt. Ancachs, prov, Cajatam-
bo, dist, Ambar.
SHAM
— 876 —
SHAP
Advertencia: — las palabras que no se^en-
cnentren con sll, biisquense con ch# Es
digno de obscrvarse 'que solo en los De-
partamentos del Norte, desde los 11° lat.
usan la sll, confundiendola con la ell.
Shacallpo, chac. Dpi. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Shnera^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
Shacslia« chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pararin.
Shacsha, est. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay: habt. 737: dista de Yun-
gay J leg. (1 J k.) al Sur.
Shacsha, est. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Carampoma.
Shacshap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
ras, dist. Ayja.
Shacshap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Shacshap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay.
Sbac-linay9 chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Yungar.
Shaj(lla, hda. Dpt. prov. y dist. Huanuco.
ShUluhltO^ {Chahuatha sacudir con soga, Id-
tigo 6 con otra cosa; chahuala, piedra em-
potradaparaasegiirar enellaeltecho. Ay.)
puerto 6 vado en el rio de Chupamarca,
que baja de Turpo como 4 leg. (22 k.) al
Norte de Chupamarca y d 4,225m.40 alt.
Shahuinto, pampa, Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Huacar.
ShahuintuyoCf hda. Dpt. y prov. Hudnu-
00, dist. Chinchao.
ShaJayoOy chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
Shalca^ aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Sallique.
Sbalcarosa, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Sartinbamba.
Shaltana, mina de plata, Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Huari: ley 76 A 125 m. por cajon.
Shallampa^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
Sballap) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
ShallnllOy hda. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Ocumal: habt. 75.
Shanibo, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist, Cftll'^jmc,
Slianipon, hda. Dpt. Ancachs, prov. Honi,
dist. Chavin : habt. 73.
Shaiiai)) chac. Dpt. Ancaobs, prov. fiuh
ras, dist. Ayja.
ShaiiaO) [Cchana el hijo ultimo 6 el Benja-
min. Ay.) aid. Dpt. Loreto, prov. Hm-
llaga, dist. Lamas: habt. 194: sirveie
puerto.
Sbaii^1on«9 minas de plata con oro, Dpt
Ancachs, prov. y dist. Pallasca.
Shanipil, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hqat.
las, dist. Caras.
Shai^Tor, banos de agnas minendtf m d
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dibt Ca-
ras. El mauantial esUi en ana qnebrafi-
ta: al salir el agua tiene 36"* 5 de cakr;
es ferruginosa. EI anaiisis qoimico he-
cho por el profesor Baymondi es da-
guiente :
COMPOSICION
DEL AGUA TEBMAL DE SHAXGOB.
Materias gaseosas, — AcMo rarbonicn Utrf,—
Materia 8 Jijas.
Vn litro de agua contiene :
Garbonato de Cal Gra-Tnos 0.095
Cabonato de Magnesia
Garbonato de protoxide de
fierro i
Sulfato de Cal
O.OIO
» 0.0&
Sulfato de Soda «
o,oao
Sulfato de Fierro i
1 aois
CI oruro de Magnesio i
Cloruro de Sodio ■
0.016
0.d»
Total Gramo8 0.810
Sbanose ^ Shanaci, aid. Dpt. Loreto, prov.
Hnallaga, dist. Tarapoto: habt. 8S.
Sbansba, est. Dpt. Ancachs, prov. Hnans.
dist. Bestauracion : habt. 220.
Sbanic, chac. Dpt. Amazonas, pror. j ibft.
Lamud.
Shanico, hda. Dpt. Amazonas. prov. Lavk.
dist. Conila.
Sbapaca 6 Chapaja, (chapaca centineU. «-
cucha. Ay.) aid. Dpt. Loreta prov. H»-
llaga, dist. Tarapoto, a los 7* Sf 3f>" bi :
media legna abajo de la boca del Mmto
en la orilla izquierda del Hualbgi: haJtt
217.
Sbapamba^ aid. Dpi. Loreto, pror.
ga, dist. Lamas,
SHILL
877 —
SHIT
Shaqilin 6 Saving aid. Dpi. Cajamarca^prov.
Ghota, dist. S6cota: habt. 75.
Shareje, chac. Dpt. Ancaohs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
Sbflsha, rio en el Dpt. de Ancachs, prov.
Huaylas: } leg. (4 i k.) de la ciudad de
Yungay : d orillas de este rio hay una mi-
na de carbon de piedra.
Shata, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
Shaullo, est. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Llacanora: habt. 251.
Shayhoa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Haa-
ras, dist. Yungay.
Shecuayoe, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
Sheqnepampaf hda. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Ambar: habt. 19.
Shepte, aid. Dpt. Loreto, prov. Huallaga,
dist. Pachisa: habt. 78 : d 8 leg. (44 k.)
del pueblo del Valle.
Shiall) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhuas.
Shica^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
Shicay^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Becuay.
Shicuana^ chac. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Matara.
Shicnaya, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Bambamarca.
Shi^huay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
Sllilaeat^ est. Dpt. yprov. Cajamarca, dist.
Jesus : habt. 870.
Shii<acat, est. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Gontumaza: habt. 247.
Shilcop^ est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay: habt. 90 : dista de Yungay,
i leg. (8 k.) al Este.
Sbilly aid. Dpt. Cajamarca. prov. Jaen, dist.
Sallique.
Shuxa, (SiUa cascajal. Q.) est. Dpt. An-
cachs, prov. Huaras. dist. Carhuas: habt.
749.
Sbh^la, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhuas.
Slilllacancha, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Becuay.
Sidllangatey hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Querocotillo.
Shillapampa, chac. Dpt. Ancachs. proj.
Huaras, dist. Independencia.
Shindol, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca: habt. 218.
Sllil^t. chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Sartinbamba.
SlliUj^na, chac. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Bagua.
Shingrui) aid. Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Lagunas, a los 4'* 59' lat. y 78**
1' l<mg.
Siilnirail, chac. Dpt. Amazonas, prr>v. Luya,
dist. Jamaica.
Shiniilla, aid. Dpt. Loreto, prov. Hualla-
ga, dist. Tarapoto.
Sllipicay chac. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Hnayabamba.
Sliipau, aid. Dpt. Ancachs. prov. Huari,
dist. San Marcos.
SliipasbanilHl, distrito de la provincia de
Bongard, v6ase Sipasbamha,
Shipasbamba, (chipa emboltorio de cargas.
Q.) pbl. v6ase Sipasbamba,
Shiqui, (chiqui desdicha, aciago, cosa peli-
grosa; siqui trasero, nalgas. Q.) hda. Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
Shiqui, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Macate.
Shiqui, aid. Dpt, Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca: habt. 304, con la estancia de
Shumay.
Shiqui, cerro, abundante en carbonato de
cal, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Becuay.
Sliiqujp, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Marcos.
Shirae, aJd. y est. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Ichocan: habt. 849.
Shirac, hda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Ichocan: habt. 155.
Shiraccanclia, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Becuay.
Sliiracpanipa 9 est. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
Shisliita, aid. Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Pevas.
iShisui, (.S/,n hormiga. Q.) aid. Dpt. Lore-
to, prov. Alto Amazonas, dist. Jeveros.
Shitabamba, (.Sim dar resplandor del sol,
pampa llanura. Q.) est. Dpt, Cajamarca,
prov. y dist. Cajabamba.
SHUP
— 878
SICA
Slytamalca, chac. Dpt. y prov. Cajamarca,
diat. San Marcos.
Sllitncallan 9 chac. Dpt. Ancachs , prov.
Hnaylas, dist. Caras.
Shiuslia, mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Recuay.
ShoeoUoImata^ est. Dpt. Pimo, prov. Ca-
rabaya, dist. Crucero.
Shorigna, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Yuugar.
Shuailto^ chac. Dpt. Liber tad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata.
Shuape, {Sua ladron; pe 6 pi particrda del
ablativo. Q.) aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Bellavista.
Sliucochsy chac. Dpt. Amazonas, prov. y
dist. Chachapoyas.
Shucush) chac. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Bagua.
Shaciish-yacO) aid. Dpt. Loreto, prov. Al-
to Amazonas, dist. Yurimahuas: habt. 66.
Shuitncanclia, hda. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco.
Shullap) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
Shullo, chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist.
Chinchao.
Slinllapllay^ hda. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba: habt. 169.
ShuUiiseocha, hda. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. Llacanora : habt 85.
ShullnyacO) aid. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Panao.
Shunialla 6 Slnimayay hda. Dpt. Piura,prov.
Huancabanba, dist. Sondor: habt. 58.
SlluniaV) {Simiay honra. Q.)ald. Dpt. An-
cachs, prov. Huaras, dist. Marca: habt.
804, con los de Shiqui.
Shnniba, aid. y hda. Dpt. Cajamarca, prov.y
dist. Jaen, cerca del rio del mismo nom-
bre.
SliumoeU} chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Sbunquin 6 Shunquiy {Sunca mejilla, labar-
ba. Q.) aid. Dpt. Huanuco, prov. Dos de
Mayo, dist. Pachas : dista dc Aguamiro
2 leg. (11 k.); de Hudniico 21 (117 k.).
Sbnpll],V9 distrito de la provincia de Huay-
las, Dpt. Ancachs : habt. 2,046.
Bhupliiy, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Huaylas, Dpt. Ancachs:
habt. 508 : i2 leg. (11 k.) al S. 0. ^
Yungay.
Shutoyy chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
Miiitii) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hums,
dist. Bestauracion.
Slmtiicollan^ chac. Dpt. Ancachs, pror.
Huaylas, dist. Caras.
Shiiy hiiayOf chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras. dist. Bestauracion.
Slinyo, est. Dpt. Ancachs, prov. y dist
Huaylas : habt. 290.
Siali, aid. Dpt. y prov. Pone, dist Capt-
chica: habt. 884.
Siasani, hda. Dpt. Moqnegua, dist. Ichnni-
Sibaya, distrito del Dpt. Tarapaca : habt.
1,272.
Sibaya, {Sipayya amancebarse. Q.) pueblo
capital de este distrito del Dpt. de Tan-
pacd: d lO"" 88* &' lat.: habt. 418: disU
de Tarapaca 14 leg. (66 k.).
Sibicani, hda. Dpt. Puno, prov. Ghncnito.
dist. Juh.
Sibilcot,chac. Dpt. C^'amarca, prov. j dist
Contumaza.
Sibasca^ chac. Dpt. Areqnipa, prov.Unioc.
dist. Pampamarca.
Sicacanehay est. Dpt. Lima, prov. HoaFo-
chiri, dist. San Lorenzo de Qninti.
Sicacate, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca: habt. 878.
Sicaebaqui^ est. Dpt. Lima, prov. Hnaro-
chiri, dist. Matucana.
SicapamiNI) aid. Dpt. y prov. Tacna. dist.
Ilavaya: habt. 88.
Sicahaasif est. Dpt. Aparimac, prov.y dist
Cotabambas.
Sicamarca, chac. Dpt. Libcrtad, ftcf^-
Otusco, dist. Sincicap.
SicsiU) chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cbota,
dist. Llama.
Sicari, aid. Dpt. Puno, prov. Sandia, dist
Quiaca: d sus inmediaciones hay muc^
chacras pequeiias en las que se cultrra b
coca.
8iCi)ya, distrito de la provincia de Hnaa<«-
yo, Dpt. Junin : habt. 8,678.
SiCAYA, (Secay trasplantar, trasponer; "^^^
lampiuo, rugoso. Q.) pbl. capital de este
distrito de la provincia de Huancavo, Dpt
Junin : dista de Hoancayo 2 leg. (11 \^y
SICHA
— 879 —
SIGU
SicchttU, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaylas.
Sicches, aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca : habt. 777.
SicchespamiNl, aid. Dpt. Piura, prov. y
dist. Ayabaca.
Sicira, hda. cocal, Dpt. Puno, ,'prov. y dist.
Sdndia.
Sicla, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Pacllon.
SielflcacHf chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Siclacliaca) est. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Huaripampa.
Siclamaclie, hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Huancabamba: habt. 46 : distadeHuan-
cabamba 4 leg. (22. k.).
SicUabanitNi, chac. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Acomayo.
SicLLABAMBA, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Auta.
Sicsibaillba, {Secce v6ase el significado de
esta palabra) aid. Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Pomabamba: habt. 289.
SicnacoIIo, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Umachiri.
Siciiani, distrito de la provincia de Can-
chis, Dpt. Cuzco: habt. 11, 264.
SicuANi, (puede ser corrupcion de Secani la
tierra dura 6 seca : lampino, rugozo. Q.)
villa capital de la provincia de Canchis y
del distrito de Sicuani, Dpt. Cuzco; d 14°
16* 20" lat. y 78* 81' 15" long.: d 8,562m.
alt.: habt. 2,058: dista del Cuzco 25 leg.
(189 k.); de Cachas 8 (16 i k.). Este
pueblo es c61ebre en la historia del Peru,
porque en ^1 se reuni6, la asamblea convo-
cada por Santa Cruz, que dividi6 el Peru
dos Estados, Norte Peru y Sur Peru.
Sicuani, est. Dpt. Moquegua, dist. Ichuna.
Sicalliiliiima) est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ollachea.
Siounaj est. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Colcabamba: habt. 122. '
Sicupis, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Cachen : habt. 260, con los de Cun-
gunguis y San Jos^.
Sicutani, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Sicuani: habt. 169.
Sichahiuiy chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
Sicliuantuma, chac. Dpt. Ancachs, pror.
Cajatambo, dist. Andajes.
Slcholquiy aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca.
Sieiieinif chac. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tumaza, dist. Cascas.
Sieiiejniilla, mina de plata, cobre y plomo
al S. del pbl. de Uco, Dpt. Ancachs,
prov. Huari, dist. Uco: ley 76 ^ 160 mar-
cos por cajon.
Sieneguilla, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Sieite^uillas, hda. Dpt. y prov. Lima, dist.
Pachacamac: habt. 254.
Sierra-bella, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Caycay.
Sijtnaiiy chac. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Jequetepeque.
Sijcre, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vencion, dist. Huiro.
SijTSe, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Otusco: habt. 166.
Sijlli'na. — Advertrncia: — Los nombres que
principiau con estas silabas deben escri-
birse Sihua; pero el uso en el Departa-
mento de Arequipa es contrario y por es-
to conservamos esa viciosa ortografia.
Si$^as, rio: nace en los altos 6 cerros de
Ampato, baja con rumbo al S. hasta el
pbl. de Siguas y continlia al S. O. hasta
unirse con el rio Vitor 6 Chili.
SiGUAs, valle, Dpt. Arequipa, prov. Ca-
mand.
Siguas, distrito de la provincia de Cayllo-
ma, Dpt. Arequipa: habt. 1,264.
Siguas, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Caylloma, Dpt. Arequipa
habt. 702: dista de Aplao 21 leg. (117 k.)
de Camand 18 (100 k.); de Quilca 12 (67 k.)
de Arequipa 20 (111 Jk.); de Vitor 8
(44 i k.); de Lima 201 (1,120 k.).
Siguas distrito de la provincia deCamand,
Dpt. Arequipa : habt. 864.
Siguas, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Camand, Dpt. Arequipa.
8i|tna$vad09 chac. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Lari.
Slgae, (puede ser corrupcion de Siqui amo-
lar, arrancar, huron, nalgas. Q.; yerba
como la chicoria. Ay.) aid. Dpt. Lima,
prov. Huarochiri, dist. Ci^ta,
i
SIHU
— 880
SILC
Sig^ense, quebrada, Dpi. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Omas.
Sihlia, {Sihua nombre de un drbol : Sihui
anillo.Q.) aid. Dpi. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Huarmaca.
SiBUA, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Hualga-
yoc, dist. Baznbamarca: habt. 450, con los
de Maiguasi y Arascorgue.
Sihua, est. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Galea:
habt. 78.
SihlUiCta, aid. Dpt. Arequipa, prov. Oonde-
suyoB, dist. Chuquibamba : habt. 52.
Sihoal. hda. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Pativilca : dista de Pativilca 2 leg.
(11 k.).
Sihualeo, chac. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba.
Sihaaiuayo, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Chunvivilcas, dist. Livitaca: habt. 119 ;
con los de Quesillo y Supamayo.
Sihaan, aid. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Chuquibamba: habt. 189.
Sihuana, chac. Dpt. Arequipa, prov. rnion,
dist. Tomepampa.
SilinaMado cbico^ chac. Dpt. Arequipa,
prov. Caylloma, dist. Lari.
SlhuancOy chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Arahuay.
Sihiiarpo, est. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
Ua, dist. Pampacolca: habt. 71.
SihiianiyOf hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Livitaca.
SihliaSi rio tributario del Bupac, Dpt. An-
cachs.
SmuAS, distrito de la provincia de Poma-
bamba, Dpt. Ancachs : habt. 8,040.
SiHUAS,viIla capital de este distrito, de la pro-
vincia de Pomabamba, Dpt. Aneachs. An-
tes de que se formara la provincia de Poma-
bamba era la capital de la provincia de Con-
chucos. Estd en la orilla izquierda del
rio que Ueva su nombre : goza de un cli-
ma sano y delicioso: abundan recursos
para la vida : habt. 655 : dista de Poma-
bamba 12 leg. (67 k.).
Sihuasi, hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Lambrama.
Sihuay^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Acas.
)Sihuayai chac Dpt. Arequipa, prov. Con^
desuyos, ^t. Yanaquihua.
SilluaylluHo, est. Dpt. Arequipa, pro?.C«i-
tilla, dist. Yiraco.
Sihuaypanipa^ hda. Dpt. Casoo, pro?, j
dist. Paucartambo.
SilmayrO) hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist
Urubamba: habt. 18.
SiHUAYRo, aid. Dpt. Puno, prov. Chaenito.
dist. Jiili: habt. 161.
8ihuayta 6 SUmacta, 6 S^jtuuta, M. Dpi.
Arequipa, prov. Condesuyos, dist. dm-
quibamba: habt. 52.
Siliues, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Cheti
dist. Querocoto : habt. 260.
HihaU (anillo. Q.) aid. Dpt. Apurimac, prof.
y dist. Antabamba : habt. 300.
Sihuiccaui, aid. y hda. Dpt. Cuzco, pror.
Chunvivilcas, dist. Colqquemurea.
SihuiUy chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajttm-
bo, dist. Cochamarca.
Sichuiuca, (del anillo. Q.) aid. Dpi. Oueo.
prov. Paucartambo, dist. Challabambt.
Siliuiucayocy chac. Dpt. Apurimac, pror.
Cotabambas, dist. Haquira.
Siliuincba, est. Dpt. Cuzco, prov. Chukii-
vilcasydist. Colqquemarca.
SmuiNCHA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chnnii-
vilcas, dist. Chamaca: habt. 203.
Sihuiutacauctaa, chac. Dpi. Cuzco, {ffor.
Chunvivilcas, dist. Colqquemarca.
Sihuinan, chac. Dpt. Cajamarea, prov. r
dist. Chota.
SihuiS) chac. Dpt. Apurimac, prov, Ajmft-
raes, dist. Soraya.
Sihuisiro, est. Dpt. Cuzco, prov. Cfauim-
vilcas, dist. Colqquemarca.
Sihuray, est. Dpt. Apurimac, prov. Abn-
cay, dist. Lambrama: habt. 125.
Sihuaya^ chac. Dpt. Moquegua, dist. Can-
mas.
Sila^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo.
dist. Gorgor.
SiLA, {Silla cascajal. Q.) laguna al N. £. de
Laraos, i 4,869m. alt.
Silaccochay hda. Dpt. Huancavelica. pror.
Angaraes, dist. Caja: habt. 85.
Silaliua, aid. y hda. Dpt. Piura, proT.
baca, dist. Cumbicus: habt 411.
Silahuen^ aid. Dpt. Piura, prov.
bamba, dist. Huarmaca: habt. 118.
Sllca, aid. Dpt. Arequipa, proT. C«ftina»
dist. Pampacolca.
SILLA
— 881 —
SILLO
SilenciOy salitrera en el Canton de Kegrey-
ro8, Dpi. Tarapacd: en 1872 produjo
7,000 qnintales ; en 1878—12,000: dista
9 i leg. (58 k.) del puerto.
Slles, bda. Dpi. y prov. Tacna, dist. Lo-
cumba.
SiUn^eros, mina de plata en Huantajaya,
Dpt. Tarapaca, dist. Iquique.
Slllae, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Golasay.
Silicachif bda. Dpt. Pono, prov. Gbucuito,
dist. Huacnllani.
Silpay^ aid. Dpt. prov. y dist. Tacna.
Siteef aid. Dpt. Puno, prov. Huancanc,
dist. Pusi.
Silugan, cbac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Callayac.
Sii«uoAN, {Sillucan es cascajo. Q.) aid. Dpt.
Cajamarca, prov. Cbota, dist. Tacabam-
ba: babt. 889, con los de Palma,
Silvfly bda. Dpt. y prov. Huancavebca, dist.
Acoria: babt. 68.
Silvas, bda. Dpt. prov. y dist. lea.
SilYftaroo, cbac. Dpt. Amazonas, prov. y
dist. Cbaobapoyas : babt. 40.
SilverlO) cbac. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Santa Crnz.
SUvifli Santa, mina de plata en San Mi-
guel, Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas, dist.
Macate.
Sillflf (cascajo. Q.) est. Dpt. Jonin, prov.
Jauja, dist. Orcotnna: babt. 40.
SnxA, aid. Dpt. Lima, prov. CaHete, dist.
Xionabnani.
Sillaeaneha, (lugar 6 patio de cascajo. Q.)
aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Paruro.
SiLJ«ACANCHA, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Calca:babt. 102.
Sillaeeanif cbac. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
-vivilcas, dist. Colqquemarca.
Sillacoopft, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Corani.
Slllacoto, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
Sillaily cerro mineral de plata en el dis-
tjdto de Ayja, prov. Huaras, Dpt.. An-
cacbs.
Sillapatfl) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
jxiabamba, dist. Piscobamba.
^ix^x^APATA, {Silla cascajo ; pata anden, cima.
Q«) pbl. Dpt. Huinnco, prov. Dos de Ma-
yo, dist. Pacbas : babt. 808, eon bacien«
das, etc.
SlUa de Payta, cerro al S. de la punta de
Foca; tiene 896m- alt.: sirve de marca-
cion para los buques : y su figura es co*
mo la de una silla de montar.
Sillaque, aid. Dpt. Pnno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Sillarayac, cbac. Dpt. Apnrimac, prov. Co-
tabambas, dist. Haquira.
SlUarumi) bda. Dpt. Haancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas: babt. 208.
Sillarat cerro con vetas de cinabrio, 2 leg.
(11 k.) al S. de la mina de Santa Barba-
ra, Dpt. prov. y dist. Huancavelica.
Sillay, rio tributario del Cabuapanas.
SillayoCf cbac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
SillcO) pbl. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Antabamba : babt. 228.
Sillccopampa, cbac. Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Cbota.
Silli, {SiUa cascajo; siUu una. Q.) aid. Dpt.
.Cuzco, prov. Cancbis, dist. Marangani:
babt. 145.
Sillica, cerros alE.de Arica: los mas cer-
canos 4 la costa tienen 5,468m. alt.
SOlieuchOf (rincon de cascajo. Q.) veta de
oro, Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Crucero.
Sillillica, pico en la falda de la cadena
de los Andes, al Sur del Yauricoya.
Sillitapampa, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. San Felipe.
Sillocncho, cbac. Dpt. Cajamarca, prov.
Cbota, dist. Querocoto.
SlUon, bda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Paucarbamba.
Sillota^ {SUlhetka sacar las aves 6 pajaros,
el poUito de los buevos. Ay.) cbac. Dpt.
Cuzco, prov. Canas, dist. Picbibua.
SiLLOTA, bda. Dpt. Cuzco, prov. Cbunvivil-
cas, dist. Livitaca.
SiLLOTA, aid. Dpt. Puno, prov. As&ngaro,
dist. Asillo:babt. 2,674.
SiLLOTA, aid. Dpt. Puno, prov. Asibgaro,
dist. Potoni: babt. 124.
Sn^LOTA, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari.
SiLLOTA, cbac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Umacbiri.
lU
SIMB
— 882
SINA
Slllqne, (oorteza, oUejo 6 ciscara delgada,
aj&lado. Ay.) aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov.
Urubamba, dist. OUantaytambo : habt.
692.
Sill^ne, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari: habt. 481.
Sillqui, aid. Dpt. Ouisco, prov. Quispican-
chi, dist. Oropesa.
Sillupita, est. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Yinac: a 1 leg. (5 ^ k.) al S. E. de
Yinac, al otro lado del rio.
SiUllStanlyruinas cerca de la hacienda Uma-
yo, en el diatrito de Atuncolla, prov. y
Dpt. Puno : son sepulcros constnddos de
piedras muy bien labradas; tienen la for-
ma cilfndrica y la parte superior mas an-
cha: todas las puertas 6 entradas est^
al oriente. Estos curiosos 6 notables mo-
numentos de la antigiiedad conocidos
con el nombre de Chidpas, fcienen que dar
importantisimos datos para que los anti-
cuarios saquen alguna luz de nuestros
tiempos prebist6ricos.
Slmat^) hda. Dpt. y prov. Hudnuco, dist«
Panao.
Simona, est. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. Ayapata.
Simaneco, chac. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
oay, dist. Gurahuaai.
SimantiC) aid. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. Ayapata.
Simariba, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Tambo : a 17 leg. (94 ^ k.) de
Tambo.
Simbal) distrito de la provincia de Tngillo,
Dpt. Libertad: habt. 1,240.
SiMBAL, {Simpa crisneja, trenza, maroma,
Q.; Sinca medio borracho. Ay.) pbl. capi-
tal de este distrito de la provincia de Tru-
jillo, Dpt. Libertad : habt. 812 : dista Ae
Trujillo 8 leg. (44 i k.).
Simbayf {Simpay hacer trenzas 6 crisne-
jas. Q.) rio: nace en los altos de Yinco-
caya, corre al 0. hasta recibir, por la de-
recha, las aguas del Challhuanca y de
aqui sigue al S. S. 0. hasta unirse con el
rio Blanco al N. del volcan Misti, y for-
ma despues el Chili cuyo rumbo es S. 0.
En los primeros anos de la Bepublioa so
proyect6 hacer cerca del orfgen del Sim-
bay, el c^lebre canal de Yincooaya eon el
objeto de unirlo eon el rio Cdea y afvo-
vechar parte de ^ste para aomentar lia
agaas del Ghili, pero lo mal esindiado
del proyecto y su peor ejecneion lo umk-
graron.
Simbilaf aid. Dpt. y prov. Piura, dirt. Ca-
tacaos: habt. 960.
Simbiri, chac. Dpt. Puno, prov. Ganbusji,
dist. Coasa.
Slmbron, est. Dpt. Libertad, prov. Otaaeo,
dist. Lucma.
Simeon, San, mina de plata en Huani^a-
ya, Dpt. Tarapacd, dist. Iqaiqae.
SimiriSy aid. y hda. Dpt. Piora, pror. A^a-
baca, dist. Ghalaco : habt. IdO.
Simisieay aid. Dpt. Lima, prov. Huaaroebh
ri, dist. San Lorenzo de Quinti.
Simof , chac. Dpt. Aneaohs, prov. C^atam-
bo, dist. Mangas.
Simon, aid. Dpt. Gajamarca, prov. Jaea,
dist. Ghirinos.
Simon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepena.
Simoiiy Sak, mina de plata en la pfovinflia
de Puno, contigoa i la de Ohupiea.
Simpay iRiasi, (oasa de haoor trenaas 6 ens-
nejas. Q.) aid. Dpt. Ayaeuidio, pro?.
Huanta, dist. Lurioocha: habt. 95.
Simpayllampa^ chac Dpt. Apnrimae, piov.
Gotobambas, dist. Tambobamba.
Simpi, hda. Dpt. Guzco, prov. y dist. Aea-
mayo.
SimuyO) est. Dpt. Puno , prov. Lampa,
dist. Pucar^.
Sina, distrito de la provincia de Siadia,
Dpt. Puno: habt. 582.
SiNA, {Sina muchos ; el loio que se Beva 6
las exequias que se hac^i. Ay.) pbl.
tal de este distrito, de la provincia de
dia, Dpt. Puno: habt. 826: diata de Qnk-
ca 7 leg. (89 k.).
Sinacnna, {Sifla v^ase su signifioade: ciov
particula que en Quechua indiea plta^
pbl. Dpt. Arequipa, prov. Oaslilla,
Yiraoo.
SiNAcutfA, chac. Dpt. Arequipa, prcFv.
tilla, dist. Yiraco.
SinapoeOy est. Dpt. Junin, prov.
dist. Acobamba.
Sinay^ aid. y hda. Dpt. Haiaiioo,
HuamalicB, dist. Hnaeraehnao: babt. L50»
SING
883 —
SINT
"SllUaipe, hda. Dpi. j prov. Lambayeqne,
dist. Olmos: habt. 55.
Sincicap, distrito de la provincia dc Otus-
oo, Dpi. libertad: habt. 8,210.
SiNcicAP, (puede eer cormpcion de Sinticap
aJ fderte. Ay.; 6 de Sinccapac cresta 6 na-
riz 6 de Senccap cabestro, jaquima. Q.)
pbl. capital de este distrito, de la provin-
eia de Otnsco, Dpt. Libertad: habt. 1,247.
Sinclpataf ohac. Dpt. Cuzeo, prov. y dist.
Urubamba.
SiAeeS) distrito de la provincia de Jauja,
JDpt. Jimin : habt. 8,080.
Smcos, (Sinco cualquierpiedra redonda. Ay.;
Sincu 6valo, redondo, bola. Q.) pbl. capi-
tal de este distrito de la provincia de Jauja,
Dpt. Junin : habt. 547, con el barrio de
Abajo: a 1 teg. (5 i k.) de Goncepcion.
Sincona, est. Dpt. Ancachs, prov. Hnaras,
dist. Becnay : habt. 149, con los de Tu-
cnhnani.
SlneWOf chac. Dpt. Hnancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. G6rdova.
I^mlui, dhac. Dpt. Areqtdpa, prov. Conde-
snyos, dist. Salamanca.
StntfihililQclie, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Cntervo: habt. 411, con los
de Pallac.
Sliiq;ayoe9 aid. y est. Dpt. Areqnipa, prov.
Castilla, dist. Fampacolca.
Sitt|;«, distrito de la provincia de Hnama-
lies, Dpt. Hn&nnco : habt. 2,975.
SiK€^A, (corrdpcion de Sineca medio borra-
cho, Q. y A.) pbl. capital de este distrito
de la provincia de Huamalies, Dpt. Hud-
unco. A pocas millas del pueblo, en las
emnbres de los cerros, se encuentran unas
minas de fortificaciones con torres de
{>iedra labrada y de forma rectangular,
perfectamente conservadas : habt. 1,410.
SiHfflflUn) aid. Dpt. GajamarCa, prov. Con-
tnmaza, dist. Cascas : habt. 102.
Sio^lto) hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ajabaca : habt. 92.
Sinpnimallf est. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Otusco : habt. 89 : dista de Otusco 4
leg. (22 k.).
Sii^nlito, mina de plata en el cerro de Je-
sus, lado N. 0., Dpt. Gajamarca, prov. y
dSot. Hualgayoc : ley 12 marcos.
SnxoTjhTtOf mim de plata' y socabon en ei
cerro de Jesus, lado N. E., Dpt. Gajamar«
ca, prov. y dist. Hualgayoc.
SingnAna^ est. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Gasta.
Sinhua, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Ocros.
SiNHUA, est. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Laraos: a 4,091iQ- alt.
SiNHtJA aid. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Ghungui: habt. 81.
Silllmayceallai mineral de oro y plata, en
el distrito de Huancarama, prov. Anda-
huaylas, Dpt. Apurimac.
Sinlmi, hda. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Ghincheros : habt. 22.
Slnian, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Pachangard.
SiniapOy est. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. Guyucuyo.
Slnlata, hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Lampa.
Sinma^ hda. Dpt. Guzco, prov. Anta, dist.
Surite.
Sin^fllayf hda. Dpt. Guzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
Sinra) {Sinn ensartar una cosa & otra. Q.)
aid. Dpt. Gajamarca, prov. Ghota, dist.
Lajas: habt. 299, con los de Pampacan-
cha.
Sinrayquef est. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. Corani.
Slnsay^ chac. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Gurahuasi.
Slnsln^ cerro mineral de plata en el distrito
de Gorgor, prov. Gajatambo, Dpt. An-
cachs.
Sinsirani, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
SinsiyoC) chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Huancapon.
Sintaverde^ chac. Dpt. Junin, prov. ydist.
Tarma.
Sinto, hda. Dpt. Huancavelica, prov. y dist.
Gastrovireyna : habt. 883.
SiNTo, (Sinti fuerte. Ay.) rio que unido con
el Ticopampa forman el Locumba. Nace
en los cerros de Gandarave y corre al S.
hasta su union con el Ticopampa.
SiNTO, valle por donde corre el rio de este
hombre : produce al scno 88,190 quintales
de aguardiente.
SiKTo, aid. y hda. de vina, Dpt. y prov. Tac-
SIPA
— 884 —
SIQU
na, dist. Locumba: produce al ano 12,260
quintales de aguardiente : habt. 166: dis-
ta de Tacna 24 leg. (183]^ k.); de Locum-
ba 8 (16 i k.).
SiutacO) hda. Dpt. LiberUd, prov. Trigi-
llo, dist. Chocope: habt. 115: dista de
Ascope 1 leg. (5 ^ k.); de Malabrigo 6
(88 i k.).
Sintupallfl, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Niepos.
Sinvaca* aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y
dist. Ayabaca: habt. 148.
Sinyas, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Huamanguilla.
Sinonuma, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. YeHlle.
Siollanaf est. Dpt. Guzco, prov. ChuDviyil-
casy dist. Livitaca.
SioIlOf est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Chamaca.
Sioil 6 Matalloj rio tributario del Huallaga,
por la orilla izquierda : baja de la Cordi-
llera que separa la provincia de Pataz del
Departamento de Loreto : no es navega-
ble aunque tiene mucha agua.
SioN, pbl. Dpt. Loreto, prov. Huallaga, dist.
Fachisa, en la orilla derecha del rio Sion
y muy cerca de su confluencia con el Hua>
Uaga; & tres leguas al S. E. del pueblo
de Valle y 4 ^ dias de navegacion de ba-
jada del puerto de Tingo Maria. Situa-
do d. los 7** 4r 26" lat. y d 887m. alt.: habt.
116: en 1814 tenia 204: dista de Santa
Maria del Valle 8 leg. (16 \ k.).
Siopani, est. Dpt. Ouzco, prov. Chunvivil-
vilcas, dist. Chamaca.
Sioqne, chac. Dpt. Amazonas, prov. Gha-
chapoyas, dist. Sipasbamba.
Slpily chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ticllos.
Sipahiui) rio tributario del Ucayali por la
derecha : no ha sido explorado.
SipaDf aid. y hda. Dpt. Lambayeque, prov.
y dist. Ghiclayo.
Siparcancha^ hda. cocal, Dpt. Pnno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
SipaslNimba 6 SMpasbamha, (Ckipa embol-
torio de cargas.: Sipi valona de plumae
parabaylar, ahogar. Q.; 5tpa<moza,man-
ceba de otra.; Sipi plumaje de varios
colores; caballete 6 cumbre cntre dos aguas f
de una casa; Cordillera que se exianlA
raucho. Ay.) distrito de la proviaeiade
Bougard, Dpt. Amazonas : habt. 700.
Sipasbamba 6 Shipashamba^ pbl. capital df
este distrito, de la provincia de BoBgaci,
Dpt. Amazonas : habt. 193.
Sipaya, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
Sipiail) {Sipiya anochecer. Q.) aid. y hdi.
Dpt. Cajamarca prov. Chota, dist Steo-
ta: habt. 865, con los de TambiUo.
SipiboS) (Antes Calisecas) kibu de salnjw
que habitan en las orillas del Ucayali;
se visten con una tdnica (cnsmA) tepda
y teiiida por ellos mismos.
Sipicacliif est. Dpt. y prov. Puno, dist Ptt-
carcolla.
Sipillani) est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Sipiones hda. Dpt. Piura, prov. Payta,difL
Sullana.
Sipiranay aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ajoyani.
Siplri]iliay,est. Dpt. y prov. Hn^noco, dist
Huacar.
Sipisa^ aid. Dpt. Tarapaca, dist Sibaya:
d los 19« 88* 6** lat y a2,488iii. alt: habt
209 ; dista de TarapacA 14 leg. (78 k.).
Sipisiy est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dift
Umtichiri.
Sipislpi) est. Dpt. Puno, prov. Lampa.
dist. Pucara.
SmsiPi, est. Dpt. y prov. Puno, dist Faa<
carcolla.
Slpisipini, est. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Arapa.
Sipla, aid. Dpt. y prov. Tarapaoa, dist Ifa-
miiia.
Sipsai chac. Dpt. Anoachs, i^ov. Hnaraa.
dist. Bestauracion.
SiPSA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hiuraa.
dist. Ayja.
Slpse^ aid. Dpt. Piura, prov. y dist Haaa-
cabamba: dista de Huancabamba 8 ]^.
(44 i k.).
Sipuya, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chimvml-
cas, dist. Livitaca.
Siqni^ (traRero, nal^as. Q.) chac. Dpt Ajh
cachs, prov. Huaras, dist CotaparMO.
Slqnina) hda. Dpt y prov. Taena,
ma; dista de Tacna 9 leg. (50 L).
SIRI
885 —
SITA
Silinipata, chac. Dpi. Moquegua, diRt. Ca-
rnmas.
Slqniquiiie) est. Dpt. Areqnipa, prov. Ca-
mana, dist. Caraveli: dista de Caraveli
} leg. (1 i k.).
Siquirayflf aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Tiabaya.
Siquis, aid. y est. Dpt. Hn^nnco, prov.Hna-
malies, dist. Haacrachaco.
Sirabamba, chac. Dpt. y proy. Hudnnco,
dist. Santa Maria del Yalle.
SiraCf aid. Dpt. Cuzco, prov. Galea, dist.
Lares : habt. 52.
Simcancha, {Sira coser. Q.; Sira ventosi-
dad. Ay.) est. Dpt. Lima, prov. Haaro-
chiri, dist. Carampoma.
Siracanif chac. Dpt. Pano, prov. Asdnga-
ro, dist. Putina.
Siraeapampa, (Siracu coser. Q.) aid. Dpt.
Anoachs, prov. Pomabamba, dist. Paro-
bamba.
Siraeara, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Matucana.
Siracat^) {Siracata d coser. Q.) aid. Dpt. y
proY. Cajamarca, dist. Asuncion : habt.
126.
Siraepata^ hda. Dpt. Cnzco, prov. y dist.
Pancartambo: habt. 62.
StrapaqaiO) aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
xnabamba, dist. Llnmpa: habt. 58.
Sirca^ distrito de la provincia de Abanoay,
Dpt. Apnrimac : habt. l,tS85.
SiBCA, (vena, veta. Q. y Ay.) pbl. capital de
este distrito de la provincia de Abancay,
Dpt. Apurimac: habt. 805.
Sircamarcaf (lugar de vetas. Q.) pbl. Dpt.
Ajacnoho, prov. Cangallo, dist. Huanca-
raylla : habt. 158.
Siroeapata, chac. Dpt. Moqnegua, dist. Ga-
mmas.
Slrenflf aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
hiiaylas, dist. Huancaray: habt. 270.
SirhnelliS, chac. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Nepena.
SJjricaiKSha grandey hda. mineral, Dpt. Jn-
nin, prov. y dist. Pasco.
Sirfmiliches, tribu de salvajes (v^ase Pi-
iiringfuyf (Sirinraif estoy acostado 6 recos-
tado. Q-) aid. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist- Toro; habt. 98.
Siriro, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. San-
dia, dist. Phara.
Siriyaca, isla en el rio Pastasa: es £6rtil y
produce mucha bayniUa.
Siromarca, aid. Dpt. Ancachs, prov. Po^
mabamba, dist. Sihuas.
SirphuyoS) aid. Dpt. Guzco, prov. Galea,
dist. Lares: habt. 86.
I Slrpipnqiiio, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Sirpnypaccba^ hda. Dpt. y prov. Guzco,
dif;t. Sau Bias : habt. 2.
Sirac, est. Dpt. y prov. Gajamarca, dist*
Matara: habt. 251.
Sisa^ (€orecer. Q.) aid. Dpt. Junin, prov. y
dist. Jauja: habt*. 86.
Sisa, San JosI: de, distrito de la nueva pro'
vincia de San Martin, Dpt. Loreto. habt,
6,768, con los de Lamas.
SisA, pbl. capital de este dist. de la provin*
cia San Martin, Dpt. Loreto : habt. 418.
SiscO) est. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba : habt. 871.
SLscnendala, chac. Dpt. Gajamarca, prov.
y dist. Ghota.
Sishnabarail) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Gotaparaco.
Sislcaya, (Sid hormiga; cay yo soy. Q.) pbl.
Dpt. Lima, prov. Huarochiri, dist. Ghor-
rillos, en la derecha del rio Lurin d 941ni.
alt.: habt. 110: dista 1 } leg. (9 i k.) al
N. E. de Chontay; y 9| (65i k.) de Lurin.
Sisimafes, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. y
dist. Sfindia.
Sisipa, (la hormiga. Q.) aid. Dpt. Puno,
prov. Ghucuito, dist. Pomata: habt. 109.
Sisitay rio tributario del Maranon por la
izquierda, antes del Putumayo: es nave-
gable.
Sisinalcat aid. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Celendin : dista de Celendin 6 leg.
(88 i k.).
Sisnay^ chac. Dpt. prov. y dist. Huanuco.
8ison, hda. Dpt. Guzco, prov. Pancartam-
bo, dist. Ghallabamba.
Sitabal, est. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamachuco : habt. 100.
Sitabamba^ {Situpampa Uanura donde res-
plandece el sol) aid y hda. Dpt. Liber-
tad, prov. Huamachuco, dist. Mollepata:
habt. 1,028.
SIVA
8«6 —
SOCA
SzTABAMBA, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Mollepata.
Sitacachi^ (sal resplandeciente. Q.) aid.
Dpt. y prov. Puno, dist. Capachica: habt.
881.
Sltacoeha^ distrito de la provincia de Caja-
bamba, Dpt. Cajamarca: habt. 2,632.
SiTAcocHA, (laguna resplandeciente. Q.)pbl.
capital de este distrito de la provincia de
Cajabamba, Dpt. Cajamarca: habt. 225:
dista de Cajabamba 8 leg. (44 J k.).
Sitajani) aid. Dpt. Tacna, prov. y dist. Ta-
rata.
Sitamayo, (rio resplandeciente. Q.) mina
de plata en el cerro de Cholipampa, lado
E., Dpt. Cajamarca, prov. y dist. Hual-
gayoc : ley 20 m.
Sitaua, aid. Dpt. y prov. Tacna, dist. Lo-
cnmba: habt. 102: dista de Tacna 18 leg.
(100 k.); de Sama 10 (65 i k.); de Lo-
cumba 2 (11 k.).
SiTANA, (Sitani resplandesco. Q.) valle, Dpt.
y prov. Tacna, entre Moquegua y Tacna;
dista de Tacna 14 leg. (78 k.); y 7 i
(42 k.) de Buena Vista.
Sitani, rio en el Departamento de Tarapa-
c&: nace de la laguna de Parinacota si-
tuada alpi6 .de la Cordillera y corre hacia
Bolivia.
Sltanse y San Lorenzo^ chac. Dpt. Piura,
prov. Ayabaca. dist. Chalaco.
Sltapuquio, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Llama.
Sitios del rio de la Sisa, aid. Dpt. Loreto,
prov. Huallaga, dist. Lamas: habt. 114.
Sitispicana, chac. Dpt. Hnaucavelica, prov.
ydist. Castrovireyna.
Siacatn, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Pachangard.
Sitten, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Pataz,
Simnat chac. Dpt. y prov. Hudnnco, dist.
Hnacar.
Shunpa^ est. Dpt. y prov. Puno, dist. Aco-
ra: habt. 144.
Siusa, est. Dpt. Cuzoo, prov. Calca, dist.
Pisac: habt. 72.
SlTanoyoc, chao. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Umbamba.
Sivaniyo, hda. Dpt, Cuzco, prov. Canas,
difit. Copora<][ue,
Slvaytay, playa en el rio Ucayali i Sffis*
iUtura.
Sivia, chac. Dpt. Lima, prov. Yaayos, disL
Pampas.
Sivicani, hda. Dpt. Puno, prov. Chuemto,
dist. Juli: habt. 244.
Sivilicaya 6 Livincaya, aid. Dpi Cmeo,
prov. Canchis, dist. Sicnani: habt. 171
Siyay, hda. Dpt. Cuzoo, prov. y dist Pa-
ruro.
Soaray^ hda. Dpt. Cuzco, prov.y dist A&ia.
SoaysayoCy chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist
Urubamba.
SoberoOy asf se llama una parte dd YiDe
de Asapa, que no tiene agua consUnte:
dista 6 leg. (88 | k.) de Arica.
Soea^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma)«zn<
ba, dist. Llumpa.
Soealiaya, distrito de la provincia y Dpi.
de Arequipa: habt. 2,606.
SocABATA 6 Sucahudlla, (corrupcion de Sm
hxiayHa 6 htiayUu, canas delgadas verdes,
6 prado de canas verdes; si es de 9ocaff3k
recoger canas delgadas. Q.; 9oca pato ne-
gro de laguna. Ay.; palXa coger, reooger.
Q.; suca camellon Ay.; salitre. Q.) pU-
capital de este distrito, Dpt. y prov. Are-
quipa: dista de Arequipa H leg. (8 k.).
Soeabon real^ en el cerro mineral de J^u
lado N. E., prov. y dist. Hnalgayoe. Es-
te soeabon es una de las obras mas gnn-
des en su clase: tiene como 1,400b- &
profundidad con una altura de oeret (b
4ni- por mas de 8 de anchor se le da la-
tilacion por medio de on gran homooob-
cado en la entrada. £1 dia que n^ae
al lugar en que se cruzan varias ^tas n-
cas del cerro de Hualgayoc haiilaiH"^
za de su actual dueno y de la prorisca.
Yease HtuUgayoc, mineral.
Soeabon, pbl. Dpt. prov. y dist. HnaBca-
velica: habt. 291.
SoGABON 6 Rivero. hda. de vii&a, Dpt y pit^.
Arequipa, dist. Vitor : habt. 10.
SocalKmcito, chaa Dpt. Arequipa, pw».
Caylloma, dist. Achoma.
Socana^ est. Dpt. Arequipa, prov. Cmfkh
ma, dist. Tuti.
BocAl^A, est. Dpt. Arequipa, prov. C*j^
ma, dist. Callalli.
Socapallaf {Soca v^ase sn sfgnificado; /A
soco
— 887 —
SOCO
eoger, reooger. Q.) aid. Dpt. Ptmo, prov.
Asdngaro, dist. Gaminaca: habt. 517.
Soeapata, aid. y est. Dpi. Cnzco, prov.
Quispicanchi, dist. Marcapata.
Socayaeilf est. Dpt. Junin, proY. Tarma,
dist. Aeobamba.
Soecha, {sucki barros en el rostro. Q.; on pes<
cadoasillamado, soga. Ay.) aid. Dpt. Piu-
ra, prov. y dist. Haanoabamba : habt.
486 con los de Talanoo.
SoochalNimba, est. Dpt. Fiixra, prov. y dist.
Ayabaoa: habt. 625.
Soellaj hda. Dpt. Ayaeneho, prov. Canga-
Uo, dist. Hnambalpa.
SooLLA, hda. Dpt. Ayacncho, prov. y dist.
Huanta.
SooLLA, est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Haqoira.
Soclla^ chac. Dpt. OnzcOy prov. Anta, dist.
Liinatambo.
SociA^f hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. livitaca.
SocLLA, hda. Dpt. Cuz€o, prov. Ganas, dist.
Liayo.
SocUa) aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Sooi<LA, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani: habt. 871.
JBocuLA, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari.
Socllaeocha, laguna en la Gordillera de Oa-
rabaya, al N. del pueblo de Macusani,
de donde nace el rio de Macusani.
Socllapampa, chac Dpt. Guzoo,prov.Ghun-
vivilcas, dist. Golqquemarca.
Socina, hda. Dpt. Guzoo, prov. Anta, dist.
Surite : habt. 64.
So€W, (eaua delgada Q.) aid. y est. Dpt.
A^purimac, prov. Aymaraes, dist, Golca-
bamba: habt. 78.
— Advebtencia: esta palabra debe es-
oribirse siempre Socco, pero como en al*
^rixias provincias varia el uso, creemos que
se puede suprimir una c para evitar con-
(OOOy (cana delgada Q.) aid. y est. Dpt.
Apnrimac, prov. Aymavaes, dist. Tapay-
: habt. 876.
est. Dpt. y prov. PunOi diet. Acora:
j3L»l>t. 166.
SocM^hupa, est. Dpt. Ayacucho, prov. La-
Mar, dist. Anco.
Socola, chac. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Querocotillo.
SocoLA, {Soccali carnero muy largo de pes-
cuezo, hombre muy alto y delgado y de
pescuezo largo Ay.) aid. Dpt. Piura, prov.
Payta, dist. Sullana : habt. 84.
Soeomarca, est. Dpt. Guzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Urcos.
Soeopeco, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Ocros.
Socopaqilio, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Marca.
Soooroma, distrito de la provincia de Arica,
Dpt. Tacnarhabt. 686.
SocoBOMA, pbl. capital de e^ite distrito, Dpt.
Taona, prov. Arica: habt. 831: dista de
Chacalluta (posta) 80 leg. (167 k.); de
Roca Negra 12 (67 k.); y 27 (150 \ k.) de
Arica.
Socorro, mina de plata en Sillan, Dpt. An-
cachs, prov. Huaras, dist. Ayja.
SocoBBo, mina de estauo en Puapampa,
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Ga-
ras.
SoGOBBo, mina de carbon de piedra en el
cerro de Huacra, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Garas:
SocoBEO, mina de plata en Quinahuaracra,
Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo, dist.
Aquia : ley 700 m.
SocoBBo, mina de plata en Ghanca, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Gajatambo : ley
100 m.
SocoBBo, mina de plata arriba de la laguna
de Santa Ana, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Gajatambo; direccion O. inclinacion ver-
tical, ancho lm.20 d. lm.30 : ley 48 m.
SoGOBBO, cerro mineral, Dpt. Huancaveli-
ca, prov. Tayacaja, dist. Paucarbamba:
habt. 9.
SoGOBBo, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
SocoBBO, hda. Dpt. y prov. Guzco, dist. San
Bias : habt. 6.
SocoSy {Soco v^ase su signifiicado) est. Dpt.
Ancachs, prov. Huari, dist. Ghacas: habt.
284.
Sooos, aid. Dpt. Junin, prov. Huaneayo,
dist. Ghongos:habt. 68.
Sooos, chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Gaata«
soco
888 —
SOJO
BOCOS, bda. Dpt. Huanoavelica, prov. Ta-
yaoaja, dist. Colcabamba: habt. 11.
Socos, bda. Ppt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Anco: babt. 49.
Sooos, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huachos.
Socos, b^a. Dpt. Ayacucbo, prov. La Mar,
dist. San Miguel.
Socos, aid. y bda. Dpt. Ayacucbo, prov. La
Mar, dist. Cbungui: babt. 842.
Socos, pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Huaman-
ga, dist. Socosvincbos : babt. 564; A
8,228m. alt. temperatura 16<* (Febrero)^
Soeos, cbac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Haquira.
Socos, est. Dpt. Apurimac, prov. Abancay,
dist. Sirca.
Socos, aid. y bda. Dpt. Apurimac, prov.
Andabuaylas, dist. Ocobamba: babt. 688:
dista de Ocobamba 7 leg. (89 k.).
Socos, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya: babt. 128.
Socofibamba, cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
SocosBAMBA, est. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Pomabamba: babt. 84.
8ocosococha, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. y
dist. Huanta: babt. 824 con los de Gca-
ccapuqui.
Socosmaly bda. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. Pisuquia: babt. 24.
Sooosmaniyf aid. y bda. Dpt. Apurimac,
prov. Andabuaylas, dist. Gbincberos :
babt. 262.
Socosmontes, cbac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. San Buenaventura.
Socospampft) est. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Lambrama.
Socospata, cbac. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Huacar.
SooosPATA, bda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dabuaylas, dist. Huancarama: dista de
Huancarama 8 leg. (16 ^ k.).
SocosPATA, cbac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
SocosPATA, bda. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
cion, dist. Santa Ana: babt. 110.
SocoBPATA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
cion, dist. Santa Ana: babt. 109.
jSooosplchnspampaf bda. Dpt. Ayacucbo,
prov. La ^ar, dist. Cbungui.
Socospnquio , bda. Dpt. Gnzoo, [itot.j
dist. Urubamba.
Soeostoco, bda. Dpt. Puno, prov. Canli-
ya, dist. OUacbea.
Socosvinchos^ distrito de la provisda k
Hnamanga, Dpt. Ayacucbo: habi 5J05.
SocosviNCHos, pbl. capital de este disliito
de la provincia de Huamanga, Dpi Aji-
cucbo : babt. 608.
Socota, distrito de la provincia de Ghota,
Dpt. Cajamarca: babt. 1,862.
SOcoTA 6 SokhotHf [Sokhota espantajo de ni-
iios; mascara fca, mala cara; toceata btj-
lar la gente principal, 0 baylar eon mi-
cba mesura; sucatfia arar la tiem a a-
mellones. Ay.) pbl. capital de estedistnlQ
de la provincia de Cbota, Dpt. Cajanir-
ca : babt. 406.
SocotillOf cbac. Dpt. Cajamarca, pror.
Cbota, dist. Pion.
Soesan, cbac. Dpt. Puno, prov. Lsmpa,
dist. Pucara babt. 4.
Socsaya^bda. Dpt. Moquegua, dist. Ubinas.
Socsi, bda. Dpt. Ancacbs, prov. y dist to-
mabamba: babt. 249.
Sodeeonca, cbac. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
Sopi, aid. Dpt. Tarapaci, dist. Camifii:
babt. 97.
Sogay^ aid. Dpt. y prov. Areqmpa, disL
Quequeiia.
Sog^a (t^ndc, bda. Dpt. Cuzco, prov. Ab-
ta, dist. Surite.
Soi^lly mina de plata en el cerro de Jefis
lado N., Dpt. Cajamarca, prov. y dift
Hualgayoc: ley 15 m.
SoooN, bda. Dpt. Cajamarca, prov. C^-
bamba, dist. Sayapullo : babt. 216.
SogOS) aid. Dpt. Cajamarca, prov. Choli,
dist. Cocbabamba: babt. 249, eaahm^
Huayrabamba.
Sogrocbiy cbac. Dpt. Lima, pror. y diA
Canta.
Sohahoaya, no tributario dd UcajaS •
184m. alt.
SoJo, bda. Dpt. Piura, prov. Pajta,
Sullana.
Sojoaja, cbac. Dpt. Puno, prov.ydi^
dia.
Sojobaya, cbac. Dpt. Moquegna, p«or. T»'
rata.
SOLE
— 889 —
SOLI
Sojomure) chac. Dpi. Moquega, dist. Pu-
qnina.
Ma, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota>
dist. Gutervo.
SolabajAy (puede ser cornipcion de suUa
huaylla, sallxi rocfo, hiiayllaTprado, Q.) aid.
y hda. Dpt. y prov. Tacna, dist. Ilavaya:
habt. 92:dista de Tacna 31 leg. (172% k.)
Solajo, aid. Dpt. Moquegiia, dist. Carumas:
habt. 155.
Solan, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucartatn-
bo, dist. Challabamba : habt. 50.
SoIanOy hda. Dpt. Piura, prov. Payta, dint.
Sallana.
Solano, aid. Dpt. Piura prov. Payta» dist.
Querocotillo: habt. 159.
Solano, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Pueblo
Nuevo: dista de lea 1 \ leg. (7 k.).
Solar, piinta d los 12* 12' 55" lat. y 79« 24'
24" long.
Solar, morro y caleta a los 12** 11' 20" lat.
y 79* 23' 44" long.: tiene 262m. alt.; es
muy notable por estar inmediato A la vi-
lla de ChorrilloB. La caleta tiene an
fondo de 5 d 9 brazas; pero carece de abri-
go, y es peligroso el desembarque por la
rompiente del mar.
Solas, salitrera en el Canton de la Noria,
diBt. Pica, Dpt. Tarapaca: en 1872 pro-
dujo 6,000 quintales; en 187a— 8,000: dis-
ta del pnerto 10 leg. (55 i k.); y 1 (5i k.)
de la linea f6rrea.
Solar prande, salitrera en el Canton de Be-
Uavista, dist. y prov. Arica, Dpt. Tacna:
dista 14 leg. (77 k.) de Patillos.
Solco, hda. de viiia, Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Chachas.
Soleuri, mina de plata, Dpt. Cuzco, prov.
CaDchis, dist. Tinta.
SOLfiDADy MIHAS DR EBTE NOMBSK.
Soledad, cerro mineral de plata, Dpt. Liber-
tad, prov. Pataz, dist. Parcoy.
Solcdad) mina de plata & 8 leg. (44 ^ k.)
de Taqoilpon, Dpt. Ancachs, prov. Huay-
lafl, dist. Macate.
Soi«Bi>Aj>, mina de plata en el Milagro, Dpt.
Ancachs, prov. Huaylas, dist. Macate.
BoLXDAo, mina de plata en Huaylas, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Ayja.
goLAPAD, mina de carbon de piedra en Li-
masuri, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Independencia.
Soledad, mina de plata al N. O. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
YauU.
Soledad) mina de plata en el mineral de
Arirahua, Dpt. Arequipa, prov. Condesu-
yos, dist. Salamanca.
Soledad, saHtrera, Dpt. Tarapacd, dist. Pi-
ca: ley 70 7o.
SOLEDAB, pueblos, funoos, etc.
Soledad, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Colcabaraba.
Soledad, chac Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo.
Soledad, hda. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Sullana: habt. 44.
SoLEDAD, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Se-
chura: habt. 884.
Soledad, distrito de la provincia de Pataz,
Dpt. Libertad : habt. 582.
SoLEDAD, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Pataz, Dpt. Libertad : habt.
275: dista de Parcoy J leg. (1 i k.).
Soledad, hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Soledad pata^hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Belen: habt. 12.
SolferiiiOy salitrera en el Canton de la Ar-
gentina, dist. Pica, Dpt. TarapacA: en
1872 produjo 240,000 quintales; en 1878
—240,000: dista 11 leg. (61 k.) del puer-
to de Iquique.
Solimauay (la etimologia 6 significado de
esta notable Cordillera y desu elevadfsimo
pico nevado debe ser corrupcion de suri
mana suri avestruz, mana particula nega-
tiva. Q.: surimuna es una especiede papas
largas; surufiuafla solo, yermo Ay.) asi se
llama el ramal 6 contrafuerte que conti-
nua de la Cordillera de Hudnuco al S.S. E.
y sirve de limite entre las provincias de
Chunvivilcas del Cuzco y la Union de
Arequipa.
SoLDiANA, pico nevado en la Cordillera deeste
nombre: es uno de los mas elevados : en
otra ^poca formaba una cadena v6lo4nioa
con el Coropuna, Tutupaca, etc. y com-
pite en elevacion y hermosura con el Mis-
ti, con el cual puede confundirse de l^jos:
est^ a los W 20' lat, y 75'' long, mas i
m^nos.
118
SONC
890
SOND
SolitariOf uno de los islotds del grnpo de
Pescadores.
Soloca, pbl. Dpt. Tarapacd, dist. Chiapa.
8olocO» distrito de la provincia de Chacha-
poyas, Dpt. Amazonas: habt. 1,018.
SoLOco, (paede ser corrupcion de suUtica el
aborto, 6 el que nace dntes de tiempo. Q.)
pbl. capital de este distrito de la provincia
de Chachapoyas, Dpt. Amazonas: habt.
5Q5.
Solopuren, hda. de vina, Dpt. y prov. Tac-
na, dist. Locumba: produce al ano 1,620
quintales de aguardiente.
Solsol, aid. y hda. Dpt. y prov. Piura, dist.
Yapatera : habt. 462.
SoUancay^ chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Chalhuanca.
SoUani, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ca-
bana.
Solloccota, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro.
SoUohuaca, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. San Oer6nimo : dista de
San Ger6nimo 1 J leg. (8 k.).
Somanif hda. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Huancarama.
Somate, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Pay-
ta, dist. Sullana: habt. 1,815.
SoMATE, rio tributario del Chira por la iz-
quierda, en la hacienda y aldea de este
nombre: nace en los altos de Frias ysirve
en parte de Umite entre las provincias de
Ayabaca y Piura.
Sombrero^ mina de plata en la costa, Dpt.
Tarapacd, dist. Iquique.
Sombrero 6 Lobos, punta d los 15^ 29' 20"
lat. y ir IT 44" long.
Sombreronii est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Somoa^ chac. Dpt. Moqtiegua, dist. Gammas.
Soiiaiia, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ituata.
Sonata^ hda. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Arapa.
S01ICO9 (corazon, entranas, est6mago, con-
ciencia, voluntad, entendimiento. Q.; son-
CO el pellejo 6 tela del corazon de los
animales. Ay.) est. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Huacana.
SoNco, aid. Dpt. Apurimac, prov. Antabam-
ba, dist. Sabayno; habt. 200.
SoNoo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paaeasrtam*
bo, dist. Colquepata: habt. 80.
Soncoche^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. Lmi-
nas, dist. Otoca: habt. 222.
Soncofia^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pin-
nacochas, dist. Pacapausa: habt. 96.
Soncopa, est. Dpt. Ayacucho, prov. La Mai,
dist. Chungui: habt. 51.
Sonchef pbl. Dpt. Amazonas, prov. Cha-
chapoyas, dist. Huancas : habt. 170.
SonchO) chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jmd,
dist. Bellavista.
Sonclion) chac. Dpt. Cuzco, prov. Aeomi-
yo, dist. Rondocan.
Sondo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paniro,£it
Huanoquite.
SondondO) pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Ia-
canas, dist. Cabana: habt. 858.
Sender, distrito de la provincia de Bnin-
cabamba, Dpt. Piura: habt. 1,882.
SoNDOR, {suntur monton, amontonar. Q.)
pbl. capital de este distnto de la profm-
cia de Huancabamba, Dpt. Piura: hikt
168, y con los pobladores de la eaa-
piiia 552 : dista de Huancabamba 1 kg.
(5i k.).
SoNDOR, hda. Dpt. y prov. Cajamarea^ iasL
Matara.
Sender, hda. Dpt. Cuzco, prov. Galea, fill
Pisac : habt. 74.
SoNDOR, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta, fi^
Limatambo : habt. 68.
Sender, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov. Ca-
mand, dist. Caraveli: a 8,882m- alt: habi
58: dista de Caraveli 12 leg. (67 k.).
SoNDOR, hda. Dpt. Arequipa, prov. Cafilo-
ma, dist. Sihuas.
Sender l^nde^ hda. Dpt. Cuzco, prov. j
dist. Urubamba.
Sender chloe, hda. Dpi. Cuzco, prov. y &L
Urubamba.
Senderhnasif tiene este nombre una cua
que est(i en la parte mas central dd pse-
blo de Asangaro, unico resto de la poUa*
cion de los Incas que ha quedado en cee
lugar.
Senderhaay^ aid. Dpt. y dist. Jonm, ptor.
Tarma: habt. 22.
Senderille, aid. y hda. Dpt Piura, pror.
Huancabamba, dist. Sondor: habt. 656:
dista de Huancabamba 2 i leg, (14 k.).
SORA
891
SORA
SoncriatO, cascada en el rio Uoayali & 426m.
altnra.
jSoilg^9 chac. Dpt. Huanoavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huachos.
jSonj^ona^ (corrupcion de sonco vdase cl sig-
nificado de esta palabra) aid. Dpt. Cuzco,
prov. Gancliis, dist. Cacha : habt. 94.
SODfl^f bda. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Matucana.
SomgOj^ hda. Dpt. Lambayeque, prov. Chi-
clayo, dist. Sana: babt. 78.
Sonooca^ bda. Dpt. Apuhmac, prov. Anda-
huaylas dist. Haancarama : habt. 58: dis-
ta de Huancarama 2 leg. (11 k.).
Sonolipe, bda. Dpt. Libertad, prov. Truji-
llo, dist. Magdalena de Cao : babt. 80:
dista de Magdalena 2 leg. (11 k.),
Sonsa^ cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ambar.
Sontocca, {suntuccadel monton. Q.) est. Dpt.
Arequipa, prov. Caylloma, dist. Tati.
Sontorcftpi, cbac. Dpt. Lambayeque, prov
y dist. Gbiclayo.
SontUGOCha) cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo : dist. Gorgor.
SopayacO) cbac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Pinpingos.
Sopecancha 6 Lopecancha, est. Dpt. Ama-
zonas, prov. Luya, dist. Santo Tomas:
habt. 195.
Sopladera, bda. Dpt. y prov. Tacna, dist.
liocamba: dista de Tacna 19 leg. (106 k.)
Sopi«Ai>Biu, pnnta, 5 millas al N. O. del pner-
to de Do.
Soquia^ distrito de la provincia de Cbacha-
poyas, Dpt. Amazonas: babt. 1,051.
SoQUiAy {suqutya estar palido 6 descolorido.
Q.) pbl. capital de este distrito de la pro-
vinoia de Cbacbapoyas, Dpt. Amazonas:
habt. 1,051.
Soqnian, bda. y aid. Dpt. Libertad, prov.
Hnamacbuco, dist. Sartinbamba: dista
de Huamacbuco 14 leg. (78 k.).
Soiiuillos, est. Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Soqnisani, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Pi-
chacani: babt. 287.
gora^ {^J^^ avestruz, suru irse derramando
el maiz por algan agujero del costal; ro-
pa larga qne arrastra. Q.) bda. Dpt. Cuz-
cOy prov. Ganchis, dist. Sicuani: habt. 8.
SoRA, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Umaohiri.
SoBA, pbl. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Lluta: dista de Arica 19 leg. (106 k.).
Sorabira, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Sorac, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Goporaque.
Sorahnito, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
SoRAHurro, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Gapi.
Soralaya, hda. Dpt. y.prov. Puno, dist:
Acora.
Sorama^qnei hda. Dpt. Guzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Livitaca.
Sorani) hda. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Muiiani.
SoRANi, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari.
SoBANi, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Gabana.
Sorao, aid. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
YauH: habt. 27.
Sorapa^ hda. Dpt. Puno, prov. Ghucuito,
dist. Juli.
Sorapampa, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard: habt. 7.
SoRAPAMPA, hda. Dpt. Puno, prov. Ghucui-
to, dist. Juli.
SoRAPAMPA, hda. Dpt. Puno, prov. Asanga-
ro, dist. Potoni.
Soraro, est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
Soras, distrito de la provincia de Lucanas,
Dpt. Ayacucho: habt. 1,282.
Boras, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Lucanas, Dpt. Ayacucho : habt.
675.
Sorasora, est. en las punas, Dpt. Ayacu-
cho, prov. Lucanas, dist. Soras: habt. 96.
Soratira, est. Dpt, Puno, prov. Carabaya,
dist, Grucero.
SoRATiRA, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya»
dist. Macusani.
Soranra^ hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Soraya^ distrito de la provincia de Ayma-
raes, Dpt. Apurimac: habt. 8,128.
SoRATA, pbl. capital de este distrito de la pro-
vincia de Aymaraes, Dpt. Apurimac; babt.
854,
SOTO
892 —
succ
SoBAYA, (surui/ arrastrar la ropa. Q.) est.
Dpt. Apurimac, prov. Aymaraes, dist.
Sorava: habt. 158.
SoRAYA, est. Dpt. Arerjuipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Coporaque.
SoraycllOf pbl. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Ccooata: en este jnieblo como en
la mayor parte de los de la provincia de
Haancane solo se habla Aymara.
Sored) hda. Dpt. Apurimac, prov. } dist.
Abancay.
SorcoIIo, aid. Dpt. Tarapaca, dist. Mami-
•na.
Soritorj distrito de la provincia de Mayo-
bamba, Dpt. L'oreto: Labt. 1,109.
SoRiTOR, villa capital deeste distrito de la pro-
vincia de Moyobamba, Dpt. Loreto, 2 leg.
al N. 0. de Habana, entre los rios Indo-
chey Tochiman: el ano de 1814 tenia
205 habitantes; en 1869 Uegaban & 1,144
habitantes y en 11362 a 1,109.
SorocbuCH), distrito de la provincia de Ce-
lendin, Dpt. Cajamarca: habt. 1,952.
SoRocHuco, (sum ropa larga, chucu remenda-
do; birrete Q.) pbl. capital de este distrito
de la provincia de Celendin, Dpt. Caja-
marca: habt. 406: dista de Celendin 6
leg. (88 i k.).
SoRocHuco, aid. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ajoyani.
Sorog:oroil» est. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Encanada: habt. 189.
Soronel 6 Coronel, (salitrera, Dpt. Tarapa-
c4, dist. Pica: ley 70 y-.
Soropalica, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Achoma.
Soitijinio, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Umachiri.
SosI, aid. Dpt. Lima, prov. Canete, dist.
Lnnahaand: habt. 91.
Sota 6 Sola, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Cutervo : habt. 410, con los
de Queoha y Golca.
Sotapasca^ aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Damian.
Sotcca^ est. Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
cochas, dist. Colta: habt. 145.
Sotil, hda. Dpt. prov. y dist. lea : dista de
lea } leg. (4 J k.).
Soto, (corrupcion de suti nombre, cosa cla-
» 6 manifiesia: siUu gotear, suytu piedra '
larga y ancha Q.) i&la en el lago Titicao.
Su extremidad N. esta a los 15* 34' S4"
lat. y 72^' 1' 45" long., Dpt. Pano. prov.
Huauqan^, dist. Conima. Los loeaftk
cons«agraron para hacer en ella peniiea-
cia. Existenrestos de varios mounmen-
tos notables.
.SotocHy minas de plata (2) en la Cordillera,
Dpt. Tarapacd, dibt. Pisagaa: lev 20 i
25 m.
SoTocA, (Suiaca la gotera Q. ) aid. Dpt. Ta-
rapacd, dist. Camilla: a 19"* 36" 18" k,
y a 2,591m. alt.: habt. 209 : disU de Pi-
sagiia20leg. (llli k.)
Soj'jig;©, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hsa-
manga, dist. Tambillo.
Sojtoco, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hut-
manga, dist. Acosvinchos : habt. 88.
SoYToco, hda. Dpt. Cuzco, prov. CAoai,
dist. Coparaque.
Steep^ cerro inmediato i. la costa, Dpi j
prov. lea: tiene l,219ni- alt.
Saabapana, meseta 6 paramo en el distiito
I de San Jose, prov. Asingaro, Dpt. Pobo:
hay muchas minas de plata.
Suac^ca, hda. Dpt. Apurimac, prov. j dist
Cotabambas.
Suana-ccahaua f isla en el lago Titieaca.
Dpt. Puno, prov. Chucuito, dist. Ynngti-
yo: habt. 117.
Suaiicata, hda. Dpt. Puno, prov. Cfaaeoit?,
dist. Juli: habt. 150.
Suaray9 hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist Anta.
Suares, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Mag-
dalen a: habt. 15.
SuARES, hda. de vina, Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Vitor: habt. 23.
Snatia^ [sua ladron. Q.) aid. Dpt. Puiko.
prov. y dist. Lampa: habt. 45.
Subin^ chac. Dpt. Moqnegua, dist. Puquini.
Snca^ hda. Dpt. Tarapaca, dist. Camitft:
dista de Camarones 14 leg. (78 k.); de C*-
mina 16 (89 k.).
SacacoUanaf {mea camellon, vease Soesy
CcoUana. Ay.) aid. Dpt. Puno, proT. Asia-
garo, dist. Caminaca: habt. 596.
Sucasco, hda. Dpt. y prov. Puno, dist Coata.
Sucayocc^ aid. Dpt. y prov. HaaneaTsiici*
dist. Acoria: habt. 84.
Sneooya, hda. cooal, Dpt, Puno, pror. S«*
dia, dist, Cttyucayot
SUCCH
893 —
SUCU
SnCCha^ {Suchi barros en el rostro, alM;
mcchn deslizarse ; succhi cierto pescado ,
soga de cierta clase. Ay.) chac. Dj)t. Ca-
jamarca, prov. Chota, dist. Cutervo: habt.
410, con los de Sota y Colca.
SuccHA, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Llapa.
SuccHA, chac. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Icbocan.
SuccHA, est. Dpt. Cajamarca, prov. Contu-
maza, dist. Guzmango: habt. 822.
SucC'ha^ hda. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Olmos : habt. 130.
SuccHA, hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamachuco : habt. 189 : dista de Hua-
machuco 18 leg. (72 J k.).
Succha^ aid. Dpt. Ancachs, prov. Hiiari,
dist. Huantar: habt. 268: dista de Hua-
ri 8 J leg. (19 k.).
SuccHA, est. Dpt. Ancachs, prov. Pallasca,
dist. Corongo.
SuccHA, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist.Ayja,estasituado en una hoyada, a la
orilla izqnierda de un riachuelo a 8,102m-
alt.: habt. 88: dista 3leg. (16i k.) de Ayja.
SuccHA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
SuccHA, est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. San Mdrcos.
SuccHA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huara^s,
dist. Bestauracion.
SuccHA, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Lampian.
SniM^hatMimbat hda. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. Chetilla : habt. 104.
SucBABAMBA, hda. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. San Marcos : habt. 580.
SiTCHABAMBA, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Otxisco, dist. Lucma. Algunos la conside-
ran en el distrito de Marmot que no estd
reconocido por la ley: habt. 191.
Succliahuana, aid. Dpt. Piura, prov. Huan-
cabamba, dist. Huarmaca.
Saecliapampa, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Cliota, dist. Tacabamba.
Saeebaraiui, aid. Dpt. Piura, prov. Huan-
cabamba, dist. Huarmaca: habt. 120.
Sncebatura, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Buldibuyo.
SoeclEay, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
• Chota.
Sacchil> hda. Dpt. Piura, prov. y dist. Huan-
cabamba: habt. 149: dista 6 leg. (88^ k.)
de Huancabamba.
Succhircai aid. Dpt. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Huarmaca: habt. 74.
Saeehurany aid. Dpt. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Huarmaca: a 10 leg. (55^ k.)
de Huancabamba.
Slicehnran 6 Succharan, aid. Dpt. Cajamar-
ca, prov. Chota, dist. Querocoto : habt.
172.
Snclla, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Macusani.
SucUaquirOy aid. Dpt. Loreto, prov. y dist.
Moyobamba: habt. 109.
Snco, (Siu:a salitre: suki desoolorido. Q. ;
soco canas. Q.) aid. Dpt. y prov. Moque-
gua, dist. Ichuna: habt. 70.
Sncra, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Ca-
jatambo.
Sucrepata, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Bias.
Sncro, aid. Dpt. Lima, prov. Canete, dist.
Lunahuand.
SucBo, aid. y hda. Dpt. Guzco, prov. Canas,
dist. Yauri: habt. 409.
Sacroeoclia^ lagunita en la cumbre de la
Cordillera: de ellanace uno los brazos del
rio Lurin, Dpt. Lima.
Sucse, {Socsi roer, horadar para buscar al-
go que comer : socsu estar d^bil, enjuto.
Q.) aid. Dpt. Cajamarca, prov. Chota^
dist. Socota : habt. 878.
Sncsorpara^ chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Cajatambo.
8nculnnie, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Casta.
Socullo, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
SucnunseO) chac. Dpt. Amazonas, prov, y
dist. Chachapoyas.
SttCnpiiqaiO) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Marca.
SucupuQuio, (manantial salitroso p manan-
tial sin color. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Acomayo: habt. 878.
Surenrhnay^ chac- I^P<^- Arequipa, prov.
Gondesuyos, dist. Chuquibamba.
Sacurima, rio tributario del Purus, por la
derecha & los 8* 59' lat. y 70* 22' long-:
sus aguas son negras.
SUHA
894
SULLC
Sacns 6 Ssucusy hda. Dpt. Amazonas, prov.
Lnya, dist. Bagua: habt. 12.
Sncnsbamba 9 aid. Dpt. Libertad, prov.
Euamachuco, dist. Sartinbamba.
Sncato, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dis Macate.
SaeuvlSf no entre Tauca y Cabana, Dpt.
Ancachs, prov. Pallasca.
Sacnybamba^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Challabamba : habt. 80.
SacnychurO) hda. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Zepita.
SncuytambOy lugar que sirve de limite entre
la provincia de Canas y la de Caylloma.
Sucha, chac. Dpt. y prov. Lambayeqae, dist.
Olmos: dista de Lambayeque 84 leg.
(187 k.).
Sachacar, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Suchapaiupa, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Hnaras, dist. Ayja,
Sncharacni) chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Ghota, dist. Llama.
Sll€hiinan,hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa: habt. 48: ^10 leg. (55 | k.) de
Santa.
SucbipCf chac. Dpt. Libertad, prov. Otns-
00, dist. Lucma.
Suchipnyo, est. Dpt. Pono, prov. Chacuito,
dist. Ynngnyo.
Suchire, est. Dpt. Areqnipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
SachiiS) est. Dpt. y prov. Pnno, dist. Oara-
coto.
SucUyocc, chac. Dpt. Ayacucho, prov. La
canas, dist. Laramate.
SnchosmreO) aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
ehis, dist. Cacha: habt. 19.
Snchubamba^ hda. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Parcoy.
Snchacalda, chac. Dpt. Libertad, prov.
Hnamachuco, dist. Santiago de Chnco.
SochmnayOy quebrada inmediata d Matu-
cana, Dpt. Lima.
Sni^piiqaio, est. Dpt. Libertad, prov. Otns-
CO, dist. UsquU : habt. 46.
Sagampata, mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. y dist. Hnamachuco, al Sur de Hua-
machuco : ley 12 m.
Sohaslf {Sua ladron. Q.) aid. Dpt. Puno,
prov. Hoancane, dist. Conima.
' Sahurca, chac. Dpt. Libertad, proT. Hvi-
machuco, dist. Santiago de Chnco.
Sula, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Pacllon.
SulCOil\ilca, oerro mineral de plata, Dpt
Huancavelica, prov. Angaraes: algnnu
minas dan 40 marcos por cajon.
Sulcarana 6 SiUcara, aid. Dpt. Cozeo, pror.
Chunvivilcas, dist. Ghamaca: habt. 200.
Sulche^ est. y hda. mineral, Dpt. libertid.
prov. y dist. Otusco.
Snlgarap, mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco.
Sulgon, est. Dpt. Libertad, prov. ydist.
Otusco: habt. 118.
Sulipiiran, chac. Dpt. Libertad, prov. Haa-
machuco, dist. Santiago de Chnco.
Snlicayconray, chac. Dpt. Libertad, pror.
Huamachuco, dist. Santiago de Chnco.
Snlivail,cerroinmediato d lacosta, pro?. Pa-
casmayo, Dpt. Libertad: tienel,524iB- ih.
Sulpampa^ aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Suyo.
Snllamayo, est. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Urcos.
Sullana, distrito de la provincia dePajta,
Dpt. Piura: habt. 6,819.
SuLLANA, {SnUuna genetiyo de wUu aboito
6 naoido &ntes de tiempo. Ay.: ml/a n-
ofo. Q.) dudad, capital de este distoto
de la provincia de Payta, Dpt. Piura. £^
te desde dntes de la conquista: snsca-
sas son en lo general de buen aspedo:
esti situada entre los rios de la Chiraj
el de Piura: dista de este ^timo 7 togv*
La Sullana es el punio de division entn
los dridos desiertos y la vegetadon trofi-
oal: por un lado todo es Arido, por el otio
todo vida vegetal : habt. 2,879 : dista di
Payta 6 leg. (28 k.).
Sullape, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jub,
dist. Colasay.
Snllca) esta palabra, tanto en Qusehui &a»
en Atpnard, significa el menor 6 wSvxa a
otro en edad 6 en categoria; y empkada
como caUficativo de un pueblo 6 Ingafi
indica que pertenece a otro pueblo qne en
Castellano se Uama anexso. Eslo oontn-
rio de la palabra Hila, Hilata 6 HilaciA
que expresa superioridad 6 supremao^
Algunas veces SuUca es nombre propio;
SULLC
895 —
SUMA
y otras indica que forma parte de algun
pueblo : en . este ^timo case anotaxaos
dentro de par^ntesis el lugar del oual for.
ma parte.
SuLLOA, chao. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Aquia.
SuLLOA, (Yacoya de Marangani) hda. Dpt.
Cuzco, prov. Canchis, diet. Marangani:
habt. 809.
Sullca, (de San Anton) Dpt. Puno, prov.
As^ngaro, dist. San Anton: habt. 1,469:
forma parte del pueblo.
SuLLCA, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari: habt. 201.
SuLLCA, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Aco-
ra: habt. 221.
SuLLOA, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Coata:
habt. 447.
SuLLCA, aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Moho : habt. 825.
Sullca de Apasa, aid. Dpt. Puno, prov. y
dist. Asdngaro : habt. 808.
Sallea de Potonl^ aid. Dpt. Puno, prov.
Asdngaro, dist. Potoni : habt. 168.
Sallcacatura, aid. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 118.
SuUcacatnra de la lag^una, aid. Dpt. y prov.
Puno, dist. Acora : habt. 220.
SallcacoUana , San Juan de, aid. Dpt. y
prov. Puno, dist. Acora: habt. 167.
SullcaooUana de abiyo, aid. Dpt. y prov.
Puno, dist. Acora: habt. 688, v^ase Ceo-
liana.
SiTLLCAcoLLANA, aid. Dpt. Puuo, prov. Chu-
ouito, dist. Pomata: habt. 162.
StTLLCAGOLLANA, (Huapa) aid. Dpt. Puno,
prov. Chucuito; dist. Pomata: habt. 69.
Sui'LCAcoLLANA, (Iscoaui) aid. Dpt. Puno,
prov. Chucuito, dist. Pomata : habt. 862.
Sllllcacota) aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist, Pisacoma: habt. 102.
Sullcacuquipata) aid. Dpt. y prov. Puno,
dist. Chucuito: habt. 118.
SuUcaehaca de abi^o, aid. Dpt. y prov.
Puno, dist. Acora: habt. 148.
Sullcachaca de arriba^ aid. Dpt. y prov.
Puno, dist. Acora : habt. 28.
Snllca-ll^i^^l^l^l) aid. Dpt. Puno, prov,
Chucuito, dist. Pomata: habt. 117.
Sallca-hiiaecuni de 8. Hi^el^ald. Dpt. Pu-
no, proy. Chueuito, dist. Pomata: habt. 88,
SuUca-iuaqaera 9 aid. Dpt. Puno, prov.
Chucuito, dist. Ilave : habt. 809.
Sullcan, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. San Juan.
Snllcapimta, hda. Dpt. y prov. Puno, diet.
Chucuito.
Snllcasacari, aid. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Juli: habt. 146.
SuLLCASACAEi, (Llusta) aid. Dpt. Puuo, prov.
Chucuito, dist. Santa Eosa: habt. 62.
Snllcasayna, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari: habt. 218.
SaUcata , aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo : habt. 1,616.
SuLLCATA, aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Conima : habt. 898.
Snllca-taypioceOy aid. Dpt. Puno, prov.
Huancane, dist. Inchupalla.
SuUcayaja, aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to dist. Have : habt. 66.
Sallea}Te, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anta-
bamba, dist. Sabayno : habt. 217.
Snllehen, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Eestauracion.
Sullosorzaly chac. Dpt. Ancachs, prov. Ga-
jatambo, dist. Acos.
SullncOf {Sulluca v^ase el signi£cado de
Stdlu. Q.) est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo.
SuLLuco, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Pucard.
Sulln^y^ aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca.
Sallumarca de San Pedro^ hda. mineral,
Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
SuLLUMARCA, quebrada, Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco, en la ribera de Tingo.
SullnnpuquiOy hda. Dpt. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Surite.
Sullunqui 6 SuXluncoy est. Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Cuyucuyo.
Sallnpacara, est. Dpt. Puno, prov. Lam«
pa, dist. Macari.
Sullns, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquian.
Sullnya) (de Machacmarca) aid. Dpt. Cuz-
co, prov. Canchis, dist. Tinta : habt. 87.
SnllnyacO) aid. Dpt. Hu^nuco, prov. Dos
de Mayo, dist. Aguamiro : dista de Hui«
nuco 12 leg. (66 i k.).
Sumabamba, {Suma hermano; muy bueno^
SUMP
— 896 —
SUNT
hermoso;/>am77allanura. Q.)ald. Dpt. Apu-
rimac, prov. Andahuaylas, dist. Huanca-
rama: H, \ leg. (1 ^ k.) de Huancarama.
Samaccala, est. Dpt. Arequipa, prov. y
dist. Caylloma.
Smnacpatay cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huaj'tara.
SnmanOf est. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Ccatcca: habt. 74.
SumangOy hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. Colasay.
Samapa, aid. Dpt. prov. y dist. lea.
Snmapalca^ bda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Huancane : babt. 8.
Samapatay bda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba: babt. 7.
Sumaran, mina de plata con socabon en el
cerro de San Jos^,lado E., Dpt. Gajamar-
ca, prov. y dist. Hualgayoc : ley 12 m.
BuMARAN, bda. Dpt. prov. y dist. Hu^nuco.
SnmarOy pbl. Dpt. Cuzco, pro?, ydist. An-
ta: babt. 421.
Snmariba^ cbac. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Matara.
Somatira, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara.
Suma}*, cbac. Dpt. prov. y dist. Haanuco.
SuMAT, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Gonde-
suyos, dist. Cbuquibauiba.
Smnba, (corrnpcion desunca, mejillas, bar-
ba. Q.) aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cbota,
dist. Pion.
Sumbilca, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga: babt. 1,158.
SuHBiiiCA, cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Huanec.
Somboil^ est. Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
Snineil, bda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Santo Tomas: habt. 89.
Snmideil} aid. Dpt. Cajamarca, prov. Hnal-
gayoc, dist. San Miguel: babt. 1,596,
con los de Misca, Asma, Usendud y Ma-
tansa.
Snmideroy aid. y bda. Dpt. Cajamarca,
prov. Cbota, dist. Cutervo: babt. 688,
con los de Ambuloa y CuUanmayo.
Smnirahlias, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cbun-
viviloas, dist. Colqquemarca.
Sumpampa, cbac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Arabuay.
[
Sumpillan, aid. y est. Dpt. Ancachs, pror,
Pomabamba, dist. Parobamba: habt^.
Sumuche, aid. Dpt. Pinra, prov. Huancft-
bamba, dist. Huarmaca.
Sunamasa, est. Dpt. Lima, prov. j dist
Huarocbiri.
Sunariva, aid. Dpt. Ayacucbo, prov. U
Mar, dist. Tambo: babt. 362.
Sanco, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist. Su
Ger6nimo: habt. 59.
Sunchan, hda. Dpt. y prov. Huannco, dist.
Chinchao.
SunchobocrOy chac. Dpt. Uaaucavdiet.
prov. Tayacaja, dist. Paucarb%mba-
Sunchllbaiuba, hda. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. Asuncion: habt. 1,008.
SuNCHUBAMBA, (Sunchu mata de flor aman-
Ua. Q.) aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Paucartambo: habt. 90.
Suildia^ chac. Dpt. Libertad. prov. Pataz,
dist. Cajaraarquilla.
SundiO) mina de plorao, Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Uchumarca.
Suili, (extenso. Q.) est. Dpt. Lima, prov. j
dist. Huarocbiri: habt. 784.
SuNi, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Taji-
caja, dist. Surcubamba : habt. 78.
SuNi, hda. Dpt. Arequipa, prov. Union.
dist. Alca.
Sanicanoliaf (patio 6 lugar extenso. Q.) pbL
Dpt. Lima, prov. Huarocbiri, dist. San
Damian: A 8,491m. alt.: habt. 103: dista
4 leg. (22 k.) de Chorrillos ; 1 leg. fSik.)
al Sur de San Damian.
Sailisra^ {suuica genitivo de suni, Q.) pW.
Dpt. Lima, prov. y dist. Yauyos: a 19 Jag.
(106 k.) de Yauyos y a 4 (22 k:> de Coti-
huasi.
Sanimareny (territorio extenso. Q.) ali
Dpt. Puno, prov. Lampa, dist. Ayaviri:
habt. 489.
Sttnmilay. chac. Dpt. Moqnegua, dist To-
rata.
S011O9 pbl. Dpt. Loreto, prov. Alto Axnaio-
nasy dist. Andoas: habt. 60:
Sunsaf est. Dpt, Lima, prov. Hnaroeiiia
dist. Carampoma.
Santo, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, di^
Macari.
Smitor^ hda. Dpt. Huanc^ivelica, pror. Tf
yacaja, dist. Pampas: habt. loT.
SUPE
— 897 —
SURG
Sunturuiua, {sunta moutou, rami piedra.
Q.) aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Pampacoloa.
Snnayaqae^ est. Dpi. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Corani.
Sunoc, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San
Sebastian.
Supahuro, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Supalla, {supaya muy maio. Q.). aid. Dpt.
Apurimac, prov. Aymaraes, dist. Ghapi-
marca: habt. 118.
SuPikLLA, chao. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Gharcana.
SiipeyUjMM), rancheria de salvajes Zdparos
d orillas del rio Trigreyaco.
Sapicasa, chac. Dpt. Guzco, prov. Ghunvi-
vilcas, dist. Golqquemarca.
Saplchaca, (puente ventoso. Q.) est. Dpt.
Lima, prov. Huarochiri, dist. Gasta.
Supichaca) aid. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro. dist. San Anton: habt. 681.
SapilUf aid. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. San Anton: habt. 681.
Sopirino, chac. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Huarmey.
Siiponotay est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Supasada, hda. Dpt. Gajamarca, prov. y I Suppamayo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Ghun
dist. Jaen.
Sapay, chac. Dpi. Arequipa, prov. y dist.
Union,
Snpaychaqui, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Gondesuyos, dist. Yanaquihua.
Supchoni^f chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
8ap^ («upt pedo, ventosidad. Q.) rio: tiene
sn orlgen en un nucleo de cerros nevados
de una ramificacion de la Gordillera ne-
vada, en unas lagunitas: pasa por el pue-
blo de Ambar y continda hasta desembo-
oar en el mar cerca del puerto de Supe.
Trae poca agua y se seca completamente
en oiertoB meses.
Sape 6 Tomas, punta d los 10*» 50' lat. y 80°
4' 54" long.
3nPE, puerto menor a los 9° 45' lat. y 80**
4* 14" long. Tiene buen fondeadero de 4
& 6i brazas, d 2 i cables. En cuanto al
movimento maritimo de este puerto, v^a-
86 las paginas 749, 751 y 754. Dista de
Huacho 21 millas; del Gallao 91; de Huar-
mey 52; de Gulebras 61 ; de Gasma 98.
8up£, distrito de la provincia de Ghancay,
Dpt. Lima: habt. 2,540.
Supe, villa capital de este distrito de la pro<
vincia de Ghancay, Dpt. Lima : habt.
1,952. Asus inmediaciones se encuentran,
en un cerro, los restos 6 ruinas de una
poblacion inmensa del tiempo de los In-
caB: dista de Huaura 6 leg. (88 i k.); de
Ghancay 18 (100 k.); de Lima 80 leg.
(167 k.); de Barranca 2 (11 k.).
8iipeioe, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tarabo, dist. Huayllacayan.
vivilcas, dist. Livitaca: habt. 119, con los
de Sihuamayo y Querillo.
Supugache, est. Dpt. Pilno, prov. y dist.
Lampa: habt. 97.
Snpnhiiacho, chac. Dpt. Guzco,!prov. Ghun-
vivilcas, dist. Golqquemarca.
SupomuiyoCy est. Dpt. Cuzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Ghamaca.
Sopunuyo, aid. y hda. Dpt. Guzco, prov.
Ghunvivilcas, dist. Livitaca: habt. 111.
Siiqiie9 est. Dpt. Gajamarca, prov. Gontu-
maza, dist. Trinidad.
SuT) salitrera, Dpt. Tarapacd, dist. Pica:
ley 70 Vp.
Snniy chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos dist.
Tatiripampa.
Surabay^ est. Dpt. Arequipa, prov. Gayllo-
ma, dist. Lari.
Suratl) est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ju-
liaca.
Surapf chac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Ghiquian.
Sarco, distrito de la provincia y Dpt. de
Lima: habt. 5,900.
SuRco, {surca liviano, bofes; .ttfrctisacarmu-
chas cosas Q.) pbl. capital de este distri-
to de la provincia y Dpt. de Lima: habt.
1,082.
SuRco, pbl. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Matucana: d 1,996m 50 alt: habt.
290: dista de Lima 16 leg. (89 k.);. de
Santa Ana 18 i (108 k.)
Sarcobamba, distrito de la provincia de Ta-
yacaja, Dpt. HuancaveUca: habt. 8,541.
SuRcuBAMBA, pbl. capital de este distrito de
118
SURU
898 —
SUYO
la provincia de Tayacaja, Dpt. Hnanca-
velica: babt. 739.
SnrihiUlf {suri aveatraz Q.) est. Dpt. y prov.
Pano, dist. Acora.
Sarihualla cliieo^ bda. Dpt. y prov. Cuz-
co, dist. Saa Ssbastiari: babb. G.
SDriliaayllRy cbac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Haquira.
Sarimaiia, (ablativo do suri. Q.) pbl. Dpt.
GuzGO, prov. Cancbisy diat. Pampamar-
ca: babt. 228.
Surimarcat est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Lari.
Surlily aid. Dpt. Cnzco, prov. Paroro, dist.
CoUoba: babt. 100.
Surinay, bda. Dpt. Gnzco, prov. Conven-
cipn, dist. Santa Ana: babt. 26.
Snrlfia^ bda Dpt. TarapaoA, dist. Cbiapa:
i 1 leg. (5 i k.) de Cbiapa.
Smro, {stiru ropa larga qae arrastra; irse
derramando el maiz por el agigero del
costal. Q.) est. Dpt.Libertad, prov. ydist.
Otosco: babt. 684: dista de Otusco 8 leg.
(16 i k.).
SqtoooO) est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Maoari.
SmvOy cbao. Dpt. Pano, prov. y dist. Lam-
pa: babt. 15.
SurqiiillOy obac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Snrco: babt. 76.
Sambarai cbac. Dpt. Libertad, prov. Haa-
macbnco, dist. Santiago de Cbuoo.
Sanihiiaeat est. Dpt. Apurimac, prov. Go-
tabambas, dist. Cbuqoibambilla.
SarohayUa, aid. Dpt. Guzco, prov. Gan-
cbis, dist. Cacba: bay dos, una de Inga-
Hanansaya, con 60 babt. y la otrade In-
ga-Urinsaya con 94 babitantes.
Suniina) cbac. Dpt. Gnzco, prov. Ganas,
dist. Picbibua.
BuBUMA, est. Dpt. Arequipa, prov. Gayllo-
ma, dist. Acboma.
Snnimpe, (enfermedad de los ojos ocasio-
nada por el resplandor de la nieve. Q.)
aid. Dpt. prov. y dist. loa: & 1 leg. (5 ^ k.)
de lea.
Smropa, (genitive de Sum. Q.) aid. Dpt. y
prov. Puno, dist. Acora: babt. 466.
Slinipanaf {Surupaya arrastrar de proposi-
to la ropa. Q.) pico nevado y el mas pro-
jninente en la cordilera principal de Asin-
garo al N. de este pneblo. En sns iiine*
diaciones bay minas de plata.
SornyacO} est. Dpt. Janin, prov. y disL
Tarma.
SnspirOf cbac. Dpt. Cazco, prov. Chimn-
vilcas, dist. Golqqnemarca.
Snsuiljcatey aid. Dpt. Gajamarca,prov. Cbo*
ta, dist. Pion: babt. 279, con los de CoM
Snsar, cbac Dpt. Arequipa, prov. Omds-
suyos, dist. Gbuquibamba.
Suta, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Cbadi^
poyas, dist. Levanto: notable por las mi-
cbas garrapatas.
Sute, cbac. Dpt. Libertad, prov. Paiai,
dist. GajamarqniUa.
SuTE, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Sasii,
dist. Nepena.
SatiCy aid. Dpt. Gnzco, prov. y dist Pkn-
ro:babt. 1,040.
SatleGacba, est. Dpt. Pnno, prov. Asingi-
ro, dist. Gbnpa.
Slltily cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hnani,
dist. Becnay.
SutOCy aid. Dpt. Gnzco, prov. Cancfai8,diBL
Gbeccacnpi: babt. 67.
Satuca, {SiUu gotear, la gota. Q.) aid. Dpi
Pnno, prov. y dist. Lampa : babi ISO.
SuTUGA, cbac. Dpt. y prov. Pnno, disLGIm-
onito.
Sayacliala» {Suya esperar, agnardtf.Q.)
cbac. Dpt. Apnrimac, prov. CotabamlMi.
dist. Mara.
Snyanga^ est. Dpt. Libertad, prov. Tnp>
Uo, dist. Ascope.
SuTANGA, {Suyanca ellos agnardan. Q.) aU.
y est. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dkt
Tayabamba : babt. 150: dista de Tkynr
bamba 5 leg. (28 k.).
Saycuiii, est. Dpt. Pono, prov. Lam^
dist. Umacbiri.
Suylocancbey pnnas en las proviocitf ^
Ganta y Hnarocbiri.
Sayllohnaccay bda. Dpt. Apurimae, |rov.
Andabnaylas, dist. San Gerdnimo.
Suynerapampa, cbac. Dpi. Ancaefas, ft^r.
Cajatambo, dist. Mangas.
Snyo, distrito de la provincia Ayabaet, Dpt
Pinra: babt. 1,659.
SuYO, (Suyti jnrisdiccion, provinda, ©•-
marca, region, tribn, parte dennapw*-
cia, etc. Q.) pbl. y bda. capital de m^
SUYT
— 89a —
SUYU
distrito de la x^rovincia de Ajabaca, Dpi.
Piara: habfc. 851: dista 7 leg. (39 k.) de
Payta.
8uTO, rio, Dpi. Piura.
SoyOfObac.Dpt. Junin,proy. y dist. Tarma.
SoyOy aid. y bda. Dpi. Ayaoacho, prov.
Haamanga, dist. Quinua.
BuYo, est. Dpt. Ayacucbo, prov. La Mar,
dist. Anco.
SuTo, chac. Dpt. Ayacaobo, prov. Laoanas,
dist. Sancos.
BuYo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Gancbis, dist.
Sicuani: babt. 1,006.
SuYO, aid. (de Cbamo) Dpt. Cuzco, prov.
Cancbis, dist. Sicuani : babt. 72.
SuYo, cbac. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Uru-
bamba.
Sayobumba^ cbac. Dpt. Amazonas, prov.
Bongard, dist. Sipasbamba.
Saypiri, aid. y bda. Dpt. y prov. Piura,
dist. Tambogrande: babt. 596. Elrio que
pasa por esta bacieuda lleva el mismo
Bombre.
Snyrail, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Huancapon.
SayrarnyocCf bda. Dpt. Apurimac, prov.
Andabuaylas, dist. Cbincheros : dista de
Cbincberos 8 leg. (16 ^ k.).
Saytay^ cbac. Dpt. Haancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Huacbos.
Saytneanclia, {Suytu picdra larga y an-
cba; canclm, troj, Itigar. Q.) pbl. Dpt. Ju-
niu, prov. Tarma, dist. Yauli: babt. 184:
dista de Quicbuay 8 leg. (16 i k.).
SuTTucANGHA, bda. Dpt. Junin, prov. Huan*
cayo, dist. San Oer6uime : babt. 204.
SuYTucAMCHA, puua, Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Huaneo.
SuYTucANCHA, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Cbon-
vivilcas, dist. Colqquemaroa.
SuYTucANCHA, ost. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
SuytuoO) bda. de cana, Dpt. Libertad, prov.
Trujillo, dist. Cbicama,
Soytapa, cbac. Dpt. Libertad, prov. Patai,
dist. Tayabamba.
Saytapampa,ald. Dpt. Huanoavelica, prov.
y dist. Castrovireyna.
Sayturamif cbac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Sayubamba, aid. y bda. Dpt. Libertad,
prov. y dist. Pataz : babt. 96.
SayulambraSyyest. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. Tambillo : babt. 84. .
