Skip to main content

Full text of "Diccionario geográfico estadístico del Perú : contiene ademas la etimología aymara y quechua de las principales poblaciones, lagos cerros ..."

See other formats


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 

to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 

publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 
We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  of  the  files  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrain  fivm  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  in  forming  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.   Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 

at|http: //books  .google  .com/I 


Google 


Acerca  de  este  libro 

Esta  cs  una  copia  digital  de  un  libro  que,  durante  generaciones,  se  ha  conservado  en  las  estanterfas  de  una  bibliotcca,  hasta  que  Google  ha  decidido 

cscancarlo  como  parte  de  un  proyecto  que  pretende  que  sea  posible  descubrir  en  Ifnea  libros  de  todo  el  mundo. 

Ha  sobrevivido  tantos  anos  como  para  que  los  derechos  de  autor  hayan  expirado  y  el  libro  pase  a  ser  de  dominio  pliblico.  El  que  un  libro  sea  de 

dominio  pliblico  signiflca  que  nunca  ha  estado  protegido  por  derechos  de  autor,  o  bien  que  el  periodo  legal  de  estos  derechos  ya  ha  expirado.  Es 

posible  que  una  misma  obra  sea  de  dominio  pliblico  en  unos  pafses  y,  sin  embaigo,  no  lo  sea  en  otros.  Los  libros  de  dominio  pliblico  son  nuestras 

pucrtas  hacia  el  pasado,  suponen  un  patrimonio  hist6rico,  cultural  y  de  conocimientos  que,  a  menudo,  resulta  diffcil  de  descubrir. 

Todas  las  anotaciones,  marcas  y  otras  senales  en  los  m^genes  que  est^n  presentes  en  el  volumen  original  aparecer^  tambi^n  en  estc  archivo  como 

tcsdmonio  del  laigo  viaje  que  el  libro  ha  recorrido  desde  el  editor  hasta  la  biblioteca  y,  finalmente,  hasta  usted. 

Nor  mas  de  uso 

Google  se  enorgullece  de  poder  colaborar  con  distintas  bibliotecas  para  digitalizar  los  materiales  de  dominio  pliblico  a  fin  de  hacerios  accesiblcs 
a  todo  el  mundo.  Los  libros  de  dominio  pliblico  son  patrimonio  de  todos,  nosotros  somos  sus  humildes  guardianes.  No  obstante,  se  trata  dc  un 
trabajo  caro.  Por  este  motivo,  y  para  poder  ofrecer  este  recurso,  hemos  tomado  medidas  para  evitar  que  se  produzca  un  abuso  por  parte  de  tereeros 
con  fines  comerciales,  y  hemos  incluido  restricciones  tdcnicas  sobre  las  solicitudes  automatizadas. 
Asimismo,  le  pedimos  que: 

+  Haga  un  uso  exclusivamente  no  comercial  de  estos  archivos  Hemos  disenado  la  Bilsqueda  de  libros  de  Google  para  el  uso  de  panieularcs: 
como  tal,  le  pedimos  que  utilice  estos  archivos  con  fines  personales,  y  no  comerciales. 

+  No  envie  solicitudes  automatizadas  Por  favor,  no  envfe  solicitudes  automatizadas  de  ningiin  tipo  al  sistema  de  Google.  Si  est^  llevando  a 
cabo  una  investigaci(Sn  sobre  traducci6n  automdtica,  reconocimiento  6ptico  de  caracteres  u  otros  campos  para  los  que  resulte  litil  disfrutar 
de  acceso  a  una  gran  cantidad  de  texto,  por  favor,  envfenos  un  mensaje.  Fomentamos  el  uso  de  materiales  de  dominio  publico  con  estos 
prop6sitos  y  seguro  que  podremos  ayudarle. 

+  Conserve  la  atribucidn  La  filigrana  de  Google  que  verd  en  todos  los  archivos  es  fundamental  para  informar  a  los  usuarios  sobre  este  proyecto 
y  ayudarles  a  encontrar  materiales  adicionales  en  la  Blisqueda  de  libros  de  Google.  Por  favor,  no  la  elimine. 

+  Mant^ngase  siempre  dentro  de  la  legalidad  Sea  cual  sea  el  uso  que  haga  de  estos  materiales,  recuerde  que  es  responsable  de  asegurarse  de 
que  todo  lo  que  hace  es  legal.  No  d^  por  sentado  que,  por  el  hecho  de  que  una  obra  se  considere  de  dominio  pliblico  para  los  usuarios  de 
los  Estados  Unidos,  lo  ser^  tambi^n  para  los  usuarios  de  otros  pafses.  La  l^islacicSn  sobre  derechos  de  autor  varia  de  un  pafs  a  otro,  y  no 
podemos  facilitar  informacifin  sobre  si  estS  permitido  un  uso  especffico  de  alglin  libro.  Por  favor,  no  suponga  que  la  aparicifin  de  un  libro  en 
nuestro  programa  significa  que  se  puede  utilizar  de  igual  manera  en  todo  el  mundo.  La  responsabilidad  ante  la  infracci6n  de  los  derechos  de 
autor  puede  ser  muy  grave. 

Acerca  de  la  Busqueda  de  libros  de  Google 


El  objetivo  de  Google  consiste  en  organizar  informaci6n  procedente  de  todo  el  mundo  y  hacerla  accesible  y  util  de  forma  universal.  El  programa  de 
Busqueda  de  libros  de  Google  ayuda  a  los  lectores  a  descubrir  los  libros  de  todo  el  mundo  a  la  vez  que  ayuda  a  autores  y  editores  a  llegar  a  nuevas 
audiencias.  Podrd  realizar  blisquedas  en  el  texto  completo  de  este  libro  en  la  web,  en  la  pdgina|http :  /  /books  .  google  .  com| 


SA    ^5^^5^.77,6' 


DICCIONARIO 


GEOGRAFICO  estadistico 


Jivu*i^  y^ti 


tpiCCIONARlO 


GEOGRAFICO  ESTADlSTICO 


Y. 


f 


CONTUBNE   ADEXAS 


IiA  CTinOIiOfilA  ATMEA  T  qrCCHUA 
M  LAS  rEIICIPALES  POBLACIOIES,  LA«OS,  EIOS,  CEEEOSi  ETC.  ETC. 


POR 


MARIANO  FELIPE  PAZ  SOLD  AN 


PRXBIDBNTB  DE  LA  GOMXSION   DE   DEMABOACION  TSBBITOBIAL  DSL    PEBO, 
ANTiaXTO  OIBECTOB  OENBBiL  DE  OBBAS   P^TBLICAS^    aCIESIBBO   C0BBESP0N8AL   DE   LA  BEAL   800II0AD 

OEOOEAnCA  DE   l6nDBBS,   DE   LA  DE   HUMBOLDT  EN   M&IGO 
T  DK  LA  DE  PBISI0NE8  EN   FILADXLFIA. 


'*  De  todas  las  oienoias,  ninguna  es  mas  depen- 
dionte  de  la  instabilidad  de  las  oosas  humanaa  que 
la  Cleografia." 

Masson  Mofrillier. 


I  <»  I 


LIMA 


IMPRENTA    DEL  ESTADO,  CALLE  DE  LA  RIFA  N"  B8. 

<        — 


,  xsrr 


H 


(A. 


StK^ZZ^^.ll  ,5 


Harvard  College  Library 

Gift  of 

Archibald  Gary  Coolidge 

and 

Clarence  Leonard  Hay 

April  7,  1909. 


INTRODUCCION. 


'*AxiteB  de  condenar  mi  obra  raego  qae  lean 
el  DisonrBo  Prelimar;  en  ^1  Ter^n  las  raaones 
en  que  me  apoyo  y  el  plan  que  he  adoptado.' 

El  autob. 


11 


KESENTO  a  mi  Patria  esteDiccionario  que  es  el  trabajo  de  36  afios; 
recuerdese  que  en  el  Prologo  del  Atlas  Geografico  del  PertJ  que 
escribi  en  Octubre  de  1861  y  publique  en  Paris  dije,  «hace  21  aiios 
«  que  me  propuse  reunir  cuanto  tuviera  relacion  con  la  Geografia 
«  e  historia  del  Peru  ;  desde  entOnces  no  he  cesado  de  compilar  y 
«  reunir  todo  lo  que  ha  Uegado  a  mi  noticia,*  pues  bien,  hasta  hoy  he  con- 
tinuado  en  mi  proposito,  y  espero  persistir  en  el  mientras  Dios  me  conser- 
ve salud  y  vida. 

De  dos  modos  puede  juzgarse  mi  obra:  en  su  conjunto  6  en  sus  de- 

talles  :  los  que  la  examinen  en  su  conjunto  y  den  una  rapida  ojeada  a  la 

sola  nomenclatura  de  los  pueblos,  rios,  picos,  montanas,  lagos,  etc.,  encon- 

traran  marcas  evidentes  de  la  mayor  6  menor  influencia  que  ejercieron  las 

diversas  razas  que  dominaron  en  la  gran  extension  del  antiguo  Perii  que 

abrazaba  casi  toda  la  America  Meridional :  basta  observar  el  origen  6  eti- 

mologia  de  esos  nombres  para  saber  si  en  esos  lugares  domino  la  raza  Ay- 

mara,  la  Quechua  u  otras  mas  reducidas  que  han  desaparecido.    El  filo- 

logo  encontrara  un  faro,  aunque  de  debil  luz,  que  lo  alumbre  en  la  oscuri- 

dad  de  los  tiempos  prehistoricos  del  Peni  y  quedara  sorprendido  al  en- 

contrar  multitud  de  palabras  perfectamente  iguales  a  las  de  pueblos  de  re- 

XQOtos  tiempos,  como  ecca,  nieccaj  aryca^  aticon^  chcincajjf  y  muchisimas  otras, 

^ue  pueden  servirle  de  nimbo  en  las  grandiosas  exploraciones  que  esta  Ua- 

inada  a  realizar  la  importantisima  ciencia  de  la  Filologia. 


VI    — 


Los  que  do  este  inodo  examiiien  mi  obra  no  solo  seran  iiidulgentes  si- 
no  que  quiza  eneontrariUi  en  ella  algun  merito. 

Los  que  consulten  este  Diccionario  para  conocer  la  situacion  politica  6 
astronomica  de  algun  lugar,  su  poblacion,  distancias,  etc.,creeran  de  pron- 
to encontrar  faltas  en  el  autor,  ya  sea  en  la  ortografia,  ya  en  la  posicion 
astron<imica  6  relativa,  ya  en  la  calificacion,  considerando  que  no  es  pueblo 
6  hacienda,  etc.  al  que  denomino  com  >  tal,  6  que  pertenece  a  un  distrito  6 
provincia  mas  bien  que  a  otra;  que  el  numero  de  habitantes  y  la  distancia 
son  raayores  6  rnenores  que  las  indicadas ;  finalmentc  quiza  no  encontra- 
ri'in  de  pronto  la  palabra  6  nombre  del  lugar  que  buscan,  aunque  sea  nota- 
ble; sin  embargo  muchas  veces  el  error  dependera  del  que,  sinfijarse  mu- 
cho  no  examina  atentamente  que  en  Geografia  descriptiva  es  imposible  no 
incurrir  en  errores  mas  6  menus  graves,  sin  que  por  esto  la  obra  sea  digna 
de  la  severa  critica  en  su  conjunto.  Siempre  recordare  las  palabras  de  Mr. 
Malte  Brun  (hijo),  cuando  en  1861  al  mostrarle  la  Geografia  del  Peru  y  el 
Mapa  y  Atlas  que  principiaba  a  imprimir  en  Paris,  le  dije  que  esos  traba- 
jos  estaban  muy  lejos  de  ser  exactos,  pero  que  por  entonces  eran  los  me- 
nos  incorrectos;  me  contesto  aSeiior  Paz  Soldan  conozco  mucho  lo  que  es 
«  Geografia ;  y  yo  no  juz^go  el  merito  de  una  obra  de  esta  clase  en  sus  deta- 
il lies  sino  en  su  conjunto,  y  en  este  sentido  sus  trabajos  seran  apreciados 
«  por  los  que  estudiamos  la  Geografia.^  Si  estos  errores  son  pues  insepa- 
rables en  toda  obra  geografica,  la  que  se  refiera  solo  al  Peru  tiene  que  con- 
tenerlos  en  mayor  numero,  porque  todo  es  especial ;  la  ortografia,  la  nomen- 
clatura,  la  demarcacion  politica,  la  posicion,  poblacion,  distancias  etc.; 
baste  saber  que  hasta  hoy  no  existc  una  demarcacion  politica,  judicial  y 
eclesiastica  fija  y  conocida  como  legal;  Uegando  el  descuido  al  extremo  de 
aparecer  en  documentos  oficiales  que  un  mismo  lugar  pertenece  a  varios 
distritos  6  provincias. 

CuANTos  hayan  formado  un  indice  alfab^Hico  de  cualquier  materia  po- 
dran  juzgar  de  la  inmensa  dificultad  que  habre  tenido  que  veneer  para  este 
Diccionario  que  consta  de  30,233  nombres  6  palabras  capitales,  casi  todos  de 
origcn  Aymara  6  Quechua,  pueblos  que  no  conocian  la  escritura  y  por  consi- 
guiente  la  ortografia.  La  sola  correccion  de  pruebas  ha  exigido  una  aten- 
cion  muy  detenida  y  una  paciencia  no  comun.  De  todos  modos  y  por  po- 
bre  que  sea  el  m6rito  de  mi  obra,  soy  el  primero  en  mi  patria  que  la  ha 
emprendido,  y  aunque  nada  he  inventado,  y  mi  paciente  trabajo  se  ha 
reducido  a  poner  en  orden  alfabetico  los  datos  disperses  en  millares 
de  libros  y  documentos  autentiocs  y  que  merecen  fe,  tales  como  las 
matriculas  y  censos  y  los  viajes  y  estudios  de  autores  conocidos ;  la 
juventud  ilustrada  y  laboriosa  que  me  sigue  tendra  ya  una  base  pa- 
ra escribir  una  obra  monumental ;  porque  contara  con  los  datos  que 
he  reunido  metodicamente,  con  los  estudios  y  exploraciones  que  sa- 
bios  viageros  hagan  de  nuevo  y  con  todos  los  datos  que  se  compilan  en 
la  Direccion  de  Estadistica  del  Ministerio  de  Gobierno  y  en  otras  oficinas 


—  vn  — 


del  Estado  y  Municipalidades ;  entonces  el  Peru  sera  perfectamente  co- 
nocido.  Terminare  esta  introduccion  repitiendo  lo  que  dije  en  el  mismo 
prologo  del  Atlas  Geografico  del  Peru.  «  Mi  trabajo  de  compilador  lo 
«  juzgaran  los  que  hayan  emprendido  igual  tarea,  y  me  haran  justicia : 
«  de  todos  modos  veran  que  liice  cuanto  pude  por  servir  en  algo  a  mi 
«  patria,  a  la  cual  he  consagrado  mis  servicios,  y  no  cesare  de  consagrarle 
«  tambien  cuanto  pueda  por  hacerla  conocer  en  Europa  y  por  verla  tan 
«  grande  y  feliz  cuanto  lo  merece  por  su  riqueza  y  poder. » 

Para  dar  a  conocer  y  explicar  estas  dificultades  y  sus  causas  y  el  plan 
que  he  adoptado  al  redactar  y  formar  este  Diccionario,  considero  de  abso- 
luta  necesidad  hacerlo  preceder  de  un  Discurso  que  dividir6  enlos  siguen- 
tes  parraf OS : 

1.°  Division  6  demarcacion  politica,  judicial  y  eclesiastica. 

2.**  Nomenclatura  6  clasificacion  de  poblaciones,  y  fundos  rusticos. 

3.**  Ortografia, 

4.**  Etimologia. 

5  .'•  Poblacion . — Superficie . — Distancias . 

6.*  Autoridades. 

7.**  Plan  6  sistema  que  he  seguido. 

8,**  Advertencias  fundamentales. 

Creo  que  este  es  el  lugar  y  ocasion  de  manifestar  un  recuerdode  pro- 
fondo  y  cordial  agradecimiento  al  Senor  Capitan  de  Navio  D.  Aurelio  Gar- 
cia y  Garcia,  porque  cuando  fue  Ministro  de  Gobierno,  en  1875,  ordeno  ex- 
pontaneamente  y  sin  la  menor  indicacion  de  mi  parte,  que  se  imprimie- 
ra  este  Diccionario  en  la  Imprenta  del  Estado  sin  mas  retribucion  que 
ento-egar  cierto  niimero  de  ejemplares  para  las  oficinas  publicas.  Asi  mis- 
mo debo  hacer  una  mencion  honorifica  del  joven  bachiller  D.  Leopoldo  Ze- 
Tallos  que  me  ha  prestado  sus  servicios  con  entusiasmo  y  constancia. 


DISCURSO  PRELIMINAR. 


I. 


Division  6  demareacion  politica,  jadicial  j  eclesi&stica. 

En  el  Peru  la  demareacion  politica,  judicial  y  eclesiastica  en  la  epoca 
del  coloniage  y  la  que  ha  tenido  la  Republica  desde  su  Independencia, 
siempre  ha  sido  defectuosa;  porque  los  Vireyes  y  los  Gobiernos  cuidaron 
poco  de  esta  importante  materia;  se  crearon  Intendencias,  Provincias  y 
Departamentos  segun  las  necesidades  del  memento ;  pero  sin  determinar, 
con  precision  cuales  eran  los  limites  de  cada  una  de  ellas,  siguiendo  el 
ejemplo  de  la  antigua  demareacion  que  tampoco  detallaba  esos  linde- 
ros,   salvo  cases  muy  particulares  en  que  se  indicaba  como  tales  un  rio, 
un  cerro,  etc.     Los  Congresos  han  procedido  con  igual,  y  quiza  con   ma- 
yor descuido;  y  salvo  pocas  excepciones  ha  sido  formula  para  crear  De- 
partamentos, Provincias  6  Distritos  la  siguiente  :  « de  las  antiguas  Pro  - 
vincias  A  B  etc.  se  crea  el  Departamento  X ;  6  de  los  Distritos  tales  se 
forma  la  Provincia  cual;  6  bien  los  pueblos  A  B  etc.  formaran  un  nue- 
vo  DistrJto  que  se  Uamara  Z;))  siempre  sin  orden  y  al  acaso :  en  algu- 
nas  leyes  6  decretos  se  expresan  los  nombres  de  los  Distritos,  pero  no 
se  determinan  las  poblaciones  y  fundos  rusticos  que  comprenden,  ni  se 
marcan  los  linderos ;   en  otras  se  dice  que  la  Provincia  tal  continuara 
con   los  Distritos  de  que  antes  constaba,  y  como  no  existia  real  orden 
ni  leyes   6    decretos  posteriores,  la    demareacion  de  los   tales  distritos 
continuaba  tan  vaga  como    al  principio.     Los  Apoderados  fiscales  en- 
cargados  de  formar  las  matriculas    para  el    cobro    de  la  contribucion 
rustica  y  urbana,  y  los  que  han  formado   los  Censos  de  la  poblacion 
en  1826 — 1852—1862  y  1866  han  aumentado  la  confusion;  porque  unos 


han  considerado  como  pertenecientes  a  tal  Distrito  6  Provincia,  poblacio- 
nes  y  fandos  rusticos  que  forman  parte  de  otros  Distritos  6  Provincias, 
cuando  ellos  mejor  que  ninguno  pudieron  y  debieron  determinar  con  rigu- 
rosa  prolijidad  el  nombre  de  todas  las  poblaciones  y  fundos  rusticos  que 
componian  cada  Distrito  politico,  y  sus  limites  bien  detallados;  siendo  no- 
table que  en  las  niatriculas  de  una  misma  provincia,  practicadas  en  distin- 
tos  alios,  hay  muchas  contradicciones. 

Mas  sorprendente  es  la  falta  de  uniformidad  en  el  niimero  y  nombre 
de  los  Distritos  que  fcrman  cada  Provincia.  Es  cierto  que  en  la  Republi- 
ca  existen  de  hecho  no  solo  Distritos,  sino  tambien  Provincias  y  hasta  De- 
partamentos  creados  por  el  Ejecutivo,  que  carece  de  autoridad  para  ello ; 
pero  aim  cuando  la  existencia  de  esos  Distritos,  etc.  sea  ilegal,  hay  im  man- 
date supremo,  autorizado  con  el  silencio  del  Congreso,  y  muchas  veces 
aceptado  por  este;  porque  al  calificar  la  eleccion  de  un  Diputado  6  Senador 
ha  convenido  a  los  intereses  de  la  politica  6  del  partido  triunfante  consi- 
derar  como  valida  la  existencia  del  Distrito,  etc.,  aunque  otras  veces  por 
la  misma  causa  se  haya  anulado  la  eleccion;  esto  se  comprende;  pero  no  el 
que  existiendo  una  ley  clara  y  terminante  que  al  crear  una  Provincia  deter- 
mina  los  Distritos  y  los  pueblos  que  sirven  a  estos  de  Capital,  se  tolere  que 
de  hecho  y  contra  ley  existan  otros  Distritos,  tales  como,  entre  muchos 
otros,  los  de  Marmot,  Charat,  etc.  de  la  Provincia  de  Otusco. 

EsTOB  abusosy  la  confusion  que  de  ellos  resultahabriapodidoremediarse 
en  tiempo  si  los  Cosmografos  mayores  hubiesen  comprendido  su  verdadera 
mision,  indicando  la  ley  6  por  lo  menos  el  decreto  supremo  en  virtud  del 
cual  tenia  existencia  politica  la  Provincia  6  Distrito  que  describian  y  cuyos 
empleados  especificaban ;  desgraciadamente  los  Cosmografos  copiaban  ser- 
vilmente  los  datos  de  sus  antecesores;  y  despues  del  ano  de  1847  todas  las 
Guias  de  forasteros,  en  la  parte  de  la  demarcion  politica,  parecen  estereo- 
tipadas  en  las  de  aquel  ano ;  y  sin  embargo  los  Ministros  de  Gobiemo  han 
aceptado  como  buenas  esas  Guias  y  han  ordenado  su  circulacion  oficial. 

A  todo  esto  se  agrega  la  falta  de  datos,  la  poca  atencion,  y  permitase- 
me  decirlo,  la  ignorancia  con  que  se  precede  al  crear  Provincias  6  Distritos, 
llegando  el  descuido  al  extreme  de  dictar  leyes  creando  come  nuevos  Dis- 
tritos los  mismos  que  por  otras  leyes  de  aiios  anteriores  existian  legalmen- 
te.  Otras  veces  se  ha  declarado  que  el  Distrito  A  6  el  pueblo  6  el  fundo  B 
pertenece  a  tal  Distrito  6  Provincia  cuando  la  naturaleza  dice  que  es  con- 
tra la  razen  y  conveniencia  de  los  pueblos;  pero  no  contra  las  del  que  pro- 
penia  esa  division  territorial. 

De  estos  imperdonables  descuidos  de  tedos  los  Congresos  y  Gobier- 
nos  resulta  que  nada  es  mas  dificil  en  la  Geegrafia  politica  del  Peru  que 
saber  con  seguridad  si  una  peblacien  6  fundo  rustico  pertenece  a  tal  6  cual 
Distrito;  y  no  pocas  veces  sucede  que  ni  se  conece  la  Provincia  6  Departa- 
mento;  de  lo  cual  resulta  muchos  ruidoses  pleitos  ante  lo3  tribunales,  y 
frecuentes  competencias  entre  las  autoridades  politicas. 


—   XI   


Yo,  que  con  solicita  proligidad  y  constante  afan  habia  reunido  por  tan- 
tos  anos,  la  nomenclatura  de  todas  las  poblaciones  y  fundos  riisticos  de  la 
Kepublica,  extractandola  de  documentos  oficiales,  crei  facil  y  mecanica  ta- 
rea  la  de  agruparlos  en  sus  respectivos  Distritos  y  Provincias;  pero  cuando 
principle  mi  trabajo  me  encontre  muchas  veces  en  un  laberinto;  porque 
aun  en  los  documentos  oficiales  de  un  mismo  aiio  habia  notables  contra- 
dicciones.  Tambien  observe  que  grandes  poblaciones  y  fundos  riisti- 
cos no  estaban  considerados  en  las  matriculas  de  contribuciones  ni  en  el 
Censo  de  la  poblacion.  Crei  poder  salvar  la  duda  6  Uenar  las  faltas  con- 
sultando  con  los  vecinos  6  personas  notables  de  esas  Provincias,  y  descubri 
que  estas,  las  mas  veces,  6  ignoraban  la  existencia  de  tal  poblacion  6  fundo 
6  cada  uno  me  daba  datos  contradictorios  a  los  de  otro. 

En  medio  de  estas  contradicciones  y  dificultades  he  seguido  las  reglas 
invariables  siguientes : 

l.""  Cuando  ha  habido  ley  especial,  solo  he  considerado  como  Distri- 
tos los  determinados  por  esa  ley ; 

2.*  A  falta  de  ley  especial  he  aceptado  como  Distritos  politos  los  con- 
Biderados  en  la  ley  de  2  de  Enero  de  1857,  que  determinaba  los  Distritos 
municipales,  si  despues  han  sido  sancionados  por  el  uso. 

3.*  Cuando  no  ha  habido  ley,  he  aceptado  los  Distritos  considerados 
como  tales  en  mas  de  un  documento  oficial;  y  cuando  estos  han  sido  con- 
tradictorios he  dado  la  preferencia  a  los  consignados  en  mayor  niimero  de 
ellos:  estos  documentos  son  las  Matriculas  de  contribucion,  los  Censos  de 
alpoblacion,  las  Guias  de  forasteros,  etc. 

4.'  Cuando  no  ha  habido  ley,  y  el  pueblo  6  fundo  no  ha  sido  considerado 
en  los  citados  documentos  oficiales  lo  he  considerado  en  el  Distrito  a  que 
pertece  el  pueblo  6  fundo  mas  inmediato,  sirviendome,  en  muchos  de  estos 
casos  la  demarcacion  eclesiastica  que  ha  sido  en  otro  tiempo  la  base  de  la 
demarcacion  politica. 

5.*  He  considerado  como  Departamentos  a  las  denominadas  Provin- 
cias litorales  de  Moquegua  y  Tarapaca,  para  evitar  confusion  y  dar  a  co- 
nocer  a  primera  vista  que  dependen  de  un  Prefecto  y  porque  en  realidad 
son  iguales  a  las  prefecturas. 

QuiEN  tenga  presente  estas  dificultades  y  razones  no  podra,  enjusticia, 
juzgar  como  defecto  el  que  un  lugar  este  considerado  en  este  Diccionario 
como  parte  del  Distrito  6  Provincia  A  mas  bien  que  del  B  al  que  realmente 
pertenezca. 


xn 


11. 


De  la  nomenelatura. 


La  nomenolatara  es  la  base  fundamen- 
tal de  la  Geograffa. 

Balbi, 


A  primera  vista  nada  parece  mas  claro  y  facil  que  calificar  lo  que  es 
una  Ciudad,  Villa,  Pueblo,  Aldea,  Hacienda,  etc.  En  el  Peru  se  emplean  in- 
distintamente  laspalabras  Pmhlo^  CaserioyPcujo,  Aldea,  Parcialidad,  Barrio j 
Estanciaj  Asiento,  AijUo,  para  significar  una  poblacion  mas  6  menos  peque- 
fia;  pero  cuando  se  trata  de  precisar  el  significado  de  estas  palabras,  se  cono- 
cen  las  dificultades  y  se  encuentra  el  caos;  porque  el  Diccionario  de  la  Aca- 
demia  las  define  vagamente :  en  efecto,  llama  «pueblo,  el  lugar  6  ciudad 
que  esta  poblado  de  gente;*  «ciudad  poblacion  de  gentes  congregadas  a  vi- 
vir  en  un  lugar;  que  gozan  de  ciertos  privilegios  y  esenciones;»  con  la 
misma  vaguedad  define  las  demas  palabras;  es  decir,  que  se  define  lo  que 
es  pueblo  por  lo  que  es  ciudad,  esta  por  lo  que  es  la  poblacion,  siendo  el 
resultado  de  todo  esto  que  cuando  uno  creia  saber  6  entender  lo  que  signi- 
ficaba  la  palabra  Pueblo,  Ciudad,  etc.,  se  encuentra  lleno  de  confusiones  y 
sabiendo  menos  que  antes  de  consultar  el  Diccionario  6  de  querer  definir 
estas  palabras  Si  se  examinan  las  Leyes  de  Indias  (libro  4,°  tit.  7."*  y  S."") 
que  determinaban  los  requisitos  para  fundar  Ciudades,  Villas  y  Pueblos,  a 
fin  de  darles  el  titulo  correspondiente,  (facultad  que  el  Rey  ejercia  por  me- 
dio de  su  Concejo  de  Indias  y  que  despues  de  nuestra  emancipacion  politi- 
ca  asumio  el  Congreso)  encontraremos  que  son  pocas  las  poblaciones  en  el 
Peru  que  conforme  a  ley  Uevan  el  nombre  de  villas,  ciudades  6  pueblos. 

El  Rey,  y  despues  los  Congresos  ban  dado  muchas  veces  el  pomposo 
titulo  de  CIUDAD  a  una  miserable  poblacion;  el  de  pueblo  al  conjunto  de  de- 
sordenadas  y  desparramadas  chozas ;  y  el  de  caserio  al  conj  unto  de  verda- 
deras  cabanas  repartidas  en  una  gran  extension  de  terreno,  contra  la  defi- 
nicion  de  la  lengua  castellana  que  llama  Caserio  «al  conjunto  de  casas  de  un 
pueblo  6  ciudad» ;  de  suerte  que  si  un  lector  no  peruano  viera  que  Poma- 
chanca  Ueva  el  nombre  de  Caserio  y  consultara  el  Diccionario,  creeria  que  es 
un  pueblo  6  ciudad,  y  sin  embargo  es  una  miserable  poblacion  de  poco  mas 
de  siete  casas  6  chozas  con  1 5  6  20  habitantes ;  pero  aunque  el  lector  con- 
ciba  una  idea  errada,  puede  saber  que  Pomachanca  es  una  poblacion  y  esto 
serviria  de  regla  segura,  si  todas  las  poblaciones  tuvieran  su  nomenclatura 
6  clasificacion  dictada  i'lntes  por  el  Rey  6  despues  por  el  Congreso  6  por  el 
Poder  Ejecutivo.  Pero  no  es  asi ;  en  el  Peru  la  nomenclatura  de  las  pobla- 


XIU 


clones  varia  muchas  veces  de  un  Departamento  y  a  aunde  una  Provin- 
cia  a  otra,  y  su  significado  es  completamente  distinto,  como  vamos  a  ma- 

nifestarlo. 

« 

La  palabra  estancia  en  el  Departamento  de  Puno,  significa  un  fundo 
grande  dedicado  principalmente  a  la  cria  de  ganado  vacuno  y  ovejuno,  y 
asi  la  define  SalvA  en  su  Diccionario,  cometiendo  un  error;  en  el  Cuzco  y 
otros  Departamentos  contiguos  significa  un  pequeiio  fundo  en  el  cual  el  pro- 
pietario  tiene  su  choza  6  cabaiia,  habitacion  6  casa,  en  donde  reside  6  estd; 
como  las  estancias  de  Ismaylla,  Auquilca  y  otras  que  son  simplies  cabaiias; 
y  por  eso  dicen  vivo  6  resido  en  mi  Estamia,  En  el  Norte,  como  en  el  De- 
partamento de  Cajamarca  y  otros,  Estancia  significa  la  reunion  de  casas  6 
chozas  mas  6  menos  inmediatas  entre  si,  pero  comprendidas  en  unterreno 
determinado,  en  el  cual  hay  tantos  fundos  pequenos  cuantas  familias  viven 
en  el;  aunque  a  veces  todo  ese  terreno  6  fundo  sea  propiedad  de  un  indi- 
viduo,  bajo  el  nombre  de  Haciemla,  en  cuyo  caso,  la  Estancia  forma  parte  de 
la  hacienda.  Sucede  lo  mismo  con  las  Uamadas  Parcialidades  :  en  algunas 
Provincias  estas  forman  parte  de  un  todo,  sea  pueblo,  hacienda  6  chacra; 
en  otras  son  partes  del  territorio  que  abraza  el  Distrito^  asi  como  los  pue- 
blos y  Distritos  forman  j)cirte  de  una  Provincia. 

Un  Ajilhy  segun  su  etimologia  quechua  es  la  reunion  de  casas  u  cho- 
zas,de  una  6  mas  familias  relacionadas  entre  si;  pero  en  el  hecho  no  sig- 
fica  siempre  lo  mismo,  porque  sucede  con  la  palabra  Ajillo  lo  mismo  que 
con  la  de  Parcialidad. 

En  algunas  Provincias  y  Departamentos  llaman  Pago  a  una  porcion 
de  un  fundo  rustico  dado  en  arrendamiento  a  una  persona  que  se  designa 
con  el  nombre  de  Yanacona  y  que  cultiva  parte  del  ftmdo,  formando  cierta 
especie  de  compafiia  con  el  propietario;  pero  en  otras  no  se  usa  de  la  pala- 
bra Pago  para  indicar  la  parte  cultivada  por  el  Yanacona.  En  otras  lla- 
man Pago  a  un  niimero  de  casas  6  chozas  mas  6  menos  contiguas  entre  si, 
pero  en  un  terreno  del  comun  de  un  pueblo,  y  a  veces  de  propiedad  par- 
ticular: en  otras  se  llama  Pago  (i  la  reunion  de  habitaciones,  6  casuchas  mas 
6  menos  inmediatas  entre  si,  pero  que pertenecen  aim  fundo  de  propiedad 
particular;  en  otras  a  la  misma  reunion  de  habitantes,  pero  en  ten-eno  de 
propiedad  comun.  Kara  vez  se  le  da  el  significado  propio  que  tiene  en  cas- 
tellano  que  es  «distrito  determinado  de  tierras  6  heredades,  especialmente 
de  viiias.» 

La  palabra  Banio  empleada  en  ciertas  provincias,  expresa  rara  vez 
lo  que  significa  en  castellano  segun  el  Diccionario,  pues  la  usan  en  el  senti- 
do  de  poblacion  mas  6  menos  grande  separada  y  dividida  de  otro  pueblo ; 
y  equivale  a  lo  que  en  algunas  Provincias  califican  como  Ayllos  6  Par- 
cialidades. 

Si  en  un  Diccionario  Geografico  del  Peru  se  calificara  con  esos  nom- 
bres  a  ciertas  poblaciones,  fuera  del  Peru  y  aun  en  el  mismo  Peril,  no  se 
tendria  idea  exacta  de  lo  que  se  queria  expresar;  se  aumentaria  la  confu- 


XIV 


sion  y  se  perpetuaria  un  mal  que  debe  desaparecer  para  uniformar  la  no- 
inenclatura. 

Con  tal  objeto  debia  escojer  una  palabra  que  fuera  sinonima  6  com- 
prendiera  el  significado  de  lo  que  en  el  Peru  se  llama  CaseriOj  Parciali- 
ilad,  Pago,  VHlorriOy  Estaiicia,  Barrio  Ayllo,  Rancheria  en  elsentido  de  pobla- 
cion  mas  6  menos  grande  6  un  conjunto  de  casas  6  cliozas  mas  6  menos  se- 
paradas  entre  si.  En  castellano  no  existe  una  palabra  que  precisamente 
indique  esa  idea:  no  puede  denominarsei^i^Wo,  porque  solo  elCongreso  tiene 
autoridad  para  dar  ese  titulo  cuando  el  uso  6  oostumbre  antigua  no  se  lo 
ha  dado,  por  indebido  que  sea :  por  otra  parte  la  palabra  pueblo  indica  la 
reunion  de  casas  contiguas  entre  si  y  que  forman  calles,  por  irregulares 
que  sean  y  que  tienen  una  iglesia,  aunque  el  niimero  de  habitantes  sea 
muy  pequeno ;  esto  sin  perjuicio  de  lo  que  ordenan  las  Leyes  de  Indias 
para  la  calificacion  6  dictado  de  pueblo.  La  palabra  Villorrio  expresa 
algo  de  lo  que  en  algunas  provincias  llaman  Parcialidad,  Pago  6  Ayllo ; 
pero  segun  el  Diccionario  Castellano,  Villorrio  es  «poblacion  muy  cortai 
y  solo  se  usa  por  desprecio;  y  un  extrangero  no  versado  en  nuestro  idio- 
ma  y  costumbres  que  consultara  este  Diccionario  Geografico  no  compren- 
deria  el  por  que  se  aceptaba  una  palabra  que  se  emplea  tan  solo  para  mani- 
festar  menosprecio. 

Fens^  conservar  entre  parentesis  esas  antiguas  y  caprichosas  deno- 
minaciones,  pero  desisti  de  mi  idea,  porque  perpetuaba  un  error  6  vicio 
que  debe  desaparecer  para  dar  mas  unidad  nacional. 

He  meditado  mucho  sobre  la  denominacion  6  nomenclatura  generi- 
ca  que  debia  dar  a  esta  clase  de  poblaciones  que  en  ingles  se  llamarian 
Village  6  Hamlet^  en  frances  Village  y  que  en  castellano  se  llamaba  an- 
tiguamente  Burgo  y  despues  Aldea  en  el  sentido  de  poblacion  pequena  que 
no  tiene  autoridades  propias  politicas  y  que  depende  del  pueblo,  villa  6 
ciudad  en  cuyo  distrito  esta  situada :  esta  definicion  es  la  que  mas  se  acer- 
ca  al  modo  de  ser  de  las  poblaciones  denominadas  EstanciaSj  Pagos,  Parciali- 
dadeSf  Caserios^  Barrios,  Ayllos  y  por  esto  la  he  adoptado  como  generica  para 
expresar  toda  poblacion  que  no  tiene  autoridad  politica  ni  iglesia  propia,  y 
aunque  en  algunas  existe  iglesia  pertenece  al  fundo  que  lleva  el  mismo  nom- 
bre;  pero  tengase  presente  que  no  por  esto  quiere  decirse  que  las  casas,  ha- 
bitaciones  6  chozas  que  componen  lo  que  Uamo  Aldea  estan  contiguas ; 
muchas  veces  entre  casa  y  casa  median  distancias  que  exceden  de  una  mi- 
11a  (2  k.);  y  que  lo  que  Uamo  Aldea  ocupa  una  superficie  de  algunas  le- 
guas  cuadradas,  aunque  forma  un  todo  que  Uevaba  las  denominaciones  de 
Ayllos,  Parcialidades,  etc.;  y  que  en  esle  Diccionario  se  les  designara  con 
el  nombre  de  Aldeas :  de  este  modo  se  conseguira  poco  a  poco  reformar  la 
nomenclatura  y  se  evitara  el  hacer  en  cada  palabra  largas  explicaciones 
para  dar  a  conocer  el  modo  como  esta  compuesta  la  poblacion,  lo  cual  lo 
haria  demasiado  extenso  sin  ninguna  utilidad. 

DiBO  tambien  observar  que  muchas  poblaciones  clasificadas  con  el 


XV 


nombre  de  Pueblo,  por  ley  6  por  la  costumbre  no  siempre  es  la  reunion 
mas  6  menos  ordenada  de  casas  y  calles  y  cnyo  numero  de  habitantes  lle- 
ga  siqniera  a  centenas ;  porque  hay  pueblos  que  apenaa  tienen  veinte  ca- 
suchas  y  sus  pobladores  no  llegan  &  50:  en  lo  general  se  acostumbra  en  el 
Peru  Uamar  pueblo  a  cualquier  reunion  de  casas,  siempre  que  estan  jun- 
tos a  una  Iglesia  6  Capilla,  por  miserable  que  sea  y  en  donde  se  reunen  los 
Domingos  6  dias  de  fiesta.  Tambien  es  frecuente  que  aunque  el  titulado 
pueblo  es  pequeiio  y  miserable,  esta  rodeado  de  aldeas,  Uamadas  Parcia- 
lidadesy  Estancias  etc.;  y  estas  suman  una  poblacion  mas  6  menos  nume- 
rosa.  Repetire  que  hay  haciendas  con  mas  habitantes  que  los  p  ueblos  a 
que  pertenecen. 

Los  fundos  riisticos,  en  el  Peru  tienen  las  diversas  denominaciones  de 
Haciendas,  Estancias,  Chacras,  Chacarillas,  HuertasjTierras,  como  si  cada  una 
expresara  su  calidad  y  distincion;  sin  embargo  no  es  asi:  en  cada  Provincia, 
y  a  veces  en  cada  Distrito  varia  el  significado.  La  palabra  Estancia  cuando 
86  refiere  a  un  fimdo  rustico  significa  unas  veces  una  gran  extension  de  tierras 
destinadas  especialmente  a  la  cria  de  ganado ;  otras  expresa  una  idea  con- 
traria,  porque  se  refiere  a  un  pedazo  de  terreno  cultivable  :  en  la  costa  se 
llaman  Haciendas  los  fundos  riisticos  que  tienen  mucho  valor  y  gran  ex- 
tension de  terrenos ;  pero  en  las  provincias  del  interior  la  denominacion 
es  caprichosa,  aunque  a  veces  hay  haciendas  muy  pequeilas  en  la  misma. 
Tambien  se  llama  Haciemla  a  un  fundo  en  que  se  cultiva  caila,  vifia  u  otras 
plantas  de  cierto  valor  que  no  son  de  pan  Uevar:  y  generalmepte  se  llaman 
Chacras  las  tierras  destinadas  al  sembrio  de  trigo,  maiz,  alfalfa,  papas,  yu- 
cas  y  otros  vegetales  semejantes.  Cuando  el  principal  cultivo  es  de  frutas, 
sean  plantas,  arboles  6  arbustos  y  de  legumbres,  se  les  califica,  casi  siem- 
pre, con  el  nombre  de  Huertas,  pero  en  ciertas  provincias  llaman  h  uertas  a 
los  fundos  destinados  al  cultivo  de  ciertas  plantas;  asi  v.  g.  en  Huanuco  se 
llaman  Huertas  las  que  se  destinan  al  cultivo  de  cafe ;  en  Huarochiri,  es  casi 
sinonimo  de  Chacra,  aunque  muchas  veces  emplean  tambien  esta  palabra.  Lla- 
man Chacarillas  a  las  chacras  mas  pequeiias  respecto  a  las  del  mismo  Distri- 
to; aunque  existen  chacarillas  mas  grandes  que  algunas  chacras  y  hacien- 
das. A  las  porciones  de  terrenos  no  cercados  6  debidamente  cultivados,  en 
toda  su  extension,  las  denominan  tierras  6  terrenos.   En  este  Diccionario  he. 
conservado  las  denominaciones  de  estancia,  hacienda  y  chacra,  prescindien- 
do  de  las  de  Chacarilla  y  Huerta,  porque  en  nada  perjudican  ni  conftmden, 
desde  que  todas  dan  a  conocer  que  son  fundos  rusticos. 

Es  muy  general  en  este  Diccionario  la  calificacion  de  un  lugar  con  los 
dosnombres  de  Aldea  y  Estancia,  Aldea  y  Haciendn,  Aldea  y  Chacra,  locual 
quiere  decir  que  en  ese  lugar  ademas  de  existir  una  poblacio  n  mas  6  me- 
nos repartida  en  toda  la  extension  del  terreno,  hay  tambien  una  parte  del 
terreno  6  fando  dedicado  al  cultivo,  que  segun  su  denominacion  de  estan- 
cia, hacienda  6  chacra,  especifica  la  naturaleza  de  su  industria  agricola. 

Existen  muchos  fundos  rusticos,  ya  se  denominen  Estancias,  Hacien- 


XVI 


das  6  ChacraSy  que  tienen  gran  niimero  de  pobladores,  que  desde  muchos 
auos  viven  en  ese  terreno  como  colonos  ;  pero  sin  embargo  tienenen  sus 
casas  propias  con  una  porcion  de  tierras  de  cultivo  y  que  las  tras- 
miten  en  herencia,  con  conocimiento  del  dueiio  del  fundo.  Con  el  tras- 
curso  del  tiempo  se  aumentan  las  casas  6  chozas  y  poco  a  poco  se  van 
agrupando  y  Uegan  a  formar  una  aldea  6  pueblo,  cuyo  niimero  de  habitan- 
tes  es  a  veces  mucho  mayor  que  el  del  pueblo  a  que  pertenece  la  hacienda 
6  estancia.  Ha  sucedido  muchas  veces  que  esos  colonos,  desconociendo  el 
derecho  del  propietario  del  fundo,  se  ban  convertido  en  propietarios,  decla- 
randose  que  el  conjunto  de  sus  casas  forman  un  pueblo,  resultando  plei- 
tos  ruidosos.  Para  evitar  estos  conflictos  y  fomentar  a  la  vez  la  creacion  de 
nuevas  pobla*ciones,  se  dicto  la  ley  de  18  de  No\dembre  de  1839  segun  la 
cual  toda  poblacion  fundada  sobre  terrenos  de  propiedad  privada  gozan  de 
loB  derechos  politicos  que  conceden  las  leyes  a  las  poblaciones,  satisfacien- 
do  los  pobladores  al  dueSo  del  fundo,  su  valor  al  precio  de  costo. 


Ill, 


Ortoprafia. 

La  ortografia  geografica  es  siempre  dificil  en  toda  nacion,  ya  porque 
no  se  puede  seguir  las  reglas  de  la  ortografia  de  la  lengua,  ya  porque  las 
mismas  letras  6  caracteres  no  tienen  el  mismo  sonido  en  todos  los  idiomas, 
como  los  signos  de  la  miisica  que  es  muy  universal,  ya  en  fin  porque  la  di- 
vision 6  formacion  de  las  silabas  es  diversa,  lo  mismo  que  la  acentuacion:  la 
dificultad  se  aumenta  casi  al  imposible  cuando  se  escriben  nombres  de  pue- 
blos que  no  conocieron  la  escritura  :  de  esto  resulta  una  verdadera  anar- 
quia  en  los  nombres  de  la  mayor  parte  de  los  pueblos  6  lugares,  cuando  son 
originarios  del  Quechua  6  Aymara ;  anarquia  aumentada  por  los  autores 
de  Gramiiticas  y  Diccionarios  de  esos  idiomas,  porque  cada  uno  adopta  di- 
versas  letras  para  expresar  el  sonido  de  una  misma  palabra.  En  el  Que- 
.cbua  y  Aymara  la  C,  la  CH^  la  P,  la  T,  la  Q,  tienen  tres  pronunciaciones 
diversas;  como  puede  verse  en  este  Diccionario ;  pero  estas  letras  no  todos 
las  emplean  del  mismo  modo  en  la  misma  palabra  sino  al  capricho,  y  resul- 
ta un  laberinto,  de  lo  cual  nacen  dudas  que  no  se  aclararian  sino  se  tuviera 
la  seguridad  de  que  es  la  misma  palabra,  aunque  escrita  de  diversomodo. 

La  costumbre  6  uso  antiguo  es  la  mas  segura  regia,  cuando  se  trata 
de  nombres  que  ban  sido  escritos  con  nuestros  caracteres  y  por  perso- 
nas  que  hablan  el  castellano;  pero  existen  infinidad  de  pueblos,  cerros, 
haciendas,  etc.,  etc.,  cuyos  nombres  se  han  conservado  verbalmente  y  que 
se  han  escrito  por  primera  vez  hace  solo  30  6  40  alios  por  personas  igno- 
rantes  en  el  Quechua  6  Aymara  6  por  ingleses  li  otros  viajeros  extrangeros 


—  xvu 


que  insensiblemente  les  ban  dado  el  caracter  de  su  idioma;  por  eso  vemos 
palabras  que  se  asemejan  con  el  ingles,  con  el  franct'S  6  aleman  y  muchas 
con  el  italiano,  sin  que  en  realidad  haya  analogia  alguna  entre  ellos.  Los 
Apoderados  Fiscales,  lo  repetiremos  sin  cesar,  ban  aumentado  la  confusion ; 
porque  comparadas  las  Matriculas  de  contribucion  de  un  aiio  con  las  de  los 
aiios  posteriores  se  ve  que  los  nombres  de  gran  numero  de  pueblos  6  fun- 
dos  rusticos  de  una  misma  provincia  no  se  parecen  a  los  de  la  otra  Matri- 
cula  6  Censo,  a  tal  extremo  que  a  primera  vista  se  creeria  que  son  fundos 
distintos,  omitidos  en  las  Matriculas  anteriores;  y  solo  por  un  detenido 
estudio  se  puede  descubrir  que  es  el  niismo  fundo  escrito  su  nombre  de  dis- 
tinto  modo;  y  esto  no  es  extraiio,  porque  como  lo  ba  dicbo  Azara,  bablando 
sobre  esta  materia  «si  veinte  personas  distintas  escribieran  palabras  de 
pueblos  6  lugares  barbaros,  dictadas  por  los  mismos  que  las  pronun- 
cian,  cada  uno  las  escribiria  de  diverso  modo,  aunque  todos  pusieran  gran 
atencion,  pues  en  los  idiomas  6  dialectos  de  esos  pueblos,  el  que  babla  a 
veces  se  traga  muchas  silabas,  otras  las  pronuncia  muy  guturales,  otras 
salen  apenas  inteligibles,  otras  muy  aspiradas  6  silvadas.))  El  eminente 
geografo  Balbi  pone  un  ejemplo,  perfectamente  aplicable  al  Peru,  porque 
casualmente  emplea  una  palabra  muy  conocida  entre  nosotros,  dice:  «si  un 
frances  oye  pronunciar  la  palabra  asiatica  chala  k  un  originario  del  lugar 
la  escribira  chulaf  un  ingles  escribira  tcheU,  un  italiano  ca/a,  un  aleman 
khaluy  un  portugues  tcfiala :  asi  mismo  si  el  lugar  Uamado  efectivamente 
chaluy  segun  la  pronunciacion  de  los  vecinos  del  lugar,  es  visitado  por  un  in- 
gles y  encuentra  establecida  la  pronunciacion  francesa  de  chala,  al  escribir- 
ia el  ingles  segun  el  sonido  inglus,  la  escribira  shaulau,  el  italiano  pondria 
sciahy  el  aleman  schala,  el  portugues  xala,^ 

Para  salvar  en  lo  posible  tal  confusion  y  dificultades  y  uniformar  la 
ortografia  be  seguido  las  siguientes  reglas : 

1/  Cuando  he  encontrado  una  palabra  escrita  de  tal  6  cual  modo,  y  be 
notado  que  ha  sido  escrita  constantemente  de  la  misma  manera  en  obras 
6  documentos  antiguos,  la  he  adoptado  en  igual  forma,  aun  cuando  ten- 
ga  la  conviccion  de  que  es  un  error  escribiria  asi :  v.  g.  en  la  palabra  Sala- 
mancay  pueblo  perteneciente  al  Departamento  de  Arequipa,  Provincia  Con- 
desuyos,  su  verdadera  etimologia  y  ortografia  es  Saramanrca:  pero  si  yo  re- 
formara  esa  ortografia  nadie  sabria  que  era  el  pueblo  de  Salamanca  al  que 
me  referia.  Acepto  pues  la  costimibre  cuando  es  antigua  y  constante  : 

2.*  Cuando  la  variacion  de  la  ortografia  altera  el  caracter  del  Quechua 
6  Aymara,  pero  no  la  pronunciacion,  he  adoptado  las  letras  que  son  etimo- 
logicas  y  que  sino  se  emplearan  nada  signiiicaria  la  palabra :  v.  g.  Circa y 
pueblo  y  tambien  Distrito  de  la  Provincia  de  Abancay,  Departamento  Apu- 
rimac,  si  se  escribe  con  C  nada  significa,  no  es  palabra  Quochua  ni  Ayma- 
ra, pero  escrita  Sirca  con  S,  significa  vena,  veta,  en  Quochua  y  Aymara, 

PoB  la  misma  razon  rara  vez  empleo  la  letra  Z,  y  si  la  S,  aunque  el 
use  sea  contrario;  asi  escribo  Asdngaro,  HuardsetG.  y  no  Azdngaro^  Huardz^ 


—  xvm  — 


Tan  solo  he  aceptado  la  Z  en  las  palabras  Cnzcoj  Zepita^  Pataz,  Contumaza^ 
Zurite^  porque  asi  se  han  escrito  desde  los  primeros  afios  de  la  Conquista, 
y  porque  su  misma  etimologia  esta  tainbien  adtdter&da. 

Tampoco  empleo  la  G  ni  la  J  al  principio  de  palabra  cuando  esta  es 
Quechua  6  Aymara;  porque  dichas  letras  son  estraflas  a  estas  lenguas. 
A  veces  acepto  la  G  en  medio  de  diccion,  pero  siempre  que  es  posible  em- 
pleo la  H  que  es  la  verdadera  letra. 

3^  -Cuando  unas  mismas  palabras,  cuya  significacion  y  etimologia  es 
conocida,  han  sido  escritas  de  distinto  modo  por  ignorancia  6  mala  cos- 
tumbre,  las  he  reducido  a  una  sola  ortografia :  por  esto  las  palabras  Col- 
pUf  Colque  y  otras  que  tienen  doble  CC  al  principio  6  en  medio  de  diccion 
las  he  escrito  con  doble  CC,  segun  su  etimologia  y  su  verdadera  pronun- 
eiacion. 

4?  Cuando  no  se  ha  alterado  de  un  modo  notable  la  etimologia  ni  la 
pronunciacion  de  las  voces,  he  aceptado  el  modo  como  las  escriben  en  ca- 
da  Pro\incia.  Por  eso  en  las  palabras  Aco  6  Acco,  y  otras  que  tienen  doble 
CC  al  medio  de  diccion  ;  en  Sihuas  6  Siguas  etc.  he  conservado  la  ortogra- 
fia usada  en  cada  Provincia,  porque  variando  la  ortografia,  podria  causar 
confusion. 

6^  Cuando  ha  habido  anarquia  en  la  ortografia  he  indagado  la  etimo- 
logia de  la  palabra,  y  si  esta  ha  sido  dudosa  6  no  ha  estado  consignada 
en  los  Diccionarios  he  aceptado  la  que  expresa  mejor  el  sonido  y  tiene  un 
tipo  mas  Quechua  6  Aymara. 

6.'  En  algunos  cases  en  que  no  he  podido  aplicar  la  regla  anterior, 
he  escrito  la  palabra  tal  cual  ha  estado  escrita  en  los  documentos  que  me- 
han  servido  para  formar  este  Diccionario. 

7.*  En  los  nombres  Quechuas  6  Aymaras,  he  adoptadoen  general  la 
ortografia  segun  la  pronunciacion  que  unan  en  los  Departamentos  del  Cuz- 
co  y  Puno,  porque  en  ellos  se  conserva  con  mas  pureza  la  pronunciacion  de 
esos  dos  idiomas  del  Peru. 

8.'  Aun  cuando  hay  muchas  palabras  compuestas  y  que  estrictamen- 
te  deberian  formar  dos  6  mas  palabras,  como  Uchu-maijo;  Parina-cocha^  etc. 
he  aceptado  el  uso  general  de  formar  una  sola  palabra,  para  evitar  confu- 
sion y  seguir  las  reglas  del  Castellano  en  que  no  se  escribe  Villa-verde , 
Campo-redondOy  sine  Villaverdey  Camporedondo y  etc. 

9.'  El  acento  agudo  es  desconocido  absolutamente  en  Quechua  y  Ay- 
mara, y  siguiendo  esta  regla  tambien  lo  he  suprimido  casi  siempre,  tal  co- 
mo en  Huancane  y  Pucara  que  todos  pronuncian  Huancaney  Piccard ;  tan 
Bolo  lo  he  conservado  en  el  nombre  de  ciertos  pueblos,  porque  es  tan  ge- 
neral, aun  entre  los  naturales  del  pueblo,  el  pronunciarlo  con  acento  agudo 
que  no  he  juzgado  oportuno  contrariar  tal  costumbre  por  viciosa  que  sea, 
como  en  Hiuiytardy  Contumazdy  y  en  la  misma  palabra  Aymara  que  no  es 
aguda. 

10.  Para  aclarar  las  dudas  sobre  el  uso  y  ortografia  de  ciertas  letras 


he  puesto  advebtenciab  al  principio  de  cada  letra  y  a  veces  en  medio  de  ellas 
tanto  respecto  a  su  pronunciacion  cuanto  al  modo  de  salvar  ciertas  difi- 
cnltades,  y  para  facilitar  el  modo  de  buscar  algiinos  nombres  de  dudosa  6 
varia  ortografia. 

No  he  podido  fijar  regla  para  emplear  ciertas  letras,  tales  como  la  d, 
^,  i,  d,  ti,  al  medio  6  fin  de  diccion,  que  se  usan  indistintamente  y  que  en 
Quechua  y  Aymara  rara  vez  hacen  variar  el  significado. 

Los  espaiioles  Conquistadores  espaholisaron  (permitaseme  esta  nueva 
palabra)  el  Quechua,  por  error  en  la  pronunciacion,  empleando  por  ejem- 
plo  la  B  que  es  desconocida  en  este  idioma  en  lugar  de  la  P,  la  H  en  vez  de 
la  D,  y  ultimamente  la  B  en  lugar  de  la  V ;  por  esto  vemos  tanta  variacion 
en  muchos  nombres. 

Eb  muy  digno  de  notarse  que  en  todos  los  pueblos  del  Departamen- 
to  de  Ayacucho  y  de  los  demas  que  estan  al  Sur  siempre  usan  la  doble 
CO  al  hablar  6  escribir  las  palabras  que  tienen  la  pronunciacion  fuerte  de 
la  K;  asi  como  nunca  usan  la  SH  para  expresar  el  sonido  de  la  CH  cuan- 
do  es  suave;  mientras  que  en  los  pueblos  del  Norte  casi  nunca  escriben 
ni  pronuncian  la  doble  CO,  y  emplean  en  la  escritura  la  SH  para  los  casos 
en  que  los  del  Sur  usan  la  CH:  esto  ha  producido  mucha  confusion  y  ha 
dado  origen  a  que  se  hayan  adulterado  la  pronunciacion  y  escritura  de  infi- 
nidad  de  palabras. 

SiGuiENDO  las  reglas  que  establezco,  de  todos  modos  resultara  un  bien, 
porque  ya  se  tendra  la  base  para  uniformar  la  ortografia  geografica  del 
Peru,  y  se  podra  corregir  los  verdaderos  errores. 


IV. 


Etimolq^a. 


*'  El  conooimiento  filos6fico  de  las  lengnas  es 
Qua  cienoia  mny  vaota,  ona  mina  rioa  de  yerda- 
des  iiuevas  6  interesanteB." 

Tvrgot. 

**  El  edttidio  de  la  etimologfa  algnnas  Teccs 
eirve  de  socorro  para  alnmbrar  el  orfgen  de  las 
naciones,  bus  emigraciones,  sn  comercio  y  otroi 
pimtoB  igualmente  obBcuxos  por  bq  antigiiedad.'* 

Jaueourt. 


Al  poner  en  limpio  mi  trabajo  observe  que  seria  litil  dar  la  etimologia 
de  los  nombres  de  las  principales  poblaciones,  rios,  cerros  etc.  y  en  este 
supuesto  comence  la  impresion;  pero  vi  que  la  etimologia  no  solo  era  util 
sino  necesarisima  en  esta  clase  do  trabajo,  portjue  ella  daba  luz  para  cono- 
cer  la  ortografia ;  con  este  proposito  hice  im  estudio  particular  de  la  ana- 


—   XX  — 


logia  de  las  lenguas  Quechua  y  Aymara  y  con  el  auxilio  de  las  Gramaticas 
y  Diccionarios  escritos  pocos  aiios  despues  de  la  Conquista  tales  como  la 
Gramatica  Quechua  del  Padre  Diego  Gonzales  Holguin,  escrita  en  1580  e 
impresa  en  1607:  la  de  Aymara  escrita  por  el  Padre  Ludovico  Bertonio, 
casi  a  la  vez  que  la  de  Holguin  e  impresa  (la  Gramatica)  en  Roma  el 
aiio  de  1603  y  el  Diccionario  en  el  pueblo  de  Juli  (Departamento  Puno) 
en  1612  —  y  varias  otras  Gramaticas  y  Diccionarios  posteriores,  pude 
comprender  mejor  la  verdadera  ortografia.  Confieso  que  cuando  medite  en 
la  etimologia  de  muchos  nombres  me  convenci  de  que  los  Aymaras  habi- 
taron  por  largos  aiios  en  el  Norte  del  Peru,  supuesto  que  pudieron  perpe- 
tuar  los  nombres  de  su  idioma;  j  al  ver  gran  numero  de  palabras  cuyas  ra- 
dicales  son  iguales  a  las  de  lenguas  antiguas,  mil  reflexiones  vinieron  a  mi 
espiritu;  senti  encontrarme  sin  tiempo  ni  erudicion  bastante  para  pene- 
trar  mas  en  estos  interesantes  estudios,  que  como  llevo  dicho  serviran 
de  faro  paia  alumbrar  la  obscura  noche  de  los  tiempos  prehistoricos  y  ha- 
ran  conocer  la  analog!  a  que  existe  entre  los  idiomas  Aymara  y  Quechua 
con  los  de  Asia.  No  considerandome  pues  suficientemente  instruido  en 
esos  idiomas  me  he  limitado  a  poner  estrictamente  el  significado  de  las  pa- 
labras simples  6  radicales,  tales  como  estan  en  los  Diccionarios  mas  anti- 
guos,  aunque  haya  alguna  variacion  con  los  modernos  6  con  el  significado 
que  hoy  se  da  a  esas  palabras  en  algunos  pueblos. 

Cuando  la  palabra  es  compuesta  doy  el  significado  separado  de  cada 
una  de  las  simples  dejando  al  discreto  y  erudito  lector  la  tarea  de  hacer  lo 
demas.  He  tenido  presente  el  estupendo  error  cometido  por  un  autor  que 
ignorando  el  verdadero  significado  de  la  palabra  Aymara  huahuana  que  signi- 
fica  utero  y  que  en  un  antiguo  Diccionario  no  se  us6  de  la  especial  de  uteroj 
sino  de  la  de  madre  dela  miiger,  quiza  temiendo ofender  la  moral,  el  novel  autor 
creyendo  aclarar  mas  el  significado  dijo  /a  madre  de  la  muger  6  la  suegraH 

Las  palabras  notoriamente  adulteradas  las  he  indicado ;  en  caso  de 
alguna  duda  lo  expreso.  Muchas  veces  pongo  el  significado  de  algunas  pa- 
labras Quechuas  6  Aymaras  que  pueden  dar  alguna  luz  sobre  la  etimologia, 
pero  me  cuido  de  decir  si  es  la  verdadera  6  si  esta  adulterada :  doy  datos 
simples  para  guiar  al  que  busque  la  verdad  con  mas  luces  que  las  mias  6 
con  mas  tiempo,  6  por  estudio  especial. 

En  la  etimologia  de  algunos  pueblos,  rios  etc.  me  aparto  de  la  opi- 
nion de  algunos  escritores  porque  segim  los  Diccionarios  y  Graniaticas, 
encuentro  clara  y  evidente  la  etimologia  que  yo  acepto  por  onomatopeya,  6 
porque  el  nombre  es  conforme  con  la  naturaleza  del  lugar  a  que  se  refiere. 

Para  dar  mas  extension  a  esta  parte,  que  en  el  Diccionario  apenas 
toco,  he  puesto  por  ap^ndice  las  declinaciones  y  conjugaciones  de  las  len- 
guas Aymara  y  Quechua ;  con  esta  guia  se  conocera  facilmente  el  significa- 
do de  muchos  nombres  desde  que  doy  el  del  radical. 


—    JXJ  — 


Y. 


Poblaeiom— Soperficle.— Distandas. 

Hfe  aqui  tres  asuntos  de  gran  interes  para  una  Nacion  ;  porque  sin 
conocer  el  numero  de  bus  habitantes,  en  estos  que  estan  repartidos  y  la 
distancia  que  separa  a  unos  pueblos  de  otros ,  nada  se  puede  saber  ni 
calcular  sea  en  negocios  de  alta  politica,  sea  en  asuntos  comerciales  6 
de  intereses  locales :  en  cuanto  a  poblacion  apenas  se  puede  decir  que  el 
Peru  no  tiene  menos  de  2.700,000  habitantes  ni  pasan  de  4.000,000: 
que  su  superficie  no  serk  menor  de  50,000  leguas  cuadradas,  ni  llegara  a 
70,000:  que  las  distancias  que  median  entre  ciertos  pueblos  6  lugares  son 
algunas  desconocidas,  en  otras  puede  haber  error  de  un  veinte  por  ciento 
de  mas  6  de  menos ;  que  las  distancias  nada  significan  desde  que  quinien- 
tas  millas  pueden  recorrerse  en  dos  dias  por  vapor  6  en  18  horas  por 
ferrocarril,  al  paso  que  hay  lugares  cuya  distancia  es  de  3  leguas  (16  J  k.) 
y  sin  embargo  no*  pueden  andarse  en  un  dia.  Estas  incertidumbres  me 
obligan  a  manifestar  el  plan  que  he  adoptado  respecto  a  cada  uno  de  los 
tres  puntos  indicados. 

POBLACION. 

El  ultimo  Censo  que  selevanto  en  el  Peru  antes  de  su  Independencia 
68  el  de  1795,  que  lo  consideramos  aproximado;  porque  se  practico  con  to- 
do  cuidado  e  interes  y  sin  precipitacion.  Segun  ese  Censo  lo  que  enton- 
ces  constituia  el  Peru  tenia  1.076,123  habitantes,  a  cuya  suma  debe  agre- 
garse  la  poblacion  de  la  Intendencia  de  Puno,  (que  en  esa  epoca  pertenecia 
a  la  Audiencia  de  Charcas  y  al  Obispado  de  la  Paz)  con  lo  que  forma  un 
total  de  1.232,122  habitantes. 

Durante  la  Republica  se  han  formado  varios  Censos;  el  primer o  en 
1836;  el  segundo  en  1850;  ambos  se  hicieron  extractando  las  Matriculas 
actuadas  en  todas  las  Provincias  para  el  cobro  de  la  contribucion  perso- 
nal de  indigenas,  la  rustica  y  laurbana:  esas  matriculas  se  hacianpor 
un  Apoderado  Fiscal  nombrado  por  el  Gobiemo  para  cada  Provincia,  el 
cuaJ  se  constituia  en  las  Capitales  de  cada  Distrito,  en  donde  se  reunia  una 
Junta  compuesta  del  Sub-Prefecto  de  la  Provincia,  que  la  presidia,  del  Apo- 
derado Fiscal,  del  (jobernador  del  Distrito,  del  Cura  de  la  parroquia, 
de  los  Sindicos  de  la  Municipalidad  y  do  los  recaudadores ;  de  suerte  que 
en  esa  Junta  estaban  representados  los  intereses  del  Fisco  y  los  del  pueblo: 
los  del  Fisco  en  general  por  el  Sub-Prefecto,  el  Gobemador  y  el  Apode- 
rado Fiscal ;  pero  como  el  Sub-Prefects  cobraba  las  contribuciones  y  res- 


—  xxn  — 


pondia  por  el  monto  a  que  Uegaran,  tenia  interes  en  que  no  se  consi* 
deraran  a  personas  6  propiedades  que  realmente  no  existian,  y  que  se 
indicara  la  edad  del  contribuyente  y  otras  circunstancias  que  los  eximie- 
ran  del  pago  de  contribucion ;  pero  tambien  tenian  interes  en  que  consta- 
ran  en  la  Matricula  todos  los  que  estaban  proximos  a  la  edad  en  que  de- 
bian  principiar  a  pagar  esa  contribucion :  igual  interes  tenia  el  Goberna- 
dor,  porque  en  su  Distrito  era  el  Uamado  a  cobrar  las  contribuciones  y  a  res- 
ponder  por  su  valor :  pero  si  el  Sub-Prefecto  y  a  su  vez  el  Gobernador  res- 
pondian  por  el  monto  de  la  contribucion  personal,  tambien  aprovechaban 
de  la  que  debian  pagar  los  proximos  a  la  edad  de  contribuir,  una  vez  que  la 
cumplieran.  El  Apoderado  Fiscal  tenia  interes  contrario  al  del  Sub-Prefecto 
y  Gobernador;  porque  mientras  mayor  fuera  el  producto  de  la  contribucion 
mayor  era  su  premio.  El  Cura  de  la  parroquia,  los  Sindicos  y  Jueces  de 
Paz  defendian  los  intereses  de  sus  ftligreses  y  los  del  pueblo  6  Distrito  que 
representaban :  de  este  modo  se  procedia  con  suma  proligidad.  Aunque  en 
la  actuacion  de  la  matricula  de  cada  Provincia  s?  empleaba  algunas  seraa- 
nas  6  meses  era  menester  todo  el  interos  de  los  que  intervenian  en  la  ac- 
tuacion de  estas  Matriculas  para  que  en  ellas   se  inscribieran,   como  en 
efecto  se  inscribian  los  nombres  de  todos  los  habitantes  de  cada  Distrito. 
La  desconfianza  de  la  raza  indijena  de  ser  inscriptos  por  temor  tanto  a  pagar 
contribucion  personal  cuanto  a  la  de  ser  reclutados  para,  el  ejercito  dificul- 
taba  la  exactitud;  pero  siempre  se  aproximaba  mucho  el  resultado:  segun 
esas  Matriculas  la  poblacion  del  Peru  en  el  ano  de  1836  llegaba  a  1.373,736 
y  la  del  ano  de  1850  subio  a  2.001,203  habitantes. 

El  ano  de  1862  se  levanto  otro  Censo  por  medio  de  personas  nom- 
bradas  por  el  Gobiemo  conforme  a  la  ley  de  1861,  dictada  especialmente,  y 
eegun  este  Censo  la  poblacion  del  Peru  fu6  de  2.487,916. 

Ultimamente  en  1876  se  mando  formar  un  Censo,  siguiendo  en  su 
actuacion  la  practica  adoptada  en  varias  Naciones  y  en  particular  en  Fran- 
cia:  segun  estas  se  distribuyo  a  los  Gobernadores  y  personas  determinadas, 
hojas  en  bianco  para  que  los  vecinos  de  cada  lugar  riistico  6  urbano  las 
llenaran  con  los  nombres  y  las  demas  indicaciones  generales  de  edad,  sexo, 
profesion  etc.  etc.,  y  senalando  el  dia  15  de  Mayo  en  el  cual  se  debia  hacer 
la  operacion,  a  fin  de  saber  la  suma  total  de  habitantes.  Pero  este  sistema 
que  es  dificil  en  aquellas  Naciones  acostumbradas  a  esta  practica,  que  su 
territorio  es  reducido  y  que  cuentan  con  empleados  y  autoridades  subal- 
temas  que  se  esmeran  en  cumplir  con  su  deb6r,  en  el  Peru  es  una  verda- 
dera  Utopia:  aqui  los  Gobernadores  de  los  Distritos  viven  en  el  campo,  la 
mayor  parte  del  tiempo  ocupados  en  la  labranza  de  sus  tierras;  las  distan- 
cias  que  separan  unos  lugares  de  otros  son  grandes;  el  mismo  Gobernador 
no  conoce  todos  los  lugares  de  su  jurisdiccion,  y  por  sensible  que  sea  de- 
cirlo,  no  hay  espiritu  publico:  con  estos  elementos  ^;,c6mo  es  posible  prac- 
ticar  un  Censo  de  otro  modo  que  el  que  se  usaba  en  la  formacion  de  las 
Matriculas,  con  algunas  mejoras?  Por  otra  parte  la  epoca  que  se  sefialo 


—  xxni  — 


para  esta  delicada  operacion  fue  la  menos  propicia :  se  habia  dictado,  hacia 
poco,  la  ley  de  contribucion  personal  para  el  fomento  de  e^cuelas,  y  debian 
contribuir  todos  los  ciudadanos  desde  la  edad  de  18  afios  hasta  los  de  50 :  la 
paz  publica  estaba  seriamente  amenazada:  las  elecciones  popnlares  princi- 
piaban  en  esos  dias:  todos  pues  creian  que  el  verdadero  objeto  al  levantar 
el  Censo  era  el  de  conocer  las  persona  que  debian  pagar  la  contribucion  per- 
sonal y  las  que  podian  ser  enroladas  en  el  ejercito.  Por  esto  Provincias 
enteras  se  resistieron  a  dar  datos  acerca  de  su  poblacion,  llegando  al  extre- 
mo  de  oponerse  en  masa;  y  hasta  hoy  (Junio  1877)  es  decir,  en  mas  de 
un  aiio  no  se  ha  podido  formar  el  Conso  de  ciertos  Distritos  y  Provincias. 
Cuando  los  Delegados  del  Censo  se  presentaban  a  las  Provincias,  recibian 
las  Ustas  que  buenamente  forraaban  los  Gobernadores;  y  no  tenian  tiempo 
ni  elementos  de  mobilidad  y  dinero  para  constituirse  en  cada  pueblo  6  fun- 
do  a  rectificar  esas  listas.  Todos  esos  datos  se  reunieron,  y  de  ellos  se  ha 
formado  el  Censo  de  la  Bepublica  del  ano  de  1876.  No  culpo  a  los  Delegados 
ni  a  los  empleados  qlie  con  laudable  celo  ban  desempeiiado  su  comision : 
cnlpo  y  critico  el  sistema  adoptado  para  formar  el  Censo  y  la  epoca  en  que 
se  practice :  con  estos  elementos  necesariamente  tiene  tambien  que  ser 
inexacto  el  Censo  de  1876.  El  resultado  de  este  Censo  da  a  la  Republica, 
un  total  de  2.704,998  habitantes. 

Comparando  entre  si  los  diversos  Censos  levantados  en  el  Peru,  tene- 
mos  lo  siguiente : 

Habitantes. 

Censo  de  1796  : 1.232,122 

»    .  1886  1.378,736 

»    »  1860  2.001,208 

»    »  1862  2.487,916 

.    .  1876  2.704,998 

Deseando  ilustrar  esta  importante  materia,  damos  los  siguientes  datos: 

Nmnero  de  cmitril/uyenUs  indigmas  que  payaban  contribucion,  segun  las  Mati'iculas* 

Contribnyentes. 

Ano  1691  218,912 

.  1846  206,701 

»  1864  274.166 

El  ano  de  1866  en  que  se  creo  la  contribucion  personal  sin  distincion 
de  castas,  el  niimero  de  personas  que  debian  pagar  esa  contribucion  Uego 
a  312,930. 

Para  dar  datos  comparativos  poneraos  a  continuacion  el  aumento 
que  ha  tenido  la  poblacion  en  algunas  Repiiblicas  Americanas ;  advirtien- 


— •  XXIV 


do  que  en  el  calculo  fie  han  despreciado  las  fracciones;  de  saerte  que  el 
aumento  es  mayor. 


NOBTE    AMERICA. 

1790    A    1800  aument6el 


1800  1 

1  1810 

1810  . 

»  1820 

1820  J 

»  1830 

1880  1 

»  1840 

1840  1 

»  1850 

1850  1 

»  1860 

1860  1 

►  1870 

85  7o 

86  » 

88  . 

88  » 

82  » 

85  . 

85  » 

22  • 

T^rmino  medio  88  7o 


BEPt^BLIOA   ABOENTINA. 


1809  a  1819  

1819  .  1829  

1829  •  1889  

aument6  el 

1889  .  1849  

1849  .  1859  

1859  »  1869  

80 
20 
21 
22 
89 
88 


Vc 


T^rmino  medio    27i  Vo 


bepObliga  de  cmiiE. 


AS.09. 

1885  d  1848 

1843  >  1854 

1854  •  1865 

1865  f  1876 


aument6  el  7^0 

>        »    24  » 

»         .    26  • 

•        »    27  » 


T^rmino  medio    21  7c 


8UPEBFICIE. 


En  la  introduccion  al  Atlas  GeogrAfico  que  escribi  en  1860  y  que 
publique  en  Paris  en  1865,  espliqu6  el  metodo  que  habia  adoptado  para 
calcular  la  superficie  del  Peru,  y  resulto  con  52,050  leguas  cuadradas :  de 
entonces  a  esta  fecha,  estan  ya  perfectamente  definidos  nuestros  limites 
con  el  Brasil,  y  por  consiguiente  se  puede  conocer  con  bastante  aproxima- 
cion  los  de  Bolivia :  la  exploracion  del  rio  Purus,  el  Yavari  y  otros  nos 
aproxima  a  la  verdad:  ademas  he  procedido  a  medir  en  mapas  mas  exactos 
que  los  que  publique  entonces,  la  superficie  de  cada  Provincia,  y  despues  la 
de  todo  un  Departamento  para  comprobar  la  exactitud  de  los  resultados  par- 
ciales;  en  general  la  suma  de  la  superficie  calculada  por  Provincias  cor- 


XXV    — 


respondia  con  la  de  todo  el  Departamento,  auaque  las  lignras  en  que  divi- 
dia  y  subdividia  cada  Provincia  eran  distintas  de  las  del  Departamento  : 
esto  explica  el  aumento  que  se  notara  entre  la  superficie  calculada  en  1860 
y  la  que  doy  en  1877.  Humboldt  calculo  la  superficie  del  Peru,  el  alio  de 
1802,  en  41,400  leguas  cuadradas,  porque  entonces  los  limites  con  Colom- 
bia, el  Brasil  y  Bolivia  no  eran  los  que  despues  se  ban  determinado  por 
la  real  Cedula  de  ese  aiio  y  por  la  exploracion  de  los  rios  etc.,  y  porque  el 
actual  Departamento  de  Puno  pertenecia  al  Vireynato  de  Buenos  Ayres- 

DISTANCIAS. 

La  incertidumbre  y  anarquia  geografica  que  reiija  en  el  Peru  es  matf 
palpable  cuando  se  trata  de  las  distancias,  porque  en  tiempo  del  Colonia- 
ge  no  se  midieron  materialmente  sino  por  el  tiempo  que  los  Administra- 
dores  de  Correos  calcularon  que  se  tardaba  en  recorrerlas;  unidad  de  medi- 
da  incierta  que  depende  de  la  persona  6  animal  que  se  emplea  para  esta 
operacion.  Ademas  la  misma  medida  itineraria  legal,  que  era  la  legua,  fue 
^ariada  en  diversas  epocas,  siendo  al  principio  equivalente  a  4,000  varas 
(3,340  metros);  despues  a  5,000  varas  (4,175  metros)  y  liltimamente, 
desde  el  auo  1801,  a  6,6667,  (5,572  metros);  de  suerte  que  unas  distan- 
cias se  calcularon  con  arreglo  a  una  unidad  y  otras  a  otra.  En  tiempo  de 
la  Eepublica,  el  aiio  de  1845,  el  Presidente  Gran  Mariscal  D.  Ramon 
Castilla,  ordeno  que  se  midieran  materialmente  las  distancias  que  media- 
ban  entre  las  Capitales  de  Departamentos  y  las  de  Provincias  y  se  for- 
maran  itinerarios  proUjos,  tomando  por  unidad  de  medida  la  legua  de 
20,000  pies  (5,572  metros).  Los  comisionados  procedieron  a  practicar  la 
operacion,  unos  con  cadenas  y  otros  con  cordeles,  sin  tomar  ninguna  de 
las  precauciones  indispensables  para  obtener  resultados  exactos ;  sin  em- 
bargo hasta  entonces  esas  medidas  merecian  mas  credito,  aunque  el  pue- 
blo desconfiaba  de  ellas  y  se  atenia  a  las  que  cada  uno  creia  mas  exactas. 
Esto  con  respecto  a  las  distancias  medidas  6  calculadas  por  orden  del  Go- 
bierno ;  que  por  lo  que  toca  a  las  que  de  ninguna  manera  lo  ban  sido, 
pnede  decirse  que  solo  existe  el  caos,  desde  que  cada  persona  calcula  las 
distancias  por  el  tiempo  que  emplea  6  por  las  molestias  y  dificultades  que 
sufre  al  recorrerlas :  por  esto  sucede  frecuentemente  que  si  se  pregunta 
a  tres  6  mas  personas  que  ban  andado  un  mismo  camino,  cuanta  es  la  dis- 
tancia  de  tal  a  tal  punto,  cada  una  seiialara  distinta,  llegando  la  diferencia 
a  veces  a  mas  del  duplo,  sin  que  ninguno  pueda  decir  que  la  indicada  por 
el  es  la  exacta.    He  salvado  todas  estas  dificultades  observando  las  si- 

gaientes  reglas : 

1*  Cuando  ha  habido  pianos  de  ferrocarriles,  de  irrigacion  u  otros  le- 
vantados  por  ingenieros  de  credito  conocido,  he  aceptado  las  distanciai 
seSaladas  por  estos. 

2?  A  fidta  da  .esos  trabajos  he  dado  la  preferencia  a  los  itineraries 


—   XXVI  


fonnados  en  1846  y  en  su  defecto  a  Iob  calcnlados  per  las  Administracio- 
nes  de  Correos  y  con  arreglo  a  los  cuales  son  pagados  los  postillones. 

8?  A  falta  de  los  anteriores  datos,  que  considero  como  oficiales,  he 
aceptado  los  del  profesor  D.  Antonio  Bayniiondi. 

VI. 

Antoridad, 

DssEAMDO  que  los  datos  de  este  Diccionario  Geografico,  merezcan  al- 
gun  cr^dito  y  en  caso  de  duda  sirvan  de  antoridad  uniformando  en  lo  po- 
sible  los  puntos  relativos  a  Geografia,  he  cuidado  en  los  parrafos  anterio* 
res  de  citar  los  docnmentos  6  autores  que  me  han  servido  para  formarlo  y 
para  fijar  las  reglas  que  he  adoptado  en  los  casos  de  dudas  6  contradiccio- 
nes;  y  con  este  mismo  prop6sito  creo  conveniente  Uamar  la  atencion  de  un 
modo  especial  sobre  dichos  documentos  6  autores. 

Ante  todo  he  consultado  cuantas  leyes,  decretos  y  resoluciones  se  han 
dictado  hasta  el  ultimo  Congreso  de  1876  relativas  a  la  demarcacion  politica, 

Los  nombres  de  las  poblaciones  y  fundos  rusticos  los  he  sacado  de  las 
diversas  Matriculas  y  Censos  practicados  hasta  el  dia  por  Apoderados  Fis- 
cales  u  otros  comisionados  del  Gobiemo ;  los  de  los  rios,  cerros,  picos  y 
otros  lugares  notables,  asi  como  su  descripcion,  de  autores  de  credito  cien- 
tifico  reconocido  y  cuyas  obras  constan  en  la  BiBLioGRAFf  a  geografica  que 
aparece  en  el  ap^ndige  tercebo  de  este  Diccionario. 

ToDo'j  lo  relativo  a  los  puertos  de  mar,  bahias,  promontories  etc.  los 
describo  segun  obras  publicadas  por  el  Capitan  de  Navio  D.  Aurelio  Gar- 
cia y  Garcia,  Fitz-Koy  y  otros  marines  cuyos  trabajos  merecen  credito. 

Las  obras  de  muchos  otros  viageros  cuyo  credito  cientifico  no  esta 
bien  asentado,  tan  solo  me  han  servido  para  tomar  de  eUas  los  nombres  de 
los  lugares  que  han  recorrido  6  visitado  y  la  descripcion  material  que  ha- 
cen,  supuesto  que  no  podian  equivocarse  sobre  cosas  materiales,  por  dudo- 
sa  6  escasa^que  sea  su  instruccion  cientifica. 

VII. 

AdTertenctafl  fundamentales. 

Ek  una  obra  tan  compleja  como  este  Diccionario  que  ademas  de  ser 
geografico  contiene  tambien  datos  estadisticos  y  etimologicos,  he  necesi- 
tado  seguir  im  plan  fijo  y  metodico,  que  debe  conocer  el  lector  ya  sea  para 
juzgar  de  la  obra,  ya  para  consultarla  6  estudiarla. 

1.*  Ante  todo  he  procurado  ser  laconico  y  precise,  tanto  para  no  ha- 


XXTEI   


cer  muy  voluminoso  el  Diccionario,  y  dar  mayor  numero  de  datos  (multum 
in  parvo)  cuanto  para  evitar  discusiones  agenas  de  mi  proposito. 

2.*  Tan  solo  hago  la  descripcion  de  algunos  pueblos  6  ciudades  qtie 
tienen  algo  de  especial,  sea  por  sus  monumentos,  sea  por  cualesquiera 
otras  particularidades. 

3."  Aparecera  a  veces  el  nombre  de  una  misma  poblacion  duplicado  6 
triplicado,  porque  en  la  duda  de  su  verdadera  ortografia  he  preferido 
esto  a  escribirlo  de  un  solo  modo,  lo  que  habria  dificultado  el  encontrar- 
lo,  mientras  que  escrito  de  dos  6  tres  modos  se  hallara  facilmente. 

4/  Muchas  veces  no  se  hallara  de  pronto  el  nombre  que  se  busca,  lo 
que  proviene  6  de  la  falta  en  la  ortografia,  6  de  la  diversidad  de  pronun- 
ciacion.  Si  se  leen  las  Advertencias  generates  que  estan  al  principio  de  cada 
letra  y  algunas  particulares  en  medio  de  los  nombres  que  principian  con 
esa  letra,  sera  facil  encontrar  la  que  se  busca. 

Si  la  palabra  6  nombre  del  lugar  es  compuesta  de  dos  palabras  y  no 
Be  halla  con  el  primero;  busquese  con  el  segundo  nombre. 

Debo  tambien  hacer  las  advertencias  siguientes  respecto  a  las  longi- 
tudes y  latitudes,  alturas  y  reducciones. 

5.^  Las  latttndes  y  longitudes  son  cientificamente  calculadas  por  eclip- 
ses de  sol  6  de  la  luna  6  de  los  Setelites  de  Jupiter^  ocultaciones  de  estre- 
lias  por  la  luna,  distancias  lunares,  diferencia  de  cronometros  u  otros  me- 
todos ;  pero  todas  son  segun  autores  que  merecen  credito :  cuando  he  du- 
dado  indico  que  la  longitud  6  latitud  es  aproximada. 

Todas  las  latitudes  son  Sur,  y  las  longitudes  al  Oeste,  tomando  como 
primer  meridiano  el  de  Paris. 

6.*  Paba  reducir  las  longitudes  del  meridiano  de  Grenwich  al  de  Paris 
he  considerado  2^  20'  24"  y  no  en  2**  20'  9"  45  que  es  la  diferencia  que  hay 
entre  eUos ;  no  he  rectificado  esta  diferencia  de  14"  55,  porque  antes  de 
que  se  hubiera  encontrado,  ya  estaban  hechas  las  reducciones  segun  la  an- 
tigua  y  el  trabajo  era  excesivo  y  sin  objeto,  supuesto  que  los  que  quieran 
exactitud  nimia  pueden  verificarlo  con  los  elementos  que  les  doy,  pues  sa- 
ben  que  puede  existir  esa  diferencia  de  14"  55  entre  las  longitudes  que 
yo  indico  y  las  verdaderas,  si  fueron  calculadas  tomando  como  primer 
meridiano  el  de  Grenwich. 

7.*  Las  alturas  son  en  metres  sobre  el  nivel  del  mar,  cuando  especial- 
mente  no  se  dice  otra  cosa :  he  dado  la  preferencia  sobre  todas  las  obser- 
vaciones  a  las  hechas  por  el  profesor  Raymondi. 

8.*  La  rednccion  de  legaas  a  kilometres  las  he  calculado  aproximada- 
mente,  tomando  por  base  que  una  legua  castellana  de  20,000  pies  es  igual 
k  5,572  metres,  despreciando  las  diferencias  6  excesos  menores  de  tre- 
cientos  metres. 

El  ternometro  en  las  observaciones  de  temperatura  es  el  centigrade. 

9/  La  poblaeloB  es  segun  el  Censo  de  1862,  porque  ya  estaba  impreso 
este  Diccionario  hasta  la  p&gina  668  cuando  se  public6  el  resumen  del  Gen- 


—  xxvni  — 


SO  de  1876,  y  para  guardar  uniformidad  he  seguido  el  mismo  Censo  de 
1862;  sin  perjiiicio  del  extracto  comparativd  que  corre  en  el  parrafo  X  de 
la  Palabra  Feriiy  desde  la  pagina  716  k  740. 

10?  La  ley  de  los  metales  se  entiende  que  es  el  producto  de  una  me- 
dida  Uamada  cajon  que  pesa  60  quintales  (276  kilog.  300  miligr.)  de  metal 
moKdo,  6  a  un  milosimo  de  plata  por  cada  12  marcos  por  cajon ;  un  marco 
es  igual  a  8  onzas  6  sea  0.  kilog.  430  miligr. 


coNCLUSioisr. 


"  La  poBteridad  y  qniz^  snestros  oontempoiA- 
neos  86  admirar4n  ouaudo  examinen  con  sangre 
fria  lo  que  en  Geograf fa  les  damos  oomo  verdad : 
sin  embargo  no  nos  desdenen :  nnestros  esfaerzos 
no  BBx&a.  perdidos  porqne  con  nuestroB  datos  les 
9ffr&  mas  f6cil  llegar  k  la  yerdad.'* 

Maston  MorviUier. 


En  los  parrafos  anteriores  he  expuesto  las  razones  en  que  me  fundo 
para  haber  aceptado  6  establecido  en  este  Diccionario  cierta  nomenclatura, 
ortografia,  demarcacion  politica,  poblacion,  superficie  y  distancias :  he  pre  • 
sentado  las  autoridades  en  que  me  apoyo,  las  cuales  me  han  servido  de 
base,  y  el  plan  que  he  seguido :  tambien  hago  algunas  observaciones  con 
el  objeto  de  ensenar  y  convencer  a  unos  y  persuadir  a  todos  los  lectores, 
que  mi  trabajo  es  concienzudo  que  merece  alguna  fe  y  credito,  y  que  pue- 
de  servir  para  fijar  la  ortografia  geografica  del  Peru,  para  conocer  la  eti- 
mologia  de  los  nombres  de  las  poblaciones,  rios,  cerros,  lagos  etc.,  del  Peru; 
y  la  demarcacion  politica  mientras  no  se  determine  la  definitiva  por  el 
Congreso. 

No  pretendo  imponer  mi  opinion ;  amo  mucho  la  libertad ;  pero  ruego 
a  todos,  que  antes  de  condenar  mi  obra  lean  el  Discurso  Preliminar,  6  por 
lo  menos  el  parrafo  relativo  al  punto  en  que  crean  que  estoy  errado :  por- 
qne entonces  veran  las  razones  en  que  me  apoyo  y  el  plan  que  he  adoptado : 
terminare  este  Discurso  copiando  en  parte  la  entusiasta  y  sentimental 
conclusion  de  la  parte  preUminar  de  la  interesante  obra  El  Peru  del  sabio- 
y  modesto  profesor  Raymondi. 

« ;jJ6vE!iBs  Peruanos!!  Confiado  en  mi  entusiasmo  he  emprendido  un 
«  arduo  trabajo  muy  superior  a  mis  fuerzas.  Os  pido  pues  vuestro  concur- 
«  so.  Ayudadme.  Dad  tregua  a  la  politica,  y  consagraos  a  hacer  conocer 
«  vuestro  pais  y  los  inmensos  recursos  que  tiene. 

«  Repartidos  en  todas  las  partes  del  Peru,  os  hallais  cada  uno  en  con- 
«  diciones  especiales,  y  os  gera  facil  estudiar  el  lugar  donde  habeis  nacido  y 


—  XXIX  — 

t  pasado  vnestra  infancia.  Segnn  vnestra  inclinacion  natural,  podeis  ocn- 
«  paros  de  tal  6  cual  ciencia.  Asi  por  ejemplo,  si  os  gusta  la  geografia, 
«  podeis  dar  una  descripcion  minuciosa  del  lugar  de  vuestro  nacimiento, 

«  y  de  sus  inmediaciones Cada  uno  de  vosotros,  oh  jovenes  peruanos, 

«  distribuidos  en  todos  los  angulos  de  la  Republica,  puede  dar  a  la  ciencia 
«  su  pequeno  contingente.  Y  asi  como  en  la  Naturaleza  las  pequenas  cau- 
«  sas  producen  los  mas  grandes  efectos,  asi  la  reunion  de  todos  los  trabajos 
«  parciales  nos  dar  a  en  poco  tiempo  el  conocimiento  exacto  del  pais  y  de 
t  sus  variadas  y  ricas  produciones.»  . 


Lima,  Junio  de  1877. 


ABREVIATURA8. 


Dpt.   —  Departamento. 

prov,  —  Plroyincia. 

diet.  —  DiBtrito. 

habt.  —  habitantes. 

pbl.    —  pueblo. 

est.    —  estancia. 

chac.  —  chacra. 

hda.   —  hacienda. 

aid.    —  aldea. 

alt.      —  altura  sobre  el  nivel  del  mar,  siempre  en  metres. 

m.      —  despues  de  la  abreviatnra  alt.  significa  metres. 

m.       —  despues  de  la  ley  de  un  metal,  significa  marcos,  6  sean  8  onzas 

castellanas  iguales  a  0.  kilog.  430  miligr. 

Q.       —  En  la  etimologia,  de  los  nombres  que  siempre  esta  entre  par6n- 

tesis,  significa  Quechua. 

Ay.     —  En  la  etimologia  de  los  nombres,  que  siempre  esta  entre  paren- 

tesis,  significa  Aymara. 

long.  —  longitud  al  0.  del  meridiano  de  Paris. 

lat.    —  latitud  Sur. 

leg.    —  leguas  castellanas  de  20,000  pies,  iguales  &  6,672  metros. 

(  k.)  —  kil6metros. 

(     )  —  lo  puesto  entre  par6ntesis  despues  del  nombre  del  pueblo,  rio, 

cerro  etc.  es  la  etimologia  Quechua  Q.  6  Aymara,  Ay.  de  ese 
nombre.  Cuando  la  palabra  es  igual  con  su  etimologia  solo 
se  pone  el  significado ;  si  varia  algo  so  escribe  la  palabra  Que- 
chua 6  Aymara. 
Las  demas  abreviaturas  son  las  geograficas  conocidas,  tales  como  N. 

Korte,  S.  Sur,  E.  Este,  0.  Oeste. 

Derecha  6  izquierda  de  un  rio  se  entiende  el  lado  respectivo  mirando 

aguas  abajo,  6  en  la  direccion  de  su  corriente. 


DICCIONARIO 

GEOGRAFICO  ESTADISTICO 


DEL    PERU. 


A 


Aiymmieu. — Laa  palabras  que  note  enonentren  en  esta  letra,  bdequense  en  la  letra  H,  ya  sea  al  prinoipio 

6  al  medio  de  la  diecion. 


AlMyOy  BABBio  de — Dpi.  Junin,  prov.  y  dist. 
Jaaja:  habt.  482 :  forma  parte  de  Janja. 

AiNUIfly  ^  Habana  (cormpcion  de  Apana,  car- 
ga.  Q.),  hda.  JDpt.  Puno,  prov  y  dist.  Sin- 
dia. 

Abftneay^  (cormpcion,  de  Ahuancay,  lo  que 
estd  en  parte  alta,  6  superior  d  otra:  segun 
Herrera,  yiene  de  la  palabra  Amancay,  lirio. 
Q.),  provincia  del  Departamento  Apuri- 
mac  segun  la  ley  de  18  de  Abril  de  1878, 
hasta  cuya  fecha  perteneci6  al  Departa- 
mento Cuzco.  Confina  por  el  N.  con  las 
provinciasdela  Convencion  y  Anta,  de  las 
cnales  la  separa el  rio  Apurimac:  por  el  Sur 
con  la  de  Aymaraes;  por  el  E.  con  la 
de  Cotabambas;  y  por  el  0.  con  la  de  An- 
dahuaylas,  sirviendo  delindero,  en  gran 
parte,  el  rio  Pachachaca.  Esta  provincia 
era  una  de  las  mas  grandes  dntes  de  1821. 
Por  ley  de  19  de  Noviembre  de  1889  fue 
dividida  en  dos,  para  formar  la  provincia 
de  Anta,  y  hoy  queda  reducida  i  los  si- 
guientes 


DISTBITOS: 

Habit. 
Abancay 4,980 

Cotarma 261 

Curahuasi 5,168 

Lambrama 2,087 

Lucuchanga 491 

Pichirhua l,64al^ 

Sirca 1,886 

Total  habt.  de  la  Prov 16,860 

En  lo  general  no  se  considera  entre  los 
distritos  d  Cotarma  y  Lucuchanga,  contra 
la  ley ,  y  si  d  Curahuasi  que  no  considera 
la  ley. 

Estd  comprendida,  mas  6  menos,  entre 
los  18*»  26'  y  14'*  6'  lat ;  y  74«  40'  y  76*^  6' 
long.  Su  superficie  puede  calcularse  en 
90  leguas  cuadradas,  que  comparadas  con 
su  actual  poblacion,  corresponde  poco  mas 
de  176  habitantes  por  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia,  como  en  otras  del  De- 
partamento del  Cuzco,  las  poblaciones  es- 
Ha  clasificadas  con  los  nombres  de  Pue- 
1 


ABAN  — 

UoSy  ParciaUdadeSy  Estancias,  Ayllos  y  Pa- 
goSf  qne  en  este  Diocionario  se  lea  deno- 
mina  generalmente  Aldeas^  por  las  razo- 
nes  dichas  en  la  IrUroduccion  6  Discurso 
preliminar. 

Sn  temperamento  es  variado,  segun  las 
localidades,  desde  el  calor  suficiente  pa- 
ra el  cultivo  de  la  cana  dulce,  hasta  el  fno 
de  las  pnnas.  Es  la  primera  provincia  del 
Guzco  en  la  que  se  sembr6  la  cana,  en  la 
hacienda  de  Yaca ;  y  esta  rica  planta  se 
generaliz6  tanto,  qne  Abanoay  provee  de 
azticar,  de  excelente  calidad,  d  los  Depar- 
tamentos  del  Cuzco  y  Ayacncho.  Los 
otros  productos  del  reino  vegetal  son  and- 
logos  d  su  variado  clima.  En  el  reino  ani- 
mal nada  tiene  de  notable ;  annque  el  ga- 
nado  vacuno  abunda  mas  que  en  otras 
provincias  del  Cnzco  y  Apnrimac. 

Puede  decirse  qne  en  el  reino  mineral 
es  la  provincia  mas  pobre,  comparada  con 
las  que  la  rodean.  La  falta  de  datos  es- 
tadisticos  que  merezcan  confianza,  impi- 
de  el  formarse  idea  cabal  de  esta  provin- 
cia, que  estd  llamada  k  ser  rica  y  flore- 
ciente. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico :  im  Jnez  de  1.*  Listancia 
administra  josticia. 

En  lo  eclesidstico  esti  dividida  en  los 
siguientes 

CUBATOS: 

Abancay.  Huanipata. 

Corahuasi.  Huaracondo. 

^  En  esta  provincia  hay  las  siguientes 
escuelas  de  primeras  letras: 
15  para  hombres:  sueldos....  S.    9,000 
15      »    mugeres:       •  »    9,000 

80  Total  de  sueldos  alano....  S.  18,000 

Las  contribuciones  que  se  pagan  en  es- 
ta provincia  y  su  producto  al  auo,  son  las 
siguientes : 

Gontribucion  industrial S.      27  60 

»  Bustica »     888  40 

•  Elesidstica •       92  80 

Total  alaiio S.  1,008  80 

Abancat,  distrito  de  la  provincia  de  este 

nombre,  Dpt.  Apurimac :  habt.  4,980. 
Abancay,  ciudad,  Capital  de  la  provincia  y 


t—  ABRA 

distrito  de  su  nombre,  y  del  Departamento 
Apurimac;  situada  al  S.O.  del  Ouzco,&  18^ 
85'  48"  lat,  astrondmica  y  d74*  50*  long, 
aproximada,  en  un  delicioso  vaQe,  cuya 
temperatura  varia  desde  &*  67  4  25^,  en- 
tre  las  6b.  a.  m.,  y  61i.  p.  m.  (Julio).  Sub 
calles  estdn,  en  lo  general,  cortadas  en 
angulos  rectos  y  de  ancho  regular.  Tiene 
una  Iglesia  matriz,  y  otra  del  Conven- 
to  supreso  de  Santo  Domingo,  muy  an- 
tigua.  El  puente  sobre  el  rio,  que  atra- 
viesa  la  ciudad,  es  de  piedra  labrada,  con 
virios  arcos,  y  el  primero  que  se  cons- 
truy6  en  el  PerA  por  los  Espanoles.  Cer- 
ca  de  la  ciudad  tuvieron  lugar  las  bata- 
Uas  de  Oonzalo  Pizarro,  contra  las  tzo- 
pas  del  rey,  en  los  anos  de  1542  y  1548. 
Su  poblacion  es  de  987  habt.  Es  residen- 
cia  del  Prefecto  del  Departamento :  hay 
una  Caja  Fiscal  6  Tesorerfa  Departa- 
mental;  un  Juez  de  1.*  Listancia  y  Agen- 
te  Fiscal ;  una  Administracion  principal 
de  Gorreos.  En  lo  judicial  depende  de  la 
Gorte  Superior  de  Justicia  del  Guzco,  y 
en  lo  eclesidstico  del  Obispo  de  esa  Di6ce- 
sis.  Dista  de  la  ciudad  del  Guzco  82  le- 
guas  (178  k.)  de  Lima,  por  la  via  de  Jauja, 
Huancavelica  y  Ayacucho  160  leg.  (891  k.) 
de  Garhuacahua  5  (27  \  k.)  y  de  Gurahuasi 
6  (88  i  k.). 

Abascocha,  aid.  Dpt.  JuDin,  prov.  Huan- 
cayo,  dist.  Sicaya:  habt.  18. 

Abasoreo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Marcabal. 

Abaspampa,  {Apas,  zAfiro.  Q.),  pbl.  Dpt. 
Guzco,  prov.  Gonvencion,  dist.  Huiro. 

Abatl,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Gara- 
coto. 

Abba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Santa. 

Abelltl,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Nunoa. 

Abisca,  asf  se  llamaba  dntes  todo  el  terri- 
torio  comprendido  entre  los  Andes  del 
Guzco  y  el  rio  Amarumayu  6  Madre  de 
Dios,  poblado  de  salvajes. 

Abra,  salitreras  en  el  Ganton  de  Negreiros, 
dist.  y  Dpt.  Tarapac^ ;  la  una  produjo 
18,000  quintales  de  salitre  el  auo  de  1878, 
y  la  otra  1,260;  pero  ^sta  debia  prodn- 
cir  140,000  quintales  el  ano  de  1874  por 


ACAN 


3  — 


AGAR 


las  grandes  mAqniiias  que  se  colocaban. 

La  Unea  ferrea  pasa  junto  i,  las  ofici- 

nas.  Dista  10  leg.  (55  i  k.)  de  Mejillo- 

nes. 
Abreyadero,  chac.  Dpi.  Hura,  prov.  y  dist. 

Tiimhez. 
Abril,  mina  de  plata,  al  0.  del  pbl.  de  Yau- 

li,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli : 

ley  80.  m. 
Abbil,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ghiara. 
Abbil,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 

dist.  Yitor :  habt.  6. 
Abramahaanca,  chac.  Dpt.  Huancavelica, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Mayoc. 
Abacsra,  v^e  Aurora. 
Aca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo, 

dist.  Acas. 
Aeaba,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jauja. 
Acaban,*  est.  Dpt.  Puno,  prov.  As&ngaro, 

dist.  Achaya. 
Acae,  est.  Dj)t.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 

Orcotuna. 
Aeaea,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Ghupaca:  habt.  81. 
Acacollo,  hda.  Dpt.  Huancavelica,   prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
AcACOLLo,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
Acacnfia,  cerro,  d  4  leg.  (22  k.)  de  la  costa, 

entre  el  puerto  de  Ilo  y  la  desembocadura 

del  rio  Sama.  Este  nombre  no  figura  en 

-ningnn  mapa  modcmo  de  la  costa. 
Acaeha,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Tauripampa. 
Acahuahiii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 
jatambo dist.  Oorgor. 
Acabuari,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja  dist. 

Sincos. 
Acahuaro,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gota- 

bambas,  dist.  Aquira. 
Aeabliayllas,rio,tributariodelPulperia,  por 

la  derecha;  5 1  leg.  (29  i  k.)  al  N.  de  Quell- 

cacocha,  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta. 
Acain,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo, 

dist.  Pachangara :  habt.  106. 
Acalpampa,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma, dist.  Acobambas. 
Aean^pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo, 

dist.  PacUon. 
Aeana,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 


Acaneota,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gayllo- 
ma,  dist.  Gallalli. 

Acao,  chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  Ta- 
yacaja,  dist.  Pampas. 

Acapalca,  riachuelo  que  separa  las  hdas. 
de  Sanguat  y  Uningambal,  en  la  provin- 
cia  de  Huamachuco,  Dpt.  Libertad. 

Aear,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huar&s, 
dist.  Ayja. 

Acara,  chac.  Dpt.,  prov.  y  dist.  Hudnuco. 

Acaray,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay, 
dist.  Huaura :  habt.  88. 

Acari,  morro  6  cerro,  d  los  15*»  16*  55"  lat. 
y  7T  81'  4"  long.  Sirve  de  punto  de  mar- 
cacion  para  asegurarse  de  la  recalada  so- 
bre  el  puerto  de  San  Juan  6  bahia  de  San 
Nicolas. 

AcABi,  quebrada  que  baja  de  la  cordillera 
lado  0.  y  termina  en  el  morro  de  este 
nombre. 

AcABi,  distrito  de  la  Provincia  de  Gamand, 
Dpt.  Arequipa:  habt.  1,056. 

AcABi,  (corrupcion  de  fJacari  padecimiento, 
ii^^artirio  Q.),  pbl.,  Gapital  del  distrito  de 
su  nombre,  prov.  Gamand,  Dpt.  Arequipa: 
esU,  situado  en  un  Valle  dilatado  y  fiirtil, 
inmediato  i  un  cerro,  en  el  cual  hay  rui- 
nas  de  fortalezas  de  los  incas.  Gerca  del 
pueblo  hay  un  cerro,  en  donde  se  oye  un 
ruido  como  de  bombo  6  tambor  grande, 
en  los  dias  de  verano  6  de  fuerte  sol ;  este 
fen6meno  lo  atribuyen  los  vecinos  &  mil 
cuentosfabulosos,  peroesproducido  por  el 
cheque  de  la  corriente  del  aire  dilatado 
que  se  levanta  perpendioularmente  de  la 
superficie  de  este  cerro  arenoso,  calenta- 
do  por  el  sol,  con  el  aire  mas  denso  del 
viento  que  sopla  del  Sur ;  not^dose  que 
cuando  el  viento  es  mas  fuerte,  el  sonido 
aumenta  de  intensidad.  Es  muy  propen- 
80  d  las  fiebres  intermitentes :  habt.  856, 
dista  media  legua  (8  k.)  de  la  hda.  de 
Ghocavento;  de  Ghala:  19  leg.  (105  k.); 
de  la  Nasca  24  leg.  (188  k.)  [y  Ab  Lima, 
por  la  via  de  lea  y  Ganete,  109  leg. 
(607  k.). 

AcABi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucuito,  dist. 
Yunguyo :  habt.  296. 

AoABi,  islaen  el  rioPutumayo,  cerca  de  Ta« 
batinga. 

Acarpa^  ruinas,  de  la  antigiiedad,  prov. 


ACCO 


ACCO 


ABingaro,  Dpt.  Pnno,  en  los  15''  14'  40'* 

lat.  y  72*>  2'  24''  long  i,  8,928m.  80  alt. 
AttlSy  distrito.de  la  provinoia  de  Gajatambo, 

Dpt.  Ancachs :  habt.  796.  Este  distrito 

est4  en  terrreno  may  qaebrado. 
AoAB,  pbl.  Capital  de  este  dist.,  prov.  Gaja- 

tambo,  Dpt.  Ancaohs  ;  sitnado  en  una  lo- 

ma,  &  8,701m.  alt.  y  por  lo  mismo  sn 

temperatura  es  mny  fria :  habt.  126. 
AeaTilla,  bda.  Dpt.  Ayacacbo,  prov.  Pari- 

naoocbas,  dist.  Pullo :  habt.  86. 
AcAviLLA,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gama- 

nd,  dist.  Jaqui. 
JLcaya,  aid.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Gajatam- 

bo,  dist.  Oyon. 
AcAYA,  pbl  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jauja : 

habt.  102. 
AcAYA,  chac.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica :  & 

8  leg.  (44  ^  k.)  de  Ghaearilla. 
Acayancca,  hda.  Dpt.  Gozco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Geapaccmarca. 
Acayhnayuni,  est.  Dpt.  Gazoo,  prov.  Ghun- 

vivilcas,  dist.  Ghamaca. 
Aeeaeco,  est.  Dpt.  Gozco,  prov.  Ghnnvivil' 

cas,  dist.  8anto  Tomas. 
Accala,  aid.  Dpt.  Gazoo,  prov.  Ganchis^ 

dist.  Gacha :  habt.  86. 
Aeearaplseo,  aid.  Dpt.  Pnno,  prov.  As^^ 

garo,  dist.  Saman  :  habt.  521. 
AoGABAPiBco  HilaccarOf  est.  Dpt.  Puno,  prov. 

Huancan^,  dist.  Taraco  :  habt.  289. 
AocABAFisoo  5iicca<^ro,  est.  Dpt.  Pnno,  prov. 

Hoancan^,  dist.  Taraco :  habt.  298. 
Aecat,  hda.  Dpt.  Ayacacbo,  prov.  Parina- 

ooohas,  dist.  Ghampi. 
Aecatiray  est.  Dpt.  Areqoipa,  prov.  Gayllo- 

ma,  dist.  Tati. 
Accay,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gastilla, 

dist.  Aplao. 
Aocayea,  chao.  Dpt.  Aporimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Soraya. 
ACCO9  i^^^"^'  Q-)  ohac.  Dpt.  Huancavelica, 

prov.  Gastrovireyna,  dist.  Arma. 
Acoo,0hda.  Dpt.  Haancavelica,  prov.  Taya- 

caja,  dist.  Mayoc. 
Acoo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Tambo :  habt.  789 
Acco,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov. 
Hoamanga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  272. 
Aooo,  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Hoaman- 
ga, dist.  Tambillo :  habt.  8. 


Acoo,  illd.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Andahttay- 
ks,  dist.  Hoanoanunathabt.  860:  il 
^^'  (^  k  ^0  de  Hoancarama. 
Aooo,  est.  Dpt.  Aporimac,  prov.  Abaneay, 

dist.  Sirca :  habt.  66. 
Acco- Acco,  est.  y  aid.  Dpt.  Gozco,  prov. 

Ganchis,  dist.  Siooani :  habt.  280. 
Aoeoaso,  ohac.  Dpt.  Pono,  prov.  Garabaya, 

dist.  Ollachea. 
Accoato,  est.  Dpt.  Pono,  prov.  Garabaya, 

dist.  Grocero. 
Aceoecqra,  est.  Dpt.  Gozco,  prov.  Acomayo, 

dist.  Bondocan. 
keeO'eniz,  chac.  Dpt.  Ayacocho,  prov.  Lo- 

canas,  dist.  Laramate. 
Aecocunca,  aid.  Dpt.  Pono,  prov.  Siadia, 
dist.  Patamboco.  Las  arenas  de  las  inme- 
diaciones  de  este  logar  tienen  oro  y  sos 
vecinos  las  explotan. 
Aeeodhcca,  chac.  Dpt.  Ayaoodio,  prov.  Lo- 

canas,  dist.  Laramate. 
AccomaeliayyChac.  Dpt.  Hoancavelica,  prov- 

Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  28. 
Aeeamarca,  est.  Dpt.  Ayacocho,  prov.  Hoa- 
manga, dist.  Socosvinchos :  habt.  5. 
Aeeon^  aid.  Dpt.  Ayacocho,  prov.  Hoanta, 

dist.  Loricocha. 
AoconlmayUo,  aid.  Dpt.  Goxco,  prov.  y 

dist.  Anta :  habt.  292. 
Aecopata^  hda.  Dpt.   Gozco,  prov.  Qoiflpi- 

canchi,  dist.  Ucros. 
AcGOPATA,  chac.  Dpt.  Gozco,  prov.  Ghonvi- 

vilcas,  dist.  Geapaccmarca. 
AoGOPATA,  hda,  Dpt.  Pono,  prov.  Asingaro, 

dist.  Asillo. 
AccopATA,  est.  Dpt.  y  prov.  Pono,  dist.  Ga- 

bana. 
AcooPATA,  est.  Dpt.  Pono,  prov.  Garabaya, 

dist.  Gorani. 
AccopneciOy  6  Aecopuquio,  chao.  Dpt.  Apo- 
rimac, prov.  Aymaraes,  dist.  Soraya. 
Aeeopulperia,  aid.  Dpt.  Aporimac,  prov. 
Andahoaylas,  dist.  San  Oer6nimo :  habt. 
120. 
Aeeopuqnio,  est.  Dpt.  Ayacocho,  prov.  Hoa- 
manga, dist.  Socosvinchos :  habt.  82, 
Accoracco,  est.  Dpt.  Aporimac,  prov.  Gota- 

bambas,  dist.  Tambobamba. 
Acoosanta,  est.  Dpt.  Areqoipa,  prov.  Gay- 

Uoma,  dist.  Lari. 
Aceofioca,  soborvio  de  la  Villa  de  Andakoay- 


J 


J 


ACOH 


AGO 


las,  Dpt.  Apurimac,  prov.  Andahuaylas : 

habt.  60. 
Aeeofioeca,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  diat. 

Andahuaylas. 
ieeota,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

•  dist.  Gorani. 
iceotama,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asingaro. 
Aceoylla,  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos ;  babt.  15. 
Acooyo,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Nunoa. 
Aceha,  (beUoj  hermoso,  Q.),  aid.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Paucartambo,  dist.  Colquepata:  babt. 

188. 
AccHA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Galea: 

habt.  108. 
AocHA,  distrito  de  la  provincia  de  Paruro, 

Dpt.  Guzco :  habt.  8,299. 
AccHA,  pbl.  Gapital  de  este  distrito ;  Dpt. 

Guzco,  prov.  Paruro.  Estd  dividido  en 

Accha-Urinsaya,  que  tiene  1,084  habt. ;  y 

en  Accha-Hanansaya ;  con  187  habt.  8e 

haUa  situado  d  mucha  altura. 
AccHA,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paruro,  dist. 

Hoanoquite. 
AccHA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Aco- 

mayo :  habt.  58. 
Accha-Alta,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Galea :  habt.  258. 
Aeehacona,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Accha. 

Aeebaeonta,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 
tabambas,  dist,  Ghuquibambillas. 

Aehalmala,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 
tambo, dist.  Ghallabamba. 

Aeeliallliaro?  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Yauli,  al  S.  de  Gasapalca  y  &  4,085m. 
60  alt. 

Aeeliamlia,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
de  la  Union,  dist.  Tomepampa. 

Aediapa,primera,  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Acosvinchos  :  habt.  104 
k  5  leg.  de  Ayacucho  (25  ^  k.). 

AccHAPA,  segunda,  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Acosvinchos:  habt. 
59. 

Aeehapata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Cotabambas. 

Acfthas,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
J3uari :  habt.  650. 


Acehafa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  S^dia,  dist. 
Guyucuyo. 

Acehen,  chac.  Dpt.,  prov.  y  dist.  Caja- 
marca. 

AiM^hira,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 
dist.  Chungui :  habt.  18. 

Acebircahni,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Huancapon. 

Aochisuyhlia  {Accki  lumbre  Suyhua  mirto 
resinoso  Q.;  tambien  significa  Luciemaga) 
mina  de  plata,  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Angaraes,  dist.  Lircay:  al  Sur  de  este 
pbl.  ley  82  m. 

Aocho,  est.  Dpt.  Guzeo,  prov.  Ghunvivil- 
cas,  dist.  Livitaca. 

Acchobamba,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 
ro, dist.  Accha. 

Aochooo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

AccHoco,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos,  dist.  Salamanca. 

Acequia-grande,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Chin- 
cha,  dist.  Ghincha  Alta :  habt.  8,797. 

AcerbuachOy  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Soras. 

Aceoro,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabam- 
bas, distrito  Tambobamba. 

Aeipiiy,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 
dist.  Tarapoto :  habt.  82. 

Acbilmay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Huamantanga. 

Aclla,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Independencia :  habt.  121. 

Aellabnasiy  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.Huan- 
ta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  122. 

AcUocan,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaroohiri, 
dist.  Casta. 

Acq,  (arena,  Q.)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Pallasca,.  dist.  Corongo:  habt.  881. 

Aco,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Pariahuanca. 

Ago,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Garhuas :  habt.  200. 

Ago,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 
Llamellin :  habt.  260. 

Aco,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Acas. 

Aco,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, distrito  Gorgor. 

Aco,  chac,  Dpt.  Junin,  prov.  Tama,  dist. 
Acobamba. 


ACOB 


6  — 


ACOC 


Aco,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Janja,  dist.  Mito, 

dista  de  Concepcion  1  leg.  (6  J  k.). 

Aco,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jauja. 

Aco,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Anna. 
Aco,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lncanas, 

dist.  Laramate. 
Aco,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 

yos,  dist.  Chuquibamba. 
Acobamba,  {Pampa  de  arena.  Q.)  aid.  Dpt, 
Ancachs,  prov.  y  dist.  Pomabamba.  Es 
la  hacienda  de  mas  valor  por  su  exten- 
sion y  productos  en  esa  prov.  La  casa  de 
la  hda.  estd  d  8,047m.  de  altura :  habt.  705, 
dista  de  Pomabamba  2  leg.  (11  k.). 
AcoBAMBA,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Sihuas :  habt.  242. 
AcoBAMBA,  aid.  y  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Yungay :  habt.  111. 
AcoBAMBA,  aid.  y  hda.  Dpt.  HuAnuco,  prov. 
Huamahes,  dist.  Huacaybamba:  habt.  54. 
AcoBAMBA,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 
dist.  Huarica:  habt.  54,  dista  de  Huaria- 
ca  6  leg.  (88.  k.). 
AcoBABfBA,  distrito  de  la  provincia  de  Tar- 
ma,  Dpt.  Junin:  habt.  9,188. 
AcoBAMBA,  Villa,  Capital  deeste  distrito,  Dpt. 
Junin,  prov.  Tarma:  habt.  1,590:  d21eg. 
de  Tarma  (11  k.). 
AcoBA3fBA,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Acobamba. 
AcoBAMBA,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Jaiga, 

dist.  Ayapata. 
Acobamba,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 
dist.  Pariahuanca:  habt.  899:  dista  de 
Huancayo  20  leg.  (Ill  k.). 
Acobamba,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Carampoma :  esti  situado  al 
pi6  de  la  cordillera,  siempre  nevada,  de 
Toldo:  habt.  118:  dista  de  Laraos  8  leg. 
(16  ik.). 
Acobamba,  aid.  Dpt.  HuancaveHca,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Salcabamba:  habt.  202. 
Acobamba,  distrito  de  la  provincia  de  Anga- 

raes,  Dpt.  Huancavelica:  habt.  6,779. 
Acobamba,  Villa,  capital  de  la  provincia  de 
Angaraes  y  del  distrito  de  Acobamba,  Dpt. 
Huancavelica;  situada  en  una  elevada  pla- 
nicie  4  la  onlla  izquierda  del  rio  Lircay. 
La  poblacion  tiene  buen  aspecto,  y  su 
temperamentoexcelente.  En  sos  inmedia- 


cionesexisten  ruinas  antiguas,  en  forma 
de  pirdmides  de  piedras :  habt.  505. 
Acobamba,  aid.  Dpt.  y  prov.  HuancaveHca, 

dist.  Acoria. 
Acobamba,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 

llo,  dist.  Huambalpa :  habt.  160. 
Acobamba.  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Colcabamba :  habt.  804. 
Acobamba,  hda.  Dpt  Cuzco,  prov.  Paroro, 

dist.  Accha. 
Acobamba  AUa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paur- 

catambo,  dist.  Challabamba:  habt.  40. 
Acobamba  Baja,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paur- 

catambo,  dist.  Challabamba :  habt.  80. 
Aoobambilla,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hui- 

nuco. 
AcoBAMBiLLA,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba:  habt.  15. 
AcoBAMBiLLA,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Huancave- 

Uca,  dist.  Moya:  habt.  888. 
AcoBAMBiLLA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancave- 
lica, dist.  Acoria:  habt.  89. 
AcoBAMBiLLA,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ca- 

mand,  dist.  Chala. 
Aeobambo,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  San  Luis. 
Aeobito,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivfl- 

cas,  dist.  Santo  Tom^s. 
Acocancha,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Acobamba. 
AcocANCHA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Aoocacra,  6  Acocca,  hda.  Dpt.   Huancave- 
lica, prov.  Tayacaja,  dist.  Paucarbamba: 
habt.  7. 
Aeocato,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Corani. 
Aeococha,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Acocoto,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ambar:  habt.  19. 
Acocra,  hda.  Dpt.  HuancaveHca,  prov.  Ta- 
yacaja, dist.  Huahbamba:  habt.  124. 
AcocrOy  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Tambillo:  habt.  705. 
Acocucho,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist 

Canta:  habt.  8. 
AcocucHo,  hda.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
Aooennca,  est.  Dpt.  f  imo,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 


ACOM  — 

AoocuNCA,  est.  Dpt.  Ptmo,  prov.  Lampa, 

dist.  Nonoa. 
Aeoeha,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

sayos,  dist.  Andaray. 
AeodlBCa,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Chacas :  4  14  leg.  (78  k.)  de  Poma- 

bamba. 
Aeoehacan,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.   Pailancbacra :  4  7  leg.  (89  k.)  de 

Huaiiaca. 
Aeoehay,  aid.  y  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Tarma. 
Aeoehineha,  bda.  Dpt.  y  prov.  Huinuco, 

dist.  Hnacar. 
Aeoehinehe,  punas  en  la  cordillera  de  Al- 

callara,  Dpt.  Ancacbs. 

Aeogra,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

suyos,  dist.  Cbuquibainba. 
Aeol,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 

Huamantanga. 
Acola,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lucanas, 

dist.  S.  Juan :  babt.  265. 
AcoLA,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lucanas, 

dist.  Sancos. 
AcoLA,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Parina- 

cochas,  dist.  Pararca :  babt.  111. 

AeoUa,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jauja; 

babt.  1,591:    dista  de  Tarma  8  i  leg. 

(47  k.),  de  Samamarca  2  leg.  (11  k.),  de 

Jauja  1  leg.  (5  ^  k.  ). 
AcoiiLA,  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Canga- 

Ho,  dist.  Canaria. 
Aeollo,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Huaracondo. 
AcoLL.0,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.   Lampa, 

dist.  Cupi. 

Aeoiliaeliay«  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Arma. 
Aeomanta,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Huaripampa :  babt.  186. 
AcoMANTA,  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Jauja. 

Acomarca,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
AcoMARCA,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huambalpa:  babt.  860. 
Aeomay a,  cbac.  Dpt.  Lima,'  prov.  y  dist. 

Ganta:  babt.  20. 
Aeomayo,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Chiucbao:  babt.  555. 


—  ACOM 

AcoMATo,  cbac,  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist  Gan- 
ta: babt.  8. 

AcoMATO,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y  dist. 
Gangallo. 

AcoMATo,  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Gan- 
gallo, dist.  Hualla. 

AcoicATO,  {Aco  arena.  Mayo  rio.  Q.),  provincia 
del  Departamento  delGuzco,  creadaporley 
de  28  de  Febrerode  1861,  desmembrando 
parte  de  la  provincia  de  Quispicancbi.  Gon- 
fina  por  el  N.  con  la  de  Quispicancbi,  por 
medio  de  la  Gordillera  de  Yanacocba :  por 
el  S.  con  la  de  Ganas  y  Gancbis :  por  el 
E.  con  la  de  Garabaya,  del  Dpt.  de  Puno; 
y  por  el  0.  con  la  de  Gbunvivilcas,  de  la 
que  lo  separa  el  rio  Apurimac,  que  corre 
en  direccion  al  N.  0.  Consta  de  los  si- 
guientes 

DISTBITOS: 

Habt. 
Aeomayo 5,167 

Pomacancbi 5,056 

Rondocan 2,941 

Sangarara 2,928 

Total  babt.  de  la  prov....  16,087 
Est^  comprendida  mas  6  menos  entre 
los  18**  40'  y  los  18**  59'  lat.  y  los  78°  14' 
y  74°  long. ;  lo  que  da  una  superficie  de 
100  leg.  cuadradas,  que  comparada  con  su 
poblacion  corresponde  160  babitantes  por 
cada  legua  cuadrada. 

Las  poblaciones  estan  clasificadas  con 
el  nombre  de  Pueblos ,  Estancias  y  Parcia- 
lidades.  Su  temperamento  en  lo  general  es 
frio,  y  por  lo  mismo  bus  productos  en  el 
reino  vegetal  escasos.  El  rio  de  Urumbam- 
baatraviesa  toda  la  provincia  de  Sur  ^  Nor- 
te, dividi^ndola  en  dos  partes  casi  iguales. 
El  Sub  Prefecto  estd  encargado  del  man- 
do  politico  de  la  Provincia :  un  Juez  de  l.» 
Listanciaadministrajusticia.  En  lo  ecle- 
si^stico,  estd  dividida  en  los  siguientes 

GUBATOS : 

Aeomayo.  Bondocttn. 

Pirque.  Pomacancbi. 

Sangarara. 
En  toda  la  provincia  bay  las  siguientes 
escuelad  de  primeras  letras: 

19  para  bombres:  sueldos S.  11,400 

6    »    mugeres:       i  •     8,600 

Total  alano...S.  15,000 


ACOP  —8 

So  pagan  las  sigtdentes  contribnciones : 

Gontribucion  industrial S.  426  80 

»  RAstica »  220  20 

•  Eclesi4stica »  134  40 


Total S.  780  40 

En  cuanto  &  la  naturaleza  del  terreno 
SUB  producoiones  y  demas,  v^ase  lo  dicho 
en  la  palabra  Cuzco  Departamento. 
AcoMAYo,  distrito  de  la  provincia  de  Aco- 

mayo  Dpt.  Cuzco:  habt.  5,167. 
AooMATo,  pueblo  Capital  de  la  prov.  y  del 
distrito  de  su  nombre,  d  2,291°i-  alt.  habt: 
1,841,  4  18  leg.  del  Cuzco  (100  k.). 
AooMATo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Asapa. 
AcoMATO,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Zepita. 
Aeompati)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist*  Arapa. 
Aoon,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Yungay. 
AcoM,  aid.  en  la  quebrada  de  este  nombre, 
Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta,  dist.  Iqui- 
cha :  habt.  106. 
Aeonal,  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Mangas. 
Aconooeha,  pbl.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov. 

Tarma :  habt.  218. 
Aeonehaeco,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Con- 

vencion,  dist.  Santa  Ana :  habt.  80. 
Aoonhuasi)  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Gastilla,  dist.  Yiraco, 
Aoopy  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carhuas. 
Acop,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 

Eecuay :  habt.  180. 
Aoop,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 

Bestauradon. 
Acop,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Yungar. 
Acopalea,  {Aco,  arena,  Palka  division,  6  se- 
paracion.  Q.),  pbl.  Dpt.  Ancach,  prov.  y 
dist.  Huari :  habt.  246. 
AcopALCA,  hda.  Dpt.  Junin.  prov.  Huanca- 

yo  dist.  Parihuanco :  habt.  186. 
AcoPALCA,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Huancayo. 
AcoPALOA,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Yiraco:  habt.  54. 
AoOfftUAy  0  AcopaUac,  6  AcopaUar ,  chac. 


—  ACOR 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo,  dist 
Ocros. 

Acopampaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Carhuas. 

AcopAMPA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Independencia. 

AoopAMPA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Tauripampa. 

AcopAMPA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta, dist.  Huamanguilla. 

AcopAMPA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Puquio. 

AcoPAMPA,  aid.  y  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Parinacochas,  dist.  Pausa:  habt.  44. 

Acopara,  aJd.  y  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huari,  dist.  Huantar :  habt.  422. 

AcoPARA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas,  dist.  Livitaca. 

Acopata,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 
chi,  dist.  Quiquijana. 

AcoPATA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asingaro, 
dist.  Arapa. 

Acopaya,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri,  dist.  Santa  Eulalia. 

Acopia,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo, 
dist.  Pomacanchi.  Situado  k  las  orillas  de 
la  laguna  Pomacanchi :  habt.  747.  Dista 
del  Cuzco  6  leg,  (83  ^  k.)  de  Pomacan- 
chi 1  (5  i  k.). 

AcopiA,  laguna;  v^ase  Pomacanchi  laguna. 

Aoopncro,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Tisco. 

Acoquicha,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 
dist.  Mito :  habt.  802. 

Accra,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Lampian. 
AcoRA,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 
trovireyna,   dist.    Santiago    de    Chocor- 
vos. 
AcoRA,  dist.  de  la  provincia  de  Puno,  Depar- 
tamento Puno:  habt.  8,156. 
AcoRA,  pbl.  Capital  de  este  distrito  en  la  prov. 
y  Dpt.  Puno ;  tiene  un  manantiaJ  de  agua 
mineral :  habt.  643:  dista  de  Puno  7  le- 
guas  (39  k.),  de  Chucuito  3  leg.  (16  ^  k.). 
Acoramba,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Huariaca :  habt.  29. 
Acorana,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CayUo- 

ma,  dist.  Tisco. 
Aoorca,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Pampamarca, 


ACOY 


9 


ACTU 


AcoRGA,  aid.  y  chac.  Dpt.  Areqnipa,  proy. 

Castilla,  dist.  Yiraco. 
ieoria,  disfcrito  de  la  proYincia  de  Huauca- 

velica,  Dpt.  Huancavelica :  habt.  8,768. 
AcoRiA,  pbl.  capital  de  este  distrito,  prov. 

y  Dpt.  Huancavelica :  habt.  646. 
Aoos,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist.  Lam- 

pian ;  situado  en  una  quebrada  de  tempe- 

ramento  c&lido :  habt.  187 :  dista  1  ^  leg. 

(8  k.)  de  Canchapirca.. 
Acos,  Chac,  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 

caja,  dist.  Paucarbamba. 
Acos,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parinaco- 

chas,  dist.  Chumpi :  habt.  277. 
Acos,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Acoma- 

yo:  habt.  1,628  (con  los  de  Chacco). 
Aeoscha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Yungar. 
Aoosh,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Quillo. 
Acoshica,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi< 

ri,  dist.  Carampoma. 
Aeosiri,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San 

Antonio. 
AcOfiSCa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 

bamba:  habt.  88. 
Aeosta,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 

bamba. 
Aoostambo,  pU.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas:  habt.  481:  dista 

de  Lima  62  leg.  (845  i  k.)  y  8  (44  i  k.)  de 

Huancayo. 
Aeo8vinchos,  (Aco,  arena,  Vincliot,  corrup- 

cion  de  Huinchay  faja,  6  cinta.  Q.),  dis- 

trito  de  la  provincia  de  Huamanga,  Dpt. 

Ayacucho :  habt.  8,682. 
Ac'OsviNCHos,  pbl.  capital  de  este  distrito  en 

la  provincia  de  Huamanga,  Dpt.  Ayacucho: 

habt.  1,090:  ^  5  leg.  de  Ayacucho  (28  k.). 
Acotama,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Huari:habt.  85:  dista  4  ^  leg.  (24  ^  k.) 

de  Iguari. 
Aeotoni,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Umachiri. 

ieotupe,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja, dist.  Pampas. 

Acovichay,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Independencia:  habt.  179. 

Acoy^hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 
dist.  Aplao:  dista  de  Aplao  2  leg.  (11  k.) 
y  1  (5  i  k.)  de  Cosos. 


Acoyae,  6  Acoyan,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Pueblo  Ubre :  habt.  205. 
Aeoyccra,  chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Santiago  Chocorvos. 
Acoycha,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Colcabamba:  habt.  140. 
Acoymaca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tuti. 

Acpitaro,  hda,  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 
Cotabambas. 

Acraquia,  aid.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas :  habt.  800. 
Acray,  pequeno  manantial  de  agua,  en  la 

bajada  de  la  cuesta  de  Pampas,  8  leg. 

(16  ^  k.)  Antes  de  Cusmo,  Dpt.  Ancadw, 

prov.  Santa. 

Acraybamba,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  80, 
Acsamachay, chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Pacaraos. 

Acsan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Aquia. 

Acsapirca,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 
cayo, dist.  Pariahuanca:  habt.  67. 

ACSO,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Huari. 

Acso,  pbl.  Dpt,  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 
Llamellin :  habt.  708. 

Acsohuara^  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Chapimarca. 

Acsunche,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Mamara. 

Acsnni)  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 

Acta,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Pampas. 

Actamayo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Umachiri. 

Actapa*  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  San  Juan. 
Actara,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa. 
Aetoccallaili,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Santa  Eosa. 

Actocoscoy,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Huamantanga. 

Aetuy,  6  Ckimjalpo,  {Actuy,  esputo.  Q.),  rio 
tributario  del  Maranon,  cerca  del  puer- 
to  de  Puruay:  nace  en  la  parte  oriental 
de  la  Cordillera  nevada  de  Pomabamba. 
La  quebrada  por  donde  corre  el  rio,  Ueva 
el  mismo  nombre,  y  da  orlgen  al  rio  de 
Conchucos;  Dpt.  Ancachs. 
8 


ACHA 


—  10 


ACHE 


Acu,  pbl.  Dpi.  Ayacucho,  prov.  Parinaco- 

chas,  dist.  Chumpi:  &  8,098m.  alt. 
Acucnnca,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba. 

ya,  dist.  OUachea. 
Acaicha^  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huaytara. 
AcunnyOf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
Acnfia-apanaf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Macusani. 
Acuraeaya)  puerto,  6  embarcadero  en  el 

Ucayali,  d  los  6«  88'  lat.  y  76«  11*  10" 

long. 
Acaruran^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo.  dist.  Mangas. 
AcusineaSy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Acny  6  Puscura,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov- 

Abancay,  dist.  Sirca. 
Acuya^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huancaspata. 
Acuya^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist. 

Ccapi. 
Achaca^  chac,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ocros. 
Achacallay  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Paruro, 

dist.  Accha. 
Achacallanif  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Chucuito. 
Achacata^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Callalli. 

AchacOy  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Nasca:  habt.  67. 
AcHACo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Santa  Rosa:  habt.  28. 
Achacota^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.   Lampa, 

dist.  Nunoa. 
AchacotO)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Parobamba. 
Achacra^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  dist.  Ucros. 
AchacUDe^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Chucuito. 
Achachacay  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Huamantanga. 
Achahaarin,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Ocros. 
Achahuatay  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Challabamba:  habt.  48. 
AchabniraDy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Ocros. 


Achahuyo-ehina,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito, dist.  Yunguyo. 

Aebalacay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caylloma, 
dist.  Tisco. 

Achalacaya^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Crucero. 

Achamaly  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Gha- 
chapoyas,  dist.  Soquia 

Achamaillltf  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
y  dist.  Chachapoyas:  habt.  80. 

Achanarca^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Parinacochas,  dist.  Pararca. 

AchanlSSO*  pbl.  en  la  Quebrada,  Dpt.  Are- 
quipa, prov.  Camand,  dist.  Chala:  a  644m. 
alt.:  d  7  leg.  (89  k.)  de  Chala. 

Achapata^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Calca:  habt.  7. 

Acharaya^  aid.  Dpt.  Tuno,  prov.  Huanca- 
ne,  dist.  Conima :  habt.  108. 

Aeharaya-grande,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno, 

dist.  San  Antonio. 
Achariri)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
AchaS)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  HuarL 
Achassirif  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Crucero. 
Achatay  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Juh. 

Aehatayhna,  cerro  16  miilas  (80  k.)  al 
N.  0.  de  Chala;  y  al  S.  S.O.  de  la  laguna 
de  Parinacochas;  d  los  15"*  20'  lat.  y  75"* 
65'  long,  aproximada:  tiene  4,260m.  alt. 
Es  uno  de  los  Umites  de  las  provincias  de 
Parinacochas  y  Camand ;  estd  nevado  mn- 
chos  meses  del  ano ;  se  halla  aislado  como 
el  Sararasa. 

Achatira^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gayllo- 
ma,  dist.  Tisco. 

AchauraD)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo.  dist.  Ocros. 

Achaya^  distrito  de  la  provincia  de  Asdnga- 
ro,  Dpt.  Puno:  habt.  1,442. 

AcHAYA,  pbl.  capital  de  este  distrito,  en  la 
prov.  de  Asangaro,  Dpt.  Puno :  habt.  728 
(CoUana). 

AchayfOerOt  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ri,  dist.  Chacas. 

Acheayy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Llumpa. 

AcherfhoereO)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huari,  dist.  Chacas. 


ACHO 


11 


AGRA 


Adda^  pico  en  la  Cordillera,  entre  las  pro- 
vincias  de  Yauyos  y  la  de  Huancayo;  sir- 
ve  de  Ifmite  al  nuevo  distriio  de  San  Juan 
de  la  proY.  de  Huancayo,  Dpi.  Junin. 

AcUcayaata*  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Tayabamba. 

Aehicochay  laguna  en  la  provincia  de  Canta. 

AeUhliana)  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Lampa. 

AcllUaci0^9  ®s^*  ^P^-  y  P^ov.  Pono,  dist. 

Tiquillaca. 
.  AcUB)  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yauyos : 

habt.  208. 
AcHiN,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Laraos. 
AcHiN,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

San  Buenaventura. 
Achipalpay  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Tuti. 
Achipanpay  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 
cayo, dist.  Chupaca. 
Achiplka^  est.  Dpt.  Puno,  Prov.  Carabaya, 

dist.  Corani. 
AcHipi^A,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tisco. 
Aehtqaitay  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 

dist.  Checcacupi:  habt.  22. 
AcHiQUiTA,  punas,  en  la  prov.  de  Canchis. 
Achira^  Ho  y  despoblado,  Dpt.  Ayacucho, 

prov.  La  Mar;  a  14^  leg.  (80  k.)  deTam- 

bo. 
AcUraS)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 

dist.  Pachiza:  habt.  88. 
AchiroyutC)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Aucara. 
AchOCCy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asingaro, 

dist.  Achaya. 

AchOCCallani^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Santa  Eosa. 
AchOCO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
AcHoco,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acora. 
Achona^  distrito  de  la  provincia  de  Cayllo- 

ma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  786. 
AcHOMA  (Haruinsaj/a),  pbl.,  capital  de  este 

distrito,  prov.  Caylloma,  Dpt.  Arequipa : 

habt.  248. 
AchonpucyO)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist,  Haquira. 
Acll«po<|lli09  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Pacaraos. 


AehOSita  6  Achunta,  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 
Asdngaro,  dist.  Santiago:  habt.  17. 

Achoaltipisca^  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto- 
Amazonas,  dist.  Santa  Cruz. 

Achallane-paMpa)  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 
Chucuito,  dist.  Yunguyo. 

Achmay  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma, dist.  Tisco. 

Achamani)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nacochas,  dist.  Pacapausa:  habt.  169. 
AehUHCha)  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Adagoll^  chac.  Dpt.  Libertad ,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Adanaica)  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pallasca. 
AdanallO)  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Chota. 
AdaanaS)  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Huamachuco:  habt.  60:  4  8  leg.  (16  \  k.) 

de  Huamachuco. 
AdcnzcOy  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Taraco:  habt.  86. 
Ade^  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 

Pisco. 
Adobcria,  chac.  Dpt.  A]:icachs,  prov.  Santa, 

dist.  Casma. 
Adop^f  chac  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Llama. 
Adpitan^  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 
AdrlanMlly  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Payta,  dist.  Huaca:  habt.  45. 
Agapana^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Agapataf  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 
AgestaS)  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa, dist.  Yitor:  habt.  18. 
Agonarca^pbl.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Bambamarca:  habt.  166. 
Agopampay  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Chota. 
AgOSirca^  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas :  habt.  189. 
AgOSpanpa^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco, dist.  Marcabal. 
AgOStura^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Oruhllo. 
Agraca^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Lambrama. 


AGUA 


12 


AGUA 


AgrtCWaf  aid.  Dpi.  Jnnm,  prov.  y  dist. 

Taima. 
AfOftf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa. 
Afua-agria^ald.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 

jillo,  dist.  Ascope. 
AouA-AOHiA,  aid.  y  est.,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Otuzco,  dist.  Lucma:  habt.  212:  d  2  leg. 

(11  k.)  de  este  pueblo. 
Afna-bendita*  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  San  Buenaventura. 

Agna  Uancay  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Jesus,  lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Hualgayoc :  ley  20  m. 

AouA  BLANCA,  miua  de  plata  en  el  distrito 
de  Sayapullo,  prov.  Cajabamba,  Dpt.  Ca- 
jamarca. Hace  80  auos  que  se  trabaja,  y 
ha  producido  200,000  marcos  de  plata;  ha- 
bi^ndose  gastado  70,000  pesos  en  su  explo- 
tacion. 

Agua  blanca,  hda,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Hualgayoc,  dist.  San  Gregorio :  habt.  746, 
con  los  de  Lives. 

Agaa  baenay  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist. 
Do. 

Agva  caltoatoy  aid.  Dpt.  y  prov.  Huanca- 

veUca,  dist.  Conayca:  habt.  26. 

AouA  CALiENTB,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Parinacochas,  dist.  Pacapausa:  habt.  71. 

AouA  CAUENTE,  ost.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 
nas,  dist.  Pichihua. 

AouA  CALIENTE,  pascaua,  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Canchis,  dist.  Sicuani.  Estd  al  pi^  de  una 
pena,  de  donde  brota  un  manantial  de 
agua  termal.  Dista  del  Cuzco  80  leg. 
(167  k.),  de  Sicuani  6  leg.  (28  k.). 

AouA  CALIENTE,  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nnnoa. 

AouA  CALIENTE,  ost.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Acora. 

AouA  CALIENTE,  rio,  Dpt.  Puuo,  prov.  Chu- 
cuito,  dist.  Dave. 

Agua  CALIENTE ,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Castilla,  dist.  Pampacolca. 

Agua  caliente,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Union,  dist.  Huaynacotas:  habt.  78. 

Agaa  Clara  9  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 

dist.  Sabandia. 
Agnate)  mina  de  plata,  al  N.  de  Huamachu- 

co,  Dpt.  Libertad,  dist.  MoUepata. 
Aguada,  hda.  Dpt.  Tarapacd,  dist,  Camina. 


Agvada  de  AhvayiH)  hda.  Dpt.  Apurimac, 
Prov.  Andahuaylas,  dist.  Chincheros. 

Agaada  de  pales^  aid.  Dpt.  prov.  y  dist. 

•  lea. 
AgoadoSf  mina  de  oroen  el  cerro  de  Tiqnim- 

bre,  al  E.  de  Alpacay,  Dpt.  Arequipa,  prov- 

Condesuyos. 
Agaa  grande^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Otoca. 
Aguahnanay  hda.  Dpt.,  prov.  y  dist.  lea: 

habt.  86. 
iVgna  del  Loro^  mina  de  plata,  Dpt.  Liber- 
tad, prov.  Huamachuco,  dist.  Santiago  de 

Chuco. 
Aguallant)  aid.  y  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 

Huancane,  dist.  Conima:  habt.  68. 

Agua  HHacbayy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta,  dist.  San  Buenaventura. 

Aguanhnco*  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 
jillo,  dist.  Ascope. 

Aguambugo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Chilia:  habt.  819:  ^  10  leg. 
(65  \  k.)  de  Parcoy. 

AgUaBlira^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Mangas. 

Aguaioro  ,  distrito  de  la  provincia  «Do8  de 
Mayo»,  Dpt.  Huanuco:  habt.  1877. 

Aguamiro,  pbl.  Dpt.  Huinuco,  prov.  Hua- 
malies.  Este  pueblo  ha  perdido  su  nom- 
bre,  en  virtud  de  la  ley  de  6  de  Febrero 
de  1875,  que  dispone  que  se  una  con  el 
pueblo  de  Bipan,  y  lleven  el  nombre  de 
Villa  de  la  Union.  Aguamiro  tenia  624 
habt.  y  Bipan  855  ;  de  manera  que  la  Vi- 
lla de  la  Union  tendra979habitantes:  cer- 
ca  del  pueblo  hay  un  manantial  de  agua 
termal. 

Agaapanipaf  punas  en  el  Dpt.  de  Pinra, 
prov.  Huancabamba,  dist.  Sondor. 

Aguapampa,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 
bamba, dist.  Sondor ;  habt.  58:  4  4  leg. 
(22  k.)  de  Huancabamba. 

Agnapicante  9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Pomabamba,  dist.  Llama. 

Agua  rtca^  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 
dist.  Chinchao. 

AguaiiCOf  rio  tributario  del  Napo,  por  la  iz- 
quierda,  &  los  1**  50'  lat.  y  77*  45'  long, 
aproximada.  Esta  confluencia  es  uno  de 
los  limites  del  Perd  con  la  Bepublica  del 
Ecuador,  segun  la  Beal  C6dula  de  1802. 


AGUI 


—  13 


AOUS 


Agias^  ohac.  Dpi.  Anoaehs,  proy.  Gajatam- 
bo,  dist.  Gorgor. 

Aglia  Sftlada^  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 
dist.  Ghihuata:  habt.  17. 

Apia  sanat  aid.  y  est.  Dpt.  Areqtupa,  prov. 
Castilla,  dist.  Yiraco:  habt.  72. 

Agna  Saata^  qaebrada  y  pequeno  cerro;  al 
pi^  estd  la  baeienda  de  Caucato,  Dpt.  lea, 
prov.  Cbincba,  dist.  Pisco.  En  este  Ingar 
8edi6  unabatalla,  en  Oi^tubre  de  1842,  en- 
tre  las  fderzas  mandadas  por  el  General 
La  Faente,  contra  las  del  General  Torri- 
co  que  desconoci6  al  Gobiemo. 

AouA  Santa,  salitrera  en  el  Canton  de  Ne- 
greiros,  dist.  y  Dpt.  Tarapacd:  produjo 
11,000  qnintales  de  salitre  en  1872:  dista 
9  leg.  (50  k.)  de  Mejillones,  y  como  dos 
millas  de  la  linea  f6rrea. 

Agnas  biancaSy  cerro  mineral  de  plata,  Dpt. 
Ancacbs,  prov.  y  dist.  Cajatambo. 

Al^ash)  laguna,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Becuay:  se  balla  d  4.225m.  de  al- 
tnra:  esta  laguna  desagua,  por  unriacbue- 
lo,  en  la  laguna  de  Gonococba,  que  estd  in- 
mediata. 

Agaas  ■oertaSy  bda.  Dpt.  y  dist.  Moque- 

gna. 

Agoa  SBCia^  bda.  Dpt.  Cajamarca,  proy.  y 
dist.  Contumazd. 

Agl€a€)  cbac.  Dpt.  Lima,  proy.  y  dist.  Canta. 

Aglicha^  pbl.  y^ase AqiUeha^^hhjypi.  Lima, 
proy.  Yauyos. 

Agvilar^  cbac,  proy.  Callao. 

Agaiaapanpa)  cbac.  Dpt.  Libert^,  proy. 
Huamacbuco,  dist.  Santiago  de  Cbuco. 

Agnliiay)  cbac.  Dpt.  Libertad,  proy.  Hua- 
macbuco, dist.  Santiago  de  Cbuco. 

Agliivayy  mina  de  plata  al  N.  de  Santiago 
de  Cbuco,  Dpt.  Libertad,  proy.  Huama- 
cbuco, ley  24  m. 

Agnlntf  cerro,  pr6ximo  &  orillas  del  mar, 
ffente  d  la  punta  de  Sal,  proy.  Piura. 

AouiBBE,  pongo  6  estrecbo  en  el  Huallaga, 
en  los  6^  80'  lat.  y  78*  80*  long.  Es  forma- 
do  por  la  cadena  de  los  Andes,  que  alii  se 
estrecba,  y  principia  en  el  pongo  de  Cba- 
sata,  cerca  do  Spaya.  No  es  muy  peligro- 
80,  pero  si  lo  bastante  para  dificultar  la 
nayegacion  por  Vapor;  en  canoas  puede 
nayegarse,  y  sobre  todo  en  ciertas  ^cad 
del  ano. 


AgatSgalchey  cbac.  Dpt.  y  proy.  Lima,  dist. 

Cborrillos. 
Agttitnnangay  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  proy. 

Pomabamba,  dist.  Sibuas:  babt.  104. 
Agniay  ^rJ^^J^  x>B  LA,  d  los  B""  55'  80"  lat.  y  dS** 

27'  24"  long. 
AoujA,  FALSA  punta:  yease  Falsa  punta  de  la 

Aguja. 

AGUSTIN,  MNAS  DE  ESTE  NOMBRE. 

Agnstin  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Jesus,  lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  proy.  y 

dist.  Hualgayoc. 
Agustin  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  del 

Cisne,  lado  E.  Dpt.  Cajamarca,  proy.  y 

dist.  Hualgayoc,  ley  19  m. 
Agustin  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  Al- 

paquita,  Dpt.  Ancacbs,  proy.  Huaras,  dist. 

Ayja. 
Agustin  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Malqui,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist. 

Recuay. 
Agustin  San,  mina  de  plata  al  N.  0.  del  pbl. 

de  Yauli,  Dpt.  Junin,  proy.  Tarma,  dist. 

Yauli:  ley  30  m. 
Agustin  San,  mina  de  plata  al  S.  del  pbl. 

de  Yauli,  Dpt.  Junin,  proy.  Tarma,  dist- 

Yauli,  ley  40  m. 
Agustin  San,  mina  de  plata  en  Castroyirey- 

na,  Dpt.  Huancavelica :  fu6  rica  en  pro- 

ductos,  boy  aguada  y  abandonada  por  los 

pleitos. 
Agustin  San,  mina  de  plata  en  el  mineral 

de  Arirabua,  Dpt.  Arcquipa,  proy.  Con- 

desuyos,  dist.  Salamanca. 
Agustin  San,  mina  de  plata  en  Huantajaya, 

Dpt.  TarapacA,  dist.  Iquique. 
Agustin  San,  salitrera  en  el  Canton  de  la 

Soledad,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapac4.  Cal- 

culando  por  las  maquiiias  y  elementos  que 

estaban  concluidos  &  fines  de  1878,  se 

supone  su  producto  en  180,000  quintales 

el  ano  de  1874. 

PUEBLOS  Y  PUNDOS. 

Agaslin  San,  aid.  Dpt.  Piura,  proy.  Ayaba- 

ca,  dist.  Cbalaco :  babt.  80. 
Agustin  San,  cbac.  Dpt.  Libertad,  proy.  y 

dist.  Trujillo. 
Agustin  San,  pbl.  Dpt.  Lima,  proy.  Canta; 

dist.  Atabittos  Bajos:  habt,  562. 


AHUA 


14 


AJOLL 


AousTiN  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  diet. 

Ancon:  habt.  59. 
Agustin  San,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  diet. 

Ate :  habt.  15. 
Agustin  San,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  y  dist. 

Chincha. 
Agustin  San,  hda  Dpt.  Ayacuoho,  prov.  y 

dist.  Huanta. 
Agustin  San,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 

vencion,  dist.  Echarate. 
Agustin  San,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 

tilla,  dist.  Huancarqui. 
AgUStinOy  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Surco. 

AhUaderO)  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Huamachuco:  habt.  100. 
Ahuadebo,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
Ahuadero,  hda.  Dpt.  Pano,  prov.  Asingaro, 

dist.  Caminaca. 
AhoaC)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carhuas :  habt.  259. 
Ahuag,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Hnancayo, 

dist.  Chupaca :  habt.  816:  A  8  leg.  (16  i  k.) 

de  Huancayo. 
Ahnaccollay  9  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Quinna:  habt.  25. 
Ahoacba^  chac.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Lnca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Ahnachanla)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Aknad^jk  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  Huancarama. 

Ahoalla)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 
ga, dist.  Ayacucho. 

Ahualla,  hda.  y  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andahuaylas ,  dist.  Huancarama :  habt. 
42:  &  \  leg.  (2  ^  k.)  de  Huancarama. 

Akaanelioqai.  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Limatambo. 

Ahaanllaj  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Tuti. 

Ahoaasi)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Sirca:  habt.  50. 

Ahuaantiafy  hda.  Dpt.  Ayacucho  prov.  Hua- 
manga, dist.  Ayacucho. 

Ahuanuque,  aid.  yhda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  Huancarama:  habt. 
389 :  £  4  leg.  (22  k.)  de  Huancarama. 

Ahnapttl|lliO)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  diet.  Chiara:  habt.  15. 


Ahaara^  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Chupamarca;  una  legua  (5  ^  k.)  al  N.E. 

de  Chupamarca. 
AhaasillO)  6  Amadllo,  6  LanuisillOf  6  Almen- 

droj  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga,  dist. 

Tarapoto:  habt.  100. 
AhuatayOy  pbl.  y  hda.  Dpt.  Tacna,  prov. 

Arica,  dist.  Lluta :  dista  de  Arica  9  leg. 

(50  k.)  de  Lluta  7  (89  k.). 
Ahaay^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ambar. 
Ahuay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Lampian. 
Ahuayani)  chac.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora. 
Ahuaycha^  aid.  Dpt.  Huancavelica ,  prov. 

Tayacaja  dist.  Pampas:  habt.  100. 
AhDaypa^  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja, dist.  Anco :  habt.  81. 
Ahnaypanpa)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
Ahuaypuilllio )  chac.   Dpt.   Huancavelica, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Colcabamba. 
AhoayrO)  6  Ahuayruy  hda.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Andahuaylas,  dist.  Ongoy:  habt.  16: 

d  4  ^  leg.  (24  ^  k.)  de  Chincheros. 

Ahnaytani)  6  AhuayUmi,  aid.  Dpt.  Apuri- 
mac, prov.  Cotabambas,  dist.  Huayllati. 

Ahttaytia^  rio  tributario  del  Ucayah,  por  la 
izquierda,  abajo  del  rio  Callaria.  Es  nave- 
gable  en  gran  extension. 

Ahuayunca^  tambo  inmediato  d  la  conflnen- 
cia  del  rio  Acahuaylas  con  el  Pulperia, 
Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta:  A  l,808in- 
16  alt.  En  este  lugar  el  rio  corre  por  una 
quebrada  profunda  y  cortada  &  pico ;  por 
lo  cual  es  preciso  dirijirse  por  los  cerros 
de  la  derecha  hasta  subir  la  altura  de 
1978m.  78. 

^a^  hda,  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nazca: 
habt.  80. 

JUara-Slatiaera,  aid.  Dpt.  Puno,  prov!  y 
dist.  Chucuito:  habt.  478. 

AjMtay  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 
ga, dist.  Socosvinchos :  habt.  26. 

jyoC)  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 
trovireyna,  dist.  Huaitard. 

AJoichaf  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Huaitard. 

i^ollacota^  hda,  Dpt,  Puno,  prov.  Cars^baya, 
dist.  Ituata, 


ALAP 


15 


ALCA 


Jjoliani)  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ollachea. 
^ODaniy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Crucero. 
Ajonani,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  As^garo, 

dist.  San  Jose. 
JJOSCaDehay  hda.  Dpt.,  prov.  y  dist.  Gaja- 

marca. 
JUoyani)  distrito  de  la  provincia  de  Cara- 
baya, Dpt.  Puno :  habt.  820. 
Ajoyaxi,  pbl.  capital  de  este  distrito,  prov. 

Carabaya,  Dpt.  Puno ;  estd.  en  una  Uanu- 

ra  d  4,129ni.  84  alt. :  habt.  109:  i  7  leg. 

(39  k.)  de  Macusani. 
Ala  La,  aid.,  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Sali- 

tral:  habt.  114. 
Alacanya^  chac.  Dpt.  Libertad,prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 
Alacc,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispicanchi, 

dist.  Quiquijana. 
Alaochud,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  San  Miguel. 
Alacocha^  laguna  en  la  prov.  Pasco,  al  N.O. 

de  la  de  Junin,  6  Chinchaycocha. 
Alaeran,  islote  separado  por  un  canal  muy 

angosto  del  morro  de  Arica. 

Alala-nachay^  {AMa  6  alalau,  interjeccion 

de  firio;  Machay  cueva.  Q.),  cueva  d  media 

legua  de  la  estancia  de  San  Miguel.  Dpt. 

y  prov.  Hudnuco:  sirve  de  pascana  6  tam- 

bo  en  el  camino  d  la  montana  de  Pangoa. 
Alalaii-macliay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Huancapon. 
Alalia,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 

Concepcion. 
Alameda,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Trujillo. 
AxAMEDA  DEL  puENTE,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

V  dist.  Urubamba. 
Alamolle,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
Alan  6  Alauy  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hua- 

llaga,  dist.  Lamas. 
Alaneho  6  Alaudw,  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 

Canta,  dist.  Huamantanga. 
Alantafia,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Alao,  chac.  Dpt.  Loreto,  prov.  Moyobam- 

ba,  dist.  Calzada:  habt.  50. 
Alapa,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 

Concepcion :  habt.  185. 


Alaqnero,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Acobamba. 

Alarcac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Lidependencia. 

Alastaya,  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ilo. 

Alata,  (corrupcion  de  Aratay  parapeto.  Q.), 
aid.  y  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 
Orcotuna:  habt.  81. 

Alata,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 
cochas,  dist.  Oyolo. 

Alata,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 
dist.  Tiabaya:  habt.  91:  parte  de  este  per- 
teneoe  al  dist.  de  Sachaca.  Dista  de  Are- 
quipa 2  leg.  (11  k.). 

Alaulli,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asdn- 
garo. 

Alayo,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 
Concepcion:  habt.  512. 

Alayyacu,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

Albear,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa, dist.  Yitor:  habt.  19. 

Alberto  San,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis,  dist.  Tinta:  habt.  67. 

Alburqaeque,  mina  de  plata,  en  Huanta- 
tajaya,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique:  ley 
20  m. 

Alca,  {AUca  Cordillera.  Q.),  distrito  de  la 
provincia  de  la  Union,  Dpt.  Arequipa: 
habt.  2,609.  En  este  distrito  hay  varios 
manantiales  de  aguas  termales. 

Alca,  pbl.,  capital  de  este  distrito,  en  la  prov. 
Union,  Dpt.  Arequipa:  habt.  858. 

Alca,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union  dist. 
Alca. 

Alca,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica,  al  S. 
de  la  laguna  Huasco. 

Alca-Alea,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Tapairihua:  habt.  890. 

Alcaccahoa,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Chamaca. 

AlcacOChay  laguna  entre  Antapilca  y  el  Cer- 
ro  de  Pasco :  de  ella  nace  el  rio  San  Juan. 

Alcacoto,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Arahuay ;  en  una  quebrada  escabrosa. 

Alcahlrca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  ,prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Aquia. 

Alcahuyhuarmi 9  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Chamaca. 

Alcain,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  PacUon. 


ALCO 


16 


ALFA 


Alcalac,  chac.  Dpi.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 
Atavilloa  altos. 

Alcaldeso,  cbac  Dpi.  Ancaohs,  prov.  San- 
ta, dist.  Nepena. 

Alcallara,  ramal  de  la  cordillera  que  prin- 
cipia  en  el  lado  S.  de  la  de  Huanso,  en  el 
Dpt.  Cuzco,  y  se  dirije  al  Sur  cerca  de 
Gotahuasi,  Dpt.  Arequipa. 

Alcamarime,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 
garo,  dist.  San  Anton. 

Alcamenca,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Huancaraylla:  habt.  180. 

Alcancoma,  pico  en  la  cordillera  de  Uru- 
bamba,  Dpt.  Guzco,  al  S.  E.  del  de  Hua- 
yntbuilca. 

Alcantarilla,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghan- 

cay,  dist.  Huaura. 
Alcantabilla,  cbac.  Dpt.  lea,  prov.  Gbin- 

cba,  dist.  Pisco. 
Alcarms,  cbac.,  Dpt.  yprov.  Lima,  dist. 

Lurigancbo:  babt.  9. 
AlcaSy  aid.  y  bda.  Dpt.  Jnnin,  prov.  Pasco, 

dist.  Pallancbacra :  babt.  188:  &  7  leg. 

(89.  k.)  de  Huariaca. 
Alcasana,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganas,  dist. 

Occoruro. 
Alcasana,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganas, 

dist.  Picbibua:  babt.  885. 
Alcavitoria,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gbunvi- 

vilcas,  dist.  Yelille:  babt.  156. 
Alcayan,  minas  de  oro,  cobre  y  plomo;  son. 

tres;  dos  al  S.E.  y  la  otra  al  N.  de  Uco, 

Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari,  dist.  Uco. 
Alcayan,  bda.  mineral,  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Huari.  En  esta  bacienda  se  benefician  los 

minerales  de  Gieneguilla,  del  Gura,  Pa- 

cbaragra  y  San  Bartolom^ ;  se  balla  a  8  ^ 

leg.  (19  k.)  al  S.  S. E.  de  Uco  y  d  4  (22  k.) 

del  mineral  de  Tulla. 

Alcazarf  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica. 
AlcOy  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gbunvivilcas, 

dist.  Livitaca. 
Alco  ehico,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Gbancay. 
Aleochimpa,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Gbuquibambilla. 
Aleo  grande,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Gbancay. 
Aleones,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Querocotillo :  babt.  61. 
Aleotanga,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 


cayo,  dist.  Pariabuanca:  &  2,292m.  alt.  £s 

la  primera  bda.  de  cana  de  la  montana  de 

Pariabuanca:  babt.  148. 
Alcoto,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist 

Arabuay. 
Alcotoral,  mina  de  oro  y  plata,  al  N.E.  del 

pueblo  de  Huari,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y 

dist.  Huari:  ley  87  &  76  m. 
Alcambrera,  cerro  mineral  de  oro  enlas  cer- 

canias  de  Ocongate,  Dpt.  Guzco.  prov. 

Quispicancbi. 
Alcomis,  cbac.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Cbo- 

ta,  dist.  Gocbabamba. 
Alcaya,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bonga- 

rd,  dist.  Gopallin :  babt.  27. 
Aldea,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacasma- 

yo,  dist.  Pueblo  Nuevo. 
Al^onia,bda.Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 
Alegre,  riacbuelo  tributario  del  Yavari,  por 

la  izquierda;  &  170  millas  (817  i  k.)  arriba 

de  la  confluencia  del  Paisandu. 
Aleobe.  cbac.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  Gbi- 

clayo,  dist.  Picsi :  babt.  15. 
AxEOBE,  u  OdtaraUf  cbac.  Dpt.  y  prov.  Li- 
ma, dist.  Surco. 

Alegria,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Vitoc. 
Alcjo  San,  mina  de  plomo  en  el  cerro  de 

Eiscuta,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Gajatambo, 

dist.  Mangas. 

Aleta,  cerro  mineral  de  plata,  prov.  y  dist 
As^garo,  Dpt.  Puno. 

Alfachaca^  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Gaja- 
tambo, dist.  Acas. 

Alfachi,  aid.  y  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Gastilla,  dist.  Yiraco. 

Alfalfar,  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 
Gbacbapoyas. 

Alfalfas,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Puquio. 

Alfalloc,  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Sancos. 

AlfaiMita,  bda.  Dpt.  Huancavebca,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Pampas. 

Alfar,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gotabam- 
bas, dist.  Mara. 

Alfaro,  cbac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ho. 

Alfarpampa,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Garas. 

Alfabpampa,  cbac.  Dpt.  Moquegua,  diet.  Pa- 
quina. 


ALME 


17 


ALPA 


Algallama,  mina  de  oro,  plata  y  plomo, 

Dpt.  Libertad,  prov.  Huamachuco,  dist. 

MoUepata. 
Algarrobftl,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  proV. 

Jaen^tdist.  Bellavista. 
Aloabbobal,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y 

dist.  Santa. 
Algabbobal,  chac.  Dpt.  Moqnegaa,  dist.  Ho. 
Algarrobo,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Ma- 

mina. 

Algodera,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ti- 

qnillaca. 
Algodoii,  bahia  i  los  22^  6'  lat.  y  72''  87* 

27"  long. 

Algodonal,  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Cujillo. 
Aliaga,  huerta,  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chili,  dist.  Chorrillos. 
Alicttn,  aid.  Dpt.  Libertad,  proV.  Pacasma- 

yo,  dist.  San  Jos6. 
Alilo,  chac.  Dpt.  Moqnegua,   dist.  Carn- 

mas. 
Alls,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos.  dist. 

Laraos;  cerca  de  la  Confluencia  de  los 

rios  que  forman  despues  el  de  Canete,  A 

8,286m.  alt. :  habt.  601. 
AIi8ar,est.Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Hua- 

machnco:  habt.  100. 
Alisab,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Gajamarquilla. 

AlIsOj  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Gaja- 

bamba,  dist.  Cachachi. 
Auso,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Contumaza. 
Aliso,  aid.  y  hda.  mineral,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Otuzco,  dist.  Usquil :  habt.  90. 
Alita,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque,  dist. 

Salas. 

Alitas,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura.  dist.  Morro- 
pon. 

A^a,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Pampas, 

AlmaeajUa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

Almaeen  del  rey,  pbl.  (que  ya  no  existe) 
estaba  situado  en  la  costa,  frente  &  las  Is- 
las  de  Chincha. 

Almas-LAS,  minas  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamachuco. 

Almenas,  riachuelotributariodel  CbiU,  Dpt. 
y  prov.  Arequipa. 


AlmendarlSy  6  AlmendraUs,  chac,  Dpt.  y 
prov.  Lima,  dist.  Surco:  habt.  4. 

Almendrado,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Lurigancho. 

Almendral,  chac.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 

Chiclayo,  dist.  Chongoyape. 
Almendbal,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Nepena. 
Almendro  6  LamasUlo,  6  AhiLosiUoy  aid.  Dpt. 

Loreto,  prov.  Huallaga,  dist.  Tarapoto : 

habt.  100:  a  i  leg.  (2  \  k.)  de  Tocachi. 
Almbndbo,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Huaca. 
Almey,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Pueblo  Ubre :  habt.  62. 
Almidonpaiiipa,chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Huamanguilla. 
Almirante,  tambo  entre  Taulia  y  Moyo- 

bamba ,  Dpt.  Loreto :  dista  de  Taulia  6 

leg  (88  i  k.):  de  Moyobamba  10  (65  ^  k.). 
Almiscle,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Ayja. 
Aloise,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangallo, 

dist.  Vischongos. 
Alonsopampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

y  dist.  Pomabamba. 
Alpa,  {Alpa  6  AUpa,  tierra.  Q.),  aid.  Dpt. 

Lima,  prov.  Canete,  dist.  Pacaran. 

Alpabamba,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Huari. 

Alpabamba,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 
nacochas,  dist.  Colta:  habt.  162. 

Alpacancha,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canta. 

Alpacapi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya 

dist.  Crucero. 
Alpacay,  asiento  mineral,  Dpt.  Arequipa, 

prov.  Condesuyos,  dist.  Yanaquihua:  habt. 

60. 

Alpacoalpa,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  dist.  Yanque. 

Alpacosa,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 
quina. 

Alpacoto,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Supe. 
Alpacoto,  pbl.  y  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Viraco. 
Alpachini,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
Alpahnasi,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hu4- 

nuoo. 

8 


ALTA 


18 


ALTO 


Alpiuire,  pico  en  la  cadena  de  los  Andes,  al 
S.  S.  0.  del  Isluga. 

Alpajibe,  est.  Dpt.  TarapaoA,  dist.  Camina, 
al  N.  del  pico  de  este  nombre, 

Alpamarca,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Parcoy:  &  8  leg.  (18  k.)  de  Par- 
coy. 

Alpamaboa,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Huayllay. 

Alpamaeca,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta  dist. 
Atavillos  Altos;  situado  en  una  elevada 
llanura  muy  fria.  En  este  pueblo  se  be- 
nefician  los  metales  de  las  minas  de  los 
cerros  que  lo  dominan.  En  1828  tenia 
129  habt:  A  8  leg.  (16  i  k.)  del  pueblo  de 
Banos. 

Alpampa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Pacaraos. 

Alpapata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubam- 
ba,  dist.  Maras. 

Alpaquitas,  6  Allpaquita,  mina  de  plata  en 
el  cerro  de  este  nombre  y  altos  de  Sucha, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras.  dist.  Ayja. 

Alpas,  chac.  Dpt.  Jiibertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Buldibuyo. 

AiiPAs,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Ocros. 

AlpXb,  hda.  Dpt.  Lima,  prov..Chancay,  dist. 
Pativilca :  4  6  leg.  (88  ^  k.)  de  este  pue- 
blo. 

Alpas,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Anga- 
raes,  dist.  Acobamba. 

Alpayan,  hda.  Dpt«  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Huachis. 

Alpechlra,  chac.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica. 

Alpeon,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Oayllo- 
ma,  dist.  Chivay. 

Alpes,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Sanlgnacio. 

Alpichiri  6  ApacMri,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.  Chunvivilcas,  dist.  Colquemar- 
ca:  habt.  226. 

Alpucay,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos,  dist.  Yanaquihua. 

Alpmnarca,  aid.  yhda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Parcoy :  habt.  685. 

Alquef  ost.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
dist.  Tisoo. 

Alta  gracia^  lavaderodeoro  en  la  prov.  Ca- 
rabaya,  Dpt.  Puno,  cerca  del  mineral  de 
Challama  y  del  lugar  llamado  Yersa- 


lles.  Sus  arenas  son  tan  ricas  que  de  15 
libraa  se  sacaban  45  onzas  de  oro,  6  sea 
66  *^/o.  La  escasez  de  recursos  y  los  p^si- 
mos  caminos  impiden  la  explotacion  de 
las  riquezas  de  Carabaya.  • 

iUta^PuNTA,  a  5  millas  (9  k.)  al  N.  de  la  de 
Toma  y  Calla. 

Ajlta-Laban,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha. 
dist.  Pisco. 

AltamirauOy  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 
marca. 

Altamisa,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 
Ayabaoa,  dist.  Cumbicus:  habt.  178. 

Alta-QuiNMAB ,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Chiara. 
Altamma,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma, dist.  Tisco. 
iUtasa,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ln- 

rigancho. 
Altesalara,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Altillo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Arahuay. 
Altillo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Huamantanga. 
Altillo,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Lu- 

rigancho:  habt.  15. 
Alto,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist. 

Buldibuyo. 
Alto,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Chor- 

rillos, 

Alto  AmazonaS)  provinoia  del  Departamen- 
to  de  Loreto,  creada  por  ley  de  11  de 
Setiembre  de  1868,  que  dividi6  la  ante- 
rior provincia  Literal  de  Loreto  para  for- 
mar  el  Departamento :  es  la  provincia 
mas  setentrional  de  todas  las  de  la  Be- 
ptiblica.  Confina  por  el  N.  con  la  Repu- 
bhca  del  Ecuador;  por  el  8.  con  la  pro- 
vincia de  Moyobamba:  por  el  E.  con  la 
del  Bajo  Amazonas ;  y  por  el  0.  con  la 
Bepdblica  del  Ecuador  y  la  provincia  de 
Bongard  del  Departamento  de  Amazo- 
nas. Su  capital  el  pueblo  de  Balsapuerto. 
Por  lo  mismo  que  es  la  provincia  limf- 
trofe  con  la  Beptiblica  del  Ecuador,  pro- 
curaremos  ser  prohjos  e  imparciales,  al 
enumerar  los  pueblos  que  real  y  efectiva- 
mente  pertenecen  al  Perli  y  estan  gober- 
nados'por  sus  autoridades  desde  intes  de 
1810. 


ALTO  — 

En  la  actaalidad  consta  de  los  sigoientes 

DISTBITOS: 

Hftbt. 
Andoas 642 

Balsapnerto 1,716 

Gahnapanas 1,260 

Santa  Cruz 712 

Jeveros 1,109 

Lagnnas 1,181 

Yurimahnas 989 

Total  habt 7,498 

Eb  dificil  calcular  la  superficie  de  cada 
una  de  las  provincias  del  Dpt.  Loreto, 
cuya  extension  es  tan  grande  que  casi 
iguala  d  la  superficie  de  los  demas  De- 
partamentos ;  porque  sus  limites  no  es- 
tan  bien  determinados :  sin  embargo  co- 
mo  la  provincia  del  Alto  Amazonas  est^ 
comprendida  poco  mas  6  menos  desde  dn- 
tes  de  los  2°  hasta  casi  los  7*^  lat.  y  entre 
los  78*  y  79*80"  long.puede  calcularse  su 
superficie  en  4,600  leguas  cuadradas;  que 
comparada  con  su  poblacion,  resulta  m^- 
nos  de  dos  habitantes  por  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia,  como  en  todo  el  De- 
partamento  Loreto,  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos,  Case- 
rios,  6  Aldeas,  indistintamente  como  8in6- 
nimos.  En  este  Diccionario,  se  llama  Al- 
deas a  los  Caserios,  segun  lo  dicho  en  el 
Discurso  Preliminar. 

En  cuanto  d  productos,  y  accidentes  del 
terreno  etc.,  son  id^nticos  &  los  de  la  mon- 
tana,  y  por  esto  nos  referimos  &  lo  dicho 
sobre  Loreto  Departamento. 

Siendo  esta  provincia  tan  extensa  como 
poco  poblada,  la  instruccion  ptiblica  es 
casi  ineficaz,  por  ladificultad  y  escasa  con- 
currencia  de  los  nines.  No  obstante  la  Na- 
cion  gasta  7,200  soles  en  sostener  12  es- 
cuelas  para  ninos,  y  d,600soles  en  6  es- 
cuelas  para  mugeres. 

Hay  un  Sub  Prefecto  que  la  gobiema 
en  lo  politico;  un  Juez'de  1**  Instancia 
que  administra  justicia. 

En  lo  Eelesiastico'estd'  dividida  en  los 
siguientes 

GUBATOS : 

Andoas.  Jeveros. 

Balsapuerto.  Yurimahuas. 

En  esta  provincia,  como  en  las  otraa 


19 


ALVA 


que  componen  el  Departamento  de  Lore- 
to, no  se  paga  ninguna  contribucion,  y  es- 
tan  libres  de  derechos  las  meroaderias  que 
se  intemcfcn  por  el  Amazonas  y  sus  afluen- 
tes  y  tributarios. 

Alto  del  oebro,  mina  de  plata,  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  Pataz,  dist.  Ghilia. 

Alto  de  la  Cbuz,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura, 
dist.  Catacaos :  habt.  406. 

Alto  de  los  huesos,  pampa  en  el  camino 
de  Arequipa  d  Puno ,  en  la  Cordillera,  d 
4,166ni.  alt.  Es  la  continuacion  de  la  ca- 
dena  de  cerros  volcdnioos  que  unen  el 
Misti  y  Pichu-Pichu.  En  esta  pampa  exis- 
ten  numerosos  restos  de  los  animales  que 
perecen  alh  al  pasar,  por  el  frio,  6  can- 
sancio  6  dificultad  de  respiracion. 

Alto  mogoo,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Cabana. 

Alto  del  molino,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Gamand,  dist.  Garaveli. 

Alto  pino,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Yanaquihua. 

Alto  pongo,  chac.*  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Angaraes,  dist.  Acobamba. 

.  Alto  ponoo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancaveli- 
ca, dist.  Acoria :  habt.  82. 

Alto  de  la  Villa,  hda.  inmediata  d  la  ciu- 
dad  de  Moquegua,  adonde  debe  oonstruir- 
se  la  nueva  cijidad:  d  140m.  alt. 

Altos,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Huaneo. 

Altos,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Palpa. 

Altos,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane,  dist. 
Gcojata. 

Altos  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
dist.  Coporaque. 

Altos  de  Juan  Diaz,  cerros  inmediatos  al 
mar  y  d  28  millas  (60  k.)  al  N.  del  valle 
de  Azapa  y  del  puerto  de  Arica. 

Aluhuasi,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Chamaca. 

Alnisama,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 

cion,  dist.  Echarate :  habt.  80. 
Alva,  cerro  y  antiguo  pbl.  mineral  que  ya 

no  existe:  v^ase  ScUcedo,  mina. 
Alvarado,  mina  de  plata  en  la  Cordillera 

Nevada,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 

Chavin. 
Alvarez,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 

Juan  Bautista:  habt.  160, 


ALLAU 


20 


AMA 


AxvABEz,  hda.  Dpi.  y  prov.  lea,  dist.  8an 

Jnan  Bantista:  habt.  109. 
AiiVAREz  Caldebon,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist. 

lea:  i  ^  i  leg.  (24  k.)  de  lea. 
AlTarisanl,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 

eane,  dist.  Santiago:  habt.  5. 
AlTiSuri)  islotes  inmediatos  al  puerto  de 

Islay ;  son  tres  de  bastante  altura;  el  mas 

al  N.  0.  estd  i  los  17*^  0'  10"  lat.  y  74* 

28'  14"  long. 
Alzamora^  chae.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Ate. 
AUaCEf  6  Ayaca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad, 

prov.  Pataz,  dist.  Chilia:  habt.  159. 
AUaeamarini)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Mucusani. 
AUahna,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
AUamachay)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Sicaya:  habt.  14. 
Allarca^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Yinac. 

Allarpa^  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Lircay. 
AllarpO)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Julcamarca:  habt.  282. 
AUatOy.est.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Lircay:  habt.  172. 
AUancaf  {derecho,  recto.   Q.),  est.  y  aid.  Dpt. 

Libertad,  prov.  Pataz,  ^ist.  Tayabamba: 

habt.  626. 
Allanca,  pbl.  y  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Caras;  situado  en  la  cam- 

pina  de  Yanahuara  :  habt.  448. 
A14LANCA,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huaylas,  habt.  218. 

AiXANca,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Tauripampa;  d  8.206m.  25  alt.:  ^ 
leg.  (2  ^  k.)  al  S.  de  Aucampi  y  6  leg. 
(88  ^  k.)  al  E.  de  Tauripampa:  habt.  805. 

A14LAMCA,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Santiago  Chocorbos. 

Allaucan,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallas- 
ca,  dist.  Gorongo:  habt.  162.  Esta  hacien- 
da fu^  arruinada,  casi  totalmente,  en  la 
noche  del  26  de  Mayo  de  1871  por  las 
faertes  lluvias  que  ent6nces  causaron 
tambien  la  ruina  de  varios  pueblos  de  la 
costa. 

Allancay,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Sayla. 


Allanhnariy  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghun- 
vivilcas,  dist.  Velille. 

Allauqiiis,  hda.  Dpt.  Amazonas ,  prov.  Ln- 
ya,  dist.  San  Ger6nimo:  habt.  21. 

Allausara,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Gallalli. 

AUea,  {tierra  de  cuUivo.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin, 
prov.  Jauja,  dist.  Ooncepcion.  El  terrene 
es  muy  quebrado,  y  entiempo  delos  Incas, 
8US  vecinos  se  aprovecharon  de  esta  ven- 
taja,  para  hacer  una  vigorosa  resistencia 
al  conquistador  Mayta-Ccapac,  IV  Inca. 

AUhuacchuyOy  aid.  y  chac.  Dpt.  Cuzco, 
prov.  Chunvivilcas,  dist.  Santo  Tomas: 
habt.  497. 

Allin-Ccapac,  cerro  nevado  de  la  cordUle- 
ra  de  Carabaya,  estd  aisladoy  elevado  como 
el  T11iTnfi.ni.  En  la  continuacion  de  este 
cerro,  por  el  resto  de  los  Andres  estd  el 
Sorata  y  demas  cerros  de  Bolivia. 

Allmayi  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Caras. 

Alloca,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Hua- 
rochiri:  i,  45  leg.  (28  k.)  al  E.  de  Huaro-  , 
chiri,  en  la  quebrada  de  Pucyocancha.  En 
1888  tenia  70  habt. 

AIlpalMimba,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua* 

ri,  dist.  Chacas. 
Allpaoocha^  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Pomabamba. 
Allpacliaea,  hda.  Dpt.  Ayacucho,prov.  Hua- 

manga,  dist.  Chiara:  habt.  86. 
AUpahnasi,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas:  habt.  225. 
Allpamacbay^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Huancapon. 
AIlfNiorcaiiaf  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Chiara. 
Allpaqnita  6  AlpaquUa,  mineral  de  plata  en 

los  altos  de  Sucha,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Ayja. 

AUjMlS)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes, dist.  Pomabamba:  habt.  107. 

Allpatacana^  hda.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Saloabamba:  habt.  51. 

AUpanrconaf  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huanta,  dist.  Huamangmlla:  habt.  27. 

AllnncllGay  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia, 
dist.  Patambuco.  A  sus  inmediaciones  hay 
muohas  chacras  pequenas. 

Ama^  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 


AMALL 


21 


AMAR 


Huamantanga:  habt.  78:  d  5  leg.  (28  k.)  de 

Hnamantanga. 
Amable  Mariat  bda.  Dpi.  Junin,  prov,  Tar- 
ma,  dis.  Yitoo. 
Amaeani  6  Amacad,  est.  Dpt.  Pnno,  prov. 

Carabaya,  diet.  Ayapata. 
AmacCf  hda.  Dpi.  Ayacucho,  prov.  Ganga- 

llo,  dist.  Yischongos. 
AmaeillO)  6  AhtumUo,  6  LamasHlOf  6  Almen- 

dro,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga,  dist. 

Tarapoto :  habt.  100. 
Amaeo,  bda.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica,  dist. 

Acoria:  habt.  49. 
AmaeotO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canta. 

AmaepnneO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Umbamba:  habt.  5. 

Amacuyaca)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo 
Amazonas,  dist.  Loreto :  propiamente  es 
barrio  de  Loreto  y  est4  habitado  por  in- 
dios  Ticimas. 

Amaehampa,  hda.  Dpt.  Ayaoucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Chilcas. 
iAmaelioiiga)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaen,  dist.  Gujillo. 

Amaehiiamafiaf  aid.  Dpt.  Pimo,  prov.  Chn- 
cnito,  dist.  Yunguyo. 

Amahirea,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Buldibnyo. 

Ajuahuaeas,  tribu  de  salvajes,  que  habitan 
las  orillas  del  Ucayali,  entre  los  rios  Ta- 
maya  y  Sipahua  y  sns  aflnentes :  andan 
generahnente  vestidos  con  una  ttinica  6 
saco  llamado  cusma  de  g^nero  de  aldodon 
que  eUos  tejen  y  tinen  con  cplores  segun 
la  tribu  i,  que  pertenecen.  Son  de  carr- 
ier manso.  8e  extienden  muy  al  E.  hasta 
el  territorio  del  Brasil. 

Amahuarqul-Gcainpi,   aid.  Dpt.   Cuzco, 

prov.  y  dist.  Acomayo. 
Amahnaylla^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 

chis,  dist.  Tinta:  habt.  18. 
Amahuillaf  aid.  Dpt.  Puno.  prov.  Chucui- 

to,  dist.  Yunguyo. 
AmaUa  Santa,  mina  de  carbon  de  piedra 

en  el  cerro  Santa,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas:  d  2  leg.  (11  k.)  de  Yungay. 
AmaUni)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Lichupalla. 
Amalliy  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tuti. 


Amamif  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta« 
yacaja,  dist.  Paucarbamba. 

AmaneaeS)  cerro  alN.de  la  ciudad  de  Li- 
ma :  tiene  754jn-  alt. 

Amancaes,  pampita,  dos  miUas  alN.  de  Lima, 
comprendida  entre  los  cerros  de  este  nom- 
bre.  La  Gapilla  estd  &  162m.  alt.  Sirve  de 
lugar  de  paseo  k  los  habitantes  de  Lima, 
en  los  meses  de  Junio  k  Octubre,  por  su 
hermoso  verde. 

Amancaes,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

Amancay^  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Huantar. 

Amani)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
San  Buenaventura. 

AmanieO)  cerro  media  leg.  alE.de  Pisco- 
bamba.  En  este  cerro  existe  una  cueva, 
en  la  cual  se  encuentra  gran  cantidad  de 
huesos  de  los  antiguos  indios.  La  entra- 
da  es  dificil  y  peligrosa  por  estar  el  cerro 
cortado  k  pico. 

Amangnitat  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hua- 
llaga, dist.  Tarapoto. 

AmansayoC)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Quinua. 

Amansatoc,  pbl.  Dpt.  Apurimao,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Ocobamba:  habt.  600. 

Amantani)  isla  en  el  lago  de  Titicaca,  Dpt. 
Puno,  prov.  Huancane,  dist.  Conima;  in- 
mediata  4  la  punta  de  Capachica  en  los 
16«  89*  60'i  lat.  y  72^  8*  18"  long,  te- 
nia 482  habt.  el  ano  de  1884.  Existen  las 
ruinas  de  grandes  palacios,  jardines  y  ca- 
sas  de  piedra  labrada  del  tiempo  de  los 
incas. 

AmantangO)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 
dist.  CangaJlo. 

Amantaraf  isla  pequena  en  la  laguna  de  Ti- 
ticaca, cerca  del  estrecho  de  Capachica. 

Amantiraf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

Amantay)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubam- 
ba, dist.  Maras. 

Amafiicoy^  chac.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Fiscobamba. 

Amapataf  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 
nuco. 

AmarayocC)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Santa  Lucia. 

AmarglUlM  aid.  en  el  valle  de  este  nombre. 


AMAY 


22 


AMAZ 


Dpt.  Apurimac,  prov.  Andahuaylas,  dist. 

Ongoy:  habt.  80. 
AmaringO)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Moyo- 

bamba,  dist.  Bioja:  habt.  75. 
Amaro  El,  mina  de  plata  en  el  oerro  de 

Tingo,  lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Hualgayoc. 
Amaro,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca,  dist. 

Pisac:  habt.  265. 
AmarouchO)  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

diet.  Gajabamba. 
AmarumayO)  {Amaru,  serpiente  grande,  y 

mayo,  no,  Q.)  v^ase  Madre  de  DioSj  rio. 

Amarancat  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Chumpi. 
Amabunca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tuti. 
Amasaca^  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica, 

dist.  Collpa. 
Amashca^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 

ras,  dist.  Carhnas:  habt.  421. 
Amashelpe)  chac.  Dpt.  Ancachs,prov.  Hua- 

ras,  dist.  Carhuas. 
Amatia^  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  y  prov. 

Puno. 
AmatO)  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gamand, 

dist.  Caraveh ;  d  804m.  45  alt. :  dista  de 

Acari  2  ^  leg.  (14  k.). 
Amayf  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay.  dist. 

Huacho:  habt.  787. 
Amayaf  {Amaya,  impedimento,  estorvo.  Q.) 

pbl.  y  hda.  Dpt.  Arequipay»prov.  Castilla, 

dist.  Aplao. 

AmayaeU)  rio  tributario  del  Amazonas,  por 
la  orilla  izquierda.  Es  navegable  por  pe- 
qnenas  canoas. 

Amayani)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Pichihua. 

Amataki,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Tisco. 

Amaybamba^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Aymaraes,  dist.  Colcabamba. 

AicAYBAMBA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes, dist.  Tapairihua. 

Amaybahba,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Convencion,  dist.  Huiro. 

Akatbauba,  valle  en  la  prov.  Galea,  Dpt. 
Cuzco. 

AmaycCBf  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Aucara. 
AmayOy  chac.  Dpi.  Puno,  prov.  y  dist.  S&ndia. 


Amayqne^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otaz- 
co,  dist.  Lucma. 

AmozonaSy  uno  de  los  rios  mas  notables  del 
mundo  por  el  caudal  de  sus  aguas,  la  ex- 
tension del  territorio  que  recorre  y  la  fii- 
tura  grandeza  d  que  estd  llamado  el  terri- 
torio que  bana. 

No  hay  un  perfecto  aouerdo  en  cuanto 
al  punto  desde  el  cual  pueda  llamdrsele 
propiamente  Amazonas;  y  aunque  gene- 
ralmente  se  le  dd  este  nombre  desde  el 
mismo  Maranon,  acaso  por  ser  ^ste  el  mas 
lejano  de  los  caudalosos  confluentes  que 
lo  forman,  y  por  consiguiente  poder  ser 
considerado  como  su  primitivo  orlgen ,  de 
acuerdo  en  todo  con  el  profesor  Baymon- 
di,  Uamamos  rio  Amazonas  &  la  reunion 
del  Maranon  y  Ucayali,  desde  los  4**  80* 
de  lat.;  y  los  75""  44*49"  long,  en  que  se 
halla  la  boca  del  rio  Ucayali,  d  128m*  alt. 
A  este  gigante  de  los  rios  le  dan  origen  los 
rios  caudalosos  Maranon,  Huallaga  y  otros 
tributarios  de  estos,  igualmente  caudalo- 
sos. Los  brasHeros,  tanto  por  miras  pott 
ticas,  cuanto  por  otros  motivos  le  dan  el 
nombre  de  Solimoes  desde  Tabatinga,  es- 
to  es  desde  los  4°  14'  80"  de  lat.  y  72^  ir 
40"  long,  hasta  la  ciudad  de  Manoa  6  de 
la  Barra,  en  la  desembocadura  del  rio  Ne- 
gro; y  solo  desde  este  punto  le  Uaman  Ama- 
zonas hasta  el  Atldntico.  Del  punto  de  su 
confluencia  con  el  Ucayali,  en  que  tiene 
cercade  8millas  de  ancho  (5  ^  k),  tomauna 
direccion  hdcia  el  N.  N.  E.  hasta  poco  des- 
pues  de  Xfluitos,  de  donde  se  dirije  al  £. 
hasta  Pebas,  d  los  8«  19'  60"  lat.  y  74*  5' 
42"  long.  De  este  punto  tucrce  hdcia  el 
8.  E.  hasta  Cachiquinas,  y  vuelve  luego  al 
E.  hasta  entrar  en  el  territorio  brasilero. 
Es  navegable  todo  el  ano  por  buques  de 
alto  bordo,  pues  su  declibe  es  de  8m.  en 
200,  leguas;  y  sino  fuera  por  su  caudal  de 
aguas  no  correria. 

Su  profundidad  basta  y  sobra  para  los 
may  ores  buques  conocidos,  y  hay  sitios  en 
los  que  su  fondo  pasa  de  240m.  Medido 
el  volumen  de  sus  aguas,  en  su  desemboca- 
dura, resulta  que  excede  A  la  suma  de  las 
que  Uevan  los  mas  caudalosos  rios  "del  Asia. 

Dos  dias  dntes  y  dos  despues  del  pie- 
nilunio  presenta  un  sublime  y  formidabel 


AMA2 


23 


AMA2 


feii6meno,  llamado  Bore,  que  consiste  en  F 
una  espantosa  marejada  del  Atldntico,  que 
88  avanza  sobre  el  no  d  manera  de  gigan- 
tezca  montana.  Establ^cese  una  maravi- 
llosa  lucha  entre  los  dos  colosos,  llegando 
&  suceder  que  el  soberano  de  los  rios  abre 
4  veces  magestuosamente  su  cauce  sobre 
la  liquida  llanura  del  Atlantico,  como  si 
corriese  tierra  firme,  conservando  el  dul- 
zor  de  sus  aguas  hasta  60  leguas  adentro. 

A  derecha  6  izquierda  del  rio  hay  nu- 
merosos  territorios,  cuya  asombrosa  ferti- 
lidad  y  sano  temperamento  (pues  las  fie- 
bres  desaparecen  donde  hay  cultivo  6 
poblacion)  estan  convidando  &  poblarlos  & 
esos  millares  de  seres  que  viven  en  Euro- 
pa  agoviados  por  la  miseria,  cuando  el 
hambre  6  el  frio  no  les  arrebata  su  amar- 
ga  existencia. 

Laudable  y  provechoso  es  el  empeno 
con  que  se  ha  explorado  este  rio  y  sus 
afluentes,  desde  hace  mas  de  veinte  anos,  y 
por  ello  son  ya  conocidos  y  navegados  al- 
gunos. 

Est^  llamado,  en  no  lejano  tiempo.  & 
ser  la  via  de  comunicacion  con  el  AUinti- 
co,  siguiendo  el  siguiente 

Itinerario  del 


Itinerario  de  Lima  al  Atldviico. 

Legs. 
De  Lima  4  la  Oroya  por  ferrocarril...     48  \ 

»  la  Oroya  d  Hudnuco  por  Pasco....     47 

»  Hu^uco  dTingo  Maria 40 

•  Tingo  Maria,  puerto  en  el  Hualla- 

ga,  hasta  Turimahttas,porpeque- 

nas  embarcaoiones,  mas  6  menos    80 


Total  de  leg 210  \ 

De  Turimahuas  ya  la  navegacion  es  li- 
bre  de  todo  obstdculo. 

cEl  viajero  M.  Emilio  Carrey  mandado 
por  el  Gobiemo  Frances  para  estudiar  la 
hoya  superior  del  rio  Amazonas,  despues 
de  haber  tomado  datos  sobre  el  comercio, 
la  geografia  y  hecho  importantes  observa- 
ciones,  publiG6  en  1855  sus  trabajos  lie- 
nos  de  noticias  interesantes.  Nosotros  con  - 
secuentes  con  nuestro  objeto  de  hacer  co- 
nooer  el  pais  y  sobre  todo  esas  regiones 
tan  ricas  como  poco  nocidas,  y  que  pro- 
meten  mucho  para  nuestro  porvenir,  pu- 
bUcamoslos  siguientesitinerarios  tomados 
de  su  obra,  que  pueden  ser  de  alguna  uti- 
lidad.  No  dudamos  que  algun  dia  el  Ama- 
zonaa  serd  el  vehiculo  de  nuestra  comuni- 
cacion con  Europa. 

Amazonas. 


PAISES. 


Entre  el  Pard  y  la  Barra  (Brasil) 

I>e  la  Barra  d  Egas  (Brasil) 

!Egas  a  Tabatinga  (Brasil) •% 

Tabatinga  d  Nauta  (Peru) 

Nauta  d  Balsapuerto  (Perd) 

Total 


Dd  Para  a  Cayumba, 
Cayumba  es  un  puerto  situado  sobre  el  Huallaga. 


POR  VAPOR. 

A  TiA  VELA  0  CON 
REMOS. 

SUBIEMIX). 

BAJANDO. 

SUBIENDO. 

BAJANDO. 

Dias. 
8  d     10 
8  d       5 
5  d      6 
6 
8 

Dias. 
4  d 

1  d 

2  d 

8 

8 

5 
2 
8 

Dias. 
20  d     50 

15  d     80 
25  d     60 

16  d     25 
20  d     80 

Dias. 
25  d  40 
6  d     8 
6  d     7 
5  d     6 
5  d    6 

80  d    85 

18  d 

10 

96  d  195 

47  d  67 

PAISES. 


Del  Pard  a  Nauta 

De  Nauta  d  Laguna 

De  Lagura  d  Yurimahuart 

De  Yurimahuas  d  Chasuta 

Pe  Chasuta  d  Cayumba 

Total 


A  LA  VELA  0  CON  REMOS. 

SUBIENDO. 

BAJANDO. 

Dias. 

76  d  165 

10  d     15 

4  d      6 

8  d     15 

28  d     60 

Dias. 
42  d     61 
8  d       5 
2 
2 
5  d      7 

126  d  261 

54  d    66 

AMAZ 


24 


AMAZ 


De  NmUa  a  Bellavista  6  Yusamaru, 


Bellavista  y  Yusamaru  son  puertos  situados  &  orillas  dal  Amazonas. 


PAIBES. 

A  LA  VELA  0  CON  REMOS. 

• 

SUBIENDO. 

BAJANDO. 

T^fl  Nauta  A  la  pmhocadura  (iftl  Hnallftfira. 

Dias. 

9     d     14 

6     d       8 

6     &      8 

17     i    25 

Dias. 
8     d       4 

De  la  embocadura  del  Huallacfa  &  la  Barranca..... 

2     d>       8 

De  la  Barranca  al  Donso  de  Manseriche 

2^8 

De  Manfleriche  4  Yusamaru... t... ,,,,,t.^.,^,,„,,^-^^,,»-^^. 

8     d      5 

Total 

88    &    55 

10    d     15 

De  Nauta  al  Mayro. 


PAISES. 


De  Nauta  d  Barayacu 

De  Sarayacu  i  la  embocadura  del  Pachiteac 

Del  Pachiteac  al  Mayro 

Total 


De  Nauta  a  CocabanibiUa, 


A  LA  VELA  O  CON  REMOS. 


SUBIENDO. 

BAJANDO. 

Dias. 
12     &     20 
15     d     80 
15 

Dias 
10     a     12 
10     A     12 

8 

42    &    50 

28    &    24 

Gocabambilla  es  puerto  del  Ucayali. 


PAISES. 


*    De  Nauta  d  la  embocadura  del  Pachiteac. 
^Del  Pachiteac  i,  Gocabambilla 


Total. 


A  LA  VELA  O  CON  REMOS. 


BUBISNDO. 

BAJANDO. 

Dias. 
27     i     50 
40 

Dias. 
20     d     22 
10     d     15 

67     d     50 

80     d    87 

CJomparadon  de  los  divenos  caminos  entre  la  Europa  y  el  Peru. 


Dias. 


Por  el  cabo  de  Homos  de 70  d  180 

Por  istmo  de  Panamd,  de 21  d    80 

Por  el  Amazonasde 68  d    94 


AMAZ 


25 


AMAZ 


Terminaremoa  este  arliealo  Bobre  el  rio 
Amazonas,  copiando  lo-  que  dijimos  en  la 
Geografia  del  Peni 

« Cuando  la  navegadon  del  Amazonas 
sea  libra  y  se  salven  ciertas  dificultadeg.  y 
molestias  que  hoy  sufre  el  viajero,  la  via 
del  Amazonas  ser^  la  mas  rapida  y  ba- 
rata. 

f  El  prhnero  que  descabri6  el  Amazo- 
nas fa4  el  Espanol  Franoiseo  d»  Ovellana, 
mandado  por  Gonzalo  Pizorro.    Bcorrid 
todo  el  rio  y  ae  fa^  hasta  Enropa,  hacien- 
do  WHO  de  los  viajes  mas  atreyidos  que 
se  pueda  imaginar.  El  fa6  quien  le  di6 
el  nombre  de  Rio  de  las  Amazonas,  por- 
que  deda  que  habia  vista  mugeres  giierre- 
ras,  que  le  impedum  el  paso  en  las  oriUas. 
Esto  ha  sido  tesido  por  una  fdbula;  pero 
Gasielnau,  en  su  viaje  4  la  America,  no  lo 
niegaymas  biencomo  si  tratarade  probar- 
lo,  pues  dice :  que  existe  aim  la  tradidon 
de  las  Amazonas  en  las  iribus  salvajes  en- 
ire  las  que  es  popular:  dice  ademas  ha- 
ber  encontrado  en  Santarem  una  estdtua 
que  representa  ima  Amazona  y  por  ulti- 
mo que  es  muy  diiicil  suponer  el  engano 
en  los  conquistadores,  de  tomar  por  hom- 
bres  mugeres  guerreras.  En  fin,  punto  es 
este  que  ser^  muy  diflcil  resolverlo.    En 
1568,  Pedro  de  Ursoa  fu6  mandado  por  el 
virey  de  Lima ;  pero  su  objeto  sobre  todo 
fu^  ver  las  minas  del  Dorado:  despues 
de  haber  atravesado  este  rio  en  gran  parte, 
fu^    asesinado  por  un   soldado  espanol 
Aguirre.   Tejeira  hizo  un  viaje  desde  el 
Pard  hasta  el  Napo,  el  que  remont6  y  lle- 
^6  hasta  Quito.  Un  aiio  despues  empren- 
di6  un   segundo  viaje  con  los  Padres  Acu- 
na  y  Artieda. 

•  AJ  mismo  tiempo  que  en  America  se 
exploraba  este  rio,  en  Europa  el  ge6grafo 
Samson  hacia  una  carta  que  aunque  Uena 
de  errores  fu^  la  mejor  de  su  ^poca.  En ' 
1707  apared6  la  carta  del  Padre  Sa- 
muel Fritz,  jesuita  aleman;  fu^  elprime- 
ro  que  di6  k  conocer  este  rio  de  un  modo 
exacto.  Prob6  que  el  verdadero  origen  del 
Amazonas  era  el  Maranon,  que  nacia  en  el 
lago  Lauricocha  y  no  el  Napo,  como  se 
crey6  hasta  ent6nces.  Por  el  ano  de  1748 
emprendi6  el  sabio  La  Gondamine  su  via- 


je despues  de  haber  ^feotuado  la  medida 
del  arco  4e  meridiano;  recorri6  todo  el 
Amazonas  desde  Jaen,  hizo  observaciones 
aBtron6niicas  sobre  el  ancho,  veloddad, 
etc.,  no  tan  solo  del  Amazonas  sino  de 
i  algunos^botanos  oomo  el  Orinoco,  etc. : 
hizo  ademas  observadcmes  sobre  vegetales 
y  aninmles  ;-sobr^  las  iribus,  su  raza,  len- 
gaas,  eio.  Fu^un  viaje  verdaderamente 
dent(fico.  A  fines  del  siglo  pasado  visit6 
Haenke,*  no  tan  solo  este  rio  sino  muchos 
oiros  eomo  el  Ucayali,  Beni,  Madeira^  etc. 
haoiendo  observaciones  sobre  la  hisioiria 
natural  y  geografia  de  esias  regiones.  Era 
un  verdadero  ap68i<d  de  la  ciencia.  Tene- 
mos  tUtimamente  en  nuesiros  dias  al  ma- 
logrado  Yjurra,  digna  de  mejor  suerte, 
Poei^ig  cuyofin  fa^laboiinica,  y  otros  que 
ban  visitado  diversos  tributarios  de  este 
grui  rio,  oc^no  foniih  y  Lowe,  Maw;  los 
viajeros  Norteamerieanos  Hemdon  y  Gib- 
bon, Osculaii,  los  hormanos  Carrey  y  al- 
gonos  mas  que  seria  largo  enumerar. 

« Es  tanta  la  importanda  de  esias  regio- 
nes que  no  podemos  dejar  de  trascribir  es- 
ias ^ocuenies  palabras:  tLos  innumera- 
bleer  afluentes  ddl  Amasonas  forman  entre 
si  deeenas  de  millares  de  leguas  de  rios 
navegaUes :  se*  junta  este  rio  por  una  par- 
te al  Orinoco,  cuya  embocadura  esi4  casi 
d  800  leguas  al  Norte  de  la  suya ;  por  otra 
parte,  por  medio  de  un  canal  de  pocas  le- 
guas podria  unirse  al  Plata,  cuya  emboca- 
dura e6td  k  900  leguas  al  Sud  del  Para.  En 
mi  concepio  es  el  sistema  hidrogrdfico  mas 
grandiose,  mas  maravilloso,  y  mas  fecim- 
do  para  el  porvenir  de  la  humanidad  que 
existe  en  nuesiro  globo. 

<  Sea  en  el  BrasilySea  en  las  cinco  Be- 
ptiblicas  y  las  ires  eolonias  europeas, 
cuyas  aguas  recibe  mas  6  m^nos,  el  rio 
Amazonas  cuenta  por  tributarios  directos 
6  indirectos  mas  de  1,100  rios  y  millares 
de  lagos,  de  canfdes  naturales  y  de  estan- 
ques. 

« Esta  inmensa  red  que  cubre  mas  de  los 
dos  tercios  de  Sud  America ;  que  es  como 
la  vida  interior  del  BrasO,  de  las  cinco 
Bepdblicas  y  de  una  parte  de  las  ires  Gua- 
yanas:  que  por  si  sola  puede  servir  de  via 
de  comunicacion  k  una  extension  de  600 

4 


AMAZ 


26 


AMAZ 


legiias  en  latitud  y  mas  de  600  en  longi- 
tud,  desemboca  en  el  Atldntico  d>  m^nos 
de  doce  dias  de  Europa,  d  veinte  horas  de 
Gayena  y  d  lo  largo  del  territorio  disputa- 
do  entre  la  Francia  y  el  Brasil. 

c  For  esta  boca  facilmente  accesible  es 
por  donde  se  pretende  hacer  pasar,  algun 
dia,  mas  de  los  dos  tercios  del  comercio  de 
la  America.  Por  esta  boca  es  por  donde 
la  mayor  parte  de  los  pueblos  esparcidos 
sobre  este  vasto  continente  deben  esolusi- 
va  y  libremente  pasar  para  sus  relacio- 
nes  intemacionales.  Por  esta  boca  es  por 
donde  penetrara  la  civilizacion  al  Conti- 
-  nente  Sad  Americano,  cuando  llegue  el 
dia  en  qae  se  cumplan  las  prof^ticas  pa- 
labras  del  mas  ilustre  de  los  verdaderoB 
sabios  de  nuestra  ^poca,  del  baron  de 
Humboldt :  Alii  es  cbnde  tarde  6  tenvprano 
debe  conceiitrarse  algun  dia  la  civilizcunon 
dd  glohot,  (Gabbey,  Froducciones  y  CosPum- 
bres  de  Sud  America). 

En  el  rio  Amazonas  propiamente  dioho 
los  lugares  de  desembarque  que  se  consi- 
dera  como  puertos  mayores  son  Leticia, 
Loreto,  Gaballococha,  Mauoallacta,  Pebas, 
Iquitos,  y  como  de  menor  importancia, 
Moromorote,  Sancudo,  Destacamento , 
Nuevo  Oran  y  Omahuas.  Las  mercaderias 
que  se  importan  y  exportan  por  estos  puer- 
tos estdn  libres  de  derechos. 

En  la  parte  que  se  denomina  rio  Ma- 
ranon,  se  consideran  como  puertos  mayo- 
res por  su  importancia,  Nauta  y  Parina- 
ri;  y  como  menores  San  Regis  Urarinas, 
San  Antonio,  Barranca,  Santiago  de  Borja. 
AMAZONAS  Departamento,  creado  por  ley 
de  21  de  Noviembre  de  1882 :  fu^  desmem- 
bradopara  formar  la  proyincia  Htoral  de 
Loreto,  hoy  Departamento.  Gonfina  por  el 
N.  con  la  Bepublica  del  Ecuador:  por  el 
S.  con  la  proY.  de  Pataz  del  Dpt.  de  la  Liber- 
tad:  por  el  E.  con  el  Dpt.  de  Loreto;  ypor  el 
0.  con  el  Dpt.  de  Gaj  amarca,  del  cual  lo  divi- 
de el  rio  Maranon.  bu  capital  es  la  ciudad 
de  Ghachapoyas:  y  consta  de  las  siguientes 

PBOVINCIAS : 

Habt. 
BongarA 2,961 

Ghachapoyas 15,306 

Luya 18,682 

Total  habt 81,789 


EstA  comprendido  entre  los  8**  30*  y  7* 
20*  lat.  y  los  79°  10'  y  80«  60'  long,  mas  6 
m^nos;  formando  una  superficie  como  de 
1,900  leguas ,  d  la  cual  le  corresponde 
casi  dos  habitantes  por  cada  legua  cua- 
drada. 

El  caudaloso  Maranon,  que  corre  de 
Sur  a  Norte  hasta  cerca  de  los  d""  40'  lat. 
y  luego  se  dirije  al  N.  E.  atravesando  par- 
te de  las  provincias  de  Ghachapoyas  y 
BongarA,  le  sirve  de  limite  con  el  Depar- 
tamento de  Gajamarca.  Otros  no  m^nos 
caudalosos,  como  el  de  Ghachapoyas,  y  el 
Ghuchunga  tambien  aumentan  la  ferti- 
hdad  de  su  privilegiado  suelo. 

Un  ramal  de  la  Gordillera,  que  pudiera 
considerarse  como  la  continuacion  de  la 
Cordillera  nevada  de  Ancachs,  atraviesa 
de  SS.  E.  al  NN.  0.  laprovinciade  Luya. 

En  lo  general  puede  decirse  que  en  este 
Departamento  no  hay  minas,  pero  en  com- 
pensacion,  el  reyno  vegetal  ostenta  un 
lujo  y  prodigalidad  que  asombra.  En  este 
como  en  lo  relativo  al  reyno  animal  nos  re- 
ferimos  &  la  descripcion  del  Departamento 
Loreto,  porque  puede  decirse  que  dmbos 
son  iguales. 

En  lo  poh'tico  es  gobernado  por  un  Pre- 
fecto ;  en  lo  judicial  depende  de  la  Gorte 
Superior  de  Gajamarca.  En  lo  Eclesids- 
to  forma  una  Di6cesis. 

Este  obispado  se  cre6  por  real  c6dula 
de  16  de  Julio  de  1802  y  bula  respectiva, 
bajo  el  nombre  de  Obispado  de  Maynas, 
desmembrando  parte  de  los  obispados  de 
Trujillo  y  Quito,  con  el  principal  objeto  de 
facilitar  la  conversion  de  los  in£eles  sal- 
vajes.  Asf  continu6  hasta  que  por  ley  de 
29  de  JuUo  de  1881,  se  mand6  reformar 
6  hacer  nueva  demarcacion  de  esa  Di6ce- 
sis,  separando  las  provincias  no  peruauas, 
y  agregando  algunas  del  Arzobispado  de 
Lima,  y  que  la  Sede  se  trasladara  a  la  ciu- 
dad de  Ghachapoyas,  cuyo  iiombre  debia 
tomar  el  obispado.  Por  bula  de  Gregorio 
XVI  de  2  de  Julio  de  1842,  se  confirmo 
esta  nueva  demarcacion.  Hoy  se  halla  de- 
finitivamente  constituido  con  su  respecti- 
vo  Goro  de  Ganonigos.  La  Di6ce8is  esta 
compuesta  de  todas  las  provincias  de  los 
Departamentos  de  Loreto,  Amazonas  y  de 


AMBA  — 

la  provincia  de  Patas  del  Departamento 
de  la  Libertad. 

Obispos  d'C  Maynas  6  Chctchapoyas, 

Fray  £Qp61ito  Sanchez  Bangael. 
Dr.  D.  Jos^  Maria  Arriaga. 

»     »     Pedro  Euiz. 
Fray  Francisco  Solano  Bisco. 

La  Nacion  gasta  al  ano  en  este  Depar- 
tamento, la  cantidad  de  S.  127,172  en  los 
siguientes  ramos: 
Sneldos  del  Prefecto,  Sub  Prefec- 

to8  y  empleados  de  ^stos S.     18,065 

En  Correos 1,206 

En  Jueces  y  gastos  de  justicia 9,708 

Sneldo  del  Obispo,  Canonigos,  Cu- 

ras,  Seminario  y  gastos  del  Culto.     18,800 

En  1  Colegio  para  hombres  6,400  \       ^  ^  /^^^ 
En  1  para  mngeres 5,280  )       ai,dw 

En  86  Escuelas  para  horn-  ) 

bres 44,167  >      67,808 

En  46  para  mugeres 28,64 1  ) 

E  n  Hospitales  y  Beneficencia 868 

Sueldos  de  Tesorero  y  empleados..       4,087 

Total  de  sueldos  y  gastos...  S.  127,172 

No  se  consideran  los  gastos  de  Gen- 
darmerias  ni  los  de  Obras  publicas. 

Las  contribuciones  de  este  Departa- 
mento, prodttcen  al  ano  S.  8,209  94  cts. 
por  los  ramos  siguientes: 

Contribncion  industrial S.     561  16 

»  Bustica •  1,574  86 

•  Eclesidstica •      789  20 

»  Urbana •      284  72 

Total  alano S.  8,209  94 

Amliachosga,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Cujillo. 
Aill1)agay,bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Cujillo. 
AmllfUal  y  AnjaSf  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y 

dist.  Ayabaca. 

Ambapilca,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Sayan. 

Ambapuquio,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Sayan. 

AmlMir,  distrito  de  la  provincia  de  Caja- 
tambo,  Dpt.  Ancachs :  habt.  716. 

jLmbar,  pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Cajatambo:  habt.  669 :  dis- 
ta  14  leg.  (78  k.)  de  la  ViUa  de  Huacho. 


27 


AMOC 


A  1  leg.  (5  \  k.)  de  Ambar  estd  la  mina  de 

plata  de  Huancoy. 
Amlmr-puquto,  chac.  Dpt.  Lima,   prov. 

Chancay,  dist.  Sayan. 
Ambasal,  aid.  y  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  y 

dist.  Ayabaca:  habt.  156. 
Ambay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Bestauracion. 
Ambiyacu,  rio  tributario  del  Amazonas, 

muy  inmediato  al  pueblo,  de  Pebas,  del 

Gual  dista  media  leg.  (8  k.).  Esnavegable 

hasta  mucha  distancia,  aunque  no   se  ha 

explorado  bien. 
Ahbiyagu,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo  Ama- 
zonas, dist.  Pebas ;  situada  d  la  orilla  de- 

recha  del  rio  de   este  nombre;  &  pocos 

metres  (200  i  800)  de  su  confluencia  con 

el  Amazonas :  habt.  100,  de  la  tribu  Ore- 

jones. 
AmbOy  villa,  capital  del  distrito  de  Huacar, 

prov.  y  Dpt.  Huinuco;  A2,068ni.  alt. :  habt. 

788:  dista  de  Lima  77  leg.  (489  k.),  de 

Pasco  18  (100  k.),  de  Huariaca  10  (5o  i  k.) 

y  de  HuAnuco  6  (38  i  k.). 
Ambo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica,  diet. 

Acoria:  habt.  44. 
Ambrosio,  aid.  y  pastes,  Dpt.  Piura,  prov. 

Ayabaca,  dist.  Chalaco:  habt.  80. 
Ambrosio  San,  mina  de  plata  en  el  Dpt. 

de  Ancachs,  prov.  Huaylas,   dist.   Ca- 

ras. 
Ambrosio  San,  mina  de  plata  d  2  leg.  (11  k.) 

de  Caras,  camino  para  Samanoo,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Pueblo  li- 

bre. 
Ambrosio  San,  mina  de  plata  en  el  mineral 

de  Arirahua,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

suyos,  dist.  Salamanca. 
Ambulleo,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Cutervo :  habt.  688,  con  los  de  El 

Sumidero  y  CuUanmayo. 
AmillaS)  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Magdalena:  habt.  14. 
AmO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Huasta. 
Amo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay,  dist. 

Aucallama. 

Amooca)  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Tapayrihua:  habt.  129. 

Amooca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist, 
Layo. 


AMPA 


28' 


ANA 


Ai|i<qPft  chae* .  Dpt««  Aneachs/  pro¥.  *  Gaja- 
tambo,  dist.  Ocros. 

A]|i<4iaya»  aid.  Dpi.  y  prov.  Tacsa,  dist. 
Sama:  habt.  108;  diMade  Tacna  8  leg. 
(44  i  k.). 

Amoquinto,  Olivai^  Dpt,.  Areqnipa,  prov. 
Islay,  dist.  Tambo :  habt.  65.  Eslugaarde 
paseo  en  ciertos  meses  delano. 

Am^rayy  aid.  y  hd».  Dpi,  Aporimaa^  prpv. 
Aymaraes,  dist.  ColGabamba:  habt.  68»  - 

Amor^pampe^  ..chao.  Dpt,  Ancaohs^  prov. 
Huaylas,  dist.  Garas. . 

AmotapC)  6  la  Bbea,  Cebbo  de,  mi  se  Uama 
la  oadena  de  oerros  entre  la  piuita  de  Fa- 
rinas y  el  Cabo  Blanco^  Algnnos  se  ^evan 
^  la  altura  de  l,220n^>  Son  notables  per 
la  brea  que  se  extrae  de  estos  lugares,  y 
por  las  minas  de  petrpleo. 

Amotape,  distrito  de  la  provinoia  de  Payta, 
Dpt.  Piura  i  habt.  8,340. 

Amotabe,  pbl.  capital  ,de  este  distrito,  Dpt. 
Piura,  prov.  Paytjfc,  &  los  4*  61f  48"  lat. : 
habt.  1,425;  difttadePayta61eg,(8d^k.), 
de  Piura  10  (55  ^  k.). 

AmOf  9  no:  se  loree .  que  es  uno  de  los  que 

forman  el   Tigreyaco  que  va  al  '■  Mara- 

non. 
Ahot,  chao^  Dpt.  Lima^prov.  Ganta,  dist. 

Pacarao84 
Ampachs^ald*  I>ptw>  Aneaohs,  prov.  y  dist. 

Huari :  habt.  840. 
Ampanil^  chao^  Dpt.<  Anoadusi,  .prov<  Santa, 

dist.  Huatmey.  £n  este  lugar  existendos 

restos  de  una  veidadera  fortaleza  de  los 

Incas. 
Ampftnea^  pbl.  Dpt^  Guzoo,  prov.  Pauear- 

tambo,  dist.  Ghallabamba;  habt.  254. 
AMparay^  aid.  Dpt.  Ayaouoho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Santiago. 

AvpasuiU  os^-  Dpt.  y  provi  Puno,  dist. 
Aeora.  • 

AspsSHSff  b^>  Dpt*  Cu260,  prov.  Anta, 

dist.  Surite. 
AwirtMMkm  aid.  Dpt.,y  provt  Arequipa, 

dist.  Yanahuara. 

kMftUOf  ramal  de  los.  Andes.,  en  la  proviocia 
de  Gaylloma.  Gorre  de  E.  A  0.  y  parale- 
la  i.la  cadena  de  HuilearaJoa,  que  estd  al 
N.  hasta  unirse  con  lade  Sanquia  que 
est^  al  E.  Uno  de  soa  picps  es  muy  ele- 
vado  y  siempre  cnbierto  de  nieve. 


Aapallli^iest.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghncuito, 

dist.  Pomata. 
inpatairit  est*  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Orurillo. 
Anpatlira)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganas, 

dist.  Yanaoca:  habt.  230. 
Anpaynly  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ace- 

ra :  habt.  72. 
AlDpl)  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parinaco- 

chas,  dist.  Pacapausa:  habt.  897. 
Ampi,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gaylloma, 

dist.  Achoma. 
Anpipi  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Gotaparaco. 
AnphlClayoc  9   chac.    Dpt.   Huancavehca, 

prov.  Gastrovireyna,  dist.  Santiago  Gho- 

corvos. 
Afllpa^  chac.  Dpt*  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Garhuas. 
Allipoecasa#  aid.  y  chac.  Dpt.  Ayacucho, 

prov.  Huamanga,dist.  Socosvinchos:  habt 

15. 

AnparcO)  hda.  Dpit.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Salcabamba:  habt.  54. 

Amparhuay)  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancave- 
lica, dist.  Acoria:  habt.  15. 

Anpntira^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Qnirillo. 

ABnchlc^i  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Ucubiri. 

Ana  Santa,-  caletsr  4  los  IB""  52'  lat.  y  74'' 
36'  24"  long. 

Ana  Santa,  no:  naee  en  las  alturas  de  Ma- 
tara,  pasa  por  la  eiudad  de  Ayacucho,  y 
despues  de  reunirse  con  otro  cerca  del  pue- 
blo de  Santiago,  forma  el  no  Huarpa. 

Ana  Santa,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Piura, 
dist.  Tambo  Grande :  habt.  208. 

Ana  Santa,  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Gon- 
tumazd,  dist.  Guzmango:  habt.  185. 

Ana  Santa,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Truji- 
llo,  dist.  Ghocope:  habt.  98:  dista  de  Gho- 
cope  1  leg.  (5  ^  k.),  de  Malabrigo  5  (28  k.). 

Ana  Santa,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
tas,  dist.  Gajamarquilla. 

Ana  Santa,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.y  disi 
PaUasca:  habt.  Ill :  d  28  leg.  (156  k.)  de 
Llapo. 

Ana  Santa,  aid*  y  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Maoate;  &  l,447m«  de  alt 
Be  haUa  Kodeada  de  Arboles  y  bosquest- 


ANA 


29 


ANAN. 


tos  qne  hacen  el  Ingar  may  pinioresflo:' 

habt.  168. 
Aka  Santa,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma* 

bamba,  dist.  Sihnas. 
Ana  Santa,  chao.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Bestauracion. 
Ana  Santa  hda.  Dpt.  Janin,  prov.  Tarma, 

dist.  Marcapomacocha :  habt.  117. 
Ana  Santa,  chac.  Dpt.  Jimin,  prov.  y  disL 

Jauja. 
Ana  Santa,  ano  de  los  distritos  en  que  estfi 

dividida  la  ciudad  de  Lima,  y  que  forma 

la  provincia  de  Lima. 
Ana  Santa,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Matucana:  habt.  12:  dista  de  ' 

Lima  9  leg.  (50  k.)  y  de  Ghadacayo  8 

(16  i  k.). 
Ana  Santa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huoro- 

chiri,  dist.  Chorrillos. 
Ana  Santa,  pbl.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huaoca- 

velica:  habt.  407. 
Ana  Santa,  pbl.  Dpt.  Huancavelioa,  prov. 

Castrovireyna,dist«Pillpichaca:habt.  257* 

En  los  cerros  de  sus  inmediaciones  hay 

minas  que  han  produoido  muohos  cauda- 

les,  y  hoy  estaa  aba&donadas  por  haberse 

aguado. 

Ana  Santa,  hda  Dpt.  Ayacucho,.  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Acosvinchos :  habt.  77. 

Ana  Santa,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist  Puquio:  habt.  804. 

Ana  Santa,  chac.  Dpt.  Aporimac,  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Tambobamba. 

Ana  Santa,  distrito  de  la  provincia  de  la 
Convencion,  Dpfc.  Cuzoo:  habt.  6,215. 

Ana  Santa,  pbl.  capital  de  la  provincia  de  la 
Convencion  y  del  distrito  de  su  nombre, 
Dpt.  Guzco :  habt  882 :  dista  del  Cuzco 
46  leg.  (256  k.)  y  de  Quebrada-honda  4 
(22  k.). 

Ana  Santa,  uno  de  los  distritos  en  que  est<i 

dividida  la  dudad  del  Cuzco  y  que  forman 

la  provincia  del  Cuzco. 
Ana  Santa,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Yauri. 
Ana  Hanta,  hda.  cooal,  Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  Sandia. 
Ana  Santa,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Cotahuasi. 
Ana  Santa,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist 

Pocssi:  habt.  20d» 


Ana  Santa,  hda.  Dpi.  y  dist.  Moqnegva. ' 
AllftCMte)  {Ana  lunar,  e€u:he  sal..Q.)  pioo 

en  la.eadena  de  los  Andes  A  IT"  15*  15'* 

lat.'  y  eS'  56'  long. 
Anace|MIBpa9  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist*  Sooosvint^os :  habt.  14. 
Ami^aiMf  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Garaba^ 

ya,  dist,  Ituata. 
AlUt'Dol^A,  v^ase  Dana  Ana. 
Anahua-HlHMl,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Chuouito :.  l^abt.  179. 

Anahaa  Naionarcaf  aid.  Dpt.y  prov.  Puno, 

dist.  Chucuito:  habtw  820. 
Anahuartflie)  6  SayUa,  aid.  Dpt.  y  prov. 
Cuzco,  dist.  San  Ger6mmo :  habt.  244. 

Anhnartiii-Ccaapiy  6  Amaktuirqwi,  aid. 

Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Acomayo :  habt. 
115. 

Aaahnasf  9  hda.  Dpt.  Apurimao,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 
Anahnicha^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Chamaoa:  hat.  178. 
Aaahnilif  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Ucuviri. 
AnaUanca)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  disk 

Abancay. 
Anatlaicaf  hda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  y  dist. 

Acomayo. 
ADaHaray9'(^naiyutiYi2f,  Batan  grande.'<Q.) 

mina  de  plikta,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajar 

tambo:  1  leg.  (5  ^  k.)  al  N.  E.  dela hda. 

de  Quichas. 

Anana^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Goasa:  tiene  •algunas  ehaeras  4k  sus 
*  inmediaciones. 

Anaiica)  ehao.  Dpt.  Anoaohfl,  prov.  y  dist^ 
'  Huaylas. 

Ananoa,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  HuayhiB; 
disth  Caras. 

ANANGA,(Htuin,alto,elevado.  Q.)oerroBneva- 
do8  en  la  cadena  de  los  Andes;  prov.  AsAn-^ 
garo,  al  E.  del  pueblo  de  este  nombve.  £n 
las  inmediaciones  del  cerro,  oomo  &  8  leg. 
(16  \  k.y  hay  derrumbadas  muehas  minaB  ^ 
de  oro  que  se  trabajaban  Antes  de  la  oon*- 
quista. 

Ananoa,  pbl.  Dpt. Puno,  prov.  Carabaya.'£B« 
te  pueblo,  hoy  arruinado,  estaba  situad» 
i»  5,210m.  alt.  en  medio  de  nieve  pexp^toa,  * 
d  las  f aldas  de  un  elevado  oerxo  nevado; 
Dista  8  leg,  (16  \  k.)  del  pueblo  de  Poto. 


ANAT 


30 


ANCA 


AnuCOf  hda.  Dpt.  Pano,  prov.  Lampa,  dist. 
Macari. 

Ananco,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 

Anaococha)  cerro  mineral  de  plata  8  leg. 
(16  i  k.)  al  N.  del  pbl.  de  Conchuoos,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  y  dist.  Pallasca. 

Anansayat  Es  viciosa  esta  ortografia,  v^ase 
Hanansaya, 

Ananta^  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Oa- 
mand,  dist.  Garaveli:  habt.  188. 

Ananta,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
dist.  Callalli. 

Ananta  y  Seja,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Camand,  dist.  Garaveli:  habt.  188. 

Anan  Yautan,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Yautan:  d  ^  leg.  (8  k.)  de  Yau- 
tan. 

Aaaora^  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Caja. 
Anapanpa^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ohunvi- 

vilcas,  dist.  Chamaca. 
Anapia^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucuito,  dist. 

Pomata:  habt.  681. 
AaaporiS)  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Cajatambo. 
Anarata^  est.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ichuna. 
AaariO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa. 
Aliasaillt)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Chuquibambilla. 
Anascapa^  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ubinas: 

habt.  164. 
Anascapa,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 
Anascopata^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Cajatambo. 
Aaaspaiipa)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Sandia. 
Anaspampa,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Omate 
ADasiiaf)  mina  de  plata  en  el  cerro  de  San 

Jos^,  lado  E.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Hualgayoc,  ley  80  m. 
Aaasqvly  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 

Aliasiiaisqiie)  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Huariaca:  habt.  88:  d  8 leg.  (16  ^  k.) 

de  Huariaca. 
Anasvpe^  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 
Anataf  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 
AnatablDf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Cajatambo. 


Aaala  Santa,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Cabana. 

Aaatnyani)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
San  Antonio.  • 

Anavfte)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 
bana. 

Anay^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Mangas. 

AnayaO)  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  To- 
rata. 

Anayca^  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Arahuay :  d  2  leg.  (11  k.)  al  N.  E.  de  Ara- 
huay,  en  la  cima  de  un  cerro :  habt.  211 
(en  1858). 

Anaylla^  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 
dist.  Acoria:  habt.  112. 

Anaypampa^  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  disi. 
San  Sebastian :  habt.  22. 

Anayparte)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Canaria. 

Anca-alta)  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Marca. 

Aacaca^  est.  Dpt.  y  prov.  Pimo,  dist.  Aco- 
ra:  habt.  86. 

AncacaS)  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua:  d  81  ^ 
leg.  (172  ^k.)  de  Moquegua  6  (88  ^  k.)  y  de 
Bio  Blanco. 

AncacO)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 
Langui, 

AacachS)  quebrada  que  nace  cerca  de  Yun- 
gay  y  que  ha  dado  nombre  al  Dpt.  de  An- 
cachs. 

ANCACHS  Departamento.  Lapalabra^nrr<u, 
significa ,  azul  en  Quechua.  El  nombre  de 
este  Departamento  le  viene  de  un  pueblo 
bastante  grande  que  tenia  este  nombre  y 
cuya  poblacion  lleg6  d  1500  habitantes  d 
principios  del  siglo  pasado ;  hasta  que  nn 
terremoto  del  6  de  Enero  de  1752,  der- 
rumb6  un  cerro  que  dominkba  el  pueblo; 
repres61as  aguas,  y  arruin6  completa  6  ins- 
tantdneamente  todo  el  pueblo  con  sus 
habitantes. 

Este  Departamento  fu^  creado  por un  de- 
creto  dictatorial  del  General  Salaverry  de 
12  de  Junio  de  1885,  ddndole  el  nombre  de 
Huaylas.  El  usurpador  Santa  Cruz  tam- 
bien  constituy6  este  Departamento  bajo  el 
mismo  nombre  de  Huaylas  por  decreto  de 
10  de  Octubre  de  1886;  asl  continu6  hasta 
que  por  Supremo  Decr^  de  28  de  F^bre- 


ANCA 


31 


ANCA 


ro  de  1889,  dictado  por  el  General  Gamarra 
dictatorialmente ,  ratific6  indirectamente 
la  creacion  de  este  Departamento,  ddndo- 
le  el  nombre  de  Ancachs,  paraperpetuar  la 
memoria  de  la  batalla  de  este  nombre  pa- 
nada contra  el  mismo  Santa  Cruz.  Esta 
ilegal  creacion  ha  sido  reconocida  tdcita- 
mente  por  los  distintos  Congresos,  por  el 
hecho  de  haber  considerado  como  existen- 
te  el  Dpt.  de  Ancachs,  ya  sea  agregando- 
lenuevas  provincias,  como  la  de  Cajatam- 
bo  por  ley  de  6  de  Noviembre  de  1861,  ya 
aJ  dar  tltulos  de  coidades  6  de  villas  d  dis- 
tintos pueblos  de  este  Departamento  y 
muy  en  particular  por  la  ley  de  2  de  Ene- 
ro  de  1857:  porque  sin  dudatodos  recono- 
cieron  la  necesidad  y  conveniencia  de  crear 
este  Departamento,  que  es  imo  de  los  mas 
rices  y  poblados  en  proporcion  d  su  terri- 
torio. 

Confina  por  el  N.  con  el  Dpt.  de  la  Li- 
bertad:  por  el  S.  con  elde  Lima:  por  elE. 
con  el  de  Junin :  y  por  el  0.  con  el  Pacl- 
fico.  Su  capital  es  la  ciudad  de  Huaras. 
Consta  de  las  siguientes 

PBoyiNcus : 

Habt. 

Pallasca 21,814 

Pomabamba 86,996 

Huaylas 40,297 

Santa 9,626 

Huari 68,648 

Huaras 68,267 

Gajatambo 80,446 


Total  habt 244,991 

EstA  comprendido  entre  los  8**  y  10*  60* 
iat.  y  los  78*  40'  y  8V  long. ;  formando 
una  superficie  de  2,768  leguas  cuadradas, 
de  25  al  grado,  mas  6  m^nos;  lo  cual  dd 
una  poblacion  como  de  128  habitantes  por 
legua  cuadi'ada;  casi  el  doble  de  otros  De- 
partamentos  mas  poblados,  respecto  d  su 
territorio. 

La  naturaleza  ha  dotado  &  este  Depar- 
tamento con  abmidantes  riquezas  en  los 
tres  reinos;  y  por  complemento  tiene  un 
literal'  en  el  Paclfico  como  de  60  leguas,  en 
el  cual  se  encuentran  inmejorables  puertos 
y  bahias,  tales  como  Chimbote,  Samanco^ 
CasmA  y  otros. 


Su  terreno,  exceptuando  la  provincia  de 
Santa,  es  sumamente  quebrado;  porque  la 
atraviesa  la  Cordillera  real  en  dos  gigan- 
tescascadenas,  que  se  conocen  con  el  nom- 
bre de  Cordillera  negra,  y  Cordillera 
nevada,  que  corren  paralelas  de  S.  E. 
d  N.  0.;  y  en  su  largo  curso  desprenden 
muchos  ramales  que  se  dirijen  al  E. 
dejando  profundas  quebradas,  por  cuyo 
centro  corren  muchisimos  rios  que  van 
d  engrosar  al  magestuoso  Maranon.  Mu- 
chos picos  de  esta  cadena  son  mas  ele- 
vados  que  el  celebrado  Chimborazo,  ta- 
les como  el  Huandoy  de  6,428m.,  el  Huas- 
can  cuya  altura  Uega  &  6,721m.  y  muchos, 
otros  cuya  elevacion  pasa  de  6.000m.  En 
este  encrucijado  de  cerros  se  encuentran 
en  abundancia  riquisimos  y  abundantes 
minerales  de  oro,  plata,  cobre,  plomo,  es- 
tano,  moHbdeuo-antimonio,  fierro,  y  pa- 
ra complementos  de  tanta  riqueza  abun- 
dan  las  minas  de  carbon  de  piedra;  puede 
decirse  que  no  hay  punto  en  que  no  se  en- 
cuentre  algun  mineral. 

En  el  reino  animal  se  encuentra  toda 
clase  de  animales  desde  los  reptiles  hasta 
los  cuadrtipedos,  que  existen  en  los  otros 
Departamentos  del  Perti. 

Es  igualmente  rico  en  productos  vege- 
tales;  porque  en  los  profundos  valles  se 
cosechan  los  fhitos  que  necesitan  calor ; 
y  en  las  frigidas  punas,  los  que  crecen 
en  temperamento  frio:  por  esto  abun- 
da  el  arroz,  la  cana  de  azucar  y  caf^,  lo 
mismo  que  el  trigo  y  la  cebada,  maiz  etc. 
Para  complemento  de  la  riqueza  y  engran- 
decimiento  de  este  Departamento,  se  esiA 
constituyendo  un  ferrocarril  que  parte  de 
ChimbOte,  se  dirije  por  lasorillasdel  San- 
tay  tuerce  alSurpor  ladeUciosay  ricaque- 
brada  llamada  Callejon  de  Huaylas  entre 
la  Cordillera  negra  y  la  Cordillera  nevada. 

Los  principales  rios  son  el  de  Santa  6de 
Huaras,  el  de  Pativilca  y  el  de  Huaura  que 
van  al  Pacifico,  y  el  Maranon  que  le  sirve 
de  Hmite  por  el  E. 

En  lo  politico  estd  regido  por  un  Pre- 
fecto ;  en  lo  Judicial  por  la  corte  Superior 
de  Justida,  que  residen  en  la  capital,  y  en 
lo  Eclesiastico  depende  del  Arzobispado  do 
Lima* 


AKCA 


S2 


ANCC 


La  Naeion  gasia  al  anaen  este  Depar- 
tamenta  la  oaDtidad  de  S.  179,889  en  los 
sigoiente  ramos: 
SneldoBdelPrefeoto,  Sub  Prefectos, 

ofidnas  yens- empleados S.     20,916 

En  Correos 6,222 

En  Vooales,  Jueces  y  oiros  emplea- 
dos 7  gastos  dejusticia 42,458 

En  2  ColegioB  para  hom- 

bres 8,880        12,080 

En  1  para  mngeres 8,200^ 

En  142  Escuelasparahom- 

bres 72,927        89,874 

En  8  para  mngeres 16,947^ 

En  Hospitales  y  Beneficencia 2,624 

En  Teeorerias  y  empleados 5,670 

Total  de  sneldos  y  gastos S.  179,889 

No  se  consideran  los  gastos  de  Gendar- 
merias,  ni  los  de  Obras  publicas. 

Las  eontriboiciones  producen  en  este 
Departamento,lacantidadde  S.  11,114  44 
oentavos  por  los  ramos  signientes : 

Gcmtribaeion  rdslica S.    6,857  76 

»  Urbana •       492  82 

»  Indnetrial >    2,149  86 

»  Eolesi^stica...  »    2,114 


Total  al  ano..  S.  11,114  44 

Amgachs,  risAB  Yunyay,  distrito  -de  la  pro- 

vincia  de  Huaylas. 
•Aicachoftyftf  est.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Tapairibua:  habt.  33, 
AlCftChipfty  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

diiri,  dist.  Casta. 
AllCMhvr^f  6  Ancachurco,  hda.  Dpt.  Guzco, 

prov.  Anta,  dist.  Znnte. 

AlcahllMhua^  bda.  Dpt.  Apnrimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Santiago. 
jlBCakMSly  6  Aneo$huasi,  {Anca  Agoila,  hua- 

n  casa.  Q.)  pbL  Dpt.  Guzco,  prov.  Anta, 

dist.  Zurite :  babt.  17. 
AlcalA)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Hnan- 

eayo :  babt.  68. 
ABCalU-CaSMay  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbu- 

cuito,  dist  Santa  Bosa:  babt.  11. 
AncakiSy  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Gastrovireya,  dist.  Huaytard. 
Aiftipilj  cbac  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ocros. 
JdiaifMly  bda.  Dpt.  Ayacacbo,  prov.  Luca- 

ju^f  dist.  Santa  Lada. 


AB€apoeyo,  cbac.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Tambobamba. 
Aicarf  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Huanta, 

dist.  Huamangoilla. 
Ancoraf  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paniro,  dist 

Accba. 
Angara,  hda.  Dpt  Guzco,  prov.  Ganas,  dist 

Picbibua. 
Angara,  est.  Dpt  Puno.  prov.  Lampa,  dist 

Umacbiri. 
ABCaiHy  tambo  &  1  leg.  (5  ^  k.)  de  Tacora. 
Ancarap^  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 

ras,  dist  Restauracion, 
AncarOy  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Toro:  babt  61. 
AACascocha^  (Ancacks  azul,  coeha  laguna.  Q.) 

laguna  al  Sur  de  otra  que  d^  orgien  al  rio 

Janca,  en  la  prov.  Lucanas. 
Angasgooha,   cbac.   Dpt.  Ayacucbo,   prov. 

Parinacocbas,  dist.  Gbumpi. 
Ahoascocha,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Gbuquibambilla. 
Anccaschaeay  aid.  Dpt.  y  prov.  Guzco,  dist 

Santiago :  babt.  956. 
Anccaschaga,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mamara. 

AECaaipAnpftf  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gbun- 

vivilcas,  dist.  Yelille. 
Ancasmarca^  bda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganas, 

dist.  Goporaque. 
AntasnayO)  aid  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos  d  8,852m.  alt. 

temperatura  14"^  d  las  5h.  p.  m.  (Septiem- 

bre) :  babt.  98 :  dista  de  Ayacucbo  8  leg. 

(44  i  k.). 

Ancatiana^  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Gotabambas. 
Angatiana,   aid.   Dpt.  Loreto,   prov.   Alto 

Amozanas,  dist.  Lagunas. 
Ancayapata^  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Gastrovireyna,  dist.  Huachas. 
Aacca^  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La  Mar, 

dist.  Gbungui. 

Aneeabamba  de  SondOy  hda.  Dpt.  Guzco, 

prov.  Paruro,  dist.  Huanoquite. 
Anceamarca*   bda.    Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

La  Mar,  dist.  GbUcas. 
Aaccapa^  est.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

dist.  Moya :  babt  146. 
Aaccara^  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gbunvi?il- 

cas,  dist.  Gbamaca. 


ANCI 


33 


ANCO 


AncCMChacay  est.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mamara. 
AnccasiUaf  aid.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Talavera,  habt.  890. 
Aaccatif  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Corani, 
AlCCaypanpa^  aid.  Dpt.  Apnrimac,  prov. 

y  dist.  Andahuaylas. 
Ancclfy  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Pampas. 
AnccOy  (Ancco  6  Anccu  nervio,  tendon.  Q.) 

hda.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Andahuaylas, 

dist.  San  Ger6nimo. 
Anccoamani^bda.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampa, 

dist.  Omrillo. 
Aaccoccahaai  aid.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Ca- 

nas,  dist.  Coporaqne:  babt.  1,291. 
Aaccoccalanl)  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Cmcero. 
Anccoccalani)  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Omrillo. 
AncCOCCallOf  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Coporaqne. 
AncCdChahna)  est.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Canas, 

dist.  Yanaoca. 

Anecoehanccararft)  est,  Dpt.  Pnno,  prov. 

Lampa,  dist.  Umacbiri. 
AaccohoyO)  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tnti. 
AaccohlUBOy  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Crncero. 
Anccollahaa^  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Lari. 
AaccoUanay  est.  Dpt.  Cnzco.  prov.  Cbnn- 

vivilcas,  dist.  Cbamaca. 
Ancconaca^  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba:  babt.  69. 
AaCCOmarca)  aid.  y  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Santo  Tomas:   habt. 

106. 
AnccomarcCO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Macusani. 

AnccopacCOCha^  hda.  Dpt.  Apnrimac,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  S.  Ger6nimo :  habt.  60. 

AaccoyO)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas, dist.  Livitaca. 

Anccoyo,  hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampa,  dist. 
Pucar^. 

Anctota^  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate : 
habt.  26. 

Anci£ta»  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Surco. 


AncipaF)  chacra  en  la  qnebrada  6  valle  de 

Asapa,  Dpt.y  prov.  Tacna :  solo  se  cnltiva 

cuando  hay  abundancia  de  aguas ;  d  14 

leg.  (78  k.)  de  Arica. 
AncO)  {Anco,  duro,  fuerte  6  nervioso.  Q.)  rio, 

nace  en  los  18°  80'  lat.  y  77°  long,  mas  6 

menos:  es  el  orfgen  del  rio  Pampas. 
Ango,  distrito  de  la  provincia  de  Tayacaja,  del 

Dpt.  de  Huancavehca:  habt.  2,595. 
Anco,  pbl.  capital  de  este  dist.  en  la  prov. 

de  Tayacaja,  Dpt.  Huancavelica:  habt. 

411. 
Anco,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Huanta. 
Anco,  distrito  de  la  provincia  de  La  Mar  del 

Dpt.  de  Ayacucho:  habt.  8,687, 
Anco,  pbl.  capital  de  este  distrito  en  la  prov. 

de  La  Mar,  Dpt.  Ayacucho,  habt.  428 :  dis- 

ta  de  San  Miguel  15  leg.  (88  ^  k.) 
Anco,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parinaco- 

chas,  dist.  Coracora,  habt.  174. 
Anco,  pbl.  Dpt,   Apnrimac,  prov.   y  dist. 

Andahuaylas. 
Ancoamani)  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Yanque. 

Ancoamayaai^est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  distrito  Tnti. 
Aacoaqai)  aid.  y  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  JnU. 
Aacoascata^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

San  Antonio. 
Aacobaniba^  pbl.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Chapimarca :  habt.  208. 
Aacocaacha^  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 

nuco. 
Ancococha)  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Cay. 

Uoma,  dist.  Tisco. 
AacocoUO)  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica, 

dist.    Socoroma :   dista  de  Arica  22  leg. 

(122  i  k.);  de  Socoroma  5  (27  i  k.) 
AucOCOta^  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  CayUo- 

ma,  dist.  Tisco. 

Ancocutano,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Yungnyo. 
Ancochallani,  pico  en  los  Andes,  d  los  17° 

84'  50"  lat.  y  69°  45'  40"  long. :  tiene 

4,475m.  alt. 

Anoochirl,  est.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  y  dist. 
Cotabambas. 

ANcocmRi,  hda.  Dpt.  Apnrimac,  prov,  Co- 
tabambas, dist.  HuayUati. 

5 


ANOO 


34 


ANCH 


Aneohaque,  hda.  Dpi,  Pono,  prov.  Chucui- 

to,  dist.  Juli. 
Ancolaya,  est.  Dpt.  yprov.  Ptmo,  dist.  Chu- 

cnito. 
A11COIIO9  hdsk.  Dpt.  Prmo,  prov.  Lampa,  dist. 

Pucara. 
Ancomarca,  {An^o  faerte,  marca,  protector  6 

apoyo;  tiene  tambien  otras  acepciones.  Q.) 

pico  nevado  en  los  Andes,  cerca  de  la 

frontera  con  Bolivia;  d  los  17**  31'  lat.  y 

7P  59'  54"  long,  tiene  4,880m.   alt.  En 

otro  tiempo,  habia  en  este  punto  varias 

chozas,  boy  abandonadas. 
Ancoharca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Independencia. 
Amcohabca.   aid  Dpt.   Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
Amcomarca,  est.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacucbo. 
Angouabga,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Ancoharca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Pisacoma :  dista  de   Tacna   28  leg. 

(156  k.)  basta  el  pi^  de  la  puna ;  y  12  leg. 

(66  i  k.)  de  Tacora, 
Ancomocoo^est.Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
Aneon,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Caras. 
Ancon,  puerto  menor  &  los  11*  47'  20'*  lat. 

y  79**  81'  44"  long.  Es  un  puerto  may 

bueno;  su  fondo  de  arena  con  4  }  d  7  bra- 

zas,  4  2^  cables  d&  tierra. 
El  siguiente  cuadro  dd  d  conocer  el  Mo- 

vuoENTo  MarItimo,  eu  los  seis  primeros 

meses  de  1874 : 


ENTRADAS. 

TONBLADAS. 

17  VaDorea 

5,818 

8  BuQues  de  vela 

1,227 

20                                Total 

7,045 

SALIDAS. 

TONBLADAS. 

15  VaDores 

5,690 

8  BuQUos  de  vela.. 

1,237 

Total 

18 

6,927 

Ancon,  distrito  de  la  provincia  de  Lima,  Dpt. 
Lima.  Se  ignora  la  poblacion  de  este  dis- 
trito creado  en  el  presente  ano  de  1875. 


Ancon,  pueblo,  capital  de  este  distrito,  Dpt. 
y  prov.  Lima.  Tiene  casas  y  boteles  con 
todas  las  comodidades :  bay  una  estacion 
del  ferrocarril  entre  Cbancay  y  Lima  y 
una  oficina  Telegrdfica.  La  playa  ofrece 
un  bano  c6modo ,  muy  concurrido  por  las 
familias  acomodadas  de  Lima.  En  el  dia 
se  trabaja  para  dar  agua  d  la  poblacion,  7 
cuando  esto  se  consiga,  ese  pueblo  toma- 
rd  gran  impulse,  pues  estd  llamado,  por  su 
extensa  babia,  casi  &  competir  eon  el  Ga- 
Uao:  babt.  166. 

Ancone^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Carbuamayo:  habt.  7. 

Ancoraac,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Mato :  habt.  105. 

A1ICOS9  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallasca, 
dist.  Llapo:  habt.  178. 

Ancos,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 
caja,  dist.  Locroja:  habt.  63. 

Ancoscata,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 
ne,  dist.  Conima:  habt.  257.  (en  1884). 

Ancosmarca,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
Cangallo,  dist.  Totos. 

Ancosmayo,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
Huamanga,  dist.  Socosvinchos. 

Ancosupo,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Ayaviri:  habt.  8. 

Ancoyani,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  dist.  Achoma. 

Ancroccota,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Ajoyani. 

Ancuerco,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 
Mollepata. 

AncuUomarca,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Chuquibambilla. 

Ancup,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Huata. 

Ancha,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos,  dist.  Andaray. 

Ancliac,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja,  dist.  Surcubamba. 

Anchahnasi,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 
manga, dist.  Socosvinchos :  habt.  258^ 

knehsechutij  6  Anchachpay,  bda.  Dpt.  Huan- 
cavelica, prov.  Angaraes,  dist.  Julcamar- 
ca:  habt.  82. 

Anchalay,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Suyo:  habt.  56. 
Anchallani,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

San  Antonio. 


ANDA 


■35- 


ANDA 


Aiielianclim,  chac.  Dpi.  Gajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Lajas. 
AnehaiNielia,  chac.  Dpt.  Areqnipa,  proy. 

Union,  dist.  Cotahnasi. 
AnehapiUay,  est.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  y 

dist.  Gotabambas. 
AnchapiiSfly  est.  Dpt.  Arequipa,  proy.  Gay- 

Uoma,  dist.  Ghivay. 
Andiaqni,  bda.  Dpt.  Areqtdpa,  proy.  Ga- 

mani,  dist.  Garaveli. 
AndieeMha,  bda.  Dpt.  Ayacncho,  proy.  La 

Mar,  dist.  Anco. 
Anehiy  cbac.  Dpt.  Anoacbs,  proy.  Gajatam- 

bo,  dist.  Gorgor. 
Anefaibamba,  bda.  Dpt.  Guzco,  proy.  Qois- 

picancbi,  dist.  Oropesa. 
AncHiBAMBA,  bda.  Dpt.  Gnzco,  proy.  Qnispi- 

cancbi,  dist.  Urcos. 
Anfhico,  est.  Dpt.  Ayacacbo,  proy.  Hua- 

manga,  dist.  Quinua:  babt.  7. 
Ancliicha,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Sirca :  babt.  102. 
Anchihoay,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  proy.  La 

Mar,  dist.  Anco:  babt.  729. 
Anchin,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  proy.  Huaylas, 

dist.  Sbupluy. 
Anchin,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  proy.  Huaylas, 

dist.  Yungay. 
AneMtao,  cbac.  Dpt.  Lima,  proy.  Tauyos, 

dist.  Pampas. 
Ancho,  est.  Dpt.  Arequipa,  proy.  Gaylloma, 
dist.  Gallalli. 

AnchoiUO,  6  puerto  Ruiz,  embaroadero  en  el 
rio  Huallaga :  A  7*^  6'  8"  lat. 

Anehoeaya  Santiago  de,  pbl.  Dpt.  Lima, 
proy.  Huarocbiri,  dist.  Ban  Lorenzo  de 
Quinti :  babt.  297 : 4  f  leg.  (25  k.)  al  N.  de 
Huarocbiri,  y  a  2  J  (18  ^  k.)  de  Huancayre. 

Anchoi^,  pbl.  Dpt.  Huancayeboa,  proy. 
Angaraes,  dist.  Lircay:  babt.  255. 

Anehiuirca,  aid.  Dpt.  Gu^co,  proy.  y  dist. 
Acomayo. 

Anehugyo,  aid.  Dpt.  Loreto,  proy.  Hualla- 
ga, dist.  Saposoa:  babt.  100. 

Anchiiy,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  proy.  Huay- 
las, dist.  Sbupluy:  10  leg.  (56 k.)  al  S.  O. 
de  Yungay. 

Amchut,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  proy.  Gaja- 
tambo,  dist.  Ambar. 

Andabomba,  aid.  y  bda.  Dpt.  prov.  y  dist. 

Hudnuco:  babt.  414. 


Andabamba,  pbl.  Dpt.  Huancayelica,  proy. 
Angaraes,  dist.  Acobamba :  babt.  486. 

Andabamba,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  proy.  Hua- 
manga,  dist.  Santiago. 

Andabamba,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  proy.  Hua- 
manga,  dist.  Socosyincbos :  babt.  80. 

Andabamba  y  Ftorida,  bda.  Dpt.  Huancaye- 
lica, proy.  Angaraes,  dist.  Julcamarca: 
babt.  5. 

AHdfibambilla.  aid.  y  bda.  Dpt.  proy.  ydist. 

Hu^uco :  babt.  884. 
Andabambella,  aid.  ybda.  Dpt.  y  proy.  Huan- 
cayeboa, dist.  Acoria:  babt.  97. 
ANDABAMBiLLA,bda<Dpt.  Huanoaycbca,  proy. 

Angaraes,  dist.  Julcamarca. 
AndaboUan,  cbac.  Dpt.  proy.  y  dist.  Gaja- 

marca. 
Andachaca,  bda.  Dpt.  Junin  proy.  Pasco, 

dist.  Yanabuanca:  babt.  148. 
AndabAl,  distrito  de  la  proyincia  de  Gasti- 

11a,  Dpt.  Arequipa :  babt.  940. 
Andahua,  pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt. 

Arequipa,  proy.  GastiUa:  babt.  940,  con 

los  de  las  punas. 
Andahnasl,  bda.  Dpt.  Lima,  proy.  Ghancay, 

dist.  Sayan :  babt.  848. 
Andahuasi,  cbac.  Dpt.  Lima,  proy.  Yauyos, 

dist.  Tauripampa. 

Andahnaylas,  rio  tributario  del  Pampas,  por 
la  derecba,  10  leg.  (56  k.)  dntes  de  la  con- 
fluencia  de  este  con  el  Apurimac  :  nace  de 
la  laguna  de  Sitacocba,  en  un  ramal  de  la 
Gordillera,  al  N.  de  la  de  Huanso.  Toma 
rumbo  N.  0.  basta  el  pueblo  de  Andabuay- 
las,  y  de  aqui  N.  E.  basta  su  confluencia. 

Andahnaylas,  {Anta  huzylla  tierra  paji- 
za.  Q.)  proyincia  del  Depsui^mento  de 
Apurimac ,  segim  ley  de  18  de  Abril  de 
1878,  basta  cuya  fecba  perteneci6  al  De- 
partamento  de  Ayacucbo. 

•  Gonfina  por  el  N.  con  la  proyincia  de 
La  Mar,  por  medio  del  rio  Pampas ;  por  el 
S.  con  la  de  Aymaraes  y  parte  de  la  de 
Parinacocbas  del  Departamentode  Ayacu- 
cbo, sirviendo  de  Umite  la  Gordillera  de 
Huanso,  6  sea  su  continuacion ;  por  el  E. 
con  la  de  Abancay,  por  medio  del  rio  Pa- 
cbacbaosrbfiusta  su  confluencia  con  el  Pam- 
pas ;  y  por  el  0.  con  las  proyincias  de 
Gangallo  y  Lucanas,  de  las  que  la  diyide 
el  rio  que  nace  en  la  laguna  de  Huanoas- 


ANDA 


36 


ANDA 


cocha  y  que  despues  forma  el  Pampas.  Su 
capital  la  YiUa  de  Andahuaylas.  Consta  de 
los  siguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 

Andahuaylas 4,120 

Chincheros 6,248 

San  Ger6nimo 8,696 

Huancarama 7,848 

Huancaray 5,026 

Ocobamba 3,764 

Ongoy 3,874 

Pampachiri 4,408 

Talavera 6,236 

Total  habt 49,608 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  13'*  y  14**  20'  lat.  y  los  76°  y  76°  long, 
formando  una  superficie  de  436  leguas ;  y 
corresponde  segunesto,  casi  1141mbitan- 
tes  por  legua  cuadrada. 

Por  lo  dicho  se  v^  que  es  la  provincia 
mas  grande  y  poblada  del  Departamento, 
pero  su  progreso  serd  lento  hasta  que  se 
facilite  la  navegacion  de  los  rios. 

En  esta  provincia  seclasificanlaspobla- 
ciones  con  losnombres  de  Pueblos,  Barrios 
y  Pa{jos;  d  los  dos  ultimos  consideramos 
como  Aldeas,  segim  lo  dicho  en  el  Discur- 
80  Preliminar  de  este  Diccionario. 

En  lo  politico  hay  un  Sub  Prefecto.  En 
lo  judicial  hay  un  Juez  de  1.*  Instancia 
que  administra  justicia.  En  lo  eclesiasti- 
co  depende  del  obispado  del  Cuzco  y  esta 
dividido  en  los  siguientes 

CUBATOS : 

Andahuaylas.  Huancarama. 

Gachi.  Huayana. 

Chincheros.  Ocobamba. 

Gocharcas.  Ongoy. 

Pampachiri.  San  Ger6nimo. 

Huancaray.  Talavera. 

En  toda  la  provincia  hay  las  siguientes 
escuelas : 

15  p:ira  hombres :  sueldos  8.  4,368 

9  para  mugeres.       »  »    2,784 

Suma  total S.  7,152 

Lad  contribuciones  de  esta  provincia 
producen  al  ano  8.  2,561  10  cts.  por  los 
ramos  siguientes: 


Contribucion  Industrial S.  1,017  50 

•         Rdstica »     997  20 

»         Eclesiastica •      546  40 


I 


Total S.  2,561  10 

Andahuaylas,  distrito  de  la  provincia  de  An- 
dahuaylas, del  Dpt.  Apurimac:  habt. 
5,268. 

Andahuaylas,  villa  capital  de  la  prov.  y  dist. 
de  su  nombre,  Dpt.  Apurimac :  situada  4 
los  13°  36'  54"  lat.  El  temperamento  es 
sano  y  agradable,  pues  el  term6metro  no 
baja  de  10°  d  15°  sobre  cero  en  el  mes 
de  Julio,  que  es  de  inviemo :  dista  de  Li- 
ma 142  leg.  (791  k.) :  de  Moyobamba  6 
(33  i  k.)  y  de  Ayacucho  32  (178  k.) 

Andahnaylillas,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Quispicanchi,  dist.  Urcos  :  habt.  535 :  &  7 
leg.  (39  k.)  del  Cuzco;  y  d  3  (16  ^  k.)  de  Oro- 
peza. 

Andahuaylla,  hda.  Dpt.  Libertad  prov.  y 
dist.  Huamachucho:  a  2  leg.  (11  k.)  de 
Huamachuco. 

Andahuaylla,  aid.  y  hda.  Dpt.  prov.  y  dist. 
Hudnuco:  habt.  83:  ^2  ^ leg.  (18  i  k.)  de 
Conchamarca. 

And^jes,  distrito  de  la  provincia  de  Gajatam- 
bo,  Dpt.  Ancachs,  al  0.  de  Churin :  habt. 
1,701.  Este  distrito  es  rico  en  minerales. 

Andajes,  pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Cajatambo;  situado  4  2  leg. 
(11  k.)  del  de  Churin,  en  la  banda  dere- 
cha  del  rio,  &  3,565m-  alt. :  habt.  741. 

Andamarca,  valle  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Huancayo. 

Andamabca,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 
yo, dist.  Chupaca :  habt.  952 :  4  17  leg. 
(94  ^  k.)  de  Huancayo. 

Andamabca,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja  dist 
Comas:  habt.  61^ 

Andamabca  de  Mabtinez,  aid  Dpt.  Junin 
prov.  y  dist.  Tarma:  habt.  43. 

Andamabca,  hda,  Dpt.  Ayacucho  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Chiara:  habt.  55. 

Andamabca,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 
rinacochas,  dist.  Coracora. 

Andamabca,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Cabana :  &  2  leg.  (11  k.)  de  Ca- 
bana, y  33  (186  k.)  de  Cangallo:  habt.  653. 

Andamabca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Cabanilla. 


ANDA 


37 


ANDE 


Andahabca,  hda.  y  est.  Dpt.   Puno,  prov. 

Huancane,  dist.  Incbupalla :  habt.  205  (en 

1834). 
Anbamabca,  hda.  Dpt.  y  prov.   Puno,  dist. 

Pichacani. 
Andamabca,  pbl.  y  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Union,  dist.  Cbarcana:  habt.  202. 
Andamay O9  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Pallancbacra :  d  6  leg.  (88  ^  k.)  de 

Huariaca. 
Andamayo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qnispican- 

cbi,  dist.  Marcapata. 
Andamato,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

cbi,  dist.  Ocongate. 
Andamayo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tuti. 
Anbamayo,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Aplao :  babt.  6. 
Andanjo,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Huan- 

cabamba :  babt.  184. 
Andapuqnis,  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Cbota,  dist.  Cacben. 

AndaqqnOf  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 
tambo,  dist.  Ccatcca. 

*  

Andara,  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.y  dist. 
Contumaza, 

Andaraccay^  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.Hua- 

manga,  dist.  Socosvincbos :  babt.  6. 
Andabaccat,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Acosvincbos:  babt.  68. 
Ani>abacgay,  6  Antaraccayy  bda.  Dpt.  Apuri- 

mac,  prov.  y  dist.  Abancay:  babt.  25. 
AndArapa9  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  San  Ger6nimo:   babt. 

1,600. 

Andaray  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lucanas, 

dist.  Santa  Lucia. 
Andabay,  distrito  de  la  provincia  de  Conde- 

snyos,  Dpt.  Arequipa:  babt.  1,288. 
Anbaray,  pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt. 

Arequipa,  prov.  Condesuyos:  habt.  607. 
AadaS,  pbl.  Dpt.  Hudnuco ,  prov.  Dos  de 

Mayo,  dist.  Chavin :  babt.  294. 
Andayacu,  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Anco. 

Andayckahua,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Huancayo. 

Andaymarca^bda.  Dpt.  Huancavcbca,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Santiago :  babt  64. 
AlldayiIiayo,(.4nto  mayo,  rio  cobrizo.  Q.)  rio 

tributario  del  Bupac,  Dpt.  Ancachs. 


Andaymayo.  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba :  cerca  de  esta  hacienda  hay 
un  manantial  de  agua  termal  que  sale  de 
una  formacion  arenizca.  Su  temperatuia 
fu^  de  80*  4  88**  cuando  la  de  la  asm6sfera 
marcaba  19**:  su  olor  es  de  gas  sulffdrico. 
Tambien  se  encuentra  en  esta  hacienda 
mantos  de  carbon  de  piedra,  que  se  consu- 
me y  arde  sin  despedir  humo.  En  esta  ha- 
cienda hay  tambien  ruinas  de  monumen- 
tos  antiguos  en  el  sitio  de  Parara:  (v^ase 
Parara):  habt.  586. 

Andemes,  6  Andenesy  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Anta,  dist.  Zurite. 

AndeS)  cadena  de  altos  cerros  que  vicne  des- 
de  el  Cabo  de  Homos  y  atravieza  toda  la 
America,  de  Sur  k  Norte ;  pudiera  decirse 
que  es  el  espinaso  de  la  America.  Bien  se 
entiende  que  enesteartfculo  solo  nos  ocu- 
paremos  de  la  parte  comprendida  en  el 
Peru. 

La  palabra  Andes,  es  corrupcion  de  la 
voz  quechua  Anta,  que  significa  metal. 
Una  de  las  tribus  mas  populosas  que  ha- 
bitaban  las  regiones  orientales  del  Cuzco, 
en  tiempo  de  los  Incas,  se  Uamaba  An- 
tas  por  la  naturaleza  del  terreno  metalf- 
fero  que  ocupaba;  y  por  consiguiente  & 
todo  ese  territorio  6  distrito  se  le  deno- 
minaba  Anta  6  Antisuyo,  es  decir  distrito 
metalifero;  y  naturalmente  llevaba  elnom- 
de  Antis  6  Antas  la  elevada  cadena  que  lo 
recorria ;  pero  los  conquistadores  cambia- 
ron  la  T  en  D,  y  la  llamaron  Andes.  Se- 
gim  esta  verdadera  etimologia,  solo  debe 
darse  el  nombre  de  Andes  d  la  cadena  de 
cerros  que  recorre  el  Peru  por  su  parte 
oriental  desdeque  penetraen  ^1;  y  d  laotra 
cadena  que  lo  recorre  por  su  parte  occi- 
dental, y  como  a  veinte  leguas  de  la  costa, 
casi  paralelamente  A  ella,  simplemente  el 
de  Cordillera  6  el  de  Cordillera  real.*  Mu- 
chos  autores  que  no  conocen  esta  dife- 
rencia,  emplean  indistintamente  la  pa- 
labra Andes  para  designar  una  u  otra 
cadena ;  otros  mas  entendidos  las  distin- 
guen  Uamdndolas  Andes  orientales  6  An- 
des occidentales ;  otros  las  dominan  Cor- 

'    dillera  oriental  y  Cordillera  occidental. 
Tambien  es  muy  comun  la  creencia  de 
que  la  palabra  Cordillera  significa  siempre 


ANDE 


38 


ANDE 


region  fria  y  elevada,  aunqne  el  Dicciona- 
rio  Castellano  claramente  dice  que  cordi- 
llera  «es  la  continuacion  de  algunas  mon- 
tauas  6  cerros,  que  par  alguna  distancia 
se  sigaen  nnas  d  otras  en  derechura*. 

En  este  Diccionario  se  emplea  la  pala- 
bra  Andes  para  denotar  solamente  la  ca- 
dena  oriental  6  una  parte  de  ella;  y  la  de 
Cordillera  para  la  occidental. 

Las  ramificaciones  que  unen  en  ciertos 
lugares  los  Andes,  con  la  Cordillera ,  se 
llaman  contrafuertcs\  y  ramaleSf  las  rami- 
ficaciones  de  cualquier  contrafuerte  de  los 
Andes,  6  de  la  Cordillera  real.  Fijada  es- 
ta  definicion  de  Andes  y  de  Cordillera^  da- 
remos  alguna  idea  de  dmbas,  desde  que 
estdn  enlazadas  con  frecuencia. 

Las  cadenas  de  cerros  que  vienen  desde 
el  Cabo  de  Hornos,  al  entrar  al  territorio 
del  Peru  por  la  provincia  de  Tarapacd,  co- 
mo  a  20  leguas  de  la  costa,  principian  d  di- 
vidirse  por  ramales  y  contrafuertes  al  E.  y 
despues  van  separandose  insensiblemen- 
te ;  pero  a  veces  se  unen  con  contrafuertes 
dejando  ciertas  regiones  de  Uanuras  inter- 
medias  que  forman  las  hoyas  del  Titicaca ; 
la  de  Pasco  6  Junin  y  otras  de  mas  6  m^- 
nos  extension.  Con  el  nombre  de  Andes 
la  que  va  por  el  E.;  y  de  CordiUera  la  del 
0 .  continuan  en  lo  general  al  N . ;  pero  dando 
vueltas  y  revueltas  y  formando  un  labe- 
rinto  de  elevadisimos  y  nevados  cerros  que 
circunvalan  territories  mas  6  menos  exten- 
sos,  se  pierde  la  del  E.  para  formar  el  li- 
mite  de  la  region  de  los  bosques. 

La  Cordillera  recorre  toda  la  costa  del 
Peru  paralelamente  con  los  Andes,  k  tal 
extreme  que  parece  obra  del  arte  y  que 
sirviera  de  muro  al  Paclfico :  extiende  po- 
cos  ramales  6  mejor  dicho  contrafuertes 
al  Oeste;  pero  al  Este  son  muchos,  entre 
los  jsuales  se  distinguen  los  de  Solimana, 
Yilcanota  y  Chumba,  que  por  sus  encru- 
cijadas  y  estupendas  masas  y  elevadisimas 
cumbres,  forman  lo  que  se  llaman  nudos ; 
porque  realmente  son  verdaderos  nudos 
que  amarran  unas  cadenas  con  otras. 

Al  Uegar  k  los  14°  grados  latitud  (mas  6 
m^nos)  se  unen  dmbas  cadenas  y  forman 
el  hermoso ,  lico  y  pintorezco  callejon  de 
Huaylas,  en  el  Departamento  de  Ancachs, 


y  siguen  aumentando  sus  ramificaciones 
hasta  salir  del  territorio  peruano. 

Tanto  en  los  Andes  como  en  la  Cordi- 
llera y  sus  contrafuertes  hay  picos  eleva- 
dlsimos,  cuya  altura  pasa  de  6,600ni.,  ta- 
les como  el  Solimana,  Misti  y  otros. 

Las  abras  6  caminos  que  sir  yen  de  pa- 
so  entre  dmbas  cadenas  se  llaman  pcuvM ; 
que  estdn  d  ima  altura  de  mas  de  d,O00ni. 
tales  como  los  de  Huaylillas,  Piedra  Para- 
da,  Alto  de  los  Huesos  6  Altos  de  Toledo, 
La  Viuda,  Pampa,  Tacora  y  muchos  otros. 

Es  regla  general  que  en  las  latitudes 
en  que  la  cadena  de  la  Cordillera  es  muy 
elevada,  los  Andes,  comparativamente  son 
bajos,  y  vice-versa.  Desde  los  14**  a  los 
\T  los  mas  elevados  picos  estdn  en  la  ca- 
dena de  los  Andes :  desde  los  W*  d  los  14* 
esos  se  encuentran  en  la  Cordillera. 

Es  muy  diferente  el  aspecto  y  calidad 
del  terrene  en  dmbas  cadenas.  La  Cordi- 
llera, aunque  muy  desigual  6  diremos  me- 
jor mas  arrugada,  tiene  en  su  cumbre 
hermosas  mesetas  6  Uanuras,  y  sus  picos 
no  son  muy  piramidales  6  c6nico3.  Los 
Andes  presentan  muchos  picos  como  agu- 
jas,  y  ningunas  mesetas  notables.  La  Cor- 
dillera se  eleva  del  0.  6  de  la  costa  hasta 
llegar  d  las  cumbres,  mientras  que  los 
Andes  desaparecen  por  el  E.  bajando  in- 
sensible y  xmiformemente  hasta  perderse 
en  la  region  de  los  bosques. 

En  dmbas  cadenas  se  encuentra  con 
profusion  toda  clase  de  minerales  y  mate- 
rias  f6sLles;  d  tal  extreme  que  pudiera 
decirse  que  son  un  continue  mineral  en 
toda  su  extension ;  por  eso  vemos  que  alii 
se  encuentra  todo  metal,  sin  exceptnar 
ninguno,  aunque  lo  rfgido  de  su  tempera- 
tura  6  la  escabrosidad  de  los  caminos  casi 
imposiblitan  el  arrebatarles  sus  riquezas. 

Esa  misma  desigualdad  del  terrene  ha- 
ce  variar  la  temperatura  y  sus  productos 
vegetales  y  animales ;  y  con  frecuencia  se 
v^  al  pie  de  un  nevado  pico,  se  cultiva  la 
cana,  el  cafe  y  la  vid ;  viven  el  c6ndor,  el 
gallinazo,  la  vicuna,  el  huanaco  y  la  lla- 
ma. 

Estd  demostrado  geol6gicamente,  que 
^08  Andes  y  la  CordiUera  deben  su  origen 
d  BolevantamientoB, 


ANDR 


39 


ANGA 


La  constitucion  geol6gica  de  la  oordi- 
Uera  en  la  provincia  de  Tarapacd  es  ente- 
ramente  de  terreno  estratificado. 

Al  examinar  la  direccion  y  naturaleza 
de  los  Andes  de  la  Cordillera  y  los  cauda- 
losos  rios  del  Peru,  un  poetadiria  que  esos 
gigantes  escogieron  el  Peru  para  ostentar 
BU  poder  y  riquezas. 
Andes,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 

cochas,  dist.  Pullo. 
Andes  de  Cuchoa,  asi  se  llama  la  rama  de 
los  cerros  nevados  que  separan  la  quebra- 
da  de  Marcapata  de  la  provincia  de  Cara- 
baya,  Dpt.  Puno. 
Andihuela,  quebradamuy  inmediata  ^Huad- 
quina  en  Santa  Ana.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Convencion,  dist.  Santa  Ana :  en  esta  que- 
brada  hay  un  manantial  de  agua  termal. 
Andoas^  distrito  da  la  provincia  del  Alto 
Ainazonas,  del  Departamento  de  Loreto : 
habt.  542.    Este  distrito  es  el  confin  del 
territorio  del  Periipor  el  N.,  en  cuya  quie- 
ta  posesion  se  halla  desde  el  ano  de  1802^ 
ejerciendo  continues  actos  de  soberania 
nacional, 
Andoas,  pbl.  capital  de  este  distrito,  prov.  Alto 
Amazonas,  Dpt.  Loreto.  Situado  &  la  ori. 
11a  izquierda  del  Pastasa,  inmediato  d  su 
eonfluencia  con  el  Bombonasa,  y  sirve  de 
puerto.  En  sus  inmediaciones  habitan  los 
salvajes  Jfvaros,  Mochines  y  Morotas,  que 
mas  de  una  vez  han  acometido  al  pueblo. 
Este  pueblo  es  casi  el  Hmite  dol  Peru  con 
la  Bepublica  del  Ecuador :  habt.  417. 
Andorhna,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 

tilla,  dist.  Viraco.     ' 
Andorya^  Sahtrera,  Dpt.  Tarapacd  dist.  Pi- 
ca, ley.  70  °/o. 

ANDRES  SAN,  minas  de  este  NOBCBBE. 

Andres  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Hoacchara,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pallasca. 
Akdbks  San,  mina  de  plata  &  8  leg.  (44  ^  k.) 

de  Taquilpon,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Macate. 
Andres  San,  mina  en  el  cerro  de  San  Miguel, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 
Andres  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  S. 

Pablo,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist* 

Macate. 


Andbes  San,  mina  de  carbonato  de  cal  en  el 

cerro  de  Cascapa,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas  dist.  Yungay. 
Andbes  San,  mina  de  plata  al  0.  del  pbl.  de 

YauU,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,di8t.  Yau- 

li :  ley.  50  m. 
Andbes  San,  mina  de  plata  en  el  mineral  de 

Arirahua,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 

yos,  dist.  Salamanca. 

PUEBLOS— HACIENDAS,  ETC. 

Andres  San,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist. 

Sechura. 
Andbes  San,  chac.  Dpt.  Libertad;  prov.  y 

dist.  Trujillo:  dista  de  esta  ciudad  J  de  leg. 

(1  i  k.) 

Andbes  San,  chcwj.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Eecuay. 
Andbes  San,  hda.  Dpt.  Junin.  prov.  y  dist. 

Pasco:  habt.  82. 
Andbes  San,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Santa  Eulaha. 
Andbes  San,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete, 

dist.  CoayUo:  a  1  ^  leg.  (8  k.)  al  Sur  de 

CoayUo. 
Andbes  San,  aid.   de  Pescadores,  1  ^  leg. 

(8  k.)  al  N.  de  Paracas,  Dpt.  y  prov.  lea. 
Andbes  San,  pbl.  Dpt.  lea,  prov.  Chinchai 

dist.  Pisco:  habt  159. 
Andbes  San,  pbl.  Dpt.  Ayacucho.  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Puquio:  habt.  451. 
Andbes  San,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  dist.  Marcapata. 
Andbes  del  salitbal  San,  aid.  Dpt.  y  prov. 

Piura,  dist.  Salitral:  habt.  406. 
Andupaquis,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Cachen:  habt.  81, 
Andnrapo,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  San  Ger6mmo. 
Andac  O,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 

baca:  habt.  86. 

Anegada  de  Ardiles,  chac.  Dpt.  Cuzco. 

prov.  y  dist.  Anta. 
Angana,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacucho. 
Angar,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pallasca. 
Angara,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes  dist.  Julcamarca. 
Anoaba,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Anga- 

raes,  dist.  Ciga» 


ANGA 


40 


ANGA 


Angara,  pbl.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Pucard:  habt.  1,667  (en  1848). 

Angara,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Vilavila :  habt.  191. 

AngaraeSy  provincia  del  Departamento  de 
Huancavelica.  Esta  provincia  fu^  eupri- 
mida  por  supremo  decretode  18de  Setiem- 
bre  de  1826,  incorporandola  d  la  de  Huan- 
cavelica, que  pertenecia  al  Dpt.  de  Aya- 
cucho,  hasta  el  20  de  Marzo  de  1844  en 
que  la  titulada  Junta  Suprema  de  Gobier- 
no  la  restableci6,  separandola  de  la  de 
Huancavelica ;  cuyo  decreto  fu6  aprobado 
por  ley  de  21  de  Diciembre  de  1847.  Con- 
fina  por  el  N.  con  la  de  Tayacaja,  dividi- 
da  por  el  rio  Jauja:  por  el  S.  con  la  de 
Castrovireyna  sirviendo  de  limite  un  ra- 
mal  de  la  Cordillera  que  corre  casi  de  E. 
d  0 :  por  el  E.  con  la  de  Huanta  y  Hua- 
manga  y  por  el  0.  con  la  de  Huancaveli- 
ca. Su  capital  Acobamba.  Consta  de  los 
siguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 
Acobamba  6.779 

Caja 783,8 

Julcamarca 6,651 

Lircay  5,477 

Total  habt 22,785 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  12°  85'  y  18«  5'  lat.  ylos  76°  20'  y  77° 
20*  long,  formando  una  superficie  como  de 
162  leg.;  que  comparadasconsupoblacion, 
resulta  cerca  de  141  habitantes  porlegua 
cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombresde  Pueblos^  Suhur- 
bioSf  Estancias,  y  muy  pocas  con  el  de  Par- 
cialidades;  pero  en  este  Diccionario  se  ban 
clasificado  segun  lo  dicho  en  el  Discurso 
Preliminar. 

La  atravieza  en  direccion  de  0.  al  N.  E. 
el  rio  Lircay,  dividi^ndola  en  dos  partes 
casi  iguales. 

Esta  pro\dncia  tiene  ricos  miuerales  de 
plata  y  oro,  tales  como  el  de  Panipiti,  As- 
culcocha  y  muchos  otros,  En  sus  demas 
productos  ^^ase  la  palabra  Huancavelica 
Departamento. 

En  lo  politico  hay  un  Sub  Prefecto  que 
lagobierna.  En  lo  judicial,  un  Juez  de  1.* 
Instancia  que  administra  justicia. 


En  lo  Eclesiastico  est&  dividido  en  los 
siguientes 

GURATOB : 

Acobamba.  Julcamarca. 

Caja.  Lircay. 

En  esta  provincia  hay  quince  escuelas 
de  primeras  letras. 

11  para  hombres :  sueldos.  S.  6,600 

4  para  mugeres :       »  »    2,400 


Sumatotal S.  9,000 

Las  contribuciones  de  esta  provincia 
producen  al  ano  S.  808  72  cts.  por  los  ra- 
mos  siguientes : 

Contribucion  Industrial S.     5  67 

•  Kustica t  221  25 

i  Eclesidstica >     76  80 


Total  alano S.  803  72 

Angas,  {Angus  corrupcion  de  Anccas,  azul.  Q.) 

chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota,  dist. 

Cutervo. 
Angas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Gorgor. 
AngffiSCaca,  quebrada  en  la  cual  est^  la  aid. 

de  este  nombre,  Dpt.  Junin  prov.  Jauja. 
Angascaca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 

Jauja  dist.  Mito:  habt.  136. 
Angascaca,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist 

Orcotuna. 
Angascaca,  aid.  Dpt.   Junin,  prov.  y  dist 

Huancayo. 
Angascancha,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba:  habt.  814:  d  1  leg.  (5 1  k.) 

de  Pomabamba. 
Angascancha,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Huariaca. 
Angascancha,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov. 

y  dist.  Pasco,  en  la  rivera  del  Pasco. 
Angascocha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Chingalpo. 
Angascocha,  laguna  en  la  prov.  de  Parinaco- 

chas,  Dpt.  Ayacucho ;   inmediata  A  Cora- 

cora.  De  esta  nace  el  rio  de  Chavina. 
Angasmarca,  mina  de  cai-bon  de  piedra, 

Dpt.  Libertad,  prov.  Huamachuco,  dist 

Mollepata :  al  N.  0.  de  este  pueblo. 
Angasmarca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Mollepata:  habt.  888: 

d  10  leg.  (55  ^  k.)  de  Huamachuco;  y  i 

4  (22  k.)  de  MoUepata. 


J 


ANGO 


—  41 


ANIM 


Anoasxabga,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 
dist.  Huariaca;  d  Gleg.  (38^  k.)  de  Huariaca. 

Angasmabga,  chac,  Dpt.  Haancavelica,  prov. 
y  dist.  Castrovireyna. 

Angel  El,  mina  de  plata  al  E.  del  pbl.  de 
Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Yau- 
li,  ley.  400  m. 

Angela,  salitrera  en  el  canton  del  Bincon> 
dist.  Pisagua,  Dpt.  Tarapac^ :  en  1872  pro- 
dnjo  67,000  quin^iJes  de  salitre :  dista  9 
leg.  (50  k.)  de  Pisagaa,  y  2  millas  (8  ^  k.) 
de  la  linea  ferrea. 

AngeleB,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:  habt. 
104:  &  1  leg.  (5  ^  k.)  de  lea. 

Anosles,  tambo  de  los,  situado  &  la  oriUa  de- 
recha  del  rio  Mayro,  &  645ni.  alt. 

Angeles,  ciiesta  entre  Moqnegna  y  Tora- 
ta:  sn  cumbre  d  1847™.  alt.:  &  su  continua- 
cion  estd  el  cerro  de  Qnilinquili,  y  el  cami- 
no  entre  ^bos  estd  &  1880m.:  c^lebre  por 
haber  tenido  en  ella  yarios  combates  en  la 
revolucion  encabezada  por  D.  N.  Pi&ola, 
en  Noviembrey  Diciembre  de  1874. 

AngUa,  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca. 

AngOyChac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 
diflt.  Cochamarca. 

Anoo,  chac.  Dpt,  libertad,  prov.  Otusco. 
dist.  Usquil. 

Angollan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
PaUasca. 

Angopampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Pomabamba. 

Angostura,  quebrada  que  baja  de  la  Cordi- 
llera de  Huancabamba;  y  como  &  dos  leguas 
se  une  con  la  de  Huancabamba,  Dpt  Piu- 
ra,  prov.  Huancabamba. 

Anoostuba,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas.  dist.  Querobamba. 

Angostuba,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Laramate. 

Angostura,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 
dist,  San  Ger6nimo;  d  13°  38'  20"  lat.  y 
740 17»  27"  long,  y  d  8236m.  alt.:  habt.  94. 

Angostura  ,  mineral  de  plata,  Dpt.  Puno, 
prov.  Lampa. 

Angostura,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

Angostura,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  OruriUo. 

Angostura  La,  quebrada  del  Dpt.  de  Arequi- 
pa,  prov,  CamanA:  d41eg.  (22k.)  de  Chala. 


Angostura,  est.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 

Pachia:  ^44  leg.  (245  k.)  de  Tacna. 
Angoynco,  {Ango  corrupcion  de  Ancu  fuerte, 

duro,  Yacu  agua;  es  decir  agua  de  mucha 

fuerza.  Q.)  no :  el  Mantaro  tiene  este  nom- 

bre  al  atravezar  por  la  provincia  de  Ta- 

yacaja,  Dpt.  Huancavehca. 
Angra6  Anra^  aid.   Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huari,  dist.  Uco :  habt.  297. 
Angras,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

suyos,  dist.  Chuquibamba. 
Angola,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Tacabamba:  habt.  616,  inclusive  los 

de  Quinuamayo  y  GaUangate. 
Anguia,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nazca. 
Angnlra,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Cutervo. 
Angnlis,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta, dist.  Cachen :  habt.  285. 
Angalo,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Colcamar :  habt.  20. 
Angulo,  chac  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Contu- 

mazd,  dist.  Cascas. 
Angulo,  mina  de  plata  en  el  cerro  del  Cir- 

men,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique. 
Angora)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa. 
Angosat,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Cutervo. 

AnhoancO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Anlceta^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Cupi. 

Anihoacta^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  San  Buenaventura. 

ANIHIAS}   MINAS   DE   este   NOMQRE. 

Animas,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tin- 
go,  lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc. 

Animas,  minas  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  MoUepata;  una  al  N. 
y  otra  al  S.  de  este  pueblo. 

Animas,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
y  dist.  Huamachuco. 

Animas,  mina  de  plata,  d  7  ^  leg.  (42  k.)  de 
TaquHpon,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Macate :  d  media  legua  mas  hay  otra 
mina  del  mismo  nombre,  mas  rica  que  la 
primera,  pues  da  168  m.  por  cajon. 

Animas,  mina  de  plata  en  Tuypon,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huaylas,  dist.  Huacra, 

6 


ANIR 


42 


ANSA 


Amdcas,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Cajabil- 

ca  &  4,500m-  de  alt.  Dpt.  Ancachs,  proy. 

Huari,  dist.  Chacas. 
Animas,  mina  de  plata  en  Pomahuain,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Andajes, 

ley  10  m. 
Animas,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tanas, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Chi- 

quian :  ley  80.  m. 
Animas,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Llan- 

cannco,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Pacllon,  ley  25  m. 
Animas,  minas  de  plata  al  0.  del  pueblo  de 

Yauli,   Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yanli.  Son  5  minas,  la  ley  de  la  1.*  es  de 

12  m.,  la  de  la  2.»  y  8.»  20  m.  la  de  la  4.» 

80  m.  y  la  de  la  5.*  60  m. 
Animas,  mina  de  plata,  cerca  de  la  ciudad 

de  Puno. 
Animas  Salitreras,  Dpt.  Tarapacd.  dist.  Pi- 
ca, ley  70  o/**. 
Animas  Cmco,  minas  de  plata  al  E.  del  pbl. 

de  Yanli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yauli.  Son  dos ;  la  ley  de  la  una  esde  500 

marcos,  y  la  de  la  2.*  de  18  m. 
Animas  Grande,  mina  de  plata  al  E.  del  pbl. 

de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yauli,  ley  10  m. 

ANIHLiSy   PUEBLOS FUNDOS,   ETC. 

Anuias,  islote  en  la  costa  inmediata  d  Iqui- 

que :  tiene  alguna  cantidad  de  Huano. 
Animas  Las,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Cochabamba. 
Animas,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Trujillo:  &  i  leg.  (8  k.)  de  la  ciudad. 
Animas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Nepena. 
Animas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Huasta. 
Animas  ,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco :  en  la  rivera  del  Tambillo. 
Animas  Las,  chac  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  Santa  EulaUa. 
Animas  Las,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea: 

habt.  68. 
Animas,  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist.  Arica, 
Animas  pampa,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

y  dist.  Huanta. 
Anirinca,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 


Aniso,  pbl.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  Pacapausa ;  habt.  56. 
Anja,  chac.  Dpt.  HuancaveUca,  prov.  Castro- 

vireyna,  dist.  Arma. 
Anllay^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Tambo. 
Anocayo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Crucero. 
Anoccalla,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Tambobamba. 
Anoccara,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  San  Ger6iiimo :  habt.  60. 
Anoocnra,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Hualla. 
Anocopampat  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Anohuasi)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Chuquibambilla. 
Anoracai  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Mato. 
AnoraTJ)  pbl,  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Asillo:  habt.  1,828. 
Anoravi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa:  habt.  89. 
Anoyanat  chac.  Dpt.   HuancaveUca,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Mayoc. 

Anqui)  mina  de  plata,  cobre  y  plomo,  al  S. 

0.  del  pbl.  Uco:  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ri,  dist.  Uco,  ley  25  d  500  m. 
ANQm,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Lidependencia. 
Anqaichipampa,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Ca- 
jamarca. 
Auqnillay  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Chuschi. 
Anguimarcaf  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Huancayo :  habt.  918,  con  los  de  Y^anama. 
Anqnlpa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Collcha:  habt.  170. 
Anra^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 

Uco:  habt.  297. 
Anricota,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Huacullani:  habt.  187. 
Ansa^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist. 

Sicuani :  habt.  465. 
Ansama,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 

Pallanchacra :  habt.  204. 
Aasape^  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov 

Castilla,  dist.  Viraco. 
AnsayoCj  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar 

dist.  Tambo. 


ANTA  — 

Ansieta,  ehae.  Dpi.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate. 

Anta,  {Anta  metal  en  general ;  algnnas  veces 
cobre.  Q.)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haa- 
ras,  dist.  Yungar:  habt.  490. 

Anta,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haaras, 
dist.  Marca. 

Anta  aid.  Dpt.  Jnnin,  prov.  y  dist.  Tarma. 

Anta,  aid.  y  hda.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Huaribamba:  habt.  841. 

Anta.  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Ohancay,  dist. 
Pativilca.  i,  8  leg.  (44  ^k.)  de  Pativilca. 

Anta,  chac.  Dpt.  Lima,  prov  Yauyos,  dist. 
Laraos. 

Anta,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Anga- 
raes,  dist.  Acobamba :  habt.  9. 

Anta,  hda.  Dpt.  Huancavelica.  prov.  Anga- 
raes,  dist.  Julcamarca:  habt.  81. 

Anta,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  HuambaJpa :  habt.  98. 

Anta  6  Jajahuana,  laguna  de  donde  nace  el 
rio  Hnaracondo  de  Abancay,  Dpt.  Apu- 
rimac. 

Anta,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Andahuay- 
las,  dist.  Pampachiri:  habt.  270. 

Anta,  chac.  Dpt.  Apurimac ,j)rov.  Cotabam- 
bas,  'dist.  Haquira. 

Anta^provincia  del  Departamento  de  Cu£CO, 
creada  por  ley  de  19  de  Noviembre  de  1889 
con  varios  distritos  de  la  provincia  de  Aban- 
cay. Confina  por  el  N.  con  las  de  Uru- 
bamba  y  Convencion :  por  el  S.  con  las  de 
Abancay  y  Cotabambas,  de  las  que  las  se- 
para  el  rio  Apurimac:  por  el  E.  con  las 
del  Cozco  y  Paruro;  y  por  el  0.  con  la  de 
Abancay,  Su  capital  Anta.  Consta  de  los 
siguientes 

distbitos  : 

Habt. 

Anta  8,890 

Limatatambo 6.147 

Zurite 6,868 

Total  habt 21,406 

Algninos  le  dan  mas  distritos,  no  con- 
formes  con  la  ley. 

Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  13*  16*  y  18^  40'  lat.  y  los  74«  20'  y  74^ 
60'  long,  formando  una  superficie  como  de 
761eg.|;  segun  esto  corresponde  casi  800 
habt.  por  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
dones  conios  nombres  de  Pueblosy  Parda- 


43 


—  ANTA 

UdadeSf  Pagos,  Asientoa  y  EstancicLsi  en  es- 
te  Diccionario  se  les  clasifica,  segun  lo 
dicho  en  el  Discurso  Preliminar. 

En  cuanto  d  la  naturaleza  de  su  clima  y 
producciones  son  iguales  k  las  del  Cuzco. 
Esta  provincia  nada  tiene  de  notable. 

Esta  gobemada  en  lo  politico  por  un 
Sub  Prefecto.  En  lo  judicial  hay  un  Juez 
de  1*.  Listancia  que  administra  justicia. 

En  lo  Eclesiastico  estd  dividido  en  los 
siguientes 

017RATO6 : 

Anta.  Limatambo. 

Ohinchacpucyo.  Pantipata. 

Huaracondo.  Zurite. 

Hay  20  escuelas  de  primeras  letras. 
18  para  hombres:  sueldos.         8.     7,800 
7  para  mugeres:      »  •     4,200 


Suma  total S.  12,000 

Las  contribuciones  de  esta  provincia 
producen  al  ano  S.  1,618  40  cts.  por  los 
ramos  siguientes: 

Contribucion  Riistica 1,866  40 

>  Eclesidstica 162 


Suma 1,618  40 

Anta,  distrito  de  la  provincia  de  Anta,  Dpt. 
Cuzco :  habt.  8,890. 

Anta,  pbl.  capital  de  la  provincia,  y  del  dis- 
trito de  su  nombre :  habt.  808 :  dista  del 
Cuzco  4  leg.  (22  k.). 

Anta,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 
Yauri:  habt.  1,666. 

Anta,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 
Corani. 

Anta,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane,  dist. 
Yilque  chico:  habt.  26  (en  1884). 

Anta  Alto,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Ocoruco. 

Anta  Bajo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Ocoruco. 

AntalNUlltMl)  {Afita  pampa  pampa  6  llano, 
de  cobre  6  metal,  Q)  hda.  Dpt.  Ay&cu- 
cho,  prov.  Huamanga,  dist.  Socosvinchos: 
habt.  40. 

Antabamba,  provincia  del  Departamento  del 
Apurimac,  creada  por  ley  de  29  de  Enero 
de  1871,  (promulgada  el  20  de  Agosto  de 
1872)  con  algunos  distritos  de  la  provincia 
de  Aymaraes.  Confina  por  el  N.  con  las 
provincias  de  Aymaraes  y  la  de  Abancay; 


ANTA  — 

por  el  S.  con  la  de  la  Union  del  Departa- 
mento  de  Arequipa;  por  el  E.  con  la  de  Co- 
tabambas;  por  el  0.  con  la  de  Aymaraes. 
Sn  capital  Antabamba.  Consta  de  los  si- 
guientes 

DISTRITOB  : 

Habt. 

Antabamba 2,417 

Oropesa 1,009 

Pacbaconas 884 

Sabayno 1,568 

Total  habt 6,868 

Esti  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  18«  60'  y  W  20'  lat.  y  los  74«  40'  y  76« 
10'  long.  Su  superficie  es  como  47  leguas, 
que  le  corresponden  casi  126  habitantes  por 
cada  legua  caadrada. 

En  esta  provineia  las  poblaciones  est^ 
clasificadas  bajoelnombrede  Pueblos^  Par- 
ciaUdades,  Aldeas,  (solo  cinco)  y  Estancias : 

6  las  parciaHdades  se  les  denomina  en  este 
Diccionario,  Aldeas  segun  lo  dicbo  en  el 
Discurso  Preliminar. 

En  cnanto  ^  sn  climay  producciones  son 
an^ogos  &  sn  temperamento  £rio. 

Hay  nn  Sub  Prefecto  encargado  del 
mando  politico :  on  Juez  de  1/  Instancia 
administra  justicia. 

En  lo  Eclesiastico  depende  del  Obispo 
del  Cuzco,  y  esti  dividida  en  los  siguientes 

CUBATOS  : 

Antabamba.  Oropesa. 

Hnaquirca.  Pacbaconas. 

Sabayno. 

Hay  9  escnelas  de  primeras  letras  en  to- 
da  la  provineia. 

7  parabombresisueldos.  8.  4,200 
2  para  mugeres :         •  •    1,200 

Total S.  6,400 

Las  contribuciones  de  esta  provineia 
producen  al  aiio  S.  861  20  cts.  por  los  ra- 
mos  fligoientes : 

Goniribacion  Rustica S.     21  60 

»         *  Eclesidstica t   829  60 

Total 8.  861  20 

Antabamba,  distrito  de  la  provineia  de  Anta- 
bamba, Dpt.  Apurimac:  habt.  2,417. 
Antabamba,  pbl.  capital  de  la  prov.  y  dist. 
desunombre,  Dpt.  Apurimac:  habt.  1,684. 


44 


ANTA 


Antabamba,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  8irca :  habt.  69. 
Antabamba,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  San  Ger6nimo. 
Antabamba,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist 

Abancay:  habt.  144. 
Antabamba,  hda.  Dpt,  Cuzco,  prov.  y  dist 

Anta :  habt.  80. 
Antabamba,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Cotahuasi. 
Antabamba,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Huaynacota:  habt.  266. 
Antacaea^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Carhuas. 
Antacaca,  hda.  Dpt.  Juuin,  prov.    Jauja, 

dist.  Mito. 

Antacaya^  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  disi 
Jauja. 

Antacaccay^  est.  Dpt.  Ayacucho,prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacucho. 
Antacalla^  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Anco :  habt.  126. 
Antacalla,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 

Antacallanca  4  Antaulunca,  aid.  Dpt.  Lima, 
prov.  y  dist.  Canta. 

Antacaneha^  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Carampoma. 
Antacancha,  cerro  mineral  de  plata,  prov. 

Angaraes;  Dpt.  Huancavelica,  sus  metales 

tienen  algo  de  oro. 
Antacaraccay,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  69. 
Antacaratana,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Chilia. 
Antacarpa^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Junin :  habt.  29. 
Antacanra^  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gas- 

tiUa,  dist.  Pampacolca. 
Antacca,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Sancos. 

Antaccacca,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  San  Miguel. 

Antaccacca,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 
tabambas,  dist.  Mara. 

Antaccacca,  hda.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Canchis, 
dist.  Marangani :  habt.  18. 

Antaccacoa-Huapongo,  hda.  Dpt.  Huanca- 
velica, prov.  Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 

Antaocahna,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Macusani. 


i 


ANTA 


45 


ANTA 


iniaccallOf  est.  Dpi.  Pnno,  prov.  As^nga- 

ro,  dist.  Futina. 
intaceoUa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nanoa. 
Antaeo,  chac.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Lnca- 

nas,  dist.  Sancos. 
Antacoeha^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
Antaoocha,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Colca:  habt.  81. 
Antaoogha,  aid.  y  hda.  Dpt.  prov.  y  dist. 

Huancavelica:  habt.  216. 
AntacollO)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  CallaUi 
Antaconuiy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Tayabamba. 
Antacneho,  hda.  Dpt.  Jnnin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Antacucho,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Yanahuanca. 
Ain:AcncHo,  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Santiago:  habt.  10. 
Antaoucho  de  Conoas,  aid.  Dpt.  Junin,  prov. 

y  dist.  Tarma. 
Antacucho  de  Mago,  aid.  Dpt.  Junin,  prov. 

y  dist.  Tarma. 

AntacallOf  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Oanas, 

dist.  Goporaque. 
intachiSy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Garas. 
Antachuco,  ramal  de  la  Gordillera  en  el  dis- 

trito  de  Atavillos  bajos,  prov.  Ganta,  Dpt. 

Lima. 
Antaiiaqque)  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paru- 

ro,  dist.  Omacha. 
Antahuacay,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas. 
AntahuAiii,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Garampoma. 
Antahnara,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Antahnaran^est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Lidependencia :  habt.  161. 
Antahuirie,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganchis, 

dist.  Gacha :  habt.  98. 

Antaleoma,  aid.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 
Tarma,  dist.  Acobamba:  habt.  80. 

Antalla,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa: habt.  20. 

Antallanca,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Ganta. 


Antallaqni,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov,  Go^ 

tabambas,  dist.  Haquira. 
Ailtalloeco,hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganchis, 

dist.  Marangani:  habt.  8. 
Antallpampa,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Quiquijana. 
Antamachay,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma, dist.  Yauli:  habt.  12. 
Antauachat,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Haquira. 
Antamarca,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huancaspata. 
AntamasaCy  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Gastnia,  dist.  Pampacolca. 
Antamate,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Gan- 

gallo,  dist.  Sancos. 

Antamlna,  cerro  mineral  de  plata.  Estd. 

situado   en  los  altos  de    San  Marcos, 

cerca  de  una  laguna  rodeada  de  cerros, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist.   Gha- 

vin. 
Antan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 

bo,  dist.  Mangas. 
Afifaiiiij  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gota- 
bambas, dist.  Haquira. 
Antanaya,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganete, 

dist.  Pacaran. 
Antaniy  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Pamro,  dist. 

Accha:  habt.  14. 
Antanta,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 

dist.  Usicayos. 
Antanta,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Orurillo. 
Ayifafiaiy  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganas,  dist. 

Yauri. 
Anta^a,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  As^garo, 

dist.  Santiago. 
AntaooOy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Independencia. 
Antaoceo,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  12. 
Antapac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Marca. 
Antapacha,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba. 

Antapal)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Gasta. 
AntapaUpa,  hda.   Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha. 
Antapallpa  6  Atapallpa,  pbl.  Dpt.  Guzco, 

prov.  Paruro,  dist.  Omacha:  habt.  676. 


ANTA 


46 


ANTA 


Antapampfty  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Mangas. 
Antapampa,  aid.  Dpfc.  Junin,  prov.  Huanca- 

yo,  dist.  Chupaca:  habt.  102. 
Antapampa,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 
Antapampa,  Ma.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ajoyani. 
Antapan,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Casta. 
Antaparara,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Crucero. 
Antaparco,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Julcamarca :  habt.  825. 
Antapata,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  San  Ger6niino. 
Antapata,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Chuquibambilla. 
Antapata,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
Antapiclio,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Achoma. 
Antapilca,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.* 

Pasco.  Es  muy  escaso  de  agua. 
Antapirca,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Chacayan:  habt.  876. 
AntapODga,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Chongos. 
AntapucrOy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Huarochiri. 
Antapacro  bfuo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y 

dist.  Huarochiri. 

Antapuma,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Challhuanca:  habt.  100. 
Antapamay,chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Gotaparaco. 
Antapimat  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  85. 
Antapuncaf  aid.  y  est.  Dpt.  Guzco,  prov. 

Chunvivilcas,dist.  Santo  Tomas:  habt.  87. 
AntapuncOf  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Haquira. 
AntapuquiO)  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Golca. 

Antapnrbaayy  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Becuay:  habt.  881,  con  los 

de  Ticapampa,  Gayac  y  Utcuyaco. 
AntaqqnichO)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Haquira. 
Antaqquicho,   chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Gastilla,  dist.  Yiraco. 


Aiitaqni)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Achoma. 

Antaraca^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Garhuas :  habt.  890,  con  los  de  Pan- 
cullata. 

Antaracayy  chac.  Dpt.  Huancavelica,  pro?. 
Tayacaja,  dist.  Golcabamba. 

Antaraccay^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Socosvinchos. 

Antabaccay  6  Andaraccay^  hda.  Dpt.  Apuri- 
mac, prov.  y  dist.  Abancay :  habt.  25. 

Antarangra  6  Afitaryanga  6  Tocto,  angostn- 
ra  6  paso  de  la  Gordillera  entre  Yaoli  y 
Pasco,  cerca  de  Morococha,  d  4855m.  alt. 
segun  Rivero,  d  4  ,180m.  segun  Hemdon, 
a  4880m.  segun  Eaymondi,  en  cuyas  ob- 
servaciones  tenemos  mas  confianza. 

Antarara^  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gota- 
bambas, dist.  GhuquibambUla. 

Antababa,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 
tabambas, dist.  Tambobamba. 

Antaranra^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gas- 
tilla, dist.  Pampacolca. 

Antaray^  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist.  Pau- 
cartambo. 

Antarpa^  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 
dist.  Pariahuanca:  habt.  96. 

AntarpOy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Tayabamba. 

Antarnmi^  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  82. 

AntaSf  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Acobamba. 

Antas,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov,  Ganga- 
llo,  dist.  Vischongos. 

Antash)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 
ba,  dist.  Piscobamba. 

Antash,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Garas:  habt.  151. 

Antasora,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 
Uoma,  dist.  Yanque. 

Antaspampa  Santo  Domxhoo  de,  hda.  mine- 
ral, Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Yau- 
li :  habt.  52. 

Antataca^  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvi- 
vilcas,  dist.  Golqquemarca. 

Antanra^  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jau- 
ja:  A  1  i  leg.  (8  k.)  de  Jauja. 

Antaura,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ciwtilla, 
dist.  Pampacolca:  a  susinmediacione  s  hay 
un  manantial  de  a^a  termal  sulfiu^oa  ^« 


ANTI 


47 


ANTO 


Antayllqaef  hda.  Dpt.  Pono,  prov.  Lampa, 
dist.  Ayaviri:  habt.  21. 

Antayilque,  est.  Dpt.  Pono,  prov.  Lampa, 
dist.  Umachiri. 

Anlayiros,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  diet.  Pampas :  habt.  82. 

Antay 9  ohac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 
trovireyna,  dist.  Huaytard. 

Antayaque^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y  dist. 
Caylloma. 

Antaymarcaf  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Ucuviri :  habt.  4. 

Antatmarca,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Velille. 

AoteaqoC)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma, dist.  Tisco. 

ABlepnrliaaSy  chac.   Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Recuay. 

Alllei|Derft,  hda.  Dpt.  Cnzco,   prov.  y  dist. 
Urubamba. 

A]llei|aipara,chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja.  dist.  Colcabamba. 

AllicODa^  chac.  Dpt.  Lima,  prov,  TauyOs, 
dist.  Ayaviri. 

AAtignEf  mina  de  limonita  concrecionada : 
(peroxido  de  fierro  hidratado),  en  el  cerro 
Minas;  sirve  como  materia  colorante,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
ADtil^  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 
Ucos. 

ADtilla^  pbl.  Dpt.  Apurimac.  prov.  Abancay, 
dist.  Curahuasi:  habt.  874:  dista  de  Cura- 
huasi  9  leg.  (50  k.),de  Abancay  16  (89  k.). 

Antilla,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anta- 
bamba,  dist.  Sabayno :  habt.  95. 

AntiBOnio  El,  mina  de  plata  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 

AnlipaSf  tribu  de  salvajes  que  forman  parte 
de  los  Jibaros ;  habitan  arriba  del  Pongo 
de  Manseriche.  En  cuanto  d  lo  demas, 
v^ase  lo  dicho  en  la  palabra  Aguaruruu 
tribu, 

Antiqilillaf  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov  Arequi- 
pa, dist.  Yanahuara. 

AntiSyllamadosgeneralmente  Campos,  tribu- 
de  salvajes  que  habitan  todo  el  territorio 
comprendido  entre  el  rio  Santa  Ana  de  la 
provincia  de  la  Convencion,  Dpt.  Cuzco,  y 
el  rio  Chanchamayo  de  Tarma,  y  el  Tam- 
bo.  Es  tribu  numerosa  y  guerrera:  se  visten 
con  nna  tunica,  cusma,  color  amarillo  y 


muy  larga.  Su  dialecto  es  peculiar  i,  ellos, 
ytiene  laparticularidadquetodoslos  nom- 
bres  que  indican  alguna  parte  del  cuerpo, 
empiezan  con  la  letra  N,  como  el  de  los 
Piros  empieza  con  la  letra  que  equivale  a 
la  doble  W. 

AntisnyO)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 
chi,  dist.  Quiquijana:  habt.  185. 

Anticochay  laguna  al  S.  E.  del  pbl.  de  Chi- 
pao,  prov.  Lucanas,  inmediato  d  la  laguna 
de  Asticocha. 

Antocollo  Aya*aya,  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 

Lampa,  dist.  Ayaviri:  habt.  18. 
Antolilly  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Huamanguilla. 
Anton  San,  distrito  de  la  provincia  de  Asdn- 
garo,  del  Departamento  de  Puno :  habt. 
2,504. 

Anton  San,  pbl  capital  de  este  distrito  en  la 
prov.deAsAngaro,  Dpt.  Puno:  habt.  1,458 
(de  Sullca).  En  este  pueblo  asi  como  en  to- 
dos  los  de  la  provincia  de  Asdngaro,  clasi- 
fican  parte  de  las  poblaciones  con  el  nombre 
de  SuUca  que  quiere  decir  hij  o,  hermano  me- 
nor  en  Quechua ;  y  en  Aymard  SuUca  sig- 
nifica  lo  menor  6  inferior  k  otro ;  y  Hilata 
el  primero  y  tambien  el  hermano  mayor. 

Antoni,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
dist.  Tuti. 

Antonia,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abancay, 
dist.  Curahuasi. 

AntonicteS  6^71^071^9,  aid.  y  chac.  Dpt.  yprov. 
lea,  dist.  San  Juan  Bautista:  habt.  800. 

Antonio  San,  riachuelo  tributario  del  Ama- 
zonas  por  la  izquierda,  cerca  de  Tabatin- 
ga,  i  los  4«  18'  20"  lat.  y  69^  55'  long. :  es 
uno  de  los  limites  del  Perd  con  el  Brasil. 

Antonio  San,  rio  tributario  del  Pozuzo  por 
la  derecha. 

Antonio  San,  cerro  al  Sur  del  cerro  de  San 
Matias,  cerca  del  Pachitea. 

Antonio  San,  pico  nevado  en  los  Andes,  en 
los  16°  1*  40"  lat.  y  72o  80'  84"  long. 

ANTONIO  SAN,  minas  de  este  nombre. 

Antonio  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Tingo,  lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Hualgayoc. 
Antonio  San,  mina  de  piuka  en  el  cerro  de 

Jesus  lado  N.  E.  Dpt  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Hualgayoc:  ley  10  m. 


ANTO 


48 


ANTO 


Antonio  San,  mina  de  plata.  Dpt.  Libertad, 
prov.  Hnamachuco,  dist.  Mollepata,  al  N. 
de  este  pueblo. 

Aatonio  San  ,  mina  de  plata ,  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  Hnamachuco,  dist.  Santiago  de 
Chuco. 

Antonio  San,  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz,  dist.  Soledad:  alE.de  este 
pueblo  produce  un  marcopor  cajon. 

Antonio  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Huertas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Caras. 

Antonio  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Chiracona,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Maoate :  ley  17  m. 

Antonio  San,  minas  de  plata  en  el  cerro  de 
Quirobatele,  Dpt.  Ancachs,  proy.  Huaylas, 
dist.  Macate :  A  8  leg.  de  Taquilpon :  hay 
doB  minas  de  este  nombre. 

Antonio  San,  mina  de  plata  en  el  mineral  de 
Colquipocro,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Pamparomas. 

Antonio  San,  mina  de  plata  situada  en  el  cer- 
ro mineral  de  la  Gontadera,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huari,  dist  Chacas. 

Antonio  San,  mina  de  plata  en  el  mineral  de 
Burichinchay,  Dpt.  Ancachs.  prov.  y  dist. 
Huari. 

Antonio  San,  mina  de  plata  cerca  de  Pira, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Pam- 
pas. 

Antonio  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Gondorhuain,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras 
dist.  Becuay. 

Antonio  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Jinchis,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Becuay. 

Antonio  San,  mina  de  carbon  de  piedra,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Antonio  San,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Antonio  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  Pu- 

mahuain,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo. 

dist.  Andajes:  ley  30  m. 
Antonio  San,  minas  de  plata  (2)  en  Huin- 

chas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo,  dist. 

Aquia:  ley  de  la  una^50  marcos,  y  de  la 

otra  80. 
Antonio  San,  mina  de  plata  y  plomo.  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Gajatambo,  dist.  Aquia. 

ley  80  m. 


Antonio  San,  mina  de  cobre  puro,  en  el  cerro 
de  Tuco,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo, 
dist.  Aquia,  ley  20  m.  Gon  este  mismo 
nombre  y  en  dicho  cerro  hay  otra  mina  de 
plomo,  ley  80  m. 

Antonio  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Quichas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Ga- 
jatambo: ley  26  m. 

Antonio  San,  mina  de  plata  en  el  mineral 
Auquimarca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Gajatambo :  ley  840  m. 

Antonio  San,  mina  de  plata,  5  leg.  (28  k.) 
al  N.  de  Gajatambo,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Gajatambo. 

Antonio  San,  minas  de  plata  (2)  en  el  cerro 
de  Ghanca,  Dpt,  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Gajatambo:  ley  25  m.  de  la  una,  y  40  de 
la  otra. 

Antonio  San,  mina  de  plomo  en  el  cerro  de 
Isco,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo,  dist. 
Aquia :  ley  50  m. 

Antonio  San,  mina  de  plomo  en  el  cerro  Um- 
pay,  Dpt.  Ancachs  prov.  Gajatambo,  dist. 
Ghiquian :  ley  80  m. 

Antonio  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Oulebra,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo, 
dist.  PacUon :  ley  80  m. 

Antonio  de  Patoni  San,  mina  de  plata  en 
el  cerro  Quichas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Gajatambo:  ley  180  m. 

Antonio  San,  minas  de  plata  al  E.  del  pbL 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist 
Yauli.  Hay  vanas  minas  del  mismo  nom- 
bre y  rumbo,  cuya  ley  varia  desde  20  has- 
ta400m. 

Antonio  San,  mina  de  plata  al  0.  del  pbl.  de 
Yauli,  Dpt  Junin.  prov.  Tarma  dist.  YaulL 
Hay  varias  minas  con  el  mismo  nom- 
bre y  rumbo  cuya  ley  varia  de  18  &  120 
m. ;  son  mas  pobres  que  las  que  existen 
alE. 

Antonio  San,  mina  de  plata  al  S.E.  del  pbl. 
de  Yauli;  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli,  ley  20  m. 

Antonio  San,  mina  de  plata  al  S.  O.  del  pbl. 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauh,  ley  40  m. 

Antonio  San,  minade  plata  alN.E.  del  pbl. 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli,  en  la  hacienda  de  Morococha:  ley 
26  m. 


ANTO 


—  49 


ANTO 


Antonio  San,  mina  deplataen  San  Antonio 
de  Esquilache  en  el  Dpi.  de  Puno :  12  leg. 
(66  J  k.)  al  S.  0.  de  Puno. 

Antonio  San,  mineral  de  plata  &  corta  dis- 
tancia  de  Puno. 

Antonio  San,  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno, 
proY.  Sdndia,  dist.  Poto :  habt.  87. 

Antonio  San,  mina  de  plata  en  el  mineral 
de  Arirahua,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Salamanca. 

Antonio  San,  salitrera,  Dpt.  Tarapacd,  dist. 
Pisagna:  produjo  en  1872  la  cantidad  de 
150,000  quintales  de  salitre :  dista  de  Pi- 
sagua  6  leg.  (88  k.)  y  la  oficina  eM  inme- 
diata  al  ferrocarril.  Se  calcula  en  180,000 
soles  el  valor  de  la  oficina  y  mdquinas. 

Antonio  San,  tres  salitreras,  Dpt.  Tarapa- 
cA,  dist.  Pica,  ley  70  ®/o :  la  primera  en  el 
canton  de  Pampa  Negra,  que  dista  de  Iqui- 
9  leg.  (50  k.),  produjo  72,000  quintales  de 
salitre  en  1872 :  las  otras  dos  estdn  en 
el  canton  de  Negreiros  dist.Tarapacd ;  la 
1.*  de  estas  produjo  2,000  quintales  el 
anode  1872;  y  la  2.*  6,515  quintales: 
distan  9  leg.  (50  k.)  de  MejiUones. 

Antonio  San,  salitreras  en  el  canton  de  la 
Pena,  dist.  y  Dpt.  Tarapacd;  la  1.*  pro- 
dujo 15,000  quintales  el  ano  de  1872 ;  y  la 
2.*  18,000  quintales :  distan  12  leg.  (66  ^  k.) 
de  Iquique,  y  las  oficinas  estdn  inmedia- 
tas  al  ferrocarril. 

PUEBLOS  —  PUNDos,  etc. 

Antonio^  San,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hua- 
llaga,  dist.  Tingo  Maria ;  i  la  orilla  izquier- 
da  del  Huallaga  que  lo  separa  del  pueblo  de 
Tingo  Maria :  habt.  200. 

AnTONio  San,  cbac.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hua- 
llaga, dist.  Tarapoto. 

Antonio  San,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Yurimahuas ;  d  la  orilla 
izqoierda  del  Maranon  &  los  A**  53'  55"  lat. 
y 78**  44'  24"  long.;  lOleg.  (55ik.)  arribade 
la  boca  del  Pastasa.  El  puerto  6  embarcade- 
ro  estd i los 4^59' 30"lat.y 78« 84  24  long.: 
varias  voces  ha  sido  invadida  y  destruida 
per  los  salvajes  que  la  rodean,  por  esto  su 
poblacion  es  de  40  habt. 

Antonio  San,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Cahuapanas,  inmediato  d 
la  oonfluenoia  del  Pastasa  con  el  Maranon, 


Antonio  San,  pbl.  en  la  confluencia  del  rio 
de  este  nombre  con  el  Amazonas  d  los  4? 
18'  21"  lat.  y  69^  55'  long.  Es  uno  de  los 
puertos  del  Amazonas,  Dpt.  Loreto,  prov. 
Bajo  Amazonas,  dist.  Iquitos. 

Antonio  San,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y 
dist.  Chachapoyas :  habt  98. 

Antonio  San,  chac,  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Chachapoyas,  dist.  Huayabamba. 

Antonio  San,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Ayabaca:  dista  de  Huancabamba  14  leg. 
(78  k.) 

Antonio  San,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 
y  dist.  Huancabamba:  habt.  168:  dista  de 
Huancabamba  1  leg.  (5  ^  k.) 

Antonio  San,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huan- 
cabamba, dist.  Huarmaca:  habt.  170. 

AlNtonio  San,  hda,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  Llama:  habt.  889,  con  los  de 
Chantaco  y  Llama. 

Antonio  San,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov, 
Cajabamba.  dist.  Cachache. 

Antonio  San,  hda.  Dpt.  Lambayeque  prov. 
Chiclayo,  dist.  Picsi:  habt.  28. 

Antonio  San,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Cajamarquilla. 

Antonio  San,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco :  & 
14  (78  k.)  de  Huamachuco. 

Antonio  San,  hda.  de  cana,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Trujillo,  dist.  Ascope :  habt.  97.  En 
elaiio  de  1874  export6como  80,000  quinta- 
les de  azucar ;  y  su  produccion  aumenta 
como  la  de  las  otras  haciendas  del  valle 
de  Chicama:  se  calcula  que  tambien  ela- 
bora  como  100  galones  de  ron  diarios,  du- 
rante la  molienda ;  d  10  leguas  (55  ^  k.)  de 
Malabrigo. 

Antonio  San,  chac.  Dpt.  Libertad ,  prov. 
Trujillo,  dist.  Magdalena  de  Ca-o. 

Antonio  San,  chac,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Caras. 

Anonio  San,  hda.  cocal,  Dpt.  y  prov.  Hud- 
nuco,  dist.  Chinchao. 

Antonio  San,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov 
y  dist.  Pasco,  en  la  quebrada  de  Pucayacu. 

Antonio  San,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Chanchamayo. 

Antonio  San,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 
dist.  Concepcion;  d  2  leg.  (11  k.)  de  Con- 
cepcion, 

7 


ANTO 


50 


ANYA 


Antonio  San,  chao.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  diet.  Barranca. 

Antonio  San,  hda.  mineral,  Dpt.  Lima,  prov. 
Huarochiri,  dist.  San  Damian;  ^leg.  (8  k.) 
al  E.  del  pueblo  de  San  Damian,  situado  d 
la  derecha  del  ho  que  baja  deTaquia:  el 
puente  estA  ^  leg.  (3  k.)  al  N.  ji  8,010ni.  alt. 

Antonio  San,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri, dist.  Santa  Eulalia. 

Antonio  San,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete, 
dist.  Chilca :  habt.  898 ;  dista  de  Mala  ^ 
leg.  (8  k.);  de  Chilca,  2  ^  (18  ^  k.). 

Antonio  San,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 
dist.  Pisco:  habt.  109. 

Antonio  San,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huanta,  dist.  Huamanguilla. 

Antanio  San,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Laramate. 

Antonio  de  Esquilache  San,  distrito  de  la 
provincia  de  Puno,  Dpt.  Puno :  habt.  902. 

Antonio  de  Esquilache  San,  pbl.  capital  de 
estedist.  prov.  y Dpt. Puno,  12  leg.  (66  jk.) 
al  S.  0.  de  Puno.  Lo  domina  un  cerro  rico 
por  BUS  minerales  de  plata  y  el  cerro  Vic- 
torias. Este  pueblo  fue  muy  rico  y  poblado 
cuando  sus  minas  so  hoJlaban  en  estado 
pr68pero. 

Antonio  San,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Sdndia,  dist.  Phara. 

Antonio  San,  hda.  cocal.  Dpt.  Puno,  prov. 
Sdndia,  dist.  Patambuco. 

Antonio  San,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  y 
dist.  Stindia. 

Antonio  San,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

Antonio  San,  chac.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Ca- 
milla. 

Antonio  San,  hda.  Dpt.  y  prov,  Tacna,  dist. 
Locumba. 

Antonio  de  Calanola  San  ,  aid.  y  hda.  Dpt. 
Piura,  prov.  Huancabamba,  dist.  Huar- 
maca:  habt.  118. 

Antonio  de  la  Colpa  San,  pbl.  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  y  dist.  Huamachuco :  habt.  888. 

Antonio  de  Hastanya  San,  hda.  Dpt.  Aya- 
cucho, prov.  Cangallo,   dist  Vischongos. 

Antonio  de  Huara  San,  hda.  Dpt.  Piura, 
prov.  y  dist.  Ayabaca. 

Antonio,  platade  San  ,ald.  Dpt.  Cuzco,prov. 
Calca,  dist.  Lares,  habt.  102. 

Antonio  del  pueblo  San,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 
Huancane,  dist.  Conima:  habt.  1J8,(1884).  J 


Antonio  de   Tullurauca  San,  hda.  v^ase 

TvUurauca, 
Antonio  de  Tutpe  San,  hda.  mineral,  Dpt. 

Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Carhuamayo: 

habt.  60. 
ADtonnyoC)  pbl.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 

Tayacaja,  dist.   Salcabambar  habt.  287. 
AntoiiO  del  Salitbal  San,  hda.  Dpt.  Lamba- 

yeque,  prov.  Chiclayo,  dist.  Zana:  habt.  83. 
AntoSo  San,  chac.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 

Chiclayo,  dist.  Picsi. 

Antoycocha^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canta. 
AntQCancba^  chac.  Dpt.   Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Chupamarca. 
AntudO)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 
AntUCO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist, 

San  Buenaventura. 
Antamarca^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Vinac. 
Antoneaylla^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chon- 

vivilcas,  dist.  VeUlle. 
AntancO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Yauyos. 
Antar^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Pampas. 
ADtammi*  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hoa- 

manga,  dist.  Ayacucho. 
AntnyO)  est.  Dpt,  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas, 

dist.  Chamaca. 
Antuyo,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ti- 

quillaca. 
Antuyo.  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Conima:  habt.  28  (en  1884.). 
Antuyo,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Picha- 

cani. 
Annccallay  6  AnccaUa,  aid.   Dpt.   Cuzco. 
prov.  Chunvivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Anacta^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov,  Caylloma, 
dist.  Tisco. 

Anospata^  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  y 
dist.  Sandia. 

Anyal)  aid.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Huaylas, 
dist.  Yungay :  habt.  294. 

Anyanaf  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dsit.  Santiago:  habt.  126. 

Anyanga^  aid.  y  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huari,  dist.  Huantar:  habt.  284. 

Anyaraccay^  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancave- 
Hca, dist,  Acoria:  habt.  108. 


ANOB 


51 


APAC 


Any arineS)  Ma.  Dpt.  Hnancavelica,  proy. 

Castrovireyna,  dist.  HuaytarA. 
Anyata^  est.  Dpt.  Puno.  prov.  Lampa.  dist. 

Ayaviri. 
ADyay^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Anco. 
AnyarpampaS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
^    dist.  Santa. 
Aiacaia^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tisco. 
AftaccO)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 

cochas,  dist.  Oyolo. 
AJiacopampa)  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Aiaecoya^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 

dist.  Ajoyani. 
Atahttichnly  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Chamaca. 
ASalqae)  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Suyo. 
Atanla^  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
AiaoecuyO)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Chamaca. 
Aianeoy^  est.  Dpt.  Hnancavelica,  prov.  Cas- 
trovireyna, dist.  Arma:  habt.  68. 
,  Aiancad)  {Ananctm.  alegria.  Q.)  pbl.  Dpt. 

y  prov.  Hnancavelica,  dist.  Acoria:  habt. 

525. 

Aiapail)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Huari. 

Akapan  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dis. 
Llamellin :  habt.  858. 

AflarqDl)  hda.  Dpt.  Apunmac,  prov.  y  dist. 
Cotabambas. 

AiaS)  (Anas  especie  de  zorros  6  zorrillos.  Q.) 
chac.  Dpt.  Huancavehca;  prov.  Castro- 
vireyna, dist.  Huaytard. 

Aiashoay^  6  Anashuayco,  {Aflaz  zorro,  huay- 

CO  quebrada.  Q.)  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov. 

Arequipa,  dist.  Uchumayo:  habt.  129. 
Afta^arachay  mina  de  plata  al  S.  0.  del 

pbl.  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Yauli:  ley  18  m. 

AiasmoeeOy  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Cabana. 

Af  aspnftOSy  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Colquemarca. 

AtaSTile^  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 
bana. 

Aiokanba,  hda,  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Paucartambo :  habt.  85. 


ASocampa)  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco, dist.  Santiago  de  Chuco. 
AliOCCalla)  (AnucaUay  destetado.  Q.)  aid.  y 

est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabambas, 

dist.  Tambobamba. 
AftOCCaya^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ajoyani. 
AAoniDarca)  hda.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Can- 

chis,  dist.  Cacha :  habt.  80. 
AiOy  (  iflu  raiz  parecida  d  la  oca,  de  la  fami- 

lia  de  las  Labiadas,  Q.)ald.  Dpt.  y  prov. 

Puno,  dist.  Acora:  habt.  208. 
AllDChacay  quebrada  en  la  provincia  de  Aco- 

mayo,  Dpt.  Cuzco. 
AJiQS)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangallo, 

dist.  Sancos. 
Aobanbai  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 

Pallanchacra. 
AdCCOmarcay  hda  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Aorsa^  valle  en  el  Dpt.  de  Tarapacd  dist.  Pi- 

sagua. 
ApabUCO)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Sdn- 

dia:  habt.  470.  Tiene  &  sus  inmediaciones 

muchisimas  chacras  pequenas,  que  algu- 

nos  calculan  en  numero  de  145. 
Apacota^  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 

quina. 
Apache  9  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Paccho :  habt.  882. 

Apachcta  6  ApackUa,  asf  llamaban  los  indios 
&  unos  montoncitos  de  piedras  que  for- 
maban  en  la  cumbre  de  la  Cordillera  6 
alturas  para  dar  gracias  &  Dios  por  ha- 
ber  podido  llegar  con  fuerzas. 

Apacheta^  parte  de  la  Cordillera  alE.de 
Arica, .  en  donde  termina  la  quebrada  de 
Azapa  y  otras.  Es  uno  de  los  limites  con 
Bohvia  por  la  parte  oriental. 

Apacheta  de  Coifpocosi,  altura  en  los  cerros 
de  Ayapata  a  8,914ni.  de  alt. 

Apacheta  de  E  ago,  paso  de  la  Cordillera  cer- 

ca  de  Ayapata,  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya. 
Apacheta,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Otoca  &  4,680m-  alt. 
Apacheta,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Apacheta,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

y  dist.  CayUoma. 
Apacheta  aid.  y  chac.  Dpt.  prov.  y  dist. 

Arequipa. 


APAIt 


52 


APIS 


ApacUta^  hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Usicayos. 
Apaga^  rio  tributario  del  Maranon,  por  la 

derecha:  A  los  4M7'  lat.  y  79*»  27,  44" 

long.  Baja  de  la  cadena  que  forma  el  Pon- 

go  de  Manseriche,  es  navegable  en  su 

mayor  extension. 
Apahuay^   bda.   Dpt.  Junin,  prov.  Jaaja, 

dist.  Oijcotuna:  habt.  82. 
Apahuay,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  San  Juan. 
Apamilca^  chae.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 

Camina. 
ApaDy  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hualga- 

yoc,  dist.  Bambamarca:  babt.  247. 
Apan,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Huamantanga. 
Apana^  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Llama. 
Apancilla)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghunvi- 

vilcas,  dist.  Livitaca. 
ApaachO,  bda.  Dpi  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa. 
ApangOlla^  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen; 

dist.  San  Ignacio. 
Apaognray  {Apancoray,  cangrejo.  Q.)  obac. 

Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya,  dist.  San 

6er6nimo:  babt.  14. 
Apanoubay,   cbac.  Dpt.  Amazonas,   prov. 

Cbachapoyas.  dist.  Santa  Bosa. 
ApanSlua)  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Mamina. 
Apaasa^  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Mamifia. 

Apaporis  {Apa-puric,  el  que  anda  en  oom- 
pania  de  de  otros;  Apapura  gemelos.  Q.) 
rio  tributario  del  Yapuri,  por  la  izquier- 
da:  d  1^  81'  29"  6  lat.  y  7P  46*  19"  5  long. 
Nace  en  la  Guayana  y  sirve  en  parte  de 
limite  entre  el  Perti  y  el  Brasil. 

ApaparO)  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 
cion,  dist.  Occobamba. 

Aparay^  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
racs,  dist.  Soraya. 

Apary^  cbac.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Gbota, 
dist.  Huambos. 

ApariciOB  de  San  Juan  La,  cbac.  Dpt.  Li- 

bertad,  prov.  y  dist.  Trujillo :  d  ^  de  leg. 

(1  ^  k.)  de  la  ciudad. 
Aparipasca^  cerro  mineral  de  plomo,  Dpt. 

Ancacbs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Aquia. 
ApariyacO)  rio  tributario  del  Amazonas,  por 

la  izquierda;  nace  en  la  Bepublica  del 

Ecuador. 


Aparqatlla  6  HaparqidUa,  aid.  y  hda.  •  Dpt. 

Cuzco,  prov.  y  dist.  Anta:  habt.  483. 
ApaS)  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Santiago :  babt.  858. 
Apasa^  pbl.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asin- 

garo :  d.  28  leg.  (156  k.)  de  Puno. 
Apasb)  minas  de  plata  (8)  al  N.O.  de  Cba- 

cas,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari  dist.  Cba- . 

cas :  ley  25  i,  100  marcos. 
Apata  6  AypatUy  distrito  de  la  provincia  de 

Jauja,  Dpt.  Junin:  babt.  4,868. 
Apata  6  Aypata,  pbl.  capital  de  este  distrito, 

Dpt.  Junin,  prov.  Jauja :  babt.  68 :  dista 

de  Concepcion  2  leg.  (11  k.). 

Apataqoe^  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La- 

canas,  dist.  Laramate. 
ApayachiB)  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Concepcion:  babt.  126. 
Apayani)  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist 

S^dia. 
Apayeaehf 9  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist 

Lampa. 
Apaycancha^  mina  de  plata  al  N.  O.  del  pbL 

de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yauli :  ley  800  m. 
Apaycancha,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Janja, 

dist.  Orcotuna:  babt.  59. 
Apaycancha,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  y  disi 

Tarma. 
ApaycancUlla)  aid.  y  est.  Dpt.  Junin,  prov. 

y  dist.  Tarma. 
Apayhuayna,  est.  Dpt.  Apurimac,   prov. 

Abancay,  dist.  Curabuasi:  habt.  84. 
Apena,  rio,  v^ase  Aypena  rio. 
ApilhiBi)  aid.  Dpt.  Puno.  prov.  Ghuooiio, 

dist.  Yunguyo. 
ApiUao»  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gonde- 

suyos,  dist.  Andaray. 
Apinhnaylla^  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Aban- 
cay, dist.  Sirca:  babt.  27. 
Apinhnela)  islas  en  el  lago  Titicaca. 
ApiCttiiO)  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Quispiean- 

cbi,  dist.  Quiquijana. 
ApiO)  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist 

Arabuay. 

Apf^niras  6  AUquirasj  tribu  de  salvajes  que 
babitan  en  los  bosques  de  la  derecba  del 
rio  Napo,  al  Sur  del  rio  Guracaya. 

Apisoncho  6  Salpkol^  rio  tributario  del  Hua- 
llaga  por  la  izquierda,  8  leg  (17  k.)  aba- 
jo  del  pueblo  del  Yalle :  tiene  su  origen  en 


APOP 


53 


APUP 


la  Cordillera  de  Pataz,  de  dos  riachuelos 

que  naeen  cerca  delos  paeblos  de  Boldibu- 

yo  y  Parcoy. 
ApIaO)  chac.  Dpt,  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Toro, 
Aflao,  distrito  de  la  provincia  de  CastiUa, 

Dpt.  Arequipa,  forma  parte  del  valle  de 

Majes:habt.  1,868. 
Aplao,  pbl.  capital  de  este  distrito  y  de  la 

prov.  de  GastiUa,  Dpt.  Arequipa:  habt. 

1,168;  dista  de  Huancarqui  1  leg.  (6  i  k.) 

de  Camand  25  (189  k.). 
Aplao,  grande  Ma.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla.  dist.  Aplao. 

ApOf  (Apo  6  Apu  Juez,  senor  6  grande  en  ca- 
tegoriaQ.)  pascana:  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 
dist.  Chihuata:  d  16°  18'  10"  lat.  y  7V  W 
86"  long,  yd  4,881m.  alt.:  despues  del 
pueblo  de  Cbonta,  es  el  lugar  mas  eleva- 
do  del  globo  en  que  hay  habitantes,  pues 
viven  alH  16  personas  en  unas  miser a- 
bles  cbozas.  Dista  de  Arequipa  11  ^  leg. 
(69  i  k.),  de  Cangallo  6  (88  i  k.),  de  Puno 
41  (228  i  k.),  de  Pati  10  (65  i  k.). 

Apo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cancbis,  dist. 
Sicuani. 

Apo,  est.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Canas.  dist.  Pi- 
chihua. 

Apo,  est.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Ghunvivilcas, 
dist.  Santo  Tom4s;babt.  49. 

Apo,  est.  Dpt.  Puno.  prov.  Lampa.  dist.  Oru- 
rillo. 

Apo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gaylloma, 
dist.  Tisco. 

Apocay^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Huancaspata. 

Apoccalla^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Chamaca. 

Apacooray^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Colquemarca :  habt.  90. 

ApoehacOy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Lampa. 

Apolinay  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta.  dist.  Luricocha:  &  1  leg.  (5  ^  k.)  de 
Hnanta. 

AjpoiiDfA,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  San  Crer6nimo. 
Aponayta^  aid  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Ger6nimo;  habt.  47. 
Apopaiipaj  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Crucero.. 


ApopamainckO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 
nas, dist.  Pichihua. 

Apoqaellata^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Cabana. 

Aporona^  antigno  mineral  de  oro  en  la  pro- 
vincia de  Carabaya.  Dpt.  Puno,  cerca  del 
rio  Inambari. 

Ap^S)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San 
Antonio. 

Apotara^  aid.  Dpt.  Lima.  prov.  Canete,  dist. 
Pacardn. 

ApHCacca,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Colquemarca. 

ApHCanchai  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  San  Migael;  habt.  291. 

Apucancha,  est.  en  la  misma  provincia  y 
distrito  que  la  anterior;  aunque  algunos  la 
consideran  como  del  distrito  de  Chillcas 
que  no  reconoce  la  ley :  habt.  80. 

Apucalachaay)  pico  en  los  Andes  de  Pau- 
cartambo  que  dividen  las  aguas  que  van 
al  Ucayali  de  las  que  bajan  al  Madera. 
Por  la  forma  c6nica  y  natnraleza  de  sus 
rocas  se  cree  que  es  6fu6  volcan. 

Apncara,  vdase  Aucara. 

ApnCOnnraHUf  6  Apuneucurani  6  Santa  Bo- 
sa,  pico  nevado  en  los  Andes  &  los  14^  88 ' 
24"  lat.  y  78°  8'  14"  long,  y  d  5,847m.  alt. 

Apochaca^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Ayaviri. 

Apuchaca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucard. 

ApucbiacaSy  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

Apalaya,chac.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Accra. 
Apulaya,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 

cuito. 
ApnllHiay  rio  tributario  del  Pulperia,  por 

la  izquierda,  5  miUas  (11  k.)  al  Norte 

de  Quellhuacocha  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huanta. 
Apainala)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Coporaque. 
Apumarcaf  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara:  habt.  854. 
ApDmaya^  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Mara. 

ApoparO)  {Apu  senor,  grande,  paru  lluvia, 
senor  de  Uuvias,  6  grande  por  las  lluvias; 
Paru  debe  ser  corrupcion  del  idioma ;  por- 
que  Parti  es  amarillo.  Q.).  Asillaman  los 


APUR 


54 


APUR 


indioB  aJ  Amazonas  dcsde  la  confluencia 
del  Tambo  con  el  Urubamba :  v^ase  Ania- 
zonas  rio. 

Apupabo,  hda.  Dpi.  Cnzco,  prov.  Gonyencion, 
dist.  Occobamba :  habt.  93. 

Apureya^  est.  Dpt.  y  proy.  Pono,  dist.  Ti- 
quillaca. 

Apuri)  pbl.  Dpt.  Lima,  proy.  Yauyos,  dist. 
Vinac:  habt.  167. 

Apnrimac^  {Apu  grande  6  gran,  rimac  ha- 
blador.  Q.).  Tucker  lo  llama  Mayapu.  Los 
indios  salyajes  Campas,que  habitansus 
orillas,  lo  Uaman  Casango.  Esteriotiene 
su  origen  en  la  laguna  de  Yillafra,  en  la 
Cordillera  de  Caylloma  d  2  leg.  (11  k.) 
de  esta  yilla.  Muchos  le  dan  el  nombre  de 
Apurimac  hasta  su  desembocadura  en  el 
Ucayali ;  pero  es  un  error,  porque  el  yer- 
dadero  Apurimac  es  desde  su  orfgen  hasta 
la  confluencia  con  el  Mantaro  d  los  12®  lat. 
y  76°  long.;  y  a  429^.  alt. ;  desde  esta  con- 
fluencia hasta  la  que  tiene  lugar  con  el  rio 
Perene  se  le  dA  el  nombre  de  rio  Ene ;  y 
desde  este  punto  hasta  su  confluencia  con 
el  UcayaU  a  los  10°  41'  lat.  y  76"  84'  24" 
long,  toma  el  nombre  de  rio  Tambo.  En 


Bu  orfgen  y  con  rumbo  N.  E.  aproximado, 
atrayieza  las  proyincias  de  Canas,  Acoma- 
yo,  Cotabambas  y  Abancay.  por  en  par- 
te N. ;  y  siryiendo  de  limits  d  estas  pro- 
yincias con  las  de  Paruro  y  Anta,  recibe 
las  aguas  de  los  rios  Cayarani,  Santo  To- 
mds  y  Pachachaca:  desde  la  confluencia 
de  este  dltimo,  su  rumbo  es  mas  pronun- 
ciado  alN.  0.,  y  auncuando  algunas  millas 
mas  abajo  recibe  el  gran  caudal  de  aguas 
que  le  tributa  el  rio  Pampas,  no  lo  yaria 
hasta  su  confluencia  con  el  Mantaro  que 
estA  i los  12°  lat.  y  76°  long. yd  429m.  alt.; 
desde  esta  reanion  toma  el  nombre  de  En^. 
En  este  lugar  el  Mantaro  se  diyide  en  dos 
brazos,  segun  la  creciente  de  las  aguas; 
estas  son  turbias  y  senagosas  y  entran  al 
Apurimac  con  mas  rapid^s  6  corriente  que 
6stas ;  pero  &  poca  distancia  es  tan  mansa 
la  corriente  que  las  aguas  parecen  estan- 
cadas. 

Gonsideramos  de  mucha  importancia 
para  la  ciencia  las  obseryaciones  meteoro- 
16gicas,  en  cuya  exactitud  conflamos  co- 
mo  en  todos  los  trabajos  del  sabio  D.  An- 
tonio Baymandi. 


OssERyAcioNEs  meteorol6gicas,  en  las  orillas  del  Apurimac,  A  corta  distancia  de  la 
confluencia  con  el  Mantaro,  tomadas  por  el  profesor  Baymondi  el  22  de  8eptiembre 
de  1866. 


PSICROMETRO, 

BAB6METB0S 

• 

HOBA. 

TERM6METB0 

CENTfOBADO 

MILlHETBOS 

ESTADO  DE  LA  ATM6sFEBA. 

AL  ATBE. 

MOJADO. 

BEDUCmO   1    0° 

6*80  a.  m. 

20-6 

18-8, 

721-66 

Sol. 

7-80  a.  m. 

220 

20-8 

721-66 

8-80  a.  m. 

24-2 

22-7 

721-66 

9*80  a.  m. 

27-6 

26-0 

721-76 

10-80  a.  m. 

27.7 

26-6 

721-20 

11-80  a.  m. 

29-6 

28-2 

721-00 

12  m. 

801 

28-7 

719-46 

1  p.  m. 

81.0 

29-6 

717-76 

1*46  p.  m. 

820 

81-0 

717-26 

8  p.  m. 

82-4 

81.7 

716-60 

Beflejo  de  las  arenas  calientes. 

4  p.  m. 
6-80  p.  m. 

80-0 
27-0 

29-6 
26-6 

716-60 
716.80 

Sol  poniente. 
Luna. 

9  p.  m. 

21-0 

20-7 

716-66 

r 


APUR 


56 


AQUE 


Apubimac,  aid.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Huan- 
ta,  dist.  Luricocha:  habt.  61. 

APIIRIH&C9  Departamento  creado,  por  ley 
de  18  de  Abril  de  1878,  desmembrando 
la  provincia  de  Andahuaylas  del  Dpt.  de 
Ayacucho  y  las  restantes  del  Cnzco.  Li- 
mita  por  el  N.  conlaprovincia  de  La  Mar 
del  Dpt.  de  Ayaicuclio,  por  medio  del  rio 
Pampas ;  por  el  S.  con  la  provincia  de  Pa- 
rinacochas  por,  medio  de  la  Cordillera  de 
Huanso;  por  el  E.  con  las  provincias  de  la 
Convencion  y  Anta  del  Dpt.  del  Cuzco,  por 
medio  del  rio  Aparimac  y  con  la  de  Chun- 
vivilcas,  por  medio  del  rio  Santo  Tomds 
del  mismo  Dpt.;  y  por  el  0.  con  las  pro- 
vincias de  CangaUo  y  Lncanas  del  Dpt.  de 
Ayacucho.  Su  capital  la  antigua  ciudad  de 
Abancay.  Gonsta  de  las  siguientes 

provincias: 

Habt. 
Andahnaylas 49,608 

Cotabambas 27,667 

Abancay 15.860 

Aymaraes 18,040 

Antabamba 5,868 


Total  habt 117,043 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  18**  y  14'*  20'  lat.  y  los  74<>  20'  y  76'' 
long.;  formando  una  superficie  como  de 
847  leg.;  correspondiendo  por  consiguien- 
ie  nna  poblacion  de  138  habt.  por  legua 
cuadrada.  Era  una  necesidad  la  creacion 
de  este  Departamento,  no  solo  por  la  gran 
extension  que  tenian  los  del  Cuzco  y  Aya- 
cucho, sino  porque  vigiladas  y  protegidas 
esas  provincias  por  la  autoridad  e  influjo 
de  un  Prefecto,  se  desarrollaran  muchas in- 
dnstrias ;  se  pondrdn  en  contacto  pueblos, 
que  vivian  aislados  entre  si,  y  se  les  dara 

yida. 

En  cuanto  d  las  producciones  de  los  tres 
reynoB,  nos  referimos  A  lo  dicho  respecto 
&  los  Departamentos  Cuzco  y  Ayacucho. 

Para '  el  regimen  politico  hay  un  Pre- 
fecto, una  Caja  Fiscal  y  otras  autorida- 
des  dependientes  de  ^stas.  En  lo  judicial 
depende  'de  la  Corte  Superior  de  Justicia 
del  Cuzco:  en  lo  Eclesiastico ,  tambien 
esta  bajo  la  autoridad  del  Obispo  del  Cuz- 
co con  excepcion  de  la  provincia  de  An- 


como  en  lo  Judicial  continua  bajo  la  auto- 
dad  de  la  Corte  Superior  de  Justicia  y  del 
Obispo  de  Ayacucho. 

La  Nacion  gasta  al  ano  en  este  Depar- 
tamento la  cantidad  de  S.  116,650  en  los 
siguiente  ramos: 

Sueldos  del  Prefecto,  Sub  Prefectos, 
oficinas  y  sus  empleados S.       9,040 

En  5  Jueces  de  1.*  Listanciay  otros 

empleados  del  ramo 7,640 

En  114  Escuelasparahom- 

bres 68,400  •      94,800 

En  44  para  mugeres 26,400J        5,170 

Cajero  Fiscal  y  empleados  del  ramo 


Total  de  sueldos  y  gastos S.   116,650 

Las  contribuiciones  producen  en  este 
Departamento,  la  cantidad  de  S.  6,091  80 
centavos  por  los  ramos  siguientes : 

Contribucion  Industrial S.    2,517  90 

»  Bustica »     2,401  70 

»  Eclesiastica...  »     1,172  20 


dahuaylas,  que  tanto  en  lo  Eclesi&stico 


Total  al  aiio..  S.    6,091  80 

Apaniya^  est.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ichuna. 
Apiiracilt  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
ApotllH)   hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Canas, 

dist.  Checca. 
Aputika,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Crucero. 

Aqi|1l6DgaDan€ia,  chac.  Dpt.  Cuzco.  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 

AqqnClltaf  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas, dist.  Tambobamba. ' 

AqneC)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist. 
Have. 

AqneCQUiftftf  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Tisco. 

AqnecachO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Pomata. 

Aqnechia)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 
cuito. 

A111I6H9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Pacllon. 

AqaeputO)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Usicayos. 

Aqueqailla^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
to :  dist.  Have :  habt.  100. 

Aqaesayft)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Cupi :  habt.  42. 


AQUI 


56 


ARAM 


AqaCsolOy  hda.  de  vifia,  Dpt.  y  prov.  Are- 

qoipa.  dist.  Vitor :  habt.  6. 
Aqiieti)  rio  taibutario  del  Ucayali,  por  la 

izquierda. 
Aqni)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito.  dist. 

Ilave:  habt.  455. 
AQQift)  distrito  de  la  provincia  de  Cajatam- 

bo,  Dpt.  Ancachs:  habt.  1,854. 
Aquu,  pbl.  capital  de  este  dist.  en  la  prov. 

de  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs:  d  8,851m. 

de  alt, :  sus  calles  son  rectas  y  empedra- 

das.  En  sus  inmediaciones  hay  una  exce- 

lente  mina  de  carbon  de  piedra :  tempera- 

tura  14**  d  las  2h.  p.  m.  (Noviembre):  habt. 

1,088:  dista  1  i  leg.  (8  ^k.)  de  Huasta. 
Aquia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Mangas. 

AqaichE)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yau- 
yoB :  d  8,25dm.  alt.  habt.  250 :  di^ta  4  leg. 
(22  k.)  al  0.  de  Yauyos ;  y  de  Pampas  7  i 
(41  4  k.) 

AliaUeSf  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pueblo 
Nuevo. 

Aqnilca)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Challhuanca:  habt.  8. 

AllOillanO)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
dist.  Cotabambas. 

Aquillano,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas, dist.  Tambobamba. 

AliaillayOt  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  San  Luis. 

AqnipftBpa^  hda.  Dpt.  yprov.Lambayeque, 
dist.  Salas :  habt.  100. 

Aqairly  rio  tributario  del  Purus  d  los  8"*  45* 
6"  lat.  y  69^  41'  54"  long,  d  19m.  50ctm. 
alt.  El  ancho  de  su  boca  es  de  187m.  60. 
Hasta  que  M.  Ghandles  explor6  cientifica- 
mente  este  rio  en  1867,  se  creia  que  era 
la  continuacion  del  Purus.  Dcsde  el  pun- 
to  de  su  confluencia,  que  dista  868  leg. 
(2,050  4  k.)  de  la  boca  6  confluencia  del 
Purus  con  el  Amazonas,  se  ha  explorado 
hasta  los  11*  4'  lat.  y  72°  41'  9"  long, 
cuya  altura  es  de  908m.  Es  navegable 
en  canoas,  sin  dificultad.  Su  origen  estd 
en  el  lado  oriental  de  los  Andes  que  divi- 
den  el  rio  Urubamba,  y  muy  cerca  del  orf- 
gen  del  Purus.  Su  curso  en  el  territorio 
del  Peru  es  de  E.  d  0.  en  la  extension  de 
50  leg.  (278  \  k.):  d  los  70"  long,  se  dirije 
alN.  hasta  los  10*  12'  lat.  aproximada;  de 


aqui  varia  su  rumbo  al  N.  0.  por  mas  de 
87  leg.  (206  k.)  y  vuelve  haciendo  una  cnr- 
va  irregular  hasta  los  9°  lat.  y  cerca  deloe 
60*  80'  de  long. ,  de  donde  se  dirije  recta- 
mente  hasta  su  confluencia  con  el  Purus. 

Aqaisisea  Hilaearo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Huancane,  dist.  San  Taraco :  habt.  95. 
Aqaiticnangaf  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba.  dist.  Sihuas. 
Ara  La,  chac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Socabaya. 
Arabamba*  aid.  en  la  quebrada,  Dpt.  Cuzco, 

prov.  y  dist.  Paruro :  habt.  147. 
Arabisca*  aid.  Dpt.  Cajamarca.  prov.  Jaen, 

dist.  SaUique. 
ArabitO)  aid.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Paruro,  dist. 

Huanoquite :  habt.  95. 
AracacU)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Zepita:  habt.  587. 
Aracay^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Anta. 
Arachacra^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Huamantanga. 
Aradas^  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen. 

dist.  Callaync. 
Aragostay,  aid.  y  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist,  Santibramba. 
AragOte^   aid.  y  chac.  Dpt.   Piura,  prov,  y 

dist.  Ayabaca:  habt.  247. 
Arahua,  {Arahua,  horca.  Q.)  mina  de  plata, 

Dpt.  Arequipa,  prov.  Camand. 
Arahuana^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia, 

dist.  Patambuco :  d  sus  inmediaciones  hay 

muchas  chacras  mas  6  m^nos  pequeiias. 
Arahaate^  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 
zonas, dist.  Lagunas. 
Arahoay^  distrito  de  la  provincia  de  Canta, 

Dpt.  Lima:  habt.  1,487. 

Arahuay,  villa,  capital  de  este  distrito  en  la 
provincia  de  Canta,  Dpt.  Lima,  k  la  ori- 
11a  derecha  del  rio  Chillon.  El  pueblo  aun- 
que  pequeiio  estd  dividido  en  dos  partes; 
una  se  llama  Copa  yotraCollana:  habt.  807 
dista  6  leg.  (88  \  k.)  al  S.  de  Canta. 

Aramachay)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma. 

Abamachat,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 
Sin  COS. 

Aramachay,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 
dist.  Orcotuna;  habt.  204. 

Aramburli)  mina  de  plata  alN.O.  del  pbl.  de 
Yauli;  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli. 


ARAP 


57 


ARAY 


ABAUBUBt,  chac.  Dpi.  y  prov.  Lima,  dist. 

Magdalena :  habt.  8. 
Anmcalla^  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Jauja. 
AlUncay^  distrito  de  la  proyincia  de  Hua- 

malies,  Dpt.  Hudnuco:  habt.  1,404,  el  dis- 
trito esta  en  el  valle  del  mismo  nombre. 
Abancat,  pbl.  capital  de  este  distrito  en  la 

provincia  de  Huamalies,  Dpt.  Hudnuco : 

habt.  786. 
ArancotO)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 
A&ANcoTo,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Arequi- 

pa:  dist.  Sachaca. 
Aranhliay)  pbl.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Lnricocha:  habt.  547. 
Aranibftr)  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 

Locumba. 

Aru^JneZy  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Haayabamba. 
Abanjuez,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Tmjillo :  a  \  leg.  (1  ^  k.)  de  la  ciudad. 
Abanjuez,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

hnaylas,  dist.  Talavera:  habt.  450. 
Abanjuez.  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Sebastian  :  habt.  5. 
AraDSay&9  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y  dist. 

GayUoma. 
Abansaya,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 

Lluta. 
Arantll^  antiguamente  Arantac,  caleta  d  los 

16**  47*  lat.  y  74«  41'  24"  long.  EstA  ex- 

puesta  d  muchas  bravezas;  no  tiene  abri- 

go  ;  su  fondo  es  de  piedra ;  de  19  a  21  bra- 

zas;  d  cable  y  medio  de  tierra. 
Abanta,  aid.  en  la  caleta  de  su  nombre,  Dpt. 

Arequipa,  prov.  May,  dist.  Tambo:  habt.  87 
AniDZazli)  mina  de  plata,  Dpt.  Cajamarca, 

prov.  y  dist.  Hualgayoc. 
AbanzazC,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  y  dist.  Huamachuco. 
AraO)  hda.  Dpt.  Cazco,  prov.  Anta,  dist. 

MoUepata. 

Araopanpa^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Otoca. 

Araos,  chac.  Dpt.  Ancachs;  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  TicUos. 

Arapa,  {Arapa  red,  encrucijado.  Q.)  laguna 
en  la  provincia deAsdngaro,  5  leg.  (27  ^k.) 
al  S.E.  de  Asdngaro :  tiene  10 leg.  (55  ^  k.) 
de  circunfereuda  y  sin  desagiies. 


Abapa,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 

Abapa,  distrito  de  la  provincia  de  Asdngaro, 
Dpt.  Puno:  habt.  8,018. 

Abapa,  pbl.  capital  de  este  distrito  en  la  pro- 
vincia de  Asdngaro,  Dpt.  Puno:  d  orillas  de 
la  laguna  de  su  nombre  hay  una  mina  de 
Cinabrio  explotada  en  anos  anteriores.  El 
umbral  de  la  puerta  de  la  Iglesia  es  tma 
piedra  esculpida  con  dibujos  del  tiempo 
de  los^Licas:  habt.  625:  distade  Asdnga- 
ro  5  leg.  (27  k.). 

Arapaca,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  San  Ignacio. 

Arapaque,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 
Uoma, dist;  Tisco. 

Arapasi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Chupa. 

Araqueda,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ca- 
jabamba,  dist.  Cachache :  habt.  1,625:  se 
podria  calificar  de  pueblo :  dista  de  Hua- 
machuco 7  leg.  (89  k.). 

Araquia,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Yauyos. 

Arara,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Cochamarca. 

Araro-omapampa,  chac.  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ollachea. 

Arary,  mina  de  plata.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  ChiLia. 

Aras,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Bestauracion. 

Abasa,  v6ase  Azara,  rio  tributario  del  Pu- 
rus. 

Arasaya^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito^ 
dist.  Pisacoma. 

Arascoi^ae^  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Hualgayoc,  dist.  Bambamarca :  habt.  450, 
inclusive  los  de  Mayhuasi  y  SLhua. 

Arasqne,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cama- 
nd,  dist.  Chdparra:  dista  de  Chala  14  leg. 
(78  ^  k.),  de  Chdparra  8  (16  ^  k.). 

Araurl, hda.  mineral,  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  San  Mateo;  d  8,158ni.  alt. 

Arausan,  mina  de  plata  en  el  ccrro  de  Je- 
sus lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc :  ley  50  m. 

Aravito,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Huanoquite:  habt.  95. 

Araya  chico,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Cochas:  habt.  37, 

8 


Akco 


58 


AREN 


Araya  grande,lida.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 

chay,  dist.  Barranca,  en  la  qnebrada  de 

OrniUos  &  8  leg.  (16  i  k.). 
Araycana,est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  SAn- 

dia. 
Acayeana,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata:  habt.  487. 
Araycaya,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Pa- 

mro:  habt.  78. 
Araypalla,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Huanoquite:  habt.  78.        • 
Abatpallpa  6  Arcupallpa,  pbl.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Paruro,  dist.  Collcha:  habt.  184. 
ArbolitoS)  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanca- 

velica:  habt.  40. 

ArcachinapO)  rancheria  de  salvajes  Sdpa- 
ros  di  orillas  del  rio  Napo. 

Arcama  6  Puemac,  punta  a  los  V  81'  60" 
lat.  y  87°61''24"long. 

Arcat  6  AscatSy  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Otusco,  dist.  Usquil. 

Areata^  {Areata^  atajadiso,  barrera.  Q.)  cer- 
ro  mineral  de  plata  en  la  provincia  de 
Caylloma,  muy  rico,  pero  abandonado  por 
estar  aguadas  las  minas. 

Abcata,  pbl.  asiento  mineral,  Dpt.  Arequi- 
pa,  prov.  Condesuyos,  dist.  Cayarani:  habt. 
288. 

Arccaya^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Haquira. 

ArC4)9  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tingo 
hacia  el  0.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoc,  dist.  San  Miguel.  La  plata  estd 
mezclada  con  cobre  y  produce  de  860  & 
400  marcos  por  cajon ;  pero  la  veta  es  muy 
delgada  y  &  veces  desaparece. 

Arco,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 
ga,  dist.  Ayacucho. 

Arco,  hda  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 
ga,  dist.  Socosvinchos. 

Abco  del  Herculeo,  mina  de  plata  al  S.  0. 
del  pbl.  de  YauH,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Yauli :  ley  80  m. 

Arcopampaf  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Santiago. 

Arcopnna^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Asdngaro, 

AroopuneO)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vUcas,  dist.  Livitaca. 

Aroopunco,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 
ro, dist.  Mnnani:  habt.  14. 


Arcopunco  omco,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzoo, 

dist.  San  Bias :  habt.  16. 
ArcOS,  mina  de  plata  en  Santa  Bosa,  Dpi. 

Tarapacd,  dist.  Iquique. 
Areospampa^  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
Arcupalpa^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Huanoquite. 
Archo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Arahuay. 

ArcIiidoiia,pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 

zonas,  dist.  Andoas :  habt.  410  (en  1814). 
Archipampa,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Chupaca:  habt.  204. 
Arclmay,  mineral  de  carbon  de  piedra,  Dpi 

Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Chacas:  i  1 

1^-  (^  i  ^0  ^^  la  Contadera. 
Are^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Coporaque. 
Areehe,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  este 

nombre,  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Huayllacayan :  ley  25  m. 
Ar^nar,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Andajes. 
Arena,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Cata- 

caos:  habt.  1,090. 

Arenaly  pbl.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Huaca.  Estd  d  la  izquierda  del  rio  de  la 

Chira,  que  desde  este  lugar  es  navegable: 

habt.  698. 
Arenal,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacasma- 

yo,  dist.  Jequetepeque. 
Arenal,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist 

Santa. 
Arenal,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Moro. 
Arenal,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Santa, 

dist.  Huarmey. 
Arenal,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hudnuco. 
Arenal,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pueblo 

Nuevo:  habt.  94:  a  i  leg.  (2  ^  k.)  de  lea. 
Arenal,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Camana, 

dist.  Jaqui. 
Arenal,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Yanahuara. 
Arenal,  aid.  Dpt.   Arequipa,   prov.   Islay, 

dist.  Tambo. 
Arenales,  chac,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Cujillo. 
Arenascucoh,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 
nas, dist.  Coporaque, 


t-^ 


AREQ 


59 


AREQ 


AREQUEPA,  Departamento:  sa  existenda 
como  Departamento,  es  antigna,  porque 
dntes  de  la  Independenoia  era  una  de  las 
Intendencias  en  que  estaba  dividido  el 
Yireynato  del  Perd.  Confina  por  el  N.  con 
loB  Departamentos  del  Guzco  y  Ayacucho; 
por  el  S.  con  el  de  Moquegua,  hoy  pro- 
vincia  litoral;  por  el  E.  con  el  de  Puno,  y 
por  el  0.  con  el  mar  Pacifico.  Gonsta  de 
las  siguientes 


PBOYINCUS : 


Habt. 


Union 18,898 

Caylloma 18,489 

Castilla...: 16,624 

Condesuyos 12,448 

CamanA 12,121 

Arequipa 63,970 

Ifllay 7.645 


Total  habt 186,140 

Est^  comprendido,  mas  6  menos,  entre 
lofl  14»  20'  y  17*  20'  lat.  y  los  78°  y  77** 
10*  long. ,  formando  una  superficie  de 
8,251  leguas,  con  una  poblacion  de  poco 
mas  de  41  habitantes  por  legua  cuadrada. 
La  cadena  principal  de  la  Cordillera 
que  sirve  de  limite  E.  al  Departamento, 
desprende  varios  ramales  al  0.  que  for- 
man  quebradas ;  en  todas  aquellos  se  ele- 
Tan  altisimos  pioos  nevados  que  pasan 
de  6,000ni.  siendo  los  principales,  el  Mis- 
ti,  Chachani,  Picbupichu,  Solimana,  Am- 
pato  y  mucbos  otros.  En  estos  cerros 
y  cordiUeras,  abundan  los  minerales  de 
oro,  plata,  cobre,  fierro,  carbon  de  pie- 
dra  y  otras  sustancias  semej antes.  Por 
esas  quebradas  bajan  rios  caudalosos,  sien- 
do los  principales  los  de  Ocona  y  Majes. 
Esta  desigualdad  del  terreno  bace  tam- 
bien  variar  el  temperamento  de  las  pro- 
vincias,  y  por  lo  mismo  la  naturaleza 
de  sus  producciones  vegetales ;  asf  que 
produce  el  arroz,  la  cana  de  azucar,  el 
cafe,  trigo,  maiz,  cebada,  distintas  clases 
de  papas  y  mucbos  otros  frutos,  tanto  de 
temperatura  fria  como  caliente;  siendo 
diferentes  las  producciones  de  las  provin- 
eias  de  la  costa  de  las  de  la  sierra. 

£n  lo  politico  esta  gobemado  por  un 
Prefecto :  en  lo  judicial  bay  una  Corte  Su- 
perior de  Justicia.  En  lo  edesi^stiQo  for^ 


ma  una  Di6cesi8  en  la  que  se  comprende 
el  Departamento  de  Tacna  y  las  provin- 
cias  litorales  de  Moquegua  y  Tarapacd. 

ERECCIOM  DE  LI  DIOCESIS  DE  tREQUIPt 

El  Obispddo  de  Arequipa  se  separ6  de 

^1  del  Cuzco,  d  costa  de  mucbas  siiplicas 

y  ruegos  de  los  yecinos  de  aquella  ciudad, 

dirigidos  al  rey  de  Espana.  A  consecuen- 

cia  de  estas  representaciones  expidi6  el 

papa  Paulo  V  su  bula  de  20  de  Julio  de 

1609  desmenbrando  d  Arequipa  delObis- 
pado  del  Cuzco.  Habiendo  pedido  el  rey 

Felipe  III  al  papa  el  deslinde  de  estas 
di6ce8is,  expidi6  su  Santidad  Paulo  V  una 
segunda  bula  con  fecba  de  16  de  Enero  de 
de  1612,  ordenando  que  se  biciese  como 
se  pedia;  y  autoriz6  en  6  de  Junio  del 
mismo  ano  al  Virrey  del  Peru  D.  Juan  de 
Mendoza,  Marques  de  Montes  Claros,  pa- 
ra que  practicase  la  separacion  indicada. 
En  conformidad  con  esta  autorizacion  pro- 
cedi6  el  Virrey  al  deslinde,  dictando  el 
decreto  de  8  de  Marzo  de  1614,  en  que 
design6  los  terminos  de  los  obispados  del 
Cuzco,  Arequipa  y  Huamanga  del  modo 
siguiente. 

Para  el  OhUpado  de  Arequipa  los  corre- 
gimientos  de  el  Cercado  de  Arequipa,  San 
M^cos  de  Arioa,  con  la  provincia  de  Ta- 
rapacd  basta  el  Bio  Loa^  ^1  de  Caylloma 
(ent6ncesllamadoCoMguas),  Ubinas,  Mo- 
quegua, Vitor,  Condesdyos  y  la  villa  de 
Camand  basta  el  valle  de  Acarf  inclusive, 
que  confina  con  el  de  Nazca,  del  Arzobis- 
pado  de  Lima,  con  todas  sus  doctrinas. 

CATlLOOO   DE   LOS   OBISPOS   DE   ABEQUIPA 
DESDE    LA   FUNDACION    DEL    OBISPADO. 

D.  Fr,  Cristoval  RodriguZj  Dominico, 
natural  de  Salamanca.  Fu^  electo  Arzo- 
bispo  de  Santo  Domingo  y  despues  pro- 
movido  para  Obispo  de  Arequipa  en  7  de 
Octubre  de  1611.  Muri6  en  la  ciudad  de 
Camand,  en  trdnsito  para  Arequipa. 

D,  Fr.  Pedro  Perea,  Agustino  y  natural 
de  Castilla.  Tom6  posesion  de  la  silla  el 
ano  de  1616 ;  y  muri6  en  Lima  en  1628. 

D.  D.  Pedro  ViUagomez  Viranco.  Se  con- 
Bagr6  en  Lima  en  26  de  Septiembre  de 
1688;  tom6  posesion  de  su  Di6cesis  el  26 


AREQ 


60 


AREQ 


de  Julio  de  1635 ;  gobem6  20  anos  con 
diferenciadedias,ymuri6  en  Santa  Veges. 

D.  Agustin  Lhjarte  y  Saravia,  Electo  pa- 
ra Obispo  de  Arequipa,  fu^  promovido  al 
Obispado  de  Quito,  en  dondemuri6  el  ano 
de  1660,  en  el  mos  de  Diciembre. 

D.  Pedro  de  Ortega  Sotomayor,  natural 
de  Lima.  Entro  en  Arequipa  el  7  de  Agos- 
to  de  1658,  y  de  allf  paso  al  Obispado  del 
Cuzco  en  1664. 

B,  Fr,  Gaspar  de  VUlarroel,  Agustino, 
natural  de  Quito.  Fue  electo  en  17  de  Fe- 
brero  de  1663;  gobem6  hasta  el  14  de  Oc- 
tubre  de  1665  dia  en  que  falleci6. 

/).  Fr.  Juan  de  Ahnoguera,  del  orden  de 
la  Trinidad  calzada,  natural  de  Cordova. 
Toni6  posesion  del  Obispado  el  3  de  Di- 
ciembre de  1670.  Promovido  en  1674  al 
Arzobispado  a  Lima,  en  donde  muri6  el 
2  de  Marzo  de  1676. 

I).  Fr.Ju/tndela  Calle  y  Heredia,  Merce- 
dario.  Pas6  del  Obispado  de  Trujillo  al  de 
Arequipa,  del  que  tomo  posesion  en  Diciem- 
bre de  1675;muri6  ell5deFebrerodel676. 

7).  Antonio  de  Le^n,  siendo  Obispo  de 
Panamd  fu6  promovido  al  de  Arequipa, 
donde  entr6  el  2  de  Enero  de  1679.  Muri6 
el  28  de  Agosto  de  1708.. 

D.  Juan  de  Otalora  Bravo  de  LagunaSy 
electo  en  16  de  Julio  de  1717 :  murio  el  27 
de  Septiembre  de  1723. 

D.  D,  Juan  Cavero  de  Toledo j  Tom6  po- 
sesion del  Obispado  el  30  de  Septiembre 
de  1726:  y  muri6  el  20  de  Marzo  de  1731. 

D.  Fr.  Juan  de  ArgiieUeSy  Agustino.  Fu6 
promovido  del  Obispado  de  Panamd  al  de 
Arequipa ;  pero  murio  sin  tomar  posesion 
de  su  silla. 

D.  Jnan  Bravo  de  Eivero  natural  de  Li- 
ma, electo  Obispo  de  Santiago  de  Cbile  en 
1784.  Fu6  promovido  al  Obispado  de  Are- 
quipa, d  donde  lleg6  el  20  de  Diciembre  de 
1739.  Muri6  el  22  de  Mayo  de  1752.  Fun- 
d6  el  Monasterio  de  Santa  Eosa. 

D.  Juan  Gonzalez  Melgarejo,  Obispo  de 
Chile.  Fue  promovido  al  Obispado  de  Are- 
quipa en  1742,  y  gobem6  hasta  1755. 

D.  Jacinto  Aguado  y  Chacon,  Obispo  de 
Cartagena  de  Indias :  promovido  al  Obis- 
pado de  Arequipa  en  1755  y  gobem6  has- 
ta 1761,  en  que  murid. 


D.  Diego  Salguero.  Electo  en  1765 ;  mu- 
ri6  en  1771. 

D.  Manuel  Abad  y  de  Liana:  electo  en 
1771  y  muri6  en  1782. 

Dr.  Fr.  Miguel  de  P/awjo^?Mi,'Capuchino, 
Coronel  que  fu6  del  Eegimiento  de  Lifein- 
terla  de  Murcia,  elegido  en  1782 ;  goberno 
hasta  1786  en  que  renunci6  la  Mitra. 

D.  Pedro  Chavez  de  la  Rosa :  electo  en 
1786 ;  renunci6  en  1801  y  se  fu6  &  Espa- 
h&.  Fimdo  la  casa  de  Huerfanos  de  Are- 
quipa y  ha  dejado  muchos  monumentos  y 
obras  que  lo  hacen  recordar  con  gratitud. 

D.  D.  Jose  Sebastian  de  Goyeneche  y  Bar- 
reda,  Arequipeno.  Se  consagr6  en  Lima 
el  2  de  Agosto  de  1818.  Fu6  promovido  al 
Arzobispado  de  Lima  en  donde  falleci6. 

D.  D.  Bartolome  Herrera,  natural  de  Li- 
ma, isntituido  por  bula  de  26  de  Setiem- 
bre  de  1859,  lleg6  d  Arequipa  el  6  de  Ene- 
ro de  1861:  falleci6  el  10  de  Aosto  de  1864. 

D.  D.  Jose  Manual  Vargas^  natural  de 
Arequipa,  electo  en  7  de  Noviembre  de 
1864,  falleci6  este  aiio  dntes  de  recibirlas 
bulas  de  su  institucion. 

D.  D.  Fr.  Juan  Calienes,  Franciscano 
natural  de  Arequipa,  electo  en  24  de  Ene- 
ro de  1865:  se  consagro  en  Lima  y  falleci6 
en  Arequipa  en  1866. 

D.  D.  Jose  Benedicto  Torres,  natural  de 
Cajabamba,  instituido  por  bulas  de  22 
de  Junio  de  1868,  tom6  posesion  en  1869. 

El  movimiento  mercantil  puede  verse 
en  las  palabras  Islay  6  Mollendo,  puertoe- 

El  ferrocarril  que  parte  de  Mollendo  y 
Uega  hasta  Ptmo  pasando  por  Arequipa, 
hard  variar  dntes  de  10  anos,  por  comple- 
to  elaspecto  de  muchos  pueblos  deestey 
demas  Departamentos  llamados  &  engran- 
decerse  por  el  vigor  fisico  y  moral  de  sua 
habitantes. 

Este  ferrocarril  es  uno  de  los  mas  no- 
tables del  mundo  por  las  grandes  dificul- 
tades  que  se  han  vencido,  por  cuyo  mo- 
tivo  copiamos  la  siguiente 

DESCRIPCION   DE   LA   LINEA: 

El  trazo  principia  en  Islay  d  diez  y 
nueve  metres  ochenta  y  seis  centimetros 
(19,  87)  sobre  el  nivel  del  entablado  del 
muelle,  en  un  punto  cercano  &  la  cAlame- 


AREQ 


61 


AREQ 


da,>  al  S.  S&*  15'  0.  y  d  cnatrocientos  se- 
senta  y  dos  metros  (462)  del  palo  de  ban- 
ders de  la  aduana.  Desde  ahi  se  dirige 
costa  ariiba  por  distancia  de  trece  mil 
seiscientossetenta  ycinco metros  (13,675) 
hasta  pasar  en  mil  ciento  veinte  y  nueve 
metros  (1,1^9)  el  centro  de  la  quebrada 
de  Mollendo,  pnerto  de  Arequipa  abando- 
nado.  En  este  trecho  pasa  la  linea  en  al- 
tora  de  veinte  d  setenta  metros  (20  d  70) 
sobre  el  nivel  medio  del  mar  y  trata  de  se- 
guir  la  superficie  de  la  especie  do  meseta 
en  que  se  saaviza  la  gran  pendiente  cos- 
teua  poco  dntes  de  determinar  abrupta- 
mente  en  barranco.  Pero  como  las  nume- 
rosas  qnebradas,  anchas  y  profimdas,  aun 
d  inmediacion  del  mar,  y  en  tanto  mayor 
grado  cuanto  mas  distantes  de  el,  inter- 
rompen  la  continuidad  de  esa  especie  de 
meseta,  hay  que  surcarla  en  profondas 
excavaciones,  para  haUarse  bastante  cer- 
ca  del  fondo  de  las  quebradas  al  cruzarlas, 
y  evitar  asi  yiaductos  6  terraplenes  caros.  I 
Esas  excavaciones  son  de  roca  graniti- 
ca;  y  tanto  por  esto  como  por  las  que- 
bradas, la  actual  linea  principia  en  Mo- 
Uendo. 

Poco  despues  de  pasar  MoUendo,  la  li- 
nea desciende  sobre  un  largo  terraplen  d 
la  playa  que  hay  desde  ahi  para  adelante 
hasta  el  valle  de  Tambo,  y.  la  sigue  por 
distancia  de  once  mil  ochocientos  cuaren- 
ta  y  on  metros  (11,841)  hasta  Punta-Me- 
jia.  En  todoeste  trecho  el  trabajo  es  muy 
fdcil  y  barato,  pues  que  el  trazo  va  por  ter- 
reno  arenoso  y  llano  al  pi^  del  barranco 
que  en  otros  tiempos  fu6  la  costa,  pero 
que  en  el  dia  se  halla  d  varias  cuadras  de 
la  oriUa  del  mar  y  enteramente  fuera  de 
su  alcance,  gracias  d  la  accion  de  las  cor- 
rientes  costenas  sobre  las  arenas  del  rio 
de  Tambo  que  arrastran  hdcia  el  Norte, 
combinada  con  la  que  .produce  el  levanta- 
miento  lento  y  continuo  de  toda  la  costa 
delPerA. 

Hasta  Punta-Mejia  la  linea  nada  gana 
en  ascenso,  tan  apetecible  sin  embargo  en 
vista  de  la  gran  elevacion  que  hay  que  ven- 
eer para  Uegar  d  Arequipa.  Y  lo  tinico 
que  se  obtiene  despues  de  haber  costeado 
por  distancia  de  veinte  ycinco  mil  quinien-  ' 


tos  diez  y  seis  metros,  (25,516)  pasando 
en  parte  por  terreno  muy  dificil,  es  arri- 
bar  d  un  punto  conveniente  para  empren- 
der  el  ascenso.  Ya  se  ha  dicho  que  una  li- 
nea que  lo  principiase  en  Islay,  se  tendria 
que  apartar  de  la  orilla  del  mar  y  que  por 
poco  que  lo  hiciese  no  podria  cruzar  las 
quebradas.  Lo  mismo  sucederia  si  el  as- 
censo partiese  desde  Mollendo  u  otro  pa- 
raje  entre  Islay  y  Punta-Mejia,  adonde  es 
pues  indispensable  llegar  antes  de  tratar 
de  remontarse  d  la  Pampa. 

Hasta  Punta-Mejia  la  linea  Uega  con 
gradientes  de  inclinacion  comun  y  con 
curvas  suaves.  Pero  principia  ent6nces 
una  linea  serpenteada  de  grandes  rodeos 
y  revueltas,  llena  de  curvas  de  pequeno 
radio,  y  con  gradientes  de  dos  ocho  deci- 
mos  (2.8)  y  de  3  por  ciento  de  inchna- 
cion,  que  no  pasa  d  otra  de  cardcter  mas 
favorable  hasta  ganar  la  pampita  de  Ca- 
chendo  d  una  elevacion  de  novecientos  se- 
tenta metros  (970)  sobre  el  nivel  medio  del 
mar  y  d  treinta  y  tres  mil  trecientos  cua- 
renta  y  ocho  metros  (33,848)  distante  del 
por  el  trazo.  Los  trabajos  de  gradacion 
en  este  trecho  son  costosos. 

Al  principio  por  trece  mil  trescientos 
ochenta  metros  (13,880)  el  ascenso  es  de 
dos  y  setecientos  ochenta  mel^simos  (2.780) 
por  ciento  y  la  ahneacion  favorable,  pasan- 
do por  las  faldas  suaves,  arenosas  y  poco 
quebradas  de  la  Ensenada.  Despues,  por 
diez  y  nueve  mil  quinientos  sesenta  y  ocho 
metros  (18,568)  en  el  faldeo  de  Cahuinta- 
la  hasta  llegar  dCachendo  la  gradiente 
tiene  tres  por  ciento  de  inclinacion,  y  ocu- 
ren  curvas  con  el  rddio  minimo  de  cien 
metros  (100).  Con  todo,  ni  aim  emplean- 
do  estos  medios  ha  sido  posible  dominar 
completamentelasdificultades  del  terreno, 
y  al  doblar  estribos  y  al  pasar  de  uno  d 
otro,  ocurren  profundas  excavaciones  en 
roca  granitica  en  el  primer  caso,  y  terra- 
plenes sobre  laderas  y  al  traves  de  profun- 
das quebradas,  en  el  segundo.  Pero  si  por 
una  parte  no  se  puede  negar  el  aspecto 
desfavorable  del  pequeno  trecho  que  aca- 
bamos  de  describir,  por  la  otra  puede  ser- 
vir  de  consuelo  la  facilidad  que  presenta 
la  linea  desde  CacbeQdo  hasta  d  Huasa- 


AREQ 


62 


AREQ 


mayo,  en  nna  distancia  de  setenta  y  tres 
mil  doscientos  cinouenta  metros  (78,250). 

En  el  gran  rodeo  que  da  el  trazo  para 
evitar  la  pendiente  de  la  costa  se  aparta 
d  yeintioclio  mil  setecientos  ochenta  y  seis 
metros  (28,786)  A  la  derecha  de  una  linea 
horizontal  directa  entre  Islay  y  Arequipa 
y  con  direccion  de  aquel  punto  d  este.  La 
normal  tirada  desde  el  punto  del  trazo 
que  mas  se  aparta  de  la  linea  directa  d 
esta,  la  corta  &  distancia  de  diez  y  nueve 
mil  trescientos  cuarenta  y  ocho  metros 
(19,848)  de  Islay  medidos  sobre  ella. 