Saynma, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Cbivay.
Sayapampa, aid. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca :^babt. 509.
SuYUPAHPA, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pa**
taz, dist. Tayabamba.
SoYUPAaiPA, est. Dpt Libertad, prov. Pataz^
dist. Hiiancaspata : dista de Huancaspata
9 leg. (60 k.).
SuTUPAMPA, aid. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Obasco: babt. 503.
SayQpuqnio, bda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Suritc.
Sayay» cbac. I>j}\». Lima, prov. y disi. Canta.
T
T, — Esta letra tiene en Quechua y Aymard
tree pronunciaciones distintas, que hacen
variar el significado de la palabra : la pri-
mera es como en Castellano ; la segunda
68 may gutnral y fuerte, la tercera suave
yaspirada: la primera se escribe t, la
segtmda tt y la tercera th — nosotros
solo usamos de una t, para uniformar la
ortografia y evitar confusiones.
Tabacal, chac. Dpt Gajamarca, proy. Jaen,
dist. Gallayuc.
Tabacal, hda. Dpt. Lambayeque, prov. Chi-
clayo, dist. Ohongoyape: habt. 151.
TabttOOlMS, distrito de la provincia de Jaen,
Dpt. Oajamarca: habt. 497.
Tabaconab, (puede ser corrupoion de tapa-
cmui: tapa nido, cona piedra menuda, Q.
y Ay.) pbl. capital de este distrito de la
provincia de Jaen, Dpt. Gajamarca : dista
4 leg. (22 k.) de Tamborapa.
Tabaschacra, aid. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Quequena.
Tabflloso 9 chac. Dpt. Gajamarca , prov,
Jaen, dist. Chirinos.
Tabal0S08, pbl. Dpt. Loreto, prov. Hualla-
ga, dist. Lamas : est^ situado en el ca-
mino de Moyobamba d. Tarapoto: aun-
que miserable existe en el, el Oonven-
to que sirve d los Misioneros : su pobla-
cion en 1814 fu^ de 419 habitantes y de
1,067 en 1862: dista de Moyobamba 28
leg. (128 k.); de Tarapoto 7 (89 k.).
Tabatiii|||;a, (puede ser corrupcion de tapa-
tifico: tapa nido, tinco 6 tinea reunion,
conflnencia. Q.) puertoen la frontera Bra-
silera: dista de Leticia 2 millas (4 k.).
Tabina) est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
TablafoamlNI, chac. Dpt. Gajamarca, pm.
Jaen, dist. Gallayuc.
TaMaeha^y {taUa pidabra oa8idlaDa;eAiei
puente. Q.) rio entre cayas arenas le m-
cuentramuchooro: v^ase CAu^icacari, zio.
Tablachaca, aguas mineraleB, en la oiilb
izquierda del rio de este nombn, em
del puente del pneUo, Dpi. Aseadit,
prov. y dist. PaUasea. £1 agaa fue nic
del exterior tiene 25^ 5*: ee aaliaa j iff-
ruginosa; su composieion, aegva dtaff-
sis quimioo del profescw Baymondi, fli k
siguiente:
COMPOSICION,
MATEBIAS CONTENIDAS en UN IJTKO DB10CA.
Bicarbonato de cal 0.0144
Bicarbonatode protoxide defierro. O.OttO
Sttlfatode cal O.0T«
Sulfato de prot6xido de fierro.... 0.0114
Sulfato de soda 0.82K
Hiposulfito de soda 0.0091
Gloruro de sodio 0.7604
Gloruro de potasio 0.0888
Gloruro de magnesio O.OlIb
Total gramos 1.27S2
Tabladillo, hda. mineral, Dpt. Junin.piov-
y dist. Pasco.
Tablaleon, aid. Dpt. Ancaehs, prov. C^i-
tambo, dist. Gochas.
TablapamiNI) chac. Dpt. Loreto, prov. Mc>
yobamba, dist. Rioja: habt. 25.
Tablamnil, pequena meseta a | Iflg. ^:
pueblo de Bellavista de la proviDoa ^
Jaen, Dpt. Gajamarca. De este pomo m
goza de una vista deliciosa que se eitKH-
de basta mas allii del Maranon.
TACA
901 —
TACC
TablaS) aid. Dpi. Tarapacd, dist. Mamina.
Tablazo, pampa, dntes de Payta y que se
halla a mucha altura de este pueblo.
Tablazo, chac. Dpt. Lambayeque, prov.
Obielayo. dist. Picsi.
TaMoncillOf chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaeu, dist. Chirinos.
TabloneS) aid. Dpt. Tarapaca, dist. Ma-
mina.
Tablon (^nde^ hda. Dpt. y prov. Tacna,
dist. Locumba.
Taboada, mina de plata en el cerro de Je-
sus, lado N. Dpt. Gajamarca, prov. ydist.
Hualgayoc. -
Taboada^ chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Boca Negra.
Taboada, ohac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Magdalena: habt. 88.
Taboii) hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Gasma: habt. 145.
Ibca, (golpe, golpear, dar golpes, derramar
Q.) pbl. Dpt. Ayaouoho, prov. Cangallo,
dist. Ganaria: habt. 860.
Ihmbambaf distrito de la provinoia de Gho-
ta, Dpt. Gajamaroa: habt. 6,785.
Tagabamba, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Ghota, Dpt. Gajamaroa :
habt. 1,618, oon los de Lagunas, Ayac y
Tunas.
Taeafaehi) chac. Dpt. Moquegua, dist. Ga-
rumas.
Taeahnati, {t<ica golpe, huati malo. Q.) aid.
Dpt. Puno, prov. Asdngaro, dist. Santia-
go : habt. 589.
Tacaliuey^ est. Dpt. Moquegua, dist. Ho.
TacaU 6 Castillo , aid. y hda. Dpt. prov. y
dist. Piura: estdn separadas de la ciudad
de Piura solo por el rio.
Tacalayay (Taca golpear. Q.; layu cierta
raiz pequena; layca hechioero; laycu por
amor; por mf 6 por mi causa. Ay.) vol-
can cuya cumbre estd siempre nevada;
forma uu grupo de volcanes con el Tutu-
paea y Yacumani. La cadena en que dstd
lleva el nombre de Nevados 6 Gordillera
de Tacalaya.
Tacalpo, aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baea: habt. 478.
'niealla, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Ghipao.
Tficama, hda. de vifia, Dpt. y prov. lea,
dist. San Juan Bautista: habt. 56 : dista
de lea 1 i leg. (8 k.): produce al ano 800
quintales de aguardiente.
Tacan, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Cotaparaco.
Tacanacas, aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Ayabaca, dist. GhalaCo : habt. 100.
^ffaeanahui, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri: habt. 48.
Tacaiii, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Gara-
baya, dist. Coasa.
Tacap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Gotaparaco.
Ta€ar, hda. de vina, Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Vitor.
Tacaraca^ hda. Dpt. y prov. loa, dist. San-
tiago: habt. 89: dista de lea !( leg. (8 k.)
Tacarang^, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
Tacari, hda. Dpt. Guzco, prov. Aoomayo,
dist. Sangarara.
Tacarpampa, est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Soscosvinohos : habt.
85.
Tacarpo, {tacapu desbaratar i golpes lo la-
brado. Q.) aid. y hda. Dpt. Piura, prov.
Hnancabamba, dist. Sondor : habt. 146:
dista de Huancabamba 2 leg. (11 k.).
Taboarpo, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Tacaspnchea^ hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
Tacayt (golpear, derramamiento. Q.) aid.
Dpt. y prov. Arequipa, dist. Vitor.
Tacaycaf chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
Tacllaouriy aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Golcabamba: estd situada
en la cumbre de un cerro.
Taellapampay est. Dpt. Cuzco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Yelille.
TaccocCf hda. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Acoria: habt. 85.
Taocomata^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo.
Taccorocliacay est. Dpt. Puno, prov. Gara-
baya, dist. Ayapata.
Taccras, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Garhuanca.
Taecsahuacho, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
TACN
— 902
Taccynscca, chac. Dpt. Hnancavelica, prov.
Castrovireyna, dist, Haaolias.
TaccjOCCj bda. Dp^ Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Taxnbo.
TacloekiqiiitO) hda. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. Guadalupe: dista de San
Pedro 2i leg. (18 ^k.)
Taclo ^nde, (corrupcion de tacUa arado
de indios) aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. Guadalupe: habt. 166:
dista de Ban Pedro 8 leg. (16 i k.).
TacUan^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Eestauracion.
Tacllo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
Taciuar, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Panchangar^.
TACKA^Departamento: Antes de la ley de 25
de Juniode 1875, en que se declar6 provin-
cia litorald ladeMoquegua se Uamaba De-
partamento de Moquegua: confina por el
N. con la provincia literal de Moquegua:
sirvidndo de Ifmite el rio de Sinto y un
ramal de la Cordillera; por el 8. con el
Departamento de Tarapacd por medio de
la qacbracla de Camarones; por el E. con
la R?publica de Bolivia; y por el O. con
el Pacifico. Su capital la ciudad de Tac-
na. Coiista do las siguieutes
PRO VIN CIAS :
Habt.
Arica 8,012
Tarata 6,372
Tacua 19,221
Total habt 88,606
Est a comprendido, mas 6 menos, entre
los 16^ 45' y 19^75' lat.;y los 7P20' y 78«
25* long., formando una superficie como
de 1,640 leguas, que comparada con sU
poblacion resulta con pooo mas de 20 ha-
bitantes por cada legua cuadrada.
Est^ dividido en dos regiones por la
quebrada que forma el rio de Arica; la del
N. que comprende las provinoias de Ta-
rata y Tacna es fertil y muy variadaen su
temperatura por los elevados picos y la
Cordillera, que extiende sus ramales que
van dosaparcciendo pocas leguas dntes de
la costa; y la del Sur que constituye la
— TACN
provincia de Arica, cuyadescripdonpQft-
de verse en ese articulo.
El puerto de Arica es ei qae da ni» i
este Departamento por ser el transtodel
comercio con Bolivia.
Un Prefecto estA encargado del misjo
politico del Departamento. Hay nnaeoi-
te Superior de Justicia que extiende n
jurisdiccion al Departamento de Tai^
c^. En lo eolesidstico depende del ol»-
pado de Arequipa.
La Nacion gasta al ano, en este De-
partamento, la cantidad de 298,486 solei,
en los siguieutes ramos :
Sueldos de Prefecto, Sub-Pre-
fectos y empleados ygastos
de estas oficinas S. 16.788
Sueldo de Vocales, Jueoes de 1.*
Instancia, Fiscal, Agente Fis*
cal y empleados y gastos de
justicia 86,5M
Caja Fiscal 8,ia
Aduana de Arica y dependen-
cias 59.450
Correos 9.500
Fuerzade ])olicia 129,4il
Establecimientos de Beneficen-
cia 8t63ll
Idem de iustruccion publica a
saber :
1 Golegio para hombres. ...S. 11,300
1 ■ » mugeres iWO
21 Escuelas para hombres 11^
7 • • mugeres ^^
Total S. m48«
Las contribuciones del DeparUmest3»
sin contar las aduanas, producen al too
15,800 soles por los siguieutes ramos:
Con tribucion Urbana S. 1677
• Bustica » 1U57
» Industrial 1»^
• Eclesiastica » ^
Total S. 15.3M
Aunque en el articulo Arica puerto, i-
mos razon de su movimiento manBiK*
creemos couveniente agregar otrw di*
tos, tanto por haberlos adqniridd iespB^
cuanto porque el movimiento genecil in
comercio y ferrocarril paede cooadffar
80 oomo del Departamento. —
TACN
— 903 —
TACN
tfOVIHIENTO MABtTIMO DEL PUERTO DE ABIC A.
A!908.
1869.
1870.
1871.
1872.
1878.
1874.
1876.
1876.
ENTIiADAS.
Bnques
y
Vapores.
211
219
812
424
501
558
684
660
Toncladas.
195,788
215,121
410,080
572,784
691,298
687,721
651,870
629,904
Bnques
Pasageros.
y
Vo pores.
1,703
218
8,010
215
4,551
818
6,869
428
7,762
498
9,890
554
6,768
685
7,275
650
SALIDAS.
Tooeladns.
198,209
212,714
410,847
672,178
690,599
688,285
652.076
680,727
Pasageros.
1,442
8,414
4,765
6,949
7,601
8,984
6,798
7,111
ABTtCULOS IMPOBTADOS FOB ABICA.
Al^O 1876.
Valor f egim aforo.
Algodones 8.
Lanas •
Lenceria §
Sederia >
Mnebles y ropa »
DiyersoB •
Vlveres »
Yinoylicores t
Medioinas »
678,776.84
618,546.99
84,726.06
48,886.86
162,847.68
862,804.04
98,666.18
46,141.22
84,878.78
Total 8. 1.864,171.08
Entre los artionlos diversos aparecen
intemados log dgiiientes :
Azogue, kil6gramos 20,920
Carbon, toneladas 8,077
Fierro cuadrado, kil6gramoB 658,648
Bides • 164,680
Manteca » 60,677
Mdqainas de ooser 189
AMTlGULOS PBINCIPAUBIB
XXP0BTAD08 FOB BL PUBBTO DE ABIOA.
Al^O 1876.
Casoarilla 4.849 qtls.
Barrilla de cobre 61,996 §
• deestaiio 8,771 •
Sstafio en barras 8,624 •
Metal deplata 2,922 •
Plata piiia 166,000marc.
Id. sellada soles bolivianos 826,060 soles.
Id. id. pesos febles 115,401 >
Oro enpepita 940 onzas.
Orosellado 1,872 •
Coca 689 qtls.
Lanadealpaca 4,898 b
t deoveja 858 »
Pasageros. por el ferrooarril de Arioa A
Tacna, en los sigoientes anos :
EN 1878.
1.* olase 10,888
2.» clase 20,191
Total 80,524
BN 1874.
l.» olase 10,019
2.» clase 12.176
Total 29,196
EN 1876.
1.* clase 9,667
2.* clase 16,586
Total 25,258
PBIHEB 8EMESTBB.
1.* clase 9,667
2.» clase 9,745
. ■ ■ ■ ■
Total 15,757
TACN
— 904 —
TACN
Tacna, provincia del Departamento de Tac-
na: segregada de algunos distritos por
ley de 12 de Noviembre de 1874 para for-
mar la provincia de Tarata. Limita por
el N. con la provincia de Moquegua, por
el ho Binto; por el S. con la de Arica,
por medio de la quebrada en que corre el
rio de Arica; por el E. con la Republica
de Bolivia ; y por el 0. con el Pacifico.
Sn capital la ciudad de Tacna : consta de
los siguientes
DISTRITOS :
Habt.
Calana 868
Dabaya 1,804
Locumba 1,808
Pacliia 2,794
Sama 1,728
Tacna 11,289
Total habt 19,221
Esta comprendida, mas 6 m^nos, en-
tre los 16** 46' y los IT 60' lat. y los 7V
66' y 78° 26' long, formando una super-
ficie como de 860 leguas, que comparada
con su poblacion, resulta casi con 55 ha-
bitantes por cada legua cuadrada. Los
rios de Locumba la fertilizan, asl como
el intermitente de Tacna en los meses de
Uuvia; y por el canal de Uchusuma. Es-
tos rios forman otros tantos valles en
donde se cultiva la vina; pero la verda-
dera riqueza de la provincia estd en su
comercio de trdnsito con Bolivia, sirvi^n-
do en mucho el ferrocarril que parte de
Arica y llega d Tacna.
En los cerros que estan al E. de la
costa, como 4 20 leguas, se encuentran
abundantes y ricas vetas de cobre, plata,
fierro y plomo, algunas que se trabajan
muy en pequeno producen basta el 80 por
ciento: todas las vetas de cobre contie-
nen plata hasta 8 marcos por cajon ; en
otras como las de Ilabaya, el cobre estii
tachonado con oro. El azufre puro se en-
cuentra en grandes cantidades en las fal-
das del Tacora, aglomerados por varios
volcanes vecinos. En algunos cerros de
la costa se encuentran tambien ricas ve-
tas de cobre, tales como en la quebrada
de Yitor, Caplin y Estique, en donde se
encuentra el cobre cristalizado pnro que
presenta caracteres singulares, tanto por
su formacion cuanto por su abnndABcii.
Un Sub-Prefecto esta encargado dd
mando politico de la provincia : on Joa
de 1.* Listancia administra justicia. Eo
lo eclesidstico estd dividida en los &-
guientes
Tacna.
CURATOS
Sama.
LocumU.
Hay 1 Golegio de instrucion
media para hombres S. 11,S00
1 paramugeres • 2,000
7 Escuelas para hombres 4^
4 » » mugeres • 2,400
Total sueldos 8. 19,600
Las contribuciones prodaoen al aao
10,010 soles, por los sigaientes ramos:
Contribucion Urbana 8. i,3S€
» Bustioa Ifii
» Industrial • W
» Eolesi^tioa • Ht
Total 8. le^M
En estas cantidades est&n compraii-
das las de la provincia de Tarata.
Taoma, distrito de la provincia y Dpt k
Tacna: habt. 11,289.
Taona, {tacma desbaratar un edifido. Q.\
ciudad, capital del Departamento, de h
provincia y del di&tnto de Tacna, a 19*
86" lat. y 72^ 88' 6" long, a 660 >>• aSL
La ciudad ocupa una gran extensioii di
N. E. a 8. O. y su mayor ancho no Biigi
& 800m.: las calles son rectas, en lo gtt^
ral , y cortadas casi en angnlo nola .
sus casas son cOmodas y de boen aa^
to; hay im Hospital y un Teatro pe^iieM.
varias plazas, una alameda muy bonita,?
ana iglesia en actual constmcciQii, qw ■
se fabrica segun los pianos wrk una di
las mejores del Perd. Esta eiudad asna
de las que mas ha progreaado deada d
ano I860, y estd llamada i oeopar A m-
gundo 6 tercer lugar despnoa de
por el esplritu progreaista de ana
En esta ciuadad reside el Preteto id
Departamento y es el asiento de la Ctr
te Superior, Caja Fiscal y otna
TACT
— 905 —
TAHU
departamentales. Hay una estaoion tele-
grifica en oonexion con la de Arica; y co-
mo en este puerto existe una oficina del
cable submarino, se halla en relacion te-
legr^fioa con todo el mundo: dista de Ca-
mana 82 leg. (458 k.); 9 (53 k.) de Sa-
ma; 77 (424 1 k.) de La Paz; 84 (469 k.)
de Arequipa; 58 (211k.) de Moquegua.
Tacna, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Alca.
TacOf (algarrobo, ahnagre Q.) mina de plata
cerca de Caran, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Becuay.
Taco, mina de plata en el cerro de Antami-
na, Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist. Cha-
vin.
TiCOma^ lavadero de oro, Dpt. Puno, prov.
Garabaya, dist. Usicayos.
TfUxmcH) aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Taooni) hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa.
Taooba, (tacuri estar inquieto, aJboroto,
turbacion. Q.) pico nevado en los Andes,
cerca de la frontera con Bolivia, A los 17°
46' 86" lat. y 72« 5' 10" long.: a 4,173m.
alt. Este cerro con los de Sara- Sara, So-
limana, Coropuna, Misti, Ubinas, Tu-
tupaca y otros formaron en otra ^poca
una cadena volcanica, cortada por los
ries.
Tacoba, aid. Dpt. y prov. Tacna, dist. Pa-
chia: dista de Tacna 20 leg. (Ill i k.); de
Pachia 16 (89 k.).
Tftcpon, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ticllos.
Taeni) chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Pacllon.
Tainracanebay cerro con vetas de ciuabrio,
1 i leg. (8 k.) al N. E. de Santa Barba-
ra, Dpt. prov. y dist. Huancavelica.
Tacbaoancha, est. Dpt. Cuzco. prov. Chun-
▼ivilcas, dist. Chamaca.
Taemranra, cerro mineral de plata en el dis-
trito de Becuay, prov. Huaras, Dpt. An-
cachs. ^
Taessacnna) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Andajes.
Taeta, (apretar la tierra con los pi^t) 6
de otro modo. Q.) hda. Dpt. Cajamarca,
proY. Jaen, dist. Tabaconas.
I Tacta, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Cochamarca.
Tactabamba, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Carhuas.
Tactabamba, (Uanura de tierra apretada.
Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Acomayo, dist.
Pomacanchi : habt. 125.
Taetaiual) aid. y hda. Dpt. Amazonas, prov-
Luya, dist. Ocalli : habt. 140.
Tacuuta) est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Tacuna^ hda. cocal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Goasa.
Tacuroni, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Tacuyuta hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Tachucacbi, (tachu redoma, cacM sal. Q.)
aid. Dpt. Puno, prov. Huancane, dist.
Ccojata.
'fadeO) minas de plata en el cerro del Tin-
go, lado N., Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc : ley 19 m.
Tadeo, San, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay.
Tadeo San, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas. dist. Macate.
Tadeo San, hda. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco.
Tadeo San, hda. de vina, Dpt. y prov. lea,
dist. San Juan Bautista: habt. 180: i 8
leg. (16 i k.) de lea : produce al ano 600
quintales de aguardiente.
Ta^le, hda. de vina, Dpt. prov. y dist. lea:
produce al aiio 450 quintales de aguar-
diente.
Tajfri, aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Viraco: habt. 134.
Taguada, chac. Dpt. Callao, dist. Bellavista.
Tabsta, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huari.
Tabua, (cuatro. Q.) chac. Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Bestauracion.
Tabaaccacbi, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro: habt. 44.
Tabuaeascca, chac. Dpt. Puno, prov. Asin-
garo, dist. Potoni.
TabuacO) aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Zepita: habt. 190.
Tabuang^i hda. Dpt. Ancachs, prov. Lu-
ya, dist. Bagua: habt. 115.
114
TALA
— 906
TALC
Talmaiioqiii, chac. Dpi. Puno, prov. Gara-
baya, dist. OUachea.
Tfthnafia, hda. oocal, Dpt. Puno, prov. Oa-
rabaya, dist. Coasa.
Tahuatanl, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
Tahuay^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepena.
Tahuay, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Coapacmarca : habt. 159.
Tahacucanl, aid. y chac. Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Sachaca.
Tahueg) aid. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Parcoy.
TahnisCO) embarcadero 6 pnerto en el rio
Mayo, Dpt. Loreto, prov. Moyobamba.
Tajahuana, hda. de viaa, Dpt. yprov. lea,
dist. Santiago : habt. 120: produce al ano
800 qnintales de aguardiente: dista de lea
l*leg. (9ik.).
TftJaTilca) 6 minas de plataal N. N. 0. del
pueblo de Chacas, Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. Ohaoas: ley 26 d 500 marcos.
TaJO) mina de plata en el cerro de Jesus
lado E., Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc : ley 80 m.
Tajo, mina de plata en Chanca, Dpt. An-
oachs, prov. y dist. Oajatambo : ley 50
marcos.
Tajo, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Sancos.
Ti^oabiertOy chac. Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Oasma.
Tajo del Portnjfaesi mina de plata, Dpt.
Libertad, prov. Huamachuoo^ dist. San-
tiago de Chuco.
Tala, chac. Dpt. Moquegua, dist. Puquina.
Tala, (talla echarse, recostarse, revolcarse.
Q.) pbl. y aid. Dpt. Tacna, prov. y dist.
Tarata: dista de Tacna 27 leg. (150^ k.);
de Tarata 4 (22 k.).
Talabaya^ (corrupcion de taUaknayUa pra-
do para revolcarse. Q.) aid. Dpt. Tacna,
prov. Tarata, dist. Estique: habt. 87:
dista de Tacna 21 leg. (117 k.); de Ta-
rata 2 (11 k.); de Estique 1 (5 ^ k.).
TalacOf chac. Dpt. lea, prov. Ghincha,
dist. Ohincha Alta.
Talachabio, mina de oro, Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Uchumarca: alN.de
Fataz.
Talachayeo, chac. Dpt Libertad, pror.
Pataz, dist. Bambamarca.
Talahnaya, chac. Dpt. Moquegua, ioA.
Puquina.
Talajajfa, aid. Dpt. Lima, prov. CaoU,
dist. San Buenaventura.
Talal, hda. Dpt. Piura, prov. y disi Aji-
baca: habt. 176.
Talalon^ chac. Dpt. Moquegua, disL Pu-
quina.
TalamaiUI) hda. Dpt. y prov. Pnno; dui
Pichacani.
Talambo, aid. y hda. de cana, Dpt. Lte-
tad, prov. Pacasmayo, dist. Ghepea:
habt. 220. Esta hacienda seba hedio
celebre en la historia d^ PerA, P^V
los colonos espanoles que trabajaban ai
ella se levantaron contra sa dueno y d
mayordomo, resultando muertos y kri-
dos, entre ellos algnnos espanoles, loeul
sirvi6 de pretexto para la guecra cod Es-
pana en 1865, que tennind oon el fjioDO-
so combate del 2 de Mayo de 1866 a A
puerto del Gallao: dista de San Fedio i
leg. (28 k.).
TalamoUe, est. Dpt. Moqu^^ua, disL Jkk
Talanco, est. Dpt. Piura, prov. y td,
Huancabamba: habt. 486, oon lo8 it
Socchas : dista de Huancabamba 10 kg.
(66 i k.).
Talandraca^ aid. Dpt. y prov. Piui% dist
Yapatera.
Talara, punta a los 4<* 29' 10*' lal. y 8r
87' 24" long.
Talarpata^ aid. Dpt. Libertad, prov. H-
taz, dist. Huancaspata.
Tala^Qia^ chac. Dpt. Moqu^ua, dist B^
quina.
Talanray hda. Dpt. Guzco, prov. G<xii
cion, dist. Santa Ana.
Talaveni) distrito de la provinda de
huaylas, Dpt. Apurimac : habt. 6,617.
Talaveba, pbl. capital de este distrito ds k
provinciade Andahuaylas, Dpi. Apao*
mac: habt. 890: dista de Ayaeadio SI
leg. (172 i k.); de Andahuaylas 1 (5 ^L).
Talaveba, hda. de vina, Dpt. y prov. An-
quipa, dist. Vitor: habt. 20.
Talca^ nodna de plata en el cceto de
ladoE., Dpt. Cajamarca, proy.y
Hualgayoc : ley 80 m.
TAMA
— 907
TAMA
Talca, chac. Dpt. prov. y dUt. Gajaxnarca*
Talca, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Talda hda. Dpt. y prov. lea, dist. Falpa:
habt. 48.
Tafane, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Carhaas.
TalOD) mina de plata, Dpt. Ancachs, prov.
Oajatambo, dist. Mangas: ley 16 m.
Talpo, chac. Dpt. Libertad, prov. Huama-
chuoo, dist. Sartinbamba.
Tttlqnilla) hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. San Ignacio.
Tftlsoquiriy hda. cocal, Dpt. Pano, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
TUta^ chac. Dpt. C'uzco, prov. Ganas, dist.
Goporaqne.
Talta, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari.
Talta, est. Dpt. Areqnipa, prov. Gaylloma,
dist. Tapay.
Talta, est. Dpt. Areqtdpa, prov. Gaylloma,
dist. Tuti.
Taltllhlia,ald. Dpt. Tarapac^, dist. Mamina.
Tultapi, salitrera, Dpt. Tarapacd: dista de
Pisagiia 25 leg. (189 i k.).
Taltaqul, hda. Dpt. Pano, prov. Lampa,
dist. Santa Eosa.
Talldj hda. Dpt. Libertad, prov. Pacasma-
yo, dist. Guadalupe.
TftUamaC) aid. Dpt. Gajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Bambamarca: habt. 298.
Tallamaua^ hda. Dpt. y prov. lea, dist-
Santiago : dista de lea i leg. (8 k.).
Tillanca^ chac. Dpt. Lima, prov. Yanyos,
dist. Omas.
Tallca^ aid. Dpt. Junin, prov. Janja, dist.
Concepcion: habt. 819.
Talle, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canchis, dist*
Clieccacnpi: habt.' 49.
Tallengft) hda. y mineral de plaia, Dpt.
Ancachs, prov. Gajatambo, dist. Aqnia:
habt. 816: dista 2 leg. (11 k.) de Aquia.
Ta.llill9 aid. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen,
diBt. Balliqtie.
I^infii, (muchedumbre de hombres 6 mana-
da de animales; ovillo de hilo. Ay.) chac.
Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo, dist. An-
dajes.
\imaliiui, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Ma-
^amaiUI) aid. Dpt. Pono, prov. Garabaya,
dist. Goasa.
Tamanlf est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Arapa.
Tamanaf hda. Dpt. Moqnegaa, dist. Ornate.
Tamara 6 Tamascaf est. Dpt. Hndnuco,
prov. Huamalies, dist. Haacaybamba.
Tamaba, pbl. Dpt. Lima, prov. Yanyos, dist.
Omas, & 2,880 m. alt.: habt. 122: una mi-
Ua (2 k.) al N. de Pilas.
Tamarate^ aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Lagnnas.
TamarindO) aid. Dpt. Piora, prov. Payta,
dist. Amotape: habt. 188.
Tamaiondo, aid. Dpt. Pinra, prov. Payta,
dist. Querocotillo: habt. 92.
Tamarindo, aid. Dpt. y prov. Pinra, dist.
Gatacaos.
Tamarris chicOf chac. Dpt. Lima, prov.
Huarochiri, dist. Santa EulaUa.
Tamarris prandey chac. Dpt. Lima, prov.
Huarochiri, dist. Santa EulaUa. *
Tamamgal) aid. Dpt. Tarapaci, dist. Iqui-
que: dista de Iquique 16 leg. (89 k.).
Tamabugal, pampa: se extiende en toda la
extension de la provincia de Tarapaed
que estd mas al este entre las faldas de
la Gordillera y el mar d mil metres de
altur'a poco mas 6 m^nos, t^rmino medio
y & tres leguas de la costa. Aunque & la
vista parece liana se calcula en declive
en uno por ciento, y se extiende desde los
19® a los 21° y como un grado en toda es-
ta distancia. Se le dd el nombre de Ta-
marugal por un drbol llamado taniarugo
que en tiempos prehist6ricos formaba en
ella un inmenso bosque, y que hoy esta
casi reducido al estado de f6sil. En esta
pampa estd la mayor parte de los terrenes
salitrosos de la provincia, que han reem-
plazado d la riqueza que daba el huano.
Es notable la circunstancia de que una vez
cabado el terreno para extraer el salitre, el
fondo de esos hoyos se convierten en pe-
quenos huertos que producen varies gra-
nos y plantas, sin mas riego que la hu-
medad del terreno. Se encuentran miUa-
res de sepulcros de los antiguos habitan-
tes de estas, hoy desiertas regiones; y se
han hallado cadaveres d muehos metres
de profundidad de las actuaJea capas de
TAMB
— 908 —
TAMB
terreno. Esta pampa pnede ser objeto de
interesatimos estudios geol6gicos y etno-
grdfioos.
Tamaya, rio thbntario del Ucayali por la
derecha & 12 leg. (67 k.) abajo de la con-
fluencia del Pachitea. No se ha esplorado
todo BU ourso, pero durante cuatro dias
se naveg6 en ^1, y tanto por el caudal de
BUS aguas como por su poca corriente se
supone que puede ser navegado largo tre-
cho.
TamayoSy mina de plata, Dpi. y prov. Pu-
no.
Tambaqni, isla en el rio Putumayo, cerca
de Tabatinga.
Tamberla) hda. Dpt. Gajamarca, prov. Ca-
jabamba, dist. Cachache.
TambillOy hda. Dpt. Amazonas, prov. y
dist. Luya: habt. 49.
Tambillo, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y
dist. Huancabamba: habt. 805: dista de
Huaacabamba 8 leg. (44 1 k.): el rio tiene
el nombre do Tambillo.
Tambillo, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca*
dist. Cumbicus.
Tambillo, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. S6cota: habt. 865, con los do Si-
pian.
TambillO; chac. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Salas.
TambillO) est. Dpt. Libertad, prov. Otus-
co, dist. Lucma: habt. 140.
Tambillo, mineral de plata, Dpt. Libertad,
prov. Otusco, dist. Lucma.
Tambillo, islote & los 11° 20' lat. y 70<» 1'
36" long., es uno do los que forman el
grupo de Huaura.
TambillO) aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba: habt. 7,
Tambillo, paso de la Cordillera nevada, en-
tre Eeouay y Huari en la provincia de
Huari: d 4,690 m. alt.
Tambillo, hda. y mineral de plata, Dpt.
Ancachs, prov. Huari, dist. Chavin: dista
del paso 6 portachuelo de la Cordillera
nevada 1 ^ leg. (8 k.). En ella se benefi-
cian los motales de la mina Uamada Ar-
tola.
Tambillo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Huata.
Tambillo, rio tributario del Puccha.
TambillOy hda. mineral, Dpt. Jonm, jtm,
y dist. Pasco.
Tambillo, hda. Dpt. Jaoin, ptov. iu^
dist. Aypata.
Tambillo, laguna en el distrito de Anku},
prov. Canta, Dpt. Lima: a 8 leg. (16^ k)
de Viscas.
Tambillo, est. Dpt. prov. y dist. HoBOfia-
vclica: habt. 28.
Tambillo, aid. Dpt. y prov. Hnancavdica,
dist. Conayca: habt. 212.
Tambillo, pbl. Dpt. Hnancavelica, pro?.
Castrovireyna, dist. Hnaytari: habtlTB:
a 2,466m. alt.: temperatura 22*i (Enero):
dista de la Lena 12 leg. (67 k.).
Tambillo, distrito delaprovineiaHiuisin<
ga, Dpt. Ayacucho: habt. 4,602.
Tambillo, pbl. capital de este distrito del*
prov.de Huamanga, Dpt. Ayacucho:baljt
800: dista de Ayacucho 2 leg. (H k.).
Tambillo, pascana en el candno de Con-
cora & Pausa, Dpt. Ayacucho, prov. Pari-
nacochas: dista de Coracora 9 leg. (50 k.);
de Pausa 8 (44 ^ k.).
Tambillo, hda. Dpt. Cuzco, prov. y ^
Anta.
Tambillo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Qnisp-
canchi, dist. Oropesa.
Tambillo i^rande, pioo en Ice Andes i )m
20^ 1' lat- y IV 2V long, mas 6 mawi:
tiene l,829ni. alt.
Tambillo, aid. Dpt. Puno, prov. Canbsj^
dist. Ituata: dista de Tacna 63 leg. (851 k.)
y 6 (88i k.) de Gurahuara. El rio Hoi
el mismo nombre de Tambillo y ae paa
por un puente construido en fcicmpo ie
los Incas.
Tambillo, hda. Dpt. Puno, prov. GhncaitD,
dist. Pomata.
Tambillo, pbl. Dpt. Puno, prov. Chueaito,
dist. Juh: dista de Puno 24 1^. (ISajk.)
y 8 (16 i k.) de Juli.
Tambillo^ aid. Dpt. y prov. Arequipa, &»•
Uchumayo: habt. 84.
Tambill0$9 aid. Dpt. Ancachs, prof. Po-
mabamba, dist. Sihuas: diida d« Pooi-
bamba 8 leg. (16 i k.).
Tambillos, chac. Dpt. Ancachs, prov. Sm-
ta, dist. Casma.
Tambillos, hda. Dpt. Ayacucho, prov. I^
• rinacochas, dist. Lampa.
TAMB
909
TAMB
Tftmbirsidaf bda. Dpi. Cuzco, prov. y dist.
Anta.
TftmfeO, no aflaente del Ucayali: se llama
Tambo desde la conflnencia de los rios
En6 y Peren^ & los 10* 68' lat. y 75» 46'
54" long. & 804m* alt. y A una distancia
de 84 leg. (189 k.) de Huanta hasta su
reunion con el Urubamba & los 10*^ 41'
lat. y 75' 84* 24' long. & 264m. alt. desde
cnyo panto toma el resultantc el nombre
de Ucayali. Es navegable para canoasi
pero peligroBo para embarcaciones mayo-
res por la rapidez de su corriente, que es
de 7 millas por hora, cuando sus aguas
est^ bajas, y basta de 9 cuando est^n en
creciente, y porque ademds estd sembra-
do en varias partes de islas y rocas que
forman«e8treobos y cascadas d cual mas
diifcil de salvarse. La variacion magn^-
tica es de 11*^ al E. Su curso 6 direccion
en general es al E. La temperatura de
SUB aguas casi igual a la del ayre, esto
es 24* 5*, termino medio, (del 8 de Diciem-
bre al 18 de Enero) siendo la mayor tem-
peratura 27** 7' y la menor 22* 7*. Desde
esta confluenoia basta la del Pacbitea con
el UcayaH hay 75 leg. (419 k.) y al fuer-
te de Sim Eamon 128 leg. pero por el
Pacbitea y Picbis se economizan como
100 leguas.
Tahbo, riacbuelo tributario del Cosnipata
por la izquierda, cerca de la bacienda de
Ban Nasario.
Tambo, (ourrupcion de tumpu meson, yen-
tas, lugar de abrigo 6 en donde oobijarse
en nn camino.) bda. Dpt. Piura, prov. y
dist. Huanoabamba: babt. 58: dista de
Huanoabamba 1 leg. (5 i k.).
TambOy bda. Dpt. Cajamarca, prov. Gon-
tnmaza, dist. Gascas: babt. 849.
Tambo, aid. y bda. de cana, Dpt. Libertad,
prov. Pacasmayo, dist. Guadalupe; babt.
41.
Tambo, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist.
Parcoy : dista de Parcoy J leg. (1^ k.).
TfUnbO) est. Dpt. Ancacbs, prov. y dist. |
Huaylas: babt. 150.
Tambo, aid. Dpt. Ancacbs, prov. Huari, dist.
San Luis: babt. 208.
TAJfBo, cbac. Dpt. Ancacbs, prov, Huaras,
dist. Garbuafr.
Tambo, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Becuay.
Tahbo, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Santa,
dist. Nepena.
Tambo, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Santa,
dist* More.
Tambo, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Cajatam-
bo, dist. Huayllacayau.
Tambo, Mh.. Dpt. y prov. Huinuco, dist.
dist. banta Maria del Valle.
Tambo, cbac. Dpt. Junin, prov. y dist-
Jauja.
Tambo, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Jau-
ja: babt. 840.
Tambo, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Goncepcion: babt. 560.
Tambo, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Huan-
cayo : babt. 288.
Tambo, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist. Huan-
cayorbabt. 1,088.
Tambo, cbac, Dpt. Lima, prov. y dist. Gan-
ta: babt. 4.
Tambo, cbac. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist.
Lampian.
Tambo, cbac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Huamantanga.
TAMBo,c.bac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas.
Tambo, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. San Lorenzo de Quinti.
Tambo, aid. Dpt. Lima, prov. Huarocbiri,
dist. Matucana.
Tambo^ pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Gas-
trovireyna, dist. Huaytard: babt. 219.
Tambo, distrito de la provincia de La Mar,
Dpt. Ayacucbo. babt. 5,081.
Tambo, pbl. capital de este distrito de la
provincia de La Mar, Dpt. Ayacucbo:
habt^ 1,779: dista. de Ayacucbo 11 leg.
(61 k.).
Tambo, aid. Dpt. Apurimac,prov. Gotabam-
bas, dist. Huayllati.
Tambo, est. Dpt. Apurimac, prov. Gotabam-
bas, dist. Cbuquibambilla.
Tambo, pbl. Dpt. Guzco, prov. Galea, dist. Pi-
sac. En un cerro inmediato & este pueblo
existen las ruinas de una fortaleza com-
puesta, oomotodos los munumentos de los
Inoas, de enormes piedraslabradasy per-
fectamente ajustadas, A pesar de sus figu-
rai irregulares: los baluartes, puertasy
TAMB
— 910
TAMB
plaznelas estan colocadas con arte: y anos
escalones anchon y largos forman la subi-
da. Tambien se ven call ej ones y terraple-
nes. A poca distancia Lay Jos pcqueiios
castillos oomo para hacer las fortificacio-
nes y avanzadas. En ellos se hallan unas
penas agnjereadas, por donde pasaban una
oadena para atar al Sol, razon por la que
aqnel sitio se llama IntUiuatana , 6 higar
donde se ata el Sol. Hay ademas una pie-
dra agujereada que era una espeoie de
g^iillotina para castigar & los delincuon-
tes: entraba la cabeza por el agujero y
otra piedra cortante servia de cuchilla.
Tambo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dist..
Acoha : habt, 806.
Tambo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Sorite: habt. 180.
Tambo, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Tisco.
Tambo, rio: nace en la Cordillera oriental de
loB Andes, d los 15** 65' lat. y 78* long,
mas 6 m^nos en la provincia de Moque-
gna. Corre al Snr hasta la baoienda de
Qnerala, de aquf sigue al S. 0. hasta re-
cibir las aguas del riode Puquina, en Es-
quino, y luego contiuua casi al 0. hasta
desembocar en el mar a los 17® 10' 50"
lat. y 74® 12' 22" long.
Tambo, distrito de la provincia de Islay,
Dpt. Areqnipa: habt. 5,498.
Tambo, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Islay, Dpt. Arequipa: dista
8 leg. (67 k.) de Islay; de la estacion de
Cachendo del ferrocaril de Arequipa 2
leg. (11 k.).
Tambo, valle, Dpt. Arequipa, prov. Islay,
dist. Tambo : es muy fertil y sus produc-
tos , aunque en pequeiia cantidad, son
de exelente calidad, como el azucar y
arroz.
Tambo, aid. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Lluta: dista de Arica 12 leg. (67 k.); de
ChacaUuta 9 (50 k.); y 8 (16 * k.) de Po-
con chile.
Tunibobainba, chac. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Sincicap.
Tambobabiba, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Tambillo: habt. 80.
Tambobamba, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Pa-
rinacochas, dist. Lampa: habt. 77.
' TambobamlNi^ chac. Dpt. Apoximac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Tambobamba, hda. Dpt. Apurimae; piOT.;
dist. Abancay.
Tambobamba, distrito de la provincia die Co-
tabambas, Dpt. Apnrimac : habi 4,564.
Tambobamba, Villa, capital de la provxnda
de Cotabambas, y del distrito de Tambo-
bamba, Dpt. Apnrimac: habt. 1,145
Tambocaiif^llo, hda. Dpt. Ayacucho, pror.
Huamanga, dist. Tambillo : habL 60.
Tambo de Cocha, est. Dpi. Jmiin, pro?, j
dist. Tarma.
Tambococha^ chac. Dpt. Huancayeliea,
prov. Tayacaja, dist. Panoarbamba.
Tambo Colorado, hda. Dpt. lea, prov. Chin-
cha, dist. Humay.
Tambo Conpi, aid. Dpt. Ayacnchp, pror.
La Mar, dist. Tambo : A 10 leg. (55 \ \.)
de Tambo.
Tambocong^a^ montana, Dpt Ayaeneb,
prov. Huamanga, dist. Qtunoa: habt 11.
Tambo-CordOTa^ despoblado, Dpt Hoaa-
cavelica, prov. Castrovireyna, dist Hsaj-
tar&: & 4 leg. (22 k.) de HnaytadL
Tambocuebe, aid. Dpt. Ayacucho, pror.
Huamanga, dist. Socosvinohos: habt 1&
Tambochaca, hda. Dpt. Junin, prov. Paa-
co, dist. Yanahuanca : habt 42.
Tambo de Chocon, chac. Dpi. Junin, pror.
y dist. Jauja.
Tambog^an, pbl. Dpt. y prov. Hieiniioo,
dist. Santa Maria del Valle : habt (^5.
Tambojcrande^ distrito de la provincia y
Dpt. de Piura: habt 6,196.
Tamboobanbe, pbl. capital de este disiacitD de
la provincia y Dpt. de Pim^: habt ML
Tambogrande, hda. Dpt. y prov. Pima, dist
Tambogrande.
Tambo^ii(pi, hda. de caiia, Dpt y pror.
Lima, dist. Ate.
Tambo-l]i)^9 ^^^' ^t. j prov. lima,
dist. Carabayllo : habt. 84.
Tambo-irca, chac. Dpt. Ancaehs, pror.
Cajatambo, dist. Andajes.
TambolayoCf hda. Dpt. prov. y dist Hoa^
nuco.
TamboliCy hda. Dpt. Amazonas, prov. Ls-
ya, dist. Jamaica: habt. 84.
Tambomachay, hda. Dpt y pror. Caxoo,
dist. San Cristoval : habt. 7.
TAMB
— 911 —
TAMP
Ihmbomayo, est. Dpt. y prov. Gajamaroa,
dist. Enoaiiada: habt. 238.
Tunboy HollnO) hda. Dpt. Libertad, prov.
Paoasmayo, dist. Guadalupe : habt. 18 :
disia de San Pedro 4 ^ leg. (25 k.).
GhuntM) de Hora, puerto menor & los 18^
29' 20" lat. y 78^ 82' 64" long. El fondo
es de fiango, de 8 i d 5 brazas, a i milla
de tierra. No tiene abrigo contra las ma-
rejadas del S. E. y hay reventazon 6 taz-
ca. Bn cuanto al movimiento maritimo
de este puerto v^ase las paginas 749 y
754: dista de Cerro Azul 80 millas por
mar, del Callao 105: de Pisco 25.
Tambo de Mora, distrito de la provincia de
Chincba, Dpt. lea: habt. 882.
Tambo de Moba, pbl. capital de este distri-
to de la provincia de Chincha, Dpt. lea.
Tambo de Moba, pbl. capital de] este distri-
to, prov. Ghincha, Dpt. lea : habt. 186 :
difita de Ghincha Baja i leg. (1 i k.).
Tunlion) aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chaoas.
TunllopailllMlf chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Bestauracion.
Tambopampa, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Ootabambas, dist. Tambobamba.
TnmboINlta) chac. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambad, dist. Tambobamba.
Tambopata, hda. Dpt. Ouzco, prov. Quispi-
eanohi, dist. Oropesa.
Takbopaia, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Urcos.
Tambopata, hda. Dpt. Gazoo, prov. Paucar-
tambo, dist. Gayoay: habt. 70.
Tambopata, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Sindia, dist. Quiaca.
TambopuquiO) hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Hnamanga, dist. Ghiara: habt. 20.
TfUnboquemadO) pbl. Dpt. Ayacucho, prov.
linoanas, dist. Santa Lucia: habt. 94.
^I\|]nbOTaeay9 pbl. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Huayllate.
munbo de Roeay hda. Dpt. Junin, prov.
Pasco, dist. Yanahuanca: habt. 89.
munborapa^ rio tributario del Chinchipe
per la derecha. Nace en los cerros de Ta-
baconas y corre al E. recibiendo muchos
riachaelos en su tr^sito.
ToAfBOBAPA, aid. y chac. Dpt. Gajt^marca,
prov. Jaen, dist. Tabaconas & 4 leg. (22
k.) de Tabaconas.
Tamboraque) estacion del ferrocarril entre
Lima y la Oroya.
TamboraSy mina de plata Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Mollepata, al
N. de Mollepata.
Tambo realy hda. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Santa: tambien se llama Puente.
TamborpuquiOf hda. Dpt. y prov. Guzco,
dist. San Pedro del Hospital: habt. 41.
Tambonque^ est. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Sirca: habt. 81.
Tambos, mina de plata al S. 0. del pue-
blo de Chavin, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Chavin : ley 26 d 500 m.
Tambosordo, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Socosvinchos.
TambotambO) est. Dpt. Arequipa, prov.
Gaylloma, dist. Coporaque.
Tambo vieJO) hda. Dpt. Lima, prov. Ghan-
cay, dist Barranca : dista de Barranca
i leg. (1 i k.).
Tambo vnsjo, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Santa Eulalia.
Tamboya, aid, y hda. Dpt. Piura, prov.
Ayabaca, dist. Cumbicus: habt. 428.
Tambra^ est. Dpt. Ancachs. prov. Huay-
las, dist. Shupluy: habt. 70: dista de Yun-
gay 10 leg. (65 ^ k.) al S.
Tambrocoma^ chac. Dpt. Lima, prov. Gan-
ta, dist. Arahuay.
Tambulla^ est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Tftmbnqne^ hda. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Paruro: habt. 49.
Tftmbnr^ hda. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Suyo.
TamburO) hda. Dpt. Apurimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Tamborqni. est. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Lambrama.
Tamentira^ aguada y desierto, Dpt. Tara-
pacd : dista de Tarapacd 86 legs. (200 i k.)
16 (89 k. ), de Nunes; 6 (28 k.) de Hua-
tacondo.
Tampac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Pampas.
TampneayO) est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Damian.
TANC
912
TANa
TAmpunOy chac. Dpt. Lima, prov. Yanyos,
dist. Viiiac.
Tamyanya, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Tama, (comida mal guisada, desabrida. Ay.)
pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Castrovi-
reyna, dist. Huaugascar: habt. 44. Ann-
que este pueblo aparece como pertene-
ciente al Departamento de Huancavelica,
segun el censo, pero considerada su situa-
cion es de la provincia de Ganete : al N.
de Huangascar alE.de Catahuasi como
3 leg. (16 i k.).
Tana^ hda. Dpt. Tarapacd, dist. Pisagua :
habt. 89 : dista de Tacna 44 legs. (24C k.);
de Ghisa 8 (44 i k.); de Pisagua 6 (38 ( k.).
Tanaca^ {tanaqid falto de gusto. Ay.; si es
corrupcion de tanapa sabanon. Q.) oale.
ta, siete millas al N. de la punta de Gha-
la con fondo de 7 & 8 brasas & 3 y ^ ca-
bles de tierra.
Tanaii) chac. Dpt. Lima. prov. y dist. Ganta.
Tanana, est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Arapa.
Tananaco, pbl. Dpt. prov. y dist. Huanca-
velica.
Tananya^ chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja.
Tanapaca, est. Dpt. Moquegua, dist. Oma-
te: dista de Tacna 61 leg. (284 k.); 7 (89
k.) de Lajo.
YanaS) cerro mineral de plata en el distrito
de Ghiquian, prov. Gajatambo, Dpt. An-
cachs.
Tancabamba, {Tanca sombrero de oierta
clase. Ay.; empujar. Q.) chac. Dpt. Apu-
rimac, prov. Cotabambas, dist. Mara.
Tancabamba, pbl. Dpt. Guzco, prov. Parn-
ro, dist. Accha: habt. 58.
Tancac, (genitivo de tanca. Q.) aid. y hda.
Dpt. Cuzco, prov. Urubamba, dist. Ollan-
taytambo: habt. 89.
Taneachiy chac. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Gasma.
Taneani, (dar la medida colmada. Ay.) est.
Dpt. Puno,prov. As^garo, dist. Achaya.
Tanoani, p4ramo en la prov. Asdngaro, dist.
San Jos^ Dpt. Puno :^ hay muchas minas
de plata.
Tancapampa, chac. Dpt. Amazonas, prov.
y dist. Chaohapoyas ; habt. 10,
Tancapampa, aid. Dpt. Ancachfl, prov. jbt
Pomabamba: habt. 352, conksdeGo-
nopa.
Tancari) chac. Dpt. Arequipa, pro?. C«-
desuyos, dist. Yanaquihna.
Tancarniyoe, chac. Dpt. y prov. C«»,
dist. San Sebastian : habt. 12.
Tanccama, aid. Dpt. Apurimac, pro?. Ab.
dahuaylas, dist. Talavera: habt. 188.
Tanecarayooc, est. Dpt. Ayacucho, pm.
Huamanga, diet. Socosvincho9:bakt87.
Tanccata) hda. cocal, Dpt. Pnno, pot.
Garabaya, dist. Goasa.
Tanccayf est. Dpt. Guzco, prov. CbmrA-
cas, dist. Santo Tomas.
1\incayll09 (tdbano. Q.) hda. Dpt. Ajw-
cho, prov. Huamanga, dist TamUlo:
habt. 28.
Tancayllo, aid. Dpt. Apurimac, pov. A«-
dahuaylas, dist. Ghincheroe: hikt IK.
Tancoohaaiico, est. Dpt. Arequ^, pw-
Caylloma, dist. Gallalli.
Tanoor, chac Dpt. Junin, prov. Ftoeo,
dist. Huariaca: dista de Huariacail*
(11 k.).
Tancho, hda. Dpt. Amazonas, pm. Lij«.
dist. Bagua: habt. 82.
'nindaccocha, hda. Dpt. Guzco, proT.y iiM.
Paruro. ^^
Tandana, est. Dpt. Arequipa, prov. CijBo-
ma, dist. Tisco.
Tanday 6 Tanladay, est. y aid. Dpt LI*
tad, prov. Otusco, dist. Lucim; «P"
algunos de Gharat, que no reeonoce Ii
ley.
TanipdA, chac. Dpt. Gajamarca, prov. B»l-
gayoc, dist. San Miguel.
TangalX, chac. Dpt. Gajamarca, prov.Hat
gayoc, dist. Llapa.
Taiig:ar, chac. Dpt. Libertad, prov. Vsk
machuco, dist. Marcabal.
'ntngararay hda. Dpt. Piura, proft. F»!^
dist. Querocotillo: dista de Amotip* *
leg. (83 i k.); de las Pampas 2 (U t);
de Monte abierto hda. 3 (17 k.)
Tanoabaka, aid. y hda. Dpt- tm%, V^-
Payta, dist. Sullana: habt. 598.
TanjpiS, chac. Dpt. Ancachsj pTov.Hu»«»
dist. Independencia.
Tanipiyoo, est. Dpt. Lima, prov. lioy*
dist. Laraos.
TANT
913
TANl^
Tftnirolaya, hda. Dpt. y prov. Puno, diet.
Tiquillaca: tiene un manantial de aguas
minerales.
TflUjCOr, pbl. Dpt. Junin prov. Pasco, dist.
Cayna: habt. 880.
Taug:orape, chac. Dpt. prov. y dist. Lam-
bayeque.
Tfllipclie, hda. Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Chicama.
Tanguche, hda. mineral Dpt. Libertad, prov.
y dist. Otusco: habt. 3: dista de Otusco
8 leg. (16 ik.).
Tanguche, hda. y aid. Dpt. Libertad, prov.
Trujillo, dist. Virii: habt. 100: dista de
Virii 16 leg. (89 k.).
Tanliaanca^ chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. San Buenaventura.
Tauigay hda. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca:
habt. 46.
TauiUf chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pariacoto.
Tauin, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Atavillos Altos.
Tanlliquilian, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Pampas.
T^mpetunga^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Layo: habt. 174.
Tanques, hda. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Salas.
Tanqili) est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. S. Lorenzo de Quinti: 1 leg. (5 ^ k.)
al N. de Checa y 2 i leg. (14 k.) al N. E.
de Viscas (de Yauyos), A, 1,126^. alt. dla
izqnierda del rio Mala.
Tanqui, (empujar Q.) aid. Dpt. Lima, prov.
Cauete, dist. Goayllo: habt. 81: fu6 des-
truida casi del todo por el rio, y sus veci-
nos se trasladaron al pueblo de Checca.
TanQnilina, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Cangallo.
Taj^quihua, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
^ dahuaylas, dist. Talavera.
XanQOis, aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
JEIuancayo: habt. 649, con los de Canchis
y Yuracpacha.
XauQulshaa, aid. Dpt. Apurimac, prov.
Axidahuaylas, dist. Huancaray: habt. 80.
TaDHire, aid. Dpt. y prov. HuancaveUca,
dist. Conayca: habt. 66.
Tfilltay (tanta junta 6 congregacion, juntar;
th^ci'^xta andraJQSo, traposo; ttanta pan. Q.)
est. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist. Hua-
nec.
Tanta, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Soraya.
Tantaccara, chac. Dpt. Cuzco, prov. Ohun-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
I^mtaceoto, hda. Dpt. prov. y dist. Huan-
caveUca: habt. 68.
TaBtaccoeha^ aid. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. Tambo.
Tailtaday^ aid. y est. Dpt. Libertad, prov.
Otusco, dist. Lucma. Algunos la conside-
ran en el distrito de Charat que no reco-
noce la ley: habt. 298.
Tantabuanit chac Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras.
Tanta huatiiy, mina de plata en el cerro de
Tingo lado 0. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc: ley 22 m.
Tantahaaymica) chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Pariacoto.
Tantamarea) (lugar 6 pais de reunion, 6 de
pan, 6 de andrajosos Q. Begun se pro-
nuncie) aid. Dpt. Huinuco, prov. Dos de
Mayo, dist. Ohavin.
Tantamayo, pbl. Dpt. Hudnuco, prov. Dos
• de Mayo, dist. Chavin: en los cerros in-
mediatos se encuentran minas antiguas
muy ricas.
Tantanuyo, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Macusani.
TaJltana, est. Dpt. Arequipa, prov. Oayllo-
ma, dist. Tisco.
Tantaquilla, chac. Dpt. Loreto, prov. Hua-
Uaga, dist. Tarapoto: habt. 6.
Tantar^ chac. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Yischongos.
Tantara^ chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Huaiiec.
Tantara, (estarse juntos mucho tiempo. Q.)
pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Castrovi-
reyna, dist. Arma: habt. 802.
Tantara, aid. Dpt. Huancavelica, prov. An-
gEiraes, dist. Acobamba: habt. 19.
Tantaraiichi 6 Yantaranchi^ pbl. Dpt. Li-
ma, prov. Huarochiri, dist. San Lorenzo
de Quinti: habt. 164.
Tantarcalla, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, dist. Huanoquite: habt. 40.
Taiitarcalla alwijo, aid. Dpt. Cuzco, prov,
Paruro, dist. Huanoquite: habt. 61,
116
TAPA
914 —
TAQU
Tantaiina, est. Dpt. Pono, prov. Caraba-
ya, dist. Corani.
Tantarpata, (anden 6 sitio de reunion. Q.)
aid. Dpt. Ayaoucho, prov. La Mar, dist.
Ghongui: habt. 146.
Tante, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lnca-
nas, dist. Sancos.
TantoSi chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Yauyos.
Tapa, hda. Dpt. Tarapacti, dist. Pisagua.
Tapacocha^ {tapa nido Q.; thapa todo 6 to-
dos Ay.; cocha laguna Q.) pbl. Dpt. An-
cachs, prov. Huaras, dist. Cotaparaco:
situado en una meseta a 8.618m. alt. en
la banda izquierda del rio Cotaparaco: es-
ta bien trasado. Sus habitantes conser-
van todas las superticiones y costumbres
de la antiguedad: habt. 576.
Tapaoogha, chac. Dpt. Ancaohs, prov. Hua-
ras, dist. Cotaparaco.
Tapacha^ra, aid. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Ghuquibamba: habt. 191.
Tapal, aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca: habt. 278.
Tapaiiapata, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara.
Tapoqnesa, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancarama: dista de
Huancarama 1 leg. (6 \ k.).
Tapara, est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dist.
Accha.
Taparachiy hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Juliaca.
Taparca 6 Taparsa, aid. Dpt. Arequipa,
prov. Castilla, dist. Viraco: habt. 52: &
BUS inmediaciones hay un manantial de
agua termal sulfurosa: dista 2 leg. (11 k.)
de Viraco.
Tapatapani, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Ayaviri: habt. 6.
Tapay^ distrito de la provincia de Cayllo-
ma, Dpt. Arequipa: habt. 1,888.
Tapat, {tapuy preguntar, pregunta. Q.) pbl.
capital de este distrito de la provincia de
Gaylloma, Dpt. Arequipa: habt. 689.
Tapaya, hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Andahuaylas: habt. 210.
Tapayrilma) distrito de la provincia de Ay-
maraes, Dpt. Apurimac: habt. 2,991.
Tapayrihua, pbl. capital de la provincia de
Aymaraes, y del distrito de su nombre,
Dpt. Apurimac: habt. 367. Sirre ie tor-
re de la iglesia un antiguo arbol grae»
de cedro situado en medio de la pksa.
Ta^ie, aid. Dpt. prov. y dist. lea.
TapbJ) pbl. Dpt. Ancachs, prov. j dist. Cft.
jatambo.
Tamal, chac. Dpt. Ancachs, pro?, j dial
Santa.
Ta^iialpampa^ chac. Dpt. Libertad, proT.
Pataz, dist. Huancaspata.
Taiiias, hda. Dpt. y dist. Moqaegaa.
Tajiieara, chac. Dpt. Lima, prov. Hoiro-
chiri, dist. Casta.
Tapicocha, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Oyon.
Ta^iiclie, rio tributario del Ucayali p« it
derecha d. 55 mUlas (102 k.) abajo dek
isla de Piuri.
Tapinabaya, chac. Dpt. Moquegna, dist
Torata.
Tapinii aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo Anuk-
zonas, dist. Nauta.
Tapli) chac. Dpt. Ancachs, prov. y dkt.
Cajatambo.
TajiOf (corrupcion de tapu preguntar. Q.)
pbl. y est, Dpt. Junin, prov. Tan&a, diH
Acobamba: habt. 900.
Tapo, chac. Dpt. Lima, prov. Yaayos,fist
Laraos.
Tapta, chac. Dpt. Junin, prov. y dist. Jasjk
Ta])tasll9 {taptajxxego como el tres en rm
Q.) cerro mineral, . Ppt. Ancachs, per.
Huaras, dist. Eecuay.
TapU) cerro que domina al pueblo de Itf -
pian, prov. Canta Dpt. Lima.
Tapac, distrito de la provincia de I^sea,
Dpt. Junin: habt. d,2dG.
Tapuo, pbl. capital deeste distrito de la pe>
vincia de Pasco, Dpt. Junin: habt. 1,^9^
Tapuchaca, chac. Dpt. Junin, pror. fu-
ma, dist. Acobamba.
Tapani) est. Dpt. Puno, prov. Lampa, i^
Pucara.
Taputira, est. Dpt. Puno, prov. Imsbj^
dist. Pucara.
Taputira, chac. Dpt. Puno, prov. Aaiogso.
dist. San Antonio.
Taquebamba^ {thaqui camino, aenda. *
jo. Ay.) aid. Dpt. Apnrimac, pror. Ay-
maraes, dist. Colcabamba: habt. 809.
Taqueli 6 JtiqueU, ishi en el l«go TiikMh
TARA
— 915 —
TARA
enlaboca del estrecho de Capachica a
los 16*» 46' 40" lat. y 72o 3' 4" long, su
extremo N. El largo de laisla es de N. 0.
^ S. 8. E.: tiene 221 hafaitantes.
Ti^ueraya^ est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tuti.
TftQQia, chac. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Chacbapoyas: habt. 142.
Taqdu, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Taquu, est. Dpt. Lima, prov. Huarocliiri,
dist. San Damian; en 1 1. Cordillera a 4.248
metros alt.: distade San Damian 2 ^ leg.
(14 k.), al S. 0. i la derecba del rio Mala.
Unalegna (5^ k.) mas arribay i 4,72lni.
alt., el rio forma una lagunita.
Tiqoiacc, est. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. Anco.
Taqallpay chac. Dpt. Cazco, prov. y dist.
Umbamba.
TttQIlilpoil, {thaquipallca encrusijada de un
camino. Ay.) hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Macate, d 5 leg. (28 k.) de
■
Macate. En sus inmediaciones y b ista
la distancia de 10 leg. (55 \ k.) hay ma-
chos cerros minerales de oro, carbon de
piedra, plata y otros metales: habt. 6^).
Taqaina, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Umbamba.
Tarsi, {tari mantelina de ciertas indias; tm-
ru nn cuarto cortado de carnero ti otro
animal Ay.; tari hallar, adquirir, ga.uvr;
arbol que dd vainillas que sirven de tin-
te. Q.) chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancappata.
Taba, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. .Restauracion.
Taba, est. Dpt. Lima, prov. Huarocliiri,
dist. Casta.
TaralNiinba) aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sihuas.
Tarabahba, est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Ghacas.
Tarabamba, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dabuaylas, dist. Talavera.
Tarabamba, hda. Dpt. Cuzco, prov. Uru-
bamba, dist. Ollantaytambo.
Tarabamba, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
TarttCancha^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Htiaras, dist. Pampas.
Tara^y^ hda. Dpt. Huancavelioa, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba: habt. 21.
Taraoo, San: generalmente se considera es-
ta palabra como nombre de un santo
cuando es nombre propio como oualquie-
ra otro. Y^ase Santaraco.
Taracncro, hda. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Yungar.
Taracanca^ est. Dpt. Puno, prov. Oaraba-
ya, dist. Macusani.
Taracnri) chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Tarahuaca^ no tributario del Juru&, por la
derecha, & los 6^ 42' 14" lat. y 72<> 9' 24"
long.: dista 228 millas de la boca del Ju-
ru&: es el mas caudaloso de los que tri-
butan sus aguas al Jurua: la temperatu-
ra de sus aguas es de 26* 67* (Octubre.)
en su confluencia tiene un ancho de
121m. con un fondo de 4tn.50 & 6^.60.
Tarahnaraiif chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Tarajire, chac. Dpt. Oajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Llama.
Taralmose, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Limatambo.
Taralpampa^ chac. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Higueras.
Tarama, v^ase Tarma.
Taramay, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancarama d 4 leg.
(22 k.) de Huancarama.
TaramayO) hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
Tarambd) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Puquio.
Tabamia, aid. y hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Talavera: habt. 800:
dista de Talavera 8 leg. (16 i k.).
Taranl, chac. Dpt. Moquegua, dist. To-
. rata.
TaraO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
. dist. Casma.
TarapacA) (dativo del nombre iara; v^ase su
significado Q. y Ay.) el liltimo cerro de
los de Oyarvide: tiene l,761ni» alt.
Tabapaojl, saHtrera en el Canton de Negrey-
ros, dist. y Dpt. Tarapacd: en 1872 pro-
dujo 180,000 quintales; en 1878—220,000:
dista 10 leg. (55 | k.) del puerto y 2 mi-
llas (8 1 k.) de la Unea f^rrea.
TARA — 916 —
TARA
TAR.iPACi) provincia literal, segun ley
de 1.^ de Diciembre de 1868 por la que
Be la separ6del Departamento de Moque-
gua: al presente el Congreso de 1876
acabade dictarotra declarandolo Departa-
mento; por esto y para evitar confusion,
en este Dicciouario siempre se le consi-
dera como Depaai;aniento. Confina por
el N. con la provincia de Arica; por el S.
y por el E. con la Repiiblica de Bolivia;
y por el 0. con el Paclfico. Su capital es
la ciudad de Iquique. Consta de los si-
guientes
DIBTKITOS ;
Habt.
Camina 2,073
Chiapa 1,237
Iquique 8,614
Pica 4,025
Pieagua 2,867
Sibaya 2,272
TarapacA 2,262
Mamina 870
Total habt 19,022
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 18° 46" y los 22« 23' lat.; y los 70° 66'
y 72° 86' long.; formando una superficie
como de 2,296 leguas, que comparada
con su poblacion resulta con poco mas de
9 habitantes por cada legua cuadrada.
La gran extension en que estd el salitre
se divide en muchos can tones salitreros,
de los cuales los principales son al Nor-
te: La Noria, Cocina, Yungay; al centro
La Pena, Independencia y San Antonio;
al Sur Negreyros, Pampa Negra, Chi-
quinquiray, Sal de Obispo y Zapiga.
Se calcula que solo la parte de terreno
explotado para sacar salitre ocupa como
50 leguas cuadradas y dard cuando m^-
nos (68.000,000) sesenta y ires millones
de toneladas de salitre, pero creemos que
este prodncto no serd agotado sino en algu-
nos miUares de anos.
La naturaleza priva de vegetaoion i
toda esa provincia: pequenos oasis a ori-
llas de algunas quebradas por donde corre
impooo de agua en ciertosmeses del ano |
apenas dan frutos para alimentar e%^.
mente A los habitantes del interior: bi
de la costa viven y beben de lo que se
trae de Arica 6 del extrangero; pero esa
misma sequedad es su mayor riqneza; por-
que ella ha dejado que se rcanan en toda
la gran extension de esos desiertos ioa-
gotables depositos de salitre, borax, hna-
no; productos todos de un valor inapre-
ciable. Asf mismo se encuentran riqm-
simas minas de plata, cobre y otios m-
tales no solo en las altas regiones de la
Cordillera sino tambien en las onila-s del
mar. Grandes cataclismos ban dcbidosn.
brevenir en estos lugares, porque lainrnfifi-
sallanura 6 pampa del Tamarugiilprneln
que en tiempos anteriores fu6 on b(^u
espeso de arbolescorpulenios llamados u-
marugal que hoy se eucuentara en e&tftdo
fdsil. Al hablar sobre Iquique hemos da-
do razon de la exportacion del salitre y
esto solo representa una riqneza positiTa,
sin contar la plata pina y otros prod1l^
tos. V^ase las palabras Iquique, Hwinta-
jaya y Tamarugal,
Hay un Prefect© y un Sub-Prefecto m-
cargados del mando poUtico supenor M
Departamento. Administran justidajiK*
ces de 1 .* Instancia que dependen de la
Corte Superior de Justicia de Tacna. E»
lo eclesi^stico forma parte de la dioeess
de Arequipa.
La Nacion gasta al ano en este Depar-
tamento la cantidad de 182,050 soles, ea
los siguientes ramos:
Sueldos de Prefpcto, Sub-Pre-
fecto y empleados y gastos
de estas oficinas S. 9iOw
Sueldo de Jueces de !.• Instan-
cia, Agente Fiscal y emplea-
dos y gastos de justicia '4.5^
Caja Fiscal W^O
Aduana de Iquique, Pisagua y
dependencias TO.w
Correos ^^
Fuerzade policia '^-^^
Gastos de Beneficencia ^^
10 Eacuelas para hombres ^^
6 > » mugeres 8.600
Total s. laoa
TARA
— 917
TARA
Las contribuciones del Depart amento,
sin contar las aduanas, producen al ano
10,648 soles por los siguientes ramos:
Contribucion Urbana S. 1,322
» Kustica » 1,591
• Industrial • 7,650
» Eclesiastica • 80
Total S. 10,648
Tabapaoa, distrito de la provincia litoral,
de Tarapacd: habt. 2,262.
TabapacI, ciadad capital del dist. y del Dpt.
de Tarapacd: a 19^ 66 lat. y 71** 55* long,
d 1,158™. alt. Notable por la produccion
del salitre: habt. 1,132: dista de Tacna
62 leg. (845 i k.); de Potosi 100 (557 k.);
de Sucre 6 Chuquisaca 129 (719 k.); de
Oruro 120 (668 k.); de Cochabamba 156
(869 i k.); de la Paz 169 (986 k.). Estas
seis, son ciudades de Bolivia; de Iquique
22 leg. (122 i k.).
IVraiNimpa^ est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Corani.
Tabapampa, hda. Dpt. Libertad, prov. Pa-
iaz, dist. Huayo.
Tabapampa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
loabamba, dist. Quiches.
llVurapatay chac. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Tarapata, aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Ayacucho.
Tabapata, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
inaraes, dist. Soraya.
VknipotO, distrito de la provincia del Hua-
Uaga, Dpt. Loreto: habt. 9,522.
Tabapoto, ciudad capital «leeste distrito y de
la provincia de San Martin, Dpt. Loreto,
entre los rios Mayo y Huallaga A la ori-
11a. derecha del riachuelo de Chilcayo a
426^^' alt.: fue capital de la provincia del
Suallaga hasta el 25 de Noviembre de
1873 en que se dividio esa provincia para
formar la de San Martin. Es una de las
jEnejores poblaciones de este departamen-
to y cada dia progresa mas con la na-
v^grA<^ion. En 1814 tenia 2,088 habi-
tantes; en 1830— -8,600; el ano de 1847 su-
bi6 & 4,000 y en 1862 lleg6 a 5,584 habi-
tantes. Las escuelas de primeras letras
BOH iziejor atendidas que las de Moyo-
bamba: dista de Lamas 4 leg. (22 k.); de
Moyobamba 81 (172 k.).
Tarapoto, aid. Dpt. Puno, prov. Chucnito,
dist. Huacullani: habt. 111.
TarapntOy est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. CallaUi.
Taraqnire^ est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora.
Tararanl^ hda. cocal Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Coasa.
Tararasi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gaja-
tambo, dist. Ocros.
Tarasca, mina de plata en Chanca, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Cajatambo.
Tarata, provincia del Departamento de Tac-
na, creada por ley de 12 de Noviembre de
1874, dividiendo la de Tacna. Confina
por elN. con la provincia de Chucuito del
Departamento de Puno y con la de Mo-
quegua ; por el S. con la de Tacna ; por
el E. con la Beptibhca de Bolivia; y por
el 0. con la provincia de Moquegua. Sn
capital Tarata. Consta de los siguientes
DISTBITOS :
Habt.
Candarave 1,178
Curibaya * 697
Estique.. 618
Tarata 1,197
Tarucache 777
Ticaco 2,015
Total habt 6,872
Esta comprendida, mas 6 menos, entre
los 16* 45' y 18^ 6' lat. y los 71^ 40' y 72»
40' long, formando una superficie como
de 845 legnas, que comparada con su po-
blacion resulta con poco m^nos de 20 ha-
bitantes por cada legua cuadrada.
* Este distrito se cre6 por ley do 5 de Febrero
de 1875; pero por el notable desouido 6 Ugereza con
que so redaotan las leyes supone ^sta, en sn parte
Gonsideratiya, qae el distrito de Candarave, que se
hadividido para formar el de Cnribaya, oorrespon-
de ^ la provincia de Tacna, siendo asf que segnn la
ley de 18 de Noviembre de 1874, el distrito de Can-
darave es ano de loa que formau la provinoia de
Tarata
TARA
— 918 —
TARM
En esta provinoia clasifican las pobla-
clones con los nombres de Pueblos y Pa-
gos, d ^stos los denoiminamos Aldeas, se-
gnn lo dicho en Disourso Preliminar.
Esta provincia es toda de sierra y oou-
pa la parte mas quebrada del Departa-
mento y por lo cual abnnda en minas de
plata, cobre y otros metales. En ella es-
td el naouniento del rio de Arica.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
znando politico de la provincia: an Jnez
de 1/ Instancia admini^tra jnsticia. En
lo ^eolesidstico estd dividida en los si-
gnientes
CURATOS :
Tarata.
Candarave.
Hay 7 Escuelas para hombres en las
que se gastan 4,200 soles al ano.
Gomo esta provincia es de reciente
creacion, el prodacto de sns contribu-
ciones est^ considerado en la provincia de
Tacna.
•Tarata, distrito de la provincia de Tarata,
Dpt. Tacna: habt. 2,678.
TAbata, pbl. capital de la provincia y dis-
trito de Tarata, Dpt. Tacna: habt. 1,197
& IT 46' 86" lat. y 72<> 6' 25" long. A
4,174m. alt. Mr. Pentland que calcul6 es-
tas posesioues geogrjifioas y la altura, su-
fri6 un error al decir Torata en vez de
Tarata pues el primero es un pueblo que
estd al Norte de la ciudad de Moquegua
y ^ 5 leg. (28 k.) siendo su latitud de po-
<5o mas de 17** y su long. 73° y algunos
minutos ; y su altura 2,094m. Hacemos
esta explicacion para evitar la confusion
y duda que resultaria comparando la al-
tura de estos dos lugares: dista de Tacna
28 leg. (128 k.).
Taratara, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Taraunuit est. Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Cbacas.
Taray, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Galea, dist.
Pisac: habt. 874: esta situada ceroa dela
confluencia del rio con el Pilcomayo i
8,010m. alt.: tempetura 10** 50' i las 9 h.
a. m. (Mayo) dista delGuzco 4 leg. (22 k.).
Tabat, hda. Dpt. Gazoo, prov. y dut Ptta«
ro: habt. 89.
Tarayno, hda. Dpt. y prov. Hoaaca^dka,
dist. Acoria.
TarayaCf chac. Dpt. Haancavelica, pro?.
Tayacaja, dist. Pauearbamba.
Tarcfl, (tarca el hueso desde el coal prind-
pia el pescueso: drbol grande que tieM
sus hojas may menadas. Ay.) aid. Dpi.
Gazco, prov. Acomayo, dist. Pomacan-
chi: habt. 55.
Tare, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hoans,
dist. Marca.
Tartava, hda. Dpt. Gazco, prov. Anta, disL
Surite.
Tarhnanooyo, est. Dpt. Gazoo, prov. Cbui-
vivilcas. dist. YeliUe.
Tarhnasi 6 Tarakuad, aid. y hda. D{i
Cuzco, prov. y dist. Anta.
Tarhoayoe, est. Dpt. Gazco, prov. Pamro,
dist. Omacha.
TarhuCy est. Dpt. Ayacacho,prov.La!(ar,
dist. Changui: dista de Mayoc 10 kg.
(55^ k).
I Tarhui]Ninipa) hda. Dpt. Ayacacho. pw.
Huanta, dist. Laricocha.
Tail, chac. Dpt. Moqaegaa, dist. Paqnm
Tariea^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnans,
dist. Jangas: habt. 587.
Tarioa, {tari adquirir, haUar, ganar. Q.; ttA
particula del genitivo) pbl. Dpi. Ancada,
prov. Huaras, dist. Independeneia.
Tarija, (corrapcion de Uuiea. Q.) oeiro mi-
neral de plata 4 2 leg. (11 k.) de la ha-
cienda de Uroon, Dpt. Ancachs, pro^
Pallasca, dist. GolOngo.
Tarma^ chac. Dpt. Anoacha, prov. Haaj*
las, dist. Caras.
Tarma, provincia del Departamento de Jn-
nin, creada por ley de 81 de Diciemfan da
1855. Gonfina por el N. con la de Pasco.
sirviendo de limite parte de los rioa da
Ocsabamba y del que baja de Casaeanchi
y ana linea que pasa dividiendo k kga-
na de Junin; por el 8. oon la de Jan^a;
por el E. con la montafia de Ghandia-
mayo, cuyo rio sirve de Ifmite; y por el 0.
con la de Huaroohiri y parte de la da
Yauyos por medio de la cnmbre dela Oor-
dillera del Departamento de lina. Sa
TARM
— 919 —
TARO
capital la cindad de Tarma. Cousta de los
Biguientes
DISTRITOS :
Habt.
Acobamba 9,188
Garhaamayo 2,873
Chanchamayo 1,888
Jtmin 7,684
Marcapomacocha 1,077
Tarma 10,274
Vitoc 668
ChacapaicaZ™V^\V//.'.'.'.'!.*.*!!! } ^'^^^
Total habt 87,806
Esti Gomprendida, mas 6 m^nos, entre
los lO** 60' y 12« 6' lat. y los 76° 40' y 78*
40' long, formaudo una superficie como
de 718 legnas, cuya mayor parte es de
montana, que comparada con su pobla-
cion resulta casi con 68 habitantes por
cada legua cuadrada.
En esta provincia clasifican las pobla-
oiones con los nombres de Pueblos, Bar-
rios y Estancias : & estos los denomina-
mos Aldeas segun lo dicho en el Discur-
80 Preliminar.
La provincia estd dividida por la natu-
raleza en dos zonas distintas, la oriental,
que es de montana, y la occidental que
ocupa una hoya entre un ramal de los An-
des y la cadena de la gran Cordillera; es-
ta zona conocida con el nombre de Sierra
es en general de un temperamento suaye y
muy saludable : en ella abundan todos los
productos del reyno vegetal que no necesi-
tan de un fuerte calor: tambien es riqul-
sima en toda clase de minerales, carbon
de piedra y otros igualmente vaUosos :
solo los minerales de Yauli bastarian pa-
ra darle su gran importancia; la monta-
na por el contrario es ardiente y pobla
da de arboles y frutos de temperamento
ardiente. La zona de la Sierra estd divi-
dida de N. d S. en dos partes por el cau-
daloso rio de Jauja. Cuando se termine el
ferrocarril de la Oroya y se extienda sus
ramificaciones al Sur y hdcia el Chan-
chamayo, toda esta region serd un empo-
rio de riqueza.
Un Sab-Prefecto esta encargado del
mando politico de la provincia: un Juez
de l.» Instancia administra justicia. En
lo eclesidstico esta dividida en los siguien-
tes
CURATOS :
Acobamba.
Carhuamayo.
Junin.
Ondores.
Tarma.
YauU.
Hay 1 Colegio de instruccion
media para hombres S.
1 para mugeres •
21 Escuelas para hombres •
2 • 11 mugeres •
6,400
1,728
12,600
1,200
Total en sueldos. . . . S. 21,928
Las contribuciones producen al ano la
cantidad de 8,731 soles, por los siguien-
tes ramos :
Contribucion Urbana S. 89
» Rustica » 1,746
» Industrial • 1,626
• Eclesiastica » 872
Total S. 8,781
Tabma, distrito de la provincia de Tarma,
Dpt. Junin: habt. 10,274.
Tarma, (terco, duro, mal mandado. Ay.)
ciudad capital de la provincia y del dis-
trito de este nombre: estd. situada, iL los
IV 24' 46" lat. y 78<» 11' 61" long. &
8,063m. alt. Variacion magn^tica 8® 16*
al E.: temperatura 12° 78' entre 8 a. m.
d 8 p. m. (Julio) y 17** 22' en Noviembre:
dista de Lima 41 leg. (228 i k.); de la
Oroya 6 (88 ^k.); de Jauja 10 {55 } k.) y
de Pasco 24 (133 \ k.). Los primeros his-
toriadores del Perti la llaman Tarama.
Tabma, aid. Dpt. Tarapac4, dist. Camina:
dista de Iquique dO leg. (167 k.).
TarmatambO) chac. Dpt. Junin, prov. y
dist. Tarma.
Tarmatambo, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma d 1^ leg. (8 k.) de Tarma: a las in-
mediaciones del pueblo hay unas famosas
ruinaff de edificios del tiempo de los Incas
6 quiz^ mas antiguos.
Tarmaysa, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cas<
tilla, dist. Yiraco.
Tarohnacai {tam cuarto cortado de earner
ro u otro animal Ay.; tari haUar, adqui*
t^AUV
— 920 —
TATA
Hr, ganar Q.; htuicu vease el significado
de esta palabra) ho tributario del Purus,
por la izquierda a los 9° 80' lat. y 78°
long, (muy aproximada). Aunque angos-
to tiene mucba profundidad.
Tarpo, {tarpu sembrar Q.) aid. Dpt. Junin,
prov. Huancayo, diet. Cbupaca: babt. 186.
Tarpo, pbl. capital del distrito de San Juan,
prov. Huancayo, Dpt. Junin.
Tabpo, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
cbi, dist. Oropesa.
Tanif bda. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Pallancbacra.
Tartana, est. Dpt. Hudnuco, prov. Dos de
Mayo, dist. Aguamiro.
Tartar, cbac. Dpt. prov. y dist. Cajamar-
ca: babt. 605, con los de Pullucana.
Tartareaneha^ cbac. Dpt. Ayacucbo, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
Tarucache, distrito de la provincia de Ta-
rata, Dpt. Tacna.
Tabucaohe (si es corrupcion de taru-cachi
significa cuarto de Ciirnero salado, ballar
sal. Ay.: si es tarucacha significa sier-
vo pequeno. Q.) pbl. capital de este dis-
trito de la provincia de Tarata, Dpt. Tac-
na: babt. 604: dista de Tacna 22 leg.
(122 i k.); de Tarata 1 (6 i k.); de Esti-
qne 1 (6 i k.).
Tamcahuina, est. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Tambobamba.
Tamcamarca, cbac. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Orurillo.
Tarucamabca, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tutisibayo.
Tameani, cbac. Dpt. Puno, prov. Sdndia,
dist. Sina.
Tarucani, cbac. Dpt. Puno, prov. Asinga-
ro, dist. Putina: babt. 40.
Taeucani, bda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Huancane : babt. 7.
Tarucani, hda. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Gcojata.
Tarucani, hda. Dpt. Puno, prov. Huanca-
ne, dist. Moho: babt. 68.
TarucapuquiO) hda. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Sicuani.
Tamcnmarca, est. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Tisco.
TamipiS) (debe ser corrupcion de taruca
ciervo, vencido. Q.) socabon en el cerro
de Tingo, lado 0.,Dpt. Cajamaica, p)T.
y dist. Hualgayoc.
Tarugas, cerro mineral de plata, Dpt. An-
cacbs, prov. Huaras, dist. Ayja.
Taraiicani, {Taruca ciervo, vencido, cm
soy. Q.) aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist
Chihuata : babt. 129.
Taoa, hda. Dpt. Tarapaca, dist. Fisagu.
TaSR) cbac. Dpt. Moquegua, dist. rbm^s:
babt. 271.
Tasa, cbac. Dpt. Moqnegua, dist. Om&te.
Tasa, chac. Dpt. Moquegua, dist. Paqoiiu.
Tasaj^eni, aid. Dpt. Loreto, proT. Hnalli-
ga, dist. Tingo Maria : babt. 28.
Tasapa^ hda. Dpt. Puno, proT. Chacmto,
dist. Zepita.
Ta^raOf aid. y hda. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Sihuas.
Tasera^ est. Dpt. Cuzco, prov. Chuntiril-
cas: dist. Yclille.
TaSQ) {tasu cecina d medio secar. Ay.) p^
Dpt. Loreto, prov. Huallaga, dbt. "fiiigo
Maria, en la oriUa derecha del Mo&SMifi
leg. (22 k.) arriba del pueblo de Fim
Grande.
Taro, aid. Dpt. Huanuco, prov. Hoamalies,
dist. Monson: babt. 71.
Taro chioOf aid. Dpt. Huanuco, proT.Hni.
malies, dist. Arancay.
Taspa, aid. Dpt. Piura, prov. Ayftbaca,di8t
Chalaco: babt. 93.
Taspuco, hda. Dpt. Cuzco, prov. ADta,(ii^
Surite.
Tasta, (nombre de una planta. Q.) ^-
Dpt. Ancachs, prov. y dist. PomabamW.
Tasta, est. Dpt. Huancavehca, proT. Aug*-
raes, dist. Acobamba: babt. 54.
Tastapata, est. Dpt. Ayacucbo, prov. Ptti-
nacochas, dist. Tacapausa.
Tatajachura, (Tata hechicero, padre. »•
nor, jacchura corrupcion de hacchirati-
lutado. Ay.) pico en los Andes, al Sar^
Oscane: tiene 5,181mi- alt.
Tatauara, tambo en el camino de Ayapat»
al vaDe de San Gavau, a 2,177™- alt B
term6raetro marcaba mas 6 menoe li"*
las 7 a. m. (Setiembre).
Tatapure^ chac. Dpt. Piura, proT. Ayifc*-
ca, dist. Chalaco.
TataracO) mina de plata en la P. de Tonai*
Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist Laia*
TAUL
921 —
TAYA
Tdtaura, cliac. Dpi. Apurimac, pro v. Cota-
bambas, dist. Mara.
TatO 6 Tate, bda. de vifia, Dpt. y prov. lea,
dist. Piioblo Nuevo: dista de lea 2 i leg.
(14 k.).
Tatu('liacc-riiiiii,cliac. Dpt. Ayacucbo,prov.
Lucanas, dist. Saiicos.
Tutiiu-lirieauciia) chac. Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco.
Tatuu-yuciU, pbl. Dpt. Juuiu, prov. Pas-
co, dist. Yanabuaiica: babt. 792.
Tatunieiieho^bda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Taucilf distrito de la provincia de Pallasca,
Dpt. Aucacbs: babt. 2,279.
Tauca, (cierto juego de mucbacbos, monton,
amoutonar. Q., taucca arbol, llamado tam-
bien maguey. Ay.) pbl. capital deeste dis-
trito de la provincia do Pallasca» Dpt. An-
cacbs. Se balla sitnado en una loma a
8,899m. alt. y por esto el pueblo presen-
ta uu bonito panorama : babt. 2,969 : dis-
ta de Lbxpo 2 leg. (11 k.) aunque por
elevacion no llegara a 800 metros la dis-
tancia; de Corongo 7 (89 k.).
Tauca, cbac. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Acobamba: babt. 89.
Tiincabamba, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, dist. Accba: babt. 288.
Taucailiarca^ aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Calca.
Faucanj) (yo amontono. Q.) mina de plata
en el cerro de Surupaua, Dpt. Puno, prov.
Asangaro, dist. San Jose.
Faunas, cbac. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Cai'buamayo : babt. 20.
raucipuiico, cbac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. San Buenaventura.
I^llicar 6 Taurar, pbl. Dpt. Ancacbs, pro?.
Cajatambo, dist. Oyon: babt. 14 i.
\ftulia, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Gbacba-
poyas, dist. MoHnopampa: babt. 196: dis-
d.e Cbacbapoyas 8 leg. (44 i k.).
'ftnli89 aid. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
g^ayoc, dist. San Miguel: babt. 1,156, con
los de Cruz-pampa.
AUllif est. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. San Luis.
vuLLi, pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Canga-
Ho, dist. Gcarapo : babt. 860.
Taupa, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Cbacba-
poyas, dist. CbiHquin : babt. 168.
TauperaiiS^ay bda. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Layo.
Tauraug^a, aid. Dpt. y prov. lea, dist. Pue-
blo Nuevo: babt. 448.
Taurailg:a9 bda. Dpt. y prov. lea, dist. Pal-
pa: babt. 128.
Taureec, {Tauri cierta especie de altramus
6 cbocbos. Ay.) aid. Dpt. Apurimac, prov.
Andabuaylas, dist. Huancaray: babt, 160.
Tauribajari, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Picbacaui.
Tauribaiubaf cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Pomabamba, dist. Quicbes.
Tauribamba, {llanura de tauri, 6 altramu-
ces. Ay.) aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Surcubamba: babt. 89.
Tauricancliaf mina de plata, Dpt. Ancacbs,
prov. Huaras, dist. Eecuay.
Tanricayaii, cbac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Lampian.
Taurija, est. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba: babt. 418.
Taiiripallancay cerro mineral de plata, Dpt.
Ancacbs, prov. Cajatambo, dist. Andajes.
Tanripampa, aid. y est. Dpt. Ancacbs, prov.
Huaras, dist. Carbuas: babt. 794, con los
de Maya y Punya.
Taubipampa, distrito de la provincia de Yau-
yos, Dpt. Lima: babt. 986.
Taubipampa, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Yauyoa, Dpt. Lima: babt.
262; a 8,667^-26 alt.: laquebrada que pa-
sa junto al pueblo lleva el mismo nombre.
Tauri]H>ii, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Mangas.
Taurisiua^ aid. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Huaynacotas : babt. 886.
Tauta^ cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Huanec.
Taya> (ayre, viento, frio. Ay.) cbac. Dpt. y
prov. Cajamarca, dist. Enoaiiada : babt.
47.
Taya, aid. y bda. de caiia, Dpt. Libertad,
prov. Pacasmayo, dist. Guadalupe : babt.
148.
Taya, est. Dpt. Ancacbs, prov. Pomabam.
ba, dist. Parobamba : babt. 170.
Taya, aid. Dpt. Ancacbs, prov. Huari, dist*
Huacbis.
116
TAYA
— 922 —
TAYA
Taya, hda. Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
Tata, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Puquio.
Taya, est. Dpt. Cazco, pi:ov. Paruro, dist.
Omacha.
Taya, pbl. Dpt. Areqaipa, prov. Caylloma,
dist. Lluta: habt. 180.
Tayabaniba, (llanura fria 6 de vieutos. Ay.)
aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen, dist.
Callayuc.
Tayabamba, distrito de la provincia de Pa-
taz, Dpt. Libertad: habt. 6,512.
Tayabamba, villa, capital de este distrito, de
la provincia de Pataz, Dpt. Libertad: estd
sobre un terreno aurifero; y cuando Uue-
ve basta poca agua para descnbrir partf-
culas de oro en las calles del pueblo :
habt. 1,155: dista de Huancaspata 10
leg. (55 i k.); de Parcoy 10 (55 I k.); de
Huaylillas 4 (22 k.).
Tayabamba, est. ])pt. Aucachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas : habt. 47.
Tayacaja, (debe ser corrupcion de Tayacacca
pena fria. Q. y Ay.) provincia del Departa-
mentode Huancavelica. Confinapor elN.
con lasmontanas de Jaujay Huancayo del
Departamento de Junin; por el S. con las
provincias de Huancavelica y Angaraes,
separada porjelrio Jauja, despnes Manta-
ro; por el E. con la de Huanta del De-
partamento de Ayacucho dividida por el
rio Angoyacu, despues Mantaro; y por el
0. con la de Huancayo. Su capital la vi-
lla de Pampas. Consta de los siguientes
DISTBITOS :
Habt.
Anco 2,595
Colcabamba 4,707
Huaribamba 8,599
Locroja 2,807
Mayoc 4,752
Pampas 10,863
Paucarbamba 4,579
8alcabamba 4,915
Surcubamba 8,541
Total habt 40,851
Est^ comprendida, mas 6 m^nos, en-
tre los 12° y 12* 40' lat.; y los 76** 20' y
77* 80' long, formando una superficie de
210 leguas, que comparada consnpo-
blacion resulta con 204 habitaDtes por
cada legua cuadrada.
Esta provincia pudiera llam&rsede En-
tre rios 6 dela Peninsula del Mantaro, por-
que este rio la rodea casi del todo, como
puede verse en la descripcion qae hac«-
mos del rio Mantaro. Una cadena qoe
sigue paralela & este rio divide la proTin-
cia en dos partes; la que quedaal N. 0.«
la tercera parte mas 6 m^nos, es may
abundante en minas de plata, cobre j
otros me tales.
En esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de PiMm, Pat-
cialidadeSj Caserios y Atdeas; en este Die-
cionario se clasifican como Aldeas i las
Parcialidades y Caserias y a ciertaa ha-
ciendas, seguu lo dicho en el Disenrsa
Preliminar.
Un Sub-prefecto esta eucargado del
mando poh'tico de la provincia; un Jaez
de 1.* Instancia administra justicia: en
lo eclesidstico esta dividida en Io8 si-
guientes
curatos :
Anco.
Huaribamba.
Pampas.
Salcabamba.
Colcabamba.
Mayoc.
Paucarbamba.
Surcabamba.
Hay 28 escuelasparahombres.. S. 18,800
4 » » mugeres.. • 5,400
Total sueldos S. 19JW
Las contribuciones producen al a&o
954 soles, por los siguientes ramos:
Contribucion Bustica S. Ml
• Industrial * ^
• Eclesiastica • 310
Total 3. 954
Tayacanchaf (patio frio 6 ventoso. Ay.) «•
ro mineral de plata, Dpt. Ancachs, prof.
Huatas, dist. Becuay.
TayacaSf hda. Dpt. y prov. Lambaye?«.
dist. Olmos.
Tayacocha, cerro mineral de plata, Dft
Ancachs, prov. Huaras, dist. Becnaj.
Ta^ahualy est. Dpt. Libertad, prov. y &*•
Otusco.
TAYC
— 923
TABE
Tayal, ohac. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tumaza, dist. Casoas.
Tayales, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Ciijillo.
Tayallaya, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Livitaca.
Tayamaua, aid. Dpt. > prov. lea, dist.
Pueblo Nuevo : habt. 273.
TayamantaD, mina de plata en la Punta
de Tomas, Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Laraos.
Tayamatayai est. Dpt. Pimo, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
Tayan, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Huamantauga.
Tayancara, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tisco.
Tayancoclia, mina de plata y cobre al E.
del pueblo de Chacas, Dpt. Ancachs,
prov. Huari, dist. Chacas: ley de 12 d
70 m.
TayaDgra, est, Dpt. Libertad, prov. y dist.
Huamachuco: habt. 242: dista de Hiia-
machuco 8 leg. (16 J k.).
Tayaiiailljia, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Querocoto.
Tayapampa, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Marcabal.
Tayaiiailipa, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Taui-ipampa.
Tayapampa, est. Dpt. Lima, prov. Hu.iro-
chiri, dist. Casta.
Tayapata, aid. Dpt. HuancaveHca, prov.
Tayacaja, dist. Salcabamba.
Tayas, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Con-
tumaza, dist. Trinidad.
Tayataya, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Tayatira, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
diet. Pucara.
Tayatiba, est. Dpt. Arequipa, prov. Cavllo-
ma, dist. Tuti.
Tayayoc, hda. mineral, Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco.
"ftiyca, (<ayf a calcanar. Q.) hda. Dpt. An-
cachs, prov. Santa, dist. Huarmey: i
6 leg. (28 k.) de Huarmey.
Tayca, aid. Dpt. Huancavelica, prov. Anga-
raes, dist. Julcamarca: habt. 51.
Tayealy aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Chalaoo. 1
Taycal, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. San Ignacio.
Tayhaa, chac, Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Oasma.
TayllaeayO) aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Lorenzo de Quinti.
TaySachiri) aid. Dpt. Cuzco, prov. Paru-
ro, dist. CoUcha.
TayparO) aid. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Tapayrihua: habt. 251.
TaypC) (tuypi, cosa que estd al medio. Ay.)
aid. Dpt. Apurimac, prov. Antabamba,
dist. Sabayno : habt. 188.
Taypb, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata : habt. 560.
Taypicalla, est. Dpt. Puno, prov. Chucui-
ta, dist. Yunguyo.
Taypihirea^ {taypihirca cumbre del cerro del
medio. Ay.) chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
Taypthirca, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Orurillo.
Taypilaya, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Pichacani.
TaypiscO) aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Huancane: habt. 1,045.
Taypiorcco, (cerro del medio. Q. y Ay.) aid.
Dpt. Puno, prov. Huancane, dist. Licho-
palla: habt. 894.
Taypisaca^ est. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Asillo.
Taypitaypi, hda. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Huacullani: habt. 71.
aypitun^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Layo.
Taypon, mina de plata en el cerro de Hua-
puta, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist.
Pueblo Libre.
Tftypnropampa^ hda. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. Belen.
Tajrisma 6 Taurismay pbl. Dpt. Arequipa^
prov. Union, dist. Huaynacotas : habt.
885.
TajTOma, aid. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Curahuasi: habt. 107.
Taynnuniay est. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Pichihua.
Tebes^ chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Sur-
co: habt. 12.
Tebbs, hda. Dpt. y prov. lea, dist, Palpa:
habt. 20.
TELA
— 924
TENE
Tecanca, oerro mineral de plata en el dist.
y prov. de Hnaras, Dpt. Ancacbs.
Tfcapa, {itehetha aforrar petacas, etc. Ay.)
aid. y hacienda de cana, Dpt. Libertad,
prov, Pacasmayo, dist. San Jose : habt.
828: dista de San Pedro 3 \ \q%. (18 k.).
Tecca, (tteke carne 6 charque metida eu un
pellejo: teque ancho y chico de cuerpo.
Ay.) aid. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Pamparaarca: habt. 67.
Tecosi, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Colcabamba.
Teccii, chac. Dpt. Libertad, prov. Huama-
chnco, dist. Sartinbamba.
Teenmbuy, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Ucchumarca.
Tfeuaii, hda.Dpt. Lima, prov. y dist. Chan-
cay : habt. 66.
Tecuahif rio afluente 6 tributario del Ya-
vari por la derecha, a los 4° 21' lat. y 72°
83' 26" long., k 89 millas (72 i k.) de la
confluencia de ^ste con el Amazonas. En
este pun to tiene este rio 180na. de ancho;
pertenece al Brasil.
TejBfabnc, chac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
machuco, dist. Santiago de Chuco.
Tehoymani, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Macusani.
Tejada, mina de plata en el cerro de Jesus,
lado N. E. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc.
Tejada, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Pie-
dra Liza: habt. 11.
Tejada, chac. Dpt. y prov. Lima, dist. Sur-
co: habt. 7.
TejadoS) hda. de vina, Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Vitor: habt. 6.
Tejadita, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco: habt. 9.
Tejahiuusi, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist.Tambillo: habt. 7.
Tejahuasi, aid. y hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Chincheros.
Tejahuasi, chac. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Tejar, aid. y chac. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Pocsi: habt. 802.
Tejocanl, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Colqquemarca.
Telarpata. chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist ^uancaspata.
Telayas, hdas. (2) de vina, Dpt, y proT.
Arequipa, dist. Vitor: habt. 7.
Teleccasa, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
Tel^jfrafo, punta a los 5° 6' lat. y n' i6'
14" long.
Televan, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Challabamba: habt. :W.
Telicaiiclia, est. Dpt. Lima, prov. llaaro-
rocliiri, dist. San Lorenzo de Qainti.
TellilljfO, hda. Dpt. y prov. Huanuco, dist,
Pozuzo, en la confiuencia dol HuiTica-
bamba con el Pozuzo.
TellOj chac. de caiia, Dpt. prov. y M,
Lambayeque.
Tello, hda. Dpt. y prov. Lima, dist At*:
habt. 16.
Teillbladera, chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Contumaza, dist. Trinidad.
Teillliestad playa, lugar en la ribe ra dd Pi-
chis k los 10> 5' 6" lat. y 77" 16' 9ionp.
variacion magn^tica 7° 46': dista delqui-
tas 996^ miUas.
TeilipIPf chac. Dpt. Cajarmarca, prov. Cbo-
ta, dist. Querocoto.
Teiliplo de la lana, asf se Human las fam>-
sas ruinas de un monumento que se es*
cuentran eu la isla de Coati, en el Ia?o
Titicaca: tiene la forma de un atrio rff-
tangular con numcrosas puertas qnewr-
respondcn k cuartos internes de diferea-
tes formas y dimensiones. Todo el cJifi-
cio esta construido de piedra arenisca. y
se halla todavia en buen est4ido de cos-
servacion. En el dia sirve de abrigo i
pastores de carneros.
Tenipoil) chac. Dpt. y prov. Lambayeque,
dist. Salas.
Tenoncoflia^s, chac. Dpt. Ancachs, prov-
Cajatambo, dist. Aquia.
Teneiia, mina de plata, Dpt. Libertad.
prov. Pataz, dist. Chilia.
Teneria, aid. y hda. Dpt. Libertad. prov.
Pataz, dist. Chilia: habt. 1G9: diiU de
Chilia 1 leg. (5 i k.).
Teneria, hda. Dpt. y prov. Huancaveli«'
dist. Acoria: habt. 14.
Teneria* chac. Dpt. Ayacucho, proT. Ln-
canas, dist. Laramate.
Tenebu, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Loc»-
nas, dist. Sancos.
TESQ
— 925 —
TIC A
Ten<»ria, aid. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Huayllati.
Teneria, hda. Dpi. y prov. Cuzco, dist. San
Sebastian.
Teqiieila, chac. Dpt. Pimo, prov. Sandia,
dist. Sirca.
Tequena, (genitivo de ttelce 6 iteeque. Ay.)
aid. Dpt. Puuo, prov. Asiugaro, dist.
Arapa.
Tequeteqiie, est. Dpt. Moquegua, dist. Icliu-
na.
Terapa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
TerciojM^lo, cerro con vetas de cinabiio 4
leg. (22 k.) al S. de la mina de Santa
Barbara, Dpt. prov. y dist. Huancave-
lica.
TerebilltO) hda. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
cion, dist. Echarate.
Terela, hda. Dpt. y prov. Piura, dist. Tam-
bo Grande.
Teresa, Santa, mina de plata en el cerro de
Jesus, lado N., Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Hualgayoc: ley 18 m.
Teresa, Santa, hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco: habt. 60.
Tbbesa, Santa, cerro con vetas de cinabrio
■ a 12 leg. (67 k.) de la mina de Santa BAr-
bara, Dpt. Huancavelica, prov. Anga-
raes.
Teresa, Santa, hda. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. San Sebastian: habt. 12.
Teresa, Santa, aid. Dpt. Puno, prov. Chu-
cnito, dist. Juli.
Teresa, Santa, mina de plata A corta dis-
tancia de la ciudad de Puuo.
Teresa, Santa, salitrcra Dpt. Tarapaca,
dist. Pica: ley 70 °/o.
Terininaeion, playa y puerto en ol rio Her-
rarayacu, & los 10° 20' 8" lat. y a los 77«
4' 24" long.: es el pun to mas alto hasta
donde puede navegarse este rio.
Tesorera, mina de plomo y zinc con plata
en la hacienda de Maribamba, Dpt. An-
cachs, prov. Huari, dist. San Luis.
TcsorerOj cerro con vetas de cinabrio 1 J leg.
^8 k.) de la mina de Sauta Barbara, Dpt.
prov. y dist. Huancavelica.
r.BSORERO, hda. Dpt. prov. y dist. Huanca-
cavelica: habt. 15.
resqae^ pastes (Uamados lomas) Dpt. Huan*
cavelica, prov. Castrovireyna, dist. Huay-
tar^.
Testamentaria) chac. Dpt. y dist. Moque-
gua.
Tctas, cerro sobre el morro del Bufadero un
poco al interior: mide desde su base has-
ta su cumbre 548m.61. La forma que tie-
ne de dos pesones le da ese nombre.
Tiaj {tin arena, dejar arena el rio; enfermar
de muoho beber Q.; thia lugar muy l^jos;
thitt arenal en camino llano. Ay.) aid. y
hda. Dpt. Ayacucho, prov. Cangallo, dist.
Huambalpa: habt. 120.
TiA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, dist.
CoUcha.
Tiabaya, distrito de la provincia y Dpt.
Arequipa: habt. 2,854.
TiABAYA, (corrupcion de tiu-huaya 6 thiahua-
ya vease el significado de estas palabras,
Q. y Ay.) ciudad, capitad de este distrito
Dpt. y prov. Arequipa: este lugar delicio-
so por su temperatura y situacion dista
de Arequipa 2 leg. (11 k.): su hermosa
campina formada de terrenes llanos y
quebrados, estd perfectamente cultivada
y puede competir con el mejor de los pai-
sajes de Inglaterra 6 de Suiza: habt.
2,208.
Tiaccochaj (laguna arenosa. Q.) aid. Dpt*
Cuzco, prov. Aoomayo, dist. Pomacanchi:
habt. 179.
TiahiiaiiaGO, ruinas a los IB'* 82' 43" lat.
y 70** 41 long. Aunque estas ruinas estan
en Bolivia, por ser tan notables y porque
muchos creen que pertenecen al Peru, he-
mos puesto su situacion geogrdfica.
Tiaparco, hda. Dpt. Cuzco, prov. Urubam-
ba, dist. Ollantaytambo.
Tibaya^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Urubam-
ba, dist. Ollantaytambo.
TibitO) chac. Dpt. Piura, prov. Payta, dist.
Sullana.
Tieacani, est. Dpt. Puno, prov. SAndia,
dist. Patambuco.
Tlcaeayail, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay.
Tieaco, ('t>a adobe de barro, Ay. y Q.; ttica
escudilla de mimbres; plumaje 5 flor de
varies colores Q.; cajuela de hechiceros"
en la que guardan sus cubiletes. Ay.) aid.
Dpt, Ancachs, prov. y dist. PaUasca.
TICL
— 926 —
TICU
TiCAco, distrito de la provincia de Tarata,
Dpt. Tacna.
TiCACo, {ticaca genitive de tica. Q.) pbl. ca-
pital del distrito de Tarata, Dpt. Tac-
na: habt. 634: dista de Tacna 24 leg.
(183i k.); de Tarata 1 leg. (5i k.). Cerca
del pueblo hay an manantial de agua ter-
mal.
Ticahuasif (casa de adobes. Q.) aid. Dpt.
Ancachs, prov. Pomabamba, dist. Sihuas.
Ticajani, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, I
dist. LlaUi.
Ticalacaya, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara.
Tieani, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Umachiri.
TicANi, chac. Dpt. Puno, prov. AsAngaro,
dist. Putina.
TicANi, hda. Dpt. prov. y dist. Puno: habt. 24.
TicANi, chac. Dpt. Puno, prov. y dist. Asdn-
garo: habt. 10.
Ticapaiupa, est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Recuay: habt. 841, con los de
Antapurhuay, Cayoc y Utcuyoco.
TioAPAMPA, rio, nace en las alturas de Can-
darave, oorre al Sur y se une al rio Sin-
ta con el que forma el Locumba en la pro-
vincia de Tacna.
TicAPAiffPA, aid. y hda. Dpt. y prov. Tacna*
dist. Ilabaya: dista de Tacna 24 leg.
(88 4 k.)
TioAPAMPA, hda. Dpt. Moquegua, prov. Tac-
na, dist. Ilabaya.
Ticapata9 chac. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Lambrama.
TicAPATA) (anden 6 reunion de adobes. Q.)
aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San Sebas-
tian, habt. 104.
Ticaraya, est. Dpt. Puno, prov. Chuouito,
dist. Pomata: habt. 118.
Tlcarpo, aid. Dpt. Huancavelioa, prov. y
dist. Castro vireyn a.
Ticat€9 (ticatha hsicer adobes. Ay.) aid. Dpt.
Piura, prov. y dist. Huancabamba: dista
de Huancabamba 1 leg. (5 i k.).
TickCy (thekke came 6 charque. Ay.) punta
k los 17° 62' lat. y 78° 23' 84" long.
Ticla 6 Ticlla, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Yinac: habt. 29.
TiclacayaDy {HcUa cosa de dos colores, 6
que 68 blanca por un lado y negra por el
otro. Q.) pbl. Dpt. Janin, proT. Pisoo,
dist. Huariaca: habt. 480: dista deHoi-
riaoa 8 leg. (16 i k.)-
Ticllaeocha, (laguna de dos oolores. Q.) li-
guna al Sur de la de PaacarcoohA enk
provincia de Yauyos, de ^sia usee el lio
Canete.
TicLLAcocHA, ccrro con vetas deciitabrio9
leg. (60 k.) al S. de la mina de State
Bdrbara, Dpt. prov. y dist. HuancaTdia.
TiclloSi pbl. Dpt. Ayacttcho, proT. Hai-
manga, dist. Santiago: habt, 284.
TicLLOs, distrito de la provincia de Caji-
tambo, Dpt. Ancachs : habt. 2,067.
TicLLos, (tici/a vease su gignificado. Q.)pM.
capital de este distrito de la proTindai
Cajatambo, Dpt. Ancachs: EsU atai
da en la banda derecha y i 2 leg. (11 L|
del rio de Chiquian: su temperamcnlo
es frio: se halla k 8,614m. alt., sn plaa «
bonita y la iglesia magnifica en popw-
cion: habt. 861.
Tlcna, hda. Dpt. Tarapaci, dist. IqmfJe.
Ticuamar, (<icnu saya, zenit. Q.)pU-Dp*'
Tacna, prov. Arica, dist. Livilcar: hal*.
187 : dista de Arica 26 leg. (139 \ k.); J
12 (67 k.) de Ansipar.
TicNAMAK, quebrada, ramificacion de lak
Azapa, a 4 J leg. (25 k.) de Livilcar yter
mina en la Cordillera en el punto Danaia
Apacheta.
Ticoca, {ticx> cAntaro mediano. Q.) aW. Dp-
Puno, prov. Lampa, dist. OruriDo : babt
771.
Ticra, chac. Dpt. Libertad, prov. Plte
diflt. Huancaspata.
Ticranca, hda. Dpt. Goxco, pro?. Can*
dist. Checca.
TlcrapO) chac. Dpi. Huancavclica, |»p»-
Castrovireyna, dist. Santiago de Cbo«*
vos.
TicRAPO, aid. Dpt. Huancavelica, prw !
dist. Cadtrovireyna : habt. 829.
Tite, Cordillera en la provincia de CaA
Dpt. Lima.
Ttcttmachayf {tUti verruga:
tura de los indios. Q.) aid. Dpt ^«'*
prov. Pasco, dist. Pallanohacra: ^
26, con los de Chasqui: dista de Bm*-
ca 6 leg. (88 i k.).
Ticimas, tribu de salvajes que haH» *
TIGR
— 927 —
TILLU
iregiones inmediatas & los distritos de
Pebas y Loreto: andan desnudos: llevan
corto el pelo de la frente y largo el de la
eabeza: se cabren con una faja las par-
tes genitales: se adornan el cuello oon
collares de dientes de tigre 6 mono, los
brazos con plumas, y se pintan la cara-
con varios dibnjos.
Tieiinqiie, hda. Dpi. Cajamarca, prov. y
dist. Jaen.
Ticayo, hda. Dpt. Pimo, prov. Lampa, dist.
Nuiioa.
TichiS) hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Vil-
que.
TiendaSf aid. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
11a, dist. Huancarqui.
Tierni, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepeiia.
Tierra blancay pbl. Dpt. Loreto, prov.
Huallaga, dist. Sarayaen, A la orilla iz-
quierda del Ucayali, cerca de Sarayaou.
Losindijenas le conservan su nombre de
Yurac-allpa (Ynrac-blanco y Allpa- tierra):
habt. 1,028.
TiEKBA BLANCA, hda. Dpt. Ancaclis, prov.
Santa, dist. Casma.
Tierra blanca, aid. y quebrada, Dpt. y prov.
lea, dist. Nasca: habt. 154.
Tierra colorada , ensenada : doblando la
punta de Payta se descubre esta ensena-
da, cuyo fondeadero es limpio y su playa
accesible.
Tierrapa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
TlerraS) hda. Dpt. Lima, prov. y dist. Ga-
uete.
Tterras junto al rio, chac. Dpt. y prov.
liima, dist. Lurigancho.
Tiernis de Asia^ hda. Dpt. Lima, prov.
Caiiete, dist. Coayllo.
Tierras del Gobemador, chac. Dpt. y prov.
Liima, dist. Magdalena.
Tferms de la iglesia, chac. Dpt. y prov.
Xiima, dist. Lurigancho.
Fierras niievas, aid. Dpt. y prov. Piura,
dist. Sechura.
TieiTas del Rosario, chac. Dpt. yprov.
Zjima, dist. Magdalena.
rigre^ aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo Ama-
^onas, dist. Loreto,
TioRB, mina de plata en Tecanca, Dpt. An-
cachs, prov. y dist. Huaras.
TiGRE, mina de plata en Pariahirca, Dpt.
Junin, prov. y dist. Pasco.
TifpreyaeO) rio tributaho del Maranon por
la izquierda a los 4° 80' lat. y 76« 50'
long, mas 6 m^uos, pocas leguas 4ntes
de San Rejis : nace en el nudo de los An-
des en el Ecuador. Se cree que lo for-
man los rios Piquena y Amoy. Su i^urso
es poco conocido; por que sus orillas estdn
pobladas de tribus salvajes. Es navega-
ble para pequefias canoas.
TibnaiiOy chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Saucos.
Tijalmasiy (corrupcion de tica hnasi casa
de adobes 6 de varios colores. Q.) pbl. y
hda. Dpt. Apurimac, prov. Andahuay-
las, dist. Chiucheros: habt. 602.
Tijapainpay (corrupcion de tica pampa. Q.)
baiios termales, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Becuay, iumediatos k la ha-
cieuda de Gertrudis. Del manantial sale
k borbollones gran cantidad de gases de
acido carb6nico y gas sulfidrico. A su
inmediacion se ven elevadas murallas de
8 metros de altura y de 8 d 4 metres de
ancho, formadas de carbonate de cal y
de los gases desprendidos de las vertien
tes que forman, una variedad de alavas-
tros.
TljeraS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Yungar.
Tijinaniy hda. cecal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ayapata.
Tilalii chac. Dpt. Puno, prov. Huancane,
dist. Conima.
TilaniyoCf chac. Dpt. Hnancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba.
Tilili) aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y dist.
Ayabaca: habt. 444.
Tilivichef aid. y valle, Dpt. TarapacA, dist.
Pisagua: dista de Tacna 44 leg. (245 k.);
8 (16 \ k.) de Tarapaca y 6 (88 i k.) de
Pisagua.
Tillasecay est. Dpt. Apurimac, prov. Oota-
bambas, dist. Haquira.
Tilling^) hda. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Pozuzo: es la primera hacienda fundada
en las montanas del Pozuzo.
Tillmupayay {tUlu la caspa de la cabeza 6
TINC
928 —
TINO
fcuerpo. Ay.) aid. y chac. Dpt. y prqv.
Arequipa, dist. Chihnata: habt. 227.
Tima, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Hnaras,
dist. Yuiigar.
Timac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
Timachy chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Indepcndencia.
TimaFf hda. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Lhita.
limbay chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Gorgor.
Timbe 6 Jimbe, hda. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Pamparomas: habt. 219.
Timon, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Llama: habt. 508, con los de Huan-
gamarca y Cucaracra.
Timpoe, hda. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Chiquiau.
Tinipooc, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite.
Tinipuealpa » est. Dpt. Ayacucho , prov.
Gangallo, dist. Hualla.
Timnrbamba, hda. Dpt. Amazonas, prov.
Liiya, dist. Bagua.
Timyaceocha, chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabainbas, dist. Haquira.
Tina, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Ayaba-
ca, dist. Suyo: habt. 418: a lasseisleguas
(88 i k.) mas abajo, se junta el Catama-
yo con el Macara, que despues formau el
rio Chira.
Tina, chac. Dpt. prov. y dist. Lambayeque.
Tinajari, est. Dpt. Pano, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
Tinsyera) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. TambiUo.
TidaJoueS) aid. Dpt. y prov. Piura, dist.
Gatacaos.
TiNAjoNES, aid. y hda. Dpt. Lambayeque,
prov. Ghiclayo, dist. Ghongoyape: habt.
106.
Tinayaf est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Callalli.
linca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Oyon.
TiNCA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Ganga-
llo, dist. Garapo.
Tinea, hda. Dpt. Guzco, prov. Ghunvivil-
CA8, dist. Chamaca: habt. 60.
TiNCA, chac. Dpt. Cuzco, prov. QuispicM.
chi, dist. Quiquijaua.
Tineas eliieo y Bastos, hda. Dpt. Amazo-
nas, prov. y dist. Ijuya: habt. 24.
Tineas grande, hda. Dpt. Amazona's, proT.
Luya, dist. Conila: habt. 89.
Tineo, (/i/tcw junta de dos, conflupncia; en-
con trarse, pelear, Q. y Ay.) chac. Dpt.
Ancachs, prov. linaras, dist. Pampas.
TiNco, chac. Dpt. Ancachs, prov. Haans,
dist. Carhuas.
TiNco, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Shuplny: habt. 109: a 3 leg. (16 k.|
al Sur de Yungay.
TiNco, rio tributario del Mantaro poco antes
de Patipampa.
TinCOy hda. cocal, Dpt. Puno, prov. y dist.
Sdndia.
TineoC) chac Dpt. Iluancavelica, prov.
Gastrovireyna, dist. Huaytani.
TiNcoc, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Laca-
canas, dist. Otoca.
Tineoe, hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Curahuasi.
TiNcoc, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Haquira.
Tineoe, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San-
tiago: habt. 23.
Tineoe, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. San-
dia, dist. (hiyucuyo.
Tineopalea^ hda. Dpt. Puno, prov. Lampa.
dist. UmachirL
TiNcoPALCA, (reunion de dos quebradas, Q.l
pbl. Dpt. Moquegua, dist. Ichoiiii: a 15'
60' 28" lat. y 73" 1' 4b" long.: a 4,241™-
alt. En los cerros de este pueblo se a-
cucntran vctas dc carbon de piedra, pUta
y otros mctales.
Tineti, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paniro,Jist.
Huauoquite.
Tineu, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Indepcndencia.
Tlneurcn, hda. Dpt. Cuzco, Chunvivilca*.
dist. Ghamaca.
TineunHy (corrupcion de tinctwrctr. nwam
de cerros. Q.) aid. Di^t, Cuzco, pror.
Ghunvivilcas, dist. Chamaca: habt. SiBl,
con las haciendas de Loanva y Toera.
Tineuri, hda. cocal, Dpt. Pmjo, prov. C»-
rabaya, dist. Ayapata.
TING
— 929 —
Ti^a
Tincariri) est. Dpt. Puno, prov. Lam pa,
dist. Macari.
Advkrtencia: — Todas las palabras que prin-
cipian con tinga son corrupcion de tincv
reunion, confiiuencia Q.
Tinjfabaniba, aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Sicuani: babt. 159, en las pu-
nas.
Tinjfalinarco, {tincu huarcu reunion de pe-
sas. Q.) aid. Dpt. y dist. Junin, prov.
Tarma: habt. 13.
TiNGAHUARco, hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
TinjfapuqaiOf est. Dpt. . Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Tisco.
Tinj^ri, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Ghupaca: liabt. 279.
Ting^as, bda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Ti]l$;iiyoc, [tlncuy encuentro. Q.) aid. Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Pomabamba.
Tinga Yoc, hda. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Chota: a 2 leg. (11 k.) de Cliota.
Tinge, chac. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista.
Tillj^O, {tincu reunion, confluencia. Q.) pbl.
Dpt. Amazonas, Jprov. Luya, dist. Santo
Tomas : i los 6** 22^ 18" lat. y 80' 9' 54"
long, k l,742ni. alt. En el ultimo censo
de 1876 se le considera como distrito, con-
tra la ley : habt. 194
TingO, aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca, dist.
Cumbicus: habt. 100.
Tin^y chac. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoe, dist. Llapa.
TiNoo, pbl. Dpt. Cajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc: habt. 240.
TiNGo, chac. Dpt, y prov. Cajamarca, dist.
Ichocan.
Tingt>9 chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
TiNoo, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Bambamarca.
TiNoo,iniiieraldeplata,Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Soledad: dista de Soledad \ de
leg. (1 i k.).
rinif^Oy bda. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
iPomabamba: dista de Pomabamba 6 leg.
(S3i k.).
CiNGo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
l>aiuba, dist. Llumpa.
TiNGo, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
ba, dist. Piscobamba.
TiNGo, aJd. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
Chacas.
TiNGO, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
TiNGo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Oyon.
TiNGo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Andajes.
TiNGo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ticllos.
Tin^Oy aid. y chac. Dpt. prov. y dist. Hud-
nuco: habt. 88.
TiNGO, hda. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Higueras.
Tin^, mina de plata, Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco.
TiNGo, aJd. Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
TiNGO, hda. mineral, Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco: dista de Huariaca 6 leg.
(88 i k.).
TiNGO, hda. Dpt. Junin, prov. y dist. Tarma.
TiNGo, chac. Dpt. Janin, prov. Tarma, dist.
Acobamba.
Ting^O) hda. mineral, Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Laraos.
TiNGO, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Huamantanga.
Tln^O, aid. Dpt. y prov. lea, dist. Yauca:
habt. 820: dista de lea 8 leg. (44 \ k.);
de Yauca 1 (5 ^ k.).
Ting^Of hda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Aucard.
Tin^Oy hda. Dpt. Arequipa, prov. Islay,
dist. Quilca: habt. 57, con los de Quebra-
daseca y Uchac.
TiNGo, aid. Dpt. prov. y dist. Arequipa.
Este delicioso lugar sirve k los habitan-
tes de Arequipa, no solo de recreo sino
del mas agradable refrigerio por sus ba-
nos : dista como dos millas, que se andan
por entre una alameda de drboles.
TingobamlMI, est. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Sicuani.
Tf ngocoto, hda. de cana, Dpt. y prov. Hu&-
nuco, dist. Chinchao.
Tin^ (prande, chac. Dpt. Amazonas, prov«
Chachapoyas, dist. Huayabamba.
TiNGo GRANDE, chac. Dpt. Lima, prov. Chan*
cay, dist. Paccho.
117
TINQ
— 930
TINT
Tin^ gnndef chao. Dpt. Arequipa, prov.
CajUoma, dist. Lari.
TiNGO GBANDE, pM. Dpt. J prov. Aiequipa,
dist. Socabaya: habt. 1,184.
TiNGo GRANDE, aid. y chac. Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Socabaya: habt. 898.
Tlngo de Llacaabamba, aid. Dpt. Loreto,
prov. Huallaga, dist. Tingo Maria.
TingO Haria, distrito de la provincia del
Huallaga, Dpt. Loreto: habt. 1,088.
Tingo Maria, pbl. capital de este distrito de
la provincia del Huallaga, Dpt. Loreto:
est4 situado en la orilla derecha del Hua-
llaga, casi al frente de la confluencia del
Monzon. Es el primer puerto del Hualla-
ga, y dista 40 leguas de la ciudad de Hud-
nuco, segun hemes dicho en el articule
Huallaga) por consiguiente si se abre un
buen camino de Hudnuoo y se allanan
los males pasos del Huallaga hasta el
Pongo de Aguirre, tomard este puerto
gran incremento: habt. 106.
Tingo Maria, montana en la que est& el dis-
trito de este nombre.
Ting^oiiiroy chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Lampian.
Tingopaccha, aid. Dpt. Junin, prov. y dist.
Jauja: habt. 512: dista de Jauja 8 ^ leg.
(18 k.).
Ting^palCfl) hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
TlnjneS) aid. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Niepos: habt. 115.
Ting^ariOf rio tributario del Masamericb,
por la derecha.
Tinhua, hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Mancos:a 2,486ni. alt.: dista de Man
cos 1 leg. (5 i k.); de Yungay 2 (11 k.)
TinliuaSy chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Tini, aid. Dpt. Puno, prov. Huancavelica,
dist. Santaraco : habt. 824.
TinicuroS) aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo
Amazonas, dist. Iquitos, en la orilla iz-
quierda del Amazonas. Se Uega k Iqui-
tos de baj ada en 5 horas en canoa: habt. 10.
Tinqneripatay hda. cecal, Dpt. Puno, prov.
Oarabaya, dist. Ayapata.
(rinqni^ (un par de cosas iguales : unir uno
con otro. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Marcapata.
Tinqol-coiral, est. Dpt. Cuzco, pror.Ckim-
vivilcas, dist. Livitaca.
Tlnqolna) aid. Dpt. prov. y dist. lea: da-
ta de lea \ leg. (1 \ k.).
TiNQUif^A, hda. Dpt. Puno, prov. Lampi,
dist. Macari.
Tlnqoipampai est. Dpt. Puno, proT. dm-
pana, dist. Macari.
Tinqniniiiii, hda. Dpt. y prov. Ajaenck),
dist. Tambillo.
Tlnsarii chac Dpt. Ancachs, proY. Cija-
tambo, dist. Pachangara.
Tinsuruco, chac. Dpt. Lima, proT. Yu-
yos, dist. Ayaviri.
Tinta, (deber, obligacion de trabajan ffntti
muy espeso y tupido en sembrio; 6'iUi lim-
gosta. Ay.) cerro mineral en el distrito de
Oyon, prov. Cajatambo, Dpt. Ancachs.
TiNTA, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Cajataoi'
bo, dist. Oyon: a 8 leg. (16 i k.) de Ottm,
hay minas de plata en actual explotacion:
habt. 819: dista de Oyon 8 leg. (16 \ L).
Tint A, hda. Dpt. Hu&nuco, prov. Dos da
Mayo, dist. Jesus.
Tinta, despoblado, Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Sicuani.
Tinta, distrito de la provincia de Casdiis,
Dpt. Cuzco : habt. 6,019.
Tinta, villa, capital de este distrito de la
provincia de Canchis, Dpt. Cuzco, habt
1,859.
Tintag^, est. Dpt. Puno, prov. Lampa^^iL
Pucarii.
Tintahliaso, hda. Dpt. Ayaeucho, prar.
Lucanas, dist. Soras.
Tilltamarca, aid. Dpt. Arequipa, proT. Caa-
. tilla, dist. Orcopampa: habt. 42.
Tintamuro, aid. y hda. l>pt. Amazooaa,
prov. Chachapoyas, dist. Hnayabamba.
Como este distrito se ha dividido, ae ig-
nora d cual de los nuevos perteneee Tin-
tamuro.
TintapacaC) mina de plata en la Cordille-
ra de Chacna, Dpt. Ancachs, prov. Oija-
tambo, dist. Oyon.
TintariNlll, hda. mineral, Dpt. Janin,prct.
y dist. Pasco.
TintaQra, chac. Dpt. Aporimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamha.
Tintay, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Tar
yacaja, dist. Surcubamba: habt.
TINY
— 931 —
TIOC
TwTAT, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Luoa- [
nas, dist. Huaccana: habt. 228.
TiNTAY, pbl. Dpt. Apnrimao, prov. Ayma-
raes, dist. Colcabamba: habt. 894.
TiNTAY, aid. Dpt. y prov. Areqnipa, dist.
Chihuata.
Untiya^ hda. Dpt. Gazco, prov. Ghunvivil-
cas, dist. Chamaca : habt. 28.
TintayOf est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Pucard.
Tinte, hda. y est. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Tambillo : habt. 105.
nntililla, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Banta Lucia.
TiBtin, chac. Dpt. Moquegua, dist. Cam-
mas.
TiNTiN, hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Asin-
garo.
Tfntill, chac. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Tomepampa.
TiNTiN, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Sihuas.
TintincO} est. Dpt. (vuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Quiqnijana.
Tfntlraj^, aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
nntOCC, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Santiago: habt. 68.
TintnnniyoCyChac. Dpt. Cuzoo, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colqquemarca.
Tinyabfunba^ chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Tayabamba.
lYnyaCf chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Llumpa.
TinyacCf aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
HuaBta, dist. Huamanguilla : habt. 58.
TiNYAco, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa.
TinyaccUa) est. Dpt. y prov. Huancaveli-
ca, dist. Acoria: habt. 175.
TfnyallllflrcOy hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
Tlnyatanayco, hda. Dpt. HuancaveUca,
prov. Angaraes, dist. Caja: habt. 808.
Tf nyapflta, pbl. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Viraco.
Tinyari, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Chongos: habt. 164.
Tinyammi^ chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Cochabamba.
TinyaSy est. Dpt, Ancachs, prov. y dist. Po-
mabamba: i 8 leg. (16 J k.) de Poma-
bamba,
TiNTAs, chac. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Ocobamba.
TiNTAs, aid. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Tambo : habt. 170.
Tinyaycoocha, chac. Dpt. Apurimac, prov-
Gotabambas, dist. Aquira.
Tinyayoc, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Cutervo: habt. 684, con los de
Mununo y Jayua.
Tlnyayoc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Quiches.
Tinyayoc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
TnnrATOo, chac. Dpt. Hucmcavelica, prov.
Gastrovhreyna, dist. Huaytard.
Tinyayaca, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Yanaquihua.
Tifiarniiilf aid. Dpt. Puno, prov. Ayabaca,
dist. Ghalaco : habt. 259.
Tinas, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Vinac.
Tineria^ hda. Dpt. yprov. Guzco, dist. San
Sebastian : habt. 8.
TiOy (tiu arena. Q.) aid. y hda. Dpt. Guzco,
prov. Quispicanchi, dist. Quiquijana.
Tio, aid. Dpt. Guzco, prov. Aoomayo, dist.
Pomacanchi: habt. 160.
Tio, hda. Dpt. Guzco, prov. Quispicanchi,
dist. Marcapata.
Tio, est. Dpt. y prov. Arequipa, dist. Sa-
ohaca: habt. 489.
Tiobamba, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
TioBAMBA, hda. Dpt. Guzco, prov. Gonven-
don, dist. Echarate.
TiOBAMBA, hda. Dpt. Guzco, prov. Urubam-
ba, dist. Marcas : habt. 86.
Tiobamba chlco y Tiobamba crande,
hdas. Dpt. y prov. Guzco , dist. San
Bias: la chica tiene 6 habitantes y la gran-
dell.
Tiobamba, hda. Dpt. Guzco, prov. Ghunvi-
vilcas, dist. Santo Tomas.
Tiobamba, chac. Dpt. Guzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Golqquemarca.
Tiobamba, aid. y hda.Dpt. Guzco, prov. Gal-
ea, dist. Lares : habt. 74.
Tlooeta, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari.
TIRA
932
TIRtJ
Tlopampa, chao. Dpt. Amazonas, prov.
Chaohapoyas, dist. Levanto.
Tiopayra, chac. Dpt. Piura, prov. Payta,
dist. SuUana.
Tipan 6 Hipan^ aid. y chao. Dpt. Arequi-
pa, prov. Castilla, dist. Viraco.
TipiO) hda. Dpt. Apurimac, proy. Cotabam-
bas, dist. Haayllati.
Tipisca, aid. Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Lagunas.
Tipiiillani^ hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Tiparani, est. Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,
dist. Pomaoanchi.
liqnleancha^ est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
Tiqiiihna,pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Ganga-
llo, dist. Hualla: habt. 977 : dista de Can-
gallo 7 i leg. (42 k.); de Haalla i (8 k.).
Tiqnillaca, distrito de la provinoia y Dpt.
Puno : habt. 2,886.
TiQuiLLAGA, pbl. capital de este distrito de
la provincia y Dpt. Puno : & sus inmedia-
ciones hay salinas que benefioian sus ve-
cinos.
Tiquimbrey oerro mineral de oro, Dpt. Are-
quipa, prov. Condesuyos, dist. Alpacay;
al N. E. de Alpacay.
Tiquina) pbl. en la peninsula de Gopaoa-
bana, en ellago Titicaca & los IG*" 12' 58'*
lat. y 71^ 12* 22" long.: este pueblo de
Bolivia deberia pertenecer al Periii.
TiquiiUI) estrecho formado por la peninsu-
la en la que estd el pueblo de Tiquina: el
ancho del estrecho tiene como 800 metros
y la profnndidad pasa de 150 metros.
Tiqaina) hda. Dpt. Guzco, prov. Ganchis,
dist. Gheccacupi: habt. 28.
Tiquira 6 Laccani, quebrada, Dpt. Puno,
prov. Garabaya.
TiqiiirinroS) aid. Dpt. Puno, prov. Ghu-
cuito, dist. Juli : habt. 165.
liraCf chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras^
dist. Independencia.
Tirana, (Ttira arrancar, pelar; gemelo va-
ron. Q.; tira cuna de ninos. Ay.) aid. Dpt.
Puno, prov. Sdndia, dist. Patambuco:
habt. 189, d sus alrededores hay varies
fundos rdstieoB.
nracaneha, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
Tiracanehiy hda. Dpt. Cuzco, prov. Ctlci,
dist. Pisac.
Tiracapata, chac. Dpt. Libertad, pro^.h*
taz, dist. Haancaspata.
Tirace, aid. Dpt. Huancavelica, proy. Cu-
trovireyna, dist. Huaytard: habt 74.
TiracO) (corrupcion de ttiraca. Q.)aliDpt
Loreto, prov. Huallaga, dist. Tarapoto:
habt. 82.
TiBAco, est. Dpt. Puno, prov. Saiidi»» dwt
Patambuco.
Tiracoma, hda. Dpt. y prov. Puno, disL
Gabana.
Tiramarea^ est. Dpt. y prov. Puno, dist
San Antonio.
Hrama.sa9 aid. Dpt. Puno, prov. ydki
Asangaro: habt. 1,021.
TiRAHASA, aid. Dpt. Puno, prov. Asangwo,
dist. Mnnani : habt. 145.
Tirana, (TYirana tenaza para uranearfll-
go. Q.) pbl. Dpt. y prov. TarapadL, dist
Pica: situado i los 20» 21' 27" lat y 7?
8' 52" long.: dista de Pica 10 leg. (55 k.);
de Iquique 15 (83 i k.).
Tiranayoc, chac. Dpt. Guzco, prov. Un-
bamba, dist. Maras.
Tirapa, chac Dpt. Ancachs, prov. Huiy-
las, dist. Garas.
Tiraqaeclio^ est. Dpt. Puno, prov. Cin-
baya, dist. Grucero.
Tlraiira, chac. Dpt. Cuzco, prov. Quisp-
canchi, dist. Urcos.
Tirca^ chac. Dpt. Ancachs, prov. HuartB,
dist. Ayja.
TircayCQCho, chac. Dpt. Ancachs, pro».
Huaras, dist. Yungar.
TlrcoS) pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Huaati,
dist. Iquicha: habt. 260.
TiRcos, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Huania,
dist. Luricocha.
«
TirioOf chac. Dpt. Ancachs, prov. Hoirat.
dist. Pampas.
Tirij^achi, est. Dpt. Puno, prov. Stndii,
dist. Sina.
Tiric-Iiuay, aid. y hda. Dpt. Cuzco. prw.
Gonvencion, dist. Occobamba : habt. il9>
con los de Mosocllacta.
Tiiipa, aid. Dpt. Lima, proT. y dist Hiar
roohiri.
Tiniina, aid. Dpt. Cuzco, proY. Gancbk
dist. Tinta: habt« 154.
TITI
933
TITI
Tbntafiaf eat. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Gallalli.
Ttrayo, aid. Dpt. Piino, prov. Asangaro,
dist. Potoni.
Ti8a,(carda, escarmenar. Q.; Tiza en Caste-
llano cierta greda blanca) aid. v hda.
Dpt. Piura, prov. Huancabamba, diet.
Hnarmaca : habt. 244 : dista de Huanca-
bamba 4 leg. (22 k.).
TisA, est. Dpt. y prov. Cajamarca, dist. San
Marcos.
TisaeOy est. Dpt. prov. y dist. Puno.
Tisas, Balitrera,Dpt. y prov. Tarapacd, diet.
Pica.
TisoO) distrito de la provincia de Caylloma,
Dpt. Arequipa: habt. 1,241.
TiSGO, pU. capital de este dist. de la prov.
de Caylloma, Dpt. Arequipa: habt. 490.
Tisco, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
difit. Gallalli.
Tisehua, aid. Dpt. Puno, prov. Chuouito,
dist. Juli.
Tisimaili) hda. Dpt. y prov. Puno, dist. San
Antonio.
TisnaeliDro, hda. Dpt. Puno, prov. Chu
euito. dist. Juli.
TisteS) pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist
Orcotuna: habt. 170.
Tttahnay pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Canga
llo, diet. Colca.
Tftamarca) ^st. Dpt. Puno, prov. As^ga
TO, dist. San Anton.
TftayhlUl) aid. Dpt. Apurimac, prov. An
dahuaylas, dist. Pampachiri: habt. 190
Titiaque, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ituata.
Titlcacay {TUi plomo, ccaca penasoo. Q.;
titi gate monten; hija de un empleado en
oazar gatos monteses. Ay.) lago: uno de
los mayores del miindo. Est^ en el De-
partamento de Puno y sirve de Hmite con
la Reptiblica de Bolivia. Su mayor largo
es de 40 leg. (228 k.) en direccion N. & S.
y su anoho de 20 leg. (111^ k.) de E. a O.
La extremidad Norte se halla & los 16^
69* 67" lat. y7P 85' 12" long, y su extre-
midad Sur d los 16^ 8* 40" lat. y 71*^ 29'
88" long. El nivel de sus aguas estd A
8,914 metros sobre el nivel del mar. Su
fondo no ha sido aun bien examinado;
pero en algunos puntos no se ha encon-
trado fondo d 100 brazas. Sus aguas en
invierno tienen una temperatura de 9*
44' d 12* 22' mas elevada que la de la at-
m6sfera. Los vientos dominantes son del
N. E. y soplan d veces con tanta fuerza
que levantan olas como en el mar. En al-
gunos meses del ano hay tempestades y
borrascas que imposibilitan 6 hacen peli-
grosa la navegacion. En este lago hay va-
rias bahias, siendo las principalea las de
Puno, Huancane y Achacache; ocho is.
las que son Amantine, Taquilli, Soto, Ti-
tioaca, Coati, Campanario. Yaquara y
Apato, la mayor es Titicaca.
Tiene abundancia de diferentes peces
de esquisito gusto; en sus oriUas crece
una especie de enea que sirve* de pasto al
ganadovacuno. HoyexisteunaCompaida
de botes a vapor que hacen el trdfico de
meroaderias y pasajeros entre el Peru y
Bolivia. —
MOVIMIENTO PALCDIGO EN EL TITICAOA.
OLASES.
ENTRADAS & PUNO.
BALTDAS de PUNO.
No.
Toneladas.
PasageroB.
BuItoB.
No.
Toneladas.
Pasagcros.
Bnltos.
iQ^n i Vapores
1878... ^ Q^i^^^
1 ftT4 i Vapores
^^^"^--iGoletas.
12
12
84
9
41
»
8,980
168
172
•
409
12
119
•
12
12
88
1 10
15
8,786
160
204
492
19
294
•
1
TIVI
— 934 —
TOCA
Lob principales artfculos nacionales
que forman el comercio de este lago son
maiz, coca, chuno, jora, charque, cebo,
carbon de piedra y madera y algunos me-
tales.
TiTiCAGA, isla en la lagana de este nombre
d los 16« 1' lat. y 71*^ 49' long.: tiene 6
millas de largo por 6 d 4 de ancbo. £sta
isla es celebre en la historia antigua del
Peru, porque suponian que de ella salie-
ron Manco-Capacy su muger Mama-Oclla
para conquistar el Peru y establecer su
Imperio. Existen aun las ruinas del Tern-
plo del Sol ; de la casa de las saserdoti-
zas Yirgenes, de un palacio y otros res-
tos de monumentos importantes.
TiTioAGA, bda. Dpi. Guzco, prov. Anta, dist.
Limatambo.
Titlcasa^ cerro con vetas de cinabrio ^ leg.
(8 k.) al S. de la mina de Santa Barbara,
Dpt. prov. y dist. Huancavelica.
TiticotOf chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Oyon.
Titicocha, laguna en la provincia de Hua-
rochiri, Dpt. Lima en el limite del distri-
to de San Lorenzo, de Quinti, al pi6 de
on cerro nevado.
Titilaca« aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito: habt. 881.
Titlmlna) mineral de plomo en la provin-
cia de Laraos, Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Laraos.
Titire, aid. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Santiago: habt. 288.
TiTiSE, eat. Dpt. y prov. Puno, dist. Pichacani.
TrrntE, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Pau-
carcolla.
Tire, aguada 6 pequpno manantial, Dpt.
Moquegua: dista de Moquegua 26 leg.
(146 k.); de Chilota 5 (28 k.).
Ttto, hda. Dpt. Moquegua dist. Puquina:
dista de Moquegua 22 leg. (222 i k.); de
Puquina 8 (44 ^ k.).
TiiiJ^liiiay, hda. Dpt. Cuzco, prov. Conven-
cion, dist. Occobamba.
Tiuti, hda. Dpt. Cuzco, prov. Parilro, dist.
Huanoquite: habt. 8.
TivaypOj aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
chi, dist. Urcos: habt. 176.
TivlIIOt pbl. Dpt. y prov. lea, dist. Palpa:
habt. 699.
Tlvito^ chac. Dpt. Pinra, prov. Payta, M,
Sullana.
Tlya, (asentarse, ser, morar. Q.) aid. Dpt
Cuzco, prov. Paruro, dist. Aocha: habt. 28.
Tiyart, ohao. Dpt. Libertad, prov. Pitei,
dist. Bambamarca.
Tiymua, hda. Dpt. Gazoo, prov. y dai
Urubamba.
Toata, chac. Dpt. y prov. Moquegu, dist
Puquina.
Toca, cerro mineral de oro a 7 leg. (d9k.^
de Taquilpon, Dpt. Ancachs, prov. Hnay-
las, Macate.
Toga, mina de plata A 2 leg. (11 k.) de Ba-
cuay, Dpt. Ancachs, prov. Huaraa, dbt
Kecuay.
Tota, chac. Dpt. Moquegua, dist. ^qtuna.
TocaehCy {toca hoyo, silo debajo delatima*
Ay.) rio tributario del Haallaga, por la iz*
quierda. Baja de los cerros de HoamaliaB,
que separan la hoya del Huallagadeladel
Maranon. Aunque es caudaloso por In
muchos rios que le tributan sus agnaa, no
puede ser navegado por sus sinuosidades
y BU torrentoBO curse.
TocACHB, pbl. Dpt. Loreto; prov. HoaDaga,
dist. Tingo Maria, & la derecha del lio
Tocache: una legua Antes de su eonfloa-
cia con el Haallaga & 512in- alt. £1 A-
ma es saludable, y el terreno f^rtiL baj
Salinas abundantes. Es notable par k
abundancia de murcielagos: habt 161*
dista de Huallaga 1 leg. (5i k.).
Toeala^ hda. cecal, Dpt. Puno, ]^v. Caia-
baya, dist. Coasa.
TocaqaiSi pastos 6 dehesa, Dpt. Gajamaita,
prov. Ghota, dist. Cachen.
Tocars, est. y aid., Dpt. Ancachs. pR>^-
Huaylas, dist. Pueblo Libre: habt. 909.
TocaS) hda. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Colcabamba: habt. 426.
Tocayo, (debe ser corrupoion de tutuif fis,
todo, todos. Q. 6 toeapu ropa hecha en
primor. Ay.) aid. y est. Dpt. AreqoiT^
prov. Caylloma, dist. Tapay.
Tocea, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya, doA.
Macusani.
Toccaray, aid. yhda. Dpt. Ayaoucho, pro^^*
Cangallo, dist. Hnambalpa: habt^ 10&
TocarayoCf pbl. Dpt. HoancaTelica, por*
AngaraeSy dist. Acobamba: habt. 251.
toco
936 —
TOOT
Tooc-llaneca) est. Dpt. Ayaoucho, prov.
La Mar, dist. Changai: habt. 84.
Toecoc-orcco, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta.
Toccoci^riy (do Hanansaya) aid. Dpt. Coz-
co, prov. Oanchis, dist. Pampamarca :
habt. 58.
Tocoocnray, hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite.
Toce-cocha, chao. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
Toccollayay est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ituata.
Toccomaya, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Usicayos.
ToocorO) hda. cocal, Dpt. Puno, Carabaya,
dist. Ituata.
Toccoropata, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
S^ndia, dist. Phara.
Toccosi, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Pucard.
Toecra^ {tocri catalayar. Q.) aid. Dpt. Cuz-
co, prov. Paucartambo, dist. Colquepata:
habt. 137.
Tocerapatay hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Pampachiri.
Toccto, hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Caja: habt. 98.
TocctO-CCOCha* hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha: habt. 24.
Toccupay chac. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colqquemarca.
Tocella, est. Dpt. Ancaohs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion: habt. 875.
TocUaeota, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Usicayos.
TocIIacnnca, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Toellacurif {Toclla lazo; 6 cazar con lazo;
toceya rebentar, abrirse la flor ; coyru
bianco. Q.) pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba: 808.
TocmaGtaajf pascana cerca de Tres Cruces,
Dpt. Cuzco, prov. Paucartambo d 8,591ni.
alt.: temperatura 14® 4* d las 5 p. m.
(Junio).
Toemoelie) aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. Cachen: habt. 448.
Tocnia, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
TOGO, {tocco ventana, tronera. Q. y Ay.; toco
papera. Ay.) aid. Dpt. y prov. Tacnck^
dist. Bavaya: habt. 801.
Tocota, (tocotha estar enfermo con paperas;
thocutha saltar. Ay.) est. Dpt. Ayacucho,
prov. Parinacochas, dist. Chala: dista de
Coracora 28 leg. (128 k.); de Chala 8
(44 J k.).
TocotoCOy (lugar lleno de agujeros; saltar mu-
chas veces. Ay.) est. Dpt. Pnno, prov.
Lampa, dist. Ayabiri.
TocoToco, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Ti-
quillaca: habt. 61.
Tocra, (especie de turba, pedazo de barro
seoo. Q; tkukru cetro, bordon, cayado Ay.)
aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Chamaca.
TocRA, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Llalli.
TocBA, aid. y hda. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Yanque: habt. 47.
Tocrahaaque, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
Toerapata, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
Tocraque^ est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tuti.
TocratoUo, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
TocraullO) est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
Tocraya^ aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Ti-
quillaca: habt. 484.
TocrCj est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivilcas,
dist. Chamaca.
Tocoroc, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata.
TocroinH) est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tuti.
TocrontaQa, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Tisco.
TocToyo, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Velille.
Tacsama^ est. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. San Ger6nimo: habt. 749:
dista de San Ger6nimo 6 leg. (88 i k.).
Tocta^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
Tocto 6 Today [tocto abeja, miel; toccto las
plumas de los pdjaros que tienen el canon
lleno de sangre. Q.; tlwkhto moho, almu-
dada de medida de alguna cosa. Ay.) aid.
TOLD
&3e —
TOMA
y hda. Dpt. Pinra, prov. Huanoabamba,
dist. Huarmaca : habt. 65 : dista 5 leg.
(28 k.) de Huancabamba.
TocTO, aid. Dpt. Huanoavelica, prov. An-
garaes, dist. Caja.
TocTo, est. Dpt. Ouzco, prov. Canas, dist.
Checca.
ToctOC, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Ccapacmarca.
Toctohnaylla) hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Paruro: habt. 18.
TocTOHUAYLLA, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pa-
ruro, dist. Huanoquite: habt. 66.
ToctOSCOCha, chac. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta.
TOCUCO) hda. Dpt. y prov. Tacna, dist. Pa-
chia, a 6 leg. (38 i k.) de Tacna.
Tocohuaylla, hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Challabamba: habt. 50.
Tocyanca, {toccya rebentar, abrirse la flor.
Q.) aid. Dpt. Arequipa, prov. Condesuyos,
dist. Chuquibamba: habt. 193.
Tocyarca, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
Toctae, est. Dpt, y prov. Puno, dist. Coata.
Todos Santos^ pico en los Andes al N. N.E.
de ChuUuncani, Dpt. TarapacA.
Todos Santos, est. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Comas: dista de Quichuay 14 leg.
(78 k.); de Comas 6 (88 i k.).
Todos Santos, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Ca-
mina: dista de Pisagua 44 leg. (245 k.).
Tolabire, rio en el Dpt. de TarapacA.
Tolamarca, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Pichacani.
Tolani, (debe ser corrupcion de tulluni es-
tar flaco. Q.) aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
ToLANi, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Orurillo.
ToLANi, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco. •
Tolapampa, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
Toldo, (si esta palabra no es de orlgen cas-
tellano, puede ser corrupcion de tuUpu te-
nir, remojar. Q.) ramal de la Cordillera
de la provincia de Huarochiri, distrito Ca-
rampoma. De este ramsd sacaban la nie-
ve que se consumia en Lima, dntes de
que se importard la de Norte America,
Toldoqquere^ aid. Dpt. Puno, proT. Stuifii,
dist. Phara.
Toldos,ald. Dpt. Arequipa, prov. y dist. laby.
Toledo, aid. Dpt. Cajamarca, prov. jdisi
Gontumaza: habt. 18C.
Toledo, huaca en el valle de Chimd, Dpt
Libertad, prov. Trujillo. £n esta Hmam
6 depOsito de los tesoros denominadA To-
mayoahiuin , a una legua al Oesie de
Trujillo, se encontraron en peoes, ani-
males y otros artefactos coriosoB, todos
de oro, caudales inmensos, paes solo el
quinto real (derecho pagado alreydeEft-
pana de todas las minas y tesoros) asceo-
did la primera vez ^ 85,547 casteHanos.
En 1592, rindio este sepulcro a favor deli
Hacienda real 47,020 castellanoa por el
quinto. Asf es que el total de derechos de
qninto lleg6 A 132,567 castellanos.
Aun se veu las puertas en rniiia por
donde se hacia el trabajo y son tantas (jw
forman un laberinto.
Toledo, hda. Dpt. y prov. lea, ^st. 8ia
Juan Bautista.
Toledo, altos 6 meseta en la cadena de te
Andes a cuyo pie esta Pati y CueriDas.
Su cumbre estA A 4J51m. alt.
Toliuj^, aid. Dpt. Piura,prov. Huancabm-
ba, dist. Huarmaca: habt. 391.
Tolon, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Cooti-
maza, dist. Trinidad.
ToLON aid. y hda. Dpt. Libertad, piov. P^
casmayo, dist. San Jos^: habt. 132: &-
ta de San Pedro 7 leg. (89 k.).
Tolon chico y Tolon g^rande, chaca. Bpt
Lima, prov. Chancay, dist. Barranca: dis-
ta de Barranca i leg. (8 k.).
ToUay^ (corrupcion de tulUiy enflaqtee».
Q.) est. Dpt. Apuriraac, prov. Abancay.
dist. Pichirhua: habt. 12.
Tbllconi, hda. Dpt. Arequipa, prov, Caifr
Ua, dist. Chachas.
l^llOS) est. Dpt. Libertad, prov. P»ta
dist. Buldibuyo: dista de Buldibuyo 1 kg.
(5 i k.).
Toma. — Advertexcia: mnchos de loa aoa-
bres que principian por toma son cocnf
cion de tuma rodear, 6 de tHmi cudiilb^*
cobre de los indios, Q. y Ay.
Toma, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y di^
Celendln.
TOMA
— 937
TOMA
ToMA, est. Dpt. Libertad, prov. Ofcuaco, dist.
Lucma.
Toma^ chacs. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dint. Parobamba.
ToMA, chac. y est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhnan.
Tomn, cbac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
ToMA, <;hac. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
diflt. Chorrillos.
Toma^ aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Cangallo, dist. Huambalpa: habt. 71.
Toma, bda. Dpt. Pudo, prov. Asfingaro,
dist. Mimani: habt. 49.
Toniabfll, bda. Dpt. Libertad, prov. Truji-
llo, dist. Chicama.
ToMABAL, bda. Dpt. Libertad, prov. Truji-
Uo, dist. Viru: habt. 04: dista de Viru 1
leg. (5 i k.).
Toiliara, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
ToMACA, (tumatha aiidar de pueblo en pue-
blo. Ay.) aid. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
11a, dist. Huaucarqni: habt. 864.
ToniacUay, chac. Dpt. Arequipa, prov.
Coudesuyos, dist. Yanaquihua.
Tomama, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Marangani: habt. 114.
Toiuaiifpa, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Llupa.
ToMANGA, {tumanca andar de lugar en Ingar.
Q.) pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Cangallo,
dist. Chuschi: habt. ]20.
Tomapampa, chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Laramate.
TomapuncO) chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lticanas, dist. Otoca.
Toniaqne, chac. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, dist. La Peca.
ToMAQUE, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. San Ignacio.
ToMAQU£, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Tayabamba.
Tomaran), est. Dpt. Arequipa, prov. Gas-
tilla, dist. Orcopampa.
Tomarco, chac. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uozna, dist. Sihuas.
Tomarenca, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Santiago,
Toillftllll^» aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba: dista de Pomabamba 10 leg*
(55 i k.).
TomarqaillO) chac. Dpt. Arequipa, prov.
Caylloma, dist. Sihuas.
SANTO TOMAS9 MINAS DE ESTE NOMBRE.
Tonias, Santo* mina de oro, plata y plomo,
Dpt. Libertad, prov. Huamachuco, dist
Mollepata.
TomaSy Santo, mina de plata en Tres Cru
ces, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist
Macate.
ToMAs, Santo, mina de plata en Quimbale
te, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist
Macate.
ToMAS, Santo, mina de plata en Collarttcra,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Inde-
pendencia.
ToMAs, Santo, mina de plata en Huiiiac,
Ppt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Ayja.
ToinaS) Santo, mina de plata en el mine-
ral de Ariragua, Dpt. Arequipa, prov.
Condesuyos, dist. Salamanca.
ToMAS, Santo, rio tributario del Apurimac
por la izquierda: nace en uno de los ra«
males de la Cordillera de Solimana, lado
N.; corre de Sur ^ N. N. E., pasa por el
pueblo que le da nombre y entra al Apu-
rimac, cerca de Tambobamba. Sirve de
Ifmite en su mayor parte a las provincias
de Colcabamba y Chunvivilcas.
TomaSy Santo, distrito de la provincia de
Chunvivilcas, Dpt. Cuzco: habt. 4,609.
ToMAS, Santo, villa, capital de la provincia
de Chunvivilcas y del distrito de su nom-
bre, Dpt. Cuzco : habt. 646.
SANTO TOMASf pueblos, rios, fundos, etc.
DE ESTS nombre.
TomaSf Santo^ chac. Dpt. Libertad, prov.
y dist. Trujillo: dista de Trnjillo \ leg.
(1 \ k.).
T0MA8, Santo, aid. Dpt. Lima, prov. Yan*
yo8, dist. Laraos: i 8»592m.50 alt.: habt.
642, con los de la hacienda de Huancaehe.
Los cerros calcareos dispuestos en capas
verticales que rodean al pueblo, le dan el
aspecto de una poblaoion fortifioada.
ToMAS 6 Sup§, punta i los IC* 50' lat. y 80*
4* 54" long.
Ill
TOME
938
TONG
Tamas, Santo, distrito de la provinda de
Luya, Dpt. Amazonas: habt. 1,862.
ToMAS, Santo, pbl. capital de este distrito
de la provincia de Luya, Dpt. Amazonas:
habt. 596.
Tomas^ Santo, aid. Dpt. Libertad, prov.
Pacasmayo, dist. Oaadalupe.
Tomasiri, parte del valle de Sama, Dpt. y
prov. Tacna, dist. Lama: habt. 128 : dis-
ta de Tacna 9 leg. (50 k.).
Tomate, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Querocotillo.
Tomate, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Laramate.
Toma Tinay y PampaCf est. Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Carhuas : habt. 888.
Tomatoma, est. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Marangani.
Tomaycalla, pnnta a los ll^^ 42* 80" lat.
y 79° 83* 84" long. Sobre esta punta pa-
sa el ferrocarril de Chancay.
ToMATOALLA, mina de plata en Pnmahuain,
Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist. An-
dajes. Su direccion Sur 240° — inclinacion
vertical — ancho Im. y el de la vetilla ex-
plotada 0'20.
Tomayccalla, chac. Dpt. Apurimao, prov.
Cotabambia.s, dist. Tomabamba.
ToMAYccALLA, hda. Dpt. Cuzco, prov. An-
ta, dist. Limatambo.
Tomayco, chac Dpt. Cuzco, prov. Acoma-
yo, dist. Pomacanchi.
Toiuayoahuan, huacaconocida generalmen-
te con el nombre de Huaca de Toledo.
Y^ase ToledOj huaca.
Tomaypara, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Pararin.
Tomayqiiiehnay (andar en lugar templado.
Q.) pbl. Dpt. y prov. HuAnuco, dist.
Huacar : habt. 882 : dista de Conchamar-
ca 2 leg. (11 k.).
Tom^pampa, distrito de la provincia de la
Union, Dpt. Arequipa: habt. 721. Hay
varios manantiales de aguas minerales.
ToMEpAMPA, {tumi cuchillo de cobre de los
indios, Q. y Ay.) pbl. capital de este dis-
trito de la provincia de la Union, Dpt.
Arequipa: habt. 721.
Tomependa) est. Dpt. Amazonas, prov.
BongarA, dist. Peca: habt. 14.
yoMEPENDA, pbl. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist.BeUavista: Alos 6° 31'28"UiyW
56' 84*' long, d 408m. alt.: AlaoriDada-
recha del Amazonas y cerca de U odd-
flnenoia de los rios Cliinchipe qae baja
del N. y del Chota que baja del Snr. E».
a situada en una hermosa llaniira j tie-
ne todas las ventajas 6 inconvenienies di
los pueblos de las mon tafias, £1 Maranon
tiene en este punto una cascada que ce
llama el Sal to de Tomependa: es anode los
puertos del Maranon.
TonieqnillOy chac. Dpt. Ancachs, pror.
Santa, dist. Moro.
Tomilla, aid. Dpt. y prov. Areqaipa, dist
Cavma.
Tomilia, chac. Dpt. y prov. Lima, dist
Pachacamac : habt. 99.
Tompucanciiaf v^ase Tambocancha.
Tompoily chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Marca.
Tonata^ hda. Dpt. Moquegua, dist. Paqmna.
Tonca, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
Ho, dist. Huambalpa.
TonccO) {Tonco maiz. Ay.) eat. Dpt Aja-
cucho, prov. Parinacochas, dist Pansa:
habt. 84.
Tanccobamba^ (llanura de maiz. Ay.) Ji
Dpt. Apurimac, prov. Andahuaylas, diit
Hiiancarama: habt. 120.
Tonconi, est. Dpt. Puno, prov. Chucoita,
dist. Desaguadero.
Tonehaea, aid. Dpt. prov. y dist. Taca*.
TonchillO, pbl. Dpt. Loreto, prov. Mop-
bamba, dist. Calzada: habt. 134.
Tonchimany aid. Dpt. Loreto, prov. y di^
Moyobamba.
Tonclllman 6 Bagazan, rio tribatari* d«l
Mayo 6 Moyobamba por la izqoierda, an-
tes de la ciudad de Moyobamba: es oa-
vegable.
TonicapilQnio, (corrupcion de Uinrer canal
6 guarguero, piiquio manautial de ag:Ba»
Ay. y Q.) est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Chivay.
Tong^taf chac. Dpt. Amazonas, pror. Ls-
ya, dist. Lamud: habt. 11.
Tongpobamba, hda. Dpt. Cozco, prov. Qni^
picanchi, dist. Oropesa.
Tonjf^layat hda. Dpt. y prov. Puno, dirt.
Tiquillaca: habt. 11.
Ton^rapej hda. Dpt. y prov. Lambajf-
TOPA
939
TORG
que, dist. Motupe: habt. 127: dista de
Lambayeqne 18 leg. (100 k.).
TDDgOS, (corrupoion de tonco, maiz. Ay.)
pbl. Dpi. Lima,prov. Chanoay, dist. Che-
crae: habt. 248.
ToNGOs, ohac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Mayoo.
ToNGOs, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Huaribamba: habt. 811.
TonOf {thunu pilar principal 6 el del medio
de una casa, etc. Q.; tunu la cepa de los
4rboles 6 plantas grandes; thunu sober-
vio, atrevido, mal mandado. Ay.) rio tri-
butario del Madre de Dios por la izquier-
da & los 12*' lat. y 78^ 45' long, aproxi-
mada, Dpt. Cuzco, prov. Paucartambo:
media legua antes de la boca del rio Pi-
nipini nace en la Cordillera de los Andes
a los 12*» 50' lat. y 73° long, aproximada,
cerca de las vertientes del Cosnipata.
Puede decirse que tanto el rio Tono co-
mo el Pinipini forman el Madre de Dios
mas bien que ser sub tributarios.
Tuiioayay aid. Dpt. Moquegua, dist. Ubi-
nas: habt. 822.
TonquiUy {tunquin dudar, estar dudoso;
cierto pajaro asi Uamado. Q.) tambo muy
inmediato d la confluencia del rio Aco-
huayllos con el Pulperia hacia el N., Dpt.
Ayacucho, prov. Huanta.
Tonqaini, (tunyuini yo dudo. Q.) lugar en
donde acaban los malos pasos que di£cul-
tan la navegacion del rio Urubamba d los
10* 20' lat. aproximada: d 887m.66 alt.:
dista de Echarate como 60 leguas y en
esta distancia hay un desnivel de 280m*
en el rio Urubamba.
Tonsallay aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Pilpichaea: habt. 76.
Tontaif^na^ (tuntu brinquitos, rebotes chi-
cos. Q.) aid. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Mamina.
TontOy hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
Tonoque, chac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
ch.iri, dist. Santa EulaHa.
TopO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatain-
bo, dist. Chiquian.
Topara^ {tttpa amolar, jimar, raepar; coaa
excelente, titulo de honor. Q.; tupa ca-
^a gruesa, camino real; medida, tomar
lamedida. Ay.) aid. Dpt. loa, prov. Chin-
cha, dist. Chincha Baja: habt. 198.
Topatopa, est. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro.
Toqaela, (tkuqui inquieto, travieso, buUi-
cioso. Q.) aid. Dpt. Tacna, prov. Tarata,
dist. Estique: habt. 86.
Toquepane, (debeser oorrupcion de thuquie-
cant soy inquieto 6 buUicioso. Q.) aid.
Dpt. Puno, prov. y dist. Huancane.
Toqoillas, aid. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Toracmayo, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paruro.
Torairca^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mobamba, dist. Sihuas.
Toral) hda. Dpt. prov. y dist. Arequipa.
Tollarani, chac. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
ToraUf {turo cuchiUo, embotado. Ay.: el
hermano 6 hermana; tkura nombre de un
vegetal; turu quedarse asido de alguna
cosa, estar desigual, lodo, barro, atollarse.
Q.) aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Huancarqui: habt. 87.
Toiapata, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Velille.
ToBAPATA, chac. Dpt. Ouxco, prov. y dist.
Urubamba.
Torarata china^ est. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
Torata, distrito de la provincia de Moque-
gua: habt. 8,694.
Torata, {thuritha tenerse en pi6, estar fir-
me; thuraatha afirmar, fortalecer algo.
Ay.) ciudad, capital de esjbe distrito, Dpt.
Moquegua, d 2,094m. alt.: habt. 1,391:
dista de Tacna 48 leg. (289 i k.); de Ta-
rucache 2 i (8 k.); de Moquegua 8 ^
(19 i k.): c^lebre en la historiapor la ba-
talla que se di6 d sus inmediaciones el
ano de 1828, entre las tropas espaiiolas
y las patriotas.
Torata, hda. Dpt. Moquegua, dist. Ubinas.
Toraya, {turaya quedarse asido en algo. Q.:
v^ase Tura) pbl. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya: habt. 1,088.
ToBAYA, chac. Dpt. Apurimac, prov. Oota-
bambas, dist. Haquira.
Torcca, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Pichihua.
TORI
940 —
TORO
Torca, chao. Dpt. Moquegna, dist. Puqaina.
Toroop, pbl. Dpt. Anoaohs, prov. Cajatam-
bo, dist. Tiollos.
Toreriai oerro mineral de plata en la Cordi-
llera que sirve de Hmite, entre las provin-
cias de Canas y la de Caylloma.
SANTO TORIBIOf BfiNAS de este nombbe.
Toriblo, SantOy minas de plata en el cerro
del Tingo, lado N., Dpt. Cajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc: ley 12 m.
ToBiBio, Santo, mina de plata, Dpt. Liber-
tad, prov. Huamachaco, dist. Santiago
de Chuco.
Toribio, Santo, cerro mineral en el distrito
de Macate, proT. Huaylas, Dpt. Ancachs.
ToRiBio, Santo, mina de carbon de piedra
en Sausiuran, Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yongay.
ToiUBio, Santo, mina de plata en San Pa-
blo, Dpt. Ancachs, prov. Hnaylas, dist.
Macate.
ToRiBio, Santo, mina de plata en Toribio,
Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist. Ma-
cate.
ToRiBio, Santo, mina de carbonato de cal
en Iscuhirca, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Huaras.
ToBiBio, Santo, mina de plata en el cerro
de Huayta-Pallanca, prov. Huaras, Dpt.
Ancachs.
ToBiBio, Santo, mina de plata y cobre, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Eecuay.
ToBiBio, Santo, mina de plata en Utcuyaco,
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Be-
cuay.
Toribio, Santo, mina de plata en Tinta,
Dpt. Ancachs, prov. Gajatambo, dist.
Ticllos: ley 20 m.
SANTO TORIBIO, pueblos, fundos, etc.
ToribiOf Santo^ pbl. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huayllacayan.
Toribio, Santo, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huayllacayan.
Toribio, Santo, hda. Dpt. Lambayeque,
prov. Chiclayo, dist. Sana: habt. 59.
Toribio, Santo, hda. Dpt. y prov. ^udnu-
co, dist. Chinchao.
Toi'itOy mina de plata, Dpt. Libertad» prov.
Huamachuco, dist. Mollepata, al N ii
Mollepata.
Tomo, hda. Dpt. Puno, prov. As&Dgvo.
dist. Putina: habt. 91.
Tomopata^ est. Dpt Puno, prov. Lampi,
dist. Pucard.
Torno de Queinbilca, mina de plata, Dpi
Libertad, prov. Huamachuco, dist San-
tiago de Chuco.
Toro. — Advebtencia: esta palabra ee rnn-
chas veces corrupcion de turo cachillo,
embotado. Ay.; tkura nombre de nn Tage-
tal: turu quedarse asido 6 colgado: lodo,
barro; atoUarse Q.
ToBo, aid. Dpt. Libertad, prov. Hnam-
chuco, dist. Mollepata: dista de Huttaa-
chuco 1 leg. (5 I k.).
ToBO, mina de plata, Dpt. Libertad, pror.
Huamachucho, dist. Mollepata, al N. d«
Mollepata.
TorOy veta de plata que pasa por la mini
de Pozos Ricos en el cerro mineral de Col-
quipocro, Dpt. Ancachs, prov. Huaylas.
dist. Pamparomas.
ToBO, mina de plata en Huancapeti, Dpi
Ancachs, prov. Huaras, dist. Recuay.
ToBo, mina de plata, situada en la cumlirB
de la Cordillera Negra, entre Recnaj y
Ayja en el cerro de Huancapeti, «i !•
provinoia de Huaras, Dpt Ancachi, i
4,858m. alt.
Toro, distrito de la provincia de la Union.
Dpt. Arequipa: habt. 1,248.
ToBO, pbl. capital del distrito de Toro, Dpt
Arequipa: habt. 454.
ToBO, aid. Dpt. Arequipa, prov. Islay. di^
Tambo: habt. 124.
ToBO, roca oerca de la otra llamada V'«c«,
por donde pasan los botes para Uegar al
muelle del puerto de Iquique y par esto es
peligroso.
Torobambay chac. Dpt. Ayacucho. pro^
La Mar, dist. San Miguel.
Torohnichana, despoblado. Dpi. Ayaeada.
prov. Lucauas: i 14 leg. (78 k.) de Ania
huaylas.
ToBOHuicHANA, hda. Dpt Ayacucho, prct-
Huamanga, dist Ayacucho.
Torohiilchana, hda. Dpt Apnrimac, p9v-
Andahuaylas^ dist. Pampaehiri.
TORE
941 —
T0T6
Toromanya^ chao. Dpt. Gnzco, prov. Chnn-
vivilcas, dist. Colqquemaroa.
ToroinocOf est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
TtroIuertOy hda. Dpt. Arequipa, prov.
Gastilla, dist. Uraca.
Toroqja, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Golosay.
Torontoy, hda. Dpt. Cuzco, prov. XJrubam-
ba, dist. Ollantaytambo: habt. 106.
Toropaquio, est. Dpt. Guzco, prov. Chnn-
vivilcas, dist. VeliUe.
Torosa, aid. Dpt. Areqnipa, prov. Castilla,
dist. Pampacolca.
Toros y la francH) hda. Dpt. Cajamaroa,
prov. y dist. Cajabamba.
Toroveray mina de plata, Dpt. Libertad,
prov. Huamachuco, dist. Mollepata: al N.
de Mollepata.
Toroy, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Pa-
mro: habt. 5.
Toroya, chaos. Dpt. Apurimac, prov. Gota-
bambas, dist. Haquira.
ToBOYA,hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Gabana.
Torre^ mina de oro, Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Parcoy: ley 2 m.
ToBBK, hda. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
TorrebamlMI 6 Sagrarh, rio y lavadero de
ore, Dpt. Puno, prov. Garabaya, intes
del rio Pullani.
Torre Blanca, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Gorgor,
Torre Blanca, hda. Dpt. Lima, prov. y dist.
Chaucay: habt. 188.
ForremoCGOy hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
rorrepampa, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
rorres^ mina de plata en el cerro de Cul-
quimaroa lado E., Dpt. Gajamarca, prov.
y dist. Hualgayoc : ley 24 m.
roBREB, hda. Dpt. Lambayeque, prov. Ghi-
clayo, dist. Picsi: habt. 28.
i'oBRES, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Oarhuas.
'oRRES, hda. Dpt. prov. y dist. lea.
tDrresmarca, chac. Dpt. Huancavelica,
prov. y dist. Castrovireyna : habt. 148.
orrlnef est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ga-
bana^
Tortorlmaylas, pbl. Dpt. Apurlmao, prov.
Gotabambas, dist. Tambobamba.
Tortojpi, islote i los 9« 21* 20" lat. y 80*
47' 44" long.
ToRTUGA, rocas muy inmediatas i la punta
de Goles.
Tortog^, oaleta inmediata & las rocas an-
teriores.
Tosteilf hda. Dpt. Gajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Santa Grnz : habt. 755, con
los de Saucepampa.
Tota^wUo, est. Dpt. Arequipa, prov. Gay-
Uoma, dist. Tisco.
Totata, aid. y hda. Dpt. y prov. Moquegna,
dist. Ubinas: habt. 81.
Totahnaylla^ hda. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Paruro: habt. 18.
TotOlU) distrito de la provincia de Ghacha-
poyas, Dpt. Amazonas: habt. 749
ToTOBA, (espadana, enea. Q.) pbl. capital de
este distrito de la provincia de Ghachapo-
yas, Dpt. Amazonas : habt. 749.
ToTORA, chac. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist.
Pacaraos.
Totoniy hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho.
ToTORA, est. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Ghungui.
ToTORA, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luoa-
nas, dist. Laramate.
ToTORA, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Anta-
bamba, dist. Oropesa: habt. 482.
Totora, hda. Dpt. Guzco, prov. Paucartam-
bo, dist. Ghallabamba: habt. 25.
ToTORA, pbl. Dpt. Guzco, prov. Ghunvivil-
cas, dist. Livitaca : habt. 296,
ToTORA, aid. Dpt. Guzco, prov. Ganas, dil^t.
Goporaque: habt. 478.
ToTORA, est. Dpt. Cuzco, prov. Ganas, dist.
Yanaoca.
ToTORA, aid. y est. Dpt. Guzco, prov. Paru-
ro, dist. Gcapi : habt. 50.
ToTORA, hda. Dpt. Guzco, prov. Paruro, dist.
Huanoqnite: habt. 95.
ToTORA, aid. Dpt. Puno, prov. Sfindia, dist.
Sina: est4 rodeada de muchas chacras
pequenas.
Totora^ est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Ghivay.
ToTORA, chac. Dpt. Arequipa, prov. Gayllo-
ma, dist. Lari«
TOTO
— 942
TOTO
ToTORA, hda. Dpt. Tacna, prov. Tarata,
dist. Candarave : dist. de Tacna 88 leg.
(211 i k.).
Totoraba, ohac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
Totorabambaf aid. y hda. Dpt. Ayacucho,
prov. Huamanga, dist. Socosvinchos :
habt. 28: dista de Ayacucho 12 leg.
(67 k.).
Totorabaraf chac. Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco.
Totoraca^ aid. Dpt. Puno, prov. Ghucuito,
dist. Pisacoma: habt. 808.
TotorahuaycO) est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Haquira.
Totorahui, est. Dpt. Puuo, prov. As^garo,
dist. San Antonio.
Totorahui, est. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Locumba.
TotorahuitO^ est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Ayaviri.
Totoraly aid. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Chalaoo : habt. 54.
ToTOBAL, chac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Bnldibuyo.
ToTOBAL, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Eestaaracion.
ToTOBAL, hda. Dpt. prov. y dist. Huancave-
lica: habt. 86.
ToTOBAL, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. San Ger6nimo : habt. 800.
ToTOBAL, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Yelille.
ToTOBAL, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Andaray.
Totoraiii, est. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Cotabambas.
ToTOBANi, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Paucartambo : habt. 78.
ToTOBANi, (Hercca) aid. Dpt. Cuzco, prov.
Cauchis, dist. Sicuani: habt. 72.
Totorani) chac. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ollachea.
ToTOBANi, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucara.
ToTOBANi, est. Dpt. Funo, prov. Carabaya,
dist. C(jrani.
ToTORANi, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
ToTOBANi, aid. y hda. Dpt. Puno, prov.
Lampa, dist. Orurillo.
ToTOBANi, hda. Dpt. Puno, prov. Lua^a,
dist. Cabanilla.
ToTOBAM, hda. Dpt. y prov. Pmio, ^
Paucarcolla : habt. 59.
ToTOBANi, hda. Dpt. prov. y dist. Prnw:
habt. 20.
ToTOBANi, aid. Dpt. y prov. Puuo, iisX. ico-
ra: habt. 60.
ToTOBANi, ohac. Dpt. Puno, ]^ov. Asingi-
ro, dist. San Anton.
Totoraooeo, est. Dpt. Puno, prov. Lampa.
dist. Pucard.
Totorapampa, aid. Dpt. prov. y dist. Hbib-
cavelica: habt. 77.
ToTOBAPAMPA, ost. Dpt. ApttTimac, proT. Co-
tabambas, dist. Ghuquibambilla.
Totorapampa, hda. Dpt. Cuzco, prov. ydJsL
Aoomayo.
Totorapata, est. Dpt. Ayacucho, prov. Hni-
manga, dist. SocosvinchoB : habt. M
TotoraquitO) hda. Dpi. Puno, pro?. Lam-
pa, dist. Ayaviri : habt. 8.
ly^toras, pastos, Dpt. Piura, prov. y difit.
Ayabaoa.
ToTOBAs, hda. Dpt. y prov. I^mbayaqne.
dist. Salas : habt. 98.
Totorata, est. Dpt. Puno. prov. Asingaw,
dist. Arapa.
Totoraurayniiifl, pbl. Dpt. Apurimac, jw'.
Aymaraes, dist. ChaUhaanca: habt 87.
Totorayoc, chac. Dpt. Apurimac, pro?. Co-
tabambas, dist. Mara.
Totorcanif hda. Dpt. Cuzco, prov. Caaa.
dist. Layo.
Totorhnaylas, pbl. Dpt. Apurimac, prc».
Cotabambas, dist. Tambobamha: W*.
1,814, con las haciendas.
Totorilla) despoblado, Dpt.
prov. Castrovireyna, dist. Pilpichaci: *»•
ta de Ayacucho 26 leg. (139 i k.); ^ K-
pichaca 2 (11 k.).
ToTOBiLLA, hda. Dpt. Ayacucho, pcov. Bur
manga, dist. Tambillo.
Totoromaf est. Dpt. Puno, prov. Chacate*
dist. Desaguadero.
ToTOBOMA, aid. Dpt. Puno, prov.
dist. Zepita: habt. 541.
Totos, distrito de la provincoa de
Dpt. Ayacucho. Mucfaoa conaidanB f^
distrito oomo uno solo oon Paras, y la ^
nominan Totos y Paras: habt. 1,600.
'ftlAiJ
-94^
TRAP
ToTOS,pbl. capital de este distrlto de la
provincia de Cangallo, Dpt. Ayacucho :
habt. 600.
ToTOs, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Cangallo,
dist. Chuschi : habt. 60.
lV)tOStira, hda. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Potoni.
Totnlla, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. VeliUe.
Toucrochaca, est. Dpt. Puno, prov. Cara-
baya, dist. Ayapata.
Tontonelf rio tributario del Maranon por
la izquierda, en la provincia de Bongari,
Dpt. Amazonas.
Toyas, aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta: habt. 251; con los de Quiu-
capa.
Toyllahavire, chac. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
Toyoc, chac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huachos.
Tragadero, socabon 6 ttinel natural a los
4,279 alt.; por este socabon pasa el rio de
Canete. Estd al N. N. E. de la laguna de
Paucarcolla y a poca distaucia de las al-
turas de MuUucocha de donde baja el rio.
Tmma, chac Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huancaspata.
Tranipa, est. Dpt. Huancavelica, prov. y
dist. Castrovireyna.
Trampa, aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Pocsi : habt. 92.
Traniblsat rio tributario del Santiago, por
la derecha, Dpt. Amazonas, prov. Bon-
gard.
Fraiiasaf no tributario del Santiago, por la
derecha, Dpt. Amazonas, prov. Bongara.
rranca, hda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Jesus : habt. 116.
['ranca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
baiuba, dist. Quiches.
Branca, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Araguay.
*RANCA, chac. Dpt. HuancaveUca, prov.
Castrovireyna, dist. Pilpichaca.
ranea, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Socosvinchos.
RANOAy chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
n.as, dist. Laramate.
BLANOAj pbl. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist, Tambo: d 4 leg. (22 k.) de Tambo.
TranCd) mina de plata, Dpt. Apurlmad^
pi'ov. Andahuaylas, dist. Huancarama:
ley de 40 d 50 marcos.
Tranca, aid. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. Huancarama: d 2 leg. (11 k.)
de Huancarama.
Tranca, aventadero de oro, Dpt. Puno, prov.
S^ndia, dist. Phara.
Trnncapata, chac. Dpt. Apurimac, prov.
jCotabambas, dist. Huayliati.
Tmneaiiata, aid. y hda. Dpt. Apurimac,
prov. Abancay, dist. Carahuasi: habt. 96.
Traiiqaihiia, chac Dpt. Cuzco, prov. Aban-
cay, dist. Sirca.
Trapiche^ aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo
Amazonas, dist. Nauta.
Trapiche, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Ca-
jatambo, dist. Condebamba.
Trapiche, hda. de cafia, Dpt. Libertad, prov.
y dist. Chepen.
Trapichb, hda.de caua, Dpt. Libortad, prov.
y dist. Trujillo.
Trapiche, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Santa.
Trapiche, chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Moro.
Trapiehe^ hda. de cafia, Dpt. y prov. Lima,
dist. Ate: habt. 88.
Trapiche, hda. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Arahuav.
Trapiche, hda. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga: habt. 228, con los de
Macas.
Trapiehe, hda. de caua y de vifia, Dpt. y
prov. lea, dist. San Juan Bautista: d 4
leg. (25 k.) de lea; produce al ano 1,200
quintales de aguardiente.
Trapiche^ hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos: habt. 9: dista
de Ayacucho 6 leg. (88 ik.).
Trapiche, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Cabana.
Trapiche, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Trapiche, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Laramate.
Trapiche, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Puquio.
Trapiche) hda. Dpt. Apurimac, prov. Aban-
cay, dist. Curaliuasi: habt. 82,
tRES
— 944 —
TRES
ttiiAPicHE, hda. Dpt. Apnrimac, prov. Cota-
tabambas, dist. Hnajllati.
Trapiclie, hda. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Checcacupi: habt. 7.
^RAFicHE, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Sicuani: habt. 148.
Trapielie, eat. Dpt. y prov. Puno, dist.
Accra.
Trapiche, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. OUachea.
Trapiche, chac. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ajoyani.
Trapiche, lavadero de ore, Dpt. Puno, prov.
S^india, dist. Quiaca.
Trapiche, hda. Dpt. Puno, prov. Sindia,
dist. Sina: habt. 187: tiene varies fundos
& BUS alrrededores.
Trapiche, hda. Dpt. Cuzco, prov. Lampa,
dist. OruriUo.
Trapiche^ chac. Dpt. y prov. Arequipa,
dist. Yura.
Trapiche, aid. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
Ua, dist. Aplao: habt. 6.
Trapicbe^ hda. Dpt. prov. y dist. Moque-
gua: a l,250ni. alt.: dist. i leg. (8 k.) de
Moquegua.
Trapicliepampa, chac. Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Huaylas.
Trapiches,ald. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. San Gregorio: habt. 820.
Trapiche de la Trinidad, aid. Dpt. Liber-
tad, prov. y dist. Trujillo: habt. 144.
Trapiche Tiejo^ hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Contumaza, dist. Cascas.
Trapiche viejo, chac. Dpt. Ancachs, prov.
y dist. Santa.
Trapiche viejo, hda. Dpt. y prov. Lima,
dist. Ate.
Ttapichr viejo, aid. y hda. Dpt. y prov. loa,
dist. Molinos: habt. 120.
TrapichillO) chac. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. La Peoa.
Tbapichillo, hda. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Yamon: habt. 59.
Trapicbeyacilf chac. Dpt. Loreto, prov.
Mollebamba, dist. Bioja: habt. 100.
Trapichtto, hda. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Trujillo: & 1 leg. (5 ( k.) de Trujillo.
Tres aminos, mina de plata en Pomahuain,
Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist.
Andajes: su direccion S. 249^: inclina-
cion vertical: ancho lni-20 y delaTctiSi
0m.l5: lev 876 m.
Tres amigos, mina de plata, Dpt. Hninuco,
prov. Dos de Mayo, dist. HuallaneA.
Tres cmces^ cerro mineral de plata en d
Dpt. de Ancachs, prov. Huaylas, dist.
Macate.
Tres cruces, aid. Dpt. Lima, prov. Caiiete,
dist. Lunahnand.
Tres cruces, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Andahuaylas, dist. Ocobamba.
Tres cruces, pascana entre Challabambt
y San Nazario en la cumbre del cerro de
Cusilluyoc, Dpt. Cuzco, prov. Pancir-
tambo a los 18*» 10' 45" lat. y 74« W"
48" long. & 8,678m. alt.: temperatura 11*
6' & las 12 h. m. (ehinio). Segun Gohnng.
la cumbre est^ & 8,820ni. y el plan en d
vado de Cosijipata a 1,524™. siendo U
temperatura de 17*" 70* A las 11 h. a. m.
(Junio), pero varia mucho hasta bajarie
cero durante la nochc. De este Ingar »
v6 gran parte del valle de Paucattambo
como un panorama: dice Raymondi mo
hay palabras para describir el subbme
paisaje que se prcsenta al viajero en este
Ingar, viendo a sus pies una serie de e-
calonados cerros que van gradnalmente
disminnyendo de elevacion hastaperder*
se en una inmensa 6 ilimitada Ilanura n-
bierta de bosques que se conf unden t b
lejos en el horizon te.
Tres hermaiiaS) rocas muy inmeditas a la
Punta de Coles.
Tres lajrunas, laguna i la derecfaa del ti»
Pastaza, en el cual descargan sua agtti
al Sur de Andoas.
Tres Marias, islotes situados al N. del ca-
nal 6 boqueron de San Gallan; estan en-
filades casi de N. a S. V este ultimo dista
como tres millas de la punta de Paracai.
Trxs Marias, salitrera en el CaDtondeHiah
ra, dist. Iquique, Dpt. Tarapaca: data
del puerto 11 leg. (61 k.).
Tres SallnaSf aid. Dpt. Piura, prov. Am-
baca, dist. Huamcabamba: £ 7 leg. (39 L)
de Huancabamba.
Tres tomaSy hda. de caua, Dpt. prov. j £e^
Lambayeque.
Tres vados, est. Dpt. Cuzco, pruv. Ckia-
vivilcas, dist. YeliUe.
TRIN
— 945 —
TRUJ
Trifon SaUy rio tributario del San Gaban.
Eq el pnnto de sn confluencia ^ste lleva
rumbodeO. alE. yell.*» deS.O. AN. E.
Trigobambll) hda. Dpt. Huancavelica. prov.
Angaraes, dist. Acobaraba: habt. 12.
Trifropanipa, aid. Dpt. Piura, prov. Aya-
baca, dist. Chalaco: babt. 100.
Trigopampa, aid. Dpt. Piura, prov. Huan-
cabamba, dist. Huarmaca: babt. 184.
TrifCOpailipa, aid. Dpt. Cajamarca, prov.
Jaen, dist. San Felipe.
Trigopampa, cbacs. Dpt. Libertad, prov. y
y dist. Otusco.
Trigopampa, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Yungar.
Trigopampa, bda. Dpt. Ayacuclio, prov.
Huamanga, dist. Santiago.
TRIXIDID, mixas de este nombre.
Trinidad, mina de plata en el cerro de
Huacchara, Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pallasca.
Trinidad, mina de cobre y plomo al N. del
pueblo de Llamellin, Dpt. Ancachs, prov.
Huari, dist. Llamellin: ley 76 & 80 m.
Trinidad, mina de plata en Yanacocha, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. ('Otaparaco.
Trinidad^ mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. y dist. Huari: ley 75 & 125 m.
Tbinidad, mina de plata en Chaca, Dpt.
Ancachs, prov. y dist. Cajatambo: ley
70 m.
Triuidad 6 de los italiaiios, mina de plata
en Pumahuain, Dpt. Ancachs prov. Gaja-
tambo. dist. Andajes.
Trinidad* mioa de plata al N. 0. del pue-
llo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli.
Trikidad, hda. mineral en la quebrada de
Pacayacu, Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
Trikidad, mina de plata al 0. del pueblo de
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli: ley 30 m.
Trinidad, cerro con vetas de cinabrio 4 leg.
al S. de la mina de Santa Barbara, Dpt.
prov. y dist. Huancavelica.
Trinidad, mina de plata en el mineral de
Niiiobamba, Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga.
Frinidady salitrera en el Canton de Pam-
pa ]Segra, dist. Pisagua, Dpt. Tarapac^:
en 1872 produjo 54,000 quintales; en
1873—160,000: dista 8 leg. (44 i k.) del
puerto y 2 millas (8 i k.) de la hnea fer-
rea.
Trinidad, sahtrera en el Canton de Pampa
Negra, dist. Iquique, Dpt. Tarapacil: en
1872 produjo 4,000 quintales, en 1873—
12,009: diHta 8 leg. (44 i k.) del puert® y
2 millas (3 k.) de la linea ferrea.
TRINIDAD, PUEBLOS Y FT7ND0S.
Trinidad) distrito ^e la provincia de Con-
tumaza, Dpt. Cajamarca: habt. 1,896
Trinidad, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Con tumaza, Dpt. Cajamar-
ca: habt. 718.
Trinidadt hda. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Trujillo.
Triiiidady hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
TriunfOy cascada en la izquierda del rio
Palcasu poco arriba de su confluencia con
el Mayro: tes un gran arroyo que vA res-
balando sobre un piano inclinado: como
cien metros dntes de su desembocadura en
el Palcasu, en el cauce del arroyo forma
una taza llena de agua cristalina: esta
agua sale derramandose y formando otra
pintoresca cascada hasta el rio.»
Triste^ riachuelo tributario del Yaviri por
la derecha, d 179 millas (332 i k.) arriba
de la confluencia del Paysandu. De este
rio al punto en que se go1oc6 el marco
que sirve de limite con el Brasil hay 5
millas mas l,132ni. arriba.
Troc^hef aid. y hda. Dpt. Libertad, prov.
Trujillo, dist. Ascope: habt. 178: dista de
Ascope J leg. (1 \ k.).
Trojahaasif hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. San Ger6nimo.
Tronipoiif chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua*
ras, dist. Maroa.
TronadeiHt aid. Dpt. j prov. Piura, dist.
Sechura: habt. 288.
TroMras, hda. Dpt. Piura, prov. Huanca«
bamba, dist. Sondor: habt. 55: dista do
Huancabamba: 1 leg. (5 ^ k.).
Traacca^ hda. Dpt. Cozco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Santo Tomas.
TnyillaiUlf asi se llama la boca de la en-
trada a la bahia de la independencia, eu«
IW
TRUJ
946
TRUJ
tre la extremidad del cerro de Carretaa y
la isla de las Viejas, no Wjos de Pisco.
Trojillo, provincia del Departamento de la
Libertad. Confina por el N. con la pro-
vincia de Pacasmayo ; por el S. con la de
Santa, del Departamento de Ancachs, de
la cual la sopara el rio de este nombre ;
por el E. con la de Otusco; y por 0. con
el Pacifico. La antigua ciudad de Truji-
Uo es capital de la provincia. Consta de
los sigoientes
DISTRIf OS :
Habt.
Ascope 4146
Chicama 1,408
CLocope 1,266
Hnanchaco 1,848
Magdalena de Cao 671
Moche 1,144
Payjan 8,686
• Santiago de Cao 1,778
Simbal 1,240
Trujillo 7,814
Virii 2,808
Total habt 26,788
Estii compreudida, mas 6 m^nes, entre
los T" S' y 8^ 68' lat. y los 80* 36' y 8V
60' long, formando una superficie como
de 413 loguas, que comparada con su
pobliicion, resulta casi con 65 habitantes
por cada legua cuadrada.
Tiene tres valles muy f^rtUes d saber :
Vird, Chimu y Chicama: este tiltimo es
riquisimo en sus producfcos de agricultu-
ra, cuyo principal cultivo es la cana de
aziicar, segun piiede verse en la descrip-
cion de las haciendas que perteuecen d
ese valle: tambien es rica en mineral es,
de plata y carbon de piedra, aunque es-
tos no se explotan todavia.
Los rios de Chicama, Moche, Virii y
Santa la fertilizan, de suerte que aunque
de costa es una de las provincias mas po.
bladas de haciendas y chacras.
El ferrocarril que parte del puerto de
Salaverry y pasa por Trujillo, Chicama,
Ascope y Chocope, facilita la exportacion
de los productos de epos fimdos.
Un Sub-Prefecto estd encargado del
xnando politico de la provincia: un Juez
de 1.* Listaucia administra jasticuu E&
lo eclesidstico estd divididaenlosngoies-
tes
Trujillo..,.
Simbal.
Virti.
Chicama.
Mansiche.
GURATOS :
iSagrario.
San Sebastian.
Santiago de Cao.
Magdalena deCaa
Chocope.
Payjan.
Facald.
Ademds de los establecimientoa deini*
truccion publica, considerados como D»-
partamen tales, y que constan en d «r*
tfculo Libertad, Departamento, haj:
16 Esouelas para hombres S. 9,600
12
■ mugercs • 7,200
Total sueldos S. 16,800
Las contribuciones de la provincia pro-
ducen al aiio la cantidad de 5,773 soles,
por los siguientes ramos:
Contribucion Urbana S. 928
» Riistica 4.4€0
t Industrial » l^
» Eclesiastica • ^
Total S. 5,778
TaujiLLO, distrito de la proviucia de este
nombre, Dpt. Libertad: habt. 7,8U.
Trujillo, ciudad, capital del Depar:ame3-
to de la Libertad y de la provincia y ^8-
trito de Trujillo: situada alosS^'GT
lat. y 81^ 26' 37" loug.: a 63^. aU. Esta
hermosa aunque pequeua ciudaJ. de figi-
ra oval 6 eliptica y amurjLllada, fae fan-
dada en 1535 por el conquistador Fran-
cisco Pizarro, quien lo dio este nomln
en recuerdo de su pais natal. Sn lai^es
de cerca de 1,610 varas ysuanchoie
1,355 varas. Las calles estan ccrtadas m
ingulos rectos; tieaen de 12 a IS tans
de ancho. La construccion de las caiii
es de adobe y los techos de madoa cob
una torta de barro endurecido. La plaia
es cuadrada. En ninguna ciudad dd W
hay mayor numero de casas Iqjojanie^?
construidas ; parece que sus vecinoa t^
sieran rivalizar en esto, contribnyGiic »
hermosear la ciudad*
TUAN
947 —
TUCO
Como los edificios se construyen, su-
poniendo que las lluvias no son jamds
faertes, sncedi6 en los auos de 1701, 1720,
1728, que caycron espantosos aguaceros
nunca esperados ni vistos en aquel lugar
que caasaron graves danos.
En 14 de Febrero de 1816, en 6 de Fe-
brerode 1725 y 2 de Setiembre -de 1759,
ban habido terremotos asoladores de cn-
yos estragos aun se ballan vestigios.
El viento reinante es el Sur y rara vez
sopla el Norte.
La muralla de Trujillo se construy6 en
el ano de 1686, siendo esta ciudad la
unica que tiene este intitil adorno, paes
las de Lima se ban destruido.
CoNVENTos DE BELiGiosos — Hay cinco,
a saber: el de San Francisco y Santo Do-
mingo, fundados en tiempo de Francisco
Pizarro ; el de NuestraSenora de la Mer-
ced; el de San Agustin, fundado en 25 de
Ocutubre de 1558 y el de la Religion Hos-
pitalaria, de 1680: todos estos ban sido
supresos.
MoNASTftBio DE MONJAS. — Son dos, i Sa-
ber: el de Santa Clara, y el do las Carme-
litas descalzas de Santa Teresa.
Como Capital del Departamento y Se-
de Episcopal, residen en ella el Prefec-
to, el Obispo, la Corte Superior de Jus-
ticia, Caja Fiscal y los empleados y ofici-
nas Departamentales y los de Provincia.
Hay una estacion telegrdfica en rela-
cion con todas lasde la Bepublica: una ad-
ministracion principal de Correos: babt.
6,467; dista de Lima 118 leg. (621 J k.);
de Moche 2 (Ilk.).
na, (tkua, gargajear, toser, espectorar Ay.)
aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Parinacochas,
dist. Colta.
lausOy isla en el rio Huallaga, Dpt. Lore-
to, prov. Huallaga, dist. Tarapoto: babt.
80.
laJy aid. Dpt. prov. y dist. Gajamarca:
[labt. -247.
allqai, est. Dpt. Arequipa, prov. Casti-
la, dist. Pampacolca.
uia, chac. Dpt. Puno, prov. y dist. Sdn-
lia.
LNA, chac. Dpt. Arequipa. prov. Con4e-
ayos, dist. Cbuquibamba,
Taanatayo, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Lari.
Taasin, cbac. Dpt. Anoacbs, prov. Caja-
tambo, dist. Huancapon.
TubO) aid. Dpt. y prov. Cajamarca, dist.
Cbetilla: babt. 463.
TucaCf cbac. Dpt. Cajamarca, prov. Contu-
maza, dist. Guzmango.
TncaleSi tribu de salvajes A la izquierda del
Maranon y al E. del Pastaza.
Tucaque, est. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
dist. Frias.
Tueaqnis, bda. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Niepos.
Tacarami, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ambar.
Tacasey isla en el lago Titicaca, Dpt. Puno,
prov. Huancane, dist. Conima.
TucaapO) bda. Dpt. Cuzco, prov. Urubam-
ba, dist. Ollantaytambo.
Taocamarcaf est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Calca: babt. 96.
Tacker, puerto en el rio Picbis & los !()•
22' 66" lat. y IT 48' 20" long. Es el
punto mas alto basta donde el Picbis es
navegable: entre este puerto y la boca del
Picbis la corriente es de 2 J miUas por
bora: est* d 218m.86 alt.: la variacion
magn^tica de la aguja es de 9** T 80" al
E.: dista de Iquitos por el rio 1,061 mi-
lias.
Tacle, bda. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Colca: babt. 136.
TacUacnrif pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba.
Taco, {tticu bacerse, ser, acabar; tuccuhuho
Q.; ttuco dspero al tacto Ay.) bda. Dpt.
Cajamarca, prov. Hualgayoc, dist. Bam-
bamarca: babt. 403, con los de Cbala y
Huangamarca.
Tuco, mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamacbuco, dist. Santiago de Cbuco, al
E. de Santiago de Cbuco: ley 24 m.
Tuco, cerro mineral de plata en el distrito
de Aquia, prov. Cajatambo.
Tuco, chac. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Acobamba.
Tuco, est. I^t. Ayacucbo, prov. Cangallo,
dist. Chuscbi.
Tooonase) est. Dpt. y prov. Puno» dist.
Coata.
TUCT
— 948 —
TUCU
TncrabaDlbai aid. y est. Dpt. Apnrimac,
prov. Cotabambas, dist. Tambobamba.
Tucraf aid. Dpi. Arequipa, prov. Caatilla,
dist. Pampacolca.
Tliesa, (tucsi punsar, lierir. Q.) lida. Dpt.
Cuzco, prov. Canas, dist. Langui.
TucsA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist
Tinta: habt. 66.
Tnosaccoebfl) est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nunoa.
TDCsalmata^ est. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Desaguadero.
TncsapnqniOy est. Dpt. Puno, prov. Asan-
garo, dist. Asillo.
TucSflVira, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Chucuito.
Tuc^ili, (punzon, pinzas 6 cualquiera otra
ocsa que pueda punsar. Q.) aid. y hda. Dpt*
Ayacucho,prov.y dist. Cangallo: habt. 76.
Tucson, hda. Dpt. Puno, prov. AsAngaro,
dist. Putina: habt. 100,
Tucsalinma, (cabeza herida. Q.) est. Dpt.
y prov. Puno, dist. Acora.
Tacsnnra, pico en las faldas de la Cordille-
ra al E. del volcan Puchultisa.
Tneta, (v^ase el significado en la palabra
tocto) aid. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
llo, dist. Canaria.
Tucto, aid. y hda. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. YauH: d 4,488m. alt.: habt. 26.
TncTo 6 Antorganga, portachuelo 6 paso de
la Cordillera de Tarma d 4,855m. alt.
TucTo, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Becuay: habt. 407, oon los de Can-
ta y Panapata.
Hietobamba) aid. Dpt. Anoachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Tnctncanelia, chac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Huamantanga.
Tuetacoebaf lagunita en la oumbre de la
Cordil]erad4,825m. alt.: deestalagunana-
ce unos de los brazos que forman el
rio Lurin, Dpt. Lima.
TtcTucocHA, hda. mineral y tambien una
laguna que esta & su inmediacion, Dpt.
Lima, prov. Huarochiri, dist. San Mateo
a 4,428m.80 alt.
Toctumalf chao. Dpt. y prov. Lambaye-
que, dist. Motupe.
Tactapampa, ohao, Dpt. Anoaobs, prov. y
dist. Huaylas,
Tuctapillin, chac. Dpt. AncacliB, pnrr.
Santa, dist. Casma.
Tucahnaetl) (tMcwhacerse, ser, consmmrM,
acabarse; tuccu bubo Q. ; toco venUni
tronera. Ay.) est. Dpt. Ancachs, pror.
Huaras, dist. Becuay.
TucuHUAiN, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Huaylas.
Tucnlinaiiea, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Casma.
TnouhnayoOy hda. Dpt. Ayacucho, pro?.
Huamanga, dist. Santiago: habt. 21.
TliCiihnilIca, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huauta.
Tiicachnillca, aid. Dpt. Ayacucho, prov.
La Mar, dist. Tambo.
Tueiil, pbl. Dpt. Lima, prov. Chancay,
dist. Checras.
Tnenlen, est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo.
Tncnnia, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Ti-
yacaja, dist. Pampas: habt. 110.
Tucnnie, (Antes Tuqueme y Tucmi). pbl
Dpt. y prov. Lambayeque, dist. Mucha-
mi: habt. 572: dista de Lambayeqae 6
leg. (38 i k.).
TaCUllChOf v6ase Purwicho, Dpt. Areqaipt.
Tucnni, hda. Dpt. y prov. Puno, dist Sm
Antonio.
Tncupampat chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Huayllacayan.