Desde  el  t^rmino  del  ascenso  fuerte  en 
Gachendo  en  las  cabeceras  de  la  quebra- 
da  de  Oahuintala,  el  trazo  trata  de  com- 
pletar  rapidamente  el  rodeo,  dirigi^ndose 
m^nos  indirectamente  hacia  la  linea  di- 
recta. Primero  atraviesa  la  pampita  de 
Cachendo  en  distancia  de  ocho  mil  cua- 
trocientos  ochenta  metros  (8,480)  con  di- 
reccion A  la  puntade  los  cerros  de  Huajri, 
estribo  de  Cordillera  que  separa  la  pam- 
pita de  Cachendo  de  la  gran  Pampa,  (la 
que  limita  h^ia  el  Sur,)  y  hermano  del 
estribo  que  hemos  llamado  la  f6arreda,i 
que  cierra  la  pampa  hacia  el  oriente,  y  con 
el  que  se  une  un  poco  al  Sur  de  la  cuesta 
de  Subilaca.  A  la  vista  parece  que  el  es- 
tribo de  Huajri  se  hallase  unido  &  dugulo 
recto  con  el  cordon  que  domina  la  gran 
pendiente  de  la  costa  y  que  limita  la  pam- 
pa hdcia  el  poniente ;  pero  en  realidad  se 
hallan  separados  por  un  corto  trecho  de 
terreno  entrecortado  por  profundisimas 
quebradas  que  son  el  origen  de  las  que  se 
yen  desde  la  costa  entre  Mollendo  y  Punta 
Mejia,  que  principiando  abruptamente  al 
pi^  de  las  faldas  de  la  punta  de  Huajri 
donde  parece  tocar  con  el  cordon  de  la 
costa,  asumen  desde  el  principio  un  ca- 
rioter  formidable  que  llega  d  ser  verda- 
deramente  espantoso  i  muy  poca  distan- 
cia, donde  atraviesan  dichos  cordones  y 
empiezan  d  ser  visibles  desde  la  costa.  Por 
huir  de  esas  quebradas,  la  Hnea  al  doblar 
los  cerros  de  Huajri,  se  apega  al  pi6  de 
8us  faldas,  las  que  sigue  por  distancia  de 
tres  mil  doscientos  doce  metros  (8,212). 
Con  todo,  no  se  logra  evitarlas  oompleta- 
mente,  porlp  ^ue  OQiirr^n  en  e^to  trecho 


algunos  terraplenes  altos.  Despues  de  do- 
blar los  cerros  de  Huajri  se  sigue  por  dn- 
co  mil  ocho  metros  (6,008)  por  terreno 
quebrado  pero  no  dificil,  hasta  atravesar 
las  cabeceras  de  la  gran  quebrada  de  Ca- 
yango.  Hay  algunos  corfces  en  cascajo 
y  terraplenes  altos.  Poco  despues  de  aban- 
donar  la  linea  los  cerros  de  Huajri,  se  di- 
rige  ya  sin  rodeos  hdcia  la  linea  directa 
entre  ^Islay  y  Arequipa,  la  que  corta  & 
treinta  y  ocho  mil  doscientas  treinta  y  seis 
metros  (88,286)  de  Islay,  (medidos  sobre 
ella)  en  la  vecindad  de  Tambo  de  la  Joya, 
que  queda  d  unos  dos  mil  setecientos 
ochenta  y  cinco  metros  (2,786)  del  punto 
de  interseccion  y  entre  la  linea  directa  y 
la  del  trazo  6,  cuatrocientos  ochenta  y  cua- 
tro  metros  d  la  derecha  de  este  (yendo 
para  Arequipa).  Desde  Cayango  para  ade- 
lante  al  traves  de  la  gran  «Pampa,»  hasta 
doce  mil  cincuenta  y  siete  metros  (12,067) 
mas  alld  de  la  Joya  y  A  veintiocho  mil 
trescientos  metros  (28,800)  de  Cayango,  el 
trabajo  es  muy  fdcil  y  barato.  La  linea 
encuentra  ent6nces  la  cola  de  ciertos  es- 
tribos  de  la  Barrera,  que  habiendo  perdi- 
do  el  aspectoy  cardcter  de  cerros  se  extien- 
den  en  forma  de  terreno  ondulado,  entre- 
cortado por  anchas  pero  bajas  quebradas, 
al  traves  de  la  parte  N.  0.  de  la  Pampa 
hasta  los  barrancos  de  Yitor.  Al*  atrave- 
sar esa  cola  en  un  trecho  de  nueve  mil 
cinco  metros  (9,006)  ocurren  excavacio- 
nes  y  terraplenes  grandes,  pero  no  costo- 
Bos,  porque  son  en  cascajos.  Se  llega  en- 
t6nces  &  la  pampa  de  la  cCaldera»  que 
se  atraviesa  en  distancia  de  trece  mil  cien- 
to  noventa  y  cinco  metros  (18,196)  con  di- 
reccion hdcia  el  pi6  de  la  cuesta  de  la 
«Caldera»  que  estd  sobre  el  camino  de 
Mocoro  d  Arequipa  via  al  tambo  de  Cor- 
ralones.  Desde  ahi  hay  oomo  legua  y  me- 
dia hasta  Mocoro.  .Pocos  viajeros  se  fijan 
en  una  abra  que  les  queda  d  mano  dere- 
cha poco  despues  de  bajar  la  cuesta  de  la 
"Caldera"  caminando  hdcia  Mocoro. — 
Esta  es  la  abra  que  hemos  llamado  la 
tQuebradilla*,  y  sin  la  cual  el  proyecto 
del  ferrocarril  habia  fracasado.  La  linea 
la  toma  a  mil  novecientos  metros  (1,900) 
del  pi^  de  la  cuesta^  ^q  la  cCa|dera»y  y  si- 


AREQ 


63 


AREQ 


ga6  ^n  d  fondo  de  ella  por  distancia  de 
cnatro  mil  ciento  cincuenta  metros  (4,150) 
hasta  encontrarse  con  el  paredon  que  la 
separa  del  rio  de  Areqnipa  y  qne  es  al 
mismo  tiempo  t^rmino  de  la  iQuebradilla* 
y  barranco  izqnierdo  del  rio  en  Huasa- 
mayo.  No  hay  mas  que  atravesar  ese  pa- 
redon por  medio  de  un  socabon  de  cuatro- 
cientos  cincuenta  metros  (450)  de  largo 
para  hallarse  sobre  las  faldas  orientales 
de  la  Barrera,  &  cuyo  pi6  corre  el  rio ;  ven- 
ciendo  en  tan  corto  trecho  y  a  poco  oosto 
la  dificultad,  al  parecer  insuperable,  de 
pasar  de  la  Pampa,  al  traves  de  la  Barr^ 
ra,  al  yalle  del  rio  de  Arequipa.  Al  surjir 
del  socabon,  la  linea  se  halla  d  noventa  y 
cuatro  metros  (94)  sobre  el  lecho  del  rio, 
y  en  esa  altura  el  ancho  del  yalle  es  mas 
de  seiscientos  metros  (600)  por  lo  que  no 
fu^  practicable  un  puente  en  este  sitio. 
Por  lo  tanto  la  linea  se  dirige  valle  arri- 
ba,  quedando  sobre  el  lado  izqnierdo  del 
rio,  y  descendiendo  sobre  una  gradiente  de 
cero  ciento  cincuenta  y  siete  por  ciento 
de  inclinacion  hacia  la  angostura  inferior 
de  Eishuarani,  ya  citada  en  la  descripcion 
sumaria  de  la  ruta.  Alcanza  esta  d  dos 
mil  metros  (2,000)  del  socabon  despues  de 
atravesar  faldas  muy  dsperas,  y  quebra- 
das  que  dan  lugar  d  excavaciones  costosas 
en  roca,  y  d  terraplenes  altos.  El  no  se 
cruza  con  un  puente  de  cuarenta  metros 
(40)  de  largo. 

£n  toda  la  travesfadesde  Cachendo  has- 
ta el  socabon,  la  ahniacion  es  muy  favo- 
rable, y  las  gradientes  son  en  general  de 
inclinacion  comun.  Desde  el  socabon  has- 
ta el  puente,  la  Unea  es  una  sucesion 
de  curvas,  y  desde  este  para  adelante  por 
distancia  de  cinco  mil  ochocientos  metros 
(5,800)  hasta  la  quebrada  de  Culebrillas, 
el  ascenso,  la  ahniacion  y  el  trabajo  son 
favorables. — ^Despues  hasta  llegar  d  Are- 
quipa en  un  trecho  de  veinticinco  mil  me- 
tros (25,000)  aunque  ocurreu  gradientes 
de  inclinacion  grande,  cortes  en  rocas  y 
terraplenes  altos,  y  aunque  hay  que  dar 
algunos  grandes  rodeos  para  evitar  puen- 
tes  impracticables  sobre  las  quebradas 
que  encuentra  la  Unea,  6sta,  en  general, 
no  es  mu^  costosa  ni  difCcil. 


Al  priiicipio,  la  linea  al  dejar  el  puente 
de  Eishuarani,  sigue  &  poca  distancia  el 
rio,  subiendo  sobre  una  rampa  de  cuatro 
veinticinco  por  ciento  (4.25  por  ciento)  por 
distancia  de  cinco  mil  ochocientos  metros 
(5,800)  y  pasando  por  terreno  granitico 
muy  dificil  y  Aspero,  hasta  encontrarse 
con  una  profunda  quebrada  seca  que  en- 
tra  al  rio  en  Moyobaya,  Uamada  de  Cule- 
brillas.— No  fu6  posible  cruzar  esta  quebra- 
da, por  lo  tanto  la  linea  se  mantiene  & 
poca  distancia  de  la  cresta  de  su  barranco 
derecho  (6  norte)  hasta  encontrar  una  es- 
trechura  d  unos  ochocientos  metros  (800) 
de  Moyobaya,  cruza  ahien  un  puente  6  ter- 
raplen  corto  en  lugar  de  volver  &  bajar 
por  el  lado  opuesto  y  acercarse  al'  rio  Chi- 
ri,  se  dirige  al  traves  de  terreno  muy  que- 
brantado  hacia  una  estrechura  de  otra 
quebrada  denominada  «Escalerillai   que 
tambien  va  d  dar  al  rio  y  que  hubiera  sido 
imposible  cruzar  donde  desemboca  &  cau- 
sa de  su  gran  anchura  y  profundidad.  La 
linea  la  pasa  con  un  terraplen,  y  desde 
ahi  para  adelante  se  va  otra  vez  acercan- 
do  al  rio.  Llega  &  la  cresta  de  su  barran- 
co derecho,  despues  de  atravesar  una  pam- 
pita,  y  sigue  d.  poca  distancia  de  aquella 
sobre  la  falda  del  cordon  de  cerrillos  que  la 
denomina,  hasta  encontrarse  con  la  que- 
brada de  Anashuaico,  la  que  no  fu6  posible 
atravesar  con  un  puente  donde  entra  al 
rio.  Esta  quebrada  no  es  andloga  &  la  de 
Culebrillas  y  Escalerillas,  pues  carece  de 
estrechura  en  sitios  d  prop6sito  para  la  H- 
nea,  y  ademds  presenta  el  inconveniente 
de  ramificarse  d  poca  distancia  del  rio. 
Por  lo  tanto  la  linea  la  remonta  primero 
sobre  su  costado  derecho,  descendiendo 
con  sus  gradientes,  y  meti^ndose  4  la  ra- 
mificaciou  que*  encuentra,  por  no  ser  po- 
sible cruzarla  en  el  punto  de  bifurcacion. 
Esa  ramificacion  a  pocos  trechos  se  divi- 
de, y  ya  no  es  posible  seguirla,  porquesus 
paredes  angostan  y  pierden  completamen- 
te  la  forma  de  faldas,   que  hasta  ahi  te- 
nian.    Y  como  tampoco  seria  fdcil  cru- 
zarla, en  el  punto  de  bifurcacion,  ni  hay 
tampoco  lugar  para  ello,  la  linea  vuelve 
para  atras  formando  una  Y,  y  cruzando 
las  dos  ramificaciones  y  la  lengua  de  tier* 


AREQ 


—  64 


AREQ 


ra  qne  las  separa,  se  halla  sobre  la  falda 
de  la  izquierda  de  la  quebrada  de  Anas- 
huaico,  la  que  baja  con  grandieute  ascen- 
diente  hasta  Uegar  a  su  desembocadura 
y  casi  enfrente  de  la  iglesia  de  Uchumayo. 
Desde  este  punto  sigue  cerca  de  la  cresta 
del  barranco  del  rio,  en  vista  de  Uchu- 
mayo, basta  llegar  d  la  cuesta  del  camino 
actual  de  Arequipa  d  ese  pueblo.  Ahi  se 
aparta  del  rio  y  se  dirige  hdcia  el  tambo 
de  la  «Cruz  del  Intendente»,  ya  m^nos  in- 
directamente  sobre  Arequipa.  Cerca  del 
tambo  cruza  en  una  estrechura  una  que- 
brada que  va  d  dar  al  rio  mas  arriba  de 
Uchumayo,  y  despues  de  atravesar  terre- 
nos  muy  ondulados,  Uega  al  pueblo  de 
Tio,  lo  atraviesa  con  direccion  a  la  punta 
del  cerro  que  estd  en  su  parte  alta,  y  des- 
de esta  se  dirige  al  traves  de  campos  cul- 
tivados  hdcia  el  callejon  de  Loreto,  lo  cru- 
za, y  despues  de  dar  una  vuelta  pasando  por 
terreno  abierto  y  cidtivado,  llega  a  la  ala- 
meda  y  termina  en  el  puente  de  Arequipa. 

En  el  gran  rodeo  que  da  la  Unea  entre 
la  Joy  a  y  Arequipa,  para  evitar  la  Barre- 
ra  se  separa  en  su  punto  mas  lejano  de  la 
Ifnea  directa  d  veiute  mil  setecientos  se- 
tenta  y  un  metros  a  la  izquierda  de  ella 
tomando  su  direccion  de  Islay  hacia  Are- 
quipa. La  normal  tirada  desde  el  punto 
de  mayor  distancia  del  trazo  li  la  linea  di- 
recta, la  corta  d  veinticuatro  mil  seiscicn- 
tos  sesenta  y  dos  metros  (24,6G2)  de  Are- 
quipa, y  d  sesenta  y  cinco  mil  novecien- 
tos  cuatro  metros  (65,904)  de  Islay,  y  me- 
didos  sobre  ella.  A  seiscientos  sesenta  y 
cinco  metros  (665)  del  puente  de  Arequi- 
pa, medidos  sobre  la  Unea  directa,  vuelve 
el  trazo  d  cruzarla,  y  en  el  trecho  que  hay 
hasta  el  puente,  se  separa  &  sesenta  y  nue- 
ve  metros  (69)  a  la  derecha  de  ella,  con- 
siderando  su  direccion  como  de  Islay  d 
Arequipa.  Si  no  se  toma  en  consideracion 
esta  pequefia  vuelta,  puede  decirse  que  el 
trazo  entre  Islay  y  Arequipa  forma  una 
gran  S  cuya  interseccion  con  la  linea  di- 
recta, se  halla  en  la  gran  pampa,  d  dos 
mil  setecientos  ochenta  y  cinco  metros 
(2,785)  del  Tambo  de  la  Joya.  Y  por  otra 
parte,  abstrayendo  de  algunos  cortos  es- 
trechos  en  que  no  baja  la  linea  hdcia  Pun- 


ta Mejia,  pero  que  puede  mejorarse  de 
manera  que  asi  sea,  se  puede  decir,  que  el 
ferrocarril  entre  Arequipa  y  Mejia,  es  nno 
de  continuo  descenso.  Esto  es  muy  impor- 
tante  para  la  economfa  del  trasporte. 

DISTANCIAS. 

Del  puerto  de  Mollendo,  ac- 
tual punto  de  partida  del 
tren  hasta  Mejia...  millas     8     (14^.859) 

De  Mejia  d  la  parada  de 
Tambo millas  10 

Deesa  parada  dPosco        >         7 


(18lt.676) 
(ldk.002) 


J^e  Posco  &  la  pampa  de  Ca- 

chendo miUas     8     (14k.859) 

Desde  el  principio   de  esa 

pampa  en  la  direccion  que 

se  va  siguiendo,  hasta  la 

la  quebrada  de  Huasama- 

yo millas  42     (78k.015) 

Desde  el  principio  de  esa 

quebrada  hasta  MoUeba- 

ya millas  18     (38k-486) 

Desde  Mollebaya  continuan- 

do  aguas  arriba  el  lado 

izquierdo  del  rio  Chili, 

hasta  la  ciudad  de  Are- 
quipa   millas  14     (78k.015) 

Son  millas 99 


La  Nacion  gasta  al  ano  en  este  Depar- 
tamento,  la  cantidadde  S.  855,765  enlos 
siguieutes  ramos: 

Sueldos  del  Prefecto,  Sub  Prefec- 
tos,  sus  oficinas  y  empleados.  S.      24,752 

En  Correos 15,755 

En  Vocales  de  la  Corte  Superior 
de  Justicia,  jueces  de  l.'Iustan- 
y  otros  empleados 70,188 

Sueldo  del  Obispo,  Cabildo,  Semi- 
nario,  Curas  y  otros  gastos  del 
Culto 34,291 

En  la  Universidad 12,870 

En  Colegios  para  hombres  19,802 
•      para  mugeres.   1,248 

En  124  Escuelas  para  hom- 
bres   64,196  ^     103,741 

En  76  para  mugeres 89,545 

En  Hospitales  y  Beneficencia 7,955 

Empleados  y  gastos  de  Aduanas...      54,888 

E  n  Tesorerias  y  empleados 10,780 


20,550 


Total  de  sueldos  y  gastos...  S.  355,765 


AREQ 


65 


En  este  Departamentos  hay  Diputacio- 
nes  6  Tribunales  de  Mineria  en  Arequipa, 
Gondesnyos,  Caylloma  y  la  Union.  Exis- 
ten  en  actual  trabajo  29  minas ;  46  expe- 
diias  pero  snspenso  el  trabajo ;  y  204  aban- 
donadas :  producen  26,100  maroos  de  plata 
al  ano;  y  Be  consnmen  81,532  Ubras  de 
azogne. 

Las  contribnciones  del  Departamento 
(no  considerando  la  de  Aduanas)  produ- 
cen al  ano  S.  29,528  40  cts.  por  los  ra- 
mos  siguientes: 

Gontribucion  Industrial S.  1 ,787 

»         Rustica »  22,891 

»         Urbana »    2,875 

•         Edesidstica »     1,466 

Total 8.  29,019 

Anqolfft  provincia  del  Departamento  de  es- 
te nombre.  Confina  por  el  N.  con  la  prov. 
de  Caylloma ;  por  el  S.  con  la  de  Islay  y 
parte  de  la  de  Moquegua:  por  el  E.  con 
la  misma  de  Moquegua;  y  por  el  0.  con 
parte  de  la  provincia  de  Caman^.  Su  ca- 
pital la  ciudad  de  Arequipa:  consta  delos 
siguientes 

DIBTBITOS : 

Habt. 
Arequipa 21,700 

Cayma 2,961 

Characato 1,810 

Chihuata 1,608 

Miraflores 4,882 

Pancarpata 8,046 

Pocsi 1,885 

Quequena 2,292 

Sabandia 964 

Sachaca 2,676 

Socabaya 2.606 

Tiabaya 2,854 

Uchnmayo 918 

Vitor 1,060 

Yanahuara 2,577 

Yura 686 

Total  habt 58,970 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  16«  40*  y  16»  50*  lat.  y  los  78<^  5'  y  74*> 
5*  long,  formando  una  superficie  de  615 
legaas,  que  comparadas  con  su  poblacion 
resulta  poco  mas  de  88  habt.  por  cada  le- 
gna  cuadrada. 

£n  esta  provincia  las  poblaciones  est^ 
dasificadas  con  los  nombres  de  Pu^blot  y  ' 


AREQ 

Pagos;  &  estos  los  denominamos  Aldeas, 
por  lo  dicho  en  el  Discurso  Prelimrnar  de 
este  Diccionario. 

Examinandosuorograffa  se  y6  que  est& 
dividida  en  tres  zonas;  la  1.*  de  un  desier- 
to  limitado  por  una  cadena  de  cerros  11a- 
mados  de  la  Caldera;  esta  zona  es  arida, 
y  apenas  hay  vegetacion  en  la  quebrada  de 
V£tor;  porque  esta  al  N.:  la  2.*  estA  limita- 
da  por  dichos  cerros  de  la  Caldera,  y  el 
nevado  y  elevadisimo  ramal  que  forman 
el  Chachani,  Pichupichu  y  el  Misti;  y 
la  S.*  es  una  especie  de  hoya ,  limitada 
por  diversos  ramales  de  la  Cordillera. 
En  cada  una  de  estas  zonas  varia  com- 
pletamente  la  naturaleza  de  los  tres  rey- 
nos :  en  la  1.*  se  produce  el  arroz,  la  cana 
de  azticar,  la  vid  y  otros  vegetales  del  cli- 
ma  ardiente :  en  la  2.*  en  cuyo  centro  est^ 
la  ciudad  de  Arequipa,  la  vegetacion  de 
plantas  de  clima  templado  es  abundante, 
tales  como  el  trigo,  el  maiz,  distintas  cla- 
ses  de  papas  y  otras  raices ;  y  tambien  se 
encuentran  algunos  minerales  de  plata  y 
cobre :  en  la  8.*  la  vida  vegetal  es  pobre, 
pero  exuberante  en  minerales  de  toda 
clase. 

En  esta  zona  se  encuentran  los  eleva- 
dos  cerros  que  forman  el  Chachani,  Pichu- 
pichu, y  el  magestuoso  volcan  Misti,  que 
aun  cuando  estan  aislados  a  la  vista  y  se- 
parados  entre  sf ,  forman  parte  de  lo  prin- 
cipal de  la  gran  Cordillera  que  estd  mas 
al  Este. 

El  rio  Chili,  que  despues  se  llama  de 
Vltor  6  de  Siguas,  recorre  toda  la  provin- 
cia casi  por  el  medio  de  ella,  y  solo  en  la 
zona  1.*  se  dirige  al  limite  N.  recibiendo 
muchos  tributarios,  y  dando  vida  d  los  di- 
ferentes  lugares  por  donde  pasa,  &  la  vez 
que  abundancia  de  pescado,  como  el  pe- 
jerrey,  camarones  y  otros  iguahnente  sa- 
brozos  y  abundantes. 

Hay  una  Diputacion  6  Tribunal  de  Mi- 
neria. Las  minas  que  se  trabajan  en  esta 
provincia  son  11  que  producen  18,700 
marcos  de  plata,  con  un  consumo  de  1 5 ,000 
libras  de  azogue. 

Un  Sub  Prefectoestdencargado  del  man- 
do  politico;  cuatro  jueces  de  1.*  Instancia 
que  admioistran  justicia;  y  ademas  otros 

9 


AREQ 


6B 


empleados  y  oficinas  provinciales.  Una 
oficina  Telegrdfica  en  relacion  con  Pono, 
Payta  y  Europa  por  el  Cable  Sub-marino 
de  Mollendo. 

En  lo  eclesidistico  estd  dividido  en  los 
sigtdentes 

GUBATOS : 

{Sagrario. 
Santa  Marta. 
San  Antovio. 

Characato.  Tambo. 

Chihuata.  Tiabaya. 

Cayma.  Tio. 

Paucarpata.  Uchtimayo. 

Pocsi.  Vltor. 

Sabandia.  Yanahuara. 

Las  contribuciones  de  esta  provincia 
producen  al  ano  S.  19,402  10  cts.  de  los 
ramos  siguientes : 

Contribudon  Riistica S.  16,049  80 

»  Urbana i     2,980  20 

»  Eclesidstica..  •        778  60 

Suma  total....  S.  19,908  10 
En  esta  provincia  se  gasta  al  ano  la  can- 
tidad  de  8.  42,189  60  cts.  en  los  siguien- 
tes  establecimientos: 
En  2  Golegios  de  instniccion 

Superior S.     7,941  60 

1  para  mugeres i      1,248 

88  EsGuelas  deprimerasletras 

parahombres »     19,800 

22  Escuelas  de  idem  para  mn- 
geres •     18,200 


Total 8.  42,189  60 

Abequipa,  distrito  de  la  provincia  de  su  nom- 
bre,  Dpt.  Arequipa.  La^ciudad  esta  dividi- 
da  en  varies  distritos :  habt.  21,700. 
Arequipa  ciudad,  capital  del  Departamen- 
to,  de  la  provincia  y  del  distrito  desunom- 
bre,  situada  d  2,829m.  altura  y  en  los  16^ 
24'  28"  lat.  y  74*>  21'  long.,  en  terreno  lla- 
no, d  pocas  millas  de  donde  terminan  las 
faldas  del  volcan  Misti,  que  estd  al  N.E. 
No  todos  estan  conformes  en  la  etimolo- 
gla  Quechua,  de  la  palabra  Arequipa;  algu- 
nos  dicen  que  signi£ca  Trompeta  son&ra : 
{Are  sonora,  quipa  trompeta) ;  pero  no  es 
filos6fica  ni  filol6gica ;  otros  la  hacen  de- 
rivar  de  dos  palabrasenteramente  Qtiechuas 
que  son  are  si,  y  quepay  quedaos ;  porque  se 
dice  que  el  Inca  Mayta-Capac  al  regresar 


AREQ 

al  Cuzco,  despues  de  la  conquista  de  laa 
provincias  de  Chunvivilcas  y  Parinaco- 
chas,  contest6  &  algunos  que  lo  acompa- 
naron  y  que  deseaban  quedarse  en  ese  la- 
gar  por  su  hermosa  campina,  d  o$  agrada 
quedaos  (are  quepay)  etimologia  que  consi- 
deramos  muy  fundada  y  natural. 

La  poblacion  se  fimd6  primero  en  im 
lugar  atras  del  actual  pueblo  de  Cayma, 
por  6rden  de  FranciscofPizarroy  con  baa- 
do  que  se  public6  con  toda  solemnidad  el 
15  de  Agosto  de  1540:  algunos  anos  des- 
pues se  traslad6  al  sitio  que  hoy  ocupa, 
como  mas  espacioso. 

Antes  de  hacer  la  descripcion  parti- 
otilar  de  esta  ciudad,  copiamos  en  segoida 
la  del  senor  Leubel : 

cHay  en  el  Perd  una  ciudad  notable  por 
la  inteligencia  y  valor  de  sus  hijos ;  gran- 
de  por  sus  rasgos  her6icos,  aun  en  medio 
de  todos  sus  delirios.  Colocada  al  pi6  de 
un  bermoso  volcan,  dij^rase  quesigue  una 
marchaparalela  con  el  criter  cuya  influen- 
cia  recibe.  Continuamente  agitada,  4  ve- 
ces  rebelde ;  vencedora  6  vencida,  siempre 
es  digna  de  respeto.  Centinela  avanzada, 
es  la  primera  que  dd  el  grito  de  alarma, 
cuando  se  atacanlas  libertades  nacionales; 
ent6nces  se  convierte  en  un  cuartel:  lu- 
cha,  y  lucha  &  lo  antiguo,  casi  d  lo  espar- 
tano :  triunf a  6  sucumbe ;  pero  nunca  re- 
trocede.  Terminado  el  combate,  el  solda- 
do  se  convierte  de  nuevo  en  obrero  de  la 
santa  ley  del  trabajo ;  y  las  robustas  ma- 
nos  que  dejan  el  armainiitil,  vuelven  ato- 
mar  el  azadon.  Esta  ciudad  tiene  tambien 
sus  tribunos,  que  la  abandonan  para  es- 
calar  el  poder  y  d  voces  se  convierten  en 
ap6statas.  Pero  ella  existe  siempre  y  la 
patria  vive  en  su  seno.  ^Entretanto,  cual 
serd  su  destine?  ^Tendrd.  que  iluminar  al 
Peru  todo,  6  habrd  de  estrellarse  en  mil 
pedazos  al  choque  de  los  tiranos  que  com- 
bate? iQui^n  sabe...pero  esa  ciudad  re- 
publicana  es  quizd  el  mas  poderoso  baluar- 
te  de  nuestra  libertad  civil  y  polltica.  Fa- 
citmente  se  comprenderd.  que  hablamos  de 
Arequipa,  de  la  cuna  de  muchos  de  nues- 
tros  bombres  publicosi. 

Tiene  8  caUes  principales  en  direccion 
N.  8.  y  9  en  direccion  E.  0.  cortadas  en 


AEEQ 


67 


AEEQ 


ingnlo  recto;  sin  contar  la  gran  exten- 
sion que  abraza  lo  que  se  llama  la  Pam- 
pa  de  Miraflores  y  que  hace  parte  de  la 
ciudad  por  el  N.  E.  Las  calles  tienen  12  va- 
rasdeancho(10ni.),  y  por  el  centro  oorren 
aeequias  pequefias  con  el  principal  objeto 
de  aumentar  la  hnmedad  por  sn  evapora- 
cion,  pues  la  sequedad  de  la  atm6sfera  es 
exc^siva. 

Todas  las  casas  y  edifieios  son  cons- 
truidas  de  nna  piedra  blanca  fofa,  mny 
porosa  que  es  nn  conglomerado ;  pero  qne 
con  la  mezcla  de  cal  y  arena  y  el  trascnrso 
del  tiempo  se  endurece  y  forma  on  todo 
compacto.  Esta piedra  se  saca  de  unas  can- 
teras  inmediatas.  Las  casas  en  lo  general 
son  c6moda8  y  con  jardines,  y  las  facha- 
das  Injosas.  Son  pocas  las  casas  que  tie- 
nen dos  pisos,  por  temor  £  los  temblores 
y  escas^z  de  madera  para  sostituir  al  pe- 
sado  siUar,  que  asi  Uaman  d  las  piedras 
labradas. 

La  plaza  mayor  es  perfectamente  cua- 
drada,  tiene  125  metros  por  cada  lado:  en 
la  parte  N.  estd  la  iglesia  Catedral,  que  al 
primer  golpe  presenta  una  vista  bermosa 
por  su  arquitectura  y  torres  elevadas ;  pe- 
ro examinada  en  detaUe  tiene  graves  de- 
fectoB  que  no  pueden  resistir  la  crftica 
del  arte  ni  del  gusto.  Los  otros  tres  lados 
tenian  portides,  que  fiieron  echados  por 
•  tierra,  como  gran  parte  de  otros  edificios 
y  casas  particulares,  en  el  espantoso  ter- 
remoto  del  18  de  Agosto  de  1868.  En  el 
centro  de  la  plaza  hay  una  fuente  de  bron- 
co, con  una  taza  de  granito. 

En  la  ciudad  hay  los  siguientes  tem- 
plos: 

Conventos  con  reU^fiosos, 

Santo  Domingo.  La  Merced. 

San  Francisco.  La  Becoleta. 

Sttprews. 

San  Juan  de  Bios.       San  Agustin. 
La  Compania.  San  Camilo. 

Con  Monjas, 

Santa  Catalina.  Santa  Teresa. 

Santa  Bosa. 

Igledas. 

Catedral.  San  Antonio. 

Santa  Marta.  San  Ldzaro. 


Dolores. 
Beaterio.  , 
Educandas. 


CapiUoB, 

Ejercicios. 
Solar. 
San  Pedro. 
San  Jos^. 

Todoe  los  templos  son  muy  aseados  y 
adomados;  y  muchos  de  ellos  con  alta- 
res  de  piedra  labraia,  estucados  y  dorados. 


Tienen  ^es  naves 


La  Catedral. 
San  Camilo. 


Santo  Domingo. 
La  Compaiiia. 

La  Prefectura,  Sub  Prefectura,  Corte 
Superior  de  Justicia  y  Tesoreria,  tienen 
locales  c6modos  y  especiales  para  su  ser- 
vicio  y  despsu^ho. 

Hay  2  Colegios  nacionales  de  instruc- 
eion  Superior:  S.  Agustin,  en  el  Convento 
Supreso ;  San  Francisco  en  una  parte  del 
actual  Convento ;  un  Seminario  en  su  ca- 
sa  especiaJmente  construida  desde  muchos 
anos  atras.  Ademds  se  ensenan  algunas 
clases  en  el  Convento  de  la  Merced  y  en 
establecimientos  particulares.  Para  mu- 
geres  existe  el  Colegio  de  Educandas. 

Hay  una  Universidad  fundada  en  1825 
y  que  tiene  local  especial  en  el  mismo  Co- 
legio de  San  Agustin.  De  estos  Colegios 
han  salido  muchos  y  muy  ilustre  sabios, 
que  han  figurado  no  solo  en  el  Peru  sino 
en  otras  naciones.  No  creemos  oportuno 
publicar  el  nombre  de  ellos ;  pues  nos  re- 
servamos  hacerlo  en  otra  obra,  que  pu- 
bHcaremos,  si  la  vida  nos  es  larga.  El 
gasto  que  ocasiona  al  ano  el  sostener  los 
establecimientos  de  instruccion  desde  la 
primaria  hasta  la  Universitaria,  es  el  si- 
guiente: 
La  Universidad  con  cuatro  &culta- 

des S.  12,870 

El  Colegio  de  la  Lidependencia  (San 

Agustin) 7,942 

El  Colegio  de  San  Francisco 1,760 

El     id.      de  Educandas 1,248 

Cuatro  Escuelas  para  hombres  en  la 

ciudad 2,400 

Cuatro  Escuelas  para  mugeres  en  id.     2,400 


Total  al  ano S.  28,620 

No  se  consideran  las  escuelas  particula- 
res, ni  las  de  los  pueblos  vecinos  que  for- 
ma la  provincia. 


AREQ 


68 


AREQ 


Los  EstablecimientoB  de  Beneficencia, 
como  el  Hospital,  casa  de  Hu^rfanos  y 
Panteon,  estdn  mny  l^jos  de  llenar  sii  ob- 
jeio  por  lo  inaparente  de  sub  casas  y  por 
el  mal  servicio.  En  el  dia  se  constniye  un 
hospital  nuevo ;  pero  no  se  piensa  en  con- 
cluir  el  panteon  principiado  en  1826,  ni 
ni  m^nos  la  casa  de  Hu^rfanos, 

Hay  dos  alamedas,  la  de  San  Ldzaro  y 
la  de  Tingo,  espaciosas  y  extensas. 

En  el  ano  de  1874  principi6  d  colocar- 
se  un  forrocarril  urbano  que  parte  desde 
el  terminus  del  ferrocarril  y  atravieza  las 
calles  principales  de  la  ciudad :  hoy  estd 
casi  concluido. 

En  muchas  esquinas  de  las  calles  hay 
piletas  que  surten  de  agua  potable  d  los 
*  vecinos. 

Bobre  el  rio  Chili,  que  atravieza  la 
ciudad,  hay  tres  puentes,  el  mas  antiguo 
mandado  construir  por  el  Obispo  Sr.  Yi- 
llarroel,laconstrucciones  de  canteria;  tie- 
de  125m-  de  largo  y  5.50  de  ancho  con  seis 
arcos  grandes  y  uno  pequeno,  s61ido,  pero 
nada  elegante :  el  segundo  no  estd  con- 
duido  y  tUtunamente  se  concluy6  el  otro 
para  el  ferrocarril  de  Arequipa  d  Puno, 
elegante,  de  fierro  sobre  machones  de  pie- 
dra  y  cal. 

El  clima  de  Arequipa  es  sano,  suave  y 
templado,  no  se  siente  el  exceso  del  £rio 
ni  el  del  calor :  el  term6metro  al  aire  li- 
bre,  en  la  ciudad,  rara  vez  baja  de  cero 
durante  las  noches  de  inviemo;  ni  sube  de 
21^;  pero  la  sequedad  de  la  atm6sfera  y  la 
impureza  de  las  aguas  son  los  linicos  pa- 
dratos  que  se  conocen.  Por  la  sequedad 
es  dificil  impedir  que  los  muebles  de  ma- 
dera,  por  seca  que  sea,  no  se  raj  en;  pero 
en  recompensa,  no  se  conoce  la  oxida- 
cion  del  fierro  que  conserva  su  brillo;  y 
la  atm6sfera  es  tan  sutil  y  trasparente 
que  d  pesar  de  la  brillantes  del  sol  se  ven 
con  la  simple  vista  algunos  astros,  como 
Jupiter,  V^nus  y  aun  las  estrellas. 

£1  agua  que  se  bebe  en  Arequipa  causa 
trastornos  mas  6  m^nos  graves,  en  el  apa- 
to  digestivo,  particularmente  en  las  perso- 
nas  no  nacidas  alii  6  que  vuelven  des- 
pues  de  algun  tiempo;  esto  proviene  de 
0U  mala  caUdad, 


anJLlisis  ouantftatt^o  dbl  agua  de 

las  pdiab  de  la  cixtdad  de  abeqmpa  por  el 

pbofesob  batmondi,  en  fbbbebo  de  1864. 

Peso  especlfico  del  agua 1,000,507 

Oases  (Usueltos  en  el  agtia, 

Calculadas  al  estado  seco,  i  la  tempe- 
ratura  de  0°  y  d  la  presion  de  760  mm. 
Un  litro  de  agua  contiene : 

Acido  carb6nico htros  0,008.021 

Oxigeno •      0,008.828 

Azoe •      0,011.178 

Materias  fijas 

Contenidas  en  litro  de  agua: 
Carbonato  de  cal gramos  0,024.000 


i  de  magnesia 

Sulfato  de  cal 

Gloruro  de  magnesia 

»        •    Bodio 

Silicatode  soda 


0,007.589 
0,028.829 
0,080.087 
0,022.749 
0,050.888 


Nitratos cantidad  sensible. 


Gramos  0,158.587 
Materias  orgdnic<ts 

Contenidas  en  un  litro  de  agua : 
Materias  orgdnicas  vegeta- 

les gramos  0,088.000 

Amoniaco cantidad  sensible. 


ANILISIS  CUANTITATrrO   DEL  AGUA   DEL    FUQUIO 

DE  SAMANl. 

Peso  espedfico  del  agua 1,000.786 

Gcues  disudtos  en  el  agua^ 

Calculadas  al  estado  seco,  d  la  tempe- 
ratura  de  0*  y  presion  de  760  mm. 
Un  litro  de  agua  contiene : 

Acido  carlxSnico Utros  0,005.507 

Oxigeno •      0,008.147 

Azoe •      0,010.227 

Materia  fijas 
Calculadas  al  estado  anhidro. 
Un  Utro  de  agua  contiene : 
Carbonato  de  cal gramos  0,050.000 


»         magnesia 
Sulfato  de  cal 

»       •    soda 

Cloruro  de  magnesia. 

i        •    sodio 

Silicato  de  soda 


0,017.077 
0,095.200 
0,047.454 
0,068.151 
0,069.857 
0,068.868 


Nitratos cantidad  sensible. 


Oramos  0,411.102 


AEEQ 


69 


AEEQ 


Materias  orgdnicas. 

Contenidas  en  nn  litro  de  agua : 
Materias  organicas  vegeta- 

les gramos  0,026.000 

Amoniaco cantidad  sensible. 

Se  y6  pues,  que  la  causa  deja  mala  cali- 
dad  de  esta  agua  proviene  de  la  gran  can- 
tidad de  materias  organicas  y  sales  que 
contiene ;  pero  el  mal  tiene  f^cil  remedio; 
basta  que  se  fiiltre  al  traves  de  carbon  ani- 
mal 6  el  oorriente  vegetal.  Mejorada  la 
calidad  del  agua,  dificilmente  hay  clima 
mas  saludable  que  el  de  esta  hermosa  ciu- 
dad. 

Las  enfermedadesreynantes  son,  lapleu- 
resia,  el  tifus  (llamado  tabardillo),  angi- 
nas infiamatorias,  la  disenteria  y  afeccio- 
nes  al  hfgado,  causadas  por  la  bruzca  va- 
riacion  de  temperatura  cuando  soplan  los 
Tientos  de  las  cordilleras  vecinas ;  pero  en 
odmbio  no  se  conocen  la  destmctora  tfsis 
ni  aquellas  epidemias,  como  la  fiebre  ama- 
rilla  y  otras  que  causan  estragos. 

Aunque  el  terreno  de  la  oiudad  y  de  su 
deliciosa  campina  es  arenisco  y  formado 
de  capas  de  cenizas,  lanzadas  por  su  vol- 
can  en  tiempos  remotos,  produce  buenos 
y  variados  firutos  mediante  el  bien  orde- 
nado  cultivo  de  sus  campos  y  el  abono  del 
fertilizador  buano  que  se  emplea  en  este 
Ingar  desde  tiempo  inmemorial. 

Cu^ntase  entre  los  principales  frutos  y 
vegetales  el  Maizy  el  Trigo,  las  Papas,  la 
Leckugay  la  Col,  la  Lombarda,  el  Zapallo, 
el  Lacayota,  la  CoUJlor,  el  Alfalfa,  las  Ha- 
bcLs  y  otras  legumbres  que  no  tienen  rival 
en  el  Perd.  Asl  mismo  se  produce  en  Are- 
qnipa  Melocotones  exquisitos,  Ahridores,  Pe- 
ras,  FrutUlas,  Tunibos,  QranadiUas,  Guin- 
das  bellfsimas,  Ciruelas  moradas,  etc. 

No  |hay  pais  del  Peru  en  que  las  tier- 
raa  sean  tan  productivas,  como  Arequipa, 
pnes  un  topo  (6,000  varas  cuadradas)  de 
tierras  cultivado  debidamente  rinde  el  26 
por  uno  sembrado  de  trigo,  el  80  por  uno 
de  maiz ;  y  de  alfalfa  seis  cortes  al  ano, 
que  viene  &  ser  como  el  90  por  uno. 

Ap^nas  tiene  14,000  topos  todala  cam- 
pina de  Arequipa,  cuyo  valor  es  de  900 
d  mil  soles  en  los  mejores  terrenes;  pero 
mediante  la  inteligencia  y  laboriosidad  de  I 


los  agricultores,  se  hace  producir  &  tan  li- 
mitado  espacio,  mas  fruto  que  el  que  rinde 
en  otros  lugares  14,000  fanegadas  (la  fa- 
negada  tiene  8  ^  topos  pr6ximamente). 
De  los  14,000  topos,  6,600  se  siembran 
de  maiz,  cuyo  producto  &  26  fanegas  por 
topo,  uno  con  otro,  vale  140,000  so- 
les: 6,600  topos  de  trigo,  cuyo  valor  A  10 
fanegas  por  topo,  como  t^rmino  medio, 
asciende  d  66,000  fanegas,  200  son  los  to- 
pos que  se  siembra  de  papas  los  que  pro- 
ducen  8,000  fanegas:  calculando  d  40  por 
topo:  212  se  siembra  de  chauchas  (especie 
de  papa)  los  que  dan  8,600  fanegas,  a  40 
por  topo:  yde  alfalfa  se  cultiva  1,600  topos. 
Tomando  el  valor  medio  de  la  fanega 
de  trigo,  maiz,  papas  y  chauchas :  y  com- 
putando  en  cincuenta  soles  el  producto 
anual  de  un  topo  de  alfalfas,  se  tiene  por 
producto  de  todas  las  tierras  de  Arequipa 
la  cantidad  de  mas  de  un  millon  de  sol^s 
al  ano,  cuya  mitad  se  invierte  en  los  gas- 
tos  de  cultivo  y  arrendamiento. 

No  hay  mas  drboles  en  este  hermoso 
suelo  que  el  lindlsimo  Sauce  y  el  selvdtico 
MoUe;  la  naturaleza  ha  estado  muy  mez- 
quina  con  Arequipa  a  este  respecto,  en 
cambio  sin  duda  de  otras  ventajas.  El  Lt- 
mon  agrio  es  sin  embargo  muy  abundante. 

No  faltan  hermosas  flores,  aunque  no 
tan  variadas  como  en  Lima  y  otros  paises 
cdlidos. 

En  punto  d  animales,  no  hay  mas  que 
los  dom^sticos,  en  corta  cantidad;  de  Pu- 
no  se  traen  para  el  consume  cameros  y 
vacas;  excepttianse  los  pocos  animales 
que  se  invernan  alii ;  pero  cuyo  precio  es 
muy  subido.  Los  carneros  del  valle  de 
Vitor  y  del  pueblo  de  Paucarpata,  son  tan 
buenos  como  los  de  Inglaterra.  Los  pocos 
reptiles  ^  insectos,  no  son  venenosos. 

De  pajaros  de  canto  hay  pocos,  como 
el  Ruisenor,  el  Jilgero,  el  Chirote,  el  Chihuun- 
CO,  el  Morrion  y  las  Cuculies. 

El  Kio  Chili  provee  en  Uchumayo  de 
Pejerreyes,  lo  mismo  que  de  Camarones, 
dmbos  de  una  desmesurada  magnitud  y 
excelentes  al  paladar;  los  demas  pesca- 
dos  los  traen  del  mar  y  de  la  Laguna  de 
Puno.  Tambien  se  cogen  algunos  Camaro- 
im,  Bagres  pequefios  y  Pejerreyes  en  el  mis- 


AREQ 


70 


AREQ 


xno  Areqnipa:  annque  hay  ranas  de  exce- 
lente  calidad  nadie  las  come. 

El  terreno  estd  constituido  de  p6rfiro 
rojo,  cubierto  en  ciertas  partes  por  lava 
blanquizca.  Es  xmo  de  los  paises  mas  in- 
teresantes  bajo  el  panto  de  vista  geol6- 
gico. 

TERREMOTOS. 

La  ciudad  de  Arequipa,  sitnada  en  la 

falda  del  volcan  Misti,   estd  expuesta  d 

machos  temblores   de  tierra,  demasiado 

firecaentesdesde  Septiembre  hasta  Diciem- 

bre :  y  mas  de  ana  vez  se  ha  visto  araina- 

da  por  espantosos  terremotos.  Los  qne 

recuerda  la  histoha  de  este  pais  son : 

El  2  de  Enero  de  1582  d  11  ^  de  la  noohe, 

fa6  tal  el  estrago  qae  los  haanacos  y  vicn- 

fias  espantados  vinieron  de  los  oerros  & 

mezclarse  con  los  atribulados  habitantes. 

El  de  18  de  Febrero  de  1600. 

El  de  28  de  Noviembre  de  1604,  &  la  1  ^  de 

la  tarde. 
El  de  9  de  Diciembre  de  1609. 
El  de  1618. 

El  de  20  de  Mayo  de  1666. 
El  de  28  de  Abril  de  1668. 
El  de  21  de  Octabre  de  1687.  Llamado  de 

Santa  Ursula. 
El  de  22  de  Agosto  de  1715. 
El  de  18  de  Mayo  de  1784.  Se  confandieron 

los  linderos  de  las  propiedades  rorales. 
El  de  1812. 

El  de  10  de  Jalio  de  1821,  d  la  1  de  la  noche. 
El  de  9  de  Octubre  de  1881,  4  las  naeve  y 

cnarto  de  la  noche. 
El  de  8  de  Janio  de  1845,  hnbo  desde  las 
diez  de  la  noche  hasta  las  dos  de  la  ma- 
nana  comocuarenta  sacadidas  horrorosas, 
sobre  todo  la  primera. 
El  18  de  Agosto  de  1865.  Eran  las  cnatro 
y  veinte  y  tantos  minatos  de  la  tarde  caan- 
do  se  sinti6  on  temblor  de  tierra  bastan- 
te  faerte;  momentos  despaes  repiti6  otro 
con  mayor  movimiento  y  roido:  el  cielo  se 
o8careci6,  se  oian  detonaciones  espanto- 
sas  y  el  roido  de  edificios  qae  caian;  el 
moTimiento  continaaba  variando  de  direc- 
don ;  siendo  d  veces  oscilatorio  y  otras  de 
abajo  &  arriba :  aamentaba  el  horror  de  la 
escena,  el  Uanto  y  los  gritos  de  todos  los 
habitantes  qae  abandonaban  sas  casas  y 


serefajiaban  en  las  plazas  publicas ;  de  rato 
en  rato  se  repetia  el  estraendo  de  la  caida 
y  derrambe  de  las  elevadas  torres  y  casas 
qae  desaparecian  Uenando  de  tierra  la  at- 
m6sfera  y  de  escombros  las  calles.  Antes 
de  los  seis  minatos  oe86  el  movuniento  y 
principi6  ddisiparse  la  densa  nabe  de  polvo 
dejando  ver  los  horrores  de  la  destraccion. 
Gayeron  los  portales  de  la  plaza  princi- 
pal ;  las  torres  de  las  iglesias,  y  la  parte 
principal  de  los  templos,  con  excepcion  de 
la  toire  del  monasterio  de  Santa  Catalina: 
rara  fa^  la  casa  6  edificio  qae  no  snfrid 
igaal  saerte ;  pero  todos  qaedaron  averia- 
dos ;  las  ccJles  completamente  obstroidas 
con  los  escombros,  alextremoqae  con  gran 
difioultad  se  podia  atravezarlas  A  pi^.  En 
los  cerros  de  la  Calera  inmediatos  A  Tnra 
se  abrieron  grietas ;  de  los  elevados  cerros 
de  Ghachani  y  demas  inmediatos  se  des- 
prendieron  enormes  penascos  qae  al  des- 
galgarse  levantaban  inmensas  polvaredas. 
Los  temblores  continaaron  &  intervalos 
mayores  6  menores  por  alganos  dias.  La 
bistoria  no  caenta  on  cataclismo  seme- 
jante;  porque  sas  efectos  se  sintieron  en 
toda  la  America,  caasando  la  rnina  de 
poblaciones  enteras,  y  principalmente  la 
de  las  de  la  costa  en  donde  lo  qae  no  des- 
tniy6  el  terremoto  lo  arraz6  el  mar,  de- 
jando en  tierra  d  larga  distancia  podero- 
BOS  baqaes  de  vapor  y  de  vela ;  Uevando  i 
sa  seno  calles  enteras  qae  en  el  primer  me- 
mento de  bamboleo  parecian  qae  navega- 
ban  y  d  poco  desaparecian  del  todo.  Fe- 
lizmente  el  ntimero  de  vlctimas  fn^  may 
oorto  en  Areqnipa,  paes  no  pasaron  de 
diez ;  no  asi  en  Arica,  Iqaiqae,  Moqaegna 
y  otros  lagares  tanto  del  Perd  como  de 
Ghile,  en  donde  se  contaron  por  cente- 
nares. 

La  poblacion  de  la  ciadad,  inclayendo 
la  Pampa  de  Miraflores,  es  de  26,082  ha- 
bitantes segan  el  Genso  de  1862,  pero  sin 
dada  pasa  de  50,000. 

La  prosperidad  y  engrandecimiento  de 
Areqnipa  se  acerca  con  los  ferrocarriles 
qae  lo  anen  con  el  paerto  de  MoUendo  y 
la  ciadad  de  Pano,  y  dntes  de  on  ano 
con  el  Gazco :  ent6nces  se  fomentard  el 
comercio;  las  masas  ^e  ilastrardn  y  des- 


AREQ 


-71 


aparecerd  el  fanatismo  que  reina  de  80 
anos  acd,  causaado  mas  estragos  que  las 
pestes  y  guerras. 

Axequipa  es  el  lagar  de  residencia  del 
Prefecto  del  Departamento  y  demis  auto- 
ridades  poUticas  de  la  provincia:  de  la 
Corte  Superior  de  Justicia  y  del  Obispo 
de  la  Di6cesis. 


Arequipa  dista  deMollendo, 

por  ferrocarril leguas 

de  Puno  por  ferrocarril,  • 
por  el  camino  de  Apo,  » 
del  Cuzco,  por  ferrocarril  • 
por  el  camino  » 

de  Moquegua  » 


88  (184  k.) 
78i  (484  k.) 
58  (68  ik.) 
78i  (410  k.) 
98  (547  k.) 
28i  (158  k.) 


La  ciudad  de  Arequipa  es  notable  en 
la  historia  del  Peru  por  el  denuedo  con  que 
se  ban  defendido  sus  habitantes,  pudi6n- 
dose  comparar  en  mas  de  una  ocasion 
con  Kumancia,  Sagunto  y  Zaragoza. 

La  siguisnte  enumeraoion  de  los  princi- 
pales  sucesos  politioos,  comprobard  nues- 
tro  juicio : — 

En  1814  los  patriotas  Pumacahua  y 
Angulo  entraron  en  la  ciudad,  Hbrando  en 
la  pampa  de  Miraflores,  el  10  de  Noviem- 
bre  de  dicho  ano,  un  combate  fatal  d  sus 
annas.  Gomo  uno  de  sus  mas  distingui- 
dos  mdrtires  de  estos  primeros  esfuerzos 
del  pueblo  peruano  en  favor  de  su  inde- 
pendencia  de  la  Metr6poli,  se  cuenta  el 
dulce  poeta  Melgar,  ejecutado  por  los  es- 
panoles. 

El  Gran  Mariscal  de  Ayacucho  Antonio 
Jo86  de  Sucre  entr6  en  Arequipa  el  81  de 
Agosto  de  1828  con  el  ejercito  auxiliar  de 
Colombia,  para  la  campana  que  se  llam6 
de  Intermedios,  en  combinacion  con  el 
General  Santa  Cruz  que  obraba  en  el  Al- 
to Perli. 

El  8  de  Ootubre  siguiente  se  trab6  un 
combate  en  las  caUes  de  la  ciudad,  que 
continu6  hasta  cerca  de  Tiabaya.  Sostuvo 
en  esta  admirable  retirada  la  retaguardia 
del  ejercito  patriota  el  ilustre  General  Mi- 
ller, con  extraordinaria  firmeza  y  sangre 
fria. 

El  80  de  Noviembre  de  1828  se  sublev6 
en  la  ciudad  el  batallon  Pichincha  y  fu6 
reduddo  i  la  obediencia  por  el  General 


—  AREQ 

Gamarra  que  be  puso  &  la  oabeza  de  otrod 
cuerpos  y  castig6  al  batallon  rebelde,  ha- 
ciendo  fusilar  en  .la  tarde  del  mismo  dia 
d  28  de  los  comprometidos. 

El  18  de  Enero  de  1884  se  pronunci6 
el  General  Nieto  contra  Gamarra.  El  2  y 
el  5  de  Abril  tuvieron  lugar  sucesivamen- 
te  las  batallas  de  Miraflores  y  Cangallo 
que  abrieron  las  puertas  de  la  ciudad  al 
General  San  Eoman. 

El  18  de  Mayo  de  1884  el  pueblo  de 
Arequipa  se  leyant6  contra  el  ejercito  de 
San  Boman,  apoyado  por  el  bataUon  Aya- 
cucho 4  las  6rdenes  del  Sargento  Mayor 
D.  J.  Lobaton. 

El  General  Salaverry  d  la  cabeza  de  su 
ej^roito  entr6  en  la  ciudad  el  81  de  Dl- 
dembre  de  1885.  Las  tropas  del  General 
Santa  Cruz  hicieron  igual  movimiento  y 
Salaverry  se  hizo  fuerte  al  otro  lado  del 
puente,  desde  cuyo  sitio  se  sostuvieron 
ataques  continuados,  del  80  de  Enero  al  4 
de  Febrero  siguiente.  Salaverry  hubo  al 
fin  de  emprender  la  retirada  sobre  Uchu- 
mayo,  en  cuyo  punto  tuvo  lugar  un  com- 
bate el  mismo  dia  4. 

El  7  del  indicado  mes  fu^  derrotado  el 
General  Salaverry  en  Socabaya,  cayendo 
prisionero  en  poder  de  su  enemigo  con 
sus  principales  Generates.  El  18  de  Fe- 
brero de  1886  Arequipa  presenci6  una  de 
esas  escenas  de  espantosa  carniceria  que 
mas  de  una  vez  ban  deshonrado  los  ana- 
les  de  la  America  del  Sur.  El  General  San- 
ta Cruz  bizo  fusilar  ese  dia  al  ilustre  Sa- 
laverry y  d  ocho  de  sus  companeros,  echan- 
do  sobre  su  memoria  una  mancba  de  san- 
gre que  nadie  ni  nada  borrar^  jamds. 

Derrotado  el  ejercito  de  Santa  Cruz  en 
Yungay  el  21  de  Enero  de  1839,  se  retir6 
este  d  Arequipa  con  el  dnimo  de  hacerse 
fuerte  en  la  ciudad  y  esperar  auxilio  de 
BoKvia ;  pero  el  pueblo  indignado  se  le- 
vant6  en  masa  y  lo  oblig6  i  resignar 
mando  y  salir  precipitadamente  en  direc 
cion  al  Sur  sin  mas  fuerza  que  un  batallon 
que  se  dispers6  en  Congata. 

En  1841  se  puso  en  armas  el  General 
Vivanco  y  tuvieron  lugar  las  batallas  de 
Cachamarca  y  Cuevillas. 

En  1848  tx6  de  nuevo  proclamado  el 


AREQ 


72 


ARHU 


General  Vivanco  con  el  tltulo  de  Direc- 
tor. 

En  1844  tuvojlugar  la  batalla  del  Car- 
men Alto  que  concluy6  con  este  6rden  de 
cosas. 

El  aiio  anterior  bubo  una  revolucion 
contra  Vivanco,  encabezada  por  el  Te- 
niente  Coronel  D.  Jos^  Patricio  Corbacho 
que  fu^  preso  y  fusilado. 

En  1854  se  puso  en  armas  Arequipa 
contra  el  Gobierno  del  General  Ecbeni- 
que.  Este  movimiento,  encabezadopor  el 
Gran  Mariscal  D.  Bamon  Castilla,  fu^ 
apoyado  por  la  gener alidad  de  los  pueblot, 
y  concluyo  el  6  de  Enero  de  1855  en  las 
cercanias  de  Lima,  donde  cayo  el  Gobier- 
no del  General  Ecbenique  despues  de  la 
derrota  de  su  ej^rcito  el  dia  citado  en  el 
campo  denomiuado  La  Palma,  cerca  de 
Miraflores. 

En  Noviembre  del  ano  anterior  el  Ge- 
neral Moran  atac6  la  ciudad  de  Arequipa 
en  defensa  del  Gobierno  del  General  Ecbe- 
nique; derrotado  y  prisionero  fue  fusila- 
do el  citado  Moran  en  la  plaza  de  Arequi- 
pa el  1.**  de  Diciembre  de  1854,  aniversa- 
rio  justamente  de  un  noble  becbo  de  ar- 
mas de  esta  desgraciada  victima  de  la 
guerra  civil;  pues  en  igual  dia sacrificd  su 
batallon  en  Matara,  defendiendo  con  in- 
domable  energia  la  retirada  del  ej^rcito 
imido  a  las  6rdenes  del  General  Sucre,  que 
ocbo  dias  despues  se  llen6  de  gloria  en  el 
campo  inmortal  de  Ayacucbo. 

En  1856  se  levant6  el  pueblo  de  Are- 
quipa contra  el  Gobierno  del  General  Cas- 
tilla y  proclam6  Jefe  Supremo  al  General 
Vivanco.  Gran  parte  de  la  marina  de  guer- 
ra 8ecund6  el  movimiento.  Despues  de 
una  campana  en  el  norte,  las  fuerzas  de 
Vivanco  desembarcaron  en  el  CaUao  el  22 
de  Abril  de  1856.  El  ^xito  fu6  desfavora- 
ble  aJ  jefe  revolucionario  que  emprendio 
de  nuevo  marcba  al  sur  en  la  fragata  de 
guerra  .Apurimac,  y  entr6  en  Arequipa 
el  mes  siguiente  (Mayo).  El  General  Cas- 
tilla d  la  cabeza  del  ej^rcito  tomo  el  mis- 
mo  camino  y  puso  sitio  d  la  ciudad  al  em- 
pezar  el  ano  siguiente.  En  Marzo  de  1857 
entra  en  la  ciudad  por  asalto  despues  de 
un  combate  que  C08t6  al  pais  inumerables 


vfctimas,  corriendo  sangre  por  las  ace- 
quias  de  las  calles. 

Desde  esta  fecba  basta  el  ano  de  1865 
bubo  alguna  que  otra  tentativa  de  insnr- 
reccion  sin  ^xito ;  pero  el  28  de  Enero  del 
citado  aiio  el  Coronel  Prado,  Prefect©  del 
Departamento,  se  puso  en  armas  contra  el 
Gobierno  del  General  Pezet  que  ce86  el  6 
de  Noviembre  siguiente,  dia  en  que  el«ej&r- 
cito  contrario  bizo  su  entrada  victoriosa 
en  Lima. 

En  1867  el  General  Canseco  fn^  pro- 
clamado  en  Arequipa  con  el  cardcter  de 
2.°  Vice-Presidente  Constitucional,  y  pue- 
blo y  ej  ^rcito  se  levantaron  contra  el  Gobier- 
no del  Coronel  Prado.  Este  march6  en  el 
acto  con  sus  tropas  y  puso  sitio  i  la  ciudad 
con  tan  mal  ^xito,  que  tuvo  que  retirarse. 

Areqnipilla,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Cbuquibamba:  babt.  71. 

Areypite  6  Arraypite,  aid.  Dpt.  Piura,  prov. 
y  dist.  Ayabaca :  babt.  896. 

Argama,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
buaylas,  dist.  San  Ger6nimo:  babt.  420: 
dista  de  Andahuaylas  8  leg.  (16  ^  k.),  de 
San  Ger6nimo  8  (16  }  k.)  y  de  Lima  145 
(805  k.) 

Aroama,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
buaylas,  dist.  San  Ger6nimo :  babt.  90:  k 
2  leg.  (11  k.)  de  San  Ger6nimo. 

Argama,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 
Andabuaylas. 

Argentina  La,  y  Cocina,  uno  de  los  canto- 
nes  salitreros  del  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pi- 
ca. Comprende  diez  oficinas  que  prodn- 
jeron  1.460,578  quintales  de  salitre  el  ano 
de  1872.  La  que  especialmente  lleva  este 
nombre  produjo  266,701  quintales  de  sali- 
tre el  ano  de  1872;  y  con  las  maquinas  y 
otros  elementos  que  preparaban  ba  debi- 
do  rendir  mas  de  500,000  quintales  el  ano 
de  1874 :  dista  de  Iquique  10  leg.  (55  \  k.) 

ArgoUa,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoc,  dist.  Niepos :  babt.  478. 

ArgaolleSy  mina  de  oro  en  el  cerro  de  Ti- 
quimbre,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 
yos,  dist.  Alpacay,  alE.de  este  pueblo. 

Argaia^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 
dist.  Viraco :  babt.  175 

Arhuayy  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoari, 
dist.  San  Luis, 


ARIC 


73 


ARIC 


Abhuay,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prav.  Huaylas, 

dist.  Yungay:  habt.  158;  a  1  i  leg.  (9  k.) 

de  Yungay. 
Abhuay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Ayja. 
Arhuay,  hda.  Dpt.  Lima,   prov.  Chancay, 

dist.  Barranca:  A  i  de  leg.  (1  i  k.)  de  Tam- 

bo  viejo. 
Abhuay,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 

dist.  Huamanguilla :  habt.  147. 
Arhiiaycaiiclia»  mina  de  snlfuro  de  fierro, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Be- 

cuay. 
Arhiuiypampa$  aid.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
Arhnlnos,  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  y  dist. 

Pallasca. 

r 

AriatwunlNi^  chao.  Dpt.  Libertad,  prov.  Fa- 
taz  dist.  Soledad ;  4  ana  leg.  {6  ^  k,)  de 
este  pueblo. 

Arica  morro,  v^ase  Morro  de  Arica. 

Abica,  en  quechua  es  una  inteijeceion  que 
eigtn&eekquizds,  si;pero  como  esta  provincia 
existi6  ^tes  que  el  Inca  Yahuar-Huacca  la 
conquistara,  y  estaba  poblada  por  la  raza 
aymard,  debe  buscarse  su  etimologia  en 
este  idioma:  segun  esto  ari  en  aymard 
significa  nitevo  6  agudo,  y  ca6  cca  es  inter- 
jeccion  del  que  dd,  pero  tambien  significa 
abertura  6  grieta;  por  consiguiente  Aricca 
quiere  decir  en  aymard  abertura  nueva, 
etimologia  mas  natural  que  otra;  por  cuan- 
to  daria  &  entender  un  nuevo  puerto  6  ca- 
mino. 

AriCftf  puerto  mayor  d  los  18°  28'  5"  lat.  y 
72**  44'  64"  long.  Es  cdmodo  y  espacioso, 
con  fondo  de  arena  gruesa,  y  de  5  d  10  bra- 
zas,  cerca  de  tierra. 

Despues  del  CaUao  es  el  puerto  mas  im- 
portante  del  Perti ;  porque  es  el  transito 
de  casi  todas  las  mercaderias  que  se  con- 
sumen  en  Bolivia  6  que  se  exportan  de 
ella,  de  modo  que  puede  decirse  que  Arica 
es  el  puerto  de  esa  BepubHca.  Es  sensi- 
ble que  d  pesar  de  nuestros  esfuerzos  no 
hayamos  obtenido  todos  los  datos  estadis- 
ticos  necesarios  para  manifestar  con  la 
elocuencia  de  los  numeros  el  progreso 
constante  y  sucesivo  del  comercio,  y  nos 
contentamos  con  publicar  los  siguientes 
cuadros; 


ICOVIMIEMTO   MABtTDIO. 


NtMEBO. 

NtMEBO. 

Al^OS. 

DE 

a!^os. 

DE 

BUQUES. 

BUQUES. 

1825 

72 

1885 

71 

1826 

77 

1886 

66 

1827 

61 

1887 

108 

1828 

80 

1888 

101 

1829 

71 

1889 

88 

1880 

64 

1840 

114 

1831 

65 

1846 

141 

1882 

68 

1847 

188 

1888 

68 

1861 

269  . 

1884 

68 

ToneladaB. 

1874Entra^on  [  ^^^  ^apores  611,207 

(    59  buques  de  vela    20,178 

Adi4*on  /SOOvapores 604,960 

baiieron.^    49  buques  de  vela    21,067 


Aunque  los  datos  anteriores  del  movi- 
miento  marltimo  de  Arica  no  son  copiple- 
tos,  sin  embargo  .el  siguiente  euadro  de 
los  produotos  de  la  Aduana,  di  idea  de  su 
comercio : — 

ntODUCTO  DB  LOB  DBBECHOS  DE  ADUANA 
DEL  PUEBTO  DE  ABICA. 


Afi08. 

ProdnotoB. 

Afios. 

Productos. 

1840 

147,663 

1858 

803,016 

1841 

119,608 

1859 

276,359 

1842 

179,000 

1860 

258,422 

1848 

156,000 

.1861 

334,584 

1844 

237,000 

1862 

363,785 

1845 

249,000 

1863 

366,185 

1846 

152,000 

1864 

262,600 

1847 

228,851 

1865 

429,095 

1848 

227,988 

1866 

472176 

1849 

262,840 

1867 

576,672 

1850 

271,289 

1868 

483,706 

1851 

271,945 

1869 

616,867 

1852 

281,867 

1870 

e94,383 

1853 

289,237 

1871 

827,811 

1854 

287,028 

1872 

884,086 

1855 

864,463 

1873 

1.008,666 

1856 

377,058 

1874 

1.084,686 

1857 

287,804 

Puede  calcularse,  sin  notable  error,  que 
el  producto  de  los  derechos  de  Aduana, 
representa  el  veinte  por  ciento  del  valor 
de  las  mercaderias* 

10 


ARIC 


74 


ARIC 


DISTANCUS  POB  MAB  DEL  PUERTO  DE  ARICA 

AL   NORTE . 

Mill,  otfntioas. 

A  Islay 187 

A  Callao 687 

A  Payta 1,086 

d  Guayaquil  (Ecuador) 1,297 

d  Panamd  (Colombia) 1,947 

AL  SUR. 

&  Iquique 106 

&  Cobija  (Bolivia) 260 

a  Caldera  (Chile).; 628 

A  Coquiinbo(id.)..: 720 

d  Valparaiso  (id.) 916 

Arica,  provincia  del  Departamento  de  Tacna. 
Antes  de  que  seerijiera  el  Departamento  de 
Moquegua  pertenecia  al  Departamento  de 
Arequipa;  despues  form6  parte  del  Depar- 
tamento de  Moquegua;  ycomopor  ley  de  16 
de  Junio  de  1876  se  ha  creado  la  provin- 
cia  litoral  de  Moquequa,  pertenece  hoy  al 
Departamento  que  se  llama  Tacna. 

Confina  por  el  K.  con  la  provincia  de 
Tacna,  por  medio  del  rio  Azufre  6  de  Uu- 
ta ;  por  el  S.  con  la  provincia  litoral  de 
Tarapacd,  sirviendo  de  Hmite  la  quebrada 
de  Camarones  ;  por  el  E.  con  la  Bepubli- 
ca  de  Bolivia  de  la  que  lo  separa  la  cum- 
bre  de  la  Cordillera;  por  el  0.  con  el  mar 
Pacifico :  su  capital  la  ciudad  de  Arica : 
consta  de  los  siguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 

Arica 8,969 

Belen 780 

Codpa 1,169 

Livitaca.... 489 

Lluta .* 1,119 

Socoroma 686 

Total  habt 8,012 

Estti  comprendida  entre  los  17*^  60'  y 
19«  16'  lat.  y  los  71*^  20'  y  72^  46'  long, 
formando  una  superficie  de  946  leg.;  &  la 
cual  le  corresponde  poco  mas  de  6  habt. 
por  legua  cuadrada. 

Su  terreno  inmediato  &  la  costa,  es  4ri- 
do  y  de  desiertos  arenosos ;  en  la  parte 
oriental  estd  la  Cordillera  que  extiende 
BUS  laldas  al  £.  formando  quebradas  que 


hacen  el  terreno  sumamente  accidentado 
6  quebrado.  En  esta  parte,  la  Cordillera 
es  muy  elevada,  y  nevada  en  muchos  de 
sus  altos  picos,  tales  como  el  Chacapa- 
Uani,  el  Schama,  el  Parinacota  y  otros  va- 
rios. 

Solo  en  las  quebradas  de  Lluta  y  Aza- 
pa  hay  vida  vegetal ;  y  se  cultiva  en  gran 
cantidad  la  vid,  que  produce  vinos  y  aguar- 
dientes; lo  demas  es  desierto,  exceptuando 
uno  que  otro  oasis :  pero  si  la  naturaleza 
es  mesquina  en  sus  tres  reynos,  la  ha  in- 
denminazado  con  los  excelentes  puertos, 
y  bahias  de  su  litoral,  que  la  dan  vida  j 
prosperidad,  como  puede  verse  en  el  ar- 
ticulo  Arica,  puerto. 

El  Sub  Prefecto  estdencargado  del  man- 
do  politico ;  la  Aduana  percibe  los  dere- 
chos  de  importacion  y  exportacion.  Un 
juez  de  1.*  Instancia  administra  justicia. 
En  lo  eclesi^stico  depende  del  obispado  de 
Arequipa,  y  estd  dividida  en  los  siguientes 

CURATOS : 

Arica.  Codpa. 

Belen. 
Hay  18  escuelas  de  primeras  letras. 
10  para  hombres:  sueldos.  S.  6,000 

3  para  mugeres:      »  »    1,800 

Suma  total S.  7,800 

Las  contribuciones  de  esta  provincia 
producen  al  ano  S.  6,786  48  cts.  por  los 
ramos  siguientes: 
Contribucion  Lidustrial . . . .  S.    1 ,440 

»  Bustica »    8,988  48 

»  Urbana •        821  60* 

•  Eclesi^stica.  »  86  40 


Suma S.    6,786  48 

Arica,  distrito  de  la  provincia  de  su  nombre 

Dpt.  Tacna:  habt.  8,969. 
Arica  ciudad,  capital  de  la  provincia  y  del 
distrito  de  su  nombre :  es  una  de  las  mas 
antiguas  del  Perd ;  estd  situada  d  orillas 
del  mar,  en  la  misma  16ngitud  y  latitad 
que  el  puerto.  El  pueblo  existia  desde  in- 
tes  de  la  conquista  de  los  espaiioles ;  paes 
el  Inca  Yahuar-Huacca  lo  conquist6  el 
ano  1260. 

*  Antes  del  terremoto  que  la  axroind  en  1660 
prodncia  783  soles  30  oentavoe. 


ARIC 


75 


ARMA 


La  cindad  tiene  una  Iglesia  Matriz  y 
tree  Conventos,  que  fueron  de  los  religio- 
808  de  San  Francisco,  la  Merced  y  S.  Juan 
de  Dio8,  fondados  en  lo8  anos  de  1616  d 
1687,  todo8  8apresos  y  casi  arruinados. 

Parece  que  la  naturaleza  ae  hubiera 
propuesto  arruinar  esjta  ciudad  tan  luego 
como  principia  su  progreao  material.  En 
1605  era  una  de  las  mas  fiorecientes  de  la 
costa,  y  fu^  destruida  por  un  temblor : 
principi6  a  restablecerse  y  en  1680  el  pi- 
rata  ingl^  Dampier  6  Guarin  la  saque6 
y  arruin6,  por  cuyo  motivo  sus  habitan. 
tea  se  retiraron  d  Tacna,  y  el  abandono 
en  que  qued6  Arica  ocasion^  que  las  aguas 
retenidas  y  bofedales  la  bicieran  mal  sana 
por  las  fiebres  paludicas ;  pero  el  aumen- 
to  del  comercio,  despues  de  la  Indepen- 
denoia,  por  ser  el  puerto  de  transito  para 
la  Eepdblica  de  Bolivia  la  volyi6  casi  &  su 
antiguo  esplendor :  existian  casas  bien  fa- 
bricadas:  se  habia  construido  el  ferrocarril 
que  la  une  con  Tacna,  y  todo  presagiaba 
mejora  y  progreso,  cuando  sobrevino  el  es- 
pantoso  terremoto  de  18  de  Agosto  de  1868 
del  que  ya  hemos  hablado  en  la  palabra 
Arequipa,  ciudad.  Se  sinti6  en  Arica  A  las 
5  y  20  minutos  de  la  tarde;  dur6  como  oin- 
co  minutos  y  ecb6  por  tierra  6  dej6  casi 
destruida  mas  de  la  mitad  de  la  poblacion: 
lo  que  se  crey6  salvo,  fu6  destruido  por 
completo,  media  hora  despues,  por  el  mar, 
cuyas  olas  elevdndose  como  torres,  y  ar- 
roj4ndose  sobre  el  pueblo  lo  barrieron,  lie- 
Tando  &  su  seno  cuanto  existi6  de  mue- 
bles,  mercaderias  en  la  Aduana,  y  casas ; 
pudiendo  decirse  que  el  lugar  de  estas  fue 
ocupado  por  los  buques  que  se  ballaron  en 
la  bahia ;  porque  las  olas  se  repitieron  por 
siete  veces,  Uegando  su  altura  como  d  do- 
ce  metros.  Los  vapores  de  guerra.  «Ame- 
rica*  del  Per^  y  la  tWatereei,  Norte  Ame- 
ricano fueron  barados  como  d  ocbocientos 
metros  de  la  playa,  lo  mismo  que  otros 
buques  y  embarcaciones  menores.  Pere- 
cieron  abogadas  mas  de  trecientas  persb- 
nas ;  la  parte  del  ferrocarril  hasta  donde 
Uegaron  las  olas  fu^  completamente  des- 
truida. Ya  hemos  dicho  que,  poco  mas  6 
menos,  lamisma  ruina  sufrieron  otros  pue- 
blos de  la  costa. 


En  sus  inmediaciones  hdcia  la  costa  hay 
muchas  huacaa  en  las  cuales  se  han  en- 
contrado,  momias,  con  vasos  de  oro,  plata, 
barro,  y  tejidos  muy  finos;  dista  de  Tacna 
18  leg^  (72  k.  448) :  habt.  2,848. 

Aricato,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist .  Srindia. 

Arieoma,  laguna  en  la  prov.  de  Carabaya  de 
donde  sale  el  rio  de  Crucero:  su  mayor  lar- 
go es  como  de  2  leg.  (11  k.)  de  N.  d  S.  y 
su  ancho  como  de  una  miUa  escasa.  Es 
formada  de  dos  lagunitas  de  la  Cordillera 
nevada  de  Carabaya. 

ArieomOyW.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia,  dist. 
Phara. 

Arilllisa,**est,  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Yunguyo. 

Ariil)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Calca: 
habt.  181. 

AiuN,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Paruro. 

Arinapa,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancave- 
lica:  habt.  85. 

irlnchay)  hda.  mineral,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Cajatambo,  dist.  Ambar:  habt.  10. 

Arfpa^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas,  dist.  Ccapacmarca. 

Ariparij  rio  tributario  del  Mar  anon,  por  la 
izquierda.  Es  poco  conocido  su  curso  por 
hallarse  sus  orillas  pobladas  de  salvajes. 
Es  navegable  por  pequenas  canoas  en  lo 
poco  que  se  ha  explorado. 

Arfqullda^  aid.  Dpt.  Tarapacd  dist.  Chiapa, 

Arlmhlia)  cerro  mineral  de  oro  y  plata  en  la 
prov.  de  Condesuyos,  Dpt.  Arequipa,  dist. 
Salamanca :  produjo  muchos  caudales. 

Abirahua.  aid.  y  asiento  mineral  Dpt.  Are- 
quipa, prov.  Condesuyos,  dist.  Salamanca: 
habt.  45. 

Arma.  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 
Chacas. 

Arma,  quebrada  que  sale  de  los  cerros  de  la 
provincia  de  Castrovireyna  y  por  su  fondo 
corre  el  rio  que  despues  toma  el  nombre 
de  Chincha. 

Abma,  distrito  de  la  provincia  de  Castrovi- 
reyna, Dpt.  HuancaveHca:  habt.  1,585. 

Abma.  pbl.  capital  de  este  distrito  en  la  prov. 
de  Castrovireyna.  Dpt.  Huancavelica ;  d 
8,682m.  18 alt.: habt.  579.  Elpasopordon- 
de  se  atraviesa  la  Cordillera  esta  k  4,888m. 
60  alt.  8  i  leg.  (19  k.)  al  S.  E.  de  Chupa- 
marca. 


ARPA 


76 


ARZO 


Abma,  mina  de  plata  cerca  de  Santa  Ana  en 

la  prov.  de  Gonvencion,  Dpt.  Cuzco. 
Abma,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Conven- 

cion,  dist.  Santa  Ana:  habt.  170.- 
Armana.  chac.  Dpt.  Huancavelic^,   prov. 

Caetrovireyna,  dist.  Santiago  de  Chooorvos, 
Armaneoa)  chao.  Dpt.  Huancavelica,  proy. 

Castrovireyna,  dist.  Huaytard. 
iLrmaylla,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Sancos. 
ArmelloneS)  chac.  Dpt.  yprov.  Lima,  diet* 

Ate. 
Armes,  aid.  Dpt.  y  prov.   lea,  dist.  Paeblo 

nuevo. 
Armiricaday  chac.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Ghnn- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Antagotey  chac.  I^t.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 
Arco,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucidto,  dist. 

Jnli. 
Aroma, DE  Almonte,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist. 

Pisagua;  d  55  leg.  (806  ^  k.)  de  Tacna,  4 

(22k.)de  Almonte, y 7  (89k.)deTarapacd.. 

Aboua  de  B.  Vernal,  aid.  Dpt.  y  dist.  Ta- 
rapaca:  d  18  leg.  (72  ^  k.)  de  Tarapacd. 

Aromo,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 
dist.  Snyo. 

Arona  San  Juan  de,  hda.  de  caiia,  Dpt.  Li- 

•  ma,  prov.  Cafiete,  dist.  San  Ltds.  En  esta 
hacienda  hay  eiLcelentes  mdqninas  de  agua 
y  de  vapor  para  elavorar  la  azticar  y  des- 
tilar  ron.  Sn  casa  es  c6moda  y  espaciosa; 
produce  al  ano  16,000  qnintales  de  az^car 
blanca  y  26,000  galones  de  ron ;  ademas 
.  de  otros  fimtos  que  sirven  para  el  consu- 
mo  de  la  misma  hacienda. 

Aronal,  chac.  Dpt.  Ancachs,prov.  Gajatom- 
bo,  dist.  Mangas. 

Aroncoto,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Yungar. 

Aroil€S  lios,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pue- 
blo Nuevo. 

Ar6stegiii,  chac.  y  huerta.  Dpt.  y  prov.  li- 
ma, dist.  Magdalena:  habt.  14. 

ABOsTEotn,  hda.  Dpt.  y  prov.  loa,  dist.  San 
Juan  Bautista. 

Arotoco,  hda.  Dpt.  Ayacuoho,  prov.  Huan- 
ta,  dist.  Huamanguilla. 

Arpa,  mal  paso  en  el  rio  Huallaga,  entre 
Ghasuta  y  el  pongo  de  Aguirre.  En  este 
lugar  el  rio  tuerce  bruscamente;  sus  aguas 


se  estrellan  contra  las  orillas  y  resulta 

una  corriente  contraria  que  forma  remo- 

Unos. 
Arpas,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 

bo,  dist.  Gochas :  habt.  28. 
Arpe,  chac.  Dpt.  HuanoaveUca,  prov.  Gas- 

trovireyna,  diet.  Huaytard. 
Arpipata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist 

Umachiri. 
Arqnia  6  Argma,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa, 

prov.  Gastilla,  dist.  Viraco. 
Arrabal,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist 

Huaca. 
Arraypite  6  AreypUe,  aid.  Dpt.  Piura,  prov. 

y  dist.  Ayabaca:  habt.  896. 
Arrendamientoe,  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Ayabaca,  dist.  Frias :  habt.  97. 
Arrepentldo,  mina  de  plomo  en  Auquimar- 

.  ca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Oajatain- 

bo,  ley  10  m. 

Arrierohaya,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Socosvinchos. 
Arroeos,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.   Chucuito, 

dist.  Juli. 
Arropadero,  chac.   Dpt.  Moquegua,  dist. 

Omate. 
Arros,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 

dist.  Tingo  Maria:  habt.  17. 
ArtiligO)  hda,  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  £si. 

Huanta. 
Artola,  mina  de  plata  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huori,  dist.  Ghavin :  k  una  leg.  (5  \  k.) 

de  la  hda.  de  Tambillo. 
Artayo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  GhunviviloBS, 

dist.  Ghamaca. 

Arnaycoto,  aid.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov. 

Tarma:  habt.  80. 
Amnooto,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Yungar. 
Arani,  aid.   Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Juli.  Asi  se  Uamaba  tambien  unaan- 

tigua  provincia  del  Cuzco,  conquistada  por 

Mayta  Gapac,  IV  Inca. 
Anmta,pampa,  tres  miUas  intes  de  Puquina. 
AmntHya,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa.  dist 

Ghihuata:  habt.  86. 
Arnrl,  minade  plata  al  S.  E.  del  pueblo  de 

Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli 
ArzoMspO)  rio  tributario  del  rio  de  Huaras. 
AazoBispo,  minade  oro  en  el  cerro  de  Arapa, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Beeuay. 


ASAN 


Am^hiB,.  Dpt.  Jmim.  prov.  y  disk  Jauja. 

AsiC^  hda,  Dpt.  Areqmpa,  prov.  Caylloma, 
dist.  Tnti. 

Asacatuy,  chao.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Lampian. 

Afiac-oreOf  chac.  Dpt.  libertad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

Aaftiij^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo,  dist. 
Ghupaca:  habt.  551. 

Asingaro,  rio,  tiene  su  origen  en  el  lago  de 
Aricoma,  en  los  nevados  de  Ananca,  pro* 
vincia  de  Carabaya,  y  es  tributario  del  Ra- 
mie 6  Pncara;  amique  por  un  error  Mr. 
Pentland  lopone  en  su  mapa  desembocan- 
do  en  el  Titicaca. 

AslNOABo,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta,  dist.  Lnricocha:  habt.  25. 

AfiiMGABo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Usioayoe:  habt.  146. 

AslNGABo,  aid.  Dpt.Puno,  prov.  S^dia,dist. 
Phara :  habt.  106. 

AslNOABo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Coasa:  habt.  204. 

AfliUlgarO)  antiguamente  Assancatu  {Ashuan 
may  6  mas,  catu  14jos.  Q.)  provincia  del 
Departamento  de  Puno.  La  demarcacion 
de  esta  provinoia  se  hizo  por  decreto  dic- 
tatorial dado  en  el  Cuzco  el  2  de  Mayo  de 
1854.  Gonfina  por  el  N.  con  la  de  Cara- 
baya de  la  que  la  separa  un  ramal  de  la 
Cordillera;  por  el  S.  con  la  de  Huancan^; 
por  el  E.  con  la  Bepiblica  de  Bolivia  y 
por  el  0.  con  la  provincia  de  Lampa.  Su 
capital  la  ciudad  de  Asdugaro.  Consta  de 
los  siguientes 

DISTBITOS: 

Habt. 
Aohaya 2,118 

6axi  Anion 2.504 

Art^ 8,018 

Asillo..; 7,218 

Asdkogaro 6,451 

CamiBaca 1,745 

Chupa 2,959 

San  Jos* 2,869 

Mnnani 2,827 

Ptttkia 5,887 

Potoni '. 1,470 

Baman 4,118 

Santiago 5,685 

UiiQ»ya 1,480 

Total  habt 48,789  ] 


77  —  A8AN 

EstA  oomprendida  mas  6  menos  entre 
los  14*»  80*  y  15«  10*  lat.  y  los  71^  40'  y  72^ 
40'  long,  formando  una  superficie  como  de 
anas  210  leguas  &  las  cuales  corresponde 
251  habitantes  por  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos  y  Ayllos; 
y  estos  tiltimos  los  distinguen  con  las  pa- 
labras  de  collana^  sidlca,  hila,  6  hilaccaroy 
acarajpisco  para  indicar  su  localidad  res- 
pecto  al  pueblo  principal  6  su  rango,  co- 
mo puede  verse  en  la  esplicadon  que  he- 
mos  hecho  en  cada  una  de  estas  palabras; 
pero  en  este  Diccionario  se  les  clasifica  co- 
mo aldeas,  por  lo  dicho  en  el  Discurso 
Preliminar. 

Su  temperamento  y  produciones  son 
andlogos  &  la  naturaleza  del  terreno  que- 
brado,  muy  elevado  sobre  el  nivel  del  mar 
y  rodeado  de  cerros  muchos  de  ellos  eter- 
namente  nevados,  por  lo  mismo  abundan 
los  minerales  de  oro,  plata,  mercurio  y 
otros.  El  carbon  de  piedra  debe  ser  muy 
abundante  porque  el  petroleo  surge  natu- 
ralmente  del  seno  de  la  tierra,  y  desde 
tiempo  inmemorial  sus  habitantes  lo  usan 
para  alumbrarse. 

Un  Sub  Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico;  y  un  juez  de  l.^Listaneia 
administra  justicia. 

En  lo  eclesi^stieo  est^  dividido  en  los 
siguientes 

CUBATOS : 

Asillo.  As^garo. 

Arapa.  San  Anton. 

Caminaca.  Munani. 

Putina.  Pusi. 

Saman.  Santiago. 

Taraco. 

Segun  el  presupuesto  general  debe  ha- 
ber  en  esta  provincia. 

1  Colegio  de  intruccion  media  gas- 
tos  y  sueldos  alano S.     8,800 

1  Colegio  de  mugeres 2,400 

19Escuelasprimariasparabombre8  18,400 
11       f  1   '     para  mugeres     6,600 

Total S.  81,200 

Las  oontribadones,  producen  al  ano 
1,691  soles  por  los  sigoientes  ramos: 


ASCE  —  78 

Goniribucion  Eosiica. 8.  1 ,009 

•  Indnstrial t       864 

»  Eclesidsidca »       828 

Suma  total S.  1,691 

AsiNGABO,  distrito  de  la  provincia  de  As^- 
garo,  Dpt.  Puno:  habt.  6,451. 

AslNOABO,  villa,  capital  de  la  provincia  y  del 
distrito,  de  su  nombre,  Dpt.  Puno,  situa- 
da  A  los  14^56'  10"  lat.  y  72°  47'  20"  long. 
En  el  pueblo  existe  on  edificio  anterior  & 
la  conquista,  es  de  forma  circular,  techa- 
do  con  simetria,  y  cuya  solid^s  ha  resisti- 
do  mas  de  trecientos  anos.  En  las  inme- 
diaciones  hay  una  laguna  cuyas  aguas 
evaporadas  por  el  sol  dejan  gran  cantidad 
de  sal  que  los  vecinos  estraen  y  hacen  un 
comercio  lucrative. 

Asantat  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas,  dist.  Livitaca. 

Asapampa^  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Huancayo. 

Asararif  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabam- 
has,  dist.  Tambobamba. 

Asaroma^  o  YMya,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  OUachea.  Tambien  se 
comprende  bajo  el  nombre  de  Asaroma 
las  aldeas  de  Chia,  Quicho,  Palca  6  Ivi- 
pata,  porque  todas  estas  forman  lo  que  se 
llama  una  parcialidad. 

Asay,  est.  Dpt.  Huanuco.  prov.  Huamalies, 
dist.  Hnacrachuco :  habt.  448. 

Asaya  Gmco,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Ocros. 

AsayalOy  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Sdn- 
dia. 

Asca^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo,  dist. 
Sapallanga :  habt.  204. 

Ascate,  6  Arcatj  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Otusco.  dist.  Usquil :  habt.  170. 

A8CEIICIOII9    MINAS   DE   ESTB    NOMBBE. 

Aseendoil,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Mal- 
•  tay,  Dpt.  Ancachs,prov.  Cajatambo,  dist. 

Oyon.  ley  20  m. 
AscBNGioN,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tin- 

ta,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo,  dist. 

Oyon,  ley  20  m. 
Abcencion,  mina  de  plomo  en  el  cerro  de 

Tinta,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo. 

dist.  Oyon,  ley  100  m« 


ASHA 


AsGENoioN,  salitrera  en  el  canton  de  Pampa- 
negra,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique.  En 
1872  produjo  86,000  quintales  de  saliire: 
dista  de  Mejillones  10  leg.(66  ^  k.)  LaU- 
nea  f^rrea  pasa  cerca  de  las  oficinas. 

PUEBLOS   Y   FUNDOS, 

AseenciOD)  pbl.  Dpt.,  prov.  ydist.  Huanca- 
velica. 

AscENcioN  DE  HuANSA,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov. 
Huarochiri,  dist.  Garampoma.  La  quebra- 
da  en  que  estd  situado  Ueva  el  mismo 
nombre. 

AscENcioN  Pata,  pbl.  d  orillas  del  Huallaga, 
Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  &  los  9°  80'  2"lai 

AscENcioN  ToMA,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  HoA- 
nuco. 

Asco,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gondesn- 
yos,  dist.  Salamanca. 

Ascona,  chac.  Dpt.  yprov.  Lima,  dist.  Mag- 
dalena :  habt:  29. 

Asoope,  valle  comprende  todo  el  distrito  de 
este  nombre. 

AscoPE,  distrito  de  la  provincia  de  Trujillo, 
Dpt.  Libertad:  habt.  4,146,  sin  conside- 
rar  A  los  colonos  asiaticos.  Las  haciendas 
que  hay  en  este  distrito  son  generalmente 
de  cana,  y  sus  productos  aumentan  de  un 
modo  notable,  como  puede  verse  en  este 
diccionario  bajo  el  nombre  de  cada  ha- 
cienda. 

AscopE,  pbl.  capital  de  este  distrito,  prov. 
Trujillo,  Dpt.  Libertad.  Ascope  fu^  ahora 
treinta  anos  un  simple  fundo  rdstico,  hoy 
es  un  pueblo  de  gran  importancia.  y  estd 
Uamado  d  acresentar  su  prosperidad  con- 
siderablemente  por  los  ricos  elementos  que 
encierra:  habt.  1,808 :  dista  de  Tmjillo  12 
leg.  (66  i  k.),  de  Malabrigo  8  leg.  (44  J  k.). 

Ascope,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Trajillo, 
dist.  Ascope:  habt.  41. 

Aseulcocha,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt 
Huancavelica,  prov.  Angaraes:  la  ley  de 
una  de  sus  minas  es  de  80  m. 

Asenta^  lavadero  de  oro,  Dpt.  Pono,  prov. 
S&ndia,  dist.  Phara. 

Asemna,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lnca- 
nas,  dist.  San  Juan. 

AsesOF)  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate: 
habt.  14. 

Asha,  6  Aza,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist 
Huancayo. 


ASIL 


79 


ASPI 


Asbuagf  aid.  Dpi.  Ancachs.  prov.  y  dist. 

Pomabamba:  habt.  108. 
Ashualmaoe)  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angoraes,  dist.  Acobamba. 
AdraiUagaD)  chac.  Dpi.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Marca. 

Agia,  isla  4  los  12«  48'lat.  y  78*  69*  14"  long. 

presenta  ^  la  vista  la  figura  de  una  tienda 

de  campana. 

Asia,  no ;  nace  en  las  alturas  de  Omas,  de  la 

provincia  de  Tauyos,  y  diiiji^ndose  al  S. 

O.  desembooa  en  el  mar  oerca  de  la  pun- 

ta  Malpeiso. 

Asia,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Gaiiete,  dist. 

Coayllo :  d  5m.  alt.  al  S.  S.  0.  de  Coayllo: 

habt.  271:  dista  de  Lima  21  leg.  (117  k.), 

de  Chilca8(44^k.),de  Gaoyllo  2  ^(18}  k.) 

Asiaecoclui,  est  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  San  Luis :  habt.  848. 
Asiacpampa^  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Pasco,  en  la  quebrada  de  Tullurauca. 
AsiayacOf  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y 

dist.  Ayabaca:  habt.  299. 
Asicata^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

OruriUo. 
Adento,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Salcabamba. 
AsiKNTo,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas.  dist.  Otoca. 
AsiENTo,  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ollachea. 
AsiENTO.  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Oarabaya. 

dist.  Ollachea. 
Asil,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Curahuasi:  habt.  221. 
AsillOy  hda.  Dpt.^  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Abancay. 
AsiLLO,  aid.  Dpt:  Puno,   prov.  Carabaya, 

dist.  Usicayos:  habt.  460. 
AsELLO,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia,  dist. 

Phara:habt.  295. 
AsiiJLo,   aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Coasa:  habt.  288. 
AseejejO,  pbl.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa : 
habt.  142. 

AfirLix),  distrito  de  la  provincia  de  Asdnga- 
TOy  Dpt.  Puno.  En  este  distrito  existen 
las  ruinas  de  Liampu  y  de  Coocre :  se  en- 
cuentran  varios  pozos  naturales  de  petro- 
leo,  del  cual  hacen  uso  para  aliunbrarse 
desde  tiempo  inmemorial:  habt.  7,218. 


AsiLLO,  pbl.  capital  de  este  distrito  en  la  pro- 
vincia de  Asingaro,  Dpt.  Puno :  d  una  le- 
gua  (5  i  k.),  existen  las  aguas  termales  de 
Mamanini,  y  las  de  Fray-Lima:  habt. 
2,078  (Collana):  dista  de  Santiago  10  leg. 
(55  ^  k.). 

AsnjiO,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  AsAn- 
garo:  habt.  860. 

Asingrapa,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Huancaspata. 

Asipari,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 
zonas,  dist.  Cahuapanas. 

Asipata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Anta. 

Asiriri)  6  Asinini,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno, 
dist.  Pichacani. 

Asiranij  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancan^, 
dist.  Conima:  habt.  84  (en  1,884). 

Asnuiy  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hualga- 
yoc,  dist.  San  Miguel :  habt.  1,596,  in- 
clusive los  de  Sumiden,  Misca,  Usendud 
y  Matanza. 

AsifA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Cotaparaco. 

Asmicliaca)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 

yo,  dist.  Pariahuanca:  habt.  20. 
Asnace,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 

Uo,  dist.  Yischongos. 
Asna-chuaycco,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

y  dist.  Huanta. 
AsnacochO)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.'  Pa- 

linacochas,  dist.  Coracora. 
Asnac  pampa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  San  Miguel. 
Asnapampaf  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacucho. 
AsnapaqiliOj  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Huancayo:  habt.  11. 
AsNAPPQUio,  chac.   Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Lurigancho;  habt.  25. 
AsnayeotOy  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
ASOO,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Pasaoan- 
cha,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.   Poma- 
bamba. 
Asnocancha,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta, dist.  Huamanguilla :  habt.  48. 
Asogane^  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Camina. 
Aspicachif  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta.  dist.  Cutervo. 
Aspiquillo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist, 
Anta. 


ASUN 


80 


ATAH 


AspongO^  pbl.  Dpi.  Ayacuoho,  prov.  Ganga- 
Uo,  dist.  Canaria :  habt.  288. 

Asquipata,  pbl.  Dpt.  Ayaoucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Canaria :  habt.  240. 

Astanya,  bda.  y  aid.  Dpt.  Ayacuoho,  prov. 
Cangallo,  dist.  Yischongos:  habt.  9. 

Astieocha,  laguna  al  S.E.  del  pueblo,  de 
Chipao,  prov.  Lucanas,  Dpt.   Ayacucho. 

Astilleria,  aid.  Dpt.  y  dist.  Jouin,  prov. 
Ta:rma :  habt.  97, 

Astobampa)  ^tes  Astohamhas,  pbl,  y  chac. 
Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo: 
habt.  859. 

AsTOBAMBA,  pbl.  Dpt.  Huancavelioa,  prov. 
Castro vireyna,  dist.  Pilpichaca:  habt.  81. 

AsTOBAHBA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas, dist.  Laraioate. 

Astucha,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Golcabamba. 

Astnhuaraca  6  istokuarca,  miua  de  plata 
en  Castrovireyna,  Dpt.  Huancavehca :  pro- 
dujo  grandes  riquezas,  pues  sus  metales 
daban  el  50  por  ciento.  Se  abandon6  d 
consecuencia  de  pleitos  y  disputas  que 
promovi6  la  codicia  en  cuyo  tiempo  se  agu6. 
La  entrada  i  la  mina  esta  en  una  quebra- 
da  al  nivel  de  un  riachuelo,  y  6st6  es  uno 
de  los  grandes  inconvenientes  para  resta- 
blecer  los  trabajos. 

Asnag,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 
mabamba. 

Asuecocha,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Paruro. 

Asnhaacta,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  San  Buenaventura. 

Asulceasa,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Omacha. 

Asumay  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 

ASUNCION^   MINAS    DE   ESTE    NOICBBE. 

Asuncion^  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Pa- 
sacancha,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 
mabamba, 

Asuncion,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Mim- 
pusuri,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Becuay. 

Asuncion,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Po- 
mahuain,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Andajes:  ley  12  m. 

Asuncion,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Con- 
dorsenca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bO;  dist.  (iorgor,  ley  20  nu 


Asuncion  La,  mina  de  plata  al  E.  del  pbl. 
de  YauU,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli,  ley  26  m. 

Asuncion,  mina  de  plata,  Dpt.  Huancaveli- 
oa, prov.  Angaraes,  dist.  Lircay,  al  8.  de 
este  pueblo,  ley  64  m. 

PUEBLOS  —  PUNDOB,   ETC. 

Asundon,  distrito  de  la  provincia  y  I>pt.de 
Cajamarca:  habt.  8,289. 

Asuncion,  pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt. 
y  prov.  Cajamarca:  tiene  en  sus  imnedia- 
ciones  minas de  oro :  habt.  1,001 :  ^  Bleg. 
(44  ^  k.)  de  Cajamarca. 

Asuncion,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri,  dist.  Carampoma:  i  8,464m-  alt. 

Asuncion,  pbl.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanca- 
vehca :  habt.  456. 

Asnnclonpampa ,  chac .  Dpt.  Apunmac , 

prov.  Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Asungata,  pico  en  los  Andes,  alE.de  Qni- 

quijana.  prov.  Quispicanchi,  Dpt.  Cuzco. 
Asnnta,  Nuestba  SeI^oea  de  la,  mina  de  pla- 
ta en  el  ceiTo  Paratia,  prov.  Lampa,  Dpi. 

Puno. 
Asorac,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paneartam- 

bo,  dist.  Ccatcca. 
Atacalla,  aid.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampa,  dist. 

Cupi; 
Atacama,  desierto  entre  el  Peru,  Bolivia  y 

Chile.  El  territorio  del  Perd  se  extiende 

por  este  desierto  hasta  los  21^  82'  lat. 

en  la  quebrada  de  Tucupilla,  v^ase  Tr   - 

piUa  qiidyrada. 
Atacanya,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Patas, 

dist.  Tayabamba. 
Atacaya,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas  dist 

Pichihua. 
Ataccara,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas.  dist.  Huancaray:  habt.  464. 
Ataoco,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 

dist.  Luricocha:  habt.  180. 
Atacocha,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  V.   v- 

manga,  dist.  Santiago :  habt.  232. 
Atacnaris,  rio  tributario  del  Amazonas  por 

la  izqnierda,  dntes  del  Putumayo.  Es  na- 

vegable  por  pequenas  canoas. 
Atahuallpa,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Otoca. 
Atahnanqui, punta,  k los  lO''  58*  40* kt. y 

8a>  2'  54"  long. 


ATAV 


81  — 


ATIQ 


Atahnaranga,  chac.  Dpt.  lea.  prov.  y  dist. 

Chincha. 
Atahuasijlida.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 

Mito ;  habt.  68. 
Atahuaya,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Santo  Tomos. 

Atahuayon,  hda.  Dpt.  y  prov.  HuAnuco, 
dist.  Huacar;  i  8  leg.  (16  ^  k.)  de  Hua- 
car,  y  A  1  (6  J  k.)  de  Huarauniyoc. 

At^jo,  chac.  Dpt.  y  prov.  HuAnuoo,  dist. 
Chinchao:  &  1,192m.  alt. 

Atalaya,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pau- 
carcolla. 

Atalla,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancaveli- 
ca:  habt.  111. 

Atamasa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canta. 

Atamayun,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro, 
dist.  Chupa. 

Atamisa,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 

baca,  dist.  Cuiubicus. 
Atamporay,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Santiago:  habt.  98. 

Ataneama,  6  Atacama,  aid.  y  est.  Dpt.  Apu- 
rimac,  prov.  Abancay,  dist.  Lambrama : 
habt.  148. 

Atancilla,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  CallaUi. 
Ataneillo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Velille. 

Atapachaca,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

Atapallpa,  6  Antapallpa,  pbl.  Dpt.  Cuzco, 
prov.  Paruro,  dist.  Ccapi :  habt.  676. 

Atapata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 
bo,  dist.  Ccatcca:  habt.  184. 

Ataqnero,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Carhuas. 

Ataquebo,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Acobamba:  habt.  109. 

Ataraya,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
difit.  Ayapata. 

Atashuu,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Piscobamba :  habt.  844. 

Ataspaya,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Caru- 
naas :  habt.  146. 

Ataara  Santa  Eosa  de,  pbl.  Dpt.  Junin, 

prov.  y  dist.  Jauja:  habt.  806. 
Atarillos,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 

Chinchao. 


Atavillos  Alto,  distrito  de  la  proviucia  de 
Canta,  Dpt.  Lima:  habt.  1,595.  La  capi- 
tal de  este  distrito  es  el  pueblo  de  Pasac. 

Atavillos  Bajo,  distrito  ie  la  provincia  de 
Canta,  Dpt.  Lima:  habt.  1,789.  La  capi- 
tal de  este  distrito  es  el  pueblo  de  Pallac. 

AtcuscO)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancan^, 
dist.  San  Taraco.  * 

Ate,  valle,  y  dist.  de  la  prov.  y  Dpt.  de  Lima: 
habt.  1,161. 

Ate,  pueblo  y  capital  del  distrito  de  su  nom- 
bre,  Dpt.  y  prov.  Lima :  habt.  76. 

Atecata,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Cabanilla. 

Ateos,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yauyos. 

Atl,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Marca. 

Atico,  {Atica  guardar  demasiado.  Q.)  que- 
brada,  nace  en  un  ramal  de  la  CordiUera 
y  termina  en  el  mar  en  la  rada  de  este 
nombre,  4  los  16*  18'  lat.  y  76°  68'  24" 
long. 

Atico,  valle  formado  por  la  quebrada  de  este 
nombre. 

Atico,  punta  &  los  16°  14'  25"  lat.  y  76°  8' 
14"  long. 

Atico,  rada  y  puerto  menor  i  los  16°  12'  60" 
lat.  y  76°  8'  14"  long.  Es  abrigada  y  lim- 
pia;  su  fondo  de  9  ^  11  brazas,  cerca  de 
tierra. 

Atico,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Camand, 
dist.  Caraveli;  dista  de  Lima  149  leg. 
(829  k.),  de  Chala  30  (167  k.),  de  Cara- 
veH  18  (100  k.):  habt.  172.  En  las  inme- 
diaciones  hay  cerros  que  en  ciertos  meses 
del  ano  se  cubren  de  pastos,  forman  una 
vista  dehciosa  y  sirven  de  lugar  de  paseo : 
se  les  Uama  lanias. 

Atihuara,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Payco :  habt.  109. 

Atiquipa,  riachuelo:  desemboca  en  la  mar, 
en  el  pueblo  de  este  nombre.  La  que- 
brada por  donde  corre  lleva  tambien  el 
mismo  nombre,  prov.  Camana,  Dpt.  Are- 
quipa. 

Atiquipa,  hmitts,  asi  se  llama  toda  la  csten- 
sion  de  la  falda  de  los  cerros  inmediatos 
al  pueblo  de  Atiquipa  que  se  cubren  con 
pastos  en  ciertos  meses  del  auo:  estas 
hmas  tienen  mucho  cr^dito  por  la  bueua 
calidad  y  abundancia  de  sus  pastos, 

11 


ATOC 


82 


ATUN 


Atiquu>a,  distrito  de  la  provincia  de  Cama- 
ua,  Dpi.  Arequipa:  habt.  142. 

Atiquipa,  (AH  facultad,  poder,  quepay  que- 
daos,  es  decir,  podeis  quedar  Q.)  pbl.  capital 
de  este  distarito,  Dpi.  Arequipa,  prov.  Cama- 
nfi:  esU  situado  k  15*  41'  20"  lAt.  y  !&" 
64'  14*  long,  y  i.  299ni.  alt.  Su  tempera- 
mento  es  excelente ;  enlos  pastes  de  las  lo- 
mas  (que  son  abundantes)  se  cria  mucho 
ganado:  dista  de  Chala  4  leg.  (22  k.)  y  de 
Acari  18  (72  k.). 

Atiquisuar,  mina  de  grafita  6  plombaji- 
na,  Dpt.  Ancaclis,  prov.  y  dist.  Cajatambo. 

Atisa,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos,  dist.  Salamanca. 

AtisOy  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Chapimarca. 

Atitirca,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Chuquibamba. 

Atma,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Yungay:  habt.  211;  dista  de  Yun- 
gay  1  leg.  (5  ^  k.). 

Atma,  aid.  Dpt.  Ancachs ,  prov.  Huaras , 
dist.  Carhuas. 

Atocata,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Sancos. 

Atoc  b^O)  {Atocc  zorro.  Q.)  aid.  Dpt.  Huan- 
caveHca,  prov.  Tayacaja,  dist.  Pampas: 
habt.  214. 

Atoehuacan  (el  zorro  llora.   Q.)  chac.  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Atochnaeanca,  (el  zorro  llorard.   Q.)  est. 

Dpt.  Ancachs,   prov.  Huaras,   dist.  Re- 

cuay :  habt.  447,  inclusive  los  de  Chaupis 

y  Cotos. 

Atoclinachana,  est.  Dpt.  Cuzco,prov.Quis- 

picanchi,  dist.  Oropesa. 
Atochuachana,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Velille. 
Atochuachanan)  hda.  Dpt.  HuancaveHca, 

prov.  Angaraes,  dist.  Acobamba:   habt. 

161. 
Atochnasi)  {Atocc  zorroy  huasi  casa.Q.)est. 

Dpt.  y  prov.  HuancaveHca,  dist.  Acoria: 

habt.  261. 

Atoccmarcay  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 

cavolica:  habt.  176. 
Atocepallaetan^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucauas,  dist.  Sancos.  ^ 

AtOCCpampa^  cerro,  y  paso  en  el  camino  & 

Cajamarca. 


AtoccpuquiOf  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha. 
Atoeoquimay)  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Usicayos. 
AtoccsaycO)  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Junin:  habt.  9. 
Atocha^  mina  de  plata  en  San  Antonio  de 

Esquiiache,  12  leg.  (66  ^  k.)  al  S.  O.  de 

Puno. 
Atochare^  chac.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 

Gastrovireyna,  dist.  Huaytard. 
Atonsaya,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gaUo,  dist.  Totos :  ^  8,918ni.  alt.  tempe- 

ratura  6^*  50  d  las  4h.  p.  m.  (Febrero). 
Atontoray  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  ChiHa. 
Atorahua^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Chupamarca. 
Atucachi)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pi- 

chacani. 
Ataeancha)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Laraos. 
Ataccpampa,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Quinua:  habt.  16. 
Atnlmana  6  Atunhiuina,  hda.  y  est.  Dpt. 

Ayacucho,  prov.  Huamanga,  dist.  Ghiara: 

habt.  81. 

Atnlla^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist. 
Have :  habt.  446. 

Atmi)  {Hatun  grande,  principal.  Q.)  chac. 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist. 
Acas. 

Atona,  hda.  Dpt.  HuancaveHca,  prov.  An- 
garaes, dist.  Julcamarca. 

AtanaUqiiif  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  disi 
Jauja:  habt.  288. 

Atanarca^  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho* 
ta,  dist.  Llama. 

AtunccO)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga, dist.  Socosvinchos. 

Atnncollay  {Hatun  grande  6  principal,  y 
ccoUa  tierna  6  criatura.  Q.)  distrito  de  la 
prov.  y  Dpt.  de  Puno. 

Atuncolla,  pbl.  capital  de  este  distrito  en  la 
provincia  y  Dpt.  de  Pimo. 

Atancorral)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov- 
Huaras,  dist.  Carhuas. 

AtuncnchO)  (rincon  grande.  Q.)  aid.  y  chac. 

Dpt.  Arequipa,  prov.  CastiUa,  dist.  Yiraco. 
Atunchacay  (puente  grande  Q.)  aid.  Dpi 

Cuzco,  prov.  Calca,  dist.  Lares:  habt.  81. 


AUCA 


83 


AULL 


Atanehullo,  (gorra  grande.  Q.)  aid.  Dpt.  Pu- 

no,  prov.  Lampa,  dist.  Cnpi. 
AtnnliTtallayf  pbl.  Dpt.  Huancavelica  prov. 

Angaraes,  dist.  Lircay.  En  los  cerros  in- 

mediatos  hay  vetas  de  plata. 
Atunhnana)  hda.   Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Gbiara. 
Atmiluiasiy  (casa  grande.  Q.)pbl.  Dpt.  Are- 

qnipa,  prov.  Castilla,  dist.  Viraco: 
AtonmoeeO)  (rodilla  grande.  Q.)  est.  Dpt.  y 

prov.  Puno,  dist.  Cabana. 
AtmiOClloeOy  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Cabana. 
Atnnpampa^  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Cbota,  dist.  Cocbabamba. 
Atukpampa,  bda,  y  aid.  Dpt.  Ayacncbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Socosvincbos :  babt.  25. 
Atnnrami,  (piedra  grande.  Q.)  bosquesito, 

en  el  cerro  de  Yuracconga,  Dpt.  y  prov. 

Cajamarca. 
Atunrumi,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 
Atukrumi,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist,  Gorgor. 
Atitnbumi,  bda.  Dpt.   Ayacucbo,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 

Atonsaynaf  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari:  babt.  248. 
AtunSBllaj  mina  de  plata,  en  Castrovirey- 

na,  Dpt.  Huancavelica,  dist.  Pilpicbaca. 
Atunsulla,  pbl.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Pilpicbaca. 
Atuntambo^  tambo  entre  Sbanusi  y  San 

Juan  Loma,  camino  &  Tarapoto. 
Atanyuncaf  valle,  v^ase  Huasuynnca  valle, 

dist.  Bestauracion. 
Atopa^  est.  Dpt.   Ancacbs,  prov.  Huaras, 

dist.  Jangas :  babt.  199. 
AtvyciOAnif  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  OUacbea. 
A1ICE9  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Pasa- 

cancba,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist.  Po- 

mabamba. 
Aaccakanta  be  Sondob,  bda.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Paruro,  dist.  Huanoquite :  babt  10. 
Aicallama)  distrito  de  la'provincia  de  Cban- 

cay,  Dpt.  Lima:  babt.  1,018. 

AucAULiAMA,  pbl.  capital  de  este  distrito  en  la 
provincia  de  Cbancay,  Dpt.  Lima.  EstiL  ro- 
deada  de  mManos  de  arena  ydebaciendas 
»1  N.  N.  E.  de  Cbancay.  Este  pueblo  es 


muy  antiguo,  pues  fu^  fundado  el  ano  de 
1580;  y  la  imdgen  y  omamentos  de  esa 
iglesia,  fueron  obsequiados  por  Carlos  V : 
'  babt.  227:  d  8  leg.  (16  ^  k.)  de  Cbancay. 
Aucampiy  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yau- 
yos  k  2,860m  alt. :  babt.  240:  como  6  leg. 
(83  k.)  al  S.  de  Yauyos  y  3  i  (19  ^  k.)  al 
N.  N.  E.  del  pueblo  de  Tauripampa,  del 
cualestd  separadopor  cerros,  cuyo  paso 
estd  d  4,616m. 

Aocancha^  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Cbupamarca. 
Ancari)  distrito  de  la  provincia  de  Lucanas, 

Dpt.  Ayacucbo :  babt.  2,172. 
AucABl,  (antiguamente  Apucara,  que  quiere 

decir  Alcalde  de  fortaleza;  porque  babia 

una  fortaleza,  en  donde  se  resistieron  va- 

lerosamente  los  indios,  en  tiempo  de  la 

conquista)  pbl.  capital  de  este  distrito  en 

la  provincia   de  Lucanas,  Dpt.   Ayacu- 
cbo: babt.  594:  dista  de  Cangallo  22  leg. 

(122  i  k.).  • 
Ancari)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Orcopampa. 
Ancaslpanpa)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbu- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
Antayay   cbac.  Dpt.  HuancaveUca,  prov. 

Castrovireyna.  dist.  Huaytard. 
Ancay O9  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo  Ama- 

zonas,  dist.  Iquitos. 
Anccachaqai)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Acomayo. 
Anccanana^  aid.  Dpt.  y  prov.  HuancaveUca, 

dist.  Moya:  babt.  248. 
A1ICO9  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yauyos, 

d  la  derecba  del  rio  de  Caiiete,  en  la  falda 

de  un  cerro  al  N.  de  Yauyos. 
AnchO)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvivilcas, 

dist.  Livitaca :  babt.  48. 
Aalacsa^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 

yos,  dist.  Cbuquibamba:  babt.  71. 
Aulla^  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Parina- 

cocbas,  dist.  Pararca:  babt.  210. 
AliUaii)  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbota, 

dist.  Cocbabamba. 
AuLLAN,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbota, 

dist.  Cutervo:  babt.  887. 

AuUi)  pbl.  y  cbac.  Dpt.  Arequipa.  prov.  Cas- 
tilla, dist.  Viraco. 

AullollllillOs  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist,  Sibuas, 


AURA 


84 


AVIS 


AlilloqnirOy  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
Anqiie)  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  HuaJga- 

yoc,  dist.  Bambamarca :  habt.  105. 
AnqneS)  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 

Hiimay. 
Anqui)  mina  de  almagre  en  la  punta  de  To- 

mas,  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist.  Laraos. 

AuQui,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Huariaca. 

AaQllibambai   bda.  Dpt.  Apunmac,  prov. 
Abaucay,  dist.  Pichirhua :  habt.  42. 

Aoqaicancha)  hda,  Dpt.  Junin.  prov.  Jauja, 
dist.  Concepcion;  d  4  leg.  (22  k.)  de  Con- 
f  cepcion. 

AnqnichaDCay  chac.  Dpt.  Lima.  prov.  Yau- 
yos, dist.  Chupamarca. 

AOQIlillay  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Cliuschi:  habt.  120. 

ADqaimarca^  cerro  mineral  de  plata  alN.de 
Cajatambo. 

AuQuiMARCA,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Cajatambo:  habt.  180. 

AuQuiMARCA,  hda.  mineral  (hay  una  mina  de 
granate  almandino  en  dodecaedros  rom- 
boydales;  son  briUantes  y  de  color  rojo 
subido),  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Caja- 
tambo :  habt.  108. 

AuQuiMABGA,  aid.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov. 
Tarma:  habt.  158. 

AiJQUiMABGA.  pbl.  Dpt.  Lima ,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Paccho:  habt.  808;  d  2  leg. 
(11  k.)de  Paccho. 

AuQuiMARCA,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Sirca:  habt.  14. 

Auqaipay  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist,  Collcha. 

Anqoipampa^  chac.  Dpt,  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Carhuas. 

Aaquipay^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Collcha. 

AnqaipuqaiO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta,  dist.  Arahuay. 

Aliqairaccay,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Anco. 
Aoqois^  aid.  Dpt.   y  prov.   Huancavelica, 

dist.  Acoria:  habt.  97. 
Aliqnivilca^  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  68. 
Anni)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas. 

dist.  Yungay. 


Aarahaaf  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Chupamarca. 
Aurapacha^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba :  habt.  21 
Auriiya)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  San  Luis:  habt.  85. 
AuBiNjA,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas. 
Aurora^  quebrada  en  la  costa  d  los  19^  52' 

50"  lat.  y  72*'  88'  24"  long. 
Aosa^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist. 

Sicuani. 
AusaDgati)  cadena  de  cerros  elevados  de  los 

Andes  de  y  siempre  nevados,  desde  Pan- 

cartambo,  hasta  cerca  de  Pucar4. 
AnsaDta^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Livitaca. 
Aosaraya^  aid,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Ccatcca:  habt.  80. 
Aasipar«  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist.  Arica; 

distade  Arical81egua8(72  J  k.)y  9  (50  k.) 

de  Azapa  grande. 
AuUia^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Coporaque. 

AntOCOCha^  laguna,  pocas  millas  al  E.  de  la 

de  Huanso,  y  es  una  de  las  que  dan  ori- 

gen  al  rio  de  Cotahuasi. 
Aatoqil6(i  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Callalli. 
Anya^  aid.  y  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huancaspata. 
Anyaoccaf  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,   dist.   Huancarama,  k  4  leg. 

(22  k.)  de  Huancarama. 
Anyobambay  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Quiches. 
AuYOBAMBA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
AayoSf  chsus.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Buldibuyo. 
Any ncanba)  aid.  Dbt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Sihuas. 

AuyaqnillO)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Parobamba. 

Av^ndailO)  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tin- 
go  lado  N.  Dpt.  Cajfiuuarca,  prov.  y  diet 
HuaJgayoc :  ley  12  m. 

Avllai  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Amazo- 
nas,  dist.  Andoas :  habt.  250  (en  1814.). 

AyIso,  mina  de  oro,  plata  y  plomo,  Dpt.  Li- 
bertad, prov.  Huamachuco,  dist.  Mollepata. 


AYAB 


85 


Ayft)  (muerto  6  caddver  Q.)  aJd.  Dpi.  Cuzco, 
prov.  Acomayo,  dist.  Sangarara:  habt.  157. 

Ayaamaiiaf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Usicayos. 

Ayabacay  altos,  asi  se  denomina  an  ramal 
de  la  CordQlera,  que  se  dirige  en  direc- 
cion  N.  E.  desde  la  confluencia  del  rio  Ma- 
cara  con  el  Chira  hasta  el  nudo  de  Huan- 
cabamba,  en  la  provincia  de  Ayabaca.  De 
SUB  combres  naoen  muchos  riacbuelos, 
que  van  al  rio  Quiros. 

Ayabaeay  provincia  del  Departamento  de 
Piura,  creada  por  ley  de  80  de  Marzo  de 
1861 ;  y  dividida  despues  por  ley  de  14  de 
Enero  de  1865,  para  formar  la  de  Huan- 
cabamba.  Confina  por  el  N.  con  la  que- 
brada  de  Espindula  en  cuyo  fondo  cor- 
re  el  rio  Macard  del  Ecuador;  por  el  S. 
con  la  provincia  de  Hnancabamba ;  por 
el  E.  con  la  provincia  de  Jaen  del  Dpt. 
de  Cajamarca  y  por  el  0.  con  las  de  Pay- 
ta  y  Piura  dividi^ndola  de  esta  ultima  la 
Cordillera  6  altos  de  Frias.  Su  capital 
la  ciudad  de  Ayabaca.  Consta  de  los  si- 
guientes 

DISTBITOS : 

Habt. 

Ayabaca 14,816 

Chalaco 5,570 

Cumbicus 4,496 

Frias 7,476 

Suyo 1,659 


Total  habt 84,117 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  40  15*  y  5°  80'  lat.  y  los  81'>  15'  y 
82*  50'  long,  formando  una  superficie  co- 
mo  de  419  leg.  segun  lo  cual  corresponde 
81  liabitantes  por  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
eiones  con  los  nombres  de  Pueblos  y  Co- 
munidades;  d  estas  las  calificamos  como 
Aldeas,  segun  lo  dicho  en  el  Discurso  Pre- 
liminar  de  este  Diccionario. 

Ix)s  Altos  6  Cordillera  de  Ayabaca  recor- 
ren  toda  la  provincia  en  la  parte  N.  con 
un  rumbo  de  S.  E.  al  N.  0.  entre  los  rios 
Matara  y  Quiros ;  y  otro  ramal  de  Cordi- 
llera la  recorre  por  el  S.  con  el  mismo  rum- 
bo ;  por  esto  vemos  que  se  escuontran  lu- 
gares  muy  £rio»  en  las  alturas ;  6  excesiva- 
mente  calorosos  en  las  muchas  quebradas 


AYAC 

que  forman  entre  los  rios  Matard.  y  Qui- 
ros. 

El  Sub  Prefecto  es  el  que  gobierna  la 
provincia  en  lo  politico.  Un  Juez  de  1.* 
Instancia  administra  justicia. 

En  lo  Eclesidstico  estd  dividida  en  los 
siguientes         * 

CUBATOS  : 

Ayabaca.  Chalaco. 

Cumbicus.  Frias. 

Suyo. 

En  esta  provincia  se  gasta  al  ano  la 
cantidad  de  S.  9,000  en  15  Escuelas  de 
primeras  letras : 

8  para  hombres :  sueldos  S.  4,800 

7  .  •      mugeres:       »  »    4,200 

Total S.  9,000 

Las  contribuciones  de  esta  provincia 
producen  al  ano  S.  1,414  40  cts.  por  los 
ramos  siguientes: 

Contribucion  Industrial S.  950 

•  Etistica »  292 

•  Urbana »  11  20 

•  Edesiastica »  161  20 

Total S.  1,414  40 

Ayabaca,  distrito  de  la  provincia  de  Ayaba- 
ca, Dpt.  Piura:  habt.  14,816. 
Ayabaca,  ciudad,  capital  de  la  prov.  y  dist. 

de  Ayabaca,  Dpt.  Piura;  estA  situada  a 

los  4°  87'  55"  lat.  y  82°  1'  19"  long.;  d. 

2,742m.  aJt.:  esta  dividida  en  tres  cuarte- 

les  y  tiene  1,164  habt. 
Ayabaca  Vibjo,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  y 

dist.  Ayabaca. 
Ayabamba,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Chilia:  habt.  100:  k  2  leg.  (11  k.)  de 

Chiha. 
Ayabamba,  aid.  Dpt.  Libertad.  prov.  Pataz, 

dist.  Huayo. 
Ayabamba,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Parcoy. 
Ayac,   aid.  Dpt.  Cajamarca,   prov.  Chota, 

dist.  Tacabamba:  habt.  1,518,  con  los  de 

Tacabamba,  Lagimas  y  Tunas, 
Af  aca  6  AJlaca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad, 

prov.  Pataz,  dist.  Chiha:  habt.  159. 
Ayacail)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Livitaca 


AYAC 


86 


Ayacan,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas, 

dist.  Velille. 
AynCftDChftf  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  ^rov. 

Tayacaja,  dist.   Huaribamba:  habt.  155. 
Ayacani^   {Aya  muerto,  Cani  morder.  Q.) 

aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas,  dist. 

VeliUe.  t 

Ayacaranly  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Lampa, 

dist.  Umachiri. 
Ayfteayna^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Becuay:  habt.   221,  con  los  de 

Collahuas. 
Ayaccara  {Aya  muerto  y  Ccara  pellejo.  Q.) 

est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas,  dist. 

Chamaca. 
Ayaccuan  {Aya  muerto,  Ccuaji  di6.  Q.)  aid. 

Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas,  dist.  Ve- 
lille. 
Ayacchata^  (diminutivo  de  muerto.  Q.)  est. 

Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist.  Corani. 
Ayaccari)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas. dist.  Velille:  habt.  319. 
AyacO)  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Viraco. 

Ayacocha^  {Aya  muerto,  cocha  laguna.  Q.) 

pbl.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  Tayacaja, 

dist.  Salcabamba :  habt.  632. 
AyacoSy  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Santa  Cruz :  habt.  161. 
Ayactaya^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Corani. 
AyacH)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Aquia. 
AyaCDChO)  mina  de  plata  al  S.  0.  del  pueblo 

de  YauH,  Dpt.   Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yauli,  ley  10  m. 

ATACIJCIIO9  Departamento  {ricon  de  mnertoB 
aya  muerto,  cueJio  rincon  Q.  Esta  etimo- 
logia  viene  de  la  gran  mortandad  que  hu- 
bo  en  una  batalla  cuando  los  Incas  con- 
quistaron  el  pais,  y  que  justamente  tam- 
bien  la  mereceria  por  la  no  menor  mor- 
tandad que  hubo  en  la  celebre  batalla  de 
9  de  Diciembre  de  1824  con  la  que  se  afir- 
m6  la  Independencia  no  solo  del  Perusino 
de  toda  la  America).  Antes  de  la  batalla 
de  Ayacucho  se  le  conocia  con  el  nom- 
bre  de  Departamento  de  Huamanga  y  por 
decreto  dictatorial  de  BoHvar  de  15  de 
Febrero  de  1825,  se  le  deuomin6  De- 
partamento de  Ayacucho;  lo  mismo  que 


—  AYAC 

i,  la  ciudad  de  Huamanga,  que  es  la  capi- 
tal. Confina  por  el  N.  con  las  montanas 
habitadas  por  salvajes,  sirviendo  de  limi- 
tes  el  rio  Mantaro :  por  el  S.  con  el  Depar- 
tamento de  Arequipa;  por  el  E.  con  el  De- 
partamento delApurimac  y  Arequipa;  y 
por  el  0.  con  los  Departamentos  de  Huan- 
cavehca &  lea.  —  EstA  dividido  en  las  si- 
guientes 

PROVINCIAS : 

HsU. 

Huanta 83,288 

La  Mar 19,492 

Huamanga 43,740 

Cangallo 84,707 

Parinacochas 24,480 

Lucanas 27,615 

Total  habt 188,817 

Estd  comprendido  mas  6  m^nos  entre 
los  12** y  15*^  50  lat.  y  75°  y  77**  20*  long.; 
formando  una  superficie  de  2,755  leguas. 
Comparando  esta  poblacion  con  la  su- 
perficie  que  ocupa  el  Departamento  resul- 
ta  poco  mas  de  QQ  habt.  por  legua  cua- 
drada. 

La  cadena  de  Huanso  de  los  Andes  y 
su  continuacion  lo  atraviesa  de  E.  4  0. 
desde  los  75°  hasta  poco  mas  de  76°  long. 
y  luego  corre  al  N.  0.  dividiendo  las  pro- 
vincias  de  Parinacochas  y  Lucanas  de  las 
otras  situadas  mas  al  N. :  estas  estdn  tam- 
bien  atravesadas  en  distintas  direcciones 
por  varios  ramales  de  la  Cordillera,  domi- 
nando  una  que  corre  de  S.  a  N.  dividien- 
do aquellas  provincias  en  dos  zonas ;  por 
consiguiente  el  terreno  en  casi  todo  el  De- 
partamento es  muy  quebrado  y  lleno  de 
elevados  picos  y  profundas  quebradas. 
•Los  rios  de  Ayacucho  y  Htmrpa  corren 
por  el  pi6  de  los  ultimos  eslabones  6  con- 
trafuertes  de  la  Cordillera.  El  terreno  es 
de  constitucion  diferente  al  de  Huancaveh- 
ca, pues  desde  Huanta  hasta  la  costa  de 
Pacaicasa,  solo  se  encuentra  tufs  calcareos 
y  margosos,  arcillas  y  margas  endureci- 
das  y  &  veces  rocas  andlogas  al  traquito; 
pero  mas  blandas  y  de  color  blanqueeino. 
Las  capas  son  sensiblementehorizontales; 
y  segun  Mr.  Crosnier,  su  formacion  es 
posterior  &  la  ^poca  del  solevantamiento 
de  las  Cordilleras, 


AYAG 


87 


AYAC 


•La  mas  notable  de  estas  rocas  es  la 
que  constituye  una  colina  ex  abrupto  des- 
pues  del  pueblo  de  Pacaicasa :  su  poten- 
cia  es  como  de  200  metros  y  su  estratifi- 
cacion,  casi  horizontal,  solo  se  advierte  & 
cierta  distancia.  Hdcia  la  cumbre  hay 
una  roca  blanca  que  deslumbra  la  vista, 
compuosta  de  cimiento  *al  parecer  margo. 
80  y  que  empasta  pequenos  nucleos  de 
forma  irregular,  unos  blancos  como  la  nie- 
Te  parecidos  d  cristales  de  feldespato  desa- 
gregado ;  los  otros  son  duros  y  casi  n^gros. 
Presenta  muy  distintamente  los  caract^res 
de  roca  volc^Lnica  y  se  puede  designar  con 
el  nombre  de  tuf  porfiricoy  segun  M.  Cros- 
nier. 

« Ayacncho  estd  construido  sobre  rocas 
de  origeu  volcanico,  que  forman  al  Sur  de 
la  ciudad  hiladas  bastante  poderosas  y  ca- 
si horizontales.  Es  una  especie  de  masa 
compacta  de  gres  obscuro.  Esta  forma- 
cioa,  de  la  que  se  saca  la  mayor  parte  de 
las  piedras  de  construccionen  Ayacucho, 
estd  cubierta  en  las  inmediaciones  de  la 
ciudad  de  una  capa  de  algunos  metros  de 
grueso  formada  por  una  roca  negra,  poro- 
sa  y  escorificada,  muy  semejante  d  los 
fragmentos  diseminados  en  las  hiladas 
inferiores.. 

Los  muchos  rios  que  la  riegan,  como  el 
Pampas,  el  Huarpa  y  otros,  y  lo  quebra- 
do  del  terreno  lo  hacen  rico  en  los  tres 
reynos,  pues  tiene  desde  el  ardiente  tem- 
peramento  de  la  montaiia  y  de  las  quebra- 
das  hasta  las  punas  mas  Mgidas :  abun- 
dan  por  consiguiente  toda  clase  de  mine- 
rales,  vegetales  y  aniniales  que  se  conocen 
en  otros  Departamentos.  Desgraciadamen- 
te  todas  estas  riquezas  nadie  las  aprove- 
ehard  mientras  no  se  hagan  vias  de  comu- 
nieacion  tanto  para  la  costa,  cuanto  para 
las  riveras  del  Apurimac  y  Mantaro,  cuan- 
do  estos  rios  sean  navegados. 

Un  Prefecto  la  gobiema  en  lo  politico. 
La  Corte  Superior  administra  justicia  en 
este  Departamento  y  en  el  de  Huancave- 
lica.  En  lo  Eclesidstico  tiene  un  Obis- 
po, cuya  jurisdiccion  se  extiende  tam- 
bien  hasta  el  Departamento  de  Huanca- 
yelica. 


ERECCION  DE  LA  Dl6CESIS. 

Por  bulas  de  Paulo  V  expedidas  el  20 
de  Julio  de  1609  y  16  de  Enero  de  1612 
y  real  cedula  de  Felipe  III,  se  eriji6  esta 
Di6cesis  segregandola  del  Obispado  del 
Cuzco,  y  desde  ent6nces  ha  tenido  los 
siguientes  Obispos : 

D.  Fr,  Agustin  de  Carvajal^  entr6  en 
1615  y  falleci6  en  1620. 

Dr,  D,  Francisco  Verdagoy  siendo  Obis- 
po de  Panamd,  pas6  d  serlo  de  Ayacucho 
en  1621  y  falleci6  en  1686,  promovido 
ya  al  Arzobispado  de  M^jico. 

D.  Fr.  GraMel  de  Zdrate  (natural  de  Li- 
ma) electo  en  1636  falleci6  en   1637. 

D,  Fr,  Antonio  Condor ina,  fu^  promovi- 
do del  Obispado  de  Santa  Marta  en  1645 
y  habiendo  caido  en  demencia  un  ano  des- 
pues  se  le  nombro  coadjutor. 

7).  Antonio  de  Castro  de  CastilJoj  que 
no  admiti6 ;  y  en  lugar  de  ^ste  fu^  nom- 
brado 

D,  Andres  Garcia  de  Zurita,  coadjutor 
del  Obispo  Conderina  desde  1645  hasta 
1651  en  que  se  le  promovio  al  Obispado 
de  Trujillo, 

D,  Francisco  Godoy,  como  coadjutor  del 
mismo  senor  Conderina  desde  1651  en 
que  fu6  promovido  el  anterior  coadjutor 
hasta  1656. 

Z>.  Fr.  Cipriano  de  Medina  (natural  de 
Lima)  electo  en  1658;  pero  se  le  nombr6 
coadjutor,  el  ano  de  1661,  por  su  avanzada 
edad  hasta  su  fallecimiento. 

D.  Vasco  Lopez  de  Contreras  (natural  de 
Lima)  como  coadjutor  del  senor  Medina: 
desde  1661  hasta  1664  fu^  Obispo  de  Po- 
payan  de  donde  lo  promovieron  al  de  Aya- 
cucho. 

D.  Cristoval  de  Castillu  y  Zainora  electo 
en  1669  gobern6  hasta  1679  en  que  fu6 
promovido  al  Arzobispado  de  Chuquisaca. 
Se  dice  que  este  Obispo  fu6  hi  jo  natural 
del  rey  Carlos  U. 

D.  Sancho  Andrade  y  Fujueroa.  promo- 
vido en  1681  ces6  en  1686  para  pasar  al 
Obispado  de  Quito. 

D.  Francisco  Luis  de  Bruna  electo  en 
1687  solo  dur6  este  ano. 

D.  Mateo  Del/jado  desde  1691  hasta  1695 
en  que  falleci6 


AYAC 


88 


AYAC 


D.  I>iego  Ladron  de  Guevara  paa6  de  la 
Iglesia  de  Panama  &  la  de  Huamanga  en 
1699  hasta  1705  en  que  fii^  promovido  al 
Obispado  de  Quito,  y  de  alll  pas6  d,  Li- 
ma como  Virey,  Gobernador  y  Capitan 
General  de  regreso  d  Espaiia,  iilgunos 
afios   despues,   falleci6  en   Mejico. 

D,  Francisco  (segun  otaros  D.  Diego)  de 
Deza  y  UUoa  Murcia  de  la  Liana  entr6  en 
1711  y  falleci6en  172iS. 

D.  Fr.  Alfomo  Lopez  Roldan  entr6  en 
1724  y  falleci6  en  1740. 

D.  Bernardino  de  La  Fuente  (natural  de 
Lima)  entr6  en  1742  hasta  1744  en  que 
fue  promovido  al  Obispado  de  Santa  Cruz 
de  la  Sierra. 

D,  Fr,  Francisco  Chutierres  Galeano,  (de 
Lima)  entr6  en  1746  y  falleci6  en  1748. 

D.  Felipe  Manrique  de  Lara,  (natural 
de  Lima)  Obispo  electo  de  Panamd,  pas6 
d  serlo  de  Huamanga  en  1751  y  falleci6 
en  1765;  tambien  fu6  electo  Obispo  de 
Buenos  Ayres. 

D.  Fr.  Luis  de  Lila  (natural  de  Lima, 
aunque  segun  otros  de  Pauamd.)  entr6  en 
1766  y  falleci6  en  1769. 

Z>.  Miguel  Moreno  y  Olio  Obispo  de  Pana- 
md  fu6  promovido  al  Obispado  de  Hua- 
manga en  1771  y  muri6  en  1780. 

D.  Francisco  Lopez  Sanchez  entr6en  1782 
y  gobem6  hasta  1789. 

D.  Bartolome  Bernardo  Fahro  de  Palacios 
entro  en  1792  y  falleci6  en  1796. 

D.  Francisco  Matienzo  Brabo  del  Bivero  y 
Abarca  eutr6  en  1797  y  falleci6  en  1800: 
fu^  natural  de  Chuquisaca. 

D,  Antonio  Martinez  de  Aldunate  entr6 
en  1805  y  fallecio  en  1811. 

D.  Jose  Vicente  Silva  y  Glare  electo  en 
1813  falleci6  en  1816  en  la  Cordillera  de 
AtuncoUa,  en  camino  d  Lima  para  con- 
sagrarse. 

D,  Pedro  Gutierres  Cos  entr6  en  1819  y 
solo  permaneci6  hasta  el  ano  de  1820  en 
que  enifgr6  k  Lima  huyendo  de  la  division 
patriota  de  Arenales,  en  cuya  ^poca  fue 
promovido  aJ  Obispado  de  Cuba.  Despues 
de  este  Obispo  la  Iglesia  qued6  sin  pastor 
hasta  el  afio  de  1836. 

D,  Juan  Raymundez  fu^  electo  y  falleci6 
en  1837  sin  haber  sido  consagrado. 


D.  Miffuel  Oroscoy  electo  en  1837  falle- 
ci6  en  1838  sin  haber  sido  consagrado. 

Dr.  D.  Santiago  Jose  Ofelan  entr6  en 
1842  y  falleci6  en  Lima  en  1864. 

Dr.  D.  Excequiel  Moreira,  electo  en  7 
de  Noviembre  de  1864 :  entr6  en  1865  y 
falleci6  en  1873. 

Dr,  D,  Juan  Jose  Polo,  electo  en  6  de 
Noviembre  de  1874,  se  esperan  las  hulas. 


La  Nacion  gasta  al  ano  en  este  Depar- 
tamento,  la  cantidadde  S.  241,262  enlos 
siguientes  ramos: 

Sueldos  del  Prefecto,  Sub  Prefec- 
tos,  sus  oficinas  y  empleados.  S.      21,516 

En  Correos 2,923 

En  Vocales,  Jueces  y  otros  emplea- 
dos y  gastos  de  justicia 43,619 

Sueldo  del  Obispo,  Cabildo,  Semi- 

nario,  Curasy  gastos  delCulto.      24,347 

En  Colegiosparahombres  12,800  I       i  a  gno 
>     para  mugeres.   4,000  J  ' 

En  80  Escuelas  de  instruccion  ^ 

primariaparahombres  64,108  >      87,307 
En  38  id.  para  mugeres  22,800  ) 

Escuela  de  Artes  y  Oficios,  inclu- 
sive gastos  de  establecimiento...  20,000 

En  la  Universidad 8,000 

En  Hospitales  y  Beneficeucia 11,580 

E  n  Tesorerias  y  empleados 5 ,  170 

Total  de  sueldos  y  gastos...  S.  241,262 

En  este  Departamento  hay  dos  Dipu- 
taciones  6  Tribunales  de  Mineria,  sit**-- 
dos  una  en  Ayacucho  y  la  otra  en  Luca- 
nas.  Existen  24  minas  de  plata  en  actual  tra- 
bajo  y  38  expeditas,  aunque  accidentalmen- 
te  suspendido  ellaboreo,  cuyo producto  al 
ano  es  de  25,000  marcos  de  plata:  y  se 
consume  1,115  hbras  (513  Kgr.)  de  azo- 
que :  el  niimero  de  minas  abaudonadas  ul- 
timamente  es  de  216. 

Las  contribuciones  deeste  Departanr^'^- 
to  producen  al  aiio  S.  7,960  94  cts.  por 
los  siguientes  ramos. 

Contribucion  Industrial S.  3,426  30 

»  Riistica •  2,872 

»  Urbana »         38  64 

•  Eclesi^stica ...  »  1,624 

Total S.  7,960  94 


AYAC 


89 


AYAH 


AyMQChO)  cindad,  Capital  del  Departamen- 
to  de  eate  nombre,  de  la  provincia  de  Hua- 
manga  y  del  distrito  de  Ayacucho.  Antes 
del  decreto  dictatorial  de  15  de  Febrero 
de  1825  la  ciudad  se  Uamaba  Huaman- 
ga.  (Huamanccaca,  roca  de  alcones.  Q.). 
Fue  fandada  por  Francisco  Pizarro  en  el 
sitio  que  boy  es  pueblo  de  Huamanguilla, 
el  9  de  Enero  de  1689,  bajo  el  nombre  de 
San  Juan  de  la  Frontera,  6  San  Juan  de 
la  Victoria  en  recuerdo  de  una  batalla  muy 
sangrienta  obtenida  por  los  conquistado- 
res.  Pero  como  el  primer  sitio  era  frio  6 
iiic6modo,  se  traslado  la  nueva  poblacion 
al  lugar  que  boy  ocupa,  el  1.**  de  Abril  del 
mismo  ano,  por  ser  su  teweno  espacioso  y 
llano:  estd  situada  d  los  18«  8*  46"  lat.  d 
2,407ni-  alt. 

Las  calles  estdn  cortadas  en  dngulo  rec- 
to y  su  ancbo  es  lOm.,  mas  6  menos:  bay 
seis  calles  en  direccion  N.  S.  y  otras  seis 
en  direccion  E.  0.  sin  comprender  una 
parte  no  pequena,  bdcia  el  E.cuyas calles 
son  inperfectamente  cortadas.  La  plaza 
principal  espaciosa  esta  rodeada  de  porta- 
les.  Hay  siete  conventos  supresos  que  son: 
Santo  Domingo,  San  Francisco,  SanAgus- 
tin,  La  Merced,  San  Francisco  de  Paula, 
La  Buenamuerte,  San  Juan  de  Dios;  y  dos 
de  monjas,  tambien  supresos,  Santa  Cla- 
ra y  el  Carmen ;  ademas  de  otras  iglesias 
como  la  Catedi-al,  Santa  Ana,  La  Magda- 
lena,  y  otras.  Tiene  un  bospital. 

Es  la  residencia  del  Prefecto  del  Depar- 
tamento;  de  la  Corte  Superior  de  Justicia, 
del  Obispo  de  la  didcesis  y  de  la  Universi- 
dad,  que  ocupan  algunos  de  los  conventos 
supresos. 

Su  temperamento  muy  agrsidable  y  tem- 
plado,  pues  en  el  mes  de  Abril  d  las  4b.  p. 
m.  el  term6metro  no  sube  de  18°  en  el 
de  Mayo  de  21*;  y  en  el  de  Setiembre 
que  es  inviemo  varia  de  14°  a  22°  entre  la 
1  p.  m.  y  las  6  p.  m.  En  el  mes  de  Julio 
que  es  de  mas  rigoroso  inviemo  el  t^rmiao 
medio  es  de  16°  sobre  cero  durante  el  dia. 
Hay  una  Universidad  con  cuatro  Faculta- 
des ;  un  colegio  de  instruccion  media  para 
hombres  y  uno  para  mujeres.  Aun  no  se 
ha  instalado  la  Escuela  de  Artes  y  oficios. 

Babitantes  20,460:  dista  deLima  105  leg. 


(686  k.)  por  la  via  de  Pisco,  y  114  (685  k.) 
por  la  de  Jauja:  del  Cuzco  84  (469  k.). 

AyaCOChO)  provincia:  generalmente  se  d^ 
este  nombre  d  la  provincia  de  Huamanga, 
contra  ley,  v^ase  Huamanga^  provincia. 

Ayacucho,  cbac.  y  molino,  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  Huamanga,  dist.  Ayacucho. 

Ayacucho,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua. 
manga,  dist.  Santiago. 

Ayacucho.  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.  Talavera:  habt.  184. 

AyacunCA)  (Aya  muerto,  cunca  pescueso, 
pescueso  de  muerto  Q.)  est.  Dpt.  Puno, 
prov.  Carabaya,  dist.  Ayapata. 

Ayaehft)  (diminutive  de  muerto.  Q.)  chac. 
Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Canta. 

Ayagaehi)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno;  dist.  Ca- 
bana. 

Ayahoa^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta.  dist. 
Arahuay. 

AyabuaeaSy  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ju- 

haca. 
Ayahaala,  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Condesuyos,  dist.  Chuquibamba:  habt.  74. 
AyahuancO)   pbl.   Dpt.    Ayacucho,   prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha:  habt.  618. 
AyahnarcOy   chac.   Dpt.  Ayacucho.   prov. 

Huanta,  dist.  Huamanguilla. 
Ayahuabco,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga, dist.  Acosvinchos :  habt.  16. 
Ayahuabco,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Talavera:  habt.  40. 
Ayahuarcuna,  (colgador  de  muertos.   Q.) 

puente  de  cal  y  de  piedra  en  el  rio  de  la 

quebrada  de  este  nombre,  inmediato  d  la 

ciudad  de  Ayacucho,  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huanta,   dist.    Huamanguilla:   d   2  leg. 

(11  k.)  de  Huauta.  Tiene  este  nombre  por- 

que  en  una  sublevacion,  en  tiempo  de  los 

Licas,  los  indios  colgaron  en  esa  quebrada 

a  todos  los  jefes  de  los  Incas. 
Ayahuasa^  (espalda  de  muerto.  Q.)  aid.  Dpt. 

Huancavehca,  prov.  Angaraes,  dist.  Aco- 

bamba. 
Ayahuasiy  (casa  de  muertos.  Q.)  hda.  Dpt. 

Huancavehca,  prov.  Tayacaja,  dist.  Hua- 

ribamba :  habt.  47. 
Ayahuasi,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Alca:  habt.  268. 
AyahDaya^  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

tabamba,  dist.  Pachaconas :  habt.  824, 


AYAN 


90 


AYAR 


Ayahuata,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 
Ayahuaya,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Huaracoudo. 
AyahuayaC)  chac.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  y  dist. 

Anta. 
Ayahlierca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatatnbo,  dist.  Mangas. 
AyahoiccO)   chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aco- 
.    mayo,  dist.  Eondocau. 

Ayahurccon,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  169. 
AyahoayecO)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
Ayalca^  hda.  Dpt.  Ayacuoho,  prov.  Lucanas, 

dist.  Querobamba. 
Ayallacta,  (pais  de  muertos.  Q.)  aid.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Acomayo,  dist.  Pomacanchi : 

habt.  179. 
Ayananchiy  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

mauga,  dist.  Santiago. 
Ayamarca^  (pueblo  6  lugar  de  muertos.  Q.) 

pbl.  Dpt.  HuancaveHca,  prov.  Castrovi- 

reyna,  dist.  C6rdova:  habt.  246. 
Ayamarca,  6  Ayamiaca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Anta:  habt.  132. 
Ayamarca,  est.  Dpt.    Cuzco,   prov.   y  dist. 

Calca :  habt.  839. 
Ayambla)  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Con- 

tumaza,  dist.  Guzmango :  habt.  827. 
AyamoccOf  (rodillade  muerto.  Q.)est.  Dpt. 

Puno,  prov.  Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Ayamocco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
AyanaDi)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  San  Jos^. 
Ayanca^  aid.   Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Juli. 
AyancOy  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

suyos,  dist.  Salamanca. 

Ayancocha^  hda.   Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 

dist.  Huacar. 
Ayancocha,  aid.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 

Pas  JO,  dist.  Hiiariaca:  habt.  286:  d6  leg. 

(83  k.)  de  Huariaca. 
Ayanchacra^  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Querocoto:  habt.  152. 
Ayanii^ay)  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Otusco. 
Ayani/  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 

di^t.  Querobamba. 


Ayani,  ohao.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 
cochas,  dist.  Colta. 

Ayani,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas, 
dist.  Chamaca. 

AyanOf  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja,  dist.  Pampas:  habt.  40. 

Ayanpampa)  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa, 
prov.  Castilla,  dist.  Pampacolca. 

Ayapata 9  (ttimulo.  Q.)  rio  tributario  del 
Inambari,  por  la  izquierda,  en  la  provincia 
de  Carabaya,  Dpt.  Puno.  Tiene  su  origen 
en  el  lado  N.  delos  Andes  nevados  que  divi- 
den  esa  provincia;  corre  al  N.hasta  el  pueblo 
de  Ayapata;  y  una  leguamas  al  N.  sele  jun- 
ta el  rio  de  Ituata,  por  la  derecha;  y  con 
tinua  un  poco  al  N.  E.  recibiendo  varies 
pequenos  rios,  hasta  el  tambo  de  Esquila- 
che,  y  sigue  hasta  reunirse  con  el  Inambari . 

Ayapata,  pico  notable  de  los  Andes  de  Pau- 
cartambo,  que  dividen  las  aguas  que  van 
al  Ucayali  de  las  que  forman  el  Madera. 

Ayapata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas, dist.  Ccapacmarca. 

Ayapata,  distrito  de  la  provincia  de  Caraba-  * 
ya,  Dpt.  Puno:  habt.  2,306. 

Ayapata,  pbl.  capital  deeste  distrito  Dpt.  Pu- 
no, prov.  Carabaya,  al  N.  de  Macusani;  i 
8,595m-  alt.Despues  delas2p.  m.  el  pueblo 
se  cubre  con  unas  nebhnas  tan  densas, 
que  es  indispensable  encender  luz  artificial, 
para  poder  ver  los  objetos,  Esta  espuesto 
&  frecuentes  y  espantosos  terremotos.  Se 
oonserva  por  tradicion  la  memoria  de  uno 
acaeoido  dntes  de  la  conquista,  que  hizo 
estremecer  las  montanas.  El  terremoto  de 
1,747  abri6  las  entranas  de  la  tierra,  ar- 
roj6  aguas  6  sustancias  que  infestaron  los 
rios,  y  produjo  una  epidemia;  por  esto  sin 
duda  se  le  di6  el  nombre  de  Ayapata.  Dis- 
ta  de  Ollachea  7  leg.  (39  k.),  de  Ituata  3 
leg.  (16  ^  k.).  La  temperatura  media  es 
de  8°  sobre  cero  (en  Agosto). 

Ayapiti)  cerro  en  el  distrito  de  la  Asuncion, 
Dpt.  y  prov.  Cajamarca;  d  3  leg.  (16  J  k.) 
de  la  Asuncion,  y  3  (16ik.)  de  la  hda.  Hua- 
craruco.  En  este  cerro  nace  el  rio  de  la 
Magdalena. 

Ayara^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Chilia. 

Ayaracra^  ( Tragamuerto.  Q.)  aid.  Dpt.  Jimin, 
prov.  Tarma,  dist.  Carhuamayo:  habu  3(i. 


AYAV 


—  91 


AYHU 


Afarang^a^  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 
dist.  Paccho,  habt.  219 :  distade  Paccho, 
lleg.  (5  ^k.). 
Ayarcancha^  aid.  y  est.  Dpt.  Cazco,prov. 

y  dist.  Galea :  habt.  99. 
Ayari)  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 

caja,  dist.  Auco:  habt.  148. 
Ayarmay  hda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Anta,  dist. 

Limatambo. 
Ayarmaehafi   chac.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Gorgor. 
Ayaro,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

San  Bnenaventnra. 
AyarpOJDI^a)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,'dist.  Andajes. 
AyaS)  est.  Dpt.  Janin,  proy.  y  dist.  Tar- 
ma. 
Ayashuaiica,  cerro  mineral  de  plata  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Ayasaraf  chac.  Dpt.  Lima,  proy.  y  dist. 

Ganta. 
AyancOf  chac.  Dpt.  Ancacha,  proy.  Gaja- 

tambo,  dist.  Ocros. 
AyaarO)  hda,  Dpt.  Apurimao,  proy.  Anda- 

huaylas,  dist.  Ocobamba. 
Ayayi^pbl.  Dpt.  Huancavelica,  proy.  Gastro- 
vireyua,  dist.  Huaytar^:  i  8,712m.  aJt.:  su 
temperatura  12^  d  las  11  a.  m.  (Enero): 
habt.  48:  dista  de  la  Lena  9  leg.  (50  k.). 
Ayaviftaf  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas:  habt.  811. 
Ayaviriy  disthto  de  la  provinda  de  Yauyos, 
Dpt.  Lima:  habt.  982. 

AvAvmi  6  Ayahuiri,  pbl.  capital  de  este  distri- 

toen  la  prov.  de  Yauyos,  Dpt.  Lima;  situa- 

do  en  la  cmnbre  de  mi  cerro,  d  8,28dm. 

alt.   El  puente  dista  poco  mas  de  ^  leg. 

(8  k.)alN.E.  y  sehalla  i  2,991m.  20 alt.: 

habt.  480. 
Ayaviri,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta.  dist. 

Limatambo. 
AvAvmi,  pbl.  Dpt.   Cuzco,  prov.   Ganchis, 

dist.  Sicuani. 
Ataviri,  distrito  de  la  provincia  de  Lampa, 

Dpt.  Puno,  habt.  6,080. 

Ayaviri,  villa,  capital  de  este  distrito,  Dpt. 
Puno,  prov.  Lampa,  d  14°  42'  60"  lat.  y 
72*»  47'  17"  long,  y  d  4,006m.  alt.  Dista 
del  Cuzco  46  leg.  (260  J  k.)  de  Santa  Ro- 
ea  7  (39  k.)  y  de  Lampa,  16  (88  jt  k.):  estd. 
dividida  en  varies  Ayllos. 


Ayavibi,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Tiqui- 
llaca. 

AyaTiriniy  est.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Ganchis, 

dist.  Sicuani. 
Ayay^  hda.  y  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  127. 
AyayoC)  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 

Yanahuanca, 
AyayoC)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghunvivil- 

cas,  dist.  Gcolquemarca. 
Ayca,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
AytanchahaaBy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Cotaparaco. 
Aycara^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 

cochas,  dist.  Goracora. 
Aycasa^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nacochas,  dist.  Coracora. 
Aychahoasi)  (casa  de  came.  Q.)  6  Aycha^ 

huacse  (humo  de  carne.  Q.) ,   aid.  Dpt. 

Apurimac,  prov.  y  dist.  Abancay :  habt. 

139. 
Aychiyattene)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
Aychana^  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Pariahuanca. 

AycheyacUy  rio  tributario  del  Potro:  su  va- 
do  &  los  6«>  6*  lat.  y  79*  88'  18"  long.  Es 
navegable  por  canoas ;  dista  de  la  boca 
del  Apaga  24  millas  (44  i  k.). 

Aychlna^  chac  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 
nacochas,  dist.  Oyolo. 

Aycbuta)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

AychuyO)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Yunguyo. 

Ayeyt  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Yungay. 

Aygachi)  pueblo  &  la  orilla  del  lago  Titicaca 
en  el  lado  de  BoHvia.  De  este  punto  a  la 
ciudad  de  la  Paz  solo  hay  doce  leguas,  por 
cuyo  motivo  se  pen86  en  hacerlo  puerto 
para  que  tocaran  en  61  los  vapores;  pero  su 
mal  fondo  lo  ha  rmpedido; 

Ayhnaa^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Huan- 

cayo :  habt.  897. 
Ayhuan,  6  Ychucras,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Huancayo :  habt.  186. 
Ayhaapata^  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Ghuquibambilla. 
Ayhaai|ll6f  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma^  dist.  Tisco. 


AYMA 


92 


AYMA 


Ay hlirOf  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pau- 

carcolla. 
AyhuromocO}  est.  Dpt.  y  prov.  Puno.  dist. 

Paucarcolla. 
Ayja^  distrito  de  la  provincia  de  Huaras, 

Dpt.  Ancachs:  habt.  8,920. 
Ayja,  pbl.  capital  de  este  distrito,  prov.  Hua- 

ras,  Dpt.  Ancachs.  Esta  sitnado  enlafal- 

dade  un  cerro  a  3,328m.  alt.:  habt.  1,601: 

dista  7  leg.  (39  k.)de  Huaras,  y  6  (27  J  k.) 

de  Recuay. 
Aylaque^  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Puqui- 

na:  habt.  609,  con  los  de  Cayman. 
Ayllacaf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Limatambo. 
Ayllihuayaf  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 

n^,  dist.  Conima:  habt.  870,  (en  1834.). 
AyllODi  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ambar. 
Ayllopanpa^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
AymapntancO)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
Ayiiar A)  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete.  dist. 

Mala:  habt.  128. 
AymarA,  chac.  Dpt,  Huancavelica,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Huaytard. 
AymabA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  Be- 

Icn :  habt.  5. 
AYBfARi,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 

AymareSf  provincia  del  Departamento  del 
Apurimac  segun  ley  de  18  de  Abril  de  1878 
hasta  cuya  ^poca  perteneci6  al  Departa- 
mento  del  Cuzco.  Aunque  por  el  nombre 
que  lleva  esta  provincia  pudiera  decirse 
que  ella  form6  parte  6  fu^  el  territorio  pro- 
pio  de  los  A3rmaraes;  sin  embargo,  no  es 
asi.  El  Inca  Capac  Yupanqui  &  fin  de  evitar 
las  rnsurrecciones  d  que  con  frecuencia 
apelaban  los  siibditos  de  esta  raza  para 
sacudir  su  dominacion,  trasport6  gran 
ndmero  de  ellos  d  esta  parte  del  territo- 
rio peruano,  para  tenerlos  aislados  de  sus 
companeros. 

Confina  por  el  N.  con  la  provincia  de 
Andahuylas,  divididas  por  la  Cordillera  de 
Chumba  y  Abancay ;  por  el  S.  con  la  de  la 
Union  del  Departamento  de  Arequipa,  sir- 
viendo  de  Unea  divisoria  la  Cordillera  de 
Huanso;  por  el  E.  con  la  de  Cotabambas 
del  Departamento  de  Apurimac,  por  me- 


dio de  la  citada  Cordillera  de  Chumba. 
Su  capital  Challhuanca.  Esta  extensa  pro- 
vincia fu6  dividida  en  dos,  segun  ley  de 
28  de  Enero  de  1871,  promulgada  el  20 
de  Agosto  de  1872.  Segun  esta  consta  de 
los  siguientes 

DISTBITOS : 

Hftbt 

Colcabamba 4,888 

Challhuanca 4,895 

Chapimarca 2,648 

Soraya 8,128 

Tapayrihua 2,991 

Total  habt 18,040 

Estd  comprendida  entre  los  13®  46*  y  14* 
20'  lat.  y  74°  50'  y  75*  40'  long,  formando 
una  superficie  de  120  leg.  &  la  cual  cor- 
responde  150  habitantes  por  legua  cua- 
drada. 

En  esta  provincia  las  poblaciones  esiAn. 
clasificadas  bajo  los  nombresde  Ptisbios, 
Parcialidades,  Cahafias,  Aldeas,  Estancias; 
y  consideran  d  las  que  clasifican  como  Al- 
deas  subordinadas  6  formando  parte  de  las 
ParciaUdades. 

Su  teireno  es  muy  fragoso,  pues  la  pro- 
vincia estd  rodeada  por  las  cordlUeras  de 
Chumba  y  de  Huanso  que  desprenden  ra- 
males  y  forman  profundas  quebradas,  en 
algunas  de  las  cuales  hay  calor  suficiente 
para  cultivar  la  cana  de  azucar.  Pore! 
centro  de  estas  quebradas  corre  el  rio  Pa- 
chachaca,  que  nace  en  los  altos  de  las  Cor- 
dilleras de  Chumba  y  Huanso. 

Es  rica  en  minerales  de  oro  y  plata. 
Tambien  se  encuentran  algunas  minas  de 
Cinabrio,  que  el  egoista  Gobiemo  espa- 
nol  prohibia  trabajar. 

Estd  gobemada  en  lo  politico  por  un 
Sub  Prefecto.  Un  juez  de  1.*  Instancia  ad- 
ministra  justicia.  En  lo  eclesidstico  esta 
dividida  en  los  siguientes 

CUSATOS : 

Challhuanca.  Chapimarea. 

Colcabamba.  Tapayrihua. 

Yanaca. 

Las  contribuciones  de  esta  provinda 
dan  al  ano  S.  851  20  cts.  por  los  siguien- 
tes ramos: 


AYPE 


—  93 


AYSM 


Contribucion  Eclesidstica S.  829  60 

•  Riistica •      21  60 


Total S.  861  20 

La  Nacion  gasta  al  ano  en  esta  provin- 
cia  8.  21,000  en  los  siguientes  estableci- 
mientos : 
En  80  Escuelas  de  primeras  letras 

para  hombres S.  18,000 

En  6  idem  para  mugeres »      8,000 

Total 8.  21,000 

Aymabaes.  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

raes:  dista  del  Cnzco  70  leg.  (390  k.). 
Aymarflia,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbnnvi- 

vilcas,  dist.  8anto  Tomas. 
Aymas,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Abancay :  habt.  280. 
Ayna,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaylas, 

dist.  Yungay. 
Ayna  Montana  de,  est,  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Hnamanga,  dist.  Quinua :  habt.  9. 
Aynaca,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Cochamarca:  habt.  21. 
AynacoUa^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya. 

dist.  Corani. 
Atnacolla,  mina  de  plata  en  la  provincia  de 

Camand.  Dpt.  Arequipa. 
Aynal,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ticllos. 
Afne  MoNTAi^A  de,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov, 

Huamanga,  dist.  Quinua  :  habt.  21. 
Ayniii)  puente  de  un  arco,  de  cal  y  ladrillo, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Chi- 

qoian:  a  8,068™.  alt.  cerca  de  la  hda.  de 

Obraje. 
AyfiaO)  hda.  Dpt.  Cuzco.  prov.  y  dist.  Gal- 
ea: habt.  22. 
Ayo,  hda.  cocal.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Sindia. 
Ato,  pbl.  y  vaDe.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 

tilla,  dist.  Viraco :  habt.  512. 
Ayobamba,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 

dist.  Tinta :  habt.  64, 
Ayoeoto,  aid,  y  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
Ayopuquio,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga, dist.  Santiago :  habt.  42. 
Ayosuma,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Goasa. 
Aypciia  6  Apena,  rio  tributaiio  del  Hualla- 

ga,  muy  inmediato  &  la  confluencia  del 


Huallaga,  con  el  Maranon :  nace  de  los 
pantanos  que  forman  los  derrames  6  in- 
filtraciones  de  estos  liltimos  rios ;  de  suer- 
te  que  cuando  abundan  las  aguas,  se  for- 
man canales  naturales.  8us  aguas  son 
amarillentas,  por  la  gran  cantidad  de  ho- 
jas  que  flotan  en  los  pantanos,  y  cuando 
hay  mucha  agua,  es  casi  negra.  Es  nave- 
gable  en  todo  su  cur  so,  pues  su  fondo  no 
baja  de  12  d  16  pies  y  su  corriente  insen- 
sible. Desde  el  Brasil  se  puede  navegar 
en  este  rio  sin  el  menor  peligro  hasta  lle- 
gar  a  la  ciudad  de  Jeveros. 

Ayra^  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Yungay:  habt.  246,  dista  de  Yungay 
i  leg.  (8  k.). 

Ayra  6  Aysay  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos,  dist.  Pampas. 

Ayra,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist. 
Have :  habt.  686. 

Ayrampa^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  Chungui :  habt.  29. 

Ayrampuni)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Cabana. 

Ayranca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Caras. 

Ayraranca^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 
rinacochas,  dist.  Pausa:  habt.  121. 

Ayray,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Laraos. 

AyrayoCj  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Aucara. 

Ayre,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 
cartambo,  dist.  Ccolqaepata:  habt.  87. 

Ayrihnanca^  cerro  mineral  en  el  distrito  de 
Recuay,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras. 

Ayrihuanca,  mina  de  plata  42^  leg.  (14  k.). 
de  Recuay,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras. 

AvRmuANCA,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Mamara:  habt.  671. 

lyrihuaS)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Desaguadero:  habt.  816. 

Ayrihuas,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Zepita :  habt.  667. 

Ayroca,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 
cochas,  dist.  Pausa:  habt.  20. 

Aysa^  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Pampas,  al  N.  E.  de  Cotahuasi,  del  cual 
dista  como  1  i  leg  (8  k.):  habt.  167. 

AysmaC)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Huancapon. 


Azoa 


94 


AZUL 


AjOCOtO)  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huancaspata;  dista  de  este  pbl.  4 

leg.  (22  k.). 
Ayunaqai)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 
Ayani)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispicanchi, 

dist.  Quiquijana. 
Ayuni,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canaa,  dist, 

Pichihua. 
Ayuni,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  AsAn- 

garo:  habt.  5. 
Ayupalca,  hda.  Dpt.  Puno,    prov.  y  dist. 

Lampa. 
Ayupalca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Huacullaui. 
Ayusbamba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paruro:  habt.  74. 
Ayiisenca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tisco. 
Aynta,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangallo, 

dist.  Totos :  habt.  182. 
Aza,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jauja: 

habt.  102. 
Azabache,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Pisco,  dist. 

Chincha. 
Azapa,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Saulgnacio. 

Azapa,  valle,  Dpt.  Moquegua,  prov.  y  dist. 
Arica:  habt.  1,126.  Se  estiende  desde  la 
orilla  del  mar  cerca  de  Arica,  hasta  la  Cor- 
dillera ;  eu  las  haciendas  de  este  vaUe  se 
cultiva  gener'aJmente  la  vid. 

AzafNi  grande,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist. 
Aiica:  a  4  leg.  (22  i  k.)  de  Arica, 

Azapara,  mina  de  plata,  al  N.  0.  del  pueblo 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli,  ley  600  d  5,000  m. 

Azara,  rio  tributario  del  Purus  por  la  dere- 
cha,  &  los  9°  8'  10"  lat.  y  72«  11'  64''  long. 
y  d  178m*  alt.  Mr.  Chandles  le  dd  el  nom- 
bre  de  Araza  seguramente  por  equivoca- 
cion.  En  los  mapas  anteriores  a  la  esplo- 
racion  de  este  viagero  se  suponia  que  era 
ono  mismo  y  solo  el  rio  de  Azara  y  el  Pu- 
rus, error  que  queda  salvado  por  la  ciencia 
y  el  reconocimiento  del  Purus.  Dista  de  la 
boca  del  Purus  en  el  Amazonas  1 ,446  millas. 

Azay,  est.  Dpt.  Hu^nuco,  prov.  HuamaHes, 
dist.  Aguamiro. 

Azoguine,  cerro  iumediato  a  la  ciudad  de 
Puno. 


Azoa,  punta,  d  los  14<>  30'  20"  lat.  y  78»  19' 
14"  long. 

AznceDa^  mina  de  plata  y  socabon  en  el  cer- 
ro de  Jesus,  ladoN.,  Dpt.  Cajamarca  prov. 
y  dist.  Hualgayoc,  ley  18  m. 

AzucENA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chuoo. 

Azucena  quito,  mina  de  plata  en  el  cerro 
de  Jesus,  lado  N.O.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
y  dist.  Hualgayoc:  ley  12  m. 

AzufradOy  mina  de  plata  en  S.  Antonio  deEs- 
quilache:  dl21eg.  (66^  k.)  al  S.  O.  dePuno. 

Aznfre^  rio,  nace  al  pi^  del  pico  de  Anco- 
marca,  d  los  17^  81'  lat.  y  71^  59*  54" 
long.:  corre  al  S.  hasta  frente  al  Pico  de 
Parinacota,  despues  sigue  casi  al  O.  hasta 
el  mar,  pocas  millas  al  N.  del  puerto  de 
Arica,  corriendo  por  la  quebrada  y  valle 
de  Lluta.  Sus  aguas  estan  cargadas  de 
alumbre,  sulfato  de  hierro  y  acido  sulfiiri- 
co  libre,  por  estas  dos  oausas  son  veneno- 
sas  para  las  bestias  que  las  beben. 

AzuFRE,  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 
San  Marcos:  habt.  726.  Este  fundo  es 
muy  notable  considerado  geol61igicamen- 
te.  Debajo  de  los  mismos  terrenos  cnl- 
tivados  hay  una  capa  de  carbon  de  pie- 
dra  en  combustion,  y  para  palparlo  basta 
remover  el  terr^no  y  en  el  acto  se  siente 
un  calor  suficiente  para  encender  un  ci- 
garro  penetrando  un  poco  adentro;  si  pu- 
diera  abrirse  un  tanto  la  tierra  para  poner- 
laencontacto  con  el  aire  hbre  se  verifica- 
ria  una  perfecta  combustion.  Esta  capa 
combustible  se  encuentra  como  a  metro  y 
medio  de  profundidad. 

AzuFBE  El,  mina  de  plata,  Dpt.Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

AzuFBE-mcA,  cerro,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Carhuas.  Tiene  una  especie  de 
veta  con  azufre.  Esta  veta,  y  los  banosde 
Chancos  hacen  presumir  que  en  el  inte- 
rior de  esos  cerros  rejiiia  todavia  alguna 
actividad  volcdnica. 

Aznlcocha,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanoa- 
vehca:  habt.  19. 

AzuLcocHA,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Pilpichaca. 

Azulmayo,  (rio  azul.  Q.)  rio  tributario  del  S. 
Gaban,  por  la  izquierda,  abajo  de  la  del 
Piquitiri,  prov.  Garabaya,  Dpt.  Pono^ 


B 


AsYRBTEVcuu  —  Las  palabras  que  no  b€  encnentren  en  eeta  letra,  sea  al  principio  6  al  medio  de  la  diocion, 

bfisqaense  en  las  letras  Y  6  P. 


B.  —  En  las  lenguas  Quechua  y  Ajmard,  no 
se  conocia  la  fi,  6  mejor  dicho  su  pronun- 
ciacion,  qne  bb  parecida  d  la  P  y  ^  veces 
a  la  Y  6  al  sonido  de  Hua,  Hue,  Hut ;  por 
esto  lo8  primeros  conquistadores  6  bisto- 
riadores  6  cronistas  del  Peru,  usaron  la 
B  en  vez  de  P,  despues  convirtieron  la  B 
en  Y,  y  liltimttmente  la  Y  en  H  6  en  G 
Guando  eran  seguidas  de  los  diptongos  ua^ 
ue,  ui;  de  esto  ba  resultado  una  variacion 
en  los  nombres  de  mucbos  pueblos  6  luga- 
res.  Tengase  presente  esta  advertencia 
para  poder  encoutrar  en  su  verdadero  lu- 
gar  el  nombre  de  pueblos  6  lugares  cuyas 
letras  principian  con  el  sonido  de  la  B  6 
que  lo  tienen  en  medio  de  la  diccion. 
Baeas,  pastos,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
Bacas,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abancay, 

dist.  Lambrama- 
Bacahuasi)  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

J  dist.  Castrovireyna. 
Bacaprurain^cbac.  Dpt.Huancavelica,  prov. 

y  dist.  Castrovireyna. 
Bacilia)  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Lu- 

rigancho. 
Bagazany  rio,  v^ase  TocMman,  rio. 
Bagazan  Tambo,  entre  Taulia  y  Moyobamba, 
Dpt.   Loreto:  dista  de  Gbacbapoyas  8  leg. 
(44  J  k.),  de  Taulia  4  (22  k.),  de  Moyo- 
bamba  16  (89  k.). 
Bagna,  distrito  de  la  prov.  de  Luya,  Dpt. 

Amazonas:  habt.  669. 
Bagua,  pbl.  capital  de  este  distrito,  prov. 
Lay  a,  Dpt.  Amazonas.  El  pueblo  tiene 
nna  calle.  Su  tempcramento  es  muy  ar- 
diente ;  el  termometro  sube  i  83°  (Noviem- 
bre).  !Esta  Gorillas  del  rio  Utcubamba: 
habt.  209. 


Bagaa^hica,  pbl.  capital  del  distrito  de  Peca 
de  la  provincia  de  Bongord,  Dpt.  Amazo- 
nas :  babt.  95. 

Baharumiy  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y  dist. 
Caylloma. 

Baibacuaf  cbac,  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lu- 
canas.  dist.  Otoca. 

Baichet  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras 
dist.  Pampas. 

Bigaday  aid.  Dpt.  Tarapacd.  dist.  Mamina. 

B^jas  PuNTA,  &  los  11*>  14'  10"  lat.  y  79°  59* 
84"  long. 

Bajo,  aid.  Dpt,  Puno,  prov.  Huancane,  dist. 
Pusi. 

Biyo  Amazonas,  provincia  del  Departamen- 
to  de  Loreto,  creada  por  ley  de  11  de  Se- 
tiembre  de  1868.  Confina  por  el  N.  con 
las  Bepiiblicasdel  Ecuador  y  Colombia  dn- 
tes  Nueva  Granada;  por  el  S.  con  los  De- 
partamentos  de  Hudnuco  y  del  Cuzco,  de 
los  que  la  separa  la  montana  6  region  de 
los  bosques:  por  el  E.  con  el  imperio  del 
Brasil;  por  el  0.  con  las  provincias  del  Alto 
Amazonas,  (sirviendo  de  limite  el  Napo)  la 
de  Moyobamba  y  la  del  Huallaga,  sirvien- 
do a  esta  de  limite  el  Ucayali.  Su  capital 
Iquitos.  Consta  de  los  siguientes 

DiSTRrros : 

Habt. 
Iquitos 648 

Loreto 888 

Nauta 2,167 

Parinari 370 

Pevas 1,282 

Total  babt 5,855 

Estd  comprendida,  poco  mas  6  menos, 
entre  los  1^  20'  y  9°  lat.  y  los  70°  80'  y 
76°  80'  long.  Aunque  los  Hmites  con  el 
Brasikestan  determinad^    geogrdficayae^ 


BAJO 


96 


BALO 


tron6micament6  segun  los  tiltimos  trata- 
dos,  no  asi  los  que  uos  separan  de  las  Be- 
publicasdel  Ecuador  y  Colombia,  porcuyo 
motivo  la  extension  de  esta  provincia  es 
mas  indeterminada  y  di£[cil  de  calcularse 
que  la  de  las  otras  provincias.  La  misma 
demarcacion  de  las  provincias  que  formem 
el  Departamento  de  Loreto  es  incierta; 
pero  como  es  necesario  dar  algunos  datos 
tanto  de  los  limites  de  cada  una  de  ellas, 
cuanto  de  su  extension  superficial,  cal- 
culamos  en  14,825  leguas  la  superficie  de 
esta  provincia ;  y  segun  esto  corresponde 
un  habitante  por  cada  2  J  leg.  cuadrada. 
En  esta  provincia  clasi£can  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pushlos,  Aldeas 
y  Caserios ;  d  estos  ultimos  se  les  denomi- 
na  Aldeas  en  este  Diccionario,  segun  lo 
dicho  en  el  Discurso  Preliminar. 

La  provmcia  del  Bajo  Amazonas  estd 
llamadad  ser,  en  no  lejano  tiempo,  una  na- 
cion  rica  y  poderosa ;  porque  su  extension 
es  inmensa;  sus  terrenos  fertilisimos  y  su 
temperamento  sano ;  est^  cruzada  en  to- 
das  direcciones  por  rios  navegables ;  y  co- 
mo su  terreno  es  llano  y  sin  grandes  ac- 
cidentes  serd  fdcil  construir  ferrocarriles 
para  unir  unos  rios  con  otros,  y  asi  esta- 
rd  en  pronta  comunicacion  con  el  Cuzco, 
Hudnuco,  Lima  y  Cajamarca.  EUa  sola 
encierra  las  riquezas  que  se  encuentran 
en  las  regiones  de  las  montanas  y  bosques 
de  otros  Departamentos  del  Peru:  para 
mayores  detalles  v^ase  Loreto  Departa- 
mento. 

Su  gran  extension  y  la  distancia  que  se- 
para  unos  pueblos  de  otros  hace  ineficaz  la 
la  accion  del  Gobierno  y  sus  esfuerzos  en 
propagar  la  instruccion,  para  cuyo  obje- 
to  hay  14  Escuelas  de  instruccion  prima- 
ria  a  saber : 

9  para  hombres:  sueldos.  S.  6,400 

5  para  mugeres:       •  »    8,000 


Suma  total S.  8,400 

La  importancia  marftima,  6  major  di- 
cho fluvial  de  esta  provincia  ha  hecho  ne- 
cesario establecer  una  Comandancia  Ge- 
neral que  reside  en  Iquitos,  en  donde  se 
ha  establecido  ima  factoria  6  estableci- 
miento  industrial  de  fundicion  y  otros  ra- 


mos  suflciente  para  atender  no  solo  al 
servicio  de  los  buques  que  navegan  en  el 
Amazonas,  sino  tambien  para  las  obras 
que  emprendan  los  particulares.  En  lo  de- 
mds,  v^ase  Loreto  Departamento. 

Un  Sub  Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico:  un  Juez  de  1.*  Listancia, 
que  depende  de  la  Corte  Superior  de  Ca- 
jamarca, administra'justicia:  hay  ademas 
un  Agente  fiscal  y  otras  oflcinas  fiscaies. 

En  lo  eclesiastico  no  estd  dividida  en 
curatos,  sino  en  Rediwciones  de  Maynat  de- 
pendientes  de  una  Vicaria,  y  ^sta  del  Obis- 
po de  la  Di6cesis :  estas  reducciones  son: 

Balsapuerto.  Loreto. 

Iquitos.  Nauta. 

En  esta  provincia  como  en  las  otras  del 
Departamento  de  Loreto,  son  libres  de 
derechos  de  importacion  las  mercaderias 
extrangeras  que  vienen  por  el  Amazonas. 
Tambien  esta  exenta  de  las  demas  contri- 
buciones,  como  rustica,  urbana,  etc. 

Bfyo8,ald.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane,  dist 
Ccojata. 

Balarezo,  aid.  Dpt.  Libertad  prov.  Pacaa- 
mayo,  dist.  Pueblo  Nuevo. 

BalbauilSy  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Je- 
sus, lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  diit. 
Hualgayoc ;  ley  10  m. 

Balcon^  mina  de  plata  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Chilia. 

Balcon,  veta  de  plata  en  el  mineral  de  Col- 
quipocro,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Pamparomas. 

Balcon,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallasca, 
dist.  Corongo. 

Balcon,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 
mabamba. 

Balcon  de  JudaS^  chac,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Ocros. 

BalcoilcillOf  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima  dL-t. 
Surco.  Celebre  porque  aqui  se  fragiio  p  ^r 
Riva-Aguero  y  Santa  Cruz  la  primera  '""- 
volucion  despnes  de  proclamada  la  Lide- 
pendencia. 

Balconpata,  aid  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Convencion.  dist.  Echarati;  habt.  126. 

Baldion,hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:  habt.  87. 

Balona,  mina  de  plata  y  socabon  en  la  mi- 
na de  Collaracra  y  en  la  de  Balona,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaias,  dist.  Becaay. 


BALL 


97 


BAND 


Balsa^  ohac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luja, 
dist.  San  6er6nimo. 

Balsaeoeha,  lagnna  en  la  provincia  Canta, 
Dpt.  Lima. 

Balsiqiata,  bda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y 
dist.  Luya.  habt.  12. 

Balsapnerto,  distrito  de  la  provincia  del 
Alto  Amazonas,  Dpt.  Loreto:  habt.  1,715. 

Balsafubbto,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  del  Alto  Amazonas,  Dpt.  Lo- 
reto, i  la  orilla  del  Gachiyaco,  tributario 
del  Paranaporas :  su  poblacion  en  1840 
Uegaba  A  2,000  habt.  en  1,846  principi6 
a  disminoir,  porqae  emigraban  i  otros 
pueblos  nuevos,  de  tal  suerte  que  en  1857 
no  pasaban  de  500,  pero  tiltimamente  au- 
mentaron ;  y  en  1862  segun  el  censo  tenia 
1,080  habt.  La  poblacion  en  pueblos  de  la 
montana  es  muy  variable  como  la  de  los 
puertos  de  mar.  Sus  habitantes  hablan  un 
dialecto  especial :  dista  de  Moyobamba  28 
leg.  (156  k.). 

BateaSt  distrito  de  la  provincia  de  Chacha- 
poyas,  Dpt.  Amazonas :  habt.  289. 

Balsas,  pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt. 
Amazonas,  prov.  Chachapoyas :  i  la  orilla' 
derecha  del  Maranon  entre  Cajamaroa  y 
Chachapoyas :  habt.  185. 

Balsas,  aJd.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y  dist. 
Jaen. 

BftlsayMO)  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Balsapuerto,  en  la  orilla 
derecha  del  rio  Balsayaco  6  Matallo :  habt. 
85  (en  1814.). 

BalsayaqailiO)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hua- 
llaga,  dist.  Pachiza;  4  los  7°  6'  8"  lat. 

BalMf  aid.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Paruro,  dist. 
Accha:  habt.  82. 

Balserofi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Babe. 

Ballena  La,  banco  de  arena  blanca  en  el  ca- 
nal del  Boqueron  del  Callao. 

Ballestay  isla  6  islote;  el  del  centre  eai&  A  los 
18**  44*  20"  lat.  y  78*  45*  24"  long.  Al  la- 
do  N.  E.  hay  un  regular  fondeadero,  de  8  d 
10  brazas,  y  &  cable  y  medio  de  tierra. 

BallCSteroS)  cerro  mineral  de  plata  cerca  de 
HaayUay,  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 
dist.  Luricocha :  la  ley  de  sus  metales  va- 
ria  de  60  &  180  m.y  d  veces  hasta  75  por 
ciento. 


BallOB)  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa.  dist.  Yitor:  habt.  15. 

Baliona^  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tingo, 
lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc. 

Bambaf  riachuelo  tributario  del  Maranon, 
por  la  izquierda :  nace  en  el  valle  de  Con- 
debamba,  provi  Cajabamba,  Dpt.  Caja- 
marca. 

Bambanarca^  rio  tributario  del  Maranon, 
por  la  izquierda,  pocas  nullas  dntes  del 
Chota. 

Bambamabca,  distrito  de  la  provincia  de  Hual- 
gayoc, Dpt.  Cajamarca:  habt.  5,410, 

Bambamabca,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  prov.  de  Hualgayoc,  Dpt.  Cajamarca ; 
estd  situado  en  un  llano:  su  temperamen- 
to  es  templado  y  sano,  abunda  en  comes- 
tibles y  por  su  situacion  estd  Uamado  i 
ser  uno  de  los  primeros  pueblos  de  la  pro- 
vincia. :  habt.  828. 

Bambamabca,  distrito  de  la  provincia  de  Pa- 
taz,  Dpt.  Libei^ad:  habt.  1,112. 

Bambamabca,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Pataz,  Dpt.  Libertad:  habt. 
572;  dista  de  Condormarca  6  leg.  (88  }  k.), 
de  Cajamarquilla  18  (72  ^  k.),  de  Parcoy 
20  (111  i  k.) 

BambaS)  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Chiha :  habt.  169;  dista  de  Parcoy  9 
leg.  (50  k.),  de  Llapo  5  (27  i  k.). 

BambitaS)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Tayabamba. 

Banca  6  Baca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Limatambo :  habt.  180;  dista  del  Cuz- 
co 21  leg.  (117  k.),  de  MoUepata  4  (22  k.) 
y  de  Curahuasi  5  (28  k.). 

Bancopata^  hda.  cecal,  Dpt.  Puno,  prov.  y 
dist.  Sdndia. 

Bancos  Los,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Ma- 
mina. 

Baada^  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 
dist.  Tacabamba. 

Banda,  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 
Jesus:  habt.  508. 

Banda,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Celendin, 

dist.  Sorochuco :  habt.  507. 
Banda,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Contu- 

mazd,  dist.  Cascas. 
Banda  La,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Contumazd. 

19 


I 


BANO 


98 


BARB 


Banda,  chac.  Dpi.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist. 

Tayabamba. 
Banda  La,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco, 

dist.  Lucma:  habt.  46. 
Banda,  chac.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Huaras, 

dist.  Bestauracion. 
Banda  La,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist:  Hu^nuco^ 

en  la  quebrada  de  Cayran. 
Banda,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jauja : 

habt.  60. 
Banda,  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla:  dist.  Yiraco. 
Banda,  aid.  y  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Cama- 

nd :  habt.  880. 
Banda  La,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 

quina. 
Bai^a  La,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 

Locumba. 
Banda,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pisagoa. 
Banda,  salitrera,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica. 
Banda  del  Abzobibpo,  parte  de  Socabaya, 

Dpt.  y  prov.  Arequipa :  habt.  224. 

Bandinif  chac.   Dpt.  y*  prov.  Lima,  dist. 

Surco. 
Bundojay  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima. 
Bandoja,   hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta. 
Banqueriaf  mina  de  plata.  Dpt.  Libertad, 

prov.  Pataz,  dist.  Ghilia. 
Banqueria,  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad,  prov. 

y  dist.  Pataz,  al  N.  de  este  pueblo :  ley  1 

onza  cajon. 
Banquilla,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Ma- 

mina. 
Bansapata^  est.  Dpt,  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Chunqui. 
BantaSf  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Paliasca, 

dist.  Llapo. 
BaJiO  del  Incay  v^ase  Bancs  del  Inca, 
BaftOS)  riotributariodel  Ucayali  mas  arriba 

de  Sarayacu. 

BAf^os,  manantial  de  aguas  termales,  Dpt. 
prov.  y  dist.  Cajamarca.  Se  llama  tam- 
bien  Bafio  del  Inca,  porque  se  dice  que  el 
actual  bano  fii^  construido  en  aquel  tiem- 
po.  El  manantial  brota  de  la  tierra  y  sale 
el  agua  tan  caliente  que  se  pasan  huevos, 
y  no  puede  resistirse  su  calor  con  la  mano; 
sin  embai'go  en  esos  mismos  manantia- 
les  viveu  multitud  de  animales,  parecidos 
al  camaron,  cuyo  tamano  es  poco  mayor  i 


que  el  cie  ^  mosquito,  y  tan  pronto  eamo 
baja  la  temperatura  del  agua  mueren.  £1 
agua  contiene  azufre.  En  las  inmediacio- 
nes  hay  muchas  ohozas  y  varias  cbacras, 
que  entre  todas  tienon  552  habt. 

BAf^os,  aid.  Dpt.  Ajicaohs.  prov.  Huari,  dist 
Chavin. 

BAltos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huans, 
dist.  Bestauracion, 

BAftos,  distrito  de  la  provincia  Dos  de  Hayo, 
Dpt.  Hudnuoo:  habt  1,700. 

BaI^os,  pbl.  capital  de  esie  distrito  de  la  pro- 
vincia Dos  de  Mayo,  Dpt.  Hu^uco :  habt 
125;  dista  de  Jauja  48  leg.  (267  \  k.)  y  12 
(67  ^  k.)  de  Yanahuanca:  d  inmediacion 
del  pueblo  pasaba  el  antiguo  camino  del 
Lxca,  de  Quito  al  Guzoo.  Existen  todavia 
los  restos  que  acreditan  su  grandeza. 

BaI^os,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist 
AtaviUos  Altos :  habt.  189. 

BaI^os,  chac.  Dpt  Lima,prov.ydist.ChaiiDay. 

BaI^os  del  L^ca,  lugar  en  el  camino  y  oardi- 
llera  de  Huamani  k  Huancabamba,  Dpt 
Piura :  en  este  lugar  existen  las  ruinas  de 
un  edifioio  antiguo,  en  forma  de  rectanga- 
lo  de  8m.  por  4m'  de  ancho,  de  piedras 
blancas  labradas. 

Baqaeria  del  Arsnal,  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 
Payta,  dist.  Amotape. 

Baquebu,  est.  Dpt.  Cuzoo.  prov.  Ganas,  dist 
Layo. 

Baquebu,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CayDo- 
ma,  dist.  Tisco. 

BaquQanO)  chac.  Dpt  y  distrito  CaUao: 
en  este  lugar  esti.  situado  el  panteon  del 
Gallao,  del  cual  dista  como  2  millasal 
Este. 

BaraderOf  asf  se  llaman  todos  loe  luga- 
res  por  donde  pueden  embarcarse  y  que 
sirven  como  puertos  en  los  rios ;  se  diatin- 
guen  nnos  de  otros  por  el  segundo  nom- 
bre  con  que  siempre  van  acompanados. 

BarMMay^  hda.  Dpt  Ancachs,  prov.  Santa, 
dist.  Huarmey :  d  7  leg.  (89  k.)  de  Huarmey. 

BarkadiUo,  6  Barbarillo,  chac.  Dpt.  y  prov. 
Lima,  dist.  Ate:  habt.  21. 

Barbara  Santa,  pbl.  de  misiones  en  el  Dpt 
de  Loreto ;  situado  a  orillas  de  un  ria- 
chuelo  d  cuatro  dias  de  navegacion  airiba 
de  su  confluencia  con  el  Amazonas  :  esta 
abandonado* 


BARB 


—  99 


BARB 


filKBABA  Santa,  chac.  Dpi.,  prov.  y  dist.  Ca- 

jamarca:  habt.  786,  con  los  de  Cerrillo. 
BlBBABA  Santa,  chac.  Dpt.  y  proT.  Lamba- 

yeque,  dist.  de  Motupe. 
BiBBABA  Santa,  mina  de  oro  en  el  cerro  de 

Tanoay,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaylas, 

dist.  Garas. 

BAbbaba  Santa,  minas  de  plata  (2)  al  0.  del 
pneblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin.  prov.  Tarma, 
dist.  Yaoli ;  ley  80  m.  la  una  y  40  la  otra. 
Babbaka  Santa,  mina  de  plata  al  S.  0.  del 
pbl.  de  Yaoli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist,  Yauli :  ley  28  m. 
Babbaba  Santa,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 
cayo,  dist.  Sicaya  6  Chupaca:  habt.  1,254 
con  los  del  barrio  de  arriba. 
BiBBABA  Santa,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canete:  habt.  409,  dista  de  Cauete  1  \  leg. 
(8  k.). 
BiBBARA  Santa  6  Mina  grande,  mina  de  d- 
nabrio,  en  la  oiudad  de  Huancavelica  ^ 
4,565m.  alt. 

Segun  Ulloa,  esta  mina  estd  i  4,565m. 
Bobre  el  nivel  del  mar,  es  decir,  767m.  so- 
bre  ]a  oiudad  de  Huancavelica ,  aunque 
segun  Mr.  Crosnier  no  debe  pasar  de  400 
metros. 

Como  hace  tres  siglos  que  se  explota 
esta  mina  y  muchas  veces  por  personas 
que  carecian  de  conocimientos  especiales, 
los  trabajos  son  muy  irregulares. 

£1  yacimiento  (6  recuesto)  es  de  una 
sucesion  de  capas  de  gres  y  de  arcilla,  al 
parecer  verticales,  de  100  metros  de  es- 
pesor  medio,  encajadas  en  capas  de  gres, 
de  pudingas  (poudingues)  y  de  brechas  (es- 
pecie  de  mdrmol),  de  calciireas  y  de  arci- 
lla, inclindndose  el  conjunto  hdcia  el  0. 
El  desarroUo  horizontal  de  los  trabajos 
.  es  de  600  metros  en  la  direccion  de  las 
capas  y  la  profundidad  media  de  60  me- 
tres, pudiendo  fijarse  la  profundidad  total 
en  850  metros  desde  el  punto  mas  eleva- 
do  (la  puerta  de  Cdrlos  III)  hasta  los  ta- 
Ueres  de  San  Juan  Nepomuceno. 

El  gres  en  que  se  han  hecho  las  esca- 
vaciones  de  esta  mina  muda  frecuente- 
mente  de  aspecto,  de  dureza,  de  color  y 
de  grano.  A  veces  produce  una  ligera  efer- 
vesencencia  con  los  dcidos ;  por  lo  comun 
es  exclnsivamente  siliceo.  Suele  tambien 


estar  mezclado  con  mi  poco  de  cimento 
arcilloso.  Se  halla  impregnado  de  cina- 
brio ;  pero  con  gran  irregularidad,  de  tal 
manera  que  algunos  de  los  pilares  que  aun 
subsisten  en  los  trabajos  superiores  y  los 
que  no  se  podrian  sacar  sin  exponer  la 
seguridad  de  toda  la  mina,  contienen  has- 
ta 8  por  ciento  y  aun  mas  de  mercurio 
met^co,  mi^ntras  que  en  la  profundidad 
no  dan  mas  que  uno  6  dos  mil^simos,  sal- 
vo algunos  puntos  en  que  llega  ^  ocho  y 
diez  mil^simos. 

En  la  cumbre  de  la  montana,  es  pues 
donde  el  yaoimiento  tiene  mas  potencia  y 
riqueza;  asi  es,  que  en  los  dos  primeros  si- 
glos de  la  explotacion  solian  encontrarse 
muchas  veces  en  medio  del  gres,  impreg- 
nado ya  fuertemente  de  cinabrio,  vetillas 
irregulares  6  conjuntos  de  cinabrio  en 
hojas  (lameUaire)  enteramente  puro.  Mu- 
chas veces  el  gres  estd  fntimamente  mez- 
clado con  pirita  arsenical,  siendo  eut6nces 
mas  duro  y  pesado  y  produciendo  mayor 
cantidad  de  mercurio  que  el  gres  ordina- 
rio:  tiene  sus  manchas  de  sulfuro  rojo  de 
ars^nico.  Tambien  se  encuentra  en  medio 
del  gres  numerosas  vetillas  irregulares  de 
rejalgar  maciso  con  pequenas  geodas  (pie- 
dras  redondas  y  huecas)  entapizad^s  de 
rejalgar  en  cristales  muy  brillantes,  y  ca- 
vidades  llenas  de  cristales  blancos  y  cris- 
talinos  de  sulfato  de  barita  acompanado 
de  un  poco  de  rejalgar  compacto  6  crista- 
lizado  en  agujas.  A  veces  el  sulfato  de 
varita  estd  intimamente  mezclado  con  gra- 
nites silicios. 

Los  mineros  de  Huancavelica  creen  que 
estas  masas  de  regalgar  contienen  grande 
cantidad  de  mercurio  que  no  se  puede 
extraer  por  el  procedimiento  actual;  pero 
Mr.  Crosnier  dedujo  de  sus  ensayos  que 
cuando  mas  habia  de  dos  ik  dos  y  medio 
mil^simos  en  dos  muestras  tomadas  indis- 
criminatim,  ynada  absolutamente  en  otra. 

En  la  mina  de  Santa  Barbara  se  contie- 
ne  ademds  del  gres  mercurial  los  elemeu- 
tos  de  diferentes  sales  solubles  que  se  pro- 
ducen  diariamente  A  consecuencia  de  la 
oxidacion  de  la  pirita  arsenical  y  de  la 
cantidad  de  ^ido  sulfdrico  y  del  sulfato  de 
fierro  i  que  d&  origen  esta  oxidacion.  Las 


BARB 


100 


BARB 


agnas  de  las  lluvias  intemdndose  por  las 
hendednras  de  las  rocas  disuelven  las  sa- 
les que  se  mezclan :  el  dcido  sulf drico  li- 
bre  obra  sobre  las  partes  arcillosas,  resul- 
tando  de  aqui  sulfates  y  sulfate  neutro  de 
prot6xido  de  fierro :  sulfate  de  alumina  y 
probablemente  sulfate  de  magnesia. 

Cuande  se  secan  per  cualquier  metive 
algunas  partes  de  la  expletacien,  las  sales 
llegan  4  formar  eflorescencias  y  cristali- 
zacienes  en  las  grietas  de  las  recas  y  en 
la  superficie,  las  que  sestiene  asl  suspen- 
didas,  per  sele  el  efecte  de  su  cehesien, 
fragmentes  de  gres  de  muchos  qulntales 
de  pese ;  pere  que  al  fin  se  desprenden  y 
oaen  cuande  hay  bastante  humedad  para 
destruir  la  cehesien  de  la  capa  de  sales. 

Una  enerme  masa  que  se  desplem6  & 

mediados  del  sigle  anterier,  sepult6  200 
trabaj adores,  catdstrefe  preducida  per  ha- 
berse  quitade  pilares  que  sestenian  la  mi- 
na.  En  los  derrumbes  hay  partes  que  dan 
de  tres  i  cuatre  milesimes  y  estdn  impreg- 
nadas  de  sulfates  de  alumina  y  de  pro- 
t6xido  de  fierro  que  comunican  &  la  arcilla 
bastante  cohesion  para  que  la  masa  se 
sostenga  bien  cuande  est^  seca  y  que  las 
sales  se  hallenen  el  estado  s61ide.  La  pre- 
senoia  de  las  sales  indicadas  y  las  alter- 
nativas  de  humedad  y  sequedad  son  causa 
de  que  se  forme  frecuentemente  oestras  6 
cortezas  saUnas  de  color  verde  pdJide, 
semi-trasparentes ,  cempuestas  en  gran 
parte  de  sulfate  de  pret6xido  de  fierro  y  un 
gran  n^ero  de  eflorescencias  de  sidfato 
de  alumina,  blancas,  largas  de  40  i  50 
oentfmetros  y  de  un  aspecto  come  la  seda. 

El  trabajo  mas  notable  de  la  mina  de 
Santa  Barbara  es  el  Socavon  de  Belen  de 
mas  de  600  metres  de  largo,  tres  ^  cuatre 
de  anche  y  mas  de  cuatre  de  altura  en 
ciertos  pnntos:  ha  costado  mas  de  un  millon 
de  pesos.  Partiendo  del  punto  en  que  es- 
te  socavop  vuelve  i  unirse  con  los  traba- 
joB  de  la  mina,  d^  el  corte  siguiente  (coupe): 

1.®  Capas  poderosas  de  arcilla  endure- 
cida; 

2.*  Gres  silicee; 

8.^  Arcilla  obscura  endurecida ; 

4.*  Calcirea  compacta  negra  con  veti- 
Um  de  carbonato  de  cal  cristalizado; 


5.^*  Oongl6meras  y  pudingas  con  ni- 
cleos  de  gres  y  de  calcdreas  mezcladas, 
reunidas  por  un  cimente  calcdreo  y  atra- 
vesadas  per  vetillas  de  espato  calcireo ; 

6.^  Gapas  alternativas  de  calcdrea  com- 
pacta y  de  arcilla ; 

7.^  Brechas  y  pudingas  de  nlicleos  y 
cimente  calcdreo.  Este  ultimo  sistema  de 
capas  tiene  mas  de  cien  metres  depotenda* 

Tedo  este  terrene  atravesado  por  el  so- 
cavon se  haUa  al  Oeste  de  las  capas  de  ci- 
nabrie,  al  lade  de  los  Andes.  Su  espesor 
total  es  de  mas  de  600  metres. 

En  la  cumbre  de  la  montana,  a  50  me- 
tres de  la  puerta  de  Carlos  III,  hida  el 
Norte,  la  cresta  de  capas  mercuriales  ha- 
ce  un  resalte  y  forma  una  enerme  roca 
aislada  que  se  explota  al  rase  y  es  atrave- 
sada  en  tedos  sentidos  por  excavaciones 
irregulares. 

PROOnOOIONES 
DE   LAB   lONAS   DE   HUANOAYSLIOA. 

Consta  de  los  decumentos  oficiales  del 
archive  de  aquella  provincia  que  desde 
1671  en  que  seempez6dexplotarha8ta  1790 
han  producido  sus  minas  de  mercurio 
1.040,459  quintales,  quealprecie  de  75  pe- 
sos en  que  lo  vendia  el  tesorero  real,  valen 
75.954,257  pesos.  Hay  que  agregar  a  es- 
ta  suma  lo  que  salia  por  contrabando  pro- 
tegido  por  los  mineros  de  Pasco. 

Desde  1791  hasta  1818  en  que  la  explo- 
tacion  ha  side  muy  d^bil,  el  mercurio  ex- 
traido  segun  el  senor  Rivero  llega  cad  i 
70,000  quintales.  Y  hoy  dia  ap^nas  pro- 
ducen  todas  estas  minas  2,000  quintales, 
ouya  mitad  se  saca  de  Santa  Barbara.  El 
ntiimero  de  cerros  que  enoierran  mercu- 
rio en  las  cercanfas  de  Huancavelica  es 
de41. 

BAbbara  Santa,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 
cavelica. 

BlRBABA  Santa,  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 
Juan  Bautista :  habt.  120. 

BlBBABA  Santa,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 
Palpa. 

BlBBARA  Santa,  Dpt. prov.  ydist.  lea:  habt 
45;  dista  de  lea  1  ^  leg.  (8  k.) 

BlBBABA  Santa,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  CShin* 
oha,  dist.  Pisco:  habt.  184. 


BARB 


101 


BARR 


BlRBABA  Santa,  pbl.  Dpt.  AyacQcho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Tambillo :  habt.  782;  dis- 

ta  de  Ayacucbo  1  leg.  (5  ^  k.) 
Barbara  Santa,  hda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Quinua. 
Barbara  Santa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta. 

dist.  Zurite. 
Barbara  Santa,  pbl.  y  est.  Dpt.  Guzco,  prov. 

Gancbis,  dist.  Cacba:  babt.  824. 
Barbara  Santa,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

PaucarcoUa. 
Barbara  Santa,  bda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

S^dia,  dist.  Guyucuyo. 
Barbara  Santa,  mina  de  plata  en  el  cerro 

mineral  de  Arirabua,  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Gondesuyos,  dist.  Salamanca. 

Bamaracsta,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Ga- 
mina;  dista  17  leg.  (94  i  k.)  de  Mino. 

Barbaran^  cbac.  Dpt.  Gajamarca.  prov.  y 
dist.  Gbota. 

Bartiascf>9  bda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Golasay. 

BarbOD,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Sur- 
co:  habt.  5. 

Barea,  est.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ichuna; 
dista  de  Taona,  80  leg.  (446  k.)  y  de  Mu- 
latos  9  (50  k.). 

BarbudoSy  tribu  de  salvajes  que  habitan  en 
la  orilla  derecha  del  Maranon,  al  E.  del 
Huallaga. 

Barcal,  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Lo- 
cumba :  habt.  45. 

Bardaletf  hda.  Dpt.  y  prov.  loa,  dist.  San 
Juan  Bautista:  habt.  880. 

BargaS)  hda,  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa, dist.  Yitor:  habt.  18. 

Barra^  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gastilla, 
dist.  Aplao. 

Barragan,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Je- 
sus, lado  N.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc;  ley  12  m. 

BarranaTy  cbac,  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Gbo- 
ta, dist.  Querocoto. 

Barranca^  Morbo  de  la,  &  los  10^"  47*  55" lat. 

y  80«  5'  49"  long. 

Babbanca,  bahia ;  estd  inmediata  al  morro 
de  8U  nombre :  es  peligrosa  por  la  contf- 
nna  reventason;  en  tierra,  hay  algunos 
ranches  habitadosen  tiempo  de  banos;  su 
fondo  68  de  5  i  6  brazas. 

Babbamca  Bio  de  la,  v^e  PatwUca  rio. 


Barranca  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 
zonas,  dist.  Gabuapanas;  d  los  4®  48'  46" 
lat.  y  78«  56'  14"  long. 

Barranca,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 
zonas,  dist.  Balsapuerto. 

Barranca,  distrito  de  la  provincia  de  Ghan- 
cay,  Dpt.  Lima:  habt.  2,097.  Se  calcula  en 
2,800  fanegadas  las  tierras  cultivadas  eu 
este  distrito,  siendo  su  principal  industria 
la  ceba  de  cerdos;  hay  mucho  totoral. 

Barbanca,  pbl.  capital  de  este  distrito  Dpt. 
Lima,  prov.  Ghancay :  habt.  717 ;  dista  de 
Sayan  2  leg.  (11  k.),  de  Huacho  8  (44^  k.), 
de  Ghancay  20  (111  ^  k.)  y  de  Lima  82 
(178  k.).  Hay  oficina  Telegrdfica  y  Becep- 
toria  de  Gorreos. 

Barranca,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gasti- 
lla, dist.  Aplao. 

Barrnaca,  aid.  Dpt.  Tarapacd  dist.  Mamina. 

BarranoOt  playa  poco  mas  de  una  nulla  al 
N.  de  Ghorrillos,  y  en  la  misma  bahia,  al 
pi^  del  pueblo  denominado  Barranco. 

Barranco,  huerta,  Dpt.  Lima  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Santa  Eulalia. 

Barranco,  distrito  de  provincia  de  Lima,  Dpt. 
Lima.  Por  ser  de  nueva  creacion  se  igno- 
ra  el  numero  de  sus  habitantes. 

Barranco,  pbl.  capital  de  este  distrito,  en  la 
provincia  y  Dpt.  Lima,  d  la  orilla  del  mar 
en  la  bahia  de  Ghorrillos.  Este  pueblo  es 
casi  nuevo  y  en  m^nos  de  4  anos  ha  au- 
mentado  notablemente;  intes  de  1866  solo 
existia  una  Gapilla  y  pocos  ranches:  hoy 
es  un  pueblo  que  tiene  bermosas  casas 
con  jardines,  y  cada  dia  orece :  parece  que 
quisiera  competir  con  la  inmediata  villa 
de  Ghorrillos;  porque  tambien  sirve  de 
lugar  de  reoreo  y  bancs  en  tiempo  de  ve- 
rano.  Tiene  una  estacion  del  ferrocarril 
de  Lima  al  Ghorrillos :  dista  de  ^ste  2  mi- 
llas,  y  7  de  Lima. 

Barranquitat  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Gabuapanas;  d  la  orilla 
izquierda  del  rio  Gabuapanas :  habt.  226 : 
dista  8  leg  (44^  k.)  del  pbL  de  Gabuapanas. 

Barranquita,  aid.  Dpt.  Loreto.  prov.  Hualla- 
ga, dist.  Lamas. 

BarraSy  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Trujillo;  dista  dela  ciudad  1  leg.  (5  ^  k.). 

Barrasa,  ohac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Trujillo. 


BART 


102 


BAUL 


Barreda,  hda.  devina.Dpt.y  prov.  Arequipa, 

dist.  Vitor:  habt.  18. 
Barreda,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 

Ua,  dist.  Uraca. 
Barreno,  miiia  de  plata  en  el  cerro  de  San 

Jo8^,  lado  N.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Hualgayoc. 

Banial,  hda.  Dpt.  Cuzeo,  prov.  Calca,  dist. 

Lares:  habt.  21. 
Barrias,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 

Ua,  dist.  Aplao. 
Barrio  de  abtyo,  de  Patara  6  Pucard,  Dpt. 

Junin,  prov.  Huancayo,  dist.  Bapa]langa: 

habt.  612. 
Babrio  de  Arriba  de  Pucard,  aid.  Dpt.  Ju- 
nin, prov.  Huancayo,  dist.  Sapallanga: 

habt.  91. 
Barrio  de  Abajo,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jau- 

ja,  dist.  Concepcion :  habt.  476. 
Barrio  Nuevo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Trujillo. 
Barrios,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Aplao. 
Barrocncho,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Uchucmarca. 
BarrO'pampa ,  hda.    Dpt.  Huanoavehca, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Mayoc :  habt.  4. 
Barropata,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Pichirhua. 
Bartolo  6  San  Bat-tolonu,  aid.  Dpt.  Loreto, 

prov.  Huallaga,  dist.  Tingo  Maria:  habt.  18. 
Bartolo  San,  hda.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  y 

dist.  Santa. 
Bartolom^  6  Dmjo,  Caleta  v^ase  Brujo  6 

San  Bartolom^,  Caleta. 
Bartolom^  San,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  Lonya:  habt.  186, 
Bartolohj^  San,  mina  de  plata,  Dpt.  An- 

cachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Bartolom^  San,  mina  de  plata,  en  el  cerro 

del  Potrero,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carhuas. 
Bartolom^  San,  mina  de  plata  en  el  mine- 
ral de  Tulla,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Uco. 

Bartolom^  San,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Santa:  habt.  170. 

Bartolom^  San,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 
cayo, dist.  Pariahuanca:  habt.  180. 

Babtolom^  San,  uno  de  los  cerros  de  Aman- 
caes,  al  N.  0.  de  Lima;  tiene  458m.  alL 


Bartolom^  San,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Matucanas:  habt.  141;dista 

8  leg.  (16  i  k.)  de  Surco. 
Bartolobc^  San,  hda.  Dpt.  Huancavelica, 

prov.  Angaraes,  dist.  Caja :  habt.  128. 
Bartolom]6  San,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asin- 

garo,  Dist.  Putina. 
Bartolom^  de  la  Llaccha  San,  minade  plata, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Bartoloh^  de  Lloquelloque  San,  est.  Dpt. 

Puno,  prov.  Lampa,  dist.  Santa  Bosa: 

habt.  56. 

Bascetadre,  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov.  y 

dist.  Huaras. 
Basllio  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  Qne- 

mado,  Dept.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist. 

Macate. 
Basualdo,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea: 

habt.  87. 
Batalla,  aid.  y  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Gha- 

cuito,  dist.  Pomata. 
Batan,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist 

Jaen. 
Batan,  rio  tributarlo  del  rio  Huaras. 
Batan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Bestauracion. 
Batan  Grande,  hda.  y  aid.  Dpt.  yprov.  Lam. 

bayeque,  dist.  Jayanca:  habt.  691,  sin  oo- 

lonos;  dista  de  Lambayeque  12  leg.  (67  k.). 
Batan  Pampa,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist 

Acomayo. 
Batanes,  chac.  huerta,  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Carabayllo:  habt.  20. 
Batea  La,  mina  de  plata  en  el  oerro  de  San 

Jos^,  lado  E.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Hualgayoc,  ley  80  m. 
Batoaco,  chac.  y  bosquesillo  en  el  cerro  de 

Yuracconga,  Dpt.  y  prov.  Cajamarca:  ea 

este  sitio  tuvo  lugar  un  combate  entre  las 

tropas  del  Gobiemo  y  las  de  Iglesias,  re- 

volucionario  en  1875. 

Batton  6  Ballon,  mina  de  plata  en  el  mine- 
ral de  Huayhuas,  Dpt.  Ancach,prov.  Hua- 
ri, dist.  Ayja. 

Batorera,  mineral,  Dpt.  Ayacucho,  prov* 
Lucanas,  dist.  Payco. 

Banly  cerro  inmediato  a  la  aldea  de  Yacan- 
go,  prov.  Moquegua,  dist.  Torata;  A  2,406«- 
alt. :  su  cumbre  es  una  meseta  que  tiene 
1,000m.  de  largo  por  250  de  Ancho, 
6  Di^nos. 


BELE 


103 


BELL 


Bayoeocbay  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Pasacancha,  Dpt.  AncachS)  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

Bazan,  bda.  de  caua  Dpt.  Libertad,  prov. 
TrujiUo,  dist.  Cbocope :  babt.  91 :  produ- 
ce los  de  molienda  150  quintales  de  azucar 
en  grano  y  eomo  100  galones  de  ron. 

B^maes,  salitrera  en  el  canton  de  la  Noria, 
dist.  Pica,  Dpt.  Tarapacd:  en  1874  pro- 
dujo  68,000  quintales  de  salitre :  dista  del 
puerto  9  i  leg.  (52  ^  k.). 

Beatriz  Santa,  salitrera  en  el  canton  de  la 
Noria,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapacd:  en  1872 
produjo  6,000  quintales,  en  1873—64,000: 
y  en  1874,  solo  9,000  quintales ;  dista  10 
leg.  (55  ^  k.)  del  puerto  y  1  (5^  k.)  de  la 
linea  f^rrrea. 

Beatbiz  Santa,  cbac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Li- 
ma: babt.  25,  boy  pertenece  al  Estado  y 
se  ba  convertido  en  Escuela  6  Instituto 
de  Agricultura. 

Beatbiz,  aid.  y  bda.  Dpt.  Cuzco,  proy.  Gon- 
vencion,  dist.  Huiro :  babt.  184. 

Bebedero,  aid.  y  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  y 
dist.  Tumbez. 

Bebedebo,  cbac.  Dpt.  Cajamarca;  prov.  Cbo- 
ta,  dist.  Cocbabamba. 

Bebedebo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Lambayeque, 
prov.  Cbiclayo,  dist.  Sana:  babt.  168. 

Bebenpata,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 
cion,  dist.  Ecbarati. 

Becahoas,  tribu  de  salvajes  que  babitan  la 
parte  occidental  del  no  Aguarico. 

Beeerra,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tin- 
go,  lado  N.  0.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Hualgayoc,  ley  10  m. 

Begueta,  punta  a  los  ll*"  2'  lat.  y  80^  long. 

Begueta,  caleta;  doblando  la  punta  de  este 
nombre  A  sotavento,  estd  la  caleta  que  no 
ofrece  seguridad  por  la  marejada,  conti- 
nua  reventason  y  poco  abrigo ;  su  fondo 
de  5  d  8  brazas,  a  un  tercio  de  milla  de 
tierra. 

Begueta  t  Mazo,  aid.  Dpt.  Lima,  prov. 
Chancay,  dist.  Huaura:  babt.  288;  dista 
1  leg.  (5  }  k.)  de  Huaura. 

Belen,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 
dist.  Sarayacu;  a  ^  leg.  (8  k.)  de  Sarayacu. 
Esta  poblacion  de8apareci6  por  una  peste. 

Bklen,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Tmjillo;  dista  1  leg.  (5  4  k.)  de  Trujillo. 


Belen,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Pasco,  en  la  quebrada  de  Pucayacu. 

Algunos  la  llaman  Belen  grande, 
Belen,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  S.  Juan: 

babt.  43;  dista  2  J  leg.  (16  k.)  de  lea. 
Belen,  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca : 

babt.  100. 
Belen,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lucanas, 

dist.  Querobamba:  babt.  186. 
Belen,  uno  de  los  distritos  en  que  estd  divi- 

da  la  ciudad  del  Guzco  y  que  forma  esta 

provincia:  babt.  1,210. 
Belen,  mina  de  plata  en  San  Antonio  de  Es- 

quilacbe,  12  leg.  (67  k.)  al  S.  0.  de  Puno. 
Belen,  distrito  de  la  provincia  de  Arica,  Dpt. 

Tacna :  babt.  730. 
Belen,  pbl.  capital  de  este  distrito  prov.  Ari- 
ca, Dpt.  Tacna:  babt.  206;  dista  de  Arica  28 

leg.  (156k.). 

Belen,  bda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

Belen  de  Logumbilla,  bda.  Dpt.  y  dist.  Mo- 
quegua. 

Belen  Cmco,  cbac,  Dpt.  Ancacbs,prov.  San- 
ta, dist.  Casma. 

Belermf  taSf  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Surco. 

Belinga  6  BeUinga,  pbl.  y  hda.  Dpt.  Arequi- 
pa,  prov.  Castilla,  dist.  Aplao. 

Belotaf  bda,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Cujillo. 

Bellaftierte,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Garas. 

Bella  sala,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov,  y  dist. 
Urubamba:  babt.  51. 

Bella  union,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Tingo,  lado  N.  0.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
y  dist.  Hualgayoc ;  ley  20  m. 

Bella  union,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Ayaviri. 

BellaTista,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Balsapuerto;  d  la  izquier- 
da  del  rio  Amazonas,  muy  inmediato  d  la 
confluencia  con  el  Napo ;  dista  14  millas 
(27  k.)  de  PucaaUapa. 

Bellavista,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist. 
Secbura:  babt.  606. 

Bellavista,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 

dist.  Huaca. 
Bellavista,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Jesas,  lado  N,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Hualgayoc, 


BELL 


104 


BENI 


Bellavista,  distrito  de  la  prov.  de  Jaen, 

Dpt.  Gajamarca:  habt.  509. 
Bellavista,  pbl.   capital  de  este  distrito, 

Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen. 
Bellayista,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Ghota,  dist.  Querocoto. 
Bellayista,  hda.  Dpt.  Laihbayeque,  prov. 

Cbiclayo,  dist.  Picsi:  babt.  64. 
Bellayista:  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

casmayo,  dist.  Cbepen. 
Bellayista,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
Bellayista,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 

Bellayista,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist. 
Huaylas. 

Bellayista,  aid.  y  bda.  de  cana,  Dpt.  An- 
cacbs, prov.  Huaylas,  dist.  Mato:  babt. 
127. 

Bellayista,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Macate :  babt.  12. 

Bellayista,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Bestauracion. 

Bellayista,  bda.  mineral,  Dpt.  Ancacbs, 
prov.  Cajatambo,  dist.  Oyon. 

Bellayista  San  Jos6  de,  aid.  y  bda.  mine- 
ral, Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist.  Cajatam- 
bo; d  4  leg.  (22  k.)  al  S.  E.  del  mineral 
de  Cbanca  y  en  la  reunion  de  las  dos  que- 
bradas  cuyas  aguas  forman  el  rio  de  Huau- 
ra:  babt.  114. 

Bellayista,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Cbiquian. 

Bellayista,  aid.  y  est.  Dpt.  Hu^nuco,  prov. 
Huamalies,  dist.  Pinra:  babt.  152. 

Bellayista,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 
dist.  Chinchao. 

Bellayista,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Vitoc. 

Bellayista,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 
cayo,  dist.  Sicaya:  habt.  16. 

Bellayista,  hda.  mineral  Dpt.  Lima,  prov. 
Huarochiri,  dist.  S.  Mateo,  al  N.  de  Chi- 
cla:  &  8,881m.  alt. 
Bellayista,  distrito  de  la  prov.  litoral  del 

CaUao:habt.  1,076. 
Bellayista,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  del  Callao :  habt.  900.  Esta 
casi  unido  con  la  ciudad  del  Callao.  La 
poblacion  es  regularmente  trasada;  sus 
(dalles  como  de  7  metros  de  ancho.  Hay 


un  panteon  para  protestantes ;  una  gran 
fdbrica  de  fundicion  de  fierro  y  maqoina- 
rias  de  propiedad  del  Gobierno,  que  se 
ocupa  casi  exclusivamente  en  la  repara- 
cion  de  los  buques  de  guerra.  Tambien 
existen  aUi  los  almacenes  fiscales  del  tri- 
go  que  se  importa  por  el  CtJlao.  Esta  po- 
blacion se  form6  cuando  la  del  Callao  fu^ 
destruida  por  el  terremoto  de  1746  en  que 
saH6  el  mar. 

Bellayista,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Mayoc. 
Bellayista,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pue- 
blo Nuevo:  habt.  44. 
Bellayista,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Tambillo:  habt.  20. 
Bellayista,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Santiago. 
Bellayista  aid.  y  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  San  Geronimo :  habt. 

481 ;  d  4  leg.  (22  k.)  de  San  Ger6nimo. 
Bellayista,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist- 

Urubamba. 
Bellayista,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist 

Paruro :  habt.  7. 
Bellayista,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Yauri. 
Bellavista,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Anta,  dist.  Limatambo:  babt  110. 
Bellayista,  pbl.  y  chac.,  Dpt.  prov.  y  dist. 

Arequipa;  distal  |  leg.  (7  ^  k.)de  la  ciudad. 
Bellayista,  aid.  y  chac.  Dpt.   Arequipa, 

prov.  Islay,  dist.  Tambo. 
Bellayista,  salitrera  en  el  canton  de  su  nom- 

bre,  Dpt.  y  dist.  Tarapacd.:  en  1872.  pro- 

dujol00,000quintales;distal4  leg. (78  k.) 

de  Patillos. 
Bellayista  Punlayaco,  hda.   Dpt.  Junin, 

prov.  Tarma,  dist.  Vitoc. 
Belleda,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Palpa: 

habt.  85. 

Beni,  rio  que  con  el  Itenes  y  el  Mamor^  for- 
man el  Madera.  Aunque  este  rio  corrr  ^a 
territorio  de  Bolivia,  conviene  darlo  i  co- 
nocer,  porque  recibe  las  aguas  de  nuestro 
rio  Purus,  navegable  desde»territorio  pe- 
ruano;  y  por  lo  mismo  tenemos  derecbo  a 
navegar  en  los  otros  rios  que  reciben  sus 
aguas 

Los  principales  ramos  que  forman  el 
rio  Madera  son :  el  rio  Bmi,  el  Mamm  J 


BENI 


105 


BfiRU 


d  Itenes.  Todos  tres  son  navegables  casi 
desde  su  orlgen. 

tEl  Beni  es  el  mas  occidental  de  los  tres 
rios  anteriores  y  lo  forman  xm  sin  nume- 
ro  de  rios  considerables,  estendi^ndose  el 
Ambito  de  estos  desde  Felechuco^  Suchesy 
Sorata,  CayUoma,  Songo,  la  Paz,  Suri,  has- 
ta  la  proyincia  de  Cockabamba,  £1  mas  dis- 
tante  de  estos  es  el  Ttiches :  siguen  el  de 
Aten,  Mapiri  6  Sorata,  el  celebre  Tiptuinty 
qne  tiene  tanto  oro,  el  ChaUana,  el  Coroi- 
co,  los  caales  van  en  un  cuerpo.  Otro  como 
el  Chuhomanif  es  la  reunion  del  Tamam- 
paya,  Solacaina  el  de  la  Paz,  el  Surij  Ca- 
^mifla  y  el  Cotacdjes, 

« He  tenido  la  fortnna  (dice  Haenke)  de 
reconocer  el  origen  de  todos  ellos  en  mis 
yiajes ;  y  el  ano  1794  en  22  de  Setiembre 
me  embarqne  en  el  Tipuani  y  baj^  el  Bmi 
hasta  el  pneblo  de  Bsyes,  en  cerca  de  8 
dias.  Tiene  muchos  malos  pasos ;  y  mas 
abajo  de  B^yes  recibe  por  el  oeste,  entre 
otros  rios,  al  TequeQe,  Masisi  6  Cavinas,  etc. 
Desde  su  union  con  el  Mamore  A  10°  lat. 
8.,  se  llama  el  Madsra.  Su  curso  en  las 
Uanuras  es  suave,  igual  y  majestuoso,  y 
forma  grandes  islas ;  su  ancho  pasa  en  va- 
rias  partes  de  ^  de  legua.  Hay  en  61  coco- 
drilos,  y  otros  mucbos  peces :  las  dos  ori- 
llas  estdn  cubiertas  de  bosques  espesos  y 
elevados  y  de  tribus  bdrbaras,  Uamadas 
Cavinas,  Pacoffuaras,  Bubries,  Todramanasy 
Nahas  y  Tahatinaguas  del  lado  occidental 
los  Bulepas,  etc.  Por  medio  del  rio  lamma, 
cuyo  origen  estd  en  las  cercanias  de  Beyes, 
86  puede  establecer  comunicacion  entre 
los  rios  Beni  y  el  Mamor^.  El  declive 
en  60  leguas  de  estension  no  Uega  d  20 
pi^s». 

Benito  San,  rio  tributario  del  Huaura  6 

Chancay. 
Bbhito  San,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Con- 

tomazd,  dist.  Guzmango:  habt.  878. 
Bbnito  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  San 

Miguel,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist. 

Macate. 
Benito  San,  mina  de  plata  a  7  leg  (89  k.) 

de  Taquilpon,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Macate. 
Brnito  San,  cerro  mineral  en  el  dist.  Anda- 

jes,  prov.  Cajatambo,  Dpt.  Ancacbs. 


Benito  San,  mina  de  plata  en  el  ceirro  mineral 
prov.  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs,  dist.  An- 
dajes:  en  este  cerro  hay  varias  minas  cuya 
ley  varia  desde  84  hasta  180  m. 

Benito  San,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Andajes;  A  8  leg.  (16  ^  k.) 
de  Andajes:  habt.  125. 

Benito  San,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  Tambo. 

Bentanani,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Pichihua. 

Bepiiano  6  Repuano,  isla  en  el  Ucayali  en 
la  cual  hay  un  pueblo  que  lleva  el  nombre 
de  la  isla,  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 
dist.  Sarayacu.  "EsiA  d  16  leg.  (89  k.)  arri- 
ba  de  Canchahuaya ;  aunque  segun  otros 
solo  dista  5  leg.  (28  k.) 

Berenguel,  est.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Cami- 

na;  dista  de  Camarones  40  leg.  (228  k.)  y 

de  Camilla  10  (56  k.) 
Beaenguel,  hda.  de  viiia,  Dpt.  y  prov.  Are- 

quipa,  dist.  Vitor:  habt.  8. 
Berenguela^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 
j      vencion,  dist.  Huiro. 
Bergara^  socabon  en  el  cerro  de  Tingo,  lado 

N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist.  Hualgayoc. 
B6rnab6  San,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist. 

Torata. 
Bernacha)  mina  de  plata  al  0.  del  pbl.  de 

Yauli,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli ;  ley  100  m. 
Bernftly  punta,  es  la  continuacion  y  termino 

del  cerro  Monton  de  trigo  y  de  arena. 
B6rnMla9  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 

Juan  Baustista :  dista  de  lea  1  ^  leg.  (8  k.) 
BernapiiqiliO^   chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Ayja. 

Bernardino  San,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 
ca, dist.  San  Pablo:  habt.  1,077. 

Bernardino  San,  aveutadero  de  oro;  Dpt. 
Puno,  prov.  Sdndia,  dist.  Phara. 

Bernardo  San,  mina  de  plata  eu  el  cerro  de 
Pumahuain,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Audajes:  ley  16  m. 

BernaTia^  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

Bernuif  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesus 
lado  0.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc :  ley  80  m. 

BertiZ)  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Lo- 
cumba. 

Boruschacaf  hda.  mineral  Dpt*  Ancachs, 
prov.  Cajatambo,  dist.  Oyon. 

14 


BLAN 


106 


BLAS 


BetancaF)  chac.  Dpt.  Arequipa,  proy.  Cay- 
lloma,  dist.  Sihuas. 

Beware,  punta,  4  los  16^  8*  40"  lat.  y  IT 
42'  24"  long. 

Biabomaf  rio  txibutario  del  Hnallaga,  por 
la  derecba  ^  los  S""  86'  lat.  mas  6  m^nos. 

BetansoS)  villa,  Dpt.  Pono,  proY.  Asdngaro, 
dist.  Arapa. 

BicocC)  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 
llo,  dist.  Huambalpa. 

Biconga^  cerro  y  paso  de  la  cordillera,  & 
4,831i»-  alt.  Dpt.  Junin:  en  este  paso  6  lu- 
gar  bay  una  lagona  de  este  nombre. 

BicaudeS)  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Je- 
sus, lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc.  ley  24  m. 

BUan^  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga.  dist. 

Pacbisa:  babt.  10. 
BlnbaleteS)  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La- 

canas,  dist.  Sancos. 
Bisambni)  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca. 
BisaiBbllla,bda.  Dpt.  y  proY.  lea,  dist.  Nasca. 
Bisancalla^  cbac.  Dpt.  Lima,  proY.  Ganta, 

dist.  Atavillos  Altos. 
Btobe^  pbl.  Dpt.  Arequipa,  proY.  Union,  dist. 

Huaynacota:  babt.  229. 
BfsCOChay  bda.  Dpt.  Ancacbs,  proY.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
BiscocHA,  cbac.  Dpt.  Ancacbs  proY.  Poma- 

bamba,  dist.  Llama. 
Blanca  6  d  NovUlo,  islote,  &  los  W  44'  25" 

lat.  y  78°  40'  24"  long,  a  4  y  media  millas 

de  los  islotes  de  la  Ballesta;  el  fondo  tie- 

ne  18  brazas.  Antiguamente  se  le  llama- 

ba  tambien  de  Lobos  marinos, 
Blanca,  isla  k  los  9°  7'  80'  lat.  y  80«  66'  64" 

long,  al  N.  N.E.  de  uno  de  los  islotes  del 

Ferrol. 
Blanca,  punta  4  los  21°  6' lat.  y  72°*47'  20" 

long. 
Blanca  6  de  Lohos,  punta;  Y^ase  Lohos  punta. 
Blanca,  mina  de  plata  Dpt.  Libertad,  proY. 

Huamacbuco,  dist.  Mollepata;  aJ  N.  de 

este  pueblo. 

Blanca  La,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

proY.  Huamacbuco.  dist.  Santiago  de  Cbu- 

co,  al  N.  de  este  pueblo. 
BLANca,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Huac- 

cbara,  Dpt.  Ancacbs,  proY.  y  dist.  Pallasca. 
Blanca,  mina  de  plata  en  Santa  Eosa.  Dpt.  I 

Tarapaci;  dist.  Iquique.  ' 


Blanco,  cabo,  &  los  4°  17'  80"  lat.  y  88'  84' 
44"  long.:  es  notable  por  los  mucbos  Yien- 
tos  que  reinan  en  sus  inmediaciones;  des- 
pues  de  la  punta  de  Parinas  es  la  parte 
mas  0.  de  la  America  Meridional. 

Blanco,  rio,  nace  en  la  cordiUera,  lado  occi- 
dental ;  lleYa  sus  aguas  d  la  laguna  de  Ju- 
nin 6  Cbincbaycocba. 

Blanco,  rio  tributario  del  lago  Titicaca:  na- 
ce en  la  cadena  de  los  Andes;  toma  el  mm- 
bo  al  E.  y  pocas  leguas  abajo  recibe  las 
aguas  del  rio  San  Antonio,  y  continna 
basta  su  desembocadura  cerca  del  pueblo 
de  BaYe. 

Blanco,  rio  tributario  del  Liambari,  por  la 
izquierda,  arriba  del  rio  Cbuncbomayo, 
Dpt.  Puno,  proY.  Carabaya. 

Blanco,  rio,  nace  en  los  Altos  de  Toledo, 
baja  al  0.  basta  reunirse  con  el  de  Sumbay, 
para  formar  despues  el  rio  Cbili,  Dpt.  y 
proY.  Arequipa. 

Blanco,  bay  Yarios  rios  de  este  nombre  en 
otros  Departamentos,  pero  son  de  poca 
importancia. 

Blanco,  cbac.  Dpt.  Libertad,  proY.  y  dist. 
TrujiUo;  d  \  leg.  (8  k.)  de  TrujiUo. 

Blanco  La,  bda.  Dpt.  y  proY.  lea,  dist.  San 
Juan  Bautista;  d  2  j^  leg.  (18  k.)  de  lea. 

Bias  San,  bda.  Dpt.  Ancacbs.  proY.  Hoay- 
las.  dist.  Macate:  babt.  869:  k  lleg.(6  ^k.) 
de  Macate. 

Blas  San,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  proY.Huaylas, 

dist.iMacate. 

Blas  San,  salinas  en  la  orilla  meridional  del 
lago  de  Junin :  estas  salinas  se  explotan 
en  gran  escala  y  con  todos  los  elementos 
del  adelanto  del  siglo,  empleando  el  va- 
por y  demas  aparatos  necesarios  para  la 
eYaporacion.  Producencomo  60,000  quin- 
tales  al  ano,  que  se  emplean  todos  en  be- 
neficio  de  los  metales  del  Cerro  de  Pasco, 
i,  donde  los  trasportan  atraYesando  la  la- 
guna de  Junin,  en  bote  de  Yela  y  buqne 
de  Yapor  basta  la  orilla  mas  inmediata  i 
esos  minerales,  y  de  aUi  k  lomo  de  mnla. 

Blas  San, bda.  Dpt.  y  dist.  Junin,  proY.  Tar- 
ma  :  babt.  84. 

Blas  San,  aid.  Dpt.  Junin,  proY.  Huancayo, 
dist.  Cbongos :  babt.  19. 

Blas  ne  hebra,  aid.  Dpt.Ica,proY.  Gbineha, 
dist.  Cbincba  Baja. 


BOMB 


—  107 


BONG 


Bias  San,  uno  de  los  disiritos  en  que  estA 

dividida  laciudad  del  Cuzco  y  que  forman 

la  provincia  del  Cuzco. 
Blas  San,  mina  de  plata  cerca  de  San  An- 
tonio de  Esquilache,  Dpt.  y  prov.  Puno. 
Blas  San,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya. 

dist.  Sina. 
Boca  it  pan,  caleta  &  los  S""  48*  10"  lat.  y 

88*»  2*  44"  long.:  su  fondeadero  es  bueno; 

de  4  ^  77  brazas  cerca  de  tierra:  la  aldea  6 

rancheria  es  de  ninguna  importancia. 
Boca  del  MabaI^on,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov. 

Alto  Amazonas,  dist.  Iquitos :  habt.  44. 
Bocana,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Suyana. 
Bocanegra,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y 

dist.  Cbachapoyas :  habt.  7. 
BocANEORA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Carabayllo :  habt.  175. 
BocANEGRA,  desierto  en  el  Dpt.  y  prov.  Tac- 

na:  dista  de  Chacalluta  (posta)  18  leg. 

(100  k.),  de  Tambo  9  (60  k.),  de  Arica  18 

(72  i  k.). 
Boca  de  la  qnebrada,  posta  en  el  Dpt.  Mo- 

quegua,  dist.  Bo. 
Boca  del  bio,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canete:  dista  1  leg.  (5  ^  k.)  de  Canete. 
Boca  del  rio,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 

dist.  Pisco:  habt.  117. 
Boca  de  zapo,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hua- 

Ilaga,  dist.  Saposoa :  habt.  49. 
Boemiial,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  San  Gerdnimo. 
Bodega  La,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ca- 

man^,  dist.  Caraveh;  i  pocas  cuadras  de 

CaraveU. 

Bodegayoe,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Chuquibamba. 
Bodegon,  pbl.  que  existia  probablemente  en 

el  lugar  que  hoy  ocupa  la  hacienda  del 

Bodega. 
Bodegnilla,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
Bol^eria,  chac.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Gamina. 
Bolson,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Chinchao. 
Bomba,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Huaca. 
BoHBA,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Suvana. 
Bomboea^hda.Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Colasay. 


BomlM)!!,  antiguamente  Pumpu,  despues 
Pompo,  pampa  entre  las  dos  ramas  de  la 
Cordillera  que  parten  desde  el  Cuzco  y  se 
reunen  Antes  del  pueblo  del  Diezmo,  y  for- 
man esta  Uanura  6  meseta,  que  tiene  15 
leg.  (88  i  k.)  de  largo  y  de  2  A  4  (11 A  22  k.) 
de  ancho,  i  4,060m.  alt. :  en  otro  tiempo 
debi6  ser  un  gran  lago. 

Bombon,  antiguo  nombre  de  la  laguna  de 
Chinchaycocha  6  Reyes. 

BouBON,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.  Chincheros :  dista  de  Lima 
129  leg.  (720  k.),  de  Chincheros  1  (5  ^  k.). 

Bombon,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay, 
dist.  Tambo:  habt.  845. 

Bonaparte,  mina  de  plomo  en  el  cerro  Iscu, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo: 
ley  80  m. 

Bonas&tegai,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Trujillo:  d  1  leg.  (6  ^  k.)  de  la  ciudad. 

Bonderaml,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Coaza. 

Bongart^  provincia  del  Departamento  de 
Amazonas,  creada  por  ley  de  26  de  Di- 
oiembre  de  1870.  Limita  al  N.  con  el 
Ecuador;  al  E.  con  el  Departamento  de 
Loreto;  al  0.  con  la  prov.  de  Jaen,  del 
Dpt.  de  Cajamarca,  y  al  S.  con  las  pro- 
vincias  de  Luya  y  de  Chachapoyas.  Cons- 
ta  de  los  siguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 
San  CArlos 707 

Copallin 187 

Peca 1 820 

Sipasbamba 700 

TumbiUa 662 

Yambrasbamba 883 


Total  habt 2,961 

La  capital  es  el  pueblo  de  San  Cdrlos. 
Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  8*»  20*  y  6**  80'  lat.  ylos  79*>  10*  y  80« 
60'  long,  formando  una  superficie  como 
de  1,200  leguas;  que  comparadas  con  la 
poblacion  resulta  poco  mas  de  2  habitan- 
tes  por  cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pu-eblos,  AJdeas 
y  Caserios ;  &  estos  se  les  considera  en  es- 
te  Diccionario  como  Aldeas,  por  lo  dicho 
en  el  Discurso  Preliminar. 


BORJ 


108 


BREA 


Parte  del  caadaloso  Maranon  divide  en  | 
dos  partes  esta  dUatada  provincia,  hasta  e 
Pongo  de  Manseriche,  que  es  uno  de  sus 
limites.  Cnando  se  facilite  la  navegacion 
de  los  numerosos  rios  que  pasan  por  esta 
provincia,  sera  una  de  las  mas  ricas  y  flo- 
recientes  de  la  Eepublica. 

En  cuanto  &  sus  produciones  nos  referi- 
mos  d  lo  dicho  respecto  de  los  Departa- 
mentos  de  Amazonas  y  Loreto. 

Un  Sub  Prefecto  estd  enoargado  del 
mando  politico:  el  Juez  de  1.*  Instancia, 
que  depende  de  la  Corte  Superior  de  Caja- 
marca,  administra  justicia. 

En  lo  Eclesiastico  estd  dividida  en  los 
siguientes 

CURATOS : 

San  Carlos.  Peca. 

Hay  en  la  provincia  23  Escuelas  de  Ins- 
truccion  primaria ;  a  saber : 
16  para  hombres :  sueldos  S.     9,600 

7     •      mugeres:       »  »      4,200 


Total S.  18,800 

En  esta  provincia  no  se  paga  contribu- 
ciones. 

Bonifacio  San,  mina  de  plata  al  N.  0.  del 
pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Yauli,  ley  25  m. 

Boqneron  del  Callao,  asf  se  Uama  el  canal 
entre  la  isla  d^  San  Lorenzo,  y  la  punta 
del  Callao. 

BoQUERON,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Ca- 
tacaos:  habt.  586. 

Bordon,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  S.  Juan 
Bautista:  habt.  64;  d  1  ^  leg.  (8  k.)  de  lea. 

Borgofia,  salitrera,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pi- 
sagua,  ley  70  ^'/o. 

Borja,  ciudad,  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 
zonas, dist.  Cahuapanas;  a  la  orilla  iz- 
quierda  del  Maranon,  al  terminar  el  cele- 
bre  pongo  de  Manseriche,  d  los  4°  28'  30*' 
lat.  y  79*^  47*  19"  long.  Tiene  el  tftulo  de 
cindad  desde  el  siglo  pasado :  fu^  fimda- 
da  en  1619;  era  uno  de  los  mas  notables 
lugares  de  las  misiones ;  en  1814  tenia  88 
habt.  hasta  que  quedaron  reducidos  d  20 
en  1868;  su  decadencia  se  debe  d  las 
impciones  de  los  salvajesHuambisas:  dista 
55  millas  (105  k.)  arriba  de  la  boca  del 
rio  Apaga. 


BoRjA  San,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  disi 
Surco. 

BoRjA,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

BoBjA  San,  hda.  Dpt.  yprov.  lea,  dist.  Pal- 
pa:  habt.  25. 

BoRjA  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  Onzco,  disi 
San  Bias. 

Borra,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gastilla, 
dist.  Aplao. 

Borracho,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Chuquibamba. 
Botija,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Palas, 

dist.  Tayabamba. 
BotoAaycaneha,  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov. 

Huaras,  dist.  Ootaparaco. 
Boya,  mina  de  plata  en  el  cerro  del  Pnnre, 

Dpt.   y  prov.  Cajamarca:  ha  prodncido 

muchos  y  muy  ricos  metales. 
Boza,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay,  disi 

Aucallama :  habt.  82. 
Boza,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Cara- 

bayllo:  habt.  15. 
Braba  La,  roca  6  islote  cerca  de  Iqniqne: 

contiene  huano. 
Bracamonte,  chac.  Dpi.  Libertad,  prov. 

TrujiUo,  dist.  Chicama:  habt.  12. 
Bracamonte,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tm- 

jillo,  dist.  Chicama:  habt.  47. 
Bracamaros  Jaen  ds,  vease  Jam,  provindft 

6  ciudad. 
Bragueta,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Tambillo. 
Bramadero,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huanta. 
Brambran  6  Rambran,  chac.  Dpt.  Cajamar- 
ca, prov.  y  dist.  Chota. 
BraTO,  farallon,  A  los  11°  22*  40"  lat.  80"  8* 

29**  long:  es  uno  de  los  que  f orman  el 

grupo  de  Huaura. 
Bbavo,  hda.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pisagua: 

&  14  leg.  (78  k.)  de  Pisagua. 
Bravo  Grande,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Ate :  habt.  15. 
Bravo  Cmco,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  disi 

Ate :  habt.  8. 

Brea  6  Amotopey  cerros  en  la  provincia  de 
Payta,  Dpt.  Piura:  corren  de  S.  O.  al  N.E. 
k  pocas  leguas  de  la  costa;  sus  piooB 
mas  elevados  tienen  de  915  d '1,220  me- 
tros  alt. ;  en  eUos  se  encuentroD  minas  de 
brea. 


k^ 


BRIO 


109 


BUEN 


Bbei  La,  aid.  Dpi.  Ayacucho,  prov.  Parina- 
eoohas,  dist.  Chumpi:  habt.  117. 

BrtiSLf  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Mag- 
dalena:  habt.  9. 

BrinbaletoS)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov  Lu- 
canas,  dist.  Sancos. 

BliOSO)  banos  termales  &1  ^  leg.  (7  k.)  de 
Carhnas;  prov.  Huaras,  Dpt.  Ancachs:  & 
orillas  de  im  riachuelo  que  baja  de  la  Cor- 
dillera nevada.  El  manantial  desprende 
varies  gases,  formados  en  su  mayor  parte 
por  el  acido  carb6nioo:  la  temperatura  es 
de  51^;  la  cantidad  de  agua  que  sale  es  de 
8m»800  etibicos  por  hora.  Cuando  el  pozo 
no  estd  completamente  lleno,  ha  dado  la 
signiente  composicion : 

Acido  carb6nico 4.86 

Azoe 77.86 

Oxigeno 18.20 

Gas  snlfidrico 00.10 


100.00 

COMPOSICION. 

Gases  que  se  desprenden  de  la  superficie  del 
agua  del  manantial, 

Un  litro  de  estos  gases  se  compone  de : 

Gas  dcido  carb6mco Litres  0.838 

Gas  snlffdrico i        0.121 

Oxigeno »        0.007 

Azoe »        0.084 


1.000 


Gases  disueUos  en  el  agua  (calculadas  d  la 
temperatur  deO^  y  dla  presum  de  760ni.). 

Uu  litro  de  agua  contiene : 

Gas  dcido  oarb6iiico Litres  0.2691 

Gas  sulffdrico »        0.0011 

Oxigeno ,         0.0005 

Azoe ^ »        0.0028 


0.2780 
Materias  Jijas  contenidas  en  un  litro  de  agua, 

Carbonato  de  cal  (.) Gramos  0.0898 

Carbonato  de  Magnesia  (.)       •        0.0178 
Carbonato  de  prot6xido  de 

dePierro(.) »        0.0266 

Cloruro  de  Sodio i        8.2780 

Cloruro  de  Potasio •        0.0688 

Silica ,        0.0760 


Gramas  8.5670 


(•)  (•)  (•)  —  Estos  tres  cuerpos  estan  di- 
sueltos  en  el  agua  en  el  estado  de  Bioar- 
bonato,  k  favor  del  icido  c^rbonico  libre 
que  contiene  el  agua. 

Bronce  El,  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad, 
prov.  y  dist.  Pataz,  al  N.  de  este  pueblo: 
ley  2  onzas  cajon. 

Bbonce,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Huac- 
chacra,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Pa- 
llasca. 

Bronce-mato,  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno, 
prov.  Carabaya,  dist.  Ituata. 

Brujo  6  San  Bartolom^,  caleta  d  los  7."* 
68'  lat.  y  81«  40'  44"  long.  El  tenede- 
ro  es  muy  malo,  plagado  de  piedras  suel- 
tas ;  no  tiene  abrigo ;  hay  continua  reven- 
tason  y  marejada ;  su  fondo  es  de  6  brazas 
a  una  milla  de  distancia  de  tierra. 

Baucaehnpa,  aid.  y  hda.  Dpt.  prov.  y  dist. 
Hu^nuco:  habt.  697. 

Buena  f^  mina  de  plata  al  O.  del  pueblo 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma:  ley 
40  m. 

Buena  memoria,  aid.  Dpt.  Lima,  prov. 

Chancay  dist.  Huaura:  habt.  48. 
Bnena  mnerte,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Lurigancho :  habt.  6. 
Buena  muerte,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Magdalena:  habt.  82. 
Buena  muerte,  hda.  de  cana,  Dpt.  Lima, 

prov.  Canete,  dist.  San  Luis,  generalmen- 

te  se  conoce  esta  haeienda  con  el  nombre 

de  Casa  Blanca  v6ase  esta  paJabra. 
Buena  muerte,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Matucana. 
Buena  muerte,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov. 

Arequipa,  dist.  Vitor:  habt.  19. 
Bnenas  memorias,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Bestauracion. 
Buenas  memorias,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Carhuas. 
BuENAS  memorias,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Santa,  dist.  Moro. 

BuenaTentiira^  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Pay- 

ta,  dist.  Huaca. 
Buenaventura  San,  mina  de  plata  en  oerro 

de  Jesus,  lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Hualgayoc. 
Buenaventura,  hda.  mineral,  Dpt.  Libertad, 

prov.  y  dist.  Otusco:  habt.  41;  k  2  leg. 

(11  k.)  de  Otusco. 


BUEN 


110 


BUEN 


BuEANATENTUBA.  San,  loina  de  plata  en  el 
cerro  de  Junin,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Recuay.  Hay  otra  mina  en  el 
mismo  distrito  y  provincia,  pero  en  el  cer- 
ro de  Tucras. 

BuENAVENTUKA  San,  salilxera,  Dpt.  Tarapa- 
cd:  en  1874  produjo  1,000  quintales  sa- 
litre:  dista  12  leg.  (67  k.)  del  puerto,  y  1  J 
(7  k.)  de  la  linea  f^rrea. 

Buenaventura  San,  distrito  de  la  prov.  de 
Canta,  Dpt.  Lima:  habt.  1,559. 

Buenaventura  San,  pbl.  capital  de  este  dis- 
trito, prov.  Canta,  Dpt.  Lima:  habt.  841. 

BnenaTista,  riachuelo,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Santa,  dist.  Casma:  corre  solo  en  tiempo 
de  Uuvia. 

BTJENA. VISTA,  minas  de  este  nohbbe. 

Bnenaytsta,  mina  de  plata  d  7  ^  leg.  (41  k.) 
de  Taquilpon,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Macate. 

Bxtenavista,  mineral  de  plata  al  S.  S.  E.  del 
pueblo  de  San  Luis,  prov.  Hnari,  Dpt.  An- 
cachs. Hay  tres  minas,  ley  de  25  &  dOO. 
marcos. 

BuENAvisTA,  mina  de  plata  en  el  mineral  de 
Burichinchay,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Huari. 

PUEBLOS   Y   FUNDOS. 

Bnenayista,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Lnya,  dist.  Lamud:  habt.  178. 
Buenayista,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Trujillo:  dista  de  esta  ciudad  \  de  leg. 

(1  i  k.). 

BuENAvisTA,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 
jillo, dist.  Chicama. 

BuENAViSTA,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 
jillo, dist.  Vini:  d  2  leg.  (11  k.)  de  Virti. 

Buenayista^pbl.  y  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Santa,  dist.  Casma:  habt.  294.  Es  muy 
escaso  de  agua;  dista  8  i  leg.  (19  k.)  de 
Casma;  de  Yautan  7  (89  k.). 

Bnenayista,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 
dist.  Chinchao;  en  la  quebrada  Dere- 
pente. 

Buenayista,  hda  mineral,  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Pasco;  en  la  rivera  de  Pasco. 

Baenarista,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima :  es  el 
limite  entre  la  provincia  de  Lima  y  la  de 
Canta;  dista  de  Lima  7  leg.  (89  k.). 


BuENAViSTA,  pbl.  capital  del  distrito  de  Fft- 

chacamac ,    Dpt.  y  prov.   Lima :  habt 

88. 
BuENAvisTA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Yauyos. 
BuENAvisLA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yanjos, 

dist.  Pampas. 
Buenayista,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  proT. 

Angaraes,  dist.  Caja :  habt.  62. 
BuENAvisTA,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
BuENAViSTA,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  pro?. 

Angaraes,  dist.  Julcamarca :  habt.  118. 
BUENAVISTA,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huachos. 
Buenayista,  hda.  Dpt.  prov.  y  disi  Ica;i 

1  \  leg.  (7  k.)  de  lea. 

Buenayista^hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hiu- 

manga,  dist.  Santiago:  habt.  29. 
BuENAVisTA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hnan- 

ta,  dist.  Luricocha. 
BuENAvisTA,  hda.Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hiiaii- 

ta,  dist.  Huamanguilla. 
BuENAviSTA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Cangallo. 
BuENAvisTA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ln- 

canas,  dist.  Otoca. 
Buenavista,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Talavera:  habt.  90. 
BuBNAvisTA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.'Soraya. 
BuENAvisTA,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  AImhi- 

cay,  dist.  Curahuasi. 
Buenavista,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea, 

dist.  Lares:  habt.  42. 
BuENAViSTA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Coporaque. 
BuENAvisTA,  est.  Dpt.  Cu2co,  prov.  Canas, 

dist.  Pichihua. 
BuENAvisTA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qnispi- 

canchi,  dist.  Quiquijana. 
BuENAViSTA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paacar- 

tambo,  dist.  Colquepata :  habt.  67. 
BuENAViSTA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba:  habt.  146. 
BuENAViSTA  Alta,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 

dist.  San  Bias :  habt.  7. 
BuENAViSTA  Baja,  hda.  Dpt.  y.prov.  Cuzco, 

dist.  San  Bias :  habt.  7. 
BuENAvisTA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist, 

San  Ger6nimo:  habt.  11. 


BUFA 


111 


BUYA 


Buenayista,  Hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  y  [ 

dist.  Sdndia. 
BuKNAVisTA,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAn- 

garo,  dist.  Arapa. 
BuEMAYisTA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  I 

Lampa:  habt.  99. 
BusNAYiSTA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Llalli:  habt.  16. 
BuBNAvisTA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Galapuja. 
BuENAYiSTA,  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
BuENAvisTA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Santa  Bosa :  habt.  10. 
BuENAvxsTA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Caracoto. 
Baenavista,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 

quina. 
Buenavista,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ho. 
Btjsnavista,  chac.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
Bnenavista,  6  Sama,  valle,  Dpt.  y  prov.  Tac- 

na,  dist.  Sama :  habt.  894 :  d  400m.  alt. ; 

y  pocas  leguas  mas  alE.se  halla  i  600m.; 

dista  de  Tacna  8  leg.  (44  |  k.). 
Bu£NAVisTA,  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist. 

Arica ;  en  el  valle  de  Azapa. 
Buenos  Ayres,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist. 

Morropon. 
Buenos  Ayrss,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Convencion,  dist.  Occobamba:  habt.  808. 
Baen  retiro,  sahtrera  en  el  canton  de  la 

Pena,  Dpt.  TarapacA,  dist.  Pica.  En  1872 

prodajo  14,000  qmntales  de  saHtre:  en 

1878 — 86,000;  dista  de  Pica  12 leg.  (62  k.). 
BuEN  BSTiBo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paruro :  habt.  81. 
BuEN  BETuio,  chac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 

dist.  Miraflores. 
Buen  yiflje  Nuestra  SeStora  del,  mina  de 

plata,  Dpt.  Libertad,  prov.  Huamachuco, 

dist.  Sartinbamba. 
Buey  Sl,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tin- 
go,  lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Hnalgayoc. 
Bufiidero  Morbo  del,  &  los  10°  18'  lat.  y 

80*  24'  44"  long. 


Bafeo,  aid,  6  ranchos  de  indios  salvajes  Z&- 

paros,  d  orillas  del  Bombonaza. 
Buin,  rio  tributario  del  de  Huaras.  En  el 
puente  de  este  rio  bubo  un  combate  en 

1888,  entre  una  division  del  ej^rcito  del 
Perti  contra  el  de  la  Confederacion  Peru- 

Bohviana. 
BuiN,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carhuas. 
Bnltrones,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa, dist.  Yitor :  habt.  4. 
Biyania,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete,  dist. 

Mala:  habt.    56.    Es  acreditada  por  la 

cria  de  toros  que  se  Udian  en  la  plaza  de 

Lima. 
BiyayUy  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Bellavista. 
Bnldibuyo,  distrito  de  la  prov.  de  Pataz, 

Dpt.  Libertad :  habt.  1814. 
BuLDiBUYo,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

prov.  Pataz,  Dpt.  Libertad:  habt.  1,120. 

Cerca  del  pueblo  existe  una  cueva  cuyo 

interior  es  lin  verdadero  laberinto   por 

sus  muchos  rodeos  y  cavidades  en  donde 

existen  restos  humanos  de  la  antigiiedad; 

dista  de  HuayliUas  8  leg.  (16^  k.)  y  de 

Parcoy  5  (28  k.). 
BnluyO)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Langui. 
Bullanvalde,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Otuzco. 
Burquiquira,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Pay- 

ta,  dist.  Querocotillo. 
Bumnda,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea :  habt. 

114. 

Bnstamante,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pacasmayo,  dist.  Pueblo  Nuevo. 
Bustamante,  aid.  y  est.  Dpt.  HuAnuco,  prov. 

Dos  de  Mayo,  dist.  Baiios. 
Bustamante,  haciendas  de  vina  (2)  Dpt.  y 

prov.  Arequipa,  dist.  Vltor:  la  1.*  tiene 

21  habt.  y  la  2.»  24. 
Bustos,  6  Fincas  chicas,  hda.  Dpt.  Amazo- 

nas,  prov.  y  dist.  Luya:  habt.  24. 
BnyalmasI,  cerro  mineral  de  oro  en  Cas- 

trovireyna,  Dpt.  Huancavehca. 


c 


Advebtbncu. — Las  palabras  qne  no  se  encaentren  en  esta  letra,  sea  al  prindpio  6  al  medio  de  la  diedon, 

bdsqaense  en  la  letra  CO. 


C.  —  En  las  lenguas  Quechua  y  Aymard  es- 
ta letra  tiene  tres  pronunciaciones  diver- 
sas,  la  primera  es  igual  d  la  C  en  Caste- 
Uano ;  la  segunda  es  mas  dspera  como  la 
K;  y  la  tercera  muy  ^pera  y  casi  gutural: 
los  escritores  de  Gramdticas  y  Dicciona- 
rios  de  estos  idiomas  no  han  seguido 
siempre  la  misma  ortografia ,  exceptuan- 
do  cuando  el  sonido  de  la  C  es  igual  a  la 
del  CasteUano :  para  indicar  el  sonido  mas 
dspero  unos  ban  usado  de  la  doble  CC, 
otros  la  indican  con  una  linea  horizontal 
atravezada  al  medio  de  la  C,  6  con  acen- 
to,  como  si  faera  vocal ;  y  la  tercera  ge- 
neralmente  la  expresan  con  la  K.  En  este 
Diccionario  no  era  posible  distinguir  las 
tres  pronunciaciones  de  la  C  usando  espe- 
cial ortografia  para  cada  una ;  tanto  por 
la  variedad  con  que  en  cada  provincia 
pronuncian  una  misma  palabra,  cuanto 
porque  aumentariamos  la  confusion  que- 
riendo  buscar  la  claridad;  por  esto  solo 
hemos  usado  la  C  sencilla,  cuando  el  soni- 
do es  igual  al  CasteUano  6  un  poco  mas 
dspero ;  pero  cuando  es  gutural  y  aspero 
d  la  vez,  hemos  usado  la  CC  doble  en  vez 
de  la  E,  letra  desconocida  en  el  CasteUano. 
De  este  modo  uniformaremos  la  ortografia 
geogrdfica. 

Gaana,  aid.  Dpt.  Puno,  pro  v.  Chucuito,  dist. 
Yunguyo. 

Cftbtyay  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 
dist.  San  Miguel. 

Caballero,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
CarabayUo;  d  402m.  alt.:  habt.  18:  dista 
de  Lima  5  leg.  (28  k.),  de  Yangas  9  leg. 
(60  k.). 

Caballebo,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canete. 


Caballo-pampa,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist. 
Huanuco,  en  la  quebrada  de  Gayran. 

Caballo-cancha  6  CabaUococha,  aid.  Dpt. 
Ayacucho,  prov.  y  dist.  Huanta:  habi 
227. 

CabaHo-eocha,  laguna.  ^  leg.  (3  k.)  d  la  de- 
rechadel  rio  Amazonas,  como  7  leg.  (89  k.) 
dntes  de  Loreto :  &  84m.  alt. :  es  bastante 
extensa  y  su  fondo  como  8  brazas ;  su  vis- 
ta deliciosa  y  explayada :  forma  contras- 
te  con  el  espesor  del  bosqus  que  la  rodea. 

Caballo-cocha,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo 
Amazonas,  dist.  Loreto;  d  la  orilla  izquier- 
da  del  Amazonas  y  junto  d  la  laguna  del 
mismo  nombre ;  &  84ni.  alt. :  el  pueblo 
aunque  pequeno  es  muy  aseado,  y  presen- 
ta  una  vista  hermosa:  habt.  818;  dista  5 
leg.  (28  k.)  de  Moromorote;  y  de  Moyo- 
bamba  182  (1,008  k.). 

Caballos,  antiguamente  CahoUa,  puerto:  v^ 
se  Nazca  6  CabaUos,  puerto. 

Caballunif  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
San  Antonio. 

Cabana^  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad,  proT. 
Pataz,  dist.  Parooy;  alE.de  Parcoy,  ley 
6  onzas  por  cajon. 

Cabana,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 
chuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

Cabama,  distrito  de  la  provincia  de  Pallasca, 
Dpt.  Ancachs:  habt.  8,649. 

Cabana  (corrupcion  de  Cahuana,  mirador.  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  PaUasca.  Estd  situado  en  lasfaldas 
de  un  cerro,  y  las  casas  forman  anderia  6 
anfiteatro;  de  suerteque  encierta  direccion 
se  sube  como  por  gradas :  se  halla  d  8,190 
metrosalt.:  habt.  2,899 ;  dista  6  leg.  (28  k.) 
de  Pallasca ;  9  (50  k.)  de  Corongo;  5  (28  L) 
de  Llapo;  8  (16  \  k.)  de  Tauca.  Apocas 


CABI 


113 


CABU 


cnadras  del  pueblo,  existen  unos  paredo- 

nee,  restos  de  una  antigua  poblacion  an- 
terior i  la  conquista. 
Cabana,  disthto  de  la  provincia  Lucanas, 

Dpi.  Ayacucho:  habt.  2,166. 
Cabana,  pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la 

provincia  Lucanas,  Dpt.  Ayaoucho :  babt. 

645:  dista  de  CangaUo  29  leg.  (161  ^  k.). 
Cabana,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  Puno. 

No  ha  sido  posible  saber  la  poblacion  de 

este  distrito. 
Cabana,  pbl.  capital  de  este  distrito,  prov.  y 

Dpt.  Puno. 
Cabanaconde^  distrito  de  la  prov.  de  Cayllo- 

ma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  2,571. 
Cabamaconde,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  prov.  de  Caylloma,  Dpt.  Arequipa :  habt. 

1,019. 

Gabllllilla,  distrito  de  la  provincia  de  Lam- 
pa,  Dpt.  Puno.  No  se  ha  podido  saber  la 
poblacion  de  este  distrito. 

Cabanilla,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
prov.  Lampa,  Dpt.  Puno. 

CabanilluB,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Pisco, 
dist.  Chincha. 

Cabafluste,  cerro  mineral  de  plata  y  de  plo- 
mo,  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro,  dist. 
Asillo. 

Cabeza,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Huan- 
cabamba:  habt.  1,275;  i  8  leg.  (16  \  k.) 
de  Huaucabamba. 

Cabeza  8EOUNDA,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huau- 
cabamba, dist.  Huarmaca. 

Cabbza  db  Laoarto,  morro  d  los  10^  7'  lat. 
y  80>  81'  14"  long.  8u  figura  le  ha  dado 
el  nombre  que  Ueva. 

Gabezas  de  SiLndua:  v^ase  Sandua  cabezas. 

Cabkzas,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Mi- 
raflores. 

Cabeeera,est.Dpt.  Huancavelica,prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Pilpichaca. 
Gabsceba,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cama- 

nd,  dist.  Chala:  d  8 leg.  (16  J  k.)  de  Chala. 
Cabina,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Llama. 
Cabina,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
Cabina,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Caras. 

Cabiflaa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  TambiUo. 


Cabo  T6rde,  chac  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 

dist.  Querocotillo. 
Cabo  vebde,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Paci^mayo,  dist.  Guadalupe. 
Cabra,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa. 
Gabracancha,  aid.  y  est.  Dpt.  Cajamarca, 

prov.  y  dist.  Chota:  habt.  1,045;  i  1  leg. 

(5  i  k.)  de  Chota. 
Cabracancha,  aid.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov. 

Tarma :  habt.  80. 
Cabracancha,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Sincos :  habt.  80. 
Cabracancha,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Pariahuanca:  habt.  25. 
Cabracancha,  chac.  Dpt.  Huancavelica,prov, 

y  dist.  Castrovireyna. 
Cabracancha,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Acomayo :  habt.  70. 
Cabracancha,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Coata. 
Cabracancha,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Condesuyos  ,   dist.  Chuquibamba  :  habt. 

191. 
Gabracorraly  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Sancos. 
Gabramayo^ald.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Colasay. 
Gabrane,  aid.  Dpt.  Tarapaci,  dist.  Camifia. 
Gabrapataf  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos. 
Cabreraf  minas  de  plata  en  el  cerro  de  Ma- 
ria, lado  E.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Hualgayoc. 

Cabrera,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Acomayo. 
Gabreria^  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Querocotillo:  habt.  20. 
GabrerOi  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Cajabamba. 

Gabritopampa  9  chac.  Dpt.  prov.  y  dist. 

Huduuco. 
Gabuf  a,  rio  tributario  del  Tulumayo,  por  la 

derecha. 

Gabnyaly  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Tiimbez, 
dist.  S.  Juan  de  la  Ylrgen :  a  4  leg.  (22  k.) 
de  Tiimbez. 

Ca3uyal,  aid.  Dpt.  Piura,  prov,  Ayabaca, 
dist.  Chalaco :  habt'.  70. 

Cabuyal,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  ydist.  Huau- 
cabamba: habt.  15:  a  8  leg.  (16  \  k.)  de 
Huaucabamba. 

15 


CACA 


114 


CACI 


Cabny oeancha^  aid.  Dpt.  Ayacueho,  prov. 

y  dist.  Huanta. 
Caeabamba^  chao.  Dpi.  Apurimao,  prov. 

C.>tabambas,  dist.  Mara. 
Cacachacan^  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Cttstrovireyna,  dist.  Anna. 
CacachOi  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dibt.  Huanec. 
Cacacho,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Pampas. 
Caeachoca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Ayja. 
Cacachupan,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Cacahual,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Bellavista. 
CacabuaDa,  (Ccaccahuanay  cubierto  de  pie- 

dras.  Q.)  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Are- 

quipa,  dist.  Socabaya. 
Caeabuara,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ubi- 

nas :  habt.  88. 

Cacamarca,  chac.  Dpt.  Huancavelioa,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  C6rdova. 
Gacah.\bga,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Yischongos :  habt.  248. 
CacancbO)  chac.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocros. 
Cacanbuaylla,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  Huamantanga, 
Cacaninay  (Ccaca  pena,  nin^faego.  Q.)  pbl. 

Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri,  dist.  San 

Damian. 
CacaOy  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Amazo- 

nas,  dist.  Loreto. 
Cacap)  (Boca.  Q.)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Ayja. 
CacapaCf  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo, 

dist.  Bondocan :  habt.  80. 
CacapacbapHn,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Pasco. 
Cacapaqniy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Ayja. 
Cacapaqui,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Atavillos  Altos. 
Cacapaqui,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.   Pilpichacha. 
Cacapara^  chac.  Dpt.  y  prov.  Huiinuco,  dist. 

Higueras. 
Cacapata^  (C(;aca^ato,cumbre  de  la  pena.  Q.) 

old.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist.  Chara- 

cato :  habt.  862. 


OaeapataCf  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Pampacolca. 
Cacapunoo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzoo,  dist. 

San  Bias :  habt.  6. 
Cacapaqui)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Rm&j- 

las,  dist.  Quillo:  habt,  104. 
Cacara^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

.dist.  Marca. 
Caeacarcay  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  disi 

Tarma:dloslP28'71at. 
Caearay)  aid.  y  est.  Dpt.  Ancachs,  proT. 

Huari,  dist.  Chacas :  habt.  847. 
Gacaricaf  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucaito, 

dist.  Juli. 

Cacarima^  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  S.  Damian;  forma  parte  de  Tupicocha. 
CacaS)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huimcayo, 

dist.  Sapallanga :  habt.  290. 
Caoas,  pbl.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov.  Tarma: 

habt.  1,882;  dista  de  Tarma8  leg.  (44  ^k.), 

de  Palcomayo  8  (16  ^  k.). 
Cacasica^  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  San  Damian. 
CaeasirO)  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancavelioa, 

dist.  Acoria, 
Cacatay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist 

Yunguyo. 
Cacatacbe^  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  y  disi 

Moyobamba:  habt.  189. 
CacayaeO)  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist 

Chihuata:  habt.  49. 
Caccehnaeay  chac.  Dpt.  Ayacueho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Otoca. 
CaccyaraCCay  6  ChiUaraccay  6  Ckaraeyaemf, 

aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubamba, 

dist.  Maras :  habt.  200. 
Caocbobuarar^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Pariacoto. 
Cacbe,  ruinas,  inmediatas  al  pueblo  de  San 

Pedro  Cacha,  prov.  Canchis  v^ase  Caeha. 
CaccbuCf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huaylas. 
CtoereSy  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa, dist.  Yitor :  habt.  82. 
Cacinta,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist 

Yauyos. 
Cacipaccba,hda.  Dpt.  Ayacueho,  prov.  Hua- 

manga  dist.  Ayacueho ;  c^lebre  por  haber 

sido  asesinado  en  ella  el  ingeniero  D.  Fe- 

hpe  Cucalon,  y  el  Capitan  Vargas  en  Di- 

ciembre  de  1874. 


CACY 


—  115 


CACH 


Cada,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yatiyos,  dist. 

Vinac. 
Caclic,  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 

Ghachapoyas:  babt.  6. 
CaeUae,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Qnecbualla. 
Caellmii,  bda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  diet.  Coasa. 
CaemaemayOy  bda.  cocaJ,  Dpt.  Pono,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ollaobea. 
Caenatape,  cbac.  Dpt.  Apurixoac,  prov.  Go- 

tabambas,  dist.  Gocba. 

Caenis,  Hda.  Dpt.  Ayacncbo,  proT.  y  dist. 

Huanta. 
Caeo,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Pucard :  babt.  68. 

Cacocha,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Sbupluy:  babt.  418;  dista  de  Yun- 
gay  8  leg.  (16  |  k.),  de  Sbupluy  1  (6  i  k.) 

alS.O. 
Cacoseho,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Huanec. 
CacoyOf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Macari. 
Cacpa^  mina  de  oro,  en  el  mineral  de  Paeon, 

Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas,  dist.  Garas. 
Cacra^  (Perverso.  Q.)  pbl.  Dpt.  Huancave- 

lica,  prov.  Gastrovireyna,  dist.  Huangas- 

car,  alE.de  Gatabuasi:  babt.  278. 
Gagra,  pbl.  Dpt,  Huancavelica,  prov.  Gas- 
trovireyna, dist.  Pilpicbaca. 
Caerahurly  cerro  mineral  de  plata,  Dpt. 

Puno,  prov.  y  dist.  As^ngaro. 
Cacrayf  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Laraos. 
Gacbat,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbiri, 

dist.  San  Mateo. 
Caere,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Santa, 
dist.  Moro. 

CacrillOy  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Gas- 

trovireyna,  dist.  Arma:  habt.  116. 
Caetafiat  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gasti- 

Ua,  dist.  Yiraco. 
Cacteca,  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Ocongate. 
Cactnyo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  GastiUa, 

dist.  Yiraco. 

Caeyabamba,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andabuaylas,  dist.  San  Ger6nimo;  dista 
de  Ajidahuaylas  7  leg.  (89  k.),  de  San  Ge- 
r6niino  6  (88  i  k.). 


CaQraparquii  bda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ca- 
nas,  dist.  Gbeca. 

Cacha  San  Pedbo  de,  distritodelaprorincia 
Gancbis,  Dpt.  Guzco:  babt.  6,617. 

Gacha  San  Pedro  de,  (Enviado  6  mensaje- 
ro ;  tambien  significa  cosa  seca  6  pasada, 
eomo  bigos  etc.  Q.)  pbl.  capital  de  este 
distrito,  prov.  Gancbis,  Dpt.  Guzco:  d 
8,642m.  alt.  En  un  lugar  inmediato  11a- 
mado  Gacbe  existen  las  ruinas  de  un  edi- 
ficio  de  grandes  dimensiones ,  con  9  puer- 
tas:  se  dice  que  era  un  templo  dedicado  A 
Viraoocba;  dista  del  Guzco  22  leg.  (122  i  k.) 
y  de  Gombapata  8  (16 1  k.). 

Cachabuy,  cbac.  Ppt.  Libertad,  prov.  Hua- 
maobuco,  dist.  Santiago  de  Gbuco. 

Caehacaya,  quebrada  en  la  provincia  Hua- 
rocbiri, Dpt.  Lima. 

Caehac  grande,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Gan- 
ta,  dist.  Huamantanga. 

CachaoOf  bda.  y  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y 
dist.  Ayabaca :  babt.  891. 

Gachaoo,  aid.  y  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 
baca, dist.  Gumbicus:  babt.  164. 

Cachacotoras,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Ayabaca. 

Cachac-rami)  cbac.  Dpt.  Ayaoucbo,  prov. 
Lucanas,  dist.  Laramate. 

Cachaeha^  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Ganta. 

Cachache,  distrito  de  la  provincia  de  Caja- 

bamba,  Dpt.  Gajamarca:  babt.  4,876. 
Gachache,  (cbispa  6  centelia.  Q.)  pbl.  capital 

de  este  distrito  en  la  prov.  Cajabamba,  Dpt. 

Gajamarca:  babt.  618:  d  10  leg.  (56  i  k.) 

de  Gajabamba. 
Gachache,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos. 

dist.  Pampas. 

Cacbachicanca^cbac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 
nuco ;  en  la  quebrada  de  Gayran. 

CachahaaycOy  cbac.  Dpt.  Guzco,  prov.  An- 
ta,  dist.  Limatambo. 

Cachahncray  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rocbiri, dist.  Santa  Eulalia. 

Gachahucba  Gmco,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov. 
Huarocbiri,  dist.  Santa  Eulalia. 

Cachamarcay  cbac  Dpt.  lea,  prov.  y  dist. 
Gbincba. 

Gachamabca,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 
Gbihuata  y  tambien  Pocsi  en  parte.  En 
este  lugar  se  di6  una  batalla  el  ano  de  1841 


CACH 


116 


CACH 


en  la  cual  sufrieron  un  contraste  las  tropas 
.   del  Gobiemo,  i  6rdenes  del  General  Cas- 

tiUa,  contra  las  del  General  Vivanco:  habt. 

162. 
Cachanay  pbl.  y  chac.  Dpi.  Arequipa,  prov. 

Union,  dist.  Gotahuasi:  habt.  245. 
Cachap)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Macate. 
Cachapampa)  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Recnay. 
Oaohapampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Cajatambo. 
Cachapata^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Ghiquian. 
CachapOf  aid.  Dpt.  Liberjad,  prov.  Pataz, 

dist.  Buldibuyo. 

CaehaquitOS)  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 

baca,  dist.  Suyo. 
CachaquinsaS)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ayapata. 
CacharpacO)  hda.  mineral  en  la  rivera  de 

Quiluacocha,  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco :  habt.  80. 
CachaSy  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Haari:habt.  244. 
Cachaspala^   aid.   Dpt.  Ayacucho,   prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha. 
Cachatopa^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Cachay^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Llama. 
Cach^)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 

bamba:  habt.  298. 
Cachea  6  Cashea,  ald.Dpt.Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Callayuc. 
Cachealf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Hua- 
ras, dist.  Ayja. 
Cacheily  distrito  de  la  provincia  de  Chota, 

Dpt.  Cajamarca:  habt.  2,988. 

CACii£N,pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia Chota,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  255. 
Esta  situado  en  la  cumbre  de  una  lomada 
que  divide  las  aguas  que  bajau  al  rio  de  la 
Leche  y  las  que  tributan  al  de  Lambay  eque. 

Cacki)  (Sal.  Q.)  rio,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya.  En  sus  orillas,  cerca  de  Marca- 
pata,  hay  un  manantial  de  aguas  termales. 

Cxcm,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist*  Shupluy. 

Caohi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Huaneapon. 


Cachi,  pbl.   Dpt.  Junin ,  prov.  Huancayo, 

dist.  San  Juan. 
CAcm,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Sicaya:  habt.  47. 
CAcm,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica,  dist 

Acoria:  habt.  168. 
CAcm,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.   Santiago;  d  1,998^'  alt.:  habt. 

796. 
Cachi,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Andahuay- 

las,  dist.  Huancaray ;  dista  de  Andahuay- 

las  8  leg.  (44  i  k.),  de  Huancaray  2  (11  L). 
Caehibambaj  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
CacUboyaSf  rio  tributario  del  Ucayali,  mas 

arriba  de  Sarayacu.  En  sus  orillas  habi- 

tan  indios  bdrbaros;  y  para  llegar  4  su  ran- 

cheria,  que  tiene  el  mismo  nombre  del  rio, 

es  preciso  pasar  por  un  cafio  6  canal  may 

estrecho. 

CAcmBOYAS,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hualla- 
ga,  dist.  Sarayacu :  se  emplean  20  horas 
de  navegacion  desde  Sarayacu. 

Cachiea^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Patas, 
dist.  Parcoy :  d  1  leg.  (5  ^  k.)  de  Parcoy, 

Cachica,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gamani, 
dist.  Caraveli :  d  5  leg.  (27  i  k.)  de  Gara- 
veH. 

CAcmcA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y dist 
Urubamba:  habt.  164. 

Cachieaca^  {Pefla  de  Sal.  Q.)hda.  Dpt.  prov. 
y  dist.  Hu^uco. 

Cachicachi)  ramaJ  de  la  Cordillera,  entre 
Jauja  y  Tarma. 

XlAcmcAcm,  cerro,  inmediato  al  pueblo  de 
Carhuapampa,  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Quinti:  tiene  dosminas  de  plata. 

CAcmcAOHi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  PacUon. 

CAcmoAom,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist 
Tarma:  dista  de  Lima  40  leg.  (228  k.)  y 
6  (27  i  k.)  de  la  Oroya. 

CAcmcAcm,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Jauja:  habt.  51. 
CACHicAcm,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari:  habt.  2. 
CAcmoAcm,  aid.  Dpt.  y  dist.  TarapacA. 
Cachicachine^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghn- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
CachicadaDi  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Ghuco.  A  bub 


CACH 


117 


CACH 


inmediaciones  y  d  2  leg.  (11  k.)  de  la  ha- 
cienda de  Llaray,  hay  on  manantial  de 
agaas  termales  ferroginosas  muy  concur- 
hdas.  Hay  una  casa  c6moda  para  los  que 
van  alli;  dista  de  Huamachuco  11  leg. 
(61  k.). 

Ciehicara^  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Gho- 
ta,  dist.  Cutervo:  habt.  l,188i  con  los  de 
Guliac  y  Cuquid. 

CiCbtcaS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Marca. 

CacUctell)  ohac.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Aquia. 

CicUcO)  chao.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Pataz. 

CacUcacOy  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arioa, 
dist.  Codpa:  dista  de  Arica  16  leg.  (89  k.) 
de  Codpa  6  (83  i  k.). 

Cachicochay  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 
jatambo,  dist.  Pacllon. 

Caghicocha,  (Salinas.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin, 

prov.  Jauja,  dist.  Mito. 
Cachictef  pequeno  valle  en  la  prov.  de  lea. 
Gachichb,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea :  habt. 

260 ;  d  1  i  leg.  (8  k.)  de  lea. 
Cackiboasi)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Laramate. 
CacblbunO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Santa  Bosa. 
Cachily  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y  dist. 

Gontumazd. 
OacbilgOlly  aid.  Dpt.  y  prov.  Gajamarca, 

dist.  Asuncion.  . 
CachtliayO)  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanca- 

velica:  habt.  67. 
Oachihato,  (Gollana)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov. 

y  dist.  Anta:  habt.  841. 

Gaghucayo  GRANDE  T  pEQUBj^o,  lavaderos  de 
oro  (2)  Dpt.  Puao,  prov.  y  dist.  SAn- 

dia. 
CacblDy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Marca. 
Cachin,  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Ghota, 

dist.  Huambas. 
Cachin,  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  Galea,  dist. 

Lares. 
Cachini)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San 

Antonio. 
CacUpaccba^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Haamanga,  dist.  Qninua;  en  las  inmedia- 
ciones de  Ayacucho:  habt.  75. 


Caebipanpa^  aid.  Dpt.Libertad,  prov.  Huar 
machuco,  dist.  Sartinbamba. 

GAcmPAMPA,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pa- 
llasca,  dist.  Llapo. 

Gachipahpa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Parobamba. 

Gaghipampa,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Gasma. 

Gaghipampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Kestauracion. 

Gaghipampa,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba.  En  este  lugar  se  di6  la  c^le- 
bre  batalla  de  las  Salinas  entre  las  tropas 
de  Almagro  y  las  de  Pizarro. 

Cacbipascana^  tambo,  en  el  camino  de  Are- 
quida  i  Puno ;  dista  de  Maravillas  6  leg. 
(88  i  k.),  de  Puno  19  (106  k.). 

CacbipuertOy  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Balsapuerto:  a  8  leg. 
(16  ^  k.)  de  Balsapuerto. 

CacbipnrO)  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Yautan. 

Cacbift  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Ghavin :  habt.  62. 

Cacbfrcalla^  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Accha. 

CacbiyacO)  no  tributario  del  Parinapuras : 
es  navegable:  su  puertoes  el  pueblo  de  Bal- 
sapuerto un  poco  arriba  de  la  confluencia. 

Gaghitaco,  (Ccacki  yacu,  agua  salada.  Q.) 
rio  tributario  del  Mayo  6  Moyohamha  por 
la  izquierda,  un  poco  abajo  de  esta  ciudad. 

CacbO)  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huamachu- 
co. dist.  Sartinbamba. 

CacbOCbe^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Pampas, 

Cacbo  grandly  hda.  Dpt.  Huancavelica , 

prov.  Tayacaja,  dist.  Golcabamba:  habt.  62. 
Cacbo  CbicO)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Golcabamba:  habt.  27. 
Caeboaa^  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Parobamba. 
Gaghona,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas. 

Cacboncocb)  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 
Paucartambo,  2  leg.  (11  k.)  abajo  de  la 
hacienda  de  San  Nasario:  d  l,875ni.  alt.: 
temperatura  21^  d  las  12  m.  (Julio). 

Cacbora^  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Lambrama;  dista  6  leg.  (28  k.) 
de  Abanoay. 


CAHA 


118 


CASTJ 


CacAracallay  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 
dist.  Huariaca. 

CachnachOf  aid.  y  est.  Dpt.  Areqnipa,  proy. 
Caman^,  dist.  Caraveli :  habt.  186. 

Cacbnancalla^  Ma.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 

Cachuay OC  6  Carhnayocy  aid.  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Huari,  dist.  San  Marcos. 
CachuIIfty  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

macbuco,  dist.  Santiago  de  Chuco;  d  9  leg. 

(50  k.)  de  Huamacbuco. 
CachUDiayoC)  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Acobamba. 
PachUDa^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Omas. 
Cachnpampai  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paucartambo. 

Cachapapo^  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Acas. 
Cachupata^  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paucartambo :  habt.  57. 
Cachor^  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Cajabamba. 

CachoSy  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Sbupluy. 

CacbOf  9  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Tauyos,  dist. 
Pampas :  habt.  260,  al  N.E.  de  Catabuasi: 
dista  3  i  leg.  (19  k.)  de  Putinsa. 

Cachuychnmi)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Macari. 

CachaynOf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Macari. 

CacboyOf  aid.  y  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Is- 
lay,  dist.  Tambo:habt.  180.  Fu6  casi  arrui- 
nadoen  el  temblor  de  13  de  Agostode  1868. 

Cachnyo  ChicOf  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Islay,  dist.  Tambo. 

Cadena^  bda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 
ChetiUa :  habt.  118. 

CadenaSy  hacienda  en  el  vallede  Azapa,  Dpt. 
Tacna,  prov.  y  dist.  Arica. 

Cafepata^  hda.  cocal,  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 
nuco,  en  la  quebrada  de  Bepente. 

Ca^aray  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.  Chincheros :  habt.  244. 

Cagon  ChiCO)  hda.  de  vina,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Cajatambo,  dist.  Ocros. 

Cahsye^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Juh. 

Cahang^achiy  hda  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito. dist.  Huacullani. 


Cabapaccha^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pft- 

rinacochas,  dist.  Oyolo. 
Cabcaga^  hda.  Dpt.  y  prov.  Hutouco,  dist 

Huacar. 
Cabna^  {Ccahun  madeja,  tambien  significa 
mirar.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Gorgor:  habt.  118:  d  12 
leg.  (67  k.)  de  Gorgor. 

Cabna^  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes,  dist.  Julcamarca:  habt.  109. 

CabnaC)  {Ccahuac  el  que  mira.  Q.)  pbl.  Dpt. 
HuAnuco,  prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  Ovas: 
habt.  490 :  en  sus  inmediaciones  existen 
minas  de  castillos  6  fortalezas,  y  de  pue- 
blos de  los  Incas. 

Cabnac-craZ)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Cotaparaco. 
CabaacIOy  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 

CabuacbO)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ca- 

mand,  dist.  CaraveH :  d  10  leg.  (55  ^  L) 

de  Caraveli. 
Cabnadan^  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Huamacbuco :  habt.  95. 
Cabuallif  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Zepita :  habt.  586. 
Cabaamarca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

y  dist.  Santa. 
Cahnana  Don  Juan  de,  aid.  Dpt.  Apurimflc> 

prov.  y  dist.  Antabamba :  habt.  200. 
Cahuana,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Alca. 
CabnanacO)  rio  tributario  del  Hnarihuari, 

prov.  Carabaya,  dist.  Pun6. 
Cabuanota^  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Salamanca. 
Cabaantaype^  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Challhuanca:  habt.  804. 

Cabuapanas  intes  Cahuand,  {Ccahuapatuiy 
digno  de  ser  visto.  Q.)  rio  tributario  del 
Maranon,  por  la  orilla  derecha,  frente  al 
abandonado  pueblo  de  la  Barranca,  en  la 
distancia  intermedia  de  la  confiuenda  del 
Morona  y  del  Pastas  con  el  Maranon.  £s 
navegable,  y  tiene  varios  rios  de  conside- 
racion  que  le  son  tributarios,  como  ei  Si- 
Uay  y  otros. 

Cahuapanas,  distrito  de  la  provincia  del  Alto 
Amazonas,  Dpt.  Loreto:  habt.  1,250. 

Cahuapanas,  pbl.  capital  de  este  distrito,  en 
al  provincia^del  Alto  Amazonas,  Dpi.  Lo- 


J 


OAJA 


119- 


CAJA 


reto,  ^  la  orilla  izquierda  del  rio  de  su 

Bombre:  dista  de  Chayavitas  dos  dias  de 

camino :  habt.  516. 
Cahuapirlliiaf  est.  Dpi.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Cakaamftrca^  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  Golta. 
Cahttay^  ohac.  Dpt.  Anoacbs,  prov.  Haaras, 

dist.  Carhuas. 
Cataiayaf  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Pichigua:  habt.  659. 
f  ahaajMy  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huari. 
Cahoaypampay  aid.  y  est.  Dpt.  Cajamar- 

ca,  prov.  Gelendin,  dist.  Hiishmin:  habt. 

710. 
Cahoacani)  chao.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huaytari. 
CahnicaflCha^  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Haaro- 

ehirf,  dist.  Carampoma. 
Cafeoinay  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.   Caja- 

marca. 

CahoinsaSf  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamachuco,  dist.  MoUepata. 

Cahnlntalaf  cerros  entre  la  costa  de  Mo- 
llendo  y  la  pampa  de  Islay,  por  donde  pa- 
sa  el  ferrocarril  de  Arequipa. 

Cahoitoyoty  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Ayacucho. 

Cahmia)  vease  Juan  Cahuna. 

CuiZf  distrito  de  la  proviucia  de  Angaraes, 
Dpt.  Huancavelica :  habt.  8,878. 

Caja,  (corrapcion  de  Ccacsa  hielo.  Q)  pbl. 
capital  de  este  distrito  de  la  proviucia  de 
Angaraes,  Dpt.  Huancavelica:  habt.  1287. 

Gaja,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Anga- 
raes, dist.  Acobamba. 
Gaja,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 

dist.  Sancos:  habt.  120. 
Gaja,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucuito,  dist. 
Juli:  habt.  25. 

C^fabanibay  provincia  del  Departamento  de 
Gajamarca:  fu^  segregada  del  Departamen- 
to de  la  Libertad  por  ley  de  80  de  Seticm- 
bre  de  1862  para  formar  parte  del  De- 
partamento de  Gajamarca.  Gonfina  por  el 
N.  y  O.  con  la  provmcia  de  Gajamarca; 
^:>or  el  Sur  con  la  de  Huamachuco  y  parte 
de  la  Otusco;  por  el  £.  con  la  de  Ghacha- 
pojas,  sirviendo  de  limite  el  rio  Maranon. 
Consta  de  los  siguientus 


DISTBIT08 : 

Habt. 
Gachaohe 8,976 

Gajabamba 6,661 

Cauday 1,568 

Goleabamba 784 

Huayllabamba  '*' 

Nunumabamba 290 

La  Pampa  * 

Purihual 210 

SayapuUo 1,586 

Bitacocha 2,632 

Total  habt 17,651 

Est^  comprendida,  mas  6  m^nos,  en- 
tre loB  7'»  y  los  7*  25'  lat.  y  los  80^*  10*  y 
80^  45'  long. ;  formando  una  superficie  de 
75  leguas,  que  comparadas  con  su  pobla- 
cion  resultan  mas  de  285  habitantes  por 
legua  cuadrada. 

Aunque  es  reducida  en  territorio,  es  ri- 
ca  en  minerales,  y  particnlarmente  en  el 
reyno  vegetal ;  pues  produce  en  abundan- 
cia  trigo,  malz  y  aun  cana  de  aziicar. 

Un  Sub  Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico ;  y  un  Juez  de  1.*  Instan- 
cla  administra  justicia.  En  lo  eclesidstico 
solo  consta  del  Gurato  de  Gajabamba ;  los 
demas  son  Vioe-parroquias :  el  Yieario  es 
el  de  Huamachuco. 

Hay  18  Escuelas  de  primeras  letras : 
9  para  hombres:  sueldos  S.    5,400 

9  para  mugeres :      §  •     5,400 

Total  al  ano S.  10,800 

Las  contribuciones  produoen  al  auo  la 
oantidad  de  807  soles  por  los  siguientes 
ramos : 

Gontribucion  Lidusthal S.  119 

»  Bustioa i    605 

»  Eclesiastica »      88 

Total S.  807 

Cl^abaillbaf  distrito  de  la  provincia  Gaja- 
bamba, Dpt.  Gajamarca :  habt.  6,882,  in- 
tes  de  que  se  dividiera  este  distrito. 
Gajabamba,  (Llano  de  hielo.  Q.)  ciudad  ca- 
pital de  la  prov.  y  dist.  de  Gajabamba, 
Dpt.  Gajamarca :  habt.  666 ;  dista  de  Hua- 
machuco 8  leg.  (44  ^  k.),  de  Gajamarca 
20  (111  i  k.). 

*  La  poblacion  de  estos  distritos  eati  coQpide- 
rada  en  el  de  Ccgabamba,  y  cnreoemoB  d«  dat09 
para  detenainarla  espeoii^iiMuto, 


CAJA 


120 


Gajabamba,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Caras. 

Cajabamba,  hda.  Dpt.  Huaylas,  prov.  y  dist. 
Pamparomas :  ^  8,724ni.  aJt.  En  esta  ha- 
cienda se  benefician  los  metales  de  Col- 
quipucro. 

Cl^acaDCha,  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Cotaparaco. 

Gajacamcha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Independencia. 

ClO^^^T)  distrito  de  la  provincia  de  Caja- 
tambo,  Dpt.  Ancachs :  habt.  2,921. 

Gajacay,  pueblo  capital  de  este  distrito  de  la 
provinciaCajatambo,  Dpt.  Ancachs;  situa- 
daen  la  banda  izquierda  del  rio,  al  N.  de 
Cochas,  enunapequepaplanicie,  i  2,087m. 
alt.  Es  muy  esoasa  de  agua  y  para  apro- 
veohar  la  de  las  lluvias,  tienen  on  estan- 
que  de  donde  se  distribuye  en  tiempo  de 
escas^z:  habt.  1,165;  dista  de  Pativilca 
19  leg.  (106  k.). 

Oajacat,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Chiquian. 

dUacaypanpa)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Acos. 

ClUft^fcua)  est.  Dpt.  Pono,  prov.  Lampa, 
dist.  Nnnoa. 

ClUaykanikaf  altos  en  la  cadena  de  los  cer- 
ros  que  corren  de  Canta  al  Cerro  de  Pas- 
co, desde  Obrajillo. 

€14^1^1^089  hda.  Dpt.  Gajamarca,prov.  Jaen, 
dist.  Tabaconas. 

Cl^aBiahlieyf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Huayllacayan. 

CiyaHarcaf  rio,  formado  por  el  Mashcon  y 
otros  liachuelos:  pasa  por  los  pueblos  de 
Jesus,  y  San  Marcos,  y  sigue  hasta  tribu- 
tar  BUS  aguas  al  Huamachuco. 

CAJAMABCA,  Departamento.  Antes  de 
1854  las  provincias  de  este  Departamento, 
oomponian  parte  del  departamento  de  la 
Libertad ;  pero  i  consecuencia  de  la  revo- 
lucion  de  ese  ano  y  satisfaciendo  i  los 
jnstos  y  ardientes  deseos  que  los  Caja- 
marquinos  tenian  desde  mucho  tiempo; 
una  Junta  Departamental  que  se  levant6 
contra  el  Gobiemo,  lo  declar6  Departa- 
mento. Con  el  triiinfo  de  la  revolucion , 
la  Asamblea  Nacional  de  1855  aprob6  lo 
hecho  y  lo  oonBtituy6  con  las  autoridades 
respectivas^  hasta  que  por  ley  de  80  de 


—  CAJA 

Setiembre  de  1862  se  le  di6  existencia  le- 
gal, haciendo  la  demarcacion  de  sus  pro- 
vincias. Gonfina  por  el  N.  con  la  BepA- 
bUca  del  Ecuador:  por  el  S.  con  las  pro- 
vincias de  Pataz,  Huamachuco,  Otuzco  7 
Trujillo:  por  el  E.  con  el  departamento 
de  Amazonas  de  quien  la  separa  el  no 
Maranon :  por  el  0.  con  las  provincias  de 
Ayabaca  y  Huancabamba  del  departamen- 
to de  Piura ;  con  el  departamento  de  Lam- 
bayeque  y  con  parte  de  la  provincia  de 
trujillo.  Su  capital  es  la  antigua  ciudad 
de  Cajamarca.  Gonsta  de  las  siguientes 

provincias: 

Hftbt 

Gajabamba 17,651 

Cajamarca 49,244 

Celendin 11,249 

GontumazA 10,190 

Chota 44.081 

Hualgayoc 82,879 

Jaen 11.864 

Total  habt 176,668 

Estd,  comprendido  mas  6  m&ios,  entre 
los  4*  80'  y  7**  80'  lat.  y  los  80«  10'  y  8P 
50'  long,  formando  una  superficie  como 
de  1,700  leguas,  lo  cual  da  una  poblacion 
de  104  habitantes  por  legua  cuadrada. 

La  Cordillera  pasa  con  direooion  S.  E. 
al  N.  0.  por  las  provincias  de  Cajamarca 
y  Chota,  desprendiendo  varios  ramales, 
formando  quebradas:  las  del  E.  bajan  has- 
ta las  m^genes  del  Maranon,  y  las  del  0. 
se  dirigen  &  la  costa :  algunas  de  estas  que- 
bradas son  profundas  y  por  consiguiente 
su  temperamento  ardiente  facilita  la  pro- 
duccion  de  la  caiia  de  azuCar  y  otras  plan- 
tas  que  requieren  calor,  mientras  que  en 
las  alturas  y  los  llanos  6  pampas  se  eul- 
tiva  el  trigo,  la  cebada  ete. 

La  Cordillera  esmuybajacomparatiya- 
mente ;  en  ninguna  parte  del  Departamen- 
to hay  picos  nevados  6  notables  por  sa 
elevacion:  esas  regiones  sonpoco  friae  yse 
puede  atravesarlas  sin  mucho  abrigo;  mien- 
tras que  el  calor  de  algunas  quebradas  es 
sufocante. 

Los  rios  mas  notables  son :  el  Maranon. 
el  Chiuchipe,  el  Chota,  Bambamiu'ca  y  al 
Gondebamba, 


caja 


121 


En  los  reynos  vegetal  y  animal  nada 
tiene  de  notable ;  pero  en  el  mineral  es  uno 
de  los  primeros  Departamentos :  en  ^1  exis- 
ten  los  ricos  miuerales  de  Hualgayoc,  el 
Punre,  Cbilete  y  otros;  y  en  todas  las  pro- 
yincias  se  encueutran,  en  mayor  6menor 
numero,  miuas  de  oro,  plata,  cobre,  fierro, 
carbon  de  piedi'a  y  otros  productos  mine- 
rales,  como  se  puede  ver  en  el  Dicciona- 
rio  Orogrdfico  6  de  minas,  Ap^ndice  de 
este  Diccionario. 

£1  ferrocarril  que  parte  del  puerto  de 
Pacasmayo  y  Uega  basta  dos  millas  antes 
del  pueblo  de  la  Magdalena  (que  dista  de 
Cajamarca  6  leg.  (88  ^  k.)  por  la  quebra- 
da  en  que  corre  el  rio ,  estd  Uamado  d 
aomentar  la  prosperidad  de  aquellas  pro- 
vincias. 

En  lo  politico  estd  gobernado  por  un 
Prefecto.  En  lo  Judicial  por  una  Corte  Su- 
perior de  Justicia,  que  extiende  su  juris- 
diceion  sobre  los  Departamentos  de  Ama- 
zouas  y  Loreto ;  y  en  lo  eclesiastico  depen- 
de  del  Obispo  de  Trujillo. 

La  Nacion  gasta  al  auo  en  este  Depar- 
tamento,  la  cantidad  de  S.  194,877  en  los 
siguientes  ramos: 

Sueldos  del  Prefecto,  Sub  Prefec- 

tos,  stts  oiicinas  y  empleados.  S.  19,947 

En  Correos 2,882 

En  Vocales,  Jueces  y  otros  emplea- 
dos y  gastos  de  justicia 47,007 

En  Cajero  Fiscal  y  empleados 4, 122 


14,303 


2  Colegios  para  bombres  11,400 
1  •      para  mugeres    2,908 

En  128  Escuelas  de  instruccion 

primaiia  para  bombres  68,169  ^     101,686 
En  75  id.  para  mugeres  88,517 

En  Hospitales  y  Beneficencia 4,480 


Total  de  sueldos  y  gastos...  S.  194,877 
Las  contribuciones  de  este  Departamen- 
to  producen  al  auo  6,875  soles  por  los  si- 
guientes ramos : 

Contribucion  Industrial S .  1 ,208 

Rustica .  8,765 

•            Urbana •  817 

>            Eclesiastica »  1,090 


Total S.   6,376 

ClUailltrca)  provincia  del  Departamento  del 
xoismo  nombre.  Esta  provincia  fu^  muy 


—  CAJA 

extensa,  ha  sido  reducida  por  la  segrega- 
cion  de  mucbos  de  sus  distritos  para  for- 
mar  las  provincias  de  Celendin  y  Gontu- 
maz4,  por  leyes  de  30  de  Setiembre  de  1862 
y  20  de  Agosto  de  1872.  Confina  por  el 
N.  con  la  de  Celendin  y  la  de  Obota,  sir- 
viendo  de  llmite  de  esta  ultima  la  Cordille- 
ra de  Yanacancba  basta  que  encuentra 
el  origen  del  rio  de  San  Miguel,  que  des- 
pues  toma  el  nombre  de  Jequetepeque ; 
por  el  S.  con  la  de  Cajabamba  y  Contu- 
mazd;  por  el  E.  con  la  de  Celendin  y  par- 
te de  la  de  Chacbapoyas,  de  la  cual  lo  se- 
para  el  Maranon ;  y  por  el  0.  con  la  de 
Hualgayoc.  Su  capital  es  la  antigua  ciu- 
dad  de  Cajamarca.  Consta  de  los  siguien- 
tes. 

DISTRIT08 : 

Habt. 

Asuncion 8,239 

Cajamarca 15,227 

Cospan 2,600 

Cbetilla 1,599 

Encaiiada 2,023 

Jesus 4,580 

Llacanora 862 

San  Mdrcos 4,882 

Magdalena 606 

Matara 1,232 

San  Pablo 8,886 

Icbocan 3,530 

Total  habt 49,265 

Estd  comprendida,  mas  6  menos,  entre 
los  6''  45*  y  T  10'  lat.  y  los  80°  20'  y  81* 
10'  long,  formando  una  superficie  como  de 
164  leg.;  asf  que  corresponde  poco  mas  de 
300  babitantes  por  legua  cuadi-ada. 

La  Cordillera  pasa  en  direccion  casi  de 
S.  a  N.  dividi^ndola  en  dos  partes  y  for- 
mando quebradas  profundas  como  las  de 
1%  Magdalena,  San  Pablo  y  otras ;  en  don- 
de  se  cultiva  la  cana  de  aziicar,  y  en  su 
cumbre  y  faldas  el  trigo,  la  cebada  etc. 

Los  principales  miner  ales  de  plata  de. 
esta  provincia  son  el  del  Punre  y  Cbi- 
lete. 

En  lo  poHtico  la  manda  un  Sub  Prefec- 
to: adminisb'an  justicia  dos  Jueces  de  1.* 
Instancia.  Hay  un  Aegnte  Fiscal:  una 
Administracion  principal  de  Correos  y 

16 


CAJA 


122 


CAJA 


Otras  oficinas.  Eu  lo  edesidstico  esta  di- 
vidida  en  lo8  siguientefl 

0URATO8 : 

Asuncion.  Jesus. 

Cajamarca.  Polloc. 

Ichocan.  San  Marcos. 

San  Pablo. 

£n  esta  provincia  hay  los  siguientes  Es- 

tablccimientos  de  instruccion  publica : 

Sneldos. 
1  Colegio  para  hombres S.     8,400 

1       •  •      mugeres »     2,900 

21  Escuelas  para  hombres »   12,600 

7         •  »      mugeres »     4,200 

Total  alaiio S.  28;i00 

Las  conthbuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  2,279  soles  por  los  siguientes 
ramos: 

Conlribucion  Industrial S .      222 

.  Riistica •    1,846 

.  Urbana »       228 

»  Eclesiastica >       484 

Total S.  2,279 

Cl^AiBarca)  (Caja  corrupcion  de  Ccassa  hie- 
lo,  y  Marca  lugar  6  pueblo;  tambien  signi- 
fica  lo  que  sobra  6  es  excesivo;  segun  esto 
Cajamarca  quieredeoir  higar  6  pueblo /rio, 
y  no  pampa  de  hieh,  como  generalmente 
se  cree.  Q.)  ciudad,  capital  del  Departa- 
mento  y  provincia  de  su  nombre.  Es  una 
de  las  mas  antiguas  poblaciones  del  Peril 
y  delasprimeras  en  que  se  instalaron  fami- 
lias  espauolas  notables.  Es  celebre  eu  la 
historia  por  haber  side  degollado  en  ella  el 
Inca  Atahualpa  por  Francisco  Pizarro. 

Esta  situada  en  un  heimoso  piano  iii- 
clinado  al  pie  de  la  falda  oriental  de  la 
Cordillera,  &  los  7°  9'  81"  lat.  y  80°  49* 
16"  long. ;  d  2,786m.  alt.  Sus  caDes  de 
ocho  a  doce  varas  de  aucho :  estdn  corta- 
das  en  dngulos  rectos,  formando,  en  lo  ge- 
neral, paralel6gramos :  hay  nueve  calles 
quecorrendeN.O.  dS.E.ydiezyseisprin- 
cipales  en  rumbo  contrario,  formuudo  182 
manzanas  de  difereiites  tamanos.  La  pla- 
za que  ocupa  el  centro  de  la  ciudad,  tiene 
147m.  de  largo  por  182m.  de  ancho  y  ima 
pila  de  piedi'a  en  su  ceuti'o :  adem^s  hay 
otras  cinco  plazuelas  distribuidas  en  dife- 
rentos  barrios. 

Hay  ocho  iglesias  quo  son  Santa  Cata- 
lina  (Matriz)  San  Francisco,  San  Pedro,  ' 


San  Jos^,  la  Merced,  Belen,  la  Recoleta  j 
el  Monasterio  de  Monjas.  La  Matriz  6 
Santa  Catalina  fu^  construida  primero  de 
adobes,  siendo  digno  de  notarse,  entre 
los  hechos  hist6ricos  sorprendentes,  el  de 
haber  sido  consti-uida  en  tres  dias  desde 
los  cimientos  hasta  dejarla  completamen- 
te  concluida  y  expedita  para  celebrarse  en 
ella  la  Misa  de  graciaen  estreno  de  la  obra 
y  separacion  del  Curato  de  indios  y  blan- 
cos  6  espaiioles. 

La  Becoleta  es  otro  hermoso  templo  to- 
do  de  albanileria.  Este  templo  recuer- 
da  el  crimen  del  Yirey  Conde  de  Lemus, 
quien  habiendo  en  1686  ajusticiado  i  Sal- 
cedo,  rico  minero  de  Puno,  so  pretexto  de 
conjuracion,  por  apropiarse  sus  caudales, 
quiso  purgar  su  delito  gastando  en  lacous- 
truccion  de  esta  iglesia  parte  de  lo  qae 
habia  robado  d  su  victima. 

Las  otrlks  iglesias,  asf  como  todas  las 
casas,  son  de  adobes  con  techo  de  made- 
ra  y  teja. 

Hay  una  CtLrcel  con  depai-tameutos  se- 
parados  y  seguros :  fue  construida  a  ei- 
fuerzos  del  Juez  de  1.*  Instancia  Dr.  D. 
Mariano  Fehpe  Paz  Soldan  (autor  de  e«te 
Dicciouario)  con  las  erogaciones  de  los 
vecinos. 

Es  sensible  que  una  ciudad  de  tauta 
importancia  no  tenga  un  Panteon  6  Ce- 
meuterio,  y  que  sirva  de  tal  una  especie 
de  corralon  cercado  con  pared  de  ado- 
bes. 

Su  temperameuto  es  templado  ;  el  ter- 
m6metro  jamas  bajade  0*"  (en  la  ciudad)  iii 
sube  de  20"*  en  los  dias  de  mas  calor.  Llae- 
ve  desde  Noviembre  hasta  Abril  y  enton- 
ces  hay  tempestades,  cae  granizo,  y  a  ve- 
ces  rayos  en  la  misma  poblacion. 

La  campiua  es  hermosa,  aunque  llaiia 
y  escasa  de  arboles.  Vista  la  ciudad  del 
cen-ito  de  Santa  Polouia,  que  la  dt.mixia, 
6  bajando  del  Cumbe  presenta  una  Tista 
deliclosa  que  alegra  el  corazou. 

En  lo  general  los  indios  y  gente  pobre 
hablan  el  quechua,  aunqu^  tjdos  entien- 
den  el  castellano. 

Beside  en  ella  el  Prefecto  del  Departa- 
mento,  la  Corte  Superior  de  Justicia,  Jue- 
oes  de  1/  Instancia,  Cajero,  Administia- 


CAJA 


—  123 


CAJA 


dor  principal  de  Correos,  y  otros  emplea- 
dos  Departamentales  y  Provincialls. 

Hay  an  Colegio  de  instruccion  media 
para  bombres,  situado  en  el  Convento  su- 
preso  de  la  Becaleta ;  y  otro  para  mugeree. 
No  existe  ningun  edificio  ni  monumen- 
to  del  tiempo  de  los  incas.  La  piedra  en 
que  dicen  fue  degoUado  Atabualpa  es  una 
Mbola,  como  muchas  otras.  La  casa  en 
que  estuvo  este  Lica  pertenece  i  una  an- 
tigua  familia,  que  boy  lleva  el  apellido  de 
Astopilco.  Evidentementc  en  esa  casa  ba- 
bit6  y  estuvo  preso  Atabualpa;  pero  bay 
un  solo  cuarto  cuyas  paredes  son  de  sillar, 
no  pasan  de  2m.  de  alto;  y  aunque  sensi- 
Uas  y  sin  argamasa,  como  todas  las  cons- 
trucciones  de  los  indios,  ban  resistido  al 
embate  del  tiempo,  por  la  perfeccion  con 
que  estdn  unidas  las  piedras.  Hemos  visi- 
tado  todos  los  lugares  vecinos  y  nada  in- 
dica  la  grandeza  de  los  Licas ;  es  cierto 
que  AtAbualpa  estuvo  alld  accidentalmen- 
te  cuaudo  lleg6  Francisco  Pizarro. 

Dista  de  Trujillo 46  leg.  (260 ^k.) 

de  Cbabapoyas 68    »     (206  |k.) 

de  Hualgayoc 14    »     (78  k.) 

de  Pacasmayo 28    *    (156  k.) 

Las  otras  distancias  estan  indicadas  en 
los  nombres  de  los  pueblos  6  lugares  res- 
pectivos. 

CiyaHarca^  distrito  de  esta  provincia  y  Dpt. : 
babt.  16,227. 

Cajamarca,  aid.  Dpt.  Huancavebca,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Hua^os. 

d^anarqaillft)  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Cbota,  dist.  Cacben. 

Cajamabquilla,  distrito  de  la  provincia  de 
Pataz,  Dpt.  Libertad:  babt.  1,668. 

Cajamabquilla,  villa,  capital  de  este  distrito 
de  la  prov.  Pat az,  Dpt.  Libertad:  babt. 
1,276 ;  dista  de  Ucbumarca  6  leg.  (83  ^  k.), 
de  Bambamarca  18  (72  i  k.),  de  Parcoy 
88  (184  k.). 

Gajaicasqttilla,  aid.  y  est.  Dpt.  Ancacbs, 
prov.  Huaras,  dist.  Carbuas:  babt.  696. 

Cajamabquilla  ,  pbl.  Dpt.  Ancacbs ,  prov. 
Huaras,  dist.  Pampas;  estd  en  la  falda  de 
un  cerro:  d  8,814m.  alt.:  babt.  676;  dista 
de  Ayja  8  leg.  (44  J  k.). 

*   De  las  onalcB  28  son  de  fbrrucaiTil  hasto  la 
liaffdalona* 


Cajamabquilla  ghico,  pbl.  Dpt.  Ancacbs, 
prov.  Cajatambo,  dist.  Gorgor :  babt.  280. 

GAJAMAKQmLLA  GBANDE,   pbl.    Dpt.    Auoachs, 

prov.  Cajatambo,  dist.  Tiollos:  babt.  649. 

Cajamarquilla,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Pasco:  i  6  leg.  (28  k.)  de  Pasco. 

C^janaseaehoyt  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Huayllacayan. 

CllJaD)  pbl.  Dpt.  Hu4nuco,  prov.  Huama- 
lies,  dist.  Pinra:  babt.  620. 

Ciyanar9  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Bestauracion. 

C^Jancaf  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Macate. 

CaJancayoC)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Independencia. 

C^|aille4|De9  bda.  de  cana,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Trujillo,  dist.  Cbocope :  babfc.  106, 
sin  considerar  los  asidticos.  El  ano  de  1864 
export6  24,000  quintales  de  azucar,  y  con- 
siderando  lo  que  se  consume  en  las  pro- 
vincias,  se  puede  calcular  su  total  produc- 
to  en  80,000  quintnles,  ademas  del  ron : 
dista  de  Cbocope  1  leg.  (6  ^  k.)  y  de  Ma- 
labrigo  6  (28  k.). 

Cajapampa,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Yungay:  babt.  817;  dista  2  leg. 
(11  k.)  de  Yungay. 

Ctyapampa)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Parobamba. 

CiyapanaD)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Ticllos. 

Cl^kpanga)  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Parobamba. 

C^japOy  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist. 
Huancaspata. 

Cj^apDCara^  pbl.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Paruro, 
dist.  Ccapi :  babt.  889. 

ClU&ry  ^^^*  ^P^'  Ancacbs,  prov.  Huaras, 
dist.  Pariacoto. 

Ciyaniro«  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bon- 
gard,  dist.  Copallin. 

C^faSf  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Pomabam- 

ba,-  dist.  Parobamba. 
Cajas,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist.  Po- 

mabamba:  babt.  162. 
Cajas,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Huan- 

cayo :  babt.  668 ;  dista  de  Huancayo  2  leg. 

(11  k.),  de  Concepcion  ^  (8  k.). 
Cajas,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  didt.  Pa- 

caraos:  babt.  7. 


CAJA 


124 


CAJA 


Cl^ataillbOy  provincia  del  Departamento  de 
AncacliB.  Por  ley  de  6  de  Noviembre  de 
1861,  se  segreg6  esta  provincia  delDepar- 
mento  de  Junin  y  se  agreg6  al  de  Ancachs. 
Gonfliiapor  el N.  con  las  de  HiiarasyHua- 
ri:  por  el  S.  con  las  de  Chancayy  Canta  del 
Departamento  de  Lima:  por  el  E.  con  las 
de  Huamalies  y  Pasco  del  Departamento 
de  Junin :  y  por  el  0.  con  parte  de  las  de 
Santa  y  Chancay.  Su  capital  la  villa  de 
Cajatambo.  Consta  de  los  signientes 

DISTRITOS : 

Habt. 

Acas 796 

Ambar 716 

Andajes 956 

Aqnia 1,354 

Cajacay 2,921 

Cajatambo 4,827 

Caujiil 746 

Chiquian 1,911 

CJocbas 365 

Cochamarca 918 

Gorgor 2,872 

Huancapon 625 

Huasta 1,388 

Huayllacayan 2,921 

Mangas 2,083 

Ocros 1,919 

Oyon 2,128 

Pacbangar4  *   1*628 

Pacllon 706 

Ticllos 2,067 


Total  habt 33,286 

'*  (Nuestros  legisladores  que  &  cada  mo- 
mento  dictan  leyes  creando  provincias,  6 
distritos,  dividiendo  y  subdividiendolas  des- 
pues,  sin  recordar  las  leyes  antenores, 
ban  hecbo  un  verdadero  laberiuto  en  la 
mayor  parte  de  los  distritos  de  esta  pro- 
vincia. £n  efecto,  segun  leyes  de  28  de 
Enero  de  1863,  y  25  de  Setiembre  de  1868, 
se  cre6,  entre  otros,  el  distrito  de  Pacban- 
gara,  que  dntes  formaba  parte  del  de 
Chnrin.  Por  ley  de  5  de  Febrero  de  1875, 
86  resuelve:  1.®  que  el  pueblo  de  Pachan- 
garii  pertenezca  al  distrito  de  Cburin :  2.^ 
que  este  distrito  se  llame  Oyon  y  se  com- 
p3r;^a  de  tales  6  cuaJes  pueblos  j  hacien- 
das, entre  los  cuales  no  figura  Pachanga- 


rd;  es  decir  que  en  la  misma  ley  qne 
se  declara  que  este  pueblo  pertenece  a 
distrito  de  Churin,  desaparece  este  dis- 
trito y  se  forma  uno  nuevo ;  pero  no  se 
dice  nada  de  Pachangard.  En  semejante 
laberinto  preferimos  considerar  a  este  y  a 
otros  pueblos  y  distritos  como  existian 
dntes  de  la  ultima  ley  ininteligible). 

Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  9"  50'  y  10*  50'  lat.  y  los  78«  40'  y  79* 
65'  long.,  formando  una  superficie  de  477 
leguas,  &  la  cual  corresponde  70  habitan- 
tes  por  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  poblacio- 
nes  con  el  nombre  de  Ptieblos,  Eat/incias  n 
Haciendas,  siendo  general  que  el  numero 
de  los  habitantes  de  las  clasificadas  como 
Haciendas  es  mayor  que  el  de  los  pueblos. 

•La  orografia  de  la  provincia  de  Caja- 
tambo merece  una  mencion  especial,  por 
que  en  esta  parte  del  Departamento  no 
existe  la  Cordillera  negra,  y  la  nevada  to- 
ma  mas  cuerpo,  formando  una  especie  de 
nudo,  del  que  se  desprendcn  muchas  ra- 
mas,  dando  lugar  d  un  verdadero  laberinto 
de  quebradas. 

•  En  este  nudo  toman  suorigen  los  prin- 
cipales  rios  que  banan  el  Departamento  de 
Ancachs;  bajando  hacia  el  Norte  el  lio  de 
Puccha  que  recorre  la  provincia  de  Hnaii 
y  el  del  CaUejon  origen  del  rio  de  Satita: 
por  las  vertientes  occidentales  y  el  Sur  des- 
cienden  los  arroyos  que  por  su  conjonto 
forman  el  rio  de  Pativilca. 

•  La  parte  principal  de  la  provincia  de 
Cajatambo  estii  formada  por  la  hoya  del 
rio  de  Pativilca  6  de  la  Barranca,  el  qoe 
recibe  un  sin  numero  deriacbuelosy  arro- 
yos que  banan  otras  tantas  quebradas,  en 
las  que  se  hallan  situadas  la  mayor  parte 
de  las  poblaciones.  Esta  disposicion  hace 
que  la  provincia  de  Cajatambo  tenga  on 
terreno  muy  quebrado,  y  como  no  hay  nn 
camino  que  recorra  toda  la  orilla  del  rio 
principal,  para  ir  de  nn  pueblo  A  otro,  ea 
precise  subir  y  bajar  continuamente,  6  ba- 
cer  largos  rodeos. 

« La  provincia  de  Cajatambo,  por  lo  que- 
brado de  su  terreno,  por  su  disposicion  hi- 
drogrtifica,  y  por  sns  nmneroBas  pobla- 
ciones situadas  en  las  quebraditas  que  tri- 


CAJA 


125 


GALA 


batan  sus  aguas  al  rio  principal,  tiene 
mucha  analogia  con  la  provincia  de  Yau- 
yos  del  Departamento  de  Lima,  bauada 
por  el  rio  de  Canete,  con  la  sola  diferen- 
cia  de  que  en  la  provincia  de  Yauyos,  los 
caminosqne  condncen  de  iin  pueblo  A  otro, 
suben  hasta  la  cumbre  de  los  cerros  que 
separan  las  quebradas  y  bajan  en  seguida 
&  los  pueblos  situados  en  las  oriUas  de  los 
rios;  en  la  provincia  de  Cajatambo,  al 
contrario,  hacen  interminables  rodeos  por 
angostas  laderas  en  la  falda  de  los  cerros, 
para  salir  y  entrar  &  las  quebradas  donde 
Be  hallan  anidados  los  pueblos. 

«A  pesar  de  lo  dicho,  no  faltan  en  la 
provincia  de  Cajatambo  elevadas  cuestas 
y  largas  bajadas,  principalmente  cuando 
hay  que  pasar  de  una  hoya  A  otra  forma- 
da  por  los  distinios  rios  6  por  los  princi- 
pales  brazos  del  gran  rio  de  Pativilca.» 

La  provincia  es  pobre  en  los  reynos 
animal  y  vegetal,  pero  riquisima  en  toda 
clase  de  minerales ,  cuya  nomenclatura 
pnede  verse  en  el  «Diccionario  Orogrdtico», 
Ap^ndice  de  este  Diccionario. 

Un  Sub  Prefecto  estd  encargado  del 
mando  poKtico;  un  Juez  de  1.'  Instancia 
administra  justicia.  En  lo  eclesidstico  es- 
ta  dividida  en  los  siguientes 

CURATOS : 

Acas.  Churin. 

Ambar.  Cochas. 

Andajes.  Cochamarca. 

Gajacay.  Gorgor. 

Cajatambo.  Ocros. 

Chiquian.  Mangas. 

Ticllos. 
Hay  48  Escuelas  de  primeras  letras: 
88  para  hombres :  sueldos         S.  22,800 
5  para  mugeres :       >  «      8,000 

Total  al  ano 8.  25,800 

Las  contribuciones  de  esta  provincia 
prodncen  al  ano  S.  2,006  por  los  ramos 
dgnientes: 

Contribucion  Industrial S.      521 

»         .  Riistica »     1,484 

»  Eclesidstica »       498 

Total 8.  2,498 

Cl^ataaikOi  distrito  de  la  provincia  de  este 

nombre,  Dpt.  Ancachs:  habt.  4,827.  Es 

muj  rico  y  abundante  en  minerales. 


Cajatambo,  villa,  capital  del  distrito  y  de  la 
prov.  Cajatambo;  situada  en  un  pequeno 
llano  &  8,860m.  alt.:  habt.  2,898. 

Cajatiri^  lavadero  de  oro  en  el  rio  de  este 
nombre,  Dpfc.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 
Ayapata. 

CaJatirO)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Sindia, 
dist.  Pliara. 

Cajayilca)  (Comipcion  de  Ccassa  huUca  ido- 
lo  de  hielo.  Q.)  mina  de  plata,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 

Cajavilca,  cerro  mineral  de  plata,  en  el  dis- 
trito Chacas,  prov.  Huari,  Dpt.  Anca- 
chs. 

Ci^af  9  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Hua- 
ri: habt.  647. 

Cajay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

« 

dist.  Recuay. 
CqJeDf  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Celendin. 
Ciyi)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Acosvinchos:  k  25™-  alt.  en  la 

quebrada  de  Caji :  habt.  728. 
CiytOC)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Gorgor. 
Cajolanga^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
C^jon  El,  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Parcoy,  ley  7  onzas. 
Cajon,  chac.  Dpt.  HuancaveHca,  prov.  Cas- 

trovi];eyna,  dist.  HuaytarA. 
Cajon,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 
Cidonyoef  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Challabamba. 
Cajopara^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
Cajaca^  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca. 
Cajnr^  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pampas. 
C^Jnrpaqnf 9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Pariacoto. 
Cala^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacasma- 

yo,  dist.  San  Pedro. 
Cala,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajabam- 

bo,  dist.  Huancapon. 
Calaampune^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
CalabosOf  rio  tributario  del  Inambari,  arri- 

ba  del  rio  Charavi. 
Calaca^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  diet, 

Umachiri. 


\jA.i^A. 


126 


GALA 


CalacalE)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Chupa:  habt.  76. 
Calacala,  hda.  Dpt.  Piino,  prov.   Lampa, 

dist.  Pucara:  habt.  11. 
Calacala,  hda.  Dpt.  Piuio,  prov.  Huancane, 

dist.  Yilque  Chico. 
Calacala,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  To- 

rata. 
Calacala,  saJitrera  en  el  canton  de  la  Pena, 

Dpt.  y  dist.  Tarapacjl,  en  1872  produjo 

71,000  quintales  de  salitre:  en  1873  di6 

95,000;  distade  Iquique  12  leg.  (66  ^  k.) 

EstA  al  lado  del  ferrocarril. 
f  alaealaniy  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora. 
Calar aypampa)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Acas. 
Calaeca^  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Caru- 

mas:  habt.  230. 
Calacoa^  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Caru- 

nias. 

Calacotay  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acora. 
CalCOla^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Pomata. 
Calacpanpa^  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Oyolo. 
Calachaca^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora. 
CalachOy  mina  de  plata,  Dpt.  Huancavelica, 

prov.  Angaraes,  dist.  Lircay,  al  0.  de  es- 

te  pueblo :  ley  65  m. 
Caiachttta^  est.. Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ajoyani. 
Calahala^  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 
cuito :  habt.  275. 
Calahnasi)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Pampas. 
CalahDaya^  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Olleros:  habt.  121.  Esta  mny 

inmediato  al  pueblo  de  Chalacancha,  y  & 

6  leg.  (83  i  k.)  de  Olleros. 

Calahuichinca)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Acora. 

Calala^  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist,  Sallique. 

Calala,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 
cuito. 

Calalacaya^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Macusani. 

Galalnna,  hda,  Dpt,  y  dist,  Moquegua,  a 
1,880m.  alt, 


Calam,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayms- 
raes,  dist.  Soraya. 

Calamarca,  est.  Dpfc.  Puno,  prov.  Chucui- 
to, dist.  Desfiguadero :  a  16s  16"  53'  55" 
lat.  y  71**  5'  long.  Estd  inmediato  al  limi- 
te  con  BoHvia. 

Galamasma,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Aymaraes,  dist.  Soraya. 

Calana,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  Tac- 
na:  habt.  858. 

Calana,  pbl.  capital  de  este  distrito  en  la 
provincia  y  Dpt.  Tacna :  habt.  858 ;  dista 
de  Tacna  2  leg.  (11  k.). 

Calana,  aid.  Dpt.  y  dist.  TarapacA. 

Calanclie,  paso  6  portachuelo  en  la  Cordille- 
ra entre  el  pueblo  de  T6mas  y  Huancayo. 

Calangaclli,  aid.  y  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 

Huancane,  dist.  Ccojata:  habt.  60. 
Calangla,  hda.  y  aid.  Dpt.  Piura,  prov. 

Huancabamba,  dist.  Huarmaca:  habt.  201; 

dista  de  Huancabamba  5  leg.  (28  k.). 
CalangO,  {Ccallanm  piedra  de  sillar.    Q.) 

pbl.  y  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete,  dist 

Coayllo:  a  299ni-  60  centlmetros  alt.;  a  la 

derecha  del  rio  Mala,  alN.de  Mala :  habt. 

600 ;  dista  4  ^  leg.  (25  k.)  de  Mala.  La 

chacra  tiene  69  habt. 
Calani,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Livitaca:  habt.  145. 
Calani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Santa  Bosa. 
Calantire,  est.  Dpt.  Pimo,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
Galaorco,  mina  de  oro,  plata  y  plomo,  Dpt. 

Libertad,  prov.  Huamachuco,  dist.  Mo- 

Uepata. 

Calapampa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos, dist.  Pampas. 

Calapampa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Sancos. 

Calapampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Crucero. 

Calapaya,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Salamanca. 

Calapiua^  distrito  de  la  provincia  Lampa, 
Dpt.  Puno :  habt.  2,853. 

Calapuja,  (corrupcionde  Ccaropucii,  odre.  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito,  prov.  Lampa, 
Dpt.  Puno :  habt.  242. 

Calasa,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov,  Ayma- 
raes, dist.  Chapimarca. 


CALC 


—  127 


CALC 


(!aiaf^ya,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chuculto, 

dist.  Yunguyo. 
Calasaya,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.   Chucuito, 

dist.  Juli :  habt.  98. 
Calasaya,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 

enito. 
Calasiri,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tuti. 
Calasniqne,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

casmayo,  dist.  San  Pedro. 
Cftlata,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucuito,  dist. 

Yunguyo. 
Calatambo,  aid.  Dpt.   Tarapacd,  dist.  Ca- 

mina:  &  18  leg.  (100  k.)  de  Pisagua. 
Calatapampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbu- 
cuito, dist.  Yunguyo. 
Calaveraf  cerro:  de  su  base  baja  un  riacbuelo 
que  v4  al  Madi'e  de  Dios,  cerca  del  estre- 
cho  de  Canec,  prov.  Carabaya,  Dpt.  Puno. 
Calavera,  morro  a  los  12'»  38'  lat.  y  79°  6' 

84''  long. 

Calaveras,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Santa, 

dist.  Casma.  En  el  centro  de  esta  bacien- 

da  estan  las  celcbres  ruin  as  del  Castillo 

de  Calaveras,  vease  Castillo  de  Calaveras: 

habt.  871. 

CalaTlyani,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Uuamacbuco,  dist  Santiago  deCbuco 

Calayanpnniy  aid.  y  bda.  Dpt.  Puno,  prov. 

Chucuito,  dist.  Zepita:  babt.  276. 
Calbamba,  rio  tributaho  del  Huallaga :  nace 

alN.de  Huauuco. 
Calca,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Parobamba. 
Calca,  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lucanas, 

dist.  Laramate. 
Galea,  llamada  Calica  por  los  primeros  bisto- 
riadores ,  provincia  del  Departamento  del 
Cuzco.  Confina  por  el  N.  con  la  montana 
de  la  provincia  de  la  Convencion :  por  el  S. 
con  las  provincias  del  Cuzco  y  Quispican- 
chi,  de  las  cuales  la  separa  el  rio  Yilcoma- 
yo  6  Urubamba:  por  el  £.  con  la  de  Pau- 
cartambo;  y  por  el  0.  con  la  de  Urubam- 
ba.  Su  capital  la  viUa  de  Calca.  Constade 

los  siguieutes 

nisTRiTOS : 

Habt. 
Galea 8,771 

Lares 4,828 

Piaac 4,718 

Total 18,812 


Estd  Comprendida,  mas  6  m^n6s,  entre 
lo§  18«y  18«80'  lat.  y  los  78*»  86'  y  74«  10' 
long,  formando  una  superficie  como  de  60 
leguas  d  la  que  corresponden  805  babi- 
tantes  por  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  el  nombre  de  FusbloSf  Parda- 
lidades  6  Estancias;  d  estas  ultimas,  las 
consideramos  como  Aldeas  segun  lo  dicbo 
en  el  Discurso  Preliminar  de  este  Diccio- 
nario. 

En  cuanto  d  la  naturaleza  de  su  terri- 
torio  y  producciones,  son  iguales  d  las  del 
Departamento  del  Cuzco  en  lo  general, 
y  por  tanto  sus  producciones  sou :  la  can  a 
de  azucar,  que  en  otro  tiempo  producia 
80,000  @  de  azucar,  trigo,  maiz,  cebada, 
etc.  El  ganado  lanar  y  vacuno  es  abundan- 
te.  Tambien  se  encuentran  ruinas  de  an- 
tiguas  fortalezas  y  palacios  de  los  Incas. 

El  Sub  Prefecto  estd  encargado  del  man- 
do  poLtico;  el  Juez  de  1.*  Instancia  admi- 
nistra  justicia.  En  lo  eclesidstico  esid  di- 
vidida  en  los  siguientes 

CIMIATOS  : 

Calca.  Coya. 

Cbincberos.  Lares. 

Pisac. 
Hay  19  Escuelas  de  primeras  letras : 
12  para  bombres :  sueldos  S.     7,200 

7     »     mugeres         »  >     4,200 


Total  de  gastos  al  ano...  S.  11,400 
Las  contribuciones  produceu  al  ano, 
la  cantidadde  1,218  soles,  por  los  siguien- 
tes ramos: 

Contribucion  Industrial S.        58 

»  Biistica »    1,058 

»  Eclesidbtica •       112 


Total S.  1,218 

Calca,  distrito  de  la  provincia  de  este  nom- 
bre, Dpt.  Cuzco:  babt.  8,771. 

Calca,  villa,  capital  de  la  provincia  y  dis- 
trito de  este  nombre,  Dpt.  Cuzco :  babt. 
1,564;  dista  7  leg.  (89  k.)  del  Cuzco. 

Calca,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Paruro. 

Calca,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Sayla. 

CalcamayO)  rio  tributario  del  Pampas:  nace 
en  una  laguna  de  la  Cordillera  y  corre  al 
Este. 


CALE 


128 


CALI 


CalcansO)  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Autabamba:  habt.  218. 
Calcap,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Sihuas. 
Oaleata,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Accra. 
Calcatira,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Santa  Bosa. 
Calcin  El,  mina  de  plata  al  S.  E.  del  pue- 
blo de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tai-ma, 

dist.  Yauli,  ley  60  m. 
Calcop,  bda.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Santa, 

dist.  Yautan. 
Calcra,  aid.   Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Orcopampa. 
Calcuta,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

suyos,  dist.  Chuquibamba :  babt.  160. 
Calcutnra,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 

Caldera,  bda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 
dist.  Lamud:  babt.- 15. 

Oaldera,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Cbancay, 
dist.  Huaura. 

Caldera,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Huambalpa. 

Caldera,  cerros,  enti-e  Arequipa  y  Vitor,  que 
corren  en  rumbo  S.  S.  E.  En  estos  cer- 
ros, y  en  un  sitio  llamado  Corralones  bay 
varias  piedras  dioriticas  muy  sonoras  y 
llenas  de  geroglificos,  llamadas  Campa- 
nas  del  Diablo,  v^ase  Conalones. 

Calderon-niyoc,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Urubimba. 

Calendar,  pbl.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Cajamarquilla;  Gorillas  del  Maranon. 

Calentura,  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Laramate. 

Calera  La,  bda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  y 
dist.  Chiclayo:  d  6 leg.  (88  ik.)de  Chiclayo. 

Calera,  aid.  y  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
casmayo,  dist.  Guadalupe :  babt.  178 :  d  4 
leg.  (22  k.)  de  San  Pedro. 

Calera,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cbancay, 

dist.  Huaura:  babt.  66. 
Calera  del  Barbanco  6  Herreria,  cbac.  Dpt. 

y  prov.  Lima  dist.  Surco. 
Calera  de  la  Merced,  cbac.  Dpt.  y  prov. 

Lima,  dist.  Burco :  babt.  88. 
Calera,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Cbinclia,  dist. 

Cbincba  Baja:  babt.  880. 
Calera,  bda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 

Bias :  habt.  8. 


Calera,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa: babt.  16. 
Calera,  pbl.  capital  del  distrito  de  Yura, 

Dpt.  y  prov.  Arequipa:  habt.  408. 
Calera,  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Orcopampa. 
Calera  La,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pn- 

quina. 
Calera,  bda.  Dpt.  y  dist.  Tarapaed :  a  U 

leg.  (78  k.)  de  Tarapacd 
Calerafia,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tisco. 
Culesniche,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

casmayo,  dist.  San  Jos^. 
Calgasap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist 

Pallasca. 
Calhlia,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Andahuasi. 

Calhuafiuri  6  Cahuanany  mineral  de  plata, 

prov.  Asdngaro,  Dpt.  Puno. 
Calhuencca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Tapay. 
Caliacaya,  est.  Dpt.  Puno,.  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
Caliap  6  CaUap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pro?. 

Pomabamba,  dist.  Quiches. 
Calica,  as!  llamaron  los  primeros  bistoria- 

dores  a  Calca  pueblo  6  provincia. 
CalichO)  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Guayabamba. 
Calienta  negro,  caleta  pequena,  formada 

por  la  prolongacion  de  la  Punta  de  Coles 

y  al  N.  de  ^sta. 
Caliente,  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Pa- 

chia:  babt.  182;  ^  5  leg.  (27  \  k.)  de  Tacna. 
California,  salitrera  en  el  Canton  de  Sal  de 

Obispo,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pisagua :  en 

1872  produjo  69,000  quintales  de  sahtre; 

en  1874  dio  159,386;  dista  6 leg.  (38  ^k.) 

del  puerto,  y  2  millas  (8  \  k.)  de  la  linea 

ferrea. 

Calingosa,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Ariea, 

dist.  Lluta. 
Calipay,  aid.  y  bda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco ,  dist.  Santiago  de  Chuco: 

habt.  648;  dista  de  Huamachuco  17  leg. 

(94  \  k.). 
CaliSy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Oajatam- 

bo,  dist.  Acas. 
Calispuquio,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 

marca. 


CALV 


129 


CALL 


CalizeeaS)  nombre  a&tigao  de  la  tribu  sal- 

vaje  de  los  Sipibos. 
Calohuajeo,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Chachapoyas,  dkt.  Guayabamba. 
Calpa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas. 
Calpa,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Cochamarca. 
Calopa,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Cauete,  dist. 

Lnnahnand:  habt.  126. 
Calpamato,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Chota. 

Calpainayo,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Pacapausa:  habt.  7 ;  dis- 

ta  de  Chala  37  leg.  (206  k.),  de  Coraoora 

8  (44  i  k.). 
Calpas,  pbl.  Dpt.  Janin,  prov.  Pasco,  dist. 

Qiacayan. 
Calpas,  aid.  Dpt.  Juniu,  prov.  Pasco,  dist. 

Yanahuanca. 
Calpo,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Caras :  dista  de  Yautan  1  ^  leg.  (8  k.). 
Calpon  6  Culpofiy  aid.  Dpt.  Ajuazonas,  prov. 

Lnya,  dist.  Lonya:  habt.  155,  segun  el 

Censo  de  1862  y  222,  segon  el  de  1866. 
CalpuyOy  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ajoyani. 
Calqui,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 

baca,  dist.  Suyo. 
Cai<qui,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hualga- 

yoc,  dist.  San  Miguel :  habt.  528,  con  los 

de  Lanchamud. 

Calrahuasi,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Chapimarca. 
Calliache,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca. 
Calupe^  aid.  y  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 

y  dist.  Chiclayo. 
CaliiyO,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  OUachea. 
Caluyo,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Vilque: 

habt.  87. 
Caluto,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Inchupalla. 
Caluyo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist. 

Pomata. 
CalvErio  MoRBo  DEL,  diez  millas  al  Norte 

del  de  Mongon,  que  viene  &  ser  uu  t^rmino. 
Calvabio,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 

Chachapoyas :  habt.  6. 
Cai^vabio,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Chota. 


Calvabio,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Huanta. 
Calvabio,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Tambo. 

Calvabio,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Otoca. 

Calvabio,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  Huancaray :  habt.  90. 
Calvabio,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Urcos. 
Calvabio,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
Calyarii^Munpa f  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  VeliUe.  " 
Calyas,  rio,  casi  en  el  limite  con  la  Bepd- 

bHca  del  Ecuador. 
Calvas,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Ayabaca :  habt.  98 ;  es  una  de  las  ultimas 

del  territorio  del  Perti,  y  casi  en  los  limites 

con  el  Ecuador. 
Calzada,  distrito  de  la  provincia  de  Moyo- 

bamba,  Dpt.  Loreto:  habt.  1,678. 

Calzada,  villa,  capital  de  este  distrito,  de  la 
provincia  de  Moyobamba,  Dpt.  Loreto:  & 
1  i  leg.  (6  i  k.)  al  S.  0.  0.  de  Moyobam- 
ba, en  una  gran  Uanura  entre  los  rios  Li- 
doche  y  Tochiman,  por  cuya  causa  es  mal 
sano  por  las  fiebres  intermitentes  de  los 
pantanos;  d  pesar  de  esto  progresa  el  pue- 
blo ;  porque  en  el  ano  de  1814  tenia  274 
habitantes,  y  segun  el  censo  de  1859  lle- 
gaban  d  1,000,  y  segun  el  de  1862  tiene 
899. 

Calzada,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 
chapoyas, dist.  Guayabamba. 

Calzada  de  Junin,  aid.  Dpt.  y  dist.  Junin, 
prov.  Tarma:  habt.  186. 

Calzada.  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Castilla,  dist.  Pampacolca. 

Calzadapanipa^chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Orm*illo. 

Calzonpompa,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Cajabamba,  dist.  Coudebamba. 

Calla,  hda.  Dpt.  y  dist.  Juuin,  prov.  Tar- 
ma: habt.  58. 

Callacali,  pueblo  antiguo,  Dpt.  Arequipa, 
prov.  y  dist.  Caylloma. 

CaUacami,  rio,  eu  el  Dpi.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito. 

Callaeamis,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
to, dist.  Juli:  habt.  216. 

17 


CALL 


130 


CALL 


Callacasacay,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Limatambo. 
Callacate,  chac.  Dpi.  Cajamarca)  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Cutervo. 
Callacaya^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Yunguyo. 
Callacoto,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gas- 

tilla,  dist.  Yiraco. 
Callacta,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Saiito  Tomas:  habt.  26. 
Callacunca,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Limatambo. 
Callahuar,  bda.  de  vina,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Cajatambo,  dist.  Ocros. 
Callahuaro,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Callahuaya,  rio  al  E.  de  los  Andes,  Dpt. 

Cuzco. 

Callalll,  distrito  de  la  provincia  de  Cayllo- 

ma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  1,188. 
Callalli,  {Ccallalli  represa.  Q.)  pbl.  capital 

de  este  distrito  de  la  provincia  Caylloma, 

Dpt.  Arequipa :  habt.  588. 
Callalli,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyoB,  dist.  Andaray. 
Callampamocco,  chac.  Dpi  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Mara. 
Callan,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Carampoma. 
Callana,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  San  Mateo,  inmediata  al  pueblo  de 

Viso. 
Callana,  pbl.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 

Socoroma. 

CallanayacUy  salinas  en  las  orillas  del  Hua- 
llaga,  cerca  de  Nauta. 

Callanca,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis,  dist.  Cacha,  en  las  punas :  habt.  279. 

Callanca,  (de  Chara  Hanansaya)  en  el  mis- 
mo  distrito  y  provincia  que  el  anterior : 
habt.  40. 

Callanca,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San- 
ta Ana :  habt.  5. 

Callanca,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San 
Antonio. 

Callanca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Nunoa. 

Callancaehe,  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 
Uabaya. 

Callaneas,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 
dist.  San  Pablo :  habt.  885. 


Callangas,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Mollepata. 
Callancas,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otoz- 

co,  dist.  Usquil,  aunque  algimos  lo  con- 

sideran  en  el  distrito  de  Charat  que  no 

reconoce  la  ley :  habt.  47 ;  dista  de  Usqnil 

4  leg.  (22  k.). 
Callancas,  chac.  Dpt.  yprov.  Hudnuco,  dist 

Higueras. 
Callancayor,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 

jatambo,  dist.  Ocros. 
Callancnyan,  laguna  en  la  provincia  de  Hoa* 

machuco. 

Callancha,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pamro, 

dist.  Ccapi:  habt.  259. 
Callanga,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Challabamba. 
Callanoa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Livitaca:  habt.  25. 
Callanoa,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

suyos,  dist.  Yanaquihua:  habt.  87. 
Callangas,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete, 

dist.  Coayllo. 
Callangatiy  cerro  nevado  en  la  Cordillera 

de  Carabaya,  Dpt.  Puno. 
Callangayoc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Acas. 
Callani,  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno,  prov. 

Sdndia,  dist.  Patambuco. 
Callanqniray,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Zurite. 
Callanto,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huayo. 

Callao  puntay  asf  se  llama  la  terminacion 
del  barranco  de  Chorrillos,  cuando  llega, 
A  la  que  se  llama  Pitnta  del  CaUxw;  es 
play  a  baja  y  de  arena.  En  este  lugar  hay 
un  bano  de  mar  excelente,  con  lujosos  j 
c6modos  hoteles,  unido  con  la  ciudad  del 
Callao  por  medio  de  un  ferrocarail. 

Callao,  provincia  litoral  creada  por  un  de- 
creto  de  20  de  Agosto  de  1886,  dictado 
por  el  usurpador  Santa  Cruz,  separdndo- 
la  en  lo  politico  y  militar  de  Lima,  y  de- 
signdndole  como  distritos,  varios  pueblos. 
Despues  de  derrocado  ese  Gobiemo,  el 
General  La  Fuente  con  sola  la  autoridad 
de  Jefe  Superior  de  los  Departamentos 
del  Norte,  declaro  subsistente  la  creacion 
de  esta  provincia,  con  solo  el  distrito  de 
Bellavista,  por  decreto  de  12  de  Abril  de 


CALL 


—  131 


CALL 


1889  y  asi  contmuo  de  hecho  hasta  que 
se  dict6  la  ley  de  22  de  Abril  de  1857, 
no  con  el  objeto  de  legalizar  su  existencia 
sino  declarando  que  se  denominara  Pro- 
rincia  ConstUucional  d^l  CalUw,  en  recuer- 
do  de  las  diversas  ^pocas  en  que  defendi6 
la  constitucion  politica  de  la  Eeptiblica. 

Su  territorio  es  muy  reducido  y  sua  li- 
mites  no  exoeden  de  dos  leguas  de  rddio. 

Estd  dividida  en  los  distritos  de  Bella- 
vista  y  el  Callao.  No  tiene  mas  pueblo 
que  el  inmediato  de  Bellavista  que  es  la 
capital  de  este  distrito  y  algunos  fundos 
rusticos  ;  de  suerte  que  la  descripcion  de 
esta  provincia  serd  la  de  la  ciudad. 

Un  Prefecto  y  un  Sub  Prefecto  estdn 
encardos  del  mando  politico:  dos  Jueces  de 
1/  Instancia  administran  justicia:  hay  una 
Tesoreria  6  Caja  Fiscal;  una  Administra- 
don  principal  de  Correos ;  una  oficina  Te- 
legrifica,  en  relacion  con  todas  las  de  la 
Rep^blica ;  la  Aduana  y  otros  estableci- 
mientos  p^blicos. 

Sneldofl. 
Hay  1  Colegio  de  instruccion  me- 
dia  S.   10,000 

4  Escnelas  para  hombres •      2,400 

4  »         •      mugeres »      2,400 

Total  al  ano S  14,800 

Las  contribuciones  de  la  provincia  pro- 
ducen  al  ano,  la  cantidad  de  28,042  soles 
por  los  siguientes  ramos : 

Contribucion  B^stica S .        892 

»  Urbana »    22,691 

»  Eclesidstica »  59 

Total S.  28,042 

No  se  considera  la  contribucion  de  pa- 
ientes  6  industrial  porque  segun  la  ley 
corre  &  cargo  -de  la  Municipalidad,  como 
otras  contribuciones. 
Gallao,  ciudad  y  puerto  mayor,  capital  dela 
provincia  y  distrito  de  su  nombre,  esta 
situado  A  los  12*  4'  16"  lat.  y  79**  88*  24" 
long.  Diferencia  en  tiempo,  segun  obser- 
vaciones  astrondmicas  y  por  el  teMgrafo 
entre  el  meridiano  del  Callao  y  el  de  Pisco 
8'  49"  69,  con  Tambo  Mora  8*  49"  808. 
Es  nno  de  los  mejores  puertos  y  mas  espa- 
cioBos  del  Pacffico :  nunca  estd  espuesto 
A  temx>estades  ni  vientos:  las  bravezas  del  | 


mar  no  impiden  el  embarque  y  desembar- 
que  de  pasageros  y  mercaderias. 

Los  buques  que  vienen  del  Sur  pueden 
entrar  al  puerto  6  bahia  costeando  la  Isla 
de  San  Lorenzo,  por  el  N.  6  bien  pasan- 
do  por  el  canal  conocido  con  el  nombre  de 
el  Boqueron ;  el  mas  seguro  para  los  que 
vienen  por  primera  vez  es  el  primero ;  pe- 
ro  todos  los  vapores  y  buques  que  nave- 
gan  estas  costas  pasan  siempre  por  el  Bo- 
queron, economizando  algunas  millas  del 
rodeo  de  la  Isla. 

La  BAmA. — Se  calcula  la  extension  de 
la  bahia  en  14  leg.  (78  k.)  de  circuito; 
se  halla  abrigada  por  la  Isla  de  San  Lo- 
renzo; y  todos  los  dias  del  ano  y  d  toda 
hora  pueden  entrar  y  salir  los  buques  con 
toda  seguridad.  El  agua  de  la  bahia  es 
dos  grados  mas  fria  que  la  de  la  parte  del 
Sur,  por  cuya  causa  los  buques  no  sufren 
por  la  carcoma  y  otros  animalejos:   su 
fondo  de  fango  es  desde  4  brazas  muy  cer- 
ca  de  tierra,  hasta  18  brazas  d  4  millas, 
que  es  el  centro  de  la  bahia.  Un  magnf- 
fico  y  s6Hdo  muelle  y  ddrsena  sirve  para 
el  embarque  y  desembarque  de  mercade- 
rias y  pasageros.  La  total  extension  6  pe- 
rfmetro  de  las  murallas  de  este  es  de  1,826 
metros,  y  forma  una  superficie  de  210,288 
metros  cuadrados,  (62  acres)  que  pueden 
dar  cabida  d  25  buques,  puesto  que  el  fon- 
do llega  cuando  m^nos  d  7  metros  en  baja 
marea.  La  d^rsena,  cuya  abertura  es  de 
100m-,  est<i  provista  de  un  rompeolas  de 
200m.  de  largo,  embarcaderos,  am  arras, 
cadenas,  un  faro  y  un  reloj :  en  el  centro 
de  la  dtirsena  hay  un  muelle  de  150m.  de 
largo  por  24  de  ancho.  Esta  obra  ha  cos- 
tado  mas  de  siete  millones  de  soles. 

Los  rieles  que  parten  del  muelle  estan 
en  contacto  con  el  ferrocarril  que  v4  i» 
Lima  y  Chorrillos,  lo  cual  facihta  mucho 
la  carga  y  descarga  de  mercaderias. 

Los  siguientes  datos  estadlsticos  prue- 
ban  claramente  el  movimiento  marftimo 
y  comercial,  no  solo  del  puerto  del  Callao 
sino  tambien  de  Lima:  sentimos  no  darlos 
mas  completo,  porque  no  hemos  podido 
obtenerlos,  d  pesar  de  nuestros  esfu'^rsos  y 
de  haber  examinado  los  diarios  de  la  capi- 
tal, desde  el  aiio  de  1860  hasta  eldia. 


CALL 


132 


CALL 


MOVIMIENTO   MABlTIMO   DEL   PUEBTO   DEL   CALLAO. 


AfiOS. 


1860 
1861 

1862 
1868 
1864 
1865 
1866 
1867 
1868 
1869 


S]VrK.^ROI^. 


BUQUES. 


1,334 
1,176  * 
1,373  * 
1,475  * 
1,416  * 
1,497 
1,627 
1,804 
1,649 
1,933 


TONELADAS. 


742,628 

555,295 

796,634 

839,999 

837,692 

933,375 

1.004,606 

1.078,497 

888,889 

1.815,557 


PASAGEBOS. 


21,433 
18,631 
22,368 
28,023 
16,012 
18,058 
24,956 
24,171 
80,578 


&AXm11E1TION. 


BUQUES. 


1,188 
1,271 
1,489 
1,851 
1,401 
1,705 
1,880 
1,608 
1,946 


TONELADAS. 


557,648 

777,867 

798,114 

805,899 

890,745 

990,118 

1.099,109 

1.028,785 

1.819,201 


PASA6ES0S 


18.618 
16,475 
20,289 
18,644 
10,680 
14,790 
18,658 
17,806 
27,669 


BUQUES. 


1870 


'Vapores 

Buques  de  vela 

Botes,  balandras  etc.... 


|Vapores 

1871  j  Buques  devela 

(Botes,  balandras  etc.... 


1872 


Yapores 

Buques  devela 

Botes,  balandras  etc.... 


fVapores 

1878 j Buques  devela 

(Botes,  balandras  eto.... 


1874 


Vapores 

Buques  devela 

Botes,  balandras  ete.... 


MNTRARON. 


Ntimero. 


850 
1,494 
1,086 

407 

1,114 

717 

474 

1,075 

644 

547 

1,090 

518 

696 
716 
610 


Toneladas  Pasageros 


224,817 

901,966 

7,341 

806,787 

624,918 

5,117 

898,998 

592,808 

5,802 

500,890 

592,886 

5,003 

557,748 

828,414 

4,949 


88,599 
187 
886 

44,217 

94 

221 

45,990 
17 

228 

48,801 

47 

114 

44,766 

85 

122 


s^LiiSROTir. 


NtimfiTO. 

Toneladas 

849 
1,460 
1,065 

228,069 

892,987 

7,198 

885 

1,111 

685 

290,028 

'  617,242 

5,128 

478 

1,087 

596 

899,229 

570,598 

5,448 

548 
1,075 

487 

496,701 

691,288 

4,897 

668 
704 
504 

548,882 

882,089 

4,625 

PasagenM. 

82,485 

220 

1,962 

41,895 
197 
796 

48,780 
667 
694 

48,104 
246 
417 

64,848 

68 

316 


*  En  los  buques  que  entraron  y  salieron  en  estos  anos  est&n  considerados  Iob  signienUs 
vapores : 


Tr.1VTKARON, 

S^TiTTRRO^. 

ANOS. 

VAPORES. 

TONELADAS. 

VAPORES. 

TONELADAS. 

1861 
1862 
1868 
1864 

161 

129 
244 
219 

128,648 

106,119 
119,967 
124,401 

164 
128 
228 
212 

116,828 
110,262 
104,481 
124,062 

Ad\xrtsncia8:  —  En  la  entr^a  y  salida  de  buques  do  se  ban  ooAsidertKlo  los  de  guem 
PACi<n)Rle8  6  extrangeros, 


CALL 


133 


CALL 


En  el  Qumero  de'pasageros  no  est&n  considerados  los  colonos  Asidticos,  cuya  razon 
consta  en  el  signiente  cnadro. 

COLONOS  ASIATIGOS   QUE   HAN   LLEOADO   AL   CALLAO. 


Afios.  Colonos. 

1861  1,648 

1862  1,884 

1868  1,920 

1864  6,628 

1865  4,848 

1866  6,186 

1867  1,662 


Anos.  Colonos. 

1868  8,922 

1869  2,694 

1870  7,544 

1871  11,812 

1872  18,892 

1878  6,671 

1874  8,825 


Total  de  Colonos  ingresados  en  los  14  anos 82,866 


PRODUGTO   DE   LOS   DERECHOS   DE   LA    ADUANA   DEL   CALLAO. 


Alios.  Prodnctos. 

1880  $  1.610,882 

1881  1.848,684 

1882  1.628,662 

1888  1.682,866 

1884  1.090,060 

1885  1.265,618 

1886  976,108 

1887  1.298,022 

1888  881,826 

1889  1.149,569 

1840  1.200,000 

1841  1.260,000 

1842  1.870,082 

1848  1.191,881 

1844  1.687,941 

1846  1.416,141 

1846  1.584,687 

1847  1.702,141 

1848  '. 1.677,861 

1849  1.786,645 

1S50  1.667,664 

1861  2.064,866 

1862  2.286,881 


Afiofi.  Prodnctos. 

1868  .$  2.160,808 

1864  2.009,419 

1866  2.706,618 

1866  2.829,661 

1867  2.860,708 

1868  2.696,201 

1869  2.421,265 

1860  2.548,781 

1861  2.286,815 

1862  2.186,604 

1868  2.611,825 

1864  • 2.291,886 

1866  S.  2.604,895 

1866  2.890,606 

1867  2.646,491 

1868  2.486,728 

1869  8.186,918 

1870  8.828,848 

1871  8.966,968 

1872  4.748,020 

1878  5.188,711 

1874  4.148,494 


El  valor  de  la  exportacion  de  productos  nacionales  por  el  puerto  del  Gallao,  sin  in- 
clnir  el  haano,  se  calcnla  en  las  signientes  sumas,  segnn  precios  de  plaza. 


Anos.  Pesos. 

1862        en        19.828,781 
18W       —       82.781,788 


Anos.  Pesos. 

1864  en        22.708,667 

1865  —       84.W6,128 


CALA 


—  134 


CALA 


Para  dar  idea  de  los  principales  produotos  exportados,  ponemos  los  siguieutes  cuadros. 


EXPOBTACION   DE    OBO   Y   PLATA    FOB   EL    PUEBTO    DEL    GALLAO. 


ARTICULOS. 


Plata  pina 

Id.     chafalonia 

Oro  en  polvo 

Soles  de  oro 

Onzas  de  oro  acunadas.. 

C6ndore8 

Pesos  fuertes 

Moneda  feblo 

Soles  de  plata 


raarcos. 

onzas. 
piezas. 


-A^OS. 


1861. 


286,678 

18,691 

7,471 

8,675 

6,820 

17,808 

97,440 

634,431 


1862. 


251,560 

11,074 

8,891 

907 

1,496 

84,178 

765,400 


1863. 


225,195 
11,179 

1,291 
18,057 

2,918 

46,644 

1.642,109 


1864. 


211,805 

9,828 

3,259 

760 

7,146 

10,802 

45,816 

8.185,906 

8,811 


186& 


112,978 

9,550 

5,922 

94,704 


2.822,624 
558,944 


EXPOBTACION    DE    PBODUCTOS   NACIONALES   POB  EL    PUEBTO   DEL   CALLAO. 


ARTICULOS. 


Algodon 

Lana  de  oveja 

Azucar  blanca 

Moscabada 

Chancaca 

Arroz 

Sal  comun 

Metales  de  plata  en  bruto ... 

Id.     de  cobre 

Cascarilla 

Aguardiente 

Eon 

Vinos  del  pais 

Matico 

Tabaco 

Cochinilla 

Cueros  de  vaca 

Id.     de  camero 

Id.     de  chancho 

Sombreros  de  junco 

Pavilo 

Cafe 

Pasas 

Pallares 

Papas 

Chocolate 

Orchilla 


& 


Peso 

A 

Precio 

6 
medida 

de  plaza. 

1862. 

1863. 

b  50       $ 

quintl. 

7,448 

10,996 

80 

1 

8,188 

6,927 

14 

1 

6,668 

6,920 

7 

1 

52,298 

48,536 

4 

1 

16,010 

14.585 

6 

1 

9,078 

2,741 

50 

1 

75,824 

53,670 

50 

1 

8,105 

8 

I 

724 

20 

1 

74 

21 

12 

» 

214 

826 

10 

1 

16 

1 

2,666 

1,877 

10 

1 

6,270 

13 

1 

1  25 

libra. 

1,850 

2,800 

8 

num. 

4,368 

2,297 

» 

2,416 

60 

» 

15,000 

2  25 

dzna. 

1,075 

30 

quintl. 

* 

156 

» 

17 

» 

665 

» 

600 

1 

• 

742 

1,274 

a:Noh, 


1864« 


81,102 
6,557 
2,068 

21,448 
8,778 
8,810 

29,240 

1,895 

22 

402 

698 

68 

1,814 

2,600 

14,745 

1,400 
612 


1865. 


26,027 
7,282 

21,131 

12,875 
4,879 
9,370 

24,760 
92 

1,907 

156 

288 

764 

60 

2,260 
17,581 


660 

118 

2,560 


Sentimos  no  poder  dar  razon  del  pormenor  de  la  exportacion  en  el  ultimo  quinqueaiot 

« 


CALL 


—  135 


CALL 


Para  terminar  los  datos  estadisticos  del  puerio  del  Callao,  ponemos  los  siguientes  coa- 
dros,  que  manifiestan  el  valor  de  las  importaciones  y  exportaciones  del  Per6  y  el  movi- 
miento  marltimo  en  tiempo  del  coloniage. 

BAZON   D£L   VALOB   A   BOBBO   EN    CADIZ   DB   PBODUCTOS   ESPAf^OLES   T   EXTBANGEBOS 

IMPOBTADOS   AL    PEBtJ. 


VALOB 

VALOB 

AK08. 

DE  PBODUCTOS 

DE     PBODUCTOS 

YALOR  TOTAL. 

ESPAl^OLES. 

EXTBANGEBOS. 

1781 

i 

114,952  7 

309,230  4 

424,183  8 

1782 

566,218  1 

633,435  3 

1.199,653  4 

1788 

695,295  7 

1.049,348  4 

1.744,644  3 

1784 

1.020,434  1 

2.073,530  4 

8.093,964  6 

1786 

2.318,448  1 

3.723267,  4 

6.045,716  5 

1786 

6.136,067  4 

7.630,681  7 

13.766,749  8 

1787 

3.870,200  7 

2.911,898  2 

6.782,099  1 

1788 

1.557,901  0 

1.194,066  1 

2.751,967  1 

1789 

1.209,196  5 

1.460,226  3 

2.669,428  0 

1790 

2.297,962  4 

2.465,499  2 

4.763,461  6 

1791 

1.957,545  7  ^ 

2.226,310  1 

4.183,856  0 

1792 

2.147,970  3 

2.508,513  7  i 

4.656,484  2  J 

1793 

2.809,457  3  i 

3.163,822  3  i 

5.973,279  7  i 

1794 

1.969,645  6  ^ 

1.663,594  6  i 

3.633,240  4 

1796 

1.688,751  5i 

1.412,239      i 

8.100,990  6 

EXPOBTACION   DE   PBODUCTOS    NACIONALES   POB   EL   PUEBTO   DEL   CALLAO, 

EN    TIEMPO    DEL    COLONIAGE. 


VALOB  DE  OTBAS 

• 

ANOS. 

OBO  Y  PLATA. 

PBODUCCIONES. 

TALOR  TOTAL. 

1783 

443,306  0 

117,766  6 

661.077  7 

1784 

16,152,916  4 

968,290  2 

17.121,206  6 

1786 

7.144,825  2 

733,587.4 

7.877,912  6 

1786 

8.285,659  7 

882,807  1 

9.168,467  0 

1787 

4.518,246  3 

906,022  0 

6.424,268  8 

1788 

6.463,978  1 

579,160  2 

6.048,183  8 

1789 

2.449,945  6 

528,080  0 

2.972,676  6 

1790 

6.220,387  2 

448,095,;i 

6.668,482  8 

1791 

4.962,698  6  J 

786,89147  J 

6.699,590  6  J 

4792 

8.285,840  4  J 

965,111^2  J 

9.240,961  6; 

1793 

4.660,818  3 

1.648,130^6 

6.208,449  1 

1794 

5.047,814f  5  J 

498,659'6 

6.546,474  3  J 

1795 

6.460,828^3  J 

162,962  0 

6.628,275  8  j 

MOVIMIENTO    MABfTIMO    DEL    CALLAO   Y   OTBOS    PUEBTOS    DEL    PEBC. 


Alios. 
1790 
1791 
1792 
1798 
1794 
1796 


Entraron.  Salieron. 

7  8 

8  7 

7  11 

7  6 

8  8 

4  4 


CALL 


136 


CALL 


Intencionalmente  hemosdividido  lades- 
oripcion  de  la  Bahia  y  puerto  del  Callao 
de  la  de  la  ciudad. 

La  ciudad  ocupa  una  gran  extension  de 
terreno;  puede  dividirse  en  ciudad  vieja  y 
nueva ;  la  pai-te  vieja  ha  quedado  al  cen- 
tre y  es  una  encrusijada  de  calles  tortuo- 
sas  y  estrechas,  exceptuando  la  llamada 
del  Comercio  y  la  de  la  Aduana  que  son 
anchas,  (mas  de  12m-):  la  parte  nueva  esta 
formada  de  calles,  cortadas  en  ^ngulo 
recto  y  con  el  ancho  no  menor  de  12  me- 
tros.  Hay  dos  iglesias  nuevas,  la  Matriz 
y  Santa  Bosa,  no  dignas  de  la  grandeza 
del  Callao :  por  lo  demds  la  ciudad  no  tie- 
ne  ningun  edificio  notable.  En  la  parte 
Norte  y  Sur  existen  los  famosos  fuertes  6 
torres  bUndadas,  con  canones  de  calibre 
de  800  a  500.  La  Aduana  y  ahnacenes  fis- 
cales  ocupan  el  antiguo  celebre  Castillo 
del  Eeal  Felipe.  Hay  dos  estaciones  de  los 
ferrocarriles  del  Callao  a  la  Oroya,  y  del 
Callao  i  Lima  y  Chorrillos ;  una  oficina 
Telegrafica. 

La  ciudad  tendra  luego  un  ferrocarnl 
urbano  que  la  recorra  de  Sur  d  Norte, 
uniendo  el  muelle  ddrsena  con  el  ferrocar- 
ril  de  la  Oroya. 

Esta  ciudad  6  puerto  ha  sufrido  gran- 
des  contrastes  de  los  hombres  y  de  la  na- 
turaleza:  en  1624,  que  no  tenia  Castillo  ni 
muraJla,  fue  atacada  por  el  pirata  holan- 
d^s  Jacobo  Heremeti  Clerk,  con  11  bu- 
ques,  que  tenian  240  canones  y  1,600 
hombres  de  desembarque :  despues  de  un 
sitio  de  cinco  meses  no'  pudo  tomarla,  y 
muri6  de  pesar  y  desesperado.  El  2  de 
Mayo  de  1866  se  defendio  y  obtuvo  un  es- 
pl^ndido  triunfo  contra  la  poderosa  arma- 
da espaiiola. 

Los  temblores  de  tierra  la  han  arruina- 
do  varias  veces;  d  consecuencia  de  estos 
la  mar  la  ha  invadido  causando  estragos ; 
la  primera  fue  el  20  de  Octubre  de  1687. 
Se  reconBtruy6  pronto  con  solid^z  y  ele- 
gancia  y  amurallada,  formando  una  figu- 
ra  triangular :  tenia  baluartes  con  su  res- 
pectiva  artilleria.  Hahia  siete  templos, 
San  Agustin,  Santo  Domingo,  San  Fran- 
cisco, San  Juan  de  Dios,  la  Merced,  la 
Compaufa  y  la  iglesia  Matriz ;  una  casa 


palacio  para  el  Yirey;  y  hermoaaB  easas 
de  particulares:  pero  todo  desapareei6  por 
completo,  sin  dejar  ni  una  sola  caaa,  li 
noche  del  Vi&nes  28  de  Octubre  de  1746, 
casi  &  los  cien  anos  de  la  ruina  anterior. 
En  ese  dia  hubo  im  gran  temblor  de  tier- 
ra que  arruin6  gran  parte  de  la  ciudad  de 
Lima;  la  del  Callao  8ufri6  poco;  pero  el 
mar  se  retir6  notablemcnte,  cuando  i  las 
10  ^  de  la  noche  retrocedi6  como  una  ele- 
vada  montaHa  y  arrazo  cuanto  encontro; 
los  buques  de  la  bahia  fueron  arrqjados  i 
una  milla  de  la  playa ;  y  al  retirarse  las 
olas  arrastraron  todos  los  edificios  y  sos 
habitantes  en  numero  como  de  seis  mil. 

El  temperamento  de  la  ciudad  es  sano 
igual  al  de  Lima:  algunos  han  pretendi- 
do  probar  que  es  mal  sana,  porqne  toman 
como  base  la  mortalidad  comparada  con 
el  niimero  de  habitantes  segun  el  censo 
del  aiio  de  1862  que  asoiende  &  17,5d9  al- 
mas; sin  advertir  que  el  censo  es  ineiac- 
to ,  y  que  esa  gran  mortalidad  proviene  de 
los  marineros  y  transeuntes  que  allf  pere- 
cen  &  consecuencia  de  enfermedades  de 
que  han  sido  atacados  durante  la  nave- 
gacion;  de  lo  contrario  resultaria  que  to- 
dos  los  actuales  habitantes  del  Callao,  hao 
nacido  desde  el  ano  de  1862;  porque  se- 
gun la  exactisima  razon  de  los  cadaveres 
sepultados  en  el  Cementerio  de  Baqui^ft- 
no  que  aparece  en  el  cuadro  adjonto,  re- 
sulta  que  desde  el  l.""  de  Enero  de  1862  a 
81  de  Diciembre  de  1874  han  sido  sepul- 
tados 16,475  personas,  numero  casi  igaal 
al  calculado  de  habitantes  en  1862. 

Segun  los  datos  estadisticos  de  los  hos- 
pitales  de  esta  ciudad,  resulta  por  t^rmi- 
no  medio  que  muere  poco  mas  del  cinoo 
por  ciento  de  los  que  entran  enfermos  al 
hospital;  y  este  tanto  por  ciento  es  igual  en 
los  hospitales  de  Lima :  por  consigniente 
aun  suponiendo  que  toda  la  ciudad  del  €a- 
Uao  fueraun  hospital  y  todos  sus  babitantes 
estuvieran  enfermos,  la  mortalidad  seria 
poco  m^nos  de  900  por  ano,  cifra  casi 
igual  d  la  del  total  de  muertos  por  t^noi- 
no  medio  en  el  ano,  en  los  13  que  hay  es- 
distica.  Todo  esto  prueba  que  la  pobla- 
cion  del  Callao  es  sana  y  que  el  numero 
de  SUB  habitantes  pasa  de  40,000, 


CALL 


—  137 


CALL 


MORTALIDAD   EN    LA   CIX7DAD    DEL    CALLAO. 


MAUSOLEOS. 

CLASMT'ICACION. 

ASfOS. 

ADXJLTOS. 

PilKVULOS, 

TOTALES. 

Hombres. 

Mngeres. 

Hombres. 

Mngeres. 

1862 

287 
875 
824 
411 
448 
290 
1291 
508 
888 
755 
612 
659 
585 

156   ■ 

227 

189 

165 

168 

174 

411 

218 

287 

264 

802 

804 

281 

161 
287 
148 
178 
208 
182 
802 
272 
272 
808 
488 
516 
259 

147 
208 
274 
158 
185 
147 
267 
222 
221 
248 
400 
877 
222 

701 

1868 
1864 

1 

1047 
9B5 

1865 

907 

1866 

1009 

1867 
1868 

2 

798 
2271 

1869 

1210 

1870 

1118 

1871 

1570 

1872 

1812 

1878 
1874 

1 

1856 
1246 

Hay  dos  Hospitales,  uno  para  hombres,  y  otro  para  mugeres:  en  el  1.®  llamado  de  Gua- 
dalupe, ingresaron  en  el  primer  semestre  de  este  ano  (1875)  2,695,  y  117  que  existian  an- 
tes, hacen  un  total  de  2,872  enfermos;  de  estos  sanaron  2,428;  fallecieron  156  y  queda- 
ron  298. 

Al  2.®  Hospital  llamado  de  San  Juan  de  Dios,  ingresaron  en  el  mismo  semestre  671,  que 
eon  88  que  existian  del  ano  anterior  resulta  un  total  de  709  enfermas,  de  las  cuales  sana- 
ron 611 ;  fallecieron  41  y  quedaron  57. 


D1STANCIA8    POB    MAR,    DEL    CALLAO   k   LOS    SIGTIIENTES    PUERTOS ! 


Al  Norte, 

Mill.  niCnticas. 

A    Huanchaco 268 

^  Pacasmayo 186 

d  SanJos6 868 

A  Tumbez 625 

d   Paji;a 500 

a   Guayaquil  (Ecuador) 710 

a.   Panamd  (Colombia) 1,860 


Al  Sur. 

Mill,  n^nticas. 

A  Pisco 110 

&  Islay 450 

A  Arica 587 

d  Iquique G98 

A  Cobija  (Bolivia) 837 

d  Caldera  (Chile) 1.115 

d  Coquimbo  (id.) 1,807 


Hay  en  este  puerto  varias  fabricas  en  gran  escala  para  refinar  azticar,  nserrar  madera, 
fabricar  puertas  etc.;  varias  fundiciones  de  fierros  y  muchos  otros  estabkcimientos  indus- 
l^ialeet'    El  Callao  esta  llamado  it,  competir  con  Lima. 

18 


CALL 


138 


CALL 


Gallap  6  CcUiapy  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Poinabamba,  dist.  Quiches. 
Callapa,  (Eueca.  Q.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Are- 

quipa,  dist.  Yanahuara:  propiamente  es 

un  barrio  6  contiaiuacion  del  pueblo  de 

Yanahuara. 
CaUapalld)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Callupampa,  aid.  Dpt.  Juniu,  prov.  Tarma, 

dist.  YauU :  habt.  20. 
Callapani)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 

dist.  Santiago:  habt.  424. 
Callapitiy  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huilnuco. 
Callapiti,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Acosvinchos:  habt.  41. 
Callapunco,  est.  Dpt!  Apurimac,  prov.  y 

diht.  Cotabambas. 

Calloria,  (fcaUariyac ,  el  orfgen  6  princi- 
pio.  Q.)  rio  tributario  del  Ucayali,  por  su 
derecha,  a  8°  8'  29"  lat.  y  76*»  28'  8"  long.: 
&  22  leg.  (122  ^  k.)  de  la  confluencia  del 
Pachitca.  Es  navegable  hasta  donde  ha 
podido  ser  explorado:  sus  orillas  son  ha- 
biladas  por  los  salvajes  Remos. 

Callarl\,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 
dist.  Sarayjicu;  en  la  orilla  derecha  del 
rio  de  este  nombre,  entre  la  boca  del  Pa- 
chitea  y  Sarayacu :  dista  del  cano  de  Sa- 
rayacu  22  |  leg.  (125  k.)  y  9  (50  k.)  de  la 
boca  del  Ucayali.  Este  pueblo  es  de  re- 
cicnte  formacion  (en  1859). 

CallarpO)  chac.  Dpt.  Huancavelica.  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Huaytard. 

Callarqui,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

CallnSf  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Huari. 
Callas,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Pacaraos. 
Callasa^  pbl.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Huacullani:  habt.  108. 
Call&shy  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Cajabamba. 
Callasoque^  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bfimbas,  dist.  Huayllati. 
Callata,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acora. 
CallatiaC)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  dist.  Quiquijana:  habt.  891. 
Callatunga)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Challhuanca:  habt.  55. 
Callatuniy  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San 

Antonio. 


Gallanray  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  yJist. 

Acomayo. 
Callanta,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con* 

desuyos,  dist.  Chuquibamba. 
Callayira,  rio,  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Pomata. 
Callay^  chac  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist 

Tauripampa. 
Callayda,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Huamachuco,  dist.  MoUepata;  alH. 

de  Mollepata. 
Callayuc  6  Callallnd  6  Call  all  lie,  distrito  de  Ia 

provincia  de  Jaen,  Dpt.  Cajamarca:  habt. 

1,180. 
Callayuc,  pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt. 

Cajamarca,  prov.  Jaen. 

Callca,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Pampacolca. 
Callca,  pbl.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Yiraco. 
Callcap  6  Callocap ,   chac.  Dpt.  Ancachs , 

prov.  Cajatambo,  dist.  HuayUacayan. 
Callchuiraca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  proT. 

Cajatambo,  dist.  Gorgor. 
Galle,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov,  y  dist.  Paucar- 

tambo. 
Calle  grande^  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 

dist.  Sachaca:  habt.  158. 
Gallejas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Moro. 
Callejoil)  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cba- 

chapoyas,  dist.  Guayabamba. 
Callejon,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Cochabamba. 
Callbjon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa. 

dist.  Nepena. 
Callbjon,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Otoca. 
Callejon,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Coata, 
Callejon,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 

dist.  Achaya. 

Callejon,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moqaegua. 

Callejon,   aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pisa- 
gua:  &  25  leg.  (189  k.)  de  Pisagua. 

Callejon  de  los  espinos,  hda.  de  vina,  Dpt. 
y  prov.  lea,  dist.  Pueblo  Nuevo. 

Callejon  de  Hu atlas,  asi  se  llama  la  que- 
brada  ancha  y  larga  que  separa  la  Cordi- 
llera Blanca  de  la  Cordillera  Negra  en  el 
Departamento  de  Ancachs. 
«E1  Callejon  de  Huaylas,  no  solo  es  h 


CALL 


—  139 


CALL 


parte  mas  bella  de  todo  el  Departamento 
de  Anoachs,  sino  que  muy  di^'cil  seria  ha- 
llar  en  todo  el  Peru,  otra  region  que  la 
igualase.  Segun  mi  modo  de  ver,  no  hay 
en  toda  la  Repliblica  otra  parte  donde  se 
hallen  reunidas  las  condiciones  mas  favo- 
rables  j  tantos  elementos  de  prosperidad 
y  progreso,  como  en  esta  hermosa  porcion 
del  Departamento  de  AncacliR. 

t  Una  larga  quebrada  que  de  trecbo  en 

trecho  se  enuaucLa,  formando  Lermosos 

y  risuenos  vaUes;  uu  teiTeno  poco  quebra- 

do  que  permite  con  facilidad  la  construccion 

de  anchas  y  c6modas  vias  de  comunica- 

cion;  una  variedad  de  climas  y  tempera- 

meutos  que  se  suceden  sin  interrupcion  ni 

obstdculos  de  ninguna  clase,  desde  el  mas 

ardiente  donde  se  producen  todos  los  fru- 

tos  de  la  Costa,  hasta  la  frfgida  puna  cu- 

bierta  de  buenos  pastos,  donde  se  alimen- 

tan  numerosas  manadas  de  ganado,  en- 

cerrando  en  estos  dos  estremos  los  tem- 

plados  y  saludables  climas  de  la  Sierra 

con  sus  abundantes  producciones;  una  se- 

rie  de  bellas  y  activas  poblaciones  situa- 

das  a  muy  corta  distancia  una  de  otra,  li- 

gadas  por  decirlo  asi  como  los  eslabones 

de  una  gran  cadena,  por  un  sin  niimero 

de  casitas  diseminadas  a  lo  largo  del  ca- 

mino;  una  gran  abxmdancia  de  agua  re- 

partida  en  numerosos  arroyos  y  acequias 

que  corren  con  agradable  murmullo  lle- 

vaudo  la  vida  y  la  abundancia  &  los  verdes 

eampos;  y  el  todo  flanqueado  por  dos  pa- 

ralelas  y  elevadas  cordilleras,  repletas  de 

nn  estremo  i  otro  de  valiosos  y  variados 

minerales. 

« Aiiddase  &  esto  la  elevada  Cordillera 
que  cerrando  por  el  lado  derecLo  la  gran 
quebrada  se  halla  cubierta  de  etema  nieve, 
la  cual  4  mas  de  servir  de  dep6sito  al 
elemento  vivificador  (el  agua),  para  que 
este  no  escas^e  en  ninguna  ^poca  del  ano, 
podria  Uegar  d  ser  un  articulo  de  produc- 
tiva  osportacion,  el  dia  que  la  veloz  loco- 
motora  trasporte  a  la  costa  en  muy  pocas 
horas  las  produciones  de  este  rico  pais. 

<  Para  que  nada  falte  d  aquella  privile- 
giada  region,  numerosas  aguas  minerales 
de  diferente  temperatura  y  naturaleza  se 
hallan  repartidas  A  lo  largo  de  dicha  que- 


brada, las  cuales  por  sus  distintas  propie- 
dades  medicinales,  son  concurridas  tanto 
por  los  habitantes  del  lugar,  como  por  los 
de  afuera,  yendo  de  grandes  distaiicias  d 
recuperar  su  salud  perdida. 

•  Por  ultimo,  la  gigantesca  Cordillera 
nevada  que  ladea  en  toda  su  estension  los 
verdes  eampos  de  la  quebrada,  ofrece  en 
sus  elevados  y  canosos  picos  los  mas  subli- 
mes paisages  y  los  mas  bellos  contrastes, 
viendose  los  verdes  sembrios  de  cana  y 
otras  producciones  de  la  zona  tropical, 
dominados  tan  de  cerca  por  inmensas  ma- 
sas  de  blanca  nieve. 

tMuchosapHcan  el  nombre  de  Callejon 
solamente  A  la  parte  de  la  quebrada  situa- 
da  mas  abajo  de  la  poblacion  de  Carhuaz, 
y  frecuentemente  se  oye  decir  en  Huaraz 
voy  a  los  pueblos  dsl  Callejony  ha  uh  al  Ga- 
lloon, nocomprendiendo  las  poblaciones  de 
Huaraz  y  Carhuaz  en  el  Callejon.  Mas 
como  las  dos  Cordilleras  que  forman  la 
quebrada,  continuan  paralelas  desde  su 
origen  hasta  el  punto  donde  el  rio  corta  la 
Cordillera  negra  para  dirigirse  4  la  Cos- 
ta, seria  mas  natural  apHcar  el  nombre  de 
Callejon  a  toda  la  quebrada  y  no  solamen- 
te a  una  parte  de  eUa,  en  cuyo  case  debe- 
riallamai'se  Callejon  de  Huaraz*. 

Callejon  de  Bomero,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  y 
dist.  San  Juan  Bautista. 

Callcjones,  punta  A  los  10«  80'  40"  lat.  y 
8P  17'  44"  long. 

Callemarea,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Angaraes,  dist.  Lircay. 

Calle  nueya^  aid.  Dpt.  HuAnuco,  prov.  Dos 
de  Mayo,  dist.  Bauos. 

Calle  nueva,  chac.   Dpt.  Arequipa,  prov. 
Union,  dist.  Alca. 

Callesquinaf  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  Chorrillos. 

Callicba^  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 
dist.  Chorrillos. 

Callincuiicaf  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
La  Mar,  dist.  San  Miguel. 

Callima,chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Pariacoto. 

Callipata, aid. Dpt. Cuzco,  prov. y  dist.  Pau- 
cai'tambo:  habt.  92. 

CalUqne^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo,  dist.  San  Pedro. 


CAMA 


140 


CAMA 


Calliri,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Juli. 
CalllsecaSy  antigua  tribu  de  salvajes  que  ha- 

bitaban  en  las  montanas  de  Huanuco. 
Callo-COllo,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Pa- 

Uascai  dist.  Llapo. 
Callojaylla,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov,  Po- 

mabamba,  dist.  Siliuas. 
CallomayoC)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Otoca. 
CalloS)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Paucarbamba. 
Callotas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huasta. 
CallotayoCj  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Callpan,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Auco. 

Callquif  aid.  Dpt.  Ay«icucho,  prov.  y  dist. 

Huanta:  habt.  65. 
Callqui,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancave- 
lica: habt.  82. 
Callpuyo,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 
Calluacoto,  pbl.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Yiraco. 
Calluan.  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Gaja- 

bamba,  dist.  Cachachi :  habt.  779. 
Calluan,  6  Calluad,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Macate:  habt.  12. 
Calluana,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochirl, 

dist.  Matucana. 
Calluasi)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Macate :  habt.  89. 
CaHucnniy  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Pichihua. 
Callun,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Huayllacayan. 
Callonhuacho,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Sirca. 
CaUunpC,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Cotaparaco. 
Camaca^  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Bambamarca. 
CanachO)  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Surco:  habt.  89. 
Camahaani)  chac.  Dpt.   Arequipa,  prov. 

Union,  dist.  Charcana. 
CanahaaSy  antigua  tribu  de  salvajes  que 

habitaban  al  lado  del  Ucavali. 
CaMal)  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 
dist.  San  6er6nimo. 


Canala^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lnca- 
nas,  dist.  Laramate. 

Camani)  pico  nevado  en  la  Cordillera  de 
Tacora  &  los  17°  50'  22"  lat.  y  72«»  56'  9" 
long. 

CamanA,  caleta,  A  los  16°  88'  26"  lat.  y  75" 
6'  4"  long.  Por  el  ningun  abrigo  y  la 
mucha  reventason  del  fondeadero  es  peli* 
grosa. 

CamanI,  cerro  &  los  16°  87*  lat.  y  76«  21'  24" 
long. 

CamanI  sio,  llamado  tambien  de  Majes  6  de 
Colca,  Begun  por  donde  pasa :  nace  en  los 
nevados  de  Yincocaya,  aproximadamente 
^  los  15°  41 '.lat.  y  78°  20',  muy  cerca  del 
origen  del  no  Sumbay,  que  despues  toma 
el  nombre  de  Chih :  corre  de  S.  A  N.  has- 
ta  cerca  del  pueblo  de  Tisco ,  entre  dos 
Cordilleras ;  de  alii  varia  completamente 
de  rumbo  y  se  dirije  al  S.  S.  O.  hasta  el 
pueblo  de  Yanque,  y  luego  continua  al  0. 
hasta  cerca  del  pueblo  de  Choco,  desde 
donde  su  direccion  es  al  S.  0.  hasta  en- 
trar  al  mar,  en  la  caleta  de  Camand,  pasan- 
do  por  Aplao :  por  consiguiente  atravie- 
sa  por  lasprovinciasde  Cayllomay  Cama- 
nd,  sirviendo  de  limite  en  su  trdnsito  a  la 
provincia  de  Castilla;  y  recorriendo  como 
90  leguas. 

CamanI  valle,  formado  por  el  no  de  Cama- 
nd:  principia  desde  que  desemboca  el  rio 
en  las  oriUas  del  mar  hasta  que  se  estre- 
cha  la  quebrada  por  donde  corre  el  rio: 
es  uno  de  los  valles  mas  fertUes  de  la  co6- 
ta.  El  olivo  es  uno  de  sus  mas  rices  y  es- 
quisitos  productos :  tambien  se  siembra  la 
cana  dulce  que  casi  toda  la  reducen  i 
chancaca,  que  tiene  mucho  valor  por  sa 
particular  calidad:  asf  mismo  produce 
arroz,  ajf  amarillo  y  Colorado,  y  frutas  en 
gran  abundancia. 

Camani,  provincia  del  Departamento  de 
Arequipa,  desde  antes  de  la  Independen- 
cia.  Confina  por  el  N.  con  las  provindas 
de  Lucanas  y  Parinacochas  del  Departa- 
mento de  Ayacucho  y  las  de  Condesuyosy 
Castilla,  del  de  Arequipa;  por  el  S.  con  la 
provincia  de  Islay  y  el  mar  pacifiro;  por 
el  E.  con  las  dela  Union,  Condesuyoe, 
Caylloma  y  Arequipa;  y  por  el  0.  con  cl 


CAMA 


141 


CAMA 


mar  pdeifico.  Su  capital  la  ciudad  de  Ca- 
mand.  Consta  de  los  sigoientes 

DISTRITOS : 

Habt. 