Tacapilla 6 Diumdes, (v^ase el significido
de tucu y de palla), quebrada que desem-
boca en la costa 4 los 22* 32' lat, Es d
limite fijado entre las provincias de Aticv
y TarapaoA desde 1768, en cuya 6poc» »
hizo la demarcacion de dichas proYinci»&.
TucupiLLA, pbl. en la quebrada de este noo-
bre, perteueciente al curato de HuaU-
condo de la provincia de Tarapaci. H<y
jao existe este pueblo; pero es fnera de d«-
da que el Perti tiene dereoho a este liig«
como hmite Sur.
Tucnpance, chac. Dpt. Jmiin, prov. Tir-
ma, dist. Acobamba.
Tttcaracra, aid. Dpt. Apnrimac, prov. y
dist. Andahuaylas: habt. 60.
Tacnri 6 Tuaiti, aid. Dpt- Cajamam.
prov. y dist. Cajabamba.
Tucoyachi, pbl. Dpt. Caasoo, prov. Psnsro,
dist* Ccapi: habt. 112.
TULU
— 949 —
TUMA
Tucuypayoc, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Indepenilencia.
TacnyqaC) bda. Dpt. y prov. Tacna, dist.
Pachia.
Tucharagra 9 chac. Dpt. Libertad, prov.
Fataz, dist. Huanoaspata.
Tuche, bda. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Cbongos.
Tncliira^est. Dpt. y prov. Puno, dist. Acora.
Tagayref cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. y
dist. Santa.
Taisque, cbac. Dpt. Ayacucbo, prov. Lu-
canas, diet. Laramate.
Tujulayy desfiladero 6 cnesta en la provin-
cia de Moquegua, camino de Torata.
Tula 9 est. Dpt. Lima, prov. Huarocbiri,
dist. Casta.
Talajaja, est. Dpt. Lima. prov. y dist. Can-
ta: babt. 2.
Tulacayan, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Tolape, bda. de cana, Dpt. Libeiiad, prov.
TrujiUo, dist. Ascope: babt. 175: dista
Ascope i leg. (8 k.); de Malabrigo 8
(44 i k.): produce como 80,000 quintales
de aziicar al aiio.
Tlilba, mina de plata y cobre al S. del pue-
blo de Uco, Dpt. Ancacbs, prov. Huari,
dist. Uco: ley 25 d 50 m.
Tulca^ cbac. Dpt. Lima, prov Yauyos, diet.
Pampas.
Tulic, bda. y aid. Dpt. Amazonas, prov.
Liuya, dist. Pisuquia: babt. 194.
Tuliniaya, cerro cerca de Torata, Dpt. Mo-
qnegua.
Tullpe, bda. de cana, Dpt. Lambayeque,
prov. Cbiclayo, dist. Picsi.
Talmaily bda. Dpt. Piura, prov. Ayabaca, I
dist. Cumbicus.
Tnlpajy {txdljni granza del maiz. Q.) pbl.
Dpt. Lima, prov. Cbancay, dist. Cbecras:
habt. 74.
Fnlpo^ aid. y bda. Dpt. Libertad, prov. Hua-
znaohuco, dist. Mollepata: babt. 514: dis-
ta de Huamacbnco 12 leg. (67 k.).
roItliB. aid. Dpt. y prov. Huancavelioa,
dist. Moya: babt. 272.
rnlltllllief est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
cliiri, dist. Cas^ta.
\lIlIIlia7O9 {tuUii flaco, mayo rio. Q.) rio,
tmo de los que forman el Peren^; confluye
con el Cbancbamayo, despues del Ocsa-
bamba, en el valle[de Cbancbamayo d 10
leg. (55 \ k.) de Palca. En esta conflueii-
cia estd situado el fuerte de San Ramon.
El Tulumayo es formado por los rios de
Comas, Ucbubamba, Morobamba y Vitoc.
Tulumayo, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Anta: babt. 66.
Tulusliey bda. Dpt. Piura, prov. Huanca-
bamba, dist. Sondor : babt. 88 : dista de
Huancabamba 2 leg. (11 k.).
Tulla, {tnllu flaco, bueso. Q.) mineral d&
plata, a 4 leg. (22 k.) al N. E. de Uco^
Dpt. Ancacbs, prov. Huari, dist. Uco.
TulIlHi^ bda. Dpt. Ancacbs, prov. Huay*
las, dist. Yungay: babt. 801.
TuLLPA, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. y dist*
Cangallo.
Tullpuna, cbac. Dpt. y prov. Cajamarca,
dist. Icbocan.
TuLLPUNA, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Cajamarquilla.
Tallncancar) (tuZZitflaco; concur c6ndor. Q.)
cerro mineral de plata en el distrito de
Reouay, prov. Huaras, Dpt. Ancacbs.
Tullarauoa^ quebrada 6 valle que compren^
de varias baciendas, Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco.
TuLLURAucA, miua de plata al 0. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli.
TuLLuBAUCA, San Antonio DE, bda. mine-
ral, Dpt. Jimin, prov. Tarma, dist. Yauli.
Tama, (rodear. Q.) est. Dpt. Ancacbs, prov.
Huari, dist. Cbacas.
TnmaCt Pbl» Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Cajatambo.
Tnmacayailf cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Huaras, dist. Marca.
Tnman, bda. de cana, Dpt. Lambayeqne^
prov. Cbiclayo, dist. Picsi : babt. 22.
Tamanqni) (puede ser[corrupcion de tuman-
chi avergonzar publicamente. Q.) aid. y
bda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen, dist.
Colasay.
TumapaqnlOi (manantial cercado. Q.) mi-
nas (2) de oro y plata al N.N. 0. del pue-
blo de Cbacas, Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ri, dist. Cbacas: ley 100 ^ 800 marcoa.
Timarani) aid. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ri, dist, Cbacas : babt. 527.
TUiMB
— 960 —
TUMB
Tnmaring^y aid. entre los rios do Anday-
mayo y Sihuas, Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Sihuas. En este lugar
existen las ruinas de un antiguo pueblo:
las paredes son de piedra y las puertas y
umbrales de algarrobo.
TamasaD) chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Niepos.
Tamauma, aid. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa.
TuiDbacueho, (tumpa achacar, levantar tes-
timonio: cm^/w rinoon. Q.) aid. Dpt. Ca-
jamarca, prov. y dist. Hualgayoc: habt.
888. La quebrada en que est^ la hacien-
da Ueva el mismo nombre.
Tumbaden, aid. y hda. Dpt. y prov. Caja-
marca, dist. San Pablo : habt. 550.
Tumbang^ai chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Carabayllo.
Tumbapatai aid. Dpt. Loreto, prov. Moyo-
bamba, dist. Bioja: habt. 61.
Tombascbacra, aid. Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Quequefia.
Tlimbes, provincia del Departamento de
Piura, creada por ley do 12 de Enero do
1871. Confina por el N. y por el E. con
la EeptibUca del Ecuador; por el S. con
la provincia de Pay ta ; y por el 0. con el
Paclfico. Su capital Tdmbes. Consta de
los sigoientos
DISTRITOS :
Habt.
Corrales 758
San Juan de la Virgen 4,043
Sarumilla 164
Tiimbes ,. 2,444
Total habt 4,207
Estii comprendida, mas 6 mdnos, entre
los 8* 21' y 5*» 25' lat. y los 82° 20* y 83°
89' long, formando una superficie como
de 412 leguas, que comparada con su po-
blacion, resulta con 10 habitantos por ca-
da legua cuadrada.
La parte Norte de la provincia, inme-
diata al rio Tdmbes es una montana es-
pesa ; el resto es un desierto de areualea
en cuyo centro estd. la cadena de los cer-
ros de la Brea 6 Amotape. En esto lugar
existe una fabrica de petroleo que se ex-
trae en gran cantidad.
Uu Sttb-Prefecto estd encargado del
mando politico de la provincia : an Joex
de 1.* Instancia administra Justicia. En
lo eclesidstico solo tiene el Curato de
Tumbes.
Hay 5 escuolas para hombres.. S. 3,000
4 » > mugeres... • 2,400
Total sueldos S. 5,400
El producto de las contribuciones da
esta provincia estan consideradas enk
de Pay ta, por no haberse practicado la
matrfcula.
TtraiBES, distrito de la provincia de T6in-
bes, Dpt. Piura: habt. 2,444.
Tumbes, (antiguamente Tt/t»/m), pbL capi-
tal de la provincia y distrito de Tumbes,
d los 8* 88' 10" lat.: c^lebre en la hisio-
ria por haber sido el primer puerto del
Peru en que desembarc6 Pizarro eon sm
intrepidos companeros, el afio de 1527:
habt. 2,244: dista de Amotape 50 leg.
(278 J k.); de Mancora 26 (189 i k.); d«
Piura 52 (289i k)-
TtMBES, (debe ser cormpcion de tumpa acha-
car, levantar testimonio; 6 de twmpu nom-
bre de un vegetal febrifugo. Q.) puerto
menor a los 8« 80' 50" lat. y 82» 48' 88"
long. La bahia en que est^ este puerto w
espaoiosa y su fondeadero seguro, con 5
6 6 brazas, a una milla de tierra.
El movimiento maritimo de este puer-
to, v^ase en las p&ginas 748, 750 j 753.
Dista por mar —
MilL niattcii.
De Guayaquil 95
» Payta 125
TtMBES, rio, desemboca en el puerto de es-
te nombre : nace en la Cordillera de Cbi-
lia en la Repiiblica del Ecuador, y su cor-
so, en lo general, es de E. a 0.: tiene
gran caudal de aguas y es navegable en
alguna distancia. Muchos creen, por ig-
norancia, que este rio es el limite entre d
Perd y el Ecuador, lo cual es false, oomo
se.puede ver en el artfculo PerUy pagina
690.
TtMBEs, chac. Dpt. Piura, prov. y dist
Tumbes.
Tnmbillaf distrito de la provincia de Bon-
gara, Dpt. Amazonas: habt. 652.
Tu^iBiLLA, pbL capital de date di;>tnto de
TUNA
961
TUNG
la provincia de Bongard, Dpt. Amazonas:
habt. 470.
Tnmilacai {tumi cnchillo de cobre de los
indios; laca v^ase el significado de esta
palabra, Q.) quebrada y aid. Dpt. Moque-
gua, dist. Torafca: habt. 827.
TuMiLACA, cerro inmediato d la ciudad de
Moqnegna, & 1,802m. alt.
Tamil, est. Dpt. Apnrimao, prov. Ayma-
raes, dist. Soraya.
Tampa* (achacar, levantar testimonio. Q.)
est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist.
dist. Yungay: habt. 792: d 2 leg. (11 k.)
al S. E. de Yungay.
Tampaeluicasi aid. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dibt. San Buenaventura.
Tompampa. aid. Dpt. Amazonas, prov.
Bongard, dist. TumbiJlas.
Tunipncy est. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist.
Surite: habt. 48.
Toiupachuea, est. Dpt. Lima, prov. y dist.
Canta: habt. 2.
TpmslincaycO) cerrito 6 morro en el Dpt.
de Ancachs, prov. Huaylas, dist. Yun-
gay, inmediato d la ciudad de Caras. Es
formado artificialmente con piedra, en una
^poca anterior d la de los incas. V^a-
se su descripcion en la palabra Caras,
ciudad.
TDiiiuslinayaea, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras.
Tuinuyo, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuiioa.
TuMUYo, est. Dpt. Puno, prov. Asdngaro,
dist. Muiiani.
TuMUYo, hda. Dpt. Puno, prov. y dist. Asdn-
garo: habt. 1.
Tuiia^ (tuma rodear, tuni caerse una cosa;
titnu pilar principal 6 del centro de un
ediiicio ect. Q.; tunu la cepa de una plan-
ta grande; ttuna las migajas Ay.; tuna la
fruta do una especie de captus 6 nopal;
tujia la piedra de moler que esta arriba;
Q.) hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Po-
mabamba.
Eiina, pbi. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. San Damian: habt. 429.
Puna, est. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Matucana.
Puna, chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Yau-
yos.
Tana* aid. Dpt. Tarapacd, dist. Chiapa.
Tonacc, hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Julcamarca.
Tanalf hda. Dpt. Piura, prov. Ayabaca,
Chalaco.
Tnnan, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
diflt. San Ger6nimo: habt. 712.
Tuuape, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Ca-
tacaos.
Tanas, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. Huan-
cabamba, dist. Huarmaca: habt. 160.
TanaSf hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Cayayuc.
Tunas, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. Oolosay.
Tunas, chac. Dpt. Cajamarca, prov. Chota,
dist. Tacabamba.
TnnaS) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
Tnnash, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Restauracion.
TuxASH, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Cotaparaco.
Tnnaspaiupa, aid. Dpt. Liber tad, prov.
Pataz, dist. Cajamarquilla.
TuNASPAMPA, hda. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Huacar.
TuNASPAMPA, hda. Dpt. Ayacucho, prov. La
Mar, dist. San Miguel.
Itmaspata, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
TuNASPATA, chac. Dpt. Puno, prov. y dist.
Sandia.
Tnncaybambay {tunqui dudar, estar dudo-
so: nombre de un pajaro parecido d la
lechuza y de plumas amarillas Q.) aid.
Dpt. Apurimac, prov. Andahuaylas, dist.
Huancaray: habt. 120.
Tnndal, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jaen,
dist. San Iguacio.
Tanes, chac. Dpt. Libortad, prov. Pataz,
dist. Cajamarquilla.
Tnng^a* (corrupcion de tunca 6 tunqin, me-
droso, cobarde, estar en duda, pajaro 11a-
mado tunquu Q.) aid. Dpt. y prov. lea, dist.
Nasca: habt. 78.
TuNOA, desierto al Sur del rio Nasca, hasta
cerca del rio de Acari.
Tang;asaca9 pbl. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Pampamarca : k la misma ori-
Ua de la laguna de Pampamarca, ei pa-
TUNT
— S52
tUPE
tria del cllebre indio Tapac- Amaru: habt.
428.
Tuilg^Oy chozas de Pescadores en la costa E.
de la babfa de la Independencia, Dpt. y
prov. lea.
Tnng^aa, aid. Dpt. Tarapacii, dist. Mamiua.
TunlmacDiUpi, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Gorgor.
TlinhuaUf chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
Tuiihunyaf est. Dpt; Cuzco, proV. Chunvi-
vilcas, dist. VeUUe.
TnilO, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Cauta.
Tunquif (medroso, encogido, cobarde tun-
qui pajaro asi llamado, estar dudoso. Q.)
hda. cocal, Dpt. y prov. Huannco, dist.
Santa Maria del Yalle.
TuNQUi, hda. cocal, Dpt. Puno, prov. y dist.
S^udia.
Tnnqnimayoy hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
veucion; dist. Occobamba: habt. 64.
TuNQUiMAYO, rio tributario del Esquilaya,
Dpt. Puno, prov. Carabaya.
TuNQuiMAYO, hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Tuiiquipay est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 211, con los de Sacuyo,
TuNQUiPA, est. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Yunguyo,
1\inquipapa, hda. cocal. Dpt. Puno, prov.
y dist. Sandia.
Tanquipata, hda. cocal, Dpt. Ptino, prov.
Carabaya, dist. Coasa.
Tunquirea) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Gorgor.
Taiiqaisipa, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora.
Tnnriyacc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
rn abambt^, dist. Piscobamba.
Tiinsa, laguna en la Cordillera dlos IV lat.
y 78^ 60' long, aproximada: es el orf-
gen del rio Pasamayo 6 Chancay, Dpt.
Lima.
Tunsi, aid. Dpt. Cuzco, prov. Acomayo,
dist. Pomacanchi: habt. 114.
TnnsuUai pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos, i 12 leg.
(70 k.) de Ayacucho.
TQBtahuasi, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Santa Bosa.
Tantato, hda. Dpt. Cuzco, prov. ChiniTi-
vilcas, dist. Livitaca.
Tuntama, aid. Dpt. Cuzco, prov. ChiuTi-
vilcas, dist. Velille.
antnnpf chac. Dpt. Libertad, pror. Pi-
taz, dist. Huayo.
Tauuhaaja, {thunu atrevido. sobcrrio, Ay.;
tunn pilar principal 6 que esti en el cen-
tro de un edificio. Q.) est. Dpt. y prov.
Puno, dist. Acora: habt. 112.
Tniiuhoiri, aid. Dpt. prov. y dist Puno:
habt. 440.
Taimpa, est. Dpt. Puno, prov. Carakpk
dist. Corani.
Tuiiya, cerro mineral de plata en el disl.
de Cajacay, prov. Cajatambo, Dpt An-
cachs.
TuNYA, hda. Dpt. Huanuco, prov. Dos 4b
Mayo, dist. Aguamiro.
Tnnyabainba, aid. Dpt. Apurimac, ptoT.
Andahuaylas, dist. Huaucarama: habt
210: dista de Huancarama 1 leg. (5 |k ).
TuSaliy aid. Dpt. Piura, prov. Ayabtct,
dist. Chalaco : habt. 100.
Tanat, hda. Dpt. y prov. Cajamarca, di«t
San Pablo : habt. 805.
Tuiiiiiapampa, chac. Dpt. Ancachs, pror.
Pomabamba, dist. Parobamba.
Tapala, {thupa cosa real, 6 bien trabi^i^
nombre de honor, como Seuor, etc.: i»-
pa amolar, raspar, bruuir. Q.) est. Dpt
Puno, prov. Chucuito, dist. Pisacooa.
TopasO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Ci^
tambo, dist. Chiquian.
Tapay, {tupay, raspadura, ttipac cosa itf*
plandiente. Q.) cerro mineral de pUta ea
el distrito de Becuay, pro f. Hoari, I)pt
Ancachs: una de las minas Uova el ma»
nombre.
TopayqniehO) chac. Dpt. Lima, proT.t
dist. Cauta.
Tapayracra, hda. mineral. Dpi. Jiuiin,prof .
y dist. Pasco.
Tnpey laguna en la prov. de Canta, D|i
Lima.
TuPE, rio tributario del Caiiete parkii-
quierda, pocas millas dLntes del Lbopi'
tambo.
Tnpe^ aid. Dpt. Lima, proT. Hoandoc,
dist. San Matee.
TuPE, pbl. Dpt. Lima, pror. Yaayos, t^
'ruRi
953 —
TIJSI*
tampas: 2,880m.60 dt.: habt. 1,140:
dista de Calahuasi 6 leg. (83 ^ k.).
HipeC) aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist.
San Marcos.
Topeily bda. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Pisuquia.
Tupicocha, (lagunaresplandeciente. Q.)pbl.
Dpt. Lima, prov. Huarocbiri, dist. San
Damian : & 8,821m. alt.: babt. 629: dista
2 i leg. (8 k.) al 0. de San Damian.
Tapilly cbac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
TupiN, {tupana piedra de amolar. Q.) aid. y
cbac. Dpt. Janin, prov. Tarma, dist. Aco-
bamba: babt, 121.
TupiN, cbac. Dpt. Ayacncbo, prov. y dist.
Huanta.
TupiN, bda. Dpt. Ciizco, prov. y dist. Paruro.
Tupilicha, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Cajatambo.
Tapiug^uilla, aid. y cbac. Dpt. Arequipa,
prov. Castilla, dist. Parapacolca.
Tupin-taiidacoclia) bda. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Paruro: babt. 7.
Tapsay cbac. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huacbos.
Tups A, cerro con vetas de cinabrio J de leg.
(1 i k.) al 0. de la mina de Santa Bar-
bara, Dpt. prov. y dist. Huancavelica.
TupsA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Cancbis, dist.
Tinta : babt. 82.
Taquinay {Uwuna yo acabo, 6 yo bago. Q.)
aid. y bda. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Pomata: babt. 282.
Tarba^ bda. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Acoria : habt. 45.
Tarca, cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas.
TxTRCA, aid. Dpt. Lima, prov. Huarocbiri,
dist. San Damian.
Tarcnpunaf cbac. Dpt. Jimin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
Taribuna^ rio tributario del Guranay, por
la izquierda.
Tnrilaya) aid. Dpt. Puno, prov. y disi Lampa.
TnrJmay cerro en la Cordillera, Dpt. Tara-
pac^ : tiene 4,821m. alt.
Tarimana^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Torinif «Bt. Dpt. Apurimac, prov. Anta-
bamba, dist. Pachaconas : babt. 16.
TiirochaD(fara, est. Dpt. Arequipa, proV.
Caylloma, dist. Callalli.
Tarpato, {tturpu punzar, berir. Q.) pbl. y
cbac. Dpt. Arequipa, prov. Castilla, dist.
Viraco.
Turpajy {tturpuyheTiTy punzar. Q.) pbl. Dpt.
Apurimac, prov. Cotabambas. dist. Ma-
mara : babt. 845.
TuriM)) Cordillera entre Cbupamarca y Co-
lay, Dpt. Lima, prov. Yauyos.
Turpo^ cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Cbupamarca: A 4,515m. alt.: 8 leg. (44 k.)
al N. N. E. de Cbupamarca.
TuRPo, cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Laraos: dista de Lima 57 leg. (817 i k.).
TuRPo, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
buaylas, dist. Huancaray: a 4 i leg. (25 k.)
de Andabuaylas; y 2 (11 k.) de Huancaray.
TuRPO, bda. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
cbi, dist. Oropesa.
Tnruna, (turo embotado. Ay.) est. al pi6 de
la Cordillera de Cbusacara, Dpt. Tarapa-
cd, dist. Cbiapa: solo tiene 4 6 5 casas:
estd baiiada por un rio pequeno.
TuRUNA, cbac. Dpt. Ancaobs, prov. Poma-
bamba, dist. Quiobes.
Turunchasa, rio tributario del Maranon
por la izquierda, despues del Paracasa y
antes del Santiago, Dpt. Amazonas.
Turune^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Pucara.
Taranine, est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Yelille.
Tiisa, {ttusu la pantorilla. Ay.: tusu bailar,
danzar. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov. Ca-
nas, dist. Langui: babt. 255.
Tnscaymarea, cbac. Dpt. Ayaoucho, prov.
y dist. Cangallo.
Tusi, {tusu baile. Q.) pbl. Dpt. Junin, prov.
Pasco, dist. Pallanohacra : babt. 1,080:
dista de Huariaca 9 leg. (50 k.).
Tasini chico* bda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Lampa: babt. 41.
Tosini prande, bda. Dpt. Puno, prov. y
dist. Lampa: babt. 84.
Tnslloiiy aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cho-
ta, dist. S6cota.
Tospo, pbl. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
buaylas, dist. Huancaray: babt. 798.
I Tospoiii aid. Dpt. Cajamarca, prov. Cbotay
120
TUTU
954--
TUYU
dist. Tacabamba: habt. 458, oon I09 de
Picbugan y Muspa.
Tnsncamapa, est. Dpt y prov. Pano, dist.
Aoora.
Tosacnchnses, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora.
Tntana» {tuta noobe: ttuta oarcomerse, apo-
lillarse. Q.; tutu el madero 6 pilar que
sostiene por el centro un edificio, etc.;
muy grande. Ay.) ohao. Dpt. Lima, prov,
Huarocbiri, dist. Cborrillos.
Tutapay (trasnocbar. Q.) cbac. Dpt. Aya-
cuobo, prov. Haamanga, dist. Quinua :
babt. 27.
Tutarana, est. Dpt. Areqoipa, prov. y dist.
Caylloma.
Tuti, {tuta noobe, thuta la carcoma; thuti el
pecbo 6 seno de la muger Q.; ttUu el ma-
dero que sostiene el centro de un toldo
etc.; muy grande. Ay.) aid. Dpt. Junin,
prov. Jauja, dist. Mito: babt. 104.
Tuti, distrito de la provincia de CaylJoma,
Dpt. Arequipa: babt. 876.
Tuti, pbl. capital de este distrito, Dpt. Are-
quipa, prov. Caylloma. Es muy general
unir el nombre de este pueblo con el de
Sibayo y Uamarlo, Tuti Sibayo, como si
fuera un solo nombre. Este error es muy
general proviene de que Sibayo es un pue-
blo anexso de Tuti.
Ttltican, cbac. Dpt. Lima, prov. Cbancay,
dist. Barranca.
TntorhuyOi aid. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Yunguyo.
Tntortiniy est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuuoa.
Tatnmal, bda. Dpt. Libertad, prov. Truji-
llo, dist. Chocope: d i leg. (3 k.) de Cbo-
cope.
TuTUMAL, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Jequetepeque.
TatiimO) bda. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Yautan: & 8 leg. (16 J k.) de Yautan.
TuTUMo, cbac. Dpt. Lima, prov, Caiiete,
dist. Mala: babt. 68.
Tatuncaeho, bda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
Tatansuya, pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
y dist. Castrovireyna,
Tatmiyaen, cbac. Dpt. Cajamarea, pn?.
Cbota, dist. Cutervo.
Tatnpaoa^ volcan en la provinoia da Vo-
quegua: a los 17** lat. y 78* long. ^^*
mada: en los Andes, Dpt. y prov. Tiaa
pocas millas al Oeste hay otro vdctD lin
nombre. Al N. de este liltimo se eneiun-
tra otro volcan. Su cumbre es neradt:
forma el grupo de los volcanes de Isa-
man y Tacalaya. Tiene dos notablM era-
tas, restos de una gran erupeion: por su
faldas arroja humo y llamaradai.
Tatnra, est. Dpt. P uno, prov. Ciiabaji,
dist. Ajoyani.
Tutarana, bda. Dpt. Areqoipa, prov. y fiat
Caylloma.
Tatnrapamiia, cbac. Dpt. Ancaebs, pity?.
Pomabamba, dist. Llama.
Tntiirainay est. Dpt. Puno, prov. Cmhi-
ya, dist. Corani.
Tuya^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Paruro, diit
Accba.
TuyaC) cbac. Dpt. Cajamarca, prov. Cbo-
ta, dist. Querocoto.
Tayeneris, tribu de salvajes feroces, qw
con los Huacbipayris destruyeron iodsi
las baciendas del valle de Paucartambo.
TuycOy est. Dpt. Arequipa, prov. CayDomi,
dist. Tisco.
Tuypa, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Hoaitai
dist. Yungar.
Tayo, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaiu,
dist. Marcara: babt. 226.
Tayocaccbo, cbac. Dpt. Cuzco, j^v. Qm»-
picancbi, dist. Quiquijana.
Taysa^ cbac. Dpt. HuancaveUca, prov. Cas-
trovireyna, dist. Huaytard.
TuYSA, cbac. Dpt. Apurimac, prov. A^fiaa-
raes, dist. Tapayribua.
TuysapuqolOy aid. Dpt. Puno, prov. Cks-
cuito, dist. Yunguyo.
Taysuta, cbac. Dpt. Aporimae, prot. (>>•
tabambas, dist. Haquira.
Taya, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Hiiiiii»
dist. Lidependencia.
u
AxxTEBTENCXA. — Las palabras que no se enonentren con U al prinoipio, medio 6 fin de diooion, b6sqn«ns8
con V 6 oon B, 6 con H y i veoes oon 0.
IJ* — Esta letra ha sido confundida por
lo8 espanoles conquistadores oon la T 6
hy desconocidas en Queckua y Aymard ; 6
eon la o por su sonido ambiguo. Y^e lo
dicho respecto d la letra b.
IJaytnp, ohac. Dpi. Anoaohs, prov. Haarae,
diet. Marca.
Vbllias, (uma Uenar, embatir: uilla oreoer,
tomar incremento. Q.; kupina genitivo de
hupi llanto, boceria, murmullo. Ay.) vol-
can d los W 20* lat. y IS"" 18* long, mas
6 m^nos, en la proyincia de Moquegua:
forma parte de la cadena volc^nica del
Sarasara, Solimana, Corupana, Chacha-
ni, Misti, Tatupaca y otros. El crater del
Ubinas esti defitrnido.
Ubinas, distrito de la provincia y Dpt. de
Moquegua: habt. 8,084.
Ubinas, pbl. capital de este distrito, de la
provincia y Dpt. de Moquegua: habt. 866:
dista de Moquegua 89 leg. (217 k.); de
Ornate 14 (78 k.).
fJbinca, aid. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen,
dist. Chirinos.
VcBhUBJf (uea pronombre demostrativo.
Ay.) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Marca.
ITcama^ chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Haquira.
UdUIHilly chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Independeucia.
Ucamarca, hda. Dpt. Cuzco, prov. Paucar-
tambo, dist. Challabamba.
IJetWiM {ucana de allf. Ay.) est. Dpt. Cuz-
CO, prov. y dist, Paruro : habt. 14.
Ucanail) ohac. Dpt. Anoachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuas.
UoANAK, chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Huamantanga.
Vcayall, ( Uccu 6 huccu hondo : yalli parar-
se caminando. Q.; uccu cuerpo : kueu hti-
medo: Aticca pooo. Ay.; hucaraya estar
siempre htimedo. Q.; hucuya irse hume-
deoiendo: hueayaUi pararse caminando
poco. Ay.) rio confluente con el Marafion,
& loB 4*^ 28* 40" lat. y 76* 41' 64" long.:
d 98m.l4 alt.; variacion magn^tica 5* 66'
distanda de Iquitos 60 millas. En su
confluenoia chocan sua aguas oon las del
Maranon y se establece una luoha entre
estoB rios gigantes y toman una direc-
cion oasi media d la que Antes llevaba ca-
da uno : por esto se habia reconocido que
dmbos son iguales, y por lo mismo desde
esta reunion el rio toma el nombre de
Amazonas. El Uoayali, llamado Paro por
los salvajes, que pueblan sus playas, es
formado por la reunion de los rios cau-
dalosos Santa Ana 6 Urubamba, que tie-
ne su origen en los elevados y nevados
oerros de Yilcanata, y del rio Tambo, que
es formado ^ste de la reunion oon el Apu-
rimac y otros igualmente oaudalosos. El
dechve del Ucayali es como una vara por
legua: por esto su curso es debido d la
cantidad de agua que coniinuamente le
entra: y por lo mismo forma muchas cnr-
vas en toda direccion. Su rumbo gene-
ral, desde la reunion con el Tambo y San-
ta Ana, (desde donde como lo hemos di-
cho, tiene el nombre de Uoayali) es N. 0.
uco
— 956 —
UCUM
hasta eerca de Sarayacn: de aqnf se di-
rije casi al N. como 20 leg. (110 i k.);
despaes tuerce al N. E. y alN.N.E.,
conservando este nombre hasta reunirse
con el Maranon, Numerosos y oaudalo-
608 rioB, oasi todos navegables, le iribu-
tan SU8 aguas. Es nieiyegable sin dificul-
tad por buques de vapor en mas dc mil
millas, sin el menor obstdculo ni impedi-
mento ; pero cuando se allanen algunos
pequenos malos pasos se recorrerd ma-
yor distancia. En toda su extension hay
25 grandes vneltas & caracoleos: 182 is-
las firmes, sin contar las que desaparecen
con las crecientes de las aguas. Su an-
cho es de 1,000 d 1 ,200 metros. Por la de-
recha se encuentran 68 caiios 6 canales,
y por la izquierda 88. Su fondo no baja
de tres brazas.
Ilccaccaliua 9 aid. y est. Dpt. Apurimac,
proY. Gotabambas, dist. Tambobamba.
Ilccrnniarca^ chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Restauracion.
Vccsapata, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
VccamrOi est. Dpt. Guzco, prov. Galea,
dist. Pisac: habt. 72.
Ilcchubamba, ( Uchu ajf : huchuy chico, pe-
quefio: pampa llanura. Q.; huccha tanto 6
tamano, mostrdndolo; todo d todos : kuc-
chu la constelacion de las siete cabrillas,
y otras que se parecen & ella; sangriento
6 cosa sangrienta como el higado: hucha
pecado, negocio, pleyto. Ay.)pbl. Dpt. Ju-
nin, prov. Jauja, dist. Aypata: habt. 502.
Ilceliuhnayllat chac. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Mara.
Ucehumayo, hda. Dpt. Guzco, prov. Gon-
vencion, dist. Santa Ana.
1JcIIacota5 est. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. Ajoyani.
Uco, (uccu hondo, hondura, ucccu cuerpo.
Q.; ukho toz. A.; hucu humedo, dentro. Q.;
hucu buho. Ay.) distrito de la proviiicia
de Huari, Dpt. Ancachs. Estd situado a
la orilla derecha del rio Puccha. Es muy
rico por las minas de oro que conticne:
habt. 4,081.
Uco, pbL capital de este distrito, de la pro-
vincia de Huari, Dpt. Ancachs: & 8,450m.
alt.; habt, 706.
Uco, tambo Antes de la estaneia de Fiks,
Dpt. Puno, prov. SAndia, dist. Phara.
Ucro, chac. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. Gasta.
UcRu, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huim,
dist. Marca.
UcBu, chac. Dpt. y prov. Huanuoo, disL
Huacar: en la quebrada de Gayran.
Ucmcaca, chac. Dpt Lima, prov. CauW,
dist. Huamantanga.
UenihuaiD, hda. Dpt. Ancachs, prov. Hus-
ras, dist. Ayja.
Vcrumarca, est, Dpt. Libertad. prov. P»-
taz, dist. Tayabamba: habt. 888: disUS
leg. (16 i k.) de Tayabamba.
Ucriitnp, chac. Dpt. Ancachs, prov. flat-
ras, dist. Marca.
Ucttt)Nlinpa9 chac. Dpt. Libertad, prov. Pi-
taz, dist. Huancaspata.
Ueubiri, distrito de la provinciade Lampa,
Dpt. Puno: habt. 974.
UcuBiRi, (si es corrupcion de ucu vira sig-
nifica cuerpo gordo, manteooso. Q.; a es
de ucu uiri hubo, duro. Ay.: v^ase 0»)
pbl. capital de este distrito, de la pnmn-
cia de Lampa, Dpt. Puno: en sus cena-
nias hay muchas minas de plata yon ma-
nantial de agua termal.
UcuBiRi, est. Dpt. Arequipa, prov. CayBo-
ma, dist. Gallalli.
Ucucuntaya, mina de oro, Dpt- Pnno, piov.
Garabaya, dist. Ayapata: la vetaUevtel
mismo nombre.
Ucacha^ est. Dpt. Ancachs, prov. Hoins,
dist. Garhnas.
UcacliacaS) (puente hondo 6 paente hmne-
do. Q.) aid. Dpt. Arequipa. prov. Castilla,
dist. Gheca: habt. 124, y en las punas ^
Ucidinasi) hda. Dpt. y prov. Huancavefi-
ca, dist. Acoria: habt. 28.
Ucahulre, est. Dpt. Guzco, prov. Chnnfl-
vilcas, dist. Ghamaca.
reumaliy mina de fierro magneiioo, Dpt.
Libertad, prov. Huamachuco, dist.Uo-
llepata: al Sur de Mollepata.
IJcuniarea^ aid. Dpt. Junin, prov. Tanaa.
dist. Yauli: habt, 46.
Lctimaricoris, hda. Dpt. A^aoucho. ^<jt.
Gangallo, dist. Hnambalpa.
Vcuiuayo, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Jao,
dist. Tabaconas.
UCHI
— 957 —
UCHU
Ucnn, chac. Dpt. Anoachs, prov. Pataz,
dist. Jangas.
rcana 6 UcunOf chac. Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Ollachea.
lICUDehay aid. y est. Dpt. Inbertad, prov.
Pataz, dist. Cajamarquilla: habt. 200.
Ilcimtaya) cerro mineral de plata, en la
provincia de Carabaya, Dpt. Pmao, entre
Corani y Ollachea ; celebre por su riqne-
za: hoy estd abandonado por haberse der-
mmbado.
Uenpalpa, quebrada y chac. Dpt. Jnnin,
prov. y dist. Pasco.
Ilcnpampa) chac. Dpt. Pano, prov. Cara-
baya, dist. Ollachea.
Tcapcha, chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Tarma.
L'cupeha (^rande, chac. Dpt. Jonin, prov. y
dist. Tarma.
Vcupe^ aid. y hda. de cana, Dpt. Lamba-
yeque, prov. Chiclayo, dist. Lagunas: dis-
ta 7 leg. (89 k.); de Sana 2 (11 k.); de
Eten 6 (27 ^ k.).
IJCQSca, hda. Dpt. Cnzco, prov. Acomayo,
dist. Bondocan.
llcosclia, hda. Dpt. Ayacncho, prov. Can-
g&Uo, dist. Huambalpa.
Ilcutopy chac. Dpt. Anoachs, prov. Hnaras,
dist. Marca.
Ucnviliy v^ase Ucubiri,
I'cya y Paria, est. Dpt. Ancachs, prov.
Hnaras, dist. Independencia: habt. 295.
IJchay, bda. mineral, Dpt. Arequipa, prov.
Islay, dist. Quilca: habt. 57.
Uchacubalca, chac. Dpt. Gajamarca, prov.
Chota, dist. Cochabamba.
UchcopachaC) aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas: habt. 485.
UchcUf (ucha estierool de ganado menor.
Q.; hiichha masamorra. Ay.) hda. Dpt.
Ancachs, prov. Huaylas, dist. Shuplny:
habt. 59: dista 10 leg. (55i k) al S. de
Yungay-
Icheillliasayi hda. Dpt. Anoachs, prov.
Huaras, dist. Independencia.
CllCliraccayy hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Ajigaraes, dist. Caja: habt. 147.
Chi, hda. Dpt. Avacucho, prov. Huaman-
ga, dist. Tambillo.
[•JlJena^ aid. Dpt. Ayacacho, prov. Can*
gallo, dist. Bancos.
Uchinamarcay aid. Dpt. Ayacncho, pror*
Hnanta, dist. Huamanguilla.
UchLsa, (hucchusa delgado ; kuchuisa jus-
to sin pecado Ay.) pbl. Dpt. Loreto, prov..
Huallaga, dist. Tingo Maria. En la ori-
11a derecha del rio Malliz, 2 leg. (11 k.)
Antes de su confluencia con el Huallaga.
CJultiva mucho la coca, y la vendeu en las.
provincias vecinas: habt. 195.
Veho, {ycha estierool de ganado menor;
uchu aji. Q.; huchka masamorra; hucha
pecado, negocio, pleito. Ay.) hda. de ca-
na d orillas del Maranon, Dpt. Ancachs,
prov. Pomabamba: de clima mortlfero
por sus fiebres.
UcHO, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hnaras,
dist. Pampas.
Ilclioliaran^ hda. Dpt. Apurimac, prov*
Andahuaylas, dist. San Ger6nimo: dista
1 ^ leg. (8 k.) de San Ger6nimo.
Uchomayo, hda. cocal, Dpt.. Puno, prov.
Carabaya, dist. Ayapata.
Uchopaqulo, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Yungar.
UchOfi, hda. y aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata: dista de Huan-
caspata 4 leg. (22 k.); de Parcoy 10
(55 i k.).
Uclipaooto, chac. Dpt. Anoachs, prov. Hua-
ras, dist. Independencia.
IJchpaocotO) hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Huamanguilla.
IJcbpapaerOf cerro mineral de plata en el
distrito de Ayja, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras : la mina Ueva el mismo nombre.
UcHPAPDCEO, mina de plata en el oerro de
Condorhuain, Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Recuay.
Vchabambaf (Uanora de estierool de gana-
do menor, 6 do aji. Q.) aid. Dpt. Ancachs,
prov. y dist. Pomabamba: habt. 188, con
los de Puropuro.
UcHUBAMBA, montana en la provincia de
Huancayo, Dpt. Junin: el rio que pasa
por este valle, lleva el mismo nombre.
UoHUBAMBA,hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Chiara: habt. 9.
Uchabamba) valle de la provincia de An*
dahuaylas, Dpt. Apurimac.
UoHUBAMBA, hda. Dpt. Apurimac, prov. An**
dahuaylas, dist. Chinceros: habt. 120«
UCHU
— 958 —
UCHU
tJcHUBAMBA, hda. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
IJchuC) est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Pamparomas.
Uclmca, cbac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
raSy dist. Garhuas.
Uehacancha) hda. Dpt. Ancachs, prov.
Hnaras, dist. Carhuas.
VchucaSi tribu de salvajes: habitan la ori-
lia izquierda del Maranon.
llchucbiscachay chac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
Ilchuccaycco, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vilcas, dist. Chamaca.
Cchac-COtOf est. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay J leg. (2 k.) al S. O. de
Yungay.
Ilcba-cruz, cerro mineral deplataalN. N. 0.
de Conchucos, Dpt. Ancachs, prov. y dist*
Pallasca.
llchUCtlngO , hda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco: habt. 32.
IJd&achuchaCf hda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco.
Vchupi, hda. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca.
IJchlllcag^a, est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas: habt. 98.
Uchii(piacha9 chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yo8, dist. Laraos.
Uchnbuara) chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Santa Eulalia.
Ilchuhnayta, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Chavin: habt. 88.
lUehuUachnCf chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colqquemarca.
VchallO, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Bias: habt. 87.
UchullacUo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Checcacupi: habt. 252.
Uchamfl) aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Coasa. A sns alrededores hay mu-
chas fundos rusticos, sembrados general-
mente de cocales.
Uchumacbay^ hda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco: habt. 48.
Uchnmaray chac. Dpt. Ancachs, prov. Pa-
llasca, dist. Huandoval.
TJcbamarcat distiito de la provinciade Pa-
taz, Dpt, Lil»ertad: habt. 667.
UoHXJMABCA, (lugar de estiercol de ganado
jneDor, 6 de ajl. Q.) pbl. capital de este
disirito de la provincia de Fakz, I^
Libertad: habt. 840: dista de Gtjuur-
quilla 6 leg. (88 i k.); de LaogotM %
(16 i k.); de Parcoy 48 (289 J k.).
UcHUMABOA 6 Ucniniarcn, aid. y est. DpL
Libertad, prov. Pataz, dist. Tayabamk:
habt. 888.
UchninayO) (rio espeso. Ay.; 6 de estierool
de ganado, 6 de aji. Q.) aid. Dpt Antt-
chs, prov. Pomabamba, dist. Sihnas.
UcHUMAYo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Contoi-
cion, dist. Santa Ana: habt. 281.
UehamayOy aid. y est. Dpt. Areqni^ft,ptc!v.
y dist. Caman^: habt. 812.
UcHUMATO, distrito de la provincia de in-
quipa, Dpt. Areqnipa: habt. 913.
UcHUHATo, pbl. capital de este distrito it
la provincia y Dpt. Areqnipa: habt 288:
dista de Areqnipa 4 leg. (22 k.).
Uchumacay aid. y est. Dpt. Cnzco, pov.
Colca, dist. Pisac: habt. 152.
UchuiichacOy chac. Dpt. Libertad, fcor.
Huamachuco, dist. Santiago da Chiny.
UchunliuayOyhda. Dpt. Hiianca7elica,pnf.
Tayacaja, dist. Salcabamba.
Uchao, laguna a la derecha del rio Moro-
na, en el que descarga sua agoas.
Uchupail) chac. Dpt. Ancaohs, pror. Hat-
ras, dist. Pampas.
Uchapamayca, chac. Dpt. HnaneaTdic^
prov. Tayacaja, dist. Mayoo.
Uchapampa, rio: nace al E. de la Cocd3I»-
ra nevada. Sirve de limite entre Iss fit-
vincias de Pomabamba y HnamachiKix
UoHUPAMPA, aid. y hda. Dpt. Annadis, pat.
y dist. Pallasca: habt. 141: dista de Lb-
po 19 leg. (106 k.); de Corongo 18 (100 kk
de Cabana 11 (61 k.); y de PaUa«a 6
(88 4 k.).
UcHUPAMPA, pbl. Dpt. Lima. prov. Ctn^
dist. Limahuani: habt. 1,688.
UcHUPAUPA, chac. Dpt. Ayacifcdio, fiov. J
dist. Lucanas.
UcHUPAMPA, hda. Dpt. Aporimac, piof.As-
dahuaylas, dist. Huancaraj.
UchapaSi aid. Dpt. Junin, prov. HsiaA*
yo, dist. Chongos: habt. 78.
UcHUPAs, hda. Dpt. Huancavdica, p^
Angaraes, dist. Aoobamba.
Uchupata, hda. Dpt. Ai^caeha, pror. Bat
ri, dist. Llamellin:. ^abt, 554,
UCHU
959 —
UIPA
UchnpiIGrOy aid. Dpt. Aparimao, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancaray: habt. 60.
Udmra, est. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
UoHUBA, hda. Dpt. Cnzco, prov. Clianvil-
oas, dist. Gcapaomarca.
Uehnracra, aid. y chac. Dpt. Junin, prov.
y dist. Tarma.
Uchnraily cbac. Dpt. Ancacba, prov. Hua-
ras, dist. Jangas.
UoHUBAN, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa.
Ucharaccay, bda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Haanta, dist. Iqoicba: babt. 118.
Uchurciirif est. Dpt. Puno, prov. Sdndia,
dist. Sina.
Vcharo, cbac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Haquira.
UcHUBO, est. Dpt. Areqaipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tati.
Uchsinpiy San Cbist6val de, cerro mineral
de ore d \ leg. (3 k.) del pueblo de Uco,
Dpt. Ancacbs, prov. Huari, dist. Uco.
TJchusquillo , bda. Dpt. Ancacbs, prov.
Huari, dist. San Luis: babt. 816. En es-
ta hacienda se siembra en gran escala la
cochinilla: tambien bay un manto de car-
bon de piedra.
Uchusumay (uchu-mma v^ase el siguifica-
do de cada una de estas palabras) pasca-
na en el camino de Tacna a Oruro d los
17* 82' 84" lat. y 71^ 68' 42" long.: &
4,868m. alt.
UoHusuMA, rio tributario del Maure: nace
en la Cordillera que divide las aguas que
bajan al Pacifico de las que se dirigen al E.
UcHusuMA, canal para conducir las aguas
de la Cordillera d las pampas de la ciu-
dad de Tacna: la toma 6 boca del canal
estd & 8,9d0m. alt. al pi^ de un pico ne-
vado: la longitud del canal es de 46275m-
y 8U capacidad media de 8m. cubicos. Se
calcula que el canal dard Im. 25 pies cu-
bicos de agua por segundo en tiempo de
seca*
Jchusuma, aid. Dpt. Puno, prov. Cbucui-
to, dist. Zepita.
rchasiirco, aid. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Cacba: babt. 152.
'ebutanca^ cbac. Dpt. Libertad, prov. Fa-
taz, dist. Tayabamba.
IJchlitttliat aid. Dpt. Ancacbs, prov. Hua^
ri, dist. Cbacas.
Vcliiiy, est. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Anco.
Uchnyacny cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Independeucia.
UcHUYAcu, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Jangas : babt. 281, con los de
Huancajo.
UcHUYAOu, est. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ri, dist. San Luis.
UcHUYACU, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Hua-
manga, dist. TambiUo.
Uchuycahaichinay est. Dpt. Puno, prov.
Sdndia, dist. Sina.
Uchaymarcay bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Pampas.
I'chuyhuayllay, pbl. Dpt. Huancavelica^
prov. Angaraes, dist. Lircay : babt. 805.
Uchuyhniriy est. Dpt. Ayacucbo, prov.
Cangallo, dist. Cbuscbi : babt. 27.
Uehuymarcai aid. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huanta, dist. Huamanguilla : babt. 46.
UcHUYMARCA, cst. y hda. Dpt. Ayacucbo,
prov. La Mar, dist. Chungui : habt. 67.
UcHUYMARCA, hda. Dpt. Ayacucbo, prov*
Huamanga, dist. Chiara: habt. 27.
UcHUYMARCA, hda. Dpt. Ayacucbo, prov.
Huamanga, dist. TambiUo : habt. 7.
Ucbuyiiia} 0, chac. Dpt. Cuzco, prov. Quis-
picanchi, dist. Quiquijana.
t'ehu}taniba, pbl. Dpt. Ayacucbo, prov.
Lucanas, difit. Santa Liicia: habt. 1G9.
Idillia, hda. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoc, dist. Santa Cruz : habt. 1,228, con
los de Catamuche y Comucbe.
Ufpirtey hda. de viiia, Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Vitor: habt. 15.
lI^QSa, hda. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Independeucia.
Uhiline,hda. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Coporaque.
Uichay, chac. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
Uiipapata) hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba.
Uincap, est. Dpt. Ancacbs, prov. Huaylas,
dist. Macate: habt. 194.
Uipalla) hda. Dpt. Apurimac, prov. Oota-
bambas, dist. Cbuquibambilla,
ULLA
'—^60
UMAB
IllgCdraiunii ckac. Dpt. Haancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba*
lljian, chac. Dpt. Libertad, prov. Pacas-
mayo, dist. Pueblo Nuevo.
IJjina 6 Fereyra, cerro en la Cordillera, cer-
ca de Haatacondo, Dpt. Tarapacd : su al-
tura es de 8,767iQ- Tiene ricas minas de
cobre; y en la superficie se encaentra
arena con oro. A sus faldas existe el cer-
ro de Chiclin de Sihua, rico mineral de
oro, de piedra imau, y sulfate de alumi-
na.
IJjnlli) chac. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Yura.
Ujuna, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ituata.
Ulcumaehay) laguna en el dist. de Atavi-
llos Altos, prov. Ganta, Dpt. Lima.
Vlcute, chac. Dpt. Huancavelica, prov. y
dist. Castrovireyna.
Ulcuyo, chac. Dpt. Libertad, prov. y dist.
Pataz.
mta, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Mancas.
mtapainpil) alturas que dominan la hda.
de Puruay, Dpt. prov. dist. y Cajamarca.
mtupuquiOy aid. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Chavin.
Illlibaya, aid. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Lluta.
UlucinajOy pbl. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Carhuamayo : habt. 949, con los de
Yapac.
Uluciiyac, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Indcpendencia.
Ululuna, chac. Dpt. Puno, prov. Lamp a,
dist. Santa Eosa.
Illupia, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Macusani.
L'UaChOy hda. Dpt. lea, prov. y dist. Chin-
cha.
Vllagachi, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
AtuncoUa.
lllancancha, est. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Casta.
UUancay, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
Vllafiay est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Lari.
niap, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
ixBi, Carhuas.
miaray f {uyari oir, entender. Q.) aid. Dpt
Puno, prov. Chucuito, dist. Yungayo:
habt. 846.
Ullariy aid. Dpt. y prov. Puno, dist..Pichi.
cani : habt. 280.
UllcayO) chac. Dpt. y prov. Areqaipa, dist
Yura.
UUia, est. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Hu-
ri: habt. 114.
UUillJ, hda. Dpt. y prov. Cajamarca, dist
Ichocan : habt. 98.
UUputO, hda. Dpt. Apurimac, prov. CotSr
bambas, dist. Chuquibambilla.
lllncnebOy est. Dpt. Puno, proT. Lampt.
dist. Macari.
Ullucuhulre, est. Dpt. Cuzco, prov. Om-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
UUalloma, hda. Dpt. Puno, prov. Lunpa.
dist. Santa Rosa : habt. 84.
DlluUay est. Dpt. Lima, prov. HoarGcbin.
dist. Carampoma.
VllullucOy mina de plata, Dpt. Libertai
prov. Pataz, dist. XJchumarca: allude
Pataz.
Ullulluoo, est. Dpt. Ancachs, proT. Po-
mabamba, dist. Sihuas : habt. 410.
LlIiiiicO) chac. Dpt. Lima, prov. lauytx,
dist. Pampas.
Llluntn, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ha-
ras, dist. Marca.
Ulluntu, chac. Dpt. Ancachs, prov. Ha-
ras, dist. Independencia.
UUusca^ aid. Dpt. Junin, prov. Janja^&t
Huaripampa : habt. 38.
llDia, {urtia cabeza. Q.; uma agua. Aj.'.iv-
ma tu, pronombre. Ay.) chac. Dpi. Oozeo,
prov. Chunvivilcas, dist. Ceap&emarea.
Uma, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, disL
Umachiri: habt. 606.
Umabainba^, vetas y aventadero de (^,
Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist Tska
yos.
Umabamba, aid. Dpt. Puno, prov. Hoaacs-
ne, dist. Ccojata: habt. 761.
Umabamba, aid. Dpt. Pano, prov. y ^
Huancane: habt. 77.
Umabamba de Cliecasaya, aid. Dpt I^
no, prov. Huancane, dial. Moho : bak
411.
Umabamba de Cupisaya, aid. Dpi. Pca^'
prov. Huancane, dist. Moho: habt. i^-
UMAN
— 961 —
UMPA
limaca, hda. Dpt. Apurimac, prov. Anda-
huaylas, dist. San GerOnimo : habt. 60:
dista de San Ger6ninio 4 leg. (22 k.).
Vniacatfl, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
lIiiiiieo]lo, aid. y chac. Dpt. prov. y dist.
Arequipa.
UinaehilUn, aid. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraea, dist. Challbuanca: habt. 22.
Uiiiacliaqnire, aid. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
rmaebiriy distrito de la provincia de Lam-
pa, Dpt. Puno: habt. 1,968.
Umachiri, {uvia cabeza, chin frio. Q.; 6
agua fria, Q. y Ay.) pbl. capital de eate
distrito de la provincia de Lampa, Dpt.
Puno: 18 leg. (100 k.) al 0. de Lampa.
UmaehDCO, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Umaclinllco, aid. Dpt. Arequipa, prov.
Conde:iuyos, diat. Cayaran : habt. 202.
UmaehuUOf est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Coasa.
IJjuagai mina de plata al pie de la Cordi-
dillera, Dpt. Tarapaca: ley 25 m.
IJlliaKOta, valle y aid. Dpt. Tacna, prov.
Arica, dist. Livilcar: a 12 leg. (67 k.)
de Arica; 4 (22 k.) de Livilcar.
lluialiurau » chac. Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Carhuas.
tniala, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tisco.
UlualllO, est. Dpt. Cuzco, prov. Paruro,
dist. Omacha.
I niainaiicas,ald. Dpt. Ancachs,prov. Huay-
las, dist. Mancos: a 1 J leg. (7 k.) al S.
E. de Yungay.
Unitliuarca, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Paucartambo : habt. 78.
irinaiiC^lieha) chac Dpt. Jnnin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
L'nianelialychac. Dpt. Libertad, prov. Hua-
miushuco, dist. Santiago de Chuco.
UmaliuacOy aid. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
riy dist. San Luis.
L'liiauhnayo, aid. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tiila, dist. Huancarqui: habt. 160.
L-luaurau€0, cerro mineral de plata, Dpt.
Juuin, prov. y dist. Pasco.
Uiuansana 6 Umasana, aid. Dpt. Arequipa,
prov. Condesuyos, dist. Chuqulbamba:
habt. 54.
Umapaehaj aid. Dpt. Ayacucho, prov. Lu-
canas, dist. Chipao.
Umapalcca, est. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
Umapalcca, aid. y chac. Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Sabandia.
Umapamj) est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
Umapanei, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
Uiliapata, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov.
Galea, dist. Lares : habt. 186.
UuiapnllO) hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Sau Antonio.
I'lliaraiica, hda. mineral, Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco.
Uiiiarc€U, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo.
UiuarOi pbl. Dpt. Ayacucho, prov. (Janga-
llo, dist. Vischongos: habt. 229: en la con-
fluencia del rio de Moyoc con el Colcama-
yo: cerca de este pueblo hay un puente.
Uiiiarqqne, (de Huantura) aid. Dpt. Cuz-
co, prov. Canchis, dist. Tinta: habt. 28.
Uuiasaiiaf chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba.
Viliasbamba, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Paucartambo : habt. 40.
Umasbamba, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Galea: habt. 197.
l^masi, aid. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Umachiri: habt. 818.
UniasuyOy aid. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri: habt. 1,67 L
Uniato, chac. Dpt. Junin, prov. y dist.
Huancayo.
Umayo 6 PaucarcoUa^ (humayo sudor. Ay.)
laguna en la prov. de Puno; esti A ma-
yor altura que el Titicaca; es abundante
en pescados.
Umayo, hda. Dpt. y prov. Puno, dist. Atun-
colla: en este fundo existen las c^lebres
ruinas 6 monumentos de Sillustani.
lliiibe, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba: habt. 841.
Uniimaraii) aid. Dpt. prov. y dist. Hudnu-
co: habt. 884, conlos de Yanacocha.
Urapalla, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Ghorrillos.
lai
tJNIN
— 962 —
UXIO
I'liipny cliac. Dpt. Cuzco, prov. Pancar-
tambo, dist. Cballabamba.
Liii|ma)ll'i)9 cbac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Casta.
tii»imco, bda. mineral, Dpt. Puno, prov. y
dist. Lampa: habt. 55.
Uiiipuso, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
dosuyos. dist. Cbnqiiibamba.
Liiiimyiij aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vikas, dist. Colqquemarca.
r:nnL'lii, aid. Dpt. Puno, prov. Huancane,
di..t. Molio: habt. 453.
L'liinto, aid. y hda. Dpt. Cuzco, prov. Con-
vjiicioQ, dist. Huiro: habt. 719, oon los
dc Huiro.
UiiiiitU) aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
clil, dist. Urcos: habt. 173.
L'u.uiieUf aid. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
divst. Cajamarquilla.
rii.mcOy est. Dpt. y prov. Gajamarca, dist.
San Pablo : habt. 428.
tiiOJ, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
Un a, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispicanohi,
dist. Oropesa.
rii'jaylhuii, est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Acora: habt. 64.
Uncos, chac. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bainba, dist. Piscobamba.
Uiicnllo, chac. Dpt. Are^quipa, prov. Con-
desnyos, dist. Andaray.
UiK'lins, est. Dpt. Ancachs, prov. Haaras,
dist. Bestanracion : habt. 457.
liid]iyiruiiclie, hda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco.
TiiSCsira, est. Dpt. Lima. prov. y dist. Ca-
iicte: a 2 leg. (11 k.) de Canete.
riiXUiiuiniily hila. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartambo, dist. Challabamba.
l'iifi:uniliui, aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Cahuapanas : d la orilla
izquierda del Cahuapanas; i leg. (3 k.)
ai'iiba de la confluoncia de 6ste con el rio
Sillayrhabt. 98.
L*iiibJ3iib.l9 hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
mangn, dist. Santiago.
Linic.U'lii, aid. Dpt. Puno, prov. Chnciiito,
<li^t. Y.ingiiyo: habt. 818.
l\ihi^'.niib«|], hda. Dpt. Libertad, prov. Hua-
]ji ichuco, dist. Santiago de Chuco: habt.
03. : dista de Huamachuco 16 leg. (89 k.).
Ilnlng^anib.llUo, chac. Dpt. Libertad, pror.
Huamaclr.ico, dist. S.mtlago deCbneo.
Uniuiy rio tribiitario del Ucayali porltii*
quierda, arriba do la vuelta del DiiUo.
Bus orillas e.->tan habitadas per lot vHn-
jes Campas.
Uiliou, villa, capital de La provinciaDoidi
Mayo y del distrito de Aguamiro, Dpi
Hudnuco. Antes se deaominaba Agiuum-
ro; mas por la ley de 5 dc Febrero de 1875.
se le di6 este nombre si la reanion id
pueblo de Aguamiro cop el de BipaD.
IJiliOD, proviucia delDepartamentodeAir
quipa, creada por resolucion del Coogx^
so de 23 de Agosto de 1839. Confinapcr
el N. con las proviucias de Patinacochas,
del Deparlameuto dc Ayacucho jlali
Chimvivilcas del Deparmento del Cuoo;
por el S. con las dc Condesuyoa y Cit&-
11a; por el E. con la de ChunTiTilcas dd
Departameuto del Cuzco y la de Cajlto-
ma ; y por cl 0. con la de Paxinaoodiai
del Departamonto de Ayacucho. Sn o^-
tal la villa de Cotahuasi. Constadaki
siguientes
DisTRrros:
Alca %M
Cotahuasi 2,0
Charcana 1,050
Hnaynacotas IJSSH
Pampamarca 1,781
Quechualla 788
Sayla IJXA
Tomepampa Til
Toro 1,M
Total habt IZJM
Estd comprendlda, mas 6 manoa. «(»
los 14*»20'y 15' 3T lat. ylos 74*24*y7S'
25* long, formando una saperfiek coob
de 210 leguas, que comparada con sap-
blacion, resulta con GOhabitantesporca*
da legua cuadrada.
En esta proviucia clasifican las poUi
clones con los nombrcs de PtiMx^ ?M
Parcialidadrs; a cstas dos liltixnas faa*
minamoR Al iras, scguu lo dicho en el U^
curso Prehminar.
Es la proviucia m.is qnebrada datA
el Depai'lamcnto de Arcquii-A: dxtfd
UNTU
903
UQUI
llamado Cordillera de Soltmxina, oorre en
direcoion S.E. dividiendo la provincia en
do8 partes : la del N&rte csU i su vez
subdividida por el rio que baja de la gran
Cordillera, pasa al pie del Solimana y vd
i tribntar bus aguas, por la izquierda al
rio de Cotabuasi. Estos accidentes cau-
Ban una gran variodad de temperaturas.
La provincia es rica en minerales de to-
da clase.
Un Sab-Prefecto estd encargado del
mando politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra Justicia. En
lo eclesidstico pertencce al Obispado del
Cu«co, y este defecto so trata de correjirlo
por una ley diotada en 1876, segregAn-
dolos del Ciizco para nnirlos al Obispado
de Arequipa : consta de los siguientes
CURATOS :
Alca.
Cotabuasi.
Tomepampa.
Toro.
Hay 18 Escuelas para hombres... S. 10,800
9 • » mngeres.... > 5,400
Total en 8ueldos...S. 16,200
Lias contribuciones producen al ano la
cantidad de 821 soles, por los siguientes
ramos:
Contribucion Eiistica 8. 116
• Eclesiastica » 206
Total .....8. 821
UmoN, salitrera en el Cautou de Bellavis-
ta, Dpt. Tacna, prov. y dist. Arica: en
1878 secalculabasuproduccionen 480,000
qnintales: dista 14 leg. (78 k.) de Patillos.
Union, hda. Dpi;. Arequipa, prov. Castilla,
dist. f ampacolca.
Unionpampiif chac. Dpt. Puuo, prov. y
dist. AsdDgaro.
Unohanay, chac. Dpt. AncacLs, prov. Po-
xnabamba, dist. Pisco bamba.
UnopnqiliO) aid. Dpt. Cnzco, prov. Cbun-
Tivilcas, dist. Culqqnemarca.
Untabif bda. Dpt. Puuo, prov. Chucuito,
dist. Juli.
UntaCflf aid. Dpt. Pnno, prov. 8iiudia dist.
Qniaca: habt. 188.
TjBtUCOf est. Dpt. Puuo, prov. Carabaya,
dist. Ufiicayos.
Untumaf aid. Dpt. Cuzco, prov. Cancliis,
dist. Tinta: babt. 96.
Untuma, hda. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro: habt. 84.
Unacra, hda. Dpt. Cuzco, prov. Chuiivivil-
cas, dist. Gcapacmaroa.
Unnpanipay hda. Dpt. Puno, prov. Asiin-
garo, dist. Arapa.'
Uiiabal, mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Mollepata al S. do
Mollepata.
Uiiaccatinat chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. 8ancos.
Unamarca, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pallasca.
Uiias, chac. Dpt. Junin, prov. ydist. Haau-
cayo.
UnoU) hda. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Viraco.
Unapampa, chac. Dpt. Lima. prov. Yau-
yos, dist. Vinac.
IJnnpuyaf aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colqquemarca.
Upaca, hda. Dpt. Lima, prov. Chancav,
dist. Pativilca: habt. 167: dista do Pali-
vilca 1 leg. (5 i k.).
Upaca Chico, hda. Dpt. Lima, prov. Chan-
cay, dist. Pativilca: dista de Pativilca J
de leg. (4 k.).
Upaeacha, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huavi,
dist. Chacas.
TJpahaachO, {upa lavar: huacko v6ase el sig-
nificado de esta palabra. Q) pbl. Dpt.
Ayacucho, prov. Parinacochas, dist. Pa-
oapausa: 4 9* leg. (50 k.) de Coracora; y
8 (44 ^ k.)'de Pausa.
Upash) cerro mineral de plata, Dpt. Anca-
chs, prov. Huari, dist. Chacas.
Upata, aid. Dpt. Arequipa, prov. Coiulcsii-
yos, dist. Chuquibamba: habt. 81.
Upina, {upani yo iavo. Q.) aid. Dpt. Pu-
no, prov. Carabaya, dist. Ituata: habt.
889.
Upina, hda. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Coasa.
Uqnibamba, aid. y est. Dpt. Liberta^l, prov.
Pataz, dist. Tayabamba: habt. 150.
Uqaiparte, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dis^
Urubamba.
Uqalsilla, hda. Dpt. y prov. Puuo, dist.
Coata.
URAP
964 —
URCO
Ur ibaniba, est. Dpt. Ayaouoho, prov. Can-
gallo, dist. Garapo.
Uraca, {ura lugar prof undo; uracca de lu-
gar profundo. Q*; uractha la faldii de un
cerro 6 su raiz; uraque la tierra, el mun-
do inferior, el suelo. Ay.) hda. Dpt. Cuz-
co, prov. Anta, dist. Limatambo.
Uraca., distrito de la provincia de Castilla,
Dpt^ Arequipa: habt. 612.
Uraca, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Castilla, Dpt. Areqiiipa :
habt. 591: dista de Aplao 5 log. (27 ^ k.);
de Cantas 1 (5 } k.).
Uracanf^a, cerros inmediatos d la costa y al
E. del morro de Acari en la prov. de lea.
IliacUactay chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Urai'pampay est. Dpt. Cnzco, prov. Chun*
vivilcas, dist. Yelille.
Ilralla, hda. Dpt. Huaucavelica, prov. An-
goraes, dist. Jolcaxnarca: habt. 58.
Vramarpa, aid. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Acomayo: habt. 212.
Uramasa) est. Dpt. Ancachs, prov. y diet.
Cajatambo: habt. SO.
Uran, mina de plata, Dpt. Anoachs, prov.
Iluaras, dist. Becnay.
Uran, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ynngar.
Ilrancancha) est. Dpt. Ayacacho, prov.
Cangallo, dist. Totps: habt. 25.
Vrancolca) chac. Dpt. Ancachs, prov. Hiia-
ras, dist. Ynngar.
IJrancorral) hda. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Carhuas.
Uraucatauy chac. Dpt. Gajamarca, prov.
Ghota, dist. Guterbo.
1JranchacTa,hda.Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Huasta: habt. 271: dista de Hua-
ri 3 leg. (16 i k.).
Uraiildc, chac. Dpt. y prov. Huimico,
dist. Higueras.
Ub.vnioc, aid. y chac. Dpt. Junin, prov. y
dist. Tarma.
Uranmarca, (antes Uramama lugar pro-
fiindo 0 bajo Q.) pbl. Dpt. Apurimac,
prov. Andahuaylas, dist. Ghincheros.
Vrapampa, hda. Dpt. Ancachfl, prov. Hiia-
ras, dist. Pariacoto.
Uraimite, aid. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Urubamba.
UraranU est. Dpt. Guzco, prov. ChmiTiiTl-
cas, dist. VeliUe.
UrartnaSf {urayn bajar cuesta abajo; urmf
rini yo bajo cuesta abajo Q.) pbL Dpt
Loreto, prov. Bajo Amazonas, dist. Pari-
nari, d los 4« 49' 6" lat. y 77* 27' 14"
long, a la orilla izqoierda del Marauoo,
50 millas abajo do la coufluencia de este
con el Huallaga. En 1814, tenia 205 bi-
bitantes y en 1862 — 88. Sas habituites
hablan una lengua 6 dialecio distioto del
de los otros pueblos de Loreto y semejaote
al de los que habitan la qaebrada de Chim-
birayco: dista de Lagunas 10 leg. (55J L);
de Moyobamba 76 (424 ^ k.).
Uras, hda. y aid. Dpt. Ayacucho, proT. U
Mar, dist. San Miguel.
Ul-a^saylllia, (nra lugar profundo; tajfim
mojon, lindero. Q.) cerro en la* oeret-
nias del Valle de Santa Ana. Dpt. Cuxco,
prov. Gonvencion. Tiene vetas de fierro
y 08 abundante en madera.
Uraspanipa, hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Pacaycasa.
Urata, est. Dpt. Arequipa, prov. Castflk.
dist. Viraco.
Uratare^ hda. Dpt. Guzco, prov. Anta,d3ii.
Limatambo.
Uratiac* hda. Dpt. y prov. Guzco, dist
San Pedro del Hospital: habt. 57.
Uray,. (cuesta abajo. Q.) aid. Dpt. Pono,
prov. Garabaya, dist. Ituata.
Uray, aid. Dpt. Puno, prov. Sandia, diit
Guyocuyo.
UrayacO) chac. Dpt. Huancaveliea, p»wr-
Gastrovireyna, dist. C6rdov».
Uraycncho* hda. Dpt. Ayacucho, pioT.
Huamanga, dist. Socosvinchos: babL It
Uraypata^ hda. Dpt. Ayacacho, prov. Hu-
manga, dist. Socosvinchos: habL Si.
Uraypata, (andar cuesta abajo Q.) aid. Djt
Ayticucho, prov. Gaugallo, disi. Cuttn^
Urbiniy playa en el rie Ucayali a 6S8"-«it
Urcoil, (urcu macho de lo8 animaks; v«a9
orco; hurcu sacar. Q.) hda. deganado, Df*>
Ancachs, prov. PaUa^ca, disL Coitn^i:
estd situado d d,341m. alt. Tiene bbi
maquinaria completa para tejer panofi g
la cual se emplean las lanas de la ma*
hacienda: habt. 248: disU 6 leg. (SS^k.)
al S. £. de Goron^; de Pomabamba 18
URET
— 965
URIN
(100 k.); de Llapo 12 (67 k.); de Tauca
18 (72 i k.); de Cabana 14 (78 k.) y de
Pallasca 18 (100 k:).
TJrcos, aid. Dpt. Piura, prov. Tumbes, dist.
Corrales.
Vrcas, hda. mineral, Dpt. Junin, prov. y
dist. Pa;;co.
UrcoSj chao. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Laraos.
Ulcos, cliac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Tauripampa.
Ubcos, lagona junto al pueblo de este nom-
bre, prov. Quispicauchi, Dpt. Ouzoo: aun-
queespeqaeua, puessu largo noexcedede
400m-, su ancho de 240m- y sa fondo de
46m.75, es celebre por que se dice que en
ella se habia arrojado la gran oadena de
ore trabajada para el nacimiento de Huae-
car luca.
Urcos, distrito de la provinoia de Quispi-
canchi, Dpt. Cuzco: habt. 5,241.
Ubcos, pbl. capital de este distrito, de la pro-
viucia de Quispicanchi, Dpt. Cuzoo: a 13^
41' 80" lat. y 78* 59" 2" long.: a 3,198™.
alt. A orillas de la laguna de su nombre:
habt. 792: inclusive las de la campina:
dista 8 leg. (44 i k.) del Cuzco.
IJrca, bda. I)pt. Cuzco, prov. ydist. Paruro.
Urcu, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Calca:
habt. 15.
Ureaniarea, chac. Dpt. Huaucavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Arma.
Urcun, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo
dist. Chupaca: habt. 106.
IJreuueauiaya, est. Dpt. Puno, prov. Chu-
cuito, dist. Yunguyo.
UrcuiiJiniuii, aid. Dpt. Puno, prov. Hnan-
caue, dist. Pusi.
ITreamnii) chac. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Cuterbo.
Urenruui, aid. Dpt. Puno, prov. AsAngaro,
dist. Aehaya.
Urc'iiruta^ est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. VeliUe: habt. 50*
Urcuy, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
Ureujo, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ajabiri.
Ureta, hdas. de vinas (2) Dpt. yprov. Are-
qnipa, dist. Yitor: habt. 19 la una y 6 la
otra.
XJripiyacO) chac. Dpt. Libertad, prov. Pa«
taz, dist. Tayabamba.
Vri, aid. Dpt. Lima, prov. Hnarochiri, dist.
Casta.
UriSy lugar A orillas del riode Moyobamba»
li 1 leg. (5 i k.) de esta oiudad. En euto
lugar hay un manto de lignita y otro de
arcilla para fabricar tejas, ladrillos, etc.
Uribe^ mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Chilia.
Uribe, hda. de vina, Dpt. y prov. lea, dist.
Molinos: produce al ano 600 quintales de
aguardiente.
Urinay, chac. Dpt. Moquegua, dist. Omate.
Ulilictay aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Usicayos.
Urincosoo, aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispi*
canchi, dist. Quiquijana: habt. 211.
UiininiHiisoo, hda. Dpt. Puno, prov. Lam«
pa, dist. Coata.
Urinsaya: — Advertencia: estapalabra, de-
be escribirse Uransaya significa la parte
baja 6 profunda; expresa lo contrario de
Ha}iansaya: v^ase Hatiatisaya,
Urinsaya, (Collana de Tusa) aid. Dpt. Cuz-
co, prov. Canas, dist. Langui: habt. 85.
Urinsaya, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas^
dist. Coporaque: habt. 695.
Urinsaya, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas,
dist. Layo.
Urinsaya, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchia,
dist. Pampamarca: habt. 66.
Urinsaya, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Cocha: habt. 1,187.
Urinsaya, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,,
dist. Tmta: habt. 184.
Urinsaya, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,,
dist. Cbecacupi: habt. 800.
Urinsaya, aid. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
Bolen.
Urinsaya, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Santo Tomas.
Urinsaya, aid. Dpt. Cuzco, prov. Quispican-
clii, dist. Urcos: habt. 229.
Urinsaya, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Usicayos: habt. 184.
Urinsaya, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ajoyani.
Urinsaya, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Crucero: habt. 646: esti rodeada de
mucbas chacras.
URPA
966 —
URUB
Ubinsata, aid. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Coaea: habt. 251.
Ubinbata, aid. Dpt. Funo, prov. Carabaya,
dist. Corani.
UBmsAYA,ald. Dpt. Puno, prov. y dist. Lam-
pa: habt. 242.
DrinSiiya^ aid. Dpt. Arequipa, prov. y dist.
Caylloma: habt. 908.
Urinsaya, aid. Dpt. Moquegua, dist. Ichu-
na: habt. 876.
Ilrinsayacochay^ald. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nu&oa: habt. 989.
IJrinsayapnna, aid. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Nuiioa: habt. 1,035.
Vrinnfiuno, laguna a la derecha del Moro-
na, al que tributa sus aguas: es la mas
setentriocal, y esta cerca del limite con
la BeptibHca del Ecuador.
Urior, aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Viraco: habt. 279. Tiene un san-
tuario 6 romeria.
fJripa, {un ind6mito, chucaro, bravo; uri-
patha embravecerse, espautarse Ay.) est.
Dpt. Apurimac, prov. Andahuaylas, dist.
Ghincheros: habt. 968: dista de Lima 182
leg. (786 k.); de Bombon 8 (16 i k.) y 2
(Ilk.) de Ghincheros.
Vripay, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Canga-
llo, dist. Huambalpa.
Vritnyaco, chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Cajamarquilla.
VroeC) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Huamanguilla.
Vropampa, chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Salamanca.
Urpanca, (urpipalomita, tortolita, Q. y Ay.;
uiyu cdntaro muy grande Q.) mina de
plata cerca de Urcon , Dpt. Ancachs,
prov. PaUasca, dist. Corongo: produce
260 marcos por cajon.
IJrpapampay chac. Dpt. Aucachs, prov.
Hnarap, dist. Yungar.
llrpay, est. y aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Tayabamba: habt. 188.
Urpay, aid. y hda. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Huamachuco: habt. 284.
Urpay, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Bestauracion.
Vrpayy chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yaoaja, dist. Mayoc.
Ubpay, hda. Dpt. Huancavelica, proT. Ti*
yacaja, dist. Salcabamba: habt 18.
IJrpay, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hbi-
manga, dist. Acosvinchos: habt 2^.
Ilrpaybamlia, aid. Dpt. Ancachs, pror.Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
Urpayccollcaf mineral de plata, Dpt Hnaa-
cavelica, prov. Tayaoaja, dist Puctr-
bamba: habt. 12.
UrpaypuquiOf (manantial de las tortolitai.
Q.) aid. y hda. Dpt. Ayacucho, prov. Cia-
gallo, dist. Huambalpa.
Ubpaypuquio, hda. Dpt. Ayacucho, pro?.
Lucanas, dist. Soras.
UaPAYPUQmo, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancarama: di^tada
Huancarama 1 leg. (5 i k.).
IJrpibambay chac. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Curahuasi.
Urpihnata, hda. Dpt. Cuzco, prov. y disL
Urubamba: habt. 164.
Urpihnata, aid. Dpt. Gozco, prov. y diil
Urubamba: habt. 19.
IJrpipata, hda. Dpt. Guzco, prov. ConTa-
cion, dist. Santa Ana : habt. 61.
UrpiS) chac. Dpt. y prov. Huinuco, diit
Higueras.
IJrpisi, chac. Dpt. Ancachs, piov. Hmni,
dist. Bestauracion.
UrpuyoCf chac. Dpt. Apmimao, prov. Go-
tabambas, dist. Haquira.
Urquillos, aid. Dpt. Cuzco, prov. ydi^
Urubamba: habt. 16.
limit la 9 hda. Dpt. lea, prov. Chincha,fiit.
Pisco : habt. 100.
Ilrsnla, Santa, hda. Dpt. y prov. Cajunai-
oa, dist. Llacanora: dista de CajamtfCi
4 leg. (22 k.).
Ursula, Santa, cerro mineral de plata, pror.
Angaraes, Dpt. Huancavelica.
Urtetj^a, chac. D^jt. y prov. Lambajeqii,
dist. Ferriuafe.
Urubamba, {Uf-u arana y todo g^neiode
insectos. Q.; uru el dia; ei que amdan-
cio, el rustico, el andrajoso. Ay.) d^*^
Dpt. prov. y dist. Cajamarca: habtSL
Urubamba, hda. Dpt. Huancavelieft, jsiff^
Angaraes, dist. Caja : habt. 48.
Urubamba, (Uanura de aranas 6 insectos. Q-;
6 llanura de gente sucia, etc., 6 Uaoundfl
dia. Ay.; yo creo que en lugar de Dika-
URUB
967 —
URUB
ba debi6 llamarse Urapampa; ent6nces su
etimologia oorresponde mejor con la natu-
raJeza de este rio: porque Ura significa lu-
gar profundo ypampa llano; es decir llanu-
ra profunda 6 en hoyo 6 profundidad. Q.)
rio, Uamado tambien Rio de Santa Ana,
Tiene su orfgen on los elevados cerros de
Vilcanota, entre el Departamento de Pu-
no, y el del Ouzco ; y como el pico neva-
do de esta CordiUera esta d los 14'' 28*
80" lat. y los 73*» 12' 82" long, a 2,662m.
alt. podemos fijar ebte punto como el de
su origen, con bastante aproximacion. Es
navegable desde cerca del pueblo de Ecba-
rate, que se halla d las 40 leg. (220 k.)
del Cuzco: de Ecliarate & Maynique que
hay como 20 leg. (Ill i k.), la navega-
cion es dificil y peligrosa por los malos
pasos; pero despues todo es llano para la
navegaoion por vapor.
No debe confundirse este rio con otros
del mismo nombre y en particular con el
que forma el rio Mayro.
Ilmbamba, provincia del Departamento del
Cuzco, erigida por ley de 25 de Julio de
1857. ('Onfina por el N. con las monta-
nas de la provincia de la Gonvencion ;
por el S. con las proVincias de Anta y del
Cuzco; por el E. con la montaua y con
la provincia de Galea; y por el 0. con la
de la Gonvencion. Su capital la ciudad
de Urubamba. Gonsta de los siguientes
DISTRITOS :
Habt.
Ollantaytambo 2,761
Maras 8,786
Urubamba 8,487
Total habt 14,984
Algunos consideran tambien como dis-
tritos d Yucay y Huayllabamba.
Estd comprendida, mas 6 m^nos, entre
los 12« 46' y 18^ 20' lat. y los 74* y 74« 40'
long, formando una superficie como de
194 leguas, que comparadacon su pobla-
cion, resulta con 77 habitantes por cada
leg^ua cuadrada.
£n esta provincia clasifican las pobla-
ciones con los nombres de Pueblos, Par-
eialidades y Pages, i estos dos ^timos se
les considera en este Diccionario como
Aldeas por lo dicho en el Discurso Preli-
minar. x
El rio Urubamba atraviesa esta pro-
vincia en direccion de S.E. 4 N.O. divi-
di^ndola en dos partes iguales.
El temperamento en general es muy
suave, y por esto se considera esta provin-
cia como el vergel del Guzco, y en espe-
cial la quebrada de Urubamba en donde
abundan frutas esquisitas. Por todo esto
los Incas habitabau en Urubamba, en
donde existenlas famosas ruinas de Ollan.
taytambo.
Un Sub-Pref3cto estd encargado del
maudo politico de la provincia : un Juez
de 1.* Instancia administra justicia. En
lo eclesidstico estd dividida en los siguien-
tes
CUBATOS :
Huayllabamba. Ollantaytambo.
Maras. Urubamba.
Yucay.
Hay un Golegio de instruccion
media para hombres 8. 6,400
8 escuelas » • » 4,800
8 » • mugeres » 4,800
Total en sueldos S. 16,000
Las contribuciones de la provincia pro-
ducen al ano la cantidad de 1,481 soles,
por los siguientes ramos:
Gontribucion Rdstica • 1,211
» Industrial i 106
» Eclesidstica » 114
Total S. 1,481
Ububamba, distrito de la provincia de Uru-
bamba, Dpt. Guzco : habt. 8,487.
Urubamba, ciudad, capital de la provincia y
del distrito de su nombre, en el Departa-
mento del Guzco: d 18** 18' 80" lat. y 74»
81' 22" long, d 2,921m. alt.: habt. 2,286:
dista del Guzco 7 log. (89 k.).
Urubamba, aid. y hda. Dpt. Guzco, prov.
Ghunvivilcas, dist. Golqquemarca : habt.
264.
Urubamba, est. Dpt. Guzco, prov. Ghunvi-
vilcas, dist. Chamaca.
UrabaJQibilla) hda. Dpt. Huancavehca,
prov. Angaraes, dist. Acobamba*
uscu
96g.-
USPA
llracanchli) hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylsR, diRt. Cliincheros.
Urumacflf chac. Dpt. Libertad, prov. Hna-
machnco, dist. Santiago de Ghnco.
IJl'lUlday, hda. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Cajabamba.
lJrapancha,chac. Dpt Libertad,prov. Hua-
macbucOy dist. Santiago de Chuco.
Ilnipotay est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ucubiri.
Vrarpay^ cbac Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Chuquibamba.
Dninihuay, chac. Dpt. Cazco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Urusayhuay bda. Dpt. Guzco, prov. Con-
vencion, dist. Ecbarate : babt. 46.
IJnitOy bda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaos, dist. Acobamba.
Vniysil^ pbl. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
uas, dist. Otoca: habt. 174.
llsainasauga, {usa piojo, espulgar. Q.) est.
Dpt. Ancachs, prov. Pomabamba, dist.
Sibuas : habt. 172.
UsaoamiNl, aid. Dpt. y prov. lea, dist. Pue-
blo Nuevo.
Usayaf est. Dpt. Puuo, prov. Saudia, dist.
Sina.
CsAYA, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Tiqui-
llaca: habt. 891.
U&bonief cerro en la costa, cerca de la ba-
hia de Supe, como 20 millas al Sur del
monte Darwin: tieue 2,467i"* alt.
Usca, {usca meudigar. Q.) est. Dpt. Liber-
tad, prov. Pataz, dist. Huayo: habt. 85:
dista de Huayo 2 leg. (11 k.).
UscAy mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Chilia.
UscA, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Tapayrihua.
Useaniarca) chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
Vscau, (61 mendiga. Q.) aid. Dpt. y prov.
Cuzco, dist. San Ger6ninio: habt. 64.
TseaparCOf hda. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
l<S€apni|llio, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
Uscacachiy chac. Dpt. Pano, prov. Cara-
baya, dist. Ollacbea.
Ilscucliaca, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
j&, dist. Ayapata,
Vsoiipisoco, ( Vsca mendigar, pucco pijtrnt
hntcu agnjero. Q.) cueva li 8 leg. (44 \ k.)
de Chota, y 1 (5 i k.) de NinabuaVi;
prov. Hu2vlgayoc« Dpt. Cajamtu'Cfi, di>t.
Santa Cruz. E^ta interesante cueTtlie-
ne como 40 mctros de aucbo y 10 de allv
su techo es piano, formado de capas cskk-
reas que conbtituyen la masa de loa ccr-
ros que la formau. En esta caeva entn
el rio Chancuy, llamado despues Lambt-
yeque, y por diversaa y sace^vas casci-
das va desapareciendo adeutro j de>pU'S
de uu curso de mas de una Icgua TaeW«
ii aparecer por la hacienda de SamiDii.
En esta cueva habitan los Suatornit, <^d-
rlpeiisis, conocidoa con el nombre volgtr
de HuacharOf ave uocturna y que d& uba
gran cantidad de grasa.
Useccani, aid. Dpt. Puno, prov. Sandit
dist. Patambuco: habt. 656.
Useildlldy aid. Dpt. Cajamarca, prov. Haal-
gayoc, dist. San Miguel: habt. 1.594. oj
los de Sumides, Misca, Asma y MaUtuiL
Ushuat pbl. Dpt. Ayacucln», prov. PariM-
cochas, dist. CarcuUa: habt. 375.
Lslipacasa, chac. Dpt. Huaucavelica. pruv.
Castrovireyna, dist. Cordova.
L'Si, {itsa piojo, espulgar. Q.) aid. Dpt Cm-
CO, prov. Quispicauchi, dist. QuiqaijiUAi
habt. 157.
U8ibaillba9 {usapampa llauura de piojoi. V'
aid. y eat. Dpt. Juuiu, prov. Janja, dtft
Mito : habt. 238.
I'sicnyos 6 Usicayu, distritu de la proviaci*
de Carabaya, Dpt. Puuo : habt. 1 ,3^^-
Ubioayos, {usacay tengo piojos. Q.) pb^- ^
pital de este distrito, de la proviueia Ci
Carabaya, Dpt. Puno: habt. 663: »Ui
de Crucero 8 leg. (44 i k.).
I'Sigura, chac. Dpt. Liiua, prov. CaLfV.
dist. San Luis.
llsipar) valle, Dpt. Tacna, prov. y i*
Arica: dista de Arica 13 leg. (72 i L -
Usiuafframa, aid. Dpi. Tarapaca, diit ^'
bay a: habt. 188.
Lsuo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Fosa
bamba, dist. Piscobamba.
Lsiiopata, chac. Dpt, y prov. HucEf-
dist. Huacar.
Uspas, hda. Dpt. y pro v. Huiuucu. iLi
Higueras.
UTCO
— 969 —
UTIC
Usphn, iida. Dpt. y prov. Cuzco, dist. San,
G-eronimo: babt. 24.
Usqoibanibil, cbac. Dpt. Libertad, prov.
Paiaz, dist. Cbilia.
Usqail, distrito de la provincia de Otiisco.
Dpt. Libertad: habt. 8,016.
UsQuiL, villa, capital de e«)te distrito de la
provincia de Otusco, Dpt. Libertad: habt.
967: dista de Otusco 7 leg. (89 k.).
Ustibamba, aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Cbilia.
Ustniifl, bda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Acosviuchos : habt. 42.
TJsniiibay, chac. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Cajabamba.
llsniia, {tmini yo mendigo. Q.) aid. Dpt. y
prov. Arequipa, dist. Pocsi: habt. 318.
UsuSta, pampa al N. del pueblo de Ornate y
al S. de U bin as, Dpt. Moquegua.
Usutaiii) est. Dpt. Puno, prov. Lampa/
dist. Nuiioa.
Utaecari, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
ma, dist. Tuti.
UtacuchOy hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
San Antonio.
VtacnncSif aid. Dpt. Onzco, prov, Canchis,
dist. Pampamarca: habt. 79.
Utachata, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Usicayos.
Utonca, chac. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
UtaSa, est. Dpt. Arequipa, prov. Caylloma,
dist. Lari.
VtHkOf pbl. Dpt. y prov. Hudnuco, dist. San-
ta Maria del Valle.
UtaiHirOy hda. Dpt. Apurimac, prov. Oota-
bambas, dist. Huayllati.
Utapuco, cerro nevado en la Cordillera,
cerca de Chachapoyas.
Utaracrat chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
IJtata O Utuata, aid. Dpt. Puno, prov. Huan-
cane, dist. Vilque Chico: habt. 121.
Utcamarcay hda. Dpt. Cuzco, prov. Pau-
cartaxnbo, dist. Challabamba: habt. 40.
Utcas, pbl. Dpt. Ancachs, prov. y dist. Ca-
jatambo: habt. 880.
Utcate^ bda. Dpt. Apurimac, prov. Cota-
bambas, dist. Mara.
L^tCOf {utca presto, luego, darse prisa, utco
algodon. Q.) est. Dpt. Cajamarca, prov.
Celendin, dist. Lucmapampa : habt. 49.
Utco, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Celendin,
dist. Chumuchs: 97.
Utco, aid. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Colca.
UtcopiiqniOy chac. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Sirca.
t'tcu, chac. Dpt. y prov. Huanuco, dist-
Huacar.
Ltonbamba, (llanura de algodon. Q.: v6ft*
se Utco) pbl. Dpt. Loreto, prov. Hualla-
ga, dist. Ongon; casi en el origen 6 cabe-
cera del rio Mixiollo, a 1,884m- alt.: habt.
79.
Utcubamba, rio tributario del Marauon a
los 6° 80' 20" lat. y 80« 50' 4" long.: cer-
ca de los pueblos de Bagua Grande y Ba-
gua Chico. Este rio'nace en las alturas de
Leyraebamba, y corre de S. d N. divi-
di^ndo las provincias de Luya y Chacha-
poyas, pasando por esta ciudad y por
muchos pueblos y haciendas recibe d la
vez numerosos riachuelos por derecha
6 izquierda.
Utcubamba, aid. y hda. Dpt. Amazonas,
prov. Luya, dist. Colcamar : habt. 115.
I'tcupata, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Sicuani: habt. 648.
lltensh, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Yungay: habt. 286 : dista ^leg. (1^ k.)
al 0. de Yungay.
Utcuyacu, (agua de algodon. Q.) cerros in-
mediatos A Recuay en los cuales hay jas-
pes, cuarso, dgata de distintos colores, Dpt.
Ancachs, prov. Huaras, dist. Eecuay.
Utcuyacu, mina de plata cerca de Ayri-
huanca, Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Recuay.
Utcuyacu, hda. de ganado, Dpt. Ancachs,
prov. Huaras, dist. Recuay. Esta hacien-
da con los de Ticapampa y Cayao tiene
841 habitantes.
UteCf {utek 6 utik maravillarse ; volverse
loco 6 bobo. Q.) pbl. Dpt. Ayacucho,
prov. Lucanas, dist. San Juan : d d,044mi
alt.: habt. 188.
Uti^uyaco* (agua de maravillarse 6 para
euloquecer. Q.) pbl. Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Vitoc.
UtiCf hda. Dpt. Cuzco, prov, ydist. Colca;
habt. 155.
122
UTUR
970 —
TTYUP
UtlcyacUi hda. Dpt. Gajamarca, prov. Gho
ta, dist. Lajas: habt. 192.
Utua, chac. Dpt. y prov. lea, dist. Palpa
IJtnatay y^ase Utata,
UtuC) aid. Dpt. Anoaohs, prov. Pomabam
ba, dist. Sihuas.
Iltuccocha^ {utik-cochay lagana para mara
villarse 6 enloquecer. Q.) aid. Dpt. prov
y dist. Huancavelica : habt. 88.
TJtucni, chac. Dpt. Ayacacho, prov. Luca
nas, dist. Sancos.
UtucU) est. Dpt. Ayacucho, prov. Farina
cochas, dist. Pullo.
Utpa, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Luca
nas, dist. Sancos.
IJtnpalla, hda. Dpt. Apurimac. prov. Co
tabambas, dist. Chuquibambilla.
UturcOy chac. Dpt. Libertad, prov. Hua
machuco. dist. Santiago de Chuco.
Utnro 6 Oturo, aid. Dpt. Arequipa, prov
Coudesuyos, dist. Chuquibamba: habt
77.
Utaramai hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispi-
canchi, dist. Quiquijana.
Utanincanif est. Dpt. Moquegua, dist.
Ichuna.
UtonincapancO) hda. Dpt. Cuzco, prov. y
dist. Urubamba: habt. 188.
IJtutOy chac. Dpt. Huancavelica, proT.Cas-
trovireyna, dist. Santiago de Ghoeorvos.
Ctatapanipa^ chac. Dpt. Ancaclu, pror.
Huaras, dist. Bestanracion.
IlncllllSy chac. Dpt. Lima, prov. y dist. CuU.
Uuyembamba, est. Dpt. Cuzco, proT.y
dist. Paruro.
IJTa, chac. Dpt. Ancachs, pro?. Huns,
dist. Marca.
Uvillal) chac. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Nepefia.
Uyaiiio, {uya rostro, cara, obedecer. Q.) akL
Dpt. Cuzco, prov. Paruro, di^ Accfaa:
habt. 25.
Uyllumpa, hda. Dpt. Apurimac, proT.y
dist. Cotabambas.
Uyocacho, est. Dpt. Puno, prov. GhQcaito,
dist. Yunguyo.
Uyollani, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Uyo-ayOy hda. Dpt. Cuzco, prov. Qnij^-
canchi, dist. Quiquijana.
Uyahulrea) aid. Dpt. Ayacucho, proT.j
dist. Huanta: habt. 253.
Uyapampa, est. Dpt. Arequipa, proT. Gaj-
lloma, dist. Lari.
Uyapacha, hda. Dpt. Ayacucho, proT. La-
canas, dist. Huaccana.
V
Adtbbtenou. — La0 palabras qae no se enouentren oon V al prinoipio 6 medio de diocion, biieiqadnM
oon B, 6 oon U| 6 con P.
y« — Esta letra no exisie en lo absoluto en
el Queckua, j propiamente hablando tam-
poco se conoce en el Aymard; porque las
pocas palabras consideradas en el Dio-
cionario con esta letra se pronuncian
como la doble vf inglesa, esto es 1169
oi| no. V^ase lo dicho respecto a las le-
tras U, V.
Tuca^ tambo en el camino de Muna & Fozn-
zo A 2,9d7°>. alt. De este tambo se sigae
snbiendo la Cordillera hasta Uegar & la
altnra de 8,120m.
V^oA, roca, cerca de otra llamada Toro por
d«nde se llega al desembarcadero 6 mae-
Jle de Iqoique y haoe peligroso el paso
de los botes.
TaeiiinailiUI, aid. Dpt. Loreto, prov. Bajo
Amazonas, dist. Parinari : estd & orillas
del Maranon, a 4*^ 38* lat. y 77* 8' 46"
long.: sirve de paerto 6 embarcadero; tie-
ne 5 brazas de fondo aunque con un pooo
de€K>rriente : dista 60 millas (111 i k.) de
UrarLnas; 110 (204 k.) de la boca del Haa-
Uaga eu el Maranon.
VbcsUS^ aid. Dpt. Apurimac, prov. Abancay,
dist. Cnrahuasi : babt. 88.
TadOf Aid. Dpt. Pinra, prov. Ayabaca, dist.
Suyo.
Vax>o, aid. Dpt. Libertad, prov. Pataz, dist.
Sambamarca.
Vado, cliac. Dpt. Ayacucho, prov. Lucanas,
dist. Sancofi.
Fiido del hainte, hda. Dpt. Cajamarca,
prov. Jaen, dist. Querocotillo.
Fflufe de Paymasy aid. Dpt. Pinra, prov.
Ajabaca, dist. Suyo*
Vado viejOy chac. Dpt. libertad, prov. 7
dist. Pataz,
Tado de Zapateros, Umite del naevo distri-
to de San Jos6 de los Molinos de la pro-
vincia de lea.
TaldiTia, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, dist-
Hnaca: babt. 188.
Valmvia, chac. Dpt. Anoachs, prov. San-
ta, dist. Casma.
Taldivia, bda. Dpt. yprov. lea, dist. Palpa.
Valdivia, chac. Dpt. lea, prov. Ghincha,
dist. Pisco.
Valdhtia, hda. de vina, Dpt. y prov. Tac-
na, dist. Locnmba : produce al ano 6,180
quintales de aguardiente.
Valdivieso, hda. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ancon : habt. 27.
Valdivikso, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Garabayllo.
Yaldivieso, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco.
yALDiviEBo, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Ate: habt. 21.
Talencia^ aid. Dpt. Gajamarca, prov. y dist.
Jaen.
Valencu, hda. de vina, Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Yitor: habt. 11.
Valera9 mina de plata en el cerro de Jesus,
ladoN. 0., Dpt. Gajamarca, prov. y dist.
Hualgayoc.
Yaleba, mina de plata y socabon en el cer-
ro de San Jose, lado Oeste, Dpt. Gaja-
marca, prov. y dist. Hualgayoc : ley 60
marcos.
Talerio, mina de plata en Pucari, Dpt. An-
cachs, prov. Huaras, dist. Becuay.
VARA — 9:
Valparaiso, salitrera, Dpt. Tarapaci, dist.
FieaguB.
Talverde, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
8ureo:habt. 7.
Valle, aid. Dpt Loreto, prov. Huall^a,
dist. FachisA, i. la orilla derecha del rio
Salpical 8 millas (15 k.) intes de bu con-
fluencia con el Huallaga.: hebt. 316, de la
tribn de CholoneB y algunos Hibitos; ha-
blan un dialecto especial: diata de Pachi-
za 12 leg. (87 k.}: desde Tingo Maria se
bf^a en 6 diaa.
Valle, aid, Dpt. Tarapaoa, dist. Pica: habt.
168.
Valle i^rande, es llamado tambien An Atun-
ynnca 6 Huatayunca; en el ee cultivan co-
ca, Dpt. Puno, prov. ydiat. SAndia.-
VftllejOS, hda. Dpt. lea, prov. Chinoba, dist.
Talle; — Adverted ci*: los nombrea de otros
Valles, buaquenae con an aegundo som-
bre.
Vftlle, Santa Maria del, diatrito de la pro-
vincia y Dpt. Huinuco : habt. C,882.
Valle deOcoiia, aid. y hda. Dpt. Areqaipa,
prov. Camana. diat. Ocona : habt. 801.
VallepuqalO, chac. Dpt. Puno, prov. y
dist. Bandia.
Vallesteras, huerta. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, diat. Santa Eulalia.
Vancar, hda. Dpt. Apurimac, proy. Anda-
hnaylae, dist. Huancarama : habt. 42.
Vaqaerfa, aid. Dpt. Anoachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuaa.
Vaqneria 0 Carrital. hda. Dpt. Piiira. prov.
Tiimbea, dist. Corralea: dista de Piura
ra 87 leg. (206 k.); y 7 (89 k,) de Man-
«ota.
Vaqneria, ch&cs. en el camino de Ayapata
i San Damian, oerca del cerro de Ccom-
poccoai, Dpt. Puno, prov. Garabaya.
Vaqderia, est. Dpt. Puno, proT. Lampa,
dist- Ucubiri.
Vaqneria del arena!, Dpt. Piura, prov.
Ayabflca, dist. Chalaco : diata de Palo
Santo Hi leg. (87 k.); de Rica Playa 8
(16 ik.).
Varadero, aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonaa, dist. Balsapuerto: babt. 100.
Varas, chac. Dpt. 7 prov. Gajamarca, dist.
Ichocan.
Vargfas, aid. Dpt, p
(2i k.) de loa.
Varqab, hda. Dpt. j
cumba: produce
de aguardiente.
Varies, chac. Dpt.
dist. Pampas.
Varonta. hda. Dpt.
ruro: babt. 28.
Va.s«{uez, chac- Dp
Ate: habt. 88.
Vahquez, bda. Dpt.
Veudo, iala en el 1
Tabatinga.
Vecino,hda.Dpt.Ti
Vefn>i ^da. Dpt. Lit
Pativilca: habt. 7
Vega, est. Dpt. Ay
dist. Ad 00.
Veoa, hda. Dpt. Ay
diet. Huamangni
Vetca Iwlla, hda. D
rinacocbaa, dist.
Vega Tagie 6 Flore
ma, diat. Lnrigai
Vegneta, chac. Dpi
dist. Huaura.
Veinticinco de Hi
Chonta, Dpt. Hu
yo, dist. Banos: 1
Veintiocbode JqU
mayo: su eztren:
46' II'' lat. y 72*
dia legua de larg<
mil en an mayor
Veinticho de Jnuo
qnimarca, Dpt.
Cajatambo: ley 1'
Vela, hda. Dpt. i
dist. Bagiia.
Vela, bda. de vifia,
San Juan Bantis
quintales de agua
Velapata, chac. Dj
garA, dist. San C
Velarde, hda. de v!
qnipa, dist. Vitoi
Velasi|ne, hda. Dp
' manga, dist. Tat
Velaorco, cbao. Dp
chapoyoB, dist. I
VENT
973 —
VERS
Velille, (vallitka derramar arroz, trigo 6 co-
sas semej antes no liquidas. Ay.) v6ase
Cayarani, rio).
Yelille, distrito de la provincia de Chun-
vivilcas, Dpt. Cuzco: habt. 2,077.
YELiLLe, villa, capital de este distrito de la
provincia de Chunvivilcas, Dpt. Cuzco:
inmediato a la poblacion hay un cerro de
conglomerato traquitico que pareoe una
fortaleza: habt. 490.
Telin^y (puede derivarse de veUini, derra-
mar. Ay.; y segun su terminaoion se ex-
presa el modo de que esto se verifica; vi-
lUnitha ir & derramar; viltintatha derra-
mar adentro) pbl. Dpt. Arequipa, prov.
Union, dist. Quechualla: habt. 419.
YenadoSy aid. Dpt. y prov. Payta, dist. Que-
rocoiillo: habt. 85.
Yenancio, chac. Dpt. Moquegua, dist. To-
rata.
Yendltani) lavadero de oro, Dpt. Puno,
prov. Carabaya, dist. Coasa.
Teneg9Hf chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Surco.
Yenta^ hda. Dpt. y prov. lea, dist. Santiago:
habt. 200: dista de loa 7 leg. (89 k.).
Yentana^ cuesta 6 ladera en el camino de
Tanlia a Bio Negro, Dpt. Loreto. Es pe-
ligrosa y forma elevados esoalones que al-
gan«s tieuen mas de 0m.60 de alto.
Ventana, aid. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Ventanilla, cerro mineral de plata, Dpt.
Ancaohs, prov. y dist. Gajatambo.
Ventakilla, mina de oro y de plata al N. E.
del pueblo de San Mdrcos, Dpt. Ancachs,
prov. Hnari, dist. San Mdroos: ley desde
25 A 500 m.
VENTAiciiiiiA, mina de plata en la Cordillera
de Chacna, Dpt. Ancachs, prov. Caja-
taxnbo, dist. Oyon: ley 50 m.
Yentanii«la, mina de plata en Hninchos,
Dpt. Ancachs, prov. Cajatambo, dist.
Aquia: ley 100 m.
Fentanillaf mina de plata al E. del pue-
blo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli: ley de 100 A 500 m. El paso
del cerro en que estd la mina se halla d
4,51 em- alt,
'entavtijI-a, mina de cinabrio, a 8 i leg.
.^19 J k.) al B. de Huancavelica.
Yentanilla, est. Dpt. Lima» prov. Huaro-
chiri, dist. Santa Eulalia.
Yentarron* aid. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. San Jos^.
YenteaderOy chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Lucanas, dist. Otoca.
Yentilla, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Pucard.
Ventilla, tambo entre la Cordillera de Pis-
cohuanuni y Taulia, Dpt. Loreto: dista
de TauHa 4 leg. (22 k.).
Ventilla, aid. Dj>t. Arequipa, prov. Islay,
dist. Tambo: habt. 76.
YentUla chicOf est. Dpt. Puno, pror. Lam<
pa, dist. Pucara.
YentOy hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Casma.
Yenturapampay chac. Dpt. Libertad, prov.
Trujillo, dist. Ascope: habt. 19.
Yenturosa^ hda. Dpt. Libertad, prov. Pa-
casmayo, dist. San Pedro.
Ventueosa, hda. Dpt. y prov. Lima, dist.
Lurin: habt. 22.
Ventueosa, ohao. Dpt. lea, prov. Chincha,
dist. Pisco.
Ventueosa, chac. Dpt. y prov. lea, dist.
Nasca.
Yera Cmz^ chac Dpt. Libertad, prov. Tru-
jillo, dist. Magdalena de Cao.
Veea Ceuz, tfld. Dpt. Arequipa, prov. Islay,
dist. Tambo: habt. 68.
Yerbenapatat chac Dpt. y prov. Hudnuoo,
dist. Huacar.
YerdecocIia» hda. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
YerdehaCO, est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Callalli.
Yerjelf chac Dpt. Cajamaroa, prov. Jaen,
dist. Chirinos.
YeiTllg;aS9 puente sobre el Bimao en el tra-
yecto del ferrocarril de Lima k la Oroya:
a 1,762m. alt.: descansa en oolumnas de
fierro y es el mas elevado del globo: dis-
ta del Callao 17 ^ leg. (95 k.); de Lima
14 I (82 J k.).
Yersallaj hda. Dpt. Amazonas, prov. Lu-
ya, (list. Bagua.
Yersalles, hda. Dpt. Puno, prov. Sdndia,
dist. Phara.
YersallO, hda. Dpt. y prov. Cuzco, dist.
San Ger6nimo: habt. 7«
VICE
Vertlente, hda. Dpt. Cuzco, proy. CanaB,
diat. Langai.
Tertls, aid. Dpt. Libertftd. prov. Pacasma-
yo, dist. Pueblo Naevo,
Teta ^rande, mina de plata en la Gordilli
ra Nevada, Dpt. Ancachs, prov. Huari,
dist. Chavin.
VentacDr^ molino, Dpt. Cuzco, prov. ydiat,
Poruro.
Teta de Oro* miua de plata en Acococha,
Dpt. Ancachs, prov. Hnaraa, dist. Be-
ouay.
Tetllla, mina de plata al O. del pueblo de
Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, diat.
Yaub: ley 20 m.
VetOta A Vexota, aid. Dpt. Gajamarca, prov.
.laen, diat. Ciijillo.
Viafhat est. Dpt. Gnzco, prov. Calca, diat.
Piaac: habt. 71.
Tlccai (t'fco rincon dela casa; aberturat)
cueva en cerros. Ay.) aid. Dpt. Ayacacho,
prov. Lucanas, dist. 8an Juan: habt. 152.
VlcatoDl, bda. Dpt. Pono, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
TIce, aid. Dpt. yprov. Piura, diat. Sechura:
habt. 1,010.
8AK VICENTE, uinas de bste noubbe.
Ticcntet San, miiia de plata en el corro del
Cisne, lado E., Dpt. Cajamasca, prov. y
diat, Hualgayoc.
Vicente, San, mina de oro, Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Soledad: ley 14 on-
ZftB.
VlCf nt€, San, mina de plata, Dpt. ADcnohs,
prov, Huaraa, dist. Recuay,
Vicente, San, mina de plata, A 7 i leg.
{41 J k.) de Taquilpon, Dpt. Ancachs,
prov. Huaylaa, dist. Macate.
Vicente, San, mina de plata en Yanacmi-
cuscuB, Dpt. Ancachs, prov. Hnaras, dist.
Recuay.
Vicente, San, mina de plata al E. del pbi.
de Yaub, Dpt. Junin, ptov. Tarma, dist.
Yauli: ley 20 m.
VicxNTE San, mina de plata en mantos al
Snr de Puno, ba producido mucho.
Vicente, San, salltrera en el canton Argen-
tina, dist. Pica, Dpt. Tarapaca: en 187"
produjo 100,000 quintales: en 1873 —
180,000 iinintales:dista 11 leg. (61k.)
del pnerto y 2 m
carril.
SAN VICENTE, puei
Vicente San, hda.
prov. Hoaylas,
Mancos ) leg. (8
{8 k.) al Sot.
Vicente, San, hda.
Tambo Qrande.
Vicente Sa:», chac.
jamarca.
Vicente, San, rio
antes del Uayro.
Vicente, San, aid. ;
quipa, diet. Yam
Viceut^lo, chac. ;
Ate : habt. 22.
Vico, {l-ccco rincou
tura en nn ceno.
dida. Ay.) pbl. 1
Pasco.
Vicocha, {vekuiha I
nua con agna i
oon laa manea.
prov. Yanyos, dJ
Vicor»,ald.jchac.
Tarma.
VicoSf (v^aae vieo i
caohs, prov. Hi
VicoB, aid. y hda. I
ras, dist. Marca
Vicos, aid. Dpt. I
dist. Tambo: di
Vieso, pbl. Dpt. i
Orootnna: habt.
VlcsMOClia, chac.
nuoo.
Victoria, en Mira
Dpt. Ancachs, p
VicTOBU, mina de
Yauli, Dpt. Jii
Yauli: ley 36 m
VicToBiA, s&btrera
aagua : dista de
ley 70 1..
VicTORu, salitren
Obispo, dist. Pi
1872 produjo2i
id.: dista 6 leg.
lias (3 i k.) de
Victoria, Sa-nta,
VIEJ
975
VILA
Dpi. Ancachs , prov. Huaras : & 2 leg.
(11 k.) deCarhnas en la Cordillera Negra.
Vietoi'ias, cerro mineral de plata cerca de
Pnno.
TiCOS^ aid. Dpt. prov. y dist. Piura: dista
de Piura 10 leg. (65 i.).
Vicus, {vicu un geme, una medida. Ay.) hda.
Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist. Inde-
pendencia.
VlcuchaS) aid. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen,
dist. Callayuc.
Vicuya^ chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Yau-
yos.
Yicharayoe) {vicchu la canilla de la piema
hasta el pie 6 la del brazo. Ay.) aid. Dpt.
Jonin, prov. Tarma, dist. Yauli: habt. 8.
YlchaYiehay) chac. Dpt. Huancavelica,
prov. Castrovireyna, dist. Huacbos.
Vichuyy (i'ttT/ttollitaboquiancliapara echar
en ella el maiz que se masca para bacer
chicba. Ay.) cbac. Dpt. Ancacbs, prov.
Huaras, dist. Kestauracion.
VicHAY, cbac. Dpt. Ancacbs. prov. Huaras,
dist. Independencia.
Vichayal) aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Ca-
tacaos: babt. 996.
Viehaycoeha) pbl. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. Pacaraos: babt. 279.
TichaycotO) aid. y bda. Dpt. prov. y dist*
Huanuco : babt. 220.
Tichca, cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
VicHCA, cbac. Dpt. Lima, prov. y dist. Yau-
yos.
Tichillgay^ aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancarama.
VicllOllf est. Dpt. Ancacbs, prov. Huari,
dist. Huacbis : babt. 185.
Tichll, bda. Dpt. Cuzco, prov. Calca, dist.
Pisac : babt. 52.
'Vicbucaf 'aid. Dpt. Lima, prov. Huarocbi-
ri, dist. Cborrillos.
Tidal 9 Sam, mina de plata, en Auquimarca,
X>pt. Ancacbs, prov. Cajatambo, dist.
Manias.
TJc^9 mina de plata en el cerro deHuaccba-
era, X>pt. Ancacbs, prov. y dist. Pallasca.
VzBJA, lida. de cana, Dpt. Arequipa, prov.
Xslay, dist. Tambo.
TieJaSp iela, A los 14* 80' lat. y 7S^ 84' 4"
iong-; 6s elevada. Entre esta isla y las de
Santa Rosa bay un canal de dos tercios
de milla de ancbo, pero sembrado de ar-
recifes. En la parte N. E. de esta isla hay
una caletita de exelente fondeadero de 5
d 7 brazas de agua y d tres cables de dis-
tancia de tierra. Se encuentra alguna can-
tidad de buano.
Viejo, DEL, bda. Dpt. Junin, prov. Huanca-
yo, dist Parialmanca: babt. 187.
VieiltO, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pataz,
dist. Huaylillas.
Vij^apata, bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba: babt. 65.
yig;asyaeu, aid. Dpfc. Loreto, prov. Hua-
Uaga, dist. Saposoa.
Vigote, aid. y bda. Dpt. y prov. Piura,
dist. Salitral: babt. 488.
Vija^S, aid. y est. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Sarumilla: babt. 118: dista de
SarumiUa 4 leg. (22 k.).
VilacareU) {vita sangre; carca sucia, estier-
col. Ay.) est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri: babt. 68.
Yilacareo, est. Dpt. Puuo, prov. Carabaya,
dist. Crucero.
Yilacota^ {vUacatha, sangrar al carnero pa-
ra cocer su saugre. Ay.) est. Dpt. Puno,
prov. Carabaya, dist. Coraui.
ViLAcoTA, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Macari.
YttAcoTA, est. Dpt. Puno, prov. AsAngaro,
dist. Potoni.
Tilacotatueuiii, est. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Macari.
Vilaeuuca, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
ViLAcuNCA, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
YilaeucliO) est. Dpt. Puno, prov. Asdnga-
ro, dist. Cbupa.
Vilacnyo, est. Dpt. Puno, prov. y dist.
Asdngaro.
Vilafro 6 Vilafre, laguna al S. 0. de Cay-
Uoma, en la Cordillera de Cbilia: es el
orfgen del Ucayali.
Yilahuaraya,est.Dpt. Arequipa, prov. Cay-
Uoma, dist. Tisco.
Yilaja^ est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dirt,
Ocubiri:
YilanehO) pbl. Dpt. Ayacucbo, prov. Can-
gallo, dist. Totos.
VILC
— 976 —
VILC
Vilaqne, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo- f
ma, dist. Tisco.
ViLAQUE, cerro Dpt. Moqnegua. En este
cerro bay una mina de cobre.
Tilavila^ distrito de la provincia de Lam-
pa, Dpt. Puno: babt. 480.
ViLAViLA, (sangriento. Ay.) pbl. capital de
este distrito de la provinoia de Lampa,
Dpt. Puno.
ViLAViLA, aid. Dpt. Tacna, prov. Arica, dist.
Lluta: dista de Pisagua 18 leg. (71 ^ k.).
Tilaya, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Luya,
dist. Ocumal: babt. 89.
Tilca, {uillki mella 6 mellado, desmorona-
do; villca el sol, adoratorio dicado al sol
11 otros fdolos ; cierta mediciua purgante
y soporifera. Ay.) aid. Dpt. Libertad,
prov. y dist. Huamacbuco: dista de Hua-
macbuco 4 leg. (22 k.).
ViLCA, aid. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Atavillos Bajos.
ViLCA, pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Laraos: d 8,864m.80 alt.: babt. 107.
ViLCA, pbl. Dpt. y prov. Huancavelica, dist.
Moya: babt. 638.
Tilcabambay (Uanura del sol. Ay.) aid.
Dpt. Libertad, prov. Otusco, dist. Usqnil:
babt. 32.
ViLCABAMBA, est. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ri, dist. Llamellin: babt. 208.
Yileabainba, aid. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ri, dist. Uco: babt. 824.
ViLCABAifBA, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba. Se fabrica
telas de lana y es digno de observaciou el
m^todo que emplean para los tintes: su
clima es mas suave que el de Pomabam-
ba, hallandose ^una elevacion de 2,941m.:
babt. 400.
Yilcabamba^ cbac. Dpt. Junin, prov. Tar-
ma, dist. Acobamba.
YiLCABAMBA, pbl. Dpt. Juuiu, prov. Pasco,
dist. Cbacayan: babt. 1,187.
Tilcabamba,cbac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc.
YiLCABAMBA, bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Mayoc: babt. 8.
Yilcabamba, aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dabuaylas, dist. Huancarama: dista de
Huancarama 8 leg. (16 | k.).
YiLCABAMBA, pbl. Dpt. Apurima^, prov. Co-
tabambas, dist. Chnquibambilk: h&bt
1,849.
Yileabambay bda. Dpt. Cuzco, pror. AsU,
dist. Limatambo.
YiLCABAMBA, pbl. Dpt. Guzco, proT. GonTea-
cion, dist. Santa Ana: babt. 1,048.
YiLCABAMBA, est. Dpt. Cuzco, prov. Caka,
dist. Lares: babt. 61.
Yilcabamba, valle, Dpt. Puno, prov. y £st.
Sandia.
YiLCABAMBA, lavadcro de ore, Dpt. Pnoo,
prov. Sandia, dist. Patambuco.
Yilcacanclia, est. Dpt. Lima, prov.Hairo-
cbiri, dist. San Damian.
YiLCACANCHA, cbac. Dpt. Ayacucho, pror.
Lucanas, dist. Sancos.
Yilcacong^y Cordillera que seextieudeda-
de Anta basta Santa Ana, al lado 0. del
rio Urubamba.
YilcacotOf aid. y cbac. Dpt. Junin, pror.
y dist. Huancayo: babt. 92.
Tilcahuara, bda. de cana, Dpt. Lima, pror.
Gbancay, dist. Huaura; babt. 128.
Yilcallama, est. Dpt. Ayacucho, pror. IV
rinacocbas, dist. Pullo: babt. 64.
Yilcallamas, aid. Dpt. Puno, prov. Cbocuifi.
dist. Pisacoma.
YiLCALLAMAS, aid. Dpt. Puno, prov. On-
cuito, dist. Juli.
Yileainareai bda. Dpt. Cvlzco, prov, Cmm,
dist. Langui.
YiLCAMARCA, aid. Dpt. Cuzco, prov. Luof*.
dist. Ocubiri: babt. 286.
YiLCAMARCA, chac. Dpt. prov. y dist Jfo-
quegua.
Yilcancha, pbl. Dpt. Ayacucho, prov. C«i
gallo, dist. Totos: babt. 420.
Yilcanif cbac. Dpt. Arequipa, pror. Cob-
desuyos, dist. Yanaquihua.
Vilcanota^ {vikamUa casa del sol. Av.) pi-
CO nevado en la cadena oriental de 1*
Andes A los 14« 28' 30" lat. y 73* li fi
long.: tiene 5,862m. alt.
YiLCANOTA, Cordillera que forma ri ooBla-
fuerte entre la cadena oriental jhoto-
dental de los Andes: corre de S.O. i ^^
El pa»o de esta Cordillera esta ilx^^
8r 60" lat. y 7d^ IS' 4" long.: 44,4*-
altura.
YiLCANOTA, bda, Dpt, Cuzco, prov. Cm*.
dist. Layo.
VILC
— 977 —
VILLA
ViLCANOTA, hda. Dpt. y prov. Moquegua,
dist. lohuiia.
Tilcapampa) est. Dpt. Lima, prov. Hnaro-
ohiri, prov. Carampoma.
ViLCAPAMPA, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. San Mateo.
Tilcapata, hda. Dpt. Huanoavelica, prov.
Tayacaja, dist. Salcabamba: habt. 46.
ViLCAPATA, hda. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Higueras.
Vilcapoqaio, chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Ayaviri.
Yilcaqiii) chac. Dpt. Apnrimac, prov. Co-
tabambas, dist. Huayllati.
Vilcar^ chac. Dpt. Huancavelica, prov. Ta-
yacaja, dist. Salcabamba.
ViLCAR, aid. Dpt. Ayacucho, prov. Parina-
cochas, dist. Colta: habt. 92.
Vllcara^pra, chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
Vilearan, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
VllcftrOf hda. Dpt. Apurimac, prov. y dist.
Gotabambas.
Filcarrouco, hda. Dpt. Apurimac, prov.
Abancay, dist. Sirca.
Vilcas^ rio, v^ase Pampas, rio.
ViLCAS, Antes Vilcashuaman, (vilca vease sn
significado) pbl. Dpt. Ayacacho, prov.
Gangallo, dist. Haambalpa: habt. 715.
Sn el sitio en que existen las ruinas del
templo del sol, se construy6 la Iglesia de
San Juan Bautista. A una legua de dis-
tancia existen otras ruinas que parecen
de nn palacio de los Licas, rodeado de
otros edificios tambien en ruinas.
Tilcashnaman, asf se Uamaba antiguamen-
te d la actual provincia de Cangallo, Dpt.
Ayacucho. Tambien se llama Vilcashua-
man al pueblo de Yilcas de la provincia
de Cangallo.
Vileataure, chacs. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Chorrillos.
TllcayMM), chac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Huancaspata.
TilcayoCj chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Ocros.
VlleOf aid. Dpt. Ancachs, prov. Pomabam-
hsLg dist. Parobamba.
yilcurcani) hda. Dpt. Puno, prov. Chucui-
iOf dist. Yunguyo: habt. 250*
ViLcuBouNi, aid. Dpt. Puno, prov. Chnoui-
to, dist. Yunguyo: habt. 150.
Vilcuyo, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nunoa.
Vilches, mina de plata, prov. Asdngaro,
Dpt. Puno.
Viloy, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. San Geronimo.
Yilquei {viUki mellado, desmoronado. Ay.)
est. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist. Surite.
ViLQUE, distrito de la provincia y Dpt. Pu-
no: habt. 5,800.
ViLQUE, pbl. capital de este distrito, de la
provincia y Dpt. Puno: dista de Puno 7
leg. (88 i k.). Todos los anos hay una U-
ria que lo hace notable.
Yilque chico^ distrito de la provincia de
Huancane, Dpt. Puno: habt. 2,510.
ViLQUE cmco, pbl. capital de este distrito
de la provincia de Huancane, Dpt. Puno:
a los 15° 18' 10" lat. y 72° 2' 82" long.:
d 8,981m. alt. en la orilla del Titicaca:
habt. 1,785: dista de Puno 7 leg. (89 k.).
Yilnaquej est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Tilatay {villiUa derramar hdcia arriba mu-
chas veces; villu una fruta que nace bajo
de tierra parecida al nabo. Ay.) aid. Dpt.
Puno, prov. Ohuouito, dist. Pisacoma:
habt. 47.
VilHyOj hda. Dpt. Cuzco, prov. Ganas, dist.
Langui.
ViLUYO, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Chu-
cuito.
ViLUYo, hda. Dpt. Puno, prov. Ghucuito,
dist. Juli.
ViLUTo, hda. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Nunoa.
ViLUYo, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Pucara.
ViLUYo, est. Dpt. Puno, prov. Garabaya,
dist. Ajoyani.
ViLUYo, chac. Dpt, Puno, prov. Asdngaro,
dist. Putina.
TilTao, hda. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Aplao.
Tilla^ hda. de cana, Dpt. y prov. Lima,
dist. Ghorrillos & { leg. (1 | k.) de Chor-
rillos.
Villa, est. Dpt* Puno, prov. As&ngaro, distf
Arapa.
IM
VILLO
— 978 —
VINCH
Villa blanca^ chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Miraflores: faabt. 12.
Tillacaneluif hda. Dpt. Ayacnclio, prov.
Lncanas, dist. Laramate.
TlUacoriy hda. de vina, Dpt. y prov. lea,
dist* San Juan Bantista: a 6 leg. (88^ k.)
de lea.
Villachiipa, est. Dpt. Pano, prov. Asdnga-
ro, diet. Asillo.
TiUaloboSf ehae. Dpt. y prov. Lima, dist.
Lurin: habt. 2.
YiLLALOBos, hda. Dpt. y dist. Moqnegaa.
TUlanaeva, hda. de vina Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Yitor: habt. 2.
VlUalta, hda. Dpt. y prov. Lima, dist. Mag-
dalena.
YlUasenor, alto y baJo,hdas. Dpt. y prov.
Lima, dist. Ancon: habt. 19.
Yf 11a de la llnion^ nombre dado por ley de
6 Febrero de 1875 & los pueblos de Agua-
miro y Bipan de la provinciaDos deMayo,
Dpt. Huinueo. Estos pueblos estaban
separados ikdcamente por el puente del
rio que pasa entre ambos: habt. 979.
Yillcabambaf hda. Dpt. Apurimac, prov.
Abaneay, dist. Sirca.
Yilleabamba, (vUca v^ase su significado,
pampa llanura, Ay. y Q.) pbl. Dpt. Cuz-
co, prov. Gonvencion, dist. Santa Ana.
YiLLGABAMBA, aid. y hda. Dpt. Guzeo, prov.
Paueartambo, dist. Caycay: habt. 108.
YlLLccABAMBA, hda. Dpt. Ouzco, prov. Pa-
ruro, dist. Huanoquite : habt. 46.
Yillcalla^ chao. Dpt. Ayaeuoho, prov. Lu-
canas, dist. Otoca.
YlUcallama, aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Parinaeochas, dist. Pullo.
Yillcallamas^ v^ase Zepita, pbl.
YlUcano, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
y dist. Gotabambas.
YillcuyOj hda. Dpt. Cuzoo, prov. Paruro,
dist. Geapi.
Yillefi^S) chao. Dpt. Callao, dist. Bellavista.
YilUquipay hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuuoa.
YillOf (villu cierta fruta 6 raiz parecida al
nabo; oana de cierta especie de maiz
amarillo. Ay.) pbl. Dpt. Junin, prov. Pas-
co, dist. Yanahuanca : habt. 285.
VIUoc, hda. Dpt. Huancavelica, prov. An-
garaes, dist. Julcamarca : habt. 188.
Tilloc, Sam Juan de, aid. y hda. Dpt. Cm*
CO, prov. Galea, dist. Lares: habt. 182.
Ylnsina^ est. Dpt. Puno, prov. Tiainpa^ disi
Ocubiri.
Ylnamarcay hda. Dpt. Ayaeuoho, prov.
Lucanas, dist. Santa Lucia.
Yinay, ehae. Dpt. Aneachs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba.
Ylncallay est. Dpt. Puno, prov. Chueoito,
dist. Yunguyo.
Ylnoocaya^ (vincuscaUa^Tesoao. Ay.) pam-
pa, d 4,155m- alt.: dista de Arequipa 25
leg. (189 k.); y de Gaylloma 80 (167 k.).
Tiene 12,115m. de largo, y 7,520 de an-
cho. El clima es rigido; el term6metro
baja hasta 5^ de cero en las noehes de
Mayo y Junin. Por esta pampa se em-
prendi6 llevar un canal aproveehando las
aguas de una vertiente llamada Ojo de
Camhorda. Se eoncluy6 en efecto una par-
te del canal que hoy esti abandonado.
YiMcocATA, aid. y est. Dpt. Arequipa, prov.
Gaylloma, dist. Yanque. Hoy ha tornado
gran importancia por que este punto es
la estacion intermedia del ferrocarril de
Arequipa d Puno: habt. 62.
Ylncocotay est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Huachis: habt. 800.
YI1ICOS9 hda. Dpt. Ancachs, prov. y dist
Santa.
Ylncunaf est. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Gasta.
Yinciiscanchay mina de carbon de piedrai
Dpt. Junin, prov. y dist. Pasco.
Yliicliacoilf chac. Dpt. Ancachs, prov. y
dist. Pomabamba.
Yinchamarcai hda. Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Moro:habt. 115, a i leg. (8 k.)
de Moro.
Yiiichii hda. Dpt. Ayacucho, prov. La Mar,
dist. Ghilcas : habt. 82.
Yliichigay, hda. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancarama.
Tincho, est. Dpt. Ancachs, prov. Pallafloa.
dist. Llapo.
YiiiChorapni) chac. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Qniuua.
YillchoSy mineral de plata eu la hacienda de
Tallenga, Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Aquia. Aigunos metales haa
dado 228 marcos por cigon.
VII^A
979 —
VIRA
ViNOHos, est. Dpt. Ancachs, proy. Poma-
bamba, dist. Parobamba: habt. 190.
ViNOHos, est. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Yauli.
TiNOBOs, {vincha faja 6 trenza labrada que
seponian en la frente las mugeres nobles
para adomo, Ay. y Q.) pbl. Dpt. Ayacn-
oho, proY. Huamanga, dist. Ayaeucho: &
2,944ni. alt.: temperatnra lO"" (Febrero):
dista de Ayaoucho 6 leg. (88 k.).
TinchilS-ehlirca^ mina de plata en Auqui-
xnarca, Dpt. Anoachs, proy. y dist» Gaja-
tambo.
Thiehota, ohac. Dpt. Ancachs, proy. Hua-
ras, dist. Pampas.
TineS) chac. Dpt. Ancachs, proy. Cajatam-
bo, dist. Acas.
Tinomasi, chac. Dpt. Moqnegua, dist. Pn-
quina.
Tinsalla^ aid. Dpt. Cuzco, proy. Oanas,
dist. Yanaoca.
Tinsas, hda. de cana, Dpt. Ancachs, proy.
y dist. Santa: habt. 111.
Tlnto, hda. Dpt. Ancachs, proy. Santa,
dist. Yantan.
ViNTo, hda. Dpt. Lima, proy. Chancay, dist.
Barranca : habt. 182 : dista de Chiachin
2 i leg. (14 k.).
Tina, hda. Dpt. y proy. Cajamaroa, dist.
Magdalena.
Vrf^A, aid. y hda. Dpt. y proy. Lambayeqne
de Jayanca : habt. 184: dista de Lamba-
yeqne 10 leg. (55 \ k.).
Vera, aid. y hda. Dpt. Lambayeqne, proy.
Chidayo, dist. Sana : habt. 58.
Yil^A, aid. y hda. de cana, Dpt. Libertad,
prov. Tmjillo, dist. Ascope : habt. 197:
dista de Ascope 2 leg. (11 k.); de Mala-
brigo 6 i (80 k.): produce al ano como
80,000 qointales de azticar.
VifOTA, chac. Dpt. Libertad, proy. y dist. Pataz.
ViSrA, hda. Dpt. Ancachs, proy. Santa, dist.
More.
Vi*A, hdas. (2) Dpt. Lima, proy. y dist.
Chancay.
ViSa, chac. Dpt. lea, proy. Chincha, dist.
Pisco.
Tinn de St Jaan, hda. Dpt. Libertad, proy.
Trujillo, dist. Chocope : habt. 88.
TifiSCy distrito de la proyincia de Yanyos,
I>pt. Lima : habt. 872,
YiRkCf (vinaya siempre. Q.) pbl. capital de
este distrito, proy. Yauyos, Dpt. Lima:
habt. 498: alE.de Huangascar de la proy.
Gastroyireyna, & 8,899m* alt.: dista de Li-
ma 49 leg. (278 k.); y 7 (89 k.) de Llan-
gas.
TlnaCf est. Dpt. y proy. Huancayelica, dist.
Moya: habt. 80.
Tinacay aid. Dpt. Ayaeucho, proy. Hua-
manga, dist. Santiago : A 1 i leg. (8 k.)
de Ayaeucho y 2 (11 k.) de Santiago.
YifiaDhiqulta, hda. Dpt. Ayaeucho, proy.
Huamanga, dist. Acosyinchos : habt. 40:
dista de Ayaeucho 1 leg. (5 i k.).
yinal, hda. Dpt. Lima, proy. y dist. Oanete.
ViSal, hda. Dpt. Ayaeucho, proy. Huaman-
ga, dist. Luricocha.
Tinas, chac. Dpt. Junin, proy. y dist. Huan-
cayo.
VifJAS, aid. Dpt. Huancayelica, proy. Taya-
caja, dist. Pampas : habt. 299.
Vif^As, chac. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Yinauya, aid. y hda. Dpt. Ancachs, proy.
y dist. Pomabamba: habt. 447.
Tinita, hda. de cana, Dpt. Libertad, proy.
Trujillo, dist. Magdalena de Cao : dista
de Malabrigo 5 leg. (28 k.): produce al
ano como 80,000 quintales de azioar.
YiqueS) pbl. Dpt. Junin, proy. Huancayo,
dist. Pariahuanca: dista de Huancayo 2|
leg. (18 k.).
ViQUEs, pbl. Dpt. Junin, proy. Huancayo,
dist. Sapallanga: habt. 856.
Yiqueta,* chac. Dpt. Lima, proy. Chancay,
dist. Huaura.
Yiraco, distrito de la proyincia de Castilla,
Dpt. Arequipa : habt. 4,204.
VmAoo, {vira el suelo 6 cualquier cosa que
yd cuesta abajo. Ay.) pbl. capital de este
distrito, de la proy. Castilla, Dpt. Arequi-
pa: habt. 2,582, con las aldeas: d 2 leg.
(11 k.) del pueblo existen las aguas ter-
males sulfurosas de Taparsa.
Tiracocha, (senor noble y & yeces senor. Q.)
laguna i la izquierda del Kapo, al cual
yan sus aguas : casi en el Umite con el
Ecuador.
YiRAooGHA, hda. Dpt. yproy. Hudnuco, dist.
Huacar.
YiBAcooHA,hda. Dpt. Ayaeucho, proy. Huan-
ta, dist. Luricocha.
VIRU
— 980 —
Vise
Timcocha) chac. Dpt. Aporimao, prov. Ay-
maraes, dist. Soraya.
VnucocHA, chac. Dpt. Apurimac, prov. Ay-
maraes, dist. Colcabamba.
Tiracochan, hda. Dpt. Ayacucho, proy.
Huamanga, dist. Acosvinchos : habt. 29.
ViRACOcHAN , hda. Dpt. Apurimac , prov.
Abancay, dist. Lambrama.
Tiracochapampa) est. Dpt. Libertad, prov.
y dist. Huamacbuco : habt. 150.
YiBACooHAPAMPA, aid. Dpt. Ayacuoho, prov.
La Mar, dist. Chungui.
Tiracochapataf chac. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya.
Tlrahuanca, hda. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Moro : habt. 22.
Yiravira, mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Chuco.
Ylrey, chac. Dpt. Libertad, prov. Pacasma-
yo, dist. Jequetepeque.
Tircyna, chac. Dpt. y prov. Lima, dist.
Magdalena: habt. 10.
YiBEYNA, mina de plata en Castrovireyna,
may rica pero estd aguada.
YiBETNA, est. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Ylrj^CU) hda. Dpt. Moquegua, dist. Torata.
Yiriaco, isla en el ho Pastasa, arriba del
pueblo de Pinches.
Yirocc, est. Dpt. Ayacucho, prov. Ganga-
llo, dist. Yischongos.
Yirona, antiguo mineral de oro, Dpt. Cuz-
CO, prov. Chunvivilcas, dist. Yelille.
Yirote-haasiy aid. Dpt. Loreto, prov. Alto
Amazonas, dist. Yurimahuas : habt. 124.
Ylro-viro, {vim la cana del maiz, Q. y Ay.;
uvivi la punta de madera dura que ponen
para arar. Ay.) aid. Dpt. Ayacucho, prov.
y dist. Huanta: habt. 87.
Yiroy^ hda. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Pallanchacra: ^ 7 leg. (89 k.) de Huariaca.
YirUy {viru cana de maiz: viri punta de ma-
dera dura para arar. Ay.) rio, desemboca
en el mar d los 8« 49' 80 lat. y SV 10' 64"
long.: naceen la Cordillera de Huamachu-
co en los 8® lat. y 80*^ 40' long, aproxi-
mada.
ViEU, distrito de la provincia^de Trujillo,
Dpt. Libertad: habt. 2,808.
YiBu, pbl. capital de este distrito de la pro-
vinoia de Trujillo, Dpt. Libertad: i &"
26' 8" lat.: habt. 1,882: dista de Trujillo
12 leg. (67 k.); de Lima per tiem 101
(568 k.); y de Santa 16 (89 k.).
Yirana, aid, Dpt. Cuzco, prov. Paniro,aiaL
Ccapi: habt. 28.
YimndOi aid. y est. Dpt. Apurimac, ptoT.
Cotabambas, dist. Mamara.
YisontaiUI) est. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Chivay.
Yisac, hda. Dpt. y prov. Huanuco, dial
Santa Maria del Yalle.
Yisaf^ra, aid. Dpt. prov. y dist. Tanpaet:
dista de Tarapaci 1 leg. (6 i k.).
Visampray hda. Dpt. y prov. lea, dist
Nasca.
Yisavisa, hda. Dpt. Puno. prov. Lampa,
dist. Pucard.
YiHca, (soga delana. Ay.) hda. Dpt. Junin,
prov. Pasco, dist. Pallanchacra: dista da
Huariaca 2 j leg. (12 ^ k.); de Pailancha.
era J (1 i k.).
YiscA, pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, disl.
Pacaraos: habt. 176.
YiscaC) hda. mineral. Dpi. Junin, piw.
Tarma: dist. YauH: habt. 77.
Ylscacacay hda. Dpt. Junin, prov. y dial
Pasco.
Yiscacliay (cierta espeoie de liebre 6 con^o.
Ay. y Q.) est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Piscobamba.
YisoACHA, chac. Dpt. Huaacavelica, piw.
Castrovireyna, dist. HuaytadL.
YiscACHA, est. Dpt. Ayacucho, prov. Huanta,
dist. Socosvinohos: habt. 27.
Ylscachanit hda.Dpt. Cuzco, prov. Pa^wa^
tambo, dist. Colquepata: habt. 64.
YiscAOHANi, est. Dpt. Cuzco, prov. Chiiwi-
vilcas, dist Livitaoa.
Yiscacbani, est. Dpt. Puno, prov. j M.
Sdndia.
YiBCACHAMi, est. Dpt. Puno, prov. Lao^iy
dist. Orurillo.
YiscAOHANi, est. Dpt. Puno» prov. LaiBfa,
dist. Macari.
YisoACHANi, fida. Dpt. y prov. Puno, &
Yilque.
YisoACHANi, hda. Dpt. Puno, prov.
ro, dist. Asillo.
ViscACHANi, est. Dpt. y proT. Puno, &»•
Paucarcolla.
Yiscachani) est. Dpt. Arequijm, prov. Caj-
Uoma, dist. Callalli.
VISO
— 981 —
VISV
Tiscaehas, pampa entre Icbuna y los vol-
canes de Tutupaca, Dpt. Moquegaa.
Tbscachayocc, hda. Dpt. Ayaoucho, prov.
La Mar, dist. San Miguel.
Yiscachira, est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Damian.
Tiscamachay) aid. Dpt. Lima, prov. Hua-
rocbiri, dist. San Mateo.
Yiscanchay est. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Casta.
Tiseapaeha, chac. Dpt. Arequipa.. prov.
Condesuyos, dist. Yanaquihua.
YiseaiNllca, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Pilpichaca: babt. 899.
Yiscaranra, bda. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Comas: babt. 41.
YiscARAURA, cbao. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Colcabamba.
Yiscas, (mcasogadelana. Ay.) aid. Dpt. An-
cachs, prov. Huari, dist. Uco: babt. 297.
YiscAs, pbl. Dpt. Hud.nuco, prov. Huama-
lies, dist. Singa: babt. 240.
YiscaSy pbl. Dpt. Junin, prov. Jauja, dist.
Hnaripampa.
YiscAs, bda. Dpt. Junin, prov. Pasco, dist.
Pallancbacra: babt. 28.
YlscaSy pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Pacaraos: babt. 176.
YisGAs» pbl. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay: babt. 408.
YiscAS, pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Ayaviri: babt. 159.
YiscaSy arroyo que riega el valle de Sara-
maroa en la provinoia y Dpt. de lea.
Ylseatail) aid. y bda. Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Yitoo.
Tischinjpity) aid. Dpt. Apurimac,prov. An*
dahnaylas, dist. Huancarama: babt. 298:
d 1 i leg. (8 k.) de Huancarama.
TisehcapHqaiOy bda. Dpt. Haancavelica,
proT. Angaraes, dist. Acobamba.
YisehongitSf distrito de la provincia de Can-
gaSlOj Dpt. Ayacucbo: babt. 4,701.
VisoHONGOs, pbl. capital del dist. de la prov.
de Cangallo, Dpt. Ayacucbo: babt. 591.
TlSicaya O Visincaya, cbac. Dpt. Lima, prov.
Canta, dist. Atavillos Altos.
Yisitacion, cbac. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. Santa Eulaba.
VisOf (vissa el nino que nace primero ouan-
do nacen gemelos. Ay.) pbl. Dpt. Lima,
prov. Huarocbiri, dist. San Mateo: babt.
288.
Yisoc, bda. Dpt. Ayacucbo, prov. Cangallo,
dist. Viscbongos.
Yispan, cbac. Dpt. Lima, prov. Cbancay,
dist. Huacbo.
Yisque, aid. Dpt. Arequipa, prov. Castilla,
dist. Yiraco.
Vista alejn*e9 aid. Dpt. Loreto, prov. Hua-
Uaga, dist. Saposoa.
YiSTA ALXOBE, bda. Dpt. Lambayeque, prov.
y dist. Cbiclayo: A li leg. (8 k.) de Cbi-
clayo.
YisTA ALEGRE, cbac, Dpt. Libcrtad, prov.
Trujillo, dist. Cbicama: d \ leg. (1 \ k.)
de Cbicama.
YisTA ALEGBE, bda. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Cbincbao.
Yista aleg^e, aid. y cbac. Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Acobamba: babt. 80.
Yista aleobe, bda. mineral, Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
Yista aleobe, mina de plata al S. 0. del
. pueblo de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tar*
ma, dist. Yauli: ley 20 m.
Tista aleg^rCi cbac Dpt. Lima, prov. Cban-
cay, dist. Huacbo.
Yista alejpre, bda. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Huaribamba: babt. 64.
Yista aleff^re, bda. de vifia, Dpt. prov. y
dist. lea: babt. 88: produce al ano 1,050
quintales de aguardiente.
Yista aleobe, bda. Dpt. lea, prov. Cbincba,
dist. Pisco: babt. 150.
Yisia florida^ bda. de caiia, Dpt. Lamba-
yeque, prov. Cbiclayo, dist. Picsi.
Yista flobida 6 Baquijanoy cbac. Dpt. Ca-
Uao, dist. Bellavista.
Yista flobida, bda. Dpt. prov. y dist. lea.
Vista hermosa, cbac. Dpt. Amazonas, prov.
Bongard, dist. La Peca.
Yista hebmosa, chac. Dpt. Piura, prov. y
dist. Ttimbes.
Yista hebmosa, bda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco.
YisVCj aid. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Huaynacotas.: babt. 229.
YisVE, cbac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Salamanca.
Yisyichaj aid. Dpt. Ayacucbo, prov. Lucft-
nas, dist. Auoara: babt. 84.
VIUD
— 982
WILS
Titaliano, ohao. Dpt. Amazonas, prov. y
dist. Chaohapoyas: habt. 8.
Vltania, pbl. Dpt. Ayacuoho, prov. Pari-
naoochas, dist. Golta: habt. 85.
Titian, aid. Dpt. Cajamarca, prov. Hual-
gayoo, dist. Llapa: habt. 210.
VitiSf pbl. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Laraos: babt. 822.
VitO, {vittu punta de cerro, cabo 6 promon-
torio; vithu descolado, 6 perder la cola el
qae la tenia. Ay.) pbl. Dpt. Apurimao,
prov. y dist. Antabamba: babt . 175.
Vitoc, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Tarma.
ViTOC, distrito y valle de la provinoia de
Tarma, Dpt. Junin. habt. 658.
YiTOc, pbl. capital de este diatrito de la
provincia de Tarma, Dpt. Junin.
Vitoca^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Pariacoto.
VitOT, quebrada, algunos la llaman Victor;
desemboca d los 18* 48' 10" lat. y 72« 44'
24" long, en el mar, y forma una caleta
pequena con fondo de 5 d 10 brazos: dista
de Arica 12 leg. (67 k.) al Sur.
ViTOB, rio, v^ase Chili, rio.
ViTOB, distrito de la provincia y Dpt. Are-
qnipa: habt. 1,060.
YiTOR, pbl. capital de este dist. de la prov
y Dpt. Arequipa. El valle en qne estA si
tuado es muy fertil, se cultiva la vina: dis
ta de Qiiika 20 leg. (111} k.); de Arequi
pa 12 (66J k.); de Uchumayo 8 (44 i k.)
Titoroso, est. Dpt. Apurimac, prov. Cota
bambas, dist. Chuqaibambilla.
Vitncha^ chac. Dpt. Lima, prov. Tauyos,
dist. Laraos.
Titafia^ald. Dpt. yprov. Tacna, dist. Sama.
Yitoya, pbl. Dpt. Amazonas, prov. Gha-
chapoyas, dist. Chiliquin: habt. 166.
Yituyaco, (agua del cerro. Q. y Ay.) que-
brada por cuyo centre pasa el rio Pasta-
za: & sus inmediaciones moran los salva-
jes Machines y Moratos.
Yiuda^ paso de la Cordillera en el camino
de Lima i Pasco : & los 4,655m. alt.
YiuDA, La, isla frente de Gasma & los 9^ 28'
80" lat. y 80° 40' 44" long, al N. de la
isla de Tortuga,
YiuDA, islote frente & Santa i Iob 8* S4' hi
y8Pr 64"long.
Yiudanuul^ aid. Dpt. Junin, prov. y duL
Tarma.
YiuDABUMi, hda. Dpt. Ayaoacho, prov. La-
canas, dist. Laramate.
Yindas, hda. Dpt. Libertad, prov. TrajiDo,
dist. Ascope: habt. 62.
YiuDAs, rocas, media milla alN.de Fachi-
camac.
Yionchaco^ est. Dpt. Puno, prov. Canrbt-
ya, dist. Ayapata.
Yinrpa, aid. y est. Dpi. Arequipa, proi.
Gastilla, dist. Yiraco.
Yiviate, aid. Dpt. Piura, prov. Payta, ^
Huaca: habt. 877.
Yiyacha, est. Dpt. Puno, prov. Asingaio,
dist. Arapa.
Yiscaya, salitrera en el Canton delaNm,
dist. Pica, Dpt. Tarapaci: en 1872 pn>-
dujo 6,000 quintales; en 1878—10,000:
dista 10 leg. (55 i k.) del puerto.
Yiseayna^ hda. Dpt. Libertad, prov. Tn-
jillo, dist. Chooope: habL 41: dista de
Chocope i leg. (1 1 k.).
YisGATNA, aid. y mineral deplata, Dpt. Hnas-
cavelica, prov. Tayacaja, dist Pancv-
bamba: habt. 121.
YiscAYNA, mina de plata al E. del pnebloda
Mayoc, Dpt. Huancaveliea, prov. Tm-
caja, dist. Mayoc: ley 25 m.
Yocana* hda. Dpt. Piura, prov. Payta, &L
Suyo.
Yoladora, mina de plata en el oerro de k-
sus, lado 0. Dpt. Cajamarea,prov. j&ti
Hualgayoc: ley 12 m.
I
w
Advebtencia. -^ La doble W es deseosofr
da en Qvschuat Aymard j CastdUmo, Ui-
quense las palabras eon va, wtj liy Tib
WiekliaB) cerro 6 monte d 86 miDas al H.
de Salavery: tiene 1,222m. alt
Wilsoili monte 6 cerro inznediato i la Mf-
ta, i los 14«4' 40"hit. y 78* 8T54''kfi^
tiene 488in* alt: puede considetam «•-
I mo el principio del mozro Catzelafc
y
Adtbbtxkoia — Las palabras que no se enouentren oon Y al prlnoiplo, medio 6 fin de dlooion» bdsquenso
eon I, 6 oon LL, 6 oon H.
Y. — Es mny general el error de confundir
la Y con la LL y vice -versa.
YabrieoyS) (pnede ser corrupcion de yapi
cocha; yapi anadir, aumentar lo medido 6
pesado; cocha laguna. Q.; 6 de llapi tibio.
Ay.) cerro y mina de plata muy rica en
Huantajaya a 4,108m* alt.
Yabricoya, pico en la falda de la Cordillera,
al Snr de Tambillo, Dpt. Tarapacd.
Yabbicoya, mina de plata y cobre en la Cor-
dillera, Dpt. Tai'apaca, dist. Pica: ley 80%
Yaca, (yakha flaco: yacca casi; yacca ori-
na de hombre 6 animal macho. Ay.; por
poco, seguir : yaca estercolar d punados
cada mata. Q.) chac. Dpt. Lima, prov, y
dist. Yanyos.
Yaca, hda. Dpt. Apnrimac, prov. Absuicay,
dist. Sirca. Esta hacienda fa^ la prime-
ra en que se sembr6 la oana de azticar en
Peru.
Yacacocha, chao. Dpt. Ancachs, proy. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
Yacacori, hda. Dpt. y prov. Pono, dist. San
Antonio.
YaeaOf (por poco, 6pocofalto. Q.) pbl. Dpt.
Junin, prov. Pasco, dist. Yanahnanca:
habt. 792: dista de Haariaca li leg. (9 k.).
Yacango, aid. y oerros, Dpt. Moquegua,
dist. Torata: habt. 698: se ha hecho c^-
lebre por la batalla que tuvo logar el 19
de Octubre de 1876, entre las tropas del
Oobierno mandadas por el General La
Cetera, contra las fuerzas del revolncio-
nario D. Nicolds Pierola.
Yacanoo, aid. Dpt. Puno, prov. Chucuito,
dist. Juli:habt. 204.
Yacas grande 6 Tacas, pbl. Dpt. Hu&nuco,
prov. Dos de Mayo, dist. Ovas.
Yacas 6 T<icas Chko, pbl. Dpt. Huiinuco,
prov. Dos de Mayo, dist. Ovas: habt. 281.
Yacat) est. Dpt. Libertad, prov. Otnsco, dist.
Lucma. Algunos lo consideran como del
distrito de Charat, que la ley no reconoce.
Yacaya^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Canchis,
dist. Marangani: habt. 274.
Yacayca, {yacaycu seguir adentro. Q.) hda.
Dpt. Cajamarca, prov. Jaen, dist. San
Felipe.
Yacayca, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Aymaraes, dist. Soraya : habt. 54.
Yacaypo, hda. cecal, Dpt. Puno, prov. Ca-
rabaya, dist. Coasa.
Yaclhnrini) aid. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
n, dist. Chacas.
Yacmes, aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Pampacolca.
YacOy {yacu agua. Q.) chac. Dpt. Lima,
prov. Canta, dist. Arahuay.
YacoeochaCy chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Mangas.
Yaoocuyea) hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho.
Yaoohuanay, chac. Dpt. Huancavelica ,
prov. Tayacaja, dist. Surcubamba.
Yaoohuanay, hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba: habt. 90.
YocoHUANAY, aid. Dpt. Ayacucho, prov.
Huanta, dist. Luricocha: habt. 88.
YaGOlmallccan^ hda. Dpt. Huancavehca,
prov. Tayacaja, dist. Mayoc.
YacoUani) est. Dpt. Puno, prov. As^ga-
ro, dist. Potoni.
YANA
986
YANA
Yana, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ooata.
Yanabamba^ hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamanga, dist. Tambillo: habt. 67.
YanaCf aid. y est. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Huamachuco.
Yanao, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pallasoa,
dist. Corongo: esta situada cerca de la
oonfluencia de los rios de Union y Coron-
go: babt. 760: dista de Corongo 4 leg.
(22 k.); de Llapo 9 (60 k.); de Tauca 11
(61 k.); de Cabana 12 (67 k.); de Pallas-
16 (89 k.).
Yanac, aid. Dpt. prov. y dist. Hudnuco, en
la quebrada de Yanac.
Yanac, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. San Lorenzo de Quinti.
Yanao, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Cas-
trovireyna, dist. Chavin: habt. 823.
Yaiiaca^ pbl. Dpt. Apurimac, prov. Ayma-
raes, dist. Tapayrihua: habt. 818.
Yanaca, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Cotabambas, dist. Tambobamba.
Yanaeaca^ {yana negro; ccacca piedra. Q.)
chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist.
Caras.
Yanacaca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay.
Yanaoaca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Ayja.
Yanacacca) est. Dpt. Cuzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Livitaca.
Yanacallpa9 aid. Dpt. y prov. Huancave-
lica, dist. Acoria: habt. 47.
Yanacara^ hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
Yauacaca chico, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Casma.
Yanacaca g^randc, chac. Dpt. Ancachs,
prov. Santa, dist. Casma.
Yanacaca 9 cerro mineral de plata en el dis-
trito de Putina, prov. AsAngaro, Dpt. Pu-
no. Las ruinas de un gran pueblo y los
muchos hornos de fundicion que atin se
conservan,pru6ban que en otro tiempo se
emprendierOn trabajos en este mineral.
Yanacachi, {sal negra. Q.) pbl. Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
Yanacapl, (corrupcion de yana ccaca) aid.
Dpt. y prov. Cajamarca, dist. Asuncion:
habt. 90.
Yanacancha, hda. Dpt. y prov. Cajamarca,
disi. Encanada: habt. 287. En on cerro
inmediato se encuentran en la eamhe
unos enormes penascos de forma aemies-
f^rica algunoB y otros algo c6nioo8 oon m
eanal circular que como adomo reoorre
en la base toda la cirounferenda: bajode
estos monolitos hay otros completamen-
te enterrados con una profunda exetvi-
cion en forma cuadrada en donde se en-
cuentran las momias, de manera qae ]«
piedras visibles sirven de tapadeesoese-
pulcros. Algunas de estas estnpendit
pidras tienen mas de 4 metros de dii-
metro por 5 de altura. Estos monomefi-
tos, sin duda anteriores a la ^poca de ]m
Licas, son muy parecidos i los qae m
encuentran en la hacienda de Andapou-
yo de la provinoia de Pomabamba.
Yanacanoha, est. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
Yauacancha) cerro mineral de plata y plo-
mo con fluoruro de calcic, i poca distaa-
cia del cerro de Antamina, Dpi. Ancachi,
prov. Huari, dist. Chavin.
Yanacanoha, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Chavin : habt. 80.
Yanacanoha, uno de los distritos 6 poreiooei
en que estd dividido el mineral del eeno
de Pasco.
Yanacanoha, aid. Dpt. Junin, prov. HasB-
cayo, dist. Chupaca : habt. 165.
Yanacanoha, hda. Dpt. Junin, prov. Ptieo,
dist. Chacayan : habt. 108.
Yanacanoha, est. Dpt. Lima, prov. Hoaro-
chiri, dist. Carampoma.
Yanacanoha, chac. Dpt. Lima, prov. CftQii,
dist. Pacaraos.
YanacanchlUai est. Dpt. Cajamarca, pror.
y dist Hualgayoc : habt. 785,
Yanacang^i aid. Dpt. y prov. Moquegu.
dist. Torata, v6ase Baul^ oerro.
Yanacaya, {yana eallu lengna negn; gokn-
drina. Q.) pbl. Dpt. Ancachs, prov. Caj*-
tambo, dist. Coohamarca.
Yanacmai aid. Dpt. Apurimac, prov. Aa-
dahuaylas, dist. Huancaxay: habt. 120.
YanacOy {yanacUf guisar, cocinar. Q.) «U.
Dpt. Pimo, prov. Carabaya, dist. Goitt:
habt. 892.
Yanaco chicOy aid. Dpt. Ciucoy prov. Ooa-
vencion, dist. Huiro.
YANA
987 —
YANA
Tanaeo (^raodet aid. y bda. Dpi. Gazoo,
proT. Convencion, dist. Huiro.
Tanaoocba, {yana negro, ccoclia lagnna. Q.)
aid. Dpt. Aneachs, prov. Huari, dist. San
Luis : babt. 218.
Tanacocha, oerro mineral en el distrito de
Cotaparaoo, prov. Hnaras, Dpt. Ancacbs.
Yakacogha, mina de plata, Dpt. Ancacbs,
prov. Huaras, dist. Becuay. Hay yarias
yetas y minas en el mismo lugar.
Yanaoocha, cbac. Dpt. Ancacbs, proy. Ca-
jatambo, dist. Huancapon.
Yanagooha, cbac. Dpt. Ancacbs, proy. Hua-
ras, dist. Pararin.
Tanacocha^cbac. Dpt. proy. y dist. Hudnnco.
Tanaooehai bda. Dpt. Junin, proy. y dist.
Pasco.
Yanagooha, pbl. Dpt. Junin, proy. Pasco,
dist. Yanabuanca: babt. 962.
Yanagooha, bda. mineral, Dpt. Junin, proy.
Pasco, dist. Huayllay.
Yanagooha, bda. Dpt. Junin, proy. Jauja,
dist. Mito : babt. 80 : dista de Concepcion
4 leg. (22 k.)
Yanagooha, aid. Dpt. Junin, proy. Tarma,
dist. Acobamba: babt. 158.
Yanacoeha, est. y cerro, Dpt. Lima, proy.
Huarocbiri, dist. Ban Mateo.
Yanagooha, laguna en la proyincia de Can-
ts, Dpt. Lima, i 8 leg. (16 i k.) de Hua-
roquin.
Yanagooha, cbac. Dpt. Lima, proy. Ganta,
dist. San Buenayentura.
Tanacocha ) aid. Dpt. Huancayelica, proy.
Asgaraes, dist. Acobamba: babt. 78.
Yanacocha^ ramal 6 contrafuerte de la ca-
dena Oriental de los Andes que sirye de
limite & las proyincias de Quispicancbi y
Aoomayo, Dpt. Cuzco.
Yanagooha, aid. y est. Dpt. Cuzco, proy.
Acomayo, dist. Bondocan : babt. 80.
Yanacgogha, est. Dpt. Cuzco, proy. Cbun-
Tivilcas, dist. Velille.
Yanaogocha, aid. Dpt. Cuzco, proy. Quispi-
cancbi, dist. Oropesa.
Yanaecocha, est. Dpt. Puno, proy. Lampa,
dist. Nunoa.
Yanacolpa, aid. Dpt. Ancacbs, proy. y dist.
Pomabamba.
Yanaoolpa, bda. Dpt. Cuzco, proy. Can as,
dist. Tauri,
Yanacona^ bda. Dpt. Cuzco, proy. Conyen-
oion, dist. Santa Ana.
Yanagona, (siryiente, dependiente de otro.
Q.) aid. Dpt. Cuzco, proy. y dist. Uru-
bamba: babt. 89.
Yanacorral, aid. Dpt. Junin, proy. Huan-
cayo, dist. Colca: babt. 61.
Yaiiacoscay cbac. Dpt. Ancacbs, proy. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
Yanacosma, est. Dpt. Ayacucbo, proy. Hua-
manga, dist. Santiago: babt. 178.
YanacotOy (papera negra. Q.) est. Dpt.
Arequipa, proy. Caylloma, dist. Lari.
Yanagoto, aid. Dpt. y proy. Arequipa, dist.
Sacbaca.
Yanacoto chlco, bda. Dpt. Arequipa, proy.
Caylloma, dist. Lari.
YanMiOtO j^nde, bda. Dpt. Arequipa,
proy. Caylloma, dist. Lari.
YanacuUO) cbac. Ppt. Libertad, proy. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
Yanagullo, mina de plat a, Dpt. Libertad,
proy. Pataz, dist. Cbilia: al N. de este
pueblo: babt. 80: ley 12 m.
YanacoilClulcaSy cerro mineral en el distrito
de Becuay, proy. Huaras, Dpt. Ancacbs.
Yanacoshmay bda. Dpt. Ayacucbo, proy.
Huamanga, dist. Cbiara.
Yanacyanca^ bda. cocal, Dpt. Puno, proy.
Carabaya, dist. Ayapata.
Yanachaca, cbac. Dpt. Ancacbs, proy. Huay*
las, dist. Caras.
Yanachaipiy cerros en la Cordillera que
corre al E. de la de Huacoruncbo, por
cuyo centro pasa el rio Huancabamba.
Yanaghaoa, no tributario del Palcasu.
Yanajpiga, est. Dpt. Ancacbs, proy. Poma-
bamba, dist. Sibuas.
Yanai^si) cbac. Dpt. Lima, proy. Canta,
dist. Pacaraos.
Yanapuico, cbac. Dpt. Libertad, proy.
Huamacbuco, dist. Marcabal.
Yanahnacra, bda. Dpt. Huacayelica, proy.
Tayacaja, dist. Colcabamba : babt. 64.
Yanahuacba, est. Dpt. Ayacucbo, proy.
Huanta, dist. Huamanguilla : babt. 18.
¥aiiahuai]i,cbac. Dpt. Ancacbs, proy. Huay-
las, dist. Caras.
Yanahnancay (yana negro, y^ase sus otros
significados; huawa piedra muy gran*
YANA
— 988 —
YANA
a©. Ay.) chao. Dpt. Ancachs, prov. Hnaras,
dist. Becuay.
Yanahuanoa, mineral de plata con vetas que
tienen algo de oro, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Ayja.
Yanahuanca, pbl. Dpt. prov. y dist. HuAnii-
co: en el Huallaga, d 9** 66* 58" lat.
Yanahtanoa, distrito de la provincia de Pas-
co, Dpt. Junin : habt. 4,537.
Yanahuanca, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Pasco, Dpt. Junin : habt.
959: dista de Jauja 86 leg. (200 i k.); y 8
(44 I k.) de Pasco.
Yanahuancaqni) est. Dpt. Puno, prov. y
dist. Asdngaro.
TaiUlhnan^) (corrupcion de Yajiahuanca)
lagunas en la cumbre de la Cordillera in-
mediata al pueblo de Ingahuasi de la pro-
vincia y Dpt. Lambayeque, dist. Salas. De
estas lagunas saha en tiempo de los Incas
una acequia que fertihzaba las chacras
del pueblo y que hoy estd obstruida. Son
ires: las dos inferiores tienen bastante
agua: la que estd en mas altura, es la ma-
yor en superficie y caudal y es la llamada
Yan^ahuanga: su forma es como una herra-
dura, rodeada por cerros elevados y muy
incUnados; por esto seria fdcil represarla.
Yanahnara, {yana negro, huara calzones.
Q.) campina en la cual est^n situadas va-
rias aldeas y pueblos, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras.
Yamahuara, est. Dpt. Apurimac, prov. ('o-
tabambas, dist. Mara.
Yanahuasa, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Yanahuara, paso de la Cordillera del Cuzoo
al Yalle de Santa Ana: es muy frio y en
algunos meses del ano se cierra comple-
tamente con la nieve.
Yanahuara, distrito de la provincia y Dpt.
de Arequipa: habt. 2,777.
Yanahuara, (algunos dicen que estapalabra
8igni£ca yana puerta, hziara calzones an-
tiguos 6 trapos, es decir puerta de calzones
6 trapos) pbl. Uamado antiguamente Chum-
ha^ capital del distrito de su nombre de
la provincia y Dpt. Arequipa : dista de
Arequipa \ leg. (1 i k.): habt. 1,022. Su
campina es deliciosa y domina la ciudad
de Arequipa,
YaiuiIinareOy est. Dpt. Apurimac, ptoT. j
dist. Antabamba.
Yanahaarml, (muger negra. Q.), aid. Dpi.
Ancachs, prov. Huari, dist. San Loii:
habt. 151.
Yanalmaya, rio tributario del Tambopak.
Yanahaaylla, est. Dpt. Cuzco, piov.ydiit.
Parure.
Yanahuayra, hda. Dpt. y prov. H\iinu«,
dist. Huacar.
Yanahuertay chac. Dpt. Ancachs, prov.
Cajatambo, dist. Andajes. .
YaiiahncO) aid. Dpt. Puno, prov. y dial
Huancane.
Yaualoma, est. Dpt. Puno, prov. &4Qiia,
dist. Sina.
Yaiialloclla, est. Dpt. Ancachs, prov. Hnir
ri, dist. Chacas.
Yaiiama, aid. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay: habt. 851: dista dePth
mabamba 19 leg. (106 k.); de Yiingay 1
(5 i k.) al E.
Yanaha, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Hiian,
dist. Chacas: habt. 642.
Yaiiama, aid. y chac. Dpt. Junin, piov.
Tarma, dist. Acobamba: habt. 29.
Yanami, aid. y est. Dpt. Junin, prov. Jai^ft,
dist. Huaripampa: habt. 170.
Yanama, aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Hoin-
cayo : habt. 918 , oon los de Aiiqn-
marca.
Yauama, chac. Dpt. Huaneavelica, prov.
Angaraes, dist. Lircay.
Yanama, hda. Dpt. y prov. Huancaveliea,
dist. Acoria : habt. 98.
Yanama, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hoa-
manga, dist. Chiara.
Yanama, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hiia-
manga, dist. Tambillo: habt. 16.
Yanama, chao. Dpt. Ayacucho, prov. Laea^
nas, dist. Chipao.
Yauama, est. Dpt. Apurimac, prov. Cote-
bambas, dist. Tambobamha.
Yanama, aid. Dpt. Apurimac, prov. Aymir
raes, dist. Colcabamba: habt. 101.
Yaiiama^ aid. Dpt. Cuzco, prov. Anta, da
Surite: habt. 179.
Yanama, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispk
chi, dist. Quiquijana.
Yanama, mineral de plata, en la profinctt
de la Conveqcion, Dpt. Gaisco.
YANA
989 —
YANA
Yanamaeo, est. Dpt. Ayacucho, prov. Oan-
gallo, dist. Hnambalpa.
Yanamachayy chac. Dpt. prov. y dist.HuA-
nnco.
Tamamachay, hda. mineral, Dpt. Jnnin, prov.
y dist. Pasco.
Yanamachay, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga.
Yanamachay, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
YaBalmayea^ est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Galea: habt. 88.
Yanamachi, cerros nevados en los Andes
de Paucartambo, Dpt. Cuzco.
Yanamanchi) est. Dpt. Aparimac, prov. y
dist. Ootabambas.
Yanamanohi, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov.
Quispicanchi, dist. Oropesa: habt. 248:
dista de Cuzco 19 leg. (106 k.); de Ollan-
taytambo 7 (89 k.).
Yaoamang^, chac. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. Jesus.
Yanamarca, (pais 6 lugar negro, etc. Q.)
est. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras, dist.
Carhuas: habt. 285.
Yanamabca, pbl. y hda. Dpt. Junin, prov.
y dist. Jauja: habt. 586: dista de Jauja
1 i leg. (8 k.).
Yanamaboa, aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Mateo.
Yanamate, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Yanamayo, (rio negro* Q.) rio tributario
del Maranon: nace al E. de la Cordillera
Nevada: es el Hmite de las provineias de
Huari y Pomabamba, Dpt. Ancachs.
Yanamato, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
taxnbo, dist. Andajes.
Yanaicato, hda. Dpt. y prov. HuAnnco, dist.
Panao: habt. 888, con los de San Mdrcos.
Yakamato, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Anta.
TanamayOy est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Yanamato, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
YAifA3iArra, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Yakamayo, rio y lavadero de oro, Dpt. Puno,
prov. Carabaya, dist. Coasa.
Yanajcayo. est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ti-
qnillaca*
YanamayU) rio: tiene este nombre el Cos-
nipata hasta la cuesta de Tres Oruces,
prov. Paucartambo, Dpt. Cuzco.
Yanamilla, hda. Dpt. Ayacucho,prov.Hua-
manga, dist. Ayacucho.
Yahamilla, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua -
manga, dist. Tambillo: habt. 19.
Yanamitas, est. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Mancos.
Yanamito, chac. Dpt. y prov. HuAnuco,
dist. Huacar.
Yanamonte^ hda. Dpt. Amazonas, ]prov.
Luya, dist. Bagua.
Yanamonte, mina de plata al 0. del pueblo
de Yauli, Dpt. Junin. prov. Tarma, dist.
Yauli: ley 80 m.
Yanamoque, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Matucana.
Yanamort hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
«
dist. Surite.
Yanampampa, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Aco-
mayo, dist. Sangarara: habt. 180.
Yanajipampa, hda. Dpt. Cuzco, prov. Can-
ohis, dist. Tinta: habt. 20.
YanamnclO) chac. Dpt. Junin, prov. J^^uja,
dist. Aypata.
Y'anail,chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Qanta.
YanauACO) aid. Dpt. prov. y dist. Huunca-
velica: habt. 525:
Yananaco, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa: habt. 65.
YananutO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Yanauya, pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Surcubamba: habt. 171.
Yanauyari) aid. y chac. Dpt. Junin, prov.
y dist. Tarma.
Yanaiiique, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Orcotuna.
Yanaocay distrito de la provincia de Oanas,
Dpt. Cuzco: habt. 8,292.
Yanaooa, villa, capital del distrito de este
nombre, de la provincia de Canas, Dpt.
Cuzco: habt. 892: d 2 leg. (11 k.) al Sur
de Pampamarca.
Yanaoca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canaa, dist.
Yanaoca: habt. 282.
Yanaoca, pampa en el distrito de su nom-
bre. En tiempo remoto esta pampa de-
bid ser un gran lago, reducido hoy i la la-
guna Pampamarca.
YANA
— 988 —
YANA
de. Ay.) chac. Dpt. Ancaohs, prov. Huaras,
dist. Becuay.
Yanahuanca, mineral de plata con vetas que
tienen algo de oro, Dpt. Ancaohs, prov.
Hnaras, dist. Ayja.
Yanahuanca, pbl. Dpt. prov. y dist. Hudnii-
co: en el Huallaga, & 9* 66' 68" lat.
Yanahuanca, distrito de la provincia de Pas-
co, Dpt. Junin: habt. 4,537.
Yanahuanca, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Pasco, Dpt. Junin : habt.
969: dista de Jauja 86 leg. (200 i k.); y 8
(44 i k.) de Pasco.
Yanahnancaqaly est. Dpt. Puno, prov. y
dist. As^ngaro.
Tanahnan^f (corrupcion de Yanahuanca)
lagunas en la cumbre de la Cordillera in-
mediata al pueblo de Ingahuasi de la pro-
vincia y Dpt. Lambayeque, dist. Salas. De
estas lagunas saHa en tiempo de los Incas
una acequia que fertihzaba las chacras
del pueblo y que hoy estd obstruida. Son
tres: las dos inferiores tienen bastante
agua: la que estd en mas altura, es la ma-
yor en superficie y caudal y es la llamada
Yanahiiangai su forma es como unaherra-
dura, rodeada por cerros elevados y muy
inclinados; por esto seria f^cil represarla.
Yanahoara, (yana negro, huara calzones.
Q.) campina en la cual est^ situadas va-
rias aldeas y pueblos, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras.
Yamahuaka, est. Dpt. Apurimac, prov. ( 5o-
tabambas, dist. Mara.
Yanahuasa, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Yanahuara, paso de la Cordillera del Cnzoo
al Valle de Santa Ana: es muy frio y en
algunos meses del ano se cierra comple-
tamente con la nieve.
Yanahuaba, distrito de la provincia y Dpt.
de Arequipa: habt. 2,777.
Yanahuaba, (algunos dicen que estapalabrs
significa yana puerta, huara calzones an-
tiguos 6 trapos, es decir puerta de calzones
6 trapos) pbl. Uamado antiguamente Chum-
ba, capital del distrito de su nombre de
la provincia y Dpt. Arequipa : dista de
Arequipa i leg. (1 i k.): habt. 1,022. Su
campina es deliciosa y domina la ciudad
de Arequipa,
YauahuareOy est. Dpt. Apurimac, pm. j
dist. Antabamba.
Yanahaannl, (muger negra. Q.), aid. Dpt
Ancachs, prov. Huari, dist. San Loii:
habt. 161.
Yaoahuaya, rio tributario del Tambopaia.
Yanahuaylla, est. Dpt. Cuzoo, prov. y dist
Parure.
Yanahnayra, hda. Dpt. y prov. Hu4iui«,
dist. Huacar.
Yanalinerta^ chao. Dpt. Ancachs, prar.
Cajatambo, dist. Andajes. .
YanahucOf aid. Dpt. Puno, prov. y dist
Huancane.
Yaualoma, est. Dpt. Puno, prov. Saniba,
dist. Sina.
Yaiialloclla, est. Dpt. Ancachs, ptov.Hiiar
ri, dist. Chacas.
Yaiiama, aid. Dpt. Ancaohs, prov. Buy-
las, dist. Yungay: habt 851: dista dePo-
mabamba 19 leg. (106 k.); de Yungay 1
(5 i k.) al E.
Yanama, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Hniii,
dist. Chacas: habt. 642.
Yaiiama, aid. y chac. Dpi. Junin, ^o».
Tarma, dist. Acobamba: habt. 29.
Yanama, aid. y est. Dpt. Junir, prov. liiqa,
dist. Huaripampa: habt. 170.
Yanaha, aid. Dpt. Junin, prov. y distHott-
cayo : habt. 918 , oon los de Anqiii-
marca.
Yaiiama, chac. Dpt. Hoancavelica, prov.
Angaraes, dist. Lircay.
Yanama, hda. Dpt. y prov. HuancaTeiica,
dist. Acoria : habt. 98.
Yanama, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hoa-
manga, dist. Chiara.
Yanama, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo: habt. 16.
Yanama, chao. Dpt. Ayacucho, prov. Loea*
nas, dist. Chipao.
Yauama, est. Dpt. Apurimao, prov. Cota-
bambas, dist. Tambobamba.
Yanama, aid. Dpt. Apurimao, prov. Ayma-
raes, dist. Colcabamba: habt. 101.
Yanama) aid. Dpt. Cuzco, prov. Anta,diit
Burite: habt. 179.
Yanama, hda. Dpt. Cuzco, prov. Qoispiean-
chi, dist. Quiquijana.
Yanama, mineral de plata, en la profioca
de la QonvcQcion, Dpi. Cnsco.
YANA
989 —
YANA
YaiUlinaeo, est. Dpt. Ayaoucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa.
Yanamachayy chac. Dpt. prov.y dist.HuA-
nuco.
Yanamachay, hda. mineral, Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco.
Yanamaghay, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga.
Yanamachay, est. Dpt. Puno, prov. Oaraba-
ya, dist. Ayapata.
Yanalmayca^ est. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Galea: habt. 88.
Yanamactai, cerros nevados en los Andes
de Paucartambo, Dpt. Cuzco.
YanamaBChiy est. Dpt. Apaidmac, prov. y
dist. Cotabambas.
Yakamanohi, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov.
Quispioanclii, dist. Oropesa: habt. 248:
dieta de Cuzco 19 leg. (106 k.); de Ollan-
taytambo 7 (89 k.).
YaDamango, cbac. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. Jesus.
Yanamarca, (pais 6 lugar negro, etc. Q.)
est. Dpt. Ancacbs, prov. Hnaras, dist.
Carhuas: habt. 285.
Tanamabca, pbl. y hda. Dpt. Junin, prov.
y dist. Jauja: habt. 586: dista de Jauja
1 i leg. (8 k.).
Yanamaboa, aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Mateo.
Yanamate, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Yanamayo, (rio negro* Q.) rio tributario
del Maranon: nace alE.de la Cordillera
Nevada: es el Hmite de las proviiicias de
Huari y Pomabamba, Dpt. Ancachs.
Yanamayo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Andajes.
Yanamato, hda. Dpt. y prov. HuAnnco, dist.
Panao: habt. 888, con los de San Mdrcos.
Yanamato, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Anta.
TanamayO) est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Yanamayo, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
Yakamay-o, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ayapata.
Yanamay-o, rio y lavadero de oro, Dpt. Puno,
prov. Carabaya, dist. Coasa.
Yakamay-o, est, Dpt. y prov. Puno, dist. Ti-
qiiillaca.
Yanamayii) rio: tiene este nombre el Cos-
nipata hasta la cuesta de Tres Cruces,
prov. Paucartambo, Dpt. Cuzco.
Yanamilla, hda. Dpt. Ayacucho,prov.Hua-
manga, dist. Ayacucho.
Yakamilla, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Tambillo: habt. 19.
Yanamltas, est. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Manoos.
Yanamito, chac. Dpt. y prov. Hudnuco,
dist. Huacar.
YaBamonte^ hda. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Bagua.
Yanahonte, mina de plata al 0. del ptieblo
de YauU, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli: ley 80 m.
Yanamoque, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Matucana.
Yanamori hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite.
Yanampampa, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Aco-
mayo, dist. Sangarara: habt. 130.
Yanampampa, hda. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Tinta: habt. 20.
YanamaclO) chac. Dpt. Junin, prov. Jcauja,
dist. Aypata.
Yanailjchac. Dpt. Lima, prov. y dist. Oanta.
Yanaiiacoy aid. Dpt. prov. y dist. Huunca-
velica: habt. 525:
Yananaco, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa: habt. 65.
YananutO) chac. Dpt. Ancachs, pror* Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Yanauya, pbl. Dpt. HuancaveHca, prov.
Tayacaja, dist. Surcubamba: habt. 171.
Yananyariy aid. y chac. Dpt. Junin, prov.
y dist. Tarma.
Yanaiilque, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Orcotuna.
Yanaoca) distrito de la provincia de Canas,
Dpt. Cuzco: habt. 8,292.
Yanaoca, vUla, capital del disfcrito de este
nombre, de la provincia de Canas, Dpt.
Cuzco: habt. 892: d 2 leg. (11 k.) al Bur
de Pampamarca.
Yanaoca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canas, dist.
Yanaoca: habt. 282.
Yanaoca, pampa en el distrito de su nom-
bre. En tiempo remoto esta pampa de-
bid ser un gran lago, reducido hoy & la la«
guna Pampamarca.
YANA
990
YANA
Yftnaoca^ aid. Dpt. Pano, prov. Httanoane,
dist. Inchnpalla: babt. 510.
Yanaorco, (cumbre negra de cerro. Q.)pbl.
Dpt. Arequipa, prov. Castilla, dist. Vi-
raco.
Yanapaccha^ bda. mineral, Dpt. Junin
prov. y dist. Pasco.
Tanapadre, cerro con vetas de cinabrio 8
leg. (16 k.) al N. N. 0. de la mina de
Santa Bdrbara, Dpt. prov. y dist. Huan-
cavelica.
Yanapampa) cbac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Huancaspata.
Yanapampa, cbac. Dpt. Ancaobs, prov. Ga-
jatambo, dist. Gorgor.
Yanapampa, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Ca-
jatambo, dist. Aquia.
Yaaapampay bda. Dpt. Junin, prov. Pas-
co, dist. Huariaca: d 8 | leg. (20 i k.) de
Pasco.
YaDapampa, aid. Dpt. Ayacncbo, prov.
Huanta, dist. Huamanguilla: babt. 297.
Yamapampa, bda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist. Pucard.
YaiRapata^ aid. Dpt. Puno, prov. Cbucnito,
dist. Yunguyo: babt. 468.
Yanapitep, cbacs. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
rn abamba, dist. Parobamba.
Yanapo, {yanapa ayndar. Q.) bda. oocal,
Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist. Goasa.
Yanapoma, est. Dpt. Ancacbs, prov. Po-
mabamba, dist. Piscobamba.
Yanapoto, aid. y est. Dpt. Ancacbs, prov.
Hnari, dist. Huacbis: babt. 822.
YanapantO) aid. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. HuaytarA.
Yanaqneamaya, est. Dpt. y prov. Puno,
dist. Accra: babt. 176.
Yanaqulhoa, distrito de la provincia de
Gondesuyos, Dpt. Arequipa: babt. 1,266.
Yanaqttihua, pbl. capital de este distrito de
la provincia Gondesuyos, Dpt. Arequipa:
babt. 480.
Yanaraerai mina de oro, Dpt. Libertad,
prov. Pataz, dist. Parcoy: ley 4 onzas.
Yanasacba, cbac. Dpt. Libertad, prov. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
Yanaranraj bda. Dpt. Ancacbs, prov. Hua^-
las, dist. Quillo: babt. 55.
Yamabanba, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. Huay-
las, dist. Garas.
Yanaricani) est. Dpi. Puno, proy. Oraen*
to, dist. Yunguyo.
Yanariri, aid. Dpt. Lima, pro?. HnutNlu-
ri, dist. San Damian.
Yananiinif cbac. Dpt. Ancacbs, pro?. Ct-
jatambo, dist. Ocros.
Yanaroml, cbac. Dpt. y prov. Hnimieo,
dist. Huacar.
Yanarumi) cbac. Dpt. Huancavelica, pityr.
y dist. Gastrovireyna.
Yanabumi, bda. Dpt. Huancavelica, ptrr.
Tayacaja, dist. Golcabamba: haR 19.
Yanas, bda. Dpt. Gajamarca, prov. Gaja-
bamba, dist. Sitaoocba: babt. 106: diste
de Huamacbuoo 18 leg. (100 L).
Yanab, bda. Dpt. Ancacbs, prov. Pami-
bamba, dist. Llumpa.
Yanas, aid. Dpt. Ancachs, prov. HoaidHi
Uco: babt. 889.
Yanas, pbl. Dpt. Huinuco, prov. Doaii
Mayo, dist. Pacbas: babt. 698.
Yanasic, (debe ser eormpcion de yoM m-
gro, siqm traoero. Q.) est. Dpt. Areqaipi,
prov. Gaylloma, dist. Tuii.
Yanasio, bda. Dpt. y prov. Puno, dist T3-
que.
YanasioC) aid. Dpt. Apmimac, prov. Cotar
bambas, dist. Huayllati.
Yanasraeayy est. Dpt. Ayacucho, pro?, y
dist. Huanta: babt. 10.
YannsuoO) aid. Dpt. Junin, prov. Haia*
yo, dist. Gbupaca: habt. 7.
Yanatama, cbac. Dpt. Ancacbs, pro?. Oi-
jatambo, dist. Pacbangara.
Yanatay^ rio tributaiio del Tono, par kii-
recba.
Yanatlle, aid. y bda. Dpi Owee, jwr.
Galea, dist. Lares: habt. 54.
Yanatili, rio tribatario del Bania Asa.
Dpt. Guzco.
Yanatotora, bda. Dpt. y prov. Ca^aiDBai
dist. Matara.
Yanantato, aid. Dpt. Ancachs, ptov- ^
mabamba, dist. Parobamba.
Yanaututo, bda. Dpt. Haancavdiea, fW*
Angaraes, dist. Lircay: habt 4L
Yanavaqueria) est. Dpt. Jnmn.prov.jW'
Pasco.
Yanavilea, aid. Dpt. Ijiina, prov. Hmw-
obiri, dist. San Lorenzo de QoiotL
YANC
— 991
YANQ
TtUlAVi]lchllS,mina de plata, Dpt. Ancaohs,
proY. Cajatambo, dist. Aqtda.
TaBaTisCftf cerro mineral de plata en el dis-
triiode Ghungoi, prov. La Mar, Dpt. Aya-
cucho.
TanayacUyCaguanegradsncia. Q.) aid. Dpt.
Loreto,prov. Bajo Amazonas, distPevas.
Yanayacu, aid. Dpt. Loreto, prov.Bajo Ama-
zonas, dist. Loreto: may inmediato & Lo-
reto: es habitada por indios Tiounas.
Tanayacu, aid. Dpt. Loreto, prov. Alto Ama-
zonas, dist. Santa Gatalina: habt. 187 en
la dereoha del rio que lleva su nombre:
dista 7 (89 k.) de Santa GataUna. La fa-
cilidad con que se llega & &. por los rios
navegables Ghipurana y Yanayaoo dan
gran importancia & este pueblo que pro-
gresa cada dia mas.
Yanatacu, est. Dpt. Loreto, prov. Moyo-
bamba, diet. Bioja: habt. 21.
Yanayacay aid. Dpt. Gajamarca, prov.
Hualgayoc, dist. Santa Gruz: habt. 261.
Tanayaca, cerro mineral de plata en el dis-
trito de Pamparomas, prov. Huaylas, Dpt.
Ancachs.
Yanatagu, rio tributario del de Huaras.
Yanataou, quebrada del Dpt. de Ancachs,
prov. Huaras.
Yanayacu, est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Becuay: habt. 550, con los de Gatac
J Pachacotos.
Tanayacu, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
majiga, dist. Socosvinchos: habt. 105.
Yanayacu^ chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Paucarbamba.
Yanayacn, embarcadero cerca de Sarayacu,
I>pt- Loreto.
YanayacUf aid. Dpt. y prov. Arequipa, dist.
Characato: habt. 194.
TanaycOi mina de plata, Dpt. Ancachs,
prov. Huaylas, dist. Pueblo Libre: su ac-
ceso es dificil porque se halla en una al-
tora vertical, y solo puede praotioarse
por escaleras de sogas.
TanaycUf cerro mineral en el distrito de
Yungay, prov. Huaylas, Dpt. Ancachs.
Tancacunai aid. Dpt. Guzco, prov. y dist.
Paruro.
Tknd^nay hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Santa Bosa: habt. 21.
XaJIcao^ {yancca cosa de poca importancia
6 precio. Q.; mal, malo. Ay.) pbl. Dpt.
Lima, prov. Ghancay, dist. Huari.
Yancay, hda. Dpt. y prov. lea, dist. San
Juan Bautista.
Yanchaca, aid. Dpt. Gajamarca, prov. Jaen,
dist. Gujillo.
Yanchala, aid. y hda. Dpt. Piura, prov. y
dist. Ayabaca: habt. 856.
Yanchuira , hda. Dpt. prov. y dist. Huinuco.
Yandelura, hda. Dpt. Gajamarca, prov.
Jaen, dist. San Ignacio.
Yangfas 6 Llancas, (corrupcion de yancca
cosa de poco precio 6 importancia, el que
no tiene oficio. Q.; mal, malo. Ay.) pbl.
Dpt. Lima, prov. Ganta, dist. Arahuay:
habt. 185: dista de Lima 14 leg. (78 k.);
de Pasco 88 (211 ( k.).
Yaxoas, hda. Dpt. Lima, prov. Ganete, dist.
Pacaran.
I YanpinacOf cordillera, Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba: notable por los minerales
de plomo y plata que hay & su inmedia-
cion.
Yangxtnaco, asi se llama el paso de la Gor-
dillera Nevada, que domina dla ciudad de
Yungay a 4,480m. alt.
Yaili, chac. Dpt. Lima, prov. Ganta, dist.
Huamantanga.
YanlCf {yanu cocinar, guizar. Q.) pbl. Dpt.
y dist. Junin, prov. Tarma: habt. 801.
YanlcOy aid. Dpt. Puno, prov. Asangaro,
dist. Arapa: habt. 648.
Yanico, aid. Dpt. y prov. Puno, dist. Pau-
carcoUa: habt. 448.
YanlplmrUy hda. Dpt. Ayacucho, prov.
Huamauga, dist. Ghiara.
Yaniyan, chacs. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist, Parobamba.
YaDOr, chac. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Gajatambo.
Yanor, pbl. Dpt. Ancachs, prov. Gajatam-
bo, dist. Acas.
Yanque, distrito de la provincia de Gayllo-
ma, Dpt. Arequipa: habt. 1,817.
Yanque, (puede ser currupcion de llancca
trabajar, greda, arcilla. Q.) pbl. capital de
este distrito de la provincia de Gaylloma,
Dpt. Arequipa: habt. 524< La Gordillera
inmediata a este pneblo es quiza la mas
fria, pues el term6metro baja 15® grado^
de cero.
YAJ^E
992 —
YAPU
Tanqui) M. Dpt. Cuzco, prov. Clmnvivil-
cas, dist. Colqquemaroa: habt. 814.
Yanqui, chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyoB, dist. Salamanca.
Yanquiiihirea, ohac. Dpt. Ancachs, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
Tanqaifia, aid. Dpt. Tarapacd, dist. Ma-
nina.
TanquiS) bda. Dpt. y prov. Hudnuco, dist.
Santa Maria del Valle.
ITanri, bda. Dpt. Jonin, prov. y dist. Huan-
cayo: babt. 54.
Yanta, aid. Dpt. Piura, prov. y dist. Aya-
baca: babt. 284.
Yantac^ pbl. Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Marcapomacocba: babt. 87.
YautalO) aid. Dpt. Loreto, prov. y dist.
Moyobamba: babt. 197: dista de Moyo-
bamba 1 leg. (5 i k.).
Yantan, aid. Dpt. Arequipa, prov. Gastilla,
dist. Pampacolca.
Yantaraera^est. Dpt. Hudnaoo,prov«Dosd6
Mayo, dist. Aguamiro.
YantaSy cbao. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Yantayauta, aid. Dpt. Ayacucbo, prov.
La Mar, dist. Tambo.
Yancima) (los criados. Q.) aid. Dpt. Ca-
jamarca, prov. Gbota, dist. Haambos:
babt. 841, con los de Cballbuaracra.
Yannueancha} cbac. Dpt. Lima, prov. Can-
ta, dist. San Buenaventura.
Yanura, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Pampas.
Yanuyacn^ bda. Dpt. Cajamarca, prov. y
dist. Jaen.
YanyaD, est. Dpt. Ancacbs, prov. Poma-
bamba, dist. Parobamba: babt. 462.
YauyOy est. Dpt. Ayacucbo, prov. Huaman-
ga, dist. Quinua.
Yanyarco, cbac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Huanecc.
Yanac, pbl. Dpt. y dist. Junin, prov. Tar-
ma.
YAf{Ao, aid. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist.
Pampas: babt. 160.
Yaj^ao, bda. Dpt. y prov. Huancavelica,
dist. Acoria: babt. 115.
Yafies, bda. de vina, Dpt. y prov. Tacna,
dist. Locumba: produce al ano 8,990
quintales de aguardiente.
YapaCf {yapa anadir un poco i lo meiidoo
pesado; yapu tierra arada 6 que pude
serlo, Q. y Ay.) pbl. Dpt. Jmiin, pror,
Pasco, dist. Cayna: habt. 126.
Yapac, aids. (2) Dpt. Junin, prov. Tumi,
dist. Carbuamayo: habt. 240.
Yapac, cbac. Dpt. Cuzco, prov. Quispieu-
chi, dist. Urcos.
Yapaha^ rio tributario del Pnras, por h
derecba i los lO^" 18' lat. y 19" 20' kng.
(muy aproximada).
Yapail(E;o, loma, Dpt. Piura, prov. Ayslit-
ca, dist. Frias.
Yapanqui) cbac. Dpt Lima, prov. Hoazo-
cbiri, dist. San Damian.
Yapatera, distrito de la provincia y DpL
de Piura: habt. 6,298. La capital Choliui-
nas.
Yapatera, aid. Dpt. y prov. Piura, disLlft-
patera: babt. 2,886.
Yapateba, bda. Dpt. y prov. Piura, diit
Yapatera.
Yapay, cbac. Dpt. Lima, prov. Yauytis,
dist. Laraos.
Yapay, aid. Dpt. Cuzco, prov. Anta, dist
Limatambo: habt. 668.
Yapayaf aid. Dpt. Loreto, prov. HuaHagi,
dist; Sarayacu 5 leg. (28 k ) al N. de ei-
te pueblo, d la orilla derecha di Saute
CataUna: habt. 100 de la tribu Panoi.
Yapaya, play a y tambien laguna en el lio
Ucayali frente d la quebrada y no Cttft-
lina: es poblada por algunos salvajes Ca-
nivos junto ^ la laguna de Yapacoeha.
Yapaya, aid. Dpt. Apurinaac, prov. y &i
Andahuaylas.
Yapes, islotes & las dos millas al N. de lot
de PatiJlos; uno de elloa forma la pante
de Yapes.
Yapes, caleta formada por los islotes j par
la punta de este nomhre. Su fondo es k
7 a 10 brazas. Por este caleta se embar-
ca saUtre.
Yapac, chac. Dpt. Ancacha, prov. GajatiB-
bo, dist. Mangas.
Yaponi) {yapu tierra, tierra arada 6 queie
suele arar; medida itineraria de k» htaa
equivalente ^ 1^ legua de 6,000 varu. At.)
rio tributario del Amazonas en el tenito-
rio byasilero: nace en la BepdbJiea k
Colombia en el Estado de PopayiA:^
YA.RA
— 993
YARP
navegable en gran extension. Este rio sir-
ve en pai*te de limite con el Imperio del
Brasil (v^ase Peru, Hmites): su anclio ea
200 a 800ni., 8113 aguas turbias y sns ori-
Uas senagosas y por cousiguiente mortf-
feras y llenas Je insectos.
Yapura, aid. Dpt. y prov. Piino, dist. Capa-
chica: babt. 262.
Tapntira^ chac. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ollachea.
Yaputira, aid. Dpt. Puuo, prov. Huancane,
dist. Ccojata: habt. 869.
Yaputira, est. Dpt. Puno, prov. Lampa, dist.
Pacard.
YaQlie^ {Llaqne jestaos quedo! llaqxd entris-
tecerse; yaqxd cerco de un fundo; yaquipa-
ta cercar sn chacra con piedras, etc. Ay.)
hda. Dpt. Cajamarca, prov. Chota, dist.
Cacben: habt. 273.
Taqilia^ pbl. Dpt. Aucachs, prov. y dist.
Huari.
Taqnirana^ (paede ser cormpcion de lla-
quimana atrevido; yaqueri el becbicero 6
el que acude d ^1 y le confiesa lo que de-
sea. Ay.) se le da este nombre al rio Ya-
vari deade su confluencia con el Yavari-
mirin k los 4» 29' lat, y TS** 5' 55" long,
para arriba, doude es habitado por salva-
jes Mayorunas.
ITaralHtluba, {yara abrojo muy espinoso,
pampa Uanura. Q.) aid. Dpt. y prov. Are-
quipa, dist. Quequeiia: habt. 692: d sus
inmediaciones se encuentra una mina de
plata.
Taracaclie^ {y(ira abrojo; cachi sal. Q.) aid.
Dpt. y dist. Moquegua: habt. 120:
Taraecahna 6 Yaracalma, aid. Dpt. Tara-
pacd, dist. Camina: dista de Pisagua 20
leg. (120 k.).
Yarac-bnaDCO) hda. Dpt. Junin, prov. y
dist. Pasco.
ITarahoai est. Dpt. Moquegua, dist. Caru-
mas: habt. 85.
XarahuancO) chac. Dpt. Aroquipa, prov.
Coudesuyos, dist. Salamanca.
ITaralf hda. Dpt. y dist. Moquegua.
Taran^f {yaranca de abrojos. Q.) aid. Dpt.
Junin, prov. Jauja, dist. Concepciou :
habt. 208.
Tarapampaf chac. Dpt. Moquegua, dist.
XJbiuas.
Yarapata, chac. Dpt. Moquegua, dist. To-
rata.
YaraS) aid. y hda. en el valle de Sama,
Dpt. y prov. Tacna, dist. Sama: habt.
140: dista de Tacna 8 leg. (44 i k.).
Yarauca, aid. Dpt. Junin, prov. Tarma,
dist. Acobamba: habt. 111.
Yarantnto, aid. Dpt. Aucachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Yaravico, aid. y hda. Dpt. prov. y dist.
Moquegua.
Yarayiiianjo, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Colqquemarca.
Yareaoauclia, {yarca hambre, tener ham-
bre; cancha patio 6 lugar. Q.) aid. y hda.
Dpt. Huaucavelica, prov. Tayacaja, dist.
Pampas: habt. 164.
Yareeacuiica, (yatca hambre; cwncw hedion-
do. Q.) aid. y est. Dpt. Cuzco, prov. Aco-
mayo, dist. Rondocan: habt. 67.
Yareapata^ {auden de hambre. Q.) aid. Dpt.
Apurimac, prov. Cotabambas, dist. Chu-
quibambilla.
Yarcapata, chac. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vivilcas, dist. Ccapacmarca.
Yareash, chac Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ras, dist. Restaur acion.
Yarccica, (debe ser corrupcion de yarccaca
genitivo de yarcca Q.) aid. Dpt. Puno,
prov. y dist. Huancane: habt. 276.
Yariiiaeocliay {yarl advervio para expresar
que se vd de m^nos & mas Ay.; cocha la-
guna, Q. y Ay.) lugar en la ribera del
Ucayali d los 8« 16' lat. y 76« 61* 46"
long.: d ld6m« alt.: variacion magn6tioa
50 56': a 672 i millas de Iquitos.
Yariof) chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Ocros.
Yarniaysa, aid. y chac. Dpt. Arequipa, prov.
Castilla, dist. Viraco.
Yarmaysa, chac. Dpt. Arequipa, prov. Caa-
tilla, dist. Viraco.
YarOy chac. Dpt. Lima, prov. Canta, dist.
Arahuay.
Yaroc, chac. Dpt. Cuzco, prov. Cajatambo,
dist. Ticllos.
Yarpa, aid. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Chupaca: habt. 129.
Yarpacayaiif hda. Dpt. Ancachs, prov. San-
ta, dist. Moro.
12o
YANA
986
YANA
Yana, est. Dpt. y prov. Puno, dist. Coata.
Yanabamba^ hda. Dpt. Ayacacho, prov.
Huamanga, dist. Tambillo: habt. 57.
YanaCf aid. y est. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Huamachuco.
Yanao, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pallasoa,
dist. Gorongo: estd sitaada cerca de la
oonfluencia de los rios de Union y Goron-
go: babt. 750: dista de Gorongo 4 leg.
(22 k.); de Llapo 9 (50 k.); de Tauca 11
(61 k.); de Gabana 12 (67 k.); de Pallas-
16 (89 k.).
Yanac, aid. Dpt. prov. y dist. Hudnuco, en
la quebrada de Yanac.
Yanac, aid. Dpt. Lima, prov. Huarochiri,
dist. San Lorenzo de Quinti.
Yanac, pbl. Dpt. Huancavelica, prov. Oas-
trovireyna, dist. Ghavin: habt. 828.
Yauaca^ pbl. Dpt. Apurlmac, prov. Ayma-
raes, dist. Tapayrihua: habt. 818.
Yanaca, aid. y est. Dpt. Apurimac, prov.
Gotabambas, dist. Tambobamba.
Yanaeaca^ {yana negro; ccacca piedra. Q.)
chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas, dist.
Garas.
Yanacaca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Yungay.
Yanaoaca, chac. Dpt. Ancachs, prov. Hna-
ras, dist. Ayja.
Yauacaccdf est. Dpt. Guzco, prov. Chunvi-
vilcas, dist. Livitaca.
Yanacallpa^ aid. Dpt. y prov. Huancave-
lica, dist. Acoria: habt. 47.
Yanacaraf hda. Dpt. Huancavelica, prov.
Angaraes, dist. Acobamba.
Yauaeaca chlco, chac. Dpt. Ancachs, prov.
Santa, dist. Gasma.
Yauaeaca ^rande, chac. Dpt. Ancachs,
prov. Santa, dist. Gasma.
Yanacaca 9 cerro mineral de plata en el dis-
trito de Putina, prov. AsAngaro, Dpt. Pu-
no. Las ruinas de un gran pueblo y los
muchos hornos de fundicion que atin se
conservan,prueban que en otro tiempo se
emprendierdn trabajos en este mineral.
Yanacacki, {sal negra. Q.) pbl. Dpt. Junin,
prov. y dist. Pasco.
Yanaca^ 9 (corrupcion de yana ccaca) aid.
Dpt. y prov. Gajamarca, dist. Asuncion:
habt. 90.
Yanacancha, hda. Dpt. y prov. Gajamarca,
dist. Enoanada: habt. 287. EnimeeRO
inmediato se encuentran en la ciunlin
unos enormes penascos de forxaa 9im»
Uiicsk algunos y otros algo c6nico8 con m
oanal circular que como adomo reeom
en la base toda la circunferenciB: iMjode
estos monolitos hay otros completameii*
te enterrados con una profunda eieiTA-
cion en forma cuadrada en doude ae en-
cuentran las momias, de manera que hi
piedras visibles sirven de tapadeeeosae-
pulcros. Algunas de estas estnpendu
pidras tienen mas de 4 meiros de dii-
metro per 5 de altura. Estos monomeD-
tos, sin duda anteriores & la epoca de ]m
Incas, son muy parecidos i los que se
encuentran en la hacienda de Andayno-
yo de la provincia de Pomabamba.
Yanaoancha, est. Dpt. Ancachs, pro?. Po-
mabamba, dist. Pisoobamba.
Yauacanchaf cerro mineral de plata y pb-
mo con fluoruro de calcio, ^ poca diateo-
cia del cerro de Antamina, Dpt. Anciebs,
prov. Huari, dist. Ghavin.
Yanaoancha, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Ghavin: habt. 80.
Yanacancha, uno de los distritos 6 pordooei
en que estd dividido el mineral del eeno
de Pasco.
Yanaoancha, aid. Dpt. Janin, prov. Hoaa-
cayo, dist. Ghupaca : habt. 165.
Yanacancha, hda. Dpt. Junin, prov. Faaeo,
dist. Ghacayan : habt. 108.
Yanacancha, est. Dpt. Lima, prov. Hoanh
chiri, dist. Garampoma.
Yanaoancha, chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Pacaraos.
YaiiacanchlUa) est. Dpt. Gajamarca, proT.
y dist. Hualgayoc : habt. 785.
YaiiacaDgo; aid. Dpt. y prov. Moqn^o*
dist. Torata, v^ase Baul^ cerro.
Yaiiacaya, {yafia callu lengua negra; goka-
drina. Q.) pbl. Dpt. Ancachs, prov. Ciya-
tambo, dist. Gochamarca.
Yanacmay aid. Dpt. Apurimac, prov. An-
dahuaylas, dist. Huancaray: habt ISO.
YaiiaoOf {yanacu, guisar, cocinar. Q.) aU.
Dpt. Puno, prov. Garabaja, dist. Coatt:
habt. 892.
Yanaco chicoy aid. Dpt. Cazco» prov. Coa-
vencion, dist. Huiro.
YANA
987 —
YANA
Tanaco prande^ aid. y hda. Dpi. Cnioo,
proT. Convencion, dist. Hniro.
Tanaoocha, (yana negro, ccocha lagiina. Q.)
aid. Dpt. Ancachs, prov. Huari, dist. San
Lnisihabt. 218.