Acari 1,056 

Atiquipa 142 

Camand 8,555 

Caraveli 8,413 

Chala 252 

Chdparra 864 

Huanuhuanco 801 

Jaqui 481 

Ocona 1,102 

Quicacha 811 

Siguas 864 

Yauca 280 


Total  habt 12,121 

Esta  compreudida,  mas  6  menos,  entre 
los  Wy  16°  40*  lat.  y  los  75°  20'  y  77°  10' 
long.,  formando  una  superficie  como  de 
1,011  leg. :  Begun  esto  corresponden  como 
12  habitantes  por  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  las  poblaciones  estan 
clasificadas  con  los  nombres  de  Pueblos. 
Pagos  y  Caserios,  (uno  solo) :  d  estos  dos 
ultiuiOB  los  calificamos  de  Aldeas,  segun 
lo  dicho  en  el  Discurso  Preliminar  de  estei 
Diccionario. 

Esta  extensa  provincia,  en   su  mayor 
parte,  es  un  desierto  de  arena  que  recorre 
1&  costa  y  va  hasta  el  pie  de  los   cerros 
que  son  ramificaciones  ultimas  de  la  Cor- 
dillera; pero  este  desierto  esta  cortado  de 
distancia  en  distancia  por  fdrtiles  vaUes 
d.  que  dan  vida  y  riqueza  los  rios  de  Acari 
y  Atiquipa,  que  son  poco  abundantes,  y 
los   caudalosos  de   Ocona  y  Mages  que 
son  los  que  riegan  casi  toda  la  provincia. 
En  estos  valles,  que  toman  el  nombre  de 
sns  rios,  se  cultiva  el  olivo,  la  cana,  el  ar- 
roz  y  otros  frutos  que  requieren  tempera- 
mento  cdlido.  Muy  variadas  son  las  clases 
de  ciertas  plantas  y  frutos  como  el  zapallo, 
del  que  hay  nueve  clases  distintas,  las  yu- 
cas,  cajnotes  etc.  Hay  muchos  arboles  de 
Huacan,  de  cuyas  flores  se  saca  una  especie 
de  cera:  en  fin  es  rica  en  el  reyno  vegetal: 
no  asi  en  el  animal  en  que  es  escasa,  excep- 
tuando  ciertas  sabandij  as  que  all!  abundan , 
y  en  particular  una  especie  de  crisdlidas  del 


6rden  de  los  IjepicJopteros,  que  destruyen 
las  plantaciones  y  aun  atacan  d  los  arbo- 
les. 

« Lacomposicion  de  los  cerros  que  miran 
al  vaUe  en  sus  escarpaduras  y  laderas  es 
de  caliza  grosera  moderna,  producida  por 
despojos  de  animales  marines.  Las  capas 
reposan  en  formaciones  de  feldespato,  co- 
mo se  conoce  por  las  cumbres  de  los  cerros 
y  por  la  superticie  que  se  extiende  a  mas 
de  ocholeguas  hilcia  el  Sur  y  Oeste,  dando 
lugar  con  su  descomposicion,  que  hoy  se 
nota,  a  la  tierra  Uamada  kaolin  por  los 
Chinos,  feldespato  descompuesto  por  los 
Orictognostas  modernos,  y  tierra  de  por- 
celaiia  por  los  fabricantes  de  este  articulo. 
Y  es  error  el  creer  que  esta  materia  es  de- 
yeccion  volcdnicay  error  que  ha  hecho  11a- 
marlac^/iicerosporelvulgo.  Es  pues,  el  ter- 
rene caHzo,  cuarzoso,  arcilloso. 

•Ninguna  coUna  notable  interrumpe  este 
valle  y  solo  lo  hacen  dos  arroyot*  pequenos 
Hamados  Hudicos  que  giran  con  diferentes 
inflexiones  y  que  indudablemente  han  side 
brazos  antiguosdel  Rio.  Su  nivel  desde  la 
punta  de  San  Gregorio  hasta  la  costa  es, 
poco  mas  6  m^nos,  86  pi^s  sobreel  del  mar. 

« Con  la  excesiva  humedady  la  putrefac- 
cion  de  plantas  y  animales,  se  forma  en 
abundancia  el  nitrate  de  potasa,  mui  no- 
civo  d  las  plantas  cultivadasi. 

Hay  algunas  minas  de  Amatista  y  tam- 
bien  saHnas.  Por  elpi6  del  nevadode  Salla- 
ly,  que  segun  Rivero  debe  ser  mas  alto  que 
elMisti,  pasa  laQuebradade  Murco,  cuyo 
terrene  es  de  arenisca  y  esquisto  negro. 
Se  encuentra  carbon  de  piedra  en  la  pi- 
zarra,  en  direccion  de  E.S.E.  d  0.  N.E.; 
pero  con  inclinacion  al  N. :  tiene  algunas 
varas  de  ancho  y  se  le  encuentra  mezcla- 
do  con  hierro  Ht6ide  y  pirita  ferruginosa. 
Tambien  hay  carbon  en  el  valle  de  MA- 
ges  cerca  de  la  hacienda  de  Querupalca; 
la  capa  es  angosta,  su  direccion  casi  ho- 
rizontal, y  estd  incrustadaen  piedra  cahza. 

Cerca  deQuilcaexiste  una  Huaca  en  la 
que  se  encuentran  momias  bien  conserva- 
das,  asi  como  vasos,  vestidos  y  mil  otras 
preciosidades  dignas  de  estudiarse. 

Un  Sub  Prefecto  estd.  encargado  del 
mando  politico;  un  Juez  de  1*.  Instanda 


CAMA 


—  142 


CAMA 


administra  justioia.  Eu  lo  eclesidstico  es- 
td  diyidida  en  los  siguientes 

CURATOS : 

Gamand.  Ocona. 

Quilca.  Siguas. 

Hay  un  Colegio  de  instruccion  media  y 

28  Esouelas  de  primeras  letras,  en  los  cua- 

les  se  gasta  20,000  soles  al  auo;  &  saber : 

Sueldos. 
En  1  Colegio S.     8,200 

En  18  Escuelas  para  hombres  »    10,800 

En  10        •  >     mugeres  ■      6,000 


Total  alano .'S.  20,000 

Las  contribucioues  producen  al  ano  la 
cantidad  de  2,244  soles  por  los  siguientes 
ramos : 

Contribucion  Rdstica S.  2,051 

»  Industrial »       134 

•  Eclesidstica ■         59 


Total S.  2,244 

CamanA,  (lo  que  tiene  capacidad  6  exten- 
sion. Q.)  antiguamente  se  le  llamaba  Ca- 
mata:  ciudad,  capital  de  la  provincia  y  dis- 
trito  de  su  nombre,  Dpt.  Arequipa.  Es 
una  de  las  ciudades  de  la  costa  que  estd 
Uamada  a  eugrandeoerse :  es  situada  en 
una  llanura  como  a  4  millas  de  la  caleta 
de  su  nombre  y  por  consiguiente  en  casi 
la  misma  latitud  y  longitud.  Las  calles 
son  de  regular  ancho  y  bien  delineadas : 
hay  dos  iglesias :  la  de  la  Merced  fu^  del 
Convento  que  se  fundcS  en  1580  y  se  su- 
primi<^  en  1826,  y  un  Hospital:  la  plaza 
etii&  como  a  ld6m.  alt.  El  temperamento 
es  ciilido  como  el  de  Lima ;  el  tcrm6metro 
en  inviemo  varia  de  10°  A  15°  sobre  cero; 
y  en  verano  el  t^rmino  medio  es  de  28° ;  la 
atm6Hfera  es  muy  humeda;  el  liigr6metro 
varia  entre  80  y  90 :  los  vientos  son  fuer- 
tes  en  casi  todo  el  ano,  y  d  voces  como 
huracanes ;  pues  su  velocidad  suele  Uegar 
a  l,027n».  por  minuto.  Hay  un  Colegio 
nacional  de  instruccion  media,  una  Es- 
cuela  piimaria  para  hombres  y  otra  para 
mugeres.  Es  renidencia  del  Sub  Prefecto 
y  del  Juez  de  l."  Instancia:  habt.  678; 
dista  de  Quilca  8  leg.  (44  i  k.),  de  Are- 
quipa 86  (200  i  k.),  de  Islay  25  (189  i  k.), 
de  Lima  por  tierra  186  (1,021  k.),  de  Oco- 
na 12  (67  k.),  de  Sihuas  16  (89  k.). 


CamMl^a)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Santa  Eulalia. 

Camanhuftchana)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Ajoyani. 

Camanocca)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Coporaque :  habt.  267. 

Camantlf  cerro  mineral  de  oro,  en  la  proy. 
Carabaya,  inmediato  i  Marcapata;  se  con- 
sidera  que  es  muy  rico.  Habia  un  pue- 
blo al  pi^  del  mineral;  hoy  todo  esta  aban- 
donado. 

CamapuyO)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ln- 
canas,  dist.  Querobamba. 

CAliara)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Yauyos. 

CAmaba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 
chi,  dist.  Quiquijana. 

CanargOf  mina  de  plata  en  el  Dpt.  prov.  y 
dist.  Puno. 

Camarina)  rio  tributaho  del  Ucayali  a  214 
metros  altura. 

CamariDihnaSy  rio  tributario  del  Ucayali 
por  la  derecha :  su  curso  es  desconocido. 

Camarfseaf  pbl.y  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Castilla,  dist.  Yiraco. 

CamaroneS)  chac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 
dist.  Sachaca. 

Camarones,  quebrada  que  termina  en  la  ori- 
11a  del  mar:  A  los  19'  12'  80"  lat.  y  72* 
40'  24"  long.  Dpt.  Tarapaca.  Por  el  cen- 
tre cone  un  pooo  de  agua  en  ciertos  me- 
ses  del  aiio. 

Camabones,  mina  de  ars^nico  en  la  quebra- 
da de  este  nombre,  Dpt.  Tarapaca,  disL 
Camina,  ley  60  "/o 

Camarones,  aid.  y  chac.  Dpt.  Tarapac^ 
dist.  Pisagua:  habt.  196;  dista  de  Camina 
80  leg.  (167  k.),  de  Pisagua  15  (88 J  L),  de 
Tacna  29  (161  i  k.),  de  Chaca  8  (44  \  L), 
de  Tarapaca  88  (211  \  k.). 

Camasbambay  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  J 
dist.  Pomabamba. 

Camata)  cerro  en  la  provincia  y  Dpi.  Uo- 
quegua,  entre  Pocci  y  Torata. 

Camata,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 

Camata,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ubinas: 
habt.  61. 

Camatllta)  est.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Canas, 
dist.  Yanaoca. 

CanayeCCf  hda.  Dpt.  Huancavelica,  proT. 
Castrovireyna,  dist.  Arma:  habt.  7. 


CAMP 


143 


CAMP 


CftMbaSf  thbu,  v^ase  CanipcLs,  tribu  de  sal- 

TEJes. 
Cknbayat  bda.  Dpt.  y  prov.  Taona,  dist. 

Ilabaya:  k  88  leg.  (184  k.)  de  Tacna. 
Cftnbayate).  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 

marca. 
CuiUotof  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 
GaBkraca^  bda.  Dpt.  Pimo,  prov.  Lampa, 

dist.  Cabanilla. 
Cankmniy  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Cani- 

mas :  habt.  880 ;  dista  de  Moquegiia  24 

leg.  (138  \  k.),  de  Garumas  1  (5  i  k.). 
CaBiaiH)  bda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  didt. 

Locamba:  a  18  leg.  (100  k.)  de  Tacna,  y  8 

(16  i  k.)  de  Locumba. 

•   Cafltiarita^  bda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 
Locumba :  habt.  86. 
CanicaDClia^  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba, 
Canicbef  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbo- 

ta,  dist.  Llama. 
Canilaca)  bda.  y  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Ta- 
rata,  dist.  Candarave :  habt.  862 :  dista  de 
Tacna  40  leg.  (228  k.). 
fanilo  San,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea: 

habt.  56. 
CaBioaca^  distrito  de  la  provincia  de  A8d.n- 

garo,  Dpt.  Puno:  babi.  1,745. 
Caminaca,  [CcaminuccUy  pelea,  reyerta:  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la  provincia 
AjB^garo,  Dpt.  Puno :  habt.  862  (Ccolla- 
nas.). 

CaBtta^  distrito  del  Departamento  de  Tara- 
pacA:  habt.  6,876. 

CAicii^A,  pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt. 
TarapacA:  i  1,828m.  alt.:  habt.  1,064;  dis- 
ta 16  leg.  (89  k.)  de  Suca,  de  Pisagua  27 
(150  i  k.),  de  Tarapacd  30  (167  ^k.),  de 
Sibaya  28  (166  k.). 

CanllloCCOyaf  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 
ro,  dist.  Chupa:  habt.  171. 

Caflllscahaay  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Gorgor. 

CaBisiluiay  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  To- 
rata. 

CaM^lftl)  banco  en  el  boqueron  del  Callao. 

Campaf  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huaiicave- 
lica :  habt.  198. 

GaspacOf  aid.  Dpt.  Juuin,  ^rov.  Huancayo, 
dist.  Colca. 


CaBpana^  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Je- 
sus, lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc,  ley  24  m. 

Campana  de  Huanchaco  cbbbo  de  la,  al  N. 
del  puerto  de  Huanchaco,  k  5  millas  (9  k.) 
al  interior  de  la  costa.  Tiene  1,051m-  alt. 
Tanto  por  su  forma  ouanto  porsu  altura  es 
muy  notable  k  gran  distancia. 

Campana  de  Samango,  v^ase  Samanco  Cam' 
pana, 

Campana,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete,  dist. 
Pacaran. 

CaBpanorcO)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Zurite. 

CaBpauariO)  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
Campan.\rio,  isla  en  la  laguna  Titicaca. 
CampanaS)  pbl.  y  hda  Dpt.  y  prov.  Piura, 

dist.  Yapatera:  habt.  267. 
Campanas,  del  DIABLO,  asf  se  llaman  unas 

piedras  dioriticas  muy  sonoras  que  se  en- 

cueutran  en  la  falda  de  un  ceiTo  d  media 

legua  de  Eten. 
Campanas,  del  sffiLAORo,  asf  se  llama  unas 

piedras  diorfticas  muy  sonoras  en  el  lu- 

gar  de  los  Corralones  de  la  Caldera,  del 

valle  de  Vltor,  Dpt.  Arequipa. 
CaBpanayoC)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Chuquibambilla, 
CaBpanif  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Chamaca. 
CaBpanilla^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.    Sihuas. 
Campanilla,  chac.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Po, 

mabamba,  dist.  Quiches.  - 

CaBpanillayoccpata 9  chac.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Chunvivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
CaBpaSaf  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaeu 

dist.  San  Ignacio. 
CaBpaS)   llamados   tambien  Antis ,  tribu: 

v^iise  Antisy  tribu  salvaje. 
CaBpata^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Conima. 
CaBpo  de  AyacnchO^  despoblado  en  el  Dpt. 

Ayacucho. 
CaBpo  it  Chuspihuaylla,  est.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  y  dist.  Paruro. 
CaBpoden^  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist.  Asuncion:  habt.  222. 
Campoiaya  6  Camposlayo,  hd&,  Dpt.  ypruv« 

Puno,  dist.  Pichacani, 


CANA 


—  144 


CANA 


CanpO  SantOf  hda.  Dpt.  Ayacucho,    prov. 

Parinacochas,  (list.  Pullo. 
Camfo  SANTO,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Quis- 

picancha,  dist.  Quiquijana. 
Canpo  verde^  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 

dist.  Pisco. 
Canpof  9  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Lu- 

rigancho. 
CanpachO)  nomhre  antiguo  de  un  morro 

cerca  de  la  isla  de  Iquique. 
Cansail,  chac.  Dpt.  Ancachs,prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Huancapon. 
Gamsani,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Chupa :  habt.  3. 
Camse,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dis.  Cutervo. 

Camaeheros.  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo 
Amazonas,  dist.  Loreto ;  i  la  izquierda  del 
Amazonas,  3  leg.  (16  i  k.)  arriba  de  Mo- 
romorote:  habt.  50.  dista  de  Peruate  6.  leg. 
(83  i  k.),  de  Moyobamba  174  (969  k.). 

Caniail, chac. Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Cliiquian. 

CaiUly  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 
Ayapata. 

Canaecenca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Ayapata. 

Canada,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 
dist.  Pativilca. 

Canahua,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Yanaquiliua. 

Canahua,  aid.  Dpt.  y  prov.  Ai-equipa,  dist. 
Yanahuara. 

Canalpata,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La- 
Mar,  dist.  San  Migel. 

Canallaqili,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Mayoc. 

Canauosa,  saHtrera,  Dpt.  Tarapaca :  dista  de 
Pisagiia  24  leg.  (133  J  k.). 

CanaomiM'a,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pa- 
Uasca,  dist.  Huandoval. 

Caiiapny, chac. Dpt  lea,  prov.  y  dist.  Chincha. 

Caiiari«  rio,  dela  provincia  Cajabamba,  Dpt. 
Cajamarca. 

Canaria,  distrito  de  la  provincia  de  Cangn- 
llo,  Dpt.  Ayacucho :  habt.  2,389 

Canabia,  pbl.  capital  de  estc  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Cangallo  Dpt.  Ayacucho :  habt. 
844. 

Canas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 
^t.  Chiquian. 


Canas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 
ba,  dist.  Quiches. 

CanftS,  provincia  del  Departamento  del  Cuz- 
co. La  Junta  Departamental  del  Cuzco 
acord6  dividir  en  dos  la  antigua  provincia 
de  Tinta,  que  las  denomin6  Canas  y  Can- 
chis.  El  Congreso  por  resolucion  de  20  de 
Diciembre  de  1829  aprob6  ese  acnerdo  y 
no  se  le  puso  el  ciimplase  hasta  el  14  de 
Octubre  de  1833.  Confina  por  el  N.  ccm 
la  provincia  de  Acomayo,  por  el  S.  con  la 
de  Caylloma  del  Departamento  de  Arequi- 
pa, separada  por  un  ramal  de  la.  Cordille- 
ra ;  por  el  E.  con  la  de  Canchis  y  la  de 
Lampa  del  Departamento  de  Puno,  di^ida 
tambien  por  ramales  de  la  Cordillera  y  por  el 
0.  con  la  de  Chunvivilcas,  de  la  que  la  se- 
para  otra  Cordillera.  Su  capital  la  villa  de 
Yanaoca.  Consta  de  los  siguientes 

DISTRITOS : 

Habt 
Coporaque 4,787 

Checca 4,515 

Langui 1,446 

Layo 1,564 

Occoruro 1,570 

Pichihua 8,270 

Y'^anaoca 8,292 

Yauri 7,203 


Total  habt S.    27,647 

Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  14°  y  15**  lat.  y  los  73°  20'  long,  for- 
mando  una  superficie  como  de  246  legnas 
d  las  cuales  les  corresponde  como  112  ha- 
bitantes  por  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  las  poblaciones  estan 
clasificadas,  con  los  nombres  de  PueUos  y 
Parcialidades ;  A  estas  se  les  denomina 
Aldeas  en  este  Diccionario,  segrm  lo  di- 
cho  en  el  Discurso  Preliminar. 

Antiguamente  habitaban  estas  regiones 
dos  tribus  muy  numerosas,  llamadas  Ca- 
nas 6  Canes  y  Canchis,  que  dieron  nom- 
bre  d  las  pro\dncia8  y  es  digno  de  notarse 
que  el  unico  pueblo  que  tiene  el  nombre 
de   Canals  es  miserable  en   todo  respecto. 

La  provincia  esta  rodeada  por  diversos 
ramales  de  la  Cordillera,  su  terreno  es 
muy  quebrado,  y  su  temperamento  firio: 
sin  embargo  abunda  en  esta  provincia  d 
ganado  lanary  vacuno. 


CANC 


145 


CANC 


£1  Sab  Prefecio  esti  encargado  del 
mando  politico,  y  el  Juez  de  1/  Instancia 
administra  jasticia.  En  lo  eclesidstico,  es- 
ta  dividida  en  los  siguientes 

CURATOS : 

Coporaque.  Checca. 

Langui.  Pichihua. 

Ucubiri.  Yauaoca. 

Yauri. 

Hay  16  Escuelas  de  primeras  letras : 
9  para  hombres :  sueldos         S.     5,400 
7      •     mugereb:       »  •      4,200 


Total  al  alio S.     9,600 

Las  coiitribuoiones  de  esta  provincia 
produoen  al  ano  la  cantidad  de  426  soles 
por  los  siguientes  ramos : 

Contr ibucion  Bustica S.     260 

•  Eclesiastica »     166 


Total S.     426 

Can.vs,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dibt. 

Yanaoca:  (i  28  leg.  (128  k.)  del  Cuzco. 
(biUlsbaiulMI)  chac.   Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Carhuas. 
C.iXASBAMBA,  lida.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iqui- 

que. 
Cailil8lttl9  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Cabauilla. 
raiilllini,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Uchumayo. 
Canaj'iiy  alJ.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cauas,  dist. 

Langui. 
Canctt,  {Crancca,  gangoso.  Q.)  aid.  y  est. 

Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma,  dist.  Acho- 

ma. 
Cucacyaco,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dibt.  Lidependencia. 
Csinctthlia,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Checca, 
C-aiRUhluma,  {Ccanca  gangoso,  huana  dejar 

de  ser ;  es  decir  ya  no  es  gantjow,  Q.)  aid. 

Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas,  dist.  Cca- 

pacmarca:  habt.  170. 
fam^imaiii,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 

dLst.  Cliaracato:habt.  102. 
Caneahuilldi,  est.    Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Ayacucho. 
CHACallft,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

C:iEgall<):habt.  207. 
Cancaio^,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nftooclias,  dist.  Pacapausa. 


Cancalla,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Crucero. 
CMCana^  pico  en  los   Andes,  dlos  17^    60* 

2  2"  lat.  y  71'»  66'  7"  long:  tiene  4,621m. 

alt. 
CaDCaDChOy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Ocros. 
Cancarachit  aventadero  de  oro,  Dpt.  Puno, 

prov.  B^dia,  dist.  Phara. 
Cancata^  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  Pu- 
no, prov.  AsAngaro,  dist.  Santiago. 
CancatO)  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 

chuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Caaeayy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y dist.  Canta. 
CancayllOy  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anta- 

bamba,  dist.  Pachacouae:  habt.  18. 
CancO)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota.bam- 

bas,  dist.  Chuqiiibambilla. 
X3AN00,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro,  dist. 

Putina. 
Canco,  chac.  Dpt.  Arequipa,  i'/ov.  Caylloma, 

dist.  Cabanaconde. 

Cancon  6  (hncon,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Jauja:  habt.  644. 
Cancosaniy  aid.  Dpt.  Moquogua,  dist.  Ubi- 

nas:  habt.  113. 
CaneOSOf  cerro,  en  la  Cordillera,  prov.  Tara- 

paca:  tieue  6,096xu-  alt. 
Cancona)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma, dist.  Tisco. 
Cancurychac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Chiquian. 
Canehay  (patio,  corral  6  cementcrio.  Q.)  aid. 

Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca,  dist.  Chalaco: 

habt.  100. 

CaDChabamba 9  est.  Dpt.   Ancachs,   prov. 

Huari,  dist.  San  Luis. 
Canchabamba,  aid.  y  est.  Dpt.  Huanuco,  prov. 

Huamalies,  dist.  Pinra:  habt.  290. 
Caacha  blancay  hda.  Dpt.   Puno,  prov.   y 

dist.  Lampa. 
CanchaboIaS)  miiia  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Huamachuco,  dist.  MoUepata ;  al  N. 

de  este  pueblo. 
Canehacallaf  chac.  Dpi.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Casta. 
Canchacancha)  pbl.  Dpt.  Ayacucho,   prov. 

CangaUo,  dist.  Chuschi :  habt.  800. 
Canchacancha,  ceiTu  mineral  de  plata  y  fier- 

ro  en  las  alturas  de  Yucay,   muy  inme- 

diato  d  la  villa  de  Urubamba,  Dpt.  Cuzco. 

19 


I 


CANC 


146 


CANC 


Ganchacancha,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Quiquijana. 
Canchacancha,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Velille. 
Canchaesi)  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Acobamba. 
Canchachala*  ald.y  bda.  Dpt.  y  prov.  Lam- 

bayeque,  dist.  Salas:  babt.  717. 
Canchahuara)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Huarocbiri. 
CanchahoaS)   cbac.   Dpt.   Ancacbs,  prov. 

Huards,  dist.  Marca. 
Canchahuasi)  mina  de  plataenel  mineral  de 

Arirabua,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 

yos.  dist.  Salamanca. 
CanchahaayO)   rio  tributario  del   Ucayali, 

mas  arriba  de  Sarayacu :  es  delicioso  el 

sitio  de  su  confluencia.   A  su  inmedia- 

cion  y  a  la  margen  izquierda  bay  un  ca-' 

no  6  canal,  cuya  agua  es  caHente,  y  nace 

de  la  tierra. 

Canchajagay  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  San  Buenaventura. 
CancliallO)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Yauli,  a  8,612m.  alt. 
CanchaDybda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.   San  Miguel:  babt.  1,042  con 

los  de  Quinden. 
Canchan,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Parobamba. 
Canchan,  bda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,   dist. 

Higueras. 
Caachaoa^cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Cotabuasi. 
Canchancca^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 

vivilcas,  dist.  Cbamaca. 
CanchaAay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia, 

dist.  Pbara. 

Cancbapaica,  aid.  Dpt.  Jimin,  prov.  Jauja, 
dist.  Comas:  a  10  leg.  (55  ^  k.)  de  Qui- 
cbuay,  y  a  2  (11  k.)  de  Comas. 

CanchapaiDpa)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Santa,  dist.  Casma. 

Canciiapampa,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Huayllacayan. 

Cancbaparan^  bda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 
dist,  Huacar. 

Caocbapircay  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Lampian :  situado  en  una  quebrada 
de  temperamento  calido :  babt.  202.  Dis- 
tSkH  leg.  (8  k.)  de  Lampian.  En  la  altu- 


ra  de  la  quebrada  bay  roinas  de  un  pue- 
blo de  los  Incas,  con  batanes  para  moler 
metal  de  oro  que  existe  en  ese  mismo 
cerro. 

CancbapnncO)  aid.  Dpt.  y  prov.  Jauja,  dist. 
Huaripampa  :  babt.  154. 

Canchaqiiey  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Huancabamba :  babt  .759 :  dista  de  Huan- 
cabamba  9  leg.  (50  k.). 

Can.Chary  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hna- 
ras,  dist.  Pampas. 

Cancbarani  6  el  Manto,  {Cancharani  alum- 
bra  continuamente.  Q.)  mina  de  plata, 
Dpt.  y  prov.  Puno.  E stamina  produjo  en 
cuatro  anos  (de  1786  a  1790)  122  barras 
y  8  barre tones  de  plata.  Fue  despues  tra- 
bajada  (en  1826)  por  Mr.  Beek,  ingles, 
empleando  milquinas  de  vapor  y  toda  la 
industria  del  dia:  por  el  socabon  de  desa- 
giie  se  sacaba  el  metal  en  botes,  hasta 
fuera  de  la  mina;  y  despues  por  ferrocar- 
ril  basta  las  oficinas. 

Canchari ,  ruinas  de  un  espacioso  palacio 
anterior  d  la  ^poca  de  los  Licas,  situado 
en  una  eminencia  que  domina  el  valle  de 
Canete,  cerca  de  las  baciendas  de  Mon- 
talvan  y  otras. 

CancbaSy  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otnseo, 

dist.  Usquil. 
Canchas,  cbac.  Dpt,  Ancacbs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Canchas,  cbac,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Macate. 
Canebay,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyoa, 

dist.  Pampas. 
Canchayllo,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.    Jauja. 

dist.  Huaripampa:  babt.  887. 
Cancbayoc,  cbac.  Dpt.   Cajamarca,  prov. 

Cbota,  dist.  Llama. 
Canchayoc,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Cbiquian. 
Canclli,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bongari, 

dist.  Tumbilla. 

Canchi  6  CanMM,bda.Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  San  Ignacio. 
CANcm,  (vivo  inquieto.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno, 

prov.  Carabaya,  dist.  Ayapata :  habt.  410. 
Canchi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asilngaro,  dist 

Acbaya, :  babt.  899. 
Canchlcaneba,  laguna  en  la  cordillerade 

Huarocbiri,  Dpt.  Lima.  Es  una  de  las  que 


CANC 


147 


CAND 


debia  represarse  para  aumentar  las  agufts 

del  Bimac.  Su  superficie  es  de  254, 589™*: 

pnede  contener  854,552  metros  cubicos  de 
agua. 

Cachi  chieOy  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  diet. 
Caracoto. 

Canchi  gbande,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Caracoto. 

Canchiipiro,  bda.  Dpt.  y  prov.  Pnno,  dist. 
Lampa. 

Canchilla,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Tauripampa. 

Canehlna,  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Huachos. 

Canchinan,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Quillo :  babt.  44. 

Canchlraf  saLLtrera,  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Ca- 
miua. 

Canellinui,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Garas. 

Canchis,  aid.  Dpt.  Janin,  prov.  y  dist.  Huan- 
cayo :  babt.  649,  con  los  de  Tanquis  y  Yu- 
racpacba. 

CanchlSy  provincia  del  Departamento  del 
Cuzco,  creada  A  la  vez  'que  la  provincia 
de  Canas  por  acuerdo  de  la  Junta  Depar- 
tamental  del  Cuzco,  aprobado  por  resolu- 
cion  legislativa  de  20  de  Diciembre  de 
1829  promulgada  en  14  de  Octubre  de 
1883.  Limita  por  el  N.  con  la  provincia 
de  Acomayo,  por  el  S.  con  la  provincia  de 
Lampa  del  Departamento  de  Puno,  sepa- 
rada  por  la  Cordillera  de  Vilcanota ;  por 
el  £.  con  la  provincia  de  Carabaya,  divi- 
dida  por  la  cadena  de  los  Andes  del  De- 
partamento de  Puno;  y  por  el  0.  con  la 
de  Canas.  Su  capital  la  villa  de  Sicuani. 
Consta  de  los  siguientes 

DISTBITOS : 

Habt. 

Cacha 5,517 

Checcacupi 4,967 

Marangani 8,041 

Pampamarca 2,164 

Sicuani 11,262 

Tinta 6,019 


Total  habt 82,970 

Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  18*»  50*  y  14»  80'  lat.  y  los  78*»  y  78» 
50*  long,  formando  una  superficie  de  191 
legaas,  quo  comparada  con  su  poblacion, 


corresponde  como  172  babitantes  por  le- 
gua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos  y  Par- 
cialidades ;  d  ^stos  se  les  denomina  Aldeas 
en  este  Diccionario,  segun  lo  dicbo  en  el 
Discurso  Preliminar. 

El  rio  VHcamayo,  despues  Urubamba, 
atraviesa  la  provincia  de  S.  E.  d  N.  0. 
dividi^ndola  en  dos  paries  casi  iguales. 
En  sus  producciones  y  clima  es  igual  a  la 
de  Canas. 

El  Sub  PrefectoestAencargado  del  man- 
do  politico:  un  Juez  de  1.*  Instancia  ad- 
ministra  justicia.  En  lo  eclesidstico  esta 
dividida  en  los  siguientes 

CURATOS : 

Cacba.  Pampamarca. 

Checcacupi.  Sicuani. 

Marangani.  Tinta. 

Tinyabamba. 
Hay  19  Escuelas  deprimeras  letras: 

18  para  hombres :  sueldos S.     7,800 

6     »     mugeres:       •  »      8,600 


Total  al  alio 8.  11,400 

Las  contribuciones  de  la  provincia  pro- 
ducen  al  aiio  la  cantidad  de  672  soles  por 
los  siguientes  ramos : 

Contribucion  Bustica S.    248 

»  Industrial »       25 

»  Eclesidstica »     219 


Total S.    492 

CANcms,  (Canchis,  siete.  Q.)  pbl.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.  Canchis,  dist.  Sicuani :  dista  del 
Cuzco  26  leg.  (188  k.). 

CANcms,  pampa,  chac.  Dpt.  Tarapaca,  dist. 
Camiiia. 

Cancho,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Carhuas. 

Canchon,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 
Cotabambas.  • 

Canchon,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

Canchua,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Camina. 

Canchupanta^  aid.  Dpt.  Tarapaba,  dist.  Ca- 
mina. 

Cancliupe,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
casmayo,  dist.  Pueblo  Nuevo. 

Candarave,  distrito  de  la  provincia  de  Tarata, 
Dpt,  Tacna :  habt.  2,565. 


CAND 


—  148 


GANG 


Gandabave,  (corrupcion  de  nmtur,  c6ndor, 
apt  iomiTj  es  decir  cazador  de  condor.  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  provincia 
Tarata :  haLt.  1,14^;  distadeTacna  88  leg. 
(211  i  L). 

CANDGLARI  i,  minas  de  ebte  nohbbe. 


Caildelaria,  miua  de  plata  en  el  cerro  de 
Huinac,  Dpt.   Ancachs,   prov.  Huaylas, 
dist.  Carhuas. 
Candeiabia,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
TacTia,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 
dist.  Oyon,  ley  10  m. 
CamdellAria,  mma  de  plata  en  el  mineral  de 
Quichas,  Dpt.  Ancachs,  ^3rov.  y  dist.  Ca- 
jatambo, ley  80  m. 
Candelakia,  mina  de  plata  en  el  cerro  mi-  | 
neral  de  Changa  6   Chaugas,  Dpt.  An- 
caclis,  prov.  y  dist.  Cajatambo:  la  pnme- 
ra  Be  halla  dOm.  mas   abajo  que  la  nueva: 
direocion  de  la  veta  E.  85^  a  90°.  0.:  in- 
clin:xion  casi  vertical:  aiicho   Im.  75:  ley 
80  m.  La  segunda  es  llamada  Canddaria 
iiueva,  vease  Taunpallanca  mina. 
Candelaiua,  miua  de  plata  en  el  mineral  de 
Arii'ahua,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 
yos,  dist.  Salamanca. 
Candelabu,  saUtrera,  Dpt.  Tarapacd,  dist. 
PisHgua,  en  el  canton  de  Pampa  Negra: 
en  1872  prodiijo  64,000  quintales  de  sali- 
tre,  en  1878  di6  100,000  y  en  1874,  solo 
86,000 quintales:  dista  de  Mejillones  9  leg. 
(50  k.):  de  la  liiiea  ferrea  2  millas  (4  k.). 
Candeiabia,  sahtrera  en  el  canton  de  Ne- 
greyros,  Dpt.  y  dist.  Tarapacd:  en  1872 
y  1878  produjo  80,000  quintales  cada  ano : 
dista  10  leg.  (55  i  k.)  del  puerto,  y  2  mi- 
Das  (4  k.)  de  la  linea  ferrea. 

PUEBLOS   Y    FUNDOS. 

Candeluria,  hda.  mineral  en  la  qnebrada  de 

Pucayacu  Dpt.  Juuin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Cande LABIA,  chac.  Dpt.  Iluancavolica,  prov. 

Tayacaja,  dint.  Salcabamba. 
Candelabu,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 
Candelabia,  chac.  Dpt. Arequipa, pijv.  Cay- 

lloma,  dist.  Silmas. 
Candeu,  hda.  Dpt.  Cajamarca.  prov.  Celen- 

din,  dist.  Chumuch :  habt.  98 :  dista  de  Ce- 

lendin  24  leg.  (188  i  k.). 


Cantlia  6  Candiar,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Chin- 
cha,  dist.  Chincha  Baja :  habt.  849. 

Gandiasalas ,  hda.  Dpt.  lea ,  prov.  y  dist- 
Cliincha. 

Gand^ifnilHil,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Huamachuco :  k  8  leg.  (16  i  k.)  de 
Huamachnco. 

Caildiially  est.  y  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Otusco:  habt.  58. 

Caiieccliaeaf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 
vencion,  dist.  Huiro. 

Caneccmarcay  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Laramate. 

Caiiel08,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 
zonas,  dist.  Andoas:  habt.  146  (en  1814) 
El  Ecuador  pretende,  sin  el  menor  fon- 
damento  legal,  derecho  sobre  este  pueblo 
y  otros  de  Andoas,  sin  respetar  el  uti-pon- 
detis,  comprobado  con  la  C^du^a  de  1.802 
y  con  muchos  hechos,  entre  otros  el  de 
haberse  practicado  el  censo  de  esa  provin- 
cia el  ano  de  1814  por  autoridades  pema- 
nas. 

Cangachi,  hda.  Ppt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Huacullani:  habt.  54. 
Caninil^  lavadero  de  oro,  prov.  Carabaya, 

entre  Yersalles  y  el  Carrisal:  es  muy  rico. 
Cail)K;alla,  mina  de  plata,  cerca  de  Shan- 

galorco,  Dpt.  Ancachs.  prov.  y  dist.  Pa- 

llasca. 
Cangalle,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cauchis,   dist 

Checacupi ;  asf  se  denomina  la  reunion  de 

varias  aldcas,  que  todas  juntas  tienen  212 

habitantes. 
Cangalle,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ('hmivivil- 

cas,  dist.  Chamaca. 
Cangalle,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nuuoa :  habt.  29. 
CaiipilUs,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chacoito, 

dist.  Juli:  habt.  168. 

Cai4;aIlo,  antigua  provincia  del  Departa- 
mento  de  Ayacucho,  que  presto  her6ieo6 
servicios  d  la  Independencia.  Limita  por 
el  N.  con  la  provincia  de  Huamanga,  di- 
vidida  por  un  contrafuerte  de  los  Andes: 
por  el  S.  con  la  de  Lucanas,  de  la  que  lo 
divide  uno  de  los  brazos  que  despues  for- 
man  el  rio  Pampas:  por  el  E.  con  la  de 
Andahuaylas  del  Departamento  del  Apu- 
rimac,  di vidida  tambien  por  el  rio  Pampas; 
y  par  el  Q<  con  la  de  CastrpvireTna*  Sa 


GANG 


—  149  — 


CANI 


eapital  es  la  cindad  de  Oargallo.   Consia 
de  loB  siguientes 

DISTRITOS  : 

Habt. 
C?maria 2,389 

Cangallo , 4,584 

Carapo 1,714 

Colca 2,306 

CImschi 2,264 

Hiialla 8,774 

Huambalpa 6,099 

HuHiicaraylla 1,644 

Sancos 2,496 

Totos  y  Paras 2,786 

Viscliongos 4,701 

Total  habt 34;707 

Estfi  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  13"  10'  y  14°  lat.  y  los  75°  50'  y  77°  long. 
forman'.Io  una  8upei*ficie  como  de  468  leg. 
que  comparada  con  la  poblacion  resulta- 
casi  76  liabt.  por  cada  legua  cuadi-ada. 

En  esta  proviucia  las  poblaciohes  estan 
clasificadasconlosnombresde  Pueblos,  Es- 
iancias^  y  inuy  pocas  veces  con  el  de  Ha- 
ciendas cuaudo  tieneu  mucbos  liabitautes; 
a  estas  dos  ultimas  las  denomiuamos  Al- 
desw  en  este  Diccionario,  segun  lo  dicho 
en  el  Discurso  Prelimiuar. 

La  configuracion  del  terrenoesmuy  des- 
i^iial,  y  por  esto  son  variadas  las  produc- 
ciones  del  reyno  vegetal ;  asl  que  en  unos 
lugares  tse  siembra  la  cana  dulce  y  demas 
piaiitas  que  requieren  temperameuto  ar- 
dionte;  y  en  otros  se  cultiva  la  cebada,  el 
maiz,  trigo  y  otros  de  clima  frio  6  tem- 
plado.  En  el  reyno  mineral  es  mas  rica ; 
86  cneucntran  muchas  minas  de  di versos 
met  ales;  aunquc  las  de  plata  son  raras. 

En  esta  provincia,  existen  unas  notables 
niiiias  del  templo  del  Sol  y  un  palacio  de 
los  Tncftfl  eti  ol  pueblo  de  Vilcas. 

Un  Sub  Prefecto  estd  enoargado  del 
ma^do  politico  de  la  provincia:  el  Juez  de 
!.•  Instaucia  administra  justicia.  En  lo 
eelesiastico  e^rta  dividida  en  los  siguientes 


j  Hay  85  Epcuelas  do  primeraB  letras  : 

28  para  bombres:  sueldos  S.  16,800 


CUBATOS : 


Caiiaria. 

Cangallo. 

Carspo. 

Colca. 

Chuschi. 


Huancaraylla. 
Huambalpa. 
Huanca  Hancos. 
Hualla. 
Totos  y  Paras. 


Viscbongos. 


mugeres : 


•     4,200 


Total  al  ano S.  21,000 

Las  contribucioues  producen  al  ano  la 
cantidad  de  986  soles,  por  los  siguient-es 
ramos : 

Contribucion  Biistica S.  445 

»  Eclesiastica t     541 


Total S.     986 

Cangallo,  distrito  de  esta  provincia,  Dpt. 
Ayacucho :  babt.  4,584. 

Cangallo,  (Canyallu,  pizai'ra.  Q.)  ciudad, 
capital  del  distrito  y  de  la  provincia  de  es- 
te nombre,  Dpt.  Ayacucho :  habt.  604:  dis- 
ta  de  Coracora  32  leg.  (178  ^  k.),  de  Aya- 
cucho 14  (78  k.). 

Cangallo,  pbl.  Dpt.  y  pro  v.  Arequipa,  dist. 
Chihuata;  d  los  16°  23'  37"  lat.  y  78°  56' 
53"  long.:  a  2,119m  alt.  Celebre  por  la 
batalla  que  allf  se  di6  el  ano  de  1884  en- 
tre las  tropas  del  Gobiemo  y  las  que  man- 
daba  el  general  San  Boman :  dista  de  Are- 
quipa 5  leg.  (28  k.). 

Cangallo,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cama- 
nd,  dist.  Chdparra. 

Canj^anas,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Taj'abanba. 

Canicari.  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  48 :  dista  de 
Ayacucho  4  J  leg.  (25  k.). 

Cam^S,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 
ba,  dist.  Piscobamba. 

Cailf livara,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamachuco,  dist.  Mollepata;  al 
Sur  de  Mollepata:  ley  de  8  d  10  m. 

CaugTttO)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 
Tayacaja,  d  3,908'n'  alt.  Pai-a  llegar  se  pa- 
sa  por  la  Cordillera  &  4,178'n.  alt. 

Canhuity,  rio  tributario  del  Purus,  por  la 
izquierda,  como  a  3  millas  (5  ^  k.)  abajo 
de  Sucurima.  Sus  aguas  son  negras:  sn 
ancho  en  la  bcca  tiene  86^. 

Caili)  (Cani  soy,  presente  de  indicativo  del 
verbo  ser.  Q.)  pbl.  y  chac.  Dpt.  y  prov. 
Hudnuco,  dist.  Higueras:  habt.  881. 

Cani,  mineral  de  plata,  prov.  Asiingaro,  Dpt. 
Pimo. 

Cailia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Huasta. 


CANC 


150 


CANT 


Canlflmaca  6  Cascamarca^  aid.  y  cbac.  Dpt. 
Libertad,  prov.  Huamachuco,  diet.  San- 
tiago de  Chuco. 

Caniaque,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Otusco,  dist.  Sinsicap :  algunos  lo  consi- 
deran  en  el  distrito  de  la  Cuesta  que  la 
ley  no  conoce. 

Caniasbamba,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y 
dist.  Pomabamba. 

Canibamba,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 
co. dist.  Usquil :  habt.  106 :  dista  de  Hua- 
machuco 11  leg.  (61  ^k.),  de  Usquil  4  leg. 
(22  k.). 

Canicaygo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco, dist.  Santiago  de  Chuco. 

Canicanl,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 
Pachia. 

Canllay,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 
Ganilay,chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Carumas 
Canin,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay,  dist. 

Checras  :  habt.  167 :  dista  de  Jucul  2  leg. 

(11  k.),  de  Chuchin  11  (61  J  k.). 
CanffiaCO  6  Campaco,  hda.Dpt.  Junin,  prov. 

Huancayo,  dist.  San  Juan :  habt.  106. 
Canis,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  TicUos.  Esta  situado  en  medio  de  dr- 

boles   que  le  dan  una  \ista  agradable: 

habt.  168:  dista  2  leg.  (11  k.)  de  Llaclla. 
Canli,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Ayabaca:habt.  121. 
CanllacoUo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

San  Antonio. 

Cailllicollo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Vilque. 
Canllicollo,  est.  Dpt.  Pimo,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 
Cano,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 

caja,  dist.  Golcabamba:  habt.  80. 
Cano,  pbl.   Dpt.  Ayacucho,  prov.   y  dist. 

Hoanta. 
Gamo,  cuesta  en  el  extremo  de  la  Pampa  de 

Islay,  para  bajar  al  valle  de  Vltor. 
Gano,  hda.  de  vina  en  el  pie  de  esta  cuesta 

Dpt.  Arequipa,  dist.  Vltor:  habt.  19. 
Gano,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist.  Tarata: 

i  84  leg.  (189  ^  k.)  de  Tacna. 
Ganoa,  puerto  y  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 

Amazonas,  dist.  Babapuerto. 
Omoayaeo,  mal  paso  en  el  rio  Huallaga,  al 

atravcsar  la  cadena  de  los  cerros  de  Huay- 

rapnrina,  entre  Sbapaca  y  Ghasuta, 


Canobaiiiba,hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Acosvinchos :  habt.  24. 

Canocota,  (Hanansaya)  aid.  Dpt.  Arequipa, 
prov.  Caylloma,  dist.   Chibay:  habt.  150. 

CandiLigo,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Tambillo. 

Cauqiiieocha,  mina  de  plata  en  el  mineral  de 
S^guia,  Dpt.  Ancachs.  prov.  Cajatambo, 
dist.  Maugas:  ley  800  m. 

Gaiims,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 
ba, dist.  Piscobamba:  habt.  184. 

Canray,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Bestauracion. 

Caiisa€,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist 
Mito :  habt.  202. 

Cansaya,  nombre  de  un  pueblo  antigno  de 
la  provincia  de  Tarapacd. 

Canseco,  hda.  de  vina  (2)  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa, dist.  Yitor ;  la  una  tiene  8  habt.  y  la 
otra  8. 

Canshap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras* 
dist.  Bestauracion. 

Canta,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz ,  dist.  Chilia:  d  1  leg.  (6  \  k.) 
de  Clulia. 

Ganta,  quebrada  en  la  provincia  de  este  nom- 
bre, Dpt.  Lima. 

Canta,  provincia  del  Departamento  de  Lima. 
Confina  por  el  N.  con  la  provincia  de  Ca- 
j  atambo  del  Departamento  de  Ancachs:  por 
el  S.  con  la'de  Huarochiri:  por  el  E.oon 
la  de  Pasco  del  Departamento  de  Junin, 
y  por  el  0.  con  la  de  Chancay.  Su  capital 
la  vUla  de  Ganta :  consta  de  los  siguieutes 

DISTBITOS : 

Habt 

Atabillos  Bajos 1,789 

Atabillos  Altos 1,595 

Arahuay 1,487 

San  Buenaventura 1,559 

Ganta 8,898 

Huamantanga 4,768 

Lampian 1,900 

Pacaraos 1.774 


Total 18,160 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  10°  40'  y  11**  40'  lat.  y  los  78*  45'y79*» 
10'  long. ;  formando  una  superficie  como 
de  108  leguas ,  i,  la  que  corresponde  una 
poblacion  de  168  habi^siJites  por  l^na 
cuadrada. 


CANT 


161 


CANT 


En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
eiones  con  el  nombre  de  Pueblos ;  porque 
las  estanciasson  de  escasisima  pobladon. 

Como  esta  provincia  ocupa  la  parte  mas 
inmediata  d  la  cadena  principal  de  la  Cor- 
dillera, su  temperamento  es  muy  frio. 

Elterreno  es  muy  quebrado  y  para  apro- 
vechar  las  laderas  forman  andeiies  para 
sembrar  papas,  maiz,  cebada  y  otras  plan- 
tas,  aunque  en  corta  cantidad.  Sin  embar- 
go hay  bastante  ganado;  peroen  el  reyno 
mineral,  hay  muchas  minas  de  oro,  plata, 
cobre,  cinabrio  (en  el  cerro  de  Huanchi- 
pnquio)  y  otras  sustancias  miner  ales. 

Un  Sub  Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico :  el  Juez  de  1*.  Instancia 
administra  justicia.  En  lo  esclesiastico, 
est^  dividida  en  los  siguientes 

CURATOS : 

Arahuay.  Huamautanga. 

Atabillos  Bajos.  Lampian. 

Atabillos  Altos.  Paripacaraos. 

Canta.  S.  Buenaventura. 

En  la  provincia  hay  5G  escuelas  de  pri- 
meras  letras  : 
47  para  hombres :  sueldos       »     26,200 
9      »     mugeres:       »  »       5,400 


Total  alano S.     81,600 

Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  6,292  soles  por  los  siguientes 
ramos : 

XJontribucion  Urbana S.       116 

.  Rustica •    4,784 

»  Industrial »        954 

•  Eclesidstica >       492 


Total S.    6,296 

Canta,  (Eecaudo  6  recaudadon)  distrito  de 
la  provincia  de  Canta,  Dpt.  Lima :  habt. 
8,398. 

Canta,  viUa,  capital  de  la  provincia  y  distrito 
de  Canta,  Dpt.  Lima;  situada  a  2,942m> 
alt.  d  orillas  delrio  Chillon.  Sus  calles  son 
regularmente  delineadas ;  excelente  tem- 
peramento y  vida  deliciosa,  por  estar  en 
una  loma:  habt.  772:  dista  de  Lima  24 
leg.  (188  i  k.). 

Canta,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
dist.  Lari. 

Canta,  hda.  D^i.  Arequipa,  prov.  Castilla, 
dist.  Aplao :  i  5  leg.  (28  k.)  de  Aplao. 


Cantabamba^  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Piscobamba. 
Cantaga,  est.  Dpt.  Lima.  prov.  Huarochiri, 

dist.  San  Damian. 
Cantani  6  Cantayo,  chac.  Dpt.  Moquegua, 

dist.  Carumas. 
Cailtapajo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Yunguyo. 
Cailtarilla,chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Casma. 
Cantabilla,  hda.  Dpt.   Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Huaura:  habt.  25. 
Caiitarqiil,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 
Cauta^,  aid.  y  hda.  de  vifia,  Dpt.  Arequipa, 

prov.  Castilla,  dist.  Huancarqui:  habt.  160. 
Cailtayo,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca: 

habt.  25. 

CiHlte,  aid.  y  chac.  Dpt.   Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Viraco. 
Caiitera,   chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Yanaquihua. 
Caiiteria,  hda.  Dpt.  Ayaoucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Luricocha:  habt.  109. 
Canteria,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro, 

dist.  Putina. 
Canteria,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro, 

dist.  Asillo. 
Canteria,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa  :  habt.  460. 
Canteria,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 
Cantina,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Asillo. 
Cailto,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Piscobamba. 
Canto,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Yurma. 
Canto,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay,  dist. 

Tambo. 

Canto  del  pueblo,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Condesuyos,  dist.  Chuquibamba, 

Cantoiiay,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 
tilla, dist.  Viraco. 

Cantopata,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 
dist.  Huanta. 

Cailt'Or,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Pinpingos. 

Caiitorafrra,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Llama. 

Cantoragra,  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Piscobamba. 


CAI^A 


162 


CANE 


Cailtonil,  hda.  Dpi.  y  prov.  lea,  dint.  San- 
tiago, &2  \  leg.  (18  k.)  de  Santiago. 
Cailtoyoce,  chac.  Dpt.  Ayacuclio,  prov.  Cau- 

gallo,  dist.  Vischougos. 
CftlitU,  est.  Dpt.  Aucacliu,  prov.  Huaras, 

dist.  Independencia :  liabt.  98. 
Canttj,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Recuay :  habt.  407,  con  los  de  Tuoto, 

y  Parapata. 
Cantu,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ocros. 
Cuntuenclio,  chac.   Dpt.   Ayacucho,  prov. 

y  dist.  Lucanas. 
Cailtutmii,  est.  Dpt.   Puno  prov.  Silndia, 

dist.  Patambuco. 
Gantul,  hda.  Dpt.    Ancachs,  prov.    Santa, 

dist.  Moro:  habt.  02. 
Cantuyoe,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  disfc.  Yungar. 
CauiLSsail,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Contumazd. 

CanyabanilNI,  hda.   Dpt.    Ancachs,   prov. 
Huaylas,  dist.  Cai'as. 

CAnya^bamba^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist,  Independencia. 

Cail7il,  hda.  de  vina  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Ocro.s. 

Canabamba,  hda.  y  aid.  Dpt.  Cuzco.  prov. 
Paruro,  dist  Ccapi :  habt.  120. 

Gaiiabraba,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaen,  dist.  Chiiinos. 

CaHaeafia*  chac.  Dpt.  Ayacuclio,  prov.  Lu- 
canas, dist.  Laramate. 

C«liia€ita,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  dist.  CalLilli. 

CaflaiM>rra1.  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Piscobamba. 

Caiia  Cbica,  hda,  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 
dist.  Pativilca,  d  }  leg.  (4  k.)  de  Pativilca. 

Cana  inuude.  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Pati\ilca:  A  1  leg.  (5  J  k.)  de  Pa- 
tivilca. 

CauahlLl,  pampa,  cerca  del  rio  de  Simbay, 

Dpt.  y  prov.  Arequipa. 
Caudiuuro,  chac.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Canas, 

dist.  Yauri. 
Cafiapailllia,   aid.  Dpt.   Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
rnfiaiklfa,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Cajamaica. 
Cafiareii,  pbl.  Dpt.  y  prov.   Lambayeque , 

diBt.  Salasihabt.  428. 


€aiiaiif  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican* 
chi,  dist.  Urcos:  habt.  45. 

Canas.  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  ulst 
Sullana:  d  5  leg.  (28  k.)  de  QuerocotiUo, 
7  i  (41  ^  k.).  de  Sullana. 

Caj^as,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Quiches. 

Caj^ab,  chac.  Dpt.  Lima.  prov.  Chancay,  dist. 
Sayan. 

Cana:sbaml>a,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Yungay ;  d  1  leg.  (5  J  k.) 
de  Yungay. 

Cafiaveral,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cad- 
gallo,  dist.  Vischongos. 

Canaveral,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas, dist.  Puqiiio.  ' 

CAf^AVKKAL,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aiita, 
dist.  Liinatambo. 

CaSaa'eral,  chac.  Dpt.  Cuzco.  prov.  y  disi 
Aoomayo. 

Canaveral  de  Cochas,  hda.  cocal,  Dpt.  y  prov. 
Hudnuco,  dist.  Chinchao. 

Ganaverales,  chac.  Dpt.   Libortad,  prov. 

Pataz,  dist.  Cajamarquilla. 
(■anaylmillba,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabiimba,  dist.  Piscobamba:  habt.  245. 
Gaiiet^',  valle,  antiguamente  Huarcu:  v^ase 

(  aht'tc  proviucia. 

CaSete  6  iMnahuana,  rio.  Este  rio  nac^en 
la  Corrdillera  de  la  provincia  de  Yan- 
yos,  en  los  cerros  que  dividen  la  provincia 
de  Huarochiri  do  la  de  Yauyos,  de  dos 
riachuelos  que  forman  la  lagunita  de  Pa- 
riacaca,  d  4,3B8m.  70  c. :  y  con  rumbo  al 
E.  corrc  pocas  millas,  hasta  recibirlas 
aguas  de  la  lagima  de  Paucarcocha:  cod- 
tinua  con  el  mismo  rumbo  hasta  Vileas,  y 
de  aqui  sigue  al  N.  £.  d  recibir  las  agnas 
del  rio  Tomas ;  pasa  por  los  pueblos  de 
Pampas,  Pucarau,  Lunaliuaud  y  macbaa 
haciendas,  y  desemboca  en  el  mar  a  los 
•  IS''  7'  20"  lat.  y  78°  40'  24"  long.,  ferdli- 
zando  todos  esbs  valles,  cuyos  productos 
aumentan  diariamente. 

Cafiete,  provincia  del  Departamento  de  Li- 
ma. Fu^  desmembrada  por  ley  de  30  de 
Octubre  de  1868,  para  formar  parte  d?  la 
de  Chincha  del  Departamento  de  lea.  Con- 
fina  por  el  N.  con  la  de  Lima;  por  ci  S. 
con  la  de  Chincha;  por  el  E.  con  las  de 
Huarochiri  y  Yauyos;  y  por  el  0.  con  d 


CAJ^E 


PaeMco.  Sa  capital  la  villa  de  Canete. 
Oonsta  de  los  siguientes 

DIBTBITOS : 

Habt. 
Canete 4,692 

Coayllo 2,287 

Chilca 2,382 

San  Luis 8,341 

Lunahuand 6,869 

Mala 1,676 

PacarAn 1,285 


Total  habt 20,871 

Estd  comprendida,  mas  6  menos,  entre 
los  12*  20'  y  W  20'  lat.  y  los  78»  10'  y 
79*  20'  long,  formando  una  superj&cie  de 
840  leguas ;  que  comparada  con  su  pobla- 
cion  resulta  poco  mas  de  61  habitantes 
por  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos,  Pagos, 
Haciendas;  d  los  Pagos  se  les  denomina 
Aldeas  en  este  Diccionario,  segun  lo  dicho 
en  el  Discurso  Preliminar ;  y  en  ciertos 
cases  d  las  haciendas. 

Esta  provincia  es  una  de  las  mas  ricas 
y  productoras  del  Peru,  tanto  por  la  fer- 
tilidad  de  su  suelo  cuanto  por  la  industria 
de  BUS  vecinos  y  duenos  de  las  haciendas. 

El  temperamento  caHdo  y  la  abundan- 
cia  de  las  aguas  del  rio  Canete  facilitan  el 
ealtivo  de  la  cana  de  azdcar  que  es  el  prin- 
cipal y  mas  valioso  product©,  sin  perjui- 
cio  de  otros,  comola  yuca,  camote,  papas, 
frejol,  la  vid,  el  algodon  y  toda  clase  de 
friitas. 

Segun  datos  estadisticos  resulta  que  el 

aiio  de  1888,  las  haciendas  del  valle  de 

Canete  produjeron    12,492  quintales  de 

aziicar  (5,722kg.)  y  16  de  Chancacas.  En 

1856  produjeron  126,400  quintales,   es 

decir  eldecuplo:  en  1871  subi6  d  212,000 

quintales,  casi  el  doble  de  catorce  aiios 

Antes.  El  producto  de  ron  sigue  todavia 

en  mayor  aumento,  puesto  que  en  1888 

en  vez  de  aprovechar  la  miel  de  purga  6 

melasa  sucia  de  que  se  saca  el  ron,  gasta- 

ban  en  botarla.  En  1840  principi6  ya  d 

aprovechar  y  beneficiarse  ese  fruto  que 

Antes  se  desperdiciaba,  y  ese  producto  Ue- 

gS  en  1857  &  la  cantidad  de  cien  mil  ga- 

lones;  en  1871  subi6  d  448,000  galoHes, 


153  —  CANE 

y  hoy  aimque  carecemos  de  datos  segu- 
ros,  podemos  decir  que  sigue  aumentan- 
do  el  producto  en  aziicar  y  ron.  La  causa 
es  natural :  todas  las  haciendas  se  culti- 
van  con  el  cuidado  y  perfeccion  que  ense- 
iia  el  estudio  de  la  agricultura :  el  caldo 
de  la  cana  se  beneficia  cientifica  y  prAc- 
ticamente,  empleando  maquinarias  de  la 
tiltima  perfeccion  y  el  vapor:  no  es  pues 
estrano  que  Canete  progrese  cadadia  mas 
y  mas ;  y  cuando  se  construya  el  ferro- 
carril  que  la  una  con  Lima  y  Pisco,  en- 
t6nces  esos  pueblos  llegardn  &  ser  pr68- 
peros  y  fehces.  Existe  vigente  un  contrato 
para  la  construccion  de  dicho  ferrocarril. 

Algunas  haciendas  tienen  lineas  ferreas 
que  las  recorren  y  van  hasta  el  puerto  de 
Cerro  Azul,  Uevando  sus  productos. 

Como  esta  provincia  fii^  muy  poblada 
muchos  aiios  Antes  de  la  conquista  de  los 
espanoles  y  de  los  Licas,  se  ven  las  rui- 
nas  interesantes  de  Caiichari,  Chuqtdniar- 
ca  y  Hervae.  Entre  los  monumentos  an- 
tiguos  existe  hasta  hoy  la  acequia  que 
conduce  las  aguas  que  fertilizan  el  valle 
de  Caiiete  y  que  prueba  el  adelantamien- 
to  de  aquellos  tiempos  en  el  ramo  de  hi- 
drauhca. 

En  lo  politico  estd  gobemada  por  un 
SubPrefecto.  ElJuezdel.*Instanciaad- 
ministra  justicia.  En  lo  eclesidstico  estA 
dividida  en  los  siguientes 

CUBATOS : 

Canete.  Coayllo. 

Chilca.  Lunalmana. 

Pacardn. 

Hay  80  Escuelas  de  primeras  letras: 

16  para  hombres:  sueldos S.     9,000 

16      •     mugeres        »  »      9,000 


Total  al  ano S.  18,000 

Las  contribuciones  producen  al  afio  la 
cantidad  de  14,796  soles  por  los  siguien- 
tes ramos : 

Contribucion  Urbana S.  917 

»            Rustica »  6,588 

•            Industrial »  7,077 

»            EclesiAstica »  218 


Total S.  14,796 

CaSete,  distrito  de  la  provincia  de  Caiiete, 
Dpt.  Lima:  habt.  4,692. 

20 


CAPA 


154 


CAPE 


CxfrnTE,  villa  capital  de  la  provinoia  y  distrito 
de  Canete,  Dpt.  Lima:  habt.  1,164:  dista 
de  Lima  29  leg.  (161  ^  k.),  de  Tambo  Mo- 
ra 11  (61  i),  de  Chincha  Baja  10  (56  i  k.). 

Cani,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist. 
nave. 

Canimnr,  chac.  Dpt.  Cajamaroa,  prov.  Cho- 
ta,  dist.  Cochabamba. 

CaiiiiHimpa,  hda.  de  caua,  Dpt.  Ancaohs, 
prov.  Hnaylas,  dist.  Caras. 

Canoeota,  aid.  y  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 
Lampa,  dist.  Orurillo. 

Cafiopata,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Panoar- 
tambo,  dist.  Caycay. 

Canur,  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Chota, 
dist.  Paccha. 

Cao  Magdalena  de,  distrito  de  la  provinoia 

de  Trujillo,  Dpt.  Libertad:  habt.  671. 
Cao  Magdalena  de,  pbl.  capital  de  su  dist. 

de  la  provinoia  Trujillo,  Dpt.  Libertad. 
Cao  Santiago  de,  distrito  de  la  provincia  de 

Trujillo,  Dpt.  Libertad:  habt.  1,778. 
Cao  Santiago  de,  pbl.  capital  de  su  dist.  de 

la  provincia  Trujillo,  Dpt.  Libertad. 
Cao,  chac.  Dpt.   Ancachs,   prov.  Huaylas, 

dist.  Huata. 
Cao,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Atabillos  Bajo. 
Capa,  pbl.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Cajatambo, 

dist.  Mangas. 
Capa,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Camand, 

dist.  Chala:  d  2  leg.  (11  k.).  de  Chala. 
Capa,  Azul,  hda.   Dpt.  lea,   prov,  Chincha, 

dist.  Pisco :  habt.  56. 

Capfl(?ay])ef  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ciipi:  habt.  558. 
C4ipacchupan,  hda.  mineral,  en  la  rivera 

de  Quilacocha,  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
CapacmayOf  rio,  cuyas  arenas  tiene  oro, 

Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia,  dist.  Phara. 
Capae-orcO,  {( 'dpac  on-o  cerro  rico.  Q.)  oerro 

mineral  de  oro,  en  la  provincia  de  Cara- 

baya,  Dpt.  Puno,  cerca  de  Mercedes* 
Capa<^se,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Coata. 
Capaclia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas. 
Capacha,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 

Humav. 
Cupachica*  morro  6  promontorio  en  el  lago 

de  Titicaca,  en  los  15°  44'  28'  lat.  y  72* 


5'  54'*  long. :  forma  una  de  las  mayores 

ensenadas  6  bahias  de  este  lago,  en  donde 

estan  las  de  Paucaroolla  y  Puno. 
Gapachica,  distrito  de  la  provincia  de  Pano, 

Dpt.  Puno:  habt.  4,082. 
CAPAcmcA,  (agraciado  6  gracioso.  Q.)  pbl.  ca- 
pital de  este  distrito,  de  la  provincia  y  Dpt. 

Puno :  habt.  787  (Hilata). 
Capachique,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  pror. 

Otusco,  dist.  Usquil:  habt.  294:  d  10  leg. 

(55  ^  k)  de Huamachuoo;  de  Usquil  5  (28k.). 
Capalianoo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.   Lampa, 

dist.  Ayaviri:  habt.  445. 
Capaf^ire^ald.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Puquina. 
CapaiUly  chac.  Dpt.  Huancavelica  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Huaytard. 
Capana,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 

bo,  dist.  Ccatcca. 
Capana.  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Capa- 

chica. 
Capaniqne,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
CapantO)  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 
Capapampa,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Ho^- 

nuco. 

CapapiiquiOf  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 

Caparina,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Hualgayoc,  dist.  Llapa. 

Cappacci,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Coata. 

Capaya  6  Sapaya,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Aymaraes,  dist.  Soraya:  habt.  116. 

Capayana,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Pomata. 

Capocaf  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.  Huancaray. 

Capedor,  mina  de  plomo  en  el  cerro  de  An- 
quimarca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Ca- 
jatambo: ley  80  m. 

Capellan,  pbl.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Castilla,  dist.  Yiraco. 

Capellania,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Bambamarca :  habt.  70. 

Capellania,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Nepeiia 

Capellanu,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Chiquian. 

Capellania,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancav, 
dist.  Pativilca:  a  \  leg.  de  Pativilca. 

Capellanl^,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Huaura. 

Capellania,  chac.  Dpt.  lea,  pro 7.  y  dist. 
Chincha. 


CAPI 


—  155 


CAPO 


Capellanu  La,  hda.  Dpi.  lea,  prov.  Chin- 

oha,  dist.  Humay. 
Capellania,  hda.  Dpt.  Cozoo,  prov.  y  dist. 

Urnbamba :  habt  5. 
Capellania,  hda.  Dpt.  Gazoo,  prov.  y  dist. 

Anta. 
Capbllania,  ohac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 
Capellania,  chac.  Dpt.  Moquegoa,  dist.  Pu- 

qoina. 
Gq)eUaiiiacay,  chac.  Dpt.  Anoaohs,  prov. 

Santa,  dist.  Casma. 
Caper,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pariacoto. 
Capia,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tarma. 
Capia,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 

Hnamantanga. 
Capiaycane,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucui- 

to,  dist.  Yunguyo. 
GapiC,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Garhuas. 

Capicocha,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gayllo- 

ma,  dist.  Ghivay. 
Gapilliqae,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

casmayo,  dist.  Jeqaetepeque. 
Capilla  La,  peqnena  bahia  al  N.  de  la  que- 

brada  de  Vftor,  rodeada  de  cerros  bajos: 

vease  Vltor  qnebrada. 
Capilla,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Golan. 
Capilla,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 

dist.  Sullana :  habt.  784. 
Capilla,  ohac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 

chuco,  dist.  Marcabal. 
Capilla,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  TrujiUo, 

dist.  Viru. 
Capilla,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 

bo,  dist.  Aquia. 
Capilla,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Santa  Eulaha. 
Capilla,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucuito, 

dist  Juli. 

Capilla  La,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gon- 

desuyos,  dist.  Yanaquihua. 
Capilla,  paso  de  unos  cerros  &  l,9d6m.  alt. 

en  el  catxiino  de  Yacango,  en  la  provinoia 

y  distrito  Torata,  Dpt.  Moquegua. 
Capilla  La,  pbl.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 

quina:  habt.  829,  inclusive  los  de  Ghimba; 

distade  Moquegua  26  leg.  (146  k.),  dePu- 

quina  5  (284  k.). 


Gapilla  ,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tarapaca, 
Gapilla  de  Dolobes,  aid.  y  chac.  Dpt.  y 

prov.  Arequipa,  dist.  Paucarpata. 
Gapilla  d£  Huasacaohe  ,  aid.  Dpt.  y  prov. 

Arequipa,  dist.  Socabaya :  habt.  96. 
Gapillani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  LlaU. 
Capillapanpa,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Uchumarca. 
Gapillapahpa,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghun- 

vivilcas,  dist.  Velille. 
Gapillapahpa,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hua- 

nuco. 

Capillapata,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Pampas :  habt.  100. 

Gapillapata,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 
Anta. 

Capillars,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay, 
dist.  Pativilca :  habt.  80. 

Gapillas,  pbl.  Dpt.  HuancaveUca,  prov.  Gas- 
trovireyna,  dist.  Santiago:   habt.  829. 

CapilhiyVieJa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta, 
dist.  Lampian. 

Capilla}l]f  ,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 
dist.  Gomas. 

Capillueas,  (Gorrupcion  de  SapUluccaCy  mon- 
da  raices.  Q.)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos,  dist.  Tauripampa ;  a  la  izquierda  del 
rio  de  Ganete;  d  1,629m.  80  c.  alt:  habt. 
67 ;  dista  2  i  leg.  (14  k.)  al  N.  0.  de  Ga- 
tahuasi;  de  Pampas  8  leg.  (44  ^  k.):  de 
Tauripampa  por  AUauca  (rodeo)  7  ^  leg. 
(40  t  k.) :  de  Yauyos  10  (66  i  k.). 

Capimarca^  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Ghapimarca. 

Capirchico,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Pariacoto. 

Capise,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucuito,  dist. 
Yunguyo. 

Captetaca,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa, dist.  Sachaca:  habt.  198. 

Capitania,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Tiimbez, 
dist.  Gorrales. 

Capllra,  pbl.  prov.  Arica.  Dpt.  Tacna. 
Capooe,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Capote  6  Capoto,  hda.  de  cana  Dpt.  prov.  y 

dist.  Lambayeque:  habt.  106:  dista  de 

Lambayeque  8  leg.  (17  ^  k.). 
CapotlllOy  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 

CO,  dist.  Usquil. 


CARA 


156 


CARA 


Gapracancha,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Ganta. 

Captay,  aid.  Dpt.  Aneachs,  prov.  Santa, 
dist.  Moro  &  1  leg.  (5  ^  k.)  de  Moro. 

Capua,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y  dist. 
Yura. 

Gapncn,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 
zons, dist.  Andoas :  habt.  150.  El  Perti 
ha  ejercido  jurisdiccion  en  este  y  otros  pue- 
blos de  Andoas  desde  1,802. 

CapilitagO,hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Pimpingos. 

Capnli,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov,  Pataz, 
dist.  Hoancaspata, 

Capuli,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Hua- 
machnco:  habt.  86  :  a  2  leg.  (11  k.)  de 
Huamachuco. 

Capvlipata^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 
tabambas,  dist.  Haqnira. 

CaporiafCst.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Pacard. 

Caqae,  chac.  Dpt.  Guzoo,  prov.  Ganas,  dist. 
Yauri. 

Gaqxjs,  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampa,  dist. 

Ucubiri:  habt.  27. 
Caquen,  hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Ghnpa. 
f  aquena,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 

Socoroma:  habt.  79. 
Caqui,  (mdndibola.  Q.)  chac.  Dpt.  Ancachs, 

prov.  y  dist.  Huaylas. 
Gaqui,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay,  dist. 

Aneallama:  habt.  74. 
Caquiavill,  (Caquia-huiric  bosteso  destrosa- 

dor.  Q.)  cerro  &  los  17**  81*  lat.  y  71**  20' 

long. 
€ai|iiiiig;ora,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa:  habt.  60. 
Caquili,  hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  y  dist.  Lampa. 
Oaqnia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoaras, 

dist.  Pampas. 
Caquive,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 

bo,  dist.  Gorgor:  habt.  64. 

Carabamba,  {Ccara  cuero,  bamba  cormpcion 
de/>ai7i/>a  llano.  Q.)  mineral  de  plata,  Dpt. 
Libertad,  prov.  y  dist.  Otnsco.  La  plata 
contiene  bastante  oro. 

Cababamba,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  i»rov. 
ydist.  Otnsco:  habt.  1,088:  distade  Hna- 
maehnco,  8  leg.  (16  ^  k.);  de  Otnsco,  6 
(88  k.}. 


Garabaya  (Ccarhitaya,  agostado  6  amarilla- 
do.  Q.) :  antiguamente  se  le  Uamaba  6V 
ruaya ;  provincia  del  Departamento  de  Pn- 
no. El  arreglo  y  demarcacion  de  esta  pro- 
vincia se  hizo  en  virtud  del  decreto  dicta- 
torial dado  en  el  Gnzco  el  2  de  Mayo  de 
1854.  Por  ley  de  5  de  Febrero  de  1875  seha 
dividido  en  dos  esta  provincia  para  former 
la  do  S&ndia.  Gonfina  por  el  N.  con  la  Be- 
publica  de  Bolivia,  en  la  rejion  de  los  bos- 
ques,  aun  desconocida;  por  el  8.  oon  las 
provinoias  de  Lampa  y  As&ngaro :  por 
E.  con  la  provincia  de  84ndia  y  parte 
la  Bepiiblica  de- Bolivia,  cuyos  limites  aun 
no  estan  perfectamente  fijados;  y  p<»r  el 
O.  con  las  provincias  de  Pancartambo  y 
de  Ganchis  del  Departamento  del  Guzoo. 
Su  capital  el  pueblo  de  Macusani.  Gonsta 
de  los  siguientes 

DISTBITOS : 

Habt 

Grucero 1,858 

Ayapata 2,805 

Goasa 1,964 

Gorani 1,148 

Ituata 1,988 

Macusani 1,418 

Ollachea 1,060 

Usicayos 1,852 


Total  habt 12,528 

Esta  comprendida,  mas  6  menos,  entre 
los  11*  80*  y  14*  80*  lat.  y  los  72*  6'  y  78» 
10,  long. ;  formando  una  superiicie  como 
de  1 ,058  legUEis ;  que  comparada  con  la  po- 
blacion,  corresponde  poco  mas  de  12  habi- 
tantes  por  cada  legua  cuadrada. 

Una  grande  y  elevada  cadena  de  cerros 
nevados  que  se  desprende  de  los  Andes,  la 
atraviesan  de  E.  d  0.  dividi^ndola  en  dos 
partes :  la  del  Sur  esta  ocupada  por  cerros, 
cuya  menor  elevaciones  de  4,050ni-:  por 
la  parte  Norte  se  desprenden  varias  rami- 
ficaciones  de  esta  cadena,  formando  pro- 
fundas  quebradas  d  donde  se  reunen  las 
aguas  que  producen  los  nevados  y  las 
lluvias ;  y  todas  ellas  forman  el  candaloso 
Inambari.  £1  abra  por  donde  se  puede 
atravesar  esta  Gordillera  est^  d  4,726b* 
de  altura. 

Esta  provincia  es  una  de  las  mas  ricas 
de  la  Bepublica  en  los  ires  reyno6;  porqu^ 


i 


CARA 


157 


CARA 


alU  abondan  minas  y  lavaderos  de  oro, 
plata,  cobre  y  otros  metales.  Es  tan  gran- 
de  la  abundanda  de  oro  en  los  rios  y  las 
llanuras,  que  puede  eompetir  con  Califor- 
nia. En  la  ^poca  del  coloniaje  produjeron 
en  oro  mas  de  88  millones  de  pesos  fnertes. 
Se  encontraron  pepitas  de  oro  de  mas  de  4 
arrobas  (46kg.)  En  el  reyno  vegetal  la  ex- 
tensa  region  de  la  montana  se  presta  pa- 
ra toda  clase  de  productos  ya  sean  pro- 
pios  de  climas  ardientes,  Mos  6  templa- 
dos;  porque  los  elevados  cerros,  las  pro- 
fimdas  qnebradas,  y  los  llanos  6  pampas 
dan  faoilidades  d  sus  productos.  Por  la 
misma  razon  abnndan  los  animales  de  to- 
da clase.  Desgraciadamente  estas  riquezas 
estdn   como  defendidas  contra  el  poder 
del  hombre  por  los  p&imos  y  peligrosos 
senderos,  impropiamente  Uamados  cami- 
nos,  d.  tal  extremos  que  en  una  gran  par- 
te de  esa  provincia  no  es  posible  andar  d 
bestia,  y  por  lo  mismo  la  exportacion  de 
sus  productos  es  costosisima. 

En  lo  politico  la  manda  el  Sub  Prefec- 
to:  un  Juez  de  1.*  Instancia  administra 
justicia.  En  lo  eclesidstico  esti  dividida  en 
en  los  siguientes 

CURATOS : 

Ayapata.  Goasa. 

Macusani. 

Hay  15  Escuelas  de  primeras  letras: 

8  para  hombres :  sueldos S.  4,800 

7     •     mugeres        »  »   4,200 


Total S.  9,000 

Las  contribuciones  de  esta  provincia, 
producen  al  ano  la  cantidad  7,755  soles 
por  los  siguientes  ramos : 

Contribucion  Kiistica S.  6, 571 

»  Industrial »       955 

»  Eclesidstica »        229 


Total S.  7,755 

Gababaya,  distrito  de  la  provincia  de  este 

Bombre,  Dpt.  Puno:  habt.  591. 
Cababata,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ituata:  habt.  591. 
Gababata,  aid.  Dpt.   Puno,  prov.  Carabaya, 

dsii.  Coasa:  habt.  852. 
Gababata,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

di^t.  Ajoyani,  &  sus  alrededores  hay  48 

fando6  pequenos. 


Cababaya  mayor,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  San- 
dia,  dist.  Phara:  habt.  791. 

Cababaya,  cerro  en  la  Cordillera  de  Tarapa- 
cdiitiene  5,486m.  alt. 

Cababaya,  ohac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ca- 
rumas. 

Cababaya,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ornate. 

Canibayllo  6  ChiUmi,  rio :  nace  en  la  Cordi- 
llera de  la  provincia  de  Cauta  cerca  de 
Acobamba,  al  E.  de  Canta :  su  direccion 
es  de  N.  E.  al  S.  0.  desemboca  en  el  mar 
d  5  millas  al  N.  del  Bimac,  &  los  11"^  57' 
80"  lat.  y  79°  29'  84"  long,  trae  bastan- 
te  agua. 

Cababayixo,  quebrada  y  valle,  se  extiende  4 
derecha  6  izquierda  del  rio ;  tiene  muchas 
haciendas  de  pan  llevar  y  algunas  de  cana. 

Cababayllo,  distrito  de  la  provincia,  del  Dpt. 
Lima:  habt.  1,955.  Esta  poblacion  ha  au- 
mentado  mas  del  doble  desde  1888  en  cu- 
yo  ano  solo  tenia  888  habitantes. 

Cababayllo,  pbl.  capital  de  este  distrito  en 
la  provincia  y  Dpt.  Lima.  Es  uno  de  los 
pueblos  mas  antiguos  de  la  provincia ;  es- 
iA  situada  al  N.  E.  de  Lima,  de  la  cual 
dista  5  leg.  (28  k.).  A  sus  inmediaciones 
hay  un  cerro  que  tiene  piedra  calcarea 
y  p6rfido  color  rojo  y  morado. 

Carabojas,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 
Chiclayo,  dist.  Picsi. 

GarabucOy  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 
ne,  dist.  Pusi:  habt.  874. 

CaraC)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Lampian  situado  en  la  cumbre  de  un  cer- 
ro: habt.  619:  dista  de  Lampian  8  leg. 
(16  i  k.). 

Caracara,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa:  habt.  15. 
Cabacaba,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
Caracaneha,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Gabaoancha,  mineral  de  plata,  Dpt.  Puno. 
Caracanit  pioo  nevado  en  los  Andes,  cerca 

de  los  Umites  con  Bolivia,  a  los  17°  45' 

18"  lat.  y  72°  00'  82"  long. 
Caracayo,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 

Huacar. 
Caraebamba  y  Cochapampa,  est.  Dpt.  An- 

caohs,  prov.  Huaras,  dist.  Carhuas:  habt. 

882. 


CARA 


158 


CARA 


Caraemaca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
y  dist.  Huamachuco:  habt.  200:  dista  de 
Huamachuco  7  leg.  (89  k.). 

Cancoa,  antigao  pbl.  de  la  prov.  Parinaco- 
chas,  Dpt.  Ayacucho:  d  sus  inmediaoio- 
nes  hay  un  manantial  de  agua  termal. 

Caracoles,  pequenos  cerros  d  8  leg.  (16  ^  k.) 
de  Chilca,  Dpt.  Lima,  prov.  Canete:  tiene 
minas  de  fosfato  de  cal  (yeso)  en  gran 
abundancia  y  de  excelente  calidad. 

Caracollo,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Acora. 

CoRACoLLo,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno: 
habt.  76. 

Coracoto,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Pacaraos. 

CoRACOTo,  distrito  de  la  provincia,  y  Dpt.  Pu- 
no: habt.  2,448. 

CoRAcoTo,  {Ccara  cnero,  ccoto  monton.  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  provincia 
y  Dpt.  Puno,  situado  i  los  15*^  84'  20**  lat. 
y  72^  26*  42"  long. ;  &  8,968m.  alt. :  dista 
del  Cuzco  68  leg.  (879  k.);  de  Juliaca,  2 
(11  k.). 

Caraepampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Pallasca. 

Caraepina^  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamachuco,  dist.  Santiagode  Chu- 
co,  al  N.  de  Santiago  de  Ohuoo. 

Caracncho,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaen,  dist.  Sallique. 

Caracha,  {Ccarachuy  sarna.  Q.)  rio,  puede 
considerarse  como  el  origen  6  principio 
del  Pampas :  nace  en  la  Cordillera  de  Cas- 
trovireyna,  A  los  18*  86'  lat.  y  77*  6*  long, 
aproximada. 

CaracHa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Ocros. 

Garacha,   chac.  Dpt.  Huancavelica,   prov. 

Castrovireyna,  dist.  Santiago  Cochorvos. 
Caraehaque,  chac  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

roohiri,  dist.  Matucana. 
CSaraehipanipa,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Aymaraes,  dist.  Challhuanca :  habt. 

91. 
CanM^hoSO,  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Pmipingos. 
Guradmoo,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Pamparomas  :  habt.  28. 
Carachiigo,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  OUachea. 


Carachuni,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaja, 

dist.  Ayapata. 
Carahuaca,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
Caralinacra,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Yauli 
Carahnain,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro< 

chiri,  dist.  Garampoma:  d  4,891  metros 

alt. 
Carabuantanga,  est.   Dpt.   Guzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Livitaca. 
Caral,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay,  dist 

Supe :  habt.  840. 
Caramarca,  mina  de  plata  en  el  cerro  mine- 
ral de  86quia,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Mangas,  ley  100  m. 
Garamarga,  pbl.  y  aid.  Dpt.  Hudnuco,  pro?. 

Dos  de  Mayo,  dist.  Jesus :  habt.  184. 
Garamarga,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Aguamiro. 
Caramatl,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Ayja. 
Caramlia  6  Caranibay  aid.  Dpt.  Arequipa, 

prov.   Gamana,  dist.  Ghdparra  &  763m- 

alt.:  habt.  269;  dista  deGhala  9  leg.  (60  k.), 

de  Ghdparra  2  (11  k). 

Carampa,  pbl.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Huaribamba  :  habt.  166. 

Garampa,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Gangallo,  dist.  Huancaraylla  :  habt.  860: 
d  su  inmediacion  se  reunen  los  rios  de 
Ghumis  y  el  de  Anco,  que  despues  forman 
el  Pampas. 

Carampanipa,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Gotabambas,  dist.  Mara. 

Carampapata,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Gotabambas,  dist.  Mara. 

CarampO)  cerro,  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 
ro,  dist.  Munani:  tiene  minas  de  yeso. 

Carampoma,  distrito  de  la  provincia  de 
Huarochiri,  Dpt.  Lima:  habt.  1,670.  Su 
territorio  estd  en  la  misma  cordillera  y  hay 
nieve  perpetua:  es  abundante  en  minas 
de  plata  y  otros  metales. 

Garampoma,  (corrupcion  de  CcMampa  uma, 
cabeza  de  bongo.  Q.)  pbl.  capital  de  este 
distrito,  de  la  provincia  Huarochiri,  Dpt 
Lima.  Es  muy  frio  por  estar  en  la  Gordi- 
llera:  estd  al  N.E.  de  Matucana,  del  cual 
dista  12  leg.  (67  k.) :  habt.  498. 

Caramueho,  caleta  k  los  2a>  48*  80**  lat«  y 
72*  87*  24**  long. 


CARA 


—  159 


CARA 


Caran  (Ccaran,  escosor.  Q.)  cerro,  en  el  cuol 

hay  una  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Haaras,  dist.  Becuay. 
Caban,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Ayja. 
CabIn,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Pacaraos. 
Caranac,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Mayoc:  habt.  208. 
Caranca,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras:  habt.  64. 
Caranca,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Ynngay. 
Cakanca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Chiquian. 
Caranca,   pbl.  Dpt.  Lima,  prov.   Yauyos, 

dist.  Laraos:  habt.  589,  d  sus  imediacio- 

nes  hay  una  mina  de  oro:  dista  5  leg. 

(28  k.)de  Laraos. 

Caranca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Desaguadero:  habt.  826. 
Carancalla,  est.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Pacapausa. 
Caraxcalla,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Andahua3das. 
Carangas,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Camina: 

d  48  leg.  (267  \  k.)  de  Pisagaa. 
Caranhnancan,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Hnancaspata:  distadeHuan- 
caspata  8  leg.  (16  \  k). 
Carania,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yau- 
yos :  a  3,868m.  alt. 
Carania,  laguna  en  la  provincia  de  Canta, 

Dpt.  Lima. 
Caraniia,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tarma. 
Carao,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Carampoma. 
Carap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carhuas. 
Carapaclia,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 

yo,  dist.  Chongos :  habt.  167. 
Carapampa,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Coata. 

Carapata,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacucho. 
Carapiiiaf  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,)» 

dist.  Atavillos  Altos. 
CarapOy  lida.  Dpi.  y  prov.  lea,  dist.  Palpa: 

habt.  47. 
Carapo,  distrito  de  la  provincia  Cangallo , 

Dpt.  Ayacucho:  habt.  1,714, 


Carapo,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  Cangallo,  Dpt.  Ayacucho :  habt. 

420. 
CaraponeSy  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacucho. 
CarapongO,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Lurigancho:  habt.  49. 
Caraponoo,  chac.  molino,  Dpt.  Ayacucho, 

prov.  Huamanga,  dist.  Ayacucho. 
CaraponguillOf  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Lurigancho. 

Carapiuie05  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
San  Bias. 

Caraqaen^  hda.  de  caua  Dpt.  Arequipa, 
prov.  Islay,  dist.  Tambo :  habt.  78. 

Caras  Las,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Contumazd,  dist.  Trinidad. 

Caras,  distrito  de  la  pro\incia  de  Huaylas, 
Dpt.  Ancachs.  £s  rico  en  minerales  de 
plata  y  especialmente  de  carbon  de  pie- 
dra:  en  el  existen  las  aguas  termales  de 
Shangor,  Colca  y  otras;  asf  como  ruinas 
de  monumentos  anteriores  A,  la  epoca  de 
los  Incas :  habt.  6,476. 

Caras;  ciudad,  Dpt.  Ancachs,  capital  de  la 
provincia  de  Huaylas  y  del  distrito  de 
Caras:  habt.  2,580.  La  ciudad  estti  si- 
tuada  en  una  llanura  4  la  orilla  derecha 
del  rio  de  HuarAs  k  2,887m  alt.  k  los  9** 
8'  lat.  y  80®  10'  long,  (muy  aproximada). 
Tiene  tres  calles  principales ,  y  otras  tres 
trasversales,  empedradas.  Hay  una  iglesia 
Matriz  y  una  Capilla.  Las  casas  son  en 
lo  general  c6modas  y  espaciosas:  es  nota- 
ble el  empedrado  de  los  patios;  porque  em- 
plean  piedresitas  de  diversos  colores  que 
forman  como  mosaicos.  Hay  dos  puentes 
de  palos  para  atravesar  el  rio;  uno  en  el 
extreme  de  la  ciudad;  y  el  otro  como  i,  una 
miUa  mas  abajo.  El  agua  es  muy  pura  de 
sales  y  sustancias  organicas.  La  ciudad  es 
triste  por  falta  de  poblacion  y  comercio ; 
perosu  campina,  llamada  Yanahuara,  deli- 
ciosa;  produce  euabundancia  papas,  trigo, 
y  muchos  vegetales.  Su  temperamento  es 
sano  pero  muy  variado  en  tiempo  de  llu- 
via  por  los  vientos  de  la  Cordillera  neva- 
da:  el  termometro  Uega  a  20^  (Septiem- 
bre)  y  en  Febrero  y  Marzo  varia  este  de 
18°  d  28«  sobre  cero. 
Al  otro  lado  del  rio  hav  un  cerrito  11a- 


CARA 


160 


CARC 


mado  Tumshucayco  hecho  artificialmente, 
en  ^poca  al  parecer,  anterior  d  la  de  Iob 
Incas;  es  formado  de  grandes  paredes  es- 
calonadas.  En  la  falda  de  este  cerro,  que 
mira  &  la  poblacion,  exsiste  an  socabon  for- 
mado por  dos  grandes  paredes  de  piedras; 
sirvi^ndoles  de  teclios  otras  piedras  igual- 
mente  grandes.  En  el  centro  del  cerro 
hay  una  piedra  cabada  en  forma  de  tina, 
que  debio  ser  el  sepulcro  de  algun  Jete 
de  la  tribu,  parecida  a  otras  piedras  del 
cerro  de  Pumacayan  y  a  las  de  otros  mo- 
numentos  antiguos  del  Peru.  Este  impor- 
tante  mouumeuto  va  desapareciendo :  por- 
que  todos  los  que  necesitan  piedras  en 
Caras,  las  sacan  de  alli. 

Cuando  termine  el  ferrocarril,  que  hoy 
se  construye  desde  el  puerto  de  Chimbote, 
Caras  serA  una  de  las  primeras  poblacio- 
nes  de  Ancachs,  sobre  todo  por  las  ricas  y 
abundantes  minas  de  excelente  carbon 
de  piedra,  que  existen  a  pocas  cuadras  de 
la  ciudad. 

Cabas,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 
San  Marcos :  habt.  566. 

CarasapO)  aid.  y  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 
Asangaro  dist.  Muuani:  habt.  119. 

Carasapo  chieo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 

Asdngaro,  dist.  Muuani. 

Carasbamba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huards,  dist.  Carhuas. 
Carata,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Otusco:  habt.  784,  d  3  leg.  (16  ^  k.) 

de  Otusco. 
CarayedOf  hda.  de  vma,  Dpt.  y  prov.  lea, 

dist.  San  Juan  Bautista. 
Caraveliy  distrito  de  la  provincia  de  Cama- 

mi,  Dpt.  Arequipa:  habt.  8,418. 
Cabaveli,  (corrupcion  de  Ccara-hiiUU,  pendil 

6  delautal  de  cuero.  Q.)  ciudad,  capital 

del  distrito  de  CaraveU,  Dpt.  Arequipa;  k 

l,828.m.  alt.:  habt.  2,894. 

Caray,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Caras. 

Cabay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huar&s, 
dist.  Pariacoto. 

Cabay,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Mara. 

Caraybamba,  (rvcrrai/  escosor , /^flwjt^a  lla- 
no. Q.)  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raeS)  dist.  Challhuanca:  habt.  221. 


Caraymayn,  rio  tributario  del  Toro,  por  h 
derecha,  Dpt.  Puno. 

Caraypata,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Chapimarca. 

Caraypifia,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampm 
dist.  Macari. 

Carayu,  hda.  cocal  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya,  dist.  Coasa. 

Carb^jal,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo,  dist.  Pueblo  Nuevo. 

Carbon,  rio  tributario  del  Madre  de  Dies, 
por  la  derecha :  nace  en  la  cadena  de  eer* 
ros  que  divide  los  rios  Pilcopata  y  Marca- 
pata ,  en  la  provincia  de  Carabaya,  Dpt 
Puno,  y  haciendo  curvas  se  dinje  al  N.O. 
Se  le  di6  este  nombre  por  el  mucho  car- 
bon de  piedra  que  arrastra  en  su  fderte 
corriente. 

Carbonera,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  NepeHa. 

Cabboneba,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Pativilca:  habt.  18. 

Cabboneba,  mina  de  plata  en  Santa  Rosa, 
Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique. 

Carbon  grande,  minas  de  plata(2)  en  el  mi- 
neral de  Chanca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Cajatambo,  ley  de  la  ima  60  m.  y  de 
la  otra  80  m. 

Carbon-mayo,  lavadero  de  oro,  Dpt.  Pane, 
prov.  Carabaya,  dist.  Ituata. 

Carca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ponia- 
bamba,  dist.  Piscobamba. 

Cabca,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  QuechuaUa. 

Carcabamba,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Puquio. 

Carcapunco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Ayapata. 

Carcasen,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 
marca. 

Carcas,  {Carca  estiercol  de  algunos  anima- 
les.  Q.)  aid.  y  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Chiquian:  habt.  170. 

Carcatira,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya: 
dist.  Macusani. 

C!arcay,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas, dist.  Soras:  d  su  inmediacion  hay 
un  manantial  de  agua  termal,  cuya  tern- 
peratura  pasa  de  80*". 

Carcayunga,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Mo- 
yobamba,  dist.  Bioja:  habt.  50. 


CARH 


161 


CARH 


tercel  SEi^oR  DE  LA,  mina  de  plata  al  0. 
del  pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Juuin,  prov. 
Tarma,  dist.  Yauli,  ley  80  m. 

Carcelaselm,  rio  en  la  pro\iiicia  de  Caja- 
bamba,  Dpt.  Cajamarca. 

Carcobamba,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Acomayo. 

Careone,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos,  dist.  Ghuquibamba :  habt.  12. 

Careunta,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Ajoyani. 

Carensi,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes,  dist.  Julcamarca:  habt.  810. 

Cardenas  6  Pando,  chac.  Dpt.  y  prov.  Li- 
ma, dist.  Ate:  babt.  15. 

Cardenas,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 
cauchi,  dist.  Urcos :  habt.  187. 

ClRDENAS,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa, dist.  Vitor:  habt.  15. 

Cardo,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y 
dist.  Camana. 

Cardon,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 
ca, dist.  San  Pablo :  habt.  752. 

Cardon,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Otusco:  habt.  82.  • 

Cardon  San  Juan  de  Dios  de,  est.  Dpt.  Li- 
bertad, prov.  Otusco,  dist.  Sinsicap. 

Careyo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Anta. 

Cai^nto,  aid.  y  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

Cargarcon^a,  ccrro  en  las  alturas  de  Utcu- 
pampa,  Dpt.  y  prov.  Cajamarca. 

Carhiia,  (amarillo.  Q.)  chac.  Dpt.  Aneachs, 
prov.  Huaylas,  dist.  Pueblo  Libre :  habt. 
219. 

Carhua,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  y  diet.  Can- 
ta:  habt.  849.  £std  situado  en  la  falda  de 
un  cerro  muy  elevado,  y  tan  perpendi- 
cular que  parece  que  el  pueblo  vd  &  des- 
prenderse  y  caer  al  rio :  su  temperamento 
es  frio:  habt.  849:  dista  1  leg.  (5  ^  k.)  al 
S.  O.  de  Pariamarca;  2  J  (12  J  k.)  de 
Cauta. 

Carhi:a,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Laraos. 

Carhuabamba,  est.  Dpi.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Pataz. 

Carhuae,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Huaylillas :  al  Sur  de  este  pue- 
blo. 

Carbuac,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Uuaylillas. 


Carhuac,  aid.  Dpt.  Aneachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Llumpa. 
Carhuac,  chac.  Dpt.  Aneachs,  prov.  Santa, 

dist.  Casma. 

Carhuaeallanga ,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov. 

Huancayo,  dist.  Colca :  habt.  69 :  dista  de 
Huancayo  10  leg.  (55  j  k.). 

Garhuacancha,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Ayacucho. 
Carhuacarlma,  cerro  mineral  de  plata  en 

el  distrito  de  Macate,  prov.  Huaylas,  Dpt. 

Aneachs. 
Carhuacarhua,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas  ,  dist.   Huancarama :  habt. 

189:  dista  de  Lima  165  leg.  (868  J  k.):  de 

Huancarama  4  (22  k.):  de  *  Andahuaylas 

18  (72  i):  de  Tincoc  i  (8  k.). 

Carhuacarhua  La  Alta,  aid.  y  hda.  en  el  mis- 
mb  dist.  y  prov.  que  la  anterior:  habt.  859. 

Garlmacasha)  cerro  mineral  de  plata  en  el 
distrito  de  Macate,  prov.  Huaylas,  Dpt. 
Aneachs. 

Carhnacatac  6  (Jarhuatal,  aid.  y  chac.  Dpt. 
Junin,  prov.  y  dist.  Tarma. 

Carhuacayac  6  Carhuaiayan,  pbl.  Dpt.  Ju- 
nin, prov.  Tarma,  dist.  Marcapomaco- 
cha:  habt.  242. 

Carhuacayan,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canta. 

Carhnacocha,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma, dist.  Carhuamayo:  habt.  40. 

Carliuacucho,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Laramate:  habt.  434. 

Carhnacushma ,  chac.  Dpt.  Cajamarca, 
prov.  Cajabamba,  dist.  Cachache. 

Carhuachaeo,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamauga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  17. 

Carhuachnna,  est.  Dpt.  Aneachs,  prov.  y 
dist.  Pomabamba:  habt.  107. 

Carhnamaja,  aid.  Dpt.  Aneachs,  prov.  Ilua- 
ri,  dist.  Cliavin. 

Carhaamarea^  hda.  Dpt.  Aneachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Pamparomas:  habt.  51. 
Carhuamarca,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Sincos:  habt.  21. 
CarhuamayOf  distrito  de  la  provincia  de 

Tarma,  Dpt.  Junin :  habt.  2,873. 
Carhuamayo,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  Tarma,   Dpt.  Junin :   habt. 

210;  dista  de  Lima  54  leg.  (400  k.):  de 

Reyes  5  (28  k.):  de  Pasco  7  1{U  J  k.). 

21 


CARH 


162 


CARH 


Carhxjamayo,  pbl.  Dpt,  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Acobamba:  &  16  leg.  (89  k.)  de  Tar- 
ma; y  2  (11  k.)  de  Huayri. 

Carhnaily  (dd  6  produce  cdscara  6  corteza. 
Q.)  aid.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Yungay:  A  1  leg.  (5  i  k.)  de  Yirn- 

gay- 

Carhuan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Mangas. 
Carhnanca,  distrito  de  la  provincia  Luca- 

nas,  Dpt.  Ayacucho:  habt.  1,094. 
Cabhuanca,  pbl.  capital  de  este  distrito,  en 

la  provincia  Lucanas,   Dpt.   Ayacucho: 

habt.  869. 

Carhnaiicoclia,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
CarhnancliO)  mina  de  plata  al  0.  de  Yauli, 

Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli :  ley 

80  m. 
Cabhuancho,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Carhuancho,  (Ca/*^ua;i«^u  corteza  ordinaria; 

y  si  se  escribe  Ccarhuancho,  significa  poner- 

se  color  pajizo.  Q.)  pbl.  Dpt.  Huancaveli- 

ca,  prov.  Tayacaja,  dist.  Paucarbamba; 

habt.  288. 

Carhuancho,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Pilpichaca :  habt.  92. 

Carhuancho,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 
cavelica: habt.  17. 

Carlinanlla^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 
rinacochas,  dist.  Chumpi. 

Carhuanota,  (barro  6  arcilla  amarilla.  Q.) 
cerro  mineral  de  plata,  en  la  prov.  Asan- 
garo,  dist.  Munani,  Dpt.  Puno 

Oarliiiapacha,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 
cayo,  dist.  Chongos. 

Carbnapampay  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Acos ;  a  8,65dni  alt. : 
habt.  179. 

Carhuapampa,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri ,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti : 
habt.  129. 

Carhuapampa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  Tambo. 

Carhuapampa,  pbl,  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Casta;  a  8,943m.  alt.;  en  la  fal- 
da  de  la  Cordillera.  Una  miUa  al  N.  hay 
una  laguna;  y  al  N.  E.  dos  de  donde  nace 
un  brazo  del  rio  que  baja  hasta  el  pueblo 
de  San  Lorenzo,  cerca  de  Huarochiri,  v 


reunido  alii  con  otro  riachuelo  forman  el 
rio  Mala.  En  el  cerro  de  Cachicachi  bj 
dos  minas  de  plata :  dista  de  Tantaracan- 
chi  8  leg.  (16  \  k.). 

Carhnapari,  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz,  dist.  Parcoy :  ley  12  onas. 

Carhuapata,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Angaraes,  dist.  Lircay:  habt.  678. 

Carhuapata,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ad- 
dahuaylas,  dist.  Talavera. 

Carlmarail;  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.y 
dist.  Huanta,  d  4,808m.  alt. :  d  pesar  del 
frio  que  allf  reina,  estd  cultivada  m  cam- 
pina. 

CarlmaraSO,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  HaaD- 
cavelica. 

Carhuaraso,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ln- 
canas,  dist.  Huaccana. 

Carhuaraso,  est.  en  las  punas,  Dpt.  Ayacu- 
cho, prov.  Lucanas,  dist.  Payco :  habt.  S5. 

Carliuarayso,  pico  en  un  ramal  que  se  di 
rije  del  contrafuerte  de  la  Cordillera  de 
Lucanas  al  N.  y  divide  los  rios  de  Caba- 
na y  el  de  Pampachiri. 

Carhuaratso  6  Carhuaraso^  est.  Dpt.  prov. 

y  dist.  Huancavelica  :  habt.  41. 
Carhnarailli,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 

Carhnarnqni,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Cotaparaco. 
Carhuas,  distrito  de  la  provincia  de  Hua- 
ras, Dpt.  Ancachs :  habt.  18,999.  Se  com- 
prende  en  este  distrito  d  Pariahoanea  j 
Marca ;  aunque  algunos  los  cousideran  oo- 
mo  distritos  separados,  contra  la  ley.  £b 
este  distrito  hay  ricas  minas  de  oro,  pU- 
ta,  cobre  y  carbon  de  piedra.  Tambien  ae 
encuentran  aguas  termales  como  las  de 
Chancos  y  otras. 

Carhuas  ,  {Carhuas  toldo,  y  Ccarhuas  color 
pajiso.  Q.)  ciudad,  capital  de  este  distri- 
to en  la  provincia  de  Huaras,  Dpt.  An- 
cachs: esta  situada  en  la  orilla  derecha 
del  rio  de  Huaras,  d  2,625m.  alt.  4  los  9* 
16'  lat.  y  80^  long,  (muy  aproximada): 
sus  calles  divididas  en  cuatro  barrios  son 
largas  y  estrechas;  la  plaza  espaciosa: 
las  casas  presentan  feo  aspecto  por  falta 
de  blanqueo.  Su  comercio  muy  redncido : 
con  el  ferrocarril  tomara  importancia.  S« 
campiiia  es  bonita:  en  sus   alrrededore» 


i 


CARH 


163 


CARI 


ezisten  roinas  de  antiguas  poblaciones. 
El  temperameiito  es  ub  poco  £rio,  pero 
sano:  el  termdmeiaro  varfa  de  18*"^  18° 
sobre  cero,  durante  el  dia,  en  el  mes  de 
Febrero  (tiempo  de  Iluvia) ;  y  en  Setiem- 
bre  de  W  d  Wihshi.  1,987.  Dista  de 
Hnaras,  qneestd  al  S.,  6  leg.  (88  ^  k.). 

Garhuas,  chac,  Dpi.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Cotaparaco. 

Cabhuas,  chac.  Dpi.  Ancaehs,  prov.  Huaras, 
dist.  Independencia. 

Cabhuas,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  'Ta- 
jacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  4. 

Cabhuas,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
'  Mar,  dist.  Tambos. 

CarhuasUCClia  6  Carakuasuccha,  aid.  y  est. 
Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist.  Boldibu- 
yo:  habt.  139:  A  1  leg.  (5  i  k.)  de  Buldi- 
buyo. 

Carhuasum,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Carlmataina,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  AtavUlos  Altos. 
Carhaatanl,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Aymaraes,  dist.  Soraya:  habt.  62. 
Carhuatira,  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Gay- 

Uoma,  dist.  Tapay. 
Carhuatacto,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Sihuas :  habt.  170. 
Cabhuatucto,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas. 
Carliuauraii,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Iquicha :  habt.  580. 
Carlmay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Ayaviri. 
Carhuay,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucajrtam- 

bo,  dist.  Ccatcca:  habt.  857. 
Carhliayacn,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Andahuaylas,  dist.  Ocobamba :  habt. 

204:  dista  de  Ocobamba  6  i  leg.  (86  ^  k.); 

de  Andaliuaylas  8  (44  ^  k.). 

Carhnaycancha,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jau- 

.  ja,  dist.  Huari:  habt.  186. 

Carhuayo,  (en  Congate)  aid.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Paucartambo,  dist.  Ccatcca:  habt. 

167. 
Carhni,  (de  Pampachiri)  aid.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Canchis,  dist.  Checcacupi :  habt.  159. 
Cabhui,  (de  Consachapi)  aid.  en  el  mismo 

dist.  prov.  y  Dpt.  que  el  anterior :  habt. 

118. 


Carhuis,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 

Pedro  del  Hospital:  habt.  91. 
Carhllise»  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ichu- 

na. 
Carhuisen,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Gorgor. 
Caria,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Caras. 
Cariaga,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Truji- 

llo,  dist.  Chicama:  habt.  95:  dista  de  Chi- 

cama  ^  leg.  (8  k.). 
Cariail)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Bestauracion. 
Cabian,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Independencia. 
Cabian,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Jangas. 
Caribamba,  est.  Dpt.  Apurimac.  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Huayllate. 
Caricancha,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Huamantanga. 
Caricollo,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 

Carlchonta,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma. 

Caridad,  e^t.  y  aid.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Otusco,  dist.  Lucma:  habt.  66. 

Cabidad  6  TauripaUxmca y  mina  de  plata, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Be- 
cuay :  est^  d  \  leg.  (8  k.)  al  N.  E.  del  mi- 
neral de  Pumahuain,  en  la  cumbre  de  la 
Cordillera:  su  direccion  es  E.  0. :  inclina- 
cion  86*»:  ancho  Im.  20:  ley  60  m. 

Cabidad,  hda.  mineral,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Becuay. 

Cabidad,  mina  de  oro  en  el  cerro  de  Tiquim- 
bre,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condcsuyos, 
dist,  Yanaquihua:  alE.de  Alpacay. 

Carimbico,  aid.  y  est.  Dpt.  Puno,  prov, 
Chucuito,  dist.  Juli. 

CariO}  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas 
dist.  Macate;  habt.  247. 

Caripampa^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canta. 

Cariqillma,  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Cami- 
na:  habt.  240. 

Cariquita,  {CaH  hornbteyquite  comarca.  Q.) 
aid.  Dpt.  Puno ,  prov.  Huancane ,  dist- 
Moho:  habt.  1,014. 

Cariragra,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Huancaspata. 


CARM 


164 


CARM 


Carisapi,  (CaH  hombre,  sapi  raiz.  Q.)  est. 
Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acora;  habt.  48. 

Carita,  aid.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov.  Tar- 
ma:  habt.  6. 

Caritapampa,  est.  Dpt.  Piuio,  prov.  Chu- 

ciiito,  diat.  Yunguyo. 
Caritliyo,  bda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Coasa. 
Cariva  amaya,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora :  habt.  660. 
Carlos  SIERRA  DE  San,  cadena  de  cerros  que 

corre  paralela  con  el  Pachitea  desde  los 

9**  4'  lat.  hasta  la  boca  del  UcayaH. 
Carlos  San,  mina  de  plata,  con  socabon,  en 

el  cerro  de  Jesus,  lado  N.  Dpt.  Cajaraar- 

ca,  prov.  y  dist.  Hualgayoc. 
Carlos  San,   mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chu- 

co. 
Carlos  de  los  peones  San,  mina  de  plata,  d 

4  leg.  (22  k.)  de  la  mina  de  Santa  Bosa 

de  Torres,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ocros. 
Carlos  San,  cerro  mineral  de  plata,  a  la  es- 

palda  del  de  Pomasi,  prov.  Lampa,  Dpt. 

Puno. 
Carlos  San,  sahtrera,  Dpt.  y  prov.  Tarapa- 

cd,  dist.  Pica,  en  el  Canton  de  la  Argenti- 
na: en  1872  produjo  150,000  quintales 

de  saUtre;  en  1873  otros  150,000:  dista 

de  Iquique  10  leg.  {56  k.) ;  y  1  milla  (2  k.) 

de  la  linea  ferrea. 
Carlos  San,  distrito  de  la  provincia  de  Bon- 

gara,  Dpt.  Amazonas :  habt.  707. 
Carlos  San,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  Bongard,  Dpt.   Amazonas: 

habt.  442. 
Carlos  San,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

casmayo,  dist.  San  Jose. 
Carlos  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 

Valle,  en  la  quebrada  de  Repente. 
CARI.OS  San,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Cangallo. 
Carlos  San,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  San  Juan. 
('Arlos  Cort6s,   chac.  Dpt.  y  prov.   Lima, 

dist.  Ate. 

CARMEN,    MINAS    DE    ESTE    NOMBRE. 

Carmen,  mina  de  plata,  en  el  cerro  Tingo, 
lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist, 
Hualgayoc. 


Carmen,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  San 

Francisco,  lado  E.  prov.  Hualgayoc,  Dpt. 

Cajamarca:  ley  19  m. 
Carmen,  mina  de  oro,  prov.  y  dist.  Huama- 
chuco, Dpt.  Libertad:  produce  4  castella- 

nos  el  cajon. 
Carmen,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Mollepata,  al  N.E.  de 

MoUepata:  ley  8  a  10  m. 
Carmen,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco, 

al  N.  de  Santiago  de  Chuco:  ley  18  m. 
Cirmenf  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Col- 

quipocro.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Pamparomas. 
Carmen,  mina  de  plata,  i  7  leg.  (89  k.)  de 

Taquilpon,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaylas, 

dist.  Macate. 
Carbien,  mina  de  oro,  en  el  cerro  de  Cayas- 

bamba,  prov.  Huaylas,  dist.  Yungay,  Dpt. 

Ancachs. 
Carmen,  mina  de  yeso,  en  Bayahirca,  prov. 

Huaylas,  dist.  Yungay,  Dpt.  Ancachs. 
Carmen,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Huinac, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Ajja. 
Carmen,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Qnen- 

quen,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 

Ayja. 
Carmen,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Chnc- 

llayoc,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  disL 

Becuay. 

Carmen,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Hnan- 

capeti,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras  dist 

Becuay. 
CARifEN,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Pna- 

huay,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 

Becuay. 
Carmen,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Taptan, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Carmen,  minas  de  plata,  (2)  en  el  cerro  de 

Pumahuain,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Andajes :  ley  10  m. 

Carmen,  mina  de  plomo,  en  el  cerro  de  Qni- 
nahuaracra,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Aquia:  ley  900  m. 

Carmen,  minas  de  plata,  (2)  en  Ponta  Hna- 
yoc,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist. 
Huasta,  ley  de  25  a  110.  m. 

CArmkn,  mina  de  plomo,  en  el  cerro  de  Au- 
quimarca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Mangas :  ley  20  m. 


H.^M^^k^ 


CARM 


165 


CARM 


CiRMEN  DEI.  PAI.ILLO,  mina  de  plata,  en  el 

cerro  de  ChiUhirco,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pallasca,  dist.  La  Pampa. 
Carmen  de  pasacancha,  mina  de  plata  con  oro, 

prov.  y  dist.  Pomabamba,  Dpt.  Ancachs. 
Carmen,  mina  de  oro,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Yungay. 
ClRMEN  Y  BAN  ViCENTE,  mina  dc  oro  y  plata, 

al  NO.  de  Huantar,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huari,  dist.  Huantar :  ley  de  25  &  200  m. 
Cannen,  minas  de  plata,  (4)  alE.de  Yauli, 

prov.  Tarma,  Dpt.  Junin,  dist.  Yauli, 

ley  de  80  a  60  m. 
Cabmen,  minas  de  plata,  (5)  al  0.  de  Yauli, 

Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli:  ley 

de  30  a  50  m. 
Carmen,  mina  de  plata,  al  S.  O.  de  Yauli, 

Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli :  ley 

40  m. 

Carnieii,  mina  de  plata,  en  los  cerros  inme- 
diatos  a  Puno,  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 

Carmen  Baja,  mina  de  plata,  en  el  cerro  del 
Tuncal,  cerca  de  San  Antonio  de  Esqui- 
lache,  Dpt.  y  prov.  Puno. 

C&meii,  saUtrera,  en  el  Canton  de  la  Pena, 
dist.  y  Dpt.  Tarapaca :  en  1872  produjo 
4,000  quintales,  en  1878  4,000;  en  1874 
dio 9,484  quintales:  dista  12  leg.  (67  k.) 
del  puerto;  y  j  k.  de  la  linea  f^rrea. 

Carmen,  salitrera  en  el  Canton  de  la  Peiia, 
dist.  y  Dpt.  Tarapaca:  en  1872  produjo 
120,000  quintales:  en  1878,  di6  210,000: 
dista  12  leg.  (67  k.)  del  puerto. 

Cabmen,  salitrora  en  el  Canton  de  Negrey- 
ros,  dist.  y  Dpt.  Tarapacd:  en  1872  pro- 
dujo 10,984  quintales:  en  1,878  idem:  en 
1,874  di6  4,500  quintales:  dista  9  leg. 
(50  k.  154)  del  puerto;  y  7  de  la  linea 
ferrea. 

Carmen,  salitrera  en  el  Canton  de  Pampa 
Negra,  dist.  Iquique,  Dpt.  Tarapac4 :  en 
1872  produjo  86,000  quintales:  en  1878 
43,200;  y  en  1874  dio  182,044  quintales: 
dista  6  i  leg.  (86  k.)  del  puerto;  y  2  mi- 
llas  (8  k.)  de  la  linea  ferrea. 

Carmen  AiiTo,  salitrera  en  el  Canton  de  la 
Soledad,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapaca:  en 
1873secalcul6su  producto en  15,000  quin- 
tales; y  en  1874  dio  46,000  quintales :  dis- 
ta 12  leg.  (67  k.)  del  puerto  y  2  (11  k.) 
de  la  linea  ferrea.  1 


Carmen,  salitrera  en  el  Canton  de  Sapiga, 
dist.  Pisagua,  Dpt.  Tarapaca;  en  1872 
produjo  12,000  quintales:  en  1873  idem: 
en  1874  dio  86,000  quintales :  dista  9  leg. 
(50  k.)  del  puerto,  y  2  millas  (2  i  k.)  do 
la  linea  f6rrea. 

PUELOS  Y  fundos. 

Carmen  pampa  del,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov. 

Moyobamba,  dist.  Rioja:  habt.  75. 
Cabmen,  est.  Dpt.  Aniazonas,  prov.  Bonea- 

rd,  dist.  Peca:  liabt.  11. 
Cabmen,  hda.  Dpt.   Libertad,  prov.  Pacas- 

mayo,  dist.  San  Pedro. 
Cabmen,  chac.  Dpt.  Libertad,  jirov.  y  dist. 

Tnijillo. 
Cdrmen,  lida.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Mato :  habt.  25 . 
Cabmen,  hda.  mineral,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Recuay. 
Cabmen,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Marca. 
Cabmen,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas» 

dist.  Huata. 
Cabmen,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Mangas. 
Cabmen,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huasta. 
Carmen  pata,  hda.  cecal,  Dpt.  y  prov.  Hua- 
nuco,  dist.  VaUe,  en  la  qucbrada  do  Rc- 
pente. 
Cabmen,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 

Chinchao. 
Cabmen  de  Abbieta,  htla.  Dpt.  y  prov.  Hua- 
nuco, dist.  Chinchao. 
Cabmen  de  Colpin,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hua- 
nuco, dist.  Chinchao. 
Cabmen  de  Hebeza,  hda.  Di)t.  y  prov.  Hua- 
nuco, dist.  Chinchao. 
Cabmen  de  Tullubanca,  hda.  Dpt.  y  prov. 

Hudnuco,  dist.  Chinchao. 
Cirmen,  hda.   Dpt.  Jimin,  prov.  Tarma, 

dist.  Vitoc. 

Cabmen,  hda.  mineral  en  la  rivera  de  Pasco, 

Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco:  habt.  56. 

Cabmen,  hda.  mineral  en  la  rivera  de  Qiiila- 

cocha,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli:  habt.  18. 

CAjimen,  hda.  en  el  valle  do  Chanchamayo, 

Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  C!hancha- 

mayo;Alos  11°  8'  17"  lat. :  declinacion 

magn^tica  lOMl'  81"  87  al  Esto. 


CARO  — 

,  hdft.  mineral  en  ta  quebrada  de  Tu- 
ica,  Dpt.  Jnniu,  prov.  y  dlst.  Pasco. 
I,  cltac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cliancay, 
tluacbo. 

chac.  Dpt.  LiuiH.  prov.  Huarochi- 
it.  Santa  Euhiliu. 

hda.  Dpt.  Huancftvelica,  prov.  An- 
s,  dit>t.  Jidcamai'Ca. 
1,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:  habt. 
rita  1  leg.  (5  i  k.)  de  lea. 
El,  lida.  y  aid.  Dpt.  y  prov.  lea, 
San  Juan:  a  410ni-  alt.:  liabt.  250; 
le  lea  3  leg.  (16  1  k.). 
El,  pbi.  Dpt.  lea,  prov.  y  diat.  Chiri- 
labt.  708 :  dista  de  Tambo  Mora  8 
6  1  k.).  de  Chincha  Baja  3  {16  j  k.). 
,  ehac.   Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
a,  dist.  Coltabftmbft. 
hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.   Aban- 
iHt.  OtirahuaBi. 

(  hda.  Dpt.  Fmio.  prov.  Lampa, 
Irurillo. 

altO)  aid.  y  cliae.  Dpt.  Aretjuipa, 
y  dist.  Gayma;  c^lebre  por  la  bs- 
[ue  alli  se  di6  en  1844  por  el  Ge- 
Castilla  contra  las  fuersafl  del  Gene- 
vanco, 

tnarcaf  hda.  mineral,  en  la  qoebra- 
Pucayacu.  Dpt.  Junin.  prov.  y  dist. 

de  Snllumarca*  hda.  Dpt.  Jimin. 
y  diut.  Pasco;  habt.  44. 
(ida.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
lorhabt.  22. 

le  6  ( 'arnichf,  Lda.  Dpt.  Cajamarca, 
Cbota,  dist.  Llama:  habt.  119. 
B,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  y 

llO,  chac.  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Hua- 
ist.  Cotaparaco. 
hda.  Dpt.  Liberta<l,  prov.  Dtusco, 

88,  cha«.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

ist.  Hiiancaspata. 

I,    salitrera.    Dpt.    Tarapaca,  dist. 

la:  dista  dc  Pi^aguaB  le^.  (44  ^  b.). 

ria,  chac.  Dpt.  Hiiancavelica.  prov. 

aja.  diijt.  Pampas. 

lac.    Dpt.    Ancachs,    prov.  y   dioi. 

la.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea :  habt.  79. 


56  —  CARP 

'  Caroja,  aid.  Dpt.  y  dist.  Tarapac^ :  dista  de 

TarapcA  2  leg.  (11  k.). 
Canrlina,  salitrera  ea  el  Canton  del  Biuwn, 

Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pisagna:  en  1ST2 

prodnjo  863,180  quintales  de  aaUtre:es 

1878  di6  45,000  quintales:  dista  del  paer- 

to  4  i  leg.  (26  k.). 
CurollO,  hda.  coeal,  Dpt.  Puno.  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Coasa. 
Caroneqne,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asingi- 

ro,  dist.  Mnfiani. 
Corora,  est.  Dpt.  Tarapaod,  diet.  Sibaj-a. 
CarojA,  est.  Dpt.   Puno,  prov.   Carabaja, 

dist.  Macusani. 
Carpa,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  Ancacbs. 

prov.  Huaylas,  diat.  Becnay. 
Ctupa,  (espeoie  de  cboza.  Q.)  niiua  de  plats. 

Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Becoa;. 
Cabpa,  chac.  Dpt.  Ancaobs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Caras. 
Carapacociia,  laguua  en  la  Cordillera  de 

Huarocbiri,  Dpt.  Lima.  Gsttl  represada, ; 

BUS  t^uas  aumentaa  el  caudal  del  Binuc: 

tiene  1.445,729  metros  cuadrados;  y  con- 

tiene  20.896,846  metros  cubicos  de  agua 
Carpani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro. 

dist.  Asillo. 
Gabpani,  eat.  Dpt.  AafLagaro,  prov.  y  disL 

San  JoB^. 
Oarpani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Asingaro, 

dist.  Munanj. 
Carpaato,  aid.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
CarpaituniNi,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Acomayo. 
Carpapata,  meseta  en  ios  cerros  que  formas 

laquebrada  del  Ghancbamayo,  &  Ios  11' 

60'  50"  lat. 
Cabpapata  ,  aid.   Dpt.   Huaucavelica ,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  141- 
Carpaqne,  htla.  mineral  y  est.  Dpt.  Pnno. 

prov.  y  dist.  Lampa.   En  esta  haoiendi 

se  benefician  Ios  metales  de  Pomasi :  habt. 

18. 
Carparaya,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asingan). 

dist.  Chupa. 
Carpas,  aid.  Dpt.  Tacua,  prov.  y  dist.  Arica: 

A  J  leg.  (4  k.)  de  Arioa. 
Carpatamaiia,  hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  Asan 

garo,  dist.  Munani ;  habt.  84- 
Carpintf  ria,  ehac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Sm 

ta,  dist.  Nepena. 


CARR 


167 


CARR 


CarpinteroS)  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayaba- 

ca,  dist.  Chalaco:  habt.  270. 
Carpinteboh,  pastos,  Dpt.  Pinra,  prov.  Aya- 

baca,  dist.  Cumbicns. 
Carpuc  6  Carpus,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

CondesuyoB ,  dist.   Chuquibamba :   habt. 

897. 
Carqneque,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apnrimao,  prov. 

y  dist.  Abancay :  habt.  225. 
Carqnero,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Huaura:  habt.  10. 
Carqai,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tar- 
ma. 
Carqiiitt,  pxmta  d  los  W  6*  80"  lat.  y  79** 

68'  long. 
Cabquin,  bahia  al  N.  de  la  ponta  de  este 

nombre :  es  dificil  su  acceso  por  la  mucha 

reventason  de  la  playa. 
Carquin,  morrito  al  extremo  N.  de  la  bahia 

de  eate  nombre. 
Carquin,  islote  1  ^  milla  de  la  pnnta  de  Hua- 

cho. 
Carqutn,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Huacho:  habt.  1,478. 
Carquin  Alto,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Huacho. 
Cairanca,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco, 

dist.  Usquil :  algunos  lo  consideran  en  el 
distrito  de  Huaranchal,  que  la  ley  no  re- 
con  oce. 

Carrandaj)  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 
co, dist.  Salpo :  habt.  90. 

CarrascOy  cerros:  cerca  de  la  orilla  del  mar, 
frente  d  Pabellon  de  Pica,  d  los  20«  68' 
30' •  lat.  y  72^  80'  9"  long.:  el  mas  eleva- 
do  tiene  l,688iii* 

Carreranay  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 
dist.  Huanta. 

CamrO)  mina  de  plata  en  el  cerro  del  Car- 
men, Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique. 

Carre taSf  cerros :  el  morro  principal  en  su 
extremo  S.  estd  i.  los  14°  11*  lat.  y  78** 
31'  34"  long,  y  tiene  762m.  alt.  Estos  son 
los  que  cierran,  por  la  parte  N.  la  ba- 
hia de  la  Lidependencia ;  y  entre  su  pun- 
ta  y  la  Isla  de  la  Yieja,  se  halla  la  entra- 
da  a  la  bahia,  cuya  boca  se  Uama  la  Tni- 
jillana. 

Carretas,  morro  4  los  8**  14'  20"  lat.  y  8P 
T  84"  long. 

Carreteriaf  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 


cay,  dist.  Pativilea :  habt.  87 :  dista  de  Pa- 
tivilca  2  leg.  (11  k.). 
CarrlilO  (antes  Casa  Pintada)  6  Santa  Bar- 
bara^ hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Caiiete,  dist. 
San  Luis:  habt.  170,  sin  colonos.  Tiene 
excelentes  mdquinas  de  vapor  y  alambi- 
ques  para  destUar  ron:  produce  al  auo 
20,000  quintales  de  azucar  y  10,000  galo- 
nes  de  ron. 

Carrillo,  asi  se  llama  un  gran  terreno  en  el 
cual  hay  varias  haciendas  en  el  distrito  de 
San  Juan,  prov.  y  Dpt.  lea. 

CarrillO-noceO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Anta:  habt.  8. 

CarrioneSy  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

Cairizal,  tambo  en  el  camino  de  Balsas  k 
Chachapoyas,  en  la  cuestade  Calla-Calla: 
es  el  unico  lugar  en  que  se  encuentra  un 
poco  de  agua. 

Carrizal,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Querocotillo. 

Carrizal,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta,  dist.  Llama:  habt.  119. 

Carrizal,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  y 
dist.  Chiclayo. 

Carrizal,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Pataz :  d  7  leg.  (89  k.)  de  Pataz. 

Carrizal,  hda.  Dpt.  Aneachs,  prov.  Santa, 
dist.  Casma. 

Carrizal,  laguna:  de  ella  nace  el  rio  de  San- 
ta Eulaha,  que  despues  de  reimirse  con 
otros  riachuelos,  toma  el  nombre  del  Ri- 
mac;  esta  situada  2  leg.  (11  k.)  arriba  de 
la  hacienda  de  Casapalca,  al  pi^  de  la  Cor- 
dillera de  Huarochiri. 

Carrizal,  laguna  en  la  Cordillera  de  Huaro- 
chiri, Dpt.  Luna:  es  una  de  las  que  se 
proyecta  reprcsar  para  aumeutar  las  aguas 
del  Bimac.  Se  calcula  su  fondo  en  6  me- 
tros,  t^rmino  medio,  y  que  puede  conte- 
ner  1.614,400  metros  ciibieos  de  agua. 
Carrizal,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 
dist.  San  Damiau. 

Carrizal  Ayacocha,  (laguna  muerta  del  car- 
rizal. Q)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Surcubamba. 

Carrizal,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

Carrizal,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 
Pisco. 

Carrizal,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 
nacochas,  dist.  Pullo. 


CASA  —  V 

iHa  en  la  iirovincia  Caraba- 

.  'Es  abundautc  en  oro,  que 

t'u  aiiOt) autei'ioFciJ.  Existeu 
ibaudoiiadas. 

Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay, 
liabt.  lie. 

Dpt.  Moquegua,  dist.  Do. 
ha  I  cbac.  Dpt.  Libertad, 

*[ist.   Huaylillas:  &  }  leg. 
laylillaB. 
fvc.  Dpt.  AiicRchs,  prov,  Ca- 

Ticllos. 

Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 

liagode  Ciio:  babt.  '27:  dis- 

•  1  i  leg.  (8  k.). 

e  plata  on  el  eerro  de  Jesua, 

Cajamarca,  prov.  y   dist. 
y  10  m. 

Dpt.  Ayacuelio,  prov.  Pa- 
it.  Chumpi :  liabt.  203. 

Dpt,  Tacua,  prov.  y  diat. 

>pt.  lea,  prov.  y  dist.  Chin- 

t.  Puuo,  prov,  Lampa,  diat. 

M  de  la  pro\iiicia  Moque- 

83  :  este  distrito  esta  eu  la 

era. 

ipitat  de  eatc  distrito,  Dpt. 

:ibt.  215:  diata  de  Moque- 

yj  i  k.). 

!>pt.  Apuriinac,  prov.  y  dist. 
a  aus  iumediaciouca  esistc, 
de  piodrita  dc  grandos  di- 
liuntantf!  alta;  se  ignora  el 
antiguo  monnmento. 
.1.  Dpt.  y  prov.  Taciia,  dist. 
.  02. 
it,  y  prov.  Puuo,  dist.  Clm- 


it.  Aucaelis,  prov.  Cajatam- 

Jpt.  Moquegua,  dist.  Icliu- 

Dpt.  Moc[uegua,  dist.  Ho. 
jpe  do  '  'runa-pampa  llauura 
ISO  de  ]oa  Aiidus  on  la  cade- 
ati  en  PaneartaiiilKi :  a  los 
alt. :  teiuperalura  21"  10'  a 
layo). 


3  —  CASA 

Casabanklti  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ad- 

dahuaylaa,  dist,  Chbicheroa:  babt.  ^: 
dista  1  leg.  (5  \  k.)  de  Cbinclieros,  IS 
(72  i  k.)  de  Aiidabuaylas. 

Cssa  Blancai  Iida.  l>pt.  Lambayeqne,  prav. 
y  dist,  Cbiclayo:  iL  \  leg.  (1  j  k.)  de  Clii- 
ctayo. 

Casa  Blanca  ,  hda,  Dpt,  Ancachs ,  pro?. 
Huaras,  dist.  Car  as. 

Casa  Blanca,  hda,  Dpt.  Ancachs,  prov,  San- 
ta, dist.  Casma:  habt.  28. 

Casa  Blanca,  chac,  Dpt,  prov.  y  diat,  Hni- 
nuco. 

Casa  Blanca,  hda.  mineral  eu  la  rivera  de 
Quilacocha,  Dpt,  Juniu,  prov,  y  dist,  Pasco. 

Casa  Blanca,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chao- 
cay,  dist.  Sayan. 

Casa  Blanca,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist, 
Pacbacamac:  babt,  4S:  una  milla  a)  N. 
de  Pacbacamac  y  1  |  leg.  {8  k.)  de  Lurio. 

Casa  Blanca,  hda,  de  caiia,  Dpt,  Luns, 
prov,  Caucte,  dist.  Sau  Luis:  habt  659 
{am  asi^ticos),  Es  una  de  las  hacieuJu 
de  maB  importancia  eu  o1  valle  de  Cauete, 
por  la  cantidad  y  caiidad  dc  hus  prodnc- 
tos;por  su  numerosa  y  buena  maquiiia- 
ria  para  elaborar  el  azucar  y  destilEir  ron; 
toda'ellaes  movida  por  vapor;  uada  De- 
ne que  estraiiarse  eu  los  progresos  qae 
hace  la  industria  moderna.  Produce  d 
ano  40,000  quiutales  de  azucar  y  200,0011 
galones  de  ron. 

Casa  Blanca,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

Caba  Blanca,  lida.  Dpt,  y  prov.  lea,  dist. 
Palpa. 

Casa  Blanca  Baja,  cbac,  Dpt.  Lima,  prov. 
Cauta,  dist,  Hnamantauga, 

Casa  Blanca  Han  Juan  de,  bda.  Dpt.  Juuiu. 
prov.  y  dist.  Pasco. 

CaSMalft)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno ,  dist. 
Coata, 

CasaCUCha,  mina  dc  plata  en  cl  corro  ii 
Pumabuain,  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Huaras, 
dist.  Recuay, 

Cabacancha,  hda.  Dpt.  Aucacbs,  prov,  Hoa- 
ri,  diat.  San  Marcos. 

Casacancha,  hda.  miueral  eu  la  rivera  de 
Quilacocba,  Dpt.  Juniu.  prov.  y  dLit.  Pas- 
co: a  4,C04'u.  alt,  Es  una  de  las  hacien- 
das nainerales  de  mas  iiupartaucia,  bajo 
diversoB  aypectos. 


CASA 


—  169 


CASA 


Casacancha,  tambo,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Marcapomacocha :  habt.  6. 

Casacancha,  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  88. 

Casacancha,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Hnacbos. 

Casacancha,  hda.  y  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Socosvinchos.  La  ha- 
cienda tiene  88  habitautes  y  la  est.  14. 

Casacancha,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahnaylas,  dist.  Talavera:  habt.  79:  dista 
de  Talavera  J  de  leg.  (1  J  k.). 

Casacancha,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Anta,  dist  Zurite  :  habt.  106. 

Cftsacasa^  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Nanoa. 

Casacaychaf  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  €o- 
tabambas,  dist.  Tambobamba. 

Casaconcba^  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 
dist.  Humay:  i  29Bm.  alt. :  habt.  93. 

Casacotailf  hda.  Dpt.  Huaucavelica,  prov. 
Angaraes,  dist.  Julcamarca. 

CasacOtOy  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Acobamba:  habt.  45. 

CasadeD)  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 
Chetilla:habt.  188. 

Casa  dorada,  hda.  Dpt.  Ayaeucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Tambillo :  habt.  83. 
Casagachi)  chac  Dpt.  y  prov.    Puuo,  dist. 

Caracoto. 
Casa  Grande^  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dis. 

Catacaos:  habt.  44G. 
Casa  Grande,  hda.  Dpt.  Libertad  prov.  y 

dist.  Trujillo. 
Casa  Grande,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnaro- 

chiri,  dist.  Santa  Eiilalia. 
Casa  Grande,  hda.  de  viiia,  Dpt.  y  prov.  lea, 

dist.  Palpa. 
Casa  Grande  ,  hda.  Dpt.  Arequipa ,  prov. 

Castilla,  dist.  Aplao. 
Casa  Grande,  hda.  Dpt.  Areqiiipn,  prov.  Cas- 
tilla, dint.  Uraca. 

Casahlianca^  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 
<list.  Huacar,  en  la  quobrada  de  Cay- 
ran. 

Casabnate^  hda.  y  aid.  Dpt.  LibeHad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Marcabal :  habt.  400, 
con  los  de  Fustan :  dista  de  Huaraacliuco 
14  leg.  (78  k.). 

Casahnji  hda.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  An- 
garaes, dist.  Acobamba:  habt.  59. 


Casalla^  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 

Pisco. 
Casama^  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  San  Damian. 
Casamachay^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Casamarcay  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Carhuamayo:  habt.  41. 
Casamay^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco, dist.  Santiago  de  Chuco. 
CasamayO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Vuiac. 
Casaflipay  est.'  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Acobamba. 
rasampa^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Casail)  cerro  mineral  de  plata,  en  el  distri- 

to  de  Ajja,  prov.  Huaras,  Dpt.  Ancachs, 
CasaDCa^hda.Dpt.  Ayaeucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  San  Miguel. 
CasancayoC)  chac.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Ca-    ^ 

jatambo,  dist.  Acas. 
Casaniy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Yunguyo. 
CasaorCO)  hda.  Dpt.  Ayaeucho,  prov.  Hua- 
manga, dist.  Ayaeucho. 
Casapacba  9   chac.   Dpt.   Arequipa ,  prDv. 

Union,  dist.  Tomepampa. 

Casapalca^  hda.  mineral,  Dpt.  Juuin,  prov. 
Tarma,  dist.  Yauli;  d  4,215m.  alt.  Esta 
hacienda  como  la  de  Casacancha  es  una 
de  las  mas  importantes  en  este  distrito 
minoro,  por  su  maquinaria  y  grandes  ele- 
meutos  con  que  euentan  sus  propietarios 
para  beneficiar  los  metales  de  sus  diver- 
sas  minas. 

Casapampa  9  chac.  Dpt.  Libertad ,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  do  Chuco. 

Casapampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Chiquian. 

Casapampa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chu'i,  dist.  Casta. 

Casapampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Yunguyo. 
Casapaaca)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Acas. 
f  asapata^  hda.  Dpt.  y  prov.  Ilnancavelica, 

dist.  Acoria:  habt.  20. 
C'asapiy  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 

Valle :  ti  orillas  del  rio  Huallaga ;  a  los  9"* 

24'  29"  lat. 


CASC 


170 


CASC 


Casapia^  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Pa- 

chia:  liabt.  181. 
Casapite^  aid.  y  hda.  Dpt.   Piura,  prov. 

Huancabainba,  dist.  Huarmaca:  habt.  160: 

dista  de  Huancabamba  t>  ^  leg.  (86  k.). 
Casapong^O,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiii,  dist.  Casta. 
Casaquiri,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  OUachea. 
Casaranal)  aid.  Dpt.  y  prov.   Pim-a,  dist. 

Catacaos  :  habt.  901 . 
Casasday,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco, 

dist.  Lucma.  Algunos  la  consideran  en  el 

distrito  de  Char  at  que  la  ley  no  reconoce : 

habt.  290. 

Casatuna^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huaucaspata. 
Casancros^  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Po- 

mabamba,  dist.  Piscobamba. 
Casavaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Mangas. 
Casavaly  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pallasca. 
CasaTieja  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocros. 
Casavieja,  chac.  Dpt.  Linaa,  prov.  Chancay, 

dist.  Huaiira:  habt.  7. 
Casavieja,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Savan. 
Casavieja,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 

tilla,  aist.  Uraca. 
Casaj)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Pampas:  habt.  99. 
Casaya»  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist- 

Pisco. 
Casaymarcaj  hda.  Dpt.   Apurimac,  prov. 

Andahuaylas ,   dist.   Talavera ,   a  2   leg. 

(11  k.)  do  Talavera. 

CasayoCy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Yungar. 
Casayresin,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Shupluy. 
Casea,  chac.  Dpt.    Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Llama. 
Casca,  {Ccasrra  iispero.  Q.)  corro  mineral  de 

plata,  en  el  distrito  do  Ayja,  prov.  Huaras 

Dpt.  Ancachs. 
Casi  A,   c'liiic.  Di)t.  Anciichs,  prov.   Huaras, 

dist.  Iiklependt'iiciii. 
CA^r\,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  diit.  Mangas. 


Casca,  hda.  Dpt.  Janin,  prov.  Tarma,  dist 

Junin:  habt.  50. 
Casca,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Yauque :  habt.  226. 
Casca,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Uuion, 

dist.  Alca. 
CaiSCabamUa,  chacras,  Dpt.  Cajamarca,  pro?. 

Chota,  dist.  Cachen :  habt.  240. 
Cascabamba,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Lircay:  habt.  81. 
Cascabamba,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ao- 

dahuaylas,  dist.  Talavera:  habt.  407:  dis- 
ta 4  ^  leg.  (25  k.)  de  Talavera,  y  5  (28  k.l 

de  Andahuaylas. 
Cascabambllla,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  Huancaray :  habt.  35. 
Cascabel,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  ydist. 

Celendin. 

Caseacolpa,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Bus- 
machuco,  dist.  Sartinbamba. 

Ca^iCahlllsca,  chac.  Dpt.  AreqQipa,  prov. 
Union,  dist.  Cotahuasi. 

Cascajal,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lambayeqce. 
dist.  Olmos :  habt.  140 :  dista  de  Piiura  27 
leg.  (150  i  k.),  de  Tortolitas  9  (50  k.). 

Caseaiia,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Antabamba,  dist.  Oropesa:  habt.  142. 

Cascauga,  pbl.  Dpt.  Hudnuco,  prov.  Dos 
de  Mayo,  dist.  Chavin :  habt.  202. 

Cascapani,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnay- 
las,  dist.  Shupluy:  habt.  274:  dista  de 
Yungay  8  leg.  (16  |  k.),  de  Shupluy  1 
(5  i  k.)  al  S.  0. 

Cascapara,  cerro  mineral  de  plata  en  el  dis- 
trito Yungay,  prov.  Hnaylas,  Dpt  .An- 
cachs. 

Caseara,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 
cochas,  dist.  Lampa:  habt.  280. 

Cascasa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist  Fau- 
cartambo. 

Cttiscaron,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta. 
dist.  Huamantanga. 

Ca^seas,  distrito  de  la  provincia  de  Contuma- 
za,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  2,629. 

Cascas,  pbl.  capital  de  este  disti'ito  en  la 
provincia  Contimiaza:  a  l,8dBni. alt:  habt. 
1,479.  El  pueblo  tiene  calles  regulares  v 
aseadas  y  esta  situado  en  medio  de  arl>o- 
leda  que  produce  mucha  y  muy  buena  frn- 
ta.  El  temperameuto  es  sano  y  agraJi- 
ble,  porque  no  se  sient3  el  calor  dela  cos- 


t,. 


CASH 


171 


CASI 


ta,  ni  el  frio  de  la  Cordillera.  A  8  leguas 
(16  I  k.)  hay  una  piedra  labrada  de  gran- 
des  dimensiones,  que  oubre  otra  sin  la- 
brar ;  es  probable  que  sea  el  sepulcro  de 
algun  Jefe  de  tribu :  dista  de  Gontumazd 
7  leg.  (89  k.),  de  Cajamaroa  21  (117  k.),  de 
Trujillo  24  (188  ^  k.). 

Cascas,  est.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Pomabam- 
ba,  dist.  Piscobamba:  habt.  864. 

Cascas,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Cbiquian. 

Cascas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Aquia. 

Cascay,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 
Valieihabt.  897. 

Cascay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Arahuay. 

CftSCaya,  chac.  Dpt.  y  dist.  Tarapaca. 

Casconsa,  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Condesuyos  ,  dist.  Chuquibamba :  habt. 
400. 

Casen,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 
mabamba. 

Caser«  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 

caja,  dist.  Mayoc. 
Caserio,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Gorgor, 
Caserios  de  valle,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Camand,  dist.  Ocona. 
CascfOllt  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Caru- 

mas. 
Casga^  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Pa< 

llasca. 
fashatCttBCha.  chac.   Dpt.  Ancachs,  prov. 

Haaras,  dist.  Bestauracion. 
€a$hajaiiaii9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  diet.  Ayja. 
Cn^apfUnpa,  (llauura  de  espinas.   Q.)  rio 

tribntario  del  Huaras  6  Santa:  la  quebra- 

da  que  recorre  el  rio  lleva  el  mismo  nombre. 
Cashapampa,  est.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Po- 

raabamba,  dist.  Sihuas. 

Cashapampa,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Uuay- 

las,   dist.  Pamparomas,  &  8,800itt-  alt.: 

habt.  51. 
CashapBta,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
CadiatUfUl.  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ca- 

jabamba,  dist.  Condebamba. 
Cai^llivoe^  tribu  de  salvajes  que  habitan  las 

orillas  del  Paehiteac  y  el  Ucayali:  son  al- 


tos, musculosos,  y  bien  formados;  pero 
su  aspecto  siniestro.  Su  idioma  muy  gu- 
tural :  andan  completamente  desnudos ; 
el  prepucio  se  lo  amarran  con  un  hilo,  y 
los  cabellos  se  los  echan  por  la  cara.  Es 
la  tribu  mas  fer6z  de  las  que  habitan  esas 
regiones,  y  aunque  se  les  consider  a  como 
antrop6fagos  no  es  exacto.  Es  verdad  que 
comen  &  sus  padres  6  parientes  cuando 
mueren,  porque  creen  que  asi  continuan 
viviendo  entre  ellos ;  y  los  padres  se  afli- 
jen  al  morir  cuando  d  falta  de  parientes 
van  d  ser  comidos  por  gusanos.  Igual  cos- 
tumbre  y  creencia  tienen  los  Mayorunas 
y  otros,  no  considerados  como  antropo- 
fagos.  Su  sistema  de  numeracion  no  pa- 
sa  del  numero  cinco  que  espresan  con  los 
dedos,  como  otras  tribus. 

Ca^bpi,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 
dist.  Carampoma. 

Caslina.  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  San  Marcos. 

Cashuamontes,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Pomabamba,  dist.  Llumpa. 

Cashnapata,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  HuA- 
nuco. 

C^lllUtsehoqae,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 
dist.  Tambillo. 

Casfancra^  hda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Canchis, 
dist.  Marangani:  habt.  10. 

Cashul,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bonga- 
rd,  dist.  Tumbilla. 

CaJfion*  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 
dist.  S6cota :  habt.  238. 

Casica,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Lu- 
rin. 

Caidfsa*  cerro  mineral  de  plata,  cerca  de  Pu- 
quios,Dpt.  Tarapaca:  dista  201eg.(lllik.) 

de  Pica. 
Casil,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Sauta  Eulalia. 
Ca/iillo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Layo. 
Casillo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Pichihua. 

Gasillo,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos, dist.  Andaray :  habt.  146. 

C!»»hlia.  est.  Dpt.  Arrquipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Callalli. 

Gaailirayo,  est.  D;)t.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Dave. 


i 


CASM  — 

I,  hie..  Dpt.   Apurimac,  prov. 
dist.  Curabuasi. 
chac.    Dpt.    Amaaonaa .    prov, 
yas,  dist.  Huancas :  habt.  9. 
ac.  Dpt.   Lima,  prov.  Yftuyos, 
pas. 

K.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
anta  E  alalia. 

Dpt.  Ayacucho,  prov.   Parina- 
ist.  Pausa:  habt.  186. 
chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay 
list.  Soraya. 

i.  Dpt.  Piura,  prov.  Tumbez, 
ales. 

,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Pn.\-ta, 
rouotillo:  liabt.  19. 
nace  en  la  Cordillera  Negra  del 
achs,  solo  tiene  a^ua  en  tiempo 
y  ent6nceB  desemboca  en  el  mar 
10-  48"  lat.  y  80°  44'  33"  long, 
irada  formada  devarias  ramifica- 
)  la  Cordillera  Negra,  en  el  De- 
ito  Ancachs:  corre  en  direccion 
Esta  qaebrada  forma  parte  del 

rito  dela  provincia  de  Santa,  Dpt. 
;  habt.  2,611.  En  este  diatrito  se 
nucho  algodon  desde  dntes  del 
1;  una  de  sus  principalen  riquezas 
I  de  ganado  vacuno. 
rto  menor  tl  los  9°  28'  lat.  y  80" 
long.  Esti  espnesto  4  fuertes  fu- 
Tiento.  £1  fondeaderoes  de4  a  6 
cable  y  medio  de  tierra:  liacia  el 
bahia  tiene  nn  muelle  bastante 
iistema  Michel.  El  pueblo  del 
3  pequeuo,  tiene  una  Adunna,  un 
aJgnnas  casas;  pero  la  falta  de 
i  la  traen  de  una  legua  de  distan- 
olta  en  progreso.  Por  este  puer- 
«  todo  el  comercio  del  Departa- 
Qcachs,  pero  cuando  est^  conclni- 
rrocarril  de  Cliimbote  &  Huaras, 
Casma  redncido  &  la  nada:  habt. 

bia  tiene  la  forma  de  una  berra- 
aballo,  como  de  media  legua  (3  k.) 
itro.  A  poca  distancia  de  la  parte 
)abia  se  encnentra  una  roca  negra, 
e  se  estrellfi  un  buqne  con  tropa 
iron  mas  de  700  personas. 


—  CASH 

DIBTAKCIA3    POR  MAB,    DE    CKSXK    t    LOB 
SIGUIENTE9    PUERT09: 

Al  Norte. 

Mill.  ii<iit)«B- 

A  Samanco 16  (29  J  k.) 

i.  Santa 32(68ik-) 

li  Huanchaco 95(175ik.l 

Al  Sur. 

.\Culebra9 82  (291  k.) 

A  Huarmev "  ('5  k.) 

A  Supe....". 98(172tk.) 

d  Huacho 114(21Uk.) 

A  Callao 180(3341  k.l 

Con  algnna  dificnltad  hemos  consegui- 

do  los  siguientos  datos  del  movimiento 

miuritimo  de  este  puerto,  en  los  cinco  pri- 

moros  meses  del  ano  de  1874. 

lOVIMIENTO  MAElTIMO  DEL  PUERTO  DE  CASMA. 


15.849 
810 


En^'"-  -{Bu^^s^develal 
Pebrero..{J*P^;7^;-i; 
,r  (  Vapores 

Abril ^  Vapores 

„  (  Vapores 

^'^y^ ^Buquesdevcla. 

Ignal  numero  de  buques  de  vapor  y  de 
vela  salieron  en  eaoa  meses, 
Casm.1.,  (desmeiiuzar  terrones.  Q.)  vill*,  ca- 
pital de  est*  distrito  y  de  la  provincia  de 
Santa,  Dpt.  ,\ncachs,  i  los  9*  88'  lat  J 
80°  40'  65"  long.;  A  Ift  derecha  del  ria- 
chuelo  que  baja  de  la  Cordillera  negi*. 
El  temperamento  es  sano,  y  el  terminw- 
tro  en  verano  (Enero)  no  sube  fle  28^- 
Esta  villa  principi6  6.  florecer  eon  el  cnl- 
tivo  y  comercio  del  algodon :  pero  ha  de- 
caido  mucho  y  deeaerA  mas  con  el  ferto- 
corril  que  se  estA  constniyendo  de  Chim- 
bote  A  Huaras.  Hay  una  oflcina  de  Tele- 
grafo  que  se  eorauiiicft  con  Payta  y  todo 
el  Sur.  Cerca  de  Casma  existe  el  famoM 
Castillo  de  Calaveras;  tambien  hay  an 
cerro  cubierto  de  arena,  que  cnuido  to 


CASS 


—  173 


CAST 


caHenta  el  sol  produce  de  cuando  en 
euando  un  mido  como  de  tambor ;  igual 
fendmeno  sucede  en  otro  cerro  de  Acari, 
v^ase  Acariy  pueblo.  Dista  de  Lima  68 
leg.  (379  k.),  de  Huarmey  16  (89  k.), 
de  Yautan  10  (55  ^k.),  de  Huaras  24 
(138  k.). 

Casma,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatom- 
bo,  dist.  Acas. 

Casma,  ehac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja,  dist.  Pampas. 

Cftsna  AIt&9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Casma. 

CSttSmal,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Chacha- 
poyas,  dist.  Molinopampa  :  htibt.  78. 

CftSmiehe,  hda.  mineral,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Otusco,  dist.  Salpo:  habt.  122:  a  4 
leg.  (22  k.)  de  Salpo. 

GasOy  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ollachea. 

CftSOme,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.   Luca- 

nas,  dist.  Otoca. 
CasOS,   aid.  Dpt.    Puno,  prov.    Asangaro, 

dist.  San  Jos6. 
Gaspo,  chac.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Mangas. 
Caspa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Aquia. 
Caspa,   {Ccatpa  masorca  tostada.  Q.)  aid. 

Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Juli. 
CkspatiamlNI.  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Caspaya,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cama- 

nd,  dist.  Caraveh. 
Caspi,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,   dist. 

Chinchao. 
Caspi,  pbl.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Union,  dist.  Toro :  habt.  300. 
Casqoe,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

jacaja,  dist.  Paucarbamba. 
Casquepon,  chac.  I)pt.  Libertad,  prov.  Pacas- 

mayo,  dist.  8.  Pedro:  i21eg.  (11  k.)de  San 

Pedro. 

CJU>qucy,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Huachis:  habt.  100. 
CftSqntna,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 

tilla,  dist.  Aplao. 
CassailO,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocros. 
Cassen,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Limatambo. 


Casta  San  Pedro  de,  distrito  de  la  provin- 
cia  de  Huarochiri,  Dpt.  Lima:  habt.  1,289. 

Casta  San  Pedro  de,  pbl.  capital  de  este  dis- 
trito de  la  provincia  Huarochiri,  Dpt.  Li- 
ma: habt.  314. 

Castaneda,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Pacasmayo. 

Castapampa.  est.  Dpt.  Lima.  prov.  Huaro- 
chiri, dist.  Casta. 

Castellnni,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
San  Antonio. 

Castilla,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  de 
Piura:  habt.  1,268. 

Castilla,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  y  Dpt.  Piura :  habt.  833. 

Castilla.  provincia  del  Departamento  de 
Arequipa.  Fu^  creada  por  los  pueblos  en 
la  revolucion  del  7  de  Marzo  de  1854  cu- 
yo  acto  se  aprobo  por  decreto  dictatorial 
de  21  de  Marzo  del  mismo  auo.  Confina 
por  el  N.  con  la  provincia  de  la  Union  y 
con  parte  de  la  provincia  de  Condesuyos; 
por  el  S.  con  parte  de  la  de  Camana;  por 
el  E.  con  la  de  Caylloma,  y  por  el  0.  con 
la  de  Condesuyos.  Su  capital  Aplao.  Cons- 
ta  de  los  siguieutes 

DISTRITOS  : 

Habt. 

Andahua 940 

Aplao 1,868 

Chachas 1,696 

Choco 929 

Huancarqui 1,251 

Orcopampa 1 ,34  8 

Pampacolca 3,877 

Uraca 612 

Viraco 4,204 


Total  habt. 16,624 

Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  15^  6'  y  16°  5'  lat.  y  los  74«  25'  y  75° 
long,  formando  una  superficie  como  de 
186  legnas,  que  comparada  con  sn  pobla- 
cio.i  resulta  poco  mas  de  89  habitantes 
por  cuda  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasitican  las  pobla- 
ciones  como  en  la  de  la  Union. 

La  parte  Norte  es  muy  quebrada  y  por 
consiguiente  hay  minerales  de  pjata,  cobre 
etc. :  y  la  parte  Sur  como  mas  inmediata 
k  la  costa  es  liana  y  algo  cahda,  y  por  ello 
hay  muchas  haciendas  de  vina. 


CAST  —  1 

politico  esta  gobernada  pnr  el 
fecto:mi  JueK  de  !.■  Instancia 
ra  JQBticia.  Ed  lo  eclcsiautico  es- 
ta  en  los  sigiiienteB 

CUR4T08  T 

ua.  Huancarqui. 

Pampacolca. 
ts,  Vlraco. 

I  Eacuelas  de  prlmeras  letras : 

hombres :  sueldos S.     9,600 

mngeres:       •  •      8,600 


Total  alafio S.  18,200 

utribuvionoB  de  lu.  proviucia  pro- 
mo la  cantidad  de  2,612  soles  por 
intcs  raniOB : 

jionRiiatica S.  2,128 

Industrial •     885 

Eclesi^Btica •       90 


Total S.  2,612 

est.  Dpt.  Moquegua,  prov,  y  dist. 

d.  Dpt.  AncacliB,  prov.  Huari, 
ichiB :  Imbt.  2«4. 
!  Calaveras  ,  ruiiias  antigua^  en 
cia  de  Santa,  diet.  Casma :  A  8 
I  k.)  de  este  pueblo:  sitnadas  so- 
orro  en  el  lado  izquierdo  del 
Btillo  de  Calaverax  esta  formado 
les  mnrallas  conc^ntricas,  di 
ca  que  encierran  en  sn  centro, 
\e  maB  elevada  del  morro,  dose  di- 
fonna  circular. 

4  estas  mnrallas  cstan  couBtriii 
edras  pero  es  tan  giande  el  uii 
piedraa  empleadas.  que  aBombra 
<  y  el  gran  niimero  de  brazes  que 
,  neceattado  para  reunlr  tan  in- 
mtidad  de  material. 
iedraH  no  son  trabajadas,  pero  es- 
bien  acomodadas.  que  Ian  pare- 
siitan  superficies  lianas.  Dichas 
ion  de  forma  irregular  y  los  in- 
que  dejan  entre  si  se  hallan  re- 
por  otras  mas  peqnenas. 
inralla  exterior  tiene  4  pnertas 
en  los  extremos  de  los  diimetros 

ntradas  estan  cubiertas;  tienen 
(  de  ancho  y  mas  de  tres  de  es- 
mando  como  un  corredcf  cabier- 


4  —  CAST 

to.  El  tecbo  6  umbral  de  dichaa  pnertu 
esta  formado  de  palos  de  algarrobo  sitoa- 
doB  uno  eerca  de  otro.  EKtoa  palos  pars- 
cen  haber  aido  trabajados  con  instrumen- 
tOB  cortantes ,  teniesdo  la  cara  extent 
cast  liana. 

■  Lo  que  adraira  eu  esta  antigua  cons- 
truccion,  es  la  Ingeuiosa  disposicion  de  las 
puertas,  las  que  no  dan  entrada  directa  i 
la  aegunda  muralla  sino  por  medio  de  ma- 
chori  recodos  que  permiten  una  f^icU  de- 

•  LaH  pnertas  que  sirven  de  comnnica- 
cion  entre  la  2."  y  la  S.':  eutre  la  8,'  y  la 
4.'  muralla  y  entire  esta  ultima  y  los  for- 
tines  centrales,  como  laa  primeras,  son 
muy  complicadaa,  pero  bu  disposicion  es 
digtiiita,  formaudo  varies  recodos  por  nn 
estrecho  callejon,  donde  no  puedc  pasar 
sino  una  sola  persona  a  la  voa ;  de  mane- 
ra  que  por  los  medios  de  ataque  que  te- 
nian  low  indios  en  aquella  remota  epoca, 
se  puede  considerar  A  esta  fortaleza  como 
inexpugnable. 

•  Abajo  en  e!  valle,  casi  frente  a  la  for- 
taleza,  ae  ven  otras  constriicciones,  y  en- 
tre ellas  dos  grandes  paredes  de  8  metros 
de  alto-  Una  de  ellas  sc  halla  un  poco  in- 
clinada,  tal  vez  por  haberse  hundido  el 
terreno. 

■  Sobre  u!i  morrito  inmediato  se  obser- 
va  nna  serie  de  catiucbas  de  forma  rec- 

-  tangnlar-. 

Castillo  de  Icino.  asi  ae  llaman  unas  roi, 
nas  anteriorsB  &  la  4poca  de  los  Incae :  se 
hallan  a  la  izqnierda  del  camino  que  con- 
duce de  Seccha  a  Huayaupuquio ,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Pomabamba.  El  caetiUo 
es  de  forma  circiilar;  couBtruido  con  pie- 
.  dras  canteadas  y  labradas  de  diversas  for- 
mas:  algnnas  entan  agujereadas  en  el  cen- 
tro: en  Pomabainba  se  ha  empleado  esta 
piedra  en  muchAs  construcciones ;  tiene 
como  600ni-  de  circunferencia. 

Castillo  del  Inca,  cumbre  de  uno  de  los 
cerros  6  alturaB  Ae  Ultnpampa.  Dpt.  y 
prov.  Cajamatca, 

Castillo  de  Un.'inub  (Antes  Gonirz)  lida.  de 
cafia  Dpt.  Linift,  prov.  y  dist.  Caiiete,  L« 
casa  de  esta  hrn^enda  es  de  estilo  gotico,  de 
una  ma^lllc  (mcia  tal  que  pnede  figartU' 


CAST 


175 


CAST 


entre  las  casas  quintas  de  Inglaterra.  En 
esta  hacienda  hay  excelentes  maquinas 
de  agua  y  de  vapor  para  elavorar  la  azu- 
car  y  destilar  ron:  tiene  un  ferrocarril  que 
atraviesa  los  terrenos  para  recoger  la  caua 
y  llevarla  a  las  oficinas  de  mohenda.  Pro- 
duce al  ano  20,000  quintales  de  azucar  y 
8,000  galones  de  ron;  ademas  de  otros 
productos  que  sirven  para  el  consumo  de 
la  misma  hacienda. 

CastlUUBa,  est.  Dpi.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Macusani. 

CftStrOy  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 
Pisco. 

Castbo,  cerro,  pr6ximo  d  la  orilla  del  mar ; 
pocas  millas  al  N.  E.  de  la  punta  de  Sal ; 
su  cumbre  esta  a  854m.  alt.  Dpt.  Piura, 

CastrOTirejlia,  provincia  del  Departaraen- 
to  de  Huancavelica.  Esta  antigua  provin- 
cia confina  por  el  N.  con  las  de  Angaraes 
y  Huancavelica,  de  las  cuales  la  separa 
un  ramal  de  la  Cordillera  que  corre  del  E. 
al  0.,  y  con  la  de  Yauyos  del  Departamen- 
to  de  Lima ;  por  el  Sur  con  la  de  lea  de 
este  Departamento;  por  el  E.  con  la  de 
Cangallo  y  parte  de  la  de  Lucanas;  y  por 
O.  con  la  de  Caiiete-  Su  capital  la  ciu- 
dad  de  Castrovireyna.  Consta  de  los  si- 
gtiientes 

DI8TRIT08 : 

Habt. 

Anna 1,686 

Castrovireyna 2,482 

C6rdova 8,462 

Chavin 1,469 

Huachos 2,446 

Huaytara 2,862 

Huangascar 867 

Pilpichaca 1,786 

Bantiago  de  Chocorvos 2,864 


Total  habt 18,778 

EstA  comprendida,  mas  6  monos,  entre 
los  12^  50'  y  13''  10'  lat.  y  los  76°  40'  y 
los  78**  80  long.;  formaudo  una  superficio 
como  de  728  Icguas,  que  comparada  con 
su  poblacion,  resulta  casi  26  habitantes 
por  cada  legua  cuadrada. 

Las  poblaciones  cstan  clasificadas  con 
los  nombres  de  Puehlmt^  Vagos,  EHtaiicUis, 
y  muy  pocas  con  el  de  (.'a series :  a  los  tres 
^timos  los  considcramos  en  este  Diccioua- 


rio  como  Aldeas,  segun  lo  dicho  en  el 
Discurso  Prelimiuar. 

Es  una  de  las  mas  ricas  provincias  en 
el  reyno  mineral.  En  la  parte  ocidental 
de  la  Cordillera  y  dlos  8,600  a  4,000m.  alt. 
existe  el  afamado  mineral  de  Castrovirey- 
na que  tiene  como  15  leguas  (88  ^  k.)  de 
N.  d  8.:  y  6  (88  ^  k.)  de  E.  d  0.  algunas 
de  sus  minas  han  producido  el  50  por 
ciento:  el  niimero  de  minas  de  plata  pasa- 
ba  de  800.  Tambien  se  encuentran  minas 
de  oro,  cobre  y  otros  metales. 

En  el  reyno  vegetal  es  pobre  en  lo  ge- 
neral, por  ser  frio  el  temperamento ;  pero 
en  el  animal  abunda  el  ganado  que  se  ali- 
menta  del  pasto  natural  de  los  cerros. 

Los  rios  que  despues  toman  los  nom- 
bres de  Chincha  y  de  Pisco,  nacen  en  es- 
ta provincia  dividi^ndola  en  tres  partes 
casi  iguales. 

Castrovireyna  sera  rica  y  floreciente 
cuando  haya  caminos  que  la  pongan  en 
facil  contacto  con  la  costa  del  Departa- 
mento de  lea;  mientras  tanto  los  tesoros 
que  en  abundancia  contienen  las  entranas 
de  esos  minerales  d  nadie  aprovechardn. 

Un  Sub  Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesidstico  depende  del  Obispo  de  Aya- 
cucho,  y  estA  dividida  en  los  siguientes 

CURATOS : 

Arma.  Huachos. 

Castrovireyna.  Huaytara. 

C6rdova.  Pilpichaca. 

Chavin.  Sgo.  de  Chocorvos 

Chupamarca.  Vifiac. 

Hay  21  Escuelas  de  primeras  letras  : 
12  para  hombres:  sueldos  S.     7,200 

9     »      mugeres:      •  »      6,400 


Total  al  ano S.  12,600 

Las  contribuciones  de  esta  provincia 
producen  al  ano  la  cantidad  de  1,402  soles 
por  los  siguientes  ramos : 

Contribucion  Eustica S.     600 

•  Industrial »     668 

■  Eclesidstica •     889 


Total  al  aiio S.  1,402 

Castrovireyna,  distrito  de  la  provincia  de  su 
nombre  Dpt.  Huancavelica;  habt.  2,482, 


I 


CATA  —  1 

ETOA,  dudad,  capital  de  la  prov.  y 
■ito  de  Castro vireyna,  Dpt.  Huan- 
,;  HitUftdii  &  los  18"  20'  lat.  y  77" 
(aproximada).  Laciudadnomere- 
tulo;  liay  una  jglettia  del  couvento 
de   San   tVancisco.    Una  legna 

al  Sur  de  la  ciiidad  up.  enciientrn 
)ecie  do  combustible  terroso,  que 
bra  calcutor  las  in^i^uinaH  de  idgu- 
enios:  dista  de  Huancavelica  14 

k.).  de  PiKco  id  (liS  k.).  de  Lima 

ik.). 

ftyna,  aRionto  mineral  de  plata  al 
t  eiudad  y  A  muy  eorta  distancia 

,  chftc.  Dpt.  Libertad.  prov.  Hiia- 

u,  dist.  Santiago  da  Cliuco. 

1(1,  mina  de  plata  en  el  ccrro  del 

)pt.  Ancacha,  prov.  y  dist.  Caja- 

AJguuoH  motales  producea  Imsta 

(■COB  por  cajon:  dista  4  leg.  (22  k.) 

bas. 

eat.  Dpt.  y  prov.  Puiui.dist.  Auora. 

vyoC)  cbac.    Dpt.    Cuzuo,    pror. 

rilcas,  dist.  Colquomarca. 

:hac.  Dpt.  AucacJiB,  prov.  y  diMt. 

ibo. 

e,  Dpt.  Lima.  prov.  Yau3"0s.  dist. 

Diina  de  plata  en  Hnantajaya,  Dpt. 

3a,  dixt.  Iquique. 

nina  do  plata  en  Santa  Rosa,  Dpt. 

:u,  dist.  Iquique. 

rro:  ticne  niuchas  y  abundautes 

3  carbonato  de  c.a\,  Dpt.  Ancacbs, 

iuarae,  dist.  Becuay. 

I,  Dptj  Ancitchs.  prov.  Huaras  dist. 

:  habt.  660.  con  los  do  Yanayaca  y 

oto. 

TO  mineral  de  plata,  en  el  diet,  dc 

1,  prov.  Cajatambo,  Dpt.  Ancacha. 

m,  bda.  Dpt,   AneacliM,  prov.  y 

>ma1iamba. 

diatrito  de  la  provincia  y  Dpt, 
babt.  13.B08. 

eiudad,  capital  de  este  distrit')  de 
nciayDpt.  dePiura:  babt.  1,717. 
I  lida.  Dpt.  Puuo,  prov.  y  dist. 
ro:  habt.  39. 

hda.   Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 


6  —  CATA 

fatacotanii  (mar  de  loB  mares.  Q.)  lagoni 
en  la  base  de  loa  elevadisimoB  picos  nevi- 
dos  de  Payachata  de  los  Andes,  al  E.  d» 
NToquegiia.  Es  formada  por  mucbas  h- 
guuas  que  la  rodeau:  el  tenuometro  baji 
14°  de  0,  durante  la  noche  y  de  dia  sub* 
hasta  24"  aobre  0  en  Diciembre. 

Cata<^lie,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hualkga. 
dist.  Lamas. 

Catache,  pbl.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Huil- 
gayoc,  dist.  Santa  Cruz:  habt.  ISS. 

Cat^chillft.  ewt.  Dpt.  y  prov,  Puno.disl. 
Vilque. 

CATAomi.LA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucnito, 
dint.  Yunguyo. 

('atitlinuNeo-sumccuTO.  est.  Dpt.  Puno,  pwiv. 
Iluancane,  dist.  Santaraco:  babt.  61. 

CntKhnasi,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yanyos, 
dist.  Pampas;  en  la  couflnencia  de  dd 
riachuelo  tribntario,  per  la  izquierda,  del 
no  Caiiete;  &  l,844ia-  60  c.  alt.:  habt.  184: 
dista  do  Canete  18  leg.  (72  J  k.):  de  Pam- 
pas por  el  rio  que  estri,  al  N.  7  (39  k.):  de 
Yauyos  15  (88  }  k.):  de  Capillaeaa  5 
{28  k.). 

ratdhul,  hda.  Dpt.  Puno.  prov.  As4ngaro. 
dist.  Ohupa. 

CAT*niii,  est.  Dpt.  Areqtiipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Tisco. 

ratAbuiccollo,  est.  Dpt.  Puno.  prov.  Cba- 
cuito,  dist.  Have. 

Catahnine,  est.  Dpt.  Cnzco.  prov.  Cuias. 
dist.  Ocoruro. 

Catal,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Patftx, 
dist.  Ucbumarca. 

Catallna  Sasta,  rio  6  caao,  tributario  del 
Ueaj-ali  por  ia  i7.qnierda :  es  navegable  en 
todo  el  aiio  por  poqnefias  embarcacionn : 
faeilita  mncho  el  viaje  entre  el  Hu&llaga 
y  el  Ucayali. 

CATAI.niA,  MINAS  DE  KSTK  NOUBRE. 

Catalinfl  Santa,  mina  de  plata,  Dpt.  Liber- 
tad, proT.  Huamachuco.  dist.  Snntia^ 
de  Cbuco. 

Catalisa  Santa,  mina  de  plata,  Dpt.  Liber- 
tad, prov.  Pataz,  dist.  Chilia. 

Cataijna  Santa,  cerro  mineral  en  el  mineral 
del  Cerro  de  Pasco:  es  cl  mas  elevado  « 
los  que  le  rodean  ;  tiene  4.997ii>-  alt.  Es 
este  se  eucuentran  las  roiuas  de   SaoU 


CATA 


—  177 


CATA 


Catalina,  la  Trinidad,  la  Mina  Grande, 
PampaDia  y  otras  que  han  producido  mu- 
cho. 

Catalina  Santa,  mina  de  plata  en  el  cerro 
de  Ballesteros,  cerca  de  Huaylas,  Dpt. 
Ayaciicho,  prov.  Huanta,  dist.  Luricocba. 

Catalina  Santa,  salitrera  en  el  Canton  del 
Eincon,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pisagua: 
en  1872  produjo  67,000  quintales  de  sa- 
litre:  en  1873,  18,000  quintales,  y  en 
1874,  di6  106,771  quintales:  dista  de  Pi- 
sagua 7  leg.  (89  k.),  y  2  millas  de  la  Hnea 
ferrea. 

PUEBLOS  Y  FUNDOS. 

Catalina  Santa,  distrito  de  la  pro\dncia  del 
Huallaga,  Dpt.  Loreto:  habt.  217. 

Catalina  Santa,  pbl.  capital  de  este  distri- 
to de  la  provinciadel  Huallaga,  Dpt.  Lore- 
to, en  la  orilla  izquierda  del  rio  de  su  nom- 
bre.  Por  este  pueblo  el  camino  A  Saraya- 
cu  es  mas  corto,  principaJmente  en  tiem- 
po  de  Uuvias ;  porque  el  riacbuelo  es  na- 
vegable  por  canoas:  babt.  105:  a  12  leg. 
(67  I  k.)  al  S.  0.  de  Sarayacu. 

Catalina  Santa,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 
baca,  dist.  Cbalaco. 

Catalina  Santa,  aid.  y  bda.  Dpt.  Cajamar- 
ea,  prov.  Contumazd,  dist.  Trinidad: 
habt.  186. 

Catalina  Santa,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pacasmayo,  dist.  Pueblo  Nuevo:  babt.  35: 
A  5  leg.  (28  k.)  de  San  Pedro. 

Catauna  Santa,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
y  dist.  Trujillo :  babt.  186. 

Catalina  Santa,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Caras. 

Catalina  Santa,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Pueblo  Libre :  hab.  79. 

Catalina  Santa,  bda.  Dpt.  Aiicaclis,  prov. 
Huaras,  dist.  Restauracion. 

Catauna  Santa,  bda.  mineral,  Dpt.  Ancaclis, 
prov.  Huari ,  dist.  Cbecas :  A  10  leg. 
{55  i  k.)  de  Huari. 

Catalina  Santa,  bda.  de  cana,  Dpt.  y  prov. 
Haanuco,  dist.  Vallo;  eii  la  raisraa  moii- 
tana. 

Catalina  Santa,  cbae.   Dpt.    Lima,  prov. 

Chancay.  dist.  Barranca. 
-Catalina  Santa,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta,  dist.  Paearaos :  babt.  199. 


Catalina  Santa  ,  cbac.  Dpt.  Huancaveliea, 

prov.  Castrovireyna,  dist.  Huacbos. 
Catalina  Santa,  cbae.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Pueblo  Nuevo:  babt.  116. 
Catalina  Santa,  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Nasca :  babt.  40. 
Catalina  Santa,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Quinua. 
Catalina  Santa,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Socosvincbos:  habt.  7. 
Catamarca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Tisco. 
Cataniayo,  rio ;  baja  de  la  Bepublica  del 

Ecuador  y  reunido  con  el  Macard  A  las  6 

leg.   (33  i  k.)  abajo  de  la  bacienda  de  la 

Tina,  forman  el  rio  de  la  Cbira. 
Catamuche^  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Hualgayoc,  dist.  San  Miguel:  habt.  1,228 

con  los  de  Comuche  y  Udima. 
Catan,  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Contu- 

maza,  dist.  Trinidad. 
Catange^  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Celen- 

din,  dist.  Huanuco. 
Catani,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pichacani. 
Catafiiray^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist- 

Zurite:  habt.  246. 

Catapalla,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete, 
dist.  Lunahuand :  habt.  176. 

Catapampa,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Tnti. 

Cataparaco,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Huarmey. 

Catapca,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Cbuquibamba. 

Catar,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea :  habt.  96. 

€atarosi,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Challhuanca. 

Catas,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Omas;  a  OOlua-  80  c.  alt.  Hasta  este  fun- 
do  corre  el  riacbuelo  que  baja  de  Omas 
con  mas  6  raenos  escasez. 

Catas,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay,  dist. 
Tambo.  Estaba  situada  a  orillas  del  mar, 
junto  a  la  hoc  a  del  rio  Tambo:  alii  con- 
currian  las  familias  del  valle  a  tomar 
bafios;  pero  en  el  terrenioto  del  13  de 
Agosto  de  1868,  fue  iiiundada  pur  el  mar 
subitamente,  y  perecieron  todos  sus  ha- 
bitantes,  inclusive  el  Cura. 

Catas  de  Llaocha  ,  mina  de  plata ,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 

23 


CATU  —  1 

TuPAT,  mmas  de  plata,  Dpt.  An- 

prov.  Huaraa,  dist.  Recuay. 

■i,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov,  Cay- 

aist.  Tnti. 

a,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

aid.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Huari, 
lavin:  faabt.  163. 

3st.  Dpt.  y  prov.  HnancaveUca , 
ioria:  habt.  109. 

B,  rio  tribntario  del  Ucayali:  i 
Jt. 

I,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
as,  dist.  Haquira. 
chao.  Dpt.  Lima,  prov.  Hiiaro- 
iBt.  Cborrillos. 

lyro,  hda.  Dpt.  y  proT.  Hudnuco, 
linch&o. 

Id.  Dpt.  J  diet.  Tarapaci:  habt. 
ita4leg.  (22  k.)  de  Tarapaci. 
,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
Lajae:  habt.  767,  con  loa  de  La- 
aambos. 

.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San  Jnan. 
1.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaraa, 
stauracion. 

salitrera,  Dpt.  TarapacA,  dist.  No- 
leg.  (50  k.)  del  pnerto  y  2  (11  k.) 
lea  f&rrfa.  , 

aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 
.  Viraoo, 

nombre  qne  dan  Iob  salvajes  Cam- 
io  Apurimac. 
6  Campos,  triha;  v^aae  CampoM, 

it.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist,  Pau- 

K.  Dpt.  Ancache,  prov.  Huaras, 

lependeucia. 

tid.  y  hda,  Dpt.  Piiira,  prov.  y 

iiancabamba:  habt.  100. 

1.  Dpt,  Cuzeo,  prov,  Paucartam- 

Ccatcca. 
hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  CancluB, 
j'angani. 

ida.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  diat, 
azA:  habt.  210. 
si.  Dpt.  y  prov.   Puno,  diet,  Pau- 

ald.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
mata:  habt.  60. 


'8  —  CAUC 

Catnsfllca,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Lajaa. 

Catatumac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo.  dist.  Huayllacayan. 

Catay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras. 
dist,  Carhuas. 

Catuyal,  hda.  Dpt.  Pinra,  prov.  y  disL 

Huancabamba. 
CatuyO)  est.  Dpt.  PuDO,  proT.  Carabaya, 
dist.  Crucero. 

CaocacliO,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomt- 
bamba,  dist.  Llama, 

Cancal,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Caja- 
bamba,  dist.  Cachachi. 

Canoan,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist 
Valle. 

CftDCatO  Altos  de,  oerritos  at  N.  de  la  de- 
sembocadura  del  rio,  inmediato  i  la  cale- 
ta  de  Caacato,  de  aquf  se  dirijen  al  in- 
terior. 

Caucato,  caleta,  llamada  tamhien  puerto  i 
loa  18"  88'  lat.  y78°  88'  14''  long.;  el  fon- 
deadero  es  desabrigado  con  mucha  ma- 
rejada  y  reventason ;  su  fondo  de  4  i  5 
brazas ;  i.  una  milla  de  tierra.  Por  eata 
se  exportao  los  frutos  de  la  hacienda  de 
Caucato. 

Caucato,  hda.  de  vifia  y  de  caiia,  Dpt.  lea, 
prov,  ^  dist.  Pisco  1  tiene  m^uinas  de 
\-apor ;  y  produce  mucha  azdcar :  habt. 
157, 

Oaacan,  hda.  mineral  en  la  quebrada  de  Pn- 
cayacu.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Paaco. 

Cancuii  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  diet.  Achoma. 

Caacosa,  aid.  Dpt.  y  dist.  Tarapac^.  i  30 
leg.  (167  k. )  de  Tarapaca, 

Cancil,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  CajalAm- 
bo,  diet.  Ocros. 

Caacliacalla ,  chac,  Dpt.  Ancachs,  pror, 
Cajatambo,  diat.  Ocros, 

CaDChalmajll  6  Candia/iuaj/o ,  pbL  Dpt 
Amazonas,  cerca  de  Sarayacu,  en  la  Eal- 
da  de  un  cerro  del  mismo  nombre.  Este 
pueblo  fu6  abandonado  por  temor  &  loa 

•  salvajea;  y  sus  vecinoa  foudaron  el  pue- 
blo de  Belen  (en  1,824).  Su  vista  es  pis- 
toreaca;  hay  un  manantial  de  agna  ter- 
mal. 

CaQcliayoc,  chac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Ca- 
jatambo, diat.  Chiqulan. 


CAUL 


179 


CAYA 


Gauchill)  Ma.  Dpt.  Pono,  prov.  Lampa, 
disi.  Nonoa:  habt.  7. 

Ciiacho,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  San  Marcos. 

Caucho,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Aquia. 

CftUChuSf  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

Caodalosa,  mina  de  piata,  en  el  cerro  de 
San  Ddefonso,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Carhuas. 

Caudalosa,  mina  de  plata,  en  el  mineral  de 
Castrovireyna,  A  4  leg.  (22  k.)  de  la  de 
Astuhoaraca:  prodiijo  grandes  nquezas: 
esid  situada  en  la  cumbre  de  una  Cor- 
dillera nevada,  a  80  leg.  (167  k.)  de 
Pisco. 

Caudalosa,  mina  de  plata,  Dpt.  Huancave- 
lica,  prov.  Angaraes,  dist.  Lircay,  al  0. 
de  Lircay :  ley  60  m. 

Caaday,  distrito  de  la  provincia  de  Cajabam- 
ba,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  1,568. 

Cauday,  pbl.  y  hda.  capital  de  este  distrito 
de  la  provincia  de  Cajabamba,  Dpt.  Caja- 
marca. 

Cftaden,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Caras. 

CaadiTllla,  hda.  de  cana,  Dpt.  y  prov.  Li- 
ma, dist.  Carabayllo:  habt.  187:  tiene 
maquinas  de  vapor  para  elavorar  el  azti- 
car  y  sus  productos  son  grandes. 

tSftOgari,  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Huan- 
ta,  dist.  Macachacra. 

GillJOy  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Marcapomacocha :  habt.  8. 

Caifliily  distrito  de  la  provincia  de  Cajatam- 
bo,  Dpt.  Ancachs :  habt.  745. 

Caujitl,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs. 

Canlimalca,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 
co,  dist.  Usquil:  habt.  557. 

CaoUa,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Caras. 

CaiiliaA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Huata. 

Catti^la,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Huasta. 

GAtTioj^,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Pacllon. 

Cailllaina>  chac.  Dpt.  Lima,  prov  y  dist. 
Yanyos. 


Gaullaniarai,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Santa. 

Caillle,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Mangas :  habt.  88. 

Caullo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallasca, 
dist.  Corongo. 

Caullucliaca)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Canpl)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asan- 

garo:  habt.  45. 

Caupiquihiia,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Aymaraes,  dist.  Chapimarca. 

Cauranicayo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito,  dist.  Huacullani. 

CauraSy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Acas. 

Cavil,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Cayna:  habt.  1,450. 

Cannic,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Ticllos. 

Canmni,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Lidependencia. 

Causani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asingaro, 
dist.  Chupa. 

Causillmil)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
San  Antonio. 

Cantla,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotab&ja- 

bas,  dist.  Huayllati. 
Cautimalca  6  Ctdimalca,  est.  y  aid.  Dpt. 

Libertad,  prov.  Otusco,  dist.  Usquil. 
Cavero,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa. 

Cavebo,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 

Humay. 
Cavlani,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ti- 

quillaca. 

Cavina,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Caras:  habt.  51. 

CAvif^A,  (Cauifia,  mojinete  de  la  casa  Aymor- 
rd)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 
ba, dist.  Piscobamba:  habt.  588. 

Caxili,  rio  tributario  del  Esquilaya,  por  la 
derecha,  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya:  tie- 
ne ricos  lavaderos  de  oro.  ♦ 

Caya^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Yungay:  habt.  816. 

Caya,  uno  de  los  distritos  6  porciones  en  que 
esUi.  dividido  el  mineral  del  Cerro  de  Pas- 
co, y  del  oual  se  han  extraido  grandes  ri- 
quezas. 


I,  atd.  y  hda.  Dpt.    Apurimac 

iahuaylas.  dist.  San  Gerinimo 

Dpt.   AncHJihs,  prov.   Huara^, 
aaj-:  habt.  841,  eon  log  dc  Anta- 
Ticapampa  y  Ut«uyaco. 
!.  Dpt,  Juiiiii,  prov.  y  dist.  Tar 

lida.  Dpt.  Puno,  prov.   Caraba- 
Crncero. 

aid.  Dpt.  Puuo,  prov.  Asiiiga- 
Pntinft:  h&bt.  S81- 
cliac.  Dpt,  Cuzco,  prov.  Chun- 
ilai.  Oolquemarca. 
8,  cha«.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Ca- 
dist.  Gorgor. 
cerro  mineral  de  plata.  en  el  dis- 
-lacato,  prov.  Huaylae,  Dpt.  An- 
na, aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

aid.  Dpt.   Ayacncho,  prov.  Oan- 
t.  Cbnschi. 

Jd.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anta- 
list.  Oropesa:  habt.  50. 
i&.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo, 
lacanchi. 

,  chac.  Dpt.  H-uancavelica,  prov. 
eyna,  dist.  HnaytarA. 
lajf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
)o,  dist.  Aquia. 

1.  y  hda.  de  caiia,  Dpt.  Lamba- 
rov.  Ghiclayo,  dint.  Zafia:  habt. 
cotonos  aHJfiticos). 
e ,   cliac.  Dpt.    Ancachs  , .  prov. 
dist.  Marc  a. 

tc.  Dpt.  Ancachs,  prov.    Poma- 
list.  Parobamba. 
Dpt.  Ancachs,   prov,  Huaylas, 
iate :  babt.  368. 

..  Dpt.  y  prov,  Jnnin,  diet.  Tar- 
i.  115. 
,.     Dpt,    Junin  ,    prov.    y    dist, 

hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dial. 

,  chac.   Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
dist.  Ambar. 

,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
SCO:  habt.  270:  &  6  leg.  (88  k.) 


0  —  CAYA 

Cay anhurca,  chac.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Ci. 
jatambo,  dist.  Chiqnian. 

Cayanto,  est.  Dpt.  Puno.  prov.  Carabayi, 
dist.  Ituata. 

Cay apaco,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

Cayapaqnl,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hui- 
ras,  dist.  Carhuas. 

Cayapampa,  hda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
Huanta,  dist.  Lnricocba:  babt.  SO. 

Cayapi,  hda,  Dpt,  Puno,  prov.  Garabavt. 
dist.  Ayapata:  A  J  leg.  (2  (  k.)  de  Su 
•Tosd  de  Bellavista. 

Cayapo,  cerro  mineral  de  plata.  en  el  cerro 
Sinaiii,  Dpt,  Ancachs.  prov.  Cajatambo. 
dist,  Gorgor:  ley  200  m. 

Cayapo,  chac.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Poau- 
bamba,  dist.  Parobamba. 

Cayara,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Canga- 
llo,  dist.  Hualla:  habt.  1,020:  ^ata  de 
Ayacucbo  12  leg.  (67  b.),  de  Andahna;- 
ias:  5  (27  |  k.),  de  Hualla  2  (11  k.). 

Cavara,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.  Chincheros:  A.  2  leg  (11  k.| 
de  Chinclteros. 

Cayaranl,  (CcaUart  comenzar,  dar  prind- 
pio.  Q.)  rio.  nace  en  los  cerros  de  la  Cor- 
dillera de  Solimana;  limita  los  Departs- 
mentOB  Cuzco  y  Axequipa,  y  tomando  el 
mmbo  NNE.  entra  al  Apnrimac  por  la  ii- 
qiiierda;  variando  pocas  millas  &nteB  ni 
rumbo  al  NNE.  En  su  curso,  de  mas  d« 
40  leguas  (22S  k.),  divide  la  provincis  dc 
Chunvivilcas  en  dos  partes  oasi  ignales. 

Cayarani,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghunvivil- 
cas,  dist,  Santo  Tomae. 

Cavarani,  hda.  Dpt,  y  prov.  Puno,  dist.  Ti- 
qnillaca:  habt.  59. 

Cayakani,  distrito  de  laprovincia  de  Confc- 
snyos,  Dpt.  Arequipa:  habt.  879. 

Catabani,  pbl.  capital  de  este  dietiito  de  la 
provincia  Condesuyos,  Dpt.  Arequipt: 
habt.  812. 

Cayarconcs,  chac.  Dpt.  AncachB.  [ovT, 
Hnaras,  dist.  Ayja. 

CayaS,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  disL 
Hnari:  habt.  276. 

Catas,  chac.  Dpt.  Jnnin,  prov.  Pasco,  dist 
Vanahaanca. 

Cayaslwmba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  |nvT.  j 
diet.  Pomabamba, 


CAYE 


181 


CAYL 


CAYASBAMBA,hda.  Dpt.  Aiicachs,  prov.  Huay- 

las,  dist,  Caras. 
Cayasbamba,  bda.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Independencia. 
Cayasbamba,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Yungay:  habt.  165. 
Cayasu,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo  Ama- 

zonas,  dist.  Loreto.  De  este  pueblo  se  pue- 

de  ir  al  Yavari  en  12  boras;  esta  muy  cer- 

ca  de  Loreto;  y  es  babitado  por  indios 

Ticunas. 
CayatocGO,  est.  Dpt.  Puno.  prov.  Carabaya, 

dist.  Ituata:  babt.  1,003. 
Cayaypirca,  cerro  mineral  de  plata,  en  el 

distrito  de  Macate,  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Huaylas. 
Cayatres,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Oorgor. 
Cayeay,  distrito  de  la  provincia  Paacartam- 

bo,  r^t.  Cuzco :  babt.  2,682. 
Gaygat,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Paucartambo,  Dpt.  Cuzco: 

habt.  890.  Sobre  el  rio  del  pueblo  bay  un 

puente. 

Cayeoni,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ajoyani. 
Gatcomi,  est.  Dpt.  Puno^  prov.  Carabaya, 

dist.  Grucero. 
Catconi,  Alta  y  Gayooni  Baja,  haciendas, 

Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro,   dist.  Po- 

toni. 
Cayeupmi],  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
CaycnygO,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 

CO,  dist.  Usquil. 
Caychuca,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Chapimarca:  habt.  14. 
Oiyetano  San  ,  mina  de  oro,  Dpt.  Liber- 
tad, prov.  y  dist.  Pataz ;  al  N.  de  Pataz ; 

ley  80  onzas. 
Catetano,  San,  mina  de  plata,  en  la  veta  de 

Collaracra,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Becuay. 

Gatbtano  San,  mina  de  plata,  en  el  mineral 

de  Gcara,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Aquia:  ley  12  m. 
Gatetano  San,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de 

Hnaynac,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Ayja. 
Catktano  San,  hda.  mineral,  Dpt.  Lima, 

prov.  Huarochiri,  dist.  San  Mateo. 


( 


Gayetano  San,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Magdalena. 
Gayetano  San,  hda.  Dpt  y  prov.  lea,  dist. 

Nasca. 
Gayetano  San,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  lea, 

dist.  Santiago:  habt.  618:  dista  de  lea, 

2  leg.  (11  k.). 
Gayetano  San,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua, 
Caygobamba,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Huamachuco:  &  2  leg.  (11  k.)  de 

Huamachuco. 
Gayhoa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ganga- 

Ho,  dist.  Huambalpa. 
( 'AYHUA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Querobamba. 
Cayhua,  aid.  Dpt.  y  dist.  Tarapaca:  &  1  leg. 

(5  ^  k.)  de  Tarapaca. 

Cayhnacancha^  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.    Huamanga,   dist.    Socosvinchos 
habt.  22. 

Cayhnaehahua,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Aymaraes,  dist.  Colcabamba:  habt. 

93. 
Cayhoas,  mina  de  plata,  en  la  Cordillera 

Negra,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist. 

Mato. 
Cayhnasbamba,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba:  habt.  800. 

Cayliuayna,  aid.  y  hda.  Dpt.  prov.  y  dist. 

Hudnuco :  habt.  380. 

Cayhnerpara^  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Ticllos. 

Cayhui,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 
Yura. 

Cayhuno,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Quechualla. 

Cay  huino,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Tomepampa. 

Caylla,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos,  dist.  Yanaquihua. 

Cayllani,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acc- 
ra. 

Cayllilfua,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov  Luca- 
nas,  dist.  Laramate:  habt.  189. 

Gaylloma,  cerro  mineral  de  plata,  en  la 
cadena  de  los  Andes,  provincia  CayUoma 
Dpt.  Arequipa:  quizd  es  el  mineral  mas  ri- 
co  en  el  Perti.  A  principios  de  este  siglo  se 
trabajaban  mas  de  dos  mil  minas  en  esta 
Provincia;  algunas  producian  mas  de  dos 
mil  marcos  por  cada  50  quintales  de  me- 


CAYL 


182 


tftl;  y  otras  hasta  cinco  mil  marcos  por 
cada  50  quintales.  Por  el  agua  de  los  cerros 
nevados  que  las  domina ;  por  el  descuido  y 
falta  de  otros  elementos,  se  aguaron  y 
fueron  abandonadas.  Hoy  qud  pasa  el  fer- 
rocarril  por  sus  cercanias  es  probable 
que  se  emprendan  nuevos  trabajos  y  sin 
dttda  se  enriquecerd.  el  empresario. 

Caylloma,  provincia  del  Departamento  de 
Areqidpa.  Esta  antigua  provincia  es  una 
de  las  mas  extensas.  Confina  por  el  N. 
con  las  de  Chunvivilcas  y  Canas  del  De- 
partamento del  Cuzco,  limitadas  por  un 
contrafuerte  que  corre  de  E.  ^  0.  y  une 
los  Andes  con  la  Cordillera ;  por  el  S.  con 
la  de  Arequipa  y  parte  de  la  de  Gaman^; 
por  el  E.  con  la  de  Lampa  del  Departa 
mento  de  Puno ;  y  por  el  O.  con  lade  Gas- 
(alia  y  parte  de  la  de  Union.  Su  capital 
la  ciudad  de  Gaylloma.  Consta  de  los  si- 
guientes 

DiSTBrros : 

Hab.t 

Achoma 786 

Cabanaconde 2,671 

CaUalli 1,183 

Gaylloma 1,888 

Goporaque 615 

Ghivay 1,153 

Ichupampa 620 

Lari 980 

Lluta 924 

Maca 621 

Madrigal 618 

Siguas 1,264 

Tapay 1,888 

Tisco 1,241 

Tuti 876 

Yanque 1,817 


Total  habt 18,459 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  14«  50*  y  16'*  25'  lat.  y  los  78^  6'  y  74« 
55'  long.;  formando  una  superficie  como 
de  973  leguas;  que  comparada  con  la  po- 
blacion,  resulta  casi  20  habitantes  por  ca- 
da legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla* 

clones  con  los  nombres  de  PuMoSy  Par- 
nalidades,  especificadas  ^stas  con  los  nom- 
bres de  Aransaya  y  Uriruaya:  A  las  Par-  ' 


—  CAYL 

cialidades  se  les  considera  en  este  Diceio- 
nario  con  los  nombres  de  Aldeas,  segun 
lo  dicho  en  el  Discurso  Preliminar:  en 
cuanto  al  calificativo  de  Anansaya  y  Urin- 
saya  vmnse  estas  palabras  en  este  Diccio- 
nario. 

Toda  la  provincia  es  muy  escabrosa,  par 
que  eM  en  uno  de  los  contrafueries  de  k 
Gordillera  y  de  los  Andes,  y  forma  un  ver- 
dadero  nudo,  en  el  cual  se  ven  las  siempre 
nevadas  Cordilleras  y  los  elevadisimos  pi- 
cos  de  Quilca,  Ampato,  Huilcaralcayot»is 
no  m^nos  notables;  pero  esto  mismok 
hace  depositaria  de  las  inmensas  riqnfiUB 
que  enoierran  sus  entranas.  Ningona  pro- 
vincia del  Peru  contiene  minas  de  plala 
mas  rioas  ni  en  mayor  n^mero ;  pero  k 
dificultad  de  los  caminos  y  el  excesiTo  frio 
de  sus  Cordilleras,  haoe  costosa  sa  explo- 
tacion :  por  esto  se  ven  abandonadas  ks 
minas,  cuya  riqueza  se  ha  palpado  enotro 
tiempo. 

El  rio  de  Mages,  que  nace  en  esta  pro- 
vincia, la  riega  en  su  mayor  parte,  ann- 
que  [los  productos  del  reyno  vegetal  aoD 
escasos  y  propios  de  su  clima  Mo. 

El  Sub  Prefecto  est&encargado  delnum- 
do  politico :  un  Juez  de  1.*  Instancia  ad- 
ministra  justioia.  En  lo  eclesiistico  esta 
dividida  en  los  siguientes 

GURATOS: 

Gallalli.  Tis(». 

Gaylloma.  Tuti-Sibajo. 

Hay  48  Escuelas  de  primeras  letras: 

26  para  hombres :  sueldos S.  15,600 

17     »     mugeres:       •  »    10,200 

Total  alano S.  26,800 

Las  contribuciones  de  esta  provincia, 
producen  al  ano  la  cantidad  1,947  sdeB 
por  los  siguientes  ramos : 

Gontribucion  Bustica 8.  1,844 

»  Industrial »       898 

»  Eclesi^tioa •        20S 

Total S.  1,947 

GATLLOHa,  distrito  de  la  provincia  deeete 
nombre Dpt.  Arequipa:  habt.  1,888. 

Cayilonui}  villa,  capital  del  distrito  y  de  k 
provincia  de  este  nombre  en  el  Dq[Hrli- 
mento  Arequipa.  LapoUaoionse  gnmde; 


CAYP 


—  183 


CAZA 


tiene  dos  parroquias  y  una  iglesia;  pero 
desde  que  las  minas  no  se  trabajaron  prin- 
cipi6  su  decadecia,  pero  hoy  que  pasa  el 
ferrocarril  de  Arequipa  d  Piino  y  Cuzco  a 
pocas  millas,  es  indudable  que  en  algnnos 
auos  mas  se  construya  un  ramal ;  enton- 

.  ces  Caylloma  ser^  el  centro  de  la  mine- 
ria  del  Sur  y  se  enriquecerdn  los  empre- 
sarios:  habi  980:  dista  de  Arequipa  42  leg. 
(234  k.). 

Caylor,  bda.  Dpt.  Cuzco,   prov.  Anta,  dist. 

Idmatambo. 

Gayma.  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  Are- 
quipa: habt.  2,961. 

Cayha,  {Ccayma  desabrido  en  Quechua  y  en 
Aymara,  corrompido,  hablando  de  la  comi- 
mida  6  bebida)  pbl.  capital  de  este  distrito 
situada  en  una  meseta  a  2,46dni.  alt. :  do- 
mina  ik  la  ciudad  de  Arequipa,  y  es  la  con- 
tinuacion  de  la  ciudad;  porque  las  dos  mi- 
Uas  que  distan  entre  ambas  plazas  estan 
pobladas  sin  interrupcion;  llegando  prime- 
ro  d  Yanahuara  y  despues  a  Cayma.  El 
pueblo  es  grande,  su  iglesia  muy  regular; 
las  casas  con  huertas. 

Cayman^  (acd.  Q.)  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist. 
Puquina :  habt.  609,  con  los  de  Aylanque. 

C4ymanque,chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 
quina. 

CaymapucyO)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Livitaca. 

Caymito,  puerto  en  el  rio  Ucayali. 

CaymOy  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja,  dist.  Salcabamba:  habt.  98. 

Cayna^  distrito  de  la  provincia  de  Pasco, 
Dpt.  Junin :  habt.  8,192 

Cayna,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia Pasco,  Dpt.  Junin :  habt.  996. 

Cayna,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist. 
Yunguyo. 

Caynaraehe,  no  thbutario  del  Huallaga  por 
la  izquierda,  como  28  leg.  (Ill  \\i,)  mas 
abajo  de  la  boca  del  Moyobamba:  es  na- 
vegable  por  pequeHas  embarcaciones.  Por 
este  rio  se  acoiia  la  distancia  entre  La- 
mas y  el  Huallaga ;  y  so  evita  el  pongo  de 
Aguirre. 

Cayno,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
eas,  dist.  Livitaca:  habt.  91. 

Cayfies,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 
bo,  dist.  Caycay:  habt.  100. 


Cayora,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Haquira. 
Caypa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Pa- 

ruro. 

CaypaSy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
Caypif  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abancay, 

dist.  Lambrama:  habt.  828:  dista  de  Aban- 
cay, 10  leg.  (55  i  k.). 
Catpi,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Pampamarca. 
Cayra,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Tisco. 
Cayramalle)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  17. 
Cayramayo,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha. 
Cayramiri)  est.  Dpt.  Puno.  prov.  Carabaya. 

dist.  Ajoyani. 

CayraD)  quebrada  en  el  Dpt.  y  prov.  Hua- 
nuco:  en  ella  est(i  comprendido  casi  todo  el 
distrito  de  Huacar ;  por  cuya  razon  algu- 
nos  consideran  k  Cayran  como  distrito, 
aunque  por  la  ley  no  tiene  tal  denominacion. 

Cayran  pbl.  Dpt.  y  prov.  Huamico,  dist. 
Huacar:  habt.  497. 

Cayrani,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Tarata, 
dist.  Candarave:  habt.  868;  dista  de  Tac- 
na 40  leg.  (228  k.). 

Cayro,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Haba- 
ya:  k  24  leg.  de  Tacna,  (188  J  k.). 

Caysani)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno  dist.  Tiqui- 
Uaque. 

Caysilla,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas,  dist.  Colquemarca. 

Caysurcay  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
CastUla,  dist.  Pampacolca. 

Cayto,  hda.  Dpt.  Cuzco,  pro  7.  y  dist.  Calca : 
habt.  21. 

Cayuc,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Acobamba. 

Cayumay,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Chalaco. 
Caynmba,  (vease  Curamba), 
CazadoreSy  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Payta. 
Cazadores  aid.  Dpt.  Pimo,  prov.  Huanca- 

ne.  dist.  Ccojata:  habt.  1,289. 
CazatlltoUo,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chu- 

CO  al  N.  E.  de  este  pueblo:  ley  18  m. 


CCAC  —  1 

rtencia;  ya  hemos  dicho  al  prin- 
de  la  C,  el  valor  que  tiene  eeta  le- 
B  la  CC  se  proiniiicia  como  K  ds- 
ite,  y  iniiy  gutural.  La  doble  GC 
E  6  I  suena  como  Q.  pero  mas 
V.  g.  Vivro  se  pronitucia  Quero. 
1  hemos  ludicado  que  las  palabras 
e  encueutreu  con  CC,  ne  buaquen 
mple,  y  viee-veraa  y  a  vecea  con  S, 
)eQa  6  duro  en  Qiinhiia:  y  en  Aij- 
rto  fantasma)  pbl.  Dpt.  Ayacucho, 
icanas  dist.  Cbipao. 
d.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acora: 
19. 
it.  Dpt.  y  prov.  Putio,  dist.  Acora: 

llba,est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chim- 

dist.  Colquemarca. 

chac.   Dpt.  Huancavelicft,  prov. 
•B,  dist.  Julcaniarca. 
llo,  aid,  y  est.  Dpt.  Cuzco.  prov. 
ist.  Pisac:  liabt.  118. 
ijBj  est.  Dpt.  Cazco,  prov.  Chun- 

dist.  Veliile. 

:ho»  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
i,  dist.  Otoca. 

It  (piedra  helada.  Q.)  aid.  Dpt. 
ac,  prov.  Andahnaylaa,  dist.   Ta- 
habt.  210. 
Ica,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  I^ampa, 

ipa,  C'cn-a  duro.  Wiii/jurobo.  Q.) 

..  y  prov.  Putio,  dist.  Paucarcotla. 

ira,  (calzon  fuerte.  Q.)  aid.  Dpt. 

)rov.  Anta,  dist.  Zurite;  liabt.  197- 

RA,  aid.  Dpt.  y  prov.   Arequipa, 

;abaya:  habt.  251. 

ftSi,  (casa  de  piedra  en    Qurrlnia, 

le  aSiccion  6  del  fantaisma  en  Ai/- 

bl,  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 

dist.  Pacapausa:  habt.  797. 

ar,  eat.  Dpt.  Puno.  prov.  Lampa, 

caril. 

iquXf  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnn- 

,  dist.  CcapaccmarcB. 

qne^  hda.  Dpt.  Apurintac.   prov. 

llotabambas. 

,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

t.  Curahuasi. 

eo,  est.  Dpt.  Puno.  prov.   Asan- 

st.  Chupa. 


4  —  CCAC 

CcaccallacOj  hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  y  dlsL 

As&ngaro:  habt.  S5. 
Ccaccaman,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  j 

dist.  Huanta. 
CcaccaraarG8|  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pror. 

Cangallo,  dist.  ViscJiongoa. 
Ccaceamet  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampt, , 

diat.  Orurillo, 
CcaccanaUt  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  j 

dist.  Huanta:  habt.  103. 
CcaCCani,    eat.  Dpt.  Puno,  prov.   L&mpt. 

diat.  Ayaviri:  habt.  8. 
CcaccanopaiDpaj  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asad- 

garo,  diat.  Achaya. 
CcACCAtlan^  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  diat.  Socosvinchoa :  habt.  3. 
CcnCCapaqilif  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huanta :  habt.  324,  con  loa  de  Socos- 

CcaccapUDCOj  eat.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, diat.  Macari. 
CcACCaSf  hda.  Dpt,  Ayacncho,  prov.  y  dist. 

Huanta:  habt.  111. 
CcAccAS,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huu- 

ta,  diat.  Huanianguilla, 
Ccaccasaca,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnn- 

vi^-ilcas,  diat.  Ccapaccmarca. 
Ccaccasif  eat.  Dpt.  Puuo.  prov.  Lampa,  dist. 

Llalli. 
CcaCCasirCt  est.  Dpt.  y  prov.  Huancavelic«, 

dist.  Acoria:  habt.  146. 
CcaccatOi  eat.  Dpt.  Cuzeo.  prov.  Chunri- 

vilcas,  diat.  Chaiuaca. 
Coi4-(t)lliina,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vi\-i!cas,  dist.  Santo  Tomas, 
Cca«niO€«ircca ,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  Aaiingaro. 
Ccacii».  hda.  Dpt.  Haancavelica,  prov.  T»- 

yacaja.  dist.  Mayoc. 
Cranifttnpe,  ehac-  Dpt.  Apurimac.  proT. 

Cotabambas,  diat.  Haquira. 
Cni<«aiii,  aid.  Dpt.  Puno.  prov.  As&ngaro. 

dist.  Arapa:  habt.  463. 
CciU'siaill,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.   y  difit. 

Lampa. 
Ot-ncsHi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa.  dist 

Nunoa. 
CcACBiLi,  hda.  Dpt.   Puno.  prov.    Lamps. 

dist.  Iklacari:  habt.  6. 
Ccarta,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cots- 

bambaa,  diat.  Chuquibambilla. 


CCAH 


—  185  — 


CACL 


Ccacya,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Gal- 
ea: habt.  84. 

CcACTA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 
chi,  diut.  Oropesa. 

CcacyahllH,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acoma- 
yo,  dist.  Pomacanchi :  habt.  38. 

CcacyalU,  est.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Pamro, 
dist.  OmacLa. 

Ceaeyaranm,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Gotabambas,  dist.  Haqiiira. 

Ceaehaeaneha ,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov. 

Ghunvivilcas,  dist.  Gcapacmarca. 

Ccaehaocaelia,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghun- 

vivilcas,  dist.  VeHDe. 
CcACHACCACHA,  cst.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Acora:  habt.  96. 

CcaehaiM)cha,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  Pampachiri. 
Ccachapata.  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Qaiquijaua. 
Ccacliata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Ocachillpo,  est.  Dpt.  Aporimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Lambrama. 
Ccadlin,  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  Galea,  dist. 

Lares :  habt.  272. 
Ceacllipata,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar.  dist.  San  Miguel. 
Ccacho,  aid.  y  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvi- 

vilcas,  dist.  Ghamaca:  habt.  248. 
Ccachocalla,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghuu- 

vivilcas,  dist.  Gcapacmarca:  habt.  50. 
Ccaehona.  hda.  Dpt.  y  prov.  Guzco,  dist. 

Santiago:  habt.  61. 
CcacIiOJia,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 
Cca€hora.  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

caj,  dist.  Gurahuasi:  habt.  461. 
Ccaclioyof,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Ghungui :  habt.  28. 
Ccachnliy  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gasti- 

11a,  dist.  Tuti. 
CCACkupoqiliOy  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Cabana. 

Ccakacraha^  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora:  habt.  169. 
CCJihiialii,  aid.  Dpt.  y  prov.    Puno,   dist. 

Acora:  habt.  485. 
Ccahnana,  (^firador  6  lugar  elevado.  Q.) 

aid.  y  cliac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.   Alca:  habt.  865. 


f  cahDanapaBipay  hda.  Dpt.  Ayacucho,  proT. 
Huanta,  dist.  Huamanguilla. 

Ccahuanealla^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 

Ccabnanillay  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghun- 

vivilcas.  dist.  Velille. 
CeahnaiincOf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asin- 

garo,  dist.  Asillo. 

Ccahuaslriy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Gupi. 

Ccahnatonif  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Pam- 

ro,  dist.  Accha:  habt.  68. 
Ccakaaya^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.   Huanca- 

ne,  dist.  Moho:  habt.  651. 
Ccahnayceollana,  aid.  yest.  Dpt.  Guzco, 

prov.   Ghun vivilcas ,  dist.   Golquemarca: 

habt.  58. 

CeahuayllO)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Ghungui :  habt.  88. 
Ccahuayncaf  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Golquemarca:  habt.  106. 

Ceahuichaliaf  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  S^n- 
dia,  dist.  Phara.  A  sus  inmediaciones  hay 
como  20  chacras  distintas. 

CcahulnuyOy  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghon- 

vix'ilcas,  dift.  Ghamaca. 
Cciyootaf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Orurillo. 

CciyoyOi  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
PucarA. 

Ccalaccaeha^  est.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  OyoJo. 
Cealaccaia^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 

lloma,  dist.  Tisco. 
CealaeotO)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucui- 

to,  dist.  Zepita:  habt.  602. 

Ccalachaeai  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghnn- 
vivilcas,  dist.  Ghamaca. 

GcALACHACA.  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Garaba- 
ya,  dist.  Ayapata. 

Ccaiackectay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Nuiioa. 

CcalachaellOy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Macarl. 

Ccalahuaynacoy  chac.  Dpt.  Guzco,  prov. 

Ghimvivilcas,  dist.  Golquemarca. 
CcalahnyOf  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Haan- 

cane,  dist.  Vilque  Ghico. 
Ceaiantchi^y  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Gotabambas. 

ft4 


3ACL 


■  186  — 


CCAN 


est.  Dpt.  Aiequipa,  prov. 

,  Lari. 

3pt,  Apurimac,  proT.  Ay- 

loraya. 

Id.  Dpt,  Ayacucho,   prov. 

dist.  Oyolo:  liabt.  120. 

.  Dpt.  Puuo,  prov,  Asauga- 

preude  eBte  nombre  a  va- 
dist.  Sicuaui,  de  la  proiiu- 
pt.  Cuzco,  y  todos  tieusD 

pt.  Puno,  prov.  AsAugaro, 

't.  Piuio,  prov.  Carabaya, 

Bt.  Dpt,  Puno,  prov.  Lam- 

i. 

!st.  Dpt.  ApnriiDftC ,  prov. 

Lambiama:  babt.  62. 

t.  .\puriinac ,  prov.  y  ilist. 

I.   Apurimac,  prov.   Cota- 

Ibuquibambilla. 

uzco,  prov.  y  dist.  Acomayo 

neral  de  plata,  eu  la  pro- 

jaro,  Dpt.  Puno. 

;.  Puno,    prov.  Asingaro, 

bt.  96C. 

,  Puno,  prov.  y  dist,  AsAn- 

7, 

)pt.  Arequipa,  prov,  Cay- 

UalU. 

i.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

ila.  Dpt.   Apurimac,  prov. 
liat.  Hiiivncarama. 
t.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
Ihamaca. 
Dpt.  Puno,  prov.  Auauga- 

la,  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

habt.  .19. 

it,    Dpt.    Arequipa,    prov. 

Tuti. 

5pt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
joraque. 
!>pt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

t.  Dpt,  Puno,  prov.  Aaan- 


CcallaDi,  hda.  Dpt.  Pono,  prov.  8^di&, 
dist.  Phara. 

CcalIailBarca,pbl.Dpt.Huancavelica,proT. 
Angaraea,  dist.  Lircay:  habt.  886. 

CcallapSi  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil 
cas,  dist.  Livitaca. 

CcallapnCfOi  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quia 
picanchi,  dist,  Oropesa. 

Ccallaposaf  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  diat.  Tuti. 

Ccallarani)  eat.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
I'ilcas,  dist.  Chamaca. 

CullaspDCyO)  aid.  Dpt.  Apurimac,  pro' 
dist.  Audahuaylas:  habt.  60. 

Ccallay*  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota^ 
bambas,  dist.  Huayllati. 

Ccall«,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Alca. 

CcallMcallo,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Abancay,  dist.  Lambrama. 

CcalloChaBa,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Tisco. 

Ccallolat  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas,  dist.  Velille. 

Ccawt,  (Duro,  seco,  en  Aymara ;  y  pecado 
en  QiKxhua)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Yauri:  habt.  761. 

CcAUA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist, 
Ocoruro. 

CctBiahaara,  [Huara  calzon,  eu  Qucchua;  y 
si  ae  coDsidera  la  palabra  Ceama  Aymari 
aiguifica  cahon  duro ;  pero  consideraudo 
las  dos  palabraa  como  q\iechiiiu,  quiere 
decir  cahon  perador)  aid.  Dpt,  Cuzco, 
prov.  Calca,  dist.  Piaac:  habt.  121. 

CcatnarOt  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Ollachea. 

CcanataDif  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, diat.  Ollachea. 

Ccanllei  eat.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia,  dist. 
Phara. 

CcaDfti  (ifiifmar  itwnte,  en  Quechua.  y  tuz  oq 
Aj-maril,)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Canas, 
diat.  Laugui:  habt.  163. 

CcAHA,  aid.  Dpt.  Pimo,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata.  A  sus  inmediaciones  hay 
mucbas  chacraa  6>fundo8  pequefios,  que 
algiinOR  hacen  llcgar  al  ntimero  de  cieuto 
oclienta  y  cuatro. 

C'caiaCf  aid.  Dpt,  Cuzco,  prov.  Anta  dist. 
Zunt«:  habt.  150, 


CCAN 


187 


CCAP 


CcanCM)  chac.  Dpi.  Aporimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Soraya. 

CcanccabaBba^  cHac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
y  dist.  Cotabambas. 

Ccauccahaa^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Checca. 

CcaafCahna^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis,  dist.  Sicuani :  habt.  192. 

Ccanccahaasi}  est.  Dpt.  Pimo,  prov.  Lam- 
pa.  dist.  Ornrillo. 

CcaBCCahairiney  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Caylloma.  dist.  Callalli. 

CcaaccaBy  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Mara. 

CcANGCAN,est.Dpt.  Cuzco,prov.  ydist.  Calca. 
CeaaccantO^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colqaemarca. 
Ccaoccataj  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 

ro,  dist.  Santiago. 
CcanceayllO)   aid.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Iquicha:  habt.  217. 
CcANccAYLLo,  aid.  Dpt.  Aparimac,  prov.  An- 

dahnaylas,  dist.  Huancaray :  habt.  79. 
CeaoccOy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Arapa. 
CcANcco,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Putina. 
CcaDCCOllacha^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 

garo,  dist.  Achaya. 
Ccaathii  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata.  A  sns  inmediaciones  hay 

mnchas  chacras  6  fundos  peqnenos  que 

algonoshacen  llegar  al  ndmero  de  144. 
Ccaochiri)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nuiioa. 
CcaBChara^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

viviicas,  dist.  Ccapaccmarca. 

Ccanece  HigOSCVChOy  hda.  Dpt.  Huancave- 

lica,  prov.  Angaraes,  dist.  Acobamba. 
CcaneccaD)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Galea:  habt.  12. 
CcaniSy  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Hnanta:  habt.  92. 
Ccano^  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 

dist.  Iquicha :  habt.  147. 
CcanobaBba^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha:  habt.  40 
€!canopala)  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Geronimo:  habt.  11. 
Ccantay,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Faucartambo:  habt.  41. 


Ccaatopata^  chac.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huachos. 
Cantopata,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huanta. 
CcANTOPATA,  cst.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 

cion.  dist.  Santa  Ana :  habt-  28. 
CantnrH,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
Ccantuta,  chac  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
Ccantnyoc,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Tambobamba. 
Gcaima,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas, 

dist.  Velille. 

Ccanilita^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas, dist.  Colquemarca. 

Ccafiahaaccollo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  PucarA. 

CcaiiahaapucrO)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Ccapa,  (alegre  Q.)  pbl.  Dpt.  Cuzco,  pYov.  Pa- 
ruro,  dist.  Collcha:  habt.  196. 

CcAPA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist. 
Pampamarca:  habt.  80. 

Gca|NlC,  pampa,  aJ  E.  de  Chala,  camino  i 
Parinacochas :  hay  uii  pequeuo  manantial 
de  agua. 

Ccapacca,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Curahuasi. 

Ceapaecalla,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
dist.  Andahuaylas :  habt.  270. 

Gcapaerana,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Mara. 

Ccapacooma,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas, dist.  Livitaca. 

Ccapacchapi,  as!  se  llama  la  reunion  de  va- 
rias  aldeas  del  distrito  Checcacupi ,  prov. 
Canchis ,  Dpt.  Cuzco :  habt.  88. 

Ccapacmarca,  distrito  de  la  provincia  de 
Chunvivilcas,  Dpt.   Cuzco:  habt.  1,129 

CcAPACMARCA,  (lugar  alegre.  Q.)  pbl.  capital 
de  este  distrito  de  la  provincia  Chunvivil- 
cas, Dpt.  Cuzco:  habt.  262 

Ccapana,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 
bo,  dist.  Ccatcca;  &  8,466m.  alt. :  tempe- 
ratura  19°  i  las  11  a.  m.  (Abril):  habt. 
187. 

CcapapucrOy  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas dist.  Tambobamba. 

Gcapcca,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas. dist.  Huancaray :  habt.  180:  dista 


CCAR  —  1 

(16ik.)  de  Huancarfty;y8(44tk.) 
idahnftylas. 

dlBtrito  de  la  provinoia  de  Paruro , 

Cuzco:  habt.  1,686. 

)bl.  capital  de  eate  distrito  de  la  pro- 

1  Paruro.  Dpt. Cuzco:  habt.  459. 

iCCa,  hda.  Dpt.  Apiirimac,  prov.  An- 

aylas,  disi.  Huancaray;  habt.  51. 

ro,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

Moya:  habt.  148. 

Itt,  chae.  Dpt.   Puno.  piov.    y  dist. 

inei  esi.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lamps, 

banta  Bosa. 

mi,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  diet. 

china,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Sindia, 
Sin  a. 

i  Caran,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt. 
shs,  prov.  Cajatambo,  diet.  Aqnia. 
[piel,  cnero,  c^ecara.  Q.)  aid,   Dpt. 
,prov.  Hnanctuie  dist.  Inchapalla: 
86. 

unba,  est.  Dpi.  Huancavelica,  prov 
i-acR,  dist.  Aonbamba:  habt.  ISO. 
IClli,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
loto. 

»,  chac.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  y  dist. 
lambaa. 

;ara,  chac.  Dpt,  Aporimac,  prov.  Co- 
abas,  dist.  Mara. 

wIIb,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Aatinga- 
ist.  Chupa. 

M>ha,  est.  Dpt.  Huancavelica.  prov. 
raes,  dist.  Aoobamba:  habt.  26. 
lapampfl,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
aaa,  diet.  Sancoe. 

licollana,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
■a,  dist.  Ajoyani. 

inpa,  chac.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Chun- 
ae,  dial.  Oitlguemarca. 
lanra,  chac".  Dpt.  Aya«5noho,  prov. 
los,  diiit.  SancoH. 

aaSa,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huaaoave- 
list.  Aroriar  habt.  281. 
liri,  fist.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
,  lUut.  Lari. 

lijTl,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAp- 
dist.  Potoni. 

ca,  eat.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  ^ist. 
amfaaa. 


8  —  CCAR 

Ccanineealla,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  t 

diat.  Andahnaylae :  habt.  60. 
Ccarutoe,  chac.  Dpt.  Ayaoucho,prov.Caii- 

gallo,  dist.  Viuchongos. 
GcAraflAhai,  (ojoe  con  nube.  Q.)  est.  Dpt. 

Areqnipa.  prav.  Caylloma,  dist.   CaBaUt 
Ccarapampat  eat.  Dpt.  Puno.  prov.  Can- 
fa  ay  a,  diat.  Ayapata. 
Cearapmo,  est.  Dpt.   Puno.  prov.  Carabi- 

ya,  dist.  Macnsani. 
Ccirarftt  eat.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba^, 

dist.  MacusBoi. 
Ccantrinl,  eat.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa. 

dist.  Orurillo. 
Ccarasipi  ChiCttt  est.  Dpt.  Puno,  prof. 

Aaingaro,  dist.  Munani. 

Ccarasnpn  Graide,  est.  Dpt.  Pnno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Munani. 
Cearata,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  diat.  Coa- 

tarhabt.  879. 
(caratipa,  aid.  Dpt.  Onzco,  prov.  ChitDvi- 

viloas,  dist.  Colquemarca:  habt.  8S9. 
CcaranCO,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancs- 

ne,  dist.  Pusi. 
Ccaraareo*  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
CcaravUqne,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist 

Asdngaro. 
Ccarecalan,  chac.  Dpt.  Gueco,  prov.  Ohun- 

vivilcaa,  dist.  Colquemarca. 
Ccarccapunat  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asin- 

garo,  dist.  Potoni. 
CcarCapimCOt  {Ccarca  suoio,  puncu  puOT- 

ta.  Q.)  eat.  I^t.  Pono,  prov.  GanUwyi, 

diat.  Macusani 
CcAKCAPUNco,  hda.  Dpt.  prov.  y  diet  Asin- 

garo. 
Cctirccas,  aid.  Dpt.  Ayaouoho,  prov.  y  dist 

Huanta. 
CoAitoc&B,  hda.  Dpt.  Ayacuoho,  prov.  y  disL 

Hnanta. 
Ccnrecatfrat  hd».  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Abancay:  habt.  99. 
Cc.\BooATiB*,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAnga- 

ro,  diet,  San  Jose. 
Ccarcoona,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hna- 

manga,  dist.  Quinua. 
Ceartms.  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abu- 
cay,  diat.  Cnrahuasi. 
Ccarimac,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  diet.  Aoobamba:  habt.  81. 


CCAS 


189 


CCAT 


Ceariinasclioque,  hda.  Dpt.  Ayacnoho^prov. 

Huamanga,  dist.  Tambillo:  babt.  114. 
C0tfi,  (yaronil,  valeroso.  Q.)  est.  Dpt.  Cuz- 

co,  prov.  Chunvivilcas,  dist.  Chamaca. 
CoARi,  cerro  mineral  de  plata  en  la  provincia 

y  dist.  Asangaro,  Dpt.  Pono. 

GcABi,  bda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Capa- 
chica:  habt.  20. 

Ccaiiccan,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas. dist.  Yelille. 

Ceariecari,  est.  Dpt.  Cuzco^  prov.  Chunvi- 
vilcas, dist.  Yelille. 

Ccarf  chico  y  Ccari  irraiide,  hdas.  Dpt.  y 

prov.  Cuzco,  dist.  San  Sebastian :  habt. 

7  loB  de  la  Grande,  y  7  los  de  la  Chica. 
Ccarin,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Chungui:  habt.  801. 
Ccari|iani,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Huamanguilla:  habt.  78. 
Ceamie,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,dist. 

Omrillo. 

Ccarparo,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas, dist.  Colquemarca. 

Gcarquita,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 
dist.  Saman :  habt.  290. 

CeaitapH,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas, dist.  Cholquemarca. 

Cearyns,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist. 

Huanoquite :  habt.  148. 
Ccasa,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Abancay:  habt.  52. 
Ccusacca,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

Tilcas,  dist.  Ccapaccmarca. 

CcasacSBCa^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta:  habt.  159. 
Ccasahnasif  {Ccasa  fria  6  helada,  Huad  ca- 

sa.  Q. )  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Lambrama:  babt.  114. 
Ccasahairi»  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ollachea. 

Ccanaca,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Mamara. 

Ccuaai^  cerro  mineral  de  plata,  en  la  pro- 
vincia y  dist.  Asdngaro,  Dpt.  Puno. 

Ccaaata^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Pichihua. 

Ccasca^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas, dist.  Colquemarca. 

OcASCAj  est.  Dpt.  Arequipa^  P?OV.  Cayllo* 
zoa,  dist.  TaaquL 


Cf aSCf4imO€€0 9   chac.   Dpt.   Puno,   prov. 

Asdngaro,  dist.  Potoni. 
Ccaser^  pbl.  Dpt.  Huancavelioa,  prov.   Ta- 

yacaja,  dist.  Mayoc  :  habt.  248. 
Ccastllo,  hda.  Dpt.' Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Pichihua. 
Ccaslnchthna)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Pichihua:  habt.  186. 
CcaslpocrOy  hda.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Julcamarca. 
CeasODOnCd  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Livitaca. 
Ccasaant)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

cauas,  dist.  Laramate. 

f  cataeanchai  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Livitaca. 

Cealaholy  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  As^ga- 
ro,  dist.  Chupa. 

CcATAHui,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  OruriUo. 

Catahui,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Umachiri. 

CcATAHui,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 
dist.  Ccojata:  habt.  17. 

CcatahaleoCkO,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 
garo, dist.  Chupa. 

Ccatalla^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Callalli. 

Ccalaqnif  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Nunoa. 

Ccataotfra,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Ajoyani. 

CcatCCa^  hda.  Dpt.  y  prov.  HuancaveHoa, 
dist.  Acoria. 

CcATccA ,  distrito  de  la  provincia  de  Pau- 
cartambo,  Dpt.  Cuzco:  habt.  8,854. 

CcATGGA,  {Ccatcca  6  Cccutcca,  oosa  aspera  6 du- 
ra. Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
prov.  Paucartambo,  Dpt.  Cuzco:  habt.  590. 

Ceatif  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
dist.  Tisco. 

Ccatihnara^  chac.  Dpt.  Apuriniac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Aquira. 

Ccalilerf  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Tisco. 

Ccatocnnea^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucard. 

Ceatotaf  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma.  dist.  Tuti. 

CeatnyO}  est.  Dpt.  Puno,  prov,  Carabaya, 
dist,  Crucero. 


CCAY 

o,  est.  Dpt.  Pniio,  prov,  Lampa,  diet, 

[>a. 

o,   hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampa 

Orurillo. 

tD,  est.  Dpt.  Chzco,  prov.  Clinnvivil- 
dist.  Santo  Tomas:  habt.  &. 
ifrj,  bda.  Dpt.  Pano,  prov.  Lampa, 

Niifioa. 

Iccollo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

Coporaque. 

),  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

dist.  Soraya. 

aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pariiro,  diet, 
la:  habt.  25 

aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  diet. 
te:babt.219. 

ihapi,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay 
a,  diet.  Tuti. 

lUtL,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Acoma- 
list.  Pomacanehi:  habt.  116. 
inucho,  hda.  Dpt.  Apurimao.  prov. 
thuaylas,  dist.  San  Ger6niino. 
ll,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Oanga- 
list.  ViscbongoB. 
11,  chac.  Dpt.  Putto,  prov.  Asingaro, 

Aaillo. 

>rcco.  chac.  Dpt.   Apnrimac,  prov. 
ibambas,  diat.  Cbuquibambilla. 
ra,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 
,  dist.  Santa  Ana. 
raccay,  hda.  Dpt.  Cuaco,  prov.  Anta, 

Limatambo. 
ixni,  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Asangaro, 

San  Joei. 
rp»vh»,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov. 
manga,  dist.  Santiago:  habt.  8i. 
10ce,hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubam- 
list.  Maras. 

»,  hda.  Dpt.   Pnno,  prov.  Lampa; 
.  Cabanilla. 

hnapatBt  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
ahnaylas,  dJst.  Talavera:  habt.  60. 
nil,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Can 
D,  dist.  Huarabalpa, 
Dticcanrha,  hda.  Dpt.  Ayacncho.  prov, 
kmanga,  dist.   Socosvinchos. 
uaptira,  aid.  Dpt.   Apurimac,  pro' 
lahuaylaa,  dist.  Talavera. 
t»,  (de  Cangallo)  ald.:Dpt.  Cnzco. 
'.  Canchis,  dist.  Cbeccacupi:  habt. 


10  —  CCES 

CeayrS)  hda.  Dpt.  y  prov.  Cnzco,  dist.  Sai 

Gerouimo ;  habt,  48. 
CcayracachO,   est.  Dpt.   Arequipa,  prcn. 

Gaylloma,  dist.  Tuti. 
Ccayrlhnft)  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  pioT. 

Chunvivilcas,  dist.  Sauto  Tomas:  haH 

121. 
Ceaysilla,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chimvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
Ccaytapa,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caj- 

lloma,  dist.  Tuti. 
(cenilCflyo,  est.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Calcv 

dist.  Pisac:  habt.  71. 
Cceacceappaqnl ,   est.    Dpt.    Cuzco,  pror. 

Chunvivilcas,  dist.  Livitaca, 
Cc^asani,  eat.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvin!- 

cas,  diut.  Colquemarca. 
Ccecwnteyw,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  C»l- 

ea,  dist.  Lares:  habt.  84. 
CCMCra,  hdft.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Hm- 

mauga,  dist.  Tamho. 
Cwhnacliici>,hda.  Dpt.  Huancavelica. prov. 

Angaraes,  dist.  Julcamarca. 
CMlmay,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Julcamarca:  habt.  94. 
Cwll«wy,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  proT. 

Tayacaja,  dist.  Pampas. 
Ccelluacoto ,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Viraco. 
Cr«I)Rahnno,hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.ydbt 

Paruro. 
CCflina,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes, dist.  Acobamba. 
CefDTlWsilcho,  chac.  y  paatos,  Dpt.  Ayacn- 
cho, prov.  Huamanga,  dist.  SocosiiTneiot 
Cwfinalmran,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.; 

diet.  Anda,hnaylaB. 
Cwocosniine,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Colquemarca. 
C<-epalla,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Lnci- 

nas,  diBt.  Laramate. 
Ccerapata,  est.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Hni- 

manga,  dist.  Socosvincbos :  habi.  26. 
f  wrayoc,  est,  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Hm- 

manga,  dist.  Quinna:  habt.  61. 
Ccerellan,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  U 

Mar,  dist.  Chungui, 
Cc€8CCC,  a'-d.  Dpt-  Ayacucho,  prov.  La  Mir. 

dist.  Tambo;habt.  229. 
C««sCfepata,  est.  Dpt.  Huancavelica,  pror. 

AngaraeB,  diet.  Acobamba;  habt.  46. 


ccoc 


—  191 


CCOL 


CcesnacC,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Luricocha:  habt.  67. 
Ci^sUuiIll,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  oiBt. 

Galea:  habt.  41. 
Ceeu,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Acobamba. 
Ceoa,  hda.  Dpt.  Ptmo,  prov.  y  dist.  Lampa: 

habt.  13. 
Ccoacco,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Corani. 

Ccoachico,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa. 
Ccoahualapampa  9  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Crucero. 
Ccoarila^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa:  habt.  80. 
CcoccallapOy  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 

garo,  dist.  San  Antonio. 
Ccoccoarqai  9  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac  , 

prov.  y  dist.  Cotabambas. 
Ccoccdqaiy  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 

CtOCCOllana^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 

CcocCOloiDey  cha<;.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Colquemarca. 

CcaCCOria^  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 
ro,  dist.  Chupa. 

CeolCCOtisa^  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 
garo,  dist.  Potoni. 

CcoCCOyOy  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Santo  Tomas. 

Ccocrff  cerro  en  el  distrito  Asillo,  provincia 
Asangaro,  Dpt.  Puno.  En  este  cerro  hay 
niiDas  de  una  antigua  fortaleza,  en  donde 
se  defendieron  con  heroismo  los  indige- 
nas  que  se  levantaron  contra  los  espafio- 
les  en  1814. 

Ccochftf  vease  Cocha,  Segun  la  verdadera 
ortografia,  conforme  son  su  pronuncia- 
cfon,  la  palabra  Ccocha  y  sns  compues- 
tsLH  debian  es?tar  on  este  lugar;  pero  nos 
faemos  conforraado  con  el  uso  general 
de  escribirla  y  pronunciarla  con  una  so- 
la C. 

CcoehCCHy  hda.  Dpt.  Huanvelica,  prov.  An- 
garaes,  dist.  Acobamba :  habt.  84. 

CeacbelO«  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huaucane, 
dist.  Pusi. 

Cc^ehepata,  hda.  Dpt.  Tnzco.  prov.  Con- 
vencion,  dist.  Santa  Ana. 


Ceochera^  chac.  Dpt.  Apurimd^,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Mara. 
Ccochillita^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Velille. 
Ccochincba^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivUcas,  dist.  Santo  Tomas. 
CcOChOCCOCOCha 9   aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Velille. 
Ccochopata^  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Ccochoaf  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Curahuasi :  habt.  524. 
Ccochnihnirl)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Velille. 
Ccochnpataf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Uru- 

bamba,  dist.  Ollantaytambo. 
CcohaayocCi  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Quinua :  habt.  70. 
Ccojata,  distrito  de  la  provincia  de  Huan- 

cane,  Dpt.  Puno:  habt.  1,209. 
Ccojata,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  Huancane,  Dpt.   Puno:  habt. 

626.  (Sullca  y  CoUana). 
Ccojela^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Pusi. 

Ccojenef  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia,  dist. 

Cuyucuyo.  A  sus  inmediaciones  hay  mu- 

chas  chacras  mas  6  m^nos  grandes. 
Ccolca,  hda.  Dpt.  Cajamai'ca,  prov.  Chota, 

dist.  Paccha:  habt.  85. 
CcoLCA,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Cutervo :  habt.  410,  con  los  de  Suc- 

cha  y  Socota. 
CcoLCA,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist, 

Cajabamba. 
Ccolca^  (Troj,  granero  6  lugar  en  que  des- 

granaban  el  maiz.  Q.)  rio  tributario  del 

Huaras,  Dpt.  Ancachs. 
CcoLCA,  quebrada  en  la  provincia  de  Huay- 

las,  Dpt.  Ancachs.  Nace  en  la  Cordillera 

negi-a  de  Huaylas. 

CcoLCA,  bauos  dc  agua.s  termales  en  el  dis- 
to  Caras,  provincia  de  Huaylas,  Dpt.  An- 
cachs. Contiene  algunas  trasas  de  fierro ; 
en  lo  dcmas  se  parecen  d  las  aguas  de 
Shangoi;. 

CcoLCA,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Huaylas.  En  esta  hda.  existen  las  aguas 
termales,  de  Ccolca, 

CcoLCA,  chac.  Dpt.  Ancacli. ,  prov.  Huaras, 
dist.  Marca. 


CCOL 


192 


CCOL 


CooLCA,  pbl.  Dpi.  Ancaclis,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Cajacay.  A  m^nos  de  una  leg. 
(6  k.)  de  Cajacay.  Laproxiraidad  delrio,  su 
inmejorable  temperamento,  su  terreno  lla- 
no y  cubierto  de  vejetacion,  hucea  de  Ccol- 
ca  an  delicioso  lugar:  estd  a  2,080m.  alt. 

CcoLCA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Ayja. 

CcoLCA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huai'as, 
dist.  Pampas. 

CcoLCA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Acas. 

CcoLCA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Gorgor. 

Coolca,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Carhuamayo:  habt.  26. 

CcoLCA,  distrito  de  la  provincia  Huancayo, 
Dpt.  Junin:  habt.  5,489. 

CcoLCA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  Huancayo,  Dpt.  Junin:  habt. 
884:  4  7  leg.  (89 k.)  de  Huancayo: 

Ceolcaj  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Laraos. 

Ccoica,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.   Ta- 

yacaja,  dist.  Ccolcabamba:  habt.  154. 
CooLCA,  chac  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Mayoc. 
CcoLCA,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist. .  Pampas :  habt.  176. 
Coolca9  distrito  de  la  provincia  dc  Cangallo, 

Dpt.  Ayacucbo :  habt.  2,806. 
CcoLCA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  Cangallo,  Dpt.  Ayacucho :  habt. 

691 :  dista  de  Cangallo  8  leg.  (16  J  k.);  de 

Quilla  2  (11  k.). 
CcoLCA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 

dist.  Laramate. 
Ccolea,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas:  habt.  482. 
CcoLCA,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Challhuanca:  habt.  158. 
CcolcHf  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Calca,  dist. 

Lares:  habt.  29. 

CcoLCA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Marcopata. 
CcoLGA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Ocongate. 
CcoLCA,  aid.  y  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi.  dist.  Quiquijana:  habt.  478. 
CcoLCA,  aid.  y  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

yivilcas,  dist.  Santo  Tomas :  habt.  676. 


CcoLCA,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chonvivii- 
cas,  dist.  Colquemarca. 

Ccolca^  {Ccolca  granero,  y  d  veces  el  Ingar  en 
que  se  secaba  6  desgranaba  el  maiz.  Q.)rio, 
llamado  despues  riode  Majes  6  de  Camani: 
nace,  en  la  Cordillera  de  Yincocaya,  per- 
teneciente  i  la  de  Quilca,  d  los  IS*"  80'  lat. 
•  y  73°  15'  long,  (aproximada).  En  su  ari- 
gen  se  le  llama  rio  de  los  FraUes,  que  cor- 
re  al  S.S.  O.  como  6  leg.  (88  ^  k.);  despues 
se  dirige  al  N.  hasta  que  recibe  las  agoas 
del  Condoroma,  y  toma  el  rumbo  al  0.  j 
llega  al  pueblo  de  Tisco,  en  donde  Gam- 
bia su  rumbo  al  S.S.  O.  hasta  el  pueblo  de 
Yanque,  en  donde  toma  el  rumbo  O.  has- 
ta el  pueblo  de  Choco;  y  tomando  el  ram- 
bo  S.S.  0.  va  i  desembocar  en  el  mar  i 
los  16°  88'  26"  lat.  y  75°  6'  4"  long.  En  to- 
do  su  curso  hasta  el  pueblo  de  Aplao  va  al 
pi4  de  las  Cordilleras  de 'Quilca  y  de  Hnil- 
caraca  y  otras  ramificaciones  y  su  cnrso 
forma  mia  verdadera  S.  Al  pasar  por  la 
provincia  de  Castilla,  toma  el  nombre  de 
rio  Majes,  cuyo  valle  riega,  sirviendo  de 
limite  entre  esta  provincia  y  la  de  Cayllo- 
ma.  Cuando  entra  d  la  provincia  de  Ca- 
mand  toma  este  nombre,  y  sirve  de  Umi- 
te  con  la  provincia  de  Arequipa.  Becom 
como  90  leguas,  pasando  por  varios  va- 
lies. 

Ceoica,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cama- 
nd,  dist.  Caraveli, 

Ccolcabamba,  distrito  de  la  provincia  de 

Cajabamba,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  784. 
Ccolcabamba,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  Cajabamba,  Dpt.  Cajamarca. 
C4X)lCilbaillba,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pa- 

Uasca,  dist.  Corongo. 
Ccolcabamba,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pa- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
Ccolcabamba,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Piscobamba:  habt.  173. 
Ccolcabamba,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  V 

dist.  Pomabamba. 

Ccolcabamba,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Pampas;  situado  en  una  qnebra- 

dita :  habt.  288. 
Ccolcabamba,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 

ri,  dist.  Chacas. 
Ccolcabamba,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Has- 

ri,  dist.  San  Lois :  habt.  540. 


CCOL 


193 


CCOL 


Ccoleabamba,  distrito  de  la  provincia  de  Ta- 
yacaja,  Dpi.  Huancavelica :  habt.  4,707. 

CcoLCABAMBA,  pW.  Capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Tayacaja,  ])pt.  Huanca- 
velica: habt.  1,868. 

Ccoleabamba,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Parinacochas,  dist.  Lampa :  habt.  288. 

Ceolcabfimba,  distrito  de  la  provincia  de 
Aymaraes,  Dpt.  Apurimac:  habt.  4,888. 

GcoLCABAMBA,  pW.  Capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Aymaraes,  Dpt.  Apuri- 
mac: habt.  884. 

CcoLCABAMBA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Colcabamba. 
CcoLCABAMBA,  est.  Dpt.  ApuHmac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Chuquibambilla. 
CcoLCABAMBA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Zurite :  habt.  248. 

Ccoleaocasa,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Chungui:  habt.  47. 
Ccoleamar,  distrito  de  la  provincia  de  Luya, 

Dpt.  Amazonas:  habt.  1,700. 
GcoLCAMAB,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  de  Luya,  Dpt.  Amazonas: 

habt.  668. 

Coolcamayo,  rio :  toma  este  nombre  el  rio 
Anco  desde  que  se  une  con  el  Canacha, 
hasta  cerca  del  pueblo  de  Umaro,  en  la 
prov.  Cangallo,  Dpt.  Ayacucho ;  y  despues 
forma  el  rio  Pampas. 

Coolcampala,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Cristoval:  habt.  2. 
Ceolcani,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  JuH. 
Ceolcap,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Pamparomas :  habt.  446. 
Coolcapa,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Ceoleapampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Bestauracion. 
GcoLGAPAMPA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  Atavillos  Altos. 
CcoLCAPAMPA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  Atavillos  Bajos. 
CcoiXAPAMPA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  Huamantanga. 

CcoLiCAPAM PA ,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Condesuyos,  dist.  Salamanca. 
CeolCAINlta,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

jnanga,  dist.  Socosvinchos :  habt,  16. 


Ccolcapacyo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
CcoLCAPucYo,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Andahuaylas :  habt.  120. 
Ccoclaqiie,  chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Mayoc. 
CcoLCAQUE,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta:  habt.  84. 
CcoLCAQUE,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  dist.  Oropesa. 
Ceolcaro,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vUcas,  dist.  Colquemarca. 
Ccolcaropampa ,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Colquemarca. 
CcolcaSy  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Cajabamba. 

CcoLCAs,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Huamachuco:  &  7  leg.  (39  k.)  de  Huama- 
chuco. 

CcoLCAs,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Huari:  habt.  704. 

CcoLCAs,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Caras :  habt.  107. 

CcoLCAs,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poraa- 
bamba.  dist.  Piscobamba:  habt.  895. 

CcoLCAs,  hda.  Dpt.  Huanuco,  prov.  Huama- 
hes,  dist.  Huacaybamba:  habt.  20. 

Ceolcasbamba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Caras. 

Ccoleasha,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 
dist.  Cacha:  habt.  86. 

Ccolcaylla,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
dist.  Cotabambas. 

Ccolcayro,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Colquemai'ca. 

Ccolcha,  chac.  Dpi.  Tarapaca,dist.  Camina. 

Ceolchapata,  chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Arma. 

fcolo^  (de  Herca)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Canchis,  dist.  Sicuani. 

CcoLo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas, 
dist.  Chamaca. 

CcoLo,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
dist.  Tuti. 

Ccoio  (^rande,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Macari. 

CcololOf  quebrada  en  el  distrito  Sau  Anto- 
nio, prov.  AsAngaro,  Dpt.  Puno:  hay  mu- 
chas  vetas  de  plata  y  plomo. 

Ccolomay  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Omacha:  habt.  17. 

25 


CCOL 


194 


CCOL 


•     W 


Ceolonchef  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  S6cota. 

Ccolpa  6  Collpa,  {Ccolpa  6  Ccollpay  salitre  6 
alcaparrosa.  Q.)  est.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Chachapoyas,  dist.  Soloco :  babt.  42. 

Ceolpa^  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cba- 
cbapoyas,  dist.  Huayabamba. 

Ccolpa,  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bon- 
gar^,  dist.  Sipasbamba. 

Ccolpa^  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huancabam- 
ba,  dist.  Huaimaca :  babt.  170. 

Ccolpa^  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Cbota :  babt.  2,496,  con  los  de  Cbulit. 
Ccolpa,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.^  Cbota, 

dist.  Tacabamba:  babt.  796,  con  los  de 

Concbud,  Poroporo  y  Nungo. 
Ccolpa,  cbac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Cajamarca. 
Ccolpa,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Icbocan. 
Ccolpa,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Caja- 

baraba  dist.  Sayapullo :  babt.  789. 
Ccolpa^  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Pataz. 
Ccolpa,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Hnancaspata. 
Ccolpa,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Hua- 

macbuco ;  a  2  leg.  (11  k.)  de  Huamacbuco. 
Ccolpa,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 
cbuco, dist.  Santiago  de  Cbuco. 
Ccolpa,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco, 

dist.  Usquil:  algunos  la  consideran  en  el 

de  Huarancbal  que  la  ley  no  reconoce : 

babt.  73. 
CeolpAy  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Parobamba. 
Ccolpa,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Ccolpa,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Sibuas:  babt.  871,  con  los 

de  Yuucayllo  y  Casbapampa. 

Ccolpa,  cerro  de  carbonato  de  cal  compacto, 

Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 
Ccolpa,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pampas. 
CcoLi'v,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari,  dist. 

Cbacas. 
Ccolpa,  aid.  Dpt.   Ancacbs,  prov.  Huari, 

dist.  San  LuLs:  babt.  115. 
Ccolpa,  pbl.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Cocbamarca :  babt.  18d :  4  2  leg. 

(11  k.)  de  Mani. 


Ccolpa,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Gorgor. 
Ccolpa,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Pacllon. 
Ccolpa,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 

Cayna:  babt.  88. 
Ccolpa,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist 

Acobamba. 
Ccolpa,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tarma. 
Ccolpa,  aid.  y  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Mito :  babt.  28. 
Ccolpa,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  San  Juan. 
Ccolpa,   cbac.   Dpt.   Junin,   prov.  y  dist 

Huancayo. 
Ccolpa,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Sapallanga:  babt.  186. 
Ccolpa,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 

caja,  dist.  Pampas :  babt.  50. 
Ccolpa,  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y 

dist.  Castrovireyna. 
Ccolpa,  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 
trovireyna, dist.  Pilpicbaca. 
Ccolpa,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y  dist 

Huanta:  babt.  124,  con  los  de  Pongora- 

cbe. 
Ccolpa,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La  Mar, 

dist.  Anco. 
Ccolpa,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Canga- 

Uo,  dist.  Yiscbongos:  babt.  175. 
Ccolpa,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hna- 

manga,  dist.  Acosvincbos :  babt.  96. 
Ccolpa,  aid.  y  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andabuaylas ,  dist.  Huancarama :  babt 

860 :  <L  6  leg.  (88  |  k.)  de  Huancarama. 
Ccolpa,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay^  dist.  Curabuasi :  babt.  210 :  dista  de 

Curabuasi  18  leg.  (72  i  k.);  de  Abaocay 

20  leg.  (Ill  i  k.). 
Ccolpa,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Convencioa, 

dist.  Santa  Ana:  babt.  20. 
Ccolpa,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist 

Yaury. 

Ccolpa,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  didt 

Coporaque. 
Ccolpa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvinl* 

cas,  dist.  Livitaca. 
Ccolpa,  est.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Santo  Tomas :  babt.  26. 
Ccolpa,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  diat.  Aoo- 

mayo. 


CCOL 


—  195  — 


CCOL 


Ccolpa,  aid.  Dpt.  Pnno,  prov.  Carabaya, 

dist.  ('orani. 
CcoiiPA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
GcoLPA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Macari. 
CcoLPA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist,  Chu- 

cuito. 
Ceolpa^  cerros  entre  Caraveli  y  Atico,  prov. 

Gamand,  Dpt.  Areqoipa.  £1  paso  esti  i 

2,550m.  alt. 
CcoLPA,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Tuti. 
CcoLPA,  cliac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

suyos,  dist.  Andaray. 
GcoiiPA,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gastilla, 

dist.  Yiraco. 
Coolpa9  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna :  dis- 

ta  de  Tacna  29  leg.  (161  i  k.);  de  Taco- 

ra  8  (44  ^  k.). 

Ceolpa  Altaj  aid.  y  hda.  Dpt.  prov.  y  dist. 

Huanuco :  habt.  844. 
CcoLPA  Baja,  hda.  en  la  misma  provincia  y 

distrito  que  la  anterior:  habt.  162. 
Ccf^lpatNimba^  chac  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
Ccolpabamba,  aid.  y  chac.  Dpt.  Libertad, 

prov.  Pataz,  dist.  Tayabamba :  i  {de leg. 

(1  I  k.)  de  Tayabamba. 
GcoupABAMBA ,  hda.  Dpt.  Ayacucho,   prov. 

Parinacochas,  dist.  Lampa:  habt.  112. 
CcoLPABAHBA,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 

tabambas,  dist.  Ghuquibainbilla. 
Ceolpaecata  6  CcoiUor,  aid.  Dpt.  Guzco, 

prov.  Anta,  dist.  Limatambo:  habt.  197. 
Ceolpaeotana,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghu- 

cuito,  dist.  Desaguadero. 
Ccolpahuirca,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Llama. 
Ccolpohttiri,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 
Ceolpalpa^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 

Iloma,  dist.  Gallalli. 
Coolpamayo,  chac.  Dpt.  Gajamaroa,  prov.  y 
dist.  Ghota. 

CcoiPAMAYo,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Garaba- 

ya,  dist.  Macusani. 
Ceolpamayu,  cerrito  inmediato  i,  GoUquipa- 

ta,  prov.  Paucartambo,  Dpt.  Guzco. 
Ceolpnmpa}  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dabuaylas ,  dist.  Talavera. 


GcoLPAMPA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Llalli. 
Ceolpana,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huinuco,  dist. 

Huacar. 
Ceolpanea,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gon- 

desuyos,  dist.  Ghuquibamba:  habt.  180. 
Ccolpanchimpa,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Sirca:  habt.  56. 
Ccolpani,  hda.  Dpt.  Cuzcq,  prov.  Gonven- 

cion,  dist.  Huiro:  habt.  81. 
GcoLPANi,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvi- 

vilcas,  dist.  Golquemarca. 
GcoLPANi,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paucar- 
tambo, dist.  Ghallabamba:  habt.  45. 
Ccolpani,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 

dist.  OUachea. 
GcoLPANi,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 

ro,  dist.  Putina. 

GcoLPANi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro, 

dist.  Putina :  habt.  66. 
CcolpRniqne,  pbl.  Dpt.  Guzco.  prov.  Ghnn- 

vivilcas,  dist.  Golquemarca. 
Ccolpapampa^hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Surcubamba:  habt.  100. 
GcoLPAPAifPA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La- 
Mar,  dist.  Tambo. 
GcoLPAPAUPA,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Gan- 

gallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  51. 
GcoLPAPAMPA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Andahuaylas,  dist.  Talavera,  habt. 

150:  i  2  leg.  (11  k.)  de  Talavera. 
GcoLPAPAMPA,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganchis, 

dist.  Pampamarca :  habt.  54. 
GcoLPAPAMPA,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
GcoLPAPAMPA  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucard. 
Ccolpapata^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
GcoLPAPATA,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 
rinacochas, dist.  Lampa. 
Ceolpapata^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Abancay. 

GcoLPAPATA  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas, di^t.  Talavera:  habt.  80. 

Ccolpapata^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Garaba- 
ya, dist.  Gorani. 

CcolpftT)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 
cochas, dist.  Golta :  habt.  88. 

Ccolparqni)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 
tabambas,  dist.  Tambobamba. 


CCOL  —  1 

Dpi.  Puno,  proT,  Carabaya, 
ud. 

Id.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cancfais, 
li ;  habt.  4S. 

Id.  y  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 
t.  Nuuoa. 
I,  aid.  Dpt.  Puno,  prov,  Lam- 

).  Itpt.  Aputimac,  prov.  Cota- 
it.  Mara. 

lid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Tuti. 

It.  Dpt,  Ayaeucho,  prov.  Can- 
Hualk. 

I.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
ta. 
t,  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dkt. 

0.  Dpt.  Libertad,  prov.  Truji- 
ntiago  de  Cao. 

Itjuediknllqui,  plata.  Q.)  chac. 
iha ,  prov.   Cajatambo ,    dist. 

Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
)t.  6, 

,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
mba. 

>,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
.:  habt.  67. 

ana*  aid.  Dpt.  Hnancavelica, 
sja,  dist.  Surcubamba:  habt.  41 
a,  distrito  de  la  provinoia  de 
a,  Dpt.  Guzco:  habt.  3,990. 
,  (lugar  argentffero.  Q.)  pbl. 
ste  dietnto  de  la  provincia  de 
»,  Dpt.  Cuzco;  habt.  602. 

hdft.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
imbat). 

distrito  de  la  provmcia  de  Pau- 
>pt.  Cnzco:  habt.  2.705.  Aun- 
ulera  ortografia  de  esta  pala- 
jC,  citaraoa  en  este  Dicciona- 
••o  con  una  sola  C. 
pbl.  capital  de  este  distrito  de 
I  Paacartambo,  Dpt.  Cuzco. 

l/jui  6  Crolqus,  plata  Q.)  cerro 
phita,  prov.  Augaraes  Dpt. 

gf  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Uco;  babt.  25S. 


6  —  CCOLL 

Coolqolhlrca,  hda.  Dpt.  Jtuin,  prov.  y  diit. 
Pasco. 

Ccolqnio,  pbl.  Dpt.  Ancachs.prov.CqaUin- 
bo,  dist.  Hnayllaoayan :  i,  12  leg.  (67  k.) 
de  Pativilca, 

CmlqalpallaiUI  6  San  Rafael,  tniua  de  pla- 
ta. al  8.  E.  del  pbl.  de  Yauli,  Dpt.  Junin. 
prov.  Tanna,  dist.  Yaiili:  ley  de  4B  i  £0 
marcoB. 

CcolqnlpamiHi,  hda.  mineral  en  la  qnelva- 
da  de  Ucupalpa,  Dpt.  Jtmin,  prov.  y  dist. 
Pasco. 

Coolqnlpocro,  {Ccolqid  plata,  y  Pocro  pow. 
Q.)  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  Ancachi, 
proT.  Hnaylas,  diet.  Pamparomas  i  debe 
«Bte  nombre  i,  la  riqueza  de  bob  minsa. 

CcoLQUipocRO ,  aid.  Dpt.  Ancacha ,  prov. 
Huaylaa,  diet.  Pamparomas. 

Ccolqntyoc,  pbl.  Dpt,  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, diut.  Cajacay:  habt.  116. 

CvolltUlliata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chon- 
vivilcas  dist.  Livitaca. 

Ccolujuioata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Chun- 
vivilcas,  dist.  Vehlle:  habt.  222. 

CoollahnatAcanclia,  aid.  Dpt.  Cazoo,  {voV. 
Chunvivilcaa,  diat.  Velille. 

Ccollalltictti,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cnzoo,  diat. 
San  Qer6iiinio;  habt.  20. 

Ccollama,  quebrada  en  la  provincia  Tanna, 
Dpt.  Junin:  en  esta  existen  minas  de  Ba- 
litre  que  en  aiios  muy  atris  ae  trabajabao 
para  fabrioar  p^lvora  para  laa  minas  de 
Huanoavelica. 

CvollaiHt  ARVBBTENciA.  Esta  palabra  tanlo 
en  Quecbua  como  en  AymaHl  Rgnifiea 
ejrrelente,  principal  6  lo  prim^ro  m  yirmr- 
qnia.  Al  faablar  de  una  poblaclon,  imas 
veces  es  nombre  propio  de  algnna  pobla- 
cion,  y  otras  se  emploa  oomo  calificstivo 
para  indicar  que  ea  la  cabeza  de  nn  In- 
gar  6  pueblo:  en  los  siguient«s  nombrea 
y  en  otros,  se  pondrA  entre  par^tesiB  el 
nombre  del  pueblo  6  Ingar,  onando  es  ca- 
Ufioativo;  ea  decir  onando  expreaa  la  par- 
te  principal  6  qno  es  cabeza  de  eae  logar. 

CcoLLANA,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Ay*; 
baca. 

CcoLLANA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hna-. 
machuco,  dist.  Bartinbamba. 

CooUana,  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Htu- 
ras,  dist.  Independencia. 


CCOLL 


197 


CCOLL 


CcoLLANA,  chac.  Dpi.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Cochamarca. 
Ccollang,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 

CcoiiiiANA,  (de  Arahuay)  aid.  Dpt.  Lima, 

prov.  Ganta,  dist.  Arahuay;  forma  parte 

de  este  pueblo. 
Ccollana,  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica , 

dist.  Gonayca. 
Coollana,  aid.  Dpt.  Ayacucho»  prov.  Ganga- 

Uo,  dist.  Ghuschi. 
Cooi^LAMA,  (de  Ghompi)  aid.  Dpt.  Ayacucho, 

prov.  Parinacochas,  dist.  Ghumpi:  habt. 

46. 

CcoiXANA,  (de  Mucha)  aid.  Dpt.  Ayacucho. 

prov.  Parinaoochas,  dist.  Goracora :  habt. 

299. 
CooiiLANA,  aid.  Dpt.  Ayacucho.  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Soras. 
Coollana,  (de  Ghuquinga)  aid.  Dpt.  Apuri- 

mac,  prov.  Aymaraes,  dist.  Ghallhuanca : 

habt.  261. 
Ccoi^LANA,  (de  Pampamarca)  aid.  Dpt.  Apu- 

rimac,  prov.  Aymaraes,  dist.  Ghallhuan- 
ca: habt.  158. 
Ckx>LiiANA,  (de  Mudca)  aid.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Aymaraes,  dist.  Ghallhuanca. 
GcouANA,  (de  Gupi)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Golcabamba:  habt.  128. 
CcoixAMA,  (de  Gapaya)  aid.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Aymaraes,  dist.  Soraya. 
Ck^OLLANA,  (de  Huaquirca)  aid.  Dpt.  Apuri- 
mac, prov.  Antabamba,  dist.  Sabayno: 

habt.  182. 
CooUana,  aid.  Dpt  Guzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Gaycay. 
Ckx>iiLANA,  (de  Maras)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov. 

Urubamba,  dist.  Maras:  habt.  291. 
Ccoi^LANA,  (de  Yucay)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov. 

y  dist.  Urubamba:  habt.  298. 
Ckx>i«LANA,  (de  Ocongate)  aid.  Dpt.  Guzco, 

prov.  Quispicanchi,  dist.  Ocongate :  habt. 

102. 

CcoLLAMA,  (de  Pucyura)  aid.  Dpt.  Guzco, 
prov.  y  dist.  Anta:  habt.  841. 

CcojjJi3XAf  (de  Taucabamba)  aid.  Dpt.  Guz- 
co, prov.  Paruro,  dist.  Accha. 

Ccoz<LANA,  (de  Pillpinto)  aid.  Dpt.  Guzco, 
prov.  Paruro,  dist.  Accha:  habt.  216. 

CooLi^ANA,  aid.  Dpt,  CrizQo,  prov.  Paruro, 
dist,  Ccapi. 


GcoLLANA,  (de  Araypallpa)  aid.  Dpt.  Guzco, 
prov.  Paruro,  dist.  Gollcha :  habt.  86. 

GcoLLANA,  (de  Goror)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov. 
Paruro,  dist.  Huanoquite:  habt.  40. 

GcoLLANA,  (de  Huancahuanca)  aid.  Dpt.  Guz- 
co, prov.  Paruro,  dist.  Huanoquite:  habt. 
198. 

GcoLLANA,  ( de  Huillqui )  aid.  Dpt.  Guzco, 
prov.  Paruro,  dist.  Omacha.  £n  este  mis- 
mo  distrito  hay  las  Gcollanas  de  Hacca, 
de  QuiUi,  y  de  Atapallpa. 

GcoLLANA,  (de  S.  Juan)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov. 
Acomayo,  dist.  Pomacanchi:  habt.  47* 

GcoLLANA,  (de  la  pampa  de  Pomacanchi) 
aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Acomayo,  dist.  Po- 
macanchi :  habt.  105. 

GcoLLANA,  (de  Yanapampa)  aid.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Acomayo,  dist.  Sangarara:  habt.  97. 
GcoLLANA,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganchis, 

dist.  Marangani. 
GcoiiLAMA,  (de  Tungasuca)  aid.  Dpt.  Guzco, 

prov.  Ganchis,  dist.  Pampamarca:  habt. 

118.  Son  dos  las  CcoUanas. 
GcoLLANA,  (de  Gombapata)  Dpt.  Guzco,  prov. 

Ganchis,  dist.  Tinta.  £sta  GoUana  com- 

prendevarias  aldea3,quo  todasellas  tienen 

1,016  habitantes. 
GcoLLANA,  (de  Queromarca)  aid.  Dpt.  Guzco, 

prov.  Ganchis,  dist.  Tinta:  habt.  846. 
GcoLLANA,  (de  Goporaque  pbl.)  Dpt.  Guzco, 

prov.  Ganas,  dist.  Goporaque:  habt.  868. 
GcoLLANA,  (de  Gheccapbl.)  Dpt.  Guzco,  prov. 

Ganas,  dist.  Gheca:  habt.  840. 
GcoLLANA,  (de  Ocoruro  pbl.)  Dpt.  Guzco, 

prov.  Ganas,  dist.  Ocoruro :  habt.  294. 
GcoLLANA,  (Urinsaya  de  Layo,  pbl.)  Dpt. 

Guzco,  prov.  Ganas,  dist.  Layo :  habt.  172. 
GcoLLANA,  (de  Pichihua)  aid.  Dpt.  Guzco* 

prov.  Ganas  dist.  Pichihua:  habt.  845. 
GcoLLANA,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganas » 

dist.  Yanaoca. 
GcoLLANA,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganas,  dist* 

Yauri. 

GcoLLANA,  (de  Gcapacmarca)  aid.  Dpt.  Guz- 
co, prov.  Ghunvivilcas,  dist.  Gcapacmar- 
ca: habt.  120. 

GooLLANA,  (de  Goycho  y  Llavellave)  hda.  Dpt. 
Guzco,  prov.  Ghunvivilcas,  dist.  Golque- 
marca. 

GcoLLANA,  (de  Livitacapbl.)  Dpt.  Guzco,  provt 
ChunviTilcaa,  iiaU  Livitaca;  habt.  286- 


CCOLL 


198 


CCOLL 


OcoLLANA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnnvivil- 

cas,  dist.  Santo  Tomas :  habt.  122. 
CcoLLANA,  (de  Qainota)  aid.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  ChunvivilcaS)  dist.  Santo  Tomas: 

habt.  94. 
CcoLLANA,  (de  Velille)  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Velille:  habt.  618. 
fooUana^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani.  A  sus  inmediaciones  hay 

muchos  fundos  mas  6  m^nos  grandes. 
CcoLLANA,  (de  Achaya)  Dpt.  Puno,  prov. 

Asangaro,  dist.  Achaya:  habt.  728. 
CcoLLANA,  (de  AsAngaro)  Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  Asangaro:  habt.  478. 

CcoLLANA,  (de  San  Jos^)  Dpt.  Puno,  prov. 

Asangaro,  dist.  San  Jos^ :  habt.  164. 
CcoLLANA,  ( de  Potoni )  Dpt.  Puno,  prov. 

Asdngaro,  dist.  Potoni:  habt.  188. 
CcoLLANA,  (de  Lampa)  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

y  dist.  Lampa:  habt.  561. 
CcoLLANA,  (de  Macari)  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Lampa,  dist.  Macari :  habt.  208. 
CcoLLANA,  (de  Santa  Bosa)  aid.  Dpt.  Puno, 

prov.  Lampa,  dist.  Santa  Rosa:  habt. 

734. 
CcoLLANA,  (de  Umachiri)  aid.  Dpt.  Puno, 

prov.  Lampa.  dist.  Umachiri:  habt.  825. 
CcoLLANA,  (de  Taraco)  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Huancane,  dist.  Sant  Taraco :  habt.  545. 
CcoLLANA,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 

racoto. 
CcoLLANA,  (de  Coata)  aid.  Dpt.  y  prov.  Pu- 
no, dist.  Coata:  habt.  179. 
CcoLLANA,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ju- 

liaoa. 
CcoLLANA,  (de  Paucarcolla)  aid.  Dpt.  y  prov. 

Puno,  dist.  PaucarcoUa:  habt.  257. 
CcoLLANA,  (del  Desaguadero)  aid.  Dpt.  Pu- 
no, prov.  Chucuito,  dist.  Desaguadero: 

habt.  268. 
CeoUaua,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
CcoLLANA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  y 

dist.  Tarata. 

Ceollanaccota-aychnyo,  aid.  Dpt.  Puno, 
prov.  Chucuito,  dist.  Yunguyo :  habt.  804. 

CeoUana-lampa ,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 
Chucuito,  dist.  Pomata:  habt.  88. 

Ceollana-maqnera^  aid.  Dpt.  Pnno,  prov. 

Chucuito,  dist.  Have :  habt.  667. 
CcoUanas,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rmacocbas,  dist.  Ooracora. 


Ccollana^soeea,  aid.  Dpt.  y  prov.  Pnno,  dist. 

Accra :  habt.  467. 

CcoUao,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San- 
tiago. 

Cc4>llarosa,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  dist.  Coporaque. 

Ccollasuyo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qoispi- 
canchi,  dist.  Marcopata:  habt.  277. 

CcoUanro,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chonvi- 
vilcas,  dist.  Colquemarca. 

Ccolica,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist 
Canta. 

Coollca  6  Ccolcay  (Troj,  granero,  y  las  nu» 
veces  el  lugar  en  que  se  trilla  el  trigo,  6 
se  desgrana  el  mafz.  Q.)  est.  Dpt.  Ajft- 
cucho,  prov.  Huamanga,  dist.  Santiago: 
habt.  150. 

CcoLCA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Challhuanca. 

Ccollcachapa.  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 
garo, dist.  Arapa. 

CcoUcapampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Restauracion. 

Ccollcapata,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  disi 
Urubamba:  habt.  21. 

Ccollcatana,  (Urinsaya  de  Combapata)  aid. 
Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist.  Tinta: 
habt.  75. 

Ccolico,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San- 
tiago. 

Ccolloonchuyoc,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Colquemarca. 

CcoUero,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas.  dist. 
Yanaoca :  habt.  125. 

CcolUcaqni)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
dist.  Abancay :  habt.  88. 

CcolUchapi,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Layo:  habt.  182. 

Ceolllnl,  (Hstas  6  rayas  Ay.)  aid.  Dpi  y 
prov.  Puno,  dist.  Accra:  habt.  146. 

CcoLLiNi,  hda.  en  la  quebrada  de  este  nom- 
bre.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Po- 
mata. 

Ccolllniparqili,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito, dist.  Yunguyo. 

CcolUnipucro,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito, dist.  Yunguyo. 

Ccolliqne,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Carabayllo :  habt  86. 

CcoUo,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Suari,  dist 
Chacas. 


CCOLL 


199 


CCOM 


CcoLLO,  aid.  Dpt.  Lima,  proy.  Canta,  dist. 
Arahnay:  Labt.  179. 

Gcoi«Lo,  hda.  Dpt.  Apurimao,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Curahuasi. 

GcoLLo,  aid.  ])pt.  PiinOi  prov.  Lampa,  dist. 
Macari. 

Ceollocaelii,  aid.  Dpt.  Pono,  prov.  Sandia, 
dist.  Phara.  A  sus  inmediacioues  hay  va- 
rias  chacras  mas  6  m^nos  pequeiias. 

Collocate,  bda.  Dpt.  Amazonas.  prov.  Lu- 
ya,  dist.  Bagua:  habt.  45. 

CeoUoccacca,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Orurillo. 

CeolloecarOf  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colquemai'ca. 
Ceolloccay,  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Yiraco. 
CcoUoeci ,  hda.  Dpt.  Lambayeque ,  prov. 

Chiclayo,  dist.  Picsi:  habt.  25. 

Ceolloeeoelio,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
Coolloecolla,  hda.  de  cana,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Pallasca,  dist.  Llapo. 
Ccolloecollo,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
CooUolmincapaiuiia,  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 

Canta,  dist.  Arahuay. 
C^ollollacta,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Ger6nimo. 
Ccollona,  hda.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Huaras, 

dist.  Jangas:  habt.  220. 
Ccoi.LONA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca,  dist. 

Liares:  habt.  81. 
CcoLiONA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Camand,  dist.  Acari:  habt.  114 :  dista  de 
Caraveh  1  leg.  (5  |  k.). 
CcoUonaj  nc  6  Cuyanayuc,  aid.  Dpt.  Piura, 
prov.    Huancabamba,  dist.   Huarmaca: 
liabt.  100. 
Ceollonehe,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  Ocumal:  habt.  377. 
Ceollonmachiiy,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
CcolloiNlta,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
illst.  Limatambo. 

Ccollopuquio,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Suanta,  dist.  Luricocha:  habt.  112. 
Ceollorani,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 

ne,  dist.  Moho. 
CoollOta,  {Ccollota  6  Ccouuta,  al  que  le  falta 

juoL    dedo  de  la  mano  6  pi6.  Q.)  mina  de 


oro,  al  8.  del  pueblo  de  Uco,  Dpt.  An- 

cachs,  prov.  Huari:  ley  i  onza  d  5  onzas 

(0k.0141  a  0k.l488)  cajon. 
Ccollota,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  San  Lms :  habt.  54. 
Ccollota,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  84. 
Ccollota,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
Ccollota,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Huaynacota. 
IJCoUotapampa ,  est.    Dpt.   Cuzco,   prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Chamaca. 
CeoUpa,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas, dist.  Mara. 
Coollpnni,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Achaya. 

fcollpara,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Mara. 

CcoUqne,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucard. 

CeoUqaeecaliiia,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Pucard. 

Ccolquecliaqui,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Pucard. 

CcoUqaelllrca,  {CcoUque  plata,  hirca  cerro. 
Q.).cerro  mineral  de  plata,  en  la  provin- 
cia  Pasco,  en  la  meseta  6  pampa  de  Bom- 
bon,  Dpt.  Junin. 

CeoUqaeliorcuna^  cerro  en  la  cordillera  de 
Paucartambo.  El  paso  estd  d  4,267°^-  alt.: 
el  term6metro  sube  d  18""  80'  d  las  ^ 
p.  m.  (Mayo). 

Ccollquemayo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Pucard. 

CcoUqiiepata,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 
cartambo, dist.  Colquepata. 

CcoUtaroCfl,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Pampas. 

Ceolltaro,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 
tambo, dist.  Caycay :  habt.  86. 

Ccoma,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi-. 
vilcas,  dist.  Colquemarca. 

Ceomalla)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Tambillo:  habt.  84. 
Ccomarca)  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huangascar:  habt.  96. 
Ceonilni,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi« 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
Ceoniinipata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun. 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 


CCON 


-200  — 


CCOE 


itrccocha,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
t,  Cotabambas, 

iRccocHA,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
^bambas,  diat.  CkuquibambiUa. 
ipet«a,  chae,  Dpt.   Apurimac,   prov. 
aucay,  diat.  Curabuasi. 
tpo,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Quispi- 
icbi,  dist.  Quiquijana. 
ipOCCOSi,  cerro  en  el  cammo  de  Aya- 
A,  al  valle  de  San  Gaban,  Dpt.  Pnno, 
>v.  Carabaya. 

aliuasi,  aid.  Dpt.  Pano,  prov.  Lampa, 
t.  Cupi. 

abairi,  aid.  Dpt.  Fnno,  prov.  Lampa, 
t.  Umacbiri. 

ani,  est.  Dpt.  AyEicucbo,  prov.  Hua- 
Lnga,  dlst.  SocoBvinchos :  habt.  S9.   . 
aja,  est.  Dpt.   Apurimac,  prov.  Cota- 
mbas,  diet.  Cbuquibambilla. 
ccaccpampa,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
tabambas,  diet.  Tambobamba. 
ccara,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
it.  Usicayos. 

iwori,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
rilcas,  dist.  Colquemarca. 
iccorpnta ,  ebac.  Dpt.   Huancavelica , 
3V.  Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
iCCOnHita,est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
aas,  dist.  Querobamba. 
icnna,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
it.  Nuuoa. 

idiaccalU,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
]ist.  Anta:  babt.  868:  la  hacienda  tiene 
I  habt. 

icBAOJALLA,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 
it.  San  GeriSnimo. 

IChallulIra  6  CconchahuaiiUa.  hda.  Dpt. 
izco,  prov.  y  dist.  Urubamba:  habt.  9. 
ichapata,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 
veUca. 

icHAPATA,  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
nyacaja,  dist.  Mayoc. 
ICHAPATA ,  aid.    Dpt.    Ayacucho ,    prov. 
uanta,  dist.  Uuamaiiguilla. 
ICHAPATA,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Uru- 
unba,  dist.  Ollantaytambo :  babt.  36. 
ncHAPATA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vile  as,  di»t.  Velille. 

ncliaypiitB,  est.  Dpt.  Huancavehca, prov. 
ngaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  143. 


Cconcliaailla,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cueco,  disi. 
San  Gerdnimo. 

Cconocc,  hda.  Dpt.  Huancavebca,  prov.  T«- 
yacaja,  dist.  Mayoc. 

Cconocc,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes,  dist.  Acobamba:  habt.  71. 

Cconocc,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hui- 
manga,  dist.  Santiago:  babt.  4S. 

Cconocc,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abu- 
cay,  dist.  Lambrama. 

Ocontflcyanl,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Nufioa. 

Ccontaj',  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cin- 
gallo,  dist.  Huambalpa. 

Ccoutopafa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asinga- 
ro,  dist.  Potoni. 

C€o!iainl,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist 
Huaata. 

Cconamnro,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Tambobamba. 

CcofiAMUKO.  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pauctr- 
tambo,  dist.  Ccatcca :  babt.  277. 

Ccone«uno,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Omrillo. 

Ccoiioccota,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis,  dist.  Checcacupi:  babt.  47. 

€eopa,  {Ccopa  baaura,  y  Ceoppa  azul  ctuo. 
Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist 
Ayapata. 

Ccopaccopa,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Li 
Mar,  dist.  San  Miguel. 

Crapacraz,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

Ccopampa,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnari, 
dint.  San  Luis. 

Ccopant,  est.  Dpt.  Apunmac,  prov.  Cota- 
bambas, diet.  Haquira. 

CcopAKi,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvivil- 
cas,  dist  Livitaca. 

Cmpani,  est.  Dpt  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist 
Omacba. 

CcoiHir,  cbac.  Dpt  Cuzco,  prov,  Acoroayo, 
dist  Santa  Ana- 

Ccopayoc,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ia 
Mar,  dist.  San  Miguel:  algunos  lo  consi- 
deran  del  distrito  de  Chilcas  que  la  ley  do 
reconoce:  habt.  18. 

Ccopt,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pancartunbo, 

difit  Ccatcca:  habt.  285. 
Ccorabiunba,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Mars. 


CCOR 


201 


CCOT 


Ccorahiuna,  aid.  Dpi.  Pnno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
Coorao,  aid.  Dpi.  y  prov.  Cnzco,  dist.  San 

Sebastian :  habt.  180. 
Ccorea,  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paruro,  dist. 

Hoanoquite :  babt.  800. 
CcoRCA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Galea: 

babt.  24. 
CcoRCA,  cbac.  D^)t.  Cuzco,  prov.  Cbunvivil- 

cas,  dist.  Capacmarca. 
CcoBCA,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Pampamarca. 
Ccorcaypampa,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Union,  dist.  Quecbualla. 
Ceorcoroni,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Cabana. 

Ceoreunea,  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Asdnga- 

ro,  dist.  San  Anton. 
CeorchaiM^rcha ,  est.   Dpt.  Cuzco,  prov. 

Cbunvivilcas,  dist.  Cbamaca. 
Ceorchamba  6  Ccot-ibamba,  aid.  Dpt.  Apuri- 

mac,  prov.  y  dist.  Andalmaylas :  babt. 

60. 
CcoreiMM^eha,  bda.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  An- 

dabuaylas,  dist.  Huancarama:  babt.  78. 
Ceoricocha,  mina  de  piata  alE.de  Yauli, 

Dpt.  Juniu,  prov.  Tarma,  dist.  Yayli:  ley 

80  m.  pero  en  algunos  cortes  ba  dado  bas- 

ta  8,000  marcos  por  cajon. 
Ccoiimanya,  bda.   Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Socosvincbos. 
Ceorimarca,  bda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Bias :  babt.  28. 
CcoBmABCA,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Huanoquite. 
CcoBiMARCA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvi- 
vilcas, dist.  Ccbamaca. 
Coorimayo,  aid.  y  bda.  Dpt.  jCuzco,  prov. 

Calca,  dist.  Lares :  babt.  65. 
Ceoriminas,  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Otoca. 
CeoriTilca  pequena,  bda.  Dpt.  Ayacucbo, 

prov.  Huamanga,  dist.  Santiago:  babt.  85. 
Ceormo,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Ccorocca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Orurillo :  babt.  761. 
Ccoroncca,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 
CeOTopampa,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Lambrama. 


Ccorpa,  {Ccorpa  buesped,  Ccorppa  terron  de 
tierra.  Q.)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 
ro,  dist.  Acbaya. 

Ccorpacancha,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma, dist.  Marcapomacocba:  babt.  162. 

Ccorpacancha,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 
dist.  Aypata:  babt.  210. 

Ccorpacancha,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  porv.  y 
dist.  Huanta:  babt.  74. 

Ccorpacancha,  est.  Dpt.  Puno, -prov.  AsAn- 
garo,  dist.  San  Jos6. 

Ceorpa  chico  y  Ccorpa  in'^nde,  estancias, 

Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro,  dist.  Arapa. 

Ccorpacha,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dabuaylas,  dist.  Huancarama. 

Ccorpanca,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 
tilla,  dist.  Viraco. 

Ccorpas,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y  dist. 
Huanta:  babt.  86. 

Ccosca,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvivil- 
cas, dist.  Ccapacmarca. 

Cooscas,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Lambrama. 

CcOSCCO)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 
bamba:  babt.  186. 

Ccoscco,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvivil- 
cas, dist.  Ccapacmarca :  babt.  24. 

Ccoscco,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist. 
Accba. 

Ccota^  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Cbucui- 
to:  babt.  55. 

Ccota^^COta,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 
vivilcas, dist.  Santo  Tomas. 

Ccotahnatiy  est.  Dpt.  Apurimac,  proy.  Aban- 
cay.  dist.  Curabuasi. 

Ccotananma,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya.  dist.  Macusani. 

Ccotafiay  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 
bo,  dist.  Colqucpata:  babt.  204. 

CcotaSa,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvi- 
vilcas, dist.  Ccapacmarca. 

CcotaSa,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvivil- 
cas. dist.  Velille. 

CcoTAf^A,  aid.  Dpt.  Cuzco ,  prov.  Cancbis, 
dist.  Pampamarca:  babt.  160. 

CcoTAf^A,  aid.  y  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Macari. 

CcoTAi^A,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Pucard. 

Cootapampa^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist,  Umacbiri. 

26 


CCOY 


—  202 


CCUR 


Ccotapmnaf  ohac  Dpt.   Arequipa,  prov. 

Union,  dist.  Pampamarca. 
CcotaransO)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Pichirhua:  habt.  80. 
Gcotarqnlf  ohac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Ocotata^  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro, 

dist.  Putina. 
Ccotataqaly  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Galea,  dist.  Pisac. :  habt.  153. 
fcotcca*  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lnca- 

nas,  dist.  Querobamba. 

Ccoto,  {Ccoto  monton,  y  generalmente  pape- 

ra.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cauas,  dist. 

Yauri:  habt.  85. 
Ccoto,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Ocoruro. 
CcotoCCOtO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Chiquian. 
CcoToccOTO,  (d  montones.  Q.)  aid.  y  hda. 

Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.   Paucartambo : 

habt.  81. 
C^otohnarcay^  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Chuquibambilla. 
Ccotomarca^  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  San  Geronimo. 
Cotopuqnio,  (manantial  de  paperas,  es  de- 

cir  agua  que  produce  paperas.  Q.)  aid. 

Dpt.   Ayacucho,  prov.  y  dist.   Huanta: 

habt.  48. 
CcoTOPUQUio,  aid.  Dpt  Ayacucho, prov,  Huan- 
ta, dist.  Huamanguilla :  habt.  48. 
CcoTOPUQuio,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Chungui :  habt.  182. 
CcotOSy  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 

dist.  Luricocha:  habt.  75. 
OcoTOS,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Capa- 

chica:  habt.  526. 
Ccototacloma,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  San  Miguel. 
Ccotro,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabam- 
bas, dist.  Chuquibambilla. 

Ccoya,  (princesa  vlrgen  y  de  sangre  real. 

Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Nunoa. 
Ccoyabamba,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 

ro,  dist.  Ccapi. 
Ccoyani)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist. 

Omacha. 
CcoYANi,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

CU8,  dist.  Colquemarca. 


CcoTANi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist 

Macari. 
Ccoyayoc,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubam- 

ba,  dist.  Maras :  habt.  197. 
Ccoyecoyllani,  chac.  Dpt  Puno,  prov.  Ab^- 

garo,  dist.  Arapa. 
Ccoycha,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
Ccoyla,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Coata. 

Ccoyllor  y  Ccollpaecata,  aid.  Dpt.  Cuzco. 

prov.  Anta,  dist.  Limatambo:  habt.  197. 
Ccoyllorpa,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  j 
dist.  Huanta. 

Gcoyllorpampa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

y  dist.  Huanta. 
Ccoyllorpancca,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanca- 
velica, dist.  Acoria:  habt.  26. 
Ccoyllorpancca,  hda.  Dpt.   Huancavelica. 

prov.  Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
CcoyllorpucyOj  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 

dist.  Santiago. 
CcoyllulIOf  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas; 
OcoyOj  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas, 

dist.  Santo  Tomas :  habt.  588. 
CcoyiNlf  quebrada  en  la  provincia  Paruro, 

Dpt.  Cuzco. 
CcoytOj  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Yanque. 
Ccnaccaychay  cha.  Dpt.  Huancavelica,  pror. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
Ccuccachay  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Talavera. 
Ccnclmiliaf  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 

dist.  Cacha :  habt.  452. 
C^uiccna^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 
CcultO)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcaa, 

dist.  Livitaca. 
CcuUpacuncaf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Pucard. 

Ccnllnchaecay  chac.  Dpt.  Apurimac.  prov. 
Cotabambas,  dist.  Haquira. 

Ccamarayy  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Colquemarca. 

CcunOy  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas, dist.  Colquemarca. 

Ceunif  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
dist.  Tisco. 

Cearcnyuc,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov,  Lu- 
canas,  dist.  Sanoos. 


CEDE 


203 


CELE 


Ccillipacc<Hlida.  Dpt.  Ayacacho»proY.  Gan- 

gaJlo,  dist.  HaambaJpa. 
Ccurpire^  hda.  Bpt.  Cuzco,  prov.  Ghunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
Ceurpirilli)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chan- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Ceusilay)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Coapacmarca. 
Ccof  O9  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist. 

Marangani :  habt.  206. 

CE.  —  Advertkncu:  Las  palabras  que  priii- 

cipian  con  las  silabas  CE  6  CI  que  no  se 

encuentran  con  C.  bdsquense  con  S. 
C^bada,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bonga- 

ra,  dist.  Tumbilla. 
Cebada  La,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Pisacoma:  &  64  leg.  (857  k.)  de  Tac- 

na;  y  d  16  (89  k.)  de  Puno. 
Cebadahuyo,  est.  Dpt.  Piino,  prov.  Chucui- 
to, dist.  Yunguyo* 
Cebadapata,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Cajabamba,  dist.  Cachachc. 
Cebadapata,  chac.  Dpt*  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Oyon. 
Cebadapata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acoma- 

yo,  dist.  Sangarara. 
Ceballos,  hda.   Dpt.   prov.    y  dist.  Hud- 

nuco. 
Cecceni)  aid.  Di^t.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Tambo. 
Cecchas,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 

llo,  dist.  Vischongos. 
Cecoya,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas, 

dist.  Chamaca. 
Ceehillf  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Santa, 

dist.  Casma:  &  1  leg.  (5  i  k.)  de  Casma. 
Cecillias,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huambalpa. 
Cecbuona,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huambalpa. 
Cedro,  isla  en  el  rio  Ucayah alos  4.*"  51'  21'* 

lat.  y  a  los  78**  1'  44"  long,  su  parte  mas 

alta. 

Gedbo,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Amazo- 

nas,  dist.  Lagunas. 
Cei>bo,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 

dist.  Saposoa. 
Cki>bo,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Jamaica. 
Ce:i>bo,  aid.  Dpt.  Piura,  proV.  Huancabam- 

ba,  dist.  Huarmaca. 


Gedbo  El,  chac  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist.  San  Marcos,  en  la  qucbr&da  de  Cas- 

cascn. 
Cedbo,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist. 

Huayo:  i  8  leg.  (16  J  k.)  de  Huayo. 
Cedro,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Surcubamba :  habt.  128. 
Cedrobamba ,  hda  Dpt.  Ayacucho ,  prov. 

Huamanga,  dist.  Socosvinchos:  habt.  126, 
Cedrocucho,  quebrada  en  el  camino  de  Icho- 

can  al  valle  de  Condebamba ;  Dpt.  y  prov« 

Cajamarca. 

CedrocucllO,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Huancaspata. 
Cedrobueita,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha:  habt.  67. 
Cedron,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  San 

Francisco,  lado  E.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Hualgayoc. 
C^dropampa,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  San  Ger6nimo. 
Cedropata,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huanta:  habt.  108. 
Cedropata,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Cedros,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 

bo,  dist.  Challabamba:  habt.  106. 
Cedroyoe,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga, dist.  Santiago:  habt.  80. 
Cedroyoc,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  Talavcra:  A  2  leg.  (11  k.) 

de  Talavera. 
Cedroyoc,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba. 
Celiuarpuquio,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

y  dist.  Cangallo.    * 
Ceja,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Camanit , 

dist.  Caraveli:  d  8  leg.  (44  ^  k.)  de  Cara- 

veh. 
Celcas,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  San  Ger6nimo:  habt.  75. 
Celcho,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Ocalli :  habt.  78. 

Cclendin,  provincia  del  Departamento  do 
Cajamarca,  creada  por  ley  de  80  de  Se- 
tiembre  de  1862,  con  parte  de  la  provincia 
dc  Cajamarca.  Confina  por  el  N.  con  la 
provincia  de  Chota;  por  el  S.  con  la  de 
Cajamarca;  por  el  E.  con  la  de  Chachapo- 
yas,  de  la  que  la  divide  el  rio  Marauon;  y 
por  el  0.  con  la  de  Cajamarca.  Su  capital 


CELE  —  2 

[e  Celendin,  Conetade  los  si- 


ipa.. 


H>bt. 
2,824 
1,404 
2,848 
1,406 
1,252 
1,962 


Totalliabt 11,191 

EDprendida,  ntas  6  m^nos,  eatre 
y  6°  55'  Ut.  y  loB  80"  20'  y  80° 

formando  nna  saperficie  como 

uas ,  que  comparada  oon  su  po- 

iBulta  casi  91  habitantes  por  ca- 

modiada. 

I  provineia,  como  en  la  de  Caja- 

sifican  las  poblaciones  con  loB 

[e  P\tebU>s  y  Euanciaa:  i  ^staa  las 

nos,  en  algunos  casos,  como  Al- 

in  lo  dicho  en  el  Discureo  Preli- 

este  Diccionario. 

be  Oriental  de  esta  provineia  es 

estar  enlahoya  por  donde  cor- 
anon,  y  sua  productos  son  ana- 
lo  demaB,  noB  referimoa  i  lo  di- 
;a  de  la  provineia  de  Cajamarca. 
b-PrefectiO,  la  manda  en  lo  poli- 
Juea  de  1.*  Istancia  adminatra 
En  ]o  eclcsidatico  estti  dividida 
lientea 

Ct-RATOS : 

in.  Huauco. 

ich.  SoFochaco. 

)  Escaelas  de  primeraB  letraB : 

lombres:  sueldos S.     6,000 

mugeres:      i  *     6,400 


lotalalano S.  11,400 

ontribucioneB  prodncen  al  aiio  la 
de  424  Bolea,  por  los  siguientes 

icion  Rustica S.      325 

Industrial 28 

Ecleai^Btica.... 


71 


Total 8.     424 

distrito  de  la  provineia  de  Celen- 
b.  Cajamarca:  habt.  2,324 
ciudad,  capital  de  la  provineia  y 


.  _  CERC 

del  distrito  de  Celendin,  Dpi.  Cajamarca: 
habt.  2.114.  Est*  aitnada  en  una  Uanura 
i  los  6°  52'  20"  lat.  y  80°  26'  24"  loi«.; 
i.  2,687m-  alt.  Las  oalles  son  anchas  y 
cortadas  en  ikagulos  rectos.  Fn6  fundads 
en  1788  por  el  Obispo  senor  Compafion; 
y  trasada  per  el  ingeniero  D,  Job4  Come- 
aana  en  1798:  desde  ent6nceB  obtovo  el 
titnlo  de  Villa,  y  despues  el  de  Ciudad  por 
ley  de  19  de  Octubre  de  1849.  Su  bnen 
temperamento ,  bermoBa  campina  y  ser 
el  tr^sito  entre  la  ciudad  de  Cajamarca 
y  CbachapoyaB,  le  fadlitan  Iob  modioa  da 
mejorar  cada  dia  en  todo  rcapecto ,  y  mn- 
cho  maa  desde  que  ae  creA  la  provineia 
de  eate  nombre:  dista  de  Cajamarca  18 
leg.  (67  k-),  de  Chachapoyas  53  (296  \  k.), 
de  Balaas,  que  eatA  a  oriUaa  del  Maranon, 
6  (88  i  k-). 
Ceman,  hda.  Dpt.  Ubertad,  prov.  Pacaama- 

yo,  dist.  Guadalupe. 
CemeutcriO,  mina  de  oro,  Dpt  Pnno,  prov. 
SAndia,  diat.  Phara,  cerca  del  mineral  de 
ChaUuma. 
Cen«^,  ^d.  Dpt.  lioreto,  prov.  Alto  Ama- 

zonas,  diat.  Lagnnae. 
Cfnlcero,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caati- 

11a,  dist.  Uraca. 
Cenoca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ca^wni, 

dist.  Tuti. 
Centeno,  bda.  Dpt.  prov.  y  diat.  loa. 
Cennbaehuran,  despoblado  cerca  de  Anda- 
huaylas,  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Andahaay- 
las:  dista  de  Andahnylaa  4  leg.  {22  k.). 
fepeda,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Trujilte, 
diBt.  Ascope:  habt.  67:  disU  i  leg.  (8  k.) 
de  Aacope. 
Cepita,  as(  escribian  el  nombre  de  Zepita, 
porque  en  quechna  no  se  conoce  la  Z ;  sin 
embargo  lo  condderamos  en  la  letra  Z. 
Ceraccnnca,  cerro  6  altura  &  la  entrada  del 
valle  San  Gaban,  Dpt.  Puno,  prov.  Cart- 
baya. 
CerapollaRa,  quebrada  pequefia,  y  pamp*. 
en  la  montaiia  de  Huaucayo,  Dpt.  Junin, 
antea  de  la  bajada  a]  rio  de  San  Gregono: 
tjene  paatos  pero  no  agua. 
Cercado :  generalmente  se  emplea  est*  p»- 
labra  para  indicar  la  capital  de  una  pro- 
vineia 6  distrito;  y  hasta  en  las  leyosj 
decretoB  supremos  se  dice,  v.  g. :  i»  p»- 


CERR 


—  205 


CERR 


vincia  del  Cercado  de  Lima,  6  el  distrito 
del  Cercado  de  Arequipa  etc.,  en  vez  de 
decir  la  provinda  de  Lhna,  6  el  distrito  de 
Arequipa. 

£n  el  Diccionorio  Castellano  no  se  dd 
esta  acepcion  a  la  palabra  Cercado,  y  de- 
beria  desterrarse  ese  vicio. 
Cercado,  Ma.  Dpt.  Lima,  prov.  Tauyos, 
dist.  Ayavire. 

Cebcado,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Cbincha,  dist. 

Pisco. 
Gebcado,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 

Sebastian:  habt.  5. 
Cebcado,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Umbamba. 
Cebcado,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  An- 

ta. 
Cebcado,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Csyma. 
Ceroo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Pachia. 
Cerco  qoemado,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lamba- 

yeque,  dist.  Motupe. 
Cerezal,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Chirinos. 
Cereu^  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Qnerocotillo :  habt.  25. 
Cemicalo,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.   Huamachuco,    dist.   Santiago  de 

Cbuco. 
Cerpa,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Hua- 
machuco. 
Cerpaqnino,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Huamachuco:  habt.  681. 
CerniD,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Sali- 

iral:  habt.  117. 
Cerrero,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Ucuvire. 
Cerrillo,  aid.  y  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Ca- 
jamarca: habt.  786,  con  los  de  Santa  £^- 

bara. 
CsBBiLi.0,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  y 

dist.  Chiclayo. 
Cebbillo,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 

mayo,  dist.  Chepen:  i.  4  leg.  (22  k.)  de 

San  Pedro. 

Cerrttos,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Mor- 

ropon. 
Cebritos,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Se- 

chnra. 
CerwOj  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Nepena. 


Cerro,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 
dist.  Moro. 

Cebro,  ciudad:  v^ase  Cerro  de  Pasco,  ciudad. 

Cbbro,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ca- 
rabayllo :  habt.  183. 

Cerro,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist. 
Huacullani. 

Cerro,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa, dist.  Vitor :  habt.  8. 

Cerro  Azul,  puerto  menor,  &  los  18"*  8'  lat. 
y  78°  55'  14"  long.  Su  fondeadero  es  de 
piedra:  hay  mucha  marcjada  y  reventa- 
son  en  la  playa.  El  pueblo  pertenece  al 
distrito  de  San  Luis,  prov.  Canete,  Dpt. 
Lima ;  es  de  muy  poca  importancia,  aun- 
que  por  este  puerto  se  exportan  los  rioos 
y  vahosos  productos  del  valle  de  Canete. 

MOVIMIENTO   MARlTIMO   DEL    PUERTO   DE 
CERRO-AZUL   EN    1874. 


Enero  &  Diciembre 


Ndm.      Tonel. 


244 
39 


287,028 
2,793 


Entraron  {  J^P^;^;^^^ 

Salieron  igual  numero  de  Vapores  y 
Buques  de  vela. 

DISTANCIAS  FOR  MAR,  DE  GERRO-AZUL  A  LOS 
SIGUIENTES  PUERTOS : 

Mill.  n^aticM. 

A  Callao 75  (139*  k.) 

&  Tambo  Mora 80  (55  ^  k.) 

i  Chincha  (islas) 45  (88  i  k.) 

a  Pisco 55(162  k.) 

d  Chala 246(458  k.) 

Por  tierra  dista  de  Canete  1 1  leg.  (10  k.). 

Cerro  Blanco,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 
Tumbez,  dist.  San  Juan  de  la  Vfrgen: 
habt.  405:  d  i  leg.  (2  i  k.)  de  Tiimbez. 

Cerro  Blanco,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 
marca. 

Cerro  Blanco,  mina  de  plata,  en  el  distrito 
de  Sayapullo,  prov.  de  Cajabamba,  Dpt. 
Cajamarca. 

Cerro  Blanco,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Sayan. 

Cerro  Blanco,  cerro  mineral  de  oro  y  talco, 
8  leg.  (16  i  k.)  alE.de  Nasca.  Se  trabajo 
hasta  mas  de  600m.  de  profundidad  y  ha 
dado  mucha  riqueza.  No  se  trabaja  por 
falta  de  lumbrera. 


CERE 


—  206- 


k»co,  aid.  Dpt.  y  prov.  left,  diet.  S. 
mtista:  6.  8  i,  leg.  (19  k.)  de  lea. 
Orado,  mina  do  plata,  Dpt.  Liber- 
iv.  Huamachuco,  dist.  MoUepata, 
Q  MoUepata. 

jSttADo,  mina  y  aventadero  de  oro, 
mo,  prov.  Stbidia,  dist.  Pbara. 
L.OKADO,  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequi- 
V.  Caylloma,  dist.  Sihuas. 
:,OKAi>o,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
.  Cayma. 

[.ORAOO,  hda.  Dpt.  Arequipa.  prov. 
i,  diift.  Acari:  dista  de  Cbala  17 

i  k.),  de  Acari  2  (11  k.). 
coRADO,  mina  de  cobre  en  Yamig- 
i.  Tatapacil,  dial.  MauuDa;  ley  80 
ito. 

LOKADo,  pico  en  las  foldas  de  la 
Ta;  al  E.  del  de  TambUlo  Grande, 
urapacd. 

doscabezas,  aid.  Dpt.  Libertad, 
acasmayo  dint.  Jequctepequc. 
fro,  mina  de  plata,  Dpt.  libertad, 
uamachuco,  dist.  Santiago  deCbu- 
I.  de  Santiago  de  Chuco. 
tido,  cerro,  ceroa  de  Carabayllo, 
prov.  Iiinia :  tione  p<Sr£do  do  color 
Qorado,  almendrado  de  bianco. 
Pasco,  cflebre  mineral  de  plata, 
>  intea  Lanricocba,  en  ta  provincia 
w,  Dpt.  Junin.  Este  mineral  esti 
en  la  conduencia  de  dos  vetas ;  la 
mada  Pariac-birca  que  vieue  cor- 
del  E.;  y  la  otra  Colqucbiroa  que 
.el  S.  El  mineral  bg  compone  de 
i  masas  de  fierro  en  diferenteti  es- 
3  oucidacion,  mezcladas  con  azufre, 
a  y  plata  :  eata  se  halla  meanda- 
3aparcida  eon  mas  6  menoti  abnn- 

Con  frcvuoncia  ae  ballau  grandi 
perpendicuIareH  de  Sgura  oblonga, 
queza  excede  A  la  corrieDte  de  las 

incral  esta  dividido  como  auieuto 
1  en  los  elgientes  distritos : 

Santa  Boaa. 
^cnte.  Yauricocba. 

lacocha.  Yanacancba. 

ada  uno  de  eatOB  distritos  bay  dife- 
uinas  cnya  rlqueza  varia  conside- 
mte. 


CERR 

•  El  Cerro  de  Pateo  6  Lauricocha  « It 
una  colosal  riqueEa,  y  el  Perd  saca  de  & 
anualmente  un  uumero  considerable  it 
mareos  de  plata.  Es  el  mineral  de  pUtt 
mas  afamado  en  el  mundo  despues  de  i» 
de  M4jico  y  Potosf. 

Descubrl6sB  esto  mineral  en  1630  por 
un  'Indio  llamado  Huari-Capcha,  pastor 
de  Paria,  qnien  alcalentarse,  balliieniM 
piodras  que  coloc6  para  el  fogon,  pliU 
detretida. 

Del  Nudo  del  Ciixo,  qne  ae  haUa  entw 
H"  y  15°  de  latitud  Sor,  partcn  dos  ode- 
nas :  la  oriental  pasa  por  el  este  de  Hum. 
ta,  Ocopa,  Jauja  y  Tamia;  y  la  ocddaital 
se  dirige  por  el  oeste  de  6'(w(rorireyi», 
Yauli,  Hua'jpachay  Fasco.  Poco  mas  alii 
se  reunen  aquellos  ramalea,  forman  otro 
nudo  cerca  de  Hudnueo,  y  siguen  alguuM 
leguau  formando  una  sola  cadena. 

Abreae  4ata  en  seguida  en  tres  ramaa:  U 
oriental  corre  entre  Pozueo  y  Mitna-,  la«n- 
tral  enteelrio  Hiia.Ho'jay  d  3/amfto»;y!» 
occidental  por  entre  las  coetas  de  TrujiSo 
y  Payla.  En  Lirja  vuelven  il  fonnar  no 
nudo  estas  tres  cadenas.  Las  doe  ramu 
que  parton  del  Cuaco  eneierran  la  pampt 
de  Barnlion,  en  euya  mesa  de  quince  legu» 
de  largo  y  de  dos  A  cnatro  de  oncho.  > 
una  elevacion  de  4,060  metros  stored 
nivel  del  mar  se  en  cuentra  la  Lagnaa  it 
ClUtichakorha  6  iieijas  y  el  Cerro  <U  Patci>. 

En  el  extremo  de  la  mesa  de  BcmboK 
haeia  el  Norte,  estd  el  rico  cerro  miner*] 
de  plata,  llamado  t'olquekirca.  (cerro  d« 
de  plata.  Qnechua).  Es  el  principio  de  ku 
cerros  que  separan  la  meaa  de  !titmbo»  del 
mineral  de  Pasco. 

Una  bilera  de  montaiias  en  figur*  ai- 
cular  eneierran  loa  minerales  de  Pato, 
Lanricoi-ka,  Santa  Rosa  y  Yanacaneka. 

La  rama  central  contiene  los  minerals 
de  plata,  bierro,  cobre,  plomo  y  combusti- 
ble de  que  abunda  este  departamento. 

Los  cerros  que  forman  la  hoya  de  P» 
CO  eatan  interceptados  por  las  qaebndu 
de  Quilacocliet,  TiiUnrduca  y  Paeayatu.  L* 
laguna  QuUacocha  tiene  su  desagiie  por  U 
quebrada  de  este  nombre  y  sns  ^nae  sir- 
ven  para  el  trabajo  de  las  minas. 

En  dicba  boya  hay  tres  lagunas,  i  t^ 


CERE 


20? 


CERE 


ber :  dos  de  PatarcocJia  y  la  de  Quilacocha ; 
las  dos  pnmeras  se  comunican  y  la  terce- 
ra  sirve  de  desagiie  A  los  socavones  de  las 
minas. 

El  terreno  estd  constituido  de  granito, 
esqaisto  negmzco,  gres,  p6rfido  rojo,  cal- 
e^rea  azul  y  cougl6meras.  El  fondo  de  la 
hoya  es  de  esquisto  negro,  desde  el  lago 
QuUacoclia  hasta  el  mineral  de  Ayapoto. 
£1  grano  de  este  esquisto  ed  fino,  negmz- 
co, muy  duro,  con  particulas  de  mica  y 
atravesado  en  todos  seniidos  de  vetillas 
de  pirita  de  hierro  y  cnarzo  bianco. 

En  easi  todas  las  minas  se  encuentra 
en  masa  ana  pirita  que  los  mineros  Ua- 
man  Bronce,  Esta  pirita  se  descompone 
y  produce  el  sulfato  de  fierro  (caparrosa); 
calcinada  produce  plata. 

El  terreno  esquistoso  de  que  se  ha  ba- 
blado  "y  que  parece  pertenecer  a  los  ter- 
renos  de  transicion,  contiene  probable- 
xnente  la  capa  piritosa  y  esta  los  metales 
ricos  de  plata ;  pues  en  las  labores  pro- 
fundas  el  metal  estd  siempre  acompailado 
de  esta  capa. 

El  gres  se  balla  en  este  terreno  y  tam- 
bien  en  los  alrededores  del  lago  Quilaco- 
cha^  Hullachifi,  PdrgaSf  Suao  y  en  todo  el 
espacio  en  que  se  balla  metales. 

Las  capas  borizontales  se  dirigen  devN. 
4  S.,  inclindndose  al  E.;  y  en  los  cerros 
do  Huallachin  y  San  Juan  se  nota  la  cor- 
respondencia  de  ellas,  entrecortadas  por 
la  hoya  mineral. 

La  constitucion  fisica  del  terreno  es 
aqui  id^ntica  A  la  de  PunOy  Chucuito,  Lam- 
pa,  Huaypacha,  Yauli  y  cercanlas  de  Tar- 
ma.  Contiene  en  capas  considerables  el 
carbon  de  piedra  en  Curaupucro,  Rdncas^ 
Vinchas,  altos  de  Tullurdiica^  cerro  de  Al- 
conocuUpan,  laguna  de  Piguaca,  altos  de 
Huisque  y  Huarochirl.  En  las  quebradas 
que  rodean  al  Cerro  de  Pasco^  en  las  pam- 
pas   de  Bomlton,  altos  de  Pdrgas,  y  V in- 
ches, Yanamate,  Guipiany  laViuday  sehace 
visible  y  extensa  esta  formacion.  El  gres 
es  rojo,  abigarrado  de  amarillo  y  bianco, 
^ano  fino,  dspero  al  tacto,  pasa  al  bianco 
por  gradacion  suave  y  a  la  greda  arcillo- 
sa,  altemando  con  capas  de  calcdrea  blan- 
y  azul  eompacto  y  p6rfido  rojo  y  verde. 


El  gres  rojo  de  este  mineral  contiene  i 
voces  pequenas  cantidades  de  cinabrio; 
va  altemado  con  esquisto  negruzco,  en 
capas  delgadas  y  calcareas  (en  el  alto  de  la 
Vinda)  cargadas  de  conchas  y  cuarzolidia 
6  piedra  de  toque  en  el  cerro  de  Cohjue- 
hirca. 

Unos  promontories  de  roca  cuarzosa  se 
levantan  en  la  hoya  mineral ;  tiene  esta 
roca  muclias  cavidades  amarillentas,  co- 
mo  el  ocre  de  fierro :  en  el  interior  es  de 
un  bianco  sucio,  de  rupturas  concoideas 
que  a  veces  pasa  al  cuarzo  pir6maco  (pie- 
dra de  chispa).  Esto  se  observa  en  el  cer- 
ro de  Colqueldrca;  BUS  caracteres  hacen 
creer  que  es  un  p6rfido  cuarzoso.  Varies 
trozos  presentan  la  pudinga  6  congl6me- 
ra  bien  caracterizada  con  piritas  de  fierro 
y  cuarzo  bianco  encajado  en  la  piedra- 
lidia. 

El  cerro  de  Santa  Calalinay  las  colinas 
de  Yana^ancha,  Cluiupimarca,  Cay  a,  Santa 
Rosa^  Trahuarmarchay^  etc.,  son  de  esta 
composicion.  Pasa  A  un  gres  descompues- 
to  en  el  interior  de  las  minas,  siendo  el 
grano  suelto,  de  poca  dureza  y  muy  mez- 
clado  de  oxido  de  fierro.  Esta  roca  es  la 
ganga  de  los  metales  Uamados  Pacos,  de 
que  abunda  Santa  Rosa. 

No  hay  aqui  estratificacion  ninguna; 
todo  es  masa  informe  metdUca,  de  cinco 
ii  seis  marcos  por  cajon.  Los  metales  que 
se  explotan  son  de  una  capa  bien  distin- 
ta  que  se  halla  entre  esta  roca  descom- 
puesta  y  otra  de  pirita.  La  creen  aUi  veta, 
pero  la  direccion,  paralelismo,  la  incHna- 
cion  semejante  (i  las  capas  de  la  suporfi- 
cie  y  del  interior,  el  muro,  (caja  en  que 
reposan  los  metales),  diferente  de  la  otra, 
la  ninguna  variedad  de  metales,  la  falta 
de  cavidades  con  cristalizaciones  y  otras 
circunstancias  caracteristicas  de  las  ve- 
tas,  prueban  evidentemente  que  no  lo  es. 
Se  conoee  que  es  mia  capa  interrumpi- 
da,  andloga  d  la  del  Cerro  de  Pasco  por  las 
eflorescencias  6  qu^mazmies^  que  se  ve  de 
esta  capa  en  la  superficie  desde  el  cerro 
de  UUachin  hasta  Matagente. 

La  calcarea  alpina  se  halla  en  el  gres, 
congl6mera  bien  caracterizada  de  Suco, 
Chauquilhuanca,  el  traquito  granitico  de 


CERE  —  2( 

ly  y  el  p^rfido  rojo  He  liombon.  Es 
buud&Dte  la  calcarea  en  este  terre- 
j  en  donde  se  cria  el  metal  de  pla- 
[imp6iieiiBe  de  esta  roca  la  parte 
A  de  Lauricocha,  las  quebradaa  ve- 
'  las  colinaa  de  la  mesa  de  Uomlmii 
a  capas  horizoiitales  inclinadas  ba- 
lete,  coQ  algunas  excepciones. 
i  calcdrea  es  azulada,  semicompae- 
I  veias  delgadas  de  e^pato  calizo 
.  En  las  conchas  se  Lallan  algunas 
mettilicaii,  en  especial  el  piomo  y  la 
julfurea  de  que  Be  saca  plata.  Es- 
lacion  es  mas  extensa  en  el  cerro 
rftrts,  que  es  rauy  rico  por  sus  ca- 
nerales  de  plomo  y  pirita.  Los  tres 
[ue  tiene  conetaD  de  calcarea  m^dia 
ipuegta  en  la  superficie  ;  son  caal 
utales  las  capas  calc;ireas;  y  las  de 
s  plomizos  tienen  la  misma  direc- 
Bon  Iiasta  de  una  vara  de  ancho  on 
la  Dtsruhridora,  que  es  muy  afa- 

lapa  tiene  nueve  pulgadas  de  anclio 
oro,  que  es  una  de  las  cajas,  e»  de 
'ermginosa  muy  compacta ;  por  es- 
38  dd  poca  utilidad  esta  mina. 
todo  eate  cerro  esti  compueato  de 
metiUicas,  que  producon  de  oeho  d 
.  marcos  porcajon. 
ia  el  Norte  hay  muchas  capan  de 
Bn  el  gres.  H&llase  una  gran  capa 
bon  de  piedra  cerca  de  Pallancha- 

encucntra  calcarea  en  cl  grcs  en 
n.  Son  mas  blancas  laa  capas,  m6- 
jmpactas  y  contienen  conchas  pe- 
s.  Ea  srcillosa  y  calcdrea  la  c&pa 
ca;  contiene  cinabrio  con  restos  de 
i  y  bolionadas  de  cinabrio.  La  gan- 
por  lo  comnn  calcarea  6  arcilln,  cc- 
ta. 

I  calcilrea  blanquecina  se  balla  en 
ekirca;  es  compuestacn  algunas ca- 
en  otras  ostd  atravesada  en  todas 
iones  por  el  espato  calizo  cristali- 
Est^  altemada  con  una  arcilla  ver- 
de  muchas  varas  de  grueso. 
s  cnpaa  angostaa  de  carbon  de  pic- 
ay  en  esta  catcirea.  Sobrc  el  car- 
3  halla  el  cuorzo  y  el  gres;  asem^- 


—  CERR 

jase  mucho  sn  fisonomiaalpir6niaco,qu 
Gonstituye  la  ganga  de  loB  metalea  de  «9t« 

Se  forman  muy  ricas  bolMiJwuitu,  ciu- 
do  se  reunen  muchas  capas  en  el  cenln). 
El  ancho  de  ellas  ea  de  muchas  v«r«  j 
todas  compuestas  de  metales  que  proda- 
cen  de  26  d  80  marcos  por  cajon. 

Se  eucuentra  en  la  superficie  de  eeie 
cerro  el  cuarzo,  medio  descompa«sta ; 
con  muchas  cavidades,  formando  line* 
distinta. 

En  1660  habift  114  haciendas  nuM- 
rales  con  SOO  ingenios  que  muelen  48,1^ 
caj%e8  y  auponiendo  cada  eajon  4  J  mw- 
cos,  da  21G,940  marcos. 

Begun  el  cenao  de  1870  habia  664  mi- 
nas;  a  saber: 

Cayae  Grande 57  1*0 

Cayac  Chico 27  60 

TajodelTingo 32  260 

Tajo  de  Santa  Rosa 73  460 

Yauricocha 20  » 

Paccha 76  0 

Mesa  Pftta 11  46 

Chaupimarca 90  0 

Huancapucro 16  16 

Pariftliirca  Alta 125  0 

^ariahirca  Bajft 29  70 

Yanacancha 35  65 

Pampa  de  8.  Andres 83  IS 

Fucchupuquio 41  *) 

Razon  de  loa  marcos  de  phta   fundUai 

en  el  Cerro  de  Pasco. 
Afliw.  MwMs. 

1784     68.a« 

1785     78,455 

1780     109,100  i 

1787  101.162  6 

1788  120,046  3 

1789  121,413  S 

1790  117,996  6 

1791  128,789 

1792  183.598  6 

1793  284,942  5 

1794  291,255  7 

1795  279,621  i 

179G  277,553 1 

1797 242,948  7 


CERR 


209 


CERR 


AfiOB.  Marcos. 

1798 271,861 

1799 228,356 

1800 237,485 

1801  263,806 

1802 288,191 

1808 288,151 

1804  820,608 

1806  306,060 

1806 161,193 

1807 242,031 

1808 248,296 

1809 286,781 

1810 240,220 

1811 261,317 

1812 80,061 

1818 80,897 

1814 92,267 

1815 66,719 

1816 75,993 

1817 45,209 

1818 67,623 

1819 90,427 

1820 812,981 

1826 66,971 

1826 168,826 

1827  221,707 

1828 201,326 

1829 99,835 

1880 95,261 

1831  185,135 

1882 219,878 

1888  267,069 

1884  267,126 

1885 276,774 

1886 244,404 

1887  286,866 


AfioB.  Marcos. 

838 251,982 

839 279,620 

840 807,218 

841  866,118 

842 887,918 

848 325,458 

844  274,602 

846 251,089 

846 281,011 

847  246,807 

848 272,994 

849 229,889 

850 219,548 

851  236,702 

852 218,558 

858  288,423 

854  202,695 

855  267,928 

856 218,856 

857 201,207 

868 202,825 

859  208,446 

860 194,485 

861  282,854 

862 201,500 

868 204,493 

864  228,812 

866 175,791 

866 217,228 

867 205,261 

868 217,280 

869  208,946 

870 203,883 

871  809,813 

872 201,066 

878 188,865 


El  auo  de  1878  habia  en  el  distrito  mi- 
neral de  Pasco  888  minas  de  plata,  de  las 
ciiales  se  trabajaban  activameute  80 :  con 
aJguna  paralizacion  498,  y  las  restantes 
estaban  abandonadas.  Se  ocupaban  1,412 
operarios  en  119  haciendas  minerales 
que  tienen  886  ingenios,  movidos  por 
agua  que  muelen  al  ano  como  54,640  ca- 
jones  de  metal,  y  rinden,  termino  medio, 
4  marcos  por  cajon,  empleando  el  m^ to- 
do  comun  de  amalgamacion :  en  muy  po- 
cas  haciendas  se  emplea  el  sistema  de 
fundicion. 

£1  socabon  que  sirve  de  desagiie  gene- 


ral, principi6  &  trabajarse  el  ano  de  1806 
y  tiene  una  extension  de  8,844  metros : 
estd  bien  fortificado ;  en  su  mayor  parte 
es  de  b6veda  alta,  y  en  otras  forma  elip- 
se,  y  en  algunos  trechos  hay  madera.  Pa- 
ra conservar  y  sostener  el  socabon  se  pa- 
ga  cinco  centavos  de  sol  por  cada  marco 
de  plata  que  se  funde ;  tambien  se  paga 
20  centavos  por  marco  para  sostener  el 
gasto  de  las  miiquinas  de  desagiie.  * 

Cerro  de  Pasco,  ciudad,  capital  del  Depar- 
tamento  de  Junin,  de  la  provincia  y  dis- 
trito de  su  nombre:  estd  situada  en  declive 
&  los  10«  56'  lat.  y  78*»  00'  24"  long,  a 
4,852m.  alt.  El  pueblo  es  muy  irregular: 
su  construccion  es  de  adobes  y  tejas.  Su 
clima  es  muy  crudo,  pues  el  termino  me- 
dio del  term6metro  es  de  4°  50' ;  y  en  la 
noche  de  1**  50'  sobre  cero:  en  Julio,  Agos- 
to,  Septiembre  y  Octubre,  meses  en  que 
cae  mucho  granizo  y  son  comunes  las  ne- 
vadas ;  en  los  meses  de  Agosto  y  Septiem- 
bre baja  de  V  &2^:  el  agua  hierve  d.  los 
73°  50°.  Las  tempestades ,  el  granizo  y 
las  nevadas  hacen  insoportable  este  pais 
desde  el  mes  de  Octubre  y  los  forasteros 
padecen  de  Soroche  (opresion  al  pecho  que 
llaman  Veta)  por  la  poca  densidad  del  aire 
en  lugar  tan  elevado.  Es  la  primera  po- 
blacion  de  IPeru  en  que  se  us6  estufas. 

Son  enfermedades  muy  comunes  ^  los 
mineros,  la  Pardlisis  &  cuyos  pasieutes  se 
les  llama  Azogados,  el  dolor  de  costado  y 
el  tabardillo.  A  no  ser  por  sus  ricas  6  ina- 
gotables  minas,  no  seria  posible  habitar 
este  lugar:  liabt.  9,256.  Dista  de  Lima 
52  leg.  (289  i  k.);  de  Tarma  18  (100  k.), 
de  Hudnuco  28  (128  k.). 

Cerro  peloii,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamacliuco ,  dist.  MoUepata. 

Cerro  Prieto,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
casmayo,  dist.  San  Juan. 

Cerro  Prieto,  mina  de  carbon  de  piedra 
(antracito)  en  la  quebrada  de  Chala  Alta, 
Dpt.  Libertad,  prov.  Trujillo ;  A  7  i  leg. 
(40  k.)  al  N.  0.  de  la  ciudad  de  Trajillo, 
d  1,800m.  alt.  El  ancho  de  las  capas,  4 
los  14  metros  de  profundidad  es  de  5  me- 
tros y  Begun  la  naturaleza  geologica  de 
ese  terreno  se  cree  que  i  mayor  profun- 
didad se  encontrard  hulla  bituminoaa, 

27 


CIEN  —  2 

lETo,  hds.  de  cau&,  Dpt.  Libertad, 
'rujillo,  dist,  Aacope :  habt.  68.  En 
roilujo  28,800  quintales  de  azucar 
■t6  12,000:  dista  de  Ascope  2  leg. 

de  Malabiigo  4  (22  k.).  ~ 

iiETo,  aid.  Dpt,  y  prov.  lea,  dist. 
an  Bautibta. 

aitco,  miua  de  carbon  de  piedra 
ito)  en  la  quebrada  de  Chala  Alta, 
libertad,  prov.  TrujUlo,  y  i  1,464 

alt.  Sucalidad,  en  la  superfieieno 
'  buena,  por  estar  mezclado  con 

de  fierro. 

lambrano,  bda.  Dpt.  y  prov.  Lima, 
trabayllo. 
la  Virjfeii,  asi  se  llama  <m  cerro 

que  domiiia  toda  la  campiiia  de 

upe,  de  la  provincia  Pacasmayo, 

ibcrtad. 

ejo,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

tambo:  habt.  S7. 

tributario  del  Pozuzo.  formado  de 

^ueloe,  el  udo  que  nace  al  pi^  del 

loria  Patris,  y  el  otro  de  la  parte 

cerro  del  Mirador. 
ibo  &  orillas  del  rio  de  eete  nom- 
i97n>  alt. :  dista  del  Pozuzo  2  leg. 

y  en  andarlas  se  emplean  siete 
por  el  mal  camintf. 
.a.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 
,.  Cballabamba:  habt.  70. 

hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  diet.   San 

autista. 

O,  rio  tributario  del  Tono,  por 

erda,  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya. 

,  pbl.   Dpt.   Taona,   prov.  Arica, 

icoroma. 

eat.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

t.  Tuti. 

aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Aoo- 

■t.  98. 

Id.  Dpt.  Cajamaroa,  prov.  Jaen, 

lirinos. 

.  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urabam- 

.  011a  Qt  ay  tarn  bo. 

cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacae- 

list.  Jequetepeque. 

shac.  Dpi.  L^mbayeque,  prov,  GhJ 

list.  Cbonguyape. 

Ja.  mina  de  plata.  Dpt.  Ancach^t 

[uari,  dist.  Cco:  situada  en  el 


0  —  CLAR 

neral  de  TuUa:  algunoa  metales  dan  300 

marcoB  por  cajon. 
CiENEOuiLLA,  bda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dJsL 

Fachacamac;  &  la  izquierdadel  rioLuriii: 

A  270°i-  alt.:  dista  4  }  leg,  (25  k.)  de  Ln- 

rin  ;  2  (11  k.)  de  Mancbay. 
Oienhua,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anli- 

buaylas,  dist.  Ghincheros:  i  S 1^.  (28  b.) 

de  Chine  heroB. 
Cimano,  laguna,  &  la  izquierda  del  rio  Pu. 

taza,  en  el  cual  descarga  sus  agnu.d 

Snr  de  Andoas. 
Clnco  esquiniis,  chac.  Dpt.  prov.  y  disl. 

Oajamarca. 
CiNco  EBQuiNAB,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  pw. 

y  dist.  Hoanta. 
CIfco,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  ditt. 

Buldibuyo. 
Circomarca,  aid.  Dpi.  Ayacucho,  prov.  Cu- 

gallo,  dist.  Huancaraylla. 
Circnncislon,  mina  de  plata,  en  el  cerro  dd 

Nino,  A,  400°!.  de  la  mina  Casualidad,  Djit 

Ancachs,  prov,  y  dist.  Cajatambo:  ley.  W 

Clsne,  cerro  mineral  de  plata  atraveaado  it 

variaa  vetas.  en  las  cualea  bay  mnabu 

minas.  Es  nno  de  los  ouatro  prindpilN 

cerroB  que  forman  el  c^lebre  minoalda 

HuaJgayoc,  Dpt.  Oajamarca. 
CisNE,  mina  de  plata  en  el  cerro  del  Cine, 

lado  E.  Dpt.    Cajamarca,  prov.  y  diH. 

Hualgayoc:  ley  30  m. 
CiBNE,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Cbn- 

quihual,  Dpt.  Ancacba,  prov,  y  dirt.  P»- 

llaaca. 
CUra,  Ba»ta,  cerro  i  la  izqnierda  de  U  «b- 

fluencia  del  rio  Palcasu  y  Poeuzo. 
Claba  Santa,  rio  tributario  del  Bnpac,  Dpt. 

Ancachs. 
Clara  Santa,  mina  de  plata  en  el  oaTD4> 

Tree  Oroces,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hmt- 

las,  dist.  Macate. 
Claba  Santa,  hda.  Dpt.  Cajamarcs,  pnir. 

Cbota,  dist.  Paccha :  habt,  2S6. 
Claba  Santa,  cbac.  Dpt.  Cajamaroa,  pnw- 

Contumazi,  dist.  Trinidad. 
Clara  Santa,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  pro*. 

Trujillo,  dist.  Ascope :  habt.  149  r  en  18i< 
produjo  28,808  quintales  de  azucar  J  «■ 

porto  5.000:  dista deAscopeZlpg. (11^1. 

de  JIalabrigo  5  leg.  (27  k.). 


COAQ 


211 


COCA 


Glasa  Santa,  ohac.  Dpi.   Libortad ,  prov. 

y  dist.  Trujillo :  dista  de  Trujillo  1  leg. 

(6  i  k.). 
Claba  Santa,  aid.  y^hda.  Dpi.  Aucachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Sihuas :  la  casa  estd  & 

d,842m.  altnra:  en  sus  imediaciones  hay 

tkznfre  que  lo  emplean  en  la  fabricacion 

de  p61vora:  habt.  490. 
Ci«ARA  Santa,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 

dist.  Chinchao. 

Ci^ASA  Santa  ,  hda.  de  cana ,  Dpt.  y  prov. 
Lima,  dist.  Ate :  habt.  62:  tiene  excelentes 
mdquinas  para  elavorar  azucar. 
CiiABA  Santa,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Lorigancho :  habt.  48. 
Clara  Santa,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 

dist.  Pisco:  habt.  99. 
Clara  Santa,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lacanas,  dist.  Sancos. 
Clara  Santa,  saUtrera,  Dpt.  Tarapacd,  dist. 
Iquique.  En  1874  produjo  86,000  quinta- 
les  de  salitre :  dista  7  leg.  (89  k.)  del  puer- 
to  y  1  (5  i  k.)  de  la  linea  f6rrea. 
Claudio  San,  mina  de  plata,  al  0.  del  pue- 
blo de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Yauh :  ley  19  m. 
Claudio  San,  mina  de  plata  al  N.  0.  del 
pbl.  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Yauh :  ley  40  m. 
Clavo  (cninde  y  clavo  eUeo,  minas  de  pla- 
ta en  el  mineral  de  Huinchos,  Dpt.  An- 
cachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Aquia :  ley 
40  m. 
Clemente  San,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist. 

Sechura:  habt.  606. 
Clements,  penon  como  A  500ni.  de  la  playa, 
al  Sur  de  la  caleta  de  Chucumata :  en  es- 
te  penon  y  la  isla  de  Gaviotas,  hay  dep6- 
sito  de  huano,  Dpt.  Tarapacd. 
Coajari,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Vilque. 
€CMyata,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pau- 
carcolla. 

Coalaque,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Puqui- 
na:  dista  de  Moquegua  9  leg.  (60  k.),  de 
Puquina  2  (11  k.). 

Coaniy  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist. 
Yunguyo. 

Coaqiie,  Cordillera  casi  en  el  hmite  con  Bo- 
livia ,  Dpt.  Tacna ,  prov.  Arica :  dista 
de  Chacalluta  47  leg.  (262  k.),  de  Putre 
12  (67  k.),  de  Arica  48  (267  k.). 


Coarlte,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa. 

Coasa,  distrito  de  la  provincia  de  Carabaya, 
Dpt.  Puno:  habt.  1,974. 

CoASA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  Carabaya.  Dpt.  Puno:  habt.  608: 
dista  de  Usicayos  5  leg.  (28  k.). 

Coata,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  Puno : 
habt.  1,209. 

CoATA,  (Ccoata,  amoreteado  6  acardenalado. 
Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia y  Dpt.  Puno :  habt.  626.  (Sullca  y 
Ccollana.). 

Coati,  isla  en  el  lago  Titicaca:  entre  los  16*^  2* 
48"  y  los  16^  8'  12"  lat.  y  los  71°  27'  y 
71"*  26'  81"  long.  Esta  isla  era  consagra- 
da  d  la  Luna.  Existen  bien  conservados 
los  restos  de  un  antiguo  templo  del  Sol  y 
otro  de  la  Luna ;  este  tiene  la  forma  de 
un  atrio  rectangular,  con  numerosas  puer- 
tas  que  corresponden  d  cuartos  interiores 
de  diferentes  formas  y  tamanos:  todo  el 
edificio  es  de  piedra  arenisca:  tambien 
existen  las  ruinas  de  la  casa  de  las  Ylrge- 
nes  del  Sol. 

Coayllo,  distrito  de  la  provincia  de  Canete, 
D^t.  Luna :  habt.  2,287. 

Coayllo,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  Canete,  Dpt.  Lima,  a  8m-  alt. : 
habt.  1,866. 

Cobdon,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Contumazi. 

Cobre^  mina  de  cobre  en  el  cerro  del  Tin- 
go  lado  0.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc :  ley  28  a  100  m. 

Cobre,  mina  de  plata  en  el  CArmen,  Dpt. 
Tarapacd,  dist.  Iquique. 

Coblina,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 
bamba. 

Coca,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Chacha- 
poyas,  dist.  Huancas :  habt.  77. 

Coca,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Chacha- 
poyas,  dist.  Levanto. 

CvcA,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya,  dist. 
Bagua:  habt.  59. 

CooA,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist.  Lu- 
ya: habt.  18. 

Coca,  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Mangas. 

Coca,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay,  dist. 
Tambo:  i  12  leg.  (66  k.)  de  Islay. 


COCA  —  2 

M,  distrito  de  la  provincia  de  Lii- 
Amazoaas :  habt.  535. 
.,  pbl.  capital  dc  cste  distrito  de  la 
a  de  Luya,  Dpt.  Amazouas :  habt. 

tillii,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cou- 

,  dist.  Echarate :  habt.  90. 

a,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

ahiiay. 

A,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

st.  Matucana :  habt.  75. 

■k,  pbl.  y  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

ist.  Tambo:  habt.  1,S55:  al21eg. 

le  Inlay. 

ba,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

iet.  Oualli:  habt.  5. 

chac.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Canas, 

ecca. 

,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Fataz, 

ayo:  &  1  leg.  (5  ^  k.)  de  Huayn. 

>.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Ua- 

dd.  Dpt.  Loroto,  prov.  Huallaga, 

igo  Maria :  habt.  87. 

jitiguo  nombre  de  una  li^una  del 

iieblo  de  la  Laguna,  Dpt.  Loreto. 

tribu  de  ealvajeB,  caai  oivilizadoe: 

en  el  distrito  Omaguati :  su  dialec 

itiato  del  de  otras  tribus. 

na,  chac. Dpt.  Huaacavelica,  prov. 

a,  diet.  Salcabamba. 

A,  chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 

ireyna,  dist.  Hnacbo. 

18,  tribu  de  salvajes  que  habitan 

itrito  de  Yurimahuas:  son  caai  ci- 

9,  de  caracter  mauso,  dedicados  a 

<;  andan  algo  vestidos;  cazan  con 

la. 

it.  Dpi.  y  prov.  Pnno,  dist.  Accra: 

2. 

chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 
liana. 

■a,   chac.    Dpt,    Arequipa,    prov, 
lyos,  dist.  Yauaquihua. 

chac.  Dpt.  Piura,  piov,  Payta, 
lerocotillo. 

pa,  estrecho  de  pefias  en  el  rio  Po- 
ates  de  Uegar  a  la  hda.  de  Cutag- 
■■  y  prov.  Eu^nuco. 
cerro  mineral  de  plats,  Dpt.  Hnan- 
I,  prov.  Angaraee. 


I  —  COCT 

Cocapunco,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cuti. 

dist.  Huamantanga. 
Cocas,  pbl.  Dpt.  Huaucavelica,  prov.  C*6- 

trovireyna,  dist.  Huachbs:  habt.  4-59, 
Cocas,  hda.   Dpt.  Apurimac,  prov.  AnJi- 

buaylas,  diet.  San  Gerdnimo;  a  5  leg. 

(27  J  k,)  de  San  Geronimo. 
Cocas,  pbl.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  CangoUo, 

dist,  Totos. 
Cocateri,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov,   Can«, 

dist,  Checca. 
Cocay,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hu^nuco,  dist 


Cocayton,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Cm- 

gallo,  dist.  Vischongos. 
Cowliace,  hda,  Dpt.  Ayacucbo,  prov,  Hiian- 

ta,  dist,  Lnricocha, 
Coeclian,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Coja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
CoocliHS,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov,  Csjs- 

tambo,  dist.  Ticllos. 
CM'llicate,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lo- 

ya,  dist.  Bagua. 
Coco,  chac,  Dpt,  Piura,  prov.  Payta,  dist, 

Querocotillo. 
CotMK'lia,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  T»- 

yacaja,  dist.  Pampas :  habt.  66. 
Cococlie,  chac.  Dpt,  Lima,  prov.  y  diBt.  Yan- 

yos. 
Cococliillo,  hda,  y  aid.  Dpt.  AmazonaB,pr<«. 

Luja,  diet.  Lonya:  habt.  369. 
OocockO,  aid,  Dpt.  Amazonas,  prov.  Loy». 

dist.  Lonya:  habt,  208. 
Cocopata,  chac.  Dpt.  Moqnegua,  dist.  Pn- 

Cocorana,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CajUo- 

ma,  dist.  Tisco, 
CoCftS,chac,  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bongan. 

dist,  Sipasbamba. 
Cocotal  de  cliiple,  hda,  Dpt.  Cajamarca, 

prov.  y  diat,  Jaen. 
Cocotea,  caleta,  &  loa  17°  15"  lat.  y  73"  56' 

24"  long, 
CocoTKA,  aid.  en  la  caleta  anterior,  Dpt 

Arequipa,  prov.  Islay,  dist,  Tambo.  E» 

lugar  de  banos  en  el  verano  para  los  ve- 

cinos  de  Tambo. 
Cocta,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaru, 

dist.  Jangas. 
Coeto,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist-  Ura- 

bamba. 


COCH 


213 


COCH 


CoctopuqillO,  hda.  Dpt.  Ajacucho,  prov.  y 

disi.  Huanta. 
Cocha^  {Ccocha  laguna.  Q.)  aid.  Dpt.  Caja- 

marca,  prov.  y  dist.  Contumaza;  habt. 

851. 
Cocha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Parobamba. 
CocHA,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hiiaras, 

dist.  Pampas. 

CocBA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras 

dist.  Ynngar. 
Gocha,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huamico :  a 

5  leg.  (27  i  k.)  de  Hadnuco. 
Cocha,  aid.  Dpt.  Jonin,  prov.  Jauja,  dist. 

Orcotnna. 
CocHA,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tarma. 
Coeha,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Huaribamba. 
CocHA,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Pilpichaca. 
CocHA,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y  dist. 

Gastrovireyna. 
Cocha,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangallo, 

dist.  Huambalpa:  habt.  261. 
Cocha,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Abancay:  habt.  48. 
CocHA,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abancay, 

dist.  Curahuasi:  habt.  26. 
CocHA,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gotabam- 

bas,  dist.  Haquira:  habt.  658. 
Coclia,  hda.  Dpt.  y  prov,  Cuzco,  dist.  San 

Pedro  del  Hospital:  habt.  81. 
Cocha,  chac.  Dpt,  Arequipa,  prov,  Cayllo- 

zna  dist.  Tupay. 
C!ocha,  v^se  Cochas. 
CoclialiamlNI ,  distrito  de  la  provincia  de 

Chota,  Dpt.  Gajamarca:  habt.  27. 
CocHABAMBA,  pbl.  Capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  de  Chota,  Dpt.  Cajamarca: 

habt.  805. 

Clochabainba,  aid.  y  chac.  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz,  dist.  Tayabamba:  habt.  188:  . 
dista  de  Tayabamba,  5  leg.  (28  k.);  de  Par- 
coy.  11  (61  k.). 

CocHABAMBA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

Cochabamba,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Pomabamba:  habt.  14. 

CocHABAMBA,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Piscobamba. 

CocHABAMBA,  pbl.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Hua- 


ras, dist.  Pariacoto:  habt.  518;  dista  de 

Yautan  5  ^  leg.  (80  k.). 
CocHABAMBA,  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Cochabamba,  aid.  Dpt.  Hu&nuco,  prov.  Hua- 

malies,  dist.  Huacaybamba:  habt.  81. 
Cochabamba,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta, 

dist.  Huamantanga. 

(Jochabamba,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Siircubamba:  |habt.  186. 

CocHABAMBA,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Surcubamba:  habt.  94. 

Cocbabamba,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 
dist.  Huanta. 

CocHABAMBA,  hda.l)pt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Tambillo  :  habt.  11. 

CocHABAMBA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Chiara:  habt.  100. 

CocHABAMBA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  26. 

Coebabamba,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Paru- 
ro,  dist.  Huanoquite:  habt.  28. 

(Joebabamba,  aid.  Dpt.  Tarapaca ,  dist.  Ma- 
mina. 

Gochabainba  del  barco,  hda.  Dpt.  Ayacu- 
cho, prov.  Huamanga,  dist.  Socosvin- 
chos: habt.  27. 

Coehabamba  de  Castllla,  hda.  Dpt.  Aya- 
cucho, prov.  Huamanga,  dist.  Socosvin- 
chos: habt.  27. 

CocHABAMBA  DE  Santa  Lucfa^  hda.  Dpt.  Aya- 
cucho, prov.  Huamanga,  dist.  Acosvin- 
chos. 

Cochabara^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

Cocbabue,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

CocbaC)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Bcstauracion  6  Lidependencia. 

CocHAC,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Ganta. 

CocHAC,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes,  dist.  Caja:  habt.  186. 

Cocbacalla,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 
jatambo,  dist.  Cochamarca. 

CocHACALLA,  pbl.  Dpt.  Juuiu,  prov.  Pasco, 

dist.  Pallanchacra:  habt.  580:  dista  de 

Huariaca  2  leg.  (11  k.). 
CocHACALLA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta, 

dist.  Buenaventura. 
CocbacaDCha,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Matucana. 


H  —2 

Dpt.  Libertad,  prov, 

spata:  habt.  866:diB- 

i  Huanoaspata. 

I,  mina  de  plata,  en 

chinchay,  Dpt.  An- 

Haari. 

lino,  proT.  Carabaya, 

i.  Lima,  prvo.  Ganta, 

pt.  Apurimac ,  prov. 

»ya. 

e  oro,  en  la  eadetia 

te,  Dpt.  Cuzoo,  prov. 

ilarcapata. 

Dpt.  Ancaohs,  prov. 

i.  Gozco,  prov.  y  dist. 

pt.  Ayaoucho,  prov. 
nangtiiUa:  habt.  IDS. 
Pnno,  prov.  Caraba- 

Lncachs,  prov,  Hnay- 

I.  prov.  y  dist.  Lam- 

yt.  Jnmn,  prov.  Pas- 

.  Cmco,  prov.  Anta, 

.  Dpt.  Cnzoo,  prov. 

^eMe. 

>.  Ancachs,  prov.  Ga- 

a. 

.  Anoschs,  prov.  Ca- 

>pt.  Apurimac,  prov. 

inayllati. 

Dpt.  Aucacha,  prov. 

iqnian. 

bac.  Dpt.   Ancacbs, 

it.  Acas. 

t,  Lima,  prov.  y  dist. 

i.  Cnzco,  prov.  y  diat, 

t.  Lima,  prov.  Hna- 
oB:Bitnado&l,690in. 
ilo  de  EspMtn  San- 
mediates  bay  vaiias 


4  —  COCH 

vetas  de  oro :  dista  de  Chorrillos  2  ^  l«g. 

(18  {  k.);  de  Labuaytambo  6  (8S  \  k.);  da 

Espfritu  Santo  \  leg.  (8  k.).   al  otro  lado 

del  rio. 
CochahDertB,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov,  y  dist 

Paruro, 
GocHAHUEBTA,  bdft.  Dpt.  Guzoo,  prov.  y  dist. 

Galea:  habt.  9. 
Cochamal,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cba- 

cbapoyaB.  diat.  Santa  Rosa:  habt.  158. 
Cochamarca,  bda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca. 

diat.  San  Marcos :  habt.  60. 
CooHAMABCA,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Chiha:  habt.  146. 
GocHuuscA,  rio  tributario  del  Huanra.  Dpt 

Ancachs. 
GocHAMABCA,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaj- 

las,  dist.  Garaa :  habt.  527,  en  la  oampi- 

na  de  Yanahuara. 
GocHAHASoA,  distrito  de  la  provincia  de  Ctr 

jatambo,  Dpt.  Ancachs :  habt.  916. 
GooHAHABCA,  pbl.  capital  de  eate  distrito  de 

la  provincia  deGajatambo,  Dpt.  AncacliE: 

habt.  118. 
GocEUUBCA,  chac.  Dpt  prov'y  dist  Ha&nnco. 
CocHAHAscA,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

diet.  HuayUay:  habt.  489:  &  5  leg.  (27  i  fa.) 

de  Pasco. 
GocHAMAKCA,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  pro?. 

Gaatrovireyna,  dist.  Hnaugascar. 
CooHAMAKCA,  est,  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Vischongos :  habt.  125. 
Cochambnc,  chac.    Dpt.    Libertad,  prov. 

Hnaraacbuco,  dist,  Santiago  de  Ghnco. 
Cochambal,  bda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist,  Jesus:  habt.  120. 
Cochampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Llnmpa. 
Codtan,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hoal- 

gayoc,  dist.  Llapo:  habt.  600. 
CocHAH,  hda.  Dpt  Cajamarca,  prov.   Hnal- 

gayoc,  dist.  Llapo:  habt.  167. 
GocHAK,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist 

Huari. 
GocHAN,  chac.  Dpt.  Lima,  pirov.  Canta,  dist 

Lampiau. 
Coeliana,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 

dist  Ayapata. 
Cochangara,  pbl.  Dpt.  Jnnin,  prov,  Huan- 

cayo,  dist.  Ghupaca:  Ijabt-  476,  con  log 

diB  Hoarifica. 


COCH 


215 


COCH 


CocHANGARA,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  diflt.  Pariahuanca. 
Coehani,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  HuaytarA. 

CocHANi,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Pichirhua :  habt.  40. 

Coehao,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Chavin:  habt.  216. 

CoehaoUo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Velille. 

Cocliapampa,  chac.  Dpt.  Cajamarca.  prov. 
J  dist.  Chota. 

CocHAPAMPA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

inabamba,  dist.  Piscobamba. 
CocHAPAMPA,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Ynngay:  habt.  266. 
CocHAPAMPA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 

ras,  dist.  Restauracion. 

CocHAPAMPA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Mangas. 
CocHAPAMPA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Carhuas. 
CocHAPAMPA,  chac.  Dpt.  HuaucaveUca,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huachos. 
CocHAPAMPA,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Santiago :  habt.  68. 
CocHAPAMPA,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

"vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Coehapata,  chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Mayoc. 
CocHAPATA,  chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 

y  dist.  Castrovireyna. 

CocHAPATA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Cangallo. 
CocHAPATA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Sancos. 
CocHAPATA,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 

CocHAPATA,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba:  habt.  12. 
CocHAPATA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 

cion,  dist.  Santa  Ana. 
CocHAPATA,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.*  Uru- 

bamba,  dist.  Ollantaytambo. 

CocHAPATA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

irilcas,  dist.  Livitaca. 
CocHAPATA,  est.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Chunvi- 

Tilcas,  dist.  Ccapacmarca :  habt.  28. 
CocHAPATA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 


CooHAPATA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucard. 

CochaiMtay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Chiquian. 

Cochapeti)  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Cotaparaco :  d  8,477m.  de  altu- 
ra:  habt.  488.  El  pueblo  es  grande  pero 
escasisimo  de  agua;  sus  casas  estdn  dise- 
minadas.  Hay  en  esta  misma  provincia 
y  distrito  una  chacra  de  este  nombre. 

Cochapocro,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Atavillos  Altos. 

Cochapncyo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Mangas. 
Cochapuriii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Gorgor. 
Cochara,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas, dist.  H^quira. 
Cocharacan,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  San  Ger6nimo:  i.  6  leg. 

(88  i  k.),  de  San  Ger6nimo. 
CocHABACAN,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov  An- 

dahuaylas,  dist.  Talavera:  habt.  120. 
Cocharara,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Cocliaroas,  mina  de  plata  al  sur  del  pueblo 

de  Yauh,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

YauH:  ley  46  m. 
CocHABCAS,  nombre  con  que  se  conocia  el  no 

Pampas  en  los  primeros  alios  de  la  con- 

quista. 
CocHARCAS,  aid.  Dpt.  Jimin,  prov.  Huanca- 

yo,  dist.  Zapallanga:  habt.  186. 
CooHABCAS,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pue- 
blo Nuevo:  d  6  leg.  (36  k.)  de  lea. 
CocHARCAS,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov,  An- 

dahuaylas,  dist.  Chincheros :  habt.  406 : 

dista  de  Andahuaylas  12  leg.  (67  k:);  de 

Chincheros  4  (22  k.). 
Cocharqui,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Cochas,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Chacas. 

CocHAS,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Chavin :  habt.  244. 

CocHAs,  distrito  de  la  provincia,  de  Cajatam- 
bo,  Dpt.  Ancachs:  habt.  866. 

CocHAS,  pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la 
provincia  de  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs: 
apenas  merece  el  nombre  de  aldea;  pues 
su  poblacion  es  de  67  habt.  y  las  casas 


COCH  —  2 

ables  rftuchos,  no  paaaii  de 

6ia-  de  altura:  diBta  de  Pa- 

27  i  k.)- 

;.  Ancachs,  prov,  Cajatam- 

or:  Labt.  154:  dista  2  leg. 

■gor. 

t.  y  prov.  Huduuco,  dist. 

..  Jnnin,  prov.  Tarma,  diet. 

0:i4,097iD.  alt. 

.  Jimin,  prov.  ydist.  Huan. 

t.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

,  Lima,  prov,  Huarochiri, 

)t.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
lien  tienen  este  nombre  las 
nismo  distrito. 
t.  Ayacucbo,  prov.  La  Mar, 
ael:^l  ^  leg.  (8  k.)  de  San 

t.  Ayacucbo,  prov.  Cajiga- 
longoe:  habt.  70. 
,.  Juiiiu,  prov.  Tarma,  dist. 
tbt.  166. 

Dpt.  Ancacha,  prov.  Hna- 
ca. 

ocha  laguna,  Siqiie  cornip- 
que  se  pranuncia  Sitd,  ual- 
I  pOBterior  de  alguna  cosa; 
d^  la  lacuna.  Q.)  aid.  Dpt. 
'arabaya,  di»t.  Ayapata. 
bda.  Dpt.  Areqnipa,  prov. 
Aplao. 

.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La 
1  Miguel, 

Dpt.  Fuuo,  prov,  Caraba- 

Dpt.  Cuzuo,  prov,  Cbuuvi- 

eblle. 

Dpt.  PuDO,  prov,  Huancane, 

)t.  Libertad,  prov.  Otusco, 

'pt.  Ancaehs,  prov.  Huaras, 

it.  Juuiii,  prov.  Tarma,  dist. 
abt.  16, 

aid.  Dpt.  Huaiiuco,  prov. 
,  dist.  Aguamiro. 


G  —  CODP 

Cochayoc,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hn- 

ras,  dist.  Yuugar. 
CocHAVoc,  mina  de  plata,  al  S.  E,  del  pK- 

bio  de  Yauli,  Dpt.  Juuiu,  prov.  Tarmi, 

dist.  Yauli:  ley  811  m. 
CocHAvoc,  miaa  de  plata,  al  S.  O.  del  poe- 

bio  de  Yaub,  Dpt,  Jiiniii,  prov.  Tanu, 

dist.  Yauli:  ley  26  m. 
CocHAYoo,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cot«- 

bambas,'  diat,  Tambobamba. 
Cochajli,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huuiet- 

bamba,  dist.  Huarmaca. 
Cocliaj'UC,  cbac.  Dpi.  Cajamarca,  prov.  Jmh, 

dist.  Queroeotillo. 
Coclica,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dirt. 

Atavillos  Altos, 
CocliCCUf  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Au- 

garaes,  dist.  Acobamba:  babt.  B4. 
Cocliela,  bda.  Dpt.  y  prov,  Fano,  dist.  Atus- 

colla. 
Cocheparco,  cbac,  Dpt.  Ancachs. prov. Hu- 

ras,  dist.  Pampas. 
Cocheros,  bda.  Dpt.  y  prov.  Hminnco,  dist, 

Chinchao. 
Gocllico,  chac.  Dpt  .Libertad,  prov.  y  HA. 

Pataz. 
Cochlncha,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnnvi- 

vilcas,  dist.  Santo  Tomaa. 
Cockiquinns,  rio  tribuiario  del  Marafioncei- 

cadel  pueblo  de  Cochiquinas,  Dpt.  Lorelo. 
CocHiquiNAs,  pbl.  Dpt.  Loreto,  pror.  Btja 

Amazonas,  dist.  Fevas:  &  la  orilla  dereefax 

del  Amazonan,  6  leg.  {38  |  k.)  abajo  de 

Fevas:  babt.  208,  de  la  tribu  MoyoruBM. 

Ell  1814  tenia  100  babt.:  dista  de  de  Ho- 

yobamba  163  leg.  (908  k.). 
Co€liira.ra,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Chucuito. 
CocllOS*  cbac,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatun- 

bo,  dist,  Ocroa. 
Cocliuipampa,   cbac.   Dpt  Ancachs,  jvot. 

Cajatambo,  dist.  Acax. 
Cwliuirca,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  proT.  C*}^ 

tatubo,  diat.  TicIloB. 
Ci>rliiipel,  cerro  mineral  de  plata.  en  el  ^- 
trito  de  Pueblo  Libre,  prov.  Hnaylss,  Dpt 

Codo,  aid.  y  est.  Dpt.  Areqiiipa.  prov.  y  dist 

Camaua:  babt.  376. 
fodpa,  distrito  de  la  provincia  de  Alio, 

Dpt.  Tacna:habt.  1,169. 


COLA 


—  217 


COLM 


GoBPA,  pbl.  capital  de  este  distrito  Dpi.  Tac- 

na,  prov.  Arica:  habt.  440:  dista  de  Ari- 

ca  22  leg.  (122  ^  k.). 
Cofradia,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Ciimbicus. 
GoFRAoiA  DB  LA  PuRlsiMA,  chac.  Dpt.  prov.  y 

dist.  Lambayeque:  dista  de  Chiclayo  1 

leg.  (6  t  k.). 

CoFRADiA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

TrujiDo:  d  J  de  leg.  (1  i  k.)  de  Trujillo. 
Oofon,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otuzoo, 

dist.  Salpo:  habt.  127. 
Cogre,  aid.  Dpt.  Moqiiegua,  dist.  Ornate: 

habt.  1,612. 
Oogrococho,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Cohata,  est.  Dpt.  Pono,  prov.  Oarabaya, 

dist.  Ajoyani. 
Colierco,  aid.  Dpt.  Puuo,  prov.  Sdndia,  dist. 

Patambuco. 
Cojaeay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Acas.  * 

Cofal,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  Chicla- 
yo, dist.  Sana. 
Cojannro,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  Bagua. 
Cnjehoatiy  hda.  Dpt.  Pono,  prov.  Asdnga- 

ro,  dist.  Santiago:  habt.  12. 

Cojelame,  est.  Dpt.  y  prov.  Pnno,  dist. 

Ck>ata. 
CSoJelaqne,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Coa- 

ta. 
Cojine,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ghota, 

dist.  Llama:  habt.  297,  con  los  de  Con- 

chahae  y  Padin. 
Ccrfinef  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia,  dist. 

Cuyucuyu:  habt.  890. 
Ci^illlNlti,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Achaya. 
Cojitambo^hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Con- 

tumazd,  dist.  Cascas :  habt.  23. 
CojOTera,  mina  de  plata  en  mantos,  al  Sur 

de  Puno;  ha  producido  mucho. 
CojliPy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Lidependencia. 
Cojariiia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Lidependencia. 
Colfty  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Andahuay- 

Ifis  dist.  Huancaray:  habt.  60.* 
Coliicliama»  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta, 

^List.  Pacaraos. 


Colnnibay  6  CoUmibay,  aid.  Dpt.  Libertad, 
prov.  Trujillo,  dist.  Simbal. 

Cola  n,  distrito  de  la  provincia  de  Payta, 
Dpt.  Piura:  habt.  1,729. 

Golan,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Payta,  Dpt.  Piura :  habt.  417 : 
dista  de  Payta  2  leg.  (11  k.). 

Cola|ion,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Colasay. 

Colasay,  distrito  de  la  provincia  de  Jaen, 

Dpt.  Cajamarca:  habt.  1,895. 
Colasay,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Jaen,  Dpt.  Cajamarca:  habt. 

1,895. 
Colaya,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque,  dist. 

Salas:  habt.  151:  dista  de  Lambayeque 

23  leg.  (128  k.). 
Colca,  v^ase  Cciilca  6  CcoUca. 
Coleha,  v^ase  Collcha,  distrito. 
Colcliani,  est.  Dpt.  Tarapac4  dist.  Gamiiia, 

d  4,158m.  alt. 
Coleiliar  6  Calemar,  pbl.   Dpt.  Libertad, 

prov.  Pataz,  dist.  Bambamarca:  habt. 

116. 
Colencho,  tambo  en  el  camino  de  Chacha- 

poyas  d  Moyobamba. 
Coles  PuNTA  DE,  4  los  17^  42*  lat.  y  7d<'  43' 

24"  long. 
Coleshuayco,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  San  Ger6nimo. 
Colespata,  hda.  Dpt.  Cuzco.  prov.  y  dist. 

Anta. 
Colhiiay,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Gotahuasi. 
Colila,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pau- 

carcolla. 
Colillambi,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist.  Asuncion :  habt.  268. 

Coliua  redonda,  punta  d  los  9''  89'  lat.  y 

80°  41'  54"  long. 
GoLiNA  REDONDA,  calcta,  k  sotavcuto  de  la 
punta  de  este  uombre :  su  fondeadero  de 
7  d  8  brazas,  cerca  de  la  costa,  y  es  re- 
gular. 

Collui,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San 

Antonio. 
Coliiia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ambar. 
Colllienares  6  Ghacra  de  Jos  ejercicios,  chac. 

Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Magdalena:  habt, 

25. 

28 


COLT  —  2 

msDte  entre  la  hacienda  de  Luc- 
el  pneblo  de  Uuua;  &  los  1,266 
i  altnra. 

aid.  Dpt.  Ayacucho ,  proT.  La 
.  Chungui. 
ist.  Dpt.  Moqnegua,  dist.  Garu- 

sst.  Dpt.  Puno,  prov.   Chucuito, 

^uadero. 

salitrera  en  el  Canton  de  la  Pe- 

Tarapaci,  dist.  Pica:  k  12  leg. 

il  paerto. 

k,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

0  N.  0.,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

lalgayoc. 

hoc.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

a :  habt.  72. 

nina  de  plata  en  Huantajaya, 

kpacii,  dist.  Iquiqne. 

)ttnU,  i.  los  19°  58'  lat.  y  72° 

ing. 

Colorado,  pnerto  menor  i  aota- 

a  ptinta  de  este  nombre :  su  fon- 

18  brazBS.  Dpt.  Tarapacii,  dist. 

lirve  para  embarcar  el  salitre  de 

ras  inmediatas. 

,0  tributario  del  Cbancfaaniayo, 

puerto  de  este  nombre. 

io  tributario  del  Madre  de  Dios, 

«clia:  ^  ]  de  leg.  (4  ^  k.)  abajo 

;  nace  en  una  llanura  que  eatA 

ha  de  los  rios  Pilcopata  y  Car- 

ida.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Ca- 

s  Ccolpa  6  Ce-'Upa. 

Iqui,  viase  Ccolqne  6  'Cenilqni;  asl 

compuestos,  que  iio  se  encuen- 
ina  sola  C. 

u,  (puerta  6  estrecho  de  plata. 
la  de  cerros  nerados  que  desde 
B  se  internan  basta  el  valle  de 
nbo. 

to  de  la  provmcia  de  Piiriiiaco- 
.  Ayaeuclio:  habt.  1,699. 
lapital  de  este  distrito  en  la  pro- 

Parinacochas,  Dpt.  Ayaciicho : 

Dpt.  AiicHi'liH,  prov.  Huarits, 
pas:  habt.  4S0,  con  los  de  Yu- 
'ac  y  Llauca. 


.8  —  COLL 

Coltay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnanu, 

dist.  Restaur acion. 
Coltonpayse,  chac.   Dpt.   Ancachs,  prov. 

Huaraa,  dist.  Uarca. 
Goltos,  hda.  Dpt.  Ancachs.  proy.  Hiumu, 

dist.  IndependenciA. 
CoLTos,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haans, 

diBt.  Pampas. 
Coltuupara,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hm- 

ras,  dist.  Ayja. 
Olnmbo,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Gajsmam: 

habt.  29. 
Colunpi,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Snr- 

co  r  habt.  14. 
Colupe,  hda.  Dpt.  Lambayeqae,  prov.  y  dist 

Chiclayo;  dista  de  Ghiclayo  6  leg.  (28  k.). 
Colvot,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Cajamarc*. 
Collll,  aid.  Dpt.  Jnnin,  prov.  T&rma,  dirt. 

Acobamba:  habt.  600. 
Collacaclii,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Pimo: 

habt.  691. 
OollacAta,  aid.  Dpt.  Cajamarca.  prov.  Cbo- 

ta,  dist.  Cutervo:  habt.  387,  con  lot  d« 

Aullan. 
Collachapl,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canu, 

dist.  Layo. 
Collabnas,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoa- 

ras,  dist.  Becuay:  babt.  241,  con  los  de 

Aya^ayna. 
Collahnasi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 

ras,  dist.  Recuay. 
Collalinaya,  chac.  Dpt.  Moquegua,  diet.  Ca- 

rumas. 
Collaniarca ,  aid.   Dpt.  y  prov.  Areqoip* , 

dist.  Chihuata:  habt.  96. 
Collambay,  valle,  Dpt.  y  prov.  Cajamarca. 

dist.  San  Marcos. 
CoLLAHBAv,  hda.  y  aid.  Dpt.  Libertad,  [vov. 

Trujillo,  dist.  Simbal:habt.  73:  dista  de 

Simbal  21eg.  (11  k.). 
CollanilH),  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Llama. 
Collan,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Liimpiaa. 
Oollniiro.  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.   Ln- 

canas,  dist.  Lararaate. 
Collfliit')iii(^,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  'Lam- 
pa,  dist.  Ayaviri :  habt.  8. 
Colhiiii,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can&s.  ilisL 

Coporaqiie. 
Collao,  asi  se  llamaban  las  provinciaa  de 


COLL 


—  219 


COME 


Caylloma,  Puno,  y  otras  inmediatas  al 
Departamento  del  Guzco. 

CoLLAo,  chac.  Dpi.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Huamantanga. 

Collaraera)  cerro  mineral  de  plata,  Dpi. 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay.  La 
mina  de  este  nombre  estd  situada  en  una 
quebradita  de  la  Cordillera  Negra,  llama- 
da  IcMhoisca,  cerca  de  la  hacienda  mine- 
ral  de  Santa  Gertrudis. 

CoUarijoparqni,  chac.  Dpt.  Puno,  prov. 

Chucttito,  dist.  Yunguyo. 
CoUaS)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Atavillos  Bajos. 
Collas,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San- 
tiago: habt.  28. 
Collasg^n,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machaco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
CoUash,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras/ 

dist.  Ayja. 
Collasos,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea :  d  2 

leg.  (11  k.)  d^  lea. 
Collata,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
CouLATA,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Santa  Enlalia:  d  2  ^  leg.  (13  ^  k.)  al 

£.  de  Jnlcamarca. 

CoUatayre,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba. 
Collaori,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Huayllati. 
Gollay^  pbl.  y  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa 

taz,  dist.  Tayabamba :  habt.  540 :  d  i  leg. 

(1  ^  k.)  de  Tayabamba. 
Coi^ukY,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Aucard. 
Collayro,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Caycay. 
Collcash,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Yungay. 
CollcvPi  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tajnbo,  dist.  Hoayllacayan. 

Collcha,  distrito  de  la  provincia  Paruro, 

Dpt.  Cuzco:  habt.  1,481. 
Coi^LXiBA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  Paruro,  Dpt.  Cuzco :  habt.  535. 
Colli^ue  6  Ak^acoto,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Carabayllo. 
Ck^Und,  aid.  Dpt.  Cajamarba,  prov.  Chota, 

diet.  Pion:  habt.  279,  con  los  de  Llusan- 


CoLLUD,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  y 
dist.  Chiclayo:  a  2  leg.  (11  k.)  de  Chiclayo. 

ColIun|2;o,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nas- 
ca :  habt.  800. 

Collaque,  cerro  mineral  de  plata,  en  la  pro- 
vincia Parinacochas,  Dpt.  Ayacucho. 

Comabas,  pequena  tribu  de  salvajes  que  ha- 
bitan  las  mdrgenes  del  rio  Tambo. 

Coniadayy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Marcabal. 
Coinaiideri ,  chac.  Dpt.  Amazonas ,  prov. 

Bongard,  dist.  Sipasbamba. 
Comaill,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia,  dist. 
Cuyucuyu. 

Comas,  distrito  de  la  provincia  de  Jauja, 
Dpt.  Junin:  habt.  3,188. 

Comas,  pbl.  capital  de  este  distrito  en  la  pro- 
vincia de  Jauja,  Dpt.  Junin :  estd  situado 
en  medio  de  varias  quebradas,  y  por  ello 
el  pueblo  estd  cubierto  de  niebla  todo  el 
ano,  principalmente  en  las  tardes:  habt. 
1,516:  d  8  leg.  (44  ^  k.)  de  Quichuay;  y  9 
(50  k.)  de  Concepcion. 

Comas,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Cara- 
bayllo. 

Coniatrafia,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea: 
habt.  400:  d  J  leg.  (3  k.)  de  lea. 

Comba^  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bonga- 
rd, dist.  Tumbilla. 

Combapata,  cerro  alE.de  Tinta,  Dpt. 
Cuzco,  prov.  Canchis:  algunos  lo  conside- 
ran  como  volcan. 

Combapata^  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis, dist.  Tinta:  habt.  1,200:  algunos 
consideran  este  pueblo  como  distrito :  dis- 
ta  del  Cuzco  19  leg.  (106  k.). 

Coiiibayo^  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 
dist.  Encanada:  habt.  184. 

Comblou,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 
ya,  dist.  Ocalli:  habt.  15. 

Combo,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  y  dist. 
Chiclayo:  d  4  leg.  (22  k.)  de  Chiclayo. 

Combosl,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Nunoa. 

Come,  corro,  Dpt.  Puno,  prov  Asdngaro, 

dist.  Putina :  tiene  una  mina  de  plata  y 

cobra. 
Comerpoto,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Chocchoni,  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa. 
Comerncho,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

San  Antonio :  habt.  88. 


COMP  —  2 

da.  Dpt.  y  prov.  Lima,  diat.  Pa- 
ic :  al  N.  de  Pachacamac. 
,  aid.  Dpt.  Tarapaci,  dist.  Pica. 
IsiJL  DE  LA,  en  el  rio  Yavoxi:  i. 
i  de  BQ  embocadura. 
est.  Dpt.  y  prov.  Puno ,  dist. 

,  eat.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
ibamba. 

i,  mina  de  plata,  Dpt.  Libortad, 
uamaohuco,  dist.  MoUepata:  al 
este  pneblo, 
crft,lida.Dpt.  prov.ycUst.  Huan- 

S)  mina  de  plata  en  el  mineral 

:a,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

bo :  ley  25  m. 

rami*  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

aba,  dist.  Parobamba. 

hae.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

ist.  AcsB. 

I  ohac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

jUlo:  i  1  leg.  {5  i  k.)  de  Tnijillo. 

miaa  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

amachuco, dist.  SantiagodeChu- 

T  de  este  pueblo. 

ida.  Dpt.  Ayacuclio,  prov.  Htian- 

HnamaDgnilla :  habt.  210. 

mina  de  plata  en  Kuantajaya, 

rapacd:,  diat.  Iquique:  ley  20  m. 

\A,  salitrera  en  el  Canton  de  Ka- 

t.  Tarapacd,  dist.  Piiuigiia :  &  7 

(.)  de  Pieagna.  En  1872  produ- 

qnintales  desalitre;  en  1878  dio 

aintales  y  10,200  en  1674. 

,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  QiiiRpj- 

list.  Urcos. 

ina  de  plata  y  cobro,  al  K.  del 

le  Cbacas,  Dpt.  Ancochs,  prov. 

3y  de  12  &  70  m. 

Dpt.  Pnno,  prov.  Asingaro,  dist. 

;hKt  hds.  Dpt.  Apnrimac,  prov. 
udabnaylas :  babt.  90. 
ida.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otuzco. 
[nil. 
riachnelo,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

e  Macbamaroa)  aid.  Dpt.  Cnzco, 
ncbie,  dist.  Tinta;  habt.  188. 
I,  vdase  Apacketa  de  Compocori. 


to  —  COMU 

Coniponi,  bda.  Dpt.  Cqeco,  prov.  Umbaat- 

ba,  diet.  Ollantaytambo:  habt.  22. 
CoMPONi,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  An- 

ta:  habt.  106. 
CoMPONi,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzoo, 

diet.  Santa  Ana :  habt.  60. 
Compriertd,  paso  de  la  Cor^llers  en  d  ea- 

mino  de  Areqnipa  A  Pnno :  &  4,266m-  ilt. 
Coiimclucra ,  obao.  Dpt.  Ancachs,  pnr. 

Huaraa,  dist.  Marca. 
Coniaclie,  min  a  de  plata  en  el  ceno  de  1^- 

go,  lado  Sar,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Htul- 

gayoc,  diat,  Santa  Craz :  ley  12  m. 
CoMucHE,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  HniJ- 

gayoc,  dist.  San  Miguel:  habt.  1,226,  ecm 

los  de  Udima  y  Catsmache. 
ConiD^:an,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbo- 

ta,  diat.  Pion:  habt.  211,  con  los  de  F^co. 
Coilinilj  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov  Hdbtw, 

dist.  Marca. 
CoMUN,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov,  Cajatam- 

bo,  dist.  Huancapon. 
CoMUN,  chac.  Dpt.  Ayacacbo,  prov.  Laca- 

naa,  dist.  Sauoos. 
Coiiinnoo,  bda.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  C«- 

maji4,  dist.  Caravoli:  &  1  leg.  {5  ]  k.)  d« 

CaraveU. 
C^tmunidad,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  pT«v. 

Jaen,  dist.  Callaync. 
(bMVNiDAD,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  CI  iota. 
CoMUHiDAD  ,  chac.   Dpt.  Cajamarca ,  pcov. 

Ohota,  dist.  Oachen. 
CoMUNiDAD  ,  chac.   Dpt.  Cajamarca  ,  prov. 

Hual^ayoo,  dist.  San  Miguel. 
CoMrtHiDAD,  bda.  Dpt.  y  prov.  Lambayeqtie, 

dist.  Motupe:  habt.  78. 
CoMUNmAD,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pallasca. 
CoMUNu»AD,  aid.  Dpt.  y  prov.  Ic»,  dist.  Pal- 
pa:  liabt.  256. 
('oMUNiD.ui,  rio  tributario  del  Esqnilaya,  aiti- 

ba  del  rio  Huallasa,  Dpt.  Pane,  prov.  Ca- 

rabaya. 
CoMVNiDAD,  aid.  Dpt.  Pnno,  prov.  Sindia. 

diat.  Pbora:  &  sua  imediaciones  hay  ma- 

chas  ohacras  mas  6  mdnoa  grandes. 
CoifUNiDAD,  chao.  Dpt.  Puno,  prov.  I^mpa. 

dist.  LlaUi 
CoMUNiCAD,  hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  ] 

dist.  Puoar^. 


CONG 


221 


CONG 


CoMUKEDAD,  chac.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Ghuqoibamba. 
CoMUNiDAD,  chac.  Dpt,  Cuzco,  prov.  Chnn- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
CoMUNiDAD  Gbande,  (de  Herca)  aid.  Dpt. 

Cnzco,  prov.  Canchis,  dist.  Sicuaui :  habt. 

200. 
Conmnpainpa)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba :  habt.  269. 
CoMUNPAMPA,  aid.  Dpt.  Aporimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Ongoy:  habt.  468. 
ComushustiictO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Hnaras,  dist.  Eecuay. 

Comiiyoe,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huaylas. 
Conacbambilla,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Oropesa. 
Cona€he,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Trujillo:  habt.  96:  A  4  leg.  (22  k.)  de  Tru- 

jillo. 
Coiiapa,  hda.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Huaylas. 

dist.  Caras. 
COBapO  6  Cajapoy  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad, 

prov.  Pataz,  dist.  Huancaspata:  habt.  421: 

^  2  leg.  (11  k.)  de  Hudhcaspata. 
Couarajeii,  chac.  Dpt.  Moquegna,  dist.  Pu- 

quina. 
Coiias,  chac.  Dpt.  Juuin,  prov.  y  dist.  Jau- 

ja. 
Coiiavire,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Vil- 

que. 
Coiiay»  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Caras. 
Coiiaya,  chac.  Dpt.  Moquegna,  dist.  Ornate. 
Conayca,  distrito  de  la  provincia ,  y  Dpt. 

Huancavelica :  habt.  2,965. 
GoKAYGA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  y  Dpt.  de  Huancavelica:  habt. 

841. 
Ckiiiaybaa,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Chungui. 
Coueabamba',  est.  Dpt.  Apnhmac,  prov. 

Abancay,  dist.  Siroa. 

Coiicacha,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Huancaraylla. 

CoNCAGHA,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay, dist.  Curahuasi :  habt.  62. 

Con^lIiUayUa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Anta:  habt.  8. 

OoKCAHUATLLA,'  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An- 
ta, dist.  Limatambo. 


Coneahttilca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  5. 
Concanay,  est.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Gaylloma,  dist.  Tuti. 
Concas,  chac  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ca- 

rabayllo:  habt.  44. 
Coit€ase,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Arahuay. 
Concataoa,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Andahuaylas:  habt.  240. 
CODeay,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Concebida,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  diet. 

San  Ger6nimo:  habt.  5. 

CONCEPCION)    MINAS  DE  EST£  NOHBBE. 

Concepcion,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de 
la  Chepallaman,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Carhuas. 

CoNCEPcioN,  mina  do  plata,  en  el  cerro  de 
Paratia,  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa. 

CoNCEPcioN,  mina  de  plata,  en  San  Anto- 
nio de  Esquilache;  12  leg.  (67  k.)  al  S. 
O.  de  Puno. 

CoNCEPCiON,  salitrera  en  el  Canton  de  Pam- 
pa  Negra,  Dpt.  TarapacA,  dist.  Iquique. 
En  1872  produjo  8,000  qumtalcs  de  sali- 
tre;  en  1878  di6  16,000:  distade  Iquique 
9  leg.  (50  k.)  y  2  millas  (3  i  k.)  de  la  li- 
nea  f^rrea. 

CoNCEPciON,  salitrera,  Dpt.  Tarapacji.  En 
1874  produjo  16,000  quien tales  de  sali- 
tre :  ji  9  leg.  (60  k.)  del  puerto  y  500  me- 
tres del  ferrocarrQ. 

CoNCEPCioN ,  salitrera,  Dpt.  Tarapaca.  En 
1874  produjo  20,772  quintales  de  sahtre: 
dista  del  puerto  6  leg.  (28  k.). 

PUEBLOS   Y   FUNDOS. 

CoNCBPCiON,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Andoas:  habt.  871  (cen- 
so  de  1814). 

OoNCEPcioN,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 
dist.  Huaca:  habt.  86. 

CoNCEPCioN,  distrito  de  la  provincia  de  Jau- 
ja,  Dpt.  Junin:  habt.  11,226. 

CoNCEPcioN,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  Jauja,  Dpt.  Junin:  habt.  229: 
dista  de  Lima  50  leg.  (278  k.);  de  Jau- 
ja 6  (27  i  k.);  de  Pasco  89  (217  k.). 


TONC  —  2 

i.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 

a:  habt.  120. 

;.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

iscbongos:  habt.  520. 

.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

)toca:  habt.  116. 

,.  Dpt.  Apnriniac,  prov.  Aban 

3nchaiiga. 

.  Dpt.  Ciizco,  prov.  Galea, 

labt.  12. 

ic.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 

i  Hlraflores,  hda.  Dpt.  y 

ditit.  Sao  Bias :  habt.  12. 

pt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jau- 

pt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ca- 
.t.  132. 

>t.  Lima,  prov.  Ca&ete,  dist. 
habt.  22,  cod  Iob  de  Rama- 

I,  amigo  en  Aymari;  Cconcha 
ironunciado  mas  fnerte,  sig- 
n  Quechua)  cbac.  Dpt.  An 
Cajatambo,  diet.  Huanca- 

pt.  Jimin,  prov.  Pasoo,  dist. 

Dpt.   Jnnin,   prov.  y  dist. 

it.  Lima,  prov.  Huarocbiri, 
oian. 

it.  y  prov.  Lima,  diet.  Mag- 
96. 

tpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
a. 
\a..  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

A.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
o :  habt.  88. 

d,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aco- 
omacancbi :  babt.  84. 
Id.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
Chamaca. 
ida.  Dpt.  y  prov.  Lambaye- 
ae :  dista  de  Lambayegue  2£ 

aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hna- 
irayacu:  a  la  orilla  derecha 
£st&  casi  abaudouado  por 
ilvajee  Conivos. 
la.  Dpt.   Cajamarca,  prov. 


i2  —  CONC 

Chota,  dist.  Llama:  habt.  297,  oonlosd* 

Cojin  y  Padin. 
Concliabullla ,  chac.  Dpt.  Cnzco,  prov.  ; 

diet.  Urubamba. 
Conchal,  est.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  iiA. 

Huaca:habt.  128. 
CoDCbaniarca,  pbi.  Dpt.  Libertad,  pror. 

Pataz,  dist.  Cbilia:  i  8  leg.  (16  \  k.)  de 

Ghilia. 
CoNCKAMAscA,  pbl.  Dpt.  y  prov.   Huinaco, 

dist.  Huaoar:habt.  861. 
Conclian,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta, dist.  Tacabamba:  habt.  1,600,  cnnlM 

de  Chetjlla,  Cruz  Conga  y  Chamis. 
CoNGHAM,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

diat.  Buldibuyo. 
CoNcHAN,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otnico. 

dist.  UsquU. 
CoNOKAN,  bda.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

dist.  Acoria:  habt.  158. 
GoNCHAN,  playa;  aef  se  denomina  la  que  Be 

extiende  de  Lurin  al  Norte  hasia  la  pnn- 

ta  Solar:  tiene  mucha  rebentazon  yes 

abundante  en  pesca. 
CoNGHAH  HENOB,  hda.  Dpt.  y  prov.  Haanca- 

vehoa,  dist  Acotia :  babt.  62. 
ConchaO)  pbl.  Dpt.  Ancacbe,  prov.  Caja- 
tambo, diet.  Canjiil:habt.  85. 
Conchapampa,  choc.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Llama. 
CoNCHAFAHFA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cajamarca, 

prov.  Gbota,  diat.  Sdcota:  habt.  116. 
Conchjipata,  aid.  Dpt.  Ayacacbo,  prov.  Hnao- 

ta,  dist.  Huamauguilla:  habt.  405. 
Conchar,  aid.  Dpt.  Lima.  prov.  Ganla,  dist. 

Atftvilloa  BajoB. 
Conchaslra,  est.  Dpt.  Luna,  prov.  Hoaro- 

chiri,  dist.  San  Damian. 
Concliataiica,  bda.  Dpt.  Pnno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Macusani. 
Concbanl,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  AndaJGs. 
COQChi,  eitt.  Dpt.  Aucache,  prov.  Huaylaa, 

dist.  Sbuplny. 
CODCbilla,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 

dist.  Caminaca. 
(j<mi^O,(>'eoneh<i,  hcces,  i>  zurrapa.  Q.)  pbl. 

y  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jauja: 

habt.  658. 
Conchocnrho,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  San- 

dia,  dist.  Patamhnco. 


COND 


223  — 


COND 


Conchopata,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 

cavelica:  habt.  68. 
CoNCHOPATA,  aJd.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Talavera:  habt.  90. 
ConcliOpnilCO,  est.  Dpt.  Lima,  proy.  Hua- 

rocbiri,  dist.  San  Damian. 
Conchor,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Otuzco,  dist.  Usquil :  habt.  271 :  ^  2  leg. 

(11  k.)  de  Usqua. 

Conehos,  aid.  D.pt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

Conchna,  aid.  Dpt  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Sallique. 

Conelmeos,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pallasca:  habt.  1,269.  Este  pueblofa^  fun- 
dado  en  tiempo  de  los  espanoles  d  con- 
secuencia  de  los  ricos  minerales  que  lo  ro- 
dean  y  de  los  lavaderos  de  oro  de  sus  rios. 
El  nombre  de  Conchucos  es  anterior  d  la 
conquista ;  formaba  una  de  las  provincias 
mas  extensas  de  la  parte  Norte  del  Pe- 
ru, y  comprendia  las  actuales  provincias 
de  Pallasca,  Pomabamba  y  Huari:  dista 
de  Llapo  12  leg.  (67  k.);  de  Corongo  16 
(88  i  k.);  de  Tauca  10  (56  i  k.);  de  Caba- 
na 7  (89  k.);  de  Pallasca  6  (28  k.). 

Conchucos,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pallasca. 

Conchucos,  pbl.  y  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Caras:  situado  en  la  cam- 
piiia  de  Yanahuara:  habt.  982.  No  debe 
confundirse  este  pueblo  con  otro  del  mis- 
mo  nombre  de  la  provincia  de  Pallasca. 

Conehud,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta,  dist.  Tacabamba:  habt.  796,  con  los 
de  Pushanga,  Chucamachi,  Poroporo  y 
Nungo. 

Conchumayo,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huduuco, 
dist.  Valle. 

CoBChnreo,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Colquemarca. 

Condac,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 
dist.  Cntervo :  habt.  662  ,  con  los  de  Os- 
curuni  y  Lanche. 

Condape,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otuzco, 
dist.  Usquil:  habt.  96. 

C^onday,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta, dist.  Cutervo. 

CJoNDAY,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otuzco, 
dist.  Lucma:  algunos  la  cousiderau  en  el 
distrito  de  Charat,  que  la  ley  no  reconoce. 


Conde  El,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Trujillo,  &  1  leg.  (6  ^  k.)  de  Trujillo. 
CoNBE,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Surco. 
CoNDB,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist. 

Huanoquite :  habt.  48. 
CoNBE,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Langui:  habt.  140. 
CoNDE,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua:  ^  los 

998m.  aJt.  al  pi^  de  la  cuesta  de  la  Einco- 

nada :  por  cuyo  motivo  lo  Uaman  general- 

mente  Alto  del  Conde:  dista  6  leg.  (28  k.) 

de  Moquegua. 

Conde  Amaro,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 
cayo,  dist.  Zapallanga :  habt.  874. 

Condebamba,  rio,  limite  entre  las  provincias 
de  Cajamarca,  y  Cajabamba;  Dpt.  Caja- 
marca. 

CoNDEBAMBA,  vaUc,  asf  sc  llama  todo  el  ter- 
reno  que  bana  el  rio  de  este  nombre :  la 
banda  izquierda  pertenece  d  la  provincia 
de  Cajamarca;  la  derecha  d  la  de  Caja- 
bamba: la  primera  en  una  extension  de 
4  leguas,  k  lo  largo  °del  rio  tiene  de  800 
d.  400  habitantes :  la  segunda  es  mas  po- 
blada.  El  cultivo  de  la  caila  de  aziicar 
es  la  principal  ocupacion  de  sus  vecinos : 
es  sumamente  f^rtil  y  estd  Uamado  k  me- 
jorar  considerablemente  la  condicion  de 
los  pueblos  inmediatos,  por  las  varias  in- 
dustrias  que  se  pueden  impulsar,  merced 
d  la  feracidad  de  sus  tierras. 

CoNDEBAMBA,  distrito  de  la  provincia  de  Ca- 
jabamba ,  Dpt.  Cajamarca :  ha  sido  di- 
vidido  ultimamente  para  formar  otros, 
desapareciendo  el  de  Condebamba. 

CoNDEBAMBA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 
dist.  Higueras. 

CoNDEBAMBA ,  cliac.  Dpt.  Apurimac ,  prov. 
Aymaraes,  dist.  Soraya. 

CoNDEBAMBA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
San  Geronimo:  habt.  34. 

CoNDEBAMBA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Anta:  habt.  116. 

Condebamba  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  diat.  Oropesa. 
Condebamba  Chico,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Quispicanchi,  dist.  Oropesa. 
Coildeeliaca,  aid.  y  hda.  Dpt  Araazonas,  prov. 

Chachapoyas,  diat.  Levanto:   habt.  164. 

Conde  de  las  lairunas,  chac  Dpt.  y  prov. 
Lima,  dist.  Ate:  habt.  17. 


COND  —  2 

rorrcs,  chae.  Dpt.  y  ptov. 
.te :  habt.  9. 

t^,  cliac.  Dpt.  yprov.  Lima, 
ma:  Imbt.  9. 

ua  de  plomo,  en  el  cerro  Ae 
Dpt.  AncacliB,  prov.  Oaja- 
U^aiigas:  ley  80  m. 
)pt.  PuDO,  prov.  Aflingaro, 

»t.  Cnzeo,  prov.  Ciiunvivil- 
to  Tomaa :  Iiabt.  470  (Urin- 
aya). 

Dpt.  y  prov,  Lima,  diat. 
16. 

*.  Dpt.  y  diat.  Motjnegria. 
que,  chae,  Dpt.  Cuzco,  prov. 

diut.  Santo  Tomas. 
3viucia  del  Departamento  de 
S  desmembrada  por  decreto 
21  de  Marzo  de  1654,  para 
Dvincia  de  OastiUa.  Coufina 

la  pcovincia  de  la  Unioa ; 
DF  el  0.  con  la  de  Camani, 
1  rio  de  Ocoua;  y  por  el  E. 
ilia.  Su  Capital  la  ciadad  de 
..  Cooata  de  los  siguientea 

DisTttiTOS : 

Habt. 

1,233 

879 


otalhabt 18,448 

rendida,  maa  6  m^noa,  en- 
y  16"  6'  lat.  y  los  76°  y  75° 
ando  una  suporficie  como  do 
ao  comparada  con  su  pobla- 
weo  mas  de  70  habitantes 
a  cuadrada. 

>viiicia  rlasifiean  las  pobla- 
nombres  de  PuehU/s,  Paips 
con  el  de  Caspri<i!> ;  ti  estoa 
la  denominamos  Aldeas,  Be- 
en el  Discnrao  Preliminar 
□ario. 

irte  de  esta  provineia  es  rany 
li  se  encuentra  el  elevado 
rana,  aiempre  nevado;  y  ana 
i£caciones  forman  quebra- 


14  —  COND 

das.  Lob  productoa  del  Norte  Bon  and 
gos  d  Bu  temperamento  frio;  y  en  la  p 
te  Sur  abimda  el  plantio  de  la  mm. 
rio  de  Ocoua  y  otros  de  bos  riachnelos  \ 
butarioa  la  fertilizan  en  an  mayor  pai 

En  lo  politico  esti  gobemada  por 

Sub-Prefecto :  nn  Juez  de  1.'  Instan 

admimstra  justicia,  Gn  lo  ecleai&stico 

ii.  dividida  en  los  sigtiieutes 

cuKAToa : 

Andaray.  Clmquibamba. 

Salamanca. 

Hay  aaignadoB  6,400  aolee  para  nn  < 
legio  de  Instruccion  media ;  adem^  1 
10  Eacuelaa  de  primeraa  letras. 

5  para  hombrea:  aueldos 8.     3,C 

5      >     mugeres:      >  *     3,C 

Total  al  afio B.     6,( 

Las  coutribacioues  produceu  al  auc 
cantidad  de  972  aolea,  por  los  sigojen 
ramoa : 
Cuntribucion  Buatica S.      < 

•  Industrial ■       i 

•  Ecleai^tica > 

Total S.     i 

CAndor,  chae,  Dpt.  Lima,  prov.   Yaaj 

diat,  Laraos. 
Condor,  aid.  y  valle  en  los  altos  de  Cam 

to,  Dpt,  lea,  prov.  Chincha,  dist.  Piai; 

habt,  200:  es  muy  fertil,  bus  product 

principales  son  la  caija  de  az&car,  la  ni 

el  algodon  y  otros  productos  aii&Iogos. 
Condor,  hda.  Dpt.  lea,  prov,  Chincha,  di 

Humay. 
COhdor  apacketa,  chae.  Dpt.  Piino,  pn 

Carabaya,  dist.  Ollacliea. 
€ondonu|ue,  hda.  Dpt.  Puuo,  prov.  Hm 

cane,  dist.  lucliupalla:  habt,  17. 
Condoraqae,  eat.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ci 

lloma,  diat.  Tisco. 
CondOTtrnin,  aid.  Dpt.  Aneacha,  prov.  St 

ta,  diat.  Caama:  i.  8  leg.  (16  \  k.)  de  Yi 

tan. 
Condoray,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Cauf 

diat.  Luuahuanti. 
CoNDORiY,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Mar,  dist.  San  Mjgnel. 

COHDORAV    CHICO  Y    CoNDORAT   GRANDE,    Ud 

Dpt.  Ayacucho,  prov.  HuamaTiga,  d 
Tambiilo:  habt.  120. 


COND 


225 


CQND 


CoiidorlMimlia,  chac.  Dpi.  Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Chupamarca. 
Condoreaeea,  chac.  Dpi.  Hnancavelica,  prov. 

CastroYireyna,  dist,  Huachos. 
Condorcadiiy  aid.  Dpi.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora :  habt.  84. 
Coiidoreanqui)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 

Axnazonas,  dist.  Jeveros. 
GoNDOBCAMQUi,  cerro  en  cuyo  pi^  se  di6  la  c^le- 

bre  batalla  de  Ayacncho  el  9  de  Diciembre 

de  1824:  el  llano  que  se  encuentra  al  pi^ 

de  este  cerro,  tiene  tambien  este  nombre; 

Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Huamanga,  dist. 

Qninna. 
Condorcara,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Velille. 

COHdoreoelia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Ocros. 
CoKDOBcocHA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
Condoreaya,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Tuti. 
Ctendoreuyo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asin- 

garo,  dist.  San  Jos^. 
Condorhnachaiia,  mina  de  plata,  al  0.  del 
pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Yauli :  ley  80  m. 
Condorhnain,  cerro  mineral  de  carbon  de 
piedra,  en  la  hacienda  de  Andaymayo,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Eecuay:  es 
la  continuacion  de  la  cadena  de  Collara- 
cra,  al  otro  lado  de  la  quebrada  de  Ichi- 
liuisca. 
Condorhnailf  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

•Taen,  dist.  Pinpingos. 
Cordorllliasi,  altura  de  donde  toma  su  ori- 
gen  un  riachuelo  d  cuya  banda  se  halla 
situada  la  hacienda  de  Urcon,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Pallasca,  dist.  Corongo. 
Co^ooBHUAsi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ayapata. 
CoiTDOBHUASi,  ost.  Dpt.  Puuo,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Condori,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Chivay. 
CoKi>osi,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

CHlbuata:  habt.  88. 
CondOFillo,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Ghincha, 

dist.  Chincha  Alta. 
Cojfj>cnBLJLLOy  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
,  dist.  Laramate. 


Condorin,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Asdngaro. 

Gotadorini,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Lampa:  habt.  881. 

Condorqnina,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Umachiri. 

Gondorirl,  cerro :  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 
garo,  dist.  San  Anton:  hay  una  mina  de 
cinabrio  (azogue)  que  fu^  trabajada  en 
otro  tiempo. 

OoNDOBiBi,  est.  Dpi  Puno,  prov.  As^ngaro, 
dist.  Asillo. 

CoNDOBiBi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 
ro,  dist.  Munani. 

OoNDOBiBi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Potoni. 

CoNDOBiBi,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ti- 
quillaca. 

Condorlana,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Limatambo. 

Condormarca,  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 
ca, dist.  San  Marcos :  habt.  284. 

CoNDOBMABCA,  pbl.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Bambamarca:  habt.  194:  dista 
de  Sarumilla  18  leg.  (72  }  k.);  de  Bam- 
bamarca 6  (88  i  k.),  de  Parcoy  28  (156  k.). 

CoNDOBMABCA,  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Caras. 

CoNDOBMABCA,  aid.  y  chac.  Dpt.  prov.  y  dist. 
HuAnuco :  habt.  76. 

CoNDOBMABCA,  hda.  Dpt.  Apurimao,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  Ocobamba;  d  2  leg. 
(11  k.)  de  Ocobamba. 

Condormarcapata,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist. 
Hudnuco. 

Condormilla^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Ayaviri :  habt.  784. 

CoNDOBMiLLA,  cst.  Dpt.  Puuo,  prov.  Lampa, 
dist.  Cupi. 

CoNDOBMiLLA,  cst.  Dpt.  Puuo,  prov.  Lampa, 
dist.  LlaUi. 

Condomonia  6  Condonoma,  mina  de  plata, 
Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis:  ha  producido 
mucho. 

Condoroma,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Ocoruro :  habt.  850. 
CoNDOBOMA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Livitaca. 
CoNDOBOMA,  mineral  de  plata  de  mucha  ri- 

queza,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma :  ^ 

i  5  leg.  (28  k.)  de  Pichihua, 

29 


COND  —  2 

tribntario  del  Ccolca,  Dpt. 
TV.  Caj'lloma. 

Dpt.  Areqnipa,  prov.  Cay- 
alklU. 

nyeo,  est.   Dpt.   Arequipa, 
la,  dist.  Tisco. 
I  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
list.  Socosvincbos:  habt.  12. 
aid.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Chun- 

Llvitaca. 

ac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
.  Kuancapon. 

1st.    Dpt.    Apurimac ,    prov. 
t.  Pichirbua;  habt.  42. 
a.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
ibo :  babt.  38. 
.  Dpt.  Piino,  prov.  Lampa, 

ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

tst.  Acas. 

t.  y  est.  Dpt.  Huinnco,  prov. 

ist.  Huacracbnco:  habt.  100. 

,  hda.  Dpt.  Puao,  prov.  Lam- 

kri:habt.  12. 

est.  Dpi.  Piino,  prov.  Lam- 

oa. 

(crests  de  cuDdor.  Q.)  chac. 

s,  prov.  Pomabamba,  (list. 

chac.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Bestauracion. 

ida.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dlst. 

ida.  Dpt.  prov.  y  diat.  Huan- 
t.  87. 

chac.    Dpt.    Hiiancavehca , 
a.  dial.  Paiicarbamba. 
aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Luricocha:  habt.  140. 
iJa.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An- 
btambo. 

Jd.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Can- 
uani:  habt.  14G. 

,  chac.  Dpt.  Puno,  prov. 

t.  Ollachea. 

t.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

,stji. 

chiic.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

dist.  LIiiiupii. 

in.  ebuL-.Dpt,  Ajicncbs,  prov. 

lamba. 


S  -  CONG 

Condorumafia ,  (o6ndor  amenazador.  Q.) 

cerro  elevado  en  el  camino  de  Cbapi  i  Pn- 

llo,  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parinacochag. 
Condornmaparqui,  aid.  Dpt.  Puno,  proT. 

Chucuito,  dist.  YuDguyo. 
Conducliei  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
Condunm,  chac.    Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dlst.  Callayuc. 
Conecyaco,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hnanct- 

vehca. 
Conejos,  islotes;  el  mas  occidental,  esta  i  Ids 

9°  58'  lat.  y  80»  34"  54"  long. 
Coiifesouarlo,  aid.  Dpi.  Piura,  prov.  Aya- 

baca,  dist.  Chalaco. 
Confital,  pampa,  al  E.  del  volcaa  Mistiy 

cerca  del  rio  Blanco  y  Cuevillae,  camino  i 

Puno:  A  4,870m.  alt. 
Coiififlit  La  ,  chac.  Dpt.  Cajamarca ,  prov. 

Chota,  dist.  Llama. 
Cougalla,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Julcamarca:  habt.  1,336. 
Coilg;alll,  hda.  Dpt.   Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nuiioa. 
Cougar,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huarw, 

dist.  Carhuas. 
Contcari,  hda.  Dpt.  HuancaveUca,  prov.  Cas- 
tro vireyna,  dist.  Cordova. 
OonpiS,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam. 

bo,  dist.  OcTos:  habt.  420. 
CoNOAa,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tarma. 
CODfata,  chac.  Dpi.  y  prov.  Arequipa,  disL 

Ucbumayo :  dista  3  leg.  (16  i  k.)  de  Ar«- 

quipa. 

Confuyu,  pbl.  Dpt.  HuancareUca,  prov.  Ay- 

maiaes,  diat.  Julcamarca. 
Coii(i;oii,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya. 

dist.  Ocumal :  habt.  84. 
CoNooN,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Santa, 

dist.  Huanuey. 
Condon,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Cocbas:  habt.  15. 
Coit^llQ)  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  SalHque :  &  S  leg.  (28  k.)  de  Huancs- 

bnmba. 
4'0n)rail)ra,  chac.  Dpi.  Cuzco,  prov.  Chao- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
CoMOONOA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnnvi- 

vilcas.  diat.  Cbainaca. 
Coiif^iisu*  cerro  mineral  de  plain,  DpL  Aya- 
cucho, prov.  Pariuacochas:  13  leg.  (72J  k.) 


CONO 


227 


CONP 


aJ  E.  de  Chala,  y  ^  (16  J  k.)  al  S.  E.  de 

Gbapi. 
Conf^iia,  aid.  y  hda.  Dpt.   Piura,   prov. 

Hnancabamba,  dist.  Huarmaca:  habt.  866. 
Coill^ori)  tambo  entre  Catacaos  y  Payta, 

Dpt.  Piura. 
Gongorlllptay  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Carhuas:  babt.  644. 
CoilgOS  6  Congas^  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Ocros. 

CongOtay  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Mara. 
Congoy^  aid.  Dpt.  Libertad.  prov.  Otuzco, 
dist.  Lucma :  algunos  la  consideran  en  el 
distrito  de  Cliarat,  que  la  ley  no  reconoce: 
habt.  218. 
Conila,  distrito  de  la  provincia  de  Luya,  Dpt. 

Amazonas:  babt.  1,868. 
CoNiLA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia deLuya,  Dpt.  Amazonas:  babt.  220. 
Coninia,  distrito  de  la  provincia  de  Huan- 

cane,  Dpt.  Piino:  babt.  2,947. 
CoNDiA,  pbl.  capital  de  est  e  distrito  de  la 
provincia  de  Huancane,  Dpt.  Puno :  casi 
a  orillas  del  Titicaca :  babt.  685. 
Coilina,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Hnachis :  habt.  167. 
ConlrlliUl,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tapay. 
Coniri,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 

cuito. 
CTonivm^  llamados  antiguamente  Conihuas^ 
tribu  de  salvajes  que  habitan  en  las  ori- 
llas del  rio  Ucayali;  se  visten  con  una 
tunica  de  algodon  (Cusma)  que  ellos  te- 
jen  y  tinen:  se  perforan  la  nariz  como 
los  Piros,  y  desde  ninos  se  aplastan  la  ca- 
beza  entre  dos  tablillas,  una  en  la  frente, 
que  tiene  un  hueco  en  donde  se  extiende 
el  hueso  frontal,  y  la  otra  por  detras  sin 
iiinguna  cavidad :  esto  dd  aJ  craneo  de  los 
Canivos  una  configuracion  especial. 
Conllae^  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Shupluy. 
Cono,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Caras. 

CoilOC*.  [Conoc,  debe  ser  corrupcion  de  Ccofia, 
lana  de  camero.  Ay.)  aid.  Dpt.  Huanuco, 
prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  Aguamiro:  dista 
de  Aguamiro  1  leg.  (5  i  k.);  de  HuAnuco 
19  (106  J  k.). 


CoNoc,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Huayllay,  cerca  de  esta  hacienda  hay  una 
laguna  muy  poblada  de  aves:  dista  de 
Huariaca  2  leg.  (11  k.),  del  Cerro  de  Pas- 
co 6  (88  i  k.). 

CoNoc,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 
caja,  dist.  Anco :  habt.  92. 

CoNoc,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 
ga,  dist.  Santiago. 

Coiioeanclia,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Marcapomacocha :  habt.  56. 

CoNocANCHA,  hda.  Dpt.  Jimin,  prov.  Pasco, 
dist.  HuayUay;  habt.  241. 

llonocO)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Patdz, 
dist.  Tayabamba. 

CoilOCOeha^  laguna  situada  en  la  pampa  11a- 
mada  de  Lampa,  a  los  9°  60'  lat.  y  79''  15' 
long,  (aproximada)  y  a  8,944iu-  de  altura : 
tiene  ^  leg.  (8  k.)  de  largo:  en  general  es 
poco  profunda:  la  alimenta  la  pequcna  la- 
guna de  Acuash  que  es  el  orfgen  del  rio 
de  Santa :  esta  laguna  es  resto  del  gran 
lago  que  en  epoca  remota  debio  cubrir 
esa  llanura;  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo. 

Couohuayun^  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hua- 
nuco. 

CoilOiliailiaS)  asf  se  llama  un  ramal  de  los 
Andes,  cerca  del  orlgen  del  rio  Yavari. 

C0110O9  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Nunoa. 

Conopa^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Caras. 

CoNOPA,  aid.  Dpt.  Ancachs,  pov.  y  dist.  Po- 
mabamba :  habt.  852,  con  los  de  Tanca- 
pampa. 

CoNOPA,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Pueblo  Libre. 

CoNOPA,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja,  dist.  Pampas :  habt.  107. 

ConoiMinipa,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 
tilla,  dist.  Pampacolca. 

Conoqiie,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 
Coiioqiilsque,  hda.  Dpt.  Jimin,  prov.  Pasco, 

dist.  Huayllay :  habt.  861. 
CoilOStieo  6  Conostoco,  hda.  de  vina,  Dpt.  y 

prov.  Tacua,  dist.  Locumba :  produce  5,130 

quintales  de  aguardiente  al  ano. 
Coupieaiichay  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Andahuaylas. 


CONT  —  2! 

1,  eat.  Dpt.  Aiequipa,  prov.  Cay- 

t.  Callalli. 

10.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

i«y. 

kc.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hiiama- 

it.  Sautit^o  de  Ghuco. 

Dpt.  Cozco,  prov.  Canas.  dist. 

ibt.  867. 

tributario  del  Jauja,  por  la  iz- 

3,610m.  alt.  al  0.  de  YanaccKsha. 

.  Dpt.  Jiuun,  prov.  Jauja,  diat. 

leg.  (44  i  k.)  de  GoDcepcion. 
,  Ileva  este  nombre  la  reunion 

Aldeas,  (en  la  acepcion  que  da- 
iieDiccionario  &  la  palabra  Aldea) 
to  de  Checacapi,  Dpt.  Cuzco, 
nchis :  entre  todas  tienen  798 

da,  mina  de  plata  en  Santa  Bo- 

TarapactL,  dist.  Iqnique. 

I,  mina  de  plata  en  el  mineral 

a,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

lo:  ley  160  m. 

mina  de  plata  en  el  distrito  de 

),  prov.  Cajabamba,  Dpt.  Caja- 

mina  de  plata,  en  el  cerro  Cam- 
Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 
ate. 

,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
do  N.  Dpt.  Cajamatca,  prov.  y 
ilgayoc:  ley.  18  m. 
mina  de  plata,  Dpt.  Ascachs, 
laylas ,  dist.  Macate :  &  S  leg. 
de  Taquilpon. 

[nina  de  carbon  de  piedra  (antra- 
1  cerro  de  San  Marcos,  Dpt.  An- 
ov.  Pallasca,  dist.  Uapo,  dtuada 
;eD  derecha  del  rio  Santa, 
mina  de  oro  en  el  cerro  de  Ti- 
Dpt.  Aieqnipa,  prov.  Gondesn- 
Yanaquihua;  al  E.  de  este  pne- 

a.  Dpt.  lea.  prov.  Cbincha,  dist. 

Alta. 

,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

nba. 

hda.  mineral  de  plata,  Dpt.  An- 
'ov.  finari,  dist.  Ghacas :  &  8,908 
lit  A  una  leg.  (By}  k.)  de  eeta 

hay  nna  mina  de  carbon  de  pie- 


8  —  CONT 

dra,  en  el  sitio  Uamado  Archuay:.  dist>4 
leg.  (22  k.)  de  Ghacas. 

Contaitt  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hiuh, 
dist.  HnacMs:  habt.  120. 

Contarnit)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hi»- 
ras,  dist.  Ayja. 

Contft;  {Ccontay,  greda  6  tierra  blanca.  Q.) 
est.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Cangallo,  dist 
Huambalpa:  habt.  7S. 

CoNTAV,  chao.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghnnvrril- 
cas,  dist.  GcapBcmarca. 

ContO,  hda.  Dpt.  Guzoo,  prov.  Anta,  dist 
Zurite. 

Contonca,  chac.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Ccn- 
desuyos,  dist.  Yanaquihna. 

Contonipi,  cerro  en  el  distrito  de  Cbavin, 
prov.  Huari,  Dpt.  Ancachs. 

ContopatD,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Umachiri. 

Contorno,  (Huallhua)  aid.  Dpt.  Ayacadn, 
prov.  La  Mar,  dist.  Ghungui :  habt.  68. 

Contnunlnat  misa  de  oro,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Fataz,  dist.  Parcoy,  al  N.  de  ests 
pueblo ;  produce  4  marcos  por  cajon. 

ContninanA)  pbl.  en  la  orilla  derecha  dd 
UcayaU,  7  leg.  (S9  k.)  arriba  de  la  iala  de 
Bepnano:  habitada  por  algunos  iudioe  S- 
pivos. 

ContomazA,  provinda  del  Departamento  it 
Gajamaroa,  creada  por  ley  de  20  de  Agosto 
de  1872,  desmembrando  la  de  Gajamarea 
Con£na  por  el  N.  con  las  de  Cajamanaj 
Haalgayoc^  dividi^dolas  el  rio  de  la  Mij- 
dalena;  por  el  8.  con  la  de  TrnjiUo;  pv 
el  E.  con  la  de  Gajamarea;  por  el  0.  ccn 
la  de  Pacaamayo  del  Departamento  dt 
la  Libertad  y  parte  de  la  de  Chiclayo.  8a 
capital  la  ciadad  de  Gontumasi.  Cone- 
ta  de  los  siguientes 

nisTRiTOB : 

HaM. 

Gascas S,«88 

Gontnmazd 8,71S 

Gnsmango iASO 

Trinidad !,» 

Total  habt 10,190 

Estd  comprendida,  mas  6  menoe,  es- 
tre  los  7"  6'  y  7"  86'  hit.  y  entre  loc  eCr 
60,  y  81°  88'  long,  formando  ima  mfo- 
fioie  eomo  de  127  legoas,  qoe  omnpmda 


CONV 


229 


con  Bxx  poblacion  resultan  80  habitantes 
por  cada  legua  caadrada. 

En  esta  provincia  como  en  la  de  Gaja- 
marca,  clasifican  las  poblaciones  con  los 
nombres  de  Pueblos^  Caserim  y  Estaiicias : 
A  loB  Caserios  siempre  los  consideramos 
como  Aldeas,  y  en  muchos  casos  tambien 
4  las  Estancias,  segun  lo  dicbo  en  el  Dis- 
curso  Preliminar  de  este  Diccionario. 

Bespecto  d  la  naturaleza  de  su  territo- 
rio  y  producciones,  nos  referimos  &  lo  di- 
eho  en  el  articulo  Cajainarca^  provinda. 

El  Sub-Prefecto  esta  encargado  del 
niando  politico  de  la  provinoia:  un  Jnez 
de  1/  Istancia  administra  justicia.  En  lo 
eclesidstico  est&  dividida  en  los  sigoientes 

GURATOS : 

Cascas.  Gusmango. 

Contumazd.  Trinidad. 

Hay  15  Escnelas  de  primeras  letras : 

8  para  hombres :  sueldos S.     4 ,800 

7      »    mugeres:       •  •     4,200 


Total  al  ano S.     9,000 

Todavia  no  se  ha  formado  la  matrfcnla 
de  contribaciones  de  esta  provincia,  y  es- 
tan  inolnidas  en  las  de  la  provincia  de 
Cajamaroa. 

CoNTXJifAzi,  distrito  de  la  provincia  de  Con- 
taxnazA,  Dpt.  Gajamarca:  habt.  8,716. 

CoMTUMAzl,  cindad,  capital  del  distrito  y  de 
la  provincia  de  sn  nombre,  Dpt.  Gajamar- 
ca :  esti  sitnada  4  2,791m.  alt.  DifCcilmen- 
te  podri  hacerse  de  ella  una  poblacion  me- 
diamente  regular,  por  la  gran  desigualdad 
del  terreno  que  ocupa,  y  por  las  enormes 
piedras  6  mejor  dicho  penascos,  que  obs- 
tmyen  el  curso  de  las  calles  y  dan  un  as- 
pecto  ruinoso  a  la  poblacion:  habt.  1,940: 
dista  de  Gajamarca,  18  leg.  (100  k.)  de 
la  Magdalena,  12  (67  k.) 

Contmia)  mina  de  platay  de  cobre,  al  S.  E. 

del  pbl.  de  Huachis,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Hnari,  dist.  Huachis:  ley  de  75  &  150  m. 
CoiitayOy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

diet.  Soledad:  dista  de  esta  poblacion  { leg. 

(1  i  k.). 
ComMI)  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
CoikTe  6  Corvey  pascana,  6  leg.  (88^  k.)  ^tes 

de  Jnnin. 
ijOnifemAm^  foiincia  4a1  Dpailamento  del 


—  CONV 

Cnzco,  creada  por  ley  de  25  de  JuHo  de 
1867.  Esta  provincia,  que  bienpuede  Has 
marse  de  los  basques  6  de  las  montanas,  e- 
una  de  las  mas  extensas  de  las  del  Peru. 
Segun  la  citada  ley,  sus  Umites  por  el  S. 
son  los  puertos  6  abras  de  Panticalla  y 
de  Lares ;  por  el  S.  O.  las  provincias  de 
Abancay  y  de  Andahuaylas  del  Dparta- 
mento  de  Apurimac,  divididas  por  este 
rio;pore]  N.  la  montana  de  Loreto;  y 
por  el  E.  la  Eepiiblica  de  Bolivia  en  la  re- 
gion de  la  montana,  y  se  extiende  mas 
alia  del  rio  Purus.  Estos  limites  aun  no 
estan  bien  fijados.  Su  capital  Santa  Ana. 
Al  erigirse  la  provincia  no  se  determina- 
ron  sus  distritos,  sin  duda  por  que  carecia 
de  pueblos,  puesto  que  todas  eran  hacien- 
das; y  se  dijo  simplemente  que  la  provin- 
cia era  compuesta  de  los  valles  de  Santa 
Ana,Occobamba,  Mosocc-Laccta  y  Lares; 
pero  los  distritos  politicos  reconocidos  en 
el  dia  son  los  sigientes 

DISTRITOS : 

Habt. 
Santa  Ana 5,215 

Echarate 2,071 

Huiro 2,389 

Occobamba 2,252 

Total  habt 11,877 

Algunos  dan  d  los  distritos  el  nombre 
de  los  pueblos  del  miamo  distrito;  por 
ejemplo  al  distrito  Huiro  lo  llaman  Hua- 
yupata,  al  de  Echarate  Chinche:  sin  em- 
bargo en  varios  documentos  oficiales  se' 
consideran  los  distritos  que  hemos  indi- 
cado. 

Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  9*>  50'  y  18°  50"  lat.  y  los  72°  50'  y  75° 
50'  logn.  formando  una  superficie  como  de 
290  leguas  la  parte  mas  conocida;  si  se 
compara  con  su  poblacion  resulta  poco 
m^nos  de  45  habitantes  por  cada  legua 
cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones con  los  nombres  de  Pueblos,  lo  mis 
mo  que  la  mayor  parte  de  las  haciendas, 
como  queda  dicho. 

Los  caudalosos  rios,  Apurimac,  Uru- 
bamba  y  sus  innumerables  tributaries  la 
fertilizan,  y  facihtan  los  medios  de  comu- 
nicacion;  y  cuando  esos  rios  sean  navega- 


CONV  —  2 

;^nceB  ^ata  proTincianosolo  forma- 
ico  y  grande  Depart&meoto,  Eino 
Q  una  Nacion  floreciente,  porque 
tacion  es  protuberante ,  abundan- 
1  minerales  de  oro,  plata,  fierro 
lot]  bosqaes  darin  sufioiente  com- 
i  y  vapor  para  desarroUar  las  di- 
industrias. 

bb-Prefecto  est^  encargado  del 
politico  de  la  provincia;  an  Juez 
instancia  admuiistra  Justicia.  En 
idstico,  €st6,  dividida  en  loe  siglen- 

CUEATOS : 

;he.  Santa  Ana. 

rate.  Vilcabamba. 

Huayupata. 
12  Escuelas  de  primeras  letras. 

bombres :  sueldos S.  6,400 

■     1,800 


Total  al  ano 8.  7,200 

contribacioneB  produeen  al  ano  la 
d  de  1,548  soles,  por  loH  eigiaentes 

ucion  Bustica S.  1,242 

Industrial >       377 

Eclesidstica ! i  29 

Total S.  1,648 

llO)  bda.  Dpt.  Tarapaca,  dlst.  Pi- 
&  18  leg.  (72  k.)  de  Pisagaa. 
I,  chac.  Dpt.  Amazonaa,  prov.  Cfaa- 
IB ,   dlst.  Santa  Rosa  de  Gnaya- 

,  cha«.  Dpt.  Amazonae,  prov.  Lu- 
.  Lamud:  habt.  25. 
,  aid,  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist. 
Grande. 

,  hda.  de  cana,  Dpt.  Ancachs, 
anta,  dist.  Casma :  tiene  eselentes 
rs  y  mitquinas  para  elavorar  azd- 
estilar  ron. 

.hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Parina- 
dist.  PuUo. 

,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dlst. 
mbas. 

,  hda.  Dpt.  Tarapaci,  ditit.  Pisa- 
18  leg.  (72  k.)  de  Pieagua. 
t  vIejO)  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov. 
I,  diet.  ladependencia. 


0  —  COPA 

CoBamnrO)  vetas  y  aventadero  de  oro,  Dpt 
Puno,  prov.  Carabaya,  dist.  Usicayos. 

Cofiec,  {henidero.  Q.)  eatrecho  en  el  rio Hft- 
dre  de  Dios,  como  2  millas  mas  abajo  d« 
la  anion  de  i^st«  con  el  Pinipini;  i,  638b- 
alt.:  el  estrecho  tiene  como  300m-  de  Iv- 
go  y  de  60  a  120  de  ancho,  y  parece  qn« 
hirviera,  al  chocar  las  aguas  del  rio  con- 
tra las  peuas  formaodo  mucha  espnnii. 

CoSec,  cerro  a  cuyo  pi^  estd  el  estrecho  del 
Madre  de  Dioa. 

Coonil)  hda.  Dpt,  y  prov,  Puno,  dist.  Acora. 

€o|N,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaru, 
dist.  Carhuas. 

CopA,  hda,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoans, 
diiit.  BeHtaoracion. 

CopA,  pbl.  {C'cDpa  vasura  y  Veoppa  azulda- 
ro  en  Quechua;  y  gusano  como  laci^mi- 
ga  en  AymarA.)  Dpt.  Ancachs,  prov.  C»- 
jatambo,  dist.  Mangas:  A  3,413™-  alt.:  pa- 
ra llegar  k  este  pueblo,  yendo  de  Mangu, 
Be  pasa  por  la  cnmbre  de  unos  cerrix, 
cuyo  paso  se  halla  a  657n',  de  ait. :  haU. 
684. 

GoPA,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca}atambo, 
dist.  OcroB :  habt.  888. 

CoFA,  old.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist 
Arahuay :  forma  parte  de  esl«  pueblo. 

Copticabana,  miaa  de  plata,  al  S.  £.  dd 
pbl,  de  Yauli:  Dpt.  Jnnin,  prov.  Tanna, 
dist.  Yauli:  ley  15  m. 

CoPACABANA,  hda.  D_)t.  y  prov.  Lima,  dist. 
CarabayUo :  habt.  13. 

CopACABANA,  chac,  Dpt.  y  prov.  Lima,  disL 
Lurigancho. 

CoPACABANA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov,  Uduo- 
chiri,  dist,  Santa  Eulalia. 

CoPACABANA,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Can- 
bay  a.  dist.  Ayapata, 

CoPACABANA,  (antes  se  escribia  Copm-aHoaa) 
phi.  en  la  peninsula  de  este  nombre  del 
lago  TiticBca:  a  los  16°  19'  56"  lat.  y  71* 
23'  12'  long.:  eBt&  a  4,008m.  alt.:  esx 
pbl.  pcrtenece  6.  Bolivia  por  uno  de  kia 
muchoe  errores  6  descoidos  de  nuestro* 
hombres  quo  intervinieron  en  la  Indepen 
dencia,  A  dos  leg.  (11  k.)  del  paeblo  y  i  \ 
leg.  de  las  orillas  del  Titicaca,  hay  nni 
mina  de  carbon  de  piedra. 

CoPACABANA,  peninsula  en  el  lago  Titicaea; 
d  istmo  se  llama  de  Yungayo. 


COPL 


231 


CORA 


Copachicaf  hda.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Yungay. 
Cofiaeliiillepa^  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu* 

cuito,  dist.  Ilave:  babt.  62. 
Copi^^hi)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 

ro,  dist.  Arapa:  babt.  152. 

Copa  grande  y  Coimi  ciiica»  ests.  Dpt.  An- 

cacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Carbuas :  babt. 
487. 
CoiHlllilly  distrito  de  la  provincia  de  Bon- 
gard,  Dpt.  Amazonas:  babt.  187. 

CopALLiN,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Bqingard,  Dpt.  Amazonas: 

habt.  151.  Generalmente  se  le  llama  Co- 

pallin  nuevo  para  distinguirlo  del  pueblo 

que  file  destruido  en  1845  por  los  salva- 

jes  Abuarunas. 
Copamarca^  cbac.  Dpt.  y  prov.  Haanuco^ 

dist.  Huacar. 
Copaniy  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Huamantanga. 
CopANi,   aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucnito, 

dist.  Zepita:  babt.  96. 
Copapata^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Copapnquio,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucui- 

to,  dist.  Santa  Bosa :  babt.  20. 
CopAPUQUio,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucui- 

to,  dist.  Pomata. 
CoPAPUQUio,  tambo,  Dpt.  y  prov.  Tacna: 

dista  de  Tacna  11  leg.  (61  k.). 
Copaquillat  quebrada,  ramificacion  de  la 

de  Azapa:  d  4  |  leg.  (25  k.)  de  Livilcar  y 

termina  en  la  Cordillera  de  Apacbeta. 
Copaqniraf  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Accra:  babt.  98. 
Copaqnire,  laguua,  Dpt  y  prov.  Tarapacd, 

dist.  Pica:  dista  de  Tamentica  9  leg.  (50  k.) 

y  4  (22  k.)  de  Guatacondo. 
Copara^  mou tafia,  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Nazca. 
Copatay  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucuito, 

dist.  Have:  babt.  418. 
Copca^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Cbupaca. 

Copcapo»minadeplata,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamacbuco,  dist.  Santiago  de  Cbuco. 
Copilly  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbota, 

dist.  Llama. 
Coplay^  cbac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  To- 

rata. 


Coporaque,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Huayllati. 

CopoBAQUE,  distrito  de  la  provincia  de  Ca- 
nas,  Dpt.  Guzco:  babt.  4,787. 

CopoRAQUE,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Canas,  Dpt.  Cuzco:  babt. 
596:  a  8  leg.  (16  ^  k.)  de  Yauri.  El  cerro 
que  domina  al  pueblo  tiene  algunas  minas 
de  plata;  y  en  la  cumbre  bay  una  laguna 
que  se  supone  ser  artificial;  en  ella  se  dice 
que  estdn  sepultados  mucbos  tesoros,  ar- 
rojados  durante  la  conquista. 

GopoRAQUE,  distrito  de  la  provincia  de  Cay- 
lloma,  Dpt.  Arequipa:  babt.  615. 

CopoRAQUE,  pbl.  capital  de  este  distrito  en 
la  provincia  Caylloma,  Dpt.  Arequipa: 
babt.  800.  (Parcialidad  de  Anansaya). 

Copos,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Can- 
ta: babt.  17. 

Coiiosif  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Llalli. 

CoptachucOf  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamacbuco,  dist.  Santiago  de  Gbu- 
CO:  al  Norte  de  este  pueblo. 

CoqueF)  cbac.  Dpt.  Ancacbs.  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Cbiquian. 

Coqnilla,  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Sancos. 

CoquilloSf  lugar,  en  la  bajada  del  pueblo 
de  Quicbes,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 
bamba. 

Coquiu,  pbl.  Dpt.  Jimin,  prov.  Pasco,  dist. 
Cayna :  babt.  860. 

CoquiS)  cerro  mineral  de  plata,  en  el  distri- 
to de  Pampas,  prov.  Huaras,  Dpt.  An- 
cacbs. 

CorabamlMI)  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Angaraes,  dist.  Acobamba:  babt.  27. 

CoRABAMBA,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 
vivilcas,  dist.  Colquemarca:  babt.  141,  con 
los  de  Naccaca. 

CoiUCiOlio,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Quillo:  babt.  154. 

Coracora^  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Huan- 
ta,  dist.  Huamanguilla. 

CoRAcoRA,  distrito  de  la  provincia  de  Pari- 
nacocbas,  Dpt.  Ayacucbo :  babt.  8,848. 

CoRACORA,  {Ccora,  yerba  mala  6  zizaiia.  Q.) 
villa,  capital  de  este  distrito  en  la  proNin- 
cia  de  Parinacocbas,  Dpt.  Ayacucbo :  si- 
tuada  en  uu  bermoso  llano,  a  3,202in« 


3RA 


—  232- 


CORD 


[9-  lat.  y  77°  16'  22"  long, 
t.  Por  ley  de  19  de  No- 
)  se  le  declare  capital  del 
.,  que  comprendia  enti^n- 
iaa  de  Lucatiaa  y  Parina- 

eijto  muchou  creen  que 
tal  dc  esta  ultima  proviu- 
r  que  eu  el  considerando 
a  ley  se  reconoce  &  Pausa 
laprovincia;  habt.  2,126. 

rectas  ,  bien  cortadas  y 
ita  de  Ayacucho  62  leg. 
^angaUo  48  (267  (  k.)  de 

k.),  de  Chapi  2  (11  k.}; 
■2i  i  k.). 

)pt.  Cuzeo,  prov,  Paucar- 
ycay. 

Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
Lima,  prov.  Huarochlrf, 

;)pt.  Juniu,  prov.  y  diat. 

y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 
incaspata;  habt.  225. 

proviuoia  de  Carabaya, 
e  su  orfgen  eu  tres  lagu- 
a  de  los  Andes,  en  el  ca- 

a  Corani:  2  leg.  (11  k.) 
ou  el  de  Macusani,  y  des- 
iT  una  profunda  qnebra- 
lera  neraila,  toma  el  aom- 

!  la  proviocia  de  Caraba- 
habt.  1,148. 

al  de  eate  distrito,  en  la 
;ya,  Dpt.  Puiio:  situado  & 
i  del  rio  de  ettte  nombre: 
1  temperamento  es  sano  y 
)tro  Hube  de  1°  a  ^''(Agos- 
{S3  i  k.)  de  Ollachea. 
.    PuDo,  prov.  AsAngaro, 

}  mineral  de  plata,  en  el 
,  prov.  Uuaras,  Dpt.   Ad- 

)t.  y  prov.  Pono,  dist.  Pan- 

Puno,  prov.   Huari,  dii^t. 

Ituaucavelica,  prov.  Taya- 
arbamba. 


Coreyai  est.  Dpt.  Puno,  prov.  . 

dist.  Putina :  habt.  100. 
Corazoii  de  Jesus*  mina  de  plata,  Dpt.  L 

bertad,  prov.  Unamachuco,  dist.  Santii 

go  de  Chuco. 
CoRAZOK  DE  Jbbvs,  miua  de  plata,  eueleei 

ro  de  Pachacolpa,  Dpt.  Ancachs,  pitn 

Huaras,  diet.  Carbuas. 
Corcapampa,  ehac.   Dpt.  Areqaipa,  ptoi 

Union,  dist.  Quedmalla. 
ConUf  aid.  Dpt.  Cnzco,  proT.  Pamro,  disi 

Hnanoquite. 
CoFcay,  chac.  I^t.  ApnrinMo,  prov.  Aynu 

raes,  dist.  Chapimarca. 
CorcolMdO,  islote  i  los  &-  67'  lat.  ;  81'  1 

14"  long. 
CoBCOBADo,  arreoife,  a  loa  12°  20'  lat.  y  79 

16'  4"  long. 
CoHcoBADo,  oerro  mineral  de  plata,  en  i 

distrito  de  Cochaa,  prov.  C^atainbo,  Dp 

Ancachs. 
CoRCOBADO,  mina  de  plata,  en  el  mineral  d 

San  Telmo,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatan 

bo,  dist.  Cochas. 
Corculla,  distrito  de  la  provincia  de  Parini 

cochas,  Dpt.  Ayacucho:  babt.  1,461. 
Corculla,  pbl.  capital  de  este  distrito  en  1 

prov.  de  Parinacochas,  Dpt  Ayacucho 

habt.  928. 
Conlera  La,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  y  dis 

Chincha. 
COFderO)  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Si 

Juan  Bautista. 
Cordillera,  se  dd  en  este  Diccionario  el  non 

bre  gen^rico  de  Cordillera&Iaestapend 

cadena  de  cerros  que  recorre  toda  la  An» 

rica  en  su  parte  mas  occidental  i  inmi 

diata  al  Facffico;  no  debe  confundirse  go 

Ids  Andes,  que  en  una  bifurcacion  de  1( 

miamos  cerros  que  corre  casi  paralela  pc 

la  parte   oriental  del  Peru,  de  Norte 

Sur.  En  cuanto  i  la  descripcion  de  la  [h 

mera  que  siempre  la  designaremos  con 

esclusivo  nombre  de  CorJUUra,  vtese 

palabra  AiiJex. 
CoRDiLLEBA,  minas,  nna  de  azufre  y  otn  i 

plata,  en  la  Cordillera  de  TarapacA,  di 

Sibaya:  ley  20  m. 
Cordillera,  mina  de  plata,  Dpt.  TarapM 

dist.  Mamifia:  ley  20  m. 
CoBDiLLEBA,  salitrera,  Dpt.  TarapacA,  dii 


CORD 


—  233 


CORI 


Iquiqne:  en  1874  produjo  8,712  quinta-  | 
]es  de  salitre:  dista  8  leg.  (44  ^  k.)  del 
puerto,  y  800  metres  del  ferrocarril. 
Cordillera  Blanea,  asf  se  llama  la  que  re- 
recorre  en  direccion  casi  Norte  Sur  el 
Departamento  de  Ancachs,  y  forma  la  li- 
nen divisoria  de  las  aguas  que  bajan  al 
Pacifico  de  las  que  van  al  Amazonas. 

Cordillera  Xeg^,  asi  se  llama  la  que  cor- 
re  paralela  con  la  Cordillera  Blanea  en  el 
Departamento  de  Ancachs,  (v^ase  Cordi- 
llera nevada)'.  esta  Cordillera  se  llama  Ne- 
gra,  tanto  por  su  color  cuanto  por  estar 
desprovista  de  nieve,  4  pesar  de  su  gran 
altura  o,000ui-  Este  fen6meno  proviene  de 
qae  la  Cordillera,  por  estar  inmediata  d 
los  desiertos  de  la  costa,  recibe  los  vientos 
c&lidos  que  impiden  la  formaoion  de  la 
nieve  6  la  derriten  en  el  acto. 

«Esta  cadena  toma  su  origen  en  la  pro- 
yincia  de  Cajatambo  de  la  misma  Cordi- 
llera nevada,  con  la  que  se  confunde  en 
las  imediaciones  de  la  laguua  de  Conoco- 
cha,  origen  del  rio  de  Huariz,  oerrando 
hdcia  el  Sur  la  hoya  de  dicha  laguua. 

«De  este  nudo  se  desprenden  hdcia  el 
Bur,  dos  ramas  de  las  que  baja  un  gran 
numero  de  riachuelos  que  tributan  sus 
aguas  al  rio  de  Pativilca.  La  rama  prin- 
cipal, que  forma  la  Cordillera  Negra,  si> 
gue  bdcia  el  N.  N.  0.  con  una  direccion 
paralela  a  la  Cordillera  nevada,  formando 
el  lado  izquierdo  del  callejon  de  Huaylas. 
£ii  los  altos  de  Huaylas  y  Macate  se  sub- 
divide en  algunas  ramas ,  las  que  son 
bruscamente  cortadas  por  el  rio  principal, 
el  que  se  abre  paso  por  una  estreoha  gar- 
ganta  corriendo  entre  barranoos  de  eleva- 
dos  cerros,  desde  Pato  hasta  Taquilpon. 
Continiia  en  seguida  al  otro  lado  del  rio, 
pasando  por  la  cabecera  de  los  pueblos  de 
Jjlapo,  Tauca  y  Cabana,  reuni^ndose  i  la 
Cordillera  nevada  en  los  altos  de  Corougo 
J  de  Huandoval. 

« De  la  Cordillera  negra  se  desprenden 
varias  ramificaciones  que,  d  manera  de 
contrafuertes,  bajan  baciala  costa  sirvien- 
do  de  division  d  las  quebradas  que  toman 
origen  en  la  misma  cadena.  La  mas  no- 
table de  estas  ramificaciones  es  la  que 
aale  de  la  cadena  principal  entre  las  que- 


bradas de  Casma  y  Huarmey,  formando 
oti'o  nucleo,  bastante  elevado,  donde  toma 
origen  la  poqueua  quebrada  de  Culebras, 
y  dd  al  mismo  tiempo  agua  d  las  dos  que- 
bradas de  Casma  y  Huarmey,  que  acaba- 
mos  de  citar. 

« La  Cordillera  negra  d  pesar  de  no  te- 
ner  nieve  perp^tua  d  la  vista,  no  deja  de 
ofrecer  cerros  muy  elevados,  tal  como  el 
de  lluaucapeti,  que  como  hemos  dicho 
tiene  4,858ui.  de  elevacion. 

•Las  abras  por  donde  pasan  los  caminos 
que  atraviesan  esta  Cordillera  son  mucho 
mas  bajas;  sin  embargo  todas  pasan  de 
4,200m,  de  altura  como  se  puede  ver  por 
el  sigieute  cuadro : 

Alt  sobre  el  nivel 
Abras  6  pas  >s  de  la  Cordillera  negra.  del  mar. 

Entre  la  laguna  de  Conococba  y 

Cajacay 4,806 

»      Ayja  y  Recuay 4,648 

»     Ayja  y  Huaras 4,448 

»     Casma  y  Huaras 4,210 

>      Nepena  y  Caras 4,490» 

Cordillera  nevadfl)  asi  se  llama  la  Cordille- 
ra Negra  del  Departamento  de  Ancachs, 
en  su  parte  mas  al  S. ;  sirve  de  limite 
oriental  d  este  Departamento;  va  alejdn- 
dose  de  la  costa  formando  una  especie  de 
encenada;  y  de  alii  se  dirije  al  Oeste  y  sa 
divide  en  dos  ramas,  que  dan  origen  d  la 
Cordillera  Negra. 

Cordonalf  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Limatambo. 

CdrdOYSy  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y 
dist.  Huancabamba:  d  7  leg.  (89  k.)  de 
Huancabamba. 

C6BD0VA,  distrito  de  la  provincia  de  Castro- 
vire3ma,  Dpt.  Huancavelica :  habt.  8,462. 

CObdova,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Castrovireyna,  Dpt.  Huan- 
cavelica: habt.  250. 

Cdrdovas  Los,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna, 
dist.  Locumba. 

Corhuaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Caras. 

Corhoacauchay  chac.  Dpt.  Anoaohs,  prov. 
Huaras,  dist.  Becuay. 

CorhurOf  chac.  Dpt,  Ancaobs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Parobamba. 

CoriaCf  chac.  Dpt.  Anoacbs,  prov.  HaaraS| 

dist.  Pampas* 

30 


> 


CORM  —  2 

ve,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
fuDguyo. 

I  (Ccori  oro,  y  I'aij  Labor  6  toner; 

ir  tiene  oro,  Q.)  aid.  Dpt.  Ancadis, 

y  dist.  Poniabiiiuba:  liabt.  22. 

«l,  (Con  oro,  Ciiiu-n  cuello  6  pew- 

,  Q.)  cerro  eu  el  distrito  de  San  An- 

rov.  Asiiiigaro,  Dpt.  Puno :  hay  mu- 

retas  de  plata  y  de  plomo. 

Ida.  (Ciiri  oro,  y /inaifn  co^tilla  (i  la- 

.)  mina  de  oro  en  el  cerro  de  Jul- 

Dpt.  Huancavelicft,  prov.  Angaraes, 

:.ireay. 

L'lltut^i  (Va^o  6  caiijilou  de  oro.  Q.) 

Dpt.  Puiio,  prov.  Aaaugaro,  dint. 
i:  tiene  ricas  minas  de  plomo  que 
ifgeiias  trabajau  y  extraeii  en  gran 
ad. 

lea  grande,  hda.  Dpt.  Ayacucho, 
Huainaiiga,  di.'t.  Santiago:  habc,  4!i. 
lea  petinPiiO)  hda.  Dpt.  Ayacucho, 
Huamaiiga,  dist.  Santiago. 
^ca,  hda.  Dpt.  Ciizco,  prov.  Paruro, 
luanoquite ;  habt.  22. 
aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 
Jraca. 

fliai  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
yla^,  dist.  Hnancarama:  &  6  leg. 
k.)  de  Huancarama. 
1,  (Anden  de  oro,  Q,)  pbl.  Dpt.  Li- 
rov.  Canta,  dist.  Atavillos  Altos. 
,  aid,  Dpt.  AnoaoliM,  prov.  y  dist. 
bamba. 

lid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 
Jraca:  habt.  159 

>bl.  Dpt.  AiK-adis,  prov.  Huaras. 
Lyja:  habt.  601. 

lac.  Dpt.  Aufiii'lia,  prov.  Cajatam- 
it.  Chiquian. 

bl.  Dpt.  Huaiicav.>!i<.-a,  prov.  Taya- 
liat.  Paticarbambii.  En  uu  cerro  iii- 
bo  al  ptieblo  hay  varias  minas  de 
:  habt.  •ITi. 

aid.  Dpt.  Ajmriiiiac,  prov.  Aiida- 
;.  dist.  Hiiimuiiray:  habt.  90. 
pbl.  Dpt.  t-'ii^co,  2'rov.    Ac.miaj'o, 
tondot-aii  :  habt.  117. 
chac.  Dpt.  Aiiiaclis,  jiruv.  Cujalaiu- 
it.  Huaylla.-ayaij. 

I,  pbl.  Dpi.  prov'.  y  disf.  Himinu-i.: 
1°  U    15''  lal.  a  la  iiurLcha  dul  Hu- 


;4  —  CORO 

Uaga;  de  este  pnnto,  el  rio  tomft  el  nonlw 

al  Norte. 
Corniillaj'i  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  .\a 

dahuaylas  ,   diet.  Huancaramn :  disU  da 

Huaucarama  3  leg.  (16  \  k.). 
f  orniis,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  T»- 

yacaja,  diat.  Colcabamba :  habt.  17. 
Conuo,  pbl.  Dpt.  Lima.  prov.  Cantit,  dist 

Atavilloa  AJtoa:  habt.  108.  Cercadelpne- 

blo  hay  minas  de  plata :  diata  2  leg.  (II  k.) 

de  Huaroquin. 
Cormott  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otoseo, 

diat.  Lucma:  habt.  6. 
Cornejo,  punta  i.  los  IB"  59'  lat.  y  i  be  74* 

88'  54"  long, 
CoRNEJo,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa, dist.  Vltor:  habt.  41. 
Cornejos,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa.  dist 

Sabandia. 
CoroC)  {Croro,  desmochado  6  al  que  le  ban 

cortado  algun  miembro.  Q.)pa3caiiB:  6 

leg.  (38  J  k.)  dntea  de  Jimin. 
Coroca,  aid.  Dpt.   Puno,  prov.  Cawbavi, 

dist.  Coasa:  habt.  S86. 
CoRoc*,  aid.  Dpt.  PuQO,  prov,  Carabaji, 

dist.  Ajoyani. 
ConHMiroili,  est.  Dpt,  y  prov.  Pano.diS. 

Cabana. 
Corohnayiia,  chac.  Dpt.  Arequipa,  proT. 

Union,  dist.  SayUa. 
Curoiia  La,  miua  de  plata  en  la  cnmbre  dd 

cerro  de  Chuquihual:  Dpt.  Aucachs,  juw. 

y  dist.  Pallasca. 
Corona  La,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de 

Huinac,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huarts,  disi. 

Ayja. 
i'oronrliatirha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  proT. 

Huaras,  diat.  Yungar. 
Coronel,  chae.  Dpt.  y  dist.  Callao. 
CoRONEi,  cltac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  diet.  An- 
ton :  habt.  10. 
CoRoxEL,  hda.  de  \-iua,  Dpt.  y  prov.  Arr 

quipa,  dist.  Vftor:  habt.  4. 
Coroilfra,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  itm. 

dist.  Colasay. 

f  uronjTO,  rio  tributario  delHuiuraa.  Dpt.  Au- 

cacha. 
Coronro,  distrito  de  la  provincia  de  PalUs- 

ca,  Dpt.  Ancaclis  :  habt.  5.217. 
CoRONiio,  villa,  capital  decate  distrito  y  Jcl* 

provincia  de  Pallasca,  Dpt.  Ancachs:  «■ 


CORP 


—  235 


CORK 


a  situada  en  on  hermoso  valle  &  8,275 
metres  alt. :  habt.  2,606 :  siis  calles  estiin 
cortadas  en  dngulos  rectos :  so  halla  ro- 
deada  de  muchos  sembrios;  y  desde  el 
punto  llamado  el  Mirador  se  ve  todo  el 
Callejon  de  Haaylas  hasta  mucha  distan- 
cla;  dista  de  Llapo  6  leg.  (88  ^  k.). 

Coronilla,  mina  de  plata  en  el  Juncal,  cer- 
ca  de  San  Antonio  de  Esquilache,  Dpt.  y 
prov.  Puno. 

Corontaeay,  bda.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov. 
Tarma:  habt.  80. 

Coropnna,  {Ccoro  puna^  altura  fria  desmo- 
chada.  Q.)  cerro  volc&nico  nevado  en  la 
provincia  de  Condcsuyos,  Dpt.  Arequipa : 
es  de  fignra  c6nica  y  se  halla  aislado :  es- 
tando  en  sus  faldas,  se  ve  i  dlBtaucia  el 
Misti,  que  parece  muy  peqneiio ;  por  esto 
se  supone  que  el  Coropuna  es  mas  ele- 
Tado.  Este  cerro,  segun  Eaymondi,  ha 
formado  parte  de  una  colosal  cadena  vol- 
canica,  que  principiaba  en  la  costa  del 
Pacifico,  se  acercaba  d  la  gran  Cordillera 
tomando  un  rumbo  al  Snr,  y  que  ha  sido 
cortada  poco  &  poco  por  los  rios  que  bajan 
al  mar. 

Coropnso,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist. 
Tarata:  dista  de  Tacno.  80  leg.  (167  k.). 

Coror,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist. 
Huanoquite:  habt.  187.  Es  notable  por 
nn  ^bol  secular  de  Pisonay  (Erytrina) 
qiie  existe  en  la  plaza,  cuyo  tronco  tiene 
Sm-  40  de  di^metro,  y  sus  ramas  sostie- 
nen  las  campanas,  asi  que  sirve  de  torre. 

Cororani,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
majraes,  dist.  Chapimarca. 

Corori,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Ayaviri. 

Corosani,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San 
Antonio. 

Coroja,  {Ccoroya  desmochadura.  Q.)  cerro, 
Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro,  dist.  Putina : 
tieue  vetas  de  plata. 

Coroysi,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ichuna : 
habt.  124. 

Corpaea,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Cotaparaco. 

(k>r|HICclia,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Huancarama. 

Corpauqiiiy  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  TicUos:  habt.  881. 


CorpantO,  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ornate. 
CoRPANTo,  hda.   Dpt.  y  dist.  Moquegua:  k 

l,060ra.  alt. 
Corpas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo.  dist.  Aquia. 
CoRPAS,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ticllos. 
CoRPAs,  (5hac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 

Corpatasa,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
Corpesa  6  Coipln,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad, 

prov.  Otusco,  divst.  Lucma  (vease  Coipin). 
Corpo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 

bo,  dist.  Colquepata:  habt.  60. 
Corral,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Ayja, 
Corral,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Caja- 

tambo,  dist.  Ocros. 
Corral,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Ccapacmarca. 
Corralpanipa,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Cajabamba,  dist.  Cachache. 
Corralpata,  chac  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Ilaavlillas. 
Corralpata,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

caoias,  dist.  Otoca. 
Corral  de  pledris,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piu- 

ra,  prov.  Ayabaca,  dist.  Cumbicus:  habt. 

280. 
Corral  de  piedras,  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 

Chancay,  dist.  Sayan. 
Corral  queiiiado,  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Payta,  dist.  Huaca:  habt.  81. 
Corral  redondo^  hda.  Dpt.  Lima,  prov. 

Chancay,  dist.  Huaura. 
Corral  de  vacas,  aid.  Dpt.  Piura,  prov. 

Payta,  dist.  QuerocotiQo:  habt.  179,  tjon 

los  de  Pacchas. 
Corral  de  vacas,  baliia,  Dpt,  Ancachs,  prov. 

Santa,  dist.  Pativilca. 

Corral  de  vacas,  ranchos  de  Pescadores^ 
Dpt.  Lima,  prov.  Chancay,  dist.  Supe : 
dista  de  esta  villa  1  leg.  (5  i  k.). 

Corral  viejo,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Cajabamba,  dist.  Cachache. 

Corral  viejo,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
casmayo,  dist.  Jequetepeque. 

Corral  de  la  virjreii,  aid.  Dpt.  Piura,  prov. 
Tiimbez,  dist  Corrales:  habt.  486;  dista 
de  Tumbez  1  i  leg.  (8  k.). 


COEU  —  2: 

distrito  de  1&  proviucia  de  Tiim- 
.Pinra:  habt.Tse. 
pbl.  o&pit&l  de  eate  distrito  de  la 
i  de  TAmbez,  Dpt.  Piura:  habt. 
A  d«  Tiimbez  1  ^  leg  (8  k.). 
\ld.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
tkuoo :  i,  1  miUa  de  esta  ciudad. 
iBt.  Dpt.  Lima,  prov.  y  diat.  Hua- 

I,  log&r  sitnado  en  los  cerros  que 
t  Is  pampa  de  Islay  y  la  eeparan 
ip&:&  2,253m- alt.:  81eg.  (44ik.) 
de  Areqaipa  y  4  (22  k.)  de  Vltor. 
Bitio  hay  unae  maeas  de  granito 
xtiendea  por  una  garganta  for- 
r  doB  cotinaa.  Entre  la  iuflnidad 
I  de  diferentes  tama&os  que  se 
aa  i  distancia  como  de  10  me- 
I  de  otraa,  se  ven  geroglffioos  con 
e  faombrea,  cruces,  animalea  co- 
.as.  reptiles,  clrculos,  psralel6- 
f  otro8  signos,  gravados  ea  mas 
inea  de  piofundldad.  Estos  gero- 
se  pareceu  &los  qua  se  encuen- 
otros  lagares  del  Peru,  o«mo  en 
ra  y  Huflnucu  Viejo.  Se  oree  que 
riorea  i  la  ^poca  de  loa  Incas. 
tta,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
!otabambas. 

.aio,  chac.  Dpt.  Cajamarca.  prov. 
'hota. 

Dpt.  Tarapaca,  dist.  Pisagua: 
.  {100  k.)  de  Piaagua. 
,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 
a. 

g,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
>,  dist,  Santiago  de  Chuco, 
la  de  oro,  Dpt,  Libertad,  prov.  y 
baz,  al  Norte  de  este  pueblo  :  ley 

»  y  Cort*  gTHDde,  minas  iln  pla- 
del  pbl.  de  YauH,  Dpt.  Juiiin, 
irma,  dist.  Yauli :  ley  30  ra. 
,  mina  de  plata  en  el  ccrro  dc 
imi,  ladoE.Dpt.  CftjamHrca,prov. 
Inalgayoc:  ley  12  m. 
la,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
„  Chilia:  babt.  289. 
bl.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Sa- 
3t.  225:&ieieg.  (8Sik.)deTBc- 


6  —  COSM 

CoruDca,  ohac.  Dpt.  Ancftche,  prov.  Cija- 

tarabo,  diat.  Chiquian. 
Coniro,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  diat.  Cotta. 
Corusa,  est.   Dpt.  Huanoavelioa ,  pror.  j 

ditit.  Catitrovireyna. 
Cosa,  {Ccosa  marido.  Q.)  chac.  Dpt.  An- 

cachs,  prov.  Gajatambo,  diat.  Chiquian. 
Cosanapampa,  hda.  Dpt.  Guieo.  pror.  y 

dist.  Urubamba. 
CosaiHlta,  chac.  Dpt.  Ancacha.  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Chiquian. 
Cosapllla,  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  diil. 

Pachia:  &  22  leg.  (122  k.)  de  Tacna. 
Cosaslqae,  hda.  Dpt,  y  piov.  Puno,  dist. 

San  Antonio. 
Coscas,  pbl.  Dpt.  Ayacncho,    prov.  Canga- 

llo,  diet.  Totos:  habt.  196. 
Coscaya,  aid.  Dpt.  y  diat.  Tarapaci:  haU. 

162:    a   2,967'n-    de   alt:    diata   10  kg, 

(66  ^  k.)  deTarapacd. 
Cosco,  chac.   Dpt.   Ancacha,   prov,  Santa. 

diet.  Casma. 
Cosco,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condeaa- 

yos,  dist.  Chuqmbamba. 
CoscODlba',  caleta  6,  loa  8°  41'  80"  lat,  y  81* 

8'  22"  long. :  el  fondeadero  es  malo  y  d«  5 

ti  7  brszas,  i  }  mlUa  de  tierra. 
Coscora,  aid.  Dpt,  Cnzco,  prov.   QniEpiean- 

uhi,  diat.  Urcos  :  habt.  91. 
f«score,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ti>- 

Coscos,  hda.  Dpt.  Ancacha,  prov.   Santa, 

dist.  Huarmey. 
C<lSCOSa,  aid,  Dpt.  Ayacncho,  prov.  La  Mar. 

dist.  San  Miguel :  habt.  436. 
Cosbiron,  chac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Haa- 

ras,  diat.  Maroa. 
CosicotO,  chac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Acas. 
Coslli,  hda.  de  coca,  Dpt.  Puno,  prov.  C«- 

rabaya,  dist.  Ituata. 
Cosiliai  cunton  satitrero,  Dpt.Tarapaca.  dist 

Pica:  habt.  464 :  diata  de  Iquique  10  ]eg. 

(.'.S  4  k.). 
CosiNA,  aalitrera,  Dpt.  Tarapac4,  dist.  Piea: 

ley  70  %. 
fooinllii.  chac.   Dpt.  Cnzco,  prov.  Anta, 

diat.  Limatambo. 
Coslrnvai  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  disL  Aeon. 
Cosma,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  HuayUa, 
I      dist.  Pamparomas:  habt.  310. 


COSQ 


237 


COTA 


CosMA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaras, 

dist.  Marca. 
GosiCA,  pbl.  Dpt.   Hndnuco,  prov.  Dos  de 

Mayo,  dist.  Banos. 
COfiDUUlf  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Oon- 

tumaz^,  dist.  Cascas:  habt.  181. 
Cosme,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

jacaja,  dist.  Anco:  habt.  889. 
Cosine  San,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Characato :  babt.  176. 

CMml,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
snyos,  dist.  Chnqoibamba :  habt.  24. 

Gosin,  chac.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Condesu- 
yos,  dist.  Salamanca. 

Cosnlpata  (Ccosfli,  humo  6  polvo,  pata,  an- 
den,  dma  6  poyo.  Q.)  6  Yanamayii  rio, 
Ppt.  Cuzoo,  prov.  Paucartambo :  nnido 
oon  el  Pilcopata,  y  mas  abajo  con  el  To- 
no  y  Pinipini  forman  el  madre  de  Dios : 
el  vado,  al  pi6  de  Tres  Cruces,  estd  a 
1,524m'  alt. ,  y  su  confluencia  con  el  Pil- 
copata  d  675m.  alt.  Nace  al  S.  0.  del  cer- 
ro  de  Apucanaohuay;  toma  el  rumbo  al 
Norte  hasta  Tres  Cruces,  en  donde  varia 
al  N.  E. ;  y  de  aquf  con  curvas  va  al  E. : 
su  curso  es  muy  torrentoso. 

CosJdPATA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 
tambo,  dist.  Challabamba :  situada  &  los 
12*  68'  87"  lat.  y  78<>  52'  48"  long.  &  827 
metros  alt. :  temperatura  18^  i  las  6.  h. 
a.  m.  y  23**  d  las  12  m.  (Junio):  habt. 
52. 

CofiOS,  aid.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Castilla, 
dist.  Aplao:  habt.  465,  &  1  leg.  (5  J  k.) 
de  Aplao. 

COSOS  grande,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Castilla,  dist.  Aplao. 

Cospan,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  Ca- 
jamarca: habt  8,000. 

CoBPAN,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
prov.  y  Dpt.  de  Cajamai'ca :  habt.  868. 

Cospana,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Piscobamba. 

Gospeg^  aid.  y  asiento  mineral,  Dpt.  Li- 

bertad,  prov.  y  dist.  Otusco:  habt.  182:  a 

6  leg.  (83  J  k.)  de  Otusco. 
CkMSpin,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Huamachuco:habt.  160. 
Cosqne,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pasca- 

nxayo,  dist.  San  Jos^ :  habt.  32 :  A  2  |  leg. 

(ll»de  San  Pedro, 


Cosslo,  hdas.  de  vina  (tres)  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa, dist.  Yitor :  habt.  93. 

Costadera,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Hualgayoc,  dist.  Llapo. 

Costura^  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Castilla,  dist.  Viraco. 

Cota^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Ca- 
jatambo. 

Cotabamba,  (Cota  debe  ser  corrupcion  de 

-  Ccata  ladera  y  segun  esto  segnifica  llanu- 

ra  6  pampa  en  ladera.  Q.)  aid.  Dpt.  Ca, 

jamarca,  prov.  Hualgayoc,  dist.  Bamba- 

marca:  habt.  887  con  los  de  Cumbe. 

CoTABAMBA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Huancaspata. 

CoTABAMBA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Arahuay. 

CoTABAMBA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Tapayrihua. 

CoTABAMBA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Colquemarca. 

Cotabambas,  provincia  del  Departamento 
del  Apurimac,  segun  la  ley  de  18  de  Abril 
de  1873,  hasta  cuya  fecha  pertcneci6  al 
Departamento  del  Cuzco.  Confina  por  el 
N.  con  parte  de  las  provincias  de  Anta  y 
Paruro,  por  medio  del  rio  Apurimac ;  por 
el  S.  con  la  provincia  de  la  Union  del  De- 
partamento de  Arequipa;  por  el  E.  y  par- 
te del  S.  con  la  de  Chuuvivilcas  por  medio 
del  rio  Santo  Tomas ;  y  por  ol  0.  con  las 
de  Abancay  y  Antabamba.  Su  capital 
Tambobamba.  Consta  de  los  siguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 

Cotabambas 4,142 

Chuquibambilla 4,290 

Haquira 8,060 

Huayllati 4,607 

Mamara 8,791 

Mara 8,218 

Tambobamba 4,564 


Total  habt 27,667 

Esta  comprendida,  mas  6  monos,  entre 
los  13°  35,  y  14''  20  lat.  y  los  74«  20'  y 
74**  55'  long. ,  forma  ido  una  superficie 
como  de  154  leguas,  que  comparada  con 
su  poblacion,  resulta  casi  180  habitantes 
por  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla. 


COTA  —  2, 

I  los  Dombres  de  Piifblm,  P/igon, 
i  veces  HarUndaa ;  i,  los  deno- 
Pagos  y  Rarrins,  se  ies  conside- 
i  como  AJdeas  en  este  Dicciona- 
abicD  d  las  Haciendas,  en  algu- 
,  segnn  lo  dicho  en  el  Discurao 

mo  de  esta  provincia  es  muy  es- 
Y  an  tempertimento  generalmea- 

b-PreCecto  esta  encargado  del 
tlitico  de  la  provincia :  un  Juez 
tancia  administra  justdcia.  En 
tieo  esta  dividida  en  los  siguien- 


tnca.  Llacclma. 

mbas.  Mamara. 

qui.  Mara, 

bauibilla.  Palccaro. 

Pitio. 
a.  Pitubuanca. 

^ti.  Tambobamba. 

Escuelas  de  primerae  letiras: 

ombres:  aueldos S,  19,800 

.      4,800 


Total  alafio 8.  24.600 

■ntribnciones  de  eata  provincia 
al  ano,  la  eantidad  de  2,175  so- 
)B  siguientes  ramos ; 

don  Biistica S.      600 

Industrial 1,472 

EcleMautica > 


Tot*l S.  2,175 

,  distrito  de  la  provincia  de  Co- 
I,  Dpi.  Apurimac :  habt.  4,142. 

,  pbl.  capital  de  ebte  distrito  de 
cia  de  Cotabambas,  Dpt.  Apori- 

Dt.  1*82:  A  22  leg.  (122  i  k.)  del 

veta  do  oro,  Dpt.  Pimo,  prov. 
1,  diat.  Crucero. 

o  6  Coyal'iiaili/i,  aid.  y  hda.  Dpi. 
c,  prov.  Andahuavlas,  dist.  San 
o;  habt.  600;  a  S  kg.  4  (19  k.) 
ieriinimo. 

rio  que  nnido  con  el  que  baja  de 
prov.  Parinacochas,  forma  el  rio 
nac«  en  la  lagnna  de  Huanzo 


8  —  COTA 

Cordillera  de  este  nombre  y  sigae  oonran- 

bo  S.  S  0. 
CoT\uriASi,  distrito  de  la  provincia  de  li 

Union,  Dpt.  Areqiiipa:  babt.  2,527. 
CoTAHUAsi,  pbl.  capita!  de  oste  diatrilo  j  d« 

la  provincia  de  la  Union,  Dpt.  Arequip*: 

habt.  1,963. 
Cotitlmii,  cbac,  Dpt.  Funo,  prov.  Sindii, 

dist.  Phara. 
Cotaintirca,  chac.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Asta, 

dist.  Limatambo, 
Cotampatj,  bda.  Dpt.  Funo,  prov.  y  diit. 

Lampa:  babt.  9. 
CotUD,  aid.  Dpt.  Jimin,  prov.  Tarma,  diit 

Carbnamayo :  babt.  28. 
Cotail^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Atavillos  Bajoe. 
Gotiini,  vetas  do  oro,  Dpt.  Funo,  prov.  Sin- 

dia,  (Ust.  Pbara, 
CoTANi,  tambo  en  el  camino  de  Pbara  i  la 

Aldea  de  la  Mina,  para  llegar  al  min«- 

ral  de  Cballunca,  prov.  S&ndia,  Dpt.  Pn- 

Cvtailja,   cbac.  Dpt.   Huancavblica ,  prov. 

Castrovireyna,  dist,  HnaytarA, 
Cotanpulpa,  est.  Dpt.  Apurimac.  prov.  Go- 

tabamban,  dist.  Mara. 
Cot iiiia,  est.  Dpt.  CozcD,  prov.  Famro,  diiL 

Omacba. 
CotaSa,   aid.   Dpt.   Cnzco,  prov.  Guidns, 

dist.  Fampftmnrca:  habt.  268. 
CotaSa,  hda.  Dpt,  Funo,  prov.  Dampa,  dist 

PucarA. 
Cotanayachilinanf,  est.  Dpt.  Pnno,  prov. 

Lampa,  diat.  Fucara. 
Cotap,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoaiv, 

dist.  Pampas. 
Cotaparam,  distrito  dc  la  provincia  de  Hna- 

ras,  Dpt.  Ancachs:  habt.  3,920, 
Cotaparaco,  pbl,  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  Huaraa,  Djit.  Ancachs,  a- 

tuado  en  la  banda  dcrccha   del   rio  de 

Huarmey;  A  2,i)il2i>].  de  alt.:  esta  dividi- 

do  en  doB  barrios,  el  uno  Ilamado  Siemi; 

con  218  habt.  y  el  otro  de  Fararin  eon 

8S8  habt.  total  651  habt. 
Cotaparia,  mina  do  plata  en  el  cerro  de  A)- 

paqnita,    Dpt.    Ancachs,    prov.    Huni. 

diet.  Avja. 
Cotapinn,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Am- 

zonas,  dist.  Andoae:  babt.  51. 


GOTO 


—  239  — 


COTU 


Cotamui,  distrito  de  la  provincia  de  Aban- 
cay,  Dpt.  Apurimac:  habt.  261. 

GoTABMA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Abancay,  Dpt.  Apurimac: 
Labt.  261:  dista  de  Abaucay  8  leg.  (44^  k.), 
de  Lncuchanga  2  (11  k.). 

Cotarqae,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay, dist.  Lambrama. 

CJotarumi,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Pampas. 

Cotarusi,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Cballhuanca:  babt.  198. 

Cotas,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja,  dist.  Colcabamba:  babt.  152. 

CoTAS,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 
trovireyna,  dist.  Arma :  babt.  258. 

Cotanili,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Quechualla. 

Cotay,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 
chuco,  dist.  Santiago  de  Cbuco. 

CoTAY,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 
caja,  dist.  Anco :  habt.  146. 

CoTAY,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica, 
d  4,882m.  alt.  y  6  J  leg.  (80  k.)  al  S.  E. 
de  Turpo,  separados  por  la  Cordillerai 
cnyo  paso  esta  a  4,945ni.  alt. :  dista  de 
Huancavelica  9  leg.  (50  k.). 

Cotcanl)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 
Yanaoca:  habt.  92. 

Cotcoy,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Mayoc:  &  68  leg.  (851  k.)de 

Lima  y  6  (38  J  k.)  de  Turpo. 
Cotmuehe,  hda.   Dpt.    Cajamarca,   prov. 

Hualgayoc,  dist.  Santa  Cruz:  habt.  600, 

con  los  de  Litcan. 

Coto:  —  Advertencia  :  aunque  los  siguientes 
nombres  deben  escribirse  con  doble  CC, 
nos  hemes  conformado  con  el  uso  gene- 
ral de  escribirlos  con  una  sola  C.  Los 
otros  nombres  que  no  se  encueutre  con 
una  C,  busquense  con  doble  CO. 

Coto  6  {Ccolo,  monton  y  tambien  papera  Q.). 

est.   Dpt.   Ancacbs,   prov.   Huari,   dist. 

LlameUin:  habt.  451. 
Coto,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ocros. 

Coto,  aid.  Dpt.  y  dist.  Juuin,  prov.  Tarma: 
habt.  42. 

Coto,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Aoobamba. 


Goto,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay,  dist. 

Sayan. 
Coto,  pbl.  y  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Lampian :  habt.  840. 
Coto,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Yanaoca. 
Coto,  aid.  y   chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Pampacolca. 

Cotoayj  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

AtavUlos  Altos. 
Cotobamba,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huancaspata:  d  1  leg.  (5  \  k.) 

de  Huancaspata. 
CoTOBAMBA,  cst.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Pisac:  habt.  41. 
Cotocaiicha,  hda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba:  habt.  281. 
CotoeotO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paucartambo. 
Cotochanca,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Pacaraos. 
Cotoliuari)  chac  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canta. 
Cotomarea,  (Uugar  de  paperas  Q.)  aid.  Dpt. 

Ayacucho,  prov.  Andahuaylas,  dist.  San 

Ger6nimo:  habt.  860. 
Coton,  hda.  Dpt.  Libertad.  prov.  Pacasma- 

yo,  dist.  Pueblo  Nuevo :  babt.  21. 
CotouoUachahuaiii,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Lampa,  dist.  Pucarfi. 
CotopnquiOf  (manantial  de  paperas  Q.)  aid. 

Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar,  dist.  Chun- 

gui. 
f  Ot08,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huancaspata:  habt.   162:  d  8 

leg.  (16  ^  k.)  de  Huancaspata. 
CoTos,   aid.   Dpt.  Ancacbs,   prov.  y  dist. 

Huari. 
CoTos,  hda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 

dist.  Becuay:  habt.  447,  inclusive  los  de 

Atoc-huacanca  y  Chaupis. 
CoTOs,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist.  Hi- 

gueras. 

CoTos,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Yauca. 

Cottatoclla,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 
cartambo, dist.  (Jolquepata :  habt.  125. 

Cotn,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 
dist.  Ayja. 

CoTU,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist.  Li- 
matambo. 

tjotuoorral)  hda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 


COYLL 


~  240 


CRIS 


las,  dist.  Shupluy :  habt.  79:  distade  Yun- 

gay  8  i  leg.  (18  k.),  y  1  i  (B  k.)  al  8.  0. 
de  Shupluy. 
Cotllhe,  rio  tributai-io  del  Putumayo  i  los 

2<^  63' 8"  lat.  y  72'>  84'   19"  long.:  decli- 

nacion  de  la  aguja  6°  52'  N.  E. 
Cotuyo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
Court eg'ui,  cLac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Ate. 
Coya,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Gorgor. 

CoYA,  {Ccoyay  Diosas  de  minas,  muger  de 
sangre  real  y  tambien  mina.  Q.)  pbl.  Dpt. 
Cuzco,  prov.  y  dist.  Galea:  habt.  462. 

CoyaUamba,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 
ro,  dist.  Ccapi:  habt.  191. 

Coyahnacho  6  Cotahuacho,  hda.  Dpt.  Apu- 

rimac,  prov.  Andahuaylas,  dist.  San  Ge- 

r6nimo:  d  8  J  leg.  (19  k.)  de  San  Ger6- 

nimo. 
Coyan,  chac.  Dpt  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ambar. 
Coyaituna,  aid.  y  chac.   Dpt.   Libertad, 

prov.  Pataz,  dist.  Huancaspata. 
Coyoalla,  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pallasca. 
CoycoUani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asangaro:  habt.  7. 
Coycsl  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.   Chi- 

clayo,  dist.  Picsi:  habt.  26. 
Coycho  y  Llavellave,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas ,  dist.   Colquemarca :  habt. 

78. 
CoygfObamba  9  aid.  y  hda.   Dpt.  Libertad  , 

prov.  y  dist.  Huamachuco. 
CoyUar,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Acas. 
Coyllon,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.   Caja- 

tambo,  dist.  Ocros, 
Goyllopuqnio,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

Santiago :  habt.  64. 
Coyllor,  aid.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Huancayo:  habt.  12. 

Goyllorbamba,  hda.  de  cana  Dpt.  Junin, 

prov.  Huancayo,  dist.  Pariahuanca:  habt. 

92:  dista  de  Acobamba  1  \  leg.  (8  k.). 
Coylloreancha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

y  dist.  Cajatambo. 
Coyllorliuinta,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Huayllacayan. 


Coyllorpauca,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  proT. 
Tayacaja,  dist.  Pauoai*bamba. 

Coyllua,  cerro  mineral  de  plata,  en  el  dis- 
trito  de  Becuay,  prov.  Huaras,  Dpt.  An- 
cachs. 

Coyllur,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haaru, 
dist.  Bestauracion :  habt.  625. 

Coyllurqne,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  proT.  y 
dist.  Cotabambas. 

Coyniabal,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  ydist 
Pallasca. 

Coymolache,  ramal  de  la  Cordillera  en  la 
provincia  de  Hualgayoc,  Dpt.  Cajamarca. 

Go}lia,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otazoo, 
dist.  Usquil:  habt.  186. 

Goyonayn,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Hoanca- 
bamba,  dist.  Huarmaca. 

CoyoiMinipa,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  OUachea. 

Goypa,  pbl,  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Paru- 
ro:  habt.  211. 

Coypasa,  cerro  en  la  Cordillera  de  Tarapa- 
cA:  tiene  6,096m.  alt. 

Coypin,  aid.  y  hda.  mineral,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Otusco,  dist.  Lucma:  algunos  la  con- 
sideran  como  del  distrito  de  Marmot  qoft 
no  reoonoce  la  ley :  habt.  112. 

Coysca,  bahia,  8  \  millas  &1  Norte  del  Fer- 
rol,  con  fondo  de  6  d  6  brazas.  £n  la  pla- 
ya  hay  una  rancheria  6  Aldea  de  Pesca- 
dores :  hay  fuertes  rompientes  que  dificul- 
tan  el  atracar. 

Coyunde,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta,  dist  Lajas. 

GoyiUlg;a9  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nazea. 

Goyur,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaraa, 
dist.  Ayja. 

Crampampa,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaen,  dist.  Colasay. 

CranihacCO,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist 
Acora. 

Crestont  mina  de  plata,  al  S.  £.  del  pueUo 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist 
Yauli:  ley  200  m. 

Creston,  mina  de  plata  en  8.  Antonio  de  £s- 
quilache:  12  leg.  (67  k.)  al  8.  O.  de  Puno. 

Crlsneja,  chac.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hnalla- 
ga,  dist  Tarapoto :  habt.  5. 

|)risnejas,  rio,  formado  por  la  reunion  de 
los  de  Cajamarca  y  Huamachuco,  y  tii- 
butario  del  Maranon  por  la  izquierda. 


ORIS 


241 


CRUC 


Cristallllft  6  Cristalino,  rio  tributario  del 

Maranon  por  la  derecha. 
Cristo  Santo,  mina  de  plata  en  el  oerro  de 

Jesus,  lado  Norte,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  HuaJgayoc:  ley  12  m. 
Cristo  Santo,  cerro  mineral  de  plata  en  el 

distrito  de  Macate,  prov.  Huaylas,  Dpt. 

Ancachs. 
Cristo  Santo,  mina  de  plata  en  la  yeta  de 

Collaracra,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Becuay. 
Cristo  Santo,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno: 

habt.  28. 

SA5  CRISTOTAL, 

MINAS   Y   CEBB08   DE   ESTE    NOMBRE. 

Cristoval  San,  mina  de  plata,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Pomabamba,  dist.  Sihuas. 

Cristoval  San,  cerro  mineral  de  oro,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Haari,  dist.  Uco:  estd 
atravesado  por  vetas  de  cuarzo  aurifero: 
i  leg.  (3  k.)  al  N.  E.  de  Uco. 

Cristoval  San,  mina  de  plata,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Haaylas,  dist.  Macate:  ik  8 
leg.  (44  \  k.)  de  Taquilpon. 

Cristoval  San,  mina  en  el  cerro  de  este 
nombre,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haaylas, 
dist.  Macate :  ley  17  m. 

Cristoval  San,  mina  de  plata  en  el  cerro 
de  Bayomontes,  Dpi  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Yungay :  ley  17  m. 

Cristoval  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Ayashuanca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Becuay:  ley  17  m. 

Cristoval  San,  mina  de  plata  en  Aguas 
Blancas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Ca- 
jatambo  :  ley  40  m. 

Cristoval  SA,  mina  de  plata  al  N.  0.  del 
pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  YauH. 

Cristoval  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Chocchoni,  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa. 

Cristoval  San,  cerro  que  domina  la  ciudad 
de  Lima  por  el  N.  0. :  tiene  878m.  alt. 

SAN  CRISTOVAL,  puelbos  y  fundos. 

Cristoval  San,  est.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Chachapoyas,  dist.  Levanto:  habt.  41. 
Cristoval  San,  aid.  y  hda.  Dpt.  Amazonas, 

prov.  Chachapoyas,  dist.  Leymebamba: 

habt.  79. 


Cristoval  San,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Ca- 
jamarca: habt.  79. 

Cristoval  San,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Cajamarquilla. 

Cristoval  San,  aid.  Dpt.« Ancachs ,  prov. 
y  dist.  Huari, 

Cristoval  San,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Santa,  dist.  Moro. 

Cristoval  San,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hu^u- 
CO,  dist.  Chinchao. 

Cristoval  San,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Zapallanga:  habt.  272« 
Cristoval  San,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y 

dist.  Canta. 
Cristoval  San,  pbl.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 

caveUca:  habt.  640,  con  los  de  Molinos. 
Cristoval  San,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas ,  dist.  San  Juan :  d  8,dd5m.  alt. 

habt.  878. 
Cristoval  San,  uno  de  los  distritos  en  que 

estd  dividida  la  ciudad  del  Cuzco  y  que  for- 

man  la  provincia  del  Cuzco. 
Cristoval  San,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Sandia. 
Cristoval  de  Vclliisiilipi  San^  cerro  eleva. 

do  i  ^  leg.  (8  k.)  del  pueblo  de  Uco,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  Uco :  contie- 

ne  vetas  de  oro. 
Crinri,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hu&nuco,  dist. 

Huacar. 

CracerillO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ituata. 
Cmcero,  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Parcoy:  ley  8  onzas. 
Crucsro,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Huaura. 
Crucero,  distrito  de  la  provincia  de  Caraba- 

ya,  Dpt.  Puno:  habt.  1,868. 

Crucero,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Carabaya,  Dpt.  Puno.  Antes 
de  1875  era  la  capital  de  la  provincia:  es- 
td  situado  en  una  Uanura  sobre  la  Cordi- 
dillera,  4  4,177™-  alt. ,  por  lo  cual  es  muy 
frio.  El  term6metro  sube  d  12"  sobre  ce- 
ro  durante  el  dia;  ydenoche  baja  IP  ba- 
jo  cero  (en  Agosto)  que  es  el  mes  de  ma- 
yor frio:  habt.  206 :  dista  de  Puno  46  leg. 
(266  k.). 

Crucero,  tambo  entre  Esquilache  y  el  pue- 
blo de  Ayapata,  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya :  d  8  leg.  (44  J  k.)  de  Ayapata. 

31 


CRUZ  — ! 

t.  Dpt.  y  prov.  Taona,  dist,  ?»■ 

I  leg.  (176  k.)  de  Tacna. 

thEB,  miiias  de  plata  en  e!  cerro 

,  lado  N.  0.,  Dpt.  Cajamarea 

ist.  Hiialgayoc. 

iC.  Dpt.  y  prov.  Lima,  diat.  Lu- 

,  IS. 

ac.  Dpt.  Amazonas.  prov.  Cha- 

,  ditit.  San  Carlos. 

istos,  Dpt.  Piura,  prov.  Ayaba- 

Jbalaco, 

>pt.  y  prov.  Piora,  djst.  Cata- 

t.  608. 

fpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Sechu- 

308. 

Dpt.  Cajamarea,   prov.  Jaen, 

ingos. 

ac.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  Gho- 

)pt.  Libertad,  prov.  Pacaamayo, 
etepeque. 
Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaraa, 

ao.  Dpt.  AnoacbB,  prov.  Santa, 

nney. 

lac.  Dpt,   Lima,'  prov,  y  dist. 

lao.  Dpt.  y  prov.  Lima,  diet 

i:babt.  0. 

10,  aid.  Dpt.  PuQO,  prov.  Chn- 

,  Yunguyo. 

t,  aid.  Dpt  Lima,  prov.  y   dist. 

L,  aid  Dpt.  Lima,  prov.  Caiiete, 

ran. 

ilijt,  chac.  Dpt.  Cajamarea,  prov, 

A,  diat.  Trinidad. 

f  )tda.  Dpt.  Cajamarea,  prov. 

,.  Tacabamba:  habt.  1,600,  con 

mis,  Concban  y  Cbetilla. 

da.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 

Yungay:  4  leg.  {22  k.)  al  S.  E. 

est.  Dpt.  Puno,  prov.    Lampa, 

est,  Dpt.  Puuo,  prov.   Caraba- 

lac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 

!aras. 

la  lie  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Lco,  diut.  Santiago  de  CImco. 


2  —  CRUZ 

Cruz  de  guerrero,  tambo  en  la  qneb 

eato  mismo  iiombre  en  el  camino  i 

para  Arequipa. 
Cruz  hirca,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  pn: 

mabamba,  diat.  Quicbes. 
Chuz  hirca,  cbac.  Dpt.  Aneachs,  prov. 

las,  dist.  Macate. 
Cmz  hlrcan,  chac.  Dpt.  Ancacbs, 

Cajatambo,  diat.  Hnayllacayan. 
Cruz  de  hiuscara;,  Cordillera. 
CnizliDertaj  chac.  Dpt.  y  prov.  Limi 

Magdalena. 
Cnizhnma,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  C 

ya,  dist.  Macuaaoi. 
Cmzote,  bda.  Dpt.  Tarapaci,  dist  li 
Crazpttmpil,  chac.  Dpt.  Cajamarea, 

Jaen,  dist.  Pinpingos. 
Obuzpampa,  aid.  Dpt.  Oajamarca.prov 

gayoc,  dist.  San  Miguel:  haR  I.IJ 

los  de  Taulis. 
OfiuzPAHPA,  mina  de  plata,  Dpt  Li 

prov.   Huamachuco,   dist.   Santai 

Cbuco. 
Cbuzpaupa,  chac.  Dpt.  Ancaoha,  prv 

raa,  dist.  Yungar. 
CruzpjUifa,  chac.  Dpt.  Apurimae,  pi 

tabambas,  dist.  Huayllati. 
CauzpAifPA,  chac.  Dpt.  Apurimae,  pi 

maraes,  diet.  Soraya. 
CauzPAHPA,  eat.  Dpt.  Puqo,  prov. 

dist.  Maoari. 
Cruzpata,  cbac.  Dpt.  Libertad,   pr 

taz,  dist.  Tayabamba. 
Cbuzpata,  chac.  Dpt.  yprov.  Ha&nn 

Chinehao. 
CauzpArA,  cbac.  Dpt.  HiAicavelica, 

dist.  Castro vireyna. 
Cruzpata,  aid.  y  eat.  Dpt.  Apurima 

Abancay,  dist.  Lambrama. 
Cruzpata,  aid.  y  est.  Dpt.   Cozco, 

dist.  Urubamba. 
Cruzpata,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  < 

CniZ  piutadfl,  cbac.  Dpt.  Lima,  pr 
ta,  diat.  Arahuay. 

Cruz  playa,  rio  en  la  prov.  Caraba 
Pqno.  En  laa  orillas  de  este  rio 
cba  cascarilla  calisaya  y  morada. 

Cruz  del  POZO,  mina  de  carboD  di 
(antracito)  en  la  quebrada,  de  Chi 
Dpt.   Libertad,  prov.  TrujiUo,  a 


CRUZ 


243 


CRUZ 


(40  k.)  al  N.  0.  de  la  ciudad  de  TrujiUo, 
y  i  1,220m-  alt.  En  la  poca  profundidad 
8  a  7  metros  que  se  ha  examinado,  el  an- 
cho  de  la  veta  es  de  4  metros. 

Cmz  punta,  mina  de  plata  en  el  mineral  de 
Auqxdmarca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Cajatambo. 

Cmz  de  Sapijpi)  salitrera  en  el  Canton  de 
Sapiga,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pisagua.  En 
1872  produjo  18,000  qnintales  de  salitre : 
en  1878  la  misma  cantidad:  en  1874  di6 
120,000  qnintales;  dista  7  leg.  (89  k.)  del 
puerto. 

Cnis  verde^  cbac.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

SAlfTA  CRUZ,   MINAS   DE    ESTE    NOMBRE 

Abti^btase  que  en  los  siguientes  nom- 
bres,  la  primera  palabra  es  Santa. 
Cmz  Santa,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 

proY.  Pomabamba,  dist.  Sihuas. 
Cbuz  Santa  ,  mina  de  cinabrio ,  &  8  leg. 
(16  i  k.)  de  Caras,  Dpt.  Ancacbs,  proT. 
Hoaylas,  dist.  Caras :  esta  mina  es  tam- 
bien  de  plata. 
Cruz  Santa,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
San  Pablo,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hnay- 
las,  dist.  Macate :  ley  17  m. 
Cruz  Santa,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancacbs, 
prov.  Huaylas,  dist.  Pamparomas :  d  10 
leg.  (55  J  k.)  de  Cbimbote. 
Cbuz  Santa,  mina  de  plomo  en  el  mineral 
de  Isanca,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Aqnia :  ley  50  m. 
Cbuz  Santa,  mina  de  plomo  en  el  mineral 
de  Aparipasca,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Aquia :  ley  75  m. 
Cbuz  Saiyta,  mina  de  plata  en  el  mineral 
de  Auqnimarca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Cajatambo. 
Cmz  Santa,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Santo  Tomas,  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Laraos. 

SAJKTA  CRUZ,  pueblos  y  fundos. 

Dmz  Santa,  distrito  de  la  provincia  del  Al- 
to Amazonas,  Dpt.  Loreto:  babt.  712. 

Cruz  Santa,  pbl.  capital  de  este  distrito  en 
la  provincia  del  Alto  Amazonas,  Dpt.  Lo- 
reto ,  en  la  orilla  derecba  del  Huallaga: 
aanque  dista  del  ho  600na.  se  comunica 


con  ^1  por  un  canal:  el  embarcadero  esii 
d  los  5^  27'  30"  lat.  y  78°  7'  25"  long. : 
babt.  885:  dista  de  Yurimabuas  11  leg. 
(61  k.),  y  de  Moyobamba  56  (812  k.). 
Cbuz  Santa,  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y 
dist.  Cbacbapoyas:  babt.  11. 

Cbuz  Santa,  bda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Cbacbapoyas,  dist.  Huancas  :  babt.  46. 

Cruz  Santa,  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Cbacbapoyas,  dist.  Levanto. 

Cmz  Santa,  distrito  de  la  provincia  de 
Hualgayoc,  Dpt.  Cajamarca:  babt.  5,678. 

Cbuz  Santa,  pbl.  capital  de  este  distrito  en 
la  provincia  de  Hualgayoc,  Dpt.  Caja- 
marca: babt.  1,847. 

Cbuz  Santa,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ca- 
jabamba,  dist.  Cacbacbe. 

Crnz  Santa,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Huayo :  babt.  70 :  dista  de  Hua- 
yo  i  de  leg.  (1  |  k.). 

Cmz  Santa,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Parobamba. 

Cbuz  Santa,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Caras:  babt.  1,479. 

Cmz,  Santa,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 
cayo,  dist.  Colca:  babt.  404. 

Cmz  Santa,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Pacaraos :  babt.  294. 

Cbuz  Santa,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Paccho :  babt.  189. 

Cbuz  Santa,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Surco,  en  el  valle  de  Hudtica :  babt.  28. 

Cbuz  Santa,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Tauripampa:  babt.  62. 

Cmz  Santa,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 
dist.  Pisco :  babt.  74. 

Cbuz  Santa,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 
Palpa:  babt.  189. 

Cmz  Santa,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Puquio :  babt.  186. 

Cbuz  Santa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  San  Juan. 

Cmz  Santa,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Atuncolla. 

Cmz  Santa,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist. 
Omate. 

Cmz  de  Aliuaytia  Santa,  pueblo  del  Dpt. 
de  Loreto,  prov.  Huallaga :  situado  •  en  el 
rio  de  su  nombre,  d  6  boras  de  camino  de 
su  embocadura:  este  pueblo  estd  hoy  aban- 
donado  por  temor  &  los  salvajes  Casivos, 


CUCA 


TA,  aid.  Dpt.  Po- 
j&mpa,  diat.  Cupi:  babt.  10. 
SCCO  Santa,    eBt.    Dpt.    Puqo, 
pa,  diet.  Pucari. 
attnan  Santa,  cbao.  Dpt.  Li- 
IV.  Trajillo,  dlst.  Santiago  de 

pt.  Pimo,prov.  Garabaya,  dist. 

uiantial,  Dpt.  Tarapaci,  diet. 

,  9  leg.  (60  k.)  de  Cbiza. 

.  Dpt.  Plura,  proy.  Payta,  dist. 

abt.  20 

la.  Dpt.  y  prov.  Lima,  diet. 

|]d.  Dpt.  Moquegaa,  dist.  Ca- 

bt.  260. 

,  de  vifia,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 

(tor:  habt.  9. 

la  de  plata  en  el  cerro  del  Gili- 

Tarapaci,  dist.  Iqniqne. 

la  de  plata  en  Haantajaya,  Dpt. 

diet.  Iqniqne. 

na  de  plomo  en  Auqnimarca, 

Loha,  prov.   Cajatambo,  dist. 

jy  16  m. 

t  aid.  Dpt.  Moqnegua,   dist. 

eres,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
unachuco:  &  8  leg.  (44  J  k.)  de 

i,  bda.  Dpt.  y  proy.  Cuzco,  diet, 
habt.  4. 

i,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
i ,  Dpt.  Ancachs,  proy.  y  diat. 

i,  mina  de  oro  en  el  cerro  de 
:a,  Dpt.  Ancacbg,  proy.  Santa, 
a. 

Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
pie. 

)  mal  paso  en  el  rio  Urubam- 
millaa  arriba  del  mal  paeo  de 
noo:  Dpt.  Gueco,  proT.  Con- 

pt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist. 

Dpt.  Pinra,  prov.  y  dist.  Aya- 

ida.  Dpt.  Pnno,  prov,  Cbncaito, 


4  —  CUCU 

Cucaliuasii  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  pro?. 

Pataz,  dist.  Huayo. 
Cucalinay,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dirt. 

Huancabamba:  a  2  leg.  (11  k.)  de  Hmn- 

cabamba. 
Cncallata,  eat.  Dpt.  y  prov.  Pnno,  dist.Ci- 

ban  a. 
Cacaracra,  bda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.Chn- 

ta,  dist.  Llama:  habt.  308,  con  los  it 

Haangamarca  y  Timon. 
Cucasa,  aid,  Dpt.  Puno,  prov.  Cftrabaj*, 

dist.  MacuBani. 
Cnccho,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnuu. 

diet.  Pampas. 
Cnclllncharos,  pbl.  Dpt.  Ancachs.  pro'- 

Gajatambo,  dist.  Gorgor. 
CocllniCBC«a,  chac.  Dpt.   Ancacbs,  pror. 

Huaras,  dist.  Ayja. 
Cacomajana,  chac.  Dpt.  Ancacbs.  prov. 

Huaras,  diat.  Marc  a. 
Cncofia,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa.  disL 

Macari. 
CncrOi  chac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Hnani' 

dist.  Restauracion. 
Cncslllabatay  6  Miuioa  ,    rio  trbntario  del 

Ucayali  por  la  orilla  izqnierda,  mas  abijo 

que  el  Pisqui:  es  navegable  en  gran  partt; 

fu4  descubierto  por  los  misioneroa  a  me- 

diados  del  siglo  pasado. 
Cnco  piimero,  hda,  Dpt.  Ayacncho,  proi. 

Lucanas,  dist.  Santa  Lucia. 
Cnco  segnndO)  hda.  Dpt.  Ayacncho,  i»e^- 

Lucanas,  dist.  Santa  Lucia. 
4^cncliai  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  CanU. 

dist.  Arahuay. 
Gucnchtray,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  difl 

Paruro:  habt.  50. 
Cucacho,  eat.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canae.  disi. 

Langui. 
Cucoli,  hda.  Dpt.  Lambayeqne,  prov.  Chi- 

clayo,  dist.  Chongoyape  habt.  85. 
Ckculi,  chac.  Dpt.  y  prov.  HaAnnco.  ditt- 

Chinchao. 
G«cuLi,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarodun. 

dist.  Santa  Eulalia. 
CucuLi,  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  C»Etili*> 

diat.  Aplao. 
Cucalipata,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La- 

canas,  dist.  Laramate. 
CDrollO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabtj*. 

dist.  Itnata. 


CUCH 


—  245 


CUCH 


Caciina,  est.  Dpi.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Macari. 
Cneanasl,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Putina. 
Cncnpalrca)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
Clicur,  mina  de  bulla  6  carbon  de  piedra , 

Dpt.  Libertad,  prov.  Huamacbuco,  dist. 

Mollepata :  al  S.  E .  de  este  pueblo. 

Cueuii,  aid.  Dpt.  Libertad.  prov.  y  dist. 

Huamacbuco. 
Cacnrncho  6  Huachariy  pastos,  Dpt.  Piura, 

prov.  Ayabaca,  dist.  Chalaco. 
Cttclia,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Pampas. 
Cncliahnasaii ,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Ocros. 
Cncliao  6  Guchoa  Andes  de,  asi  se  llama  un 

ramal  de  la  Cordillera  que  estd  inmediata 

al  orfgen  del  rio  Yavari. 
Cnchajo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y 

dist.  Ayabaca:  habt.  513. 
Cuelica,  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  CaJlayuc. 
Cac1ie$9  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 

Chacayan :  babt.  228. 
Cnclii,  {Cciwhi  cerdo,  puerco,  marrano.  Q.) 

chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Santa,  dist. 

Huarmey. 
Ctjchi,  tambo  entre  Muna  y  Panao :  A  1,177 

metroB  de  alt. 
Cuchicanclia,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 
CucHicANCHA,  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

y  dist.  Castrovireyna :  habt.  106. 
CucHicANCHA,  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Anna:  habt.  26. 
CucHicANCHA,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna.  dist.  Huaytar^. 
CucHicANCHA ,  hda.  Dpt.  Ayacucho ,  prov. 

Huamanga,  dist.  Acosvinchos:  habt.  77. 
CUCHICANCHA,  cst.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Clicllieoiral,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Piscobamba. 

CucmcoRSAL,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y 
dist.  Huaylas. 

CucHicoRRAL,  hda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Caras. 

CucHccoRRAL,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov,  Ca- 
jatambo, diet,  TicUos. 


CucHicoRRAL,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Tambo. 
Cuehiliirca,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Lampian. 
Glicliihuaii)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov,  y  dist. 

Anta. 
Cucliihua^i,  (Casa  de  cerdos.  Q.)  hda.  Dpt. 

Huancavehca  prov.  Tayacaja,  dist.  Col- 

cabamba:  habt.  24. 

CucHiHUASi,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga, dist.  Socosvinchos :  habt.  29. 

CucHmuAsi,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Yischongos. 

Cuehihuasiil,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 
dist.  Huariaca. 

Cuchilla,  chac.  Dpt.  Cajamarca, prov.  Hual- 
gayoc,  dist.  San  Gregorio. 

CucHiLLA,  pico  en  los  Andes  al  N.  0.  del  de 
Vilcanota. 

Cuebillo-eoi'lia,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Ba- 
jo  Amazonas,  dist.  Loreto:  es  habitada 
por  indios  Ticunas. 

Cncliiniarea,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos, dist.  Vinac. 

Cudlin.  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
CastiUa,  dist.  Pampacolca. 

Cuchincaiichi,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Huaras,  dist.  Marca. 

Cuchini,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Sdndia. 

Guchipacclia,  hda.  Dpt.  Ay^wsucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Quinua. 

Cuchipanipa ,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Santa,  dist.  Moro. 

CucHiPAMPA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Laramate. 

CucHiPAMPA,  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno,  prov. 
S^ndia,  dist.  Patambuco. 

Cuchipunco,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

Cuchiporu,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  San- 
ta, dist.  Casma. 

Cuclilquiiia,  rio  tributario  del  Amazonas, 
por  ]a  orilla  derecha:  es  navegable  por  pe- 
queuas  canoas. 

Cucllira)!^,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Parobamba. 

Cueliirhuay,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Collcha:  habt.  143. 

Cnchis,  hda.  mineral  en  la  rivera  de  Quila- 
pocha,  Dpt.  Junin,  prpv,  y  ^at,  Pasco, 


cucH  — ; 

.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura, 

list.  Sullana:  habt.  82. 

.  Piura,  prov.  Huaocabam- 

rmaca:liabt.  74. 

.  Ancachs.prov,  Pomabam- 

obamba. 

rt.  Dpt.  Junin,  prov.  Huao- 

lea:  habt.  204. 

St.   Dpt.  Arequipa,  prov.  y 


on  este  nombre 

el  valle  de  Marcapata,  y  la 
Carabaya. 
c.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

Salamanca. 
t.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La 

CO. 

iida.  Dpt.  Ayacucho,  prov, 

ist.  Tamblllo. 

c.  D[>t.  Ancacbs,  prov.   Ca- 

Aca^. 
hilar,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov, 

Sicuani. 

Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

abt.  94. 

»pt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

la.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
ia. 

£.  Dpt,  Libertad,  prov.  Pa- 
ibaniba. 

ic.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan 
an. 
Dpt.  Cuzco,  prov.   Canas, 

t.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbncui- 

;uyo. 

a.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 

la:  habt.  18. 

1.  Dpt.  Puno,   prov.  Lam- 

irii. 

1.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno 

:.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist, 

bac.  Dpt.  Apurimac,  prov, 
dist.  Cliuquibambilla. 
Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu' 
Ger6nimo:  habt.  108. 
:liac,  Dpt.  Moquegua,  dist. 


;6  —  CUEL 

Caelum,  aid.  y  ohac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Pampacolca. 
Cacliiipalra,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caj- 

lloma,  dist.  Tisco. 

Cuchnpulco,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, diat.  Uaicayos. 

Cucbupanipa,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Hnan- 
cabamba,  dist.  Huarmaca:  habt.  60. 

CucHTiPAHPA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Socoavinchos :  habt.  18. 

Cuchos,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haari, 
dist.  Huachis:habt.  178. 

CucHUs,  aid.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Enari, 
diat.  Huantar:  habt.  140. 

CucHus,  aid.  Dpt-  Ancachs,  prov.  Haari, 
diat.  San  Marcoa. 

Cuclinscuiua,  hda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
Huamanga,  dist.  Tamblllo. 

Cneclian,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lnya, 
dist.  Conila:  habt,  43:  parece  que  forma 
parte  de  ConUa. 

Carlup,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lnya, 
diat.  Santo  Tomas:  &  los  6°  25'  40"  lat 
y  80"  8'  29"  long,  i  2,699ni-  alt. :  habt. 
39.  En  esta  bacienda  esisten  las  famosas 
ruinas  de  una  antigua  fortaleza,  anterior 
li  la  ^poca  de  los  Incas.  lEs  una  moralU 
de  piedra  labrada  de  560  pies  (156n>-) 
de  ancho;  8,600  (1,008m.)  de  largo;  y  150 
{42m.)  de  alt.:  la  parte  Inferior  es  sdlida. 
Sobre  el  primero  hay  otro  muro  que  tiene 
600 pies  (168m.)  de  largo,  500  (140ni-}  de 
ancbo  y  la  misma  elevacion  de  150  piea. 
(42m.).  Hay  nichos  de  1  vara  (0m.8S6)  de 
largo  y  \  (Om.417)  de  ancho  ygrueso,  sobre 
los  dos  dichos  mures,  que  contienen  los 
restos  delos  autignos  habitantes,  unos  des- 
nudos  y  otros  envueltos  en  mantaa  de  algo- 
don  de  diatintos  colores  y  muy  bordadas: 
esoa  nichos  no  necesitaban  mayor  esten- 
sioD,  porqne  dobladas  las  piemas  de  mode 
que  las  rodillas  tocasen  las  barbae  y  loe 
brazos  se  enredaaen  en  las  piemas,  el  vo- 
ICimen  del  cadiver  quedaba  muy  reducido. 
•  La  muralla  tiene  ires  puertas  descu- 
biertas:  el  lado  derecbo  de  cada  una  de 
ellas  es  semicirciilar  y  el  inquierdo  angu- 
lar. Desde  la  base  comienza  on  piano  in- 
clinado  que  va  subiendo  casi  insensible- 
mente  haata  los  150  piea  (42m.)  de  eleva- 
cion; con  la  particiUaridad  de  que  a  1* 


CUES 


247 


CUEV 


mitad  tiene  una  especie  de  garita.  En  la 
parte  superior  hay  un  escondite  ingenioso 
de  piedra  labrada,  y  en  lo  alto  un  mirador 
desde  donde  se  divisa  una  gran  parte  de 
la  provincia. 

« Siguen  las  entradas  de  la  segunda  y 
mas  alta  muralla  y  tambien  otras  sepul- 
turas  semejantes  ^  homos  pequenos  de 
6  pies  (lm.67)  de  alto  y  24  (6m.72)  de  cir- 
ounferencia,  en  cuya  base  hay  una  loza, 
sobre  la  oual  reposa  algun  caddver. 

cPor  estar  muy  montuosa  la  muralla,  no 
pudo  saberse  lo  que  significaba  una  peiia 
perpendicular  al  lado  del  Norte,  que  no 
permitfa  el  acceso  a  una  pared  de  ]adrillo 
con  ventanillas  d  600  pies  (168m-)  de  altu- 
ra.  Encierran  las  murallas  preciosidades 
que  no  se  pudo  examinar.  Los  indigenas 
tienen  horror  a  este  monumento  y  creen 
que  con  tocarlo  adquieren  horribles  enfer- 
medades.  La  artificiosa  construccion  de 
ntensilios  de  oro  y  plata,  que  se  encuen- 
tran  alii,  la  labor  de  buen  gusto  de  varias 
piedras  duras,'  lo  ingenioso  y  86Udo  de  es- 
ta  obra  gigantesca  de  piedra  labrada,  ha- 
cen  creer  que  una  nacion  ilustrada  ocu- 
p6  este  territorio,  antes  de  Mano  Cdpac. » 

Cuelcaeha,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 
chapoyas,  dist.  Quinjalca. 

Cveleho,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  proy.  Cha- 
chapoyas,  dist.  Chiliquin:  habt.  84. 

CliellcatoslllO)  cerro  mineral  de  plata,  en 
el  distrito  de  Recuay,  prov.  Huaras,  Dpt. 
Ancachs. 

eternal,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 
dist.  Lamud:  habt.  152. 

Cnempon,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 
ya, dist.  San  Ger6nimo. 
Cuenea^  pbl.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

dist.  Conayca:  habt.  657. 
Cnenco,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Zurite. 
Cuerco,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y 
dist.  Castrovireyna. 

<hl68ta  La,  pbl.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 
co,  dist.  Sincicap :  algunos  consider  an  es- 
te pueblo  como  distrito,  lo  que  no  es  con- 
forme  A  la  ley :  habt.  894 :  dista  de  Otus- 
co  7  leg.  (89  k.). 

Cnesta  La,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 
Juan  Bautista:  &2  i  leg.  (8  k.)  de  lea. 


CuESTA  La,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 
Cue.stachaqui,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  PuUo. 
Cnesta  de  Iqnique  La,  camino  de  Iquique 

a  Tarapacd, :  d  640m-  alt. 
Cuestionbrios,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

y  dist.  Cangallo. 

Cneva,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 
dist.  Llama. 

CuEVA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Chilia. 

CuEVA  6  San  Antonio ^  mina  de  plata  en  el 
mineral  de  Ventanilla,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
y  dist.  Cajatambo:  ley  100  m. 

CuEVA  6  San  Antonio,  mina  de  plata  cerca 
de  Quichas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Cajatambo,  al  Sur  de  la  veta  de  Irisma- 
chay :  direccion  75°  a  80**  E. ;  inclinacion 
84**  &  ST:  ancho  2  a  8  metros:  ley  40  m. 

Cueva  La,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
mabamba,  dist.  Sihuas. 

CuEVA  La,  mina  de  plata  al  E.  del  pueblo 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli :  ley  60  m. 

Cueva,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Mag- 
dalena:  habt.  81. 

CuEVA,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

Cueva  bianco,  asi  se  llama  una  cueva  in- 
mediata  al  Tambo  de  Saria,  entre  Muiia 
y  el  Pozuzo. 

Clieya  grandei  otra  cueva  inmediata  d  la 
anterior. 

Cnevas,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Huamachuco :  habt.  70. 

CuEVAs,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Mollepata ;  al  S.  E. 
de  Mollepata. 

Cneyas  de  S*  Luis^  despoblado,  Dpt.  Huan- 
cavelica, prov.  Castrovireyna,  dist.  PUpi- 
chaca:  d  4,260ni.  de  alt.:  dista  de  Aya- 
cucho 20  leg.  (Ill  I  k.):  temperatura  T  a 
las  5^'  10*  p.  m. 

Cueva  Santa  6  Eosano,  mina  de  plata,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo;  en  la 
misraa  veta  de  la  de  S.  Antonio  6  Cueva: 
direccion  76°  E.:  inclinacion  75°  d  80" 
ancho  2  metros:  ley  de  190  a  272.  m. 

Cuevillas,  tambo,  Dpt.  Puno.  Es  memora- 
ble por  la  batalla  que  se  dio  en  este  lugar 
el  auo  de  1841  por  el  General  CastUla  que 
mandaba  las  fuerzas  del  Gobierno  conti'a 


ULE  —  2 

Vivanco  que  se  levaiit6, 
25  leg.  (139  k.);  de  Are- 

.)• 

jchuflo,  est,  y  aid.  Dpt. 
OtuBco,  diet.  Usqail. 
.  Pimo,  proT.  Carabaya, 

it,  Puno,  prov.  Chucuito, 

ro. 

;.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

31S. 

jrov.  y  dist.  lea. 

'pt.  Ar  equip  a,  prov.  Cay- 

hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

iinarquilla. 

e  la  proviiicia  de  Jaen 

:  habt.  828. 

ital  de  este  diBtrito  de  la 

in,  Dpt.  Cajamarca. 

joaque,  Dpt.  Cajamarca, 

)  leg.  (167  k.)  de  Chiri- 

t.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

0. 

Ancachs,  prov.  Caj'atam- 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ndencia. 

prov.  Pnno,  dist.  VUque. 
3to8,  Dpt.  Piura,  prov, 
!halaco. 

y  chac.  Dpt.  Piura,  prov. 
:  habt.  210. 

Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
bamba:  &  \  leg.  (1  J  k.) 

I  de  Combapata)  aid.  Dpt. 
,nchis,  dist.  Tinta:  habt. 

t.  prov.  y  dist.  Huaraa- 

3,  Dpt,  y  prov.  Arequipa, 

;.  Dpt.  Ayaeucho,  prov. 
;.  Ayaeucho. 

ueral  de  plata  en  el  distri- 
rov.  Cajatambo,  Dpt.  An- 

.  loa  10°  3'  lat.  y  80"  36' 


8  —  GULP 

CuLEBRAS,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta 

Querocotillo :  habt.  20, 
CuLEBBAS,  aid,  Dpt.  Piura,  prov.  Ayi 

diet.  Chalaco:  habt.  131. 
CuLEBRAs,  caleta  y  valle  &  sotaveuto 

punta  de  este  nombre :  fondo  de  6  &  I 

zas,  a  2  i  6  8  cables  de  tierra.  Las 

taciones  que  existen  en  la  playa  son 

del  duefio  de  este  fundo.  La  parte 

vada  del  valle  es  pequeiia  por  escaS' 

agua :  cerca  de  esta  caleta  hay  peq 

depdsitos  de  sal. 
CuLEBBAs ,  quebrada  eo  la  provincia  de 

ta,  Dpt,  Ancachs:  tiene  su  origen  ei 

de  las  varias  ramificacioues  de  la  ( 

Hera  negra,  entre  las  quebradas  de 

ma  y  Huarmey. 
CuLEBRAs,  rio,  nace  de  la  Cordillera  n 

eolo  cuando  llueve  mucho  en  la  sien 

gan  BUS  aguas  al  mar. 
Ci;lebr.\s,  niina  de  plata  en  el  cerro  de 

bras,  Dpt,  Ancachs,  prov.  Cajatambc 

Pacllon :  ley  20  m, 
CoLEBBAS,  hda,  Dpt,  Ancachs,  prov. ! 

dist.  Huarmey:  i  loa  9°  55'  lat.  y  9 

22"  long.:  dista  de  Huarmey  5  leg.  (' 

de  Gasma  14  (78  k.), 
Cnlehrillo,  chac.  Dpt.  Libertad,  pro 

taz,  dist.  Soledad:  6.  2  leg.  (11  k.)  ( 

pueblo. 
CuLEBRiLLA  La,  mina  de  plata  con  on 

cerro  de  Ohuquia:  &  8  leg,  (16  J  i 

pueblo  de  Mato,  prov.  Huaylas,  Dj 

cacbs, 
Cnllac,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

dist.  Cutervo :  habt.  88,  con  loe  de 

y  Cacbicara. 
Cllliaii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ci 

bo,  dist.  Aquia 
Cllllcailda,  eat,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco. 
Clllihuirt,  aid.  Dpt.  Arequipa,  pre 

lloma,  dist,  Tisco. 
CuItiiP,  e^t.  Dpt.  Puno.  prov.  Caraba; 

Crucoro. 
CiruNF.,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam 

Cabanilla, 
i'nlipepainpa,  est.  Dpt:  Puno,   pro 

euito,  dist.  Yunguyo. 
Culpon,  lida,  Dpt.  Lambayeqne,  pi 
clayo,  dist.  Zaila:  habt.  ISO. 


CULL 


249  — 


CULL 


Cnlpuy,  est.  y  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Bambamarca :  habt.  23. 
Culqal,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca,  dist. 

Suyo :  habt.  47. 
CuIquiniarcA,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Ca- 

jamarca.  dist.  Asuncion :  habt.  282. 
Culqnininii,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt. 

Cajamarca,  prov.  y  dist.  Hualgayoc. 

CaltH,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acora: 

habt.  68. 
CuLTA,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno :  habt. 

142, 
Cnltanibillo ,  chac.  Dpt.  Libertad,   prov. 

Pacasmayo,  dist.  S.  Jos6:  i  8  leg.  (161  k.) 

de  San  Pedro. 
CultailibO)  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  de  ca- 

fia,  prov.  Pacasmayo,  dist.  S.  Jos6:  habt. 

171 :  A  8  leg.  (16  i  k.)  de  San  Pedro. 
Cnltail)  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Sibaya. 
CldQcany  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 

baca:  habt.  198. 
CuLUCAN,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Querocotillo. 
CuIahlierOt  chac  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Ayabaca. 
Cnlmuif  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Cuter vo. 
Culla^  hda.  Dpt.  Juiiin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Cullac,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Ciitervo. 
CuLLAC,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist, 

Huaylas. 
CullalllUI^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pau- 

carcoUa. 
Cullahnata,  est.  Dpt.   Cuzco,   prov.  Chun- 

vivilcas,  (hst.  Yelille. 

Cullamarcflf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 
ro.  dist.  Santiago. 

CullaiUflyCKS  chac   Di)t.   Ayacucho,  prov. 

Lucaiias,  dist.  Laramate. 
Cllilaiiay  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Yanyos,  dist. 

Pampas:  habt.  91. 
CullautllliayOf  chac  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Cutervo:  habt.  638,  con  los 
1      de  Aiubulco  y  Sumidero. 

CllllaiUtiiuea,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 
I'llllapf   chac.  Dpt.  y  prov.  Pasco  dist.  Ta- 

puc. 
'Cttllapampal  9  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Otusco,  dist.  Usquil, 


I 


Culla^shpamiMI,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Independenoia. 

CuLLASHPAMPA,  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Car  as. 

Cullaspata,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Caras. 

Culla&puncil,  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Huaylas. 

Cullco,  (Ccidlcu,  especie  de  t6rtola.  Q.)  cer- 
ro mineral  de  plata,  Dpt.  Puno,  prov. 
Asdngaro,  dist.  Muiiani. 

CuLLco,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asdn- 
garo:  habt.  171. 

CuLLco ,  (de  Huantura)  aid.  Dpt.  Cuzco , 
prov.  Canchis,  dist.  Tinta :  habt.  878.      , 

Cullcntaya  chlca,  y  Cullcataya  (punde, 

haciendas,  Dpt.  Cuzco,  pre  v.  Canas,  dist. 

Checca. 
CuUcaT)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huari. 
CuUhnas  6  CuUuas,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov. 

Huancayo,  dist.  Sapallanga:  habt.  180. 
Cullillaca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  i-abanilla. 
CallinilmraA,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Gorgor. 
Cttllopallca,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La- 

canas,  dist.  Chipao. 
CuUopaui,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Challabamba. 
Ciillpa,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiii, 

dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
Ciillquimaiita,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  Jamaica:  habt.  10. 
CuLLQUiMANTA,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  San  Ger6nimo. 
rilllna.S9  (vease  CuUhnas  pbl.). 
CiiUuay)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Cauta,  dist. 

San  Buenaventura:  a  su  inmediacion  es- 

ta  el  manantial  de  agua  termal  de  Puca, 

a  3,686m.  alt. :  habt.  261 :  dista  de  Lima. 

27  leg.  (150  i  k.),  de  Obrajillo3  (16  \  k.), 

de  Pasco  23  (128  k.). 
fullucaciliy  {Cculln,  tronco  seco,  cachi  sa- 

litre.  Q.)  aid.  Dpt.   Puno,  prov.  Sindia, 

dist.  Phara. 

f  lllliicanoaf  est.  Dpt.   Cuzco,  prov.  y  dist. 

Acomayo. 
Cullucaiiciiay  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas. 

f liUttChac^ay  {Cculltivhacn,  se  pronuncia  Cu- 

83 


CUMA  —  i 

i,  pi^  de  palo.  Q.)  no,  Dpt.  Aya- 
[U'ov.  Huanta. 

:a,  cerro  miiieral  ile  plata,  Dpt. 
ao,  prov.  y  dist.  Huanta.  La  cum- 
iste  cerro  esta  d  4,40.1111.  nJt.  y  las 
.  8,659iii.  (lit. 

:a,  aid,  y  lida.  Dpt.  Ayiicucbo,  prov, 
iiianta;  habt.  279. 
nca,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ci 
SaH  Buenaventura. 
ncK,   est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
nga,  dint.  Socosvinchos :  habt.  25. 
,y,  pbl.  Dpt,  Lima,   prov.  Canta, 
ahuay;   estA  al  pi^  de  la  Cordille- 
656m-  alt. :  habt.  220. 
chac.  Dpt.  Ayacuclio,  prov.  Ln 
ist.  Laramate. 

chac.  Dpt.  Annachs,  prov.  Huay- 
.  Caras. 

:hac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
mpas. 

DC,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
as, dist.  Hiiancarama:  habt.  107. 
:hac.  Dpt.  Apurimac,  prov,  Cota- 
.  dist.  Haquira. 

lid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Auda- 
,  diat.  Chincheroa:  habt.  70. 
la,  aid.   Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
it.  Checcacupi:  habt,  16. 
lac.  Dpt.  Libertad,  prov.   Pataz, 
yabamba. 

Jd.  Dpt,  Tarapaci,  dist.  Pisagua. 
chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
:.  Marc  a. 

la.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  y  dist.  Anta. 
ic.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
Ocroa. 

Dpt.  prov,  y  dist.  Tacna. 
an,  aid.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Po- 
la,  dist.  Sihuas. 

aina  de  plata  en  el  cerro  de  Au- 
a,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist,  Ca- 
:  ley  80  m. 

ic,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
Huasta. 

cJiac.  Dpt,  Cajaraarca.prov,  Jaen, 
aaconas. 

hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
:ha;  habt.  ^"iij. 

Machan,  chac.  Dpt.  Libertad, 
.taz,  dist.  Huanca>psta. 


)0  —  cujii 

rilinba,  (Ciimlm  corrupcion  de  Cumpa,  gal- 
ga,  6  piedra  grande.  Q.)  hda.  Dpt.  Caji- 
marcft,  prov.  Juen,  dist.  San  Felipe. 

CuMBA,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov,  Luya, 
dist.  Yainoii :  habt.  225. 

(uillbalatico,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Bongarii,  dist.  Sipasbamba. 

Cumbajw,  rio  tributario  del  Mayo  6  Moyo- 
bamba,  por  la  izquierda,  abajo  de  esta 
ciudad  y  cerca  de  Tarapoto. 

Canibasa  hunia,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov. 
Hunllaga,  dist.  Tarapoto;  en  la  orilla  d«l 
rio  Chilcayo,  el  cual  la  separa  dc  Tarapo- 
to, quedistamenoadeunalegua:habt.  50. 

Climbet  (corrupcion  de  Cumpa  6  Ctimpe.  gal- 
ga.  Q.)  asf  se  denomiiia  la  Cordillera  dea- 
de  las  alturas  del  pueblo  de  Magdalem, 
hasta  cerca  de  la  ciudad  de  Cajamarci, 
sttuada  tl  sus  faldus. 

CuMBE,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoc,  dist.  Bamb  am  area :  habt.  387,  con 
los  de  Cotabamba. 

CusiBE,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huinuco:* 
2  leg.  (11  k.)  de  Sausa,  y  A  1  (5  ^  k.)  de 
Ambo. 

CuuBE.  chac.  Dpt,  Lima,  prov.  Huarochiri, 
'  dist.  Casta. 

Cambieo,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Cajamar- 
ca; habt.  281. 

Cnmbicu,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 
dist.  Inchupalla, 

Cnnibicus,  distrito  de  la  provincia  de  Avi- 
baca,  Dpt,  Pim-a:  habt.  4,496. 

CuMBicua,  pbl.  capital  de  este  distrito  da 
la  proiincia  de  Ayabaca,  Dpt.  Piura:  habt- 
403. 

Ciimbinnma,  (corrupcion  de  Ciimpaiiaaa. 
galga  que  causa  dolor,  tj.)  estrecho  6  mal 
paso  en  el  rio  Marafion  :  ft  los  5°  1'  lat. 
pocas  milJas  abajo  del  rio  Chuchanga.  en 
la  prov.  Boiigara,  Dpt.  Amazona:i; :  es  al- 
go  peligroso  por  estar  sembrado   de  ro- 

Cumbiviri,  aid.   Dpt.  y  prov.  Piara,  dist. 

Catacaos. 
Cumias,  chac.  D.>t.  Lima.  prov.   Yanyos, 

dist.  Omns. 
Climinalla,  salitrera,  Dpt.  Tarapaca,  dist. 

Pica:  A  5  ieg.  {28  k.)  de  MatilU. 
CuillillSO,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cajabaya, 

dist.  Crucero. 


CUNG 


—  251  — 


CUNY 


Cninisa,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Crucero. 
Cuiupil)  cliac.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Caja- 

tambo,  dist.  Huayllacayan. 
Cuiupailipaf  aid.  ybda.  Dpt.  Cajamarca, 

prov.  Chota,  dist.  Tacabamba:  habt.  464. 
Ciuiipayhuai'a)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Caras. 

Caniplua,  chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Santiago  de  Cochor- 
vos, 
Ciuiiliraiia)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
Cmunriy  hda.  de  coca,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Coaza. 
Cimacllipillicaf  mal  paso  en  el  rio  Urubam- 

ba,  d  los  11°  20'  lat.  aproximada. 
Cunala,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 

baca. 
Cuuanlliie)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta, dist.  Socotii:  habt.  1B2. 
Cuiiatay  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Cujillo, 
Cimayy  est.  Dpt.   Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Carampoma. 
Cuuaya)  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Huariaca:   dista  de  Pasco  7  leg.  (89  k.); 
de  Huai'iaca  ^  (3  k.). 
Guncac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist,  Ayja. 
Cuncaui^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca,  dist. 

Lares :  habt.  53. 
Cuucaiiay  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Santo  Tomas :  habt.  46. 
CttUearaeayoCj  chac.  Dpt.  Puno,   prov.  Ca- 
rabaya, dist.  OUachea. 
Cuneuailiayo^  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Nasca. 
Clinciiya)  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Parinacochas,  dist.  Colta:  habt.  152. 

Caneliiliuasi,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Mo- 

yobamba,  dist.  Rioja:  habt.  33. 
Cundibaniba^  chac.  Dpt.  y  prov.  Uuanuco, 
dist.  Higueras. 

ClUldliraili)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 

ro,  dist.  Chupa. 
Gune^,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 

mayo,  dist.  Jequetepeque. 
CuniTAyO)  chac.   Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Uaancabamba:  d  1  leg.  (5  i  k.)  de  Huan- 

cal>amba. 


J 


Ciiiig;iiay,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Cuilg^uday,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Ofcus- 

co,  dist.  Usquil:  habt.  266. 
Caiig;ii]ig;aiS9  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Cachen :  habt.  260,  con  los  de 

Sicupis  y  San  Jos^. 
Cmig^as  6  Caryosy  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 

y.dist.  Huamachuco:  habt.  990. 

Cuuia,  hda.  en  la  quebrada  de  este  nombre, 

Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist.  Jaen. 
CuNu,   aid.   Dpt.   Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Chirinos. 
Cuilieha,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Jauja. 
Cunis,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Chiquian. 
Cttilisa^  Qst.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Crucero. 
CuilsaSy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huancapon. 
CtillslliSf  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

San  Pablo :  habt.  470. 
Cllllta^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Pacllon. 
Cuiitamali,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 

quiua. 
Cuiltl,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Cniltilla,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Cuiltuelnichu,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri, dist.  Carampoma. 
Cuutuyaca,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Clllltuyoc,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Chacas:  habt.  731. 
Cuiiuiiibaque,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hua- 

Uaga,  dist.  Lamas. 
Cllliuraiia,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.   Lampa, 

dist.  Santa  Rosa :  habt.  482. 
ClUiya^  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Paucarbamba. 
CuNYA,  chac.  Dpt.   Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 

CuiiyaCf  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  PisGobamba. 

CuNYAC,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Chacas:  habt.  618. 

CuNYAc,  chac.  Dpt.  HuancaveUca,  prov.  Ta- 
yacaja,  dist.  Mayoc. 


:hac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  diet. 

ada.  Dpi.  Apurimiw,  prov,  Anda- 

«,  dist.  Ougoy. 

cbac.  Dpt.  Aiicaclis,  prov,  Caja- 
dist.  Gorgor.  Algmios  escribeu  es- 

bra  c  m  solo  Q. 

est.  Dpt.  CiiKco,  prov.  y  dist.  Aco- 

chac,    Dpt.    Hnaiiuavelica,    prov. 
^ireyua,  dist.  Huachos. 
Id.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbota, 
Scota. 
mina  de  oro,  Dpt,  Libertad,  prov. 

Pataz :  ley  20  onzas. 
3..  Dpt.  Hiiancavelica,  prov.  Anga- 
ist.  Caja:  habt.  Sd. 
i{,  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Carabaya, 
yapala. 
lya,  al«i.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Fu- 

ibo,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aco- 

dist.  Rondocan. 

,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

oUcha. 

a,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 

.  Moro. 

Hd.  Dpt.  Lima,  prov.  Uuarochi- 

,  San  Lorenzo  de  Quinti. 

:eTro  inmediato  fl  las  orillas  del  rio 

I  y  casi  en  el  Umite  con  el  Brasil. 

lina  de  plata,  Dpt.  Ancachi),  prov. 

I,  dist.  Recuay. 

st.  Dpt.  Cazco,  prov.  y  dist.  Galea: 

.87. 

ipi  derecbo,  Ceupi  arbusto  del  coal 

m  Diiinbree.  Ay.)  aid.  Dpt.  Apuri- 

rov.  Aymaraes,  dist.  Colcabamba: 

67. 

.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aymaraea, 

ballLaanca. 

trito  de  la  provincia  de  Lampa, 

nno:  habt.  1,159. 

.  capital  de  este  diutrito,  prov.  Lam- 

[it.   Funo:  habt.   315:   &   20  leg. 

k.)  de  Lampa,  hacia  el  Norte. 

.  Dpt.  Pirno,  prov.  Lampa,  dist. 

)alla:  habt.  1.026. 

6  Cupiclif,  chae.  Dpt.  Lima,  prov. 

chiri,  dist.  Matucaiia:  Al,168>U'alt. 

bdft.  Dpt.  y  dist.  Moquegua, 


2  —  CURA 

Ciipisa,  aid.  Dpt.  Apurinanc,  prov.  Anda- 

hmiylas,  dist.  San  Geronimo:  habt.  690. 
Cupisaya,  aid.  Dpt.  Pmio,  prov.  Hiumct- 

ne,  dist.  Couima:  habt.  150. 
CupiBAYA,  aid.  Dpt.  Puuo,  prov.  Hnaucaiw, 

ditjt.  Ccdjata. 
Cupisi'O,   aid.    Dpt.    Puuo,    prov.   y  disl. 

Huimcaiie:  habt.  218. 
Cupra,  chiK.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Unaylu. 

dist.  Caras. 
Cupsi,  pampatj  al  este  de  las  de  Cbimbotc. 

Se  proyecta  irrigai'las  y  se  hau  hecho  ys 

Cbtudios  para  sacar  el  agua  del  rio  de 

Santa. 
Cupta)  oh'.ic.  Dpt.  AiQizunas,  prov.   Lnya. 

dist.  Lamud. 
Cupusala,  lida.  Dpt.  Piura.   prov.  Payta, 

dist,  Huaca :  i.  9  leg.  (30  k.)  de  la  Iluaea. 
Cuqne.a  cbac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huiunco. 
Ca:]liid|  aid.  Dpt.  Cajamirca,  prov.  Chota. 

diet.  Cutervo:  habt.  1,133,  inclasivelosde 

Cuchicara  y  Culiac. 
Cuquingora)  hda  Dpt.  Puuo,  prov.  Lampa, 

dist.  Nicasio. 
Cuqilipata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  CaJca, 

dist.  Lares  I  habt.  111. 
Caqutri,  rio  tributario  del  Tono  por  la  iz- 

quierJa,  Dpt.  Puno,  prov,  Carabaya. 
Cnra^  miua  de  plata,  en  el  mineral  de  Tulla 

Dpt.  Ancaohs.  prov.  Hiiari,  dist.  Uco. 
Cub*,  aid.  Dpt.  Puuo,  prov.  Asiingaro,  di^ 

Arapa:  habt.  286, 
Cura  MINA  DEL  SbSor,  mina  de  pUta,  en  d 

distritio  de  Pueblo  Libre,  prov.  Hua^ss, 

Dpt.  Ancachs :  ae^uii  ensayoa  del  profeeor 

Eaymondi  da  560  marcos  por  cajou. 
Curabftlllbit,  aid.  y  est,  Dpt.  Libertad,  prov. 

ydist,  Huamachuco:  habt.  170. 
CuRABAMBA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pamro, 

dist.  Accha:  habt.  34. 
Cunica)  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiti, 

dist.  Casta. 
CusACA,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.   Unarochiri. 

dist.  Olleros. 
CuBACA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Sama. 
Clinxiallr)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Haquira. 
CuracaSj  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  jaen. 

diHt.  Chiriiios. 
Curacatfl,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Ch>m^- 

vilcas,  dist,  Santo  Tomas. 


CURB 


—  253  — 


CURl 


Cnraeitata,  aid.  Dpt.  Arequipa»  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tuti. 
f  nracocha,  lagima,  Dpt.  Huancavelica :  10 

leg.  (56  J  k.)  al  S.  de  Castro nreyna. 
CDracpata,  chac.  bpfc.   Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Lambrama. 

Curacurani,  chac  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya,  dist.  Ooaza. 

f  urachina,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 
bana. 

Caragachi  6  CoracacM,  aid.  Dpt.  Puno, 
prov.  Huancane,  dist.  Pusi :  habt.  72. 

Curahnasi,  distrito  de  la  provinoia  de  Aban- 
cay,  Dpt.  Apurimac:  habt.  5,168. 

Cu&AHUASi,  pbl.  capital  de  este  distrito,  prov. 
Abancay,  Dpt.  Apurimac:  habt.  660;  dista 
de  Lima  166  leg.  (462*  k.  );  del  Cuzco  26 
(146  k.)"  y  de  Abancay  7  (39  k.)  al  Sur. 

CuRAHUASi,  aid.  Dpt.  y  dist.  Tarapacd :  dista 
de  Tacna  67  leg.  (317  ^  k.),  de  Tarapacd, 
6  (83  i  k.). 

Curahuayri,  ranchos  a  oriUas  del  Ucayali : 

habitados  por  los  salvajes  Cocamas :  distan 

6  dias  de  navegacion,  en  canoas,  desde  la 

boca  del  Ucayali. 
Cnramba,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Zurite :  habt.  882. 
CuBAMBA,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Camand, 

(v^ase  Caramha). 
CiiraiiilNimba,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad, 

prov.  Pataz,  dist.  Parcoy:  habt.  120. 
Corana,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
Cliraiiclie)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Hua- 

rochiri. 

Curapncyo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Ocros:  algunos  escriben  esta 
palabra  con  solo  Q. 

Coraran,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras> 
dist.  Eestauracion.  Algunos  escriben  es- 
ta palabra  con  solo  Q. 

Curarajf  rio  tributario  del  Napo,  por  la  de- 
recha:  d  los  2^  25"  lat.  (aproximada). 

Curasco,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
tabambas,  dist.  Mamara:  habt.  904. 

rarautMlinba,  chac.  Dpt.  Libertad.  prov.  Pa- 
taz, dist.  Parcoy :  a  2  leg.  (1 1  k.)  de  Parcoy. 

Curay,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Oyon ;  habt.  179  :il\  leg.  (8  k.) 
de  Huacho. 

f  orlmny  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov»  Piw», 
dist.  Tambo  Grande;  habt,  186,  i 


Curbe^  hda.  Dpt.  y  prov.  lea.  dist.  Nasca. 
Curcaf  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabam- 

bas,  dist.  Mara. 
CurculIhuH)  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Condesuyos,  dist.  Salamanca. 
Curciiyj  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocros. 

CureilO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

San  Buenaventura. 
CurgOHp  aid.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  y  dist. 

Chiclavo. 
CuRoos,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Hua- 
machuco :  habt.  990 :  dista  de  Huamachu- 
CO  8  leg.  (16  i  k.). 
Curhirca^  chac.  Dpt.  AncachB,  prov.  y  dist. 

Cajatambo. 
Ciiribaya^  disti-ito  de  la  provincia  de  Ta- 

rata,  Dpt.  Tacna. 
CuRiBAYA ,  [Ccnri  mas  lejos,  en  Aymard , 
hay  a  corrupcion  de  paija,  vieja  6  abuela; 
en  Quechua,  es  decir  mas  vieja  que  otra) 
pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt.  Tacna, 
prov.  Tarata:  habt.  872:  dista  de  Tacna 
84  leg.  (189  \  k.). 
Caricaea^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Jauja:  habt.  224. 
Curicochas  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Jauja. 
CurllcaSf  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Cumbicus :  habt.  199. 
Ciirimarcaf  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Ayapata:  habt.  240. 
Curinahi)  rio  tributario  del  Purus,  por  la 
izquierda:  i  los  9*»  26'  16"  lat.  y  i  72^  25' 
9"  long.:  a  202m.  alt.  La  boca  tiene  150 
metros  de  ancho  y  4  J  brazas  de  profun- 
didad:  dista  620  leg.  (2,897  \  k.)  de  la 
boca  del  Purus  en  el  Amazon  as. 
Cnripa^  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Pampacolca:  habt.  290. 
Curipaco,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gaUo,  dist.  Huambalpa:  habt.  189. 
Curircas,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 
baca, dist.  Cumbicus. 
Curirlj   chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Pampas. 
Curlrya,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Pampas. 

CuriS)  aid.  y  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
CuBis,  pbl.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist,  Llauoa. 


CURD 

d.  Dpt.  Afequipa,  prov.  Caeti 

ampftoolca. 

d.  Dpt.  Lorato,  prov.  Hualla' 

amae:  habt.  66. 

Dpt.  y  prov.  lea,  dkt.  Nasca 

Dpt.  Ayauuoho,  prov.  Cauga 

uiftria. 

est.  Dpt.  Fmio,  prov.  Caraba 

lata. 

iieto  en  la  proviucin  de  Yau- 

lima:  riege,  el  diet,  de  Pampas. 

pt.  Ciizco,  prov.  Paruro,  diat 

pbl,  Dpt.  Apurimau,  prov.  Co- 
dist.  Chuquibambilla :   habt. 

Dpt.  Cuzoo,  prov.  Pancartam- 
Iqnepata. 

y  eet.  Dpt.  Ciizco,  prov.  Chun 
:t.  Colquemarca:  habt.  72. 
%f   cLuc.    Dpt.    CuzcD,  prov. 
Ls.  di^t.  Colquemarca. 
cocal,  Dpt.  y  prov.  Hudiiu- 
iiicliao,  en  la  qnebraba  De  Be- 

Dpt.  Aucacbs,  prov,  y  dist. 

habt.  10. 
I.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 
ist.  Coracora. 
bac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

Otoea. 

Dpt.  Aucachs,  prov,  Huaras, 
indeucia:  habt.  111. 

hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 
cha. 

■io  tributnrio  del  Purus  por  la 
,  los  9° 57'  lat.  y  73°  19'9"  long 
.:  el  ancho  de  su  boca  es  de 
ndo  como  8n>  :  dista  61tt  leg. 
le  la  boca  del  Purus. 
st.  Dpt.  Puiio,  prov.  Carabaya, 
.ta. 

da.   cocftl,  Dpt.   Puiio,  prov. 
list.  Ayapata. 

bac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay 
t.  boraya. 

lac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
iiat.  Haquira. 

ributrio  del  Yavari,  por  la  de- 
4-  26'  50"  lat.  y  78°  42'  46' 


54  —  CUSI 

long.:  en  ancho,  en  la  confluenda,  ee 

60  d  70ra.;  esta  en  la  banda  del  Brasil, 

218  millas  (406  k.)  de  la  confluenda  i 

Yavari  con  el  Amazonas. 
Curusanl,  cbac.  Dpt.  Puiio,  prov.  Carabaj 

dist.  Ollachea. 
Ciiruychiquei  aid.  Dpt.  Apurimac,  pre 

Ootabambas,  diat.  Huayllati. 
Cosayt  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Ut 

diiit.  San  Miguel. 
Cusca,  (Cosa  igual  6  paj-eja.   Q.)  est.  D] 

Aucauhs,  prov,  Pallasca,  dist.  Coron^ 

babt.  281:  dista  de  Corongo  1  leg,  (5 1  k 
Cuscanurftf  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov. 

dist.  Pallasca. 
CusenSi  hda.  Dpt,  Ancacbs,   prov.  Sant 

dist.  Huarmey. 
Ciiscbl)  chac.  en  la  montatia  eutr'e  Uuiia 

Pozuzo,  Dpt.  prov.  y  dist.  Hutlnuco. 
Cushillo.  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lay 

dist.  Bagua:  a  4  leg.  (22  k.)  de  Bagna. 
Cushipampa,  chac.  Dpt.  Aucachs,  pro 

Huaras.  dist.  Ayja. 
Cushaa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  C'aj 

tambo,  dist.  Ocros. 
Cusbnareanchii,  chac.  Dpt.  Junin,  prov, 

dist.  Jauja. 
Cnshnnga,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.   Caj 

marc  a. 
Cusliuro,  mineral  do  plata,  Dpi.  Ct^aman 

prov.  Hualgayoc,   dist.  Sau  Miguel:  I 

360  i.  480U1. :  la  veta  es  rauy  delgada  « 

veces  se  pierde:  tambien  hay  vetas  de  fi< 

ro  y  de  cobre :  dista  6  leg.  (88  1  k.) 

San  Miguel. 
CiisIinrO,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  di 

Pomabamba :  habt.  106, 
Cusif  (alegria,  gozo,  dicha.  Q.)  pbl.  D] 

Aucachs,  prov.  Gajatambo,  dist.  Gorgi 
Cuai,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.   Yanyos,  di 

Pampas :  il  2,564ii>.  alt.:  habt.  424 ;  dii 

8  leg.  (16  J  k.)  al  N.  de  Pampas;  6  1. 

(88 1  k.)  de  Yauyos. 
CiLsibamba,  hda.   Dpt.   Ayacucho,   pn 

Huamaiiga,  dist.  Chiara:  habt.  12. 
CustBAHBA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

dist.  Paruro :  habt.  196.  EstA  inmedii 

a'  rio  Apurimac,  y  es  el  camiuo  por  d( 

de  se  Uega  &  sus  orillas  con  menos  dech 
CusiBAMBA,  aid.  y  hda.  Dpt.   Cuzco,  pn 

Paruro,  diat.  HnoDoquite:  habt.  ITS. 


CUTA 


256 


CUTI 


CusiBAMBA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Canas, 

dist.  Pichihua. 
Cusieaneha,  est.  Dpt,  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Carampoma. 
rusi  grande,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Carampoma. 

Ciisillo  ehico,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 

nas,  dist.  Coporaque.  ■ 
Cnsilluyoe,  {CmiUoc,  dichoso,  afortunado. 
Q.)  cumbre  d  8,678m.  alt.  en  los  cerros 
de  Paucartambo.  En  esta  cumbre  estd  el 
punto  llamado  Tres  Cruces,  de  donde  se 
v^  escalonados  multitnd  de  cerros  que  van 
disminuyeudo  de  altura  basta  perderse  en 
las  inmensas  Uanuras  de  los  bosques  que 
forman  borizontes :  presenta  una  delicio- 
sa  vista.  Vease  Tres  Cruces. 
Cusiniri,  rio  tributario  del  Ucayali,  d  491m- 

alt. 
Cugipata,  aid.  y  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Paucartambo :  babt.  103. 
CusiPATA,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Quiquijana:  babt.  856. 
Cusliiuibamba,  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Bongard,  dist.  Sipasbamba. 
CnsmOy  quebrada  en  la  provincia  de  Santa, 

Dpt.  Ancachs,  dist.  Huanney. 
CusMo,   bda.  Dpt.  Ancacbs,   prov.    Santa, 
dist.  Huarmey:  k  478ni-  alt. :  todo  el  ano 
tiene  agua  de  un  puquio  que  estd  d  sus 
inmediaciones :  babt.  146 :  dista  de  Huar- 
mey 8  leg.   (44  i  k.)  y  6  (88  i  k.)  de  la 
rivera  del  mar. 
CnSIlO,  cbac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Puquina. 
Cnspaili  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Niepos. 
f  QSpaaeat  cbac  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Cborrillos. 
CuspAjfCA,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Santa  Eulalia. 
CaS9ill»  ftld.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist. 
Huari. 

Cuta^   {Cuta  moler  en  batan.  Q.)  aid.  Dpt. 

Apiirimac,  prov.  Aymaraes,  dist.  Colca- 

bamba :  babt.  140. 
Cntacarcay  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Cbiquian. 
Cntaco*   cbac.   Dpt.   Piura,   prov.  y  dist. 

Ayabaca. 
CntagnOy  bda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Pozuzo  :  situada  en  la  coufluencia  de  los 


rios  Pozuzo  y  Huancabamba,  d  680  md' 

tros  alt. 
CntahaaAaf  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru^ 

ro,  dist.  Huanoquite:  babt.  27. 
Clltama^  (costal.  Q.)  cbac.  Dpt.  Lima,  prov. 

Huarochirf,  dist.  Cborrillos. 

Cutamatiuta)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 

nas,  dist.  Cbecca. 
CutamayOf  pbl.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Sibuas:  babt.  892. 
Cntapaelia)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Acas. 
CntatanibO)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Oyon. 
CuTATAMBO,  mina  de  plata,  en  el  mineral  de 

Auquimarca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Cajatambo. 
CuTATAMBO,  aid.  y  quebrada,  Dpt.   Lima, 

prov.  Cbancay,  dist.  Pativilca :  babt.  110. 

Cutay  cliico  y  Cutay  grande.  bdas.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  y  dist.  Paucartambo. 

Ciitf ccarea^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Coasa :  d  sus  inmediaciones  bay 
varias  cbacras. 

CutecyacOy  mina  de  plomo,  en  el  mineral 
de  Auquimarca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Mangas :  ley  12  m. 

Cuteil)  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Aquia. 

CutervillOy  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  Huambos:  babt.  445,  con  los 
de  Mollebamba. 

CutervOf  distrito  de  la  provincia  de  Chota, 
Dpt.  Cajamarca:  babt.  6,260. 

CuTERvo,  ciudad,  capital  del  distrito  de  su 
nombre  en  la  prov.  de  Chota,  Dpt.  Caja- 
marca: babt.  11,545:  aun  cuando  se  le 
ha  dado  el  titulo  de  ciudad,  la  poblacion 
nada  tiene  de  particular. 

Cuti)  (vez  6  veces.  Q.)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Canas,  dist.  Yanaoca. 

CuTi,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist- 

Ucuviri:  babt.  2. 
CuTi,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San  An- 
tonio: babt.  82. 

Cuticsai  hda.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  An- 
garaes,  dist.  Julcamarca :  babt.  147. 

Cutimarcai  aid.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 
dist.  Huacar:  d  2  leg.  (11  k.)  de  Am- 
bo. 

Cutiul)  (puede  ser  corrupcion  de  CcutimUy 


CUYA 


—  256  — 


CUYM 


0,  Q.)  lavadero  y  aveiitadero  de  oro, 
'uno,  prov.  SAndia,  dist.  Phara. 
Ud.   Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
[acuNaiii. 

#.  Dpt.  Puno,  prov.  Carubaya,  dist. 

0. 

idft.  Rpt.  Puno,  prov.  ARAn^^ro, 
iuiiaiii:  hnbt.  8. 

ida.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
ali. 
chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

1,  dist.  Sorayn, 

aid.  Dpt,  Puuo,  prov,  Larapa,  diat. 

,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ctizco,  prov.  y 
[lucartanibo :  habt,  60. 

est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbncuito, 
ei^agtiadero. 

:iac.  Dpt.  Lima,  prov.  Oanta,  dist. 
08  Bajofl. 

shac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
dist.  Yanaquihua. 

chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cant  a, 
tavillos  Altos. 

r,  hda,  Dpt.  Apurimac.  prov.  y  dist. 
lubaa, 

hda.  Dpt.  Pmio,  prov.  AsAngaro, 
rapa;  babt.  i. 

M.  Dpt.  Moqiiogua,  diat.   Iclmfia. 
Iida.  Dpt,  Cuzco,  prov.  Chanmil- 
it.  Santo  Toinas :  habt.  53. 
i,  aid.  Dpt.  Puno,   prov,  Aaanga- 
;.  A  rapa. 

\i.  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 
nibn^. 

Viii/a  amar,  tener  compasion.  (J.) 
>t.  Ancaclis,  prov.  Huaylas,  dist- 
F:  il  i  de  leg.  (I  J  k.)  de  Yungav. 
ic.  Dpt.  AncacliH,  prov.  Cajatam- 
t.  Mangas ;  hay  otra  eu  el  diatrito 
lion. 

ic.  Dpt.  y  prov.  Limn,  tlist.  Surco  i 
5. 

.  y  hda.  Dpt.  Tarapacd.  dist.  Piaa- 
inta  dc  PisftRua  at!  lug.  (145  k.), 
Iia,  cerro,   Dpt.   Tarapacil:   tiene 
.  de  alt. 
ra,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

,  aid.  y  e:;t.  Dpt.  .Arpquipa,  prov. 
I,  dist.  Viraco :  habt.  330. 


CufamOCO)  eat.  Dpt.  y  prov.  Puno,  ist 

Cabana. 
CnyaneatA*  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov,  Caa- 

tilla,  diat.  Viraco. 
CayancO)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

diat,  Ccapi. 
Cuj'anch&ca,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 

vencion,  dist.  Santa  Ana:  habt.  67. 
Coj'artnnit,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huancaspata:  6,  2  teg.  (11  k.) 

de  Huancaspata. 
Cujas,  aid.  Dpt.  Piura,  prov,  y  dist.  Aya- 

baca :  habt.  263. 
f  nyaKpangO,  hda.  Dpt.  Ancacha,  prov.  y 

dist.  Uuaylas:  habt.  11. 
Cuyan,  hda.  Dpt.  y  prov.  HuancaveUcft, 

diat,  Acoria:  habt.  27. 
fnyay,  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

CondesuyoB,   dist.   Chnquibamba:  habt. 

134. 
f  QjCaiia«  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lnca- 

naa,  dist.  Cabana:  habt.  68. 
Cnjcn,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cais- 

trorireyna,  diat.  Santiago  de  Chooorvos. 
CujCOi,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 

Sebastian :  habt.  52. 
Cn.vche,  hda.  Dpt.  yprov.  Cuzco.  dist.  San 

Sebastian:  habt.  6. 
Caychin,  aid.  Dpt.  Ancacbs-,  prov.  Pallas- 

ca,  dist.  Corongo, 
Caycho,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  San  Juan. 
CaycbngO,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Otusco,  dist.  Usquil :  habt,  870. 
Cliyjaf,  chac.  Dpt.   Amazonaa,  prov,  Bon- 
gar^  dist.  Sipa^bamba. 
Cuylata  chico,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  diat. 

Lampa:  habt.  55. 
Ciiylata  rrandr,  hda.  Dpt.  Ptmo,  prov.  y 

dist.  Lampa :  habt.  42. 
Cuvloilltli  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  ihit. 

Snma:  A  8  leg.  (44  J  k.)  de  Taciia. 
fii.tlluuiul,  hda.  Dpt.  Amazoiins.  prov,  Cha- 

chapoya.1,  dist.  Soloco:  habt.  Dit. 
Cnyllnnqui,  phi.  Dpt,  Apurimac,   prov.  y 

dist.  Cotabambas:  habt.  2,519. 
rnyina,  hda.  de  coca,  Dpt.  y  prov.  Huann- 

co,  dist.  Chinchao,  en  la  quebrada  De  Re- 

peiite, 
CH.milsiir,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno.  disU 

Acora. 


CUYU 


267  — 


cuzc 


Cuynaf  aid.  Dpi.  Libertad,  prov.  Otusco, 

dist.  Lucma:  habt.  80. 
Cafniehaeay  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucaiias,  dist.  Sancos. 
CayO)  {Cuyu  mover,  menear,  torcer  hilo.  Q.) 

hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Fasco,  dist.  Huay- 

Uay:  habt.  160. 

CuYo,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Marcapomacocha :  habt.  84. 
GuYo,  hda.  en  la  quebrada  de  este  nombre, 

Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Chancay :  habt. 

162. 
CuYo,  quebrada  en  la  provincia  de  Chancay, 

Dpt.  Lima. 
CuYo,  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Limatambo. 
CcYO,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca, 

dist.  Lares  :  habt.  142. 
Cnyoc,  aid.  Dpt.  HuancaveUca,  prov.  Taya- 

eaja,  dist.  Anco :  habt.  194. 
Cbto  eliioo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Colquepata:  habt.  184. 
Cn JO  jrniude,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Colquepata:  habt.  201. 
Ciiyotsiinbo,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acoma- 

yo,  dist.  Eondocan :  habt.  222. 
fuyotayoec,    hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Tambillo:  habt.  11. 
CuypATAf  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Huaribamba:  habt.  80. 
CnyraPf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huara's, 

dist.  Ayja. 
Ca^Xtthuasif  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Cuysama^  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Cami- 
lla. 
Coyso,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Jesus :  habt.  84. 
Cay.s|iiS9  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bonga- 

ra,  dist.  Sipasbamba:  habt.  178. 
C'liJ'f OS,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  PaUasca, 

dist.  Llapo:  habt.  161 :  d  3  leg.  (16  J  k.) 

de  Lilapo. 
Cuyuciituti,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo 

Amazonas,  dist.  Parinari. 

Coyiicnyo,  distrito  de  la  provincia  de  Siin- 
dia,  Dpt.  Puno:  habt.  468. 

CcYUCUYO,  {Ccuyaccuya  triste,  afligido.  Ay.) 
pbl.  capital  de  este  distrito  en  la  proviiicia 
de  S^ndia,  Dpt.  Puno :  habt.  864 :  dista 
de    Patambaco  7  leg.  (89  k.) :  &  sus  ime- 


diaciones  hay  muchas  chacras  y  hacien- 
das que  algunos  hacen  subir  hasta  196  : 
tiene  un  manantial  de  agua  termal. 

CuynchugOy  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 
00,  dist.  Usquil:  d  1  leg.  (5  \  k.)  de  Usquil. 

Cuyumay  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Soraya. 

Cuyumalca,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Chota:  habt.  1,521 
CayumoccO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Corani. 
Cuyundayf  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Otusco. 
CuYUNDAY,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco^ 

dist.  Lucma:  algunos  lo  consideran  de 

Charat  que  la  ley  no  reconoce. 
Cliyuni,  est.  Dpt.  Aya  cucho,  prov.  Parina- 

cochas,  dist.  Pararca: 
CuYUNi,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 

bo,  dist.  Ccatcca:  habt.  80. 
CuYUNi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 

Ituata. 
CnyiilMiiupa,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Ollachea. 
CuyupiraSf  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist- 

Anta. 
Cuyva,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Ca- 

iiete:  habt.  162:  a  1  leg.  (5  \  k.)  de  Ca- 

nete. 
Cuyvail)  pbl.  Dpt.  y  prov.  Pim-a,  dist.  Tam- 

bo  Grande. 
Cuyve,  est.  Dpt.  Arequipa,   prov.  Union, 

dist.  Cotahuasi. 

CUZCO,  Departamento  antiguo.  Desde  el 
principio  de  la  conquista  form6  uno  de  los 
principales  Corregimientos,  Uamados  des- 
pues  Intendencias.  Confina  por  el  N.  con 
el  Departamento  de  Loreto  y  con  el  Im- 
perio  del  Brasil,  por  la  region  de  los  bos- 
ques,  hasta  hoy  no  bien  determinados : 
por  el  S.  con  el  Departamento  de  Are- 
quipa; por  el  E.  con  las  provincias  de  Ca- 
rabaya y  Lampa  del  Departamento  de 
Puno ;  y  por  el  0.  con  las  provincias  de 
Huanta  y  La  Mar  del  Departamento  de 
Ayacucho,  y  las  de  Andahuaylas  y  Aban- 
cay  del  Departamento  de  Apurimac,  sir- 
viendo  de  hmite  el  rio  Apurimac.  Por  su 
gran  extension  y  su  numerosa  poblacion 
es  la  Eusia  del  Peru,  aun  cuaudo  hoy  se 

halla  desmembrado  de  varias  provincias 

39 


CDZC  -  2 

el  DepartameutiO  del  Apu- 
1  ley  de  18  de  AbrU  de  1873. 
H  Biguieutes 


Httbt. 

11,877 

0 15,115 

14,984 

18;312 

i 16*648 

26,985 

21,405 

15,953 

16,087 

32,972 

27,647 

1 20,396 

otalhabt 288,961 

jreudido,  mas  6  meiios,  entre 
14°  55'  lat.  y  entre  loa  71°  y 

;  formaiido  uua  superficie  de 

,  que  comparadft  con  sii  po- 

lU  25  habitanteR  por  cada 

da. 

oartameiito  mas  extenso  deS' 

Lioreto ;  pero  cagi  diez  veces 

que  ^dte, 

do  en  lo  general  su  territorio 
erarae  dividido  en  trea  zonas: 
I  mas  Nort«  es  de  la  montaita 
aes;  la  segiuida  de  entre  rios; 
de  las  sievras  6  CortUUeraa : 
stas  zona^  tieueii  suselemeu- 
»  para  su  futura  grandezn. 
por  su  Uanura  y  por  las  faci- 
prestau   los   rioa    Apurimnc, 

otros  menos  ciitiocidos  que 
ue  que  ser  atravesada  por  fer- 
mrcada  por  vapores:  eutdn- 
z&a  que  coutieiie  la  montaiia 

egetal  bastarilii  i)iira  eiigraii- 
■tarla;  la  uaturaleza  es  prodi- 
uduetoB:  el  temperameuto  sa- 
t^unda  zona,  limitada  por  los 
Apuriinac  y  Urubiiraba  A  sea 
■stan  las  provincias  de  Aiita, 
ro,  Qiiispicaiiclii,  Acomayo  y 
couocidn  y  pobiadii  de  la  C'oi)- 

zona  miiy  poblada;  su  tempe- 
cioBO;  abundantfbima  en  pro- 


8  —  cuzo 

ductoa  vegetales  de  climas  variados,  y  no 
escasa  en  el  reyno  mineral.  La  tercm 
zona,  como  comprendida  eutre  las  Cordi- 
lleras de  Huanzo,  SoUmana  y  las  iniin- 
merables  ramificaciones  de  4stas  y  de  lot 
Andes,  f<jrma  nn  laberinto  de  qnebri- 
das,  por  cnyo  foudo  corren  mncbisiinw 
rios  que  todos  van  A  tributor  sua  agna» 
para  formar  el  caudaloso  Apnrimac.  Esta 
region  por  eua  nevadas  tierra^  es  pobre 
en  el  reyno  vegetal,  pero  riquisima  en  tj 
miueral;  porque  en  ella  se  encneutrao 
cerros  minerales  de  toda  clase. 

Este  Departamento  esta  llamado,  en  do 
remoto  tiempo,  £  ser  una  Nacion,  y  caen- 
ta  para  su  progreso  con  todos  los  elemeo- 
tos  necesarioB ;  porque  si  le  ftiltan  pner- 
toB  en  la  costa  del  mar,  le  sobran  rios, 
cuyas  aguas  unidas  al  L'cayali  lo  pondran 
en  filcilcoiitacto  eon  los  DepartamentOBde 
Ayacutbo,  Junin,  Amftzonas,  y  Loreto,  y 
por  consiguiente  con  el  Atlantico;  y  eomo 
en  poco  tiempo  estard  concluido  el  ferro- 
carril  que  part«  de  Mollendo,  quedara 
tambien  en  fitcil  y  pronta  comanicacioD 
con  el  Pacifieo  y  el  lago  Titicnca. 

Hay  un  Frefecto  que  tiene  el  maodo 
Superior  del  Departamento:  ana  Corte 
Superior  de  Justicia  que  extieude  su  ju- 
risdiccion  sobre  las  mismas  prorincias. 
En  lo  Eolesidatico  forma  una  Didcesis. 

Enta  Diocesis  es  la  primera  y  mas  an- 
tigua  de  las  de  la  America  del  Sur:  fiie  eri- 
gida  por  Bula  de  Paulo  III,  en  8  de  Ene- 
ro  de  1537,  y  su  ereccion  tuvo  lug&r  el  5  de 
Setiembre  de  1538.  Esamiuando  el  Ca 
tiilogd  de  los  ObispoH  electoa  y  de  los  que 
lian  gobernado  esta  Di6cesi3,  encontn- 
mo9  notables  errorea  en  el  Diccionario  dt 
Alcedo,  y  preferimos  el  siguiente  de  nn» 
Giua  de  forasteroa,  publicada  eu  el  Cui- 
CO  el  auo  de  1883,  al  cual  le  hemos  agre- 
giido  algunos  datoa. 

CATiLAOO  DP,  LOh  OMSPOS  IJT.'E   HAN 
REGIDO   LA  DlOCEBlS  DEL  CUZUO,    INCLVBITE  L0» 

ELEcros. 
]lh,iu.  Sr.  D.  tWiiaiidti  de  Luqm  y  (.Hi- 
ll. Fray  ViMife  Valierdi;  Domfnivo.  na- 
tural de  Oropeza  de  Avila;  es  el  mismi) 


cuzc 


269  — 


CUZC 


que  contribuy6  en  Cajaiparca  al  degiie- 
Uo  de  Atahualpa.  Al  regresar  d  Espaua 
f\x6  asesiuado  en  la  Pnnd  por  los  iiidios, 
y  se  dice  que  se  lo  comieron  asado:  entro 
en  1588,  ceso  en  1541. 

D.  Fray  Juan  Solatio,  Dommico,  naci6 
en  Archidona:  entr6  en  1545,  ces6  en 
1562. 

D.  Sebastian  de  Lariau,  Viscayno :  entr6 
en   1573,  ce86  %n  1683. 

D.  Fray  (rre^orio  Montalvo,  Domfnico, 
natural  de  Coca  de  Segovia,  antes  Obis- 
po de  Popayan:  euti'6  en  1590,  ceso  en 
1691. 

D,  Antonio  de  la  Ray  a,  natural  de  Bae- 
za:  entr6  en  1598,  ce86  en  160(). 

D.  Fernando  de  Memlma^  Jesuita  natu- 
ral de  Torrecilla:  entr6  en  1611,  ceso  en 
1617. 

Z>.  L<trenzo  Perez  Gradoy  natural  de  Sa- 
lamanca, fu^  antes  Obispo  del  Rio  de  la 
Plata:  entr6  en  1619,  ce86  en  1627. 

D.  Fray  Fernando  Vera,  Agustino,  na- 
tural de  M^rida,  electo  Arzobispo  de  San- 
to Domingo:  entro  en  1630,  ces6  en  1688 
para  ser  Arzobispo  de  Lima. 

D,  Diego  de  Montoya  y  Mendoza,  prime - 
ramente  fue  electo  para  el  de  Popayan  y 
despues  al  de  Trujillo  de  donde  fue  pro- 
movido  al  del  Cuzco,  pero  falleci6  dntes 
en  Trujillo. 

D.  ^Jiian  Alonso  Ocon,  natural  de  la  liio- 
ja;  electo  Obispo  de  Popayan:  fue  pro- 
movido  para  el  del  Cuzco  en  1644,  ces6 
en  1652  por  promocion  al  Arzobispado 
de  Charcas. 

D,  Pedro  Ortega  y  Sotomaynr,  promo vi- 
do  del  Obispado  de  Arequipa :  entr6  en 
1652,  ce86  en  1658. 

D.  Bernardo  Fyza^gidrre,  fue  promo vi- 
do  del  Obispado  de  Panama:  entr6  en 
1663,  ce&6  en  1670  para  ser  Ai'zobispo  de 
Charcas. 

r>,  Agxtstin  Munoz  de  Sandoval ,  electo  en 
1861. 

I?.  Manuel  Molluwdo  y  Afujuhf  entr6  en 
1673,  ce86enl699. 

/>-  Juan  Gonzales  de  Santiago,  natural 
de  Xjima,  gobem6  como  Gobernador  Ecle- 
si^stico,  despues  fu^  electo,  pero  no  le  lle- 
garoB  las  Bulas. 


D.  Mekhor  de  la  Nava,  entr6  en  1711, 
ceso  en  1714. 

D,  Fray  Gabriel  de  Arre{jui,  Francisca- 
no,  natural  de  Baenos  Ayres:  de  este 
Obispado  pas6  al  del  Cuzco  en  1717,  ces6 
en  1724. 

D.  Fray  Bernardo  Serrada,  Carmelito 
calzado ;  fue  Obispo  de  Panamd :  entr6  en 
1727,  ces6  en  1738. 

D.  Juan  d£  Sarricolea  y  01  ea,  natural  de 
Lima ;  fue  Obispo  de  Santiago :  entr6  en 
1786  ceso  en  1740. 

D,  Pedro  Morcillo  Rubio  de  Auflon-j  Man- 
chego ;  fue  Obispo  de  Panama :  entr6  en 
1743,  ce86  en  1747. 

D.  Juan  de  Castanedaj  natural  de  Huau- 
ra,  prov.  Chancay ;  fu^  Obispo  de  Pana- 
ma :  entr6  en  1750,  ces6  en  1762. 

D.  Manuel  Gerdnimo  de  Roma  in ,  natu- 
ral de  Huamanga  (hoy  Ayacucho);  fue 
Obispo  de  PanamA:  entr6  en  1764,  ce86 
en  1768. 

D,  AguMin  de  Gornchateguiy  Paname- 
110 :  entr6  en  1770,  ces6  en  1776. 

D,  Juan  Manuel  Moscoso  y  Peralta,  Are- 
quipeno:  entr6  en  1779,  ces6  en  1784. 

D,  Bartolome  Maria  Her  as,  Espanol: 
entr6  en  1790,  ces6  en  1806. 

D,  Jose  Perez  Annendariz,  eiitr6  en 
1809,  ces6  en  1819. 

Fray  Jose  Cali.cto  Orihuela,  hermitaiio 
Agustino,  natural  de  Cocliabj|mba :  electo 
en  1819,  entr6  en  1821  y  ce36  en  1841. 

Dr,  D,  Fugenio  Mendoza  y  Jara,  entr6 
en  1843,  ceso  en  1854. 

Dr,  D,  Julian  Ochoa,  entr6  en  1865, 
ces6  en  1874. 

Dr.  D,  Pedro  Jose  Tordoya,  entr6  en 
1876 

La  Nacion  gasta  al  ano  la  cantidad  de 
827,973  soles,  en  los  siguientes  ramos : 

Prefectura S.      15,566 

Sub-Prefecturas 25,257 

Correos 8,126 

En  sueldos  de  Vocales,  Fiscales, 

Jueces  de  1.'  Instancia  y  otros 

gastos  de  j usticia 90,864 

En  sueldo  de  Obispos,  Canoni- 

gos,  Seminario,  Curas  y  de- 

mas  gastos  del  Culto 33,448 

A  la  vuelta .8.   173,261 


■  viielta S.    178,261 

es  ramoB  de  ins- 

iic: 

9,9841 

''.^:.  15,20o'  28.784 

i 3,600) 

ie  primenis  1b- 1 

ubres...  69,l(i8l        104,952 

31-es S5,78'U 

ientoa  de  Benefi- 

11,726 

ja  Fiscal 9,250 

general  alano...  8.  827,973 
ibuciouGs  producen  al  afio  la 
15,673  Holes,  por  lo8  ramoB 

1  Urbana S.  1.048 

Eiistica •  9429 

luduBtrial 8,617 

Ecletiiiiiitica ■  1,683 

Total S.  15,672 

)iputaoion  territorial  de  Mi- 
itiende  en  los  asuntoa  de  mi- 
ula  que  Gstas  preducen  al  aao 
■on. 

iiuoB  cste  articulo  con  el  Ca- 
Incas  que  gobemaron  el  Im- 
u;  6  mas  propiameote  bablau- 


anoB  Incau.  FaUeoieron. 

.c/iiiida<lor  ilfl  Imperw.     1,107 

1,136 

unqiii 1,171 

1,211 

nqui..* 1,252 

1,303 

^c»a  dfstrotuido  en 1,823 

1,373 

: 1,428 

qui 1,458 

mqui 1,488 

ac 1,528 

:a  dfMroiuulo  m 1,528 

viiifrlo  m  Cajamarea 

'o 1,533 

mitchos  descendientes  de  la 

pcro  seguQ  el  Inca  Garcilaso 

los  legitimos  Bucesores.  Man- 
de  este  uombre,  bus  hijos  D. 


0  —  cuzc 

Diego  Soiritupao  Inoa,  y  D.  Felipe  Inoi 
Tiipac-Amam  y  huh  dos  uietos. 
Cuzcv ,  provincia  del  Departamento  de  so 
nombre.  Eata  proviucia  qae  fue  muy  fi- 
teiiBa,  liasido  deBmembradn  distintas^e- 
ceB  para  formar  otras  proviticias.  Confl- 
na  por  el  N.  con  las  provincias  de  CaJea 
y  parte  de  la  de  UrubEtmba,  de  las  qae  la 
divide  el  no  Vilcamayo ;  por  el  S.  con  ha 
de  Paruro  y  QiUBpicandii ;  por  el  E.  eon 
la  miBma  de  Quispicauchi ;  y  por  el  0. 
con  parte  de  las  de  Urubamba  y  Anta. 
Oonsta  de  los  siguientes  diatritos:  qae 
comprendeii  las  parroqnias  de  la  dadad. 

La  Malrit. 

Sa>itla<ia. 
'  San  Palru  itel  IloxpUaU 


f  Sa, 


Si'baxliaii. 


San  Geriinimo. 
Esti  comprendida,  mas  6  menos,  entn 
loB  13°  15'  y  18"  80'  lat.  y  los  78"  50'  y  ir 
26'  long.,  fomumdo  una  superGcie  coma 
de  52  leguas,  que  comparada  cod  sn  p^ 
blaoion  resulta  cast  520  babitautes  por 
legua  cuadrada.  Segnn  esto,  et  Cnzco  es 
la  provincia  tuas  pcqncua  del  Pcrd  (dc«- 
pues  de  la  de  Anta)  en  territorio ;  pero  li 
mas  poblada.  Bien  pudlera  decirse  que  U 
provincia  la  forma  la  ciudad,  con  dos  pne- 
bloB  muy  reducidos  y  unas  cuantas  htr 
ciendas  y  estancias ;  por  consiguiente  a<^ 
referimos  i  lo  dicbo  acerca  del  Cuv. 
ciudad. 

CnzcO)  distrito  de  la  provincia  y  del  Departa- 
mento de  este  nombre:  se  corapone  eoIo 
de  la  ciudad,  que  eeti  dividida  en  seis  par- 
roqnias, y  del  pueblo  veciuo  de  Sas  Ge- 
r6nimo. 

Cnzco,  cindad,  capital  del  antigno  Impe- 
no  de  loa  Incas;  del  actual  Departamea>o; 
de  la  provincia  y  del  diBtrito  de  su  nomlf '• 
Esta  autigua  y  c^lebro  cindad  fue  fund^- 
da  por  Manco-Capao,  fnndador  tamb)«Q 
del  Imperio  de  los  Incas;  y  como  era  el 
centro  de  esa  gran  Naciou  Be  le  Uamo 
I      Ceoito,  que  ea  Quechua  sigiufica  omUi- 


cuzc 


—  261  — 


CUZC 


go  6  centro.  Estd  situada  en  un  terreno 
no  muy  Uano  i  los  10*  30'  65"  lat.  y  74° 
80*  long.;  &  3,468™*  alt.  Sas  calles  unas 
que  otras,  sou  rectas  y  anchas  y  las  de- 
mas  sou  estrechas  y  tortuosas  y  formau 
eu  su  Goujunto  una  verdadera  encrucija- 
da  de  callejones.  Contiene  preciosos  mo- 
numeutos  que  recuerdan  la  grandeza  de 
los  Incas  y  prueban  el  adelanto  on  cier- 
tas  artes.  El  temperamento  es  suave  y 
muy  sano.  Es  la  ciudad  mas  antigua  del 
Peru.  Las  casas  en  lo  general  son  de  pie- 
dra  labrada  y  cubiertas  de  tejas;  muy 
espaciosas  y  bien  dispuestas.  La  ciudad 
ocupa  una  superficie  casi  igual  &  la  de 
Ldma. 

El  Cuzco  es  la  antigua  Koma  del  Peni 
6  de  la  America  del  Sur :  eu  ella  existen 
los  restos  de  muchos  monumentos  auti- 
gnos  de  los  Licas,  entre  eUos  la  c^lebre 
fortaleza  de  Sacsahuaman,  en  una  colina 
no  muy  elevada  se  halla  d  500m.  al  Nor- 
te de  la  plaza  principal  del  Cuzco.  La 
fortaleza  es  de  enormes  piedras  do  forma 
y  tamano  irregular  pero  tan  perfectamen- 
te  unidas  y  ajustadas  unas  con  otras  sin 
ningtma  mezcla  que  entre  sus  junturas  uo 
cabria  ni  un  alfiler. 

Para  subir  &  la  fortaleza  es  preciso  se- 
gnir  un  camino  estrecho  muy  empinado, 
por  una  quebrada  profanda  por  donde 
corre  un  rio  torrentoso.  Cou  dificultad  y 
fatiga  se  Uega  a  la  puerta  de  la  portada 
en  donde  se  encuentra  la  primera  mu- 
ralla  que  hoy  tiene   Ihi.60  de  grueso  y 
&0'  de  altura.  El  lado  dereclio  estd  fla- 
qaeado  por  un  monolito  de  7  metros  de 
largo :  el  fuerte  tiene  una  forma  triangu- 
lar, y  el  ^ngulo  que  mira  d  la  ciudad  es 
casi  circular :  el  lado  opuesto  d  este  dngu- 
lo  estd  formado  por  tres  muros  que  tienen 
20  dngulos  6  baluartes  salientes,  de  15m.; 
el  lado  mas  saliente,  y  7m.  los  laterales : 
cada  baluarte  esti  unido  con  una  platafor- 
ma  cuya  elevacion  aumenta  mientras  se 
avanza  mas  al  interior.  La  muralla  prime- 
ra exterior  es  de  piedras  enormes,  parti- 
ctdarmente  las  que  estan  eu  los  dngulos 
salientes ;  algunas  tienen  casi  5m.  de  alto 
por  4m.  de  ancho :  el  segundo  muro  para- 
lelo  con  el  primero  tiene  4m.80;  estd  en 


un  piano  mas  elevado  que  el  primero,  co- 
mo  2  metros :  el  tercer  uiuro,  lioy  casi  des- 
truido,  toudria  omo  un  nicitro  menos  que 
el  segundo.  Tor  ol  Lulo  qu(j  niit-a  6  domina 
a  la  ciudad,  el  cerro  sobro  el  caal  oxisto  la 
fortaleza,  esta  cortado  a  pico  y  en  bastan- 
te  elevacion.  Al  Norte  de  la  fortaleza  bay 
una  colina  llamatla  Vudra  Lisa,  de  por- 
firo  epidotifero :  en  la  cuuibre  de  esta  co- 
lina se  ven  algunos  bancos  y  gradas  de 
piedra  cortada  en  la  misiua  roca  de  la  co- 
lina. A  corta  distaucia  y  al  N.  0.  de  la 
fortaleza  bay  una  masa  considerable  de 
ruinas  couocidas  con  el nombie  de  Kl  Uo- 
daderoy  en  donde  se  encuentran  algunas 
piedras  labradas  en  forma  de  asicntos :  es 
notable  un  monolito  al  que  so  le  llama  la 
piedra  de  la  eficalera,  x^orque  su  superficie 
tiene  esta  forma:  los  escalones  estan  tra- 
bajados  al  pareeer  capricliosamente ;  en 
uno  de  los  lados  bay  asientos  muy  bien 
trabajados :  el  interior  del  monolito  tam- 
bien  estii  trabajado  en  furma  de  gradas. 

Eu  el  recinto  de  la  fortaleza  se  ven  to- 
davia  vestigios  de  puertas  encrucijadas  y 
subterraneos  que  fornian  un  verdadero 
laberinto. 

Al  pie  del  cerro  en  que  esta  la  fortale- 
za existen  restos  de  otro  moiiumento  en 
el  lugar  ocupado  en  parte  por  la  Iglesia  y 
Convento  de  Ban  Cristoval.  Es  una  es- 
pecie  de  tcrraplen  como  a  8»n-  de  eleva- 
cion sobre  el  suelo ;  de  alli  sc  sube  una 
gi'ada  y  se  pasa  por  una  puerta  estreclia 
para  llegar  a  un  extenso  2:)atio  6  plaza, 
rodeado  de  paredes  de  5m-  alto  y  que  tiene 
mucbos  nichos.  En  el  fondo  de  la  plaza 
bay  ruinas  de  cdificios  no  ficiles  de  co- 
nocer  por  sus  muclias  encrucijadas;  y 
muchas  paredes  trasversales  sobre  dis- 
tintos  terraplenes  en  andeneria  y  como 
2  metros  mio  sux>erior  al  otro ;  y  una  es- 
pecie  de  jardin,  en  cuyo  fondo  se  encuen- 
tra una  piedra  como  de  8  metros  de  lar- 
go y  casi  2  de  ancbo ;  se  supone  que  ser- 
via  de  puerta  A  la  eutrada  de  un  subter- 
rdneo  que  comunica  con  la  fortaleza  de 
Sacsabuaman. 

Algunas  iglesias  y  edificios  indican  tam- 
bien  los  restos  de  otros  monumentos  de 
aquel  tiempo,  tales  como  la  Iglesia  de 


:UZC  —  21 

go,  (ni  el  antigao  Templo 
jpo  ea  la,  reparticion  &  Juan 
lo  cedid  &  los  religiosos  de 
;o  pftra  que  en  41  erigieran 
)nvento :  tras  del  Sagrario, 
s  del  lioy  extinguido  Con- 
rias  partes  de  el  se  yen  tog 
'amoso  Templo  del  So! :  la 

fm5  la  primera  casa  de  esta 
Q  se  fund6  en  el  Peru  el  afio 

ticne  tres  naves  cuya  ar- 
id Orden  Corintio, 
■  monasterio  de  monjas  de 
1 ;  fu4  el  antiguo  Templo  y 
rgenes  del  Sol. 
3  las  sigientes  igleuias:  San 
Icii,  S.  CriHloval,  San  Bias, 
in  Pedro  6  el  Hospital,  Es- 
5an  Juan  de  Dios,  Nuestra 
nuneda,  San  Andres,  Santa 
itas  Dcscalzas,  Nazarenas, 
■ft  del  Carmen,  y  Santiago : 
eron  de  conventoa  6  ruonas- 
es  y  monjas,  lioy  supresos. 
\  ehtan  hoy  couvcrtidos  en 
spi  tales. 

teriores  habia  una  casa  de 
a  fiind6  en  1823  el  Virey 

d  reside  el  Prefecto  del  De- 
el  Obispo  de  la  Diiicesis: 
rior  do  Justicia :  una  caja 
Ldministracion  principal  de 
!)iputacion  de  Mineria:  la 
a  y  otroB  establecimientos  y 
lariaa,  y  las  de  la  provincia. 
Universidad  erigida  desde 
!gio  Nacional,  an  colegio  Se 
colegio  para  mugeres  y  va- 
:le  primeras  letras;  en  los 
a  al  ano  laa  siguientes  can- 


2  —  CUZC 

Universidad S.  9,9M 

ColegiodeCiencias •  6,400 

•  Seminario ■  2.100 

•  Mugeres »  3,000 

10  escuelas  para  hombrea •  6,000 

10        •  •    mugeres •  6,000 

Total S    33,7S4 

Las  contribuciouea  de  la  ciudad  y  su 
euburbios  6  Udmeee  de  )a  provincia,  pro- 
ducen  al  ano  la  cantidad  de  1,918  soles, 
por  los  siguientes  ramos : 

Contribucion  Urbana S.  1,014 

.  Biistica 731 

•  Industrial •       94 

>  Eclesi^tica 44 

Total S.  1,913 

Terminaremos  esta  ligera  descripcioD 
de  la  antigua  ciudad  del  Cuzco,  copiando 
el  siguiente  piirrafo  de  una  carta  del  Co- 
ronel  O'Leary,  Secretario  del  Libert*- 
dor  (182o):  iCuzco  me  intere^a  iufinito: 
su  liistoria,  sus  fabulas  y  sus  rninas  urn 
encantadoras.  Esta  ciudail  puede  con  ra- 
zon  Uamarse  la  Roma  de  la  America.  L> 
inmensa  fortaleza  al  lado  Norte  de  U 
ciudad  es  su  Capitolio ;  y  el  Templo  del 
Sol  su  colisoo:  Manco-Capac  fu4  su  Bi- 
mulo ;  Viracocha  su  Augusto ;  Hnascu 
su  Pompoyo  y  Ataliualpa  su  Ceaar.  Lw 
Pizarros,  Almagroa  Valdiviaa  y  Toledoa. 
son  los  Hunos,  Godos  y  cristianos  que  U 
destruyeron.  Tupac-Amaru  es  su  Beliss- 
rio,  quo  la  did  un  dia  de  esperanza;  y  PQ- 
macahua  es  un  Rienzi  y  ultimo  patriotb: 
habt.  26,985:  diata  de  Lima.  192  leg. 
(1,055  i  k.)  y  7  (89  k.)  de  Zurite;  deAre- 
quipa  por  loa  pueblos  98  (587  k,);  de  Pu- 
no  75  (419  k.). 

Cuzco,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qnispicanehi, 
dist.  Oropesa. 

Cuzco,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CastilU, 
dist.  Uraca. 


CH 


Adtertencia.  —  Las  palabras  que  no  se  eneuentren  con  CH  al  principio  6  medio  de  diocion, 

bdaqnense  con   SH. 


CH.  —  Esta  letra  tiene  en  Quechua  y  Ay- 
marii  diferentes  pronunciaciones  que  ha- 
cen  variar  el  significado  de  las  palabras : 
la  primera  es  igual  al  Castellano ;  la  se- 
gunda  es  mas  aspirada ;  y  la  tercera  as- 
pera  y  muy  aspirada :  para  indicar  estas 
diversas  pronunciaciones,  algunos  escri- 
ben  Ch  para  la  primera :  Chha  para  la  se- 
gunda ;  y  Cchha  para  la  tercera :  en  este 
Diccionario  solo  se  escribe  Ch  para  evitar 
confusiones. 
Chabamba,  bda.  Dpi.  Apurimac,  prov.  An- 
dahiiaylas,  dist.  Ongoy :  dista  de  Ocobam- 
ba  1  leg.  (5  J  k.). 
Cbalttirbaiuba,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Huambos. 
Cbaca^  (puente,  bueso  de  la  cadera.  Q.)  est. 
Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist.  Huayo. 
Chaca,  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Cbiara. 
Chaca,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 

dist.  Luricocha:  babt.  880. 
Chaca,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  San  Miguel. 
Chaca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Ayacucho. 
Chaca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Santiago :  babt.  28. 
Chaca,   aldea  en  el  valle  de  este  nombre, 
Dpt,    Tacna,  prov.  Arica,  dist.  Codpa: 
dista  de  Tacna  18  leg.  (100  k.)  y  de  Arica 
8  (44  \  k.). 
Chacabaf  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Ayapata. 
Cliaeabaiubti)  pbl.  y  hda.  Dpt.  Hudnuco, 
prov-  Dos  de  Mayo,  dist.  Ovas :  babt.  330: 
dista  11  leg.  (61  k.)  de  Hudnuco. 
Chacabauba,  hda.  y  aid.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  La  Mar,  dist.  Tambo, 


Chacabamba,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Acosvinchos :  babt.  42. 
Chacabamba,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas ,  dist.  Ongoy :  babt.  777. 
Chacabamba,  hda.  Dpt.   Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Chacabamba,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

tabamba,  dist.  Pachaconas. 
Chacabamba,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Cbacaca,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.   Chancay, 

dist.  Huaura:  babt.  129. 
Cbacacarca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Orurillo. 
Cbacamyj  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Pararca. 
Cbaca^lia  6  Chaccana,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.  Anta,  dist.  Zurite:  babt.  153. 
Cbacaencho,  {Chaca  puente,  Crucho  rincon. 

Q.)  mina  de  carbon  de  piedra  en  la  falda 

de  la  Cordillera  nevada:  d  2  millas  (4  k.) 

de  Carhuas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras. 
Chacacucho,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucard. 
Cbacacuiiea^  {Chaca  puente,  Cmwa  pescue- 

zo.  Q.)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cauas,  dist. 

Pichihua. 
Cbacacurqui)  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Anta:  babt.  137  y  la  hda.  22. 
Cbacadia^^a^  rio  en  el  distrito  de  Pomacha, 

provincia  de  Chucuito,  Dpt.  Puno. 
Cbacaeliaraf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Cha-eaebataf  (diminutivo  de  puente.  Q.)  est. 

Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist.  Macari. 
Cba^abuaco ,  chac.   Dpt.   Libertad ,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Sartinbamba. 
Cbaeabuaiiay  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Tauripampa, 


CHAC  —  2 

liac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

Miitneaiin. 
I.  D[)t.  Lima.  prov.  Hiiaro- 

ild.  D[)t.  Moquegua,  dirft.  Pu- 

(;i5. 

't.  Dpt.  Puno,  pi-ov.  Lampa, 

Dj.t.   Taeua,   prov.  Tarata, 

ic.  J)]it.  Iiima,  prov.    Hiiaro- 

Iji.ri-illos. 

d.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

ariunpiijLia. 

>t.  Pjit.  riiiio,  prov.  Saiidia, 

Dpt,  Aj-;ieut:lio,  prov,  Caiigft- 
isi'lii:  hiibt.  170. 

est.  Dj't.  Chzco,  prov.  Chun- 

Stnito  Ti'iuarf. 
csl.  Dpt.  Piiiio,  prov.  Livm- 


.  elino.  Dpt.  Apiirimac,  prov, 
.  ilMl.  TaLiil)ol»,iiiilift, 
illc  i-ii  l:^  pruviiiciii  de  Arica, 
,U-  .\;^Mpa:aIns2k'g.(Ilk.) 
t'  valii-  (-^ta  It  4-2m  alt. 
111.  y  lida.  Dpt.  Tacua,  prov. 
Lliita:  ilLsla  de  T:iciia.  9  leg. 
Iluspk-io  4  1  (-25  k.)  y  de  Ari- 

I'.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 

la. 

diacDpt.  Cii/co.  prov.  Cliuii- 

.  C.lqu.inareu. 

(lid.  D]it.  y  dist.  Juiiin,  prov, 

t.  -2;). 

Id.  Dpt,  Apiirimac,  prov,  y 

jitifTUiimontc  lo  eseribiaii  Xa- 
I.  y  lida.  Dpt.  Apurimac,  prov, 
s.  dist.  Talavura :  liabt.  090 : 
k,)  de  TaUvera, 
Id,  Djit,  Piuio.  prov,  Ananga- 
iiaii:  hubt.  -107. 
Iidu.  Dpt.  y  prov.  Taciia,  dist. 

(Vl-iird  puento,  wiirr/,,  rio.  Q.) 
izco,  prov.  Atomayrt,  diBt.  Po- 


4  —  CHAC 

Chacamavo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  CaDchia, 

dlBt.  Pampamarca:  babt.  85. 
Chacamayo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  (^busn- 

vilcftB,  diat,  Livitacs, 
Clid^Ut  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  j 

dist.  Anta:  babt.  S71. 
Chai'ttna,  (escalera.  Q,)  est.  Dpt.  Ancadu, 

prov.  Huaylas,  dist.  PampaFoma3:habt.  98. 
Cliacauay,  bda,  Dpt.  y  prov.  Tacna,  diaL 

Fachia. 
t'tiacaneniicba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Hiiaras,  dist.  Iiidependencia. 
riiuciini,  aid,  Dpt.  Moquegua,  diat.  Toratt, 
Olliirapabttiuba,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Urubamba. 
CliacapalfH,  Tiiml)o  en  el  camiuo  de  Janji 

il  Huari. 
Ckacapalca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lamps, 

dist.  Ucubiri:  babt.  284.  . 
CbtlCflpdIpd,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tamu. 

dist,  Yauli :  A  8,S43ra-40  alt.  EI  cerro  io- 

mcdiato  que  la  domina  est^  a4,035ni-  g]t, 

y  es  por  donde  se  vA  a  MujTirira:  habC 

1,180. 
Oliiicaiidllaiii,  pico  oevado  ea  la  Cordillert, 

al  E.  de  Tacna,  en  los  18"  lat.  y  71°  5T 

52"  long. 
Cbacnpaiupa,  cbac  Dpt.  Ancacba,  prov. 

Piscobamba,  dist,  Parobamba. 
CuACAPAMFA,  cbac.  Dpt.  Aucacbs,  prov,  Ci- 

jatambo,  dist.  Ocros. 
Chacapampa,  aid,  Dpt.  Junin,  prov.  Juij>, 

diat.  Siocos :  babt.  1S6. 
Chacapaupa,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Hum- 

cayo,  dist.  Coica:  babt,  840. 
Chacapaupa,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovii-eyna,  dist.  Huaytari. 
Cha<:apahpa,    bda,    Dpt.    Ayacucbo,  prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha. 
Chacapaupa,  hda.  Dpt.  Ayacuclio,  prov.  C»n- 

gallo,  diat.  Viscbongos. 
Chacapaupa,  chac.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Av- 

maraes,  dist.  Soraya. 
Cracapahpa,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Huayllati, 
Cbacapaupa,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  pror. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
CLttcapata,  est,  Dpt.  Ancadis,  prov.  Huii. 

dist.  San  Luia. 
Chacapata,  pbl.  y  bda.  Dpt,  Janin,  pnv. 
Tarma,  dist.  YaoU ;  babt.  136. 


CHAC 


265  — 


CHAC 


Chacapata,  ehac.  Dpi.  Ayacncho,  prov.  La 

Mftr,  dist.  Tambo. 
Chacapata,  chac.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Chacapata,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaja,  dist.  Ayapata. 
Cbacapata,  est.  Dpt.  Pane,  prov.  Lampa^ 

dist,  Pucarii. 

Chaeapataca^  aid.  Dpt.  Apunmac,  prov.  y 

dist.  Antabamba:  habt.  158. 
Champo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 
Chacapnngo,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Chachapoyas,  dist.  Huayabamba. 
Chacapuqnio,  {Chaca  paente,  puqiiio  arro- 

yo.  Q.)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Chacapuquio,  hda.  Dpt.  Ayacucho,   prov. 

Huamanga,  dist.  Santiago:  habt.  57. 
Cliaeapnyo,  chac.  Dpt,  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Acobamba. 
Cliacaraera,  {Chaca,  puente  6  hueso  de  la 

cadera,  racra,  las  partes  sexsuales  de  la 

mnger.  Q.)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Hnari. 
Chacaracra,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  Chacas. 
Chacaracra,  minas  de  cobre  y  plomo,  al  N. 

del  pueblo  de  Llamellin,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Hnari,  dist.  LlamelHn:  ley  75  A  80  ra. 
Cliacaragra,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Piscobamba. 
Ctaaearayf  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nacochas,  dist.  Lampa:  habt.  126.  En  las 

inmediaciones  hay  manantiales  de  aguas 

termales  sulfuroaas,  de  excelentes  y  aalu- 

dables  cualidades. 
Chacaray,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colqnemarca. 
Chacarayoe,   chac.  Dpt.   Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Cliacarera,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

viJcaa,  dist.  Colquomarca. 
CItacaii)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 

llo,  dist.  Vischongos:  habt.  125. 

diaearilla,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

casmayo,  dist.  San  Jos^. 
Chacarh^la,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Carabayllo :  habt.  74. 
CHACABn*LA,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 

cav,  dist.  Huaura. 


Chacari];la,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Chancay. 
Chacarilla,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 

caveUca:  habt.  88. 
Chacarilla,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
Chacarilla,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 

Juan  Bautista:  habt.   88:   i  2  ^  leg. 

(18  k.)  de  lea. 

Chacarilla,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
San  Sebastian. 

Chacarilla,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 

CHACARiLLA,*chac.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pi- 
ca:  A  10  leg.  (55  I  k.)  de  Pica. 

Chacarillas,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaen,  dist.  San  Ignacio. 

CliacarOy  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas, dist.  Tambobamba:  habt.  699. 

Chacas,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  ChUia:  a  1  leg.  (5  \  k.)  de  Chiha. 

Chacas,  rio  tributario  del  Yanamayo,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huari. 

Chacas,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Piscobamba. 

Chacas,  distrito  de  la  provincia  de  Huari, 
Dpt.  Ancachs :  habt.  11,462. 

Chacas,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Huari,  Dpt.  Ancachs :  se  ha- 
11a  a  d,365m.  alt. :  habt.  998 :  dista  14  leg. 
(78  k.)  de  Pomabamba. 

Chacas,  abra  6  paso  de  la  Cordillera,  Dpt. 
Huancavelica,  prov.  Tayacaja,  4  4,063m. 
alt.  La  cumbre  sirve  de  Ihiea  de  sepa- 
racion  entre  las  aguas  que  van  al  rio 
Mantaro  de  las  del  Apurimac ;  y  tambien 
de  la  temperatura  y  productos:  hay  otro 
paso  entre  CuUuchaca  y  Chacas,  que  esta 
a  4,41511. 

Chacas,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja, dist.  Colcabanba:  a  8,896^-89 
alt. :  dista  6  leg.  (38  ^  k.)  de  Huanta. 

Chacas,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Juliaca. 

Cliaeasacni,  est.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 
y  dist.  Caatrovireyna. 

Chacasana,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  San  Damian. 

Cliacata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
Chacataiiia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Andajes. 
Chacatape,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

ch'ri,  dist.  Matucana. 
84 


CHAC 


266 


CHAC 


Chacato,  ost.  Dpi.  Ancachs,  prov.  Hnari, 

diet.  Chacas. 
Ciiaeatnllo,  {Clutca  UiUu  hueso  del  puente  de 

la  cadera.  Q.)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Chamaca. 
Chacatullo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Velille. 

Chacatunisea,  {CJiacatuniscca  pnente  arrui- 
nado.  Q.)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Velille. 
Cba^aubaiuba,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 
Chacaiica,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Cochamarca. 
Chacaurqnef  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  j  dist. 

Anta. 
Cllflcayero,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hua- 

nuco. 
Cbaciiy,  {Ckaccay  ronquera  y  tambien  pro- 
nombre  aquel.  Q.)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov- 
Huaylas,  dist.  Pueblo  Libre. 
Cliaoayaiiy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Cajacay. 
Chacayan,  distrito  de  la  provincia  de  Pasco, 

Dpt.  Junin :  habt.  4,559. 
Chacayan,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Pasco,  Dpt.  Junin:  habt. 
1,160. 
Chacaybamba,  (llano  de  enronquecerse.  Q.) 
aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jauja:  habt. 
221. 
Chacaymarca^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Santa  Eulaha. 
CbacayOy  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 

baca,  dist.  Chalaco:  habt.  95. 
Chacayo,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Tambobamba. 
Cbaccanit  hda.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 

Angaraes,  dist.  Julcamarca, 
Chaccayoqiie,  est.  Dpt.    Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Coporaque. 
Cliaceeleca,  (se  pronuncia  Chakelka),  aid. 
Dpt.  Apurimac,  prov.  Andahuaylas,  dist. 
Huancaray:  habt.  90. 

Cbacchaca*  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Mayoc. 
Chaechaiiy  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,   dist.  Independeiicia :  a  7  leg.  (37  k.) 

de  Yautan. 
Chacchan,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Pariacoto :  habt.  282. 


Chaechaiiata,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hoibiieo, 

dist.  Chinchao. 
Chaceha^  {Caccha  mascar  coca.  Q.)  ali 
Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar,  dist  Su 
Miguel :  habt.  44. 

Chacchauca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Cochamarca. 
Cliacchi,  {Chacchi  regar,  y  Chacchuy  riego. 
Q.)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 
Llamellin :  habt.  148. 
Chaclacayo,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Euaio- 
chiri,  dist.  Matucana:  d  672in.  alt:  hak 
107 :  dista  de  Lima,  6  leg.  (89  |  k.). 
CbacIailcayoCy  aid.   Dpt.  Ancachs,  pror. 
Huaylas,  dist.  Pamparomas :  habt.  180. 
Cliaelapampa,  aid.  y  est.  Dpt.  LiberUd, 

prov.  Otusco,  dist.  Usquil :  habt.  222. 
ChacIatacaDE)  cerro  con  vetas  de  cinabrio, 
d.  1  ^  k.  de  la  mina  Santa  Bilrbara,  Dpt. 
prov.  y  dist.  Huancavehca. 
Chaclaya,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist  Ubi- 

nas :  habt.  88. 
C3iaclnbamba,chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.Pan- 

cartambo,  dist.  (Jhallabamba. 
ChacUa,  {Chaclla,  varas  6  palos  delgadoe 
para  techar.  Q.)  pbl.  Dpt.  Lima,  pror. 
Huarochiri,  dist.  Santa  Eulalia:  habt 
185:  dista  5  leg.  (27  i  k.)de  S.  6er6nimo; 
8  (44  ^  k.)  de  Santa  Eulalia. 
Chaclla,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Hii^naco,  dist. 

Panao:  habt.  215. 
Chaellabamba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pu- 

cartambo,  dist.  Challabamba. 
Chacllabamba,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hot- 

nuco. 
Chacllaca,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Pullo. 
CliacUahnajiiu,  hda.  Dpt.  Ancachs,  pror. 

Huaylas,  dist.  Shupluy. 
Chacllatacana ,  {Cchalla,  varas  6  variDas 
tacana  martillo.  Q.)  pbl.  Dpt.  prov.  y  dist. 
Huancavelica:  habt.  97. 

Chacna,  {CiMcna,  amarrar  6  cargar  una  bts- 
tia.  Q.)  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Cajatambo,  dist.  Oyon. 

Cba<*uamata,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Velille. 

Chacnny,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta. 
dist.  Atavillos  Bajos. 

rhaeiia,  pbl.  Dpt  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Colcabamba:  habt.  856. 


CHAC 


267 


CHAC 


CSlflCO)  (Chaeco ,  desmontar,  rozar.  Q.)  est. 

Dpi.  Lima,  prov.  Huarochiri,  dist.  Ca- 

rampoma. 
Chago,  hda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y  dist. 

Hnanta. 
Chaco,  hda.  y  est.  Dpt.  Ayacnoho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Qninua :  habt.  58. 
Chaco,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Santiago. 

Chaco,  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Parina- 

cochas,  dist.  Coracora. 
Chaco,  est.  Dpt.  Apurimac.  prov.  Cotabam- 

bas,  dist.  Mara. 
Chaco,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Convencion, 

dist.  Echarate:  habt.  68. 
Chaco,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Tiqui- 

llaca:  habt.  199. 
Chaco,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

euyos,  dist.  Yanaqnihua. 
Chaco,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Acomayo:  forma  parte  del  pueblo  de  Acos* 
CbaooehalNiniba,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Cajabamba,  dist.  Condebamba. 
Cliacoclief  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Sirca :  habt.  225  ;  dista  de  Sir- 
es 9  leg.  (50  k.);  de  Abancay  28  (1264  ^0- 
GhftCO  eUeo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Acomayo. 
Chaeolla,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

^aJlo,  dist.  Chuschi. 
Chaeoiiy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Mangas. 
Chacon,  hda.  de  cana,  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Lurigancho. 
Clia^cona,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Zurite. 
Chftoont,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Ckaconi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

OmriUo. 
Ghacomi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ajoyani 
ChmoopaJlSLi  est.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Chunvi- 

viloas,  dist.  Yelille. 
Cltaoopiita,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Ajoyani. 

Chacopata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Macusani. 

ChBOOSf  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Hnariaca:  habt.  495:  dista  4  leg.  (22  k.) 
de  SCuariaca. 


Chaooya,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

dist.  Castrovireyna. 
Chaooyllo,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Cotahuasi. 
Cha4^9  (Ckacpa,  el  que  nace  de  pies.  Q.) 

aid.   Dpt.   Ancachs,  prov.  Pomabamba» 

dist.  Parobamba. 
Chacpa,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Quiches :  habt.  60. 

Chacpa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Sihuas. 

Chacpauiarca^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Huancaspata.. 

Cbacpar,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Chavin :  habt.  99. 

Chacpay,  aid.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov.  Tar- 
ma  :  habt.  24. 

Chacra  alta,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Magdalena:  habt.  81. 

Chacra  alta,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  Chorrillos. 

Chacra  alta,  chac.  Dpt.  Callao,  dist.  Bella- 
vista. 

Chacracancha,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  San  Buenaventura. 
Chacracancha,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  San  Lorenzo. 
Chacracalla^  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Aucara. 
Chacra  colorada^  llamada  por  algunos  de 

Aristegui  6  San*  Jacinto,   chac.   Dpt.   y 

prov.  Lima,  dist.  Magdalena. 
Chacra  i^ude,  hda.  Dpt.  Lima,  prov. 

Huarochiri,  dist.  Santa  Eulalia. 
Chacra  orande,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Carabayllo :  habt.  29. 
Chacrahuasi,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Colcabamba. 
Chacrahuayco,  {Cluwra  fundo  rustico  pe- 

queno,  huayco  quebrada.  Q.)  aid.   Dpt. 

Ayacucho,  prov.  Parinacochas,  dist.  Pu- 

llo :  habt.  108. 
(Jhacrahoaylla,  (chacra  verde.  Q.)  hda.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Urubamba,  dist.  OUantay- 

tambo. 

Chacralla,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas, dist.  Aucara:  habt.  886:  dista  22 
leg.  (121  k.)  de  Cangallo. 

Chacrampa  6  Ckaurampa,  pbl.  Dpt.  Apuri- 
mac, prov.  Andahuaylas,  dist.  Pampa- 
chiri:  habt.  880:  dista  de  Pampachiri 


CHAC  —  2 

(56  i  k.};  de  Andahoa^laa  12 

impa,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

nbo,  dist.  Huayllacayan. 
ta,   chac.  Dpt.  Apurimao,  ptov. 
Kn,  dkt.  8or»ya. 
,  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  y  dist. 
:  liabt.  27. 

leblOi  chac.  Dpt.  Ancaclis,  prov- 
ubo,  dist.  Huayllacayan. 
na,  choc.   Dpt.   Libeiiad,  prov. 
.  dist.  Lncma. 

aid.  Dpt.  Pinra,  prov.  Payta,  diut. 
>e:  habt.  128. 

i  bajo,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
ay  OS,  dist.  Yanaquibna. 
It  NHiuiichf,  chao  Dpt.  Libertad, 
dist.  Trujillo. 

Di)  hda.  Dpt.  Lima.  prov.  Huaro- 
iet.  Santa  Eulalia. 
Ic>t  cbac.  Dpt.  Ancacha,  pror.  Ca- 
D,  diet.  Audajes. 

Bst.  Dpt.  Apurimac.  prov.  Cota- 
I,  diet.  Mara. 
ida.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Anta,  dist. 

ist.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Cota- 

I,  diflt.  Mara. 

ml)  chac.  Dpt.  Cnzco.prov.  Chiin- 

:,  diet.  Colqaemarca. 

»«  eat.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

10. 

unba»  aid.  Dpt.  Anoachs,  prov.  y 

)mabamba:  habt.  16S. 

I,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

impas. 

I,  aid.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  An- 

<a,  diet.  Oropesa:  habt.  100. 

:hOt  eet.  Dpt.  Pnno.  prov.  Lam- 

..  Pucari. 

chac.  Dpt.  Lambayeqne,  prov.  y 
liclayo. 
nina  de  plomo  en  el  oerro  de  Cd 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

Lcllon :  ley  2S  m. 

ihac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

dist.  Mangas. 

ina,  mina  de  plata,  &I  0.  del  pbl. 

i.  Dpt.  Juniii,  prov.  Tarma,  diet. 

ley  60  m, 


8  —  CHACI 

Chaeha,  ohac.  Dpt.  Ancache 
tambo,  dist.  Haayllaoayan. 

Chacha,  (VaTim,  raronil  en  Aj 
dir  el  poUo  en  Quechua :  la 
norabre  de  este  pueblo  y  ot 
be  serdel  Aymar^),  pbl.  Dp 
Paniro,  diat.  Accha:  habt.  '. 

Chacha,  aid.  Dpt.  Cuzco,  proi 
Huanoquite. 

Chacliaconii,  aid.  Dpt.  Ay 
Huamanga ,  dist.  Socosvin 

Chachacoma,  hda.  Dpt.  Ayi 
Hnamanga,  dist.  Ayacncho 

Chachacoimtnl,  est.  Dpt.  Fui 
pa,  dist.  Ucuviri. 

Clu«bttcai1|  hda.  Dpt.  Cuzc 
chis.  dist.  Checcactipi:  habi 

Chiicli^eiu,  chac.  Dpt.  Mc 
Ubinas. 

Chacbajaya,  aid.  Dpt.  prov. ; 

Chachama^ ,  vallesito  en  e 
prov.  Tarma,  diat.  Chanchi 

Chachau,  hda.  Dpt.  Ancachs 
Fomabamba. 

Chachani,  (vaUroM.  Ay.)  COT 
nn  ramal  de  la  Cordillera 
Misti:  annque  separadoa,  » 
doa.  Be  or4e  que  forman 
oadena  volcdjiioa.  V^ase  Ci 

Chacbani.  est.  Dpt.  Cnzco,  pt 
cas,  dist.  Banto  Tomae. 

Cbachani,  est.  Dpt.  Arequipa, 
ma,  diet.  Tapay. 

Chacbapacnnca,  chac.  Dpt  j 
Huaras,  dist.  Marca. 

Chachapata.  (Urinsaya)  aid 
prov.  CaDcbia,  diat.  Pamp 
66. 

Chachapotas,  rio,  viase  Uteub 

ChachapoyaSiprovinciadelDi 
Amazonas,  segtin  ley  de  21 
de  1882.  Poateriormente  hi 
brada  para  formar  las  provi 
g&ri  y  Luya ;  aai  que  hoy  e 
do  an  territorio.  Con&na  p 
provincia  de  Bongari;  por 
Pataz  del  Departamento  df 
por  el  £.  con  la  provincia  ( 
del  Departamento  de  Loret 
con  la  provincia  de  Luya, } 
din  y  Cajabamba  del  Dej 


CHACH 


—  269  — 


CHACH 


Gaj&marca,  Edrviendo  &  estas  dos  de  limi- 
te  el  rio  Maraiion.  Su  capital  la  antigua 
ciadad  de  Chachapoyas.  Consta  de  los  si- 
gientes 

DISTBITOS : 

Habt. 

Balsas 289 

Chachapoyas 4,888 

Chiliquin 697 

Chuquibamba 828 

Huaacas 586 

Jalca 1,498 

Levanto 600 

Leymebamba 757 

Molinopampa 594 

San  Nicolas 1,148 

Olleros 888 

Omia 279 

Quinjalca 908 

Santa  Bosa  de  Huayabamba 449 

Soloco 1,018 

S6quia 1,051 

Totora 749 


Ademas  hay  62  Esouelas  de  primeras 
letras,  d  saber : 

40  para  hombres :  sueldos S.     24,000 

22     »      mugeres:       »  »      18,200 


Total  habt 16,112 

E8t4  comprendida,  mas  6  menos,  entre 
los  5»  40'  y  7*  20*  lat.  y  los  79^  80'  y  80*» 
40'  long.,  formando  una  superficie  como 
de  870  legnas ;  que  comparada  con  sn  po- 
blacion  resulta  como  48  habitantes  por 
eada  legua  cuadrada. 

£n  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  como  en  las  de  Bongard  y  Luya. 

En  caanto  d  la  natnraleza  de  su  territo- 
rio  y  prodacciones,  nos  referimos  i  lo  di- 
eho  respecto  al  Departamento  Amazonas. 

Un  Sub  Prefeoto  estd  encargado  del  man- 
do  politico  de  la  provincia :  un  Juez  de  1  / 
Instancia  administrajusticia.  EnloEcle- 
siiLstico  est^  dividida  en  los  siguientes 

CUBATOS : 

Balsas  Huayabamba 

Chachapoyas  Colca 

GhiHquin  Levanto 

Chiquia  Olleros 

Santo  Tomas 

J3ay  dos  Golegios  de  Instruccion  media: 

1  para  hombres:  sueldos S.     6,400 

1      1      mugeres:      t  »     1,280 


Total  (a  *5o,„ S.    7,680 


Total  en  sueldos S.     87 ,200 

Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  461  soles  por  los  siguientes 
ramos : 

Contribucion  Urbana S.     189 

»  Rustica »      197 

»  Industrial »       48 

»  Eclesiiistica »       82 


Total S.    461 

Chachapoyas,  distrito  de  la  provjncia  de  Cha- 
chapoyas, Dpt.  Amazonas:  habt.  4,888. 

Chachapoyas,  ciudad  antigua;  capital  del 
Departamento  de  Amazonas  y  de  la  pro- 
vincia y  distrito  Chachapoyas.  Su  etimo- 
logia  parece  provenir  del  Aymari,  algo 
corrompida  la  pronunciacion,  porque  Cfta- 
cha  significa  varon,  6  fuerte,  6  varonil,  y 
pulla^  cardo;  aunque  es  sabido  que  la 
provincia  de  Chachapoyas  fu6  habitada 
^ntes  de  que  la  conquistaran  los  Incas. 
Esta  ciudad,  antiguamente  Uamada  ciu- 
dad de  la  Frontera:  est£  situada  i  6*'  T  41" 
lat.  y  !&"  55'  87"  long. 

El  piano  de  la  ciudad  es  muy  bien  tra- 
sado;  tiene  10  calles  que  corren  casi  de 
N.  a  S  y  10  de  E.  i  0. ;  son  rectas  y  se 
cortan  en  angulo  recto:  hay  tres  plazas 
principales  y  algunas  plazoletas  con  sus 
respectivas  fuentes.  Como  capital  del  De- 
partamento y  de  la  Di6cesis,  residen  en 
ella  el  Prefecto,  el  Obispo,  un  Cajero  fis- 
cal y  otras  oficinas  y  empleados  Departa 
mentales,  ademds  de  los  de  provincia. 

Hay  una  Catedral,  con  su  Coro  de  Ca- 
nonigos,  y  ademds  las  iglesias  de  Santa 
Ana,  San  Francisco,  La  Merced,  Belen, 
Senor  de  Burgos,  San  L4zaro,  y  las  Ca- 
pillas  de  la  Natividad  6  el  Bosario,  de  la 
Asunta  y  la  del  Pateon :  habt.  8,622 :  dis, 
ta  de  Cajamarca  58  leg.  (295  \  k.) ;  de 
Moyobamba  49  (278  k.) ;  de  Levanto  8 
(17  k.). 

Chachapoyas,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Cajabamba. 

Chachapoyas,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Ongoy:  habt.  990. 


CHAH 


270 


CHAJ 


Graohapotab,  hda.  y  aid.  Dpi.  Cuzco,  prov. 

Gonvencion ,  disi.  Santa  Ana :  habt.  86. 
Chaehas,  {Chachns,  nombre  de  un  arbusto 

de  la  familia  de  los  E6cal6mcas.  Q.)  hda. 

Dpt.  Huancavelica,  prov.  Tayacaja,  dist. 

Golcabamba. 
Ghachas,  diBtrito  de  la  provincia  de  Castilla, 

Dpt.  Arequipa:  habt.  1,596. 
Ghachab,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  deCastilla,  Dpt.  Arequipa :  habt. 

766. 

Chacha8pata,chac.  Dpt.Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 

Chachay^pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gastilla, 
dist.  Chachas. 

Chaclief  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 
dist.  Garampoma. 

Chachtn  6  Cocha,  chac.  Dpt.  Lima.  prov. 
Ganta,  dist.  Pacardos. 

Chachos,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist- 
Huari:  habt.  696. 

Chochua,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Piscobamba. 

Chadin,  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Ghota, 
dist.  Paccha:  habt.  119. 

Chafan  chieo,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pacasmayo,  dist.  Grnadalupe:  habt.  261: 
dista  4  leg.  (22  k.)  al  Sur  de  San  Pe- 
dro. 

Cha&n  grande,  aJd.  y  hda.  de  cana  Dpt. 
Libertad,  prov.  Pacasmayo,  dist.  Guada- 
lupe: habt.  96. 

Chaflamangaia,  hda.  Dpt.  Lima,  prov. 
Huarochiri,  dLst.  Santa  Eulalia. 

ChafMa,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  GhunvivilcaB, 
dist.  Santo  Tomas. 

Chaft'echayi,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Garabaya,  dist.  Ayapata. 

Chagamachay,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Pas- 
co, dist.  Huariaca:  i  4  leg.  (22  k.)  de 
Huariaca. 
ChagOS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Llumpa. 

ChahnaC)  pbl.  Dpt.  y  prov.  Hu&nuco,  dist. 

Aguamiro. 
Chahuachapi,  chac.  Dpt.  Guzco ,  prov.  Ghun- 

vivil^s,  dist.  Golquemarca. 
Chahuallo,  hda.  D^t.  y  prov.  lea,  dist. 

Nasca. 
Cbahuana^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  OruriUo. 


Chahaara,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asinga- 
ro,  dist.  Ghupa:  habt.  872. 

Chahuaea,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 
quina. 

Chahuarayoc,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist. 
Puquina. 

Chahuarcoil)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ri, dist.  Llamellin. 

Clialiuarinay,  est.  Dpt.  Apurimac,  pro?. 
Gotabambas,  dist.  Ghuquibambilla. 

Chahuaris,  {Chahuar  cAnamo,  cabuya.  Q.) 
puerto,  en  el  rio  Urubamba  4  los  12*  6* 
lat.  aproximada,  abajo  derEcharate. 

Chahuamtay  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Angaraes,  dist.  Lircay :  habt.  866,  conloa 
de  Lunche  y  Pi^rcca. 

Chahuarque,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Gotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Chahnasani,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sin- 
dia,  dist.  Phara.  A  susinmediacioneshay 
varias  chacras  mas  6  menos  grandes. 

Chahnay,  (ordefiar  6  exprimir.  Q.)  aid.  y 
hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist.  Gota- 
bambas. 

Ghahtjay,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo, 
dist.  Sangarara:  habt.  299. 

Chahnayaiil,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chim- 
vivilcas,  dist.  Golquemarca. 

Chabuay  bamba,  chac.  Dpt.  Ayacucho,prov. 
y  dist.  Gangallo. 

Cbabliaytiri)  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Galea,  dist.  Pisac ;  en  las  Punas  de  Pan- 
cartambo,  i  4,017™-  alt.:  temperatnra 
22°  20'  d  las  4  p.  m.  (Mayo):  habt  184. 

Cbabnillay,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gon- 
vencion, dist.  Huiro :  habt.  176 :  dista  de 
Urubamba  8  leg.  (44  k.) ;  del  Guzco  33 
(126k.);deHuiro8(16i  k.). 

Cbabuintopampa,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist 

Huanuco. 
Cbabutila,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Lambrama. 
Cbahaipampa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qois- 

picanchi,  dist.  Urcos:  habt.  241, 
Ghigachina,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
I      Parinacochas,  dist.  Golta. 
Ch^jana  6  Ckafam,  hda.  Dpt.  Puno,  pro?. 

Huancan^,  dist.  Gcojata:  habt  76. 
Ghiijaiil,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lamps, 

dist.  Pucard. 
Chf^ei  est.  Dpt.  Moquegua,  dist  Idmna. 


CHAL 


271  — 


CHAL 


Chiyuy  6  Chaypi,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Tuti. 
Chala^  {Chala^  hojas  6  caua  seca  del  maiz. 
en  Q. ;  y  montondto  que  las  vendedoras 
dan  como  medida,  en  Aymard.)  hda.  Dpt. 
Gajamarca,  prov.  Hualgayoc,  dist.  Bam- 
bamarca:  habt.  402. 
Chala,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Tingo, 
lado  E.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Hualga- 
yoc, dist.  Bambamarca :  ley  24  m. 
Chala,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco, 
dist.  SiDsicap:  d  413m.  alt.:  habt.  46;  dis- 
ta  4  leg.  (22  k.)  de  Sinsicap. 
Chaul,  pbl.  y  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Orcotuna. 
CHAiiA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Chan- 
cay. 
Chala,  punta,  a  los  15°  48'  lat.  y  78<»  47' 

34"  long. 

Chala,  morro,  notable  por  tener  696ni.  alt. 

J  es  la  terminacion  de  la  punta  de  este 

nombre. 

Chala,  puerto  menor,  A  los  15°  49'  20"  lat. 

y  76"  38'  59"  long.  Su  fondo  es  de  piedra; 

de  15  a  20  brazas  k\\  millas  (3  k.)  del 

desembarcadero ;  es  poco  abrigado.   Por 

este  puerto  se  exportan  muchos  produc- 

tos   de  las  provincias  de  Pannacochas, 

Lincanas,  y  otras  del  Departamento  del 

Cuzco.  El  ano  de  1874  entraron  144  va- 

pores,  con  177,276  toneladas:  conduje- 

ron  655  pasajeros ;  y  salieron  igual  nii- 

mero  de  vapores  con  491  pasajeros. 

Dista  por  mar.  Mill,  n&nticafl. 

De  Pisco 191 

del  Callao 801 

de  Quilca 122 

delslav 149 

Chaui,  distrito  de  la  provincia  de  Camana, 
Dpt.  Arequipa:  habt.  252. 

CHAUi,  (debe  ser  corrupcion  de  CchfiaUa, 
que  en  AymarA  significa  arena)  pbl.  capi- 
tal de  este  distrito  de  la  provincia  de  Ca- 
mana, Dpt.  Arequipa:  a  218ni.l7  alt.: 
Jiabt.  252.  En  el  dia  se  prefiereir  al  Cuz- 
co por  Chala  que  dista  m^nos  de  Lima 
que  por  Arequipa :  y  cuando  esos  caminos 
se  mejoren  entonces  facilitara  mucho  al 
movimiento:  dista  de  Coracora  29  leg. 
(164  i  k.),  de  Acari  17  (93  i  k.).  Del  Ca- 
llao d  Chala  hay  100  leguas  por  mar;  y  J 


de  Chala  al  Cuzco,  por  Corfl6ora,  Chall- 
huanca  y  Abancay  89  leg.  (490  k.)  total 
distancia  de  Chala  al  Cuzco  144  (479  k.). 
Chala  Alta^  quebrada  en  la  prov.  de  Truji- 
llo,  Dpt.  Libertad. 

Chala  Alta,  mineral  de  carbon  de  piedra 
(antracito)  en  la  quebrada  de  este  nom^ 
bre,  A  7  i  leg.  (40  k.)  de  la  ciudad  de  Tru- 
jillo:  hay  varias  minas  en  los«cerroF  de 
Lagunas.  Cerro  Blanco,  Cruz  del  Pozo, 
Cerro  Prieto,  Mai  Alma,  Quebrada  del 
Oso:  las  vetas  6  capas  tienen  de  2  a  4  me- 
tros  de  espesor ;  y  estan  llamadas  &  enri- 
quecer  no  solo  a  Trujillo  sino  al  Depar- 
tamento de  la  Libertad :  vease  las  palabras 
de  cada  mina  de  las  citadas 

Chalabamba,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Cajamarquilla. 

Chalacala,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 
dist.  Suyana. 

ChalacOf  distrito  de  la  provincia  Ayabaca, 
.Dpt.  Piura:  habt.  5,670. 

Chalaco,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
.provincia  Ayabaca,  Dpt.  Piura:  habt.  342: 
dista  de  Frias  5  leg.  (27  J  k.). 

Chalahnaynataro,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

ChunvivUcas,  dist.  Colquemarca. 

Chalal,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Anta. 

C'halany  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pallasca:  d  22  leg.  (Ill  k.)  de  Llapo. 

Chalanca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Ccapacmarca:  habt.  23. 

Chalanca,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta,  dist.  Paccha. 

Chalanquei  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 
vencion,  dist.  Huiro. 

Chalcagneda  6  Chalofiueda,  chac.  Dpt.  Li- 
bertad, prov.  Huamachuco,  dist.  Santia- 
go de  Chuco. 

Chalapiicro,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Pas- 
co, dist.  Pallanchacra. 

Chalcahuanca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Caylloma,  dist.  Yanque. 

Chalcaiiy  hda.  Dpt.  Hudnuco,  prov.  Dos 
de  Mayo,  dist.  Aguamiro. 

Chalcochina,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Querobamba. 

Chalcos,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas, dist.  Querobamba:  habt.  489. 

Chalcu,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist, 
Pallasca. 


CHALL 


272 


CHALL 


Chalhualf  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Sincos. 
Chali,  est.  Dpt.  y  prov.  Piiira,  dist.  Pau- 

carcolla. 
ChaUpilay 0,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 

to,  dist.  Yunguyo. 
Chalma)  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y 

dist.  CastrovirejTia. 
Chalmins  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Haquira. 
Chalpa,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 
bamba,  dist.  Huarmaca:  a  14  leg.  (78  k.) 
de  Huancabamba.  Es  h'mite  entre  las 
provincias  de  Huancabamba  y  Piura : 
habt.  22. 
Chalpl,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Lari. 
f  halpo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo. 

ma,  dist.  Tapay. 
Chalunis,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Cachen. 
Challipe,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Lamba- 
yeque:  d  2  leg.  (Ilk.)  de  Lambayeque. 
Challa,  {Chhalla  rocear  Q.  y   Cchhalla  are- 
na: en  Aymara,  la  etimologia  de  este  pue- 
blo debe  ser  Ay.)  aid.  Dpt.  Apurimac, 
prov.  Antabamba,  dist.  Sabayno:  habt.  72. 
Challa,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

suyos,  dist.  Cayarani:  habt.  127. 
Challa,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Coata. 
Challa,  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Pica,  si- 
tuado  entre  los  picos  nevados  de  Sillillica 
y  Choja. 
Challabamba,  distrito  de  la  provincia  de 
Paucartambo,  Dpt.  Cuzco:  habt.   1,808. 
Challabamba,  (pampa  6  Uanura  roceada;  6 
pampa  de  arena,  segun  sea  su  etimologia 
del  Aymaril  6  del  Quechua)  pbl.  capital 
de  este  distrito  de  la  provincia  Paucar- 
tambo, Dpt.  Cuzco:  habt.  114. 
Challabamba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Limatambo:  habt.  05. 
Challacaracha,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  Huambos. 

rhallacollito,  salitrera  en  el  canton  de  la 
Soledad,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica :  d  12 
leg.  (07  k.)  del  puerto,  y  a  8  (10  \  k.)  de 
la  linea  f^rrea. 

Challacollito,  cerro  al  N.  0.  de  Ch»Jlaco- 
Uo:  tiene  l,3()0m.  alt. 

ChallacolIOy  {Chhallaccollo,  cerro  6  monton 


de  arena.  Aym.)  est.  Dpt.  y  prov.  Pnno, 
dist.  Acora:  a  1,871  metros  altura:hal)i. 
48. 
Challacollo  6  ChallascollOf  cerro  minewl 
de  plata  y  cobre,  Dpt.  Tarapaci:  esti  si 
fin  de  la  quebrada  de  Huatacondo,  i 
l,500nJ.  alt.:  fu6  trabajado  en  otro  tiem- 
po  y  se  ha  sacado  mucha  plata  y  cobre: 
dista  18  leg.  (100  k.)  al  S.  de  Pica. 
Challahua,  pbl.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist 

Tarata:habt.  221. 
Challahuanca,   chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Challahnaya,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist. 
Puquina:  habt.  644,  con  los  de  Embrnni. 
Challahuaya,  (Corrupcion  de  ChhaUahnaji- 
Ua,  prado  roceado ;  6  ClUtalhliuaya^,  sau- 
ce roceado  en  Quechua  y  Ccliallahiayo  en 
Aymara ;  puiiado  de  arena)  aid.  Dpt.  Mo- 
quegua, dist.  Ornate:  habt.  1,303. 
Challahuaya,  pbl.  Dpt.  Tacna.  prov.  ydist 
Tarata:  habt.  800:  dista  de  Tacna,  26  leg. 
(144  i  k.);  de  Tarata  8  (16  \  k.);deTi- 
caco  2  (11  k.). 
Challana,  hda.  Dpt.  y  prov.  HuAnuco,  dist 

Chinchao. 
Challanta,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tuti. 
Challap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnar«, 

dist.  Jan  gas. 
fhallapa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarodii- 

ri,  dist.  Matucana. 
Challapampa,  (campo  6  llano  roceado.  Q.) 
est.   Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hnamangi, 
dist.  Socosvinchos :  habt.  5. 
Challapampa,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Chamaca. 
Challapampa,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Clincni- 

to,  dist.  Juli:  habt.  159. 
Challapampa,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa: 
propiameute  es  la  continuacion  del  pue- 
blo de  Yanahuara. 
Challapata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa. 

dist.  Umachiri. 
Challape.  puente  sobre  el  rio  de  Canta  en^ 

prov.  de  Canta. 
Challaposo,  terrenos  cultivados  en  la  pam- 
pa del   Tamarugal ,  Uamados  Canrhcum, 
Dpt.  Tarapacd. 
Challaricaiii 9  est.   Dpt.  Moquegua,  dist 
Ichufia. 


CHALt 


—  273 


CHALL 


ChftllaS)  aid.  Dpi.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huancaspata:  &  2  leg.  (11  k.)  de 

Huancaspata. 
Challas,  terreno  salitroso,  2  leg.  (11  k.)  al 

E.  de  la  Rinconada,  Dpt.  Tarapacd.. 
ChallascoUo,  cerro  mineral  de  plata — v^a- 

se  Chalhcolh. 

Challata^  bda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Pa- 

chia:  habt.  73:  a  7  leg.  (89  k.)  de  Tacna. 

Challcha,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Llalli ;  habt.  16. 

Challbua,  {CJihallhiui  pescado.  Q.)  laguna 

&  la  derecha  del  rio  Morona,  en  el  cual 

descarga  sus  aguas,  abajo  de  la  laguna 

Uchuo,  Dpt.  Loreto,  prov.  Moyobamba. 

Challhua,  laguna  &  la  izquierda  del  rio  Pas- 

taza,  en  el  cual  descarga  sus  aguas  al  S. 

de  la  laguna  Pacacocha,  Dpt.   Loreto, 

prov.  Moyobamba. 

Ghallhua,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov,  y  dist. 

Pomabamba. 
Crallhua,  aid.  y  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huari,  dist.  Chacas :  habt.  678. 
Cai^lhua,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  San  Miguel. 
CHALI.HUA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Chamaca. 
CHAI.LHUA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Paucartambo :  habt.  102. 
CliallhlUICOCha,  (laguna  de  pescados.   Q.) 
chac.  Ppt.  Cajamarca,  prov.  Chota,  dist. 
Cutei-vo. 
CHAI.LHUACOCHA,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist.  Asuncion:  habt.  157. 
CHAiiLiiruAcocHA,  lida.  mineral,  Dpt.  Liber- 
tad,   prov.  y  dist.  Otusco :  habt.  50 :  i  8 
leg-  (17  k.)  de  Otusco. 
CBAL.L.HUACOCHA,  hda.  mineral,  Dpt.  Liber- 
tad, prov.  Otusco,  dist.  Lucma :  habt.  40. 
Challhuacocha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Independencia. 
Challhuacocha,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hu^- 

naco :  habt.  200. 
Chajllituacocha,  chsu;.  Dpt.  Lima,  prov.  y 
dist.  Canta. 

ChftUhliacllOi  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Mara :  habt.  263. 

CkalllillllfliayOy  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
La  Mar,  dist.  Tambo. 

CllftlUiQAl'^9  ^^^'  ^P^'  ^uzco,  prov.  Canas, 
dist-  Coporaque. 


ChallhoanCA)  distrito  de  la  provincia  Ay- 
maraes,  Dpt.  Apurimac:  Labt.  4,895. 

Challhuanca,  pbl.  capital  de  la  provincia 
de  Aymaraes  y  del  distrito  Challhuanca, 
en  el  Dpt.  de  Apurimac :  habt.  1,166 :  dis- 
ta  de  Coracora  28  leg.  (156  k.):  de  Cliala 
55  (306  k.),  de  Abancay  82  (178  k.),  de 
Antabamba  16  (98  k.). 

Challhuanca,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Challhuanca,  chac.  Dp.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Challhuanca,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist,  Colquemarca. 
Challhuanca,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Vehlle. 
Ch.\llhuanca,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Yanque :  habt.  155. 
Challhuanca  ,  rio  tributario  del  Simbay ,  de 

la  provincia  Caylloma,  Dpt.  Arequipa. 
Challhaani  i  pbl.   Dpt.    Apurimac ,    prov. 

Abancay,  dist.  Pichirhua:  habt.  510:  did- 

ta  de  Abancay  12  leg.  {i56  j  k.) :  de  Pichir- 
hua 2  (11  k.). 
Challhuani,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Andaray. 
ChallhuapuquiOf  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 

Tarma,  dist.  Vitoc :  d  978m.  alt. 
Challhuapuquio  ,  hda.  Dpt.   prov.  y  dist. 

Huancavelica :  habt.  15. 
Challhuapuquio,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  Huancaray:  habt.  180. 
Challhuaracray  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Huambos:  habt.  841,  con  los 

de  Yanacuna. 
Challhuaracra,  chac.  Dpt.  Anca<jhs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Chiquian. 
Challhuaracra,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  HuA- 

nuco. 
ChallhuaSf  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja^ 

dist.  Orcotuna:  habt.  62. 

Challhuas,  hda.  Dpt.   Huancavehca,  prov. 

Tayacaja.  dist.  Pampas:  habt.  210. 
Challhuas,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Challhuay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Yungar. 
Challhuay,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Sau  Miguel. 
Challhuayacu,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Lv.  7a,  dist.  Yamon:  habt.  87. 
36 


CHAM  —  2 

,  est.  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Hua- 

,  MarcoB:  liabt.  264. 

lac.  Dpt.  Apurimttc,  prov.  Aj'- 

;.  Soraya. 

Dpt.  Lima,  prov.  HuarocLiri, 

I.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  diat. 

II,  est.  Dpt.  Pimo,  prov,  Cliu- 
i'uiiguyo. 

0,  lida,  Dpt.  Puno,  prov.  Hnaii- 
.lohor  iiabt.  19. 

Dpt.  Puno,  prov.  Oarabaya, 

Dpt,  Ciizco,  prov.  Cliuiivivil- 
lamaca. 
Dpt.  Cuzco,  proT.y  dist-  Aiita. 

Dpt,  Puno,  prov,  Asangaro, 

Dpt.  Cuzco,  prov.  CIiuDvi\-il- 
lamaca. 

aa  y  InvaderoB  de  oro,  Dpt. 
S&iidia,  ditit.  Phora.  Soiiricos 
;s,  pero  el  camino  es  peaimo. 
ismo  nombre  de  ChaUnma  el 
,  al  pi^  del  cerro. 
.  Dpt.  Puno,  prov,  Aaiingaro, 

Dpt.  y  prov.  Puuo,  dist.  Pi- 

jnto  de  la  provincia  de  Chun- 

t.  Cuzco:  habt.  1,898. 

»iin;ii  gozo.  Q.)  pbl.  capital  de 

de  la  provincia  Chuuvivilcas, 

habt.  199. 

)  niiiieral  de  pbita,  en  la  pro- 
xito  Artdngaio,  Dpt.  Puno. 
Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asau- 
G5. 

1,  est.  Dpt.  y  prov.  Puuo,  dist. 

eat.  Dpt.  Puno,  prov.   Cara- 
Lyaputa. 

a«.  Dpt,  Libertad,  prov,  Tru- 
autiago  de  Cao. 

Dpt.  Libertad,  prov,  Pataz, 

Dpt.  Huaucaveliea,  prov.  Ta- 

Salcabamba. 

Dpt.  Ayacuclio,  prov.  Huauia, 
-ha:  habt.  197. 


'4  —  CHAM 

CtiANANA,  hda.  Dpt.  Apurimac,  pn 

Cotabambas. 
Chuiama,  hda.  Dpt.  Apurimac,  pn 
huaylas,  diat.  S.  Ger6aimo:  hab 
ta  3  leg.  (IC  t  k.)  de  San  Qer6t] 

Chananapala,  lida.  Dpt.  Ayacud 

y  dist.  Htiauta. 
Chamanapata,  aid.   Dpt.   Ayacncl 

Huamauga,  dist.  Ayacudio. 
Chananca,  cliac.  Dpt.  Ancachs,  ] 

jataoibo,  dist.   Cajacay. 
Cliauiaucalla,  hda.  Dpt.  Cuzco,  pt 

diitt.  Zurite. 
Clmiuiiiii,   aid.   Dpt.  y  prov.   Ca 

dist.  Asuncion :  habt.  13. 
I'lumiariu,  aid.  D^it.  Aucachs,  pro 

Pumabamba, 
Clituuupiinipii,hda.  Dpt.  y  prov. 

veliea,  dist.  Acoria. 
Cliaiuupuquio,  chac.  Dpt.  Libert 

Pataz,  dist.  Buldlbuyo. 
Cliuniara.VOC,  chac.  Dpt.  Apurimi 

Cutabambaa,  dist.  Mara. 
Cllituiiirca,  aid.  Dpt.  Juuin,  pro 

Tarma. 
CllDIUlirra,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  pr 

dist.  Callayuc. 
CliKiuuii,  aid.  Dpt.  Aucachs,  prov, 

bo,  dist.  Mangas:  liabt,  76, 
CliaillHyH,  rio  tributario  del  Mara 

la  izquieida,  a  Ion  S°  47'  47"  y  8 

long.:  a  43Uib-  alt.  eu  la  pro\'incis 

Oha.maya,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  pn 

Jaen. 
OllUIIlbulU.Va,  {ChaiiitMt  corrupciou 

pa,  tierra  jnezclada  con  raicea  de 

graiuit;  una  e^ipecie  de  turba,  Q.) 

ya)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbuci 

Pisacoma:  habt.  469. 
Chaubai.ava,  (Hanausaya)  aid.  D] 

prov.  Chucuito,  dist.  Pisacoua:  I 
CliaiubH|tiltil(  hda.  Dpt.  Huancavei 

Angaraea,  dist.  Acobaiuba. 
CIlUllltHirx,  est.  Dpt.  Ancacha,  pre 

dist.  Llainellin :  habt.  105. 
Chambaba,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov 

dist.  Mito :  habt.  491 :  disU  de  Ci 

2  leg.  (11  k.). 
(.'Iitliiibit  {Vhaiiibi  cornipcion  de 

una  eupecie  de  clava  6  maza  que 


CHAM 


275  — 


CHAN 


ma  nsaban  los  indios.  Q.)  aid.  Dpt.  Pnno, 
prov.  Chucuito,  dist.  Yimguyo :  habt.  427. 

Chanibilla^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
to, dist.  Juli:  habt.  281. 

€liambillflS,ald.  Dpt.  Puno.prov.  Chucuito, 
dist.  Santa  Bosa:  habt.  118. 

Cbambin^  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 
\ntabamba:  habt.  200. 

Cbambira  6  Chamhirayacoy  rio  tributario  del 
Maraiion,  por  la  izquierda,  abajo  de  Ura- 
rinas.  Es  poco  conocido  su  curso,  porque 
BUS  orillas  estan  pobladas  de  salvajes :  es 
navegable  por  pequenas  embarcaciones. 

Chambirahipisca,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov. 
Bajo  Amazonas,  dist.  Parinari. 

Cliambnc,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

Chaniachilla,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Acora:  habt.  68. 

Chaiuicnriis,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Ajnazonas,  dist.  Santa  Cruz ;  situado  eu- 
tre  los  pueblos  de  Santa  Cruz  y  el  de  la 
Laguna,  algo  distante  de  las  orillas  del 
Hnallaga.  En  1814  teni^  122  habt.  y  en 
1862,  827:  dista  de  Santa  Cruz  8  leg. 
(44  \  k.). 

diaillilla,  cerrito  en  las  lomas  de  Atiquipa, 

inmediato  a  la  costa,  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Camana :  tiene  vetas  de  oro  y  cobre. 
Ctaamiiiay  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Accha:  habt.  16. 
Cbaiuirpata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta. 
CliamiS,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Cajamarca, 

habt.  16. 
Ckamis,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Tacabamba:  habt.  1,600,  con  los  de 

Conchan,  Clietilla  y  Cruz  Conga. 
Chamis,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Haamachuco. 
C]iaiiiis<*ria,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cavo,  dist.  Pariahuanca:  haht.  21. 
Cliaiuorro,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Giincha, 

dist.  Chincha  Baja. 

ClllililOSf  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
CbB nipa,  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Caycay:  habt.  100. 
Ckliiupacaiicha,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

y  dist.  Cangallo. 
Champacancha,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Vilque. 


Champalaya,  hda.  Dpt.  y prov.  Puno,  dist. 

Cabana. 
Champata,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Chamaca. 
Chailipataya,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Cabana. 
Cbaiupaya^  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  24. 
Champtiyllo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Huaracondo. 
Chailllie,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Jaen. 
Ghampibuanca,  cerro  mineral  en  el  distri- 

to  de  Macate,  prov.  Huaylas,  Dpt.  An- 

cachs. 
Chainpilniarea,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Urubamba. 
Chaiiipillniiea,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Cbaiiipiriti,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Chachapoyas,  dist.  Huayabamba. 
Chaiiipoy,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Lurigancho:  habt.  10. 
Chaiiipnylla,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Chana,  {Chana,  el  hijo  ultimo  6  el  Benjamin, 

Chhana  cierta  temporada.  Ay.)  aid.  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  Huachis:  habt. 

257. 

Chana,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 
Yanaoca. 

Chana,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa  :  habt.  29. 

Chana,  aid.  y  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 
garo,  dist.  Asillo:  habt.  345. 

Chaiiabaya,  {(-hana  paya  abuelo  6  viejo ; 
viejo  en  cierto  tiempo.  Q.  y  Ay.)  cer- 
ros  minerales  de  oro  y  plata  inmediatos  a 
la  costa  de  Chucumata  al  0.  de  Pica,  Dpt. 
Tarapacd.  Tienen  muchas  y  ricas  vetas  de 
oro  y  plata  que  se  han  trabajado  en  otro 
tiempo:  distan  de  Pica  22  leg.  (122  k.);  de 
Saromal  9  (50  k.). 

Chanabaya,  dep6sito  de  huano  en  Pabellon 
de  Pica,  Dpt.  Tarapaca :  se  ha  calculado 
en  150,000  metros  cubicos  la  cantidad  de 
este  deposito. 

Chaiiadij  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.Hual- 

gayoc,  dist.  Santa  Cruz. 
ChanafO)  aid.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
Chanabuasi)  (casa  para  cierta  temporada, 


CHAN  —  2 

Ly.)  aid.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Huay- 

it.  Pueblo  Libre:  liabt.  219,  con  los 

hua. 

I,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dkt. 

iinbas. 

.,  cbnc.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con. 

is,  dist.  Andaray. 

■Othdft.Dpt.  Cajamarca, prov.  Jaen, 

idUviata. 

Df  laguna  de  donde  nace  un  brazo 

Lurin,  en  el  dintrito  de  San  Da- 
prov.  Huarochiri,  Dpt.  Lima. 
anilHI,  iida.  cocal.  Dpt.  Fuuo,  prov. 
lya,  dist.  Ayapata. 
y,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
st. Cajaraarquilla. 
lUmbd,  hda.  Dpt.  Huancavelica , 
^n;;avHes,  dist.  Jrilcamarca. 
(I'haiiea  tncamiento  liRero;  CA/ian- 
rna:  tambien   significa  conienzar, 
-n  cosa  medio  molida  Q.:  Ceha)>tTa 

lana.  Ay.)  cerro  miueriil  de  plata 
provincift  y  dist.  Cajatambo,  Dpt. 
is:  en  elite  minGrul  exjuten  enire 
as  ricas  muiam  de  Candelaria. 
:faac.  Dpt.  Aucauhs,  prov.  Huaras, 
otaparaco. 

hila.  Dpt.  Junin,  prov,  Huoncayo, 
bongos :  liabt.  1S6. 
bda.  Dpt.   Ayacucho,   prov.  Luua- 
at.  Cbipao. 

ada.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paniro,  dist. 
)qiuta :  habt.  109. 
lid.  Dpt.  y  prov.  Puuo,  diat.  Acora : 
172. 
piinta  &  loB  11°  35'  55"  lat.  y  79° 

long. 

UlllbH,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
tmba,  dist.  Cauday. 
iMBA,  cbac.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Ura- 
L,  dist.  Ollaittaytambo. 
iil«l»    pbl.    Dpt.    Arequipa,    prov. 
,  dist.  CoUhuasi. 

iiyat  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
dist.  Una  Lorenzo. 
■0,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  diat. 

tnasi,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

ist.  Chupamorca. 

'■Ill,  est.  Dpt.  Cazco,  prov.  Paruro, 

i^ollcha. 


6  —  CHAN 

Chancayllo,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Janjt. 

dist.  Huaripampa. 
Chancavllo,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dirt. 

Chancay:  habt.  181:  tieue  un  pequeoo 

manantial. 
Chancalla,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ch- 

tilla,  dist.  Oroopampa. 
Chancalla  ,    valle   en   la   provincia  de  la 

Union,  Dpt.  Arequipa,  diat.  Toro:  habt 

141. 
C)ianc»miiyo,ald.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea. 

dist.  Lares :  habt.  267. 
CIlilUCHll,  hda.  Dpt.  Arequipa.  prov.  Cisti- 

Ua,  diat.  Uraca. 
Cliniicitiie,   est.  Dpt.  Puno.  prov.  y  disi 

Asangaro. 
CbincauisOt  no  en  el  diBtrito  del  Pozqzo, 

Dpt.  Huanuco. 
Cliaiieap,  chac.  Dpt.  AnoacJ;s,  prov.  Hnay- 

las,  dittt.  Macate. 
CiDtllCiipiltfltU,  aid.   Dpt.  Apurimao,  prov. 

y  diut.  Autabamha:  haht.  158. 
ChttUMpuui,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hna- 

rocbiri,  ditit.  Carampoma. 
Cktncape,  chac.  Dpt.  Libertad,   prov.  Pa- 

catimayo,  dist.  Pueblo  Nuevo. 
ChaBCarayila,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Luc  anas,  dist.  Laramate. 

ChaDcaramanl,  chac.  Dpt.  Pudo,  prov.  y 
dist.  Sindia. 

Chancitraiii,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  IiampA, 
dist.  Ucubiri. 

Chancaray,  aid.  Dpt,  Ayacucho,  pro».  y 
diet.  Hnanta:  habt.  S52,  con  los  de  Secc- 
lias. 

Chancasa,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Piscobamba:  haht.  206. 

ChanCBUllo,  nhac.  Dpt.  Lima,  prov.  Casta, 
dist.  Arahuay. 

Chancavilca,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Union,  dist,  Cotabuasi. 

Chancay,  old.  y  hda.  Dpt.  Cajamarca, 
prov.  Chota,  diat.  Cochabamba:  habt. 
1,150. 

Cmancay,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist 
Ichocan :  haht.  246. 

Chancay)  provincia  del  Departamento  de 
Lima.  Confina  por  el  N.  con  las  de  San- 
ta y  Cajatambo  del  Departamento  de  .An- 
cachs; por  el  S.  con  la  de  Lima;  por  el 
E,  con  la  de  Canta;  y  por  el  0.  con  el 


CHAN 


277  — 


CHAN 


Paclfico.  Su  capital  la  cindad  de  Huaclio. 
Consta  de  log  siguientes 

DISTRITOS  : 

Haht. 

Aucallama 1,013 

•      Barranca 2,097 

Chancay 8,462 

Checras 2,174 

Huacho 9,877 

Huaura 2,580 

IgTiari 1,728 

Paccho 2,420 

Pativilca 2,108 

Sayan 2,126 

Supe 2,540 

Total  habfc 81,604 

Estd  comprendida,  mas  6  m^uos,  en- 
tre  los  10**  40'  y  IV  40'  lat.  y  los  79^  5'  y 
80**  20'  long.,  formando  una  superticie  co- 
mo  de  479  leg.  cuadradas;  que  comparada 
con  su  poblacion  resulta  poco  mas  de  77 
habitantes  por  cada  legua  cuadrada. 

Su  t-erritorio  forma  dos  zouas  comple- 

tamente  distintas  en  temperamento  y  pro- 

ducciones :  la  del  Este,  que  estd  al  pie  de 

la  Cordillera,  es  elevada,  fria  y  escabrosa: 

la  del  Oeste  ocupa  la  costa  arenosa,  y 

calida ;  y  su  desierto  estd  cortado  por  los 

hermosos  y  f^rtiles  valles  de  Pativilca, 

Supe,  Huacho,  y  Chancay,  cuyos  jftrutos 

son  la  cafia  dulce,  frutas  y  otros  produe- 

tos  an^ogos. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
cion es  con  los  nombres  de  PuehJos,  Par- 
cialidades  y  Haciendas',  i,  las  Parcialida- 
des  se  les  califica  siempre  de  Ahleoft,  en 
este  Diccionario;  y  en  ciertos  casos  k  las 
Haciendas,  segun  lo  dicho  en  el  Discurso 
Preliminar. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 
Jo  Eclesidstico  esta  dividida  en  Curatos : 
que  son  los  que  forman  los  distritos  poli- 
ticos,  m^nos  Supe,  que  es  yice-parroquia 
de  ^Barranca. 

Hay  28  Escuelas  de  primer  as  letras : 

17  para  hombres:  sueldos S.     10,200 

6        »     mugeres:        »  »       4,200 


Total  al  ^o S.    J4,400 


Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  6,897  soles,  por  los  siguien- 
tes ramos : 

Contribucion  Rustica S.     6,198 

»  Eclesiastica »         204 


Total  al  afio S.     6,897 

Chancay,  [Chhancay,  cojera;  ChaiKayy  prin- 
cii)io  6  comienzo  de  alguna  cosa ;  Chancay, 
tocamiento  ligero,  Cchamcay,  machucadu- 
ra,  quebrantamiento.  Q.)  villa,  Dpt.  Li- 
ma, prov.  y  dist.  Chancay,  d  los  11**  83' 
47"  lat.  lia  poblacion  es  miserable  en  su 
aspecto :  tiene  una  calle  principal  y  algu- 
nas  trasversales,  pequeuas  y  sin  orden;  en 
estos  ultimos  aiios  se  ha  construido  algu- 
nas  casas  nuevas.  Hay  un  ferrocarril  que 
parte  de  esa  viUa,  pasa  por  Ancon  y  llega 
a  Lima;  su  extension  es  de  42  millas.  Sus 
productos,  en  1875,  llegaron  k  181,700 
soles,  poco  mas  6  meuos :  que  apenas  al- 
canzan  para  cubrir  sus  gastos,  por  moti- 
ves que  no  es  del  caso  indicar.  Tambien 
existe  en  esta  villa  una  oficina  Telegrd- 
fica  en  conexion  con  las  otras  de  la  Bepu- 
blica.  Chancay  tiene  grandes  elementos 
para  su  prosperidad  y  engrandecimiento : 
tales  sou  la  corta  distancia  que  la  separa 
de  Lima,  el  ferrocarril  que  la  une  con 
Palpa,  su  excelente  temperamento,  la 
abundancia  de  subsistencias  y  las  muchas 
y  ricas  haciendas  inmediatas :  habt.  1,521: 
dista  de  Lima  12  leg.  (66  k.)  y  1  J  milla 
del  puerto. 
Chancay,  rio,  vease  rio   Hualgayoc  6  Santa 

( 'ruz,  del  Dpt.  Cajamarca. 
Chanciiy  6  Paaamayo,  rio,  nace  de  la  lagu- 
na  de  Tunsa,  en  la  Cordillera,  sigue  con 
direccion  al  N.  N.  0.  hasta  cerca  de  Llun- 
guy,  de  alii  va  al  S.  0.  hasta  desembo- 
car  en  el  mar  al  S.  de  la  villa  de  Chancay, 
cerca  de  la  punta  de  Pasamayo. 
Chancay,  punta  y  puerto  menor  d  los  16°  86' 
lat.  y  79"  88'  4"  long.:  doblando  esta 
punta  se  halla  el  Puerto,  cuyo  fondo  es 
de  6  a  12  brazas. 

En  1874  entraron  a  este  puerto: 

Toneladafl. 

12  buques  de  vela 8,531 

2  vajjores 

116  botes  y  balandras 1,799 

y  saheron  igual  niimero. 


CHAN  —  2 

strito  de  la  provinoia  de  Chan- 
Lima:  haU.  8,669. 

,  est.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Hua- 

Independencia :  habt.  93. 

urea,  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov. 

leas,  dist.  Ccapacmarca. 
aid.  Dpt.  Piura,  prov,  Ayabaca. 

laco. 

,  cerro  mineral  de  plata,  en  el 

e  Huastft,  prov,  Cajatambo,  Dpt. 

la.  Dpi.  Cuzco,  prov.  Anta,  diet. 

bo. 

sliac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

list.  Llumpa. 

,  chsc.  Dpt.  Arequipa  prov.  Con- 

diet.  Chuquibamba, 

ani,  Iida,  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 

Ucubiri. 

liac.  DpL  Ancacha,  prov,  Santa, 

ma. 

)auo8  termales,  Dpt.  Ancachs, 

araa,  diat.  Carhuas.  El  manan- 

ipal  tiene  un  metro  de  diametro : 

«  vertientea.  La  temperatura  del 

nno  de  ellos  tiene  70°  y  el  otro 

recha  i  izquierda  del  rio  de  es- 

e,  bay  otros  manantiales  cuyas 

nen  una  temperatura  de  40"  d 

m  el  analisia  qiiimico  del  profe- 

nondi  su  composicion  es  la  ai- 


AN  Alibi  a 

k  TEBMO-UINERAL  DE  CBANCOa. 

lapreiidf  de  la  siiperjicie  del  agin 


as  estd  formado  en  eu  totalidad 
carI)6nico, 

EB  DIBOELTOB  EN  EL  AGUA. 

i.  In  tempATntiira  lit-  0°  ;  A  la  preaion 
de  ?tiO  milfTQetroB), 

ro  de  agua  contiene: 

inico LitroB  0.0948 

.         0.0086 

.         0.0007 


Total Litroa  0.0986 


8  —  CHAN 

Maleriw  Jijax  eonteniiia*  en  un  Jitro  i 

Carbonato  de  cal  (.) Gramos 

Carboiiato  de  magneaia  {.)  > 
Carbonato  de  protdxido  de 

fierrro  (.) » 

Sflice • 

Alumina ■ 

Sulfato  de  cal » 

Sulfato   de   sesquidxido  de 

fierro » 

Sulfato  de  alumina > 

Cloruro  de  Magnesio « 

Cloniro  de  potasio » 

Cloruro  dcsodio » 

Acido  fosforico 

Yodo 

Litina 

Gramos 

(.)  (.)  (.)  Estos  tree  carbonato 
llan  disueltoa  en  el  agua  en  el  es 
bicarbonatos,  por  el  acido  carb6 
bre  que  contiene  el  agua. 

Com imsirion  rif  la  nuttei'ia  ilepittilai 
rf'lfdnr  del  mauanttal. 

100  partes  de  eata  materia  ae 
nen  de : 

Carbonate  de  cal 

Carbonato  de  magnesia 

Seaquiixido  de  fierro 

Silice  y  alumina 

Acido  fosforico 

Agua 


•  A  pocoB  pasos  del  manantial  pt 
se  ha  escavado  en  la  roca  areni; 
forma  el  cerro  un  socabon  ft  cuevt 
cial.  que  ea  couocida  en  el  lugar 
nombrt;  de  fcailii  de  rajmr;  por  qv 
del  piao  como  de  laa  paredes,  aale 
res  calieutes  que  elevan  la  temi 
do  la  atradsfera  de  dicha  cueva  a  } 

De  la  boveda  y  paredes  de  este 
raneo  filtra  el  agua  t«rmal,  la  ( 
teando  por  todas  partes,  cae  tarn 
bre  algunoB  palos  tcndidos,  que  si 
asiento,  los  reviste  de  una  coatra  c 

Esta  cueva  eata  dividida  en  dot 
eeparada?  DQft  de  otra  por  ^na  a 


CHAN 


—  279  — 


CHAN 


d  la  que  sirve  de  puerta  una  frazada  de 
lana,  para  evitar  que  la  atm68fera  del 
bauo  se  eufrie.  La  parte  de  la  cueva  si- 
tuada  mas  al  exterior  tiene  uua  tempe- 
ratura  mas  baja  y  esta  provista  de  una 
meseta  para  colocar  una  cama  doude  pue- 
de  descansar  el  enfermo;  al  salir  del  bano 
de  vapor,  sin  pasar  bruscamente  de  una 
atm6siera  muy  caliente  a  otra  muy  fria.» 

Chancha,  {Chancfia:  no  se  encuenti*a  en  los 
Diccionarios  del  Quechua  ni  del  Aymard 
esta  palabra,  que,  como  se  vera  tiene  mu- 
chas)  aid.  Dpi.  Piura,  pro  v.  Ayabaca,  dist. 
Chalaco. 
Chancha,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tar- 

ma,  en  la  quebrada  de  Chacha. 
Chanehabamba,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Cajabamba,  dist.  Cauday. 
Canchabamba,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 

nuco. 
Chanchacap,  bda.  mineral,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Otusco,  dist.  Salpo :  &  1  leg.  (5  }  k.) 
de  Salpo:  habt.  252. 
Chaiichigaya,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  lea, 
dist.  San  Juan  Bautista:  habt.  206:  a  1  leg. 
(5  ^  k.)  de  lea.  Tambien  tiene  el  nombre 
de  Chancajaya  y  Tayamaya  el  valle  en  que 
estaii  varias  haciendas  del  distrito  de  San 
Juan  Bautista. 
Clianebalpaiiioc,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Chanchallamani ,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 
Sandia,  dist.  Phara :  hay  varias  chacras  d 
SOS  iiuediaciones. 
Ciianchallay,  chac.  Dpi.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba. 
CHANCHAiiLAY,  chac«  Dpt.  Arequipa,   prov. 
CondeBuyos,  dist.  Salamanca. 

ChaDChamayO)  rio,  que  con  el   Tulumayo, 
Ocsabamba  y  otros,  form  an  el  caudaloso 
Perene :  nace  en  un  ramal  de  la  Cordillera 
que   de  Jauja  se  dirige  al  E.:  su  curso, 
exceptuando  las   primeras  leguas  de  su 
origeii,   es  en  lo  general  de  S.  d  N.  hasta 
su  confluencia  6  reunion  con  el  Ocsabam- 
ba,   en  el  fuerte  San  Eamon  d  los  11°  6' 
88"  lat.  y  77°  37'  86"  long.;  d  826m.  alt. 
8U  ancbo  en  lo  general  es  de  SOm-  su  de- 
clive   es  de  45  pies  (Sm.gO)  por  milla:  y 
en  algunos  sitios  su  velocidad  es  de  20  mi- 
llas  (37  h.)  por  hora. 


Chanchamayo,  valle,  Dpt.  Juniil,  prov.  Tar- 
ma.   Este  importautisimo  valle  est^  si- 
tuado  en  la  falda  oriental  de  la  Cordille- 
ra, entre  los  rios  de  Chanchamayo,  que  le 
dd  su  nombre,  y  los  de  Ocsobamba  y  Tu- 
lumayo, que  despues  forman  el  Peren^ ; 
por  consiguiente  se  halla  en  el  centro  de 
la  region  de  los  bosques  que  con  el  tiem- 
po  se  encontrard  en  comunicacion  direc- 
ta  con  Ucayali  y  otros  rios  navegables, 
por  los  cuales  se  puede  ir  al  Atldntico ;  y 
como  de  Lima  solo  dista  en  linea  recta 
40  leg.  (228  k.)  y  56  (312  k.)  por  el  ac- 
tual camino,  de  los  cuales  hay  un  ferro- 
carril  hasta  la  Oroya  de  81  i  leg.  (228  k.) 
su  porvenir  no  es  remoto.  El  tempera- 
mento  es  cdlido  y  hiimedo,  pero  muy  sa- 
no:  el  term6metro  sube  d  28''  y  baja  d  15<* 
en  Mayo ;  y  en  Noviembre  sube  hasta  84* 
en  ciertas  horas,  aunque  el  calor  no  mo- 
lesta;  porque  nunca  faltan  las  brisas  fres- 
caK  de  la  Cordillera:  el  terreno  es  bastante 
quebrado,  como  terminacion  de  la  Cordi- 
llera hasta  perderse  en  la  region  de  los 
bosques ,  cuya  altura  d  lo  mas  llega  d 
800m.  Estos  cerros  son  de  roca  granitoy- 
de  y  cristaUna:  hay  minas  de  fierro  mag- 
netic© ;  y  sal  gerumna :  en  el  reyno  vege- 
tal todo  es  fertilidad  y  abundancia. 

Chanchamayo  ,  distrito  de  la  provincia  de 
Tarma,  Dpt.  Junin:  habt.  1,288. 

Chanchamayo,  pbl.  capital  de  este  distrito, 
Dpt.  Junin,  prov.  Tarma. 

Chanchamayo,  lugar  cultivado  y  el  primero 
que  se  encuentra  al  entrar  al  valle  de  San 
Gavan,  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya:  dis- 
ta 1  leg.  (5  i  k.)  del  Tambo  de  Huay- 
ruroccunca;  ^  (2  ^  k.)  de  la  hacienda  de 
Sangari. 

Chanciianiray,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
y  dist.  Cotabambas. 

ChanchaD)  rumas  de  antiguos  monumen- 
tos,  ^  leg.  (2  I  k.)  al  0.  de  la  ciudad  de 
Trujillo.  En  un  sitio  llamado  Chanchan, 
hdcia  el  Oeste,  y  hmltrofe  con  el  Oc^ano: 
se  hallan  los  restos  de  unos  admiriibles 
monumentos  del  poder  y  soberanfa  del 
gran  r^gulo  Vldmiiy  que  desde  Supe  hasta 
Tumbez  ejercia  su  mando  d  despecho  de 
los  Incas. 

Consisten  estas  ruinas  en  dos  magnlfi- 


CflAN 


^280  — 


CHAN 


08  y  mncliatt  ditHas  que  se 
!sde  el  pi^  del  cerro  nombrado 
pana  hoBta  cercu,  del  inieblo  de 
distaote  ^  de  leg.  (2  k.)  de  Tru- 
A  el  Sur,  de  modo  ijiie  uciipnn 
cercft  de  5  leg,  (27  J  k.)  de  ex- 

1  laa  murallas  de  tierra  de  los 
f  del  rnismo  material  los  suutuo- 
:roe  6  Huacaa.  Veiise  aiin  los 
le  los  ftcueductos  y  otras  obras 
I  para  coiiducir  las  a^uai<  k  los 
ridos;  pradoB  artificJales  y  otrog 
ultivadoa  eu  lugares  muy  eleva- 

tambien  muchos  restos  de  los 
IB  y  temples,  de  una  admirable 

como  de  sus  inexpngiiables  for- 
ra  eostener  su  snberania. 
hac.  Dpt.  AncacliB,  prov.  Htia- 
yungar. 

bac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
Bueuaventura. 

11,  chac.  Dpt.  Hu&nuco,  pror. 
nbo. 

est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

Carampoma. 
Ud.   Dpt.   Hnaucavelica,   prov. 
dist.  Mayoc. 
:ida.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

diBt.  Acobamba. 

hda.    y   est.    Dpt.    Ayacuclio, 

nta,  dist.  Huamauguilla ;  habt. 

Id.  Dpt.  Junin,  prov.  HuaDca- 

apallauga. 

da.   Dpt.   Huancavelica,   prov. 

dist.  Acobamba. 

It,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

is.  dist.  Mara. 

I,  hda.  Dpt.  Ayacuclio,  prov. 

L,  dist.  Chiara. 

)  chac.  Dpt.  AncacLs,  prov.  Ca- 

ist.  Huancapou. 

it.    Dpt.    Cajamarca ,  prov.    y 

lamba. 

.  Dpt.  Apurimac,  prov.   Abau- 

Jirca:  habt.  24. 

ka,  chac.  Dpt.  Ayacuclio.  prov. 

iat.  San  &Iiguel. 

aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa, 
ilia,  dist.  Pampacolpa. 


Chanchulll,  cerro  mioeral  de  plata, 

Puno,   prov.  AsAngaro,  dist.   AsLllo; 

rtiinaa  de  uu  pueblo  antiguo. 
ChaDgU,  lida.  Dpt.  Aiicachs,   prov.  P 

bamba,  dist.  Parobamba:  habt.  187- 
('hSD^&lt  aid.  Dpt.  Juuin.  prov.  Ta 

dist.  Carhuamayo:  habt.  168. 
ChftD^as,  cerro  mineral  de  plata,  entrc 

jatambo  y  Oyon :  es  uua  ramificaoio 

la  Cordillera  Nevada,  que  divide  la 

brada  de  Bellavista  de  la  de  Goi^r. 
Chanfay»  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

taz,  dist.  Tayabamba. 
Change,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov,  y 

Pomabamba. 
Chakoo,  pbl.  Dpt.  Juniu,  prov.  Pasco, 

Chacayan:  habt.  1,341. 
rblDg:oiiarca,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  j 

Chota,  dist.  Huambos. 
Chanoomarca,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  ) 

Chota,  diHt.  Querocoto. 
Changra,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayal 

dist.  Cumbicus:    habt.    S73,  coa  lo 

Yumbe. 
ChaDguillOt   riachuelo:   desemboca  e 

mar  d  14-  59'  30"  Iat.  y  77°  49'  14"  h 

Dpt.  lea. 
Chanouillo,  quebrada  que  viene  desd 

Cordillera:  es  algo  cultivada  y  termio 

la  mar,  en  donde  desemboca  el  riack 

de  este  nombre. 
Chanuuillo,   aid,   Dpt-  y  prov.   lea, 

Nasca;  habt.  106:  dista  1  leg.  (6  \  k. 

O.  de  ta  hacienda.de  Sau  Javier. 
ChaBbuay,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  I 

machiico,  diat.  Santiago  de  Chnco- 
Chani,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Caaas, 

Picbihua. 
Chanllla.  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  ] 

manga,  dist.  Tambillo. 
Chanilla,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov,  C« 

ma,  dist.  Coporaque. 
Cbtiiilanca)  hda.  Dpt.  Apurimac.  prov 

tabambfls,  dist.  Huayllati. 
Cbaullayaco,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  ] 

llaga,  dist.  Pachisa:  &  7  1^.  (39  k.] 

Valle. 
Cbannallo,  hda.  coca),   Dpt.   Puno,  ] 

("'aiabaya,  dist.  Ayapata. 
ChannadO)  riachuelo,  tributario  del  Uc 

h:  a  146m.  alt.  (Castehian). 


CHA5I 


—  281  — 


CHAP 


Ckaanari)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba.  dist.  Llamellin. 

Ckanqaiccata,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
CIUIIIIIIIUIO9  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Gorgor. 

ChMtttitiniy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucard. 
Ckanro^  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Piura^ 

dist.  Salitral:liabt.  104. 
CkanSft^  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Cajabamba. 
Ckanta^  {Chaiua  poner  en  6rden  6  criar  de 

la  nada,  6  hacer  ramilletes.  Q.)  hda.  Dpt. 

y  prov.  Gajamarca,  dist.  Encaiiada:  habt. 

100. 
Chanta,  est.  Dpt.  Aporimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Chaupimarca. 
Ckaota  6  Cobdon,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Contumaza :  habt.  292. 
CklDtacO)  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y 

dist.  Huancabamba :  habt.  149,  con  los 

de  Pucut-ay:  dista  1  leg.  (5  ^  k.)  de  Huan- 
cabamba. 
Chantaco,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Tabaconas. 
Chantaco,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Gho- 

ta,  dist.  Llama:  habt.  889,  con  los  de 

Llama  y  San  Antonio. 
Chantoo,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Con- 

tnmazd,  dist.  Cascas. 
Ckaatilla^  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Gaja- 
marca. 
ChantoqM)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taZy  dist.  Bambamarca. 
CkanackaDO,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Pu- 
no. 
Chanvira,  hda.  de  cafia,  Dpt.  Loreto,  prov. 

Hnallaga,  dist.  Tarapoto;  a  1  leg.  (5  i  k.) 

de  Shanusi. 
Chamiraf  acO)  quebrada,  en  el  Dpt.  Loreto, 

que  termina  en  el  Maraiion,  por  la  orilla 

izquierda. 
ChaDya^   chac.  Dpt.  Ancachs,  pyov.  Caja- 

tambo,  dist.  Aquia. 

ChaDfaylO)  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Otusco. 
Chanyipaf  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Acomayo. 
Chafta^  {Chana  el  hijo  ultimo  6  el  Benjamin; 

y   Chanu  la  plasta  de  sangre.  Ay.)  aid. 


Dpt.   Cuzco,  prov.  Canas,  dist.  Yauri: 

habt.  145. 
Chaj^a,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gaylloma, 

dist.  Lari. 
Chaliar,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
Clialiocahua)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa:  habt.  22. 

ChaJilialy  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco, 

dist.  Usquil:  habt.  128. 
ChaSahaniay  (cabeza  colorada.  Ay.)  hda. 

Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist.  Pucard. 
Cbao^  {Cliau  k  medio,  en  medio.  Q.)  punta 

d  los  8^  46'  60"  lat.  y  8P  4'  64"  long. 
Ghao,  isla  a  los  8<»  46'  80"  lat.  y  81«  6'  24" 

long.:  tiene  86m  60  alt. 
Chao,  puerto  menor  d  los  8**  37'  60"  lat.  y 

81°  4'  14"  long.  8u  fondo  de  6  J  d  7  bra- 

zas,  d  1  ^  milla  de  tierra :  hay  marejada 

y  reventason  en  la  playa,  y  viento  fresco 

por  la  tarde.  La  poblacion  es  miserable : 

por  este  puerto  solo  se  embarca  la  lena  y 

carbon  que  producen  las  haciendas  veci- 

nas. 
Chao,  rio  y  valle.  El  rio  desemboca  en  el 

puerto  de  este  nombre  y  solo  trae  agua 

cuando  llueve  en  el  interior. 
Chao,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.   Trujillo» 

dist.  Virii. 
Chao,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Trujillo, 

dist.  Chicama. 
Chapa^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Can- 

ta. 
Chapa,  (espia,  centinela.  Q.)  aid.  Dpt.  Aya- 

cucho,  prov.  Lucanas,  dist.  Aucard :  habt. 

54. 
Chapa,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Capa- 

chica. 
ChapaC)  {Chapacc  encomendero.  Q.)  aid.  y 

est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  San 

Luis:  habt.  404. 
Chapacoco,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 

tilla,  dist.  Orcopampa:  habt.  121. 
Chap^ja^  aid.  v^ase  Shapaja,  Dpt.  Loreto. 
Cbapan  6  Chupan,  aid.  Dpt.  Junin,  prov. 

Tarma,  dist.  Junin. 

Cbapan  grande^  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pacasmayo,  dist.  Guadalupe. 
Chiparra,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Piura, 

dist.  Tambo  Grande:  habt.  841. 
ChAparra,  distrito  de  la  provincia  Gamand, 

Dpt.  Arequipa:  habt.  864. 
36 


CHAP 

pbl.  capital  ile  eate  diatrito  de  la 
ia  de  CamanA,  Dpt.  Areqiiipa:  ^ 

alt. :  habt.  95. 
lac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pnqui- 

,  choc.  Dpt,  Libertad,  prov,  Trn- 

it.  Santi^o  de  Cao. 

1,   chac.   Dpt.  Ayacncbo,  prov. 

,  dist.  Huamanguilla. 

[tUBpSi  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

iga,  dist.  Tamhillo:  habt.  68. 

Jchapi  espina,  abrojo.  Ay.)  hda. 

aeucho,  prov.  La  Mar,  dist.  Chun- 
leg.  (22  k.)  de  San  Miguel. 
Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parinaco- 

Bt.  Oyolo. 
Dpt.  Cnzco,  prov.  Canchis,  dist. 

Dpt.  y  prov.  Puno,  diat.  San  An- 

L   Dpt.  y  prov.  Arequipa,  diet. 

ia. 

le  Chumo)  aid.  Dpt.  Cnzco,  prov. 

,  diet.  Siciiani:  habt.  81. 

aid.  y  hda,  Dpt.  y  prov.  Piura, 

patera:  habt.  631. 

^,  hda.  Dpt.  y  prov.  TaCDa,  dist. 

ra»  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
bonio. 

'I,  eat.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 
Usquil:babt.  23. 
,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
acoma:  habt.  91. 
:k,  chao.  Dpt.  TarapacA,  dist. 

jhac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
list.  Aqoia. 

tM,  hda.  Dpt.   Apurunac,  prov. 
tbas,  dist.  GhnqulbambUla. 
L,  distrito  de  la  provincia  Ayma- 
t.  Aporimac:  liabt.  1,769. 
I,  (Uhapi  marca,  lugar  6  <li8trito 
08  6  abrojoB.  Ay.)  pbl.  capital  de 
rito  de  la  provincia  Aymaraes, 
iirimac:  habt.  507. 
tf  est.  Dpt,  Cuzco,  prov.  Chun- 
diet.  Livitaca, 

hda.  Dpt.  Tacna,  prov,  Arica, 
ta. 
Chapifta  eierta  papa  morada  por 


12  —  CHAQ 

dcntro.  Ay.)  eat.  Dpt.  Puno,  pri 

baya,  dist.  Ayapata. 
Cbapiquilla,  salitrera,  Dpt.  Tarap 

Camifia. 
ChapiqDiiiK,  quebrada,  ramificacioi 

Azapa,  &  25  k.  de  Liviloar,  y  te 

la  Apacheta  (Cordillera),  Dpt.  1 
ChapiquiSa,  aid.  Dpt.  Tacna.  pro 

dist.  Socoroma,  en  la  Cordille] 

termina  e]  Valle  de  Azapa :  disti 

ca  Se   leg.   (217  k.);  de  Soco; 

(66  i  k.). 
Chaplsco,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

dist.  Ucuviri:  habt.  347. 
Chapisco,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tac 

Socoroma :  dista  de  Arica  17  leg. 
Chapolla,  cerro  en  el  camino  de 

Moquegua;  an  baae  eatd  &  718i>>> 

cnmbre  (L  992in- 
Chapopala,  eat.  Dpt.  Cuzco,  pro 

dist.  Zurit«:  habt.  148. 
ChaprlO)   chac.  Dpt.  Junin,  pro^ 

dist.  Huariaca. 
Cbapn,   est.    Dpt.   Puno,  prov,  C 

dist,  Corani. 
Chapnay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pre 

ras,  dist,  Yungar, 
Chaponis,  chac.   Dpt,   Cajamarc 

Chota,  dist.  Cachen:  habt.  240, 

de  Cascabamba  y  Nives. 
Chaqnc,  hda,  Dpt.  Junin,  prov.  Pa 

Huariaca,  tt  1  leg.  (5  |  k.)  de  F 
(haquechaqne,  chac.  Dpt.  Puno,  j 

rabaya,  dist.  OUachca. 
Cliaqa«llc,  eat.  Dpt.  Puno,  prov. 

diat.  Umachiri. 
Chaqaspaopa,  est.  Dpt,  Ayacnch 

Huamanga,  diat.  Ayacucho. 
Chaqacn,  aid.  Dpt.  Apurimac,  pro 

Antabamba:  habt.  150. 
CkaqueM)  eat.  Dpt.  Puno,  prov. 

diat.  Pucarii. 
Chaqaiaa,  aid.  Dpt.  y  dist.  Juni 

Tarma;  liabt.  18. 
Chaqaikamba,    (C/uu^xr  que  ae  p: 

Chaki,  seco,  y  bamba  b  pamps,  lU 

decir   Uanura  eeca.  Q.)   chac.  I 

cache,  prov.  Pomabamba,  dist. 

po. 
f  haqaicacbft,  chac,  Dpt.  Gajaman 

Cajabamba,  dist.  Condebamba. 


CHAQ 


283 


CHAR 


Chaflliccaccai  chac.  Dpi.  Ayacucho,  prov. 
La  Mar,  dist.  San  Miguel. 

rkat|lliC0Cha,  (laguna  seca.  Q.)  chac.  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Pomabamba,  dist.  Lla- 
ma. 

Chaquigocha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Mangas. 

Chaquigocha,  aid.  y  est.  Dpt.  Junin,  prov. 
Huancayo,  dist.  Pariahuanca:  habt.  251. 

Chaquicogha,  aid.  y  est.  Dpt.  Junin,  prov. 

Jauja,  dist.  Mito:  habt.  186. 
Chaquigocha,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  Oyolo. 

Chaquigocha,  laguna  muy  pequeiia,  cerca 

del  pueblo  de  Puyusca,  Dpt.  Ayacucho, 

prov.  Parinacochas. 

Chaqaicpanpa,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  29. 

Ckaquiehina,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 

vencion,  dist.  Echarate :  habt.  87. 
Chaqillhnayco 9   (quebrada   seca.   Q.)   aid. 
Dpt.    Ayacucho,  prov.  y  dist.   Huanta: 
habt.  89. 
Chaqoil,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Cutervo. 
Chaquil,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  d^'st. 

Encanada:  habt.  88. 
Chaquil.,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Limatambo. 
Chaquil,  (Chaquil  que  se  pronuncia  Chakill, 
cierta.  planta  acuatica.  Q.)  pbl.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.  Anta,  dist.  Limatambo:  habt. 
461. 

Chaquilbaniba,  est.  Dpt.Tiibertad,  prov.  y 
dist.  Huamachuco:  habt.  64. 

Dhaquilccasa  6  ChaquUccata,  aid.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.  Anta,  dist.  Zurite:  habt.  120. 

Dbaquilcoeha,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huanta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  22. 

}haqui]la,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  CallaUi. 

]3iaqailli5  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Umachiri :  habt.  6.  { 

Ibaquimayo,  (rio  seco  6  que  se  seca.  Q.) 
rio  tributario  del  San  Gaban,  cerca  de  la 
hda.  de  San  Jos^  de  Bellavista,  Dpt.  Pu- 
no, prov.  Carabaya. 

^QuncATO,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Crucero. 

haqaimiiias,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 
garo,  dist.  Poto:  habt.  165. 


Chaquin,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 
chuco, dist.  Santiago  de  Chuco. 

Chaquin,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Carhuamayo:  habt.  44. 

Chaquipay 9  aid,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Zurite. 
Chaquiraca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Umachiri. 

Chaqairi,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya, dist.  Coasa. 

Chaquishcararca,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov. 
Huallaga,  dist.  Saposoa. 

Chaqnito,  chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huaytard. 
Chaquitunia,  aid.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Hua- 

ri,  dist.  Chavin :  habt.  86. 

Chara,  (Hanansaya)  (C/iara  lodo,cieno.  Q.) 
asi  se  llama  la  reunion  de  varias  aldeas 
muy  pequeiias  del  distrito  Cacha,  en  la 
provincia  Canchis,  Dpt.  Cuzco:  tienen  to- 
das  reunidas  155  habt. 

Charac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Llumpa. 

Chabac,  (Charac  empapado  en  lodo.  Q.)  est. 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabamba,  dist. 
Piscobamba:  habt.  202. 

Characa,  hda.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pisagua 
d  24  leg.  (188  \  k.)  de  Pisagua. 

Characato,  distrito  de  la  provinica  de  Are- 
quipa, del  Departamento  Arequipa :  habt. 
1,810. 

Chabacato  ,  (corrupcion  de  Sara  ccatu  lugar 
donde  se  vende  el  maiz.  Q.)  pbl.  capital 
de  este  distrito  prov.  y  Dpt.  Arequipa  a 
2,530m.  alt.  habt.  842:  dista  de  Arequipa 
2  leg.  (11  k.).  Estd  situada  entre  muchas 
chacras  y  su  vista  es  dehciosa,  lo  mismo 
que  su  temperamento :  la  iglesia  es  gran- 
de  y  muy  cuidada :  sirve  de  romeria  d  los 
habitantes  de  Arequipa. 

CharaCollOy  (corrupcion  de  Sara  ccolla  maiz 
tierno.  Q.)pbl.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Huacullani. 

Characuari,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  San  Damian. 

Cliarachapi,  (Chara  chapi^  espina  seca.  Q.) 
aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist.  Ca- 
cha: habt.  100. 

Charalina,  est.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 
Juan  Bautista. 


CHAE  —  21 

I,  hda.  Dpt.  Pimo,  prov.  Garaba- 

Ituata. 

a,  hda.  Dpt,  y.prov.  Pnno,  dist, 

,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
s,  dist.  Pampachiri. 
ay,  est.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Chun- 
dist.  Colquemarca:  habt.  904. 
pa,  (llanura  cenegosa.  Q.)  est. 

0,  prov.  Carabaya,  dist,  Ayapata. 
,  hda.  Dpt,  Puno,  prov.  Caraba- 
Ituata. 

1   Charate,  aid.  Dpt.  Cajamarca, 

iQ,  dist.  Tabaconaa;  &  2  leg. (11  k.) 

orapa. 

,  est.  Dpt.  Apurimae,  prov.  Co. 

1,  dist.  Maras. 

est.  Dpt.  Cazco,  prov.  Canas, 
lihaa. 
est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Bst.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 

(Characte  empapado  de  lodo.  Q.) 
oeral  de  plata,  en  la  prov.  y  di^st. 
3,  Dpt.  Puno. 

,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 
Potoni. 

ornipoion  de  Charade,  lodo.  Q.) 
t  proviucia  de  Otusco,  Dpt.  Li- 
iitit.  Usquil.  Algunos  lo  con^ti- 
mo  capital  del  distrito  de  Cbarat, 
econoce  la  ley  de  25  de  Abril  de 
iBta  3  leg.  (16  J  k.)  de  Usquil: 
). 

,  cliac.  Dpt.  Apurimac,  prov, 
,  dist.  Sirca. 

io  tribatario  del  Inambari,  arri- 
0  Blanco. 

jac.  Dpt.  Apurimac,  i>rov.  Ay- 
dist.  CbalUiuauca. 
illatH,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
Orurillo. 

Ila,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
ibamba:  babt.  16. 
hda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 
dist.  Tambillo. 

distrito  de  la  provincia  Union, 
^uipa:  habt.  1,050. 
(puede  ser  corrupcion  de  Chan 
iz  vieja  i  antigua.  Ay.)  pbl.  capi- 


4  —  CHAR 

tal  de  fiste  distrito,  de  la  provincia  Uniw, 

Dpt.  Arequipa ;  babt.  848, 
Cliarcajte,  hda.    de  cana,    Dpt.    Libertad, 

prov.  Pacasmayo,  dist,  Pueblo  Nuo'ori 

5  leg.  (27  i  k,)  de  Sau  Pedro. 
Cliarciiyt  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba:  habt.    5S. 
CbarcUi  cbac.  Dpt.  Ancacba,  prov.  Ciji- 

tauibo,  dist.  Huayllacayan. 
Chabco,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

Buyos,  dist.  Yanaquihua:  habt.  349. 
CLareopampa  6   Charcobamba,  cbac.  Dpt 

Aocacbs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Huaylla- 
cayan. 
Cliarcorve,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ck- 

tilla,  dist.  Uraca. 
Cliai^paiupa,  cbac,  Dpt.  Llbertad,  pnn. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 
CbiirlinaSflQtu,   est.  Dpt.  Arequipa,  ptOT. 

Caylloma,  dist.  Lari. 
Cliarhuataiii,  bda.  Dpt.  Aporimac,  prov, 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
Cliari,  {Chari  viejo,  auciano.  Ay.)  aid.  I^ 

Cuzco,  prov.  Canchis,  dist.  Cbeccacap: 

babt.  97. 
ClliiriiUUflt  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dixt.  Say  la. 
Cbarln,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Contumaztt. 
Charlucatd,  hda.  Dpt,  Piura,  prov.  PayU, 

dist.  8ullaiia. 
Chanilqne,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lamban- 

que,  dist.  Motupe, 
Cliaro,  cbac.  Dpt.  Lfma,  prov.  ydiet.  Canta. 
Charolnuubd,  cbac  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist 

Sandia. 
ChanipamiW,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov, 

Carabaya,  dist.  Coasa. 
i'harpat  hda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Pwi- 

uacocbas,  dist.  Fitllo :  habt.  62. 
Charpa  La,  cerro  miueral  de  plata  y  po^ila. 

Dpt.  Arequipa,  prov.  CamauA,  di^t-Caia- 

veli:  dista  12  leg.  (66  i  k.)  de  Caravdj'; 

4  (22  k.)  de  Tooota ;  de  Cbala  9  (50  k.\; 

de  Chaypi  S  J  (19  k.). 
CharqufeHftCbfty^  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov. 

Paruro,  dist.  Huanoquite :  babt.  80. 
Obarqul,  hda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.   Panm, 

dist.  Accha:  habt.  24. 
Cbtrqnlno,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asabga- 

ro,  dist.  Santiago. 


CHAS 


—  285  — 


CHAU 


Charquipat  a,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas. 
CbarracitO,  cerro  imuediato  A  la  hda.  de 

Lachan,  Dpt.  Piura. 
CharsagO)  aid.  y  hda.  Dpt.  y  dist.  Moque- 

gua:  habt.  209. 
Charsahna,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist. 

Torata. 

Charnbamba,  chac.  y  quebrada,  Dpt.  Puno, 

prov.  y  dist.  Sandia. 
CharuyO)  rio,  inmediato  al  Yanamayo,  Dpt. 

Puno,  prov.  SAndia. 
Chas,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Cata- 

caos:  habt.  770. 
Chasamuya,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Vilque. 
Hiasanii  rio,  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Pisacoma. 
Cbasanota^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tuti. 
Chasapata^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
Chasearrape,  chac  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pacasmayo,  dist.  San  Pedro. 
Chaserrano,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivdlcas,  dist.  Colquemarca. 
Chasinalca,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 

co,  dist.  Usquil:  habt.  348. 
Chasniaua,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hualla- 
ga,  dist.  Sarayacu :  en  las  margenes  del 
rio  Pisqui,  y  d  4  dias  de  navegacion  des- 
de  su  confluencia  con  el  Ucayah. 
tliasnlqilf  6  Chami^ue,  hda.  Dpt.  y  prov. 

Lambayeque,  dist.  Motupe:  habt.  68. 
I'haspaga,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ilo. 
tliaspaya,  pbl.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist. 
Tarata:  dista  de  Tacna  30  leg.  (167  A  k.), 
de  Tarata  7  (39  k.);  de  Ticaco  6  (83  ^  k.). 
<liaSQIie,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
Cbasqni,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

baraba,  dist.  Sihuas. 
Chasqui,  {Chascci  que  se  pronuncia  Chaski 
correo,  mensagero.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin, 
prov.  Pasco,  dist.  Pallanchacra:  habt.  25: 
a  5  leg.  (28  k.)  de  Huariaca. 

Chasqalhnasi,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picajichi,  dist.  Quiquijana. 
ChasarO)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nacochas,  dist.  Coracora. 
ChSSOSpampa,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 


Chasuta,  estrecho,  Uamado  Pongo,  cerca 
de  Shapaja  d  los  6°  lat.  y  77''  80'  long.: 
este  es  el  principio  del  Pongo  de  Aguirre. 

Chasuta,  (puede  ser  corrupcion  de  Chausu- 
ta,  sacar  algo  del  agua.  Ay.)  pbl.  Dpt. 
Loreto,  prov.  HuaDaga,  dist.  Tarapoto, 
en  la  orilla  izquierda  del  Huallaga;  6  leg. 
(83  \  k.)  al  N.  E.  de  Tarapoto;  a  260m. 
alt.:  habt.  1,639:  en  1814  tenia 494.  Por 
la  humedad  de  su  adm6sfera  todos  los 
animalas  estan  sujetos  d  ciertas  enfer- 
medades  cutdneas.  Dista  3  leg.  (16  \  k.) 
de  Juan  Guerra;  de  Tingo  Maria  142 
(794  k.):  de  la  confluencia  del  Huallaga 
con  el  Maranon  285  (1,572  k.). 
Chala^  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 
cuito. 
Cbatacacay  paso  de  la  Cordillera  entre  Yun- 
gay  y  Ayra,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Yungay. 
Chatacancha,  {Cchata  acusador,  Cancha  pa- 
tio 6  lugar  espacioso.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Li- 
ma, prov.  Huarochiri,  dist.  OUeros :  habt. 
194 :  es  muy  escaso  de  agua,  que  la  pro- . 
duce  un  pequeno  manantial :  dista  3  leg. 
(16  ^  k.)  de  Matara. 
Cbatahaaraca  9  (soga  del  acusador.   Ay.) 
chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  y  dist. 
Castrovireyna. 
Chatalla,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovh'eyna,  dist.  Pilpichaca. 
Chatarara)  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Arma. 
Cbatnnia)  (Chata-hama^  cabeza  del  acusa- 
dor. Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Pomata:  habt.  63. 
CuATUMA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Pomata :  habt.  63. 
Chatuquis,  hda.   Dpt.   Cajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  Cachen:  habt.  231,  con  los 
de  Kamplan. 
Cliatiiyaeu,  chac.  Dpt.  Loreto,  prov.  Moyo- 

bamba,  dist.  Calzada:  habt.  31. 
Cliaubamba^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 

chis,  dist.  Marangani. 
Ghauca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Pariacoto. 

Chauca  ,  {Chau  en  medio,  ca  mas  dntes.  Q.) 
pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri,  dist. 
Casta:  habt.  16:  dista  5  leg.  (28  k.)  de 
Huachupampa;  10  (56  \  k.)  de  Casta. 


CHAU  —  2 

.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  (UbI. 
:  habt.  100:  dista  1  leg.  (5  i  k.) 
;  de  Pacaraos  10  (55  I,  k.). 
.  y  lida.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pa- 
,  HuaDoquite. 
,,  hda.  Dpt,  y  prov,  Tacna,  dist. 

est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

.  San  Damiaa. 

lid.  Dpt.  Areqioipa.prov.  Union, 

I,  eat.  Dpt.  Huancavclica,  prov, 
iyna,  dist.  Arma:  habt.  27. 

aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
Marca:  babt.  99. 
ic.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 
nd. 

pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

dist.  Locroja:  habt.  885. 
at,  chac.   Dpt.  Aocachs,  prov. 
ist.  Ayja. 

chac.  Dpt.  Aocachs,  prov.  Pa- 
t.  Huandoval. 

pb).  Dpt.  y  prov.  Uodnuco,  diat. 
liabt.  559:diBta8l8g.  (16  ^k.) 

,  eliac.  Dpt.  Pano,  prov.  Cara- 

OUachea. 

est.  Dpt.  Ayacuclio,  prov.  Can- 

TotOH. 

1.  Dpt.  y  prov.  Huinuco,  dist. 

habt.  008. 

aid.  Dpt.  Haancavelica,  prov. 

yna,  dist.  Huaytara:  habt.  109, 

ic.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Caja- 

t.  Aqiiia. 

ac.  Dpt.   Lima,  prov.  y  dist. 

est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otua- 

bqiiil. 

nedio.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Aya- 

V.  La  Mar,  diat.  Ohungui :  habt. 

Dpt.  Apurimac,  prov,  y  dist, 

da.  Dpt.  Hnancavelica,  prov, 
dist.  Julcamarca. 
est.  Dpt.  y  prov.  Huancaveb- 
cora. 

I,  hda.  Dpt.   Ancacha,  prov. 
iBt.  Sbupluy;  habt,  64:  i  8  leg. 


i6  —  CHAU 

(18  i  k.)  de  Yungay ;  y  I  i  (6  i  k.)  al  S.  0, 
de  Shupluy. 
Chttupleoto,  cliac.  Dpt,  Aneachs,  prov.  Cs- 

jatambo,  diat.  Oyon. 
Cliai]]iioliUura,  (de  Queromarca)  aid.  Dpt 
Cuzco,  prov.  Canchis,  dist.  Tinta:habt.  78. 
Clianpiliuamu,  est.  Dpf.  Ancacha,  prov. 

Pomabamba,  diat.  Piacobamba. 
Cliau)tiliaari,  chac.  Dpt.  Amazonaa,  prov. 

Chachapoyas,  dist.  Chuquibamba. 
Cliaapihirca  6  Clianjiijirca,  hda.  Dpt.  An- 
cacha, prov.  Pomabamba,  dist.  PiacobuS' 
ba:  habt.  344. 
Cliaupilonia,  chac.  Dpt.  HuancaveUca,proT. 

Tayacaja,  dist.  Surcubamba. 
Chaupiloma,  hda.  Dpt.  Ayacuclio,  prov.  L» 

Mar,  diat.  San  Miguel. 
Cliatipiiuarui,  (lugar  que  eatienelmedioo 

ceutro.  Q.)  pbl.  y  hda,  Dpt.  Junin,  prov. 

Pasco,  dist.  Yanahuanca:  habt.  619. 
Chaupim.ibca,  aid.  Dpt.  Juuin,  prov.  y  dist 

Jauja:  habt.  204. 
Chaupimarca,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Janjs, 

dist.  Sincos :  habt.  272. 
Chaupimabca,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  StipallaDga:  habt.  448. 
Oliau|iiluayo,  aid.  y  hda'.  Dpt.  Ayacncho, 

prov.  La  Mar,  dist.  Chungd :  habt.  71: » 

15  leg.  (83  I  k.)  de  Mayoc. 
CiiAUPiMATO,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Calci, 

diat.  Lares:  habt.  84. 
Chail|>i«r<.'0, chac. Dpt. Libertad, prov.  Has- 

machuco,  dist,  Santiago  de  CLuco. 
Chaupiobco,  chac.  Dpt.  Puoo,  prov.  Caraba- 

ya,  diat.  Ollachca. 
ChaU|)iquishuil,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Antabamba,  dist,  Paehaconas. 
('Iiaupimni.hda.  Dpt.  Ayacueho,  prov.  Hna- 

manga,  dist.  Acosvlnchos:  habt.  47. 
Clianpis.  est.  Dpt.  Aneachs,  prov.  Iluaras. 

dist.  Becuay:  habt.  447,  con  los  dc  Atoc- 

huancanca  y  Cotos. 
CnAUPis,  mina  dc  plata,  cq  el  cerro  de  Faria- 

birca,  Dpt.  Junin;  prov.  y  dist.  Pasco. 
Chaupis,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Caata,  dist 

AtaviDos  Bajos:  habt.  354.  En  los  cerros 

&  cuyo  pie  estd  Chaupis  bay  nna  lagans 

muy  poblada  de  aves:  diata  de  Pallac  2 

leg.  (11  k.). 
Chaupis,  chac,  Dpt.  Ayacueho,  prov.  y  dist. 

Cangallo, 


CHAV 


287  — 


CHAV 


ChaapisiiyOf  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta :  habt.  58. 
Chaapitira^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ajoyani. 
Chaupiyaeil)  est.  Dpt.  Huannco,  prov.  Hua- 

malies,  dist.  Monzon :  habt.  122. 

Chaupiyacu,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Anco:  habt.  90. 
Chanpijlilijni,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Lnya,  dist.  Jamaica. 
ChanpuneO)  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ituata. 
Chauqni  y  Matara^  hda.  Dpt.  Huancavelica, 
prov.  Tayacaja,  dist.  Colcabainba:  habt. 
15. 
Cliaurampa<i  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  vease  Chacrampa. 
Chaurpampaf  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ayapata. 
Chanrqniliirca,  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa, 

prov.  CastUla,  dist.  Viraco. 
Chavalina,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 
Juan  Bautista:  habt.  144:  dista  8  leg. 
(19  i  k.)  de  lea. 
Chavarria^  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
^        Carabayllo  ,   en  el  valle  de  Bocanegra : 
habt.  20. 
ChaveZf  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tingo, 
lado  E.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hualga- 
yoc,  dist.  Bambamarca:  ley  12  m. 
Chavez,  mina  de  plata  en  el  cerro  San  Jos^, 
lado  E.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Haalgayoc,  ley.  30  m. 
Chavez  ,  chac.  vease  Calera  del  Barranco. 
Chavidy  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Contu- 

maz^,  dist.  Gusmango. 
Chavillay  6  CluihuUlay,  hda.  Dpt.  Cuzco, 
prov-    Paucartambo,  dist.  Huiro :  k  1,273 
metros  alt. :  temper atura  29°  4,  k  las  11 
a.    m.  (Febrero):  dista  9  leg.  (50  k.)  de 
Piri   por  el  rio  Urubamba,  y  19  (106.  k.) 
por  el  camino  de  Santa  Ana. 
Chaviiif  rio  tributario  del  Puccha. 
Chavik,    distrito  de  la  provincia  de  Huari, 
Dpt.  Ancachs:  habt.  2,992. 

Chavin,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  Huari,  Dpt.  Ancachs,  situado 
en  la  orUla  izquierda  del  rio  Puccha ,  d 
3,177i"-  alt.:  se  le  llama  Chavin  de  Huan- 
tar,  para  distingirlo  del  pueblo  de  Cha- 
vin,   perteneciente  al  Dpt.  de  Hudnuco : 


su  cUma  es  templado.  El  piano  del  pue- 
blo es  regular;  su  mayor  importancia  con- 
siste  en  sus  aguas  termales  y  en  las  rui- 
nas  que  se  encuentran  d  sus  imediacio- 
nes:  habt.  952:  dista  de  Huari  7  leg. 
(39  i  k.).      . 

«  Agua  tennal,  —  A  un  cuarto  de  legua 
dntes  del  pueblo  de  Chavin  (viniendo  de 
Huardz),  A  la  derecha  del  camino,  y  en  la 
orilla  del  rio  principal,  se  halla  un  manan- 
tial  de  agua  sulfurosa.  Esta  agua  sale  de 
una  roca  de  arenisca,  la  que  se  halla  dis- 
puesta  en  capas  verticales.  En  la  otra 
banda  del  rio  y  en  la  parte  superior  de  la 
formacion,  se  observan  las  capas  de  are- 
nisca mu^  dislocadas  y  dirigidas  en  dis- 
tintos  sentidos,  como  si  este  lugar  hubie- 
se  sido  el  centro  de  un  solevantamiento. 

En  el  punto  donde  sale  el  agua  sulfuro- 
sa, no  se  puede  distinguir  con  claridad  la 
extratificacion  de  la  arenisca. 

El  agua  sale  con  mucha  abundancia,  y 
en  el  manantial  se  ve  desprenderse  una 
gran  cantidad  del  fetido  gas  sulfidrico.  — 
La  roca  de  arenisca  que  rodea  el  manan- 
tial se  halla  cubierta  de  «sflorecencias  sa- 
hnas,  las  que  son  formadas  en  su  mayor 
parte  de  alumbre,  sulfato  de  fierro  y  sal 
comun. 

El  agua  deposita  sobre  las  piedras  por 
donde  pasa  una  cierta  cantidad  de  azufre 
en  polvo. 

La  temperatura  de  dicha  agua  es  45°  5 
del  term6metro  centfgrado,  siendo  la  de 
la  atm6sfera  en  el  memento  de  la  expe- 
riencia  de  19**. 

Antigiledades.  —  Siguiendo  el  camino 
hdcia  el  pueblo  de  Chavin,  d  unas  pocas 
cuadras  de  distancia  del  agua  termal,  se 
llega  d  un  riachuelo  que  baja  de  la  Cordi- 
llera nevada,  y  que  se  conoce  con  el  nom- 
bre  de  Rio  de  Chavin.  —  Para  Uegar  d  la 
poblacion  del  mismo  nombre,  se  pasa  este 
riachuelo  sobre  un  sencillo  y  soHdo  puen- 
te  construido  por  los  antiguos  indios  que 
habitaban  este  lugar  dntes  de  la  conquis- 
ta  del  Peru. 

Tres  largas  y  angostas  piedras,  coloca- 
das  una  al  lado  de  otra,  y  atravesadas  de 
orilla  k  orilla,  constituyen  este  antiguo 
y  sencillo  puente. 


CHAV  —  2 

tres  pieUras  son  de  gmnito,  tra- 
,  propdwito  y  traidas  deMde  larga 
,  puesto  que  la  formaciou  geolo- 
todoa  loB  alrededores  es  de  are- 

nensioiies  do  estas  tres  piedras 
giiieute : 

LftrKO.      Anclin. 

Metros  4.25       0.54 

6.50       0.40 

.         4.83       0.60 

.  —  Paaado  el  dicho  riaclinelo  y 
antrar  al  puebio,  llama  la  ateii- 
riagero  una  gran  pared,  aituada 
del  camiiio  y  formada  de  pie- 
caoteadaa  y  reunidaa  eutre  s( 
lasa. 

ured  es  tma  pequeua  muestra  de 
ble  construccion  que  han  levan- 
ntiguos  peruanoa  y  que  ae  eono- 
nombre  de  Castillo  de  Chavin. 
reatoa  que  todavia  quedau,  ae 
te  Castillo  era  de  forma  rectau- 
dos  alas  que  ae  adelantau  ha- 
de modo  que,  por  au  coujunto, 
I  especie  de  paraleltSgramo  abier- 
lado. 

)  de  laa  alas  y  casi  en  la  orilla 
■■  observan  dos  terraplencs,  que 
son  loH  restoB  de  foriinea  que  de- 
k  entrada  del  Castillo, 
Bd  formada  de  grandes  ptedraa, 
ia  queda  intacta,  pertenece  il  la 
rda  del  CastiUo.  Por  ella  se  pue- 
tina  idea  de  cuau  hermoaa  La- 
in otro  tiempoeata construccion. 
te  del  Castillo  donde  ban  sido 
ioB  grandes  piedraa  canteadaa, 
la  parte  macisa  ha  aido  cons- 
I  piedras  augulosas  reunidaa  ea- 
medio  del  barro. 
dras  que  forraan  la  pared  exte- 
bemos  citado  mas  arriba,  sou 
arte  de  granito,  y  otras  de  are- 
9  de  granito  se  hallan  mny  bicji 
as ;  las  de  areniaca,  al  coutrario, 
superficie  algo  deteriorada  por 

laervadorae  adniiraalrccoDoeer 
iterior  del  Castillo,  qucda  eiitc- 
^sombrado  cuando  inteuta  entrar 


i  —  CHAV 

en  loa  infinito.t  e  iutricados  subterranua 
que  cmzan  laa  entraiias  de  este  admin' 
ble  edilicio. 

La  entrada  a  los  subterr^ueoa  tiene 
cuando  mas  media  vara  de  alto,  de  mane, 
ra  que  es  preciao  echarae  completameotf 
en  el  auelo  y  arrastrarse  por  aigunas  vi- 
ras,  para  llcgar  mas  adentro,  donde  la 
altura  de  los  aubtemlneos  permite  estar 
parado. 

Esioa  aubterr&neos  consisten  en  galenas 
6  aocabones  de  un  metro  de  ancho,  poco 
mas  6  m4nos,  y  de  on  metro  y  80  centl- 
metroa  de  alto.  Las  paredea  son  fonnadu 
de  piedras  bien  dispueataa,  y  el  t«cbo  de 
grandes  lajas  de  piedra  de  un  poco  nus 
de  metro  y  medio  de  largo,  que  apoytu 
aobre  las  dJchas  paredea.  Las  piedru 
son  en  sn  mayor  parte  de  arenisca,  m- 
t^ndose  tambien  algunas  de  granito.  Lm 
socabones  se  cruzan  en  ^ugulo  recto,  con 
las  direcciones  de  N.  4  8.  y  de  £.  a  0.; 
forman  muchoa  recodos  y  conducen  A  ve- 
cea  &  pequeiioa  cuartos,  con  una  sola  eo- 
trada,  que  tienen  de  4  a  5  metroa  de  laigo 
por  casi  2  de  ancho.  Las  paredee  que  di- 
viden  estas  galerias  tienen  en  su  espesoi 
unos  canales  cuadradoa  de  40  a  45  cenli- 
metroB  de  lado,  por  los  cualcs,  con  mn- 
cha  diBcultad,  puede  pasar  un  bombre 
arrastrandose  y  que  sin  duda  debian  ser- 
vir  para  la  ciiculacion  del  ayre. 

Los  aocabones  no  se  hallan  todos  en  el 
mismo  piano,  existiendo  al  menoa  dos  pi- 
SOS,  y  otros  estrechos  aocabones  inc^ioa- 
dos  con  un  dngnlo  de  20°  a  25°  que  passu 
debajo  de  los  primeroB. 

Eatoa  socabones  inclinados  estAn  en 
comunicacion  con  los  canales  cnadradop. 
que  hemos  citado  y  parece  que  tenian  el 
doble  objeto  de  servir  para  la  circnlaeion 
del  ayre  y  para  ocultarse,  en  caso  de  aia- 
quc  del  Castillo,  el  que  forma  por  sa  con- 
junto  ei  mas  intriucado  laberinto,  donde 
el  que  entra  puede  perderse  con  mnchi 
facilidad. 

En  el  pais  existe  la  creencia  de  qxte  los 
socnboDCs  inclinadoa  paaan  debajo  del  no, 
pero  habieudo  yo  aegiiido  sn  curao,  he  po- 
dido  vcr  que  van  estrec  ban  dose  couunna- 
mcnte,  basta  que  arrastrtiudome  por  «I 


CHAV 


289  — 


CHAV 


suelo  como  una  culebra,  llegti6  A  un  punto 
tan  angosto  que  no  podia  dejar  pasar  ni  d 
uu  niiio.  Puede  ser  que  estas  galerias  ha- 
yan  podidp  servir  de  desagiie,  pero  no 
para  comunicar  con  otro  lugar. 

Casi  en  la  parte  central  del  edificio,  en 
nn  cruzero  que  for  man  dos  socabones,  se 
halla  situada  una  especie  de  columna  de 
granito,  esculpida  en  bajo  relieve,  con  di- 
bujos  muy  caprichosos. 

Esta  columna  es  una  piedra  bruta,  que 
tiene  la  forma  de  un  prisma  triangular  de 
2  metros  y  20  centimetros  de  alto  y  con 
una  anchura  variable.  En  los  dibujos  es- 
culpidos  sobre  esta  columna,  se  notan 
varies  ojos  y  bocas  con  grandes  colmillos, 
de  los  que, no  se  sabe  el  significado. 

Del  mismo  Castillo  se  ba  sacado  una 
piedra  de  granito  de  forma  rectangular, 
de  metros  1.88  de  largo,  por  n^etros  0.70 
de  anebo,  y  metros  0.15  de  grueso,  con 
dibujos  todavia  mas  complicados  que  los 
de  la  columna. 

Esta  piedra  que  se  balla  actualmcnte 
en  una  casa  de  Chaxdn,  es  perfectameute 
llaua  y  pulida.  El  dibujo  representa  una 
caricatura  de  hombre,  que  tiene  en  las 
dos  manos  una  especie  de  cetro,  formado 
de  im  baz  de  culebras,  y  sobre  la  cabeza 
un  gi'An  adorno,  en  el  que  entran  nume- 
rosas  culebras  y  grandes  bocas  con  colmi- 
llos, andlogas  &  las  de  la  columna  citada. 
Parece  que  el  individuo  que  trabaj6  es- 
ta piedra  tuvo  la  idea  de  representar  el 
Genio   del  mal.  Tiene   mucha  semejanza 
con    otra  piedra  del  monumeuto  de  Tia- 
/manartt, 

Kstji  piedi'a  es  de  una  grande  estima- 
cion,  por  lo  complicado  del  dibujo,  por  la 
finura  del  trabajo,  y  por  la  sorprendente 
simetria  que  se  nota  en  un  dibujo  tan  di- 
ficil,  que  el  mejor  artista  no  babria  podi- 
do  liacer  mas  perfecto. 

Esta  sola  piedra  es  un  precioso  monu- 
mento  que  se  debia  de  consevar  con  el 
mayor  cuidado  en  un  Museo,  por  que  da 
una  ex  acta  idea  del  grado  de  desarrollo 
que  liabia  alcanzado  el  dibujo  y  el  arte 
de  trabajar  las  piedras,  entre  los  antiguos 
indios. 

gi  se  discute  abora  el  motivo  que  ba 


movido  d  los  indios  de  aquella  ^poca,  & 
la  construccion  de  este  grande  edificio, 
creo  que  dificilmente  se  llegard  d  la  solu- 
cion  de  este  problema. 

Si  se  examinan  los  subterrdneos,  se  po- 
dria  &  primera  vista  asemejarlos  d  las 
Catacumbas,  y  creerlos  edificados  con  el 
objeto  de  servir  para  sepulcros.  Pero  si 
al  contrario  se  observa  la  forma  exterior 
de  los  fortines  que  defienden  las  alas  del 
edificio,  los  cuartos  y  los  conductos  para 
la  circulacion  del  ayre  en  los  mismos  sub- 
terraneos,  y  la  ausencia  de  cadAveres,  se  in- 
clina  uno  mas  d  creer  que  baya  sido  cons- 
truido  para  servir  defortificacion  y  cuartel. 

Si  se  estudia  con  atencion  los  dibujos 
simbolicos  de  la  piedra  y  columna  mas 
arriba  citadas,  se  podria  dudar  de  que  es- 
ta construccion  baya  servido  de  Castillo  y 
cuartel,  jDorque  en  tal  caso,  babria  sido 
mas  natural  que  estos  dibujos  represen- 
tasen  alguna  cosa  relativa  d  la  guerra, 
como  son  trofeos,  armas  etc.  y  no  estas 
figuras  llcnas  de  culebras,  quo  son  el  sim- 
bolo  del  mal.  Ademas,  parece  imposible 
que  la  tropa  que  debia  habitar  estos  sub- 
terrdneos,  estuviese  condenada  d  vivir  en 
una  completa  oscuridad,  6  alumbrados 
continuamente  por  luces  artificiales,  las 
que  deberian  ser  infinitas,  por  los  nume- 
rosisimos  dngulos  que  forman  los  soca- 
bones. 

Tambien  se  podria  creer  que  este  edi- 
ficio fuese  un  templo  dedicado  al  genio 
del  mal,  si  se  atiende  d  los  dibujos  gra- 
bados  sobre  la  piedra  y  d  los  de  la  colum- 
na, que  todavia  existe  parada  en  el  cru- 
cero  de  los  socabones.  Pero  para  este  uso, 
no  babria  babido  necesidad  de  tantas  ga- 
lerias interrumpidas  y  separadas  unas  de 
otras,  ni  tampoco  de  los  fortines  que  de- 
fienden la  entrada. 

La  unica  hip6tesis  que  podria  couciliar 
la  existencia  de  los  fortines,  de  los  nume- 
rosos  socabones,  de  los  conductos,  para 
la  circulacion  del  ayre,  la  oscuridad  y  las 
figuras  simb61icas  esculpidas  sobre  la  pie- 
dra y  la  columna,  seria  el  suponer  que 
este  grande  edificio  hubiera  sido  construi- 
do  para  servir  de  fortaleza  y  prision  al 
mismo  tiempo*. 

37 


CHAV  —2 

a.  Dpt.  AncacLs,  prov.  Huaras, 

ependeucia :  habt.  870. 

trito  de  la  proviiicia  del  «Dos  tie 

pt.  HuaiiHCo ;  habt.  3.238. 

1.  capital  de  este  disti'ito  de  la 

b  (Dos  de  Majrot  Dpt.  Huanuco: 

18 

ic.  Dpt.  Lima,  prov.  Cauta,  dist. 


trito  de  la  provincia  de  Castrovi- 
pt.  Huancavelica :  habt.  1,462 
1.  capital  de  este  distrito  de  la 
.  IJastrovireyiia,  Dpt.  Huaiicave- 
t.  798. 

,  pbl.  Dpt.  Ayaeucho,  prov.  Lu- 
st. Otooa:  liftbt.  174. 
,  pbl.  Dpt.  Huanuco,  prov.  -Dos 

dist.  Ovas:  habt.  919,  Desde  os- 

principiau  a  encoutrai'HC  las  cc- 
iiias  de  los  Ineas  que  mc  hallaii  a 
aJt.  'Elite  momimcDto  uojisistc 
sterna  de  fortiticacioues  6  casti- 
>  Be  Uaman  por  estos  lugares,  si- 
i  imboB  ladoB  de  la  qucbrada. 
I  podido  descubrir  lo  que  movio 
13  d  construir  tautos  lugares  de 
1  esta  parte  del  interior  y  fuera 

camiuo  que  coaducia  a  Quito ; 
le  que  serian  con  motivo  de  las 

invasiones  que  sufrierou  de  las 
!  habitau  las  Pampas  del  Sacra- 
irillas  de  \ou  grandes  rios  que 

obante  de  esto  ea  que  la  fortale- 
m,  que  esta  en  el  interior  de  bi 
distante  cinco  leguas  de  Tun- 
»mino  para  Monzou  y  C'bicopla- 
mas  grande  y  mejor  situada  y 
i:  caai  toda  es  de  piedra  labra- 

ler  cafltillo  es  couocido  con  el 
le  Jfasor,  cere  a  de  Cliavinillo, 
3  Mobre  una  emiuerioia  y  cuyas 
jn  de  esquisto  luicaceo  luezcla' 
arro.  En  loa  dugulos  Hel  gran 
eatan  unaa  RM-itas  redondas  he- 
mUmo  material,  do  una  nltura 
y  todaa  llenaa  de  Iiuchob;  fuera 
en  cuartos  rwlondos  y  cuadi-a- 
lacenas ;  los  unibralea  son  de  la 
M.  Tuvieron  agua  eu  o.sta  emi-  , 


-  CHAY 

nencia,  pues  cxisten  los  restos  del  acw- 

Eu  la  parte  opuesta  y  i  la  otra  bandti 
del  rio  ae  ven  dos  de  estos  caiitillos;  el 
primero  se  halla  eituado  eu  la  cumbrede 
un  cerro  escarpado  y  el  otro  un  poco  mas 
arriba.  Entre  estos  dos  hay  fortines  qne 
a  la  vista  formau  coma  graderfas  y  s«  eo- 
munican  por  caminos  bien  seualados. 

Siguiendo  el  curso  del  rio  con  direcdon 
a  Chuquibamba,  por  los  pueblos  de  Clu- 
Lua,  Obas  y  Chupan,  se  encuentran  res- 
tos de  poblaciones  y  castillos  ant^o«. 
(,'erca  de  Chupan  hay  uno  de  estoa  ca»- 
tiUos  que  tiene  una  escalera  que  coDdoce 
hasta  la  cumbre  y  es  muy  ancha,  depoc* 
pcudiente  y  bien  coustruidai :  diaU  dc 
Huanuco  10  leg.  (65  J  k.). 

Chavioi,  pampa  en  el  camino  de  Andamar- 
ca  d  la  montafia;  en  eata  pampa  exist«  en 
ruinas,  un  fortiu  conatruido  por  los  mi- 
stoncros. 

CIldviHai  pbl.  Dpt.  Ayaeucho,  prov.  Luc*- 
nas,  dist.  Saucos;  se  hiUla  a  3,355ni-6ii 
alt. :  habt.  919 :  dista  66  1^.  (312  k.)  de 
Caugallo;  y  14  (18  k.)  de  Puquio. 

t'HAViSA,  pbl.  Dpt.  Ayaeucho,  prov.  Loea- 
naa,  dist.  Querobamba, 

ChaviSa,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Camani, 
dist.  Acari :  habt.  189:  a  6  leg.  (33  k.)de 
Acari. 

ChaviSa,  valle,  quebrada  y  Caleta  (vease  Le - 

CiiAViSA  d  Liil-o  piisTA  DE,  &  los  16"  9'   10 

Iftt.  y  70"  ir  14"  long. 
('ll)lvitil»  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Ssn 

Juan  Bautista:  a  2  H^-  (6  i  k.)  de  lc»- 
Clia  J',  (ese,  esadeso.  Q.)  aid.  Dpt,  Ciizoo,  pn>v- 

Paueai-tambo,  di.st.  Caycay:  habt.  169. 
Cliaytt,  (Uegar.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  C»- 

rabaya,  dist.  Ollachea:  babt.  144. 
Chava.  aid.  Dpt,  Puno,  prov,  Carabaya,  dist. 

Corani:  habt.  384. 
Chava,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 

Macuaani:  habt.  172. 
CIluyulH)  hda.  Dpt.  y  prov,  Tacna,  dist,  Lo- 

cuinba. 
<'hiiyuiia,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puuo,  dist.  C»- 

racoto. 
('iiayiinillMlli,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  C'» 

rabaya,  dist.  Ituata. 


CHEC 


291 


CHEC 


Chayatlta,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 
Pacbia. 

ChayavitaS)  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Jeveros.  Situado  a  la  ori- 
11a  izquierda  del  Paranapui-as,  casi  eu  an 
origen.  Dista  de  Jeveros,  como  8  leg. 
(44  k.)  que  se  andan  en  dos  dias  por  ser 
inaloel  camino;  y  de  Balsapuerto  9  (50  k.): 
que  se  andan  en  ti'es  dias:  habt.  400;  en 
1814  bubo  1,007. 

Chayco,  est.  Dpt.  Arequij^a,  prov.  CayUo- 

xna,  dist.  Lari. 
Chayculla,bda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Cotabuasi. 
€hayeliaimiiipa,est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 

vivilcas,  dist.  Velille. 
Cliaye,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 

Macusani. 
Cliayliuauij  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Usicayos, 
Chaynabamba,  l^^a.  Dpt.  Huancavelica, 

prov.  Angaraes,  dist.  Julcamarca:  babt  62. 
Chaynapampay  est.  Dpt.  y  prov.  Huanca- 
velica, dist.  Acoria:  habt.  151. 
Chayuapata,  bda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ituata. 
Chaynasqui)  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Cliayfias,  bda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya, dist.  Ituata. 
Chayopampa,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Cbamaca. 
Chaypi)  {Chaypi  ahf.  Q.)  aid.  Dpt.  y  prov. 

lea,  dist.  Pueblo  Nuevo. 
Chaypi,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 
cochas,  dist.  Pullo:  d  3,205m.35.  alt.: 
habt.  88:  dista  14  leg.  (78  ^  k.)  de  Co- 
racora;  15  leg.  (88  \  k.)  de  Cbala.  Los 
cerros  inmediatos  tienen  mucbas  vetas  de 
oro,  plata,  cobre,  etc. 
Chaypimarcaf  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

iiiuancayo:  babt.  65. 
Cliayilta9   est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Picbibua. 
Cll0a,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoc,  dist.  San  Miguel. 

Clti^araraqne)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
l^ayft)  dist.  Macusani. 

Obccca,  (Checca  labrar  piedras  de  cantcria  y 
Oc/tecca  verdadero,  justo,  recto.  Q.  y  Ay.), 
est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbiri,  dist. 


Quinti:  i  987m.  alt.:  dista  2  \  leg.  (18  K  k.) 
de  Huacani. 
CuEccA,  distrito  de  la  provincia  Canas,  Dpt. 

Cuzco:  babt.  4,515. 
CuEccA,  pbl.  capital  do  este  distrito  de  la 

provincia  Canas,  Dpt.  Cuzco:  babt.  481. 

A  8US  inmediacioues  existe  el  mineral  de 

plata  de  Quespenta. 

Checca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucuito,dist. 
Have:  babt.  100. 

Checca,  aid.  y  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 
garo,  dist.  Santiago:  babt.  1,260. 

Checca,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangai-o, 
dist.  Putina. 

Checca,  cliac.  Dpt.  Arequipa,  i)rov.  Union, 
dist.  Pampamarca. 

Checca-capullanl,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist. 
Puno :  babt.  279. 

ChecacoiiisoSy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Corani. 

Checcacupif  distrito  de  la  provincia  do  Can- 
chis,  Dpt.  Cuzco:  babt.  4,969. 

Checcacupi,  (Checca  verdadero,  Cnpi  lado 
derecbo.  Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito, 
prov.  Cancliis,  Dpt.  Cuzco:  babt.  1,043: 
dista  17  leg.  (94  J  k.)  del  Cuzco;  5  (27  J  k.) 
de  Quiquijana. 

Clieccachata,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 

Checcallo^  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 
canchi,  dist.  Urcos. 

Checcani,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Coporaque. 

Checani,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia,  dist. 
Pbara. 

Checcapucara,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pa- 
ruro,  diat.  Omacba. 

Checcas,  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay, 
dist.  Tambo. 

Checcasa,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Tapayribua:  babt.  171. 

Checcasaya,  (estar  derecbo  en  pie.  Q.)  aid. 
Dpt.  Puuo,  prov.  Huancan^,  dist.  Com- 
ma :  babt.  839. 

Checcasaya,  aid.  Dpt.  Pimo,  prov.  Huanca- 

ne,  dist.  Ccojata. 
Checcasaya,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  (^ay- 

Uoma,  dist.  Tisco. 
Checcataype^  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Cballbuanca:  babt.  55. 
Checeayachi  6  Chejadie,  (Cfiecca  verdadero, 


iber,  entender.  Q.)  aid.  Dpt.  Pu- 
r.  Asdngaro,  Aiat.  Samaii :  habt. 

ni,  hda.  Djit.  Pimo,  prov.  Asan- 
Jt,  MuuaiiiL  liftbt.  316. 
rcca,  aid.   Dpt.  y  prov.  Cukco, 
iitiago :  habt.  US. 
I,  cst.'Dpt.  Apiirimac,  prov.  Co- 
in, dist.  Cbuqiiibiimbilla. 
est.  Dpt.  Aneaclin,  prov.  Poma- 
dist.  Sihuas. 
ata»  hda.  Dpt.  Ajacuclio,  prov.  y 

tsta^bda.  Dpt.  Hiiaiicavelica,  prov. 
a,  Aist.  Cnlcabitmba :  liabt.  36. 
I  chac.  Dpt.  Aiicaclis,  prov.  Hua- 

nta,.Gst.  Dpt.  Ayacuclio,  prov. 
igit,  dist.  Sofoaviiidios :  habt,  4. 
,  hda.  Dpt.  Ayaciicho,  prov.  Lii- 
ist.  Huaccafia. 
tA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

lac.  Dpt.  Cuzeo,  prov.  Umbam- 
Maras. 

laj'O,  chac,  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Lbancay. 

[istrito  de  la  provincia  de  Chan- 
t.  Lima:  habt.  2,IJ74.  La  capital 
distrito  GM  el  pncblo  de  Chiuchiii, 
ilgunos  le  dan  equivocadameute 
re  del  distrito. 
v4ase  Cliiiirliiii). 

aid.  Dpt.  Jiiuiu,  prov.  Pasco,  dist. 
a. 

la.  Dpt.  Limrt,  prov.  Canta,  dist. 
J- 
est,  Dpt,  Puno,  prov.  Carabaya, 

,  aid.  Dpt.  Ciuco,  prov.  Cuncbis, 
:tiaiii:  habt.  262. 

a,  ebt.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chiuivi- 
list.  Vclillc. 

aid.   Dpt.  Pttno,  prov.  Siindia, 
ara:  habt.  IC. 

hda.  Dpt.  y  prov.   Tacna,  dist. 
:  a  81  leg.  (172  {  k.)  do  Tacua. 
i,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asilnga- 

Achaya. 

se  pronun c ia  r/icMr.  Q.)  aid.  Dpt. 
irov.  Canas,  dist.  Laiigui. 


2  —  CHET 

Ch«lis,  aid.  Dpi.  Taxapacd.  dist.  Pica,  a 

la  quobrada  de  Huatacondo. 
Cllflqiic,   aid.  Dpt,  Ciizco,  prov.  ('bum, 

dist.  Picbiluia:  habt.  731" 
rilctlrllequriiil ,  hda.   Dpt.    Puuo,  pror. 

Asiingai-o,  dint.  Potoiii. 
Ciirllfll,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pitw, 

dist.  Cajamarqiiilla. 
C'lieiielieu  6  el  Calrario,  cerro  inmcdiabi  i 

Moquegua,  tieiie  1,507"".  iJt. 
rheiiqiiiiie,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  P*- 

rinacocbas,  dist.  Pullo. 
C]iri>allfllliau,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Carhnas. 
I'tieputp,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cot- 

tiimazd,  dist.  Cascas. 
t'llCJteu,  distrito  de  la  provincia  de  Pmis- 

mayo,  Dpt.  Libertad:  babt.  2,2'22. 
Chepen,  pbl.  capital  de  esite  distrito  del* 

proviucift  de  Pacasmayo,  Dpi.  Libertad: 

habt.  1.693:  dista  20  leg.  (112  1 1.)  de 

Chiclayo;  5  (27  i  k.)  de  San  Pedro. 
Clieqqnerecc,  aid.  Dpt.  Cuzco.  prov.  I'm- 

bamba,  dist.  Maras :  habt.  341. 
(hero,  (se  prouiincia  Krni)  t^uada.  Dpt.  J 

pi-ov.  Tacna,  d  6  i  leg.  (36  i  k.)  de  Ik- 

na. 
(llflTCpe,  puerto  menor,  fl  los  7"  W  30' 

lat.  y  82°  0"  34"  long.  Su  foudcadero  de 

S  ^  d  6  brazaa,  a  un  tercio  dc  milla  ^ 

tierra :  se  experimentan  fuertes  brai-exM 

de  mar:  dista  6  i  leg.  (36  k.)  de  San  Pe- 
dro. 
ChCrrepe,   aid.   Dpt.   Lambayeqiie ,  piuT. 

Cliiclayo,  dist.  Laguuas. 
€hes)i,  aid.  Dpt.  Tarapaoa,  dist.  Pisagaa. » 

7  leg.  (39  k.)  de  Camarones. 
Clie.S(-lli,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Paiarin. 
theticil6  C/iiVmo,  chac.  Dpt.   Huancaveb- 

ca,  prov.  CastroNTTeyna,  dist.  Arma:  batt 

13. 
OllCtillil,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  de 

Cajamarca.  habt.  1.699. 
Chktilla,  pbl.  capital  de  estc  distrito  ic  U 

provincia  y  Dpt.   de  Cajamarca:  habl. 

(i09:  dista  6  leg.  (27  i  k.)  de  Cajamwca; 

4  (22  k.)  del  mineral  y  hda.  de  Yaend. 
Chktilla,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  i»rov.  Cho- 

ta,  dist.  Tacabamba:  habt.  I,ti00,  codIh 

de  Conchan,  Cruzconga  y  Chamis. 


CHIA 


293 


CHIC 


Chetitn,  hda.  Dpi.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 

Codpa. 
Cheto^  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Chacha- 

poyas,  dist.  Molinopampa :  liabt.  141;  dis- 

ta  5  (28  k.)  de  Chachapoyas. 
Clicves,   cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Cachamarca. 
Cheveb,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cliancay, 

dist.  Paccbo. 

Chia,  {lisndre  en  Quecbua;  y  palmo  6  me- 
dida  en  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya,  dist.  Ollacbea:  a  8,477  m-76  alt.  A 
sus  inmediaciones  existen  las  ruin  as  de 
un  pueblo  del  tiempo  de  los  Incas.  Dista  8 
leg.  (16  Jk.)  de  Quicbo:  habt.  215.  El 
rio  que  pasa  por  esta  aldea  lleva  el  mis- 
mo  nombre  de  Cbia. 
Chiacoo,  est.  Dpt.  Ayaciicbo,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayaciicbo. 

Cllia]MI,  distrito  de  la  x'rovincia  Tarapaca. 

Chiapa,  pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt.  Ta- 

rapca:  k  los  19*^  32'  19"  lat.  y  71°  33' 

long. :  a  2,743m.  alt. :  habt.  583.  Dista  de 

Sotoca  8  leg.  (16^  k.). 

Clliani^  distrito  de  la  provincia  de  Huaman- 

g»,  Dpt.  Ayacuclio:  babt.  1,340. 
Ghiara,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Huamanga,  Dpt.  Ayacuclio : 
habt.   221:  dista  de  Ayacuclio  4  ^  leg. 
(26  k.). 
Ghiara,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 

dist.  Soras :  babt.  45. 
Chiara,   est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.  Pampacliiri.  Pocas  millas 
al  N.  de  este  lugar  se  reune  el  rio  que  ba- 
ja  de  la  lagima  de  Huancacocha,  con  los 
otros  brazos  que  mas  abajo  forman  el  rio 
Pampas :  habt.  450 :  dista  de  Andahuay- 
las   11    leg.  (61  k.):  de  Pampacliiri  12 
(67  k.):  de  Huancaray  6  (83  ^k.):  de 
Hnancarama  14  (78  k.). 
Chiara,  aid.  Dpt.  Ciizco,  prov.  Canchis,  dist. 
Tinta:  habt.  216. 

Chiara,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acora: 

habt.  160. 
C3liaiBinaca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri :  habt.  542. 
Ciiimnqoe,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Chuciiito. 
Chiaraqvb,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Zepita. 


Chiarota)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  ChuquibambiUa. 
Chiastita,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Santa  Eosa. 
Cllibul  6  Chihual,  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Uchumarca:  habt.  16. 

Chibiiquiro,  cabaiia  de  los  indios  Campas, 
inmediata  a  la  confiuencia  del  Pulperia  6 
San  Miguel,  con  el  Apurimac:  A  789m. 
alt.  y  entre  esta  confiuencia  y  el  Man- 
taro. 

Cllieac,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Llumpa. 

ClliC41€a,  {Chica,  tan,  tanto,  tamafio  en  Que- 
chua ;  y  en  Aymara  mitad  6  medio)  hda. 
Dpt.  Lima,  prov.  Huarocliiri,  dist.  Chor: 
rillos. 

Chieac'Iiaeu,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
cliiri, dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 

Cliicahua,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas, dist.  Cabana. 

Cliieahnay,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Uchumarca. 

Chieajahiia,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

Clii€alpampa,est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 
tilla,  dist.  Viraco. 

Chicali,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Ayapata. 

ChicallU  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas, dist.  Sancos:  habt.  48. 

Chicama.(C7rM'am,  tanto  6  tangrande  es.  Q.) 
rio,  que  nace  en  la  Cordillera,  A  los  7°  12' 
lat.  y  80**  40'  long,  aproximada,  en  la  pro- 
vincia de  CotumazA ;  sigue  con  rumbo 
S.  0.  fertihzando  las  ricas  haciendas  del 
valle  de  Chicama,  y  desemboca  en  el  Pa- 
cifico:  d  los  9**  55'  30"  lat.  y  SV  37'  4" 
long. :  es  caudaloso  en  invierno. 

Chicama,  valle,  llamado  antiguamente  Choc- 
ma  {Cchai'inu  barbechar,  arar.  Q.)  se  es- 
tiende  en  la  parte  que  recorre  el  rio  de 
este  nombre :  estd  .'poblado  de  haciendas 
de  caua  que  ban  tomado  mucho  impulse 
de  diez  anos  aca,  con  motivo  de  haberse 
esportado  a  Europa  el  azucar  que  pro- 
duce. 

El  numero  de  haciendas  de  cierta  mag- 
nitud  llega  a  31,  de  las  ouales  mas  de  la 
mitad  tienen  excelentes  maquinarias  para 
elavorar  azucar  y  destilar  ron :  y  se  cal- 


CHIC  —  2 

K  como  veinte  de  ellas  produceu 
500,000  quiiitales  de   nziicar,  que 

rta  &  Inglaterra. 

listrito  de  la  pro\'iiicia  de  Tnijillo, 

ibcrtad :  Lubt.  1 ,40!),  liiii  coutai*  losi 

.  asiativos. 

pbl,  capiW  de  esto  distrito,  prov. 

),  Dpt.  Libcrtad:  habt.  405:  dista 

jillo  8  leg.  {U  J  k.),  y  de  Asuopo 

..). 

a  (ChUaiiiiia,  timtas  voees.  Q.)  hdi 

1,  Dpt.   Libcrtad,   prov.   Trujillo, 

liicama :  habt.  -tU. 
hda.   Dpt.   Juiiin,  prov.  Tarma, 

liaucbamayo. 

est.  Dpt.  Ciizeo,  prov.  Cliunvivil- 

ft.  Livitaca, 

tf  aid.  Dpt,  Puiio,  prov.  Lampa, 

lalli;  hftbt.  1G7. 

,   aid.  Dpt.    Piujo,  prov.  y  diat, 

auo:  habt.  <)'J1. 

IIe,  chac.  Dpt.  Libcrtad,  prov 

it.  Tayabamba. 

IBf  chac,  Dpt,  Ancacbs,  prov.  Ca- 

lo,  dint.  Huayllacayan. 

|lll«)  aid.  Dpt,  Junin,  prov.  Huan- 

list.  Colca:  habt.  13, 

I,  pbl.  Dpt.  Ayauucho,  prov.  Luca- 

at.  Querobamba. 
(graniEO  meoudo.  Q.)  lida,  cocal, 

tmo,  prov.  Carabaya,  dist.  Utiica- 

in ,  ebac.   Dpt.  Moquegua ,  dist. 

lachky*  cha«.  Dpt.  Aucach^,  prov. 

lamba,  diiit.  Llama. 

la,  lida.  Dpt.  Amazonaa,  prov.  Lu- 

t.  Bagua:  habt.  65, 

W,  est.   Dpt,  Juuiu,  prov.  y  diat. 

A,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An 
ylaa,  diat.  Hiiancai-ama  i  tl  3  leg. 
[.)  de  Hitan<;arama. 
laltOi  est.  Dpt.  Cajamarea,  prov. 
Coiitumaza. 

ice, eat. Dpt.  Apiu-imac, prov.  Aban- 
ist.  Ciirahuatii. 
est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dint. 

A. 

ipa,  chac.  Dpt.  Lima,  y  prov.  y  dist. 


I  —  CHIC 

Cbiclas,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnirochin. 
dist.  San  Jlatco,  al  N.  de  este  puebloj  i 
3,754iii-  alt. :  habt.  584. 

Chiclayuiarca,  aid.  Dpt.  Arequipa.prov. 
Castilla.  dist.  Orcopampa:  habt.  169. 

CtaiclayOt  proviiikiia  del  Departamcnto  de 
Lambayeqiio.  For  ley  de  26  de  Novian- 
brc  de  18fj4  sc  le  aegregaron  algunosdis- 
tritos  para  formar  la  provincia  de  Pu&s- 
mayo.  Coufiaa  por  cl  N.  con  la  de  Lam- 
bayeque ;  por  el  S.  cou  la  de  PacasmaTo 
del  Departam onto  de  la  Libertad;  potel 
E.  con  las  do  Chotay  CoutumazidelDt- 
partamento  de  Cajamarea ;  y  por  el  0.  ton 
el  Facilico.  iSu  capital  cs  la  ciudad  k 
Chiclayo.  Cousta  de  loa  siguiuutcs 


HiU. 

Chiclayo 9,119 

Chougoyapo I.IW 

Eten 3,tS45 

Lagttuas B71 

Wonsefii iM9 

Picsi m 

Keque 1,5J7 

Saiia 2,068 

Total  habt 23,13i 

Esta  compiendida,  mas  li  meuos,  enus 
los  6°  30"  y  7°  5'  lat.  y  los  81'  SO"  y8? 
25'  long,  formaudo  una  superficdc  como 
de  260  leguas,  que  comparada  con  su  po- 
blacion  resulta  yi  habitant«s  por  cads k- 
gua  cuadrada ;  es  decir  que  en  territtaio 
tieue  caai  la  tercera  parte  de  la  provinda 
de  Lainbayeque;  pero  en  poblacioQ  cHo- 
ble  por  Icgua  cuadrada.  Eato  explica  por 
que  la  proviucia  de  Chielayo  progiesi 
maa  que  la  de  Lambayeque. 

Puede  decirsc  que  toda  la  provina* 
ocupa  un  llano  iumethato  a  la  costa  &t3s- 
do  por  eonsiguiento  de  tcmperaiuento  ci- 
lido;  y  como  Me  eucuentra  regada  por  1<* 
rios  de  Safia  y  Eten,  es  fertil  y  pobU3» 
de  haciendas  de  caua,  cuyos  prodncWi 
aumentan  de  un  modo  notable,  segnn  [Ktc- 
dc  verse  cu  el  nombre  dc  cada  hacienda 
en  particular;  ademas  el  ferrocarril  qoe 
pai'te  del  puerto  de  Eten  y  vil  hasta  Fei- 
rinafe,  ea  otro  elemento  de  prosperid*! 
Hay  ua   Sub-Prcfccto  encargado  ^ 


CHIC 


295  — 


CHIC 


mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  l.*Instaucia  administrajusticia:  en  lo 
eclesidstico  esta  dividida  en  los  siguientes 

CURATOS : 

Chiclayo.  Lagunas. 

Chongoyape.  Monsefu. 

Eten.  Reque. 

Sana. 

En  esta  provincia,  como  en  la  de  Lam- 
bayeqne,  la  instniccion  primaria  6  ele- 
mental estd  mas  adelantada  que  en  el  res- 
to  de  la  Republica:  quiza  no  hay  un  cin- 
co  por  ciento  de  personas  mayores  de 
doce  anos  que  no  sepan  leer  y  escribir 
correctamente. 
Hay  un  Colegio  de  instruccion 

media  para  hombres S.     7,180 

22  Escuelas  de  primeras  letras: 

1 1  para  bombres :  sueldos »     6 ,  600 

•11      »    mugeres        »  »     6,600 


Total  alauo S.  20,680 

Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  7,997  soles,  por  los  ramos  si- 
guientes : 

Contribucion  Urbana S.        490 

»  Riistica »      6,109 

»  Industrial »       1,097 

»  .  Eclesidstica »         801 

Total S.~Y,997 

Chici^yo,  distrito  de  la  provincia  de  su  nom- 

bre,  Dpt.  Lambayeque:  liabt.  9,119. 
Chiclayo,  ciudad,  capital  del  Departamento 
de  Lambayeque  y  de  la  prov.  y  dist.  Chi- 
clayo. Esta  ciudad  es  una  de  las  que  mas 
han  adelantado  en  los  ultimos  diez  afios: 
el  espiritu  patrio  de  sus  habitantes  y  la  ri- 
validad  con  la  vecina  ciudad  de  Lambaye- 
que, son  dos  elementoB  que  la  estimulan : 
BUS  calles  son  en  lo  general  rectas. 

Hay  en  construccion  una  iglesia  Ma- 
triz,  que  por  su  extension  y  el  crecido  gas- 
to  que  ha  ocasionado,  no  corresponde  A 
una  ciudad  como  Chiclayo. 

Como  Capital  del  Departamento,  reside 
en  ella  el  Prefecto,  Cajero  fiscal  y  otros 
empleados  Dei)artamen tales,  ademas  de 
loa  de  provincia :  hay  una  Admin  is  tracion 
priucipal  de  Correos  y  una  olicina  Tele- 
grafica  en  rclacion  con  las  otras  de  la  Re- 
pubUca:  liabt.  9,119:  ji  152  leg.  (847  k.) 
de  Liua,  2  leg.  (11  k.)  de  Lambayeque. 


Chidin^  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  proV* 
Trujillo,  dist.  Chicama:  habt.  ISO:  d  i 
leg.  (1  J  k.)  de  Chicama. 

CmcLiN,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Pueblo  Libre :  habt.  106. 

Chiclin,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Yungay. 
CmcLiN,  mineral. 

CllicUa,  mina  de  plata  y  cobre  en  la  Cordi- 
llera, Dpt.  Tarapaca,  dist.  Pica :  ley  de  la 

de  plata  40  m.  y  del  cobre  idem. 
Chicllaraco,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Chuschi. 
Chiellia)  mina  de  plata  en  Huantajaya, 

Dpt.  Tarapaca,  dist.  Iquique. 
Chicmo,  (de  Machacmarca)  aid.  Dpt.  Cuz- 

co,  prov.  Canchis,  dist.  Tinta:  habt.  809. 
Chicinopata,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andalmaylas,  dist.  Talavera:  habt.  811. 
Chiciiuya,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pueara. 
Chicnayhiia,  aid.  Dpt.  (-uzco,  prov.  Canas, 

dist.  Yanaoca:  habt.  758. 
Chico,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 

dist.  Chipao. 
Cmco,  (puede  sor  corrupcion  de  Chkci,  que 

se  pronuncia  Chiki  desdicha,  aciago,  pe- 

ligroso.  Q.)  aid.  Dpt  Pmio,  prov.  Lampa, 

dist.  Santa  Eosa :  habt.  503. 
Chico,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Charcana. 
Chlcobamba,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Huayllacayan. 

Chico  ehlco  y  Chico  grande,  hdas.  (2) 

Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispicanchi,  dist.  Oro- 

peza. 
Chicohata,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asangaro. 
Chicol,  chac.  Dpt;  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Chilia. 
Chicollanl,  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Caraba- 

ya,  dist.  Ajoyani. 
Chicomacanya,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 

('hicon,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 

bamba:  habt.  144. 
Chicon,  pico  en  la  Cordillera  de  Urubamba, 

al  S.  E.  del  de  Huacahuasi. 
Chico  Playa,  {CJiihi  plai/a,  playa  desdicha - 

da  6  aciaga.  Q.)  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov. 

Huallaya,  dist.  Tingo  Maria,  en  la  orilla 


CHICH 


—  296- 


CHICH 


a  del  Monzon:  iTleg.  (39  k.)  arri- 
^ueblo  lie  Plasa  Graiide.  El  em- 
,ero  estd  i  1  leg.  {5  J  k.)  del  pueblo. 
yo,  est,  Dpt.  Pimo,  prov.  Caraba- 
i.  Macnsaui. 

;bae,  Dpt,  Ayacucho,  prov.  Luca- 
st.  Laramate. 

est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
Eacusaui. 

aid.  Dpt.  Areqiupa,  prov.  Castilla, 

iraco. 

nbOt  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

mbo,  dist.  Huayllacayan, 

bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

ntervo. 

ida.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbota, 

ochabamba. 

aid.  y  est.  Dpt.  Huanuco,  prov. 
Uies,  dist.  FLnra:  liabt.  845. 
^n,  aid.  Dpt.  Ancachri,  prov.  Hua- 
.  Llamellin. 

ida.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ChunvivU- 
at.  VellUe :  babt.  89. 

hda.  Dpt.  Juniii,  prov.  y  dist.  Pas- 
[  leg.  (22  k.)  de  Patico. 
est.  Dpt.  Arequipu,  prov.  Cayllo- 
!jt.  Cnllalli. 

DpfltHi  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
nta. 

e,  est.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
abamba. 

I),  hda.  Dpt.  Puno.  pruv.  Lainpa, 
ucara:  habt.  6. 
hlU.  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 
..';t.  Yanaoca. 
hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

lid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucaims, 
oraa. 

!st.  Dpt.  Areqiiipa,  prov.  Cayllo- 
4t.  Callalli. 

est.  Dpt.  Puno,  prov.  AHilngaro, 
cbaya. 

jrl,  ehftc.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
list.  OUachea. 

ua.  aid.  y  hda.  Dpt.  Cajam 
'aen,  dist.  Colaflay. 
ia3-0,rio:  tl  0  leg.  (38  J  k.)  de  An 
rlas. 

,  cbac.  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Caja 
dist.  Chiqaian. 


Chichas,  pbl.  Dpt,  y  prov.  Huantico. 
Chichas,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  (.'onie- 

miyos,  dist.  Salamanca;  babt.  fi68. 
Chiches,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Patai, 

dist.  Chiha:  habt.  100. 
Cllicllft  (Murcielago ;  cierto  lirbol  delati- 

miha  de  los  Sapotaceas;  camaronsikm  ie] 

rio)ald.  Dpt.  Junin,  prov.  Huaucayo, disL 

Colca. 
Chichi,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dial. 

Concepcioii:  liabt.  36. 
Chichihnaya,   aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sin- 

dia.  dist.  Quiaca  (13  fundos):  babt.  63. 
Chivhilpon,    chac.  Dpt.    Libertad,  pror. 

Trujillo,  dist.  Santiago  de  Cao. 
Chichillaya,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbacui- 

to,  dist.  Yuiiguyo :  babt.  569. 
<  hichillcapuquio,  bda.  Dpt.  y  prov.  Cmw, 

dist.  Sau  Bias:  habt.  35. 
Chicllin,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hntms, 

dist.  Yiujgar. 
Chicbina,  cbac:  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nacocbas,  dist.  Chumpi. 
Chicbina,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov,  CoU- 

bambas,  dist.  Tambohauiba. 
Chichwa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Pauwr- 

tambo,  dist.   Ccatcca:  babt.  3fl6,  con  los 

de  Huachacalla:  a  S.SOfim.  alt.  t»;iup.  iff 

8"  li  las  5  p.  m.  (Abril). 
Chichina,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAuga- 

ro,  dist.  Putina. 
<1lichine,  cbac,  Dpt.  Puno,   prov.  y  dist- 

Stlndia. 
Chichinhunyo,  hda.  cocal,  Dpt.  Pnno,  prov. 

Carabaya,  dist.  yiiiaca. 
f'llichipanipa,  chac,  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

y  dist.  Huanta. 
Chichipe*  bda.  Dpt.  Apuriuiac,  prov.  An- 

dalniaylas,  dist.  liaancaratiia. 
Cilichir,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Caja- 

bamba,  dist.  Condebamba  (vea^e  ley  if  3 

de  Febrero);  babt.  318;  li  3  le^.  (16  J  k.) 

de  Cajabamha.    Tieiie  uu  mnuaiitial  de 

agnas  termales,  que  salen  en  estado  de 

ebullicion,  parece  que  son  de  »nlfato  cal- 

cilreo. 
Ohichiraiica,  chac.  Dpt.  Cukco,  prov.  Ctn 

cbiH,  dist.  Tinta:  habt.  13. 
Chicbirayoec,  est.   Dpt.   Ayacucho,   prov. 

Huamanga,  dist.  Socosvincboe :  habt.  31. 
I'liifhirruclio,  mhia  de  plata,  Dpt.  LSbs- 


CHIH 


297  — 


CHIL 


tad,  prov.  Huamachuco,  dist.  Mollepata, 

alE.de  este  pueblo. 
Clliohita,  (camarousitos.  Q.)  rio  tributario 

del  Amazonas,  por  la  orilla  izquierda.  Es 

navegable  por  pequeiias  canoas. 
CliicllO,  estancia. 
Chichoeaueha,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Chiara:  babt.  11. 

CIiichabaiiilHi,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Uru- 
bamba ,  dist.  Ollautaytambo  6  Maras : 
habt.  4. 

Chlchucaiiclia,  hda.  de  ganado,  Dpt.  An- 
cachs,  prov.  Huari,  dist.  Chavin:  habt. 
100:  a  22  leg.  (122  i  k.)  de  Huari. 

Clliclliuilia,  cerro  mineral  en  el  distrito  de 
Yungay,  prov.  Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 

Chicliny.  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Yanque. 

CliifloiieS)  mina  de  plata  en  Huantajaya, 
Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iqiiiqae. 

Chifya^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Hnanoquite:  habt.  46. 

Clilfya  ellico,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pa- 
ruro, dist.  Huanoquite:  habt.  7. 

Chlg^niriP)  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta,  dist.  Tacabamba:  habt.  1,001,  inclusive 
loB  de  Maray  y  Huaco. 

Chihlia)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 
dist.  Huamanguilla :  habt.  142,  a  5  leg. 
(28  i  k.)  de  Ayacucho. 

ChibnacmarCE)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chuu- 
vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 

CllUlliacO)  (Chihuacu  tordo.  Q.)  asf  se  llama 
la  reunion  de  varias  aldeas  en  el  dist.  de 
Tinta,  prov.  Canchis,  Dpt.  Cuzco:  tienen 
440  habitantes,  pero  la  que  Ueva  el  nom- 
bre  deChihuaco  tiene  168  habt. 

Cllihnalll)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Uuay- 

las,  dist.  Macate. 
Cllihoan9  (flor  colorada  y  amarilla.  Q.)  mi- 
na de  oropimente  en  la  punta  de  Tomas, 
Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist.  Laraos. 
CkihliaDaDay  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
ta.z,  dist.  Tayabamba. 

Chiboangala^  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 
dist.  Chinchao,  a  1043ni.  alt.  (Heruon). 

Chilmaoi  6  Chihuani,  cascada  en  el  rio  Uru- 
bamba,  conocida  con  el  nombre  de  el  Puer- 
to ,  50  leg.  abajo  de  Echarati ;  aqui  el 
rio  se  angosta  y  solo  tiene  como  8  metres 
de  ancho,  entre  dos  elevadas  penas  corta- 


das  a  pico :  esta  cascada  no  puede  pasarse 
con  canoas  y  es  indispensable  trepdr  por 
las  peiias  que  son  verdaderos  precipicios, 
mieutras  que  la  canoa,  que  los  indios 
dejan  correr  por  la  cascada,  es  recibida 
abajo. 
Chihuanpanipa)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Quinua:  habt.  167. 

Chihuanpampa,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  Talavera. 

CUhuaDpata^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Otoca. 

Chihuanpata,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas, dist.  Talavera :  habt.  270, 

Chihuapampa^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Bestauracion. 

Chihuapuriy  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Cai-abaya,  dist.  Coasa. 

CnfflUAPURi,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya,  dist.  Usicayos. 

Chihuataj  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 
racoto. 

CmnuATA,  distrito  de  la  provincia  de  Arequi- 
pa, Dpt.  Arequipa.  Hay  minas  de  sal  que 
se  consume  en  Arequipa  y  otros  pueblos 
vecinos:  habt.  608,  d  12  leg.  (66  \  k.)  de 
Arequipa. 

CnmuATA,  pbl.  capital  del  distrito  de  su  nom- 
bre, Dpt.  y  prov.  Arequipa:  habt.  894. 

Chihuepe^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Huayllacayan. 

Chihttilla^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucara 

Chihuillita^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas, dist.  Laramate. 

€hihaitana9  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Pararin. 

Chijaluay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

ChUipampay  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.   Puno 

Chljollani,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Juliaca. 

Cllijo$9  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Munani. 

Cllijosailif  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 
ro, dist.  San  Jose. 

Cliijuni,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 
ro, dist.  Putina. 

Cllil:  —  Advertencia:  las  palabras  que  no 
se  encuenten  con  f,  biisquense  con  //,  6 
con  y, 

38 


CHiL 


—  298  — 


can 


id.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

bas,  dist.  Mai'aa. 

1(1  a.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivit- 

ist.  Livitaca. 

da.  Dpt.  Puno,  prov.  Chuouito,  dist. 

a.  Dpt.  y  prov.  Puno,  diat.  Tiqui- 

amal  de  la  cadena  de  los  Andes ;  al 

Caylloma,  Dpt.  Arequipa. 

Kt.  Dpi.  Aroquipa,  prov.  Caylloma, 

iicllfl,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
is,  dist.  Colquemarca. 
o  Clialai'i,  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 
.  diut.  Sulhina. 

,  eat.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
iiit.  Cbivay. 
i,   hda.   Dpt.  Junin,  pror.   Pasco, 


lilfl,  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Chia- 

i,  hda.  Dpt.  Apuriiuac,  prov.  An- 
iba,  dist.  Pachacona9. 

I,  altura  en  la  Apaclietn  de  Ailima- 
;;aileua  de  los  Andes  de  Garabaya, 
lel  pueblo  do  Ayapata,  tl  S.tKlO'i-  alt. 
lll|ia,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
,  dist.  Paccha:  habt.  85. 

iiPA,  chac.  Dpt.  Aj-acuulio,  prov- 
lag,  dJHt.  SaiicoH. 

[IP,  chac.  Dpt,  y  prov.  Lambaye- 
ist.  Salas. 

aid.  Dpt.  MoqueKua,  dint.  Piiquina. 
,  etit.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucuito, 
I'uuKUyo. 

II,  lida.  mineral,  Dpt.  Puno,  prov. 
a,  dist.  Onirillo. 

[*■/«■«,«  eu  Queehua,  y  (V/.iV/.-o  en 
ua,  nonihre  de  variau  plantas  de  la 
a  de  la  Duecarideas,  y  Chillca  en 
rii,  culera,  6  hid)  aid.  Dpt.  y  prov. 
larca,  dist.  Ichocan :  habt.  OU. 
aid.  Dpt.  AncacliH,  prov.  Huaylas, 
Yuiigay;  &  1  kg.  (5  J  k.)  al  N.  de 

distrito  de  la  provincia  de  Cai'iete, 
:jima:  liabt.  '2.832.  En  eate  di.strito 
a  del  pueblo  de  Cliilca,  hay  abun- 
■j  y  exceleiites  miuas  de  vl'ho;  y  en  la 
II  se  encuentra  sotia  que  sn  einplea  eu 


Lima  en  la  fibrica  de  Jf 

uses. 
Chilca,   pbl.  capital  de  ei 

provincia  de  Cauete,  D 

1.622:  distalSleg.  (72^ 

{89  k.)  de  Lurin. 
Chilca,  chac.  Dpt.  Huanca^ 

trovireyna,  dist.  Huacbo 
Ceilca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  pi 

Accha. 
Chilca,  cerro  en  la  Cordi 

caleta  de  Hoanillos,  Dpt 
Chilca,   punta,   a  los  12° 

24"  long. 
Chilca,  caleta,  A,  los  12°  i 

10'  14"  long.:  aunque  la 

iia,  es  coiuoda  y  segura, 
CuiLCA,  islote,  estieu  la  i 

Chilca  a  la  que  sirve  de 

CbilcalmmlM,  aid.  Dpt. 

Huari  diitt.  Chacas  :  hal 
Chilcabauha  ,  hda.   Dpt.    . 

Huamauga,  diut.  Tambi] 
Cliik-ucciLW,  ramal  de  la 

Ayaoucho,  prov.  La  Mt 

&  2  leg.  (11  k.)dee>ite  p 
Chilcaccasa,    aid.    Dpt.    1 

Huaiita.  dist.  Huaman^ 
Cliilculllltiyco,  hda.  Dpt.  ( 

ta,  diut.  Ziirite. 
CIiilcMl,  aid.  Dpt.  y  prov. 

chura. 
Cbilcal,  chac.  Dpt.  Lima, 

fiete:  li  \  leg.  (1  i  k.)  de 
Chilnii  trraiMlr  y  ehim,  I 

prov.  Chancay,  dist.  Pi 

(8  k.)  de  estfj  pueblo. 
Cllil(Mlll)irc»,   aid.    Dpt. 

Ca^tilla,  dist.  Orcopamp: 
Cliilcaiuayo,  chac.  Dpt.  Ap 

tabambas,  dii>t.  Tainbol 
C)lilt-Hlli,chac.  Dpt.  Arequ 

dist.  Cbarcaiia. 
Cliik'«|Wiii|M,  aid.  y  hda. 

prov.  Chota,  dist.  Fion : 
Chilcapampa,  chac.  Dpt.  Li 

taz,  dist.  Hiiancaspata. 
Chflfupiitii,  hda.  Dpt.  Hm 

Taj'acBJa,  dist.  Auco:  lie 
Chilcapata,    hda.  Dpt.  Hu 

Tayacaja,  dist.  Pauc&rbi 


CHIL 


—  299 


CHIL 


Chilcapata,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Limatambo. 

Cbilcupiiqiiio,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Acobamba:  habt.  81. 

Chilcapuquio,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Pariuacochas,  dist.  Pullo. 

Cililearaeea  9  aldeas  (2)  Dpt.  Apurimac, 
prov.  Andahuaylas,  dist.  Talavera:  liabt. 
60  la  una  y  la  otra  30. 

Cliileares,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Pativilca :  babt.  28 

ChllCalS,  pbl.  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Acas:  situado  entre  Acas  y  Ocros, 

a  3,668m.  alt. :  babt.  205. 

Chilcas,   aid.  y  bda.  Dpt.   Hiiancavelica, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Pampas:  babt.  150. 

Chilcas,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  San  Damian. 
Chilcas,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 
dist.   San  Miguel:  Labt.   560:  d  17  leg. 
(94  J^  k.)  de  Ayacucho.  Muchos  conside- 
ran  a  Chilcas  como  distrito,  pero  la  ley  no 
lo  reconoce ;  por  esto  cuantos  pueblos,  ha- 
ciendas, etc.,   aparezcan  formando  estc 
distrito  pertenecen  al  de  San  Miguel. 
CllilcayO)  riachuelo  tributario  por  la  izquier- 
da  del  Cumbaza,  que  lo  es  del  Mayo  6  Mo- 
yobamba,  cerca  de  Tarapoto,  Dpt.  Loreto. 
Ghilcayo,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Querobamba :  habt.  587. 
ChillMiea^,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Quinua. 
ChllconOy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
ChilcoroyO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  VelUle. 
ChUe ,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Casma. 

Chile-chile,  (ChUU  lo  mas  hondo  del  sue- 

lo.  Ay.)  altos  en  la  cadena  de  cerros  de 

Colquipnncu,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucaf- 

tambo. 

Chi let^y  mineral  de  plata,  en  la  quebrada 

de  la  Magdalena,  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 

ca,  dist.  San  Pablo.  Las  minas  estan  en 

el  cerro  de  Chilete  que  se  halla  cruzado 

por  vetas  ricas  de  plata.  Es  tan  rico  es- 

te  cerro,  que  se  ha  formado  una  Compa- 

nia  con  f uertes  capitales  para  explotarlo : 

dist&  2  leg.  (11  k.)  de  San  Pablo,  y  estd 

cerca  de  la  linea  ferrea  de  la  Magdalena. 


Chilhua,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas, dist.  Pampachiri:  habt.  150. 

Chili,  rio  formado  por  los  do  Simbay  y 
Blanco;  corre  al  S.  0.,  pasa  por  la  ciudad 
de  Arequipa  y  despues  de  recibir  las  aguas 
del  rio  de  Sabaudia  y  dtros  ,  toma  el 
rumboE.  hasta  pasar  el  pueblo  de  Ueliu- 
mayo;  recibe  las  aguas  del  Palca,  y  con- 
tiuua  al  S.  E.  hasta  recibh*  las  aguas  del 
rio  que  baja  de  Sihuas,  y  se  le  llama  rio 
de  Vitor,  porque  pasa  por  este  valle;  y 
desemboca  en  el  mar  con  el  nombre  de  rio 
de  Quilca,  a  los  16°  24'  20"  lat.  y  74°  47' 
24"  long. 

Chilia  6  Chillia,  distrito  de  la  provincia  de 
Pataz,  Dpt.  Libertad:  habt.  2,847. 

Chilia  6  ChilliUy  pbl.  capital  de  este  distrito 
prov.  Pataz,  Dpt.  Libertad:  habt.  928: 
dista  4  leg.  (22  k.)  de  Buldibuyo,  y  5 
(27  i  k.)  de  Parcoy. 

Chiliaea,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 
Cotabainbas. 

Chilico,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Santiago. 

Chilin  6  ChicHn,  hda.  de  caiaa,  Dpt.  Liber- 
tad, prov.  Trujillo,  dist.  Chicama. 

Clliilna,  {Chillina,  meoUo,  tuetano.  Q.)  aid. 
Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist.  Miraliores. 

Chilina,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 
Yanahuara;  el  terreno  forma  lo  que  se 
llama  andeneria^  en  una  lomada  que  baja 
al  rio  Chih,  al  otro  lado  de  la  ciudad  de 
Ai'equipa:  en  este  lugar  hay  varias  cha- 
cras,  huertas  y  casas  quiatas,  y  su  vista  es 
dehciosa. 

Chilinchilin)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Macari. 

Chilinga^  hda.  y  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
La  Mar,  dist.  San  Miguel :  habt.  340. 

ChiliDg^uift)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Tayabamba. 

ChilingOtey  est.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 
chapoyas,  dist.  Leymebamba:  habt.  85. 

Chilipahua)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aula, 
dist.  Zurite. 

Chlllpata)  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya, dist.  Usicayos. 
Chilipata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Azangaro, 

dist.  Arapa. 
ChiliquiDy  distrito  de  la  provincia  de  Cha- 
ehapoyas,  Dpt.  Amazonas :  habt.  697. 


CHILL  —  3 

,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

ioeia  de  Cliachapoyas,  Dpt.  Ama- 

habt.  217. 

,  chat:.  Dpt.  Apurimac,  pi'ov.  Co- 

as,  dist.  TambubaDiba. 

la,   duic.  Dpt,   Apurimac,  prov. 

nluLs,  ditit,  Tainbobamba. 

aid.  y  est.  Dpt.  Moquegua,  diBt. 

a:  habt.  1,157,  ran  los  de  Keche- 

mbien  tiene  este  nombre  una  pam- 

e  Moquegua  y  Piiqtiina.  alas  16 

'  k.)  de  Moquegua. 

ist.  Dpt.  Jloquegua,  dist.  Carumas: 

[.  (117  k.)  de  Sfoquegua. 

1,  ei^t.  Dpt.  y  prov,  Piino,  dist.  Ca- 

ida.  Dpt,  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
I  am  ay  o. 
aid.  Dpt.  y  prov,  Arequipa,  dist. 

hda.  Dpi.  Ayacuclio,  prov.  Luca- 
it.  Piiquio, 

aid.  Dpt.  CiiKco,  prov,  Cunas,  dist. 

aid.  Dpt.  Ayacuclio,  prov.  Luca- 
it.  Puqiiio:  habt.  456. 
y  MtLsque,  asi  se  llamaba  antes 
J  proviucia  do  Paniro.  Dpt.  Cuzco, 
qut,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

diKt.  Chorrillos. 

est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
t.  Tisco. 

est,  Dpt.  Arequipa,   prov.  Cayllo- 
t.  Tapay. 
,  chac.  Dpt.  AncacliM,  prov.  Ciija- 

dist,  Coehamarca. 

iD-i-ERTKNCiA :  laa  palabras  que  no 

lentren  con   II,  biiaquense  con  /  6 

Criii/la,  nudo  qne  se  hace  cuando 
es  muy  torcido.  Ay.)  hda.  Dpt. 
prov.  ChunvivUcas,  dist.  Livitaca; 
0. 
St.  Dpi,  y  prov.  Pimo,  dist.  Ju- 

li,  est,  Dpt.  Arequipa,  prov.  (.'ay- 
list.  Tuti, 

a,  Iida.  Dpt.  Ayaciieho,  prov.  Huaii- 
.  Uuamangiiilla. 

(( 'hitliica,  soga  que  se  ]ioue  al  car- 
ira  Ilcvarlo.  Ay.)  est.  Dpt,  Lima, 


0  —  CHILL 

prov.  Huarochiri,  dist.  Chorrillos;  t 
leg.  (30  i  k.)  al  E.  de  Cborrilloii: 
(14  k.)ile  Espiritu  Kanto:  1  i  (8  k.; 
Sisicaya;  y  11  J  (63  k.)  de  Lurin. 

Chillaco,  ehac,  Dpt.  Lima,  prov.  C* 
dist.  Arabuay, 

('liilliin'O,  est.  Dpt,  Arequipa,  prov.C«; 
ma,  dist.  Lari, 

CliJIItliiiui,  pbl.  Dpt.  Moquegua,  di»t.  ]i 

Cllilluilltl  6  CkiAama,  (ChUUiui  orinal. . 

hda.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque.  disL 

las:  habt-   135, 
Chillama,  hda.    Dpt.   Huancavellea,  p 

Angaraes,  dint.  Acobamba. 
f  llillaninstic,  chac.  Dpt.  Cnzco,  prov,  Ci 

vilvilcas,  dist.  Colquemarca. 
f  lililHIK^IIf.,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  L 

bayeqae. 
Cllillailf,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Carab 

dist.  Crucero. 
Clllllno,  nombre  antiguo  que  tenia  el  t 

torio    qiie  hoy  comprende  )a  provitici 

Luya.  Dpt.  Amazonas. 
CllilliirucCtl.V,  vease  Varri/arai-ta^,  Dpt 

CO,  prov.  Urubamba. 
Chllltisiiiquf,  hda.  Dpt.  y  prov.  Laml 

que.  dist.  Olmos. 
Cllilluy,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ui 

dist.  Cotahuasi. 
CbilU^  (C'hUlca  nombre  de  vanas  pli 

de  la  familia  de  la  BofcarUlean  en 

chua;  y  kUi,  coUraea  Aymari)chK. 

Ancachs,  prov.  Huaraa,  dist.  Ynnga 
Chillca,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun' 

oks,  dist.  Chamaca. 
Chillca ,  hda.  Dpt.    Cuzco,  prov,  P» 

dist.  Accha. 
CuttLCA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Umi 

ba,  dist.  Ollantaytambo:  babt.  2^ 
CmLLCA,  (de  Pampachiri)  aid.  Dpt.  C: 

prov.  CanchJs,  dial.  Checcacupi:  habt 
ChillCHC,  est.  Dpt,   Apurimac,  prov.  i 

bambas,  dist,  Chuquibambilla. 
Gbllhtipiltu,   hda,    Dpt.    Apurimac, 

Andaliuaylas,    dist.    Huancaj-ama: 

de  Huancarama  3  leg,  (16  J  k.). 
Vliilliiipnqulo,  chac.  D,)t.  Ancadta, 

Huaras,  dist.  Rcstauracioii. 
Cliillt-uram,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov 

dahuaylas,  dist,  Talavem. 


CHILL 


—  301 


CHIM 


ChUlcasa)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Cbiara:  habt.  28. 
Chillcay,  aid.   y   est.   Dpt.    Junin,  prov. 

Haancayo,  dist.  Colca:  habt.  19. 
Chillcunia,  (de  Chihuaco,)  aid.  Dpt.  Cuz- 

co,  prov.  Canchis,  dist.  Sicuani:  habt.  81. 

Cllilleja,  tambo  entre  el  tambo  de  Esqui* 

laja  y  Ayapata,  d  10  leg.  (55  ^  k.)  de  es- 

te  pbl.  Dpt.  Piino,  prov.  Cai-abaya. 
Chilli)  (de  Hercca)  (Chilli  lo  mas  houdo  del 

suelo.  Ay.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 

chis,  dist.  Sicuani:  habt.  58. 
CIlUUoo,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Santiago:  habt.  48. 
CsmLico,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 
Chllliepampa,  hda,  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 

dist.  San  Ger6nimo:  habt.  26. 
Chillicba,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ayapata. 
dlllUchaca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ayapata. 
Chillihlia)   (cierta  mimbre  que  llamaban 

HU'ho  para  hacer  canastos  etc.  Ay.)  est. 

Dpt.  Huancavelica,  prov.  Castrovireyna, 

dist.  Arma :  habt.  24. 
Chillihua,  est.   Dpt.  Ayacucho,  prov,  La 

Mar,  dist.  Chungui:  habt.  84. 
Chillihua,  est,  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Gotabambas. 
Ghiluhua,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  Pampachiri. 
Ghillihtta,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
CHnLLiHUA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa. 
Chillihua,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 

to,  dist.  Juli. 
Chilx.ihi;a,   est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Pancarcolla. 
Chillihua,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Achoma. 

Ghillihua,  desierto  al  pi^  de  la  Cordillera, 
Dpt.  Moquegua:  dista  de  Moquegua  15 
leg.  (88  i  k.).  y  de  Chuclay  6  (88  i  k.) 

CllJIlilinactira,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Orurillo. 

Chillllraaili  6  ChiUuani,  est.  Dpt.  Cuzco. 
prov.  Quispicanchi,  dist.  Quiquijana. 

Chilmhuani,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Acora. 


Cllillihuarailyhda.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 
Angaraes,  dist.  Acobamba. 

Cliilliliuata^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Chamaca. 

Cliilliiiiayo,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

Cllilliillbil)  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bon- 
gar  a,  dist.  Tumbilla. 

Cllilliliiita,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Macusani. 

Cliiilincay,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Colca, 
dist.  Pisac :  habt.  27. 

Chillincay,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Yanaquihua. 

CllilliueuellO)  mina  de  plata,  Dpt.  Liber- 
tad  ,  prov.  Huamachuco,  dist.  Mollepa- 
ta. 

ChillipalllUi)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Zurite:  habt.  59. 

Cllillipata,  (anudarse  el  hilo.  Ay.)  est.  Dpt. 
Puno,  prov.  Carabaya,  dist.  Ituata. 

Cliillipieo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist. 
Tambograude. 

CliillipucrO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist,  Macusani. 

CliillipnquiO)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Anta:  habt.  185. 

Cliillisunipa,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Haquira. 

CliillO)  tambo  entre  Cajamarca,  y  Chacha- 
poyas,  alos  6*»  27'  8"  lat.  y  i  1,802m.  alt. 

Cllillou  6  Carabaijllo,  rio  en  el  Dpt.  de  Li- 
ma. Nace  en  la  Cordillera  frente  i  la  villa 
de  Canta  y  pasando  por  esta  villa  sigue 
la  direccion  S.  0.  hasta  el  mar,  y  desem- 
hoca  pocas  millas  al  Norte  del  Callao. 

Chillon,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ca- 
rabayUo:  habt.  41. 

Cliilloni,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 
pachica:  habt.  415. 

Cliilloroyu,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Velille  :  habt.  155,  con 
los  de  Miilluma. 

Cliillpaca,  (Cchillpa,  ramadelgada  de  dxbol. 
Ay.)  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
tabamba,  dist.  Sabayno :  habt.  6. 

CliillniliU)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  dist.  Tisco. 

Clliuiba,  {Chimha  corrupcion  de  Chimpa,  de 
laotra  banda  de  un  rio;  vadear  el  rio.  Q.) 
pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist. 


CHIM 


cstA  scpariuto  de  Chnrin  por  el 

90. 

tribiitario  del  Piilpa  por  la  de- 

ite  ri,  Lacm,  Dpt.  y  prov.  lea. 

[cLO-Ut,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Li-  | 

Miraflorcs. 

.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist,  Palpa: 

,  y  litla.  Dpt.  Moquegua,  diat. 
habt.  823,  con  losdelaCapUla. 
aid.  y   cbac.   Dpt,  Cajamarca, 
ita.  dist.  Pion. 
tambo  enti'e  Si'mdJa  y  CJuiaca, 

0,  prov.  Saiidia. 

,  miiia  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
wnacbiico,  dist.  Sgo.  de  Cbuco. 
hiiHi'ii,  cierto  cordon  que  los  in- 
miau  en  la  cabeza:  tambien  sig- 
Kcfial  que  ha  do  tener  algnua 
)  rio  tribiitario  del  Tambo,  pot 

1,  Dpt.  Jiinin. 

I.  Dpt.  Puno,  prov.  Cliucuito, 
ata:  liabt.  98. 

I,  mina  do  plata,  Dpt.  Libertad, 
Lraachiico,  dist.  Santiago  de  Clm- 
J,  E.  de  esto  pbl.  ley  12  m. 
ccrros:  el  uias  meridional  csta  i, 
10"  lat.  y  80°  56'  54"  long.  Eb- 
11  la  babia  del  Ferrol. 
pHerto  mayor.  EI  pueblo  que 
aiscrablo  raiicberia  ae  eatii  con- 

riipidameiite  eu  una  bermosa 
I,  y  pocoa  alios  despues  de  que 
ya  el  ferrocarril  a  Huaraa,  riva- 
1  el  Callao  en  poblacion,  rique- 
Dcremcnto  garaiiUzan  su  clima  y 
ion  y  fertilidad  de  bus  terrenos. 
tensaii  llanurab^  que  estaii  en  con- 

Chinibote,  fueron  cultivadaa  en 
B  Ion  Incas,  6  mejor  dicbo  de  los 
:es  de  estos:  aun  exlsten  las  ase- 
:  donde  las  regaban,  y  cuya  to- 
3n  el  rio  veciuo  de  Santa.  Esos 
desiertos  y  ^idos  por  mas  de 
s  anoa  vuelven  hoy  a  lomar  vi- 
ed al  vapor  y  al  ferrocarril  que 
1  puerto  con  direccion  a  Huaras. 
lierto  un  canal  de  irrigacion  que 
lomo  50  k.,  siguiendo  6  aprove- 
i  antiguo  Ilainado  del  Inca,  pa- 
iar  8,700  faoegadiu  6  sea  mas  de 


eiento  ires  millones  do  metros  oi 

dos:distadeSanta21eg.(ll  k.).  En 

solo  tenia  142  babitautca  y  hoy  pas 

1,000. 

En    1878  entrarou  los  siguientt 

qiies ; 

Touulodaa   I 
19  Duquesdevela 6,244 

159  Vapores 103,174 

31  Botes 164 

Eu  1^75  tutrai'UD.        Toneladu. 
27  Duqiieadcvela 9,108 

300  Vaporcs 166,751 

5  Botes 4 

Salierou  iguial  uumero  de  buques 

pores,  cou  3,187  pasageros. 
Cllilllbuyil,  ramal  de  la  Cordillera, 

provincia  de  Cauas,  Dpt.  Cuzco. 
Chimboya,  mina  de  plata,  Dpt.  Cuzco, 

Cane  bis,  dist.  Cbecacupi,  Dpt.  Cnz 
Chmbova,  ecrro  mineral  con  vetas  de 

brio  y  plata,  Dpt.  Cuzco,  prov.  P 

tambo. 
Chimboya,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Car 

dist.  Coraui;  babt.  416. 
CH1JIBOY4,  vcta  de  oro,  Dpt.  Pimo,  pri 

rabaya,  dist.  Corani. 
Chliiibnriiiiie,  cumbre  eutro  Charatc 

Ignacio,  prov.  Jaen,  Dpt.  Cajaman 
Cllilll0lialllltl.si,  cbac.  Dpt.  Ancacbs, 

Cajatambo,  dist.  Ocros. 
CllilU^.VO,  pastes,  Dpt.  Piura,  prov. . 

ca,  dist.  Cbalaco. 
Clli'iuill,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

bamba,  dist.  Cachache:  habt.  150 

14  leg.  (78  k.)  dcIIuamachuco;di 

bamba  5  (28  k.). 
Ctliiiiuia,  aid.  y  lida.  Dpt.  y  prov, 

dist.  Salitrahbabt.  43. 
CllilUO,  [Cbimi,  aearioiar.  Q.)  aid.  Dpi 

y  dist.  Puno:  liabt.  29. 
Chimo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuil 

Zepita. 
Cliiniocco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cai 

dist.  Macunani. 
Cliiitiur,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pane 

bo,  dist.  Cballabamba:  habt.  92. 
Cbillipa,  cbac.  Dpt.  Ancacha,  prov, 

tambo,  dist.  Aoas. 
Cliinipadoo,  cbac.  Dpt.  Juuiu,  prov. ' 

dint.  Acobamba. 


CHIK 


303 


CHIN 


Chirapilfialcft,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Galea:  habt.  77. 
Cliiili|NUiuaylla,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Anta:  habt.  12. 
CllilU|Nimpa,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta. 
Chillipana,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cliunvi- 

vilcas,  dist.  Velille. 

ChinifmiMlta,  bda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
ChilllU,  uno  de  los  tres  valles  en  que  estii 
dividido  el  territorio,  que  comi)rende  la 
provincia  de  Trujillo. 
Chimu,  ruinas  de  la  antigua  ciudad,  vease 

Chanchan. 
ChillluellS,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ce- 
lendin,  dist.  Cbumuehs:  dista  de  Celen- 
din  28  leg.  (156  k.). 
Clliua.  (despues  de,  6  detras  de,  el  postroro, 
6  parte  posterior  Aymara:  en  Quechua 
significa  bembra  de  los  animales,  0  eria- 
da,  mucbacba  de  servicio.  La  ctimologia 
del  nombre  de  este  cerro  y  de  otros  pue- 
blos debe  ser  Ayinara)  cerro  mineral  de 
plata,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist. 
Ayja:  hay  minas  de  fierro  magnetico. 
China  La,  salitrera  en  el  Canton  de  la  Noria, 
Dpt.   Tarapaca,  dist.  Pica.  En  en  1872 
produjo  150,000  quin tales:  en  1878  id.  y 
en   1874,  100,000:  dista  de  Iquique  11 
leg.  (61  k.). 
€lliliai*0,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ollacliea. 
Chiliat^oelia,  (detras  de  la  laguna  Q.  y  Ay.) 
laguiia   en  la  altura  dePati:    a  4,567"^- 
de  altura ;  recibc  las  aguas  de  la  laguna  de 
Orcococha,  de  la  cual  dista  669in-  En  su 
mayor  longitud  mide  664ia.  y  su  mayor 
audio  466i"'  Deesta  laguna  baja  una  que- 
brada  que  a  los  8,000iu-  desemboca  en  el 
rio  Blanco  que  es  el  que  forma  el  rio  Chi- 
li, Dpt.  y  prov.  Arequipa. 

Chiuaniai,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 
bamba,  dist.  Huarmaca. 

CllilUHUtt-lm,  {('fiina  mallcca,  detras  de  la 
gar^auta,  en  Aymara;  pero  en  Quechua  si- 
iicaria,  China  bembra,  y  mall  ceo  poUuelo 
de  las  aves  que  comienzan  a  volar,  trechi- 
to  a  trechito)  mina  de  plata,  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  Huamaohuco,  dist.  Mollepepa- 
ta;  al  S-  E.  de  MuUepata. 


Chiliao,  &id.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde-> 

Huyos,  dist.  Chuquibamba:  habt.  10. 
China  Saleaotay,  vease  Salrantai/y  nevado. 
('lliucacs  ^da.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Zurite. 
Cliiucalla,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Clliiicaiia,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma 

dist.  Vitoc. 

Chiucafia,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ituata. 

Cllilicas,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  i)rov.  Ca- 
rabaya, dist.  Ayapata. 

Cllilieay,  cerro  a  una  y  media  legua  de  la 
ciudad  de  Huaras.  Es  notable  j)or  un  ma- 
nantial  de  agua  salada  que  contiene  litina 
disuelta  en  el  estado  de  cloruro  de  litio. 

COMPOSICION. 

Un  Htro  de  agua  contiene : 
Gas  acido  carbonico  hbre 
(a  la  temperativra  de  0° 
y  prcsion  de  760uam...  Litros         0.507 

MATERIAS    FLTAS. 

Carbonato  de  cal  ( . ) G ramos      0. 375 

Idem  de  magnesia  (.) »  0.065 

Idem  de  protoxido  de  tier- 

ro  (.) »  0.018 

Cloruro  de  calcio »  8.416 

Idem  de  magnesia »  2. 100 

Idem  de  potasio »  0.695 

Idemdesodio »  21.282 

Idemdeh'tio »  0.049 


Gramos    28.000 

(.)  (.)  (.)  Estos  carbonatos  se  hallan 

disueltosenel  estado  de  bicarbonate,  por  el 

acido  carbonico  libre  que  contiene  el  agua. 

ChiiieayeaiiiiM ,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist. 

Huanuco. 
ChillcayHaiM.  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Union,  dist.  Alca. 

Cllilieobaillba,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hua- 
nuco. 

Chilli^  chieo  y  Cliiiieo  yniiide)  hdas.  Dpt. 

Puno,  prov.  y  dist.  Sandia. 
Chilichay  islas  celebres  por  los  inmensos  y 
riqufsimos  depositos  de  huano  que  tanta 
riqueza  ban  dado  al  Peru,  y  que  hoy  se 
hallan  agotadas :  las  principales  islas  son 
8,  la  del  S.  esta  i  los  IS''  89'  20"  lat.  y  78'' 


cttiN 


304  — 


cum 


48*  24**  long.:  la  del  raedio  a  \oA  13«  38* 
50"  lat.  y  78«  45'  64"  long.  La  del  N.  es- 
td  d  los  IS**  88'  lat.  y  78°  44'  54"  long. 
Segun  la  mensura  practicada  el  ano  de 
1858  tenian  la  siguiente  cantidad  dehuano 

Toueladas. 

La  isla  del  Norte 4.189,477 

»     »     del  medio 2.505,948 

»     »     del  Sur 5.680,675 


Total 12.876,100 

El  alio  de  1841  principi6  a  exportarse 
el  huano  para  Europa  y  hasta  el  ano  de 
1870  en  que  casi  estuvo  agotado,  se  ha 
exportado  como  nueve  millones  de  solo 
de  las  tres  islas. 

El  movimiento  maritimo  de  estas  islas 
ha  disminnido  casi  del  todo,  desde  que  se 
puede  decir  que  el  huano  esta  agotado, 
porque  la  pequena  cantidad  que  queda 
son  restos  diseminados  en  toda  la  exten- 
sion de  las  tres  islas:  sin  embargo  en  1874 
entraron  85  buques  de  vela  que  median 
11,684  toneladas,  96  vapores  con  72,000 
toneladas,  y  condujeron  556  pasageros. 
Saheron  igual  ntimero  de  buques. 

Chincha,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  San  Luis. 

Chincha,  nombre  antiguo  del  actual  pueblo  de 
Chingas  de  la  provincia  de  Huari,  ])pt. 
Ancachs. 

Chincha,  valle  formado  en  los  altos  de  ( 'au- 
cato ;  es  muy  fertil  y  se  cultiva  en  el  la 
viua,  la  caila  de  azucar,  el  algodon  y  otros 
productos  andlogos:  fue  muy  poblado  mu- 
cho  antes  de  que  lo  conquistara  el  Inca 
IX  Pachacutec. 

Chincha,  rio,  desemboca  en  el  Pacifico  i  los 
18^  80'  20"  lat.  y  78*^  88'  14"  long.  En  el 
verano  es  abundante  de  aguas,  y  en  el  in- 
vierno  d  veces  seco.  Nace  en  la  Cordillera 
que  estd  al  S.  de  Huancavelica :  baja  por 
la  quebrada  de  Arma,  siguiendo  una  di- 
reccion  S.  0. 

Cllilieha,  provincia  del  Pepartamento  de 
lea,  creada  por  ley  de  80  de  Octubre  de 
1868,  desmenbrando  parte  de  la  provincia 
de  Cauete.  Coutina  por  el  N.  con  la  pro- 
vincia de  Caiiete;  por  el  S.  E.  con  la  de 
lea;  por  el  E.  con  la  de  Castro vireyna  del 
Pepartamento  de  Huancavehca ;  y  por  el 


0.  con  el  Pacifico.  Su  capital  la  vilU  de 
Pisco.  Consta  de  los  siguientes 

DISTRITOS : 

Hsbt 

Chincha  Alta 9,444 

Chinhca  Baja 6,5^ 

Humay 1,496 

Pisco , 6,682 

Tambode  Mora 882 

Total  habt 24,982 

Estd.  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  180  20'  y  14°  lat.  y  los  78*»  50'  long, 
formando  una  superficie  como  de  90  le- 
guas,  que  comparada  con  su  poblacioD 
resulta  280  habitantes  por  cada  legna 
cuadrada.  Todo  el  territorio  esta  en  1a 
costa ;  y  su  temperament©  cdlido  y  8eco, 
favorece  el  cultivo  de  la  vina  que  es  sa 
principal  produccion:  contribuye  mncho  al 
progreso  de  esta  provincia  el  ferrocartil 
que  parte  de  Pisco  hasta  lea,  por  iondid 
se  internan  muchas  mercaderias  no  solo 
para  lea,  sino  tambien  para  algtmas  pro- 
vincias  de  los  Departamentos  de  Hxum- 
caveHca  y  de  Ayacucho. 