Yanagooha, oerro mineral en el distrito de
Gotaparaoo, prov. Huaras, Dpt. Anoachs.
Yakacooha, mina de plata, Dpt. Ancachs,
proY. Hnaras, dist. Becuay. Hay yarias
yetas y minas en el mismo Ingar.
Yanaoogha, chao. Dpt. Ancachs, proy. Ca-
jatambo, dist. Huancapon.
Yaxaoooha, chao. Dpt. Anoachs, proy. Haa-
ras, dist. Pararin.
Taiiaeacha,chao. Dpt. proy. y dist. Huiniioo.
Yanacocha^ hda. Dpt. Junin, proy. y dist.
Pasco.
Yanaoocha, pbl. Dpt. Junin, proy. Pasco,
dist. Yanahuanca: habt. 962.
Yanacooha, hda. mineral, Dpt. Junin, proy.
Pasco, dist. Huayllay.
Yanacocha, hda. Dpt. Junin, proy. Jauja,
dist. Mito : habt. 80 : dista de Ooncepcion
4 leg. (22 k.)
Yanacocha, aid. Dpt. Junin, proy. Tarma,
dist. Acobamba: habt. 158.
Yanacocha) est. y cerro, Dpt. Lima, proy.
Huarochiri, dist. Ban Mateo.
Yanacocha, laguna en la proyincia de Can-
ta, Dpt. Lima, i 8 leg. (16 i k.) de Hua-
roquin.
Yanacocha, chac. Dpt. Lima, proy. Oanta,
dist. San Buenayentura.
Yanacocha 9 aid. Dpt. Huancayelica, proy.
Angaraes, dist. Acobamba: habt. 78.
Yanacochaf ramal 6 contrafuerte de la ca-
dena Oriental de los Andes que sirye de
Umite d las proyincias de Quispicanchi y
Acomayo, Dpt. Ouzco.
Tanacocha, aid. y est. Dpt. Ouzco, proy.
Acomayo, dist. Bondocan : habt. 80.
Tanaccocha, est. Dpt. Ouzco, proy. Ohun-
yiyilcas, dist. Yelille.
Tanaccocha, aid. Dpt. Ouzco, proy. Quispi-
canchi, dist. Oropesa.
Yanaccocha, est. Dpt. Puno, proy. Lampa,
dist. Nunoa.
Yanacolpa, aid. Dpt. Ancachs, proy. y dist.
Pomabamba.
Yanacolpa, hda. Dpt. Ouzco, proy. Oanas,
dist. Yauri,
Yanacona^ hda. Dpt. Ouzco, proy. Oonyen-
cion, dist. Santa Ana.
Yanagona, (siryiente, dependiente de otro.
Q.) aid. Dpt. Ouzco, proy. y dist. Uru-
bamba: habt. 89.
Yanacorral, aid. Dpt. Junin, proy. Huan-
cayo, dist. Oolca: habt. 61.
Yauacosca^ chac. Dpt. Ancachs, proy. Hua-
ras, dist. Bestauracion.
Yanacosma, est. Dpt. Ayacucho, proy. Hua-
manga, dist. Santiago: habt. 178.
YanacotOf (papera negra. Q.) est. Dpt.
Arequipa, proy. Caylloma, dist. Lari.
Yanacoto, aid. Dpt. y proy. Arequipa, dist.
Sachaca.
Yanacoto chlco, hda. Dpt. Arequipa, proy.
Oaylloma, dist. Lari.
YanaiC^to gnrandc, hda. Dpt. Arequipa,
proy. Caylloma, dist. Lari.
YanacullO) chac Ppt. Libertad, proy. Pa-
taz, dist. Tayabamba.
Yanagullo, mina de plat a, Dpt. Libertad,
proy. Pataz, dist. Ohilia: al N. de este
pueblo: habt. 80 : ley 12 m.
YanacunconcoSf cerro mineral en el distrito
de Becuay, proy. Huaras, Dpt. Ancachs.
Yanacushma) hda. Dpt. Ayacucho, proy.
Huamanga, dist. Ohiara.
Yanacynncaf hda. cocal, Dpt. Puno, proy.
Oarabaya, dist. Ayapata.
Yanachaca^ chac. Dpt. Ancachs, proy. Huay-
las, dist. Oaras.
Yauachapif cerros en la Oordillera que
corre al E. de la de Huacoruncho, por
cuyo centre pasa el rio Huancabamba.
Yanachaga, rio tributario del PaJcasu.
Yanatpiga, est. Dpt. Ancachs, proy. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Yanatpisi, chac. Dpt. Lima, proy. Oanta,
dist. Pacaraos.
Yanafpiaco, chac. Dpt. Libertad, proy.
Huamachuco, dist. Marcabal.
YanahnaciH) hda. Dpt. Huacayelica, proy.
Tayacaja, dist. Colcabamba: habt. 64.
Yanahuaoba, est. Dpt. Ayacucho, proy.
Huanta, dist. Huamanguilla : habt. 18.
Yanahnain,chac. Dpt. Ancachs, proy. Huay-
las, dist. Oaras.
Yanahnanca^ {yana negro, y^ase sus otros
significados; huanca piedra muy gran*
YANA
988 —
YANA
de. Ay.) chac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Eecuay.
Yanahuanca, mineral de plata con vetas que
tienen algo de oro, Dpt. Ancachs, prov.
Huaras, dist. Ayja.
Yanahuanca, pbl. Dpt. prov. y dist. HuAnm-
co: en el Huallaga, i 9** 56' 58" lat.
Yanahuanca, distrito de la provincia de Pas-
co, Dpt. Junin : habt. 4,537.
Yanahuanca, pbl. capital de este distrito de
la provincia de Pasco, Dpt. Junin : habt.
959: dista de Jauja 86 leg. (200 ^k.); y 8
(44 i k.) de Pasco.
Yanahuancaqai) est. Dpt. Puno, prov. y
dist. Asdngaro.
Yanahliail|[^y (corrupcion de Yanahuanca)
lagunas en la cumbre de la Cordillera in-
mediata al pueblo de Ingahuasi de la pro-
vincia y Dpt. Lambayeque, dist. 8alas. De
estas lagunas saUa en tiempo de los Incas
una acequia que fertihzaba las ohacras
del pueblo y que hoy esti obstruida. Son
tres: las dos inferiores tienen bastante
agua: la que estd en mas altura, es la ma-
yor en superfioie y caudal y es la llamada
Yanahuanga: su forma es como una herra-
dura, rodeada por oerros elevados y muy
inclinados; por esto seria fficil represarla.
Yanahnam, {yana negro, huara calzones.
Q.) campina en la cual est^ situadas va-
rias aldeas y pueblos, Dpt. Ancachs, prov.
Huaylas, dist. Caras.
Yanahuaka, est. Dpt. Apurimac, prov. do-
tabambas, dist. Mara.
Yanahuara, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist.
Urubamba.
Yanahuaba, paso de la Cordillera del Cuzco
al Yalle de Santa Ana: es muy frio y en
algunos meses del ano se cierra oomple-
tamente con la nieve.
Yanahuaba, distrito de la provinoia y Dpt.
de Arequipa: habt. 2,777.
Yanahuaba, (algunos dicen que estapalabra
significa yana puerta, huara calzones an-
tiguos 6 trapos, es dedr puerta de calzones
6 trapos) pbl. llamado antiguamente Chum-
ba, capital del distrito de su nombre de
la pro\incia y Dpt. Arequipa : dista de
Arequipa ^ leg. (1 i k.): habt. 1,022. Su
campina es deliciosa y domina la ciudad
de Arequipa,
YanahuareO) est. Dpt. Apurimac, ptov. j
dist. Antabamba.
Yanahnamii, (muger negra. Q.), aid. D|i
Ancachs, prov. Huari, dist. San Lvii:
habt. 151.
Yanahiiaya, rio tnbutario del TambopaU.
Yaoahaayila, est. Dpt. Cuzco, prov. ; ^
Parure.
Yanahuayra^ hda. Dpt. y prov. Huinuoo,
dist. Huacar.
Yanaliaerta» chac. Dpt. Ancachs, pior.
Cajatambo, dist. Andajes. .
YaiiahncOt aid. Dpt. Puno, prov. y ioA,
Huancane.
Yaiialoma, est. Dpt. Puno, prov. 8&odia,
dist. Sina.
YauallocUa, est. Dpt. Ancachs, prov. Hua-
ri, dist. Chacas.
Yauama, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hnaj-
las, dist. Yungay: habt. 851: dista dePb-
mabamba 19 leg. (106 k.); de Yungay 1
(5ik.)alE.
Yanama, pbl. Dpt. Ancacha, prov. Hnan,
dist. Chacas: habt. 642.
Yauama, aid. y chac. Dpt. Junin, prov.
Tarma, dist. Acobamba: habt. 29.
Yanam4, aid. y est. Dpt. Junip, prov. Jaaja,
dist. Huaripampa: habt. 170.
Yanama, aid. Dpt. Junin, prov. j dist Hoaa-
cayo : habt. 918 , con los de Anqni-
marca.
Yauama, chac. Dpt. Huancaveliea, por.
Angaraes, dist. Lircay.
Yanama, hda. Dpt. y prov. Huancaveliea,
dist. Acoria : habt. 98.
Yauama, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hoa-
manga, dist. Chiara.
Yanama, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hoa-
manga, dist. TambiUo: habt. 16.
Yanama, chac. Dpt. Ayacucho, prov. Lacar
nas, dist. Chipao.
Yauama, est. Dpt. Apurimac, prov. Cota^
bambas, dist. Tambobamba.
Yanama, aid. Dpt. Apurimac, prov. AynMr
raes, dist. Colcabamba: habt. 101.
Yauama^ aid. Dpt. Cuzco, proT. Anta, £st
Surite: habt. 179.
Yanama, hda. Dpt. Cuzco, prov. Quispieaft-
chi, dist. Quiquijana.
Yanama, mineral de plata, en la proTinda
de la ConveQcion, Dpt. Cazco,
YANA
— 989 —
YANA
Yuumaoo, est. Dpi. Ayacucho, prov. Can-
gallo, diet. Huambalpa.
Yanamaehayt chao. Dpt. prov.y dist.HuA-
nuco.
Yak AMACHAY, hda. mineral, Dpt. Junin, prov.
y dist. Pasco.
Yanamachay, ohac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Huamantanga.
Yanahachay, est. Dpt. Puno, prov. Caraba-
ya, dist. Ayapata.
Yanalmaycay est. Dpt. Ouzco, prov. y dist.
Galea: habt. 88.
Yanamachiy cerros nevados en los Andes
de Paucartambo, Dpt. Cuzco.
Yanamanchi) est. Dpt. Aparimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Yanamanohi, aid. y est. Dpt. Cuzco, prov.
Qoispicancbi, dist. Oropena: habt. 248:
dista de Cuzco 19 leg. (106 k.); de Ollan-
taytambo 7 (89 k.).
Yanamango, chac. Dpt. y prov. Cajamar-
ca, dist. Jesus.
Yanamarca, (pais 6 lugar negro, etc. Q.)
est. Dpt. Ancachs, prov. Huaras, dist.
Carhuas: habt. 285.
Yanamabca, pbl. y hda. Dpt. Junin, prov.
y dist. Jauja: habt. 586: dista de Jauja
1 i leg. (8 k.).
Yanamaboa, aid. Dpt. Lima, prov. Huaro-
chiri, dist. San Mateo.
Yanamate, pbl. Dpt. Junin, prov. y dist.
Pasco.
Yanamayo, (rio negro* Q.) rio tributario
del Maranon: nace alE.de la Cordillera
Nevada: es el limite de las provincias de
Hnari y Pomabamba, Dpt. Ancachs.
Tanamayo, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Andajes.
Yanamato, hda. Dpt. y prov. Huiinnco, dist.
Panao: habt. 888, con los de San Mdrcos.
Tanaicato, hda. Dpt. Cuzco, prov. y dist. Anta.
YanmiiayO) est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Macari.
Yanamayo, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ayaviri.
Yanajcato, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Ajapata.
Yawamayo, rio y lavadero de oro, Dpt. Puno,
prov. Carabaya, dist. Coasa.
Yaitamato. est. Dpt. y prov. Puno, dist. Ti-
qnillaoa.
YanamayHf rio: tiene este nombre el Cos-
nipata hasta la cuesta de Tres Cruces,
prov. Paucartambo, Dpt. Cuzco.
Yanamilla, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua-
manga, dist. Ayacucho.
Yakamilla, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Hua -
manga, dist. Tambillo: habt. 19.
Yanamltas, est. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Man COS.
Yanamito, chac. Dpt. y prov. HuAnuoo,
dist. Huacar.
Yanamontef hda. Dpt. Amazonas, prov.
Luya, dist. Bagua.
Yanahonte, mina de plata al 0. del ptieblo
de Yauli, Dpt. Junin, prov. Tarma, dist.
Yauli: ley 80 m.
Yanamoque, chac. Dpt. Lima, prov. Hua-
rochiri, dist. Matucana.
Yanamor^ hda. Dpt. Cuzco, prov. Anta,
dist. Surite.
Yanampampa, pbl. Dpt. Cuzco, prov. Aco-
mayo, dist. Sangarara: habt. 180.
Yanajipampa, hda. Dpt. Cuzco, prov. Can-
chis, dist. Tinta: habt. 20.
I'anaiiiaclO) chac. Dpt. Junin, prov. X^uja,
dist. Aypata.
Yanan^chac. Dpt. Lima, prov. y dist. Oanta.
YanauacO) aid. Dpt. prov. y dist. Huunca-
vehca: habt. 525:
Yananaco, hda. Dpt. Ayacucho, prov. Can-
gallo, dist. Huambalpa: habt. 65.
YananutO) chac. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Yanauya, pbl. Dpt. Huancavelica, prov.
Tayacaja, dist. Surcubamba: habt. 171.
Yanauyarif aid. y chac. Dpt. Junin, prov.
y dist. Tarma.
Yananique, aid. Dpt. Junin, prov. Jauja,
dist. Orcotuna.
Yanaocay distrito de la provincia de Oanas,
Dpt. Cuzco: habt. 8,292.
Yanaoga, villa, capital del distrito de este
nombre, de la provincia de Canas, Dpt.
Cuzco: habt. 892: d 2 leg. (11 k.) al Sur
de Pampamarca.
Yanaoca, aid. Dpt. Cuzco, prov. Canaa, dist.
Yanaoca: habt. 282.
Yanaoca, pampa en el distrito de su nom-
bre. En tiempo remoto esta pampa de-
bi6 ser un gran lago, reducido hoy & la la-
guna Pampamarca.
YOPA
998
YUOA
Yeso, ohac. Dpt. Ancachs, prov. Huaras,
dist. Ayja.
Tesquilaya^ hda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Garabaya, dist. Ayapata.
Yeton, est. Dpt. Cajamarca, prov. Contn-
maza, dist. Guzmango: habt. 420.
Yica^ chac. Dpt. Ancacbs, prov. Huaras,
dist. Yungar.
Yicuas^ bda. Dpt. y prov. lea, dist. Nasca:
babt. 75.
Yinail) aid. Dpt. Tarapacd, dist. Mamina.
YlcanampatU) est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Cabana.
Yion^ aid. Dpt. Ayacucho, prov. y dist.
Huamanga.
Yipa, bda. Dpt. y prov. lea, dist. Llaaoa.
Yipata, chac. Dpt. y prov. lea, dist. Palpa-
Yoaco, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Ayapata.
Yocamalla, {yaca bijo varon, nialli comida
sabrosa. Ay.; si es eorrupcion de yocc ma-
lUf yo pruebo gustdndo. Q.) corro, Dpt.
Puno, prov, Huaneane, dist. Pusi. Se di-
ce que en este cerro existe una mina de
plata riqnisima, trabajada por un indfje-
na, y qnien para fabricar la Iglesia saeaba
y obsequiaba plata maeiza 6 nativa; y que
habiendo querido el eura que le deseu-
briera su situacion el indio se oeult6,
quedando como hasta el dia en cimientos
la Igesia.
Yocani) bda. Dpt. y prov. Puno, dist. Ju-
liaca.
Yocarapi, cerro mineral de plata, Dpt. Pu-
no, prov. Asdngaro, dist. Chupa.
Yocca, bda. Dpt. Cajamarea, prov. y dist.
Jaen.
Yocchi, chac. Dpt. Aneachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huaneapon.
YOGSama, aid. y bda. Dpt. Apurimae, prov.
Andabuaylas, dist. San Ger6nimo.
Yojabaya, chac. Dpt. Moqaegua, dist. To-
rata.
Yojo, aid. Dpt. Moquegua, dist. Carumas:
habt. 88.
Yonan, chac. Dpt. Cajamarea, prov. Con-
tumaza, dist. Trinidad.
Yoocolca^ chac. Dpt. Arequipa, prov. Con-
desuyos, dist. Cbuquibamba.
Yopadoilf ehae. Dpt. Cajamarea, prov. y
dist. Contumaza.
Toqnete, est. Dpt. Gozco, proy. Guu jjeL
Pichihua.
Yoraccaoca^ ohao. Dpt. Apatimac, pror.
Cotabambas, dist. Haquira.
YoBACGACGA, hda. cocal, Dpt. Puno, pcor.
Carabaya, dist. Ayapata.
Yoracmayo, hda. cecal, Dpt. Puno, pm.
Carabaya, dist. Ayapata.
YoRACMATo, aid. Dpt. Cnzco, proT. Panso,
dist. Huanoquite: habt. 648, eon lofide
Huanoquite.
Yoralpa, chac. Dpt. Arequipa, proT.Gu-
tilla, dist. Yiraco.
YoBALPA aid. y chac. Dpt. Arequipa, pror.
Castilla, dist. Pampacolca.
Yorohaco, pbl. Dpt. Puno, prov. Omciiito,
dist. Huacullani.
YorongOS, aid. Dpt. Loreto, prov. Mojo-
. bamba, dist. Bioja.
Yorosa, aid. y chac. Dpt. Arequipa, pm.
Castilla, dist. Pampacolca.
YorpayqaCf chac. Dpt. Arequipa, pwr.
Union, dist. Sayla.
Yosaf aid. Dpt. Ayacucho, prov. Cayflom,
dist. Chuschi.
Yubed, aid. Dpt. Cajamarea, prov. Conta-
maza, dist. Trinidad.
Yubilla, aid. Dpt. Puno, prov. Caiakja,
dist. Corani.
Yncachi, {yucu alcatraz, yuccu jeme, laefi-
da. Q.; lluca peson de la oreja; yu^ off-
ta planta cuya raiz se come. Q.; 3f«* *
cudilla. Ay.; Uueu red para coger vis* j
chas. Ay. y Q.) aid. Dpt. Pnno, fWf,
Asangaro dist. Achaya: habi 248.
Yucal, isla en elMadre de Dioflllfig* (SiM
abajo del rio Carbon, tiene 512n- alt fl
rio tiene aqui como mil metros deancbfc
Yncamani) volcan en la cadena que to»
el grupo volcanicodeTacalayajTitt'
paca:se oalcula su alturacomoen6,000*''
A sus faldas hay fuentes de aguis »•
males.
Yucanii chac. Dpt. Moquegua, dist W-
nas.
Yucap, est, Dpt Ayacucho, prov. Huaotf-
ga, dist. Socosvinchos : habi U.
Yucara, hda. Dpt. y prov. Pono, dist Ji*
liaca.
Yucase^ chac. Dpt. Lima, prov. Canta. i*
San Buenaventura,
YUMA
m
YUNa
Yncaj) {Uucuy caza de viscachas con red,
Q. y Ay.) chac. Dpt. Lima, prov. Yau-
yos, dist. Vinac.
TucAY, est. Dpt. Ayacucho, prov. Huaman-
ga, diet. Acosvincbos: & 2 leg. (11 k.) de
Ayacucho.
TuoAT, pbl. Dpt. Cuzoo, prov. y dist. Uru-
bamba: habt. 459. Algunos lo conside-
ran como distrito annque la ley no lo re-
conoce como tal.
YaoochinccaC) cbac. Dpt. Huancavelica,
prov. Tayacaja, dist. Salcabamba.
Yncrani, bda. Dpt. Ayacucho, prov. Luca-
nas, dist. Sancos.
Yuctillo 6 Juctilloy bda. Dpt. Apurimac,
prov. Cotabambas, dist. Huayllati.
Yncncochat chac. Dpt. Ancachs, prov. Ca-
jatambo, dist. Ocros.
Yncnd, mineral de plata, Dpt. y prov. Ca-
jamarca, dist. Magdalena.
Yncnl, pbl. Dpt. Lima, prov. Cbancay, dist.
Checras: habt. 807.
Ynciiri) lavadero de oro, Dpt. Puno, prov.
Garabaya, dist. Coasa.
Yocayo, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya,
dist. Corani.
Yacnyoc, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Andajes.
Ynchillfly cerro con vetas de cinabrio 2| leg.
(18 I k.) al N. N. E. de la minade Santa
Barbara, Dpt. prov. y dist. Huancavelica.
Yn^na^ chac. Dpt. Lima, prov. Canta,
dist. Arahuay.
Yiihncachi^ est. Dpt. y prov. Puno, dist.
Accra: habt. 72.
Yiiliuplara^ est. Dpt. Puno, prov. Chucui-
to, dist. Desaguadero.
YQilcOf mina de plata, Dpt. Libertad, prov.
Huamachuco, dist. Santiago de Ghuco.
Ynillaya, est. Dpt. Arequipa, prov. Cayllo-
xna, dist. Yanque.
Yaiqullla^ hda. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Ucuviri.
Ynllipampaf chac. Dpt. Ancachs, prov.
Muaxafl, dist. Jangas.
Yamacre, hda. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Tambobamba.
Yumabnal) hda. Dpt. prov. y dist. Caja-
marca: habt. 82.
Ynmally chac. Dpt. Lima, prov. Huarochi-
ri, dist. Santa Eulalia.
Yomand) chac. Dpt. yprov. lea, dist. Palpa.
Yumascca^ hda. Dpt. Arequipa, prov. Union,
dist. Alca.
Yumbe, (debe ser corrupcion de Llumpa
limpiar, despejar. Q.) aid. Dpt. Piura,
prov. Ayabaca, dist. Cumbicus: habt.
878, can los de Changra.
Yambitef tambo en el camino de Chacha-
poyas A Rioja.
Yamiche^ est. Dpt. Libertad, prov. Otusco,
dist. Salpo: habt. 22.
Yamina, (puede ser corrupcion de yumani
yo engendro. Q.) aid. y chac. Dpt. y prov.
Arequipa, dist. Sabandia.
Y^uMiNA, aid. Dpt. TarapacA, dist. Mamina.
Yum ilia ^ande, aid. Dpt. y prov. Arequi-
pa, dist. Paucarpata.
Yumpa, aid. Dpt. Cuzco, prov. Chunvivil-
cas, dist. Colqquemarca.
Yanipi, chac. Dpt. Ancachs, prov. Caja-
tambo, dist. Huayllacayan.
Yamyaii, est. Dpt. Ancachs, prov. y dist.
Pomabamba.
Yuncacasco, hda. Dpt. Puno, prov. Lam-
pa, dist Nunoa.
Y'uncacoya, tambo en el camino de S&ndia
d Valle Grande.
Yuncacbacaf est. Dpt. y prov. Huanuco,
dist. Huacar.
Yuncay, chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Vinac.
Yuncaybainba, {yunc.a muger est^ril O que
no tiene hijos por haberlos perdido. Ay.;
valle calido, cardon que dd un fruto como
la tuna 6 nopal. Q.) aid. Dpt. Apurimac,
prov. Andahuaylas, dist. Huancaray.
Yuncayllo, est. Dpt. Ancachs, prov. Poma-
bamba, dist. Sihuas.
Yuncaypampa, aid. Dpt. y prov. Cuzco,
dist. San Bias: habt. 78.
YnncO) chac. Dpt. prov. y dist. Hudnuco.
YunchacOy hda. Dpt. Gajamarca, prov.
Jaen, dist. Gujillo.
Yanchainii aid. Dpt. Arequipa, prov. Cas-
tilla, dist. Pampacolca.
Yiill<^9 valle, Dpt. y prov. Gajamarca, dist.
Ichocan.
YuNGA, aid. Dpt. Moquegua, dist. Ichuna:
habt. 886.
YuNGA, aid. Dpt. Tacna, prov. y dist. Ta-
rata.
YUNG
1000
YURA
Yung^amayo, (rio est^ril. Ay.) rio tributa-
rie del Ayapata d 1 milla (2 k.) abajo del
pueblo de este nombre, prov. Carabaya,
Dpt. Puno.
Ymigaref quebrada qne baja de la Cordi-
llera y por donde pasan las aguas para el
canal de Uchusuma.
Yunpanini, bda. cocal, Dpt. Puno, prov.
Sdndia, dist. Phara.
Ynnpqni) aid. y bda. Dpt. Ouzco, prov.
y dist. Anta: babt. 289.
Ymig^ar, distrito de la provincia de Huaras,
Dpt. Ancacbs: babt. 2,518.
YuNGAB, (debe ser derivado de yunca: v^ase
su sigDificado.) pbl. capital de este dis-
trito, Dpt. Ancacbs, prov. Huaras: habt.
706.
Yancaraf^nif cbacs. Dpt. Ancacbs, prov.
Pomabamba, dist. Piscobamba.
Ylillg^Sf mina de carbon de piedra, Dpt.
Ancacbs, prov. Huaylas, dist. Mancos: si-
tuada d i leg. (8 k.) del pueblo de Mancos.
Ynilg;atliaf rio tributario del Santiago por
la derecba, Dpt. Amazonas, prov. Bon-
gard.
Yttll^val) aid. Dpt. Ancacbs, prov. y dist.
Pallasca.
Yungay, distrito de la provincia de Huay-
las, Dpt. Ancacbs: babt. 14,458; alguuos
dan d este distrito el nombre de Ancacbs,
contra el literal tenor de la ley de 25 de
Julio de 1867.
Yungay, {yunca; v^ase su significado) ciudad,
capital del distrito de Yungay, prov.
Huaylas, Dpt. Ancacbs, i 2,638m. alt.; el
piano de la ciudad es regular. Esta ciu-
dad debia llamarse Ancacbs, segun una
ley del Congreso: habt. 1,805: dista de
Pomabamba 20 leg. (Ill i k.); de Caras
8 (16 i k.).
Yungay, pbl. Dpt. Junin, prov. Huancayo,
dist. Pariabuanca.
Yungay, Canton salitrero en el Dpt. de Ta-
rapac^, dist. Pica: babt. 646: dista de
Iquique 9 leg. (60 k.).
Yniljfayo, est. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Nuiioa.
Ynngiiillay pbl. Dpt. Ancacbs, prov. Hua-
ri, dist. Huacbis: babt. 215.
Yoniciiy, pbl. Dpt. Lima, prov. Cbancay,
dist. Ibuari : babt. 06.
' Yan^yOf intmo, v^ase Cb/^oco^na, penin-
sula.
YuNGOYO, distrito de la provincia de dm-
cuito, Dpt. Puno: babt. 3,077.
YuNGUYO, pbl. capital de este distrito ddk
provincia de Cbucuito, Dpt. Pano.
YuNGUYo, bda. Dpt. y dist. Moquegna.
Yanqae, pbl. Dpt. Aporimac, prov. Goti-
bambas, dist. Tambobamba.
Yanquimayo, bda. cocal, Dpt.PQiio,pr3T.
Carabaya, dist. Ayapata.
Ynnsisa, aid. Dpt. Tarapaca, dist. Chofk
Ynntamay aid. Dpt. Cuzco, prov. ChnnTi-
vilcas, dist. Yelille: babt. 249.
Yanuspaily cbac. Dpt. Ancacbs, proT.C^
jatambo, dist. Mangas.
Yupail, {yupa contar, estimar, respetai,
bonrar : precio 0 valor de una oosa. Q.)
pbl. Dpt. Ancacbs, prov. Pailasea, dist
Llapo, situado en la falda de nn ceixo:
babt. 541 : dista de Llapo 7 leg. (39 k.);
de Corongo 4 (22 k.); de Tauca 8(44{U.
YuPAN, cbac. Dpt. Ancacbs, prov. HuanS;
dist. Independencia.
Ynpaiicay cerro mineral en el distnto de
Pampas, prov. Huaras, Dpt. Ancachs,
YuPANCA, est. Dpt. Ancacbs, prov. HiiarM,
dist. Pampas.
Yupashy est. Dpt. Ancacbs, prov. HnyM,
dist. Pampas : habt. 450, con los de Ji-
rac, Col tan y Llanca.
Ynpay, mina de plata, Dpt. Ancacbs, jter.
Huaras, dist. Becuay.
Yupni'qni, rio tributario del Hospital jw
la derecba, prov. Paucartambo.
Yura^ (y^fra, mata, planta fructifera. Q.; f^
ri nacer, salir a luz. Q.: ytini cosabook
Q.) est. Dpt. Ancacha, prov. Huari,disl
Uco.
YuRA, bda. Dpt. Arequipa, prov. CayfloiA
dist. Lari.
YuRA, distrito de la provincia J Dpt ^
quipa: habt. 686.
YxniA, pbl, capital de este distrito, pw^- J
Dpt. Arequipa; 4 2,688™. alt. El pw*
es miserable en si porque earec« ^ ^
comodidades tan comunes en bi »^
vida social; pero en cambio la natenatei
lo ha dotado con unos manantialesito
dantes de diferentes aguas tennftiH,f*
entiempono lejano atraerto lacoQCQUtt*
YtiRA
— 1001
YtRA
cia de los enfermos de todo el mundo que
sufran reumatismos, sifilie, y otras dolen-
cias semej antes: uada encoutramos mas
coxnpleio, para dar a couocer estas bene-
ficas agaas, que el audJisis prdcticado por
el profesor Baymondi con toda la cieucia
y exactitud c»n que procede en todas tfus
operaciones.
AndUsh tU las cufuad termales de Yura
princUcado cerca de los mismos manantiales en
Enero tie 1864.
Las aguas termales llamadas, de Yura,
Be hallan situadas en una pequena y an-
gosta quebrada banada per un arroyue-
lo que tributa su agua al rio Yura. Los
manantiales de las aguas termales dis-
tan una legua del pueblo de Yura y siet«
de Arequipa.
La formacion geol6gica de la quebrada
68 de origen volciinicOy siendo en su ma-
jor parte de conglomerato traquftico. Las
aguas termales salcn de esta ultima roca
por diferentes ojos.
Aunque el agua de los diferentes ma-
nantiales presenta oaracteres Hsicos dis-
tintos, por el analisis practicado se pue-
de deducir de su eomposicion que oasi
todos tienen un mismo origen. En efec-
to el agua de todos estos manantiales
tieue en disolucion una gran cantidad
de ^ido earbCnico libre y una regular
proporcion de bicarbonatos de magnesia,
oal y soda; ademas, en todas ellas no se
oncuentra dcido sultnrico libre ni combi-
nado con las bases en estado de sulfate;
por t^ltimo todas estas aguas tienen una
fuerte proporcion dc silicato de cal.
Sin embargo de esta eomposicion tan
analoga, las aguas termales de Yiura pue-
den dividirse en dos secciones: aguas sul-
furosas y aguas ferrngiuosas, contenien-
do las primeras una ciorta cantidad de
^as snlfidrico, y las segundas una mayor
proporcion de fi^rp* Esta misma divi-
sion de las aguas de Yura se hace en el
lengr^^j^ vulgar, Il^mando Alas primeras
aguas de azufre y k las Ultimas agiuis d^
fierrom
' Cn las aguas Uamadas de azufre ad-
ver reunidos en ellas los elementos
de las aguas sulfurosas, con los de las
aguas acidulas bicarbonatadas, de mone-
ra que se podrian Uamar Ag^uas Sttlfa-
I'osas bicarbonatadas s6dieo-ealeareo-
magnesia na8« Las aguas de fierro per-
tenecen al grupo de las Ag;uas ferrugl-
nosas bicurboiiatadaii.
Las aguas sulfurosas salen k la super-
ficie del terrene, como se ha dicho, por
diferentes ojos, cuatro de los cuales se
ballan encerrados en un edificio de pie-
dra en el que se ban construido cuatro
pozos, que sirven para banarse ; estos
pozos tienen casi dos metres de largo
por uno y medio de ancbo. Su pro-
fundidad varia desde Om. 98 a Im- 42.
Estos cuatro pozos, se conocen con los
nombres de Tii^re, V^f^eto, Sepaltura y
Desaipue. El nombre de Ti<ire parece de-
bido d que su agua tiene la temperatura
mas elevada y tambien a que haUandose
mas saturada de acido carbonico, produce
un cierto escosor en el cuerpode las perso-
nas de cutis delicado. El nombre de Ve-
(jeto se ha dado a otro bano, porque su
agua tiene un color blanquizco debido k
un poco de azufre idratado qiie se halla
en suspension y que a la vista se asemeja
al color lecboso de una disolucion de ace-
tate de plomo basico que vulgarmente
llaman vegeto. El tercer bano ha reoibi-
do el nombre de nepultura por su pro-
fundidad, que es mayor que la de todos.
Por ultimo, al cuarto se le llam6 Desa-
//2<^, porque en ^1 desaguan tambien los
otros bancs.
Las aguas ferruginosas forman tambien
numerosos manantiales, de los que la ma-
yor parte salen & la superficie en medio de
un terrene pantanoso, cubierto de^ama.
Para banarse hay dos pozos encerrados en
un edificio de oal y piedra; estos dos pozos
tienen ln^-82 de largo por lm.80de ancho
y Oni-96 de profundidad. En el mismo
pozo se ha construido un asiento de pie*
dra para los enfermos*
Los habitantes de los lugares inmedia-
tos que no conocen la eomposicion qulmi-
ca de estas aguas y juzgando tan solo pox
la diferencia de temperatura de los dife-
rentes manantiales, atribuyen al agua de
126
YURA
i002 —
YURA
cftda ojo virtucles especiales, aplic&ndoles
diferentes nombres,- tales como los de
agnCi mieva, ayua d^ ojos, agua de muelas,
agua para el estonmgOi etc.; mas el minu-
cioso andlisis que se ha praoticado ha
heclio conocer que todas las agnas snl-
farosas conocidas con el nombre de Ti^/re^
Vegeto, Sepultura, Desagiie, Agita nueva
etc.f pueden reducirse & dos principa-
les, que son lijTTe y V^ffCto. Estas dos
aguas, axmquo por lo que toca ^ las ma-
terias fijas tienen una composicion casi
id^ntica, pueden sin embargo tener pro-
piedades muy distintas, tan solo por la
diferente proporcion de los gases que tie-
nen en disolucion: asi por ejemplo, el agua
dclpozo llamadoY6geto, esta mascargada
de gas sulfidricoypor consecuencia debera
preforirse en la curacion de las enferme-
dades cutinoas; mientras que el agua del
Tigre estando mas cargada de dcido car-
bonico dara mejores resultados en la cu-
racion de los reumatismos.
Todas las demas aguas de azufre no
son sino modificaciones de estas dos, las
que junt^ndose con alguuas infiltracionea
de agua fria comun se desvirtuan, dis-
minuyendo su temperatura y la cantidad
de las materias minerales que tienen en
disolucion: asi, el agua del pozo que
llatnan Sepultura no es mas que el agua
del Tigre mezclada con un poco de agua
comun que sale de una pepueHa vertien-
te que hay en el fondo del baiio: el agua
del pozo Uamado Desagiie es la misma
del VegetOy desvirtuada con una mez-
cla con el agua comun: el agua situada
A un lado de los baiios y conocida con el
nombre xle Agua nueva tiene casi la mis-
ma composicion que la del Tigre, con la
diferencia que ticnc mi^'nos acido carbo-
nico.
Lo mismo sucede con las aguas ferru-
ginosas ; todos los diferentes 'pozos eono-
cidos con los nombres do Agua de mue-
las, Agua dc ojos etc. no son mas que la
misma agua mezclada con agtia fria co«
mun. El pozo en quia so bauan y el pozo
esterior del que toman agua para las en-
fermedadcs del cst6mago, tienen una com-
posicion casi id^ntica, como se puede juz*
gar por el resultado de los analisis pni-
ticados. Advertir^ sin embargo, que siae
toma el agua para uso intemo, del pozo
en donde se baiian, se debera recoger el
agua del mismo manantial sitnado en el
piso del bauo, cuando este iiltimo eM
vacfo; porque cuando el bauo estd Ueno
y el agua estd agitada por las peraonsa
que se baiian, la proposicion de fierro
que contiene es muy peqneua ; esto es
debido d que casi todo el fierro se pred-
pita al estado de 6xido, desprendi&idoee,
por el contacto del aire y la agitacion del
agua, una gran parte del ^ido carbdni-
co que tenia en disolucion el fierro al es-
tado de bicarbonato. '
Como juzgo, que csta agua puede set
muy util como remedio intemo y que po-
dr^ ser recetada por los medicos d^ otns
partes del Peru, hare presente, que si se
quisiera recojer esta agua en botellas pa-
ra enviar a otros lugares, se deberd tener
cuidado de llenar y tapar las botellas de-
bajo de la niisma agua, evitando espfh
ner el agua al contacto del aire, para que
no se desprenda el icido carbonico, i fa*
Tor del cual se halla en disolucion el fier-
ro. Muclio inejor seria todaviA, si se pu-
diera por medio de un aparato d propd-
sito, cargar artificialmente de iodo esr-
b6nico el agua contenida en las botdlaSy
aprovechando para ^sto del mismo iddo
carb6nico que se desprende en abnndsa*
cia sea del agua del Fierro 6 del Tigt^
AOtJAS SULPUB0SA9.
poeo Del tiork«
Este pozo, tieue una agua irasparente*
de sabor ligeramonte salobre y acidnlado.
Su temperatura es de 31^ del term^metro
centigrado, d diferentes boras del dim j
de la noche, variaBido la de la atm^sfsn
dol2»a20*».
£1 peso espedfico de esta agoa es
1.001284.
£n este pozo hay varios pantos on dots*
de sale del suelo una grande eantidad ds
acido carb6nico, el que Tiene 4 despirca-
derse con ruido en la superficie del agua,
de manera que esta ultima parece &k ecn»
YURA
1003
YURA
ifnna ebullicion. Hay tambien tm ligero
desprendixoionto do gas snlfidrioo, el que
86 conoce por su olor caraoteristioo de
haevos podridos.
EI agua de este pozo se halla comple-
tamente saturada de acido carb6mco, de
modo que si se ajita \m poco, el gas se
desprende con tanta fnerza que toda la
agua toma un color blanqaecino» debido a
innumerables burbujitas de gas como las
que 86 Qotan ouando so vaoia una boiella
de agua gaseosa O de vino de Gbampana.
Cuando el pozo no esti Ueno de agua,
para mucbas personas es peligroso ba-
fiarse, porque el gas acido carb6nico, que
se desprende en tanta abundancia & la
superficie del agua, siendo mas pesado
que el aire, queda encerrado en la cavi-
dad del pozo como en un dep6sito; y co-
mo las personas que se banan se sumer-
gen enteramente en el agua dejando afue-
ra solamente la cabeza, ^sta queda en
medio de un atm6sfera de dcido carb6ni-
00 el que no tarda en producir v^rtigos y
aun la asfixia, sino se le socorre pronto.
Cuando el banc esta lleno, el acido car-
bOnico no puede acumularse en la super-
ficie del agua, porque se sale por la puerta.
La gran cantidad de acido carb6nico
^ue tiene en disolucion la agua de este
pozo hace sentir al banarse una lijera pi<
oazo'n en el cuerpo, la que es mucho mas
sensible si se hace unafrotacion d la piel
6 que la persona es de cutis delicado.
Si se esperimenta el agua del pozo del
Tigre con el papel reactivo de tornasol,
66 y6 que ^ste pierde su color azul y se
▼uelve de un color rojizo morado, mani-
festando la presencia en el agua de un
dcido debil, oual es el acido carbonico.
El agua del pozo encuestion, ensayada
con algunas gotas de agua de cal se eutur-
bia por la produccion del carbonate de cal,
debida al acido carb6nico disuelto en el
agua ; pero el precipitado formado se di-
suelve nuevamente en el exeso del dcido
carbdnico que contiene el agua. Si se
anade una fuerte porcion de agua de cal,
entonces el precipitado de carbonato de
cal quediA permanente. —
Probada esta agua con un poeo de amo-
niaoo liquido, dd lugar i un precipitado
bianco de magnesia, el que se disuelye
si se afiade al liquido una soluoion de una
sal amoniacal*
El oxalate de amoniaoo hace conocer
en esta agua la presencia de la cal dando
lugar & un precipitado bianco de oxalato
de cal. Este precipitado no se forma en
el acto sino al cabo de un minuto.
Ensayada el agua del Tigre con un poco
de acetato de plomo adicionado de dcido
m'trico, tomaun color lijeramente moreno,
principalmente si se mira la copa 6 el
tubo de ensaye sobre un papel bianco.
Este color es debido d irna pequenapro-
porcion de sulfuro de plomo que se forma
por el gas sulfidrico disuelto en el agua.
Probada el agua del Tigre con una di-
solucion de cloruro de bario no produce
precipitado alguno, manifestando no con-
tener dcido sulfdrico libre ni combinado.
Con el nitrate de plata acidulado pro-
duce un precipitado bianco sucio de clo-
ruro de plata, manifestando contener clo-
ro. El color aJgo moreno del cloruro do
plata es debido d la pequena cantidad de
sulfuro de plata que se forma con el clo-
ruro, por el gas sulfidrico que contiene el
agua.
Probada esta agua con el nitrate dcido
de bismuto, no dd lugar a precipitado al-
guno, dando d conocer que no tiene dci-
do fosf6rico.
6i se hierve esta agua en un matras
sc ve desprenderse una gran cantidad de
gas y al cabo de poces minutos de ebulli-
cien se enturbia, depositando una cierta
cantidad de carbonates de cal y magne -
sia, los que no puedon quedar mas en di-
solucion por haberse desprendido el aci-
do carbonico que los tenia disueltos ul
estado de bicarbonatos.
Si se hace hervir esta agua por mas de
un cuarto de horay despues se filtra y su
ensaya nuevamente con el oxalato do
amoniaco, se ve que este reactivo ya no
produce precipitado de oxalate de cul»
habi^ndese precipitado toda la cal por la
ebullicien,"le que manifiesta que toda la
"cal contehida en esta agua se halla en el
estado de bicarbonate y de silicate.
YURA
— X004 —
YURA.
La existpeacia del silioato de cal en esta
agua se comprueba por el analisis de las
materias depositadas durante ]a ebulli-
cion.
De todo lo espuesto se deduce que el
agua del pozo del Tigre tiene una gran
cantidad de dcido carb6nioo libre, d favor
del que se hallan en disolucion los carbo-
nates de cal y magnesia. Ademas tiene
oloro que se balla combinado con sodio
al estado de cloruro de sodio, y siUce al
estado de silicate de cal y soda. Por ulti-
mo contiene tambien una pequena canti-
dad de fierro y alumina, que se encuen-
tra sometiendo al andlisis una fuerte can-
tidad de agua.
B^sultadoa dados pof el andlisis cuantitaiivo
del aytia dd pozo del Tigre.
Peso especifioo del agua 1,001,284
Materias gaseosas
calculadas al estado seoo, d la t^mpera-
tura de 0* y 4 la presion de TdOmm.
Oases que se desprenden en la superficie .
del bafU),
Un litro de estos gases se compone de:
Acido carb6mco Litres 0,984.746
Gas sulii'drico » 0,000.098
Oxigeno , 0,006.601
A2^ • 0,044.556
Litres 1,000.000
Oases disueltos en el agua.
Un litre de agua centiene:
Acido carbOnice.... Litres 0,588«577
Gas sulfldrico t 0,000.480
Oxigeno » 0,000.480
Azee » 0,002.100
Materias fijas.
Un litro de agua contiene:
Bicarbonate de Magnesia 0,468.017
• decal 0^15.029
t » soda 0,274.867
» » protoxide de fierro. 0,006.866
Cloruro de sodio * 0,197.746
Bilicato desoda 0.010.980
Silicate de cal 0,194.568
Alumina 0,048,000
POaO DEL VfiGBTO.
El agua de este pozo tiene on ookr
blanquecino debido ^ unai pequena can-
tidad de azufre muy dividido que ge ha-
11a en suspension. Su olor es e! de kff
hueves pedrides, que es caracterfstieo dd
gas sulfldrice que tiene en disoliicioii. Ef-
te olor se percibe con mas faerza oawoio
se sacude un peco de agua en nn poao
cerrado y se huele en e! aoto de abrizb.
El saber de esta agua es dnloete, fig»-
ramente aoidulado y ademas desagnda-
ble por el gas 8ul£idrioo que contiene.
El papel aznl de tomasol se ocdorea li-
geramente, pere se vuelve aznl seeandoae.
La temperatura de esta agua es algo
variable, yhabiendo side medida en dife-
rentes dias y boras se obtuvo una tem-
peratura que varia entre 27* 5' y 29" 6*
del term6metro centfgrado.
Para dar una idea de la variabilidad
de la temperatura de esta agua he aqvi
el resultade de 5 obserraoiones.
Dia l.« de Enero de 1864 i las 8
- 2 - HZ ZI ~ 2
de la manana
80 neche
de la tarde
_ 8 --
8
Temperatura
4el ftgaa.
29. 6.
27. 7.
27. 6.
28. 4.
29.
del ur».
17.
16.
19.
19.
20.
4.
YUKA
10Q5 —
YURA
El peso espeoifico de esta agoa os de
1.060.977.
En este pozo hay pocos surtidores de
ga8 J salo 86 despreude lentamente, en
grandes borbujas, las que vienen a reven-
tar en la snperficie del aguacasi sin ruido.
CuAQdo se agita el agua. se pone ligera-
mente blanqaizca, desprendiondose al mis
mo tiempo nnfuerte olor de gas sulfidrico.
Con el agua de cal, el amoniaoo, el
oxalato de amoniaco, el acetate de plomo,
el domro de bario, y el nitrato de plata>
produce las mismas reacciones que el agua
del Tigre, con la diferencia que el color
pardo producido por el acetato de plo-
lOAO 68 mas intenso, siendo mayor la pro-
porcion del sulfuro de plomo que &e for-
ma por estar esta agua mas cargada de
gas 8ul£(drico, que la del Tigre.
SamtUadoa dados por d andUsia cuantitativo
del agua dd Pozo Vegeto
Peso ^peoffioQ del agua 1,000.977
Matenas gaseosas
calculadas al estado seco, i la temperatu-
ra de Q^ y presion de 760mm.
QoBis que se desprenden a la superficie
del €Uiuu.
l7b.Iibro.de estos gases se compone de:
Aoido.oarb6mco Litres 0,856.201
Gassnlfidadco..... • 0.000.285
Oxigeno I 0,026.402
Jk«oe » 0,117.162
Litres 1.000,000
Gases disueltos en el agua,
Un litre de agua contiene:
Acido oarb6nico Litres 0.458.464
Gas sulfidrico » 0,002.142
Oxfeeno » 0,000.458
Abo6 i 0,002.290
Materias fijas,
^ontenidas en un litre de agua:
Gramos.
^ie^rbonaio de magnesia 0.448.070
• deoal 0.224.742
» 1 soda 0,267.624
» • protoxide defierro. 0.008.000
OJomi^ de sodio 0,179.784
Silicajko d^ soda 0.024.400
Alrnnma 0,009.000
Silicate de cal 0,186.600
AGUAS FEBBUGINOSAS.
Bajando por la mismaquebrada. d unas
seis cuadras de distancia de los banos
sulfurosos. sc eucuentran otros manan-
tiales de agua termal conocidos en cl
pais con el nombre de agiux dejierro.
£1 agua del pozo en donde se banan.
euando no es agitada, es trasparente; pe<
ro tan luego como empiozan a bauarse.
se enturbia. removiendose el Oxido de
iierro que se ballaba depositado en el fon-
do del pozo. El agua de este baiio euan-
do esta un pooo turbia aparece, vista en
masa. de un color verdoso.
El sabor de esta agua es estiptico y
metalico, asemejandose un pooo al do la
tinta de escribir. Esta agua no despide
olor sensible.
£1 peso especifico del agua del pozo en
donde se banan es de 1.00267.
La temperatura del agua. euando el
pozo esta Ueno. es de 82^6 del term6me-
tro centigrade, pero si se mide la teinpe-
ratura en el mismo manantial. euando el
pozo est& vaciO} ent6nces se encuentra
una temperatura de 88^.
Elpapel dc tornasol azul sumergido
en esta agua se enrojece ligeramente, pero
vuelve a azul secdndose. Si se bierve el
agua y se esperimenta dcspues con el pa-
pel de tornasol no hay cambio de oolora-
cion.
Las paredes del pozo se hallan revesti-
das de una materia ocracea formada de
6xido de fierro con carbonates de cal y
magnesia. Estas materias se depositan k
medida que se desprende del agua el dcido
carb6nico a favor del cual se hallaban en
disolucion al estado de bicarbonatos.
Bi se echa en esta agua una pequena
cantidad de agua de cal se enturbia. dan-
do lugar d la formacion de carbonate de
cal, el que se disuelve nuevamente por
el exceso de acido carbonico que tiene el
agua. Si se echa una cantidad mas gran-
de do agua de cal, ent6nces el precipita-
do se hace permauente, porquc no existe
mas dcido carbonioo en el estado libre
habiendo side saturado enteramente por
el agua de cal.
YURA
1006
YURA
Con el amoniaco Uqaido d& Ingar a nn
preoipitado bianco de magnesia, que se
diauelve si se anade al liquido ana diso-
luoion de una sal amoniacal.
Probada esia agoa con el oxalato de
amoniaoo no se cnturbia en cl acto> pero
al cabo de nn zninuto se forma on pre-
dpitado bianco de oxalato de cal.
Con el acetato de plomo da oHgen a
on precipitado bianco, que se disuelve si
se anade on poco de ^cido nitrico, sin co-
lorar enpardo al liquido, como sucede con
las agnas sulfurosas arriba citadas.
Con el doruro de bario no produce
precipitado, porque esta agua no contie-
ne icido sulfdrico ni sulflatos.
Con el nitrato de plata acidulado da
Ingar a un precipitado bianco abundante
y de aspecto coposo, debido al cloruro de
plata que se forma por el cloro oonteni-
do en el agua al estado de cloruro de
Bodio.
Bi se abandona al aire una cierta can-
tidad de agua recientemente sacada del
pozoy al cabo de poco tiempo se nota un
pequefio precipitado de color rojizo el que
consiste en 6xido de fierre.
Si se experimenta esta agua con el fer-
rodanuro de potasio no se observa reac-
cion alguna de manera que i primera
vista se creeria que no tiene fierro. Poro
si se anade & esta agua algunas gotas de
icido cloridrico suficientes para saturar
el carbonate de soda que tiene en disolu-
cion el agua, ent^nces se ye aparecer el
color azul debido al cianuro de fierro que
se forma.
Con el sulfidrato de amoniaoo esta
agua sepone de un color verdoso negruzco,
y deposita una pequena cantidad de sul-
furo de fierro.
Ensayada esta agua con doido idnico,
ioma un color rojizo vinoso, por una pe-
quena cantidad de tanato de fierro que se
forma^
Con el sulfocianuro de potasio, en &io
no da reaccion alguna, pero calentando
el liquido, adicionado de algunas gotas
de Acido nitrico, para peroxidar al fiecto,
66 pene de color rosado.
Afidlms euayititoHvo del agua ferrugiMM ^
Yura tomada dd pozo en que'se baHmi.
Peso especifioo del agua 1,001(170
MaterioH goieoeat.
calcnladas al estado seco, a la tempenk-
ra de O* y presion de TGOmnu
Crcnes que se desprenden a la tuperficU dd tfu,
Un litro de estos gases se compone de
Acido carbOnioo Litros 0,990.099
Oxigeno > 0,001023
Azoe. • 0,007.878
Litroe 1,000.000
Gases disueUos eii el agua,
Un litro de agua contiene:
Acido carb6nico Litros 0,513.717
Oxigeno » 0,001698
Azoe.. • 0,010.712
MateriasJ^ae
contenidas en un litro de agua
Bicarbonato de magnesia 0,650.789
» de cal O,illi70
» tsoda 0,0«8.««
» > prot6xido de fierro 0,06B.O(IO
Cloruro de sodio 0,4fiLflT
Bilicato de cal 0,3aiO»
Alumina Cantidad apeuas senai^
AGUA FSBKUGINOSA
DEL POZO EN QUE TOMAN ZL AGUA PJJU U&
ENyERMEDADES DEL EST03CAGO.
Este pozo, se halla situado afnen ^
edificio que sirve para los bancs J i po*
cos pasos do la puerta. Consisie en tsa
escavadon del terreno de ana vany ct-
dia de largo, (ln»- 25) por easi una' via
de ancho (0m-8d5) y an poco mas ie va
tercia de profundidad (Om- 28).
El agua de este pozo es trasp&recu
y se cubre en su superficie de una pec*
eula atorhasokida debida al 6&iio k
fierro que se deposita ji medida ^ ^
4cido carb6nico libre ^ desprttide U
agua.
YURA
— 1007
tuHA
En el pequeuo canal abietto en el tor-
reno para dar salida al agna excedente,
se deposita nna materia ocraoea, la que
consiste en su mayor parte de 6xido de
fierro.
El sabor y peso especijfico de eeta agna
son iguales & los del agna del bano.
Con el papel aznl de tomasol y los
reactivos mas arriba indicados, da las
mismas reacciones qne el agna del baiio.
La temperatnra de esta agua es ignal
A la del manantial sitnado en el piso del
bauo, siendo de SS^.
El desprendimiento de gas qne se ob-
serva en este bauo os bastante abnndan-
te. Los habitantes del lugar consideran
esta agna como distinta de la del baiio y
se sirven de ella en la curacion de las en*
fermedades del estomago; sin embargo,
por todas las reacciones indicadas y por
los resultados del analisis cuantitativo se
ve que eeta agna es casi identica con la
del bauo, si se tiene la precaucion de to-
mar esta ultima del mismo manantial,
cuando el bauo estii vacio.
AnfilUU cuantitativo del agna feirnginosa que
toman para las enfermedad^ del egtamago.
Peso especifico del agna 1,002.670
Materias rfaiemas
calculadas al estado seoo, a la tempera-
tura de 0" y presion de 760«"n.
Gases que se dcsprcnden d la superfici^ del agiui,
Un litro de estos gases se compone de:
Acido carb6nico....o.litros 0,908.899
Oxfgeno » 0,000.495
Azoe » 0,006.106
litros 1.000,000
Oases disucltos en el agua.
Un litro de agua contiene:
Acido carb6nico litros 0,526.017
Oxfgeno 0,001.871
Azoe 0,004.568
Materias fijas,
XJn litro de agna contiene: ^
Gramos.
Bicarbonato do Magnesia 0,654.124
» decal 0,246.084
» » soda 0,095,805
» » prot6xido de fierro * 0,088.000
Clornrode sodio 0,487.774
Silicato de sal 0,251.600
Alumina Cantidad apenas sensible.^
YuraC) chac. Dpt. Gnzco, prov. ChunviTil-
oas, dist. Colqquemarca.
Ydrac, est. Dpt. Puno, prov. Carabaya, dist.
Gorani.
TaracaliQay hda. Dpt. Gajamarca, proT<
Hualgayoc, dist. Llapa.
Ynrac-nllpoy v^aso Tierra Blanca, pbl. Dpt.
Loreto.
YuBAc-ALLPA, ©st. Dpt. GajamaTca, proT. y
dist. Gajabamba. Y^ase la ley 8 de Fe-
brero.
YuRAc-ALLPA, (yi^racc bianco, aU;;a tierra. Q.)
aid. Dpt. Areqnipa, prov. Castilla, dist.
Viraco.
Yaraecaeca, (pena blanoa. Q.) minade pla-
ta, Dpt. Libertad, prov. Hnamacbnco,
dist. MoUepata : al N. de Mollepata.
YcRAccAccA, chac. Dpt. Ancachs, prov.Hua-
ras, dist. Maroa.
YuBAccAccA, chac. Dpt. Ayacncho, prov,
Lucanas, dist. Sancos.
YiTBAccAccA, aid. Dpt. Lima, prov. Yauyos,
dist. Omas.
YuRAccAccA, rio tributario del San Ger6ni-
mo; es caudaloso y nace de los arroyos
de los corros inmediatos al Tambo de
Sachipata.
YuRAccACCA, est. Dpt. Gussco, prov. Ghun-
vivilcas, dist. Santo Tomas.
YiiraeealcO) mina de plata en el cerro de
Gbanca, Dpt. Ancachs. prov. y dist. Cd-
jatambo: ley 90 m.
Yiiraccallaf chac. Dpt. Gazoo, prov. ChuH"
vivilcas, dist. Colqquemarca.
* Cuando m toma el agna del baSo Ueao j
agltada por las perBonae qtie se bauaiiy se «noaentra
ona propordon d*) bioirbonato de proi6zido de
fierro mncho mas pequeuay porqoe deeprendi^ndose
el Aoido carb6iiioo libre, el fierro se preoipita al ee-
tado de 6xido. Una operaoion hecha con el agna
tomada del bauo lleno ha dado solamente granos
0,02S0(K) bicarboxiatp de prot^xido de fierro en vex
do gramos 0.068,000»
VllRA
1008
YUftA
¥umoCAilclia$ est. Dpi. Lima; prov. Hua-
rochiri, dist. Carampoma.
YuRAccANCHA, chac. Dpt. Huancavelica^ prov.
«
y dist. Castro vireyna.
YuEAccANCHA, chac. DptHiiancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Pilpiohaca*
Y'uKACCANCHA, lida. Dpt. Ayacuoho, prov.
Lucanas, dist. Chipao.
Y'uBAccANCHA, Gst. Dpt. Cuzco, prov. Chan-
vivilcas, dist. Livitaca.
YuBAccANCHA, cst. Dpt. Puno, prov. Lampa,
dist. Santa Rosa.
«
Y^irEAccAKCHA, cst. Dpt. y prov. Puuo, dist.
Cabana.
YuraeCOilg;a, cerro de la cadena de Cargar-
conga, Diit. y prov. Cajamarca.
Y^nraccotO) chac. Dpt. Ancachs , prov.
Huaylas, dist. Caras.
YuracOlttanea^ aid. y hda. mineral, Dpt.
Junin, prov. y dist. Pasco.
YuRAC-HUANCA, chac. Dpt. Huancavclica,
prov. y dist. Castrovireyna.
Y'^uRAc-HUAKOA, cbac. Dpt. Huaneavelica,
prov. Castrovireyna, dist. HaaytarA.
Y'^nracmarea, (lugar 6 comarca blanca. Q.)
pbi. Dpt. Amazonas, prov. Chacbapoyas,
dist. Chiliquin: babt. 77.
YuRAOMAROA, hda. Dpt. Cajamarca, prov.
Chota, dist. Huambos: babt. 91.
Y'uBACMARCA, est, Dpt. Ancachs. prov. y
dist. Huaylas : habt. 211. El puente de
la aldeade Yuracmarca estd & 1,327^.
Yuraemarca Baja, hda. Dx>t. Cajamarca,
prov. Chota, dist. Huambos : habt. 26,
Yaracmayo^ est. Dpt. Junin prov. y dist.
Tarmai
Y^'uraeniayO) (rio bianco. Q.) aid. Dpt. Li-
ma, prov. Huarochiriri, dist. San Mateo:
habt. 189.
Yuracniayo, est. Dpt. Cuzco, prov. Chun-
vhilcas, dist. Livitaca.
Vliracpaclia«(;/i/rac' bianco. Q.; pacha \6tk9e
los diversos signiiicados de esta palabra)
aid. Dpt. Junin, prov. y dist. Hnancayo:
habt. 649, con los de Tanquis y Canchis.
Ynracpaiupa^ est. Dpt. Cuzco, prov. Quia-
picanchi, dist. Oropesa.
Yotacpara^ est. Dpt. Cuzco. prov. Chunvi-
vilcas, dist. Colqqquemarca.
Yuracpata, hda. Dpt. Puno, prov. Asauga
ro, dist. Potoni.
•]
YuracpiroU, hda. Dpi. Cajamarca, prov.
Cajabamba, dist. Caohache.
Ynrae-itllliK hda. Dpi. Ajaeacho, pror.
Parinacochas, dist. Polio.
YuracureOt mina de plata en la Pimta d»
Tomas, Dpt. Lima, prov. Yaujos, disi
Laraos.
Ynraenreo* est. Dpt. Pnno, prov. Ganbt-
ya, dist. Macusani.
Yuraeyacii, (agua blanca. Q.) paertoydd.
Dpt. Loreto, prov. y dist. Moyobtmbi :
habt. 806.
YuRACYActi, aid. Dpt. Loreto, prov. HaallA-
ga, dist. Saposoa: habt. 218.
YuRACYACu, mal paso en el rio Hoilkga,
entre Chasnta y el Pongo de Aguirre: pro-
viene de esiar el fondo del rio semlmdo
de rocas contra las cuales ae estrelk U
corriente formando remolinos.
YuraeyacUy aid. Dpt. Cajamarca, proT. j
dist. Chota: habt. 1,294.
YuRACYAcu, chac. Dpt. Cajamarca, prov,
Chota, dist. Huambos.
Yuracyacili est. Dpt. Lihertad, prov. P4-
taz, dist. Soledad: distade Soledad4leg.
(22 k.).
YuRACYACu, chac. Dpt. Libertad, prov. P»-
taz, dist. Tayabamba.
lliracyaeu, aid. Dpt. Ancachs, prov. Po-
mabamba, dist. Parobamba.
Y'^cRACYAcu, aid. Dpt. Ancachs, prov. Pomi-
bamba, dist. Piscobamba.
Y'^URACYAcu, aid. Dpt. Ancachs, prov. Hittii
dist. Huantar: habt. 66.
laracjaca, est. Dpt. Junin, prov. Houct-
yo, dist. Pariahuanca: habt. 16.
YtJRACYACi', pbl. Dpt. Lima, prov. Ohaiicftj,
dist. Checras : habt. 52.
Yaraeyacu, chac. Dpt. Huaneavelica, pror.
Castrovireyna, dist. Huachos.
YuKACYAcu, chac. Dpt. Huaneavelica, pror.
Castro virej-na, dist. Pilpichaca.*
Yliracyacu, fest. Dpt. A^-acucho, prov. J
dist. Cangallo: habt. 76.
YuRACYAcu, hda. Dpt. Ayaeocho, prov. Caa-
gallo, dist. Canaria.
YuRACYACL*, est. Dpt. Ayacacho, prov. Cii-
gallo, dist. Chuschi.
YuRACYAcv, tambo, Dpt. Ayacacho, pror. J
dist. Huanta: & 8 leg. (16 ^ k.) al N. dt
la oonfluencia del Apulima con ii Pdf*'
yURM
1009
YUYT
ria 7 & l»655n 58 alt.: dista de Haanta
I leg. (8 k.).
YQiananta, hda. Dpi. y prov. Pano, dist.
San Antonio.
Turacrllcfl, cerro mineral de plata i 12 leg.
(67 k.) del pneblo de Yoracmarca, Dpt*
Anoadis, proT. Pomabamba, dist. Sihnas-
Tnriy hda. Dpt. Cnzoo, prov. Chnnvivilcas,
dist. Colqquemarca.
Yoricaiicliaf eat. Dpt. Apurimac, prov. Co-
tabambas, dist. Mara.
YarimahliaS) distrito de la provinoia del
Alto Amazonas, Dpt. Loreto: habt. 989.
YuBiMAHUAS , {}/uri &acer, salir A Inz ; ma*
kua pnede ser corrupcion de mahi abnr-
rir, no querer, 6 mauca viejo, cosa vie-
ja; 0 maykua acariciar. Q.; mayhua flor
largnilla y colorada. Ay.) pbl. capital de
este distrito de la provincia del Alto Ama-
zonas, Dpt. Loreto: en la orilla izquierolo
del Huallaga entre los rios Sanusi y Pa-
rinapnras ^ los 5« 68' 18*' lat. y 78*» 21*
22'* long.: es nno de los puertos del rio
y estd en una meseta que presenta una
Tista deliciosa sobre un Oceano de vigo-
roaa vegetacion, surcado por el Hualla-
ga y sus tributaries que forman hilos de
plata brillante : habt. 284 (en 1814^516
con los Maruches). La moneda es poco
couocida, y para los cdmbios y negocios
8e haoe uso de las agnjas, machetes, to-
cnjo, etc. Entre Yurimahuas y Lagunas
hay muchas lagunas que se comunican
con los rios.
Ynrma^ rio tributarlo del Yanamayo, Dpt.
Ancachs.
TuBiCAy distrito de la provincia de Poma
bamba,Dpt. Ancachs. Aigunos nolo con
aideran como distrito contra el tenor es
preso de la ley de 21 de Febrero de 1861
XxJBiCA, hda. Dpt. Ancachs, prov. Poma
baznba, dist. Piscobamba. Se fabrica te
]a# de lana y se siembra trigo, maiz, etc
£9ta i d,018m- alt.: habt. 542, hay una
de plata.
YuBHA, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Acas.
Yaniy hda. Dpt. Ancachs, prov. Huaylas,
dist. Caras.
YarnnayoCy chac. Dpt. Apnrimac, prov. y
dist. Cotabambas.
Yliscay, aid. Dpt. y prov. Piura, dist. Tambo
Grande : habt. 148 : dista de Payta 8 leg.
(44 i k.).
Ynsicatif aid. Dpt. Puno, prov. Ghucnito,
dist. Yunguyo.
YnsocOf chac. Dpt. Ancachs, prov. Huay-
las, dist. Caras.
Yusop^ chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Huayllacayan.
Yusuyi chac. Dpt. Lima, prov. Ohancay,
dist. Sayan.
Yuta, hda. Dpt. Cuzoo, prov. Quispican-
chi, dist. Urcos.
Yntatiy est. Dpt. Ayaoucho, prov. Hua-
manga, dist. Socosvinchos : habt. 9.
YntoS) chac. Dpt. Huancavolica, prov. Ta-
yacaja, dist. Colcabamba.
Yalta, (perdiz. Q.) aid. Dpt. Cuzco, prov.
y dist. Acomayo : habt. 12.
lutumOy hda. Dpt. Ancachs, prov. Santa,
dist. Yautan.
Yatapata, hda. Dpt. Ayacucho, prov. y
dist. Huanta.
Yatarana 6 Iturana, aid. y est. Dpt. Are-
quipa, prov. y dist. Caylloma.
Yaya, (pensar, sospechar, acomodarse. Q.)
chac. Dpt. Lima, prov. Yauyos, dist. Vi-
uac.
YuYA, mina de oobre al pi6 de la Gordille*
ra, Dpt, y dist. Tarapaotl: ley 86 7g-
Yaycoly chac. Dpt. Lima, prov. Ghancay,
dist. Sayan.
Yayobamba. hda. Dpt. Libertad, prov. y
dist. Pataz: dista 1 leg. (5 \ k.) de Piaa.
Yayomachay, chac. Dpt. Libertad, prov.
Pataz, dist. Soledad: dista de Soledad 8
leg. (16 k.).
Ya]rtapampa9ald.Dpt. Huancavelioa, pro?,
y dist. Gastrovireyna: habt. 175|
137
z
Adyebtsncxa — Las paUbrat qja^ no se enonentreii oon Z nX prineipio, mtdio 6 fin de diocion, Msquut
oon S 6 oon C.
Z, — Esta letra y sn pronunciacion es des-
conocida en Aymard y Quechua.
Zainian del cielo, hda. Dpt. y prov. Cuzco,
. dist. San Bias.
Zalazar, chac. Dpt. Amazonas, prov. y dist.
Chachapoyas.
ZfllLSOy chac. Dpt. Arequipa, prov. Conde-
suyos, dist. Salamanca.
Zafia, punta d los T 10* 60" lat. y 82* 1*
15" long. V^ase Safta.
Zapata, aid. Dpt. Lima, prov. Ohancay,
dist. Huacbo: habt. 657.
ZapaterO) aid. Dpt. Loreto, prov, Huallaga,
dist. Lamas.
Zapatero, chac. Dpt. Huancavelica, prov.
Castrovireyna, dist. Pilpichaca.
Zapatero, hda. Dpt. Apurimae, prov. Co-
tabambas, dist. Chuqaibambilla.
Zapatero, hda. Dpt. Arequipa, prov. Cay-
lloma, dist. Lari.
Zaquil, chac. Dpt. Ancachs, prov. Cajatam-
bo, dist. Aquia.
Zanq^rande, hda. Dpt. y prov. Puno, dist.
Juliaca.
Zarate, islote a los 13« 69' 16" lat. y 78* 42'
64" long.
Zarate, chac. Dpt. Lima, prov. Haarochi-
/ ri, dist. Santa Eulalia.
Zarate, chac. Dpt. y prov. Lima, di^t. Lu-
rigancho: habt. 16.
Zarate^ hda. Dpt. lea, prov. Chincha, dist.
Pisco.
Zarate, hda. Dpt. prov. y dist. lea: habt.
. 78.
Zaratb, aid. Dpt. Arequipa, prov. Islay,
dist, Quilca,
Zaramaraiy {sara maiz; vunrea higar. Q.)
aid. Dpt.. Libertad, prov. y dut. Piiti.
Zarznela alta^ hda. Dpt y prov. Csieo,
dist. Belen: habt. 7.
Zarznela baja, hda. Dpt. y prov. Cuco,
dist. Belen: habt. 6.
Zavala, chac. Dpt. y prov. Lima, dist Ate:
habt. 10.
Zavala, chac. Dpt. lea, prov. Chineba,diA
Pisco: habt. 84.
Zea^ hda. de viiia, Dpt. y prov. Areqoi^
dist. Vitor: habt. 11.
Zegpllliaf chac. Dpt. y prov. Lima, hA.
Ate.
Zegarra^ hda. Dpt. y prov. lea, dist. Sia
Juan Buatista: habt. 200.
ZetpirraSt aid. Dpt. y prov. lea, disl. Pu-
bio Nuevo.
Zeilif hda. Dpt. y dist. Moqudgoa.
ZentenO) hda. de vina. Dpi. prov. j £^
lea: produce al ano 2,250 qointaki i»
aguardiente.
ZepaSf hda. Dpt. y dist. Moqnegua.
Zepita^ distrito de laprovincift de Cboeaifid*
Dpt. Puno: habt. 7,070.
Zepita, pbl. capital de este distrito, jsfff.
Chuciuto, Dpt. Puno: i loe 16*. 28* 57'
lat. ylV 28' 82" long.. a 8,912^ ii^
habt. 606: dista de Pono 28 leg. (154^^
y 4 (22 k.) de Tambillos.
Ze4llial9minadeplata,Dpt. Ancaehf. fwr*
Oajatambo, dist. Mangas: ley de 20 ^ 2$
marcos.
Zereeeda, hda. de viiia, Dpi. y prov, iA*
quipa, disjL Vitor: habt. 6,
Zereirca^ hda. Dpt. piov. 7 dist let.
ZORR
— ion —
ZUTA
Zevallos, hda. Dpt. prov. y dist. Hudnaoo,
Zktallos, pampa, Dpt. y proy. Arequipa.
dist. Gaima.
Zillpef ohao. Dpt. Anoaohs, prov. Gajatam*
bo, dist. Aoas.
lomi) initio 6 pascana en el oamino [entre
fiuarmey y Pativiloa: at!iu cuando el de«
sierto es lirido paede enoontrarse agaa
haoiendo esoavaoiones. Se ve algtmos ar-
bustos y en otro tiempo existd an pozo
que esti oegado.
ZorrltOfi 6 Malpaso^ caleta, (v^ase Mcdpcuo
caleta.)
ZoRRiTOs, mina de peiroleo, Dpt. Piura,
prov. Tumbes, dist. Gorrales: dista de
Tiunbes 6 i leg. (85 1 k.}; d^ Oorrales 5
(27* k.).
ZaapCi cbac. Dpt. Gajamaroai prov. Jaen,
dist. Bellavista.
Zanipii aid. Dpt. Limai prov. CaiLete, dist.
Paoardn, al otro lado del rio ymedia legua
arriba de Pacaran : habt. 240.
ZuMga, pbl. Dpt. lea, prov. Ghincha, dist.
Ghinoba Alta.
Zuritei distrito de la provincia de Anta,
Dpt. Gazoo: habt. 6,868. Debe esoribirse
Surite.
ZuBiTE, pbl. capital de este distrito de la
provincia de Anta, Dpt. Guzco: habt.
1,881: dista del Gazoo 7 leg. (88 ^ k.); de
Iscachaca 8 (16 i k.) ; de Lima 185
(1015 ^ k.) y de Limatambo 6 (88 | k.).
Zllta, pbl. D^t. Amazonas, prov. Ghacha*
poyas. dist. Jaloa: habt. 176.
APi:NDlCES
MtmiGE. PRIHERO.
Dt la iMteim I eoijiuacii n las leipai inati i IllficUa.
Consideramos necesaiio dar & cononocer parte de lit estractora delfin^ tengnfls (}ae«
chnu y Aymaril ; porque casi todos los nombres de las poblaciones, rios, lagunaa y laga-
res del Per& son qnechnas 6 aymaras ; y como hemos dado su etimdogfa, redn<n^nd51a
casi solo i las palabras radioileB, lofl lectoree qae qnieran hacer OHttidios mas s^rios'BO-
bre la Filologia encontrardn en esta sindpsis elementos snficienies para penetrar mas en
BUS indagacioues. Emprendemos este trabajo porqne es miiy rara la Gramdtka Aymard
del Padre Lndovico Bertonio, que se pttblic6 en Boma el aiio de 1608, atrf eomo la Qite*
chiia d4\ Padr6 Diego Qonzales Holgnin, impresa el ano de 1607.
Gomo nnestro prop6Bito no sea otro que dar los elementos para las etimologias, noa
limitanlos i solo hacer conocer la declinaeion y conjngacion en ambos idiomas.
LENGUA AYMARA.
DE LOS NOMBRES Y SU DEOLINACION.
Todbs los nombres sin escepcion se declinan de un nusmo^ modo sin mas que aiia-
dir al nominativo, que es el radical, las siguientes particolas :
Para el Genitivo — ihi«
Para el Dativo — taqui*
Para el Acnsativo, algnnas vecea i36 i^ega to; pero de oi'dinario es igual al no-
minativo.
Par el Yocativo — y ; pero si el nominaitiTo terminaen f, dstJA se coxnrierte en f«
Para el Ablativo bay las siguientes tmninaciones :
snpl — con,
na — en y con instmnHientOi
tft — -de,
•• •' Hisa — sin* '
— 1016 —
El plural 0d forma del aingnlar agregaudo la parUetila lUUM , depoM dd moodm y
tti segaida las particalas correspondientes & cada caso en aingnlar.
X J X X PL o.
Smgidar.
Nommatiyo auqiM •• ^I padre.
Genitiyo anqni-na del padre.
DatiYo anqui-taqai para el padre.
Acnsativo anqili al padre.
YocatiTo anque-y padre.
AblatiTo avqni-mpi con el padre.
PUiral.
Nominatiyo aiiqni-naca loe padres.
Genitivo anqui-naca-na de los padree.
DatiTo •......> anqui-nacfl-taqiii. paralos padres.
Acusativo aaqiii-naca i los padres:
Vocativo avqul-naca-y 6 padres.
Ablativo auqai-naca-mpi con los padres.
Advertencia : — Los g^neros no son espresados por partlculas, sino con los siistaa^
tiyoy nrco macho y enchll hembra, v. g. nrco pnma leon : cacllU pmna leona.
Los axljetivos se anteponen A los snstantiyos.
En el pronombre naca nosotros, siempre se distingne en este idioma ai cnando w
dice no9otro8 se comprende tambien 0 incluje la persona con qnien se habla 6 k qnisn as
babla, 0 si se la excluje : cuando se le inclnye se usa de la palabra hinsaa J eaando sels
ezcluye de nauaca : v. g* si an misionero dice noaotros adoramo$ d Dioi can todo caragotif
dirigi^ndose al pueblo que le oye y quiere espresar que ese pueblo tambien adora i Kos
lo mismo que ^1, emplear^ el pronombre hliissa; pero si quiere deeir qoe solo los mi-
siQneros como 41 adoran a Dios con todo corazon y no su auditorio, empleaia el fso-
nombre nanaca.
DEL VERBO Y SU CONJU&AClON.
Todos los verbos son regulares, se conjugan del mismo modo y se eomponsn qai-
tando la particula na del infinitivo y agreg&ndole las siguie^tes :
PBESENTE DE DmXCATiyO.
Singylar.
La primera persona termina en — tha
La segunda persona termina en — ta
La tercera en i si el verbo acaba en a ; si acaba en ocatha ^ en aaisa t
la tercera persona termina en e en lugar de U
£1 plural se forma agregando al verbo las particulas pisca 6 piaqnL
£n la prixnera persona del pliiral siempre se hace la distinsion de inelnaiTe y
— 1017 —
Debe advertirse que las partfoulas pisca 6 pisqlii que indioan el plural se interponen
entre la radical, y las terminaciones que corresponden d cada persona del singular.
PBET£RIT0 IHPE&F£CT0 y pbbfecto.
El pret^rito imperfecto y el perfecto de iudioativo ierminan como el presente, excepto
eu las terceras personas que acaban en — na«
FUTIJRO.
La primera persona termina en — ha.
La segunda persona termina en — hftta.
La tercera persona termina en — ni.
Las terminaciones de este tiempo sirven tambien para el futuro de subjuntivo.
MODO SUBJUNTIVO.
Birve de radical para el singular de los tiempos del subjuntivo, la tercera persona
del singular del presente de indicativo, m6nos en los pret^ritos imperfecto y perfecto.
PRESENTE.
La primera persona termina en — hanil.
La segunda persona termina en — mana.
La tercera persona termina en — paoa.
PRBTfiBITO IMPERFECTO.
La primera persona termina en — sna*.
La segunda persona termina en — sma.
La tercera persona termina en — spa 6 splia.
PRETfiRITO PERFECTO.
La primera persona termina en — sahaiia.
La segunda persona termina en — samaiia*
La tercera persona termina en — sapaDa«
PLUSCUAMPKRFECTO.
La primera persona termina on — ricathil*
La segunda persona termina en — rieata.
La tercera persona termina en — rieaiia.
FUTURO.
La primera persona termina en — rietha*
La segunda persona termina en — ricta.
La tercera persona termina en — riqili.
IMPEBATIVO.
Sinf/ular.
La segunda persona termina en — ina«
La teroera persona termina en — pa«
X28
— 1018 —
Lm teroeras peraonaa de singular y plural pueden terminar en pana*
PARTICIPIO.
Termina en — hua 6 hili.
£ J E U P L o:
ft
Vebbo Yatichaiia — ensenar.
INDICATIVO.
PRESENTE.
Singtilar,
Yatlcha-tha yo enseno.
Yaticha-ta ta ensenas.
Yaticbi aquel ensena.
PluraL
Yatleha-pi8ea-tana...inGlu8iyo > .
^T ^1 M^ M ^1 1 . ^ nosotros ensenamos.
Yaticha-pl8ca-tha....exolu8iye )
Yaticha-pisea-t ft vosotros ensefiaiB.
Yatieha-pisqai aquellos ensenan.
PRETlfeRITOS IMPERFEGTO Y PSRFEGTO.
Sin{fular,
Yatielia-tlia yo ensen^.
Yatleha-ta ta ensenaste.
Yatieha-na aquel en8en6.
PUiral.
Yaticha.plsea.fanft inol. > ^^^^^^^ enaeilamoa.
Yaticlia-pi8Cft-tha excl. >
Yaticba-pi8€a4a voaotroB ensenaateb.
Yat ieha-pisea-na aquellos enaefiaron.
FUTURO
Shigular,
Yatlelia-ha yo enseuare.
Yaticha-hata tu enaenarda.
Yatidia-ni aquel ensenar^.
Plural.
Yaticha-pisca-taiia incl. ) . * ^_^«
' ^ noaotroa enaenaremos,
Yat icha-pisca-ha excl .
Yaticha-pisca-hata vosotros ensefiareis.
Yaticha-plsea-lli aquellos ensenarin.
— 1019 —
SUBJUNTIVO.
PRE8ENTB.
Singular.
Yatiehi-liaiia yo ensene.
Yatichi-manE tu ensenes.
Yatichl-pana aquel ensene.
PluraU
Yatleha-pisqul-pana inch , . ^ ^
*^ ^ *^ ^ nosotros ensenemos.
I.)
Yatieha-pisqui-haiui exol
Yaticha-pisqui-mana vosoiros enseneis.
Yaticha-pisqul-pana aqueQos ensenen.
PBETllBITO IMPEBFECTO.
Singular.
Yatlcha-SBa yo ensenara.
Yatleha-sma tu ensenaras.
Yaticha-spa aquel ensenara.
Plural.
Yaticba-piscaHsna notros ensendramos.
Yatlcha-pisea-sma vosotros ensenaraiB.
Yaticha-pisea-spa aquellos ensenaran.
pretAbito pebfeoto.
Singular.
Yaticha-sahana yo hubiese ensenado.
Yatlcha-samana tu hubieses ensenado.
Yaticha-sapana aquel hubiese enseiiado.
Plural.
Yaticlia-plsca-sahana noBotros hubiesomoB ensenade.
Yatlcha-pisca-samana vosotros hubieseis ensenado.
Yaticha-pisca-sapana aquellos hubiesen ensefiado.
PRSTABITO PLUSCXJAHPEBFBOTO.
Singular,
Yatlchl-ricatha yo hubiera ensenado.
Yatiochi-ricata..... tu hnbieras ensenado.
Yatldii*l1eaiia aquel hubiera ensenado.
— 1020
Plural.
Yaticha-pisqul-rl«thftlia...mcl ) ^^^^^^^ hubieramos en^fiado.
Yaticha-pisqui-ricatha excl. >
Yatlcha-pisqul-ricata vosotros hubierais ensenado.
Yaticba-pisqui-rieana aquelloB hnbieran ensenado.
FUTUBO.
Singular,
Yatlohi-'riGtha yo ensenaria.
Yatichi-ricta tu ensenarias.
Yaticbi-rlqni aqu^l jangenaria.
»
Plural.
latlclia.pl8qne-ritcaiUl...mcL | ^^^^ eneeaariamoB.
Yatteha-pisqae-rietha . . . .excl. >
Yatlcha-pisque*iicta voBotros ensenariais.
Yatlcba-pisqae-riqni aqnellos ensenarian.
IMPERATIVO.
Singular,
Yaticba-nia ensena tti.
Yatieha-pa ensene aqnel.
Plural,
Yatldia-pisca-ma ensenad vosotros.
Yatieba-pisca-pa ensenen aqnellos.
ADVERTENCIA -— sobbe los vebbos.
Ann que los infinitivos de los verbos terminiui en, na^ nanca se encnentran en loe
Diccionarios escritos asi, sino del mismo modo que la primera persona del presenie Ab
indicativo que termina en tba ; quizd porque los snstantivos verbales tenninan, en it
como el infinitlTo ; y para evitar la dada de si es sustaniivo 6 verbo se ha prefetido es-
presar el inflnitivo oon la terminacion tba, dejando el fia para los snstantivos verbales.
DE LAS PAETIOULAS.
En Aymari, ademas de las preposiciones y adverbios que, donde qniera que se cok>-
qnen tienen sn propio significado, bay otras macbas particulas que por sf solas nadaog-
nifican, pero que unidas & los nombres 6 verbos modifioan el siguificado de &toB.
En este Diooionario hay mu<dios nombres de pueblos, rios etc., cuyaa radicalfis son
igualesy pero oayas tenuinaciones 6 silabas intermedias varian; y oomo las mas veeet 1m
pnesto el signifioado de solo el radical, creo util y necesario presentar la lista de las ptr*
tfoulas que lo modifican; de este mpdo el lector que.quiera conocer mas detalladamente
el significado de una palabra tendra ese elemento mas para el estadio, ;a <pfi son tan n^
ras las Gramiticas y Diccionarios del Aymari.
1021 —
FABTIGULAS — pespueb del nombre 6 vebbo.
Cfljnaiia — significa ser dedicado d lo que el nombre indica : v. g. coUa medicina —
colla-eamfiiia medico.
Gatati — aumentativo de la parte del ouerpo que indioa el nombre : v. g. hiBelm oreja;
hinchn^catati orejon.
eta — despues de nn a^jetivo expreaa lo que significa el nombre : v. g. sama liermoBo;
snnia-cta todos son hermosos.
Guando esU unido d un sustantiTO expresa limitacion 6 restriccion de lo que
significa el snsiantivo: v. g. eha^ba taron; ehaclia«eta linico varon.
Ctara — abimdancia de lo que significa el nombre: v. g. fiaeca pelo de la barba;
fiuecu-et^ira barbudo.
Ja 6 ¥a — semejante alo que indioa el nombre: v. g. Pedro se parece 6 es semejante d su
padre Pedr« auquiiHi^Ja*
UngOilUtha — en los nombres de vestidos, adomos etc., significa quitarse ese vestido
etc. : Y. g. tanca sombrero especial de los indios ; tanca-llusunntlia quitarse el
sombrero.
ffaa 6 Kaai — cuando esti despues del.verbo y d 6ete se le quita la particula tlia y se le
agrega maa expresa negacion total delo que significa el Terbo: v. g. satatha
sembrar ; satarinaft tiwra no semiMradft.
Hasi — indica oompania 6 semejansa eon lo que indica el sustantivo : v. g. i^riri via-
gero; sariri-inasi companero de viage: Iiaqae hombre; haqne-masi pr6jimo.
Faclia j iQ^ca que lo que significa el nombre se conserva en su ser 6 estado anterior:
Paehpa rv. g. Maria qued6 despues del parto virgen opmo lo fu^ dntes — Maria nia
Paelipfiqiil ) yoca-chatatsa yir^eii^iachpa.
Ptatlia — significa hacerse 6 empezar & hacer lo que significa el nombre al que se junta
esta particula: v. g. achachi viejo; acbaehi-ptattaa envejecerse 6 irse enveje-
ciendo.
Pnta — se refiere a los dlboles y plantas para expresar que van creciendo : v. g. coca-
maputa 6 luaputi, la coca principia a nacer 6 brotar.
Pnra — significa pluralidad delas partes del cuerpo que son pares: v. g. nayra ojos; me
duelen los ojos uayrapiiFapii9iito.
TatJkha — significa volver d su antigno ser la cosa 6 peraona: v. g. cchamanl significa
poderoso ; si dejo de serlo por algun tiempo y vuelte d ser poderoso se dira
cchamanl^tatUia.
Tasi — en los nombres significa vwtirse 6 ponemoe lo que el nombre significa : v. g. ca-
ccatha camiseta; cacca-ta&i-tha ponerse la eamiseta.
Tha — despues del nombre lo conviarte en verbo: v. g. gimia; hermoso; sama-tlia her-
mosear.
PASTICPIiAS — QUE nrarEBPUBSTAS ehtbe el badical y las termikacionbs
BEL VEBBO HOBIFIGAN £L SIONIFICAI)0 DB £STB.
IL — Iiacer que otro ejecute 0 padezca lo que el verbo significa 6 permitir que otro haga:
V. g. ullatha ver ; uUa-a-tha dejar 6 permitir que otro vea.
^ — estar baciendo actnalmente lo que el verbo significa: v. g. manccatha comer ;
iiiiuieea*€a-tha estar actnalmente comiendo.
Ihatlia — crear o bacer lo que el verbo 6 nombre indica: v. g. nta casa; nta-chatha ha-
cer 6 fiEkbricar casa. La terminacion thft de esta particula convierte en verbal al
noxnbre v. g. siuiia hermoso ; suna-elurdia hermosear.
~ 1022 —
ChllQIll "— haoer fingidamente lo que el verbo significa; 6 haoerlo oon mucha intendon j
repetidament^ 6 sin proveoho.
Guando se junta d algun nombre, signi£oa que es burla lo que el nombneB-
presa: v. g. apu senor; apu-chaqui eenor 6 amo de pifia 6 bnrla.
Si al sustantivo se le agrega la particula clioqul y despues de esia se le joaU
la partioula thft) sc comierte en verbo: v. g. reya«€hiiqai-tha hacer oareTde
burla.
Cacha — es advertencla para hacer 6 n6 algo, como si dijeia mira no h^^sui tali
Haclia j (jgjjgj. deseo de hacer lo que el verbo significa: v. g. mauceattaa comer; moecft-
Nacha ii£icha-tha tengo ganas de comer.
Uua — hacer con apuro 6 brevedad lo que el verbo significa: v. g. corned iiUUWea*MI;
corned breve maiicca-hua-ma*
Jara — en los verbos de movimiento significa ir A diversas partes : v. g. ayiiitha ir mn-
chos juntos; ayiii-Jara-tha ir muchos a diversas partes.
Kha — (tambien se escribe cclia, sin formar la letra ell y si se prnnuncia kht) torwr
i hacer lo que el verbo significa: v. g. charatlia dar algo; clilira-klia41ui ydia
a dar.
Con los nombres, agregando al fin la particula tha significa hacer 6 hacerae
lo que el nombre significa: v. g. eapaca rico; capac-kha-tha enriquecewe.
Khani — (tambien se escribe cchara sin formar la letra di y se pronuncia kbaro) en los
verbos de movimiento, significa estar & punto de hacer lo que el verbo agmfio:
v. g. saratha andur 6 caminar; sara-khara-tha estoy listo para caminar 6 es-
toy en camino.
Khata — (se escribe tambien echata y siguo la regla anterior) significa la accion de Ilenr
6 poner algo sobre alguna cosa: v. g. manccatha comer; mancca-khaU- thi
comer sobre la mesa, 6 sobre otra cosa asi.
MaCB — con los verbos de movimiento, significa ir 6 llevar l^jos 6 a lugar no aoostom-
brado: v. g. iquitha dormir; iqul-imca-tha dormir fuera de su casa, 6donde
no acostumbra.
Con otros verbos significa hacer algo mucho tiempo: v. g. arasitbt hiblir;
arasi-mncn-tha hablar mucho tiempo.
Xi — en los verbos de quietud significa ir a ejecutar 0 hacer lo que el verbo significt:
V. g. nllatha ver; nlla-ni-tha ir a ver: pcro en los que expresan movimiento es
lo contrario : v. g. apatiia Uevar; apa-ni-tha traer.
!liO€a — con los verbos de movimiento significa poner la cosa d bajo 6 en el suelo; es lo coi-
trario de la particula kliata: v. g. iquitha dormir; iqni-noca-tha dormir echr
do 6 en el suelo : con los otros verbos significa hacer muchas veces lo qoe €l
verbo significa: v. g. niancca comer; nianeca-ttOCa-tha comer muchas vecee bm
cosa, 6 comer a la vez diversas cosas.
Nta — con los verbos de movimiento significa ejecutar la accion de afuera adeniaro: t, g.
apatlia llevar; apa-nta-tlia meter dentro alguna cosa.
Pini — es afirmacion de lo que el verbo significa, y a veces continnar en la accion <^
indica el verbo : v. g. matiia ir; ma-pini-tlia ir sin duda y de todo« modoi:
cuando despues de piiii se agrega la particula qui significa hacer sin rasas »
justicia lo que el verbo significa: v. g. Iiayeliatlia renir 6 aporrear; hftjlltt-
piui-qui-tha ; renir 6 aporrear sin razon 6 sin justicia.
Pu — significa que estd libre la accion que expresa el verbo: v. g. (*liuratiia dar; dlWI"
pu-tlia dar voluntariamente si uno quiere 6 tiene voluntad para ello.
Qnipa — con verbos de movimiento significa pasar do largo, 0 de un lado 4 otro, 6^ms&>
rodeos: v. g. a]nitlia llevar; apa-quipa-tlia llevar al otro lado.
Qttiptatlia — hacerse 6 volverse lo que significa el nombre 6 verbo: v. g. luuMO Utt^^-
lianco-quiptatlia emblanquecerse.
— 1023 —
fta — conlos verbos de Uevar 6 traer significa qiaitar la cosa 6 persona que esta en poder
de otro: v. g. Pedro me quit6 la manta, Pedro llacota ica-ra-tha.
Tambieu expresa hacer lo contrario de lo que significa el verbo: v, g. istatba
cerrar la puerta ; ista-ra-tlia abrir la puerta.
Baca — hacer 6 estar haciendo algo do lo que signfica el verbo, pero en dano 6 apesar de
la voluntad de otro : v. g. niaiiccatlia significa comer ; pero si se quiere decir
que el maiz y otra cosa se la ban comido sin la voluntad del dueuo, se dira
inaiie€a-i*aca-tha.
Rapi — significa lo contrario de raea: v. g. ilia uccatlia comer ; maucea-rapi-tha co-
mer por dar gusto 6 condecender con otro.
Rana — en los verbos de llevar personas 6 cosas, significa entregar 0 prosentar 6 mos-
trar d otro lo que se lleva.
Rpaa — en los verbos de llevar seres animadoa significa despacharlos para que se vayan
donde quieran ; si son seres inanimados significa Uevar 6 mandar quo lleven lo
que incUca el sustantivo y a veces arrojar con vehemencia ; tiene tambien otras
acepciones.
Rliru — esta particula casi siempae sigue & la particula qiii[Hl y significa llevar y traer,
6 trocar personas 6 cosas una 6 varias veces.
Si — convierte en reciproca la accion del vorbo : v. g. hayehatba golpear ; hayha-sl-tba
golpearse a si mismo.
Su — en loa verbos de raovimiento significa sacar 6 llevar A fuera 6 arriba 6 subir,
Ta — en los nombres significa que uno es 6 esta en posesion do lo que expresa el nom-
bre: v. g. achacliitlia onvcjecer; achachi-ta-tlia estar ya viejo.
En los verbos significa brevedad en la accion que expresa el verbo, 6 que
es para poco tiempo : v. g. mauccatlia comer ; maiicca-ta-tlia comer apurado.
Tapi — en los verbos do llevar 6 traer significa juntar las cosas 6 personas que se llevan
6 traen.
Tata — tender sobro el suelo lo que se llcva 6 trae, si es cosa inanimada ; y si es animal
Uevarla en medio ; tiene adem^s otras diversas acepciones.
I' ta — con los verbos de movimiento significa levantar la cosa del suelo, 6 llevar los ani-
males ; y en otros significa movimiento liacia arriba.
Utalta ]
6 - en los verbos significa empezar muchos la accion que el verbo significa.
Talta I
TengAse presente que cuando dos 6 mas de las partfculas anteriores se juntan son
compuestas, y varfa mucho el significado de las simples; y como seria largo enumerarlas,
me limito 6, los siguientes : la ea y la ul cuando entrau en un mismo verbo significa ge-
neralmente bajar algo de lo alto,
La a y la iu interpuestas significan dejar que se haga alguna cosa sin concurrir i ello
la persona 6 voluntad.
LENGUA QUECHUA.
DE LOS NOMBRES Y SU DECLINACION.
Todos los nombres se declinan de an mismo modo, sin mas que agregar al nominft-
tivo las particulas siguientes :
Para el Genitivo — p, con tal que el nombre acabe en una sola vocal 6 cod bu
silabas liua, hue hui. Si acaba en eonsonante, 6 oon dos vocales que no seao
con las silabas dicbas httfli biie, hiii^ se forma el Genitivo con la termina-
cion pa.
Para el Dativo — cc.
Para el Aonsativo — ta.
Para el Yocativo como el nominativo.
Para el Ablativo con las siguientes terminaciones:
pi — en
hiiau —con
manta'-de
man — &
raictt — por
El plural se forma agregando la particula cuilft despues del nombre y en seguida 1*
terminacion correspondiente 6 cada caso.
E J E M P L o.
SingtUar,
Nominativo hHasiv la casa.
Genitivo hliasi-p de la casa.
Dativo huasi-pacc.... para la casa
Acusativo. huasi-ta ^ la casa.
Yocativo huasi casa.
Ablativo Imasi-pi en la casa.
Plural.
Nominativo huasi-Ciina las casas.
Genitivo huasi-cuna-p de las casas.
Dativo haasi-CHna-pacc... paralas casas.
Acusativo Imasl-cana-ta & las casas.
Yocativo liuasi-cana casas.
Ablativo huasi-cana-pi en las casas.
Adtebtencia : — sobre lo8 nombres 7 la fomiacion de ciertos adjetivos.
Los g^neros masculino 6 femenino de seres animados se expresan con la palabra
~ 1026 —
ocarl varon, cuando eg hombre, arocu macho ouando es irracional; y huarmi hembra
onando es racioual, y chira si es irracional. Lo8 nombres de seres inanimados no tie
nen g^uero, son neutros.
El Adjetivo siempre so anfcepene al sustantivo.
Los uuineros Ordiuales ee forman agregando al Cardinal la particula ccen (que se
proniincia ken) v. g. quiiiisa tres, qiiimsa-ceeii tercero. Si el cardinal termiua en couso-
nante, se suprime la ultima letra consonante : v. g. ccanchis siete, y para decir s^ptimo se
Buprime la 8 y se le agrega la particula del ordinal y se dira cancliiccen (se pronunciara
Jian-cliikeii.)
Los Distrihutlvos se forman repitiendo el cardinal y agrg^dole la particula mauta
V. g. hue uno; de uno en uno huc-buc-iiiauta.
Los Colectivos se forman agregando al cardinal la particula ntia, 6 nintin; v. g.
tahoa cuatro; tahaa-ntin cuatemo, o cuatro juntos.
LosPartitivos se forman agregandoalcardinal la particula nca 6 ninca: v. g. quimsa
tres; quimsa-uca & tres.
Los Diminutivos se forman agregando al nombre las particulas cha 6 11a, 6 challa:
V. g. maqai mano : maqui-cha 6 maqal-clialla manita.
Los Anmentativos siexx)resan partes del cuerpo de un animal cualquiera, se forman
agregando al posesivo la particula sapa v. g. senccay nariz ; sencca-sapa narigon.
Los otros aumentaiivos se forman con la particula usapa 6 ninsapa v. g. huarmi
mujer; huariui-usaim mujerota.
Tambien se forman los Aunientativos repitiendo el nombre dos veoes, unido con la
particula y ; v. g. racu; ginieso nicu-y-racu gruesote, gruesaso.
Los Comparatives se forman agregando al positivo la particula uniu 6 iiin v. g.
hauca contento, hauea-iuiiu mas contento. Tambien se forman los comparatives con
los advervios de cantidad.
Los Snperlativos se forman como los comparativos con la particula uin 6 fiin; pero
ea mas comuu formarlos con los advervios siuchi muy, llumpai demasiado, mauchay
excesivo, antepuestos al nombre.
En Quechua, como en Aymara el pronombre nosotros iioeca es esdusivo 6 inclusi-
vo, para el primer caso se usa de la palabra noccaycu y si es inclusive nocauchis.
DEL VERBO Y SU CONJUGAOION.
Todos los verbos son regulares, y se conjugan del mismo modo.
£1 infinitive siempre acaba en y y sirve de radical para la formacion de los tiempos,
quitdndole la y y agregdndole las siguientes particulas.
INDICATIVO.
PBESENTE.
Singular,
La primera persona terminaen ni.
La scgunda persona termina en uqui*
La tercera persona termina en n«
Plural,
( ncliis
La primera persona cuando es inclusive acaba en.
Ouando es esclusive termina en.
6
nchic.
ycu
6
jiicu
( nquichis
La segunda persona termiua en \ 6
Inquichic,
Xia tercera persona terminaen UCU.
129
— 1026 —
t
PRKTfeBlTO PERFECTO.
Tanto el singnlar como el plural se forma agreg&ndoles despues del radical 1* partieo-
larccay en seguida las del preaente de iudicativo, m^uos d la tercera persona de sbgnkr
que termina con la particula roca.
PB£T£RIT0 pluscuahpebfegto.
Despues del radical se anade la partfcula 8€Ca y en seguida las del presenie de iodi*
catiyo, m^nos la tercera del singular que termina en seca.
FUTURO.
SiiufuJar.
La primera persona termina en sacc.
La segunda persona (como la del presente) en DQuif
La tercera persona termina en nccfl.
Plural,
La primera persona si es inclusive termina en ] 6
isunchfc.
Si es esclusive termina en saeca
iM|iii€his
6
■quichie.
La tercera persona termina en nccanea.
La segunda persona termina en
SUBJUNTIVO.
presente
Singular,
La.prime^a persona termina en P^ly*
La segunda persona termina en ptiyqai.
La tercera persona termina en ptin.
Plural,
[ptinchis
La primera persona cuaudo es inclusive termina en .... -I 6
iptJnciiic.
Si es exclusive en ptlycu*
rptiyqaichis
La feegunda persona termluaen j 6
iptiyqnichic.