Hay  un  Sub-Prefecto  encargado  M 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Joei 
de  1.*  Istancia  administra  justioia.  En  lo 
eclesi^stico  estd  dividida  en  los  siguientes 

CURATOS : 

Chincha  Alta  Chunchanga 

Chincha  Baja  Pisco 

Hay  17  Escuelas  de  primeras  letras: 

12  para  hombres :  sueldos S.     7,200 

5     »      mugeres:       •  »       8,000 

Total  al  ano S.  10,200 

Las  contribuciones  produeeu  al  ano  b 
cantidad  de  1,991  soles  por  los  siguientes 
ramos : 

Contribucion  Urbana S.      120 

»  Rustica »    1,559 

»  Eclesidstica »        19 

»  Industrial »      fSS 


Total S.  1,991 

Clliuciia  Alta,  distrito  de  la  provincia  d* 

Chincha,  Dpt.  lea:  habt.  9,444. 
(yHiNCHA  Alta,  pbl.  capital  de  este  diittiiw 
en  la  provincia  de  Chincha,  Dpi.  ka: 
dista  de  Lima  i59  leg.  (217  k.) ;  de  Canl^ 
te  10  (554  k.);  de  Tambo  Mora  1\{S  k.»; 
de  Chincha  Baja  H{1  k.). 


CHIN 


—  305 


CHIN 


Qliliclia  Apacheta  de,  cerca  de  Ayapata  a 
3,914m.  alt.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya. 

Chincha  Bsiju^  distrito  de  la  provincia  de 
Chincha,  Dpt.  lea:  habt.  7,860. 

Chincha  Baja,  ciudad,  capital  de  este  distrito 
de  la  provincia  Chincha,  Dpt.  lea;  dista 
de  Tambo  de  Mora  J  leg.  (1  i  k.). 

ChinehalHUiiba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An- 
ta,  dist.  Limatambo. 

Chilichafiiepo,  (Cinchapucyo)  chac.  Dpt.  An- 
cachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Chiquian. 

Chinchalqaiy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Oeros. 

ChincIiaiuayOy  rio,  Dpt.  Apurimac. 

Cllinchan,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco^ 
dist.  Huariaea :  habt.  547 :  dista  de  Hua- 
riaca  1  leg.  (5  i  k.). 

CmNCHAN,  quebrada  entre  S.  Mateo  y  Can- 
chiscancha,  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri. 

Chinchan,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
C^ta. 

Chilicliaua,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Colcabamba:  habt.  128. 

dlinchaugo,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Otusco. 

Chinchao,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Huayo:  dista  de  Huayo  ^  de  leg. 

(1  i  k-) 
Cbincbao,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  San  Luis. 

Cbinchao,  mina  en  Quiches.  Dpt.  Ancachs, 
prov.  y  dist.  Cajatambo:  ley  25  m. 

Chinchao,  quebrada  en  la  prov.  y  Dpt.  Hua- 
nuco ;  estd  muy  poblada  de  chacras,  ha- 
ciendas y  aldeas,  que  forman  el  distrito 
de  Chinchao. 

Chinchao,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 
Hudnuco :  habt.  2,369. 

Cbznchao,  pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la 
provincia  y  Dpt.  Hudnuco :  habt.  269. 

Chinclias,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Huari:  habt.  491. 

Chinchaspaiupaf  chac.  Dpt.  y  prov.  Hud- 

nuco,  dist.  Chinchao. 

Cllincliafi  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  Huanta,  dist.  Luricocha:  habt.  91. 

Chinchaybamba,  hda.  Dpt.  HuancaveUca, 
prov.  Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  habt. 

19. 
Chincha  jcancha,  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 
Canta,  dist.  Pacaraos. 


Chinchaycoclia,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  Coracora:  habt.  430. 
Chtnchaycocha,  laguna,  vease  Junin  6  Reyes, 

laguna. 
Chiiicliaychupay  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

y  dist.  Cotabambas. 
Chilichayhliapo,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Anta. 

Chinchayliuariy  aid.  Dpt.  Jimin,  prov.  y 

dist.  Tarma. 
Chinchayhuate  6  Chinchayknaae,  aid.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Paucartambo,  dist.  Caycay. 
ChinchHymucha,  chac  Dpt.  Ancachs,  prov. 

y  dist.  Huari. 
CliinchaypuquiO)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Urubamba. 
Chinchaypuquio,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Anta:  habt.  600. 
ChiUChaysuyOf  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Curahuasi:  habt.   808. 
Chinchaysuyo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

Santa  Ana:  habt.  108. 
Chinchaysuyo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Orurillo :  habt.  242. 

CbincbCy  {Ckitiche  6  Chinchi,  picante  6  ajf 
muy  pequeiio;  y  por  eso  d  cierta  espe- 
cie  de  ajf  muy  picante  se  llama  Chincki 
huayka.  Ay.)  hda.  Dpt.  y  prov.  Lamba- 
yeque,  dist.  Olmos:  habt.  159 

Chinche,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Yanahuanca. 

Chinche,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 
vencion,  dist.  Huiro:  habt.  116:  dista  del 
Cuzco  88  leg.  (211  i  k.),  de  Chahuillay 
8  (16  i  k.):  de  Huiro  7  (39  k.). 

CbincberO)  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Calca:  habt.  994.  Unas  de  las  paredes 
del  cementerio  de  la  Iglesia  es  de  pie< 
dras  grandes  y  de  forma  irregular  pero 
ajustadas  perfectamente  sin  dejar  inters- 
tioios  y  con  unos  nichos  en  forma  de  gari- 
tas :  es  resto  de  un  monumento  antigao 
de  los  Incas. 

Chinchero,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno: 
habt.  14. 

CbillCheroSf  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
CangaUo,  dist.  Hualla:  habt.  415:  dista 
de  CangaUo  6  leg.  (88  J  k.);  de  Hualla  1 
(6  J  k.). 

Chinchebos,  distrito  de  la  provincia  de  An- 

dahuaylas,Dpt.  de  Apurimac:  habt.  6,216. 

39 


CHIN  - ; 

pbl,  capital  ile  enie  ilistritu  Je 
■in  AiiduImttvlBM,  Dpt.  Apuri- 
.  81:  «li.sta  de  AiiiIiiliuiiylHs  12 
|;deTttluvi'i'rt  II  I  [H<J  k.);  de 
,-  11  (ii'J  k.):  de  Ocwbamlja  S 
Ougoy  5  [is  k.];  de  Pumpa- 
■Mi  1  k.). 
,.  Dpt.   Aynfiichw,  pryv.   Can- 

M,  aid,  Dpt.  Ayiicutlio,  prov. 
lift;.  (Jliiiiigut:  IiaIjI.  13. 
,  hdii.  Upt.  Ciizci),  prov.  I'au- 
diat.  Challabitmbit :  liabt.  GO. 
,  hda,  Dpt.  CuKCO,  prov.  y  dist. 
bo :  Imbt.  S.',. 

,  Lds.  Dpt.  Cuzcn,  prov.  Pau- 
dist.  Ohiillabaiiiba. 
chac.  Dpt,  Lima,  prov.  Yau- 
Vuripampa. 

1,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
licay:  Iiabt.  4C. 
I,  (ciwn  de  aji  peqiwfio.  Ay.) 
ItiaucavL'lica,  prov.  TiiyacaJLi, 
,1-bamba:  habt.  iSTU. 
rro  mineral  de  oro,  dist.  Par- 
Pataz,  Dpt.  Libertad;  i  de  it^f. 
0.  de  Parcoy. 

,  y  aid.  Dpt.  Huaimco,  prov. 
.dist.  Huat-m-biK-oL  babt.  441. 
cerro  mineral  de  plata,  al  Siir 
de  Sillillica,  Dpt.  Tarapaea, 
9  leg.  (50  k.)  al  S.  E.dePica. 
aid.  Dpt.  PuDo,  prov.  Cl)u- 
Yunguyo. 

a,  Dpt.  prov.  y  dist.  Cajamnr- 
40. 

,  Dpt,  Libertad.  piov.  Otiisco, 
1:  habt.  129. 

,  Dpt.  Juniii,  prov.  Huanca- 
>lca. 

.  Dpt.  Tarapaca.  dist.  Camiiia: 
6  1  k.)  de  Saiila  Barbara. 
Bf  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
dist.  Huari. 

it.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
t,  TapayriJma:  habt.  37. 
.0  tributario  del  Marauon  por 
,  en  los  5°  3"  28"  lat.  y  80"  56' 
408ni-  alt.  en  Tomependa,  y  , 
lilla  abajo  de  la  cunflueticia  I 
mba  6  Cbaeliapoyas.  Nace  ea  | 


IK  —  CHIN 

el  cerro  de  Cajaiiiima,  en  un  ramal  ile  li 

Cordillera  cerca  del  liiuite  con  el  Ecutdm 

y  corrc  a)  Sur  ca^i  haata  su  couflueucit. 

En  su  curso,  de  man  de  30  legtias.  pna 

por  varios   pvseblos   de    la   promcia  de 

Jaeii,  dividieiidola  eit  el  N,  en  du^^arbs, 

y  rcc-ibiciiUo  caiidalosoj*  rios   tributarios. 
CIlilll-IlilllH'ro.  Iida.  Dpt.  Ayacucho,  pruv. 

La  Mar,  dist.  San  Miguel. 
Clliliclli(|1ie,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  piuv.  j 

dist.  Jaeii. 
Cliiiii'liis,  chac.  Dpt.  All  each  s,  pruv.  C&jii 

tambo,  dist.  Ocroa. 
Cllilicllisujo,  aid.    Dpt.  Ayacni-lio.  pruv. 

Huaiita,  di^t.  Hiiamangnilla ;  liuH.  40t. 
CIlilK'llH,  aid.  y  bda.  Dpt.  Libertad,  pruv. 

Pataz,  dist.  Huayo:  habt.  197. 
Chincho,  ceiro  njiueral  de  plomo  y  pliiW- 

Dpt.   Ancachs,    prov.    Huari,    dist.  San 

MarcoR :  al|,n.iiios  metales  dau  24  matCN 

por  cajon, 
OiiiNiHO,  luiua  de  oro  y  plata,  al  N.  E.  del 

pueblo  de    Kan   Marcos,   Dpt.    Aiicacb, 

prov.  Jluari,  dist.  San  Marcos:  ley  2-5  i 

COO  in. 
CiMMHii,    chac.    Dpi,  Jnnin,    pmv.  I'asi'O, 

dist.   lluariaca. 
Cjunciio.  pbl.  Dpt.  Hnancavebca.  proT..\n- 

garaes.  dist.  .lub'aioaica:  habt.  411. 
Chinrholtliniba,  rio  trlbulario  del  Riipw, 

del  Dpt.  de  Aiicacbs. 
Chischobamb.*,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.    Pomabatnba:  habt.    195:  diata  de 

Pnruabaiuba  7  leg.  (.99  k.). 
CbincbOCancha,  est.   Dpt.  Ancachs,  prot. 

y  dist.  Poiuabanjba. 
ChiOChopalca.  chac.  Dpi.  y   prov.    Haina- 

CO,  dist,  Higueras. 
Chinchopala,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Ps- 

taz.  dist.  Chilia. 
Chinchufia,  est.  Dpt.   Apurimac,   prov.  j 

dist.  Cotabambas. 
CliiDChnpaquio,  chac.  Dpt.  Aucachs,  prcv, 

Caiatambo,  dist.  Chiquian, 
Cllinchuragra,  lavadero  de  oro  cu  la  qoe- 

brada   de    Ninamayhua,    Dpt.    Ancachs, 

prov.  Huari,  dist,  Uco. 
Chinchns,  aid.  Dpt.  Aucachs,  prov.   Haul, 

dist.  Huachis. 
Chiodeu.  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chi- 
ta, dist.  Huambos, 


CHIN 


—  307 


CHIN 


CUoga,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Lamud. 
Chinga,  aid.  Dpt.  Jiinin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Chupaca:  habt.  156. 
ChlDgabillan^  hda.  Dpt.  Cajamarca,   prov. 

V  dist.  Contumaza :  habt.  102. 

Cbingal,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las»  dist.  Caras. 
ChlDgalpo,.  rio  tribatario  del  Maranon  cer- 
ca  del  piiGrto  de  Piirnay :  tambien  se  lla- 
ma rio  Actuy,  vease  Actu^f,  rio. 
Chingalpo,  distrito  de  la  proviuoia   de  Po- 
mabamba,   Dpt.    Ancachs:   habt.    1,018. 
Mucbos  no  considoran  este  distrito,  vease 
lo  dicho  en  la  palabra  Pomahamho,  pro- 
vincia. 
Chingalpo,  pueblo  capital   do  este  distrito 
de  la  provincia  Pomabambas,  Dpt.   An- 
cachs :  habt.  103. 
ChiDgana}  chac  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Jaen. 
ChiDganaya^  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Jaen. 
Chioganay   aid.   Dpt.   Loreto,   prov.   Alto 

Amazonas,  dist.  Pebas. 

Chingana  6  Veapema  del   Fnca ,  ruin  as  del 

tienipo  dc  los  Incas,  en  la  isla  Titicaca, 

en  donde  existia  un  altar  dedicado  al  sol. 

f  hiog^ane,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.   Chucui- 

to,  dist.  Have. 
Cllinganilla^  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Conveiicion,  dist.  Occobamba :  habt.  125. 
Chingarant  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Paucarcolla:  habt.  25. 
Ching'aSy  antiguamente  Chincha,  aid.  y  est. 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist.   Llamc- 
llin  :  habt.  651. 
€hlng09  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.   Pataz, 

di.st.  Tavabamba. 
Chixgo,  lida.  Dpt.  Puno,  prov.    (.'arabaya, 

dist.  Coasa:  habt.  73. 
Chiog'Ol^  hda.  Dpt.   Cajamarca,  prov.  Ca- 
jabam]>a,  dist.  Cachachi :  habt.  93. 

ChiDg'Ora#  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucara. 

Chingoba,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Coata  :  habt.  4. 

Chingoba,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Juliaca. 

CMllgOraCUIlca)  est.  Dpt,  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist,  Pucara. 


CIiing;niI,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Llumpa. 
Ching^inaoay  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Tabaconas. 
Chin^liion,  chac.  Dpt.   Cajamarca,    prov. 

Contumaza,  diet.  Trinidad. 

Chiuhualay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  Santa  Eulalia. 

niiiiieam  ehiooy  diiiiicara  grande,  hdas. 

Dpt.   Cuzco ,   prov.   Quispicanchi ,    dist. 

Oropesa.  • 

CliiiiihiiayOy  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdn- 

dia,  dist.  Quiaca. 
rililllllin  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Putina. 
C1iililhi9  aid.  [Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  C'hacas:  habt.  1,314. 
(lliilllailia,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lambaye- 

que,  dist.   Salas:  a  26  leg.  (144  |  k.)  de 

Lambayeque. 
rilillOS,  ranchos  de  Pescadores,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Santa,  dist.  Moro. 
Chinos,  islotes;  son  dos:  tres  millas  al  N. 

de  los  islotes  de  la  Viuda  y  la  Tortuga,  y 

muy  inmediatos  a  la  play  a. 
CllillovoyOy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Corani. 
Cllilipapaica,  aid.    Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Sancos. 
Clliliqiie,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  Pu- 
no. 
Clliliqiieiia,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Velillc. 
€hill$;ili]la9  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 

garo,  dist.  Putina:  habt.  72. 
€llil1|s:ilinaili,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.   Ca- 

rabaya,  dist.  Ollachea. 
rinnqnifpiiray,  salitreras  (5)  prov.  Tarapa- 

ca,  dist.  Pisagua:  distan  de  Pisagua  10 

leg.  (55  \  k.), 
Clliliqilira^  mina  de  plata  al  N.  0.  del  pbl. 

de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli. 

rilinqiliray,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  20. 
Cllinro,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

suyos,  dist.  Salamanca. 
Cllillta,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nacochas,  dist.  Chumpi. 
Chinta,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist,  San- 

dia. 


CHIP  —  3 

Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acora: 

y,  aid.  Dpt.  TarapacA,  dUt,  Pi- 
de  Iquique  26  leg.  (144  i  k,),  de 
^  k.):  tiene  unpequeuomanan- 

ula.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 
di=ita  de  Tacaa  31  leg.  (172^  k.). 
3a.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

,  aid.  Dfit.  Puno,  prov.  Chucni- 
fuiigiiyo:  habt.  849. 

Chillama,   hda.  Dpt.  y  prov. 
iue,  dist.  Saks:  habt.  136. 
c.  Dpt.  Libertad,  prov,  Pataz, 
.marquilla. 

ac.  Dpt.  Puno.  prov,  AsAnga- 
'utina. 
Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  diet. 

M  cestillo  de  pnja  6  de  hojas 

r  fruta  6  oosas  poco  pesadas.  Q.) 

Junin,  prov.  Pasco,  dist.  Nina- 

t,  658. 

'lipacu  cojerseen  un  estrecho.  Q.) 

cste  noiubre  lirtsta  Monzon,  en 

la  ei  uombre  de  este  pueblo:  naee 

illera,  lado  £.  6,  Ice  9°  lat.  y  TS" 

iiproxiniadft. 

.  Dpt.  HuiinuGo,  prov.  Huama- 

Monzon:  habt,  204. 

,c.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist, 

'^hipana,  manilia,  presilla,  argo- 

D  6  cobre.  Q.  y  Ay.)  Bnhia  for- 

■  la  puntrt  de  esfe  noinbre:  su 

de  arena,  y  tiene  un  fondo  de  9 

IS,  d  dos  cnbies  de  tierra :  hay 

10  dep6sito  de  htiano. 

Ls.^  pusTA  LE,  einco  millas  al  N. 

La  de  Loa.  A  Botavento  de  esta 

'  una  regular  calota  inhabitada. 

iTA,  al  E.  de  la  caleta  de   Falsa 

Chipana. 

Irito  de  la  provincia  de   Liica- 

Ayacuoho:  habt.  1.514. 

,  capital  de  esle  distrito  de  la 

Lucanas,  Dpt.  Ayacuclio :  habt- 

;bac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
;.  Laramate. 


8  —  CHIQ 

Cbipe,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacni.  M. 

Locumba:  habt.  1S8:  dista  de  Tacaa  21 

leg.  (117  k.):  de  Locuniba  4  (22  k.). 
CliiplA*  montaua  en  el  Dpt.  de  Haauuca. 

prov.  Huamalies.  dist.  Pinra. 
Chipia,  aid.  en  las  montaiias,  Dpt.  Hainii' 

CO,  prov.  Huamalies,  diat.  Pinra:  bibt 

188. 
Chlplan,  aid.  Dpt.  Cajanarca,  |V>v.  Jmd, 

diet.  Querocotillo. 
Clltplana,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea.  dist,  Fal- 

pa. 
Clllpicani,  {Cehipicc  cant  esU  pestanandoi 

reluciendo.  Q.  y  Ay.)  pico  nevado  en  lu 

Cordillera  i  los  17"  43'  16"  lat.  y  72°  9' 

26"  long,  y  i  4,800in.  alt, 
Cliipilca,  aid.  Dpt.  Tarapac^,  dist.  Camiiii. 
Oiipilla,  est.  Dpt.  (l^uzco,  prov.  Chunvivii- 

cas,  dist.  Livitaca. 
Cbtpillico*  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Pim, 

dint.  Tambo  Grande:  habt.  830. 
CliipisniO,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  C&sti- 

11a,  dist,  Viraeo. 
Chlpte,  aid.  Dpt.  Cajan^iarca,  prov.  fhota. 

dist.  Huambos:  habt.  42. 
Chipuluc,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  ChoU, 

dist.  Cutervo:  habt.  860,  con  los  de  CuUk- 
Clllpiirana,  (Chhipa  co^er,  prender  algo  m 

algun   estrecho ,   lana  honibre  6  mnJEi. 

Q,),  rio  tributario  del  Huallaga,  porldwi- 

11a  derecha,  poco  mas  abajo  del  Pongo  dp 

Aguirre,  Desde  su  orfgen  se  le  unen  mn- 

chos  riachuelos  que  nacen  en  las  pamp*^ 

del  Sacramento,  Ea  navegable  todo  el  ano 

por  pequefias  embarcaciones.  Por  est*  no 

se    economizan    corao   200  leguas  entr» 

Sarayacu  y  Moyobamba. 
Chipya,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist. 

Huanoquite. 
Ctlipya  ClliCO.  hda.  Dpt.  Cuzco,  pmv.  Paro 

ro,  dist.  Huanoquite. 
Chiqneros,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  P»- 

taz,  dist.  Tayabamba, 
ClliqnlllCOCba,  chac.  Dpt.  Libertad.  proT. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
Chiqiiian,  distrito  de  )a  pro^nncia  de  C«j( 

tambo,  Dpt.  Ancachs;  habt.  4,65.1. 
Chiquun  ,  (corrupcion  de  Chkam.  tanlofs 

Q.),  villa,  capital  de  este  distrito  de  la  pro 

vincia  de  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs:  est* 

sobre  nna  mesetA  &8,889n>.  alt.  Ei  pli- 


CHIQ 


—  309 


CHIR 


no  de  la  poblacion  es  regular,  sus  calles 
se  cruzan  en  dngulos  rectos.  Es  notable 
per  su  buen  clima,  para  enfermedades 
del  pulmon  :  es  escaso  de  agua :  habt. 
1,785.  dista  18  leg.  (72  k.)  de  Cajatambo. 

Chiqniao,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Independencia :  habt.  468. 

('hiqnlcambe,  hda.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pi- 
saguard  12  leg.  (66  i  k.)  de  Pisagua. 

Cbilialn,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Gorgor. 
Cbiquinata,  ensenada,  formada  por  el  cerro 

de  Punta  Gniesa. 
ChiQuinquira,  minas  de  plata  (2)  a  9  leg. 
(80k.)  de  Taquilpon,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Macate:  ley  17  m. 
Chiquinquiba,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Colquipocro,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Pamparomas. 
Chiqilinqairac.  mina  de  plata  en  el  cerro 
de  Cholipampa,  lado  E.  Dpt.  Cajamarca, 
prov.  y  dist.  Hualgayoc. 
Chiqninqiliniy,ald.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Pi- 
sagua. 
Clliqiifpanipa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Gorgor. 
Chiqnipata ,  (corrupcion  de   Churd  que  se 
pronunciaC/jfAi,  lanza,y /?(7rflfabrir,  reven- 
tar.  Q.),  aid.  Dpt.  Puno.  prov.  Chucuito. 
dist.  Yunguyo. 
Cbiquirav,  est.  Dpt.  y  dist.  Ayacucho.  prov. 

Huamanga. 
fhiquirill,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.   Pasco, 
dist.  Huariaca:  a  3,518wi.  alt.:  habt.  53. 
CUqotriqDihna,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Chapimarca. 
Chiqniso.   chac.   Dpi.  Tarapaca,   dif^t.  Ca- 

mina. 
Chiqilitani,  islotes  (2)  el  del  Snr  a  los  ir 
20'  30"  lat.  y  80°  20'  34-  long.  Estos  is- 
lotes forman  parte  del  grupo  de  Huaura. 
ClliqaJtirc^ ,  pbl.  Dpt.  Ayacucho ,  prov. 
La  Mar,  dist.  Anco:  habt.  450:  dista  de 
San  Miguel  10  leg.  (55  \  k.):  de  Anco  5 
(27  i  k.). 

fhiquitoy.  hda.  de  caua,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Trujillo,  dist.  Santiago  de  Cao:  habt. 
68  (no  se  incluyen  Chinos):  dista  de  San- 
tiago 1  leg.  (5  \  k.). 

Clliquiyanqili,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaxas,  dist.  Bestauracion. 


Chiqaivao.  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Independencia. 

Chira,  {CcHra,  pepitas  del  ajf.  Ay.)  rio,  des- 
emboca  en  el  Paclfico  i  los  4'  56"  lat.  y 
83°  26'  4"  long.  Es  navegablehasta  el  pue- 
blo del  Arenal.  Las  arenas  que  se  acumu- 
lan  en  su  desembocadura  impiden  su  libre 
entrada.  Nace  en  la  Cordillera  en  el  territo- 
rio  del  Ecuador,  de  las  lagunas  de  Mama- 
yocos  y  Huaringas,  recibiendo  en  su  largo 
curso  numerosos  tributarios.  Es  el  limite 
entre  las  provincias  de  Ayabaca  y  Payta; 
atraviesa  esta  ultima  en  su  parte  Sur, 
fertilizando  muchas  haciendas. 

Cllira,  cerro  mineral  en  el  distrito  de  Aquia, 
prov.  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs. 

Clliracaca.  (C/i?'ra,pepita  de  aji,  Caca  canas 
6  bianco.  Av.)  cerro  mineral  en  el  distrito 
de  Macate,  prov.  Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 

Clliraiuayo,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  Tacabamba. 

Chi  ran,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja,  dist.  Paucarbamba. 

Chirana,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pueblo 
Nuevo. 

Chirapa.  chac.  Dpt.  Loreto,  prov.  Moyo- 
bamba,  dist.  Calzada:  habt.  25. 

Chirapa,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya,  dist.  Ituata. 

Chirapani.  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya,  dist.  Ayapata. 

C'hirapiinia.  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

Clliraura.  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 
canchi,  dist.  Quiqnijana. 

Clliraura  jjrande,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Quispicanchi,  difet.  Oropesa. 

Cllil*aylla.  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Chipao. 

Cllircal*  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Ca- 
ne te. 

ClliroaU9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  HuavUacavan. 

Cliircaii  oliioo  y  Cliireaii  in*andf ,  hdas.  Dpt. 

Lima,  prov.  Chancay,  dist.  Pativilca. 

Cllirhir(*<*0.  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Pinpingos. 

Cllirllliail  (C/nr/nta,  exprimir,  escurrir.  Q.), 
rio  tributario  del  Juruii,  por  la  derecha :  a 
los  6^  3'  12"  lat.  y  70°  10'  89"  long.:  dista 
542  millas  (1 ,004  k.)  de  la  boca  del  JuruA. 


CHIR  —  3 

Uniba  (Chin  Trio,  bamba  6  pampa,  11a- 

i.  Q.).  htla.  Djjt.   Cajamarca,  prov. 

ta,  dist.  Huambos:  habt.  89. 

AMBA,  lida.  Dpt.  Ajacucho,  prov.  Can- 

>,  dist.  Vischongos. 

AMBA,  hda.  Dpt.  Ciuco,  prov.  Aula, 

Limatambo:  habt.  10. 
tiyVif  hda.  Dpt.  Moqne^iia,  diet.  Ilo. 
f ,  est.  Dpt.  Ayacuciio,  prov.  Cangalln, 

Huanearalla. 
Illlllllio,  (miuiaiitiHl  Trio.  Q.),  ftld.  y 

Dpt.  Apiirimac,  prnv.  Ootabambatt, 

Haquira. 

ll8Cfl|if  est.  Dpt.  Libcrtad,  prov.  Otuii- 
liat.  Usqiiil:  habt.  4i. 
:hlipi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

Macari. 

ma,  chac.   Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
ha. 
inal,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.   Caja- 

luaiia,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Arc- 

a,  di^t.  Sacliaca:  habt.  124. 

lUain,  hda.  mill firal,  Dpt.  .Iiinin, prov. 

;t.  Pasco. 

iiianacala,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

I,  dist.  Ytinguyo. 

may ,  chac.    Dpt.   Apurimac ,    prov. 

icay,  dist.  Ourahuasi. 

UAV,  cha«.  Dpt.  Puno,  prov,  y  dist. 

lia. 

ilia>0,  chac.  Dpt.  Puno.  prov,  y  dist. 

lia. 

!Uma,  (cabcza  fria.  Q.)  est.  Dpt.  Punoi 

.  Lampa,  dist.  NuiJoa. 

lo,  eliac.  Dpt.  y  dist.  MnquoRiia. 

layu,  (rio  frio.  Q.)  rio  tribiitario  del 

>  por  la  inqiiicrda,  Dpt.  Puno. 

lilo,  eliac.   Dpt.  Amazonas,    prov. 

hapiiyns,  dist.  Huayabamba. 

lOyapamiM,  thac.   Dpi.   Aya«ucho, 

,  Lticanas,  dist.  Otoca. 

loyos,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayaba- 

ist.  Chalai^o. 

inyani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

icane:  habt.  3. 

J  hda.  Dpt.  y  prov.   Uuanuco,  dist. 

;ar, 

gaj%  aid.  y  hda.  Dpt.  Areqnipa,  prov. 

lesuyos,   dist.  Chuquibamba:   habt. 


0  —  CHIR 

€hirii|jo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ChunTJ' 

CHS,  dist.  Livitaca. 
Cllirinos,  rio  tributario  del  Cliinchipe  pi 
izquierdft,  cerca  del  pueblo  de  Chiriu 

provinciH  de  Jaen.  Nace  en  el  ranwl 

la  Cordillera  que  divide  las  provinciss 

Jaen  y  Bongara. 
Chirinos,  aid.    Dpt.  Piura,  prov.  Aviiba 

dist.  Suyo. 
Chirinos,  distrito  de  la  proviiicia  de  h 

Dpt.  Cajamarca:  haht.  94S. 
Chirinos,  pbl.   capital  Ac  este  distrito  di 

prnvincia  de  Jaen,  Dpt.  Cajamarca, 
Chiripata,  hda.   Dpt.  Apurimac,  prov. .' 

tabamba,  dist.  Pachaeoiias. 
Vhiripnqilio,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chi 

vivilcas,  dist.  Velille. 
Chirirlni,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnnvi 

cas,  dist.  Velille. 
ChirirqiC,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  ft 

tabamba*,  dist.  Clniquibarabilla. 
Chlrig,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  C 

trovireyna,  dist.  Huachos:  habl.  Ifi7. 
Chirinno,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chanvi 

cas,  dist.  Velille. 
Cllirivo^,  miiia  de  plata  en  el  cerro  de  ( 

quemarca,  lado  E.  Dpt.  Cajamarca.  pi 

y  diet.  Hualgayoc. 
Chiriyaco,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  H 

manga,  dist.  Santiago. 
Chirma,  est.  Dpt.  Apurimac.  prov.  An 

raes,  dist.  Cliapimarca:  habt.  16. 
Chirona,  aid.  Dpt,  y  prov,  lea,  dist.  F 

bio  Nuevo. 
<.'liironta,  hda.  de  cana,  Dpt.  y  pmv.  1 

na,  dist.   Locumba:  habt.  !*8,  en  la  <{ 

brada   de    Sinto:  produce  al  ano  4,1 

quintflles  de  aRuardiente. 
Chirontita,  hda.   de  cafia,   en  la  mu'^ 

prorineia  y  distrito  que  en  el  anteri 

produce  fi,130  qiiintalcs  de  aguardiei 
Chiro(]neSi  chac.  Dpt,  Ajicachs,  prov 

dist.  Santa. 
Chirro  o  '  'hoim,  higar  elevado  y  montu* 

ccrea  de  Ayacucho  de  donde  parten 

caminoK  para  las  provinciaa  de  La  Mi 

Huanta. 
Chirta,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bon 

ril,  dist.  TumbiJla. 
Cbiruma.  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  li 

SAndia. 


CHIT 


311  — 


CHIV 


Chiruni,  lida.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Moho:  habt.  31. 
Chisa,  aid.  y  lula.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Pi- 

sagiia:  a  10  leg.  (55  ^  k.)  de  Pisagua;  de 

Arica  26  (144  ^  k.). 
Chiseahualla,  est,  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Chiseu,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huayllacayan. 

Chiscnno,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Chuquibambilla. 
Chisey  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucuito,  dist. 

Yunguyo. 
Chishi,  bda.  Dpt.    Apurimac,   prov.   Cota- 
bambas, dist.  Cliuquibambilla. 
Chisiaui,  chac  Dpt.  Puno,  prov.   Caraba- 

ya,  dist.  OUacbea. 
Chisiyincalla,  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Cbu- 
cuito, dist.  Yunguyo. 
Chisiia  de  Sifanarico,  cerro  mineral  de  oro, 
de  piedra  iman  y  de  sulfato  de  aluminia, 
situado  en  las  faldas  del  cerro  de  Ujina, 
Dpt.  Tarapacd. 
Chismapampa,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Avmaraes,  dist.  Sorava. 
ChLsniisa,  salitrera,  Dpt.   Tarapaca,  dist* 

Pisagua. 
CllispapUDO,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubaiuba. 
Chisque,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Atavillos  Altos :  habt.  250. 
Chisqailla,   pbl.  Dpt.    Amazonas,    prov. 
Bongara,  dist.  Yambrasbamba:  habt.  141. 
Chisuto,    aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.   Cami- 

iia. 

Chita,  {Chita,  corrupcion  de  (Jhitl,  6  Chut  a: 

en    Quechua  (Vdtiy  significa  mugre,  por- 

queria;  y  Chuta  apretar  con  palo  el  ho  de 

una  carga;  en   Aymara  Chuta  seiial   de 

distancias,  como  leguas;  la  etimologia  de- 

be    ser    del   Aymara).  hda.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Aula,  dist.  Limatambo. 

Chita,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucuito,  dist. 

Juli. 
Chita  6  Chuta,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Calca,  dist.  Pisac:  habt.  87. 
Dhitara,  chac.  Dpt.  y  prov.   Lambayeque, 

dist-  Motupe. 
Chitcna,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Caja- 

tambo,  dist.  Cochamarca. 
^llitliayOC^  chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 


f  Castrovlreyna,  dist.  Santiago  de  Chocor- 
vos.        • 

Chiuchin^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Huayllacayan. 

Chiiichin,  (Algunos  lo  Uaman  ChuMn  6 
Chuichiu,)  pbl.  capital  del  distrito  de  Che- 
cras,  prov.  Chancay,  Dpt.  Ijima.  Hay  un 
manatial  de  aguas  termales  que  nace  del 
cerro  del  Azufre :  su  temper atura  es  ele- 
vada,  pues  se  pasa  huevos :  dista  4  leg. 
(22  k.)  de  Llacsaura:  habt.  165. 

Chiuchin,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Barranca. 
f  hiucllipaf  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Au- 

dahuaylas,  dist.   Huancarama:  habt.   53. 
€hiurail,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,   dist.   Pamparomas:  habt.  282,  con 

los  de  Pichiii. 
Chinrayapampa,  aid.   Dpt.   Puno,   prov. 

Cbucuito,  dist.  Yunguyo. 
Chiure,  chac  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Huacar. 
Chiiirin,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Oyon. 
ChiurucO)  aid.  y  est.  Dpt.  Huanuco,  prov. 

Dos  de  Mayo,  dist.  Huallaiica. 
Oliuyabamba^  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Huambos. 
Chivane,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Cajamarquilla. 
Cliivay,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa. 
Chivay,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Vilavila:  habt.  114. 
CmvAY,  distrito  dn  la  provincia  de  Caj^llo- 

ma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  1,153. 
Chivay,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  Caylloma,  Dpt.  Arequipa :  habt. 

499. 
€llivaya,hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 
Chiyes,  chac.    Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Chiquian. 
Chivia^  hda.  Dpt.  y  prov.  Tarapaca,  dist. 

Pisagua. 

ChiTiilita^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Lamarate. 
ChivillOf  puerto  6  embarcadero  en  el  rio 

Mayo,  Dpt.  Loreto,  prov.  Moyobamba. 
Chiviquiila)  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ho: 

a  17  leg.  (94  i  k.)  de  Moquegua;  de  Do  8 

(16  ik.).    ^ 


CHOC  — ; 

*,  pb],  Dpt.  pvov.  y  ilist.   Puito. 

■e,  M.I1I.  y  f^^t,   Dpt.  Apiirimac', 

labamhiis.  dist.  Miirn. 

.  Dpt.  Ciijaiiia,ivft.  pros',  Hualgn- 

S^ii  Miguel. 

B,   {CliiKii,    timr,    urnijttr,    liiiini 

mill/,  y.)  est.  Dpt.    Piiiiu,  prov. 

list.  Miicari. 

to.  Dpt.  Puiiu,  pniv.  Suiidia,  dist. 

pUTitii  a  los  VI"  45'  tilt,  y  79"  O' 

,  a<umU<,.-«  ,  ]id.i.   Opt.    Pujio , 

liigiiFO.  di.st.  PutiiiB:  liabt.  188. 

cbac.  Dpt.  Amuzoimt4,  prov.  Lu- 

San  tierdiiimo. 

3.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

ilio:  habt.  64. 

..  Dpt.  Piura,  pruv.  y  diat.  Aya- 

bt.  573. 

ente  sobre  el  Marafion,  Dpt.  An- 

rov.   Huari,   diat.   Llamellia:    i. 

lit.:  dista  S  leg.  (16  i  k.)  de  Lla- 

lac.   Dpt.   Junin.  proT.   y  dist. 

1.  Dpt.  Ayacucbo.  prov.  Huaman- 

Snntiago. 

a.  Dpt.  y  prov.  Lima,    dist.  Ca- 

habt.  72:   en  eate  fuiido  hay  un 
maiiantial. 

»,  aid.  y  hda.  de  cafja  Dpt.  Are- 
ov.  Camani,  dist.  Acari:  a  S^Siu- 
:.  604,  sin  contar  los  asiaticos 
toB :  dista  de  Acari  \  leg.  (8  k.). 
la.  Dpt.  Ayacuobo,  prov.  Huan- 
Luricocha :  habt.  36. 
la  6  Chuqueliamba,  hda.  Dpt.  Apu- 
■rov.  Andahuaylas,  dist.  Ocobam 

1  leg.  (5  I  k.j  de  Ocobamba. 

6  CkoqMCca,  (ao  pronuncia  Cha- 
Choqiie  oro,  Cchoqiie,  no  borracho; 

Ay.)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
lotabambas. 

Chtl,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
lylas,  dist.  San  Geronimo. 
;yo  6  Choquei.iuqiim,  aid.  Dpt.  Apu- 
rov.  y  dist.  Aodahuaylas:  habt. 

Cltoques,  chac.  Dpt.   Huancaveli- 
.  Tayacnja,  dist.  Paucarbamba. 


3  —  CHOC 

Clioccetacc  i> '  7..-7»w.i<'.  aid.  Dpt. 
oho,  prov.  Lii.  Miir.  dist.  Tambo. 

Cho«nahiiaqui.iat.Dpt.Ciizco,pro 

viviicas,   ilist.    Santo  Totnas;  siti 

1h  CordillL'ru  dc  SiiliiniiHa  _v  en  e 

ilel  rio  Cayaniui. 
Choccftahui.  est.  Dpt.  Ayacueho,  pro 

manga,  di.'^t.  Santiago;  habt.  4. 
ChOCCOi  {Cki»-(i  daro.  liiupio.  Ay.:  1 

ir.i  pared  An  piedra.  Q.)  aid.  Dpt. 

Cuzco,  dist.  Santiago:  habt.  101. 
Chocc'o,   hda.    Dpt.  Puno,  prov.  Ch 

dist  Have. 
Chouco,  hda.   Dpt.  Puno,   prov.  As 
'  dist.  Putina. 
Choccocosi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  } 

TO,  dist.  Santingo. 
ChoCCohuma,   est.  Dpt.  Puno,  pro^ 

pa,  dist.  Puciir;'i. 
ibOCCOllo,  (euaiio.   Ay.)    est.  Dpi. 

mac,  prov.  Colabambas.  dist.  Mai 
ChOCCOCracan,  aid.  Dpt.  Apurimat 

Andahuaylas,  dist.  San  Geronimo 
Choccojaca,   aid.  Dpt.  Cuzco,  pro 

chiB.  (list.  Marangani:  habt.  196. 

Chvccpahuasi,  est.  Dpt.  Cuzco,  pi 

ruro,  dist.  Colic  ha. 

fhoCChi,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
dist.  Huachis. 

CbocchODi,  cerro  mineral  de  plati 
provincia  de  Lampn,  Dpt.  Puno. 

ChOClOCOCha,  pbl.  Dpt.  Huancaveli* 
CartroMreyaa,  dist.  Pilpichaca:  he 

Choclococh.*,  est.  Dpt.  Huancavelic 
Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt. 

Choclococha.  lago  al  0.  do  C  astro vi 
i  4  leg.  (22  k.)  al  0.  de  la  ca< 
la  Cordillera :  recibe  las  aguaa  c 
gona  iiimediata  Orcococha ,  y 
agile  forma  &1  rio  que  dcBpues 
Pampas.  Es  digno  de  notarse  qu 
do  estas  lagunas  en  el  lado  Occid 
la  Cordillera  llevau  sus  aguas  ol  1 
do  todos  los  rios  y  laguuaH  situac 
van  al  mar  Pacifico. 

Chocllapacha,  aid.  Dpt.  Puno,  pn 
cuito,  dist.  Pisacoma:  habt.  50. 

tbocllapampa,  chnc.  Dpt.  Libert* 
y  dist.  Otusco. 

CbOCDahuaquit  aid.  Dpt.  Arequi] 
Condesuyos,  dist.  Cayarani. 


CHOC 


919 


CHOG 


ChOCDif  a^  chac.  Dpi.  Cuzco,  prov.  Cliunvi- 
vilcas,  dist.  Colquemarca. 

ChOCBlly  {Cclioccna  fruta  verde  6  comida  cni- 
da.  Ay.)  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
y  dist.  Caylloma. 

CbOC&aeearccay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Pucard. 

ChociaecolIOj  (remedio  no  sasonado  6  cru- 
de. Ay.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno, dist.  Chu- 
cuito :  habt.  138. 
CocNACcoLLo,  Gst.  Dpt.  Puno,  prov.  Gara- 

baya,  dist.  Macusani. 
ChOCliaccotaf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Macari. 
ChOCOy  {ClwcOf  en  Ay.  claro,  cristalino,  ha- 
blando  siempre  de  Hquidos;  en  Quechua, 
Chliocco  pared  de  piedra)  aid.  Dpt.  Piura, 
prov.  Ayabaca,  dist.  Cbalaco:  habt.  854. 
Choco,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Llumpa. 
Choco,  distrito  de  la  provincia  de  Castilla, 

Dpt.  Arequipa:  habt.  929. 
Choco,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Castilla,  Dpt.  Arequipa :  habt. 
819. 
Choco,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito , 

dist.  Have. 
ChOCObambaf  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
ChoeeeolIO)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 

io,  dist.  HuacuHani:  habt.  231. 
ChOMCOta^  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Chucuito. 
ChOCOda^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

macbuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
ChOCOfilll)  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pacasmayo,  dist.  San  Pedro:  habt.  280. 
Chocolate^  mina  de  plata  en  Chanca,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo:  ley  50 
marcos. 
Chocoma ,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno ,  dist. 
Acora. 

Chocon,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jau- 

ja:  habt.  225. 
ChOCOnchaca  CbiCO,  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 

y  difit.  Lampa :  habt.  20. 

Choconcbaca  graDde^  hda.  Dpt.  Puno, 

prov.  y  dist.  Lampa:  habt.  18. 
ChOCOpatdf  {Chocopata,  pared  de  andeno- 
ria.    Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 
canchi,  dist.  Oropesa:  habt.  324. 


ChOCOpe  6  CJu)c])ope,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov. 
Lambayoque,  dist.  Salas:  habt.  143. 

Chocope,  distrito  de  la  provincia  de  Truji- 
llo,  DiDt.  Libertad:  habt.  1,255. 

Chocope,  \'illa,  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Trujillo,  Dpt.  Libertad:  d 
los  7M0' 40"  lat.:  habt.  463;  dista  de 
Trujillo  10  leg.  (55  J  k.);  de  Malabrigo  5 
(28  k.). 

ChOCOrona9  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma, dist.  Tisco. 

CbOCOrOSi^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Lampa. 

Chocorosi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 
ro,  dist.  Santiago:  habt.  402. 

CbocorvoSy  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
C astro vireyna,  dist.  Huaytard. 

Chocorvos  Santiacjo  de,  vease  Santiago  de 
Chororros, 

ChOCOSy  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Viuac:  a  2,752i».  alt.  al  S.  0.  de  Huan- 
gascar :  habt.  222.  Su  temperamento  es 
tan  sano  que  son  frecuentes  los  ejemplos 
de  longevidad  de  120  y  aun  de  140  aiios. 

Chocos,  i)bl.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 
dist.  Chorrillos. 

CboCOSO,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Clmpamarea. 

Chocpon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Chiquian. 

Chocpope  6  Chocope  y  aid.  y  hda.  Dpt.  y 
prov.  Lambayoque ,  dist.  Salas :  habt. 
143. 

ChoctO,  mina  de  oro  y  plata,  al  N.  N.  0.  del 
pueblo  de  Chacas ,  Dpt.  Ancachs ,  prov. 
Huari,  dist.  Chacas :  ley  100  d  800  m. 

Chochap6t  chac.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 
dist.  Salas :  a  18  leg.  (100  k.)  de  Lamba- 
yeque. 

CbochO;  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Ccapi. 

Chochoca,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Colquemarca. 

Chochope,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 
dist.  Motupe :  habt.  80. 

Chochlinipla}  cerro  mineral  con  vetas  de  ci- 
nabrio,  8  leg.  (44  J  k.)  al  0.  de  la  mi- 
na de  Santa  Barbara,  Dpt.  prov.  y  dist. 
lluancavolica. 

Cbogaypampa,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Yauli:  habt.  7. 

40 


CHOL 


-314  — 


CHON 


Dpt.   Aiieftcha,  prov.  y  (list. 
ia:habt.  206. 

,,  est.  Dpt.  Cajjimarea,  prov. 
list.  Sorochuco:  habt.  451. 

hda,  Dpt.  Jimin,  prov.  y  dist. 

:.  Dpt.  Libertwt,  prov.  Pataz, 

Dpt.  Ancacha,  prov,  Poma- 
t.  Piscobamba:  habt.  8(i9.  eon 
lachin  y  Pataray, 
6  pico  en  la  ciimbre  de  l(i  Cor- 
ca  del  limite  con  Bolivia,  a  los 
y  70"  50'  long,  aproximada,  al 
ique,  a  {i.OOfini-  alt.,  Dpt.  Ta- 

'pt.  Tarapae^,  al  pic  del  cerro 
)re. 

f,  ciiEic.  Djit.  Ancacha,  prov. 
,  dist.  Huaylkcayan. 
Dpt.  y  prov.  Puuo,  dist.  Pau- 

c.  Dpt.  Chzco,  prov.  Chunvi- 
,  Colquemarca. 

tl.  Dpt,  Tacna,  prov.  Arica, 
:  Imbt.  56. 

cerro  en  el  cnal  hay  miiiasde 
\  lado  E.,   Dpt.   Cajamarca, 
t.  Hualgayoc:  ley  SO  m. 
B.    Dpt.   Huoucavclicft ,    prov. 
'Qa,  diet,  Hua\'tara. 
,  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 
.  Sartimbamba. 
a  Dpt,  Cajamarca,  prov.  Ca- 
ist.  Cachaclie:  habt.  209. 
lida.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 
dist.  Acobamba, 
ida.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 
list.  Surcubamba :  habt.  80. 
cion  de  salvajes  que  habitan 
lei  Huallaga  entre  Ioh  difitritos 
[aria  y  Pachiza:  andan  medio 
son  un  poco  cinlizados;  muy 

la  caza  con  cerbatana:  ticnen 

especial. 

a.  Dpt.  Amazonas.  prov.  Lu- 
igua:  habt.  10. 
ac.  Dpt.  Cajamarca,   prov.  y 

ftc.  Dpt.  Iiibertiid,  prov.  Pa- 
ist.  Jequetepeque, 


Choloque,  cliac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  S«i- 

ta,  dist.  Moro. 
CholOVeren,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pi- 

taz,  dist.  ( 'ajamarquilla. 
Chollaccani,  est.  Dpt.  Ptmo,  prov.  .\Ek' 

garo,  dist.  Arapa. 
fhOll^O,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ci\%- 

tambo,  dist.  Huayllacnyan. 
ChoHorase,  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  CaiaU- 

ya,  dist.  Ituata. 
Ohollocafiif  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Oiinu, 

dist.  Yanaoca :  habt.  225. 
Gholloiicaui,  chac.  Dpt.  y  prov.  PuncdisL 

Acora. 
Ohoninccatoca,  chac.   Dpt.   Cuzco,  pto^. 

Chuuviviicaa,  dist.  Colquemarca, 
Choniachet  punta,  cioco  millas  al  S.  de  Is 

de  Huauillos. 
Chomache,  bahia:  esti  formada  por  la  (nm- 

ta  de  este  nombro;  tiene  un  fondeadero 

muy  cerca  do  tien-a,  de  9  A  IS  brazas. 
Ghoinana,  hda.  Dpt.  Apurimae,  prov.  Aa- 

ditlmaylas,  dist.  San  Geronimo. 
Cboniba,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Ca- 
ne te. 
ChomOt  rio   tributario  del  Tambo  por  1» 

derecha,  Dpt.  Jtmin. 
Chona,  est.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Abaneaj. 

dist.  Ciu-ahuasi. 
ChoncllOll)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  P»- 

taz,  dist.  Cajamarquilla. 
Chongareota,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lsm- 

pa,  dist.  Ucuviri. 
Chonga,  aid.    Dpt.    Juniu,   prov.  y  disi 

Chonoo,  lida.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispiean- 
chi,  dist.  llarcapata. 

Chongos,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  P»toi, 
dist.  Tftjabamba:  habt.  16B:  distadeTfl- 
yabamba  1  leg.  (5  \  V.);  de  Parcoy  i 
(44  i  k.). 

Cho.sgos,  distrito  de  la  provincia  de  Hmh- 
cayo,  Bpt.  Juniu:  habt.  4,485. 

Chongos,  llamado  farabien  Clmntiw  rifj-'. 
pbl,  capital  de  este  distrito  de  la  provin- 
cia de  Hiiancayo,  Dpt.  Junin :  habt.  2,94fi: 
dista  de  lliiaiieayo  2  leg.  (11  k.). 

CllOngOS)  hda.  Dpi.  lea,  prov.  Chintli* 
dist-  Pisco:  en  el  valie  de  Chunchanp*: 
produce  al  aHo  300  quintales  de  nguantieo- 
te  y  400  quintales  de  algodon:  habt.  44. 


CHON 


—  315 


CHON 


Cboi^OS  Alto ,  pbl.  Dpi.  Junin  ,  prov. 
Huancayo,  dist.  Colca :  habt.  70,  pero  con 
8TIS  aldeas  adyacentes  tiene  763  :  dista  de 
Huancayo  6  leg.  (88  i  k.). 

Chongoyape,  distrito  de  la  provincia  de 
Chiclayo,  Dpt.  Lambayeque:  habt.  1,140. 

Chonooyape,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Cliiclayo,  Dpt.  Lamba- 
yeque: habt.  716:  dista  de  Chiclayo  22 
leg.  (122  i  k.). 

ChonguillOy  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Cajatambo:  habt.  19. 
Chonia^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  San  Ger6mmo. 
ChonlloSy  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Llumpa. 
Chonta,  (cierta  especie  de  palmera  muy  fucr- 
te,  Q.  y  Ay.)  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Huan- 
cabamba,  dist.  S6ndor:  a  10  leg.  (55  J  k.) 
de  Huaucabamba. 
Chonta,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 

bdca :  habt.  228. 
Chonta,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Huambos:  habt.  41. 
Chonta,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

San  Pablo. 
Chonta,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Caja- 

bamba,  dist.  Condebamba. 
Chonta,  hda.  D})i.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Huanta:  habt.  80. 
Chonta,  pbl.  Dpt.  Iluanuco,  prov.  Dos  do 
Mayo,  dist.  Baiios:  a4,47H»i.  alt.:  en  in- 
vicrno  baja  el  tGrm6metro  hasta  6"  bajo 
cero.  A  sus  inmediaciones  en  el  cerro  de 
Chonta  Hirca,  existen  los  famosos  mine- 
rales  de  cinabrio,  descubiertos  el  afio  de 
1761,  por  Manuel  Perez  Bustamantc. 
Chonta,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Qnerobamba. 
Chonta  chac.  Di>t.  Ayacucho,  prov.   Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Chonta,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,   dist. 
Limatambo:  habt.  431. 

Chonta,  isla  en  el  rio  Pachitea,  como  40 
millas  (74  k.)  abajo  de  la  conlluencia  con 
el  Palcazu.  En  este  sitio  fueron  asesina- 
dos  por  los  salvajes,  los  jovenes  Alverto 
West  y  Til  vara  i)rimeros  esploradores  del 
Putumayo. 

ChOTitabaniba)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  Huambos :  habt.  848, 


Chontabamba,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  Paccha. 

Chontabamba,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huiinuco, 
dist.  Chinchao. 

Chontabamba,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Chanchamayo. 

Chontabamba,  lavadero  de  oro  y  chac.  Dpt. 
Puno,  prov.  y  dist.  SAndia. 

Chontaca^  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  San  Geronimo :  a  8  leg. 
(19  k.)  de  San  Ger6nimo. 

Chontacaucha^  hda.  Dpt.  Huancavelica, 
prov.  Angaraes,  dist.  Lircay:  habt.   162. 

Chontaliirca,  (cerro  de  palmeras  de  Chon- 
ta. Q.)  cerro  mineral,  Dpt.  Huanuco,  prov. 
Dos  de  Mayo,  dist.  Banos.  Tiene  varias  y 
ricas  vetas  de  cinabrio  cuyo  rumbo  es  de 
N.  a  S.  se  encuentran  en  las  rocas  con- 
glomeras,  arenisca  y  piedra  calcarea  mes- 
clada  con  i)irita  de  fierro  6  de  bronco,  co- 
bre  gris  argontifero,  sulfato  de  fierro  y 
betum.  Tambien  hay  bulla  6  carbon  de 
piedra  de  buena  calidad.  La  caj^a  de  mer- 
curio  es  la  misma  que  atraviesa  por  Jau- 
ja  y  Huancavelica :  este  mineral  esta  casi 
abandonado,  aunque  en  el  hay  conocidas 
y  explotadas  94  minas  poco  trabajadas, 
y  que  de  75  quin tales  de  mineral  se  saca- 
ba  45  quintales  de  mercurio,  y  produjc- 
ron: 

qnintalos. 
En  1842     857 

1843     886 

1844     421 

1845 240 

1846     88 

Chontahirca,  cerro  mineral  de  plata  en  la 
provincia  Angaraes,  Dpt.  Huancavelica. 

Chontaliuillqiiiy  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Mara. 

Chontaliy  aid.  Dpt.  Cajamarca,  i)rov.  Jaen, 
dist.  SalHque. 

Chontali,  cliac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta, dist.  Cachon. 

Choiltsillia,  corro  con  vetas  de  cinabrio:  a 
5  4  log.  (29  k.)  al  S.  de  la  de  Santa  Bar- 
bara, Dpt.  prov.  y  dist.  HuancaveUca. 

Chontsiquiros,  salvajes,  (vease  Piros  sal- 
vajes) son  los  mismos  Piros,  pero  se  les 
llama  Cliotaquiros,  porque  los  que  ocu- 
pan  esa  region  se  pintan  los  dientes  &  ne- 


CHOQ  —  3 

palo  llamada  Ckmila,  y  Qiiiro, 
L  dieiite;  y  aunque  otras  tribus 
i^ma  costumbre,  estii  sola  lie- 
jre  especial. 

lida.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
,B,  dist.  TiUavera:  a  1  leg. 
ralavera. 

*  )■  bajns,  times,  lljit.  Cnja- 
.-,  Jiien,  that.  Calliiydc. 
,  llpt.  Lima,  piov.  Huaiotlii- 
lon-illo.'i :  il  tiS?""  OO  alt. :  a  la 

rio  Liiriii :  cii  liis  cciTOs  iii- 
\y\->'Ui^  <le  m-i>:  ili=t:i,  1.5  ',  1.^-. 
l"  N.   .1.;  I.ui'iri:   1  5  {H  ll.)  do 
.  (Ifi  I,  li.)  -Ic  Si-.iuiiya. 
■St.  Dpt.  Aufiiclis,  pmv.  Iliia- 
[dopctidpticia:  liiil>t.  2S4. 
!i.    Dpt.    Hiiaijea\clica,    prov. 
list.  AcolmiiiliM:  liabt.  2IH). 
\f.  Dpt.  Aiicadis,  prov,  (Jiija- 


.  Hiii 


■■"]'" 


iiVF-RTENciA :  estft  palabra  que 
1,  la  escribiinos  t-im  una  Kola 
diclio  eii  el  Discurso  Preli- 

Dpt.  AneucIiJi,  prov.  Cajatam- 

:ros :  liabt.  I'iT. 

.  Dpt.  Aiicaehs,  prov,  CajatiHU- 

.  Dpt.  Auctitlis,  prov.  HTiaylas. 

J  Libre, 

M.  c'hiU'.  Dpt.  AiK'adiH,  prov, 

<)\,  (list.  t>iiiua>!, 

I.  y  est.  Dpt,  Arojdipii,  prov. 

i,   elist,    C'liuquibamba:  liabt. 

:'w.,i<f  oro.  Ay.)  pM,  Dpi,  Apu- 
V.  Cotabambas,  di.st,   Tanilm- 

ID,  cliac,  Di>t,  Ancaclis.  prov. 
il.  Cotaparai:o. 

lU, (patio  d  sitio dp nrn.  Q.  y  Ay.) 
iizeo,  prov.  t'a!c-a,  dist.  T.arf.s: 

lida.  Dpt.  -■^piiriraai',   prov.  y 

111.  est,  Dpt,  Apuriiuiic.  \\m\. 
IS,  di^t.  Mara, 
b.la,  l>pl,  C 


Cjiu 


Mrti 


■nlill 


S  —  CHOQ 

CllO^uei-hilcn,  (puente  de  oro.  Ay,  y  Q.) 

aid,  Dpt,  Puno.  prov.  CLucuito,  dist.Ym- 

guyo :  habt.  lOS. 
CllO(iliecllflIllbi,  {Choqqiie  chkampi.  oU«4 

mii^ia  lie  oro,  Q,  y  Ay.)  aid.  Dpt.  Pnnt, 

prov.  y  dist.  Asilngaro;  habt.  262. 
CHoyi:ECHAMBi,  est,  Dpt,  Puuo,  prov.  .isia- 

garo,  dist,  Arapa, 
CriDQrECH.iMBi.  aid.  Dpt,  Pnuo,  prov.  Asan- 

garo,  tlist,  Muiiaiii :  habt.  535. 
Cll(K|Uetb»llipiu»,  hda.  Dpt,  Cuzco.  prov. 

Cauiis,  dist,  Picliiliua, 
('liiii|iierlMique,  cbai-,  Dpt.  Taraiiaca,  Jist 

Cainifia, 
('li»i|iieliUiiiu-iirii,   eliao.    Dpt,  ApnrimK, 

prov.  Ayraaraes,  dlHt.  Soraya, 
('iimiUPlu.  {Clwptela  geiite  zimarrona  qne 

vive  en  las  punas.  Ay.)  ftlil.  Dpt.  y  pror. 

Puno,  dist.  Picliacani :  habt.  1S7. 
t^Hot^i-ELA,  (collaua)  aid.  Dpt.  y  prov.  Paao, 

dist.  Acora:  habt.  128, 
CHoyuEL.*,  (collaiia  soca),  aid.  Dpt,  yproT, 

Pimo.  dist.  Accra:  liabt.  189. 
Choquellaqnc,  hda.  Dpt.  Pmio,  prov,  Asin- 

i;aro,  dist,  Piitiiia. 
(;hfi(|uelliLsca,  hda.  Dpt.  Puuo,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Piicar^. 
CHOQrKLi.rsc'A ,  chac,   Dpt.  Puno,  prov.  v 

dist.  Siindia. 
C'uotjuEi.nscA,  hda,  cocal,  Dpt.  Puno, prov. 

Carabaya,  dist,  Ayapata. 
ClHHUieniiin-H,  (lu^ar  de  oro,  Q.  y  Ay.l  Ji 

y  pKt.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abaucay,  dist. 

CllOllllflia  Clltillllxi,  (engftstrtdo  eu  oro.  6 

dorado.  Ay.)  aid,  y  hda,  Dpt.  y  prov.  Ya- 

iio,  dist.  Chuciiito:  habt,  157. 
Olioqiiepnnmin ,  chac.  Dpi,   Cuzco.  pror. 

ChuHvivilcas,  dist,  C cap acin urea. 
C'llO«|llf|Mla,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist,  Ayapata. 
ClioqiieiiillH,  est,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Clion- 

vivilcas,  dist.  Livjtaca. 
Climiurpinu.  aid.  Dpt.  Puno,  prov,  Asan.c*- 

ro,  dist,  Asillo, 
(^hO(|Ue)lliquiO ,  hda.    Dpt.    Cuzco  ,   prov. 

Qiiispieauehi,  dist.  Quiquijaua, 
fhoquepuquicnlO.  chac,  Dpt,  Cuzco,  prur. 

Quispicauchi,  dist,  Urcos. 
rhiMiUPqiiirno,  ruiims  de  un  phi.  al  E.  JH 
'       Apurimac,  donde  sc  rcfugiii  el  Incn  Blanco, 


CHOQ 


—  317  — 


CHORR 


ChOI|uerilIo,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia, 

dist.  Patambuco. 
€hoqueripino,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Crucero. 

Choqneruudc  y  baiidera,  cerro  mineral,  a 

}  de  leg.  (4  k.)  de  Conchucos,  Dpt.   An- 
cachs,  prov.  Pallasca. 

Choques,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa. 
Choqnesaiii,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 

garo,  dist.  San  Antonio. 
Clioqnetauea,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora:  habt.  192. 
Cboquetira,  {(Jlmque  tira,  cuna  de  oro.  Ay.) 
aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Convencion,  dist. 
Santa  Ana:  habt.  251. 
Choquetera,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,   dist. 

Chucuito. 
Clioquetoyco,  chac.  Dpt.  Arcquipa,  prov. 

Condesuyos,  dist.  Yanaquihua. 
Choqni,  (Choqui  corrupcion  de  Choquc,  oro. 
Ay.)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 
dist.  Iquicha:  habt.  37. 
Choqniac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Restaui'acion. 
Choquicuneka^  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 

dist.  Santa  Maria  del  Valle. 
Clioquicoi'lia.  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Iluan- 

cavo,  dist.  San  Juan. 
Clloqililnuu^lU.  {Choquf  oro,   Ay.  y  huarra 
cuenio.  Q.)  mina  de  plata,  Dpt.  Huan- 
cavelica,  prov.  Augaraes,  dist.  Lircay,  al 
Sur  de  Lircay:  ley  12  m. 
Qioqilil^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Huayabaraba. 
fboqniuif  cerro  mineral  de  x)lata,  Dpt.  Pu- 
no, prov.  Sandia,  dist.  Poto:  fne  traba- 
jado  en  tiempo  de  los  Incas. 
Ciioqiljpata,  {CJwqui  oro,  Phala  cordoro  al- 
go  grande.  Ay.;  y  pata  anden  6  grada.  Q.) 
vaUe  en  el  distrito  de  Ayapata.  prov.  Ca- 
rabaya,  Dpt.  Puno:  se  cultiva  la  coca,  el 
cafe  y  la  caiia  dulce. 

Ckoquireeana)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
y  dist.  Cotabambas. 

C1l0qnisoil|||;:09  (corrupcion  de  Choque  sfmrro 
bolsa  de  oro :  sonco  es  la  tela  con  que  es- 
ta  cubierto  el  corazon  de  los  animalos. 
Ay.)  hda.  Dpt.  Liber  tad,  prov.  Otusco, 
dist.  Usquil:  habt.  594:  dista  de  Usquil  4 
leg.  (22  k.). 


Cboquisoni^uillo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

y  dist.  Huamachuco. 
Chora^  {Chum  pedazo  de  terreno  6  de  g^nero 

Ay.;  Chura  poner,   echar,  guardar,  criar 

y  Churu,  concha  de  mar.   Q.)  aid.    Dpt. 

Ancachs,  prov.  y  dist.  Pallasca:  habt.  235. 
ClloraSy  pbl.  Dpt.  Huanuco,  prov.  Dos  de 

Mayo,  dist.  Jesus:  habt.  237. 

CllorO)  cerro  mineral  de  plata,  cerca  del  de 
Paratia,  prov.  Lampa,  Dpt.  Puno. 

Cliorobal)  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco, dist.  Santiago  de  Chuco. 

Chorobal.  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Trn- 
jillo,  dist.  Chicama. 

Cboroba]llba9  pbl.  Dpt.  Libertad  prov.  y 
dist.  Pataz:  a  2  leg.  (11  k.)  de  Longotea. 

Chorobamba,  hda.  Dpt.  Libertad  prov.  Pataz, 
dist.  Uclmmarca:  habt.  116. 

Chorobamba,  chac.  Dpt.  Libertad.  prov.  Pa- 
taz. dist.  Huayo. 

Chorobamba,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco, dist.  Marcabal:  habt.  244. 

Chore  bianco,  mina  de  plata,  I^pt.  Liber- 
tad, prov.  Pataz,  dist.  Chilia. 

Cboi'OeO(*ba.  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo 
Amazonas,  dist.  Iquitos ;  habt.  19 :  dista 
de  Gran  4  leg.  (22  k.) :  de  Moyobamba 
144  (802  i  k.). 

CllororeOy  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Chota. 

Chororco  chac.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Camiua. 

Cboros,  distrito  de  la  provincia  de  Jaen 
Dpt.  Cajamarca:  habt.  827. 

CiioRos,  pbl.  ca2)ital  de  esto  distrito  de  la 
provincia  de  Jaen,  Dpt.  Cajamarca. 

Cborrillaiia}  mina  de  carbon  de  piedra  a  la 
dorechadel  rio  Santa,  dist.  Corongo,  prov. 
Pallasca,  Dpt.  Ancachs:  como  100  k.  al 
Este  de  Chimbote. 

Cboi'rill09  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Colquemaca. 

Cborri]loS9  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Con- 
tumazrt,  dist.  Cascas. 

ChoiTlllos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Independencia. 
CiioRRiLLos,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Pamparoraas:  habt.  6. 
Chorrillos,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Chorrillos,  hda.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Ocros. 


CHORE  —  3 

aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
),  al  0.  de  Clmpaca:  a,  3,'156i>i. 

,2H. 
aid.  Dpt.  Junm,  prov.  y   dist. 

distritode  !a  provincia  de  Hua- 
ipt.  Lima:  habt.  2,021. 
.  pbl.  capital  de  entc  distrito  de 
:ia  de  Huarochiri,  Dpt.  Lima: 
;e  le  llama  San  Jose  de  loa  Clior- 
Uuaroc:  a  2,870ni.  alt.:  habt. 
.a  de  Esplritu  Santo  2  |  leg. 
al  S.  E.;  y  de  Juuin  por  Sisi- 

(99  k.). 

distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 
,bt.  6.900 

villa,  capital  <le  este  diatrito 
'.  y  Dpt.  Lima:  habt.  3,850.  La 
ocupa  uua  gi'ao  extensiou:  pocas 
iortan  en  angulo  recto  y  por  esto 
aa  verda*lera  encrucijada;  mu- 
as  tieueu  ires  metros  de  ancho  y 
.derofi  callejones:  i)ero  hay  dos 
ihas  y  hermosas  que  eorren  easi 
&  SuT;  Eiiu  embargo  por  todas 
encnentran  casas  muy  bteu  cous- 
'  con  toAns  las  comodidndcs  de 

ciudad.  Kay  una  iglesia  ciiya 
Qe  nua  fiiente  de  agua.  La  villa 
ibrada  por  gas :  tieiic  una  csta- 
errocarril  que  la  uite  con  Lima 
lO;  y  estacionea  telcgrdficas  en 
con  las  liiieas  telegriilicas  teircs- 
Sub-mariiia.  Clioriillos  cs  el  lu- 
n'los  y  de  veraiiear  de  ios  liabi- 
'.  Lima:  en  otro  ticinpo   fuc  el 

0  Baden-Baden  del  Peru. 

,  pnnta,  (veawc  Sallu  ilel  Fraijlr). 
t  cnsGnada  foi'ma<1ii  dcude  la  pun- 
irrilloa  liasta  la  Mar  braba,  cerca 
ita  del  Callao:  toda  estti  ciicun- 
or  altos  bormncos.  El  foudeado- 
3  cables,  il  sotavonto  de  la  pun- 
ondo  de  (i  a  7  brazas,  de  eascajo 
:  hay  un  muelle  do  madura  que 

1  em  barque  y  de.seinhavqnc;  y  aun 
de  estu  puuto  a  la  poblacion  hay 
inco  de  gran  altura  os  comodo 

i,  hda.  Dpt.  y  tlist,  Ayacucho, 
lamanga. 


CHOT 

Chorrillos,  hda.  Dpt  Apurimac,  pro?.  An- 

dahuaylas,  dist.   HuancaramailiBbl.  SI. 

Chorrillos,  hd.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  disL 

Chorbillom,  aid.  Dpt,  Arequipa,  proT.  €»■ 

mand,  dist.  Chala. 
Chorum^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chanw, 

dist.  Huacho. 
Chosab«Ian,  cliac.  Dpt.  Cajamarca,  prot. 

Contumaza,  dist.  Guamango. 
Cho.soini,  est,   Dpt.  y  prov.  Puqo,  dist. 

Chucuito. 
Choseccani,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Atom*- 

yo,  dist.  Pomacanchi:  habt,  110. 
Choseccani,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Caachis 

dist.  Pampamarca:  habt.  87, 
Croseccam,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampi, 

dist.  OruriUo;  habt.  82. 
Choseccani,  est.  Dpt.  Puno,  prov,  Lampa: 

dial.  P:.icarii. 
Cho!^on,  pbl.  Dpt.  Aniazona.<t,  prov.  Lnri, 

dist.  San  Geroiiirao  :  habt.  316. 
Chosica,  (Cchii.iica  lechuza.  Ay.)  hda.  DpL 

Lima,  prov.  Huarochiri,  dist.  Matuwai: 

lioy  es  notable  por  ser  una  de  la^  esl*- 

Clones  de!  ferrocarril  de  Lima  a  la  Oro- 
ya- 
Chosita,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lnti- 

nas,  dist.  Querobamba. 
t'hoslloiini,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno.  ilisL 

Chosnalira,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Camb*- 
ya,  dist.  5fiictisani. 

C'liota,  rio,  uLio  do  los  mas  caudalosos  ijw 
cu  el  N'>rte  tributa  sua  aguas  al  Marauon 
por  la  izquierda;  a  los  5"  47'  -17"  lai. ; 
«1°  8"  20"  long,  a  438in.  alt.  muy  wrca 
de  Tomependa.  Nace  en  el  contnttuerte 
cerca  dc  Hualgayoc,  y  siguc  con  rtmito 
Js.  O.  hasta  Querocotillo,  de  donde  «  i- 
rije  ul  N.  por  mas  dc  cinco  legiias,  cu 
hasta  ]"s  (i"  lat.;  y  de  aqui  continua  «1 
E.,  rceibe  por  la  izquierda  las  ^uas  ii 
Iluaneabainba  y  continua  hasta  su  cnn- 
tlneneiii,  pasando  por  rauchnK  puebl*.' 
variando  de  iiombre  en  algnnos  tredwj- 
Desde  Querocotillo  sirve  de  h'mitfi  *  1»* 
proviiifias  de  Ja;;n  y  Chola. 
C'llOtil,  provincia  del  Departamento  deC«- 
Jamarca,  creada  por  ley  de  30  de  Sewm- 
bre  de  18ti2,  y  desmeiubrada  de  jilgaijis 


CHOT 


—  319  — 


CHOT 


ie  sus  distritos  por  ley  de  24  de  Agosto 
de  1870,  para  formar  la  jirovincia  de  Hual- 
gayoc.  Confina  por  el  N.  con  la  provin- 
cia  de  Jaen ;  por  el  S.  con  la  de  Hnalga- 
yoc ,  por  medio  de  la  Cordillera  que  corre 
desde  Yanacanclia  A  Huambos;  por  el  E. 
con  la  de  Luya  del  Deparmento  de  Ama- 
zonas,  de  la  que  la  divide  el  rio  Maraiion; 
y  por  el  0.  con  las  de  Chiclayo  y  Lamba- 
jeque.  Su  capital  es  la  ciudad  de  Chota. 
Consta  de  los  siguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 
Cachen 2,988 

Cochabamba 2,725 

Cutervo 6,260 

Chota 11,486 

Huambos 2,764 

Lajas 3,171 

Llama 2,831 

Paccha 1,821 

Pion 778 

Querocoto 1,670 

S6cota 1,862 

Tacabamba 6,785 


Total  habt 44,081 

Esta  comprendida  mas  6  menos,  enti'e 
los  6**  55'  y  6*^  35'  lat.  y  los  80*»  35'  y  81° 
60'  long,  formando  una  superficio  como 
de  346  leguas,  que  comparada  con  su  po- 
blacion  resulta  casi  128  habitantes  por 
cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos,  Par- 
cialidades  y  EHtanriaJi ;  d  estas  dos  ultimas 
seles  dd  el  nombrode  Aldeas  en  esteDiccio- 
nario,  segun  lo  dicho  en  el  Discurso  Pre- 
liminar. 

El  territorio  en  lo  general  es  quebrado 
y  atravesado  por  quebradas  que  for  man 
los  cerros  que  de  la  Cordillera  se  dirijen 
al  Norte.  Los  rios  de  Chota  y  Bambam ar- 
ea la  atraviesan  en  su  mavor  extension. 
Esta  provincia  es  rica  en  minerales  de 
plata  y  otros  metales :  tambien  es  abun- 
dante  en  el  reyno  vegetal;  porque  el  tem- 
peramento  no  es  muy  frio  en  la  parte  de 
la  Cordillera,  ni  muy  calido  en  sus  valles 
6  quebradas. 

Un   Sub-Prefecto  esta  encargado   del 


mando  politico  de  la  provincia :  un  Jue2 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesiastico  esta  divida  en  los  siguien- 
tes 

CURATOS : 

Cachen  y  Tocmoche.      Huambos. 
Chota.  Llama.  • 

Cutervo.  Pion. 

Tacabamba. 

Hay  un  Colegio  de  instruccion  media 
para  hombres;  y  55  Escuelas  de  prime- 
ras  letras,  en  cuyo  sostenimiento  se  gas- 
ta  36,000  soles  al  aiio,  d  saber: 

Sueldos. 
1  Colg.  de  lustruccion  media.  S.     3,000 

80  Escuelas  para  hombres •     18,000 

25         »  »     mugeres »     15,000 


Total  alafio S.  86,000 

Las  contribnciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  2,292  soles,  por  los  ramos  si- 
guientes : 

Contribucion  Urbana S.  79 

»  Eustica »      1,143 

»  Industrial »  745 

»  Eclesiastica »         325 


Total S.     2,292 

Chota,  distrito  de  la  provincia  de  su  nom- 
bre  Dpt.  Cajamarca:  habt.  11,416. 

Chota,  [Chut a  en  AymarA  significa  una  ex- 
tension de  tierras  de  cien  brazas  por  cada 
lado :  y  tambien  las  senales  de  las  leguas 
6  medidas  itinerarias:  Chut  a  en  Quechua 
significa  apretar  el  lio  6  soga  de  la  carga) 
ciudad,  capital  del  distrito  y  de  la  pro- 
vincia de  Chota,  Dpt.  Cajamarca:  habt. 
1,395.  La  ciudad  es  grande  en  extension 
y  sus  calles  cortadas  en  dngulo  recto; 
pero  las  casas  en  lo  general  son  mal  cons- 
truidas  y  sin  las  comodidades  tan  necesa- 
rias  para  la  ^dda  social.  La  iglesia  aun- 
que  grande  es  miserable. 

Chota,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Otusco:  habt.  489 :  dista  de  Otusco  4 
leg.  (22  k.). 

Cliotabaililni,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 
dist.  Cliiuchao. 

Choteil.  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 
Asuncion:  habt.  52. 

CllOtlimi,  huaca  notable  por  los  objetos  im- 
portantes  de  la  industria  de  los  indios  que 


se  sacaroii,  Dpt.  y  prov.  Lambfvj'e- 

rotft ,  qiiebrmlii  en  el  distrito  de 
(ft.  prov.  HnatiUi,  Dpt.  Ayaciicho. 
la  e^ta  qnebrnila  liny  ftlgnnftH  clin- 
iftbitfttlftH  por  I8I1  perKoiin^. 
?scu(lilla  <le  bnrro.  Ay.)  est.  Dpt. 
iriac.  prov.  Abancay.  dist.  Lambra- 

nya,  ('7i iHi  oflcudilla,  viamja  corrup- 
e  inanka,  comida,  6  waHa  comer  con 
tud.  Ay.)  aid.  Dpt.  Puuo ,  prov. 
ito,  dist.  Yunguyo. 
inilHl,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
list.  Marangaiii:  habt.  11. 
est.  Dpt.  Cnzco,  prov,  Chunvivil- 
st.  Oiamaca. 

cliac.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabnja, 
illacltea. 

est.  Dpt.    Puno,  prov.  Carabaya, 
yapata. 
ni,  est.  Dpt.  Piiuo.  prov.  Lampa, 

,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Clincnito, 

'uiigiiyo. 

est.  Dpt.  Areqiiipa,  prov.  Cayllo- 

St.  TuU. 

cliac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

dist.  Oolquemarca. 

haca,  est.  Dpt,  Puno.  prov.  Cara- 

dist,  Ayapata. 

<lli  aid.  Dpt.  Ancaclis,  prov,  y  dist. 

N,  aid.  Dpt.  Ancaclis.  prov.  Huari, 
ilamelliii:  babt.  231. 
Iia,  hda,  Dpt,  Cnzco,  prov.  Clmn- 
.8,  dist.  Santo  Tomas. 
,  chac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Pari- 
las,  dist.  CorciJIa. 
.Id.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  Haalga- 
ist.  San  Miguel:  habt.  830,  con  los 
ita  Maria. 

>,  aid.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  Jaon, 
:ujillo. 

lac.  Dpt.  Ancaehs,  prov.  Cajatam- 
it.  Huan capon. 

camero  que  tiene  la  eara  de  dife- 
enlorcs.  Ay.)  est.  Dpt.  Aroqnipa, 
Cayllonia,  dist.  Yanque:  habt.  155. 
ira.  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
,  dist.  Tuti. 


0  —  CHUC 

CliiiOflliHiim,  chac.  Dpt.  Lima.  prov.  Cm- 

ta,  dist.  Atavillos  Altos. 
Cliocal.  chac.  Dpt.  Aucnchs,  prov.ydisL 

Pallascft. 
riilirani])!),  aid.  Dpt.  Huancavelics,  ]im. 

Tayaeaja,  dist.  Locroja 
Clium))iN.  est.  Dpt.  Piura,  prov.  AjaW*. 

dist.  Frias. 
ChiicaquPi  {fkiwa  carneio.fiif  inteijfTOOii 

del  que  se  enfada.  Ay.)  mina  de  ore,  Dp. 

Libertfld,  prov,  Pataz,  dist.  Soledadrlt? 

19  onzfts. 
ClllUlirupi,  hda.  de  cafia,  Dpt.  Areqm;*, 

prov.  Is]  ay,  dist.  Tarn  bo. 
Oiiirariim,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  ktiss^- 

ro,  diMt.  Saman:  habt.  713. 
i'linnisiiyo,  aid.  Djt,  Pnno,  prov.  Clincni- 
to, dist.  Juli. 
Cliiicataniini,  chac.  Dpt.  Moqnegna,  &L 

Torata. 
Cliuca;rlli)|)il.  chac.  Dpt.  Arequipa,  proT. 

Union,  dist.  Aica. 
Clincclliin,    {CliiK-rlia,   cabeUos.  Q.)  Alt. 

Dpt,  Ancacbs,  prov.  Cajatambo.  dist.  (lu- 

qnian. 
CliUCi'lii,  (puede  scr  corrupeion  de  Chmrii. 

gemelos.  Q.)pbl.  Dpt.  Ancacbs,  pror.Ci- 

jatambo,  dist.  Gorgor:  habt.  122:  a  5lef. 

(28  k.)  de  Gorgor. 
Chucchi,  chac.  Dpt,  Cnzco,  prov.  Qni«p- 

canehi,  dist,  Urcos. 
CllllOCltin,  maiiautial  de  a^as  tennalestS 

leg.  (16  J  k.)  del  pueblo  de  Acain,  Dpt 

AncRchs,  prov.  Cajatambo;  celebrwmd 

lugar  por  bu  eficacia  para  las  enfermeJ*- 

rhm-fho,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ho*- 
ras,  dist.  Marca. 

Clincelioaucara,  cbnc.  Dpt.  Apurimac.pW' 
Aymaraes,  dist.  Soraya. 

Cliiicoliovilcit,  chac.  Dpt.  Ancachs.  1^0^ .' 
dist.  Huari. 

CJiiicclinralla, ('ViHrc/iii  frio  de  c«lenlnn.o 
gemelos,  Cralla  ropa  angosta,  traspwr- 
Calia,  rneca,  empedrar.  Q.)  aid.  Dp- 
Cuzco,  prov.  Canas,  dist.  Yanaoo:  W* 
39. 

Clinrrlmcfliirlin,  chac.  Dpt.  Lima,  J^- 
Canta,  dist.  Hiiamantanga. 

€linccliucnrl»hda.  Dpt.HuaneaveEft.pf^- 
Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  h*bt.  37- 


CHUG 


321 


CHUa 


Chnochnica)  chac.  Dpt.  Haancavelica,  prov. 

Castrovireina,  dist.  Hnaytatd 
ChllCChaipe)  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovirejna,  dist.  Huaytara. 
ChttCChaily  est'  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Carliuas :  habt.  868. 
ChOCChUDay  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Yungar. 

ChaceCf  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Anco. 
Cfeuc^aafy  aid.   Dpt.  y  prov.   Arequipa, 

dist.  Tiabava. 
Cknc-hata^  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ichu- 

na:  habt.  207. 
Ckn€*huili,  hda.  Dpt.  Pauo,  prov.  Huancan^, 

dist.  Pusi:  habt.  12. 
Chac-bora,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Caracoto. 
Ckuc-httrana^  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Pucard. 
Chnclice^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Zunte. 
CkOCUahnayco,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Hnamanga,  dist.  Socosvinehos :  habt.  25. 
CkUCUayoC)  cerro  mineral  en  el  alto  de  Ee- 

cuay,  prov.  Huards,  Dpt.  Ancachs. 
CkaeliniipinOy   est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Tisco. 
CkHCnacbi,  hda.   Dpt.    Cajamarca,   prov. 

C&ota,  dist.  Tacabamba :  habt.  796,  con 

los  de  Conchud,   Pushanga,   Poroporo, 

Colpa  y  Nungo. 
CkuClia  6  Chacna,  cerro  mineral,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huaylas,  dist.  Pampas. 
CbOC&a,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Yanqne. 
ChucOy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 

cbuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Chuco,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Aco- 

mavo. 
CbaCOCbacOy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ayapata. 

Chncopircat  (Chucu  pirca,  pared  remenda- 
da.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Yunguyo. 

Chacoracaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Caras. 

CkilCOSf  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Huantar:  habt.  140* 

CknCO  Santiago  de,  pbl.  (v^ase  Santiago  de 
Chuco). 


Cbacpia,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Chacas. 

Ckacrumai  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Sandia. 

CbttCOanibOy  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamachuco,  dist.  S^rtinbamba. 

CbttCncancbay  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Jau- 
ja,  dist.  Comas. 

CbDCaltambOy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Pataz. 

CImcaitO,  provincia  del  Departamento  de 
Puno :  fu^  creada  por  decreto  dictatorial 
dado  en  el  Cuzco  el  2  de  Mayo  de  1854: 
dntes  del  aiio  de   1821,  esta  provincia 
fu^  muy  extensa ;  despues  ha  sufrido  va- 
rias   desmembraciones.   Es  notable  que 
el  distrito  de  Chucuito  que  da  nombre  k 
la  provincia,  pertenezca  a  la  de  Puno. 
Confina  por  el  N.  con  el  lago  Titicaca  y 
la  provincia  de  Puno ;  por  el  S.  con  la  de 
Tacna  y  con  la  Eepiiblica  de  Bolivia ;  por 
el  E.  con  la  misma;  y  por  el  0.  con  la 
provincia  de  Tacna.  Su  capital  la  anti- 
gua  villa  de  Juli.  Consta  de  los  siguien- 
tes 

DISTRITOS : 

Habt. 

Deaguadero 1,481 

Huacullani 1,521 

Have 7,215 

Juli 1,578 

Pomata 8,270 

Pisacoma 1,442 

Santa  Rosa 1,216 

Yunguyo 8,077 

Zepita 7,070 


Total  habt 27,870 

Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  16°  y  17°  5'  lat.  y  los  71°  20'  y  72°  80' 
long.,  formando  una  superficie  como  de 
859  leguas ,  que  comparada  con  su  pobla- 
cion,  resulta  77  habitantes  por  cada  le- 
gua  cuadrada. 

Las  poblaciones  las  clasifican  con  los 
nombres  de  Piiebhs  y  Ayllos ;  y  ^stos  cali- 
ficados  con  los  adjetivos  Sullca  6  Sulcaca' 
turUf  Hila  6  Hilacatura,  6  Hilarhaca,  6 
HUaccoUanay  rriiisaya  y  Cool  I  ana,  segun 
la  parte  alta  6  baja  en  que  estan  situadas 
6  su  rango  respecto  al  pueblo  a  que  per- 

tenece :  en  este  Diccionario  se  les  consi- 

41 


CHHC 


—  322- 


CHL'C 


10  AbUat,  segun  to  diclio  en  el 
Preliminar. 

decirse  quo  toda  la  proviucia  es- 
terreno  llano,  respecto  A  otras ; 
cupa  la  gran  meseta  de  la  lagii- 
icaca  6  Chucuito ;  por  consiguien- 
oducciones  en  el  reyno  vegetal 
sas  y  propias  de  clima  trio  y  ele- 
el  rej-no  mineral  no  falton  miuas 

m  Sub-Prcfecto  eiicargado  del 
olitico  de  la  proviucia:  uu  Juez 
.aucia  admiuistra  juaticia.  En  lo 
CO  eata  dividida  eu  los  siguientes 

cuRAToa : 
mdero.  Poniata. 

Hani.  Pisacoina. 

San  Sebastian 

Zepitfi. 
)  Escnelas  de  primeras  letras : 

lombren:  sueldos S.     6,(J00 

mugeres:       •  >       6,400 

italalauo S.  12,000 

utribnciones  producen  al  afio  la 
de  898  ftoles  por  loa  siguieutes 

:ion  Bustica S.      475 

Industrial .      122 

Eclesiilstica ■       301 

Total S.      898 

Ustrito  de  la  proviucia  y  Dpt. 

paede  ser  corrupcion  de  Clmeo 
^liflca  Choeo,  claro,  crifltalino  ttn, 
the  en  una  inano  vudta  hacia  ar- 
)  ciiidad  capital  de  este  dintrito, 
ov.  Puno:  a  loa  15"  54"  lO'  lat. 
44"  long.:  il  S.O.'iGiti.  alt.:  dista 
4  log.  (22  k.). 

aguna,  (v^ase  Tiikaea,  li^una.) 
1,  (jmede  ser  corrnpcion  de  Chi- 
,  »M(tfrente6aprotiulo.  Q.)puer- 
20°  39'  10'  lat.  y  Tl"  37'  14" 
fondo  de  7  a  10  brnza^.  £1  pue- 
rtcnece  al  dist.  de  Iquique,  Dpt. 

bl.  Dpt.  prov.  y  dist.  Lambaye- 

t.  243. 

a,    hda.    mineral,    Dpt.    Junin, 


prov.  y  dist.  Pasco  en  la  quebrads  de  Tl- 

lluranca. 
CbUCIISCayoC)  chac.  Dpt.  Ayacnclio,  fm. 

Lucanas.  dist.  Saneos. 
CbUCbaCCaSS|('-Vii(f/iH(-<:(iiiatiempod«hiela, 

Q.  y  Ay.)  aid.  Dpt.  Apurimac,  proT.  to- 

tabambas,  dist.  Hnayllati. 
ChUCha  cruz,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  pior. 

Huanta,  aist.  Luricocha:  a  1  leg.  (a  (k.) 

de  Luricocha. 
ChUCh^jaya,  {ClmfJia,  tiempo  <5  estaaon  t 

jaya  corrupcion  de  haya  lejos,  lejano.  Ay.l 

est,    Dpt.    Lima,    prov.    y  dist.  Canto: 

habt.  2. 
Chuchal  de  los  loros,  aid.  D|>t.  y  prov.  Pia- 

ra,  dist.  Sechura :  habt.  COO. 
ChUChalac,  chac.   Dpt.  Cajamarca,  proT. 

Contnmaztl,  di.st.  Cascas, 
Chuchalla,  chac.  Dpt.  Cuzco,  proT.  Cuuis, 

dist.  Pichihnn. 
ChuchaD  tTHZ.  cerro  mineral  con  vetas  d( 

cinabrio:A  Jleg.  {1  ^  k.)  al  N,  de  lamia* 

de    Santa  Barbara,    Dpt.    prov.  y  disL 

Huamalie». 
CbUCbapampa,  hda.   Dpt.  Ancacbs,  proT. 

Cajatambo,  dist.  Cbiquian. 
Chnchapaya,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pn- 

cartambo,  dist,  Catcca:  habt,  73. 
ChUChicol,  chac.   Dpt.  y  prov.  Lanjbaw- 

que,  dist.  Ferru'iafe, 
Chuchin,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  HuancsTO, 

dist.  Colca:  habt.  C8. 
Chvcuis,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ac- 

maraea,  dist.  Tapayribua. 
ChllCho,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hiu- 

rits,  dist.  Pampas. 
Chucho,  aid,  Dpt.  Ancaehs,  prov.  Pom»- 

bamba,  dist.  Farobamba. 
Chucho,  aid.  y  chac.  Dpt.  Jiuiin,  prov.  y 

dist,  Tarraa. 
CllUCb«llllill|Ulll,  chac.  Dpt.  Ancaehs,  proc. 

Cajatambo,  dist.  Hnasta. 
CIlUl'llopaICA,  mina  de  carhonato  de  cal  J 

mangaueso  en   Quichas,  Dpt.    Ancatli*- 

prov.  y  (list.  Cajntambo, 
CIlUcllll,   chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  diat 

ChflChadCay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  C\m-- 

cay,  dst.  Ihuari. 
ChucbOhuaDCa*  chac.  Dpt.  Ayacnclio,  1>to<. 

Parinacucbas,  dist.  Pararca. 


CHUG 


—  323  — 


CHUI 


Chuchnlay^  cerro  cerca  de  Pica,  Dpi.  Tara- 
paca :  tiene  ricas  vetas  de  plata  y  muclias 
de  cobre. 

Chuchulpuquio,  chac.  Dpi.  y  prov.  Hud- 
nuco,  dist.  Chincbao. 

ChUChumaray,  mina  de  oro,  al  0.  de  Par- 
coy;  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist.  Par- 

CO\'. 

Cbnchuily  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 
dist.  Eneaiiada:  babt.  47. 

Chuchunga,  mal  paso  en  el  Maranou,  cer- 
ca de  Jaen,  sirve  de  piierto. 
Chuchunga,  rio  tributario  del  Maraiion  por 
la  derecba,  en  la  provincia  de  Bongard, 
Dpt.  Amazonas;  a  los  5°  5'  lat.  y  80^  35' 
29"  long.  Nace  en  la  Cordillera  cerca  del 
pueblo  de  OUeros  de  la  misma  provincia  ; 
en  su  cur  so  recibe  mucbos  rios  mas  6 
menos  considerables. 
Chuehnpiiqaio,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Taj'abamba. 
Chl-chupuquio,   est.   Dpt.   Ancacbs,   prov. 

Huari,  dist.  Cbacas. 
Chuchupuquio  ,   hda.  mineral,  Dpt.  Junin, 

prov.  y  dist.  Pasco. 
Chnchurape*  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  San  Ignacio. 
Chiichiiras,  rio  tributario  del  Palcazu  por 
la  izquierda,  antes  del  Mayro.  Na^e  en 
los  cerros  de  Yanachaclla.  Es  navegable 
por  canoas  desde  su  confluencia  con  el 
Paucarmayo,  en  donde  su  fondo  no  baja 
On). 30  a  On^-90,  c?n  poca corriente. 
Clliichuspalday  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamacbuco,  dist.  Santiago  de  Cliuco. 
Cbuchusquea,  cbac.  Dpt.  Moquegua,  dist. 

Torata. 
Chlldiviica,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamacbuco,  dist.  Mollepata,  al  N. 
de  Mollepata:  ley  12  m. 
C-hn^V)   cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Huamacbuco. 

Clllisrila,  (Chuciia  6  Chufffia,  cantarillo  de 
barro  de  forma  especial.  Q.)  cerro  mine- 
ral de  plata  en  el  distrito  de  Pamparo- 
mas,  prov.  Huaylas,  Dpt.  Ancacbs. 

dlllglllay,  bda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  To- 
ratji:  a  G  A  leg.  (86  J  k.)  de  Moquegua;  de 
Torata  3  (16  i  k.). 

Chngnno,  est.  Dpt.  Puno,  prov,  Carabaya, 
dist.  Ituata, 


Ghugan  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta,  dist.  Tacabamba:  babt.  615,  con  los 
de  Quinuamayo,  Anguia  y  GuaJlangate. 

Chugub,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbota, 
dist.  Llama:  babt.  415,  con  los  de  Ma- 
jada  y  Huarimarca. 

Chugur,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc :  babt.  999. 

Chiigurpainpa,  est.  Dpt.  LibertEid,  prov.  y 

dist.  Huamacbuco :  babt.  800. 
Chugurpampa,  est.  y  aid.  Dpt.  Libertad,  prov. 

y  dist.  Otusco :  babt.  242. 
Chuhua,  aid.  Dpt.  Apurimao,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Lambrama. 
Cbuhuacocha^  cbac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 

nuco. 
Chnhuafian!,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 

garo,  dist.  Arapa. 
Cliahua]M),  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Cbilia :  babt.  100. 
Chnicca,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  proy.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 

Chaicuni  arriba  y  Chnicuni  abajo,  ests. 

Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabambas,  dist. 

Tambobamba. 
Chuicho,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

y  dist.  Antabamba :  babt.  89. 
ChuihuaD,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  PacUon. 
ChuilOD)  bda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  Cocabamba:  babt.  22. 
Chuilona^  aid.  y  bda.  Dpt.  Tacna,  prov. 

Arica,  dist.  Lluta:  &  8  leg.  (16  i  k.)  de 

Arica;  a  1  (6  J  k.)  de  Llutay. 
Chuilla  6  Citclla,  (cboza.  Q.)  aid.  Dpt.  An- 
cacbs, prov.  y  dist.  Pomabamba:  babt. 

42. 
ChuillO,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tisco. 
Chulll)  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Trujillo, 

dist.  Payjan:  dista  de  Payjan  4  leg.  (22  k.). 
Chuilioca,  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Sancos. 
Chuipao,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Huamanguilla. 

Chuipicaneha^  bda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

ChlliquiJIaf  rio,  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya. 

CltaiyacC)  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov, 
Tayacaja,  dist,  Surcubamba. 


CHUL  — ; 

pt.  Huftntavelicft,  prov.  Tay»-  , 

Jayoc;  Iiabt.  400,   coa  los  do 

li. 

Dpt.  AyacHcho,  prov.  y  dist. 

ibt.  52. 

Dpt.  Cuzco,  prov,  y  dist.  Anta. 

.  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Hnaras, 

^  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dust. 
Jt.  683. 

A.  y  bJft.  Dpt.  Apurimftc.  prov. 
as,  dist.  Sun  Gcronimo:  habt. 

',  miiia  do  plnta  casi  en  ]a  ri- 
ir,   Dpt.  TarapacA,  dist.  Pica, 
Piinta  Blanca  6  Lobos. 
adita  cniitigua  &  la  caleta  de 
.  Arequipa,  prov.  Iwlay. 
Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

da.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 
80  leg.  (167  k.)  de  Tacna. 
Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
it.  2,496,  eon  los  de  Colpa. 
^puede  ser  corrupeion  de  ('chii- 
piedresitas  con  que  jugaban,  y 
te  lugar,  .\y.)  mal  paso  en  el 
aba,  a  los  12°  lat.  aproximada. 
Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hnanta, 

d.  Dpt.  y  prov.  lea,  diet.  Pue- 
:  habt.  200:  dista  de  lea  }  leg. 

c.  Dpt.  y  prov.  Huannco,  dist. 
[a  del  Valle,  A  1,715^.  alt. 
.  ]>pt.  AnuachB,  prov.  Pallos- 
)roDgo. 

(C/iiilii  cierta  fruta  comopiila, 
resitaa  de  cierta  clase  con  que 
'eaiM  mechon  de  cabellos,  tea- 
)  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Dba:babt.  1U4:  distadeHuan- 
Oleg.  (55ik.). 
aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist. 

J,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 

Cumbiciis. 

,  Dpt.  yprov,  Tacna,  dist.  Ua- 

.  171. 

Dpt.  Avftciiclio,  prov.  Pari- 
iiat.  Pnllo,  &  l.lJ82'n  alt. 


4  _  CHULL 

ChDlIt)  (lo  que  falta  de  un  par  d  ee  dee- 

igiiiU,  en  Quecliua;  y  eu  Aymara  sigm- 
.   fioa  manojiUo  de  quiuna  d  trigo)  til 

Dpt.  Cuzco ,  prov.  y  dist,  Ania ;  hsliL 

8.1. 
Chollacacbl,  est.  Dpt.  Pano,  prov.  ;  di^L 

Aisangaro. 
ChullacollUo,  paso  de  la  Cordillera,  i  9,21S> 

metres  alt, 
Chullahuacra,((V.»/;adesigmU,/iHoi-™caer- 

no.  Q.)  c«rro  mineral  de  plata,  Dpt.  Pn- 

no,  prov.  Asaugaro,  dint.  Chupa. 
Cbollania,  chac.  Dpt.  Huaucavelica,  pror. 

Casti'ovireyna,  dist.  Huaytara. 
ChiillaS)  e^t.  Dpt,  Ancacbs,  prov.  ;  dist. 

Pomabamba. 
Cliiillasfiicca,  (nariz  desmoclioda.  Q.Udi. 

coca],  Dpt.  Puno,  prov.  f^arabaya,  din. 

Ayapata. 
ChoUay I  pbl.  Dpt.  y  prov,  Huanuco,  dist 

Higueras:  habt,  848. 
CkBlIca,    aid.    Dpt.  Cuzco,  prov.  Panro, 

dist.  Huanoquite. 
CbBllcuy,  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Bii>- 

manga,  diat.  Socos^Tuchos :  babt.  7. 
CbnIliD,  aid.  Dpt.  Aucachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba:  babt.  251 :  ditita  de  Ponu- 

bamba  8  leg.  {44  \  k.). 
Cbulltssna,  aid,  Dpt.  Apurimac,  prov.  .\n- 

dobuaylas,  dist.  Huancaray:  babt.  186: 

dista  de  Andahuaylas  9  leg.  (50  k.);  de 

Huancaray  4  {22  k.):  de  Cliincheros  13 

{72  i  J..). 
Cbnilit,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hu- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
ChullOi  (CltiiUii  remojarse,  derretirae  Q.;  y 

cogollo  de  yervas  6  de  ptaatoe  qne  se  co- 
men.  Ay.)  aid,  Dpt,  Cuzco,  prov.  C«i- 

chis,  dist.  Cacha:  habt.  54. 
Chullo,  (de  Herca)  aid.  Dpt,  Cuzoo,  pnit. 

Canchis,  dist.  Sicnani :  habt.  49. 
Chullo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paforo.diit 

OmB«ha. 
Chullo,  est,  Dpt.  Puno,  prov.  C&rstMvi. 

dist.  Ayapata. 
Chullo,  eat.  Dpt.   Puno.  prov,  AsangMv. 

diijt,  San  Autouio. 
Chullo,  eat.  Dpt.  Piuio,  prov.  Saudis.  di:i, 

Qiiiaca. 
Chullo,   est.  Dpt.  Prnio,  prov.   Carabayi. 
dist.  Macusani, 


CHULL 


325  — 


CUHM 


Chullo,  aid.  Dpi.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Characato:  habt.  81. 
Chullo,  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y 

dist.  Yanahiiara. 
Clmllo  elmllo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Macusani. 

Clinlloma,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
Clinllopata,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 

garo,  dist.  Putina. 
Clinllos,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  San  Mdrcos. 
Cliullpaui,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 

dist.  Putina. 
Chullpani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 
garo, dist.  Chupa. 
ChiiUpia,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ucuviri:  habt.  10. 
Chullpn,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Chacas. 
ClmlllUI.  mina  de  marmol  en  las  Salinas, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Be- 
cuay. 
ClinllilC.  sitio  entre  las  aldeas  de  la  Pampa 
y  Yuracmarca,  en  el  cual  existe  una  ri- 
ca  veta  de  plomo  con   plata,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Pallasca,  dist.  Corongo. 
Chulluc,  chac.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Pallas- 
ca, dist.  La  Pampa. 
Chnllneo,  mineral  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Pallasca,  dist.  La  Pampa. 
Cliullniliayo,  (rio  derretido  en  Q.;  y  rio  de 
cogollos.  Ay.)  rio  en  la  provincia  de  Ca- 
rabaya, Dpt.  Puno:  en  el  origen  de  este 
rio  hay  un  cerro  aurlfero. 
Chxtllumayo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Macusani. 
ChuUumpi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
CbuUaneii,  est.  Dpt.  Puno,  porv.  Cai*abaya, 

dist.  Ayapata. 
Cliulluiieani,  (Chullu  cani  estoy  derritien- 
dome.  Q.)  pico  nevado  en  la  Cordillera  k 
los  19''  lat.  y  Tl**  80'  long,  aproximada, 
Dpt.  Tai'apaca. 

Ctanlluill,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  lari- 

uacochas,  dist.  Pararca. 
Chulluni,   aid.    Dpt.  prov.  y  dist.  Puno: 

habt.  147. 
Oinllunqaia,  (de  Untuma),  aid.  Dpt,  Cuz- 

co,  prov,  Caocbis,  dist.  Tinta:  hab|,  P6. 


Chullunquia,  (de  Combapata)  del  mismo 
dist.  y  prov.  que  el  anterior :  habt.  8. 

Clinlliiiiquiaiii,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Lampa :  habt.  89. 

Chhllunquiani  6  Chdluncani,  est.  Dpt.  Puno, 
prov.  AsHijgaro,  dist.  Arapa. 

CnirLLUNQriANi,  paso  en  los  Andes  en  los  17° 
17'  4"  kt.  y  IV  43'  54"  long.:  a  4,621m.40 
altura. 

Chullunquiani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Onirillo. 

Chullunquiani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Nuuoa. 

Chullunquiani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Usicayos. 

rilllllu]>ailipa9  ^^^^'  I^pt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Santiago:  habt.  12. 

Chullupampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Ayapata. 

Chullupampa,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Colquemarca. 

CllullupJta,  (quedar  sin  compaiiero.  Ay.) 
aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Tambobamba. 

Chullupata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Colquemarca. 

Clllllllish,  lagunita  en  el  distrito  de  Eecuay, 
prov.  Huaras,  Dpt.  Ancachs;  inmediata  a 
una  mina  de  carbon  de  piedra. 

Clnilliaiia9  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Alca. 

Ommauaiiaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatarabo,  dist.  Cajacay. 

(Juilliarca)  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Yauyos. 

Chiuiiari,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Jauja. 

Cliumaro,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya, dist.  Ayapata. 

Chumay,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jau- 
ja. 

ClinnibH,  (Chumpa  6  ChumpL  Q.)  aid.  Dpt. 
Cajamarca,  prov.  Chota,  dist.  Pion:  habt. 
124. 

Chumba,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate. 

Chumb A,  ( <.'//?/ ;;//>r7  urinal  en  Ay.:  debe  ser 
cornipcion  de  (h/iumpi  ivLJiA  6  cenidor,  6 
(humpi,  color  castauo  oscuro.  Q.)  ramal 
de  los  Andes  que  corre  desde  los  18°  40' 
hasta  los  14"  20'  lat.  y  en  esta  ultima  la- 

titud  se  une  yon  la  cad^p.a  de  HuJWzo, 


CHUJI  —  3! 

setnicirculo:  eirve  de  limite 
as  do  Abaiicay,  Aymaraca  y 

>pt.  Apiirimac,  prov.  Aban- 
■abnasi.  Eati  en  la  cumbre 
1c  la  Cunlillera,  a  la  que  le 

lac.  Dpt.  CajaiDiirca,  prov. 

ibacoiius. 

ilwioji  do  ( 'hiiiiij'i)  o  Vie  di-  la 

..  Dpt.  Loroto,  prov.  Hualla- 

it.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

lida.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 
t.  Sana:  habt.  79. 
,  aid.  Dpt.  Apni-imac,  prov. 
,  dist.  Taiavora:  i  \  leg.  (8  k.) 


prov. 


ila.  Dpt,  Cajftmar( 
lerocotillo. 
,  lida.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
lerocotUlo. 

Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 
abt.  52. 

Ipt.  Ayacuclio,  prov.  Canga- 
hongos:  habt.  167. 
Dpt.  Apiirimac,  prov.  Cota- 
Tambobamba. 
Dpt. Cajamarca,  prov.  Jacn, 

Dpt.  Ancaclis,  prov.  Caja- 

jorgor. 

Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

Dpt.  Apuriioac,  prov.  Cota- 
Tambobamba. 
lama  la  reunion  de  varias  al- 
to de  Sicnaui,  prov.  Canchis, 
inc  ticncu  61!(  habt. 
Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

Dpt.  Ancaclis,  prov.  Huay- 
.  Dpi.  Aiiuachs,  prov.  Hnay- 

Dpt.  Ancaclis,  prov.  Hua- 

Sar. 

eliftc.  Dpt.  Apiirimac,  prov. 

dist.  Tambobamba. 

de  caua,  Ppt.  Ancache,  prO'i 


6  --  CHUN 

Huaylas,  dist.  Cara3:d.2  leg. (Ilk.) de 

Chuilllli  {Chiiiiipi,  color  castafio,  pardoobs- 
euro:  t'liliiiiiipi  ceuidor  6  cierta  faja  qua 
usan  los  iudios.  Q,),  cerro  en  las  cere*- 
tiia»  dc  Caraveli,  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Cumiiua.  Tiene  una  rica  mina  do  brea 
que  csplotan  con  bastauto  proveclio. 

Chumpi,  difitrito  de  la  proviiicia  de  Parino- 
cochaH,  Dpt.  Ayacucho:  habt.  2,424.  En 
estc  distrtto  hay  ricas  y  abuiidantes  mi' 
nas  de  brea. 

Chumpi,  villa,  capital  dc  cste  distrito  de  U 
provincia  de  Parinacoehas,  Ppt.  Ayaca- 
clio,a8,2U>n.i!lalt.£stdbcparadadePa- 
Uo  por  unos  cerros,  cuyo  paso  est4  i  3,598 
nictros  alt. :  cerca  de  la  villa  hay  abnn- 
dantcs  minas  do  mdrmol  de  diferenles 
colorcs:  habt.  1,280:  distade  Coracors  3 
leg.  (11  k.);  de  Pullo  5  (28  k.);  de  ChaU27 
(150  i  k.). 

Chumpi,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ydist 
Calca:  habt.  80. 

CliUiuiilcotii,  est.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  An- 
tabamba,  dist.  Pachaconas  habt.  10. 

€llUIII)ii|i%til,  hda.  Dpt.  Cuzco,  ptov.  y  dist. 
Paucartambo:  habt.  12. 

ClltUliptsptftfl,  cfaac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yan. 
yos,  dist.  Viiac. 

Chuilipitay,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ant«, 
dist.  Ziirite. 

Clniiiipitiiii,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Choa- 
vivUcaa,  dist.  Colquemarca. 

Cliumpftliyo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Aula. 

Chiiii|tlyiifo,  aid.  Dpt.  Huancavehca,  prov, 
Tayacaja,  dist,  Auco. 

CliuiiiiiC)  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Ln- 
ya,  dist.  San  Gercnimo. 

ClniilliK'lii  distrito  de  la  provincia  de  Celen- 
dia,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  1,404. 

Chumuch,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  1ft 
provincia  de  Celendin,  Dpt.  Cajamarca: 
habt.  514:  dista  de  Celendin,  15  leg. 
(B8  4  k.). 

Chumucii,  est.  Dpt.  Cajamarca.  prov.  Celen- 
din, dist.  Chumwch :  habt.  210. 

CliiilW.hda.  Dpt.  Ancachs,  prov,  Huari,  dist. 
Chaviii:  habt.  84. 

Clliliiiiliut,  aid.  Dpt.  y  prov.  Pyno.  dist. 
TiqwiUftca:  haht.  150.    ' 


CHUN 


327 


ClIUJ^ 


ChnilAll,   pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Jauja :  babt.  476. 
Chunapampa,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huduuco, 

dist.  Valle. 
ChunascotO,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 

dist.  Huaca. 

Chmicaili  {Chunca,  diez;  Chuncani  jugar 

cierto  juego  de  los  indios  llamado  Chnncay 

y  Ghhumccani  chupar.  Q.),  est.  Dpt.  Pu- 

no,  prov.  Garabaya  dist.  Macusani. 

Chuncani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Chuncason,  chac  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Contumaza,  dist.  Cascas. 
Chnncayarca ,  hda.  Dpt,  Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Lari. 
Chuncayoc,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Chunco  {Chunco,  comllo 6  manada.  Q.),  aid. 
y  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist. 
Tayabamba:  habt.  443. 
dmncunimi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
Chuncbanga,  rio:  nace  en  la  Cordillera  d^ 
Castrovireyna,  Dpt.  Huancavelica;  y  de 
alli  con  cortas  vueltas  va  hasta  desembo- 
car  en  el  mar  a  poca  distancia  al  N.  del 
puerto  de  Pisco :  su  rumbo  general  es  de 
E.  aO. 
Chunchanga,  valle  entre  lea  y  el  rio  de 
aquel  nombre :  tambien  se  llama  asi  una 
pampa  cerca  del  valle.   Produce  4,800 
quintales  aguardiente  (441kg.600),  1,800 
barriles  de  vino  (82,000  galones). 
Chunchanga,  hda.  de  viiia,  Dpt.  y  prov. 
Chincha,  dist.  Humay:  habt.  197:  produ- 
ce 21,600  galones  de  vmo  150  quintales 
de  aguardiente  (120kg.)  y  600  quintales 
de  algodon  (6,900kg.). 
Clmncliaysullo,  (corrupcion  de  Cchnncchu 
suUu  6  Cchuncchu  snyo:  en  el  primer  caso 
BigmhcB,  cabeza  abortada,  y  en   el  se- 
gundo  jefe  6  cabeza  principal  de  algun 
uegocio  u  obra.  Ay.)  aid.  Dpt.  Ayacuclio, 
prov.  Huanta,  dist.  Huamanguilla. 

Chufichina^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
ClmncllO,  hda.  Dpt.  Ancachs,  j)rov.  Hua- 

ras,  dist.  Kestauracion. 
Cliunchocabana,  [Cchnmrku  cabeza  en  Ay.; 

cabana  corrupcion  de  Ccapana,  oler  a  hu- 


mo.  Q.)  cerro  muy  elevado  en  la  provincia 
de  Sdndia. 
Chuiichoiliayo,  rio  tributario  del  Inamba- 
ri,  arriba  de  la  confluencia  del  luambari 
con  el  San  Gaban,  Dpt.  Puno  prov.  Ca- 
rabaya. 

ChunchoS)  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Ambar. 

Chunchos,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Gorgor. 

Chunchos,  tribu  de  salvajes  que  habita  las 
montanas  de  Cuzco:  son  indomables  y 
muy  fuertes;  ban  dominado  a  varias  tri- 
bus  y  quiz^  por  esto  la  palabra  C/nuicho  6 
Chunchu  significa  cabeza  en  Aymara. 

Chunchuca,  chac  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaen,  dist.  Colasay. 

€hiinchucape,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
y  dist.  Jaen. 

Chunchnlaya,  {Cchuncehn  hyu,  cabeza  de 
cierta  raiz  que  se  come.  Ay.)  aid.  Dpt.  y 
prov.  Puno,  dist.  Acora :  habt.  88. 

Chunchunga,  (puede  ser  corrupcion  6  de- 
ribado  de  Climicclnini  matador  de  hombre. 
Ay.)  rio  tributario  del  Marauon,  por  la 
derecha,  d  los  S*'  21*  lat.  en  donde  esta  el 
pueblo  6  distrito. 

Chunchunoa,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Bongara,  dist.  Peca,  a  los  5°  21'  lat.  y  d 
428ni.  alt. :  a  orillas  del  rio. 

Chunchunyani^  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Antabamba,  dist.  Pachaconas:  habt.  23. 

ChuncliUqililca)  {Cchuncchu  queUca,  cabeza 
de  lo  escrito,  como  carta,  etc.  Ay.)  aid. 
Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Huamacliu- 
co:  A  5  leg.  (28  k.)  de  Huamachuco. 

Chune,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huai'ochiri, 
dist.  Santa  Eulalia. 

Chunga,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov,  Pallas- 
ca,  dist.  Corongo. 

ChungaU  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Con- 
tumazd,  dist.  Trinidad. 

Chungal,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Cajabamba. 

Chungana^  aid.  Dpt.  Libertad,  jjrov.  Pa- 
taz, dist.  Huaylillas. 

Chungana,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Tomepampa. 

Chungara)  (puede  derivarse  de  Chnncchai/u 
especiedeesponja;y  ( 'hnnccaj/o  chuimr  co- 
mo esponja.  Ay.)  lago  en  la  cumbre  de  los 


CHUN  —  3 

en  los  li'mitefi  del  Peru  con 

)s  18°  10°  Iftt.  y  71"  SO'  lout?. 

.  Es  de  forma  casi  eUptica,  su 

ayor  7  raillfts  (IS  k.)  y  el  me- 

i(10k.). 

,  Dpt.  Ancnchs,  prov.  y  dist. 

Dpt.  Apurimac,  prov,  Abau- 

irca, 

it.  Dpt.  Areqoipa,  prov,  Cay- 
Coporaque. 

Uiunrrai/ii,  clertft  especie dees- 
aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 

!^ha1aco:  habt.  115. 

0  J  Chungo  grande,  hdas. 
prov.  Galea,  dist.  Pisac :  habt. 

itrito  de  la  provincla  de  La 
Lyacucho:  habt.  8,410 
upcioii  tie  f.'liiiii'iiii,  chupar.  Q.) 
il  de  este  distrito  de  la  proviii- 
ar,  Dpt.  Ayaciicho:  habt.  6ft0: 

1  Miguel  20  leg.  (Ill  J  k.). 

1.  Dpt.  Libertad,  prov,  Otusco, 

:  habt.  21». 

aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dint, 

lida.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
\yapata. 

Dpt.  Ancachfl,  prov,  C.ajatam- 
iquian. 

.  Dpt,  Aiicaelis,  prov.  Caja- 
Chiquian. 
Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cliota, 
i:habt.  181. 

'ibtitario  del  Caracha  por  la 
lace  de  la  laguuita  de  Hua- 
3v.  Cangallo,  Dpt.  Ayaciicho. 
Ilia  6  Chiiiila,  cierta  eHpecie  de 
I  Q.;  Chiinta  uno  que  procede 
go,  Ay,)  CKt.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
«,  dist.  Velille. 

d.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
ht<,  dist.  San  Geroiiiuio :  habt. 

a,  hda.  Dpt.    Huancavelica, 
raes,  dist.  Lircay. 
,  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Lam- 
icari, 

JO.  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
dist,  SocoBvinchos :  habt.  17. 


8  —  CHUN 

Chttntapuquio,  cUeic.  Dpt.  ApurimBC,  prar. 
Ootabambas,  dist.  Tambobamba, 

Chuntaninil,ctiac.  Dpt.  Cuzco,  pror,  Cliini' 
vivilcas,  dist.  Colquemarca. 

ChunlAy,  hda.  Dpt.  Apurimac,  pror.  Abu- 
cay,  dist.  Picbirhua:  habt.  6C. 

Chnntos,  est.  Dpt,  Cuzco,  prov.  QuispicM- 
chi,  dist.  Quiquijana. 

Chunomaj'O,  hda.  Dpt.  prov.  y  dial.  Hun- 
cavelica :  habt.  80. 

Channrepampas,  est.  Dpt.  Puno,  pror, 
Chueuito,  diat.  Yunguyo. 

ChunriTilca,  chac.  Dpt.  yprov.  Ptuio,dist. 
Acora, 

ChutlTiTilcaSt  aid.  Dpt.  Apurimw.  pror. 
Andaliuaylas,  dist.  Talavera:  habt.  60. 

ChUDTivilMS,  provincia  del  Deportamentii 
del  Cuzco,  Ilamada  antiguamente  i'liuiiifi- 
riiU-a.  Coutina  por  el  N.  eon  la  de  P«- 
ruro;  por  el  S.  con  la  de  la  Union  del  De- 
partamento  de  Arequipa;  por  el  E.  no 
las  de  Acomayo  y  Canaa ;  y  por  el  0.  con 
la  de  Cotabambas,  de  la  que  la  aepinel 
rio  de  Santo  Tomas.  Su  capital  U  tOI* 
de  Santo  Tomas.  Consta  de  los  sigmenln 

DISTRITOS : 

RaU. 

Ccapacmarca l.lffl 

Chamaca 1,898 

Colquemarca 8,990 

Livitaca 8.060 

Lluaco 1.8U 

Qninota }.fX 

Santo  Toraaa 8.6SS 

Velille 2.077 

Total  habt 21).S« 

Esta  comprendida,  mas  A  m^nos,  eom 
los  13"  40'  y  14"  66'  lat.  y  los  73*  50  t 
74°  50"  long.,  formando  una  snperfioe 
como  de  4S6  leguaa,  que  comparadi  on 
su  poblacion  resulta  46  habitanles  p* 
cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  claaifican  las  poblt- 
cionea  con  los  nombres  de  PiiMii,  Vt'- 
rialiilaiii'x  y  Kulanriait,  distingtiidaii  «tw 
dofl  iiltimas  con  los  cahficados  de'Wii- 
«a,  Haiiansaya  y  Uriii*ai/a ,  Be^ntn  sns- 
tiiacion  6  rango  respet;o  al  pneblooli 
gar;  6.  las  parcJahdades  hts  denomitttn'tf 
AliUas  en  eate  Diccionario,  ya  xetts* 
las  estauciaa,  s^un  lo  dicho  en  el  Dwn- 
Bo  Preliminar. 


CHUN 


329 


CHUP 


El  nombre  de  Chunvivilcas  tiene  su  eti- 
mologia  de  las  palabras  Quechuas,  Chum- 
jn  faja  6  cenidor,  y  uillca  Idolo ;  aunque 
Chumpi  tambien  significa  nieto;  cierta 
fruta  purgante  color  pardo  obscuro  6  cas- 
no :  en  Aymard  Villca  significa  nnas  ve- 
ces  el  Sol,  y  otras  templo  6  adoratorio  del 
Sol.  En  esta  provincia  ningmia  pobla- 
cion  notable  Ueva  el  nombre  de  Chunvi- 
vilcas. 

Esta  provincia  estd  cmzada  por  varias 
ramificaciones  de  los  Andes  y  sus  contra- 
fuertes,  por  lo  cual  su  terreno  es  muy  es- 
cabroso,  Ueno  de  elevadisimos  picos  eter- 
namente  nevados :  por  lo  misnlo  algunas 
qnebradas  son  profundas,  y  por  cuyo^fon- 
do  corren  de  S.  d  N.  los  caudalosos  rios 
de  Santo  Tomas,  de  Cayarani  y  de  Copo- 
raque,  tributarios  del  Apurimac,  que  di- 
viden  la  provincia  en  dos  partes  casi  igua- 
les  de  Sur  k  Norte.  Hay  mucbas  minas 
de  plata  y  oro,  que  en  el  siglo  pasado 
se  trabajaron  sacando  grandes  caudales. 
Tambien  hay  manantiales  de  aguas  ter- 
znales. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 
\o  eclesiistico  estd  dividida  en  los  siguien- 
tes 

CURATOB : 

Ccapaemarca.  Livitaca. 

Colquemarca.  Santo  Tomas. 

Chamaca.  Yelille. 

Caratos  que  forman  los  distritos,  m^nos 
el  de  Llusco  que  es  vice-parroquia  de  Qui- 
Hoia. 

Hay  11  Escuelas  de  primeras  letras: 

8  para  hombres :  sueldos S.    4 ,600 

8       »    mugeres        »  »      1,800 


Total  al  alio S.     6,600 

Las  contribuciones  producen  al  auo  la 
cantidad  de  1,130  soles,  por  los  siguieu- 
tes  ramos: 

Contribucion  Eiistica S.      782 

»  Industrial »       202 

»  Eclesiastica »        146 


Total  al  alio S.     1,180 

Ohukvivilcas,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Are- 
qoipa,  dist.  Yanahuara. 


Chuny a,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Pamparomas:  habt.  117. 
Chunya,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  10. 
Chnnyas,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 

yo,  dist.  Pariahuanca:  habt.  50. 

Chufia,  {ChufU)  6  Chuflu  papa  seca  y  hela- 
da.  Q.)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas, dist.  Livitaca:  habt.  91. 

Chnliasca,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 
rinacochas,  dist.  Pausa. 

ChnSiOga,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Colquemarca. 

Chnllonata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  As&nga- 
ro,  dist.  Achaya. 

Chnllopainpaj  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 
garo,  dist.  Arapa. 

ChnftuaD,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Ollachea. 

ChuSlini,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

ChuSunt,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro, 
dist.  Potoni. 

ChujJuni,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Tisco. 

ChuBufio,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cama- 
nA,  dist.  Caraveli:  habt.  95:  dista  de  Ca- 
ravelf  1  leg.  (5  J  k.). 

Chupa,  (hombre  viudo.  Ay.:  cola  de  animal 
6  rabo.  Q.)  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 
dist.  Huacar  en  la  quebrada  de  Cayran. 

Chupa,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jau- 
ja:  habt.  204. 

Chupa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Aucard. 

Chupa,  mineral  de  plata,  prov.  Asangaro, 
Dpt.  Puno. 

Chupa,  distrito  de  la  provincia  de  AsAnga- 
ro,  Dpt.  Puno :  habt.  2,959. 

Chupa,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Asdngaro,  Dpt.  Puno:  situa- 
do  d  orillas  de  una  laguna:  habt.  1,079 
(hilata). 

Chlipaca^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Atavillos  Bajos. 
Chupaca,  (puede  ser  corrupcion  de  Chnpica 

Colorado.  Ay.),  rio  tributario  del  Jauja, 

por  la  izquierda  en  la  provincia  de  Huan- 

cayo,  Dpt.  Junin. 
Chupaca,  distrito  de  la  provincia  de  Huan* 

cayo,  Dpt.  Junin:  habt.  8,602 

42 


CHUP  —  I 

caplt&l  de  este  distrito  dc  la 
SaaDcayo,  Dpt.  Jnnm :  habt. 
(11  k.)  al  E,  de  Huancayo. 
n  la  puna,  Dpt.  Janin,  proT. 
ist,  Chupaca:  habt.  170. 
Dpt.  y  prov.  HnancaTelica, 
habt.  289. 

Dpt.   Huaneavelica ,   prov, 
it.  Julcamarca:  habt.  62. 
Dpt.  Apnrimac,  prov.  Cota- 
.  Tambohamba. 
■o  6  morro,  Dpt.  Ancacha, 
Huaylas.  Eb  formado  arti- 
■  Bemejante  a  otroB  que  ee 
tintos  lugarea. 
Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 
mpacolca:  habt.  268. 
sst.   Dpt.   Apurimae,   prov. 
t.  Sire  a. 

Dpt.  Lima,  prov.  Hnaro- 
LQ  Damian, 

Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
Qninna. 

Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
Acosviuclios :  habt.  13. 
iiRtrito  de  la  provincia  de 
Lima:  habt.  1,223. 
aeblo  6  lugar  de  viudos,  en 
chua'  distrito  6  pueblo  de  co- 
bl.  capital  de  ente  distrito  de 
de  Yaiiyos,  Dpt.  Lima:  i 
t. :  es  muy  escaso  de  agua: 

{Clitipa  viudo,  mai/iha  dar 
'  en  Qucehua  Chupa  rabo  6 
envoltorio  6  manojo)  cerro 
del  Pachitca:  como  a  100 
lOnflueocia  del  Pachitca  con 

Dpt.  Ancacha,  prov.  y  dist. 

'pan,  la  pantorrilla.  Q.)  pbl. 
,  prov.  Huari,  dist.  Huacliis: 

Dpt.  Aiicftclis,  prov,  Caja- 
)cros. 

de  la  provincia  Do3  de  Ma- 
nuco:  habt.  8,495. 
>ital  de  este  dinlrito  de  la 
I  de  Mayo,  Dpt.  Uudnuco, 
lei  Marailon:  habt.  842.  £u  I 


30  —  CHUP 

este  lugar,  i.  la  misma  orilla  del  rio,  eiif- 
ten  bien  conservadas  las  ruinas  de  imi 
torre  alta,  de  donde  se  cree  que  srroja- 
ban  al  rio  k  los  criminales,  como  de  In  re- 
ca  tarpeya. 

Chupan,  pbl.  Dpt  y  dist.  Jnnin,  prov,  Tir- 
ma:  habt.  288. 

Chupan,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ct,'- 
trovireyna,  dist.  Santiago  de  Chocorvos, 

Chvpan,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mm, 
dist.  Chungui :  habt.  100 :  dista  de  Lim» 
lOSleg.  (685k.};y  3(16i-k.)deHQanta. 

Chupan,  hda.  Dpt.  Aj'aeucho,  prov.  Li 
Mar,  dist.  Chungiii :  dista  de  San  IiCgnel 
33  leg.  (184  k.);  de  Chungui  13  (72  i  k.l. 

Chdpas,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hnan- 
ta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  75. 

Chupak,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hnan- 
ta,  dist.  Luricocha. 

Chupan,  aid,  Dpt.  Apurimae,  prov.  y  diat. 
Andahnaylas. 

ChnpanCitt  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  CsdU, 
dist.  Atavillos  Bajos. 

ChapaDCaDCba,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Laramate. 

Ompanhnaro,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qnif- 
picaiichi,  diat.  Urcoa. 

CfaUpani,  {Cliupiiii  estimable.  Ay.)  est.  Dpt. 
Cuzco,  prov.  Chun\ivilca8.  dist.  Chnmaev 

Chupapa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas, dist.  Soras. 

Chupararan,  est.  Dpt.  Lima,  prov,  Tau- 
yos,  dist.  Laraos. 

Chnpas,  cliac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 

Chupas,  hda.  Dpt,  Ayacucho,  prov.  Hna- 
manga,  dist.  Cliiara:  habt.  180:  <Usta  de 
Ayacucho,  S  leg.  (16  i  k.).  La  llanunto 
pampa  de  csta  hda.  es  c^lobre  en  la  bi$- 
toria  por  la  batalla  que  se  di6  en  este  11»- 
no  el  16  de  Soptiembre  de  1542,  por  e! 
licenciado  Baca  de  Castro  contra  Diego 
AJmagro. 

Chnpas  lachOCC,  chac.  Dpt.  Huancaveli- 
ca, prov,  Tayacaja,  dist.  Mayoc. 

Cliupaja,  hda.  Dpt.  y  dist.  Ayacucho,  prov. 
Hnamanga. 

ChapayoC)  chac.  Dpt.  Apurimae.  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Haquira. 

Chuperarca,  est.  Dpt.  Limn,  pr^v.  Hnuo- 
chin,  dist.  San  Lorenzo. 


CHUQ 


331 


CHUQ 


Chuperabca,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  Chorrillos. 

ChopiaDga^  cliac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaen,  dist.  Querocotillo. 

Chopica)  (Colorado.  Ay.)  mina  do  plata  en 
la  provincia  de  Puno ;  c^lebre  por  la  ri- 
queza  de  sus  metales,  que  producian  500 
marcos  por  cajon :  hoy  esta  aguada  por 
falta  de  capitales. 

Chupicalaf  {Chupirala  piedra  colorada.  Ay.) 
est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri,  dist. 
Casta. 

Chopicalpaj  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Hualgayoc.  dist.  Santa  Cruz:  liabt.  160. 

Cbopimarcaf  Chupi  cierta  comida  adereza- 
da  con  papas  y  carne;  marca  lugar.  Q.) 
aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo,  dist. 
San  Geronimo :  habt.  695 :  forma  parte 
del  pueblo  Huallhuas. 

Chnpo^  (Chupti  divieso.  Q.  y  Ay.)  aid.  Dpt. 
y  prov.  Puno,  dist.  Tiquillaca :  habt.  175. 

Chnpuijunga^  est.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Luya,  dist.  Jamaica. 

Chupuntnina)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta,  dist.  Pacaraos :  habt.  5. 

Cbuporif  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya,  dist.  Coasa. 

ChaparOy  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 
yo, dist.  Chongos :  habt.  404. 

Cliuqni,  (lanza,  Q.  y  Ay.)  pbl.  Dpt.  Cuzco, 
prov.  Calca,  dist.  Lares. 

Cbuquia^  (CAu^iu  lanza.  Q.  y  Ay.)  cerro  mi- 
neral de  oro  y  plata,  a  3  i  leg.  (19  k.)  del 
pueblo  de  Mato,  prov.  Huaylas,  Dpt.  An- 
cachs.  En  este  cerro  existen  muchas  bo- 
ca-miuas,  pero  estan  abandonadas  por  la 
pobreza  del  metal  6  su  costosa  extraccion. 
Cbnqniamaro,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 
Cliuqnlbaiuba)  lavadero  de  oro,  a  2,723hi- 

alt. 
Chuquibamba,  distrito  de  la  provincia  deCha- 
chapoyas,  Dpt.  Amazonas:  habt.  828. 

CHiTQUiBAifBA,  (Chuqui  lanza,  /?a//?7?rt  Uanura. 
Q.  y  Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Chachapoyas,  Dpt.  Ama- 
zonas :  habt.  820. 

CHXTQurBAMBA,  Ho  tributario  del  Huamachu- 
co,  en  la  provincia  de  Cajabamba,  Dpt. 
Cajamarca:  sirve  de  limite  a  varios  dis- 
tritos  de  esta  provincia. 


Chuquibamba,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Cajabamba,  dist.  Cachache. 

Chuquibamba,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Yungay:  habt.  468:  dista  de 
Yungay  i  leg.  (1  i  k.). 

Chuquibamba,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

Chuquibamba,  pbl.  Dpt.  Huanuco,prov.  Hua- 
malies,  dist.  Singa :  habt.  276. 

Chuquibamba,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.- 
Lucanas,  dist.  Querobamba. 

Chuquibamba,  despoblado,  Dpt.  Apurimac, 
prov.  y  dist.  Andahuaylas: d. lOleg.  (55 J  k.) 
de  Andahuavlas. 

Chuquibamba,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Calca:  habt.  44. 

Chuquib.uiba,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba:  habt.  105. 

Chuquibamba,  distrito  de  la  provincia  de 
Condesuyos,  Dpt.  Arequipa:  habt.  7,267. 

Chuquibamba,  ciudad,  capital  de  la  provin- 
cia de  Condesuyos  y  del  distrito  de  Chu- 
quibamba, Dpt.  Arequipa:  habt.  8,162: 
dista  de  Aplao  12  leg.  {6Q  J  k.). 

Chuqnibamba-cliecclie,  {Chuqui  lanza  bam- 

ha  6  panipa  llanura,  Clmu^ie  verde  gris. 
Q.)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist.  An- 
dahuaylas :  habt.  38. 

Chnqnibambilla ,  distrito  de  la  provincia 
Cotabambas,  Dpt.  Apurimac:  habt.  4,290. 

Chuquibambilla,  pbl.  capital  de  este  distri- 
to, prov.  Cotabambas,  Dpt.  Apurimac: 
habt.  1,610. 

CHUQuiBA2oiLLA,hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Umachiri:  habt.  166. 

Clmqnic,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Bambamarca:  habt.  77. 

Cliiiqnieabana,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis,  dist.  Checcacupi:  habt.  30. 

Chnqnieancha,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnu- 
co,  dist.  Santa  Maria  del  Valle. 

Cliuqilicani,  {Chuqui  ccara  pellejo  lanzeado. 
Q.)  rio  tributario  del  Huaylas,  nace  de  la 
Cordillera  nevada  de  Conchucos  y  Pela- 
gatos,  en  la  provincia  de  Pallasca,  Dpt. 
Ancachs.  Tambien  se  le  llama  rio  de  Ta- 
blachaca.  Es  tributario  del  rio  Santa  y 
sirve  de  If  mite  A  las  provincias  de  Pa- 
Uasca  y  Huamachuco. 

Chuquicara,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pa-r 
llasca,  dist.  Tauca. 


HUQ  - 

rro  minerftl  de  oobro,  pli 
1  i  leg.  (8  k.)  alN.N.  E, 
Conchiicoa,  Dpt.  Ancachs, 
nllasca. 

Dpt.  Libortad,  prov.  y  Aht 
halt.  100. 
corrito  on  el  vallo  dc  Con- 
.  y  prov.  Cftjnmavca,  dist, 
■Ulas  del  rio :  en  61  csisten 
'itacioncs  antigims,  descii- 
iscavacion  que  se  practi 
1  objeto  de  vcr  si  so  encon- 
uaea  (depisito  dooro  li  ob- 

)■ 

est,    Dpt.  Libcrtftd,  prov, 

Liicma:  habt.  C8:   dista  i 

Lucma. 

!.  Dpt.  y  prov.  Cajamarea, 

Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu 
lal :  Labt.  82. 

ida.  Dpt.  Cajamarea,  prov. 
9t.  Trinidad:  habt.  37. 
chac.  Dpt.  Hiiancavelica 
reyna,  dist.  Huaytari. 
Ipt.  Cajamarea,  prov.  Caja- 
lachacLe. 
»pt.  Ancaehs,  prov.  Huari, 
:os. 

Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay^ 
:;iia!lliuanea :  habt.  809. 
Dpt,  Puno,  prov,   Sandia, 
Dt.  195. 

jhac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
t.  Tapayrihua. 
t.  &  la  Balida  de  la  tju 
■.a.  en  la  provincia  de  Cara- 
no,  a  2,WTa.  alt. 
est.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 
an :  habt.  203. 
,   lida.  Dpt.  Lima ,    prov. 
,  Sayau. 

ida.  Dpt.  Lima,  prov.  Chi 
vilea. 

tpt.  Hattouco,  prov,  Dos  de 
liupan:  liabt,  897. 
lid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
iO. 
aid.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov. 


2  —  CHUR 

Chnqnitahna,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  pnic. 

y  dist.  Carabaya. 
Cliuquitiima ,  chac.  Dpt.  Anoachs,  pror, 

Cajatambo,  dist.  Gorgor. 
Clm(|nitiiiiitt ,  chac.  Dpt,  Ancacbs,  prav. 

Cajatambo,  diet.  Andajea. 
CIini|nitail(ll,  hda.  de  caiia.  Dpt.  y  pov. 

Lima,  dist.  Carabayljo :  Labt.  69, 
Clllli|Uiteil,  est.  Dpt,  Libertad,  prov.  FaUz, 

dist.  Cftjamarqnilla. 
Clllira,  (Ckura  pouer,  cchar,  guardar.cri*r. 

Q.)  chac.  Dpt.  Lima,  prov,  CaoU,  di^. 

Atavillos  Altos. 
Ckura,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Do. 
Cliiinicalla,  chac.  Dpt.  Cuzco.  prov.  I'm- 

bamba,  dist.  Mar  as. 
Churactttl,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Pallanchacra:  habt.  25. 
Chnrtiii,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  disL 

Atavillos  Altos:  habt.  3. 
Cliitrtinti,  (lagar  en  qnese  gaardaa]go.Q.| 

hda.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Huaras,  dist 

Becuay. 
CuuRANA,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cots- 

bambas,  dist.  Mara. 
Clinrani,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  disi  Aeo- 

ra:  habt.  47fi. 
Cbnrana,  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  C«yllo- 

ma,  dist.  Tisco. 
Clllirap,  chac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Hot- 

ras,  diat.  Marca. 
Churap,  chac.  Dpt,  Ancaehs,  prov.  Houu- 

-  dist.  Bestauracion. 
Clmnp,  cerro  mineral  de  plata.  Dpi  An- 
caehs, prov,  HuaraB,  dist.  Independoi' 

cia. 
Ohnnis,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pit*;. 

dist.  Uuancaspata. 
CllurCd,  (Cliiircii  poner  la  carga  al  qoe  « 

va.  Q.)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  IaMu- 

dist.  Chungui:  habt.  i'iO. 
OacHCA,  hda.  Dpt.  Aretjuipa,    prov.  IniM. 

dist.  Aica. 
Clinrcaiupa,  pbl.  Dpt.  Uuancavelica.  pt>r. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba :  ditta  ie 

Faucarbamba  8  leg.  (44  i  k.)  al  S.  £.:.^ 

2(11  k.)deMayoe. 
Clinrctt,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  r  iis. 

Hnanta:  habt.  74. 
ClmrchnnMiupit ,  chac.  Dpt.  Cajainua. 

prov.  Chota,  dist.  Hnambos. 


CHUR 


---333 


CHUR 


Chorejpiise,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

San  Antonio. 
Chnrelineco,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

San  Antonio. 
Char«>;a]nimba,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov* 

y  dist.  Cajabamba. 

Chilli,  {Chnri  bijo  varou,  Q.:  amarillo  des- 
lustrado.  Ay.)  cbac.  Dpt.  Piino,  jirov. 
SAndia,  dist.  Cuyiicuyo. 

Churia,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Huaman- 
ga,  dist.  Socosviucboa :  babt.  127. 

Churi  alto  y  Chnri  bajo,  bdas.  Dpt.  Cuz- 
co,  prov.  Cbunvivilcas,  dist.  Cbamaca. 

Chnribaniba ,  est.  Dpt.  Ayacucbo ,  prov. 
Cangallo,  dist.  Viscbongos. 

Chttrihuaiii,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Pasco. 

Chiirill,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Oyon. 

Chukin,  este  fu^  el  nombre  de  nno  de  los 
distritos  de  la  provincia  de  Cajatambo, 
hasta  que  por  ley  de  5  de  Febrero  de 
1875  se  le  cambi6  con  el  de  Oyon.    . 

Chukin,  pbl.  fue  capital  de  distrito  de  la 
provincia  de  Cajatambo  basta  el  5  de  Fe- 
brero de  1875 :  esta  situado  en  la  orilla 
izquierda  de  un  riachuelo  a  2,300ni.  alt.; 
su  cUma  es  suave  y  sus  terrenos  produc- 
tivos:  dos  6  tres  cuadras  al  Sur  se  en- 
cnentran  varios  manantiales  de  agua  ter- 
mal :  el  principal  lo  utilizan  para  bauos ; 
tiene  una  temperatura  de  84°  y  un  olor 
sulfuroso.  Otro  manantial  se  balla  en  la 
parte  superior  de  un  deposito  de  carbo- 
nate de  cal,  producido  por  la  misma  agua; 
de  ^sta  se  desprende  un  olor  do  gas  sul- 
fidrico  muy  fuerte.  Algo  mas  arriba  de 
este  se  balla  otro  manantial  que  despido 
el  mismo  olojc  y  tiene  una  temperatiu'a  de 
34^.  El  agua  de  estos  ultiraos  se  emplea 
en  regar  alfalfares:  babt.  132. 

Churin,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
San  Buenaventura. 

Charina,bda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 
liluta:  d  14  leg.  (78  k.)  de  Arica. 

CSmriSy  rio  que  con  el  de  Anco  y  otros  for- 
man  el  Pampas. 

ChnrOy  {Chum  caracol,  Q.:  camellones  pe- 
quefios,  pedazo  de  tierras  6  retaso  de 
alguna  cosa.  Ay.)  est.  Dpt.  Apurimac, 
prov.  Gotabambas,  dist.  Mara, 


Churoc,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.   Tambobamba :  babt.   305. 

ChliroilOUUI,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Ayapata. 

Churopauipa,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbu- 
cuito,  dist.  Yunguyo. 

Chur(M|iiiiiiayo ,  bda.   cecal,   Dpt.   Puno, 

prov.  Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Chun^ailipa,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Mayoc:  babt.  1,317. 
Chlirpata^  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Pa- 

rinacoclias,  dist.  Coracora. 

('hiirpayrinoua,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Cbunvivilcas,  dist.  Colqucmarca. 

ChuilliCTUOi,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 
vivilcas, dist.  Colqucmarca. 

Chliru,  {Chum  6  Churo,  vease  Chnro)  bda. 
Dpt.  Cuzco ,  prov.  Paucartambo ,  dist. 
Ccatcca.  Es  celobro  porque  a  sus  inmo- 
diaciones  cxistcn  ricas  minas  de  oro  en 
los  cerros  de  Incacancba:  d  3,()16m.  alt. 
temperatura  11°  a  las  8  a.  m.  (Mayo). 

Charnbainba,  quebrada  fragosisima  en  el 
camino  do  Acobamba  al  rio  Mantaro,  prov. 
Huancayo. 

Churubamba,  (pampa  6  llanura  de  caraco- 
les, Q.;  retazo  de  una  pampa;  6  pampa 
de  camellones.  Ay.)  pbl.  Dpt.  y  prov.  Huii- 
nuco,  dist.  Santa  Maria  del  Valle :  babt. 
963. 

Churubamba,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
cbis,  dist.  Sicuani  en  las  punas:  babt. 
184. 

ChnriicalL%  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
Santiago:  babt.  18. 

Churueancha,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Cbota,  dist.  Lajas:  babt.  374. 

Churnchama,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  ydist. 
Lampa, 

Churuga,  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castro vireyna,  dist.  Santiago  de  Cbocor- 
vos. 

Churuhiiaylla,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Quispicanchi,  dist.  Oroxiesa. 

Chliruhlliri,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Ollacbea. 

Churilja  6  Chamrja,  cliac.  Dpt.  Amazon  as. 
prov.  1^011  gara ,  dist.  San  Carlos :  babt 
41. 

Chiiruma,  cbac  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Acomayo. 


CHUS  —  s; 

0,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
t.  Pin  pill  gos. 

(ri«  <1g  caracoles.  Q.;  6  parte  de 
riaehiiolo  tributario  del  Esquila- 
dcl  piieiitc  do  este  nombie,  Dpt, 

,  lidrt.  de  vifia,  Dpt.  y  prov.  Are- 

tt,  Vitor:  liabt.  10. 

10,  eliaf.  Dpt.  Puno,  prov.  Siln- 

Pltiira. 

pa,  aid.  Dpt.  Cajaraarca,  prov. 

t,  Clioros. 

k ,  lida.  Dpt.  Gajamarca ,  prov. 

t.  PiiipiiiKOH. 

|Ui,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cliu- 

t.  Yimguyo. 

illOj  bda.  Dpt.  y  prov.  Ciizco, 

[)csa. 

0,  Lda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
ta  Bona. 

a,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

.machtico. 

lda.  Dpt.  Puno,  prov,  A»^ngaro, 

na. 

Chiiriija,  chac.  Dpt.  Amazonas, 
igara,  dist.  S.  Carlos:  habt,  41. 
(coquitos  negros.  Q.)  aid.  Dpt. 
;a,  prov.  Cliota,  dist.  Hnambos : 

bac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cliaucay, 

,  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  S. 
lUtista:  A  2  -}  leg.  (15  k.)  de  lea. 
>^  hda,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
t.  Colasay. 

1,  cbac,  Dpt,  Cajamarca,  prov. 
it.  Tabaconas. 

win  falta,  vacia,  ausonte.  Q.)  cale- 
veuto  de  la  piinta  de  la  Soplade- 
fondo  de  fl  a  10  brazas,  d  3  ca- 
ierra.  Tiene  agua  potable  de  ver- 

1.  Dpt.  y  dist.  Jloqiiegiia. 
I,  (( 'liima  C'tira  falto  de  piel  6  cor- 
I  cut.  Dpt.  Tarapacii,  dist.  Chia- 
%  falda  de  la  Cordillera.  A  4  leg. 
le  la  lacuna  do  este  nombre. 
ts,  lagunas:  las  aguas  de  la  1.* 
les;  y  tieue  162  metros  de  largo 
5  de  ancbo  78  de  profundidad 
la  2."  psta  mas  abajo  que  la  1,' 


J  —  CHUS 

C3  mas  pequofia,  y  sua  aguas  amaiillis; 

Dpt.  Tarapaca. 
CbuSSnarca^  (lugar  cscaso  de  pielcs  6  ca- 

tozas.  Q.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Pane,  disL 

Acora:  habt.  42. 
Chusaso,  est.  Dpt.   Puno,   prov.  Itmjt, 

dist.  I'ucarri,. 
ChUSCahuaylla,  aid.  Dpt.  Apurimac,  proF. 

y  tliat.  Cotabambas. 
ChUSChana,  pbl.  Dpt.  Ayacncbo,  prot.Ln- 

canas,  <'list.  Hnacaua:  habt.  101. 
CllUSChli  distrito  de  la  provincia  de  Canga- 

llo,  Dpt.  AyacucLo:  habt.  2,2tM, 
Ciiusc.Hi,  pbl,   capital  de  este  distrito  de  li 

provineia  de  Cangallo,  Dpt.  Aj-acndo: 

habt.  589. 
ChnssoUt  aid.  y  Lda.  Dpt.   Libertad,  pror. 

y  dist.  Huamaebuco:  habt.  1,088:  Sbu 

do  Hnamacbnco  4  leg.   (22  k.);  de  Tni- 

jillo  86  (200  k.). 
ChuSgopanipa,  est,  Dpt.  Cajamarca,  prot. 

y  dist.  Cajabamba. 
ChUSiCCani,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Actum- 

yo,  dist.  Pomacanchi:  habt.  117. 
ChUSis,  aid.  Dpt.  y  prov.   Piura,  dist.  8e- 

chura:  habt.  414. 
Chusila*  cbac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Do. 
fhusman,  chac.  Dpt.  Aucaehs,  prov.  Cijt- 

tamho,  dist.  Hiiayllacayan. 
Fbnsmisa,  aid.  Dpt.  y  dist.  Tarapaca :  di>' 

ta  de  Tarapaca  IS  leg.  (83  4  k.);  de  Pi- 

sftgua  25  (139  {  k.). 
CbnsO)  {Cliusii  desmembrado,  pequeuo.  Q-l 

aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Cil- 

ca:  habt.  335. 
Cbusocof a,  est.'  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cij- 

lloma,  dist.  Cbivay. 
ChllSpainpa,  (C/mspi  mosca,  pampa  llurn- 

ra.  Q.)  cerro  mineral  de  plata  cfrc»  de 

Atunhuallay,  prov.  Angaraes,  Dpt.  Hain- 

caveliea. 
ChU3paD,  {Cliiiipa  talega  de  coca.  Q.l  i^ 

Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist.  Andihuj- 

las :  habt.  60. 
Chnspe,  {Cliiisif  (I  Cliiix/ii  mosca.  Q.|  ali  J 

est.  Dpt.  Huiiuuco,  prov.  Dos  de  M»w. 

dint.  Huallanca. 
Chuspb,  aid.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  els' 

trovirppia,  dist.  Cordova:  habt,  394. 
Chiispb,   chac.   Dpt.   Huancavelica,  pro'- 
Tayacaja.  dist.  Pampas. 


CHUY 


335  — 


CHUY 


Chnspi,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Andahuajlas :  habt.  240. 
Chuspi,  hda,  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 

Pedro  del  Hospital:  habt.  83. 
ChnspiCQChO ,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Hnamanga,  dist.  Santiago:  habt.  29. 
Chnspihliacchana,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Cbnspin,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
Chospisilca,  hda.   Dpt.  y  dist.  Tarapacd: 

^  26  leg.  (189  ^  k.)  de  Pisagua. 
Chnspiarco,  hda.  Dpt.   Cajamarca,   prov. 

Jaen,  dist.  Tabaconas. 
CosnlJa^  {Chusuya  miez  marchita.  Q.)  aid. 
Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist.  Sicuani: 
habt.  111. 
Chula^  {Chnta,  desoUar,  quitar  la  piel.   Q.) 
est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma,  dist. 
Tuti. 
CmjTA  6  Chita,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Galea,  dist.  Pisac:  habt.  87. 
Chutcan^  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Socota. 
ChDtuhnarco,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  San  Damian. 
Chatampifiey  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara. 

baya,  dist.  Macusani. 
ChUTilaqnef   chac.  Dpt.   Moqucgua,   dist. 

Torata. 
CllDya^  (Chuya,  limpio,  claro,  ralo,  purifi- 
car  6   afilar.  Q.)  est,  Dpt.  Lima,  prov. 
HaajTOchiri,  dist.  Carampoma. 


CHtTA,  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica,  dist. 
Moya :  habt.  286. 

Chuya,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Laramate. 

Clmyabambay  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Chota :  habt.  690. 

Chnyapata,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Salcabamba:  habt.  87. 

Ctaliya41U69  ch&.c.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canta. 

ChuyaSy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Poraabamba:  habt.  417. 

Chuyayacily  (agua  clara  6  pura.  Q.)  aid. 
Dpt.  Huancavelica.  prov.  Angaraes,  dist. 
Julcamarca:  habt.  169. 

Chnycani)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cama- 
nd,  dist.  Caraveli:  d  2  leg.  (11  k.)  de  Ca- 
raveh. 

Ciinyfflay^  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Totos:  habt.  22. 

CllliyO)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  San  Marcos. 

Chnyncachi)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
PaucarcoUa. 

Chuynhnal,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco: 
habt.  705:  dista  9  leg.  (50  k.)  de  Hua- 
machuco. 

Chnynlay^  aid.  Dpt.  Moqucgua,  dist.  Tora- 
ta :  dista  de  Moquegua  9  leg.  (50  k.),  de 
Torata  4  (22  k.). 

Chnyuni)  est.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Chunvi- 
vilcas, dist.  Chamaca. 


D 


D.  —  En  Quechua  y  en  Ayraaril  no  so  eono- 

ce  esta  letra,  y  los  espafioles  la  han  torna- 
do equivocadamente  por  la  T  6  con  Ph. 
Dniiuns,  (debe  ser  coirupcion  de  Pha/ma, 

fiembrar,  granos  memidos.  Ay.)  pbl.  Dpt. 

Amazonfts,  prov.  Chachapoyas,  diat.  So- 
loco:  liabt.  2C9. 
Dtllllittll   t^AN,  distrito  de  la  provincia  de 

Huarochiri,  Dpt.  Limn :  habt.  1,757. 
Damiak  San,  pbl.  capital  de  eate  distrito,  a 

e  1  leg.  (30  k.)  al  Siirdo  CTiorrUlos,  Dpt. 

Lima,  prov.  Huarocbiri:  il  3,248m.50  alt.: 

habt.  C96. 
Jtomiantl,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dial. 

Jftcn. 
Daiiif I,  mina  do  plata,  Dpt.  Liberta^l,  prov. 

y  dist.  Hnaraacbnco. 
Dtlllja,  lida.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Lonya:  babt.  44. 
Dutiles,  minas  do  plata  en  el  ccrro  de  Cho- 

lipampa,  lado  E.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Hualgayoc:  ley  12  m. 
Deau,  cbftc.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Tni- 

jiUo:  &  i  leg.  (1  1-  k.)  de  Trujillo. 
Urau-Jianipa,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  TambiUo;  habt.  17. 
D<>)h>,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paiicartambo, 

di^t.  Cballabumba. 
DecretH,  aid.  y  Itda.  Dpt.  Aucacbs,  prov. 

Huaras,  dist.  Becuay. 
Uelifsd,  aid.  y  est,  Dpt.  Arequipa,  prov.  y 

dist.  Camanii:  babt.  240. 
Driiesii  iiut^vu,  old.  y  est.  Dpt.  Arequipa, 

prov.  y  dist.  Camana:  babt.  144. 
Deltina  La,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 

Delfcado,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Ma- 
ria, lado  E.  Dpt.  Cajaraarea,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc  r  ley  20  m. 


Delgado,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa, dist.  Vi'tor:  liabt.  7. 

Delsnilo-pitinpa,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
Huamanga,  dist.  Quinua. 

DeiliontP,  ehac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Tayabamba. 

De  RejM'ntP  6  I1ern-)>pine ,  quebrada  en  la 
prov.  y  Dpt.  Hudnuco :  esti  poblada  de 
muelias  aldnas  y  chacras. 

DeimnillO,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, diat.  Tayabamba. 

DeSflffnivio,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Huaura:  babt.  49. 

DesilffnatlPrn,  ehac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta,  diat,  Lampian. 

Desaguadero,  aid.  Dpt,  prov.  y  diet.  lea: 
habt.  134:  dista  de  lea  J  leg.  (4  \  k.). 

Desaqitaiieho,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y 
dist.  Huanta:  habt.  86. 

Desagtjadero,  aid,  Dpt,  Arequipa,  prov,  Cas- 
tilla,  dist.  Uraea:  habt.  8. 

DESAurADERo,  rio  en  la  provincia  de  Cha- 
cuito,  Dpt.  Puno,  es  el  linico  que  sale  tlel 
1)^0  Titicaca  y  lleva  snGciente  caudal  de 
agua  para  poder  ser  uavegable,  por  cuyo 
motivo  so  proyeota.  catablecer  la  navega- 
cion  por  vaporca.  Deseraboca  en  la  lagu- 
na  de  Aullagas,  que  algunos  dcnomiuan 
el  Sumidero,  porque  en  ella  se  picrdcn 
BUS  aguaa,  que  se  supone  corren  subterrA- 
neamente  liasta  el  PaciSco  por  la  provin- 
cia de  Iquiquo;  annque  algunos  creen  con 
mas  fundamento,  que  la  evnporacion  que 
cs  grande  por  la  aliura  en  que  se  balla 
sobre  el  nivcl  del  mar,  basta  para  que  (te 
pierda  el  agua.  Est«  rio  eatd  llamado  & 
labrar  el  en  grandee  imiento  de  los  Depar- 
tamentoa  del  Norte  de  Bobvia,  cuyo  Go- 
bierno  ha  aceptado  ultimamente  la  pro- 


DESC 


337 


DESP 


puesta  qae  se  ha  hecHo  por  el  ciudadano 

Norte  Ameriano  Daniel  Joaccham,  para 

canalizarlo  desde  el  lago  de  Pop6  hasta  el 

Tilicaca  j  establecer  en  ti  la  navegaoion 

4  vapor,  que  aerA  una  de  las  prinoipales 

faentes  de  ventura  de  aquella  BepubUoa. 

Sa  curso  es  S.  £.;  su  largo  desde  que  sa* 

le  del  Titieacahasta  que  entra  en  la  lagona 

de  Adlagas  es  de  170  millas,  oon  una  pen- 

diente  6  desnivel  de  cerca  de  500  pi^s.  El 

pnente,  que  es  de  balsas  de  totora,  se  halla 

iumediato  i  la  salida  del  lago,  i  los  16"" 

33'  10"  lat.  y  71«  22'  44"  long,  i  8,919m. 

alt.:  una  parte  de  este  rio  es  el  lixnite  del 

Peru  con  Bolivia. 

Desaouadebo  ,  distrito  de  la  provincia  de 
Ghacuito,  Dpt.  Puno:  habt.  1,481. 

Desaguadbbo,  pbl.  capital  del  distrito  del 
mismo  nombre,  provincia  de  Chucuito, 
Dpt.  Puno,  situado  d  los  16*»  88'  10"  lat. 
y  i  los  70°  22'  44"  long.:  &  8,919m.  alt.; 
i  orilks  de  la  laguna  Titicaca  y  del  rio 
Besagnadero  que  le  dd  su  nombre :  habt. 
184:  dista  de  Puno  30  leg.  (167  k.);  y  2 
(11  k.)  de  Zepita. 

DfsairaAi,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamachuco,  dist.  MoUepata,  al  N. 
de  este  pueblo. 

I^mparados,  mina  de  plata  en  el  distri- 
to mineral  de  Santa  Bosa,  prov.  Pasco, 
Dpt.  Junin. 

I^AMPABADos ,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima, 
dist.  Magdalena :  habt.  88. 

Desahpabadob,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov. 
Arequipa,  dist.  Yitor:  habt.  11. 

Deseubridora,  minas  de  plata  (8),  la  una  es- 
td  4  8  leg.  (44  i  k.)  de  Taquilpon,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaylas  dist.  Macate.  Es- 
t&mina  produce  0*026  de  plata  6  sean 
812  m.  por  cajon;  la  2.*  en  el  cerro  de 
Cayacona;  la  3.*  es  de  cobre. 
Descubridoba,  mina  de  plata  &  lOleg.  (55|  k.) 
de  Chimbote,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Pamparomas. 
DsaaTBBiDOBA,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Pumahuain,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Andajes. 

DEBcuBBn)oBA,  miua  de  plata  en  el  cerro  de 
Cbacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Ga- 
jatambo:  ley  80  m. 

Descubbidoba,  mina  de  plata  en  Queropalca, 


Dpt.  Hu^nuco,  prov.  Dos  de  Mayo,  dist. 
Banos. 

Descubbidoba,  mina  de  plata  al  0.  del  pue- 
blo de  Yauh,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  YauU:  ley  20  m. 

Des^flda,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Tambillo. 

Desenj^no,  veta  de  grafita  en  estado  Ht6ido 
cerca  del  tunel  numero  7  de  la  linea  f^rrea 
de  Chimbote  d  Huaras,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Pallasca,  dist.  Llapo :  d  9d0m.  alt. 
•  Se  halla  la  grafita  en  el  estado  lit6ido 
pasando  d  laantracita,  en  lecho8,'mezcla- 
da  con  arenisca  y  esquistos  alterados  por 
el  metamorfismo.  Por  la  accion  de  este 
fen6meno  todos  los  elementos  gaseosos  se 
han  perdido  y  ha  revestido  el  aspecto  de 
semi-cristalizacion  que  la  caracteriza. 

cEste  carbon  es  negro,  brillante,  fria- 
ble ;  decrepita  al  fuego ;  quema  sin  llama 
ni  humo.  Sus  cenizas  son  un  poco  colo- 
radas  y  arcillosas.  No  contienen  una  can^ 
tidad  notable  de  sulfatos. 

Cotnposiciaii. 

Carbon  fijo 0.847 

Cenizas 0.089 

Sustancias  voldtiles 0.114 


1,000 

Carbono  total 0.852 

Carbono  equivalente  i  las 
sustancias  voUtiles 0.005 

1  Gramode  carbon  podria 

dar 6,658  caloriasf. 

DeseiiellTOj  TO[niak  de  plata  en  el  cerro  de 

Chacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Oyon. 
Desesperada,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Ninobamba,  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Huamanga. 
Desmontes  en  general  de  plata  en  Huan- 

tajaya,  Dpt.   Tarapaci,  dist.  Iquique: 

ley  20  m. 
Despeusa  La,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hui- 

nuco. 

Despensa  del  inea,  (vease  Chingana). 
Despoblado,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayaba- 

ca,  dist.  Suyo. 
Despreciada^  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Chanca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Oa- 

jatambo:  ley  85  m. 

4S 


D 


leclma  y  en  Aymari  no  sc  cono- 
tra,  y  los  t'spafioles  la  ban  toma- 
icadamente  por  la  T  6  con  Ph. 
ebe  ser  comipcion  de  Phalma, 
granos  lueuudoB.  Ay.)  pbl.  Dpt. 
IS,  prov,  Cliachapoyas,  dJst.  So- 
il. 2(i9. 

AN,  dintrito  tlo  la  provincia  de 
iri,  Dpt.  Lima:  halit.  1,757. 
,  pl)l.  capital  de  esto  distrito,  A 
SO  k.)  al  Sur  de  t.'Lorrillos,  Dpt. 
OT.  Huarocbiri:  A  3,248m-50  alt.: 
J. 
lid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

na  de  plata,  Dpt.  Libortad,  prov. 

uamacbuco. 

I.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lnya, 

lya:  habt.  44. 

inas  de  plata  en  el  cerro  de  Cho- 

lado  E.  Dpt.  Cajamarca,  prov, 
[ualgayoc:  ley  12  m. 
:.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Tra- 
:  leg.  (1  i  k.)  de  TnijiUo. 
pa,  hda.  Dpt.  Ayaoucho,  prov. 
iga,  dial.  Tambillo:  liabt.  17. 
.  Dpt,  Cuzco,  prov.  Paucai'tambo, 
illabamba. 
aid.  y  hda.  Dpt.  AncacLs,  prov. 

diBt.  Eocuay. 

Id.  y  est.  Dpt.  Areijuipa,  prov.  y 
mnna:  liabt.  240. 
I«*m,  aid.  y  est.  Dpt,  Aroquipa, 
dist.  Camana;  habt.  144, 
A,  lida.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 

mina  de  plata  en  el  een-o  de  Ma- 
0  E.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
yoc :  ley  20  m. 


Deloado,  hda.  de  vifia,  Dpt.  y  proi 
quipa,  (list.  VCtor:  habt.  7. 

Delsiiili>-|Mnipa,bda.  Dpt.Ayacucho 
Hua manga,  dJst.  Quiniia. 

Drilionf 6,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
di.st.  Tayabamba. 

De  R<'IM'lltP  6  ]hrrf/imte,  quebrada 
prov.  y  Dpt.  Huitniico:  esti  poll 
muclias  aldeas  y  chaeras. 

Dermnilio,  chac.  Dpt.  Libertad,  pri 
taz,  dist.  Tayabamba. 

Desatrravio.  hda.  Dpt.  Lima,  prov, 
cay,  difit.  Huaura:  habt.  49. 

Desiiaiil"'Pr''t  cli'ic.  Dpt.  Lima,  pro' 
ta,  dist.  Lampian, 

Desaghadero,  aid.  Dpt.  prov.  y  di 
habt.  134:  dista  de  lea  J  leg.  (4  | 

DBHAauAnEBo,  aid.  Dpt.  Ayacucho, 
dist.  Huanta;  habt.  86. 

Desaouadero,  aid.  Dpt.  Areqnipa,pn 
tilla,  dist.  Uraca:  habt.  8. 

Desaguaueko,  rio  en  la  pro\-indai 
cuito,  Dpt.  Puno,  os  el  I'uiico  que 
lago  Titicaca  y  lleva  snficiente  ra 
agiia  para  poder  scr  navegable,  J 
motivo  BO  proyeota  ostablecer  la 
cion  por  vaporcs.  Desemboca  en 
na  de  Aullagas,  que  algunos  dei 
cl  Sumidero,  porque  eu  ella  se 
sua  aguaa,  que  so  supone  corren  s 
neamente  hasta  el  Pactfico  por  la 
cia  de  Iquiquc;  aunque  algunos  c 
mas  fundamento,  que  la  cvapora 
es  grande  por  la  altura  en  qne 
Bobre  el  nivel  del  mar,  basta  pai 
pierda  el  agua.  Este  rio  esta  11 
labrar  el  engi-andecimiento  de  lo 
tamcntos  del  Norte  de  Bolivia,  < 
biemo  ha  aceptado  ultimamenti 


DESC 


337 


DESP 


puesta  que  se  ha  hecKo  pot  el  ciadadano 
Norte  Ameriano  Daniel  Joaccham,  para 
canalizarlo  desde  el  lago  de  Pop6  hasta  el 
Titicaca  y  establecer  en  ^1  la  navegacion 
i  vapor,  que  serd  una  de  lae  principales 
fuentes  de  ventura  de  aquella  Bepublica. 
Su  curso  es  S.  E.;  su  largo  desde  que  sa* 
le  del  Titicacahasta  que  entra  en  la  laguna 
de  AuUagas  es  de  170  miUas,  con  una  pen- 
diente  6  desniyel  de  ceroa  de  500  pi^s.  El 
puente,  que  es  de  balsas  de  totora,  se  halla 
inmediato  i  la  salida  del  lago,  &  los  16^ 
83*  10"  lat.  y  7V  22'  44"  long,  d  8,919m. 
alt.:  una  parte  de  este  rio  es  el  limite  del 
Peru  con  Bolivia. 

Desaouaoebo,  distrito  de  la  provincia  de 

Chucuito,  Dpt.  Puno:  habt.  1,481. 
DESAOuADEBOy  pbl.  Capital  del  distrito  del 
mismo  nombre,  provincia  de  Chucuito, 
Dpt.  Puno,  situado  d  los  16*»  83'  10"  lat. 
y  &  los  70°  22'  44"  long.:  d  8,919m.  alt.; 
d  oriUas  de  la  laguna  Titicaca  y  del  rio 
Desaguadero  que  le  da  su  nombre :  habt. 
184 :  dista  de  Puno  80  leg.  (167  k.);  y  2 
(11  k.)  de  Zepita. 
Desairada,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamachuco,  dist.  Mollepata,  al  N. 
de  este  pueblo. 
Desamiiarados,  mina  de  plata  en  el  distri- 
to mineral  de  Santa  Eosa,  prov.  Pasco, 
Dpt.  Junin. 
Desampabados  ,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima , 

dist.  Magdalena:  habt.  88. 
I>esampabados,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov. 

Arequipa,  dist.  Vltor:  habt.  11. 
Descobrldora,  minas  de  plata  (8),  la  una  es- 
td  4  8  leg.  (44  i  k.)  de  Taquilpon,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaylas  dist.  Macate.  Es- 
ta  mina  produce  0'026  de  plata  6  sean 
812  m.    por  cajon;  la  2.*  en  el  cerro  de 
Gayacona ;  la  8.*  es  de  cobre. 
!^scuBBii>oBA,  mina  de  plata  ^  lOleg.  (55|  k.) 
de  Chimbote,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Pamparomas. 
^sciTBBrDOBA,  miua  de  plata  en  el  cerro  de 
Pumahnain,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Andajes. 

•ESCUBBiooBA,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Chacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Ca- 
jatambo :  ley  80  m. 
B3cnBRii>oBA,  mina  de  plata  en  Queropaica, 


Dpt.  Hudnuco,  prov.  Dos  de  Mayo,  dist. 
Bancs. 

Descubbidoba,  mina  de  plata  al  0.  del  pue- 
blo de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Yauli:  ley  20  m. 

Des^ada,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Tambillo. 

Desengano,  veta  de  grafita  en  estado  lit6ido 
cerca  del  tiinel  numero  7  de  la  linea  f^rrea 
de  Chimbote  d  Huaras,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Pallasca,  dist.  Llapo :  d  980m.  alt. 
•  Se  halla  la  grafita  en  el  estado  lit6ido 
pasando  &  la  antracita,  en  lechos,  mezcla- 
da  con  arenisca  y  esquistos  alterados  por 
el  metamorfismo.  Por  la  accion  de  este 
fen6m6no  todos  los  elementos  gaseosos  se 
han  perdido  y  ha  revestido  el  aspecto  de 
semi-cristalizacion  que  la  caracteriza. 

iEste  carbon  es  negro,  brillante,  fria- 
ble ;  decrepita  al  fuego ;  quema  sin  llama 
ni  humo.  Sus  cenizas  son  un  poco  colo- 
radas  y  arciUosas.  No  contienen  una  can- 
tidad  notable  de  sulfates. 

Co7nposicio7i. 

Carbon  fijo.. 0.847 

Cenizas 0.089 

Sustancias  voldtiles 0.114 


1,000 

Carbono  total 0.852 

Carbono  equivalente  d  las 
sustancias  voldtiles 0.005 

1  Gramode  carbon  podria 

dar 6,668  caloriasi. 

DesenelgfO,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Chacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Oyon. 
Desesperada,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Ninobamba,  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Huamanga. 
Desmont€S  en  general  de  plata  en  Huan- 

tajaya ,   Dpt.   Tarapaca ,  dist.  Iquique : 

ley  20  m. 

Despeusa  La,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hui- 
nuco. 

Despensa  del  inca,  (vease  Chingana). 
Despoblado,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayaba- 

ca,  dist.  Suyo. 
Despreclada,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Chanca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Ca- 

jatambo:  ley  85  m. 

4S 


DOCT  —  3 

[taUt,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Ba- 
ionas,  dist.  Iquitoa :  habt.  82. 
llo,  mine,  de  plata  en  el  oerro  de 
uiciBco,  lado  E.  Dpt.  Cajamorca, 
dist.  Hualgayoc :  ley  20  m. 
ELTA  DEL,  mal  paso  6  estrecho  en 
cajali ;  en  41  las  aguas  Be  encuen- 
brman  un  remolino,  pero  bu  paso 
)e  gran  peligro:  esta  como  &  100 
7  k.)  arriba  de  Saracayu. 
lina  de  plata  en  el  cerro  de  Chan- 
,  Ancachs,  prov.  y  diat.  Cajatambo, 

[,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnay- 
;.  Caras. 

N,  hda.  de  cana,  Dpt.  Ancachs, 
!uaylas,  dist.  Mato. 
tasqaez,  mina  de  plata  en  el  cerro 
imina,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 
Chavln. 

ida.  Dpt.  Juuin,  prov.  Pasoo,  diat. 
ly:  habt.  326. 

S  pies, roca (v4ase  Malabngo,fner- 
jenada). 

lN,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
z,  Dpt.  Ancachs,  prov.ydist.  Hna- 
eccion  N.  80°  E.;  inclinadon  cad 
;  ancho  Im-SO:  ley  17  m.  y  al- 
metalea  128  marcoB,  y  otros  poco 


Ca  6  Xinamarca,  aid.  Dpt.  Apari- 

'ov.  Aymaraes,  dist.  Colcabamba: 

02. 

obi.  Dpt.  Amazonas,  prov.   Cha- 

la,  dist.  OlleroB:  habt.  229. 

I  cEBBo  DE  LA,  8  millaa  al  N.  0.  de 

a  de  Sombrero. 

,  mina  de  cobre  eu  el  cerro  de  las 

)pt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Santa. 

,  lugar  inmediato  d  la  hda.  de  Ca- 

:ha,  Dpt.  Ayacucho. 

,  mont«s  6  cerros :  el  mas  elevado 

ie  los  que  estan  &  la  entrada  del 

de  Samanco,  se  halla  &  los  £ 
;.  y  80°  54  54''  long.;  (dene  SSBia. 
>t.  Ancachs,  prov.  Santa. 
tstoles,  mina  de  plata  eu  el  distri' 
eral  de  Santa  Rosa,  Dpt.  Junin, 

dist.  Pasco, 
uls  (ittrriit,  hda.  Dpt.  prov.  y  diet. 


Doctor  Kosas,  bda.  Dpt.  prov.  y'dist.  let. 
DOLORES,  ttaiKB  de  estk  noubu. 

Dolores,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Pomi' 

huain,  Dpt.  Ancachs,  prov.  CajaUmbo, 

dist.  AndajeB. 
DoLORBB,  nuna  de  plata,  en  la  Cordillen  ne- 

gra,  en  la  punta  llamada  Cayan,  pror. 

Huaras,  Dpt.  Ancachs. 
DoLOBES,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Hiud- 

capeti,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huarae,  did. 

Keen  ay. 
DoLOBEB,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  CoUi- 

racra,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoans,  did. 

Recuay. 
DoLOBEB,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  3e- 

crespampas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Euuw, 

dist.  Independencia. 
DoLOBES,  mina  de  plata,  en  el  diatrito  miii»- 

ral  de  Sta.  Rosa,  prov.  Faeco,  Dpt.  Jonin. 
Dolores,  minas  de  plata  (9),  al  0.  del  pU. 

de  Yauli,  Dpt.  Jonin,  prov.  Tarma,  diit- 

YauU:  ley  de  30  i  60  m. 
DoLOBES,  salitrera  en  el  Canton  de  Sftl  de 

Ohispo,  dist.  Pisagoa,  Dpt.  Tarapaci^m 

1878  produjo  88,000  qointales:  eo  18T4 

60.000:  dista  9  }  leg.  (52  (  k.)  del  pQ«r- 

to ;  y  como  150  metroa  de  la  linea  f&r«a. 
DoLOBEs,  sahtrera,  Dpt.  Tarapac&,  dist.  Pi- 

Bagua :  ley  70  "{t- 

FUNDOS  BtrsTicos. 

Dolores,  hda.  en  la  quebrada  de  Punsayi' 

en,  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
DoloreS)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cfaannj. 

dist.  Hnaura. 
DoLOBEs,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  ChanMT, 

dist.  Diuari;  habt.  17. 
Dolores,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaroebi- 

ri,  dist.  Santa  Eulalia. 
Dolores  nonMlTo,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist 

Lambayeque. 

SANTO  DOMIXGO,  uinas  db  estk  nombu- 

Doniiiigo  Santo,  mina  de  plata,  &  7  \ifati 

de  Taquilpou,  en  el  dist.  de  Macate,  pM^- 

Huaylaa,  Dpt.  Ancachs. 
DouiNoo  Santo,  mina  de  plata  en  el  cerrQ  Je 

Tulluncur,  Dpt.  Ancachs.  prov.  Haari»i 

dist.  Recuay, 


DOMI 


—  339  — 


DONA 


Domingo  Santo^  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Jinches,  Dpt.   Ancachs,   prov.    Huards, 

dist.  Becuay. 
Domingo  Santo,  mina  de  plata  en  el  cerro 

Llacsa,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 

Recuay. 

Domingo   Santo,  mina  de  plata,  al  S.  E. 

del  pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov. 

Tarma,  dist.  Yauli. 
Domingo  Santo,  salitrera  en  el  Canton  de 

Pampanegra ,  dist.  Pisagua ,  Dpt.  Tara- 

pacd:  en  1872  produjo  40,000  quintales 

de  salitre  y  en  1878  44,000:  dista  9  leg. 

(50  k.)  del  Puerto,  y  1  (6  i  k.)  de  la  Hnea 

fSrrea. 

PUEBLOS   Y   FUNDOS. 

JDoniingo  Santo,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 
baca,  dist.  Chalaco:  habt.  218. 

Domingo  Santo,  hda.  de  cana,  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  ydist.  Trujillo:  habt.  144:  dis- 
ta 4  leg.  (22  k.)  de  Trujillo. 

Domingo  Santo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnu- 
co,  dist.  Chinchao. 

Dominj^  Santo,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y 
dist.  Pasco :  habt.  8. 

DoBONGo  Santo,  chac.  Dpt.  Junin,  prov. 
Jauja,  dist.  Concepcion:  dista  de  Concep- 
cion  J  leg.  (2  ^  k.). 

Dominj^  Santo,  hda.  Dpt.  Huancavelica, 
prov.  Tayacaja,  dist.  Surcubamba :  habt. 
29. 

Domingo  Santo,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Palpa. 
Doilllll|[^  Santo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacu- 

cho,  prov.  La  Mar,  dist.  Chungui :  dista 

de  Mayoc  J  leg.  (2  i  k.). 
Domingo  Santo,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Ayacucho. 
DoMiNoo  Santo,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Santiago. 
Domingo  Santo,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lacanas,  dist.  Laramate. 
Doming  Santo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

diet.  Urubamba. 
Domingo   Santo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Anta. 
DoinNGO  Santo,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Ayapata. 
Dominipo  Santo,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Caetilla,  dist.  Uraca. 


Domingo  Santo,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Castilla,  dist.  Huancarqui. 

Domingo  Santo,  hda.  de  cana,  Dpt.  Arequi- 
pa, prov.  Islay,  dist.  Tambo. 

Domingo  Santo  ,  chac.  Dpt.  Moquegua , 
dist.  Ilo. 

Domingo  Santo,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moque- 
gua. 

Domlnj^  de  Antas  Santo,  hda.  Dpt.  Ju- 
nin, prov.  Tarma,  dist.  Acobamba. 

Dominjco  de  Antaspampa  Santo,  hda.  mi- 
neral Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Yau- 
h :  habt.  52. 

Domingo  chieo  Santo,  chac.  Dpt.  Lima, 
prov.  Chancay,  dist.  AucaUama. 

Domingo  de  Chinclia  Santo,  pbl.  capital 
del  dist.  de  Chincha  Alta,  prov.  Chincha, 
Dpt.  lea:  habt.  1,615. 

Domingo  de  los  Chorrillos  Santo,  aid. 
Dpt.  HuAnuco,  prov.  Huamalies,  dist. 
Huacaybamba:  habt.  42 :  esta  en  la  mon- 
tana. 

Domingo  de  Gache  Santo,  pbl.  Dpt.  Ama- 
zonas,  prov.  Luya,  dist.  Lamud :  habt. 
185. 

Domingo  grande  Santo,  chac.  Dpt.  Lima, 
prov.  Chancay,  dist.  Aucallama. 

Domingo  de  los  Olleros  Santo,  distrito  de 
la  provincia  de  Huarochiri,  Dpt.  Lima : 
habt.  874. 

Domingo  de  los  Olleros  Santo,  pbl.  capi- 
tal de  este  distrito  de  la  provincia  de  Hua- 
rochiri, Dpt.  Lima :  habt.  479. 

Domingo  Santo,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
y  dist.  Huanta. 

DomingultO  Santo,  chac.  Dpt.  Libertad, 
prov.  y  dist.  Trujillo:  d  J  deleg.  (1  i  k.) 
de  la  ciudad. 

Dominico,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz,  dist.  Chilia. 

Doniitila  Santa,  mineral  de  plata,  Dpt. 
HuancaveUca,  prov.  Tayacaja,  dist.  Pau- 
carbamba:  habt.  24. 

Donaire,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 
dist.  Pisco. 

Don  Martin,  isla  a  los  11°  2'  80"  lat.  y  80^ 

0*  49"  long. 
Donse,  chac.  Dpt.  Amazonas.  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  San  Cdrlos. 
Dona  Maria  mesa  de  :  cerro,  A  los  14*"  41'  lat. 

y  78«  10'  49"  long.:  tiene  648m.  alt.;  es 


DOS 


—  340  — 


DUSE 


tmo  de  los  cerros  mas  notables  de  la  Cos- 
ta por  6U  forma  de  mi  cono  troncado. 

Dora  MarIa,  pmita  a  los  14»  40'  10"  lat.  y 
78°  15'  45"  long,  es  la  terniinacion  del 
cerro  anterior. 

Dona  Ana,  chac.  Dpt.  Cajamarca.  prov.  y 
dist.  Chota. 

DorniendoyaC)  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,prov. 
Convencion,  dist.  Echarate:  habt.  125. 

Dos  an]ig;os,  mina  de  cobre  y  plomo  al  N. 

de  Llamellin,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

ley  75  d  150  m. 
Dos  AMiGos,  mina  de  plomo  en  el  cerro  de 

Ghire,  Dpt.  Ancachs,  prov.   Cajatambo, 

dist.  Aqnia. 

Dos  CiUCeS)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Sancos. 

Dos  de  Mayo,  mina  de  plata  en  Auquimar- 
ca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatam- 
bo. 

Dos  de  If  ayo,  provincia  del  Departamento 
de  Hudnuco,  creada  por  ley  de  5  de  No- 
vienbre  de  1870.  Confina  por  el  N.  con  la 
de  Huamalies;  por  el  S.  con  la  de  Pasco; 
por  el  E.  con  la  de  Huanuco;  y  por  el  0. 
con  la  de  Cajatambo,  del  Departamen- 
to de  Ancachs.  Sa  capital  la  villa  de  la 
Union,  llamada  dntes  el  pueblo  de  Agua- 
zniro.  Consta  de  los  sigientes 

DISTBITOS : 

Habt. 

Aguamiro 1,877 

Banos 1,700 

Chupan 8,495 

Chavin 8,298 

Huallanca 1,460 

Jesus 1,744 

Obas 8,109 

Pachas 4,026 


Total  habt 20,709 

Estd  comprendida,  mas  6  m^os,  entre 
los  9''  40'  y  10<>  20  lat.  y  los  78«  15'  y  78*^ 
55"  long,  formando  una  superficie  como  de 
189  leguas,  que  comparada  con  su  pobla- 
cion  resulta  casi  110  habitantes  por  cada 
laguacuadrada. 

En  esta^  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  como  en  la  de  Huamalies,  de  la 
cual  form6  parte. 


Su  territorio  es  muy  fragoso  por  esUr 
cruzado  por  varios  ramales  de  la  Cordi- 
llera :  es  muy  rico  en  minerales  de  plaU, 
cobre  y  cinabrio.  En  esta  provincia  esti 
la  lagunita  de  Lauricocha  de  donde  oace 
el  rio  Maranon :  y  las  ruinas  de  Huion- 
co  viejo  y  otras. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia:  on  hn 
de  1.*.  Instancia  administra  jasticia.  En 
lo  eclesidstico  estd  dividida  en  los  ^gueo- 
tes 

CUBATOS : 

Banos.  Jesus. 

Ghavin  de  Pariarca.     Pachas. 

Hay  28  Escuelas  de  primerasletras: 

22  para  hombres:  sueldos S.  18,200 

1     •      mujeres:         •  i      600 


Total  al  ano S.  18,800 

No  se  ha  hecho  hasta  hoy  la  matriciila 

especial  de  esta  provincia,  asf  lo  que  pro- 

ducen  las  contribueiones  esta  incloido  eo 

la  de  Huamalies. 
Duendes,  quebrada,  v^ase  TucwpiUa 
Dmila  ehicOy  aid.  y  chac.  Dpt.  Amazonas, 

prov.  Luya,  dist.  San  6er6nimo :  habi. 

56. 
Dania  f^rande,  aid.  Dpt.  Amazonas,  proT. 

Luya,  dist.  Jamaica:  habt.  91. 
Dora,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  pror. 

Huamachuco,  dist.  Moyepata,  alN.de 

este  pueblo. 

Dnraii)  socabon  en  el  cerro  de  Collaram, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  disi  Be- 
cuay.  Contiene  varias  minas  de  plata. 

Dunus  Las,  minas  de  plata  en  el  cerro  de 
Tingo,  lago  0.  Dpt  Cajamaxca,  prov.  j 
dist.  Hualgayoc. 

DoraanillOy  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Ln- 

ya,  dist.  Pisuquia:  habt.  88. 
DumsnO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajt* 

tambo,  dist.  Gorgor. 
Diunusiioyocc,  aid.  y  est.  Dpt.  Junin,  proT. 

y  dita.  Tarma. 

DuBABNOYocc,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  piw. 

Huamanga,  dist.  Acosvinchos:  habt.  8. 
Dliseja^  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  pror. 

Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chaco, 

al  N.  de  este  pueblo. 


Adtektenoia.  —  La  vocal  E,  se  oonfunde  en  Qaechna  y  Aymar&  oon  la  I,  porque  es  semi-mada,  y  es  in- 
diferente  nsar  una  6  otra  vooal :  por  esto  ouando  algnna  palabra  que  tenga  £  al  medio  6  fin  de  diccion  no 
se  encuentre  oon  E,  bfisquese  eon  I,  6  si  es  Aymari  con  He  6  con  Hi. 


£.  —  En  Quechua  ninguna  palabra  princi- 
pia  con  E,  y  esta  letra  solo  se  usa  en  me- 
dio de  la  diccion  formando  d  veces  sHabas: 
en  Aymard  no  Uega  d  cincuenta  el  ni^ero 
de  palabras  simples  que  principian  con  E. 
Eaco,  (Ecaco,  los  indios  Aymaras  daban  es- 
te  nombre  d  nn  ser  imaginario,  al  cnal 
atribuian  muchas  fdbulas)  Apacheta,  6  al- 
tnra  y  paso  de  los  Andes  ceroa  de  Aya- 
pata,  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya. 
Ecas,  (Ecca  medida  agraria  de  diez  brazas 
de  ancbo  por  cien  de  largo.  Ay.;  tambien 
significa  la  misma  vara  que  tenia  10  bra- 
zas de  largo)  chac.  Dpt.  Anoachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Bestaoracion. 
Eclipse,  rio  tributario  del  Aquiri,  por  la  iz- 
qnierda,  &  los  10*  55*  81"  lat.  y  72«  15' 
89"  long. 
Ecom  cerro  mineral  en  el  distrito  de  Be- 

ciiay,  prov.  Huaras,  Dpt.  Ancachs. 
Ecop  Hercedes,  mina  de  plata,  Dpt.  Anca- 

•lis,  prov.  Haafas,  dist.  Carhuas. 
Eehaje,  est.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ichuna: 

habt.  107. 
Eeliarate,  distrito  de  la  provincia  de  Con- 

vencion,  Dpt.  Cuzco:  habt.  2,071. 
EcHARATE,  (puede  ser  corrupcion  de  Hicku- 
ru  ati  que  en  Aymard  significa:  hoy  es 
cerco  para  coger  vicuna;  6  bien  de  Ecca- 
ratka,  quitar  la  ropa,  el  pellejo  ii  otra  cosa) 
pbl.  capital  de  este  distrito,  prov.  Conven- 
cion,  Dpt.  Cuzco,  cerca  del  rio  Urubamba 
A  667ii>-  alt.:  desde  este  punto  es  nave- 
gable  el  Urubamba:  habt.  881;  dista  del 
Cuzco  80  leg.  (278  i  k.);  de  Santa  Ana  4 
(22  k.);  de  Urubamba  7  (89  k.). 
Eeheneay,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desayos,  dist.  Ghuquibamba. 


Eden,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Hua- 

machuco:  d  6  leg.  (67  k.)  de  Huama- 

chuoo. 
Ejana,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 

Huacar. 
Ejido  Yantuma,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  y 

dist.  Ayabaca. 
Ejldos,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Tum- 

bez. 
Elena  Santa,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad, 

prov.  Trujillo,  dist.  Chicama. 
Elena  Santa,  hda.  de  cana,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Trujillo,  dist.  Viru :  habt.  81 :  A  2 

leg.  (11  k.)  de  Viru. 
Elena  Santa,  mina  de  plata  al  N.  0.  del 

pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Yauli :  ley  120  m. 
Elena  Santa,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Anoo. 
Elena  Santa,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Ica^ 

habt.  74 :  ^  f  leg.  (4  ^  k.)  de  lea. 
Elena  Santa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Acosvinchos. 
Elena  Santa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Ayacucho. 
Elena  Santa,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  San  6er6nimo. 
Elias  San,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 

Glunchao. 
Eltayopata,  aid.  (de  Chara  hanansaya)  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Canchis,  dist.  Cacha :  habt. 

24. 
Elva  real,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 

Locumba:  4  22  leg.  (122  \  k.)  de  Tacna. 
Embon^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Balsas. 
Embmnas  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 

quina:  habt.  644,  con  los  de  Challahuaya: 


ENCA  —  a 

de  Moqnegna  27  leg.  (iso  k.);  de 
na  4  {22  k.). 

,  DUDa  de  cobre  en  el  cerro  de  Tin- 
ido  N,  0.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  y 
lualgayoc:  ley  30  &  100  m, 
sadft,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov, 
incion,  dist.  Echarate:  babt.  41. 
le,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 

Pallasca,   dist.   Corongo:    produce 
780  marcoa  por  cajon. 
Ilia,  Bftlitral,  Dpt.  y  prov.  Tarapa- 
Bt.  Pica. 

Uda,  chac.  Dpt.  Ancacha,  prov,  San- 
it.  Casma. 

ado,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
iaja,  dist.  Pampas:  babt.  926. 
da^  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
Vbaucay:  habt.  41. 
,  chac.  Dpt.  Lilertad,  prov.  Pataz, 
!?ajamarquilla. 

lados,  iribu  de  salvajes  qae  habilan 
Eqnes  de  la  izqoierda  del  Napo. 
la,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
lo:  it  J  leg.  (1  i  k.)  de  Trnpo. 
lA,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
labt.  9. 

)»  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
,  dist.  Pueblo  Nuevo. 
da,  distrito  de  la  prov.  y  Dpt.  Ca- 
ca:  hnbt.  2,028. 

>A,  pbl.  capital  de  este  dietrito  de  la 
iciay  Dpt.  Cajamarea:  habt.  450:  & 

(38  ih.)  de  Cajamarea. 
>A,  Balitreras  (3)  Dpt.  Tarapaci,  dist. 
ua;  il  8  leg  (44  i  k.)  de  Pisagua: 
72  produjo  una  de  ellas  10,000  quin- 
y  lo  mismo  eu  1873;  otra  18,000 
ales  en  1873:  distan  del  puerto  de  8 

acion,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Uo,  dist.  Oliocope :  habt.  42. 
vcioN,  salitrera  en  el  Canton  de  Pam- 
;gra,  diet,  Iquique,  Dpt.  Tarapacd: 
72  produjo  18.000  quiiitales,  en  78 
0  quintaJes:  dista  8  leg.  (41  1  k.)  del 
o  y  2  niillas  (4  k.)de  la  linea  ferrea. 
loctt,  est.  Dpt.  Arequipn,  prov.  Cay- 
,,  dist.  Callalli. 

C,  est.  Dpt.  AncaeliK,  prov.  Huaylas, 
Yungay:  habt.  20i;:  a  7^  leg.  (41J  k.) 
de  Yungay. 


2  —  ESCA 

Encuentros,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Psyti. 
dist.  Qaerocotillo :  habt.  19. 

Eoi,  (puede  ser  corrapcion  de  Hina,  itudoi 
d  juntamos  con  otroal  Ay.)  rio,  fornudo 
por  la  reunion  del  rio  Mantaro  con  d 
Apurimac,  i  los  12°  lat.  y  76°  long,  j  i 
429™.  alt.  y  deapues  de  recorrer  una  di*- 
tancia  de  pocas  legnae  (3  6  4)  recibe  lu 
aguas  del  rio  Parent,  y  enttinces  tomi  el 
nombre  del  rio  Tambo.  An tign amenta  lot 
misioneros  daban  el  nombre  de  Eneil 
actual  rio  Tambo. 

Enj^fiO,  riachuelo  tributario  del  Yavari,  p« 
la  izquierda,  cerca  de  los  6°  10'  lat.  Estt 
nombre  se  ie  puBo  por  la  Comision  deli- 
mites  en  1666 :  tiene  80  metros  de  ancho. 

En  fStos  C6ITOB,  asi  se  llama  nn  cerro  mine- 
ral de  oro,  plata,  estano,  fierro,  plom- 
bagina  y  carbon  de  piedra,  alN.de  Lit- 
mellin,  Dpt.  Ancachs,  prov,  Huari,  dirt. 
Llamellin. 

Enriques  Los,  hda.  Dpt.  y  diat.  Uoqaegna. 

Ensenada  La,  asi  se  llama  la  que  se  hallt 
inmediata  i  la  Caleta  de  Mejia,  prov,  Ig- 
lay. 

Ensenada,  chacs.  Dpt.  Arequipa,  prov.  h- 
lay,  dis.  Tambo:  habt.  60. 

Entrada*  chac.  Dpt,  Amazonas,  prov.  Lnja, 
dist.  Jamaica. 

Equlllbrio,  chac.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 
Chiclayo,  dist.  Gnadalupe. 

Eqnicliai  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Lnca- 
nas,  diet.  Soras. 

Entpala,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chonvi- 
vilcas,  diet.  Colquemarca. 

Erapata,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist,  Chapimarca. 

Q^lioacca,  {Era,  mina  6  cantera,  AiMrm 
fdolos,  y  tambien  ciertos  cerros  que  he 
indios  diWnieaban.  Ay.)  eat.  Dpt.  Cnaoo, 
prov.  ( IhuTivivilcas,  diet.  Santo  Tomae. 

Erabnasi,  {F.ia,  mina  6  cantera.  Ay.;  Aim* 
casa.  Q.)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari 
dist.  Luis. 
Elisos,  ialoleH.  £1  mas  occidental  esti  akt 

9"  64"  20-  lat.  y  80°  34'  24"  long. 
Emiltat  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Httanoco. 
Escacba,  aid.  Dpt.  Moqnegna,  dist  Ubinac 

habt.  18«. 
Escala,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  C&fiete,  dist 
Mala:  habt.  102. 


ESCU 


—  343 


ESPE 


Escaleniy  despoblado,  Dpi.  Loreto,  prov. 

Moyobamba:  dista  de  Ghachapoyas  7  leg. 

(89  k.)  y  de  Mapatambo  1  (5  }  k.). 
EscALEBA,  chac.  Dpi.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huaylillas. 
EscALERA,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Huan- 

cavelica,  dist.  Acoria:  habt.  65. 

EscALEBA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  29. 
EsGALEKA,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 
EscALBRA,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Chuquibamba. 
EscALEBA  La,  cerro,  Dpt.  Tarapacd :  d.  2,138 

metros  alt. 
EscsleraGueho,  est,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Ayapata. 
SscaleraiHlta)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ayapata. 
Esealera  de  Yanay,  trecho  de  camino  muy 

malo,  entre  Sdndia  y  Quiaca,  Dpt.  Puno. 
EscalerayoC)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
Escalon,  tambo,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Marcapomacocha:  habt.  15. 
Escarches,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tin- 
go,  lado  N.  0.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Hnalgayoc :  ley  20  m. 
BflCataf  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Caru- 

mas. 
Ssccana,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hna- 

manga,  dist.  Santiago :  habt.  89. 
Bscana,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  San  Miguel:  habt.  828. 
iscobar,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Huayabamba. 
!8COlNiya,chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ornate. 
JBCOma,  (puede  ser  corrupcion  de  Hiscama 
di  tti.  Ay.)  pbl.  d  orillas  del  lago  Titica- 
ca,  A  los  15»  40'  1"  lat.  y  71^  28'  22"  long.: 
A  8,908m.  alt. 

seopita,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Carhuas. 

SOOrlal,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andahnaylas ,  dist.  San  Ger6nimo:  &  \ 
leg.  (1  ^  k.)  de  San  Ger6nimo. 

leota,  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Puqui- 

na:  dista  de  Moquegua  24  leg.  (188  ^  k.), 

de  Fuquina  7  (89  k.). 

icoela^  chac.  Dpt.  Huancavelica ,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Mayoc. 

leori^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Juliaca. 


Escmrebrag^as,  mal  paso  del  Maranon,  arri- 
ba  del  Pongo  de  Manseriche.  En  este  si- 
tio  el  rio  se  estrecha,  y  encontrando  ro- 
cas  tuerce  subitamente,  formando  el  curso 
un  dngulo  recto ;  y  como  la  corriente  es 
fuerte,  el  peligro  es  positive. 

Esmag^uca,  aid.  Dpt.  Tarapac^,  dist.  Pica: 
A  9  leg.  (50  k.)  de  Tarapacd. 

Esmeralda,  salitrera  en  el  Canton  de  la  So- 
ledad,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapacd:  en  1878 
se  calculo  su  producto  en  190,000  quinta- 
les:  dista  12  leg.  (67  k.)  del  puerto,  y  8 
(16  i  k.)  de  la  Unea  ferrea. 

Espachin,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Cochas :  habt.  88 :  d  4  leg. 
(22  k.)  de  Pativilca. 

Esparani,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pau- 
carcoUa. 

Espejo  panco,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Urubamba. 

Espejos  Los,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

Esperanza,  rio  thbutario  de  Yavari,  por  la 
derecha,  155  millas  arriba  de  la  confluen- 
cia  del  Paysandti.  Su  ancho  en  la  con- 
fluencia  es  de  12  metros,  y  su  fondo  de 
2  brazas  en  tiempo  de  crecientes. 

Esperanza,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de 
Chacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Pamparomas :  ley  17  m. 

EspEBANZA,  mina  de  plata  con  trazas  de  oro, 
4  8  J  leg.  (47  k.)  de  Taquilpon,  en  el  cer- 
ro de  San  Miguel,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Macate. 

Esperanza,  minas  de  plata  d  8  leg.  (16  J  k.) 
de  Recuay,  Dpt.  Ancachs,  dist.  Recuay : 
la  una  en  el  cerro  Huamanpinta. 

EsPEBANZA,  mina  de  plomo,  en  el  cerro  de 
Quinahuaraca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Aquia. 

Esperanza,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Trujillo. 

EsPEBAMZA,  hda.  mineral,  Dpt.  Ancachs « 
prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 

Esperanza,  aid.  y  hda.  Dpt.  prov.  y  dist. 
Hudnuco:  habt.  442. 

Esperanza,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist« 
Pasco. 

Esperanza,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 
Juan  Bautista. 

Esperanza,  salitrera  en  el  Canton  de  Bella- 
vista,  Dpt.  y  dist.  Tarapacd :  en  1878  se 


ESPI 


344 


ESQU 


calciil6  su  producto  en  80,000  quiutales  : 
d  14  leg.  (78  k.)  de  PatiUos. 
EsPERAMZA,  salitrera,  Dpt.  Tarapacd,  dist. 
Pisagua:  produce  460,000  quintales  de  sa- 
litre  al  ano. 

Espinache^  con  este  nombre  se  conooe  el 
socabon  real  del  mineral  de  Hualgayoc, 
porque  D.  Miguel  Espinache  fu^  el  pri- 
mero  que  emprendi6  esta  importante  obra 
que  dard  vida  y  riqueza  A  todas  las  mi- 
nas  alias,  y  4  la  vez  enriquecerd  d  sus 
empresarios.  El  socabon  tiene  como  ires 
metros  de  alto,  con  su  respectiva  galeria 
de  yentilacion:  se  calcula  que  tiene  de 
largo  como  800  metros,  mas  6  m^nos. 

Espinal,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoc, dist.  Ni^pos :  habt.  872,  con  los  de 
Polvadera. 

Espinoo,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 
dist.  Chungui:  habt.  28. 

Esplndula,  quebrada,  formada  por  los  cer- 
ros  de  Ayabaca ,  por  cuyo  centro  corre  el 
rio  Macard:  esta  quebrada  debe  servir  de 
Hmite  con  la  Beptiblica  del  Ecuador,  y 
hoy  mismo  se  considera  como  tal :  v^ase 
Macardf  rio. 

Espingani,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
S^dia,  dist.  Phara. 

Espingoyapn ,  quebrada,  por  cuyo  fondo 
atraviesa  el  rio  Pastasa,  un  poco  mas 
arriba  de  su  confluencia  con  el  Bamba- 
marca. 

Esping^ni,  aid.  y  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y 

dist.  Paucartambo:  habt.  79. 
Espinoza,  chac.   Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 

dist.  Querocotillo. 
EspiNOZA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  Santa  Eulalia. 
EspiMOZA,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Sur- 

co;  habt.  19. 
Espiritu  Hanto,  mina  de  plata  en  el  cerro 

de  San  Pablo,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Macate. 

EsplBiTU  Santo,  hda.  cocal,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaras,  dist.  Bestauracion. 

Espiritu  Santo,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  Chorrillos:  i  l,577m.50  alt. 
A  la  derecha  del  rio  de  Lurin,  y  en  la  con- 
fluencia con  el  que  baja  de  Tupicocha : 
dista  de  Sisicaya  }  leg.  (4  ^  k.)  al  E.,  y  15 
(88  I  k.)  de  Lurin :  habt.  126. 


EspiRiTi;  Santo,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.Hiuui- 

cayo,  dist.  Sapallanga :  habt.  544. 
Ebpibittj  Santo,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

y  dist.  Huanta :  habt.  502. 
Espibitu  Santo,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pror. 

Huamanga,  dist.  Ayacucho:  d  }  de  leg. 

(4  ^  k.)  de  Ayacucho. 

Espibitu  Santo,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Quinna:  habt.  87. 
Espibitu  Santo,  mina  de  oro  en  el  cerro  de 

Tiquipa,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesa- 

yos,  dist.  Alpacay :  alE.de  Alpacay. 
Esplte^  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Caugallo, 

dist.  Totos :  habt.  888. 
Espqja,  aid.  Dpt.  Tarapaci,  dist.  CamioA. 
Esquen,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist  Jn- 

liaca. 

Esquena,  aid.  y  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Can- 
baya,  dist.  Coasa:  tiene  muchas  chacns 
a  sus  inmediaciones. 

EsqaeneS)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CajUo- 
ma,  dist.  Oallalli. 

Esqullaehe  San  Antonio  db,  distrito  y  pue- 
blo :  v6ase  Antonio  de  Esquilaehe  San, 

Esqnilaya)  valle  en  el  distrito  de  Ayapata, 
prov.  Carabaya,  Dpt.  Puno.  Se  cultiTa  la 
coca,  caI6^  caiia,  etc. 

EsQuiLATA,  no  tributario  del  Inambari,  por 
la  izquierda:  toma  este  nombre  desde 
Ayapata,  pues  ^ntes  se  le  d^  el  de  QuiUa- 
bamba.  El  punto  de  confluencia  estt  i 
558ni.  alt.:  sus  aguas  son  trasparenies. 
El  puente  que  es  depalos,  estd  £  672b  M 
alt.:  i  i  leg.  (2  ^  k.)  del  Tambo. 

EsQUiLAYA,  tambo  en  la  provincia  de  Cara- 
baya, al  N.  de  Ayapata.  Este  tambo  es  in- 
vadido  con  frecuencia  por  los  indios  Chiu- 
chos :  estd  A  los  1,811m-  alt. :  el  termome- 
tro  sube  i  22r  2*  4  las  12  m.  y  a  las  U 
p.  m.  i  19^  4'  (Septiembre):  dista  11  leg. 
(61  k.)  de  Ayapata.  En  este  punto  el  rio 
de  Quillobambatoma  el  nombre  de  Etqui- 
laya, 

EsqninOy  hda.  y  puente,  Dpt.  j  prov.  Uo- 
quegua,  dist.  Puquina:  dista  de  Moqne- 
gua  20  leg.  (Ill  ^  k.) :  de  MaUes  14  (78  k.): 
de  Puquina  11  (61  k.). 

Esqulvely  hda.  de  cana,  Dpt.  Lima,  pror.  y 
dist.  Chancay :  habt.  66. 

Esqniyoe,  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Pa- 
llasca,  dist.  Llapo. 


ESTI 


—  345  — 


ETEN 


Estaca  del  rey^  mina  de  plata  al  0.  del  pbl. 

de  Yauli,  Dpt.  Jiinin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yauli:  ley  100  m. 
Estados-L'liidos,  mina  de  plata  en  Pampa- 

cocha,  Dpt.  Ancaclia,  prov.  Huaylas,  dist. 

Caras. 
E8TADos-UNnx>s,  mina  de  plata  en  el  cerro 

Huinchis,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Ajja. 

Estancia  de  Ccaeya,hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Paniro. 
Estaneia  pampa,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
Est ancia  jNlta,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Cangallo,  dist.  Haambalpa. 
Estanque,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Surco:  habt.  5. 
EsTANQUE,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  S^dia. 
Estanqaene,  monte,  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Nasca. 
£stanqae  de  Omrillo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apu- 

rimac,  prov.  Andahuaylas,  dist.  Ongoy: 

habt.  174. 
Estanqueria,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Palpa. 
Estaiiques,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
Estefania,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Tu- 

pay,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,   dist. 

Been  ay. 
Estevan  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Palara,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Ma- 

cate :  ley  17  m. 
Ebtevan  San,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Cajatambo,  dist.  Mangas. 
EHtevuya,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca. 

rabava,  dist.  Coasa. 
Estevaya,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabava,  dist.  Usicayos. 

Esteves,  isla  en  el  lago  Titicaca ;  celebre  en 
nuestra  historia  por  haber  sido  el  lugar 
de  confinamiento  6  prision  de  muchos 
pati'iotas  ilustres  que  cayeron  prisioneros 
en  poder  de  los  Espauoles,  en  los  prime- 
ros  alios  de  la  guerra  de  la  Independencia. 

Esteves,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 

Estique,  distrito  de  la  provincia  de  Tarata, 
Dpt.  Tacna:  habt.  1,295. 

EsTiQUE,  pbl.  capital  de  este  distrito,  prov. 
Tarata,  Dpt.  Tacna:  habt.  379:  i  21  leg. 
(117  k.)  de  Tacna. 


Estiquepanipa,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Ta- 
rata, dist.  Estique. 

Est^pacaje,  aid.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

Estoqueahua,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Umachiri. 

Estoraque,  puente,  asf  se  llama  la  parte  mas 
elevada  entre  Tarapoto  y  Shapaja. 

Estrella,  isla,  cerca  de  la  de  Bapoaga  en  el 
rio  Maranon,  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Yurimaguas :  tiene  ricos 
lavaderos  de  oro. 

Estribopata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAnga- 
ro,  dist.  Arapa. 

E<$tuqniiia,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  dist.  Moque- 
gua :  habt.  196. 

Esubaya,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Omate. 

Esvilla,  aid.  y  tfhac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Condesuyos,  dist.  Andaray:  habt.  51. 

Eten,  rio ;  nace  en  los  cerros  de  Hualga- 
yoc,  Dpt.  Cajamarca,  corre  al  0.  pasando 
por  el  pueblo  de  Santa  Cruz  y  otros  al 
pie  de  la  Cordillera  de  Huambos,  lado 
Sur  y  despues  toma  el  rumbo  S.  0.  hasta 
que  desemboca  en  el  mar  cerca  del  puer- 
to.  Toma  varios  nombres  segun  los  pue- 
blos que  atraviesa;  por  esto  se  llama  rio 
de  Cliongoyape,  de  Santa  Cruz,  etc. 

Eten,  morro:  a  los  G**  56'  80"  lat.  y  82*'  1' 
24"  long.;  el  del  Sur  es  mas  alto  y  tiene 
195ra.  alt. 

Eten,  puerto  mayor :  d  los  6**  55*  51"  lat.  y 
82°  1*  54"  long,  se  halla  inmediato  al  N. 
del  Morro  de  Eten:  su  fondo  de  4  J  d  6 
brazas  hasta  4  cables  de  tierra.  El  fon- 
deadcro  carece  de  abrigo  contra  las  ma- 
rejadas  del  S.  0.  La  costa  que  rodea  al 
puerto  es  de  barrancos  escarpados  que  no 
dejan  casi  playa:  sin  embargo  es  mas  se- 
guro  que  los  de  Pimentel  y  San  Jos^ :  el 
tenedero  es  seguro,  con  una  buena  ancla 
y  50  brazas  de  cadena;  aunque  es  muy 
molesto  por  el  fuerte  balance  del  buque. 
Este  puerto  es  de  nueva  creacion,  Antes 
servia  de  puerto  mayor,  San  Jos^  de  Lam- 
bay  eque  situado  18  millas  al  N.  del  morro 
de  Eten,  pero  la  inseguridad  del  fondea- 
ro,  y  por  protejer  al  comercio  y  la  cons- 
trucion  del  ferrocarril  de  Eten  A  Ferriua- 
fe,  se  ha  cerrado  este  puerto  y  se  abri6  el 
de  Eten.  Las  distancias  maritimas  de  este 

puerto,  se  verdn  en  su  respectivo  cuadro. 

44 


ETEN  —  346  —  ETEN 

MOVIMIENTO   MABlTIHO  DEL   PUEETO   DE   ETEN. 


ENXKAROJV.               1               SAl^IKRON. 

NiSmero. 

ToneladMj  Bnltoa.    ,|  Nrimero. 

TODoladan 

BulM. 

84 
34 
119 

25 
153 

27 
122 

27 

26,421i    11,176    1         34 

10,371i  78,717  i  81 
120,082'   28.1)89  'i       119 

7.4(J8|  123,423  ij  28 
147.128'    17,854  i|       169 

8.103J  80,213  ,j  26 
108,988'                 'i       122 

8,2141                  il         25 

26,421 
9,967 

220.062 
7,221 

147,128 
7,753 

108.938 
7,394 

■ 
51,9S3 

iue8  de  vela 

6.129 

76,473 

86,299 

mew  de  vela 

IE  LOS  DERECHOH  DE  LA  \DUA.NA  1)E 

TEN,  Antes  dr  san  i/>s&. 
ProdiictoH.    AnoH.  Prod  lie  ton. 


...  21,748 

1856  .... 

....  28,998 

...     8,880 

1857  .... 

....  .89,684 

...  41,594 

1868  

....  34,778 

...  55.480 

1859 

....  27,279 

...  40,582 

18C0 

....  38,021 

...  09.313 

1862 

....  25.633 

...  61,244 

1865 

....  a7,684 

...  61,768 

1866  

....  17.793 

...  64,804 

1868  

....  28,890 

...  3I!,442 

1869 

....  28,071 

...  87,1SC 

1870 

....  23,694 

...  27.984 

1871  

....  20,291 

...   18,979 

1872  

....  28,674 

...  84,760 

1878 

....  .80,802 

...  27.808 

1874  

....  30,472 

...  .89,460 

leUe  de  eatc  puerto  es  de  fierro 
ma  Mitcliell,  su  largo  de  803 
HU  audio  9'n.75,  descansa  soUre 
Unas  de  fierro  de  Om.lO  a  Om-12 


^uil  (Ecuador).., 
lA  (Colombia) 


350 
800 


Eten,  distritode  la  provincia  Cliiclayo,  Dpt. 
Lambayeque:  habt.  3,580. 

ETEN,(/?»cHlngftr  pordondenaceel  Solenfl 
idioma  que  hablaii  los  de  este  pueblo)  pbl. 
capital  de  cste  distrito,  2  miliar  al  N.  £. 
del  puerto.  Aunque  pequeflo  ,v  miserable, 
va  tomando  inereinento,  debido  al  feiro- 
carril  quo  pavte  desde  el  miielle  del  puer- 
to y  va  hasta  Ferrifiafe,  pasando  por 
Monsefi'i,  Chiclayo  y  Lambayeque ;  y  re- 
corre  la  distancia  de  28  millaa,  nin  too- 
tar  lofl  rfimalos  para  otros  pueblos  y  lis- 
ciendas.  El  movimieuto  de  este  ferrocai- 
fU  ha  sido  el  siguiente : 
AfloH.  Paaa)(ero8.  BultiM. 

1871  ..., 45,2H(J 

1872  201,819 

1878  250,000       852.470 

1874   42,598 

El  pueblo  de  Eten  prescnta  a  la  meu- 
te  del  observador  un  estuilio  serio,  por- 
qiie  ol  idioma  de  nus  liabitante:i  e^i  ent«- 
ramcitte  distinto  de  cuantos  dialcctos  bir 
en  el  Peru;  jamas  se  mezelan  eon  otnw 
razas,  apewar  de  la  fiitiina  relacioit  comir- 
cial  con  los  pueblos  veciiios  de  Cbiclayo. 
Lambayeque  y  otros;  sum  costumbres  son 
tambieu  distiutas  de  las  de  los  pueblos 
veciiios;  se  m.intieneTi  aisliulos  en  los  ti- 
mites  de  sh  pueblo  y  como  si  nadie  liH 
rmleara.  En  1619  fueciiterrado  por  la  are- 
na y  enti'incea  se  trusladii  ft!  at-tual  sitio. 

A  media  tegua  del  pueblo  y  en  las  fal- 
das  de  uu  ccrro  se  encuentran  uuas  gran- 
dea  piedraa  dion'ticas,  rauy  aonoras,  qnis 
se  lea  llama  Caiiipaiia'<  Jel  Mita^ro. 


EUALL 


347 


EXCO 


Hay  en  Eteu  una  estacion  telegrafica, 
que  se  comunica  con  todas  las  estaciones 
desde  Payta  liasta  lea:  dista  de  Monsefu 
2  millas;  10  de  Cliiclayo,  17  do  Lamba- 
yeque,  y  27  de  Ferrmafe. 
Etliayj  lida.  D2>t.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Abancay. 
Eucayoc,  est.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Camiiia. 
Enfrasia,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 

Codpa:  a  5  leg.  (28  k.)  de  Codpa. 
Eulaeuelio,  est.  Dpt.  Arcquipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  CaUalli. 
Elilalia  Santa,  mina  de  plata  en  Minasu- 
ran,  Dpt.  Aucaclis,  prov.  Huaras,  dist. 
Carhuas. 
EuLALiA  Santa,  rio,  nace  de  las  lagunas  del 
Carrisal,  en  la  Cordillera;  toma  el  rumbo 
S.  O.  formando  casi  en  su  origen  las  la- 
gunas de  Huachancocha  y  Paucarcocha. 
Cerca  de  la  estancia  de  Carahuaiu,  reci- 
be  por  la  izquierda  un  riacbuelo  que  na- 
ce de  oti'as  lagunitas,  y  aumentando  con 
las  aguas  de  otros  rios,  por  la  derecha, 
toma  el  nombre  de  E-imac,  que  es  el  que 
pasa  por  la  ciudad  de  Lima. 
EuLALiA  Santa,  distrito  de  la  provincia  de 

Huarochiri,  Dpt.  Lima:  habt.  976. 
EuLAHA  Santa,  pbl.  capital  de  este  distrito, 
prov.  Huarochiri,  Dpt.  Lima :  habt.  216. 
Eaalljiahua^iia ,  chac.  Dpt.  Cajamarca, 
prov.  Chota,  dist.  Cochabamba. 


Eureca,  minas  de  carbon  de  piedra  i  la  iz- 
quierda del  rio  Santa,  cerca  del  tunel  nii- 
mero  1,  de  la  li'nea  f^rrea  de  Chimbote  a 
Huai'as,  Dpt.  Ancachs :  a  80ni.  alt.  sobre 
el  nivel  del  rio  y  mas  de  8,000  sobre  el 
del  mar.  El  carbon  es  de  color  negro 
brillante,  bastante  duro  y  compacto.  De- 
crepita  al  fuego,  quema  sin  llama  ni  hu- 
mo.  Sus  cenizas  son  do  color  gris,  arci- 
Uosas,  no  contienen  sulfatos. 

Composkion. 

Carbon  fijo 0.808 

Cenizas 0.071 

Sustancias  volatiles 0.121 


1,000 

Carbono  total 

Carbono  equivalente  a  las 

sustancias  voUtiles .• 

1  Gramo  de  esta  muestra 

podiia  dar  6  calorias». 

Exaltacion  hacienda  de  la,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Trujillo,  dist.  Chicama:  habt.  47: 
k  1  leg.  (5  I  k.)  de  Chicama. 

ExALTAcioN,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
San  Antonio. 

ExeomulpldOf  mina  de  plomo,  en  la  hacien- 
da de  Auquimarca.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Mangas:  ley  100.  m. 


letrR  y  bh  aonido  no  ee  conoee  en 
ni  Aymara  al  principio,  ui  al 
Sn  de  ninguna  palabra  :  alg7itioH 
!iindido  en  ciertos  casos  !<v  pro- 
)n  de  la  P  con  la  F,  pero  aun 
iro. 

,  Tama,  de  plata,  en  el  eerro  ile 
trhna,  Dpt.  Ancaelis.  prov.  Hutiy- 
Macafe:  ley  17  m. 
Iiac.  Dpt.  Moquegua,   dist.   Pu- 

.  y  hda.  de  catia,  Dpt.  Libertad, 
iijillo,  (liKt.  Aseoiw.  El  aiio  1874 
tU.OOO  quintales  de  azucar,  k  lo 
e  agregarse  la  conKumida  en  lot* 
□euto  vecinos :  habt.  504 :  dista  7 
[.)  de  Malabrigo,  y  1  (5  J  k.)  dc 

|lllt«t  aid.  y  hda.  de  caiia,  Dpt. 

,  prov.  Pacasmayo,  dist.  Guada- 

jt.  90. 

de,  hda.  de  caua,   en  la  misma 

list,  que  la  anterior:  habt.  110. 

ise  Hnayco  de  Fathin. 

lac.  Dpt.  y  prov,  lea,  dist.  San 

itista. 

a.  de  vina,  Dpt.  prov.  y  dist. 

ida.  de  viiia,  Dpt.  prov.  y  dist. 
vinos  son  baenOH  y  saben  como 

tit  df  la  Airn|8,  li  los  6°  c  40" 

'  27'  39''  long. 

A  (le  ('hipauil,  hay  un  dep6aito 

>  que  segun  medidaa  tiontj  89,500 

ibiuoa,  Tease  Chii'ana,/aha)miita. 

hda.  Dpt.  Puuo,  prov.   Lampa, 

ta  Rosa. 

rupcion  de  Palia  cosa  liana,  cha- 


ta;  6  Falli  culebra  grani 

zoiiosa  pintada.  Ay.)  hda 

prov.  Pacasmayo,  dist.  Gi 

leg.  (28  k.)  de  San  Pedro 
FiilTe,  aid.  y  chac.  Dpt.  A 

Bongara,  di^t.  Sipasbaml 
Farfdll,  bda.  Dpt.  Liberta' 

mayo,  dist.   Guadalupe: 

leg.  (19  k,)  de  San  Pedrc 
FHrraiidllo,  hda.  ]>pt.  Lib, 

casraayo,  dist.  Guadahipi 
Fuiiils,  hda.  de  caua,  Dpt. 

Trnjillo,  dist.   Chocope: 

deChocope  j  leg.  (2  J  k.) 

(28  k.). 
Faiicilla,  aid.  Dpt.  Loretr 

ga,  dist.  Saposoa. 
Faycul,    aid.   Dpt.    Piura, 

dist.  Chalaco. 
Faycal,  aid.  Dpt.   Cajamar 

dist.  Sau  Ignacio. 
FajTe»  est.  Dpt.  Ayacucho, 

dist.  Canaria:  habt.  128. 
F^  La,  chac.  Dpt.  Libertad 

dist.  Ascope. 
Ft  La,  hda.  mineral,  Dpt. 

Cajatambo,  dist.  Andajes 
Felipe  San,  mina  de  plata 

Jesus,  lado  N.,  Dpt.  Caji 

dist.  Hiiftlgayoc:  ley  12  E 
Fblxpk  Saw,  mina  de  plata, 

prov.    Uuamachuco,  dii 

Cfiuco. 
Felipe  San,  miaadc  plata,  i 

bio  dc  Yauli,  Dpt.  Junin 

dist.  Yauli :  ley  22  m. 
Feupb  Sah,  mina  de  plata, 

de  Yauli,  Dpt.  Junin,  pn 

Yauli:  ley  45  m. 


FERR 


349 


FLOR 


Felipe  San,  distrito  de  la  provincia  de  Jaen, 

Dpt.  Cajamarca:  liabt.  632. 
Felipe  San,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  proviucia  de  Jaen,  l>pt.  Cajamarca,  a 

los  S**  46'  6"  lat.  y  Bl'*  41'  61"  long,  y  a 

1,914-21.  alt.:  liabt.  682. 
Felipe    San  ,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Contumaza,  dist.  Cascas.  habt.  62. 

Felipe  San,  hda.  de  cafia,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Huaylas,  dist.  Mato. 
Felipe  San,  hda.  en  la  quebrada  de  Ucu- 

palpa,  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Felipe  San,  cbac.  Dpt.  y  prov.   Lima,  dist. 

Miraflores. 
Felipe  San,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Chiimpi. 
Felias  indepeiHleiiciaf  mina  de  plata  al  E. 

del  pueblo  de  Yauli,  Dpt.   Junin,  prov. 

Tarma,  dist.  Yauli:  ley.  16  m. 
FerDllll)  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Acobamba. 
Ferniin  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Palpa. 
Fermin  San,  salitrera  en  el  Canton  de  Yun- 

gay,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapaca:  en  1872 

produjo  18,000  qls.   salitre:  en  873  dio 

27,000:  dista  10  leg.  (55  i  k.)  del  puerto. 
Fernandez,  chacras,  Dpt.  Piura,  prov.  y 

dist.  Payta:  dista  de  Sullana  13  J  leg. 

(75  k.);  de  Cailas  6  (83  ^  k.). 
Febnandez,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Santa. 
Fernando  San,  mina  de  plata  en  el  distrito 

mineral  de  Pariahirca,  prov.  Pasco,  Dpt. 

Junin. 
Febnando  San,  hda.  de  vinaf  (v^ase  Sacta), 
FerrejTOS,  tambo,  d  1  J  leg.  (6  i  k.)  del 

Tambo  de  los  Angeles :  a  358ni.  alt.  en  el 

rio  Mayro. 
Ferrinafe,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 

Lambayeque:  habt.  5,197. 

Febri5jafe,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  y  Dpt.  Lambayeque :  habt. 
4,190:  a  4  leg.  (22  k.)  de  Lambayeque: 
hasta  este  pueblo  Uega  la  linea  ferrea  que 
parte  de  Eten. 

Febbinafe,  hda.  en  el  mismo  dist.  y  prov. 
habt.  79. 

Ferroccaecaqqiiencco,  chac.  Dpt.  y  prov. 

Cuzco,  dist.  Colquemarca. 
Ferrol  9   islotes ,  A  los  9*^  8^  80"  lat.  y  80° 


56'  84"  long.  Son  tres,  bastante  altas 
y  dejan  un  canal  franco  entre  dos  de 
ellos. 
Ferrol,  bahia.  Esta  excelente  y  hermosa 
bahia,  esta  determinada  por  los  islotes 
del  Ferrol  e  J  da  Blanca,  Tiene  7  millas 
(13  k.)  de  largo,  y  5  (9  k.)  de  ancho.  La 
playa  toda  de  arena,  forma  un  semicir- 
ciilo:  su  fondo  es  tambien  de  arena  y 
tiene  de  4  a  7  brazas  d  milla  y  media  de 
la  playa.  Esta  separada  de  la  bahfa  de 
Samanco  por  una  peninsula  de  arena , 
muy  baja.  El  Ferrol  esta  llamado  a  ser 
uno  de  los  puertos  de  mas  importancia 
del  Peru,  tan  pronto  como  se  termine  el 
ferro-carril  de  Chimbote  a  Huaras  y  tam- 
bien para  un  astillero :  asi  mismo  puede 
hacerse  un  puerto  militar  de  primer  6r- 
den  y  las  naves  que  alii  entren  quedarian 
libres  de  todo  ataque 

Feucaly  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Chalaco :  habt.  100. 
FieiTO,  mina  de  plata  al  S.  E.  del  pbl.  de 

YauH,   Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yauh:  ley  200  jn. 
FiERRo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  Santa  Eulalia. 
Fierro-ecata,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Geronimo:  habt.  18. 
Figuei'oa,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 

dist.  Pisco:  habt.  55. 
FiGUEROA,  hda.  de  viiia,  Dpt.  y  prov.  Are- 

quipa,  dist.  Vitor :  habt.  19. 
FiGUEROA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Llama. 
Fitoqne,  manantial  de  donde  se  surten  de 

agua  los  habitantes  del  pueblo  de  Ohnos, 

Dpt.  y  prov.  Lambayeque :  a  1  leg.  (5  i  k.) 

de  Olmos. 
Filtura,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Crucero. 
Filtusa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Crucero. 
Fiscal)  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay, 

dist.  Tambo. 

Flores,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Se- 

chura:  habt.  405. 
Flores,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Lu- 

rigancho:  habt.  43. 
Flores,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Caiiete,  dist. 

Chilca:  habt.  817. 


FORT  —  3 

hda.  de  cafia.,  Dpt.  Arequipa,  prov. 
..  Camand. 

II,  tliac.  Dpt.  Libci'tad,  prov.  Pataz, 
CJiilia. 

TA,  hda.  de  vifia,  Dpt.  lea,  piov, 
:1m,  dist.  Humuy:  Imbt.  188:  pro- 
al  alio  225  ijuintales  de  aguardiente 
f  hda.  Dpt,  prov.  y  dist.  Huitnuco. 
.,  aid.  y  lida,  Dpt.  Juuin,  prov.  Tar- 
list.  Acobamba  L  Imbt.  100. 
.,  lida.  Dpt.  Humicavuliea,  prov.  Au- 
■s,  dist.  Julc;aiaarca. 
.,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo, 
lioudouau. 

.,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispicaii- 
list.  Oropesa. 

Santa,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

la  a  loa  5°  13'  30"  lat.  y  83°  SO"  41" 

luta,  d  ios  15'  11"  20"  lat.  y  83"  2!l" 

mg. 

lltrucp,  chae.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

ma,  dist.  Sauous. 

cliac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Oho- 

dt.  Lajas. 

I,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

dist.  Santa  E  alalia. 

fni,  aid.  Dpt.  Loieto,  prov,  Bajo 

lonas,  diat.   Pariuari,  d  4"  54'  38" 

77°  42'  59"  long. 

:ro,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Tos,  chacras  Dpt.  Piura,  prov.  Huan- 

aba,  diut.  Uuarmaca:  d21eg.  {11  k.) 

lancabamba. 

:ro»,  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist. 

A. 

ZH,  cerro:  a  'J  millas  (16  i  k.)  al  N. 

.  botsa  del  rio  de  la  Barranca:  en 

ierro,  hay  unas  ruinas  del  tiempo  de 

leas  que  parecen  fortalezas,  lo  cual 

>do  el  nombre  al  cerro. 

iZA,  rio :  nace  en  la  Cordillera  ne- 

el  Dpt.  de  Ancachs ;  solo  tiene  agna 

unpo  de  lluvi&s, 

fZA,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 

diut.  PativUca:  a  2  leg.  (11  k.)  de 

ilea. 

iZA,  hda.  Dpt.  y  prov,  Cuzco,  diat. 

!^ristoval:  habt.  11. 


.0  —  FRAN 

Foitlina,  riachuelo  tribat&rio  del 

ISOmillasde  la  conflueocia del  ] 
FoRTONA,  raiua  de  i)IatB  en  cl  cer 

tora,  ]">pt.  Ancachs,  prov.  Hua 

Mac  ate. 
FoKTUNA,  miua  do  plata,  en  el  ni 

Ariralma,  Dpt.  Arequipa,  prov. 

yos,  dist.  Salamanca. 
FoRTUNA,  est.  Dpt.  Libei-tad,  pro\ 

dist.  Usquil :  habt.  88. 
I'nilica»  rio,  en  la  proviucia  de  Ci 

Dpt.  Cajamarca:  nace  de  la  la 

huarcocha. 
Franca,  hda.  Dpt.  prov,  y  dist.  C 
Franca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  'pi 

mauga,  dist.  Socosvinchos :  hab 
Fbanca,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pi 

bo,  dist.  Colquemarca. 
FmiHUCaitKltl,  mma  de  plata  eu  € 

ChoUpampa,    lado  E.  Dpt.  Ci 

prov.  y  diat.  Ilualgayoc. 
Fniiiciti,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chu 

Pisco. 
Francia,  salitrera,  Dpt.  Tarapaci, 

mifia:  A  20  leg.  (Ill  i  k.)  de  Pi 
FnillviscO  San,  punta,  iL  Ios  21"  5{ 

y  72°  85'  7"  loug.;  tiene  18«ni.3 

te  ptco  6  puuta  es  muy  import: 

que  es  el  verdadero  limite  Sur 

couBohvia,  en  la  oriUa  del  mar 

sigue  al  E.  per  la  quebrada  de  '. 
Francisco  San,  iulote,  i  Ios  12°  19 

y  79°  15'  84'"  long.  Esta  contig 

te  de  Sauce. 
FR.ANCISCO  San,  lagttna  al  pie  del 

este  nombre  en  la  prov.  y  dist. 

reyna,  esti  rodeada  de  altos  cer 

SAS    FR.1\CISC0,  M1NA8  HE  ESTE  1 

Francisco  Sa.v,  mina  de  plata  e 
de  Jesus,  lado  N.  Dpt.  Cajama 
y  dist.  Hua^ayoc :  ley  12  m. 

Francisco  San,  mina  de  plata  ei 
del  Cisne,  lado  E.  Dpt.  Cajama 
y  dist.  Hualgayoc :  ley  18  m. 

FrailiiiMMi  San,  minade  plata,  Dj 
tad,  prov.  Huamachuco,  dist.  S 
al  N.  de  ^[ollepata. 

Francisco  San,  mina  de  plata,  D 
tad,  prov.  Huamachuco,  dist. 
de  Chuco. 


FRAN 


351 


FRAN 


Francisco  San,  mina  de  plata,  Dpi.  Liber- 
tad,  prov.  Pataz,  dist.  Cliilia. 

Francisco  San,  mina  de  oro  y  plata.  Dpi. 
Libertad,  prov.  y  dist.  Pataz;  al  N.  de  Pa- 
taz,  produce  4  marcos  de  oro  por  cajon 
y  20  de  plata ;  cuando  disminuye  el  oro 
amnenta  la  plata,  y  vice-versa. 

Francisco  San,  mina  de  plata  con  trazas  de 
oro  en  el  mineral  de  Pasacancha,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  y  dist.  Pomabamba. 
Francisco  San,  mina  de  plata,  en  la  Cordi- 
llera nevada,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Chavin. 
Francisco  San,  mina  de  carbon  de  piedra, 
ea  el  cerro  de  Santa,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Caras. 
Francisco  San,  mina  de  oro,  en  Lanconsillo, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Santa. 
FRA^xIsco  San,  mina  de  plata,  en  el  cerro 
del  Potrero,  Dpt.  Ancachs,  prov.   Hua- 
ras,  dist.  Carhuas. 
Francisco  San,  mina  de  plata  en  la  veta  de 
Santa  Rita,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Recuay. 
Francisco  San,  mma  de  carbonato  de  cal 
cristalizado,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Cajatambo. 
Francisco  San,  mina  de  plata,  en  la  hda. 
Anquimarca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Mangas :  ley  80  m. 
Francisco  San,  mina  de  plata,  en  el  cerro 
de  Quiches,  Dpt.   Ancachs,  prov.  y  dist. 
Cajatambo:  ley  80  m. 
Francisco  San,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de 
Chanca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Ca- 
jatambo :  ley  50  m. 
Francisco  San,  mina  de  plata,  en  el  cerro 
de  Catas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Pacllon :  ley  100  m. 
Francisco  San,  mina  de  plata,  en  el  cerro 
de  la  Culebra,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Pacllon :  ley  40  m. 
PranCLseo  San,  mina  de  plata,  en  Santa  Ro- 
sa, prov.  y  dist.  Pasco,  Dpt.  Junin. 

FraneiMCO  San,  mina  de  plata  al  N.  O.  del 
pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Yauh :  ley  40  m. 

Erani'iseo  San,  minade  plata,  en  el  cerro 
de  San  Francisco,  en  Castrovireyua,  Dpt. 
Hnaiicavehca. 

InillCiSCO  San,  mina  de  plata,  en  el  mineral 


de   Arirahua,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Salamanca. 
Francisco  San,  salitrera  en  el  Canton  de  Be- 
lla\'i8ta,  Dpt.  y  dist.  Tarapaca :  A  14  leg. 
(78  k.)  de  Patillos. 

Francisco  San,  salitrera  en  el  canton  del 
Rincon,  Dpt.  Tarapacji,  dist.  Pisagua: 
produjo  24,000  qiiintales  de  saHtre  en  el 
ano  de  1873 :  dista  8  i^  leg.  (47  i  k.)  de 
Pisagua;  y  cerca  del  ferrocarril. 

Francisco  San,  salitrera  en  el  canton  de 
Pampa  Negra,  Dpt.  Tarapacji,  dist.  Iqiii- 
que.  Produjo  18,000  quintales  de  saiitre, 
el  ano  de  1872:  dista  9  leg.  (50  k.)  de 
Mejillones,  1  (6  ^  k.)  de  la  linea  f^rrea. 

Francisco  San,  salitrera  en  el  Canton  de  la 
Noria,  Dpt.  y  dist.  Tarapaca.  Pi-odujo 
6,000  quintales  de  saiitre  el  ano  de  1873: 
dista  10  J  leg.  (58  k.)  de  Tarapacrf,. 

Frtfncisc*o  de  Miopata  San,  mina  de  plata 
al  0.  del  pueblo  de  Yauh,  Dpt.  Junin, 
prov.  Tar  ma,  dist.  Yauh  >  ley  80  m. 

Francisco  de  Panla^  minas  (5)  de  plata  al 
O.  de  Yauh,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Yauh:  ley  12  marcos  arriba;  una  de 
ellas  dio  hasta  500  marcos  cajon. 

PUEBLOS    Y    FUNDOS. 

Francisco   San,   aid.   Dpt.   Loreto,   prov. 

Huallaga,  dist.  Tingo :  liabt.  49. 
Francisco  San,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Huancabamba:   a   8   leg.    (44   ^  k.)  de 

Huancabamba. 
Francisco  San,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Pay- 

ta,  dist.  Querocotillo. 
Francisco  San,  est.  Dpt.  Cajamarca.  prov. 

Cajabamba,  dist.  Cachachi. 
Francisco  San,  chac.  Dpt.    Lambayeque, 

prov.  Chiclayo,  dist.  Picsi:  habt.  16. 
Francisco  San,  aid.   Dpt.  Libertad,  prov. 

Pacasmayo,  dist.  San  Jose. 
Fl*anciS(*0   San,  hda.  de   cafia,    Dpt.  An- 
cachs, prov.  Santa,  dist.  Casma.* 
Francisco  San,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Independencia. 
Francisco  San,  tambo,  cerca  del  rio  Pere- 

n^,  d  los  11"  1'  21"  lat.  y  77**  8'  48"  long. 

(Nystron),  fl  4  leg.  (22  k.)  del  fuerte  de  S. 

Ramon;  2  J  leg.  (13  k.)  por  el  rio:  d  242 

metros  alt.,  temperatura  22"^  (Abril). 


FEEJ  —  3, 

[SCO  San.  hda.  mineral,  Dpt.  Junin, 

7.  y  dist.  Pasco  :  habt.  6. 

iBco  San,  hda.  minera!  en  Pucayacu, 

.  Juuin,  piov.  y  dist,  Pasco. 

is(^>  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Juan  Bautiata. 
[SCO  San,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chin- 

diHt.  Pisco:  habt.  29. 
isco  San,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Har,  dist.  San  Miguel :  a  1  leg.  {5  i  k,) 
layoc, 

ISCO  San,  hda,  Dpt,  Ayaeucho,  prov. 
anas,  diet.  Sancos. 
isco  San,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
ahuaylas,  dist.  Ongoy. 
I9CO  San,  chac,   Dpt.   Cuzco,  prov. 
cartambo,  dint.  Caycay. 
Ist-o  San,  aid.  Dpt.  Arcquipa,  prov. 
land.  dist.  Vaiica. 

SCO  San,  chac.  Dpt.  Areqiiipa,  prov. 
desuyoa,  diitt.  Chuquibaniba. 
SCO  San,  hda.  de  cafia,  Dpt.  Arequi- 
prOY.  Islay.  dist  Tambo 
SCO  San,  chacs.  Dpt.  Moqupgua,  dist. 
uina;  y  otra  eu  el  de  Oinate. 
suo  San,  hda,  Dpt.  y  dist.  Moquegna. 
SCO  San,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Tacna, 

Pachia:  a  6  leg.;(S8  J  k.)  de  Tacna, 
'aehiaii(ll  k.), 

isco  de  t'lltlltajTa  San,  Ijda.  Dpt.  y 
'.  Pinra,  dist.  Tambo  Grande, 
isco   Oliva   San,  chac.    Dpt.   Lima, 
-.  Chancay,  dist,  Hiiaiira. 
bico  lie  l*fliilii   San,  lida.  Dpt,  Are- 
la,  prov.  Islay.  dist.  Tamlw. 
0,  aid.  y  chuc.  Dpt.  y  prov.   Piura, 
.  Morropon ;  liabt.  125. 
!■,  punta,   a  los   13"  3"  20"  iat.  y  78° 
14"  long. 
E,  cerro  mineral  de  plata  eon  tra/as  de 

li  7  leg.  (.1(1  k.)  de  Mat«,  en  la  Cor- 
ira  Sogra,  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Hiiay- 

PS,  rio,  (vt'ftse  I'l-iiira,  rio). 
lilllfl.  est.  y  hano  termal,  corca  de  Aai- 
Dpt.  Puno,  prov,  y  dist.  Asangaro. 
imi^,  niina  dp  oro,  Dpt.  Libertad, 
V.  I'ataz,  (list.  Parcoy ;  al  <).  de  Par- 
;  prothice  3  marcos  por  cajoii. 
k-oloruilO,  chae.  Dpt.  Libertad,  prov, 
asmayo,  dist.  San  Pedro. 


2  —  FUST 

Vrente  al  pufblo.  cliac,  Dpt.  y  prov 

quipa,  dist.  Sachaca. 
Frente  al  pueblo,  aid.  Dpt.  Tarapaci 

Camilla, 
Fria,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Par 

chas,  dist.  Colta:  habt.  51. 
FrlH.i-fllt08  DE,as{  sedenominatmrai 

la  Cordillera  que  en  Huancabambi 

Piura),  forma  un  nudo  6  eontrafue 

del  Norte  se  llama  Alton  de  Ai/ahae 

del  Sur,  Altos  de  Frias:  ambos  cor« 

paralelos  al  N.  E.  y  por  an  centre  j 

rio  de  Quiroa,  Su  cumbre  es  part* 

mite  de  las  prov.  de  Ayabaca  j  Pin 
FrillN,  distrito  de  la  provincia  de  Ay 

Dpt.  Piura:  habt.  7,476. 
Frias,  ciudad.  capital  de  este  dist.  de  li 

Ayabaca,  Dpt.  Piura:  habt.  2,168. 
FroiiferH  ciuvad  de  la,  uombre  antig 

la  ciudad  de  (Jlmclinpoyaa. 
Fronton,  isla  situada  d  tos  12°  8'  Iat 

32'  49"  long.:  inmediata  a  la  isla  i 

Lorenzo  del  pnerto  del  Callao, 
Frutilln,  aid.  Dpt.  Cnjaman-a,  prov, 

gayoc,  dist.  Bamhamarca:  habt.  H 
Furid,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  ( 

suyos,  dist.  Salamanca. 
Fiientes,  hdas.  de  \iiia  (tres),  Dpt.  j 

Arequipa,  dist.  Vi'tor:  habt.  15,  6, 
FuenillUHllHI,  hda.  Dpt.   Apurimac, 

Cotabambns,  dist.  Tambohamba. 
FUPrte,  cerro,  seismillas  i^ll  k.)  al  N 

la  punta  de  Pano. 
FuRRTE,  hda.  Dp*.  Cnzco,  prov.  Ci 

diiit.  Sicnani. 
FlliNil-  hda.  y  varias  cbacras.  Dpt. 

prov.  Chunrivilcas,  dist.  Santo  To 
FarllliacllF,  aid.  Dpt.  Lihortad.  pro\ 

maclmco,  dist.  Santiago  de  C'huco, 
Fnndfcion ,   chac.   Dpt.  CHJamarca 

Chota,  dtst.  Cochahamba, 
FuNuicioN,  est.  Dpt.  Puno,  prov,  Cai 

dist,  C'rucero. 
Fuildllllt,  mina  de  plata  en  el  cerro 

Uaracra,    Dpt.  Ancachs,  prov.  J 

di.st.  R  ecu  ay, 
l^islun,  hda.  Dpt.  Libcrtiid,  prov.  I 

chuco,  dist.  Marcabal:  habt,  4tX 

U  leg,  (78  k.)  de  Huamachuco. 
FiLslio  San,  hda,   Dpt,  Lima.  prov. 

Caiiete. 


G 


Adteriekcia.  —  Las  palabras  que  no  se  enonentren  con  G  al  principio  6  medio  de  diccion, 

btisqaense  con  H. 


G.  —  Esta  letra  no  es  conocida  en  Quechua 
ni  en  Aymard,  por  esto  siempre  que  alga- 
na  palabra  tiene  su  origen  en  estos  idio- 
mas  la  hemos  pnesto  con  H,  despues  de 
los  diptongos  ua^  ue,  ui,  uoy  aunque  sea 
muy  comun  escribirlas  con  G,  para  lo  que 
no  hay  razon,  y  mas  bien  debe  procurar- 
se  conservar  ia  etimologia. 
Gaaraullo,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Gabiotas,  islita  al  Sur  de  la  caleta,  6  puer- 
to  de  Chucumata,  Dpt.  Tarapacd.  Entre 
esta  isla  y  el  penon  de  Clemente,  hay  de- 
p6sitos  de  huano. 
Gabriel   San,  valle  en  el  Dpt.  Apurimac, 

prov.  y  dist.  Abancay. 
Gabbiel.  San,   aid.  y  hda.  de  caiia,  Dpt. 
Apurimac,  prov.  y  dist.  Abancay :  habt. 
197. 
Gadea,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbiri, 

dist.  Santa  Eulalia. 
Gaicapachupan,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Pasco. 
Gaipirriero,  chac.  Dpt.  Lima  prov.  y  dist. 

Canta. 
Oala,  XuTtez  6  Alearruz,  cbac.  Dpt.  y  prov. 

Lima,  dist.  Pachacamac. 
Gala^rza^  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 
San  Juan  Bautista:  habt.  100:  distaS^ 
leg.  (19  k.)  de  lea. 
Galapata,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  20. 
Cralcailf   chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
Galcani,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambOy  dist.  Ambar. 
Catena  La,  mlna  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 


Galeras,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya* 
dist.  Bagua:  habt.  21. 

Galian,  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Ambar.      , 

GaliailO,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Surco:  habt.  13. 

Galiano,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Chancay. 

Galindo  molino  de,  hda.  Dpt.  Libertad, 
prov.  Trujillo,  dist.  Chocope:  habt.  85. 

Galindo,  aid.  y  hda.  de  cana,  Dpt.  Libertad, 
prov.  y  dist.  Trujillo :  habt.  846;  i  4  leg. 
(22  k.)  de  la  ciudad. 

Galjion,  hda.  de  cana,  Dpt.  Lima,  prov. 
Chancay,  dist.  Pativilca:  habt.  271:  d  ^ 
leg.  (1  J  k.)  de  Pativilca. 

Calves,  rio  tributario  del  Yavari  por  la  iz- 
quierda,  a  los  6°  10'  18"  lat.  y  TS''  12'  4" 
long. ,  &  las  475  millas  de  la  boca  del  Ya- 
vari :  y  79ni.  alt.  Se  le  di6  este  nombre  por 
los  comisionados  para  la  demarcacion  de 
los  If  mites  con  el  Brasil  en  1866.  Los  in- 
dios  lo  nombran  Igarape  pichuna,  que  si- 
nifica  prieto  en  lengua  geral  del  Brasil. 

Galves,  mina  de  plata  con  socabon  en  el 
cerro  de  Jesus,  lado  N.  E.  Dpt.  Cajamar- 
ca,  prov.  y  dist.  Hualgayoc. 

Gallan  San,  isla  situada:  d  los  IS**  49'  80" 
lat.  y  78°  48'  64"  long.  Esta  isla  es  casi 
siempre  punto  de  recalada  y  rectificacion 
de  los  buques  que  se  dirijen  al  Callao,  del 
Sur  de  Chile  6  de  Australia. 

Gallan  San,  boqueron  6  canal;  lo  forma  la 
abra  que  m^dia  entre  la  peninsula  de  Pa- 
racas  y  la  isla  de  San  Gallan ;  tiene  fondo 
de  20  a  80  brazas. 

Gallan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam^ 
bo,  dist.  Mangas. 

45 


GANG  —  3 

chae.  Dpt.  ptov.  y  diat.  loa. 
chac.  Dpt..  Lima,  prov.  j  dist. 

y- 

*,  lida.  Dpt.  lea,  prov,  Ghiucha, 

CO. 

,  mina  do  oro,  plata  j  plomo,  Dpt. 

I,  prov.  Hiiamachuco,  diat.  Molle- 

,  Iida.  Dpt.  AncaoliB,  prov.  Santa, 
ima.  En  esta  hacienda  hay  Unas 
distu  2  millos  (4  k.)  de  Casma. 
,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  diet. 
Uo. 

,  aid.  y  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Oiin- 
;.  Pisco :  habt.  206. 
linij  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Pay- 
Querocotillo. 

lac.  Dp!.  Cajamarca,  prov.  Con- 
di st.  Triuidad. 
ibac.  Dpt.  y  dlst.  Moquegaa, 
a.  Dpt.  Amazonau,  prov.   Luya, 
unal :  habt.  65. 

M,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
diet.  Chomaca. 

chac.  Dpt.  Ayaoucho,  prov.  Lu- 
ist.  Laramate. 

a,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  As^nga- 
Arapa. 

bajoen  la  tela  de  Lobos  de  afuera; 
roBO  y  Bolo  tieue  8  piSs  de  agua: 
desembarcadero  en  eata  isla. 
das.  (2)  de  viiia,  Dpt.  y  prov, 
i,  dist.  Vitor:  habt.  2  y  S. 
chac.  Dpt.  lea,  prov,  Chincha, 
may :  habt.  26. 

hac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
liat.  Gorgor. 

hda.   cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
a,  diat.  Ayapata. 

ia.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
Huan  capon. 

ipa,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
nabamba. 
,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacoa,  diat, 

ra,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 
laras,  dist.  Becuay. 
Id. Dpt.  yprov.  Tacna,dist,  Sama. 
inau,  mina  de  plomo  en  Auqui- 
>pt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 
Dgaa :  ley  20  m. 


14  —  GARI 

(iailSIll,  chac.  Dpt.  Libertod,  prov.  Hoaiu. 

chuco,  dist.  Sartinbamba. 
Gansul,  mina  de  plata,  Dpt,  Libertad,  jiot, 

Hii&machaco,  dist.  Sartinbamba. 
Gantu,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  disL 

Pomabamba. 
OaralHlto,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  disL 

Ate. 
Garabatos  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  P»jto, 

dist.  Qnerocotillo. 
Ouracwcluu,  ohao.  Dpt.  Ancachs,  pror.  Ca- 
jatambo, dist.  Goi^r. 
Garacliaca,  chac.  Dpt,  Ancnchs,  proT.  C»- 

jatambo,  dist.  Pacllon. 
Guravliacni,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror.  Ca- 
jatambo, dist.  Ambar. 
Garasi  chac.  Dpt.  Anoaohs,  prov.  Pimu- 

bamba,  dist.  Piucobamba. 
Guai^ay,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  did' 

Ancon :  habt.  11. 
OarbanciUo,  aid.   Dpt.  Ct^amarca,  pnn. 

Hoalgayoc,  dist.  San  Miguel:  habt  MO. 
Garbauzal,  chac.  Dpt.  Pinra,  prov.  Pajta, 

diat.  Ttunbez. 
Garbakzal,  hda.  Dpt.  Cajamoroa,  prov-  Ca- 

jabamba,  dist.  Condebamba, 
Garbanzal,  chac.  Dpt,  Lima,  prov.  CanU, 

dist.  San  Buenaventura. 
Gabbanzal,  hda.  Dpt.  ;  dist.  Moqu^um. 
GurbanzOf  chac.  Dpt.  AncachB,  prov.  Eui- 

ras,  dist.  Uaroa. 
GarcflS,  aid,  Dpt,  Arequipa,  prov.  CutilU. 

dist.  Huancarqui. 
Garcia,  roca  (v^ase  Malabrigo,  paerto  y  »■ 

senada), 
Garcia  Alonso,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  j 

diat,  Chancay. 
Gabcu,  hda.  de  viaa,  Dpt,  y  prov.  Areqsif*, 

dist.  Vitor:  habt  4. 
Garcia  Docros,  hda.  v^aae  Lhm  Qania. 
Garciaul,  hda,   Dpt.  Puno,  prov.  y  dirt. 

Lampa :  habt.  66. 
Garcias,  hda.  Dpt.  y  prov,  lea,  dist.  Pn*- 

blo  Nuevo :  habt.  46. 
Garganto,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:  i  )i* 

leg.  (4  ^  k.)  de  lea. 
Garlinasyaca,  mina  de  plata  al  8.  OM 

pbl.  de  Chacaa.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Bm- 

ri:  ley  de  SO  A  100  m. 
Garita,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  i 

yo,  dist.  Jequet«peqne. 


GAVA 


—  365  — 


GERO 


GiitFTA,  cerro  d  la  orilla  del  mar,  Dpt.  Li- 
bertad,  prov.  Trujillo,  dist.  Moche.  Cfle- 
bre  por  un  combate  qu€)  i,  bus  inmedia- 
clones  tuYO  lugar  contra  las  fuerzas  suble- 
vadas  por  el  Goronel  D.  Felipe  Santiago 
Salaverri. 

Gurpuna^hda.  oocal,  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 

dist.  Huacar,  en  la  quebrada  De  Bepente. 
Garrnelias,  hda.  Dpt.  Cajamaroa,  prov. 

Jaen,  dist.  San  Ignacio. 
GarritO,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesus 

lado  N.  E.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Hualgayoc:  ley  10  m. 
GtsacpailllNIi  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Sihuas:  habt.  104. 
Gasapo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 
GiKSfcanga,  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huancapon. 
Gasfiape,  bda.  de  cana,  Dpt.  Libertad.  prov. 

Trajillo,  dist.  Cbicama :  habt.  280 :  d  2 

leg.  (11  k.)  de  Cbicama. 
Gaspar  San,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist. 

Secbura. 
Gato,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Oyon. 
GantayO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

San  Buenaventura. 

Gavail  San,  rio  tributario  del  Inambari  por 
la  izquierda:  i  los  18*^  20'  lat.  y  72*  40* 
24'*  long,  muy  aproximada.  Este  rio  es 
formado  por  los  rios  Macusani  y  Corani, 
que  unidos  cerca  de  Corani  atraviesan  la 
Cordillera  nevada  por  una  profunda  que- 
brada, tomando  el  nombre  de  rio  OUachea 
porque  pasa  por  este  pueblo  pocas  leguas 
abajo.  Continua  su  curso  al  N.  por  Gleg. 
(89  k.)  y  recibe  por  la  izquierda  otro  rio 
formado  por  los  que  bajan  de  los  pue- 
blos de  Chia  y  Quicho  A  loslS*  38'  lat.  y 
72**  45'  long,  (aproximada).  Desde  esta 
confluencia  toma  el  nombre  de  rio  S.  Ga- 
van  hasta  su  desembocadura  en  el  Inam- 
bari, atravesando  por  impenetrables  bos- 
ques  6  profondas  quebradas  de  penas. 
Gnando  recibe  las  aguasdel  Azuhnayo  que 
86  le  one  por  la  derecha,  su  direccion  que 
era  N.  varia  al  N.  0.  poco  Antes  de  su  re- 
union con  el  Inambari  que  llevaba  el  rum- 
boN.N.  E.  y  el  Inambari  el  N.  0.  El  ancho 
del  rio  en  su  confluencia  es  como  de  800m* 


y  estd  A  457m.50  alt.  Temperatura  26<*  i 
las  12  m.  y  la  minima  en  la  noche  15"  8' 
(Setiembre).  El  termometro  senala  16"* 
5  d  las  6  h.  a.  m.  (Setimbre)  en  la  playa 
2  leg.  abajo  de  la  hacienda  de  Cayapi;  y 
el  bar6metro  711.  8. 

Gavan  San,  valle  en  la  provincia  de  Cara- 
baya,  distrito  Ayapata,  Dpt.  Puno,  c^le- 
bre  por  sus  riquezas.  Se  cultiva  la  coca, 
caf6,  cana  dulce,  etc.  Algunos  creen  que 
antiguamente  existia  un  pueblo  de  este 
nombre  en  donde  habia  mucho  oro ;  pero 
estacreencia  carecedefundamento.  Lo  que 
se  denominaba  provincia  de  San  Gavan, 
parece  que  es  la  de  Aporoma  de  Bolivia ; 
y  el  valle  es  el  terreno  comprendido  entre 
los  rios  de  Ayapata  y  OUachea. 

Gavatea  San,  playa  en  el  rio  Ucayali:  & 
582m.  alt. 

Gavidia,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Trujillo, 
dist.  Chocope:  d  4  leg.  (22  k.)  de  Mala- 
brigo. 

Ga\idia  alta,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Trujillo,  dist.  Chocope:  &  \  leg.  (1  ^  k.) 
de  Magdalena  de  Cao. 

Gavidia  baja,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Trujillo,  dist.  Payjan:  d  i  leg.  (1  i  k.)  de 
Magdalena  de  Cao. 

Gavllan,  fild.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 
bamba,  dist.  Huarmaca :  habt.  122. 

Gavilan,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo,  dist.  Jequetepeque. 

Gavino  San,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
casmayo,  dist.  Guadalupe. 

Gavino  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Huancapeti,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Recuay :  ley  17  m. 

Gayau,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

Gaya8hail([;a,  quebrada  en  el  Dpt.  Amazo- 
nas,  inmediata.  al  rio  Chunchunga :  su  bo- 
ca  estd  A  5«  10'  58'  lat.  y  80"  41' 14" 
long.,  prov.  Jaen,  Dpt.  Cajamarca. 

Gaylacalma,  chac.  Dpt.  Tacna,  prov.  Ari- 
ca,  dist.  Lluta. 

Gaylluyos,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pal- 
pa. 

Gerpip,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Caras:  habt.  58. 

GcH^g^ocancha,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Laramate. 


GERO  —  3 

cbac.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Lu- 

t.  Laramate. 

4,  miDa  de  pkta  en  el  cerro  de 

ca,  Dpt.   Ancachs,  prov.  Hua- 

Recuay. 

aalitrera,  Dpt.  TarapacA,  dist. 

)  leg.  (55  \  k.)  de  Mejilloiies. 

!an,  diatrito  de  la  provincia  de 

t.  Amazonas:  habt.  871. 

^H,  pbl.  capita]  de  este  distrito 

incia  de  Luya,  Dpt.  Amazonas: 

)*N,  mina  de  plata,  Dpt.  Liber- 

ov,  Huamachuco,  dist.  Mollepa. 

le  Moilepata. 

San.  mina  de  platft  en   Auqui' 

pt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

gas. 

Kti,  chac.  Dpt.  Ancaulis,  prov. 

dist.  Caras. 

Mi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

list.  BeHtauracion.  , 

ui,  chac.  Dpt.  Aiicacha,  prov. 


]e  Clmvin  San,  Dpt.   Hu&nuco, 
de  Mayo,  dist.  Chavin,  forma 

jhaviu. 

leTuuan  San,  distritodelaprov. 

>,  Dpt.  Jumn:  habt.  5,661. 

E  TuNAN  San,  pbl.  capital  de 

I  de  la  provincia  de  Huancayo, 

n:habt.  1,268;  dista  de  Huanca- 

16  i  k.);  de  Concepcion  1  {5^  k.). 

5an,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

ist.  Saata  Eulalia. 

an,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Caue- 

luuabuand:  habt.  497- 

)AN,)ida.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 

habt.  7. 

AN,  hda.  Dpt.  y  prov,  lea,  dist. 
Bauti^ta:  habt.  108:  a  2  ^  leg. 

■■  lea. 

*N,  cerro  con  vetas  de  cinabrio 
k.)  alO.de la  minadeSta.  Bar- 

.  prov.  y  dist.  HuanoaveUca. 

$AN,  distrito  de  la  provincia  de 

fl&B,  Dpt.  Apurimac:habt.  8,750. 

AN,  pbl.  capital  de  este  distrito, 

ovincia  de  Aitdahuaylas ,  Dpt. 

::  habt.  740:  a  1  leg.  (5  i  k.)  de 


6  —  GIGU 

fieronimo  San,  distrito  de  la 
Dpt.  Cuzco:  habt.  1,-505. 

GerOnimo  San,  pbi.  capital  de  » 
Dpt.  y  prov,  Cuzco:  habt.  l,i 

GeruuilUO  San,  hda.  Dpt.  Are< 
Caylloma,  dist.  Aplao. 

Geitrudls  Santa,  chac.  Dpt.  Lil 
Pacasmayo,  dist.  Sau  Jos^ 
(14  k.)  de  San  Pedro. 

GertntlliS  Santa,  mina  de  plat« 
de  Huacchara,  Dpt,  Ancachs, 
PaUasca. 

Gertrudis  Santa,  hda.  Dpt.  An 
Huaras,  dist.  Becuay.  En  el 
do  Tijapampa,  muy  inmediati 
da,  hay  varios  manantiales  i 
nerales;  uno  de  eUos  es  de 
calcarea,  que  va  depoaitandc 
de  su  salida  earbonato  de  i 
manantial  arriba  del  primerc 
su  agua  ferruginosa:  de  esl 
sale  i  borbollones  gran  canti 
de  ilcido  carb6uico  y  gas  su] 
ca  de  estos  manantiales  se  -v 
redes  aisladas  de  S^-  de  alto 
ancho  en  un  terreno  llano  o 
de  cal  desprendido  del  ^id< 
una  de  estas  pai-edes  tieae  en 
perior  una  abertura  circular 
da)  que  parece  crAter  per  do 
4poca  saldria  el  agua  miner 
p6sitoB  la  hon  formado.  E 
dep<^sit08  de  earbonato  se  ha 

Gertbtidis  Santa,  hda.  miuera 
cachs,  prov.  Huaras,  dist.  Bi 

Gertrl'dis  Santa,  hda.  Dpt.  j 
lea:  d  1  leg.  (5  i  k.)  de  lea. 

Gebtrudis  Santa,  mina  de  plati 
de  San  Carlos,  Dpt.  Puno,  pi 

GlfCante,  cerro  mineral  tie  oro  • 
de  Ayabaca,  Dpt.  Piura.  El 
quilates, 

GioANTE,  hda.  Dpt.  Piura,  prov 
baca:  habt.  64. 

GioANTE,  cerro  mineral  de  oro, 
tad,  prov.  Fataz,  dist.  Paroo 
&  2  leg.  (11  k.)  de  Parcoy. 

Gigou,  chac.  Dpt.  y  prov.  Caja 
Jesus:  habt.  40. 

Gignsanl,  aid.  Dpt.  y  dist  T 
leg.  (22  k.)  de  Tarapacii. 


GONCH 


—  357 


GOYE 


Gilaneca,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pau- 

carcolla. 
Gtimiyoi^,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Chinchao. 
Giratmra,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huaylillas. 

Gireiiehay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Ambar. 
Giro,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
Gitll)  &s^  sc  llama  una  de  las  porciones  6 
Pagosy  en  que  estd  dividido  el  distrito  de 
Lunahuand  de  la  provincia  de  Cauete, 
Dpt.  Lima. 
GitO,  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Puquina. 
GiTia  6  Jivia,  pbl.  Dpt.  Huanuco,  prov.  Dos 

de  Mayo,  dist.  Jesus :  habt.  279. 
Glorieta,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacucho. 

Glorieta  La,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ho. 

Gobemador,  tambo  entre  San  Juan  Loma  y 

Cumbaza-hunca,  Dpt.  Loreto,  prov.  Hua- 

Uaga. 

Gobemadora  La,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Nasoa. 
Goclmplta,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Tayabamba. 
Goehe,  mina  de  plata  al  N.  0.  de  YauH, 

Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  YauH. 
Gochlrca,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 
Goines,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Hnaras,  dist.  Eecuay. 
Golela,  islote  DE  LA,  d  los  IW"  40'  20'*  lat.  y 
78**  49'  24"  long.  Su  figura,  vista  de  l^jos, 
parecc  una  goleta  k  la  vela,  a  lo  cual  debe 
an  noznbre. 
G0I01I9  aid.  Dpt.  Am&zonas,  prov.  Bongard, 

dist.  Tombilla. 
G0II01I9  aid.  y  est.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Chachapoyas,  dist.  Balsas :  habt.  87. 
GomeSy   mina  de  plata  con  socabon  en  el 
cerro  de  Jesus  lado  N.  E.,  Dpt.  Cajamar- 
ea,  prov.  y  dist.  Hualgayoc. 
GosfESy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 
bo,  dist.  Ocros. 

G031X8,  (hoy  Castillo  de  Uninue)  hda.  de  ca- 
na,  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Canete,.  v^ase 
Castillo  de  linanue. 

Gomes,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

Gracha,  P^l-  I>pt.  Amazonas,  prov.  Cha> 
chapoyas,  dist.  Quinjalca:  habt.  288.         I 


GoNCHA,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 
chapoyas, dist.  Quinjalca. 

GoNCHA,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 
dist.  Bagua:  habt.  11. 

Goilia,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 
dist.  Jamaica. 

Gonzales,  chac.  Dpt.  xALticacbs,  prov.  y  dist. 
Santa. 

Gonzales,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pue- 
blo Nuevo. 

Gonzales,  hda.  de  viiia,  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa,  dist.  Vitor:  habt.  11. 

Gonzales,  salitrera,  Dpt.  Tarapaea,  dist. 
Pica. 

Goiia,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Santa 
Rosa,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique. 

Goraropampa.  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas.  dist.  Mara. 

Gorda,  punta,  a  los  19'^  19'  lat.  y  72°  42'  24" 
long. 

Gordas  Las,  minas  de  plata  en  el  cerro  de 
Tingo  lado  0.,  Dpt.  Oajamarca,  prov.  y 
dist.  Hualgayoc:  ley  12  m. 

Gorjfor,  rio  tributario  del  Pativilca,  Dpt.  Li- 
ma, prov.  y  dist.  Chaucay. 

GoRGOR,  distrito  de  la  provincia  de  Cajatam- 
bo,  Dpt.  Ancachs:  habt.  2,997. 

GoRGOR,  pbl.  capital  do  este  distrito  de  la 
provincia  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs;  si- 
tuado  en  un  hermoso  llano  en  la  orilla  iz- 
quierda  del  rio  y  encerrado  entre  cerros 
elevados.  Tiene  cuatro  eailes  longitudina- 
les  y  seis  trasversales :  dista  de  Oyon  12 
leg.  (67  k.);  de  Cajatambo  (88  \  k.);  y  de 
Ambar  12 :  (67  k.).  Su  temperamento  frio. 
Tiene  puente  de  cal  y  piedra  de  un  solo 
arco:  habt.  797. 

Gorj^rillo,  pbl.  Dpt  Ancachs,prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Mangas:  a  2,607^.  alt.:  habt.  810. 

Goteras  de  la  poblacion  Las,  chac.  Dpt. 

Cajamarca,  prov.  y  dist.  Chota. 

Goteras  del  pueblo  Las,  chac.  Dpt.  Caja. 

marca,  prov.  Chota,  dist.  Tacabamba. 

Goteras  del  pueblo,  chac.  Dpt.  Cajamarca, 
prov.  Chota,  dist.  Socoto. 

Goteras  del  pueblo,  chac.  Dpt.  Cajamar- 
ca, prov.  Chota,  dist.  Huambos. 

Goteras  de  la  villa,  chac.  Dpt.  Cajamar- 
ca, prov.  Chota,  dist.  Cutervo. 

Goyeneche,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa,  dist.  Vitor:  habt.  7. 


GREG 


—  358  - 


GUAD 


ina  de  salitre,  Dpt.  Tarapacd,  diet. 

Dios,  trecho  de  camlno  entre  Ba- 
hachapoyas :  es  notable  por  la  di- 

que  o&ece  para  salvorlo  en  tiem- 
uvias,  pueB  ye  hace  tan  resbaloso 
bestiag  retroceden  largos  treehos 
paso  que  dan. 
I,  forma  parte  del  valle  de  Conde- 

estA  poblado  de  peqaeflos  fundos, 
prov.  Cajamarca,  dist.  Ichoean. 
I,  bahia  i  los  10°  24'  lat.  y  80°  19' 
J.  Tiene  buen  fondeadero  y  abri- 
;  su  fondo  Ac  5  i,7  brazas  cerca 

,  sitio  6  pascana  en  el  camino  en- 
rmey  y  Pati^ilea.  Aun  ouando  el 

es  itrido,  puede  encoutraTBe  agua 
}  escabaciones  poco  profundas. 

hdtt,  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

hda.  Dpt.  Arequipa,  prov,  Ca- 
ist.  Caraveli:  a  l,583m.83  alt.  y 
(28  k.)  de  Caravelf :  babt.  20. 

hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
OC,  cliao.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
I,  dist.  Otoca. 

U,  cbac.   Dpt.    Amazonas,  prov. 
iiit.  San  Ger6nimo. 
lo,  rio  tributario  del  Palpa,  cerca 
pueblo,  Dpt.  lea. 
da.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.    San 
lutista :  habt.  200. 
aid.  Dpt.  Libertftd,  prov.  Huama- 
list.  Sartiubamba. 
lac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ca- 
■  :  babt.  40. 

Sas,  miiia  de  plata,  tl  7  }  teg.  de 
on,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Haay- 
.  Macate. 

San,  mina  de  plomo  en  el  eerro 
i,  Dpt.   Aucaehs,  prov.   Cajatam- 

Aquia. 

San,  mina  de  plata  al  S.  0.  del 
ie  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
t.  Yauli :  ley  30  m. 
San,  rio  tributario  del  Jurui  por 
:ha,  i  los  6°  68'  IS"  lat.  y  72°  65" 
ay  aproximada:  dista  053  millaa  de 
del  Jnrud.  Su  ancho  de  58>n.  y  su 
.6  7  &  Sin  La  temperatura  de  aus 
7"  (Oetnbre). 


Gregobio  San,  distrito  de  la  provindi  it 

Hualgayoc,  Dpt.  Cajamarca:  babt.  1,TS{. 
Gbeoobio  San,  pbl.  capital  de  este  distrito 

de  la  provincia  Hualgayoc,  Dpt.  Cbj»- 

marca :  habt.  669. 
Greoorio    San,   pbl.  Dpt.    Ancaehs,  pror. 

Huaras,   dist.   Parasin :  A  2,862iti.  alt; 

dista  de  Pativilca  17  leg.  (94  i  k.). 
Gregobio    San,    hda.  cocal,    Dpt.  y  pror. 

HuAnuco,  dist.  Chinchao. 
Gre^rlo  San,  hda.  de  cana,  Dpt.  Areqm- 

pa,  prov.  y  diet,  Camand:  habt.  277- 
Grefforio  de  Hanlquipaca  San,  hda.  Dpt. 

Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Cire^riu  Cardeuas,  cbac.  Dpt.  Anculu, 

prov.  y  dist.  Santa. 
(iiriseliltit  li^^'  ^^  cafia,  Dpt.  Libertad,  pm. 

Trujillo,  dist.  Asoope. 
Grnesa  6  (fm^m,  punta  formada  del  ceno 

de  Tarapaca,  a  los  20°  23'  lat.  y  72*  38' 

long. 

CV.\DALIIPE|   MINAS  DE  ESTE  NOMBBE. 

(luadaliipe,  mina  de  plata  en  el  cerrode 

Jesua  lado  N.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.; 

dist.  Hualgayoc:  ley  30. 
Cinadulup^,  mina  plata,  Dpt.  Libertad,  pror. 

Huamachnco,  dist.  Mollepata;  al  N-0. 

de  Mollepata. 
Guadalupe,  mina  de  plata,  Dpt.  Liberl«d, 

prov, Huamachueo,  diet.  SantiagodeCha- 

CO:  al  Siir  de  este  pueblo:  ley  10  i  24  m. 
GuAnALUPE,  mina  de  plata,   Dpt.  Libotad, 

prov.  Huamachueo,  dist.  Santiago  deClia- 

CO;  al  N.  de  este  pueblo. 
Ciiiadalupe,  mina  de  plata  en  el  cerro  da 

Cayacona,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hnaylw. 

dist.  Macate. 
Guadalupe,  mina  de  plata  en  el  eerro  de 

Tupay,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras.  dirt. 


Gnadalupr,  mina  de  plata  al  E.  del  paeMa 

de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  tot- 

Yauli:  ley  200  m. 
Guadalupe,  mina  de  plata  al  B.  E.  del  pM- 

blo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarn*, 

dist.  Yanli :  ley  10.  m. 

PUEBLOS  Y  FUND03, 

Gnadalnpe,  distrito  de  la  provincia  de  Pi- 
casmayo,  Dpt.  Libertad:  habt.  S.fiOO. 


GUAP 


369  — 


GUTI 


Guadalupe,  villa,  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  Pacasmayo,  Dpi.  Libertad : 
habt.  2,285:  dista  18  leg.  (100  k.)  de  Chi- 
dayo;  de  San  Pedro  4  (22  k.). 

Guadalupe,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 
jillo,  dist.  Chicama. 

Guadalupe,  pbl.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 
jillo,  dist.  Virii. 

Guadalupe,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Cbincha, 
dist.  Huiuay, 

Guadalupe,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 
tambo,  dist.  Challabamba. 

Guadalupe  ,  chac.  Dpt.  Moquegua ,  dist. 
Ornate. 

fiuadalupito,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Trujillo,  dist.  Virii:  habt.  56:  a  16  leg. 
(89  k.)  de  Viru. 

Glianai>e,  islas  (2);  la  mas  alta  esta  rodea- 
da  de  varios  islotes  que  formau  una  cir- 
cunferencia  cuyo  didmetro  es  como  de  8 
miUas.  La  mas  al  S.  estd  a  los  S*"  84'  50" 
lat.  y  81°  61'  34"  long.;  tiene  154m  alt.  En 
estas  islas  ban  existido  los  mas  ricos  de- 
p6sitos  de  huano,  despues  de  las  de  Cbin- 
cha: segun  la  prolija  mensura  practicada 
el  ano  de  1868  tenian  1.568,550  tonela- 
das  de  huano  que  principi6  &  exportarse 
al  extrangero  desde  1870. 

MOVIMIENTO   MABlTIMO 
DS    LAS   ISLAS   DE   OUAKAPE   EN    1874. 

Niim.  Toneladas. 

fVapores 144  151,200 

Entraron  \  Buques  de  vela.     201  159,496 

(Botes,  etc 182  885 

Vapores 144       151,200 

Buques  de  vela.     228      187,120 
.Botes,  etc 182  885 

GuA^APe,  morro  d  los  8**  21'  lat.  y  8V  18' 
84"  long.:  tiene  218m.  alt.;  parece  muy 
elevado  por  estar  cortado  a  pico  y  aisla- 
do,  de  modo  que  parece  isla. 

GuAf^APE,  puerto  menor,  se  halla  al  E.  del 
morro  del  mismo  nombre :  el  fondeadero 
6814  d  ^  milla  de  tierra :  hay  mucha  re- 
Yentason.  Con  motivo  de  la  explotacion  de 
las  islas  de  Guanape  ha  tornado  mucha 
importancia:  el  pueblesito  6  rancheria  de 
esta  caleta  corresponde  d  la  provincia  de 
Trujillo,  dLst.  Viru,  Dpt.  Libertad :  habt. 
160 :  a  6  leg.  (88  k.)  de  Viru. 
Cluapor^  ^  Iteiies,  rio  que  unido  con  el  Ma- 


Balieron.  • 


mor6  en  log  11°  57'  54"  lat.  pierde  su 
nombre  y  toma  el  de  Mamor^  hasta  unir- 
se  con  el  B^ni  por  la  derecha  a  los  10® 
20'  lat.  y  ent6nces  tomo  el  nombre  de 
Madera.  Aunque  este  rio  corre  en  territo- 
rio  Boliviano  se  le  considera  en  este  Dic- 
cionario ;  porque  en  el  tratado  de  San  H- 
defonso  de  1777  est4  consignado  como  la 
base  de  los  limites  entre  el  Perd  y  el  Bra- 
sil ;  y  conviene  determinarlo  con  preci- 
sion para  evitar  la  sorpresa  y  astucia  con 
que  el  Gobierno  brasilero  procede  siem- 
pre  en  las  cuestiones  de  limites. 

Gimrdiola,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay, 

dist.  Tambo. 
Giiamiciou,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quia- 

picanchi,  dist.  Urcos. 
Guayaquil)  (v^ase  Huayaquill), 
Guche,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Barranca. 
Guen'ero,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 

Juan  Bautista:  habt.  106. 
Guerreros,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
Guerreros,  quebrada  entre  Islay  y  la  pam- 

pa,  camino  de  Arequipa. 
GuERERos,  tambo  entre  Islay  y  Arequipa : 

&  4  leg.  (22  k.)  de  Islay. 
Gniapampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Acas. 
Guillotiua,  mina  de  plata  en  Auquimarca, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo. 
Guizado,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ga- 

rabayllo. 
Gunga  La,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  Chorrillos. 
Gusleria,  hda.  de  cana,  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Carabayllo. 

Guzman,  chac  Dpt.  Lima,  prov.  Huaroclii- 
ri,  dist.  Santa  EulaUa. 

Gusmaug^O,  disthto  de  la  provincia  de  Con- 
tumazd,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  2,450. 

GusMANOo,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Contumaza,  Dpt.  Cajamar- 
ca: habt.  188:  a  20  leg.  (Ill  Jk.)  de  Ca- 
jamarca. 

Gusque,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Casta. 
GntierreSy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Trujillo. 
GuTiERREs,  aid.  Dpt.  Pano,  prov,  Lampa, 

dist.  Nunoa. 


H 


--  Las  pnUbroi  qae  no  ao  encnentran  eoD  H  al  prinoipio  C  medio  de  di 
la  letra  que  aiga  ft  la  palabra  que  w  bnioa,  oomo  sino  taviera  H. 


,  distrito  de  la  provincia  de  Moyo- 
t,  Dpt.  Loreto;  habt.  1,080. 
pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
de  Moyobiimba,  Dpt.  Loreto;  a  2 
1  k.)  al  S.  del  pbl.  de  la  Calzada,  y 
k.)  al  0.  del  rio  Indoche.  El  anti- 
leblo  fu^  inceDdiado  en  la  guerra  de 
ependencia;  y  cl  actual  se  fundd  en 
El  aiio  de  1814  su  poblacion  t\i&  de 
L  habt.;  y  eeguu  el  censo  de  1862 
a  1,080  habt. 

inipa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  diat. 
mba:  habt.  178. 

Ila,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 
liBt.  Santa  Ana :  habt.  19. 
ihac.  Dpt.  AncachH,  prov.  Huaras, 
'ampas. 

lOcha,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
1,  dist.  Casta. 

laca,  la  vida  6  la  hocieuda,  Hacca, 
i6muchos:  co»a  apartada  dsepa- 
e  loB  demasi;  poco  sordo.  Ay.)  pbl. 
luzco,  prov.  Paruro,  dist.  Omacha: 
273. 

,  hda.  Dpt.  Cuzeo,  prov.  Chunvivil- 
st,  Colquemarca. 

ta  [Haccavata,  vivir  actualmente, 
poco  6  dejar  de  amfir.  Ay.)  est.  Dpt. 
nac,  prov.  y  dist.  Cotabambas. 
,  eat.  Dpt.  Gazco,  prov.  Chanvivil- 
at.  Santo  Toraaa :  habt.  17. 
,  hda.  Dpt.  Apurimac.  prov.  y  dist. 
unbae. 

,  (Haccotlia ;  arrojar  6  apedrear.  Ay.) 
'pt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist.  Si- 
:  habt.  74. 

■qui,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Uru- 
i,  dist.  Maraa. 


Haccsapampa,  chac.  Dpt. 

Cajatambo,  dist.  Gorgor 
Hftcifnda,  aid.  Dpt.  y  proi 

chura:  habt.  803. 
Hacienda,  eat.  Dpt.  Pnno, 

diBt.  Ituata. 
Hacienda,  chac.  Dpt.  Pnno 

dist.  Ayapata,  en  la  que 

laya,  cerca  de  la  conflu 

con  el  de  Comimidad,  que 

bre  rio  de  Quillabamba:  < 

el  term6metro  marca  1' 
Hacienda  de  arrlba,  hda.  < 

bertad,  prov.  Trujillo,  di 
Hacienda  gniDde,  hda.  D; 

lea:  &  1  {  leg.  (lOk.)de 
Hacienda  it:rande  La,  eat. '. 

quipa,  diBt.  Yura. 
Hacienda  obande  La,  hda.  1 

na,  diat.  Locamba. 
Hacienda  okandb  La,  hda. 

quegua. 
Hacienda  nneva,  aid.  y  h 

prov.  Payta,  dist.  Qnero 
Hacienda  pampi,  chao.  D[ 

prov.  Tayacaja,  dist.  Cot 
Haeieudita,  chac.  Dpt.  An 

lay,  dist.  Tambo. 
Hflclairhnair,  chac.  Dpt. 

Huaras,  dist.  Pampas. 
Hacsacaca  {Haaa,  tierra  b 

bianco.  Ay.;  esdecir,  tier 

ca)  aid.  Dpt.  Junin,  pre 

Acobamba. 
Hactamaqni,  est.  Dpt.  Aya< 

gallo,  dist.  Haancaray. 
Hacnre,  est.  Dpt.  Pnno, 

dist.  Uacusani. 


HAHU 


—  361  — 


HANA 


Hachabamba,  (pampagrande.  Ay.)  aid.  Dpi. 
Apurimac,  proy.  Andahuaylas,  dist.  Chin- 
cheros :  habt.  192. 

Hadiacala,  (Haccha  cola,  piedra  grande  6 
multitud  de  piedras,  Ay.)  aid.  Dpt.  Cuz- 
co,  prov.  Paucartambo ,  dist.  Gcatcca: 
habt.  868,  con  los  de  Chichina. 

Hachacala,  est.  ])pt.  Punp,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
Hachahuy,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Omacba :  babt.  184. 
Hachapampa  6  Hachupumpa,  hda.  Dpt.  Pu- 

no,  prov.  Huancane,  dist.  Mobo:  babt.  88. 
Hachapata,  {Haccha  patha,  engrandecerse, 

crecer.  Ay.)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucui- 

to,  dist.  Yunguyo. 
Hacbasiri,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Hachasallcata,  {Haccha  .mllcata,  considera- 

da  como  peqaena,  d  pesar  de  ser  grande  6 

mayor.  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Haancane:  babt.  1,055. 
Hachatba.,  (Uorar.  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Huancane,  dist.  Mobo. 
Hachatha,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucuito, 

dist.  JuH:  habt.  110. 
Ilachataqui,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 

vivilcas,  dist.  Capacmarca. 
Haehilla,  {HaccM  Uaa,  punado  de  papas  pe- 

quenas.  Ay.),  cerro  mineral  de  plata,  Dpt. 

Huancavelica,  prov.  Angaraes. 
Hachiu,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  ydisi  Canta. 
Haebini,  (Hacc/iwri,hecbizero.  Ay.)  aid.  Dpt. 

y  prov.  Puno,  dist.  Tiquillaca:  babt.  370. 
Haeboaco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
Hacboceo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Hacbueacbi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 
cane, dist.  Mobo:  babt.  8. 
Hadlt,  hda.  de  cana,  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Islay,  dist.  Tambo. 
HaifO,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Canta. 

Hablia,  {Hahua ,  cosa  mal  hecba,  Ay. ;  y 
afuera,  encima.  Q.)  hda.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  La  Mar,  dist.  San  Miguel. 

Habnallani,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 

Habuanbuiro,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Hahneeca^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cancbis, 
dist.  Sicuani :  habt.  170, 


Halanocca,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Santo  Tomas :  habt.  48. 

Halantay,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Colquemaroa. 

Haluncbca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia, 
dist.  Patambuco :  habt.  440.  ■ 

Halla,  (asf  es,  bueno  estd.  Ay.)  hda.  Dpt. 
Puno,  prov.  Huancane,  dist.  Mobo :  habt. 

117. 
Hallamilla,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucui- 
to, dist.  Have. 
Hallapisl  {Halla  bueno  estd,  pisi  poco:  es 
un  poco  bueno.  Ay.)  6  HaUapnre^  aid.  Dpt. 
Puno,  prov.  y  dist.  AsAngaro :  habt.  788. 
Hallatira,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Hallcco,  {Hallcca,  medroso,  cobarde.  Ay.) 
aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas,  dist. 
Livitaca :  habt.  107. 
Halluni)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Layo. 
Hamanccay,  (cierta  especie  de  lirio.  Q.)hda. 
Dpt.  Cuzco,  Iprov.  Paruro,  dist.  Accha : 
habt.  164. 
Hamaiiccaypata,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

y  dist.  Cotabambas. 
Hamaquilla,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbu- 
cuito, dist.  Yunguyo:  habt.  79. 
Hamaquilla,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 

to,  dist.  Zepita:  habt.  487. 
HanibatO,   (corrupcion   de  Amputa  cuesta 
arriba.  Ay.)  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 
cavelica:  habt.  215. 
Hanipatura,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Occoruro. 
Hampatura,  aid.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Canas, 

dist.  Yanaoca. 
Hanipay,  {Ampara  mano,  brazo.  Ay.)  aid. 
Dpt.  Cuzco,   prov.  Calca,   dist.   Pisac: 
habt.  862. 
Hailipiclui)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 

ro,  dist.  Caminaca. 
Hamputira,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Orurillo. 

Ilanac,  {Hana  hoja  de  frutos,  como  de  mafz, 
etc.  Ay.;  Atia  lunar  en  Ay.  y  Q.;  Anac  du- 
ro.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ituata:  a  sus  inmediaciones -hay  va- 
rias  chacras. 

Hauacpate,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov,  y  dist, 

Urubamba :  habt.  856. 

46 


HANA 


362  — 


HAPO 


Hanansaya,  que  impropiamente  escriben 
algonos  Anansaya^  en  Quechua  significa 
la  parte  alta  de  una  cuesta,  6  lo  de  arri- 
ba :  por  esto  en  las  provincias  del  Guzoo  y 
Puno  y  otras  se  dd  el  nombre  de  Hanansaya 
i,  la  parte  mas  alta  de  un  pueblo  6  comar- 
ca  en  la  cual  hay  habitantes,  aunque  per- 
tenezcan  6  formen  parte  del  pueblo  6  lu- 
lugar  inmediato;  asicomo  cuando  un  pue- 
blo 6  ciudad  estd  dividida  por  un  ho  que 
tiene  puente,  y  se  dice  ahajo  delpuente  6  la 
otra  banda :  de  suerte  que  las  mas  voces  es- 
ta  palabra  Hanansaya  solo  indica  la  parte 
que  ocupa  la  poblacion  respecto  &  otra 
mas  6  m^nos  inmediata ;  pero  algunas  ve- 
ces  es  nombre  propio  de  algun  pueblo  6 
fundo :  cuando  la  palabra  Hanansaya  sea 
calificativo  y  no  sustantivo  ponemos  en- 
tre  par^ntesis  el  pueblo  6  lugar  respec- 
to al  cual  se  d&  esa  calificacion.  Para  ma- 
yor explicacion,  T^ase  la  palabra  HUa. 

Hanansaya,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Talavera. 

Hanansaya,  (de  Paruro)  Dpt.  Cuzoo,  prov. 

y  dist.  Paruro :  habt.  289. 
Hanansaya,  (de  Yaurisque)  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Paruro :  habt.  ]  50. 
Hanansaya,  (de  Cacha)  Dpt.  Guzco,  prov. 

Canchis,  dist.  Cacha :  habt.  985. 
Hanansaya,  (de  Checacupi)  Dpt.  Guzco,  prov. 

Canchis,  dist.  Checacupi :  habt.  148. 
Hanansaya,  (de  Surimaya  6  Surimana)  Dpt. 

Cuzco,prov.  Canchis,  dist.  Pampamarca: 

habt.  321. 
Hanansaya  ,  {d£  Checa  Collana)  Dpt.  Guzco, 

prov.  Canas,  dist.  Checa:  habt.  606. 
Hanansaya,  (Collana)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov. 

Canas,  dist.  Layo:  habt.  176. 
Hanansaya,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Canas, 

dist.  Yauri :  habt.  1,878. 
Hanansaya,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca:  habt.  101. 
HanaiL^iaya,  (de  Crucero)  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Cnicero :  habt.  855 :  d  sus 

inmediaciones  hay  muchas  chacras. 

Hanansaya,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Usicayos:  habt.  569. 

Hanansaya,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Lampa:  habt.  111. 

Hanansaya^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Tapay:  habt.  694. 


Hanansayaooeha,  aid.  Dpt.  Puno,  pror. 

Lampa,  dist.  Nunoa:  habt.  1,186. 

Hanansayapuna  9  aid.  Dpt.  Puno,  piw. 

Lampa,  dist.  Nunoa:  habt.  786. 
HanansayooC)  aid.  Dpt.  Apurimac,  pror. 

Andahuaylas,  dist.  Ocobamba. 
Hanansora,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  proT.  Lo- 

canas,  dist.  Soras. 

Hiinaoca,  est.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Canas,  di<t 
Yanaoca, 

Haucasayaui,  est.  Dpt.  Puno,  pro?.  Ask- 

garo,  dist.  San  Antonio. 
IIaneoa(][ni,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chnmi- 

to,  dist.  Juli:  habt.  264. 
Haneooccahuaf  hda.  Dpt.  Guzco.  proi.  ti^ 

nas,  dist.  Coporaque. 
Hancoocarca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Hoia 

cane,  dist.  Moho:  habt.  79. 
HaJlCOOmoroCOO)  {Hancco  cojo,  moMo  en- 

fermo  tullido.  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno.  prof. 

Carabaya,  dist.  Macusani:  habt  112: t 

sus  inmediaciones  hay  muchas  chacns. 
Haucos,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallaso, 

dist.  Llapo:  d  8  leg.  (16  k.)  de  Llapo. 
Hancoosa^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangm. 

dist.  Asillo. 
Hanoooyo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  AwDgiw, 

dist.  San  Anton. 
Hanccoyo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  kshtfu^ 

dist.  Asillo. 
Hanyarati,  aid.  en  las  punas,  Dpt  Ciitt», 

prov.  y  dist.  Paruro :  habt.  100. 
Hanyarati,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  ydA 

Paruro. 
Hapamayo,  hda.  cocal,  Dpt.  Pono,  pror.  T 

dist.  Sdndia, 
Hapisi  6  Hapire,  al^.  Dpt.  Puno,  pror.  Asifi- 

garo,  dist.  Arapa :  habt.  466. 
Hapo,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chunvivib^ 

dist.  Colquemarca:  habt.  72. 
Hapo,  {Hapu,  en  Q.,  quemar  sin  llamas: 

ra  polvorienta  como  ceniza:  y  en  Av. 

llos  revueltos  y  desgrenados^erizadoa: 

mento  cocido  con  terrenes  caUentes\ 

Dpt.  Pimo,  prov.  Lampa,  dist.  OruriDa- 

Hapocalla,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Cb 

vilcas,  dist.  Ghamaca. 
Hapopampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov. 

dist.  Phara. 
Hapopata^  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 

to  dist,  Santa  Bosa. 


HAST 


—  363  — 


HAYA 


EapamiMi^  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Haquira. 
HaquiOf  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lnca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Haquira,  distrito  de  la  provincia  de  Cota- 

bambas,  Dpt.  Apnrimac :  habt.  8,060. 

Haqliba,  (Haqutri  hijo  de  henuana  6  tia, 
Ay.)  pbl.  capital  do  este  distrito  de  la 
proviiicia  de  Gotabambas,  Dpt.  Apurimac: 
habt.  1,259.  El  pueblo  esta  sobre  un  de- 
posito  de  piodra  sillar  (conglomerato  tra- 
qtiitico)  y  al  pie  de  un  morrito  de  la  mis- 
ma  piedra.  En  este  cerro  hay  una  caver- 
na  con  varias  encrucijadas  hechas  artifi- 
cialmente  y  hoy  sirve  de  c^oel  publica. 

Haquiba,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San- 
tiago: habt.  29. 

Haqaitira,  e^t.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 
dist.  Potoni. 

Harahuafia,  {Hara  amargo,  picante,  cama 
de  palos,  hnana  seco.  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno, 
prov.  Sandia,  dist.  Patambuco :  habt.  245 

Hareo  y  alto  de  Yaldiyia,  chac.  Dpt.  y 

prov.  Arequipa,  dist.  Tiabaya. 

Harobamba,  quebrada,  en  la  provincia  de 
Paruro,  Dpt.  Cuzco. 

Harohnma  6  Hamma^  {Hara  hurna,  ca- 
ma de  paJos,  6  tii  amargas  6  picas.  Ay.) 
aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 

Harpa,  (bombrero  de  falda  grande.  Ay.)  que- 
brada  formada  por  los  cerros  de  Yurac- 
conga  y  los  de  Ultupampa,  Dpt.  y  prov. 
Cajamarca. 

Hasauft,  (Hansa  6  Hassana,  tierra  blanca, 
Ay.)  miua  de  plata  en  el  cerro  de  Chu- 
qnihual,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Pa- 
Uasca. 

iaiMina,  (Hilaccaro)  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 
Hiiancane,  dist.  Taraco:  habt.  210. 

Iakana,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Sainan:habt.  440. 

tasaua  sueacearo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

•  Unancane,  dist.  Taraco:  habt.  195. 

tashuaeo,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Totos. 

BSDiaspueyo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An- 
ta,  dist.  Siirite. 

|Bpa,  chtic.  Dpt.  Ayacucho,  prov,  Luca- 
lias,  dist.  Laramate. 

fetafalla]la9  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y 
St.  Canta. 


Hatochnasl)  {Hatoc-huady  casa  del  zorro, 
Q.)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 
Macusani. 

Uatocpata,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayaca,  dist.  Surcubamba:  habt.  25. 

Uatonchaca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Ayapata. 

Haton,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas,  dist.  Colquemarca. 

Hatun,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Chupa. 

UatuilCCara,  (Ho^imccara,  listado  de  un  so- 
lo color.  Ay.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  VeliUe. 

Hatungoaea,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Chamaca. 

Hatonecasa,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Velille. 

HatancoUa,  (Hatun  kolU,  en  Aymard,  lis- 
tado  de  diversos  colores ;  tambien  tiene 
otros  significados:  en  Quechua  criatura 
grande)  piooen  la  Cordillera  i  los  15°  42* 
lat.  y  72°  26'  82"  long. 

Hatanhoasiy  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  79. 

Hatanhnayco 5  chac.  Dp«  Cuzco,  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Colquemarca. 

Hatunhuayco,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Livitaca. 

Hatnnpampa,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
y  dist.  Abancay. 

Hatunpampa,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
dist.  Cotabambas. 

Hatunpampa,  hda.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Pau- 
cartambo,  dist.  Caycay:  habt.  100. 

Hatunpasipa,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

Hatunpampa,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro* 
dist.  Omacha. 

Uatunqiienemari,  ramal  de  los  Andes  en 
la  provincia  de  Canas.  Dpt.  Cuzco. 

Hatonsirca,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Velille. 

Hauncunchayra,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Huayllacayan. 

Hansa,  saUtrera  en  el  Canton  Argentina, 
Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica:  en  1872  pro- 
dujo  105,000  quintales  de  sahtre:  en  878 
210,000:  dista  del  puerto  10  ^  leg.  (58  ^  k.). 

Hayaeu,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Mangas. 


HERB 


—  364  — 


HIGH 


Hay agachi)  hda.  Dpi.  Puno,  prov.  y  dist. 

Cabana. 
Hayahuasillyhda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

y  dist.  Caja:  habt.  52. 
Hayana,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Salamanca. 

Hayapalea,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 

to,  dist.  Huacullani. 
Haycho,est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Nunoa. 
HaylO)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Pau- 

cartambo. 
Hayllani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Pntina. 
Hayllay,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dits.  Huanoquite:  habt.  61. 
Haymaiia,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Omacha. 
Haymapata,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 

dist.  Yunguyo. 
Haymarapata^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 

garo,  dist.  Arapa. 
HaymeSy  bda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Quinjalca. 
Haynata,  chao.  Df  t.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

oanas,  dist.  Laramate. 
Uayncnp,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

4a8,  dist.  Macate. 
Hayoeocha,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Pachangard. 
Hayrapata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 

ro,  dist.  Arapa. 
HaytuUa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Sancos. 
Haynhayuni,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 

garo,  dist.  Asillo. 
Hayuni,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Quiquijana.  • 
Hayuni,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Layo. 
HecoP)  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Carhuas. 
Hedionday  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Huamachuco,  dist.  MoUepata:  al 

N.  E.  de  MoUepata:  ley  de  18  d  20  m. 

Hehnayllo,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Aymaraes,  dist  Sbraya:  habt.  172. 

Hera  La,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pal- 
pa. 

HerlNie  alto,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canete :  d  12  leg.  (66  ^  k.)  de  Canete. 


Herbae  bajOi  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  ydisi 
Canete :  habt.  291 :  d  1  |  leg.  (7  k.)  d« 
Canete. 

Hercca,  (HiVca  cumbre  de  loscerros.  Q.]: 
varias  aldeas  situadas  en  estas  cnmbres 
tienen  el  nombre  general  de  Herca,  en  el 
distrito  de  Sicuani,  prov.  Canchis,  Dpt 
Cuzco;  habt.  1,164. 

Hercules,  roca.  Se  dice  que  el  navio  iHa- 
culesi*  de8cubri6  esta  roca  en  el  siglo  pt- 
sado  y  se  fij6  su  situacion  en  l(f  28'  80" 
lat.  y  80**  15'  24"  long.;  perohacemftsde 
50  anos  que  no  se  ha  vuelto  d  verla:  en 
algunos  mapas  de  esa  epoca  estd  mu- 
cada. 

H6RCULES,  mina  de  plata,  en  el  cerro  mine- 
ral de  Llaccha,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hui- 
ras  dist.  Becuay. 

Herederos,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  j 
dist.  Trujillo. 

Hermano  dkl,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Luya,  dist.  Conila :  habt.  26. 

Hermita,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist 
Tarma. 

Hermpta,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Coto- 
bambas,  dist.  Huayllati. 

Hermita,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispicin- 
chi,  dist.  Oropesa. 

Uerradura  de  Salinas^  (vease  Saiifuu  Hrr 

radura). 
Hi.  —  Advbrtencia  :  las  palabras  que  no  « 

encuentren  con  Hi,  al  principio  6  nw&fi 

de  diccion  busquense  con  I. 
Hia,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo,  diSL 

San  Ger6nimo. 
Hibitos,  nacion  de  salvajes  que  habitan  n 

las  orillas  del  Huallaga,  en  los  distri4» 

de  Tingo  Maria  y  Pachiza,  andan  ilgo 

vestidos  y  son  un  poco  civiHzados. 
Hicchurccan,  chac.  Dpt.  Ancacsbs,  ft^- 

Cajatambo,  dist.  Pacllon. 
Hiehatara,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asiag*- 

ro,  dist.  Arapa. 
HichoccoUohuatat  chac.  Dpi.  Puno,  pfo^- 

Carabaya,  dist.  Crucero. 
Hichncalla,  {Hkhu  cierta  especie  de  yem, 

ccaUa,  entreverado  de  diversos  cofct**. 

Ay.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzeo,  prov,  y  to. 

Paucartambo:  habt.  74. 
Hieliura,  hda.  Dpt.  Puno,  prov,  Asdnginv 

dist.  Putina. 


HIGU 


—  365  — 


HILA 


HiehnTt  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  I 
Canta. 

Hichuf  9  chac,  Dpt.  Ciizco.  prov.  Paucar- 
tambo,  dist.  Challabainba :  habt.  80. 

Hidalgo^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 
Chachapoyas :  habt.  75. 

Hidalgo,  salitrera,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica. 

Hierapampaf  quebrada  que  sale  de  la  Cor- 
dillera; por  ella  pasa  el  canal  de  Uchusu- 
ma  d  Tacna. 

HigOS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
diet.  Marca. 

Higoscanchaf  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Hnamanga,  dist.  Qiiinua :  habt.  34. 

Higospataf  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 
dist.  Matara. 

Higosniyoc,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Sirca. 

Higaeral)  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.   Ho. 

HlgOSpucrOf  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas.  dist.  Huavllati. 

Hignerani)  quebrada  que  sale  de  la  Cordi- 
llera ;  por  ella  pasan  las  aguas  para  el  ca- 
nal de  Uchusuma  &  Tacua. 

Higneras,  quebrada  en  el  Dpt.  y  provincia 
de  Huanuco :  esti  poblada  de  muchas  ha- 
ciendas y  chacras  que  entre  todas  tieuen 
1,106  habt. 

HiouEBAs,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 
Hudnuco:  habt.  8,661. 

HiGUEBAS,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  y  Dpt.  de  Hudnuco :  en  el  cen- 
so  no  aparece  la  poblacion  ni  el  u  ombre 
de  este  pueblo  que  se  considera  capital 
del  distrito;  pero  entre  los  pueblos  de  este 
distrito  el  de  mas  importancia  es  el  pueblo 
de  Chaidan  que  tiene  908  habt. 

HiGUEBAB,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 
Higueras. 

fligueiilla  chiea  y  Higuerilla  grander 

chacs,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa,  dist. 

Casma. 
Higuerita,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Surco :  habt.  9. 
Hig^eritas,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Is- 

lay,  diht.  Quilca:  habt.  81. 

Higueroil,  hda.  cocal,  Dpt.  y  prov.  Huanu- 
oo,  dist.  Chinchao  en  la  quebrada  De  Be- 
pente. 

Ugaerones,  «ald.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayaba- 
ca,  dist.  Chalaco:  habt.  100. 


Hlla,  esta  palabra,  que  se  aplica  a  muchaS 
poblaciones,  es  Aymard  y  significa  herma- 
no  mayor,  cnando  se  refiere  a  personas ; 
cuando  se  refiere  d  cosas  6  poblaciones, 
significa  lo  que  es  superior  a  otro  en  cali- 
dad  6  cantidad ;  por  esto  unas  veces  indi- 
ca  que  forma  parte  de  alguna  poblacion, 
y  otras  es  nombre  propio :  en  ol  primer 
caso  pondremos  entre  parentesis  el  nom- 
bre de  la  poblacion  d  que  se  refiere,  y  en 
el  segundo  sin  parentesis ;  pero  debe  te- 
nerse  presente  que  muchas  veces  aun- 
que  un  lugar  forme  parte  de  una  po- 
blacion no  quiere  decir  que  est^  inmedia- 
to  a  ella,  pues  muchas  veces  dista  mas 
de  una  milla  (2  k.)  y  no  por  esto  deja  de 
considerarse  como  parte  del  pueblo  prin- 
cipal. HUa,  significa  tambien  demasiado, 
excesivo ;  sdbio,  rico. 
HiLA,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo,  dist. 

Pariahuanca. 
Hila,  (de  Asillo)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Astln- 

garo,  dist.  Asillo :  habt.  706. 
HiLA,    (dc  Anton)   aid.    Dpt.    Puno,   prov. 

Asdngaro,  dist.  San  Anton :  habt.  864. 
HiLA,  (de  Potoni)  aid.  Dpt.   Puno,   prov. 

Asangaro,  dist.  Potoni :  habt.  708. 
HiLA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa: 

habt.  60. 
HiLA,  (de  Acora)  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno, 

dist.  Acora:  habt.  71. 
Hilacaro  sacasco^  (de  Taraco)  aid.  Dpt.  Pu- 
no, prov.  Huancane,  dist*.  Taraco:  habt. 
282. 
Hilacata  6  HUacatura,  significa  en  Ayma- 
ra,  lo  principal  6  primoro  del  Ayllo ;  y 
cuando  se  refiere  k  persona  el  primero  6 
el  Jefe  del  Ayllo  6  de  la  poblacion. 

Hilacatura  de  la  laguna,  aid.  Dpt.  y  prov. 

Puno,  dist.  Acora:  habt.  85. 
HiLA,  (CoUana  de  Acora)  aid.  Dpt.  y  prov.  * 

Puno,  dist.  Acora:  habt.  841. 
Hilachaca,  (Hanausaya)  aid.  Dpt.  y  prov. 

Puno,  dist.  Acora:  habt.  189. 

HilaliuahuHnaciini-lmaycuyo,  aid.   Dpt. 

Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Pomata:  habt. 
49. 

Hilamayco,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
to, dist.  Have. 

mianacca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cmas> 
dist.  Yanaoca :  habt.  88. 


HILLA 


366 


HISCH 


Hilanchaca,  (Urinsaya)  aid.  Dpt.  y  prov. 

Puno,  dist.  Acora:  habt.  176. 
Hilarion,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canete:  a  J  leg.  (4  k.)  de  Canete. 
Hilasacari  snicanaea,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Chucuito,  dist.  Santa  Eosa:  liabt.  182. 

Ililasacari-chichillape,  aid.  Dpt.  Puno, 

prov.  Chucuito,  dist.  Santa  Rosa, :  habt. 

106. 
Hilata,  (crecer,  hacerse  mayor.  Ay.)  aid. 

Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro,  dist.  Potoni. 
HiLATA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Huan- 

cane:  habt.  108. 
Hilata,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Inchupalla:  habt.  421. 
Hilata,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Ccojata. 
Hilata,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Conima :  habt.  635. 
Hilata,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Capa- 

chica:  habt.  787. 
Hilata,  (Hanansaya  de  Vilque)  Dpt.  Puno, 

prov.  Huancane,  dist.  Vilquechico. 
Hilata,  (Urinsaya  de  Vilque)  aid.  Dpt.  Pu- 
no, prov.  Huancane,  dist.  Vilquechico. 
Hilata  (de  Have,)  6  San  Cristoral,  aid.  Dpt. 
■    Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Have :  habt. 

984. 
Hilata  chico,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Huancane. 
Hilata  chico,  (de  Asangaro)  Dpt.  Puno, 

prov.  Asangaro:  habt.  817. 
Hilata  ^ande,  (de  Astlngaro)  Dpt.  Puno, 

prov.  y  dist.  Asjlngaro :  habt.  683. 
Hilata  de  inchnpalla,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Huancane,  dist.  Inchupalla:  habt.  180. 
HilatlingB,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Layo:  habt.  259. 
UilayacOy  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Pisacoma:  habt.  68. 
IJilayaco,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Pomata:  habt.  118. 
HilayliUBy  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Citnas, 

dist.  Yanaoca. 

Hilcabamba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Oyon. 
HilcaSf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Mangas. 
Hillahiira,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Anco  :  dista  8  leg.  (44 }  k.)  de 

San  Miguel;  7  (89  k.)  de  Anco. 


Hillapacecunca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  pro^. 
Cajatambo,  dist.  Huancapon. 

Hillapani,  puerto  6  embarcadero  en  el  no 
Urubamba,  i  30  leg.  (167  k.)  del  Cuz- 
co. 

HiLLAPAxi,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Tambobamba. 

Hillapani,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 
cion,  dist.  Echarate. 

Hillapasca,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Carampoma. 

Hillapata,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 
tambo,  dist.  Ccatcca. 

HiiuantaucCA)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Anta. 

Hinopuyocc,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Laramate. 

Hinqui;  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 
bo,  dist.  Ccatcca:  habt.  68. 

Hiocpalpa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Oyon. 

Hipalbamba,  hda  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 
cartambo,  dist.  Challabamba. 

Hipany  (puede  ser  corrupcion  ortografica 
de  Ipa  6  Ipan  tia  de  parte  de  madre.  Q. 
y  Ay.)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 
dist.  Viraco:  habt.  161. 

Hiraeanchi,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca, 
dist.  Pisac  :  habt.  68. 

Hircuaca,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas, dist.  Sancos. 

Hircuchuco,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

Hirhua,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas, dist.  Aucara:  habt.  275. 

Hlroc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Oyon. 

Hii'umhuirca,  chac  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Gorgor. 

Hisauparac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
tambo,  dist.  Oyon. 

Hiscapanay  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Huayllacayan. 

Jliscasulleata,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Huancane:  habt.  894. 

Hiseo,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 
(list.  Llama. 

Hisco-Iiuayco,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Union,  dist.  Cotahuasi. 

Hischata,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Huancane:  habt.  77. 


HORC 


367 


HORN 


Hislayehunipe,  aid.  Dpt.  y  prov.  Huanca- 

velica,  dist.  Moyarhabt.  116. 
Bisoii,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Huanta:  habt.  186. 
Hijiiac'U,  rio  tributario  del  Purus  por  la  de- 

recba:  a  los  9**  5'  lat.  y  70°  61'  long,  (muy 

aproximada);  su  boca  tiene  146ni.  de  an- 

cho  y  su  fondo  8  brazas. 

llobas  u  Oras,  vease  (has,  Dpt.  HuAnuco, 

prov.  Dos  de  Mayo. 
Hoccochaca,  {Hoccoy  hiimedo,  mojado,  cha- 

ca,  puente,  hueso  de  la  cadera.  Q.)  aid. 

Dpt.  Ayacucho,   prov.  y  dist.   Huanta: 

habt.  141. 
Hoccohuma,  (cabeza  mojada.  Q.)  est.  Dpt. 

Puno,  prov.  Carabaya,  dist.  Macusani. 
Hoceong'a,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Sirca. 
Hoc'COpaiupa,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 

cane,  dist.  Moho. 
Hoceuhuiri,  {Hoco  huiray  manteca  6  grasa 

humeda.  Q.)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya:  habt.  62. 
Hoiecses,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Pampas. 
Iloja  redoiida,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chin- 

cha,  dist.  Chincha  Baja:  a  8  leg.  (17  k.) 

de  lea. 
HolalinatD)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Homanaeanqni,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  Tambo. 
Homo,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay,  dist. 

Quilca:  habt.  60. 
Honda,  quebrada :  hay  muchas  de  este  nom- 

bre  en  varios  Departamentos. 
Honda  La,  mina  de  plata,  Dpt . Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco 
Hoim^rOy  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.   Casti 

11a,  dist.  Aplao:  habt.  97. 
HongroSf  pbl.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  Cas 

trovireyna,  dist.   Huangascar:  habt.  167 
Honio,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

Horadada  La,  islote  6  roca,  a  los  12**  8'  40' 
lat.  y  79°  29'  24"  long.:  debe  su  nombre 
estar  agujereada  de  un  lado  a  otro :  estrf, 
inmediata  A  la  isla  de  San  Lorenzo. 

Horca^  cerro  al  Norte  de  la  boca  del  rio  de 
Barranca,  inmediato  d  la  orilla  del  mar. 

HoRCA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 
dist.  Querocotillo :  habt.  164. 


HoRCA,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay, 
dist.  Tambo. 

Horcco  luiasi,  {Horcco  sacar  afuera,  huasi 
casa.  Q.)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta, dist.  Iquicha:  habt.  66. 

Horg^oncIlUCO,  chac  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Hoija,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Acas. 

Honniy^as  de  afiiera,  rocas  que  forman  to- 

das  una  circunferencia  como  de  2  millas ; 

la  mas  al  S.  se  halla  a  los  11°  68'  lat.  y 

80**  6'  64"  long. 
Horniipis  de  tierra,  islotes  6  farallones; 

dos,  el  mas  al  0.  se  halla  &  los  11°  4'  6" 

lat.  y  79°  87'  24"  long,  son  visibles. 
Homillo,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Jaen. 
HoRNiLLo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Chancay. 
HoRNiLLo,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Magdalena :  habt.  6. 
HoRNiLLO,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 

dist.  Chincha  Baja. 
HoRNiLLO,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Yanque. 
Hornillos,  roca  6  islote,  inmediata  a  la  cos- 

ta  de  Iquique :  tiene  huano. 
HoRNttLos,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Pamparomas. 
HoRNiLLOs,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Ayja. 
HoRNiLLos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Acas. 
HoRNiLLos,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay, 

dist.  Quilca:  habt.  37. 
Hornito  El,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

casmayo,  dist.  San  Pedro. 
Hornoc,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Tambo :  d  1  leg.  (6  ^  k.)  de  Tam- 
bo. 
Hornoccata,  hda.  Dpt.   Ayacucho,   prov. 

Huanta,  dist.  Huamanguilla. 
Hornopampa,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  Colcamar. 

Hornopampa,   aid.   Dpt.    Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Querocotillo. 
Hornopampa,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Chamaca. 
Hornopanea,  chac  Dpt.  Huancavehca,  prov« 

Tayacaja,  dist.  Salcabamba, 


HORO 


368  — 


HORO 


Honiopata»  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Uru- 
bamba,  diet.  Ollautaytambo :  habt.  8. 

Horovilca,  (Algunos  creeu  que  la  etimolo- 
gia  de  esta  palabra  es  corrupcion  de  la  de 
Haru-vilca  que  dicen  significa  criaderos 
de  gUBanos,  lo  que  no  apai'ece  de  ningun 
diccionario  Quechua  iii  Ayraara;  mas  bien 
pudiera  ser  corrupcion  de  las  palabras 
Aymaraes  Hani  amargo  6  picante  como 
ajf  y  vika  el  sol  y  tambien  medicina  so- 
porifera :  segun  esto  Haru-vilca  significa 
medicina  amarga  6  picante ;  esta  etimolo- 
gla  es  mas  natural  que  la  violenta  de  cria- 
dero  de  gusanos)  laguua  en  la  provincia 
de  lea:  &  351hi.  alt.  no  l^jos  de  la  ciu- 
dad.  El  camino  que  conduce  de  lea  d  este 
lugar  es  uno  de  los  mas  pcnosos.  Des- 
pues  de  haber  subido  y  bajado  varios  m^- 
danos  elevados  y  pendientes,  se  llega,  & 
on  terreno  bajo  en  el  cual  existen  dos  la- 
gunas  tan  cereana  una  de  otra,  que  los 
naturales  creen  ser  un  solo  lago,  dividido 
en  dos  partes  por  una  lengua  de  tierra. 
El  fondo  de  esta  especie  de  embudo,  for- 
mado  por  una  corona  de  medanos  bastan- 
te  elevados,  esta  sobre  el  nivel  del  mar, 
como  A  851  metros,  por  consecueucia  es 
de  61  metros  inferior  al  nivel  de  la  plaza 
mayor  de  lea.  La  laguna  que  esta  situa- 
da  al  N.  es  la  mas  grande :  juzgando  d  la 
vista,  parece  mayor  que  la  de  Huacachi- 
ua.  La  uegunda,  situada  al  8.,  es  algo 
menor:  ambas  son  muy  profundas.  El 
color  de  las  aguas  es  amarillo  verdoso  su- 
cio,  sin  embargo,  se  observa  alguna  dife- 
rencia  de  una  tinta  mas  cargada  en  la  la- 
guna del  S.  En  el  fondo  de  ellas  existe 
una  especie  de  barro,  color  de  aserrin  de 
caoba,  que  se  adliiere  tan  fuertemente  al 
cuerpo  de  aquel  que  se  baiia,  que  si  sale 
del  bafio  sin  lavarse,  sus  miembros  se  ven 
de  un  didmetro  mayor.  Estas  aguas  son 
dmbas  alcalinas  y  hepdticas ;  pcro  con  es- 
ta diferencia,  que  la  lagima  grande,  es 
decir,  la  del  N.  contienc  gas  sulfhfdrico 
libre,  sin  sulfuro  alcalino;  mi^ntras  que 
la  laguna  del  S.  contiene  uno  y  otro,  co- 
n-O  se  ve  por  los  andlisisque  siguen.  Nin- 
guna  de  estas  aguas  contiene  yoduros. 

La  temperatura  de  las  aguas  observa- 
da  el  20  de  Noyiembre,  d  las  7  ][  de  la 


manana,  fu^  de  25^  centigrados ;  mieDtns 
el  term6metro  puesto  d  la  sombra,  ^,4 
centigrados :  la  densidad  medida  eon  el 
pesa- sales  ap^nas  alcanza  d  un  grado.  La 
temperatura  media  anual  del  lugar,  de- 
terminada  por  una  escavacion  hechsAi 
hoCf  fu^  observada  de  28**  cent.:  deestoae 
deduce  que  para  compensar  la  tempera- 
tura media  de  los  meses,  que  ap^DAs  es 
de  25**,  y  quizds  algo  m^nos,  debe  el  ter- 
m6metro  en  los  fuertes  meses  de  Terano 
subir  hasta  88**  y  tambien  84**,  tempen- 
tura  muy  sofocante  j  nociva  d  la  salnd. 
Por  consecueucia,  si  en  un  dia  estos  bi- 
nos  fueren  conocidos  utiles,  sedeberifijir 
la  estacion  en  que  sea  permitido  frecoeo- 
tarlos.  No  muy  l^jos  de  los  bordes  de  es- 
tas lagunas,  al  0.,  hay  una  vertiente  de 
agua  potable  y  cristaJina. 

Las  conchas  que  fueron  recogidasen 
los  medanos  cercanos,  una  es  el  Mitikt 
azuries  del  gdnero  Molas ;  y  la  otra  perte- 
nece  d  la  hermosa  especie  Siria  ancuUiU 
del  g^nero  Mvlelas.  (Ouvier). 

Las  plantas  son  tambien  variadas  jdq- 
merosas,  desde  las  cript6gamas  qnedao 
d  las  aguas  de  la  laguna  su  coloracioQ 
verde,  hasta  las  plantas  arb6reas. 

El  senor  Barranca  ha  podido  detami- 
nar  las  siguientes  especies.  Entire  las  &- 
ner6gamas:  los  g^neros  Tritintm,  Orundu, 
Poriitlaca,  H eliotr opium  ^  Typha,  Sa/tr, 
PhecuSf  BacariSf  Photntx^  Prosopis,  Puxu- 
ta  y  otros.  Entre  las  cript6ganias,  loe  p- 
neros  siguientes:  Parmdia,  Hdoodo/jr^', 
Variolaria,  Alfopa>ca  y  Teimlia, 

Pero  lo  que  mas  abunda  en  esta  iago* 
na  son  los  insectos.  A  su  abandancia  pa- 
rece ser  debido  el  nombre  indf  gena  que  Qe- 
va ;  pues  ^1  es  una  corrupcion  de  //««• 
tnha,  palabra  compuesta,  que  en  lalengot 
de  nuestros  indios  significa  criadero  ii^\ 
gusanos, 

Anah'sis  de  las  aguas  de  In  lacuna  wa^ofdi 

HororU4:a, 
Peso  especifico  del  agua. ...      1 .006,100 

Materials  gascosas  lihrcs, 

LitroA 

Gas  dcido  sulfhfdrico 0.017 J^ 

Gas  dcido  carb6nico 0.019.59$ 

Gas  azoe 0.008,000 


HOSP 


369 


HUAC 


Materias  Jijas. 

Gramos  decimales. 
Sflice 0.002,161 

Sulfate  de  cal 0.010,281 

Bicarbonato  de  cal 0.018,093 

Bicarbonate  de  magnesia..  0.082,629 

Cloruro  de  sodio 1.867,189 

Sulfato  de  sosa 6.177,842 

Carbonate  de  sosa ,...  6.078,641 

Materia  orgdnica 0.418,729 

Alumina  y  fierro 0.001,681 

AndlisU  de  la  lagima  menar  de  Horovilca. 

Peso  especlfico  del  agua,...     2.010,211 

Valerias  yaseosas  libres, 

Litros  decimales. 

Gas  dcido  sulfhidrico 0.022,784 

Gas  dcido  carb6nico 0.026,021 

Gas  azoe 0.006,913 

Materias  fifos, 

GramoB  decimales. 
Sflice 0.004,688 

Sulfato  de  cal 0.008,161 

Bicarbonato  de  cal 0.160,162 

Bicarbonato  de  magnesia..    0.014,764 

Cloruro  de  sodio 1.269,868 

Sulfato  de  sosa 6.140.484 

Carbonato  de  sosa 8.611,846 

Sulfuro  de  sodio 0.142,676 

Alumina  y  fierro 0.088,072 

Materia  orgAnica 0.462,276 

HosooUo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Anta. 

HospieiO)  pascana  en  el  camino  de  Ilo  d  Mo- 
quegua,  a  860m.  alt.;  a  12  leg.  (66  i  k.) 
de  Moquegua. 

Hospicio,  pascana  en  el  camino  de  Arica  a 
Tacna;  i  126m.  alt.:  dista  de  Tacna  9  leg. 
(50  k.). 

Hospital,  rio  tributario  del  Tone  por  la  de* 
recha :  baja  de  los  cerros  de  la  hacienda 
abandonada  de  Inclan,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya. 

Hospital,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Tiimbes:  k  1  leg.  (6  i  k.)  de  Tiimbea. 

HospFTAL,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Tumbes, 
dist.  San  Juan  de  la  Yirgen. 

Hospital,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco : 
habt.  466:  dista  12  leg.  (66  \  k.)  de  Hua- 
machuco. 


Hospital,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Hospital,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Chiara. 
Hospital  San  Pedbo  del,  uno  de  los  distri- 

tos  en  que  estd  dividida  la  ciudad  del 

Cuzco  y  que  forman  esta  provincia. 

Hospital,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 

Ua,  dist.  Huancarqui. 
Hospital,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ubi- 

nas. 
Hospitalpampa,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huanta,  dist.  Huamanguilla. 
Hotacacer,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Ambar. 
Houliaochoclio,est.Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
Hoyada,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Caras :  habt.  49. 
HoYADA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
HoYADA,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Lu- 

rigancho:  habt.  6. 
Hoycc.  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Pampas :  habt.  266. 
Hoyda,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate. 
Hoa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist. 

Huanoquite. 
Huabal,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Huancabamba:  habt  48:  fi  8  leg.  (16  ^  k.) 

de  Huancabamba. 
HuABAL,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  San  Felipe. 
HuABAL,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 

dist.  Motupe:  habt.  843. 
HuABAL,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 

mayo,  dist.  Chepen:  habt.  114:  dista  de 

San  Pedro  6  \  leg.  (86  k.). 
ilaabiiia)  pbl.  Dpt.  Tarapacd,  dis.  Pica. 
Hiiabito,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Caja- 

bamba,  dist.  Condebamba. 
Huabos  Los,  pastos,  Dpt.  Piura,  prov.  y 

dist.  Ay  abaca. 

Huac.  —  Las  palabras  que  no  se  encuen- 
tran  con  una  C  despues  de  la  primera  sf- 
laba  hua  busquense  con  doble  CC. 

Hliaca^  esta  palabra  tiene  varias  significa- 
ciones  6  acepciones,  en  Quechua  y  en 
Aymrd,  tales  como  «idolo,  cosa  sagrada, 
objeto  sacrificado  al  sol,  como  figuras  da 
hombres,   animales  fabricadoa  de  oro, 

47 


HUAC 


—  370  — 


HUAC 


plata  6  madera;  cosas  extraordinarias  por 
cualquier  causa ;  muger  que  pare  dos  6 
mas  i,  la  vez ;  huevo  de  dos  6  mas  ye- 
mas ;  cualquier  m6nstruo;  las  fuentes  cau- 
dalosas;  las  piedrecitas  de  varios  colo- 
res ;  una  torre,  cuesta  6  cerro  muy  eleva- 
dos.» 

Huacca,  Uorar,  gemir,  gritar:  persona 
6  animal  Q.  En  Aymara  Huacca  (mas  as- 

pirada)  significa  tambien  cosas  sagradas 

como  piedras. 
Huacaa,  carnero,  faja  de  las  mugeres. 

Huakha  cosas  asadas  con  terrones  6  pie- 
dras  encandecidas.   Hemos   considerado 

titil  y  necesaria  esta  observacion  para 

que  no  se  confunda  las  etimologias  y  el 

fildlogo  tenga  mas  elementos. 

Estas  diversas  significaciones  son  dve- 

ces  notablemente  modificadas  por  las  par- 

ticulas  6  nombres  que  anteceden  6  suce- 

den  d  la  palabra  hudca. 
HnaCA,  distrito  de  la  provincia  de  Payta, 

Dpt.  Piura :  habt.  8709. 
HtJACA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Payta,  Dpt.   Piura:  habt. 

1,458.  El  actual  pueblo  fue  levantado  so- 

bre  las  ruinas  de  un  templo  que  existia  en 

tiempo  de  los  Incas,  del  cual  se  apodera- 

ron  los  primeros  Conquistadores:  i  6  leg. 

(88  i  k.)  de  Payta. 
HuAOA,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Huaca. 
HuACA,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Qaerocotillo. 
Hnaca  La,  hda.  Dpi.  Cajamarca,  proy.  y 

dist.  Jaen. 
Huaca,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Ghirinos. 
Huaca,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Sallique. 
Huaca,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Contu- 

mazd,  dist.  Cascas. 
Hnaca^  hda.  Dpt.  Lambayequc,  prov.  Chi- 

clayo,  dist.  Sana:  habt.  12. 
H'taca,  hda.  Dpt.   Libertad,  prov.  y  dist. 

Trujillo. 
Hnacay  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Cochamarca:  habt.  161 :  4  6  leg. 

(88  I  k.)  de  Cochamarca. 
Huaoa,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa :  habt.  26. 


Huaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  CajftUm- 
bo,  dist.  Gorgor. 

Haaca  La,  hda.  de  caiia,  Dpt.  Lima,  prov. 
y  dist.  Chancay:  habt.  295. 

Huaca,  hda.  de  caiia,  Dpt.  Luna,  prov.  Cft- 
nete,  dist.  San  Luis :  habt.  109 :  dista  de 
Canete  |  leg.  (4  k.).  Produce  alano  15,000 
quintales  de  azticar  y  8,000  galones  de 
ron. 

Hnaca,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 

Pisco. 
Huaca  La,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Stn 

Juan  Bautista. 
Huacaallpa,  (v^ase  HuanaUpa). 
Huaca  blanca,   hda.   Dpt.   Lambajeqae, 

prov.  Chiclayo,  dist.  Chongoyape:  hftbt 

40. 
Huacacalai  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chaeni- 

to,  dist.  Yunguyo. 
Hiiacacanchat  hda.  Dpt.  Cazco,  prov.  Ura- 

bamba,  dist.  Maras. 
Hnacacoto,  cliac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  C«- 

jatambo,  dist.  Ocros. 
Huaca^re,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyw, 

dist.  Pampas. 
Hnacadays  aJd.  y  est.  Dpt.  Libertad,  proT. 

y  dist.  Otusco:  habt.  254. 
Httacacharo,  hda.  Dpt.  Cuzeo,  prov.  Chan- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
Hnacachcca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Acas. 
Hnacachi,  {Huac<ichi  haeer  llorar.  Q.)  pbL 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  Ha*' 

chis :  habt.  640. 
HuACACHi,  chac.  Dpi.  Huancavelica,  pror. 

Tayacaja,  dist.  Pampas. 

Huacacllina)  (Hnaccacchinay  hago  Uorar. 
Q.)laguna,  k  dos  millas  (4  k.)  de  lea:  sm 
aguas  contienen  muchas  sales  minerales. 
«  En  las  cercanias  de  la  eiudad  de  l€&, 
(l  muy  cortas  distancias,  d  una  media  bo- 
ra 6  cuando  mucho  una  hora,  existen  ti- 
rias  lagunas,  tan  ricas  en  snstancias  mine- 
rales,  que  quien  no  ]as  ha  visitado,  ereeris 
ser  exagerada  la  abundancia  de  las  n^ 
que  en  ellas  se  hailan.  El  ge61ogo,  oben- 
viindolas  circundadas  por  todas  partes  de 
m^danos,  de  manera  que  cada  lagona  esli 
situada  como  en  el  fondo  de  iin  embudo. 
de  tal  modo  que  para  visitarla  ccMivieiie 
primero  subir  a  una  colina  j  despoee  ba- 


HUAC 


371  — 


HUAC 


jaria;  el  ge61ogo,  decimos,  examinando  el 
conjunto  de  la  posesion  del  terreno  j  de 
la  nataraleza  del  agua,  etc. ,  no  vacilaria 
iin  instante  en  afirmar  que  cado  una  de 
eetas  lagunas  fu^  en  tiempos  remotos  una 
sulfatara,  que  despues  extingiendose  ca- 
y6  y  Be  profundiz6  en  el  vacio  subterrd- 
neo,  que  con  el  curso  de  los  siglos,  por  la 
evaporacion,  se  habia  excavado  alii.  En 
una  palabra,  estas  lagunas  pueden  ase- 
mejarse  a  los  lagos  de  Agnano  y  do  Aver- 
no  en  la  Italia  meridional,  generalmente 
reconocidos  por  los  naturalistas  conao  suZ- 
/ataras  apagadas,  cuya  costra  superior 
(por  falta  de  base)  se  intem6  en  el  vacio 
de  abajo,  formado  por  las  continuas  eva- 
poraciones  de  azufre  y  otras  materias  vol- 
cdnicas  y  en  cuya  boya  se  mineralizan  en 
seguida  las  aguas  inmediatas  que  se  preci- 
pitan  en  ella.  Y  puede  asegurarse  que  las 
aguas  de  las  lagunas  de  lea  son  mejor 
xnineralizadas  que  las  de  los  referidos  la- 
gos de  Italia.  Consideradas  de  este  modo, 
es  facil  expHcar  c6mo  a  pequena  distan- 
cia  de  una  6  dos  varas,  por  ejemplo,  de 
cada  laguna ,  se  encuentra ,  excavando, 
agua  potable.  Esto  se  verifica  porque  el 
agna  del  lugar,  por  si  misma  potable,  des- 
pues se  mineraliza,  luego  que  por  el  de- 
clive  del  terreno  llega  d  ocupar  el  bueco 
de  la  antigua  y  apagada  sidfatara.  Esta 
agna  debe  neoesariamente  cargarse  de 
sulfatos,  carbonatos,  cloruros,  etc;  que 
sobremanera  abundan  aUi,  como  esta  pro- 
bado  por  la  inmensa  cristalizacion  que  se 
observa  en  el  fondo  de  cada  laguna.  Estos 
eetan  formados  por  grandes  cristales,  que 
los  naturales  de  lea  los  Uaman  Cascotes, 

Las  plantas  y  los  irboles  que  se  obser- 
van  al  rededor  de  cada  laguna  son  los 
mismos  que  viven  en  todo  el  territorio 
de  lea:  y  si  es  permitido  decidir  por  bre- 
ves observaciones  hechas  rapidamente, 
mientras  se  observaba  con  mas  probjidad 
el  agua,  parece  que  la  flora  de  un  lugar 
no  es  diferente  de  la  de  otra  laguna. 

Las  concbas,  sin  embargo,  no  son  las 
mismas  en  los  diferentes  lugares.  En  las 
cercanias  de  Pisco,  al  principio  del  desier- 
to  arenoso,  se  encuentra  la  concba  MitUus 
EduUs  del  g^nero  Molas,  pequena  concha 


que  se  observa  junta  con  el  Hdix  corrugata 
del  6rden  de  los  Gasteropodos,  del  gdnero 
Pulmufiata  terrestre*  En  el  interior  del  de- 
sierto,  abunda  la  concba  BivcUva,  Cardium 
fibriatum,  del  6rden  de  los  Acefalos^  fami- 
lia  de  las  Cardiaceas  (Cuvier).  Otra  con- 
cha tambien  se  encuentra  de  una  espe- 
cie  mas  grande  que  las  precedentes,  Con- 
cholepas  peruviana  del  g^nero  Conclwlepas 
(Lamarck).  Conviene  confesar  que  esta 
ultima  no  fu^  hallada  por  el  Senor  Ebo- 
li,  que  recogi6  las  demas,  sino  que  le  fu6 
regalada  por  el  farmaceutico  Don  Mel- 
chor  Sabroso,  que  aseguro  que  el  pueblo 
la  busca  en  el  desierto  para  venderla  d  los 
boticarios,  porqae  los  Indies  de  allf  la 
consideran  como  un  eflcaz  remedio. 

La  laguna  de  Huacachina  es  la  prime- 
ra  descubierta  y  aquella  cuyas  virtudes 
terap^uticas  ban  sido  exclusivamente  ex- 
perimentadas.  La  temperatura  del  agua 
es  de  28""  centg.  y  su  densidad  10  \  en  el 
pesa-sales.  En  aquel  tiempo  (10  de  No- 
viembre  a  las  ocfao  de  la  manana)  el  ter- 
m6metro  puesto  a  la  sombra  marcaba  19^ 
centigrados. 

Su  altura  sobre  el  nivel  del  mar  879ni., 
siendo,  por  consecuencia,  28m.  mas  baja 
que  la  plaza  mayor  de  lea.  Su  forma  es 
ovalada,  midiendo  doscientos  metros  en 
su  mayor  didmetro :  la  temperatura  me- 
dia anual,  segun  el  term6metro  delosgeo- 
logos,  marc6  24°,16  centigrados.  El  color 
del  agua  ha  cambiado  completamente.  En 
el  mes  de  Agosto  era  amariUo  sucio :  en 
Noviembre  es  de  un  verde  subido :  tal  cam- 
biamiento  es  posible  se  derive  de  los  ve- 
getales,  que,  segun  la  epoca  del  ano,  vi- 
ven  y  perecen  dentro  del  agua ;  6  quiza 
provenga  de  la  agitacion  de  la  misma 
agua,  por  el  bauo  y  la  rotacion  continua 
de  mas  de  cien  personas  que  van  k  ella 
todos  los  dias. 

En  las  cercanias  de  la  laguna,  sobre  los 
m^danos  que  la  circundan,  se  encuentra 
una  concha  bivalva  Patela  coman,  del  g^- 
nero  Patela, 

El  agua  es  hepatica,  ni  clara,  ni  trans- 
parente:  un  descanso  prolongado  no  la 
clanflca  tampoco:  solamente  al  cabo  de 
algunos  meses  se  observfb  que  la  intensi* 


HUAC 


372  — 


HUAC 


dad  de  su  color  verde  dismiiiuye  sensible- 
mente,  sin  fonnar  dep6sito :  es  tambien 
alcalina  y  enrojece  el  papcl  de  curcuma. 

No  contiene  sulfuros  alcalinoB,  porquo 
si  se  hace  hervir  y  se  filtra  el  acetate  de 
plomo  no  forma  precipitado  ne^o,  como 
lo  verifica  Antes  de  hervirla.  Per  conse- 
cuencia,  su  propiedad  hepatica  proviene 
del  gas  sulfhidrico  libre.  De  lo  expuesto 
se  deduce  que  esta  agua  debe  ser  desagi'a- 
dable  al  olfato  y  al  gusto. 

La  cantidad  de  agua  parece  ser  siem- 
pre  la  misma.  En  esta  laguna  hay  pocos 
insectos;  pero  es  de  suponer  que  en  la 
estacion  de  los  fuertes  calores  se  desarro- 
llen  en  ella  tanto  estos  animales  como  los 
infusorios  que  tanto  abundan  en  las  aguas 
xninerales. 

Su  andlisis  es  como  sigue ;  advirtiendo 
que  las  sales  fueron  calculadas  en  estado 
anhidro  y  los  gases  en  estado  seco  a  la 
temperatura  0,  y  d  760nim  de  presion. 

Andlisis  dd  agua  de  Htiacachina,  tomada  el 
12  de  Noviembre  de  1860. 

(Este  amflisis  se  refiere  6  un  litro  de  agua.) 

Peso  especlfico  de  agua 1 .075 ,21 1 

Maierlas  gaseosas  litres. 

Litros  decimales. 

Gas  icido  sulflifdrico 0.052,459 

Gasoxfgeno 0.000,423 

Gas  azoe 0.008,100 

Gas  ^ido  carb6nico 0.028,477 

Materias  fijas. 

GramoB  decimales. 

Sflice 0.002,853 

Sulfato  de  cal 0.004,023 

Bicarbonato  de  cal 0.890,412 

Bicarbonato  de  magnesia. . .     0.908,474 

Cloruro  de  sodio 20.674,093 

Sulfato  de  sosa 26.862,185 

Yoduro  de  sodio 0.088,416 

Materia  orgdnica 8.725,000 

AliiTniTu^.  y  fierro,  cantidad  muy  sensible. 
Beasumiendo ,  resulta  de  los  referidos 
aniilisis  de  estas  aguas  minerales :  que  la 
de  Huacachina  es  alcalina,  hepatica  y  con 
yodo:  en  estas  aguas  la  cantidad  de  sales 
y  de  materia  orgdnica,  etc.,  pudiera  va- 


riar  mucho  segun  las  estaciones;  aim  el 
mismo  yodo  pudiera,  quizas,  desapareoer 
en  alguna  estacion  del  aiio,  por  el  c&m- 
biamiento  de  las  estaciones,  disminuyen- 
do  6  desapareciendo  los  vegetales  qne  ^• 
ven  en  las  aguas,  que  son  los  qne  lo  su- 
ministran ,  estas   aguas  obran  4  mane- 
ra  de  agentes  tdnicos  y  estimulaiUes  a  U 
vez  sobre  la  superficie  digestiva  y  cuta- 
nea y  parecen  tener  una  accion  analoga 
hasta  en  los  fen6menos  mas  intimos  de 
la  nutricion,  poseen  propiedades  resoluti- 
vas  bastante  caracteristicas ;   despiertan 
en  alto  grade  la  accion  de  la  piel ;  desar- 
rollan  el  apetito  y  hacen  necesariaima 
ahmentacion   sustancial;   exitan  las  se- 
creciones  intestinal  y  urinaria;  activaa la 
circulacion  abdominal  y  provocan  las  ma- 
nif estaciones  hemorroidales  y  menstrna- 
les,  algunas  veces,  hasta  con  exageracion 
estas  ultimas.  Las  aguas  en  cuestion  re 
presentan  tambien  xma,  medicacion  alte 
rante,  es  decir  que  modifican  en  un  sen 
tido  particular  ciertas  alteraciones  espe 
ciales  del  6rgano.  A  estas  aguas  pertene 
cen  generalmente  las  aguas  minerales  por 
gativas.  Estas  aqui  determinan  empcion 
en  la  piel.  Se  las  usa  externamente,  de 
un  modo  casi  exclusivo ;  poseen  propie- 
dades terapeuticas  especiales  y  comunes. 
Las  especiales  se  ejercen  sobre  las  afec- 
ciones  Unfaticas  y  las  escrofulas ;  las  co- 
munes se  ejercen  sobre  las  par^lisis,  el 
reumatismo,  la  pletora  abdominal  y  la^ 
ulceras.    Estas   aguas  son  tambien  las 
mas  fuertemente  mineraHzadas  que  se  co- 
nocen,  es  decir  las  que  contienen  mayor 
proporcion  de  principios  mineralizantes. 
La  mas  mineralizada  de  ellas  contiene  90 
gramos  en  un  Htro,  de  snstancias  mine- 
rales. 

Las  aguas  cloruradas  sodicas  de  Ica^  ^ 
presentan  en  gran  parte  todas  estas  pro- 
piedades y  algunas  otras  mas  que  se  re- 
fieren  a  su  triple  accion  de  tonicasy  e^ 
mulanies  y  aUerantes.  La  segniente  expoa- 
cion  de  estas  propiedades  lo  pondri  mas 
de  manifesto. 

ApHcada  el  agua  sobre  los  cabellos  los 
desgrasa  y  les  hace  tomar,  si  se  prplonga 
la  accion,  un  tinte  rojizo. 


HUAC 


373 


HUAC 


Las  enfermedades  en  que  los  banos  ban 
prodncido  mejor  ^xcito  son :  las  emp- 
ciones,  las  enfermedades  cutaneas,  pa- 
ralisis,  c4ncer,  reumatismo  cr6nico,  as- 
ma  nervioso  y  des6rdenes  de  las  vias  di- 
gestivas.  En  la  tisis  pulmonal  los  efec- 
tos  no  parecen  baber  sido  completamen- 
te  desfavorables.  En  las  empciones  cutd- 
neas  ba  babido  siempre  una  modificacion 
favorable,  d  excepcion  de  un  caso  de  pso- 
riam  en  que  se  empleo  una  sola  vez  el 
baiio. 

En  los  desdrdenes  de  la  digestion  los 
efectos  ban  sido  siempre  ventajosos :  aqui 
86  ban  comprendido  las  gastralgias,  dis- 
pepsias,  etc. 

De  las  abservaciones  recogidas,  resul- 
ta  que  las  enfermedades  en  que  parece 
producir  mejores  resultados  la  aplicacion 
de  las  aguas  minerales  de  lea,  son  referi- 
das.» 
Hiiaeahara^  aid.  Dpt.  y  prov.  Funo,  dist. 

Acora:  babt.  129. 

HoAcahara  de  la  laguna^  aid.  Dpt.  y  prov. 

Puno,  dist.  Acora:  babt.  82. 
floaeahuaca^  cerro  mineral  de  plata,  prov. 

Castrovireyna,  Dpt.  Huancavelica :  algu- 

nas  de  sus  minas,  boy  abandonadas,  pro- 

dnjeron  grandes  caudales. 
Hhacahuaga,  bda.   Dpt.   Ayacucbo,   prov. 

Lucanas,  dist.  Sancos. 
HuACAHUACA,  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

y  dist.  Castrovireyna. 
Hnacahoasiy  (casa  de  lagrimas  6  gemidos. 

Q.)  pico  en  la  Cordillera  de  Urubamba, 

al  S.'E.  del  de  Alcancoma,  Dpt.  Cuz- 

CO. 

HuACAHUAsi,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
Haamanga,  dist.  Quinua:  babt.  18. 

Hnaeahiltaf  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari :  babt.  10. 

Huacalf  aid.  Dpt.  Junia,  prov.  y  dist.  Tar- 
ma. 

BliacalaiUh  pastos  6  lomas,  Dpt.  Moque- 
gua,  dist.  Ho. 

Ruaealla^  (HuaccaylU  implorar  al  cielo  pa- 
ra que  Uueva.  Q.)  aid.  Dpt.  Apurimac , 
prov.  Aymaraes,  dist.  Cballbuanca;  babt. 
68. 

Inacallae^  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov,  Qho- 
ta,  dist.  Cutervo, 


Huacamarcaf  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andabuaylas,  dist.  Cbincberos. 

Hnacamarcanga^  mina  de  plata,  Dpt.  Li- 
bertad,  prov.  Santiago  de  Cbuco,  al  0.  de 
Santiago  de  Cbuco :  ley  80.  m. 

Huacamochal  9  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Otusco,  dist.  Usqml :  babt.  460.  Repar- 

tidos  en  una  gran  estension  de  tierra  y  d 

mucba  distancia  unas  cbozas  de  otras. 
HuacaD)  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

macbuco,  dist.  Santiago  de  Cbuco. 
HuACAN,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ambar. 
HuACAN,  (Uora  6  gime.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin, 

prov.  Huancayo,  dist.  Colca. 
HuACAN,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cbancay, 

dist.  Huacbo. 
Hnacan^  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

nfa,  dist.  Siguas :  babt.  84. 
Hnacana^  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Cbu- 

cuito. 
Haacanayy  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huancaspata:  a  2  leg.  (11  k.) 

de  Huancaspata. 
Huaean  chico^   cbac.   Dpt.   Lima,  prov. 

Cbancay,  dist.  Huacbo. 
Hnacanga^  aid.  Dpt.  Ancacbs.  prov.  Hua- 

ri,  dist.  Huantar. 
Huacanhnasi 9   est.   Dpt.   Ancacbs,   prov. 

Huaylas,  dist.  Pueblo  Libre. 
Huacani,  (lloro,  gimo.  Q.)  quebrada  en  el 

distrito  de  Pomata,   Dpt.   Puno,   prov. 

Cbucuito. 
HuACANi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucuito, 

dist.  Pomata:  babt.  808. 
Uuacano,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanu- 

co. 
Hnacano,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 

Pacbia:  d.  11  leg.  (61  k.)  de  Tacna. 
Hnacansaya^   bda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  CbuquibambiUa. 
Hnacana,  (Huaccana,  division  de  las  cba- 

cras,  6  pasadisos  para  salir  y  entrar  con 

facilidad.  Ay.)  pbl.  y  est.  (vease  Huac- 
cana, 

Haacai^iniNl)  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Celendin,  dist.  Lucmapampa:  babt.  620. 

HuAGAPAMPA,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lu- 
canas, dist.  Aucara. 

Hnacapaqni,  aid,  Dpt,  Ancacbs,  prov.  y  dist« 
Pomabamba. 


1 


HUAC 


374 


HUAC 


Hnacapistana,  tambo  en  el  caminode  Chan- 
chamayo,  a  los  IP  18'  50"  51  lat. 

Huaeapu,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma. 

Huacapiuico,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 
cartambo,  dist.  Colquepata. 

Huaeapiinco  chico  y  Huacapnnco  grande, 

hdas.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San  Gero- 

nimo :  babt.  7  la  una,  y  8  la  grande. 
Iluacapuue,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Matucanas. 
Huacar,  cliac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
HuACAB,   distrito  de  la   provincia  y  Dpt. 

Huanuco:  babt.  5,278.  El  pueblo  de  Am- 

bo  es  la  capital  de  este  distrito. 
HuACAR,   (Garza  blanca.    Q.)  pbl.  Dpt.  y 

prov.  Huanuco,  dist.  Huacar :  babt.  927 : 

dista  7  leg.  (39  k.)  de  Huanuco. 
Huacar,  pbl.  Dpt.   Lima,  prov.   Cbancay, 

dist.  Paccho:  a  4,465ni.  alt.:  esta  casi  uni- 

do  con  el  pueblo  de  Paccho :  babt.  820. 
Huacara,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Vitoc. 
Huacara,  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paucartambo :  babt.  9. 
Huacaraeayo.  mal  paso  en  el  rio  Marailon, 

arriba  del  pongo  de  Manseriche. 
Hnacaran,  cerro  en  el  que  se  encuentran 

vetas   de  ten-enos   sahtrosos,   Dpt.  An- 

cachs,  prov.  Huari,  dist.  Llamellin. 
Huacaran,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Yungar :  babt.  668,  con  los  de  Puta. 
Huaoarailif  aid.  Dpt.  Ai-equipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Tisco. 
HuacaraSHf  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraos,  dist.  ChaUhuanca:  babt.  154. 
Huacaraycuy  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo 

Amazonas,  dist.  Nauta. 
Buacari,  chac.  Dpt.   Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta. 
Hiiacartiiacap,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Otusco,  dist.  Usquil. 

Huacaris^  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Chotii. 

HuACARis,  chac.  Dpt.  prov,  y  dist.  Cajamar- 
ca. 

Hiiacarpay,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 
canchi,  dist.  Oropesa:  habt.  112. 

Hnacanini,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist,  Parobamba, 


Hnacas,  punta  &  los  Id""  54*  15*  lat.  y78* 

45'  89"  long. 
HuACAS,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Colasay. 
HuACAs,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tmji- 

llo,  dist.  Santiago  de  Cao. 

HuAGAS,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
HuAcAs,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Mag- 
*  dalena:  habt.  9. 
Hnacascliuqui,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  j 

dist.  Pallasca :  habt.  109. 
Huacata,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ln- 

canas,  dist.  Sancos. 
HuacatauibOy  cerro  mineral  en  el  dis^io 

de  Nepena,  prov.  Santa,  Dpt.  Ancachs. 
HuACATAMBo,  hda.  de  vina,  y  ceba  de  gana- 

do,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa,  dist.  Ne- 

peHa:  a  2  |  leg.  (14  k.)  de  Samanco. 
Huacatana,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  HoaDa- 

ga,  dist.  Lamas:  habt.  11. 
Huacata^9  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist.  San  Marcos :  habt.  48. 
HuacannO)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Chirinos. 
HnaoinnirOt   hda.   Dpt.   Ayacucho,  proT. 

Huamanga,  dist.  Quinua:  habt.  5. 
HuacauyO)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz.  dist.  Tayabamba. 
Hnacavedo,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  di*t 

Urubamba. 
Hliacayt  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnavlas, 

dist.  Quillo:  habt.  50. 
HuACAY,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco.  dist 

Chinchao. 
Huacaya,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist 

Higueras. 
Huacayan,  chac.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Ca 

jatambo,  dist.  Ambar. 
Huacaybaniba,  distrito  de  la  provincia  de 

Huamalies,  Dpt.  Hudnuco :  habt.  2,597. 
HuACAYBAMBA,  pbl.  Capital  de  este  distiito 

de  la  provincia  de  Huamalies,  Dpt.  Hoa- 

nuco:  habt.  750. 
Hnacaycancha,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pan- 

cartambo,  dist.  Caycay :  habt.  50. 
Huacaycliuro,  tambo,  entrc  Sina  y  la  cob- 

fluencia  del  rio  Tambopata,  prov.  Su- 

dia,  Dpt.  Puno. 
Hnacayoc,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco.  piov. 

Convencion,  clist.  Echari^te :  habt.  165, 


I 


HUAC 


375 


HUAC 


HnacajlHIta,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta. 
HuaeaysuyOy  mlnas  de  plata  (2)  al  N.  E. 

del  pueblo  de  San  Luis,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Huari :  ley  de  25  d  800  m. 
Huacaytaqui,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Qniquijana:  liabt.  57. 

Hnaccajtaqni  menor^  hda.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Quispicanclii,  dist.  Qniquijana. 
HuaeC)  (otro  lugar.  Q.)  hda.  Dpt.  Cuzco. 
prov.  Chunvivilcas,  dist.  Chamaca. 

Hnacca,  (llorar,  gemir.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Chunvivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Haaecactancaf  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  Pacaraos. 
Huaceaeliaucay  (principio  d  llorar.  Q.)  est. 

Dpt.   Ayacucho,   prov.  y  dist   Huanta: 

habt.  70. 
HuAccACHANcA,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha :  habt.  48. 
Hnaccachay,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  dist.  Oropesa. 
Hnaecaclii,  hda.  Dpt.  HuancaveUca,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Surcubamba :  habt.  218. 
Hnaecahninii,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas^  dist.  Mara. 
Hnaccallaqai,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Huayllati. 
Hnaecamarca,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Calca. 
Hnacciinl,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Umachiri. 
Hnaccd&a  6  Huaccan  6  Huaccani  6  Hnaccar, 

6  Huaccacna,  distrito  de  la  provincia  de 

Lncanas,  Dpt.  Ayacuclft:  habt.  885. 
HuAccAiS^A,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  Lucanas,  Dpt.  Ayacucho:  habt. 

239. 
HuAccAfiA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Pararca. 
HuAccA^TA,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  119. 
Hnaeeaqiiirany  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 

dist.  San  Ger6nimo :  habt.  81. 
BnaeearOf  eat.  Dpt.  Apurbnac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Soraya. 

HaaecaiTO,  chac,  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  (JhnquibambDla. 

Huaecaylliinif  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  Huancarama:  a  ^  leg. 
(8  k.)  de  Huancarama. 


Hliacco^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 
dist.  San  Miguel. 

Hliaecollayy  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Quinua. 

Iluaccolloque,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Hua^^Uati. 

HnaccosOf  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas, dist.  Pampachiri:  habt.  800. 

Huaceotalla  j  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac , 
prov.  Cotabambas,  dist.  Aquira. 

Hnaccoti,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  dist.  Callalh. 

HnaccotO,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Eestauracion. 

HuAccoTO,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancave- 
Hca :  habt.  25. 

HuAccoTo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 
dist.  Moya:  habt.  67. 

Httaccoto,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas, dist.  Pampachiri. 

HuAccoTo,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas, dist.  Talavera. 

HuAccoTO,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
San  Ger6nimo:  habt.  81. 

HuACCOTO,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 
ro,  dist.  Chupa. 

HuAccoTo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Ucubiri. 

HuAccoTo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Orurillo. 

Hnai^Cta,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Chupa. 

Huacctapa^   chac.   Dpt.   Arequipa,   prov. 

Union,  dist.  Alca. 
Haaceuhliata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Caycay:  habt.  819. 
Hvaccyanapata,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Mara. 
Hnacchac,  aid.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Ccapi. 

Hnacehalla,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Cabana. 

Huacchara,  {Htiac  chara  empapado  de  agua 
y  lodo  por  el  otro  lado  6  lugar.  Q.)  cerro 
mineral  de  plata,  a  4  leg.  (22  k.)  al  N.  E. 
del  pueblo  de  Conchucos,  Dpt.  ^ncachs, 
prov.  y  dist.  Pallasca. 

Hnaeehatambo,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Condesuyos,  dist.  Yanaquihua. 

Hnacchirayy  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Is- 
lay,  dist.  Tambo. 


n 


HUAC 


—  376 


HUAC 


BiiaceliLs,  pbl.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Huari, 
dist.  Uco:  habt.  522. 

Huacchoaynate ,  hda.  Dpt.  Guzco ,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Chamaca. 
HuaccllUS,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Aquia. 
Huaclacca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  As^nga- 

ro,  dist.  Cbupa. 
HliacUa,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 

HaacUany  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Ayja:  habt.  208. 
Huacllapunco,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 

garo,  dist.  Chupa. 
Hiiaellas,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Viiiac. 
Huacllay,  aid.  Dpt.  Arepuipa,  prov.  Conde- 

suyos,  dist.  Chuquibamba :  habt.  7. 
HnacIIayoc,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancaveh- 

ca,  dist.  Acoria. 
Hoaclliii,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAnga- 

ro,  dist.  Santiago. 
HuacUon,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Pararin :  d  17  leg.  (94  ^  k.)  de 

Pativilca. 
Huaeiian,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Ayja. 
Hiiaeococha,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos, dist.  Laraos. 
Hiiacoehullo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Pichacani :  habt.  127. 
HuaconiminiMl,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Condesuyos,  dist.  Chuquibamba. 
Hnaeopampa^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Santa. 
Hiiaconiucho,  ramal  de  la  Cordillera  que 

de  la  laguna  de  Junin  se  dirige  al  N.  E., 

Dpt.  Junin. 
HnaeoS)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  digt. 

San  Buenaventura,  situado  en  la  falda  de 

la  Cordillera:   es  muy  frio:  habt.  270: 

dista  2  leg.  (11  k.)  de  San  Buenaventura. 
Hnaooy,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.'  Pampas. 

HuAcoY,  hda.  de  cana,  Dpt.  y  prov.  Lima, 
dist.  Carabayllo. 

HuAcoY,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Atavillos  Bajos :  situado  sobre  un  cerro 
de  tierra  deleznable,  por  lo  que  sufre  con- 
tfnuos  derrumbes  y  hundimientos.  A  sus 
inmediaciones  hay  minas  de  plata :  tam- 


bien  se  encuentran  tierras  gredosas  J0 
diversos  colores.  Son  notables  unas  fla- 
res color  azul  que  crecen  en  los  cerrosio- 
mediatos  que  las  llaman  Hor  de  aiiil,  j 
realmente  puestas  en  agua  por  alguo 
tiempo  dejan  un  sedimento  que  sine  pa- 
ra tenir  de  azul. 

Huaooyunco,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  pm. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Hliacra,  cerro  mineral,  en  el  distrito  de  Ca- 
*•  ras,  Dpt.  Ancachs,  prov.  HuaylAS. 
HuACRA,  (cuerno;  tambien  signifies  desamo- 

rado,  urano.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ancaclis,  proT. 

Huaylas :  hoy  se  le  conoce  con  el  nombre 

de  Pueblo  Libre,  por  ley  de  3  de  Junio 

de  1828. 
HuACRA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauvos, 

dist.  Laraos. 
HuACRA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ln- 

canas,  dist.  Sancos. 
HuAGRA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  San  Miguel. 
Hliacra4^  aid.  Dpt.  Ayacucho ,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Hnacraeaucha,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Yauli. 
Huacracasa,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cao- 

gallo,  dist.  Canaria. 
HuACRACASA,   chac.   Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  Coracora. 
Huacracasi)  chac.   Dpt.  Apurimac,  pror. 

Cotabambas,  dist.  Aquira. 

Hnacracoelia)  (laguna  de  cuemos.  Q.)  pbl 

Dpt.   Junin,  prov.  Tarma,   dist.  Yaoli: 

habt.  97.  • 

HuACRACocHA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yan- 

yos,  dist.  Huanec. 
Hnacraciirlf  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampi. 

dist.  Nunoa. 
Hnacrachin,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 

HnacrachlieO)  distrito  de  la  provineia  ^ 
Huamalies,  Dpt.  Hudnuco :  habt  4^^- 

HuACRACHUco,  (Huocra  cuerno,  ckucu  at- 
quote,  birrete,  coser,  surcir,  pero  si  e$ 
corrupcion  de  Huacra  chuqui  aignifica  laa- 
za  de  cuerno.  Q.)  pbl.  capital  de  este  dis- 
trito, en  la  provineia  de  Huamahes,  Df- 
Hudnuco:  habt.  528. 

Hnacrahuaeca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Las- 
pa,  dist.  Umachiri. 


HUAC 


377 


HUAC 


Hoflcramarca,  (lugar  de  cuemos.  Q.)  aid. 

Dpt.  HuancaveKca,  prov.  Tayacaja,  dist. 

Pampas:  habt.  167. 
HuACBAMABCA,  est.   Dpt.   Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Macasani. 
Baacramayo,  (no  de  cuemos.  Q.)  riachne. 

lo  en  la  provincia  de  Parinacochas,  Dpt. 

Ayachuco. 

HuacraorcOf  {Hitacra  cuerno,  nrro  todo  ani- 
mal macho;  segnn  esto  significa  cuerno  de 
animal  macho :  pero  si  horcco  estd  escrito 
con  /i,  significa  sacar  cuemos)  pbl.  Dpt. 
Arequipa,  prov.  Castilla,  dist.  Viraco. 

HuACBAOBco,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Gastilla,  dist.  Yiraco. 

Huaerapampa)  aid.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Buldibuyo. 

Haaerapirca$  chac.  Dpt.  Ancachs ,  prov. 
Huaras,  dist.  Independencia. 

Hnacrapirej  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Cajatambo. 

HuacrapuqniO)  (manantial  de  cuernos.  Q.) 
pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo,  dist. 
Sapallanga:  habt.  186:  k  8  leg.  (16  \  k.) 
de  Huancayo. 

HuACBAPUQuio,  chac.  Dpt.  Junin.  prov.  y 
dist.  Tarma. 

Hnacnmuero,  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  Cochabamba. 

Hoacrara^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Pampas. 

HuacraracOf  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 
dist.  Jesus:  habt.  210:  A  3  leg.  (16  .^  k.) 
de  la  Asuncion. 

HuaeraSf  mina  de  plata  en  la  punta  de  To- 
mas,  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist.  La- 
raos. 

Hnaerasiney  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Carampoma. 

Huacriaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Huancapon. 

Hliacrill,  paso  6  altura  en  los  cerros,  entre 
las  haciendas  de  Parac  y  Tuclucocha:  A 
4,945ni.  altura,  prov.  Huarochiri,  Dpt. 
Lima. 

Huaeroy^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Caras. 

Haacsachanipata^  aid.  Dpt.  Pnno,  prov.^ 

Lampa,  dist.  Pucara. 
Huactaburaiit  t^hac.  Dpt.  Ancaclis,  prov. 
Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 


Hnactapaf  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Unions 
dist.  Alca. 

HnactapacO)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Pampas. 

HnactapaS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Pacllon. 

Hnactaseocha »  hda.  Dpt.  Huancavehca , 
prov.  Castrovireyna,  dist.  HuaytarA. 

Huacnllani,  distrito  de  la  provincia  de  Chu- 
cuito,  Dpt.  Puno:  habt.  1,621. 

HuACULLANi,  (puede  scr  corrupcion  de  Una- 
ceallini,  tener  abrazado  algo.  Q.;  pero  en 
Aymard  Hitaccu  significa  muger  que  no 
hace  caso  del  frio,  del  trabajo,  etc.;  y  lla- 
mi  mal  de  ojos)  pbl.  capital  de  este  distri- 
to, de  la  provincia  y  Dpt.  Puno:  habt.  295. 

HuAcuLLANi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
to,  dist.  HuacuUani :  habt.  26. 

Huacnllet  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Tambobamba. 

Huaenrhnati,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Huayllati.. 

Huacuy^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Marca. 

HuacnyO)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
tabambas,  dist.  Tambobamba. 

HuACUYo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Orurillo. 

HuAcuYO,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Usicayos. 

HuACUYo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

Httacityo,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca 
rabaya,  dist.  Ituata. 

Hnacyoccata^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Hnneyoily  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Pararin:  habt.  55. 

HuachaC)  (Huacharc,  la  que  pare.  Q.)  hda. 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Shu- 
pluy. 

Hiiacliac  de  Mito,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov. 
Jauja,  dist.  Mito :  habt.  481. 

HuACHAc,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 
Orcutuna. 

HuACHAC,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 
dist.  Chupaca:  habt.  510. 

HuACHAC,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 
dist.  Si  cava. 

HuACHAc,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri, dist.  Carampoma. 

48 


HUACH 


378  — 


HUACH 


HcACHAC,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Hiiachos. 
HuACHAC,  chac.  Dpt.  Cuzco,  proy.  y  diat. 

Umbamba. 
Hnaebaca  9  chac.   Dpt.  Amazonas ,    prov. 

Luya,  dist.  Jamaica. 
Hoacliacalla,  (Huacha  hnerfana,  ccalla  pie- 

dra.  Ay.)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Antabamba:  habt.  200. 

Hna^hacanctaa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  Pacaraos. 
Hnacliacniaran,  aid.  Dpt.   Huancavelica , 
prov.  Castrovireyna,  dist.  Arma:  habt. 
112. 
Hnachacochaf  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canta. 
Hnachac-lmal  est.  y  aid.   Dpt.    Libertad, 

prov.  Otusco,  dist.  Lucma:  habt.  167  :  A 

8  leg.  (16  i  k.)  de  Lucma. 
Hnachailit  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Atavillos  Altos. 
HuACHANi,  (yo  paro.  Q.)  aid.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Aymaracs,  dist.  Colcabamba :  habt. 

80. 
nnachari,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Chalaco:  habt.  167. 
Iluflchas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Aquia. 
HnachailUo,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pallasca. 
Hnachooc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua-  I 

ras,  dist.  Kestauracion. 
Haachhuacara^  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Cangallo,  dist.  Hualla. 
Huachhnacocha^   (corrupcion  de  Huaccha 

eocha,  laguna  hu^rfana  6  que  va  empobre- 

ciendo.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Hliachi|[;na  {Huacki,  flecha  6  tirar  con  flecha, 

Q.)  pbl.  y  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Pariahuanca:  habt.  494. 
Hnachinjpa,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Ihuari,  habt.  384 :  a  2  leg.  (11  k.)  de 

Ihuari. 

HuAcmNGA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Matucana. 
Unachipa,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Lurigancho:  habt.  169. 
HuACHipA,  hda.  de  vifia,  Dpt.  y  prov.  Are- 

quipa,  dist.  Vitor:  habt.  16. 
Hnachlparis,  tribu  pequeua  de  salvajes  mny 


ind6mitos,  que  habitan  en  la  -montaus  it 
Paucartambo,  Dpt.  Cuzco:  a  fines  delni- 
glo  pasado  destmyeron  todas  las  hMJen- 
das  de  esa  montaiia. 
Hnaehipata,  chac.  Dpt.    Ayacucho,  pror. 

Lucanas,  dist.  Laramate. 
HuAcraPATA,  aid.  Dpt.  Libertad,prov.PatM, 
dist.  Huancaspata:  a  2  leg.  (11  k.)  de 
Hnancaspata. 
Hnachiria,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnarochi- 

ri,  dist.  Carampoma. 
Huacllirpe,  chac.  Dpt.  Ancachs,  proT.ydist. 

Huaylas. 
Huachis,  distrito  de  la  provincia  de  Haari, 

Dpt.  Ancachs :  habt.  5,690. 
HuAcms,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Huari,  Dpt.  Ancaciwihabt 
578. 
Hnacho,  [Huuclw,  adulterar;  y  si  es  cormp- 
cion  de  Htiachu  significa  camellon  en  Q.:  j 
en  Aymari  becoquin  6  birret6;  dmenudo; 
con  frecuencia.  Si  se  examina  el  sentidodf 
esta  palabra,  creemos  que  su  etimologiaes 
casi  siempre  Aymard,  convertida  la  «  en 
o  lo  que  es  muy  frecuente  en  ambas  kn- 
guas)  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Oyon :  a  8  leg.  (16  \  k.)  del  d? 
Palpas ;  de  clima  frio :  habt.  168. 
HuACHo,  punta,  <i  los  11^  8*  45"  lat  y  79* 

57*  34"  long. 
HuACHo,  puerto  menor:  dobLindo  la  punti 
de  este  nombre  al  S.  E.  se  eneuentraei 
puerto.  Su  fondeadero  es  de  4  a  7  brazas. 
d  2  ^  6  8  cables  de  la  playa,  en  el  puer- 
to hay  algimos  ranchos  miserablee :  ^ta 
de  la  ciudad  de  Huacho  poco  mas  de  una 
milla. 
El  alio  de  1874  entraron  en   el  pnerto 

de  Huacho : 

ToneUdafi.     Paaagen*. 

896  Vapores 221 ,568       5  A^l 

70Buques 5,358 

278  Botes 2,780  ©91 

Salieron  igual  numero  de  embarcacioof^ 


DISTANCIAS  POR  MAR  DEL  PtTKKTO  I>K  HTaCHO 

Mill.  niatk» 

21 

78 


A  Supe 

Huarmey 
Culebras . 
Casma . . . 

al  Callao.... 


82 

114 

70 


HUACH 


379 


HUACH 


HuACHO,  provincia:  muchos  dan  este  nom- 
bre  d  la  provincia  de  Chancay ,  contra  ley. 

HuACHo,  distrito  de  la  provincia  de  Chan- 
cay, Dpi.  Lima:  habt.  9,131- 

HuACHo,  ciudad,  capital  de  la  provincia  de 
Chancay  y  del  distrito  de  Huacho,  Dpt. 
Lima,  muy  inmediato  al  puerto:  habt. 
1,777.  Esta  ciudad  nueva  es  una  de  las 
que  mas  ha  progre&ado  en  estos  liltimos 
anos  y  esta  llamada  a  ser  una  de  las  de 
mas  importancia  de  la  costa.  Su  iumejo- 
rable  temperamento ;  la  abundancia  de 
agua  para  cultivar  sus  fertiles  tierras ;  la 
variedad  de  frutas  y  fnitos  y  su  inmedia- 
cion  al  mar  y  d  Lima  son  otros  tantos  ele- 
mentos  de  prosperidad  y  riqueza.  Hua- 
cho es  la  que  provee  A  Lima  de  aves,  fru- 
tas y  otros  articulos  de  diario  y  gran  con- 
sumo;  &  esto  se  agrega  que  a  sus  inme- 
diaciones  hay  haciendas  en  que  se  cultiva 
la  cana  y  el  algodon.  El  terreno  que  ocu- 
pa  la  ciudad  es  grande:  tiene  muchas 
calles  auchas  y  bien  deliniadas.  Una  igle- 
sia,  oficina  telegrafica  en  relacion  con  to- 
das  las  hneas  telegraiicas  del  Peru :  otra 
administracion  principal  de  Correos.  En 
ella  reside  el  Sub-Prefecto  de  la  provin- 
cia. A  m6nos  de  una  legua  esta  el  deHcio- 
so  valle  de  Huaura  y  el  de  Lauriama: 
esto  solo  bastaria  para  que  Huacho  sea 
ana  de  las  agradables  poblaciones  de  la 
costa. 
HlUlcllOCe,  hda.  Dpt.   Huancavehca,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
Suachoeolpa^  (Huac7to  colpa  en  Quchua  sig- 
nifica  salitre  adulterado ;  pero  si  es  cor- 
rupeion  de  Huachu  colpa  quiere  decir  ca- 
mellones  6  surcos  de  salitre)  corro  con 
vetas  de  cinabrio  8  leg.  (44  J  k.)  al  Sur 
de  Santa  Barbara,  Dpt.  y  dist.  Huanca- 
velica. 

^UACHocoLPA,  aid.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 
Angaiaes,  dist.  Lircay:  habt.  88. 
uachochanca,  chac.  Dpt.   Lima,  prov. 
Ganta,  dist.  San  Buenaventura. 

Iiachoil,  pbl.    Dpt.  Junin,  prov.   Pasco, 

dist.  Ninacaca :  habt.  78. 
iuACHox,  hda.  Dpt.  Huancavclica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Acobamba. 
Huachop,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

laSy  dist.  Quillo:  habt.  116. 


(luachos,  (debe  ser  corrupcion  de  Uuachoo 
adultero,  deshonesto.  Q.)  distrito  de  la 
provincia  de  Castrovireyna,  Dpt.  Huan- 
cavehca:  habt.  2,446. 

HuACHos,  pbl.  capital  de  este  distrito  en  la 
provincia  de  Castro vkeyna,  Dpt.  Huan- 
cavehca :  habt.  580. 

Huachaaeocha,  (laguna  de  camellones.  Q.) 

y  laguna  periodica  Ay.)   laguna  al  N.  N. 

E.  de  la  de  Paucarcocha,  de  donde  sale  el 

ho  de  Santa  Eulaha,  prov.  Huarochiri, 

Dpt.   Lima:  superficie  285, o42  metros; 

volumen  1.366,529m.:  a  4,o00m.  alt.:  es 

una  de  los  represados  para  aumentar  las 

aguas  del  Eimac. 
Huachuas,  aid.  Dpt.  y  dist.   Junin,  prqv* 

Tai'ma:  habt.  17. 
HuACHUAS,  chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas. 
HuACHUAS,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate :  habt.  750. 
Huachuca)  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  ^as- 

ca:  habt.  46. 
Huachacasa,  {Hiiachu  ccasa  camellon  helado 

Q.)  laguna  en  la  provncia  de  Cangallo, 

Di)t.  Ayacucho;  en  ella  tiene  su  ohgen  el 

rio  Churis,  cerca  del  pueblo  de  Carapo. 
Huachucolpa^  (camellones  de  sahtre.  Q.) 

aid.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  Tayacaja, 

dist.  Sui'cubamba :  habt.  776. 
HuachucuchOy  (rincon  de  camellones.  Q.) 

aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist.  Ay- 

Xmta :  habt.  186. 
Huachuclioif  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 

ro,  dist.  Omacha. 
Huachuhua^  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri, dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
Huachai  6  Huayhid,  aid.   Dpt.   Arequipa, 

prov.  Union,  dist.  Toro:  habt.  61. 
Huachuma)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Piscobamba. 
Huachumay)  est.  Dpt.  Hudnuco,  prov.  Hua- 

malies,  dist.  Huacrachuco:  habt.  256. 
Huachunta)  est.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ca- 

rumas. 

Huachupanipa)  (llanm*a  de  camellones.  Q.) 

pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri,  disL. 

Casta:  habt.  226:  dSleg.  (16i  k.)  al  N.E. 

de  San  Juan. 
Hoachiipatat  hda.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas:  habt.  41. 


HUAH 


380 


HUAL 


Huadalcoytay^  Ma.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.   Cajabamba,  a  4  leg.   (22  k.)   de 

Huamacbuco. 
Haadhuay  Ma.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas) 

dist.  Coporaque. 
Hnadquifiay  (corrapcion  de  Huaquinly  lue- 

recedor,  digno  de  preinio.  Ay.)  rio  tribu- 

tario  del  Urubamba,  Dpt.  Cuzco. 

HuADQUii^TA,  aid.  y  hda.  de  caiia,  Dpt.  Cuzco, 
prov.  Convencion,  dist.  Santa  Ana :  habt. 
843  y  29  los  de  la  hacienda:  dista  11  leg. 
(61  k.)  de  Santa  Ana:  a  media  leg.  hay 
mauantiales  de  aguas  termales  ferrujiuo- 
sas. 
Huagal^  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamai-ca,  dist. 

San  Marcos:  habt.  294. 
iTliagailCOy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
HuagantO)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huancaspata. 
Hiiagaya9  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Tabaconas. 
HuagaycliayoCf  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pas- 
co, dist.  Huariaca:  a  4  leg.  (22  k.)  de 
Huariaca. 
Huagcall)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Ayja. 
HnagUa  {Huaclli  dailarse ;  Huacllu  desigual. 
Q.)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabamba, 
dist.  Sihuas. 
Hnagllaga)  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Ayabaca. 
Hnagot)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huaylillas. 
HuagrondOf  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Is- 

lay,  dist.  Tambo. 
Hliahaa,  nombre  que  se  da  tambien  al  rio 

de  Utcubamba. 
Hnalinaeancha,  (patio  6  sitio  decriatura.  Q.) 
aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Yaiili : 
habt.  172. 
HliahuaCGOllay)  hda.   Dpt.   Cuzco,   prov. 
Urubamba,  dist.  Maras :  habt.  43. 

HHahuaoollay  chico,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Urubamba,  dist.  Maras :  habt.  19. 
Hnahnaelia  (prohijar,  regalar.  Q.)  aid.  Dpt. 

Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Have :  habt. 

801. 

Hiialiaacliurail,   chac.   Dpt.  Cuzco,  prov. 

Cliunvivilcas,  dist.  Colqucmarca. 
flnahuafilime  {HuaJiua  nunu,  dar  de  ma- 


mar.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  CancVis, 

dist.  Sicuani :  habt.  69. 
HuahuapuquiO)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

y  dist.  Cangallo:  habt.  118. 
Huahliam  6  Huarahuara,  aid.  Di)t.  Cuic^, 

prov.  Paucartambo,  dist.  Ccatcca:  habt 

165. 

Huakaaninpaliuaspata^  chac.  Dpt.  Cnzeo. 

prov.  Chunvivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Huahuasollu,  chac.  Dpt.  Ancachs,proT.  Ca- 

jatambo,  dist.  Aquia. 
Huahuaya^  chac.  Dpt.  Cajamarca,  pro?,  y 

dist.  Jaen. 
Huahuayancay  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Otoca. 
Hualiuayif  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay 

Uoma,  dist.  Chibay. 

Hliajaiube,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Huancabamba:  habt.  69 :  a  2  leg.  (11  i). 

de  Huancabamba. 

Huajaiia^  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Cdom 

Huajail^9  aid.  y  hda.   Dpt.  Cajamarca, 

prov.  Jaen,  dist.  Choros. 
Huajavi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chacmto, 

dist.  Desaguadero :  habt.  64. 
Huajilltay,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Huachos :  habi  242. 
Huala,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Frias:  habt.  58. 
HxjALA,  {Hitalu,  antiguamente :  esU  paUlw 
y  sus  compuestas  es  Aymara  y  su  signifi- 
cado  varia  segun  sus  terminaciones)  pbl 
Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jauja:  habt  612. 
Hlialac,(HttaZZupenas.  Ay.)  hda.  Dpt.  Am*- 

zonas,  prov.  y  dist.  Luya :  habt.  12. 
Hualahirca,  {HualuJUrca  cerro  aiitiguo.  Ay.) 
pbl.  Dpt.  Junm,  prov.  Pasco,  dist  Yana- 
huanca:  habt.  417. 
Hualalioyo,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  ^^ 

Huancayo. 
Hnalahuire,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Sancos. 
Hiialalache,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apuiiinw. 
prov.  Andalmaylas,  dist.  TaJavcra :  habt 
210 :  d  1  i  leg.  (8  k.)  de  Tahivera. 
Uualama,  {llmlana  furioso,  frenetico.  Ay.) 
chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen,  ^ 
Pinpincos. 
HuALAMA,  tambo,  casi  en  la  cumlure  de  nc 
ccrro  elevado,  entre  Cheto  y  CoehanttL 
Dpt.  Amazonae,  prov.  Chachapoyas. 


HUAL 


381  — 


HUAL 


HDHlambiy  aid.  y  hda.  Dpi.  Piura,  prov.  y 

(list.  Ayabaca :  babt.  263,  y  24  los  de  la 

hacienda. 
HuMlailcayoe,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Httalanga,  aid.  Dpi.  prov.  y  dist.  Cajamar- 

ca:  habt.  509. 
HuALANOA,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ca- 

jabamba,  dist.  Coudebamba:  babt.  260: 

dista  de  Huamacbuco  10  leg.  (55  i  k.),  de 

Cajabamba  2  |  (14  k.). 

HuALANOA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Pataz. 
Hiialaiig^o^  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

va,  dist.  La  Peca. 
Iliialaiig;8yiie,bda.  Dpt.Piiira,  prov.  Huan- 
cabamba,  dist.  Huarmaca:  habt.  60:  d  1 
leg.  (5  i  k.)  de  Huancabamba. 
Hualapalaii,  aid.  Dpt.   Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  San  Felipe. 
linalaiie,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Trujillo. 
llnalatan,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Salliqtie. 
Hualayo  6   Hualahoyo,  hda.   Dpt.   Junin, 

prov.  y  dist.  Huancayo :  habt.  289. 
Hlialca^  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huancabam- 
ba, dist.  Huarmaca :  estd  en  medio  de  cha- 
eras  y  drbcles  por  cuya  causa  es  mal  sana. 
Hualcan,  {Huallca,  collar,  sarta,  garganti- 
Ua.  Q.)  cerro,  en  el  Dpt.  de  Ancachs, 
prov.  Huaras,  dist.  Carhuas,  domina  al 
pueblo  de  Carhuas:  tiene  6,081na-  alt. 
HiTALCAN,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carhuas. 
HiJALCAN,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Cotaparaco. 
Hualeara,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
Hu'ALCARA,  hda.  de  cana,  Dpt.  Lima,  prov. 
y  dist.  Canete:  produce  al  ano  86,000 
qiiintales  de  azucar,  y  2,000  galones  de 
ron :  dista  de  Lima  29  leg.  (161  ^  k.);  de 
Ada  8  (44  J  k.);  de  Canete  1  (5  i  k.). 

jnitl%tl(1l.s,  aid.  Dpt.  Pim-a,  prov.  Ayabaca, 

clist.  Chalaco. 
HuAi*CA8,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Piura, 

cli^i^t.  Sahtral:  habt.  59. 
Huillcas  i  Istay,  hda.  Dpt.  Huancavelica, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Salcabamba:  habt. 

37. 


Hualcuimlta,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos,  dist.  Pampas. 

Hualeny,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Ayabaca. 

Ilaalchaiica,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 
dist.  Cangallo. 

Hualdrapa,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
casmayo,  dist.  Jequetepeque. 

Ilnalg^ayO)  mina  de  plata,  en  el  cerro  de 
San  Miguel,  A  8  leg.  (44  J  k.)  de  Taquil- 
pon,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist. 
Macate. 

HualgayOC  6  Micuipampay  rfquisimo  mine- 
ral de  plata  en  el  Dpt.  do  Cajamarca, 
prov.  y  dist.  Hualgayoc :  constituyen  es- 
tc  mineral  los  cerros  de  Jesus,  San  Jos^, 
Colquerumi,  El  Cisnc,  San  Francisco, 
Chulipampa,  Marfa,  el  Tingo,  Yanahuan- 
ga,  San  Cirilo,  Pampa  de  Nava,  Fuentes. 
tiana,  Quiravehuy,  Chulipampa  y  Sita- 
mayo.  En  estos  cerros  minerales  hay  157 
minas  de  plata,  de  las  cuales  solo  se  tra- 
bajan  (con  actividad)  88,  ocupando  d  822 
operarios. 

Hual^yoe,  provincia  del  Departamento  de 
Cajamarca,  creada  por  ley  de  24  de  Agos- 
to  de  1870  con  algunos  distritos  de  la  pro- 
vincia de  Chota,  Confina  por  el  N.  con  la 
de  Chota;  sirviendo  de  llmite  el  rio  de 
Santa  Cruz,  que  despues  toma  el  nombre 
de  Lambayeque;  por  el  S.  con  la  de  Con- 
tumazfi  sepai-ada  por  los  rios  San  Miguel  y 
Magdalena;  por  ol  E.  con  la  de  Cajamarca 
por  el  rio  de  San  Miguel  y  la  cadena  6 
ramal  de  la  Cordillera  que  se  desprendo 
de  Yanacocha;  y  por  el  0.  con  la  do  Chi- 
clayo.  Su  capital  la  ciudad  de  Hualgayoc, 
llamada  dntes  Micuipampa.  Consta  de  los 
siguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 

Bambamarca 5,064 

Hualgayoc 5,815 

Llapa 2,911 

Niepos 2,676 

San  Gregorio 1,785 

San  Miguel 8,600 

Santa  Cruz 5,678 


Total  habt 82,879 

Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  6°  80'  y  7**  20"  lat.  y  los  80**  50'  y  81'' 


HUAL 


—  382 


HUAL 


40'  long,  formando  una  superficie  como 
de  276  leguas,  que  comparada  con  su  po- 
blaciou  resulta  poco  mas  de  117  habitan- 
tes  por  cada  legua  cuadrada. 

En  esta  proviucia  clasifican  las  pobla- 
ciones  como  en  la  de  Chota,  de  la  que  for- 
mo  parte. 

La  proviucia  esta  cruzada  por  los  lilti- 
mos  ramales  de  la  Cordillera  que  se  des- 
prenden  al  0.  para  perderse  en  la  costa ; 
por  esto  el  terreno  es  muy  quebrado  en 
partes,  y  llano  en  otras,  presentando  gran 
variedad  de  temperameuto  desde  los  frigi- 
dos  deHualgayoc,  hasta  los  ardientes  de  la 
quebrada  de  San  Miguel  y  otras  en  donde 
se  cultiva  la  caiia.  Hay  muy  ricos  cerros 
minerales  de  plata,  carbon  de  pied^'^.  y 
otros  metales,  distiiiguiendose  el  c^lebre 
y  antiguo  mineral  de  Micuipampa,  hoy 
Hualgayoc.  Tanto  por  los  minerales  cuan- 
to  por  sus  abundantes  pastes  en  que  se 
criii  gran  cantidad  de  ganado  lanar  y  ba- 
cuno,  y  sus  fertiles  tierras  inmediatas  ^  la 
costa,  esta  llamada  &  scr  rica  y  florecien- 
te,  con  solo  la  prolongacion  del  ferroc'arril 
que  parte  de  Pacasmayo,  y  hoy  llega  a  la 
Magdalena. 

Un  Sub-Prefecto  esta  encargado  del 
mando  politico ;  mi  Juez  de  1.*  Instan- 
cia  administra  justicia;  y  una  Diputacion 
6  Tribunal  de  Mineria.  En  lo  eclesiasti- 
co  esta  dividida  en  los  siguientes 


CURATOS : 

Bambamarca. 
Hualgayoc. 


Niepos. 
Santa  Cruz. 
San  Miguel. 

Hay  46  Escuelas  do  primeras  letras. 
82  para  hombrcs:  sueldos S.  19,200 


14 


mugeres » 


8,400 


Total  alaiio 8.  27,600 

No  sc  ha  Ibrmado  la  matricula  especial 
de  las  coutribuciones  de  esta  proviucia  y 
estan  comprendidas  en  los  de  Chota. 

Hualgayoc,  distrito  de  la  proviucia  de  Hual- 
gayoc, Dpt.  Cajamarca. 

HuALOAYoc,  antes  Micuipampa ,  ciudad,  ca- 
pital de  la  proviucia  y  del  distrito  de 
Hualgayoc,  Dpt.  Cajamarca,  d  los  6°  48* 
88"  lat.  SO^*  52'  18"  long.:  a  8,619ni.  alt. 


La  poblacion  estd  situada  en  las  faldas 
del  cerro  que  le  di  nombre ;  sus  calles 
son  angostas  y  sin  6rden ;  el  aspecto  de 
esta  ciudad  es  miserable;  no  hay  txm  soU 
casa  que  d^  pruebas  de  las  grandesriqne- 
zas  que  se  ha  sacado  del  mineral  que  le  di 
existencia:  el  temperament©  es  excesiva- 
mente  frio :  habt.  1,869:  dista  de  CajV 
marca  14  leg.  (78  k.),  de  Chota  8  (44  L). 

Hualhua,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 
rinacochas,  dist.  Coracora. 

Hualhua,  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Chiapa. 

Hualliuac,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Chuquibamba. 

Hualhoas,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  disL 
Tarma. 

HuALHUAS,   pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jaaja, 

dist.  Concepcion. 
HuALHUAS,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 

yo,  dist.  San  Ger6nimo  de  Tunan. 
Hualhuayoc,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Acomayo. 
llualhuy,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Clmnvi- 

vilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Hualic-huyotuucu,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno, 

dist.  Acora. 
Huallnpi,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jatu, 

dist.  Colasay. 
HuALiNGA,   chac.   Dpt.   Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  S6cota. 
Hualonj^  hda.  Dpt.  Ayacucho.  prov.  Lu- 

canas,  dist.  San  Juan. 
llualiucro,  aid.  Dpt  Junin,  prov.  y  &i. 

Tarma. 
Hualpaliuaiu,  (HuaUpa,  galliua,  Q.  y  Av-I 

mina  de  plata  en  Auquimarca,  Dpt.  An- 

cachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo. 
Hualpaliuari,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 

dist.  Huacar,  en  la  quebrada  dc  Cayrau. 
Ilualimn,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dtt 

Tarma. 
Uualparacra,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hua- 

nuco. 
Hualpula,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaia, 

dist.  San  Fehpe. 
Hualqui,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.Clw- 

ta,  dist.  Paccha. 
Hualqui,  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca.  dibt 

Jesus. 
Hualqui,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lac*- 

nas,  dist.  San  Juan. 


HUALL 


—  383 


HUALL 


Hualqain  jcrande  y  Hualqmn  chieo,  aids. 

Dpt.  Jnnin,  prov.  y  dist.  Tarma. 
HiialqnilNUil  San  Greoorio  be,  lida.  Dpt. 

Jnnin,  pro 7.  y  dist.  Pasco. 
Hualtaquillo,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Ayabaca,  d  los  4»  52'  27"  lat.  y  SV  61' 

1"  long.:  a  1,276m.  alt. 

Hualtipata,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 
marca. 

Hualapa.  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Cami- 
lla. 

flnalncaycullo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
y  dist.  Pallasca, 

Hualla.  —  Advertencia  :  en  Quechiia  y  en 
Aymard  es  muy  comun  confiindir  la  a  con 
la  e  y  no  pocas  veces  con  la  u:  en  esta 
palabra  hay  muchos  nombres  que  princi- 
pian  con  Hualla,  cuando  deberian  escri- 
birse  Huallu;  pero  conformdndonos  con 
el  UBO  los  conservamos. 

Hualla,  distrito  de  la  provincia  de  Canga- 
Uo,  Dpt.  Ayacucho:  habt.  8,774. 

Hualla,  {Huallu  peiias.  Ay.)  pbl.  capital  de 
este  distrito  de  la  provincia  de  Cangallo, 
Dpt.  Ayacucho:  habt.  1,260:  dista  7  leg. 
(39  k.)  de  Cangallo. 

Hualla,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca,  dist. 
Lares:  habt.  280. 

Huallac,  cerro  mineral  en  el  distrito  de 
Ocros,  prov.  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs. 

Huallac,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Marca. 

Hnallaeliaea,  chac.  Dpt.  Apunmac,  prov. 
Aymaraes,  dist.  Ghapimarca. 

HnalliU'liani,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Velille. 

Hnallaffay  {Hnallaha,  grande.  Ay.)  rio  tri- 
bntario  del  rio  Maraiion  por  la  derecha: 
algunos  lo  consideran  como  origen  6  tron- 
co  del  Amazouas :  nace  de  las  vertieutes 
de  los  cerros  de  Pucayaco  \  leg.  (2  \  k.) 
al  K.  de  la  ciudad  del  Cerro  de  Pasco.  8u 
primera  direccion  es  casi  al  Norte,  hasta 
la  ciudad  de  Hudnuco,  de  aquf  se  dirige 
al  K.  N.  E.  ha.sta  Muua  y  Panao  donde 
varia  su  curso  al  N.  N.  0.,  casi  paralelo 
eon  el  Maranon,  hasta  el  pueblo  Santa 
Maria  del  Valle,  en  donde  toma  el  rumbo 
casi  N.  con  pocos  grados  al  E.:  oomo  a 
las  12  leg.  (66  \  k.)  ya  su  rumbo  general 
N.  N.  E.  hasta  su  confluencia  con  el 


maraiion,  k  los  4^  68'  lat.  y  75^  34*  60'* 
long. ;  ik  468m.  alt. 

Es  navegable  por  buques  de  vapor  sin 
dificultad  hasta  el  Pongo  de  Aguirre,  a 
los  &"  80'  lat.  y  78**  80'  long.  I^las  arriba 
es  navegable  por  canoas  hasta  Tingo  Ma- 
ria que  solo  dista  40  leguas  de  Huauuco, 
aunque  presenta  dificultades  y  peligros 
por  las  corrientes  y  pequefias  cascadas, 
los  estrechos  entre  rocas;  y  porque  su 
fondo  esta  sembrado  de  rocas;  v  las  vuel- 
tas  6  dngulos  del  rio  que  fi  veces  dificnltan 
dar  direccion  a  la  canoa.  En  tiempo  de  cro- 
ciente  6  aguas,  de  Octubre  a  Abril,  no  se 
puede  veneer  estas  dificultades  sin  grau 
riesgo  de  la  vida  y  de  las  embarcaciones. 
La  diferencia  de  nivel  entre  las  estaciones 
de  Uuvia  y  la  de  seca  llega  a  mas  de  40 
pies;  bastan  pocas  horas  de  lluvia  para 
ver  ese  aumento,  por  cuyo  motivo  es  peli- 
groso  dormir  en  las  playas ;  pcro  con  la 
misma  prontitud  baja  si  cesa  la  lluvia. 
Desde  su  confluencia  6  boca  hasta  Cha- 
suta  hay  286  millas;  de  este  pueblo  al 
de  Tingo  Maria  826  millas  navegables  y 
de  aqui  d  la  ciudad  de  Huanuco  solo  faltan 
90  leg.  de  suerte  que  tiene  un  curso  de  700 
millas,  de  las  cuales  286  son  nagables 
facilmente  por  vapor,  y  826  por  canoas. 
Huallag^a,  provincia  del  Departamento  de 
Loreto,  creada  por  ley  de  11  de  Setiem- 
bre  de  1868.  Confina  por  el  N.  con  la  de 
Moyobamba;  por  el  S.  con  el  Departa- 
mento de  Huanuco;  por  el  E.  con  las 
montanas  de  la  provincia  del  Bajo  Ama- 
zonas ;  y  por  el  0.  con  las  provincias  de 
Pallasca  y  Pomabamba  del  Departamen- 
to de  Ancachs,  y  parte  de  la  de  Pataz  del 
Departamento  de  la  Libertad.  Su  capital 
la  ciudad  de  Tarapoto.  Consta  de  los  si- 
guientes 

DISTRITOS  : 

Habt. 

Catalina 217 

Jnanjuf 889 

Lamas 6,768 

Pachisa 1,084 

Saposoa 8,880 

Sarayacu 1,879 

Tarapoto 9,622 

Tingo  Maria 1,088 

Total  habt 24,71? 


1 


HUALL 


384 


HUALL 


No  es  posible  determinar  ni  aun  aproxi- 
madamente  la  comprension  de  esta  pro- 
vincia,  por  ser  desconocidas  bus  Umites 
en  la  montaua,  pero  puede  decirse  que  su 
territorio  tiene  mas  6  menoB  4,720  legnas 
de  snperficie  toda  de  bosquea,  que  com- 
parada  con  sn  poblacion  resulta  poco  mas 
de  6  habitantes  por  legua  cuadrada. 

El  nombre  de  la  provincia  indica  que  el 
ho  Huallaga  la  atraviesa  en  toda  su  ex- 
tension y  que  en  sub  orillas,  mas  6  menos 
lejanas  se  encuentran  los  denominados 
pueblos  que  la  forman,  y  que  ap^nas  me- 
recen  el  nombre  de  Aldeas.  Mienti'as  no 
se  facilite  y  extienda  la  navegacion  del 
Huallaga  y  de  sus  innumcrables  tributa- 
rios  seran  est^riles,  las  inmensas  riquezas 
del  reyno  vegetal  que  contiene  en  abnn- 
dancia  y  variedad.  Hasta  hoy  no  se  ha 
encontrado  minas,  y  el  oro  que  arrastran 
los  rios  en  sus  arenas  vienen  de  otras 
provincias  lejanas.  Para  otros  datos  rela- 
tivos  &  su  riqueza  vejetal  y  animal,  vease 
T^neto  Departamento. 

Un  Sub-Prefecto  estA  encargado  del 
man  do  politico;  un  Juez  de  1/  Instancia 
administra  justicia.  En  lo  eclesiastico  pue- 
de decirse  que  nominalmente  existen  los 

CUBATOS : 

Chasuta.  Lamas. 

ChagUa  y  Muna.  Saposoa. 

Tarapoto. 

LoH  proventos  no  alcansan  para  la 
mautencion  de  los  Cruras  y  por  esto  la  Na- 
cLou  paga  12  Cui*as  couversores  pai-a  to- 
do  el  Departamento  de  Loreto,  i  razon 
de  820  soles  al  ano  para  cada  uno,  ade- 
mas  de  los  misioneros  del  Ucayali. 

Begun  el  presupuesto  debe  haber  32  Es- 
cuelas  de  pimeras  letraH  : 

19  pai'a  hombres:  sueldos S.  11,400 

13      »     raugeres:       »  »      7,800 


Total  al  ano S.  19,200 

En  osta  provincia,  como  en  las  otras 
que  form  an  el  Departamento  de  Loreto, 
no  se  paga  contribucion ;  y  el  comercio 
por  los  rios  es  completamonte  libre  de 
dereclios  de  importacion  y  cxportacion. 
Haallflftaohi,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Atuncolla. 


IIlialIa||;OSday  6  Huallasdaa,  aid.  est.  Dpt. 

Libertad,  prov  y  dist.  Huamachnco:  kbt. 

170. 
Hliallahuyo,  {Huallu  peua,  huyo  caliente  6 

abrigado.  Ay.)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Lari. 
HuallajnucO)  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  ilis^t. 

Paucartambo:  habt.  85. 

Huallailiuyo,  est.  Dpt.  Lima,  proT.  Euuo- 

chiri,  dist.  San  Mateo. 
Hoallail,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haft- 

ras,  dist.  Pariacoto. 
HuALLAN,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 

yo,  dist.  Chupaca. 
HuALLAN,   hda.   Dpt.  Lima,  prov.  v  di^t. 

Chancay. 
Hliallana,  {Hualana  frenetico,  forioso,  ter- 

CO.  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Astingaro. 
Haallanca,  distrito  de  la  pro\'incia  Dos  de 

Mayo,  Di)t.  Huanuco:  habt.  1,460. 
HuALLANCA,  pbl.  Capital  de  este  di^rito  d^ 

la  provincia  Dos  de  Mayo,  Dpt.  Huinn 

CO ;  A  8,544m.  altura :  dista  de  Jaaja  58 

leg.  (828  k.),  y  5  (27  J  k.)  de  Huannco 

Viejo. 
Huallancayo,  est  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pa- 

llasca,  dist.  Llapo. 
Huallaiicayucc,  hda.  Dpt.  Ayacucho.prov. 

Lucanas,  dist.  Aucara. 
Huallani^t^,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  pwv. 

Chota,  dist.  Tacabamba:  habt.  615,  cm 

los  de  Qttinuamayo,  Anguia  y  Chugur. 
HliallailtO,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  j 

dist.  Castrovireyna. 
Hnallail)   chac.  Dpt.  Lima,  prov.  CwU. 

dist.  Atavillos  Altos. 
HnallttUya,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Piscobamba. 
Hnallapf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoi- 

ras,  dist.  Carhuas. 
HiiALLAP,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Ha« 

ras,  dist.  Mtirca. 
Hliallapil,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoi 

ras,  dist.  Pampas. 
HuALLAPA,   hda.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Acti. 

dist.  Limatambo. 
HnallapamiNI,   pbl.  Dpt.    Ancachs,  pw^. 

Hnaras,  dist.  Pararin :  habt.  505. 
HuALLAPAMPA,   chac.    Dpt,   Ancachs,  p^^^^• 

Huaras,  dist.  Cotaparaco. 


HUALL 


—  385 


HUALL 


HuALLAPAMPA,  aid.  Dpt.  Ouzco,  proT.  Qnis- 

picanchi,  diet.  Urcos. 
Huallapuquio,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y 

dist.  Canta. 
Huallaqiiey  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Colquepata. 

Huallara,  chac.  Dpt.  Apxirimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 
Huallasa,  hda.  cocal,  la  tUtima  que  se  ha- 

11a  ctdtivada  por  la  mano  del  hombre  en 

las  montanas  de  Esquilaya,  Dpt.  Puno, 

prov.  Carabaya. 
HuaHata^  (espeoie  de  &nade:  pella  6  copos 

de  nieve  rodados  6  reunidos  con  la  mano. 

Ay.)  est.  Dpt.  Ouzco,  prov.  Paruro,  dist. 

Omacha. 
HuALLATA,  aid.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tnti. 

Hoallataccota,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chxin- 

vivilcas,  dist.  Chamaca. 
Haallatani,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Pono : 

habt.  99. 
HiTALLATANi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

di^.  Pucard. 
HuAixATAia,  est.  Dpt.  Pono,  prov.  Lampa, 

dist.  Umachiri. 
Haallataya,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  OUachea. 
Huallatia,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arioa, 

dist.  Belen :  habt.  108. 
Hnallatiri,  est.  Dpt.  Ptmo,  prov.  Chuctd- 

to,  dist.  Desagaadero. 
Ht7ai<iatiri,   qnebrada  en  la  provincia  de 

Ghncnito,  Dpt.  Puno. 
Hnallatnta,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
Hnallauran,  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Parpbamba. 
Hnallanraref  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rocliiri,  dist.  Matucana. 
Huallay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Marca. 
HuALi-AT,  aid.  Dpt.  Junin,  v^ase  Hiuxyllay, 
■lUlllayme,chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

macliuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Huallaypuqoio,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y 

dist.  Paucartambo. 

HliallGflll,  (HuaZ^a  poco:  HuaUcca  collar, 
sarta,  gargantilla.  Q.)  chac.  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Cajatambo,  dist.  Andajes. 

Ht;A2«x«cAN,  est.  D|>t.  Ancachs,  prov.  Hua-  , 


ras,  dist.  Carhuas :  habt.  762,  con  los  de 

Pariacaca. 
Hiiallean  de  vista  florlda,hda.  Dpt.  Huan- 

cavelioa,  prov.   Tayacaja,  dist.  Paucar- 

bamba. 
Hoalleay,  hda.  Dpt.  HuancaveUca,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Mayoc. 

Haalleaypampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Yungar. 
Hnallccapucro,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Chiara:  habt.  81. 
HuAiiLccAPuoBO,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Cangallo,  dist.  Huambalpa. 
Huallco,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Livitaca. 
Hnallcor,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Bestauracion :  habt.  476. 
Huallchanca)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Cangallo:  habt.  621. 
Huallchnras,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Gotaparaco. 
Hnallep,  chac.  Dpt.  Ancaxshs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Pampas. 
HuaUhna,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huaylillas. 
HuALLHUA,  (cierta  planta  aromdtica  como 

el  tJie.  Q.)  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas :  habt.  286. 
HuALLHUA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Cangallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  215. 
HuALLHUA,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Santa  Lucia :  habt.  144. 
HuALLHUA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  Anco:  habt.  898. 
HuALLHUA,  est.  Dpt.   Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Chungui:  habt.  40. 
HuALLHUA,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Colta:  habt.  134. 
HuALLHUA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca, 

dist.  Pisac :  habt.  8. 
HuALLHUA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paruro:  habt.  54. 
Ilaallhuae )  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

HuALLHUAc,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Mara. 

HuALLHUAC ,   hda.    Dpt.  Arequipa.,    prov.  ' 
Condesuyos,   dist.  Chuquibamba:  habt. 
60. 

Huallliaa^liloa,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Cangallo,  dist,  Huanbalpa:  habt,  126. 

49 


HUALL 


386 


HUAM 


HvallhuaiMiiiipa,  est.  Dpt.  Aporimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Chuquibambilla. 
HaalUiuas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Piscobamba. 
HuALLHUAs,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 

yo,  dist.  San  Ger6uimo :  habt.  68:  dista 

2  ^  leg.  (14  k.)  de  Huancayo;  1  J  (8  k.) 

de  Concepcion. 

HuALLHUA^  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  12. 
HuallliuataiiibO)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov. 

Huallaga,  dist.  Tingo  Maria:  habt.  88. 
Hliallhaatay,  chac.  Dpt.Huancavelica,  prov. 

Tayacaja  dist.  Pampas 
HualUiuayacO)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
HualUmayoe,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huanta:  habt.  552. 
HuALLHUAToc ,  chac.   Dpt.    Huancavelica , 

prov.  Angaraes,  dist.  Julcamarca. 
HuALLHUAYoc,  hda.  Dpt. HuancaveUca,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas :  habt.  210. 
HuALLHUAYOcc,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Quinua:  habt.  45. 
nuallliuaypata  9  hda.  Dpt.  Huancavelica , 

prov.  Tayacaja,  dist  Colcabamba:  habt.  53. 
HnalUiuCj  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Caja :  habt.  58. 
HnalUinooc,  chac  Dpt.  Ayacucho  prov. 

Parinacochas,  dist.  Colta. 
Hualli,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Ayja. 
HuALLi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ituata. 
Haallini)  {HuacUini,  danarse  6  descompo- 

nerse  algo.  Q.)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huari,  dist.  Chacas :  habt.  868. 
Hnallon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Bestauracion. 
Hnallpae,  (HuaZZpa gallina.  Q.)  chac.  Dpi  An- 
cachs, prov.  Huaras,  dist.  Independencia. 
Haalljiachaca,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

y  dist.  Cotabambas. 

Huallpabaatl^na,  hda.  Dpt.  Cajamarca, 
prov.  Chota,  dist.  Cochabamba. 

Hnallpahuito,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Pucard. 

Hnallncaracra,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist. 
Hudnuco. 

Uuallullu,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Yauaquihua. 


HuallaUunea,  chac.  Dpt.  Arequipa,  pm. 
Condesuyos,  dist.  Ghaquibamba. 

Huallumarca,  chac.  Dpt.  Libertad,  pm. 
Pataz,  dist.  Huancaspata. 

Haallnnca,  chac.  Dpt.  Arequipa,  pio\. 
Union,  dist.  Pampamarca. 

Hualluyoc,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Tambobamba. 

Advertencia  :  las  palabras  que  no  se  encnen- 
tren  con  U  busquense  con  I  6  con  y. 

Huaiua,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  YauyoB, 
dist.  Pampas. 

HuAMA,  {Huameu:  nuevameute  inventado.Q.) 
aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist  Gal- 
ea: habt.  114. 

Huamacarque*  hda.  Dpt.  Cuzco,  proT.y 
dist.  Paruro. 

HuamacucliOy  chac.  Dpt.  Puno.  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Ayavari. 

Huamachico,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Castilla,  dist.  Yiraco. 

Huamachuco,  rio  tributario  del  Maranon, 
por  la  izquierda:  nace  en  la  Cordillera 
cerca  de  Huamachuco :  se  dinge  al  N.  7 
recibe  las  aguas  de  varios  rios :  cuando  se 
reune  con  el  de,  Cajamarca  toma  el  nun- 
bo  al  E.  hasta  su  confluencia. 

Huamachuco,  antigua  provincia  del  Depar- 
tamento  de  la  Libertad  desmembrada  de 
algunos  de  sus  distritos  por  ley  de  25  de 
Abril  de  1861,  para  formar  la  provineia 
de  Otusco ;  y  por  la  de  80  de  Setiembte 
de  1862  del  distrito  de  Cajabamba  pact 
formar  la  provincia  de  Cajabamba.  Confi- 
na  por  el  N.  con  la  provincia  de  Cajabamba 
del  Departamento  de  Cajamarca;  por  el  & 
con  la  de  Pallasca  del  Departamento  de 
Ancachs  separada  en  parte  por  el  rio  de 
Chuqmraca  Uamado  despues  de  Santa; 
por  el  E.  con  la  de  Pataz,  limitada  por  el 
Maranon;  y  por  el  0.  con  la  de  Otoaeo  j 
parte  de  la  de  Trujillo.  Su  capital  es  la 
antigua  ciudad  de  Huamachuoo.  Cmista 
de  los  siguientes 

DISTRITOS : 

Habt 
Huamachuco 14,577 

Mollepata 4,519 

Marcabal 2,066 

Santiago  de  Chuoo 11,037 

Sartinbamba 8,604 

.  Total  habt 86,706 


HUAM 


387 


HUAM 


Estd  oomprendida,  mas  6  m6noB,  entre 
loB  7«  15'  y  8»  86'  lat.  y  los  79^  60'  y  80* 
55'  long,  formando  una  snperficie  como 
de  486  leguaB,  qne  comparada  con  su  po- 
bladon  resnlta  eon  82  babitantes  por  oa- 
da  legna  onadrada. 

En  cs!a  proyincia  olasifican  las  pobla- 
clones  con  los  nombres  de  PuMo»,  Pa>jos, 
Estancias,  Ayllos :  tambien  hay  haciendas 
que  son  verdaderos  pueblos  por  el  ntime- 
ro  de  sus  babitantes  y  por  ser  cabezas  de 
parroqoias  6  Tice-parroquias :  por  esto  y 
por  lo  dicho  en  el  Discnrso  Preliminar  de 
este  Diccionario,  elasificaitios  siempre  co- 
mo Aldeas  d  los  Pagos  y  Ayllos^  y  mncbas 
veces  i  las  estancias  y  haciendas. 

Es  la  provincia  mas  escabrosa  de  las 
del  Departamento  de  la  Libertad,  porqne 
la  atraviesa  la  Cordillera  mas  ancha  y 
alta  de  las  del  Norte  del  Perd,  extendien- 
do  ramales  en  varias  direcciones;  asi  que 
hay  algnnos  picos  y  cerros  siempre  neva- 
dos ;  por  esto  mismo  hay  abnndancia  de 
rices  minerales  de  or6,  plata,  carbon  de 
piedra  y  otros  metales.  Es  ignalmente 
rica  en  el  reyno  vegetal,  tanto  en  produc- 
tos  de  climas  £rios  como  en  los  de  c^dos; 
eetos  se  prodncen  en  la  orilla  izqtiierda  del 
Maranon. 

Un   Sub-Prefecto  estd  encargado  del 

mando  politico  de  la  provincia :   on  Juez 

de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 

lo  eclesiastico  estd  dividida  en  los  signien- 
tes 

CUBATOB : 

Chnsgon.  Calipuy. 

Hnamachnco.  Marcabalito, 

Mollepata.  Stgo.  de  Chuco. 

Sartinbamba.  Uningambal. 

Hay  1  colegio  de  instruccion  media  pa- 
ra hombres  y  19  escuelas  de  primeras 
letras,  en  lo  que  se  gasta  al  ano  17,800 
soles,  d  saber : 

Sueldos. 
1  Colegio  de  instruccion  media.  8.     6,400 

9  Escuelas  para  hombres •      5,400 

10         •  •    mugeres »      6,000 


Total  al  ano S.  17,800 

Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
oantidad  de  1,848  solos,  por  los  siguien- 
tea  ramos: 


Contribucion  Urbana S.        20 

»  Rustica »    1,460 

•  Industrial »         98 

»  Eclesiiistica •        275 

Total  al  ano ...S.  1,848 

HuAHACHuco,  distrito  de  la  provincia  de 
Huamachuco,  Dpt.  Libertad:  habt.  14,557. 

HuAMACHuco  {Huamac,  nuevamente  inven- 
tado  6  hecho,  chiicu  birrete  6  Huaman 
chucu,  gorro  de  halcon.  Q.)  ciudad  capital 
de  la  provincia  y  dist.  de  este  nombre  si- 
tuada  i  los  T  45'  lat.  y  80<»  47'  36"  long.: 
habt.  2,808:  dista  de  Trujillo  82  leg. 
(178  k.)  y  18  (100  k.)  de  Otusco. 

Huamachuco,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Accra. 

Huamada,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

Huamaga,  hda.  Dpt.  Tarapac^,  dist.  Pisa- 
gua:  d  14  leg.  (78  k.)  de  Pisagua. 

Huamahahac,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Parinacochas,  dist.  Lampa. 

Hnaniahnayo,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Castilla,  dist.  Huancarqui. 

Hnamala,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Huancabamba :  &  7  leg.  (89  k.)  de  Huan- 
cabamba. 

Hnamali,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 
dist.  Aypata :  habt.  647. 

Hnamalies,  provincia  del  Departamento  de 
Huduuco,  segun  ley  de  24  de  Enero  de 
1869,  hasta  cuya  fecha  perteneci6  al  De- 
partamento de  Junin.  Confina  por  el  N. 
con  la  provincia  de  Pataz  del  Departa- 
mento de  la  Libertad;  por  el  S.  con  la 
del  Dos  de  Mayo;  por  el  E.  con  la  monta- 
na  del  Departamento  de  Loreto ;  y  por 
0.  con  las  provincias  de  Huari  y  Poma- 
bamba  del  Departamento  de  Ancachs  di- 
vidida por  el  rio  Maranon.  Su  capital  la 
villa  de  Llata.  Cousta  de  los  siguientes 

DISTBITOS  : 

Habt. 
Arancay 1,404 

Huacaybamba 2,597 

Huacrachuco 4,298 

Llata 4,869 

Monzon 1,910 

Pinra 8,596 

Singa ' 2,975 


Total  habt 21,644 


HUAM 


—  388 


HUAM 


Est^  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre  v 
los  8^  y  lO**  lat.  y  los  78°  15'  y  79*»  20' 
long,  formando  una  superiicie  como  de 
619  legaas,  que  comparada  con  su  pobla- 
cion  resulta  con  poco  mas  de  83  habitan- 
tes  por  cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  sus  pobla- 
clones  con  los  nombres  de  Pueblos  Catenas 
y  Estaiicias ;  d  los  dos  ultimos  los  concide- 
ramos  en  este  Diccionario  como  aldeas, 
segun  lo  dicho  en  el  Discurso  Prelimi- 
nar. 

Su  mayor  extencion  es  de  Norte  &  Sur, 
que  se  halla  atravesada  por  la  Cordi- 
llera principal  que  la  separa  por  el  Este 
de  la  gran  region  de  la  montana ;  en  la 
parte  Sur  la  Cordillera  extiende  varios 
ramales  en  distintas  direcciones;  y  por 
esto  su  terreno  tiene  toda  clase  de  pro- 
ducciones  y  temperatura,  siendo  sin  em- 
bargo mucho  mas  rica  en  el  reyno  mi- 
neral: desgraciadamente  todas  estas  ri- 
quezas  son  est6riles  por  la  gran  dificul- 
tad  para  exportar  sus  productos,  y  conti- 
nuard  como  hasta  hoy,  pobre,  mientras 
no  se  facilite  la  navegacion  de  los  rios 
6  se  construyan  caminos  de  fierro  6  de 
otra  clase. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.^  Instancia  administra  justicia:  en 
lo  eclesidstico  estd  dividida  en  los  siguien- 
tes 

CURATOS : 

Huacrachuco.  Llata. 

Huaoaybamba.  Taso. 

Singa. 
Hay  20  Eecuelas  de  primeras  letras : 

1 5  para  hombres:  sueldos S.      9,000 

5     »     mugeres »       8,000 


Total  alano S.  12,000 

Las  contribuciones  de  esta  provincia 
inclusive  las  de  la  del  Dos  de  Mayo  pro- 
ducen  la  cantidad  de  4,105  al  ano,  por  los 
siguientes  ramos: 

Contribucion  Riistica S.     8,859 

»  Eclesiastica »         246 


Total  alano S.     4,106 

Huamallusi,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 
ro,  diet.  Omacha:  habt.  21. 


Huamamantela  6  Huamantaba,  hda.  Dpt. 
Cuzco,  prov.  Chunvivilcas,  dist.  VeUlle: 
habt.  49. 

Haaman  {Huaman,  halcon.  Q.)  caleta:i 
los  8°  8'  40"  lat.  y  81*  22'  24"  long.:  es 
malo  el  fondeadero,  con  5  d  6  brazas,  i 
dos  tercios  de  milla  de  tierra;  no  tiene 
abrigo  y  hay  constante  reventazon. 

UuAMAN,  pbl.  Dpt.  Libertad,  prov.  TrujiHo, 
dist.  Moohe :  habt.  68 :  dista  de  Trujillo 
media  leg.  (8  k.).  En  el  censo  de  1862  esta 
considerado  como  perteneciente  al  distri- 
to  de  Santiago  de  Cao,  lo  cual  es  un  absnr- 
do,  y  en  el  ^e  1866  como  del  distrito  de 
Huanchaco. 

HuAMAN,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Padlon. 

HuAHAN,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Chiquian. 

Hnamanas^  minas  de  plata  (2)  al  S.  0.  del 
pbl.  de  Chacas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoa- 
ri :  ley  50  d  400  m. 

Haamanbul,  mina  de  plata,  Dpt,  Libertad, 
prov.  Huamachuco ,  dist.  Mollepata:  ai 
N.  de  Mollepata. 

Hiiamancaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Cochamarca. 

HuAMANCACA,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 
nuco :  en  la  quebrada  de  Yanac. 

HuAMANCACA,  {Huamcm  ccaca  pena  del  hal- 
con. Q.)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 
dist.  Chupaca:  habt.  696. 

HuAMANCACA,  pbl.  Dpt.  Juuin,  prov.  Huan- 
cayo, dist.  Chongos :  habt.  758 :  dista  de 
Huancayo  1  i  leg.  (8  k.). 

HuAMANCACA,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 
dist.  Huanta:  habt.  60. 

Hnamancarpa,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  Ongoy. 
Huamancayan,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Pueblo  Libre :  habt.  75. 
HuAMANCAYAN,   chac.   Dpt.   Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Marca. 

HnaoiaDcayocc,  aid.  Dpt.  Ayacuoho,  prov. 

y  dist.  Huanta. 
Huamaneocha,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Acosvinchos:  habt«  65. 
Hnamancayo,  chac.  Dpt.  Limap  prov.  y 

dist.  Canta. 
Huamanchacate)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

y  dist.  Santa. 


HUAM 


389 


Hnamancliarpa,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 
dist.  Santiago:  habt.  78. 

HuAMANCHABPA  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  y  dist. 
Anta:  habt.  57. 

Huamanclioe,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Calca:  habt.  12. 

Haamanclmcra,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Huancapon. 

Hvamanga,  provincia  del  Departamento  de 
Ayacucho.  El  nombre  de  Huamanga  ee 
el  primitivo  y  legal  de  esta  provincia;  sin 
embargo  se  le  d^  generalmente  el  de  Aya- 
cucho sin  advertir  que  asi  se  contraria 
el  decreto  dictatorial  del6  de  Febrero  de 
1825,  que  ordena  que  se  conserve  este 
nombre.  Confina  por  el  N.  con  la  de  Huan- 
ta;  por  el  S.  con  la  de  Cangallo ;  por  el  E. 
con  la  de  La  Mar ;  y  por  el  0.  con  la  de 
Angaraes  del  Departamento  de  Huanca- 
velica.  Su  capital  es  la  ciudad  de  Ayacu- 
cho, intes  Huamanga.  Consta  de  los  si- 
guientes 

niSTBITOB : . 

Habt. 
Acosvinchos 8,682 

Ayacucho 20,446 

Chiara 1,840 

Quinua 4,014 

Santiago 4,551 

Socosvinchos 5,105 

Tambillo 4,602 


Total  habt 48,740 

Esta  comprendida,  mas  6  menos,  entre 
los  12<>  50'  y  18**  20'  lat.  y  los  76°  y  76°  50' 
long,  formando  una  superficie  como  de 
137  leguas,  que  comparada  con  su  pobla- 
cion  resulta  casi  con  825  habitantes  por 
Jegua  cuadrada. 

En  esta  provincia  nacen  .algunos  rios 
que  despues  forman  el  Mantaro.  Esta 
atravesada  por  varios  ramales  de  la  Cor- 
dillera. Aunque  la  provincia  es  reducida 
en  su  territorio,  es  abundante  en  pro- 
dnctos  de  los  tres  reynos,  pero  los  cami- 
nos  a  la  costa  y  a  los  Depaiiamentos  de 
sierra  son  p^simos,  6  mejor  dicho  no  hay 
caroinos,  sino  que  sirven  de  tales  unas 
sendas  escabrosas. 

•  Los  rios  de  Ayacucho  y  Huarpa  corren 
por  el  pi6  de  los  liltimos  eslabones  6  contra 
faertes  de  la  Cordillera  occidental  6 


ntra-  I 
dela  i 


—  HUAM 

costa.  El  terreno  es  de  una  constitucion  di- 
ferente  del  de  Huancavelioa,  pues  desde 
Huanta  hasta  la  costa  de  Pacaycasa,  solo 
se  enouentra  tufs  calc^eos  y  margosos, 
arcillas  y  margas  endurecidas  y  &  veces 
rocas  anilogas  al  traquito ,  pero  mas  blan- 
das  y  de  color  blanquecino.  Las  capas 
son  sensiblemente  horizontales ;  y  segun 
M.  Crosnier,  su  formacion  es  posterior  a 
la  epoca  del  solevantamiento  de  las  Cor- 
dilleras. 

La  mas  notable  de  estas  rocas  es  la  que 
constituye  una  colina  ex  abrupto  despues 
del  pueblo  de  Pacaicasa :  su  potencia  es 
como  de  200  metros;  y  su  estratiflcacion, 
casi  horizontal,  solo  se  advierte  d.  cierta 
distancia.  Hdcia  la  cumbre  hay  una  roca 
blanca  que  deslumbra  la  vista,  compues- 
ta  de  cimiento  al  parecer  margoso  y  que 
empasta  pequenos  niicleos  de  forma  irre- 
gular, unoa  blancos  como  la  nieve,  pare- 
cidos  d  cristales  de  feldespato  desagrega- 
do,  y  otros  duros  y  casi  negros.  Presen- 
ta  muy  distintamente  los  caract^res  de 
roca  volcd,nica  que  se  puede  designar  con 
el  nombre  de  tuf  porfidicoj  segun  M.  Cros- 
nier. i 

Hay  un  Sub-Prefecto  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia:  en  lo 
eclesiastico  estd  dividida  en  los  siguientes 

CURATOS : 

Acosvinchos.  Sagrario. 

Cachivinchos.  Santa  Ana. 

Chiara.  Santiago. 

Magdalena.  Tambillo. 

En  esta  provincia,  por  ser  Ayacucho  la 
capital  no  solo  de  la  provincia,  sino  tam- 
bien  del  Departamento,  hay  ademas  de 
las  autoridades  que  se  indican  en  el  ar- 
tfculo  Ayacucho  Departamento ,  una  Caja 
Fiscal  con  sus  respectivos  empleados  y  los 
siguientes  establecimientos : 

Bueldoe. 
1  Colegio  de  Instruccion  Su- 
perior para  hombres S.     6,400 

1  paramugeres t      4,000 

14  Escuelas  para  hombres »       8,400 

7        >  »    mugeres »      4,200 

Total  alaiio S.  28,000 


HUAM 


390 


HUAM 


Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  1815  soles  por  los  signientes 
ramos : 

Contribucion  Urbana S.  708 

»            Rdstica »  905 

»            Industrial »  87 

•    »            Eclesidstica »  170 


Total  alafio S.  1,816 

Hnamangasaya,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  y 

dist.  Paruro. 
Huamangailla,  distrito  de  la  provincia  de 

Huanta,  Dpt.  Ayacucho :  habt.  8,866. 
HuAMANouiLLA,  pbl.  Capital  de  este  distrito 

de  la  provincia  de  Huanta,  Dpt.  Ayaou- 

cho :  habt.  864. 

Huamaiiliua^lio,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Cbunviviloas,  dist.  Livitaoa. 
Huamanhnanco  6  Hiuimanhtuzeo  6  Vman- 

huacoy  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  San  Luis :  habt.  516. 
Hnamanhnayo,  aid.  Dpt.  Anoacbs,  prov. 

Huari,  dist.  San  Marcos. 
Huamanhnayra,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Tambillo. 
Hiiamaiihiita,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  diHt.  Urcos. 

Hiiamani,  ramal  de  la  Cordillera  entre  Cum- 

bicus  y  Huancabamba,  Dpt.  Piura. 
HuAMANi,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Santa  Eulalia. 
HuAMANi,   chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huachos. 
HuAMANi,  hda.   Dpt.  Huancavelica,   prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
HuAMANi,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 

dist.  Pisco. 
HuAMANi,  hda.  y  quebrada,  Dpt.  y  prov.  lea, 

dist.  San  Juan  Bautista:  habt.  199;  i  20 

lej?.  (Ill  k.)  de  la  Lena:  y  a  762m.  alt. 
HuAMANi,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Tapayrihua:  habt.  217. 

Hnamanllacta,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Condesuyos,  dist.  Chuquibamba. 
Huamanmarca,  (lugar  de  halcones.  Q.)  pbl. 

Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo,  dist.  Sapa- 

llanga:  habt.  411. 
Huamanmarca,  pbl.  y  hda.  Dpt.  prov.  y  dist. 

Huancavehca:  habt.  829. 
Huamanmarca,  pbl.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Cangallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  240. 


Huamanmarca,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  Pampachiri: 

Huamanmarca,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An- 
ta,  dist.  Surite. 

Hoamanmayo,  chac.  Dpt.  Lima,  pm.  y 
dist.  Canta:  habt.  84. 

Hnamanomro,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Macaii:  habt.  656. 

Huamanpallpa,  aid.  Dpt.  Apurimac,  pm. 

Aymaraes,  dist.  Chapimarca :  habt.  229. 
HaajnanpamiHlfChac.  Dpt.  Ayacucho,  proT. 

Parinacochas,  dist.  Coracora. 
HuAMANPAMPA,  hda.  Dpt.  Arequipa,  pror. 

Union,  dist.  Cotahuasi. 
Huam  npata,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  pior. 

Lucanas,  dist.  Otoca. 

Hnamaiipata  chieO)  aid.  y  hda.  Dpt.  Cm- 

CO,  prov.  Anta,  dist.  Limatambo:  habt 
165. 

Hnamanpintaf  cerro  mineral  en  d  distri- 
to de  Eecuay,  prov.  Huaras,  Dpt  An- 
cachs. 

Hnamanquiqnia,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  proT. 
CangaUo,  dist.  Carapo :  habt.  487. 

HliamailI1l€0)  (Huaman  racu,  haJcon  gor- 
do.  Q.)  cerro  con  vetas  de  cinabrio  5  k?. 
(28  k.)  al  8.  de  la  mina  de  Santa  Bark- 
ra,  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica. 

Hnamanraeo,  aid.  Dpt.  prov.  y  d^t.  Bm- 
caveUca:  habt.  62. 

Hiiamanrara,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror. 
Huaylas,  dist.  Oaras. 

Huamanrica^  (corrupcion  de  Huamwrvf^ 
ala  de  halcon.  Q.)  aid.  Dpt.  Lima,  pt^v. 
Huarocliiri,  dist.  Casta. 

Hnaiiianripa,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hair 
rochiri,  dist.  Casta. 

Hnainansafia,  (corrupcion  de  Huam*  * 
via  descanso  del  halcon.  Q.)  aW.  y  "*• 
Dpt.  Libei-tad,  prov.  Trujillo,  dist.  Tin: 
habt.  163:  A  4  leg.  (22  k.)  de  ^u^ 

Hiiainansimiii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  po** 
Huaras,  dist.  Cotaparaco. 

Huama.ntaii)[;a}  {Huaman  fa/iraempujarb«- 
cones.  Q.)  mina  de  plata,  Dpt.  Ancad* 
prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 

HuAMANTANGA,  distrito  dc  la  proNincia  • 
Canta,  Dpt.  Lima:  habt.  4.768. 

HuAMANTANGA,  villa.  Capital  de  este  di^ 
de  la  provincia  de  Canta.  Dpt  Ii» 
estd  situada  en  la  cimade  un  denipf^ 


HUAM 


391 


HUAM 


TO  en  la  falda.  de  la  Cordillera:  habt.  904: 

dista  de  2  leg.  (22  k.)  de  Puruchucu;  y  5 

(27  i  k.)  al  N.  de  Canta. 
HuAMANTANGA,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Anta. 
Huamantian^,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Cbilia. 
Huamaiitoniay,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Mara. 

Huaniaiivilca,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 

Huamanoca,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Huamapampa,  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Parinacochas,  dist.  Gbumpi. 
Hnamapayaciui,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Parobamba. 
HnamapuquiO)  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Parinacocbas,  dist.  Coracora. 
Haamaquiro,  cbac.  Dpt.  Aucacbs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
Hiumtara,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Cbarcana. 
Hnamaraso,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 

cavelica. 
Hliamarata,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Ayabaca:  habt.  828. 
Huamarayf  bda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  y  dist. 

Urabamba. 
Hnamorin,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Bestanracion :  habt.  817. 
HuamaS)  pbl.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari, 

dist.  Cbacas:  habt.  564. 
HQamatania,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Cajatambo. 
HuAMATAMA,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Atavillos  Altos. 
Hoamatambo^  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

j08j  dist.  Cbupamarca:  habt.  144. 
HuAMATAHBo,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urabamba,  en  el  valle  de  Yucay :  babt. 
885. 
Ifuaiiuiy)  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Pampas. 

SiuunayhuchO)  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Aymaraes,  dist.  Soraya, 

luanuiyOy  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Cban- 
cay,  dist.  Pativilca;  d  i  leg.  (2i  k.)  de  Pa- 
ti'vilca. 

loamba,  quebrada  en  la  provincia  de  Aya- 
baca, Dpt.  Piura. 


HuAMBA,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 
baca: babt.  75. 

HuAMBA,  aid.  y  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Santa,  dist.  Huarmey :  babt.  422 :  4  12 
leg.  (67  k.)  de  Huarmey. 

Hliambacho  9  (puede  ser  corrupcion  de 
Hriampu  embarcaciou  6  navegar;^  chu 
particula  iuterrogativa.  Q.)  una  de  las  ca- 
letas  dentro  de  la  babia  de  Samanco,  con 
fondo  de  4  d  7  brazas. 

HuAMBAcuo,   aid.  y  cbac.   Dpt.   Aucachs, 

prov.  Santa,  dist.  Nepeiia  a  los  9*^  15'  5" 

lat.  y  80°  47'  36"  long.:  babt.  98:  dista  8 

leg.  (16  I  k.)  de  Nepena. 
HuAMBACHo,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Huambalpa,  distrito  de  la  provincia  de  Can- 

gallo,  Dpt.  Ayacucbo:  babt.  6,099. 
HuAMBALPA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  de  Cangallo,  Dpt.  Ayacucbo : 

babt.  660. 
Huambanaea,  aid.  y  bda.  Dpt.  Piura,  prov. 

y  dist.  Huancabamba :  babt.  228,  con  los 

de  C6rdova :  dista  de  Huancabamba  1  leg. 

(6  i  k.). 
Unambara,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Cbota,  dist.  Cacben:  babt.  81. 
Hoambas,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Trujillo:  babt.  115:  a  21eg.  (11  k.)  de  TrujiUo. 
HuambicODa,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Cangallo,  dist.  Huambalpa. 
Huambo,  no  formado  por  muebos  riachue- 

los:  algunos  de  ellos  bauan  el  valle  de 

Huancabamba,  Dpt.  Amazonas. 
HuAMQp,  cbac.  Dpt.  Amazonas  prov.  Cha- 

cbapoyas,  dist.  Santa  Bosa:  no  lejos  exis- 

ti6  el  pueblo  de  Huambo. 
HuAMBO,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbota, 

dist.  Lajas :  babt.  767. 
Huambo,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Huambo,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Quillorbabt.  128. 

Huambo,  pbl.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 
dist.  Marca :  estd  situada  en  una  peiiole- 
ria ;  es  escaso  de  agua :  babt.  208 :  dista 
de  Pativilca  20  leg.  (Ill  k.). 

Huambo,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Acas. 

Huambo,  aid.  y  est.  Dpt.  Hudnuco,  prov. 
Huamalies,  dist.  Huac^acbuco :  babt.  855. 


HUAM 


—  392 


HUAM 


HuAMBO,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 
trovireyna,  dist.  Cordova :  babt.  169. 

HuAMBO,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Yauca* 

HuAMBo,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Cangallo, 
dist.  Hnancaraylla :  babt.  211. 

HuAMBO  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
buaylas,  dist.  Huancarama :  babt.  585. 

HuambOy  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Cabanaconde :  babt.  895  (Ha- 

nansaya). 
HuAMBo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Cotabuasi. 
HuAMBO,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ca- 

man^,  dist.  Huanubuanco:  babt.  112. 
Haambocancha,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Ca- 

jamarca :  babt.  800. 

Hnambomayo,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Anta. 

Huambos^  disthto  de  la  provincia  de  Cbo- 
ta,  Dpt.  Cajamarca:  babt.  2,754. 

HuAMBOs,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Cbota,  Dpt.  Cajamarca:  babt. 
498.  Estd  situado  en  la  cumbre  de  la  Cor- 
dillera, que  en  ese  lugar  es  poco  elevada 
y  tan  angosta  que  no  Uega  d  1  leg.  (5(  k.), 
parece  que  fuera  un  enorme  muro  de  gra- 
nito,  pues  casi  no  tiene  declive  por  el  E. 
ni  por  el  0. 

HuAMBOs,  bda.  de  cana,  Dpt.  Libertad,  prov. 
y  dist.  Trujillo. 

Hnamboy  chico,  bda.  Dpt.  Lima,  prov. 
Cbancay,  dist.  Paccbo. 

Hnamboy  grande,  bda.  Dpt.  Lima,  prov. 
Cbancay,  dist.  Sayan. 

Hnambranly  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
Lucanas,  dist.  Querobamba. 

HliambllOO^  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Cbilia:  ^4  leg.  (22  k.)  de  Cbi- 
lia. 

Hnamburquiy  pbl.  Dpt.  Apurimac.  prov. 
Andabuaylas,  dist.  Ongoy :  babt.  272. 

HnambntiO)  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 
picancbi,  dist.  Oropesa. 

Huamiy  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

si^os,  dist.  Andaray. 
Huamica)  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Quecbualla. 
Huamichaca,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y 

dist.  Yauyos. 
Hnamilancho ,  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 

Chancay,  dist.  Sayan. 


Haamlna,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Cm- 
gallallo,  dist.  Huambalpa. 

Huamingra,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist 
Anta. 

HuamiS)  cbac.  Dpt.  y  prov.  Hu^nuco,dist. 
Huacar. 

Hnamisencca,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  list. 
Tarma. 

Hoamitaf  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanet- 
cayo,  dist.  San  Juan. 

Hnamocca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Caws, 
dist.  Layo:  babt.  178. 

HuampaC)  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Oyon. 

Hnampani^  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist 
Lurigancbo:  babt.  80. 

Huampar,  bda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dL4 
Santa  Ana :  babt.  10. 

Huampara,  {Huampar  triangulo.  Q.)  pbl 
Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist.  Ayaviri: 
a  2,498m.  alt.:  dista  2  leg.  (11  k.)alEJe 
Ayaviri.  Tambien  lleva  este  nombre  la 
quebrada  en  que  estd  situado  el  pue- 
blo: esta  quebrada  se  reune  con  la  d£ 
Mala. 

Huamparan,  cerro  mineral  de  plata,  Bpt 
Ancacbs,  prov.  Huari,  dist.  Cbacas. 

HuAMPABAN,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dir.. 
Huari:  babt.  817. 

Huamparcoclia,  (laguna  triangnlar.  Q) 
punto  elevado  en  la  Cordillera  i  cuyo  fi 
estan  las  lagunitas  que  dan  nftcimieD^ 
al  rio  Santa  Eulalia  6  Rimac :  esta  a  5*10^ 
metros  alt.  en  la  provincia  de  Haaroehin. 
Dpt.  Lima. 

Huampati)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  At- 
maraes,  dist.  Soraya. 

Hnampir,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ha- 
ras, dist.  Cotaparaco. 

HnampOy  chac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Pa- 
rinacocbas,  dist.  Pausa. 

HuampohuampO)  bda.  Dpt.  Cuzco,  proT. 
Cbunvivilcas,  dist.  Livitaca. 

Huampoil)  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta. 
dist.  Atavillos  Altos. 

Huampoyj  aid.  Dpt.  Hudnuco,  prov.  Hoi' 
malies,  dist.  Arancay:  babt.  462. 

Huampu,  (todaclase  de  embareadon.  Q.y 
Ay.)  cerro  i  2  leg.  (11  k.)  de  Tantanetf- 
chi,  prov.  Huarochiri.  Dpt.  Lima,  tiav 
varias  minas  de  piedra  imaii. 


HUAN 


—  393 


HUAN 


HuampacO)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Huampucru,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
Hnampnchaco,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Challhuanca. 

Hnampullo,  chac  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lncanas,  dist.  Laramate. 

Hnampiiyoc,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta,  dist.  Pacaraos. 

Huainsi,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  An- 
ta. 

IIliamacaiMinipa,chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Huancapon. 

HQamuCO  6  Husanuico,  rio  tnbutario  del 
Huallaga  por  la  izquierda  al  Sur  de  Pa- 
chiza. 

HrAjiuco,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hualla- 
ga, dist.  Pachisa,  d  la  oriUa  derecha  del 
rio  Hudnuco  y  d  4  millas  (7  k.)  del  Hua- 
llaga :  habt.  200. 

Unaniuna,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Matucana. 

Huaniuja,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 

Iluamii^'pilia,  est.  Dpt.  Pono,  prov.  Cara- 
baya  dist.  Macusani. 

lliian,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Piura. 
HiTAjf,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Querocotillo. 
Huanaas,  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

dist.  Conayca :  habt.  180. 
Huanahainba  (corrupcion  de  Hnana  pam- 
pa,  Danura  de  escas^z  6  necesidad,  y  tam- 
bien  llanura  de  enmienda  6  correccion. 
Q.)  puerto  6  embarcadero  en  el  rio  Mara- 
iion,  Dpt.  Cajamarca.  prov.  Celendiu:  a 
10  leg.  (55  i  k.)  de  Celendin. 
Hliaildliano,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

casmavo,  dist.  San  Pedro. 
HuANABAxo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
casmayo,  dist.  Pueblo  Nuevo. 

HuANABANo ,  chac.  Dpt.  lea,  prov.   Pisco , 

dist.  Chincha. 
HnanabaocO)  chac.   Dpt.  Ancachs,  prov. 

Haaras,  dist.  Marca. 
naanaeabra,  rio  entre  la  estancia  de  Palta- 

rumi  y  la  hacienda  de  Alcolangas  en  la 

prov.  Huancayo,  Dpt.  Junin. 
Hlianacahuaf  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Chamaca. 


Hnanaeasaya,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Vilque. 

Huanacauriy  cerro  mineral  de  oro,  Dpt. 
Cuzco,  prov.  Paucartambo :  &  4,224m-  alt. 
1  leg.  (6  ^  k.)  al  Sur  de  Paucartambo. 

Haanacchaca  (escaso  de  puentes.  Q.)  aid. 
Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist.  Huariaca: 
dista  de  Pasco  8  leg.  (44  i  k.);  de  Hua- 
riaca i  (1  i  k.). 

Huanacmanca^  (escaso  de  ollas.  Q.)  pbl. 

Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parinacochas,  dist. 

Pacapausa. 
Hlianaco,  (animal  parecido  al  venado,  Q.) 

pbl.  ])pt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist.  Chu- 

j)amarca:  habt.  165. 
HuANAco ,  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica , 

dist.  Conayca. 
HuANAco,  aid.  D|)t.  Cuzco,  prov.  Chuuvivil- 

cas,  dist.  Livitaca:  habt.  409. 
Ilnaiiacoaiiia^'a,   hda.  Dpt.   Puno,   prov. 

Chucuito,  dist.  Santa  Rosa. 
Hiiaiiacollo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
to, dist.  Santa  Rosa:  habt.  2. 
Huanaconiarca,  (pais  6  comarca  de  huana- 

cos.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  -Lamjia, 

dist.  Ayaviri:  habt.  168. 
HuANAcoMARCA,  cst.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 

pa,  dist.  Umachiri:  habt.  26. 
Huaiiacopainpa,  hda.  Dpt.    Cuzco,  prov. 

Can  as,  dist.  Langui. 
HuANAcopAMPA,  cst.  Dpt.  Fuuo,  prov.Lampa, 

dist.  Nuiloa. 
Ilnanactiima,  chac.   Dpt.   Ancachs,   prov. 

Cajatambo,  dist.  Huancai)on. 
Huanticiiiua,  est.   Dpt.   Apurimac,   prov. 

Abancay,  dist.  Curahuasi. 
Hiiauacune,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist. 

Tarata. 
Hiianacuri,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov 

Carabaya,  dist.  Coasa. 
Hiianaciiyo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

ihst.  Ayaviri:  habt.  28. 
HuaDacha,  (tLianachi,  corregir  6  renir  A 

otro.  Q,)  rio  tributario  del  UcayaJi,  abajo 

de  Saravacu. 

Hiianaday,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

Huamahuiri,  est.  Dpt.    Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Huanahupay  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hua- 
nucQ. 

50 


HITAN 


394 


HUAN 


Hiianalayaf  cliac.  Dpt.  y  prov.  Puuo,  dist. 
Acora. 

Hlianania^  lula.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 
dist.  Salas:  liabt.  1 56:  dista  24  leg.  (188 1  k.) 
de  Ijaiiibayeqiie. 

HuaiiailiayO)  ccn-o,  en  el  cual  osta  el  pue- 
blo de  San  Lorenzo,  de  Quinti  de  la  pro- 
vincia  de  Iluarochiri,  Dpt.  Lima. 

Huanatirancliaj^  chac.  Dpt.  Aneacbs,  prov. 

Huarfis,  dist.  Recuay. 
HlianaiiO)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cama- 

nd,  dist.  Huanobuanco. 
Huaiianqulf  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Cban- 

cay,  dist.  Paccbo:  babt.  87. 

HiianaiLsayay  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paniro. 
HuANANSAYA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Cbeca. 
HuANASAYA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Cbunvi- 

vilcas,  dist.  Santo  Tomas. 

Hnanaocolloy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Ayavuri. 

Haanapampa,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz,  dist.  Tayabamba:  babt. 
231. 

Huanapisa^  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Cbavin. 

HuanaSf  aid.  Dpt.  HuancaveUca,  prov.  Cas- 
trovireyna, dist.  Santiago :  babt.  228. 

Huan&spampa)  bda.  Dpt.  Huancavelica, 
prov.  Angaraes,  dist.  Acobamba. 

HuANASPAMPA,  est.  Dpt.  y  prov.  Huancave- 
lica, dist.  Acoria:  babt.  895. 

Huaiiatuil,  est.  Dpt.  Pimo,  prov.  Carabaya 
dist.  Ayapata. 

Huaiiatilla,  aid.  Dpt.  Piino,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucard. 

Hliaiiatira,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Layo. 

HuANATiRA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

Haaiiayoc,  (estoy  escaso,  6  soy  incorregible 
Q.)  aid.  Dpt.  Aneacbs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Pueblo  Libre:  babt.  216. 

Huanca,  (piedra muy  grande.  Ay.)  aid.  Dpt. 
Amazonas,  prov.  Cbacbapoyas,  dist.  Santa 
Rosa. 

HuANCA ,  cerro  mineral  de  oro,  Dpt.  An- 
eacbs, prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 

HuANCA,  aid.  Dpt.  Aneacbs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Llumpa. 


HuANCA,  bda.  Dpt.  Juniu,  prov.  Pasco,  dist. 
Ninacaca:  babt.  52. 

HuANCA,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lacu- 
nas, dist.  Santa  Lucia:  babt.  99. 

HuANCA,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Soraya. 

IIliail(*a,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paniru, 
dist.  Accba:  babt.  118. 

HuANCA,  bda.  Dpt.  Chizco,  prov.  CalcA,dist 
Pisac :  babt.  16. 

HuANCA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calcft«  dist 
Pisac :  babt.  22. 

HuANCA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,dist. 
Huanoquite. 

lluaiica,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos,  dist.  Andaray. 

HuANCA,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cavllo- 
ma,  dist.  Lluta :  babt.  405. 

HuANCA,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cainani 
dist.  Caraveli :  A  i  leg.  (3  k.)  de  CawTeli. 

HuANCA,  bda.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist.  An- 
ca. 

Huang  A,  cordillera,  Dpt.  Tarapacd:  distft  de 
Tarapaca  25  leg.  (139  k.) ;  de  Chnsmisa 
10  (55  i  k.). 

Huancabaiiiba ,  (Uanura  de  piedras  gnm- 
des.  Ay.)  cordillera,  Dpt.  Jnnin.  La  c»- 
dena  de  los  Andes  forma  en  este  panto 
dos  ramiiicaciones  unidas  por  otra  Cor- 
dillera 6  contrafuerte  Uamada  dc  Hiud- 
cabamba  por  estar  en  este  pueblo. 

HuANCABAMBA,  HO  tributario  del  Cbota,  p« 
la  izquierda  en  los  6°  lat.  y  81**  12'  long, 
aproximada :  naco  en  la  Cordillera  de  e*- 
te  nombre,  Dpt.  Piura,  y  sigue  con  rumbo 
al  Sur  basta  cerca  del  pueblo  de  San  Fe- 
bpe  de  la  provincia  de  Jaen :  aqui  varii 
al  N.  E.  basta  su  conflnencia :  es  candalo- 
80  y  en  parte  sirve  de  limite  entre  las 
provincias  de  Huancabamba  y  Jaen. 

HuANCABAMBA,  rio  cn  el  Dpt.  Huiinuco:  naee 
en  la  laguna  de  Vilcamayo,  y  reunido  cob 
el  Pozuzo  a  los  10*»  2'  lat.  y  77'  28'  24 ' 
long,  foman  el  Pacbiteac:  imbos  son  na- 
vegables. 
Unancabamba,  provincia  del  Departamen* 
to  de  Piura,  creada  por  ley  de  14  de  Enoo 
de  1865  desmembrando  la  de  Ayabaea. 
Confina  por  el  N.  con  la  provincia  de 
Ayabaca ;  por  el  S.  con  la  de  Jaen  d^ 
Departameuto  de  Cajamarca  y  la  de  Lam- 


L-_. 


HUAN 


395  — 


HUAN 


bayeqae  del  Departamento  |de  Lambaye- 
que;  por  el  E.  con  la  de  Jaen ;  y  por  el  0. 
con  la  de  Piura.  Su  capital  la  ciudad  de 
Huancabamba.  Consta  de  los  siguientes 


DISTRITOS : 


Ilabt. 

Huancabamba 18,055 

Huarmaca 6,251 

Sondor 1,882 


Total  babt 21,188 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  6«  y  5°  80'  lat.  y  los  81*^  15'  y  81°  52' 
long,  formando  una  superficie  como  de  91 
leguas,  que  comparada  con  su  poblacion 
resulta  casi  con  288  habitantes  por  cada 
legua  cuadrada. 

Una  ramificacion  de  la  Cordillera  prin- 
cipal se  extiende  al  N.  E.  y  por  elfondo 
de  las  quebradas  que  forma  corre  el  rio 
de  Huancabamba,  dividiendola  en  csta 
direccion  en  dos  pai*tes  casi  iguales.  Sus 
productos  en  los  reynos  animal  y  vegetal 
son  variados  conforme  el  temperamento 
frio  6  calido  en  que  se  hallan  situadas  las 
haciendas.  La  clasificacion  de  las  pobla- 
ciones  es  igual  a  la  de  Ayabaoa. 

Un  Sub-Prefecto  est^  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclcciastico  esta  dividida  en  los  siguien- 
tes 

CUKATOS : 

Huancabamba.  Congona. 

Huarmaca.  Sondor  y 

Sondorillo. 

Hay  12  Escuelas  de  primeras  letras : 

6  parahombres:  sueldos S.  8,600 

6       »     mugeres:         •  »     3,600 


Total  al  alio S.  7,200 

Las    contribuciones  producen   al  ano 
1,181  soles  por  los  siguientes  ramos: 

Contribucion  Urbana S.  48 

»            Biistica »  166 

»            Industrial »  848 

•            Eclesiastica »  124 


Total  al  ano 8.  1,181 

Huancabamba,   distrito  de  la  provincia   de 

Huancabamba,  Dpt.  Piura:  habt.  18,055. 

Huancabamba,  ciudad  capital  de  la  provincia 


y  del  distrito  de  su  nombre,  Dpt.  Piura, 
situada  d  la  orilla  izquierda  del  rio  de 
Huancabamba:  &  los  5*^  14'  15"  lat.  y  81** 
48'  19"  long.:  &  2,008m.  alt.:  habt.  688; 
dista  de  las  Juntas  7  leg.  (39  k.). 

Huancabamba,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 
Chiclayo. 

Huancabamba,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 
nuco. 

Huancabamba,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 
dist.  Ninacaca,  en  el  valle  de  Huancabam- 
ba: habt.  287. 

Huancabamba,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Acobamba. 

Huancabamba,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
dist.  Andahuaylas:  habt.  180.  Hay  otra 
aldea  del  mismo  nombre  y  distrito  que 
tiene  60  habt. 

Huancabamba,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
San  Pedro  del  Hospital:  habt.  65. 

Huaucacalla,  hda.  Dpt;.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Anta. 

HuANCACALLA,  {Hiiauca  piedras  grandes  Ay. 
calla  empedi'ar.  Q.)  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Convencion,  dist.  Santa  Ana:  habt.   232. 

Huaneacaue,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Colquemarca. 

Hliancacar|Nl,  (cubierto  con  piedras  gran- 
des Q.  y  Ay.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 
y  dist.  Huancabamba:  habt.  568  con  los 
de  S.  Lorenzo:  a  2  leg.  (11  k.)  de  Huan- 
cabamba. 

HnaiKneaya,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Ayapata. 

nnaiieacoc^hM,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin, 
prov.  y  dist.  Pasco. 

HuANCAcocHA,  lida.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Pancartambo :  habt.  46. 

HliaiKUcnira^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pa- 
ruro,  dist.  Huanoquite:  habt.  17. 

Huaiieacluu^l,  (pnonto  de  piedras  grandes 
Q.  y  Ay.)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  diijt.  Sihuas. 

HuANCACHACA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Huancapon. 

HuANCACHACA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Huayllati. 

HliaiUHChe,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Laraos:  4  8,769m.  alt. 

Hnancaclii,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist, 
Huari. 


HUAN 


—  396  — 


HUAN 


Hoancachuayo,  aid.  Dpt.  Apnrimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Tapayi-ibua. 
Hliancachupi  9  est.   Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  Corculla :  babt.  29. 
Hnancahirca,  {Huanca  piedra  muy  grande, 

hirca  cerro  Q.  y  Ay.)  cerro  eii  el  cual  es- 

td  el  pueblo  de  Cotoc  de  la  prov.  Cauta, 

Dpt.  Lima. 
Hufllicalinaea,ald.  Dpt.  Iluancavelica,  prov. 

y  dist.  Castrovireyna :  babt.  192. 

Huancahnaiica,  aid.  Dpt.  Juuin,  prov.  Huau- 

cayo,  dist.  Colca:  babt.  42. 
HuANCAHUANCA,  pbl.  Dpt.  Huaiivelica,  prov. 

Angaracs,  dist.  Lircay:  babt.  842. 
HuANCAHUANCA,   aid.  y  bda.  Dpt.  Ayacucbo, 

prov.  Pariuacocbas,  dist.  Lampa:   babt. 

108.  El  rio  que  pasa  por  esto  pueblo  lle- 

va  el  mismo  nombre. 
HuANCAHUANCA,  pbl.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Pa- 

ruro,  dist.  Huanoquite:  babt.  175. 

Huaiiealiaariui ,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Cbunvivilcas,  dist.  Livitaca:  babt.  345. 

Hnaiicaliua>ii,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Oyon :  babt.  78:  dista  6  leg. 
(38  4  k.)  de  Acain:  tiene  bauos  termales. 

HuANCAHUAsi,  lida.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 
dist.  Huacar. 

HuANCAHUASi,  est.  Dpt.  Juuin,  prov."  y  dist. 
Huancayo. 

HuANCAHUASi,  (casa  de  piedras  grandes  Ay. 
y  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca,  dist. 
Lares:  babt.  141. 

HuANCAHUASi,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 
vivilcas, dist.  Livitaca:  babt.  185. 

HuancahaatO,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Huaras,  dist.  Cotaparaco. 

Haancahulcho,  cbacs.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Camand,  dist.  Caraveb:  d  \  leg.  (2^  k.) 
de  Caraveli. 

Huancahuiri,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 
vivilcas, dist.  Livitaca. 

Hnancal,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tar- 
ma. 
Hnancalpl,  est.  Dpt.  y  prov.  Huancavebca, 
dist.  Moya:  babt.  192. 

HnaDcalla,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
HuancallacOybda.  Dpt.  Huancavebca,  prov. 

Angaraes,  dist.  Caja:  babt.  276. 
Huaucalli,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca, 

dist.  Pisac:  babt.  74. 


Huancallo,  aid.  Dpt.  Apurimac,  proT.  An- 

dabuaylas,  dist.  Ocobamba :  babt.  468. 
Huancallo,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chiffi' 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Huancallo,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chtm- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Huancallo  ineuor,  bda.  Dpt.  Apurimac , 

prov.  Andabuaylas,  dist.  Ocobamba:  a  4 

leg.  (22  k.)  de  Ocobamba. 

Huaiieallpa,  {Huaiwa  piedras  grandes  At., 
allpa  tierra,  polvo.  Q.)  aid.  Dpt.  Apuri- 
rimac ,  prov.  Aymaraes ,  dist.  Soraya: 
babt.  176. 

« 

Huancallpa,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cai»- 

tilla,  dist.  Pampacolca. 
HliailcallpHy,  cbac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Pariuacocbas,  dist.  Pausa. 
HuiliiCilllusi,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 

ro,  dist.  Omacba. 
HuaiK-aiiiacliay,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.y 
dist.   Huancayo:  babt.  170,  con  los  de 
Huayllapampa. 
HuANc.vMACHAY,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hna- 

rocbiri,  dist.  Carampoma. 
HuaneaniHrca,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.y  dist. 

Canta,  k  2,488m.  alt. 
HuANCAMARCA,  pbl.  y  bda.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  Parinacobas,  dist.  Pacapausa:  babt. 
812. 
HuAKCAMARCA,  (lugar  de  piedras  grandes.  Q. 
y  Ay.)  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
buaylas, dist.  Cbincberos:  babt.  708. 
Huancamayo,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 
cayo, dist.  Pariabuanca:  a  8  leg.  (16  \  k.i 
de  Huariaca. 
HuANCAMAYo,  cbac.  Dpt.  Huancavebca,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  C6rdova. 
nuaneaniisa,  bda.  Dpt.  Apurimac.  prov.  t 

dist.  Cotabambas. 
Huancan,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Marca. 
HuANCAN,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  C^»- 

tambo,  dist.  Acas. 
HuANCAN,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caj»- 

tambo,  dist.  Cbiquian. 
HuANCAN,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja 

tambo,  dist.  Pacllon. 
HuANCAN,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  di>t. 

Huacar,  en  la  quebrada  de  Cayran. 
HuANCAN,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  fiuancajo. 
dist.  Colca :  babt.  287. 


HUAN 


397 


HuANCAN,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Huan- 

cayo:  habt.  406. 
Huftneauflna,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
Hliaiieaue,  {Uuancani,  tiene  piedras  gran- 

des.  Ay.)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

(list.  Huamantanga. 
HuANCANE,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  Chinclieros :  habt.  868. 

IIuAxcANE,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
liuaylas,  dist.  Huancarama:  habt.  986: 
dista  de  Huancarama  1  ^  leg.  (8  k.). 

HuANCANE,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Livitaca:  habt.  81. 

IIuANCANE,  mina  de  plata,  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Cauchis,  dist.  Checcacupi. 

Hliaucaiie,  provincia  del  Departamento  de 
Puuo.  El  arrcglo  y  demarcacion  de  esta 
proviucia  se  liizo  en  virtud  del  decreto 
dictatorial  dailo  en  el  Cuzco  el  2  de  Ma- 
yo de  1851.  Confina  por  el  N.  con  la  de 
Asaiigaro :  por  el  S.  con  el  lago  Titicaca ; 
por  el  E.  eon  la  Republica  de  Bolivia;  y 
X^r  el  0.  con  la  provincia  de  Lampa.  Su 
capital  la  ciudad  de  Huancane.  Consta  de 
Jos  siguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 

Ccojata 1,209 

Conima 2,947 

Huancane 9,548 

Inchupalla 1 ,604 

Moho 9,818 

Pusi 1,871 

Taraco 3,701 

Vilquechico 2,510 


Tatalhabt 82,708 

De  esta  provincia  como  de  otras  del 
Departamento  de  Puno  no  tenemos  datos 
exactos  porque  el  titulado  cemo  es  imper- 
fectfsimo;  a  lo  que  se  agrega  la  confu- 
sion en  que  quedaron  todos  los  distritos 
por  consecuencia  del  citado  decreto  2  de 
Mayo  de  1854,  ignorandose  si  un  pueblo 
6  fun  do  pertenece  a  este  6  aquel  distrito 
6  pro\'incia;  sin  embargo  creemos  que 
la  poblacion  que  damos  es  aproximada 
en  vista  de  los  documentos  que  hemos 
consultado.  Baste  saber  que  el  numero 


—  HUAN 

de  personas   que   pagaban   contribucion 
personal  dntes  de   1854,  es  el  siguiente: 

LichupaUa 451 

Vilquechico 1,614 

Conima 641 

Pusi 440 

Ccojata 502 

Moho 2,276 

Taraco 899 

Huancane 1,550 

Total  de  contnbuyentes...  8,873 

Esta  comprendida  mas  6  menos,  entro 
los  15^  5'  y  15»  80*  lat.  y  los  71°  85'  y  72" 
40'  long,  formando  ima  superficie  como 
de  105  leguas,  que  comparada  con  su  po- 
blacion resulta  con  poco  mas  de  811  ha- 
bitantes  por  cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  como  en  la  de  Asangaro. 

La  situacion  geografica  favorece  mu- 
cho  a  esta  provincia  ;  por  que  su  mayor 
largo  esta  6  orillas  de  la  gran  laguna  Ti- 
ticaca, y  su  parte  oriental  toca  con  la  re- 
gion de  los  bosques  ;  y  como  el  lago  ya 
esta  navegado  por  varios  buques  de  va- 
por, y  el  ferrocarril  que  parte  de  la  ciu- 
dad de  Puno  va  hasta  Mollendo,  es  facil 
y  relativamente  poco  costosa  la  exporta- 
cion  de  sus  ricols  y  abundantes  productos 
de  los  tres  reynos.  Antes  de  diez  anos  es- 
ta y  otras  provincias  riberenas  del  Titi- 
caca cosecharan  los  frutos  con  que  la  na- 
turaieza  las  ha  dotado. 

Un  Sub-Prefecto  esta  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.'  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesiastico  esta  dividida  en  los  siguien- 
tes 

CURATOS : 


Conima. 

Moho. 

Ccojata. 

Vilquechico. 

Huancane. 

Pusi. 

Inchupalla. 

Taraco. 

Hay  10  Escuelas  de  primera  letras : 

8  para  hombres:  sueldos S.  4,800 

2     »      mugeres >    1,200 


Total  alano....S.  6,000 
Las  contribuciones  producen  al  ano  la 


HUAN 


—  398 


HUAN 


cantidftd  de  651  soles,  por  los  siguientes 

ramos : 

Contribiicion  Urbana S.       66 

»  Riistica »      272 

»  Industrial »      183 

»  Eclesiastica »      140 

Total  al  aiio S.     651 

IIiTANCANE,  distrito  de  la  provincia  de  Huan- 

cane,  Dpi.  Pimo:  liabt.  9,548. 
HuANCANE,  (JLiancaiii  tiene  piedras  grau- 
dcs.  Ay.)  ciudad,  capital  de  la  provincia 
y  del  distrito  de  su  nombre,  Dpt.  Puno : 
li  los  15°  12'  3"  lat.  y  72*^  6*  42"  long.:  A 
B,921m.  alt. 
HuANCANE,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa» 

dist.  Nunoa:  habt.  8. 
HrANCANE,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

C^abana. 
HrANCANE,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.   Cay- 

lloma,  dist.  Sibaya. 
Hliail(*ilili9  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Iluarocliiri, 
dist.  San  Lorenzo  de  Quinti :  dista  de  Ca- 
lango  2  I  lev^.  (14  k.). 
HiTAN'CANi,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 

Sincos :  habt.  260. 
HiANCANi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Corani. 
HliailOIIlO,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y 
•  dist.  Castroviroyna :  habt.  146. 
Huamnnosa,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa. 
Hnancaiisani,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Quinua. 
Huancailta,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
HliailC^nupi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Acas. 
Huancap,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Jangas. 
Huam^pailipiK  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Yungar. 
HuANCAPAMPA,   chac.    Dpt.    Ancachs.   prov. 

Huaras,  dist.  Recuay. 
Hdancapampa,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 

nuco,  en  la  quebrada  de  Yanac. 
Huancapampa,   hda.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Lueanas,  dist.  Chipao. 
Huancapampa,    est.    Dpt.    Apurimac,   prov- 

Aymaraes,  dist.  Chapimarca. 
Huancapampa,  hda.  Dpt.   Apurimac,  prov, 
Aymaraes,  dist.  Tapayrihua. 


llnaucapaqni)  chac.  Dpt.  Ancachs,  proT.  j 

dist.  Pomabamba. 
Hnaiicapata,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hqa- 

rochiri,  dist.  Casta. 
Huancapata,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Sandia,  dist.  Cuyucuyo. 
Huancapata,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cliim- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
Huaueaiieti,  cerro  mineral  deplata,  enla 
Cordillera  Negra ,   dist.   Recuay ,  pm. 
Huaras,  Dpt.  Ancachs ;  a  4,858  metros 
alt. 
Huaiicapi.  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Colca :  habt.  815. 
Huaueapitec,  chac.  Dpt.  Ancaclis,  pro?. 

Pomabamba,  dist.  Parobamba. 
Huancapon,  cerro  mineral  de  plata  en  d 
distrito  de  su  nombre,  prov.  Cajatambo, 
Dpt.  Ancachs. 
HuANCAPON,  distiito  de  la  provincia  de  Ca- 
jatambo, Dpt.  Ancachs:  habt.  625. 
HuANCAPON,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia   Cajatambo,  Dpt.  Ancachs. 
Se  halla  situado  en  un  cerro  muy  eleva- 
do,  d  3  leg.  (16  I  k.)  de  Gorgor:  sn  tern- 
peramento  es  frio :  habt.  625. 
HuANCAPON,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Pacllon. 
HliailCajUlcyO)  chac  Dpt.  Ancaxihs,  proY. 

Cajatambo,  dist.  Aquia. 
Hliaiicapiiqnio,   hda.   Dpt.   Huancavelica, 
prov.  Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  habt  7. 
Hnaiicaqnero,  est.  Dpt.  Apurimac,  proT. 

Cotabambas,  dist.  Chuquibambilla. 
Huaiunquita,  aid.  y  est.  Dpt.  Apimmaf, 
prov.  Aymaraes,  dist.  Tapa}Tihua:h&l»t. 
26. 
Huancaqniran  6  Huacaquiran,  aid.  Dp^- 1 

prov.  Cuzco,  dist.  San  Geronimo. 
Huaneara,  (tambor.  Ay. :  y  estar  harto  df 
comida  como  un  tambor.  Q.)  aid.  Dp**- 
Ayacucho,  prov.  Parinacochas,  dist.  Paa- 
sa:  habt.  82. 
Hliancarania)    (lo  mismo   que  Huanrarai 
mineral  de  plata  con  algo  de  oro,  J)^ 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja:  Iwy 
se  halla  derrumbado. 
HuANCARAMA,   chac.   Dpt.  Ancachs,  pn*^- 

Huaras,  dist.  Ayja. 
HuANCARAMA,  cst.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  F»- 
rinacocbaS)  dist.  Pacapausa, 


HUAN 


399  — 


HUAN 


HuANCARAMA,  distrito  de  la  provincia  de  An- 
dahuaylas,  Dpt.  Apurimae :  habt.  7,403. 

HuANCABAMA,  pbl.  Capital  de  este  distrito  de 
la  pro\iDcia  de  Andaliuaylas,  Dpt.  Apu- 
rimae: habt.  690:  dista  de  Lima  151  leg. 
(830  k.);  de  Pincos  4  (22  k.);  de  Anda- 
huaylas  10  (55  J  k.). 

HuANCARAMA,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Castilla,  dist.  Orcopampa:  habt.  188. 

Huaiicanill,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica, 
dist.  Lluta:  habt.  56:  dista  de  Tacna  28 
leg.  (128  k.);  de  Pisagua  21  (117  k.). 
Hiuiuininiiie,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Caycay  :  habt.  142. 
Huiiiiearaiieque,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna, 

dist.  Dabaya. 
Huttucumiiiypbl.  Dpt.  Apurimae,  prov.  An- 

dabuaylas,  vcase  Ifnancaranui, 
HuANCAR.VNi,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Cbun- 

vivilcas,  dist.  Chamaca. 
HuANCABANi,  cst.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucara. 
HuAxcARANi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 

ro,  dist.  Putina:  habt.  122. 
HfJANCARANi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 

ro,  dist.  San  Anton. 
HuAKCARANi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asan^aro :  habt.  17. 
HrANCARANi,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora:  habt.  63. 
HcANCARANi,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

San  Antonio. 
ficANCARANi,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Paiicarcolla. 
Duiincara^,  distrito  de  la  provincia  de  An- 
dahuaylas,  Dpt.  Apurimae:  habt.   5,025. 
HuANCAKAY,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Andahuaylas,  Dpt.  Apu- 
rimae :  habt.  434 :  dista  de  Andahuaylas 
6  leg.  (28  k.);  de  Talavera  4  i  (25  k.). 
HuANCARAY,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
EIuANCAJRAY,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay 
uiaraes,  dist.  Chapimarca. 

luANCARAY,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
tabamba.  dist.  Pachaconas:  habt.  149. 

Inaucaru^a ,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Pu- 
no. 

laaiicaniyllay  distrito  de  la  provincia  de 
Cangallo,  Dpt.  Ayacucho:  habt.  1,644. 

luANCARAYLLA,  pbl.  Capital  de  este  distrito 


de  la  provincia  de  Caugallo,  Dpt.  Ayacu- 
cho :  habt.  420. 

Haaiicarcalla,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Auta:  habt.  127. 

Haaucarcona^    chac.    Dpt.    Huancavelica , 

prov.  Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
HuaneaiiiUaS)   hda.   Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Caras:  habt.  89. 
HuANCARHUAS,   hda.  Dpt.   Ancachs,   prov. 

Huaylas,  dist.  Yungay. 
Huailinirire,  est.   Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Huamnriri,  aid.  Dpt.   Cuzco,   prov.   Anta, 

dist.  Limatambo:  habt.  446. 
HuaiiearO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 

Hnaiicaro  eliieo  y  Hiiaiimro  s:raiide,hdas. 

Dpt.  y  prov  Cuzco,  dist.  Helen :  liabt.    1  0 
de  la  primera  y  15  de  la  segunda. 

Iiliaiicar|^9  ^^^^'  ^P^-  ^^^^^^o,  prov.   Chun- 

vivilcas,  dist.  Ccapaccmarca. 
HuailcariHllluayCM),  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Hoaiicarpara,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Quiquijana. 
Huaiicarpata,  chac.   Dpt.  Cuzco,  prov.   y 

dist.  Anta. 
HuANCARPATA,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

iSt^nta  Ana:  habt.  68. 
HuailcarptHl^O,  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov. 

banta.  dist.  Moro. 
IIuail(*arque,  chac  Dpt.  Lima,  prov.    Can- 

ta,  dist.  Atavillos  Bajos. 
HuANCARQUE,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Paruro:  habt.  243  la  aldea  y  11  la 

hacienda. 
Huaiicarqili,   distrito   de   la   provincia    de 

Castilla,  Dpt.  Arequipa:  habt.  1,251. 
HuANCARQUi,  (Huancar  tambor,  qui  interje- 

cion  de  enfado.  Ay.)  pbl.  capital  de  este 

distrito  de  la  provmcia  de  Castilla,  Dpt. 

Arequipa:  habt.  549:  a  1  log.  (5  i  k.)  de 

Aplao. 

Huancarosa,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castro vireyna,  dist.  Huaytara  :  habt.   17. 
Huancanicma,  chac.   Dpt.  Lima,  prov.  y 

dist.  Canta. 
HuANCARUCMA,  pbl.  Dpt.  Avacucho,  prov.  y 

dist.  Cangailo:  habt.  100. 
Hliaiicas,  distrito  de  la  provincia  de  Cha- 

chapoyas,  Dpt.  Amazonas:  habt.  536. 


HUAN 


400 


HUAN 


HuANCAs,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

proviucia  de  Chachapoyas,  Dpt.  Arnazo- 

uas:  habt.  198. 
HuANCAS,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 

bamba,  dist.  Huarmaca. 
HuANCAs,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Colasay. 

HuANCAS,  aid.  y  est.   Dpt.  Libertad,   prov. 

Pataz,  dist.   Tayabamba  :  habt.  340:  li  8 

leg.  (1()  i  k.)  de  Tayabamba. 
HuANCAs,    cerro   mineral  de  oro,  a  3  leg. 

(16  ^  k.)  de  Taquilpon,  Dpt.   Ancachs, 

prov.  Huajdas,  dist.  Macate. 
HiTANCAs,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
HuANCAs,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jau- 

ja:  habt.  195. 
HuANcAs,   chac.  Dpt.   Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt,  21. 
HuANCAs,    chac,   Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huaclios. 
HuANCAs,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hna- 

manga,  dist.  Santiago. 
lIUilIUUsaili-9  {Iluanca  piedra  graude,  sinni 

negra.  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno^  prov.  Sandia, 

dist.  Cuyucuyo. 
HuANCASANi,  aid.  Dpt,  y  prov.  Puno,   dist. 
.    Acora. 
Iluaiieasayii,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Chuquibambilla. 
IltiANCASAYA,  (piedra  parada,  Q.  y  Ay.)  al.d. 

Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,   dist.  Ayaviri, 
HtiANCASAYA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucara. 
Hnaoasayaili,  (piedra  que  estji  parada,  Q. 

y  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia,  dist. 

Cuyucuyo. 
HuANCASAYANi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.   Sdn- 

dia,  dist.  Phara :  a  sus  inmediaciones  hay 

muchas  chacras. 
HuANCASAYANi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Asdn- 

garo,  dist.  San  Anton. 
Huaiiinsayao,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Macari. 

lluaui«as<*a,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Haquira. 

Huaneaj^caliiiaiia,  chac.  Dpt.  Apurimac, 
prov.  Cotabambas,  dist.  Huaillati. 

Huancaseocha,  (manantial  6  laguna  de  pie- 
dras  grandes,  Q.  y  Ay.)  laguna  que  dd 
orlgen  d  uno  de  los  brazos  que  forman  el 


rio  Pampas;  d  los  14''  26*  lat.  y  75^  50' 

long,  (aproximada)  en  el  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Audahuaylas. 
Iluaiuniseuc'lli,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Sancos. 
Hliaueasi,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa. 

dist.  Ayaviri. 
HliaiKniSlia,   hda.    Dpt.    Apurimac,   pro\. 

Andahuaylas,  dist.  Ougoy :  habt.  46. 
lIlianeaS]Nlta,   distrito  de  la  proviucia  dt* 

Pataz,  Dpt.  Libertad:  habt.  6,844. 
HuANCASPATA,  (audeu  6   grada  de  piedras 

grandes,  Q.  y  Ay.)  j)bL  capital  de  este 

distrito  de  la  proviucia  de  Pataz,  Ppt. 

Libertad:  habt.  2,663:  distade  Tavabam 

ba  10  leg.  (55  \  k.)  de  Parcoy,  18  (10()  k.i. 
HuANCASPATA,  ccrro  mineral  de  plat*,  eu  el 

dist.  Recuay,  prov.  Huaras,  Dpt.  AncaeliN 

Huaiieasquiiia^  chac.  Dpt.  Moqucgua.  dL<t 

Carumas. 
HoiUlca-huma,  est.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Calca,  dist.  Pisac :  habt.  152,  la  hda.  70. 
Iluaiieavelicay   mina  de   plata  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Pallasca,  dist.  Corougozprcv 
duce  hasta  796  marcos  por  cajon. 
Huancavelica,  miua  do  azogue:  generalmrn- 
te  se  da  este  nombre  quo  es  el  mas  cono- 
cido  a  la  celebre  miiia  de  azogue^e  Suh- 
ta  Bdrhara :  vease  esta  palabra. 
HlLiXCAVELK^A,  Departamento:  fae  nna 
de  las  Intendencias  en  tiempo  del  Colo- 
niage  :  proclamada  nuestra  Independc-n- 
cia  se  le  consider6  como  Departanicnt**. 
hasta  que  fu^  suprimido  por  deorcto  die 
tatorial  de  24  de  Enero  de  1825  y  f»niia- 
ba  parte  del  Departamento  de  UnamADjT* 
hoy  Ayacucho :  por  otro  decreto  <lietat«- 
rial  de  28  de  Abril  de  1889  fuc  ^e^tdW^ 
cido  el  antiguo  Departamento.  Contina 
por  el  N.  con  el  de  Junin ;  p<»r  el  S.  I'ui. 
el  de  lea;  por  el  E.  con  el  de  Ayacuel>». 
sirviendo  de  limite  en  gran  parte  e)  rio 
Angoyacu  6  Jauja;  y  por  el  0.  con  el  di? 
Lima.    Su  capital  la  autigua  ciadad  tic 
Huancavehca.  Cousta  de  las  Higuieut4r=i 

PROVINCIAS : 

Habw 

Tayacaja 40.V'1 

Huancavelica 24 .<b^ 

Angaraes i52.7!s* 

Castrovireyna : ^  — ^  *^_ 

Total  habt ^^^^^"^ 


HUAN 


—  401 


Esti  comprendido,  mas  6  m^nos,  entre 

lOS    120    y    140    13,^^      y    log    fjQO    ^Q'      J      ^g^      SO' 

long.,  formando  una  snperficie  como  de 
1,257  leguas,  que  comparada  con  su  po- 
blacion  resnlta  con  poco  mas  de  84  babi- 
tantes  por  cada  legua  cnadrada. 

La  Cordillera  principal  al  atravesar 
este  Departamento,  desprende  en  todas 
direcciones  mncbos  ramales  que  forman 
contrafuertes  y  nudos,  dejando  por  con- 
sigaiente  profundas  quebradas,  domina- 
das  por  elevados  picos,  miicbos  de  ellos 
neyados  etemos :  tal  constitucion  bace  es- 
cabrosisimo  todo  este  Departamento,  de 
snerte  que  los  caminos  que  lo  atraviesan 
son  los  peores  del  Peru;  pero  en  cAmbio  es 
el  mas  rico  en  el  reyno  mineral.  En  ^1  exis- 
ten  mucbas  y  muy  ricas  minas  de  oro,  pla- 
ta,cinabrio,  cobre,fierro,  plomo,  carbon  de 
piedra  y  muchos  otros  metales,  siendo  los 
minerales  de  Castrovireyna  los  que  hoy 
dia  prodacen  mas  que  ningun  otro ;  estos 
minerales  estan  al  0.  de  la  gran  Cordille- 
ra, casi  en  la  region  de  las  nieves,  A  cor- 
ta  distancia  de  la  Unea  del  perfil  (faite) 
en  el  nacimiento  de  los  contrafuertes  ca- 
si en  {rente  del  pueblo  de  Santa  Ana  de 
Castrovireyna,  en  una  extension  de  12  ^ 
15  leguas  de  Sur  a  Norte  y  de  5  d  6  de  Es- 
te d  Oste. 

•Contiene  minas  que  en  otro  tiempo  pro- 
dnjeron  grandes  riquezas,  habi^ndose  ex- 
plotado  metales  que  rendian  el  50  por 
ciento,  y  excavado  y  reconocido  [cateado 
vulgarmente)  mas  de  800  vetas  argenti- 
feras. 

«La  falta  de  brazos,  capitales  y  cono- 
cixnientos  necesarios,  asf  como  la  desfa- 
vorable  posicion  del  mineral,  que  casi  se 
halla  en  la  linea  de  las  nieves  perpetuas,  y 
las  guerras  continuas  ban  sido  la  causa 
de  que  se  abandone  tan  opulento  mineral. 

«!E1  mineral  de  Castrovireyna  comien- 
za  ^  corta  distancia  de  la  Unea  del  perfil 
i^faite)  en  el  nacimiento  de  los  contrafuer- 
tes que  descienden  basta  el  Pacffico,  ex- 
tendi^ndose  por  consiguiente  sobre  la  ver- 
tiente  occidental  de  la  cadena,  casi  en 
frente  de  Pisco,  de  donde  dista  50  d  55  le- 
glias.  Su  altura  media  sobre  el  nivel  del 
mar    es  de  8,500  d  4,000  metros.    Mr.  , 


—  HUAN 

Crosnier  calcula  en  50  d  60  leguas  cuadra- 
das  la  zona  aquifera  (aquifere)  de  este  mi- 
neral, y  supone  que  los  J  de  esta  superfi- 
cie  son  virgenes  de  explotacion  y  aun  de 
cateo  (el  acto  de  ir  d  buscar  minas). 

« El  terreno  de  este  distrito  es  exclusi- 
vamente  de  p6rfido  abigarrado,  toba  y 
pudingas  porfiricas  en  capas  solevantadas 
V  contomeadas  de  diversos  modos,  cubier- 
tas  al  E.  y  0.  de  capas  de  gres  y  de  cal- 
cdreas  siHceas,  que  pertenecen  al  terreno 
carbonifero.*  Desgraciadamente  no  puede 
exportarse  el  metal  en  bruto  porque  los 
p^simos  caminos  dificultan  su  trasporte 
y  lo  encarecen  excesivamente.  La  descrip- 
cion  geol6gica  mas  detallada  de  este  De- 
partamento puede  verse  en  la  descripcion 
de  sus  provincias. 

Los  caudalosos  rios  de  Jauja  (que  toma 
varies  nombres)  y  el  de  Lircay,  dmbos 
tributarios  del  Apurimac,  riegan  la  par- 
te Norte  del  Departamento,  formada  por 
las  provincias  de  Tayacaja,  Huancavelica 
y  Angaraes ;  y  los  de  Pisco  6  Cbunchan- 
ga  y  el  de  Cbincba,  que  desembocan  en 
el  mar,  pasan  por  la  provincia  de  Castro- 
vireyna. 

Un  Prefecto  estd  encargado  del  man- 
do  politico  del  Departamento.  En  lo  Ju- 
dicial depende  de  la  Corte  Superior  de 
Justicia  del  Departamento  de  Ayacucbo, 
y  en  lo  eclesidstico  forma  parte  del  Obis- 
pado  de  Ayacucbo. 

La  Nacion  gasta  en  este  Departamen- 
to la  cantidad  de  142,185  soles  en  los  si- 
guientes  ramos : 

Sueldos  del  Prefecto  y  Sub-Pre- 
tos  con  sus  oficinas  yemplea- 

dos S.  16,456 

Jueces  de  1.*  Listancia  y  otros 

gastos  de  Justicia 7,917 

Correos  y  sus  emplecdos 1 ,220 

Fuerzas  de  Policia 46,824 

Caja  Fiscal  y  empleados 4,920 

Establecimientos  de  Beneficen- 

cia !...  8,598 

1  Colegio  para  bombres  6,400  >       ^  .^^^ 

1       »  »     mugeres  2,000 )       "'^"^ 

88  Escuelas  de  primeras  letras.     52,800i 

Total  al  alio... S.    142,135 


HUAN 


402 


HUAN 


Las  contribnciones  producen  al  ano  la 
oaniddad  de  8,960  soles,  por  los  signien- 
tes  ramos : 

Gontribucion  Urbana S.      425 

Rdstica »     1,489 

»  Industrial ■        717 

>  Elesi^stica •     1,379 


Total  alaiio S.  8,960 

Huancavellca*  provincia  del  Departamento 
de  Huancavelica.  Confina  por  el  N.  con 
la  de  Tayacaja  y  parte  de  la  de  Haanca- 
yo,  separada  por  el  no  Jauja;  por  el  S. 
con  la  de  Castrovireyna  por  medio  de  la 
Cordillera  que  corre  en  direccion  S.  S.  0.; 
por  el  E.  con  la  de  Angaraes,  separada 
por  un  ramal  de  la  misma  Cordillera ;  y 
por  el  0.  con  la  de  Yauyos  del  Departa- 
mento' de  Lima  separada  por  otro  ramal. 
Su  capital  la  ciudad  de  Huancavelica. 
Consta  de  los  siguientes 


DISTBITOS : 


Habt. 


Acoria 8,768 

Conayca 2,966 

Moya 8,680 

Huancavelica 8,826 


Total  habt 24,089 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  12^  25'  y  18«  5'  lat.  y  los  IT  y  IT  46' 
long,  formando  una  superficie  como  de 
157  leguas,  que  comparada  con  su  pobla- 
cion  resulta  poco  mas  de  168  habitantes 
por  cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos,  Case- 
rio8,  Parcialidades  y  Estancias :  d  los  Ca- 
serios  y  Parcialidades  los  consideramos 
siempre  en  este  Diccionario  como  Al- 
deas,  y  en  algunos  casos  d  las  estancias  y 
^  ciertas  haciendas,  segim  lo  dicho  en  el 
Discurso  Preliminar. 

Esta  provincia,  segun  lo  dicho  estd  en- 
cerrada  entre  varias  cadenas  de  la  Cordi- 
llera y  el  no  Jauja ,  por  esto  su  territorio 
es  muy  esf  abroso ,  y  en  el  laberinto  de 
esos  cerros  se  encuentra ,  entre  otras 
muchas,  la  c^lebre  mina  de  cinabrio  de 
Santa  Barbara  (vease  esta  palabra).  Des- 
de  que  no  se  trabaja  esta  mina,  la  provin- 
cia ha  perdido  todo  su  antiguo  esplendor. 


Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  U 
mando  politico  de  la  provincia:  un  Jnez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  Enb 
eclesiistico  estd  dividida  en  los  siguientefl 

GUBATOS : 

San  Sebastian.  Santa  Birban. 

San  Antonio.  Santa  Ana. 

Hay  1  Colegio  de  instruccion  medlA 
para  hombres ,  1  para  mugeres  y  19  es- 
cuelas  de  de  primeras  letras,  en  los  coales 
se  gasta  al  ano  19,800  soles,  d  saber: 

Sneldoi. 

1  Colegio  para  hombres S.    6,400 

1       •  »      mugeres ■     2,000 

11  Escelas  para  hombres •     6,600 

8        •         »      mugeres »     4,800 

Total  al  ano S.     19,800 

Las  contribnciones  producen  al  auo  li 
cantidad  de  1,188  soles,  por  los  sigoieuta 
ramos: 

Contribucion  Urbana S.    425 

»  Biistica •      Sa3 

»  Industrial •        87 

»  Eclesiastica ■      428 

Total  al  ano 8.    1.188 

Huancavelica,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt 

Huancavelica:  habt.  8,826. 
Huancavelica,  (corrupcion  de  Uuancd  tQka 
adoratorio  del  sol  formado  6  constmido 
con  piedras  grandes.  Ay.)  ciudad,  capita! 
del  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica,  si- 
tuada  d  los  12«  48'  88"  lat.  y  77'  18'  87'' 
long.:  &  8, 798m-  alt.:  temperatura  de  8*89' 
ik  10^  entre  las  6^-  a.  m.  y  6  p.  m.  (Julio); 
y  8°  A  12°  22'  (en  Octubre) ;  en  lo  gene- 
ral es  muy  fria  y  variable,  porque  en 
un  mismo  dia  llueve,  neva,  hay  tempes- 
tad  y  hielo,  y  en  otros  n6 :  el  agua  hierve 
&  los  88''  88*.  El  piano  de  la  ciudad  esta 
bien  trazado:  tiene  5  calles  casi  rectas 
de  N.  E.  d  S.  0.  y  mas  de  ooho  en  sen- 
tido  contrario:  hay  tres  plazas  prindpa- 
les  y  siete  iglesias,  &  saber  Santo  Domin- 
go, San  Francisco,  S.  Sebastian,  S.  Joan 
de  Dios,  Santa  Ana,  la  Asuncion  y  la  Ma- 
triz  que  forman  dos  parroquias.  £n  ano 
de  estos  conventos  existe  un  Colegio  de 
intruccion  media.  En  los  extramaros,  j 
en  la  parte  N.  E.  de  la  ciudad  hay  baaoe 
termales.  Todo  indica  que  en  otro  tiexnpo 
f  u^  una  de  las  primeras  ciudades  del  Pern, 


HUAN 


—  403 


HUAN 


esta  qae  hoy  se  halla  pobre  y  abatida  por 
el  abandono  en  qae  se  encuentran  sns  ri- 
qafsimos  minerales  de  cinabrio.  Gomo  es 
capital  del  Departamento  reside  en  ella  el 
Prefecto  y  empleados,  una  Caja  Fiscal,  y 
ademAs  el  Sub-Prefecto  y  otras  autorida- 
des  de  provincial  habt.  2,646:  dista  de  Li- 
ma  78  leg.  (408  k.);  de  Cotay  10  (65^  k.). 
HuANCAVBLiGA,  hda.  Dpi.  Cuzco,  prov.  An- 

ta,  dist.  Surite. 

Hiumcay,  hda.  Dpi.  Libertad,  prov.  Otasco, 

dist.  Lucma:  habt.  86.  Hay  nna  mina  de 

plata  que  se  trabaj6  en  anos  anteriores. 

HvANOAT,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja.  dist.  Oolcabamba:  habt.  91. 
Huancaya^pbl.Dpi  Lima,  prov.  Yauyos,  disi 
Laraos:  habt.  880:  &  1  leg.  (6^  k.)  de  Vitis. 
HuANGATA,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  San  Lorenzo  de  Qninti. 
Huancayacu,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hn^nuco, 
dist.  Hnacar,  en  la  qiiebrada  de  Cayran. 
Huaneaychani)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  As^n- 

garo,  dist.  Asillo. 
Hnaneayan,  chac.  Dpt.  Ancachs,prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Huancayhua,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
Huaneayo,  provincia  del  Departamento  de 
Jonin  oreada  por  ley  de  16  de  Noviem- 
bre  de  1864,  desmembrando  la  de  Jauja. 
Confina  por  el  N.  con  la  de  Jauja;  por  el 
S.  con  las  de  Huancavelica  y  Tayacaja 
del  Departamento  de  Huancavehca;  por 
el  E.  con  la  de  Tayacaja  y  lamontana; 
y  por  el  0.  con  la  de  Yauyos  del  Departa- 
mento de  Lima.  Su  capital  la  ciudad  de 
Haanoayo.  Consta  de  los  siguientes 

DiSTBITOS : 

_  Habt. 

Chongos 4,486 

Chupaca 8,602 

Colca 6,489 

Huancayo 7,110 

Pariahuanca 4,866 

San  Ger6nimo  de  Tunan 6,661 

San  Juan  *  

Sapallanga 8,268 

Sicaya ^^ ^3,588 

Total  habt 717^654 

*  Ijos  habitantes  de  este  distrito  oreado  (Utima- 
mente  por  ley  de  l.o  de  IHciembre  de  1874,  estan 
eonsiderados  en  los  anteriores  distritos. 


Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  11**  40'  y  12«  80'  lat.  y  los  IT  y  IT  60' 
long,  no  considerdndose  la  montana:  tiene 
70  leguas  de  superficie,  que  comparada 
con  su  poblacion  resulta  con  poco  mas  de 
679  habitantes  por  cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos^  Barrios^ 
Pagos  y  Caserios,  i,  los  cuales  considera- 
mos  como  Aldeas  segun  lo  dicho  en  el 
Discurso  Preliminar. 

El  gran  rio  Jauja  pasa  por  el  centro  de 
esta  provincia  dividiendola  en  dos  por- 
ciones,  una  oriental  y  otra  occidental :  A 
este  rio  tributan  sus  aguas,  en  esta  sola 
provincia,  muchos  riachuelos  que  naoen 
de  las  cadenas  que  tambien  la  limitan  por 
E.  y  0.  Es  muy  f^rtil,  y  su  de  tempera- 
mento  en  lo  general  templado. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  pohtico  de  la  provincia:  un  Juez  de 
1.^  Instancia  administra  justicia.  En  lo 
eclesidstico  estd  dividida  en  los  siguientes 


CUBATOS : 

Golca. 

Pariahuanca. 

Chongos. 

8.  Ger6nimo. 

Chupaca. 

Sapallanga. 

Huancayo. 

Sipaya. 

Hay  un  Colegio  de  instruccion  media 

para  hombresy  86  escuelas  de  primeras  le- 

tras,  en  las  que  se  gasta  en  sueldos  27,400 

soles,  d  saber : 

Sueldoe. 

1  Colegio S.    6,400 

29  Escuelas  para  hombres »     17,400 

6         »  »    mugeres i      8,600 


Total  alano S.  27,400 

Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  2,918  soles,  por  los  siguien- 
tes ramos : 

Contribucion  Urbana S.      828 

»  Rustica •    1,974 

»  Industrial »        218 

»  Eclesidstica t        898 


Total  alano S.  2,918 

Huancayo,  distrito  de  la  provincia  de  este 

nombre,  Dpt.  Junin:  habt.  7,110. 
Huancayo,  {Huanca  yoc  es  de  la  nacion  de 
los  Huancas;  6  bien  es  de  piedras  gran- 
ges, Q  y  Ay.)  ciudad,  capital  de  la  pro- 


HUAN 


—  404  — 


HUAN 


vincia  y  distrito  de  Huancayo,  Dpt.  Ju- 
nin:  Alos  12«  9'  28"  lat.:  d  8,817ni.  alt.:  su 
temperatura  varla  de  8^  89'  d.  16°  67'  en- 
tre  las  6h*  a.  m.  y  las  6  p.  m.  (Julio)  es 
muy  Sana:  habt.  4,742.  Es  c^lebre  por 
haberse  reunido  en  esta  ciudad  el  Congre- 
80  Constituyente  que  dict6  la  Constitu- 
cion  de  1889.  La  ciudad  tiene  en  lo  gene- 
ral buen  aspecto  y  es  una  de  las  mejores 
del  Departamento :  dista  de  Lima  54  leg. 
(801  k.);  de  Concepcion  4  (22  k.);  de  Pas- 
co 48  (289  k.). 

Huancayo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta, 
dist.  Arahuay. 

Huancayo,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Tambobamba. 

HoaneayoCy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Pomabamba. 

HuANCAYOc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Huayllacayan. 

HuANCAYOc,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 
Huanta:  habt.  60. 

HuANCAYoc,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Laramate. 

HuaiiCO,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Ayja. 

HuANco,  quebrada  en  la  prov.  de  Huarochi- 
ri,  Dpt.  Lima:  se  encuentra  en  ella  minas 
de  alcaparrosa. 

HuANCO,  (Huavcco  cierto  couejo  del  pais 
llamado  cuy.  Ay.;  y  si  es  corrupcion  de 
Hnancu,  significa  en  Quechua  cortar  mien- 
bros)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Gal- 
ea: habt.  45. 

Huaiieo-eallnl,  (corrupcion  deHuaficco  colli- 
ni,  conejo  con  rayas  de  diversos  colores. 
Ay.)  veta  de  oro,  Dpt.  Puno,  prov.  Ga- 
rabaya,  dist.  Usicayos. 

Hnanoocalla,  (conejo  (cuy)  de  diversos  colo- 
res, Ay.;  y  si  es  corrupcion  de  Htuincu  ccaUa 
significa  piedra  cortada.  Q.)  aid.  Dpt.  Guz- 
co,  prov.  Ghunvivilcas,  dist.  Sto.  Tomas. 

Hnancooolca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Ghipao. 

Hnaneoclia)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Ganta. 

Hnaneociiapie,  (de  Ghara  Anansaya)  aid. 
Dpt.  Guzco,  prov.  Ganchis,  dist.  Gacha: 
habt.  11. 

Buancochlri,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghun- 
vivilcas, dist.  Golquemarca. 


Huancochuyo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  hk^' 

garo,  dist.  San  Anton. 
Huaucohuariiia,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Huaucollo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucoito, 

dist.  Juli. 
HuANcoLLo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  ZepiU, 

dist.  Ghucuito :  habt.  828. 

lliiancoUoqiie^  hda.  Dpt.  Apurimac,  pro?. 

Gotabambas,  dist.  Huayllati. 
lluaneoUos,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucni- 

to,  dist.  Santa  Bosa:  habt.  89. 
Huancollusco  Hilacaro,  aid.  Dpi.  Pono, 

prov.  Huancane,  dist.  Taraco:  habi  IW. 

HuancoUusco  Sucaearo,  aid.  Dpt.  Puno, 

prov.  Huancane,  dist.  Taraco :  habt.  2W. 
Hoancombiuo,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huar 

rochiri,  dist.  Gasta. 
Hiianconque,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist 

Paruro. 
Hnancopampa,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y 

dist.  Anta. 
Huancoiiata,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist 

Asdngaro. 
HuANCOPATA,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y  dist 

Gaylloma. 
lluancor,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 

11a,  dist.  Pampacolca. 
Huancomoa,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  T^y. 

lloma,  dist.  Tisco. 
Huancos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caj»- 

tambo,  dist.  Ocros. 
HuailCOtanca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chn- 

cuito,  dist.  Yunguyo:  habt.  829. 
Huancoy,  (Huancuy,  cortar  miembros.  Q.)    • 

mina  de  plata  en  el  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Gajatambo,  dist.  Ambar:  estA  hoy  abtn- 

donada. 
HuANcoY,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajt- 

tambo,  dist.  Ambar. 
HuANcoY,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 
tambo, dist.  Andajes. 
HuANcoY,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist 

Tarma. 
HuANcoY,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.y  dist.  Tajpa. 

HuaneoyO)  aid.  Dpt.  Guzco ,  prov.  Canas, 

dist.  Yanaoca:  habt.  285. 
Hiiancoyoca,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Caa- 

chis,  dist.  Marangani :  habt.  155. 
Huaneoyos,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist 

Aata. 


HUAN 


405  — 


HUAN 


Hoineojranco,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ituata. 
HiiaiicralHiiiiba,chac.Dpt.  Ayacuclio,prov. 

7  dist.  Cangallo. 
fliuuienieasa,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Cangallo,  dist.  Canaria. 
fliuuieucliacaf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 

nas,  dist.  Layo. 

Huaneniriy  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri :  habt.  48. 
HuANGuiBi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa» 

dist.  Nonoa. 
flnaiieiilro,  est.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Go- 

tabambas,  dist.  Mara. 
Hoaneiuna,  est.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Aban- 

eay,  dist.  Sirca:  habt.  86. 
Hiuuiciirey  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 

to,  dist.  Ynnguyo. 
HoAOeiiy,  (cortar  miembros.  Q.)  aid.  Dpt. 

Lima,  prov.  Huarochiri,  dist.  Casta. 
&DVEBTENci^:  OH  los  diccionarios  Quechuay 

Aymard  no  se  encuentra  una  sola  pala- 

bra  que  principle  con  Huanch;  por  esto 

suponemos  que  todos  los  nombres  siguien- 

tes   sean  compuestos  de  la  preposicion 

Allan. 
ffuanehf  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
loaiiChaCf  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Carhuas. 
luANCHAo,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Independencia :  hubt.  172. 
luANCHAc,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  San  Marcos. 

^UANCHAc,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Quillo. 

[uANCHAc,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Gcapi. 

[uANCHAc,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gasti- 
11a,  dist.  Pampacolca. 
[naiieliaGe^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huanta,  dist.  Luricocha :  habt.  161. 
UANCHAco,  hda.  Dpt.  y  prov.  Guzco,  dist. 
San  Bias :  habt.  12. 

naneluieo^  puerto  mayor,  &  los  &"  5'  25" 
lat.  y  81*^  25'  84"  long,  su  fondeadero, 
de  5  d  7  brazas  &  una  milla  de  tierra,  la 
iialta  de  abrigo,  continua  marejada  y  fuer- 
te  reventazon  hasta  muy  afuera,  obliga- 
ron  i  redneirlo  a  puerto  menor,  pues 
muchas  voces  pasaban  dos  y  tres  dic^s 


sin  poderse  comimicar  con  tierra.  En  lu- 
gar  de  este  puerto  se  ha  declarado  tal  e^ 
denominado  Salaverry. 

MOVIMIENTO  MAKtTIMO 


EN  EL  PUEBTO  DE  HUANCHACO,  HOY 

SALAVERRY, 

1 

EN 

1874. 

Entraron. 

Toneladas. 

Pasageros. 

206  Vapores.. 

•  ■  •  a 

179,659 

8,558 

86  Buques... 

.  «  •  . 

6,610 

Salieron. 

Toneladas. 

Pasageros. 

206  Vapores.. 

■  •  .  . 

179,669 

8,878 

86  Buques... 

•  .  •  . 

7,849 

El  valor  de  los  artfculos  nacionales  ex- 
portados  por  este  puerto  ha  sido  el  siguiente: 
Afio.  Prodacto.     Auo.  Prodncto* 


1864  797,749 

1866  920,400 


1862  667,900 

1863  740,558 

Los  principales  artfculos  de  exporta- 
cion  son: 

Algodon,  lana,  azucar,  metales  en  bru- 
te, cafe,  tabaco,  cueros  de  vaca  y  plata 
pina. 

PRODUCTO   DE  LOS  DERECHOS  DE  LA  ADUANA  DE 
HUANCHACO,  HOY  SALAVERRY. 

Afioa.      Productos.  Aflos.     Productos. 


1840 -42,756 

1841  87,412 

1842 86,146 

1843 82,327 

1844  61,643 

1846  74,824 

1846 82,626 

1847 66,906 

1848 186,822 

1849 110,098 

1860 82,901 

1851  76,108 

1862 90,668 

1853 96,960 

1864 72,328 

1865 58,469 

1856 42,878 


1867 89,518 

1868 58,266 

1859 67,494 

1860 86,674 

1861  76,342 

1863 21,935 

1864  85,884 

1865  21,704 

1866 20,178 

1867 88,760 

1868 87,360 

1869 42,625 

1870 24,917 

1871  28,288 

1872 48,740 

1873 60,215 

1874 41,874 


DISTANCUS   DEL   PUERTO   DE   HUANCHACO 

POR  MAR. 

Mill.  nlKuticas. 
A  San  Jos6 100 

Payta 258 

Guayaquil  (Ecuador) 468 

Santa 63 

Casma 95 

al  Callao 263 


HUAN 


—  406 


HUAN 


HuANCHAco,  pico  a  6  millas  del  puerto  de 
este  nombre  y  un  poco  separado  de  la  cos- 
ta :  es  un  cerro  aislado  de  fignra  c6nica 
muy  aguda. 

HuANCHACo,  distrito  de  la  provincia  de  Tru- 
jillo,  Dpt.  Libertad:  habt.  1,348. 

HuANCHAco,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  prov.  Trujillo,  Dpt.  Libertad.  Este  pue- 
blo es  muy  antiguo  y  bastante  grande : 
su  iglesia  es  notable  por  estar  en  la  mis- 
ma  cumbre  de  un  cerro  y  sirve  de  punto 
de  marcacion  para  reconocer  el  puerto : 
habt.  1,118. 

HuANCHACo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos,  dist.  Pampas. 

Haaneha^,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Chingalpo. 

Hnaneha^bamba^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
y  dist.  Pomabamba :  habt.  290. 

Hnanehaii)  aid.  y  chac.  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Tarma. 

Haanehana,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaen;  dist.  Colasay. 

Huanchap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 
tambo,  dist.  Huayllacayan. 

Huanchar,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 
dist.  Concepcion:  habt.  866:  dista  de 
Concepcion  1  leg.  (6  ^  k.). 

Hnattchau,  chac.  Dpt.  Huaucavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Santiago. 

Huanchay,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Huancaspata :  habt.  880:  dis- 
ta 2  leg.  (11  k.)  de  Huancaspata. 

HuANCHAY,  quebrada,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras. 

HuANCHAY,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Pampas:  &  2,551m.  alt.:  habt. 
448:  dista  de  Ayja  9  leg.  (50  k.). 

HuANCHAY,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Cochas:  habt.  165:  A  1,227 
metroB  alt.  Hace  un  excesivo  calor  por 
la  reberveracion  de  los  dridos  cerros  que 
lo  rodean. 

HuANCHAY,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, diet.  Yautan. 

Huanchay,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Sihuas:  habt.  122. 

Huanchay,  aid.  Dpt.  Huaucavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Huaribamba. 

HuanchayllO)  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Pomabamba,  dist.  Farobamba:  habt.  418. 


Hnanchiy  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  ?on». 

bamba,  dist.  Sihuas :  habt.  890,  con  k» 

de  Capacha  y  Pauca. 
HuANCHi,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomi- 

bamba,  dist.  Parobamba. 
HuANCHi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caj»- 

tambo,  dist.  Acas. 

Huanc'hicaili)  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  pror. 

Carabaya,  dist.  Coasa. 
Huanchicocha)  cerro,  de  donde  naoe  eiiia- 

chuelo  que  pasa  por  Matara  en  1ft  provin- 
cia Huarochiri,  Dpt.  Lima. 
Huanchihnaylas,  hda.  de  cana,  Dpt.  v  pror. 

Lima,  dist.  Ate :  A  407m.  aJt. :  habt.  27. 
Hnandlfl)  chac.  Dpt.  Libertad,  proT.  Pa- 
taz, dist.  Tayabamba. 
HuANCfflL,  chac.  Dpt.  Libertad,  pro?.  Pfc- 

taz,  dist.  Huancaspata. 
Hnanehin,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  HdI' 

ras,  dist.  Pampas. 
Huanehilia,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  pro?. 

Caraba3''a,  dist.  Coasa. 
Huanchipata,  chac.  Dpt.  Libertad,  pror. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
Hnaneho,  hda.   Dpt.  HuancaveKca,  prof?. 

Castrovireyna,  dist.  Arma :  habt.  8. 
HtJANCHo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampi, 

dist.  Nunoa. 
HuANCHo,  aid.  Dpt.   Puno,  prov.  y  dist. 

Huancane :  habt.  628. 
Huanchon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hqa- 

ras,  dist.  Ayja. 
Huanchor,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hus- 

ras,  dist.  Lidependencia 
Huanchor  San  Mateo  de,  v^ase  San  Mi- 

teo. 
HuANCHOB,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Ocobamba:  dista  de  Oco- 

bamba  8  leg.  (16  \  k.). 
Hnanchos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hm-, 

ras,  dist.  Pampas. 
HuANCHOs,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  pw. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba :  habt.  9^' 
HuANCHos,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  I** 

canas,  dist.  Querobamba. 

HnanchncnchO)  aid.  Dpt.  Jumny  prov.  In-! 

ja,  dist.  Aypata:  habt.  68. 
Hnanchupamin,  pbl.  Dpt.  Lima,  t^\ 

Huarochiri,  dist.  Casta. 
Hnanchiirilarca)  chac.  Dpi  Cozco,  prov- 

dist,  Anta. 


HUAN 


407 


HUAN 


flfoanehay,  hda.  Dpt.  lAncachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Casma:  d  8  i  leg.  (19  k.)  de 
Yaatan. 

HuANGHUT,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 
ras,  dist.  Pariacoto. 

HuANCHUT,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
raSy  dist.  Cotaparaco. 

HuANCHUY,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas. 
HuANCHUY,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Huaribamba:  habt.  106. 
HuANCHUY,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Julcamarca:  habt.  158. 
HuANCHUY,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
HuANCHUT,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  Casta. 
Hiuinchuy  alto  y  Huanchuy  bajo,  cliacs. 

Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist.  Arahuay. 

HuandaTf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Galea:  habt.  9. 

HuANDAB,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca.  dist. 
Pisac :  habt.  88. 

BuANDAB,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Paruro. 

luandarO)  (corrupcion  de  Huampar,  tridn- 
gulo.  Q.)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Huamantanga :  habt.  885 :  dista  2 
leg.  (11  k.)  de  Sumbilca,  y  4  (22  k.)  de 
Huamantanga. 

[uandO)  (corrupcion  de  huampo  6  huampu 
embax cacion,  6  de  huancii  cortar  miem- 
broB,  Q.;  6  de  huaticco  cuy  6  conejo.  Ay.) 
pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallasca,  dist. 
Tauca. 

[cANDo,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 

Qrcntuna:  habt.  1,466. 

iuANBo,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo,  , 

calificBida  como  barrio  de  San  Ger6nimo: 

habt.  816. 

CANBo,  hda.  de  cana,  Dpt.  Lima,  prov.  y 

dist.  Chancay:  habt.  234. 

[TAN£>o ,   pbl.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

dist.  Acoria:  habt.  990:  dista  de  Lima  70 

leg.  (391  k.);  de  Iscuchaca  8  (16  i  k.). 

landobaniba,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huduu- 
co,  dist.  Huacar:  a  1  leg.  (5  ^  k.)  de  Ambo. 
lando-liuasi,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin, 
prov.  y  dist.  Pasco. 

Uindor,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
as,  dist.  Caras.  I 


Hnandoval)  distrito  de  la  provincia  de  Pa* 
Uasca,  Dpt.  Ancachs.  Acerca  de  este  dis- 
trito v^ase  Pallasca  proTincia. 

HuAMDovAL,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  Pallasca,  Dpt.  Ancachs :  es- 
td  situado  en  una  hoyada  d  la  orilla  iz- 
quierda  de  un  riachuelo,  d  2,816m-  alt.: 
habt.  918:  i  1  J  leg.  (8  k.)  del  pueblo 
hay  una  mina  de  6xido  de  flerro,  y  d  las 
2  leg.  (11  k.)  un  manto  de  carbon  de  pie- 
dra:  tambien  se  encuentran  en  este  pue- 
blo varias  piedras  de  roca  sienitica  tra- 
bajadas  por  los  indios,  con  mucha  per- 
feccion:  dista  de  Llapo  7  leg.  (89  k.);  de 
Corongo  8  (44  \  k.);  de  Tauca  4  (22  k.); 
de  Cabana  1  {^  k.);  de  Pallasca  4  (22  k.). 

Hnandoy,  {knancoy  infinitivo  del  verbo  huan- 
cu  cortar  miembros.  Q.)  cerro  que  domi- 
na  la  ciudad  de  Caras,  tiene  6,428m<  alt. 
en  el  Dpt.  de  Ancachs. 

Huail(pi|  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Sihuas. 

Uliang^oeha,  {huancu  cocha  laguna  desmo- 
chada.  Q.)  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  y  dist.  Huamachuco. 

Hliaiigald  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 
dist.  SuUana:  habt.  841 ;  hay  en  esta  ha- 
cienda una  mdquina  de  vapor  de  la  fuer- 
za  de  80  caballos  para  elevar  el  agua  del 
rio  de  la  Chira  y  regar  una  gran  extension 
de  terreno. 

Huaillffamarca,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  Llama:  habt.  808,  con  los  de 
Cucaracra  y  Timon. 

HuANGAMARCA,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Hualgayoc,  dist.  Bambamarca:  habt.  402, 
con  los  de  Chalay  y  Tuco. 

HuANOAHARCA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 
dist.  Jesus. 

HuANQAMARCA,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Otusco:  habt.  688:  dista  de  Otusco 
2  leg.  (11  k.). 

Hoanji^iiiarquilla,  chac.  Dpt.  Cajamarca, 
prov.  Chota,  dist.  Paccha. 

Huaiijz^ll,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Chiquian. 

Huflii(t:aKail|t;a,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Cutervo. 
Huaniz^sear,  distrito  de  la  provincia  de  Cas- 

trovireyna,  Dpt.  Huancavelica:  habt.  867. 
HuANGAScAR,  pbl.  Capital  de  este  distrito  de 


HtJAl^ 


408 


HUAN 


la  provincia  de  Castrovireyna,  Dpt.  Huan- 
cavclica:  i  2,556m.  alt.,  li  la  izquierda  del 
rio  que  baja  de  Viiiac  y  despues  forma  el 
rio  de  Cafiete :  habt.  282. 

Hnanfraspueara^chac.  Dpt.  Cajamarca  pro  7. 
Chota,  dist.  Querocoto. 

Huanpiuiiiyncc  9  chac.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  Lucauas,  dist.  Otoca. 

Hiianjcr^)  ftl<i-  I^pt»  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri,  dist.  San  Damian. 

Hnan^n  6  Huanririy  pbl.  Dpt.  Huanuco, 
prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  Jesus :  habt.  207. 

Huailhiiail)  hda.  cecal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

Hiianlmar,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Pampas. 

Haanliuerilla,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Luya,  dist.  Bagua. 

Huaiihuilaii,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Luya,  dist.  Bagua:  habt.  12. 

Huaillllinima)  cerro  y  est.  de  este  nombre, 
Dpt.  Arequipa,  prov.  Camand,  dist.  Cha- 
parra.  En  el  cerro  hay  algunas  piedras 
con  gergllficos  antiguos. 

Hiianiliuarqni,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnu- 
CO,  dist.  Santa  Maria  del  Valle. 

HiianillO)  punta  d  6  ^  millas  al  Norte  de  la 
bahfa  de  Chipana,  A  los  21°  16'  lat.  y  72<» 
81*  24"  long.:  esta  punta  es  una  de  las 
varias  rocas  asi  llamadas :  en  esta  existe 
un  deposito  de  Huano,  de  dificil  y  peli- 
grosa  extraccion  por  la  braveza  del  mar : 
se  ha  calculado  en  700,000  metres  cribi- 
cos  la  cantidad  de  huano  de  este  depo- 
sito. 

Hnaninea,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa. 
taz,  dist.  Tayabamba. 

Huaiiin^ora,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 
garo,  dist.  Achaya:  habt.  27. 

Hnanini,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri,  dist.  Casta. 

Hlianiliqiie^  quebrada  en  la  provincia  de 
Paruro,  Dpt.  Cuzco. 

Huanipa,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.  Pampachire. 

Hnailipaca,(/i//a7la/>/ar/ta  secarse.  Ay.;  6  hua- 
nupata  muladar.  Q.)  pbl.  Dpt.  Apurimac, 
prov.  y  (list.  Abancay :  habt.  943 :  dista  9 
leg.  (50  k.)  de  Abancay. 

Hirailja«  aid.  Dptt  Ancachs;  prov.  Huari, 
dist.  LlamelHn. 


HuANjA,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hmas, 
dist.  Lidependenda:  habt.  171. 

Huanjnycan  9  chac.  Dpt.  Ancacbs,  pm. 
Cajatambo,  dist.  Huancapon. 

Hnaulay,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  &t 
Tarma. 

Hnanllai^,  chac.  Dpt.  Ancachsi  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
HuannacaJieha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror. 

Huaras,  dist.  Becuay. 
Hiianochaui,  chao.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Oras- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Haaiiocliln,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gft- 

jatambo,  dist.  Ocros. 
Huano  huano,  {Huanu  esti^rcol.  Q.)  eeno 

mineral  de  oro  en  la  provincia  de  Cana- 

nd,  Dpt.  Arequipa,  cerca  del  nevado  de 

Achatayhua. 
Huano  huano,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  pror. 

Camand,  dist.  Chala. 
Huanohnillca 9  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chun  vivilcas,  dist.  Ccapacmarca :  habt.  59. 
Hnanonga,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoaa 

dist.  Chacas. 
Huanopata,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.j 

dist.  Huanta. 
Huanopata,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  di^ 

PaucarcoUa. 
Huanoqnite,  distrito  de  la  provincia  de  Pi- 

ruro,  Dpt.  Cuzco:  habt.  2,566. 
HuANOQUiTE,  {Huanu  esti^rcol,  quiti  atio  o 

comarca  i  la  redonda  de  un  Ingar.  Q.)  pW- 

capital  de  este  distrito  en  la  provindt  & 

Paruro.  Dpt.  Cuzco,:  habt.  648coiiloBde 

Yuracmayo. 
Huanorani,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chimn- 

vOcas,  dist.  Chamaca. 
Huanos,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Panin>,| 

dist.  Accha:  habt.  9. 
Hiianpallpa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pinirft«| 

dist.  Ccapi:  habt.  9. 
Huanqui,  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ht 

ras,  dist.  Bestauracion. 
HuANQUi,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov, 

huaylas,   dist.    San  Ger6niino:  a  8 

(16  y  J  k.)  de  San  Geronimo. 
Huanqnilluna,  chac.  Dpt.  Ayacucho, 

Parinacochas,  dist.  Lampa. 
Huanqnin,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

taz,  dist.  Huancaspata:  i  2  leg.  (U 

de  este  pueblo. 


HUAN 


409 


HUAN 


Hiuinqnin05cliac.  Dpi.  Ancachs,  prov.  Hnay- 

las,  dist.  Macate. 
Haanri,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Acas:  d  2,500m.  alt.:  su  clima  es 

templado:  habt.  118:  dista  de  Acas  7  leg- 

(89  k.). 

Hnanro,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaylas, 

dist.  Macate :  habt.  409. 
Haansa,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Cajabamba:  i  5  leg.  (28  k.)  de  Huama- 

chuco. 
HuANSA,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihnas. 
HuANSA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Casma. 
HuAMSA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Marca. 
HuANSA,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Carampoma:  habt.  665. 
HuANSA.  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Huanta:  habt.  587. 
Haansacay)  cerrito  en  el  Dpt.  Ancachs , 

prov.  Huaylas,  dist.  Yungay :  es  formado 

artificialmente  de  piedras  rodadas;  algu- 

nas  son  labradas:  este  antiguo  monu- 

mento  tiene  analogfa  con  los  de  Pucayan 

y  Tumshncayco. 
Hnansa-huite)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnn- 

vivilcas,  dist.  Vehlle. 
HoansaHa^  mina  de  plata,  Dpt.  Hudnuco, 

prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  Huallanca. 
Hiiansamarca^  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Contumazd. 
Hnansaunaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Acas. 
fliuuish)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras. 

dist.  Marca. 
HuansOy  contrafuerte  de  la  cadena  de  los 

Andes  en  los  14°  10'  lat.  y  entre  los  74°  80' 

y  76°  30'  long.:  sirve  de  llmite  d  las  pro- 

vincias  de  Aymaraes  y  la  Union. 
HuANso,  laguna  sobre  la  CordiUera  de  este 

nombre  a  los  14°  22'  lat.  y  los  74°  65'  long. 

es  una  de  las  varias  fuentes  de  donde  na- 

ce  el  no  de  Cotahuasi. 

HuANso,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Mara. 
HuANso,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

snyos,  dist.  Chuquibamba. 
Huanta,  (Huantu   anda,  htera  6  cualquier 

aparato  para  llevar  Ay.;  j  llevar  a  uno 


cargado  de  pies  y  cabeza.  Q.)  aid.  Dpt. 
Ancachs,  prov.  y  dist.  Pallasoa. 

Huanta,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Hnan- 
cayo :  habt.  84. 

Huanta,  provincia  del  Departamento  de 
Ayacucho,  desmembrada  de  algnnos  dis- 
tritos  por  ley  de  80  de  Marzo  de  1861  pa- 
ra formar  la  provincia  de  La  Mar.  Por 
Supremo  decreto  de  (sin  fecha)  Setiembre 
de  1826  se  mand6  agregar  al  Departa- 
mento de  Ayacucho,  porque  dntes  haoia 
parte  de  la  de  Anco  cuya  porcion  restan- 
te  tai  despues  incorporada  en  la  de  Hoa- 
manga  segun  Supremo  decreto  de  28  de 
Octubre  del  mismo  ano  26.  Confina  por 
el  N.  con  las  montanas  de  la  provincia  de 
Jauja,  su-vi^ndole  de  limite  el  rio  Manta- 
ro  tributario  del  Apurimac;  por  el  S.  con 
las  provincias  de  La  Mar  y  Huamanga ; 
por  el  E.  con  las  montanas  de  la  provin- 
cia de  la  Gonvencion  del  Departamento 
del  Cuzco,  teniendo  por  limite  el  rio  Apu- 
rimac ;  y  por  el  0.  con  las  provincias  de 
Tayacaja  y  Angaraes  del  Departamento 
de  Huancavehca,  de  las  que  la  divide  el 
rio  de  Huarpa,  que  despues  toma  suoesi- 
vamente  los  nombres  de  Angoyacu  y  de 
Mantaro.  Su  capital  es  la  villa  de  Huanta. 
En  esta  provincia  como  en  muchas 
otras,  la  division  6  el  ndmero  de  los  dig- 
tritos  que  la  componen  es  un  verdadero 
laberinto,  y  lo  mas  desconsolador  para  el 
que  busca  la  verdad,  consiste  en  no  te- 
ner  donde  encontrarla.  Las  leyes  y  de 
cretos  nada  dicen:  las  Ouias  de  Foras- 
teros  solo  prueban  que  todos  los  CoBm6- 
grafos,  sin  exceptuar  uno  solo,  se  han  li- 
mitado  a  publicar  los  datos  que  se  les  re- 
mitia  sin  hacer  la  menor  observacion,  6 
sin  examinarlos  ni  hgeramente :  en  algu- 
nas  de  estas  se  v^  considerados  unos  dis- 
tritos  que  en  las  Guias  siguientes  se  supri- 
men.  En  el  censo  que  se  form6  el  ano  de 
18G2  se  consideran  los  siguientes  distritos, 

Huanta.  Luricocha. 

Huamanguilla.  Ayahuanco. 

Iquicha. 

En  la  Division  Politica,  publicada  ulti- 
mamente  por  la  Direccion  de  Estadistica, 
tan  solo  consideran  tres  distritos  que  son : 
Huanta,  Luricocha  y  Huamanguilla,  pro- 

52 


HUAN 


410 


HUAN 


bablemente  porque  en  la  liltima  Goia  de 
Forasteros  se  oonsignaron  solo  los  nom- 
bres  de  los  Gobcmadores  de  estos  tres 
distritos;  pero  si  esto  sirviera  de  regla 
6  fandamento,  resultaria  que  Huauta  te- 
nia ocho  distritos,  pues  ban  babido  oebo 
Gt>bernadores,  segun  se  v^  en  las  Guias 
de  1865  y  otras  anteriores  y  posteriores. 
Teniendo  presentes  estas  contradicciones 
y  en  vista  del  liltimo  censo  practicado 
consideramos  los  siguientes 

^      DISTBITOS : 

Habt. 

Ayabjoanoo 2,286 

Huamangnilla 8,866 

Huanta 11,228 

Iquicba 8,112 

Loricocba 8,841 


Total  babt 88,283 

Esti  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
loB  12«  y  18^  lat.  y  los  75«  y  77°  long,  for- 
mando  una  superficie  como  de  507  leguas, 
inclusive  la  parte  de  la  montana:  compa- 
rando  esta  superficie  con  la  poblacion  de 
toda  la  provincia,  resulta  poco  mas  de  65 
babitantes  por  cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
dpnes  con  los  nombres  de  Pueblos  y  Pa- 
gos;  d  los  pages  los  denominados  Aldeas, 
segun  lo  dicbo  en  el  Discurso  Preliminar. 
Es  notable  que«mucbas  baciendas  tienen 
mas  babitantes  que  algunos  pueblos,  y  sin 
embargo  no  se  les  considera  como  pue- 
blos. 

Esta  provincia  es  una  peninsula  for- 
mada  por  el  rio  Huarpa  (que  toma  el  nom- 
bre  de  Angoyacu  y  despues  el  de  Manta- 
taro)  y  el  rio  Apurimac :  en  su  parte  Nor- 
te estd  cruzada  por  una  cadena  de  oerros 
que  es  un  ramal  de  la  gran  Cordillera, 
por  lo  que  su  territorio  es  muy  quebrado, 
i  la  vez  que  lleno  de  bosques :  tales  ele- 
mentos;  la  hacen  inespugnable  y  mas  de 
una  vez  la  bemos  visto  sublevada,  sin  que 
baya  sido  posible  dominarla  por  la  facili- 
dad  que  presta  &  los  revoltosos  para  ocul- 
tarse  en  sus  bosques  y  quebradas. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1/  Instancia  administra  justicia.  En 


10  eclecidstico  estd  dividida  en  los  signien- 
tes 

CURATOS : 

Ayabuanco.  Huamanguilla. 

Carbuaran.  Huanta. 

Luricocba. 
Hay  18  Escuelas  de  primeras  letras: 

11  para  bombres :  sueldos S.    6,600 

7     »    mugeres:        »  »     4,200 

Total  alano 8.  10,800 

Las    contribuciones  producen  al  ano 
804  soles  por  los  siguientes  ramos : 

Contribucion  Urbana 8.     194 

»  Riistica »     »40 

»  Industrial »       48 

»  Eclesi^tica •     227 


Total  alano 8.     804 

Huanta,  distrito  de  la  provincia  de  Huanta, 
Dpt.  Ayacucbo:  babt.  11,228. 

Huanta,  villa,  capital  del  distrito  y  de  la  pro- 
vincia de  este  nombre,  Dpt.  Ayacucbo: 
babt.  8,192:  dista  de  Ayacucbo  8  leg. 
(44  i  k.) :  de  Lima,  102  leg.  (559  k):  do 
Marcas  6  leg.  (88  ^  k.). 

Huanta,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Canga- 
llo,  dist.  Totos :  babt.  914. 

Huanta,  bda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 
Lluta :  dista  de  Arica  10  leg.  (55  |  k.). 

Hoantaecero,  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Colcabamba. 

HuantacO)  cbac.  Dpt.  Ancacbs.  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Ayja. 

Huantachaca^  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y 
dist.  Huanta. 

Hiiantahuica$  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Huaxas,  dist.  Marca. 

Hnantiyayay  (puede  ser  corrupoion  de  AuaA- 
tu,  haya  que  se  pronuncia  huantujaya.  He- 
var  d  uno  en  anda  6  muy  lejos,  Q.  y  Ay.) 
pbl.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique;  sitoado 
d  los  20^  14*  lat.  y  72*»  27'  long,  k  l,006in- 
alt.:  dista  de  Iquique  8  leg.  (16  J  k.) :  do 
Tarapacd  20  (111  i  k.). 

HuANTAjAYA,  mineral  de  plata  en  el  Dpi 
Tarapacd,  dist.  Iquique.  En  otro  tiem- 
po  este  mineral  era  considerado  como  el 
mas  rico  del  Peru ;  porque  d  su  inmedia- 
cion  d  la  costa,  de  la  que  dista  6  millas, 
se  agregaba  la  gran  riqueza  de  sus  me- 
tales  que  casi  eran  plata  pura,  pues  de 


HUAN 


411 


HUAN 


cada  arroba  de  piedra  de  metal  se  saeaba 
25  marcos  de  plata  pina.  Con  frecuencia 
se  encnentran  en  las  inmediaciones  de  es- 
te  mineral,  entre  la  arena,  grandes  trozos 
de  piedras  argentiferas  casi  todas  de  pla 
ta  pnra;  en  1750  se  encontr6  un  trozo 
casi  de  plata  pnra  con  una  faja  de  oro  al 
rededor  de  1  pulgada  (22mm.);  en  1758 
se  encontr6  otra  que  pesaba  82  arrobas 
(36Skg.884);  en  1789  se  encontr6  otra  qne 
pesaba8  arrobas  (92kg.096):dista  de  Iqui- 
qne  8  leg.  (16  ^  k.). 

Hnantalmaya^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Anta. 
Hnantalloily  ald.Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnay- 

las,  dist.  Pamparomas:  habt.  164.    . 
HuANTALLON  6  huantayon,  est.  Dpt.  Ancachs, 

proY.  Huaras,  dist.  Independencia :  habt. 

85. 
Hnantamay^  csbac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Eestauracion. 
Huantan^  laguna  en  la  provincia  de  Canta, 

Dpt.  Lima. 
HuANTAN,  pbl.  Dpt,  Lima,  prov.  y  dist.  Yau- 

yos,  d  8,859ni.  alt.:  habt.  1,054:  dista  de 

Yauyos8  Jleg.  (19  J  k.). 
Hnantana  9   aid.   Dpt.    Apurimac ,   prov. 

Andahuaylas  ,    dist.   Huancaray  :    habt. 

60. 
Hnantani,  chac.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora. 
Hoantar)  (ciertayerba  filamentosa  de  la  que 

hacen  sogas,  Q.  y  Ay.)  rio  tributario  del 

Puccha,  Dpt.  Ancachs. 
HnANTAB,  distrito  de  la  provincia  de  Huari, 

Dpt.  Ancachs:  habt.  8,119. 
HuANTAB,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Huari,  Dpt.  Ancachs :  habt. 

1,095. 
HuANTAB,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Eecuay. 
HuANTAB,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocros. 

Hnantaran ,  chac.  Dpt.  Ancachs ,  prov. 

Huaylas,  dist.  Macate. 
Hiumtareoota,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 

cane,  dist.  Moho:  habt.  41. 
Hnantaro,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas:  habt.  115. 
HuAMTABo,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta. 


Hnantas,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pallasca. 

Haantayani,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
San  Antonio. 

Hnantaymlsa,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Cabana. 

Hnantina  La,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 
S.  Juan  Bautista :  d  4  leg.  (22  k.)  de  lea. 

Hnantira,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Orurillo :  habt.  77. 

Hnantitara,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos,  dist.  Pampas. 

Hnantos,  est.  Dpt.  Ayacucho)  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Quinua:  habt.  58. 

Hnantnean,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Yungay:  d  \  leg.  (1^  k.)  de  Yimgay 

Hoantamay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Becuay. 

Huantaii)  «hac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Parann. 

Huantura^  asi  se  llama  el  conjunto  de  algu- 
nas  aldeas  de  la  provincia  de  Canchis, 
Dpt.  Cuzco,  dist.  Tinta :  habt.  480. 

Hnantntnyo,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya,  dist.  Ollachea. 

Hoannara,  pbl.  Dpt.  Taona,  prov.  Tarata, 
dist.  Oandarave :  habt.  820 :  dista  89  leg. 
(217  k.)  de  Tacna. 

HVAKIICO,  Departamento  fluvial  creado 
por  ley  de  5  de  Noviembre  de  1870,  segre- 
gando  algunas  provincias  del  Departa- 
mento de  Junin.  Confina  por  el  N.  y  por 
el  E.  con  las  montanas  de  los  Departa- 
mentos  de  Loreto  y  Cuzco ;  por  el  8.  con 
la  provincia  de  Pasco  del  Departamen- 
to de  Junin ;  y  por  el  0.  con  las  provincias 
de  Pomabamba  y  Huari  del  Departamen- 
to de  Ancachs.  8u  capital  la  antigua  ciu- 
dad  de  Hu^uco.  Consta  de  las  siguientes 

FROVINGIAS : 

Habt. 
HuAnuco 82,286 

Huamalies 21,644 

Dos  de  Mayo 20,709 

Total,  habt 74,588 

No  es  posible  determinar  el  justo  limi- 

te  Norte  y  Este  por  estar  en  la  montana 

que  es  poco  conocida,  mas  para  dar  alguna 

idea  del  territorio  que  comprende,  dire- 

mos  que  estd.  entre  los  8^  30'  y  lO*'  20'  la- 

titud,  y  los  75^  80'  y  79**  longitud  y  que 

mide  1,988  leguas  cuadradas,  de  las  cua- 


HUAN 


—  412 


HUAN 


les  mas  de  800  son  de  bosques  6  de  la 
montana:  comparando  esta  superficie  con 
Bu  poblacion  resulta  poco  mas  de  82  ha- 
bitantes  por  legua  cnadrada. 

La  parte  Norte  del  Departameuto  es 
toda  de  bosques  fertilizados  por  los  cau- 
dalosos  rioB  Huallstga,  Marauon  y  sus 
iimamerables  tributarios. 

En  la  parte  Sur  hay  una  encrucijada 
de  oerros  que  se  desprenden  de  la  Cordi- 
llera principal:  los  que  se  dirijen  al  E. 
forman  nudos  y  contrafuertes :  los  que 
Tan  al  N.  forman  una  cadena  muy  pro- 
nundada,  que  se  denomina  Cordillera  cen. 
tral,  para  distinguirla  de  la  otra  cadena 
que  va  al  N.  E.  y  se  llama  Cordillera 
oriental:  entre  estos  cerros y  cadenas cor- 
ren  los  caudalosos  rios  ya  citados,  reci- 
biendo  muchos  rios  igualmente  caudalo- 
sos, pero  tan  torrentosos  que  no  pue- 
den  ser  navegados.  En  el  seno  de  estos 
cerros  se  encuentran  ricas  y  abundantes 
minas  de  oro,  plata,  cobre,  cinabrio,  car- 
bon de  piedra  y  otros  metales.  En  la  par- 
te de  la  montana,  la  naturaleza  ostenta 
todo  el  lujo  y  vigor  de  la  vegetacion;  mas 
todas  estas  riquezas  son  casi  inaprove- 
chables  por  la  dificultad  para  exportar- 
las  por  falta  de  buenos  caminos :  seme- 
jante  obstaculo  puede  sin  embargo  supe- 
rarse,  ya  sea  abriendo  uno  carretero  de 
Hudnuco,  por  Panao  y  Pozuzo,  al  puer- 
to  del  Mayro  en  el  Pachitea,  recorriendo 
tan  solo  82  leg.  (178  i  k.)  obra  que  no 
demanda  gran  gasto;  ya  tambien  siguien- 
do  el  de  Tingo  Maria,  (puerto  en  el  Hua- 
allaga)  que  desde  luego  es  mas  largo  y  di- 
ficultoso.  Una  yez  puesto  el  Departameu- 
to en  fiicil  comunicacion  con  la  parte  na- 
vegable  de  esos  rios,  Huinuco  serd  uno 
de  los  mas  ricos  Departamentos:  tiene 
grandes  riquezas  mineralesy  vegetales: 
tan  solo  le  £alta  vias  de  comunicacion. 

Hay  un  Prefecto  encargado  del  mando 
politico  del  Departamento.  En  lo  Judi- 
cial depende  dela  Corte  Superior  de  Jus- 
ticia  de  Lima. 

En  lo  eclesidstico  forma  una  Diocesis 
que  fu^  erigida  por  Bula  de  Pio  IX  y  com- 
prende  el  Departamento  de  Junin. 

Su  primer  Obispo  es  el  Dr.  D.  Teodo- 


ro  del  Yalle;  y  su  Cabildo,  estd  compues- 
to  de  un  Dean  y  tres  Can6nigos,  con  Cft- 
pellanes,  etc. 

La  Nacion  gasta  en  este  Departamen- 
to la  cantidad  de  116,092  soles  al  ano  en 
los  siguientes  ramos : 
En  sueldos  de  Prefecto,  Sub-Pre- 

fectos,  sus  empleados  y  gastos 

anexsos S.   10,820 

Jueces  de  1.*  Listancia,  Agen- 

te  fiscal  y  gastos  de  justicia....     8,829 
Sueldo  del  Obispo,  Can6nigosy 

otros  gastos  del  Culto 18,140 

Cajero  fiscal,  empleados  y  otros 

gastos 4,240 

En  Correos 1,219 

En  Establecimientos  de  Benefi- 

cencia 1,632 

En  fuerzas  de  Policia 25,212 

1  Colegio  Seminario 1,000 

1  Colegio  para  hombres  6,400  \      gr^ 
1        »        »     mugeres  1,600  J        ' 

70  Escuelas  de  primeras  letras...    42.000 

Total  al  ano S.  116,092 

Las  contribuciones  producen  al  aiio  la 

cantidad  de  11,042  soles,  por  los  siguientes 

ramos : 

Contribucion  Urbana S.         156 

•  Eiistica »      10,887 

»  Industrial i  87 

•  Eclesidstica »  46i 

Total  al  ano  ....  8.     11,042 

IIllAnuco,  provincia  del  Departamento,  fae 
separada  del  Departamento  de  Junin  por 
ley  de  24  de  Enero  de  1869.  Gonfina  par 
el  Norte  con  la  do  Huamahes  y  parte  del 
Departamento  de  Loreto ;  por  el  S.  con  la 
de  Pasco;  por  el  E.  con  la  montana  dd 
Departamento  del  Cuzco ;  y  por  el  0.  con 
la  provincia  Dos  deMayo.  Su  capital  ladn- 
dad  de  Hudnuco.  Consta  de  los  siguientes 

DISTRITOS : 

Hafaft. 
Chinchao 2,9Gd 

Higueras 3,661 

Huacar 5,273 

Hudnuco 11,975 

Panao 8,255 

Pozuzo 614 

Santa  Maria  del  Yalle 5,882 


Total  habt 38,029 


HUAN 


—  413 


HUAN 


Como  esta  provincia  tieue  por  limite 
la  montaua  al  N.  y  al  E.  no  se  puede  de- 
cir  ni  aim  aproximadamente  donde  prin 
dpian  sns  limites  por  estos  rumbos  y  re- 
petiiiios  lo  que  dijimos  al  babrar  del  mis- 
mo  Departamento:estd  Gomprendida  entre 
los  S"  80'  y  10°  20'  lat.  y  los  TS^*  80'  long, 
formando  una  superficie  como  de  1,180 
legaas,  que  comparada  con  su  pobla- 
cion  resnlta  casi  28  babitantes  por  ca- 
dalegua:  debe  advertirse  que  como  800 
legnas  cuadradas  son  de  bosques  6  monta- 
iia,  comprendida  entre  los  rios  Pacbiteac 
y  Maranon. 

Lo  que  hemos  dicho  del  Departamento 
de  Hu^nco  respecto  d  la  naturaleza  del 
territorio  y  prodncciones  es  aplicable  A 
esta  provincia. 

Un    Sub-Prefecto  estd  encargado  del 

ft    mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 

de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 

lo  eclesidstico  estd  dividida  en  los  siguien- 

tea 

CUBATOS : 

Huaca.  Sta.  Maria  del  Yalle. 

Hu^nuco.  Pozuzo. 

SaeldoB. 
'Haj  1  Colegio  de  instruccion 

media  para  bombres S.  6,400 

1  paramugeres •  1,600 

24  Escuelas  para  bombres »  8,400 

8         •  »    mugeres »  4,200 

Total  al  ano S.  20,600 

Las  Gontribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  6,982  soles  por  los  siguientes 
ramos: 

Contribucion  Urbana S.      156 

9  Rustica »    6,478 

9  Lidustrial »         87 

9  Eclesidstica »       216 


Total  al  ano S.  6,982 

IdAnuoo,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 
Huanuco:  babi  11,975. 
lulmjcOf  ciudad  antigua,  capital  del  De- 
partamento, de  la  provincia  y  del  distrito 
de  ea  nombre:  situada  en  los  9''  55'  lat. 
y  78*»  1'  87"  long,  segun  Mateus  y  9°  58' 
y  78^  V  24"  segun  Tucker,  d  1,812m. 
alt.  Su  clima  es  seco  y  en  genera]  cdlido 
y  mny  ventoso :  sus  calles  son  rectas  y  pa- 
ralelas:  hay  tres  plazas,  de  las  que  la  prin- 


cipal tiene  una  fuente  6  pila  do  piedra;  9 
iglcsias  con  la  de  Santo  Domingo  que  es- 
a  arruinada;  dos  colegios,  uno  para  bom- 
bres y  otro  para  mugeres  y  un  hospital. 
Como  capital  del  Dpt.  es  la  residencia 
del  Prefecto,  del  Obispo,  Caja  Fscal  y 
oficinas  accesorias:  babt.  5,105:  dista  de 
Lima  82  leg.  (458  k.);  de  Ambo5  (28  k.); 
del  Cerro  de  Pasco  28  (128  k.)  del  puer- 
to  del  Mayro  82  leg.  (178  i  k.).  • 

Hainnco-painpa,  bda.  Dpt.  Puno,  prov. 
Lampa,  dist.  Nuuoa. 

HuknucO-TieJO)  llamado  Giianeso  por  los 
conquistadores,  pbl.  Dpt.  Hudnuco,  prov. 
Dos  de  Mayo,  dist.  Aguamiro;  funuado 
por  Gomez  de  Alvarado  en  1539,  fu6  la 
primera  capital  de  ese  Corregimiento  bas- 
ta'que  por  6rden  del  Gobernador  Vaca  de 
Castro  se  sustituy6  con  la  ciudad  actual 
de  Hudnuco.  A  sus  inmediaciones  exis- 
ten  las  ruinas  de  un  palacio  de  los  Incas 
d.  8,644n).  alt.:  dista  de  Jauja  58  leg. 
(295  i  k.);  de  Banos  5  (28  k.);  de  Hud- 
nuco  17  (94  i  k.). 

HuanucutO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Ocros. 

HaaimliuanQ,  est.  Dpt.  A^acucho,  prov, 
Huamanga,  dist.  Socosvinchos :  Labt.  41. 

HuANUHUANu,  distrito  de  la  provincia  de  Ca- 
mand,  Dpt.  Arequipa:  babt.  801,  con  los 
de  Huambo  y  Palca. 

HuANUHUANU,  pbl.  Capital  de  este  distrito 
de  la  provincia  de  Camand,  Dpt.  Arequi- 
•  pa:  babt.  189. 

Haaiiune,  limite  entre  el  Peni  y  Bolivia, 
Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Desa- 
guadero. 

Huanuni)  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ti- 
quillaca:  babt.  67. 

Huanupampa,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Acobamba. 

Haaiinpupata^  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Anta. 

HuaunqulllO)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma. 

Huanntuyo,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ollacbea. 
HuANUTUYo,  est.  Dpt.  Pimo,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Macusani. 
Hoanyanca  6   Huanyarca,  mina  de  plata, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Be- 


HUAN 


414 


HUAQ 


cuay :  bus  metales  son  muy  ricos,  pues 

dan  432  marcos  por  cajon. 
Baanyayi  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Tayabamba. 
Hoanyii^,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocros. 

Huanacaclii)  {Huana  seco,  cachi  corral  es- 
pecial de  carneros.  Ay.  y  cachi  sal  en 
Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist. 
¥ungnyo :  habt.  657 

Huanacahoa)  (camlseta  seca.  Ay.)  aid.  Dpt. 
Tacna,  prov.  Arica,  dist.  Codpa:  habt. 
284. 

Huanahuana^  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
dist.  Cotabambas. 

Huaiiahuma,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Macari. 

Ilaaiiaiiibra,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Celendin,  dist.  Huasmin :  habt.  845. 

Hnafiapaqal,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Cotaparaco. 

Huafiasavira-pampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov. 
Chucuito,  dist.  Yunguyo. 

Hnafiasora)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Orurillo. 

Hiiafiatitaf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Puciira. 

Huafie^  laguua,  prov.  Canta,  Dpt.  Lima. 

HuafieCf  distrito  de  la  provincia  de  Yau- 
yos,  Dpt.  Lima:  habt.  2,016. 

HaafieC)  {huanuc  el  quo  muere.  Q.)  pbl.  ca- 
pital de  este  distrito  de  la  provincia  de 
Yauyos,  Dpt.  Lima:  A  8,218in.  alt.:  habt. 
707:  dist.  12  leg.  (67  k.)  de  Yauyos. 

Hliaftiglira9  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 
ro,  dist.  Achaya. 

Haafiimbay  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Gajabamba:  dista  de  Huamachuco 
8  leg.  (44  i  k.);  de  Gajabamba  2  (11  k.). 

Hnanimbitaf  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Cajabamba,  dist.  Condebamba. 

Huafiomarcaf  est.  Dpt.  Apurimac.  prov. 
Abancay,  dist.  Sirca. 

Hnafiopisa)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Chavin :  habt.  95. 
HnafiurO)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Huanushco,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Pariahuanca :  habt.  80. 
Huannshcnro,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora:  habt.  18. 


Huafiuypifia^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Can. 
baya,  dist.  Macusani. 

Huapaca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito. dist.  Pomata:  habt.  165. 

Huapalas,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Run, 
dist.  Yapatera :  habt.  820. 

Huapapacar^  chac.  Dpt.  Ancaidis,  pror. 

Cajatambo,  dist.  Gorgor. 
Huapatira)  chac.  Dpt.  Apurimac,  pror. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Hoapi)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. Cajatambo, 

dist.  Ticllos. 
HuAPi,    hda.  Dpt.  y  prov.  Hu^uoo,  disL 

Chinchao. 
Hnapir^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hum- 

ta,  dist.  Luricocha :  habt.  85. 
Hnapiri^  rio,  nace  en  la  Cordillera  ydesem- 

boca  en  el  Pacffico,  Dpt.  y  prov.  lea. 
Hnapish)  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Eestauracion.  ' 

Haapohuapo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chim- 

vivilcas,  dist.  Livitaca :  habt.  70. 
Huapra^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huans, 

dist.  Eestauracion. 
Hliapre)  chac.  Dpt.  Ancachs ,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Yungar. 
Huapule^  mina  de  plata  y  plomo  en  el  cer- 

ro  do  Cochupel,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaj- 

las,  dist.  Pueblo  Libre. 
Hnaputaj  cerro  mineral  en  el  distrito  de 

Pueblo  Libre,  prov.  Huaylas,  Dpt  An- 
cachs. 
Huaquepata^  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanm 

dist.  Santa  Maria  del  Valle. 
Huaqai,  (dos  jimtos.  Q.)  hda.  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huaylas,  dist.  Huasta. 
Huaquia,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yanyos. 

dist.  Chupamarca. 
Haquias,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Mar- 

ropon. 

Huaqnihitay  {Huaqui  dos  juntos,  hiia  Vta- 

dre,  Q.;  y  Huaquitha  concertSLTse  pmW.| 

cer  algo,  llegar  al  justo  de  algo,  /iii*fi«^ 

moderadamente.  Ay.)  aid.  Dpt.  Pffittft* 

prov.  Lampa,  dist.  !Nuiioa. 
Hnaqnllla,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Pa5t»,^ 

dist.  Huaca. 
HuAQuiLLA,  hda.  de  caua,  Dpt.  Cajan&'tftNi^ 

prov.  Jaen,  dist.  Churinos. 
HuAQuiLLA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Sn*^ 

ta,  dist.  Nepena. 


HUAR 


—  415 


HUAR 


ffoiiqiiillanif  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

TivUcas,  dist.  Colquemarca. 
iQaqnillOf  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Chirinos. 
laaqiiiiiibra ,  Ma.  Dpt.  Huancavclica , 

prov.  Angaraes,  dist.  Acobamba:  Labt.  97. 
luaqninOy  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y dist. 

Pallasca. 

[naqnipata,  bda.  cecal,  Dpt.  y  prov.  Hud- 
nncOi  dist.  Chinchao,  en  la  quebrada  De 
Repente. 

[naqnirca,  (Huaqui  Jdrca  cnmbre  de  dos 
cerros.  Q.)  pbl.Dpt.  Apnrimac,  prov.  An- 
tabamba  dist.  Sabayno:  babt.  250. 
[uaqaiSt  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 
ras,  dist.  Marca. 

UAQUis,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Laraos:  habt.  278:  a  8  leg.  (16  ^  k.) 
de  Pinos. 

)vebtencia: — Todos  losnombres  queprin- 
cipian  con  Huaray  Huari,  Iliiaro  Iluaru, 
son  dificiles  para  indicar  sn  etimologia 
porque  pueden  ser  corrupcion  de  la  ulti- 
ma vocal,  que  unas  veces  se  ha  variado 
5  cbnfdndido  con  otra  vocal,  lo  cual  hace 
rariar  tambien  el  significado :  algunas  ve- 
Jes  es  facil  conocer  esta  corrupcion,  ya 
>or  la  historia,  la  tradiccion  6  el  sentido 
le  la  oracion :  por  esto  el  que  desee  saber 
>ien  la  etimogfa  busque  las  diversas  pala- 
iras  radicales  y  las  compuestas,  que  las 
ncontrard  en  este  Diccionario. 
tanif  (calzones  6  zaragiielles  cortos,  Q.; 
si  es  corrupcion  de  Huaru  alto.  Ay.)  aid. 
hda-  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Ayabaca: 
abt.  86. 

LRA,  (corrupcion  de  Huaru  alto,  bravo, 
riiel.  Ay.)  cerro  en  la  Cordillera,  al  E. 
3  Tarapaca:  d  1.158ni.  alt. 
JLA,  salitreras,  (8)  Dpt.  y  prov.  Tarapacd, 
irabamba,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
aniro. 

irabe^  hda.  cocal,  Dpt.  y  prov.  Huanu- 

»,  dist.  Chinchao,  en  la  quebrada  De  Be- 

inte. 

irac,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

3t.  Huantar:  habt.  184. 

O^ca,  (honda  Q.)  est.  Dpt.  Ayacucho, 

ov-  Huamanga,  dist.  Socosvinchos. 

ULCiL,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

h,  dist.  Coporaque. 


Hnaracalla,  chac.  en  la  hda.  de  Llocllo, 
Dpt.  y  prov.  HuAnuco,  dist.  Huacar :  dis- 
ta  de  Ambo  1  leg.  (5  i  k.);  de  Huariaca 
9  (50  k.). 

Hnaracancha,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  San  Damian. 

Hnaraeani,  (corrupcion  de  Huaru  alto,  cani 
muger  de  la  provincia  de  los  Yuugas,  6 
trabajosamente;  y  si  es  Quechua  significa 
tirar  piedras  con  honda)  cerro  inmedia- 
to  d  Moquegua  en  la  cadona  do  la  Cordi- 
llera: d  2,817m.  alt. 

HuABACANi,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

HuaracayO)  {Huaru  alto,  cayu  el  pi^  6  la 
piema,  6  las  pisadas.  Ay.;  y  si  es  Huara- 
ca  yoc  en  Quechua  significa,  soga  li  hon- 
da) malpaso  en  elrio  Maranon,  abajo  del 
rio Escurrebragas :  elrio  se  estrecha  entre 
dos  penas  en  un  ancho  de  llSift-  y  por  eso 
aumenta  la  corriente ;  pero  no  es  muy  pe- 
Hgroso. 

Haaracayoc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Piscobamba. 

HuAKACAYoc,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Pueblo  Libre :  habt.  855. 

HuBACAYOc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

HuRACAYoc,  aid.  y  chac.  Dpt.  Junin,  prov. 
Tarma,  dist.  Acobamba :  habt.  510  la  al- 
dea,  y  la  chac.  15. 

HuABACAYoo,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Aymaraes,  dist.  Soraya. 

HuABACAYoc,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Colquemarca. 

Huaraeo,  chac.  Dpt.  HuancavoUca,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Anco. 

HuARAco,  (si  es  corrupcion  de  Huaracu  hon- 
da, soga  de  lana,  Q.:  y  Huaracco  cicrta 
especie  de  cactus.  Ay.)  aid.  Dpt.  Cuzco, 
prov.  ChunvivHcas ,  dist.  Colquemarca: 
habt.  151. 

Huaracochog,  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Pomabamba. 

Hnaracolqui,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Gorgor. 

Huaracoma,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 

chis,  dist.  Marangani. 
Hliaracondo,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Siirite:  habt.  1,885. 
Hiiaracopallca,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa, 

prov.  Castilla,  dist.  Chachas. 


HUAR 


416 


HUAR 


Hoaracopata,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 

cavclica :  habt.  50. 
Huaracopata,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
lIliaracote,chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
HuARAcoTE,  pico  nevado  en  los  Andes  d  los 

14«  82'  40"  lat.  y  TS*'  18'  14"  long. 

Hnaracoyo,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
HuARAcoYo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Omacha. 
Huaracpampa,  bda.  Dpt.  Ancachs.  prov. 

Huaylas,  dist.  Caras. 
HuARACPAMPA ,  hda.  Dpt.   Ancachs ,  prov. 

Huaylas,  dist.  Pamparomas :  habt.  63. 
HuABACPAMPA,  cst.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Macusani. 
Haai'acsiquin,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
Hiiaracay,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas. 
Hnaracnyo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Usicayos. 
Huarachani)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia. 

dist.  Cuyucuyo. 
HuARACHANj  cst.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ajoyani. 
HuARACHANi,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 

garo,  dist.  Asillo. 
HuRACHANi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lamp  a, 

dist.  Santa  Rosa. 
Hnarahaniaya,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora:  habt.  72. 
Hnarahnacra,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Umachiri. 
Haarahoara,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Hnarahuarani)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Juli :  habt.  90. 
HuARAHUARANi,  aid.  Dpt.  Puuo,  prov.  Ohu- 

cuito,  dist.  Santa  Kosa. 
Iluarahuasi ,  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov. 
Cajatambo,  dist.  Andajes. 

nuarahura,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Huancarama. 

HnaraJinyuCy  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jacn,  dist.  Querocotillo. 

Iluaral,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Chan- 
cay :  habt.  881 :  dista  2  leg.  (11  k.)  al  E. 
de  Chancay :  por  el  medio  de  la  poblacion 


pasa  el  ferrocarril  de  Palpa  al  pnerio  la 

Chancay. 
Huarampanipa,  hda.  mineral.  Dpi  Junin, 

prov.  y  dist.  Pasco. 
HuARAMPAMPA,  cst.  Dpt.  Ayacncbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Socos>incho8:bAbi.l6. 
Hiiarana^  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist 

Jauja. 

Hnaranca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  PaiwK- 

tambo,  dist.  Colquepata:  habt.  80. 
HuARANGA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist 

Urubamba:  hab.  74. 
HuARANCA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Limatambo. 
HuARANGA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Panuo, 

dist.  Aocha:  habt.  285. 
HuARANOA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Hoana- 

ne,  dist.  Moho :  habt.  84. 
Hnaraneallqui,  hda.  Dpt.  Ayacueho,  pxoT. 

La  Mar,  dist.  Chungui. 
HuARANGALLQui,  aid.  Dpt.  Cuzco,  proT.  Con* 

vencion,  dist.  Santa  Ana :  habt.  150. 
Huarancancha^  aid.  Dpt.  Apurimac,  prof. 

Andahuaylas,  dist.  Chincheros:  habt  169. 
Hnarancapaccha,  est.  Dpt.  Cnzoo,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Chamaca. 
Huaraiicapata,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chm- 

vivilcas,  dist.  Chamaca. 
Huarancayoc,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Querocotillo 
HuARANGAYoc,   chac.   Dpt.   Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Chiqnian. 
HuARANGAYoo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov 

Cajatambo,  dist.  Huayllacayan. 
Huarancayocc ,  hda.  Dpt.  HaancaTdica, 

prov.  Angaraes,  dist.  Julcamarca. 
HuARANCATocG,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  proiv. 

y  dist.  Huanta. 
HuARANGAYocc,  hda.  Dpt.  Ayacncbo,  prov. 

Cangallo,  dist.  Huambalpa. 
nuARAMCAYocG,montaiiay  est.Dpi  Ayacncbo 

prov.  Huamanga,  dist.  Quinua:  babi.  & 
Huarancayocc,  chac.  Dpt.  Ayacuebo,  prov. 

Lucanas,  dist.  Otoca. 

Hiiarancol,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Andajes. 

Huarancona,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cah* 
chis,  dist.  Marangani :  habt.  7. 

Huarauchacra ,  est.  Dpt  ADcachs,  prov. 
Huari,  dist.  Huantar. 

Haaranelial,  pbl.  Dpt.  Libertad,prov. 


HtJAR 


—  417  — 


HUAR 


CO,  dist.  Usquil:  algunos  lo  consideran 
capital  del  dist.  de  Huaranchal  que  no 
reconoce  la  ley :  habt.  215:  dista  de  Us- 
quil 6  leg.  (83  J  k.). 

Haaranehani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baja,  dist.  Macusani. 

HuABANCHANi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Orurillo. 

Hoanilidosa)  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jacn,  dist.  Ghirinos. 

Haanmii^l,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Arahuay. 
HuABANGAL,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Garabayllo:  habt.  21. 
HuABANOAL,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Caiie- 

te,  dist.  Mala,  d  87^.25  alt. :  habt.  55 : 

i  1  leg.  (5  ^  k.)  al  Norte  de  Mala. 
HuABANOAL,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Llauca. 
HuABANOAL,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Abancay. 
HuABANOAL,  cst.  Dpt.  Arcquipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Lari. 
HuABANOAL,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

y  dist.  Camana :  habt.  287 
floarani^pO)  chac  Dpt.  lea,  prov.  Chin- 

cha,  dist.  Pisco. 
flaaraiipis,  lagunita  en  los  altos  6  Cordi- 
llera de  Huancabamba,  Dpt.  Piura. 
Huaran^y  chac.   Dpt.   Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  La  Peca. 
HuABANoo,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 
ya, dist.  San  Ger6nimo. 
HuABANoo,  hda.  Dpt.  Gajamarca,prov.  Jaen, 

dist.  Chirinos. 
HuABANGO,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 

tilla,  dist.  Huancarqui. 
HuABANGo,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay, 

dist.  Quilca :  habt.  60. 
Hnaraugull,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Andaray:  habt.  180. 
Huaraiijnilllo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cajamarca, 

prov.  Jaen,  dist.  San  Ignacio. 
HuABANGun^Lo,   aid.  y  chac.   Dpt.  y  prov. 

Arequipa,  dist.  Sachaca:  habt.  637. 

Huaranlmajliata,  hda.  Dpt.  Huancaveh- 
ca,  prov.  Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 

HuABANHUAYPATA,  chac.  Dpt.*  ApuHmac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Mara. 

Huaraiiinarca,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Pueblo  Libre :  habt.  888. 


HuABANMABCA,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  Pampachiri. 

Hnaranpampa,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Mara. 

HuaranncrO)  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnu- 
CO,  dist.  Huacar:  en  la  quebrada  de  Gay- 
ran. 

Hnaranuyo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 

cane,  dist.  Yilque  Chico. 
Huaranvla,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
Haaranya,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Chacas. 
Haaranyapampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Llumpa. 
Hnarana^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asdngaro:  habt.  618. 
Huarapa^  hda.  Dpt.  y  prov.  Hu&nuco,  dist. 

Santa  Maria  del  Yalle. 
Huara  de  palos,  est.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Santiago :  dista  de  lea  7  leg.  (89  i  k.). 
Hnarapan,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  San  Buenaventura. 
Huarapansi,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta, dist.  San  Buenaventura. 
Hnarapara,  {Huara  calzon  corto,  para  llu- 

via  6  llover,  Q.;  y  si  es  corrupcion  de 

Huaru  para,  frente  alta.  Ay.)  mina  de 

plata,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Hua- 

ras. 
Hnarapa^ca^  cerro  en  el  cual  hay  una  mi- 
na de  plata,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Recuay. 
Hnarapu,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Querobamba. 
Hnarapuris,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Cajatambo. 
Huaraqueray,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Mara. 
Huaraqui,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa. 
Huararea,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Livitaca. 

Huarare,  laguna  inmediata  al  pueblo  de 
Pevas  formada  de  los  rebalses  6  derrames 
del  Mar  anon. 

Hnararl,  gruta  espaciosa,  con  hermosas  es- 

taldctitas  de  las  mas  variadas  y  capricho- 

sas  formas  que  se  puede  imaginar,  ^  po- 

cas  cuadras  de  Livitaca,  Dpt.  Cuzco,  prov« 

Quispicanchi,  dist.  Livitaca. 

53 


HUAR 


418 


HUAR 


Huarariniy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Macusani. 

Huararpiuioo,  chac.  Dpi.  Cazco,  prov.  y 
dist.  Anta. 

Hnaras,  (debe  ser  comipcion  do  Tluarac,  6 
IJuarap  que  significa  de  calzon  corto.  Q.) 
rio :  con  este  nombre  se  conoce  el  rio  de 
Santa  desde  su  origen  basta  la  confluen- 
cia  con  el  do  Cbuquicara  6  Tablacbaca, 
(vuase  Santa,  rio). 

HuaraSy  provincia  del  Dcpartamento  de  An- 
cachs,  creada  por  ley  de  25  de  Julio  de 
1857.  Confina  por  el  N.  con  la  de  Huay- 
las ;  por  el  S.  con  la  de  Cajatambo ;  por 
el  E.  con  las  de  Pomabamba  y  Huari  li- 
mitada  por  la  cumbre  de  la  Cordillera  ne- 
vada ;  y  por  el  0.  con  la  de  Santa.  Su  ca- 
pital la  ciudad  de  Huaras.  Consta  de  los 
siguicntes 

DISTBITOS : 

Habt. 

Ayja 8,920 

Carbuas 13,999 

Cotaparaco 2,724 

Marca 2,158 

Pampas 8,068 

Pararin 1,448 

Pariacoto 908 

Recuay 4,718 

„  (  Restauracion 6,884 

'^^* ( Independencia 8,881 

Jangas 8,046 

Yungar 2,518 

Total  habt... 53,267 

Algunos  cuentan  como  dis^tos  de  esta 
provincia  los  siguientes ;  Ollero,  que  per- 
tenece  &  Recuay,  Pariabuanca  y  Marcara, 
que  pertenecen  d  Carbuas.  La  ley  no  re- 
conoce  estos  distritos. 

Esta  comprendida  con  bastanto  aproxi- 
macion  entro  los  8«  50'  y  10°  16'  lat.  y 
los  79**  10'  y  80°  12'  long,  formando  una 
superficie  como  do  505  leguas,  que  compa- 
rada  con  su  poblacion  resulta  con  poco 
mas  de  105  habit,  por  cadalcgua  cuadrada. 
En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos  y  K$- 
tancias:  a  estas  las  cousideramos  en  mu- 
ehos  casos  como  Aldcas,  y  tambien  a  cicr- 
tas  haciendas;  segun  lo  dicho  cu  el  Dis- 
Gurso  Preliminar. 


Su  territorio  estd  dividido  de  Norte  i 
Sur  en  dos  zonas  muy  caracterizad&s;]i 
de  la  costa  que  estd  al  Oeste  de  la  cadena 
de  la  Cordillera,  conocida  con  el  nombre 
de  Cordillera  Negra:  en  lo  general  es  de 
tcmpcramcnto  cdlido,  exceptnando  lo6 
pueblos  y  lugares  que  ocupan  las  faldas  de 
esta  Cordillera,  en  donde  el  tempen- 
mcnto  es  muy  frio :  la  segunda  esta  com- 
prendida entre  la  Cordillera  Negra  yli 
Cordillera  nevada  y  es  conocida  con  el 
nombre  de  Callejonds  Huaylas:  el  tempe- 
ramonto  es  delicioso,  y  solo  en  la  parte 
alta  de  las  faldas  de  la  Cordillera  ne- 
vada, y  en  su  cumbre,  el  temperamento 
es  muy  frio ;  por  consiguiente  los  prodofr 
tos  de  esta  provincia  varfan  desde  la  ca- 
fia  dc  aziicar  basta  la  cebada.  En  el  rey- 
no  mineral  es  rica  como  todas  las  pro- 
vincia del  Departamcnto  de  Ancachs  (Tea- 
se Cordillera  Negra,  Cordillera  Nevada, 
Callcjon  de  Huaylas).  Se  calcula  el  pro- 
ducto  de  trigo  en  50,000  fanegas(lafiuie- 
ga  ticne  62kg.702);  en  70,000  el  delmaiz: 
en  100,000  cl  de  papas;  y  en  12,000  el 
de  cebada ;  ademas  tiene  como  250,000 
cabezas  de  ganado  lanar,  24,000  vacnno 
y  8,000  ycguarizo :  las  minas  dan  como 
12,000  marcos  de  plata :  estos  prodndos 
puedeu  aumentar  cousiderablementecnan- 
do  sea  facil  y  m6nos  costosa  la  exporta- 
cion,  lo  que  sucedeni  el  dia  en  que  se 
termine  cl  ferrocarril  que  sale  de  Chimlw- 
te,  y  del  que  ya  estd  construida  como  una 
terccra  parte. 

Huaras  como  todas  las  provincias  tU 
Departamcnto  de  Ancachs,  cstA  Hamad*, 
en  no  legano  tiempo,  a  ser  de  las  mas  ri- 
cas  y  florecientes  del  Peril :  bay  poblatfwo 
numerosa,  y  abundantes  producciones  » 
los  tres  rcynos,  solo  ncccsita  de  caminos. 

Un  Sub-Prefecto  esta  encargaJo  iW 
maiido  politico  de  la  provincia:  un  ^^ei 
de  1.*  Inatancia  admmistra  jiisticia.  En 
lo  cclcsiastico  se  Ic  donomina  Partlhi  Jfc' 
y  esta  dividida  en  los  siguientes 

,     CUKATOS : 

Ayja.  Pararin. 

Cotaparaco.         Pampasde  Huaylas 
Huaras.  Ilecuay. 

Marca. 


HUAR 


—  419 


HUAR 


Hay  dos  colegios  y  35  escuelas  do  pri- 
meras  letras,  a  saber : 

SueldoB. 

1  Colegio  para  hombres S.     6,680 

1      »  »      mugeres »      8,200 

82  Escuelas  para  hombres •    19,200 

3        •  »  ,  mugeres t      1,800 


Total  al  aiio S.  80,880 

Las  contribuciones  producon  al  auo  la 
cautidad  de  1,849  solos,  por  los  siguien- 
tes  ramos : 

Contribucion  Urbana S.      224 

»  Riistica •        966 

•  Industrial >        659 


Total  alaSo S.  1,849 

HuABAs,  distrito  do  la  provincia  de  este  nom- 
bre,  Dpt.  Ancachs,  la  ciudad  esta  dividi- 
da  en  dos  digtritos  Uamado  el  uno  de  la 
ReMauracion:  babt.  6,884,  y  el  otro  de  la 
hid^'peiulmcia:  babt.  8,381. 
EuAEAs,  ciudad,  capital  de  la  provincia  y 
del  Dpt.  de  Ancachs :  estd,  dividida  en  dos 
dists.  Independencia  y  Restauracion. 

■La  ciudad  de  Huaras  so  halla  edifica- 
da  en  un  llano,  d  la  orilla  derecha  del  rio 
principal  y  (l  8,027  metros  (8,622  varas) 
de  plevacion  sobre  el  nivel  del  mar. 

•Debido  it,  su  altura,  Huaras  goza  de  un 
clima  templado  algo  frio,  pero  no  desa- 
agradable,  puesto  que  en  ningima  ^poca 
del  ano  se  congela  el  agua  en  la  poblacion. 
tLa  temperatura  de  la  atmosfera  du- 
rante el  dia,  en  los  meses  desde  Noviem- 
bre  a  Febrero,  ha  variado  entre  9°  y  21° 
4  del  term6metro  centigrado;  variacion 
que  a  veces  se  experimenta  en  un  solo  dia. 
Como  en  todas  las  poblaciones  do  la  sier- 
ra, cuando  hay  sol  hace  bastante  calor, 
pero  por  la  tarde  refresca  la  atmosfera  y 
al  bajar  el  sol  se  experimenta  sensacion 
defrio. 

■  La  ciudad  de  Huaras  tiene  una  regu- 
lar estension ;  la  mayor  parte  de  sus  ca- 
lles  son  rectas,  pero  muy  estrechas,  pues 
su  mayor  anchura  es  de  5  metros,  lo  que 
dd  d  la  poblacion  un  ayre  oprimido.  Las 
casas  son  sencillas,  carecen  de  belle- 
za  artfstica,  pero  en  general  son  espacio- 
saa  y  s61idamente  construidas.  En  mu- 
chas  casas  es  digno  de  notarse  el  hermo- 


so  empedrado  de  sus  patios,  formado  de 
pequoiias  piedras,  blancas  y  negras,  dis- 
puestas  en  dibujos  variados  de  regular 
efecto. 

cLos  edificios  ptipblicosde  Huaras,  ade- 
mas  de  las  dos  iglesias,  se  reduceu  al  hos- 
pital, casa  Prefectural,  tesoreria  y  cole- 
gio nacional  de  instruccion  media. 

•El  hospital  tiene  una  salapara  hombres 
con  14  cobachas ,  y  otra  para  mugeres 
con  82.  Esta  ultima  se  halla  en  mejor  es- 
tado  que  la  primera. 

«E1  colegio  ocupa  el  antiguo  y  ruinoso 
convento  de  San  Francisco.  Ultimamen- 
te  hicieron  en  dicho  local  importantes  re- 
facciones,  de  modo  que  en  el  dia  puede 
servir  para  el  objeto  d  que  se  le  ha  desti- 
nado. 

•  Tambien  es  digno  de  mentarse  el  ce- 
menterio  6  panteon  construido  en  1846, 
no  por  cierto  por  su  arquitectura,  sino  por 
numerosas  piedras  esculpidas  por  los  an- 
tiguos  habitantes  del  Peru,  piedras  que 
ban  sido  traidas  de  varias  partes,  y  ban 
side  como  embutidas  en  la  pared  exterior 
que  circuye  d  dicho  panteon,  con  el  obje- 
to sin  duda  de  conservar  estos  importan- 
tes restos  de  la  antigua  civiUzacion  pe- 
ruana. • 

«La  mayor  parte  de  estas  piedras  ban 
sido  traidas  de  im  lugar  llamado  Pongor, 
situado  en  la  falda  de  la  Cordillera  negra, 
casi  en  {rente  de  Huaras.  Casi  todas  es- 
tas piedras  representan  hombres  mas  6 
m^nos  deformes,  de  figura  grotesca ;  al- 
gunos  parados  y  otros  con  las  piernas 
cruzadas ;  unos  son  esculpidos  en  bajo  re- 
lieve, otros  son  mas  6  m6nos  de  bulto. 
Las  formas  en  general  son  groseras,  pe- 
ro el  trabajo  do  algunas  es  mas  acabado 
que  el  do  otras. 

«Totas  estas  grotescas  figuras  huma- 
nas  tienen  la  cabeza  cefiida  con  una  espe- 
cie  do  corona  quo  varia  en  cuanto  d  su 
forma.  Unas  pocas  tienen  un  hasten  6  ce- 
tro  en  las  manos;  otras  parecen  tenor  de- 
coraciones. 

•  Ademas  de  estos  figurones,  hay  otras 
piedras  que  representan  animales,  y  al- 
gunas pocas  unos  grupos  que  segura- 
mente  deben  tener  algun  significado  y 


HUAR 


420  — 


HUAR 


pneden  considerarse  como  gerogUficos  6 
una  escritura  figurada. 

•Huaras  tiene  tambien  sn  paseo  publi- 
co 6  alameda,  la  que  d  pesar  de  ser  bien 
alinea^^,  es  pequena,  hecha  con  poco  gus- 
to y  muy  poco  concurrida. 

•  Puentes.  —  La  ciudad  de  Huaras  tiene 
dos  puentes ;  uno  de  madera  sobre  el  rio 
Quilcay  que  baja  de  la  Cordillera  ncva- 
da  y  desemboca  al  principal  cerca  de  la 
poblacion.  For  este  puente  pasa  el  cami- 
no  que  se  dirige  d  Carhuas.  El  otro  es  de 
cal  y  piedra  de  un  solo  arco,  y  construido 
sobre  el  rio  principal.  Este  puente  se  co- 
noce  con  el  nombre  de  GaHcanto  y  sirve 
para  el  camino  que  se  dirige  d  la  Costa. 

*Aguas  potables — Muchas  personas  creen 
que  el  agua  dd  que  se  bace  uso  en  Hua- 
ras tiene  alguna  calidad  nociva,  asegu- 
rando  que  los  forasteros,  por  lo  comun, 
padecen  del  est6mago  en  los  primeros 
dias ;  pero  esta  dolencia  desaparece  luego 
con  el  uso  6  hdbito. 

«Habiendo  investigado  el  origen  del 
agua  que  sirve  para  los  usos  dom^sticos 
en  la  ciudad  de  Huaras,  he  venido  en  co- 
nocimiento,  que  el  agua  consumida  en  la 
poblacion  viene  de  dos  Ingres  distintos: 
una  es  traida  del  rio  Quilcay  que,  como 
hemos  dicho,  baja  de  la  Cordillera  nevada 
y  pasa  por  el  canto  de  la  poblacion:  la  otra 
es  suministrada  por  unos  pequenos  pu- 
quiales  situados  en  la  misma  ciudad. 

<E1  agua  del  rio  Quilcay,  si  no  faese  por 
una  pequena  cantidad  de  arcilla  blanca, 
que  tiene  en  suspension  y  que  se  puede 
separar  por  medio  de  un  filtro,  serla  muy 
pura,  puesto  que  no  tiene  traza  de  sal  y 
Bolo  contiene  80  milfgramos  de  sulfate  de 
cal  6  yeso  por  cada  litro  de  agua,  lo  que 
equiyaldria  &  una  parte  de  sulfate  de  cal 
por  12,500  partes  de  agua.  De  consiguien- 
te,  si  esta  agua  tuviera  alguna  influencia 
sobre  nuestro  organismo,  se  podria  mas 
bien  atribuir  A  su  demasiada  pureza,  que 
la  hace  m^nos  apta  para  la  digestion. 

« El  agua  de  los  puquiales,  aunque  cris- 
talina,  no  es  tan  pura  como  la  primera, 
conteniendo  400  milfgramos  de  sales  por 
cada  litro  de  agua. 

«De  esta  cantidad,  la  mitad  es  de  clo- 


ruro  de  sodio  6  sal  comun,  y  la  olra  ni* 
tad  esta  formada  de  sulfato  de  soda  y  sol- 
fato  de  cal.  —  Esta  cantidad  de  sales  aim- 
que  un  poco  fuerte,  no  es  excesiva,  yde 
consiguiente  no  puede  atribuirsele  los  de- 
sarreglos  de  est6mago. 

c  Campina.  —  Huaras  tiene  en  sns  aire- 
dedores  una  bonita  campina,  aunque  no 
muy  extensa  en  proporcion  al  numero  de 
sus  habitantes,  alcanzando  bus  prodaetos 
tan  solo  para  el  consumo  de  lapobladon. 
« Pero  d  parte  de  la  campina  que  lodea 
la  poblacion,  las  principales  familias  de 
Huaras  tienen  su  hacienda,  sea  en  la  qne- 
brada  6  en  la  puna,  de  donde  traenlo 
necesario  para  sus  gastos> :  habt.  14,765: 
dista  de  Jauja  100  leg.  (557  k.);de  Santa 
Catalina  16  (89  k.);  de  Huari  22  (122  k.). 

Huarasaca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ln- 
canas,  dist.  Otoca. 

Hnarasillo,  aid.  Dpt.  HuiLnuco,  prov.  Hna- 
malies,  dist.  Piura:  habt.  640. 

Hnarasifia)  aid.  Dpt.  y  dist.  Tarapaca:  al 
leg.  (5  ^  k.)  de  Tarapac^. 

Hnaraslquillo,  chac.  Dpt.  Cajamarea,  pro?. 
y  dist.  Jaen. 

Huarasullo,  hda.  Dpt.  Cajamarea,  pror.  j 
dist.  Cajabamba :  dista  de  Hoamackoco 
10  leg.  (55  ^  k.):  de  Cajabamba  4  (22  L). 

Huarata^  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cama- 
nd,  dist.  Acari:  dista  de  Acan  8  kg. 
(16  i  k.). 

Huaraticrana,  chac.  Dpt.  Amazonas,  pror. 
Chachapoyas,  dist.  Leyanto. 

Huarato,  monte,  Dpt.  y  prov.  lea,  dist 
Nasca. 

Huarancaca,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  proT. 
y  dist.  Pasco. 

Huaranniyo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuoo, 
dist.  Huacar :  dista  de  Moscatana  1  leg* 
(6  i  k.);  de  Huacar  4  (22  k.). 

Huarantambo,  hda.  Dpt.  Junin,  proT.  Pis- 
co, dist.  Yanahuanca :  habt.  807. 

Huaranya,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Patai, 
dist.  Huayo:  d  1  leg.  (5  1  k.)  de  esie  pa^ 
bio. 

HuARAUYA,  chac.  Dpt.  Libertad,  proT.  P4- 

taz,  dist.  Huaylillas. 
HuABAUYA,  mina  de  oro,  plata  y  plomo,  Dpt 

Libertad.  prov.  Huamachuco,  t\h^   Mo* 

Uepata. 


HUAR 


—  421  — 


HUAR 


Huaraya,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Cabanilla. 
HuAKAYA,  aid.  Dpt.Puno,  prov.  y  dist.  Lampa. 
HuABAYA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Moho :  habt.  936. 
Huaraya,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno :  habt. 

437. 
Huaraya,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Callalli. 

niiflrayae,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tisco. 
Huaraya-liiiaraya^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Tisco. 
Huaray-ayllo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sin- 

dia,  dist.  Cuyucuyo :  &  sus  inmediaciones 

bay  muchas  chacras. 
IIiiarayhuarmi,chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  Colta. 
Hnaraylla,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Soras. 
Hoaraypata,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Quispicanchi,  dist.  Quiquijana:  habt.  118. 
Hoaraypata  chioo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Quispicanchi,  dist.  Quiquijana. 
HuanlyimGa,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Ayapata. 
Haarca,  {Huarco  6  Huarcu,  el  peso  6  pesar, 

coigar,  ahorcar.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  An- 

cachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Yungay :  habt. 

274 :  d  2  leg.  (11  k.)  de  Yungay. 
Huabca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  Anco :  habt.  409. 
Huarca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Yauri ;  habt.  850. 
Huarca,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Camana,  dist.  Caraveli:  habt.  196:  dista  2 

leg.  (11  k.)  do  Caraveli. 
Haarcacaca,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Chorrillos. 
Buareaehapi)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 
nas, dist.  Layo :  habt.  173. 
loarealla,  aid.  y  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Union,  dist.  Huaynacotas:  habt.  111. 
loareao,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Chuquibamba. 

Inarcas,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  301. 

loareatan,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta,  dist.  Luricocha:  habt.  621. 

luarcay,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 
chi, dist.  Oropesa. 


•  HtJARCAY,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo, 
dist.  Eondocan. 
Huarcayat  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Chuschi. 
HuARCAYA,  {Huarcuy  colgadura,  ahorcamien- 
to.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 
llo,  dist.  Canaria :  habt.  90:  cerca  de  es- 
te  pueblo  se  reune  el  rio  que  baja  de  Can- 
gallo  con  el  de  Cabana  y  forman  despues 
el  Pampas. 

HuARCAYA,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Tapayrihua:  habt.  223. 

Huarcayanl,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 
rinacochas, dist.  Chumpi. 

HuARCAYANi,  cst.  Dpt.  Siyacucho,  prov.  Pa- 
rinacochas, dist.  Pararca:  habt.  289,  con 
los  de  SaUa-salla. 

HuarcO)  {Huarcu  pesa  6  pesar,  ahorcar, 
coigar.  Q.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 
dist.  Tiabaya. 

Huarooca5  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nas- 
ca. 

Huarcoiiy  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  San  Marcos. 

Hnarcopampa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Bancos. 

HuARcopAMPA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya,  dist.  Macusani. 

Hnarcoy,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist, 
Cotabambas. 

Haarcn,  nombre  antiguo  del  actual  valle  y 
villa  de  Canete. 

Hiiareusi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Huancapon. 

Hliarj^el,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huiinuco,  dist. 
Huacar :  en  la  quebrada  de  Cayran. 

Huarhua,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Pampamarca :  habt.  391. 

Huarhuar  alto  y  Hnarhiiar  bajo^  chacs. 

Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist.  Arahuay. 
Huarhuaiscocha,  hda.  Dpt.  Hudnuco,  prov 
Dos  de  Mayo,  dist.  Huallanca :  dista  de 
Jauja  64  leg.  (357  k.);  de  Huallanca  6 
(83  i  k.). 

Huari,  (hquido  espeso,  Ay.;  salvaje  in- 
d6mito  en  Quechua,  Htiari  Dios  de  las 
fuerzas)  para  su  compuestos  v^ase,  en  ca- 
da  nombre,  el  significado  de  la  palabra 
que  siga  d  la  radical  Huari, 

Hnari,  povincia  del  Departarmento  de  An- 
cachs, creada  &  la  vez  que  el  Departa- 


nUAR 


—  422 


HUAR 


xnento  do  Ancachs.  Confina  por  el  N.  con 
la  provincia  do  Pomabamba  liiiiitada  por 
el  rio  Yanamayo,  y  la  de  Huamalics  del 
Departamento  de  Huanuco ;  por  el  S.  con 
la  do  Cajatambo,  por  un  ramal  6  contra- 
fuerte  de  la  Cordillera  nevada;  por  el  E. 
con  la  misma  de  Huamalies  separada  por 
el  rio  Maraiion ;  y  por  el  0.  con  la  de  Hua- 
ras,  por  la  Cordillera  nevada.  Su  capital 
esla  ciudad  de  Huari,  conocida  dntes  con  el 
nombre  de  Sto.  Domingo  de  Huari.  Cons- 
ta  do  los  siguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 
Chacas 11,462 

Cbavin .*. 2,992 

Huacbis 5,690 

Huantar 8,119 

Huari 9,020 

San  Luis 7,788 

Llamellin 6,888 

San  Marcos 2,618 

Uco , 4,081 


Total  habt 58,548 

Estd  comprendida  con  alguna  exactitud 
entre  los  9*>  5'  y  9°  55*  lat.  y  los  78°  40'  y 
79**  80'  long.,  formando  unasuperficie  co- 
mo  do  200  leguas,  que  comparada  con  su 
poblacion  rcsulta  poco  mas  de  267  babi- 
tantes  por  cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos,  Aldeas 
Estancias,  Caserios :  d  estas  dos  iiltimas 
las  consideramos,  en  este  Diccionaria,  co- 
mo  Aldeas,  y  enalgunos  casos  d  ciertas  ha- 
ciendas, segun  lo  dicho  en  el  Discurso 
Preliminar. 

La  provincia  esta  entre  las  cadenas  de 
la  Cordillera  nevada,  de  la  de  Huamalics  y 
un  contrafuerte  do  la  de  Cajatambo  :  por 
csto  su  territorio  es  muy  escabroso  y  rico 
en  minerales  de  oro  plata,  mohbdeno,  co- 
bre,  y  otros. 

El  rio  de  Paccha,  Uamado  por  al  gu- 
nos,  rio  de  Conchucos  6  del  Callejon  atra- 
viesa  toda  la  provincia  de  S.  d  N.  N.  E. 

Varia  mucho  el  temperamento  segun 
las  localidades :  en  los  lugares  que  estdn 
d  orillas  del  Maraiion  el  calor  es  ardiente, 
mientras  que  en  los  que  ocupan  las  cum- 
bres  6  faldas  de  los  cerros  se  siente  el  frio 


mas  intense:  esta  diver sidaddcclimaa  ha- 
CO  quo  tambien  la  haya  en  sus  prtxliicWs. 
Un  Sub-Prefecto  esttl  encargado  ild 
man  do  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicw.  En 
lo  eclesidstico  se  conserva  el  nombre  de 
Conchucos  y  so  dosigna  con  el  de  Partido 
Alto,  los  siguientes 

CURATOS : 

Chavin  de  Huantar.  S.  Luis  de  Huari 

Chacas.  San  Marcos. 

Sto.  Domingo  de  Huari.     Uco. 
Hay  22  Escuela^de  primera  Ictras: 

15  parahombres:  sueldos S.  9,nfl0 

7     »  mugeres ■   4,200 


Total  al  alio S.  13,200 

Las  contribuciones  producen  al  ano  b 
cantidad  de  1,988  soles  por  los  siguientes 
ramos : 

Contribucion  Urbana S.        71 

»  Btistica •      1,003 

1  Industrial ■        910 


Total  al  alio S.    1,083 

Huari,  distrito  de  la  provincia  de  Huaii, 
Dpt.  Ancachs:  habt.  9,020. 

HuABi,  villa,  capital  do  la  provincia  y  de^ 
distrito  de  su  nombre,  Dpt.  Ancachs:  si- 
tuada  en  una  meseta  d  8,158in.  alt. :  habt 
1,867:  dista  do  Huaras  19  leg.  (106  k.); 
de  Jauja  74  (418  i  k.);  do  San  Marcos  5 
(28  k.);  de  Pomabamba  8  (44  J  k.). 

HuAsi,  rio  tributario  del  Paccha,  Dpi.  An- 
cachs. 

Huari,  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajafcun- 
bo,  dist.  Acas. 

Huari,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  disk 
YauH :  d  8,671™-  alt. :  habt.  479. 

Huari,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 
caja,  dist.  Huaribamba:  habt.  21 1. 

Huari,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huaucavc^lica,  disi. 
Acoria :  habt,  56. 

Huari,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huantji, 
dist.  Huamanguilla. 

Huariaca,  distrito  de  la  provincia  de  Pasco, 
Dpt.  Junin:  habt.  4,864. 

Huariaca,  (Z/Man'liquidoespeso,  ara  por  aqui 
6  por  este  lugar.  Ay. :  acca  cliicha  cierta 
bebida  de  maf z  fermentada.  Q.)  villa,  capi- 
tal de  este  distrito  de  la  provincia  de  Pas- 
co, Dpt.  Junin :  d  SQiQux.  alt. :  habt.  l,29i 


HUAR 


—  423  — 


HUAR 


dista  de  Lima  67  leg.  (378  J  k.) ;  del  Cer- 

ro  de  Pasco  8  leg.  (44  i  k.) 
Huariacn,  cbac  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 

Higueras. 
Duariailiaspi  6  Humjamascja,  aid.  Dpt.  An- 

cachs,  prov.  Huari,  dist.  Huachis :  babt.  61 . 
Hnaribamba,  bda.  de  caua,  Dpt.  Junin, 

prov.  Hiiancayo,  dist.  Pariahuanca:  si- 

tuada  a  1,687™.  alt.:  babt.  86. 

HuARiBAMBA,  disttito  de  la  provincia  de  Ta- 
yacaja,  Dpt.  Huancavelica :  babt.  8,599. 

HuABiBAMBA,  pbl.  Capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Tayacaja,  Dpt.  Hiianca- 
vebca:  babt.  657. 

HuABiBAMBA ,   pbl.   Dpt.   Ayacucbo ,   prov. 

Huanta,  dist.  Huamanguilla:  babt.  108. 
Haaiibambilla,  aid.  Dpt.  HuancaveHca, 
prov.  Tayacaja,  dist.  Paucarbamba :  babt. 
498. 

Huairicacba,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tisco. 
Hnariean,  cbac.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
HnsirJcaucha  6  Huarkancki,  aid.  Dpt.  Piu- 

ra,  prov.  Huaucabamba,  dist.   Sondor:  d, 

1  leg.  (5  J  k.)  de  Huancabamba. 
HuARicANCHA,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Pariabuanca:  d  6  leg.  (88  \  k.) 

de  Pariabuanca. 
Uiiaiiean^pi,  (cielo  6  admosferaespesa.-  Ay.) 

qxiebrada,  Dpt.  Lima,  en  la  provincia  de 

Cliancay  es  muy  fertil. 
HuARicANGA,  aid.  y  bda.  Dpt.  Lima,  prov. 

Cliancay,  dist.  Pati\dlca:  babt.  88  los  de 

la  aldca,  y  los  do  la  bda.  26 :  dista  6  leg. 

(28  k.)  de  Pativilca. 
Hiuirieolca,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma:  dista  de  Tarma  2  i  leg.  (8  k.); 

de  Tarmatambo  1  (5  J  k.). 
Huaricaucsi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 

Ilmirielinraii,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  ydist. 
Tarma. 

Iliuiri4r«nu'bo,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz ,  dist.  Buldibuvo. 

V 

lluariliiiari)  (may  liquido.  Ay.)  mescta  en 

la   cadcua  do  los  Andes  que  divide  las 

ag-ua.s  del  Tono  y  Pifjipifii. ' 
HuARiiii'ARi,  rio  que  da  origcn  al  do   San 

Gabaii,  por  cuyo  motivo  algnnos  lo  cono- 

ceu  cou  este  ultimo  nombre. 


HuARrauABi,  lavadero  de  oro,  Dpt.  Pono, 
prov.  Sdndia,  dist.  Pbara. 

Huarihuma,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Orurillo. 

Huarihu}0  6  HuaHjo,  aid.  Dpt.  y  prov. 
Puno,  dist.  Picbacani:  babt.  168. 

Hnarijo  6  HuarUmya,  aid.  Dpt.  y  prov.  Pu- 
no, dist.  Acora :  babt.  201. 

Huarimaca,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Cbota,  dist.  Llama:  babt.  415,  con  los  de 
Majada  y  Cbugur. 

Huarinial,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 
bamba, dist.  Huarmaca:  d  14  leg.  (78  k.) 
de  Huancabamba. 

Huarimarca,  aid.  Dp  t.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Tayabamba. 

Huarliiiayca,  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Islay,  dist.  Quilca. 

Haariniayo,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ri, dist.  Cbavin:  babt.  169. 

Haarina^  llanura  d  la  orilla  oriental  del  Ti- 
ticaca,  c^lebre  por  la  batalla  que  se  bbr6 
en  ella  entre  Gonzalo  Pizarro  y  Centeno 
que  mandaba  el  ej^rcito  del  rey  y  que  fue 
derrotado. 

HuABiNA,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Uvi- 
nas:  babt.  188. 

Hnarini^,  laguna,  y  bda.  Dpt.  Piura,  prov. 
y  dist.  Huancabamba:  d  2  leg.  (11  k.)  de 
Huancabamba. 

Haaripa,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canta. 

HuABiPA,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
buaylas,  dist.  Pampacbiri :  babt.  100. 

Hnaripallae,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma. 

Haaripam|NI,  quebrada  en  la  provincia  de 
Pomabamba :  notable  por  los  minerales 
de  plomo  y  plata  que  contione :  Dpt.  An- 
cacbs. 

HuARiPAMPA,  bda.  mineral,  Dpt.  Ancacbs, 
prov.  Pomabamba,  dist.  Piscobamba:  a  9 
leg.  (50  k.)  do  Yungay. 

PIuARn>AMPA,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Llumpa. 

HuARiPAMPA,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ri, dist.  Cbacas. 

HuARiPAMPA,  aid.  Dpt.  Ancalis,  prov.  Hua- 
ri, dist.  San  Marcos :  babt.  363. 

HuARiPAMPA,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Indepeudencia. 


HDAE  —  4 

HuAfiiPAMPA,  hda.  Dpt.  prov.  y  diat.  Hudnuco. 
HuABiPAMFA,  distrito  de  lu  pioviuciu  de  Jau- 

ja,  Dpt.  Juniu:  liabt.  5,285. 
HuABiPAHFA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  de  Jauja,  Dpt.  Jimin:habt. 

748. 
HuARiPAHPA,  aid.  Dpt.  Jumn,  prov.  y  dist. 

Jauja:  habt  272. 
UuABiFAUPA  cHico,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov. 

Tarma,  dist.  Acobamba:  Labt.  122. 
HuAKiPAUPA,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

cbirl,  dist.  Casta. 
HuAKiPAHPA  6  Huayrapcanpa,  aid.  y  est.  Dpt. 

Apurimac,  prov.  Abancay,  dist.  Lambra- 

ma:  habt.  184. 
HuAstPAUPA,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Are- 

quipa,  dist.  Paucarpata. 
Hnarlpata,  pico  nevado  en  los  Aades  al  Sur 

de  la  CordiUera  de  Yilcauota  en  el  limite 

de  loB  Departamentos  del  Guzco  y  Are- 

quipa. 
HuABiPATA,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanca- 

velica:  habt.  12. 
BuABiPATA,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chtm. 

vivilcas,  dist.  Colquepata. 
Hnarlpircfa,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos ;  habt.  17. 
Hiuriqiiliiii  de  Hnaror,  aid.  Dpt.  Lima, 

prov.  Huarochiri,  dist.  Matucana;  habt. 

94:  diata  \  leg.  de  Matucana. 
Huorira'Diiilaliayo,  est.  Dpt.  Pono,  prov. 

Ohucnito,  dist.  Yunguyo. 
Hiurirca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Pampas. 
Huarls,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caji 

tambo,  dist.  Ocros. 
Hturisca,  pbl.  Dpt.  Jtmin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Chupoca:  habt.  476. 
Hiurisco,  aid.  Dpt.  Fimo,  prov.  y  dist. 

Huancane:  habt.  168. 
Huaritambo,  aid.  Dpt.  Ancaobs,  prov.  y 

diet.  Hnari:  habt.  99. 
Huaritanpl,  Cordillera  en  la  provincia  de 

Huancayo,  Dpt.  Junin;  sn  paso  se  halla  i 

4,66fim.  alt. 
Hnariya,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  San  C&rlos. 
Hiurilca,  chac.  Dpt.    y  prov.   Hudnuco, 

dist.  Huacar,  en  la  quebrada  de  Cayran. 
Hnarmaca,  distrito  de  la  provincia  de  Huan- 

cabamba,  Dpt.  Fiura:  habt.  6,251. 


HUAR 


HuABUACA  (HiiamuKc,  que  se  pionimcii 
Huamiaka,  hijo,  muchacho,  Q.)  pbl.  m- 
pital  de  esto  distrito  de  la  provincii  de 
Huancabamba,  Dpt.  Piura:  habt.  l.Oai: 
dista  de  Huancabamba  8  J  leg.  (20  k.) 

Htianuacucon,  aid.  Dpt.  Areqaipa,  pr«T, 
Union,  dJst.  Quechaalla. 

Huarnif,  (corrupcion  de  Huarmi,  miiger. 
Q.)  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequips,  proT.  Ct^- 
tilla,  dist.  Viraco. 

Himriuecala,  eat.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cboii' 
vii-ilcas,  dist.  Velille. 

Hiumiey,  rio,  naee  en  la  Cordillera  ncgn 
del  Dpt.  de  Ancachs:  solo  tiene  agofl  ec 
tiempo  de  lluvias. 

HuABUEY,  quebrada  formada  por  varimn 
mificaciones  de  la  Cordillera  negra;  cttt- 
en  direccion  al  mar. 

HuARMBV,  puerto  menor:  el  varadero  esta  i 
los  1(P  6'  60"  lat.  y  80°  30'  Si"  long.  Si 
foudeadero  es  bueno  y  estd  d  2  6  3  c^W 
distantes  de  tierra :  los  rauchos  que  b», 
en  la  playa  sou  inhabitados  porqne  i 
pueblo  estd  d  2  millas  al  interior:  ei 
1874 

Eatraron.  TonpUdii- 

101  Vapores 80,290 

12  Buques 


40 


.  y  salieron  igual  mbnero  de  buques  y  37 
paaageros. 


nSTANCUS  DEL 

PUEBTO  I 
BHAK, 

Uill.  Diatir 

41 

41 

Samanco.... 

57 

Santa 

78 

Huanchaco . 

13« 

52 

Huacho 

73 

148 

KuABMEV,  distrito  de  la  provincia  de  Sai 
Dpt.  Ancachs:  habt.  1.461. 

HuARMEY  antiguamente  Hiiidlm,  pbl.  cap 
del  distrito  de  sa  nombre ,  d  2  miliar 
Puerto  y  a  los  10°  6'  15"  lat.  y  80=  SS" 
long.  Es  muy  escaso  de  recnrsos,  por 
llarse  rodeado  de  nn  desierto  arena!; ; 


HJV^ 


—  ^25 


HUAR 


de  decirse  que  es  un  oasis  entre  Pativilca 
y  Casma;  por  lo  mismo  su  temperamento 
es  exelente  para  los  que  sufren  de  afeccio- 
nes  al  pulmon.  Cerca  de  la  poblacion  hay 
salitreras  de  las  que  se  extrae  un  poco  de 
salitre:  tambien  existen  algunas  vetas  6 
vetillas  auriferas:  habt.  898 :  dista  de  Li- 
ma 52  leg.  (289  i  k.) :  de  Pativilca  18  leg. 
(100  k.). 

Hnanniaucca,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Abaucay,  dist.  Curahuasi:  habt.  88. 

Haanuioocha,  laguna  imnediata  al  pueblo 
de  Pampas,  prov.  Yauyos,  Dpt.  Lima: 
tiene  2  leg.  (11  k.)  de  largo, %  1  (6  J  k.) 
de  ancho. 

HuA&MiGocHA,  laguna  en  la  provincia  de  Hua- 
rochiri,  Dpt.  Lima:  es  una  de  las  que  dan 
origen  al  no  Santa  Eulalia  que  despues 
88  llama  Eimac. 

Huarmi-huanil,  pampa  al  Este  de  las  de 
Chimbote.  Se  proyecta  ii-rigarla  con  cu- 
yo  objeto  se  han  hecho  ya  los  estudios 
para  sacar  agua  del  rio  de  Santa. 

Hnarmi-huillca,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Hvarmi-paqnio,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin, 

prov.  y  dist.  Pasco. 
HlUiniiisayailgO,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 
Huamiita)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 

yo,  dist.  San  Juan. 
Hoamiay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Hualylacayan. 
Huarobamba,  quebrada,  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Paruro:  habt.  91. 
HuAROBAMBA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Pararo,  dist.  Ccapi:  habt.  89. 
Hliaroc,  (corrupcion  de  Huaru  criiel,  alto. 

Ay.)  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Urqos:  habt.  426. 
HuABOc,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 

bamba:  habt.  145. 
Hnaroea,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Cajabamba. 

Hoaroc  de  Huariquiiia,  v^ase  Hmriqidfia. 

Hoarocaili,  (Anansaya  de  Chara)  aid.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Canchis,  dist  Cacha:  habt.  1 1 . 
HuABocANi,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 

dist.  Cacha:  habt.  170. 
HuASOcANi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata, 


Hnarococanclia,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  Carampoma. 

Huaroeondo,  rio  en  la  prov.  de  Abancay: 
nace  de  la  laguna  Anta  6  Jajahuana. 

Huarochiriy  {Huara  calzon  corto  de  abrigo, 
chiri  frio.  Q.  Bl  L[ica  Pachacutec  conquis- 
tador de  esta  provincia  8inti6  mucho  frio, 
y  pidi6  mas  abrigo,  por  esto  llamd  d  sus 
habitantes  Huarochirini)  provincia  del  De- 
partamento  de  Lima.  Confina  por  el  N. 
con  la  provincia  de  Canta;  por  el  S.  con 
las  de  Tauyos  y  Canete ;  por  el  E.  con  la 
de  Tarma  del  Dpt.  de  Junin,  sirviendo 
de  Umite  la  cumbre  de  la  Cordillera ;  y 
por  el  0.  con  las  de  Lima  y  Canete.  Su 
capital  la  ciudad  de  Matucana.  Consta  de 
los  siguientes 

DisTBiros : 

Habt. 

Carampoma 1,670 

Casta,  San  Pedro  de 1,289 

Chorrilios 2,081 

Huarochiri 1,572 

Matucana 1,557 

San  Damian 1,757 

Santo  Domingo  de  los  Qlleros ....  874 

Santa  EulaUa 976 

San  Lorenzo  de  Quinti 1,286 

San  Mateo 2,195 


Total  habt 15,207 

Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  en- 
tre los  1^  20'  y  12*^  85'  lat.  y  los  78«  20' 
y  79^  long,  formando  una  superficie  oomo 
de  884  leguas,  que  comparada  con  su  po- 
blacion resulta  casi  40  habitantes  por  ca- 
da  legua  cuadrada. 

Est^  situada  en  la  parte  occidental  de 
la  gran  Cordillera  desde  su  cumbre  has- 
ta  que  casi  se  pierden  sus  faldas  como  a 
20  leguas  de  la  costa;  por  esto  su  tem- 
peramento, en  lo  general,  es  muy  frio  y 
sus  productos  vegetales  escasos,  lo  mis- 
mo que  los  animales ;  pero  en  el  reyno 
mineral  es  rico  en  oro,  plata,  fierro,  cobre, 
carbon  de  piedra,  etc.  Nacen  en  esta  pro- 
vincia y  la  riegan  en  parte  los  rios  Bi- 
mac,  Lurin  y  Mala.  El  ferrocarril  del 
Callao  d  la  Oroya  atraviesa  algunos  de 
sus  distritos  y  en  breves  anos  dard  vida  j 
riqueza  k  toda  la  provincia. 
64i 


HUAE  —  4 

Tiene  muchoa  oenos  minerales  de  oro, 
pUU,  cobie ,  fieiru,  carbon  de  piedi'a  y 
otrua  metales.  Ed  el  reyno  vegetal  bub 
prodnctos  son  escasoB  pero  tan  variadoB 
oomo  la  temperatura. 

Uq  Snb-Prefecto  est^  encargado  del 
mando  politico  de  la  provinoia :  un  Juez 
de  1/  iDBtancia  admiuistra  justicia.  En 
lo  ecleBid.stico  esttl  dividida  en  los  misraoB 
onratoB  que  fonnan  lou  dietritos  politico^. 

Hay  33  Escuelas  de  primerae  letras: 

21  para  hombreB:  sueldos S.  12,600 

7, 


Total  alafio 8.  19,800 

Las  ooQtnbaciones  producen  al  ano  la 
oantidad  de  2,767  soles  por  los  Bignientei 
tamos: 
Contribucion  Bdstica •    2,8£' 

•  loduBtrial >       20C 

•  EclesiiBtioa >       20^ 


Total  alafio 8.  2,767 

HuASOcHiBi,  distrito  de  la  provincia  de  sa 
nombre,  Dpt.  Lima:  habt.  1,572. 

Hdaboohibi,  (Huarochiri  corrupcion  de  Hua- 
ra  cabon,  y  cAtn  frio:  hemes  dlcho  que 
el  Inca  al  llegar  d  este  paeblo  ainti6 
mnolio  frio  y  para  abrigoree  pidi6  que 
le  aloanzaran  alganos  oalzonea  fuertes 
dioiendo  Huarochiri,  es  decir  calzonea  pa- 
la  el  frio :  T^aae  la  advertencia  en  la  pala- 
bra  Huara)  pbl.  capital  de  este  distrito 
de  la  provinoia  de  Huarochiri,  Dpt.  Ijima, 
oeroa  de  la  oonfluencia  del  rio  que  naoe  en 
Tachicoclia  con  el  que  baja  de  Carhua- 
pampa:  imboB  forman  el  rio  de  Mala ;  i 
8,182m.  de  alt.:  habt.  1,521. 

Hnaroqnln,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Atavillos  Altos:  habt.  323:  &  8  leg. 
(16  i  k.)  de  las  lagunae  de  Yanacocha. 

Boaror,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja,  diat.  Colcabamba. 

fliuros,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
San  Buenavontura :  en  la  falda  de  la  Cor- 
dillera: 1  leg.  (6  J  k.)  moa  arriba  del  de 
HuacoB.  A  SUB  inmediacionee  hay  varias 
bocaminas  de  plata:  habt.  330:  dista  4  leg. 
(22  k.)  de  San  Buenaventura. 

BDaro^OC,  hda.  Dpt.  Apnrimac,  pror.  y  dist. 
Gotabambaa. 


16  —  HUAS 

Hnarpa  {Huarpi,  charlat,  hablar  pot 

mente,  cantar  los  pajaroB.  Q.)  rio  qm 

ja  de  Jauja  y  Be  une  con  el  Uontaio  u 

de  la  villa  de  Huanta,  Dpt.  Ayacadw 
HuABPA,  puente  en  el  rio  AngoyacD  6  it 

pooas  millas  al  N.  de  la  villa  de  Hiui 

i.  7  leg.  (89  k.)  del  rio  de  la  Pongoro. 
HuABPA,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Eu 

dist.  Corhaas :  habt.  200. 
HuABPA,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

garaes,  dist.  Caja:  habt.  22. 
HuABPi,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hu 

dlBt.Ujuricocha;  habt.  16. 
Buanwra,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hi 

las,  diBt.  Macate. 
Hiiarpu,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  disL  I 

yo8. 
Huarqul,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  0 

tambo,  dist.  Ooroa. 
Hutrqal  {Hiiurqhui,  mozo,  de  median*  « 

como  para  oaearse.  Ay.)  aid.  y  est  C 

Guzco,  prov.  y  diet.  Galea:  habt.  15S. 
Hnarqnlsa,  pbl.  y  est.  Dpt.  Apnrimae,  p 

Aymaraes,  diat.  Soraya:  habt.  71. 
Hoarsa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  d 

Pucara :  habt.  11. 
Hnutaliiiiiyco,  hda.  Dpt.  Coioo,  prov.  I 

ta,  dist.  Surite. 
Hdastahuavoo,  hda.  Dpt.  Cuico,  prov.  Ab 

dist.  Limatambo. 
HoarnoiGa,  hda.  Dpt.  Jnnin,  prov.  j  i 

Paaco. 
Hnarachaca  (Huaru,  oolgar,  ehata  pnn 

Q.)  aid.  y  eat.  Dpt.  Apurimac,  prov.  < 

tabambaa,  diat.  Mara. 
HiuniiicaGate,  hda.  Dpt.  Cnioo,  pcor. 

dist.  Anta. 
Hnarofia,  ohaa.  Dpt.  Aporimoo,  pnv.  A 

marooB,  diat.  Cobabamba. 
Buaropanipii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pn 

Huaras,  diat.  Independenda. 
Hoaranmilcaliiia,  chac.  Dpt.  Ciu<»,  pn 

Chunvivilcas,  dist.  Colqnemarca. 
Hnaruscliaca,  (debe  aer  corrupcion  de  ffi 

ru  chaca  puente  colgado.  Q.)  pbL  £> 

Aucacba,  prov.  y  diat.  Cajatauibo. 
Hnasai  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  di 

Huanta. 
Uuaaac  {Hu<ua,  espalda,  dorao,  Q;*^ 

veoes,  y  tambfen  e)  hombre  que  doLa  i 

nocido  mnjer  siendo  ya  puber.  Aj-)  p 


HUAS 


—  427 


HUAS 


Dpi.  Cnzoo,  prov.  Paueartambo,dist.  Cay 
cay:  habt.  466. 

Hoisaeaehef  {Huasa  dorso  6  espalda,  cachi 
sal,  Q.;  y  cachi  oorral  de  cameros.  Ay.) 
miaa  de  oro  en  el  oerrito  de  este  nombre, 
Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist.  Socabaya: 
prodace  2  adarmes  por  quintal  (8ffrm.60). 

HuASACACHE,  aid.  y  chao.  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa,  dist.  Socabaya :  babt.  49 :  dista  de 
Arequipa  1  ^  leg.  (8  k.). 

HuASACACHE ,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 
dist.  Sachaca. 

HuASACACHE,  bda.  Dpt.  Moqugua,  di3t.  Orna- 
te. 

Inasacata)  cbac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Orna- 
te. 

Boasacona)  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 
dist.  Muiiaui:  babt.  257. 

Hnasachincaf  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aco- 

mayo,  dist.  Pomacanobi. 

HnaJHlbnay  cbac  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Huarocbiri. 

Inasalmara^  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dabuaylas,  dist.  Huancarama :  babt.  571  : 
dista  de  Huancarama  1  leg.  (5  ^  k.). 

loasahiuisi  (casa  de  atras.  Q.)  pbl.  Dpt.  y 
dist.  Junin,  prov.  Tarma:  babt.  863,  con 
las  aJdeas  iumediatas,  Condorbuay  y  Pie- 
dra  Liza. 

luasalon,  cbac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Orna- 
te. 

luasalla,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun^dvil. 
cas,  dist.  Velille. 

Inasallata,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay. 
Uoma,  dist.  Coporaque. 

Iiuusamayo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 
dist.  Ucbumayo. 

iuasampata,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
Santiago:  babt.  91. 

luasampilla  6  Pilcopata,  ho  tributario  del 
Urubamba,  Dpt.  Cuzco :  tiene  lavaderos 
de  oro  y  vetas  de  este  metal  en  los  cerros 
inmediatos:  a  2,815m.  alt.:  tempcratura 
ll""  d  las  9  a.  m.  (Mayo).  El  puente  astd 
&  2,442  m.  alt. 

luASAMPiLLA,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  dist. 
Paucartambo :  d  2809m.  alt.  temperatttra 
14**  4',  ilas  10  a.  m.  (Mayo):  segun  Gob- 
nng,  2,970m. 

iuasuDy  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Cotaparaco. 


HouABiN,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Haanoayi 

dist.  San  Ger6nimo. 
Huasanipi)  aid.  Dpi  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Sincos:  babt.  510. 
Hoasangoia,  cerro  con  vetas  de  cinabrio 

14  leg.  (78  k.)  al  N.  de  la  mina  de  Santa 

Barbara;  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancave- 

lica. 
Haasao,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispioan- 

obi,  dist.  Oropesa :  babt.  657. 

Haasaray  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Macusani. 

Hnasata,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Coporaque. 

Huasayunca  6  Atunywica,  valle  de  conside- 
rable extension  en  la  prov.  de  Sdndia, 
Dpt.  Puno :  se  cultiva  en  ^1  la  coca. 

Hnasca,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Pueblo  Libre :  babt.  48. 

HuASCA,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Huayllay:  babt.  152. 

HuASCA,  (soga,  cordel  grueso,  6  ecbar  lazo. 
Q.)  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Marcapomacocba. 

HuAsoA,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbiri, 
dist.  San  Mateo. 

HuAscA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvivil- 
cas,  dist.  Colquemarca. 

HuascabamlNl)  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Tayabamba. 

HuASCABAMBA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 
vivilcas,  dist.  Ccapacmarca:  babt.  115. 

HuASCABAMBA  6  Huscabamba,  est.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.  Cbunvivilcas,  dist.  Ccapacmar- 
ca: babt.  67. 

Hnascaoocha,  laguna  en  la  provincia  de 
Canta,  Dpt.  Lima:  su  superficie  908, 142m. 
volumen  5.391,968m. 

Huasccaclieccra,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Acas. 

Hnascachnra,  aid.  Dpt.  y  dist.  Ayacucbo, 
prov.  Huamanga. 

Haascahaain,  aid.  y  cbac.  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Tarma. 

Hnascan,  (^1  ecba  lazo  6  une.  Q.)  cerro  en 
el  Dpt.  de  Ancacbs,  prov.  Huaylas,  dist. 
Yungay.  Este  jigantesco  cerro  que  domi- 
na  la  poblacion  de  Yungay,  tiene  dos  pi- 
cos  :  la  altura  del  que  estd  al  Norte  es  de 
6,668m.  y  la  del  que  est^  al  Sur  de  6,721m. 
Segun  estas  medidas  tomadas  6  calcula« 


HUAS 


—  428 


HFAS 


das  trigonom^trioamente  el  Hnascan  es 
mticho  mas  alto  que  el  c^lebre  Chimboraso. 
HuASCAN,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Yungay :  d  8  leg.  (16  i  k.)  al 
8.  E.  de  Yungay. 

HnaSCaTf  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 

mayo,  dist.  San  Pedro. 
HnASGAs,  hda.  Dpt.  Cuzeo,  prov.  Quispioan- 

chi,  dist.  Oropesa. 
HtJASCAB,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Chuquibamba. 
HufiSCaray,  ohao.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
HuasearliamlMi)  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y 

dist.  Anta. 
Haascari)  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Hoascaro,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gota- 

bambas,  dist.  Ghuquibambilla. 
Hnascasca,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 

tilla,  dist.  Yiraeo. 
Hnascata,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Ate :  habt.  17. 
Hiuiscayaco,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  y  dist. 

Moyobamba. 
Hiiasoo.  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco: 
al  Norte  de  este  pueblo':  ley  12  m. 
HuASco,   est.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas:  habt.  124. 
HuAsco,  lagtma  en  la  falda  de  la  Cordillera 
al  Este  de  Pica,  Dpt.  TarapacA:  &  14  leg. 
(78  k.)  de  Pica. 
Hnasoococha,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Pachangara. 
HvaseotO,  .aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Pampachiri. 
HuAscoTo,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Huayllati. 
HuAsooTo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  As&nga- 

ro,  dist.  Asillo. 
flnaseoy,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 
Atavillos  Bajos:  habt.  821. 

Hnascracay,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghun- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Hna^scnnchacraf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Huayllacayan. 
HQa^ll)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Tapaynhua. 
Hvasgoliy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
^  machuco,  dist.  Santiago^de  Chuco. 


Haashcaci,  est,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hu^ 

las,  dist.  Yungay:  habt.  514:  dista  8 kg. 

(16  i  k.)  de  Yungay. 
Huasho,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hwy- 

las,  dist.  Caras. 
Hnashuay  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnay- 

las,  dist.  Yungay :  habt.  126. 
HuASHUA,  chac.  Dpt.  Junin,  proT.  y  M 

Jauja. 
HuASHUA,  hda.^'.Dpt.  Guzco,  prov.  Ctwi. 

dist.  Coporaque. 
Hnasiacca,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Om- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Huasi-anaiflia,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dirt. 

Chucuito :  habt.  179. 
Hnasicac,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cwti- 

Ua,  dist.  Viraco :  habt.  54. 
Huaslcanclia,  chac.  Dpt.  Ancadw,  pwv. 

Cajatambo,  dist.  Ocros. 
HuAsiOANCHA,  {Huosi  casa,  concha  patio.  <}.) 
pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo.  M. 
Colca:  habt.  69,  sin  sus  aldeas  adywen- 
tes. 
Huasicaiia,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pom*- 

bamba,  dist.  Piscobamba:  habt.  152. 
Hnaslcas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caji- 

tambo,  dist.  Ocros. 
Hnasic-hnyo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Pnno,  ^ 

Accra. 
Huasil^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

dist.  Viraco. 
Hnasillatl,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
Hoasimal,  aid.  Dpt.  Piura.  pro?.  P*J^ 

dist.  QuerocotiUo :  habt  22. 
HuAsmiL,  aid.  y  hda.  Dpt.  Pimr».  l*^- 
Huancabamba,  dist.  Huarmaoa:   !««• 

216.  .     . 

Huasin,  est.  Dpt.  Guzco.  prov.  QmspM*ii- 

chis,  dist.  Oropesa. 
Hoasipe^  est.  Dpt.  Piura,  prov. 

dist.  Frias. 
Hnasi-tilllaca,  aid.  Dpt  y  prov.  PtiBo. 

Chucuito:  habt.  228. 
Hnasiucro,  aid.  Dpt.  Junin,  prov. 

cayo,  di3t  Colca:  habt.  180,  formm  p«- 

te  del  pueblo  de  Huasicancha. 
Huaslislnche,  chac.  Dpt  Libertei  P"^- 

Otusco,  dist.  Lucma. 
HnaBlIac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prcv- 

bamba,  dist.  Llama. 


HtTAT 


—  429 


HUAT 


HuasmlB,  distrito  de  la  provincia  de  Celen- 
din,  Dpi.  Cajamarca:  habt.  2,848. 

HuASMiN,  pbl.  capital  de  esie  distrito  de  la 
proyinoia  de  Celendin,  Dpi.  Cajamarca : 
habt.  1,408:  a  4  leg.  (22  k.)  de  Celendin. 

HuABMiN,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ce- 
lendin, dist.  Huasmin. 

Huaso,  ohac.  Dpt.  Jonin,  prov.  y  dist. 
Haancayo. 

Rm^sojf  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Ayja. 

tfuasqaiy  aid.  y  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  y 
dist.  Tarma. 

Haasqulchi,  cbac.  Dpt.  Jnnin,  prov.  y  dist. 
Jauja. 

Hnaisqiiily  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Macate :  habt.  88. 

Hnasquillf  aid.  Dpt.  Jnnin,  prov.  Pasco, 
dist.  Cayna:  habt.  80. 

Huasquifia^  (cormpcion  de  hauquini,  dig- 
no,  merecedor.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Tarapaci, 
dist.  Sibaya:  habt.  118 :  sitnado  ^  1,981m. 
alt. :  d  7  leg.  (89  k.)  de  Tarapac^. 

Hliasta^  distrito  de  la  provincia  de  Caja- 
tambo,  Dpt.  Ancachs:  habt.  1,888. 

HuASTA,  (cormpcion  de  Huatta  isla,  aisla- 
do.  Ay.;  en  Quechna  se  escribe  hhuata, 
para  indicar  que  la  h  es  mas  aspirada) 
pbl.  capital  del  distrito  de  la  provincia  de 
Cajatambo,  Dpt.  Ancachs :  habt.  1,888: 
la  meseta  en  que  estd  sitnado  se  halla  d 
8,878m.  alt. :  dista  1  leg.  (5  J  k.)  de  Chi- 
qnian. 

HuASTA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Chiquian. 

Hiiastaeoeba,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Huaytard. 

Huata,  distrito  de  la  provincia  de  Hnaylas, 
Dpt.  Ancachs:  habt.  1,508. 

HuATA,  {Huata,  atar,  amarrar,  Hhuata  la 
h  mas  aspirada,  ano,  isla,  aislado,  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito  en  la  provin- 
cia de  Hnaylas,  Dpi  Ancachs:  habt.  678. 
Este  pneblo  se  halla  situado  en  los  cer- 
ros  y  es  muy  antigno :  dista  de  Caras  2 
leg.  (11  k.). 

HuATA,  hda.  Dpt.  Jnnin,  prov.  y  dist.  Jauja. 

HuATA,.hda.  de  vina,  Dpt.  Lima,  prov. 
Chancay,  dist.  Pativilca:  d  8  leg.  (16  i  k.) 
de  Pativilca :  es  muy  fdrtil  y  con  un  solo 
ri^o  al  aiio  produce  bastante. 


HuATA,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabam* 

bas,  dist.  Tambobamba. 
HuATA,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Ccapi. 
HuATA,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca, 

dist.  Pisae :  habt.  129. 
HuATA,  rio  tributario  del  Ayapata  d  1  leg. 

(5  ^  k.)  abajo  de  Ayapata,  Dpt.  Puno, 

prov.  Carabaya. 

HuATA,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Sin- 

dia. 
HxjATA,  peninsula  y  hda.  Dpt.  PunO,  prov. 

Huancane,  dist.  Conima:  habt.  56. 
HuATA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chuouito,  dist. 

Pomata:  habt.  810. 
HuATA,  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Puquina. 

Hnatabamba  de  Ccapacchapl^  aid.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Canchis,  dist.  Checcacupi: 
habt.  88. 

Hnatabita,  hda.  Dpt.  Ayaaucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Tambillo. 

Hnataca,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 
nacochas,  dist.  Lampa:  habt.  274. 

Haatacacha,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  As4n- 
garo,  dist.  Asillo. 

Huatacaya  6  HtLatacalla,  aid.  Dpt.  Puno, 
prov.  y  dist.  Paruro:  habt.  898. 

Huatacoa,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asingaro, 
dist.  Putina:  habt.  608. 

HnataGOCha,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Chipao. 

Hliatacoildo,  (si  es  cormpcion  de  Huata 
cofDca  es  ano  olvidado.  Q.)  mina  de  una 
arccilla  que  sirve  como  jabon,  en  la  Cor- 
dillera, Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica. 

HuATAOONDO,  qucbrada  en  el  distrito  de  Pica , 
corre  de  E.  ii  0.  hastala  Cordilera:  en  ella 
se  encuentran  muchas  minas  de  distintos 
metales. 

HuATAooNDO,  pbl.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica: 
d  los  20*  50*  51"  lat.  y  d  2,286m.  alt. : 
habt.  856:  distade  Iquique  41  leg.  (228  k.); 
de  Pica  18  (100  k.). 

Hiiata,-f(rand€,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pan- 
cartambo,  dist.  Caycay. 

Hnatahaa,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Uvi- 

nas:  habt.  182. 
Hnatahnasi,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Colca :  habt.  874. 
flhiatahiiiiie,  hda.  Dpt.  y  prov.  Pimo,  dist. 

Acora. 


HUAT 


430 


HUAU 


Hnatahnma,  hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  y  diet. 

Lampa, 
Hliatal,hda.  Dpt.  Pano,  prov.  ydist.  Lampa. 
Hnatalaqui,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ca- 

rumas. 
Hliatalilla,bda.  Dpt.  AyacucLo,  prov.  Hua- 

maoga,  dist.  Tambillo. 
Hnatail,  aid.  Dpt.  7  prov.  Cajamarca,  di^t. 

Asuncion :  habt.  191. 

Hnatanay,  pbl.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Qxdspi- 

cancbi,  dist.  Urcos. 
HuATANAT,  rio  quG  nace  en  las  alturas  de  la 

ciudad  del  Cuzco,  pasa  por  ^sta,  continua 

al  E.  y  tributa  sus  agaas  al  Urubamba. 
Hnatanayac,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Cbumpi. 
Hnatancilla,  aid.  Dpt.  Piino,  prov.  Lampa» 

dist.  Macari. 
Hnatani,  aid.  Dpt.  Areqnipa.  prov.  GayUo- 

ma»  dist.  Tisoo. 
HuATAMi,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Callalli. 
Haatapampo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asdngaro. 
Huatape,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

TrujDlo:  dista  de  Trujillo  5  leg.  (28  k.). 
Hnatara)  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 
HuataSy  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Gas- 

trovireyna,  dist.  Huaytara :  habt.  279. 
Hnatasani,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Putina. 
HuATABANi,  peninsula  en  el  lago  Titicaca, 

Dpt.  Puno,  prov.  Huancane,  dist.  Gonima: 

habt.  896. 
HuatascapOy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia, 

dist.  Cuyucuyo. 
Hnatascata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  S&ndia, 

dist.  Guyucuyo. 
Hnata-SOCOS,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  Tambo. 
Huatata,  hda.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Mayoc  6  Jjocroja:  habt.  20. 

Haatutas,  quebrada,  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Tambillo :  k  i  leg.  (8  k.) 
de  Ayacucho :  hay  muchas  haciendas,  y 
sirve  de  paseo  a  los  Ayacuchanos,  por  su 
pintoresco  y  variado  nspecto. 

Hnatatieri,  pico  nevado  en  la  Gordillera,  al 
8.  del  Parinacochas. 

Hnatanga,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  dist. 
Contumaza. 


HnatauUOy  riaohuelo,  naoe  al  E.  de  U  Cor- 
dillera nevada  en  la  provincia  de  Pom»- 
bamba,  Dpt.  Ancachs. 

HuATAULLO  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  ydist. 
Pallasca:  habt.  169:  dista  de  Llapo26 
leg.  (144  \  k.) :  de  Gabana  21  (117  k.):d« 
Gorong29(161  Jk.) :  deTauca24  (188J  k.). 

Haataya,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chftocay 
dist.  Ihuari. 

Huattaeaya,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Haaro- 
chiri,  dist.  Ghorrillos. 

Hnatlapa,  (Huaticosamala,  apa  carga.  Ay.) 
cerro  muy  alto  en  la  provincia  de  Cama- 
nk  Dpt.  Arequipa :  contiene  un  excelente 
mineral  de  cristales  de  varios  colores. 

HxJATiAPA,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 
11a,  dist.  Huancarqui, 

Hnatica,  {Huateca,  tornasol,  que  varia  de 
colores,  Ay.;  tentador,  el  que  pone  ase- 
chanzas.  Q.)  uno  de  los  valles  cuyas  ha- 
ciendas forman  en  gran  parte  el  distrito 
de  Miraflores  de  la  provincia  de  Lima, 
Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate:  habt.  887. 

Hnafliscailyhda.  Dpi.  Ancachs,  prov.  Hoay- 
las,  Dpt.  Mancos. 

Unato,  {Huatu  adivinar,  congeturar.  Q.) 
aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gastilla,  dist 
Pampacolca. 

Hnatrin  6  Hxuicrin^  paso  de  la  Gordillera 
entre  Suclucocha  y  Parac,  d  4,945m-  alt 
en  la  prov.  de  Huarochirf. 

Huatacooa,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 
ro,  dist.  Santiago. 

Haattocto,  hda.  Dpt.  Ouzco,  prov.  Paucar- 
tambo,  dist.  Golquepata:  habt.  40. 

Huatu,  (correa  de  zapato,  Huattu  adivinar, 
congeturar.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 
Lampa,  dist.  Pucar^. 

Huatupa,  cerro  con  vetas  de  ciuabrio  10 
leg.  (55  ^  k.)  al  Sur  de  la  mina  de  Santa 
Bdrbara,  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavehca. 

HnaturO)  chac.  Dpt.  Apurimac.  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Sirca. 

HuATUBo,  tambo  entre  Phara  y  la  monta- 
fia,  Dpt.  Puno,  prov.  S^ndia. 

Huatuyo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabajat 

dist.  Grucero. 
HlUiUCa,  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Ghavin. 
Huaucachasca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Gajatambo,  dist,  Ocros. 


J 


HUAU 


—  431 


HUAY 


Huaaco,  distrito  de  la  provincia  de  Gelen- 
din,  Bpt.  Cajamarca:  habt.  1,406. 

HuAuco,  (puede  ser  corrupcion  de  Huanque 
amigo,  Ay.;  6  de  Huake  hermano,  primo, 
sobrino.  Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito 
de  la  provincia  de  Celendin,  Dpt.  Caja- 
marca :  habt.  912:  dista  de  Celendin  2 
leg.  (11  k.). 

Huaqjamasga,  est.  Dpt.  Ancachs,  proy. 
Huari,  dist.  Huachis. 

HnanllapiinC05  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y 
dist.  Pasco. 

Huaninque,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Paruro :  habt.  87. 

Huaura,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 
Colan:  habt.  1,208. 

HuAURA,  rio,  uace  en  la  Cordillera  nevada 
del  Dpt.  de  Ancachs,  cerca  de  -la  hacien- 
da mineral  de  Quichas  de  la  provincia  de 
Cajatambo,  corre  al  Snr  hasta  las  inme- 
diaciones  del  pueblo  de  Oyon :  de  alii  si- 
gue  al  S.  0.  hasta  la  provincia  de  Chan- 
cay,  recibiendo  las  aguas  de  varies  rios  y 
desemboca  en  el  mar  cerca  del  puerto  de 
Hnacho. 

Hhaura,  distrito  de  la  provincia  de  Chan- 
cay,  Dpt.  Lima :  habt.  2,680.  Todo  este 
distrito  forma  el  valle  de  Huanra  que  tie- 
ne  como  2  leguas  de  Ancho  (11  k.)  y  10 
(55^  k.)  de  largo  de  E.  &  0. 

HuAUBA,  (antiguamente  se  denominaba  Hua- 
nia,  lo  que  indica  que  su  etimologfa  es  Uu- 
via  muy  ligera^  casi  como  el  rocio,  Q.;  pe- 
ro  si  es  corrupcion  de  Huahuraa  signifi- 
ca  oierta  especie  de  abejas.  Ay.)  vUla  ca- 
pital de  distrito  de  la  provincia  de  Chan- 
cay,  Dpt.  Lima:  habt.  998,  d  los  ll^"  8* 
86"  lat.  y  79*>  88'  87"  long.  Su  deliciosa 
campina  y  la  abundancia  de  frutas  la  ha- 
cen  muy  agradable  y  es  el  lugar  de  paseos 
de  los  vecinos  de  Huacho :  es  c^lebre  en 
la  historia  porque  alii  acamp6  el  ej^rci- 
to  Libertador  de  San  Martin,  por  ulgun 
tiempo  en  1821;  y  en  elano  de  1886  se 
reani6  en  ese  pueblo  una  Asamblea  que 
di6  por  resultado  la  farsa  de  la  Confede- 
racion  Perti-Boliviana :  dista  de  Lima  24 
leg.  (238  i  k.);  de  Chancay  12  (66  4  k.); 
de  Huacho  1  (5  |  k.). 

HuAUBA  oRUPO  DE,  asi  se  llama  d  las  varias 
islas  que  se  hallan  al  S.  0.  de  la  punta 


de  Salinas :  las  principales  son  Tambillo, 
Chiquitana,  Bravo,  Quitacalzones,  Ma- 
sorca  y  el  Pelado. 
Huaurisna,  hda.  Dpt.  Pimo,  prov.  Lampa, 
dist.  Ocubiri. 

Hnauya,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Caras :  habt.  248. 

Huanyan,  (puede  ser  corrupcion  de  HuaUUf 
penas.  Ay.)  altura  en  los  cerros  que  divi-  • 
den  las  Estancias  de  Hualcallanca  y  Llan- 
tacon,  donde  se  encuentran  las  ruinas  de 
I  un  pueblo  anterior  d  la  conquista,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Pallasca,  dist.  Corongo: 
hay  tambien  una  veta  de  cuarzo  aurifero. 

Haauyanca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Ocros. 

Huauyanga  6  Ht/a^u-^au^a,  hda.  Dpt.Huan- 
cavelica,  prov.  y  dist.  Castrovireyna :  & 
912ni.  alt.:  habt.  11. 

Huauyapacro,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin, 
prov.  y  dist.  Pasco. 

HuanyO}  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaroohiri, 
dist.  Casta. 

Huayifia,  pbl.  Dpt.  y  dist.  Tarapacd :  habt. 
287 :  dista  de  Tarapaca  10  leg.  (55  \  k.), 

Huaya,  La  mayor  parte  de  los  siguientes 
nombres  que  principian  con  Huaya  son 
corrupcion  de  Huayu  que  en  Q.  y  Ay.  sig* 
nifica  colgar  6  estar  colgado,  ahorcar  y  en 
Ay.  afliccion,  trabajo,  pero  si  es  corrup- 
cion  de  hitaylla  significa  verde,  prado.  Q. 

HuATA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras. 
dist.  Marca. 

Huaya,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist, 
Chacas. 

Huaya,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Pampas, 

Huaya,  aid.  y  hda.  Dpt.  loa,  prov.  Chincha, 
dist.  Himiay:  habt.  119. 

Huaya  6  Hxidlla,  distrito  de  la  provincia  de 
Cangallo,  Dpt.  Ayacucho :  habt.  8,774. 

Huaya  6  Hualla,  villa,  capital  de  este  dis- 
trito de  la  provincia  de  Cangallo,  Dpt. 
Ayacucho. 

Hnayabal,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Vitoc. 

HuAYABAL,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaroa 
chiri,  dist.  Santa  Eulalia. 

Huayabamba,  rio  tributario  del  Huallaga, 
por  la  izquierda,  cerca  del  pueblo  de  Lu- 
pana  y  uno  de  los  mas  caudalosos  por  lo-* 


HUAY  —  4 

mnchos  riacbaeloB  que  le  tribntsn  sub 

agnfts:  eu  orfgen  probable  ea  el  nevado 

de  Cajamarqujlla :  ee  navegable  en  gran 

extension.  Llaman  valle  de  Huayabam- 

ba  todo  el  territorio  que  reoorre. 
HuAYABAUBA,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hua- 

llaga,  dlst.  Juaujui:  habt.  22. 
HuAi:VSAUBA,  distrito  de  la  provincia  de  Clia' 

chapoyas,  Dpt.  Amazonaa  :  habt.  449. 
HuATABAMBA,  villa,  capital  de  este  distrito 

de  la  provincia  de  Chachapoyas,   Dpt. 

AmazonaR :  segun  la  ley  de  6  de  Febrero 

de  1876,  eate  distrito  se  ha  dividido  en  5. 
HuATABAUBA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lambaye- 

que,  dist.  Salas :  habt.  94 :  diata  de  Lam- 

bayeqae  28  leg.  (156  k.). 
HuAVABAMBA,  aid.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Piscobamba:  habt.  199. 
Hdayabauba,   hda.   Dpt.   Ayacuoho,   prov. 

Lnoanaa,  dist.  Querobamba. 
HnAyabar,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canete,  habt.  92,  con  Iob  de  Pepian  y 

8ta.  Boaa. 
HuayabiS,  hda.  Dpt.  Cajamaroa,  prov.  y 

dist.  Celendin  -.  habt.  67:  i  3  leg.  (16  i  k.) 

de  Celendin. 
BnEfablto,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  diat.  Chilia:  diata  de  OhiliA  8  leg, 

(16  I  k.). 
Hoayabo,  hda.  Dpt.  Cajamaroa,  prov.  Jaen, 

dist.  Querocotillo. 
HuAYABO,  hda.  Dpt.  Cajamarca.  prov.  Jaen. 

dist.  8an  Felipe. 
HuAY&Bo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacaa- 

mayo,  dist.  Jeqaetepeque. 
Hoayac,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 

diat.  Marca. 
Hnayacallla,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad. 

prov.  Huamachnco,  dist.  Mollepata,  al  N, 

de  UollepatA. 
Hoayacalla,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca 

jatambo,  dist.  Gochamarca. 
DaajaconKa,  pbl.  Dpt.  Cazco,  prov.  Pam 

ro,  dist.  Collcba. 
Hnayaeoto,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huannco, 

dist.  Higueraa. 
Hoayaciit  playa  en  el  rio  Pastaza,  un  po- 

co  mas  arriba  de  la  coiiHuencia  con  el 

Bombonaza. 
Hnayacollo,  chac.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Cbnn- 

vi  vile  as,  diat.  Colquemarca. 


2  —  HUAY 

fiiiafaciiiido-Anna«  aid.  Dpt.  Hnui 
lica,  prov.  Castrovireyua,  dist  Huj 
habt.  1S9. 

n  nay  ahal  Ilea,  {Huayu  vUleac^iot  di 

draa,  Q.  y  Ay.)  cerro  mineral  enei 
trito  de  Independencia ,  prov.  En. 
Dpt.  Ancachs. 

Hnayalpampat  chac.  Dpt.  An^aoin,  ; 

Cnjatambo,  dist.  Chiqnian. 
Haayallcotof  chac.  Dpt.  Ancachs,  ] 

Huaras,  dist.  Cotaparaco. 
Hiiayamar,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pror. 

canas,  dist.  Querobamba. 
Huay  uu^an,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  C 

cay,  diat.  Kuaura. 
HnAyamar,  chac.  Dpt.   Apmrimac,  | 

Colabambas,  dist.  Mara. 
Hliaysn,  chac.  Dpt.  Ctyamarca,  proT. 

ta,  dist.  Huambos. 
HuAYAN,  pbl.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Hn 

dist.  Ayja:  habt.  674. 
HirAYAN,  chac.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Ho 

dist.  Ayja. 
HuAYAN,  chac.  Dpt.  .Ancacha,  prov.  ' 

tambo.  dist.  Huayllacay&n. 
HuAYAN,  hda.  de  cana,  Dpt.  Ancachi. 

Santa,  dist.  Moro. 
HuAYAN,  aid.  Dpt.  Jnnin,  prov.  Hoju) 

diat.  Chupaca:  habt.  204, 
Hi'AYAN,   chac.  Dpt.   Hnaucsvelica , 

Castrovireyna,  dist.  Arma. 
HiTATAN,  chac.   Dpt.   Hnanoavelica, 

TayacaJB,  dist.  Pancarbamba. 
HtiAYAN,  hda.  Dpt.   Ayacacho,  pro' 

Mar,  dist.  Tambo. 
HiTAYAN,  hda.  Dpt.  Apnrimac,  prov. 

bambas,  diat.  Hnayllati. 
Hliayanat  est.  Dpt.  Apurim&c,  ptoi 

dahuaylas,  dist.  Pampacluri:  habt. 

diata  12  leg.  (66  \  k.)  de  fampach 
Hnayanayt  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajti 

diat.  Ichocan. 
IltiAYANAY,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pro 

mabamba,  diat.  Llnmpa. 
HuAYANAY,  hda.  Dpt.  HoaiicKvdiea, 

Angaraes,  diet.  Acobamba:  habL  'i 
HuAYAKAY,  aid.  Dpt.  y  proF.   Hnaaa 

dist.  Acoria :  habt.  88. 
Kt:AYAKAY,  ohac.  Dpt.  Ayacacho,  {ci 

Har,  dist.  San  Hignel. 


HUAY 


433 


HUAY 


HuATANAY,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Vischongos. 
HuAYANAY,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Oonven- 

cion,  dist.  Echarate :  habt.  88,  con  los  de 

Media  Luna. 
Hnayanca,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

iAz,  dist.  Huancaspata:  ^  4  leg.  (22  k.) 

de  Huancaspata. 

HuAYANCA,  ohao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocros. 
HuAYANOA,  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Sancos. 
HuAYANCA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Sta.  Lucfa. 
Hnayaneala^  chac.  Dpt.  Janin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Huayancayo,  hda.  Dpt.  Jnnin,  prov.  Jau- 

ja,  dist.  Mito. 
Haayaneocha)  chao.  Dpt.  Anoachs,  prov. 

Gajatambo,  dist.  Cochas. 
Bliayaili)   (corrapcion  de  Huayxmi  estar 

colgado.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 
Ilaayanmarca)  hda.  Dpt.  y  prov.  Gaja- 

marca,  dist.  Jesus:  habt.  190. 
Inayanpampai  chac.  Dpt.    Cajamarca, 

prov.  Chota,  dist.  Querocoto. 
luAYANPAHPA,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 

nnco. 
luayanpuqniO)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 
luayanto,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prev. 

y  dist.  Castrovireyna:  habt.  181. 
luayafiavi,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Omas:  d  1  leg.  (5  \  k.)  al  N.  E.  de 

la  Yesera,  y  d  801m  16  alt. 
fuayaO)  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba :  habt.  188 :  &  7 

leg.  (89  k.)  de  Tayabamba. 
[uAYAO,  aid.  y  hda.  Dpt.  Hudnuco,  prov. 
Huamalies,  dist.  Pinra :  habt.  479. 
!tjatao,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 
dist.  Chupaca. 

DAYAo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Atavillos  Altos. 

nayapampSf  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghan- 

cay.  dist.  Huaura. 

UAYAyAMPA,   chac.  Dpt.  Apurimao,  prov. 

Goiabambas,  dist.  Mara. 

nayapO)  riachuelo  tributario  del  Apuri- 

zuac  por  la  izquierda:  naoe  al  pi^  de  un 


cerro  may  escarpado  y  por  cuyaeima  hay 
que  pasar  con  peligro  de  despenarse  pa- 
ra llegar  al  Apurimac,  quedando  i  la 
derecha  el  rio  San  Miguel  6  Pulperia,  y  & 
la  izquierda  una  profunda  quebrada :  dis- 
ta  de  las  oriUas  del  Apurimac  pocas  mi- 
llas :  en  esta  confluencia  hay  una  isla. 

Huayapon,  aid.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.   Yungay :  habt.  68 :  dista  8  leg. 

(16  J  k.)  al  S.  E.  de  Yungay. 
Httayaquil,  chac.   Dpt.   Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  La  Peca. 
Huayaqnil,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayaba- 

ca,  dist.  Chalaco :  habt.  100. 
HuAYAQuiL,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist. 

Morropon. 
HuAYAQuiL,   chac.   Dpt.   Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  QuerocotiUo. 
Haayara^  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 
HnayarQui,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Huaribamba:  habt.  166. 
Huayas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Huarmey :  dista  de  Huarmey  9  leg. 

(60  k.). 
Huayaspampa,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 

nuco. 
Haayatacanca^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 

nas,  dist.  Pichihua. 
Huayataa,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Ghuco. 
HuayaoniyoCyChac.  Dpt.  y  prov.  Huiinuco, 

dist.  Huacar. 
Hnayaupnqaio,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Parobamba. 
Hiiayauri,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Gotaparaoo. 
Hoayaiisito,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Ghilia:  habt.  100. 
Hnayayco,  hda.  Dpt.  y  prov.  Pimo,  dist. 

Acora. 
HuayaypaqniO)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Santiago. 

Haayca,(arrebatar,  saltear,  robar  Q.iunaes- 
pecie  de  aji,  razon  6  motivo  para  interve- 
nir  en  algo.  Ay.)  est.  Dpt.  Guzco,  prov. 
Ghunvivilcas,  dist.  Golquemarca:  habt.  89. 

HuAYGA,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Sihuas. 

Haaycabaniba,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov. 
Ghun\ivilcas,  dist.  Gapacmarca. 

55 


HUAY 


434 


HUAY 


HnaycahuachO)  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Cabana:  habt.  446. 
Huaycahaafia,  hda.  Dpi.  Apurimao,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  San  Ger6mmo. 
Huaycallauca,  est.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Pa- 

Uasca,  dist.  Corongo:  babt.  222. 

Huayean,  bda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Pacbacamac,  d  la  izquierda  del  rio  Lu- 

rin,  &  550m.  alt.:  dista  14  leg.  (78  k.)  do 

Liirin  al  N.  0.  de  Sieneguilla. 
EuAYCAN,  (ladron,  salteador.  Q.)  pbl.  Dpt.  y 

prov.  Lima,  dist.  Ate. 
Huaycapa,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hualla- 

ga,  dist.  Tingo  Maria:  babt.  29. 
Haaycapaii)  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y 

dist.  Cajatambo. 
Huaycara,  bda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Coasa. 
Haaycaray,  bda.  oocal,  Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  Sdndia. 
Huaycas,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Gbalaco :  babt.  200. 
Huayeasa,  cbac.  Dpt.  Apunmac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Curabnasi. 
Httaycayaney  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Lucanas,  dist.  Sancos. 
Huayco,  (quebrada.  Q.)  cbac.  Dpt.  Ayacn- 

cbo,  prov.  Parinacocbas,  dist.  Pansa. 
HuAYco,  cbac.  Dpt.  Aporimac,  prov.  Gota- 

bambas,  dist.  Haqnira. 
HuAYco,  bda.  Dpt.  Pono,  prov.  As&ngaro, 

dist.  Obupa. 
HuAYGO,  bda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
HuAYco,  salitrera,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pi- 
ca. 
Httaycobaniba,  (llanura  en  quebrada.  Q.) 

aid.  Dpt.  Cozco,  prov.  Cbunvivilcas,  dist. 

Ccapacmarca:  babt.  22. 
Httayco  eliico,  bda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  An- 

ta,  dist.  Surite.  | 

Hnayco  de  faehin^  aid.  Dpt.  Loreto,  prov. 

y  dist.  Moyobamba:  babt.  225. 

Huaycollapuqaio,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Quicbes. 
HuayooD)  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dabuaylas,  dist.  San  Ger6nimo :  4  8  leg. 

(16  ^  k.)  de  San  Geronimo. 
Hnayconif  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Iluaycoy^  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Atavillos  Bajos.  , 


Huaycanuta^  est.  Dpt.  Gozco,  prov.  Cbm- 
vivilcas,  dist.  Yelille. 

Hoaycuy,  {Htuiycu  coser  la  comida,  Q.j 
Ay.)  mina  de  plata;  i,  8  leg.  (16  \  k.)  de 
Becuay,  Dpt.   Ancacbs,  prov.  Hnans. 

HuaycayOy  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lamps, 

dist.  Macari. 
HuAYGUYo,  bda.  Dpt.  Pmio,  prov.  LamfA, 

dist.  Orurillo. 
HuAYcuYo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Pomata. 
IluaychahuacSO  6  Aychauacse,   aid.  Dpt 

Apurimac,  prov.  y  dist.  Abancay:  habt. 

139. 
Iliiaychamarea  9  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Convencion,  dist.  Sta.  Ana. 
Ilaaychan,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y 

dist.  Huanta. 
Haaychani)  aid.  Dpt.  y  prov.  Pono,  dist. 

Accra :  babt.  44. 
Hnaychao,  {Huaychhao  cierto  pdjaro  color 

ceniza  que  canta  asi.  Q.)  aid.  y  est.  Dpi 

Hudnuco,  prov.  Huamalies,  dist.  Hda- 

cracbuco :  babt.  886. 
HuAYGHAo,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Huayllay:  babt.  248. 
HuAYCHAo,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canta. 
HuAYCHAO,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Huan- 
ta, dist.  Iquicba :  babt.  808. 
HuAYCHAO,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Acosvincbos:  babt.  402. 
Haaychashaagan^  cbac.  Dpt.  y  prov.  Hoi- 

nuco,  dist.  Huacar,  en  la  quebrada  de 

Cayran. 
Huaychey  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  AnU, 

dist.  Limatambo:  habt.  61. 
HnaychOf   minas  de  oro,  Dpt.  Ancacbs, 

prov.  y  dist.  Pallasca. 
HuAYCHo,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancaj, 

dist.  Ihuari:  babt.  78:  dista  2  leg.  (11  k.) 

de  Ibuari. 
HuAYCHo,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nuuoa. 

Hnaycho  chico  y  Huaycho  grande)  bdaa. 

Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist.  Lomatam* 

bo. 
Huaychopataf  aid.  y  bda.  Dpt  Apurimac, 

prov.  Cotabtunbas,  dist.  Hnayllaii. 
Huaycha,  lugar  en  el  distrito  de  AioncoUa, 

prov.  y  Dpt.  Puno :  c^lebre  en  la  liistana 


HUAY 


435 


HUAY 


anidgua  de  los  Incas,  por'nna  batalla  que 

di6  en  ese  punto  Mayta-Capac  IV  Inca. 
naaychaallana^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y 

dist.  Canta:  habt.  15. 
Hnaychnca,  est.  Dpi.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Sirca. 
Hnayelmlo,  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  Janja, 

dist.  Concepcion. 

Huaychnniy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya,  dist.  Macnsani. 

Hnayehupe)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yan- 
yo8,  dist.  Pampas. 

Hnayday^  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Otusco,  dist.  Lucma :  babt.  864. 

Huaygorral)  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Haamachuco,  dist.  Santiago  de 
Cbuco. 

Advzbtencia  :  algnnos  de  los  nombres  que 
pnncipian  con  Huaijhuaj  deben  ser  cor- 
mpcion  de  Huallhua  (plata  aromdtica  co- 
mo  el  the.  Q.). 

Hnayhua^  bda.-  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Huacbos. 

HuATHUA,  (extender  la  mano.  Q.)  aid.  Dpt. 
Cuzco,  prov.  Paruro,  dist.  CoUcba. 

HuAYHUA,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Tisco. 

Hnayhuaca^  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Pa- 
rinacobas,  dist.  Pullo. 

HnayhuacoehE)  lagunas  al  S.  E.  del  pue- 
blo de  Cancbis,  prov.  Lucanas :  son  dos  y 
dan  orfgen  a  dos  riacbuelos  distintos  y 
separados  entre  si  mas  de  5  leg.  (28  k.). 

Hnayliiiaenclio ,  est.  Dpt.  Huancavelica, 
prov.  Angaraes,  dist.  Julcamarca. 

HuayhnacundO)  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
Huamanga,  dist.  Tambillo:  babt.  878. 

HnayhuachOy  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
Lucanas,  dist.  Puquio. 

HuayhuahS)  cerro  mineral  de  plata  al  0.  del 

de  Huancapeti  en  el  distrito  de  Ayja,  Dpt. 

Ancacbs,  prov.  Huaras. 
HuAYHUAHS,  Cordillera  entre  las  provincias  de 

Cajatambo  y  Dos  de  Mayo. 
HuAYHiTAHs,  laguuas  en  el  distrito  de  Bancs, 

provincia  Dos  de  Mayo,  Dpt.  Hu^uco : 

notables  por  ser  consideradas  como   el 

orfgen  del  Maranon. 
EuAYHtJAHs,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Huan- 

ta,   dist.  Huamanguilla :  babt.  449;  dista 

de  Huanta  1  leg.  (5  ^  k.). 


HuAYHUAHS,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 
manga, dist.  Acosvincbos:  babt.  194. 

Hoayhiiahuaiif  aid.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Ca- 
nas,  dist.  Yanaoca. 

Hnayhuahuasi^  aid  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 
nas,  dist.  Coporaque:  habt.  607. 

Hnayhuanl,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Aymaraes,  dist.  Soraya. 

Hoayhuantayay  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Caylloma,  dist.  Callalli. 

Hnayhuari,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lu- 
canas, dist.  Chipao. 

Huayhnay,  pbl.  y  est.  Dpt.  Junin,  prov. 
Tarma,  dist.  Yauli:  habt.  500. 

HnayhuayocOji  (Huay  interjeccion  del  que 
teme,  huaycco  quebrada:  debe  ser  corrup- 
cion  de  hitay-huayca ,  robar.  Q.)  aid.  y 
hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas,  dist. 
Colquemarca :  habt.  127. 

Hnayhncliapi,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 
nas,  dist.  Yanaoca:  habt.  181. 

Hnayhiira,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La 
Mar,  dist.  Anco. 

Hnayjan,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist. 
Huaras. 

Advebtengia  :  todos  los  nombres  que  prin- 
cipian  con  las  sflabas  Huayla  son  oorrup- 
cion  de  H^iayUa,  prado,  verdura  en  Que- 
hna  y  AymarA;  porque  en  estos  idiomas 
no  se  usa  de  la  l.  En  Aymard  tambien 
significa  totora  6  cierta  especie  de  enea 
con  que  cubren  las  casas. 

Hnaylacancba,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  Carampoma. 

Huaylacucho,  (rincon  verde.  Q.)  pbl.  Dpt. 
prov.  y  dist.  Huancavelica:  habt.  260.  C^- 
lebre  por  una  batalla  que  se  di6  en  sus 
inmediaciones  en  1884  por  las  fuerzas  del 
General  Oamarra  contra  las  de  Orbego- 
so,  y  despues  del  triunfo  obtenido  por  el 
primero,  ent6nces  el  Coronel  D.  Eufino 
Echenique  reconoci6  la  autoridad  del  se- 

« 

gundo. 
HuAYLAcucHo,  chac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
Lucanas,  dist.  Laramate. 

Hnaylacuyo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa  dist.  Ayaviri. 

Hnaylahnichan,  aid.  Dpt.  Junin,  prov. 
Tarma,  dist.  Acobamba :  habt.  202. 

HuAYLAHuicHAN,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma, dist.  Acobamba:  habt.  104. 


HUAY 


436 


HUAY 


Huaylahuilla  6  HuUuhuUa,  aid.  Dpi.  Cnz- 
CO,  prov.  y  dist.  Calca:  habt.  444. 

Hnaylara^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma. 

HuaylaSf  callejon  (v^ase  Callejon  de  Hway- 
las). 

HuaylaSf  provincia  del  Departamento  de 
Ancachs,  creada  por  ley  de  25  de  Julio 
de  1857.  Confina  por  el  N.  con  la  de  Pa- 
llasca,  dividida  por  el  rio  y  una  ramifica- 
cion  de  la  Cordillera  nevada;  por  el  8. 
con  la  de  Huaras ;  por  el  E.  con  la  de 
Pomabamba,  separada  por  la  cumbre  de 
la  misma  Cordillera  nevada;  y  por  el  0. 
con  la  de  Santa.  Su  capital  Caras.  Cons- 
ta  de  los  sigientes 

DISTBITOS  : 

Habt. 

AtunHuaylas  *  8,580 

Caras 6,474 

Huata 1,508 

Macate 8,184 

Manoos 5,986 

Mato 1,095 

Pamparomas , 2,918 

Pueblo  Libre 8,549 

Quillo 1,216 

Supluy  6  Shupluy 2,046 

Yungay  6  Ancachs 14,458 


Total  habt 45,909 

Esta  comprendida,  mas  6  menos,  entre 
los  S^  25'  y  9^  25'  lat.  y  lo»79«  40'  y  80^ 
85'  long,  formando  una  superficie  como 
de  808  leguas,  que  comparada  con  su  po- 
blacion  resulta  con  poco  mas  de  151  habi- 
tantes  por  cada  legua  cuadrada. 

La  naturaleza  de  esta  provincia  es  la 
n[Lisma  que  la  de  Huaras,  de  lacualform6 
parte  hasta  el  ano  de  1857. 

XJn  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra justicia.  En  lo 
eclesidstico  es  conocida  con  el  nombre 
de  Partido  Bajo  de  Huaras  y  se  divide  en 
los  siguiontes 

CUBATOS : 

AtunHuaylas.  Caras. 

Carhuas.  Macate. 

Yungay. 

*  Generalmente  se  le  llama  Haaylas. 


Hay  un  Colegio  de  instrucdon  media 
para  hombresy  17  escuelas  de  priniens  k- 
tras,  en  las  que  se  gasta  en  sueldos  12,200 
soles  al  ano,  A  saber : 

1  Colegio  deinstruccion  media  S.     2,000 

14  Escuelas  para  hombres •      8,400 

8        »  »    mugeres •      1,800 


Total  al  ano 8.  12,200 

Las  contribuciones  producen  al  ano  Is 
cantidad  de  1,151  soles  por  los  signientes 
ramos : 

Contribucion  Urbana S.    107 

•  Bustica »      627 

•  Lidustrial »      417 


Total  alano 8.  1,151 

HuATLAS,  distrito  de  la  provincia  de  Hiiay- 
las,  Dpt.  Ancachs:  habt.  8,580. 

HuAYLAS,  {HuayUa  prado,  verdura.  Q.  y  Ay.) 
ciudad,  capital  de  este  distrito,  Dpt.  An- 
cachs: d  2,787m.  alt.:  habt.996:  dista  de 
Caras  6  leg.  (88  \  k.);  tiene  una  hermoa* 
campina  que  produce  abundantes  cose- 
chas:  en  sus  inmediaciones  hay  varias  m- 
nas  de  plata  y  de  carbon  de  piedra  de  sn- 
perior  calidad. 

HuAYLAS,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist 
Huaripampa. 

Huaylas-Urca,  (cerro  verde.  Q.)  pbL  Dpt. 
Junin,  prov.  Pasco,  dist.  Yanahuanca. 

Huaylaspanca  de  Huari,  aid.  Dpt.  Junin, 
prov.  Huancayo,  dist.  Zapallanga:  haht. 
118. 

Huaylicana»  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Aritt, 
dist.  Lluta:  dista  de  Arica  8  i  leg.  (19  L); 
deLlutal^  (8  k.). 

Huaylilla)  pico  en  la  Cordillera  alE.  da 
Tacna :  se  ha  abierto  un  socaboo  de  7320- 
de  long,  por  donde  pasan  las  agnas  3el 
rio  de  Uchusuma  para  el  canal  de  esie 
nombre. 

HuaylillaS)  distrito  de  la  provincia  de  ^ 
taz,  Dpt.  Libertad:  habt.  1,018. 

HuAYLiLLAs,  pbl.  Capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Pataz,  Dpt.  Libertad: 
habt.  882:  dista  de  Tayabamba  4  1^- 
(22  k.);  de  Parcoy  7  (89  k.);  de  Bnldiba- 
yo  8  (16  i  k.). 

HuATLiLLAs,  ost.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Cochas. 


HUAY 


437 


HUAY 


Huaylla,  (verde,  prado.  Q.  y  Ay.;.totora  6 

enea.  Ay.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Oajamarca, 

dist.  San  Marcos :  habt.  50. 
HuATLLA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas. 
HuAYLLA,  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 

rasy  dist.  Marca. 

HuAYLLA,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  HuAnu- 

co,  dist.  Huacar. 
HuAYUiA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hiia- 

manga,  dist.  Quinua:  habt.  18. 

HuATLLA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Mara. 
HuAYLLA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dbt.  Caycay:  habt.  180. 

HvAYLiiA,  aid.  Dpt.  Cazco,  prov.  Anta,  dist. 
Snrite :  habt.  202. 

HuATLLA,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov,  Paruro, 
dist.  Hnanoqaite. 

HuAYLLA,  aid.  Dpt.  Areqtiipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Tati. 

HuAYLi«A,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 
Characato. 

Huayllabamba)  distrito  de  la  provincia  de 
Cajabamba,  Dpt.  Gajamarca.  Este  distri- 
to fn^  dividido  ultimamente  y  por  cuyo 
motivo  se  ignora  sii  poblacion:  v^ase 
Cajabamba  provincia, 

HuAYLLABAHBA,  pbl.  Capital  dc  este  distrito  * 
en  la  prov.  de  Cajabamba,  Dpt.  Gajamarca. 

HuATLLABAMBA,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Pomabamba,  dist.  8ihuas :  habt.  94. 

HuAYuiiABAMBA,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  8.  G6r6nimo :  d  8  leg. 
(16  \  k.)  de  San  Ger6nimo. 

HuAYLLABAMBA,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
y  dist.  Abancay. 

XLuAYLLABAHBA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Guzco, 
dist.  San  Ger6nimo :  habt.  7. 

SLuAYLLABAUBA,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Pa- 
ruro, dist.  Huanoquite :  habt.  8. 

SuAYixABAMBA,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghun- 
vivilcas,  dist.  Livitaca:  habt.  106,  con  los 
de  Patacarca. 

Snayllabaniba,  hagiekda  del  puente  de, 

Dpt.  Guzco,  prov.  Urubamba,  dist.  Ollan- 

taytambo :  habt.  14. 

UATLLABAMBA,  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba:  habt.  1,061. 

iTAYLLABAHBA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Gan- 

chis,  dist.  Pampamarca:  habt,  4. 


HuAYLLABAifBA,  chac.  Dpt.  Puuo,  prov.  y  dist. 

Sdndia. 
HnayllftG,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gota- 

bambas,  dist.  Mamara. 
HuAYLLAC,  (del  prado  6  floresta.  Q.)  aid.  Dpt. 

Arequipa,  prov.  Union,  dist.  Alca :  habt. 

279. 

Haayllacan,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 

dist.  Santa  Maria  del  Yalle. 
Huayllacancha,  hda.  Dpt.  Hu^uco,  prov. 

Huamalies,  dist.  Arancay. 
Huayllacasa,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Quinua:  habt.  29. 
Hnayllacata,  chac.  Dpt.  Apurimac.  prov. 

Gotabambas,  dist.  Mara. 
Haayllacayan,  distrito  de  la  provincia  de 

Gajatambo,  Dpt.  Ancachs:  habt.  1,187. 
HuAYLLACAYAN,  (cs  vcrdo  6  cs  prado.  Q.)pbl. 

capital  de  este  distrito  de  la  provincia  de 

Gajatambo,  Dpt.  Ancachs:  habt.  1,187. 
HuAYLLACAYAN,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huiinuco, 

dist.  Higueras. 
Huayllacmarca,  hda.  Dpt.   Guzco,  prov. 

Paucartambo,  dist.  Ghallabamba:  habt. 

80. 
Huayllacoc,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gas- 

tilla,  dist.  Viraco. 

Hoayllacoeha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Gajatambo,  dist.  Acas. 

HuAYLLAcocHA,  (laguua  verde.  Q.)  aid.  Dpt. 
Guzco,  prov.  Anta,  dist.  Surite :  habt. 
674.  En  lo  eclesiastico  pertenece  al  cura- 
te de  Huarocondo. 

Huayllacuyllo,hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Ayaviri:  habt.  6. 

Hnayllachapata  6  Huallcapata,  est.  Dpt. 

Ayacucho,  prov.  Huamanga,  dist.  Socos- 
vinchos :  habt.  17. 

Hnayllacho,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Huamachuco:  d  8  leg.  (16  ^  k.)  de 
Huamachuco. 

Haayllahita,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 

Huayllahsca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Gabanilla. 

Hiiay11ahuanni,hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Gabana. 
HnayllahHasi,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y 

dist.  Ganta. 
Hnayllahnaylla,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov. 

GhunvivHcas,  dist,  Livitaca. 


HUAY 


438 


HUAY 


HuAYLLAHUAYLLA ,  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov. 

Quispicanchi,  dist.  Quiquijana. 
Hnayllahucco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Desaguadero. 
Unayllabuichac,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Urubamba. 

Hnayllahuillque«est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Hnayllahnito,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 

Huayllahnpan,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Pomabamba,  dist.  Parobamba :  habt.  147. 

Hnayllalli)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Lampa. 

Ilnayllamaf  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 
lloma,  dist.  Coporaque, 

Hnayllamacatay  bda.  Dpt.  Puno,  prov. 
Lampa,  dist.  Gabanilla. 

nnayllan,  (prado,  floresta  verde.  Q.)  pbl. 

Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Pomabamba : 
habt.  575. 

HuAYLLAN,  est.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Piscobamba. 
HuAYLLAN,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huaras. 
HuAYLLAN,  hda.  Dpt.   Lima,  prov.  y  dist. 

Chancay:  habt.  113. 
HuAYLLAN,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huambalpa. 
Hnayllani)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gota- 

bambas,  dist.  Mara. 
HuAYLLANi,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca:  habt.  113. 
HuAYLLAKi,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganchis, 

dist.  Gacha :  habt.  52. 
HuAYLLANi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucar^ :  habt.  2. 
HuAYLLANi,  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucard. 
HuAYLLANi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdjigaro, 

dist.  Putina:  habt.  64. 
HuAYLLANi,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 

lloma,  dist.  Yanquo. 
HnayllanihocC)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Gaylloma,  dist.  Tisco. 

HnayllanpO)  (el  prado.  Q.)  aid.  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Pomabamba,  dist.  Sihuas. 

Hnayllaora^  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Uru- 
bamba, dist.  Maras. 

Hnayllapaf  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 
tambo,  dist.  Mangas. 


Hnayllapampaf  (floresta,  llanuraYefde.Q.) 

pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo.  dist. 

Mangas. 
Ho  AYLUkPAMPA,  est.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Hqa- 

ras,  dist.  Independencia. 
HuAYLLAPAMPA,  chac.  Dpt.  Aucftchs,  proT. 

Huaras,  dist.  Gotaparaco. 

HuAYLLAPAMPA,  pbl.  Dpt.  Ancachs ,  proT. 

Huaras,  dist.  Pararin. 
HuAYLLAPAMPA,  aid.  Dpt.  Juuin,  proY.jM 

Huancayo:  habt.  170,  con  los  de  Hoaoci- 

machay. 
HuAYLLAPAMPA,  est.  Dpt.  Huancavelica,proT. 

Angaraes,  dist.  Acobamba,  habi  81. 
HuAYLLAPAMPA,  hda..  Dpt.  Ayacucho,  proT. 

Huanta,  dist.  Huamanguilla;  habt.  905. 
HuAYLLAPAMPA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  proT. 

Huamanga,  dist.  Socosvinchos:  i  2  leg. 

(11  k.)  de  Ayacucho. 
HuAYLLAPAMPA,  hda.  Dpt.  Cuzoo,  pro?.  Quis- 
picanchi, dist.  Quiquijana. 
Hnayllapata)  est.  Dpt.  Huancavelica,  proT. 

Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  56. 
HuAYLLAPATA,  (prado,  floresta.  Q.)  aid.  Dpt 

Apurimac,  prov.  Gotabambas,  dist.  Chn- 

quibambilla. 
HuAYLLAPATA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prw. 

Gotabambas,  dist.  Mara. 
HuAYLLAPATA,  ost.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ooo- 

vencion,  dist.  Santa  Ana :  habt  81. 
HuAYLLAPATA,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Pm- 

cartambo  dist.  Gaycay:  habt.  98. 
HuAYLLAPATA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asia- 

garo,  dist.  Putina:  habt.  720. 
Hnayllape^  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y 

dist.  Jaen. 
Hnayllapnc 9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prot. 

Pallasca,  dist.  Tanca. 
HuayllapucrO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Ayapata. 
HuAYLLAPUCBO,  {htmylla  pucro,  pozo,  a  ct- 

bema  fresca.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  proT. 

Lampa,  dist.  Macari. 
Huayllapaqnio 9   chac.  Dpt.  Ayacucho, 

prov.  Parinacochas,  dist.  Ghmnpi. 
HuAYLLAPUQUio ,  hda.  Dpt.  Guzco,  pwv. 

Ghunvivilcas,  dist.  Livitaca. 

Huayllaqnita)  aid.  Dpi.  Apurimac,  pro^- 
Andahuaylas,  dist.  Talavera:  habt.  ^ 

HaayllaraccrR,  aid.  Dpt.  prov.y  di8tH«»' 
cavelica:  habt.  56. 


HUAY 


—  439  — 


HUAY 


HoayllarGOcha,  Ma,  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 
disi  San  Cristoval:  habt.  11. 

flaayllariptt,  (volver  &  reverdecer  6  refres- 
car.  Q.)pbl.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Cliallhnanca:  habt.  110:  me- 
morable por  los  ricos  lavaderos  de  oro  que 
tenia  en  otro  tiempo. 

Hoay llamm,  laguna,  en  la  provincia  de  Tar- 
ma,  Dpt.  Junin.  Esta  lagona  estd  consi- 
derada  en  el  Diccionario  de  Alcedo  y  pne- 
de  ser  la  de  Junin. 
HaayllaiS,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaroohi- 

ri,  dist.  Matucana. 
HuAYLLAS,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacocbas,  dist.  Pausa. 
Hiiayllataiubo,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Caycay. 
Haayllati,  rio  tributario  del  Apurimac,  por 

la  izquierda. 
HvAYLLATi,  distrito  de  la  provincia  de  Cota- 

bambas,  Dpt.  Apurimac :  habt.  4,607. 
HuAYiiLATi,  pbl.  mineral,  capital  de  este  dis- 
trito de  la  provincia  de  Cotabambas,  Dpt. 
Apurimac :  habt.  1,289. 
Haayllatiri,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 

cane,  dist.  Moho:  habt.  99. 
Huayllatupe,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Matucana. 
Haayllauraf  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 

ro,  dist  Colcha. 
Hoayllay,  distrito  de  la  provincia  de  Pasco, 

Dpt.  Junin:  habt.  2,451. 
HuAYLLAY,  (verdear,  florecer.  Q.)  pbl.  capi- 
tal de  este  distrito  de  la  provincia  de  Pas- 
co»  Dpt.  Junin:  4  4,d2dm.  alt.: habt.  489: 
diiita  de  Pasco  8  leg.  (44  ^  k.). 
EuAYLLAY,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta,  dist.  Luricocha :  habt.  869 :   dista  6 
leg.  (88^  k.)  deHuanta:  hay  muchas  mi- 
uas  de  plata  en  los  cerros  inmediatos. 
luAYLLAY,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta,  dist.  Luricocha. 

Inayllaya)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

inaraes,  dist.  Challhuanca:  habt.  199. 
liutyllayayoeCf  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Mara. 
Inaylhiyoec,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancave- 

lica,  dist.  Acoria :  habt.  85. 
liiii.yllayliaiclior9  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Urubamba. 
loayllihaaya,  (puede  ser  corrupcion  de 


HuayUa  huayao  drbol  6  sauce  verde.  Q.) 

aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 
Huayllo^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Pueblo  Libre:  habt.  218. 
HuAYLLo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 

HnaylloC)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Marca. 

HuAYLLoc,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 
dist.  Cacha:  habt.  49. 

Hnayllorca,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Paruro :  habt.  18. 

Huayllota^  (Urinsaya)  aid.  Dpt.  Cuzco, 
prov.  Canchis,  dist.  Pampamarca:  habt.  66. 

Huayllnlla,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis, dist.  Cacha:  habt.  18. 

Huaylliima )  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Caylloma,  dist.  Callalli. 

Huaylluni,  (amar  tiernamente.  Q.)  aid. 
Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Juli. 

HuAYLLUNi,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma, dist.  Tisco. 

Hnayllura,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  Tambo :  habt.  275. 

HuAYLLUBA,  {Huoglluri  allegarse  con  amor, 
poner  su  amor  en  algo.  Q.)  aid.  Dpt. 
Ayacucho,  prov.  Parinacochas,  dist.  Cor- 
cuUa. 

HuAYLLURA,  ost.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Mara. 

HuAYLLURA,  asicuto  mineral  de  oro  en  la 
provincia  de  la  Union,  Dpt.  Arequipa, 
dist.  Sayla:  fu6  descubierto  en  1827:  pro- 
dujo  en  8  anosmas  de  6  millones  de  pesos: 
hoy  estA  reducido  casi  k  la  nada  por  fal- 
ta  de  capitales :  habts.  61. 

HuAYLLUEA,  cst.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 
tilla,  dist.  Pampacolca. 

Hoaylluyo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 
cane,  dist.  Moho :  habt.  44. 

Huaymanta,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  YauU :  habt.  15. 

Huayme)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 

11a,  dist.  Viraco :  habt.  79. 
Huayua,  (mozo,  mancebo.  Q.)   hda.  Dpt. 

Junin,  prov.  Jauja,  dist.  Aypata. 
Huaynacanelia,  (lugar  6  patio  fresco  nue- 

vo.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Yauli. 
HuAYNACANCHA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov, 

Huanta,  dist.  Luricocha. 


^ 


HUAY 


—  440  — 


HUAY 


HnayMCapaC)  mina  de  plata,  Dpi.  An-  | 
cachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 

Huayuacolea^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba :  liabt.  68. 
Huaynacotas  6  Htiaynacoto,  distrito  de  la 

provincia  de  la  Union,  Dpt.  Arequipfi,: 

habt.  1,982. 

HuayRflCOtas  9  {Iluayna  ccoto  amontonar 
mozos  6  mancebos,  ccoto  tiene  tambien 
otros  significados.  Q.)  pbl.  capital  de  este 
distrito,  Dpt.  Arequipa:  habt.  646. 

Huajiiacuya^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Ayaviri. 

IIuiiynaliiiarie«9  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Sto.  Tomas. 

Hunynaliuanui,  est.  Dpt  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Velille. 

Huaynalcu,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Is- 
lay,  dist.  Tambo. 

Iluajnapaiiipa,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Cajatambo. 

HuAYNAPAMPA,  cst.  Dpt.  Arequipa,  prov  Cas- 
tilla,  dist.  Pampacolca. 

Hnaynapata^  (hacerse  joven.  Ay.)  aid.  y 
hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Paucar- 
tambo :  habt.  129. 

HuAYNAPATA,  cst.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chuu- 
vivilcas,  dist.  Livitaca. 

HuAYNAPATA,  rio  cu  la  proviucia  de  Cara- 
baya,  Dpt.  Puno. 

HuAYNAPATA,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ituata. 

llaajlia-pisalllia,  Huayna  mozo,  pidhua  fal- 
to  deficiente.  Ay.)  bahia  A  los  19°  36'  80" 
lat.  y  72°  87'  24"  long,  es  espaciosa  y 
rodeada  de  cerros  altos :  su  fondeadero  de 
9  d  16  brazas  cerca  de  tierra:  esta  ex- 
puesta  d  fnertes  vientos. 

HuAYNA-pisAHUA,  pbl.  Dpt.  Tarapac^,  dist. 
Pisagua :  en  e\  fondo  de  la  bahia  esta  el 
pueblo  que  es  pequeno. 

Hnayna-potosi,  veta  de  oro,  Dpt.  Puno, 
prov.  Carabaya,  dist.  Crucero. 

Huaynapntina,  {Huayna  mozo  phutina,  cau- 
sar  tristeza,  Q.  y  Ay.)  volcan,  casi  al  Sur 
del  de  Uvinas,  como  a  10  leg.  {^6  ^  k.); 
tambien  se  le  llama  por  los  naturales  del 
lugar  Mono  2)utuia.  Principi6  su  erup- 
cion  el  15  de  Febrero  de  1600;  los  movi- 
mientos  de  tierra,  las  detonaciones,  la  Uu- 
via  de  una  arena  blanca  muy  fina  y  de 


oeniza  se  sintieron  &  mas  de  40  legott  i 
la  redonda.  El  19  del  mismo  mes  del»6 
haber  reventado  por  comploto  este  toIcu 
porque  las  detonaciones  fueron  espanto- 
sas  y  la  lluvia  de  ceniza,  tal  que  en  k  dn* 
dad  de  Arequipa  no  pudo  verse  los  obje- 
tos  ni  con  luz  artificial  al  medio  dia.  El 
dia  24  aumentaron  los  estruendos  y  ce- 
nizas  y  el  28  termin6  con  mas  faeries  mo- 
vimientos  de  tierra.  El  volcan  quedo  des- 
trozado  desde  sus  bases  y  los  pueblos  ^- 
cinos  de  Quinistacas,  Chiqueomate,  Uq- 
que,  Llacsata,  Colana  y  Checa  sepni- 
tados  entre  las  cenizas  con  sua  habitan- 
tes :  otros  pueblos  mas  lejanos  fueron  des- 
truidos  y  perecieron  muchos  de  sus  lialu- 
tantes:  algunas  quebradas  profundas  se 
terraplenaron  con  las  cenizas  y  esUs  se 
sintieron  por  el  lado  que  soplaba  d  vien- 
to  hasta  200  leguas. 

Haajna-patony  mina  de  azufre  en  la  Cor- 
dillera, Dpt.  y  prov.  Tarapacd:  ley  76*/,. 
Huaynarimaoc,  hda.  Dpt.  Apurimac,  pror. 

Abancay.  dist.  Curahuaai. 
HnayiUlJiii,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Pichihua. 
Huaynatacuma,  rio  tributario  del  Haan- 

huari,  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia:  tiene  de- 

p6sitos  de  tierra  aurifera. 
Huaynaliuayiui)  chac.  Dpt.  Amazonas,  proi. 

Luya,  dist.  San  Ger6nimo. 
Huayuaypata,  chac.  Dpt.  Apurimac,  pror. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Haaynaypocco,  hda.  Dpi.  Cuzco,  prov.  An- 

ta,  dist.  Limatambo :  habt.  14. 
Hnayni,  (puede  ser  corrupcion  de  huayid 

amigo.  Ay.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnn- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Huayna,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ChmiTh 

vivilcas,  dist.  Sto.  Tomas. 
Huaynatupe,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Tan- 

yos,  dist.  Pampas. 
Huayo,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Caji- 

bamba,  dist.  Condebamba. 
HuAYo,  distrito  de  la  provincia  de  PaUx. 

Dpt.  Libertad :  habt.  644. 

HuAYo,  (Huayu  estar  colgado  como  la  hn\M 
del  drbol;  tambien  trabajo,  afiixion  ji 
veces  el  racimo  de  ubas,  pldtanoe,  etc  Q* 
y  Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  U 
provincia  de  Pataz,  Dpt.  Libertad:  hai^ 


HUAT 


—  441 


HUAY 


186 :  dista  de  Chilia  6  leg.  (28  k.);  de  Par- 

coy  6  (38  i  k.). 
HuAYO,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huayo. 
HuAYo,  cha^,  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Uchumarca. 

Huayo,  aid.  &  orillas  del  Marauon,  Dpt.  An- 

cachs,  prov.  Pomabamba,  dist.  Quiches. 

Huayo,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Lampian. 
Huayo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

'Hnamantanga. 
Huayo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Arahuay. 
^    Huayo,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja,  dist.  Pampas :  habt.  80. 
Huayo  primero  y  Huayo  segundo,  chacs. 
Dpt.  Huancavelica,  prov.  Tayacaja,  dist. 
Colcabamba. 
Huayo,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Huayo,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Chuquibambilla. 
Haayobamba,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 
ca,  dist.  San  Marcos :  habt.  200 :  dista  de 
de  San  Marcos  1  milla  (2  k.). 
Huayobamba,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 

y  dist.  Huamachuco :  habt.  192. 
HiTAYOBAMBA ,  hda.    Dpt.   Libertad ,  prov. 
Otnsco,  dist.  Usquil:  habt.  125:  ^  6  leg. 
(28  k.)  de  Usquil. 
HuAYOBAMBA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pa- 

Uasca,  dist.  Huandoval. 
Htjayobamba,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Sihuas. 
Stjayobamba,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Ocobamba :  dista  8  leg. 
(16  i  k.)  de  Ocobamba. 
Hliayoc,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Atavillos  Altos. 
HuflJOCaclii,  pbl.  (v^asc  HuayncacJd), 
HlUiyoeoollOy  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
XTmbamba. 

Hoftyoehaca,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Huari. 

Unstyo  chioo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta., dist.  Lampian. 

HtTAYo  craco,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Ootabambas,  dist.  Mamara. 

VlMiyo-liaBCC,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Bu^uraSy  dist.  Yungar. 


Haayo-hnayo,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

y  dist.  Abancay. 
Haayohnlrea,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 
Haayonca,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

tabamba,  dist.  Oropesa:  habt.  21. 

Huayopampa,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Cajamarquilla. 
HuAYOPAMPA,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Atavillos  Bajos. 
Huayopata,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Convencion,  dist.  Huiro:  habt.  211. 
Huayopata  baja^  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco, 
prov.  Convencion,  dist.  Huiro:  habt.  154. 
HuayopuquiO)   aid.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Sihuas. 
HuayoseBCa^  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Yungar. 
Huayotamaf  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Lampian. 
Huayoyanca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Ocros. 
Huaypaeha,  hda.   mineral,   Dpt.   Junin, 
prov.  Tarma,  drst.  Yauli:  A  8,800ni.  de 
alt. 
HuAYPACHA,  (puede  ser  corrupcion  de  huay- 
paychif  plomada  de  albafiil  6  hacer  uso  de 
la  plomada.  Q.)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov. 
Tarma,  dist.  Yauli :  habt.  207. 
HuAYPACHA,  rio:  elMantarotomaeste  nombre 

al  pasar  por  el  pueblo  de  Huaypacha. 
Huaypail)  (la  plomada  del  albafiil.  Q.)  est. 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Man- 
cos. 
Hnaypiniy  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Querocotillo :  habt.  211. 
HuAYPiRA,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Suyana. 
HnaypO)  (corrupcion  de  huaypa  plomada  de  * 
albanil,  6  de  huayco  quebrada.  Q.)  aid.  y 
hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Calca :  habt. 
129. 
Iluaypo  chleO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Surite. 

Huayqui)  (corrupcion  de  Hiiayca,  robo  sal- 

teamiento.  Q.)  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Acomayo:  habt.  849. 
HuAYQUi,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Pampamarca. 
Haayqaidpa,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay< 

maraes,  dist.  Colca:  habt.  815. 
56 


HUAY 


442 


HUAY 


Hnayni,  (viento  ayre.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno, 

prov.  Lampa,  dist.  Macari. 
HuAYKA,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 

yos,  dist.  Chuquibamba:  habt.  127. 
Huayrabaiuba,  (lianura  de  viento  6  vento- 

sa.  Q.)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Cochabamba:  habt.  249. 

HuAYRABAMBA,  hda.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Cangallo,  dist.  Vischongos. 
UuajTacaiicha,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin, 

prov.  Tarma,  dist.  Yauli:  d  4,746ni.  alt. 
HuAYRACANCHA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Ayaviri. 
Huayracocha^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Laraos. 
Hiiayracocha-hnaycO)  hda.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Andahnaylas,  dist.  Pampachiri. 
Hnayraepunco,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba. 
Huayraeliapi,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aco- 

mayo,  dist.  Pomacanchi:  habt.  109. 
Haayrahliacho,  (Huayra  viento,  Jmucho  adtU- 

tero,  deshonesto.  Q.)  pbl.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Abancay,  dist.  Sirca. 
HnayTalinasi)  hda.  Dpt.  Cuzco.  prov.  y  dist. 

Urubamba. 
Hiia}Taii9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huaylas :  habt.  261. 
Huayrana)  chac.  Dpt.  HuancaveUca,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huachos. 
HuAYRANA,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nacochas,  dist.  CorcuUa :  habt.  42. 
HuAYRANA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Huayranca,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

y  dist.  Castrovireyna. 
Hnayraucnya)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta. 
'Hnayranga)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Jauja:  habt.  160. 
Hiiayrapa,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Chocorvos. 

HnajTapampa  6  Huaripampay  (lianura  ven- 
tosa.  Q.)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay, dist.  Lambrama :  habt.  184. 

HuAYRAPAMPA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Huanoquite:  habt.  7. 

Huyi'apatay  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Pasco. 

HuAYRAPATA,  cst.  Dpt,  Ayacucho,  prov.  La- 
mar, dist.  Chungui:  habt.  108. 


HuAYRAPATA,  tambo  y  hda.  Dpt.  Ajacneho, 
prov.  Huanta:  como  20  leg.  (HI  kjalN. 
de  la  de  Quelluacocha. 

Huayrapata,  aid.  y  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 
Huancane,  dist.  Moho :  habt.  876,  la  ha- 
cienda 10. 

HuAYRAPATA,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  pm. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

HuAYRAPATA,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  proT. 
Carabaya,  dist.  Ituata. 

HuAYRAPATA,  cst.Dpt.  Puuo,  prov.  Carabaja, 
dist.  Ajoyani. 

HuAYRAPATA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia, 
dist.  Phara. 

HuAYRAPATA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist 
Asdngaro. 

HuAYRAPATA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist 
Asdngaro. 

HuAYRAPATA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam^ 
dist.  Ayaviri. 

Hiiayrapon^^O)  chacs.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 
ca, dist.  Llacanora :  habt.  126. 

HuAYRAPONGO,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Tambillo :  habt.  15. 

HuayTapurina)  {Huayra  viento;  piuinah 
que  se  hade  andar.  Q.)  cerro  entre  loscna- 
les  oorre  el  Huallaga  por  un  cauce  es- 
trecho  que  presenta  pasos  peligrosos. 

Huayratuua)  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Chachapoyas,  dist.  Huancas :  habt.  41. 

Huayratnpif  chac  Dpt.  Apurimac,  pwv. 
Cotabambas,  dist.  Haquira. 

Huayra-UCCO)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Acora:  habt.  41. 

Huayrl)  aid.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov.  Tar- 
ma: habt.  187:  dista  de  Tarma  14  leg. 
(78  k.) ;  de  Junin  3  (16  i  k.). 

Huayribamba,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Anco. 

HuayTi(^t09  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist 
Sandia. 

HuajTona^  mina  de  plata  en  la  (k^rdiHcfa 
de  Chacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caj*- 
tambo  dist.  Oyon,  ley  60  m. 

Hliayroncca  6  Huayrocca,  hda.  Dpt  Cm- 

CO,  prov.  Anta,  dist.  Limatambo:  habt 

16. 
HuayroiidOy  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Is- 

lay,  dist.  Tambo :  habt.  80. 
Huayropatay  hda.  Dpt.  y  prov.  Ho^ocOi 

dist.  Chinchao. 


i 


HCAY  —  4 

lyror,  Ma.  Dpt.  Haancavelica,  prov. 
ayacaja,  dist.  Golcabamba:  habt.  67. 
l)Torajo«  aid.  Dpt.  Pimo,  prov.  Lam- 
a,  dist.  Umachiri. 

ftjTEflse,  paso  de  la  Cordillera  S  legnas 
ntes  del  Foznzo. 

iijTDpQDCO,  hda.  Dpt.  Cnzoo,  prov.  Pan- 
fuiambo,  dist.  Cballabamba. 
ijTanuil,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 
eucion,  dist.  Santa  Ana:  babt.  28. 
tyniro,  (cosa  mujhermosa  Ay.,  tambien 
3  da  este  nombre  &  ana  espeoie  de  fri- 
ll qne  tiene  color  rojo  y  negro)  nombre 
ae  toma  el  no  Yaracjaco  6  Caynaracb, 
esdo  el  punto  en  que  es  navegable ;  dls- 
i  de  Lamas  2  dias  de  camino  dntes  del 
ongo  de  Agnirre,  Dpt.  Loreto,  prov. 
[uallaga. 

LYBUBo,  pongo  (estrecho)  en  el  rio  Hna- 
aga,  entre  el  pneblo  de  Pachiza  y  la  de- 
smbocadnra  del  rio  Mojobamba. 
lYBDRO,  aid.  Dpt.  Lorato,  prov.  Hualla- 
i,  dist.  Lamas:  habt.  117. 
t>Turoccaiica»  tambo  en  el  camino  de 
yapata  ol  valle  de  San  Gaban,  y  cerca 
)  4ste :  i  l,353niu  alt.,  Dpt.  Pnno.  prov. 
urabaya. 

lymm,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hn^nnoo  diet. 
Iiiiichao. 

Lyromni,  bda.  cooal,  Dpt.  Ftmo,  prov. 
trabaya,  dist.  Usicayos. 
j'Srt,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
acari. 

ysaiupilla,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
st.  Fancartambo :  habt.  26. 
fStiptltil  SANTtAOO  DE,  bda.  Dpt.  prov. 
list.  Puno. 

fsiircta»   hda,  Dpt.  Ayacncho,  prov. 
hUgallo,  dist.  Huambalpa. 
Fsnaisniaf,  hda.  Dpt.  Apmimac,  prov. 
lancay,  dist.  Lambrama. 
rsuy,  aid.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  y  dist. 
ianta:habt.473,conIoBdePampachacra. 
fa,  (nadar.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Puno, 
)v.  y  dist.  Lampa:  habt.  200. 
-taliiucho,  aid.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lam- 
,  dist.  Cupi. 

-talioflcho,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
dist.  Pucarn. 
rtmntlfChac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
t.  Hnamantanga. 


3  —  HUAY 

HnaytapaUanai ,  {Hwua  nadar  paUancu, 
0(^r,  escoger.  Q.)  oerro  mineral  en  la 
Cordillera  N^ra,  prov.  Ancachs :  a  2  leg. 
(11  k.)  al  N.  0.  de  la  cludad  de  Hna- 
tas. 

Unaytari,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canta. 

HuATTABl,  distrito  de  la  provincia  de  Cas- 
trovireyoa,  Dpt  Huancavelica:  habt.  2.862 . 

HuATTASl,  pbl.  capital  de  este  dlBtrito  de  la 
provincia  de  Castrovireyna,  Dpt.  Huan- 
cavelica :  babt.  602 :  aun  existen  muchas 
casae  desde  dntes  de  la  conqiuBta  traba- 
jadas  en  la  ^poca  de  los  Incas  con  piedras 
perfectameste  ajustadaa:  en  loa  cerroB  de 
BUS  inmediaciones  al  E.  y  al  8.  E.  bay 
vetas  de  oro  y  plata:  i2,938m.  alt.:  diata 
de  Ayacncho  40  leg.  (222  i  k.). 

Hnaytf ,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa: babt.  20. 

HiiaytO)  hda.  de  cana,  Dpt.  Lima,  prov. 
Cbancay,  dist.  Fativiloa:  babt.  192:  dia- 
ta 3  leg.  (16  ^  k.)  de  Pativilca. 

Haaytnpin,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hufl- 
nuco. 

Hnaytun*  hda.  Dpt.  Areqtiipa,prov.  Union, 
dist.  Hnaynacotae. 

HnayDbamba,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 

Hnayacaclil,  (aal  6  salitre  qne  estd  colgadi 
Q.)  pbl.  Dpt.  Juniii,  prov.  Huancayo,  dist. 
Sapallanga:  habt.  240:  i  2  leg.  (11  k.) 
de  Sapallanga. 

nuayilGCaii,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cozco,  prov. 
y  diat.  Unibamba:  habt.  208. 

Hnayuna,  est.  Dpt.  Ayaoucbo,  prov.  Pari- 
nacocbas,  diet.  Oyolo. 

Hmynnca,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Hnancaspata:  habt.  817. 

Hpathsca,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri,  diet.  Casta. 

HuAYUNCA,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
diat.  Laraos:  al  E.  de  Singa,  A  3,886m. 
alt.:  como  &  1  leg.  (6  ^  k.)  al  N.  bay  ui 
guna  de  donde  sale  nn  rio. 

Hiutyillie,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
diet.  Macusani. 

HDayunm,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y 
dist.  Cajabamba. 

Hliayilllg;n)lla,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hnanca- 
velioa,  dist.  AanQcion:  bftbt.  4. 


HUCCH 


444 


HUCHU 


Hnayniiata,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 

vencion,  dist.  Hiiiro. 
HuAYUPATA  Baja,   aid.   Dpt.   Cuzco,   prov. 

Convencion,  dist.  Huiro. 
Huayuraya,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 

ro,  dist.  Putina:  habt.  538. 

Unayuri,  pampa  6  llauura  de  gran  exten- 
sion, en  el  Departamento  prov.  y  diet. 

lea:  d  416m.57  alt. 
Huayuri,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pal- 
pa  :  habt.  300. 
Iluajiituiia,  pbl.  Dpt.  Huanuco,  prov.  Hua- 

malies,  dist.  Pinra:  habt.  468. 
Huajnyliuilca,  {Uuayuy  colgar  en  el  ayre, 

huilca  cierto  arbusto  cuyo  fruto  es  pur- 

gante.  Q.)  pico  en  los  Andes,  en  la  pro- 

vmcia  de  Urubamba,  Dpt.  Cuzco,  al  S.  E. 

del  de  Panticalla. 
Hubaja,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  To- 

rata. 
HlK'a,  (tanto  de  ^sto,  senalando  la  canti- 

dad.  Ay.)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Ayja. 
HucA,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Huachos. 
HucA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Sancos. 
Hueahuain,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Pachangara. 
Hncalas,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Pataz. 
Hucanliuasi, est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Mato :  habt.  179. 
Hucas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Gorgor. 
Hucaya,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Yungay. 
Hucayaquinca^  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Hucaychuro,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Sfindia,  dist.  Quiaca. 
Hiicchi,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
.    manga,  dist.  Socosvinchos. 
HiiCChon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Bestauracion. 

Hncchuis-inferior ,  chac.   Dpt.    Ancachs, 

prov.  Cajatambo,  dist.  Acas. 
Hncchiiis-sapeiior,  chac.  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Cajatambo,  dist.  Acas. 
HucchnoSf  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Chungui:  habt.  95. 


Hiieociidio,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  disL 

Accra. 
Hncr-liorco,  chac.  Dpt.  Gajamarca,  pror.  j 

dist.  Chota. 
Hucerc^am^,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pm. 

Lucanas,  dist.  Querobamba. 

Hacmpampa^   chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Bestauracion. 
Huoruschaca)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Cajatambo. 
HaCHar  6  Hicuar,  aid.  Dpt.  y  prov.  Pinra, 

dist.  Sechura:  habt.  605. 
Hocaeha)  (raton.  Q.)  est.  Dpi.  Ancachs, 

prov.  Huaras,  dist.  Carhuas:  habt.  141. 
HucucHA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  OhunYivil- 

cas,  dist.  Gcapacmaroa:  habt.  27. 
Hueaill)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Ab^- 

garo. 
Hacuiilla^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La- 

oanas,  dist.  Laramate. 
Hucuyrie,  aid.  Dpt.  (/uzco,  prov.  Gandiis, 

dist.  Checacupi:  habt.  83. 
UuchaCy  {Hiieha,  pecado,  negocio,  pleito, 

Huchha  masamorra.  Ay.)  pbl.  Dpt  Ja- 

nin,  prov.  Jauja,  dist.  Mito. 
Hachacocha^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  disL 

Canta. 
BacIieO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Canta. 
Huclicorumi)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  pro?. 

Lucanas,  dist.  Sancos. 
HucllCOS)  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hnanca- 

veUca :  habt.  82. 
Hueliey  aid.  i  isla  en  el  lago  Titicaca,  Dpi 

Puno,  prov.  Huancana,  dist.  Conima. 
HnchlbaiulNl,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  HuamachuBo:  habt.  150. 
Huehincay,  chac.  Dpt.  Arequipa,  pcov. 

Condesuyos,  dist.  Yanaqnihua. 
Hocllipaf  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ia- 

canas,  dist.  Laramate. 
Hachira  6   Uchira,  rio,  (v^ase  MaUis,  no). 
Huchpas,  hda.  Dpt.  HuancaveHca,  pco^- 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba, 
Hnchucaro,  est.  Dpt.  Cu2co,  prov.  GhaDTi- 

vilcas,  dist.  Chamaca:  habt.  274. 

RliehlifiOSf  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  YaoyoE, 

dist.  Pampas. 
Hnchahuaeha  9  chac  Dpt.  Lixaa,  pror. 

Yauyos,  dist.  Ayaviri. 
Iladildiiiaclii)  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  £sL 

Palpa. 


HUEC  —  4 

Mhnmiiyo,  (HucAuy  cbico,pequeao,  mayo 
rio.  Q.)  old.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y  diut. 

icbapacma)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Ooroa. 

iclinrn,  chac.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mora. 

irhDyhnancallo,  chac.  Dpt.  Cnzco,  prov. 

Cbnuvivilcas,  dist  Ccapacmaroa. 

IchaymaFca ,  hda.  Dpt.   Huaucavelica, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Pampas :  habt.  172. 

icHUYMABCA,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov. 

BuamaDga,  dist.  Tambillo. 

icBunuBGA,  hda.  Dpt.  Ayacnobo,  prov. 

Snamanga,  dist.  Chiara. 

CHUTUAficA,  (lugai  6  pueblo  peqne&o.  Q.) 

)bl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas,  dist. 

janta  Lucia. 

tchofpampa,  hda.   Dpt.  Cnzco,  prov. 

^oispicanchi,  dist.  Quic|uijaiia. 

£lH)^ito-«Uidia,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Liampa,  dist.  Macari. 

tchD}~taiubo,  pbl.  Dpt.  Ayacacbo,  prov. 

IjucauBs,  dist.  Santa  Lucia. 

icbaytocroyo )  est.  Dpt.  Cuzoo,  prov. 

i^huuvivilcas,  dist.  Velille. 

lecca  6  Huaia,  {Huecca  la  anciedad  de  los 

ntestinoe.  Q.)  lagnna,  2  leg.  (11  k.)  al  E. 

le  Ics,  i  877°)'  atl.  ceroa  de  la  de  Hua- 

:achina. 

■  La  configaracioD  del  terreno  en  qne 
sta  esta  laguua  es  la  de  un  embodo  (euta 
IS  la  expresioD  mas  adoptada);  ap^nas  en 
Jgtmos  pmttos  de  sa  circunferencia  esia- 
en  peqae&OB  espacios  horizontales  Sos 
,guae  son  alcalinas:  reaccionan  sobre  la 
intnra  y  el  papet  de  cnrcmna;  pero  no  son 
lepiticas.  Las  sales  existenen  tantaabtm- 
ancia,  qneelpesa-sales  marcamasde26° 
la  cristalizaoioa  de  ellas  en  el  fondo  del 
tgo  ea  muy  abnndante.  Sunivel  sobre  el 
tar  fa4  estimado  en  877°>';  por  conse- 
nencia  es  2S  metros  mas  baja  de  la  pla- 
\  mayor  de  lea.  Su  iemperatura  obser- 
»da  alasdiezdelamaijanadel  16deNo- 
[emfcre  era  de  27"  07,  mi^ntras  el  termd- 
letro  &  la  aombra  marcaba  28*  cent.  La 
iDiperatnra  media  anual  de  este  tugar  es 
3  26°  cent.;  dedncida  por  la  aplicadon 
jl  termdmetro  de  los  ge61ogoB  en  unaex- 
bvacion  practicada  con  tal  intento.  £1 


16  —  HUER 

agaa  es  de  color  amarillo  rojizo,  es  turbia 
y  no  se  clarifica  por  un  descanso,  ni  forma 
dep6sito;  su  aabor  es  amargo  y  salado.  Nos 
file  aaegurado  que  escavando  6,  peqneua 
diataocia  de  la  circunferencia  se  holla 
agua  potable ;  pero  no  hemes  practicado 
tal  experimento.  La  laguua  es  de  forma 
casi  cironlar;  su  ditLmetro  un  poco  maa 
de  25  metros.  En  los  m^danos  cercanos 
ae  encuentran  las  conchas  Mitilus  aturiu* 
del  g^nero  Mola*.  (Cuvier). 

Aniiliaig  tUl  agua  d«  Hueya  6  Huecca,  tornado 
dl&de  yofiembre  de  1860. 

Peso  especifico 1.240,003 

MaUrias  ijaseosas  lUiret. 

LitroB  decimates. 

Gas  Acido  carb6nico 0.082,120 

Gas  oxigcno 0.100,210 

Gas  azoe 0.007,523 

Material  Jijas. 

GnraoR  decimals. 

Sflioe 0.005,148 

Sulfate  decal 0.602,046 

Bicarbonato  de  oal 0.054,810 

Bicarbonatio  do  Magnesia.       0.097, B19 

Cloruro  de  sodio 140.366,660 

Snlfato  desosa 134.125,827 

Carbonatode  sosa 25.768,064 

Alumina  y  fierro 0.106,072 

Yoduro  de  sodio 0.179,340 

Materia  orginicft 5.671,000 

Bromuro  de  sodio,  cautidad  mny  sensiblei 

UaejCro,  chac.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 
Caatrovireyna,  dist.  Huaytard. 

Hnella,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  ydiat.  Canta. 

Huenclilii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Yungar. 

nnenfqaet  (Hueqque,  ligrimas,  y  toda  resi- 
na  de  drbol,  Q.  y  Ay.)  rio,  Dpt.  Puno, 
prov.  Chucuito,  dist.  Pisacoma. 

Ha^reqacquft.  (ciertopAjaroquecorrevuela, 
algo  parecido  i  la  perdiz.  Q.)  aid.  Dpt.  ] 
prov.  Piura,  diet.  Sechnra:  habt.  286. 

Uof  rblf  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov,  Bon- 
gard,  dist.  la  Peca. 

HuERTA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huasts. 
HuKBTA,   chac.  Dpt.  Jnnio,  prov.  y  dist. 
Jauja. 


HUES 


446 


HUIC 


HuERTA,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y 

dist.  Castrovireyna. 
HuERTA,  chac.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Lnca- 

nas,  dist.  Laramate. 
HuERTA,   aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Anta:  habt.  115  los  de  la  aldea,  y  los 

de  la  hacienda  12. 
HuERTA  La,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asdngaro. 

Huerta  del  Caciqne^  chac.  Dpt.  y  prov.  Li- 
ma, dist.  Magdalena. 

Huerta  eolorada ,  chac.  Dpt.  Lima,  dist. 
Magdalena. 

Hnerta  sjande,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
y  dist.  Trujillo :  dista  de  la  ciudad  J  leg. 
(1  i  k.). 

Huerta  orande,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Santa,  dist.  Moro. 

Haertahnayeo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An- 
ta, dist.  Limatambo:  habt.  121. 

Hnerta-huerta,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Gotabambas,  dist.  Haquira. 

Hnertapampa,  chac.  en  la  qucbrada  de  Es- 
quilaya  a  orillas  del  ho  de  este  nombre, 
y  un  poco  arriba  del  rio  Comunidad  6  in- 
mediato  d  la  confluencia  de  ^ste  con  el 
que  toma  el  nombre  de  QuiUabamba. 

Hnertapata,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Abancay,  dist.  Curahuasi:  habt.  41. 

Hneita-pati,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia, 
dist.  Quiaca. 

Haertaj),  aid.  y  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaen,  dist.  Colasay. 

Huertas,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Contumaza:  habt.  224. 

Huertas,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo,  dist.  Pueblo  Nuevo. 

Huertas,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jau- 
jarhabt.  910. 

Huertas,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Cayna:  habt.  65. 

Huertas,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 
dist.  Barranca. 

Huerta  y  Toma,  mina  de  plata,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 

Huerta  Vieja^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta  dist.  Arahuay. 
Hneshue,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canta. 
Hueso,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ho. 
HuesoS)  Altos  de  los,  pascana  en  el  cami- 


no  de  Arequipa  d  Puno,  A  los  16*  19'  90' 
lat.  y  78"  48  42"  long.:  d  4,145ni.  alt. 

Huetepin,  chacs.  Dpt.  y  prov.  Hnktico, 
dist.  Huacar,  en  la  quebrada  de  Cajnui. 

Hueyhuaeatay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pm. 
Huaylas,  dist.  Huata. 

HueyllaU)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Ayja. 

Hneymopampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  proT. 
y  dist.  Cajatambo. 

Huj^,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Huayllacayan. 

Hni :  las  palabras  que  no  se  encuentrenoon 
estas  letras,  bAsquense  con  Hi/y  6con  H. 

Huicachani,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cfann- 
vivilcas,  dist.  Chamaca. 

Huicachani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Corani. 

Huicaim,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 
dist.  Tingo  Maria. 

HuicapacO)  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  pror. 
y  dist.  Pasco. 

Huicchucalla)  {Hukchu  la  canilla  de  la 
pierna,  cala  piedra.  Ay.;  y  itiehn  echar, 
arrojar,  calla  rueca;  arrojar  piedras:  m- 
Z^  romper;  ropa  angosta:  debe  serAy- 
mar&  la  etimologfa)  aid.  Dpt.  Junin,  pror. 
Huancayo,  dist.  Colca:  habt.  20. 

Huiccliic,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hus* 
ras,  dist.  Pararin. 

HuiclIO)  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Hna- 
rochiri. 

Huicococha^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Pachangar^. 

Huicon^^o,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hnafla- 
ga,  dist.  Pachisa:  situada  i,  la  orillaiz* 
quierda  del  Huayobamba  y  il  8  leg.  (16  J  k.) 
de  su  desembocadura  en  el  Huallaga:  hiilrt 
116 :  dista  de  Pachisa  1  leg.  (5  \  k.). 

Hnicou^)  rio  tributario  del  Huayobamba. 

Htticrey,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja. 
tambo,  dist.  Huancapon. 

HuicropucOy  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanneo. 
dist.  Huacar,  en  la  quebrada  de  Cay- 
ran. 

Hulcsaoeacca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 

Huicnnjcalahua^hda.  Dpt.Cajamarca,pm. 
Jaen,  dist.  San  Ignacio. 

Huicup^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.HnanSf 
dist.  Cotaparaco. 


J 


HUICH  —  4 

licha,  ohac.  Dpt.   Ancaclis,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Hnancapon. 

Uchae,  chac.  Dpt.  Ancachs,  ptov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Acad. 

licbaiui,  (cerrar,  chapa  6  cosa  con  qae  b6 

Eierra  una  pnerta.  Q.)  aid.  Dpt.  Arequi- 

pa,  prov,  CondeBuyos,  dist.  Chuqnibamba. 

habt.  25. 

illeharinca,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  y 

diet.  Acomayo. 

lichanca,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancaveli- 

ca,  dist.  Acoria. 

ilchftf,  chac.  Dpt.  Aucacbs,  prov.  Hna- 

ras,  dist.  Marca. 

ncEAY,  aid.  y  hda.  Dpt.  Janin,  prov.  y 

dist.  Tarma. 

lichay cochst  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta.  (list.  FacaraoB. 

lichiche,  cbao.  Dpt.  Apnrimoc,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Mara. 

UChln,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

list.  Tomepampa. 

lichinca,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Clnm- 

ri  vile  as,  dist.  Livitaca. 

iIchiDga,  cbac.  Dpt.  Lima,  pior.  Yan- 

j-os,  diat.  Chupamarca. 

licho,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 

jamba:  habt,  92. 

ycho  6  Llamoc,  cerro  mineral  de  oro, 

nny  rico  en  el  dist.  de  Colta,  prov.  Pari- 

lacochas,  Dpt.  Ayacucbo :  por  eu  pi^  cor- 

■e  el  rio  Huancahuanoa  cayaa  arenas  es- 

,an  mescladas  con  oro  en  pepitas  y  en 

toivo,  en  una  estensioQ  de  4  leguEis  &,  lo 

argo  de  sua  faldaa  sn  altura  es  como 

1,000  metios:  se  trabojaba  Antes  del  auo 

le  1820  con  gran  provecho.  Este  cerro 

■sii,  entre  los  pueblos  de  Lampa,  Corcu- 

la  y  Oyolo,  y  sirve  de  lindero  i.  estos 

iistritos :  por  su  base  forman  profundas 

[uebradae,  por  donde  coiren  los  rios  de 

Huancakuanca  y    Pomatamhos ,    son  casi 

aacsesibles;  solo  paede  sublrse  al  mineral 

lor  Colta,  y  esto  por  un  pehgroso  desfi- 

idero.   Abierto  un  camino,  se  cree  con 

imdamento  que  este  cerro  seri  un  Cali- 

iehoceona,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
a,  dist.  Umacbiri. 

ieho^ruz,  chac.  Dpt.  Junin.  prov.  Hnan- 
ayo,  dist.  SapaUanga.  i 


17  —  HUIL 

Hllich4>palla,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 

Haichnc,  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Haucos.    . 

HaichDcho,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  diat.  Sayan, 

UDichullnmi ,  tambo  en  la  provincia  de 
Sandia,  Dpt.  Puno. 

Huiebnraa,  [Huiehuna,  instmmento  con 
que  aprietan  los  bOos  de  latrama  con  que 
tejen;  68  de  hueso.  Q.)  pbl.  Dpt.  Cuzco, 
prov.  Canas,  dist.  Layo:  dista  del  Cuzco 
41  leg.  {228  i  k.);  de  Laurayani  6  (33 1  k.), 

Hnfgnes,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 
11a,  dist.  Viraco. 

Hnilaccasa*  (Huita  sangre,  ccasa  helada, 
fria.  Ay.)  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asin- 
garo,  dist.  Fotoni. 

Hullachohul)  (sangre  que  vale  mucho.  Ay.] 
aid.  Dpt.  Cuno,  prov.  Chucuito,  dist.  Hua- 
cullani:  habt.  ISO. 

Hnilahnila,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Calca:  habt.  444. 

HumAHuiLA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Livitaca. 

HnilapatSt  eat.  Dpt.  y  prov.  Puno,  diat.  S. 
Antonio. 

Huilasipi ,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno ,  dist. 
Acora:  habt.  46. 

Hnilca,  chac,  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta. 
yacaja,  dist.  Salcabamba. 

Ualleamayo  6  Vilcamaijo,  (HiUka  6  VUca, 
adoratorio,  iiolo,  sol  (antiguamente) 
to  tlibol  cuyo  &uto  es  purgaute,  6  esta 
misma  purga,  nieto.  Q.  y  Ay.)  asi  se  lla- 
ma  por  algunos  el  rio  Urubamba :  tam- 
bien  eacriben  Wilcamayo,  pero  es  un  erroi 
por  ser  desconocida  en  lo  absuluto 
letra  en  el  Quechna  y  Aymard. 

Bnilcapampa,  chac.  Dpt.  Ancacba,  prov, 
Cajatambo,  dist.  Ambar. 

Huilcaralca,  (Hut^a  tlrbolpurgante,  r 
acequia.  Q.  y  Ay.)  ramal  de  los  Andes  en 
ta  provincia  de  Caylloma,  corre  de  E.  d 
0.  paralelo  con  el  de  Ampato,  que  esti  al 
Sur,  hasta  unirse  con  el  de  Sanquia  que 
se  halla  al  Este. 

Hoilcarpay,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
Santa  Ana. 

Hnilcatlrai  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Macusani. 


1 


HUILL 

Hiiilcayaco,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Buldibuyo. 
Huiliquipay  (echar  muchas  veces  a  muchos, 

como  polvos  de  hariua,  ect.  cuando  jue- 

gan.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nuiioa. 
Huilnyo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
HuiLUYo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ajoyani, 

HllillaC)  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Alca. 
Huillflbamba,   cbac.   Dpt.   Huancavelica, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
Huillan^  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba:  a  1  J  leg.  (8  k.)  de  Poma- 

bamba. 
Hiiillapata,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 

jabamba,  dist.  Mangas. 
Huillapnneo,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Pampacolca. 
HniUaran  6  HuUHran,  hda.  Dpt.  Amazo- 

nas,  prov.  Luya,  dist.  Jamaica:  babt.  11. 
Hilil1ca,cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Canta. 
Huillcabamba. ,  {Unillcu  yedra,  Q.  y  Ay.) 

aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvivilcas,  dist. 

Ccapacmarca. 
Huillcabamba,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pa- 

ruro,  dist.  Ccapi. 
Hnillcahuara^  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ydist. 

Paruro. 
.HuiLLCAHUARA,  hda.'  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Calca:  habt.  8G. 
Hnillcaiii,  bda.  Dpt.  Apurimac.  prov.  An- 

dabuaylas,  dist.  Ocobamba. 
HuiLLCANi,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya, dist.  Ituata. 
Huillcapata,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Hnillcarican,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canta. 
Huileaiirco,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Euan- 

cayo,  dist.  Chupaca:  habt.  80. 
HttillcohaaycO)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Cbunvivilcas,  dist.  Colquemarca. 

Huillcanca,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 
picanchi,  dist.  Ocongate. 

Huillquef  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvi- 
vilcas, dist.  Livitaca. 

HuiLLQUE,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvi- 
vilcas. dist.  Chamaca. 


448  — 


HTJIN 


HaiIIq[qil),  {HuUlcti,  yedra.  Q.  y  Ay.)  pM. 

Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist.  OniadiA: 

habt.  218. 
Huillto,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ti- 

yacaja,  dist.  Pampas :  habt.  210. 
HailluiiisiNlf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chan. 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 

Haiinalo,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  proy.  Ln- 

canas,  dist.  Sancos. 
Iliiimbayo,  aid.  Dpt.  Loreio,  prov.  Hiu- 

llaga,  dist.  Tarapoto. 
HulDa,  (llenar,  encostalar.  Q.)  aid.  Dpt. 

Arequipa,  prov.  Castilla,  dist.  Yiraoo. 
Hoinac,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hanjias, 

dist.  Qiiillo. 
Iluinacc,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

dist.  Acoria. 
HninaiX^lca,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
Illiinata,  chac.  Dpt.  Ayacucho.  prov.  Ln- 

canas,  dist.  Laramate. 
IlttinaypuquiO)  {huinay,  siempre,  paqoio, 

manantial.  Q.)  est.  Dpt.  Cu2co,  prov.Fi- 

ruro,  dist.  Huanoquite. 
Huincflinayo,  chac.  Dpt.  Cajaniarca,  prov. 

Chota,  dist.  S6cota. 
HnincayllO)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cbj- 

lloma,  dist.  Tuti. 
Hninco,  (taza  de  calabaza.  Q.)  aid.  y  hdi. 

Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tarma. 
HuiNco  T  HuAMTAY,  chac.  Dpt.  Junin,  ^ot. 

y  dist.  Tarma. 
HuiNco,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllomi 

dist.  Tisco. 
Huinciiy)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caji- 

tambo,  dist.  Ambar. 
Hllinchis,  {Hidncka^  faja  que  se  ponen  ea 

la  frente  como  adorno.  Q.)  cerro  nusenl 

en  el  distrito  de  Ayja,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras. 
Hulnchoca^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  diet 

Acora :  habt.  76. 

HnincboS)  chac.  Dpt.  Libert«d,  prov.  Fftte 

dist.  Tayabamba. 
HuiNCHos,   cerro    mineral,  en  el  distrito 

de  Aquia,   Dpt.   Ancachs,  prov.  '^j»- 

tambo. 
HuiNOHos,  chac.  Dpt.  Lima.  prov.  y  diA 

Cauta. 
HuiNOHos,  aid.  Dpt.  Apurimac.  prov.  y  diA 

Andahuaylas :  habt.  210. 


p 


HUIR 


449 


HUIS 


HUINCHOS  DE  HUAMGABAMBA,  aid.    Dpt.    ApU-    f 

rimac,  proY.  y  dist.  Andahuaylas:  habt.  60. 
HoindiOSlNllca^est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 

cavelica :  habt.  52. 
HnlngOy  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya. 

dist.  Jamaica:  habt.  28. 
Hnini,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ganas,  dist. 

Yann. 

Holniqiiiri,  est.  Dpt.  Cazco,  prov.  Chunvi- 

Tilcas,  dist.  Santo  Tomas:  habt.  59. 
HaJBOtos,  hda.  Dpt.  Funo,  proy.  Lampa, 

dist.  Macari. 
flaintos,  (puede  ser  corrupcion  de  Huintu 

calcaiiar.  Ay.)  Cordillera  y  limites  entre 

el  Peru  y  Bohvia:  distade  Tamentica  17 

leg.  (94  i  k.);  de  Gopaqoire  8  (44  ^  k.). 
luintulayocc,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huanta:  habt.  90. 
Hoinae,  (lo  encostalado  6  lleno.  Q.)  cerro 

mineral  de  plata,  Dpt.  Ancachs,   prov. 

Huaras,  dist.  Ayja:  entre  Ayja  y  Gaja- 

marquilla:  d  4  leg.  (22  i  k.)  de  Becuay. 
Huii^Ac,   cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  An- 

cachs,  prov.  Huaras,  dist.  Garhuas. 
HuinaeCy  est.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

dist.  Acoria:  habt.  142. 
Halnale,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Uchomarca. 
Hoipacoto,  chac.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Ga- 

jatambo,  dist.  Ocros. 
HaipiiSca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Jangas. 
flaipita,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Acomayo, 

dist.  Sangarara. 
Hnjpoe,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Bestauracion. 
Huiqui,  aid.  Dpi  y  prov.  Puno,  dist.  Pi- 

chacani. 
Huiquiche,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay, 

dist.  Sayan. 
HniquiUai  aid.  y  hda.  Dpt.  Amazonas, 

prov.  Luya,  dist.  Golcvnar :  habt:  243. 

HuiraliliachO,  {Huira  suelo  6  cualquier  co- 
Ba  cuesta  abajo,  huachu,  camellon  6  beco- 
qoin.  Ay.;  Huira  manteca,  sebo.  Q.:  Hua- 
cho  v^ase  esta  palabra)  pbl.  Dpt.  Apuri- 
mac,  prov.  Abancay,  dist.  Sirca. :  habt. 
148:  dista  de  Sirca  8  leg.  (16  ^  k.);  de 
Abancay  17  (94  J  k.). 

Euirhuir^  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 
dist.  Suyo. 


HntrO)  distrito  de  la  provincia  de  la  Gon- 
vencion,  Dpt.  Guzco :  algunos  denominan 
este  distrito  Huayopata,  que  es  una  de  las 
aldeas  que  lo  componen :  habt.  2,889. 

Hunto,  [Huiruy  cana  del  maiz.  Q.)  pbl.  ca- 
pital de  este  distrito  de  la  provincia  de  la 
Gonvenoion,  Dpt.  Guzco:  habt.  719,  con 
Umuto:  dista  del  Guzco  80  leg.  (167  k.); 
de  Lucumayo  7  (89  k.). 

Humo,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gonvencion, 

dist.  Santa  Ana. 
HnlroCf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 

Hniropaceha,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 

cane,  dist.  Gonima:  habt.  24. 
Hniroypaecha,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Quinua:  habt.  124. 

Huirpacanelia,  (Huirpa  labio,  labio  supe- 
rior, cancha,  patio,  etc.  Q.)  aid.  Dpt. 
Huancavelica,  prov.  Gastrovireyna,  dist. 
G6rdova:habt.  887. 

Huisa,  {Huissa  el  nino  que  nace  primero 
cuando  son  gemelos.  Ay.)  aid.  Dpt.  Guz- 
co, prov.  Ganas,  dist.  Yauri. 

HuisA,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganas,  dist. 
Ocoruro. 

Huisahuisa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garaba- 

ya,  dist.  Macusani. 
HuisAHuisA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucara. 
Huisalla,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvivil- 

cas,  dist.  Yelille. 
HuisALLA,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvivil- 

cas,  dist.  rhamaca. 

Hniscacntai  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 
jatambO)  dist  Gorgor. 

Hniscachani)  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ga- 
nas, dist.  Goporaque. 

HmsGACHANi,  (Huiscachay  cierta  clase  de  co- 
nejo  6  hebre  de  la  Gordillera.  Q.)  aid.  Dpt. 
Guzco,  prov.  Ganchis,  dist.  Marangani: 
habt.  206,  con  los  de  Gcaycco. 

Hliiscalani,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvi- 
vilcas,  dist.  Ghamaca. 

Huiseapainpa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Gajatambo,  dist.  Ambar. 
HaiscaiHf  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ga- 

rabaya.  dist.  Goasa. 
Hiliscaraca,  chac.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 
I      Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 

57 


HUIT 


—  450  — 


HUMA 


Hniscocc,  chac.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
HniseaS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
HllisliCa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Eecuay. 

Huishui^  (sucio,  puerco.  Q.)  hda.  Dpt.  Aya- 

cucho,  prov.  y  dist.  Huanta. 
HuisHui,  lida.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Lari. 
Huisica  O  Husica  6  Huisa,  {Hvid^  sacar 

agua  ti  otro  liqiiido,  el  nifio  que  nace  pri- 

mero  cuando  sou  gemelos.  Q.)  aid.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Canas,  dist.  Yauri :  habt.  89. 
Hnisiray,  rio  tributario  del  Tono  por  la  de- 

recha,  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya. 
HuislIajMlta,  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Mangas. 
Hnistapata,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

CotabambaS)  dist.  Mara. 
Huistatinta,  {Huistu  patiUo  de  playa,  tinti 

langosta.  Q .)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Macari. 
Huisupaya^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 

cane,  dist.  Conima. 
Huisuray,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
HuisiiyOy  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Lari. 
Hnltaca,  (cierto  drbol  corpulento.  Q.)  aid. 

Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist.  Sicuani: 

habt.  189. 
Huitca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Ayja. 
Huitco,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Hniti)  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Colcabamba. 
HuitillaS;  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Cochas. 
HuitOy  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Santiago :  habt.  6. 
HuiTO,   (puede  ser  corrupcion  de   Huitco, 

aguamanil,  vaso  con  pico.  Q.)  aid.  Dpt. 

Arequipa,  prov.  Caylloma,  dist.  Yanque. 

HuitrOD)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  ChuquibambiUa. 

Huituma,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Macusani. 

Hnitata^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma, dist.  Tisco. 


f  Hulaliai^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chim\i. 
vilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Hulante,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajt- 

tambo,  dist.  Ambar. 
Hnl^Oy  {Huallque  renacuajo,  cierto  gdn- 
do  6  comida.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  pror. 
Anta,  dist.  Surite :  habt.  219. 

HaltuS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Acas. 
Hulnta^  aid.  Dpt.  Cuzco,  -prov.  GhmmTil- 

cas,  dist.  Santo  Tomas. 
HuUacachly  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  M 

Acora :  habt.  66. 
Hlillatafiota,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cliim- 

vivHcas,  dist.  Livitaca. 
Hullca,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist 

Canta. 
HnUicanca,  (las  partes  sexsuaJes  del  horn- 

bre.  Q.)  aid.  y  chac.  Dpt.  Cuzco,  pro?. 

Quispicanchi,  dist.  Ocongate. 
Hnlluil,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist 

Santa. 
Hllina,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Can- 

baya,  dist.  Usicayos. 
HuMA  Apachecta,  rio  en  la  provinda  de  Ca- 
rabaya, Dpt.  Puno. 
Httmabamba,  tambo  en  la  provinda  de  Sk- 

dia,  Dpt.  Puno. 
Hlimaccata,  (cabeza  cubierta  6  abrigadft. 

Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcaa, 

dist.  Santo  Tomas. 
HuMAccATA,  pbl.  Dpt.  Tacna.  prov.  Arica, 

dist.  Livilcar :  habt.  125. 
HuMAccATA,  chac.  6  parte  del  valle  de  Azapa, 

Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist.  Livikar. 
Iliimacyunimi,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  pro?. 

Parinacochas,  dist.  Chumpi. 
Hnmachaca,  chac.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist 

Pichacani. 
UnmacliUCOy  (gorro  6  birrete  de  cabeza,  7 

si  es  chiu^u  cabeza  surcida  6  cicatrisada. 

Q.)  aid.  Dpt.  Puao,  prov.   Lampa,  dist 

Macari. 
HnmachurcO)  (poner  la  carga  sobre  la  ear 

beza  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  pror. 

Calca.  dist.  Pisac :  habt.  97. 

HBmahttirl)  (cabeza  gorda.  Q.)  aid.  Dpi 
Apurimac,  prov.  Cotabambas,  dist.  Tarn- 
bobamba. 

Hamahlima,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Can- 
baya,  dist.  OUachea. 


HUMA  —4 

KAHUMA,  est.  Dpt.  Fnao,  prov.  Catabays, 

ist.  Vsicayos. 

nali,  hda.   Dpt.  Fiura,  prov.  y  dist. 

[Qancabsmba :  habt.  100. 

nalla,  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Luoa- 

ae,  dist.  Anoara:  habt.  94. 

muniuicos,  (corta  cabezas.  Q.)  loiiia  de 

arbon.Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist. 

[ancoa:  &  ^  leg.  (8  k.)  de  Yungay. 

naniantata,  bda.   Dpt.    Gazoo,    prov. 

Ihtmvivilcas,  diet.  Velille. 

Damttrca,  Qagttx  principal  6  cabezera 

b1  pneblo.  Q.)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov, 

jidalinay las,  diet.  Pampaabiri:babt.G60: 

ista  de  Pampaebiri  6  leg.  (83  J  k.) ;  de 

Bdahaaylas  18  (72  i  k.). 

nana,  (inobediente,  oontnmaz.  Q.)  ald.y 

da.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Paacar- 

jnbo:  babt.  802. 

aauata,  bda.  Dpt.  Pnno,  prov.  As&n- 

ao,  dist.  Cbapa. 

oanhoayo,  (cabeza  colgada.  Q.)  aid. 

pt.  Areqaipa,  prov.  Castilla,  dist.  Hnau- 

irqni:  hobt^  158. 

lani,  abac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  C&ja- 

mbo,  dist.  Acas. 

utnpamiKl,  hda.  Dpt.  Areqaipa,  prov. 

oion,  dist.  Tomepampa. 

umpata,  est.  Dpt.  Cnzeo,  prov.  Paru- 

,  dist.  Collcba. 

lantnllo,  {Human  tuUu,  baeso  de  la  ca- 

za.  Q.)  aid.  Dpt.  Pono,  prov.  Lampa, 

it.  Macari. 

tapata,  hda.  Dpt.  Cozco,  prov.  y  dist. 

.ncartambo. 

arparada,  aid.  Dpt.  Areqaipa,  piov. 

ylloma,  dist,  Tisoo. 

aiWine)  est.  Dpt.  Gazco,  prov.  Oanchis, 

t.  Tmta. 

as,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Caja 

abo,  diet.  Oyon. 

RSJ,  est.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Cangallo, 

t.  Colca:habt.  82:  dista  de  Gangallo 

leg.  (105  1  k.):  de  Golca  16  (89  k.). 

BSINKW,  bda.  Dpt.  Gozco,  prov.  y  dist. 

ta. 

tsuyo,  {Huma  sullu,  oabeza  abortada. 

aid.  Dpt.  AncacbB,  prov.  PaUasoa,  i 
b.  Cabana. 
ly^   chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yanyos, 


il  —  HUNI 

HuiuT,  distrito  de  la  provincia  de  Ghinoha, 

Dpt.  lea:  habt.  1,496. 
HuuAT,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Cbincha,  Dpt.  lea. 
HuiuY  y  GoNiMB,  valle  en  la  provincia  do 

Ghincha:  en  las  haciendas  que  contiene  se 

siembra  mucba  vina,  y  produce  al  aEo 

4,000  botijas  de  aguardiente  6  sean  6,000 

quintales  (1.106,200kg.) 
Hnniaya,  bda.  de  cana,  Dpt.  Lima,  prov. 

Cbancay,  dist.  Euaura :  habt.  270. 
Humayhnayoo,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  An- 

ta,  dist.  Sorite. 
Hmnlldsd  La,  mina  de  pl&ta  al  0.  del  pbl. 

de  Yftuli:  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yanli:ley  120  m. 
Hnmiss,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tombo,  diet.  Acas. 
Homo,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
HnmochnUo,  est.  Dpt.  Fano,  prov.  Gar»- 

baya,  dist.  Gnicero. 
Humptcoto,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ga- 

jatambo,  dist.  Ooros. 
Hnmpalca,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

diet.  PacaraoB. 
Hampay,  abac.  Dpt.  Ancaobs.  prov.  Gaja- 

tambo,  diet.  Ghiquian. 
Humpili,  (acaloramiento.  Q.)  aventadero 

de  oro,  Dpt.  Pono,  prov.  Sindia,  dist. 

Pbara. 
Hnmnclii,  (Ilumitehu  euano.  Q.)  aid.  Dpt. 

Puno,  prov,  Huancane,  diet.  Mobo. 
Hunaborj^,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hn&nnco, 

dist.  Chinch  ao. 
Bnneacliaca,  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Gara- 

baya,  dist.  Macnsani. 
Hsncanme,  hda.  Dpt.  Taona,  prov.  Arica, 

dist.  Lluta. 
HunclllDma,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 

lloma,  diet.  Callalli. 
Hnncoto,  hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Bundimleilto,  mina  de  plata  al  0.  del  pbl. 

de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yauli;  ley  150  m. 
HuNKiMiBNTo,  mina  de  plata  en  Huantajaya, 

Dpt.  Tarapaca,  dist.  Iquique. 
Hunpici,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Gauete:babt.  24. 
Bonlcache,  aid.  Dpt.  Puqo,  prov.  Ghncoi' 

to,  dist.  Yonguyo. 


1 


HUQQ 


—  452 


HURP 


Hiiiiica€ha,  hda.  Dpt.  Cnzco,  proy.  Chun- 

vivilcas.  dist.  Livitaca. 
Hniiior^  aid.  y  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov. 

CastiUa,  dist.  Pampacolca:  habt.  124. 
Hunisaqul,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paruro. 
Hunmas,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haari, 

dist.  Chacas. 

HunoS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ambar. 
Hunrapainpa,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajfttambo,  dist.  Cochamarca. 
Hunrim,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Acas. 
Hniltavi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Juli. 
Hnntnhnma,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora. 
Huntnme,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas.  dist.  Puqtiio. 
Hmmraqiii,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Galea :  habt.  16. 
Hnnve,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Oyon. 
Hnnya,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 

llo,  dist.  Huancaraylla:  habt.  85. 
HuNYA.  est.  Dpt.  Ayacucho.  prov.  Cangallo, 

dist.  Sancos. 
Hunupaya,  Umites  con  Bolivia,  Dpt.  Pu- 
no, prov.  Chucuito,  dist.  Desaguadero. 
HnoUamnco,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paucartambo. 

Hupaca  chlco  y  Hupaca  g^rande,  hdas.  Dpt. 

Lima,  prov.  Chancay,  dist.  Pativilca. 

Hnpahnacho,  {Hupa  lavar,  sonso,  sordo, 
tonto.  Q. ;  Huacko,  v^ase  esta  palabra  y 
iI?fpapronombre^l;Huac^  adultero.  Ay.) 
aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aymaraes,  dist. 
Cballhuanca :  habt.  126. 

Hniiahapaiii,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  diet. 
Asdngaro. 

Hnproc,  lugar  notable  por  las  minas  de  car- 
bon de  piedra  que  hay  en  bus  inmediacio- 
nes,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 
Chavin. 

Huqqui,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Gal- 
ea :  habt.  11. 

HuQQUi,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba :  habt.  25. 

HuQQui,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Pa- 
ruro. 


Huqnillani,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.Chtm- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
HuraccUaeeta,  chac.  Dpt.  Cuzco,  pror. 

Chunvivilca,  dist.  Gcapacmarca. 
Hiiraehaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror.  Gi- 

jatambo,  dist.  Pachangara. 

Hurallactnn,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror. 

Huaras,  dist.  Ayja. 
Huran,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  HnanB, 

dist.  Gotaparaco. 
HurancallOy  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urn- 

bambamba,  dist.  OUantaytambo. 
Huranda^hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist  Palp«. 
Hurango,  chac.  Dpt.  Libert  ad,  prov.  ?&- 

taz,  dist.  Ghilia. 
Huranhaay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Eu- 

ras,  dist.  Carhuas. 
Horanmarca,  (lugar  6  pueblo  profando, 

bajo.  Q.)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Chincheros:  habt  296: 

dista  5  leg.  (28  k.)  de  Chincheros.  y  12 

(67  k.)  de  Andahuaylas. 
Haraadin,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  j  dist 

Tarma. 
Hurautambo,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pis- 
co, dist.  Yanahuanca. 
Hnrayhiuna,  (Huray  cuesta  abajo,  ftsM 

cabeza.  Q.)  aid.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  Coracora. 
Huraypnquio,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror. 

Huaras.  dist.  Becuay. 
Hnrcien,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cftjs- 

tambo,  dist.  Ocros. 
Hnrcnp^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  C»j«- 

tambo,  dist.  Acas. 
Hurchocapata,  chac.  Dpt.  Ancachs,  proT. 

y  dist.  Cajatambo. 
Hnrchuacca,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  dim- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas:  habt.  86. 
HHricliaU)  {Huri  crecer  bajo  de  tierra,  co- 
mo  las  papas,  etc.  Q.;  agua  6  liquido  iir- 

bio.  Ay.)[ald.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist 

Pomabamba. 
Hnripa,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  And*- 

huaylas,  dist.  Chincheros. 

Huriqaina,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarodc- 

ri,  dist.  Matucana. 
Hniisa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraban. 

dist.  Ituata. 
Hnrpacancha^  hda.  Dpt.  Ancachs,  pm. 

HuaylaSy  dist.  Pamparomas ;  babi  UT* 


H0TU  —  A 

nrpayeolcci,   chac.  Dpt.  Hnancavelica, 

proT.  Tayacaja,  dist.  Pancorbamba. 

nrpiliiUlta,  (enturbiarse.  Ay.)  aid.  y  hda. 

Dpt.  Cnzco,  proT.  y  dist.  Urubainba. 

nrqais,  hda.  Dpt.  Axequipa,  prov.  Castilla, 

diat.  Viraco:  habt.  107. 

mtiD,  chao.  Dpt.  Ancacbs,  pro?.  Caja- 

tambo,  diat.  Mangas. 

irncancha,  {Huru  socio,  s&fio,  el  dia.  Ay.; 

eanelta  patio  corral.  Q.)  aid.  Dpt.  Apuri- 

mac,  proY.  AndaboayUs,  dist.  Chinoheroe. 

isnnqoiii,  chao.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Acas. 

I8(^  eat.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabam- 

bas,  dist.  Mara. 

iscapotfl,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gsja- 

tambo,  dist.  Ocros. 

iscumachay,  bda.  mineral,  Dpt.  Jnniii, 

prov.  y  dist,  Pobco. 

ishllaoancha,  cbac.  Dpt.  AncacbB,  prov. 

Hqafbs,  diat.  BeBtanraoiou. 

isbpafrlrOf  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  ydist. 

Pomabamba. 

usipar,  aid,  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 

Livilcar:  diata  de  Arica  14  leg.  (78  k.); 

de  Livilcar  2  {11  k.). 

islpaacpuyO)  chao.  Dpt.  Ancaobs,  prov, 

Cajatambo,  dist.  Chiquian. 

ismo,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

l>amba,  dist.  Piscobamba. 

tspacato,  chac.  Dpt,  Ancachs,  prov.  Ga- 

iatambo,  dist.  Ticllos. 

ispaycocha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

list.  Cajatambo. 

tsta,  chac.  Dpt.  Ancacfaa,  prov.  Gajatambo, 

Hst.  Chiquian 

itflCaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov,  Gaja- 

ambo,  dist.  Ambar. 

:taqiie,  eat,  Dpt,  Gozco,  pfov.  Chtmvivil- 

»s,  dist.  Ghamaca. 

[t-aslqae,  chac.  Dpt.  y  prov.  Ciyamarca, 

list.  Katara. 

tats,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Hnancane 

[ist.  Vilqne  Ghico. 

tcass,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

'ajatambo. 

fnctfl,  aid.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Ghnnvivil- 

as,  diat.  Santo  Tomas. 


3—  HUYY 

Hatarnma,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Quispi- 

cancbi,  dist.  Qoiquijana. 
Haritapnta,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chnn- 

vivilcaa,  dist.  Golquemarca. 
Hnyaca,  aid.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Gasti- 

11a,  dist.  Fampocolca. 
Hnyas,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 

Lampian, 
Hnycliancea,  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancave- 

lica,  diat.  Acoria:  babt.  108, 
Huycbinca,  eat.  Dpt.  Aya*ucho,  prov.  Can- 

gallo,  diat.  Totoa. 
HnydiDcho  b^jo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 

Ohancay,  diat.  Bayan. 
Hnylaapa,  chac,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Eua- 

ras,  dist.  Ayja. 
Bnylnyo,  est.  Dpt.  Jnnin,  prov.  Huancayo, 

dist.  San  Ger^nimo. 
Hnylla,  aid.  Dpt,  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Oharaoato:  habt.  809. 
Hoflliu;,  aid.  Dpt.  Areqoipa,  prov.  Union, 

dist.  Alca. 
BoyllGcailcca,  hda,  Dpt.  Guzco,  prov.  Qois- 

picanchi,  diat.  Quiquijana. 
Hnyllcarpay ,  chac.  Dpt.  y  prov.  Guzco,  dist. 

Santa  Ana:  habt.  20. 
Hoyllny,  (puede  ser  corrupeion  de  Huyu, 

caliente  abrigado.  Q.)  aid.  Dpt.  Ayacucho, 

prov.  y  dist.  Huanta:  habt.  88. 
Baynay,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hnanta, 

dist,  Huamanguilla :  habt.  20S. 
Hnynco,ehftc.  Dpt,  Jnnin,  prov.  ydiat-Tarma- 
Huyfianpoco,  hda.  Dpt.  Gnzco,  prov.  Anta, 

dist.  Limatambo. 
fluytnlDyOCC,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

diat.  Huanta. 
Hnyn,  chac.  Dpt.  Ancaoha,  prov,  G^'atambo, 

diat.  Ghiqnian. 
flayana,  chao.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lnca- 

nas,  dist.  Laramate, 
Hnynnli  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Aeingaro, 

dist.  Putina. 
Hnyaqniray,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Quis- 

picanchi.  dist.  UrcoB, 
Onynrnmire,  hda,  Dpt.  Cuzco,  ptov.  Can- 

cbia,  dist,  Sicuani. 
Hnyyachi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  diet.  Ghingdpo. 


Adtebtenou.  —  Laa  paJabrwi  que  no  ae  encnentren  eon  1  al  piindpio,  med 
bCaqaeDW  con  T  6  oon  Hi,  6  con  B. 


I,  —  En  k  Quechua  y  Aymard  Be  coufimde 
fdcOmente  eatft  letra  oon  la  y  griega,  oon 
laU,  6  con  1&  A  7  con  la  e,  de  lo  cual  re- 
snlta  confusion  7  di&cultad  para  cono- 
cer  la  pEilabra  6  encontrarla ;  en  este  caso 
no  hay  otro  medio  que  paciencia  para 
bnsoar  j  bo  encontrari  ]a  palabra. 

IbiftS,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangallo, 
dist.  Cbongoa. 

Ibin,  (cormpcion  ds  Ipin  papas  pequenas 
Bilvestrea,  Ay.;  &  Ae  Hipin  maiz  que  ae 
hace  helor  en  leche.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzoo, 
prov,  Anta,  dist.  Limatambo. 

Ibitas,  triba  de  Balvajes  al  E.  de  la  provin- 
oia  de  Fataz. 

ICa,  rio:  nace  en  los  carros  de  Hnaytar^  (en 
el  lado  Sor),  Dpt.  Huanoavelica,  prov. 
CBstroTireyoa :  toma  el  rambo  S.  8.  0. 
hasta  pocas  legnas  dntes  de  lea,  desde 
donde  an  cnrso  ea  caei  al  Sur,  hasta  que 
desemboca  en  el  mar  en  la  rada  de  Caba- 
llos :  se  seca  en  algunoa  meses. 

ICA,  Departamento.  For  decreto  dictatorial 
de  26  de  Junio  de  1855  se  erigid  en  pro- 
vincia  litoral  independiente  del  Departa- 
mento  de  Lima,  en  cnya  condicion  per- 
manecid  baata  que  se  diotd  el  decreto  dic- 
tatorial de  80  de  Enero  de  1866  que  lo 
declar6  Deportamento:  finalmente  por  ley 
de  30  de  Octubre  de  1868  se  reoonocid 
la  existencia  legal  de  este  Deportamento. 
Confina  por  el  N.  con  la  provincia  de  Ca- 
□ete  del  Departamento  de  Lima;  por  el 
8.  con  la  de  Camani  del  Departamento 
de  Arequipa;  por  el  E.  eon  las  provinoias 
de  Castrovireyna  del  Departamento  de 
Hnancavelica  y  la  de  Lucanas  del  Depar- 
tamento de  Ayacucho;  y  por  el  0.  con  el 


Facffico.    Su  capita 


loa 

Tott 

Est4  comprendido, 
loa  18°  20'  yl5*'56'll 
fiO'  long,  fonnando  ^ 
de  1,212  leguaa,  qu 
poblacion  reanlta  ocm 
bitantes  por  cada  leg 

Faede  deoirBe  que 
mento  esti  en  la  oo 
hasta  los  16"  85'  lat 
por  el  Este  principii 
las  faldaa  de  la  grar 
eu  temperamento  es 
el  ooltivo  de  plantas 
Los  rios  de  Pisco,  Ic 
ren  de  E.  &  0.  lo  di 
perotodaa  de  igua! 
turaleza. 

El  Departamento  < 
lies  &  cnal  mas  ESrtilt 
Cindor,  San  Miguel, 
Sacta,  Molino  y  Nan 

LaTid  y  lacanad 
cipales  y  mas  ricos  y 
toB  de  estos  yalles. 

Se  calcnla  en  mas  ( 
robas  de  vino  el  proc 
vallea ;  la  mayor  pari 
vertirlo  en  agnardiei 
sita  calidad.  Asi  n 
cantidad  de  algodon 
toB  igoalmeste  valiOE 


rcA  —'. 

nenaa  cautidad  de  variaa  frnUs,  oomo 
laraDJas,  aandias,  pUtanos,  nvas,  palla- 
«8  7  otras  menesiras  que  se  exportan  por 
oe  vapores  no  solo  para  la  oosta  del  Per& 
Bino  tambien  para  Chile. 

En  sn  extenso  litoral  de  201  millas 
i^QticaB  (873  J  k.);  hay  varioa  puertOB  y 
afafas  may  c^modas,  tales  oomo  Pieoo, 
ndependenoia,  Paraoae,  Caballog  6  Nas- 
B,  San  Nicolas.  Tambien  se  enonentran 
a  eeta  costa  las  puntaa,  morroa  6  oaros 
lotablea  de  Loboa  6  Sombrero,  Direo- 
ion,  San  Joan,  Acari,  San  Nicolas,  Be- 
are,  CbangnUlo  (qnebrada),  Nasoa  (cabo) 
'ofin  Maria,  Azua,  Qaemado,  GairasDo, 
arretaa,  Wilaon,  Huaoas,  Loohnza,  Pa- 
was,  Bipio,  TroB  Gnioea.  Cerca  de  esta 
)8ta  eatan  las  o^lebres  Islas  huaneras  de 
binchaa,  y  laa  de  loa  iDflemiUoe,  Santa 
osa,  lae  Viejas,  Z^rate,  San  Qallan,  Pi- 
liro,  Tree  Uarias,  Ballesta  y  Blanoa,  sin 
>utar  algimoa  islotes. 

Para  oonocer  el  movimiento  comercial 

eate  Departamento,  v^ase  laa  palabras 
■MO  pnerto,  y  las  de  las  bahfas  y  oale- 
3  citadas. 

Un  Prefccto  est&  encargado  del  mando 
litico  del  Departamento :  en  lo  judicial 
ponde  de  la  Gorte  Superior  de  Joatioia 

Lima;  y  en  lo  eclesiiatico  del  Arzobis- 
io  de  Lima. 

La  Nacion  gasta  en  este  Departamen- 
la  cantidad  de  144,228  soles  al  aiio  en 

siguientes  ramos : 

sueldos  de  Prefecto,  Sub-Pre- 
ectos,  empleadoa  y  oficinas.  S.   14,818 
icOB  de  1.*  Instanoia,   Agen- 
«  fiscal  y  gastos  de  justicia....     5,100 

erzasde  Poticia 42,288 

ero  fiacal,  empleados  y  otros 

:asto« 8,940 

lana  de  Pisco  y  dependencias.  22,286 

Correos  y  empleados 2,889 

Satablecimientos  de  Benefi- 

eucia 4,667 

[^olegio  de  instruccion  media.  6,400 
Bscuelas  de  primeras  letras...   42,000 

Total  al  ano 8. 144,288 

i&s  Gontribuciones  prodncen  al  ano  la 
tidad  de  2,681  solea,  por  los  Biguiontes 


ICA 


Gontribucion  Urbana. 

f  Bdstica 

1  Lidoatrial... 


120 
1,559 


Total  alafio 8.      2,681 

lea,  provinoia  del  Departamento  de  lea.  De 
la  antigua  proyiuda  de  lea  se  aegregaron 
algunOB  diatritos  al  arigirla  en  Departa- 
mento para  crear  la  provincia  de  Chin- 
cha  por  ley  de  80  de  Octubre  de  1868. 
Confiua  por  el  N.  con  la  provincia  de  Cas- 
trovireyna  del  Departamento  de  Huanca- 
velica;  por  el  8.  con  la  de  Caman&  del 
Departamento  de  Arequipa ;  por  el  E .  con 
la  de  Lucanaa  del  Dpt.  de  Ayacucho;  y 
por  el  0.  con  la  provincia  de  Cbiiicba  y 
el  Pacffico.  Sn  capital  la  ciudad  de  lea. 
Coaata  de  los  siguientea 


Habt. 

Ica 12,867 

Llauca 2,068 

Nasca 8,449 

Palpa 4,044 

Pneblo  Nuevo 2,728 

Sao  Juan  Bautista - 8,644 

Santiago 2,8S8 


Total  habt. 86,128 

Estd  comprendida,  mas  6  m^noa,  entre 
los  18*  50'  y  15"  35'  lat.  y  los  76°  60'  y  78" 
80'  long,  formando  una  superficie  como 
de  1,122  leguas,  que  comparada  con  sn 
poblacion  leaulta  caai  82  habitantes  por 
cada  legna  cuadrada. 

Los  rios  de  Ica  y  Palpa  fertillzau  &  es- 
ta  provincia  y  forman  los  valles  princi- 
palea  de  Sacta,  Molino  y  Naaca,  que  pro- 
duces mucho  vino,  aguardiente  y  aziicar. 
Franciaco  Carabantes  fii^  el  primero  que 
sembr6  la  vid  en  eata  provincia  el  ano  de 
1556  y  hoy  es  la  maa  saueada  riqueza  de 
ella.  El  ano  de  16S8  producia  192,000 
ajTobas  (la  arroba  tiene  46kK.060gm-)  de 
aguardiente  de  uva  corriente;  2,600  de 
Itaha;  2,000  de  moacatel;  y  2,000  de  vi- 
no; y  como  cada  8  J  arrobas  prodncen 
una  de  aguardiente  de  19  grades,  resnlta 
el  producto  de  vino  en  ese  afio  de  687,760 
arrobas.  Hoy  se  calcula  en  maa  de  dos 
mitlones  de  arrobas  de  vino  el  produoto 


ICA 


456 


ICAT 


de  los  valles  citadoB :  asl  mismo  prodnee 
en  gran  cantidad  algodon,  azticar,  ron, 
menestras  de  diversas  olases,  y  frutas  que 
Be  expendeu  en  toda  la  costa  del  Norte  y 
Sur  hasta  Chile.  Como  esta  provincia 
principia  en  las  faldas  al  0.  de  la  gran 
Cordillera,  hay  roinas  de  plata,  oro,  cohre 
y  otros  metales :  ultimamente  se  han  en- 
contrado  i  orillas  del  mar  vetas  de  car- 
hon  de  piedra,  que  por  ser  angostas  y  de 
costosa  explotacion  no  se  trahajan. 

Para  tener  idea  de  la  riqueza  de  esta 
provincia,  v^ase  en  la  palabra  Pisco  puer- 
to  su  movimiento  mercantil. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
man  do  politico  de  la  provincia:  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesiastico  est&  dividida  en  los  siguien- 
tes 

CITBATOS: 

J  i  San  Ger6nimo. 
( Yanaconas. 

Ingenio.  Nasca. 

Luren.  San  Juan. 

Palpa. 

Hay  un  Colegio  de  instruccion  media 

para  hombresy  86  escuelas  de  primeras  le- 

tras,  en  las  que  se  gastaen  sueldos  28,200 

Boles  al  ano,  A  saber: 

SueldoB. 

1  Colegio  de  instruccion  media  S .     6 ,400 

19  Escuelas  para  hombres »     11,400 

17        »  »    mugeres »     10,200 

Total  alaiio S.  28,200 

Las  contribuciones  rdstica  y  urbana  de 
esta  provincia  estan  consideradas  en  la  de 
Chincha. 

Contribucion  Industrial S.     97 

9  Eclesidstica >      99 


Total  alaiio S.     196 

IcA,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  lea :  habt. 

17,919. 
IcA,  ciudad,  •apital  del  distrito,  de  la  pro- 
vincia y  del  Departamento  de  lea :  situa- 
da  i  los  14»  4*  88"  lat.  y  77*  60'  88"  long. 
y  4  407m.77  alt. 

Su  nombre  fu^  Huananica^  que  en  Que- 
chua  significa  comfjido:  enmendado,  des- 
pnes  se  le  Uamd  simplemente  lea ;  pero  si 
como  creemos  es  corrupcion  de  Ecca,  sig- 


nifica  en  Aymard  medida  agraria  de  10 
brazas  de  ancho  por  100  de  largo,  6  h 
misma  vara  con  que  se  media. 

La  antigua  ciudad  fundada  en  1563  cod 
el  nombre  de  ViUa  de  Valverde,  fa6  tnu- 
ladada  6  anos  despues  al  sitio  que  hoy  oeapi 
por  un  gran  terremoto  que  la  destrujf^: 
la  nueva  villa  tambien  fu^  aruinada  por 
los  terremotos  de  18  de  Mayo  de  1647 
y  otro  de  1664:  se  reconstruyd  y  se  leTui- 
taron  los  Conventos  de  San  Frandsco, 
San  Agustin,  la  Merced,  San  Joan  de 
Dios  y  la  Compania  de  Jesus,  y  las  Igle- 
sias  de  Yanaconas,  Jesus  Maria,  San  Jo- 
s^,  Sta.  Maria  del  Socorro,  Santa  Ana,  j 
Luren,  las  que  en  su  mayor  parte  fderon 
^  su  vez  destruidas  por  otro  terremoto  en 
1814.  Hoy  existen  en  ruinas  casi  todas 
estas  Iglesias  y  Conventos,  algunos  de  ^ 
tos  ocupados  por  Colegios,  Hospitaks  y 
otros  establecimientosverdaderamentebe- 
n^ficos. 

La  planta  de  la  ciudad  es  buena;  tiene  6 
calles  principales  que  corren  de  Sur  i  Nor- 
te y  9  de  Este  d  Oeste.  Hay  cuatro  pli- 
zas  principales  y  una  mas  pequena  que 
sirve  de  mercado.  £1  rio  lea,  que  solo 
corre  de  Enero  &  Abril,  pasa  por  los  ar* 
rabales  del  E.  de  la  ciudad :  6sta  se  haDa 
unida  con  el  puerto  de  Pisco  por  mi  fer- 
rocarril.  Su  temperamento  es  sano.  Ea 
la  residencia  del  Prefecto  del  Departa- 
mento y  Cajero  Fiscal,  ademas  de  las  an- 
toridades  de  provincia.  Hay  una  Admi- 
nistracion  principal  de  correos  y  ofidna 
Telegrdfica  en  relacion  con  las  demas  de 
la  Bepublica:  habt.  7,088:  dista  de  Lima 
66  leg.  (806  i  k.);  de  Pisco  12  (67  k.);  de 
Castrovireyna  84  (189  i  k.). 

IcaoOy  (corrupcion  de  Eccaco,  cierto  £antas- 
ma  imaginario ;  hombre  muy  astato.  Aj.) 
aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  diit 
Ayapata:  habt.  880:  A  sus  inmediaeio- 
nes  hay  muchas  chaoras. 

IcallO)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro.  dist 
Saman:  habt.  492. 

IcantaQa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  LlaUi. 

Icata,  (corrupcion  de  Eccatha  llevar  n^ 
sogas,  pellejos.  Ay.)  aid.  Dpt.  prov.  y  disl. 
Tacna. 


\ 


\ 


ICHO 


ICHO 


lapatflf  ehac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

kbambas,  dist.  Haqulra. 

ihoma,  hda,  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

ibamb&a,  dist.  Chuquibambilln. 

shea,  ehac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.   Santa, 

ist.  Gaema. 

■8}  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 

>,  diet.  Ccatcca:  babt.  61. 

■o,  mma  de  plata  en  Tomas,  Dpt.  Li- 

a,  prov.  ftuyoB,  dist.  LaraoB. 

',  est.  Dpt.  Moquegaa,  dist.  Ilo:  Labt. 

Cii,  ehac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
3t.  Hnayo. 

bftnilMt  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  j 
jt.  Gajabambft. 

hnaDCS,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Jau- 
dist.  Concepciou:  A  7  leg.  (39  k.)  de 
ncepcion. 

D,  chao.  Dpt.  Ancacba,  prov,  Huaras, 
t.  Ayja. 

nl,    est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
t.  Ayapata. 

ra,  ehac.  Dpt.  Ancacba,  prov.  Huaras, 
t.  Ayja. 

Dillan«l,  {Hwhv  paja,  6  cortarla,  kid- 
ica  decir  6  mandar  &  otro.  Q.)  cerro 
lerai  en  el  distrito  de  Jangaa,  prov. 
araa,  Dpt.  Aneachs. 
Di!«ca,  quebrada  en  el  dist.  de  Recuay, 
V.  de  Huaras,  Dpt.  Ancacha,  En  esta 
brada  hay  una  veta  de  plata. 
0,  eat.  Dpt.  Pnno,  prov.  Carabaya, 
.  Itaata. 

ita,  (Tchi  abrir  las  piemas  6  cetar 
leroado,  pata  anden.  Q.)  cerro  mine- 
ie  plata.  en  el  diatrito  y  provincia  de 
iras,  Dpt.  Aneachs. 
tcria,  cerro  mineral  de  plata  en  el  dis- 
>  de  Kecnay,  prov,  Huaras,  Dpt.  An- 

scca,  ehac.  Dpt.  Hnaucavelica,  prov. 
araes,  dist,  Lircay. 
est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Vilqne. 
(/c/iu  6  hichu  heno,  paja,  Q.  y  Ay.) 
Dpt.  prov.  y  dist.  Puno :  habt.  528. 


h  on*  est.  Dpt.  Aneachs,  prov.  Huafi.Icbobainba,  hda.  Dpt.   Ayaoucho,   prov. 
list.  Uco.  Huamanga,  dist.  Chiara. 

(puede  ser  eorrupcion  de  Idni  bien     IcliOCt  (de  heno  6  paja.  Q.)  aid,  situada  en 
estido.  Ay.)  castUlo ,  v^ase  Castillo  de        1«  campina  de  Yanahuara,  Dpt.  Ancaehs 
prov,  Huaylaa,  dist,  Caras. 
IcHoo,  eat.  Dpt.  Aneachs,  prov.  y  dist.  Huay- 

las :  habt.  164. 
Iclioca,  chao.  Dpt.  Aneacbs,  prov.  Huaraa, 

diat.  Independencia. 
IcRocA,  (eorrupcion  de  Ickucu  eonsultar  ago- 
reros.  Q.)  pbl.  Dpt.  Aneachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Marca:  i  20  leg.  (Ill  ^  k.)  de 
Pativiloa:  babt.  281. 
Ichocan,  diatrito  de  la  provincia  y  Dpt.  de 
Cajamarca:  habt.  8,680,  segun  el  censo 
de  62 ;  pero  ea  de  advertir  que  este  distri- 
to elige,  hace  aiiOB,  doce  Electores,  io  cual 
importa   reeonocerle  una   poblacion  de 
6,000  habitantes  por  lo  m^nos, 
IcHOCAN,  {Icku  can,  es  6  tieue  heno  6  paja. 
Q.)  pbl.  capital  de  este  diatrito,  de  la  pro- 
I      vineia  y  Dpt,  Cajamarca:  ahora  nn  aiglo 
era  anexo  del  curato  de  Amarcucbo,  que 
al  presente  lo  ea  de  Ichoean.   En  1760  el 
curato  de  Amarcuoho  tenia  800  habitan- 
tes desceadientea  todos  de  Griatoval  de 
Tapia,  natnral  de  Cajamarca,  que  aquel 
aijo  tenia  140  de  edad:  ae  habia  casado 
poeo  Antes  por  tercera  vez  y  vi6  siete  ge- 
neraciones :  habt.  6S0:distade  Cajamarca 
11  leg.  (61  k.),  de  Cajabamba  8  (44  i  k.). 
lehoetino,  aid,  Dpt.  Areqnipa,  prov.  y  diat. 

Caylloma, 
Ithoeolla,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

diet.  Crucero, 
IcIlOCOllo,  (eorrupcion  de  Ichu  heno,   colli 
cubrir  el   faego  con  cenizaa  Q.;   ecullv 
tronco  seco)  cerro ,  Dpt.   Puno ,  prov. 
AsAngaro,  dist.  Pnliua:  tiene  muehas 
taa  de  plata. 
IcHocoLLo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  AaAngaro, 

dist.  Putina:  babt.  186. 
IcHocoLLo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbueuito, 

diat.  Desaguadero. 
IcHocoLLo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma, dist.  Tiaco. 
IcHocoLLO,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma, diat.  Tnti. 
lcbopata,ehae.  Dpt.  Ayaeucho,  prov.  Huan- 
ta,  dist.  Huamanguilla. 


IGAR 


458 


IHTJA 


Ichoyaco,  hda.  Dpt.  Jonin,  prov.  Jauja, 

dist.  Aypata. 
IcbspingO)   chao.   Dpt.  Amazonas,  prov. 

Chacliapoyas,  dist.  Huayabamba. 
Icliubamba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Surite. 
IcHUBAMBA,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  Sdndia. 

lehoealla,  tambo  d.  4  leg.  (22  k.)  del  de  Es- 

quilaya,  y  d  7  J  (42  k.)  de  Ayapata,  Dpt. 

Puno^  prov.  Carabaya. 
lehucmay)  aid.  Dpt.  Piura,  pTov.  Huanca- 

bamba,  dist.  Sondor. 
lelmeuy  y  Ayhnan,  aid.  Dpt.  Junin,  prov. 

y  dist.  Huancayo :  habt.  186. 
Ichu^aSy  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 

baca. 
leliima)  hda.  mineral,  Dpt.  Cozco,  prov.  y 

dist.  Paucartambo :  habt.  21. 
Ichanta,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chunvivil- 

ca^,  dist.  YeUlle. 
Icliuiitata)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Chucuito. 
Ichuna^  distrito  del  Dpt.  Moquegua:  habt. 

2,052. 
loHU&A,  {Ichuna  hoz.  Q.)  pbl.  capital  del 

distrito  en  el  Dpt.  Moquegua :  habt.  878 : 

dista  de  Moquegua  60  leg.  (278  \  k.);  de 

Ubinas  11  (61  k.). 
Ichuorco,  chac.Dpt.  Ayacucho,prov.  Huan- 

ta,  dist.  Huamanguilla. 
IchupamiNly  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Surcubamba. 
IcHUPAMPA,  distrito  de  la  provincia  de  Gay- 

lloma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  520. 
IcuuPAMPA,  (pajonal.  Q.)  pbl.  capital  de  este 

distrito  de  la  provincia  Caylloma,  Dpt. 

Arequipa:  habt.  809. 
Ichurahaly  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Afidnga- 

ro,  dist.  San  Anton. 
IcHURAHui,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  As^garo, 

dist.  Asillo. 

Idiurata,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Putina:  habt.  51. 
lehnsayO)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 

lloma,  dist.  Tisco. 
Ilrey  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Quinua. 
If^arap^-pichuna)  no,  v^ase  Gahes,  rio. 
Ij^arreta,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Luna,  dist.  Sur- 

co. 


It^lesia,  chac.  molino,  Dpt.  Cnzco,pov.; 

dist.  Paruro :  habt.  16. 
loLEsiA,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
Iglesia-pampa,  chac.  Dpt.  y  prov.  Cajunir- 

ca,  dist.  Matara. 
Iglesia  Santa,  chac.  Dpt.  Arequipa,  proT. 

Gondesuyos,  dist.  Ghuquibamba. 
Iglesiayoc,  chac.  Dpt.  Cuzco,  pro?.  Qoispi- 

canchi,  dist.  Quiquijana. 

IgntUAni)  chac.  Dpt.  Apurimac,  pro?.  Aj* 

maraes,  dist.  Ghapimarca. 
I(piacio  San,  mina  de  plata  en  el  ceno  da 

Jesus,  lado  0.,  Dpt.  Gajamarca,  pro?,  j 

dist.  Hualgayoc:  ley  12  m.  ^ 
loNAcio  San,  mina  de  plata  en  Huinehos, 

Dpt.  Ancachs,  prov.   Gajatambo,  dist 

Aquia :  ley  75  m. 
Iipiacio  San,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hoa 

llaga.  dist.  Tingo  Maria:  habt.  52. 
Ignacio  San,  distrito  de  la  provincia  de  Jaan, 

Dpt.  Gajamarca:  habt.  1,206. 
Ignacio  San,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  de  Jaen,  Dpt.  Cajamara 
Ignacio  San,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  pwT. 

Otusco,  dist.  Sincicap:  habt. 547:  distal 

leg.  (5  \  k.)  de  Sincicap. 
Ignacio  San,  Ixda.  Dpt.  lea,  prov.  Chinchi, 

dist.  Humay :  habt.  20. 
Ignacio  San,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pro?.  I4 

Mar,  dist.  Ghungui:  k  18  1^.  (100  k.)de 

Mayoc. 
I(piacio  de  Tulmnayo  San,  hda.  Dpt  h- 

nin,  prov.  Tarma,  dist.  Vitoc. 

Ig^opampa,  chac.  Dpi.  Gajamarca,  pn^r. 
Ghota,  dist.  S6cota. 

I|^r,  cerro  mineral  de  plata  en  la  pronnaa 
de  Otusco,  distrito  Usquil,  Dpt.  Libertad. 

Igob,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco,  dist 
Usquil,  (algunos  lo  consideran  en  el  d^ 
Huarauchal,  que  no  reconooe  la  1«7)' 
habt.  282:  dista  de  Usqml  8  leg.  (44  J  k.) 

Iipisbal,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Haar 
machuco,  dist.  Mollepata. 

Ihiuura,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Saata, 
dist.  Nepeiia. 

Ihuari,  distrito  de  la  provincia  de  Chancay, 
Dpt.  Lima:  habt.  1,128. 

Ihuabi,  {HiJiuura  6  Hihuarata  morir  n»' 
chos  como  en  tiempo  de  peste.  Ay.)  p**- 
capital  de  este  distrito  de  la  provincia  fc 
Ghancay,  Dpt.  Lima:  habt.  324. 


ILAV  —  4 

ina,  (corrnpcion  de  HikuaHa,  maerte. 

y.)  aid.  Bpt.  Cnzoo,  prov.  Acomayo,  dist. 

omaoaiicM:  habt.  112. 

la,  chac.  Dpt,  loa,  prov.  y  diat.  Chin- 

ba. 

{Ha  ea  palabra  Aymar&  que  einifioa 
Mio,  al  momenta;  peio  ouando  eetA  ee- 
rito  HUa  significa  el  primero  eo  edad  6 
it^orU  6  m4rito,  6  harmano  mayor,  de- 
lasiado,  exoedTo)  aid.  y  hda.  Dpt.  Huan- 
welica,  proT.  Tayaoaja,  dist.  Huaribam- 
»:  habt.  254. 

hda.  Dpt.  Hnancavelica,  prov.  Tayaca- 
k,  dist.  Pampas. 

eet.  Dpt.  y  prov.  Puoo,  dist.  Aoota: 
!tbt.  319. 

ttyftf  distrito  de  la  ptovincia  y  Dpt. 
tcnaibabt.  1,804. 

AYA,  pbl.  capital  de  esto  distrito,  Dpt.  y 
ov.  Tacna:  babt.  160:  dlsta  de  Taoaa 
)  leg.  (167  k.). 

la,  aid.  Dpt.  TarapaoA,  dist.  CHiapa, 
aca,  aid.  Dpt.  y  dist.  Tarapaci:  ^20 
;.  (Ill  J  k.)  de  Piaagna. 
aiioC)  cbac.  Dpt.  Aporimao,  ptov.  Cota- 
jnbas,  dist.  Tambobamba. 
nillos,  chac.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Uni- 
mba,  dist.  Hoayllabamba. 
I,  (debe  eoribirse  Ila  atha,  qoe  en  Ay- 
ir&  sinifica  darse  prisa  6  adelantarse  i 
ros ;  peto  cuando  se  escribe  HUatha,  si- 
Sca  creoer  6  hacerse  mayor  qne  otros) 
L.  Dpt.  y  proT.  Pnno,  dist.  Ohuouito: 
bt.  801. 

k,  aid.  Dpt.  Fono,  prov.  A^^garo,  dist. 
Lups. 
e,  {lUtkut  (t  Hanqni,  tio  mayor  por  par- 

de  padre.  Ay.)  lleva  este  nombre  el 

Qjonto  de  varias  aldeas  del  diatrito  de 

leccacnpi,  prov.  Cancbis,  Dpt.  Cnzco. 

i,  aid.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Cancbis,  dist. 

leccacnpi:  habt.  184. 

s,  est.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Chnnvivilcas, 

it.  Santo  Tomas. 

E,  distrito  de  la  provincia  de  Chncnito, 

it.  PuDo:  habt.  7,216. 

t,  pbl.  capital  de  este  distrito  en  la  pro- 

icia  de  Chncnito,  Dpt.  Pnno:  &  16"  5' 

"  1st.  y  69*  86'  20"  long,  y  i  8,941ffl- 

. :  dista  de  Pnno,  12  leg.  (66  }  k.)  y  6 

)k.)de  Accra:  habt.  716. 


i9—  ILO 

Ilatb.  aid.  Dpt.  Pnno,  prov.  Chncnito,  dist. 
Dave:  habt.  46. 

Ilayt  punta,  asf  se  llamaba  antignamente  i 
la  de  Islay. 

Ilayaraya,  (corrnpcion  deJFUaresplandecer, 
6  piedra  bezoar,  antigno,  gnardado  mo 
cbo  tiempo  y  Yuraeya  emblanqnecer.  Q.] 
old.  Dpt.  Pnno,  prov.  Asangaro,  dist.  Pn- 
tina. 

ndefOBSO  San,  cerro  mineral  de  plata  y  co- 
bre,  en  el  distrito  de  Carhnas,  prov.  Hua- 
ras,  Dpt.  Anoacha.  Hay  en  este  cerro  va- 
rias minas  del  mismo  nombre. 

Ildefonbo  San,  mina  de  plata,  Dpt.  Anoa- 
cha, prov.  Hnaras,  dist.  Becnay. 

Ildeponso  8ah,  mina  de  plata  en  Carpa,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Hnaras,  dist.  Recnay. 

Ildxfonso  Bak,  mina  de  plata  en  Sacracan- 
cha,  Dpt.  Ancasbs,  prov.  Hnaras,  diat. 
Becnay. 

Ildetonso  San,  mina  de  plata  en  Tayapam- 
pa,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylaa,  dist. 
Pamparomas:  ley  17  m. 

I1.DEFONB0  Sam,  mina  de  plata  en  Patara, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaylaa,  dist.  Ma- 
cate. 

Bdefonso  Ban,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov, 
Chachapoyas,  dist.  Leymebamba:  habt. 
119. 

Ildbfonso  San,  hda.  Dpt  Libertad,  prov. 
Trnjillo,  dist.  Vird:  habt.  165:  diata  de 
Viru  X  leg.  (5  )  k.). 

Ildkfonso  San,  hda.  mineral.  Dpt.  Ancacbs, 
prov.  Hnaras,  diat.  Becnay. 

Ho*  no,  nace  en  los  cerros  do  Caramas  de 
nnas  lagunas  llamadas  iLos  Ojosi  y  con 
direeoion  al  8.  0.  paaa  por  la  cindad  de 
Moqnegna  y  desemboca  en  el  mar  cerca 
del  pnerto  de  este  nombre,  i  loa  17°  37' 
lat.  y  73°  44'  long. ;  la  qnebrada  por  don- 
de  corre  ae  llama  tambien  Qnebrada  de 
Ho  en  donde  hay  olivares  que  produccn 
excelente  aceite. 

Ilo,  (pudiera  ser  comipcion  de  HiUu  travie- 
so,  golozo,  salteador  de  comida.  Ay.;  HiUu 
caldo  6  snstancia  de  earne.  Q.)  puerto 
menor,  i.  los  17'  86'  60"  lat-  y  78°  40' 
64"  long.:  el  fondeadoro  est^  acerc&ndo- 
ee  al  S.  i,  dos  cables  de  tiorra  y  con  fon- 
do  de  8  &  10  brazaa,  con  mucboa  penas- 
cofi:  bay  contlnna  marejada  de  traves, 


ILLAH 


460 


IMBA 


por  ouja  causa  se  ha  preferido  la  inme- 
diata  oalete  de  Pacocha  para  el  pnerto,  y 
de  allf  parte  el  ferrooarril  que  ya  hasta  la 
ciudad  de  Moquegua,  de  la  que  dista  68 
millas  (111  k.). 

HOVIMIENTO    MABlTIHO  EN    EL  PUERTO   DE   ILO. 

En  1874  entraron.        Toneladas.      Pasageros. 
146  Vapores 163,296        1,602 

16  Buques 8,627 

y  salieron  igual  numero  con  2,477  page- 
ros. 

DISTANCIAS   FOB   BiAR   DEL    PUERTO   DE   ILO. 

Mill,  n&utioas. 

A  Islay 60 

Arica 81 

Ilo,  distrito  del  Dpi.  de  Moquegua;  habt. 
647. 

Ilo,  puerto  menor  y  pueblo  capital  de  este 
distrito,  Dpt.  Moquegua:  habt.  868.  Este 
pueblo  desapareci6  por  completo  inunda- 
do  por  el  mar  a  consecuencia  del  terre- 
moto  de  18  de  Agosto  de  1868:  dista  de 
Moquegua  19  leg.  (Ill  |  k.)  y  20  de  Mo- 
Uendo. 

nqaipallpay  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Uru- 
bamba,  dist.  Yucay. 

Iluacopampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Nunoa. 

Ilubaya,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 

Illlja)  (debe  ser  corrupcion  de  HiUuha  cre- 
cer,  hacerse  mayor.  Ay.)  aid.  Dpt.  y  dist. 
Tarapacd :  A  4  leg.  (22  k.)  de  TarapacA. 

niabamba^  (pampa  6  llanura  resplande- 
ciente  6  antigua.  Q.)  aid.  Dpt.  Amazonas, 
prov.  Chachapoyas,  dist.  Balsas. 

Illabahba,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 
chapoyas, dist.  Santa  Eosade  Huaya- 
bamba. 

Illacancha^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Acosvinchos:  habt.  48. 

Illacancha,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  San  Miguel. 

Illacancha,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Surite:  d  2,659m.80  alt. 

lUacuyOf  aid.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Ganchis, 
dist.  Sicuani :  habt.  90. 

UlalluaiiUUi  (alcon,  resplandeciente  6  alcon 
antiguo.  Q.)  ramal  de  la  Cordillera  en  la 
provincia  de  Paucartambo,  Dpt.  Guzco. 

niahiiasif  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
znanga,  dist.  Ayacucho. 


Illauca)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  proT.  Hia- 

manga,  dist.  Acosvinchos. 
lllalmalque)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urs- 

bamba,  dist.  Ollantaytambo. 
Illaiiquisa,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Ici, 

dist.  San  Juan  Bautista. 
lUaiiya,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,prov.j 

dist.  Abancay:  habt.  144. 
Illapani,  (corrupcion  de   Hillu  pani  aodar 

quitando  &  otros  su  comida.  Q.)  mal  paso 

en  el  rio  Urubamba,  pocas  millas  al  N. 

del  de  Chulituqui. 
IllatuyOy  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunnril- 

cas,  dist.  Livitaca. 
niaullo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Patax, 

dist.  Tayabamba. 
Ilia  lira  alta,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pror.La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
IllaDro,ald.  Dpi  Ancachs.  prov.  y  dist.  Hniri. 
lUescas,  monte  6  cerro :  k  los  6«  8*  30 '  lat 

y  82*^  T  14"  long,  cerca  delacostay&en- 

te  &  Punta  Falsa. 
Uliclliclioa)  (nombre  de  un  pAjaro  parecido 

al  tordo.  Q.)  hda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  y  dist. 

Paucartambo. 
Illimo,  pbL  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Lambayd- 

que,  dist.  Muchumi:  habt.  258:  d  7  leg. 

(89  k.)  de  Lambayeque. 
Illmancca)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
Illoca^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucuito,  disl 

Zepita. 
Illoinas,  San  Pedro  de,  pbl.  Dpt.  Areqaipa* 

prov.  Condesuyos,  dist.  Chuqaibamba. 
nipa^  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist  Pan* 

carcolla:  habt.  2. 
lUpe^  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 

caja,  dist.  Paucartambo:  habt.  176. 
Imahuay)  ida.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huambalpa. 
Imanta^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San 

Antonio. 
Imasha^   rio  tibutario  del  Maranon  en  la 

provincia  de  Jaen,  Dpt.  Cajamarca. 

ImasncOS)  {Itna  siwa  ique  cameUones!  Q.) 

cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  Puno,  pro^- 

As^ngaro,  dist.  Taraco. 
Imatuta^  est.  Dpi.  Puno,  prov.  Lampa,  di^ 

NuQoa. 
Imbara^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hna- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Chnoo. 


INAM  —  4 

iChtca*  eat.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaroohiri, 

list.  Casta. 

licatei  {Imaealka  apartar  algo  para  gnar- 

iar.  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  CImcuitiO, 

list.  Yimguyo:  habt.  Sll. 

ipac,  chac.  Dpt.  Ascacfas,  prov.  Hnaras, 

list.  IndependeDcia. 

panit  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  y  dist. 

Inanta. 

paSt  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y  dist. 

luaata:  habt.  251,  con  los  de  Ipcbtco,  y 

i^Bcotana. 

perlal)  pbl.  y  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  y 

list.  Canete:  babt.  624:  a  1  J  leg.  (7  k.) 

le  Caflete. 

perlo,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

list.  Hiiaura:  habt.  91. 

pam,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

list.  Ayja. 

QCfti  bda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Lucanas, 

list.  San  Juan. 

ihaaya,  valle  entre  los  rios  Amantala  i 

nambari,  Dpt.  Pnno,  prov.  Carahaya. 

unbarii  [Hina  jvamos  jnntos!  para,  la 

rente,  eBdecirTamoajuutoBde  £rente.  Ay.) 

io  tributario  del  Madera,  despues  de  su 

onBaencia  con  el  Madre  de  Dios.  Cerca 

le  la  confluencia  del  rio  Blanco  la  tem- 

leratnra  es  de  18°  2'  &  las  8.  a.  m.  (Sep- 

dembre)  y  el  bardmetro  720™-:  arriba  de 

\  confluencia  del  Calabazo  marcaba  el 

erm6metro  21"  2'  i.  las  4.  p.  m.  y  el  ba- 

6metro  716.6.  Poco   dntes   de    su   con- 

taencia  con  el  San  Gaban  Ueva  el  nim- 

lo  S.  E.:  snH  agnas  son  fangosas;  y  sa 

orriente  es  como  de  doB  legnas  por  hora, 

itwta  poco  mas  abajo  de  esta  confltieocia, 

espaes  es  manso.  El  ancho  en  su   con- 

laencia,  es  como  de  300  metros  y  esti  i, 

S7n>-50  alt. 

KBAXi,  hda.  cooaJ,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

»baya,  dist.  Ituata. 

WBi&t,  pbl.  Dpt.  Pnno,  prov.  Carabaya, 

ist.  CoBBa. 

.mpll,  (paede  ser  corrupoion  de  InanUt 

acifico.  Ay.)  cerro  en  el  distrito  de  Aei- 

o,  prov.  Asingaro,  Dpt  Puno.  En  oste 

srro  existen  las  ruinau  de  una  gran  po- 

locion  y  nna  fortaleza  del  tiempo  de  los 

icaa.  En  esta  fortaleza  se  defendieron 

>e  dal  pneblo  de  Asillo  el  ano  de  1740  I 


11  —  INCA 

en  una  sublevacion  contra  sns  mandata- 

rios. 
Inay.  ehac.  Dpt.  Junin,  prov,  ydist.  Huan- 

cayo. 
Inayuca,  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.   Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos. 
iDca^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pariiro,  dist. 