La tercera persona termina ptiuciit
FUTUBO.
Sw(fular,
La primera persona termina eu ymant
La segunda persona termina en \ 6
(huae.
La tercera persona termina en ninail*
plural.
(nelilauiui
La primera persona si es inclusive termina en
Dchieiiiaii
ehoaii*
I yeoman
Si es exclusive en..... < 6
(ymasfit
— 1027 —
[nquichisman
La segtmda persona termina en j nquichlcmail
rncaman
La tercera persona termina en % -I 6
inmaiica.
IMPEBATIVO.
Sin{fular,
La segnnda persona termina en y
La tercera persona termina en Chun*
Plural.
ychis
La segunda persona terminaen \ 6
jchic
La tercera persona termina en cblincn*
PABTICIPIO.
EI partioipio activo termina en ec
El participio pasivo termina en scca.
EJEMPLO:
VsBBo Hauay — amar.
INDIOATIVO.
MnBa-ni
Muna-nqui
Mniia^ii
■una-neliis
Hana-nqnichls
Huna-nca
PBETEBTTO PEBFEGTO.
Mttna-reeani
Hnna-rocauqiii
Nuna-reca
Hnna-rccanchis
ffnna-rccanqttlchis
Ifiiiia-rccaiicii
PTJTUBO.
Hiina-saoe
Mnna-nqni
lliiBa-iioca
Hunasunehis...
Haim-nqiilcbls
Mana-nccaca ..
amo.
amas.
aman.
amamos
amais.
aman.
am6.
amaste.
am6.
amamos
amasteis.
amaron.
amar^.
amaras.
amarA.
amaremos
amareis.
amaran.
SUBJUNTIVO.
PBESEKTB.
lluna-ptiy ame.
Mnna-ptiyqiii ames.
Mnna-ptin ame.
Mttiia-ptliicliis amemoB.
Mana-ptiyquichis .. ameis.
Huna-ptiucu amen.
PUTUBO.
Mona-ynian
Mnna-linaoc
Mnna-nmam
Muna-clinan
Muna-huaecehls...
Huna-ninanca
amana.
amarias.
amaria.
amariamos.
amariais.
amarian.
IHPEBATrVO.
Muna-y annate.
fflnna-chan ame ^.
Nnna-ychls auad TO«otros.
Mnna-cliaiicn amen ellos.
Gernndio Mniiafipa amondo.
Partioipio aotivo Manaoc elqpieram*.
Participio pasivo Mimasoca amado.
— 1028 —
Advebtencia: — Oznitimos algunos tiempos por^ueaon oompuestos del verbo ttjier,
estar 6 baber, y del participio del verbo amar miuiay*
PABTICULAS.
Las palabras compuestas expresan con mas 6 menos ^nfasis lo que cada iiDa de eUaft
BignifiGa: v. g. aiclia carne ; haicsa vientre, uaidas formaa aiclM-hiiiosa qne aignifica
carniboro 6 aficionado a alimentarse con carne.
Fero bay ciertas particula» que unidas ^ los nombres 6 yerbos modifican su signifi-
cado, aon cuando esas particolas por si solas tengan i veoes ua significado espeeiil y
otras ningauo. Las priucipales son las siguientes :
PAETICULAS — QUE se ponen despubs del nombbe.
Cania — expresa absoluta ocupacion en lo que significa el nombre, 6 puro, neto, eiclnn>
vo : V. g. ccori oro ; ccori-cama oro puro, sin mescla.
Cba — cuando estd despues de un nombre y le sigue la particula Y que es terminacion de
los infinitivos forma verbos que significan bacer 6 hacerse lo que indica el nom-
bre : y. g. Iiaasi casa ; hnasi-clia-y fabricar casa.
indica el orlgen 6 elementos de lo que significa el nombre : v. g. mpaj calor;
rupay-hua cal6rico: unido al verbo lo bace reciprooo.
Hua
6
Ma
Cca
6
Pa
expresa grupo 6 pluralidad de lo que significa el nombre: v. g. sacba irbol;
saclia-CCa arboleda.
Uana — expresa abundancia de lo que significa el nombre : v. g. acOQ arena aeoo-Illia
lleno de arena.
Lli — unida al nombre y con la terminacion Y lo convierte en verbo y expresa estar Hsdo
6 cubierto de lo que significa el nombre : v. g. ttitcft flor ; ttite8l*Ili*y eobrir
de flores.
Masi — expresa lo mismo que en Aymara.
Kaoc — con pustantivos, en ciertos casos forma adjetivos que indica carencia de lo que
significa el sustantivo : v. g. easma oamisa ; eusman-nacc descamisado.
Ncha — despues de nombres que expresan partes 6 miembros del euerpo de bombre 6
bruto: seguido de la terminacion y, forma verbos, y expresa que se golpeafl&
dicbo miembro : v. g. muclm cogote ; mueliii-iielia-y aoogotar.
Despues de otros nombres significa que se adbiere 6 sobrepone lo que el nom-
bre expresa: v. g. ceollqae plata; ecollqiie*nclia*y platear.
Necc ]
6 adjetiva al sustantivo: V. g. rami piedra; rami-uecc petreo.
Sec j
Sa — con ciertos sustantivos 6 con el infinitivo de algunos verbos, los eonvierie en adje-
tivos, que disminuyen la calidad de lo que significan esos nombres 6 infinitiTos:
V. g. puiiuy dormir; panuy-sa adormitado ; pichiu pajaro; pichiu-sa pajairaoo.
Ymana — en los adjetivos 6 nombres verbales expresa disminucion de la ealidad qat
denota el adjetivo: v, g. coella (se pronnncia kella) amarillo; eeellii-yilMai
pdlido; ecelluy amarillecer; ccellu-ymana-y palidecer.
Yocc — posesion de lo que significa el sustantivo: v. g. ccollqae plata; ccoUflie-yM
el que tiene plata 6 es rico.
Ysi — expresa ayuda & lo que el verbo significa: v. g. roray obrar; rara«yai-y coopenit.
PABTICULAS — QUE se interponen ektre el badioal del vbbbo t sua tebjonacioxes.
6
oircunscribe la acoion que expresa el verbo; y siempre precede & las partfcdas
Yca^ I mn) pu^ ya : v. g. cayay moverse; cayii«-€a*iiia-y ir A moverse en derioiitiow
— 1029 —
Ca — convierte en recfprooo el verbo : v. g. euyay querer ; caya-cn-y quererse.
Tambien expresa lo que que se ejeouta en su provecho lo que significa el ver<
bo: V. g. limay hablar; rinia-CU-y hablar en su provecho.
Chca — expresa aotualidad: t« g. maseay buscar; ma^ca-ehca-y estar buscando.
Chi — permitir 6 mandar que se ejecnte lo que expresa el verbo: v. g. rantiy oomprar;
ranti-clii-y mandar comprar 6 hacer ti ordenar comprar.
Ua — ejecutar con voluntad lo que significa el verbo: v.g. llaiucayirabajar; Uamca-
Ua-y irabajar volnntariamenie.
Mpa — ejecutar de nuevo lo que el verbo significa: tacay golpear; taca-mpu-y volver a
golpear.
Mu — ir ^ ejecutar lo que el verbo significa : v. g. perccay cercar, peroca-mn-y ir & cercar.
Ka — despues del nombre forma verbos, agregaddole la partfcula y.
Pa — indica que se ejecuta sobre otro lo que el verbo significa; 6 tambien que se ejecu-
ta sin voluntad: v. g. mafiay pedir; mufia-pu-y) pedir para otro, 6 interceder
para otro; pufiay dormir ; pu&ll-pil-y dormir sin pensarlo 6 quedarse dormido.
Ra — expresa continuacion de lo que el nombre significa: v. g. cbuya limpio; chuya«Ta
estar limpio, pero despues del verbo siempre le sigue la particula ya, y la y del
infinitivo: v. g. ecahaay mirar; ccahua-ra-ya-y mirar constantemente 6 de
hito en hito.
Ri — expresa la accion de principiar, rehacer, 6 ejecutar ligeramente 6 despacio lo que
significa el verbo : v. g« allttay tejer ; aliua-ri^y empezar & tejer*
Rcea — expresa la accion de ejecutar con empeno 6 esfuerzo; siempre y& seguida de al-
guna de las partfcnlas ea-cliiy mpa-mnrii ta: v. g. tusay baylar; tnsu-rcca-
ca*ilia*y ir d baylar en cierto lugar.
Rcco — expresa violencia 6 vehemencia en laejeoucion de lo que el verbo significa: v. g.
lliqaiy romper; lliqui-reeo-y romper con vehemencia.
8a — significa los pronombres te 6 i-ti, OS, vosotros.
Ta — expresa que se ejeouta de paso lo que el verbo significa: v. g. apay Ilevar; apa-ta-y
Uevar de paso.
Ya — despues de los nombres 6 adverbios y seguido de la terminacion y de infinitivo for-
ma verbos que expresan ser 6 convertirse en lo que significa el nombre: v. g.
mm I piedra; mml-ya-y petrificarse.
Yea — ejecutar con atencion lo que significa el verbo: v. g. nyariy oir; ayari*ycn-y
oir con atencion, eseuchar.
Ycha — ejecutar lo que significa el nombre verbal: v. g. manay pedir; mana-ycha-y ha-
cer peticion 6 demandar.
YUa — expresa que se ejecuta solamente y con exclusion de otro objeto lo que significa
el verbo: v. g. tillpay pintar; tUlpu-iUa-y pintar solamente 6 no hacer otra
cosa que pintar.
APfiNDICE SEGUNDO.
DIOOIONARIOS
orogrAfico e hidrografico
En los pueblos extrangeros y particularmente en los de Enropa bay gran intores
cientifico y comercial en conocer con exactitnd las riqnezas que contiene el Peru en el
reyuo mineral, y las vias por donde puede ll^arse con mas pronUtud y seguridad al
centre de ellas. En el Die.cioy\ario Gmgrafico EsLtadMtico del Perti, estdn perfectamente
indicados todos los cerros minerales, las minas de oro, plata, cobre, nikel, carbon de pie-
dra etc. etc. que se ballan en el territorio, y los puertos, babias, caletas, rios navegables
por donde puede bacerse la exportacion de esos tesoros, boy casi abandonados ; pero todos
estos nombres se encuentrau confundidos con los de las ciudades, pueblos, aldeas, y fun-
dos rusticos, por seguir como se debia, el 6rden alfabdtico ; era pues, dtil y necesario
forinar ujl indice 6 Diccionario especial OrugrrifiCO para inciuir en el todos los elevados
picos, ceri'os 6 montanas, cordilleras, qiiebradas, minas etc. y otro Hidro^^r&fico para los
rios, scan 6 no navegables, lagos, lagunas, mauantiales de aguas termales 6 minerales,
bahias, puertos, cabos, islas, promontories y todo lo que se refiere a la region hidro-
grafica.
Al formar estos IliccioiiarloSf pens^ entrar en detalles sobre la situacion geogrdfioa
y polftica y demas datos relatives a cada uno de los lugares orograficos 6 bidrogrAficos que
coutuvieran; pero vi que seria una repeticion de lo mismo que contiene el Diccionario Geo-
ip dfico Esladlstico y que desde que no babia mas dates que los indicados en ^te, iba d em-
prender un extenso trabajo sin gran provecbo; y como mi objeto se reduce ^ llamar la
atencion sobre las riquezas minerales del Perii y las vias para Ilegar d ellos, be creido Uo-
narlo formaado por separado ua Indice alfab^tico de todo lo que sobre estos ramos con-
tiene el Diccionario Geogrdfiico Estadistico del Peru, en el cual se podrd encontrar cuan-
tos dates titiles existen basta el dia.
DICCIONARIO OROGRAFICO.
A.
Abra, ealitrera.
Abril, mina de plata.
Acacaiia, cerro.
Acari, cerro.
Acchisuyhua, mina de plata.
AcococLa, mina de plata.
Acocliinche, punas.
Achatavhua, cerro nevado.
AcLia, pico.
Achiquita punas.
Aguablanca, minas de plata.
Aguada, minas de pkta.
Aguapampa, punas.
Agua Bauta, quebrada.
Agua banta, salitrera.
Aguas blancas, mineneral de
plata.
AguiHuay, mina de plata.
Aguirro, cerro.
Agujtin» San, minas de plata.
Agustin, Ban, salitrera.
Alalamacliay, cueva.
Alcallara, cordiUera.
Alcancoma, pico.
Alcayan, miuas dc oro.
Alcotoral, mina de oro y plata
Alcumbrera, cerro mineral.
Alejo, ban, mina de plomo.
Aleta, cerro mineral.
Algallama, mina de oro.
Almas, mina de plata.
Alpacay, mineral.
Alpajire, pico.
Alpaquita, mineral de plata.
Alta gracia, lavadero.
Alto del Cerro, mineral de
plata.
Alto de los huesos, meseta.
Altos de Juan Bias, cerros.
Alva, cerro.
Alvarado, mina de plata.
AUui-Ccapac, cerro uevado.
Amalia, Sta. mina de carbon.
Amancaes, cerro.
Amanioo, cerro.
Amaro, mina de plata.
Amatia, cerro.
Ambrosio S., minas de plata.
Amotape, cerro.
Ampato, Cordillera.
Anacache, pico.
Anamaray, mina de plata.
Ananca. cerros nevados.
Anancocha, cerro mineral.
Anasque, mina de plata.
Ancachs, quebrada.
Ancochallani, pico.
Ancomarca, pico nevado.
Andes, cordiUora.
Andes de Guchoa, cerros.
Andihuela, quebrada.
Andorya, scJitrera,
Andres San, minas de plata.
Angascaca, quebrada.
Angasmarca, mina de carbon.
Angel mina de plata.
Angeles, altura.
Angostura, quebrada.
Angostura, mineral de plata.
Augobiura, quebrada.
Angulo, mina de plata.
Animas, minas de plata.
Animas, salitrera.
Anqui, mina de plata.
Autacanclia, mineral de plata
Antacbuco, cordillera.
Antamina, cerro mioeraL
Antarangra altura.
Antigua, mina de limonita.
Antimonio, mina de plata.
Antonio San, cerro.
Antonio San, pico nevado.
Antonio San, minas de plata.
Antonio San, nmie^ de carbon
Antonio San, minas de plomo.
Antonio San, salitreras.
Anasjaracha, mina de plati.
Apacbeta, cordillera.
Apacbeta de Compoeosi.
Apacbeta de Eaco, altura.
Aparipasca, cerro mineral.
Apasb, minas de plata.
Apaycanclia, mina de plata.
Aporoma, mineral de oro.
Apucauacbuay, pico.
Apucunuranu, pico.
Arahna, mina de plata.
Aramburu, mina de pluta.
Aranzazn, minas de pkta.
Arapa, cerro mineral de plata.
Arari mina de plata.
Arausan, mina de pUta.
Areata, mina de plata.
Arce, imina dep lata.
Arco de H^rcnles, mina plata
Arcos, mina de plata.
Arcbuay, mineral decarboa.
Arecbe, mina de plata.
Argentina, Canton salitreroi
Arguelles, mina de oro.
Arhua^rcancha, mina de siil
furo de fierro.
Arirabua, mineral de oro.
Arma, quebrada.
Arma, mina de plata,
Arrepentido, mina de plomo.
Artola, mina de plata.
Aruri, mina de plata.
Arzobispo, mina de oro.
Ascent»ion, minas de plata.
Ascension, salitrera.
Asculcocba, cerro minenl.
Asenia, lavadero de oro.
Asiento, lavadero de oro.
Asco, mina de plata.
Astuhuaraca, zoina de platii
1033
Asungata, pico.
Asunta, mina de plata.
Atico, quebrada.
Atiqaisuar, mina de grafita.
Atocha, mina de plata.
Atnnsulla, mina de plata.
Auca, mina de plata.
Aaqui, mina de almagre.
Aaqoifiiardai ceri*o mineral*
Aurora, quebrada.
Ausangati, cordillera nevada.
Avendano, mina de plata.
Aviso, mina de oro.
Ayabaca, cordillera.
Ayacacho, mina de plata.
Ayapata, pico.
Ayapitiy oerro.
Ay ashiiatt(^, minerid de plata
AynacoUa, mina de plata.
Ayrihuanca, cerro mineraU
Azapa, mina de plata.
Azoguine, cerro.
Azucena, mina de plata.
Aznfrado, mina de plata.
Azufre, cerro.
B
Balbantts, mina de plata.
Balcon, minas de plata.
Balona, mina de plata.
Banqueria, mina de plata.
Banda, salitrera.
Banos del Inca, lugar en la
cordillera.
Bdrbara Santa, mina de oro.
Barbara Sta., minas de plata.
Barbara Santa, minas de ci-
nabrio.
Barragan, mina de plata.
Barreno, mina de plata.
Bartolom^ S., minas de plata.
Bartolom^ San, cerro.
Basilio San, mina de plata.
Batea, mina de plata.
Bat ton 6 Ballon, mina plata.
Batorera, mineral de plata.
Banl, cerro.
Bayococha, mina de plata.
Beatriz Santa, salitrera.
Becerra, mina de plata.
Belen, mina de plata.
Bella union, mina de plata.
Bellavista, mina de plata.
Bellavista, salitrera.
Benito San, minas de plata.
Benito San, mineral de plata.
Bergara, mina de plata.
Bemacha, mina de plata.
Bemaes, salitrera.
Bernal, punta.
Bernardino San, aventadero.
Bernardo San, mina de plata.
Bemui, mina de plata.
Biconga, cerro.
Bicoudes, mina de plata.
Blanca, minas de plata.
Bias San, salinas.
Bias San, mina de plata.
Bonaparte, mina de plomo.
Bonifacio San, mina de plata.
Borgona, salitrera.
Boya, mina de plata.
Brea, cerros.
Bronce, mina de oro.
Bronce mina de plata.
Broncemayo, lavadero de oro.
Buena f6, mina de plata.
Buenaventura, mina de plata
Buenaventura, salitrera.
Buenavista, minas de plata.
Buen retire, salitrera.
Buey, mina de plata.
Buyalmasi, mineral de oro.
C
Cabana, mina de oro.
Cabanuste, mineral de plata.
Cabrera, minas de plata.
Cacpa, mina de oro.
Cacrahnri, mineral de plata.
Cacbacaya, quebrada.
Cachicachi, cordillera.
Cachicacbi, cerrb.
Cacldmayo, lavadero de oro.
Cahainsas, mina de plata.
Cahuintala, cerros.
Cajatiri, lavadero de oro.
Cajavilca, mina de plata.
Cajavilca, mineral de plata.
Cajaybamba, cordillera.
Cajon, mina de oro.
CisJacala, salitrera.
Calacho, mina de plata.
Galancbe, paso de cordillera.
Calaorco, minas oro y plata.
Calavera, cerro.
Calavera, morro.
Oalaviyani, mina de plata.
Caldera, cerros.
Oalifomia, salitrera.
Galhuanuri, mineral de plata.
Calsin, mina de plata.
Oallanayaou, salinas.
Gallangati, cerro nevado.
Callani, lavadero de oro.
Gallejon deHuailas, quebrada
Camana, pico nevado.
Gamana, cerro.
Gamanti, mineral de oro.
Gamarga mina de plata.
Gamarones, quebrada.
Gamarones, mina de arcenico
Gamata, cerro.
Gampana, mina de plata.
Gampana, cerro.
Gananosa, salitrera.
Gancana, pico.
130
Gancarachi, aventadero de oro
Gancata, mineral de plata.
Gancoso, cerro.
Gancbabolas, mina de plata.
Gancbacancba, mineral plata
Ganchahuasi, mina de plata.
Gancharani, mina de plata.
Ganchira, salitrera.
Gandelaria, minas de plata.
Gandelaria, salitreras.
Gangali, lavadero de oro.
Gangalla, mina de plata.
GangUihuara, mina de plata.
Gani, mineral de plata.
Gano, altura.
Ganquicocha, mina de plata.
Ganta, cerro mineral de plskta,
Ganta, quebrada.
Gapedor, mina de plomo.
Gapilla, paso.
Gaquiaveri, cerro,
OarabMnbft, mmeral de piata
Garabaya, cerro.
Carabayllo, qnebrada.
Garacaneha^ mineral deplata
Caracani, pico nevado.
Caracoles, oerros.
Caraopina, mina de plata.
Garamarca, mina de plata.
Garampo, cerro.
Caran, mineral de plata.
Carbonera, mina de plata.
Garbon grande, mina de plata
Carbon mayo, lavadero de oro.
G^rcel, mina de plata.
Gargarconga. cerro.
Garhuac, mina de plata.
Garhnacarhua, minrl. plata.
Carhuacasha, mineral plata.
Carhuancho, mina de plata.
Carhuanota, mineral de plata
Garhnapari, mina de oro.
Carhuarayso, pico.
Garhuarumi, mina de plata.
Carhuasom, mina de piata.
Garidad, mina de plata.
Garidad, mina de oro.-
Carlos San, cordillera.
Carlos San, minas de plata.
Carlos San, salitrera.
Carmen, minas de plata.
Carmen, minas de oro.
Carmen, mina de yeso.
Carmen, minas de plomo.
Carmen, salitreras.
Carnaval, salitreras.
Carolina, salitreras.
Garpa, cerro mineral de plata.
Carpa, mina de plata.
Garpapata, meseta.
Carrasco, cerros.
Carrera, mina de plata.
Carriaal, quebrada.
Gartora, mina de plata.
Gasacancha, mina de plata.
Casamba, paso.
Casan, mineral de plata.
Casca, mineral de plata.
Gascapara, mineral de plata.
Cansicsa, mineral de plata.
Caema, quebrada.
Castro, cerro.
Casnalidad, mina de plata.
Cata, mina de plata.
Catae, cerro.
Catalina Sta., minas de plata
Catalina Santa, salitrera.
Cat61ica San, salitrera.
Caucato, cerros.
Candalosa, mina de plata.
Cayacoma, mineral de plata.
Cayapo, mineral de plata.
Cayaypirca, mineral deplata.
l034
Oayetano San, mina de oro.
OayetanoSan, minas deplata
Caybnas, mina de plata,
Gaylloma, mineral de plata.
Cayran, quebrada.
CazatutoUo, mina de plata,
Ccari, mineral de plata.
Gcasani, mineral de plata.
Ccocri, cerro.
Ccolca, quebrada.
Ccololo, mineral de plata.
Ccolpa, cerro.
Ccolpamayu, cerro.
Ccolqui, mineral de plata.
Ccolquipallana, mina deplata
Ccolquipocro, minrl. de plata
Ccollama, quebrada.
CcoUota, mina de oro.
Ccollquehirca, minrl. deplata
Ccollquehorcuna, cerro.
Ccompocosi, cerro.
Ccoricocha, mina de plata.
Ccoypa, quebrada.
Cedrocucho, quebrada.
Cedron, mina de plata.
Cementerio, mina de oro.
Ceraccunca, cerro.
Cerapallana, quebrada.
I Cernicalo, mina de plata.
Cerro bianco, mina de plata.
Cerro bianco, mina de carbon
Cerro bianco, mineral oro y
talco.
Cerro Colorado, mina deplata
Cerro Colorado, mina y aven-
tadero de oro.
Cerro Colorado, mina de cobre
Cerro Colorado, pico.
Cerro negro, mina de plata.
Cerro partido, cerro.
Cerro de Pasco, mineral.
Cerro pelon, mina de plata.
Cerro prieto, mina de carbon.
Cerro de la Virgen, cerro.
Cieneguilla mina de plata.
Circunsision, mina de plata.
Cisne, mineral de plata.
Cisne, minas de plata.
Clara Santa, cerro.
Clara Santa, mina de plata.
Clara Santa, salitrera.
Claudio San, mina de plata.
Clavo grande, mina de plata.
Coaque, cordillera.
Cobre, mina de cobre.
Cobre, mina de plata.
Cocapite, mineral de plata.
Cochacata, mina de plata.
Cochacocha, mineral de oro.
Cocharcas, mina de plata.
Cocbayoc, minas de plata.
Cochupel, mineral de plata.
Colombia, salitrenu
Colorada, minas de phfti.
Coquipunoa, cerros neitdoa
Coliaracra, Biineral de phU
CoUaque, mineral de pbta.
Combapata, cerro.
Come, cerro.
Comerpoto, mina de plate.
Compaccha, mina de piste.
Compadres, mina de piata.
Compania, mina de j^ata.
Compauia, salitrera.
Compi, mina de plata.
Compuerta, paso.
Comuche, mina de plata.
Concepcion, minas de plata.
Concepcion, salitreras.
Condenado, mina de plomOb
Condorcanqui, cerro.
Condorbuacbana, mina plata
Condorhuain, mineral plata.
Condorhuasi, altora.
Gondoriri, cerro.
Condornoma, mina de [data.
Condoroma, mineral de pkta.
Condorumana, cerro.
Congonsa, mineral de plata.
Conomamas, cordillera.
Consecuencia, mina deplata.
Consolacion, mina depkta.
Constanta, mina de plata.
Consuelito mina de plata.
Consuelo, minas de plata.
Consuelo, mina de carbon.
Consuelo, mina de oro.
Contadera, mineral de phta.
Contonga, cerro.
Contramina, mina de cto.
Contuna mina de plata.
Conamuro, aventaderodeoiQ,
Copacabana, mina de plata.
Copaquilla, quebrada.
Copcopo, mina de plata.
Coporaque, minas.
Coptachueo, mina de pUa.
Coquis, mineral de plala.
Corapampa^ mineral depbti
Corazon de Jesus, minas ^
plata.
Corcobado, mineral de pbta.
Cordillera, mina de pkta.
Cordillera, aznfrera.
Cordillera, salitrera.
Cordill^a blanea, eorditek
CordiQera negra, oordiDaa.
Coricunca, cerro.
Corihuacta, mina de ore.
Oorihuichinca, c^ro.
Coris, mina de plomo.
Corona, minas de plata.
CoroniUa, mina de plata.
Coropona cerro Tolcaiuea
1036
Coroyft, c6rro.
Corralones, altura.
Corte, mina de oro:
Cortegana, mina de plata.
Corte grande y chico, minas
de plata.
Cosba, salitrera.
Cospega, xoineral.
Ootani, vetas de oro,
Coiaparia, mina de plata.
Coyllaa, mineral de plata.
Goymolache, oordillera.
Goypasa, cerro.
Greston, minas de plata.
Cristo Santo, minas de plata.
Cristoval San, minas de plata.
Cristoyal San, cerro.
Cristoval de Uohusinga San.
cerro.
Gmcero, mina de oro,
Graces, minas de plata.
Cmzgay, mina de plata.
CrozdeHuascaray, cordillera
Crazpampa, mina de plata.
Cruz del pozo, mina de carbon
Gmzpunta, mina de plata.
Cmz de Sapiga, saJitrera.
Cruz Santa, minas de plata.
Cruz Santa, minas de plomo.
Cuadros, mina de plata.
Ouancho, mina de plomo.
Cuatro varas, mina de plata.
Cuatro velas, mina de oro.
Cucur, mina de carbon.
Cuchas, cordillera.
Cnehilla, pico.
Cuchipampa, lavadero de oro
Cuelgatocino, mineral plata.
Cueva 6 S. Antonio, mina de
plata.
Caeva, mina de plata.
Cueva Santa 6 Bosario, mina
de plata.
Cnlebra, mineral de plata.
Cnlebras, quebrada.
Calebrilla, mina de plata.
Gulqnirumi, mineral deplata.
Cullco, mineral de plata.
Culluchaca, mineral de plata
Guinan, mina de plata.
Gumbe, cordillera.
Gnminalla, salitrera.
Gnnia, quebrada.
Cnnera, mina de oro,
Gapati, cerro.
Cupay, mina de plata.
Giira, mina de plata.
Gashuro, mineral de plata.
Gusilluyoc, cumbre.
Cusmo, quebrada.
Catatambo, mina de plata.
Cnieqyaou, mina de plomo.
Gutuii, lavadero y aventadero
de oro.
Guyacahua, cerro.
Guyo, quebrada.
Ghacaoucho, mina de carbon
Ghacapallani, pico nevado.
Ghacaracra, mineral de plata.
Ghacaracra, minas de cobre
y plomo.
Ghacna, mineral de plata.
Ghacus, mina de plomo.
Ghacusmina, mina de plata.
Ghachani, cerros nevados.
Ghala, mina de plata.
Gbala, morro.
Ghala alta, quebrada.
Gbala alta, mineral de car-
bon de piedra.
GhallacoUito salitrera.
Ghallacollito, cerro.
GhallacoUo, mineral de plata.
Ghallas, salitrera.
Ghalluma, vetas y lavadero
de oro.
Ghamaca, mineral de plata.
Ghamilla, cerro.
Ghampihuanca, mineral.
Ghanabaya, mral. oro y plata
Ghanabaya, huaneras.
Ghanca, mineral de plata.
Ghancayoc. mineral de plata
GhanchuUi, mineral de plata.
Ghangas, mineral de plata.
Ghanguillo, quebrada.
Gbanra, paso.
Ghanvirayaco, quebrada.
Ghapiqnilla, salitrera.
Ghapiquina, salitrera.
Ghapolla, cerro.
Gharaqui, mineral de plata.
Gharpa, mineral de plata.
Charracito, cerro.
Gharubamba, quebrada.
Ghatacaca, paso.
Gbaupis, miua de plata.
Gliavez, cerro.
Ghaypi, mineral de oroy plata
Ghenchen, cerro.
Ghepallamaii,minrl. deplata.
Ghiclla, mina de plata.
Ghicon, pico.
Ghichin, mineral de oro.
Gliichircucho, mina de plata.
Ghichumia, mineral de plata
Ghifiones, mina do plata.
Ghihuan miua de oropmento.
Ghila, cordillera.
Ghilama, altiira.
Ghilca, mina^ de yeso.
Ghilca, cerro.
Ghilcacasa, cordillera.
Ghile-chile, altos 6 meseta.
Olulete, mineral deplata.
Ghillincucbo, mina de plata.
Ghimbaura, mina de plata.
Ghimborazo, mina de plata.
Ghimbote, oerro.
Ghimboya, cordillera.
Ghimboya, mina de plata.
Ghimboya, oerro mineral.
Ghimboya, veta de oro.
Ghimburque, cumbre.
China, mineral de plata.
China, salitrera.
Ghinamaloa, mina de ^ta.
Ghincay, cerro.
Chincha, cumbre.
Ghinchan, quebrada.
Ghinchao, mina de plata.
Ghinchao. quebrada.
Ghinchil, mineral de oro.,
Ghinchilgal, mineral de plata
Ghinoho, mineral de plata y
plomo.
Ghincho, mina de oro yplata.
Ghinchuragra, lavadero de
oro.
Chinque, mineral de plata.
Ghipioaoi, pico nevado.
Ghiquinquiray , minas de plata
Ghinquiray, salitreras.
Ghinquira, mina de plata.
Ghira, cerro mineral.
Ghiracaca, cerro mineral.
Ghirro 6 Ghono, altura.
Ghirivoga, mina de plata.
Chislia, cerro mineral.
Ghismisa, salitrera.
Chocchoni, mineral de plata.
Chocolate, mina de plata.
Ghocto, mina de oro y plata.
Ghochumpa, cerro mineral.
Cholipampa, oerro mineral.
Ghontabamba, lavadero de
oro.
Ghontahirca, cerro minerid.
Ghontallia, vetas oinabrio.
Ghontay, cerro mineral.
Ghoquerunde, cerro mineral.
Ghoquihuacra, mina de plata
Ghoquini mineral de plata.
Ghoro, mineral de plata.
Ghoro bianco, mina de plata.
Ghorrillana, mina de carbon.
Ghoymacota, quebrada.
Ghucaque, mina de oro.
ChucUayoo, cerro mineral.
Ghucuambo, mina de plata.
Ghuchancruz, cerro mineraL
Chuchopalca, mina cle cal.
Chuchulay, cerro. ^
Ghuchumaray, mina de oroj
Ghudbuiloa, mina de plata*
Obugfia, xnineral do plata.
1036
Chnchnluay, mina de plata.
Chule, qnebrada.
Ghnllahuaora, mineral plata.
Chollaa, mina de marmol.
ChullaGu, mineral de plata.
Chnllancani, pico nevado.
Chumba, cordillera.
Ghnmpi, oerro.
Chumpi, minas de mdrmoL
Chunchocabana, oerro.
Chupa, mineral de plata.
Cimpacot, cerro.
Ghupamayta, oerro.
Chupica, mina de plata.
Chnquia, minend de plak
Chnqnibamba, laTtbdeio oro,
Ghuquibual, cenro mmL
GhaquiUanqni, cerro.
Ghnrap, mineral de pl&k
Gbnrubamba, qnebradi.
Ghorupampa, mineral plau,
D
Daniel, mina de plata.
Ddtiles, mina de plata.
Delgado, mina de plata.
Derrepente, qnebrada.
Desamparados, minade plata
Desayrada, mina de plata.
Descubridora, minas de plata
Desouelgo, mina de plata.
Desengano, veta de grafita.
Desesperada, mina de plata.
Pespredada, mina de plata.
Destajadillo, mina de plata.
Diablo, mina de plata.
Diego Yelasqnez, mina de
plata.
Dimas, San, mina de plata.
Direcoion. cerro.
Direccion, mina de cobre.
Division, cerros.
Doce Apostoles. minade plata
Dolores, minas de plata.
Dolores, salitreras*
Domingo San, minas de {to
Domingo San, salitrera.
Dominico, mina de plak
Domitila Sa., minrl. de plaii
Dos amigos, minadBoobre;
plomo.
Dos de Mayo, minas de plati.
Duendes, qnebrada.
Dnran, socabon.
Dnras, minas de plata.
I Dnsega, mina de plata.
E
Eaco, paso de la cordfllera.
Ecop, mineral de plata.
Elena Santa, mina de plata.
Enle, mina de cobre.
Empahne, mina de plata.
Empatoria, salitral.
Encaiiada, salitreras.
Encamacion. salitrera.
En estos cerros , mineral de
plata.
Escalera, cerro.
Escarches, mina de plata.
Esmeralda, salitrera.
Esperanza, minas de plata.
Esperanza, salitreras.
Espinache, mina de plata.
Espindnla, qnebrada.
Espingnyapu, qnebrada.
Espirltu Santo, mina de plata.
Espirftn Santo, mina de oro.
Estaca del Bey, minadepbh
Estados Unidos, minas plal&
Estefanfa, mina de plata.
Est^van San, minas depbta*
Estoraqne, meseta.
Eton, morro.
Enlalia Santa, minade^
Eureca, minas de carbon.
Excomolgado, mina de ploino
F
Fabio San, mina de plata.
Felipe San, minas de plata.
Feliz Independ. minade plata
Fermin San, salitreras.
Fernando San, minade plata
Fierro, mina de plata.
Fortaleza, oerro.
Galena, mina de plata.
GaJves, mina de plata.
Gallinazo, mina de oro.
Gangenagra, mina de plata.
Gangestanan, mina de plomo
Gansnl, mina de plata.
Garhnasyaoa, mina de plata.
Garita, morro.
Garbito, mina de plata.
GaTino San, mina de plata.
Fortnna, minas de plata.
Francacanga, mina de plata.
Francia, salitreras.
Francisco San, minas de pla-
ta y otros metales.
Frayle, mineral de plata.
Fraylones, mina de oro.
Gt
Gayashanga, qnebrada,
German San, mina de plata.
Germania, salitrera.
Ger6nimo San, minas de plata
GerOnimo San, cerro con ve-
tas de oinabrio.
Gertrudis Sta. minas de plata
Gigante, cerro minrl. de oro.
Goohe, mina de plata.
i Goines, mina de plata.
Francisco de IGopata Ss&t
mina de plata.
Francisco de Paula San, mi-
nas de plata.
Frias, cordillera.
Fnerte, cerro.
Fnndida, mina de plito*
Gomes, mina de plata.
Gonzales, salitrera.
Gona, mina de plata.
Gordas, mina de plata.
Gracia, salitrera.
Gregorio San, minas depUi
Gregorios xnina de jtoDO.
Guadalupot minas depii^
Guerreros, qnebrada.
Gaillotiiia» mina de phifc
1037
JtX
Eachilla. mineral de plata.
Harobamba, quebrada.
Harpa, quebrada.
Hasana, mina de plata,
HatunooUa, pico.
Hatunqnenamari, oordillera.
Hausa, salitrera.
Hedionda, mina de plata.
Hercules, mina de plata..
Hidalgo, salitrera.
Hierapampa, quebrada.
Higuerani, quebrada.
Higueras, quebrada.
Honda, quebrada.
Honda mina de plata.
Horca, cerro.
Huacahuaca, mineral de plata
Huacahuasi, pioo.
Huamarcanga, minade plata
Huacani, quebrada.
Huacaran, cerro.
Huacatambo, minrl. de plata.
Huacaysuyo, minas de plata.
Huacchara, mineral de plata
Huacoruncbo, cordillera.
Huacoy, mineral de plata.
Huacra, mineral de plata.
Huacras, mina de plata.
Huacrin, paso.
Huachocolpa, minrl. de plata
Huarama, paso.
HuaJcan, cerro.
Hualgayo, mina de plata.
Hualgayoc, mineral de plata.
Huallac, mineral de plata.
Huallatiri, quebrada.
Huamanas, minas de plata.
HuamanbiQ, mina de plata.
Huamani, cordillera.
Huamanpinta, minrl. de plata
Huamanraco, minrl. de plata
Huamantanga, mina de plata
Huamba, quebrada.
Huampara, quebrada.
jBiiamparan, mineral de plata
Huamparcocha, cerro.
Huampu, cerro.
Huanacauri, mineral de oro.
Huanamayo, cerro.
Huanay, salitrera y vetas oro
Huanca mineral de oro.
Huanca, cordillera.
Huancabamba, cordillera.
Huancahirca, cerro.
Huancane, mina de plata.
Huancapeti, mineral de plata
Huancapon, mineral de plata
Huancarama, minrl. de plata
Huancaspata, minrl. de plata
Huancayelica, minade plata.
Huancavelica, mineral de ci-
nabrio.
Huancay, mina de plata.
Huanco, q«ebrada.
Huancocalini, veta de oro.
Huancoy, mina de plata.
Huanchay, quebrada.
Huanchicocha, cerro.
Huandoy, cerro.
Huangagocha, mina de plata
Huanhurrumna, cerro.
Huaninque, quebrada.
Huanohuano, mineral de oro.
Huansacay, cerro.
HuansaUa, mina de plata.
Huanso, cordillera.
Huantajaya, mineral de plata
Huapule, mina de plata.
Huaputa, mineral de plata.
Huara, cerro.
Huaracani, cerro.
Huaracote, pico nevado.
Huarapara, mina de plata.
Huarapasca, minrl. de plata.
Huarari, gruta de estalactitas
Huarauya, mina de oro.
Huaricanga, quebrada.
Huarihuri, meseta.
Huaripampa, quebrada.
Huaripata, pioo nevado.
Huaritanga, cordillera.
Huarmey. quebrada.
Huarobamba, quebrada.
Huaros, mineral de plata.
Huasacache, mina de oro.
Huasan, paso.
Huasanguia, minrl. de plata.
Huascan, cerro.
Huasco, mina de plata.
Huatacondo, d6p68itos de tier-
ra deporcelana.
Huatacondo, quebrada.
Huatatas, quebrada.
Huatatieri, pico nevado.
Huatiapa, cerro.
Huatupa, mineral de plata.
Huanyan, altura.
Huayacalda, mina de plata.
Huayahuillca, minrl. de plata
Huayco, salitrera.
Huaycondo, mina oro y cobre
Huaycuy, mina de plata.
Huaycho, minas de oro.
Huaygorral, mina de plata.
Huayhuash, mineral de plata
Huayhuasb, cordillera.
Huaylilla, pico.
Huayllati, mineral de plata.
Huayllay, mineral de plata.
Huayllusa, mineral de oro.
Huaynacapac, mina de plata
Huaynapotosi, veta de oro.
Huaynaputina, volcan.
Huaynaputon, azufrera.
Huaynapurina, cerros.
Huayrona, mina de plata.
HuaytapaUanca, mineral de
plata.
Huayuyhuilca, pico.
Huerta y toma, mina de plata
Huesos, altura.
Huicho, mineral de oro.
Huilcaralca, cordillera.
Huincbis, mineral de plata.
Huintos, cordillera.
Huinac, mineral de plata.
Humamancos, mina carbon.
Humildad. mina de plata.
Humpiri, aventadero de oro.
Hundimiento, minas de plata
Humproc, minas de carbon.
Icnro, mina de plata.
Icfaihuillanca, cerro mineral.
Ichihuisca, quebrada.
Ichipata, mineral de plata.
Ichiracra, mineral de plata.
Jchocollo, cerro^
Ignaoio San, minas de plata.
Igor, mineral de plata.
Ildefonso San, minrl. de plata
Hdefonso San, minas de plata
Hlahuaman, cordUlera.
Illescas, oerro.
Imasucos, mineral de plata.
Inampu, cerro.
Incacancba, mineral de oro.
Inconstante, mina de plata.
Inchirusi, nevado.
Ines mina de plata.
1038
IneB Santa, minas de plata.
Ingaparca. mina de carbon.
Inocentes, mina de plata.
Iriarie, mina de plata.
Irismachay, mina de plata.
Isabel Santa, minas de plata.
Isabel Santa, salitrera.
Isanca, mineral de plata.
Isco, mineral de plata.
Iscnhirca, mineral de plata.
Isgrimidad, minas de plata.
Isidrito, mina de plata.
Isidro San, minas de pltk
Islas mineral de cobre.
Isluga, Yolcan.
Ibnoaoha, eerro.
Ilnbaya, cerro.
J
Jacinto San, minas de plata.
Jacracancha, minrl. de plata.
Jajaracao, mineral de plata.
Jamon, mina de plata.
Janca, mina de fierro y oro.
Japapia, mina de plata.
Jardm, mina de plata.
Jarrallon, mina de plata.
Jason San, mina de plata.
Jatonhuasi, paso.
Janja, mina de plata.
Jabon, mineral de oro.
Jecanca, mina de plata.
Jerasooto, mineral de plata.
Jeres, mineral de cobre.
Jesus, mina de plata.
Jesus Maria, minas de plata.
Jinchis, mineral de plata.
Jirac, mina de plata.
Joaquin San, minas de plata.
Joaquin San, mina de plomo.
Jos6 San, mineral de plata.
Jose San, minas de plata.
Jose San, mina de oal.
Jos^ San, salitrera.
Josias, mina de plata.
Juan San, minas de plata.
Juan San, naina de yeso.
Juan San, mina de oro.
Juan San, salitrera.
Juan Bautista San, mina de
carbon de piedra.
Juan de Dies San, mioM dt
plata.
Juan del Oro San, Uviteo
de oro.
Juan Pias, altos.
JuanucoPatay, minadcpUa
Juoacuna, ndneral de ^ik.
Jndas Tadeo San, minas de
plata.
Juitusto, minas de plat^
Julian San, mina de plata.
Julian San, mina de carbs
de piedra.
Jnncal, mineral de plata.
Jusio Don, mina de plata.
Justo San, mina de plata.
IL.
Lavador, mina de oro.
Laccbabual, paso.
Laochepallaman, cerro mine-
ral de plata.
Lacramarca, quebrada.
Laosacocha, mina de plata.
Laobaque, quebrada.
Laderas, cerro.
Ladevega, mina de plata.
La fortuna mina de plata.
Lagomarsino, mina de plata.
lii^rafe, cerro.
Lagnnilla, cerro.
Lagnnillas, mineral de plata
Lalamaobay , mineral de plata
Lambra&puquio, cerro.
Lampas, mineral de plata.
Lanconoillo, mineral de oro.
Lanis, mina de plata.
Laraoota, mina de plata.
Laria, quebrada.
Laria, cerro con vetas de ci-
nabrio.
Laura Santa, salitreras.
Laurel, cerro.
Laycacota, mineralde plata.
L4zaro San, mina de plata.
Lechusa, cerro.
Limasuri, mineral de plata.
Limena, mina de plata.
Limena, mina carbon.
Limpia, mina de plata.
Lipiac, mina de plata.
Lirima, pico nevado.
Loa, quebrada.
Loma de Banco, mina carbon .
Lomas, cerros.
Lomas, quebrada.
Lonapishua, mina de ^sti.
Longa mina de plata.
Loquitos, mina de plata.
Lorenzo San, mineral platL
Lorenzo San, minas de;)iti
Lorenzo Ban, salitrenis.
Luypacha, altnra.
Lucia Santa, mina de jkiA,
Lucmilla, cerro.
Luis San, minas de plsU.
Luis Oonzaga San, nana de
carbon de piedra.
Luisa Santa, salitrera.
Luz, mina de plata.
Luz nueva, mina de plalk
Luz yieja, mina de plate.
Llacanora, gruta de esta-
laotitas.
Llacapaquio, mina de plata.
Llaccna, mina de plata.
Llacsa, mineral de plata.
Llacuabamba, mina de oro.
Llacuas, quebrada.
I Llamillami, quebrada.
Llacopata, mineral de plata. I Llancahua, pioo nevado.
Llancanuco, minrl. defMa
Llinquiliuayco, qnebnb-
Lloqueta, lavadero de oro.
LluUucfaa» mina de ^Ml
Llunhuihuafli, mina de jMi*
10^9-
M
Macas mineral de plata.
Macate, mineral oroy plata.
Macaya mina de yeso.
Macon, mineral de oro.
Maeocruz, mineral de plata.
Macharap, mineral de plata.
Machayhuay, minrl. de plata
Machioamani, lavadero de oro
Machomcio, mina de plata.
Madre de Dios mina de plata.
Magdalena, mineral de plata.
Magdalena, mina de plomo.
Mala, mina de plata.
Malatria, mina cobre y plata.
Malpelo, cerro.
MaJqui, mineral de plata.
Maltay, mineral de plata.
MallsiS, quebrada.
Mallas, mineral plata y cobre
Mamahirca, mina de plata.
Mamahuta, pico.
Manacamyacu, quebrada.
Manas, mineral de plata.
Mancocapac, minas de plata.
M&ncora, quebrada.
Mancos, mina de cob. y plata.
Mancucur, cordillera.
Mandor, cordillera.
Mangas, altura.
Mani, mina de plata.
Manto, mineral de plata.
Manto 6 Gancbarani, mina de
plata.
Manael, mina de plata.
Maqoita, salitrera.
Marangaya, quebrada.
Maravillas, paso.
Maray mina de plata.
Maraypata, mina de plata.
Marcaro, quebrada.
Maroelo San, mina de plata.
MArcoe San, mina de carbon
Maria Dona, cerro.
Maria Sncamacion, salitrera
Maria Santa, mina de oro.
Mari Santa, minas de plata.
Mariposa, mina de carbon.
Marmantani, quebrada.
MAT^aeSy mineral de plata.
Marrajos, mina de cobre.
Martin San, quebrada,
Matagente, mineral de plata.
Masaaguada, mina de plata.
Masan, mineral de plata.
Mataburros, mineral de plata
Matacoto, mina de carbon.
Matamunqui, salitrera.
Matara, mina de plata.
Mataragra, quebrada.
Matarani, quebrada.
Matarani mineral de plata.
Matias San, cerro.
Matias, mina de plata
Matilde, minas de plata.
Matilde mina de carbon.
Matillana, salitrera.
Melchor San, mina de plata.
Mendieta, mina de plata.
Mendoza, mina de plata.
Merced, minas de plata.
Mercedes, minas de plata.
Mercedes, minas de yeso.
Mercedes, mina de plomo.
Mercedes deEcop, mineral de
plata.
Mercedes de Lloccba, mina
de plata.
Mercedes dePunapampa, mi-
na de plata.
Mesa de plata, minrl. de plata
MichiquUca, minrl. de plata.
Michiyilca, mina de plata.
Midhua, mineral de plata.
Midhua, mina de plata.
Miguelito, minas de plata.
Miguelpata, minrl. de azogue
Miguel San, minas de plata.
Miguel San, mina de plomo.
Milagro, minas de plata.
Milagro, mineral de oro.
Milagro, mina de carbon.
Minasuran, mineral de plata
MiUrash, mineral de plata.
Minashirca mina de plata.
Minapata, mina de plata.
Minas, mineral de plata.
Mina Santa, mina de oro.
Minashirca, mina de plata.
Mina vieja, mineral de plata.
Mira, aventadero de oro.
Mirador, cerro.
Mirador, mineral de plata.
Mirador, cumbre.
Miraflores, mina de plata.
Miracancha, mineral de plata
Mirgas, quebrada.
Misrito, mina de oro.
Misti, Tolcan.
Mitos, mina de plata.
Mitu, mina de carbon piedra.
Mitucancho, mina de plata.
Mocha, mina de oro.
Mogollon, mina de plata.
MoUar, salitrera.
MoUendito, quebrada.
Molles, quebrada.
Mongaray, mina de plata.
M6nica Santa, minas de plata
M6nica Santa, mina de oro.
Monserrate, mina de plata.
Monserrate, aventadero de
oro.
Montana, mineral de plata.
Montebello, mina y ayenta«
dero de oro.
Monte gordo, cerro.
Montes claros^ mina de plata,
Monton de trigo, cerro.
Moro, salina.
Morococha, mineral de plata.
Mdrrope, salina.
Motuscopampa, mina de plata
MoUhorco, cerro.
Mucumayo, mina y lavadero
de oro.
Muerto, mina de plata.
Muertos, mina de plata.
Mujica, cordillera.
Mulluri, pico.
Mundo nuevo, mina de plata«
Munilla, mina de azogue.
Minmalca, salina.
Murci^lagos, mina de plata.
Mtirco, quebrada.
Murgas, mina de plata.
Mutuchioo, minrl. de plata*
Muyo, mineral de plata.
164d-
3Sr
Kabal» mina de plata.
Natividad, miuas de plata.
Navioeda, mineral de oro.
Nazareno, mina de plata.
Nazareno Jesus, minas plata
Negra, minas de plata.
Negreiros, salitrera.
Negrillos, cordillera.
Negro, aventadero de oro,
Negros, mina de plata.
Nequeneque, minrl. de plata.
Nevado, mina de plata.
Nicolds San, minas de plata.
Nicolds San, salitrera.
Nieto, mina de plata.
Nieves, mina de plata.
Ninamayhua, lavadero de oro
Ninavinchus, mina de plata.
Nino, mineral de plata.
i Ninobamba, minrl. de plata.
Nonato, quebradiL.
Norverto, mina de pkk&.
Noria, salitrera.
Normandia, saUtrera.
No se sabe, mina de plata y
plomo.
Novoa, mina de plata.
Naeva Soledad, salitrera.
Nueva Virginia, aalitreia.
Nuevo Kosario, salitrera.
:sr
j^abuimbamba, mina de plomo. | ^ananticos^ mineral de plata.
o
Ocata, mina de plata.
Ocobamba, mina de oro.
Ocongate, lavadero de oro.
Ocoiia, qaebrada.
Ocorin, mineral de plata.
Ocupampa, minrl. de plata.
Odiaga, mina de plata.
Ogo, mina de plomo.
Ojos del rio, cordillera.
Olay, salitrera.
Olontegui, mina de plata.
Omate, volcan.
Omontes mina de plata.
Ongos, mina de plata.
OUachea, qaebrada.
Organos, cerro.
Oroblanco, mina de oro.
Orongacncho, qaebrada.
Oropesa, mina de plaia.
Oscan, cerro.
Osio, salitrera.
Oso, qaebrada.
Oyarvide, cerro.
Oyon, paso.
P
iPabellon, mina de plata.
Pablobamba, mina de oro.
Pablo San, minas de plata.
Pablo San, salitrera.
Pacotacu, mineral de plata.
Paccha, mineral de plata.
Paccha, salitrera*
Pacchapata, mina de plata.
Paeon, mineral de plata*
Pacus, mina de plata.
Pachaca, mina de carbon*
Pachamina, minrl. de plata.
Pacharagra, mina de plata.
Pachucoica, mina de plata.
Pacanani, mina de plata.
Pahuanta, mina de plata.
f alacio industrial, salitrera.
Palala, qaebrada.
Paloas, mineral de plata.
Palcatambo, mineridde plata
Palma, salitrera.
Palmaderas, mineral de oro.
Paloma, mineral de azogtte.
Palto, mina de carbon*
Pallacca, mina de plata.
Pallahua. picos.
Pallallaqui) mina de plata.
Pallapalla, mineral de plata.
Pallares, mina de plata.
Pallancato, nodnerid de plata.
Pampablanca, lavadero de oro
Pampacocba, mineral de plata
Pampacocha, mineral deazo>
gue.
Pampalabor, mina de plfta.
Pampalca, mineral depiau.
Pampa de Nava, mina ^
plata.
Pampa negra, salitren.
Pamparomaa, qaebrada.
Pampalonalres, minaphaii^'
Panas, mineral de plata.
Pancan, mina de plata.
Pan de azacar, eordilkni
Pan de azacar, eenro.
Pando, mina dc plaU.
Panipiti, minenl dc pbli.
Paniso, mina de plata.
Panteon, mina de plata.
Panteon, salitrera.
PantiacoUai cerro.
i04l
Panticalla, eordillera.
Papelillo, mina de plata.
Faposo, salitrera.
Faquisa, eordillera.
Parac, mina de plata.
Parara, mineral de plomo.
Pararaanta, mina de plata.
Pararagra, mina de plata.
Paratia, mineral de plata.
Parcocancha, mineral de ci-
nabrio.
Pairedes, mina de plata.
Paria, mina de plata.
Paria, mineral de azogne.
Pariahirca, mineral de plata.
Pariahuanca, minrl. de plata.
Pariahuanca, mina de oro,
plata y plomo.
Pariahuana, altos.
Parinacota, pico.
Pasacancha, mineral de plata.
Pasacancha, qaebrada.
Pasco, cerro.
Pasco, mineral de plata.
Pasquito, mineral de plata.
Pastora, mina de plata.
Fatara, mineral de plata.
Pati, altura.
Pativilca, pico.
Patricio San, minas de plata.
Patricio San, mina de car-
bonato de cal.
Pavas, mineral de plata.
Payacacra, mineral deazogue
Paybuan, mineral de plata.
Payqoina, cerro.
Paz, mina de plata.
Pedernal, mina de plata.
Pedro San, minas de plata.
Pedro San, salitreras.
Pedro y Pablo San, mina de
plata.
Pelagatos, eordillera.
Pena de abajo, salitrera.
Pena de arriba, salitrera.
Pena colorada, mina deplata.
Pena grande, salitrera.
Pena del retiro, salitrera.
Peregrina, minas de plata.
Perejil, mina de plata.
Pereyra 6 Ujina, eordillera,
mineral de oro, plata, eo-
bre, iman y sulfato de alu-
mina.
Peruana, salitrera.
Peseual, mina de plata.
Pica, quebrada.
Picachari, altura.
Picotani, mina de plata.
Piciintisa, mineral de plata.
Piohineota, quebrada.
Pichinca, cerro.
Pichuaoancba, mina deplata.
Pichupicbu, eordillera.
Piedra grande, paso.
Piedra parada, mina de plata
Piedra parada, paso.
Pilancon, mina de plata.
Pilar, minas de plata.
Pilares, quebrada.
Pilcopata, lavadero de oro.
Pillini, mineral de plata.
Pintadas, mina de alumbre.
Piquenos, mina de plata.
Piquitiri, lavadero de oro.
Piramide de Ejipto, mina de
plata.
Pirca, quebrada.
Pisacalla, mineral de plata.
Pisagua, quebrada.
Pisagua, mina de cobre.
Piscapaceha, cerro.
Pisculiuanuni, eordillera.
Pitajaya, mina de plata.
Pitay, mina de plata.
Pobrecita, mina de plata.
Placeres, mina de plata.
Pobres, mina de plata.
Pobreza, nodna de plata.
Poea esperanza, minas plata.
Poca nieve y mucho fri©, eor-
dillera.
Poccoscosa, eordillera.
Poderosa, minas de plata.
Polonia Santa, cerro.
Polulo, gruta de cristaliza-
eiones.
Polvareda, mina de oro.
PoUor, quebrada.
Pomasi, mineral de plata.
Pomasi, pico.
Pomacbaera, mina de plata.
Pomapalea, mina de plata.
Pomamacbay, mina de oro y
plata.
Pomar, mineral de plata.
Pomarape, pico.
Pomayda, mina de plata.
Pomemachui, mineral de oro,
Pompea, mineral de oro.
Pomperia, mineral de plata.
Pongor, cerro.
Porcon, gruta.
Fortoearrero, mina de plata.
Portugues, minas de plata.
Porvenir minas de carbon.
Porvenir, salitrera.
Poto aventadero de oro.
Potoche, mineral de oro, pla-
ta y cobre.
Potosi, minas de plata.
Potrero, mineral de plata.
Potrero, mina de carbon de
piedra.
Pozo de Almonte, salitrera.
Pozo rico, mina de plata.
Pozos rieos, minas de platai.
Progreso, mina de plata.
Progreso, salitrera.
Pogreso, 6 industria, miinai
de plata.
Providenoia, mina de plomo.
Providencia, mina de plata.
Puapampa, mina de plata.
Puealabor, mina de plata.
Pueaeapa, mina de plata.
Pueacbaea, cerro.
Pueahirea, mineral de plata.
Pucar, mina de plata.
Pucara, mineral de plata.
Pueara, mineral de azogue.
Pucara, mina de oro.
Puearacra, mina y lavadero
de oro.
Pucaramayo, lavadero de oro.
Pucas, mineral de plata.
Pueasbata, mina de plata.
Pueaureo, mina de plata.
Pucayaeu, mina de plata.
Pueayaou, quebrada.
Pucunan, idtura.
Pucutasea, mineral de plata.
Puehultisa, volcan.
Pueblo nuevo, mina de plata.
Puibuan, mina de oro.
Puipullani, quebrada.
Pulipuli, mina de oro.
Pulpito, mina de plata,
Pulune, quebrada.
Pullani, lavadero de oro.
Pumacayan, cerro.
Pumahuain, mineral de plata
Pumabuanea, quebrada.
Pumabuiloa, cerro.
Pumabuiri, cerro.
Pumapampa, cerro.
Pumiri, azufrera.
Pumiri, pico.
Punre, mineral de plata.
Puntabuayoc, minrl. de plata
Punta de Lobos, mina plata.
Puquios, mineral de plata.
Purgatorio, minas de plata.
Purictisco, mina de plata.
Purisima, minas de plata.
Pushahuilca, mineral de plata
Pusupunco, aventadero de oro
Putichaca, fuerte.
Putu, mineral de plata.
Putunobara, salitrera.
Puybuan, mineral de plata.
Puyta, eueva.
181
1042
Q
Quebrada, mina de yeso.
Quebrada del Oso, mina de
carbon.
Quelhuiri, mineral de plata.
Quellcquellc, minrl. de plata.
Qnellomayo, lavadero de oro.
Quemado, mineral de plata.
Quenamari, cerro.
Quenamari, lavadero de oro.
Quenata, pico.
Quenhua, cerros.
Quenqnen, mineral de plata.
Quenual, cerro.
Querala, mineral de plata.
Quero, mineral de cinabrio.
Queropaquio, mineral plata.
Quespesita, mineral de plata
y de piedra-iman.
Quesquechupa , mineral de
plata.
Quesques, mineral de plata.
Quesqui, mina de carbon.
Qoicchahuin, mina de plata.
Quichas 6 Qniches, mineral
de plata.
Qaichqnin, mina de plata.
Quichusa, mineral de plata.
Quihuay, mina de carbon.
Quilca, Cordillera.
Quilca, quebrada.
Quilca, mina de plata.
Quilca, cerro.
Quilinquili, cerro.
Quillacocha, mina de azogue.
Quillayauma, mina de plata.
Quillo, mineral de plata.
Quillo, quebrada.
Quilloqiullo, mineral azogue.
Quilloquillo, mineral de plata
Quimbaletes, minrl. de plata.
Quinahuaracra, mineral plata
QuinistaquiUas, volcan.
Quinivales, mina de plata.
Quinquima, mineral de plata
y cobre.
Quinquin, mina de plata.
Quinta^ mineral dejiUi.
Qnintony mineral de phka.
Quinua, mina de oio.
Quinones, mina de plik*
Qniqainabro, mioa deplik
Qniqnini, lavadero de on.
Quiquis, mina de oro.
Quiquis, quebrada.
Quirancdiugo, mina de plitai
QuirareiGhiqui, miseraldea-
nabrio.
Quishuara, minffal emabrio.
Quisma, quebrada.
Quispiaisa, mina de platL
Quispiaisa, mineral la pUi.
Quispinrco, ceiro em T0bki
de minnoles y tirtaro cm-
talizado.
Quisquichaca, quebrada.
Quistiqaicha, mineral de d-
nabrio.
Quitalon, mineral de plate.
Quiolacocha, quebrada.
H
Eacacorral, mineral de plata. |
Eafael San, minas de plata.
Eamon San, salitrera.
Eamirez, salitrera.
Eamon San, minas de plata.
Eancas, mina de carbon.
Eanraliirca, mineral de plata.
Eanrapata, mina de plata.
Eansa, mineral de plata.
Eanuri, mina de plata.
Eapin[Lachay,.minrl. de plata.
Easpi, mina de nikel y plata.
Eaura, cordillera.
Eayamoara, mina de plata.
Eayo, mina de plata.
Eayo, f6siles vegetales.
Eayusb, mineral de plata.
Eeantalla, mineral de plata.
Eedtequi, mina de plata.
Eecompensadora, mina de oro
Eecreo, mina de plata.
Eecuay, mina de porcelana y
Bulfato de cal.
Eegretayoc, mina de plata.
Eemolona 0 Gasualidad, mi-
na de plata.
Eenca, mina de plata.
Eepublica, mina de plata.
Eesbaladero, salitrera.
Eestauradora, mina de plata.
Eesureccion, salitrera.
Eevolcadero, mina de plata.
Eey, minas de plata.
Eey, mina de oro.
Eeyecino, mina de plata.
Eincon, salitrera.
Einconada, quebrada.
Einconada, cerro y cuesta.
Eio chico, quebrada.
Eio irio, mina de plata.
Eio seco, quebrada.
Eiquisima, mina de oro.
Ei^cuta, mineral de plata.
Eit)^ Santa, minas de plata.
Eiti Santa, salitreras.
Eita de Huando Santa, mi-
na de plata.
Eivera^ mina de plata.
Eivera, quebrada.
Eocco, cerro.
Eoldana, mina de plata.
Eoman San, salitrera.
Eondaui, cerro.
Eoque San, mina de eoke.
Eosa Santa, mma de plitL
Eosa Santa, mina de eutea
de piedra.
Eosa Santa, mina de eal.
Eosa de las Toiree iu^
mina de plata.
Eosario, minas de piata.
Eosario, mineral de oio.
Eosario, mina de ore.
Bosario, mina de earlMn.
EosariOy mina de plata jplflV
Eosario, aventaderodeon*
Eosita, aalitrera.
Bosario de Ouadahpe, »
neral de oro.
Bosario 6 Cueva Santik, n*
na de plata.
Bosario, aalitreraa.
BumicoUca^ oerro.
Bumihnasi, paao.
Bnpaybamba, nuoadft^
Bnrichinehay, nnsealdis*
platft y cotee.
1043
S
Saapaya, qnebrada.
Saeaoani, mineral de plata.
Baca si pnedes, salitrera.
Saoaya, cerro.
Saeracaneha, mina de plata.
BaaramentOy minas de plata.
Bacramento, salitreras.
Baerapo, ctirro.
Saenz, mina de plata.
Baga, mina de plata.
Bagrario, minas de plata.
Bagrario, lavadero de oro.
Bahnacoori, oerro.
Bahnnpaqnio, mina de plata.
Bal, Oerro de la, mina de sal
oomon.
Sal de Obispo, salitreras.
Salar grande, salitrera.
Salar chico, salitrera.
Salazar, cerro.
Baloedo, mina de plata.
Batinas, cerros.
Salinas, mineral de plata.
Salinas, mina de plata.
Salteada, minas de plata.
Salto del Frayle, cerro.
Sallally, pico.
Salla-salla 6 Sarasara, pico.
Sallma, mina de plata.
Samaria, cerro.
Sanay, qnebrada.
Sanchez, mina de plata.
Sandua Gabeza de, cordillera.
Sangapnno, mineriJ de plata.
Sanja la, mina de plata.
Santa, cerro.
Santa f^, mina de plata.
Santelmo, mineral de plata.
Santiago, minas de plata.
Santiago, lavadero de oro.
Santiago, qnebrada.
Santiago, siJitrera.
Santiago de Pasacancha, mi-
na de plata.
Santos, mina de plata.
Santoya, mineral de plata.
Sapiga, salitreras.
Sapo el, mina de plata.
Sapos los, mina de plata.
Saquicocha, mineral de plata.
Sarapo, mina de plata.
Sara-sara, pico.
Satunhnaray, cerro.
Sauqnia, cordillera.
Saucehuran, qnebrada.
Sancehuaran, mineral de car-
bon de piedra.
Saya, salitrera.
Sayllistpata, aventadero de oro
Sebastian San, minas de plata
Sebastian S., minas deplomo
Sebastapol, salitrera.
Sechama, pico.
Secrespampa, minrl. de plata
Seqnia, mineral de plata.
Be ignora, minas de plomo.
Seis hermanos, mina de plata
Seneca, cordillera.
Senor de la c&rcel, mina plata
Senora, mina de plata.
Shalcarosa, mina de plata.
Sbaltana, mina de plata.
Shangalorco, mina de plata.
Shiqui, cerro con carbonate
de cal.
Shisha, mina de plata.
Sienegnia, mina de plata, plo-
mo y cobre.
Suhuense, qnebrada.
Silencio, salitrera.
Silgneros 6 Jilgneros, mina
de plata.
Silvia Santa, mina de plata.
Sillan, mineral de plata.
Silla de Payta, cerro.
Sillara, mineral de azogne.
Sillica, cerros.
Sillicucho, mineral de oro.
Sillillica, pico.
Simeon San 6 Simon, mina de
plata.
Simon San, mina de plata.
Singulito, minas de de plata.
Sinsin, mineral de plata.
Sitabamba, mina de plata.
Sitamayo, mina de plata.
Soberon, mina de plata.
Socorro, minas de plata
Socorro, minas de carbon.
Sogon, mina de plata.
Solar, salitreras.
Solemn, mina de plata.
Soledad, mineral de plata.
Soledad, minas de plata.
Soledad, mina de carbon.
Soledad, salitrera.
Solferino, salitrera.
Solimana, cordillera.
Solimana, pico.
Sombrero, mina de plata.
Soronel 6 Goronel, salitrera.
Botoca, mina de plata.
Stokes, cerro.
Sugampata, mina de plata.
Suchumayo, qnebrada.
Sulconvilca, minrl. de plata.
Sulcbe, mineral de plata.
Sulgarap, mina de plata.
Snlivan, cerro.
Snllnmarca, qnebrada.
Snmaran, mina de plata.
Snndio, mina de plomo.
Snr, salitrera.
Snmpana, pico.
Snylncanche 6 Snytncancha,
altura.
T
Taboada, mina de plata.
Taco, minas de plata.
Taooma, lavadero de oro.
Taoora, pico.
Tacracandba, mineral deci-
nabriOt
Tacraranca, mineral de plata
Tadeo San, minas de plata.
Tajavilca, minas de plata.
Tajo, minas de plata.
Tajo del Portngnes, minade
plata.
'Talacbaco, mina de plata.
Talca, mina de plata.
Talon, mina de plata.
Taltapi, salitrera.
TaUenga, mina de plata.
TamayoSi mina de plata*
1044
Tambillo, mineral de plata.
TambiUo grandG,pico y paso.
Tamboras, rnina de plata.
Tambos, mina de plata.
Tanas, mineral de plata.
Tancani, altura.
Tantahuatuy, mina de plata.
Tantash, cerro.
Tantash, mina de plata.
Tapu, cerro.
Taquilpon, mineral de oro,
carbon y plomo.
Tarapaca, (Oyarvide) cerro.
Tarapacd, salitrera.
Tarasca, mina de plata.
Tarija, mineral de plata.
Tarugas, mineral de plata.
. Tatajachucura, pico.
Tataraco, mina de plata.
Taucani, mina de plata.
Taricanoha, mina de plata,
Taoripallanca, mineral plata.
Tayacancha, minrl. de plata.
Tayacocha, minrl. de plata.
Tayamantan, mina de plata.
Tayancocha, mina de cobre.
Taypon, mina de plata.
Tacanca, mineral de plata.
Tejada, mina de plata.
Terciopelo, minrl. deoinabrio
Teresa Santa, minas de plata.
Teresa Banta, mineral de ci-
nabrio.
Tesorera, mina de plata, plo-
mo y zinc.
Tesorero, minrl. de cinabrio.
Tetas, Gerro «le las, cerro.
TicUacocha, mineral de ci-
nabrio.
Ticnamar, quebrada.
Ticte, Cordillera.
Tierra blanca, quebrada.
Tigre, minas de plata.
Tincopalca, mineral de plata
y carbon de piedra.
Tingo, minerales de plata.
Tingo, minas de plata.
Tinta, mineral de plata.
Tinta, mina de plata.
Tintapacacc, mina de plata.
Tiquimbre, mineral de plat>a
y oro.
Titicaca, mineral de cinabrio.
Titinura, mineral de plomo.
Toca, mineral de plata.
Toca, mina de plata.
Todos Santos, pico.
Toldo, Cordillera.
Toledo, altos.
Toma y Galla, mina de plata.
Tomama, cordillera.
Tomds Santo, mina de plata,
oro y plomo.
Tomds Santo, minas de plata.
Toreria, mineral de plata.
Toribio Santo, minas de plata
Toribio Santo, minrl. de plata
Toribio Santo, mina de car-
bon de piedra.
Toribio Santo, mina de cal.
Torito, mina de plata.
Torno de Qaeruvilca, mina
de plata.
Toro, mineral de plata.
Toro, minas de plata.
Toro verde, mina de plaU.
Torre, mina de oro.
Torres, mina de plata.
Tranca la, mina de plata.
Tranca la, aventaderodeoro.
Trapiche, lavadero de oro.
Tres amigos, minas de plata.
Tres cmces, mineral deplak
Tres cruces, cambre.
Tres Marias, salitrera.
Trinidad, minas de plata.
Trinidad, minas de cobre y
plomo.
Trinidad, salitreras.
Trinidad, mineral dednabiio.
Tuco, mina de plata.
Tuco, mineral de plata.
Tncsnnra, pieo.
Tucto, paso.
Tucapilla, qnebrada.
Tujulay, cnesta.
Ttdba, mina de plata.
ToUa, mineral de plata.
TtQlacanenr, minrl. depUa.
Tnllnranca, qnebrada.
Tollnraaca, mina de plata.
Tomapnqnio, mina de oro y
plata.
Tnnulaca, qnebrada.
Tonulaca, mineral de ^'
Tnhnina, cerro.
Tumshuoayco, cerro.
Tanya, mineral de plata.
Tnpay, mineral de plata.
Tnpsa, mineral de cinahic
Tntnpaca, volcan.
U
Ubinas, volcan.
Ucucuntaya, mina de oro.
Ucnmali, mina de fierro man-
g^nico.
Ucnntaya, mineral de plata.
Ucnpalpa, quebrada.
Uchpapucro, minrl. de plata.
Uchpapucro, mina de plata.
Uchucruz, mineral de plata.
Uchusinga, San GristOval de,
mineral de plata y oro.
Uchusuma, alto.
Ujina 6 Pereyra, niiineral de
cobre.
Ultupampa, altos.
UlluUuco, mina de plata.
Umabamba, minertd y aven-
tadero de oro.
Umabamba, mineral de cina-
brio.
Umaga, mina de plata.
Umanranca, minrl. de plata.
Union, salitrera.
Unnbas, mina de plata.
Upash, mineral de plata.
Utcnyacn, mineral de plata.
Uracangana, cerros.
Uran, mina de plata.
Urasayhna, cerro yvetaa^
fierro.
Una, lignita.
Uribe, mina de plata.
Urpamea, mina de plata.
Urpaycollca, minrl. depla*.
Ursula Santa, minrl de plata-
Usbome, cerro.
Urea, mina de plata.
Utapaco, cerro oonTetisi
marmoL
Utcnyacn, cerro.
Utoayacn, mina de pUi*
1045
V
Valera, zninas de plata.
Valerio, mina de plata.
Valparaiso, salitrera.
Veintioinco de Mayo, mina
de plata.
Veintiocho de Jnnio, mina
de plata.
Venditani, lavadero de oro.
Ventana, cnesta.
Ventanilla, mineral de oro y
plata.
Yentanilla, minas de plata.
Yentanilla, mineral de oina-
brio.
Vetagrande, mina de plata.
Veta de oro, mina de plata.
Vetilla, mina de plata.
Vicente San, mina de oro.
Vicente San, minas de plata.
Vicente San, salitrera.
Victoria, minas de plata.
Victoria, mineral de plata.
Vidal, mina de plata.
Vieja, mina de plata.
Vilaqae, mineriJ de cobre.
Vilcabamba, lavadero de oro.
Vilcaconga, cordillera.
Vilcanota, pico.
Vilcanota, cordillera.
Vilches, mina de plata.
Vinchos, mina de plata.
Vincoscancha, mina de car-
bon de piedra.
Viravira, mina de plata.
Vista alegre, mina de plata..
Vireyna, mina de plata.
Vitnyaco, qnebrada.
Vinda, paso.
Viscaya, salitrera.
Viscayna, mineral de plata.
Viscayna, mina de plata.
Voladora, mina de plata.
"W
Wilkan, eerro. | Wilsoni oerro.
Yabricocha, mina de plata.
Yabricoya, pico.
Yabricoya, mina plata y cobre
Yacosacra, mina de plata.
Yacunabi, mina de plata.
Yahaarcocha, minrl. de plata.
Yana, mina de plata.
Yanacaca, mineral de plata.
Yanacancha, mineral de pla-
ta y plomo.
Yanacocha, mineral de plata.
Yanacocha, mina de plata.
Yanacocha, cordillera.
Yanacollo, mina de plata.
Yanacoto, cerro.
Yanacnncos, minrl. de plata.
Yanachaga, cerros.
Yanahnanca, mineral de oro
y plata.
Yanacanchi, cerros.
Yanamayo, lavadero de oro.
Yanamonte, mina de plata.
Yanapadre, mineral cinabrio.
Yanaracra, mina de oro.
Yanavincbus, mina de plata.
Yanayacn, quebrada.
Yanayaca, mina de plata.
Yanayacu, minrl. plata plomo
Yangonacn, cord^era.
Yangunacu, mineral de pla-
ta y plomo.
Yangunacn, paso.
Yapango, cerro.
Yaspampa, salitrera.
Yanjayan, mina de plata.
Yaidi, mineral de plata.
Yanliyacn, quebrada.
Yanri, mina de plata.
Yauricocba, mineral de plata
Yanrico, mina de plata, plo-
mo y cobre.
Taorinrco, mina de plata.
Yanyos, paso.
Yerbabnena, qnebrada.
Yerbaverde, mina de oro.
Yocamalla, cerro.
Yocarapi, mineral de plata.
Yncnri, lavadero de oro.
Yuchilla, mineral de cinabrio
Yuilca, mina de plata.
Yongare, qnebrada.
Yongas, mina de carbon.
Yungay, salitrera.
Yupanca, mineral de plata.
Ynpay, mina de plata.
Yuraccalca, mina de plata.
Ynraccaco, mina de plata.
Ynracconga, cerro.
Ynracnrco, mina de plata.
Ynracvilca, mineral de plata.
Yaya, mina de cobre.
Zorritosi petroleo.
DICCIONABIO HIDKOfiRiFIGO.
Jl\.
Advb^txhoia: — Los nombres de algnnos promontorios, morros 6 cerroa inmediatos & la oosta que no bo
enouentren en este Diocionario Bidrogr&&oOj btisquense en el Orogr&fioo.
Aoahnayllas, rio.
Aoari, isla,
Aoapaloa, riachuelo.
Acraj, manantial.
Actuy 0 Chingalpo rio,
Acuracaya, playa.
Achicocha, kguna.
Achira, rio
Agua caliente, agua termal.
Agua caliente, rio.
Aguarico, rio.
Agaash, lagnna.
Agnirre, pongo.
AgQJa, punta.
Agnja, v^ase Falsa Punta.
Abnaytia, rio.
Alacocha, lagnna.
Alaoran, islote.
Alcacocba, lagnna.
Alegre, rio.
Algodon, bahia.
Almenas, rio.
Alta, punta.
Alyistiri, islotes.
^TYn^nfajLTii^ isla.
Amantara, isla
Bagazan, rio.
Bajas, punta.
Balsaoocha, lagnna.
Ballesta, isla.
Bajnba» rio.
Bambamarca, rio.
BanoB, rio.
Banos, manantial.
Baradero, sin6nim0 de puer-
to en los rios.
Barranca, Morro.
Barranca, bahia.
Barranca, rio.
Barranco lio.
I Amarumayo, rio.
Amayacu, rio.
Ambiyacu, rio.
Amoy, rio.
Ana Santa, caleta.
Ana Santa, rio.
Ancascocha, laguna.
Anco, rio.
Ancon, puerto.
Anchoajo, puerto.
Andahuaylas, rio.
Andaymayo, rio.
Angascocha, laguna.
Animas, islote.
Anta 6 Jajahuana, laguna.
Anticoha, laguna.
Antonio San, rios.
Apaga, rio.
Apaporis, rio.
Apari^aco, rio.
Apena, rio.
Apinbuela, islas.
Apisoncbo, rio.
Apulima, rio.
Apuparo, rio.
Apurimac, rio.
Barranco, playa.
Bartolom^, caleta.
Batan, rio.
Begueta, punta.
Begueta, caleta.
Beni, rio.
Benito San, rio.
Bepuano, isla.
Beware, punta.
Biaboma, rio.
Blanca 6 el Novillo, islote.
Blanca, isla.
Blanca, punta.
Blanca 6 de Lobos^ punta.
Aqueti, rio.
Aquiri, rio.
Aranta, caleta.
Arapa, laguna.
Arasa, rio.
Arcama, punta.
Aricoma, laguna.
Aripari, rio.
Arpa, mal paso.
Arzobispo, rio.
Asdngaro, rio.
Asia, isla.
Asia, rio.
Asticocha, laguna.
Atacuaris, rio.
Atico, punta.
Atico, puerto.
Atiquipa, riachuelo.
Autococha, laguna.
Ayapata, rio.
Aycheyacu, rio.
Aypena, rio.
Azara, rio.
Azua, punta.
Azufre, rio.
Azulmayo, rio.
Blanco, cabo.
Blanco, rios.
Boca de pan, caleta.
Bombom, laguna.
Boqueron del Callao, punta.
Braba la, roca.
Bravo, farallon.
Brioso, agua termal.
Brujo 6 San Bartolom^, ca-
leta.
Buenavista, rio.
Bufadero, Morro.
Buin, rio.
1048
c
Oaballococbai laguna.
Gaballos, puerto.
Gabeza de lagarto, morro.
Cabezas de Sandua, v^ase
Sdndua.
Gachi, ho.
Cachiboyas, rio.
Gachiyaco, rio.
Gachicadan, aguas termales.
Gahuanaco, rio.
Gahuapanas, rio.
Gajamarca, rio.
Galaboso, rio.
Galbamba, rio.
Galienta negro, caleta.
Galvario, morro.
Galvas, rio.
Gallacami, rio.
Gallaucnyan, laguna.
Gallao, punta.
Gallaria, rio.
Oallavira, rio.
Gallejonesy pnnta.
Gallao, puerto.
Gamand, caleta.
Gamand, rio.
Gamarina, rio.
Gamarinihuas, rio.
Gamotal, banco.
Gampanario, isla.
Ganari, rio.
Ganchahuayo, rio.
Ganchicancha, laguna.
Ganbuity, rio.
Ganoa, puerto.
Ganayaco, mal paso.
Ganete, rio.
Gapachica, morro.
GapiUa la, bahia.
Garabayllo, rio.
Garacha, rio.
Garamucho, caleta.
Garania laguna.
Garaymaya, rio.
Garbon, rio.
Garcelaschu, rio.
Garapacdcha, laguna.
Garquin, punta.
Garquin bahia.
Garquin, morro.
Garquin, islote.
Garretas, morro.
Garrizal, lagunas.
Oashapampa, rio.
Gasma, rio.
Casma, puerto.
Catalina Santa, rio.
Gatamayo, rio.
Gaucato, caleta.
Gaxili, rio.
Oayarani, rio.
Gaymito, puerto.
Gaynarache, rio.
Gcolca, rios.
Gcolca, aguas termales.
Gcolcamayo, rio.
Gedro, isla.
Gerro Azul, puerto.
Geso, rio.
Cesquento, rio.
Gimano, laguna.
Glemente, penon.
Goati, isla.
Gocama, laguna.
Cocapampa, no.
Gocotea, caleta.
Gochamarca, rio.
Cocharcas, no.
Gochiquinas, rio.
Golan, playa.
Goles, punta.
Golina redonda, caleta,
Oololue, islotes.
GoloradA, punta.
Golorada 6 Golorado, puerto.
Golorado, rios.
Gomision, isla.
Gompina, rio.
Gomunidad, rio.
Gonchan, playa.
Gondebamba, rio.
Gondoroma, rio.
Gonejos, islotes.
Gonsac, rio.
Gonec, estrecho.
Gonec, cerro.
Gopacabana, peninsula.
Gopaquire, laguna.
Gorani, rio.
Gorcobado, islote.
Gorcobado arrecife.
Gornejo, punta.
Gorongo, no.
Gorral de vacas, bahia.
Goscomba, caleta.
Gosnipata, rio.
Gotahuasi, rio.
CotuhOi rio.
Goysca, bahia.
Grisnejas, rio.
Gristalina 6 Cristaluio^iio.
Gruz playa, rio.
Gruz santa, cuuJ.
Guaoano, manantial.
Gubiripunoo, mal paso.
Gucshiabatay, rio.
Gulebras, punta.
Gulebras, caleta.
Gulebras, rio.
Gulluay, agua tenuJ.
Gulluchaca, rio.
Gumbasa, no.
Gumbinama, estreeho.
Gunachipunco, mal paso.
Guquiri, rio.
Guracocha, laguna.
Guraray, rio.
Gurinahd, rio.
Curpa. rio.
I Gurumaha, rio.
Gurusa, rio.
Cusiniri, rio.
Ghacacbaca, rio.
Ghachapoyas, rio.
Ghahuaris, puerto.
Ghala, punta.
Ghala, puerto.
Ghallhua, lagunas.
Ghallhnanca, rio.
Ghamaya, rio.
Ghambira, rio.
Ghandpia, laguna.
Ghanca, punta.
Ghancaniso, rio.
Ghancay, rios.
Ghanoay, punta.
Ohancos, aguas tenodes.
Ghanchamayo, no.
Ohanguillo, rio.
Ohaimado, rio.
Chao, punta.
Ghao, isla.
Ghao, puerto.
Chao, rio.
Ghaquicocha, lagona*
Ghaquimayo, rio.
Gharaviy rio.
Oharuyo, rio.
Ghasani, rio.
Ghasuta, estrecho.
Ghaupis, lagona.
I ChaTin, rio.
— 1049 —
Ohftvin, agua ierznal.
Ghavina, pimto.
Cherrepe, puerio.
Chia, rio.
Ghicama, rio.
Ghichamayo, rio.
Chichir, aguas termales.
Ohichita, rio.
Cliihaani, cascada.
Ghilca, ponta.
Ghilca, caleta.
Ghilca, islote.
Chiloayo, rio.
Chili, rio.
Chillon, rio.
Chimba, rio.
Cbimbo, rio.
Chimbote, puerfco.
Chinacocha, laguna.
Ghincay, agua con litina.
Chincha, islas.
Ghincha; rio.
Ghinchamayo, rio.
Gbinohaycooha, laguna.
Chinchipe, rio.
Ghinchobamba, rio.
Ghingalpo, rio.
Ghinos, islotes.
Ghintahuay, manantial.
Ghipaco, rio.
Ghipana, bahia.
Chipana, punta.
Ghipuruna, rio.
Ghiquinata, ensenada.
Ghiquitani, islotes.
Chira, rio.
Chirhuan, rio.
Chirimayu, rio.
Ohirinos, rio.
Ghocalla, punta.
Ghocan, puente.
Gboolococha, laguna.
Gbonta, isla.
GhorriUos, punta.
Gborrillos, ensenada.
Gbota, rio.
Ghuoobin, aguas termales.
Gbucuito, laguna.
Chucumata, puerto.
Ghuchuras, rio.
Gbuiquina, rio.
Ghulituqui, mal paso.
Chullumavo, rio.
GhuUusb, laguna.
Gbuncbanga, rio.
Gbunchomayo, rio.
Ghuncbunga, rio.
Ghungara, lago.
Ghunis, rio.
Ghupa, laguna.
Ghupaca, rio.
Gbuquicara, rio.
Cburin, aguas termales.
Ghuris, rio.
Ghurumayo, rio.
Ghusa, caleta.
Ghusacaras, lagunas.
D
Desaguadero, rio.
Diablo, Yuelta del — ^mal paso
Diez y seis pies, roca.
Don Martin, isla.
Dona Maria, mesa de — oerro
Dona Maria, punta.
E
Eclipse, rio.
£nS, rio.
Engano, rio.
Ensenada, la — ensenada.
Erisos, islotes.
EsGurrebragas, mal paso.
Esperanza, rio.
Esquilaya, rio.
Esteves, isla.
Estrella, isla.
Eten, rio.
Eten, puerto.
Eulalia Santa, rio.
F
Falsa punta de agirja, punta.
Falsa pnnta de Gliipana,punta
Ferroly islotes.
Ferrol, bahia.
Fitoque, manantial.
Foca, isla.
Foca, punta.
Fortaleza, rio.
Fortuna, rio.
Francisco San, punta.
Francisco San, islote.
Francisco San, laguna.
Frayle, punta.
Frayles, rio.
Fronton, isla.
a
Oabiotas, isla.
Galves, rio. . ,
Oallan San, ia],a.
Qallan Ban, boqiierbn.
G^amarra, bajo.
Oarcia, roca.
Gavaja San, rio.
Gavatea San^ playa.
Gertrudis Santa, aguas mi-
nerales.
Goleta, islote.
Gorda, punta.
Gorgor, rio.
Gramadal, bahia.
1S2
Grande Bio, rio.
Gregorio San, rio.
Gruesa, punta.
Guanape, islas.
Guanape, morro.
Guanape, puerto.
Guapore, rio.
1050
H^rcnles, rooa.
Hillapani, puerto.
Hiynaon, rio.
Horadada ]a, islote.
Hormigas de afuera, rooas.
Hormigas de tierra, islotes.
Hornillos, roca.
Horovilca, laguna de agua
mineral.
Hnacacbina, agna mineral.
Hiiacaracaya, mal paso.
Huacas, punta.
Huacramayo, rio.
Huacho, punta.
Hnacho, puerto.
Huacbuacocba, rio.
Huacbucasa, laguna.
Huadquina, rio.
Huadqnina, aguas termalee.
Huabua, rio.
Huamacbuco, rio.
Huaman, caleta.
Huambacbo, caletas.
Huambo, rio.
Huamuco, rio.
Huanabamba, puerto.
Huanacabra. rio.
Huanacba, rio.
Huancabamba, rio.
Hnanoasoocba, laguna.
Huancbaco, puerto.
Huancbaco, pico.
Huanillo, punta.
Huanso, laguna.
Huantan, laguna.
Huantar, rio.
Huane, lag:una.
Huapiri, rio.
Huaracayo, mal paso.
Huarangas, laguna.
Huarare, laguna.
Hnaras, rio.
Huari, rio.
Huaribuari, rio.
Huaringa, laguna.
Hnarmey, rio.
Hnarmey, puerto.
Huarmicocha, lagunas.
Huarocondo, rio.
Huavpa, rio.
Hnasnmpilla, rio.
Huascacocba, laguna.
Huasoo, lagnnft.
Huata, rio.
Huata, peninsula.
Huatanay, rio.
Huatasani, peuinsula.
Huataullo, rio.
Huaura, islas.
Huayabamba, rio.
Huayacu, playa.
Huayapo, rio.
Huaybuacocba, lagtmas.
Huaybuas, laguna.
Huayllarum, laguna.
Huayllati, rio.
Huaynapata, rio.
Huayna-pisahua, bahia.
Huaypacba, rio.
Huayruro, rio.
Huayruro, pougo.
Hucbe, is] a.
Huecca, laguna.
Hueneque, rio.
Huicoiigo, rio,
Hnilcamayo, rio.
Huisiiray, rio.
Humaapacbeta, rio.
lea, rio.
Igarap6-pichuna, rio.
Ilay, punta.
Ilo, rio.
Ilo, puerto.
Illapaui, mal paso.
Jmasha, rio.
Inambari, rio.
Incasamaiica, i«1a.
Independeiicia, babia.
ludocbe, rio.
Infiemillo, cascadas.
lofiernilios, rocas.
Ingles, caleta.
Iiigles bajo 6 rocas.
Iqiiique, isla.
Iqnique, puerto.
Iquitos, rio.
Irambisa, rio.
Iscafa, isla.
Iscuaui, rio.
Itscuchaca, rio.
Isla alta, isla.
Way, punta.
Islay, piiei*to.
I^higa, laguna.
Isquiaclia, rio.
Istuncbaca, laguna.
Itagay, rio.
Itaya, rio.
Itenea, rio.
Itnata, rio.
Ivia, rio.
Jacaybamba, laguna.
Juliiiey, punta.
Jaliuey, eusenada.
Jajahuana, lacuna.
Javai'i, rio.
Jentipunco; babia.
Jeqaetepeque, rio.
Jera, rio.
JesuHp islote.
Jesus, rocas.
J
Jesus, agua mineral.
Jesus Maria, rio.
Jesus Maria, puerto.
Jiclacocba, la(«mia.
Jocos, agua terra al.
Jos^ de Lambayeqne Son,
puerto
Juan San, punta.
Juan San, caleta.
Juan San, bahia.
Jnan San, rios.
Juan Antonio, puerto.
Jnana del Bio, paerta
Juan Giierra, pnerlo.
Juanjni, rio.
Jnan Piicayan, lagnBa.
Julia Santa, i^^nanuDOiI
Junin, higuua.
Juuiii, i>uerUi.
Juma, rio.
1061 —
L
Laoramarca, no.
La Franca, rio.
La Fuente, islote.
Lagarto, islote.
Lagunas, rio.
Lagunas de chuoara, lagunas
Lajabamba, agua termal.
Lampa, rio.
LaDlacumi, rio.
Laoca, rio.
Larea, puerio.
Lares, agaa mineral.
Lauca, rio.
Laaricaya, lagan a.
Lauricocha, lago.
Lena» oaieta.
Leones, rooas.
Leticia, puerto.
Licera, ensenada.
Limpaouna, rio.
Lircay, rio.
Loa, rio.
Loa, caleta.
Loberia, punta.
Lobo, isla.
Lobos de Tierra, islas.
Lobos de Afaera, islas.
Lobos, punta.
Lobos, cabo.
Lobos 6 Cliavina, punta.
LoboR 6 Sombrero, punta.
Locumba, rio.
Lomas, puerto.
Lomas, punta.
Lomas, rio.
Lorenzo San, isla.
Lorenzos, rio
Loretoyacu, rio.
Lucma, rio.
Lucha, agua termal.
Luis San, rio.
Lucumayo, rio.
Lulicbuco, rio.
Lurin, caleta.
Lurin, rio.
LlaccUa, aguas termales.
Llacclla, puente.
Llangastambo, rio.
Llanguatia, rio.
Llauoan, rio.
Llenqueni, rio.
Lloquegua, rio.
Llucllachuchuras, rio.
LluoUamayo, rio.
LluccUan, rio.
Macabi, isla.
Macani, rio.
Macorca, laguna.
Madera, rio.
Madre de Dios, rio.
Madrid, punta.
Magdalena, rio.
Magilaleua, islas.
Maynahuas, rio
Muynique, puerto.
Majes, rio.
Mala, punta.
Mala, rio.
Malabrigo, puerto.
Malabrigo, cerro.
Malpaso, caleta.
Malpaso de Asia, punta.
Malpelo, punta.
Malquimayo, rio.
Mallas, rio.
Mai lis, rio.
Mamariri, agua termal.
Mamor6 rio.
Mauca, laguna.
Mtincora, caleta.
Mtincora, rio.
Mancos, rio.
M
Manoa, rio.
Mansericbe, estrecho.
Manta la, roca.
Mautaro, rio.
Manuel Urbano, rio.
Manugati, rio.
Mapacho, rio.
Map^roatani, cascada.
Maquea, rio.
Marncanate, rio.
Maraiion, rio.
Maraiion puerto.
Mar brava, playa.
Marcacocha, laguna.
Marcan, rio.
Marcara, rio.
Margarita, islote.
Marias, farallones.
Marta Santa, estrecho.
Mashcon, rio.
Masangaro, puerto.
Masanobeui, rio.
Mashuan, rio.
Matallo, rio.
Matancocha, laguna.
Matarani, caleta.
Matuoana, rio.
Maucallacta, puerto.
Maure, rio.
Mayupe, rio.
Mayes, rio.
Mayo, rio.
Mayro, rio.
Mazorca, isla.
Mejia, caleta.
M6jico, puuta.
Mejilloiies, pnnta.
Mejilloiies, puerto.
Meuaumo, laguna.
Mixciollo, rio.
Miguel San, rio.
Milmaca, rio.
Minay, rio.
Miranda, puerto.
Mirga, rio.
Misa, laguna.
Misteriosa, roca.
Mocbe, rio.
Moliina, laguna.
Molle, puerto.
Mollebamba, rio.
Mollendito, caleta.
MoUendo, puerto.
Molloco, rio.
1052
Mongoncillo, punta.
Monson, rio.
Monton, rio.
Morona, rio.
Morro de Arica, morro.
Nanay, rio.
Napo, rio.
Narina, lagnna.
Nasacara, puerto.
Nasca, cabo.
Nasca, caleta.
Nasca^ rio,
Nanta, canal.
Negra, roca.
Obispooocha, lagnna.
Observatorio, punta.
Ocona, rio.
Ooopa, caleta.
Ocsabamba, rio.
Qjeyacu, rio.
Pacald, laguna.
Pacasmayo, puerto.
Pacasmayo, punta.
Pacatqui, agua termal.
Pacay, punta.
Pacay, caleta.
Pacaya, rio.
Pacay a, canal.
Paccha, rio.
Pacocba, puerto.
Pachacaca, rio.
Pachacamac, isla.
Pachiteac, rio,
Padre Ignacio, isla,
Pdjaros, islotes.
Palcazu, rio.
Palominos, islotes.
Palosanto, isla.
Palpa, rio.
Pampacbiri, rio.
Pampas, rio.
Pancha, punta.
Pano, punta.
Pantiacolla, rio.
Fanticalla, puerto.
Paquija, punta.
Paracas, punta.
Paraeas, peninsula.
Paracas, bahia.
Paracasa, rio.
Morro de Sama, morro.
M6rrope, rio.
Motillones, puerto.
Moyobamba, rio.
Mu, rio.
:isr
Negro, rios.
Negromayo, rio.
Nepena, rio.
Nicolds San, punta.
Nicolas San, bahia.
Ninabamba, rio.
Ninabamba, agua termal.
Ninayacu, agua termal.
O
OUeros, punta.
Omiagu, rio.
Ollachea, rio.
OrcoGocha, lagunas.
Orcomayo, rio.
P
Paranapuras, rio.
Paranapuras, isla.
Pararcar, aguas termales.
Parcos, rio.
Pariac, rio.
Pariaca, laguna.
Pariamarca, rio.
Paricasa, rio.
Parinacocbas, lagunas.
Parinacota, laguna.
Parinari, canal.
Farinas, punta.
Paro, rio.
Pasamayo, punta.
Pasamayo, rio.
Pasirugo, rio.
Pastasa, rio.
Patacapuquio, rio.
Patache, punta.
Patapatayba, rio.
Patayrondo, rio.
Paticor, laguna.
Patihuasihani, isla.
PatiUos, punta.
Patillos, ielotes.
Patillos, puerto.
Pativilca, rio.
Patos, rio.
Patu, rio.
Pauoarcocha, lagunaa.
Muerte, isla.
Mulatas, punta.
Mullaca, rio.
Mullucocha, Iftgnna.
Muyapampa, rio.
Ninobambamba, sgostenuil
Nocuray, rio.
Noel, caleta.
Nonato, caleta.
Nonura, punta.
Novillo, isla.
Nunez, manantial.
Nupe, rio.
Orituyacn, rio.
Oropullo, rio.
Orosa, rio.
Oroya, rio.
Otaybamba, rio.
Paucarcolla, laguna.
Paucarmayo, rio.
Paucartambo, rio.
Paysandu, rio.
Payta, punta.
Payta, morro.
Payta, puerto.
PaeoB Doctor, isla.
Pelado, islote.
Pena, mantial.
Peren6, rio.
Pescadores, punta.
Pescadores, islote.
Pias, laguna.
Pica, oiJeta.
Pica, morro.
Picata, punta.
Picos, punta.
Picuda, caleta.
Pichalo, punta.
Pichis, rio.
Piedras, punta.
Pilcaymarea, rio.
Pilcomayo, no*
Piloopata, rio.
Pimentel, puerto.
PintomayOy no.
Pifieiro, roea.
Pinipini, rio.
Piiiotia, lago.
— 1.053
Piquera, rio.
Piquitiri, rio.
Krbxia, lagiuia.
PiBacsano, morro.
Pisagna, puerto.
Pisana, paerto.
Pisco, bahia.
Pisco, puerto y rio.
Pisiga, rio.
Pisiga, mananidal.
Pisqui, rio.
Pitama, rio.
Piams, isla.
Piura, rio.
Piuri, isla.
Pisnra, pnnta.
Playa ohica, caleta.
Playa grande, oriUa.
Poooni, rio.
Pomabamba, rio.
Pomabamba, agnas terxnales.
Pomaoancbi, laguna. ' '
Pongora, rio,
Ponte, rio.
Porcbnlla, lagnna.
Porestosgo, lagnna.
Potosi, laguna.
Potro, rio.
Pozo bediondo, laguna.
Pozuzo, rio.
Prado, puerto.
Pragas, rio.
Progreso, caleta.
I Provisor, rio,
I Puca barranquita, canal.
Pucacocha, laguna.
Pucaobaca, manantial.
Pucard, rios.
Pucari, rio.
Pucaruro, puerto.
PuGcba, rio.
Puoro, laguna.
Pncullo, manantial.
Pueblo Nuevo, puerto.
Puema, punta.
Puemape, caleta.
Puerto grande, puerto.
Puipullani, rio.
Pulperia, rio.
Punrun, laguna.
Puruay, puerto.
Puruay, laguna.
i Purus, rio.
Putina aguas termales.
Putinapunco, aguas termales
Putumayo, rio.
Puyeni, rio.
Quecbapampa, rio.
Quemado, morro.
Qaerus, rio.
Quescayacu, rio.
Qaiaca, pimta.
Quicbo, rio.
Quilca, rio.
Q
Quilca, puerto.
Quilcay, rio.
Quill abamba, rio.
Quillijata, isla.
Quimariato, playa.
Quilacocba, laguna.
] Quintina, isla.
Quiquijana, manantial.
Quirococba, laguna.
Quiros; rio.
Quisba, laguna.
Quita calzones, islote.
Quita calcal, islote.
Quitarasca, rio.
R
Bacaycocba, laguna.
Ramadal, playa.
Bamis, rio.
Bancas, rio.
Bapaycbaca, rio.
Rapoaga, isla.
Regis, San, canal.
Beiiider, roca.
Bemsijan, playa.
Reyes, iaguna.
Bimac, rio.
Eimacbura, laguna.
Bio bianco, manantial.
Bipio, punta.
Biscala, rio.
Boaboya, puerto.
Bocco, rio.
Bondau, laguna.
Bosa Santa, islas.
Buccbay, laguna.
Buiz, punta.
Bumiyacu, rio.
Bupac, rio.
S
Babaloyoco, mal paso,
Babandia, manantisd.
Bacaya rio.
Baosa, laguna.
Bac»abuaman, cerro.
Sahuas, caleta.
Bal, punta.
Salaverry, puerto.
Salinas, babia y pnnta.
Salinas, laguna.
Salanillo, caleta.
Salpical, riO. *
Saludo, roca.
Sallbua, lagiina.
Sama, morro y pnnte.
Sama, puerto.
Sama, rio.
Sama, isla.
Samanco, punta y morro.