Haanoquite:  habt.  55. 
Inca,  aid,  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acora : 

habt.  389. 
Ineacancha,  hda,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Carhuns. 
Ihcacanciu,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Pampas. 
Incacancha,  eat,  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paucartambo :  habt.  56. 
Incacancha,  cerro  mineral  de  oro,  inmediato 

i.  la  hacienda  de  Chiu^u,  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Paucartambo:  A  4,016ra.   alt.:    tempera- 

tura  17°  i.  las  12  m.  (Mayo). 
Incacona,  aid.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  dist.  Ilrcos:  babt.  68. 
Incacuna,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  diet. 

Paruro:  habt.  306. 
Incacuna,  aid.  Dpt.   Cuzco,  prov.   Pamro, 

dist.  Ccapi :  habt.  200. 
iDCacnyOi  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Huamantanga. 
Incachacntt  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  San  Buenavetiira 
Incflliuflsi,  (casii  del  Inca.  Q.)  pbl.  Dpt.  y 

prov.  LambayeqHe,di8t.  Salas:  habt.  940: 

a  30  leg.  (167  k.)  do  Lambayeque. 
Incahuabi,  est,  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Pari- 

nacoithas,  dist.  Colta:  6.  orillas  de  la  la- 

guna  Parinacochas  hacia  al   0.:   habt. 

19. 
Ihcahl-abi,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 

cion,  dist.  Santa  Ana:  habt.  860. 
IncalayOt  aid.  Dpt.  y  dist.  Tarapaci :  dista 

de  PisE^ua  40  leg.  (222  J  k.). 
Incalo,  hda.  Dpt,  Cuzco,  prov.  Urubamba, 

dist.  Ollantaytambo. 
Incantana,  chac,  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampa, 

dist.  LlaUi. 
iDCflpilccliat   chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Incapachiica,  ilM.  Dpt,  Junin,  prov.  Pasco, 

di:>t.  Pallanchacra :  habt.  21. 
Incapampa,  chac.  Dpt.  Huanc&velica,  prov. 

Castrovireyna,  dist,  Pillpichaca. 


INCH 


462 


INFI 


Incapampa,  est.  Dpt.  Ayacticho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Santiago :  habt.  78. 

lucapata,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 
bana. 

lucaqnina,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya» 
dist.  Sina. 

Incaraeay,  est.  Dpt.  Ayaoucho,  prov.  y  dist. 

Cangallo:  habt.  140. 
lucarcu^O,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Haamantanga. 
lAcarhus,   aid.   Dpt.  y  prov.  Puno,   dist. 

Acora:  habt.  215. 
Incari)  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno :  habt. 

18. 
Incasanianea^isla  en  el  lago  de  Titicaca, 

en  la  parte  Uamada  Umamarca. 
IncatO)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 

dist.  Lamas. 
Incaya^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Pueblo  Libre. 
Ineayhua,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paruro:  habt.  21. 
Incoustaiite,  mina  de  plata  en  el  distrito 

de  SayapuUo,  prov.  Cajabamba,  Dpt.  Ca- 

jamarca. 
lucupi,  est.   Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ituata. 
Ineuyo,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ollachea. 
Inclian^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Buldibuyo. 
InchOy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huancaspata. 
Inchoccalla^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Laramate. 
IncllO-COta,  (corrupcion  de  Inchiccoto,  amon- 

tonar  mani.  Q.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno, 

dist.  Chucuito:  habt.  437. 
InchaS)  chac.  Dpt.   Junin,  prov.   y  dist. 

Huancayo. 
Iliehnni,  {Hinchuni  dar  bofetadas.  Q.)  est. 

Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acora. 

Ilicliupalla)  distrito  delaprovinciade  Huan- 

cane,  Dpt.  Puno:  habt.  1,604 
Inchupalla,  {Ilincha  palla  recoger  6  recibir 

bofetadas.  Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito 

de  la  provincia  dc  Huancane,  Dpt.  Puno: 

habt.  415. 
Inchupalla,  hda.  Dpfc.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Yanaoca. 
Inchurnsis  (puede  ser  corrupcion  de  Incki, 


manf,  Q.;  Hinchu  oreja.  Ay.)  nevado  en 
la  cadena  de  los  Andes ;  este  es  el  nom- 
bre  con  que  se  ha  conocido  el  que  hoy  es 
Uamado  Nevado  de  Yilcanota:  vease  e&- 
ta  palabra. 

Independenciaf  habfa  mny  extensa:  sn  se- 
no  estd  &  los  14°  18'  20"  lat.  y  78-  26* 
54"  long.  Es  formada  en  la  parte  S.  S.  0. 
y  E.  por  las  islas  de  Santa  Bosa  y  de  las 
Yiejas.  Su  extension  de  N.  0.  4  8.  E.  es 
de  12  i  millas  y  su  ancho  de  N.  E.  i  S. 
0.  de  2  i  ^  4  millas.  Su  fondo  es  de  pie- 
dra  y  arena  gruesa  y  de  8  d  20  brazss: 
hay  fuertes  vientos.  El  General  S.  Martin 
lleg6  a  esta  bahfa  con  la  expedicion  Liber- 
tadora  el  7  de  Setiembre  de  1820,  y  nn 
dia  despues  desembarc6  por  Paracas. 

Indochef  rio  tributario  del  Mayo  6  Mojo- 
bamba  por  la  izquierda,  dntes  de  la  da- 
dad  de  este  nombre.  Es  navegable. 

Ines,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tingo, 
lado  0.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist 
Hualgayoc. 

Ines  Santa,  mina  de  plata  en  Huancaspa- 
ta, Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  difi. 
Becuay :  ley  17  m. 

Ines  Santa,  mina  de  carbon  depif^draen 
Queshque,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Becuay. 

Ines  Santa,  mina  de  plata  en  Hnanci^eti. 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Be- 
cuay. 

Ines  Santa,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Matucana. 

Ines  Santa,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hoanca- 
veUca :  habt.  407,  con  los  de  Santa  Ana. 

Ines  Santa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Santiago :  habt.  II. 

Ines  de  Mayoc  Santa,  hda.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  La  Mar,  dist.  Chungui. 

Infantas,  hda.  de  cana,  Dpt.  y  prov.  Lima, 
dist.  Carabayllo :  habt.  81. 

Infieniillo,  lomas,  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 

baca,  dist.  Chalaco. 
iNFiEBNmLO,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Chirinos. 
Infiernillo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Ocros. 
Infebbnillo,  trecho  en  el  cauce  del  Biinac 

entre  el  pueblo  de  San  Mateo  y  la  haeicn- 

de  Bellavista :  notablemente  hetmoso  per 


INGE 


—  463,- 


INHA 


las  cUversas  cascadas  que  forma  el  no  en- 

tre  laa  rocas  de  que  se  lialla  sembrado  bu 

tlbeo. 

SemiUost  rarias  looaB  que  se  deiipren- 

len  de  la  punta   de   Doua  Maria:    ta 

nas  etevada,  qne  tiene  SO  J  metros  de  al- 

:urft,  eatil  6.  loa  14°  40'  lat.  y  78°  16'  14" 

ong.  Eq  alios  auteriorea  el  Vapor   San- 

iago  de  la  compaufa  Britinica  en  el  Pa- 

iifico,  too6  en  ana  de  ^stas,  y  salvii  mila- 

groBameute. 

pi,  (Haniuisaya)  aid.  Dpt.  Cuzco,  pioy. 

Hauchis,  dist.  Cacha:  habt.  S6. 

JA,   (Urinaaya)   aid.  Dpt.   Cuzco,  prov. 

iJauclliB,  difit.  Cacha :  habt.  109. 

JA,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  diat.  Acora; 

labt.  284. 

A,  (corrupcioQ  de  Inca)  aid.   Dpt.  Puuot 

iroY.  Chucuito,  dist.  JiUi:  habt.  1,082. 

^  de  la  baudit,  aid.  Dpt.  y  piov.  Puuo, 

List.  (Jhucuito:  habt.  482. 

^puxaj  luiua  de  carbon  de  piedra,  Dpt. 

!jibertad,  prov.  Huamachuco,  dist.  Mo- 

lepata,  al  Norte  de  MoUepata. 

^florida  6   Yaruca,  hda.  Dpt.  y  prov. 

Lyacucho,  dlat.  SocoBvinchos :  habt.  SO. 

^OOSii  hila.  Dpt.  Junin,  prov.Haan- 

ayo,  diijt.  Sao  Juaa. 

AHUAsi,  pbl.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 

'astrovireyua ,   diat.   Pillpichaca:  habt, 

,38. 

AHUASi,  aid.  Dpt.  y  prov.  AyEbcucho,  diat. 

{ocoB^'inchos :  habt.  84. 

;a  IJ)M)aeptl)  aid.  Dpt.  Pono,  prov.  Chu- 

tiito,  dist.  Pomata:  habt.  120. 

y-uafiuri)  aid.  Dpt,  y  prov.  Puuo,  dist. 

Lcora:  habt.  98. 

:ata,  aid.  y  eat.  Dpt.  Cuzeo,  prov.  Chim- 

ivilcaa,  diat.  Chamaca:  habt.  152. 

nyapo,  chac.  Dpt.  Tarapacd,  dlsi  Caroiua. 

VDiOf  hda.  Dpt.  Amazonaa,  prov.  Luya, 

ist.  Lamnd. 

ENio,  la  oficina  donde  Be  beneficioQ  loa 

let&Iea  delPuure,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

ielendiu,  dist.  Sorochuco. 

KMio ,  hda.    miDeral ,    Dpt.    Cajomarca, 

rov.  y  dist.  Chota. 

BKio,  choc,  en  la  campiiia  de  Cajamar- 

i  muy  inmediala  &  la  ciudad. 

■MO,  chac.  Dpt.  Libei-tad,  prov.  Pocob- 

layo,  dist.  Jequetepe^ue. 


Ingenio,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba:  haht.  89:  &  Sleg.  (IC  J  k.) 

de  Pomabantba. 
lNa£Nio,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Pueblo  Libre:  habt.  4C. 
Ingenio,  chac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Huay- 
las, dist.  Yungay. 
Ingenio,  chac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  y  dist, 

Huaylas. 
Inoenio,  hda.  Dpt.  Ancacha,  prov.  y  dist. 

Santa:  habt.  27. 
LioENio,  chac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Huoros, 

dist.  Becuay. 
Inoenio,  chac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Ayja. 
Inoenio,  hda.  en  la  quebrada  de  Cayran, 

Dpt.  y  prov.  HuAuuco,  dist.  Huacar. 
Inobnio,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hiiiuuco,  dist. 

Santa  Maria  del  Valle. 
Ingenio,  aid.  Dpt.  Juoin,  prov.  y  diat.  Tar- 

Inosnio,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

diat.   San  Gerdnuno:  habt.  680:  i  2 

(11  k.)  de  Quichuay. 
Inoenio,  hda.  de  caua,  Dpt.  Lima,  prov, 

Chancay,  dist.  Huaura :  habt.  179. 
Inoenio,  pbl,  Dpt.  y  prov.  loa,  dist.  Kaaca 

habt.  459. 
Inoenio,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,"  dist.  Palpa. 
Inoenio,  chac.  Dpt.  j  prov.   Taciia,  dist. 

Pachia:  &  13  leg.  (72  i  k.)  de  Tacna:  y 

&  9  (50  k.)  de  Pachia. 
Iii)i;eulo-puqiiio,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanu- 

CO,  dist.  Huacar  en  la  quebrada  de  Cay- 
ran. 
Indies,  caleta  pequena,  formada  por  la  pro- 

longacion  de  la  Punta  de  Coles,  y  al  N. 

de  ^ata. 
Ing^les  1)1^0,  rocaa  &  cuatro  cables  de  dis- 

toncia  de  la  punta  S.  E.  de  la  itda  de  San 

Lorenzo. 
IiigleS)  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea :  diata 

2  ^  leg.  (13  k.)  de  lea. 
lugT&'A,  hda.  Dpt.   Ayacucho,  prov.  Hua- 

monga,  dist.  Acosviuchoa. 
Inguir,  aid.  Dpt.  Cajainarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Querocotillo. 
InplinOt  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bon- 

gta&,  diat.  La  Peca:  habt.  14. 
Inluillilt  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  diat.  Ayacucho. 


INTI 


464 


IPE 


Iniscca^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Ilia,  isla  en  el  rio  Maraiion,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Pataz,  dist.  Cajamarquilla. 
Ino,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 

Cotaparaco. 
Inoeentes,  mina  de  plata  en  Cbonta,  Dpt. 

Hudnuco,  prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  Ba- 

iios :  ley  de  6  a  16  m. 

InOf^ya^  chac.  Dpt.   Moquegua,  dist.  To- 

rata. 
Inque,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Yungar. 
Inque,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Tambobamba. 
InquichUf  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Challhuanca:  habt.  15. 
Inquilpata,  {Inccill  pata  que  se  pronuncia 

Inquil  pata,  flores,  anden,  prado  de  flo- 

res.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  Colcamar:  habt.  218. 
Inquilpata  6  hiffuilpatay  aid.  Dpt.  Amazo- 
nas, prov.  Luya,  dist.  Conila:  habt.  65. 
Inquilpata,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Paucartambo,  dist.  Challabamba:   habt. 

123. 
Inquilpata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta:  habt.  179. 
Inquilpata,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
Inquillani)  (hermoseado  con  flores.  Q.)  est. 

Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asdngaro. 
Inquillani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asjlngaro, 

dist.  Putina:  habt.  79. 
InquisiciODf   chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Bambamarca. 
Inqnisidor,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Ate :  habt.  88. 
Inqnitama,  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Cochamarca. 
InscnlaSf  hda.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 

dist.  Olmos. 

Insisuyoco,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Otoca. 
Intata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Chamaca. 
Intay,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 

dist.  Luricocha:  habt.  100. 
Intendencia,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

y  dist.  Trujillo:  k  \  leg.  (2  k.)  de  la  ciu- 

dad. 
Intihnactana,  (lugar  expuesto  al  sol.  Q.) 


ruinas  de  nn  templo  de  los  Incas  en  k 
cumbre  de  los  cerros  que  dominan  el  pu^ 
bio  de  Pisac,  prov.  Calca,  Dpt.  Cuzco. 
Intipampanclia,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Anta. 

Intipina^  est.  Dpt.  Pane,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucara. 
Into,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist. 

Tayabamba. 
Intnbamba,  hda.  Dpt.  Aporimac,  prov.  y 

dist.  Abancay:  habt.  88. 
Intucalla,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Mara. 
Intnpata^  (lugar  al  oriente  del  sol.  Q.)  aid. 

Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist.  Hiuuita: 

habt.  185. 

Inverna  de  la  Capilla,  chac  Dpt.  Piora, 

prov.  Payta,  dist.  Suyana. 
Inyalla^  hda.  Dpt.  Aya<5ucho,  prov.  Hna- 

manga,  dist.  Chiara.  habt.  94. 
Ifiahuarif  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ChanYi- 

vilcas,  dist.  Chamaca. 
IfiapaccO)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

'sivilcas,  dist.  Colqquemarca. 
Ifiapampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ayapata. 
Ipiibainbay  [Ipa  tia  por  parte  de  padre, 

hamha  corrupcion  de  pampa,  llannra:  debe 

ser  llanura  de  garuas.  Q.;  Hipi  ollejo  de 

la  quinua.  Ay.)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  proT. 

Huanta,  dist.  Iquicha:  habt.  203. 
IpaC)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Mangas. 
Ipacuyo,  (corrupcion  de  Ipiiycupo,  tomar  i 

llovisnar.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 

chis,  dist.  Bicuani:  habt.  112. 
Ipal,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Caka, 

dist.  Lares:  habt.  174. 
Ipal,  (debe  ser  corrupcion  de  Ipac^  de  la  tia 

materna.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 

vencion,  dist.  Huiro. 

Ipamaeota,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  proT. 

Sandia,  dist.  Phara. 
Iparo,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  S^- 

dia,  dist.  Cuyucuyo. 
Ipataf  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Palps: 

habt.  125. 
Ipatilla,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Paipa: 

habt.  170. 
Ipe,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  j  dist 

Castrovireyna. 


A 


IQUI 


4€5 


IQUI 


•IpeehffOy  {Ipl  cierta  papa  p^quefia  silves- 

tre.  Ay.)  aid.  Dpt.  Ayacttcho,  prov.  y  dist. 

Hoanta:  babt.  251,  inclusive  los  de  Im- 

pas  y  Piscotuna. 
Ifdafia,  {Ipma,  tomar  mucba  cantidad  de 

Unas  papas  llamadas  Ipi.  Ay.)  est.  Dpt. 

Funo,  prov.  Carabaya,  dist.  Macusani. 

Ipla,  (corrupcion  de  Ipa  tia  matema,  6  de 
Ipu,  garua.  Q.)  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist. 
Mamina. 

IpOy  (corrupeion  de  Ipu  garua,  6  de  Ipi  cier- 
ta clase  de  papa  silvestre.  Ay.)  est.  Dpt. 
Arequipa,  prov.  Caylloma,  dist.  Tuti. 

Ipre^  est.  y  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Quinua :  babt.  116. 

Ipuraya,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucuito, 
dist.  Juli:  babt.  80. 

Iqiiefiiia»  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 
tambo,  dist.  Caycay. 

IqueSna  eaMha,  bda.  Dpt.  Guzco,  prov. 
Paneartambo,  dist.  Gaycay. 

Xmai^Af  distrito  de  la  provincia  de  Huan- 
ta,  Dpi.  Ayacucbo:  babt.  8,112. 

IquMha,  (puede  ser  corrupcion  de  IquithUy 
dormir,  fomicar  6  de  Hikitha  arrancar, 
desbojar,  tener  bipo,  Tquichnquita  fingir 
qa«  se  duerme.  Ay.)  pbl.  capital  de  este 
distnto  de  la  provincia  de  Huanta,  Dpt. 
Ayaeui^o :  babt.  808. 

Iqniliiiayf  cbac.  Dpt.  Ancaebs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Macate. 

Iqiiipey  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 
yos,  dist.  Andaray:  babt.  208. 

Iqiliqiie,  i^a  al  N.  del  puerto,  &  los  W  56' 
5"  lat.  y  74*^  10'  9"  long.:  tiene  1,018m. 
alt.:  su  extension  es  de  668  metros  de  lar- 
go  J  1'67  de  ancbo.  Se  ba  extraido  de  ella 
mncho  buano  que  se  oonsumia  en  Are- 
quipa. Estd  rodeada  de  piedras,  algunas 
no  vdan  en  pleamar. 
Zquiqtts,  Antes  Iqudquef  {Iqui  dormir  de  se- 
gpiida  y  tambien  una  Jornada  6  dormida 
en     el  Cfunino :  Iqid  que  mara,  dormilon. 
Si  esta  palabra  es  compuesta  de  Iqui  que 
3iee  i  que  duermes !  qtie  interjeccion  de 
enfado.  Ay.)  puerto  mayor  i  los  20°  12' 
SO'*  lat.  y  72«  84'  14"  long.  Es  c6modo  y 
B&guio  y  abraza  una  extension  de  tres 
xnillAs ;  su  fondo  de  arena  y  piedras  es  de 
0  ^  10  brazas :  tiene  un  muelle  extenso. 
£j3te  puerto  que  fu^  declarado  puerto 


mayor  por  ley  de  1856,  es  el  tercero  de  la 
Bepdbbca  por  su  gran  comercio  de  expor- 
tacion  y  productos  de  Aduana:  por  ^1  6 
por  las  caletas  babilitadas  se  extraporta 
el  saJitre,  borax  y  plata  pina. 


MOVIMIENTO   MARfTIMO   POR   EL   PX7ERT0 
DE    IQUIQUE. 

En  1874  entraron.  Toneladas.        Pasags. 

488Vapores 20,047         15,072 

400  Buques  de  vela..  211,202 

Salieron.  Toneladas.         Pasags. 

488Vapores 515,072         14,926 

422  Buques  de  vela..  288,755 

En  1875  6ntraron.        Toneladas.  Pasags. 

538Vapores 882,706         14,926 

476  Buques  de  vela..  282,986 

640  Botes,  etc 921 

Si  comparamos  este  movimiento  marfti- 
mo  con  el  de  los  anos  anteriores,  veremos 
que  el  nt^mero  total  de  buques  que  entra- 
ron ^  este  puerto  en  los  anos  de  1859  y 
1860  :fu^  de  410  con  157,546  toneladas. 


EXPOBTAOION 

DB  SAIiTTRE  EN  LOS 

SIGUIENTES 

Auos. 

Qointales.  Anos. 

Qnintales. 

1880  

18,700] 

1858  

.   886,241 

1831  

40,386 

1854  

.   720,465 

1882  

52,500 

1855  

.   986,888 

1883  

92,700 

1856  

.   811,603 

1884  

147,800 

1857  

.  1.095,838 

1885  

140,898 

1858  

.  1.220,240 

1886  

168,584 

1659  

.  1.574,199 

1837  

165,869 

1860  

.  1.370,248 

1888  

129,610 

1861  

.  1.348,691 

1839  

149,576 

1662  

.  1.629,017 

1840  

227,862 

1668  

.  1.540,668 

1841  

278,488 

1864  

.  1.090,589 

1842  

856,918 

1865  

.  2.442,459 

1846  

869,317 

1666  

.  2.187,685 

1844  

880,191 

1867  

.  2.560,827 

1845  

876,239 

1868  

.  1.906,503 

1846  

899,148 

1869  

.  1.507,052 

1847  

888,097 

1870  

.  2.943,418 

1848  

485,089 

1871  

.  8.605,906 

1849  

480,102 

1872  

.  4.786,914 

1850  

511,845 

1878  

.  6.268,761 

1851  

689,406 

1874  

«  5.588,260 

1852  

592,989 

1875  

.  4.687,886 

Entre  los  articulos  exportados  figuran 
en  primera  escala  el  saUtre,  el  borax  y  la 

59 


IQUI 


466  — 


IQUI 


plata  pina:  el  valor  de  estoB  productos  se 

calcula  como  sigue : 

Anos.        Prodncto.        Anos.         Prodncto. 


1864  ...  4.840,657 

1865  ...  5.602,767 


1862  ...  8.609,893 
1868  ...  8.898,554 

Gomparando  el  yalor  de  las  exportacio- 
nes  anteriores  con  el  de  las  de  los  ultimos 
anos,  considerando  solo  el  salitre  y  al  pre- 
cio  de  12  chelines  el  quintal,  tenemos  diez 
millones  de  soles,  mas  6  m^nos,  como  va- 
lor de  las  exportaciones  de  artfculos  na- 
cionales  por  este  puerto,  en  cada  uno  de 
los  ^timos  diez  anos. 


PBODUGTO  DE  LOS  DEBECHOS  DE  LA  ADUANA. 


Alios. 


Productos.  Anos. 


Productos. 


1855 28,643 

1859 218,167 

1860 134,808 

1861 103,941 

1862 124,470 

1868 119,070 

1864 184,199 

1866 208,091 

1866 228,128 


1867 295,162 

1868 58,857 

1869 294,068 

1870 415,481 

1871 463,507 

1872 641,178 

1873 918,860 

1874 952,127 

1875 805,524 


DI8TANCU8  FOB  MAB  DEL  PUEBTO  DE  IQUIQUE. 


AU  Norte, 


A  Mejillones .... 

d  Pisagua 

&  Camarones. 

&  Arica 

&  Ho 

d  Islay 

al  Callao 


Al  Sur. 


k  MoUe 

k  Chucumata 

k  Patillos 

k  Tucupilla 

k  Cobija  (BoUvia). 
d  Caldera  (Chile)., 
ik  Valparaiso  (id.). 


Mill,  n&uticas. 

21 

86 

61 
106 
183 
243 
693 

Hill,  nl^uticas. 

6 

23 

86 

115 

144 

422 

809 


Iquiqtte,  distrito  de  la  provincia  Utoral  de 
TarapacA :  habt.  8,614. 

Iquique,  ciudad,  capital  de  este  distrito  y  de 
la  provincia  de  Tarapaca.  La  poblacion 
es  regularmente  trasada,  tiene  9  calles  ' 


principales  en  direccion  N.  10^  al  0.  a  lo 
general  y  13  en  direccion  caai  opuesta,un- 
que  no  todas  se  cortan  en  ^golo  leeto: 
hay  dos  plazas  principales  en  las  cules 
estan  la  iglesia  Matriz  y  la  de  la  GaDop- 
cion,  hoy  arroinada. 

La  Aduana  es  de  piedra  y  cal  yl»8tin- 
te  c6moda;  en  ella  hay  habitaciones  jw- 
ra  el  Administrador. 

No  se  encnentra  agua  en  la  dadad  oi 
en  los  lugares  inmediatos,  yla  que  Be  em- 
sume  se  destila  de  la  del  mar  en  varios  es- 
tablecimientos  de  indnstria  privada.  Tun- 
bien  se  Ueva  de  Arica  en  gran  cantubden 
bnques  destinados  esdosivamente  &  esti 
industria. 

El  term6metro  tiene  las  sigxdentee  \%r 
riaciones,  tomando  el  t^rmino  medio. 

Octubre  de  1868— 


de 


Noviembre  de 


Diciembre  de 


Enero 
Febrero 


de 


7 

11 

4 

7 

11 

4 

7 

11 

4 

7 


& 


de  11 
4 


10 
8 
4 

10 
8 
6 

10 
8 
6 

10 
8 
6 


a.  m. 
p.  m. 

p.  HL 

a.  m. 
p.  m. 
p.  m. 
a.  m. 
p.  m. 
p.  nL 
a.  m. 
p.  ni. 
p.  in. 


6? 
68 

59* 


72 
69 
70 
75 
70 


En  esta  ciudad  reside  el  Prefecto  del 
Departamento,  el  Gajero  Fiscal  y  o^ 
empleados  departamentales  de  Tarapu^ 
el  Sub-Prefecto  y  el  Juez  de  1.'  Listaadai 
Hay  una  oficina  telegrdfica  del  GtUi 
Sub-marino  en  comunicacion  con  todis 
las  de  la  Bepublica  y  con  Chile:  una  id- 
ministracion  de  Gorreos:  habt.  6,000:aiin- 
que  segun  el  censo  es  mncho  menor  dis* 
ta  de  Tarapac&22  leg.  (112i  k.);  de  (^ 
ro  (BoUvia)  96(478  i  k.). 

Iquique,  mina  de  cobre  en  la  eosta,  I)p>t- 
TarapacA,  dist.  Iquique. 

Iqniquillay  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  LasD|»«| 
dist.  Ucuviri. 

IqoitoSy  (puede  ser  corrupcion  de  B««rf4l 
que  muchos  pronuncian  Iqtato^  8igiuto| 
medir  diez  brazas  con  la  medida  Ec 
6  Uevar  alguna  cosa;  6  de  hikUhi 
tener  hipo ;  6  yo  duermo:  y  si  es 


IQUI 


467 


IRIN. 


Bignifica  rebanado  6  oortado)  no  tributa- 
rio  del  Amazonas  por  la  orilla  izqnierda, 
cerca  de  la  ciudad  de  Iquitos :  es  navega- 
do  por  pequenas  embarcaciones:  sua  ori- 
llas  estan  pobladas  de  salyajes. 
Iqvitos,  triba  de  salyajes  que  habitan  en  el 
distrito  de  Iquitos:  andan  desnudos,  se 
pintan  la  cara  oon  rayas  negras  y  rojas, 
y  nsan  lanzas  y  flechas  envenenadas. 
Iquitos,  distrito  de  la  provincia  del  Bajo 

Amazonas,  Dpt.  Loreto:  habt.  648. 
Iquitos,  ciudad,  capital  de  distrito  y  de  la 
provincia  del  Bajo  Amazonas,  Dpt.  Lo- 
reto, A  S^  44*  20"  lat.  y  75^  28'  4"  long. 
a  la  orilla  izqnierda  del  Amazonas,  inme- 
diata  &  la  oonflnencia  del  Nanay  ^  Itata: 
es  pnerto  mayor  del  Amazonas.  En  1814 
solo  tenia  81  habitantes;  en  1858  subi6 
la  poblacion  &  860;  en  1862  pasaba  de 
481  J  hoy  tiene  macho  mas  de  2,000,  de- 
bido  &  la  navegacion  por  vapor  estable- 
ddo  desde  1861.  La  poblacion  tiene  ca- 
Ues  rectas,  casas  de  ladrillo  y  otras  co- 
modidades  queproporciona  la  civilizacion. 
La  temperatnra  media  es  de  26^  i,  28° 
en  Noviembre,  y  de  Jnnio  d  Octnbre  me- 
nor :  aanqne  el  temperamento  es  cdlido  y 
hdmedo  es  sano.  En  todos  los  pneblos  de 
Amazonas  llneve  mncho  y  se  experimen- 
tan  fdertes  tempestades. 

£std  dividida  como  en  dos  pueblos:  en 
mio  habitan  los  orijinarios  del  destruido 
pueblo  de  Borja:  y  en  el  otro  los  indios 
IqnitoSy  que  casi  continuan  en  su  estado 
salvaje:  dista  de  Omaguas  8  leg.  (44^  k.); 
de  Moyobamba  188  (741  k.);  de  Tinicu- 
ros  5  (27  i  k.);  de  Loreto  68  (291^  k.). 


HOVDOENBO   FLUVIAL. 

Bn  1874  entraron.       Toneladas. 

19  Vapores 6,781 

1  Hianclia  &  vapor...  80 

Salieron.  Toneladaa. 

18  Vapores 7,666 

1  Lianclia  &  vapor...  60 

Sn  1876  entraron      Toneladas. 

^6  vapores 11,896 

4  Xianclias  A  vapor..        170 
BaUeron.  Toneladas. 

>1  Vapores 18,060 

X  Xjandia  &  vapor...         46 
V^aBe  ILcretOy  Departamento. 


Pasageros. 
819 

Pasageros. 
278 

Pasageros. 
481 
10 

Pasageros. 
783 
10 
Losprin- 


cipales  artfculos  de  exportacion  son  los 
que  se  producen  6  fabrican  en  Iquitos  6 
en  los  pueblos  vecinos;  &  saber  pescado 
salado,  manteca,  sombreros,  algodon,  flor 
de  balsa,  tabaco,  caf^,  jebe  6  goma  el^- 
tica,  aguardiente,  ladrillos,  tejas,  paja  pa- 
ra hamacas  y  comestibles. 

Iqniosa,  aid.  Dpt.  HuancaveUca,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Colcabamba :  habt.  88. 
Iraca,  (corrupcion  de  Eraca,  cantera  6  mi- 

na.  Ay.)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Chotarhabt.  1,689. 
LiACA,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Pion. 
Iracpampa,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,   dist.    Sartinbamba:  &  16 

leg.  (89  k.)  de  Huamachuco. 
IrachugO,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco, dist.  Santiago  de  Chuco. 
Irambtsa,  rio  tributario  del  Santiago  que 

d  su  vez  lo  es  del  Maranon  en  la  prov. 

Jaen,  Dpt.  Cajamarca. 
Irapata,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Chapimarca. 
Iray,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 

yos,  dist.  Chuquibamba :  habt.  196. 
Iray-aco,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Chuquibamba. 
IraycOy  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tisco. 

Ircacancha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Yungay. 
Ircahuata-ocoflla ,  est.  Dpt.  Puno ,  prov. 

Chucuito,  dist.  Yunguyo. 
Ircnnlas,  chac  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 

dist.  Ohnos :  d  26  leg.  (144  \  k.)  de  Lam- 
bayeque. 
Irchamachay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  Huamantanga. 
Iriarte,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo  de 

Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.   Tarma,  dist. 

YauU,  ley  80  m. 

Iribito,  est.  Dpi  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Desaguadero. 
Irihuay  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Canta. 
Irina,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Cabanillas. 
Irinari)  (puede  ser  corrupcion  de  Irarana 

la  travesia  de  un  cerro  6  ladera.  Ay.)  pbl. 

Dpt.  Loreto,  prov.  Moyobamba,  dist.  So- 

ritor. 


ISAB 


46^  — 


I6CA 


Irlnsayaf  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Sto.  Tomas. 
Iriopa*  bda.  Dpt.  Cazco,  prov.  Pararo,  dist. 

Omacha. 
IllSj  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri,  dist. 

Casta  :habt.  178. 
Irish  6  Irihisj  aJd.  Dpt.  Ancachs ,  prov. 

Huaylas,  dist.  Yungay :  habt.  91 :  A  J  de 

leg.  (4  k.)  al  N.  E.  de  Yungay. 

Irismachay,  mina  de  plata  d  5  leg.  (28  k.) 
al  N.  de  Cajatambo,  Dpt.  Anoachs,  prov. 
Cajatambo:  algunps  metales  dan  hasta 
600  m.  por  cajon.  El  metal  de  esta  mi- 
na es  considerado  por  el  profesor  Bay- 
mondi  como  una  nueva  especie  que  ba 
nombrado  Ihiferldtita :  direccion  N.  76*  i 
80**  E.:  inclinacion:  SS"";  ancho  2  d  8  me- 
tros. 

Iriyupa  6  Iruypa  de  Paycana,  aid.  Dpt.  Cuz- 
co,  prov.  Chunvivilcas,  dist.  Oolquemar- 
ca :  babt.  97. 

Irman,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 
dist.  Ayja. 

Irobamba,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Omacba. 

IromoeeO)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 
bana. 

IroiMunpa^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 
lloma,  dist.  Tisco. 

Irorogra^  cbac.  Dpt.  Libertad.  prov.  Pataz, 
dist.  Chilia. 

Irpamayo,  bda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Sindia,  dist.  Cuyucuyo. 
Irnjo,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Mag- 

dalena. 
Impampa^  {Im  paja,  pampa  Uanura;  pajo- 

nal.  Ay.   y   Q.)   aid.   Dpt.    Puno,  prov. 

Lampa.  dist.  Ayaviri :  habt.  147. 
Iruypa  6   IHyupa  de  Paycanay   aid.   Dpt. 

CuzoOy  prov.  Chunvivilcas,  dist.  Colque- 

marca :  habt.  97. 
iBa^  rio  (v^ase  Putumayo,  rio). 

SAIVTA  ISABEL,  minas  de  bbte  nombre.    ' 

Isbel  Santa,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Santo  Cristo,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Macate. 

Ibabel,  Santa,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Patora,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Macate. 

Isabel  Santa,  mina  de  plata  &  9  leg.  (50  k.)  < 


de  Taquilpon,  Dpt.  Anoachs,  prov.  Hoaf- 

las,  dist.  Macate. 
Isabel  Santa,  mina  de  pla4A  en  Taptan,  Dpt 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Isabel  Santa,  mina  de  plata  en  Qneropaka, 

Dpt.  Huanuco,  prov.  Dos  de  Mayo,  dist 

Bafios. 
Isabel  Santa,  minas  de  plata  (2)  al  N.  0. 

del  pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junia,  pioT. 

Tarma,  dist.  Yauh,  ley  de  la  l.»  30  m.  y 

dela2.»  120  m. 
Isabel  Santa,  mina  de  plata  al  0.  del  p«e- 

bio  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tanwk, 

dist.  YauU,  ley  20  m. 
Isabel  Santa,  salitrera  en  el  Canton  Argen- 
tina, dist.  Pica,  Dpt.  TarapacA:  en  18» 

produjo  16,000  qqlfi.:  en  1878,  160,000: 

dista  11  leg.  (61  k.)  del  puerto. 

8AKTA  ISABEL,  pueblos  y  fundos. 

Isabel  Santa,  hda.  Dpt.  Jonin,  prov.  y  dist 

Pasco. 
Isabel  Santa,  hda.  oocal,  Dpt.  Ptmo.  pwf. 

y  dist.  Sindia. 
Isabel  Santa,  est.  Dpt.  Pnno,  ]Mov.  Asia- 

garo,  dist.  Putina. 
Isabel  Santa,  hda.  Dpt.  Areqnipa,  pw. 

Caylloma,  dist.  Sihuas. 

Isabel  de  TiiUiiraM»  Santa,  hda.  Dpi 

Junin,  prov.  Tarma,  dist.  YacU. 
feaaca,  cerro  mineral  de  plaba  ea  el  di^io 

de  Aquia,  Dpt.  Anoachs,  prov.  G^iiaBr 

bo,  dist.  Ancachs. 
Isea,  {Iscay  dos.  Q.;  Hisca  peq^eno;  orinaii 

la  muger  y  de  toda  hembraik  Ay.)  thifc 

Dpt.  Ancachs,  ^ov.   Cajataanbo,  diit 

Huibyllacayan. 
Iseaccapita,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chmti- 

vilcas,  dist.  Velille. 
ISCacuUupampa,  (llanura  de  los  dos  ptWi 

6  troncos  secos.  Q.)  aid.  Dpt.  Famo,|ffW« 

Chucuito,  dist.  Yunguyo. 
Iteafa,  (debe  ser  corrupcion  de  I$eayf*  ^ 

ble,  duplo.  Q.;  6  de  Iscayo  manteKnadte- 

ca.  Ay.)  isla  en  el  Titicaca,  Dpt.  y  piw. 

Puno,  dist.  Accra:  habt.  115. 
ISCahnaca,  {Hiscca,  pequena.  Ay.,  vesag  I» 

palabra  Huaca)  pbl.  Dpt.  Apurimac,  pfW- 

Aymaraes,  dist.  ChaUhaanca:  habi  161 
iBciya^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huaneane, 

dist.  Moho. 


J 


ISCU 


—  469  — 


ISID 


lacallHna,  aid.  Dpt.  y  prov.  Fano,  dist.  Ga- 

pachica:  habt.  884. 
beara-chocorosi ,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Ghacuito,  dist.  Santa  Bosa:  habt.  92. 
beara-hapo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Santa  Bosa:  habt.  162. 
IgeayH)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucuito,  dist. 

Yunguyo. 

Iscaybamba,  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Quis- 

picachi,  dist.  Marcapata. 
Isoo,  (puede  ser  corrupcion  de  Hiske  viento 
recio  y  de  mncho  estruendo,  6  de  Hisqyi 
baeno,  bien,  Ay.;  6  de  Iscay  dos.  Q.)  aid. 
entre  Cbongoyape  y  Llama:  d.  7  leg. 
(89  k.)  del  primero  y  d  8  (16  ^  k.)  del 
segnndo.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 
dist.  Llama:  losranchos  6  chozas  que  for- 
man  lo  que  aqui  se  califica  como  Aldea, 
ocupan  una  gran  extension  de  terreno  y 
estan  muy  separados. 
Isoo,  cerro  mineral  en  el  distrito  de  Aquia, 

prov.  Oajatambo,  dist.  Ancacbs. 
Iseoc,  aid.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Huari,  dist. 

Chavin. 
IscomoceO)  est,  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Iseopata^  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Huamanguilla. 
Iseopaqaio,  chac.  Dpt.  Ayacuoho,  prov.  y 

dist.  Huanta. 
IscopuQuio,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Yunguyo. 
Iseos,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbota. 
dist.  Llama:  habt.  158,  con  los  de  Limon- 
carro. 
Iscos,  aid.  Dpt.  Junin,  prov  Jauja,  dist.  Ay- 

pata:  habt.  885. 
Iscos,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 
dist.  Chupaca:  habt.  844. 

tseo  taeoee,  hda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
Huanta,  dist.  Luricocha:  &  2  leg.  (11  k.) 
de  Haanta  y  d  ^  (8  k.)  de  Luricocha. 

Isenaniy  rio  en  la  provinda  de  Chucuito, 
Dpi.  Puno. 

IsccANi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Pomata. 

beiicliaea^  (Iku  cal,  chaca  puente.  Q.)  rio, 
el  lio  Jaiga  toma  este  nombre  en  la  parte 
que  divide  las  provincias  de  Huanca- 
velica  y  Tayacaja:  el  puente  es  cSLe- 
brcy  porque  siendo  el  pnnto  principal  6  ' 


casi  unico  para  comunicarse  por  el  inte- 
rior con  los  departamentos  del  Sur  de 
Junin,  ban  tenido  lugar  en  ^1  muchos 
encuentros  en  vanas  ^pocas ,  entre  las 
tropas  delosrevolucionarios  ylas  del  Go- 
bierno. 
IscuGHACA,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 
dist.  Conayca:  habt.  805:dista  de  Lima 
67  leg.  (878  J  k.);  y  6  (28  k.)  de  Acos- 
tambo. 

IsGucHACA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta:  habt.  175:  dista  del  Cuzco  4  leg. 

(22  k.). 
IscucHACA,  aid.  y  chac.  Dpt.  prov.  y  dist* 

Arequipa. 
Isculiircaf  (cumbre  de  cal ;  pero  si  es  cor- 
rupcion de  Iscayhirca,  cumbre  doblede  cer- 

ros  6  cerro  de  dos  cumbres.  Q.)  cerro 

mineral  en  el  distrito  y  prov.  Huaras, 

Dpt.  Ancacbs. 
IscamayO)  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ollachea. 
IscutaooceoC)  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha :  habt.  80. 
Ischayata^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 
'  dist.  Lichupalla. 
Iseoaiia)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Pacaraos. 
I^Olly  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 

chuco,  dist.  Santiago  de  Chuoo. 
Isgrimidad,  minas  de  plata  en  el  cerro  de 

Tingo  lado  N.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Hualgayoc,  ley  80  m. 
ishcU)  (corrupcion  ce  Iscu^  cal.  Q.)  aid.  Dpt. 

Ancacbs,  prov.  Huari,  dist.  Chavin:  habt. 

147. 
h^hptky^iHispa  orinar,  6  la  onna.  Q.)  chac. 

Dpt.   Ancahs,  prov.  Huaras,  dist.  Car- 

huas. 

IslipayrOf  chac.  Dpt^  Huancavelioa,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huaytara. 
Ishna,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 

dist.  Yungar. 
Ishuas,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lucanas, 

dist.  Aucari. 
Isidrito  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Jesus,  lado  N.  0.,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Hualgayoc,  ley  80  m. 
Isidro^SAN,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Jesus,  lado  N.  Dpt.,  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Hualgayoc,  ley  40  m. 


ISLA 


470  — 


ISLA 


IsmBo  Srn,  cerro  mineral  en  el  dist.  de  Pam- 
paromas,  prov.  Huaylas,  Dpi.  Ancaohs. 

Isidro  San,  hda.  Dpi.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta,  dist.  Tacabamba. 

IsmBO  San,  chao.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Hualgayoc,  dist.  Niepos. 

Isn)Ro  San,  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  San- 
ta, dist.  Casma. 

IsmBO  San,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Moro. 
IsiDBo  San,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Ate :  habt.  49. 
IsmBO  San,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Huaura:  habt.  47. 
IsmBO   San,   hda.  Dpt.  y  prov.  lea.  dist. 

Palpa. 
IsmBO  San,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Sanoos. 
IsmBO  San,  chac.  Dpt.  y  prov.  Moquegua. 

dist.  Omate. 
Isidro  de  Baena  vista  San,  hda.  Dpt.  y 

prov.  Cuzco,  dist.  San  Bias:  habt.  10. 
Isidro  de  Conache  San,  chac.  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  y  dist.  Trujillo. 
Isidro  de  Curis  San,  pbl.  Dpt.  y  prov.  lea, 

dist.  Yauca:  habt.  187. 
Isillmna,  tambo,  en  la  provincia  de  S&n- 

dia,  Dpt.  Puno. 
Isivilla,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Corani :  habt.  846. 
Isld)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Cochas:  habt,  11. 
Isla  La,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnaco,  dist. 

Chinchao. 
Isla,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Huachos. 
Isla,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Juliaca. 
Isla  altay  (v6ase  Lobos  de  afuera). 
Islapuna,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Arapa. 
Islas,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Tum- 

bes. 
Islas,  cerro  mineral  de  cobre  en  el  distrito 

y  provincia  de  Santa,  Dpt.  Ancachs. 
Islas,  aid.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Huancarqui. 

Islas  i  Islotes  del  Perd*  En  la  extensa 
costa  del  Perti  desde  los  S""  21*  d  22<'  82' 
lat. ;  6  sea  desde  Santa  Bosa  d  Tucupilla, 
no  hay  islas  habitadas  ni  que  tenga  agua; 
todas  son  desiertas,  pero  en  c&mbio  casi 


todas  tienen  dep6sitos  de  huano  que  hu 
dado  tan  inmensas  riquezas.  Annqae  A 
nombre  de  todas  las  islas  y  rocas  estui 
descritas  en  su  respectivo  lugar,  iodicanio 
su  posicion  geogrifica  observada  astro- 
n6micamente,  consideramos  Aial  ponerlas 
en  el  presente  articulo,  principiimdo  de 
Norte  i  Sur. 

Foca.  Hormigas  de  afaen. 

Lobos  de  tierra.  Palomino. 

Lobos  de  afuera.  Fronton. 

Macabi.  San  Lorenzo. 

Ouanape.  La  Oradada. 

Ghao.  La  Yiuda. 

La  Yiuda.  Gorcobado. 

Gorcobado.  San  Francisco. 

Santa.  Sause. 

Blanca.  Pacbacamac. 

Ferrol.  Asia. 

Lobo.  Ghinchas. 

Los  Ghinos.  Blanca. 

Yiuda.  Saludo. 

Tortuga.  Ballesta. 

Boca  negra.  Tres  Marias. 

Grizos.  Pineyro. 

Gonejos.  Sangallan. 

Don  Martin.  Zirate. 

Garquin.  Las  Yiejas. 

El  Pelade.  Santa  Bosa. 

Mazorca.  Infiemillos. 

Brovo.  La  Fuente. 

Quita  calzones.  AlbizurL 

Ghiquitana.  Jesus. 

Tambillo.  Alacran. 

Orupo  de  Huaura.  Golulue. 

La  misteriosa.  Iquique. 

Hormigas  de  tierra.  Yapco. 

Pescadores.  Patillos. 

PAjaros. 

islas  en  el  LAGO  TinCAOA. 

Amantani.  Soto  Goati. 

Taquili. 

El  archipi^lago  del  Titicaca  consta  de 
siete  islas.  No  se  consideran  las  islas  de 
los  rioB  Amazonas  ni  de  otros. 

Islay,  monte,  punta  6  oerro  denominado 
asl  indistintamente,  &  los  17^  0*  40'*  la- 
titud  y  74*  27'  24"  long.:  tiene  l,018Bi. 
altura. 

Idaj)  provincia  del  Departamento  de  Are* 


ISLA 


471 


ISLA 


qnipa  creada  por  ley  de  18  de  Diciem- 
bre  de  1862,  segregando  parte  de  la  de 
Arequipa.  Confina  por  el  N.  con  las  pro- 
yincias  de  Arequipa  y  parte  de  la  de  Ca- 
mand;  por  el  S.  y  por  el  0.  con  el  mar 
Pdcifico;  y  por  el  E.  con  la  provincia  de 
Moqnegua.  Su  capital  Islay.  Consta  de 
lo8  sigoientes 

DISTBITOS : 

Habt. 

lalay 1,564 

Qnilca 598 

Tambo 6,498 


Total  habt 7,646 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  en- 
ire  Ids  16*  40'  y  17°  20*  lat.  y  los  78''  60' 
y  74^  60'  long,  formando  una  superficie 
oomo  de  126  leguas,  que  comparadas  con 
Bu  poblacion  resulta  61  habitantes  por  ca- 
da  legua  cuadrada. 

La  provincia  ocupa  una  faja  de  la  cos- 
ta  desde  los  W  40'  hasta  los  17''  20'  lat. 

6  sean  87  millas  nauticas :  es  en  lo  gene- 
ral on  desierto  interrumpido  por  los  valles 
de  Qnilca  y  Tambo,  iinicos  cultivados ;  lo 
demas  es  un  drido  arenal  que  nada  pro- 
duce. Lob  puertos  de  Islay  y  MoUendo 
son  los  que  le  dan  vida  sostenidos  por  el 
ferro-carril  que  parte  de  Mollendo. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
majido  poUtico  de  la  provincia:  un  Juez 
de  1.*  Listancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesi&stico  estd  dividida  en  los  siguien- 
tes 

CXJBATOS : 

Qnilca.  Tambo. 

Hay  16  Escuelas  de  primeras  letras : 
8  para  hombres :  sueldos S.    4,800 

7  B     mugeres:        i  •     4,200 


Total  alano S.    9,000 

Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  1,519  soles,  por  los  siguien- 
tes  ramos: 

Contribucion  Urbana S.      296 

»  Bdstica i       886 

»  Industrial •        807 

»  Eclesi&stica »         81 


Islay,  puerto  mayor  hasta  que  se  instale  el 
de  Mollendo;  d los  17Mat.y74«  27'  24" 
long.  El  fondo  es  de  piedra  acantilada, 
muy  profundo,  pues  &  medio  cable  de  tier- 
ra  tiene  de  12  d  18  brazas  de  profundi- 
dad;  y  d  8  cables  hasta  80  y  40  brazas. 
El  muelle  estd  en  esqueleto,  y  desde  &. 
hay  que  subir  por  un  piano  inclinado  has- 
ta cerca  de  lOOm.  para  llegar  d  la  aduana 
y  BUS  almacenes. 


MOVDHENTO   MARtTIMO 

BN  EL  PUEBTO  DE  ISLAT  EN  1874,  INCLUSnTE 

EL   DE   MOLLENDO. 

Entraron.  Toneladas     Pasags. 

292  Vapores 646,666        8,242 

94  Buques  de  vela...  67,881 

16  Botes,  etc 60 

Salieron  Tonelados.    Pasags. 

292  Vapores 646,668        6,262 

97  Buques  de  vela...  68,760 

16  Botes  etc 60 

En  los  anos  anteriores  la  entrada  de 

buques  fu^ : 

Baques.  Toneladas. 

De  1840  d  1844  100    86,000 

en  1846  89    11,000 

1846  149    88,286 


PBODUCTO  DE  LOS  DEBECHOS  DE  LA  ADUANA 

DE   ISLAY. 

AfioB.  Prodaotos.    Anos.  Prodnctos. 


Total  alano 8.  1,619 


1840 237,928 

1841  261,280 

1842 220,801 

1848 247,466 

1844 221,061 

1846 268,291 

1846 296,627 

1847 266,001 

1848 218,006 

1849 296,878 

1860 267,642 

1861  861,788 

1862 874,786 

1868 868,466 

1864 266,274 

1866 386,866 

1866 848,167 

1867 239,092 


1868 414,969 

1869 296,810 

1860 381,988 

1861  882,628 

1862 468,129 

1863 886,716 

1864 269,837 

1866 299,767 

1866 261,406 

1867 244,801 

1869 437,332 

1870 627,828 

1871 681,336 

1872 708,372 

1873 862,607 

1874 802,804 

1876 634.081 


ISLA 


472 


I8LU 


ABTfCUTOS   EXP0BTAD08   FOR   EL   PUERTO   DB   ISLAY. 


ARTICULOS. 


Lana  de  alpaca.. 
Id.     de  oveja  ., 
de  vicuna 
de  Llama. 


Id. 

Id. 

Cobre 

Cacao 

Tdrtaro 

Oueros  de  vaca 

Id.    de  camero. 

Chocolate 

Plata  pina 

Id.     sellada 

Chafalonia 

Oro  en  pasta 

Id.  sellado 

Cascarilla 

Caf6 

Batania 

Matico 

Plomo 

Estano 

Frazadas 


Precio 
de  plaza. 


& 


60 
80 
10 

20 


¥ 


Peso 

6 

medida 


1863. 


70 
20 
10 
10 


quintl. 


» 

barra. 
quintl. 

» 
dzna. 

» 

libra. 

marcos 

cantid. 

marcos 

onzas. 

pesos. 

quintl. 


dzna. 


Se  calcula  el  valor  de  la  exportacion  en 
las  cantidades  que  se  expresan  en  los  si- 
guientes  anos: 

1845     $ 


1846 
1859 
1862 
1868 
1864 
1865 
1866 


1.552,400 
1.415,800 
944,919 
1.888,488 
1.976,604 
8.109,427 
8.541,086 
8.907,280 


DISTAKOIAS  FOR  ICAB  DEL  PUERTO  DE  ISLAT. 

Al  Norte, 

Mill.  n&ntioftB. 

A  Quilca 27 

&  Chala 149 

d  Pisco 840 

al  Callao 450 

Al  Sur, 

k  Ho 60 

i,  Arica 187 

ik  Iquique 248 

i,  Coquimbo  (Chile) 857 


15,846 

9,747 

6 

4 

9 

57 

207 


1864. 


25,286 

27,678 

86 

106 


12 
110 
208 


186S. 


16,954 

45,548 

1,700 

600 


20 


200 

7,975 

6,729 

6,115 

12,786 

490 

1,929 

4,257 

2,669 

1,987 

8,155 

1,880 

8,062 

11 

192 

782 

876 

10 

14 

12 

15 

145 

179 

186*. 


12,678 
87,899 

88 
29 


$  198,800 


2,888 

20 

128 

8 

20 

10 

260 


1,924 

25,669 

1,348 

1.647 

8^01 


50 
18 

187 


IsLAY,  distrito  de  la  provincia  de  May,  Dpt 
Arequipa. 

IsLAT,  pbl.  capital  del  distrito  de  la  provin- 
cia de  Islay,  Dpt.  Arequipa:  habt.  1,454: 
dista  de  Arequipa  80  leg.  (167  k.);  y  de 
Qmlca  18  (100  k.). 

Islaychumpe,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hiuui€3r 
velica*,  dist.  Moya. 

Islai^^  volcan  en  la  cumbre  de  la  Cordilk* 
ra  principal,  d  los  19«  12'  lat.  y  7P  12' 
long.  «  El  volcan  de  Iduga  no  es  exftcU- 
mente  c6nico;  ocupa  alguna  extenskm. 
En  el  inviemo  se  cubre  de  nieve  desde  sa 
base :  se  oye  como  nn  mf do  que  craje  en 
su  proximidad  y  se  sienten  i  memdo 
temblores.  La  altura  del  volcan,  apros- 
madamente,  es  de  4,500  a  5,000o^ 
•  Al  E.  del  volcan  comienza  una  pcffi- 
*  pa  de  sal  hasta  cerca  de  Potosf :  sa  as- 
cho  varia  de  8  A  8  leg.  (16  a  45  k.);  y^ 
capa  de  sal  tiene  como  de  14  a  28oeDti 

IsLUGA,  laguna  al  pi^  del  volcan  de  este  scm- 
bre. 

IsLUGA,  aid.  Dpt.  Tarapaca.  dist.  Camio*: 
habt.  468,  al  pi^  del  volcan  de  este  dgo* 
bre  d  4,267m-  alt. 


J 


ITAN 


—  473 


IVIP 


Ismapata,  est.  Dpi.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Haquira. 
isnuiya,  est.  Dpt.  Apurimac ,  prov.  Anta- 

bamba,  dist.  Oropesa :  habt.  85. 
bmalla^  est.  (Cabaua  asi  lo  califican)  Dpt. 

Apurimac,  prov.  Aymaraes,  dist.  Chall- 

huanca :  habt.  14. 

Ismaylla,  chac.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

Gcapacmarca. 
Ismoroni,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Isnajina,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Gorani. 
Igpacas^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

snyos,  dist.  Yanaquibua :  habt.  50. 
IspailllfOll,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 

y  dist.  Otusco:  habt.  185. 
Ispaqae,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Caja- 

tambo,  dist.  Chiquian. 
Isqulaclia,  rio  tributario  del  de  Yirii  por  la 
derecha:  nace  en  los  cerros  que  estan  al 
Snr  de  Otusco. 
Isqairoca^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 

ne,  dist.  Moho:  habt.  14. 
IsquiyacO)   hda.  de  caua,   Dpt.  Ancachs, 

prov.  Pallasca,  dist.  Llapo. 
Istarata,  aid.   Dpt.   Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa :  habt.  29. 
Istilla^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Omrillo. 
Istnnehacai  laguna  en  la  provincia  de  Mo- 
queg^a:  al  Sur  existen  dos  volcanes ;  y  al 
S.  C  esta  el  de  Tutupaca. 
Isaca4?ba9  cerro  en  la  Cordillera  al  E.  de 

Tarapac^:  tiene  8,888ni.  alt. 
teullaUTa)  mina  de  plata,  Dpt.  Libcrtad, 
prov.    Huamachuco,  dist.   Mollepata,   al 
S.  S.  de  Mollepata. 
ItaeacCA)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  ('ota- 

bambas,  dist.  Chuquibambilla. 
Itaelbh   est.  Dpt.   Apurimac,   prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Mamara. 

Ifapiyf  (puede  ser  corrupcion  de  Itacay, 
ita  6  liendre,  Q.;  insecto  muy  pequeno  de 
la  fiamilia  de  los  trombidios)  rio  tributa- 
rio del  Nayay  por  la  derecha,  cerca  de  su 
desembocadura,  Dpt.  Loreto. 

tbulcu^  chac.  Dpt.  Liber  tad,  prov.  Pataz, 
dist.  Sambamarca. 

ItaHPj  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 
ga,  dist.  Santiago :  habt.  49. 


ItanayocC)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  10. 

Itapalluni,  hda.  Dpt.  y  dist.  Puno,  prov. 
Lampa. 

Itaya,  {Itay  liendre.  Q.)  rio  tributario  del 
Amazonas,  cerca  de  Iquitos. 

ItCj  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Locum- 
ba:  a  20  leg.  (Ill  k.)  de  Tacna. 

IteneS)  rio  que  con  el  B6ni  y  otros  forman 
el   Madera   (v^ase  Bmi  y  Marnxn-e,  rios). 

Itercata^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

ItisallaS)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Achaya:  habt.  281. 

Ititi)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro,  dist. 
Arapa. 

ItoCOlcOy  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos,  dist.  Chuquibamba :  habt.  188. 

Ituata^  rio  tributario  del  Ayapata  por  la  de- 
recha, en  1^  prov.  de  Carabaya,  Dpt.  Puno. 

Ituata,  distrito  de  la  provincia  de  Caraba- 
ya, Dpt.  Puno. 

Ituata,  (corrupcion  de  Itiichatha  apartarse. 
Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Carabaya,  Dpt.  Puno :  a  8 
leg.  (44  ^  k.)  de  Coasa. 

Itubaya,  (corrupcion  de  Itupallo  hortiga. 
Ay.)  cerro  inmediato  d  Torata,  en  el  Dpt. 
de  Moquegua:  tiene  2,482in*  alt. 

Itacunija,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 
Abancay. 

Itulani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Orurillo. 

ItumayOy  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
AtuncoUa. 

Ituntata  6  Itunlata  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Livitaca. 

Iturtaniy  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Tambobamba* 

ItusalngOf  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Pasco. 

Ivia,  (corrupcion  de  Ipihaqm  fantasma,  6 
de  Ipina  muchisimo  en  cantidad.  Q.)  rio 
tributario  del  Pozuzo,  por  la  izquierda. 

Iviny  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Haquira. 

IviN,  aid.  Dpt.  Cuzco,  pro  7.  Anta,  dist.  Li- 
matambo :  habt.  245.  En  lo  eclesidstico 
pertenece  d  la  doctrina  de  Pantipata. 

Ivipata^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  OUachea:  habt.  48, 

60 


J 


Adyertencu.  —  Las  palabras  que  no  so  enouentren  oon  J  al  prinoipio  6  medio  da  dioeion,  MsquoM 

con  H,  oon  C  senoilla  6  doble,  y  algnnas  veces  oon  Y. 


J,  —  Esta  letra  no  es  conocida  en  Quecbua: 
en  Aymara  snele  nsarse  en  medio  de  dic- 
cion  para  indicar  la  pronunciacion  is- 
pera  como  en  jaracc,  joroba:  los  espanoles 
la  ban  confiindido  con  la  h  aspirada,  y 
muchas  veces  con  la  c  cuando  ^sta  tiene 
pronunciacion  aspera  como  ca,  co,  cu. 

Jaa,  (corrupcion  de  Ha  interjecion  del  que 
lleva  6  arrea  b6stias,  Ay.;  y  en  Quecbua 
del  que  queda  admirado  de  algo  bonito) 
aid.  Dpt.  Puno ,  prov.  Huancane ,  dist. 
Mobo :  babt.  887. 

Jaboneria,  cbac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Laramate. 

Jacaliuasi,  (corrupcion  de  Haccu  moler, 
huasi  casa.  Q.)  aid.  y  cbac.  Dpt.  Junin, 
prov.  y  dist.  Tarma. 

Jacamacar  6  Jacatiacas,  pastes  6  lomas, 
Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca,  dist.  Cbalaco. 

JacapatOS,  {Hacu  pata,  anden  barinoso. 
Q.)  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 
Luya :  babt.  76. 

Jacas  oliicO)  pbl.  Dpt.  Hudnuco,  prov.  Dos 
de  Mayo,  dist.  Aguamiro:  d  8  leg.  (44  \  k.) 
de  Aguamiro. 

Jacaya,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete, 
dist.  Pacaran. 

Jaeaybam1>a,laguna,  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta :  se  forma  del  rio  Carabayllo. 

Jaeayita,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete, 
dist.  Pacaran. 

Jaccliata^  cerro  mineral  de  plata  en  la  pro- 
'  vincia  y  distrito  Asdngaro,  Dpt.  Puno. 

Jacinto  San,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  y  dist. 
Moyobamba:  babt.  65. 

Jacinto  San,  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo,  dist.  Guadalupe. 

Jacinto  San,  bda.  de  cana,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Trujillo,  dist.  Magdalena  de  Cao: 


babt.  188:  produce  al  ano  como  40,000 
quintales  de  azticar,  de  los  cuales  exportia 
como  8,000. 

Jacinto  San,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Nepena:  babt.  898:  se  eultiTftk 
caiia  y  el  algodon:  estd  ^  1  leg.  (5  \  k.) 
de  la  bacienda  de  San  Jos^  y  i  2  (11  L) 
de  Nepena. 

Jacinto  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Tambillo,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hoaii, 
dist.  Gbavin. 

Jacinto  San,  mina  de  plata  al  S.E.  del  pU. 
de  YauH,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  disi 
Yauli :  ley  60  m. 

Jacinto  San,  bda.  Dpt.  lea,  prov.  Cbincha, 
dist.  Pisco :  babt.  89. 

Jaoocha,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  di^ 
Huancabamba :  babt.  828,  con  los  de  Sap- 
86  y  Pariamarca. 

Jacraeancha,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt. 
Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Becoay. 

Jacracocha,  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma, dist.  Acobamba. 

Jacnar,  (corrupcion  de  Haccu  barina  6  mo- 
ler barina.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ancacbs,  prDV. 
Cajatambo,  dist.  Gorgor. 

JachaS)  cbac  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Piscobamba. 

Jachucachif  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Hnan- 
cane,  dist.  Gcojata. 

Jaen,  (llamada  antiguamente  StUa,  Chaetr 
igna^  IguaUongo  y  Paccunorot^  y  poeo  U 
Yahitaringo  6  Ja^en  de  Bracamoro»)  prom- 
cia  del  Departamento  de  Gajamarca»  crea- 
da  por  ley  de  80  de  Betiembre  de  1861 
Confina  por  el  N.  con  la  Rep4blica  d4 
Ecuador;  por  el  Sur  con  la  provinda  de 
Cbota;  por  el  E.  con  la  de  BongariT 
Luya  del  Departamento  de  Amaxonas; } 


JAEN 


475 


JAHU 


por  el  0.  oon  las  de  Ayabaoa  y  Huanoa- 
bamba  del  Departamento  de  Piura  y  con 
la  de  Lambayeque.  Sn  capital  es  la  an- 
tigna  cindad  de  Jaen.  Gonsta  de  los  si- 
gnientes 

DISTBTTOS : 

Habt. 

Bellaviflta 609 

Callayuc 1,130 

Chirinos 948 

Chores 327 

Colasay 1,895 

CujiUo 828 

Jaen 971 

San  Felipe 632 

San  Ignaoio 1,206 

Sallique 718 

Pinpingos 871 

Qnerocotillo 1,337 

Tabaconas 497 


Total  habt 11,864 

Estd  comprendida  mas,  6  menos,  entre 
los  4»  20'  y  6^  12'  lat.  y  los  80°  30*  y  BV 
40*  long,  formando  una  superficie  como 
de  600  leguas,  que  comparada  con  su  po- 
blacion  resnlta  con  poco  mas  de  19  habi- 
tantes  por  cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos  y  Case- 
riosi  d  ^stos  los  consideramos  como  Al- 
deas,  Begun  lo  dicho  en  el  Discurso  Pre- 
liminar. 

Esta  provincia  pnedeconsiderarse  como 
de  montana  6  bosques:  se  halla  atravesa- 
doporloscandalososrios  Maranon,  Chin- 
chipe,  Tamborapa  y  Huancabamba :  sus 
prodacciones  en  el  reyno  vejetal  son  abun- 
dantes  y  variadas,. tales  como  el  caf^,  ca- 
cao, tabaoo,  algodon,  cana  dulce  y  demas 
productos  de  montana. 

La  atraviesa  im  ramal  que  se  desprende 
de  la  Oordillera  y  corre  al  S.  E.  paralela 
oon  el  rio  de  Huancabamba;  asl  mismo 
se  desprenden  otras  cadenas  de  la  misma 
Cordillera,  por  lo  que  su  terreno  es  muy 
quebrado :  en  esta  parte  se  siente  frio  y 
los  productos  del  reyno  vegetal  son  an&- 
lagos  al  iemperamento. 

Son  afamados  los  ricos  lavaderos  de 
ore  de  Chinehipe  y  Perico :  hay  muchas 
iniiuui  de  oro,  plata,  salitre,  sal  etc.  que 


casi  no  se  trabajan  por  falta  de  capitales. 

En  el  reyno  animal  es  la  provincia  mas 
rica  del  Departamento  de  Cajamarca :  se 
cria  mucho  ganado  vacuno  que  se  tras- 
porta  hasta  Lima. 

Por  todo  esto,  Jaen  es  una  provincia 
favorecida  por  la  naturaleza;  pero  des- 
graciadamente  la  falta  de  caminos  por 
tierra  y  sus  rios  dificultan  su  desarrollo 
material,  aunque  en  ella  estd  el  puerto 
de  Tomependa. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia;  un  Juez 
de  1.*  Listancia  administra  justicia:  en  lo 
edesi^tico  estd  dividida  en  los  siguientes 

OtTKATOS : 

Chirinos.  Jaen. 

Colasay.  Pinpingos. 

San  Felipe. 

Hay  25  Escuelas  de  primeras  letras. 

17  para  hombres:  sueldos S.     10,200 

8    »      mugeres:      •  •       4,800 


Total  al  ano S.     15,000 

Las  contribuciones  de  esta  provincia 
producen  al  ano  la  cantidad  de  940  soles 
por  los  siguientes  ramos : 

Contribucion  Rustica S.      743 

f  Lidustrial i        84 

»  Eclesidstica »       113 


Total S.      940 

Jaen,  distrito  de  la  provincia  de  Jaen,  Dpt. 
Cajamarca:  habt.  972. 

Jaen  ,  (antiguamente  Jaen  de  Bracamoros) 
ciudad  capital  del  distrito  y  de  la  provin- 
cia de  Jaen,  Dpt.  Cajamarca:  situada  en 
los  5°  21'  lat.  y  i  468ni.  alt.:  habt.  971, 
con  los  de  las  Aldeas,  y  Caserios.  La  an- 
tigua  ciudad  exi8ti6  en  otro  lugar  que  hoy, 
se  llama  Jaen  Viejo;  y  que  fu6  abando- 
nado  por  insalubre.  En  tiempos  anterio- 
res,  Jaen  fu^  ciudad  de  importancia  como 
centre  de  comercio  y  de  misiones,  pero 
por  su  mal  temperamento  d  causa  de  la 
montana  que  la  circunvala  y  por  sus  ma- 
les caminos,  hoy  estd  casi  desolada. 

Jaesca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Marca. 

Jahua,  (corrupcion  de  Hdhua,  sobre,  tras 
de^  despues  de,  encima.  Q.;  cosa  mal  la- 


JALC 


—  476 


JANC 


brada  6  tejida.  Ay.)  chac.  Dpt.  Ainazo-  i 

nas,  prov.  Luya,  dist.  San  Ger6iiimo. 
Jahtta,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Jangas. 
Jaliuaca^iy  chac  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Jahuan,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Uco. 

Jahnanca,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 
ya, dist.  Bagua. 
Jaliuey,  punta,  d  los  lO**  26'  20"  lat.  y  80° 

1'  14"  long. 
Jahuey,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Chuquibamba :  habt.  8. 
Jahuey,  6  Tortolitas,  despoblado,  Dpt.  y  prov. 

Piura:  dista  de  Piura  18  i  leg.  (108  k.); 

de  Vicns  8  i  (47  k.). 
Jahuey,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Chirinos. 
Jahuey,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Con- 

tumaza,  dist.  Cascas:  habt.  14. 
Jahuey,    ensenada  y  hda.    Dpt.   Libertad, 

prov.   Tmjillo ,   dist.   Ascope :  d  6  leg. 

(27  }  k.)  de  Ascope. 
Jahuey,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Aplao :  dista  deAplao  19  leg.  (105  ^  k.) 

y  de  Canta  8  (44  J  k.). 
Jahuey,  (corrupcion  de  Hahiuiy,  nieto.  Q.; 

pero  si  es  oastellano  v6ase  el  Diccionario) 

aid.  Dpt.  Moqnegua  dist.  Torata:  k  50  leg. 

(278  \  k.)  de  Tacna,  y  4  (22  k.)  de  Otara. 
Jahuey,  pascana  en  el  camino  de  Tacna  k 

Moquegaa:  d  1,010m-  alt.:  dista  de  Sita- 

na  10  leg.  (65  ^  k.);  de  Tacna  28  (156  k.). 
Jahuey  nejrro,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Pay- 

ta,  dist.  Querocotillo :  habt.  60. 
Jfljahliana  6  Antog,  laguna  de  donde  nace 

el  rio  Huanocondo   de   Abancay,   Dpt. 

Apurimac. 
Jajahuana,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Ghallabamba. 
Jajaracao,  cerro  mineral  de  plata :  d  5  leg. 

(27  ^  k.)  del  pueblo  de  Conchucos,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  y  dist.  Pallasca. 

Jalapea^  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 
dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 

Jalca,  {Halcca  medroso,  cobarde  A. :  en  el 
Norte  del  Perd  se  llama  Jalca  i  la  region 
fria  de  la  Cordillera,  y  en  el  Sur  se  dice 
Funa)  chac.  Dpt,  Amazonas,  prov.  Luya, 
dist,  La  Feca. 


Jalga,  distrito  de  la  provinoia  de  GaaAA- 

poyas,  Dpt.  Amazonas :  habt.  1,493. 
Jalca,  pbl.  capital  de  este  distaritodekpro- 

vincia  de  Chachapoyas,  Dpt.  AmiioniB: 

habt.  984. 
Jalpo,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  HuuDi- 

chuco,  dist.  Sartinbamba. 

Jalquilla,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  San  Ignacio. 
Jamalcd,  distrito  de  la  provincia  de  Laji, 

Dpt.  Amazonas :  habt.  580. 
Jamalca,  (puede  ser  corrupcion  de  Ham  in* 

terjecion  del  que  Uora,  allca  hacer  Dilto. 

Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Luya,  Dpt.  Amazonas:  hibt 

289. 
Janianapata,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  P&* 

taz,  dist.  Huancaspata. 
Jamarhna^  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoi- 

ras,  dist.  Marca. 
Jaiuasca^  aid.  y  est.  Dpt.  Hninnco,  prov. 

Huamalies,   dist.   Huacaybamba:  haM. 

418. 
Jambon,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaii, 

dist.  Chacas :  habt.  927. 
Jambur  6  Tambur,  hda.  Dpt.  Pima,  prvr. 

Ayabaca,  dist.  Suyo:  habt.  64. 
Janiin^ti^,  chac.   Dpt.  Amazonas,  ptor. 

Luya,  dist.  San  Ger6nimo. 
Jaminicote,  chac.  Dpt.  Amazonas,  por. 

Luya,  dist.  Lamud. 
Jamon,  mina  de  plata  en  Pumahoain,  ill^* 

E.  de  la  de  Magdalena,  Dpt.  Aneaebs, 

prov.  Cajatambo,  dist.  Andajes:  sa  & 

reccion  S.  850^ :  inclinacion  vertical:  aa* 

cho  lm-40. 

Janca,  {Hamcca  que  se  prommda  J«« 
malz  tostado.  Q.)  al^  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Santa,  dist.  Huarmey.  Cerca  de  este  In* 
gar  hay  una  boca  mina  oaya  veia  ea  ds 
cuarzo  ferruginoso  con  un  poco  de  <jro« 
A  media  legua,  sobre  una  loma,  enire  ioi 
qnebraditaf  secas,  se  encnentran  vaiias 
piedras  dioriticas  aisladas  con  muchoa  di- 
bujos  grabados,  identicos  4  los  delasptf- 
dras  que  se  hallan  en  los  altos  de  la  Cl- 
dera  de  Arequipa,  con  la  unica  dUereom 
de  que  las  figuras  se  repiten  en  fanna  ^ 
estrellas  en  las  de  Jancas,  lo  que  no  »a- 
cede  en  las  de  la  Galdera.  Una  piato 
que  estd  mas  arriba  que  las  otras,  tieM 


i 


JAPA 


—  477 


JASI 


mayores  dimensiones  y  los  dibujos  son 

mas  antigaos:  dista  de  Huarmey  10  leg. 

(65  ^  k.). 
Janeani,  chao.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Salamanoa. 
JancaSy  chac.  Dpi.  y  proY.  Hu&nuoo,  dist. 

Chinchao. 

Jancas,  aid.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Santa, 
dist.  Huarmey.  A  poca  distancia  de  la 
aldea,  en  la  quebrada  de  Cnlebras,  hay 
nna  mina  de  oro  aunqne  pobre :  &  i  leg. 
(8  k.)  de  este  mismo  Ingar  y  d  8  (16  i  k.) 
de  la  hacienda  de  Gnsmo  hay  algunas  mi- 
nas  de  plata  con  oro  que  producen  1  m. 
80.  por  oajon  de  plata  y  1  m.  87  de  oro. 

Jancay,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ohnnvivilcas, 
dist.  Santo  Tomas. 

Janoos,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca  dist. 
San  Pablo:  habt.  54l. 

Jancu,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Independencia. 

Janeuj)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Maroa. 

Janchayliamba)  aid.  Dpt.  Jonin,  prov.  y 
dist.  Tarma. 

Jailf^as,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Bestauracion. 

Jan^S,  distrito  de  la  provincia  de  Huaras, 
Dpt.  Ancachs :  habt.  8,046. 

Janoas,  pbl.  capital  de  distrito  de  la  provin- 
cia de  Huaras,  Dpt.  Ancachs:  habt.  461. 

JanpillOy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 
dist.  Nepena. 

Janqne,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 
dist.  Carampoma. 

Janqulf  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Lambaye- 
que,  dist.  Salas:  habt.  169. 

Janairi)  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 
dist.  Conayca. 

Janta,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 
dist.  Aucard. 

JantajTcayocbayo,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  y 

dist.  Paruro.  f 

Ja]lt4lliriimi9  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 

dist.  Huacar. 
JapnUftf  {HaphaUa,  se  pronuncia  Japalla, 

ansente,  vacio,  nada.  Ay.)  aid.  y  chac* 

Dpt.    Piura,  prov.  Huancabamba,   dist. 

Huarmaca:  habt.  75. 
lVffti^iB,'^{Bapapia  tomar  algo  al  que  huye;  y 

pi  es  oorrupcioa  de  HapipayCf  asir  impor- 


tunamente.  Q.)  mina  de  plata  en  Quichas, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo : 
ley  90  m. 

Japarayo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  VelOle. 
Jaiini,  distrito  de  la  provincia  de  Camand, 

Dpt.  Arequipa:  habt.  481.  Comprendesolo 

el  pueblo  de  su  nombre. 

Jaqui,  (Haqxie  6  Haqui  un  par  de  cosas  com- 
paneras,  los  tantos  del  juego;  Haqque  pe- 
nasco.  Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito  en 
la  provincia  de  Camand,  Dpt.  Arequipa : 
habt.  481 :  dista  deLomas  17  leg.  (94  J  k.); 
de  Acari  9  (50  k.) ;  de  Yauca  5  (27  i  k.). 

J&qnia,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Ohacha- 
poyas,  dist.  Sdn  Carlos. 

Jara  La,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Chirinos. 

Jaba  La,  tambo  en  el  camino  da  Arequipa,  i, 
Islay:  a  6  leg.  (28  \  k.)  de  Islay. 

Jarachacnif  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Acas. 

Jakachacra,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Cochamarca. 

Jaralla,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 
dist.  Aucard. :  habt.  222. 

Jarampa,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Talavera. 

Jaranrany  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Parobamba:  habt.  160. 

Jardin,  mina  de  plata  en  Queropalca,  Dpt. 
Hudnuco,  prov.  Dos  deMayo,  dist.  Banos: 
direccion  N.  80°  E. 

Jariano,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huncavelica, 
dist.  Acoria:  habt.  42. 

Jaricpata,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Eecuay. 

JarrallOD)  mina  de  plata  en  San  Antonio 
de  EsquUache:  d  12  leg.  (66  \  k.)  al  S.  0. 
de  Puno. 

Jarria,  hda.  mineral  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 
dist.  Huariaca:  d  4  leg.  (22  k.)  de  Hua- 
riaca. 

Jarrapampa,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Acobamba:  habt.  22. 

Jashala^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri, dist.  Chorrillos. 

Ja^liihuantay  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 

Jasla,  (puede  ser  corrupcion  de  Huassa,  tier- 
ra  blanda  6  floja.  Ay,)  cerro  mineral  eu  el 


JAUJ 


478 


distrito  de  Recuay,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras. 

Jason  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Ja- 
sia,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Recuay. 

Jatanca,  {Hata  hacer  algo  d.  prisa,  Hatanac 
tercera  persona  del  indicative  de  este  ver- 
ve. Q.)  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo,  dist.  San  Pedro :  habt.  189. 

Jato,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari  dist. 

Chavin. 
Jatoneoeos,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

y  dist.  Castrovireyna. 
JatonmoccO)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Cabana. 
Jatun-cuchO)  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 

Jatlinhaasi,  (Hatun  huasij  oosa  grande  6 
principal.  Q.)  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Jau- 
ja,  dist.  Mito;d  4,064ni.50  alt.  En  los 
cerros  que  la  dominah  nace  el  rio  de  Chu- 
paca.  En  el  camino  de  Jatunhuasi  A  Sin- 
ga,  de  la  provincia  de  Yauyos,  hay  una 
Cordillera  cuyo  paso  se  halla  d.  4,687  me- 
tros  altura:  dista  de  Concepcion  8  leg. 
(44  i  k.). 

Jatunliaasi,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Colcabamba. 

Jatimhnayllay,  (Hatun  primero,  grande, 
principal;  huayllay  verdear,  florecer.  Q.) 
pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Angaraes, 
dist.  Lircay :  habt.  719. 

JatunpnqfniO)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Carampoma. 

Jatunpuqnio  irrande^  est.  Dpt.  Lima,  prov. 
Huarochiri,  dist.  Carampoma. 

JatansnUay  {Hatun  primero  6  principal, 
suyu,  provincia  jurisdiccion  6  parte  de 
un  pueblo,  hacienda,  etc.  Q.)  pbl.  Dpt. 
Huancavelica,  prov.  Castrovireyna,  dist. 
Pilpichaca. 

Jauea  6  Tauca,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma.  dist.  Acobamba:  habt.  89. 

Janja,  provincia  del  Departamento  de  Ju- 
nin. Por  ley  de  16  de  Noviembre  de  1864 
Be  dividi6  esta  extensa  provincia.  Confi- 
na  por  el  N.  con  la  de  Tarma;  por  el  S. 
con  la  de  Huancayo;  por  el  E.  con  la 
montaiia  hasta  llegar  &  dondo  confluyen 
los  rios  Apurimac  y  Perene ;  y  por  el  0. 
con  la  provincia  de  Yauyos  del  Departa- 


—  JAUJ 

menio  de  Lima.  Bu  capital  la  ciadad  de 
Jauja.  Consta  de  los  siguientes 

DISTBIT08  : 

Habt 

Aypata 4,868 

Comas S,168 

Concepcion 5,561 

Huaripa.mpa 5,285 

Jauja 18,817 

Mito 4.019 

Orcotuna 4,475 

SincoB 8,080 

Total  habt 49,288 

Estd  comprendida,  mas  6  m4noB,  entie 
los  10**  80'  y  12«  80'  lat.  y  los  76*  80*  y 
70^  50'  long,  formando  una  superficie  co- 
mo  de  917  leguas,  de  las  que  como  770 
son  de  bosques  6  montana,  ocupada  par 
salvajes.  Comparando  la  superficie  total 
de  la  provincia  con  su  poblacion,  resnlta 
con  mas  de  58  habitantes  por  l^na  cuadra- 
da ;  pero  si  se  duce  la  parte  de  la  monta- 
na, aparece  con  pooo  mas  de  888  habitan- 
tes por  legua  cuadrada ;  y  realmente  en  la 
extension  de  147  leguas  superficialesestaQ 
todos  los  pueblos  y  fandos  rusticoe,  pues 
en  la  montana  son  raras  las  haciendas. 

Esta  privilegiada  provincia  tiene  la  ma- 
yor parte  de  sus  pueblos  en  el  vaHe  for- 
mado  por  el  rio  Jauja  que  la  recorre  de 
Norte  &  Sur :  la  parte  oriental,  constitaidt 
por  la  inmensa  region  de  los  bosques,  se 
halla  comprendido  entre  los  lies  Peren^  y 
Apurimac. 

La  Cordillera  principal  desprende  mn- 
chos  ramales  d  derecha  &  izquierda  M 
Jauja  y  aUi  se  encuentra  la  riqueza  mioe- 
ral  en  todas  sus  variaciones:  en  el  vaQe 
su  temperamento  es  delicioso  j  los  pro- 
ductos  del  reyno  vegetal  abundantfsinKH 
en  frutos  y  frutas  que  no  requieren  de- 
vada  temperatura  y  en  la  montana  to- 
dos  los  de  ct&na  ardiente. 

El  dia  que  se  ponga  en  oontacto  eon  In 
rios  navegables  6  con  la  costa,  por  ferro- 
carril,  Jauja  no  solo  proveera  de  granoi 
y  otros  frutos  d  Lima,  sino  que  iendri  so- 
brantes  para  exportar  al  extrangero. 

Un  Sub-Prefecto  est&  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Jnei 
de  1.*  biBtanda  administara  jnstieia.  En 


JAYA 


479 


JECA 


lo  eolesi&stioa  esU  dividida  en  los  mismos 
distritos  que  forman  la  provmoia. 

Hay  Tin  Golegio  de  instrucoion  media  j 
48  escuelas  de  primeras  letaras,  en  lo  cual 
86  gasta  al  ano  la  oantidad  de  84,160  so- 
les; a  saber: 

Sueldos. 

1  Golegio  para  hombres S.    6,860 

40  Escelas  para  hombres »    24,000 

8        •         »     mugeres »      4,800 


Total  al  ano.. ..S.     84,160 
Las  contribnciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  4,672  soles,  por  los  signien- 
tea  ramos: 

Contribucion  Rusfdca.... S.  4,012 

i  Industrial »        278 

>  Eclesidstica »        887 


Total  al  ano S.  4,672 

Jauja,  distrito  de  la  provincia  de  su  nombre, 

Dpt.  Junin :  babt.  18,817. 
Jauja,  (puede  ser  corrupcion  de  Hauca,  estar 
bolgando,  demasiado;  6  de  Haucca  pelear, 
batallar,  peleador  6  batallador.  Q.)  ciudad 
capital  de  la  prov.  y  del  distrito  de  Jauja, 
Dpt.  Junin.  En  los  IP  49'  88'*  lat.:  tem- 
peramento  18'*  88'  &  las  4  h.  p.  m.  y  22*' 
78'  d  las  6  p.  m.  (Julio):  babt.  2,652:  dista 
de  Lima  45  leg.  (250  i  k.) ;  de  Pasco  84 
(189  k.);  de  Tarma  10  (55  \  k.);  de  Ca- 
chicacbi  5  (27  ^  k.). 

Jauja,  mina  de  plata  al  pie  de  la  Cordillera, 
Dpt.  Tarapacd,  dist.  Mamina ;  ley  80  m. 

JfluUiy  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari,  dist. 
Huachis. 

Jaana,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 
dist.  Eestauracion :  babt.  218. 

Jfturanga^  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea,  d  1^ 
leg:  (8  k.)  de  lea. 

Jaorepuiy  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo.  dist.  Guadalupe. 

Jaurija,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Tayabamba:  &  6  leg.  (88  i  k.)  de  es- 
te  pueblo. 

Jantarcalla)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Paruro. 
Javier  San,  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Nasca:  d  289m.68  alt.:  babt.  212 
Javwrly  rio,  (v^ase  Yaban,  rio). 
Jayana^   (sombra  de  muerto  6  consultar  d 

muertos  fabulosos.  (Ay.)  mina  de  plata 


Dpt.  Ancacbs,  prov.  ydist.  Huari:  i  1,280 
metres,  ley  75  m. 

Jayanca^  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 
Lambayeque :  babt.  2,549. 

Jayanca^  (corrupcion  de  Hayacc  amargo  6 
picante.  Q.)  pbl.  capital  de  este  distri- 
to, Dpt.  y  provincia  Lambayeque :  babt. 
1,724 :  dista  de  Lambayeque  16  leg.  (89  k.) 
y  de  Piura  88  (211  i  k.). 

Jayba^  (corrupcion  de  Hayhua  extender  la 

mano  para  alcansar  algo.  Q.)  aid.  y  que- 

brada;  Dpt.  Lima,  prov.    Cbancay,  dist. 

Huaura:  babt.  119. 
Jaycal)  (puede  ser  corrupcion  de  Haycca 

^cuanto?  Q.)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  San  Ignacio. 
JayocotO)  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carbuas. 
Jayhua,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbota, 

dist.  Cutervo:  babt.  684,  inclusive  los  de 

Mununo  y  Tingayoc. 
Jaykaa  6  Jayha,  aid.  y  bda.  Dpt.  Ancacbs, 

prov.  Cajatambo,  dist.  Ambar. 
Jaylan,  est.  Dpt;  Puno.  prov.  Asdngaro, 

dist.  Arapa. 
Jayllac,  (HaylUc  el  que  canta  triunfo.  Q.) 

aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari,  disi  Cha- 

cas. 
Jayna,(Hayma  ayuda  6  acabar  la  tarea.  Q.) 

aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Cbiapa:  dista  de 

Pisagua  28  leg.  (128  k.). 
Jayojayo,  (corrupcion  de  Hayu,  adversario, 

enemigo.  Q.)  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Parinacocbas,  dist.  Pullo :  babt.  61. 
Jayopnquio,  bda.  Dpt.   Ayacucbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Santiago. 
Jayunl,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asangaro. 
Jayuni,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 

dist.  Munani. 
Jayvina,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvi- 

vilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Jebon  de  San  Pedro,  cerro  mineral  de  oro, 

Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca. 
Jecama,  cbac.  Dpt.  y  prov.  HuAnuoo,  dist. 

Huacar,  en  la  quebrada  de  Cayran. 

Jecanca,  mina  de  plata,  cobre  y  plomo  en 
el  cerro  de  Huayta-Pallanca,  prov.  Hua- 
ras, Dpt.  Ancacbs. 

Jeear,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 
dist.  Marca, 


JESU 


—  480 


JESU 


Jejelape^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Truji- 

Uo,  dist.  Santiago  de  Cao. 
Jelicancha,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
JentipmieOy  bahia  en  el  lago  Titicaca. 
Jepelacio,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  y  dist. 

Moyobamba :  habt.  877:  A  2  leg.  (11  k.) 

de  Moyobamba. 

Jepujo,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Pinpingos. 

Jeqaetepeque  6  Magdahna,  rio:  desemboca 
en  el  Pdcifico  d  los  7°  20'  20"  lat.  y  81*» 
54'  54"  long. :  trae  mucha  agua,  pero  en 
ciertos  meses  se  seca. 

Jequetepeque,  valle  fertilizado  por  el  rio  de 
este  nombre. 

Jequetepeque,  distrito  de  la  provincia  de 
Pacasmayo.  Dpt.  Libertad :  habt.  909. 

Jequetepeque,  pbl.  capital  de  este  distrito 
de  la  provincia  de  Pacasmayo,  Dpt.  Li- 
bertad: habt.  856:  dista  de  Chiclayo  20 
leg.  (Ill  i  k.);  de  San  Pedro  8  (16  ^  k.). 

Jera,  rio  tribntario  del  Mayo  6  Moyobam- 
ba por  la  izquierda,  abajo  de  esta  ciadad. 

Jeranamasa,  hda.  Dpt.  Cajamarca.  prov. 
Jaen,  dist.  San  Ignacio. 

JerascotO)  cerro  mineral  en  la  provincia  y 
distrito  de  Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 

Jercapacara,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Angaraes,  dist.  Julcamarca. 

Jeres,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Celen- 
din,  dist.  Huasmin :  habt.  880 :  d  8  leg. 
(44  j^  k.)  de  Celendin.  En  esta  hacienda 
hay  una  mina  de  cobre  de  excelente  cali- 
dad  y  de  mucho  producto,  pero  solo  se 
trabaj6  para  sacar  el  cobre  que  se  necesi- 
taba  en  la  hacienda. 

Jerpichi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Arapa. 

Jerusaleil)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Eecuay. 

Jebusalen,  chac.  quinta,  Dpt.  Cuzco,  prov. 
y  dist.  XJrubamba :  habt.  9. 

Jebusalen,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 
quina. 

JesucristO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Sayan. 

Jesus,  islote,  &  los  17''  15'  50"  lat.  y  78»  55' 
44"  long. 

Jesus,  varias  rocas  6  islotes  de  los  inmedia- 
toB  al  puerto  de  Iquique;  contienen  huano. 


JesuS)  distrito  de  la  provincia  y  Deputa- 
mento  Cajamarca:  habt.  4,580 

Jesus,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia y  Departamento  Cajamarca:  habt 
2,604 :  dista  de  Cajamarca  4  1^.  (22  L); 
d  5  leg.  (28  k.)  del  pueblo  existen  las  rai- 
nas  de  un  gran  edificio  que  pudo  ser  pla- 
za fuerte  por  su  gran  extension,  pues  se 
calcula  que  puede  contener  mas  de  eiiioo 
mil  habitantes.  Es  un  cerro  artificial,  eo 
cuya  cima,  llamada  Tamho  dd  Inca  hay 
cuatro  compartimientos  6  habitadones 
que  dan  sus  frentes  a  los  cuatro  pnntoi 
cardinales. 

Jesus,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Cajamarca, 

Jesus,  mina  de  plata  en  Colquipocro,  Dpt 
Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Pamparo- 
mas. 

Jesus,  distrito  de  la  provincia  Dos  de  Ma- 
yo, Dpt.  Huanuco :  habt.  1,744. 

Jesus,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia Dos  de  Mayo,  Dpt.  Hu4nuco:  habt 
884. 

Jesus,  pampas,  Dpt.  Junin,  prov.  Tanna, 
dist.  Vitoc. 

Jesus,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya,  dist.  Coasa. 

Jesus,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist.  Pu- 
carpata:  d  1  ^  leg.  (7  k.)  al  E.  de  Arequipa. 
Hay  unos  banos  minerales:  la  temperatara 
del  gua  es  de  28**,  cuando  la  de  la  adm6s> 
fera  llega  i  18^  5*.  El  profesor  Raymondi 
hizo  en  1864  el  siguiente 

ANALISIS    CUANTITATrVO   DEL    AQUA    MDfKBAL 

DE   JESUS. 

Peso  espesifico  del  agua 1 .000,2^ 

Materias  Gcueasas 
calculadas  al  estado  seco,  d  la  temperatn- 
de  0^  y  presion  de  760  nmi. 

Gases  qiie  se  despreden  a  la  superjieie  dd  OjRtf. 
Un  litre  de  estos  gases  se  compone  de : 

Acido  carb6nico litros  0.531,3S9 

Oxigeno »      0.085,826 

Azoe •      0.825,Sil 

Gases  disudtos  en  d  agua, 
Un  Utro  de  agua  contiene : 

Acido  carb6nico litros  0.896,923 

Oxlgeno •       0.005,799 

Azoe »      0.018,515 

Materias  Jijas 
calculada  en  estado  aiiidro. 


JEVE 


481  — 


JINCH 


Un  litro  de  agua  contiene : 

Bicarbonato  de  cal gramos  0.082,800 


0.028,796 
0.001,000 
0.218,269 
0.048,286 
0.201,920 
0.078,638 
0.898,781 
0.080,000 


de  magnesia.... 

Prot6xido  de  fierro 

Sulfate  de  cal 

Cloruro  de  calcio 

»  magnesia 

»  potasio 

•  sodio 

Silice 

da  agua  es  cristaUua  y  muy  poco  salobre. 

Jksub,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Oastilla, 

dist.  Pampacolca. 
Jesus,  bda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
JeSQS  de  Cutilliy  bda.  Dpt.  Pano,  prov. 

Asangaro,  dist.  Asillo. 
JeiiUS  91  aria,  bda.   mineral,  Dpt.  Junia, 

prov.  y  dist.  Pasco. 
Jksus  Mabia,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Ate. 
Jbsus  Mama,  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

San  Juan  Bautista :  babt.  280. 
Jbsus  Maria,  rio  tribatario  delPulperia  par 

la  derecba,  como  20  leg.  alN.de  la  bda. 

de  Quelluacocba.  El  calor  ya  es  sensible, 

paes  el  term6metro  sube  d  26^,  (d  las  11 

a.  m.  Septiembre  18) :  su  orilla  est^  a 

964m.43  alt. 
Jesus  Maria,  embarcadero  en  la  confluencia 

de  los  rios  Ene  y  Perene. 
Jksus  Maria,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov- 

Aymaraes,  dist.  Tapayribua. 
Jssus  Maria,   bda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Curabuasi. 
Jesus  Maria,  mina  de  plata  en  San  Anto- 
nio de  Esquilacbe,  d  12  leg.  (66  ^  k.)  al 

S.  0.  de  Puno. 
Jesus  del  Xoilte,  cbac.  Dpt.  Loreto,  prov. 

y  dist.  Moyobamba :  a  6  leg.  (38  i  k.)  de 

esta  ciudad. 
Jetlip^  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.   Cliota, 

dist.  Paccba:  babt.  110. 
Jeveros,   distrito  de  la  provincia  del  Alto 

Amazonas,  Dpt.  Loreto:  babt.  1,109. 

Jevkros,  ciudad,  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  del  Alto  Amazonas,  Dpt.  Lo- 
reto, d  5°  17'  4"  lat.  y  78*»  80'  19"  long.: 
a  3  millas  (5  ^  k.)  del  rio  Eumiyacu, 
tributario  del  Aypena,  que  lo  es  del  Hua- 
Uaga.  Es  una  de  las  antiguas  ciudades 
y  de  gran  importancia;  fii^  uno  de  los 


centros  de  las  misiones  de  los  Jesuitas. 
Sus  calles  de  6m*  de  ancbo,  estan  corta- 
das  en  dngulo  recto :  es  la  ciudad  mas 
aseada  que  puede  imaginarse ;  porque  las 
mugeres  se  encargan  de  ello,  di^  idi^ndo- 
se  por  partidas.  Su  poblacion  en  1814 
fu6  de  1,766  babt. ;  en  1840  lleg6  i  6,000; 
en  1869  i  8,000,  el  afio  de  1862  &  1,109. 
Como  los  alrededores  estan  bajos ,  se 
iuundan  cuando  suben  las  aguas  del  rio  y 
por  esto  no  puede  sembrarsey  escasean  los 
viveres ;  sin  embargo  Jeveros  esta  Uama- 
do  &  engrandeccrse  por  su  posicion  geo- 
grtifica,  y  por  los  rios  navegables  que  tiene 
tan  cerca:  dista  de  Cbacbapuyas  11  leg. 
(61  k.);  de  Planta  Yacu  1  (6  i  k.);  de  Mo- 
yobamba 30  (167  k.). 

Jibaros,  tribu  de  salvages,  que  por  su  nu- 
mero  y  por  las  diversas  tribus  en  quo  se  ba 
dividido  se  le  llama  Nacion  de  los  Jiba- 
ros :  esas  tribus  son  los  Muratas,  Huam- 
bisas,  Aguarunas  y  Antipas :  tambien  se 
dividen  en  Jibaros  brabos  y  Jibaros  man- 
sos:  todos  ellos  viven  en  la  rejion  compren- 
dida  entre  el  Pongo  de  Mansericbe  y  la  de- 
sembocadura  del  Pastaza  en  el  Maranon: 
bablan  un  dialecto  especial. 

Jicamarcaf  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
cbiri,  dist.  Santa  Eulalia:  babt.  93. 

Jican,  (puede  ser  corrupcion  de  {Hiccani  el 
espinaso.  Ay.)  pbl,  Dpt.  Huanuco,  prov. 
Dos  de  Mayo,  dist.   Cbavin :  babt.   223. 

Jieate,  (Hiccatha  mecer  la  cuna.  Ay.)  aid. 
Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Huancabamba : 
babt.  339,  con  los  de  Lamacbe. 

Jiclacoclia,  laguna  en  la  provincia  de  Canta, 
Dpt.  Lima. 

Jilcarumi)  tambo  entre  Moyobamba  y  Ta- 
rapoto. 

Jiiiibe,  pbl.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Santa, 
dist.  Moro:  d  4  leg.  (22  k.)  de  Moro,  y  9 
(60  k.)  de  Caras. 

JiMBE,  bda.  imediata  al  pueblo  anterior. 

Jilllbre.  (puede  ser  corrupcion  de  Hinqui 
desiguai  en  peso.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ancacbs^ 
prov.  Huaylas,  dist.  Pamparomas :  babt. 
272. 

Jiiueiies,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:  babt.  43. 
JinchiSf  {Hinqui  desiguai  en  el  peso.   Q.) 

cerro  mineral  en  el  distrito  de  Recuay, 

prov.  Huaras,  Dpt.  Ancacbs, 

61 


JOCA 


482 


JOSE 


Jinhlia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  HnaraB, 

dist.  Independenoia. 
Jinque^  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Hiiaras> 

dist.  Indepondencia. 
Jirae,  miua  de  plata,  cerca  de  la  aldea  de 

este  nombre,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras* 

dist.  Pariacoto. 
JisAc,   aid.   Dpt.   Anoachs,  prov.  Huaras' 

dist.  Pampas.  Su  poblacion  junto  con  las 

de  las  aldeas  de  Yupash  y  Coltan  y  la  de 

la  hacienda  de  Llanca,  es  de  450  habt. : 

dista  de  Yautan  10  leg.  (55  ^  k.) 
Jirca*  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Gotaparaco. 
JmoA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras* 

dist.  Ayja. 
Jircahuay^  {Hircahuay  cumbre  de  cerros. 

Q.)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 

Ghavin :  habt.  48. 
Jita  {Hita  Uendre  especial.  Q.)  aid.  Dpt. 

Lima,  prov.   Ganete,  dist.  Lunahuandi: 

habt.  952. 
Jivia^  pbl.  Dpt  Hu4nuco,  prov.  Dos  de 

Mayo,  dist.  Aguamiro. 
Jivito,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Suyana:  habt.  184. 

SAN   JVAQUIH)    MINA8   DE   ESTE    NOMBRS. 

Joaquin  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Tingo,  lado  N.,  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y 

dist.  Hualgayoc :  ley  10  m. 
Joaquin  San,  mina  de  plomo  en  la  GordiUe- 

ra  de  Tuoo,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 

bo,  dittt.  Aquia :  ley  20  m. 
Joaquin  San,  mina  de  plata  en  Acocooho, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Joaquin  San,  mina  de  plata  en  Quellhuilca, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Eecuay. 
Joaquin  San,  mina  de  plata  en  Ayashuanca, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay: 

ley  17  m. 
Joaquin  San,  mina  de  plata  en  Huantajaya^ 

Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique. 

PUEBLOS   Y   FUHDOB. 

Joaquin  San,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Huariaca :  i  6  leg.  (88  i  k.)  de  Hua- 

riaca. 
Joaquin  San  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea: 

habt:  52. 
Joca^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist. 

Huancaspata. 


Joclla,  chac.  Dpt.  Ancahs,  prov.  CajatUBlo, 

dist.  Mangas. 
J00OS9  {Hocco  hiimedo.  Q.)  est.  Dpt.  yprof. 

Gajamarca,  dist.  Matara:  habt  421. 
Jocos,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  proT.  Gaji- 

bamba,  dist.  Sitacocha:  habt.  745:  i  10 

leg.  (55  I  k.)  de  Huamachuco. 
Jocos,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  PomAbam- 

ba,  dist.  Sihuas.  £n  esta  hacienda  h&j 

varies  manantiales  de  agua  termal  que 

despide  el  olor  del  gas  sulfi'drioo  j  euji 

temperatura  es  de  48**. 
JOCOSbamba  (corrupcion  de  Hocco  pampi, 

Uanura  humeda.  Q.)  aid.  Dpt.  Ancaciia, 

prov.  Pomabamba,  dist.  Sihuas:  habt.  180. 
Jonserio,  chac.  Dpt.  Amazonas,  proT.  Cfaft- 

chapoyas,  dist.  Balsas. 
Jopta^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnani 

dist.  Marca. 
Joquillos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poouh 

bamba,  dist.  Parobamba. 
Joracmayo,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist 

Paruro. 
Jor|[^e  San,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Gajamaiea. 

dist.  Asuncion :  habt.  252. 

SAN    JOSE,   MINAS   DE   SSTE   NOMBBI 

Jos^  San,  cerro  mineral  de  oro,  Dpt  Pirn. 

prov,  Ayabaca. 
Jos6  San,  mina  de  plata  en  el  minenl  de 

Burichinchay,  Dpt.  Ancachs,  prov.y&t 

Huari. 
Josi^  San,  mina  de  carbonate  de  cal  en  Lb- 

copata,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist  Hai- 

ras. 
J  086  San,  mineral  de  plata,  Dpt.  Ancada. 

prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Josi  San,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancadw. 

prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
JosA  San,  mina  de  plata  en  Tacracaochs. 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  B»- 

cuay. 
JoBfi  San,  mina  de  plata  en  el  oerro  de  k 

Gontadera,  Dpt.  Ancachs,  prov.  flnaiiiT 

dist.  Ghacas. 
J  out  San,  mina  de  plata  en  Acocochas,  Dp- 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
J086  San,  mina  de  plata  en  Ecop,  Dpt  ii- 

cachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Jos£   San,  mina  de  plata  en  Garpa,  Dp^ 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becnaj. 


JOSE 


483 


JOSE 


JobA  San,  mina  de  plataen  Collaraora,  Dpi. 

Ancachs,  prov.  Hnaras,  dist.  Reeaay. 
Jo6t  San,  mina  de  plataen  Ag-rihnanca,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 
Jo«k  San,  mina  do  plata  en  Yupanca,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Pampas. 

Josis  8an,  mina  de  plata  en  Huinac,  Dpt* 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja. 
JosI:  San,  mina  de  plata  en  Ghanca,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  y  dist.   Cajatamho:  ley 
-     40  d  80  m. 

Josfi  San,  mina  de  plata,  &  7  leg.  (89  k.)  de 
Taquilpon,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Macate:  &  las  10  leg.  (65  ^  k.)  hay 
otras  dos  del  mismo  nombre. 
Josfi  San,  mina  de  plata  en  el  Quemado, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 
Jo86  San,  mina  de  yeso  en  Cayaypirca,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 
Josfi  San,  mina  de  plata  en  Tunya,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Cajatamho,  dist.  Cajacay: 
ley  100  m. 
Josfi  San,  mina  de  plata  en  Llaucanuco, 
Dpt.   Ancachs,  prov.   Cajatamho,  dist. 
Pacllon :  ley  50  m. 
Josfi  San,  mina  de  plata  en  Aquil,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huaylas,  dist.  Pamparomas. 
Josft  San,  mina  de  plata  en  Huinchos,  Dpt. 
Ancachs,  prov.   Cajatamho,  dist.  Aquia: 
ley  200  m. 
Josi  San,  mina  de  plata  al  E.  del  pueblo  de 
Yauli,   Dpt.   Junin,  prov.  Tarma;  dist. 
Yanli :  ley  80  m. 
Josk  San,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo  de 
Yauli,   Dpt.   Junin,  prov.  Tarma,   dist. 
Yauli  :  ley  de  80  d  60  m. 
Jost  San,  mina  de  plata  al  S.  0.  del  pueblo 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli :  ley  60  m. 
JosI:  San,  mina  de  plata  al  N.  0.  del  pueblo 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli. 
lost  San,  mina  de  plata  al  S.  E.  del  pueblo 
de  Yi^nli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli :  ley  de  10  &  600  m. 

|086  Ban,  mina  de  plata  d  oorta  distancia 

de  la  ciudad  de  Puno. 
l066  San,  mina  de  plata  en  Santa  Bosa, 

Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique. 
lost  Sak,  salitrera  en  el  Canton  de  la  Noria, 

dist.  Pica,  Dpt.  Tarapac^.  En  1872  pro- 


dujo  86,000  quintales ;  en  1878,  150,000: 
dista  10  i  leg.  (58  ^  k.)  del  puerto. 
JoBife  San,  salitrera  en  el  Canton  de  Yimgay, 
Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica:  en  1872  pro- 
dujo  6,000  quintales;  en  1878,  14,000; 
en  1875,  40,000:  dista  10  leg.  (55  ^  k.) 
del  puerto. 

SAN  JOSE,  PUEBLOS  Y  FUNDOS  OE  E8TE  NOBCBBK 

JosI:  San,  phi,  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 

zonas,  dist.  Andoas :  habt.  171 :  (censo 

1814)  y  24  segun  el  de  1862. 
Josi  San,  aid.  Dpt.  Cajamaroa,  prov.  Jaen , 

dist.  Colasay. 
Josk  San,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Callayuc. 
Josk  San,  pbl.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Jaen. 
Jos£  San,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Cachen :  habt.  260,  con  los  de 

Sicupis  y  Cungunguis. 
Josfi  San,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Caja- 

bamba,  dist.  Cachache. 
Josi  DE  Lambateque  San,  puerto  menor  & 

los  6«  46'  lat.  y  82*  6'  54"  long.  Carece 

de  abrigo  y  es  pehgroso  por  los  vientos 

y  por  las  contfnuas  reventazones  que  rey- 

nan  hasta  milla  y  media  de  la  playa:  en 

1874 

Entraron.  Toneladas     Pasags. 

26Vapores 27,876  77 

15  Buques  de  vela....       1,876 
Saheron  igual  nlimero  de  buques  con 

84  pasageros,  vease  Eten,  puerto. 
JosI:  San,  distrito  de  la  provincia  y  Depar- 

tamento  Lambayeque:  habt.  1,008. 
JosI:  San,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  y  Departamento  Lambayeque: 

habt.  409:  &  2  leg.  (11  k.)  de  Lambayeque. 
JosI:  San,  hda.  Dpt.  Xambayeque,  prov. 

Chiclayo,  dist.  Picsi:  habt.  62. 
Josd  San,  distrito  de  la  provincia  de  Pacas- 

mayo,  Dpt.  Libertad:  habt.  1,182. 
Josk  San,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Pacasmayo,  Dpt.  Libertad  : 

habt.  410:  dista  2  |  leg.  (8  k.)  de  San 

Pedro. 
JosI:  San,  hda.  de  cana,  Dpt.  Libertad,  prov 

Trujillo,  dist.  Ascope:  habt.  114:  dista 

8  leg.  (44  i  k.)  de  Malabrigo. 
JosI:  San,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 
jillo, dist.  Santiago  de  Oao. 


JOSE 


—  484  — 


JOSE 


Josifc  San,  chac.  Dpt.  Libertad,  x^rov.  Truji- 

llo,  dist.  Magdalena  de  Oao. 
Josfc  San,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  ydist. 

TrujiUo. 
Jost  San,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Otusco. 

J086  San,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Recuay. 
Josfi  San,  bda.  Dpt.  Aiicachs,  prov.  Santa, 

dist.  Nepena :  dista  8  leg.  (16  J  k.)  de 

Huacatamo,  y  1   (5  J  k.)  de  Nepeiia.  Se 

cultiva  la  caua  y  el  algodon :  habt.  282. 
Josi!  San,  ebac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huasta. 
JOS^  San,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hutlnuco,  dist. 

Chiiichao. 
J08^  San,  hdas.  minerales  en  la  quebrada 

de  Tullurauca,  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Josfi  San,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Vitoc. 
JosI:  San,  hda.  mineral  en  la  quebrada  de 

Pucayacii,  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Jos£  San,  hda.  mineral  en  Quiulacocha,  Dpt. 

Junin,  prov  y  dist.  Pasco. 
Jost  San,   hda.    mineral   en    Sacrafamilia, 

Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco :  habt.  6 
JosI:  San,  Kda.  mineral  en  la  rivera  de  Pas- 
co, Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Josi  San,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

San  Buenaventura:  habt.  165. 
Jo8£  San,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Aucallama:  habt.  118. 
Josi!  San,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Paccho. 
Jo»&  San,  chac.  Dpt.  y  prov.   Lima,  dist. 

Magdalena. 
Josi  San,  hda.  mineral,  Dpt.  Huancavelica, 

prov.  y  dist.  Castrovireyna :  habt.  164,  a 

i  leg.  (3  k.)  de  Castrovireyna. 
Josi  San,   hda.  de  cana,  Dpt.  lea,   prov. 

Chiiicha,  dist.  Chincha  Baja:  habt.  264: 

dista  de  Tambo  Mora  8  leg.  (16  ^  k.);  de 

Chiucha  Baja  8  (16  ^  k.);  de  Chincha  Alta 

8  (16  i  k.). 
Josfc  San,  hda. Dpt. prov. ydist. lea: habt. 98. 

'  Josfi  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 
Juan  Bautibta:  habt.  800:  a  \  leg.  (1  ^  k.) 

'     ioa. 

Jos£  San,  pbl.  Dpt.  ry  prov.  Ict^,  dist.  Yauca : 
habt.  487. 


Josfi  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasci, 

habt.  220. 
Josi  San,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luci- 

nas,  dist.  San  Juan. 
Jos6  San,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Querobamba. 
Josfc  San,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Vischongos. 

Josi  San,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Andi- 
huaylas.  dist.  San  Ger6nimo. 

Josi  San,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Piucar- 
tambo,  dist.  Challabamba. 

Josi  San,  distrito  de  la  proviiicia  de  Asac- 
garo,  Dpt.  Puno:  habt.  2,869. 

Jos£  San,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  It 
prov.  de  Asdngaro,  Dpt.  Puno :  habt.  164. 

Jost  San,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

Josi  de  Belen  San,  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Pasco. 

Josi  de  Bellavista  San,  hda.  Dpt.  Puuo, 
prov.  Carabaya,  dist.  Ayapata,  en  el  v«r 
lie  de  San  Gavan,  a  1  leg.  (5  J  k.)  de  la 
orilla  derecha  del  rio  San  Gavan ;  i  744k- 
alt.  Su  temperatura  &  las  12.  m.  es  2? 
y  d  las  12.  p.  m.  26*»  6'  (Septiembre).  Sa 
inmediacion  ^  los  salvajes  Chunekf^  U 
expone  &  las  frecuentes  invasiones  de 
estos  barbaros,  que  asesinan  a  cuatLtoa 
pueden ;  pero  huyen  cuando  encuentran 
la  menor  resistenoia. 

Josi  de  Baena¥ista  San,  chac.  Dpt.  Liber 

tad,  prov.  Tnijillo,  dist.  Ascope :  a  1  W- 

(5  J  k.)  de  Ascope. 
Josi  de  Carata  San,  hda.  mineral,  Dpt  li- 
bertad, prov.  y  dist.  Otusco. 
Josi  de  Conehaka  San,  est.  Dpi.  Cuzco, 

prov.  Acomayo,  dist.  Pomacanchi. 
Josi  de  Condor  San,  hda.  Dpi.  lea,  prov- 

Chincha,  dist.  Pisco :  habt.  96. 
Josi  de  Chunchanjca  San,  hda.  de  etna, 

Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist.   Hxunay. 

v^ase  Chunckanga^  hacienda. 
Josi  Flores,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Santa  Eulalia. 
Josi  de  Gofill  San,  chac.  Dpt.  lea,  prov,  y 

dist.  Chincha. 

Josi  Grande  San,  mina  de  plata  en  el  m^ 
neral  de  Arirahua,  Dpt.  Areqoipa,  pr  t. 

,    Condesuyos,  dist.  Salamanca. 

Josi  de  Lom^r  San,  hda.  Dpt.,y  pffov.  JsX 
dist.  San  Juan  Bautista :  habt.  dOO. 


JtrAKT 


485 


JUAN 


JosA  del  Honte  San,  hda.  Dpt.  Ldma,  prov. 
Canete,  dist.  Mala. 

Josi  de  Pasacancha  San,  mina  de  plaia, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Pomabamba. 

JosA  peqneiio  San,  mina  de  plata  en  el  mi- 
neral de  Arirahna,  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Condesuyos,  dist.  Salamanca. 

Jofi^  de  Qqaesoea  San,  hda.  Dpt.  Puno, 
prov.  Asdngaro,  dist.  Arapa. 

Jofii  de  Sisa  San,  pbl.  Dpt.  Loreto.  prov. 
Hnallaga,  dist.  Lamas :  habt.  418. 

Josi  de  Tahunpampa  San,  hda.  Dpt.  Ju- 

nin,  prov/  y  dist.  Pasco. 
JosiaSf  mina  de  plata  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Mangas:  ley  80  m. 
Joja,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
Jo^A*,  tambo  en  el  camino  de  Islay  6  MoUen- 

do  &  Arequipa,  Dpt.  Arequipa,  prov.  y  dist. 

Islay:  dista  de  Islay  10  leg.  (56  {  k.). 
JojA  La,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Aplao. 
JootlTera,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hnallaga, 

dist.  Tingo  Maria:  habt.  54. 
JWUI  pttnta  de,  San,  i  los  15<'  21'  20**  lat.  y 

TV  82*  24"  long. 
Juan  San,  caleta  4  los  15^  20*  80'*  lat.  y  77* 

29*  54*'  long.  Es  espaciosa  y  de  buen  fon- 

deadero,  con  8  d  14  brazas  cerca  de  tier- 

ra;deBgraciadamente  es  inhabitada  y  fal- 

to  de  recursos. 
JtJAK  San,  bahfa  A  los  15*  20'  50'*  lat.  y  77* 

83*  42"  long,  al  Sur  del  Morro  de  Acari. 
Juan  San,  rio,  nace  en  la  Cordillera  inme- 

diata  ydesemboca  en  la  laguna  de  Junin. 
Juan  San,  rio,  que  luiido  con  el  Pilcopata  y 

despues  con  el  Tono  y  Pinipini,  forma  el 

Madre  de  Dies* 

8Air    JUAH)    MINAS    DE    ESTE    N0H6RE. 

Jmn  San,   mina  de  carbonato  de  cal   en 

Ichupaca,   Dpt.   Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huaras. 
Juak  San,  mma  de  plata  en  TayaiJancha, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Recnay. 
JiTAx  San,  mina  de  plata  en  Huayhuas,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja. 
Juan  San,  mina  de  plata,  Dpfc.  Ancachs.  prov. 

Cajatambo,  dist.  HuayUacayan :  ley  200  m. 
JuAX  &AN,  mina  de  plata  en  la  Cordillera 

de  Chacna,  Dpt.    Ancachs,  prov.  Oaja- 

'    'U£iiM>,akL  Of  oh. 


Juan  San,  mina  de  plata,  Dpt.  Aiicftchs,  proT. 
Huaylas,  dist.  Macate. 

Juan  San,  mina  de  plata  en  San  Miguel, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Ma- 
cate. 

Juan  San,  mina  de  plata  en  Cayacuna,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 

Juan  San,  mina  de  plata  al  N.  0.  delpbl.de 
Yauli,  Dpt.  Jimin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli ;  ley  20  m. 

Juan  San,  mina  de  oro  en  el  cerro  de  Ti- 
quimbre,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 
yos,  dist.  Yanaqmhua,  alE.de  Alpaoay. 

Juan  San,  mina  de  plata  en  Huantajaya, 
Dpt.  Tarpacd,  dist,  Iquique. 

Juan  San,  salitrera  en  el  Canton  de  la  Sole- 
dad,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapaca ;  en  1872, 
produjo  8,000  quintales,  en  1878, 18,000: 
dista  12  leg.  (66  ^  k.)  del  puerto  y  3 
(16  i  k.  )  de  la  linea  ferrea. 

Jnaii  Bantista  San,  mina  de  carbon  de  pie- 
dra  en  Queshque,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Becuay. 

Jmn  de  Dios  San,  mina  de  plata  en  el  cer- 
ro de  Jesus,  lado  N.  E.  Dpt.  Oajamarca^ 
prov.  y  dist.  Hualgayoo:  ley  19  m. 

Joan  de  Dios  San,  mina  de  plata  on  el  cer- 
ro de  Ballesteros ,  cerca  de  Huayllay , 
Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta,  dist.  Luri- 
cocha. 

SAS    J1IA59    PUKBLOB   Y   FUNDOB. 

Jaan  San,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca. 
dist.  Frias :  habt.  122. 

Jnftn  San,  chac.Dpt.  Cajamaroa,  prov.  Jaen, 
dist.  Callayuc. 

Juan  San,  chac.  Dpt.  Cajamaroa,  prov.  y 
dist.  Chota. 

Juan  San,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cajajnansa,  diflt. 
Asuncion:  habt.  294. 

Jnan  San,  aid.  Dpt.  Ijibertad,  prov.  Paoa6- 
mayo,  dist.  Guadalupe. 

Juan  Sa!7,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hur- 
ras, dist.  Y^ungar. 

JllAll  S\v,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  S:in  Juan:  habt.  104. 
Juan  San,  distrito  de  la  provincia  da  Hoan- 

cayo,  Dpt.  Junin.  La  capital  de  este  dk- 

trito  es  el  pueblo  do  Torpo. 
JtAN  San,  chac.Dpt  .  Jmiin,  pitoy.  ydilt. 

Tarma. 


JUAN 


486 


JUAN 


Juan  San,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov.  y 

diet.  Pasco. 
Juan  San,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay, 

dist.  Huaura:  habt.  16. 
Juan  San,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Atavillos  Bajos :  habt.  166. 
Juan  San,  hda.  de  cana,  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Surco :  habt.  170. 

Juan  San,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  ChorriUos:  dista  de  Lima  17  leg. 

(94  i  k.)  y  2  (11  k.)  de  Surco. 
Juan  San,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Caiiete  dist. 

Pacaran. 
Juan  San,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 

Pisco :  habt.  29. 
Juan  San,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha  dist. 

Chincha  Baja :  habt.  280. 
Juan  San,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea :  habt. 

87. 
Juan  San,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas :  habt.  209. 
Juan  San,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo, 

dist.  Pomacanchi :  habt.  87. 
Juan  San,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Jiili. 
Juan  San,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 
Juan  San,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  JuH. 
Jnan  San,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

suyos,  dist.  Chuquibamba:  habt.  158. 
Juan  San,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Tomepampa. 
Juan  Antonio,  puerto  6  embarcadero  en  el 

rio  Mayo,  Dpt.  Loreto,  prov.  Moyobamba. 
Juan  de  Arona  San,  hda.  (v6ase  Arena  San 

Juan  de). 
Juan  Bantista  San,  chac.  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Cajatambo,  dist.  Acas. 
Juan  Bautista  San,  distrito  de  la  provincia 

y  Dpt.  lea :  habt.  8,644. 
Juan  Bautista  San,  pbl.  capital  de  este  dis- 
trito de  la  provincia  y  Dpt.  lea :  habt.  494. 
Juan  Bautista  San,  hdas.  (varias)  Dpt.  Aya- 

cucho,   prov.  Huamanga,  dist.  Quinua: 

habt.  82. 

Jnan  de  Cacaraera  San,  hda.  Dpt.  Junin, 

prov.  y  dist.  Tarma. 
Jnan  Cahnana,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
y  dist.  Antabamba:  habt.  200. 

Jnan  de  Casa  Blanca  San,  hda.  Dpt.  Ju- 
nin, prov.  y  dist.  Pasco. 


Jnan  de  Coma,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov. 
Huallaga,  dist.  Tarapoto :  habt.  74. 

Juan  be  Coma,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Mo- 
yobamba, dist.  Calzada:  habt.  70. 

Jnan  de  Dios  San,  hda.  Dpt.  Libertad,  pror. 

Pacasmayo,  dist.  Pueblo  Nuevo. 
Juan  de  Dios  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Carabayllo:  habt.  41. 
Juan  de  Dios  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea, 

dist.  Santiago :  dista  de  lea  \  leg,  (1  \  k.). 
Juan  de  Dios  San,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  proT. 

y  dist.  Huanta. 
Juan  de  Dios  San,  hda.  Dpt.  Apurimac,  pror. 

Abancay,  dist.  Curahuasi. 
Juan  de  Dios  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  Pono, 

dist.  Pichacani :  habt.  208. 
Juan  de  Dios  San,  hda.  Dpt.  Pono,  prov.  j 

dist.  Asdngaro. 
Juan  de  Dios  San,  hda.  Dpt.  Moqu^^a,  dist 

Omate. 
Juan  Dias  Altos  de,  (v^se  Altos  de  Juan 

Bias). 

Juan  de  Dios  de  Cardon  San,  est.  Dpt  Li- 
bertad, prov.  Otusco,  dist.  Sincieap.  Al- 
gunos  la  consideran  como  del  distrito  de 
La  Cuesta  que  no  estd.  reconocido  por  k 
ley. 

Jnan  de  Dios  de  Poronday  Sak,  chac.  Dpt 

Libertad,  prov.  Otudco,  dist.  Sinsicap. 

Juan  Gneira,  puerto  en  la  orilla  derecfaa 
del  rio  Mayro,  2  leguas  (11  k.)  4nte«  de  sa 
confluencia  con  el  Huallaga,  y  8  (16  \  L) 
dntes  de  la  confluencia  de  esie  oon  d 
Shapaja:habt.  216. 

Jnan  de  Hnaral,  phi.  Dpt.  Lima,  prov.  j 
dist.  Chancay. 

Juan  de  Hnayllapampa  San,  chac.  Dpt. 

Ancachs ,  prov.  Cajatambo ,  dist.   Min- 

gas. 

Juan  de  Hnaynapata  San,  aid.  Dpi.  Puno, 

prov.  Carabaya,  dist.  Ayapata. 
JuanitO  San,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Chincba. 

dist.  Pisco:  habt.  79. 
Juan  Laujpiyco  San,  est.  Dpt.  Lima,  pror. 

Yauvos,  dist.  Laraos:  habt.  148. 

Juan  de  Loya,  ohao.  Dpt.  Huancaveliea, 

prov.  y  dist.  Castrovireyna. 
Juan  de  Lucanas  San,  distrito  de  la  provis* 

cia  de  Lucanas,  Dpt.   Ayacucho:  babt 

2.786. 
Juan  de  Lucanab  San,  vQla,  capital  de  «ti 


] 


JUAN 


487 


JUIP 


distrito  de  la  provinoia  de  Lucanas,  Dpi. 
Ayacucho.  Antes  de  darse  la  ley  de  5  de 
Febrero  de  1875,  fu^  la  capital  de  la  pro- 
vincia:  estii  situada  &  8,276^-80  alt.:  & 
SOS  imediaciones  se  enouentran  las  rui- 
nas  de  una  antigua  fortaleza,  que  se  ha- 
Ua  i  2,99Bm.  alt.:  habt.  821. 

Juan  de  Hala  San,  chac.  Dpt.  Libertad, 

prov.  y  dist.  Trujillo. 
Juan  del  Oro  San,  lavadero  de  oro,  Dpt. 

Puno,  prov.  Sdndia,  dist.  Quiaca. 
Jnan  de  PUSCO  San,  hda.  mineral,  Dpt.  Ju- 

nin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Juan  Pncayail,laguna,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas;  en  la  Cordillera  negra  en  los 

altos  de  Huaylas. 
Joan  de  ((uerunui  San,  est.  Dpt.  Puno, 

prov.  Chucuito,  dist.  Juli.  habt.  44. 
Joan  de  Qnlne  San,  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 

Canta,  dist.  Arahuay. 
Joan  Siracanclui,  hda.  minenU,  Dpt.  Ju- 

nin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Jaah  Tonias,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 

dist.  Humay. 
Jaan  de  Tulumayo  San,  hda.  Dpt.  Junin, 

prov.  Tarma,  dist.  Vitoc. 
Joan  de  Villafuerte  San,  hda.  Dpt.  Junin, 

prov.  y  dist.  Pasco. 
Joan  de  VUloc  San,  aid.  y  hda.  Dpt.  Guz- 

CO,  prov.  Calca,  dist.  Lares:  habt.  182. 

Juan  db  Yif^Ac  San,  pbl.   Dpt.  Ayacucho, 

prov.  Huamanga ,  dist.  Santiago :  habt. 

81. 

Joan  de  la  Virgen  San,  distrito  de  la  pro- 

vincia  de  Tumbez,  Dpt.  Piura:  habt.  841. 

Juan  be  iA  YIboen  San,  pbl.  capital  de  este 

distrito,  Dpt.  Piura,  prov.  Tumbez. 
Juaua,  aid.   Dpt.  Puno,  prov.   Chucuito, 

dist.  Yunguyo. 
JuANA,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 

yoSy  dist.  Chuquibamba:  habt.  156. 
JfUinache^  no  tributario  del  Ucayali. 
JlUilUI-panipa)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito, dist.  Yunguyo. 

Jnailft  del  rio,  embarcadero  en  la  orilla 
derecha  del  Huallaga,  2  millas  (8  ^  k.) 
^Lntes  de  Tingo  Maria. 

Jiuinj,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asdn- 


JlUtnJlii)  rio  tributario  del  Huallaga  por  la 


JuANjui,  distrito  de  la  provincia  del  Hualla- 
ga, Dpt.  Loreto :  habt.  889. 

JuANJui,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  del  Huallaga,  Dpt.  Loreto,  &  la 
orilla  izquierda:  habt.  798:  sirvede  j.uer- 
to  6  embarcadero. 

Juares,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luy«i, 
dist.  Colcamar :  habt.  89. 

Juannco  Patay,  mina  de  plata,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  CajatambOy  dist.  Mangas: 
ley  86  m. 

Juca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Huancapon. 

Jncaenua,  cerro  mineral  de  plata,  prov. 
Angaraes,  Dpt.  Huancavelica. 

JucAcuNA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Pa- 
ruro. 

Jucapaccha,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Jucae^  {Hacu  humedo,  huccu  hondo,  den- 

tro.  Q.;  tanto  de senalando  la  canti- 

dad.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 
dist.  Checras 

Jucnsbamba^  est.  y  aid.  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz,  dist.  Tayabamba:  habt.  247 
dista  14  leg.  (78  k.)  de  Huamachuco. 

Juchnhnayo,  chac.  Dpt.  Ancac  hs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Parobamba. 

Jnclinrinaet  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
rochiri,  dist.  Carampoma. 

Jadas  San,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Andajes. 

Judas  San,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Pasco. 

Jndas  chloo  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 
dist.  San  Sebastian :  habt.  6. 

Judas  grande  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuz- 
co, dist.  San  Sebastian :  habt.  18. 

Jada8  Tadeo  San,  mina  de  plata  en  San. 
toya,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist 
Recuay. 

Juen,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Chacha- 
poyas,  dist.  Balsas :  habt.  2. 

Jneyille,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas, dist.  Haquira. 

Jttgadora,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Santa  Eulalia. 
JugO,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete,  dist. 

Lunahuand. 
Juipon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay^* 

las,  dist.  Caras. 


JULI 


488 


JUL! 


JuipON,  est.  y  aid.  Dpi.  Ancacha,  prov. 
HuaylaSy  dist.  Pueblo  Libre :  habt.  28. 

JuitnstOt  minas  de  plata  y  cobre  (2)  al  S. 
S.  O.  del  ptieblode  Cliacas,  Dpi.  Ancacbs, 
prov.  Huai'i,  dist.  Chacas:  ley  25  d  100 
marcos.  { 

Jnlcahuanca,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 
baca,  dist.  Chalaoo:  habt.  84. 

Julcamarca,  disthto  de  la  provincia  de  An- 
garaes,  Dpk.  Huanoavelica :  habt.  6,651. 

JuLCAMABCA,  (puede  ser  corrupcion  de  Hull- 
^utf  renacuajo,  marca  lugar,  Q.;  tambieu 
se  Uamaba  HuUqxu  k  cierta  especie  de 
goisado.  Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito 
de  la  provincia  de  Augaraes,  Dpt.  Huan- 
cavelica:  habt.  1,525:  li  8  ^  leg.  (47  k.)  de 
Ayacucho :  como  ^  2  leguas  hay  an  ma- 
nantial  de  agua  termal  muy  aoi*editado 
por  BUS  virtudes  saiudables. 

Jnlcailf  hda.  y  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Otuzoo:  habt.  629:  dista  de  esta 
cindad  6  leg.  (88  \  k.). 

JuLCAN,  mina  de  plata  en  Aguas  Blancas, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo : 
ley  80  m. 

JuLGAN,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jau- 
ja:  habt.  68. 

JuLGAN  6  Julcaniy  cerro  mineral  de  plata  y 
oro,  Dpt.  Huanoavelica ,  prov.  Angaraes, 
diet.  Lu'cay:  algunas  de  sus  minas  pro- 
dacen  hasta  40  marcos. 

JnlcatambO)  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Yauli. 

Julgas,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 
chuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

Juli)  distrito  de  la  provincia  de  Ghucuito,  ■ 
Dpt.  Punorhabt.  1,578. 

Juu,  villa  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Chucuito:  &  16*  11'  15"  lat.  y 
69^"  25'  40"  long.:  a  a992ni.  alt.:  es  una 
de  las  ciudades  mas  antiguas  del  Peru  y 
de  mucha  poblacion  ^  importancia :  qui- 
zA  es  la  piimera  que  tuvo  imprenta :  el 
Diccionario  de  Aymard,  del  que  nos  ser- 
vimoB  para  las  etimologias  de  los  nombres 
citados  en  este  Diccionario,  fu6  impreso 
en  Juli  el  ano  de  1612,  en  la  imprenta  de 
•la  casa  de  la  Compania  de  Jesus,  por 
Francisco  del  Canto*  y  tiene  478  pdginas 
en  4.°  el  de  Castellano  i  Aymard;  y  899 
pig.  el  de  Aymard  i  Castellano ;  tambien 


se  imprimieron  en  Aymar^  el  Evangelio 
por  San  Juan  y  machos  cuademos  Bohre 
asuntos  misticos. 

La  poblacion  es  bien  formada,  sns  ei- 
lies  son  bien  uazadas,  tiene  4  iglesitt 
muy  bien  construidas  y  de  baen  gosto 
arquitect6nico ;  jk  saber :  Jernsalen,  Sao 
Pedro,  San  Juan  de  Letrau,  Santa  Mi- 
ria  la  mayor ;  y  un  Hospital :  hoy  esta  en 
decadencia  y  apenas  quedan  senales  de 
su  graudeza:  dista  de  Puno  17  leg.  (94{L); 
y  5  (27  i  k.)  de  Have. 
Julia  Santa,  agua  mineral,  Dpt.  Ancaehs, 
prov.  Huaylas,  dist.  Supluy:  estasitoada 
&  la  misma  orilla  izquierda  del  ho  de 
Mancos  y  frente  al  pueblo  de  este  nom- 
bre :  la  temperatura  del  agua,  al  salir  del 
manantial,  pasa  de  50°.  Su  composieicfi 
qm'mica,  segun  andlisis  del  profeaor  Baj- 
mondi,  es  la  siguiente 

COMPOSICION 
DBL  AOUA  TEBMO  MINERAL  DE  SAXTA  JULU. 

Un  ligro  de  agua  contiene : 

Gramos.     BieirbQBiii>> 
Carbouatode  cal....  0.2860       0.8998 
Idem  de  magnesia..  0.0360       0.0560 

Oxido  de  fierro 0.0240        O.O680 

BisUicato  de  cai 0.0860 

Sulfatodecal 0.1015 

Olorurodemagnesio  0.2798 
Cloruro  de  potasio..  0.4590 

Silicato  de  soda 0.0262 

Fosfato  de  cal 0.0025 

Clorui'o  de  sodio 4.8190 


Gramos  5.5650 

Juliaeaf  distrito  de  la  provincia  j 

mento  Puno:  babt.  8725. 
JuLiACA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

provincia  y  Departamento  Pnno:a  l^j 

29'  20"  lat.  y  70»  7*  15"  long.:  disU 

Cuzco  66  leg.  (397  k.);  y  7  (89  k.)  de  !«■■ 

pa. 
Julian  San,  mina  de  plata  en  Chanca. 

Ancacbs,  prov.  y  dist.  CajaUmbo: 

70  m. 
Julian  San,  mina  de  carbon  de  piedra 

Racabirca,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hu] 

dist.  Yungay. 
Julian  San,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

jatambo,  dist.  Huayllacayan. 


•.«. 


JUKI 


489 


JUNI 


Julian  San,  bda.  Dpt.  y  dist.  Moqnegna. 
Juliana^  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
JuliaS)  chac.  Dpt.  Aneachs,  prov.   Caja- 

tambo,  dist.  Acas. 
Jlllili,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 

baca. 
Jnlqocda,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 

eo,  dist.  Usquil:  dista  de  Usquil  4  ^  leg. 

(26  J  k.). 

JumbuluyoCf  est.  Dpt.  Juuiu,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Acobamba:  babt.  10. 

Janan,  aid.  Dpt.  Juniu,  prov.  Janja,  dist. 
Orcotuna:  babt.  1,698. 

Juncalf  mineral  de  plata,  a  2  leg.  (11  k.)  de 
S.  Autouio  de  £sqiiilacbe,al  S.O.  de  Puuo. 

JuNCAL,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San 
Antonio:  babt.  102. 

Juncay  6  Ynncay^  aid.  Dpt.  Ancacbs,  pri)v. 
Huari,  dist.  San  Luis:  babt.  441. 

Jandalca^  bda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 
ya,  dist.  Ocalli:  babt.  88. 

Janga,  cbac.  Dpt.  Aucacbs,  prov.  Huaras, 
dist.  BestauracioD. 

JuNiN,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari,  dist. 
Ghavin:  babt.  184. 

JudID)  laguna,  llamada  tanibiou  de  liej/cs, 

Chinchaycocha  6  Lau7'lcocha,  en  el  Depar- 

tamento  de  Junin,  provincia  Pasco.  Su 

mayor  largo  es  de  N.  A  S.  y  tiene  como  14 

leg.  (78  k.)  y  en  su  mayor  ancbo  de  E.  d 

O.  cerca  de  8  leg.  (16  ^  k.).  A  sus  orillas 

estan  los  pueblos  de  Ninacaca,  Vico,  Car- 

huamayo,    Junin,    Ondores  y   Pani.    Le 

tributan  sus  aguas  yarios  rios  y  de  ella 

nace   el  rio  de  Jauja:  estd  d  4,068ui-  alt. 

Su  fondo  en  algunas  partes  Uega  &  200 

brazas ;  tiene  abundancia  de  pescados  dis- 

tintoB  y  mucbos  pajaros.  Hoy  esta  muy 

deaarroUado  el  movimiento  de  este  lago, 

que  ya  lo  surcan  un  buquesito  a  vapor  y 

muchas  lancbas  6  botes  de  vela.  Esta  la- 

^guna  ocupalaboya  de  lapampa  de  Bom- 

bon  que  en  6poca  muy  antigua  debi6  ser 

gran  lago,  cuyo  resto  es  la  laguna  de 

imin.    Se  la  ba  considerado  como  el  ori- 

n  del  rio  Maranon  basta  que  se  vio  que 

o  es  el  rio  Nupe :  v^ase  Xupe,  rio. 

N,  (puede  ser  corrupcion  de  Hani  pas- 

.  Aj.)   pampa  al  Sur  de  la  laguna  de 

te  nombre :  este  lugar  es  c^lebre  en  la 

toria  del  Per^  por  el  triunfo  obtenido 


por  el  ej4roito  independiente  contra  los 
espanoles  el  6  de  Agosto  de  1824. 

JTTJflN,  Departamento.  Antes  de  declara- 
da  nuesti*a  independencia,  mucbas  de  las 
provincias  de  este  Departamento  forma- 
ban  la  Litendencia  de  Tarma :  en  21  de 
Febrero  de  1821,  recien  proclamada  la  in- 
dependeiicia,  se  dividio  en  dos  Departa- 
mentos,  denominado  el  uno  de  Tarma  y 
el  otro  de  Huaylas;  asi  subsistio  basta 
que  por  ley  de  4  de  Noviembre  de  1823 
se  volvieron  a  reunir  bajo  la  denomina- 
cion  de  Departamento  de  Huanuco.  A 
consecuencia  de  la  victoria  alcanzada  en 
el  llano  de  Junin  se  le  dio  este  nombre 
por  ley  de  18  de  Setiembre  de  1825.  Su 
actual  organ izacion  estti  fundada  tambien 
en  los  mismo  decretos  que  dieron  ori- 
gen  al  Departamento  de  Ancacbs,  y  en 
la  ley  general  de  2  de  Enero  de  1867. 
Confina  por  ol  N.  con  los  Departamen- 
tos  de  Loreto  y  Huauuco,  sii-viendo  de 
limite  en  la  parte  de  la  montana  el  rio 
Pozuzo  basta  su  confluencia  con  el  Pi- 
cbis,  y  do  aqui  en  liuea  recta  basta  el  rio 
Sampaya  tributario  del  Ucayali ;  por  el 
S.  con  los  do  Huancavelica  y  Ayacucbo 
sirviendo  en  parte  de  limite  el  rio  Manta- 
ro;  por  el  E.  con  el  del  Cuzco,  por  medio 
del  rio  Apurimac  y  Tambo  que  es  la  con- 
tinuacion  del  primero;  y  por  el  0.  con  la 
provincia  de  Cajatambo  del  Departamen- 
to de  Ancacbs  y  con  el  de  Lima.  Su  ca- 
pital es  laciudad  del  Cerro  de  Pasco.  Cons- 
ta  de  las  siguientes 

PROVINCIAS: 

Halt. 

Huancayo 47,654 

Jauja 49,288 

Pasco 67,276 

Tarma b6,290 

Total  babt 189,408 

Estii  comprendido,  mas  6  meuos,  entre 
los  8*'  50'  y  12"  80'  lat.  y  los  76*»  y  78"' 
40'  long,  formando  una  superficie  como 
de  8,621  leguas,  de  las  que  casi  dos  ter- 
cios  son  de  bosques  6  de  montana.  Com- 
parada  la  superfioie  total  con  la  poblacion 
resulta  con  poco  mas  de  52  babitantes 

68 


JUNI 


—  490 


JUNI 


por  cada  legua  cuadrada;  pero  dedncien- 
do  las  2,235  leguas  consideradas  de  mon- 
taiia  qiieda  con  136  habitantes  por  legua 
cuadrada. 

Todo  el  Departameuto  estd  en  la  parte 
oriental  de  la  gran  Cordillera,  que  aqui 
se  bifurca  notablemente  y  va  paralela  con 
la  principal  Cordillera  desde  el  contra- 
faerte  6  cadena  que  corre  en  la  latitud  12** 
del  0.  al  E.  esta  Cordillera  se  llama  orien- 
tal para  distinguirla  de  la  que  corre  mas  in- 
mediata  A  la  costa :  entre  estas  dos  Cordi- 
lleras estdla  c^lebre  hoya  que*contiene  las 
provincias  de  Tarma  y  Pasoo,  la  pampa 
de  Bombon  y  el  lago  de  Eeyes  6  Junin — 
(vease  Bombon  pampa,  Cerro  de  Pasoo). 

Otra  parte  del  Departamento  estd  en  la 
montana  que  se  extiende  hasta  tocar  con 
las  del  Cuzco  y  Loreto.  Nacen  en  este 
Departamento  los  caudalosos  rios  Mara- 
non,  Huallaga,  Pachiteac,  Peren^,  Man- 
taro,  Jauja  y  sus  innumerables  tributa- 
rios. 

En  su  exteuso  territorio  se  encuentran 
en  asombrosa  abundancia  los  productos 
de  los  reynos  mineral  y  vegetal :  hay  alii 
muchos  cerros  minerales  de  oro,  plata, 
cobre,  fierro,  cinabrio,  carbon  de  piedra 
y  otros  de  m^nos  valor :  solo  los  minera- 
les del  Cerro  de  Pasco  y  de  Yauli  basta- 
rian  para  darle  una  riqueza  considerable. 
En  la  montana  abundan  igualmente  los 
productos  de  una  feraz  vegetacion:  d  tan- 
tas  riquezas  se  agrega  la  corta  distancia 
en  que  se  encuentran  algunos  puertos  de 
los  rios  Peren^  (despues  de  Tambo)  y  Po- 
zuzo  (despues  Pachitea). 

Se  v^  pues,  quo  Junin  es  el  segundo 
Departamento  de  la  Eepiiblioa,  por  su  ex- 
tension, por  SDsrios  ypor  su  riqueza.  El 
ferrocarril  que  parte  del  puerto  del  Callao 
d  la  Oroya  Uegard  en  breves  anos  &  Pas- 
co y  se  imifd  con  el  Pozuzo  en  donde  prin- 
cipia  lanavegacion  del  Pachitea,  y  otro  ra- 
mal  de  este  mismo  ferrocarril  se  extende- 
rs hasta  Chanchamayo  para  facilitar  la 
navegacion  del  Peren^:  de  este  modo  esas 
provincias  estardn  en  contacto  con  el  Pa- 
cifico,  con  el  Departamento  del  Cuzco  y 
otros  del  interior,  y  todas  sus  riquezas  se 
pondrin  al  alcauce  de  todos. 


Para  conooer  mejor  este  Departamen^ 
to  tan  rico  oomo  extenso,  v^ase  la  desoip- 
cion  de  cada  una  de  las  provincias  qtie  lo 
forman,  evitando  de  este  modo  una  rq)e- 
ticion  in&til. 

Un  Prefeoto  estd  encargado  del  maodo 
politico  del  Departamento.  En  lo  edesias- 
tico  forma  parte  del  Obispado  de  HoAnu- 
GO ;  en  lo  Judicial  formaba  dntes  nn  dis- 
trito  especial  hasta  el  ano  de  1872  en  que 
se  suprimi6  la  Corte  Superior  de  JoBticii 
y  qued6  sujeto  d  la  de  lima,  como  lo  es- 
tuvo  dntes. 

La  Nacion  gasta  la  cautidad  de  254,050 
soles  al  aiio  en  los  siguientes  ramos: 

SueldosdelPrefecto,  Sub-prefec- 
tos,  empleados  y  demas  gas- 

tos 8.    18,985 

Jueces  de  1.*  Instancia,  Agente 

Fiscal  y  gastos  de  justicia 13,29) 

Gajero  Fiscal  y  empleados 5,404 

En  Correos 6,786 

Fuerzas  de  Policia 74,511 

Establecimientos  de  Beneficen- 
cia,  considerando  20,000  soles 
para  la  construccion  de  un 

hospital 23,871 

En  los  siguientes  de  instruccion: 

SColegiosparahombres  18,160' 

1         »         •     mugeres    1,728 

128  escuelas  de  prime- 
ras  letras  para  hom- 
bres 76,800' 

25  Idem  para  mugeres.  15,000) 


111,088 


Total B.  254,050 

Las  Gontribuciones  del  Departamento 
producen  la  oantidad  de  80,462  soles  il 
ano,  por  los  siguientes  ramos : 

Gontribucion  Urbana S.  1906 

»             Biistica •  22,4$i 

•            Industrial >  3,246 

i            Eclesi^tica >  1,818 


Total S.  80,462 

JuKiN,  distrito  de  la  provincia  de  Tamtt. 
Dpt.  Junin:  habt.  7,684. 

Junin,  villa,  capital  de  este  distrito  deb 
provincia  de  Tarma,  Dpt.  Jonin:  hiikt 
1,868:  dista  de  Tarma  11  leg.  (61  k.);  ^ 
Cacas  8  (16  (  k.);  de  Pasco  18  (72  |  k./ 


JURU 


491 


juza 


JuNiN,  paerto  menor,  i  los  19^  40*  80**  lat. 
y  72^  85*  84**  long.  No  es  abrigado  ni  c6- 
modo:  su  fondo  de  10  ^  19  brazas  muy 
oerca  de  tierra:  dista  de  Iquique  12  leg. 
(66  ^  k.);  de  Pisagua  8  (16  ^  k.). 
Jnninque)  aid.  Dpt.  Loreto,  proT.  y  dist. 

Moyobamba:  habt.  87. 
Jnnpilo,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  diRt.  San  C^los. 
Junta,. chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  San  Ger6nimo:  habt.  28. 
Junta,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Becuay. 
Juntas,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 

bamba,  dist.  Sondor :  habt.  59. , 
Juntas  6  Justus,  chac.  Dpt.   Cajamarca, 

prov.  Jaen,  dist.  Bellavista. 
Juntas,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Chirinos. 
Juntas,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Pinpingos. 
Juntas,   chac.  Dpt.  y  prov.  Lambayeqne, 

dist.  Motupe. 
Jupashf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Chiquian. 
Jnpay^  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Carampoma. 
Juque^  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Contu- 

maza,  dist.  Trinidad. 
Juroa,  (pnede  ser  corrupcion  de  Huri  agua 
tnrbia:  Huruatha  entnrbiarse.  Ay.)  rio  tri- 
butario  del  Amazonas  por  la  derecha,  d 
los  2«  87*  86**  lat.  y  68<»  8*  54**  long.  El 
panto  mas  inmediato  k  sa  origen  explo- 
rado,  estA  4  los  7°  11'  45**  lat.  y  74»  21* 
54**  long,  de  suerte  que  puede  asegurarse 
que  sa  origen  estd  en  la  misma  Cordille- 
ra qae  divide  las  aguas  del  Urubamba  y 
•n  la  cual  lo  tienen  tambien  los  rios  Pu- 
rus  y  Aqnire,  pnes  todos  tres  nacen  en- 


tre  los  8*  y  12«  lat.  y  entre  los  78**  y  74» 
long.  Este  rio  es  navegable  en  las  1,188 
millas  que  se  exploraron  por  M.  Chandles. 
El  ancho  es  de  118  d  140m.  t^rmino  me- 
dio, y  su  profundidad  de  4m,50  d  5m.50. 
Su  curso  por  el  territorio  del  Peru  es  del 
0.  al  E.  casi  en  la  misma  latitud;  y  solo 
varia  al  N.  E.  en  los  V  long,  desde  don- 
de  sigae  al  N.  N.  E.  hasta  su  confluencia. 
Su  poca  oorriente  y  profundidad  facilitan 
la  navegacion  para  pequeiios  vapores.  La 
temperatura  de  sus  aguas  es  de  81^  y  en  to- 
do  el  dia  no  varia  mas  de  2^  (Agosto  y  Se- 
tiembre).  Por  consecuencia  de  la  poca 
pendiente  del  rio  su  curso  es  muy  tor- 
tuoso  y  forma  constantes  curvas  y  casi 
cfrculos,  que  en  tiempo  de  aguas  se  co- 
munican  y  dejan  islas  que  desaparecen 
cuando  bajan  las  aguas. 

JumcuchOf  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri, dist.  Carampoma. 

Juranay  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Piscobamba. 

Juspay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Bestauracion. 

Justo  Don,  mina  de  plata'  con  socabon  en  el 
cerro  de  Jesus,  lado  N.  0.  Dpt.  Cajamar- 
ca, prov.  y  dist.  Hualgayoc. 

JusTo  San,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Tauli :  ley  15  m. 

Justohnachf)  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
y  dist.  Chota. 

Jntcnna,  est.  Dpt.  Ancachs  prov.  Huari, 
dist.  San  Luis:  habt.  811. 

JuTln,  hda.  Dpt.  Moquegua  dist.  Puquina. 

Jnya,  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Camilla, 
dista  18  leg.  (100  k.)  de  Pisagua. 

Jozgado,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri, dist.  Matucana. 


L 


Adtketencia.  -  Las  palabras  que  no  se  enouentreu  con  L,  bri^iuense  con  LL.  8ea  al  ptindpio 

6  en  medio  de  diccion. 


L.  —  Eu  Queohua  ninguua  palabra  comien- 
za  con  I  sencilla,  y  al  medio  6  fin,  en  que 
se  snelc  usar,  se  pronuncia  como  la  /Z:  en 
Aymara  hay  mucbas  palabras  que  prin- 
cipian  con  /. 

Labador,  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Uchumarca:  al  N.  de  Pataz : 

ley  7  o^arcos?  por  cajon. 
Labaseil,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Pataz:  babt.  101. 
La  brea,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Parina- 

cocbas,  dist.  Cbumpi. 
Laca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 

Macusani. 

Lacabaniba,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Pallasca. 

Lacabamba,  distrito  de  la  provincia  de  Pa- 
llasca, Dpt.  Ancachs.  Muchos  niegan  la 
existencia  legal  de  este  distrito:  vease  Fa- 
llasca,  provincia. 

Lacabamba,  {TJaca  hojas  verdes  del  maiz  6 
deshojar  mafz,  bambadpampa  Uanura  Q.; 
laca  boca,  lacca  la  tierra  menuda  que  es- 
ta  en  el  suelo,  6  la  que  se  saca  de  ^1  y 
Llaca  pluma  fina  de  la  ala  del  buitre. 
Ay.)pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Pallasca,  Dpt.  Ancachs :  habt. 
532 :  muchos  lo  consideran  perteneciente 
al  distrito  de  Pallasca:  vease  Pallasca^ 
provincia:  dista  de  Llapo  11  (61  k.);  de 
Corongo  14  (78  k.);  de  Tauca  9  (60  k.); 
de  Cabana  6  (88  i  k.);  y  de  Pallasca  4 
(22  k.). 

Lacalaca,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Chamaca. 
Lacalaca,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnnvi- 

vOcas,  dist.  Livitiica. 
Lacalaca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca:  habt.  115. 


Lacalaca^  hda.  Dpt.   Pano,  prov.  y  dist 

Lampa. 
Lacalaca,, hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chacuito, 

dist.  Huacullani:  habt.  151. 
Laealac^y,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Clincni" 

to,  dist.  Huacullani. 
Lacalla,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  CbunTivil- 

cas,  dist.  Chamaca. 
La^limaeai   hda.   Dpt.   Cajamarca,  prov. 

Hualgayoc,  dist.  Bambamarca:  habt.  195. 
Lacamaca,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otas- 

co,  dist.  Lucma:  a  8  leg.  (16  |  k.)  de  es- 
te pueblo. 
Laeaiio,   chac.   Dpt.   Huancavelica,  pror. 

Castrovu-eyna,  dist.  Huacbos. 
LacaiMCtnta,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist 

San  Antonio :  habt.  88. 
Lacapampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  dm- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
LacapiincO)  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Chncsi- 

to,  dist.  Yunguyo. 
Laciltira)  est.  Dpt.  Puno,  pi:t>v.  Lampa,  dist. 

Cupi. 
Laeas,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist 

Matara. 

Laca^cate,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist  Garn- 

mas:  habt.  97. 
Laceaya,  {Laccaya  el  destruye  Ay.)  (haoia- 

saya  de  Chai'a)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Canchis,  dist.  Cacha. 
Laccayaiiata,  est.  Dpt.  y  prov.  Pano,  dist 

Cabana. 

Laecaycanca^  (las  hojas  del  maiz  verde.  Q.) 

est.   Dpt.   Puno,   prov.    AsAngaro,  difcl. 

Asillo.  . 
Lacaycunca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 

ro,  dist.  San  Jose. 
Lacayna^ya,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chuciri- 

to,  dist.  Yunguyo. 


LACK 


—  493 


LACHE 


Lacayo,  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Callalli. 
LflfCOIlUireciil,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

bava,  dist.  Coasa. 
LaecODi}  bda.  Dpt.  Pono,  prov.  Aeingaro, 

dist.  Putina. 

Laoconi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asiu- 

garo. 
liiecoliray  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asingaro, 

dist.  Potoni. 
Laecliahual)  (puede  sercormpcion  de  Llae- 
cha  verdaderamente,  huallu  piedra,  pefias- 
co,  6  hmlu  antiguo.  Ay.)  altos  6  paso  de 
la  Cordillera  de  Lima  4  Janja;  d  4,762ni. 
alt. 
Laeehftn,  hda.  Dpt.  Piura,   prov.  y  dist. 
Huancabamba:  habt.  84 :  d  1  leg.  (5  ^  k.) 
de  Huancabamba. 
LacehaS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dii^t.  Ocros. 
Lacchas,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 

Laeehepallaman,  cerro  mineral  de  plata, 

dist.  Carhuas,  prov.  Huaaras,  Dpt.  Ancachs. 

Lnemache,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Haancabamba :  habt.  889,  con  los  de  Ji- 

cate. 

Lacmajoe^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Huancapon. 
Laeo,  (corrupcion  de  Laca,  v^ase  el  signifi- 
cado  de  esta  palabra)  aid.  Dpt.  Puno, 
prov.  Carabaya,  dist.  Coasa. 
Lacobambay  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Limatambo. 
Laeonelniniy  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Chu- 

cuito,  dist.  Desaguadero. 
LaeopttRipa,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huancaspata. 
liUCom,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  HuytarA:  habt.  18. 
IjHWlflUljO,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ohucui- 
tOf  dist.  Santa  Rosa:  habt.  77. 

LttenMlHireay  rio,  nace  en  la  Cordillera  ne- 
gra :  solo  cuando  llueve  mucho  en  la  sier- 
ra lle^an  sas  aguas  al  naar. 

jacram  \BCA,  quebrada,  nace  de  ima  rami- 
fioHcion  de  la  Cordillera  negra,  Dpt.  An- 
cachs. 

lACBAMAScA,  (debe  ser  conrupcion  de  Lacca 
marea,  lu^r  6  distrito  de  deshojar  maiz 
Q.)  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  San- 


ta :  se  halla  d  96m.  alt.  y  d  10  leg.  (55 1  k.) 
de  Santa.  Es  muy  esoaso  de  agua,  puea 
el  rio  de  este  nombre  no  corre  todo  ei 
ano ;  sin  embargo  tiene  bastantes  drboles 
frutales:  &  sus  inmediaciones  hay  dos 
huacas :  habt.  258. 

LaerapamiNii   chac.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Ocros. 
LacraSy  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca. 
Lacre^  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 

dist.  Pachiza. 
Lacre,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 

dist.  Tarapoto  6  Titt^^o  Maria :  habt.  9. 
Laerita^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Colquemarca. 
La-ena  COCha,  (Llacm  cocha  laguna  de  pas- 

mar  6  atemorizar.  Q.)  mina  de  pltvta  en 

Auquimarca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Cajatambo,  ley  100  m. 
Lacsanra,  {Laesacmira  atemorisar  A  otro.  Q.) 

pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancayj  dist.  Che- 

cras:  habt.  51. 
Laetniii  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 
Lactayncro  6  Sactaguero,  (Llactayacu  irse 

poblando.  Q.)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 
Laeiiani,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Colquemarca. 
Lacuya,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Chamaca. 
Lachapa,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov  Trnjillo, 

dist.  Magdalena  de  Cao. 
Lachaqney  quebrada  de  San  Buenaventura, 

Dpt.  Lima,  prov.  Canta. 
Lachaquif  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canta:  habt.  792. 
Laclianuiy  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 
nacochas,  dist.  Pausa:  dista  de  Coracora 

19  leg.  (105  k.). 
Laelie,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacasma- 
yo,  dist.  Jequetepeque:  habt.  30:  dista  de 
San  Pedro  2  leg.  (11  k.). 

Laghe,  hda.  de  caiia,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Trujillo,  dist.  Ascope:  habt.  198:  dista  de 
Ascope  2  leg.  (11  k.) ;  de  Malabrigo  5 
(27  4  k.):  produce  al  aiio  como  70,000 
quintales  de  azucar,  de  los  euales  se  expor- 
tan  como  20,000. 

Laeheip,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Pacllon. 


LAGU 


—  494 


LAGU 


Lacllini)  aid.  y  hda.  Dpi.  Piura,  prov.  Pay- 

ta,  dist.  Huaca:  habt.  81. 
LachO)  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica : 

habt.  5. 
Lachoccmayo  6  Llachoccmayo,  est.  Bpt.  Aya- 

cucho,  prov.  Iluamanga,  dist.  Chiara:  habt. 

15. 
Laeliliaiiy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo  dist.  Ambar. 

Laderai  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Santa  Eulalia. 
Ladera-apa  6   Totoram  ,   est.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Canas,  dist.  Pichihua. 
LaderaSy  cerro  en  el  camino  de  Ho  d  Moque- 

gua,  su  cumbre  a  l,840iii.  alt. 
Ladeve^l^a,  inina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Huamachuco,  dist.  Mollepata :  al  N. 

de  Mollepata. 
Ladrillenii  chac.  Dpt.   Libertad,  prov.  y 

dist.  Trujillo :  a  J  leg.  (1  i  k.)  de  Trujillo. 
Ladrillera,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Moro. 
La  fortiina^  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

San  Jose,  lado  E.,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Hualgayoc :  ley  40  m. 
La  franca,  rio  en  el  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Cajabamba;  tributa  sus  aguas  al  Chuqui- 

baniba  y  sirve  de  limite  a  varios  distritos 

de  la  provincia  de  Cajabamba. 
La  Fueilte^  hda.  de  viua,  Dpt.  y  prov.  Are- 

quipa,  dist.  Vitor :  habt.  6. 
La  Fuente,  islote  entre  la  caleta  de  Mata- 

rani  y  el  puerto  de  Islay,   al  N.  E.  del 

muelle  de  Islay. 
Lajrarto,  islote  cerca  del  puerto  de  Iquique : 

tiene  algnna  cantidad  de  huano. 
LajCa.suri,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Pacllon. 
Lai^iuarslno.  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

San  Jose,  lado  E.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Hualgayoc. 
LajB^,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Casma. 
Lagos,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Santa  Eulalia. 

Lai^fe^  cerro  cerca  de  Surco,  Dpt.  Lima, 

prov.  Huarochiri. 
Lafpiiiai  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Yapa- 

tera. 
Laguna,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Tacabamba. 


Laguna,  hda,  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dt 

Jesus:  habt.  102. 
Laguna,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  disi 

San  Marcos :  habt.  924. 
Laguna,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Paeasnu- 

yo,  dist.  Jequetepeque. 

Laguna,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Bantoi 

dist.  Nepeiia. 
Laguna,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hn4niico,  disL 

Chinchao. 
Laguna,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete,  dis. 

Chilca. 
Laguna,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apunmac,  proT. 

Andahuaylas,  dist.  San  Ger6nimo:  habt 

575 ;  dista  de  San  Ger6nimo  1  leg.  (5  iL). 
Laguna,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Aeon: 

habt.  575. 

Lafcnna  de  la  Imlsa,  aid.  Dpt.  y  prov.  Pin- 

ra,  dist.  Catacaos :  habt.  880. 
LainuiaSf  distrito  de  la  provinda  del  Alto 

Amazonas,  Dpt.  Loreto:  habt.  1,181.  En 

este  distrito  hasta  Yurimagnas  hay  m- 

chas  lagunas  que  se  comunican  con  ke 

rios  por  canos  6  canales  naturales. 
Lagunas,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  del  Alto  Amazonas,  Dpt.  Lor- 

to,  d  orillas  del  Huallaga:  es  consideradfl 

como  puerto  mayor. 
Lagunas,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Huaaea- 

bamba,  dist.  Sondor:  habt.  178:  dista  di 

Huancabamba  1  leg.  (5  i  k.). 
Lagunas,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayi- 

baca,  dist.  Fnas :  habt.  208. 
Lagunas,  lomas  6  pastos,  Dpt.  Pinrft,  prof. 

Ayabaca,  dist.  Chalaco. 
Lagunas,  rio,  vease  Safia,  rio. 
Lagunas,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  JaeD, 

dist.  San  Ignacio. 
Lagunas,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaea, 

dist.  Callayuc. 
Lagunas,  distrito  de  la  provincia  de  Chkia- 

yo,  Dpt.  Lambayeque :  habt.  87^4. 

Lagunas,  pbl.  capital  de  este  disinio  de  k 
provincia  de  Chiclayo,  Dpt.  LamibayB^: 
habt.  874;  dista  de  Chiclayo  10  leg. 
(55  i  k.). 

Laipuias,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Chingalpo. 

Lagunas,  valle,  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist  Ale. 

Lagunas,  chac.  Dpt.  Lima,  prcnr*  YaafiM, 
dist.  Omas. 


LAHU 


495 


LAMA 


Laputasay  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa:  habt.  19. 
Lagfunas  de  Cliucara,  en  la  Cordillera  del 

Dpt.  Tarapacd :  d  4,692m.  alt. 
Lapiuas  de  Hnasco,  en  el  Dpt.  de  Tarapacd. : 

tiene  8J44m.  alt. 

LagnDnUla^  cerro  en  el  Dpt.  de  Tarapacd: 

tiene  4,410ni.  alt. 
I4l^nillas,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,   dist. 

San  Juan  Bautista. 
liAOUNiLLAs,    hda.    Dpt.    Ayacucho,    prov, 

Huanta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  20. 
LAouNiiiLAs,  mineral  de  plata,  Dpt.  Puno, 

prov.  Lampa. 
liAouNiLLAs,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Oabanilla. 
LiAOUNiLLAs,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asd.n- 

garo,  dist.  Putina :  habt.  82. 

liatnuilllas  de  la  eompnerta ,  posta  d  los 

4,81dni.l0  alt.  en  el  camino  de  Arequipa 
A  Puno. 
iMgar^  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa,  dist. 

Yautan. 
lAluif  (Laa,  cosa  vana,  cosa  ordinaria,  de 
poca  estimacion.  Ay.)  aid.  Dpt.  Junin, 
prov.  Jauja,  dist.  Aypata:  habt.  260. 
MAhacaclll,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora:  habt.  76. 
Ijilhlialahlia  9   {Ldkua  lena  para  quemar; 
terco,  duro  en  obedecer.  Ay.)  (de  Macha- 
camaroa),  aid.   Dpt.    Cuzco,  prov.  Can- 
diis,  dist.  Tinta:  habt.  178. 
liahuanO)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Mara. 
Ijaliuauquli    hda.  Dpt.    Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Curahuasi :  habt.  88. 
1.1.AA1IAMQUI,  (obstLaado,  terco.  Ay.)  aid.  Dpt. 
Cuzco,  prov.  Anta,  dist.  Surite :  habt.  48. 
MililtliailtaGana)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asin- 

^aro,  dist.  Munani:  habt.  51. 
MjmMuMi  6  Lajuani,  aid.  y  est.  Dpt.  Apuri- 
mac,  prov.  Abancay,  dist.  Lambrama: 
liabt.  101. 

Lfljiaaipla,  tambo  entre  Moyobamba  y  Ta- 

xTApoto. 
LdAlmiiatailCOf  hda.  cocal,  Dpt.  Puno.  prov.  y 

dist.  S4ndia. 
[4JI  f ainayqqiiAnfii J  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Ootabambas,  dist.  Mamara. 
[^flllEUaytambo,  (tambo  6  pascana  de  lena.  Ay.) 

p1>l.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri,  dist.  I 


Chorrillos :  d  8,879m.  alt.:  habt.  780 :  dista 
de  Langa  2  i  leg.  (18  k.). 
LahueheeC)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Asdngaro. 

Lahlichiia^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Huamanguilla. 
Laja^  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Mag- 

dalena:  habt.  81. 
Laja,   aid.   Dpt.  Arequipa,  prov.   Castilla, 
dist.  Huancarqui. 

Lajabamba^  (debe  ser  corrupcion  de  Llacca, 
pampa  llanura  de  tierra  menuda,  6  de  Lla- 
cca  pampa,  llanura  de  plumas  de  la  ala 
del  buitre.  Ay.;  su  etimologia  debe  ser 
Quechua  Llaccajyampa,  llanura  de  desj)a- 
jar  maiz,  puede  tambien  ser  corrupcion  de 
Laja  que  en  castellano  significa  piedra  pla- 
na y  Hsa)  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pallasca:  situado  en  una  lomada  en  la  ori- 
11a  izquierda  del  rio  Conchucos:  al  frente, 
en  la  otra  banda  del  rio  Muyapampa,  hay 
un  manantial  de  agua  termal:  habt.  482. 

La  Jara,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  San  Ignacio. 

La  Jara,  tambo  6n  el  camino  de  Islay  k  Are- 
quipa. 

Lajas,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca,  dist. 
Chalaco. 

Lajas,  distrito  de  la  provincia  de  Chota,  Dpt. 
Cajamarca:  habt.  8,171. 

Lajas,  pbl.  capital  de  distrito  de  la  provincia 
de  Chota,  Dpt.  Cajamarca,  la  poblacion 
es  pintoresca  por  su  campiua:  habt.  568. 

Lajo,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Omate. 

Lalacca^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Sancos. 

Lalamachayj  cerro  mineral  en  el  distrito  de 
Recuay,  prov.  Huaras,  Dpt.  Ancachs. 

Lalamud)  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoc,  dist.  Santa  Cruz :  habt.  189. 

LalamaF)  limite  entre  el  Peru  y  el  Ecuador : 
dista  de  Payta  88  leg.  (188  ^  k.) ;  de  Amo- 
tape  27  (150  \  k.). 

LalaqulS)  hda.  Dpt.   Piura,   prov.   y  dist. 

Huancabamba:  habt.  649:  dista  de  Huan- 

cabamba  7  leg.  (89  k.). 
Lalaquis,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Cajamarca. 
Lali)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartambo, 

dist.  Challabamba. 
Lama^  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Luri« 

gancho :  habt.  6. 


LAMA 


496  — 


LAMB 


Lftinanti^panipa,  ohac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Chunvivilcas,  diat.  Ccapacmarca. 

La  Har,  provincia  del  Departamento  de  Aya- 
cucho,  creada  por  ley  de  80  de  Marzo  de 
1861  desmembrando  las  de  Huanta  y  Hua- 
manga.  Coniina  por  el  N.  cou  la  provin- 
cia  de  Huanta ;  por  el  8.  cou  la  de  Anda- 
huaylas  del  Departamento  de  Apurimac 
por  medio  del  rio  Pampas;  por  el  E.  con 
parte  de  las  montanas  de  la  provincia  de 
la  Gonvencion  del  Departamento  del  Cuz- 
00,  dividida  en  parte  por  el  caudaloso 
Apurimac ;  y  por  el  0.  con  la  de  Hnaman- 
ga.  Su  capital  San  Miguel.  Consta  de  los 
siguientes 


DI8TRIT0S : 


Habt. 


Anco 8,687 

Chungui 8,410 

San  Miguel 7,814 

Tambo 5,081 


Total  habt 19,492 

Machos  consideran  i  Chilcas  como  dis- 
trito  formado  de  los  pueblos  de  Chil- 
cas, Esccana,  Pampas  y  Apucancha,  con- 
tra la  ley. 

Estd  comprendida,  mas  6  menos,  entre 
los  12<>  80'  y  13«  16'  lat.  y  los  75^  y  76^ 
10'  long,  formando  una  superficie  como 
de  288  leguas,  que  comparada  con  su  po- 
blacion  resulta  con  casi  82  habitantes  por 
cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
oiones  con  los  nombres  de  Fuehlm  y  Pagos: 
A  ^stos  los  consideramos  como  Aldeas,  y 
algonas  veces  &  dertas  haciendas,  segun 
lo  dicho  en  el  Discurso  Preliminar. 

La  natnraleza  de  esta  provincia  parti- 
cipa  de  las  ventajas  e  inconvenientes  que 
presentan  los  cerros  y  la  montana  6  bos- 
qnes.  Es  muy  rica  en  minerales,  particu- 
larmente  en  Niquel  y  Cobalto,  que  casi 
no  se  encuentran  en  otras  provincias. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  de] 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia:  en  lo 
eclesidstioo  est^  dividida  en  los  mismos 
curatos  que  forman  los  cuatro  distritos 
politicos. 

Hay  20  Escuelas  de  primer  as  letras. 


10  para  hombres:  sueldos 
10     •      mugeres:      ■ 


8.  eoo 


Total  al  ano S.  IM 

Las  contribuciones  de  esta  pioviiwiA 
producen  al  ano  la  cantidad  de  524  soles 
por  los  siguientes  ramos : 

Conti'ibucion  Rustica S.    896 

*>  Eclesidstica •     128 


Total S.     524 

Laiuari,  chac.   Dpt.    Huancavelica,  proT. 
Castrovireyna,  dist.  C6rdova. 

Lamas,  distrito  de  la  provincia  del  Hualhh 
ga,  Dpt.  Loreto:  habt.  6,768. 

Lamas,  (en  Aymarfi  Llama  es  carnero  6  cnal 
quier  animal :  en  Quechua  se  dice  Uma 
y  signilica  lo  mismo ;  pero  en  particokr 
se  refiere  &  un  animal  especial  del  Peru 
que  se  uombra  Llama)  citidad,  capital  de 
este  distrito  de  la  provincia  del  Huallaga, 
Dpt.  Loreto:  a  los  8°  26'  lat.y  a  772in.alt. 
Su  poblacion  en  1814  fii^  de  2,089;  en  18d9 
pasaba  de  4,000  y  en  1862  era  de  4,459 
habitantes.   Despues  de   Moyobamba  fe 
el  lugar  mas  notable  de  esa  provincia.  £n 
tiempos   auteriores  a   la   Lidepeudencia* 
Lamas  era  uno  de  los  corregimieutos  y  d 
centro  de  las  misiones  de  los  Jesuitas:  k 
poblacion  ocupa  un  terreno  formado  prr 
tres  pianos  superpuestos  que  preseutaa 
el  aspecto  de  tres  pisos :  dista  de  San  Mi- 
guel 2  leg.  (11  k.),  de  Moyobamba  27 
(160  i  k.);  de  Tarapoto  4  (22  k.). 

Lamasillo,  v^ase  Almendro  6  Amacillo,  Dpt 
Loreto. 

Lamaji  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Gal- 
ea :  habt.  688. 

LAMBAYEQVE,  Departamento,  creado  por 
ley  de  1.**  de  Diciembre  de  1874.  Confina 
por  el  N.  con  la  provincia  de  Piura;  por 
el  Sur  con  la  provincia  de  Pacasmajo; 
por  el  E.  con  el  Departamento  de  Caja- 
marca;  y  por  el  0.  con  el  Padfico,  desde 
los  e^"  20'  hasta  los  7""  10'  lat.  Su  cx^ 
la  ciudad  de  Chiclayo.  Consta  de  las  s- 
guientes 

PKOVINCIAS : 

Bibt. 
Lambayeque 28.6W 

Chiclayo 23,73J 

Total  habt 62,325 


LAMB 


—  497  — 


LAMB 


Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre  | 
loB  6°  80'  y  7°  10'  lat.  y  Iob  81^  80  y  88« 
long,  formando  una  snperficie  como  de 
862  legnas,  que  comparada  con  su  pobla- 
cion  resolta  oon  casi  61  habitantes  por 
cada  legna  cuadrada. 

Puede  considerarse  oomo  depariamento 
de  costa,  aunque  una  parte  de  la  provin- 
cia  de  Lambayeque  estd  en  la  falda  occi- 
dental de  la  GordiUera.  La  riqueza  del 
Departamento  consiste  en  su  agricultura, 
cirounscrita  en  lo  general  al  cultivo  de  la 
cana  y  tabaco. 

En  lo  Judicial  depende  de^la  Corte  Su- 
perior de  Justicia'  de  la^Libertad,  y  en  lo 
edesidstico  del  Obispado  de  Trujillo. 

Un  Prefecto  estd  encargado  del  mando 
polftico:  hay  un  Oajero  Fiscal  y  otros  em- 
pleados  departamentales. 

La  Nacion  gasta  al|ano  la  cantidad  de 
59,100  soles  en  los  siguientes  ramos: 
Sueldos  del  Prefecto,  Sub-Pre- 

fectos,  sus  empleados  y  gastos 

de  oficinas S.     11,880 

Jueces  de  1.*  Instancia  y  Agen- 

te  Fiscal 4,600 

Cajero  Fiscal  y  empleados 6,160 

£stablecimientos  de^Benefioen- 

cia 8,122 

£n  2  Golegios  para  hombres....       9,670 
£n  65  escuelas  de  primeras  le- 

tras  para  hombres 16,000 

£n  18  escuelas  de  idem  para  mu- 

geres 10,800 


Total  al  ano S.     60,222 

En  pocos  Departamentos  se  halla  me- 
jor  organizada  y  generalizada  la  instruc- 
cion  primaria :  raro  es  el  yecino  de  Lam- 
l>ayeque  6  Chiclayo  que  no  tenga  excelen- 
te  letra  y  regular  ortografia. 

Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
eantidad  de  8,829  soles,  por  los  siguien- 
t,GS  ramos : 

Oontribucion  Urbana 8.      899 

B  Bdstica •    6,440 

>  Lidustrial t    1,490 


Total  al  ano S.  8,829 

I^aamlNiyeque,  provincia  del  Departament3 
del  mismo  nombredesde  el  l.'^de  Didem- 
1>re  de  1874  en  que  se  erigi6  ^ste,  habien- 


do  perteneoido  Antes  al  de  la  Libertad. 
Confina  por  el  N.  con  las  provincias  de 
Piura  y  Ayabaca|;  por  el  S.  con  la  de  Chi- 
clayo; por  el  E.^con  las  de  Jaen  y  Chota 
del  Departamento|de  Cajamarca ;  y  por  el 
0.  con  el'Pacifico,  desde  los  6''  20*  hasta 
los  6°  48*  lat.  Su  capital  la  oiudad  de  Lam- 
bayeque. Gonsta  de  los  sigoieiites 

DISTBITOS : 

Habt. 

Perrinafe 6,197 

Jayanca 2,649 

San  Jose 1,008 

Lunbayeque 6,101 

Mdrrope 2,247 

Motupe 2,689 

Muchumi 1,208 

Ohnos 1,848 

Pacora 689 

Salas 6,167 


Total  habt 28,698 

Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  6«  80'  y  6»  48';iat.  y  los  SV  80'  y  88» 
long,  [formando  una  superficie  como  de 
602  leguas,|que  comparada  con  su  pobla- 
cion  resulta  con  poco  mas  de  47  habitan- 
tes por  cada  legua  cuadrada. 

El  territorio  que  ocupa  la  proyincia  es 
un  llano  que  desde  la  orilla  del  mar  se 
extiende  subiendo  insensiblemente  hasta 
las  faldas  occidentales  de  la  gran  Gordi- 
Uera; asf  que  en  lo  general  el  tempera- 
mento  es  cilido  y  sus  productos  vegeta- 
les  propios  de  estos  climas,  tales  como  e^ 
algodon,  la  cana  de  azticar,  el  tabaco  y 
otros  frutos  semejantes;  solo  en  algunos 
pueblos  que  estan  al  pi^  de  la  GordiUera 
se  siente  un  poco  de  Mo.  El  rio  de  M6r- 
rope  con  sus  pequefios  tributarios  y  el  de 
Lambayeque  la  fertUizan. 

Un  Sub-Prefecto  est4  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Jues 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesidstico  esta  dividida  en  los  siguien- 
tes. 

CURATOS : 

Ferrinafe.  MArrope. 

Jayanca.  Muchumi. 

Ingahuasi  y  Ganares.  Olmos. 
Lambayeque.  Pacora. 

Motupe.  Salas  y  Penachi, 


1 


LAMB 


498 


LAMP 


Hay  uu  Colegio  de  instruccion  media 

para  hombres  y  21  Escuelas  de  primeras 

letras,  que  ocasiouan  un  gas  to  de  14,8^0 

soles  al  ano,  d  saber : 

Sueldos. 

1  Colegio  para  hombres S.     2,240 

14  Escuelas  para  hombres »      8,400 

7         »  »     mugeres »      4,200 

Total  al  ano S. ""147840 

Las  contribuciones  producen  al  afio  la 

cantidad  de  1,275  soles  por  los  siguientes 

ramos: 

Contribucion  Urbaiia S.      409 

»  Bustica »        881 

»  Industrial •        894 

»  Eclesiastlca »       141 


Total  al  ano S.  1,275 

Lambayeque,  disti'ito  de  la  proyincia  de  este 
nombre  en  el  mismo  Departamento :  habt. 
6,101,  sin  contar  los  colonos  asiaticos. 

Lambayeque,  ciudad,  capital  de  la  provincia 
y  del  distrito  de~  Lambayeque,  d  los  6°  4' 
42"  lat.  y  76«  85'  84"  long. :  habt.  5,754: 
la  poblacion  ocupa  un  terreno  llano,  y  co- 
mo  el  ho  no  tiene  cauce,  ha  sido  inunda- 
da  y  destruida  varias  veces :  dista  de  Lima 
154  leg.  (579  k.);  de  Chiclayo  2  (11  k.); 
de  Piura  44  (245  k.). 

Lambayeque  6  Rio  de  la  Leche:  nace  en  la 
Cordillera  de  Hualgayoc ;  pasa  por  Santa 
Cruz  y  despues  por  Lambayeque  y  desem- 
boca  en  el  mar  3  millas  alN.de  San  Jose. 

Lambalay,  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacna. 

Lambilla,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Huarochiri:  habt.  184. 

Lanibrama*  hda.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 
Angaraes,  dist.  Caja:  habt.  189. 

La3ibrama,  distrito  de  la  provincia  de  Aban- 
cay,  Dpt.  Apurimac :  habt.  2,087. 

Lambraaia,  (puede  ser  corrupcion  de  Lam- 
yana  arbol  de  aliso.  Ay.)  pbl.  capital  de 
este  distrito  de  la  provincia  de  Abancay, 
Dpt.  Apurimac :  habt.  605 :  dista  de  Aban- 
cay 18  leg.  (72  J  k.);  de  Caypi  8  (16  i  k.). 

LanibranpuquiOy  cerro  inmediato  k  la  vi- 
lla de  Chumpi,  prov.  Parinacochas,  Dpt. 
Ayacucho:  tiene  ricas  minas  de  marmo- 
les  jaspeados ;  al  pie  del  cen*o  hay  un  ma- 
nantial  de  agua  mineral  muy  trasparente. 

LambraS)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta,  dist.  Luricocha:  habt.  98. 


LambrashnaycOf  hda.  Dpt.  y  dui  Ajien- 

cho,  prov.  Huamanga. 
Lambbashuayco,  hda.  Dpt.  Aponmac,  prot. 

AndahuaylaSy  dist.  Talavera. 
Lambrasniyoc,  hda.   Dpt.   HaancaYe&ci» 

prov.  Tayacaja,  dist.  Anco :  habt.  15. 
Lambbasniyoc,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  pror. 

Lucanas,  dist.  Sancos. 

Lainbraspata^  hda.  Dpt  Huancaveliea,  pror. 
Tayacaja  dist.  Salcabamba:  habt.  48. 

Lambraspata,  aid.  Dpt.  Apunmac,  pto^. 
Andahuaylas,  dist.  Huancarama:  lubt. 
282:  d  ^  leg.  (8  k.)  de  Huancarama. 

Lambraspuquio,  hda.  Dpt.  Apurimac,  pror. 
Aymaraes,  dist.  Chapimarca:  habt  50. 

Lamejiui)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Tapay. 

Lamlami)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ld- 
canas,  dist.  Laramate. 

Lampa^  {Lanipa  Htera  de  mimbres  qua 
usaban  los  jefes  6  caciques.  Ay.)  aid.  y  est 
Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo,  dist  P»- 
riahuanca:  habt.  470. 

Lampa,  rio ,  nace  en  la  Cordillera  de  Hnim- 
80,  lado  Sur,  k  los  14»  25'  lat.  y  75*  80" 
long,  mas  6  menos,  en  la  provincia  de 
Parinacochas  y  con  rumbo  al  Sur,  p&tt 
por  Pacapausa,  recibe  las  aguas  del  Cote- 
huasi,  como  8  leg.  al  Sur  de  Soyla,  y  ^ 
gue  con  el  mismo  rumbo  hasta  desemlo- 
car  en  el  mar  con  el  nombre  de  rio  dt 
Ocoiia,  k  los  16°  27'  lat.  y  76*  26*  14" 
long. 

Lampa,  distrito  de  la  provincia  de  Parinaco- 
chas, Dpt.  Ayacucho :  habt.  8,605. 

Lampa,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  Parinacochas,  Dpt.  Ayacucho: 
habt.  789 :  situado  al  pi^  de  un  escaipado 
cerro  hendido  de  quebraditas  por  doode 
corren  las  aguas  de  las  lluvias  oon  peli- 
gro  constante  del  pueblo  y  caosando  dt- 
iios.  El  temperamento  es  templado. 
Lampa,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist  Aco- 
mayo :  habt.  209.  Esta  estancia  tiene  kes 
aldeas  que  suman  en  todo  899.  habt 

Laiupa,  provincia  del  Departamento  de  Pa- 
ne. £1  arreglo  y  demarcacion  de  esta  pio* 
vincia  se  hizo  en  virtud  del  decreto  dic- 
tatorial, dictado  en  el  Cuzco  el  2  de  Majo 
de  1854.  Confina  por  el  N.  con  la  de  Ck- 
rabaya,  dividida  por  un  contrafaerte  que  se 


LAMP 


—  499  — 


LAMP 


desprende  de  los  Andes ;  por  el  S.  oon  la 
de  Pono,  separada  por  el  rio  de  Cabana; 
por  el  E.  con  las  de  Asdngaro  y  Huanca- 
ne  dividapor  el  rio  de  Asdngaro;  y  por  el 
O.  con  la  de  Ganchis  y  Ganas  del  Departa- 
mento  del  Guzco  y  la  de  Gaylloma  del  De- 
partamento  de  Arequipa,  diyididas  por 
una  cadena  de  los  Andes.  Su  capital  la 
dndad  de  Lampa.  Gonsta  de  los  siguientes 

DISTBITOS : 

Habt. 

Ayaviri 6,080 

Gabanilla  * 

Calapuja 2,852 

Cnpi 1,159 

Lampa 8,890 

Ualli 466 

Macari 8,092 

Nicacio 1,091 

Nnnoa 8,989 

Orurillo 6,694 

Pacard 4,411 

Santa  Rosa 8,084 

Ucnbiri 974 

Umachiri 1,968 

Vilavik 481 


Total  habt 89,681 

!Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  14°  25'  y  16°  40'  lat.  y  los  72°  80'  y 
78**  25'  long,  formando  una  superficie  co- 
mo  de  854  leguas,  que  comparada  con  su 
poblacion  resulta  con  poco  mas  de  112  ha. 
bitantes  por  cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  como  en  la  de  Asdngaro. 

Segun  se  v6,  la  provincia  estd  entre  dos 
raroales  de  los  Andes,  por  el  N.  y  el  O. 
can  pequenas  ramificaciones  que  van  has- 
ta  perderse  en  la  gran  hoya  que  forma 
el  lago  Titicaca.  Ademds  de  los  rios  de 
Asdngaro  y  Gabana  que  la  limitan  por  el 
E.  y  por  el  S.,  la  riega  un  brazo  del  rio 
de  Santa  Rosa  6  de  Ayaviri  hasta  que  se 
une  con  el  de  Asdngaro :  por  todo  esto, 
Liampa,  es  rica  en  productos  del  reyno 
veg^etal  y  mineral ,  y  tiene  el  primer  ele- 
mento  deprosperidad,  cuales  su  numerosa 
poblacion  en  proporciou  d  su  territorio. 

*    No  86  indioa  Ioa  habitantes  del  distrito  de 
Cabanilli^  por  falta  de  datOH. 


Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesidstico  esta  dividida  en  los  siguien- 
tes 

CURATOS : 

Gabana.  Juliaca. 

Gabanillas.  Lampa. 

Garacoto.  Vilque. 

Hay  un  Golegio  de  instruccion  media 
para  hombres,  uno  para  mugeres  y  81  Es- 
cuelas  de  primeras  letras,  que  ocasionan 
el  gasto  do  28,000  soles  al  ano,  d  saber: 

Sueldos. 

1  Golegio  para  hombres S.     6,400 

1         »  »     mugeres »       8,000 

18  Escuelas  para  hombres »     10,800 

18  »  »     mugeres »       7,800 


Total  al  ano S.  28,040 

Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  5,126  soles,  por  los  siguien- 
tes ramos : 

Gontribucion  Rustica S.     3,873 

«  Industrial ■         911 

•  Eclesidstica >        882 


Total S.     5,126 

Lampa,  distrito  de  la  provincia  de  Lampa, 

Dpi  Puno. 
Lampa,  ciudad,  capital  de  la  provincia  y  del 

distrito  de  Lampa,  Dpt.  Puno:  d  los  15° 

29'  20"  lat.  y  70°  20'  15"  long.:  habt. 

1,058:  dista  del  Guzco  59  leg.  (828  i  k.), 

y  de  Pucara  9  (50  k.).   ^ 
Lampa,  aid.  y  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghu- 

cuito,  dist.  Pomata:  habt.  162. 
Laill{Hllla,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Sancos. 
Lampalla,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nacochas,  dist.  Pullo :  habt.  88. 
l4Uii]ianiqueil,  hda.   Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  Lampa:  habt.  218. 
LaillIMl8,  cerro  mineral,  D2)t.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Recuay. 
Lanijiay,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gota- 

bambas,  dist.  Haquira. 
Laiupi)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pararin. 
Lampian.  distrito  de  la  provincia  de  Ganf  a, 

Dpt.  Lima:  habt.  1,900. 


LAND 


500  — 


LANQ 


Lampun,  (cormpcion  de  lAampan  la  azada 
que  nsaban  los  indios.  Q.)  Tilla,  capital 
de  este  distrito  de  la  provincia  de  Ganta, 
Dpt.  Lima :  habt.  599. 

Lampoycata^  ohac.  Dpi.  Aporimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Laniud^  distrito  de  la  provincia  de  Lnya, 

Dpt.  Amazouas:  habt.  1,776. 
Lamud,  (antiguamente  Llamtir,  puede  ser 

que  sea  derivado  de  LUtmiitha  estrenar 

una  bestia.   Ay.)  ciudad,   capital  de  la 

provincia  de  Luya  y  del  distrito  de  sn 

nombre,  Dpt.  Amazonas:  babt.   1,544: 

esti  dividida  en  cuatro  cuarteles  que  se 

denominan  Santa  Ana,  Gualannta,  San 

Juan  y  Banda  Oriental. 
Lana,  aid.  Dpt.  An/sachs,  prov.  Santa,  dist. 

Kepena. 
Lancata,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist.  Ta- 

rata. 
LanooneS)  {Uamo  mny  negro.  Ay.)  aid. 

Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist.  Querocoti- 

llo :  habt.  188. 
Lanconsillo,  cerro  mineral  de  oro  en  el  dist. 

y  prov.  de  Santa,  Dpt.  Ancachs. 
Lancha  La,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 

jatambo,  dist.  Gaujul:  habt.  71. 
Lanchaii)  aid.  y  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huari,  dist.  Chavin :  habt.  128. 
Lancbas^  hda.  de  vina,  Dpt.  lea,  prov.  Ghin- 

cha,  dist.  Pisco :  habt.  48. 
Lanche,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Chalaco:  habt.  20. 
Lanche,  hda.  Dpt.  Cajamarca.  prov.  Gho- 

ta,  dist.  QuerocotiUo. 
Lanche,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ghota, 

dist.  Cutervo :  habt.  662,  con  los  Gondac 

y  Oscurini. 
Lanchebamba,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Chota. 
Laiicheeonga^  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Huambos:  habt.  178,  inclu- 
sive los  (ie  Cordillera. 
Laiiehepampay  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huan- 

cabamba,  dist.  Huarmaca. 

Lancheiiata,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayaba- 
ca, dist.  Chalaco. 

LancheS)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Cajamarquilla. 

Landa,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Huan- 
cabamba,  dist.  Huarmaca:  habt.   182: 


dista  de  Huancaibamba  8  Leg.  (16  \  L), 

de  Lambayeque  80  (167  k.). 
Landa,  hdas.  (dos)  Dpt.  y  prov.  Aieqiupi» 

dist.  Yitor :  habt.  6,  cada  una. 
Landeta,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  disi. 

Huaca:  habt.  69. 

l4Ulga9  (corrupcion  de  Llauicca,  manosear, 
tocar,  palpar.  Q. ;  Lancca  la  pordon  de 
barro  que  uno  puede  Uevar,  Lanceo  gne- 
so,  el  tronco  de  un  4rbol.  Ay.)  pbL  Dpt 
Lima,  prov.  Huarochiri,  dist.  ChoniDos: 
d  2,884m.  alt.  al N.  E.  de  Ghornl1os:hak 
648 :  dista  de  Chorrillos  i  leg.  (8  L);  de 
Espfritu  Santo  2  i  (18  i  k.)  y  17  i  (97  i  L) 
de  Lurin,  por  Sisicaya. 

Langanise^  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huancaraylla 
LaugaycO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  laayos, 

dist.  Laraos. 
Langla,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganete,  dist 

Lunahuana:  habt.  61. 

LangO)  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Oxuk- 
suyos,  dist.  Chuquibamba. 

Langiil)  distrito  de  la  provincia  de  Qmas, 
Dpt.  Guzco :  habt.  1,4^6. 

Lanoui,  (parasu  etimologia  v^ase  LantfoS  pU. 
capital  de  este  distrito  de  la  provincia  da 
Ganas,  Dpt.  Guzco;  4  la  orilla  de  la  Ii^- 
na  Langui :  habt.  255 :  dista  del  Cnzco  29 
leg.  (161  k);  de  Sicuani  5  (27  i  k.);  de 
Pampamarca  7  (89  k.). 

Langui,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Areqni' 
pa,  dist.  Paucarpata. 

Langulre,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ia- 
canas,  dist.  Sancos. 

Lanis,  mina  de  plata,  prov.  Gastrovirepft. 

Lailispampaf  chac.  'Dpt.  prov.  y  dist.  Ca- 
jamarca. 

Lamas,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huinaoo,  di^ 

Higueras. 
LailJlUUli  6  Lahuaniy  aid.  y  est  Dpi  Aps* 

rimac,  prov.  Abancay,  dist.  Lamhtami: 

habt.  101. 

Lanlacmnl,  no  thbutario  del  San  Gabas, 
cerca  de  la  hacienda  de  San  Jotie  caaal 
frente  de  la  confluencia  del  Chaquimavo. 

Lanqiii,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist  Haao- 
cabamba. 

Lanqui)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pttifia- 
cochas,  dist.  Ghmnpi. 


LAHA  —5 

■nrota,  eet.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  diet.  Yanqai. 

BBta,  cbao.  Dpt.  Hnancavelica,  prov.  Cae- 
troviieynn,  dist.  HuaohoB. 

inza,  cbac.  Dpt.  Anca^hB,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Tiulloa. 

ANzA,  hda.  Dpt.  HuancaveUca,  proy.  Taya- 
caja,  dist.  Pampas:  habt.  112. 

■oca,  (mar  de  los  mares.  Q.)  no,  Dace  en 
la  lagaua  Cota-Catani  de  los  aevados  de 
Pacchata  en  Moquegna,  y  se  dirige  A  Bo- 
livia. Se  ba  proyectado  ecbar  las  i^uas 
de  este  no  A  la  quebrada  de  Azapa,  para 
anmeutar  las  aguas  do  este  rico  valle. 

lonfiana,  aid.  Dpt.  7  diet.  TarapacA :  babt. 
Ifil :  dista  de  TarapacH  6  leg.  (27  I  k.). 

ipit,  (Lappa  piojo.  Ay.)ald.  y  bda.  Dpt.  Ju- 
nm,proT.HiiaDcayo,dist.  Golca:  babt.  103. 

tpriHil4>,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Moborbabt.  25. 

IpalRca,  est  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tuti. 

ipjara,  cbac.  Dpt.  Torapacd,  dist.  Gamina. 

ipnnicii,  cbac.  Dpt.  lea,  prov.  Chincba, 

dist.  Pisco. 

iqneqHB,  (Laguitha  repartir,  dividir.  Ay.) 

aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  diat.  Hiudia:  babt. 

920. 

iqnimt,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y   dist. 

Hnancayo. 

qiiiiii:!!,  est.  Dpt.  Huancavebca,  prov.  y 

dist.  raetrovireyna :  habt  21. 

^IDiptuupa;  bda.  Dpt.  y  prov.  Lambaye- 

]ue,  dist.  Salas. 

m,  aid.  y  cbac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 

list.  Socabaya:  babt.  110. 

rabanilM,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La 

Uar,  dint.  Anco. 

"acota,  mina,  v^ase  Lai/taiola  6  SaUedo 

HBOrctlt  pbl.  Dpi.  Hnaucavelica,  prov. 
lastrovireyna,  dist.  Cordova:  babt.  416. 
lunate,  distrito  de  la  provincia  de  Lnca- 
as,  Dpt.  Ayacuobo :  Labt.  3,481. 
AUATB,  (Larama  azul.  Ay.)  pbl.  capita^ 
e  este  distrito  de  la  provincia  de  Luca- 
as,  Dpt.  Ayacucbo:  babt.  718. 
AMAT£,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 
laoga,  dist.  Santiago :  babt.  180 ;  i  1  leg. 
i  i  k.)  de  Santiago  y  i  6  (27  J  k)  de 
yacucbo. 


II  —  LAKE 

Ltintinita,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 
lloma,  dist.  Oallalb. 

Laran,  aid,  Dpt.  Lima,  prov.  Hnarocbiri, 
dist.  San  Lorenzo  de  Qninti. 

LJE.\^■,  bda.  de  caiia,  Dpt.  lea,  prov.  Cbin- 
cba,  dist.  Cbincba  Baja:  babt.  814 ;  dista 
de  Tambo  Mora  1  4  leg.  (8  k.) ;  de  Cbin- 
cba Baja  1  i  (8  k.);  de  Cbincba  Altai 
{5ik.).    - 

Lanmccabaani,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  j 
dist.  Astlngaro. 

Larancochu,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Arabnay. 

IdTtrntancit,  est.  Dpt.  y  prov.  Moquegua, 
dist.  Icbuua. 

lAranti),  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  diet.  Ocros. 

LaraoSf  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaroehiri, 
dist.  Carampoma:  babt.  424. 

Imraos,  distrito  de  la  provincia  de  Yauyos, 
Dpt.  Lima:  babt.  8,794. 

Laraos,  (puede  ser  corrupcion  de  Lariuru 
vivirsin  reconocerjefe,  cimarron.  Ay.)  pbl, 
capital  de  eate  distrito  de  la  provincia  de 
Yauyos,  Dpt.  Lima :  habt.  821 ;  &  8,446n»- 
alt. 

Larapacat  bda.  Dpi.  Cajmarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Ban  Ignacio. 

LarapaDipa,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Union,  dist.  Alca. 

Larapata,  bda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Pauoar- 
tambo,  dist.  Cballabamba:  habt.  80. 

Larnpitfl,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
San  tierdnimo. 

Laniqnero,  bda.  Dpt,  y  prov.  Puno,  dist, 
Ficbacaiii. 

Larata,  (Laratha  reir.  Ay.)  aid.  Dpt.  Liber- 
tad,  prov,  Patas,  diet,  Huayo, 

Larata,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
dist,  Tapay. 

Lanito,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Curabu;i,ji:  babt.  lUl. 

Larcay,  (Larcu  acequia,  especie  de  canal 
de  madcra  delgada  con  que  los  indios  be- 
bian  cbicba  por  pasatiempo.  Ay.)  pbl. 
Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lucanae,  dist-  Bo- 
ras: habt.  465. 

Lartdo,  aid.  y  bda.  de  cana,  Dpt.  Libertad, 
prov.  y  dist.   Trujillo;  dista  de  Trujillo 
2  leg.  (11  k.). 
litres,  (Lari  tio  matomo,  y&  veces  todopa- 


LASA 


—  502  — 


LAUR 


riente  por  parte  de  madre.  Ay.)  puerto  en 
el  rio  Yanatilde,  que  sirve  de  Hmite  d  la 
provincia  de  la  Convencion,  Dpt.  Cuzco. 
Lares,  distrito  de  la  provincia  de  Calca,  Dpt. 
Cuzco:  habt.  4,828. 

Labes,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Galea,  Dpt.  Cuzco :  d  sus  inme- 
diacion  existe  un  mananlial  de  agua  mi- 
neral ferruginosa ;  contiene  un  poco  de 
arsenico :  habt.   450. 

Lariy  distrito  de  la  provincia  de  Caylloma, 
Dpt.  Arequipa:  habt.  980. 

Lari,  (Lan  tio  6  pai'iente  materno :  Lan  la- 
ri  gente  que  vive  sin  conocer  jefe,  cima- 
marron.  Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito, 
de  la  provincia  Caylloma,  Dpt.  Arequipa: 
habt.  860  (parcialidad  de  Anansaya). 

Laria,  quebrada,  (vease  PamparoinaSy  que- 
brada). 

Labia,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Pamparomas. 

Labia,  est.  y  hda.  en  la  quebrada  de  su  nom- 
bre,  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo,  dist. 
Calca:  habt.  304. 

Lajua,  cerro  con  vetas  de  cinabrio  d  15  leg. 
(88  i  k.)  de  la  mina  de  de  Santa  Barba- 
ra, Dpt.  Huancavelica,   prov.  Angaraes. 

Labia,  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica,  dist. 
Conayea:  habt.  148. 

Laris,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist. 
Sicuani :  habt.  250. 

Lari-lari,  aM.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 
Cayma. 

Laripata^  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 
bana. 

Larmenta,  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancavehca. 
dist.  Conayea:  habt.  187. 

LarO)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa: 
habt.  214. 

Larohnasi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Ocubiri. 

Lairea)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Trujillo;  dista  de  Trujillo  i  leg.  (8  k.). 

liarria,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Caras. 

Larrion,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Surco. 
Larriva,  chac.   Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Surco:  habt.  18. 
Lasani,  (Llasani  peso  mucho.  Q.)  aid.  Dpt. 

Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Yunguyo. 


Lajstaj,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Hnancajo, 

dist.  San  Ger6mmo:  habt.  81. 
Lata,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist 

Huayo;  dista  de  este  pbl.  2  leg.  (H  i-)- 
Latag^le,  hda.  Dpt.  y  prov.   lea,  dist.  Su 

Juan  Bautista ;  dista  de  lea  8  leg.  (16 1  iX 
LatauUipata,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chim. 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
Latico,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochm, 

dist.  San  Damian. 
Latisa,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Hott- 

cabamba. 
La  TIsa  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  disk 

San  Marcos. 
Latonea,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist 

Atavillos  Bftjos. 
Latner,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  PaUz, 

dist.  Capamarquilla. 
Lauca,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist 

Huaripampa. 
Lauca,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Casta. 
Lauca,  rio,  Dpt.  y  prov.  Tacna. 
Lauca^lie,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist 

Arica :  dista  de  Arica  1  leg.  (5  i  k.). 
Lauchamud  6  Laucha,  aid.  Di>t.  Cajanwr- 

ca,  prov.  Hualgayoc,  dist.  San  WgoA: 

habt.  528,  con  los  de  Calquis. 
Lauche,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Choriillos. 
LauUi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro,  dist 

Potoni. 
Laiillinca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ucubiri. 
Laumache,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist 

Huancabamba ;  dista  de  esta  ciudad  2  kg. 

(11  k.). 
Laupay,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Anco. 
Laniie,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hn&noco,  di* 

Chinchao,  en  la  quebrada  Derrepente. 
Laora,  sahtrera  en  el  Canton  de  la  Pens. 

dist.  y  Dpt.  Tarapaca;  en  1878  piodnjo 

2,400  quintales;  dista  12  leg.  (66  i  L) 

del  puerto. 
Laura  Santa,  sahtrera  en  el  Cauton  de  Tan- 
gay,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapadk;en  1872 

produjo  84 ,000  quintales;  en  1878  180,00(h 

dista  del  puerto  10  leg.  (56  i  k.). 

Lauramarca,  (Lauraftua  pluioA  del  pajst) 

para  adornarse  conella,  marcalngax. Ajj 


LAYA 


—  503- 


LAYT 


at.  y  hdft.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 
hi,  dist.  OcoDgate. 

inpampai  aid.  Dpt.  Hnai)cavelic&,  prov. 
Ingaraes,  dist.  Aoobamba:  habt.  100. 
oniytuii)  pbl-  Dpt.  Cuzco,  piov,  CimaB, 
list.  Layo :  dista  del  Cazr,o  55  leg.  (195  k. 
r  6  (S3  i  k.)  de  Langui. 
DiuTAKi,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cauas, 
list.  Layo. 
urel,  eerro,  &  5  leg.  (28  k.)  de  Taquilpon, 
isDC  una  miiia  de  carbon  de  piedra,  que 
krde  sin  llama  y  ain  olor,  Dpt.  Ancachi 
itov.  Huaylaa,  didt.  Macate. 
nri,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Chan- 
cy: habt.  06. 
nrlcratas,  (puede  aer  corrupcion  de  Ha- 
jiiipatha,  eompadecerae  de  otro  ayudAn- 
lolo  i  salir  de  bus  trabujos.  Ay.)  aid.  Dpt. 
i.yacucho,  prov.  ParinaoouhaK,  dial.  Lam- 
)a. 

uricaya,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari, 
lacocbau,  dist.  Lampa. 
UBicAVA,  laguua,  al  £.  de  las  de  Aulloco- 
^a  y  Huanso  en  esta  Cordillera, 
oricocliii,  hda,  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 
list.  Cayoa:  habt.  71. 
uRicocBA,  lago  coneiderado  como  el  ori- 
[ea  del  Uaraiion  haata  que  se  recouocid  el 
io  Nupe,  que  por  nacer  maa  l^joa  es  au 
erdAdero  orfgen.  Esta  laguua  ae  com 
e  hoy  cou  los  nombres  de  Junin,  Reyes 
Hnchaycoclia:  v^ase  Junin,  laguna. 
irlpampa,  hda.   Dpt.  Ayacucho,  prov, 
.uc&nas,  diat.  Puquio. 
m>,  chac.  Dpt.  Aaoacha,  prov.  Huayli 
ist.  Pueblo  Libre:  liabt.  18. 
isa*  bda.  Dpt.  Hnancavelica,  prov.  Ta- 
avaja,  dist.  Pampas:  habt.  65. 
s*,  eat.  Dpt,  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist. 
oUcha. 

saniKf  pbl.  Dpt.  prov.iy  diat.  Tacna. 
Nate,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
a.,  dist.  Tuti. 

0,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocluri, 
at.  Uatucaua. 

k,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 
St.  Casta. 

i,  chac.  Dpt.  liima,  prov.  Huarochiri, 
3t.  Chonillos, 

lya*  hda.  Dpt.  Puno,  prov.   Aa&ugaro, 
at.  Sou  JoB^. 


LaycAGOttI   6  Laracola,  (Layea  hechicero 

cota  mar,  laguQ%,  charco.  Ay.)  eerro  cer- 

ca  de  Puud:  tieue  ricas  miuas  de  plata 

una  de  ellae  ea  la  c^lebre  de  Salcedo,  {v4a. 

se  Salceilo,  mina). 
La)'C9,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

diat.  Tacabamba. 
Layco,  (I.ftycu,  por  amor,  por  mi,  y  Layca 

hechicero.  Ay.)  aid.  Dpt.  Huascavehca, 

prov.  Ciiatrovireyna,  diat.  Cdrdova:  habt. 

liO. 
Layches,  (hac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caji 

tambo,  ilist.  Ocroa. 
Idyliua,  ii'ld.  Dpt.   Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas.  dist.  Huancarama,  &  1  leg.  (5  i  k, 

de  Huaiicarama. 
Layhda,  (vfiaae  Lakua)  aid.  Dpt.  Arequipa 

pi-ov.  Cuuand,  dist.   Caraveh:  i.  6  leg. 

(38  i  k.)  de  CaraveU. 
Idyme,  hila.  Dpt.   Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  die!^.  Soras. 
Layhe,  chic.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ohunvivil- 

caa,  disi.  Ccapacmaroa. 
Layhe,  aid.  Dpt.  Puuo,  prov.  Lampa,  dist. 

Macari :  habt.  846. 
Laymiua,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  diat.  Luricocha :  habt.  12. 
Laymlpata,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa. 
Laymnchaf  aid.  Dpt.  Anoaoha,  prov.  y  diat. 

Pallaaca:  babt.  181, 
Laynanipatat  est.  Dpt.  Puuo,  prov.   Sin- 

dia,  dist.  Cuyucuyu. 
Laynei  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Yanaoca:  habt.  208, 
JjayOt  dietrito  de  la  provincia  Canas,  Dpi 

Cuzco:  habt.  1,564. 
Layo,  {Layu,  cierta  rafz  peqaena  que  ae 

me.  Ay.)  pbl.  capital  de  eate  diatrito  de  la 

provincia  de  Canas,  Dpt,  Cuzco :  habt. 

427 :  i  S  leg.  (16  i  k.)  de  Lat^.  En  un 

eerro  uimediato,  hay  ana  mina  de  pla- 
ta. 
Lavo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcaa, 

dist.  Vulille:  habt.  4S, 
Lavo,  chac.  Dpt,  Cuzco,  prov.  ChunvivU- 

Ciki,  dkt.  Sauto  Toma^i. 
LuyopBDipa)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Mai'ari. 
Lajiarima,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  PuUo. 


LEGU 


—  504 


LETT 


Layre,  hda.  Dpt.  Junin^  prov.  Huancayo, 

dist.  San  Juan. 
Layve,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Colca. 
LayviadaS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 

jatambo,  dist.  Acas. 

LazaretOf  Ma.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 
L&zaro  San,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Ayabaca,  dist.  Cumbicus :  liabt.  248. 
LAzaro  San,  mina  de  plata  y  poco  de  oro, 

Dpt.  Ancacha,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 
LAzabo  San,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
LazOy  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Mag- 

dalena:  habt.  9. 
Lazo,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea.  dist.  San  Juan 

Bautista. 
Leacco,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea,  dist. 

Lares:  habt.  184. 
Leandro  San,  hda.  cocal,  Dpt.  y  prov.  Hud- 

nuco,  dist.  Chinchao. 
LecaS)   aid.   Dpt.   Puno,  prov.  Asdngaro^ 

dist.  Achaya:  habt.  435. 
Lecas,   aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Pusi. 
Lecasaya,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gayllo- 

ma,  dist.  Callalli. 
Lecclecca,  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba :  habt.  26. 
Leche,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 

dist.  Gatalina:  habt.  82. 
Leche,  rio  de  la,  asi  se  llama  el  rio  de  Lam- 

bayeque. 
Leche,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Gara- 

baya,  dist.  Ituata. 
Leche  huma,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Paucarcolla. 
LeehepaqaiOf  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghun- 

vivilcas,  dist.  Velille. 
Lecheral)  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Huarmey. 
LechupU)  est.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta.  diit. 

Querocotnio. 
Lechuza,  cerro,  tiene  d96(n.  alt.  y  se  ve  un 

poco  al  interior  de  la  costa. 

Ledoyf  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 

dist.  Tingo :  habt.  82. 
Legua,  aid.  D])t.  y  prov.  Piura,  dist.  Gasti- 

11a :  habt.  485. 
Legua  La,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Magdalena:  habt.  86. 


Lcjia,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lnji, 

dist.  San  Gor6nimo:  habt.  81. 
Lejia,  tamboenti'e  Shannsiy  S.  JnanLomi, 

Dpt.  Amazonas. 
LeUf  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay,  dist 

Tambo. 
Leilgua,  hda.  Dpt.  y  prov.  loa,  dist.  Fnebk 

Nuevo:  habt.  684. 

Lengua,  est.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Hia- 

manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  15. 
Lefia^  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lnji, 

dist.  Bagua. 
Leina,  caleta  en  el  mismo  recodo  y  en  U 

parte  N.  de  la  caleta  de  Yapes;  tiene  im 

fondo  de  4  ^  d  6  brazas. 
Le^a  La,  despoblado,  Dpt.  Hoaneavelica, 

prov.  Gastrovireyna,  dist.  PiUpiehaca:  dis- 

ta  de  Ayacucho  82  leg.  (178  k.) ;  de  M- 

pichaca  6  (88  i  k.). 
LeoU)  hda.  de  vina,  Dpt.  lea,  prov.  Otis- 

cha,  dist.  Pisco :  habt.  70 :  produce  ai  too 

200  barriles  de  vino  de  18  galones. 
LeoneSf  rocas  muy  immediatas  i  la  Pimti 

de  Goles. 
Leonpampa,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hxuim- 

CO,  dist.  Ghinchao,  enlaquebradaDe-Be- 
pente. 
Leqnecalaill,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Caia- 

baya,  dist.  Ajoyani. 
Laqueleque^  (un  pajaro  bianco  y  negro  del 

tamano  del  halcon.  Ay.)  hda.  Dpi.  Pqbo. 

prov.  Lampa,  diet.  Gabanilla. 
Lequello,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pui- 

nacochas,  dist.  Lampa. 
Lequeni,  {Lequen  hen-ero  6  plai^^.  kj) 

est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ghacuito. 
LequenuyO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cani*- 

ya,  dist.  Grucero. 
Lequepata,  est.  Dpt.  Puno,  proT.  Lampa. 

dist.  Macari. 
LequeS)  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Bnak* 

gayoc,  dist.  Niepos. 

Leticia,  puerto  en  el  Amazonas,  a  loe  4* 
11'  10"  lat.  y  69^*  60'  26"  long,  en  is  o«- 
fluencia  del  riachuelo  de  Saa  Antonio ;  i 
160m.  alt.:  dista  de  Tabatinga  como  1  nu- 
lla, y  es  el  primer  pueblo  del  Perd  pari 
el  lado  del  Amazonas.  Generalmenie  st 
le  llama  puerto  de  San  AtUanio  de  la  Fn>!-- 
tera ;  su  temperatura  28*  d  29*^  en  NofviaL- 
bre.  Su  movimiento  mercantil  t;&  en  bo- 


LIBA  —  5 

table  amnento  debido  i  loa  vapores  del 
Fer^  7  del  Brasil  que  lo  frecneDtan,  eouo 
ae  T^  en  el  Bigniente  cnadro : 


1874? 


UOTIHIENTO 

DEL  PUEBTO  DE  LETICU  6  BEA  DE  SAN  ANTOHIO 
DE  LA  FRONTEHA. 
EntTuim.  ToneldE.     FftsagB. 

/  SeVaporos 18,318       261 

,ft-.  1   10  Lanohas  4  vapor         180      481 

^'^'*1268  Botes,  etc 164        66 

I  90  CanoaB 86  5 

ISVaporefl 11,986      481 

4  Lanohas  &  vapor         170        10 
Sftlieron.  Tonelds.      Pftsaea. 

(  18  Vapores 7,656        278 

1876  ]     1  Lanolia  &  vapor.         BO 
[ilB  Botes  y  canoas.        268 

f  69  Vapores 20,621        209 

1875]     4Lanchn8lLvapor       100 

(l89  Botes,  etc 206  1 

Dista  d9  Loreto  10  leg.  (66  i  b.);  de 
Moyobamba  126  (1,092  k.). 
LetJnit  aid.  Dpt.  y  prov.  Pinra,  dist.  Se- 

cbnra:  habt.  244. 
LetraLA,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  San  Ignacio. 
Letr&yo,  hda.  Dpt.  y  prov.  I«&,  dist.  Humay: 

habt.  100. 
Lflti^oe,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y 

dist.  Castrovireyna. 
[jBWB,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Chacha- 

poyas,  diat.  Huayabamba. 
IJeTanto,  distrito  de  la  provincia  Ae  Cha- 

chapoyas,  Dpt.  Antazonas;  habt.  600. 
[iBTANTo,  pbl.  capital  de  eete  distrito  de  la 
provinoia  de  GhaohapoyaB,  Dpt.  Amazo- 
naa.  El  terreno  de  la  poblacion  es  muy 
indinado,  solo  la  plaza  es  liana:  habt. 
866. 
Lerita,  aid.  Dpt.  Fimo,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata:  habt.  668. 
Leymebamba,  dietrito  de  la  provmda  de 
Chachapoyas,  Dpt.  Amazonas :  habt.  767. 
[iETHBBAHBA,  pbl.  Capital  de  este  distrito  de 
la  piovinoia  de  Chaohapoyas,  Dpt.  Ama- 
zonas :  habt.  224. 
Leypaya,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Bua- 

rochiri. 
Uanga*  hda.  Dpi.  Ctyamaroa,  prov.  Chota, 
^st.  Huambos. 
Ubaya*  chac.  Dpt.  Uoquegna,  dist.  Garu- 


5  —  LIBE 

Uberfadt  nana  de  plata  en  Qtteropaloa, 
Dpt.  Hn^nco,  ptov,  Dos  de  Mayo,  dist. 
Bauos:  direcdon  N.  80*  E.;  inclination 
80"  &  86°. 

LIBERTAD,  Depu-tamento :  la  antigua  In- 
tendencia  de  TrujUlo  tai  declarada  De- 
partamento  por  decreto  dictatorial  de  12 
de  Febrero  de  1821,  hasia  que  se  dict6  la 
ley  de  9  de  Maxzo  de  1826  que  le  did  el 
nombre  de  Departamento  de  la  Libertad, 
porque  en  Trtijillo  y  Lambayeque  se  pro- 
clamiS  nuealra  Independencia  primero  qua 
en  Lima :  ent6ncea  abrazaba  todo  el  Nor- 
te, y  Bucetiivamente  f a4  desmembriudose- 
le  para  formar  los  Departamentos  de  Ama- 
zonas, Gajamarca,  Fiura  y  Lambayeque: 
hoy  qneda  reducido  &  los  siguientes  U- 
mites:  por  el  Norte  el  Departamento  de 
Lambayeque  y  parte  del  de  Gajamarca; 
por  el  S.  el  de  Ancacbs,  por  el  rlo  San- 
ta ;  por  el  E.  el  de  Amazonas;  y  por  el  0. 
el  mar  Pacifioo  desde  los  7"  10'  hasta  los 
8"  67'  lat.  La  autigua  ciudad  de  Truji- 
llo  es  la  capital  del  Departamento.  Oons- 
ta  de  las  siguientes 

FBOTINCIAS  : 

Habt. 

Huaraachuco 35,703 

Otusco 28,881 

Pacaamayo 18,816 

Pataz 27,748 

Tnyillo 26,788 


Total  habt 181,936 

EsU  comprendido,  mas  6  m^nos,  en- 
tre  los  7°  10'  y  8"  67'  lat.  y  los  79"  10'  y 
82°  6'  long,  formando  ana  snperfieie  co- 
mo  de  1,666  leguas,  que  comparada  con 
Bu  poblaoion  resulta  con  poco  mas  de  84 
habitantes  por  cada  legua  cnadreda. 

Su  territorio  puede  considerarse  divi- 
didoeutres  zonae  distintas:  la  primera 
de  la  costa  hasta  lae  faiAss  de  la  gran 
Gordilleia :  la  segonda  de  la  Gordillera;  y 
la  tercera  de  la  boya  entre  la  Gordillera 
principal  del  0.  y  otro  ramal  de  lamisraa 
que  corre  por  la  derecha  del  rio  Maranon 
y  paralela  connate.  En  la  primer  a  zona  se 
eneuentrau  todoa  Iob  productos  y  tempera- 
mento  de  la  costa:  la  segunda  toda  es  de 
sierra  firia  y  llena  de  ricoe  minerals  de 


LIBE  —  5 

platfl,  cobtej'  fierro,  etc.:  en  la  teroera  ee 
encaentraii  loB  productoa  de  la  coste  en  las 
orillaa  del  Marafion  yiBUcbosmiDeralea  de 
oro,  plata,  etc.  en  la  sierra,  como  mas 
exteiiHameiite  se  dice  al  desoribir  cada 
una  de  las  proTmoias  de  este  Departa- 
moDto.  Su  region  hidrogr^fica  est&  re- 
partida  en  oriental  j  occidental;  corres- 
ponden  a  la  primera  el  rio  Maranon  y 
ens  tributarioa;  y  i  la  segunda  los  rios  de 
Cfaicama,  Moche,  Vird  y  Santa  que  la  fer- 
tilizan. 

Un  Prefecto  esta  encargado  del  mando 
politico  del  Departamento.  La  Corte  Su 
perior  de  Justicia  extiende  su  jurisdiccios 
en  todo  este  Departamento  y  el  de  Lam- 
bayeque.  En  lo  eclesidstico  forma  una 
DiiSceaia  qne  comprende  tambiea  los  De- 
partamentos  de  Piura,  Cajamarcay  Lam- 
bayeqne.  Fn4  erigida  por  Bula  de  Paulo 
V,  expedidaen  20  de  Julio  de  1609.  An- 
tes de  expedirse  esta  Bnia  fueron  electos 
dos  Obispos  que  no  Ilegaron  &  tomar  pose- 
sioif  segnn  se  v6  en  el  siguiente 

CiTiLOOO 

DE  LOB  OBISPOB  HE  LA  DlOCESIS  DE  TRUJILLO. 

D.  Fray  Alorao  Guzman  y  Talavera  de 
la  Orden  de  S.  Gerdnimo,  electo  en  1677, 
renuncid  ^ntes  de  tomar  poBesion  del 
cargo. 

D.  iuM  de  Cdrcanw,  presentado  en 
1611,  morid  en  el  mar  cerca  de  Payta  de 
trinsito  para  su  Di6cesia. 

D.  Fray  FTancUc.n  Cahrera,  Dominico, 
promovido  el  ano  1614,  tom6  posesion  en 
1616,  murio  en  1619. 

D.  Cdrlof  Marcelo  Comi,  promovido  del 
obiapado  de  Santiago  de  Chile  al  de  Tru- 
jillo,  au  patria,  en  1621,  mari6  en  1629. 

D.  Fray  Ambrosio  Vallejo,  de  la  Orden 
de  Mercedarios  fn6  promovido  de  la  sede 
de  Popayan  A  la  de  Trujillo  en  1680  y 
muri6  en  1635. 

D.  Diego  de  MonUrya  y  Meiidtiza,  fu6 
nombrado  en  1689,  y  muri6  en  1640. 

I).  Fray  LuU  de  Cordora  y  HonquiUo, 
del  Orden  de  la  Santfsima  Trinidad,  fu4 
promovido  de  la  iglesia  de  Cartajena  i.  la  I 
de  Tmjillo,  y  muri6  ^nt«a  de  tomar  pose- 
sion de  esta  ultima.  | 


;  —  LIBE 

Z).  Pedro  de  Ortega  y  Sotomayor,  pre« 
tado  para  obiapo  de  Trujillo  en  1647, 1 
promovido  &  la  silla  de  Arequipa  el  m 
mo  ano, 

D.  Jvan  de  Zapata  y  Figueroa,  promo 
do  de  la  igleaia  de  Santa  Cruz  de  la  Sii 
ra,  mari6  dnt«s  de  recibir  las  Bulas. 

D.  Fray  Mareo»  Salmeron,  Mercedu 
electo  en  1647,  muriddnteadeconaagrsr 

U.  Andre*  Garcia  de  ZuriZa,  fii4  pre« 
tado  el  ano  de  1650,  mriri6  el  de  1663. 

D.  Diego  del  Castillo  y  Artia^a,  nra 
brado  en  1658,  pas6  ^tes  de  consagrui 
i,  la  iglesia  Metropolitana  de  Santa  F^ 
Bogota. 

D.  Fray  Juan  de  Calie  y  Heredia,  Mf 
cedario,  gobenui  haata  1675,  en  qne  f 
promovido  al  obiapado  de  Arequipa. 

D.  A  ntonio  ds  Leon,  promovido  del  oh 
pado  de  Panamd  al  de  Trujillo  en  16^ 
pas<i  el  siguiente  aflo  al  de  Arequipa. 

D.  Franeieco  de  Borja,  iai  promovi 
del  Tucuman  &  Trujillo,  y  muriii  aqnl 
ano  1669. 

D.  Fray  Pedro  de  Ixt  Sema,  del  Ord 
de  la  Santfsima  Trinidad,  mnri6  en  C 
diz  estando  para  embarcarse  i  en  destii 

D.  Pedro  Diaz  de  Cien/uegot,  fn^  prom 
vido  de  la  iglesia  de  Popayan  d  la  de  Ti 
jillo  el  ano  de  1697,  y  mnri6  el  de  17C 

D.  Fray  Juan  Yictore  de  Velatco,  del  C 
den  de  San  Benito,  raxmft  en  1713. 

D.  Diego  Montero  del  Aguila,  promovi 
del  obiapado  de  la  Concepcion  de  CbDe 
aiio  de  1716,  murid  en  la  cindad  de  Sa 
al  afio  7  meses  de  haber  tomado  poaedc 
haciendo  la  viaita  en  an  nueva  DiiSces 

D.  Fray  Jayme  Mimbeia,  del  Orden 
Predicadores,  fu4  promovido  de  Stu 
Cruz  de  la  Sierra  el  aiio  de  1719,  y  nm 
en  1739. 

jD.  Gregorio  de  Molledo  y  Clerque,  p 
de  Cartajena  i,  Trujillo  en  1741,  y 
aqui  at  Arzobispado  de  Charcas  en   17' 

D.  Fray  Jose  C'ayetano  Paravieino,  Fn 
ciscano,  promovido  del  Paraguay  d  t 
1748,  muri»i  en  Trujillo  en  1760. 

D.  Bernardino  de  Arriza  y  Ugarte,  p 
de  Cartajena  it  Trujillo,  y  muri6  el  1*"^ 
de  1756,  promovido  ya  al  Arzobispado 
Charcas. 


LIBE  —  S 

D.  Francixeo  Javier  d«  Liirta  y  Victoria, 
pasd  de  la  iglesia  de  Panamd  &  U  de  Tm- 
jillo  el  aflo  1769,  y  muri6  en  1778,  pro- 
mo^do  ya  al  Arzobispado  de  Cliaf  cas. 

D.  Baltazar  Jayme  Martines  ConpaHon, 
presentado  por  el  aio  1778. 

Dr.  D.  Joie  Marjil  y  Carrion,  deede  el 
afio  1802:  no  habiendo  qnerido  recoDocer 
la  Independencia  proolamada  en  1821,  se 
anaentfi  de  aa  Didceaie  i  Espana;  falleciiS 
en  1826. 

Dr.  D.  Franciteo  Javier  de  Echtu/ue, 
eleoto  en  1826,  y  ducante  la  Sede  va«ante 
fa4Gobersadoi'ecIesidsticoelDr.  D.  Juan 
Igvacio  Machado. 

jyr.  D.  Tomds  Dieyues,  preconizado  en 
24  de  Jnlio  de  1886  y  coset^rado  en  Li- 
ma en  9  de  Octubre  de  1636,  falleci6  en 
1845. 

Dr.  D.  Higinio  Madalengoitia,  electo  y 
preconizado  en  18i6,  falleci6  el  4  de  No- 
Tiembre  de  1848. 

Dr.  D.  Affiittin  Guillermo  Ckaruji,  pre- 
seiitado  y  preconizado  en  185S,  falledd  el 
22  de  Febrero  de  1857. 

Dr.  D.  FrancUco  Onieta,  preconizado 
en  8etiembre  26  de  1B60,  tiom6  posesion 
el  28  de  Octubre  del  miamo  ano:  ta4  pro- 
movido  al  Arzobispado  de  Lima  en  1876. 
Dr.  D.  Jote  Domingo  Armestar,  preeen- 
tado  y  preconizado  en  1874,  entr6  en  po- 
sesion  en  1675. 

La  NacioD  gaeta  en  este  Departamento 
la  cantidad  de  292,467  soles  al  auo,  en  los 
EigTiieiiteB  ramos.: 
Sneldo  de  Prefecto,  Sub-Prefec- 
tos,  empleados  y  otros  gastos 

de  estos  ramos S.      12,184 

SaeldoB  de  Vocales,  Jueces  de 
1.*  Instancia,  Agente  Fiscal, 
otros  empleadoB  y  demas  gaa- 

toa  dejusticia 30,709 

Sneldos  del  Obispo,  Goro,  otros 
empleados  eclesi&sticos  y  gas- 

tos  del  Culto 34,175 

Caja  Fiscal 8,110 

Adnanade  Salaverry 26,700 

CorreoB 9,321 

^^oerzas  de  Policia 83,040 

SstablecimientoB  de  Benoficen- 

da 6,636 


—  LIMA 

£n  losaiguientea  Establecimlen- 
tos  de  inatmccioD  piiblica: 

Una  Universidad 1,660 

Un  Seminario 882 

2  Colegioa  para  hombree 14,459 

8         >  >       mugerea 6,792 

61  Bacuelas  para  hombres S6,600 

81        . 


Total  alaSo S.   292,467 

Las  contribuciooes  de  todo  el  Depar- 
tamento  producen  al  ano  la  cantidad  de 
14,880  soles,  por  los  siguientee  ramos: 
Contribacion  Urbana S.     1,604 

•  Biifltioa 11,042 

>  Industrial >      1,150 

•  EclesitUtica >      1,084 


Total S.  14,880 

LiBEBTAD,  hda.  Dpt.  Jonin,  prov.  Tamu), 

diat.  Vitoc. 
libian,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lnya, 

diat.  Cocabamba:  habt.  80. 
Libichej  hda.  Dpt.  Lambayeqne,  prov.  Chi- 

clayo,  dist.  Sana. 
Libra,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Janja,  dist. 

Aypata:  habt.  189. 
Licalinasi,  (casa  de  hacer  redes.   Q.)  aid. 

Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist.  Arahnay: 

babt.  29. 
Lfcap,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tmjillo, 

diat.  Ascope:  habt.  64:  dista  de  Aacope 

2  leg.  (11  k.);  de  Malabrigo  6  (27  J  k.)- 
Liccbabamba,  chac.  Dpt.  Apurimac,  pro  r. 

Aymaraes,  diat.  Tapayrihua. 
Lieera,  pequeSorecodo  6  enscnada  al  N.  de 

la  Capilla  yde  laqnebrada  de  Vitor;  tiene 

fiierte  reventason:  fondo  de  7  A  11  brazaa 

&  2  cablea  de  tierra. 
Llcpicb jcarca,  hda.  Dpt.  Pimo,  prov.  Huaa- 

cane,  dist.  Moho:  habt.  6. 
Licnpls,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  diat.  Cachen. 
Lichtmayo,  hda.  cocal,  Dpt.  Pano,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
LiUataco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macuaani. 
Lima,  eat.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  diat. 


Lima,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist. 
Huaylillas :  dista  de  Huaylillas  i  de  leg. 

(1  i  k.). 


LIMA 


508  — 


LIMA 


LIMA,  Departamento.  Mnchos  afios  dnte& 
de  la  Independenoia  era  uno  de  los  pri- 
meros  Corregimientos  6  Intendencias:  des- 
pnes  se  le  han  separado  algunas  provin- 
cias  para  formar  otros  Departamentos. 
Confina  por  el  N.  con  el  Departamento 
de  Ancachs ;  por  el  S.  con  los  de  lea  y 
Huancavelica ;  por  el  E.  con  el  de  Junin; 
y  por  el  0.  con  el  mar  Paclfico  desde  los 
10^  88'  hasta  los  IS**  20'  lat.  Sn  Capital 
la  antigua  cindad  de  Lima.  Consta  de  las 
Biguientes 

PROVINCIAS: 

Habt. 

Chancay 81,604 

Canta 18,160 

Canete 20,871 

Huarochiri 16,207 

Lima 104,982 

Yauyos 16,811 


Total  habt 207,085 

En  ningun  Departamento  son  mas  pal- 
pables  los  grandes  errores  del  Censo  de 
1862  en  el  de  Lima,  pues  segun  se  ve 
apenas  tiene  207,085  habitantes  cuando 
solo  la  ciudad  deLima  cuenta  mayor  po- 
blacion,  como  lo  decimos  y  probamos  en 
la  palabra  Lima,  ciudad. 

Estd  comprendido,  mas  6  menos,  entre 
los  10*»  38'  y  W  20'  lat.,  y  los  77°  80'  y 
80°  16'  long,  formando  una  superficie  co- 
mo de  1,976  leguas,  que  comparada  con 
sn  poblacion  resulta  con  casi  105  habt. 
por  cada  legua  cuadrada. 

En  su  extenso  territorio,  se  encuentran 
en  abundancia  todos  los  productos  de  los 
reynos  mineral  y  vegetal:  las  minas  de 
oro,  plata,  cobre,  fierro,  y  otros  xnetales, 
carbon  de  piedra,  sales  etc.,  son  tantas 
que  bastarian  por  si  solas  para  enriquecer 
d  un  pafs,  y  asi  serd  cuando  el  ferrocarril 
que  parte  del  Callao  d  la  Oroya  extienda 
6us  ramificaciones  por  sobre  la  Cordille- 
ra y  una  ^sta  con  la  costa. 

Los  rios  de  Barranca,  Pativilca,  Huau- 
ra,  Pasamayo,  Rfmac,  Lurin,  Mala  y  Ca- 
nete fertilizan  las  provincias  por  donde 
pasan.  La  agricultura  de  la  costa  estd.  des- 
tinada  casi  esclusivamente  d  la  siembra 
de  la  can  a  de  azucar  que  hoy  produce 
grandes  cantidades. 


TJn  Prefecto  esta  encargftdo  del  numio 
politico  del  Departamento.  Hay  uns  Gor- 
te  Superior  de  Justioia  que  extiendesa 
jurisdicoion  i  los  Departamentos  de  h- 
nin  6  lea.  En  lo  eclesidstico  forma  ima 
Di6cesis  que  tambien  oomprende  los  De- 
partamentos de  Ancachs  6  lea,  y  es  It 
Metropolitana  de  la  RepAblca:  fa^  erigi- 
da  como  Sede  Episcopal  per  Bula  de  Pau- 
lo in  de  14  de  Mayo  de  1541  y  devada 
&  Metropolitana  en  1545:  desde  entdneea 
hasta  hoy  se  han  celebrado  s^  Condlios 
proyinciales : 

catIlogo 


DB 


LOS  ARZOBISPOS  DB   LA  lOLBSIA  IfBTBOPOLITAKl 

PE  LDf  &• 

P.  Fray  Geronimo  Loayza,  de  obispo  de 
Cartajena,  fu6  promovido  para  primer 
obispo  de  Lima  en  1541:  tomO  poeeaicm 
el  25  de  Julio  de  1548 ;  erigid  su  Catednl 
el  17  de  Setiembre  del  miamo  ano  de 
1548;  recibi6  el  palio  en  1548,  en  Tirtid 
de  haberse  elevado  su  igleeia  &  Metropo- 
litana en  1545 ;  celebr6  dos  oonciBos  pro- 
yinciales, el  uno  en  1662,  y  d  otro  en 
1567,  y  falleci6  el  26  de  Octnbre  de  1675 
en  el  hospital  de  Santa  Ana,  fnndado  par 
el  mismo. 

D.  Dugo  Gomez  de  la  Madridy  deeio  ei 
1577,  se  detuvo  en  la  Corte  y  fnfi  pnwno- 
yido  al  obispado  de  Badajos. 

D.  ToriMo  Alfonso  MogrobejOy  (el  Santo) 
fu6  electo  en  1579,  tom6  po8esi6n  el  24 
de  Mayo  de  1581,  y  mnri6  el  28  de  H»o 
de  1606  en  Sana. 

D.  Bartolome  Lol>o  Guerrero,  de  Arzobis- 
po  de  Granada,  fu6  promovido  d  este;  to- 
m6  posesion  el  4  de  Octubre  de  1609,  y 
mari6  el  8  de  Enero  de  1622. 

D.  GonzaU)  Ocampo,  promoyido  del  ohb- 
pado  de  Guadix,  tom6  posesion  el  20  de 
Abril  de  1625,  y  muri6  el  19  de  Diciem- 
bre  de  1626. 

D.  Fernando  Arias  de  VijarU,  promovi- 
do del  Arzobispado  de  Gharcas,  tomo  po- 
sesion del  de  Lima  el  14  de  Fehrero  de 
1680,  y  muri6  el  27  de  Enero  de  1688. 

7>.  Fray  Fernamh  de  Vera,  (AgosliBo) 
siendo  obispo  del  Cuzco,  fa^  electo  en 
1638 ;  pero  muri6  lintes  de  tomar 


LIMA  _  5i 

D.  Pedro  V^hxgmnez,  promorido  del  obis - 
pado  de  Areqmpa,  tom6  posesion  el  22  de 
Mayo  de  1641,  y  iiiuri6  el  12  de  Mayo  de 
1671.  Tqvo  por  anxiliares  4  loH  SS.  Dr  D. 
Pray  Nicolas  UUoa  (Agnstino)  que  ftxi 
promorido  del  obispado  de  TncumaQ  en 
1668;  Dr.  D.  Bias  Aquingar  murii^  electo. 
D.  Antonio  de  Aaoona  Inverto,  ya  coa- 
&rmado  mnrid  de  Af  zobispo. 

T>.  Fray  Juan  da  Abnoguera,  promDTido 
jel  obispado  de  Arequipa,  tomd  posesion 
d  6  de  Mayo  de  1674,  y  muri6  el  2  de 
Marzo  de  1676. 

D.  Melchor  de  LiHan  y  Cunems,  de  Presi- 
iente  j  de  Gapitan  General  del  Peru,  fa^ 
ilecto  Arzobiepo,  tomd  posesion  el  14  de 
Buero  de  1678,  y  miiri6  el  28  de  Junio 
le  1706.  Tavo  por  aaxiliares  li  D.  Fran- 
iisco  de  CisneroB  y  Uendoza,  qne  fsJleoid 
m  1717,  y  i  D.  Pedro  Morcillo,  promovi- 
lo  A  Panami  en  1728. 

D.  Pedro  Franciieo  Lfoato,  elccto  en 
1708,  fu£  preso  en  an  b'iiifiito  para  Lima, 
■ennnci6  el  palio  y  aceptti  la  mitra  de  Ba- 
lajos. 

D,  Antonio  Zuluaga,  promovidodel  obis- 
tado  de  Centa,  tom6  posesion  el  21  de 
ifajode  1714,  y  mnri6  el  21  de  Enero 
le  1722. 

D.  Fray  Diego  MorcUlo,  (Trinitario) 
ra&ladado  de  la  Plata,  toin6  posesion  el 
.8  de  Kciembre  de  1728,  y  muri6  el  12 
le  Mano  de  1780.  Tuvo  por  auxiliar  & 
>.  Pedro  Morcillo,  promovido  &  Panama 
n  1728. 

Z>.  Franeiteo  Antonio  F.aeand/in,  prorao- 
ido  del  obispado  de  Chile,  tom6  poseeion 
1  18  de  Febrero  de  1782,  y  mtiri6  el  28 
e  Abril  de  1789.  Tuvo  par  auxiliar  a 
).  Fray  Francisco  Gutierrez  Galeano, 
Uexcedaiio)  trasladado  &  Huamaiiga  en 
746. 

D.  Jom  A,  de  Ceballot,  promovido  del 
hicnman,  h)m6  posesion  el  10  de  Se- 
embre  de  1742,  y  inim6  el  16  de  Enero 
e  174S. 

D.  Agtutin  Rodru/et  Debjado,  traslada- 

0  de  la  Plata  en  1746,  muri(3  en  el  ca- 

Z>.  P^ro  A.    Parroeta,  totnu  posewien 

1  2C  Junio  de  17S1,  y  paH6  al  Arzobis- 


I  —  LIMA 

pado  de  Granada  en  18  de  Betiembre  de 
1758. 

7>.  Diei/o  dfl  Corro,  promovido  de  la  Se- 
de  de  Popayao,  tomd  posesion  el  27  de 
Noviembre  de  1769,  y  muri6  ol  28  de 
Enero  de  1761. 

D.  Dieyo  A.  d^  Parada,  trasladado  del 
obispado  de  la  Faz,  tom6  posesion  el  23 
de  Novjombre  de  1762,  y  morid  el  23  de 
Abril  de  1779. 

D.  Juan  Diimiiigo  GonzaJei  de  la  llegue- 
ra,  promovido  de  Santa  Cmz  de  la  Sier- 
ra, tom6  posesion  el  15  de  Febrero  de 
1782,  y  muriii  el  8  de  Marzo  de  1805. 

D.  Biirtolom«  Maria  de  las  Jlcra*,  pro- 
mavido  del  Cuzco,  tom6  posesion  el  18 
de  Noviembre  de  1806  y  se  rotiri  i,  Espa- 
fia  el  6  de  Scticmbre  de  1821. 

Z).  Jonje  de  Penarente,  totni  pnsesioD 
el  S3  de  Junio  de  1834,  y  mari6  el  10  de 
Marzo  de  1839. 

D,  Fray  Francisco  de  Sales  Arritta,  to- 
m6  poseaion  en  21  do  Euero  de  1341,  y 
murio  ol  3  de  Mayo  do  1843. 

D.  Franciieo  Javier  de  Luna  Pizarro, 
tomd  poseuion  en  5  de  Abril  de  1846,  y 
m\ai6  el  9  de  Febrero  de  1855. 

T),  Jane  Manuel  Pasquel,  fom6  posesion 
eu  16  de  Diciembre  de  1865,  y  muri6  el 
15  de  Octubre  de  1867. 

D,  Jone  Seliaiilian  de  Omjenrrhe  y  Barre- 
da,  promovido  del  obispado  de  Areqnipa, 
tom6  posesion  en  15  de  Octnbre  de  1859, 
y  murii  el  19  de  Febrero  de  1872. 

Dr.  D.  Miiniiel  Teodoro  del  Valle,  presen- 
tado  on  1871  y  prcconizailo  en  Boma  el 
mismo  aiio,  no  se  did  el  pase  d  las  Sulas 
de  inatitucioo  por  hnhcr  sido  ilGgn!mente 
prenentado  y  por  breve  de  Pio  IX  de  l7 
de  Novifimbre  de  1872  se  le  destitnyd  de 
oate  Arzobispado,  nombrandolo  Arzobia- 
po  de  Berito, 

Dr.  D.  Fraiirisro  Oriiela  y  CaxfnUon, 
promovido  del  obispado  de  Trujillo,  por 
cleecioii  en  11  de  Enero  de  1873  y  preco- 
nizado,  tomi5  posesion  el  mismo  afio,  y 
continua  hnKtii  la  feclia. 

La  Niiciuii  gasta  eu  eate  Dopartamen- 
to  ta  cantidad  dc  l.G23,G34  sole^j  al  auo, 
eu  los  sigui'^utey  eiitableclmientos : 


LIMA 


510  — 


LIMA 


Sueldos  del  Prefecto,  Sub-pre- 
fectos,  empleados  y  demas 
gasios S. 

Corte  Superior  de  Justica,  jue- 
ces  de  1.*  Instancia,  Fiscales, 
Agentes  fiscales,  otros  em- 
pleados judiciales  y  gastos  de 
justicia 

Tribunal  del  Consulado 

Sueldos  del  Arzobispo,  Coro,  y 
otros  empleados  y  gastos  del 
Culto 

Gajero  Fiscal  y  empleados 

En  los  siguientes  establecimien- 
tos  de  instruccion  piiblica : 

1  Colegio  de  instruccion  media 
para  hombres 

188  Escuelas  para  hombres.... 
68        »  »    mugeres.... 

En  la  Beneficencia  piiblica.... 

En  Correos 

Fuerzas  de  Policla 


29,596 


188,115 
6,695 


76,516 
56,150 


81,840 
89,820 
48,820 

480,181 
59,050 

612,801 


Total S.  1.628,584 

No  se  consideran  otros  establecimientos 
porque  no  son  departamentales  y  se  in- 
cluir^  en  el  artfculo  Peril, 

Las  contribuciones  del  Departamento 
producen  la  cantidad  de  97,912  soles  al 
ano,  por  los  siguientes  ramos : 

Gontribucion  Urbana S.  58,094 

•            Bustica »  84,278 

>            Industrial »  9,157 

»            Eclesidstica »  1,888 


Total S.   97,912 

Creemos  util  poner  en  este  lugar  la 

DEBCBIPCION   6£0l6gICA  DEL   TEBBENO 

COMPBENDIDO  ENTRE   LA   CIUDAD  DE  LIMA  Y  LA 

DE    HUANCAVELICA. 

c  Siguiendo  el  Rio  Rimac  hdcia  arriba 
hasta  Matucana  y  San  McUeo,  el  terreno 
es  estratificado,  y  hasta  este  ultimo  punto 
compuesto  de  p6rfiro  abigarrado ;  cono- 
ci^ndose  que  im  brusco  solevantamiento 
ha  causado  un  trastomo  completo  en  las 
estratas,  cuya  direccion  e  inclinacion  no 
es  posible  explicar  de  un  modo  general 
por  su  constante  variacion. 

<  Un  poco  abajo  de  San  Mateo  las  capas 
86  ban  separado  paralelamente  al  piano 


de  estratificacion,  resultando  de  aqui  es- 
carpaduras  6  barrancos  vertiealea  peifec- 
tamente  regulares,  de  mas  de  350  Tim 
de  altura  sobre  el  fondo  de  la  quebndaj 
parece  que  fueran  ya  d  desplomarse. 

cGomienza  d  estrecharse  la  quebndi 
del  Rimac  desde  un  poco  arriba  de  5ia 
Mateo  principiando  &  desaparecer  los  p^- 
firos  abigarrados;  se  halla  en  Ingardedlog 
una  composicion  calcdrea  de  bastante  po- 
tencia,  estratificacion  vertical  y  que  sedi- 
buja  de  manera  exactamente  ideutic&ea 
los  barrancos  de  las  dos  orillas.  Seis  le- 
guas  arriba  de  San  Mateo  se  sube  a  lad* 
ma  de  la  Gordillera.  Aqni  se  haila  pikfi- 
ros  obigarrados  de  composicion  yariiUe 
en  los  picos  y  contrafaertes,  6  cadenu 
perpendiculares. 

«E1  sabio  D.  Mariano  Eduardo  Bniso 
fija  la  altura  del  paso  de  la  Gordillerft  6  ei 
Potachudo  de  Antarangra,  que  esta  soke 
el  Ifmite  de  las  nieves  perpetuas  en  4,8§5 
metres.  Hay  sin  embargo  en  una  mesade 
la  cima  del  paso  (de  media  l^gua  de  exten- 
sion y  la  que  hay  que  andar  antes  de  ba- 
jar  la  falda  oriental),  algona  yegetackn, 
pues  se  encuentraunapeqaenayerbam&j 
apretada,  que  los  indios  sacan  en  trosu 
rectangulares. 

tHdllanse  alii  k  distanda  de  on  coiito 
de  legua  del  camino,  ahnejas  calcareat.O' 
yos  f6siles  determinados  por  Mr.  Bajk, 
ingeniero  de  minas  en  Francia,  perieoe- 
cen  al  terreno  Jurdnco.  Una  de  ellas  for- 
ma parte  del  g^nero  Area  y  se  acerca  sa- 
cho  &  la  Area  Gabrielis  del  terreno  AVfw- 
miano ;  y  otra  es  del  g^nero  Pt^rodonie.  ^ 
ha  podido  encontrar  Mr.  Grosnier  (qae  ei 
el  que  ha  hecho  el  viaje  geoI6gioo  que  coi 
ocupa)  las  capas  calcareas  de  donde  (so- 
vienenestos  fdsiles;  deduciendose  deaqa 
que  deben  estar  en  lo  alio  de  la  montaDiti 
cubiertas  con  la  nieve. 

f  A  una  legua  del  paso  de  AnUtrvtvi, 
descendiendo  hdcia  el  £.  por  una  cne^ 
muy  parada,  se  encuentra  una  vEtak 
metal  compuesta  de  cobregris,  apena^^ 
gentifero,  de  piritas  de  fierro,  de 
arsenical,  de  galena  y  blenda. 

«Fundido  este  metal  da  im  50*''«ii 
cobre  y  la  masa  que  resulta  de  la  fai* 


UMA  —6 

1  86  exporta  panv  laglaterra  donde  la 
ifican.  Esta  mma  se  halla  en  Moroco- 
desde  donde  se  traBportan  las  masae 
tas  de  fondicion  en  mnlae  haata  el 

AI  alejarse  de  Morococha,  varia  aenei- 
mente  la  naturaleza  de  las  rocas :  la 
■atificacioa  es  mas  neta;  pero  la  moli- 
ion  de  laa  capas  es  diferente  en  cada 
ntana,  todo  lo  que  inclina  d  creer  que 
>o  en  nn  tiempo  an  violento  ttaetomo 
as  hnellas  se  estan  viendo. 
En  los  minerales  de  Pucard  hay  vetas 
producen  galenas  casi  poias  6  mez- 
las  de  pirita,  mncha  bleada  ;  algo  de 
re  gris ;  y  algnnas  vetas  son  de  iSxido 
Seiro  con  on  poco  de  carbonsto,  de 
'ato  y  de  silicato  de  cobre  gris  y  algn- 
mouches  de  plata  roja.  En  todaa  ellaa 
plata;  pero  la  elaboraoion  de  ellae  la 
en  de  un  modo  muy  unperfeoto.  A  nua 
la  hdoia  el  Noroeste  de  Pitcara,  las  ca- 
de gres  bianco,  son  vertdcales;  y  una 
illas  de  5  &  6  metros  de  espesor,  im- 
^ada  de  cinabrio,  cuyo  oontenido  me- 
(la  teiieui-  moymTie)  da  del  0,0026  * 
)S  de  merourio.  £s  eate  mineral  ente- 
ente  eemejante  aide  HuancavdUa  tan 
Qado. 

\.  cnatro  legaas  al  Sudoeste  de  Puca- 
A  4,17:2  metros  de  elevacion  sobre  el 
,  segun  Bivero,  se  halla  el  pueblecito 
'auU  mny  rioo  en  minerales  de  plata, 
jias  con  este  metal  en  estado  nativo  y 
el  Bulfuro  de  plata. 
Zl  rio  de  la  Oroya,  que  es  el  quecorre 
valle  de  este  nombre,  como  20  legaas> 
iendo  todas  las  aguas  de  la  Cordllle- 
.esemboca  despues  de  muchas  sinuo- 
les  en  el  valle  de  Jauja.  En  sns 
18  hay  la  misma  constitnoion  de  ca- 
cou  corta  diferencia.  Hallanse  en 
I  valle  {de  la  Oroya)  aluvionea  mo- 
38,  a,  veces  partes  inferiores  de  terre' 
«andario,  cubiertas  de  nna  concre- 
calrdrea,  mas  6  m^nos  porosa  y  has- 
lO  A.  12  metros  de  gnieso  ;  prodi 
ir  agnas  may  cristalinas  que  nacen 
pi^  de  la  Cordillera.  En  ninguna 
de  los  alrededores  ae  encuentra  el 
a  de  estas  capaa  calc^reas,  de  las 


—  LIMA 

que  las  agnas  deben  baber  tornado  el  car- 
bonato  de  cal  para  formar  estos  depdsi- 
tos  concrecionarios.  En  los  puntos  en  que 
dicbaa  aguas  oaeu  en  ol  rio  forman  enor- 
mea  estalactitas  i  veces  de  formas  muy 
bizarrae.  Esta  concrecion  superficial  ha- 
ce  desaparecer  por  alguna  distanoia  el  rio 
de  la  Oroya,  que  se  sumerge  coo  gran 
mido  entre  grandes  rocas  y  reaparece  300 
metros  mas  abajo  sin  ruido  algnno,  for- 
nULndose  de  este  modo  un  puente  natural 
por  donde  pasa  el  camino. 

•  Poco  intes  de  Uegar  al  pueblo  de  la 
Oroya  &  6  legaas  de  Pucard,  se  estrecba 
el  valle;  laa  capas  desaparecen  y  la  natu- 
raleza  de  las  rocas  es  la  misma,  aunque 
por  lo  general  vertioales  y  contomeadas.  * 
Oerca  del  pueblo  bay  en  la  almendrilla 
que  forma  la  base  de  la  montana  una  po~ 
derosa  veta  de  galena  no  explotada  aun 
por  los  de  aqnella  veoindad.  Se  ha  en- 
contrado  ftSsilea  de  Amrrumitat  en  medio 
de  nn  considerable  nilmero  de  gres,  dea- 
parramados  en  el  suelo,  que  hecho  el  and- 
lisis  por  Mr.  Bayle,  pertenecen  al  terreno 
JuTasico, 

t  Poco  dntea  de  hcachaca  se  hallan  con- 
crecionea  calcdreas  mamelonadas.  En  la 
mesa  en  que  eatd  Huando  bay  muohos 
guijarros  rodados,  medianos  en  tamano, 
mezclados  con  tierra  y  arena  grueaa.  Es 
notable  este  dep6Bito  por  el  lagar  en  que 
se  halla,  pues  no  ae  aabe  como  estos  gui- 
jarros hansidotransportadoa  por  laa  aguaa 
&  tan  considerable  altura  y  al  punto  cnl- 
minante  de  una  montana. 

•  Desde  Huando  basta  Huamaveliea  se 
balla  pdrfiros  rojos  muy  variados  que  sir- 
Ten  de  base  al  terreno  estratificado  se- 
cundario,  compuesto  de  capas  altemati- 
vae  cuarzito,  de  gres,  de  arcilla  esquisto- 
sa,  de  oalcdreoB  ailiceosos,  de  calodreos 
compactos,  etc.  Eu  fin  en  las  cercanfas 
de  HuantaveUea  se  encuentran  capas  ver- 
ticales  de  una  arcilla  muy  fina,  empasta- 
da  con  fragmentoa  de  cuarzo  muy  irre- 
gulares  y  un  ain  ndmero  de  capae  (gist- 
menu)  de  mercnrio. 

(Desdeqae  seprinctpia  dbajarla  cues- 
ta  de  Huancavelica,  ya  no  se  encuentran 
loa  p6r£ros  rojos  y  sf  numeroaas  capas  6 


LIMA 


512 


LIMA 


hiladas  {gisemenu)  de  mercario  en  medio 
del  terreno  estratificiido  sjcimdario.  En 
este  Ingar  oomo  en  casi  todo  el  Perti  se 
halla  niuclio  metal  de  mercurio.  En  tiem- 
po  de  loB  Incas  ya  era  conocido  el  cina- 
brio  bajo  el  nombre  de  LUmjn,  y  lo  em- 
pleabau  para  pintarse  la  cara,  molieudo- 
lo  con  grasa  6  agua ;  pero  es  casi  cierto 
que  no  conocian  el  modo  de  extraer  de 
^1,  el  mercurio». 

Lima,  provincia  del  Departamento  de  Lima. 
Esta  antigua  provincia  de  la  cual  se  ban 
segregado  algunos  distritos,  confina  por 
el  N.  con  la  de  Cbanoay ;  por  el  S.  con  la 
de  Caiiete;  por  el  E.  con  la  de  Huarocbi- 
ri;  y  por  el  0.  con  el  Pacifico,  desde  los 

•  11*»  40'  basta  los  12°  20'  lat.  Su  capital 
la  ciuadad  de  Lima.  Gonsta  de  los  si- 
gnientes 

DISTBITOS : 


Habt. 
156 
1,780 


Ancon , 

Ate 

Carabayllo 1,955 

Cborrillos 3,830 

El  Barranco  * 

Lima,  ciudad  dividida  en  5  dis- 
tritos politicos 89,434 

Lurigancbo 543 

Lurin 2,081 

Magdalena 1,312 

Miraflores 109 

Pacbacamac 1,662 

Snrco 2,070 


Total  babt 104,982 

Al  bablar  de  la  poblacion  del  Departa- 
mento de  Lima,  bemos  dicbo  que  es  im 
error  palpable  del  Censo  1862  considerar 
tan  pocoB  babitantes,  cuando  la  sola  ciu- 
dad de  Lima  tiene  mas  del  doble  de  los 
que  se  consideran  como  de  toda  la  pro- 
Yincia. 

Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  11*  40'  y  los  12«  20'  lat.  y  los  79°  5'  y 
79**  88'  long,  formando  una  superficie  co- 
mo de  189  leguas,  que  comparada  con  su 
poblacion  resulta  con  poco  mas  de  555 
babitantes  por  cada  legua  cuadrada.  To- 
do  su  territorio  es  de  costa  y  por  consi- 

•  Bate  distrito  y  el  paeblo  son  niievos  y  por 
esto  Be  ignora  su  poblacion. 


^ente  de  temperamento  dUido,  eiecf* 
tuaudo  muy  pocos  pueblos,  que  par  estar 
d  bastante  altura  sobre  el  nirel  del  nur 
^  inmediatos  A  las  faldas  occidentales  de 
la  Cordillera  son  algo  fries. 

Son  pocas  las  minas  de  plata  que « 
encuentran  en  esta  provincia ;  pero  en  el 
reyno  vegetal  bay  abundancia  de  aqne- 
lias  plantas  y  drboles  que  necesitan  denn 
temperamento  ardiente ;  por  esto  se  ^ 
que  la  mayor  parte  de  las  baciendas  se 
dedican  al  cultivo  de  la  cana  didce  de  k 
que  elavoran  gran  oantidad  de  asncarqae 
provee  al  consumo  de  Lima  y  sobra  mii* 
cbo  para  exportar  &  los  otros  DepsrtimcQ- 
tos  y  al  extrangero:  asi  mismo  prodoee 
alfalfa,  mais,  yuca  y  otros  fmtos  seme- 
jantes;  lomismoque  paltas,  cliinmojis, 
manzanas  y  otras  frutas.  Los  rios  de  Gft* 
rabayllo,  Bimac  y  Lurin,  que  la  atrsTiesao 
de  E.  d  0.  la  riegan  y  fertHizan  famto- 
do  otros  tantos  valles. 

La  circunstancia  de  tener  en  sub  inxne- 
diatas  costas  los  excelentes  puertos  j  iMr 
bfas  de  Gbancay,  Ancon,  Miraflores,  (%or- 
rillos,  Lurin  y  otras  Galetas,  onidas  ea- 
si  todas  por  ferrocarriles,  le  dan  madioi 
elementos  de  riqueza;  d  lo  que  se  agre^ 
que  por  ser  Lima  Capital  de  la  Bqy^- 
ca,  afluyen  4  ella  para  avecindarse  todos 
los  ricos  capitalistas  de  los  Departames- 
tos. 

Un  Sub-Prefecto  est*  eneargado  M 
mando  poHtico  de  la  provincia.  Pan  h 
administracion  de  Justicia  en  I/  Instaa- 
cia  bay  cuatro  Jueces  que  entienden  a 
lo  Civil,  con  un  Agente  fiiscal;  tres  Jae- 
ces  con  un  Agente  fiscal  para  lo  eriixuB^ 
un  Juez  de  Aguas  y  revisiones  en  asaa- 
tos  de  menor  cuantia. 

En  lo  eclesiastico  est4  dividida  en  ki 
siguientes 

GURATOS : 


Lima, 


I 


Ate. 

Magdalena. 
Surco  y  ChoxnlloB. 


/iSagrano. 
Santa  Ana. 
San  SebastiaiL 
San  Maroelo. 

\San  Lazato. 

Lurin. 

Lurigancbo. 

Garabayila. 


LIMA 


513 


LIMA 


Hay  un  Colegio  de  instruccion  media 
para  hombres  y  27  Escuelas  de  primeras 
letras,  que  ocasionan  un  gasto  de  70,280 

soles  al  ano,  a  saber : 

Sueldos. 
1  Colegio  de  ilistruccion  media  S.  81,840 

16  Escuelas  para  hombres •    20,720 

11        •  »    mugeres »     17,720 

Total  al  alio S.  70,280 

No  se  incluyen  otros  establecimientos 
administrativos  6  de  insiruocion  porque 
6  son  nacionales  6  departamentales. 

Las  contribuciones  producen  al  aiio  la 
cantidad  de  65,480  soles,  por  los  siguien- 
tes  ramos : 

Contribucion  Urbana S.     52,061 

»  Rustica •      12,857 

•  Industrial •  926 

»  Eclesidstica »  86 

Total S.     65,480 

Algunas  de  estas  contribuciones,  tales 
como  la  industrial,  la  Uamada  de  Patentes, 
y  la  Urbana,  producen  hoy  mas  del  do- 
ble,  pero  no  estan  consignadas  las  sumas 
exactas  en  el  cuadro  oficial  del  que  toma- 
mos  estos  datos. 


LIMA}  ciudad,  capital  de  la  Bepublica  del 
Peru;  del  Departamento  y  de  la  provincia 
de  Lima.  Atendiendo  «4  que  la  ciudad  de 
Lima,  como  capital  de  la  Bepublica,  es  el 
centre  de  la  civilizacion  y  riqueza  del  Peru, 
se  nos  permitira  que,  contrariando  nuestro 
proposito  de  ser  sucintos  en  la  descripcion 
de  las  ciudades  6  pueblos,  seamos  algo 
extensos  en  la  de  esta. 

ETIMOLOGIA,    SITUACION,    EXTENSION, 
CLIMATOLOGU. 

Lima  es  corrupcion  del  nombre  sustan- 
tivo  Quechua  Rinmc  que  significa  habl4i' 
dor,  porque  decian  que  existia  un  ordculo 
que  hablaba  6  daba  respuestas :  el  verbo 
es  Rima,  hablar,  charlar,  arengar.  Fu6 
fundada  por  Francisco  Pizarro  el  18  de 
Enero  de  1585,  con  el  nombre  de  ciudad 
de  los  Eeyes,  en  honor  d  los  reyes  de  Es- 
pana,  CArlos  V  y  Dona  Juana  su  madre, 
aunque  algimos  dicen  que  fue  por  haber- 
se  elegido  el  sitio  el  6  de  Enero. 

La  posicion  astron6mica  de  Lima  ha 
sido  observada  por  diferentes  autores,  y 
por  ser  interesante  este  dato,  ponemos  el 
siguiente: 


CUADBO   DE   OBSEBVACIONES   OE   LA   POSICION   ASTB0N6miCA   DK   LA   CIUDAD   DE    LIMA. 


Ano8. 

AUTORES. 

Latitud. 

Longitud. 

1537 

Hernando  Galdin 

12°    6' 
12  18 
12 

11  50 

12  1  16" 
12  14  48 
12     6  28 

12     2  45 
12    2  84 

12    2  84 

» 

Juan  Roche 

» 

Juan  Mafra 

1586 

Tomas  Candish 

1709 

El  Padre  Luis  Feoillet , 

1718 

D.  Pedro  Peralta 

79°  80*  80" 

1718 

Frezier , 

79  45 

Duran 

79  17 

1802 

Humboldt , 

79  81  51 

»      nor  Oltmanns 

79  27  45 

Moesta 

79  22  22 

1858 

Mateo  Paz  Soldan 

79  26  29 

La  estacion  de  San  Juan  de  Dios,  del 
ferrocarril  del  Callao,  estd  d  156  metres  de 
altora;  la  de  Monserrate,  del  ferrocarril  de 
la  Oroya,  &  184m-40.  El  sitio  que  ocupa  la 
ciudad  es  un  extenso  piano  inclinado  con 
casi  80m*  de  decHve,  desde  Barbones  & 
Monserrate,  lo  cual  facilita  el  curso  de  las 


acequias  6  albanales  que  la  recorren  lim- 

pidndola  de  toda  inmundicia 

Hasta  1870,  en  que  aun  tenia  una  mu- 

ralla  de  adobes,  construida  en  1688  para 

defrenderla  de  cualquier  ataque  en  caso  de 

una  sublevacion  de  los  Indies ,  su  super- 

ficie  se  calculaba  (incluyendo  la  parte  de 

65 


LIMA 


514  — 


LIMA 


S.  Lazaro)  en  18.848,680  varas  (9.316,921 
metros  cuadrados)  de  las  que  5.651,022 
estaban  ocnpadas  por  huertas,  plazas, 
conventos  ^  iglesias ;  mas  hoy  que  ya  no 
existen  las  murallas,  (que  se  hau  conver- 
tido  en  alamedas)  y  que  ha  disminuido  el 
nixmero  de  huertas,  conventos,  etc.,  ha 
aumentado  considerablemente  y  pasa  de 
doce  miUones  de  metros  cuadrados. 

En  lo  general  la  figura  del  piano  que 
ocupa  la  poblacion  es  la  de  un  triangulo, 
cuyo  lado  mayor  es  el  rio  Eimac,  que  la 
divide  en  dos  partes :  el  mayor  largo  de 
la  ciudad  es  casi  de  4,000  metros  de  Este 
d  Oeste;  y  el  ancho  de  2,500  metros,  mas 
6  m^nos,  de  Norte  d  Sur. 

Los  vientos  reynantes  son  los  del  S.  E. 
pero  al  cambio  de  las  estaciones  sopla 
uno  N.  0.  por  pocas  horas  en  algunos 
dias :  al  salir  el  sol  sopla  el  viento  del  0. 
por  poco  tiempo,  en  el  equinoccio  de  pri- 
mavera  y  en  los  solsticios  al  determinar- 
se  las  principales  faces  de  la  luna:  la  ma- 
yor fuerza  de  estos  vientos  se  esperimen- 
ta  de  6  a  10  de  la  noche.  Puede  decirse 
que  solo  hay  dos  estaciones  bien  marcadas, 
inviernoy  verano:  el  primero  se  sieute  des- 
de  Junio  hasta  Diciembre ;  el  termome- 
tro  no  baja  de  12**  10'  sobre  cero,  ni  sube 
de  18**:  en  el  verano  que  se  siente  desde 
Diciembre  hasta  Mayo,  el  termometro  va- 
rla  desde  18°  hasta  28°;  de  suerte  que  la 
minima  temperatura  es  de  12°  10'  y  la 
maxima  28° :  el  barometro  marcha  todo  el 
alio  con  tanta  regulaiidad  que  puede  ser- 
vir  de  reloj :  a  las  5  a.  m.  principia  A  su- 
bir  hasta  0°009  y  se  mantiene  estacionario 
entre  las  9  a.  m.  ylas  12  m.;  baja  ent6n- 
ces  progresivamente  hasta  las  4  p.  m.  y 
permanece  casi  estacionario  hasta  las  7 
p.  m.  en  que  vuelve  a  subir.  La  atmos- 
fera  esta  siempre  saturada  de  humedad, 
que  aumenta  notablemente  en  los  meses 
de  invierno,  y  por  esto  se  siente  mucho 
frio,  aunque  el  termometro  apenas  marca 
18*  sobre  cero.  La  mayor  cantidadde  llu- 
via  que  cae  en  12  horas,  es  de  nueve  mi- 
limetros;  pero  en  lo  general  los  meses  que 
se  llaman  de  Uuvias  son  Julio  y  Agosto,  y 
el  pluviometro  no  marca  mas  de  1  mili- 
metro  de  agua  (alio  de  1868  Comercio  del 


5  de  Enero).  Estos  datos  dan  &  conoeer 
que  el  temperamento  de  Lima  es  soare  y 
sano;  solo  de  tiempo  en  tiempo  es  acome- 
tida  por  la  fiebre  amarilla,  que  cnradft 
oportunamente  no  es  mortal,  y  por  la  vi- 
ruela :  se  cree  que  estas  epidemias  guar- 
dan  un  periodo  de  5  6  de  7  anos. 

DIVISION   ADMINISTRATIVA,    POLItICA 
Y   ECLESIASTICA. 

Para  su  mejor  servicio  la  ciudad  estadi- 
vidida  en  5  cuarteles  que  comprenden  l(f 
distritos  y  todos  los  distritos  componeD46 
barrios ;  pero  los  que  propiamente  se  Ua- 
man  distritos  polfticos  son  5 ;  a  saber  San 
Sebastian,  San  Marcelo,  el  Sagrario,  San- 
ta Ana,  y  San  Lazaro,  que  son  otras  tan- 
tas  parroquias  6  curatos. 

DESCRIPCION    DE    LA    CIUDAD. 

Las  calles  en  general  son  tiradas  i  oor- 
del  y  se  cortdn  casi  en  dngulo  recto,  for- 
mando  cuadros  que  se  llaman  manzanas.  Se 
ha  cuidado  de  darlas  tal  direccion  que  en  los 
meses  de  verano  siempre  hay  sombra  en 
algun  lado  de  la  calle,  exceptuando  los 
dias  en  que  el  sol  esta  en  el  zenit ;  y  co- 
mo  rara  vez  falta  la  brisa  del  S.  E.  no  ae 
esperimenta  im  fuerte  calor.  El  maror 
largo  de  las  calles  es  de  125  metros  v  el 
menor  de  90  metros,  y  el  ancho  enlo  ge- 
neral de  10  metros;  muy  pocas  exceden  de 
estas  dimensiones :  todas  las  calles  tienen 
acequias  6  albanales  cubiertos  que  pasan 
por  el  medio  recibiendo  en  su  trayecto  los 
desagues  de  las  casas:  hace  poco  esaa 
acequias  estaban  al  descubierto,  con  poco 
fondo,  lo  que  presentaba  una  vista  asque- 
rosa  y  ocasionaba  epidemias  por  la  eon- 
tinua  evaporacion  de  materia^  en  esta- 
do  de  putrefaccion.  Kecientemente  se  ha. 
introducido  para  pavimentar  las  calles 
una  especie  de  macadam  de  piedra  de  la 
Oroya  que  contiene  arcilla  glutinosa  y  for- 
ma una  snperficie  casi  tersa:  si  sn  dura- 
cion  corresponde  &  la  comodidad  j  bueoa 
vista,  Lima  serd  una  de  las  ciudades  me- 
jor y  mas  econ6micamente  pavimentada^. 

El  affUtt  potable  que  se  consume  en  Li- 
ma viene  de  un  manantial  formado  por 


LIMA 


515  — 


LIMA 


filtraciones  delElmac:  esta  situado  al  E. 
de  la  ciudad  y  como  5  k.  de  la  plaza  prin- 
cipal: desde  este  dep<Ssito  corre  por  caue- 
rias  de  fierro  y  se  distribuye  en  diez  y  siete 
fnentes  y  pilas  piiblicas,  colocadas  en  las 


plazas  y  plazuelas:  del  resto  se  surten 
las  casas  y  establecimientos  particulares: 
la  calidad  del  agua  es  buena  segun  resul- 
ta  del  siguiente  dnalisis  hecbo  por  el  pro- 
fesor  Raymondi  los  anos  de  1856  y  1874: 


AIViLISIS  DEL  AOUl  POTABLE  DE  LIMA. 


MATERIAS   GONTENIDAS   EN    UN    LITRO    DE    AGUA. 


Materias  gaseosas  cdlculadas  en  el  estado 
secOf  d  la  tefnperatura  de  0®  y  presion  de  760  milimMros, 

Acido  carb6nico 

Oxigeno 

Azoe 


Materias  fijas  calculadas  en  el  estado  anldro. 

Carbonato  de  cal  (disuelto  en  el  agua  en  el  estado  de 

bicarbonato) 

Carbonato  de  magnesia  (id.) 

Oxido  de  fierro (id.) 

Splfato  de  cal : 

Clomro  de  magnesia 

Sulfato  desoda 

Clomro  de  sodio 

Sulfato  de  magnesia 

Cloruro  de  potasio 

Cloruro  de  litio 

Sifice 


Agua 

de  la  pileta  de 

Santo  Tomas, 

en  1856. 


Litros. 
0.008,894 
0.001,988 
0.009,078 


Materias  orgdnicas  azoadas. 


0.014,960 


GramoB. 
0.094,864 
0.005,348 
0.008,580 
0.088,155 
0,014,975 
0.051,919 
0.022,871 


Agua 

de  la  oanerla, 

en  1874. 


Litros. 
0.008,183 
0.002,619 
0.015,279 


0.021,081 


Gramos. 
0.122,000 
0.005,107 
0.008,000 
0.103,860 


Agua 

del  rio  Bfmac, 

en  1874. 


LitroB. 
0.001,821 
0.003,432 
0.014,874 


0.006,608 


0.282,820 
trazas  miiy 
sensibles. 


0.024,958 
0.025,815 
0.030,540 
0.005,338 
0.003,300 
0.003,000 


0.325,918 
trazas 
sensibles. 


0.020,127 


Gramos. 
0.070,714 
0.004,351 
0.002,725 
0.052,500 


0.012,200 
0.033,295 
0.028,647 
0.010,677 
0.003,400 
0.003,500 


0.222,009 
trazas. 


Para  comparar  con  mas  facilidad  la  composicion  de  dichas  agiias,  dar^  aqui  (dice  el  pro- 
fesor  Baymondi)  el  resultado  del  analisis,  indicando  cuantitativamente  las  bases  y  los  dci- 
do8  aislados,  sin  combinarlos  por  el  cdlcnlo,  lo  que  se  puede  ver  en  el  cuadro  siguiente : 


MArERIAS    CONTENIDAS    EN    UN    LITRO   DE    AGUA. 


Agua 

de  la  pileta  de 

Santo  Tomas, 

en  1856. 


Acido  carb6nico  combinado 

Acido  sulfiirico , 

Cloro 

Silice 

Oxido  de  fierro 

Cal 

Magnesia 

8oda 

Potasa. , 

Xciiina 


Gramos. 
0,044321 
0,078164 
0,025062 
0,006608 
0,003580 
0,087084 
0,008865 
0,084796 


0,288480 


Agna 

de  la  caneria, 

en  1874. 


Gramos. 
0,056855 
0,094421 
0,021000 
0,003000 
0,003000 
0,110880 
0,012612 
0,024319 
0,003372 
0,001165 


0,330124 


Agua 

del  rio  Bimac, 

en  1874. 


Gramos. 
0,033393 
0,056858 
0,028484 
0,003500 
0,002725 
0.061218 
0,011621 
0,022980 
0,006746 
0,001202 


0,228671 


LIMA 


—  516 


LIMA 


Se  v^  que  la  calidad  del  agua  de  las  ca- 
nerfas  ha  mejorado,  porque  ha  disminui- 
do  la  cantidad  de  materias  orgdnicas,  de- 
bido  al  esquisito  cuidado  y  A  los  trabajos 
empreiididos  por  la  flmpresa  del  Agua. 

Entra  a  la  ciudad  la  enorme  cantidad 
de  siete  milloiies  de  gal  ones  en  24  horas, 
y  la  mayor  cantidad  se  desperdicia :  Antes 
que  se  hubiera  conducido  por  canerias  de 
fierro  y  ensancliado  el  deposit©  6  manan- 
tial,  no  Uegaba  k  dos  y  medio  millones  de 
galones. 

Inmenso  es  el  desarrollo  que  ha  tornado 
Lima  en  los]ultimos  diez  aiios  :  los  fiubur- 
bios  que  estaban  abandonados  y  Servian 
de  muladares;  las  murallas  que  ocupa- 
ban  una  gran  suporficie;  muchas  huertas 
espaciosas  y  varios  conventos  y  monaste- 
rios  se  ban  convertido  en  su  mayor  parte 
en  hermosas  casas,  en  alamedas  y  en  es- 
tablecimientos  publicos  6  de  empresas 
particulares ;  de  suerte  que  si- en  1858  te- 
nia la  ciudad  212  manzanas  y  855  calles, 
con  18,093  puertas  A  la  calle,  y  en  1860 
el  numero  de  puertas  lleg6  a  14,002 ,  hoy 
puede  asegurarse  que  el  numero  de  man- 
zanas pasa  de  250,  el  de  las  calles  de  400, 
y  el  de  puertas  A  la  calle  de  20,000. 

Las  casas  en  lo  general  son  c6modas  y 
espaciosas ;  pocas  son  las  que  tienen  tres 
pisos,  siendo  de  dos  por  lo  comun :  el  ma- 
terial empleado  en  la  mayor  parte  de  los 
edificios  es  el  adobe ,  sobre  cimientos  de 
piedra  6  de  cal  y  ladrillo :  los  techos  son 
pianos,  porque  las  lluvias  son  insensibles, 
aun  cuando  ha  habido  extraordinariamen- 
te  fuertes  aguaceros  que  ban  pasado  las 
cubiertas  ocasionando  grandes  p^rdidas 
en  muebles  y  otros  objetos  de  lujo. 

ELAZAS,    PASEOS   Y   MERGADOS. 

Para  dar  ventilacion  y  desahogo  hay  88 
plazas  distribuidas  en  los  distintos  cuar- 
teles  de  la  ciudad :  las  principales  por  su 
extension  y  adornos  son: 

La  Plaza  Mayor  en  cuyo  centro  hay 
una  hcrmosa  fuente  de  bronce,  rodeada  de 
nn  pequeiio  jardin  con  su  respectiva  verja, 
perfectamente  alumbrada  y  con  su  pavi- 
mento  de  losas,  tiene  alE.  la  Catedi'al,  al 
O.  la  casa  Municipal  y  portales,  al  N.  laca- 
sa  de  Gobiemo  y  al  S.  tambien  portales. 


La  de  la  Indepe ndeneia  6  de  Boliw, 
llamada  antes  de  la  InqnisictOBf  tiene  on 

bonito  jardin  al  rededor  de  una  estdtoa 
ecuestre  de  bronce  del  Libertador  Simon 
BoUvar. 

La  de  Santa  4iia,  tambien  tiene  un  bo- 
nito jardin  y  pila. 

La  de  Honsermte  con  su  bonito  jardin. 

Las  otras  plazas  llevan  los  nombres  de 
las  iglesias  que  tienen  en  alguno  de  sos 
costados. 

Ademas  de  la  gran  aJameda  que  se  esta 
formando  en  parte  de  lo  que  fu6  murallas, 
ii  derecha  ^  izquierda  de  la  via  publica, 
hay  dos  hermosos  paseos  6  alamedas  aba- 
jo  del  puente;  la  una,  al  costado  del  rio, 
se  llama  Alameda  del  Acho,  por  ccmdn- 
cir  k  la  plaza  de  toros ;  y  la  otra  de  los 
Deseal/X^,  porque  termina  en  la  iglesia 
de  los  recoletos  Descalzos. 

Esta  hermosa  alameda  que  es  uno  de 
los  mas  dehciosos  paseos  piiblicos  podria 
llamar  la  atencion  en  Europa  mismo,  por 
el  gusto  con  que  ha  sido  formada  y  por 
las  obras  de  arte  que  la  adoman :  oenpa 
una  drea  de  10,000  metros  cuadradoa, 
circunvalada  por  una  verja  de  fierro  de 
500m-  de  largo  por  cada  lado  y  20  metros 
de  ancho  por  cada  frente :  el  perimetio 
estd  distribuido  en  una  calle  oentml  de 
14m.de  ancho,  quesirvepara  lospaseantes, 
en  coche  6  caballo;  y  dos  laterales  de  8b- 
cada  una:  d  ambos  perfiles  de  la  calle  cen- 
tral se  encuentran  de  trecho  en  tredio, 
alternadas  con  bien  pulidos  bancos,  gran- 
des estatuas  de  mirmol  que  representan 
los  doce  meses  del  ano,  sobre  vistosos  pe- 
destales ;  las  dos  calles  laterales  estin 
sembradas  de  drboles  que  se  alteman  tam- 
bien con  pequenosjardinesesmeradamen- 
te  cultivados  y  provistos  de  las  maslindas 
flores:  por  ultimo  aJ  fin  de  la  aveniday 
en  la  parte  central  hay  una  hermoeafceD- 
te  que  eleva  sus  aguas  hasta  banar  las 
desgrenadas  ramas  de  un  lloron  cuya  eqpa 
cubre  d  manera  de  casquete  todo  el  cir- 
ouito  de  la  fuente  d  una  altora  de  5n- 

Otro  paseo  at^n  mas  hermoso  es  eldela 
Exposicion;  tambien  se  halla  cimmTa- 
lada  por  una  hermosa  verja  de  fierro.  En 
una  parte  de  los  jardines  se  encaeniras 


LIMA 


517 


LIMA 


animales  de  distintas  clases  y  especies:  los 
leones  y  tigres  son  de  primer  6rdeii  por  su 
tamano  y  hermosura. 

La  Alameda  del  Callao  que  se  enoon- 

traba  abandonada  y  destruida,  se  halla 
hoy  oonvertida  en  otro  hermoso  paseo 
con  motivo  del  camino  macadamiscuio  de 
Lima  al  Callao  y  por  haberse  colocado 
eerca  de  la  portada  del  Callao  el  gran 
monumento  del  «Do8  de  Mayo». 

Son  mnchos  los  jardines  particulares, 
en  los  oaales  se  encuentran  abundantes  y 
fraganoiosas  flores  distribuidas  con  todo 
el  gusto  y  elegancia  de  los  mejores  jardi- 
nes de  Europa;  los  principales  son  el  de 
la  Aurora;  el  Comospolita  etc. 

Los  comestibles  que  se  consumen  dia- 
riamente  se  venden  en  tres  mercados  priil- 
dpalfs:  el  de  mayor  extension,  llaniado 
de  la  Concepcloilf  tiene  todas  las  comodi- 
dades  necesarias  para  conciliar  el  aseo 
y  la  vista:  la  cantidad,  calidad  y  variedad 
de  comestibles  nada  dejan  que  desear, 
aonque  los  precios  son  subidos  en  lo  ge- 
neral, principalmente  el  de  la  carne  que  es 
de  80  ceutavos  de  sol  por  460  gramos. 

En  el  antiguo  Pa^eo  de  Agnas,  muy 
inmediato  al  rio  y  al  puente,  se  construy6 
an  suntoso  mercado,  que  se  balla  aban- 
donado  porque  su  situacion  no  es  central. 

EDIFZCIOB   PtBLICOS. 

En  la  Capital  existen  muchos  edificios 
p^blicos,  siendo  los  principales  los  si- 
gttientes: 

El  Paente  de  piedra'sobre  el  Bimac, 
obra  muy  861ida  y  antigua,  pero  sin  gusto, 
tiene  88  ^  metres  de  largo  por  4  de  ancho 

El  Paente  Balta  sobre  el  mismo  rio; 
sns  arcos  sonde  fierro  sobre  machones. 
de  piedra  labrada ;  presenta  una  hermosa 
vista  y  su  solid^s  es  incuestionable. 

El  Panteon  que  estd  al  N.  N.  E.  de 
la  ciudad  y  como  A  ^  leg.  (2  ^  k.)  de  la 
plaza  principal ,  es  bastante  extenso:  es- 
t4  protejido  con  una  verja  de  fierro  al 
rededor ;  despues  del  primer  patio  de  en- 
trada  se  encuentra  una  capilla  en  rotun- 
da de  hermosa  arquitectura:  el  interior 
est^  dividido  en  deparbamentos  con  nichos 
de  cal  y  ladriUo ,  y.  cada  departam^ito 
jpdeado  dejiermosos  jardines:  las  calks  6 


alamedas  tienen  drboles  que  purifican  el 
ayre :  hay  suntosos  mausoleos  de  m^rmol 
que  pueden  competir  con  los  mejores  de 
los  panteones  6  cementerios  de  Europa. 

El  matadero  general,  conocido  con  el 
nombre  impropio  de  Carnal,  es  un  hermo- 
so edificio  situado  al  N.  N.  0.  de  la  plaza 
principal,  afuera  de  la  antigua  portada 
de  Monserrate,  estd  rodeada  con  verjas 
de  fierro :  tiene  102  metres  de  frente  por 
85  de  fondo :  en  el  interior  hay  los  com- 
partimentos  necesarios  que  reunen  todas 
las  condioiones  apropiadas  &  su  objeto. 

No  consideramos  autre  los  edificios  pii- 
blicos  la  casa  de  Gobierno,  llamada  Pala- 
ciOf  porque  no  es  digna  de  figurar  ni  co- 
mo casa  privada. 

Penitenciaria :  el  Dr.  D.  M.  A.  Fuen- 
tes,  en  su  importante  obra  titulada  «Esta- 
distica  de  Limai  de  la  cual  hemes  tomado 
algunos  dates  sobre  Lima,  dice : 

c  Una  de  las  obras  de  mas  inportancia 
que  desde  nuestra  independencia  acd  se 
haya  intentado  en  el  pais,  es  la  Peniten- 
ciaria de  Lima ;  establecimiento  llamado 
a  servir  de  verdadero  presidio  i  los  cri- 
minales,  llenando  todas  las  condiciones 
que  la  civilizacion  exije  en  semejante  cla- 
se  de  institutes.  Si  grande  es  el  beneficio 
que  toda  la  Bepiiblica  reportard  de  que 
la  Penitenciaria  llegue  d  corresponder  & 
sus  altos  6  importantes  fines,  grande  elo- 
gio  debe  hacerse  al  ^upremo  Gobierno 
por  el  tine  que  ha  manifestado  al  encar- 
gar  la  direccion  de  esa  obra  al  senor  Dr. 
D.  Mariano  Felipe  Paz-Soldan,  j6ven  la- 
borioBO  i  ilustrado  que  ha  desplegado, 
para  llevarla  A  acabo,  una  capacidad  y 
contraccion  nada  comunes. 

f  Nosotros  que  mas  de  una  vez.  hemos 
aparecido  demasiado  severos  en  el  cur- 
se de  este  libro,  tenemos  un  intense  y 
verdadero  placer,  cuando  por  justicia  te- 
nemos que  tributar  elogios  desapasiona- 
dos.  No  nos  liga  con  el  senor  Paz-Soldan 
aquella  amistad  intima  que  nos  obligara 
i,  exajerar  su  m^rito,  pero  deseiramos 
que  hubiera  muchos  peruanos  que,  como 
^,  hagan  inmortal  su  nombre,  poni^ndolo 
al  frente  de  monumentos  como  la  Peni- 
tenciaria*. 


LIMA 


—  518  — 


LIMA 


Eete  Buntoso  edificio  esti  eitusdo  en  la 
parte  Sur  de  la  chidad:  sn  aspecto  exte- 
rior indica  so  objeto.  Tiene  do  frente 
leOm- por  150m-  da  fondo:  ee  oompone 
de  tres  pisos;  el  primero  de  graoito,  fel- 
despato;  el  aegundo  de  ladrillo  y  el  terce- 
ro  de  telar :  el  muro  de  circunvalacion 
tiene  12ii>.  de  altura  ;  de  feldespato  liasta 
gm.  J-  el  reato  de  ladrillo,  de  Sm.  de  an- 
cho  que  vd  disiniiiuyendo  hasta  Ini-  En 
la  fachada,  que  es  de  feldespato,  perfec- 
tamente  labrado  y  pulido,  se  encueutran, 
en  el  primer  piso  bobedas  6  aubterraneos : 
en  el  segundo  las  oticinas  dc  administra- 
cion  y  en  el  tercero  la  caaa  del  Director, 
Sub-Director  y  otros  empleados.  Para  en- 
trar  &  la  parte  de  la  prision  se  pasa  por 
un  Iiermoao  monolito  de  feldespato  puli- 
do de  6m  de  largo,  que  forma  cu&tro  gra- 
das  con  las  cualea  ae  Uega  al  techo  del 
primer  piso;  y  atraveaando  una  larga  ga- 
leria  Be  baja  una  grada  para  llegar  al  cen- 
tre de  la  priaion,  que  cs  una  hermosa  ro- 
tunda de  I5m.  de  diametro  y  lOm,  de  al- 
tura, toda  de  feldespato,  techada  conla 
drillo ;  de  euyo  centre  aalen  como  radios 
6  aspas  loa  diatiutoa  departamentos  en 
que  ae  eucuentran  los  talleres,  las  celdas 
para  los  presoa  y  los  comedores:  en  el  es- 
pacio  de  cada  uno  de  estos  departam 
toB  hay  bermosos  jardineB  qne  purifii 
el  ayre.  Sobre  el  observatorio  se  encuen- 
tra  la  capilla  ter/ninada  por  una  hermo- 
Ba  cupola.  Antes  de  liegar  al  observato- 
rio,  y  A  la  mitad  de  la  galena  principal 
de  entrada  se  encuentran  a  derecha  4  iz- 
qnierda  las  celdas  y  departamento  para 
mngerea  y  menores  do  edad.  Hay  oapa- 
cidad  para  trescientos  ciucuenta  preaos. 

Las  ordenes  ae  comunican  por  telegra- 
fo;  el  gas  se  fabrica  en  la  uaiaraa  prision : 
lae  enfermerias  estan  provistae  de  todos 
BUS  elemeutos  necusarios.  Toda  la  prision 
ocupa  una  siiperiicie  do  41,311  varas 
(28,846  inetros  cuadradoa). 

CArcel  ile  GiuidAlnpe  para  enjuiciadoa, 
est^  iL  iOO  metros  de  la  Peiiitenciaria. 

pHlaflo  de  la  Expaiiclon,  eeti  conti- 
gu6  i  la  Penitenciana  y  separado  de  4s- 
ta  por  nna  calle  de  16  inetros  de  ancho: 
el  edificio  destinado  &  la  EzpoBioion-  es- 


a  en  el  centro  dehermoaos  jarr 
fectamente  cuidados  j  Uenos  i 
tas  6  Idoskox,  fuentes  de  agaa: 
adornoB  que  hacen  un  delicioi 
el  edificio  presenta  fachadas  luj( 
un  gusto  esquiaito,  muy  semejai 
lacio  de  la  Industria  de  Paris :  e 
de  loa  salooes  correaponde  con 
rior. 

MONUMENTOS  pCblicos. 

La  rstAt  uft  ecuestre  del  Uhn 
moil  Bullvar,  colocada  en  la  anti 
de  la  Inqniaicion,  llamada  deaj 
Independencia,boy  de  Bolivar,  ei 
ce,  fuiidida  toda  de  una  pieza:  ; 
quintales  (10,685  k.);  el  alto  de  1 
desde  el  pi4  del  caballo  basta  1 
del  ginete  es  de  4m.l7.  La  esti 
sobre  un  hermoso  pedestal  de  k 
4ni.l7,  de  alto  por  5  de  largo  y 
ancbo,  sin  contar  las  tres  gradas 
tit  protejido  por  una  veija  de  fiei 

EstAtuiL  (t  jcruiio  de  Colon,  de 
ea  una  obra  de  aobresaliente  m< 
presenta  d  Colon  descubriendo  la 
personificada  en  una  India,  que  c 
dillaB,  tiene  bajo  su  mano  derec 
maa  6  meoos  es  de  laa  mismas  ( 
nee  que  la  de  Bolivar,  asi  como  i 
tal  sobre  el  cual  eata  colocada. 
se  puso  frente  d  la  plaza  de  Ach 
mamente  fue  traaladada  d  la  gr 
de  la  Exposieion,  frente  a  eate  Pt 

Hononiento  del  I>os  de  nayi 
morativo  del  glorioao  triunfo  obi 
el  Callao  sobre  la  escuadra  espa 
de  Mayo  de  1866:  esta  situadc 
hermoaa  plaza  en  la  encmeijadi 
mino  del  Callao  y  las  nuevas  abui 
baae  inferior  es  de  marniol  aznl; 
23oi.  de  cireunferencia,  en  for 
de  una  fortificacion.  Sobre  esta 
levanta  otra  circular  de  mas  de 
troB  de  circunferencift,  adomadt 
jos  relieves  en  bronce  represent 
hecbos  principales  del  combate  < 
bre  de  sua  b^roes.  Al  frente  del 
de  la  colurana  hay  iina  estahia  c 
bronce  que  presenta  al  [Peni  ii 
con  eapada  en  mano  defendiendi 
bellon;  y  en  dwredor  del  mismo 


LIMA 


519 


LIMA 


otras  esiatuas  de  bronce  que  representan 
las  reptiblicas  ali^das  de  Chile,  Ecuador  y 
Bolivia :  al  pi^  de  la  estatua  del  Perii  hay 
otra  de  tamauo  natural  que  representa  a 
Don  Jose  Galvez  Ministro  de  la  Guerra 
exhalando  el  dltimo  suspiro  en  defensa  de 
9u  patria.  Sobre  el  pedestal  se  eleva  una 
columna  de  mdjmol  bianco  de  carrara  de 
lm.20  de  diametro,  adornada  con  palmas 
y  otros  signos  de  triunfo,  y  A  la  cual  vAn 
ajustadas  4  proas  de  buques :  sobre  el 
chapitel  de  la  columna,  y  d  la  altura  de  22 
metros,  se  encuentra  una  sober  via  ele- 
gante y  colosal  estatua  de  la  Victoria,  en 
bronce  dorado,  con  graudes  alas  desple- 
gadas,  y  con  espada  en  una  inano  y  una 
palma  en  la  otra.  La  vista  de  este  gran- 
diobu  mouumeuto  es  imponente  y  bajo  to- 
do  aspecto  podria  figurar  con  orgullo  al 
lado  de  los  mejores  de  Europa. 

IGi:4£SIAS    Y   ESTABLECIMIENTOS    RELIOIOSOS. 

La  Catednil  ocupa  el  primer  lugar  por 
su  hermosa  fachada,  por  sus  elevadas  y 
elegantes  torres,  y  por  sus  anchas  naves. 
Palaeio  Aiv^obispal,  coutiguo  d  la  ca- 
tedral,  su  fachada  es  pobre  al  ^lado  de  la 
catedral :  en  otro  sitio  no  formaria  tan  no- 
table contraste. 

San  FraiieiiiCOy  hermosa  iglesia  y  con- 
vento  de  rehgiosos ;  es  espl^ndido  tanto  en 
su  fachada  como  en  el  interior  de  la  iglesia 
y  del  convento. 

Santo  Domill^O,  tanto  la  iglesia  como 
el  convento  son  de  buena  arquitectura : 
su  antigua  torre  de  elegante  y  magestuo- 
sa  construccion,  era  la  mas  elevada  de  la 
ciudad,  pero  destruidas  por  un  incendio 
BUS  ultimos  cuerpos,  presentanhoy  fea  vis- 
ta,  por  el  poco  gusto  con  que  se  recons- 
.truy6. 

lok  Merced)  por  su  fachada  y  por  la 
elegante  arquitectura  interior  de  la  igle- 
sia y  del  convento  de  rehgiosos  es  digna 
de  especial  mension :  entre  los  de  su  g6- 
nero  es  el  edihcio  mas  antiguo  de  la  ciu- 
dad, pues  fue  fundado  en  1534. 

fekili  Al^ttStin,  iglesia  y  convento  de  re- 
ligiosos:  es  de  unasoberbia  arquitectura, 
tanto  exterior  como  interiormente :  algu- 


nos  de  sus  altares,  tallados  en  madera, 
tienen  un  distinguido  m^rito  artfstico. 

San  PedrO)  antigua  iglesia  y  convento 
de  jesuitas,  tiene  el  aspecto  de  todos  los 
edificios  6  iglesias  de  esa  compania. 

Hay  ademas  las  siguientes  iglesias : 
El  Sagrario.  S.  LAzaro  de  los  Na- 

San  Sebastian.  ranjos. 

San  Marcelo.  San  Lorenzo. 

Santa  Ana.  Sta.  Bosa  (saiiUiario) 

San  Ldzaro.  Cocharcas. 

Hu^rfanos.  Copacabana. 

Gercado.  Santo  Tomas. 

Descalzos  (convento)    Guadalupe. 
Buenamuerte  id.        Guia. 
Desamparados.  Belen. 

Espiritu  Santo.  Santa  Liberata. 

Caridad.  San  Francisco  el  vie- 

San  Cdrlos.  jo. 

Ntra.  Senora  de  las    Id.  el  nuevo. 

Cabezas.  Santa  Teresa. 

S.  Ldzaro  del  Ba-     S.  Pedro  Nplasco« 

ratillo.  Monserrat. 

Existen  aun  los  siguientes  monasterios 
de  Monjas,  con  sus  respectivas  iglesias: 

Encarnacion.  El  Prado. 

Concepoion.  •  El  Ciirmen. 

Trinidad.  Trinitarias. 

Descalsas.  Jesus  Maria. 

Santa  Clara.  Nazarenas. 

Santa  Catahna.  Mercedarias. 

Santa  Bosa. 

Ademas  hay  otras  capillas :  el  numero 
total  de  iglesias  y  capillas  es  de  67. 

ESTABLECIMIENTOS   Y   OFICINAS   POBLICAS. 

Los  HlnisterioS)  con  sus  dependencias; 
el  Tribunal  Mayor  de  Cuentas ;  la  Caja 
Fiscal  y  la  Lispeccion  General  del  ejercito 
tienen  sus  oficinas  en  la  Uamada  casa  6 
Palaeio  de  Gobierno. 

La  Moneda,  tiene  una  casa  especial :  su 
maquinaria  es  de  primera  clase ,  y  acmla 
como  tres  millones  de  soles  al  ano,  aun- 
que  puede  fabricar  mayor  cantidad. 

La  Prefectura,  y  Sub-prefectura  tienen 
su  local  respective  pero  en  un  solo  edificio 
y  en  la  misma  manzana  de  la  casa  de 
Gobierno. 

La  casa  del  Cabildo  <S  Municipahdad 
estd  sobre  uno  de  los  portales  de  la  Plaza 


LIMA 


520 


LIMA 


de  Armas,  frente  al  Palacio  Ar2Sobispal;  | 
tiene  un  regular  aspecto  exterior  y  ofrece 
bastante  comodida  en  el  interior. 

El  local  para  el  Senado  es  el  que  anti- 
guamente  8irYi6  al  terrible  tribunal  de  la 
Inquisicion :  uno  de  los  salones  es  nota- 
ble por  el  esquisito  trabajo  de  su  techo 
de  madera. 

La  C&mara  de  Dipntados  funciona  en 
el  local  antiguo  que  fu6  especialmente 
construido  para  la  Universidad,  &  la  que 
pertenece. 

La  €a«sa  de  Correos  se  esta  construyen- 
do  en  la  actualidad  y  una  vez  concluida 
serd  digna  de  figurar  en  una  ciudad  como 
Lima. 

La  Corte  Snpreiiia  de  Justicia  la  Corte 
Superior  de  Justicia,  los  Juzgados  de  1.* 
Istancia  y  el  Colegio  de  Abogados,  tienen 
un  edificio  especial,  llamado  Palacio  de 
Justicia,  perfectamente  arreglado  para  su 
objeto. 

El  Tribunal  de  Comercio  llamado  del 
Consulado,  funciona  en  otro  local  propio, 
imm^diato  d  la  plaza  principal. 

HOSPITALES    V    GASAS   DE    BENEFICENCIA. 

Los  establecimientos  de  Beneficencia 
publica  pueden  figurar  bajo  todos  aspectos 
al  lado  de  los  mejores  de  Europa,  y  son 
los  siguientes: 

Hospital  Dos  de  IHayOf  se  inaugur6  el 
28  de  Febrero  de  1875,  desde  cuya  fecha 
fueron  trasladados  los  enfermos  del  Hos- 
pital de  San  Andres  que  qued6  cerrado; 
esta  situado  en  la  parte  E.  de  la  ciudad:  tie- 
ne 166  metros  de  frente  y  168  de  fondo: 
el  interior  es  en  forma  de  pan6ptico,  en 
cuyo  centro  estd  la  capilla  y  sus  radios 
ocupan  los  diferentes  departamentos  de 
enfermerias,  separados  por  espaciosos  pa- 
tios ocupados  con  jardines  que  purifican 
la  adm6sfera:  tiene  capacidad  para  600 
enfermos,  con  todas  sus  oficinas  para  ser- 
vicio  medico  y  administrativo  que  nada 
deja  que  desear. 

Hospital  de  Santa  Ana,  para  muge- 
res,  en  la  plaza  de  Santa  Ana. 

Hospital  de  San  Andres^  hoy  estd  cer- 
rado y  destinado  para  la  casa  de  matemi- 
dad :  los  enfermos  pasaron  al  Hospital  del 
Dos  de  Mayo. 


Hospital  mllltar  de  San  BartiM, 

tiene  un  local  propio,  espacioso  y  pofre- 
tamente  acomodado:  en  ^1  seeunuln 
oficiales  i  individuos  del  ej^rcito;  y  eo 
una  sala  especial  los  reos  6  enjuidados. 
Hospital  de  Insanos  llamado  Bifj- 
eio:  en  un  local  construido  expresames- 
te:  boy  se  le  considera  reducido  pord 
gran  numero  de  locos  que  alii  acades  di 
toda  la  Bepublica. 

Casa  de  Hatemidadf  para  asistiriUi 
parturientas :  tambien  sirve  de  Cdegiode 
Obstetricia  en  donde  se  ensena  con  todi 
perfeccion  solo  d  mugeres,  debe  touiidir- 
se  al  local  que  ocup6  el  Hospital  de  Su 
Andres. 

Cajitti  de  HnirfanoS)  hay  dos,  im&  ie 
hombres  y  otra  de  mageres. 

Laetantes,  en  donde  se  recibeniks 
exp6sitos  y  a  los  que  se  envian  ptn  si 
lactancia. 

LaiaretOf  para  las  epidemias  de  niw- 
las  y  fiebre  amarilla  y  tambien  pan  loi 
atacados  de  enfermedades  incurable  ro 
mo  lepra,  elefanteasis,  etc. 

Ademas  de  los  anteriores  hospHiia 
hay  otros  establecimientos  de  benefieoi' 
cia  publica,  y  son : 

Asilo  de  mendigos. 

Haspicios  de  Santa  Bosa,  de  Ruiz  Ba- 
Vila,  de  Manrique,  de  Navarrete,  de  Gbi- 
dalupe,  de  Jesus  Nazareno  y  de  Ajiaia,et 
donde  tienen  habitaciones  las  penoaaa 
pobres. 

Caja  de  Aliorros,  establecida  por  li 
Beneficencia. 

La  Beneficencia  espropietaria  defoo'ci 
riisticosy  urbanos,  estos  ultimos  prodaea 
por  arrendamiento  al  ano  140,000  sole:f 
cuenta  ademas  entre  sus  rentas  los  teass^ 
sobre  varios  fundos ;  la  utilidad  del  t9M 
de  suertes,  el  arrendamiento  de  la  phza  k 
toros,  el  producto  de  nichos  del 
rio,  las  mesadas  del  teaoro  puhlioo  t 
ramos,  cuyo  total  es  de  700  a  800,000 
por  ano,  que  se  gastan  con  economia  ▼ 
cermimiento. 

Entre  los  establecimientos  de 
cencia  debemos  considerar  lo9 

La  Paternal  que  annque  tienen  on 
jeto  comercial  no  por  estodejan  ed 


LIMA 


—  521  — 


LIMA 


.  n^fieos,  compauia  de  seguros  sobre  la  vida 
y  caja  de  ahorros;  capital  8.227,779.  S. 
Honte  de  piedad,  de  empresa  parti- 
cular; capital  200,000  soles. 

Compaiiias  de  Se^ros,  que  sou  dos: 

Stid'Americaria^  capital  2.000,000  de  soles; 
la  de  Limay  capital  2.000,000. 

Omitiinos  muchos  otros  establecimien- 
tos  qne,  bajo  la  apariencia  de  ben^ficos, 
son  verdaderas  casas  de  usoreros  y  tira- 
nos  de  la  indigencia. 

ESTABLECIMIENTOS  DE  INSTRTJCCION  PtBLIOA. 

La.  Bilioteca  Nacioual,  tiene  un  local 
especial,  con  espaciosos  salones  llenos  de 
libros,  entre  los  cnales  se  encuentran  mu- 
chas  obras  raras  y  de  gran  m^rito  y  va- 
lor, algonas  piiblicadas  en  los  aiios  de 
1489  ^  1500.  Pasa  de  40,000  el  ntimero 
de  voMmenes. 

Jardin  BotanicO)  contiene  una  pre- 
ciosa  coleccion  de  todas  las  plantas  tro- 
picales,  perfectamente  clasificadas :  ade- 
mas  de  servir  de  recreo  esta  destinado  & 
facilitar  el  estudio  de  la  botanica. 

(|nlttta  de  Agprlcultara,  situada  al  lado 
del  Palacio  y  jardin  de  la  Exposicion,  en 
la  parte  Sur,  esta  destinada  a  la  ensenan. 
za  de  la  agricultura. 

llniversidad,  que  funciona  en  el  anti- 


NOMfiRES. 


Omitimos  algunos  Bancos  y  empresas 
bnrs^tiles,  porque  los  consideramos  entre 
los  establecimientos  de  Beneficencia. 

Hay  mucbos  establecimientos  indus- 
triales  de  diversas  dases ;  tales  como  los 
de  fundlclon  de  fierro  de  Piedra  Liza, 
del  Sauce  y  de  San  Jacinto,  que  tienen  ex- 
celentes  y  surtidas  maquinarias,  movidas 
anas  por  agua  y  otras  por  vapor,  para 
trabajar  toda  clase  de  obras  de  fierro :  va- 


guo  colegio  de  San  C^los :  en  ella  se  dan 
lecciones  gratuitas  de  instruccion  supe- 
rior facultativa,  dividida  en  las  siguientes 
facultades:  Jurisprudencia ;  Ciencias  po- 
liticas  y  administrativas ;  Ciencias,  Le- 
tras,  Medicina  y  Teologia;  estas  dos  tUti- 
mas  tienen  locales  propios. 

Ademds  bay  los  siguientes  colegios :  de 

Obstetriciat  Hilltar,  Guadalape,  de  Ar- 

tes  y  Oficios,  cada  uno  en  local  separado 
y  provisto  de  los  elementos  necesarios  & 
su  objeto.  No  consideramos  los  colegios 
y  escuelas  de  empresa  privada  que  son 
mucbos  y  bien  dirijidos: 

La  Impreilta  del  Estado  tionc  una  casa 
especialmentc  construida,  provista  de  ex- 
celentes  prensas,  movidas  por  vapor,  y  de 
cuantos  titiles  sou  necesarios  en  un  esta- 
blecimiento  de  esta  clase. 

Para  difundir  las  luces  bay  impreiltas 
de  empresas  particulares,  en  las  cuales  se 
imprimen  6  peri6dicos  diaries,  9  bisema- 
nalos  6  semanales  y  algunos  men&uales. 

ESTABLECIMIENTOS   COMEBCIALES 
t   INOU8TRIALES. 

Pocas  ciudades  tendran  mas  estableci- 
mientos Bancarios  y  comercialos  que  Li- 
ma, comparativamente  con  su  poblacion : 
los  principales  son  los  siguientes: 


Banco  del  Peru 

de  la  Providencia 

de  L6ndres,  Mejico  y  Sud- America. 

de  Lima 

Nacional  del  Perd 

Anglo-Peruano 

Garantizador 

Hipotecario 

1  Territorial 


Billetes 

Capital. 

6 
cvdnlas  cmitidas 

Marzo  1876. 

8.000,000 

8.422,270 

8,200,000 

977,097 

4.500  JOO 

s.oooiooo 

405,465 

2.822,345 

12.000,000 

5.101,296 

10.000,000 

166,792 

1.094,000 

44,951 

8.000,000 

9.291,200 

1.000,000 

2.817,100 

rias  para  labrar  toda  obra  de  madera :  dos 
para  bacer  hielf  artificial:  fabricas  de  ob- 
jetos  de  cobre  como  alambiqucs  y  obras 
semej antes,  que  por  su  perfeccion  y  costo 
pueden  competir  con  las  mej  ores  de  Europa. 
Para  comodidad  de  los  extrangeros  6 
transeuntes  bay  mucbos  hoteles,  regular- 
mente  servidos:  varies  Clubs  comerciales 
d  mas  del  de  la  Bolsa^  algunos  de  pasa- 
tiempo  y  otros  literarios. 

66 


/ 


LIMA 


Lob  Teatros  (dos)  no  estan  a  la  altura 
del  adelanto  y  civilizacion  de  Lima. 

VARIOS   ESTABLECIMIENTOS. 

En  Lima  existen  las  oficinas  centrales 
de  los  tel^g^fos  de  tierra  y  la  del  Cable 
Sub-marino  que  se  comunican  con  todas 
las  de  la  Eepublica  y  la  de  Chile  basta 
Europa.  Las  lineas  telegraficas  de  tierra 
tienen  1,300  millas  6  sea  2,400  kilometros 
fueron  construidas  por  la  Companfa  Na- 
cional  Telegrafica  bajo  la  direccion  de  D. 
Carlos  Paz-Soldan,  quien  organiz6  el  ser- 
vicio  y  boy  son  del  Gobierno. 

Hay  las  estaciones  centrales  de  los  fer- 
rocarriles  para  el  Callao,    Cborrillos,. 
Cbancay  y  la  Oroya. 

MORTAX.IDAD CONSUMOS POBLACION. 

He  aqui  tres  materias  que  representan 
todo  lo  que  vale  es  y  puede  una  ciudad ; 
por  ello  bemos  recopilado  varios  datos 
tan  exactos  cuanto  es  posible,  y  que  den 
luz  para  juzgar  de  la  salubridad,  rique- 
za  y  poblacion  de  Lima:  no  entramos 
en  andlisis  ni  discuciones,  y  nos  Hmita- 


522  —  LIMA 

mos  &  estableoer  bases  para  saear  torm- 
cuenoias. 

Poblacion  de  Lima  segun  los  sigxdentei  eetuor. 
Alios.  Habts.    Anos.  Habti. 


1585  70 

1599  14,262 

1700  87,259 

1780  50,000 

1798  52,627 


1820      64,000 

1886      54,628 

1856      85,116 

1857      94,195 

1860      100,341 


Estos  censos  de  la  poblacion  de  lima, 
estan  muy  l^jos  de  ser  exactos  por  causas 
que  todos  conocemos;  el  del  ano  de  1798 
es  el  m^nos  malo  y  nos  merece  mas  ccm- 
fianza. 

Por  esta  razon,  para  calcolar  la  pobla- 
cion tomamos  por  base:  l.**  lamorti^dad; 
2.^  el  consumo  de  came ;  8.*  el  consaiDo 
de  pan;  4.°  el  aumento  natural  que  tiene 
toda  la  poblacion;  y  5.^  el  ntimero  de  ca- 
sas :  comparando  estos  datos  con  la  mar- 
talidad  y  consumo  de  viveres  de  otrasda- 
dades  amilogas  a  la  de  Lima,  podemos 
apreciar  aproximadamente  el  numero  de 
babitantes. 


MOBTALIDAD   T    CONSUMOS   EN   LA    CIUDAD   DE   LIMA. 


ATios. 

Muertos. 

1866 

5,142 

1857 

8,457 

1858 

8,482 

1859 

4,229 

1860 

8,664 

1861 

1802 

\       11,906 

1868 

5,855 

1864 

4,798 

1865 

4,825 

1866 

4,989 

1867 

8,817 

1868 

8,478 

1869 

4,788 

1870 

4,786 

1871 

6,694 

1872 

6,486 

1878 

7,218 

1874 

4,091 

1875 

4,276 

Totales 

100,816 

ler.  decenio.   46,858 
2.^        »  54,468 


CONSUMOS. 


Ganado  vacuno. 


21,715 
16,540 
18,984 
22,170 
25,094 
25,909 
27,412 
27,687 
14,567 
87,070 
85,124 
82,266 
83,195 
85,969 
40,445 
87,408 
40,185 
46,284 
49,102 
49,549 


689,625 

240,098 
899,427 


Ganado  OYejuno. 


59,'Z08 
58,940 
57,216 
76,788 
87,878 
9^,892 
88,887 
97,626 
54,190 
91,116 
54,199 

110,681 
95,057 

101,902 
87,870 
78,520 
89,201 
92,580 
90,282 
86,296 


1.651,064 

764,676 
886,888 


HABIMA. 

quintftles. 


14,840 
17,849 
14,801 
81,968 
67,484 


185,780 
120,450 
122,640 


TRioa 
qalntalee. 


107.928 
117,780 
109,256 
112,155 
189,755 


LIMA 


523 


LIMA 


De  1808  d  1820  mttrieron  6  mejor  dicho  fu^ron  sepultados  en  el  cementerio.  general 
49,892,  lo  que  dd  an  t^rmino  medio  de  4,108  por  ano. 

MOVDUENTO  D£  LOS  H08PITALE8  DE  LIMA  EK  UN  DECENIO, 

ASo  1866. 


^ 


HOSPITALES. 


San  Andres  (hombres) 

Santa  Ana  (mugeres) 

San  Bartolome  (militares). 

Insanos 

Matemidad  (parturientas) . 

Hn^rfanos  y  lactantes 

Lazareto  6  (incurables) .... 
Hn^rfanas 


1867. 


San  Andres 

Santa  Ana 

San  Bartolom^ 

Matemidad 

InsBjaos 

Ha^rfanos  y  lactantes 

Lazareto 

Hu^rfanas 


1868. 


San  Andres 

Santa  Ana 

San  Bartolome 

Hu^rfanos  y  lactantes. 

Huerfanas 

Insanos 

Xiazareto 


1869. 


San  Andres 

Santa  Ana 

San  !Bartolom^ 

Insanos 

liactantes 

Hu^rfanos 

Huerfanas 

Xiazareto 

Mendigos 


1870. 


San  Andres  — 

Santa  Ajia 

San  Bartolom^ 

Matemidad 

Insanos 

Ljactautes 

Hu^rfanos 

Huerfanas 


Mendigros 


Entraron. 


11,479 

9,163 

10,724 

106 

881 

266 

178 

10 


10,408 

8,811 

7,469 

448 

106 

802 

116 

16 


Sanaron. 


10,568 

8,885 

10,860 

878 

98 


9,661 

8,128 

7,582 

440 

72 

62 


Murieron, 


1,009 

884 

261 

41 

4 

61 


806 
664 
126 

28 

151 

41 


10,278 

8,667 

1,669 

8,866 

7,687 

1,226 

6,266 

6,809 

426 

482 

288 

11 

128 

66 

89 

2,348 

1,199 

1,149 

8,859 

7,999 

846 

7,463 

6,806 

688 

6,356 

6,089 

117 

142 

48 

29 

321 

169 

178 

6 

86 

689 

195 

244 

217 

• 

1 

9,744 

8,744 

968 

7,161 

6,541 

622 

7,901 

7,698 

141 

895 

890 

6 

142 

9 

89 

266 

184 

21 

10 

10 

822 

281 

88 

112 

87 

LIMA 


524  — 


LIMA 


Af»o  1871. 


HOSPITALBS. 


San  Andres.... 

Santa  Ana 

San  Bartolom^ 

Insanos 

Lactantes 

Huerfanos 

Hui^fanas 

Lazareto 

Mendigos 

Maternidad 


1872. 


San  Andres  — 

Santa  Ana 

San  Bartolome 

Insanos 

Lactantes 

Huerfanos 

Hu^rfanas 

Lazareto 

Mendigos , 

Maternidad 


1878. 


San  Andres.... 

Santa  Ana 

San  Bartolom^ 

Lactantes 

Huerfanos 

HuManas 

Insanos 

Maternidad 

Lazareto 


1874. 


San  Andres .... 

Santa  Ana 

San  Bartolom^ 

Lactantes 

Huerfanos 

Hu^rfanas 

Insanos 
Maternidad 
Lazareto 
Mendigos 


1875. 


Dos  de  Mayo  se  inagur6  este  ano. 

Santa  Ana 

San  Bartolom^ 

Lactantes 

Huerfanos , 

Huerfanas , 

Insanos 
Maternidad. 
Lazareto. 
Mendigos 


Entraron. 


12,046 

8,871 

9,887 

117 

287 

25 

20 

1,080 

119 

849 

10,780 

7,179 

7,888 

124 

248 

16 

27 

1,109 

92 

888 

8,925 

6,185 

4,864 

225 

81 

16 

118 

270 

812 

8,280 

5,904 

4,192 

190 

205 

10 

88 

841 

145 

187 

9,192 

7,262 

4,488 

269 

17 

1 

181 

871 

208 

98 


Sanaron. 


10,646 

7,687 

9,745 

90 


868 
847 

9,492 

6,294 

7,470 

70 


926 
880 

7,851 
5,485 
4,289 


7,478 
5,880 
4,204 


68 
887 


8,445 
6,667 
4,255 


76 
878 
189 


72 
268 
472 


MnrisroD. 


789 
156 

26 

11 
1 

150 

73 

2 

1,201 
885 
168 

27 
154 

11 

208 
2 

1,153 

7^ 

108 

12S 

7 

1 

40 

10 

395 

m 

585 


66 

4 


84 

4 

65 


740 
586 


111 
1 

40 

5 

71 


LIMA 


625 


LIMA 


Resiimen  general  del  nwrimiento  de  los 
Hospitales  en  un  decenio. 


Alios. 

Entraron. 

Fallecieron. 

Tanto  o/o 

1861 

27,674 

2,210 

7 

1867 

82,302 

1,810 

6  T^oV  -h 

1868 

28,877 

4,796 

17           lo 

1869 

24,261 

2,098 

8  tVtt  y- 

1870 

26,074 

2,044 

8 

1871 

82,801 

2,648 

BtV^  f 

1872 

27,741 

2,601 

9  ^^%  1^ 

1878 

20,941 

2,699 

12  TVa  1^ 

1874 

19,642 

1,616 

8  m  f 

1876 

21,879 

1,647 

7  T*6^  yo 

Total. 

261,092 

24,068 
I. 

9  ^o'u  y- 

En  cuanto  &  la  mortalidad,  encontra- 
moa  que  en  Europa  fluctua  entre  21  y  87 
por  mil.  Felizmente  tenemos  un  dato  bas- 
jtante  exacto  y  analogo  para  tomarlo  co- 
mo  panto  de  comparacion,  cual  es  la  po- 
blacion  del  vecino  puerto  del  Callao  que 
segun  el  liltimo  censo  tiene  84,446  habi- 
tantes,  que  por  las  omisiones  y  descuidos 
se  puede  calcular  en  40,000:  la  mortali- 
dad, por  t^rmino  medio,  en  los  liltimos 
diez  anos,  fu^  de  1,879  al  ano,  incluyen- 
do  los  de  epidemia,  por  consiguiente  la 
mortalidad  no  ha  excedido  de  8 — 26  por 
dento :  nadie  duda  ni  ignora  que  el  Ca- 
llao es  mal  sano  por  estar  rodeado  de 
pantanos,  por  falta  de  albanales  y  porque 
es  principio  aceptado  universalmente  que 
todo  puerto  de  mar  es  antihigienico  y  su 
znortalidad,  comparativamente  mayor  que 
la  de  los  pueblos  vecinos. 

lia  ciudad  de  Lima  estd  d  166  metros 
sobre  el  nivel  del  mar ;  su  temperatura 
no  baja  de  12^  sobre  0,  ni  sube  de  28''  en 
el  verano  la  refrescan  los  vientos  puros 
del  Sur ;  todos  sus  habitantes,  hasta  la 
gente  mas  pobre,  viven  en  habitacioncs 
ventiladas;  todos  son  aseados  en  su  cuer- 
po  y  en  su  vestido  y  se  alimentan  de  car- 
ne  y  pan ;  no  se  ve  por  las  calles  esos  se- 
res  andrajosos,  macilentos  y  desgracia- 
dos  que  pululan  en  las  ciudades  de  otras 
naciones:  k  cada  momento  se  encuentra 
personas  mayores  de  70  anos  que  no  re- 
presentan  su  ancianidad;  por  todo  esto 


creemos  tener  fundamento  para  decir  que 
la  ciudad  de  Lima  es  muy  sana  y  que  su 
mortalidad  se  puede  considerar  en  la  mis- 
ma  proporcion  que  las  de  muchas  ciuda- 
des de  Europa  que  no  tienen  m^nos  de 
100,000  ni  mas  de  800,000  habitantes,  y 
que  si  la  mortalidad  del  Callao  no  pasa 
de  tres  y  un  cuarto  por  ciento,  la  de  Li- 
ma no  puede  exceder  de  dos  y  medio  por 
ciento. 

Tomando  por  base  la  poblacion  que  se 
supone  d  Lima  segun  el  censo  oficial  de 
1866,  que  la  considera  con  85,000  habt.  y 
compardndola  con  el  t^rmino  medio  de 
defunciones  del  ultimo  decenio  resultaria 
la  espantosa  proporcion  de  casi  6  i  por 
ciento;  y  aun  aceptando  el  censo  prac- 
ticado  por  el  Dr.  Fuentes  en  1860  que  su- 
pone una  poblacion  de  100,841  habt.  ten- 
driamos  todavia  casi  un  6  i^  y«  de  mor- 
tahdad,  la  cual  es  exagerada,  porque  en 
los  mismos  hospitales  de  Lima  d.  donde 
acude  la  gente  meuesterosa  cuando  sus 
enfermedades  ya  se  hallan  en  su  ultimo 
periodo,  el  t^rmino  medio  de  la  mortaH- 
dad  solo  llega  al  9  por  ciento,  inclusive 
los  anos  de  epidemia :  por  todo  esto  cal- 
culamos  la  mortaUdad  de  Lima  en  un  dos 
y  medio  por  ciento,  que  no  es  poca  com- 
pardndola  con  la  del  vecino  puerto  del  Ca- 
llao. 

Segun  el  cuadro  de  la  mortalidad,  el 
niimero  de  muertos  en  los  ultimos  20  anos 
fu^  de  100,816;  y  resulta  un  total  de  de- 
funciones en  el  ler.  decenio  de  46,688  6 
sea  por  ano  4,668;  en  el  2.''  decenio  de 
64,468  6  sea  por  ano  6,444.  Segun  estos 
estos  datos,  comparando  la  mortahdad 
de  los  20  anos,  siempre  resulta  una  po- 
blacion mayor  de  200,000  habitantes.  To- 
mando la  mortahdad  del  primer  decenio 
que  fue  de  46,868  6  sea  de  4,686  por  ano 
nos  dd  una  poblacion  de  184,412;  y  con- 
siderando  la  del  ultimo  decenio  que  llega 
d  64,468  resulta  de  216,000  habitantes. 
Si  la  poblacion  llegara  hoy  d  solo  160,000 
tendriamos   el  absurdo   de  que  los  ha- 
bitantes que  tuvo  Lima  ahora  20  aiios 
habian  muerto,  porque  100,816  apaxece 
en  el  cuadro  de  defunciones ;  y  aun  cuan- 
do los  nacidos  reemplazan  a  los  muertos 


LIMA 


526 


LIMA 


es  en  una  proporcion  muy  peqaena  y  no 
contaria  hoy  Lima  con  mas  de  40,000  ha- 
bitantes,  cuyo  absurdo  es  palpable. 


II. 


El  i^onsumo  de  carne  es  otro  dato  bas- 
tante  seguro  para  calcular  el  ntimero  de 
habitantes  de  un  pueblo  cuyas  costum- 
bres  y  modo  de  alimentarse  se  conocen. 
En  Lima,  sabemos  que  la  generalidad  del 
pueblo  prefiere  alimentarse  con  pescado, 
arroz,  yucas,  papas,  camotes  y  otros  ve- 
jetales  farinaceos,  condimentados  todos 
con  grasa  6  manteca,  y  puede  asegurarse 
que  una  persona  con  otra,  entre  las  adul- 
tas,  consume  280  grm.  de  carne,  cantidad 
no  pequena  si  se  compara  con  la  racion 
del  ej^rcito  6  armada.  Para  que  se  vea 
que  nuestro  supuesto  de  consumo  de  car- 
ne no  peca  por  defecto,  cada  padre  de  fa- 
milia  puede  examinar  el  numero  de  kil6- 
gramos  de  carne  que  consume  en  su  oasa 
cada  dia  y  se  convencerA  de  lo  fundado 
de  nuestro  cdlculo.  Segun  los  cuadros 
anteriores  en  los  ultimos  20  afios  se  han 
Gonsumido  689,525  cabezas  de  ganado 
vacuno;  &  saber  240,098  en  el  primer  de- 
cenio  y  899,427  en  el  segundo  decenio.  En 
los  mismos  20  auos,  es  decir  desde  el  ano 
de  1856  hasta  el  de  1875  se  han  consumi- 
do  1.651,065  cabezas  de  ganado  lanar;  & 
saber  764,676  en  el  primer  decenio  y 
886,888  en  el  segundo  decenio,  lo  cual 
representa  un  consumo  diario  en  el  pri- 
mer decenio  de  66  cabezas  de  ganado  va- 
cuno ;  y  209  de  ganado  lanar,  que  segun 
se  sabe  representan  un  peso  de  22,105  ki- 
16gramos.  En  el  segundo  decenio  se  ha 
consumido  diariamente  109  cabezas  de  ga- 
nado vacuno,  242  de  ganado  lanar  cuya 
suma  representa  un  peso  de  86,147  kil6- 
gramos.  A  esta  cantidad  de  consumo  dia- 
rio de  came  debe  agregarse  2,800  klg. 
de  came  de  puerco,  que  por  datos  has- 
tante  apr6ximados  se  sabe  que  por  ano  se 
consume  de  85  i  40,000  cabezas.  Segun 
esto  el  consumo  diario  que  fu^  de  24,406 
klg.  de  came  en  el  primer  decenio,  repre- 
senta una  poblacion  de  106,108  habitan- 
tes ^  la  cual  debe  agregarse  por  lo  m^nos 
un  20  ^  entre  pdrbulos  y  enfermos  que 


no  consumen  carne,  con  todo  lo  coal  le* 
sulta  una  poblacion  de  127,820  habhaa- 
tes  en  dicho  decenio  de  1856  a  1B65,  j 
en  el  segundo  decenio  segun  los  mismos 
datos  resulta  una  poblacion  de  188,S92 
habitantes,  que  dd  61,272  mas  que  en  el 
decenio  anterior,  aumento  natural. 

ni. 

Otro  dato  es  el  consumo  de  pan,  y&  s» 
el  pan  corriente  como  el  menos  fino  y  el 
de  masas  como  biscochos,  galletas  ete.^ 
que  tanto  se  consume  en  Lima,  aonqoe 
no  seguro  por  los  pocos  datos  que  hemos 
podido  reunir.  En  general  la  radoade 
un  hombre  en  Lima  es  de  150  gramosde 
pan  6  sea  tres  panes  grandes  al  dia;  y  se 
puede  considerar  que  el  que  no  consiuna 
esta  cantidad  en  pan  la  consume  en  gi- 
Uetitas,  biscochos  u  otras  masas  semejui- 
tes.  Segun  los  datos  del  cuadro  anterior 
resulta  que  diariamente  hay  un  coasa- 
mo  de  15,988  klg.  en  solo  pan,  y  caaado 
m^nos  igual  cantidad  en  galletiias,  bisco- 
chos etc.  y  pan  ordinario;  que  suman  81,866 
klg.;  por  consiguiente  y  segun  los  supws- 
tos  que  dejamos  sentados  resultaria  una 
poblacion  de  159,880  habitantes  4  la  coil 
debe  agregarse  \m20io  cuando  menos  par 
parbulos  y  enfermos  que  no  comen  pin 
6  biscocho,  con  lo  cual  Uega  a  191,196  ha- 
bitantes. 

Obs^rvese  que  la  cantidad  de  harina  y 
de  trigo  en  el  quinquenio  de  1863  A  1867 
es  tomada  de  datos  de  la  aduana  y  soma 
la  harina  186,892  quintales,  y  el  trigo 
686,824.  El  consumo  de  harina  en  pan  finot 
en  los  liltimos  tres  anos,  segun  datos  que 
nos  ha  suministrado  uno  de  los  masrieos 
y  entendidos  panaderos,  es  de  378,870 
6  sea  846  quintales  por  dia. 

IV. 

Es  un  principio  generahnente  recon*- 
cido  por  todos  los  economistas  que  toda 
poblacion  se  duplica  cada  20  6  25  anos  j 
continua  creciendo  en  progresion  geome- 
trica,  si  no  se  presentan  obstaculos  qiH 
lo  impidan.  Lima  desde  el  ano  1795  basr 
ta  la  fecha  ha  sufrido  poco  por  las  pesies 


LIMA 


—  527 


LIMA 


qne  han  habido,  pues  sus  esiragos  arit- 
m^ticamente  calcnlados  representan  a  lo 
mas  10,000  viciimas:  baata  examinar  el 
cuadro  de  defunciones  y  se  ver4  que  en 
iosanosdegrandes  epidemias,  guerras  na- 
cionales  etc.  apenasbaduplicado  elnome- 
To  de  muertos  y  esto  muy  de  tarde  en  tar- 
da: solo  la  inmigracion  ha  dejado  un  saldo 
a  favor  de  su  poblacion  de  40,000  habi- 
tantes,  sin  con  tar  los  colonos  asi^ticos. 
Las  condiciones  higienicas  de  la  ciudad 
mejoran  de  dia  en  dia;  la  gente  pobre  se 
hace  curar  por  medicos  que  en  esta  capi- 
tal reunen  ciencia  y  practica ;  por  consi- 
guiente  no  encontramos  ningun  obstacu- 
lo  para  que  Lima  en  su  poblacion  no  si- 
ga  el    aumento  progresivo  geom^trico. 
Begun  censo  de  1793,  Lima  tenia  52,627 
liabt.  que  por  las  omisiones  puede  conside- 
rase  en  53,000 ;  y  cste  censo  como  cuan- 
tos  se  practican  nunca  pecan  por  exceso 
y  siempre  por  defecto.  Segun  esta  base 
el  &no  de  1825  debia  tener  110,000  habi- 
tantee,  el  ano  1850  de  212,000,  y  el  aiio 
de  1875  debia  con  tar  424,000,  que  por 
cualesqniera  obstAculo    queremos   supo- 
ner  que  esa  duplicacion  se  verifique  oada 
trienta  y  siete  auos  en  cuyo  caso  la  ac- 
tual poblacion  no  puede  bajar  de  212,000 
habitantes,  numero  que  corresponde  al 
que  resulta  segun  los  cuadros  de  mortali- 
dad  y  consumo.  Cualquier  individuo  que 
liaya    viTido  en  ciudades  de  200,000  d 
800,000  habitantes  calculard  la  misma 
poblacion  ^  Lima  al  ver  su  gran  movi- 
miento  diario ;  su  gran  extension ;  todas 
BUS  casas  cuya  mayor  parte  es  de  dos  pi- 
80S,  ocupadas  por  familias  no  pequeuas;  y 
el  gran  numero  de  alumnos,  desde  cuatro 
&  veinte  anos,  que  concurren  &  las  escue- 
las  y  colegios. 

V. 

Puede  tambien  servir  de  base  para  cal- 
cular  la  poblacion  el  numero  de  casas  que 
en  Liima  no  baja  de  20,000  entre  gran- 
des  y  pequeuas,  cuando  menos  doce  ha- 
bitantes por  casa,  lo  cual  dd  una  pobla- 
cion de  240,000.  No  hay  pues  duda  de 
Due  liima  tiene  cuando  menos  una  pobla- 
cion de  mas  de  200,000  habitantes. 


Eeasumiendo  los  anteriores  cdlculos  te- 
nemos  la  siguiente  poblacion : 

Segun  la  mortalidad 216,000 

Segun  el  consumo  de  carne 188,592 

Segun  el  consumo  de  pan 191,196 

Segun  el  aumento  natural  pro- 
gresivo   212,000 

Segun  el  ntimero  de  rasas 240,000 

Sumando  estas  partidas  y  tomando  el 

t^rmino  medio  nos  da  una  poblacion  de 

209,755  habitantes. 
Esta  cuestion  apcnas  la  tocamos  por- 

que  no  es  un  articulo  de  Diccionario  en 

donde  deben  tratarse  por  extenso  estas 

materias. 
Liiiiabamba,   aid.  Dpt.   Amazonas,   prov. 

Chachapoyas,  dist.  Huayabamba.  Como 

este    distrito  se  ha  dividido,  se  ignora 

a  cual  de  los  nuevos  pertenezca  Lima- 

bamba. 
Linmc,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Santa  Cruz :  habt.   189,  con 

los  de  Lamud. 
LiMAc,   chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Casma. 
Limaepampa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  Corculla. 
Liiliacpata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paruro :  habt.  168. 
Linialiuay,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Hudmachuco. 
Limamayo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Chamaca. 
Liniapampa^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Bongard,  dist.  Shipasbamba. 
LimapaqaiO)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
Limn  qui.  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Abancay. 
Limas,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  San  Ger6nimo :  habt.  10. 
Liiiias-caccpatan,  chac.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Limasina,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Siba- 

ya:  habt.  119:  dista  de  Tarapacd  18  leg. 

(72  i  k.),  de  Sibaya  1  (  5  J  k.). 
Limajspailipa,  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist. 

Torata. 
Limasuri,  cerro  mineral  de  plata  en  el  dis- 
trito de  la  Independencia,  prov.  Huaras, 

Dpt.  Ancachs. 


LIMO 


528  — 


LlPl 


Limata^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia,  dist. 

Cuyucuyu. 
Limataiubo,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Surco :  habt.  60. 
LiMATAMBO,  distrito  de  la  provincia  de  An- 

ta,  Dpt.  Cuzco:  habt.  6,147. 

LiMATABmo,  pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la 
provincia  de  Anta,  Dpt.  Cuzco :  d  8890m. 
all.:  habt.  643:  dista  del  Cuzco  12  leg. 
(72  i  k.);  de  Surite  6  (83  i  k.);  de  Lima 
179(1,003  k.);  y  4  (22  k.)  de  Mollepata. 

Liniayo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Lari. 

Lililbani,  (debe  ser  corrupcion  de  Llnmpani 
yo  hmpio,  6  despejo.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno, 
prov.  Sdndia,  dist.  Phara. 

Linibilaca^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Anta. 

Liiubo  El,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  San 
Francisco,  lado  E.,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
y  dist.  Hualgayoc. 

Liniena,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Jesus, 
lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc :  tiene  socabon. 

LimeSa,  mina  de  carbon  de  piedra,  d  la  de- 
recha  del  rio  Santa,  Dpt.  Ancachs. 

Liiueiiapampa,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 
dist.  San  Ger6nimo :  habt.  8. 

Limina,   est.   Dpt.  Puno,   prov.    Chucuito 
dist.  Yunguyo. 

Linion,  aid.  y  hda.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Yurimahuas.  Este  lugar 
principio  d  poblarse  en  1861:  estd  situa- 
do  a  la  orilla  izquierda  del  Maranon,  al 
salir  del  pongo  de  Manseriche :  dista  45 
millas  (83  i  k.)  de  San  Antonio,  y  180 
(240  k.)  de  la  confluencia  del  Huallaga 
con  el  Maranon:  de  Chachapoyas  como 
40  leg.  (223  k.),  y  de  Moyobamba  como 
50  (278  k.).  Su  poblacion  apenas  Uegaba 
k  50  habitantes  en  1868 :  cs  de  salvages 
que  no  han  dejado  aun  sus  costumbres  y 
andan  desnudos. 

LiMON,  aid.  y  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  Ocumal:  habt.  164. 
LiMON,  est.  Dpt.  Amazonas,   prov.   Luya, 

dist.  Jamaica:  habt.  62. 
LiMON,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca,  diet. 

Frias. 
LiMON,  est.  Dpt.  Cajamarca,   prov.   Jaen, 

dist.  Chirinos. 


LiMON,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaoi, 

dist.  Tabaconas. 
LmoN,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Colasay. 
LiMON,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  ChoU, 

dist.  Querocoto. 

Limoncarro,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Llama :  habt.  158,  con  los  d« 

Iscas» 
LiMONCABBO,  hda.  de  caua,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Pacasmayo.  dist.  Guadalupe :  h&U. 

168 :  A  8  i  leg.  (19  k.)  de  San  Pedro. 
Limoncillo,  pbl.  y  chac.  Dpt.  Amazonas, 

prov.  Luya,  dist.  Jamaica :  habt.  820. 
Limoncillo,  hda,  Dpt.  y  prov.  lea,  dist, 

San  Juan  Bautista. 
Linioupata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea, 

dist.  Lares :  habt.  88. 
Limpacuna,  riachuelo  inmediato  al  ho  Ya- 

nahuaya,  prov.  S<india,  Dpt.  Puno. 
Limpao,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  disL 

Huanta. 
Linipia,  mina  de  plata  en  la  Cordillera  d£ 

Chacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Oyon ;  ley  30  m. 
Linca,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hoarocbiri, 

dist.  Chorrillos. 
Linclie^  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate: 

habt.  11. 
Liiidaypampa.,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist 

Omate. 
Lindero,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoaras, 

dist.  Jangas:  habt.  461. 
LiNDEBo,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas;  dist.  Laramate. 
LiNDEBo,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Coia- 

bambas,  dist.  Haquira. 
LiNDEBO,  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 

Lluta:  dista  de  Arica  8  \  leg.  (47  ^k.). 
LinderoS)  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  G»- 

tacaos. 
Lipa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Ticllos. 
LiPA,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CayUoma, 

dist.  Tisco. 

Lipanjl^  6  Lipauya,  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Huancabamba,  dist.   Huarmaca:  habt. 

175 :  a  5  leg.  (27  i  k.)  de  Huancabamba. 
Lipiai?,  {Lipi  soga  de  lana  con  flecos  paza 

encorralar  &  los  vicunas  y  cazarlas.  Ay.; 

si  es  corrupcion  de  Llipi  lo  que  tiene 


LITE 


—  529 


LOA 


Uo  6  lustre.  Q.)  mina  de  plata  en  el  cerro 
de  Tingo,  ladoN.,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
y  dist.  Hualgayoc :  ley  60  m. 

LiPiAC,  socabon  en  el  cerro  de  Tingo,  lado 
N.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist.  Hual- 
gayoc. 

Lipichilla)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  dist.  Tisco. 

Lipil,  (Llipu  bello  del  pescueso.  Ay.)  est. 
Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Yungu- 
yo. 

Liquiiia,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Macusani. 

Lira,  bda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 
dist.  Vitor :  habt.  80. 

Lircay,  rio  tributario  del  Angoyacu  6  Jau- 
ja,  cerca  de  la  villa  de  Huanta :  nace  en 
la  Cordillera  que  divide  las  provincias  de 
HuancaveHca  y  Angaraes,  ^los  18°  5'  lat. 
y  77**  10*  long,  mas  6  m^nos :  corre  de  0. 
d  E.  dividi^ndoen  dos  partes  la  provincia 
de  Angaraes  y  recibiendo  las  aguas  de 
muchos  riachuelos. 
LiBGAT,  distrito  de  la  provincia  de  Anga- 
raes, Dpt.  Huancavelica :  habt.  5,477. 
LiRGAY,  (corrupcion  de  Larcay  una  canal  de 
madera  delgada  con  la  que  los  indios  be- 
bian  chicba  por  pasatiempo.  Ay.)  pbl.  ca- 
pital de  este  distrito  de  la  provincia  de 
Angaraes,  Dpt.  Huancavelica :  babt.  954. 
Liricaya,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  dist.  Oropesa. 
Lirima,  (puede  ser  corrupcion  de  Yurina 
nacer,  Yurima  imperativo  de  este  verbo) 
pico  nevado  en  la  Cordillera :  d  lo*s  19° 
42'  lat.  y  71°  5'  long,  mas  6  menos :  tam- 
bien  tiene  este  nombre  la  quebrada  que 
forma  ese  cerro,  en  la  cual  bay  unos  gran- 
des  manantiales  de  aguas  termales  sulfu- 
rosas. 

LiriOy  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 

mabamba. 
liiRiOy  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Tambillo:  habt.  4. 
Uriopata  6  Lircapatay  aid.  Dpt.  Junin,  prov. 

Haancayo,  dist.  Colca:  habt.  101. 
Lirpaypacclia,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 

dist.  San  Bias. 
Litardo,  aid.  y  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chin- 

cha,  dist.  Chincha  Baja:  habt.  887. 
Litean^  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 


gayoc, dist.  Santa  Cruz :  habt.  600,  con 
los  de  Cotmuche. 

Litecopata,  est.  Dpt.  Pimo,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Liyen-cacirea^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito, dist.  Yunguyo. 

Lives,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hualga- 
yoc, dist.  San  Gregorio:  habt.  746,  con 
los  de  Agua  Blanca. 

Livieliaeo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist, 
Lampa. 

Livilcar,  distrito  de  la  provincia  de  Arica, 
Dpt.  Tacna:  habt.  489. 

LI^'^LCAB,  {Iaui  cordel  de  tres  ramas  con 
Unas  bolitas,  sirve  para  cazar  p^jaros. 
Ay.)  pbl.  capital  del  distrito,  Dpt.  Tacna, 
provinca  Arica,  en  el  valle  de  Azapa: 
habt.  127 :  dista  de  Arica  16  leg.  (89  k.). 

Livin,  hda.  Dpt.  Ancachs;  prov.  Santa,  dist. 
Casma. 

Liviua,  (corrupcion  de  Liuina,  cazar  con  red 
6  cordeles.  Ay.)  aid.  Dpt.  Junin,  prov, 
Huancayo,  dist.  Pariahuanca:  habt.  68. 

Livineaya^  aid.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Canchis, 
dist.  Sicuani:  habt.  172. 

Livina,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 
Macusani. 

Livitaca^  distrito  de  la  provincia  de  Chun- 
vivilcas,  Dpt.  Cuzco:  habt.  8,026. 

LiviTACA,  {Liuitha  yo  cazo  con  red.  Ay.)  pbl. 
capital  de  este  distrito  de  la  provincia  de 
Chunvivilcas,  Dpt.  Cuzco :  A  J  leg.  (1  i  k.) 
se  en  cuentra  la  celebre  cueva  6  grata  de 
Huarari — v^ase  Huararif  gi'uta:  habt.  489. 

Loa,  quebrada:  lleva  este  nombre  todo  lo 
que  recorre  el  rio  Loa  hasta  que  desem- 
boca  en  el  mar. 

Loa,  rio,  nace  en  la  Cordillera  oriental,  corre 
por  el  fondo  de  la  quebrada  del  mismo 
nombre;  escaso  de  agua  y  la  que  trae  es 
muy  amarga  y  daiiosa  d  la  salud :  desem- 
boca  d  los  21°  28'  lat.  y  d  los  72°  26'  37" 
long.  Vulgarmente  se  cree  que  6ste  es  el 
Hmite  S.  entre  el  Peru  y  BoHvia,  lo  cual 
es  un  error  (v^ase  la  palabra  TuciipiUa  6 
Duendes)  Historia  del  Peru  hidependiente 
2.°  periodo  tom.  2.°  pdg.  4. 

Loa,  caleta  en  la  embocadura  del  mismo 
rio :  puede  fondearse  en  siete  a  diez  bra- 
zas  d  un  tercio  de  milla  de  tierra.  El  de- 
sembarcadero  mas  seguro  es  por  la  parte 

67 


LOCC  —  5J 

8ur;  ea  Ingar  falto  de  todo  recurso:  dlsta 
84  leg.  (468  k.)  de  Tarapacd,  y  18  (100  k.), 
de  Quillahua. 

Loaj'zayoC)  Ma.  Dpt.  i^uzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

LoMton,  aid.  Dpt.  Liberiad,  prov.  Facas- 
mayo,  dist.  Saa  Jos4 :  habt.  S2 :  dista  de 
Sftu  Pedro  2  i  leg.  (14  k.). 

LoBATON,  cboc.  Dpt.  y  prov.  Lima,  diat. 
Surco,  en  cl  valle  de  Huatica:  habt.  45. 

Lobent,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea  i  liabt.  74. 

LoBERA,  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 
Juan  Bautista;  habt.  600. 

Loberia,  punta  a  los  12°  58'  20"  lat.  y  78° 
62'  29''  long. 

LobOf  isla  en  el  t^rmino  S.  de  los  cerros 
de  la  bahia  de  Samanco  y  ^  2  cables  de 
la  boca  del  puerto. 

lobos  de  llerra,  isla  &  los  6°  27,  lat.  y  83° 
9'  54"  long.,  hay  dcp^Kitos  de  huano  que 
en  186S  teoian  7.847,786  toneladaa. 

Lobos  de  Apuera,  islas  (2)  la  del  £.  de  la 
caleta  esti  i  loa  6°  56'  45"  lat.  y  83°  1' 
39"  long,:  su  mayor  largo,  de  N.  &  S.  es 
de  2  J  milla,  y  el  ancho  mdsimo  de  1  ^ 
millas.  En  la  del  E.  bay  un  desembarca- 
dero  llamado  Puerto  Grande.  El  bajo 
Gamarra  en  esta  isla  es  pellgroso:  au 
mayor  altura  es  SOm.SO;  hay  un  depiS- 
sito  de  buano  que  segun  exactos  medidas 
en  166S  tenia  607,086  toneladas  de  bue- 
na  calidad:  hasta  hoy  se  ha  expottado 
gran  cantidad:  dista  de  San  Joae,  la  Isla' 
AJta  12  leg.  (67  k.)  y  la  Baja  20  (111  i  k.). 

Lobos  6  Blanca  Punta  de,  A  loa  21°  6'  25" 
lat.  y  72°  86'  long.:  es  el  principio  de  una 
gran  enaenada  6  golfo  pequeno.  Tiene 
1.981,800  toneladaa  de  huano,  que  ae  pue- 
de  extraer  con  alguna  dificultad  por  la 
brabezadelmar.  Esiuhabitada,  auncuan- 
do  existeo  algunas  casuchas  6  ranchos. 

Lobos,  cabo  i  loa  18°  45'  40"  lat.  y  72°  46' 
64"  long.  Ea  muy  notable;  hay  algna 
depdsito  de  huano. 

Lobos  6  CUarina,  punta  i.  los  16°  9'  10"  lat. 
y  76°  11'  14"  long. 

Lobos  6  Sombrero,  punta  A  loa  15°  29'  20" 
lat.  y  77°  17'  44"  long. 

Locarit  hda.  Dpt.  y  prov.  lea.  diat.  Palpa: 
habt.  109. 

Locchas*  (puede  ser  corrupcion  de  Locta 


)  —  LOMA 

medir  &  braeadas.  Ay.)  aid.  y  hdi 

Ayacucbo,  prov,  LueanaB,  dirt.  L 

te:  habt.  216. 
LocIaCBi  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov 

naa,  dist.  Laramate. 
Locuui^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cani 

Huamantonga. 
Locohnala,  hda.  Dpt.  Apurimac,  yti 

tabambas,  dist.  Mara. 
LocoIO)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

naa,  dist.  Sanoos. 
Locrabnanca,  (Loca  medida  de  una 

huanca  piedra  grande.  Ay.)  aid.  D] 

quipa,  prov.  Union,  dist.  Tomepai 
Locroja)  distrito  de  la  provincia  di 

caja,  Dpt.  Huancavelica :  habt.  2, 
LocROJA,  pbl.  capital  de  este  distrit 

provincia  de  Tayacaja,  Dpt.  Ho 

lica:  habt.  1,507. 
Locsacani)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov 

vivilcaa,  dist.  Ccolqnemaroa. 
Locuntba,  no,  formada  de  loe  rios  T 

pay   Sinto;  desemboca  en  el  mt 

17°  68'  80"  lat.  y  73°  19'  54"  Ion, 

parte  lo  que  riega  este  rio  tiene  i 

bre  de  ValU  de  Loeumha  donde  e 

va  la  vina  que  produce  excelente 

semejantes  al  Jerez  y  oporto,  y  I 

aguardiente ;  se  calcula  en  S0,16 

talea  la  cantidad  de  aguardiente 
LocuHBA,   distrito  de  la  provincia 

Tacna:  habt.  1,808. 
LocuuBA,  pueblo  .capital  de  este  dii 

la  provincia  y  Dpt.   Tacna:   hal 

di^a  de  Tacna  18  leg.  (100  k.). 
Locumbilla,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  dist 

gna:  i.  1,210m-  alt. 
Locuto,  aid.  Dpt.  y  prov.  Fiora,  di± 

bo-grande :  habt.  863. 
Lohasay,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

ma,  dist.  Callalli. 
Loja,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  i 

poyas,  dist.  Huayabamba. 
Lojen,  chac.  Dpt.  y  prov.  Moqnegti 

Puquina. 
Lojeria,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hiidnnt 

Chinch  ao. 
Lonia,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

mazd.,  dist.  Cascas. 
Lonia  La,  chac.  Dpt.  Ancachs,  proi 

Santa. 


LONG 


—  531  — 


LORE 


LoMA  La,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Salcabamba:  habt.  286. 

Loma  de  Bance,  mina  de  carbon  de  piedra, 

Dpt.  Libertad,  prov.  Huamachuco,  dist. 

MoUepata:  al  N.  E.  de  Mollepata. 

Lonia  (punde,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huan- 

cabamba,  dist.  Hnarma<;a. 
Loma  qnemada,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua- 
liOniaS)  se  da  este  nombre  i  los  cerros  inme- 
diatos  A  la  costa  que  eon  las  lluvias  se 
cubren  de  pastos  y  forman  praderias  her- 
mosas,  que  en  el  verauo  se  convierten  en 
terrenos  dridos.  Las  lomas  mas  acredita- 
das  son  las  de  Manchay,  Acari,  Atiqui- 
pa,  y  Matarani,  etc.  En  todas  ellas  se 
cria  macho  ganado  vacuno  y  yeguarizo. 
Lomas,  puerto  menor  &  los  15''  82'  80"  lat. 
y  7V  IV  84'*  long.  Tiene  buen  fondeade- 
ro;  fondo  de  arena  de  7  a  11  brazas,  &2i 
cables.  El  pneblo  es  del  Dpt.  de  Areqni- 
pa,  prov.  Camand,  dist.  Acari.  Tiene  un 
excelente  bano  en  la  playa  donde  concur- 
ren  las  familias  del  immediato  pueblo  de 
Acari:  dista  8  leg.  (44  i  k.)  de  Acari. 
LiOMAS,  punta  i  los  16°  88'  16"  lat.  y  72*> 
12'  14"  long. 

LioMAs,  valle  y  quebrada  muy  ancha  y  f^r- 
til:  tambien  se  llama  valle  y  quebrada 
de  Chaviua. 

LiOscAS  6  Chavina,  rio,  desemboca  en  el  mar, 
por  el  centre  de  la  quebrada  de  este  nom- 
bre, a  los  16°  88'  20"  lat.  y  77°  0'  24" 
long. 

LoniajS  Las,  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  dist.  y 
Aiica. 

Lomo-larfi^,  hda.  de  cana,  Dpt.  y  prov. 
Lima,  dist.  Ate:  habt.  12. 

IjonacaTg;a9  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaen,  dist.  Chirinos. 

Lonapishlia^  mina  de  plata  en  la  Cordille- 
ra de  Chacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Oyon:  ley  12  m. 

l4>ncajf  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja, dist.  Mayoc. 

lAindauisay  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist. 
Tarata:  &  24  leg.  (138  i  k.)  de  Tacna. 

IjOIM^9  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Cul- 
quirumi,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc:  ley  24  m. 

Jjongate,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 
ya,  dist.  Jamaica. 


Longos,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea.  dist.  San 
Juan  Bautista:  a  2  leg.  (11  k.)  de  lea. 

Long^otea,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Uchucmarca:  habt.  196  :  dista  de 
Uchucmarca  8  leg.  (16  i  k.)  de  Charobam- 
ba,  2  (11  k.)  de  Parcoy,  46  (256  k.). 

Loiijcoyy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Cochamarca. 

Loninita,  aid.  y  est.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  Colcamarca :  habt.  100. 
Louya,  distrito  de  la  provincia  de  Luya, 

Dpt.  Amazonas:  habt.  966. 
Lonya  ^nde,  pbl.  capital  de  este  distrito 

de  la  provincia  de  Luya,  Dpt.  Amazonas: 

habt.  249. 
Lonya  chioo,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  Conila :  habt.  866. 
Lopecancha  6  Sopecaneka,  aid.  y  est.  Dpt. 

Amazonas,  prov.  Luya,  dist.  Santo  To- 

mas :  habt.  196. 
Lopesitos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Casma. 
Lopez^  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate: 

habt.  7. 

Lopez,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:   habt. 

100. 
Lop£z,  hda.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Vitor :  habt.  24. 
Lopezpanipa,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Angaraes,  dist.  Soraya. 
Loquehuasa,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
Loqiiete^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 

mayo,  dist.  Jequetepeque. 
Loqnicolca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 

ro,  dist.  Putina:  habt.  111. 
Loqnicolca  chico^  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 

Asdngaro,  dist.  Putina:  habt.  66. 
LoquitoS)  mina  de  plata  al  N.  E.  del  pue- 
blo de  Yauh,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Yauli. 
Lorama^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  San  Jos^. 
Lorapampa,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Pucard. 
Loratora,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
LoreiizayO)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dir^t.  Quinua. 
Lorenzayoc,  aid.  Dpt,  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Tambo, 


LORE 


532  — 


LORE 


LoBENZAYoc,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Talabera:  habt.  120. 

LoRENZAYOc,  pU.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Ocobamba. 

SAIV  LORENZO)  minas  de  este  nombre. 

Lorenzo  San,  cerro  con  vetas  de  plata,  Dpt. 
Piura,  prov.  Ayabaca. 

Lorenzo  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Jesus,  lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Hualgayoc. 

Lorenzo  San,  mina  de  plata,  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  Huamachuco,  dist.  Santiago  de 
Chuco. 

Lorenzo  San,  mina  de  plata  con  socabon, 
Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Pataz,  al  N. 
de  Pataz ;  ley  15  m. 

Lorenzo  San,  mina  de  carbon  de  piedra, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallasca,  a  976m.  alt. 

Lorenzo  San,  mina  de  plata;  d  7  i  leg.  de 
Taquilpon,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Macate.  Segtin  ensayos  da  408  mar- 
cos  por  cajon.  A  media  legiia  mas,  hay 
otra  mina  del  mismo  nombre. 

Lorenzo  San,  mina  de  plata  en  San  Pablo, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 

Lorenzo  San,  mina  de  plata  en  Pacayacu, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist. Macate. 

Lorenzo  San,  mina  de  plata  en  Chanca, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo; 
ley  82  m. 

Lorenzo  San,  mina  de  plata  al  N.  0.  de 
Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Yau- 
li:  ley  25  m. 

Lorenzo  San,  mina  de  plata  en  Niiiobamba, 
Dpt.  Huancavehca,   prov.  Castrovireyna. 

Lorenzo  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Paratia,  prov.  Lampa,  Dpt.  Puno. 

Lorenzo  San,  saHtrera  en  el  Canton  de  la 
Soledad,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapacd:  en 
1878  se  calcul6  su  producto  en  160,000 
quintales ;  dista  12  leg.  (66  ^  k.)  del  puer- 
to,  y  8  (16  i  k.)  de  la  estacion  de  ferro- 
carril. 

Lorenzo  San,  salitrera  en  el  Canton  de  Sal 
de  Obispo ;  dist.  Pisagua,  Dpt.  Tarapacd : 
en  1872  produjo  12,000  quintales;  en 
1878  id.:  dista  10  leg.  (65  J  k.)  delpuerto. 

PUEBLOS   Y   FUNDOS. 

Lorenzo  San,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 
baca, dist.  Ghalaco :  habt.  98. 


Lorenzo  San,  aid.  y  chac.  Dpt.  Piura,  pro?. 
y  dist.  Huancabamba:  habt.  568,  conlos 
de  Huancacarpa:  dista  de  Haancabunbft 
7  leg.  (89  k.). 

Lorenzo  San,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  pro?. 

Contumazd,  dist.  Trinidad:  habt.  68. 
Lorenzo  San,  chac.  Dpt.  Libertad,  pror.  y 

dibt.  Otusco. 
Lorenzo  San,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hmi- 

ri,  dist.  Chacas. 

Lorenzo   San,  hda.    Dpt.    Ancachs,  puv. 

Santa,  dist.  Yautan. 
Lorenzo   San,   hda.   cocal,   Dpt.  y  pro?. 

Huanuco,  dist.  Chinchao ,  en  la  quebradi 

Derrepente. 
Lorenzo  San,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jan* 

ja,  dist.  Aypata:  habt.  408;  d  dleg.  (]6i  k.) 

de  Jauja. 

Lorenzo  San,  hda.  mineral,  Dpt.  Jmiin, 
prov.  y  dist.  Pasco:  habt.  51. 

Lorenzo  de  Quinti  San,  distrito  de  la  pro* 
vincia  de  Huarochiri,  Dpt.  Lima:  labt 
1,286. 

Lorenzo  de  Quinti  San,  pbl.  capital  de  es- 
te distrito,  de  la  pro  vincia  Hoaroclini 
Dpt.  Lima:  alE.de  Huarochiri:  a  2,729"- 
alt.:  habt.  494. 

Lorenzo  San,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  SA> 

Carabayllo :  habt.  108. 
Lorenzo  San,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  CuU. 

dist.  Arahuay:  habt.  181. 

Lorenzo  San,  isla :  tiene  un  faro  que  se  1»- 
Ua  d  los  12*>  4'  latitud  y  79«  86'  84'*  km- 
gitud.  La  mayor  altura  de  la  isla  a  ^ 
891  metros,  su  mayor  largo  4  millasy  so 
mayor  ancho  1  |  milla.  A  un  tcrcio  ^ 
milla  de  la  Costa  N.  hacia  el  E.  se  ce- 
cuentra  una  caleta  de  5  a  8  brazas  de 
fondo.  Hoy  existe  im  gran  establecimkn- 
to  de  fundiciou  de  metales.  La  isb  do 
produce  nada.  Se  extrae  de  ella  piedn 
para  construcciones:  sirve  de  abrigoil 
puerto  del  Callao. 

Lorenzo  San,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  pror* 
Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  10. 

Lorenzo  de  Coehal»iimlNi  Sak,  hda.  D^ 

Ayacucho,  prov.  Huamanga,  dist.  Sooos- 
vinchos :  habt.  28. 
Lorenzo  San,  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  Panro. 
dist.  Collcha:  habt.  287. 


LORE 


533 


LORE 


LosBNzo  San,  aid.  y  hda.  Dpt.  Gnzco:  prov. 

Convencion,  diet.  Ooobamba :  habt.  444. 
Lorenzo  San,  hda,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Marcapata. 

Lorenzo  San,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Condesuyos,  dist.  Ohnquibamba. 
Lorenzo  San,  chac.  Dpt.  Moqiiegua,  dist. 

Paquina. 
Lorenzo  San,  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica, 

dist.  Lluta. 
Lorenzo  San,  aid.  Dpt.  y  dist.  Tarapacd: 

dista  de  Tarapacd.  1  leg.  (5  i  k.). 
Loreuzoin,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Soras. 
Lorenzos,  rio  tribatario  del  Poznzo,  por  la 

izquierda  cerca  del  Mayo. 
LoretayaeOt  no  tribntario  del  Amazonas, 

por  la  izquierda.  Es  navegado  por  peque- 

nas  oanoas. 
Loretillo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Huanra. 

IXtRETO)  Depart£unento.  La  condiciou  po- 
litica  de  este  Departamento  ha  sufrido 
mnchas  variaciones.  Cuando  se  declar6 
la  Independencia  del  Peru  existia  como 
gobiemo  especial,  con  una  organizacion 
tambien  especial,  conoci^ndosele  con  el 
nombre  de  la  proHncia  de  May  nan,    Por 
ley  de  21  de  Noviembre  de  1832  pas6  a 
formar  parte  del  Dpt.  de  Amazonas  bajo 
la  denominacion  de  provincia  de  Maynas, 
y  continu6  asi  hasta  que  se  dict6  el  su- 
premo decreto  de  10  de  Marzo  de  1858^ 
en  qae  se  le  declar6  gobierno  politico  y 
militar  independiente  de  la  Prefectura 
de  Amazonas.  Por  otro  supremo  decreto 
de  15  de  Diciembre  del  mismo  aiio  de 
1853  se  erigi6  esta  provincia  en  Departa- 
mento maritimo,  detallandolos  distiitos 
que   le  pertenecian:  estos  supremos  de- 
creios  fueron  aprobados  tacitamente  por 
ley  de  4  de  Julio  de  1857,  que  senalaba 
la  ciadad  de  Moyobamba  como  capital  de 
la  provincia  litoral  de  Loreto.  Por  decre- 
to dictatorial  de  7  de  Febrero  de  1866  se 
eri^6  en  Departamento  esta  provincia  li- 
toral. Finalmente  la  ley  de  11  de  Setiem- 
bre  de  1868  fu^  la  que  legitimamente  la 
erigi6  en  Departamento. 

Confina  por  el  N.  con  las  Beptiblica  del 
ficaador  y  la  de  Colombia,  por  el  S,  con 


los  Departamentos  de  Huanuco  y  el  Cuz- 
co en  la  region  de  los  bosques;  por  el  E- 
con  el  imperio  del  Brasil ;  y  por  el  0.  con 
el  Departamento  de  Amazonas. 

Su  capital  es  la  ciudad  de  Moyobamba. 
Consta  de  las  siguientes 

provinoias; 

Habt. 

Alto  Amazonas 7,498 

Bajo  Amazonas 5,855 

Huallaga 24,717 

Moyobamba 14,554 

Total  habt 52,124 

Dificil  es  determinar  ni  con  mediana 
exactitud  los  grados  en  que  est^  com- 
prendido,  y  la  extension  que  abraza  su 
superficie;  porque  sus  Hmites  son  la  mon- 
taua  6  bosque  que  nos  separa  del  Ecua 
dor,  y  de  los  Departamentos  de  Huanuco 
y  Cuzco:  sin  embargo  diremos  para  dar 
alguna  idea  que  estA  comprendido  entre 
los  1°  10'  y  9°  80'  lat.  y  los  IV  y  79«  50' 
long,  formando  una  superficie  como  de 
24,961  leguas,  territorio  casi  igual  al  de 
Francia  6  Islas  BritAnicas,  con  una  po- 
blacion  a  razon  de  poco  mas  de  2  habi- 
tantes  por  legua  cuadrada.  Segun  esto, 
Loreto  ocupa  mas  de  una  tercera  parte 
del  territorio  que  compone  el  Peru. 

Puede  decirse  que  todo  es  un  desierto  6 
mar  de  bosques  y  que  los  rios  Amazonas 
y  sus  caudalosos  y  gigantescos  tributa- 
rios  6  afluentes  son  las  vias  de  este  gran 
desierto,  en  el  cual  abundan,  hasta  donde 
la  imaginacion  apenas  concibe,  las  rique- 
zas  del  reyno  vegetal  en  un  estado  de  na- 
turaleza,  asf  como  el  reyno  animal  salvaje, 
pues  los  animales  companeros  del  hombre 
social  son  raros,  tales  como  entre  otros  el 
ganado  vacuno,  lanar,  y  yeguarizo.  En 
muchos  de  los  rios  hay  ricos  lavaderos  de 
oro.  De  los  bosques  se  saca  en  gran  can- 
tidad  las  apetecidas  recinas  del  caucho, 
gutapercha,  balsamos,  oaf6  etc.,  etc. 

Loreto,  esta  llamado,  en  no  remoto 
tiempo,  d  ser  una  gran  nacion  rica  y  po- 
blada :  sus  navegables  rios,  su  tempera- 
mento  sano  en  lo  general,  y  la  riqueza  de 
BU  virgen  suelo  convidI^)  &  las  masas 


LORE 


534 


que  en  Europa  viven  en  la  miseria  &  que 
vengan  &  poblarlo  dandole  vida.  Hoy 
principia  &  sentirse  algun  movimiento  de- 


—  LORE 

bido  a  la  navegacion  por  vapores,  estaUe- 
cida  por  buques  del  Peruy  del  Bnsil,  oo- 
mo  se  y^  en  el  sigoiente  coadro: 


HOYIHIIE!ITO  FLUVIAL  DEL  DEPARTAKENTO  DE  LORETO. 


PUERTOS. 


Iquitos. 


1874. 


! 


Leiicia  6  S.  Antonio. 


v. 


Ynrimahuas.... 
1875. 

Iquitos 


A 


! 


Leticia  6  8.  Antonio.  J 
Yurimahuas ^ 


EMBARCACIONES. 


Vapores 

Diversas  embarcaciones 


Vapores  ... 
Botes,  etc. 
Canoas 


Vapores. 


Vapores 

Lanchas,  etc. 


Vapores 

Lanchas,  etc. 

Vapores 


Los  principales  artfculos  que  cons  tit  a- 
jen  el  comercio  de  importacion  consisten 
en  herramientas,  alimentos  de  cierta  cla- 
se,  licores  y  g^neros  ordinarios  de  algo- 
don  y  otros  objetos  de  poco  valor:  y  se 
exporta  algodon,  caf^,  recinas  y  bdlsa- 
mos  de  distintas  clases,  pescado  salado, 
sombreros  de  paja  y  otros  productos  de 
la  montana. 

Para  tener  idea  mas  detallada  v^ase  la 
descripoion  de  cada  una  de  las  provin- 
cias  de  que  se  compone  este  Departam^- 
to  y  la  de  los  rios  Amazonas,  Ucayali, 
etc., 

Un  Prefecto  estA  encargado  del  mando 
politico  del  Depai'tamento :  en  lo  judicial 
pertenece  al  distrito  de  la  Corte  Superior 
de  Justicia  de  Cajamarca,  y  en  lo  ecle- 
sidstico  al  obispado  de  Chachapoyas:  pe- 
ro  en  lo  general  no  estA  dividido  en  cura- 
tos  porque  los  proventos  no  aloansarian 
para  sostener  &  los  curas,  por  cuyo  moti- 
vo  el  gasto  del  culto  lo  paga  )a  Nacion. 

La  Nacion  gasta  en  este  Departamento 
la  cautidad  de  576,148  soles  al  ano,  en  los 
siguientes  ramos: 
Sueldo  del  Prefecto,  Sub-Prefec- 

tos,  empleados  y  gastos  de  es- 


ENTBABON. 

NflTTI. 

'J 

ToneldB. 

Pasags 

191 

1 

6,781 
80 

899 

66 

268 

90 

18,492 

154 

86 

817 

102 

5 

18 

6,582 

414 

56 
4 

11,896 
170 

481 
10 

59 
188 

20,621 
806 

201 
2 

18 

5,160 

387 

SALIEBOV. 


Nfim. 


Tondda. 


18,    7,656 
50 


66 

268 

90 

18 


51 
1 

59 
184 

18 


Fmi^ 


18,498 

154 

86 

5,974 


18,0601 
45 

20,621 
860 

4,660 


278 

m 

109 


10 


54 


18,158 


teramo S. 

En  la  Comandaucia  general  de 
marina  apostadero  y  gastos  de 
ese  ramo,   sin  considerar  el 

que  ocasionan  los  vapores 42fi,0W 

En  fuerzas  de  policia l^-^ 

En  la  guarnicion  miHtar 37,480 

En  sueldos  de  Jueces  de  1.*  Ins- 
tancia,  Agente  fiscal,  y  gastos 

de  Justicia H'^*^ 

Caj ero  fiscal  y  empleados ^f^^ 

Correos 1^^ 

En  sueldos  de  Curas  y  gastos  del 

Culto 4.8W 

En  1  Colegio  para  hombres 8»^^ 

1  It     mugeres ^"^ 

58  Escuelas  para  hombres 81.^ 

65         •  »     mugeres Sl,Oft» 

Total  al  ano S.    576J^ 

Loret4>9  distrito  de  la  provincia  del  B^ 
Amazonas,  Dpt.  Loreto:  habt.  88d. 

LoBETo,  (si  su  etimologia  es  LttrahU  api- 
ficahacer.  Ay.)  pbl.  capital  de  este  iastr» 
de  la  provincia  del  Bajo  Amazonas,  Pf^ 
Loreto  i  los  8o  49'  80"  lat.  y  72-  S8  H" 
long.  &  la  orilla  izquierda  del  AnuuoBifc 
Su  temperatura  media  en  Novieml»i"'«6 " 


I 

J 


LUBA 


635 


LUCA 


21«  4  22^.  El  pueblo  que  ha  dado  nombre 
i  laprovincia  mas  extensa  del  Perd  es  mi- 
serable. Su  poblacion  qne  en  1814  era  de 
110  habt.,  en  1859  no  Ilegaba  a  100;  pe- 
ro  con  las  chozas  de  Amacayaoo,  Yau- 
ma,  Cayllani,  Yanayacu  y  Cuchillococha, 
subia  d  poco  mas  de  800  habt.  Segon 
el  censo  de  1862,  su  poblacion  es  de  486 
habt.:  dista  de  Caballococha  4  leg.  (22  k.); 
de  Moyobamba  186  (1,086  i  k.). 
LoRETo,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 
zonas,  dist.  Andoas.  No  debe  confundirse 
este  pueblesito  con  el  anterior  del  Bajo 
Amazonas. 

LoBETO,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesus, 

lado  N.  E.  Dpt.  Cajamaroa,  prov.  y  dist. 

Hualgayoc ;  ley  10  m. 
Loreto,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Tambillo;  dista  de  Ayacu- 
cho, i  leg.  (8  k.). 
Loreto,  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ho :  d 

125m.  alt. 
Loripoilj^,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Pichaoani:  habt.  169. 
LoroocO)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Macari. 
Lorona  La,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Nasca. 
Lost)  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 

Ghincha  Alta:  a2  leg.  (Ilk.)  de  Luna- 

huana. 
Lotambo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Becuay. 
Loychos,  chac.  Dpt.  Gnzco,  prov.  y  dist. 

Paucartambo. 
Loyen,  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Omate. 
Loylamooo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vHcas,  dist.  Velille. 
Loyola,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea :  dista  de 

lea  J  leg.  (4  i  k.). 
Loza^  aid.  y  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay, 

dist.  Huaura:  habt.  114. 
Lozada,  hda.  de  viiia,  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 

dist.  Vitor:  habt.  48. 

iazano,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Coata. 
■acca,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 
.  Gotabambas. 

^aypaelia  6  Lmchnpatay  lugar  en  la  Gor- 
I  dillera:  &  8,824m.  alt. 
pbaya],  aid.  Dpt.  Piura.  prov.  Tdmbez, 
dist.  Sarumilla. 


Lubraehama,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Gotabambas,  dist.  Mara. 

Lucana)  {Lu^cana,  dedo,  hueso  de  las  ma- 
nos  6  pi^s  de  carnero  con  que  jugaban 
oomo  con  bolillos,  Luiccana  escardillo  pa- 
ra beneficiar  la  tierra,  desyerbar.  Ay.) 
chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gotabambas, 
dist.  Huallati. 

Laeanaiuarea,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Gangallo,  dist.  Sancos :  habt.  720. 

Lncanas,  provincia  del  Departamento  de 
Ayacucho.  Gonfina  por  el  N.  con  la  de 
Gangallo;  por  el  S.  con  la  de  Parinaco- 
chas;  por  el  E.  con  parte  de  la  de  Anda- 
huaylas  del  Departamento  del  Apurimac; 
y  por  el  0.  con  la  de  lea  y  la  de  Gamand 
del  Departamento  de  Arequipa.  Su  ca- 
pital es  la  villa  de  Puquio,  segun  ley  de 
5  de  Febrero  de  1875;  dntes  fu^  la  villa 
de  San  Juan  de  Lucanas.    Gonsta  de  los 
siguientes 

DISTBITOS  : 

Habt. 

AucarA 2,172 

Gabana 2,166 

Garhuanca 1,094 

Ghipao 1,514 

Huaccaiia 885 

Laramate 8,481 

Payco 1,046 

Querobamba 2,294 

Sancos 2,088 

San  Juan 2,786 

Santa  Lucia 1,048 

Soras 1,281 

Otoca 1,298 

Puquio 4,583 


Total  habt 27,616 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  18«  45'  y  15«  25'  lat.  y  los  75°  50'  y  77* 
15'  long.,  formando  una  superficie  oomo 
de  292  leguas,  que  comparada  con  su  po- 
blacion resulta  con  91  habitantes  por  ca- 
da  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  cahfican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos  y  Pa- 
gosy  &  estos  tUtimos  los  consideramos  co- 
mo  Aldeas  segun  lo  dicho  en  el  Dircurso 
Prehminar. 

El  c^lebre  contrafuerte  de  Huanso  se 
une  en  esta  provincia  con  la  cadena  prin- 


LUCR 


536 


LUCM 


cipal  de  la  Cordillera  en  sn  parte  Nor- 
te, y  deja  en  la  parte  oriental 'una  por- 
cion  comprendida  entre  los  rios  que  dan 
orfgen  al  Pampas  y  la  citada  cadena:  es- 
ta  parte  de  la  provincia  la  componen  los 
distritos  de  Cabana,  Huacana,  Chipao  y 
Querobamba;  se  encuentra  aislada  del  res- 
to  y  forma  un  territorio  de  naturaleza 
distinto  al  que  se  encuentra  en  la  parte 
occidental:  el  primero  es  de  sierra  y  el 
segundo  de  costa,  regada  por  el  rio  de  San 
Juan  que  la  recorre  dividiendola  en  dos 
partes  casi  iguales  en  direccion  del  N.E. 
al  S.O. 

La  provincia  es  rica  en  el  reyno  mine- 
ral, pues  tiene  mucbas  minas  de  plata  y 
otros  metales :  es  algo  escasa  en  los  otros 
reynos, 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  poHtico:  un  Juez  de  1/  Instancia 
administra  justicia :  en  lo  eclesiastioo  es- 
td  dividida  en  los  mismos  curatos  que 
componen  los  distritos  polfticos. 

Hay  81  Escuelas  de  primer  as  letras : 

24  para  hombres :  sueldos S.  14 ,400 

7     »  i  mugeres »      4,200 


Total  alauo S.  18,600 

Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  885  soles,  por  los  siguientes 
ramos : 

Contribucion  Rustica S.      869 

»  Industrial •         75 

»  Eclesidstica •       451 


Total S.      885 

Lucanas  San  Juan  de,  (v^ase  Saji  Juan  de 

Lucanas). 
Lucarqai,  cbac.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist 

Ayabaca:  babt.  126. 
Lucas  San,  cbac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua 

manga,  dist.  Socosvincbos. 
Lucas  San,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay 

las  dist.  Caras. 
Lucas  Gonzales,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov 

Trujillo,  dist.  Magdalena  de  Cao. 
Lucayani,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvivil 

cas,  dist.  Yelille. 
Lucclinc,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Cbecca. 
LucTOpata,  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Huayabamba. 


Lucia  Santa,  aid.  Dpt.  Loreio,  proT.  Alto 
Amazonas,  dist.  Santa  Cruz. 

LuclA  Santa,  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Cbacbapoyas,  dist.  Huayabamba. 

LuctA  Santa,  cbac.  Dpt.  Piura,  proT.  Paytt, 
dist.  Sullana. 

LuciA  Santa,  mina  de  plata  en  elceirode 

Jesus,  lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  proT.  j 

dist.  Hualgayoc:  ley  80  m. 
LuctA  Santa,  bda.  Dpt.  y  prov.  Lambaje- 

que,  dist.  Salas:  babt.  269: 4  8  leg.  (l%\  k.) 

de  Lambayeque. 
LuclA  Santa,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pft- 

casmayo,  dist.  San  Pedro. 
LuctA  Santa,  aid.  Dpt.  Hudnuco,  prov.  Dos 

de  Mayo,  dist.  Jesus. 
LuciA  Santa  y  San  Antonuf^  mina  depUia 

al  S.  E.  del  pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Jonin. 

prov.  Tarma,  dist.  Yauli :  ley  10  m. 
LuctA  Santa,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  pror. 

Castrovireyna,  dist.  Huaytara:habi2S. 
LuLictA  Santa,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist 

Santiago:  babt.  590:  a  8^ leg.  (18k.)  de  lea. 
LuBtA  Santa,  distrito  de  la  provincia  de  La- 

canas,  Dpt.  Ayacucho :  habt.  1,048. 
LuctA  Santa,  pbl.  capital  de  este  distzito  de 

la  provincia  de  Lucanas,  Dpt.  Ajaeaeho: 

habt.  111. 
LuctA  Santa,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  htfy 

mayo,  dist.  Pomacanchi :  habt.  215. 
LuctA  Santa,  mina  de  plata  en  el  oeno  To- 

reria,  prov.  Canas,  Dpt.  Cuzco. 
Lucie,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cania,  dilL 

San  Buenaventura. 
LucLB,  cbac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lwt- 

nas,  dist.  Laramate. 
Luclod,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lia- 
nas, dist.  Otoca. 
Lucnia,  (cierta  fruta  redonda  que  tiene  k 

comida  amarilla  como  la  yema  de  hwro 

duro,  Q.  y  A.)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prw- 

Hualgayoc,  dist.  Bambamarca:  habt  9i^ 
LucMA,  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Choki 

dist.  86cota :  habt.  288,  con  los  de  Caaaa. 
LucMA,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Qwta. 

dist.  Pion:  habt.  124,  con  los  de  Chumi*- 

LucMA,  distrito  de  la  provincia  de  OtastOr 
Dpt.  Libertad :  habt  6,476. 

LucMA,  pbl.  capital  de  este  distrito,  de  b 
provincia  Otusco,  Dpt.  Libertad:  fcafci 
1,145:  dista  de  Otusco  12  leg.  (67  L> 


LUCM 


—  537 


LUCU 


LncMA,  rio  tributario  del  de  Huaras. 
LucMA,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Piscobamba:  habt.  508:  distade 

Pomabamba  4  leg.  (22  k.). 

LucMA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Uumpa. 
LucMA,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Ghingalpo. 
LucMA,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 
mabamba. 
LucMA,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Jangas :  habt.  258. 
LucMA,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  San  Marcos. 
LucMA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Gorgor. 
Liicma,  aid.  y  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Pariahuanca:  habt.  204. 
LucMA,  chac.  Dpt.  HuancavoHoa,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Huachos. 
LncMA,  pbl.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 

vencion,  dist.  Santa  Ana :  habt.  210. 
Luduabamba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Llumpa. 
LucifABAMBA,  cst.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ri, dist.  Chacas:  habt.  805. 
Lacmacneho,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Parobamba. 
Laeiuapampa,  distrito  de  la  provincia  de 
Celendin,  Dpt.  Cajamarca:  habt  1,252. 
LxjcMAPAMpA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Celendin,  Dpt.  Cajamarca: 
habt.  415 :  dista  de  Celendin  7  leg.  (89  k.). 
LudfAPAMPA,  chac.  Dpt.  Aifcachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Llumpa. 
LucMAPAMPA ,  chac.  Dpt.  Ancachs ,  prov. 

Huaras,  dist.  Carhuas. 
Lncmapata)  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 

dist.  Higueras. 
LucMAFATA,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Arma. 
LccMAPATA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huanta. 
Loemaraccra,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Huancaspata. 

LncmaurcOi  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y 

dist.  Chachapoyas :  habt.  56. 
Lucmayo,  hda.  de  cana,  Dpt.  y  prov.  Hud- 

nuco,  dist.  Panao.  El  puente  que  se  atra- 

viesa  cerca  de  la  hacienda  estd  d  1,855 

metros  altura. 


Lucmayoc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Cotaparaco. 

Lucmayoc,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Huaytard. 

Lucmayoc,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Otoca. 

Liicmilla)  cerro  en  las  lomas  de  Atiquipa, 
Dpt.  Arequipa,  prov.  Camana:  tiene  ve- 
tas  de  oro  y  cobre. 

LucmillO)  tambo  entre  Cajamarca  y  Cha- 
chapoyas, d  6°  86*  12"  lat.:  yd  l,957ni-  alt. 

Luemo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Arahuay. 

LucMo,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete,  dist. 
Lunahuana. 

Lucmos,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Abancay,  dist.  Curahuasi :  habt.  100. 

Llicoiii,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acora, 

Lucre^  (debe  ser  corrupcion  de  Lticci  que  so 
pronuncia  luqui,  papas  algo  amargas,  6  de 
Lucriritha  cabar  la  tierra.  Ay.)  aid.  Dpt. 
Ayacucho,  prov.  Huanta,  dist.  Luricocha: 
habt.  108. 

Lucre^  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Colcabamba:  habt.  420. 

Lucre,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispicanchi, 
dist.  Oropesa:  habt.  990. 

Lucre,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 
chi, dist.  Oropesa:  tiene  una  excelente 
mdquina  de  tejidos  de  lana,  y  se  fdbrica 
pauo  mui  bueno. 

Lucre,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist. 
Sicuani:  habt.  252. 

Lucrepata,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
San  Bias. 

Luerupaiiipa,  chac.  Dpt.  Arequipa ,  prov. 
Union,  dist.  Tomepampa. 

Lucucliail^)  distrito  de  la  provincia  de 
Abancay,  Dpt.  Apurimac:  habt.  491,  al- 
gunos  no  consideran  este  distrito,  aunque 
la  ley  lo  reconoce. 

LucucHANGA,  (corrupcion  de  Lluca,  red  para 
cazar  viscachas,  6  cazarcon  ella;  Chanca 
pierna,  andar  sin  fuerzas.  Q.)  pbl.  capital 
deeste  distrito  de  la  provincia  de  Abancay, 
Dpt.  Apurimac :  habt.  481 :  dista  de  Aban- 
cay 6  leg.  (88  ik.). 

Lucumanl,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

dist.  Chorrillos. 
Lueumayo,  rio  tributario  del  Toro,  por  \sk 

derecha. 

«8 


LUIS 


538  — 


LUJA 


LucuMAYo,  pbl.Dpt.  Cuzco,  prov.ydist.  Uru- 

bamba:  dista  del  Cuzco  28  leg.  (128  k.); 

de  Yanamanclii  4  (22  k.). 
LACQIUO)  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Huan- 

cabamba,  dist.  Huarmaca:  habt.  244. 
LCcuMo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Trujillo, 

dist.  Cbicama. 

LtcuMo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  Matucana. 
LtJcuMo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Pampas. 
Luclia,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.    Union, 

dist.  Alca:  hay  un  manantial  de  agua  ter- 

mal  Hgeramente  ferruginosa :  dista  de  Co- 

tahuasi  8  leg.  (16  ^  k.). 
Lnehaehoea,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Union,  dist.  Alca. 
Lneliatocaro,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Union,  dist.  Alca. 
Llielica,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Viraco. 
Luclicanta,  (puede  ser  corrupcion  de  Lucch- 

cadtha  desollarse,  rasgufiarse,  6  Lucchi- 

tka  enlucir,  bamizar.  Ay.)  aid.  Dpt.  Aya- 

cucho,  prov.  Lucanas,  dist.  Payco :  habt* 

62. 
Lncliiman,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa. 
Lncliimayo,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Lnchiibamba,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Pataz;  dista  de  Pataz  2  leg.  (11  k.);  de 

Parcoy  9  (60  k.). 
hxngSiy  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Mamiiia. 
Lnj^bamba,  (corrupcion  deL/ti^uj^a/z^^a,  11a- 

nura  de  cazar  viscachas.  Ay.)  est.  Dpt. 

Ayacucho,  prov.  La  Mar,  dist.  Anco. 
Lniniya,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Mamiiia. 
LaichO)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Huaynacotas:  habt.  289. 
Lniclinbamba)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Pichirhua:  habt.  11. 

Lnichuimtaf  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Aymaraes,  dist  Tapayrihua:  habt. 

49. 
L11I0C9  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Choros. 
Laiparacra^  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Ninacaca :  habt.  868. 
Luis  San,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

San  Pablo. 