Sarairi, rio.
Bampoya, rio.
San ay a, rio.
Sancora, rio.
Sangallan, isla.
Santa, islas.
Santa, morro y punta.
Santa, rio. "
Santa, puerto.
Santander, punta.
Santiago^ rio.
Samiri, rio.
Sana, rio y punta.
Sapiavi, rio.
Saposoa, rio.
Sapote, rio.
Sarayacu, canal y rio.
Saticbiato, rio.
Sauce, islote.
Sauri, isla.
Seccba, rio.
Secbin, rio.
Secbura, rio y puerto.
Serrate, canal.
Sbabuinto, puerto.
Bbangor, aguiks termales.
Shasba, rio.
Bibuas, rios.
1054
Sila, lagnna.
Silla de Payta, morro.
Sillay, rio.
Bimbay, rio.
Sinto, rio.
Sionimatallo, rio.
Sipahua, rio.
Birilacu, isla.
Sisita, rio.
Tabatinga, pnerto.
Tablachaca, rio.
Tablachaca, agua mineral.
Tahuisco, puerto.
Talara, puuta.
Tamaya, rio.
Tambaqui, isla.
Tambillo, islote y lagnna.
Tambillo, rio.
Tambo, rios.
Tambo Mora, puerto.
Tamborapa, rio.
Tamentica, manantial
TapicliG, rio.
Taqueli, isla.
Taquia, lagnna.
Taraca, caleta.
Taraliuaca, rio.
Taroliuacca, rio.
Teciialii, rio.
Telegrafo, punta.
Ucayali, rio.
Uclmc, lagnna.
Uohupsirnpa, rio.
Uciiusuma, canal.
Vaca, roca.
Vaca marina, pnerto.
Yaracocba, lagnna.
Varadero, puerto.
Veado, isla.
Velille, rio.
Sitani, rio.
Sivaytay, puerto.
SooUaoooha, lagnna.
Sobahuaya, rio.
Solar, punta y morro.
Solar, oaleta.
Solitario, islote.
Somate, rio.
Sombrero, punta.
T
Ticapampa, rio.
Ticke, punta.
Ticllacooha, lagnna.
Tierra colorada, ensenada.
Tigreyacu, rio.
Ticapampa, aguas termales.
Tingo, manantial.
Tingo, puerto.
Titicaca, lago e isla.
Titicocha, laguna.
Titire, manantial.
Tooache, rio.
Tolabire, rio.
Toma y Calla, punta.
Tomas, punta.
Tomas Santo, rio.
Tomependa, cascada.
Toncbiman, rio.
Tonquine, punta.
Toro, roca.
Tortuga, isla yrocas.
XJ
Ulcumachay, laguna.
Umayo, laguna.
Uniri, rio.
Urcos, laguna.
Vicente San, rio.
Viejas, isla.
Villafre, laguna.
Yincocaya, canal.
Viriaco, isla.
Virti, rio.
Soneriato, oascadiw
Sopladera, pontk
Soto, isla.
Suanaccabana, idh,
Sucrococha, lagnni.
Sucurima, rio.
Supe, rio y pontt.
Snpe, puerto.
Suyo, rio.
Toutonel, rio.
Tragadero, canal.
Trambisa, rio.
Tranasa, rio.
Tres hermanos, rocM.
Tres lagunas, laganM.
Tres Marias, islotes.
Trifon, San, rio.
Trisfce, rio.
Trujillana, bahia.
Tuaco, isla.
Tuctococha, lagonai,
Tulumayo, rio.
Tiimbcs, puerto.
Tumbes, rio.
Tunquimayo, rio.
Tunsa, laguna.
Tupe, laguna.
Tupe, rio.
Turibnna, rio.
Turumbasa, rio.
Urinuiiuno, lagnna.
Urubamba, rio.
Uicubamba, rio.
Yiscas, manantiaL
Vitor, qiiebrada.
Yitor, caleta.
Vitor, rio.
Viudas, rocas.
Yiuda, islotes.
Yahuarcocha, laguna.
YanacocLa, laguna.
Yauachaga, rio.
Yauamayo, rio.
Yanatay, rio.
Yanayacu, rio.
Yapaha, rio.
Yapaya, laguna.
Yapes, islotes.
Yapura, rio.
Yauca, rio.
Yanrisque, aguas termales.
Yauriviri, laguna.
Yavari, rio.
Yavarimirin, rio.
Yerbabuena, punta y caleta.
Yerina, rio.
Yucal, isla.
Yungamayo, rio.
Ynngaliia, rio.
Yupurqui, rio.
Yura, aguad termalos.
Yuraccaca, rio.
Ynracyacn, pnerto jasl ?•*
Yurma, rio.
Zirate, isloto.
APfiNDICE TERCERO.
BIBLIOTECA GEOGRAFICA DEL PERU.
La bibliografia haoe brotarpara la historiael
g6rmen do oiertos esoiareoimieiitos biiUantes y &
Teoes sorprendentes.
Qahriel Ren4 Moreno.
ADVERTENCIAS GENERALES-
Dos principales objetos me propongo al formar este catAlogo: 1.® dar d conocer to-
das las obras escritas desde el descubrimiento de la imprenta, que se refieren a la Geo-
g^afia del Peru y a las lengnas Aymari y Quechua; y 2.® que el lector couozca las fiien-
tes de donde he sacado los dates para formar el diccionario oEoaBAFico estadIstico del
Para formar el catdlogo he registrado multitud de libros desde el c^lebre Epitome
de la libreria Oriental y Occidental de Leon Pinelo hasta los comunes catalogos de las
librerias de Europa y America que se reparian tan profusamente. He omitido muchos
au tores de colocciones de viajes, porque contienen lo mismo que otros ya citados y no
queria hacor muy largo este Ap^ndice. Por la misma razou omito A veces copiar los ox-
tensoB tituloH 6 caratulas de libros 6 folletos y los he redncido A lo necesario para dar
idea del coutenido u objeto de la obra. Tanipoco doy noticia de las varias ediciones y
traducciones de una misma obra, ni considerolos muchos diaries que se publican en Lima
y otras ciudadcsdel Peru aunqneen ellos se han escrito importautisimos viajes, explora-
cioces de rios y otras investigaciones de este g^nero.
Las obras que poseo y forman parte de mi biblioteca 6 archivo hist6rico estan ano-
tadas ecu la abreviatura M. F. P. S. y son las que he consultado para mi trabajo. Ob-
s^rvcse que solo iiichiyo lo relative il la Geografia del Peru.
He dividido el catjUogo en varias sececioues, lo cual ficilita el buscar la especialidad
en cada materia. Sigo el 6rden alfabetico de apellidos en las obras de autores conocidos
y d.e^spues poiigo las aii6nima9.
Cuaudo la obra consta de nn solo volnraen no lo indico; asi como tampoco expreso
el taiiiauo; porque la denominacion tipografica de 4" — 8'* etc. 6 fv)lio, no da idea exacta
del tomafio, desde que los pliegos de papel varian al infinite en alto y en ancho.
8iendo mi objeto pouer esta biblioorafIa al alcance de todos los que habitan en el
J?er'£tj he tradncido al castellano los titulos de las obras escritas en idioma estrangero,
judical I do el en que han side oscritas; porque ningun provecho sacaria el lector que igno-
el alemau 6 el ingles ul eucontror los titulos de las obras escritas en esas lenguas.
1056 —
VIAJSS POR MAR Y TIERRA.
Adams — Viajcs moderuod, traduoidos del iagles al franoes, por Andre: 2 roL— Pacis;
1805.
Andreuss, Jose — Viaje de Buenos Ayres a Arica, ca los anos de 1825 y 23 — in*
gles : 2 vol. — Londrea : 1827.
Anson, Jorge — Viaje al rededor del Muudo ea los aaos de 1740 i, 1741, c^mpililu
por Walter, traducidos del ingles al francos — Paris: 1764 — M. F. P. 8.
Azara, Felix de — Viajes en la America meridional, etc. etc. — ^Paris: 1809— M. P. P. 8.
Bajot — Historia abreviada y oronol6gica de los principales viajes y de3cabrilnie&k»h^
chos per mar desde el aiio 2000, dntes de Jesn-Cristo, basta el principio del agio
XIX, frauces — Paris: 1829.
Barbinais, L. 0. de la — Viaje al rededor del Muudo : contiene muchoa pUnoa, pm>
pectivas y vistas del Peru, en francos : 8 vol. — 1729.
Baron de M[« — Pequeuos viajes pintorescos en America, y frances: 2 vol. — Pacii:
1886.
Barrow, Juau — Vida» Viaje y e&ploraciones de Francisco Drake, ingles — Ldndrei:
1861 — M. F. P. S.
Basterot) Yisconde de — De Queveo d Lima. Diario de an viaje en las doa Am^riMs «
1858 y 1859, frances — Paris; 1860 — M. F. P. S.
Bayer — Viajes en el Peru de 1749 d 1770, aleman — Amsterdam : 1782.
Beltran^ Pedro — Diario del viaje heoho para reconocer los rios Ucayali y Paehitei —
Lima: 1884 — M. F. P. S.
Belletprade's (Abb^) — Coleooion completa de viajes a America, ingles — Ldndrea: 1711.
Beri^k, I. A. — Eecopilacion de los viajes hecbos al Peru, Brasil y Caracas, segonLlsd'
ley Barrow, Tuckey, Depont y otros viajeros, con Idminas, aleman — Leipzick:
1808 — M. F. P. S.
Bibra — Viajos en Sud- America, aleman: 2 vol. — Maunbein: 1854.
BiUaine, Luis -- Coleccion de varios viajes, a Africa y America frances— fm
1674.
Bougainville, Luis de — Viaje al rededor del Muudo en la fragata flBoadaasa* jk
•Ebtrellai* en 1766 a 69, frances — Paris 1771; ingles — L6ndre8 1772—M. P.P. 8-
Bougainville, (Baron) — Diario de la navegacion al rededor del Mnndo ea la iTt^
y la tEsperanzai* de 1824 A 26, frances: 2 vol. — Paris: 1837 — M. F. P. &
Brackenridg^ H. M» — Viaje & Bud-AmSrica por 6rden del Qobierno Amerieano ea lai
anos 1817 d 1818, ingles: 2 vol. — Baltimore: 1819.
Brauund, CJirlos — Diario del viaje al Peru al traves de la Cordillera de loe Andes a li
invierno de 1827, ingles — L6ndres: 1828.
Byani — Viajes en algunas Republicas occideutales de Sud-Am6rica, inglea — Untv:
1850.
Byron— Viaje al rededor del Mundo, traducidos del ingles al casteliano, pordon&iiai-
ro de Ortega, con mapas — Madrid: 1769.
Caldelengh, Alejandro— Viajes en Sud-Am6rica en los anos de 1819 a 1821, iafitf ^
2 vol. — L6ndres: 1825 ^ M. F. P. S.
€auius$ A* G. — Memoria sobre la coleccion de los grandes y pequenos viajea y aotoli
coleccion de los viajes de M. Tbevenot, frances — Paris: 1802.
Candiseh) Tomas— Viajes & las Indias Occidentalea. Esta en el vol. 4* parte YID^ k
obra titulada «Amirioa» por De Bry, en latin — Francfort : 1596 M. P. P. 8.
- I05t —
CardenaS) Ft. Bernardino de — Memorial y relaoion de las oosas del Ferti, escrito en
castellano en 1684, traduoido al frances — Paris : 1663.
CarlentoUy Joije* W. — Naestro artista en el Peru : viajes en 1866 y 1866 — EsM en
caricaturas con palabras en ingles — Nueva-York: 1866 — M. F. P. S.
Castelnan^ Francisco — Expedioion d las partes centrales de la America del Sad, fran-
ces : 6 vol. — Paris : 1850, con Idminas y mapas — M. P. P. S.
Castmccli de Venaza, Fr. H. — Viaje praoticado desde el Callao hasta las misiones de
las dos tribus de infieles Sdparos y Jlviros, 1849 -^ M. F. P. S.
Ci^za de Leon — Cr6nica del Perti: la parte 1.* trata de sus provinoias y la desorip-
oion de ellas — Sevilla: 1655 — M. F. P. S.
Colin, Hignel — Coleccion de viajes & las Indias Occidentales, aleman — Amsterdam: 1622.
La Condamine, ll, — Eelacion de un viaje en el interior de la America meridional por
el Amazonas, frances — Maestrichts 1778 — M. P. P. S.
Diario del viaje al Ecuador para medir un grado del meridiano, frances : 2 vol. —
Paris : 1752 — M. F. P. S.
Conder, Joseias — El viajero moderno, ingles: 80 vol. — ^L6ndres: 1881. En el tomo 21
estan los viajes al Peru y Chile.
Coreal, Francisco — Viajes & las Indias Occidentales en 1666 & 1697, 'francos: 8 vol.
— Paris : 1722 — M. P. P. S.
Court de la Blanchardier — Nuevo viaje al Perii, traducido del frances, por Alonzo
Carrillo de Lazo : 2 vol.— Paris : 1751 — M. P. P. S.
Cnrzon, Samuel — Belacion del viaje al pico del Misti 6 prentendido voloan de Are-
quipa, publicado en ingles en 1828 — ^Boston; y traducido al frances — Paris: 1824.
Covier, Baron de — Viaje pintoresco al rededor del Mundo, de 1815 & 1818 — con ULmi-
nas etc., frances — Paris: 1821.
Cliartony Ednardo — La vuelta al Mundo. Coleccion de los viajes hechos en el siglo XIX,
traducida al castellano, por D. M. Urrabieta: 4 vol. — Paris: 1860 & 68 — M. P. P. S.
Chatellnx, Harques de — Viajes en America en 1780 d 82, frances — Paris: 1788.
Dabadie, F» — A traves de la America meridional, frances — Paris: 1858 — M. P. P. S.
Dampier, Gill — Nuevo viaje al rededor del mundo, con una descripcion particular de
las^ostas de Chile, Per&, M^jico etc. — ingles: 4 vol. — ^L6ndres: 1699.
Darwin C. — Observaciones geol6gicas en la America del Sur, ingles — L6ndres: 1844.
Viaje geol6gico en los anos de 1882 a 86, ingles — L6ndres.
D&Tila Condemarin — Noticias liist6ricas y geogr^cas del Perii, itaUano — Turin:
1860 — M. P. P. S.
De Bry — America, en latin, 4 vol. El tomo IV parte sexta contiene las historicas (^-^ Ge-
rdnimo Benzono, titulada Causas por las que los espanoles ocuparon aquellas riqufsi-
mas provincias del Perti: la parte 7.* Descripcion verisima y alegrisima de algunas
cosas notables en los negocios 6 islas de las indias: la parte 8.* contiene la descrip-
cion de los tres viajes de Francisco Drack, los de Tomds Candisch y los dos de
Sualteno Balegh — Prancfort: 1596.
Dixon, Jorg^e — Viaje al rededor del Mundo, de 1785 & 1788, frances — Paris: 1789.
D'Qrblgni, Alcides — Viaje pintoresco en las dos Americas. Bestimen de todos los via-
jes, francos — Paris: 1886 — M. P. P. S.
Fraeinentos de un viaje al centre de la America meridional... frances — Paris: 1845.
Drak) Francisco — Descripcion de sus viajes i las Indias Occidentales. Estdn en el to-
mo 4® parte VIII en la obra fAm^ricat de De Bry— Prancfort — 1596, y en la colec-
cion de Charton — M. P. P. S.
Daboc — Las nuves magalUnicas: vinje A Chile, Peru y California, frances — ^Paris: 1858.
Damon'd Urbille — Viajes de los descubrimientos en los anos de 1826 & 1829 en la fra-
gata tAstrolaviof, frances — Paris: 1829 — M. P. P. 8.
Belacion (del viaje) dirigida & la Academia real de cienoias de Pranciai frances— Paris:
1829 — M. F. P. S«
188
— 1058 —
Duperrey — Viaje al rededor del Mundo en los afios de 1822 i 26, firtnoeB — Ptois
1826 - M. F. P. S.
Duret — Viaje de Marsella & Lima, en frances — Paris : 1720.
Eyma, Javier — Las dos Americas, historias, costumbres, viajes, frances— Paris: 185S.
Eyries y Malte-Bmn — Nuevos Anales de los Viajes, de la Geografia y de la Hutaoi,
frances: 4.® vol. — Paris: 1824.
Fedennann y Stade — Viajes en Sad- America en 1829 & 1855, pnblicados por (UdM
Klupel, aleman — Stuttgart: 1859 — M. F. P. S.
Freycinet, Luis de — Viaje al rededor del Hondo en 1817 a 820, frances : 4 toL, eaa
mapas etc. — Paris : 1825.
Frezier, ll. del — ^Belacion del Viaje al mar del Sor, descripcion de Lima y otras cindades,
frances — Paris: 1716 — M. F. P. S.
Froebel, Julio — Al trav^s de la America, traducido del aleman al frances por EouEo
Tandel, 8 vol. — Ptvris: 1861 — M. F. P. 8.
Gag^e, Tomas — £1 ingles americano: sus viajes por mar y tierra, 6 nnevo levantamiai-
to del mapa de las indias Occidentales, en ingles — L6ndres : 1648.
Gastelu, Jnan — ^Viajes a las rejiones del Apnrimac... y Peren^— -Lima: 1872— M. F. P. S.
IiC Gentil — N. yiajealrededordelMimdo,frances: 8 vol. — ^Amsterdam: 1746 — ^M. P. P. 8.
Gerstaecker, F. — Viajes en America, aleman: 2 vol. — L6ndres: 1858.
Karracion de un viaje al rededor del Mundo, ingles: 8 vol. — L6ndres: 1858.
Graair, Kicolis — Viajes en y America, Holandes — Hoome: 1704 — M. P. P. 8.
Grandidier^ Ernesto — Viaje en la America del Sud, Per6 y Bolivia, frances — fm:
1861 — M. F. P. S.
Grasset) Staavenr — Enciclopedia de los viajes, con una historia compendiada de lu
costumbres, usos, hdbitos domdsticos, etc. de America, frances — Paris : 1796.
Haldinyf Richard — Principals viajes por mar y tierra y descubrimientos hecfaos por
la nacion inglesa, 8 vol. — L6ndre6: 1598, 1600.
Hally Basilio— Viajes d Chile, Perti y M^jico en los anos de 1820 & 1822, ingles: Edim-
burgo, 1825 y traducidos al frances — Paris : 1825 — M. F. P. S.
ExtraetOS de un diario del viaje hecho en las oostas de Chile, Peril y M^ico, Iffil
y 1822 — L6ndres: 1824 — M. F. P. S.
Harris, Juan — Coleccion completa de viajes, y relacion de mas de 600 escritores e&-
bre, tales como Mackluyt Bamusio, etc., etc., ingles: 2 vol. — Ldndres: 1748.
Heinzelman — Coleccion de viajes en M^jico, Venezuela y el PerA, aleman: 2toL —
Leipzig: 1851 — M. F. P. S.
Helms 9 Zacll-Antonio — Viajes en la America meridional, desde Buenos Aires t
Lima, traducidos del ingles al frances por M. B. B. D. V. — Paris: 1812 — ^M. P. P. S.
Hill, S. S. — Viajes en el Perti y M6jico, ingles : 2 vol. — Ldndres : I860.— M. P. P. S.
Hnmbold — Viajes & las regiones equinoociales del nuevo continente, frances: IStoL
— Paris: 1814-1819-1825 — M. F. P. S.
Relacion hist6rica de sus viajes, frances: 8 vol. — Paris: 1814 a 1825.
Hlimboltd A.) y Bonplan A. — Narracion de los trabajos en la Bejion equinocdal del
nuevo continente, traducida al ingles por Elena Williams : 1814.
Hutehinsonf Tom&S J. — Dos anos en el Per6, y exploracion de sus antiguedidefl, a-
gles: 2 vol. — Londres: 1878 — M. F. P. S.
Keith) Jorje Honat — Viaje & Sud-Am^rica y Cabo de Buena Esperanza, ingle»— 1819.
King Fitz Roy's y Darwin — Narracion de diez anos de viajes de la «Beagle> de 18Ki
1886, ingles: 4 vol. — L6ndres: 1889 — M. F. P. S.
Kotzebne, OttO-Von — Nuevo viaje al rededor del Mundo en 1828 a 1826, ingles: SfoL
— Londres: 1880.
Viajes y descubrimientos en el mar del Sur en los anos de 1815 i 18, ingles: 1881.
Krosensteni) A. J« — Viaje al rededor del Mundo en los anoa de 1808 i 1806, trtdaoii
del aleman al ingles, por B. B. Hoppner, 2 vol, con mapas, etc. : 1816.
— 1059 —
Ltbillanliire — Bdacion de Iob viajes en bnsca de la «Feroase» en 1791 y 1792| con
atlas, franoes: 2 vol. — Paris: 1800 — M. F. P. S.
Lafont) Gt — Viajes al rededor del Mnndo y nau&agios cdlebres, frances — Paris: 1868
— M. F. P. S.
Labontan^ Mt Baron de — Naevos viajes en la America, con mapas, franoes: 2 vol. —
La Haya: 1708.
Landolphe, (capitan) — Memorias y viajes y a las dos Americas, redaotado por Qaes-
n^, frances: 2 vol. — Parijs: 1828.
Langsdorff, 6. H.— Viajes i diferentes partes del Globo: 1808 & 1807, ingles: 2 vol.— 1808.
Laplace -~ Gampana de cironnnavegacion de la fragata cArtemisai 1887 & 1840, franoes:
6 vol. — Paris: 1841 — M. F. P. S.
LessODf Pi — Viaje al rededor del Mnndo, franoes: 2 vol. — Paris: 1889 — M. F. P. S.
Lnssan, Baveneau — - Diario de nn viaje en el mar del Snr con los filibnsteros de Ame-
rica en 1684 & 88, frances — Paris: 1705 — M. F. P. S.
Mac-Carthy) J« — Goleccion de viajes hechos 6 sen. de los viajes mas interesantes
emprendidos por mar y tierra de 1806 ik 1847, frances: 10 vol. — Paris!: 1821 & 48.
JMareiian, Estevan — Viaje al rededor del Mnndo de 1790 & 92, con cartas y Idminas,
por C. D. Claret Flenrien, frances: 4 vol. — Paris: 1797.
Markliam^ Clemente R. — ^Viaje en el Peru y la india, Ingles — L6ndres: 1862 — M. F. P. S.
Viaje de Lima al Gnsco, con mapas y dibujos, etc. — LOndres : 1864. — >M. F. P. 8*
La provincla de Carabaya^ ingles : 1861 — M. F. P. 8.
Marmiery X, — Los nuevos vi%jeros, en frances: 8 vol. — Paris — M. F. P. 8.
Mathlnson Farquhar, G. F. — Narracion de una visita al Brasil, Ghile, Per6, en 1821
y 22, con mapas, ingles — L6ndres : 1825.
MaWy Enrique Liister — Diario de una travesia del Pacifico al AtUntico, ingles: —
L6ndre8: 1829— M. F. P. S.
Mellet) Julio — Vii^'es en el interior de la America meridional de 1808 & 1819, francos
— Paris : 1824 — M. F. P. S.
Meyeily F. J* F« — Viajes a Ghile y Per6 en los anos de 1880 i 82, aleman: 2 vol. —
— Berlin: 1884. — M. F. P. S.
Viaje de Arica al lado de ISticaca, frances — Paris : 1885 — M. F. P. S.
Hilet, llureau—Viajedela«Perousaialrededordelmundo,frances— Paris: 1797-M.F.P. 8.
Mooquet — Viajes en 6 indias Occidentales de 1601 A 15, frances — Paris: 1616.
HEont^mont — Nuevos viajes & las 5 partes del Mundo, frances : 2 vol. — Paris : 1886.
Coleecion de viajes, frances : 5 vol. — Paris: 1855.
Viajes al rededor del Mundo de 1887 & 47, frances — Paris : 1847.
JMurf) €• G. de — Viajes con los misioneros Jesuitas en Sud-Am^rica, aleman — Nurem-
berg: 1778.
IVavarretey Martin Fernandez de — Goleccion de los viajes y descubrimientos que hi-
cieron por mar los espanoles desde fines del siglo XV, 5 vol. — Madrid: 1825.
Woort) Oil vert — Descripcion del primer viaje hecho al rededor del Universe, traducido
de holandes al aleman y despues al frances — Amsterdan: 1602. — M. F. P. S.
Pag^e^S — Viaje al rededor del Mundo en 1767 & 71, traducida del frances al ingles, 8 vol.
— L6ndre8 : 1792.
IWuevo viaje al rededor del mundo en 1788 d 90, frances : 8 vol. — Paris.
Parliinson's (R.) — Viajes en America en 1798 d 1800, ingles: 2 vol. — L6ndres: 1805.
Petit Thauars, Abel— Viaje al rededor del Mundo, frances: 4 vol.— Paris: 1844— M. F.P. S.
PfeifTer, Ida (Alme) — Viaje (1.** y 2.**) de una muger al rededor del Mundo, traducido
del aleman al frances, por W. Suckau, 2 vol. — Paris; 1865 y 68 — M. F. P. S.
FhilipS) C&rios — Golecciones de viajes modemos por mar y tierra hasta 1824: la !•*
en 11 vol.; la 2.» en 6 vol. y la 8.» en 9 vol., ingles — L6ndres.
PinkertoUy Juan — Goleccion general de los viajes mas interesantes en el Mundo por
mar y ilcrra, ingles: 17 vol. — Londres: 1808 & 1814,
^
-r 1660 —
Poeppigf Eduardo — Viajes en Chile, el Perii y rio Amazonas en 1627 i 28, titam:
2 vol. — Leipzig: 1885 — M. F. P. S.
Porter, Daiid — Diario marftimo en el Occeano Pacific© de 1812 d 14, con deseripdon
de Chile, Per6 6 Islas Galapagos etc., ingles: 2 vol. — Filadelfia: 1815.
Portlock'S, N, — Viaje al rededor del Mundo, en 1785 & 1788, ingles — Ldadres: 17».
Poterat, Marqiife— Diario de un viaje a y Peru, frances— Paris: 1815— M. F. P. 8.
Poyrre, HI, — Yiajes de un filos6fico, d observaciones sobre las costumbres y las ariiei
en los pueblos de Asia, Africa y America, frances: con mapas — Maestiicht: 1779.
Prevost — Historia General de los viajes, frances: 25 vol. — Paris: 1746.
Prichett — Exploracion en el Ecuador en 1856 y 67, ingles — L6ndre8: 1858.
Proctor — Narracion de un viaje al trav^s de los Andes, ingles— L6ndres: 1825— M. F. P. S.
Badelife, Gnillermo — Consideraciones sobre la navegacion por vapor, y plan pan es-
tableoerla del Callao & Nueva-York, via PanamA — Lima: 1829. — M. F. P. 8.
Ralehg^, Goalterio — Los dos viajes d. las indias Occidentales — Francfort: 1596.
RamnslO) G. B. — Coleccion de viajes y navegaciones en el Nnevo Mundo, italiaDO:
8 vol. — Venecia: 1554 d 1565.
El tomo 8.^ contiene el viaje 6 relacion de la navegacion del Maranon.
Bivadeneira, Diego— Belacion del viaje que hizo de Lima A Espana, 8 vol.— Pahs: 1$14.
Richard — Viaje mineral6gico al trav^s de los Andes, ingles — L6ndres: 1868.
Rogers, Woodes — Viaje al eededor del Mundo, traducido del ingles al fances, 8 toL -
Amsterdam: 1728.
Scarlett, Campbell P. — Viaje i Sud- America y el Paclfico, 2 vol — Londrea: 1838.
ScholTer) Juan — Descripcion, del viaje de los holandeses al rededor del Mundo, tradu-
cido al aleman del idioma de los Paises Bajos — Amsterdam: 1602. — M. F. P. &
Viaje cosmogrdfico, traducido del aleman al frances — Paris: 1808.
Smitli — Narracion de un viaje de Lima al Pari, ingles — L6ndres: 1836— M. F. P. S.
Sobreviela, y Barcello Gerbal -— Viaje al Per6, traducido del castellano al fraoees,
2 vol. — Paris: 1809 — M. F. P. S.
Soiithey, Robert -* La ezpedicion de Orsua y crlmines de Aguirre, ingles: 1821.
Spener, Cirlos — Viajes en America de 1776 d 68, aleman — Berlin: 1800.
Stwart — Viaje al Sud con descripcion de yarias escenas en el Brasil, Peru. iagks:
2 vol. — Nueva-York: 1831.
Temple — Viajes al Perli ingles -"2 voli — Ldndres: 1830 — M. F. P. 8.
Temaux, Compans H, — Viajes, Belaciones y Memorias originales para escnbir la Lb*
toria del descubrimiento de la America, frances — Paris: 1840 — M. F. P. S.
Thevenot, Sfelquisedec — Belaciones de diversos viajes no publicados, con cartas geogn-
ficas, dibujos de plantas y animales: 2 vol. — Paris: 1688.
Tselmdi^ J*J, — Viajes en el Perd en 1838 & 1842, traducido del aleman al ingles, par
Tomasina Boss — L6ndres: 1847 — M. F. P. S.
IJUoa, Antonio y D. Joije, Juan — Belacion hist6rica del vi%je a la America Meridio-
nal, 4 vol. — Madrid: 1748. — M. F. P. S.
Esta obra estd traducida al frances, por Arkst^e y Merkus — ^Paris: 1762 — M. F. P. S.
Waterton, C&rlos— Viajes en Sud- America: anos del812-16-20y24,ingles — ^L6ndres:162i
Weddel, H. A. — Viaje por el N. de Bolivia y en los lugares vecinos del Peru, franco
— Paris: 1853 — M. F. P. S.
Wilkes, C&rlos — Expedicion exploradora durante los anos de 1838 a 42, en el Maddia.
Brasil, Chile, Perd y grupo de Paumotu ingles — Nueva-York: 1858 — M. F. P. 5-
ANOwraos.
Histtoria de viajes al Perti moderno, por M. y E. Barcelona: 1832.
Carta del viaje de un misionero, por el Per&; corre en las cartas Edificantes de los J«-
suitas, en tom. 13: frances.
— 1061 —
Histoila verdaclera de muohos viajes aventnreros j peligrosos, hechos por mar Qn diver-
sos paises por I. P. T. frances, 1600.
Viaje al Peni y savneltahasta la Corana. Est& en el torn. 2^ parte III do Thevenot.
Diez y siete auos de viajes por el Eeyno del Peril, ingles — L6adres: 1700.
Coleodon de viajes en la America Meridional, traducidos del ingles y del espafiol al ale-
man — Amsterdan: 1738
DIario de un viaje hecho al Ecuador — Paris: 1751.
Tit(je ^ las Indias Occidentales, ingles — L6ndres: 1800.
Viaje al c^lebre iCamantei, hecho por una sociedad de aficionados a la mineralogia —
Cuzco: 1810.
Belacion de una travesia hecho por un francos en 1812, de Inglaterra d America, fran-
ces — Paris: 1819.
Naeva biblioteca de viajes antigaos y modernos, frances: 12 vol. — ^Paris: 1844 — M. F. P. S.
Tres anos en el Pacfflco, incluyendo uoticias del Brasil, Bolivia y Peru, por un oficial de
la marina de los Estados Unidos, ingles — Filadelfia: 1831.
Nnevo compendio de todos los viajes hechos al rededor del Mundo desde 1519 a 1832^
frances: 2 vol. — Tours: 1856.
Coleccion de viajes por mar y tierraen 1774, aleman: 21 vol., con mapas etc. — Leipzig.
DIario ilustrado de viajes y viajeros, en frances: 4 vol. — Paris: 1858.
VIAJES POR BIOS Y ESTUDIOS-
Acona, Cristoval de — Nuevo descubrimiento del gran rio de las Amazonas — Madrid:
1641.
Vlafe por el Amazonas entre el Brasil y Quito — Londres: 1698.
AngeliS) M. — Be la navegacion del Amazonas: respuesta: i. Maury — Montevideo:
1858 — M. F. P. S.
AramayOf Epifanio — Navegacion del rio Desaguadero, Oruro : 1868,
HVaveg^eion, documentos y diario de las exploraciones del lago Poopo, (Uamado tam-
bien Aullagas 6 Sumidero) •— Sucre: 1864,
Alcance al anterior folleto — Oruro: 1864.
Aranjo y Amazonas, Lorenzo Silva de — Biccionario Topogr&fico del Alto Ama-
zonas, portugu^s — Recife : 1852 — M. F. P. S.
ChandlcsS) W. — Subida por el rio Purus, ingles — L6ndre8: 1866— M. F. P. S.
ApnntamientOS sobre el rio Aquiri, principal afluente del Purus, ingles — Londres :
1867 — M. F. P. S.
Apuntamientos del viaje en el rio Jurua, ingles: 1869 — M. F. P. S.
Charon, Hannel — Estado comercial del Amazonas Peruano— Lima: 1877 — M. F. P. S*
Ctanrehy Joije £• — Eompientes del Madera afluente del Amazonas, ingles, traducido al
castellano — La Paz: 1871.
Davis — Bescripcion del rio Amazonas, ingles: 4 vol. — L6ndre8: 1625 } 26.
Edwars, Gnillenno H. — Yiaje por el rio Amazonas y residencia eu el Para, ingles —
L6ndres: 1855 — M. F. P. S.
Ellas, Domingo — Proyecto de la irrigacion con el rio de la Chira: 1852 — M. F. P. S.
Encisa — Bescripcion oompendiada del rio Amazonas y Ioh paises adyacentes.
EstA en la obra de Hakluy, ingles: 8 vol. — L6ndrcs : 1605.
Evrenx d' ives — Continnacion de la relacion de las cosas mas notables acaecidas en el
Maranon en los anos de 1618 y 1614, frances — Paris: 1615.
Fayre Clavairoz, Leon — Apuntes sobre la navegacion de los rios de Bolivia, traducido
del frances por L. P. Rosquellas — Gochabamba: 1858.
Fritz, P, — ^El gran Marauon 6 Amazonas , con las misiones de la compuriia do Jesus,
geogrdficamente delineado al Ray por mano de la Real Academia de Quito: 1707.
— 1062 —
GflStelA, Juan — Viajes al Apnrimac, Mantaro, Perone — Lima: 1872 — M. F. P. S.
Godin des Odonais — - Memoria sobre la navegacion del Amazonas, frances : 1850 -.
— M. P. P. S.
Haenke) Tadeo — Memoria sobre los rios navegablcs que fliiyen al Maraiion, proeeden-
tes de las oordilleras del Peru y Bolivia, 1799 — La-Paz : 1862 — M. F. P. S.
Herndon y Lardner^ Gibbon — Explicacion en el balle de Amazonas, ingles — Waaag-
ton : 1854 — M. F. P. S.
Keller, Josd y Francisco — Exploracion del ho Madera, traducidadel poriugues al eai-
tellano por J. R. Gutierrez — La Paz: 1870.
La Condamine — Eelacion... del viaje... bajando por el rio de las Amazonas, feuiees —
mapas — Maestricht: 1778.
Lira, P. Gonzalo de — Cartas al Prep6sito General sobre las misiones en el Manoon j
Amazonas: 1608.
MarhJianiy Clemente R. — Supuesto oHgen del Purus, ingles— LOndres: 1865— M. P. P. 8,
Maury — El rio Amazonas, ingles y castellano: 1863 — M. F. P. 8.
Hendoza, J. de Slarquez — Nueva descripcion del rio Maranon.
Miclielena y Rojas^ F. de — Exploraoion oficial por la primera vez deade el Nie k
America del Sur hasta Nanta de 1855 & 59, con mapas, etc. — Bmselaa: 16ff7.
Newville, P* ^ Carta acerca del rio de las Amazonas, frances — Pans.
Ondarza^ Juan — Proyecto para la navegacion i vapor de los rios interiores delaBe-
publica (BoUvia) — La Paz: 1861.
Oviedo y Valdes^ Gonzalo Fernandez de — Belacion de la navegacion por el grmM-
mo rio Maranon, italiano: 8 vol. — Venecia: 1565. — Hay 2.* ana edioion pablieada
por D. Amador de los Bios en 1852.
Historia general y natural de las Indias, 2 vol. — Madrid: 1861.
Paipin's — Descripcion del gran pais del Amazonas, ingles — L6ndre8: 1661.
PalaCloS) Jo86 Aj^Stin — Navegacion de los rios Beni, Begoaguado, Madera y otra,
en 1844 -- La Paz: 1852.
Payan, Conde de — Beladon hist6rica y geogrdfica del gran rio de las Anuufionas, fan-
ees — Paris: 1666 — M. F. P. S.
QuevedOf Quintin — El Madera y sus cabeceras — Cochabamba: 1861.
Propuesta de navegacion sobre el Madera — Cochabamba: 1862.
Raymondi — Conflnencia de los rios Mantaro y Apurimac, tradncido del castellano al
ingles — L6ndres: 1861.
Sobre el rio San Gavan en la provincia de Cayabaya, traducido al ingles del casteUano
— L6ndres : 1867 — M. F. P. S.
ReboucaSf Antonio — Apuntamientos sobre la via de comunicacion del rio Madera por-
tugu^s — Bio Janeiro: 1870.
Rodriguez P. Manuel — El Maranon y Amazonas. Historia de los descabrimientoe
en la America — ^Madrid: 1684. Al fin deesta historia tratatambien del resto delFttt*
Historia del Maranon 6 Amazonas — Madrid: 1688.
Salina^f Belisario — Navegacion de los rios de Bolivia, confluyentes del Madera j Ama-
zonas — Cochabamba: 1871.
Tavares, Bastoos A. C. — El valle de Amazona. Estudio sobre la libre navegaeioii del
Amazonas, estadistica, productos, comercio, portugu^s — Bio Janeiro: 1866 — M. F.P. S.
Tuckers^ R. — Exploraciones de los rios Huallaga, Pachitea y oiros afluentes del Ama-
zonas — Lima: 1870 y 71 — M. F. P. S.
Walter BateSy E. — El naturalista en el Amazonas, ingles— Ldndres: 1864 — ^M. F. P. S*
AN^IVIMOS.
Belacion del gran rio de las Amazonas, ingles — L6ndres: 1698,
Colonizaeion y navegaciones del Amazonas — Lima: 1868 — M. F. P. S.
— 1063 —
El rio Amazonas y las comaroas que forman suhoya y vertientes haoia el AtUntioo. Es-
ta publioacion an6nima es del capitan Manri — Lima: 1858 — M. F. P. S.
Papoles y docnmentos relativos A la compania nacional boliviana de navegacion y & la
compania del ferrocarril del Madera, Mamor^; y Papeles sobre el valle del Amazonas
del Brasil y Bolivia; informes de icgenieros, etc., ingles — L6ndrs: 1878.
VAKIOS KAMOS GEOGEAFICOS.
Acosta — Hisioria natural y moral de indias — Sevilla: 1690.
AlTarez. Gervasio — Goia hist6rica y cronolOgica politica y eclecidstica del Departa-
mento de Ayacucho — Ayacuobo: 1847 — M. F. P. S.
AloedO) Antonio — Diccionario Geogrdfico Hist6rico de las indias Occidentales 6 Ame-
rica, 5 vol. — Madrid: 1786 — M. F. P. S.
El mismo traducido al ingles, con adiciones, por Thompson, 5 vol. — L6ndres: 1812. —
M. F. P. S.
Amich — Compendio bist6rico de las misiones Paris: 1854 — M. F. P. S.
ApianOy Pedro — La cosmografia corregida y aiiadida por Gemma Frisio. £1 sitio y des-
cripcion del Nuevo Mnndo — Amberes: 1575.
ApoloniO) Levlno — Del descnbrimiento de la provincia del Peru y de sus cosas, latin.
— Antnerpe: 1583.
Atienzaj P. Pablo de — Cartas varias de las misiones establecidas en el Perti. Est&n
en el tom. 2.^ de la obra <Orbe Universal de Savonarola.
Babinskly Alejandro — Informe sobre las minas de la Sociedad carbonlfera denominfb-
da «La Union* sitnadas en el Departamento de Ancachs. — Lima: 1875 — M. F. P. S.
Informe sobre elmineral del Gerro de Pasco, con mapas, etc. — Lima: 1876 — M. F. P. S.
BellCy Forest — Cosmografia Universal, francos: 2 vol — Paris: 1575.
Berqnen — Las maravillas de las Lidias Orientales y Occidentales: Nnevo tratado de
las piedras preciosas, perlas, etc., etc., francos — Paris: 1669.
Le Bian dit Petit, C« S* (sendonimo) -* El Perti y el Abate Baynal, sobre caminos en .
el Per6 — Lima: 1856 — M. F. P. S.
BoUaert — Etnologia antigna 6 investigaciones en Nueva Granada, Ecuador, Per^ ,
y Chile — L6ndres: 1860. — M. F. P. S.
Bonny Castle — America espanola y descripcion liist6rica y geogrdfica del dominio de
espanoles en el emisferio occidental, ingles. 2 vol. — L6ndres: 1818.
Boscli Spenser, Gnillermo Enrlqne — Comercio de la Costa Occidental de la America
del Snr: estadistica comercial de Chile, Bolivia y Peru, francos — Broselas: I860.
Bonrk lambert, Aylmert — Hustraciones del g^nero de Chincona: comprende la des-
cripcion de todas las cascanllas del Peru , ingles — LOndres: 1821.
BoTio de BebellO) Fry Jnlian— Elbrillanteporvenir del Cuzco— Cazco: 1848— M. F. P. S.
Bmzes de la Hartlniere — Gran Diccionario Geogrdfico, francos: 6 vol. - Paris:
1789 _ M. F. P. S.
BaeBll^ liaison — Piratas de la America traducido del flamenco al castellano —
Madrid: 1793 — M. F. P. S.
Bneno^ Cosme — Descripcion de las provincias pertenecientes al Arzobispado de Lima.
— Lima: 1878 — M, F. P. S. — V^ase Guias de forasteros.
Bliliclly J« D. — Tipos del Mundo, antiguo y de la America latin: 1694.
BurkCf Eduardo — Belacion del establecimiento de los europeos en America, con ma-
pas, ingles: 2 vol. 1760
Bamayf James — ^Historia cronologica de los descubrimientos hechos en la parte del Sur
del Occeano Pacifico, ingles: 5 vol., 1880.
Bustamante — El lazarillo de ciegog canunantes desde Buenos Ayres hasta Lima^ con
0a8 itenerarios, etc. — Gijon: 1728,
1064
Burg^ y Cortegana — Estadfatica de Oelendin — Cajamarca: 1865 — M. I*. ?. g,
Calvo. C&rlos — Coleccion completa de los Tratados, convenciones, capitnlaciones y
otros actos diplomdticas de todos los Estados de la America Latina, desde el ano de
1498 hasta nuestros dias, 15 vol. — Paris: 1862 & 1872 — M. F. P. S.
Camaclio, Simon — Los ferro-carriles del Peru, contratos, informes, leyes, etc., 2 toI.
1877. — M. F. P. S.
Oarrlllo, Caiuilo — Informe sobre la diferencia de los meridianos del Callao, Piseoj
Tambo Mora que presentd el teniente de la marina francesa, Le Clerc — Luna-
1871. — M. F. P. S.
GastrOy I^nacio — Belacion de lafundacion, de la Audiencia del Guzco, 1788 — Madrid: 1793.
Coleti, Juan Domingo — Diccionario hist6rico geogrdfico de la America Meridional,
italiano: 2 vol. — Venecia: 1771.
C6rdoya Urmtia, Jos6 Maria — Estadfstica historica geogrAfica industrial y comfircial
de los pueblos que componen las provincias del Departamento de Lima ^ Lima:
1839. — M. F. P. S.
Conlier, PIi. J. — Tabla de las principales posiciones Gnomdnicas del globe, £nDc«a-
Paris: 1828 — M. F. P. S.
Crosnier, Leon — Viaje mineralogico, francos — Paris: 1858 — M. P. P. S.
Cratwell, Clemente — Diccionario Geogr^fico Universal, ingles — Dublin: 1800.
Charnay J Yiollet — Ciudades y ruinas americanas, francos — Paris : 1868.
Clievallier — Las minas de plata y oro del Nuevo Mundo, frances — Paris: 1846.
Choquehuancay Jos6 D. — Ensayo de Estadfstica completa... de la Provincia de Am-
garo — Lima : 1888 — M. F. P. S.
D'Abbeville N. — Europa Asia, Africa y America, en muchas cartas y en diversos tra-
tados de Geografia y de Historia, frances — Paris: 1688.
D'ArcIienlioltz — Historia de los Filibusteros, traducida del aleman al frances — Park
1804 — M. F. P. S.
Dassie (Presbitero) — ^Descripcion general de lascostas de America, frances — Bouen: 1677.
Davelnis^ Hernesto — Informe sobre el estado de la mineria en el Peru: 1862 — M. F. P. S.
Davity y Rocoles — Descripcion general de la America... frances — Paris: 1660.
D^^la — Estadistica del Departamento de Cajamarca — Cajamarca: 1856 — M. F. P.S.
Denegnri) Anrelio — Memorias presentadas & la Sociedad de Inmigracion Europea, por
1875 — Lima: 1876 — M. F. P. S.
ErasniO, Francisco — Historia de las artes, poUtica y espejo de las costumbres deloa
nuevos pueblos de... y peruanos... 6 vol. — aleman — Nuremberg: 1670.
Espinar, Coronel — Prima memoria sobre los valles de Paucartambo y adyacentes—
Cuzco : 1846 — M. F. P. S.
Falconj) Pantaleon — Memoria sobre el estado de la Provincia de Camand — Limi:
1875 — M. F. P. S.
Feijoo, Nigfnel — Belacion descriptiva de la ciudad y Provincia de Trnjillo — Hadzvl'
1768 — M. F. P. S.
Fernandez^ F. Emilio — El progreso del apostaderode Iquitos — ^Lima: 1869— M.F. P.S.
Ferusac — Boletin de ciencias geogr&ficas, econ6micas y politicas — viajes etc. 8 toL
frances — Paris : 1825.
Feuill^ef Lnis — Diario de las observaciones astron6micas, £[sicas y botanicas etc. 3 tqI.
— frances — Paris: 1714.
Fislier — Memoria para tener conocimiento de las posesiones Espanolas en Americar-
Dresde: 1801.
Fitz Roy^ Roberto — Instrucciones nduticas sobre las costas occidentades de Amencit
traducidas del ingles al frances, por M. Mac-Dermot — Paris : 1868.
Fitz Roy y King— Viaje abordo de la tBeaglei (1826 4 86): 8 vol.— L6ndres 1889— M. F.P.S.
Forbes, David— Eazon 6 informe sobre la Geologia de Bolivia y el Sor del Peri, u
Londres: 1860.
— 1066 —
Franco, Sebastian — Libro del Mundo, espejo 6 imngen de todala tierra, aleman — 154^.
Fnente^ HI, Baltazar — Observaciones sobre la Provincia de Tarapaci, traducida al in-
gles del castellano — L6ndres — M. F. P. S.
FnenteS) Jl. Atanasio — Estadistica de Lima — Lima: 1856 — M. F. P. S.
Guia del viajero en Lima — Lima: 1860 — M. F. P. S.
Gdlvez, Pwlro — Proyecto de inmigracion al Peru — Paris : 1871 — M. F. P. S.
Ganozay J. F, — Proyecto sobre irrigacion, presentado al Senado — Lima: 1870 — M. F. P. S.
Garcia y Garcia, A.— Derrotero de la costa del Perii: 1863— 2» edicion 1870— M. F. P. S.
Garcia y Garcia, J, Antonio — El ferrocarril de Eten &... Ferrinafe — Lima: 1867.
GionlanO) F. — La Colonia del Ohancbamayo — Lima: 1875 — M. F. P. S.
Givr}') M. — Aclaracion 6 rectificaciones hocbas a las posiciones geogrdficas determina-
das en 1821 al 28 en las costas de la America meridional, frances — Paris : 1825.
Gohori, JilcobO — Historia de la tierra nueva del Peru, tradncida del italiano al frances
— 1658.
Gohrin;2^9 Herman — Informe sobre la expedicion a los valles de Pancartambo: con ma-
pas — Lima: 1874 — M. F. P. S.
Gosse. L. A. — Disertacion sobre las razas que componian la antigua pobiacion del Peru,
frances: 2 vol.— Paris: 1861 y 1868.
G rehire, Lnis — Diccionario enciclop^dico de geografia, historia, biogrdfica y mi-
tologia en frances, traducido al castellano, 2 vol. — Paris: 1874.
GryreOy S. — El Nuevo Mundo desconocido por los antiguos con tablas de cosmografia,
etc. y coleccion de los primeros viajes, latin — £asilea: 1555.
Heatlier, W. — El Nuevo Piloto Americano, ingles — LOndres: 1805.
Herrera — Descripcion de las islas Occidentales llamadas hoy Nuevo Mundo, con la na-
vegacion de Jacobo le Maire, traducido del espaiiol al aleman — • Amsterdam: 1622.
HortO) Garcia de — Historia de las plantas medicinales de las indias orientales y Occi-
dentales, latin — Antuerpe: 1579.
Hoastomiy Guiilermo — BeHquias de las plantas de Houstoniano en la America meri-
dional, con Uminas, latin — Nurimbcrg: 1794.
Humboldt, Alejandro -— Compilacion de lo rclativo a las instituciones y monumentos
de los antiguos habitantes do America, con descripcion de vistas y escenas de la Cor-
dillera, traducido al ingles por Elena Maria Willams: 1814.
Humboldt — Observaciones astrondmicas, etc, 2 vol. — Paris: 1808 — M. F. P. S.
Observaciones de Zoologla y Anatomia comparadas — Paris: 1815.
Yista de las Cordilleras y monumentos de pueblos indfgenas de la America, 2 vol. —
Paris: 1816.
GeojcnifiA del nuevo continente, frances: 5 vol. — Paris: 1837. — M. F. P. S.
Inclan — Informe sobre el canal de Uchusuma — Tacna : 1870 — M. F. P. S.
Jenkins — Recientes exploraciones en el pacifico y mares del Sur, bajo los gobiemos de
Inglaten-a y Francia, ingles — Londres: 1858. "
JoneS) Dr. Josi — Investigaciones fisiol6gicas y qufmicas relativas & ciertos vertebra-
dos de America, ingles — Washington: 1856.
Kerhallet, Carlos Felilie — Consideraeiones geuerales sobre el Occeano Pacifico, fran-
ces — Paris: 1856 — M. F. P. S.
Krusenstem^ A, J* von — Memorial hidrografico al Atlas del Occeano Pacifico, frances
— San Petesburgo; 1824.
Kntsclieri F. J. — America segun su antigua y actual constitucion, aleman: 2 vol —
Scheleswig; 1808 y 1804.
Laborde — Historia compendiada del mar del Sur, frances: 8 vol. — Paris: 1791.
Laet, Jnan — Historia del Nuevo Mundo 6 descripcion delas islas Occidentales, enriquecida
con nuevas tablas geogrdficas y Wminas de animales, plantas y frutos — ^Leyda: 1640.
Lafitau, P. — Costumbres de los salvajes americanos comparadas con las de los primi-
tivos tiempos, con Uminas, frances; 2 vol. — Paris: 1724.
184
. — 1066 —
Lartifpie) M. — Descripcipn de la costa del Peru desde los Id"" a 20^ lat. S. y datos so-
bre las costas Occidentales de America desde el Cabo de Hornos hasta Lima ^ Pa.
ris: 1827. — M. F. P. S.
Lasor — Alonso de Varea, seudonimo de Eafael Savonarola, vease Savorauola.
Lastarria, W — Memoria sobre la represa de las aguas del Himac, Lima: 1876 — ^M. F. P. S.
Ledesma, Yalentiii Dr. — Breves apantacioues sobre la corografia peruana — Lima:
1858 — M. F. P. S.
Leubel — Anuario Nacional — Lima: 1861 — M. F. P. S.
LaytS, Juau — Introduccion a la gcografia nueva y de los antiguos, latin: 1692.
Mac-Cartliiy J. — Diccionario Universal de geografia fisica polifcica, etc., francos: 2 Toi.
— Paris: 1843.
Hac-Denuot — Instrucciones nauticas sobre las costas occidentales de la America por
Koberto Fitz Roy, traducidas al frances — Paris : 1863 — M. F. P. S.
Maleuousky, Ernesto — Documcntos legislativos sobre el establecimiento y la nujora
de las vias de comunicacion en el Perii — Lima: 1856 — M. F. P. S.
Marcoy, Pablo — Escenas y Paysajes en los Andes, frances — Paris: 1861 — M. F. P. S.
Hartir, Pedro — Do las cosas del Occeano y del Nuevo Mundo, latin — Colonia: 1574.
Hatos, J, W, — Diccionario topografico de Loreto.
Heissas y Niehelot — Diccionario de geografia antigua y moderna — Paris: 1847.
Meleildez, I. — Tcsoros verdaderos de las Indias, en la historia de la gran provineia de
San Juan Bautista del Peru, 8 vol. — Roma: 1681.
Hendez, Dieg;o — Mapa de la region aurifera del Peru — Amberes: 1574.
Mercarlo, Peruauo de 1791 a 1795 — Conticne la descripcion de muckas proYincias dak
Peru, exploracion de sus rios, minas, etc., 2 vol. — M. F. P. S.
Mori Ortiz, naiiael — Resultado de las exploraciones practicadas para establecer una
via de comunicacion entre el pueblo de Tayabamba, provincia de Pataz y el de Pi*
Sana alas mergenes del Huallaga, 1870 ^ M. F. P. S.
Horse, Fed — El ge6grafo americano, ingles — Elizabeth-Town: 1798.
Diccionario geografico universal americuno, ingles: 2 vol. — Charlestown: 1819.
Nuevo Diccionario geogratico, ingles — New-Haven: 1821.
Moreau y Slowaezyiiki — Estadistica general de la Europa, la Asia, Africa, Amiricay
Occeania, frances — Paris: 18'38.
Hosquera, T. C. — Compendio de geografia general de los Estados Unidos de Colombia,
Londres: 1866 — M. F. P. S.
Diccionario geografico de los Estados Unidos de Colombia — Bogota: 18(>8 — ^M. F. P. S.
Henendes, Baldoniero — Manual de geografia y Estadfstica del Peru — Paris: 1861 —
M. F. P. S.
Miuisteri Sebastian — Cosmografia Universal, en aleman — Basel: 1545. Contiene ma-
pas del Nuevo Mundo. La edicion de 1614 estd en 2 vol.
Harillo Velarde, Fr. Pedro — Geografia histOrica, 10 vol. — Madrid: 1742.
Kystron, Juan S, — Informe sobre la cxpedicion ^ Chancbamayo : 1869. — M. F. P. S.
Infonne sobre una expedicion al interior de la Eepublica (Cnzco) — Lima: 1868. —
M. F. P. S.
ATJCUniento sobre Chancbamayo, sus primeras colonizaciones y los indios chanehos
Lima: 1868 — M. F. P. S.
Exposicion de algunos documcntos sobre la factoria de BcUavista, etc. — Lima:
1870 — M. F. P. S.
Of^ilby, Juan — America, 6 sea la mas exacta descripcion del Nuevo Mundo coo
mapas y figuras, en ingles — Londres: 1670
Onfroy de Tlioron, Enrique V, — America Ecuatorial, su historia pintoresca y political
su geografia y riquezas naturales, frances — Paris: 1866 — M. F. P. S.
Omellas, Evaristo — Informe sobre el estado de la vid y sus prodactoa (en el Pera) —
Lima: 1862 — M. F. P. S.
— 1067 —
Oseulati) Cayetano — Exploracion de la Region Ecuatorial a lo largo del Napo y del
Amazonas, en italiano — Milan: 1856 — M. F. P. S.
Osanai Pedro de — Carta a Nicolas Monardes de Lima, a 26 de Marzo de 1568 con
ftlgunas noticias de aquella tierra, (Peru) — 1580.
Faz Soldau, Mateo — Geografia del Peru y Geografia Universal : 2 vol. — Paris : 1862.
Guias de forasteros de Arequipa, varies aiios — M. F. P. S.
Paz Soldaih M. Felipe — Atlas Geografico del Peru — Paris: 1865.
Diecioiiario Geoi^r&fieo Estadlstico del Peni — Lima: 1877 — M. F. P. S.
Pardo, M. — Estudio sobre la Provincia de Jauja — 1762 — M. F. P. S.
Parker Kill|^ y FItz-Roy— El piloto en Sud- America, ingles— Londres: 186a— M. F.P. S.
Parvo Juan, y Prato C«aleoto — Novus Orbis, coleccion de veinticuatro escritores sobre
las Lidias Occidentals, mapa — impreso en 1532.
Peralta Barunevo, Dr. Pedro de — Descripcion del Peru y de Lima — Lima: 1873.
Perez, Felifie — Geografia fisioa y politica de los Estados-Unidos de Colombia: 2 vol. —
— Bogota: 1862 — M. F. P. S.
Penehet) K. — Estado de las colonias y del comercio de los Europcos en las Indias, des-
de 1783 hasta 1821, frances: 2 vol.— Paris: 1821.
Philip], R. A, — Informe al Gobierno de Chile sobre el viaje al desierto de Atacama en
1853 y 54, ingles — Londres: 1855.
Pissis — Investigaciones sobre los sistemas de solevamientos de la America del Sud y
geologia de America, frances — Paris : 1856 — M. F. P. S.
Poncelin de la Roehe Tillac — Almanaque americano 6 estado fi'sico, politico y militar
de la America, frances — Paris : 1783.
Priest, Josias — Antigiiedades americanas y descubrimientos en el Oeste, ingles — Al-
bany: 1838.
ProanO) V. — La Barbaric buscando a la civilizacion — Lima: 1874 — M. F. P. S.
Proctor^ Robert — Una manana en la Cordillera do los Andes y rcsidencia en Lima,
ingles — Edimburgo: 1825.
Pusey, Ph, — Origen y provision del salitre 6 nitrato de soda de Tarapaca, ingles — Lon-
dres: 1858 — M. F. P. S.
Radifpieti Max — Recuerdos de la America Espanola — Paris : 1856— M. F. P. S.
Raymond], Antonio — Analisis de las aguas termales de Yura, aguas mineralos de Je-
sus y aguas potables do Arequipa — Arequipa : 1864 — M. F. P. S.
Slemoria sobre la confluencia de los rios Mantaro y Apurimac — traducida al ingles :
1869. Sobre el rio San Gavan y Ayapata en la Provincia do Carabaya, traducida al
ingles — L6ndres : 1867 — M. F. P. S.
Apuntes sobre la Provincia Literal de Loreto: 1862. — M. F. P. S.
El Departaniento de Aucaelis — Lima: 1873 — M. F. P. S.
El Pern — Descripcion del Peru— parte googralica: 2 vol.— 1874 y 1876— M. F. P. S.
Ronand y Paz Soldan Mannel — Informe sobre la exploracion del rio Yavari y sus
afluentes — Lima: 1867 — M. F. P. S.
Estndio sobre la altura a las montaiias, aplicado ospecialmente al Misti (volcan) —
Lima:1868 — M. F.P. S.
Breves instmcciones sobre un plan general de observacioiics fisicas en cl Peru —
Lima: 1869 — M. F. P. S.
€>bservneiones nieteorolojcicas heclias en Lima en 1870 — Lima: 1870— M. F. P. S.
fff^iuoria sobre la posicion geograiica de Lima — Lima: 1870 — M. F. P. S.
Elisayo sobre una teoria de magnetismo terrestre en el Porn — Lima: 1870 — M. F. P. S.
RiverO) Mariano E. — Coleccion de memorias cientificas agricolas e industriales: 2 vol.
— Bruselas : 1857 — M. F. P. S.
Apnntes bist6ricos estadlsticos del Departamento de Junin — Bruselas: 1855 — M. F.P. S.
Menioria sobre las aguas minerales de Yura y otros puiitos cercanos d Arequipa, se-
guido C. ^ reflexiones m^dicas por los DD. Adriazola y Arve : 1827 — M. F. P. S.
— 1068 —
Rivero y Pi^rola— Memorial de ciencias naturales — Lima 1827 y 1828 — M. F, P. S.
Rivero y Tsehndi — Antigiiedades pernanas con atlas — Viena: 1861 — M. F. P. S.
Roy, Mm — E studios econdmicos sobre las vias de comunicacion del Peru, franch-
isee—M. F. P. S.
Informe sobre la exploracion de los valles de Pasamayo y del Rimac para elferrocunil
trasandino— Lima : 18e9 — M. F. P. S.
Ruck) Ernesto 0. — Guia general de Bolivia — Sucre: 1865 — M. F. P. S.
Cuestion Aullaps — Exposicion del ingeniero nacional— La Paz: 1878— M. P.P. S.
Raiz Hip6lito y Pavon, Jos^— Flora Peruana y Chilena, 4 vol.— Madrid : 1796.
Suplemento A la quinalogia, en el cual se aumentan las especies de qoina, nnevi-
mente descubiertas en el Peru, por D. Juan Tafalla — Madrid: 1801.
Ruiz, Hip6lito — Memoria sobre las virtudes y usos de la planta Uamada en el Pen
«Bejuco de la Estrella* — Madrid: 1806.
Memorias sobre la legltima calaguala y otras dos raices — Madrid: 1805.
Memoria de las virtudes y usos de la raiz de la planta Uamada lYallhoyi en el Peru-
Madrid: 1805.
Sada^ Lnis — Bosquejo de la organizacion de la Escuela Nacional y hacienda nonnal de
agiioultura — Lima : 1868 — M. F. P. S.
Projecto para el cultivo de la morera y cria del gusano de seda en el Peru— lima:
1870 — M.F. P. S.
Saint Martin, Yivinno de — El aiio Geogrdfico. Revista anual de viajes por tierriT
por mar, en frances — varios tomos, desde el aiio de 1878 — Paris — M. F. P. S.
Salinas, Fr. Buenaventura— Memorial de las historias del Nuevo Mundo del Peru y
Memorias y excelencias de la ciudad de Lima, irapresa en Lima en 1680 y mmpre-
sa en Madrid en 1689.
Sanson, N. — La Am&ica. Tratado de Geograiia e historia, con mapas del Peru, rio
Amazonas etc., frances — Paris: 1657.
Santavaly Juan de — Descripcion de las costas de Chile y el Peru. Estiim^^en
frances, en el tomo n de la Becopilacion de los viajes de los Holandeses.
Sarmiento, D. F, — Ambas Americas— Revista de Educacion — Bibliografia y Agriculta-
ra — Nueva York : 1867 — M. F. P. S.
Sud America— Polltica y Comercio — Santiago: 1851 — M. F. P. S.
Savonarola, Rafael — El Universo terrestre del Orbe — Diccionario Geognifico y de W
autores sobre la Geografia, latin — 1718: v^ase Lasor.
Sclierer, J. B. — Datos liist6ricos y geogrdficos sobre el Nuevo Mundo : 8 vol., franccs-
Paris: 1777.
Sliinner) Jos6 — Presente estado del Peru, comprendiendo su geografia topogwfia,
historia, mineralogia, etc. etc. Es traduccion al ingles del «Mcrcurio Peruano«: W5.
Suicliffe^ T. — Diez y seis aiios en Chile y el PerA, ingles — ^Londres: 1841 — ^M. F.P. S.
Squier, E. — Algunas observaciones sobre la Geografia del Peru, frances — Paris: 186e
— M.F.P.S.
Viajes por los Andes del Perii y Bolivia, ingles— Nueva York. Se publico en el peri-'^
dico iHarper's Magasin: 1868 — M. F. P. S.
Los ]irimitivos monumentos del Peru, comparados con los de otras partes del Muoi^
Este trabajo ostd en elperi6dico ^El Naturahsta Americauot tomo IV Marzo, ingis:
1870 — M. F. P. S.
Arqueologia Peruana, ingles — Salem : 1870 — M. F. P. S.
Stevenson — Narracion hist6rica y descriptiva de 20 anos de residencia en Sud-Ameiio
1801 a 1824, ingles: 3 vol. — LOndres: 1829 — M. F. P. S.
Sivartz, 0. — Nuevo genero y especies de plantas 6 nescripciOD de los vegetales U m»-
yor parte desoonocidos, encontrados en los viajes a las Indias Occiden tales, en ll-
anos de 1788 tl 1787— latin: 8 vol.— Holmie: 1788 — Erlange : 1797.
lUvara^ Santia^^o — Viajejde Lima a Iquitos — Lima: 1868 — M. F. P. S*
— 1069 —
Tafar, Haymnndo — Opusculo sobre la ciadad de Hudnuco — Lima: 1808.
Tello y Espinosa, Jos^ de — Memoria sobre las observaciones astron6micas hechas
por los navegantes espauoles en distintos lugares del Globo, etc. etc. — Madrid 1809.
Toro, Ajpnstiu de la Rosa — Demarcacion Poiftica del Peru— Lima: 1874— M. F. P. S.
Trevitbiek, R. — Tratado acerca del mineral de Pasco— Lima: 1822 — M. F. P. S.
Trajillo, Dieg^o de — Relacion de la tierra que descubri^ con Pizarro en el Peru desde
que Uegaron d Panama, ano de 1530, escrita a instancia del Yirey D. Francisco de
Toledo en 1671.
UUoa, Antonio y D, Jors^e Joan — Observaciones astron6minas y fisicas, hechas de or-
den de S. M. en los reynos del Peru — Madrid: 1778—M. F. P. S.
UUoa, A, — Noticias American as — entretimientos fisioos, historicos... Madrid: 1772 —
M. F. P. S.
■
Memoria Filosolicu, hist')ria y fisica, conserniente al descubrimiento de America, tra-
ducida al frances: 2 vol. — Paris: 1787 — M. F. P. 8.
Un&nne^ Hipi'dltO — Observaciones sobre el clima de Lima y sus influeneias en los se-
res organizados; en especial el hombre — Lima: 1806 — M. F. P. S.
Vrmtia — Informe sobre las ventajas que resultan de la apertura y comunicacion por
el Chanchamayo, presentado al Virey en 1808 — Lima: 1874 — M. F. P. S.
Ilrsua y AiniirfC — Expedicion en busca del Dorado, traducido al ingles, por Guiller-
mo Bollaert — L6ndres : 1861 — M. F. P, S.
Varrerj) Caspar *- Del Mundo Nuevo ; esto es delasprimeras navegaciones en America,
latin — Eoterdan : 1696.
Valdez y Palacios — Yiaje de la ciudad del Guzco a lade Belem del Gran Para, por los
rios Yilcamayo, Ucayali y Amazonas — Rio Janeiro : 1844.
Veig^l — Noticias fundamentales sobre la constitucion de las tierras de Maynas en Sud-
Am^rica hasta el ano de 1778, en aleman.
Tillavioencio, M.—Geografiade la Republica del Ecuador— Nueva York: 1858 — M. F. P. S.
Tillansony Jnan — Observaciones sobre la industria de la Provincia de Tarapac4 —
Callao : 1860 — M. F. P. S.
Wapp&US, Dr. J. D. — Geografia y Estadistica de las Bepublicas de Sud-America, aleman
— Gotingen: 1843.
Werthemany Arturo — Exploracion de los rios Peren^ y Tambo, en 1876 — Lima:
1877 — M. F. P. S.
Willamson) Hag^ — Observaciones hechas sobre el clima dediferentcs Inofares de Ame-
rica, comparAndolp con el del otro Continente etc., ingles — Nueva York: 1811.
America — Descripcion de las mas importantes costas de las Indias Orientales y Occi-
dentales, como... Peru... hechas por diferentes viajeros... en holandes — Lueewar-
den: 1716.
America Espaiiola y Estados-Unidos — Estado de su comercio — Por uu comerciante
de Filadelfia, ingles — Filadelfia: 1818.
La AukMeSi meridional y setentrional 6 descripcion de esta gran p:irte dol Mundo, obra
arreglada por una Sociedad Geogrdfica y do Letras, franres — P;iris: 1885.
Anales del cuerpo do Ingenieros del Peru: 2 vol. - Lima: 1871 y 75 — M. F. P. S.
Anal6S de minas, periodico publicado en francos — Paris.
Apuntaniieutos sobre la irrigacion de los llanos en Tumbes — E. G. 1870 — M. F. P. S.
Arqacoloj^ia Americana — Trabajos y colecciones de la Sociedad de antlc<iarios esta-
blecida en NoHe America, desde 1820 hasta el dia, en ingles — Manchesbor.
IllStitutO arquoologico de Londrert — Sus momorias, dcrtdu mi fdiiuju-loii iiasui iluiii,
ingles — ^ L6ndres»
— 1070 —
Avisos para entrar en Lima, y otros discorsos tocantes al FerUy caBiellaao. Bstienk
coleccion Tevenot.
Cat&logo bistirieo de los Yireyes y Gv.LcrnadoreH del Perti — Descripcion de li£ Pro-
viuoias pertenocieiitci^ al Arzobispado de Lima, al Obispado de Arequipa, de Tcq3b,
de Hiiamanga, del Cuzco etc. — Lima.
Coleccion de observacioues curioBas sobre las costumbres, leugaaH, gobiemo, conenb,
navegacion, cieucias y artes do los difereutes pueblos de Asia, Africa y Am^nea,
frances: 4 vol. — Paris: 1749.
Compendio de las contribuciones que ocasionan todos los efectos, fratos eie, que se in-
fican entre los reynos de Castilla y America — Cddiz : 1762.
.Socniueutos relatives al comeroio en los nuevos Estados de la America — Paris: 1^.
Dlccionario de Geografia moderna, traducido del franoes alitaliano: 4 vol. — Padua 1797.
Diccionario Universal de Historia y Geografia, por una Sociedad de esindianiea m^jica-
nos. Contiene noticias especiales de America: 10 vol — Mejico: 1856.
Descripcion de la tierra nueva del Peru, frances — 1545, obra rarisima
]>escripci0li General de las costas de las Indias Orientales y Occidentales, frances ~
Leewarden: 1716.
Descripcion delas misiones de Apolobamba... Lima: 1701.
Descripcion de San Carlos de Puno, capital de esita Provincia en el reyno del Peri—
Madrid: 1822.
Descripcion de la America meridional, tomada de Jorge Juan, Antonio UHoa, Gondam-
ne y Frezier — Tours: 1866 — M. F. P. S.
Espejo de las navegaciones en las Indias Orientales y Occidentales, latin — Leon: 1619:
Exposicion relativa i las salitreras de Tarapaca, datos sobre el costo del salitre.l. OaUap.
1872 — M. F. P. S.
Ferrocarril de Pisco a Lambayeque, proyecto presentado al Gobiemo — Lima: 1W7
— M. F. P. S.
Jnfonne Sobre las ventajas de un ferrocarjril de Tacna a la frontera de Bolivia, piwca-
tado por la Comision nombrada por laH. Municipalidad — Tacna; 1869 — H.F.P. S.
JUBdacion de la ciudad del Cuzco— Cuzco : 1824 — M. F. P. S.
El Gacetero Americano : con mapas, ingles : 8 vol.— Londres : 1 762.
Crulas de Forasteros del Perdy desde 1798 hasta 1874. En estas se da raz<m de la difi-
sion polftica, judicial y eolesiastica, con el personal de los empleados.
Cinia de Forasteros del Cozco, contiene datos preciosos sobre cada ana de las Ftoria-
cias de este Departameuto — Cuzco : 1883.
Guias de Forasteros de Areqnipa^ por el Dr. D. Mateo Paz Soldan y otros, 1842 a 47-
Arequipa.
Guia de la Exposicion industrial de Lima de 28 de Julio de 1869 — lima: 1869.
]rrig;acion del Valle de Azapa — Proyecto, informes etc. — Lima: 1870 — M. F. P. 8.
Itinerario General del Peru, por la Administraciou de Correos — ^Lima : 182$.
IHatriculas de predios riisticoH y urbauos de varias Provincias, impresos deede el ano di
1826 hasta el de 1874 — Lima — M. F. P. S.
Jlemorias y observaciones geogrdficas y criticas sobre la situacion da laAm£nca>eao
mapas, frances — Lausanne : 1765.
El Natnnilista Americano, peri6dico de N. A. — en Masachuset — Salem: 18...
Xoticias de la Ani^rica 6 «El Mercurio Americano* frances — Colonia: 1678.
Noticias sobre America, sacadas de las cartas edificantes de los jeBuitae, bolandea— flar-
lingen: 1769.
El Poder Espaiiol en la America 6 Breve descripcion de todas las ciudades y peanioatf
espauolas, sobre todo en la parte Sud- America, aleman — Sorau: 1763.
Recuerdos de una escursion en la America del Sud — Nantes : 1828.
Revista trimestral del Listituto lnst6rico, geografico y ethnografico del Brasil, deib d
ano de 1889 hasta 1875, eu portugues — Rio Janeiro.
— 1071 —
Soeiedad Heteorol^gica — Memorias de bus trabajos desde su fandaoion hasta el dia,
ingles — Londres.
Soeiedad de Autropolon^ia — Boletin de la Soeiedad de Antropologia de Paris, eu £ran-
ces desde su fundacion liasta el dia — Paris.
Instituto Antropol6j^CO de Ldndres — Boletin 6 Memorias de sns trabajos, desde sn
fandaoion hasta el dia, ingles — L6ndres.
Real Soeiedad GeOjprafiea — Diario de la Eeal Soeiedad Geogrdfica de L6ndres, en in-
gles: 45 vol. hasta el aiio de 1875 — M. F. P. S.
Soeiedad Geog^r&fiea de Fraiicia — Boletin de sus trabajos desde 1822 en que se insta-
16 hasta el dia, francos — Paris.
Soeiedad Imperial de Zoolo|;ia y aelimataeion—Boletiu mensual de bus trabajos, des-
de 1854 en que se fund6 en Paris hasta el dia.
LIMITES DEL PEKl5.
Ag^nirrey Isidoro — Llmites Occidentales y australes de la Beptiblica Boliviana — Co-
chabamba: 1872.
Ainan&tef^ui) H* L. — La cuestion de Ifmites entre ( 'hile y Bolicia — Santiago: 1868.
— M. F. P. S.
Basadre, Modesto — Befutacion del folleto titulado cuestion de Ifmites entre el Peri y
el Ecuador: 1860 — M. F. P. S.
Bliaeiio, H. — Llmites del Brasil con Venezuela, Nueva Granada, Ecuador y Peru — Ca-
racas: 1854 — M. F. P. S.
FriaSf Felix — Llmites entre Bolivia y la Bepublica Argentina — Cochabamba: 1878 y
74 — M. F. P. S.
Gutierrez, Jos6 R, — La cuestion de llmites entre Bolivia y el Brasil — La-Paz: 1868.
Gutierres, Eusebio — Bolivia y Chile. Examen de la convencion Corral Lindsay sobre
llmites — Tacna: 1878.
Jordan^ Manuel Haria — Tratado de llmites entre Bolivia y Chile — Cochabamba: 1873.
Madrid, Pedro Ferdz — Informe del Senado de N. Granada, sobre el tratado de Llmites
entre la N. Granada y el Brasil — Bogotd: 1855 — M. F. P. S.;
Martinez, M. — Chile y Bolivia. Estado actual de la cuestion Ifmities — Santiago: 1873.
M. F. P. S.
Matienzo, A(pistln — Llmites entre Bolivia y la Bepublica Argentina — Buenos-
Ayres: 1872.
Medinaeeli, Benedieto — Documento importante para el arreglo de llmites entre el im-
perio del Brasil y las Bepdblicas Sud-Americanas — Sucre: 1863.
HoncayOy Pedro — Colombia y el Brasil: Colombia y el Perd: cuestion llmites — ^Valpa-
raiso: 1862— M. F. P. S.
Cuestion llmites entre el Ecuador y el Peru, segun el nti posidetis de 1810, y los tra-
tados de 1829 d 1860: Valparaiso — M. F. P. S.
Hajia^ Jnan Mariano — Cuestion de llmites entre Chile y Bolivia Sucre: 1873.
PalaciOS, Lncas — Chile y Bolivia. Elprotocolo diplomatico (sobre llmites) — ^La-Paz 1873.
(^uiJailO OterO) Josi IHaria — Memoria hist6rica sobre llmites entre la Bepublica de
Colombia y el imperio del Brasil — BogotA: 1869 — M. F. P. S.
Reyes Cardona, Mariano — Cuestion de llmites entre Bolivia y el Brasil — Sure: 1864.
Memorandum sobre llmites entre Bolivia y el Brasil — La-Paz: 1867.
SalillASf Bellsario — Derecho de Bolivia al desierto de Atacama — Sucre : 1868.
Impngnacion a la cuestion llmites entre Chile y Bolivia, escritura por D. L. 'M. Amu-
n^tegui — Sucre: 1868.
— 1072 —
Santivafiez, J. M.— Bolivia y Chile, cuesUon dellmitea — CJocbabambB: 1868-
Befutaeioii de la obra deD. L. M. Amunategni — Cochabamba: 18(i
Torres ios€ Ant«lllo — Solucioo de la cuestion Ifmites entre Chile y Bol
tiago: 1868.
Cnestion de limites ciitre la, Repiiblica Argentina y Chile — Buenos-Ayres:
Teller, AfnuiU'l RIcanIo — Cuestion limites entre la Bepiiblioa Arsentina
Refutaclouhecha at eHcrito de D. Agustiu Matienso, eobre cuestion liin
Eepublica Argentina y Boliviana — Salta; 1872,
Zeffers, L. — Defensa de los dereclioa del Perii sobro los terrenoa amazouic
dispntau: 18G0 — M. F. P. S.
Uot'ltllientos eucontrados: Quijos y Canelo3; Ifmites entre el Peru y Colon
18(!0 — M. F. P. S.
a\Oninos.
P, E. — Aiin las cuestionea de limites con el Ecnador; 6 sea Pedro ironcayo
foUeto: 1861 — M. F. P. 8.
DIemorial sobre el tratado de Ifmites etc. entre Bolivia y el Brasil — La I
Limites entre Bolivia y el Brasil — Tacna: 1868 — M. F. P. S.
(XtlecC'ioil de artfcniof) publicadoA en Lima sobre la cuestion limites en
Chile — Lima: 1873 — M. F. P. S.
BIBLIOGRAFIA SIESM0L6gICA.
Barreneclien, Jdaii de — Nneva observacion astron6mica del periodo tr«
temblorea grandeade la tierra — Lima: 17S4.
Caras-LnSt Obispo ilel Oiizeo — Belacion may laatimosa de ciertas ruiuas y
bles sucedidas en la oindad de Areqnipa y otros lugares — Lima: 1605.
Contreras, J. — Belacion del terremoto del 11 de Noviembre de 1687: Limn
Fioretl, Teufilo — Areqnipa y bus ruinas. Apuntes sobre Io3 efectos del t
18 de Agoato de 1868 — Lima; 1868 — M. P. P. S.
Hales — Historia de los terremotos acaecidoB on Lima, traducida del ingles
La Haya: 1752. Contiene tambien la de3chii>cion del Peru — M. F. P. 1
HaiiiiltOili Xatltis — Observaciones acerca del reciente temblor de tiemt ei
cidental de Sud-America, ingles — Glasgow: 1842.
LluuOt J. Ensebio — Belacion del terremoto de Lima, en 1740 — Lima; 17
Ollriozola, Manuel (Corl.) — Bel&ciones de los terremotos mas notables qt
Lima; 18C3-- M. F. P. S.
Perrey, Alf xis — Terremotos del Perd, Colombia y hoya del Amazonas, fro
selaa: 1857. — M. F. P. S.
Anotncloiies d notas sobre los temblores de tierrs desde ailoa antigaos.
sante obra principio en 1848 y continna hasta el dia, francos — Bruselas:
Plliloteos — Hietorift verdadera y particular de los terremotos y de el de 17
ingles — L^ndres: 1748.
Poey — CatAlogo crouolAgico de los temblores aoaecidos en las indias
desde 1580 haata... francea — Veraalles.
Beven^, Lino J, — Estndio seismoltigico: ConBideraciones sobro la revtrint
del aflo 186S y 66 — Caracaa; 1866 — U. P. P. S.
SIoftBei Sir Hausliar — Belacion de Iob terremotos ea el FerA, en 1687, io|
1073
Aelacion del temblor y terremoto que sucedi6 en el Cazco el 81 de Marzo y signientes
de Abrilde 1650 y 651.
Desolacion de la ciudad de Lima y diluvio del puerto del Callao... — Lima: 1746.
IndiTldual y verdadera relacion de la extrema ruina que padeci6 la ciudad de los Beyes
de Lima... con el horrible temblor de tierra acaecido en ella la noche de28 de Octubre
de 1746, y de la total desolacion del puerto del Callao — M^jico: 1747.
Belaeion verdadera y especial del espantoso terremoto acaecido en Lima y Callao el 28
de Octubre de 1746, ingles — L6ndres : 1748.
LENGUAS AYMARA Y QUECHUA.
Anehorenay Dionisio — Gramdtica Quechua — Lima: 1874 — M. F. P. S.
BeltraOf €arlos Felipe — Civilizacion delindio. Ortologia de los idiomas quechua y
Aymardcon lainvencion de nuevos y sensillos caracteres — Oruro: 1870 — M. F. P. S.
BeitoniOy Ludovico — Vocabulario de la lengua Aymar^ al castellano y viceversa —
Juli (Chucuito): 1612 — M. F. P. S.
Arte breve de la lengua Aymar^. Arte y gramAtica muy copiosa de la lengua AymarA
— Roma: 1603 — M. F. P. S.
Brerewood, E. — Livestigaciones referentes & la diversidad de idomas y religiones en
todas partes del mundo, ingles — L6ndres: 1674.
Canto (Ft,) del— Arte y vocabulario de la lengua general del Peru, (Quechua)— Lima: 1614
Estevan (P) — Arte de la lengua general del Inca, Uamada Quechua — Lima: 1691.
Gomez^ BartOlomd — Catecismo de la lengua Aymard del Peru. Impreso en Lima en
1588. Esta obra es quizA una de las primeras impresas en Sud- America, fu6 reimp-
resa en Sevilla, en 1604.
Gonzales Holgin (Fr.) — Gramatica quechua — Lima: 1607 y 1842 — M. F. P. S.
GualdOy WegO de — Arte de la lengua AymarA con una selva de sus frases y su traduc-
cion — Juli (Chucuito): 1612.
Henras, Lt — CatAlogo de las lenguas de las naciones conocidas — Madrid: 1800 & 1805.
Hoerta, Alonzo — Arte de la lengua quechua — Lima: 1616.
leazlialzetai J. G. — Apuntes para un catalogo de escritores de lenguas indfgenas de
America -* Mejico: 1860.
Lopez, J0JS6 Maria — Las razas aryanas del Peru, su lengua, su religion, su historia
francos — Paris: 1871.
Ludewlg — Literatura de las lenguas aborigenes Americanas, ingles — L6ndres : 1858.
Harkham — Gramitica y Diccionario Quechua — L6ndres: 1860...
JHontano, Hairnel Haria — Compendio de la Gramatica Quechua comparada con la latina
— Cochabamba: 1864.
Explleacion de las cuatro partes de la Doctrina Cristiana en el idioma Quechua —
Gocliabamba: 1854.
Hoaai, Fray Honorio — Clave armOnica 6 concordancia de los idiomas... — Sucre: 1854.
Ensayo sobre la exelencia y perfeccion del idioma Quechua — Sucre: 1857 M. F. P. 8*
Giumitii^ de la lengua general del Peru Uamada Quechua: Sucre — M. F^ P. S. '
DiecionariO Quechua castellano, y castellano Quechua — Sucre: 1860 — M. F. P. 8.
OlmOSy niego (Fn) — GramAtica de la lengua general del Perti — Lima: 1683.
Ort, Luis Gertolmo (Fr.) — Orden de ensenar la doctrina cristiana en las lenguas Que-
chaa J Aymar& -* Declaracion de lo que contiene el Credo — Lima* 1598
135
— ioU —
Ritual 6 manual del Peni— Ndpoles: 1607.
Itenzi M* — Memoria sobre los incas y sobre las lenguas Aymari y Queohoa, itmu
Paris: 1844 — M. F. P. S.
ROXO9 Hejia Juan — Arte de la lengaa general de los indios del Perd — limft: 1648.
& Thomas, Domingo de — Gramdtica 6 arte de la lengua general de Iob indios de los
reynos del Perii — Valladolid: 1560.
LecelOU 6 vocabulario de la lengua general del Perti — Valladolid: 1586.
Torres Rnbio, Di (P.) — Arte de la lengua Quechua — Lima: 1619 y 1700.
Arte y vocabulario de la lengua Quechua — Lima: 1754.
Arte de la lengua Aymardi — Lima: 1616.
Tsdindi) J. J. -— Diccionario, quechua, aleman y castollano, y gram&tica qaeehoA en
aleman — Viena: 1853 — M. F. P. S.
anOniho.
GatilOff^ de Aymard de las voces mas usuales al castellano y quechua — Puno: 1868.
BIBLIOGRAFIA
AloedO) Antonio de — Catdlogo de los autores que han escrito de la America en difoen*
tes idiomas, noticia de su vida patria; anos en que vivieron y obras qod eacn-
bieron.
Appleton — Manual del Librero, ingles — Nueva York: 1847.
Ballivian y Rojas Vicente — Archivo Boliviano — Paris: 1872.
Barcia, Andr^ Gonzales de—Catdlogo de los historiadores primitivos de Indias Oociden-
tales, comprende los viajes de los primeros navegantes & la America — Madrid: 1749.
Barros Arana — Coleccion de obras in^ditas sobre la America — Paris y Leipzig: IBtt
a 1864 — M. F. P. S.
Bossangfe — La Biblioteca Americana — Paris : 1823.
Briseno, Ramon — Estadistica Bibliogrdfica de la literatura chilena — Santiago de
Chile : 1862 — M. F. P. S.
Boaeher de la Ricliarderie — Biblioteca Universal de viajes 6 noticia completa y tvo-
nada de todos los viajes antiguos y modemos en las diversas partes del mnndo, ei
frances: 6 vol. — Paris: 1808.
Bmner, M. — Manual del Librero y del Amante d los libros. Contiene adem&s un Diocio-
nario Bibliogrdco, en frances: 5 vol. — Paris, 1842 a 44*
Clark) Dr. A* — Diccionario Bibliografico, ingles: 8 vol. — Londres: 1802 & 1806.
Chaumette des Fosses — Catdlogo de su libreria sobre America, frances — Paris: 1842—
M. F. P. S..
Franeli, A. — Catdlogo de Mapas y manuscritos relativos a la Historia y Geografia, Histo-
ria Natural y linguistica etc. de la America, frances — Paris.
GallardOf B. J. — Ensayo de la Biblioteca Espauola, de libros raros y curiosos: 2 tqL-
Madrid: 1863 y 1866.
GntlerreSf Jos6 Haria — Bibliografia de la primera imprenta de Buenos Ayres — ^BaeiMi
Ayres: 1870 — M. F. P. S.
GntlerreSy J086 RosendO — Bibliografia Boliviana — La Paz: 1875 — M. F. P. S.
Harrisse, Enrique — Biblioteca Americana, vetustlsima de libros y iiianii8critoB» dfliii
1492 i 1551... en ingles — Nueva York: 1866.
Horner^ A« — Biblioteca Americana 6 relacion oronol6gica y curiosa 6 interesaniedatai
libros relativos i Norte y Sud- America, ingles — Londres: 1789.
— 1075 —
Rennett) Baptlsta — Biblioteca Americana primordial: ensayo para fandar una BibliO'*
teca Americana, ingles — Londres : 1718.
leclerC) C&rlos — Biblioteca Americana — Catilogo razonado sobre libros de America y
Filipinas, frances — Paris : 1867-
Ludewig^i H. £• — Ensayo Bibliogrdfico sobre la literatora dela Historia local Americana,
ingles — NuevaYork: 1846.
Horeno, Gabriel Reni — Proyecto de una Estadistica bibliogrdfica de la tipografia bo*
liviana, Santiago: 1874— M. F. P. S.
Holler (Fr« B«) — Gat41ogos de libros, relativos & la America — Amsterdan : 1850.
Nicolas, Antonio — Biblioteca hispana antigua y nueva, latin : 4 vol. — Madrid: 1783.
Nllgg;ets — Biblioteca liist6rica... y geografica 6 Gatdlogo de 5,000 volumenes y manns-
critos, relativos i America, con notas de Stevens, ingles — Boston 1870 y 1872 —
M. F. P. S.
Panzeri, G« Wol^ngi — Anales Tipograficos: contieiie los progresos del Arte desde sa
invento y los libros que se ban impreso, latin: 11 vol. — ^Norimberg: 1798 & 1808.
Pinelo^ Leon — ^Epitome de la Biblioteca Oriental y Occidental, ndutica y geogr&fica: d vol.
Madrid:1728 — M. F. P. S.
Rich, O. — ^Biblioteca Americana — Gatdlogo de libros impresos, relativos a America.
Contiene varias partes desde 1500 hasta 1844, ingles: 8 vol.— Ldndres : 1882-1885 y
el 8« en Nueva York: 1844 — M. F. P. S.
SabiOy Jos^ — Diccionario de libros relativos & la America, desde su descubrimiento has-
ta el dia, ingles — Nueva York : 1867.
Stevens, Henri — ^Biblioteca Americana 6 Catalogo de obras relativas 6, la historia y & la
literatura de America, ingles — LOndres: 1861 — M. F. P. S.
Temanx, €ompans — Biblioteca Americana — Catdlogo de las obras relativas & la Ame-
rica, publicadas hasta el ano de 1700, frances — Paris: 1887 — M. F. P. S.
Tromel) Pablo — BibHoteca Americana — Catalogo de libros sobre America, desde el
descubrimiento de la imprenta hasta el ano de 1700, frances — Leipzig: 1861.
Triibner — Begistro mensnal de literatora Americana y Oriental. Contiene Cat^logos de las
obras que se imprimen sobre America, con dl juicio acerca de ellas. El primer niimero
8ali6el 16 deMarzo de 1865 y continua hasta el dia, ingles — L6ndres — M. F. P. 8.
CrUia biblil^f^fiea para la literatura Americana, con una iatroduccion bibIiogrific%
notas y fndice alfab^tico, ingles — L6ndres : 1859 — M. F. P. S.
Urlcocliea, £• — Coleccion de los tftulos de todos los mapas, pianos y vistas referentes &
la America Espanola — Se halla en la obra de Triibner.
Vicufia Haeliena) Benjamin — Catdlogo de una Biblioteca Americana — Santiago, se
public6 mas 6 m^nos el ano 1870 — M. F. P. S.
Warden — Catdlogo de libros sobre la America, ingles — Paris : 1881 — M. F. P. S.
AN(iNra08.
El Ateneo — Peri6dico de literatura, ciencias y bellas artes — publicado semanalmente
en LOndres desde el ano de 1858 hasta el dia, en ingles. Contiene la lista de todas
las obras que se imprimen con un juicio crltico acerca de ellas.
Bibllogrrafia de la Francia desde 1810 & 1847: 87 vol. — Paris: 1847, se publica sema-
nalmente.
Biblioteca Americana, por una Sociedad de Americanos: 1828.
Biblioteca Americana — Paris : 1881, 2 vol.
Biblioteca Geoi^fica 6 restimen de los viajes : contiene la relacion del viaje del Como-
doro Byron, Carteret y Wallis, frances — Paris: 1804.
Biblioteca HistAllca — Catdlogo razonado de una preciosa coleccion de libros antiguos
y modcrnos de la his^riadeEuropay America... y bibliografia, frances — ^Paris 1868.
— 1076 —
Boletin bibiogrAfico Sud-Americano,peri6dioomen8ualde Buenos AyreslOTO— M.P.P.8.
Ooleccion de obras relativas A las Americas 6 Indias Occidentales — Parifl: 188L
Cat&log;o de los libros y manuscritos de las librierias de A. Chaumette des Fosses, inn-
ces — Paris : 1842 y de M. Baetzel 1886 — M. F. P. S.
€ati,log;o de las obras inglesas y americanas de la Biblioteca de la Escnda Imperial de
puentes y calzadas — Paris : 1866.
Cat&log^o de una coleccion de libros raros sobre la America, la Tierra Santa, la Bona y
Polonia — Paris... 1860.
Catilog^O razonado de una coleccion de libros preciosos sobre la America, desde aa dei-
cubrimiento basta el ano de 1700 — Leipzig: 1861.
Oatilogo de libros ; contiene gran niimero de ellos relativos & la America 6 Indias— Lon-
dres: 1862.
€at&log;o de la libreria de la Eeal Sociedad Geografica deLondres, ingles: 1865, ocm
adicioncs hasta el dia.
El €ati]ilo;o de LAndres de libros publicados en la Gran Bretana, desde 1814 A 1816, in-
gles — LOndres : 1846.
La Circular de los publicadores y Rejjci^tro general de literatura Britdnica y estrangera.
Contiene por alfabeto todas las obras publicadas hasta 1847,- ingles: 10 vol. — Lda«
dres: 1847.
Hannal del Librero 6 sea Cat&logo razonado de mas dooe mil obras, ingles.
El Naturalista Amerlcauo 6 Catalogo de estas obras, ingles — Nueva York: 1870 —
M. F. P. S.
MANUSCRITOS.
€astro Hacedo^ Melchor de — Belacion y descripcion del Perti, heoha para D. Juan de
Acuna — M. S. citado por Barcia.
Cejuela^ Roque (Prcsbitero) — Catecismo en la lengua Yunga 6 Quechua y Gastdlana
— M. S. citado por Leon Pinelo.
CrespillOy Sebastian (Fr.) — Catecismo y muchas oraciones en lengua general del Peri,
segun el P. Gonzales de Acuna en su informe — M. S.
Cliurroil, P# — Memorial y Discurso de las Provincias y Gobiemo del Peru — M. S.
Cartilla^ Catecismo y sermones en la lengua general del Peru, citado por Leon Pinelo.
FeroUes — Belacion de mis viajes en las Amazonas 1697 — M. S. citado por Leon Pineb.
HarqueS) Baenaventura (B.) — Yocabulario de la lengua Gubina — M. S.
Mastrillo, Kicolas (P.) — Sermones en lengua general del Peru, segun Topic, bibUoteca
Napolitana.
Medina DiTila^ Fernan — Historia de algunas cosas prodigiosas del Peru, esmtaa a
Juan Diaz de la Calle — M. S. citado por Barcia.
Salazar And. — Noticias estadisticas sobre el Peru } particularmente sobre Lima.
Scliran David — Yocabulario americano ; citado en la bibliografia de Savonarola.
Arte de la lengua Cholona. Advertencias para el idioma Chiriguano: 2 vol. — M. S. Exis-
ti6 en la libreria de Chaumett des Fosses.
Arte de la lengua general del Inca, llamada Quechua — M. S. Existio en la libreiia de
Chaumett des Fosses.
Derrotero de la Provincia de Maynas — M. S. 4 cuaderuos — Libreria de Chaumett des
Fosses.
DiariO del viaje d las montanas de los Andes en el Obispado de Huamang^, con el finde
establecer la nueva reduccion de los gentiles^M. S.: Ubreria de Chaumett des Fosses.
— 1077 —
IVaTegaeioil hecha del Gran Pari hasta la boca del rio Madera — Bibliografia de J. B.
Gutierrez.
lVaTe||;aclon del rio Madera — principiada en 1749 y corta notioia de las serranias
de qae proceden las cascadas del Madera — M. S.: 1749 d 1750 : la coloccion de
J. B. Gutierrez.
IVatieia €eog:rafica — Historia ^ae mauifiesta el estado de las misiones de infieles del
rio Ucayali — M. S.: perteneciente al Golegio de propaganda, fide de Santa Bosa de
Santa Maria de Ocopa.
Ilelacioii breve del rio Maranon y otras particolaridades de la jomada que hizo Pedro
de Orsua d Omagua — M. S. Gitado por Barcia.
Rdadon de la Provincia del Peru y de la geute y disposicion de ellos, costas y caminos
— M. S. en frances, 1492. Gitado por Barcia«
Relacion de los puertos que hay desde la oiudad de los Beyes hasta la punta ds Santa
Elena y el Morro Monetro, en el Perii y del modo de recorrerlos — M. S. Gitado por
Barcia.
Tesoros del PerA — M. S. Gitado por Baluzio.
Yocabulario de la lengua Pana 6 Seteba — M. S.: 1795 — Existi6 en la biblioteca de
Ghaumett des Fosses.
Tocabnlario, de la lengua de los Gampas, en la pampa del Sacramento — M. S. Gopiado
de un mannscrito perteneciente i D. Manuel Ames, Gobemador en Andamarca 1883
— Ezisti6 en la biblioteca de Ghaumett des Fosses.
•
Las erratas en este Diccionario pueden ser los siguientes :
1.® De numeros en la posicion astron6mica, distancias, de l6s lugair^s etc.;
2.^ El considerar como Departamento, Provincia 6 Distrito los que no lo son ;
8.® Considerar como perteneoiente a un Departamento, Provincia 6 Distrito un lii-'
gar que en realidad pertenece a otro.
Para couocer y salvar estos errores t^nganse presentes las cAdvertencias Funda-
mentalest, pAg. XXVI, § VII del tDiscurso Preliminan y las siguientes :
1.* Si se encuentra que un lugar estd considerado como Departamento, provincia 6
distrito no si^ndolo, es f&cil conocer el error y corregirlo, buscando cual es la provincia
etc. & que se dice pertenecer : vg. en la pdg. 878 se dice que Huacamarcanga, mina, per*
tenece & la provincia de Santiago de Chuco, y como ta^ provincia no existe, y Santiago
de Chuco pertenece & la provincia de Huamachuco, es claro que ^sta es la provincia: lo
mismo sucede cuando se cita como distrito el que no lo es.
2.* Si se encuentra que un lugar pertenece al Departamento tal; provincia 6 distrito
cual, siendo asi que esa provincia 6 distrito son de otro Departamento, enti^ndase que el
nombre del Departamento estd equivocado: v. g. AchaXaca^ se dice que este es del Departa-
mento Puno, provincia Caylloma, distrito Tisco; pero como Caylloma y Tisco pertenecen
al Departanaento de Arequipa, es claro que en vez de Departamento Puno se debe deoir
Departamento de Areqvipa,
8.* Cuando aparece que un lugar pertenece & una provincia y al mismo tiempo & uii
distrito de otra provincia distinta, ent6nces consid^rese como errado el nombre de la pro-
vincia, la cual debe ser aquella de que forma parte el distrito: vg. Pirculu, aid. Dpt. y
prv. Hudnuco, dist. Aguamiro; como Aguamiro forma parte de la provincia Dos de
Mayo, es claro que esta es la provincia y no la de Huanuco.
Hay ademdrS algunos errores en lo relativo a demarcacion territorial, porque en los
dos anos que ha demorado la impresion de esta obra se ha creado nuevas provincias 6
distritos cuando la impresion ya estaba adelantada.
EKKATAS NOTABLES.
PAOINA. PALABBAS. DICE. UMM%.
8 Acaii, morro 77^81' 4" long. 72Mr 84" long.
58 Arcama 87« sr 24" long. 790 61' 24" long.
91 AyaTiri, villa 14M2' 60" lat. 14*> 62' 60" lat.
114 Oiomache, punta i. los 2P 11* 80" lat. y 72* 80' 67" long.
168 Caramachiico 72» 87' 24" long. 72*» 84' 24" long.
217 Colan, pueblo d los 6<» 1' 20" lat. y 88<» 21' 40" long.
271 Chala, punta 78'» 47' 84" long. 1&» 47' 84" long.
277 Chancay, Puerto 16'»86' lat. IP 86' lat.
808 Chipana, punta & los 21« 22' 80" lat. y 72« 27' 84" long.
809 Chlquitani, islotes 80° 20' 34" long. SO* 2' 84" long.
898 Chicama, rio— boca A Q'* b^' 80" lat. 7'* 66' 80" lat.
850 Foca, punta 16» 14' 20" lat. 6° 14' 20" lat.
476 JaJliiey, punta 80» 1' 14" long. 80« 21' 14" long.
488 Josi de Lambayeque ... 82° 6' 64" long. 82« 16' 64" long.
562 M&ncora, caleta 82° 27' 64" long. 88<» 27' 64" long.
683 Peje perro, cabo IV 14' 10" lat. IT 14* 10" lat.
660 Pancha, punta in6' lat. IP 61' lat.
681 Payta, punta 6* 61' 10" lat. 6'* 6' 10" lat.
768 Pimentel, puerto ?... 82« 4' 64" long. 82* 14' 64" long.
865 Santander, punta 80° 21' 49" long. 80« 12' 49" long.
897 Supe, Puerto g^ 46' lat. W 49' 46" lat.
980 Viru, rio— boca 8« 49' 80" lat. 8^29' 40" lat.
«
J
^S!r072 050^297
i?d time,
fomptly