Luis  San,  rio  tributario  del  Yanamayo,  Dpt 

Ancachs. 
Luis  de  Haari  San,  distrito  de  la  provin- 

cia  de  Huari,  Dpt.  Ancachs :  habt  7,738. 

Luis  de  Huari  San,  pbl.  capital  de  este  dis 
trito  de  la  provincia  de  Huari,  Dpt  An- 
cachs: se  halla  entre  dos  riachnelos,  i 
pocas  cuadras  del  cerro  mineral  de  Poto- 
sf ,  se  le  di6  este  nombre  porqne  en  otn 
tiempo  fu^  opulento  por  la  riqneza  de 
sus  mineras :  estd  k  8,188ni.  filt:  habt 
678:  dista  8  leg.  (44  J  k.)  de  Huari,  y  12 
(67  k.)  de  Pomabamba. 

Luis  San,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancaeb, 
prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 

Luis  San,  mina  de  plata  en  la  GordOIera 
nevada,  d  7  leg.  (89  k.)  de  Beeuaj,  Dpi 
Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  GhaviiL  Hay 
otra  veta  inmediata  d  esta  mina  que  da 
249  marcos  por  cajon. 

Luis  San,  distrito  de  la  provincia  de  CaB^ 
te,  Dpt.  Lima:  habt.  8,341. 

Luis  San,  (dntes  Pueblo  Yiejo)  pbl.  capital 
de  este  distrito  de  la  provincia  de  Cane- 
te,  Dpt.  Lima:  habt.  1,200:  dista  de  Ca- 
nete  1  leg.  (5  ^  k.). 

Luis  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist  Pal- 
pa  :  habt.  40. 

Luis  San,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Sihuas. 

Luis  Gonsapi  San,  mina  de  carbon  de  pk- 
dra  en  Ichirauca,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Becuay. 

Luisa,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  diit 
Yanaoca. 

Lulsa  Santa,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Pooo. 

LuiSA  Santa,  salitrera  en  el  canton  dek 
Soledad,  dist.  Pica,  Dpt.  TarapaciL  En 
1878  se  calcul6  su  producto  en  1,600  qnin- 
tales:  dista  12  leg.  (66  ^k.)  del  puoio, 
y  8  (16  ^  k.)  de  la  estacion  del  feiro- 
carril. 

Lnitacarca,  est.  Dpt.  Puno,  proT.  Canb*- 

ya,  dist.  Macusani. 
Lnjaca,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  lea,  <£st 

San  Juan  Bautista. 
LnjaO)  hda.  Dpt.  prov.  y  dist  lea:  i  2  kg. 

(11  k.)  de  lea. 
Lujarajat  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist 

Santiago:  habt.  66:  dista  de  lea  1  }  leg. 

(9  J  k.). 


LUPA 


539 


LORI 


lule,  chao.  Dpi.  Lima,  prov.  Chancay,  dist. 

8ayan. 
Lnlicliaoo,  no  en  la  provinoia  de  Oajabam- 
ba,  Dpt.  Cajamarca.  Sirve  de  Hmite  & 
varios  distritos :  tiene  su  origen  en  la  la- 
guna  Yahuarcocha. 
LuLicHuco,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Gajabamba. 
Lnliiiy  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 

Concepdon. 
LnlipaquiO)  bda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ituata. 
LuItO)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas, 

dist.  Santo  Tomas. 
Lnlleata,  Ma.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Orarillo. 
Lumbreras,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cane- 
te,  dist.  Mala:  habt.  261,  con  los  de  Rin- 
conada. 
Lama,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Hua- 

rochiii. 
Luna,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
Lnnacota,  est.  Dpt,  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Chivay. 
Limacsiiia,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tuti. 
Lnnahon,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gota- 

bambas,  dist.  Mamara. 
Lunahnana,  distrito  de  la  provincia  de  Ca- 

nete,  Dpt.  Lima:  habt.  5,859. 
LunahuakA,  (puede  ser  corrupoion  de  Lura- 
huana  genitive  de  Lurahia  la  piedra  de 
encima  con  que  se  muele,  Ay.  En  los  pri- 
meros  anos  de  la  conquista  se  le  llamaba 
Bunahuanac,  compuesto  de  las  [palabras 
runa  persona  (hombre  6  mujer)  y  huanac 
el  que  se  corrige  6  enmienda,  6  el  que  su- 
fre  alguna  necesidad)  pbl.  capital  de  este 
distrito  de  la  provincia  de  Canete,  Dpt.  Li- 
ma: habt.  440:  a  la  izquierda  del  rio  Cane, 
te,  dr  45dm.50  alt. :  dista  de  Lima  86  leg. 
(200  ^  k.);  de  Canete  6  (83  i  k.);  de  Hual- 
card  7  (39  k.)  y  de  Yauyos  25  (189  i  k.). 

Lanalmay,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Huamachuco:  d4  leg.  (22  k.)  de  Huama- 
chuco. 

Lnnaiiainpa)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Pucard. 

Luajiro,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Desaguadero. 

Lupaca  del  pueblo,  (corrupoion  de  Llupaccy  ' 


limpio,  sin  mancha.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno, 

prov.  Lampa,  dist.  Ayaviri :  habt.  275. 
Lapaea^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Desaguadero :  habt.  872. 
Lnpahiui)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa. 
Lnpato,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

TrujiUo. 

Lupe,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Huaro- 
chiri. 

Lupiranclio,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 

Lnpo,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 
dist.  OUeros. 

Lnpnden)  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Contumazd. 

LupunE)  (corrupcion  de  Llupina  degoUar  6 
desplumar  un  pajaro.  Q.)  aid.  Dpt.  Lo- 
reto,  prov.  Huallaga,  dist.  Pachiza :  d  la 
orilla  derecha  del  Huayabamba  y  en  su 
confluencia  con  el  Huallaga :  d  828m«  alt. 
Es  puerto  6  embarcadero:  habt.  82  de  la 
tribu  de  Cholones 

Lupunota,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Lnqniy  {Lluqui,  llevar  algo  en  el  sobaco  6 
en  el  seno.  Q.)  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 
Huancayo,  dist.  Colca. 

Luquiaiiche,  (luqidHeyax,  ancA^ la broza del 
maiz  de  que  se  ha  hecho  chicha.  Q.)  aid. 
Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen,  dist.  Salli- 
que. 

Luramarca,  {Lura  un  costal  Ueno  de  algo, 
marca,  sitio,lugar.  Ay.  y  Q.)  aid.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.  Quispicanchi,  dist.  Marcapata. 

Luraquin^  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Pichacani. 

Lnriama,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 
dist.  Huacho :  habt.  891 :  es  un  sitio  de- 
licioso  por  su  campina:  d  1  leg.  (5  \  k.)  do 
Huacho. 

Loricocha)  distrito  de  la  provincia  de  Huan- 
ta,  Dpt.  Ayacucho:  habt.  8,841. 

LuRicocHA,  [Luri  cierto  pdjaro  negro,  con 
el  pescueso  negro,  Ay.;  cocha  laguna.  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  provin- 
cia de  Huanta,  Dpt.  Ayacucho:  habt.  813. 

LuRicocHA,  hda.   Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huanta. 
LnricucIiO)  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Cajabamba. 
Lurlfico,  hda.  de  cana,  Dpt.  Libertad,  prov. 


LURU 


540 


LUYA 


Pacasmayo,  dist.  Chepen :  habt.  209 :  A  6 

leg.  (28  k.)  de  San  Pedro. 
Lorig^anchO)  (patio  6  lugar  de  Luris  6  pA- 

jaros,  Q.  y  Ay.)  aid.  Dpt.  Junin,  prov. 

Jauja,  dist.  Mito :  habt.  527. 
LuRiGANCHo,  valle  y  distrito  de  la  provincia 

y  Dpt.  Lima :  habt.  548. 
LuRiGANCHo,  pbl.  capital  de  cste  distrito  de 

la  provincia  y  Dpt.  Lima :  habt.  24. 

Lurinia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 
ras,  dist.  Marca. 

Lurimarcfl)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos,  dist.  Vinac. 

Lnrimaya^  hda.  Dpt.  Apurimao,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Talavera. 

Lurin,  caleta  a  los  12<^  18'  lat.  y  79°  14'  84" 
long.:  su  fondeadero  de  9  d  10  brazas,  d 
unamillade  tierra;  pero  se  puede  fon- 
dear  en  5  brazas  cerca  del  pueblo.  No 
hay  abrigo  ninguno,  y  la  playa  es  peli- 
grosa  por  la  reventazon. 

LuBiN,  {Ldirin  cierto  pdjaro  casi  negro,  se- 
mejante  al  tominejo.  Ay.;  6  cornipcion  de 
Yurin  sali6  dluz.  Q.)  rio,  nace  de  las  lagu- 
nasde  Sucrococha  y  Tuctucocha  en  la  pro- 
vincia de  Hnarochiri;  pasa  por  los  pue- 
blos de  San  Damian  y  Lurin,  y  desem- 
boca  en  la  caleta  de  estenombre:  su  rum- 
bo  es  S.  E. 

LmiiN,  distrito  y  valle  de  la  provincia  y  De- 
partamento  de  Lima:  habt.  8,743. 

LuRiN,  villa,  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  y  Departamento  Lima :  habt. 
1,417 :  &  6  leg.  (88  i  k.)  de  Lima. 

Lurinchincha,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chin- 
cha,  dist.  Tambo  Mora :  dista  de  Tambo 
Mora  8  leg.  (16  i  k.);  de  Chincha  Baja  8 
(16  i  k.). 

Liirisa,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Santa  Bosa. 
Lnrituyocc,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Laramate. 
Lnrneaeha,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Pichihua. 

Lnrocachi,  (debe  ser  corrupcion  de  Lura 
costal  lleno,  Luru  nina  huerfana,  Ay.;  ca- 
chi  sal.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Canchis,  dist.  Marangani :  habt.  846.  La 
hacienda  tiene  9  habitantes. 

Lnrneachi  de  Oyaccani ,  hda.  del  mismo 
dist.  y  prov.  que  el  anterior:  habt.  14. 


Lnruciiyo,  hda.  Dpt.  Pono,  prov.  Sibdi&, 
dist.  Patambuco. 

Lnrnpaya,  aid.  Dpt.  Apurimao,  prov.  As. 
dahuaylas,  dist.  Huancarama:  habt.  60. 

Lnscncna,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Lnsmico,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  j 
dist.  Chachapoyas. 

Lii£;piyacn,  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  Huambos. 

Lnstac^aycca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 

Lnstay,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  iist 
Concepcion. 

Llismiia)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 
ras,  dist.  Marca. 

Lusiini,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia,  dial 
Sina. 

Lntipuyo,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya,  dist.  Ituata. 

Lnya,  provincia  del  Departamento  de  Ama- 
zonas, creada  por  ley  de  5  de  Febrero  de 
1861,  y  desmembrada  de  algunoe  de  sos 
distritos  para  formar  la  provincia  deBon- 
gard,  segun  ley  de  26  de  Diciembre  de 
1870.  Oonfina  por  el  N.  con  la  provincia 
de  Bongard;  por  el  S.  con  parte  dela 
provincia  de  Chachapoyas ;  por  el  £.  cos 
las  de  Bongara  y  Chachapoyas  por  me- 
dio del  rio  Utcubamba  tributario  del  Ana- 
sonas ;  y  por  el  0.  con  las  provincias  de 
Jaen,  Celendin  y  Cajabamba  del  Depar- 
tamento de  Cajamarca,  sirviendo  de  limi- 
te  el  Maranon.  Su  capital  la  ciudad  de 
Lamud.  Consta  de  los  siguientes 

DISTHITOS  : 

Bagua 669 

Colcamar IJOO 

Conila 1^ 

Cocabamba 5S5 

Jamaica SSS 

Lamud 1,910 

Lonya S56 

Luya I,2i4 

Ocalli B09 

Ocumal goo 

Pisuquia 509 

San  Ger6nimo B71 

Santo  Tomas 1,862 

Yamon 8SS 

Total  habt ^  18,000 


LUYA 


541 


Esti  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
lo8  6»  85'  y  6«  45'  lat.  y  los  80°  y  80«  45' 
long,  formando  nna  superficie  como  de 
880  legnas,  que  comparada  con  sn  pobla- 
cion  resulta  con  casi  42  habitantes  por 
cada  legna  cuadrada. 

Estaprovinoia  podia  Uamarsede  Entre- 
rios,  por  estarcomprendida  entre  elcanda- 
loBO  Amazonas  y  elUtcnbamba:  estddivi- 
dida  por  nna  cadena  de  cerros  que  la  re- 
corre  en  direccion  paralela  al  Utcnbamba, 
de  S.  E.  al  N.  0.  En  lo  general  el  tempe- 
ramento  es  ardiente  en  las  quebradas  A 
hoyas  por  donde  corren  esos  dos  rios,  y 
solo  en  los  lugares  situados  en  la  cadena 
de  los  cerros  se  siente  fresco. 

Los  productos  de  esa  provincia  son 
ignales  d  los  de  otras  que  forman  el  De- 
partamento  de  Amazonas.  Si  algun  dia 
pndieran  ser  navegables  en  ese  territorio 
el  Maranon  y  Utcubamba,  la  provincia 
seria  rica. 

Un  Sub-Prefecto  ejerce  el  mando  poli- 
tico: on  Juez  de  l.^Instancia  administra 
jnsticia:  en  lo  eclesidstico  estd  dividida 
en  los  siguientes 

CUBATOS : 

Bagoa.  Ocalli. 

liuya.  Olto. 

Yamon. 

Hay  47  Escuelas  de  primeras  letras  d 
saber: 


—  LUZ 

18, 000 
80  para  hombres:  sueldos S. 

17    t     mugeres:       •  •      10,200 


Total  alano S.   28,200 

La  contribucion  rustica,  unica  que  se 
cobra  en  esta  provincia,  produce  al  ano 
la  cantidad  de  997  soles,  que  creemos  sea 
un  error  numurico. 

LuYA,  distrito  de  la  provincia  de  Luya,  Dpt. 
Amazonas:  habt.  1,224. 

Luya,  ciudad,  capital  del  distrito  y  de  la 
provincia  de  Luya,  Dpt.  Amazonas :  esta 
dividida  en  varies  cuarteles :  habt.  848 : 
dista  5  leg.  (28  k.)  de  Chachapoyas. 

Luya,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 

Luya. 
LuTA,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque,  dist. 

Ferrrnafe. 
Luya,  aid.  y  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 

Chiclayo,  dist.  Picsi. 

Luytay^  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Huachos. 

Luyulla,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tar- 
ma. 

Lliz  La,  mina  de  plata  al  E.  del  pueblo  de 
YauH,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli:  algunos  dicen  que  esta  mina  pro- 
duce cinco  mil  marcos  por  cajon,  de  lo 
cual  dudamos. 

Luz  nueva,  mina  de  plata  en  Santa  Bosa, 

Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique. 
Luz  vieja,  mina  de  plata  en  Santa  Rosa, 

Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique, 


LL 


Adte&tbmcu.  —  Laa  palnbfas  qne  no  se  enoneutreD  oon  LL  al  prinoipi 
bdeqaeuBe  oon  L  6  oon  T  y  algouaa  con  B. 


Uacaca,  chac.  Ppt.  Ancaobs,  prov.  Cajatam- 

bo,  diet.  Chiquian. 
Lliicaliata,  hcla.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Faucar- 

tambo,  dint.  Ccatca, 
Llacan,  eet.  Dpt.  yprov.  HnancaTellca,  diet. 

Aooria;  habt.  264. 
Llftcauora,  ditstrito  de  la  proviucia  7  Dpt. 

Cajamarca:  habt.  852. 
Li^cANOKA,  {Llacaa  deshojar  maiz  vetde, 
bojas  de  maiz  verde:  ura  lugar  profuudo, 
Bi  es  oorrnpcion  de  Llaccaruna,  significa 
hombre  6  animal  flaco.  Q.)  pbl.  capital 
de  eete  distrito,  de  la  proviucia  y  Dpt.  Ca- 
jamaroa;  habt.  890:  dista  de  Cajamarca  3 
leg.  (16  4  k.). 
Llaoanoba,  cbao.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 
dist.  Llacanora.  Hay  una  gruta  Uena  de 
eataUtctitas  6  cristaUzaciones. 
Uacapas,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Haaroclii- 

ri,  dist.  Casta. 
LUcapnquio,  (manantial  de  bojas  de  maiz 
verde,  6  manantial  escaso.  Q.)  mina  de 
plata,  Dpt.  Libortad,  prov.  Hnamachn- 
eo,  dist.  Santiago  de  Cbuco. 
Ufua^a,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desnyoB,  dist.  Yanaquibua. 
Uiiccahua,  cbac.  Dpt.  Apnrimac,  prov,  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
Llaccllan,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y  dist. 

Huanta. 
fJaccolla,  aid.  y  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Cangallo,  dist.  Viscbongoa:  babt.  863. 
Llaccltft)  cbac.  Dpt.  Aucacbs,  prov.  y  diet. 

Pomabamba. 
Llaocha,  (andrajo,  traposo.  Q.)  mina  de  pla- 
ta, Dpt.  AyacQcho,  prov.  Hnaras,  dist. 
Seouay. 


Llacclian,  aid.  Dpt 
pachica:  babt.  8' 

Llaccharapi,  aid.  ] 
garo,  dist.  Putin  1 

Llacchata,  {Liacel 
auimales.  Q.)  aid 


LlaccLo,  cbac.  Dpt 
las,  dist.  Car  as. 

IJac«hna»  bda.  D; 
Tayacaja,  dist.  A 

Llacchoa,  pbl.  Dpt 
bombas,  diet.  Ha 

Lacclmapampat  al 
La  Mar,  dist.  Sa 

Llacehiia8,ald.  Dp 
ta,  dist.  Lnrioocl 

Llaclla,  (labrarcot 
Q.)  pbl.  Dpt.  An 
dist.  Ticllos,  siti 
un  aspecto  agra 
de  agua  y  rica  v( 
gna  hay  on  mai 
cuya  temperatu 
existe  mas  inmei 
de  carbon  de  p 
leg.  (44  i  k.)  de 

Llacllac,  est.  Dpt. 
dist.  San  Miguel 

Llacllac,  puente 
los  mapaa  antigt 

cion  con  las  moi 
Llacllan,  cbac.  D] 

ras,  dist.  Cotapt 
Uacllanai  chac.  '. 

Tayae^a,  dist.  i 


LLAGS 


543  — 


LLACU 


Uacllaneho,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Hnaylas. 
UacllarahlM)  {Liacllari,  quedarse  acorbar- 

dado.  Q.)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Antabamba :  habt.  200. 
UacUiD,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pararin:  habt.  819:  distade  Pativil- 

ca  18  leg.  (100  k.) 

Llaellinta,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 

ras,  dist.  Bestanracion. 
LlacUo  6  Saclh,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Calca:  habt.  179. 
Uaema,  est.  y  pnente,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 
Llftcolla)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Yischongos. 
Uaeomarca)  {Llaca  marca,  lugar  de  hojas 
de  maiz  verde.  Q.)  aid.  Dpt.  Libertad, 
prov.   Huamachuco ,   dist.    Santiago  de 
Ghuco. 
Uacon,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Santa  Maria  del  Yalle:  habt.  244. 
Llaconmarca,  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov. 

Cajatambo,  dist.  Mangas. 
Uacopata,  (anden  de  hojas  de  maisverde. 
Q.)  cerro  mineral  en  el  distrito  y  provin- 
cia  de  Hnaras,  Dpt.  Ancachs. 
Iilaesa,  (pasmar,  atemorizar.  Q.)  cerro  mi- 
neral en  el  distrito  de  Eecnay,  prov.  Hua- 
ras, Dpt.  Ancachs. 
Llacsa,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Sicaya  habt.  48. 
UllGsaCf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Aco- 

mayo. 
Llacsaeoca,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Acomayo:  habt.  291. 
Llaesaliiiaiica,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Pasco. 
lilacsaniachay  Llacsamaray,  aid.  Dpt.  Ju- 
nin ,   prov.  Tarma,   dist.   Carhuamayo: 
habt.  80. 
Llacsanjca^  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay, 

dist.  Paccho:  habt.  280. 
LlaesapiTCa,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 
cayo, dist.  Pariahuanca. 
lAsUjSSkSf  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Laramate. 

Llacsaaca,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Siiamantanga. 
UaesllOy  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Garas :  habt.  510, 


Llacta^  (hacer  6  formar  un  pueblo.  Q.)  aid. 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Garas: 

habt.  292,  en  la  campina  de  Yanahuara. 
Llacta,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Garhuas. 
Llacta  ,  aid.  y  est.  Dpt.  Ancachs ,  prov. 

Huaylas,  dist.  Pueblo  Libre :  habt.  163. 

Llacta,  aid.  Dpt.  Puno,   prov.   Garabaya, 

dist.  Gorani. 
Llaota,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  As^ngaro, 

dist.  Ghupa.« 
Uactabaniba,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  Huancarama :  d  8  leg. 

(16  i  k.)  de  Huancarama. 
Llactaca,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anta- 
bamba, .dist.  Oropesa:  habt.  30. 
Llactaciinca)  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Gotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Llactaelifl)  chac.  Dpt.  HuancaveUca,  prov. 

Gastrovireyna,  dist.  Santiago  de  Ghocor- 

vos. 

Llagtacha,  chac.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 
Gastrovireyna,  dist.  G6rdova. 

Llactanana,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
dist.  Antabamba:  habt.  200. 

Llactapampa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.y  dist. 
Ganta. 

Llactapampa,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 
Acomayo. 

Llactapampa,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Gara- 
baya, dist.  Ayapata. 

Llactapata,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Surcubamba. 

Llactararan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Macate. 

Llactihuari)  (de  Hercca)  aid.  Dpt.  Guzco, 
prov.  Ganohis,  dist.  Sicuani ,  habt.  54. 

Uacto,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gaylloma, 
dist.  Tuti. 

Llactim,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Ayja. 

Uacnabamba,  (corrupcion  de  Llaccapampa, 
llanura  flaca,  esteril;  Llacc-kua  pampa, 
llanura  lanuda,  limpia.  Q.)  hda.  mineral, 
Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist.  Soledad: 
&  i  leg.  (1  i  k.)  de  la  Soledad. 

Llacuabamba,  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz,  dist.  Soledad:  ley  15  m. 

Llacuari,  {Llacc-kuari,  bocado  de  ajf.  Q.) 
pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist.  Sin* 

COS. 


LLALL 


544 


LLAMA 


Llaonas,  aid.  y  est.  Dpt.  HuAnuco,  prov. 

Dos  de  Mayo,  dist.  Huallanca. 
Llacuas,  quebrada,  Dpt.  HuAnuco,  prov. 

Dos  de  Mayo,  dist.  Huallanca. 
Llacuas,  {Llacc-hua,  lamer.  Q.)  aid.  Dpt. 

Junin,  prov.  Huancayo,  dist.  Chupaca: 

habt.  644. 
Llacuas,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
Llacuasis,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 

Mito:  habt.  281.  • 

Llaenbilla)  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri, dist.  Chorrillos. 
Llaehaliui,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Goata. 
Llachi)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 

bo,  dist.  Ccatca :  habt.  85. 
LlaehoccmayO)  hda.  Dpt.  Ayacucho. 
Llaeliuccani)  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ollachea. 
Llacliuccaniy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ucubiri. 
Llaelnire^  est.  Dpt. '  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Uad^  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist 

Contumazd. 
Lladen^  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual 

gayoc,  dist.  Llapa:  habt.  168. 
LIa(caden,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist 

Magdalena:  habt.  185. 
Llafcamarca)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa 

taz,  dist.  Chiha. 
Lla^hiia^  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma 

bamba,  dist.  Parobamba. 
Llaghua,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Canta 
Llaicaen,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov 

Otusco,  dist.  Sincicap :  habt.  247. 
Llahualla^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Chuquibamba:  habt.  19. 
Llahlie,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Carampoma. 

Llalmeday  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Otusco:  habt.  402:  dista6  leg.  (88  ^  k.)  de 

Otusco. 
Llahiiina)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Totos. 
LlaiS)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 

chuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Llalla,  (corrupcion  de  YalUj  pararse,  dete- 

nerse,  exceder.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Canchis,  dist.  Pampamarca:  habt.  42. 


LlallahiUl)  (papa  6  animal  que  tiene  algo  le 
monstruoso  6  extraordinario.  Ay.;  y  si  a 
corrupcion  de  Uaclla  hua  \qai  cobarde!  Q.) 
est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghunvivilcas,  dist 
Livitaca. 

Llallahua,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnnn- 
vilcas,  dist.  Livitaca:  habt.  145,  con  los 
de  Callani. 

Llallahua,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  AsiQgaro, 
dist.  Santiago:  habt.  1,721. 

Llallahua,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lsmpa, 
dist.  Ayaviri:  habt.  2. 

Llallahua,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampi, 

dist.  Umachiri. 
Llallahua,   est.  Dpt.  Puno,  prov.  hm^ 

dist.  Pucard. 
Llallahua,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chneidto, 

dist.  Pisacoma:  habt.  181. 
Llallambay^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Otusco,  dist.  Usquil. 
Llallan,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  God- 

tumaza,  dist.  Trinidad :  habt.  63:  disU 

de  Cajamarca  15  leg.  (88  i  k.). 
Llallaniy  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cftogi- 

llo,*dist.  Totos. 
Llallapani)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Caotf, 

dist.  Yanaoca :  habt.  40. 
Llalli)  distrito  de  la  provincia  de  Lazajpa, 

Dpt.  Puno:  habt.  466. 
Llalli,  {Yalli,  pararse,  detenerse,  eieeder. 

Q.  y  Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  li 

provincia  de  Lampa,  Dpt.  Pane. 
Llallimayo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Laaipa, 

dist.  Umachiri:  habt.  11. 
Llama^  distrito  de  la  provincia  de  Chola, 

Dpt.  Cajamarca:  habt.  2,831. 
Llama^  {Uamn  cuadrdpedo  expecial  del  Be- 

rti:  tambien  se  dice  como  gen^rico  de  aoi* 

mal.  Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  de  Chota,  Dpt.  Cajamuta: 

habt.889,  con  los  de  Chantaco  y  San  in- 

tonio. 

Llama,  {Llami,  mal  de  ojos,  cuando  se  n- 
yectan  de  sangre.  Ay.)  distrito  de  la  po- 
vincia  de  Pomabamba,  Dpt.  Anciebs: 
habt.  1584.  Algunos  no  consideran  eiU 
distrito  por  la  poca  clarida  de  la  ley. 

Llama,  pbl.  capital  de  distrito  de  la  promn* 
cia  de  Pomabamba,  Dpt.  Ancachs:  ba^ 
1,584:  algunos  lo  consideran  pertenecMfi- 
te  al  distrito  de  Piscobamba. 


LLAME 


—  545  — 


LLANC 


Llaka,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  • 

dist.  Cotaparaeo. 
Llama,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 

Comas:  habt.  82. 
LbinaCi  pbl.  Dpt.   Ancachs,   prov.    Caja- 

tambo,  dist.  Mangas :  habt.  807. 
Lbmacaiicha,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Jauja. 

Llamacancha,  hda.  Dpt  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas ,  dist.  Huancarama :   habt. 

28:  dista  de  Huancarama  4  leg.  (22  k.). 
Uaiiiaca^*0li9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Marca. 
Uamaeociia,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pallasca. 

ilamaepampa,  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  y 

dist.  Anta. 
Jamacsilloiii  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Colca:  habt.  218. 
lama-clmpan,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Cochas :  habt.  14. 
lamahaillea,  est.  Dpt.  Ayacncho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Quinua:  habt.  818. 
amallapayi  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  Casta. 

amallliai,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canta. 

imancea,  hda.  Dpt.   Ayacucho,   prov. 
Suants,  dist.  Lnricocha. 
imaiNtsilainf  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y 
list.  Tarma. 

■amini)  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Ca- 
itambo,  dist.  Ambar. 
mayo,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
najnpfi^  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
st.  Cotabambas. 

nbillfly  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
iri,  dist.  OUeros. 

rBJouLA,   aid.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
larochiri. 

lelos,   tribn  de  salvajes,  habitan  en  la 
Ua  izqoierda  del  Maraiion. 

ellin,  distrito  de  la  provhicia  de  Hua- 
Dpt.  Ancachs:  se  estiende  al  frentc 
de  XJcOy  en  la  banda  opnesta  del  rio 
;cha  que  los  divide:  habt.  6,888. 
:llin,  (puede  ser  corrupcion  de  Llama- 
coseclia  de  cualquier  cosa  que  se  co- 
il determinada  ^poca.  Ay.)  pbl.  capi- 
de   este    distrito  de  la  provincia  de 


Huari,  Dpt.  Ancachs:  situado  d  los  8,501ni. 
de  altura.  Es  de  una  estension  conside- 
rable: su  clima  bastante  frio:  habt.  1,161. 
LlaiuCOS)  {Llanco  muy  negro.  Ay.)  tribu  de 
salvajes  casi  ci\'ilizados,  que  habitan  en  el 
distrito  de  San  Regis:  su  dialecto  es  dis- 
tinto  del  de  las  otras  tribus. 

Llamillami,  quebrada  tributaria  de  la  de 

Tambopata,  en  la  provincia  de  Sdndia, 

Dpt.  Puno. 
Llaiiiillf)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 

jillo,  dist.  Chicama. 
Llanioea^  aid.  Dpt.  Cajamarca,  proV.  Jaen, 

dist.  San  Fehpe. 
Llamocpampa,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  Colta :  habt.  19. 
Llamoetache,hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Julcamarca:  habt.   127. 
Llaiiioetachiy  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Santiago. 
Uamopaiupa^  aid.  y  chac.  Dpt.  Jimin,prov. 

Tarma,  dist.  Junin :  habt.  40. 
Llamor,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay,  dist. 

Pativilca:  d  14  leg.  (78  k.)  de  Pativilca. 
Llampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huayllacayan. 
Llampa,  (azada  de  los  indios.  Q.)  aid.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Quispicanchi,  dist.  Quiqui- 

jana:  habt.  167. 
LlanipaUy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Buldibuyo. 
lilanitobanilhl)  {Hantu  pampa,  llanura  de 

sombra,  6  en  donde  hay  sombra.  Q.)  aid. 

Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Huamachuco. 
Lbmay  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Olleros. 
Advertencias  :  muclias  de  las  siguientes  pa- 

labras  que  principian  con  Llanca  las  es- 

cribon  Llanr/a  contra  el  caracter  del  Que- 

chua,  y  por  esto  pondremos  solo  aquellas 

muy  conocidas,  que  si  se  escribieran  cor- 

rectamente  causarian  confusion. 

Llanca^  {Llanca ,  palparse  ,  manosearse ; 
Llancca  trabajar:  si  la  prouuuciacion  as 
mas  dspera,  signiiica  greda  6  arcilla.  Q.) 
hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Pampas:  se  liaUa  mas  arriba  de  Chacchan 
en  la  quebrada  principal,  a  2,700in.  alt.: 
habit.  450,  con  los  de  las  aldeas  de  Yu- 
pash,  Colt  an  y  Tirac :  dista  de  Yautan  9 
leg.  (60  k.). 

69 


LLANG 


546  — 


LLANT 


Llanca,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CastiUa, 

dist.  Choco :  habt.  291,  y  en  las  punas  ve- 

cinas  40. 
Llancae,  (el  que  trabaja.  Q.)  aid.  y  bda.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Paruro,  dist.  Ccapi. 
Llancaccaliua)  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 

garo,  dist.  Putina:  babt.  89. 

LlancacOy  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 

pacbica. 
Llaiicahua,  {Llarwahuan  con  trabajo.   Q.) 

pico  nevado  en  los  Andes,  d  15°  lat.  y  78° 

4'  22"  long. 
Llaiicalpa,  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huaytard. 
Llaiicailia,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 

vivilcas,  dist.  Livitaca :  babt.  91. 
Llancama,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 
Ua, dist.  Viraco. 
Llaneamarca ,  aid.  Dpt.  Ancacbs ,  prov. 

Santa,  dist.  Yautan. 
Llancaunco,  {Llanca  noca  yo  trabajo  Llan- 

ca  noca  cargar  con  trabajo.  Q.)  cerro  mi- 
neral en  el  distrito  de  PacUon,  prov.  Ca- 

jatambo,  Dpt.  Ancacbs. 
LlailcamicO)  lagunas,  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Yungay :  d  14  leg.  (78  k.) 

de  Pomabamba. 
Llancanuco  ,  cbac.  Dpt.   Ancacbs ,   prov. 

Huaylas,  dist.  Yungay. 
Llancao,  {Llamcanacu  toe  arse  uno  d  otro. 

Q.)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay,  dist. 

Ibnari :  babt.  198. 
Llaneayail)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Eestauracion. 
LlaucO)  (muy  negro.  Ay.)  aid.  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  Huamacbuco,  dist.  Sartinbam- 

ba. 
Llanciispe,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvi- 

vilcas,  dist.  Livitaca. 
Llaiielid)  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbi- 

ri,  dist.  San  Mateo. 
Llandunia,  bda.   Dpt.   Cajamarca,   prov. 

Chota,  dist.  Cocbabamba :  babt.  488,  con 

los  de  Sebue. 

Advertencia:  —  Las  siguientes  palabras  que 
que  tienen  g  despues  de  7i,  son  corrupcion 
de  Llanca:  v^ase  la  etimologla  de  Llanca, 

Llanga,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa. 

lilaii^ar^  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist. 
Fallasca. 


.LlanipuS)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  CaQta,disi 
Arabuay  :  dista  de  Lima  42  leg.  (234  L), 
y  6  (88  ^  k.)  de  Lnnabuand. 

Llani^astanibOi  rio  tribaiario  delCanete. 
por  la  izquierda  en  el  pueblo  de  Lkng&s, 

Llangliat,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  pro?,  t 
dist.  Celendin. 

Llaufpnatia^  rio,  nace  en  los  cerros  que  do- 

minan  d  Sorocbuco,  pasa  por  CeleDdin  j 

desemboca  en  el  Maranon,  por  la  izquier- 
da, recibiendo  mucbos  riacbaelos,  Dpt 

Cajamarca. 
Llaiiloo,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  Gborrillos. 
Llanliaco,  bda.  mineral,  Dpt.  Lima.  prov. 

Huarocbiri,  dist.  San  Mateo. 
LlaDlla*  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hoan, 

dist.  Cbacas:  babt.  842. 
LlanO)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  CajaUm- 

bo,  dist.  Ocros. 
Llano|Nunpa,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  j  dist 

Canta. 
Llanquii  (corrupcion  de  Llanco  muy  negro. 

Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucnito,  dist 

Have :  habt.  819. 
Llanqui,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hoi- 

ras,  dist.  Ayja. 
Llanqui,  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  diit 

Jauja. 
Llanqui,  aid.  y  est.  Dpt.  Huancavelica,  prot. 

Angaraes,  dist.  Colcabamba :  babt  86. 
Llaiiqaiquichan,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Huaras,  dist.  Ayja. 
Llauquiri  ^aiide^  est.  Dpt.  y  prov.  Ponoi 

dist.  San  Antonio :  babt.  74. 
Llansa^  (corrupcion  de  Llanca,  vease  la  eti- 

mologia  de  Llanca)  aid.  Dpt.  Ayaeudio. 

prov.  Huanta,  dist.  Luiicocba:  babt.  900. 
Llansa,   cbac.  Dpt.   Cuzco,  prov.  y  disi 

Acomayo. 
Llansa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  AcofflajOr 

dist.  Bondocan:  babt.  145. 
Llansa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aeomajo. 

dist.  Saugarara:  babt.  68. 

Llailta^  (lenar;  y  si  es  corrupcion  de  UatLtu, 
bacer  sombra.  Q.)  est.  Dpt  y  prov.  Pu- 
no, dist.  Coata. 

Llantac,  pbl.  Dpt.  Jonin,  prov.  y  diai.  Fa»- 
co:  dista  de  Pasco  18  leg.  (100  k). 

Llailtaooilf  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  PaOas- 
ca,  dist.  Corongo:  habt.  102. 


LLAPO 


547 


LLATA 


Uantahmi)  est.  Dpi.  Arequipa,  prov.  Cas- 
tilla,  dist.  Pampacolca :  habt.  75. 

Itantapata)  est.  Dpi.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Tambillo :  habt.  24. 

Uantayoec,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Hnamanga,  dist.  Santiago :  habt.  48. 

Uantlncanchaf   (lugar  para  cortar  lena. 

Q.)  aid.  Dpt.  Cttzoo,  prov.  Canchis,  dist. 

Cacha :  habt.  94. 
Uantorhnanea,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  Talavera:  &  \de  leg. 

(1  J  k.)  de  Talavera. 

Jaiinpaeha,  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 
dist.  Ichocan:  habt.  199. 
JaniipamiNl)  {Llanit  delgado,  pampa  Uanu- 
ra.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist.  San- 
ta Maria  del  Yalle. 

laps,  distrito  de  la  provincia  de  Hualga- 
yoc,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  2,911. 
LAPA,  [IJapa  todo :  y  yapa  anadir  un  poco 
al  peso  6  medida.  Q.)  paeblo  capital  de 
este  distrito,  de  la  provincia  de  Hualga- 
yoc,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  690. 
-APA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya,  dist. 
Corani. 

APA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Klacari. 

APA,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 
fanahuara. 

pac,  (de  mas  de  la  medida  6  de  lo  pesa- 
0.  Q.)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
la,  dist.  Tisco. 

paepamiNiy  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  y 
ist.  Acomavo. 

NipampoC)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vilcas,  dist.  Velille. 

Kirapif  {Tjlapa  toda,  rapi  hoja  de  drbol. 
;  rapi  significa  tambien  una  piltrafa,  en 
te  caso  significara  una  piltrafa  A  mas  de 
pesado.  Q.)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
ylloma,  dist.  Callalli. 
itHy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Qta. 

is,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
dist.  Ocros. 

)9  distrito  de  la  provincia  de  Pallasca, 
'.  Ancachs:  habt.  2,540 
,  (si  es  corrupcion  de  Llapa  todo;  ana- 
iin  poco  a  lo  medido  6  pesado :  si  es 
Japi  apretar  con  la  mano,  oprimir 
Hilar,    tener  pesadilla.  Q.)  pbl.  capi- 


tal de  este  distrito  do  la  provincia  de  Pa- 
llasca, Dpt.  Ancachs:  estd  situado  sobre 
un  cerro  i  3,428m.  alt.  Tiene  dos  iglesias: 
es  muy  escaso^de  agua:  habt.  1,439:  dista 
de  Santa  20  leg.  (Ill  i  k.);  de  Corongo 
5  (28  k.);  de  Tauca  2  (11  k.). 

Llapo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,   dist. 

Yanahuara :  habt.  208. 
LlapteUf  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Miigdalena :  habt.  55. 
Llapiima,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tisco. 
LLAPuafA,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Coporaque. 
Llaqaepa)  (jestaos,  quedos;!  es  interjeccion 

de  enfado;  Llaquitha  entristecerse.  Ay.) 

aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Po- 

mata :  habt.  563. 
liaray,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco: 

habt.  986 :  dista  de  Huamachuco  10  leg. 

(56  i  k.). 
Llasalmiri,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Garaba- 

ya,  dist.  Macusani. 
Lhl8ap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Huayllacayan. 
Llasapampai  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Gangallo,  dist.  Totos. 
Llasapaqnlo,  (manantial  de  mucho  volu- 

men.  Q.)  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chu- 
co, al  Sur  de  Santiago  de  Chuco. 
Llaisaquiri)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Macusani. 
LhlsaTilea^  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Ghota:  habt.  1,452. 
Llaiscacailiy  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta. 
UaKCO,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ocros.  • 

Llnscn)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Llasi,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gaylloma. 
Llaspay^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Huanoquite:  habt.  58. 

Llata^  distrito  de  la  provincia  de  Huama- 
lies,  Dpt.  HuAnuco :  habt.  4,869. 

Llata,  (desnudo.  Q.)  villa,  capital  de  este 
distrito  y  de  la  provincia  de  Huamalies; 
Dpt.  HuAnuco:  habt.  1,721,  con  sus  su- 
burbios:  &  3,428m.  alt.:  dista  de  Pasco 


LLAULL 


548  — 


LLENQ 


48  leg.  (267  J  k.);  de  Aguamiro  6  (32  i  k.); 

de  Huanuco  27  (150  i  k.). 
Llatactilla,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Callalli. 
Uatica^  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tapay. 

Llauca^  distrito  de  la  provinca  y  Dpt.  de 
lea:  habt.  2,063.  Muchos  llaman  Yauca 
d  este  distrito,  confiindi^ndolo  asl  con 
el  distrito  de  la  provincia  de  Camana. 

Llauca,  (puede  ser  corupcion  de  Llaucci  que 
se  pronuncia  llauqui,  escardar,  rascarse: 
si  es  de  Yausa,  babas,  flemas ;  y  si  es  de 
Yaticu  significa  entrar  6  caber.  Q.)  pbl. 
capital  de  este  distrito  de  la  provincia  y 
Dpt.  de  lea:  habt.  280:  a  23m.  alt.:  dista 
de  lea  6  leg.  }  (38  k.). 

Llauecca^  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbi- 
ri,  dist.  Casta. 

Llaacabamba^  pbl.  y  hda.  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz,  dist.  Soledad:  habt.  186. 

Llaucamarca:  —  v^ase  Llancamarca,  aid. 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa. 

Uaucail)  (tercera  persona  del  presente  de 
indicativo  del  vervo  Llaiica,  v^ase  su  eti- 
mologfa)  rio  llamado  tambien  Bambamax- 
ca:  nace  en  los  cerros  de  Yanacancha,  se 
dirije  al  N.  E.  y  Ueva  sus  aguas  al  Mara- 
non,  despues  de  recibir  las  del  S6cota  y 
de  otros  muchos  riachuelos  cerca  de  Pion. 

Llaucan,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoc,  dist.  Bambamarca:  habt.  1,194: 
dista  de  Hualgayoc  1 J  leg.  (8  k.);  de  Bam- 
bamarca 8  (16  \  k.). 

Llaucancha,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cau- 
ta,  dist.  Atavillos  Altos. 

Llancay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Huamantanga. 

Llaucay,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 
Juan  Bau^ista:  d  4  leg.  (22  k.)  de  lea. 

LlanchO)  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 
dist.  Bagua. 

Uaiilla^  est.  Dpt.  Ancachs ,  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

Llaulleqqaey  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta :  habt.  22. 
Llanlli,  (flojo,  perezoso:  HauUitha,  echar- 

se  de  barriga.  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

As^garo,  dist.  San  Jose:  habt.  2,132. 
Llaulli,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 

dist.  Potoni:  habt.  342. 


Llaulli,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Hnaneane, 

dist.  Moho :  habt.  22. 
Llaillli  6  Llalli,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lun- 

pa. 
Llaulliuca)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lmpt, 

dist.  Ucubiri. 

Llanllipa,  (echate  de  barriga.  Aj.)  ald.y 

hda.  Dpt.  Cuzco,  prov-  Calca,  dist.  Li- 

res :  habt.  77. 
Llaullipata,  hda.   Dpt.   Apurimac,  prov* 

Cotabambas,  dist.  Huayllati. 
Llaullipata,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  di&L 

San  Cristoval:  habt.  27. 
Llaullis,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Piscobamba. 
Llaupnis,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hqa- 

machuco,  dist.  Sartinbamba. 
Llauritambo,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Chota. 
Llansa,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  San  Miguel :  habt.  217. 
LlanKabarbeehO)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  proT. 

La  Mar,  dist.  San  Miguel. 
Llantfl)  (corrupcion  de  Llata  desnndo.  Q.; 

y  si  es  de  Llayta  cierta  yerva  negra  cnyo 

fruto  se  llama  murmunta  y  se  come.  Aj.) 

pbl.  Dpt.  Ayacucho.  prov.  Lucanas,  dist 

Laramate :  habt.  804. 
Llauta,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lntt- 

nas,  dist.  Laramate. 
Llautobanilm)   hda.  Dpt.  Libertad,  proT. 

Huamachuco,  dist.    Sartinbamba:  a  IS 

leguas  (72  i  k.)  de  Huamachuco. 
Llautopatat   hda.   Dpt.   Ayacucho,  proT. 

Lucanas,  dist.  Querobamba. 
Llavine-Amaya ,  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 

Chucuito,  dist.  Yunguyo. 
Llaya,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist  Calca: 

habt.  89. 
LlayehO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist 

Paucartambo :  habt.  50. 
Llayeliu ,  est.  Dpt.  Cuzco ,  prov.  y  di»i 

Calca. 
LleoclOCCa^  v^ase  Lecc-leca  6  Ij^qufUque, 
Lledon,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Canta- 

mazd,  dist.  Cascas:  habt.  154. 

Lleiique,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuiio. 
dist.  Have. 

Llonqaeni,  rancheria  y  riachuelo  en  la  pro- 
vincia de  Sandia;  este  iiltimo  es  conflneQ- 
te  con  la  quebrada  de  Tambopatn. 


LLIPUH 


549  — 


LLOCLL 


Llema,  hda.  Dpi.  y  prov.  Lambayeqne,  dist. 

Salas. 
Llica^  hda.  Dpi.  Cajamarca,  prov.  Hualga- 

yoc,  dist.  Bambamarca. 
LUclll)  (cierto  pdjaro.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin, 

prov.  Jauja,   dist.   Hnaropampa:   habt. 

68. 
Uicsa,  (puede  ser  oorrapcion  de  Llica  red 

para  cazar  6  cazar  con  red.  Q.  y  Ay.)  aid. 

y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca,  dist. 

Frias:  habt.  469. 

Uichiia)  (corrupcion  de  Lliccha  hojas  ver- 
de  de  la  quiuua.  Q.)  aid.  y  chac.  Dpt. 
prov.  y  dist.  Hudnuco. 
LlihiiEllihiia)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Cbamaca. 
Uillca,  {Lliccha  bojas  verdes  de  la  Qoinua. 
Q.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Coata : 
habt.  108. 
Uillicata,  chac.  Dpi.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Ocros. 
Llillinta^  {lliUi  zarpullido,  oierta  enferme- 
dad  de  los  niuos.  Q.;  Llillintha  dar  esta 
enfermedad.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Huancaveli- 
ca,  prov.  Castrovireyna,  dist.  Pillpichaca: 
habt.  299. 
Llimpe,  aid.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Anda- 

hnaylas,  dist.  Chincheros :  habt.  858. 
Llincayy  chac.  en  la  quebrada  de  Cayran, 

Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist.  Huacar. 
Uinqui,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucuito, 

dist.  Jnli. 
Uinqaihiiayco,  quebrada  en  la  provincia 

de  Sandia,  Dpt.  Puno. 
Uinqiiipata,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdn- 

dia,  dist.  Patambuco. 
LuNQUiPATA,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Usicayos. 
IJinyaCy  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
LUpttf  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 
dist.  TicUos. 

Uipata,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Huamantanga. 

LuPATA,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Palpa. 

UilNitilla,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pal- 
pa. 

UipclliTillca,  {LHpcha  6  Lliccha^  hojas  ver- 
des de  la  quinua:  viUca  faja  6  cenidor;  y 
ai  es  CM^rrupcion  de  LHpi  iiillca  significa 
cenidor  lustroso.  Q.)  pbl.  Dpt.  Apurimac, 


prov.  Cotabambas,  dist.  Huayllati:  habt. 

716. 
Llipimtini)  {Llipi  lustre,  brillo,  pelar  la  la- 

na,  desplumar  d  un  pdjaro;  tira  arrancar, 

pelar.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Corani. 
Llipipnnco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucard. 

Lliple,  chac.   Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Andajes. 
LUpUiptaf  chac.  Dpi  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Ocros. 
Llipsa,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Frias. 
Llipta,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Llama. 
Lliquef  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Llissinche^  aid.  que  forma  parte  de  Ba- 

gua,  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya:  habt.  2. 
Lloeama,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Aucard. 
Lloeama,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Lloccahachi)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Paucarcolla. 
Llocamay,  hda.  Dpi.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Lloccamal)  {Lhccana  lo  que  se  ha  de  subir 

6  escalar.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 

garo,  dist.  Caminaca:  habt.  270. 
Lloecepata^  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
LIOOCO-IIOOCO,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Lloccote^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Lloclla,  (avenida,  torrente.  Q.)  est.  Dpt 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Eestaura 

cion:  habt.  286. 
Lloolla,  est.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist 

Huaras. 
LL0CLLA,hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.Pasco 
Lloglla,   hda.   Dpt.   Huancavelica,  prov 

Angaraes,  dist.  Caja:  habt.  802. 

Lloclla,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can 

gallo,  dist.  Huambalpa. 
Lloclla,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi 

canchi,  dist.  Quiquijana. 
Lloglla,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acoma- 

yo,  dist.  Bondocan. 


LLOQU 


550  — 


LLUCLL 


Lloclla,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caati- 

11a,  dist.  Aplao. 
LlocUamarca,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Mara. 
Llocllamayo,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Ayapata. 

Llocllapampa^  (llanura  de  avenida.  Q.)  pbl. 

Dpt.  Juniu,  prov.  Jauja,  dist.  Huai'ipam- 

pa:  habt.  64C. 
Llocllora,  (JJodlo  nata  de  la  cbicha  de 

maiz.  Q.)  aid.  Dpt.   Cuzco,  prov.   Gan- 

cliis,  dist.  Checcacupi:  habt.  45. 
LlocUncho,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chuu- 

vivilcas.  dist.  Velille. 
LlocOy  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  diet. 

Cangallo. 
Lloco,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canohis,  dist. 

Marangani :  habt.  42. 
lojoco,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Layo. 
Lloco,  (si  es  corrupcion  de  Llocce  se  pro- 

nuncia,  lloqae  la  parte  izquierda  de  algu- 

na  cosa :  cierto  drbol  cuyas  varas  son  muy 

duras  y  flexibles;  y  si  es  Lhtcu  significa 

peson  de  oveja:  red  para  cazar  viscachas. 

Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  diet. 

Corani. 
Lloctap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
LlojOQlllri)  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 

quina. 
Llolloii)  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Ichocan :  habt.  899. 
LlOBConhiiflrcoyf  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

y  dist.  Pomabamba. 
Llonorshayhiia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Yungar. 
Uoqiie — Advertencia: — todas  las  palabras 

que  principian  con  estas  silabas  deberian 

escribirse  con  doble  qq  pero  suprimimos 

ana  para  consultar  la  claridad  6  evitar 

confusion. 
Lloque,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Huayllati. 
Lloqneccata,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Uoqiiemoccca)  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 

dist.  San  Ger6nimo:  habt.  11. 
Uoqucta,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
Lloqueta,  {Lhqquetha  derribar  montones  de 


piedras :  hacer  nn  iorzal  de  diferentes  eo- 

lores.  Ay.)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Lari. 
Lloqoita,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Santiago. 
Lloque,  chac.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Llacanora. 

Lloque,  cha>c.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnaroehi- 

ri,  dist.  Casta. 
Lloque,  (cierto  arbusto  cuyas  ramas  m 

fuertes  y  muy  flexibles  6  elasticas.  Q.) 

aid.  Dpt.  y  prov.  Moquegua,  dist.  Ichima: 

habt.  150. 
Lloqae  bianco,  chac.  Dpi.  Libeztad,  pror. 

y  dist.  Otusco. 
Lloqnecata)  chac.  Dpt.  Arequipa,  pro?. 

Condesuyos,  dist.  Yanaquihua. 
Lloquehua  6  San  Miguel^  asi  sellamaelno 

Pulperia  desde  su  confluencia  con  el  Je- 
sus Maria. 
Lloqne-lloqae,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Santa  Eosa :  habt.  56. 
Lloque-Uoque  cliico,  est.  Dpt.  Pimo,  pror. 

Lampa,  dist.  Santa  Rosa. 
Lloqaeo,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 

lloma,  dist.  Lari. 
Uoqne,  pampa  y  tambo,  Dpt.  Arequipa, 

prov.  Islay :  distade  Islay  19  leg.  (106  L). 
Lloque-pai^ju,  aid.  y  hda.  Dpt.  Moqu^na, 

dist.  Torata. 
Lloquesa,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaja, 

dist.  Macusani. 
Lloqneta^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pftoear- 

tambo,  dist.  Cattca. 
Lloqueta,  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno,  pror. 

Sandia,  dist.  Patambuco. 
Lloqueta,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  lansf^ 

dist.  Umachiri. 
Llwiueta^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucai-a. 
Lloms,  hdas.  de  vina  (dos)  Dpi  y  pror. 

Arequipa,  dist.  Vitor:  habt.  8  y  51. 

LlotacoUay,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Tayabamba. 
Lloyd,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea, 
Lluclla,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  did. 

Pacaraos. 
Lluclla,  (Lloclla  avenida,  twrente)  aid.  J 

est.  Dpt.  Aiequipa,  prov.  Caylloma,  disi 

Sihuas. 
LlaellaiuayOy  (rlo  de  torrentes  6  avenidas. 


LLULLA 


—  551 


LLUSC 


Q.)  no  tributario  del  QuiUabamba,  prov. 

Carabaya,  Dpt.  Puno. 
Uoellaiio,  (la  avenida  6  torrente.  Q.)  aid. 

Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  diet.  Yunguyo. 
UnellttSCia)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ayapata. 
Uoeta,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangallo. 
Llnetiiyo,  aid.  Dpt.  Cazco,  prov.  Ganchis, 
^     dist.  Cheocacupi:  habt.  181. 

UneufNliiipa,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Ollachea. 
Unehaiitii)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Payco. 
Unehubainlni,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Ghilia. 
Lluchubamba,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad, 

prov.  y  dist.  Pataz :  habt.  220. 
Llnchufii,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

San  Antonio. 
Lluehupuero,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 

marca:  habt.  49. 
LlucUay,  {YuicllalleYeLr  cargada alguna  co- 
sa.  Q.)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Callalli. 
Llulchocolpon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Llumpa. 
Llulchos,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Ghacas. 
UuiDy    est.  Dpt.  Libertad,   prov.  y  dist. 
Otusco :  habt.  799 :  dista  4  leg.  (22  k.)  de 
Otnsco. 
LluipapiiqiiiO)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  San  Ger6ninio. 
UullaclmchuraS)  {Lhdla  mentira,  fiingido 
chuchttra  frio  de  calentura  6  terciana.  Q.) 
no  tributario  del  Palcazu  por  la  izquier- 
da,  dntes  del  Mayro. 
Llnllampata,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghun- 

vivilcas,  dist.  Golquemarca. 
Llnllaii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Llui^an,  (mentiroso.  Q.)  rio  tributario  del 

de  Haaras,  Dpt.  Ancachs. 
Unllapuqilio,  hda.  Dpt.  y  prov.  Gajamar- 
ca,  dist.  GhetiUa:  habt.  97. 

ilallayecani,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghun- 
vivilcas,  dist.  Velille. 

Jnllofara)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Huancaspata. 

Inllas,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Ayja. 


Llollacha,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Llullucha,  (tiernesito,  blandito;  ovas  que 

crecen  en  los  rios.  Q.)  mina  de  plata, 

Dpt.  Huancavelica,  prov.  Angaraes,  dist. 

Lircay :  ley  60  m. 

Llullucha,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
dist.  Abancay. 

Llalluchani,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Pani- 
ro,  dist.  Gollcha. 

Llulluchani,  (ovas.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno, 
prov.  Garabaya,  dist.  Macusani. 

Llumbe,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 
dist.  Gumbicus. 

Llompa^  distrito  de  la  provincia  de  Poma- 
bamba, Dpt.  Ancachs. 

Llumpa,  (hmpio,  despejado.  Q.)  pbl.  capital 
de  este  distrito,  de  la  provincia  de  Poma- 
bamba, Dpt.  Ancachs:  habt.  708:  dista  7 
leg.  (89  k.)  de  Pomabamba. 

LluncOf  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 
Huacar. 

Llunelie,  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes, dist.  Lircay :  habt.  866,  con  los 
de  Ghuarma  y  Percca. 

Llmichiy  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  46. 

Llanchicate)  {Llunchiccate  ladera  enlucida, 
Q.;  si  es  corrupcion  de  Llunchicatha,  salir 
de  madre  el  rio,  anegar.  Ay.)  aid.  Dpt. 
Amazonas,  prov.  Bongard,  dist.  Gopallin : 
habt.  48. 

Lloni^O,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Atun- 
colla. 

Llmihuilmasi)  (debe  ser  corrupcion  de 
Lluncu  huadf  casa  brunida  6  Hmpia.  Q.) 
mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Ghuco. 

lioiitayocC)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  San  Miguel. 

Llupe^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Bestauracion. 

Llurcaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 
tambo,  dist.  Ghiquian. 

Lluscanay^  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Anta :  habt.  68. 
LloSCO,  {Lhiscca,  liso,  pulido,  bruiiido.  Ay.) 

pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  GhunvivUcas,  dist. 

Santo  Tomas :  habt.  652. 
Lluscuna,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Pichacani. 


LLUTA  —  5 

Llnsbcapampa,  chac.  Dpt.  Caj&marca,  prov. 

Ghota,  dist.  Huambos. 
Llushcapaupa,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 

ca,  diat.  Jesim:  habt.  276. 
Llnslitu,  cha«.  Dpt.  AncachB,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caraa. 
Llusita,  (reavaladero.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Aya- 

cuclio,  prov.  Cangallo,  dist.  Huancaray- 

lla:  habt.  280. 
Llustallustat  (corrupcion  de  Lluscca-lluscca 

muy  pulido  6  resbaloso.  Ay.)  aid.  Dpt. 

Puno,  prov.  Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Iilntfl,  eat.   Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Bestauracion. 
Lluta,  diHtrito  de  la  provincia  de  Cayllo- 

ma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  924. 
Lluta,  (tapar,  embatrar,  juiitar  pledrae  con 

tierra.  Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de 


2—  LI 

de  la  provincia  de 

pa:  habt.  270. 
Llcta,   hda.  Dpt. 

dist.  Quilca:  i  i  1 
Lluta,    dlBtrito  de 

Dpt.  Taona:habt 
Lluta,  pbl.  capital 

provincia  de  Arii 

1,119. 
LIutaiifl,  chac.  Dpt. 

dist.  Quechualla. 
LIutil,  hda.  Dpt.  Aj 

dist.  Huancarqiii. 
LIutu,  est.  Dpt.  Cu! 

diat.  Santo  Tomat 
Lluylla,  aid.  Dpt. 
Llu.nullo,  aid.  Dpt 

diat.  Gheccacupi: 


M 


Macttf  {nmca  cierta  raiz  como  la  papa  que  se 
come:  macca  pegar,  aporrear,  Q.;  Macca 
muy  semejante  6  parecido.  Ay.)  est.  Dpt. 
Cajamarca,  prov.  Celendin,  dist.  Lucma- 
pampa:  babt.  168. 

Maca,  hda.  Dpt.  Juiiin,  prov.  y  dist.  Tar- 
ma. 

Maca,  bda.  Dpt.  Cuz'co,  prov.  Cbunvivilcas, 
dist.  Santo  Tomas. 

Maca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucuito,  dist. 
Have :  babt.  28. 

Maca,  distrito  de  la  provincia  de  Caylloma, 

Dpt.  Arequipa:  babt.  621. 
Maca,  pbl.  capital  de  oste  distrito  de  la  prov. 

Caylloma,  Dpt.  Arequipa:  babt.  860. 
Hacabiy  (deribado  de  Maca  6  de  macca.  Q.) 
islas,  dos  principales,  la  mas  alta  tiene 
10m.  alt.:  d.  los  7°  49'  20"  lat.  y  81^  48' 
24"  long.  El  fondeadero  es  de  arena,  de 
9  a  18  brazas  a  medio  cable  de  la  punta 
N.;  habia  un  dep6sito  de  buano  de  exce- 
lente  calidad,  que  en  1868  tuvo  681,047 
toneladas :  boy  estA  casi  agotado. 
lai^alNMla,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machaco,  dist.  Santiago  de  Cbuco. 
bcacara,  bda.  Dpt,  Piura,  prov.  Payta, 
dist.  Haaoa:  d  2  leg.  (11  k.)  de  Payta. 
bcaeona^  aid.  y  bda.  Dpt.  y  prov.  Lima, 
dist.  Pacbacamac:  babt.  95. 
ACACONA,   hda.  de  viiia  Dpt.  y  prov.  lea, 
dist.  S.  Juan  Bautista:  a  877i^-  alt.,  tem- 
peratnra  SI""  (Enero).  Es  una  de  las  ba- 
iGendas  mejor  cultivadas  y  que  mas  pro- 
face  en  el  valle  de  lea :  se  calcnla  su  pro- 
jlacto  en  2,100  qnintales  de  aguardiente; 
If  5,700  quintales  de  vinos  generosos.  Es 
i^lebre  por  la  derrota  que  sufri6  en  esta 
pacienda  la  division  Patriota  que  manda- 
U  el  General  Tristan  en  1828. 


Macaehacra,  (cbacra  6  fundo  de  papas  11a- 
madas  maca,  Q.)  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huanta,  dist.  Huamanguilla:  babt.  722: 
dista  2  leg.  (11  k.)  de  Huanta. 

llla^chail]5  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucui- 
to, dist.  Zepita. 

Macac'he,  (cantaro  muy  grande:  hombre  be- 
bedor  y  barrigudo.  Ay.)  est.  Dpt.  y  prov. 
Puno,  dist.  Cbucuito. 

Ulacachupaf  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y 
dist.  Huanta. 

Macaliualaca)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Santa,  dist.  Huarmey. 

Hacahuasi  6  Marcahuasi,  aid.  Dpt.  Apuri- 
mac,  prov.  y  dist.  Abancay :  babt.  969. 

Macainanj^O)  aid.  y  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Convcncion,  dist.  Santa  Ana:  babt.  91. 

Macana,  (porra.  Q.)  aid.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  La  Mar,  disV.  Anco. 

Macauclia)  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Chupamarca. 

Maoani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

Hacanya^  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Tayabamba :  babt.  108 :  dista  de  Ta- 
yabamba  5  leg.  (28  k.). 

JHacapa&cca,  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Cangallo,  dist.  Huambalpa. 

Macapay,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvi- 
vilcas, dist.  Ccapacmarca. 

Hacara,  (puede  ser  corrupcion  de  Macca- 
ya  barro  muy  podrido  para  hacer  ollas. 
Ay.)rio  tributariodel  Chira,  por  laizquier- 
da,  en  los  4°  15'  lat.  y  82^  80'  long,  mas 
6  m^nos :  nace  en  la  Cordillera  de  Avaba- 
ca;  baja  por  la  quebrada  de  Espindula  con 
rumbo  casi  Oeste.  En  las  negociaciones 
iniciadas  con  la  Bepdblica  del  Ecuador 
(antes  Colombia)  se  ha  fijado  este  rio  oo- 

70 


MACA 

mo  limite  entre  &vaha.s  Repiiblieaa ;  pero 

hasta  hoj  qo  se  ha  concluido  niugun  tra- 

tado. 
MAOABi,hda.  Dpt.   Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Suyo:  distade  Qoiroa  81eg.  (44  4  k.). 
MiCAfii,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov,   Pay- 

ta,  dist.  Huaoa:  habt.  186:  diata  de  Pay- 

ta  6  leg.  (33  i  k.) 
Macaiu,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La  Mar, 

dist.  Anco. 
Macuniiiif  aid.  Dpt.  yprov.  Areqaipa,  dist. 


Maxarajf  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Chimvi- 
vilcas,  dist.  Cbamaca:  babt.  26. 

nacarcancliai  hda.  Dpt.  Jnnin,  prov.  Pas- 
co, dist.  Pallancbacra :  liabt.  ISO. 

Kacari,  eat.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Parina- 
cocbas,  dist.  Pacapausa. 

U&OABi,  distrito  de  la  provincia  de  Lampa, 
Dpt.  Puno:  babt.  S,092. 

Uaoui,  {ma  veamos,  eari  varon,  valeroso. 
Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la  pro- 
vincia de  Lampa,  Dpt.  Puno. 

Hlcarlmayo,  est.  Dpt.  Ptmo,  prov.  Lampa, 
dist.  Umacbiri. 

HacaSf  (c&ntaro  mediano.  Q.)  cerro  mine- 
ral en  el  distrito  de  Moro,  prov.  Sauta, 
Dpt.  Ancacbs. 

Maoas,  aid.  y  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Hoamantanga:  babt.  227,  con  los  de 
Trapicbe. 

Hacasitt  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 
dist.  BestauxacioB :  babt.  896. 

Hacashcat  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Bestauraoion. 

Hacasi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

Hacate,  distrito  de  la  provincia  de  Huaylas, 
Dpt.  Ancacbs:  habt.  3,134.  Este  distrito 
es  muy  rico  por  sue  abundantes  cerros 
minerales  de  plata  y  otros  metales. 

Macatk,  (paede  aer  corrupcion  de  Alaketa, 
baylar  en  meda  tomdndose  las  manos. 
Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Huaylas,  Dpt.  Ancacbs:  est^  si- 
tuado  i,  2,745  metros  altura:  babt. 
distft  2  leg.  (li  k.)  de  nna  mina  de 
bon  de  piedia  y  6  leg.  (44  \k.)  de  Ca- 
ras. 

Macate,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Ynngay. 


a  —  MACO 

IHflCay,  est.  Dpt.  Cozco,  prov.  ydi 

habt.  94. 

Hacaya,  (cierto  emplasto  may  hedi 

mina  de  yesb  al  pi^  de  la  Gordil 

Tarapacd,  dist.  Mamiua:  ley  SC 

Macata,  aid.  Dpt.  Tarapaci,  dist. 

&  1,921m.  alt.:  babt  119,  dista 

pac&  16  leg.  (89  k.). 

Hacayoc,   bda.  Dpt.  Ayacucbo, 

Mar,  dist.  Chungui. 
Maciiytoro,  bda.  Dpt.  Apurimac, 

tabambas,  dist.  CbuqnibambilU 
MacchftDi  (macha  emborracharse. 

Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari,  dis 

Uin. 
Hacclias,  aid.  Dpt.  Ancaohs,  pre 

dist.  Chavin. 
Haceda)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  1 

dist.  Lamas . 
Macerce,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov 

dist.  Kestaiiracion. 
HacetOf  hda,  Dpt.  y  prov.  Puno,  A 

cuito :  &  los  16-  51'  50"  lat.  y  73 

loDg,:  i  3,975m.  alt. 
Mac-hna,  cbac.  Dpt.  Puio,  prov 

Sdndia. 
Maclla,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov 

tambo,  dist.  Cocbamarca. 
Macllic,  hda.  Dpt.  Juniu,  prov.  Ja 

Comas. 
Maciiia,chae.  Dpt.  Ayacncho,  prov. 

dist.  Sao  COB. 
Hacma-panipa,  cbac.  Dpt.  Ayacni 

Lucanas,  dist.  Sancos. 
NacO,  {Maki  mano.  Q.;  Macoieati 

dondo;  fomido.  Ay.)  aid.  y  hda, 

nin,  prov.  y  dist.  Tarma. 
Macon,  cerro  mineral  de  oro  A  5 1^ 

de  Taqnilpon,  Dpt.  Ancacbs,  pn 

las,  dist.  Macate. 
Macon,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dis 
Macon,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hi 

dist.  San  Mateo. 
Ulacorai  bda.  Dpt.  y  prov.  Hu&ni 

CbJncbao. 
Macorca,  {macurgui  frio  inteoso  dfl 

Q.)  laguna  en  el  centro  de  las  C 

de  Hniloaralca  y  Ampato,  prov.  ( 

Dpt.  Areqnipa. 
Hacoy,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

dist.  Pampas. 


MACHA 


555 


MACHA 


MacpoO)  ehac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ghiqnian. 
HacncmZf  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Marca. 
lacray,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Pueblo  Libre :  habt.  288. 
Uacbat,  hda.  Dpt.  Anoaclis,  prov.  Huaylas. 

dist.  QniUo:  habt.  117. 

MaerocmZy  cerro  mineral  de  plata  en  la  pro- 
vincia  de  Lucanas,  Dpt.  Ayacucho :  d 
S,id&BL  alt. 

IkcsmnlHini,  rancheria  de  salvajes  de  Jf- 
varos  &  orillas  del  Pastaza  arriba  dd  la 
conflnencia  con  el  Bombonasa. 

lacnli  6  Maculj  aid.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Haaylillas :  dista  de  Haayli- 
Uas  i  leg.  (1  i  k.). 

liCnsanlf  distrito  de  la  provincia  de  Gara- 
baya,  Dpt.  Puno:  habt.  1,418. 

dACUBANi,  {maco  sanuy  robasto  6  gordo  en 
oierto  tiempo.  Ay.)  pbl.  capital  de  la  pro- 
vincia de  Garabaya,  y  del  distrito  de  Ma- 
casani ;  situado  en  la  Cordillera :  &  4,d28m. 
50  alt.  por  cnya  razon  el  term6metro  ba- 

ja  en  la  noche  d  18^  bajo  de  cero:  y  de 

dia  no  snbe  de  18^  sobre  cero  (Agosto): 

dista  de  Grucero  18  leg.  (72|  k.)  al  N.  0., 

Y  de  Gorani  9  (50  k.). 

Cbl^  chac.  Dpt.  y  prov.  Hu^nnco,  dist. 

Inacar,  en  la  qnebrada  de  Cayran. 

CHA,  (emborracharse.  Q.)  aid.  y  est.  Dpt. 

xequipa,  prov.  Gamand,  dist.  Garaveh: 

abt.  99:  d  1  leg.  (5  |  k.)  de  Garaveli. 

3HA,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

Lst.  Tuti :  en  las  faldas  de  la  Gordillera. 

iiaCy  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

st.    Chavin:  habt.  151. 

haca,  (machacacc  borracho.  Q.)  aid.  Dpt. 

izco,  prov.   Quispicanchi,  dist.  Urcos: 

l?**  9'  46"  lat.  y  71°  42'  22"  long.:   d 

029m.  alt.:  habt.  156: 

haeCy  chac.  Dpt.  Gnzco,  prov.  Ghunvi- 

cas,  dist.  Colquemarca. 

laceoyOy  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganas, 
t.  Yanaoca :  habt.  227. 
tAccoYo,   aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gan- 
s,  dist.  Fampamarca :  habt.  78. 
AOcoTOy  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Garaba- 
dist.  Maensani. 

ac-buay^  (culebra  boba.  Q.)  est.  Dpt. 
amarca,  prov.  y  dist.  Cajabamba. 


Machac-huat,  est.  Dpt.  Ayacncho,  prov. 

La  Mar,  dist.  Ghungui:  habt.  7. 
Machac-huat,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gas- 

tiUa,  dist.  Yiraco:  habt.  125. 
Machac-huat,  aid.  Dpt.  y  prov.  Areqnipai 

dist.  Socabaya. 
Macliacmaiia,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Vilque. 

Machaemarca^  (distrito  6  comarca  de  bor- 
rachos.  Q.)  asi  se  llama  la  reunion  de  va- 
rias  aldeas,  del  distrito  de  Tinta,  prov. 
Caucbis,  Dpt.  Guzoo;  entre  todas  tienen 
748  habt. 
Machacuabca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Gara- 
baya, dist.  Ayapata. 
Machacmarca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Cupi, 
Machacmabca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghu- 

cuito,  dist.  Zepita. 
Saehachayj  est.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Ga- 

jabamba,  dist.  Huayllabamba. 
Machahuallaf  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Union,  dist.  Quechualla. 
Hachalmayo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Uumpa. 
Machailf  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Huaucaspata;  dista  de  Huanoaspata 
1  leg.  (5  i  k.);  de  Parooy  12  (67  k.). 
Machapampa, ,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Gotaparaco. 
Macharap,  cerro  mineral  de  cobre  y  6xido 
de  fierro  argcntifero:  A  1  leg.  (5  i  k.)  del 
puoblo  de  Conchucos,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Pallasca. 
Machay,  (cueva,  sepultura  de  los  indios.  Q.) 
hda.  Dpt.  y  prov.  Hu^uco,  dist.  Ghin- 
chao. 
Machat,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Laraos. 
Machay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  YauyoB, 

dist.  Ayaviii. 
Machay,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Anco. 
Maehaybamba,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Uru- 
bamba,  dist.  Ollantaytambo. 

Machay cnmCf  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri.  dist.  Casta, 
Kachayhuay,  (cueva;  y  si  es  corrupcion  de 

niachac-huay  significa  culebra  boba.  Q.) 

cerro  mineral  en  el  distrito  de  Aquia,  prov. 

Gajatambo,  Dpt.  Ancachs. 


MACHU 

Machaymoc,  chac.  Dpt.  Junio,  prov.  Faaco, 

diet.  FaUanchacra. 
KftChayniyOC,  bda.  Dpt.  y  prov.  Huinuco, 

dist.  Cliiuchao. 
Machajniyaec,  chac.  Dpt.  Ayaeucho,  prov. 

Lucanas,  diet.  Otoca. 
Machaypata,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Omacha. 
Hacliajiambo,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad, 

prov.  y  dist.  OtoBco:  habt.  226;  diyta  de 

Otusco  8  leg.  {44  i  k.). 
THachcOt)  chac.  Dpt.  Ancaolis,  prov.  y  dist. 

Huaylas. 
Macbepayt  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Yungar. 
flacbete, cliac.  Dpt.  Cajamnrca,  prov.  Jaen, 

diet.  Chirisoe. 
Nac!lg6p)  chac.  Dpt.  AncacLs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Llumpa. 
jdacbgo,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hiiari, 

dist.  Cbacas. 
Haehi)  (doles,  enjuagar,  regar.  Q. )  aid. 

Dpt.  Libertad,  prov.  j  dist.  Otusco:  habt. 

214. 
Machi.  lida.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Llama:  habt.  200. 
Maohi,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huinuco. 
.ffachicamanl,  (limpio  6  quito,  pecados.  Q.) 

rio  y  lavadero  de  oro,  Dpt.'  Puno,  prov. 

SiLndia,  dist.  Phara. 
Machlrit  bda.  cooal,  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Goasa. 
nacho-molinOt  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

diet.  Paniro :  babt.  7. 
.Hacbo-mcio,  mina  de  plata  al  E.  del  pue- 
blo de  Yanli,  Dpt.  Juiiin,  prov.  Tarma, 

dist.  Yauli:  ley  5,000  marcos:  dudainoa 

de  este  dato. 
jVachotonca)  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Uru- 

bamba,  dist.  Olhuttaytambo. 
Maclmaii^ay,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 

tilla,  diet.  Viraco. 
nachneara)  est.  Dpt.  Cajamaroa,  prov,  y 

dist.  Cajabamba. 
Machncmz,  (Cruz  vieja,  Q.  y  castellano.) 

despoblado  6  c&mpo,  Dpt.  Huancavelica, 

prov.  Castrovireyua ,   dist.  Huaytarfl:  il 

4 ,182m-  alt, :  temperatnra  4°  (Enero) :  dis- 

ta  de  Huaytari  4  leg.  (22  k.). 
Maefancliacaiia,  (escalera  viej  a  6  antigaa.  Q.) 

pascana  en  la  oriUa  del  rio  San  Gaban, 


-556  — 


m 


abajo  de  la  Lda.  de  ( 
prov,  Carabaya :  el  tei 
&  las  C  a.  m.  (Sedeu 
711»  3'. 

IHacliuccoyo,  est.  Dpt. 
dist.  Macari. 

UacIiuchlDcas,  bda.  ooc 
CarabajA,  dist.  Ayapi 

Machu-hnasi,  est.  Dpt. . 
ciuiaa,  dint.  Saucos. 

Machu-huasi,  est.  Dpt.  J 
tabamba,  dist.  Facliac 

Machu-huasi  ,    est.    Dpt 
Huamanga,  dist,  Soco 

Hitdiull,  chac.  Dpt.  Ar< 
desuyos,  dist.  Chuquil 

Madnainila ,  aid.  Dpt. 
Jaen,  dist.  Colasay. 

Madera,  lio  ti-ibutario  d 
S°  30'  lat.  y  GO-  SO'  loi 
eorre  por  territorio  t 
pero  como  es  formado 
que  naceu  en  el  Peru,  t 
lo  en  este  Diccionario, 
Begun  el  tratado  de  Sn 
ta  semidistaucia  de  es 
uue  con  los  rios  Mam' 
ni,  hasta  que  entra  al 
mite  Oriental  con  el  I 
El  rio  Madera  6  2 
por  loB  rJOH  Beni  y  Ma: 
tflu  separadns  de  las 
por  una  cadena  de  i 
abra  eata  i  4,788iii-  e 
— Pfn'i  piirrafo  limite 

Idailirmr,  hda.  Dpt.  y 
SaaBlaa:  habt.  4. 

Hadre  de  Dios  6  Aman 
del  Madera.  Antes  de 
el  Madre  de  Dios  se  r 
lo  quees  un  error;  pu 
onido  con  el  Inambai 
lat.  tributan  sus  agn 
citado  rio  Madera.  £i 
formadoporlarenmoE 
do  los  principales  el 
que  forma  los  rios  1 
ramo  principal  es  el  I 
ser  considerado  comi 
caudal  de  aguas:  (v< 
Cuando  recibe  las  ago 


MAGD 


557 


MAKE 


varfa  su  curso  al  N.  0.  y  a  tf echos  es  muy 
torrentoso ;  forma  varias  islas,  sieudo  las 
principales  Yucal  y  La  Mnerte :  cnando 
recibe  las  aguas  del  PantiacoUa,  toma  el 
mmbo  N.  E.  haciendo  grandes  rodeos  al 
pi^  de  sns  colinas.  Muchas  dificultades 
presenta  este  rio  para  su  navegacion* 
aunqne  alganos  abrigan  la  cugauosa  es- 
peranza  de  lo  contrario. 

Kadre  de  Dios  La,  miua  de  plata  en  el  cerro 
Santo  Cristo,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Macate. 

Madke  de  Dios  La,  mina  de  plata  en  el  cer- 
ro de  Pisco,  Dpt.  Jimin,  prov.  Pasco,  en 
el  tajo  de  Santa  Eosa. 

■adrid,  punta  d  los  IS**  59'  30"  lat.  y  72« 
44'  24"  long. 

Xadri^l,  distrito  de  la  provincia  de  Cay- 
lloma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  618. 

Madbioal,  pbl.  capital  de  este  dist.  de  la  prov 
de  Caylloma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  294. 

Ha^Ilaiia,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
y  dist.  Cajabamba. 

Magan,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
TrujiUo. 

Sa^aleilfl,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 
cbapoyas,  dist.  Jalca:  habt.  834. 

Maodalsna,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 
Cajamarca:  habt.  606. 

IdAGDALENA,  pbl.  Capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  y  Dpt.  de  Cajamarca:  habt.  286: 
d  6  leg.  (88  i  k.)  de  Cajamarca. 

Magdalena,  rio,  nace  cerca  del  pueblo  de  la 
Asuncion  en  el  Dpt.  y  prov.  de  Cajamar- 
ca; d  los  V  id'  lat.  y  S(y  50'  long,  corre 
casi  al  0.  hasta  que  descmboca  en  el 
mar;  &  los  7*»  20'  20"  lat.  y  SV  54'  51" 
loxig.  cerca  del  puerto  de  Pacasmayo,  i 
donde  se  le  dd  el  nombre  de  rio  Jequete- 
peque;'  por  su  rivera  corre  el  ferrocaril 
hasta  dos  millas  dntes  del  pueblo  de  la 
Magdalena:  sirve  en  partes  de  hmite  il 
las  provincias  de  Contumazit  y  Chota. 

rai^alena,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 
[agoai-ena,  mina  de  plata  en  Chanca,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo:  ley  60  m. 
jLOi>AL£NA,  mina  de  plata  en  Auquimaroa, 
I>pt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo, 
ley  2D0  m. 
aGi>AXJ5iu,  mina  de  plpmo  en  el  cerro  Tin- 


ta,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist 
Oyon :  ley  80  m. 
Magdalena,  mina  de  plata  en  Pumahuain, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  An- 
dajes.  al  E.  de  la  de  Pumahuain:  su  direc- 
cion  Sur,  inoUnacion  casi  vertical;  ancho 
lm.40. 

Magdalena,  mina  de  plata  en  el  cerro  mine- 
ral de  Pasco,  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco. 

Magdalena,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 
cayo,  dist.  Chongos. 

Magdalena,  tambo,  situado  d  5  leg.  (27  i  k.) 
al  N.  de  la  hda.  de  Caballero :  y  a  200m. 
del  pueblo  de  Yautan,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Santa,  dist.  Yautan. 

Magdalena,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt 
Lima:  habt.  1,812. 

Magdalena,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  y  Dpt.  de  Lima :  habt.  865. 

Magdalena,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Huamantanga. 

Magdalena,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Yauyos. 

Magdalena  La,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Pisco, 
dist.  Chincha. 

Magdalena,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas ,  dist.  Huancarama ;  dista  de 
Huancarama  ^  leg.  (1  i  k.). 

Magdalena,  archipi^lago,  de  5  islas,  25  mi- 
Uas  (46  k.)  mas  abajo  de  la  coufluencia 
del  Palcazu  con  el  Pachitoac. 

HaiTdaleiia  de  Cao,  distrito  de  la  provincia 
de  Trujillo,  Dpt.  Libei-tad:  habt.  671. 

Magdalena  de  Cao,  pbl.  capital  de  este  dis- 
trito de  la  provincia  de  Trujillo,  Dpt.  Li- 
bertad: habt.  458 ;  dista  de  Malabrigo  6 
leg.  (27  4  k.). 

H^ipill,  (corrupcion  de  Mahin  aburrkse,  no 
querer.  Q.)  aid.  Dpt.  Cajamai-ca,  prov. 
Chota,  dist.  Cachen :  habt.  448,  inclusive 
los  de  Tocmoche. 

Magin,  aid.  y  hda.  Dpt.  Lambaycque,  prov. 
Chiclayo,  dist.  Chongoyape :  habt.  108. 

Ha^opata,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 
Yanahuara. 

Hago,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
dist.  Callalli. 

Hahaslnin,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Casma. 

Sfahence,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
.  ras,  dist.  Yungar. 


MALA 


—  558  — 


Htthaayani,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pauear- 
tambo,  dist.  Ccatcca:  habt.  40. 

Malmaj-panipa,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco, 
proT.  Urubamba,  (list.  Maras:  habt.  346. 

Mabnayiiri),  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La 
Mar,  dist.  Tambo:  liabt.  164. 

Maiznl,  chac.  Dpi.  Lima,  prov.  Cauta,  dist. 
Atavillos  Bajos. 

Mrtiz-derramndo,  aid.  Dpt.  Piura,  prov. 
Payta,  dist.  Querocotillo :  habt.  26, 

najada,  chac.  Dpt,  Amazonas,  prov.  Luya, 
diat.  Bagua:  habt.  24. 

Majada,  aid.  Dpt.  Cajamaroa,  prov.  Chota, 
dist.  Llama:  habt.  451,  eon  log  de  Chu- 
gwr  y  Huarimarca, 

Majan,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov,  Trujillo, 
dist.  Aecopo. 

Hl^eS,  rio,  vease  Camaiiii,  no. 

Majbs,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 
diat.  Viraco. 

Kajes,  valle,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla: 
dista  de  Quilca  22  leg.  (122  J  k.). 

Majes,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 

MiyOC,  ehao.  Dpt,  Juniu,  prov.  y  dist.  Tar- 
ma. 

Hiu'opata,  aid.  y  hda,  Dpt.  Cuzoo,  prov. 
Faucartambo,  dist.  Challahamba :  habt. 
92. 

HiyorO)  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca : 
habt.  50. 

H^jnelO,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 
lla, dist.  Aplao. 

Uajuelo,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 
lla, dist.  Viraco. 

Majuelo,  hda.  Dpt,  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Sihuaa. 

Majoelo,  ehac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ho. 

Hajaelo  de  Italiai  hda.  Dpt.  y  prov.  Tac- 
na, dist.  Locumba. 

Majaelode  la  Pe!ia,hda.  Dpt.  yprov.  Tac- 
na, diat.  Locumba. 

Majuelo  de  Satnta,  hda.  Dpt.  y  dist.  Mo- 
qnegoft. 

Hala,  (asi  Uamaban  &  los  iudios  natnralcs 
de  Larecaja  hoy  de  Bolivia)  punta  il  los 
8°2'lat.  y  82"  27'  50"  long. 

Mala,  mina  de  plata,  al  0.  del  pueblo  de 
Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Tauli:  ley  30  m. 

Mai.a,  rio,  n&ce  en  la  Cordillera  al  N.  de 
Haarochiri,  de  las  lagunas  de  Tnctnoo- 


MALA 

)  de  filt.  La  cnn 


cha,  i  4,B£ 
cerro  en  que  estin  dichas  lagnnas: 
ft  4,945>n,30  alt.  ydesemboca  en  e 
los  12°  40'  35"  lat.  y  79"  1'  44"  1 
Tumbo  es  de  N.  a  8.  hasta  cerca 
bio  de  San  Lorenao ;  y  de  aqui 
S.  0. :  en  el  pueblo  de  Ban  Lorei 
ca  de  Hnarochiri  se  reune  con 
que  nace  de  3  lagunas  al  N.  y  N 
Carhuapampa  que  estd  a  4,737'"^ 

Mala,  distrito  de  la  provincia  de 
Dpt,  Lima:  habt.  1,675. 

Mai^,  phi.  capital  del  distrito  de  la 
cift  de  Cafiete,  Dpt.  Luna:  habt. 
13a.  alt. 

Mala,  hda.  de  caiia,  Dpt.  Lima,  pi 
iiete,  diet.  Mala. 

Halabri^,  punta  y  cerro,  li  los  1 
lat.  y  81°  46'  44"  long,  tiene  240"i 
de  UjoB  parece  iala. 

Malabeigo,  paerto  menor  y  enaena 
dia  milla  al  E,  doblando  la  punta 
nombre,  d  loa  7°  42'  20"  lat,  y  81 
long.:  la  ensenada  ea  esteusa  p( 
grosa,  porque  en  el  fondo  hay 
no  fijadas  en  las  cartas,  tales  son : 
Garcia,  Eooa  Eeinder,  Boca  Dit 
Pi6s;  por  esta  circunstancia  y  po 
da  la  ensenada  no  tiene  mas  qui 
brazasde  fondo ;  por  las  frecuen 
vezas  y  fuertes  vientos,  es  peligr 
puerto:  diata  4  leg.  (22  k.)  de  Mi 
de  Cao. 

MOVIMIENTO  MARITMO 
EH  KL  PHEETO  BE   MALABKIOO  EN 
Entraron  Toneladas  1 

46Euqnes 7,763 

66  Vapores 156,446 

70  Botes 280 

BaUeron  igual  uiimero  de  bnqi 
pores  con  297  pasageros. 
Halaca,  chao.  Dpt.  Moquegua,  dis 

Milaga,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  1 
ba,  dist.  Ollantaytambo. 

nalahnaylla,  aid.  Dpt.  Cuzco,  pro 
vivilcas,  dist.  Livitaca. 

iHal-lllmfl,  mina  de  carbon  de  pit 
tracita)  en  la  quebrada  de  Cht 
Dpt.  Libertad,  prov.  Trujillo:  a 
(40  k.)  al  N.  0.  de  la  ciudad  de 


MALI 


559 


MALLA 


Iftlamarea,  chao.  Dpt.  prov.  y  dlst.  Hud- 

nuco. 
flalambO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Malambo,   aid.  Dpt.  y  dist.   Junin,  prov. 

Tarma :  habt.  255. 
Malancliaca)  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Huariaca:   dista  de  Pasco  6  leg. 

(83  j^  k.);  de  Huariaca  2  (11  k.). 

Malca^  roiuas  de  una  ciadad  antigua  de  los 
Incas  en  las  inmediacioues  de  Cuelap,  & 
loB  6«  25'  20"  lat.  y  80<>  10'  29"  long,  y  d 
2,988ni.  alt. 

Malca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Cochamarca. 
Malcamachay,  (Mallca  garganta,   macJiay 
cneva.  Ay.)  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Gajabamba:  habt.  729. 
HalcaSy  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Gaja- 
bamba, dist.  Condebamba. 
Malcas,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Matara. 
Malcayocc,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari :  habt.  278. 
Halco^  (Mallco,  soiior  como  feudal.  Ay.)  est. 
Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parinacochas,  dist. 
PuUorhabt.  111. 
Mai«co,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Camand, 

dist.  Acari :  d,  6  leg.  (83  i  k.)  de  Acari. 
Maleoamayaj  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Pu- 
no. 
Halcoilga,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Santa  Maria  del  Yalle:  habt.  251. 
HaleoyapO)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ituata. 
Malcuclie)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Yinac. 
■alchau,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Ayja. 
■aldonadO)  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 

dist.  Querocotillo. 
■alejy  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo 9  dist.  Oyon. 
EttlicaSy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 
dist.  Moro. 

lalill^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusoo, 

dist.   Xjncma. 
lalingB»9  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Piura, 

dist.  Tambo  Grande :  habt.  800. 
MinguttBa,  aid.  ychac.  Dpt.  yprov.  Piu* 

ra,  dist.  Tambo  Grande :  habt.  862. 


Malmari,  hda.  Dpt.  Ciz3d  ,  prov.    Anta 

dist.  Zurite. 
Malonia,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Livitaca. 
XalpasitOy  hda.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 

dist.  Salas. 

Malpaso  <^  Zorrit-os,  caleta,  &  los  d''  40'  lat. 
y  82°  57'  24"  long. :  la  aldea  es  misera- 
ble :  se  cree  que  hay  en  sus  inmediacioues 
una  mina  de  carbon  de  piedra :  se  extrae 
gran  cantidad  de  petroleo. 
Malpaso  de  Asia,  caleta,  d  los  12''  50'  lat. 

y  78^  55'  4"  long. 
Malpaso,   aid.  y  chac.   Dpt.  Piura,  prov. 
Tiimbez,  dist.  San  Juan  de  la  Yirgen : 
habt.  46. 
Malpaso,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras , 
dist.  Carhuas :  habt.  888,  con  los  de  To- 
•    ma  y  Tincu. 
Malpaso,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pampas. 
Malpaso  6  San  Uafaely  hda.  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Santa,  dist.  Casma :  habt.  194. 
Malpaso,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Huarmcy. 

Malpelo,  cerro  inmediato  d  la  orilla  del 

mar,  ccrca  de  la  punta  de  Picos  en  la 

provincia  de  Payta,  Dpt.  Piura. 

Malpelo,  punta,  a  los  8*^  80'  40"  lat.  y  82« 

49'  4"  long. :  esta  cubierta  de  vejetacion. 

Maltay,  cerro  mineral  en  el  distrito   de 

Oyon,  prov.  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs. 
Malvas,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Cotaparaco :  el  pueblo  se  halla  situa- 
do  en  una  falda  muy  inclinada  de  terreno 
arcilloso,  d  tal  estremo  quo  cuando  llueve 
no  se  puede  andar  sin  resbalarse :  estd  d 
8,07 1^-  alt. :  es  muy  escaso  de  agua:  habt. 
1,014. 
Malvas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Cotaparaco. 
Malvas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huaylas. 
Mallacnuta)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan« 
cane,  dist.  Ccojata:  habt.  25. 

Mallacpampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara« 

baya,  dist.  Ayapata. 
Mall^jan,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucard. 
Mallan^  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist« 

Huamachuco :  habt.  60. 


MALLI 


—  660  — 


MAMA 


KallaO,  bAa.  Dpi.  Cuzco,  prOT.  Anta,  dist. 

Limatambo. 
Hallar,  chac.  Dpt.  LibetUd,  proy.  Tnijillo, 
dist.  Chocope ;  il  J  de  leg.  (1  ^  k.)  de  Cho- 
cope. 
Kallai'es,  cbac.  Dpt.  Piura,  proy.  Payta, 

dist.  Querocotillo. 
Mallas,  pbl.  Dpt.   Ancaclis,  prov.  y  dist. 
Huari:  habt.   1,381:  A  2  leg.  (Ilk.)  de 
Huari, 
Mallah,    quebr.'ula,    Dpt.    Ancacbs,   prov. 
Huari ;  eii  ewta  quebrada  hay  miicbos  mi- 
nerales  de  plata  y  cobre. 
M.U.LAS,  rio,  corre  por  la  quebrada  de  est* 

nombre,  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Hiiari. 
Hallascon,   hda.   Dpt.   Cnjomarca,   prov. 

Chota,  diiit.  Cacheu:  Itabt.  216. 
Hallttyf  (ayiinar,  estar  en  ayunaa.  Q.)  pbl. 
Dpt,  Aucachs ,  prov.  Cajatambo ,  diat. 
Oyon :  aimque  situado  &  trna  altura  consi- 
derable, su  elima  no  es  muy  frio:  liabt. 
265 :  dista  S  leg.  (16  i  k.)  do  Tinta. 
Mallayapo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Itiiata. 
nallCK,  cltac,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huarae, 

dist.  Marca. 
Httllciiniayo,  bda.  Dpt.  prov.  y  diat.  Puno: 

habt.  18. 
Blalico,  (casiqne,  eefior  como  feudal.  Ay.) 
aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancano,  dist.  Co- 
nima:  habt.  .lOS. 
Mallcosurn,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huauca- 

ne,  diat.  Molio:  habt.  684. 
HallCDnliata,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Uuan- 

cane,  dist.  Ccojata. 
Nallebauibfl,  hda.  Dpt.   Ayacacho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Tambillo. 
Mallebamba,   chac.  Dpt.  Apmimac,   prov. 

Cotnbambaa,  dist.  Mara. 
Mallegamba,  chac.  Dpt.  Apnrimac,  prov. 

Colabambas,  dist.  Haqtura. 
Hallfo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  proy.  Anta,  diat. 

Limatambo. 
Kolletft,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  CnjiUo. 
Hallintulla.  chac.  Dpt.  Puno,  proy.  Lam- 
pa,  diat.  Nimoa. 
Hallirit  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Ayaviri :  habt.  17. 
HaJliS  6  Huchiia,  {malH  probar  gustando.  Q. 
J  Ay.)  rio  tributorio  del  Huallaga  por  la 


izquierda :  uaoe  en  la  cadena  de  c 

separa  la  boya  del  Hoallaga  de  1 

ranoii,  en  la  provincia  de  Huan 

Mnlinia,  hda.  Dpt.  Cuzco.  prov. 

dist.  Huanoqnite:  habt.  46. 

BfalliUiiy,  hda.  Dpt.  Huancaveli' 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  I 

Hallqni,  (momias  que  adoraban  I 

plaata,  rennevo ;  6  plantar.  Q.) 

neral,  Dpt.  Ancaclis,  proy.  Hua 

Becuay. 

Mallqui,  chac.  Dpt.  Aucacbs,  prov 

dist.  Hcstauracion. 
Mallqui,  chac.  Dpt.  Ancaehs,  pr 

ras,  dist.  Ayja. 
Mallqui,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huan 

Chinchao. 
Hallqnihiiaco,  hda.  Dpt.  Cuzco, 

dist.  Anta. 

Hallqnihuayco,  (quebrada  de  moi 

plautas.  Q.)  aid.  Dpt.  Apurim 

Audahuaylas,  dist.  Huancaray: 

Mallqnima}!!,  rio  tribntario  del  1 

la  derecha. 
Illilllquinpt.teiie»  est.  Dpt.  Puno,  p: 

cnito,  dist.  Yunguyo. 
MallqiUnI,  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 

ro,  dist.  Muiiaui, 
Uallqnitiro,  hda.  cocal,  Dpt.  Pun 

Sdndia,  dist.  Phara. 
Mania)  (el  criadero  do  un  met.il ;  vel 
tal,  6  el  metal  en  terron.  Ay.  j 
Dpt.  Ayacucho,  proy.  Huanta,  d 
cha:  habt.  12S. 
Mainabaiaba,  chac.  Dpt.  Gajamart 

Chota,  dist.  Cutervo :  habt.  74. 
Naniac,  chac.  Dpt.  Junin.  prov.  Hi 

dist.  Pariahuanca. 
Mamacaui,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov 

diat.  Langni. 
HamacO)  aid,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ai 

Limatambo:  habt.  IIS. 
Bfamacoclia,  (mar.  Q.)  aid.  Dpt.  1 
vohca,  prov.  Angaraes,  dist.  Aci 
habt.  191. 
Mauacocha,  chac.  Dpt.  Huancavelic 

Castro  vireyna,  dist.  Cordova. 
HamacOiia»  hda.  Dpt.  y  prov.  Lin 

Pachacamac. 
NamaciHimpat  chac.  Dpt.  Cuzco, 
dist.  Urubamba, 


MAMA 


561 


MANA 


famaJilrOf  (cenro  de  vetas  prmoipales,  6 
de  terrones  de  metal.  Q.)  mina  de  plata 
en  Queropalca,  Dpt.  Hu&nuco,  prov.  Dos 
de  Mayo,  dist.  Banos;  direecion  N.  70^  E. 
indinaoion  easi  vertioal. 

■amahaaniineaf  aid.  Dpi*  Aporimao,  prov. 
Andahnaylas,  disi  Haancarama:  dista  de 
Huancarama  i  leg.  (8  k.). 

Jiailiallllta  (gnsano  madre.  Q.)  pico  en  los 
Andes  al  N.  N.  E.  del  Isluga,  tiene  6,181 
metros  altura. 
HanuiBeay  est.  Dpt.  Jonin,  prov.  Huanca- 

yo,  dist.  Sapallanga. 
Mamanca^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ganas, 

dist.  Langui. 
■aniancea,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ganas, 

dist.  Pichihua:  habt.  261. 
Hamaili)  (halcon :  seiior  de  machos  vasallos: 
provincia  6  comarca;  empeine  6  parte  su- 
perior delpi^.  Ay.)  chac.  Dpt.  Puno,  prov. 
Lampa,  dist.  Ayaviri. 
Hamaniri,  chac.  Dpt.  Pono,  prov.  Lampa, 

dist.  OruriUo. 
Mamanibi,  hda.  Dpt.  Pono,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 
Mamanibi,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Konoa. 
Mamanta^  tambo  entre  los  de  Patalayoni  y 
Gotani,  no  l^jos  de  Phara,  prov.  Sdndia, 
Dpt.  Puno« 
■amapampaj  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 
Mamar^  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco, 

dist.  Sinsicap :  habt.  5. 
Mamara^  distrito  de  la  provincia  de  Gota- 

bambas,  Dpt.  Apurimac:  habt.  8,701. 
Mamasa,  (puede  ser  corrupcion  de  mamatha, 
hacer  pasar  trabajos:  6  de  Tnamata  la  co- 
mida  que  nos  sustenta  oomo  por  poder 
divino.  Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito, 
de  la  provincia  de  Cotabambas,  Dpt.  Apu- 
rimac. La  iglesia  es  de  piedra,  y  la  pobla- 
cion  tiene  buen  aspecto:  habt.  998. 

■ajimriri)  (participio  del  verbo  mamatha, 
pasar  tzrabajos.  Ay.)  lugar  de  aguas  terma- 
les,  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro,  dist. 
Asillo  :  A  H  leg.  (8  k.)  de  AsiUo. 

tt^VUBS^  aid-  yhda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Casiilla,  dist.  Aplao. 

Eamatacih  ^^a.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Coasa. 


Hamatunyat  hda.  Dpt.  y  prov.  Ouzco,  dist. 

San  Oer6nimo:  habt.  8. 
Hamayhiiayehiiif  chac.  Dpt.  y  prov.  HuA- 

nuco,  dist.  Higueras. 
Hambre,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Sullana:  habt.  40. 

llaillbiir^^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otuff- 

co,  dist.  Sinsicap. 
■amiiiat  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.*  Tan 

rapacd:  habt.  870 
MahiRa,  (de  la  nina  de  los  ojos.  Ay.)  pbi.  cat- 

pital  de  este  distrito,  Dpt.  Tarapac^  4  loB 

20»  4'  48"  lat.:  habt.  574:  dista  de  Tarah 

paca  14  leg.  (78  k.) 
■amohura.  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 

jatambo,  dist.  Pachangard» 
Hamor^  no  que  corre  por  territprio  de  Bo« 

livia:  desde  su  union  con  el  B6ni  forman 

el  rio  Madera,  que  es  el  punto  que  sirve 

para  medir  la  semidistancia  que  fija  los 

limites  orientales   con  el  Brasil:  v^ase 

Bent  y  Madera,rioa. 
Hampac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Ayja. 
Hampon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Aquia. 
Hainpaesto,  pbl.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 

jillo,  dist.  Moche:  aunque  el  censo  deS1862 

lo  considera  en  el  distrito  de  Santiago  de 

Gao  y  el  de  1866  en  el  distrito  de  Huan- 

chaco. 
Hanqne^  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nacochas,  dist.  Oyolo. 
Hamucra,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganchis, 

dist.  Marangani:  habt.  86. 
Hanacaruyaca,  (manaecari  quia*  no  es,  ya- 

cti  agua.  Q.)  quebrada  por  cuyo  centre 

pasa  el  rio  Pastaza,  arriba  de  la  quebrada 

de  Yituyaco. 
Hanacayeo,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 

Amazonas,  dist.  Lagunas. 
Haiiaehi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Huarmey. 

Hanahuannca,  hda.  Dpt.  y  prov.  Guzco, 

dist.  Belen :  habt.  26. 
Hanahuatny,  hda.  Dpt.  Ayaouoho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Acosvinchos:  habt.  72. 
Hanancliile)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Goata:  habt.  20. 
JHanantialy  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyosi  dist.  Ghuquibamba. 
71 


MANC  —6 

inpcion  de  Manae,  prestador, 

.0.  Q.)  cerro  mineral  de  plata 

to  de  Gorgor,  prov.  Cajstam- 

Dcacha. 

Id.  Dpt.  Fono,  prOT.  Lamp», 

lo:  babt.  2,688. 

Opt.  AncachB,  prov.  Cajatam- 

argoi:  habt.  26S. 

ihac.  Dpt.  Apurimiic,  proT.  y 

ambas. 

iCi  chAc.    Dpt.    Cnzoo,  ptov. 

OS,  dist.  Colqnemarca. 

lida.  Dpt.  y  prov.  Pnno,  diat. 

Dpt.  Aocaobs,  prov.  Huaraa, 

uracion. 

:  Q.:    Maneca  b&cia;  la  OOioi- 

.,  para.  Ay.)  laguna  represa- 

mentar  laa  agnae  del  Rimao, 

L06,861m.;  voliimea  1.020,SS8 

4,600in.  alt.  ptov.  Huatooliiri, 

hda.  Dpt.  Apnrimao,  prov.  y 
Eay:  babt.  ISS. 

bda.  Dpt.  Hnaooavelica,  prov. 
diat.  Jiilcamarca. 
efaac.  Dpt.  Anoaobs,  prov.  Ca- 
st. AndaJM. 

,  aid.   Dpt.    Arequipa,    prov. 
et.  Viraoo. 

t  (de  Heroca)  aid.  Dpt.  Cnzco, 
bis,  diet.  Siooani:  babt.  74. 
,  bda.  Dpt.  Ayacncbo,   prov. 
.,  diet.  SocOBvinobos. 
,  est  Dpt.  PuDO,  prov.  Iiampa, 
liiri. 

,  est.  Dpt.  Fimo,  prov.  Lam- 
acari. 

10)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
St.  Viiaco. 

bda.  Dpt.  C^amarca,  prov. 
,  dist.  Santa  Cruz. 
Dpt.  Arequipa,  prov.  Caatilla, 

aid.  Dpt.  Taona,  prov.  Arica, 

cu  cortar  miembroa  0  trnzos  de 
)  aid.  ybda.  Dpt.  Cusoo.prov. 
Limatambo:  babt.  116. 
)pt.  Cosoo,  prov.  QuispioancJu, 


!2  —  MANCH 

Nancocftpac,  tnina  de  plata  en  Haay 
oa,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaraa,  di 
depeadencia. 

Mancogap&o,  mina  de  plata  en  Pai 
Dpt.  Ancacba,  prov,  Hoaylas,  diat 
cate. 

Mamcocapag,  mina  de  plata,  Dpt.  An 
prov.  Hnaylaa,  diat.  Pamparomas. 

HutoooAPAC,  mina  de  plata  en  Aoqaii 
Dpt.  Anoacbfl,  prov.  y  dist.  Cajat 
ley  19  m. 

■Muicoclie,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
mayo,  dist.  Cbepen:  babt.  86. 

MoDCOro,  caleta  &  los  4'  11'  80"  lat. 
27'  fi4"  long,  an  fondeadero  ea  de 
brazaa,  &  cable  y  medio  de  la  playi 

Mahooba,  rio,  desemboca  &  loe  4*  6'  4i 
y  83-  21'  24"  long. 

Manooba,  qnebrada  formada  par  d 
este  nombre,  qae  solo  corre  en  los 
de  inviemo,  y  en  verano  se  seoa  oon 
mente  dejando  ap^naa  nnas  enant 
zas  de  agua  qae  ae  vnelve  aalobre. 

Makoosa,  hda.  Dpt.  Pinra,  prov.  Ti 
dist.  Corrales:  babt.  425:  dista  de 
tape  25  leg.  (139  i  k.);  de  Pinas  : 
{»3  i  k.);  de  Pinra  80  (167  k.). 

Muieos,  diatrito  de  la  provincia  fi 
Dpt.  Anoaoba:  babt.  £,936. 

Mancob,  (oormpdon  de  manco  cortar 
broB  6  trozos  de  madam  Q.)  pU. 
de  este  distrito  de  la  provincia  de 
lae,  Dpt.  Ancacba ;  aitnado  en  1» 
derecba  del  ho:  i  2,467m- alt.:  ■ 
est&  la  mina  de  oubon  de  piedra  d> 
manooa:  diata  de  Yangay,  1  leg.  (i 

Mangos,  aid.  Dpt.  Ancacba,  proT. 
diet.  San  Marcos. 

Maxoob,  rio  tnbutario  del  Haaras. 

Maneaeur  6  Maiteur,  Cordillera,  Df 
ra,  prov.  Huancabamba:  diata  de 
G&bamba  8  leg.  (16  }  k.). 

Mancuodb  6  Candor,  bda.  Dpt  Pioxi 
Huancabamba,  diet.  &6ndor. 

IHanclia,  [tnaiihha  temer,  temerse.  ( 
Dpt.  Ayacncbo,  prov.  La  Mar,  di 
Miguel;  habt.  20. 

Sfaut'hacliai  bda.  Dpt.  Jnnin,  ^ov. 
diat.  Uuariaca:  babt.  95. 

MaBclian,  hda.  Dpt.  Awutcbs,  prov. 
dist.  Cunu. 


MANG 


563 


MANS 


Htnchay,  (temor.  Q.)  chao.  Dpt.  Libertad, 
prov.  Hnamachnco,  dist.  Sartinbamba. 

Hanohat,  lomas  ceroa  de  Lurin,  al  E.  de  la 
hacienda. 

Hanchat,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Pa- 
ohaeamac :  habt.  258 ;  i,  146m.50  de  alt. 
&  la  izquierda  del  rio  San  Pedro  6  Lurin : 
dista  8  leg.  (16  i  k.)  de  Lurin,  y  2  (11  k.) 
de  Pachacamao. 

JiIaiichaypata,chac.Dpt.  Cnzoo,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Gapacmarca. 
JRanche^  chac.  Dpi  Ayacucbo,  prov.  Lnca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Hanchili)  (sincope  de  mancha  chiri  temor  al 
frio.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gaUo,  dist.  Ccarapo:  habt.  420. 
Hanchoellat  aid.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Ghtm- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Manchiiy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Andajes. 
Handaicula^  hda.  Dpt.  Gajamarea,  prov. 

Jaen,  dist.  Golasay. 
H  andahofis  $  aid.  y  qnebrada ,  Dpt.  Li- 
ma, prov.  Chancay,  dist.  Pativilca:  habt. 
84. 
Xandarhvaylla)  chac.  Dpt.  Apnrimao,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Mara. 
JHandor.  (cormpcion  de  mancur  cortar  tron- 
cos ,   descnartizar.  Q.)  Cordillera,   Dpt. 
Piora,  prov.  Huancabamba,  dist.  S6ndor: 
dista  de  Huancabamba  8  leg.  (16  \  k.). 
Mandob,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Haanca- 

bamba,  dist.  S6ndor :  habt.  100. 
Makdob,  aid.  y  hda.  Dpt.  Gnzco,  prov.  Gon- 

vencion,  dist.  Hniro:  habt.  292. 
Haildorpiiqiilo,  hda.  Dpt.  Gnzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Ghallabamba :  habt.  88. 
JbmdoTsllla,  hda.  Dpt.  Pinra,  prov.  Huan- 
cabamba, dist.  Huarmaca:  habt.  100:  dis- 
ta de  Huancabamba  10  leg.  (65  \  k.) 
HanduTani,  hda.  Dpt.  y  prov.  Guzco,  dist. 

San  Bias:  habt.  8. 
HanirtlllMy  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ja,  dist.  Santo  Tomas:  habt.  25. 
Ilaiigallpaf  chac.  Dpt.  y  prov.  Gajamarea, 
dist.  San  Pablo:  habt.  201. 

iiATYOATXPA,  (cormpcion  de  maca  aUpa  tierra 
do  olla.  Q.)  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Gaja- 
marca:  habt.  75. 

drA2c<7Ai«xj»A,  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Gho- 
ta,  dist.  SOcota. 


Hangar,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huancaspata. 
Makgab,  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pampas. 
Hangara,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Haiigas,  distrito  de  la  provincia  de  Gajatam- 

bo,  Dpt.  Ancachs:  habt.  2,789. 

Mangas,  (corrupcion  de  Manca,  v^ase  la  eti- 
mologfa  de  Manca)  pbl.  capital  de  este 
distrito  de  la  provincia  de  Gajatambo, 
Dpt.  Ancachs:  se  halla  en  unaelevada 
planicie  ^  8,482m.  alt.:  sn  iglesia  es  no- 
table por  8U  estilo  arquitectOnico:  es  muy 
escasa  de  agua:  en  sus  inmediaciones  hay 
mantos  de  carbon  de  piedra:  habt.  886. 

Manoas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 
tambo, dist.  Mangas. 

Manipiia,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Santa  Eulalia. 

Hani)  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  G%jatambo, 
dist.  Gochamarca:  habt.  261:  dista  4  leg. 
(22  k.)  de  Turaoalla. 

Mani,  aid.  Dpt.  Tarapaci,  dist.  Pica;  ^  21® 
10'  kt. 

Mami,  mina  de  plata  en  la  Gordillera  al  ter- 
minar  la  quebrada  de  Huataoondo,  Dpt. 
Tacna. 

Haniyaoo,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma. 

Sfanicallaf  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paucar- 
tambo,  dist.  Ghallabamba:  habt.  25. 

Hanlfestado,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Omrillo:  habt.  597. 

ManJlJa-liiiliichoca^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno, 
dist.  Accra:  habt.  88. 

Hanoa^  rio,  v^ase  Cuxhibatayy  rio. 

Hanobambaf  chac.  Dpt.  Apurimac,  pror. 
Gotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Hanqaey  est.  Dpt.  Tarapaci,  dist.  Ghiapa: 
situada  en  la  Gordillera. 

Hanriqae,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Ghincha, 
dist.  Pisco:  habt.  286. 

Hansa  6  MaitM,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ga- 
rabaya,  dist.  Ayapata. 

naiisampire^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Gajatambo. 

Hanserlche^  (pudiera  ser  corrupcion  de 
Mancharini  temblar  de  miedo.  Q.)  pongo 
6  estrecho  en  el  rio  Marafion :  estd  f orma- 
do  por  cerroB  de  rooas  oortadoB  em  per- 


MANT  —5 

pendienlormente,  de  saerte  qae  d  no  se 
estrellft  en  esae  rooas  y  fonna  temoUnoe 
J  oorrientes  que  hacen  diilaO  y  peligro- 
eo  fiQ  paeo,  pero  no  impoaible;  pues  ya 
Be  ba  paeado  pot  un  vapor :  tiene  oomo 
doB  legaaa  de  largo  y  en  parte  mas  eetre- 
ofaa  seri  de  una  legna.  Tan  pronto  oomo 
Be  pasa  el  pongo  ee  eacnentrs  el  destroi- 
do  pneblo  de  San  Borja  i  los  i"  28'  80" 
lat.  y  79°  47'  19"  long. 
Hanslche,  pbl.  Cpt.  Libertod,  prov.  Trnji- 
llo,  diBt.  Hnanchaoo:  habt.  106:  dutta  de 
Trujillo  10  onadraa:  segun  el  ceneo  de 
1862,  pertenecia  al  distrito  de  Santiago 
de  Cao,  y  por  el  de  1866  al  de  Huanchaoo. 
Mansila,  cbao.  Dpt  y  prov.  Lima,  dist. 

8tu-co:habt.  19. 
naitsillll,bda.  Dpt.  lea,  prov.  Chinoba,  dist. 

Homay. 
Hniita  La,  (matua  tender  algo  en  el  snelo, 
haoer  la  oama,  estender  lo  arrngado  6  en- 
cnjido.Q.)  roca  6  islote,  inmediato  i  la  ooa- 
ta  de  Iqmqae:  tiene  nn  depOsito  de  hnano. 
Makia,  ohac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 

bamba,  diat.  SihuaB. 
Mania,  eBt.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Patobamba. 
Manta,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica,  dist. 

Moya:  habt.  508. 
Hrintacra,  hda.  Dpt.  Hnancavelioa,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas:  habt.  208. 
Oliintamay,  ohac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  San  Buenaventora. 
IHiintttni,  (Mantari  lo  mismo  que  Manta, 
veaae  Mania)  rio,  naoe  en  la  lagnna  de 
Cbiiicbaycoeha,  llamada  tambien  de  Jn- 
nin  6  fieyeB:  correcasi  de  N.  A  8.:  ds  su 
origen,  mas  6  m^nos  se  le  llama  Huaypa- 
cba;  deapueti  toma  elnombre  de  rio  dc  la 
Oroya,  y  til  paaar  por  los  valles  de  Jauja 
y  Uimticayo  va  tomaudo  eataa  nombres ; 
lo  miBmo  qne  cuando  llcga  A  Iscuchaca: 
desde  aqiil  so  Ic  llama  rio  Aiigoyacu.  Su- 
cesivamoiit*  al  pasar  por  ol  Departamcn- 
to  de  IltDUicuTelica  va  recibiendo  los  nom- 
bres de  lo3  pueblos  que  atraviesa.  Gerca 
del  piicblo  (1c  Htianta  tte  unc  coa  el  cau- 
diiloBo  rio  lluarpa  ol  que  le  liace  variar 
de  dlrcccion  enteramento  opneeta  i  la  que 
tenia  dntes,  y  forma  unaespede  de  gran 
peninsula  de  la  provincia  de  Tayaotga, 


4  —  MANU 

Dpt.  de  Huancavelioa.  Sigoe  < 
faasta  loB  12°  21'  lat.  y  76'  48'  I 
6  m^os,  y  de  este  pnnto  vaii 
mente  sn  mmbo  hioia  el  N.  N 
puntoesUA  I,226iii.  alt.  recibiei 
enttinces  el  eeclusivo  nombre  de 
taro,  Desde  la  confluencia  del  ri 
nando  varia  su  curso  casi  al  E. 
legu&a  y  de  alli  bu  mmbo  es  N. 
su  oonSuencia  con  el  Apnrimac 
sando  por  una  profunda  qaebrad 
dillera  oriental  de  Ids  Andes. 

De  BU  confluencia  0  union  coi 
rimao  puede  navegarse  algoni 
baata  el  ponto  de  Masangaro  A 
agasts  anmentan.  El  lugar  de  su  i 
cia  con  el  Apurimac  esti  &  4^9i 
una  axtensa  llanora  (v^ase  A 
rio). 

Mftntamcra,  bda.  mineral,  Dpt.  Jui 
y  diet.  Pasco. 

IHantas,  chao.  Dpt.  Ancacbs,  pro 
bamba,  dist.  Piscobamba. 

Mantilla)  cbac.  Dpt.  Pinra,  pro 
dist.  Querocotillo. 

MantO,  mina  de  plata:  en  la  Cord 
vada:  ^  6  leg.  (8S  ^  k.)  de  RecD 
Ancacbs,  prov.  Huari,  dist.  Chai 

Mahto,  mina  de  plata  eo  QnichoB, '. 
cacbs,  prov.  y  dist.  Cajatambo 
marcos. 

Makto,  mina  de  plata;  bajo  este  m 
oonoce  la  mina  de  Oancbaroni,  D] 
v^e  Caneharini. 

Manto,  aid.  Dpt.  pr«v.  y  dist.  Pnn 
280. 

Hantos,  hda.  Dpt.  Jonin,  prov.  Tar 
Cbancbamayo. 

Mannelf  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  i 
rin. 

Manuel  Sam,  mina  de  plata,  Dpt  i 
prov.  Kunylas,  dist.  Pneblo  Libr 

MaDUel  Serrauo,  mina  de  plata  en 
de  Pasco,  Dpt.  Juniu  prov.  P&so 

Hannel  trbano.  rio  tributario  de 
por  la  derecba,  a  los  10°  84'  47 
74°  10'  24"  long.:  el  ancbo  de  sa 
de  38m.  Egte  nombre  le  di6  Mr. 
lee,  por  ignorar  el  verdadero:  dead 
fluenoia  de  estoa  lios  hasta  la  em 
Ta  del  Fqnts  bay  7,H5  millaa. 


MANZ 


565 


MAQU 


iHiniigati,  riachuelo  tributario  de  Ucayali: 
d  491ni.  alt. 

ManyacC)  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes,  dist.  Acobamba:  habt.  715. 

JHanyauyacn)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  diat.  Llumpa. 
iHttiijapaiupa,  aid.  Dpfc.  Ancachs,  prov. 
Hnari,  dist.  San  Marcos. 

M  any  aura^  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

GastUla,  dist.  Viraco. 
J[aiizaiiaiinaycco,hda.  Dpi  Apurimac,  prov. 

y  dist.  Cotabambas. 
Afanzaiial)  chac.  iDpt.  Puno,  prov.  y  diet. 

S^dia. 
Manzanapata,  hda.  Dpt.  Apurimao,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  Haancarama:  ^4  leg. 
(22  k.)  de  Huancarama. 
Manzanapata,  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Chiin- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Manzauaqiie,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaraz,  dist.  Kestauracion. 
MailZMnareSy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Haacho. 
Manzanabeb,  hda.  Dpt.  Cazco,  prov.  y  dist. 

Pamro:  habt.  12. 
MdiizanaSy  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 

marca:  habt.  247,  con  los  de  Tual. 
IHaiizanayoc,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Bestauracion :  habt.  120. 
Mamzanatog,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hnan- 

cavelica:  habt.  18. 
Manzanatoo,  aid.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Anco:  habt.  419. 
Manzakayoo,  chac.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pancarbamba. 
Uanzamayoo  ,  aid.  Dpt.  Ayacucho  ,    prov. 
Haamanga,  dist.  Socosvinchos :  dista  de 
Ayacucho  8  |  leg.  (48  k.);  de  Ghiara  4 
(22  k.). 
Aanzanatoo,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamauga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  70. 
Canzakayoo,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Liacanas,  dist.  Laramate. 
[anzanayoc,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcaSy  dist.  Colquemarca. 

ANZAMAYOC^  chac.  Dpt.  Arequipa,   prov. 
Condesnyos,  dist.  Ghuquibamba. 
a  ny^iniiyn jflta^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Clmiivivilcas,  dist.  Colquemarca. 
tnzanill^  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
(>iiroo :  Jiabt.  42, 


HanzanOf  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 

CO,  dist.  Usquil :  habt.  79. 
Manzano,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Ate :  habt.  21. 
Haiizaitopata^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Paucartambo:  habt.  82. 
Haiia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Casma, 

Kaiiahui)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay-    * 

Uoma,  dist.  Chivay. 
Maiiaso,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Yil- 

que. 
IHanaiica,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Challhuanca :  habt.  18. 
Mafiochirif  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,. 

dist.  Collcha. 
Manumalf  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  Bagua. 
lllaiiachOy  {Mapacha  manchar,  ensuciar.  Q.) 

rio  tributario  del  Paucartambo :  nace  cer- 

ca  de  Ocongate,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi. 
Hapala^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 
ya, dist.  Lamud. 
Maparniili,  chac.  £>pt.  Huancavehca,  prov. 

Tayacaja,  dist  Salcabamba. 
HapatambO)  dospoblado  entre  Chachapo- 

yas  y  Moyobamba:  d  6  leg.  (83  i  k.)  de 

la  primera. 
Mapay,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ChunvivU- 

cas,  dist.  Ccapacmarca. 
Maperoatoni,  cascada  en  el  rio  Ucayali:  & 

417m-  alt. 
MapiS)  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Cocabamba:  habt.  7. 
MapochO)  rio,  vease  Mapacho^  rio. 
Hailliea,  rio  tributario  del  UcayaU  abajo  de 

Sarayacu. 
Maqiiechaqni)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nicacio. 
Haqaenif  (corrupcion  de  Maccant  el  segun- 

do  en  6rden.  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Chucuito,  dist.  Ilave. 

Maqnera  Ajara,  (corrupcion  de  Maccara- 
accara  el  segundo  cercano  6  que  sigue  d 
otro.  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
to, dist.  Juli :  habt.  478. 

Maqneniyo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 
tilla,  dist.  Tisco. . 

Maquia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Pararin, 


MAHA  —5 

DfaqnUraarciina,  est.  Dpt.  Aparimac,  prov. 

y  diBt.  CotabambftB. 
naqiilna]  chac.  Dpt.  AncAcha,  pror.  San- 
ta, dist.  Moro. 
MiqutNA  La,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 

Jnan  Bautista :  babt.  2S8 :  dista  de  loa 

i  leg.  (4  k.). 
Hf  AQuiNA,  hda.  Dpt.  ;  prov.  loa,  dist.  Palpa: 
'      habt.  121. 
MAauiNA,  chac.  Dpt.  Ayacncbo,  prov.  Luoa- 

naa,  dist.  Laramate. 
Huiailicani,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Damian. 
Ifaqnipa,  (pasar  i  la  otra  parte,  6  dat  la 

Tuelta.  Ay.)  est.  Dpt.  Fnno,  prov.  S^- 

dia,  diat.  Sina. 
naqnipiunpai  hda.  Dpt.  Gazoo,  prov.  y  dist. 

Paucartambo. 
Maqnfta,  salitrera,  Dpt-  Tarapaoll:  dista 

de  Piaagna  28  leg.  (128  k.). 
Haqolyoc,  chao.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
MUBt  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Ha&niico. 
Maka,  distrito  de  la  provincia  de  Cotabam- 

bae,  Dpt.  Apnrimao:  hitbt.  8,218. 
Maka,  (afio,  on  espaoio  de  tiempo  asf.  Ay.) 

pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  provin- 
cia de  Gotabambas,  Dpt.  Apurimac:  habt. 

2,184. 
Harabamba,  hda.  Dpt.  Gajamaroa,  prov. 

Cajabamba,  dist.  Gachache;  habt.  860. 
Makabahba,  hda.  Dpt.y  prov.  Hu&nuco,  dist. 

Hnaoar,  en  la  qnebrada  de  Cayran. 
UaralMinbat  hda.  Dpt.  Guzoo,  prov.  Qnis- 

picanrhi,  dist.  Urcos. 
Mlinicanat«i    (corrnpcioa  de  maraecatant, 

afto  y  medio.  Ay.)  no  tributario  del  Ma- 

r&fion,  por  la  izqnierda    abajo  del  Ti- 

gre. 
Hanichaqaiii,  chac.  Dpt.  Jonin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Acobamba. 
Maraliuas,  chao.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Hnay- 

las,  dist  Macate. 
HttnUinayi  chac.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Maroa. 
Manthaaraii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Ghiqnian. 
Maral,  hda.  Dpt.  Jimin,  prov.  Pasco,  dist. 

Cayiia:habt.  149. 
Bfaralania,  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 

jatambo,  dist.  Oyon. 


8—  MARA 

Manunara,  hda.  Dpt.  Apurimac,  ] 

dahnaylas,  dist.  Ongoy. 
narainarayf  chao.  Dpt.  Aparimi 

Gotabambas,  dist.  Haqnira. 
HaramlMl,  chao.  Dpt.  Libertad,pr 

CO,  dist.  Lncma. 
Haraiuura,  est.  Dpt.  Cnzco,  prov 

dist.  Omaoha. 
Maraii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

bo,  dist.  Gochamarca. 
Masan,  (batan  grande  de  piedra.  < 

hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Farii 

dist.  Pansa:  habt.  64. 
Mabah,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

diet.  Aplao. 
naran  Chlco,  Ingar  ana  l^na  ant 

gar  al  pueblo  de  Aplao,  en  la 

de  Gastilla,  Dpt.  Arequipa. 
Haranca,  ohao.  Dpt.  Libertad,  ; 

casmayo,  dist.  San  Pedro. 
Marance^ata,  chao.  Dpt.  Ancac 

Cajatambo,  dist-  Chiqnian. 
Marancocha,  hda.  Dpt.  Junin,  pn 

dist.  Gomas:  dista  de  QnicbDi 

(44  ik.). 
Maran^,  hda.  Dpt.  y  prov.  lii 

Magdalena:  habt.  74. 
Olaranganf,  distrito  de  la  provind 

obis,  Dpt.  Gnzoo:  habt.  3,041. 
Makasoaih,   (oorrupcion  de  foarw 

soy  batan  grande.  Q.)  pbl.  capit 

distrito  de  la  provincia  de  Ganci 

Cuzco:  habt.  412. 
Naranfiaya,  chac.  Dpt.  Lima,  jvo 

cay,  dist.  Pacobo. 
MARAKOAyA,qnebrada,  Dpt.  Lima,  p 

yoe,  dist.  Omas. 
llaniiiS;iilto»  chac.  Dpt.  y  prov.  L 

Ate. 
SlaraHnlyoCt  ohac.  Dpt.  Ancachs, 

jatambo,  dist.  Gajaosy. 
Makankiyoci,  aid.  Dpt.  Jonin,  prcn 

dist.  Acobamba. 
Mabahkiyoc,  chac-  Dpt.  Aporimao, 

tabambas,  dist.  Haqnira. 
Masanniyoc,  aid.  Dpt.  Onzco,  proi 

vilcas,  dist.  Velille. 
IHaranura,  aid.  y  hda.  Dpt.  du 

Convencion,  dist.  Hniro:  habt.  £ 
Haranon,  llamado  tambien  pot 

Amazonas,  oSebre  rio  por  so 


MARA 


567 


BiARA 


agnas  y  en  largo  oorso.    Algunos  lo  Qa- 

maban  rio  Orellana,  nombre  ya  olvidado; 

oiros  dan  este  nombre  al  mismo  rio  hasta 

sa  desembocadura  en  el  Atl4ntioo:  pero  ya 

hemoB  dicho  en  la  palabra  Ajnazonas  rio, 

que  ^ste  principia  en  la  confluencia  del 

Maranon,  con  el  Ucayali ;  por  oousignien- 

te  nosotros  llamamos  Maraiion  al  rio  que 

nace  de  la  lagnna  de  Lauricocha  que  se 

halla  en  la  provincia  de  Pasco,  Dpt.  Ju- 

nin ;  corre  por  la  provincia  de  Hnamalies, 

varias  de  los  Departamentos  de  Ancachs, 

Liberiad,  Cajamarca,  Amazonas  y  Lore- 

to,  airviendo  de  llmite  i  las  provincias  y 

Departamentos  que  atraviesa.  Su  direo- 

cion  es  de  S.  E.  al  N.  0.  desde  bu  origen 

hasta  la  provincia  de  Jaen  en  donde  c&m- 

bia  de  rumbo  h&cia  el  N.  £.;  y  cuando 

recibe  las  aguas  del  rio  Santiago,  que  b%ja 

del  Ecuador,  varia  de  rumbo  hdcia  el  S.E. 

hasta  los  4*'  58'  lat.  y  77°  66*  14"  long. 

en  la  cual  confluye  con  el  Huallaga.  Pa- 

rece  que  alii  se  traba  una  lucha  entre  dm- 

bos  rios;  porque  ent6nces  toma  una  direc- 

cion  media  entre  el  curso  de  los  dos,  diri- 

jiendose  casi  al  E.  hasta  los  4°  80*  lat.  y 

75**  44*  49"  long,  en  que  recibiendo  las 

agnas  del  Ucayali,  ^ste  lo  obliga,  por  de- 

cir  asi,  &  seguir  el  curso  anterior  hdcia  el 

N.  £.  Tiene  entre  muchos  otros  tributa- 

riosy  el  Huallaga,  el  Santiago,  el  Morona, 

7  el  Fastaza.  Puede  navegarse  en  buques 

de  vapor  sin  la  menor  dificultad  hasta  el 

Pongo  de  Manseriche  y  con  alguna  se 

atraviesa  este  estrecho  (v^ase  MansericJie 

pongo).  Por  medio  de  sus  afluentes  6  tri- 

butarios  se  ha  llegado  hasta  el  Mayro  que 

dista  de  Lima  como  85  leg.  de  camino,  que 

nna  parte  se  atraviesa  ya  por  ferrocarril. 

Cerea  de  laconfluencia  con  el  Chnnehan 

en  un  lugar  Uamado  Chapuroma  4  los  5° 

1'  tiene  268  metres  de  ancho,  }  sn  pro- 

fiuididad  44ii>-50  de  fondo  A  la  terceradel 

ancho  del  rio,  porque  en  el  centre  no  se 

encoritr6  fondo  (por  la  Condamine);  su 

corriente  6  velocidad  8,770  metres  por 

hora :  ^  voces  sube  el  rio  de  un  momento 

£  otro   mas  de  10  pies.  En  el  Pongo  de 

Manseriche  es  mas  notable  la  baja  6  lie- 

na  del  rio,  pues  li  voces  sube  en  m^nos 

de  86  Jioras  hasta  25  piei. 


Erente  i  Urarinas,  no  se  le  encontrd 
fondo  con  una  sonda  de  80  brazas. 

MabaI^on,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Ga- 
tacaos :  habt.  82. 

Mabai^on,  puerto  en  el  rio  de  este  nombre, 
Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz :  dista  de  Par- 
coy  8  leg.  (44  i  k.) 

Hanip,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Yungay:  i  H  leg.  (8  k.)  de  Yun- 

gay- 

Hampata,  hda.  Dpt.  Ouzoo,  prov.  Gonven- 

cion,  dist.  Santa  Ana:  habt.  108. 
Haras,  distrito  de  la  provincia  de  Urubam- 

ba,  Dpt.  Gnzoo :  habt.  8,786. 
Mabas,  (corrupcion  de  mara  un  ano.  Q.)  vi- 
lla capital  de  este  distrito  de  la  provincia 

de  Urubamba,  Dpt.  Guzco:  hab.  909. 
Haniia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaras, 

dist.  Pararin. 
MaravillaA,  paso  de  la  Cordillera  &  IS"*  48' 

5''  lat.  y  72«  58*  2*  long.:  ^4,084 metroa 

altura. 
Mabavillas,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Vilque:  dista  de  Puno  18  leg.  (72  ^  k.); 

de  Vilque  6  (88  ^  k.) 
Hany,  (vocative  de  mara  ano.  Ay.)  mina 

de  plata,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Ayja:  se  ha  trabajado   profunda- 

mente  y  esti  aguada:  dista  de  Ayja  2  leg. 

(11  k.). 
Mabay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  HuarAs, 

dist.  Ayja. 
Mabat,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Piscobamba. 
Mabat,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hu&nuco,  dist. 

Santa  Maria  del  Valle« 
Mabay,  hda.  Dpt.  Jnnin,  prov.  Pasco,  dist. 

Huariaca:  habt.  27 :  dista  de  Huariaoa  12 

leg.  (67  k.) 
Mabay,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghanoay,  dist. 

(Ihecras:  habt.  170. 
Haraybamba,  (loh  Uanura  tan  larga  coma 

un  anol  Ay.)  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Querocotillo. 

Mabaybamba,  aid,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
Mabaybahba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Ghingalpo. 
Mabaybamba  Alta,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Sihuas :  habt.  187. 
Mabaybahba  Baja,  est.  Dpt.  AnoacbB,  prov. 


MARC 


^566- 


MARC 


Pomtibamba,  dist.  Siboas :  habt.  808,  con 

los  de  Qnerobamba. 
Marayeasas,  pbl.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Ca- 

mand,  dist.  Quicacba. 
Jfarayhnaca ,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  pror. 

Chota,  diet.  Taoabamba :  habt.  1,001,  con 

ioB  de  Chiguirip. 
Maray  y  Ha&caclla,  hda.  Opt.  Haaneave- 

lica,  prov.  Angaraes,  dist.  Jnloamaroa. 
Mara}  IlllilU^  chac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Chiara:  babt.  12. 
Haraynio,  hda.  Dpt.  Kara,  prov.  y  diat. 

Ayabaca. 
Marayuioc,  bda.  Dpt.  Jnnin,  prov.  Tartna, 

dist.  Vitoe. 
Mabavnioc,  cbao.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyua,  dist.  Pilpiohaoa. 
Uabatnioo,  eat.  Dpt,  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Tambo, ;  A  7  leg.  (99  J  k.)  de 

Tambo. 
Mara;(ltanipfl,  aid.  Dpt.  Pinra,  prov.  Hnan- 

cabamba,  dist.  Huarmaca. 
Mabayfaupa,  cbao.  Dpt.  Aiicachfl,pEov.  Hoa- 

ras,  diet.  Ayja. 
Maravpaupa,  chac.  Dpt.  Ancachs,prov.  Hna- 

ras,  diet.  Cotaparaco. 
Mlirayiiata,  chac.  Dpt.  Amazonaa,  prov.  y 

dist.  Chacbapoyas:  babt.  41. 
Maravpata,  mina  de  plata  en  la  Cordillera 

de  Ghacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  OyoQ,  ley  12  m. 
Mabatpata,  hda.  Dpt.  Hnancavelioa,  prov, 

Angaiaes,  dist.  Aoobamba. 
Mar  I>ravtt,  asi  se  llama  la  playa  baja,  entre 

la  playa  que  estd  al  pi4  del  paeblo  de  Mi- 

raflores  al  N.  0.  de  Chorrillos  y  la  Pun- 

ta  del  Callao :  es  iuabordable  por  la  con- 

tfnua  reventason. 
Harca,  distrito  de  la  provincia  de  Hnaras, 

Dpt.  Ancachs:  habt.  2,163. 
Mabca,  {Marea  lo  que  eeguarda  en  reserva; 

lo  qne  sobra;  paeblo;  Hareca  abarcar;  lle- 

var  en  los  brazos;  el  protector.  Q.  Marea 

en  Aymari  significa  pneblo;  mas  de  la 

medida  6  peso ;  nn  juego  de  mas;  una  bra- 

zada  de  lefia,  yerva  etc.  'iiarca  caldo, 

enmo)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Hnaras,  Dpt.  Ancachs :  habt. 

1,091 :  Be  halla  &  2,ei9n>.  alt.:  sua  calles 

eon  angostas  4  irregnlares:  dista  de  Fa- 

tivilca  19  leg.  (106  k.) 


Maboi,  chao.  t>pt.  Anoaobs,  prov 

dist.  Beatanracion. 
Uabca,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

diat.  Pneblo  libre:  habt.  800. 
Ha£oa,  hda.  Dpt.  Jnnin,  prov.  I 

dist.  Sapallanga. 
Mabca,  hda,  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

ga,  dist.  SocosvinchoB :  habt  26 
Sarcabal,  distrito  de  la  provincia 

machaco,  Dpt.  Libertad:  habt. 
UiBCABAi.,  pbl.  capital  de  este  dis 

provincia  deHoamachnco,  Dpt, 

habt.  764 :  diata  de  Huamachi 

(16  i  k.) 
Mabcabal  Grakds,  bda.  Dpt.  Libei 

Hnamaohuco,  dist.  Sartinbambi 

Huamachnco  18  1^.  (100  k.) 
Harcabamba,  chac.  Dpt.  Huac 

prov.  Tayaoaja,  dist.  Mayoo. 
Mabcabahba,  pbl.  y  hda.  Dpt.  i 

prov.  Parinacochas,  dist.  Lam 

866. 
Marcabamba,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cn 

Unibamba,  dist.  Ollantaytambo: 
Mabcabauba,  hda.  cocal,  Dpt.  Pun 

diat.  Sandia. 
Harcac,  est.  Dpt.  AncaoHs,  prov. 

dist.  Independencia :  habt.  297. 
Marracanolia,  ohac.  Dpt.  Ancac 

Huaras,  dist.  Pampas. 
Harcacocha,  (lagnna  de  reserva. 

na  en  la  provincia  de  Hnaroc 

Lima. 
Mabcacocha,  hda.  Dpt,  Cnzco,  pi 

bamba,  dist.  Ollantaytambo ;  bt 
Harcaconga,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  pi 

mayo,  dist.  Sangarara:  habt.  61 
Harcacll,  chao.  Dpt,  Ancachs,  pi 

ras,  dist.  Jangas. 
Marcachiqul  6  Mataehaqui,  aid. ; 

Areqnipa,  prov.  Caylloma,  dist. 
HarcaohaqnlB,  chac.  Dpt.  JnniQ, 

ma,  dist.  Acobamba. 
naroaclUI)  hda.  Dpt.  Cnzco,  pr 

Panoartambo :  habt.  86. 
Marcahua,  obac.  Dpt.  Moquegtia, 

Marca-hnamaclinco,  o^lebrea  roi 
de  la  cindad  de  Hnamachnco, 
&  ta  4poca  de  los  lucas;  tiene: 
sparienoia  de  na  gnu  fortalez 


MARC 


569 


MARC 


i  pico  en  nn  cerro  de  piedra:  en  el  centro 
bay  diferentes  departamentos  cuyas  pa- 
redes  son  de  piedras  perfectamente  ajus- 
tadas  y  cuyos  techos  pianos  son  tambien 
de  piedras:  hay  callejuelas  y  grandes  pla- 
zas: el  tubo  se  encuentra  todavia  en  buen 
estado  de  conservacion. 
Marcaliuasly  hda.  Dpi.  Cnzco,  prov.  y  dist. 
Anta. 

Marcahnay,  est.  Dpi.  Lima,  prov.  Huaro- 

cbiri,  dist.  San  l)amian. 
Marcalmaylla)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An- 
ta, dist.  Limatambo:  habt.  72. 
Mareallay  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nacoohas.  dist.  Lampa. 
Mascalla,  aid.  y  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Coporaqne. 
MarcaD)  (el  protector  Q.  v^ase  otros  signifi- 
cados  en  la  etimologla  de  Marco)  rio  tri- 
batario  del  Pozuzo,  por  la  derecha,  en  la 
provincia  de  Pasco,  Dpt.  Junin. 
Harcanchaca,  est.  Dpt.  Pono,  prov.  Cara- 

baja,  dist.  Ayapata. 
H^rcani,  (morador  6  vecino  de  an  pueblo 
Ay.)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Picha- 
cani. 
Harcapallcca^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Soras. 
HarcaiHiiiiiia,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 

nuco. 
Harcapata,  no  tributario  del  Madre  de  Dios, 
por  la  derecha,  en  las  provincias  de  Qis- 
picanchiy  Carabaya,  Dpt.   Guzco,   Dpt. 
Pono.  lileva  el  mismo  nombre  de  vaUe 
y  quebrada  de  Marcapata  el  Ingar  que  re- 
corre    el  rio:   dntes  se  Uamaba  valle  de 
Cuchoa,   y  los  cerros  que  forman  la  que- 
brada, Andes  de  Cuchoa. 
|{abcapata,  destrito  de  la  provincia  de  Quis- 
picanchi,  Dpt.  Guzco,  habt.  1,846. 

ICabcapata,  {Marcapaatha  dar  d  otro  alguna 

COBA  &  brazadas  Ay.)  pbl.  capital  de  este 

distrito  de  la  prov.  de  Quispicanchi,  Dpt. 

Cuzco;  por  su  situacion  elevada  y  por  es- 

tar  entre  dos  rios  es  muy  hiimedo,  &  tal 

extrexno  que  todos  los  objetos  aun  los  de 

xiBO  diario  se  enmohecen  de  un  dia  d  otro. 

Cerea   del  pueblo  hay  un  manautial  de 

agaa  caJcarea  ferruginosa:  habt.  595. 

farcaplcbiqae)  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 

Canto,  dist.  Atavillos  Altos, 


Marcapomacoclia,  distrito  de  la  provincia 
de  Tarma,  Dpt.  Junin  :  habt.  1,077. 

Mabcapomacocha,  {inarca,  pueblo,  jmma  leon, 
cocha  laguna:  v^ase  la  etimologla  de  Mar- 
co) pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Tarma,  Dpt.  Junin:  habt.  114. 

Marcara^  (v^asela  etimologfa  de  Marco)  pbl. 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Carhuas: 
habt.  688. 

Margaba,  rio  tributario  del  de  Huaras. 
Marcarac^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Acobamba :  habt.  124. 
IHarcaralle)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 

yo,  dist.  ZapaUanga :  habt.  90. 
IHarearo  {marcari,  alzar  en  los  brazos.  Q.) 

quebrada  y  hda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Aco- 

mayo,  dist.  Eondocan. 
HarcaS)  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Bestauracion. 
Marcas,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Caja :  habt.  52 ;  dista  de  Li- 
ma, 96  leg.  (585  k.);  de  Parcos  6  (88^  k.) 
Jfaroi  Santay  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huan-* 

cabamba,  dist.  Huarmaca. 
Marcatuiia^  {marca,  pueblo,  ihunu,  atrevido; 

mal  mandado:  v6ase  los  otros  significados 

de  Marco)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 

yo,  dist.  Chupaca:  habt.  170. 
Harcavelica,  aid.  Dpt.  Piura,  prov,  Payta, 

dist.  Sullana :  habt.  242. 
Harcaya,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Tauyos, 

dist.  Tauripampa. 
Harcayiiircan ,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huari,  dist.  San  Marcos. 
Harcaylla,  hda.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
DfarcayoCy  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Mabcayoc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Yungay. 
Marcayoca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 

ne,  dist.  Moho :  habt.  479. 
IHarccalla,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Chamaca. 

Marcearaceay,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huanta,  dist.  Luricocha:  habt.  548. 

Marecari,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta, dist.  Luricocha:  habt.  107. 

Marcelo,  San,  mina  de  plata  al  S.O.  del  pue- 
blo de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov,  Tarma, 

^t.  Yauli :  ley  100  marcos, 

72 


MARC  —  6 

Adtsbtsncu: — Las  sigaienteB  palabras,  que 

principian  con  iHorca,  debensercorrupcion 

de  marea  6  de  marcu,  yerva  parecida  d  la 

arteniiaa  Q. 
Marco,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cliota, 

diat.  Cochabamba. 
If A£co,  ckac.  Dpt.  Junin.prov.  y  dist.  Jauja. 
Makco,  pbl.  Dpt.  Juuis,  prov.  y  diet.  Jauja  r 

habt.  1,464. 
Marco,  pbl.  Dpt.  Lima,  piov.   Canta,  djst. 

HuamaDtanga :  habt.  945. 
Mabco,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

diet.  ChuDgui:  babt.  57. 
Mabco,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pariuaco- 

chuB,  difit.  Pullo. 
Marco,  aid.  y  bda.  ])pt.  Cuzoo,  prov.  Pau- 

cartambo,  diet.  Cay  cay. 
Haroobeiuba,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  diat.  Acobamba. 
MaPCO  chicOf  bda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Anta. 
Harco  g^nde,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Auta:  habt.  280. 
Hurcoliaesai  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Pochangara. 
IHftroollOt  aid.  Dpt.  Gazco,  prov.  Chunvi- 

viloaa,  dist.  Ghamaca. 
Harcooa,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dint.  Yanque. 
Mai'CODl,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abaucay,  diet.  Lambrama:  babt.  115. 
ManMipata*  chac.  Dpt.  Huaocavelica,  prov. 

Tayacaja.  dist.  Pampas:  habt.  60. 
M.iBcopATA,  hda,  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta.  dist.  Uuamanguilla. 
Marcopata,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Tambo. 
Slarcospata*  est.  Dpt.  Pano,  prov.  Azttnga- 

1-0,  dist.  Acbaya. 
MaT'COS,  San,  distrito  de  laprovincia  y  Dpt. 

de  Cajamarca:  habt.  4,882. 
Marcos,  Ban,  villa,  capital deestedistrito  de 

la  provincia  7  Dpt.  de  Cajamarca:  habt. 

1,192.  Lapoblaoiontieneun  aspectoagra- 

dable;  sos  calles  son  bien  cortadas,  las  ca- 

Baa  aeeadas,  y  todo  esti  poblado  de  huer- 

tas  esteusas  y  abundantes  en  frutas;  pe- 

ro  como  esti  aituada  entre  dos  Hob  ^stos  la 

hacen  inBalubrepor  suapantaDosquccau- 

san  la  moitffera  epidemia  de  fiebres  Id- 

tenaitentes  de  on  caracter  grave,  &  tal 


0  —  MARE 

estremo  qae  baata  permanecer 

bio  algunaa  horaa  para  qued&r 

felizmeate  el  remedio  es  facil: 

foriuacion  do  pantonoe  y  poblai 

pina  con  el  beii^fico  JSuedlipUu 

Marcos  el  primer  pueblo  de  b 

de  (.'ajamarca:  dista  doGajami 

(551  k.) 
Marcos,  San,  distritodelaproviuc 

ri.  Dpt.  Ancachs:  habt.  2,61! 

trito  eB  muy  rico  en  mineralea. 
Marcos,  San,  pbl.  capital  de  este 

prov.  deHuari,  Dpt.  Ancachs:  < 

casi  solo  deindfgeuasyescasoil 

se  halla  6.  S.OOOm.  alt.:  babt.  4: 

leg.  (28  k.)  de  Hnayhaascocba 

de  Huari. 
Marcos,  San,  mina  de  carbon  de 

derecha  detrio  Santa,  Dpt.  Ana 

Santa,  diat.  Llapo :  i  9  leg.  (50 

chiman. 
Marcos,  Sah,  hda.  Dpt.  yprov.  Hu^ 

Pauao:habt.  888,  con  losde  ^ 
Marcos.  San,  bda.  Dpt.  Lima,  pre 

dist.  Pacaran. 
Marcos,  San,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea 

ca:  habt.  160. 
llureotfl,  eat.  Dpt.  Ayacacho,  pre 

cochad,  di-^t.  Pacapausa. 
Marcojocca,  aid.  Dpt.  Fmio,  pro< 

ne,  dist.  Moho. 
Marcullufl J,  chac.  Dpt.  Lima,  pr 

diut.  Huamantanga. 
Marculluta,  eat.  Dpt.  Oubco,  pr 

difit.  Oooruro. 
Murcniicra,  chac.  Dpt.  Ancachs,  ] 

ratt,  aiii.  Ayja. 
Narcuni,  hda.  Dpt.  y  prov.  Has 

dist.  Acoria:  habt.  14. 
SIarcuni,  aid.  y  est.  Dpt.  Aparii 

Abancay,  diat.  Gntahnasi:  hab 
narrupa,  aid.  Dpt.  Hn&naco,  pn 

Mayo,  dist.  Chnp&n. 
Mflrcitn|ui,  est.  Dpt.  Apurimac,  p 

bambas,  diet.  Chuquifaambill*. 
Morcliacofo,  eat.  Dpt.  Areqoipa,  j 

Horn  a,  dist.  Tisco. 
Mart'liaii,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  y  i 

cha. 
Marevcota,  eat.  Dpt.  Fono,  proi 

dist.  Cupi. 


MABI  —6 

ripuita,iBlote<}Toca,enla  costainmeclia- 

la  b1  paerto  de  Iqoique :  contiene  algona 

lantidad  de  huano. 

BOABiTA,  aid.  pTit,  y  prov.  Tacna,  diat. 

layaja:  habt.  5ti. 

rf;ag,chac.  Dpt.  Huancuvulicii,  prov.  Cas- 

rovireyna,  dist.  Huachos. 

1^,  chsc.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  diet.. 

.taviUos  Altos. 

rj^  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 

ayna:  habt.  2,886. 

rgiiey,ald.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Gajatam- 

I,  dist.  Huasta. 

la,  aid.  Dpt.  Hninaoo,  prov.   Dos  de 

'ajo,  dist.  BaSoB, 

lA,  hda.  cooal,  Dpt.  Pnno,  prov.  Caza- 

lya,  dist.  Coasa. 

u,  DoSa,  cerro,  v^ase  Doila  Maria. 

lA,  Jeaus,  mina  de  plata  en  QuOlo,  Dpt. 

icachs,  prov.  Hiiaylas,  dist.  Mito. 

la  EncarnRClon,  aalitrera  en  el  Canton 

Pampa  Neg.a,  dist.  Iquique,  Dpt.  Ta- 

paai:  en  1672 prodqjo 25,600 qniutales; 

1678 — 25,000:  dista  del  paerto  0  leg. 

}b.);j2  millas(lSk.)delalineaferrea. 

an,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haaras, 

t.  Independencia :  habt.  248. 

ipainpa,  diac.  Dpt.  Oajamarca,  prov.  y 

t.  Chota. 

IS,  pbl.  Dpt.  Huinaoo,  prov.  Dos  de 

yo,  dist.  Chapan :  habt.  448. 

L8,  farallones  en  la  iula  Blanca  6  No- 

3:  veoM  eatas  palabras. 

itencia: — En  las  siguientea  palabras, 

irimera  eg  Santa. 

f   Santa,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 

Azonas,  dist.  Yurimahaas. 

,  Santa,  aid,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

higayoc,  dist.  San  Migael :  bx-bt.  890, 

loB  de  Cbnat. 

,  SANTA,hda.  Dpt.  Lambayeqae,  prov. 

;layo,  dist.  Picsi :  habt,  16. 

,  Santa,  mina  de  oro,  Dpt.  Libcrtad, 

r.  y  dist.  Pataz,  al  Norte  de  OEte  pue- 

prodace  £l6marcoa?por  cajou:  pero 
esta  agnada. 

SiNTA,  est.  DiJt.  LibortacI,  pmv.  Pa- 
diat.  Tayabamba:  habt.  196:  dista  de 
a.bftmbaileg.  (li  k.). 

Sakta,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
oayo.  dist.  Onadalope. 


1—  MARI 

Mabia,  Santa,  ohac.   Dpt.   Libertad,  prov. 

Pacasmayo,  dist.  Jequetepeque. 
Maria,  Santa,  mina  de  plata  en  Tres  Oni- 
cea,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas,  dist. 
Mnc^te. 
Maru,  Santa,  miiiadeplataen  Patara,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huaylas,  diet.  Macate. 

Mabia,  Santa,  mir'.a  de  plata  en  Hninac, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja. 

Mabia,  Santa,  aid.  Dpt,  Lima,  prov.  Chan' 
cay,  diat,  Huacho:  habt.  1,573. 

Maria,  Santa,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prcv. 
Lucaiias,  dist.  Laratnate. 

Maria,  Santa,  aid.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Caa- 
tilla,  dist.  Pampacolca :  habt.  2S0. 

Maria  del  destlerrc,  Santa,  mina  de  plata 
en  el  mineral  del  cerro  de  Pasco,  cercada 
la  laguna  de  Patararca,  Dpt.  Jnnin,  prov. 
Pasco. 

Maria  de  las  nteves,  Santa,  hda.  Dpt.  Jn- 
niu,  prov.  y  dist.  Pasco. 

Maria  del  Palmar,  Santa,  hda.  Dpt.  lea, 
prov.  Chincha,  ditt.  Humay. 

Mitria  del  Valle,  Santa,  distritode  la  ptovin- 
cia  y  del  Dpt.  de  Kudnaco :  habt.   6,862. 

Maria  del  Valle,  Santa,  pbl.  capital  de  es- 
te  diatrito  de  la  provlncia  y  Dpt.  de  HiiA- 
nuco:  oet^  a  1,777m.  de  alt.:  dista  de  la 
ciudad  de  Hudnuco  2  leg.  (11  k.). 

Maribjmba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Parobamba. 

Mabibamba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna. 
ri,  aist.  San  Luis:  habt.  161. 

Maritasa  o  Maraycata,  aid.  Dpt.  Arequipa, 
prov.  Camand,  di^t.  Quicaoha:  habt. 

Mariniari,  hda.  cecal,  Dpt.  Pimo,  prov.  Ga' 
rabaya,  diat.  Coasa. 

Mariinayo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Mmiiia,  hda.  de  viiia,  Dpt.  y  prov.  Areqoi' 
_  pa,  dist.  Vftor:  habt.  6. 

Mavlimiiez,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
casmayo, dist.  Guadalupe. 

ffliiriohara,  chae.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatarab.i,  dist.  Pachangari. 

MaripDsa,  mineral  de  carbon  de  piedra,  Dpt. 
Aucatha,  dlaizquierdadelrio  Santa.  "Ba- 
te, mina  aun  no  se  ha  explotado  pero  se 
ha  abierto  diatintas  bocas  y  el  carbon  que 
ae  ha  estraido  di  los  signientes  leaulta- 
dos: — boca  1.*  iceroa  del  tunel  n.*  7.  AJ- 


MAEN  —5 

tara  de  la  boca  sobre  el  rio,  SOm-  Altora 
del  rio  eobre  el  nivel  del  mar,  940^.  El 
carbon  es  de  color  gria  de  fierro,  brillan- 
te,  scbistoso;  decrepita  ub  poco  al  faego 
y  qaema  sin  llama  ni  bumo.  Sus  cenizas 
de  color  bianco  nn  poco  Colorado  son  ar- 
ciUosas;  no  contlencn  sidfutos  ea  canti- 
dad  apreciable. 

Compoiicivn. 

Carbon  fijo 0.787 

Cenizas 0.163 

SuBtanciaa  voldtilea 0.060 

1,000 

Carbono  total 0.790 

Carbono  eqaivalente  i  las 

Bustanciaa  voldtiles 0.008 

Estamuestrapodriadarpor  gramo,  6,173 

calorias. 

Boca  2.*  en  el  campamento  iDesenga- 
fioi.  Altora  de  la  boca  sobre  el  rio,  52<i>- 
Alt.  del  rio  sobre  nivel  del  mar,  930  metres 
Esta  muestra  es  de  color  gris  de  fierro, 
brillante,  fina  Bcbietosa;  decrepita  muy 
poco  al  fuego  y  quema  sin  llama  nl  hn- 
mo.  Sns  cenizas  de  color  gria  im  poco  Co- 
lorado, son  arcillosas ;  no  contienen  una 
cantidad  notable  de  siilfatos. 
ComposUion. 

Carbon  fijo 0.874 

Cenizas 0.090 

Snstancias  volatiles 0.0S6 

1,000 

Carbonotolal 0.876 

Carbono  eqaivalente  &  las 

sastancias  vol&tiles 0.002 

Un  gramo  de  esta  maestra  podria  dar 
6,846  calorias  (Grafita).. 

Hnnnas,  aid.  Dpt.  Piora,  prov.  y  dist.  Aya- 
baoa :  habt.  762. 

Hannontaili,  qaebraJa,  ramifioacion  dels 
de  Azapa;  &  26  k.  de  Livilcar. 

Htimiot,  pbl.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco, 
dist.  Lucma:  algunos  lo  considcion  eomo 
capital  del  distrito  de  Marmot,  no  reoono- 
oido  por  la  ley  que  crco  la  provincia  de 
Otnsoo :  babt.  477:  dista  de  Lucma  6  leg. 
(38  i  k.). 

■amopatii,  est.  Dpt.  Funo,  prov.  y  dist. 
Lampa:  habt.  100. 


2  —  MART 

Harocancha,  cbac.  JOpt.  Jonin,  prov.  T«- 

ma,  diat.  Acobamba. 
Maroma,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  C«jt- 

tambo,  dist.  Ambar. 
Narqneque,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambaa,  dist.  Cbuqnibambilta. 
RldirctiieSt  carro  mineral  en  el  dist.  y  pnn. 

de  Hoaras,  Dpt.  Ancacha. 
MiBQUES,  chao.  Dpt.  Ancochs,  pror.  Eu- 

ras,  dist.  Marca. 
MiaquES,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  disL  Ca- 

rabayllo:  habt.  60. 
niarqali  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnuii, 

dist.  Ayja. 
IBarqniere  haanohaaDO,  aid.  Dpt.  Ciuai, 

prov.  Canas,  dist.  Ocororo:  hftbt.  S06. 

MarqnJere  parina,  old.  Dpt.  Coseo,  pnr. 

Canas,  dist.  Ocororo. 
Nar^ol-esquena,  aid.  Dpt.  y  prov.  Pan), 

diet.  Accra:  habt.  165. 
Marqnirave,  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Ana, 

dist.  Codpa. 
IBarqQire,  est.  Dpt.  Cozco,  prov.  Cuui, 

dist,  Yanaoca. 
Jlarqnirlc,  aid.  Dpt.  Cozco,  prov.  Csnu, 

dist.  Yauri :  habt.  770. 
narqnisbamba,  hda.  Dpt.  Cozco,  prov.  j 

diat.  Anta. 
Hamjoii,  mina  de  oobre  en  la  eosta,  Dpi 

Torapac^,  diat.  Iqaiqoe. 
HarshO,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Eohu, 

dist.  Marca. 
Hurtaj   Santa,  estrecho   penaseoso  en  e 

rio  Fachitea,  algtmos  millas  mae  ab(j< 

de  la  conSoenoia  del  Palcaso  con  d  H 

chis. 
Marte,  est.   Dpt.  Libertad,  prov.  OtaM 

dist.  Usqoil:  habt.  26. 
Hartlo,  San,  aid.  y  hda.  Dpt.  Kara,  prw 

Koaacabamba,dist.  Huarmaoa:  habLSH 

diata  de  Hiiancabamba  8  leg.  (44  i  k.). 
Mabtin,  San,  est.  Dpt.  y  prov.  Piora,  diil 

Yapatera:  habt.  4S1. 
Martin,  San,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.Tn 

jillo,  dist.  Ascope :  dista  de  Ascope  S  k% 

(U  k.). 
Martin,  San,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.y^ 

Hoamachoco :  habt.  60. 
Mabtin,  San,  mina  de  plata,  cerca  del  cot 

de  Mesapata,  Dpt.  Janin,  prov.  y  did 

Pasoo. 


MASA  —  5 

MuTiN,  Sak,  chao.  Dpt.  j  prov.  Lima,  diat. 
Ate:habt.  16. 

lartln,  Don,  isla,  Aios  H"  2'  SO"  lat.y  80' 
40"  long. 

Mutiny  San,  aid.  y  hda.  Dpt.  j  prov.  lea, 
diat.  Sau  Juan  Bautista :  habt.  iSl  -.  dLiLa 
de  lea  2  leg.  (11  k.). 

Martin,  San,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chmcha, 
dist.  PisGO:  habt.  55. 

Uabtin,  San,  hda,  Dpt.  Ayacuoho,  prov.  La 
liar,  dist.  Tambo  A.  9  leg.  (50  k.)  de 
Tambo. 

lutlnpatit,  San,  chac.  Dpt.  Aporimac,  prov. 
CotabambaB,  diat.  Tambobamba. 

brtjll,  San,  pbl.  Dpt.  ApHrimac,  prov.  Go- 
tabambas,  dist.  Haquira. 

ifAXTiK,  San,  quebrada,  Dpt.  Puno,  prov. 
Ghncnito,  diat.  Pomata. 

Iabtik,  San,  cbac.  Dpt.  Areqnipa.  prov.  y 
dist.  Union. 

Cabtin,  San,  aid.  Dpt,  Puno,  prov.  Chncni- 
to,  dist,  Ynnguyo:  habt.  177- 

ItrtJneZf  obao.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 
dist,  Querocotillo. 

Iaxtinez,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:  diata 
de  lea  1 }  leg.  (9  }  k.). 

btsamerlrh,  rio,  es  el  nombre  que  tenia  an- 
tigoamente  el  Ilamado  boy  de  San  Ml- 
gnel  de  la  provincia  La  Mar,  Dpt.  Ayacu- 
cho:  a  poca  diatancia  del  puente  qae  se 
llfttDft  Lacrllar  6  Usncucfui  se  uoe  oon  el 
Pangea,  y  deade  aqu(  paede  navegarse  en 
peqae&as  canoas  hasta  sn  reunion  con  el 
Peren^  6  Chanchamayo. 

!ftni|E;TC,  cbac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Andajea. 

astlpnadnt  mina  de  plata  en  el  certo  de 
JeBos  lado  N.  0,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Hnalgayoc:  ley  12  inarcos. 

uabnmbai  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Vra- 

bamba,  diat.  OUantaytambo. 

HSac,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbiri, 

dist.  8an  Mateo. 

imnocbay,  chac.  Dpt.  Huancavelicaprov. 

Tayacaja,  dist.  Siircubamba. 

tsan,  (el  cniiado  Q.  un  par  de  indios  qne 

aran  dtrabajan  pareadoa.  Ay.;  Masaa — 

tiempo  pasado)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov. 

Bajo  Amazonaa,  dist.  Iquitos:  habt.  47. 

la&x,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  Huan- 

carrelics,  prdr.  Aogaraes. 


S  —  MASH 

Masitlica,  aid.  Dpt.  Libertad, 

mayo,  dist.  San  Pedro:  ha 

de  San  Pedro  1  leg.  (5  i  k.' 
Masanes,  tribu  de  salvajes,  &  '. 

Napo. 
MajMllgiaro,  (cormpcion  de  M 

fiado  muy  lejano  6  remoto 

rio  Mantaro,  inmediato  i  sa 

el  Apurimac,  baeta  donde 

por  eetar  obstroido  por  roci 
Hasaul,  aid.  Dpt.  Puno,  pn 

diat.  Pisacoma. 
nasaBObenif  rio  tributario  de 

la  izquierda. 
lIllSip>1a«  hda.  Dpt.  Cuzco,  | 

cion,  dist.  Santa  Ana. 
inRSaraccni,hda.  Dpt.  Apiurin: 

dahuaylas,  dist.  Talavera. 
HasasB,  aid.  Dpt.  Apurimac, 

hnaylas,  diet.  Ongoy:  habt. 
Hasay,  (tender  algo  al  Sol.  Q. 

ral  en  el  distrito  de  Becua; 

raa,  Dpt.  Ancachs. 
Masca,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov 

Arabuay. 
Habca,  aid.  Dpt.  Lima,  prov 

diat.  ChorrilloB. 
Uasca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov 

Pisac. 
nascabnasi*  hda.  Dpt.  Apui 

diat.  Abancay. 
Nascara,  est.  Dpt.  Areqnipa, 

ma,  dist.  Tuti. 
Mascata,  est.  Dpt.  Arequipa, 

ma,  dist.  Chivay. 
MaBenca,  aid.  Dpt.  Libertad, 

mayo,  dist.  San  Pedro. 
IHaseuiyoc,  chac.  Dpt.  Anoac! 

jatambo,  diet.  Cajacay. 
Hasercanclia,  chac.  Dpt.  Ai 

Huaras,  dist.  Marca. 
Hashcon,  rio,  nace  en  loa  ce: 

tOB  &  Cajamarca,  pasa  cerca 

y  unido  con  otros  riachu 

nombre  de  rio  de  Cajamarot 
Jfashuiltl,  hda.  Dpt.  Ancachs, 

diat.  Yautan. 
Mashnan,  rio  tributario  del  de 
IIashuan,  cbao.  Dpt.  Ancachs, 


MASU 


-574- 


MATA 


Hashnamri,  chao.  Dpt.  Ancoclia.prov.  Htia- 

rae,  dist.  Beatauracion. 
Haslinay)  bda.  Dpt.  Gnzco,  proy.  j  dist. 

Paucartambo :  habt.  46. 
HasbuayllOi  aid.  Dpt.  HuaQcavelica,  prov. 

Tayacija,  diat.  Pampas:  halt.  70. 
MflSfas,  hdas.  (3)Dpt.yprOT.  Areqnipa,  dist. 

Vitor:  iiabt.  81,  6  y  9. 
HasiU)  hda.  Dpt.  Cajatnarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Salliqne. 
Masin,  (corrupcion  de  matan  vease  la  etimo- 

logia  de  moKo)  pbl.  Dpt.  Ancaehs,  proT. 

y  dist.  Htiari;  babt.  656. 
MaslD^,  aid.  Dpt.  AyacTicho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Tambo. 
HaslpatSt  chac.  Dpt.  Ancaehs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Chiquian. 
MasIri,est,Dpt.yprov.  Pnno,  dist.  Chncuito. 
Jfasma,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Ichocan :  habt.  40. 
Masma,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  diat.  Jan- 

ja:habt.  952. 
Hasmaui,  chac.  Dpt.  Apnrimao,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 
fflasocaca,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta:  habt.  12. 
HasooUacta,  (cormpcion  de  man  compa- 

fiero,  Uacta  bacer  6  formar  on  pueblo  Q.) 

aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabambaa, 

dist.  Tambobamba. 
Ha^pHni)  chao.  Dpt.  AnoaohB,  prov.  y  dist. 

Cajatambo. 
Hasqaen,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Arahuay. 
Masques,  vSase  ChUquet. 
Hasqul,  (pnede  ser  cormpcion  de  ma»gi  com- 

panero.  Q.)  est.  Dpt.  Anoacha,  prov.  Po- 

mabamba:  diat.   Fiscobamba:  habt.  412: 

dista  de  Pomabamba  5  leg.  (28  k.) 
nasqain,  aid.  Dpt.  Jania.prov.Paeco.dist. 

Chacayan. 
Masquin,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Paaco,  dist. 

Cayna:  habt.  181. 
Hasqolsa,  chao.  Dpt.  Tarapacfl,  dist.  Mami- 

iia. 
Masticas,  aid.  Dpt.  Ancaehs,  piov.  Hnari, 

dist.  San  Marcoa. 
Hasa,  (murci^Iago.  Q.)  eat.  Dpt.  Ancaehs, 

prov.  y  dist.  Pomabamba. 
Masd,  hda.  Dpt.  Ancaehs,  prov. ;  dist.  Ca- 

jatambo. 


JHasiibnaii,  hda.  Dpt.  Cozco,  prov.  7  dist 
Fancartambo. 

Hasnma,  aid.  Dpt.yproT.Taciia,diBLChi4. 
pa. 
I  IHasamacba;,  ohac.  Dpt.  Jmun,  prov.  Tii< 
ma,  uist.  Aoobamba. 

Hasujacu,  hda.  Dpt.  Jmun,  prov.  Taruu, 
dist.  Vitoe. 

Sbta  (inafa  ir;  6  algono  qne  se  fii^ :  maOt 
cecina,  charq^ne.  Ay.)  chac.  Dpt.  Lima, 
prov.  Canta,  diat.  San  BueDaTentnra. 

Mata,  est.  y  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Janja, 
dist.  HiiBjipampa:  habt.  81. 

Mata,  chac.  Dpt.  Haancavelioa,  ptov.  Cas- 
tro vireyna,  dist.  Santiago. 

Mata,  chao.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

Hatabrnjo,  chao.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
eay,  dist.  Barranca. 

Mata  b|]rnw,minade plats.  ilOleg.  (56) k.) 
de  Taquilpon,  Dpt.  Ancaehs,  prov.  Enaj- 
las,  diet.  Macate. 

Matacaballo,  pampa,  entre  Pativiloay  Hiur- 
mey. 

Matacaballo,  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macori. 

Ratacancha,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tanna, 
dist.  Carhuamayo:  habt.  18. 

Matacocha,  aid.  Dpt.  Anc&chs,  proT.  Fo- 
mabamba,  dist.  Piscobamba. 

Mataoocha,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  y  diit. 
Canta. 

Hatacorral.  choc.  Dpt.  Lima,  prov.  Tau- 
yos,  dist.  Pampas. 

llatacoto,  old.  Dpt.  Ancaehs,  prov.  Bnay- 
laa,  dist. Yungay:  habt. 695:  i.  lleg.(64k.) 
al  0.  de  Ynngay. 

MatacotOi  mina  de  carbon  de  piedr&,  Dpt. 
Ancaehs,  prov.  Huaylas,  dist.  Sbaplny, 
en  laquebradadeSauce-lmran,  en  IaCiw- 
dillera  Negra:  a  1^  leg.  (8  k.)  de  Yungay. 

Mntacmi;,  chac.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Qoispi- 
conchi,  dist.  Quiquijona. 

Hata^nt«)  uno  de  los  distritoe  &  poraonaa 
en  que  e&ti  dividido  el  cerro  mineral  de 
Faaco:  ha  produoida  mneho  metal :  tien* 
este  uombreporqaeen  uno  de  losdermm- 
bes  mui'icron  roau  de  SO  operarios,  y  por- 
qne  mnchas  peraonas  que  baa  entisdo  al 
interior  de  las  minas,  no  ban  vuelio  i  ea- 
lir,  por  habsrse  perdido  eu  el  laboiiiitods 
ens  labons  6  por  otraa  causM. 


MATA 


-575— 


MATA 


MatagT^nde,  aid.  Dpt.  Jimin,  prov.  Jatija, 

diBt.  HQoripainpa:  h&bt.  160. 
Matalmanca)  chac.  Dpt.  Anoaohs,  prov. 

Haaras,  dist.  BestauracioQ. 
Hatahiusl)  pbl.  Dpt.  JimiD,  prov.  Jaaja, 

diet.  Coaeepcion :  habt.  747. 
MitAHUAEn,  aid.  Dpt.  Juniit,  prov.  Enanca- 

yo,  dist.  Zapallanga:  habt.  402. 
Matascabi,  (casa  de  hacer  cecina  6  charqne 
Ay.  y  Q.)  pbl.  Dpt.  Jnnin,  prov.  J&uja, 
dist.  Aypata:  dista  de  Janja  41eg.  (22  k.); 
de  Concepcion  1  (6  J  k.) 
Hataliiu;,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Amazo- 

naa,  diat.  Fevas. 
Hatalaca^  bda.  Dpt.  Fiura,  prov.  Ayabaca, 

diat.  Cumbicns:  h&bt.  246. 
Hatalaqae,  aid.  Dpt.  Moqnegua,  dist.  tJvi- 

nasthabt.  240. 
Matalfchnza,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  diat. 

Miraflores :  babt.  80. 
Hatsdla,  hda.  Dpt.  Apnrimac,  proT.  y  dist. 

CotabombaB. 
■atallo*  rio,  T4ase  Sian,  rio. 
HatjiinuidlDpi)  cbac.  Dpt.  y  pror.  Lima, 

dist.  Miraflores:  babt.  17. 
Hatainarca)  aid.  y  cbac.  Dpt.  prov.  y  diet. 

Hn^aco:  habt.  241. 
latamOTOSi  chac.  Dpt.  Piora,  prov.  Fayta, 

dist.  Querocotillo. 
dJiTAMOBOa,  cbac.  Dpt.  Aucacbs,  proT.  Ga- 

jatambo,  dist.  Gbiquian. 
Iatahobos,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Lrnrin:  babt.  11. 
[atamunqHl ,  (mata-mu^hm  oler  it  cecina 
Ay.)  Bulitrera  en  el  canton  de  Sapiga  dist. 
Pisa^a,  Dpt.  TarapaoA :  en  1872  produjo 
10,000  quintales,  en  187S  id.:  a  9  leg. 
(50  k.)  del  pnerto  y  1  milla  (1  i  k.)  de  k 
linea  f^rrea. 

atAncoohfl)  lagtma  &  la  izqoierda  del  rio 
Morona,  en  el  anal  descarga  bus  agnas, 
abajo  de  la  lagnna  Cbalhua. 
atancliaca,  aid.  Dpt.  Jnnin,  prov.  Pasco, 
dist.  Huariaca:  dista  de  Pasco  7  leg. 
(S9  b.);  de  Haariaca  1  (5  i  k.) 
itiUtZBif  aid.  Dpt.  Cajamarca,  proT.  Hual- 
ga.yoc  dist.  San  Migael:  habt.  1,696,  con 
los  de  Misca,  Samiden ,  Asma,  Usen- 
dnd. 

ttapa*  ^-  ^t.  Jnnin,  prov.  Janja,  dist. 
Qojn£bB:hB.ht.  918, 


Hatapuqulo,  aid.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  An- 

dabuaylas,  diet.  Hnancarama:  habt.  228. 
MataqilitAt  {Malaquetha,  dnr  cozes  el  car- 

nero  etc.  Ay.)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Tfungar:  habt.  168. 
Slataraj  (nombre  de  una  yerva  muy  medi- 
cinal de  una  especie  de  euea  Q.)  hda.  Dpt, 

Piura,  prov.  y  dist.  Huancabamba :  babt. 

71 :  distft  de  Huanoabamba,  2  leg.  (11  k.) 
Mataba,  ^d.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen 

dist.  Colasay. 
Matara,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  Cty'a- 

niaroa:  habt.  1,282 
Matara,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  y  Dpt.  Gajamarca :  habt.  fi60: 

dista  de  Gajamarca  7  leg.  (39  k.);  de  Lla- 

canora  6  (28  k.) 
Matasa,  hda.  Dpt.  y  prov.  Gajamarca,  dist. 

Asuncion. 
Mataba,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 

cbuco,  dist.  Marcabal:  dista  de  Hnama- 

chuco  4  leg.  (22  k.) 
Matada,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist,  Piscobamba. 
Mataba,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs,  prov, 

Haaras,  diat.  Garhuas. 
Mataba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Enaras, 

diet.  Bestauracion. 
Mataba,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carhiias. 
Matarji,  chac.  Dpt,  Ancachs,  prov.  Cajatam^ 

bo,  dist.  Mangas. 
Mataba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Gbiquian. 
Matara,   chac.   Dpt.   Jnnin,   prov,  Tarma, 

dist.  Aeobamba. 
KataiU,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay, 

dist  Facoho. 
Mjitaba,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Can- 

ta. 
Mataba,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnarochiti, 

dist.  OUeros :  babt.  60. 
Mataba,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnarochirij 

dist.  GhorrilloB. 
Katara*  hda.  Dpt.  Hnancavelica,  prov.  Ta- 

yaci^a,  dist.  Colcabamba:  babt.  4S. 
Mataba  hda.  Dpt.  Hnancavelica,  prov.  Ta- 

yaci^a,  dist.  Surcubamba:  habt.  186. 
Mataba,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  diat.  Nasoa. 
Natara,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  San  Migael. 


MATA 


-576  — 


MATE 


Matuu,  hdn.  Dpt.  Ayaancho,  proy.  Hna- 

imuiga,  dkt.  Tambillo:  dista  de  Ayacacho 

8  leg.  (44  4  k.)i  de  Tambillo  6  {83i  k.) 

Matasa,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  ptov.  Lucauas, 

diat.  Payco:  habt.  97. 
HatarUt  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abaii- 

cay,  dist.  Lambrama:  babt.  55. 
Uatara,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas  diat.  Tambobamba, 
Matara,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  diat.  Haqoira. 
UATABA.pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Antabam- 

ba,  diet.  Sabayno :  habt.  20S. 
Mataba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  ptov.  Anta,  diet. 

Limatambo. 
HAtaracra,  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Caja- 

tambo,  diat.  Cbiqaiaa. 
Hfttaragra.  qaebrada,  en  ta  qne  se  encuen- 

traii  tierraa  con  aalitre  al  pi^  de  Llamellin, 

prov.  Huori. 
Ibtani  ^rande,  hda.  Dpt.  Ayacncbo,  prov. 

Haamanga,  diat.  AcosviiiohoB :  habt.  99. 
Xatarqja,  chao.  Dpt.  Jmiin,  prov,  y  dist. 

Jaaja. 
Hataral,  choc.  Dpt.  Areqaipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Sibnas. 
Hataransro,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Sorco :  habt.  14. 
Xataraol,  caleta  i  los  16°  69'  10"  lat.  y  74* 

26'  64"  long. :  al  pi6  de  la  qnebrada  del 

miemo  nombre:  el  fondeadero  es  mejor 

qne  el  de  lalay;  el  fondo  de  11  li  16  bra- 

zas  cerca  de  tierra. 
Katabani,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbacuito, 

dist.  Yunguyo. 
Mataaani,  pbl.  mineral,  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Oamand,  dist.  Cbala:  dista  de  Cbola  8  leg. 

(44  i  k.);  de  Toeota  2  (11  k.) 
HatarajHunpa,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

y  diet.  Kuanta:  habt.  67. 
Matabapaupa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya.  dist.  Ayapata. 
Jffartarant,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambaa,  dist.  Haqoira. 
Martarococha,  est.  Dpt.  Ayacncho,  prov. 
.  dist.    SooosvinchoB :   habt. 


19. 
JMatarilla,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Aoosviuchos:  habt.  149. 
Matabo.t.a  kbnob,    hda.   Dpt.   Ayacuoho, 

prov.  Haamanga,  diet,  Acoevinohos, 


Hataro,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

dist.  Santiago:  habt.  732. 
Matas,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tanntdii 

Acobamba. 
Jllatasa,  chac.  Dpt.  Moqaegaa,  dist  Zv 

naa. 
Matasuyo,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Fitu 
dist.  Chilia :  habt.   100:  dista  de  Ciulii 
leg.  (6  i  k.) 
Matasuvo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pitu 

dist.  Tayabamba. 
Hatata,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CajJImu 

dist.  Sibaya. 
Slataulo,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jaujt,dirt 

Mito:  habt.  70. 
Bfataybamlia, hda.  Dpt.  Ctizco,prov.;diEl 

Acomayo. 

Hatcalinisa  6  Muthahuisca,  aid.  Dpt.  Cu 

CO,  prov.  y  dist.  Paucartambo:  habt  SI. 

Hate,  (calabazo ;  pero  si  es  cormpeicin  (k 

mati  significa  la  frente)  aid.  Dpt  Jomi, 

prov.  Pasco,  dist.  Pallanchacra:  haht  ii; 

dista  9  leg.  (44  ^  k.)  de  Huariaca. 

OfatCC)  aid.  l>pt.  Ancachs,  prov.  Haari,  HA 

Huachos :  habt.  146. 
Mateccllo,  chao.  Dpt.  Hnancavelics,  ytm. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
Matzccllo.  chac.  Dpt.  Huancavelics,  fm. 

Tayacaja,  dist.  Colcabambs. 
IHateccollcca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  jftef- 

Huamanga,  dist  Santiago:  habt  44. 
NatecoUo*  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbaini- 

vilcas.  dist,  Ccapacmarca. 
8Iat«haacai  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pura. 
dist.  Huariaca :  A  4  leg.  (22  b.)  de  Hin- 
riaca. 
Hateo,  San,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnij- 

las,  dist.  Car  as. 
Matko,  San,  minas  de  plata  (2),  en  el  «n* 
mineral  de  Pasco,  Dpt.  Junin,  prov.  ?■*■ 
CO,  en  el  tajo  de  Santa  Bosa. 
Matko,  San,  distrito  de  la  provincia  de  Eb»- 

rocbiri,  Dpt.  Lima:babt  2,195. 
Mateo,  San,  pbl.  capital  de  este  distrito  dt 
la  provincia  de  Huarochuri,  Dpt.  Liaa: 
situadoen  laorilla  izquierda  del  no  dae*- 
te  nomdre  (despues  Bimac)  i  814^  aK- 
Elpuente  que  Be  halla  como  1  legiu«l 
N.  esti  A  8,480tn.  alt.:  habt  1,184:  di* 
del  Callao251eg.  (145  k.);de  Lima  231 
(131  k.);  y  4  (22  k.)  de  San  Joan. 


MATI 


—  5?7  — 


MATTJ 


hrso,  SiK,  pbl.  Bpt.  HuaDCAVelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Mayoc :  habt.  S99. 
(atbo,  San,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov,  Ay- 
maiaes,  disL  Colc&bamba:  habt.  802. 
^teoi)  chac.  I>pt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dint  ludependencia. 

Utii  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
diat.  Pararin. 

"ati,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huatas, 
dist.  Cotaparaco. 

ATI,  est.  Dpt.  Pimo,  prov.  Carabaya,  dist. 
Macnsani. 

atias.  Sax,  cerro  &  la  derecba  de  la  con- 
fluencia  del  Palcazn  con  el  Pozuzo,  al  £. 
del  Puerto  del  Mayro. 
ATiAB,  San,  Ktina  de  plata  en  Qninahaara- 
cra,  Dpi.  Aacacha,  prov.  Cajatajnbo,  dist, 
Aquia:  ley  11  m. 

^TU8,  San,  chac.  Dpt.  Ica,  prov.  y  dist. 
Chincba. 

itfiHiinba^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
toz,  dist.  CajamarquiUa. 
TiBAMBA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
;ftz,  diat.  Chiha:  dista  de   Cbilia  4  leg. 
22  k.) 

TiBAUBA,  eat.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist. 
luari  :  baht.  210. 

TIBAMBA,  bda.Dpt.  prov.  y  dist.  Hatliiaco: 
D  la  gnebrada  de  Yanac :  dista  de  Con- 
hamarca  1  leg.  (6  i  k.) 
rxBAMBA,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
"ttyacaja,  dist.    Salcabamba:  habt.    102. 
ibanibilla^hda.  Dpt.  prov.  ydist.  Hud- 
nco,  en  la  quehrada  de  Yanac. 
Ichacra,  pbl.  Dpt.  Jtmiii,  prov.  Tarma, 
8t.  Vitoc:  (I2.ieim.  alt. 
tcoACBA,  est.  Dpt.  JnDin,  prov.  HnaBca- 
;  dist.  Pariahnanca. 
haju^  pbl.  Dpt.  Jnnin,  prov.  Pasco, 
tt.  Htuuiaca :  babt.  82. 
Ide,  minade  plata  en  Palcatambo,  Dpt. 
icaohs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Cocba- 
jrca:  ley  70  m. 

[j)s,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
aras,  diet.  Ayja. 

j>K,  Santa,  minade  plata  en  Potora, ' 
t.  Azicaohs, prov.  Hnaylas,  dist.  Maeate. 
j>E,  Sakta,  mina  de  carbon  de  piedra 
Maca«:  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 
.  Moro. 
la,,  pbl.   Dpt.   Tarapaci,  dist.  Pica: 


i  20°  31'  22"  lat.;  Bobre  una  lonaa  &  la 
derecha  de  la  qucbrada  de  Quiama:  tieue 
una  regular  iglesia;  y  estti  regado  por  agiia 
de  socabones ;  habt.  S2^ :  dista  de  Pica 
1  leg.  {6  i  k.)  de  Iquique;  24  (134  k.) 

iHatillltlUt,  saUtrera  en  el  Canton  Argentina; 
dist.  Pica,  Dpt.  TarapacA:  en  1872  pro- 
dnjo  36,000  quintales;  en  873—24,000:  dis- 
ta  11  leg.  (61  k.)  del  puerto. 

HatiDia^  aid.  j  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea, 
dist.  Fisac  :  habt.  156. 

Matipaeana,  hda.  Dpt.  prov.  ydiat.  Huinu- 
co :  habt.  102. 

Matipaufa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  Tambo. 

Mato,  distrito  de  la  provincia  de  Huaylaa, 
Dpt.  Ancachs  L  habt.  1,096. 

Mato,  {vtatu  no justo,  errdnoo,  malo  Q.)  pbt. 
capital  de  este  diatrito  de  la  provincia  de 
Huaylas,  Dpt.  Ancachs:  habt.  504 :  dista 
de  Caras  2  leg.  (11  k.) 

Afatoi't  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Restauraciou. 

Hatocam,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov-  Hua- 
ras, dist.  Cnrbuas. 

HutOS)  mina  de  plata  en  el  mineral  del  Cer< 
ro  de  Pa.-ico,  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco. 

IHdtriz,  con  este  nombre  se  distingue  uno 
de  los  distritos  en  qne  esti  divida  una  cin- 
dad  6  pueblo,  y  pertenece  i.  la  parroquia 
principal. 

Mattes)  est.  (de  Haves)  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Cauchis,  dist.  Checcacapi,  en  las  punas; 
habt.  111. 

DlatQU)  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 
dist.  Yautan:  babt.  16:  dista  de  Yautan 
J  leg.  (4  i  k.) 

matuacct  chac.  Dpt.  y  prov.  Ica,  dist.  Pal- 
pa. 

natHCiiaat  (Matu  eani,  no  soy  justo,  6  es- 
toy  errado.  6  soy  malo  Q.;  y  si  es  Ayma- 
rA  Matta  significa  el  que  ae  vd,  y  cana  red 
parapescar:  Mattaccana  hacienda)  rio  tri- 
butario  del  Bimoc,  por  la  izquierda  cer- 
ca  del  pueblo  de  San  Pedro  y  de  la  Cho- 
sica:  nace  en  la  Cordillera  que  domiua  al 
pueblo  de  San  Mateo. 
MiTucANA,  diatrito  de  la  provincia  de  Hua- 

rocbiri;  Dpt.  Lima:  habt.  1,557. 
Matocana,  pbl.  capitiil  de  este  distrito  de  la 
proviuciade  Huarochiri :  i  2,QSGia.iO.  alt.; 


MAUR  —  5 

habt.  8B0:di3tadel  CaUao  SOj  leg.  (116  k.); 
de  Lima  18  ^  (108  k.) 

HatapachC)  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Union,  diat.  Sajla. 

Blatapampa,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y 
dist.  Cauta. 

HatutC,  cLac.  Dpt.  J  prov.  Lima,  dist.  Sur- 
co:  habt.  25. 

HatntttO,  buerta,  Dpt.  prov.  y  dist.  Lima. 

fflaucallacta,  (pueblo  viejoQ.)  puerto  6  em- 
barcadero  en  la  orilla  derecba  del  rio  Ama- 
zouas,  Dpt.Loreto,  prov.  Bajo  Amazonas, 
dist.  Pevas  :  110  millati  arriba  de  Loreto: 
babt.  242,  la  mayor  parte  de  la  tribu 
de  Maruvos;  diata  de  Cocbiqtiinas  2  leg. 
(11  k.);  de  Moyobamba  80  leg.  {165  k.) 

Maucallacta,  hda.  Dpt.  Apurimae,  prov. 
Aiidabuaylas  diat.  Ongoy. 

Matjcallacta,  aid.  Dpt.  Aparimac,  prov.  Ay- 
maraeB,  dist.  CoIoabaicba:babt.  54. 

Mauoallacta,  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Union,  dist.  Quccbualla. 

Huncpara,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
(list.  Huamantanga. 

BlilUqne,  (corrupciou  de  mauca  viejo,  6  cara 
vieja  (J.)  aid.  Dpt.  Tarapuca,  dist.  Chiapa: 
A  4,871ni.  alt. 

Hiiiira,  hda.  Dpt.  Aucacbs,  prov.  Huaras, 
diet.  Carhuas. 

Haure,  {maui-i  cierto  peKcado  nni  llamado 
Ay.)  rio,  naoe  en  Iob  cerros  inmediatoa  al 
Tutupaca.  So  cabezera  e=tA  a  3  J  leg. 
(18  k.)  al  N.  de  Tarata,  i4,500m- alt.  mas 
6  m^nos;  se  dirige  casi  al  E.  d  tnbutai 
8U3  aguas  al  rio  Desaguadero  eu  Calaco- 
to,  recibiendo  en  bu  cutso  muchos  ti-ibu- 
tarioe.  £a  caudaloso  desde  au  origeu,  por 
(jue  lo  alimentau  la  fundicion  do  las  uie- 
vea  pei-petuas  de  las  Cordilleias  de  Taco- 
r^,  Tarata  y  Parioacota.  Se  proyecta  dcs- 
viar  BU  curao  para  regar  los  Inmousos 
terrenos  de  Tacna,  debieuJo  ser  la  boca 
toma  en  on  puuto  que  se  haila  i,  4,297ni' 
alt.  en  el  fundo  de  una  quebtada  y  reuuir 
en  el  lugar  llamado  Laguna  Blauca  que 
Be  halla  i  4,180iii-  alt.  eii  la  pampa  de  Ta- 
cora  las  aguas  de  los  rios  Cbiliculco,  Pa- 
tani,  UchuBuma  y  otros,  con  lo  cual  ba- 
bri  4ni  750  cubicoe  por  aeguudo  eu  los 
cuatro  meses  de  lluviaa  y  4'o.250  ciibicos 
en  loB  oclio  meaes  restantcd,  cantidad  so. 


8  —  MATCH 

bradap&ra  regor  esos  mismofltarreiio«.ci 

el  gasto  de  casi  cuatro  nullones  de  salt 

Madbb,  pbl.  Dpi.  Tacna,  prov.  y  dist.  Tint 

dista  de  Tacna  88  leg.  (184  k.) 
Df  auricio,  San,  mina  de  plata  en  Pahae-hi 

ca,  Dpt.  Jnnin,  prov.  y  diet.  Pasco. 
Maya,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Pilluc 

diat.  Llapo. 
Maya,  cbac.    Dpt.  Anoaolis,    prov.  Eua 

dist.  Restauracion. 
Mava,  bda.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Hun 

dist.  Carhuas. 
Mayabamba,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cu 

gallo,  dist.  Viscbongos:  babt.  285. 
Mayaca,  chao.  Dpt.  Libertad,  prov.  FiUi 

diet.  Cajamarqiulla. 
lllayacto,  chac.  Dpt.  Ayacnoho,  pror.  Lt 

canas,  dist.  Laramate. 
Mayaiua,  eat.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  flu 

rocbiri. 
Miiyaiuacu,  rancheria  de  solvajee  Jivani 
orillae  del  Paetasa,  arriba  de  saoonfliNB 
eucia  con  el  Bombonasa. 
Nayanift}',  cbac.  Dpt.  Hnancaveliu,  [nn 

Tayacaja,  dist.  Mayoc:  habt.  11. 
Mayanie,  chac.  Dpt.  Ayacnoho,  prov.  Laa 

nae,  diet.  Sancos. 
Dlayani,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Boarachiii, 

dist.  San  Damian. 
nayapu  6  Apvrimac  (segou  Taker]  no  to- 
butario  del  Tambo,  por  la  dereclut:  v^aH 
Apurimae,  rio. 
Maya|iunco,  hda.  Dpt.  Pono,  prov.  Aaiar 

garo,  dist.  Cbupa:  habt.  7. 

Dliiyas,  hda.  Dpt.  Ancache,  prov.  ydisL  h- 

llaeca:  habt.  172:  dista  de  Llapo  IS  H- 

(100  k.);  de  Corougo  21  (117  k-jidelta- 

ca  16  (89  k.);  de  Cabana  13  (72 1  k.)  yie 

Pallasca  ll(61i  k.) 

Sayascvn,  bda.  Dpt.  y  prov.  LambaytfK. 

dist.  Salae,  &  orillaa  del  rio  d«  U  Lm^ 

Maj'HUte,  hda.  Dpt.  prov.  y  disL  Ia:bkt. 

73. 
Maycapata,  aid.  Dpt.  Arequipa,  pm.  €«»- 

tilla,  diat.  Aplao:  habt.  93. 
Mayc-Liiyo,  est.  Dpt.  Puno,prov,(2iiwi*»« 

dist.  Ynugnyo. 
MaycliacolIOt  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  !<■- 

pa,  diet.  Orurillo. 
Mitycliani,  eat.  Dpt  Pono,  prov.  <!«***« 
diat.  UeicayoB. 


MAYO  — ! 

UiYCHANi,  cbac.  Dpt.  Pnno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  OUaohea. 
ILiYCHANi,  (no  B^  cn^;  no  66  i6nAe  Q.)  est 
Dpt.  FuDO,  prov.  Garabaya,  dist.  Crucero. 
Kajcbatambo,  chao.  Dpt.  Libertad,  prov, 

7  dist.  Otnsco. 

Hnyes,  riachnelo  qae  nace  en  la  pEtrte  onon- 

tal  de  la  Cordillera  Nevada,  en  la  provin- 

oia  de  Fomabamba,  Dpt.  Ancache. 

Kaypubamba,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Hualgayoc,  difit.  Bambamarca:  habt.  243. 

Hay hnasl,  {may  ^ddnde?  huaH  casa.  Q.)  aid. 

Dpt.  Cajamarca,  proT.  Huolgayoc,  dist. 

Bambamarca:  habt.  450,  con  loB  de  8i- 

hiia  J  Arasoorgne. 
layhnavilca »  (Idolo  acariciado.  Q.)   aid* 

Dpt.  Ayacucho,  proT.  Himnta,  dist.  Luri- 

cocha:  babt.  876. 
bynardiahaa,  cfaao.  Dpt.  y  prov.  Hud- 

nnco,  dist.  Ghinobao. 
[ayminl)  hda.  cooal,  Dpt.  Pnno,  piov.  y 

dist.  S^ndia. 
[ayaahnas,  (acarioiar.  Q.)  rio  tributario 

por  la  derecba  del  Fums  cerca  de  sn  naci- 

miento ,  i  los  10*  40'  lat.  y  74°  80'  long.: 

en  sn  conflnenoia  ee  encueatran  chozas 
de  indioB  salvajes:  el  ancho  en  su  oon- 
flaenciaes  de  20m.  mas  6  m^nos:  el  nom- 
bre  de  este  rio  no  es  mny  seguro,  segun 
Cfaandles. 

Rynayf  aid.  Dpt.  Ayacnobo,  prov.  y  dist. 
Hnanta:  habt.  429;  dista  de  Ayacucho  7 
leg.  (89.  k.) 

Lfnlqne,  puerto  en  el  rio  Umb&mba :  des- 
de  aqai  este  rio  es  navegado  por  peque- 
nas  canoBiS. 

Ljo  o  Moyobamha,  {mayu  rio.  Q.)  rio  tri- 
bntario  del  Hnallaga,  por  la  izquierda: 
te  forma  de  mncboB  riacbueloe  que  na- 
ren  de  tin  gmpo  de  cerros  aituadoe  al 
f.  E.  de  la  cindad  de  Moyobamba :  es 
WTegable  desde  Moyobamba  hasta  20 
egu&s  agnas  orriba,  pero  los  nauchos 
oalos  paeos,  agnas  abajo,  hasta  2  le-  \ 
raas  intes  de  an  embocadura  impoelbi- 
itan  la  navegacion :  no  es  diQcil  all&nar 
BOS  obsticTiloB,  oon  lo  onal  se  engrande- 
eria  no  solo  Moyobamba  aino  machos 
tros  pnebloB  vecinos. 
ro,  hda.  I>p.t.  Aaosohs.  prov.  Hnarae, 
ist.  CarBaas. 


9  —  MAYO 

M\To,  ehac.  Dpt.  Ancachs,  pro 

dist.  Mitrcii. 
Mayo,   est.  Dpt.  Junin,  prov.  J 

Coneepcion:  dista  de  Concep 

(6  i  y.) 

Mayo,  pbl.  Dpt,  Ayacucho,  prov 

dist.  Aucard :  habt.  256. 
Hftyo,  Dos  DE  Mayo,  provincia  v 

}'laijo,  provincia. 

Mayo,  Dob  de,  mina  de  plata  al  '. 

bio  de  Yauli,  Dpt,  Junin,  pro 

dist.  Yauli,  ley  40  m. 

Hayobamba,  pbl.  Dpt.  Lima,  pi 

cay,  dist.  Checraa :  habt.  212. 

Mayobamba,  pbl.  Dpt.  AyacuchO; 

canaa,  dist.  Chipp.o. 
Mayobamba,  pbl.  Dpt.  Ayacncbo, 

gallo,  dist.  Hualla,  babt.  122. 
Mavobahba,  hda.  Dpt.  Ayaouoho, 

manga,  diat.  Socosvinchoa. 
Mayoc,  distrito  de  la  provincia  c 

ja,  Dpt.  Huancavolica :  babt.4,' 
Mayoc,  pbl.  capital  de  este  diatritc 

viocia  de  Tayacaja,  Dpt.  Hui 

babt.  482 :  dista  de  Faucarban 

(65  i  It.)  por  Churpampa,  de  L 

dista  2  leg.  (11  k.) 
JHayobnllca,  hda.  Dpt.  Cuzco,  pi 

Acorn  ay  o. 
Mayolinrtty*  aid.  Dpt.  Puno,  pro- 

ro,  dist.  Asillo. 
Hayonapampa,  chac.  Dpt.  Apuri 

Cotabambas,  dist.  Tambobamb 
Mayopainpu,  bda.  Dpt.  Pono,  pi 

garo,  dist.  Arapa. 
Mayopatai  chac.  Dpt.  y  prov.  C 

diat.  Llacanora. 
Hayoquliurayt  hda.  aocal,Dpt.  P 

Garabaya,  dist.  Ayapata. 
Mayoralia,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  % 

ras,  diat.  Marca. 
Hayorarca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  i 

ras,  (list.  Marca. 
Mayorazgo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  p 

ras,  dist.  Eecuay. 
Mayorazqo,  chao.  Dpt.  y  prov.  L 

Ate :  habt.  76. 
Mayobazoo  ,  chac.  Dpt.  y  prov.  , 

Naeoa. 
Matoiuz43o,  chac.  Dpt.  Ayacncbo,] 

canas,  dist.  Sanoos. 


MAYU 


—  B80- 


MEDI 


Mayobazqo,  oliac.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
Santiago:  habt.  41. 

Mayokazoo,  Lda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

Mayoni/^ill)  lida-  Dpt.  Cuzco,  prov,  y  diet, 
Urubamba. 

Knyorcu,  cbac.  Dpt.  Juniu,  prov.  Tarma, 
tlist,  Aeobamba, 

Hnyonlniuiii,  chac.  Dpt,  Lima,  prov.  Hua- 
rocbiri,  dist.  Santa  Eiilalia. 

MayojTiDca,  lida.  eocai,  Dpt.  Pirno,  prov. 
Carabaya,  diat.  Ayapata. 

Ma>Tli,  rio  tribntario  del  Palcazu  eu  los  9" 
54'  45"  lat.  y  77°  16'  18"  long.:  A  234m- 
alt.  Deade  este  puntoen  que  ostil  el  puer- 
lo  dol  Mayro,  el  rio  no  preaeutii  dificulta 
Aes  para  lanavegaciouliasta  el  Atlintico 
porTapor.yyalohftnzui-cadomutbas  voces 
deade  elanodo  1867.  Examinando  suposi- 
cion,  distanciade  Lima  y  otras  cJrcunstan 
cias,  creemoB  que  el  Mayro  es  el  puiito  lla- 
mado  primero  que  otros,  para  abrir  la  co- 
inimlcacioa  con  el  Atliiutico;  basta  esa- 
minar  el  siguiente  itinerario: 

LegDiw. 
De  Lima  &  la  Oroya  por  fcrrocarril    45  j 
■    la  Oroya  al  Cerro  de  Paaco...     17 
I     Cerro  de  Pasco  &  Hudnuco...     17 

>  Uudnnco  al  Pozuzo  (por  Aca- 

ra  y  Huayniro) 14 

1     Poznzo  al  Mayro 9 

I    Mayro  &  Iquitoa  (por  rio)  que 

se  navegan  en  80  horas 256  j 

>  Iquitoa  ilLoreto 58 

>  Loreto  d  Leticift 10 

>  Leticia  S  la  boca  del  Amazo- 

ras  en  el  AtlAutico,  hay  de  uno  a  dos  dias 
de  navegacioQ  bajando  a  vapor. 

Segun  esto  puede  irse  de  Lima  A  Iqui- 
toa en  8  dias;  y  cuaiido  el  ferrocarril  11 
pne  al   Cerro  de  Pasco  se  podrd  ir  en 
dias. 

Maysonilo,  lida.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Bna- 
manga,  dist.  Quinua:  habt.  52. 

Miyubamba^  e^t.  Dpt.  .^purimac,  prov.  Co- 
tabambaa,  dlst.  Haqiiira. 

Hayncar,  aid.  y  est.  Dpt.  Aroquipa,  prov, 
Castilla,  dist,  Viraco, 

Majula,  chac,  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambss,  diet.  Haqnita. 

MfjilDlbainiM,  hda.  Dpt.  Apurimae,  prov. 
Cotabambae,  diet.  Tambebamba. 


Mavuubamba,  est,  Dpt.  Cnzeo,  prov,  y  ii 

Pamro:  habt.  100. 
Mavitubamba,  aid.  Dpt.  Gasco,  prov.  Chim- 

vivilcaa,  dist.  Livitaca. 
Maynmiiatfi,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qui- 

picunchi,  dist.  Qniquijana. 
iSiiyiininflrcai  hda.  Dpt.  y  prov.  HuDa- 

velica,  dist.  Acoria:  habt.  106, 
MajlLS,  aid,  Dpt,  Ancachs,  prov.  Haui,  disL 

Ohacas:habt.  409. 
Mayasl,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajs- 

tambo,  dist.  Acas. 
Hayntinca,  bda.  Dpt.  Apnrimac.  prov.  T*. 

tabambas,  dist.  Tambobamba. 
IHayiijaco,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hauo- 

cbiri,  dist.  Matncana. 
Nazo,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay,  dist. 

Huaura:  habt.  79. 
nazocruzi  est.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  B>- 

tique:distadeTacnft54  leg.  (301k,);  da 

Puno  26  (145  k.). 
Mazorcft,  isla  i  los  11°  21'  lat.  y  los  80*  4' 

54"  long.:  es  la  mayor  de  las  que  foimu 

el  gmpo  de  Hnaara :  tiene  61id.  alt.  j  | 

de  milla  de  lEirgo. 
IHaza,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatia- 

bo,  dist.  Cocbamarca, 
Illrcca<   {meca,  plato  de  madera.   Q.;  mttt 

fornificacion,  simple,  y  tambieu  adoltnin 

Ay.:  es  notable  el  aigniiicado  de  SBtap*- 

labra  con  la  misma  en  gri^o)  aid.  j 

hda.  Dpt.  y  prov.   Arequipa,  dist.  Qii- 

baata:habt.  130. 
Meccani,  bda, Dpt,  Pano,  prov. Lampa.disi. 

Nunoft. 
Mecca  yiu,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hnu- 

ta,  diat.  Luricocba:  babt.  40. 
Heccllaypata,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pm- 

cartambo,  dist.  Challabamba. 
Ifeocrn, hda. Dpt.yprov.Pnno, dist.  Juliaca. 
Media  Inna*  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 

vencion,  diet.  Ecbarate:  habt.  3S1. 
Media  lona,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  di*t 

Urubamba:  habt,  22:  hay  otra  hda-dd 

mismo  nombre  y  en  el  mismo  distrito,  pe- 

ro  ooTtesponde  &  la  aldea  6  parcialidad  3» 

Pacs  y  su  poblacion  en  de  13  habt. 
Media  luka  gkakde,  hda.  Dpt.  Ciueo,  prof. 

y  diet.  Urubamba. 
UxDU  LUKA  csicA,  lida.  Dpt.  Coze,  pnn.  ] 

dist.  Urubamba. 


MEGL 


•B81 


MENO 


Media  LtiSA,  aid.  Dpt.  Tncna,  prov.  y  dist, 

Arica:  dista  de  Arioa  2  leg.  (11  k.). 
Jlcdlapanidii,  chac. Dpt.  Cuzco, proT. Chtm- 

vivilcas,  dist.  Gcapacmarca. 
Medio,  tda.  de  cnna,  Dpt.  Areqnipa,  prov.  y 

dist.  CaruaD^. 
Uedio,  hda.  de  caiia,  Dpt.  Areqaipa,  prov. 

Islay,  dist.  Tambo. 
Uedio,  aid.  Dpt.  Maqnegua,  dist.  GaramaB: 

habt.  194. 
I^ISt  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:  habt.  108. 
Aeju,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Cliincha,  dist. 

Kaco. 
dEju  caleta  i  los  17°  6'  40"  lat.  y  los  74" 

14'  49"  long.;  su  fondeadero  es  de  9  i  10 

brazae  y  d  6  cables  do  tierra:  habt.  SO. 
Ifjioo,  PnuTA  DB,  a  loB  17°  10'  SO"  lat.  y 

los  74°  9'  14"  long. 
lejfllolies,  pnnta  y  morrito  i  los  19*  61' 

26"  lat.  y  los  72°  84'  44"  long. 
[ejillonbs,  paerto  al  N.    de  la  ponta:   sn 

fosdo  de  9  ^  11  brazas :  por  esta  caleta  se 
embarca  macho  salitre:  tiene  anos  cnan- 

tos  ranchos. 

£jii,LONES,  pbl.  Dpt.  TarapaeA,  dist.  Iqui- 
qae :  habt.  880 :  dista  de  Tarapacd  20  leg. 
(Ill  k.);  deNegreiroB  10  (65  i  k.);  y8 
(44  i  k.)  de  Pisagiia. 
!|on,  aid.  Dpt,  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Choros. 

tjorada*  La,  aid.  y  lida.  Dpt.  Jnnin,  prov. 
y  dist.  Hnaiicayo:  habt.  288. 
:josAi>A,  La,  hdft.  Dpt.  lea,  prov,  Chinclia, 
iiet.  Pisco. 

^ORAi>A,  hda.  mineral  Dpt.  Ayacncbo, 
>rov.  Hnanta,  dist.  Lurioocha:  habt.  77. 
josAi^A,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
aa,ng&,  dist.  Santiago. 
Ichor,  Don,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
[□amauga,  dist.  Ayacucho. 
MTHOB,  San,  mina  de  oro  en  Yanayacu, 
Ipt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Fam- 
aromas. 

endes,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Ln- 
fc,  diet.  Sau  6er6nimo. 
IIU"    y  Cblnbai  chac.  v^ase  Chimbay 
el^ar. 

aiM,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pne- 
o  N-ne vo  :■  habt.  23. 
M^ipJOy  chac.  Dpt.  y  prov.  Lirda,  dist. 
t« :  habt.  SS. 


Melgts,  hda.  Dpt.  C&jamaroa,  prov.   Jaen, 

dist.  San  Ignacio. 
Jfelfuajo,  aid.  Dpt.  Cajamarca^  prov.  Jaen, 

dist.  Choros. 
Heltton,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

diat.  Moro, 
Helocliacat  aid.  Dpt.  Jonin,  prov.  Haau- 

oayo,  diet.  Sapallanga. 
Helleploa,  eat.  Dpt.  Apuriraao,  prov,  Cota< 

bambas,  dist.  Chnquibambilla. 
Hellersch,  cerro  oti  la  oosta,  tiene  l,086iii. 

de  alt. 
Mellototora,  chac.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Chnn- 

vivilcas,  dist.  Banto  Tomas, 
MembriUar*  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  diat. 

Urubamba 
HembriUo,  aid.  Dpt.  Pinra,  prov.  j  dist. 

Huancabamba:  habt.  166,  con  Ids  de  Nan- 

gali:  dista  de  Hiiancabamba  2  leg.  (11  k.). 
Membbillo,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.   Caja- 
marca. 
IHembrlllos,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Hualgayoc,  dist.  Niepos. 
ntenibrillOfOcc,  chac.  Dpt.  Hnancavelioa, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Pampas. 
WeuachO)  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Pativilca :  diata  de  Pativilca  1  leg. 

(8  k.). 
Uehacho,  a  La  Mimacko,  6  Amenacho,  chac. 

Dpt.  y  prov.  Lima,  diat.  Lnrigancho: 

habt.  11. 
Menanme,  laguna  &  la  derecha  del  rio  Tlgre 

en  el  cnal  desoarga  sns  agnas  cerca  de  la 

antigna  mision  de  Urarinas. 
Henciacon,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 

diat.  Pisco. 
Mendan,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lnya, 

dist.  Cocabamba:  habt.  76. 
l)Ieildieta,niinadeplata  en  Santa  Bosa,  Dpt. 

Tarapacd,  dist.  Iquique,  ley  20  m. 
Ulenills,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bon- 

garii,  dist.  Bbipasbamba. 
DfeBdozs,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tin- 
go,  lado  0.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  diat. 

Hoalgayoc. 
Mehdoea,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Snroo:  habt.  28. 
UEyDazA,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
Ncnocodio,  hda.  de  cafia  Dpt.  Libertsd, 
prov,  y  diet,  'imjillo,   disfo'de  Trqjillo  S 
lej.  tsS  i  k.). 


MERO 


—  582- 


MERC 


Henos  chac.  Dpt.  Ancaoho,  prov,  Caja- 
tambo,  dist.  Ocros. 

Heqsepa,  chac.  Dpt.  Ancache,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Huayllacayan. 

Herced,  chac.  Dpt,  Libertad,  prov.  y  diat. 
Trujillo:  habt.  20:  diata  de  la  ciudad  2 
leg,  (11  k.). 

HiscKD,  miua  de  plata,  Dpt,  Libettad,  prov- 
y  dist,  Huamachnco:  ley  20  m. 

Merosd,  miua  de  plata  en  Huiuac,  Dpt.  An- 
cacbs,  prov.  Huarae,  dist.  Ayja. 

Merced,  La,  hda.  mineral  Dpt.  Ancocbs, 
prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 

Merced,  La,  bda.  &  2  leg.  (11  k.)  de  San 
Bamon :  &  la  orilla  izquierda  de  este  rio, 
&  28m.  sobre  el  rio  Chanchamayo  y  enloa 
11- 2' 52"  lat.  y  77°  37' 51"long.:  d  778m. 
alt.:  en  Noviembre  de  1874  el  term6metro 
marcaba  23°  86'  y  el  barometro  685°  38': 
dista  de  Tarma  16  leg.  (83  )  k.)  produce 
en  abtmdancia  y  enpooos  mesee  caf^,  ca- 
na  de  azdcar,  arroz,  i  la  vez  que  maiz  y 
otrOB  frutos  de  clima  templado.  En  este 
pnnto  se  ha  establecido  en  1674  una  oo- 
lonia  de  Italianos. 

Hercrd,  La,  hda.  Dpt.  Apurimao,  prov. 
Abancay,  dist.  Curahuasi. 

Mercsb,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

Herced,  chiqoita,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moque- 
gua. 

IAS  DE  EESTE  NOHBRE. 


HfTCedfS,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Je- 
sus lado  N.  Dpt.  Cajamarca,' prov.  ydist, 
Hnalgayoo :  ley  18  m. 

Meacedbs,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tin- 
go  lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
Huatgayoc,  ley  18  m. 

Mercedes,  mina  de  plats,  Dpt.  Libertad. 
prov.  Pataz,  dist.  Chilia. 

Mercedes,  mina  de  yeso  en  Churap.  Dpt, 
Ancache,  prov.  Huaras,  dist.  Independen- 
cia. 

Mercedes,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 

Mercedes,  mina  de  plata  en  Cayllna,  Dpt. 
Ancachn.  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 

Mercedes,  mina  de  plata  en  Huancapeti, 
Dpt.  Auoachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 

MsjtciDZB,  Tuiti*  de  plata  ta  L^amacM,  Dpt- 
Anoachs,  prov.  Hnaras,  dist.  Eecuay. 


.  Mercedes,  mina  de  plata  en  Haanpm, 

Dpt. Ancachs.prov.Hnaraa,  dist.  Beeuj. 
Mbboedes,  mina  de  plataen  Yanacocha,  Dpi. 

Ancachs,  prov.  Hnaras,  dist  Cotaparteo. 
Mercedes,  mina  de  plata  en  Hninac,  Dpt, 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja. 
Mercedes,  mina  de  plata  en  Caqnio,  DpL 

Anoacbs,  prov.  Huaras,  dist  Pampat :  hj 

17  m. 
Mercedes,  mina  de  plata  inmediata  al  pQ»- 

bio  de  Pira,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hiuai. 

dist.  Pampas. 
Mercedes,  mina  de  plata  en  Tnlla,  Dpt.  An^ 

cachs,  prov.  Huari,  dist.  Uco. 
Mercedes,  mina  de  plata  en  Chichumt, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist  Tun- 
gay. 
Mercedes,  mina  de  yeso  en  Banrahiita, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnsylas,  dist  Tim- 

gay- 

Mercedes,  mina  de  plata  i  2  1^.  (11  k.)  Je 
Yungay,  Dpt.  Ancadis,  prov.  Huayiai, 
dist.  Ynngay. 

Mbrodeb,  mina  de  plata  en  Chiracaca,  DpL 
Ancachs,  prov.  Huaylae,  dist.  Macate. 

Mercedes,  mina  de  plata  en  Taquilpon,  Dpt 
Ancachs,  prov.  Hnaylas,  dist.  Macata;  k 
9  leg.  (50  k.)  de  Taquilpon:  ley.  276  m. 

Mercedes,  mina  de  plata  en  San  Uigacl 
Dpt.  Ancacha,  prov.  Huaylaa,  disL  Ha- 
cate. 

Mercedes,  mina  de  plata  en  Chaoca^  Dpt- 
Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo,  ley  SS 
marcos. 

Mercedes,  mina  de  plomo  y  plata  en  Paka- 
tambo,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 
dist.  Ambar :  ley  60  m. 

Mercedes,  mina  de  plata  en  la  Cordillera  de 
Chacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 
dist.  Oyon. 

Ueroedeb,  mina  de  plata  en  Queropaica,  Dpt 
Un&nuco,  prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  Ba- 
ncs :  direooion  N.  78'  E. — incUnacion  Iff 
A  76':  ley  28  m. 

Mercedes*  minas  de  plata  (10)  en  el  jnins- 
r&l  del  cerro  de  Pasco,  Dpt.  Jnuin:  doa  m 
^leaapatn,  otra  cerca  del  lago  da  Tingn. 
otraceroadel  tajo  Descnbridor;  doa  n 
Santa  Bo6a;do6oercadePatoroocha;dM 
oercadel  oeiro^FraguaMaohAy;  joba 
I      oerea  del  lago  de  AveUafaart*. 


MICA  —  583  — 

MutCEDKB,  mina  de  plata  &1  0.  del  pueblo      Micaypata,  ait 

deYanli,  Dpt.  Junin,  prov.   Tarma,  dist.  dist.  Colqnej 

Yaoli:  ley  80  m.  MfcsiollOf  no 

HisoDEs,  mina  deplata  alO.  del  pneblode  la  izquierda 

Yaoli,  Dpt.  Jtmiu.proT.  Tarma,  diat.Yau-  orlgeu  esta  e 

li:  ley  100  m.  provinoia  de 

MsBCEDES,  miua  de  plata,   Dpt.  Huancave-  auuqtie  tiene 

lica,  prov.  Angaraes,  dist.  Lircay :  al  Snr  es  navegable 

de  Lircay:  ley  82  m.  Mlcaipampa, 

MiBCEDKS,  ealitrera  en  el  Canton  de  Huara,  conocia  el  u 

Dpt.  TarapactL,  dist.  Iqoique:  dista  de  Hudlgayoc. 

Iqniqne  11  leg.  (61  k.).  IHIcnllU)  hda. '. 

Mkbcbdss,  bda.  oocal  y  cafetal,  Dpt.  y  prov.  dist.  Arapa. 

Hotlnuco,  dist.  Chinchao.  Hiculla,  hda.  1 

Mkbcedes,  lida.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San  chia:  habt.  9 

Joan  Bantista:  habt.  69.  Mlcbani,  hda. 

Rercedes  alta,  mina  de  plata  en  el  Jtincal,  dist.  Putina. 

cerca  de  San  Antonio  de  Esqoilaclie,  Dpt.  BfifillCO)  (mesq 

y  prov.  Puno.  Ayacuoho,  pr 

lercedeSf  de  Ecopi  mina  v^e  Ecop,  mina.  gos. 

lercedes,  de  LUccha,  mina  de  plata,  Dpt.  Michoa,  est.  Dp 

Anc&chs,  proT.  Hnaraa,  dist.  Beonay.  ga,  dist.  SanI 

Icrcedes  de  Pamapampa,  mina  de  plata,  HicIiJcair,  cbac 

Dpt.  Aucocbs,  pTov.  Huoraa,  dist.  Recuay.  jatambo,  dist. 

kaapatflt  chac.  Dpt.  y  prov.  Huiinuco,  dist.  Mlchlmarca,  (h 

Chiuchao.  eat.  Dpt.  Lim 

[esa  de  plata*  cerca  del  oerro   Victorias,  raos :  habt.  S 

a]  S.  O.  de  Puna :  bay  mnobas  vetas  de  Hfclilmlchi,  cb 

plata.  baya,  dist.  01 

[e8aniuii,ald.  Dpt.  C^amorca,  prov.  Jaen,  Bflchlua,  chac. 

diet.  Choros.  cbapoyas.  disl 

jSAfiQui,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hu&naco,  dist.  Hlchiqailca,  m 

Higueras.  prov,  Huamac 

XBASDui,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  de  Ifollopata. 

dist.  Yauli.  DlicliiquUlay,  a 

Htizas,  pbl.  Dpt.  Aporimac,  prov.  Ayma-  dist.  Eucauad 

raee,  dist.  ChallhnaDca :  habt.  851 :  dista  Hiclilra,  choc.  I 

de  Coracora  21  leg.  (117  k.);  de  Chala  45  cbapoyas,  dis. 

[251  k.)  niGlliVl]ca,(mtr 

DD,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Chacha-  vUUa  idolo,  et 

K>yas,  dist.  Huayabamba.  ViUca.  Q.)  mir 

cacayanl)  hda.  Dpt,  Pono,  prov.  y^dist.  de  Yauli,  Dpt, 

U^garo.  Yauli :  ley  60  i 

achs,  chac.  Dpt.  AnoachB,  prov.  Caja-  Michivilca,  pbl. 

imbo,  dist.  Gorgor.  dist.  Yanabuai 

ay,  oliac.  Dpt,  Apurimac,  prov.  Cota-     Hlcllivlsta,  chac 

ambas,  dist.  Tambobamba.  jatambo,  dist. : 

IT,  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Quispican-     Hidhua»  mina  de 

li,  dist.  Urcos.  nombre,  Dpt.  i 

lyo,   eat.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  ras. 

s\,  2IacUi>ani.  I  Mdlpolda,  mina 


MIGC 


-684- 


mou 


^foV.   Huam&chuco,    dtst.    Santiago  de 
Chaco. 
Mldiua*  eat.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarodiiri, 
(list.  Caraiiipoiik&. 

SAN  MIGOEL,  uihas  de  ebte 


Hignel,  S&n,  mina  de  plata  en  el  carro 
Tingo  lado  N.  Dpt.  Cajamaroa,  prov.  y 
dist.  Hualgayoc :  ley  10  m. 

Miguel,  San,  miua  de  plata,  Dpt.  Libert&d, 
prov.  Huamacbuco,  dist.  Mollepata :  al  N. 
E.  de  Mollepata :  ioy  40  m. 

Hlj^uel,  San,  mina  de  plata,  Dpt.  AncacliB, 
prov.  Huaylas,  diet.  Macate. 

MiODEL,  San,  cerro  mineral  en  el  distrito  de 
Macate,  prov.  Huaylas,  Dpt.  Ancacha. 

MiouEL,  San,  mina  de  plata  en  Santa  Boaa, 
Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hnaylas,  dist.  Ma- 
cate. 

Miami.,  San,  mina  plata  en  Gondorhuun, 
Dpt.  AncacliB,  prov.  Huarae,  dist.  Becuay, 

MiauKL,  San,  mina  de  plomo  en  la  Cordille 
ra  de  Tuco,  Dpt.  .Ancaohs,  prov.  Caja- 
tambo,  diut.  Aqoia;  ley  12  m. 

MioU£L,  San,  minas  de  plata  en  el  mineral 
del  Cerro  de  Paaco,  Dpt.  Jonin :  la  una 
eata  entro  el  cerro  de  Cayac-Cliacanay  ta- 
jo  de  Arellafnerte :  otra  cerca  del  lago  de 
Tingo;  otra  en  el  lago  de  Santa  Boaa,  y 
otra  en  Yanacancha,  ^ata  da  12  m. 

MiovEL,  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Choclioni,  prov.  Lampa,  Dpt.  Puno. 

MiooEL,  San,  mina  de  plata  en  San  Anto- 
niodeEsquilache:  ^121eg.(67k.)al  S.O. 
de  Pnno. 

Miguel,  San,  6  Lloquehua,  rio  tributario  del 
Apurimac:  es  el  mismo  rio  Pulperia  q^ue 
toma  el  nombre  de  San  Miguel  desde  ea 
confluencia  con  el  Jesus  Maria  hosta  el 
Apnrimac. 

MiooEL,  San,  rio  tributario  del  Pampas,  por 
la  derecba. 

SkS   MlflOEL,  PUBBLOS   y  FCNDOE, 

Miguel,  San,  pbl.  6  lugor  de  la  monta&a  il 
la  orilla  izqnierda  del  Napo,  maaabajo  de 
sn  confluencia  con  el  Aguarico :  este  pue- 
blo como  el  de  S.  Pedro,  ee  halla  abando- 
nado  por  temor  de  los  salvajee  que  pue- 
blau  esas  orillaB. 

MiouEi,  San,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hua- 


llaga,  dist.  Lamae:  babt.  316:  Jistili 

Tabalosus  2  leg.  (11  k.);  de  Moyobimbt 

25  leg.  (139  k.). 
MiouEL,  San,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  B^o 

Amazonaa,  dist.  Iquitos. 
Miguel  de  Pluni,  San,  v^ase  Ptwa.dodid. 
MiuuEL,  San,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  hytlu- 

ca,  diat.  Chajiuio:  habt.  346. 
Miguel,    San,    distrito  de   la   provinda  it 

Hualgayoc,  Dpt.  CajamaJca:  habt  8,600. 
MiouEL,  San,  ciudad,  capital  de  distnlo  de 

la  proviucia  de  Hualgayoc,  Dpt.  C^a- 

marca:  babt.  1,620. 
Miguel,  San,  hda.  Dpt.  Lambaye^ne,  pnii. 

Cbiclayo,  dint.  Piesi, 
MiouEL,  Sam,  hda.  Dpt.  Lambayeqne,  prm. 

y  dist.  Cbiclayo. 
Miguel,    San,  bda.  Dpt.   Libertad,  pror. 

Huamachuco,  dist.  Marcabal. 
Miguel,  San,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Sibaas. 
MrooEL,  San,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  P»- 

mabamba,   dist.   Cbingalpo:   se  biHi  i 

3,318m.  alt. 
MiauEL,   San,  hda.  Dpt.    Ancachs,  pnr. 

Huaylas,  dist.  Caras:  babt.  101. 
Miguel,   San,  chac.    Dpt.    Ancachs,  fmr. 

Santa,  dist.  Casma. 
Miguel,    San,    cbac.  Dpt.  Ancachs,  pOT. 

Cajatambo,  dist.  Aquia. 
Miguel,  San,  bda.  mineral  on  Sacrafamilii, 

Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasoo. 
MiooEL,  San,  cbac.  Dpt.  Jonin,  prov.  Jaaja, 

dist.  Huaripampa. 
JSi^uel,  San,  quebrada  y  bda.  Dpt.  Lis*, 

prov.  y  diat.  Cbaucay:  babt  135. 
MiQUEL,  San,  cbac.  Dpt.  T.imftj  prov.  Cbu- 

cay,  dist.  Hua<;bo. 
MiairEL,  San,  pbl.  Dpt.  Lima,  pov.  Csol^ 

dist.  San  Buenaventura :  babt  192. 
Miguel,  San,  cbac.  Dpt.  y  prov.  T.im«_  duL 

Magdalena:  habt.  31, 
Miguel,  San,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  J  dist 

Cauete. 
Miguel,  San,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chinch*, 

dist.  Pisco:  babt.  86. 
Miocel,  San,  bda.  Dpt.  y  prov.  lex,  din. 

San  Juan  BauUsta:  habt.  196:  dista  it 

lea  3  leg.  (16  i  k.). 
Miguel,  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  disk 

Noiicu:  habt.  50. 


MINA  —  5S 

Mil|tni  lida.  mineral,  Dpt.  Jimin,  prov.  j 

dist.  Pasco. 
JHilpms  {el  que  traga.  Q.)  aid,  Dpt.  Amazo- 

nas,  prov.  Cliacliapoyaa,  liist.  Hu&yabam- 

ba:  como  eate  diytrito  se  lia  dividido,  we 

ignora  d  cual  de  loa  niievos  peiteaece  Mil- 

puc. 
JMilves,  aid.   Dpt.  Aiicachs,  prov.  Huari, 

dint,  Sau  Wiirct>s. 
mill)),  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dint,  Aii- 

cou:  habt.  5. 
IHillahimcliu,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
Milliisa,(niipeine,zania.  teueraaco.  Q.)ald. 

Dpt.  Apurimac,  prov.  Abaucay,  didt.  Cu- 

nihuaBi:  babt.  110. 
MillilliJ'il,  aid.   Dpt.   Pnno,    prov.   y   dist. 

Uuaucane:  babt.  168. 
MUlisi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Moho  L  habt.  74. 
IHillOiuyfl,  eat.  Dpt.  Puuo,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
IMillpo,  (tragar.  Q.)  est.  Dpt.  Ayacuebo,  prov. 

Cangallo,  dist.  Huaiicaraylla. 
MiLLPO,  aid,  y  bda.  Dpt.  Ayaeucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  Tambor  habt.  1,068. 
MiLLPO,  aid.    Dpt.    Ayaeucho,  prov.   Hua- 

maiiga,  dist.  Socosvincbos :  babt.  m2. 
Millrn^,  mineral  d«  plata :  A  3  leg.  (IC  i  k.) 

del  pueblo  de  Chacau,  Dpt.  Aiicacba,  prov. 

Huari. 
]Hillll.(caparroaa.  Q.)hda.  Dpt.Cuzco,  prov. 

Obuovivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Millaacllil(|Ui,  aid.  y  est,    Dpt.  Libertod, 

prov.  Otuaco,  dist.  Salpo :  habt,  347. 
Hllluiil,  aid.  Dpt.  Ciuco,  prov.  Cbuuvivil- 

cas,  dist,  Livitaca. 
MiLLUHi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Sau  Antonio. 
Hilluill,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  diat. 

Orurillo :  habt.  39. 
Hillniiit  (de  eaparrosa.  Q.)  aid.  Dpt.  Mo- 

quegua,  prov.  Arica,  dist.  Llata. 
Nillnpalca,  est.  Dpt.  Ayacncbo,  prov.  Pa- 

rinacocbaB,  diat.  Pacapauaa. 
Hiiniltl<{Ue,  aid.  Dpt.  Moquegua,  diat.  Ca- 

Tumas. 
Hina  alta,  bda.  Dpt.  Lima,  prov,  Cbanoay, 

dist.  tiayan. 
Hina  b^JSi  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  diet.  Baj&n. 


3  —  MINU 

Miiiftuyat  aid.  Dpt.  JudIh,  prov.  HaaiicifQ, 

dist.  Cbupaca:  habt.  136. 
IHiliapata,  mina  de  plata  en  Culebroa,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  PaeUoii: 

ley  12  m. 
IHilluracni,  aid.  Dpt.   Hiiauuco,   prov.  Di» 

de  Mayo,  dist.  Aguamiro. 
HilUIS ,  potreros,    Dpt.   Cajamarca,  fvn. 

Jaen,  dist.  Querocotillo. 
IHillilS,  ceri'o  mineral  de  plata,  Dpt.  AuchIu. 

prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 
iHiiiasaiiii,  eat.  Dpt.  Puuo,  prov.  Asingirc, 

dist.  Arapa. 
nillitsailti)  I  mina  de  oro,  plata  y  plomu, 

Dpt.  Libertad,  piov.  Hnamachnco,  Ha 

Mollepata. 
iHiiin.scatat  chac.  Dpt.  .Ayacacbo,  prov.  Ln- 

cauau,  diut.  Sancos. 
Miiiascocha,  bda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Canxs, 

dist.  Fichibna. 
MiliilscilDco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Can- 

baya,  dist.  Corani. 
niuus-liirctt,  niina  de  plata,  Dpt.  ADcadu. 

prov.  Huaylas,  diet.   Pamparomas:  iU 

leg.  {67  k.)  de  Chimbote. 
MiHAs-HiBCA,miiiadeplataen  Tinta.Dpt.AB 

oacbs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Oyonilt) 

200  m. 
IWlnaspata,  est.  Dpt.  Puno,  pto-v.  Lcnpi 

diet  Orurillo. 
Miiiasaraiii  cerio  mineral  en  ei  distritod 

Carhuas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoana. 
niuat)  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hiunchir 

dist.  Casta. 
Hilllt  vleJH,  miuaa  de  pUta  {2)  en  San  ft 

nito,  Dpt,  Ancachs,  prov.  Cajatunbo,  & 

Andajes:  ley  17  m. 
MiHA  viBJA,  miua  de  plata  en  Huantajay 

Dpt.  Tarapacd,   dist.  Iquiqae :  ley  dl>  i 
Hiiuty,  no  tributario  del  Marauon.  por  ia  i 

quierda;  es  navegable  en  algiiii&  estenao 
Minclla,  chac.  Dpt.  Amazonaa,  prov.  Lb} 

Aint.  Lamud. 
Nino,  bda.  Dpt.  Haancavelica,  prov.  Tbi 

caja,  diat.  Pampas:  habt.  SO. 
Minson,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnae 

dist.  Cotaparaco. 
HinUt  {paja,  hueKo  o  cualquiera  cosa  qw 

echa  en  el  barro  para  darle    oohesicKt  k 

chac.  Dpt.   Lima,  pror.   Cluuicftf,  i 

Sayan. 


MIEA  —  5 

Minnnlt  aid.  Dpt.  Aparlmac,  prov.  Aynift- 

raea,  diat.  Colcabamba:  habt.  91. 
Nln&)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

diBt.  Choco :  habt.  100. 
m&an,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Hnaca:  liabt.  47. 
MinimiSi)  aid.  Dpt.  Torapaci,  dist.  Cami- 

na:  habt.  162:  ditita  de  Pisagua  20  teg. 

(Ill  4  k.). 
HinOf  hda.  Dpt.  Tarapac^,  dist.  Pica:  dista 

de  f-opaquire  6  leg.  (83  i  k.). 
MiOt  {viiu  6  mio   ponzona  6  yerva  ponzoiiO' 

ea.  Q.)  nld.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 

diat.   Ynngay:   dista  de   Yungay  2  leg. 

(llk.)alN.  E. 
Mio,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist.  Huaji' 

ta:  habt.  50. 
MlobfUnbH,  hda.  Dpt.  Apurimac.prov.  y  dist. 

Abancay. 
Kipl)  chac.  Dpt.  Cuzco.'prov.  y  dist.  Atita. 
Hlqnllaill)  eat.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Aban- 
cay, diat.  Sirca ;  habt.  50. 
Cini,  (mira  multiphcarHe  Q.)  aventadero  de 
oro,  Dpt,  Puno,  prov.  SAndia,  dirt.  Fhara, 
f IralHUnba,  chac.  Dpt.  Hmuicavelica,  prov. 


lirador^ohac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Ni«pos. 
[iBAiwB,   chac.   Dpt.    Lambayeqae,    prov. 

Chiclayo,  diat.  Hcai. 
InuLDOK,  cerrito  iDiaedinto  at  pueblo  de  Co- 

rongo,  y  que  presta  nna  vista  deliciosa, 

Dpt.  Ancache,  prov.  PaLasca. 
JR&i>OB,  cerro  mineral  en  el  distrito  de  Ma- 
cate,  prov.  Huaylas,  Dpt.  Aacachs. 
IBADOB,  cerro  en  el  cordon  llamado  Llana- 
cha^ga,  Dpt.   y  prov,    Hnanuco;    tiene 
1,648m-  alt,:  en  eu  cumbre  hay  on  Tambo 
es    muy  merecido  an  nombre,  porqne  de 
esta  mimbre  es  belh'aima  la  prespectiva. 
Caando  la  admdsfera  estii  despejada  se 
Bxtiende  la  vista  hasta  loa  rioa  Palcaau  y 
Pozuzo.  il  toda  la  montana  del  Mayro  por 
si  N.  i  las  cohnas  del  Gloria  Patris,  y  por 
lodss   partes  se  encueutra  un  verdadero 
>ceano  de  vegetacion. 
mflor,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
[esuyoB,  dist.  Andaray. 
-HfloreSf   pbl.   Dpt. '  Loreto,  prov.  Alto 
Lmazonas,  dist.  Jeveros. 
mfleres,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Piura, 


17  —  MIRA 

MiBiPLORES,  aid.  y  hda.  Dpt.   Piura,  prov. 

Payta,  diat.  Huaca:  habt.  GO. 
nintfloreS)  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Je- 

siiB,  Udo  N.  Dpt.  Cajamaroa,  prov.  y  dist. 

Enalgayou :  ley  10  m. 
MiB&FLOBEs,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Gaja- 
■  maroa. 
MutAFLOBEs,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Trujillo. 
Hinillores,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po' 

mabamba,  dist.  Fiscobamba:  habt.2( 
MiBAFLOBAs,  chac,  Dpt.  Aucaohs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Restauracion. 
Hiniflores,   hda.  Dpt,  y  prov.  Hu&duco, 

diat.  Higueras. 
MiBATLOBBS,  pbl.  Dpt.  HuAduco,  ptov.  Hha- 

molies,  dist.  Llats:  habt.  891. 
Hiraflores,  aid.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 

Jauja,  dist.  Huaripampa. 
MmAFLOREs,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Hnan- 

cayo,   dist.   Sapallanga:  i  8,082i)>-  alt.; 

habt.  214. 
HirafloreS)  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan. 

cay,  dist.  Sayan. 
MiSAFLOREs,  hda.  Dpt.  Lima,  prov,  Chan- 
cay,  diet.  Aucallama, 
MiRAPLOREs,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 

de  Lima :  habt.  109. 
MmAFLORBs,  pbl.  capital  de  este  distrito 

la  prov.  y  Dpt.  de   Lima:  habt.   109 

78in.  alt. 
Miraflores,  hda.  de  vifla,  Dpt.  lea,  prov. 

Chincha,  diat.  Humay:  habt,  150,  produ- 
ce al  aiio  400  botijas  de  aguardiente. 
Niraflores,  hda,  Dpt,  Apnrimac,  prov,  Aban- 
cay, diat.  Curahnad :  habt,  808, 
Hiraflores,  hda.   Dpt.  Cnzco,  prov.  Con- 

vencion,  dist.  Echarate. 
MiRAFLosEs,  aid,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea, 

diat.  Lares :  habt.  36, 
MnuFLORKs,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Chun- 

vivilcaa,  diat.  Chamaca. 
M1RA11.0BES.  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov,  Anta, 

dist,  Snrite. 
Mlnflores,  hda.   Dpt.  Pnno,  prov,  Lampa, 

dist.  Cabauilla. 
Miraflores,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt, 

de  Arequipa:  habt.  4,882, 
Miraflores,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provinciay  Dpt.  de  Axeqnipa :  habt.  4,882: 
eat   ^  contigno  &  la  ciudad  de  Arequipa. 


MISA  —  6; 

MiKAExoREB,  chao.  Dpt.  Moquegna,  diet.  Ho. 

EHiramira,  hdn.  Dpt-yprov.  Pimo,  dist.  Ca- 
bana. 

Hlninave,  chac.  Dpt,  y  proT.  Callao,  dist. 
Bella  vista. 

Miranda,  puerto  eu  el  rio  Yavari,  inmedia- 
to  d  la  conflueocia  del  rio  Tecuahi :  a  los 
4"  21'  lat.  y  72°  S3'  26"  loug.:  antigua- 
mente  se  le  denoroinaba,  ingeiiio  de  Al- 
berto: dieta  127  millaH  de  la  embocadura 
del  Yavari, 

Hirave^  aid.  y  hda.  de  viua,  Dpt.  y  prov. 
Taona,  dist.  Ilabaya:  babt.  193;  produce 
alaao  3,510  quintalea  de  aguardiente: 
dista  de  Tacna  24  leg.  (188  ^  k.). 

Aliraycaiiclia,  {miray  aumeuto,  canc/ta,  pa- 
tio. Q.)  cerro  en  el  cual  bay  vetas  de  pla- 
ta,  Dpt.  Auoacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Be- 
cuay. 

SlirCDCasi,  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Oyon. 

IHirgas,  (cormpcion  de  mirca  mezclar.  Q.) 
rio  tributario  del  Maranoa  entre  los  rios 
Yanamato  y  Bupac  en  la  provincia  de 
Huari,  Dpt.  Ancoclis;  nace  al  E.  de  la 
Cordillera  Nevada. 

MiBGAS,  quebrada  en  la  provinca  de  Huari, 
Dpt.  Ancachs. 

MtRQAs,  pbt.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari, 
dist.  Llamellin :  habt.  856. 

fllriapara,  ohac.  Dpt.  Ancaohs.  prov.  Hua- 
ras, dist.  Marca. 

Miliqiiiil*  (pnede  ser  oormpcion  de  mira 
multiplioarBe,  jviru  dientee.  Q.)  pico  ne- 
vado  eD  la  Cordillera  occidental  de  los 
Andes:  i  16°  69'  40"  lat.  y  70°  48'  42" 
long.:  tiene  4,907>"-  alt. 

Minuacs.  {mirmatlia  qoitai  por  la  fnerza 
cualqnier  cosa.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Ayaoucho, 
prov.  Parinacochas,  diet.  Paosa:  babt. 
880. 

MiBMACA,  bds.  Dpt.  Ayacnobo,  prov.  Pari- 
nacochas, dist.  Fauaa. 

JVIroiieS)  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Magdalena:  habt.  9. 

MiRONKB,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate. 

Ilisil,  (cosa  de  dos  colores  Q.)  laguna,  Dpt. 
Lima,  prov.  Hnarochiri:  sup.  181.831,373 
metres:  vol.  618,762m.;  alt.  4,660ni.60:  es 
una  de  las  represadas  para  anmentar  las 
aguaa  del  Bimac. 


8—  MISQ 

HiBabamlM,  aid.  Dpt.  Anoadis,  {oov.  Vim- 

bamba,  dist.  Parobamba. 
Misacancha,  hda.  cocal,  Dpt.  Pono,  pm. 

Garabaya,  dist.  Ituata. 
Hlisocoto,   chac.  Dpt.  Lima,  prov.  CuU. 

dist.  Lampian. 
IHiHahnancat  ^^-  ^^  Arequipa,  prov.  dt 

tiUa,  dist.  Orcopampa :  babt.  30. 
Sfisamnisctl,  aid.  Dpt.  Jnnin,  prov.  7  dist 

niscit,  (mucci  que  se  pronuncia  muhdnia 

Q.)  aid.  Dpt.  Cajamatca,  prov.  ydiA.3u 

Migael:   babt.  1,596,  con  los  de  imn. 

Sumiden,  Usendud  y  Matanza. 
MiBCA,  est.  Dpt.  Aporimac,  prov.  Gottbun. 

bas,  dist.  Mamara. 
MiscA,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  CotatMin- 

bas,  dist.  Tambobamba. 
MiacA,  chac.  Dpt.  Apurimao,  prov.  f  diet 

Abancay. 
MiscA,  est.  Dpt.  (^ttzco,  prov.  y  dist  ft 

roro. 
Hisc^tata,  est.  y  hda.  Dpt.  Apmimac, ;»;. 

Antabamba,  dist.  Pachaconas :  hkbi  U 
miscaray,  bda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  C3imvi 

vilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Bliseclche,  obao.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Ci^ 

tombo,  dist.  Ocros. 
nis^cordla,  hda.  mineral,   Dpt.  ima 

ptov.  y  dist.  Pasoo. 
Mishan,  obac.  Dpt.  Ancaohs,  i^ov.  &ua 

dist.  Moro:  habt.  19. 
nishca,   bda.  Dpt.   Fiura,  prov.  y  dit 

Haanoabamba :  habt.  100,  oon  los  de  C 

trun :  difita  deHuanoabamba  2 1^.  (11  \ 
MisHCJk,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov,  Cang 

llo,  dist.  Yisohongos :  habt.  53. 
HlshcaS)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jaaja.  Sa 

SincoB:  habt.  418. 
Illishii)  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Sanl 

dist.  Moro. 
Hlsma,  ohac.  Dpt.  Auoaohs,  prov.  Hnan 

diet.  Beouay. 
Jlismiiiay,  aid.  y  hda.  Dpt  Ciixco,  fr 

TJrubamba,  dist.  Maras:  b^bt.  14S. 
Hismis,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hsu 

diet.  Pampas. 
nisnapata,  chao.  Dpt.  Apnriixiac,  jkot 

dist.  Cotabambas, 
HiBqni,  est.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Hdk 

dist.  Corhnaa :  habt.  272. 


MIST 


—  589 


MITO 


MisQUi,  Ma.  Dpt.   Cozco,  prov.  Canohis, 

dist.  Pampamarca. 
Hisqaipata^  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Salcabamba. 
Hisquipuqiilo,  chac.  Dpt.  Puuo,prov.  Asan- 

garo,  dist.  San  Jos^. 

HisqniyftCU,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 
marca. 

MiSQUiYAcu,  chac.  Dpt.  y  prov.  Iluanuco, 
dist.  Huacar. 

MisQUiTAGu,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Limatambo: 

HisritO,  (debe  ser  corrupcion  de  misquUa  al 
dulceQ.)mina  de  oro,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  soledad,  alN.  de  Parcoy :  pro- 
dace  4  onzas  el  cajon :  hay  otra  mina  del 
mismo  uombre  y  en  el  mismo  lugar  que 
produce  7  onzas. 

Hissay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Chiqidan. 

Mlsteiiosa.  roca  que  aseguran  algunos  capi- 
tanes  de  vapores  ingleses,  haber  visto  en- 
tre  los  puntos  de  Salinas  y  Bajas  como 
i  tres  cuai'tos  de  milla  de  la  playa :  pero 
no  se  ha  observado  por  otros. 

Misti,  (puede  deribarse  deMistJui  6  Mistutay 
salir  faera,  subir  Ay.)  volcan  en  un  ramal 
que  SG  desprende  de  los  Andes :  es  nota- 
ble por  su  hermosa  figura  c6nica  y  por  sn 
elevaoion;  y  como  se  haUa  aeparado  de  los 
cerros  nevadosde  C'haohani  y  Pichupiohu* 
parece  maselevado:  esta  en  los  16**  17*lat. 
y  los  73^  89'  24"  log. :  tiene  6,600m.  alt. 
No  hay  tradicion  de  la  6poca  en  que 
revent6,  que  debe  ser  anterior  &  la  de  los 
Incas ;  pero  es  indudable  que  se  ha  estin- 
guido.  Antes  de  1858  nadie  pudo  llegar  a 
su  cmnbre,  aunque  lo  inteutaron  Haenke, 
Pentlaud  y  otros ;  cupo  esta  gloria  al  na- 
turalista  Weddell;  despues  ban  repetido 
la   ascencion  otros,  y  todos  estos  estan 
uiiiformes  es  decir  que  solo  puede  subirse 
por  el  lado  Norte,  a  pie  y  con  gran  fatiga 
tauto  por  su  elevacion  cuanto  parque  esta 
cnbierto  con  una  especie  de  ceniza  are- 
nisca  muy  mobible,  que  d  cada  dos  0  tres 
pasos  liiuie  perder  uno.  EI  cnlter  esta  li- 
mitado  por  una  especie  de  muralla  de  gra- 
nito  que  forma  una  gran  plaza  en  forma 
de  eznbudo  cubierto  con  ceniza  en  su  cen- 
tro.  I>esgraoiadamente  Weddell  y  los  otrofif 


que  han  llegado  hasta  el  mismo  crater  no 

llevaron  bar6metro  ni  term6metro  para 

observar  la  temperatura  y  elevacion. 
Hitay  est.   Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Mancos. 
Mithua,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Yungay. 
Mtthua,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Quillo:  habt.  44. 
JHitilla,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abancay, 

dist.  Cotarma. 
Hitma,  (avecindarse  un  estrangero  Q.)  aid. 

y  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Canchis.  dist. 

Sicuani,  en  las  punas :  habt.  104. 
HitmaCy  aid.  Dpt.  HuanoaveUca,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Julcamarca:  su  poblacion  es- 

Hk  incluida  en  la  de  Gangallo. 
MiTMAc,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 

bamba :  habt.  152. 
nUtmaeancha,  chac.   Dpt.   Huancavelica, 

prov.  Castrovireyna ,   dist.    Santiago   de 

Chocorvos. 
MitmaS)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Yunguyo :  habt.  104. 
MitOy  {niitu  lodo  barro  Q.)  est.  Dpt.  Amazo- 

nas,  prov.  Luya,  dist.  Lamud. 
MiTo,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 

Higueras :  dista  de  Huanuco  5  leg.  (28  k.) 
MiTo,  pbl.  Dpt.   Junin,  prov.  Pasco,  dist. 

Chacayan:  habt.  198. 
MiTO,  distrito  de  la  provinciade  Jauja,  Dpt. 

Junin:  habt.  4,019. 
MiTo,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 

vincia  de  Jauja,  Dpt.  Junin :  habt.  960 : 

dista  de  Concepcion  1  leg.  (5  J  k.) 
MiTO,  hda.  Dpt.  HuancaveHca,  prov.  Anga- 

raes,  dist.  Acobamba:  habt.  58. 
Mitobamba,  hda.   Dpt.   Cajamarca,  x)rov. 

Chota,  dist.  Querocoto:  habt.  61. 
MiTOBAMBA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

tas,  dist.  Huaylillas. 
MiTOBAMBA,  (llanura  de  lodo  6  barro  Q.)  aid. 

Dpt.  Ancachs,   prov.  Pomabamba,  dist. 

Sihuas:  habt.  99:  dista  de  Pomabamba  7i 

leg.  (41  k.) 

MiTOBAMBA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Chingalpo. 

MiTOBAMBA,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

MiTOBAMBA,  aid.  Dpt.  HuAnuco,  prov.  Hua- 
mahes,  dist.  Llata. 


MOCO  —  5 

MiTOBAUBA.ald.  yhda.  Dpt.  Aparimac,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  Ocobamba:  habt.  78. 
Mitoccasai  est.  Dpt.  Ayacucbo,  proT.  Hua- 

mangit,  dist.  Quiuua:  babt.  79. 
Hitolinasl)  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 

dist.  HuacEir. 
Mitopamba,  eat.  Dpt.    Cajamarea,  proT.  y 

dist.  Cajabamba. 
Dlitupfliupa,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y 

dist.  Obacbapoyas:  habt.  i. 
MiTOPAMPA,  hda.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Llama:  babt.  SG2. 
Mirop.iMPA,  chac.  Dpt.  Aneaebs,  prov.  Ca- 

jatamho,  diet.  Ambar. 
MiTOPAMPA,  cbac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hninuco. 
Mitus,  miua  de  plata,  en  el  cerro  de  Tingo 

lado  N.  Dpt.   Cajamarea .  prov.  y  dial. 

Hualgayoc. 
Mitti^hda.Dpt.yprov.  Funo.diBt.  Caracoto. 
HltUt  (lodo  c  barro  Q.)  mina  de  carbon  de 

piedra,  Dpt.  Ancachs,  prov,  Hnaras,  diat. 

Carhuas;  a  2  leg.  (11  k.)  de  Carhuas:  es 

poco  aparento  para  gfls;  pero  qnemado  al 

ayie  hbre  arde  tranq^uilamente  sin  despe- 

dir  humo  ni  mal  olor. 
MiTU,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaylaa,  dist. 

Yungay:  &  2  leg,  (11  k.)  de  Yungay, 
MitucaclMt  miua  de  plat&  en  Qaichea,  Dpt. 

Ancachs,   prov.  y  dist.   Cajatambo;  ley 

100  m. 
nitucTD,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaraa, 

dist.  Independencia. 
Mltnpampa ,   chac.   Dpt.   Ancachs ,   prov- 

Huaras,  dist.  Independencia. 
MiTUPAHFA,  chac.  Dpt,  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Hnamantanga. 
Hitns,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabun- 

ba,  dist.  Piscobamba:  diata  de  Pomabam- 

ba  11  leg,  (61  k.) 
Mocacodii  chJcai  chac.  Dpt.  Libortad,  prov. 

Huamacbuco,  flist.  Santiago  de  Chuco. 
IHoctui,  bda.  de  cana,  Dpt.  Libcrtad  prov. 

Trujillo,  dist.  Ascopo;  habt.  370;  dista  de 

Aecope  8  leg.  (16  ^  k,);  de  MaLabrigo  8 

(16  I  k.):  produce  al  auo  como  40,000 

qnintales  de  aziicar,  de  los  cuales  cxpor- 

ta  como  20,000, 
Mocaraya^  eat.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acc- 
ra: habt.  2,606. 
IHocope,  hda.  de  cana,  Dpt.  y  prov.  Lam- 

bayeqne,  diat.  Ferriiafe. 


0  —  MOGO 

HocorayM,  (tnoeeo  ooyontora,  nodoatlu 
pUntaa  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  pror.  Quit 
picsnchi,  dist.  Qniqnijana:  habt.  26S. 

Ifocoro,  aid.  Dpt.  Ayacuclto,  prov.  Hunti 
dist.  Iqaioha:  habt.  67. 

MocoBO,  aid.  Dpt.y  prov.  Areqnipa,  did.  Vitar 

Hocoyape,  aid.  y  hda.  Dpt.  Liberiad,  pm 
TrujiUo,  dist,  Chocope:  habt.  106:  dirt 
de  Chocope  1  leg,  (6  }  k.);  de  Mtltbrigi 
6  leg,  (88  i  k,) 

Hocnro,  obac.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Ccti 
bambas,  dist.  Mara. 

Alocha,  (corrapcion  de  mochi  enjiugintl 
boca,  mascar  maiz  para  hacer  la  ehich: 
Q.)pbl.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Sibaya:bbl 
225 :  dista  de  TarapacA  9  leg.  (50  k.);  1 
Sibaya  5  (28  k.) 

Mocha,  mina  de  oro  al  pi^  de  Is  Coidilkn 
Dpt.  y  dist.  Tarapactl. 

Mocliadeil)  aid.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  Cbi 
ta,  dist.  S6cota. 

Hochal,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  TmjiQ 
dist.  Simbal. 

Hoche,  (v^ase  la  etimologia  de  Modta  d  .V 
eJU)  rio,  uno  de  bob  brazos  naoe  en  loe  n 
ros  de  la  provincia  de  OtiiBco  cerca  A 
pneblo  de  Sinsicap  y  en  origen  debe  co 
siderarse  en  la  Cordillera  de  Uuamacb 

•  CO  &  los  7°  50'  lat.  y  SO"  48'  long,  not 
m^nOB :  pass  cerca  de  la  villa  de  Otsaco 
de  alU  dirigi4ndose  aJ  8.  0.  continnabi 
ta  el  mar:  desemboca  i  6}  millas,  (iH  I 
aJ  N.  0.  del  poerlo  de  B^veiy. 

MocHS,  distrito  de  la  provincia  de  Tnipl 
Dpt.  Libertad:  habt.  1,U4:  en  este  a 
trito  se  oonsideraD  los  poeblos  de  Hi 
pnesto  y  Hnaman,  qne  otros  iapa 
pertenecer  al  distrito  de  Hnanchaco. 

MocHE,  pbl.  capital  de  este  distrito  detap 
vincia  de  Tmjillo,  Dpt.  Libertad. 

Mochenlat  chac.  Dpt.  Cajamarea,  prof 
diat.  Jaen. 

Hodlica,  aid.  Dpt  prov.  j  dist.  lea. 

Ill0|rlnet«y0C,  chac.  Dpt.  Cnzoo,  prov.  Cki 
vivilcas,  dist.  Ccapaomarca. 

]lf<^ll0D,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancae 
prov.  Pallasca,  dist.  Corongo. 

MogiHi,  hda.  Dpt.  Aacaelis,  prov.  FaDai 
dist.  Llapo. 

MoooH,  hda.  Dpt.  Ancacfas,  prov.  FaOa 
dist .  Corongo. 


MOLE 


591 


MOLl 


loffoneillo,  pnnta,  i  los  »"  47'  90"  lat.  y 

80»  86'  4"  long. 
Mog;ote,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Marca. 
MoGOTE,  chac.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Garas. 
Hohina,  (cormpcion  de  mohuna  asemiUar, 

coger  la  semilla  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Paroro,  dist.  Accha:  habt.  17. 

MoHiNA,  lagnna  ^  i  leg.  de  Oropesa^  tiene 
dos  millas  de  largo  y  ana  de  ancho,  al  pi6 
del  cerro  Enmicollca  en  el  que  existen  mi- 
nas  de  un  palacio  del  Inca  Huascar. 
MomNA,  aid.  Dpt.  Cozco,  prov.  Quispicanohi; 
es  la  seganda  seccion  en  que  esti  divido 
el  pueblo  de  Oropesa:  habt.  816. 
HohOf  distrito  de  laprovincia  de  Huancane, 

Dpt.  Puno. 
MoHo,  {mohu  semilla  Q.:  moha  dep6sito  de 
algo  Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Huancane,  Dpt.  Puno :  d  15"^ 
21'  42"  lat.  y  71**  61'  14"  long,  y  &  8,860 
metres  alt. 
Sotauaypat)  aid.  Dpt.  y  prov.  As^garo 

dist.  Achaya. 
Moinlaca,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Cam 

mas. 
MojSLdsAf  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca 

nas,  dist.  Otoca. 
Mojeque,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa 

dist,  Casma. 
MojoUf  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen 

dist.  Gujillo. 
■ojon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras 

dist.  Marca. 
MojON,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa 

dist.  Casma. 
MojoN,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa 

dist.  Nepena. 
MojoK,   chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa 

dist.  Moro. 
MojoN,   hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa 
dist.  Tautan. 

Mofoii,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca,  dist 

Pisac:  habt.  17. 
M0JOM9  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Caloa,  dist 

Laares:  habt.  82. 
■ofonerO)  chac.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque 

diat.  Motnpe. 
■olebftjftf  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ca- 


Holinay  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Santa, 

dist.  Huarmey:  dista  de  Huarmey  6  leg. 

(28  k.) 
MouNA,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate: 

habt.  49. 
Molina,  hda.  de  caiia,  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Carabayllo:  habt.  81. 

Molina,  pampa  en  la  provincia  de  Caraba- 

ya,  Dpt.  Puno,  al  pasar  el  rio  San  Gaban 

despues  de  la  hacienda  de  Cayapi. 
Holinapalaf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Surite. 
Holinayoc,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Acomayo. 
IHoUllO^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 

Chachapoyas. 
MoLiNo,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 
chapoyas, dist.  Soloco:  habt.  12. 
MoLiNo,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Conilla:  habt.  106. 
Hollno,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 

baca. 
MoLiNO,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Tam- 

bogrande:  habt.  141. 
Holino,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaeu, 

dist.  Querocotillo. 
MoLiNo,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Colasay. 
MoLiNo,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Cochabamba:  habt.  157. 
MoLiNO,  chac.  Dpt.  Cajamarca.  prov.  Cho- 
ta, dist.  Cachen. 
MoLiNo,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cou- 

tumaza,  dist.  Trinidad. 
HolinO)  hda.  de  cana,  Dpt.  Libertad,  prov. 

y  dist.  Pacasmayo 
MoLiNO,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Truji- 

llo,  dist.  Fayjan:  dista  de  Malabrigo  6  leg. 

(28  k.). 
MoLiNo,  chacarilla,  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Tmjillo:  dista  de  Trujillo  Jleg.  (IJ  k.) 
MoLiNo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Tmjillo. 

HolinO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Llumpa. 
MoLiNO,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huyllacayan. 
MoLiNO,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pararin. 
MouNo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Independencia. 


MOLI  —  J 

MoLiNO,  hda.  Dpt.  AacacIiB,  prov,  Santa, 

[list.  Huarmoy. 
MoLiNo,   chac.  Dpt.   Ancacha,  prov.  Ctya- 

tambo,  dist.  Ocros. 
noliiio,cliac.  Dpt.  Junia,  prov.  Tarma,  dist. 

Acobamba. 
Moling,  aid.  Dpt.  Janin,  prov.  y  diat.  Huan- 

cayo :  habt,  20. 
HoIiiiOt  iida.  Dpt.  Lima.  prov.  Cbancay,  dist. 

Barrauca:  distil  de  Barranca  i  leg.  (8  k.) 
HlolinO)  pbl.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.   San 

Juan  Bantista:  habt.  44S:  distade  Huan- 

caveUca  4  le^-  (22  k.);  delcai  (22  k.) 
IMoLiNo,  hda.   Dpt.  y  prov.   lea,  dist.  San 

Juan  Brtutieta:  habt.  220. 
MoLiNo,  hda,  Dpt.  lea,  prov.  Chmcba,  diat. 

Pisco;  habt.  58. 
MuLiNO,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 

Chiucba  Alta. 
MoLiNo,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Palpa. 
HoliuOt  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Canga- 

llo,  dist.  Huambalpa. 
MoLiNo,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 
MoLiso,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Santiago. 
Bolino,  ehac.  Dpt.  Apnrimao,  prov.  Ayina- 

raes,  dist.  Soraya. 
MoUdO)  hda.  Dpt.  Ouzco.  prov.  Acomayo, 

dist.  Pomacancbi. 
Nolino,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Viraeo. 
MoLiNO,  aid.  y  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Camana,  ditit.  Acari:  habt.  82. 
MoLiNO,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,   dist. 

Pancarpata. 
itloUno  lie  (iuliDilOt  hda.  Dpt.  Libertad, 

prov.  Trujillo,  diat.  Chocope:  habt.  85. 
Hlolino  del  Goto,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,' 

dist.  Magdalena:  habt.  6. 
MoLiNo  DEL  Gato,  chac.  Dpt.  y  proy.  Lima, 

dist.  Ate. 
Mollno-llidaljio,  hda.  Dpt.   Taona,   prov. 

Ariea,  diat.  Lluta:  dista  de  Arica  15  leg. 

(83  i  k.);  de  Piaagua  14  (78  k.) 
MoliBO  Iioa jco ,  chac.  Dpt.  Cozco,  prov. 

Umbamba,  diat.  Maras. 
Jlolino  de  fierro,  chac.  Dpt.  Areqnipa,  prov. 

Convenciou,  dist.  Yanaqnihaa. 
JHolinohirca  *  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huatos,  dist.  Becuay. 


)2  —  MOLLA 

Molinopampa)  distrito  de  la  provinciide 

Chachapoyas,  Dpt.  Amazon&s :  habt.  531 
Molinopampa,  pbl.  capital  de  est*  diatritoiie 

la  provineia  de  Chacbapoyas,  Dpt.  im- 

zonaa:  habt.  167. 
MoLiNopAiiPA,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  proT.  y 

dist.  Celendin. 
Molinopampa,  aid.  Dpt.  ADcachs,   proT.  i 

dist.  Pomabamba :  babt.  134. 
Molinopampa,    ehac.  Dpt.    Ancachs,  proi. 

Huaytaa,  dist.  Caras. 
Molinopampa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivileaa,  dist.  Velille. 
MolinopatSt    cbac.   Dpt.   Apurimac,  pror. 

Cotabambas,  dist.  TEunbobcunba. 
Molinopata,  cbac.  Dpt.  Ancaehs,  prov.  Ci- 

jatambo,  dist.  Huayllacayan. 
Molinopata,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jioji. 

dist.  Cbupaca :  babt.  340. 
nollnos,  chac.  Dpt.   Junin,  prov. y  dist 

Jaaja. 
Mounos,  pbl.  Dpt.  Jimin,  prov.  y  dist.  Jn- 

ja:  babt.  814. 
MoLiNos,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jaaja.  diA. 

Sincos:  habt.  204. 
MoLiNOs,  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hni- 

manga,  dist.  Santiago:  babt.  304. 
MoLiNOB,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dial  CiJ- 

cft:  babt.  48. 
flollno  de  sarriA,  bda.  Dpt.  Cuzco,  pnn.T 

diat.  Anta. 
lll«llnos  de  conecc-y iico,  aid.  Dpt  proT. ; 

dist.  Enancavehca :  habt.  460,  con  los  id 

pueblo  de  San  Cristoval. 
MoUnOtopos,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  C^ 

jatambo,  diat.  Huayllacayan. 
IHolino  de  tript^  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  diat.  Chiqitian. 
Holino  Tlejo,  chac.  Dpi.  Libertad,  pror. 

Trujillo,  dist.  Chicama. 
MouNO  viEJo,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Cbxn- 

cay,  diat.   Pativilca:  a  \  leg.  (1  |  k.)  d< 

Pativilca. 
MoLi»o  viBJO,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov, 

Caylloma,  dist.  Sihuas. 
Nolinnran,  cbac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  He*- 

ras.  dist.  Carbuas. 
Hollar,  salitrera,  Dpt.  Tarapacd,  dista  dt 

Pisagua  16  leg.  (83  |  k.) 
Mollara,  aid.  Dpt.  Moquegaa,  dist.  TontK 
haR  716. 


MOLLE 


—  593 


MOLLE 


Molltf  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
oas,  dist.  Santo  Tomas. 

MoLLE,  (drbol  corpulento  y  frondoso  que  da 
on  fruto  parecido  d  la  pimienta)  puerto 
en  la  ensenada  de  Ghiquinata:  i  20°  19' 
60"  lat.  y  72*  82'  29*  long.;  su  fondo  es 
de  4  d  9  brazas  muy  cerca  de  tierra :  tie- 
ne  un  muelle  que  facilita  el  embarque  del 
salitre. 

MoLLE,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua:  &  900 

metros  altura. 
Molls,  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Iquique: 

habt.  18:  &  8  leg.  (16  }  k.)  de  Iquique. 

Mollebamlia,  rio  thbutario  del  Chota. 
MoLLEBABCBA,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Huambos:  habt.  445,  inolu- 

sive  los  de  Gutervillo. 
Mollebamba,  pbl.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

maohuco,  dist.  MoUepata:  habt.  878. 
MoLLEBAUBA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Gajamarquilla. 

Hollebaiillia,  aid.  Dpt.  Anoachs,  prov.  y 

dist.  Pallasca:  habt.  86. 
IfoLLEBAMBA,  hda.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  San  Marcos. 
MoUebamba)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  14. 
MoLLEBAMBA,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Cangallo :  habt.  106. 

MoLLEBAMBA,  cst.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Ghungui:  habt.  11. 
MoiiLEBAKBA,  hda.   Dpt.  Ayacucho,   prov.* 

Huamanga,  dist.  Tambillo:  habt.  49. 

MoUebamba,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahnaylas,  dist.  Huancaray. 
MoLi^BAMBA,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Antabamba:  habt.  212. 
MoLUEBAMBA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Cotabambas,  dist.  Huayllati. 

MoLLBBAMBA,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Haquira. 

MoT.T«KKAMBA,  est.  Dpt.  Apurimac ,  prov. 
Abancay,  dist.  Lambrama:  habt.  8. 

lollebamba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  liimatambo. 

If oi^EBAMBA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

pieanohi,  dist.  Urcos. 
lollebayaf  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Cnuhnata:  habt.  80:  dista  8  leg.  (16  i  k.) 

da  Poosi. 


MoUebaya  chieo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa, dist.  Uchumayo. 

IHollebaya  j^raude,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Are- 
Arequipa,  dist.  Uchumayo:  habt.  119:  d 
2  i  leg.  (13  i  k.)  de  Arequipa. 

NoUeccara,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Tambobamba. 

Mollefaeg:o,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Surite. 

Holleliorco,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Salcabamba. 

MoLLEHOBco,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
dist.  Cotabambas. 

MoLLBHORcco,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 
ro,  dist.  Ccapi:  habt.  28. 

MoLLEHORcco,  cst.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Acora:  habt.  84. 

Molleliucro,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hudnuco. 

MoUeinarca)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta 
dist.  Limatambo. 

JHoUeiiioeaf  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 
picanchi,  dist.  Quiquijana. 

MolleilioUef  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucauas,  dist.  Otoca. 

MoLLEMOLLE,  hda.  Dpt.  Apurimac,  pro,  Abaii. 
cay,  dist.  Curahuasi:  habt.  165. 

MoLLEMOLLB,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Huanoquite :  habt.  62. 

MoUeiidito,  quebrada  y  caletad  los  16*'  57' 
lat.  y  74°  29'  4"  long. 

HoUeiido,  puerto  mayor  d  los  17**  1'  lat.  y 
74*  22'  24"  long.:  el  fondo  es  de  arena 
gruesa,  de  12  brazas,  cerca  de  tierra:  iMI 
ciertos  dias  delanoes  dificil  el  desembarci. 
En  lo  politico  pertenece  a  la  provincia  de 
Islay  del  Dpt.  de  Arequipa:  el  ferrocnriil 
que  va  hasta  Puno  principia  en  Mollendo 
y  con  este  motivo  la  poblacion  ha  crecido 
notablemente:  en  el  dia  es  superior  en  to- 
do  &  Islay :  tiene  agua  abundante  que  vie- 
ne  por  caueria  de  fierro  desde  el  pueblo  de 
Uchumayo  que  estd.  d  4  leg.  (22  k.)  de 
Arequipa:  dista  de  Islay  2  leg.  (11  k.):  vea- 
se  hlay,  puerto. 

Hollepainpa,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huancaspata:  dista  de  Huan- 

caspata  2  leg.  (11  k.). 
MoLLEPAMPA.  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Santa  Eulaha. 
MoLLEPAMPa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,   prov. 

La  Mar,  dist.  Tambo. 

75 


MOLLi  —  5 

HoLLXPAMPA,  ohac.  Dpt.  Apnrimaii,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
MoLLEPAUPA,  chac.  Dpt.  HuanCKvelica.  prov. 

Cai^trovireyna,  dist.  Huachob. 
MoLLBPAHPA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Tacna,  prov. 

Arica,  dist.  Lluta :  dista  de  Arica  6  leg. 

{S3  i  k.);  de  Lluta  4  (22  k.). 
Nollepata,  hda.  Dpt.   Cajamarca,  pTor.  y 

diet.  Gontumaza. 
M01.LBPATA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Bambamarca:  habt.  58. 
MoLLKPATA,  distrito  de  la  provincia  de  Hua- 

machuco,  Dpt.  Libertad:  haht.  4,519. 
MoLLBPATA,  phi.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  de  Huamachuco,  Dpt.  Liber- 
tad. Desde  el  cementerio  o&reoe  una  viata 

pintoreuca,  porqiie  laa  casaa  estan  como 

en  anfiteatro:  habt.  1,721:  dista  de  Hua- 
machuco 14  leg.  (78  k.). 
MoixEFATA,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Chiqoian. 
MoLLEPATA,  cbac.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Salcabamba. 
MoLLBPATA,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  diet.  Ayacucho. 
KoLLEPATA,  aid.  yhda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Santiago. 
MoLLEPATA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ln- 

canaa,  diat.  Puquio. 
HoujcpATA,  chac.  Dpt.  Apurimao,  prov.  Co- 

tabambas,  diat.  Haquira. 
MoLLEPATA,  aid.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  diat.  Huancaray:  habt.  800. 
MoLLEPATA,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.   An- 

dahuaylas,  diat.  Ongoy :  habt.  227. 
MoLLEPATA,  hdfl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Caycay:  habt.  71. 
MoLLKPATA,  (de  Calasaya)  aid.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  CaDchia,  dist.  Sicuani:  habt.  168. 
MoLLBPATA,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

diat.Limatambo:  habt.  828:  li 4  leg.  (22k.) 

de  Limatambo;  del  Caico  17  (94  }  k.). 
KolIcpncrO)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
MolleSt  despoblado  en  la  provincia  de  Casti- 

11a,  Dpt.  Arequipa,  diat.  Aplao :  dlata  de 

ApUolSleg.  (72  k.}. 
MoLLES,  qnebrada,  Dpt.  Moqnegua:  dista  de 

Moquegua  6  ^  leg.  (80  k.). 
HoIIlcanclUlf  chac.  Dpt.  Hnanoavelioaprov. 

Cutrovireyiia,  dist  Cordova. 


4  —  MONI 

HoIUne,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chimn. 

vilcaa,  dist.  Colqnemarca. 
MolliSi^a,  ohac.  Dpt.  Moquegua,  disL  To- 

rata. 
MoIIItc,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  pnr. 

Aymaraes,  diet.  Colcabamba:  habt.  71. 
MolliyupflmiHi,  chac.   Dpt.   Cuzco,  par. 

Ohunvivilcaa,  dist.  Colqaemarca. 
Nolloco,  (redondo  como  una  bola,  6  ttbli  6 

tela  revuelta.  Ay.)  no:  nace  en  laCctdi- 

Hera  de  la  provincia  de  la  Union  y  tritn- 

ta  aua  aguas  a  una  laguna  de  la  pronoeii 

de  Castilla,  al  Sur  del  pueblo  de  Ch&cbu. 

Eate  rio  forma  una  catarata  de  50>o-  ar- 
ea del  pueblo  de  Cabana. 
HollOCOll*  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lan^ 

dist.  Cupi. 
HollOhnilltn,  eat.  Dpt.  Cukco,  prov.  y  ditt. 

Acomayo. 
noUomaTca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  ftm- 

y  dist.  Paucartambo :  hda.  168. 
noUopnnro,  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Canl»- 

ya,  dist.  Ayapata. 
HoIlopUBtla)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  AntL 

dist.  Surite. 
JHollDCti,  aid.  Dpt.  Cuzco.  prov.  UmbamU. 

diat.  Maras :  hda.  402. 
Hona,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Paoama- 

yo,  diat.  Jequetepeque. 
noncada,  hda.  de  cana,  Dpt  Libertad,  pror. 

TrujiUo,  diet.  Chicama. 
Moncar,  chac.  Dpt.  Aucacha,  prov.  Hnaru. 

diat.  Pampaa. 
Honcollope,  hacienda  de  arroz,  DpL  Liber- 
tad, prov.  TrujiUo,  dist.  Choc(^. 
Nonchacap,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  ^or. 

Otusco,  diat.  Usquil:  habt.  172:  distaS 

leg.  (16  i  k.)  de  Usquil. 
nonganiyf  mina  de  plata  an  el  Cimm 

Dpt.  Tarapaci,  dist.  Iquiqne. 
Hongon,  cerro  i  loa  9°  32'  16"  lat.  y  SO*  S6 

4"  long.:  es  el  maa  elevado  de  loa  qnali 

Todean. 
MoHOOH,  hda.   Dpt.  Ancachs,  prov.  y  diit 

Pallaaca:  hda.  114:  dista  de  LUpo  13  lag 

(72}  k.);  de  Corongo  16  (83 1  k.);  de  Tw 

ca  11  (61  k.);de  CabanaS  (44|  k.);d«  Pa 

llaeca  S  (16  )  k.). 
H6nlca,  Santa,  mina  de  plata  en  Ia  vBta  i 

CoUaraora,  Dpt.  Anoaclia,  pror.   Hokm 

diat.  Bmoaj, 


MONT  — fi 

UfiKioA,  Samta,  mina  de  plata  en  el  mineral 

del  Cerro  de  Pasco,  Dpt.  Jnnin,  prov. 

Posoo. 
Hoqiaras*  bda.  Dpt.  Cnzoo,  prov.  Qoispi- 

oanchi,  dirt.  Quiquijana. 
MoHJUtAS,  hda.  de  Ti£a,  Dpt.  y  prov.  Are- 

qmpa,  dist.  Vitor:  habt.  17. 
IHoiUU}  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  TrqjUlo, 

diet.  Bantiago  de  Cao:  i  1  i  leg.  (8  k.)  de 

Tnyillo. 
HowAB,  obao.  Dpt.  Libertad,  prov,  y  diat. 

Tnijillo. 
HoKJAs,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  PatiyUca:  habt.  19 :  dista  de  Pativil- 

oa  i  leg.  (1  i  k.). 
UoNJAs,  hda.  Dpt.  prov.  y  diet.  Icai  dista 

de  loa  I  leg.  (4  i  k.). 
Jfoqjaspata^  hda.  Dpt.  yprov.  Cuzco,  diet. 

San  Bias:  habt.  12. 
HoNjASPATA,  aid.  Dpt.  y  prov.  Gnzoo,  diet. 

Santiago:  habt.  27. 
MoDO,  hda.;  Dpt.  y  dist.  Moquegna. 
Monobamba,  pbl.  Dpt.  Janin,  prov.  y  dist. 

Jaaja :  habt.  408. 
HoMOBAMBA,  montana  en  la  provincia  de  Jan- 

ja,  Dpt.  Jnjiin. 
Monori)  bda.  Dpt.  Moqnegoa,  dist.  Gammas. 
Honsefb,  distrito  de  la  provincia  de  Chi- 

clayo,  Dpt.  Lambayeque :  habt.  4,969,  sin 

contar  los  asidticoa. 
Mon8ef6,  pbl.  capital  de  este  dist  de  la  pro- 

vinoiade  Chiclayo,  Dpt.  Lambayeque:  ^ta 

de  Chiclayo  8  leg.  (16^  k.);  de  Eten  i  (8k.) 
lonsenut,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Hnamacbuco,  dist.  Sartinbamba. 
UoNBESBAT,  aventadero  de  oro,  Dpt.  Puno> 

prov.  Sindia,  dist.  Fhara. 
Honmn,  rio  tributario  del  HuoUoga  por  la 

izquierda,  en  Tingo  Maria,  y  d.  689in-  alt.: 

tiene  Eu  orfged  en  la  Cordillera  de  Hua- 

malies :  es  navegado  por  peqaeuaa  canoas. 
MoNSOH,  montana  6  bosqne,  asi  se  llama  to- 

da  la  region  que  riega  este  rio. 
MoKsoK,  distrito  de  la  provincia  de  Hnama- 

liea,  Dpt,  Hu^uco:  babt.  1,17S. 
MoKHON,  pbl.  capital  de  la  provincia  de  Hna- 

malies,  Dpt.  Hudnuco:  babt.  476. 
HonoTl,  hda.  Dpt.   Moqaegua,  dist.   Ca- 

rumas. 
Hontaypofiyy,  est.  Dpt.  Aieqnipa,  prov. 
Oaylloma,  dist.  Chivay. 


5  —  MONT 

MontalTan,  ohac.  Dpt.  Amaz 

Cbaohapoyas,  diet.  Ghnqniboi 
MoNTALTAN,  hda.  de  oana,  Dpt. 

y  dist.  Canete:  habt.  486:  pri 

26,000  qnintaleB  de  az&car  y 

nee  de  ron :  tiene  ezcelentes  i 

vapor  y  alambiques. 
nontan,  hda.  Dpt.  Ocyamarca, 

ta,  dist.  Ooohabamba:  dtoada 

9"  Ut.  y  81"  10' 46"  Itmg.:  A  2 

alt.:  habt.  202:  dista  de  Hiw 

(89k.)deanoamuio  sobred  i 

flumbre  de  la  Cordillera,  qoeac 

da  de  Tooas  oretaceaa  y  mny  lit 
Montancbei  est.  Dpt.  Lima,  p 

ohiri,  (list.  San  Damian. 
OfontafiO)  v4ase  an  desoripoion 

bra  Penk  la  fflonfoAa. 
UoNTA  \,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  ptoi 

que,  dist.  Salae:  habt.  209. 
MoNTAfiA,  cba«.  Dpt.  Libertad, 

jillo,  dist.  Asoope:  dista  de  A 

(6ik.). 
MohtaSa,  ebM.  Dpt.  Lima,  pnn 

ri,  dist.  Santa  Enlalia. 
Montana  de  amla,  en  el  Dpt.  A 
Montana  de  haanGaray oce,  en  < 

caoho. 
Montana  de  pampa  crnz,  en  c 

cuoho. 
Montana  de  pampa  hnasl,  en  c 

cnoho. 
Hontjdia  de  la  polpeiia,  en  el : 

oho. 
MontaQa  de  tambo  oonga,  ea  e 

oucho. 
HootftfiaSi  oerro  mineral  de  plai 

cacha,  prov.  Haaras,  diet.  Bei 
Monte,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  pi 

yoo,  dist.  Santa  Cruz:  habt.  2 

de  Monana. 
MoNTS,  cbac.  Dpt.  Lambayeqne 

dayo,  dist.  Beqnen. 
Monte,  aid.  y  eat.  Dpt.  Areqoi] 

dist.  Camani:  habt.  248. 
Monte,  aid.  y  bda.  Dpt.  Arequipe 

tilla,  dist.  Aplao. 
KoNTE,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moqae 
Monte,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dif 

dista  de  Tacna  48  leg.  (267  i  1 

Hche  7  (89  k.) 


MONT  —  J 

Moat«  ablerto,  aid.  Dpt.  Pinrft,  prov.  Pay- 

ta,  dist.  Amotape :  habt.  146,  forma  par- 
te de  la  hda.  de  Tangarartl. 
Monte  ale^ei  choo.  Dpt.  Lima,  prov.  Tau- 

yos,  dist.  Pompat). 
Monte  Alverno,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima, 

diet.  Ate. 
nontebellOi  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Cajoay. 
MoNTEBzLLo,  mina  y  lavadero  de  oro,  Dpt. 

Pano,  prov,  Sandia,  dist.  Pbara. 
MontecatacliCt  bda.  Dpt.  Areqnipa,  prov. 

CastillA,  dist.  Aplao. 
HontecillOf  est.  Dpt.  Aparimac,  prov.  Oo- 

tabambas,  diet.  Tambobamba. 
}HoDtecit«,  chac.  Dpt.  Pinra,  prov.  Payta, 

dist.  Snyana. 
montecolpa,  aid.  Dpt.  Hu&ncayelica,  prov. 

Tayocaja,  dist.  Salcabamba. 
.Wonte  de  los  castillos,  ^d.  Dpt.  y  prov. 

Pinra,  dist,  Catacaos. 
Moute  ftrtll,  bda.  I^t.  lea,  prov.  Chinoha, 

diBt.  Hnmay,  en  el  valle  de  Ghonchan- 

ga;  produce  al  ano  400  quiutales  de  algo- 

don. 
ntonte  g:aUlnaZ0}    cbac.    Dpt.    Libertad, 

prov.  y  diflt.  TrnjiUo :  dista  de  Tmjillo 

*leg.(llk.) 
Honte  Xordo»  oerro  al  Norte  de  la  Licera, 

Dpt.  Tarapacd.:  tiene  266i>i-  alt. 
.Vonte  i^rande,  aid.  Dpt.  Pinra,  prov.  Hnan- 

cabamba,  diet.  Hnarmaca. 
MoNTB  aussz,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Golasay. 
MoMTS  ouin>E,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  diet.  BellaviBta. 
IkloNTB  ORANDE,  aid.  y  ohac.  Dpt.  Cajamarca, 

prov.  Contomsza,  dist.  Trinidad:  habt. 

814:  dista  de  Cajamarca  28  leg.  (128  k.) 
MoHTE  GBANDE,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Tmjillo,  dist.  Chicama. 
Monte  gkande,  aid.  y  est.  Dpt.  Hnflnnco. 

prov.  Hnamalies,   dist.    Monson:  habt. 

126. 
Monte  gsuide,  aid.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Is- 

lay,  dist.  Tombo:  habt.  104. 
Xlontefanacfit  aid.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Tamho:  habt.  862. 
91  ontehoafil ,  aid.   Dpt.   Ayacncho ,  prov. 

LaMar,  dist.  Tambo:  &8  leg.  (16  i  k.)  de 
Tambo. 


6—  MONT 

Hmitejo,  hda.  de  oafla,Dpt.  Libertad,  |nv. 
Tmjillo,  dist.  Choeope:  habt.  41;  pndn- 
oe  al  ano  como  80,000  gnintalsa  de  ua- 
car,  de  los  onales  se  ezporta  como  4,000. 

Honte  de  Lima,  aid.  Dpt.  Pinra,  prov.  Pq- 
ta,  dist.  Amotape:  habt.  812. 

Montenegro*  hda.  Dpt.  Pinra,  prov.  PsjU. 
dist.  Snllana:  habt.  46. 

MoNTBNEOKo,  ohao.  Dpt  Pinra,  prov.  PijU. 
dist.  Qnerocotillo. 

Monte  de  los  padres*  aid.  y  hda.  Dpi  j 
prov.  Pinra,  dist.  Yapatera:  habt.  748. 

Hontepalma,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chu- 
cay,  dist.  Hnacho. 

Honte-rteo,  hda.  de  cana,  DpL  y  prov.  Li- 
ma, dist.  Bnrco:  habt.  87;  tiene  exci- 
tes minas  de  piedra  de  cal. 

MoMTB-Bico,  hda,  Dpt  Ayacneho,  pror. 
Httanta,  dist.  Iqnicha:  eet^  ea  Umimu 
montana  6  inmediata  &  la  oooflnencu  del 
rio  Potperia  con  el  Apnrimao:  i  827"-  ilt: 
dista  de  Hnanta  27  leg.  (160  i  k.) 

Monte-rico  cbioo,  chac.  Dpt.  yprov.  Linn, 
dist.  Snrco. 

MoHTG-Kico  cHioo,  chac.  Dpt.  y  prov.  Linu, 
dist.  Carabayllo. 

Honte-rlco  ftrande,  cbac.  Dpt.  y  ^ov.  Li. 
ma,  dist  Ate:  habt.  58. 

Honterola,  hda.  de  caoa,  Dpt.  lea,  ptot. 
Chinoha,  diet.  Hnmay:  habt  79 :  produce 
al  aSo  1,860  qnintalea  de  aguardiente. 

MoBteroB,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist  Pinra. 

Hontes  claroa,  mioa  de  plata  en  la  prorin- 
oia  de  la  Union,  Dpt.  Aregmpa :  prodqo 
gtandeg  nqnezas;  pero  fai  invadida  par 
las  arenas  de  los  oerros  qne  la  dominan. 

Honte  8lerpe,hda.  Dpt.  lea,  prov.  Cbineha, 
dist.  Hnmay:  habt.  222. 

.MontesojO)  aid.  Dpt.  {Pinra,  prov.  Payta, 
diat.  Snyana:  habt.  280. 

HonteSQllon,  aid.  Dpt.  y  prov.  Pinra,  di*. 
Catacaos:  habt.  660. 

Montesunl,  est.  Dpt.  Fnno,  prov.  Lampa. 
diet.  Ayaviri. 

Monte  de  la  Tirana,  aid.  Dpt  Tarapaea, 
dist.  Pica. 

MontevideOt  hda.  de  cana,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Paeaamayo,  dist.  Pnebk)  Nnevo: 
habt  60. 

IMonte  Ti(>jo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Fiora,  ^ft* 
Catacaos:  habt.  460. 


MOQU 


—  597  — 


Monton,  no  en  la  provinoia  do  Gtyabamba, 
Dpt.  Gajamarca. 

■ontonseco,  chac.  Dpt.  Aucacbs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Cajocay. 

MODton  de  trigo,  oerro,  9  millae  al  N.  del 
pnerto  del  Callao,  mny  cerca  del  mar  y 
aislado. 

Hontoya,  eat.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 
Ichocan:  habt.  150. 

Montataaa,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  dist.  Chivay. 

MoqaecllO)  bda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Canae, 
dist.  Coporaqne. 

Moqnesaclie,  hda.  Dpt.  Funo,  prov.  y  diet. 
Lampa:  babt.  A9. 

fAotfux.avA,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
y  diet.  Camani;  babt.  260. 

HOQCEOUA,  Departamento,  oon  el  oombre 
de  Ftoviucia  litoral,  por  ley  de  25  de  Junio 
de  1876 :  primero  fu4  provincia  del  Depar- 
tamento de  Areqoipa  del  cual  se  le  aegre- 
g6  para  formar  el  nuevo  Departamento 
de  Moquegna,  hoy  Tacna.  Confina  por  el 
N.  con  la  provincia  de  Areqnipa;  por  el 
S.  oon  la  de  Taona  y  la  nneva  provincia 
de  Tarata :  por  el  E .  con  la  de  Puno  y 
parte  de  la  de  Cbucuito ;  y  por  el  0.  con 
las  de  Islay  del  Departamento  de  Arequi- 
pa y  el  mar  Facifico.  Este  Departamen- 
to como  el  de  Tarapaca,  Uamado  impro- 
piamente  Frovincia  btoral,  solo  consta 
de  ona  provincia  dividida  en  los  sigaien- 
tes 

DIBTRITOS : 

Habt. 

Cftmmaa 8,482 

Ichnfia 2,052 

Ilo 647 

Moqnegua 6,246 

Ornate 3,742 

Puquina 4,058 

Torata 8.594 

Ubinas 3,034 

Total  habt 26,655 

Eatd  CO  aiprondida,  mas  6  m^noii,  entre 
loB  15°  50  y  17°  25'  lat.  y  los  75;°  20'  y 
74"  long,  formando  una  auperficie  como 
de  861  lef  aas,  que  comparada  con  su  po- 
blAcion  results  con  pocomeuos  de  84  ba- 
bitantea  por  cada  legaa  cnadrada. 


Laspob 
loB  Dombn 
denominai 
Disonrsol 

Ann  om 
la  por  la  ]< 
goria  y  an 
tamento  y 
todo  al  de 
la  sola  dii 
sola  provii 

Laparti 
apenae  tie] 
Ho  es  pobl 
ea  f^rtil;  1: 
tiva  de  la  I 
nanlasfal 
laprovinoi 
yotraaloi 
oaciones  e 
importano: 
mayor  par 
lasrioaa  m 
neralea,  ci 
S8  por  eat) 

Los  rioE 
bo,  qae  ni 
la  provinc 
qnegna  da 
ro  ^sta  se 
se  prolong 
qae  se  hal 

Los  vini 
bien  mere* 
valizaran ' 


Ademis 
bnoiones  d 
Snb-Prefei 
un  Agente 
empleados 

Los  gas 
vincia  htoj 
de  115,47! 
Sneldo  del 

toy  deE 

nas 

Juez  de  ] 
Fiscal  y  gi 
Cajero  Fis 
CJorreos..., 


MORA 


5d8 


MORO 


I^eruas  de  PoKcia 74,000 

1  Golegio  para  hombres 1 ,280 

1      »          1    mugeres 1,600 

21  Escuelas  para  hombres 12,000 

18        »           1    mugeres 7,800 


Total S.   116,479 

MoQUXGUA,  distrito  de  estaprovincia  Litoral : 
habt.  6,246. 

MoQUEGUA,  (puede  deribarse  de  Muki  htime- 
do,  mojado, y  huaen  buena  hora  Ay.  6  mu- 
ki callar,  sufrir,  hua  interjeccion  de  quien 
86  admira.  Q.)  ciudad,  capital  de  la  provin- 
cia  y  del  distrito  de  Moquegua:  &  1,867m. 
alt.  Desde  el  tiempo  de  los  Incas  existi6  la 
poblacion;  pero  habi^ndose  arruinado  por 
on  terremoto  fa6  reedificadapor  el  Marqu^z 
de  Guadalcazar  y  tuvo  eiit6nces  el  nom- 
de  Santa  Catalina  de  Guadalcazar. — ^Yol- 
Ti6  d  arruinarse  con  el  temblor  de  1716  y 
ultimamente  el  18  de  Agosto  de  1868:  y 
por  esto  se  ha  decretado  su  traslacion  al 
lugar  Uamadoel  Alto  de  la  Villa. — La  du- 
dad  tenia  una  Iglesia  parroquial,  tres  con- 
ventosde  firailes  de  las  Ordenes  de  S.  Fran- 
dsco,  de  Betlemitas,  de  Sto.  Domingo  y  un 
Hospital ;  hoy  casi  todos  en  ruina.  Como 
capital  del  Departamento  es  la  residencia 
del  Prefecto,  Gajero  Fiscal  y  empleados 
de  la  Sub-Prefeotura.  Estd  unida  con  el 
pnerto  de  Ho  por  un  ferrocorril  y  por  Tel6- 
grafo :  habt.  4,066:  dista  de  Tacna  86  leg. 
(688  ^  k.)  y  de  la  Binoonada  6  (88  ^  k.):  el 
medio  en  su  temperatura  es  17^;  el  mdxi- 
mo  26;  el  mfnimo  9.  £1  estado  higrom^- 
trico  tambien  t^rmino  medio  es  0'60:  de- 
clinacion  de  la  agnja  9®  28*  al  E.  la  inoli- 
nadon  25^. 

MoQUEOuA,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Caru- 

mas :  habt.  76. 
M(N|lllla,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Camina. 
Moray  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen,  dist. 

San  Ignacio. 
Mora,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Mara. 

Moracca,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Qmspican- 

chi.  dist.  Oropesa. 
Horacconi)  hda.  cocal,  Dpt.  Puro,  prov. 

Garabay.'i,  dist.  Ituata. 
Moraecorn  i  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Livitaca. 


I 


Morales,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  HaaDiga, 
dist.  Tarapoto,  en  la  orilla  izqmerdft  dd 
Gumbasa,  tributario  del  Mayo:  habt.  1,259: 
dista  de  Tarapoto  i  leg.  (8  k.) 

Morallay  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnarociii- 
ri,  dist.  Ghorrillos. 

MoraU)  aid.  Dpt,  Gajamarca,  prov.  y  dist. 

Hualgayoc:  habt.  1,868,  con  los  de  H- 

jupe. 
Morani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dut. 

Pucard. 
fflorante,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Are- 

quipa,  diet.  Yitor :  habt.  14. 
Moray,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Urubamba, 

dist.  Maras. 
Morayani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  As^garo, 

dist.  Asillo. 
Morcco,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lnca- 

nas,  dist.  Sancos. 
HorcoUa,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lnea- 

nas,  dist.  Huaccana:  habt.  822. 
MoBGOLLA,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Gao- 

gallo,  dist.  Ganaria:  habt.  229. 
MorenOf  chac.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  y 

dist.  Ghiolayo. 
Morenos  6  Moreno,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea, 

dist.  San  Juan  Bautista:  habt.  169:  dista 

de  lea  2  leg.  (11  k.) 
Morerilla^  aid.  y  chac.  Dpt.  Amazonas, 

prov.  Bongard,  dist.  la  Peca:  habi  U5. 
Morin^  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 

chuco,  dist.  Santiago  de  Ghuco. 
Morisa^  est.  Dpt.  Apurimac,   prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Tambobamba. 
HormOi  chac.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Hoa^ias, 

dist.  Garas. 
MormamllO)  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pa- 

llasca,  dist.  Cabana :  habt.  846. 
Moro^  distrito  de  la  provincia  de  Santa,  Dpt- 

Ancachs:  habt.  1,228. 
MoRo,  (mori  mojado,  verde  Ay.)  pbL  capital 

de  este  distrito  de  la  provincia  de  Santa, 

Dpt.  Ancachs :  se  halla  situado  entre  dos 

quebradas  &  846™-  alt.:  habt.  660;  dista 

de  Nepena  6  leg.  (28  k.) 

MorO)  salitral,  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 

mayo. 
MoBO,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacasmayo, 

dist.  Ghepen:  habt.  86. 
MoRo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Paucar- 

coUa:  habt.  222. 


MORO 


599 


MORRO 


Horobamba^  hda.  Dpt.  Apurixnac,  proT. 

Abancay,  dist.  Pichirhua:  habt,  85. 
Horoc^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam-' 

bo,  dist.  Oyon. 
Hofocancha^  (patio  mojado.  Ay.)  aid.  Dpt. 

Janin,  proy.  y  dist.  Tarma:  habt.  41. 
MoBocANGHA,  aid.  Dpt.  Jonin,  prov.  Tarma, 

dist.  Acobamba:  habt.  240. 

MoROCAMOHA,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 
dist.  Hnacar,  en  la  quebrada  do  Cay- 
ran. 

Morocaquef  est.  Dpt.  Funo,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

MoBocAQUE,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Tuti:  hay  varias  estancias 
del  mismo  nombre  enlos  distritos  de  Tis- 
co  y  CallalH. 

Morocatahuiy  hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Macari. 

Moroeearceay  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampa, 
dist.  Gupi. 

MoBOGCABccA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Ayaviri:  habt.  6. 

MoroocollO)  aid.  Dpt.  y  prov.  Pimo,  dist. 
Pichacani:  habt.  120. 

MoBoccoLLO,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Qmrillo. 

MoBocGOLLo,  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampa, 
dist.  Ayaviri. 

Horoocopata^  ^est.  Dpt.  Pono,  prov.  Oara- 
baya,  dist.  Macnsani. 

Horoocota^  aid.  y  chac.  Dpt.  Guzco,  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Yelille. 

Morocoeha,  hda.  y  mineral,  Dpt.  Junin, 
prov.  Tarma,  dist.  Yanli:  d  4580ni.  alt. : 
habt.  80.  En  esta  hacienda  se  henefician 
los  metales  con  todas  las  reglas  del  arte  y 
los  preceptos  de  la  cienoia.  Los  ingenios 
y  cuanto  alU  existe  es  digno  de  ser  imita- 
do  por  todos  los  mineros. 

Moroclui)  mina  de  plata  en  el  cerro  del  Gis- 
ne,  lado  E.:  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y  dist. 
Hoalgayoc. 

MorollorcOy  {MoH  verde,  mojado,  horcco 

sacar  afaera  Ay.:  Orcco  cerro.  Q.)  aid. 

Dpt.  Pono,  prov,  y  dist.  Az&ngaro:  habt. 

418. 
MoBOHORoo,  aid.  Dpt.  Pnno,  prov.  As&nga- 

ro,  dist.  Potoni. 

Marohuacliiiiia)  chac.  Dpt.  Aptirimac,  prov. 
Ootatmmbasy  dist.  Haqmra. 


Horomoro,  (muy  hiimedo.  Ay.)  est.  Dpt. 
Pmio,  prov.  Huancane,  dist.  Gonima :  si- 
tuada  i.  los  15°  21',  47"  lat.  y  !!•  61'  10" 
long.  &  d882m.  alt. 

MoBOMOBO,  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Orna- 
te: dista  de  Moquegaa  22  leg.  (122  i  k.); 
de  Omate  8  (16  i  k.) 

Horomorote  6  Momiorou,  aid.  Dpt.  Loreto, 
prov.  Bajo  Amazonas,  dist.  Loreto;  4  la 
izquierda  del  Amazonas,  5  leg.  (28  k.) 
arriba  de  Gaballococha :  habt.  89,  de  la 
tribu  de  los  Ticunas:  dista  de  Gamu- 
cheros  8  leg.  (16  \  k.);  de  Moyobamba  117 
(987  i  k.) 

Horona,  {morina  hamedeci6.  Ay.)  rio  tribu- 
tario  del  Maranon  por  la  izquierda,  &  los 
4'*  46'  80"  lat.  y  79<»  16'  24"  long.:  naoo 
cerca  del  volcan  Sangay  en  la  Bepublica 
del  Ecuador :  es  navegable  en  gran  exten- 
sion. 

HOTOpata^  hda.  de  coca  y  de  caf6,  Dpt.  y 
prov.  Hudi^uco,  dist.  Ghinchao. 

MoBOPATA,  est.  Dpt.  yprov.  Puno,  dist.  San 
Antonio. 

Horosaera,  hda.  Dpt.  y  dist.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga. 

Moroty  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Paoasma- 
yo,  dist.  Guadalupe:  dista  de  San  Pedro 
6  leg.  (88  i  k.) 

Horpe,  lugar  d  2,227ni.  alt.  (Herndon.) 

MorrO)  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Sama: 
habt.  148. 

MoiTO  de  Arica,  i  laestremidadS.  del  puer- 
to  de  este  nombre :  es  de  roca,  y  desde  la 
playa  se  eleva  casi  perpendicularmente 
hasta  unaaltura  de  268in-  y  esti  dlos  18"* 
28'  66"  lat.  y  74«  44'  9"  long.:  su  cumbre 
termina  en  una  hermosa  meseta  sobre  la 
cual  se  ha  construido  una  fuerte  bateria 
de  canones  de  grueso  calibre. 

Horro  de  Samai  Dpt.  Moquegua:  &  los  17* 
68'  86"  lat.  y  78»  18'  89"  long,  el  punto 
mas  elevado,  que  se  halla  d  1,167^-  alt., 
es  de  color  azul  obscuro  &  la  distancia:  sa 
declive  desde  la  cumbre  es  gradual  y  de 
forma  convexa. 

Horro  de v^ase  la  palabraque 

que  siga. 

Morrope^  rio;  naee  en  la  parte  occidental  de 
la  Cordillera  de  Huanoabamba:  en  Mota* 
pe  recibd  las  aguasdel  tio  de  Salaa  7  oou** 


MOSC 


600  — 


MOTI 


tmua  hasta  desembocar  en  el  mar,  pasan- 
do  por  el  pueblo  que  le  d&  su  nombre. 
MoBBOPE,  distrito  de  la  provincia  y  Dpi.  de 
Lambayeque:  habt.  2,247,  sin  eontar  los 
oolonos  asiaticos. 

MoBBOPE,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  y  Dpt.  de  Lambayeque :  dista 
de  Lambayeque  5  leg.  (27  i  k.);  de  San 
Jos^  6  (88  i  k.) 

Horropillo,  chac.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 
Chiclayo,  dist.  Picsi. 

MoBBOPiLLO,  chac.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 
y  dist.  Chiclayo:  habt.  15. 

Morropoily  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 

de  Piura :  habt.  8,028. 
MoBBOPON,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  y  Dpt.  de  Piura:  habt.  8,023. 
Horro  putina,  voloan,  v6ase  HuaynapyUna, 

volcan. 

Horaboyacii)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 

Amazonas,  dist.  Pevas. 
Mosa,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca,  dist. 

Chalaco:  habt.  101. 
Mosanquey  chac.  Dpt.  y  prov.  Hu&nuoo, 

dist.  Chinchao. 

Hosapampa,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Mayoc:  habt.  400,  con  los 

de  Chula. 
Hosca)  aid.  y  hda.  Dpt.  Huinuco,  prov. 

Huamalies,  dist.  Llata:  habt.  140. 
MoscA,  (corrupcion  de  musca  dormir.  Q.) 

pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist.  Pallan- 

chacra :  habt.  460. 
Hoscala,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Mor- 

ropon. 

Hoscapata,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huambalpa. 
Hosoitima,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 

dist.  Huacar :  dista  de  Huarauniyoc  1  leg. 

(5  i  k.);  de  Huacar  8  (16  \  k.). 
Moscay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 

Atavillos  Altos. 

MoSGOy  (dormir.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzoo,  prov. 

Ghunvivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
MosMXipampa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huanta. 

HOSOOSO,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 

pa,  dist.  Yitor:  habt.  8. 
■oflooyo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Oanta, 
•  Atavillog  Altoi. 


Hosmin,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  SmU, 

dist.  Casma. 
nosobamba,  {mosoc  nuevo,  pampa  Wurm, 

Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Ongoy :  habt.  857. 
Hosoocalpa^hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hu- 

manga,  dist.  Tambillo. 

Hosocancha^  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hiuu- 

cavehca:  habt.  98. 
Mosocllacta,  {mosoc  nuevo,  llacia  pnebb.  Q.) 

pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta,  dist 

Luricocha.  habt.  784. 
MosoGLLACTA,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
MosocLLACTA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 

vencion,  dist.  Huiro. 
MosocLLACTA,  ost.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gaki, 

dist.  Lares:  habt.  21. 
MosooLLAGTA,  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  Aco- 

mayo,  dist.  Pomacanchi :  habt.  434. 
MosocLLACTA,  laguuita  en  la  provincia  de 

Acomayo,  dividida  por  una  peqnena  lo- 

mada  de  la  de  Pampamarca. 
MosocLLACTA,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  j  dist 

Anta:  habt.  176. 
Mosocpampa^  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Abancay:  habt.  127. 
Mosocyunca)  hda.  cecal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Garabaya,  dist.  Goasa. 
Hosopuquio,  (manantial  nuevo  Q.)  aid.  Dpt 

y  prov.  Arequipa,  dist.  Gharacatorhabt. 

298. 
Mosqneta,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist 

Magdalena. 
Hosqui,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Foma- 

bamba,  dist.  Llumpa. 
Hosquin,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  di^t 

Gayna. 
MossquitOf  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Con- 

tumaza,  dist.  Trinidad. 
MosquitoSf  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist 

Magdalena:  habt.  12. 
HostazaJi)  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  A3fB- 

baca:  habt.  620. 

Hotans^)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huaytara. 
Hotocaya,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asiogaio, 

dist.  San  Antonio. 
H6til|  hda.  Dpt.  Libartad,  prov.  y  dist 

OtuBco:  habt.  866:  dista  da  Otoaoo  4 1^ 

(22  k.) 


MOYA 


—  601 


MOYO 


Motilones,  puerto  6  embarcadero  en  el  rio 
Mayo,  Dpt.  Loreto,  prov.  y  dist.  Moyo-  I 
.  bamba. 

KotocacM,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Nepena.  Se  cultiva  la  parra  y  el 
aguardiente  que  tiene  gran  cr^dito :  habt. 
211:  diflta  de  Nepena  8  leg.  (16  i  k.) 

Motoy,  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Yongar. 
MoToy,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Chiara:  babt.  103. 
Mot4>yiiata,  ebao.  Dpt.  Guzco,  prov.  Cbun- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Hottoqne,  bda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  y  diit. 

Anta. 
Hotnpe,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  de 
Lambayeque:  babt.  2,588,  sin  contar  los 
eolonos  asidtieos. 
MoTUPE,  [muthupe  trasqnilado  Ay.;  mutu  cier- 
to  sombrero  de  los  indios,  pi  particula  del 
objetivo.  Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito 
de  la  provincia  y  Dpt.  de  Lambayeque: 
habt.  1,898:  dista  de  Lambayeque  21  leg. 
(117  k.);  de  Lima  144  (697  i  k.);  de  San 
Pedro  14  (78  k.);  de  Kura  88  (184  k.);  de 
Olmos  4  i  (24  k.) 
Motusco-pampa,  mina  de  plata  en  el  cerro 
de  Gulquimarca  lado  E.  Dpt.  Cajamarca, 
prov.  y  dist.  Hualgayoc:  ley  12  m. 
Koyil)  (Mayu  dar  vueltas :  muya  huerta.  Q.) 
chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist.  Cbota. 
MoTA,  aid.  y  chac.  Dpt.  Jimin  prov.  y  dist. 

Tarma. 
MoYA,  aid.  Dpt.  Junin,prov.  Huancayo,  dist. 

Pariabuanca:  habt.  186. 
Hoya,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  de 

Huancavelica:  habt.  8,580 
MoTA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia y  Dpt.  de  Huancavelica :  habt.  842 
Hoya,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Quinua:  habt.  148. 
MoTA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas, 
dist.  Yelille. 

]Ioyabamba,hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Talavera:  dista  de  Chin- 
cheroB  12  leg.  (67  k.);  de  Andahuaylas  4 
(22  k.) 

Xoyaca,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Tambobamba. 
loyaeeaca,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas, dist.  Qngoy, 


Soyacnya,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 

Moyalccochay  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Velille. 

Moyail)  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Huamachuco :  habt.  402 :  dista  de  Hua- 
machuco  8  leg.  (16  i  k.) 

Hoyanf  hda.  de  caiia.  Dpt.  y  prov.  Lamba- 
yeque, dist.  Salas. 

Moyapampa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  Santa  Eulalia:  habt.  8. 

MoYAPAMPi,  aid.  Dpt.  Pimo,  prov.  Chucuito, 
dist.  Juli. 

Hoyaquiy  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 
Pftlpa :  habt.  108. 

Hoyec,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 
Limatambo. 

Moyobamba,  rio,  v^ase  2Iayo,  rio. 

Jloyobaiuba,  provincia  del  Departamento 
de  Loreto,  creada  por  ley  de  17  de  Setiem- 
bre  de  1868.  GonJ&na  por  el  N.  con  la  del 
Alto  Amazonas ;  por  el  S.  con  la  del  Hua- 
llaga;  por  el  E.  con  la  del  Bajo  Amazo- 
nas ;  y  por  el  0.  con  la  de  Chachapoyas. 
Su  capital  es  la  ciudad  de  Moyobamba. 
Consta  de  los  siguientes 

DISTBITOS : 

Habt. 

Oalzada 1,678 

Habana 1,080 

Moyobamba 8,608 

Bioja 2,084 

Soritor 1,109 

Total  habt 14,{.54 

Esta  provincia  como  las  otras  del  De- 
partamento de  Loreto  tienen  entre  si  li- 
mites  muy  inciertos  por  ser  la  region  de 
bosques  poco  explorados ;  sin  embargo  la 
de  Moyobamba  es  la  mas  pequena  y  pue- 
de  calcularse  su superficie  en  1,416  legs. 
En  cuanto  i,  su  clima,  productos  y  de- 
mas  accidentes  del  territorio  son  iguales 
y  comunes  d  todas  las  de  montafia. 

Hay  un  Sub-Prefecto  encargado  del 
mando  politico:  un  Juez  de  1*.  Instan- 
cia  adminifltra  justicia.  En  lo  eolesi&stioo 
consta  de  los  siguientes 


Moyobamba. 


CUSATOS: 

r  Habana 


Calzada  y 
,Sondor. 


Koja. 


7S 


MOYO 


602 


MOYO 


Hay  1  Colegio  de  instruccion  media  pa- 
ra hombres,  1  para  mugeres  y  24  Escue- 
las  de  primeras  letras,  en  los  que  se  gas- 
ta  al  aiio  S.  20,400,  a  saber : 

Sueldos. 

1  Colegio  para  hombres S.     3,000 

1         »  »     mugeres »      3,000 

13  Escuelas  para  hombres »     7,800 

11         »  »     mugeres »      6,600 


Total  al  ano S.  20,400 

MoTOBAMBA,  distrito  de  la  provincia  de  Mo- 

yobamba,  Dpt.  Loreto:  habt.  8,608. 
MoYOBAMBA,  (antiguameute  Mayupampa  de 
ffiayu  circulo,  dar  vueltas  al  rededor,  pam- 
j>allanura.  Q.)  ciudad,  capital  del  distrito 
y  de  la  provincia  de  Moyobamba  y  del  Dpt. 
deLoreto:  41os5'>80'29"lat.y79°  24'  20" 
long,  d  860ni.  alt.:  esta  situada  d  orillas 
del  rio  Mayo  en  una  meseta  a  QT^a-  sobre 
el  nivel  de  este  rio;  como  esa  meseta  es 
gres  6  arenisca  poco  compacta,  se  despren- 
de  con  facilidad,  y  con  las  lluvias,  que  son 
faertes  y  frecuentes,  va  formando  surcos 
de  80  6  mas  varas  de  ancho,  por  cuyo 
motivo  la  ciiidad  esta  dividida  y  no  es  fa- 
cil  ni  c()modo  ir  de  uu  barrio  a  otro.  Sus 
oalles   aunque  cortadas  en  angulos  rec- 
tos  son  estrechas.  La  ciudad  estd  divi- 
dida en  cuatro  cuarteles:  Lluchucucha, 
Saragoza,  Belen  y  Calvario.  El  aspecto 
de  la  ciudad  es  miserable,  porque  en  lo  ge- 
neral los  techos  estan  cubiertos  con  ho- 
jas  de  palmera,  aunque  hay  todos  los  ele- 
meutos  para  fabricar  tejas,  pues  la  tierra 
es  arcillosa  y  el  combustible  abundante  y 
caai  de  balde.  La  ciudad  ocupa  una  esten- 
sion  6  superficie  capaz  de  contener  tres- 
oientos  mil  habitantes,  porque  cada  casa 
tiene  su  huerta  grande:  su  temperamen- 
to  es  sauo;  y  aunque  es  general  la  dicente- 
ria,  proviene  de  que  sus  habitantes  se  ali- 
mentan  regularmente  con  frutas  6  veje- 
tales,  las  mas  veces  verdes :  habt.  7,228 : 
dista  de  Chachapoyas  24  leg.  (188  i  k.); 
de  Bioja  1  (5  i  k.) 

Esta  ciudad  y  su  provincia  estan  Ua- 
madas  &  ser  ricas,  populosas  y  el  centro 
de  un  gran  comercio  por  estar  cerca  del 
rio  Mayo,  navegable  mas  de  20  leguas 
7  en  contacto  oon  el  Maranon  bas- 


ta  el  Atlantico,  y  con  el  Indoche  y  Tochi 

man  para  los  pueblos  del  interior. 
Moyobamba,   hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Hualgayoc,  dist.  Santa  Cruz:  habt.  362, 

con  los  de  Mitopampa. 
Moyobamba,  chac.  Dpt.  Libertad,  pro?.  Otas- 

CO,  dist.  Lucma. 

Moyobamba  9  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  San  Buenaventura. 
Moyobamba,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Chanay, 

dist.  Chceras. 
Moyobauibii)  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucbo, 

prov.   Huamauga ,    dist.    SocosTinckB: 

habt.  58. 
Moyobamba,  pbl.   Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ln- 

canas,  dist.  Chipao :  habt.  527. 
Moyobambd)  aid.  y  hda.  Dpt.  Apuiinae, 

prov.  Andahuaylas,  dist.  Talavera:  hak 

165:  .dista  de  Lima  136  leg.  (758  k.);  de 

Uripa  4  (22  k.). 
flIoyoC)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Haarochiri, 

dist.  Matucana. 
MoYOc,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Chungui:  habt.  601:  dista  de  San  )C- 

guel  29  leg.  (161i  k.);  de  Chungui  9  (50  L) 
MoYoc,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  CangaDoi 

dist.  Vischongos :  habt.  24. 
MoYoc,  aid.  Dpt.   Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas, dist.  Talavera:  habt.  120:  dista 

de  Talavera  8  leg.  (16  i  k.). 
MoYoc,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo,dist- 

Eondocan. 
Moyocail)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qnisp- 

canchi,  dist.  Urcos. 
Moyocancha^  chac.  Dpt.  Ancacb8,pro?.Ca- 

jatambo,  dist.  Oyon. 
Moyococba,  chac.  Dpt.  Ancachs,proT.HiiA> 

ras,  dist.  Yungar. 
IHoyoc-borccOy  chac.  Dpt.  Huancavdia. 

prov.  Angaraes,  dist.  Acobamba. 
MoYoc-HORco,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  proT.U 

Mar,  dist.  San  Miguel:  habt.  180. 
Hoyocpampa,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov* 

Lucanas,  dist.  Otoca. 

IHoyohuasi,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.Hiul- 

gayoc,  dist.  Bambamarca. 
SloyorcOy  {muyu  orcco  cerro  redondo.  Q.)**" 

ro  en  la  Cadena  de  la  Cordillera  de  Pnca- 

rd  d  Faucartambo,  Dpt.  Cuzco. 
Moyopampa,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Can- 

baya,  dist.  Ollachea. 


MUCHC 


603  — 


MUER 


Moyopata,  (de  Charachapi)  aid.  Dpt.  Cuzco, 
prov.  Canchis,  dist.  Cacha:  habt.  100. 

MoyopO)  chac.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 
dist.  Mnchnmi. 

MoyomiUIS,  tribu  de  salvajes  que  habitan 
el  distrito  de  Loreto  y  el  interior  del  Uoa- 
yali ;  andan  desnados;  se  pintan  la  cara ; 
Uevan  el  pelo  largo  y  se  atraviesan  los  la- 
bios  con  plumas  6  palitos,  usan  lanzas  en- 
venenadas ;  son  feroces  y  traidores :  tienen 
la  costimibre  de  comer  d.  sns  parientes 
cuando  estan  para  morir  como  los  Cashi- 
vos,  porqne  no  lo  sean  por  los  gusanos. 

Voyotinay,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Moytec,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
snyos,  dist.  Cbuquibamba. 

Xoyiinyay  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Acobamba. 

Mil)  rio  tributario  del  Jurua  por  la  derecha, 
en  los  7^  10'  65'*  lat.  y  74°  11'  24"  long.: 
dista  1,105  millas  de  la  boca  del  Juma  en 
el  Purus:  su  ancho  es  27m.  Mr.  Chand- 
les  le  di6  este  nombre  por  haber  observa- 
do  sa  longitud  por  la  altura  de  la  estrella 
de  este  nombre  de  PuhcU. 

Mucsiliamba,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Haquira. 

MaccO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 
dist.  Tinta:  habt.  4. 

IHucliina)  pbl.  Dpt.  Junin,  6  Huanuco. 

JHlicoSy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Huayllacayan. 

Hacra,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  JuHaca. 

MucBA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asd,ngaro,  dist. 
Achaya. 

MucRA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Santiago. 

Mncmiuiyo,  (rio  que  da  vueltas.  Q.)  vetas  y 
lavaderos  de  oro,  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya,  dist.  Ituata. 

Mliehaf  (besar,  adorar,  rogar.  Q.)  pbl.  Dpt. 
Ayacucho,  prov.  Parinacochas,  dist.  Cora- 
cora:  habt.  819. 

Hnchabaiiiba)  chac.  Dpt.   Huancavelica, 

prov.  Castrovireyna,  dist.  Arma. 
Machandin,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  S6cota. 
Machca^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Huayabamba. 
Unchcap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Bestauracion. 


HacheayoC)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Parobamba:  habt.  82. 

Machic,  aid.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  Cas- 
trovireyna, dist.  Huaytara:  habt.  244. 

Hucho,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist. 
Juli. 

Huchos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 
tambo,  dist.  Chiquian. 

Hachque,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  San  Miguel. 

llachS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Mangas. 

Nachacachi,  {ntucku  cerviz,  pescuezo,  su- 
frir,  padecer,  cachi  sal.  Q.)  aid.  Dpt.  Pu- 
no, prov.  Sdndia,  dist.  Cuyucuyo:  habt. 
169. 

Mnchncar  hi  de  la  puna,  aid.  Dpt.  Puno, 
prov.  Bdndia,  dist.  Cuyucuyo :  habt.  468. 

Hnchuc  acasca,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotab.  mbas,  dist.  Haquira. 

Nnchuniay  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 
dist.  Huariaca:  habt.  888. 

Hnchuiiii^  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 
de  Lambayeque:  habt.  1,208,  sin  oontar 
los  colonos  asidticos. 

MucmjMi,  (mitchumi  yo  sufro  6  padesco.  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito  de  lA  provin- 
cia y  Dpt.  de  Lambayeque:  habt.  878: 
dista  de  Lambayeque  5  leg.  (28  k.);  de 
Piura  41  (228  ^  k.). 

Hudca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Ayja. 

MuDCA,  (puede  ser  corrupcion  de  mtica  ani- 
mal do  la  f  amUia  de  los  didelfis :  mucca 
oler  bien,  hacer  hoyos  al  rededor  de  las 
plantas  para  que  el  riego  humedezca  bien 
la  raiz.  Q.)  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Aymaraes,  dist.  Challhuanca :  habt.  99. 

MuDOA,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes, dist.  Colcabamba:  habt.  180. 

MuDCA,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes, dist.  Chapimarca:  habt.  18. 

Hnena^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Cochas. 

Muertey  isla  en  el  rio  Madre  de  Dios  &  4  leg. 
(22  k.)  abajo  de  Oonec:  tiene  490m.  alt.: 
estd  isla  fu6  el  laltimo  punto  explorado  en 
1878  por  el  entusiasta  Prefecto  del  Cuzco, 
coronel  Baltazar  La  Torre. 

MuEBTE,  hda.  cocal,  Dpt.  yprov.  Hn&xxuoOi 
dist.  Chinchao. 


MULLI 


604 


MUND 


Mnerto,  El,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.   Huamachuco ,   dist.  Santiago   de 

Chuco. 
MnertoS)  Los,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Jesus,  lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Hualgayoc. 
Aa^il,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocros.    . 

Mai,  bda.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque,  dist. 
Mucbuioi. 

Muilaque,  bda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Caru- 
mas. 

Mnito,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tarma. 
Hiqica,  Cordillera,  Dpt.  Piura,  prov.  Ayaba- 

ca:distadeHuancabamba201eg.  (111^  k.) 
MujioA,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Haarocbiri, 

dist.  San  Damian. 
flfnlaca,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Mayoo. 

Halatas,  punta  &  los  ll**  49'  lat.  y  TS""  88' 
82"  long. 

HalatoS)  lugar ,  Dpt.  Tarapacd:  dista  de 
Tacna  71  leg.  (897  i  k.);  de  Tambillo  8 
(44  i  k.) 

IHuleria)  bda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ca- 

rabayllo:  babt.  29. 
flnltlhaasi  9  bda.  Dpt.  Ayacncbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Tambillo. 
MoIiilO)  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 

bamba,  dist.  Hrarmaca:  babt.  100:  dista 

de  Huancabamla  10  leg.  {55  i  k.) 
Holla,  (espanto,  miedo,  asombro  Ay,:  sobri- 

nos  cuando  estan  cbicos  Q.)  aid.  Dpt.  Pu- 

no,  prov.  Cbucuito,  dist.  Have. 
JMuUaca^  rio  tributario  del  de  Hoaras. 
Hullicancha,  (patio  6  lugar  del  moUe.  Q.) 

aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Castrovi- 

reyna,  dist.  C6rdova :  babt.  282. 
Hiillire,  est.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Abancay, 

dist.  Sirca :  babt.  22. 
Mulllpampay  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Lucanas,  dist.  Santa  Lucia. 

Mnllipata^  aid.  Dpt.  yprov.  Hudjiuco,  dist. 

Huacar:distadeHuarauniyoc21eg,  (Ilk.); 

deMoscatuna  1(6^  k.);deHuacar2(ll  k.) 
Hnlilpaycha^  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov< 

Castrovireyna,  dist.  Pilpicbaca. 
MullipimcOi  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamacbuco,  dist.   Santiago  de  Cbuco. 
Malliuero^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 


MnlllyoCy  cbac.  Dpt.  Ayaoacho,  prov.  La- 
cunas, dist.  Laramate. 

HlillopimcOy  est.  Dpt.  Pono,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Ayapata. 

MuLLOpuNco,  cbac.  Dpt.  Pono,  prov.  Can- 
baya,  dist.  Ollacbea. 

MullopaquiOf  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampa 

dist.  Umacbiri. 
HlllllieOGlia,  (laguna  de  espanto  6  asom- 
I      bro  Q.  y  Ay.)  laguna  en  la  cordillera  quB 

divide  por  el  N.  la  provincia  de  Yauyos  de 

las  de  Tarma  y  Jatga:  d  4462m-  alt 
HnUueliiiii)  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanea- 

ne,  dist.  Mobo:  babt.  24. 
Hnllari,  (muZlanasombroso,  asombrado  Ay.) 

pico  en  la  cadena  oriental  al  Oeste  del  la- 

luga. 
MuLLUBi,  bda.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Camina. 
Huma,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Arapa. 
Mumalcaf  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist 

Huamacbuco:  babt.  215. 
MnnaGmiinay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garaba- 

ya,  dist.  Ayapata. 
Hunaiia)  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoc, dist.  Santa  Oruz :  habt.  262,  cod 

los  de  Monte. 
Mimaili,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist  W- 

que. 
Hnnapac,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Hnan- 

cane. 
HHnapncro,  (poso  6  cueva,  querida  Q.)  aid. 

Dpt.  Apxurimac,  prov.  Andahoaylasy  diai 

Cbincberos. 
Hmiay,  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dial 

Huanta. 
Hunaypa,  (del  amado  6  querido.  Q.)  aid. 

Dpt.  Puno,  prov.  Huancane,  dist.  Tilqne 

cbico:  babt.  567. 
Hnnaypata,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y 

dist.  Huanta:  babt.  108. 
Mancan,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
macbuco, dist.  Santiago  de  Cbuco. 
Hunday^  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  tot 

Otusco 
Hiindo  nuevo,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Cbota,  dist.   Pion:  babt.   88,  con  los  da 

Cbilcapampa  y  Pongoya. 
MuNDO  NiJEvo,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Huamacbuco,  dist.  Mollepata  al  X. 

de  Mollepata. 


MtJNA 


605 


inmc 


Mani^,  pbl.  Dpt.  Areqtdpa,  prov.  Union,  i 

dist.  Pampamarca:  habt.  554. 
Muill^  aid.  Bpt.  Pono,  prov.  Asingaro,  dist. 

Saman:  habt.  561. 
Muni,  aid.  Dpt.  Pnno,  prov.  Huancane,  dist* 

Pusi :  habt.  842. 
Monicipalidad,  mina  de  carbon  de  piedra, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Ca- 

ras. 

MuniclieSf  (corrupcion  de  munacka  halagar 
Q.)  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Amazo- 
nas,  dist.  Yurimahuas;  &  la  orilla  izqnier- 
da  del  Paranapuras :  habt.  410;  dista  de 
BaJsapuerto  14  leg.  (78  k.);  de  Moyobam- 
ba  42  (284  k.) 

Mnnilla  6  San  Francisco,  oerro  con  vetas  de 
cinabrio  ^  leg.  (1  i  k.)  al  0.  de  la  de  San- 
ta Bdrbara,  Dpt.  prov.  y  dist.  Hnancave- 
Uca. 

Mimmalca,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hna- 
machnco,  dist.  Mollepata. 

MuNUALCA,  mina  de  salitre,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Hnamachuco.  dist.  Mollepata  :al  8. 
S.  E.  de  Mollepata. 

Mimsipataj  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 
dist.  Huanta. 

fflnfia,  (cierta  yerva  parecida  al  poleo.  Q.) 
pbl.  Dpt.  y  prov.  Hndnnco,  dist.  Panao ; 
situado  d.  los  9«  60'  18"  lat.  y  17"*  ST  11" 
long,  i  1920m.  alt.:  habt.  67. 

Mm^A-Muf^A,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 
tabambas,  dist.  Haqnira. 

Mimaili)  distrito  de  laprovinoia  de  As&nga* 
ro,  Dpt.  Puno:  habt.  2,827 

MuSJLNi,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  As&ngaro,  Dpt.  Pono :  habt. 
816. 

MnilAia,  hda.  Dpt.  y  prov.  Pnno,  dist.  Lam- 
pa:  habt.  28. 

MvSajxi  cmcoy  hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  Asdn- 
garo,  dist.  Munani:  habt.  122. 

MvfiAia  eBA>fDx,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y 
dist.  Jjam])a. 

Mnnapataf  dd.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Qnispi- 
canchi,  ditit.  Urcos:  habt.  229. 

Mu^APATA,  Ida.  Dpt.  Cnzco,  prov.  y  dist. 
Umbamba. 

MuSapnero^  aid.  Dpt.  Apnrimao,  prov.  An- 
daJiuaylas,  dist.  Ohincheros:  habt.  258. 

Mafiaypa,  al  1.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 
dist.  Tilque  chico. 


Mi^AYPATA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 
ne, dist.  Lichupalla:  habt.  479. 

MxjKatpata,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  y 
dist.  Sdndia. 

Muni)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 
dist.  Pusi. 

ManoynncO)  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist,  Ituata. 
Honoz,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate: 

habt.  20. 
Mnl^oz,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta, dist.  Huamanguilla. 
Hnnucla,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Ca- 

tacaos :  habt.  286. 
MuSucui,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Se- 

chura:  habt.  606. 
HannhuayoCy  aid.  en  la  puna,  Dpt.  Ju- 

nin,  prov.  Jauja,  dist.  Concepoion :  habt. 

86. 
Hununo,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Gutervo:  habt.  684,  con  los  de 

Tinyayoc  y  Jayhua. 
Huque,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jau- 
ja: habt.  840. 
MniliiecC)  est.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

dist.  Acoria:  habt.  876. 
Mnqui)  (callar,  sufrir.  Q.)  aid.  Dpt.  Loreto, 

prov.  Bajo  Amazonas,  dist.  Iquitos. 
MuQui,  pbl.   Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 

Sincos:  habt.  69. 
l|[nqiiichaccata,chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Mari^. 
Hnquichurca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Chiquian. 
Huquiyauyo,  (sufrimiento  6  dolor,  dismi- 

nuido.  Q.)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Huaripampa:  habt.  1,421. 
Hurallaf  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay, 

dist.  Huaura :  habt.  8. 
Muraypampa,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Otusco:  habt.  48. 
Morca^,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Eestauracion. 
Hnrcia^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 

Ghachapoyas :  habt.  12. 
Hnrci^la^Of  mina  de  plata  en  el  mineral 

de  Ghilete,  Dpt.  y  prov.  Gajamarca,  dist. 

San  Pablo. 

Murc'i^lafTOSy  mina  de  plata  en  el  cerro  del 
Cisne,  lado  E.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y 
dist.  Hualgayoc. 


MUSH 


606 


MUYO 


MnreO)  (murm  roncha  en  el  cuerpo:  murcu 
6  marco  ropa  gastada  6  envejecida.  Q.)  pbl. 
Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma,  dist.  Lluta. 
Hay  una  mina  de  bulla  (carbon  de  pie- 
dra)  debuena  calidad :  babt.  119:  dista  de 
Arequipa  18  leg.  (100  k.) 

Mtmco,  quebrada  en  la  provincia  de  Cama- 

nA  al  pi6  del  nevado  de  SallaUi. 
Murg^a^  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Piscobamba:  babt.  465. 
Murps,  mina  de  plata  en  el  cerro  del  Cis- 

ne,  lado  E.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Hualgayoe. 
Mnrguia,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Lu- 

rin:  babt.  47. 
MmlacOf  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huancaspata. 
MnrmilllcIiO,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
Mnropnlperia,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbu- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
MuTOria,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  San- 

dia. 
MuTUChUGO)  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Sancos. 
Murnhnasi)  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  AtaviUos  Altos. 
Haruhnay,  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Acobamba. 
Mnnilinayo,  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma, dist.  Acobamba. 
Munmcanclia,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Quinua:  babt.  114. 
Hnrnpiiqmo,  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma, dist.  Acobamba. 
Mnmrca^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  San- 

dia. 
Blnrnypampa,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamacbuco,  dist.  Santiago  de  Cliuco. 
Hnsaden,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  p:ov.  Ge- 

lendin,  dist.  Cbumuch:  babt.  96 :  dista  de 

Celendin  26  leg.  (145  i  k.) 
Husg^^  (ccrrupcion  de  musca  dornitar,  ca- 

becear.  (}.)  pbl.  Dpt.  Lima,  pro ;.  Cban- 

cay,  dist.  Paccbo;  babt.  288. 
MusgaS)  aid.  Dpt.  Ancachs,prov.  y  dist.  Po- 

mabambi. 

Hnshca,  ett.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Hua- 

rocbiri. 
Hnshca,  Ida.  Dpt.  Apurimac,  piov.  Ay- 

znaraes,  dist.  Soraya. 


Muslicapata,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Huambalpa:  babt.  187. 

HiishO)  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huayks, 
dist.  Yungay :  babt.  496 :  dista  de  Ton- 
gay  2  leg.  (11  k.) 

Mashacmarca,  aid.  Dpt.  Anoacks,  pior. 
Huari,  dist.  Gbacas. 

MusiCj  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Hn*- 

macbuco:  babt.  150. 
Husopampa^  cbac.  Dpt.  Apurimac,  proT. 

Aymaraes.  dist.  Tapayribua. 
Muspa^  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  ChoU, 

dist.  Tacabamba:  babt.  458,  con  los  de 

Tusbpon  y  Picbugan. 

Husuepampa)  bda.  Dpi  Huancavelica,proT. 

Tayacaja,  dist.  Mayoc. 
Iliisimg;ate,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Cujillo. 
Mlltlialiuisca  6  Matcahuisa^  aid.  Dpt.  Cui- 

CO ,   prov.   y  dist.  Paucart«mbo :  habi 

81. 
iff  utihiiayco,  cliac  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Oolquemarca. 
Mate,  aid.  Dpt.  y  prov.   Arequipa,  dist 

Pocsi. 
Hutorudi)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Eecuay. 

MatucllicOf  {mutu  cierto  sombrero  de  los  in- 
dios;  orejas  6  cuemos  cortados.  Q).  cerro 
mineral  en  el  distrito  de  Ayja,  Dpt  An- 
cacbs, prov.  Huaras. 

Mutiiy^  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoe, dist.  Llapa. 

Hntuyhuara,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov, 
Angaraes,  dist.  Julcamarca. 

IIIatnyi};ttU9  lida.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  (list.  Acobamba. 

MuTUYPATA,  lida.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  c'ist.  Colcabamba:  babt.  12. 

Mutnypatacciirato,  cbac.  Dpt.  Huancave- 
lica, prov.  Tayacaja,  dist.  Colcabamba. 

J}Iuyapampa9  (m//^abuerta:  wmyu  cfrculo  6 
dar  viieltas.  Q.)  rio,  Dpt.  Ancacbs,  pro?. 
y  dist.  PaUasca. 

Huyas^  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist.  Pa- 
Uasca. 

niayOf  {Muyo  tabla  cii'cular,  piedra  redon- 
da  para  mesa.  Ay.;  Muyu  dar  vueltas.  Q.; 
Muya  jardiii  6  buerta  destinada  al  Inca. 
Q.  y  Ay.)  cerro  mineral  de  plata:  i  2 1^. 


MDYU  —6 

(II  k.)  del  pueblo  de  ConchncoB,  Dpt.  An- 

cachs,  prov.  y  dist.  Fallasca. 
NnyoCf  Gh»c.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

diet.  Carhaas. 
Mnyocoiral,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Abauca; :  habt.  40. 
nnyoracra,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
KlnypiJiorco,   cbac,   Dpt.   Libertad,  prov. 

Huamacbnco,  dist.  Marcabal. 
Muyiibamba,  bda.  cocal,  Dpt.  Funo,  prov.  7 

dist.  S^dia. 
Mnyucliapa)  aid.  Dpt.  Cozco,  prov.  Aco- 

mayo,  dist.  Bondocan:  habt.  7S. 


7—  -Ml 

Mnynma,  bda.  Dpt.  Ci 

vilcas,  diat.  Yelille. 
Mnyompampa,  aid.  Dp 

vivilcas,  dist.  Yelille. 
Mnyania,  aid.  Dpt.  J 

dist.  Yauli:^  8,6821° 
Mnyupanipa,  est.  Dpt. 

dist.  Cuyucayo. 
nnyuqniri,  bda.  Dpt.  ( 

Paruro:  habt.  S6. 
Haynrina,  chac.  Dpt.  t 

desTiyoe,  dist.  Chuqui 
]||iiyiinna»  bda.  Dpt.  A 

manga,  dist.  Quinaa, 


N 


Adyebtencu.  —  Las  palabras  que  no  se  enonentren  con  N  al  prinoipio  6  medio  de  diedon, 

bUsqaense  eon  5[. 


Nabal,  mina  do  plata  enLlanca,  Dpt.  Anca- 

chs,  prov.  Gajatambo,  dist.  Facllon:ley 

60  m. 
Kacario,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  S^dia,  dist. 

Cuyucuyo. 
NacatacancO)  {naccatha  arder  6  quemarse, 

cunca  la  carganta.  Ay.)  est.  Dpt.  Pono, 

prov.  Carabaya,  dist.  Gorani. 
Nacay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Pampas. 
jNacaca,  hda.  Dpt.  Ouzco,  prov.  GhTinTivil- 

cas,  dist.  Golqnemarca:  habt.  141 »  eon 

los  de  Cotabambas. 
Naccorca^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Kaccoreque^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  S&ndia, 

dist.  Guyucuyo:  habt.  465. 
NactncacIiO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Gorani. 
Kactuire^  est.  Dpt.  Pnno,  prov*  Lampa, 

dist.  Omrillo. 
Nagtuibs,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Asillo. 
Nacnnabl,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Buldibnyo. 
Nacural)  (puede  ser  cormpcion  de  nacqmri 

candela  encendida.  Ay.)  aid.  Dpt.  Piura, 

prov.  Tmnbes,  dist.  S.  Jnan  de  la  Yirgen. 
Kachqniy  chac.  Dpt.  y  prov.  Hn&nuco,  dist. 

Ghinchao. 
NadaderOf  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Pnno. 
Namannal,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Pachacamac. 
Nambacasa,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  San  Ignacio. 
IVamccayj  aid.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Canga- 

llo,  dist.  Ganaria. 
Hamia,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaylas, 

dist.  Ynngayo. 


Namoealca,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hia- 
machucOy  dist.  Santiago  de  Ohaco. 

Namora,  hda.  Dpt.  y  prov.  Gajamarca,di;sL 
Encafiada:  habt.  50. 

Namoyoc,  hda.  Dpt.  Gajamarea,  prov.Cho- 
ta,  dist.  Paccha:  habt.  201. 

Nampaly  hda.  Dpt.  Gajamarea,  prov.  Gekn* 
din,  dist.  Ghumnch. 

Nampal,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo,  dist.  San  Jos6:  habt.  54:  dista  da 
San  Pedro  2  leg.  (11  k.). 

Namnpan  6  Namupampa,  aid.  Dpt.  Libertad, 
prov.  Otnsco,  dist.  Lncma:  habt.  101. 

NamnyU)  aid.  Dpt.  Pinra,  prov.  Ayabaea, 
dist.  Ghalaco :  habt.  88. 

Najoay,  (dolor,  dolencia.  Q.)  rio  tribntaziodd 
Amazonas  porla  izqnierda,  iloi  8*44' 
20*'  lat.  y  75<>  28'  4"  long.  Es  nayegabb 
en  gran  extension.  Sua  orillas  son  nd 
sanas. 

Nancho,  hda.  Dpt.  Gajamarea,  prov.  Eaal- 
gayoc,  dist.  Niepos:  habt.  808.  Aimak- 
gna  de  la  casa  de  la  hacienda  se  eDeneB- 
tran  rninas  de  nna  fortaleza  de  los  Inett: 
existen  todavia  grandes  paredes  6  moia* 
Uas  depiedra:estansitnada8enelpasode 

la  Gordillera  para  Gajamarea  y  allf  es  tt- 
cU  contener  i  tin  enemigo  por  la  eaDfiga- 
radon  y  escabrosidad  del  terrene.  Ftt 
este  Ingar  pa86  Francisco  Pizario  eavt- 
do  fa^  &  Gajamarea.  Desde  este  pnoto 
para  la  costa  todo  es  llano. 

Nanipili,  aid.  Dpt.  Piora,  prov.y  dist  Hma- 
cabamba:  habt.  156,  con  los  deMeffi- 
brillo. 

Namif  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  CijataiD- 
bo,  dist.  Ambar. 

Nanlfiy  tdd.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajttiinko, 
dist.  Mangae:  habt.  87. 


NARA 


—  609 


NATI 


Hapo,(nafN}  sfdndar.  Q.)  lio,  nace  en  las 
&lda8  del  Ootopasi,  en  la  Bepdblioa  del 
Ecnador,  y  tribnta  sus  agnas  al  Ama- 
lonaB  por  la  izqnierda,  i  los  S""  24*  lat.  y 
68*45*  long,  (annqne  es  observacion  de 
la  Condanine,  la  crreo  errada):  es  navega- 
ble  para  yapores  en  mas  de  100  leguas;  su 
conienie  es  tan  insensible  que  sus  agnas 
parecen  estancadas,  y  por  lo  mismo  su 
corso  forma  mnohas  curbas  y  rodeos.  El 
Napo  corre  en  territorio  pemano  como  70 
leguas  (880  k.)  desde  su  boca. 

NiFO,  pbl.  Dpi.  Loreto,  proy.  Alio  Amazo- 

nas,  dist.  Andoas:  halbt.  680. 
IKaqiim,  hda.  Dpt.  Ancacbs,  proy.  Pallasca, 

dist.  Gorongo. 
Saianjalj  aid.  G^jamarca,  proy.  y  dist.  Jaen. 
Nabanjai.,  hda.  Dpt.  Juniu,  proy.  Tarma, 

dist.  Ghanohamayo. 
Nabanjai.,  hda.  de  oana,  Dpt.  y  proy.  Lima. 

dist.  Garabayllo:  habt.  81. 
NanmJatamllO,  est.  Dpt.  Loreto,  proy.  Alto 

Amazonas,  dist.  Jeyeros. 
Rarailayoce)  chao.  Dpt.  Huancayelica,  proy. 

Tayacaja,  dist.  Saleabamba. 
Nabanjayoco,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  proy. 

Luoanas,  dist.  Otoca. 
Naranjito,  hda.  Dpt.  Amazonas,  proy.  Lu- 

yay  diet.  Bagua:  habt.  9. 
Nanuilitas,  ehac.  Dpt.  y  proy.  Lima,  dist. 

Ate:  habt  8. 
Karanjo,  aid.  Dpt.  Piura,  proy.  Ayabaca* 

dist.  Frias:  habt.  815. 
Naraioo,  aid*  yhda.  Dpt.  Piura,  proy.  Aya- 

baea,  dist.  Ohalaco:  habt.  189. 
NixANjo,  aid.  Dpt.  Fiura,  proy.  Huanea- 

bamba,  dist.  Huarmaca:  habt.  180. 
Iaimi||ay  aid.  Dpt.  Gajamaroa,  proy.  Chota, 

dist.  Paccha:  habt.  61. 
^ABAHjo,  chae,  Dpt.  Oajamarca,  proy.  Gho- 

ta,  dist.  Querocoto. 
iABAKjo,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  proy.  Hual- 
gBj€}c,  dist.  Niepos. 

lanuBjo-pampa,  chao.  Dpt.  Libertad,  proy. 

jBnamachuco,  dist.  Marcabal. 
.WftnJOfi,  chac.  Dpt.  Amazonas,  proy.  Gha- 

cZiapoyas,  dist.  Molinopampa:  habt.  12. 
▲RAKjos,  hda.  Dpt.  Amazonas,  proy.  Lnya, 

dist*  Bagua:  habt.  28. 
ABAKjos,  chac.  Dpt.  Gajamorca,  proy.  Jaen, 

dist.  Callayao. 


'  Nabamjos,  chac.  Dpt.  Oajamarca,  proy.  Ga- 

jabamba,  dist.  Condebamba. 
Narpitlsi,  est.  Dpt.  y  proy.  Puno,  dist.  Pi- 

chacani. 
Nariiia^  laguna  &  la  derecha  del  rio  Gham- 

bira  en  el  que  descarga  sus  aguas. 

NaiSacaniy  {nasa  nariz,  pico  de  los  p&jaros, 
ccara  pelade.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Puno,  proy. 
Ghucuito,  dist.  Pisacoma:  i  los  16*  54'  40*' 
lat.  y  72*  long.:  d  8,877m.  alt. 

Nasapalla,  hda.  Dpt.  Puno,  proy.  Lampa, 
dist.  Nunoa:  habt.  10. 

Nasca^  cabo  6  punta  &los  14*  57*  lat.  y  77* 
52*  84**  long,  tiene  810m.  alt. 

Nasca  6  CabaUoi,  caleta  &  los  14*  55'  40*' 
lat.  y  77*  51*  54**  long.  Su  fondo  es  de 
arena  gruesa  de  6  barazas,  &  cable  y  me- 
dio da  tierra:  esti  espuesta  a  muchos 
yientoB. 

Nasoa,  do  afluente  del  Palpa,  en  GoUango : 
nace  en  la  proyincia  de  Luoanas.  Algunos 
consideran  este  rio  como  el  principal,  y  el 
Palpa  como  accesorio;  pero  el  primero 
yiene  de  mas  l^jos  y  con  mayor  cantidad 
de  agua. 

NA80A,distrito  de  la  proyincia  y  Dpt.  de  lea: 
habt.  8,449. 

Nasga,  (antiguamente  Nancuca^  escarmenta- 
do.  Q.)  Villa  capital  de  este  distrito  de  la 
proyincia  y  Dpt.  lea:  A  619m.58  alt. :  habt* 
867.  Hasta  hoy  existen  los  restos  del  acue- 
ducto  del  tiempo  delos  Licas,  formado 
de  peqenas  piedras  de  canto  y  cubier- 
to  eon  losas  graades:  tiene  en  lo  general 
de  lm.80  &  lm.50  de  alto  por  Im*  de  ancho: 
otros  acueductos  trasyersales  son  de  ma- 
nores  dimensiones:  dista  da  Lima  85  leg. 
(478  i  k.);  de  Aoari  24  (188  ^  k.);  de  Lo- 
mas  25  (189  i  k.) 

NascadiO)  hda.  Dpt.  Ouzoo,  proy.  Oanas, 
dist.  Goporaque. 

Natalia,  hda.  Dpt.  Huancayelioa,  proy.  Ta- 
yacaja,  dist.  Mayoc:  habt.  847. 

Watiyidady  cerro  mineral  en  el  distrito  de 

Macate,  proy.  Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 
Natttidad,  minade  plata  en  Natiyidad,  Dpt. 

Ancachs,  proy.  Huaylas,  dist.  Macate. 
Nattvoai),  mina  de  plata  en  Gasca,  Dpt. 

Ancachs,  proy.  Huaras,  dist.  Ayja. 
NATiymAD,  mina  de  plftta  en  Mutuiehico. 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja^ 

»7 


TAUT 


—  610 


NAZA 


Natividad,  hda.  mineral,  Dpi.  Ancaohs, 

prov.  Haaras,  dist.  Becnay. 
Natividad,  mina  de  plata  al  0.  del  pneblo 

de  Yauli,  Dpt.  Jonin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yauli,  ley  20  m. 
Natividad,  aid.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  Huancaray :  habt.  289. 

Natividad,  mina  de  plata  en  el  mineral  de 

Ariragua,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesn- 

yos,  dist.  Salamanca. 
Natuna,  chac.  Dpt.  Arequipa.  prov.  y  dist- 

Union. 
iVaupayaccta ,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov 

Huamanga,  dist.  Sooosvincbos :  habt.  52. 
KanpaiSf  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay, 

dist.  Ihnari. 
Nauquipa,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Oa- 

mana,  dist.  Caraveli:  habt.  60:  dista  de 

Caraveli  14  leg.  (78  k.) 
Nansa,  aid.  Dpt.  y  dist.  Tarapacd:  dista  de 

Tarapacd.  12  leg.  (67  k.). 
Nantaf  cano  6  canal  que  se  une  al  Maranon 

por  la  izquierda.  Es  navegable  para  pe- 

quenas  canoas. 
Kauta,  distrito  de  la  provincia  delBajo  Ama- 

zonas,  Dpt.  Loreto:  habt.  2,167. 

Kanta^  (puede  ser  corrupcion  de  nuatta,  na- 
oido,  apostema,  6  oierta  enfermedad.  Ay.) 
pbL  capital  de  este  distrito  en  la  provin- 
cia del  Bajo  Amazonas,  Dpt.  Loreto;  si- 
tuado  i  los  4*»  81'  80"  lat.  y  76«  27*  89" 
long.idi  128ziA*alt.  en laoonfluenoia  delMa- 
ranon  con  el  Ucayali  que  es  i  los  4^  81' 
80"  lat.  y  750  47'  24"  long.  &  99m.  alt. 
&  la  orilla  izquierda  y  en  terreno  algo  ele- 
vado  para  evitar  las  innundaciones  en  las 
crecientes  del  rio.  Sirve  de  puerto,  y  su 
desembaroadero  en  tiempo  de  creciente, 
es  c6modo,  y  todo  lo  contrario  cuando  se 
retiran  las  aguas,  por  el  mucho  barro  que 
queda:  ent6nces  es  preciso  bajar  un  pooo 
por  una  quebradita.  Nautafu^fundada  el 
ano  de  1880,  y  desde  ent6nces  es  diario 
su  incremento  y  mejora  porque  es  el  cen- 
tro  del  comercio  con  el  Brasil  y  demas 
pueblos  de  esa  dilatada  provincia.  La  tem- 
peratura  media  (Noviembre)  es  de  25°:  la 
variacion  magn^tica  7**  2'  al  Este.  Lave- 
locidad  del  rio  entre  Nauta  6  Iqoitos  es 
de  8  millas  por  hora:  habt.  1,687  de  la 
tribu  de  los  Cocamas;  dista  de  San  Be-  ^ 


jis  6  leg.  (88  i  k.);  de  Moyobunba  UO 

(668  i  k.);  de  Iquitos  22  i  (124i  k.) 
Nanyaily  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hoinnoo. 
Nava^  pbl.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Oajatambo, 

dist.  Oyon:  &  8  leg.  (16  i  k.)  de  HbHaj: 

habt.  169. 

Navaii)  pbl.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Gaujul:  habt.  858. 
Navarrete)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hiu- 

manga,  dist.  Quinua. 
Nayarro^  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Ghineha,  diii 

Pisco. 
Navioeda,  cerro  mineral  de  oro,  Dpi  Finn, 

prov.  Ayabaca. 
Nayac,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Anta,  disi 

Surite. 
Nayalf  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.Pacaima- 

yo,  dist.  Juequetepeque. 
Nayeoan,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Oianeaj) 

dist.  Barranca. 
Naychacni)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hiu- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Ghuoo. 
Nayhua^  vaUe,  Dpt.  Guzco,  prov.  ydist 

Faruro:  habt.  176. 
Nayhuapata,   hda.  Dpt.  Libertad,  prov* 

Huamachuco,  dist.  Maroabal. 
NazarenOy  Jbsus,  mina  de  plata  i  8  legoai 

de  Taquilpon,  Dpt.  Ancaohs,  prov.Htttj- 

las,  dist.  Macate. 
NAZABENO.mina  de  plata  en  Ohanca,  Dpt  An- 
oachs, prov.  y  dist.  Gajatambo :  ley  50  bl 
Naxabkio,  mina  de  plata  «n  Paeoha,  D^ 

Anoachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Huata:  ky 

17  m. 
Nazabxno,  mina  de  plata  en  Tinta,  Dpi.  Ao- 

oaohs,  prov.  C^aiambo,  dist.  Oyon: by 

de  12  &  25  m. 
Nazabxuo,  mina  de  plata  en  la  eordiUendd 

Ghacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo, 

dist.  Oyon. 
AZABENO,  mina  de  plata  al  N.  O.  del  po^ 

bio  de  Yauli,  Dpt.  Jnnin,  prov.  Tdxai, 

dist.  Yauli. 

NazarenOy  hda.  mineral,   Dpt.  Libertaii 

prov.  ydist.  Otnsco:  a  2  1^.  (llk.)«b 

Otusco:  habt.  47. 
Nazabeno,  hda.  de  eana,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Trujillo,  dist.  Magdalena  de  Cao:  i 

1  leg.  (5  i  k.)  de  Magdalena. 
Nazabeno,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  PacM- 

mayo,  dist.  San  Joe^. 


I 


NEGE  —  6 

NftzariO)  8am,  hda.  en  si  valle  de  Paucar- 
tambo,  prov.  j  dist.  Faacartambo,  Dpt. 
Cuzoo,  &  la.  orUlft  derecha  del  Cosuipata, 
a  los  18'  6'  12"  lat.  y  74-  6'  88"  long. 
i  l,8e2ni-  alt.  tempm-atura  IS"  6°  i  laa  12 
m.  (Jonio). 

NebrtjayooCi  aid.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Goa- 
venoion,  dist.  £cliat&te;  habt.  61. 

Sieccres,  chac.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 
Tay&caja,  dist.  Mayoo. 

NesiUf  mina  de  plata  en  el  distrito  de  Saya- 
pullo,  proT.  Cajabamba,  Dpt.  Cajamorca. 

Sepra,  roca,  A  los  9"  27'  lat.  y  80"  46'  40" 
long.  estA  en  la  booa  de  la  bahia  de  Cas- 
ma,  y  aiin  caando  la  babia  es  limpi&  y 
con  mnclio  fondo  ee  ba  hecbo  o^lebie  eS' 
ta  rooa,  poT  baberae  estreUado  en  ella,  la 
fragata  "MeicedeB"  en  el  ano  de  1864 
qae  llebaba  reolntos,  encerrados  en  la  bo- 
dega y  pereoieron  loiserablemente.  El  co- 
mandante  del  baqae  Don  Juan  Noel,  mn- 
ria  heroicamente  por  qnerer  salvar  &  los 
qae  se  encontraban  &  botdo. 

NiQRA,  mina  de  plata  en  la  Cordillera  Ne- 
gra,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylae,  dist. 
Mato. 

Neoea,  mina  de  plata  en  la  Cordillera  Ne- 
gra,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  diet.  Huaras. 

!Ve87«iras,  uno  de  los  Cantones  en  qne  estA 
dividido  el  terreno  salitrero  del  Departa- 
mento  de  Tarapaod. 

Nbsreirob,  aid.  Dpt.  y  dlat.  Tarapaoi :  babt. 
314:  en OBte Ingar  BB  en  caentran  varias  sa- 
litrerae :  ^ta  de  Tarapaci  10  leg.  (55  i  k.) 

Nesbeibos,  salitrera  en  el  Canton  desu  nom- 
bre,  dist.  y  Dpt.  Tarapooi;  en  1872  pro- 
dojo  42,000  quintales:  en  1673  id.:  dista 
10  leg.  (66  i  k.)  del  puerto;  1  (6  i  k.)  de 
la  Unea  f^rrea. 

NEGBsmoa,  salitrera  en  el  Canton  desanom- 
bre,  diet,  y  Dpt.  TarapacA;  en  1872  pro- 
dnjo  82,000  quintales:  en  1873—200,000; 
dista  10  leg.  (65  ^  k.)  del  puerto  y  2  millos 
(8  i  k.)  de  la  llnea  f^rrea. 

NxaHEixoB,  salitrera  en  el  Canton  de  au  nom- 
bre,  dist.  y  Dpt.  TarapaoA,  en  1872  pro- 
dnjo  11,960  qnintalea:  en  1878 — 40,000: 
dista  9  leg.  (60  k.)  del  puerto  y  J  de  nulla 
(928  m.)  de  la  Unea  ferrea. 

NxoKBmos,  salitrera  en  el  Canton  de  de  su 
nombrs,  dist.  y  Dpt.  TarapacA:  en  1872 


1—  NI 

produjo  86,000  quint 
ta  9  leg.  (50  k.)  del 
(928  m.)  de  la  linea : 

N^Ua,  bda.  Dpt.  Ci 
cion,  dist.  Santa  Ani 

N^rillm,  Cordillerade 
tra  Reptiblioa  de  la  d 
de  Tarapacd:  dista  i 
(278  t  k.)  y  10  (55  J 

Negritos,  bda.  Dpt.  Ct 
dist.  San  Ignacio. 

Negritos,  bda.  Dpt.  y  i 
Encauada. 

NeffTO,  rio  tributario  d 
izquierda,  Antes  de 
una  pena  por  dos  bo> 
cion  que  admira;  pi 
que  las  aguas  del  rit 
pot  la  qnebrada  que 
por  esto  SUB  agnas  si 
lo  oontrario  las  de  lo 

Nbobo,  rio  pequeno,  ti 
A  800m.  alt. 

Keqro,  aventadero  de  c 
SAndia,  dist.  Phara. 

NeffTomayo,  bda.  coct 
Carabaya,  dist.  Ituai 

Negbouayo,  rio  tribntai 
ca  de  la  cbacra  de  H 
oia  de  Carabaya,  Dp 

NxoBOMATO,  bda.  cooa 
Carabaya,  dist.  Cora 

Negro  lunertoi  cbao.  1 
Lucanas,  dist.  Lara 

Negroni,  cbao.  Dpt.  Pi 
dist.  Mu&tni. 

Negboni,  bda.  Dpt.  Pux 
garo. 

Norropampa^  cbao.  D] 
y  dist,  Cbota. 

Negroputnnco,  est.  D 
cuito,  dist.  Yunguyo 

NefTOS,  mina  de  plata 
lado  N.  E.  Dpt  Caj 
Hualgayoc,  ley  40  n 

Negrotira,eBt.  Dpt.  Fui 
Ororillo. 

NepeD,  bda.  de  cana,  J 
Trujillo,  dist.  Santia 
dista  de  Santiago  1 1 

NqtefiMf  rio,  oMt  eo 


NICO 


612 


NIEP 


Dpi.  Ancaohs.  Solo  tiene  agua  en  tiem- 
po  de  llavias. 

NspeSa,  difltrito  de  la  provincia  de  Santa, 
Dpt.  Ancachs:  habt.  2,037. 

NepeI^a,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Santa,  Dpt.  Ancachs.  Es  es- 
caso  de  agua,  y  de  aspecto  ruinoso:  habt. 
990 :  tiene  una  oficina  Telegrdfica  en  co- 
neccion  con  las  de  la  Eepiiblica:  dista  de 
Lima  77  leg.  (429  k.);  9  (50  k.)  de  Casma 
y  28  (166  k.)  de  Huarmey. 

Nepe^a,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Nepena. 
Nequeecota,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Santa  Bona. 
Nequehuire,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 

lloma,  dist.  Tisco. 
Nequeneque,  (neque  neque  muibarroso.  Ay.: 

necc  b^ia.   Q.)   cerro  mineral  de  plata, 

Dpt.  Pimo,  prov.  As^ngaro,  dist.  Mu- 

nani. 
Nequeneque,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 

ro,  dist.  Munani :  habt.  174. 
Nequeneque,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 

garo,  dist.  Munani :  habt.  17 
Nequeta,  (enlodado.  Ay.)  est.  Dpt.  Arequi- 
pa, prov.  Castilla,  dist.  Andahua. 
Nequxta,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  GastiUa, 

dist.  Yiraco. 
Nestares,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 

Juan  Bautista:  habt.  164. 
Nevado,  mina  de  plata  y  socabon,  en  el  cer- 
ro de  Jesus,  lado  N.  Dpt.  Oajamarca,  prov. 

J  dist.  Hualgayoo :  ley  10  m. 
NicaciOy  distrito  de  la  provincia  de  Lampa, 

Dpt.  Puno:  habt.  1,091. 
NioAcio,  pbl.  capital  de  este  distrito,  prov. 

Lamba,  Dpt.  Puno:  habt.  401. 
Nieaooyat  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabayo,  dist.  Usicayos. 
Kicarapi,  chac.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Tiquillaca. 
Kicooc,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Oanga- 

Uo,  dist,  Huambalpa. 

Nicolas,  San,  distrito  de  la  provincia  de  Gha- 
chapoyas,  Dpt.  Amazonas:  habt.  1,148. 

Nicolas,  San,  pbl.  capital  de  este  distrito, 
Dpt.  Amazonas,  prov.  Chachapoyas :  habt. 
992. 

NiooLAs,  San,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Contomaza,  dist.  Gosmango :  habt.  168. 


Nicolas,  San,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Lam- 

bayeque. 
Nicolas,  San,  wma  de  plata  en  Collanun, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Beeuaj. 
Nicolas,  San,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 

NiooLAs,  San,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hiu- 

ri,  dist.  San  Luis :  habt.  883. 
Nicolas,  San,  mina  de  carbon  de  piedia  en 

el  distrito  de  Yungay,  prov.  Huaylas,  Dpt 

Ancachs. 
Nicolas,  San,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  j 

y  dist.  Pomabamba. 
NicolaSf  San,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  ydiit 

Pasco. 
Nicolas,  San,  mina  de  plata  en  Santo  Boss, 

Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Nicolas^  San,  hda.  decaiia,Dpt.  Lima,  pro?. 

Chancay,  dist.  Supe :  habt.  268:  dista  da 

Supe  i  leg.  (8  k.). 
Nicolas,  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  disL  S. 

Juan  Bautista :  habt.  1,600. 
Nicolas,  San,  punta  il  los  15*  14'  22"  hi  y 

77°  86'  26"  long. 
Nicolas,  San,  bahia,  formada  por  la  pnott 

de  este  nombre:  es  abrigada  y  de  segoro 

fondeadero  con  7  ^  12  brazas  cerea  de  iaa- 

ra.  El  lugar  carece  de  agua  y  de  todo  re- 

curso  y  puede  decirse  que  es  inhabitido 

aun  cuando  existen  algunas  chosas. 
Nicolas,  San,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist  Nmci 
Nicolas,  San,  salitreraen  el  Canton  de  Pia- 

pa  Negra,  dist.  Pisagua,  Dpt.  Tarapaca: 

en  1872  produjo  8,000  quintales;  en  73 

1,500:  &  9  leg.  (50k.l54)  del  puerto  y  i  1 

(6  i  k.)  de  la  linea  f^rrea. 
Nicolas  dc  Bari)  San,  chac.  Dpt.  Ancadis, 

prov.  Gajatambo,  dist.  Ticllos. 
Nlcola^ipampa,  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov. 

Oajatambo,  dist.  Huancapon. 
Niclmrahiil)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asinga- 

ro,  dist.  San  Jose. 
Nicpos,  distrito  de  la  provincia  de  Hnalga- 

yoc,  Dpt.  Gajamarca:  habt.  2,576. 

NiEPOs,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  Ii 
provincia  de  Hualgayoc,  Dpt.  Gajamarca. 
Se  halla  situado  en  una  meseta  que  for- 
man  los  cerros  de  la  Gordillera  queentf- 
ta  parte  est^  cortada  casi  perpendicolar- 
mente  sobre  el  lado  de  la  oosta,  de  siur- 
t0  que  la  Gordillera  parece  on  elevado  j 


NINA 


613  — 


NINA 


macizo  mnro  que  divide  Uas  Uannras  de 
la  eosta.  Desde  la  plaza  de  Niepos  se  y6 
el  mar  y  la  caida  del  sol  como  si  estuvie- 
ra  en  las  oriUas:  distapor  elevacion  como 
20  legnas  del  pneblo  de  Lagunas  de  la 
provincia  de  Gbiclayo:  habt.  1,141. 

Nieta,  aid.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Paruro,  dist. 

Accha :  habt.  12. 
NietOy  mina  de  plata  eon  sooabon  en  el  cer- 

ro  de  Jesn8,lado  N.  E.  Dpt.  Cajamarca 

prov.  y  dist.  Hualgayoc. 
NisTo,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 

dist.  Yitor:  habt.  2. 
NieTey  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Sorco. 
Wieveiia,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,   dist. 

Lnrigancho:  habt.  57. 
NieTes,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ghota, 

dist.  Cachen :  habt.  240. 
NnsvEs,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate 
NnvEs,  mina  de  plata  en  Qnesquechupa, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Eecuay 
Nnvxs,  mina  de  plomo  en  Chancayoc,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Haasta : 

ley  50  m. 

IVilma,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnnvivileas, 
dist.  Ghamaca. 

NUilulcalla)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Paruro :  habt.  47 
Nilmaiiata)  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Huanoquite. 
Kigiiaqqili,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Gotabambas. 
Sflmaypata,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Huanoquite. 
Ifilcahnanil,  est.  Dpt,  y  prov.  Puno,  dist. 

San  Antonio. 
Ilina^  (fuego,  mumbre,  cosa  fina.  Q.)  aid. 

Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist.  Cupi:  habt- 

554. 

NinabamlMi^  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Hualgayoc,  dist.  Santa  Gruz :  habt  534, 

con  l6s  de  Polulo. 
NiwABAicBA,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y 

dist.  Cajabamba. 

HinabamlNi)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pa- 

Ilasca,  dist.  Corongo:  secultivala  cana 

J  iLrboles  frutales. 
NiKABAMBA,  aguas  termales,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Pallasca,  dist.  Gorongo.  (pg.  156) 
NiNASAHBA,  chac.  Dpt.  Huancavelicai  prov. 

Tayacaja,  dist.  Oolcabamba, 


Ninabambfl,  no,  Dpt.  Ayacuoho,  prov.  La 
Mar:  &  10  i  leg.  (58  k.)  de  Tambo. 

NiNABAMBA,  hda.  y  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
La  Mar,  dist.  San  Miguel:  habt.  1,565: 
dista  de  San  Miguel  15  leg.  (88  i  k.);  de 
Ayacucho,  12  (67  k.). 

NiNABAMBA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  Ghungui:  habt.  98:  &  11  leg. 
(61  k.)  de  Mayoc. 

Ndyabamba,  mineneral  de  plata  y  aguas  ter- 
males en  la  provincia  de  Gastrovireyna, 
Dpt.  HuancaveUca,  dist.  Pilpichaca. 

NiNABAMBAy  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Soraya. 

NinabamlNly  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 
Acomayo. 

NiNABAMBA,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Quispi- 
canchi,  dist.  Urcos. 

Ninacacay  distrito  de  la  provincia  de  Pasoo, 
Dpt.  Junin:  habt.  8,751. 

NiNAOAGA,  (piedra  fina,  coca  6  ccacea  tiene  tarn- 
bien  otros  sinificados.  Q.)  pbl.  capital  de 
este  distrito  de  la  provincia  de  Pasco:  habt. 
868:  &  4,014m.  alt.:  dista  de  Tarma  17  i 
leg.  (97  k.);  y  de  Garhuamayo  1  i  (8  k.). 

Ninacanolui)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  15. 

Ninacaray  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvivil- 
cas,  dist.  Yelille. 

Ninahua^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Marca. 

Ninahliasl;  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 
tabambas, dist.  Huayllati. 

Mnahnisa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garaba- 
ya,  dist.  Macusani:  habt.  869. 

NiNAHuisA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  As&nga- 
ro,  dist.  Munani. 

Mnamarca,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Talavera:  dista  de  Tala- 
vera  1  leg.  (5  ^  k.) 

NiNAMABOA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Soraya. 

NiNAMABCA.  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Pauoar- 
tambo,  dist.  Gaycay. 

NiNAMABOA,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  diit. 
Paucartambo:  habt.  88. 

Mnamayhua,  (mna fuego,  lumbre,  oosafina: 
mayhua  acariciar.  Q.)  quebrada  donde  hay 
varies  lavaderos  deoro,  Dpt.  Ancachs* 
prov.  Huari.   Se  halla  traa  del  cerro  dii 
Saa  Cristoval  do  UeliTinnga. 


NINO 


614 


NOGO 


Ninan^  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 

bo,  dist.  Chiquian. 
Ninanlna)  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ohnnvi- 

yilcas,  dist.  Livitaca. 
Ninantaya,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 

ne,  dist.  Moho:  habt.  81. 
Ninapamiia,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Eestanracion. 
Ninapanya^  chac.  Dpt.  [Jnnin,  prov.  y  dist. 

Jauja. 

NinatambO)  aid.  Dpt.  Jtmin,  prov.  y  dist. 
Tarma.   Hay  varias  de  este  nombre. 

NinaTinchus,  mina  de  plata,  Dpt.  Anoaohs, 
prov.  Oajatambo,  dist.  Aqnia:  direccion, 
E.  d  N.:  inclinacion  casi  vertical:  ley  de 
84  &  188  m. 

Ninayacn,  este  lugar  de  aguas  termales  esti 
^  orillas  del  Huallaga  cerca  de  Ghasuta. 

Niniso,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Pampas. 

NlnunyayoC)  bda.  Dpt.  Jtmin,  prov.  y  dist. 
Pasco. 

Nlfia,  mina  de  plata  al  N.  0.  del  paeblo  de 
Yanli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist.  Yaoli. 

Nlfio,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Huamachnco. 

NiRo,  cerro  mineral,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Gajatambo :  i  4  leg.  (22  k.)  de  Qui- 
chas. 

Nif^o,  mina  de  plata  en  Ghanca,  Dpt.  Anca- 
chs, prov.  y  dist.  Gajatambo. 

Nil^o,  mina  de  plata  en  Banra,  Dpt.  Anca- 
chs, prov.  y  dist.   Gajatambo:  ley  80  m: 

Nif^o,  mina  de  plata  en  Huinchos,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Gajatambo,  dist.  Aqnia:  ley 
80  m. 

Nd^o,  mina  de  plata  en  Tinta,  Dpt.  Ancachs, 
prov.   Gajatambo,  dist.  Oyon:  ley  10  m. 

Nif^o,  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Hnaman- 
ga,  dist.  Acosvinchos :  habt.  251. 

Nnio,  mina  de  oro  en  el  cerro  de  Tiqnimbre, 
Dpt.  Arequipa,  prov.  Gondesuyos,  dist. 
Alpacay :  al  E.  de  Alpacay. 

Kinobambay  aid.  yhda.  mineral,  Dpt.  Hnan- 
cavelica,  prov.  Gastrovireyna,  dist.  Filpi- 
chaca :  habt.  24:  dista  de  Ayacueho  14  leg. 
(78  k.) 

Nif^OBAHBA,  cerro  mineral  de  plata,  A  16  leg, 
(88  i  k.)  de  Ayacueho,  Dpt.  Ayacacho  en 
la  hacienda  de  este  nombre.  Al  pi6  de  es- 
to  oexro  hay  un  manantial  de  agua  ter- 


mal  de  dcido  earbdnico  que  sale  depor- 
firos  con  40^  da  calor. 
Nino  JesuSf  mina  de  plata  el  N.  0.  dal  pU. 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  disL 
YauU. 

Nmo  JESUS,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hu- 

rochiri,  dist.  Santa  Eolalia. 
Ninoneqney  pbl.Dpt.  Ayacueho,  pro?.  Hi»- 

manga,  dist.  Tambillo:  habt.  810:  i  l^kg. 

(8  k.)  de  Ayacueho. 
Nifiopampa)  chac.  Dpt.  Ancachs,  pro?.  Bn- 

ras,  dist.  Becuay. 
Nlnnnga^  hda.  Dpt.  Guzco,prov.  Antft,disL 

Limatambo. 
Niquencocha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pro?. 

Gajatambo,  dist.  Goehamarca. 
Niscas^  aid.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov.  Tir- 

ma:  habt.  66. 
Nitaootay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  CanlMfi, 

dist.  Gorani. 
Nitipa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  M. 

Pucari. 
Nlvielii)  hda.  Dpt.  Lambayeque,  pNf.y 

dist.  Ghidayo. 
NiTin,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hmim, 

dist.  Garhuas. 
Nivinto,  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov,  Just, 

dist.  Golasay. 
Noasa^  aid.  Dpt.  Tarapacd,  disk  Himioii 
Noa^yO)  hda.  cecal,  Dpt.  Puno,  prov.  Sta- 
dia, dist.  Phara. 
Nooorapl)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  ia^ 

Lampa. 
Nocuray,  (^curay  padecer,  sofEir.  Q.)b> 

tributario  del  Maranon  por  la  izqdarik 

Su  curso  es  poco  oonocido  par  estar  as 
orillas  pobladas  de  salvajes:  pero  es  itt- 
vegable  para  pequenas  canoas. 
Noel)  caleta  inmediata  al  puerto  de  Taobe 
y  d  la  hacienda  de  Sarumilla:  esti  bilft- 
Utada  tan  solo  para  la  exporUunon  de  pio- 
ductos  nacionales,  bajola  dependenrit^ 
la  aduana  de  Payta. 

Nog^al,  chac.  Dpt.  libertad,  prov.  Bite 

dist.  Huancaspata. 
NoipiIiiiyoC)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Odcfti 

dist.  Lares:  habt.  49. 
Nogalpampaychac.  Dpt.  Guzco,prov.  y  di* 

Urubamba. 
Nogoll)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

chucoy  dist.  Santiago  de  Cbuw. 


NOSE 


615 


NUNE 


Nolleeotaca)  hda.  Dpt.  Gnzco,  prov.  y  clist. 

Pancartambo. 
Noma,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca,  dist. 

ChiJaco:  habt.  81. 
Nomala,  aid.  Dpt.  y  prov.  Kara,  dist.  Ya- 

patera:  habt.  688. 

Nomara,  aid.  y  est.  Dpt.  Kara,  prov.  Pay- 

ta,  dist.  Haaca:  habt.  160. 
NoifABA,  aid.  Dpt.  Piara,  prov.  Payta,  dist. 

Sollana. 
Nomballey  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  San  Ignacio. 
Nomogalla,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Haa- 

maohaco,  dist.  Bantic^o  de  Ghaco. 
NonatO,  qaebrada,  qae  termina  en  la  orilla 

del  mar  al  N.  de  la  panta  de  Gornejo. 

NoNATO,  caleta  al  N.  de  la  panta  de  Gornejo. 

Nonura,  {nunu  espirita,  nuflu  pechos  de  la 

muger,  tetas.  Q.)  panta  i  los  5o  52*  lat.  y 

88«  26'  4"  long. 

Nofio,  est.  Dpt.  Apariroac,  prov.  Gotabam- 

bas,  dist.  Tambobamba. 
N<^lOtoa,  {nupu  mollera,  cosa  blanda.  Q.) 
pbl.  Dpt.  Loreto,  |prov.  Alto  Amazonas, 
dist.  Andoas:  habt.  41. 
NOTatoSf  chao.  Dpt.  y  prov.  Lambayeqae, 

dist.  Motape. 
NmrbertO)  San,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
San  Jos^,  lado  E.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 
y  dist.  Haalgayoc:  ley  10  m. 
Moria,  La,  ohacarilla,  Dpt.  libertad,  prov. 
y  dist.  TrajiUo:  &  i  leg.  (1  j^  k.)  de  la 
cindad. 
NoBiA,  ono  de  los  Gantones  en  qae  esiA  di- 

vidido  el  terreno  salitrero  de  Iqaiqae. 
NoxiA,  pbl.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica:  habt. 
828:  i,  98dm.  alt.:  dista  de  Tarapac^  12 
leg.  (67  k.);  de  Iqaiqae  10  (55  i  k.). 
Koria  y  Limefia,  saUtrera  en  el  Ganton  de 
la  Noria,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapaoi:  en 
1872  prodajo  299,166  qaintales :  en  78— 
1.085,125:  dista  12  i  leg.  (69  i  k.)  del 
paerto  y  1  (5  ^  k.)  de  la  linea  ferrea. 

IHoniiaildia  j  saUtrera  en  el  Ganton  de  la  Pe- 
na,  dist.  y  Dpt.  Tarapaci:  en  1872  proda- 
jo 900  qaintales:  en  78—18,000:  dista 
12  i  log.  (69  k.)  del  paerto  y  1  (5  ^  k.)  de 
la  linea  ferrea. 

If  O  se  sabe,  mina  de  plomo  y  plata  en  Palca- 
iaxubo,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 
4ist*  Ambar. 


Novillo  6  Isla  Blanca^  (vtese  Blanea^  6  el 

NoviUo, 
NoYOa,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  Gal- 

qaimarca,  lado  E.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

y  dist.  Haalgayoc:  ley  12  m. 
Nneapay,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghanvi- 

vilcas,  dist.  Gcapacmarca. 

Nuestro-amOy  chac.  Dpt.  Janin,  prov.  Jau- 
ja,  dist.  Haaripampa. 

Nneva  flor,  chac.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  La- 
oanas,  dist.  Otoca. 

Nueva  Soledadf  salitrera  en  el  Ganton  de  la 
Soledad,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapacd:  en 
1872  prodajo  150,000  qaintales :  en  78 
280,000:  dista  11  leg.  (61  k.)  del  paerto,  y 
1  nulla  (1  i  k.)  de  la  linea  ferrea. 

NuEVA  Soledad,  salitrera  en  el  Ganton  de  la 
Soledad,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapacd:  en 
1878  se  calcal6  saprodacto  en  1,800  qain- 
tales: dista  del  paerto  12  leg.  (66^  k.);  y  8 
(16  ^  k.)  de  la  estacion  del  ferrocarril. 

Naeva  Tirjinla)  salitrera  en  el  Gaaton  de 
la  Argentina,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapacd: 
en  1872  prodajo  14,000  qaintales :  en  78 
id.:  dista  11  leg.  (61  k.)  del  puerto. 

Nuevo  Oran  6  Pacallpa)  v^ase  Oran,  pae- 

bio. 
Nuevo  RosariOy  salitrera  en  el  Ganton  del 

Bincon,  dist.  Pisagaa,  Dpt.  Tarapacd :  en 

1872  prodajo  24,000  qaintales :  en  1878 

40,000:  &  8  leg.  (44  i  k.)  del  paerto. 
NaiBpata^  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haari, 

dist.  Ghavin. 
Nnllibamba,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Gaja« 

marca. 
Nmnahyaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Oyon. 
Nmnlrcay  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Ghilia. 
NomlrmaGai  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Haamachaco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Nnmyabamba,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Haaylillas:  dista  de  Huayli- 

Uas  i  leg.  (1  i  k.). 

Nnnamacha^  aid.  y  hda.  Dpt.  Piara,  prov. 
y  dist.  Haancabamba:  habt.  72:  dista  1 
leg.  (5  i  k.)  de  Haancabamba. 

Nimcaiie)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Haa- 
machaco, dist.  Santiago  de  Ghaco: 

Nune)  hda.  Dpt«  Ancachs,  prov.  Gajatambo, 
dist«  Ambar« 


NUNO 


—  616 


NUTC 


NnngfO)  hda.  Dpi.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Taoabamba:  h&bt.  796,  con  los  de 

Goncbnd,  Poroporo  y  Colpa. 
Nunjaf  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Trujillo, 

dist.  AsGope. 
KnnjaT)  ohac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

TrujiUo. 
Nnnncoto,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Oarhnas:  habt.  881. 
Nnniiiiya,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Parobamba. 
NuNtJNYA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
NunimyaydC^  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
NnBUraya^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Nunes,  hda.  Dpt.   prov.  y  dist.  Magda- 

lena. 
Nul^ES,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Luri- 

gancho. 
NufJES,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  y  dist.  Pisco : 

habt.  65. 
Nu^s,  mantial,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica: 

dista  de  Tarapacd  20  leg.  (Ill  I  k.);  y  8 

(16  i  k.)  de  Pica. 
Nanoft)  distrito  de  la  provincia  de  Lampa, 

Dpt.  Puno :  habt.  8,989. 
NuSOA,  {iiufto  los  pechos  de  la  mnger,  y  tarn- 


r 

bienlaleche  que  sale  de  ellos;  nunuka 
mamard.  Ay.)  pueblo,  capital  de  esie  dis- 
trito de  la  provincia  de  Lanpa,  Dpt.  Pa- 
no. 

JVanuhiia,  est.  y  hda.  Dpt.  Ayacacho,  pro?. 
La  Mar,  dist.  Anco. 

Nnnnmarea,  (comarca  de  leche.  Ay.)  (Aiu- 
hua)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chuouito,  dist 
JuH:  habt.  820. 

Nanuiiliiiayooc,  chac.  Dpt.  Huancavetica, 
prov.  Angaraes,  dist.  Acobamba. 

NuNUNHUAYocc,  hda.  Dpt.  Huancavelica,pio?. 
Tayacaja,  dist.  Pampas. 

NimuNHUAYocc,  hda.  Dpt.  Huancavelica,prov. 
Tayacaja,  dist.  Mayocihabt.  84. 

Nnnuiii)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 
dist.  Moho:  habt.  7. 

Nupe,  (nu^u  mollera,  cosa  blanda.  Q.)no: 
nace  en  la  provincia  del  Dos  de  Mayo, 
Dpt.  Hu&nuco.  Examinando  el  corso  de 
este  rio  se  sabe  que  recibe  las  agnas  de 
los  rios  Queropalca  y  Chota  que  se  nnen 
antes,  y  despues  tributa  sus  agaas  a  k 
laguua  de  Lauricocha,  con  un  candal 
mayor  que  ^ste :  por  consiguiente  el  m 
Nupe  debe  considerarse  el  orfgen  del  Ha- 
ranon. 

Kutco,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist 
Panpas :  habt.  255, 


N 


JLdtkbxxivcu.  —  Las  palabras  que  no  se  enoaentren  con  ^  b1  prinoipio  6  medio  de  diccion, 

btisquense  con  N. 


H^aoc^to,  {nacca  degollar,  abrir  una  rei.  Q.) 
est  Dpt.  Puno,  prov.  Oarabaya,  dist.  Co- 
ram. 

fiacto,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 
Corani. 

Saeonabi,  bda.  Dpt.  Libertad.  prov.  Pataz, 
dist.  Buldibuyo:  dista  de  Parcoy  11  leg. 
(61  k.) 

lilahililiambay  aid.  y  bda.  Dpt.  Libertad, 
prov.  PataZy  dist.  Buldibuyo:  babt.  470: 
dista  de  Buldibuyo  8  leg.  (16  J  k.). 

Nahxjibakba,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 
CO,  dist.  Usquil:  babt.  228:  &  2  leg.  (11  k.) 
de  XJsqml. 

STahxjibahba,  mina  de  plomo,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz,  dist.  Buldibuyo. 

Sahllichaipe,  {fiahui  ojos,  ckaypi  abf.  Q.) 
aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Cauas,^dist.  Lan- 
goi:  babt.  804. 

fialmliicalla,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Nuuoa. 

fiahuindla,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 
dist.  Cotabambas. 

fiahulnpaoos,  cbac.  Dpt.  f  Ancacbs,  prov. 
Huaras,  dist.  Yungar. 

flamaSf  bda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 
Magdalena :  babt.  88. 

llalll]ilMI]lipa5(llaiiura|deojos.*Q.)ald.  Dpt. 
Ayacucbo,  prov.  Parinacocbas,  dist.  Lam- 
pa: babt.  251. 

fffthiilpiiqnlOj  (ndhui  ojos,  puquio  manantial 
Q.)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo,  dist. 
Gbnpaca:  babt.  81. 
Nahuipuquio,  bda.  Dpt.  Junin,  'prov.  Huan- 
cayo, dist.  Golca:  dista  de  Pasco  50  leg. 
(278  i  k.). 
Nasuipuquio,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tajaoaja,  dist.  Pampas :  babt.  868. 


Nahubpuquio,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov, 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
Nahuipuquio,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y 

dist.  Huanta. 
Nahuipuquio,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Quinua:  babt.  64. 
Nahuipuquio,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Tambillo. 
Sahuipuquio,  pbl.  y  bda.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Nahuipuquio,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo ,  dist.  Golquepata :  babt.  60. 
Stanquil,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  ydist.  Huan- 

.cabamba. 
KananticoS)  {nan<ic  duro,  tico  cdntaro  de 

barro.  Q.)  cerro  mineral  de  plata,  Dpt. 

Huancavelica,  prov.  Castrovireyna,  dist. 

Arma :  ley  40  m. 
Sane,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbiri, 

dist.  Santa  Eulalia. 
iSapaf  aid.  Dpt.  Puno, prov.  Huancane,  di^t. 

Mobo:  babt.  156. 
Rapata,  est.  Dpt.  [Cuzco,  prov.  Cbunvivil- 

cas,  dist.  Cbamaca. 
Sato,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacasma- 

yo,  dist.  Jequetepeque. 
Naupallacta,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Socosvincbos :  babt.  85. 
Sausd)  (ciego.  Q.)  pbl.  Dpt.  y  prov.  Hu&- 

nuco,  dist.  Huacar:  babt.,816:  dista  8  leg. 

(16  i  k.)  de  Ambo. 
SaiiSilla,  cbac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hujlnuco, 

en  la  quebrada  de  Yanac. 
Seaua  bda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Luri- 

gancbo :  babt.  25. 
SccceSf  {fleece  se  pronuncia  fleque  barro  Ay.) 

bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  TayaQ^jfti 

dist  Mayoo, 

78 


NUNY 


618 


liJUTC 


Sec-hirca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.Luca- 

na8,  diat.  Carhuanca. 
Kiquep,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tiimbo,  dist.  Huayllacayan. 
Sooo,  (fiucco  los  pelos  de  la  barba.  Ay.)  aid. 

Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist.  Chincha 

Alta:  habt.  2,619. 
Noiutt,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca,  dist. 

Chalaco. 

Slofioiihiiayco,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Caiigallo,  dist.  Vischongos:  habt.  91. 
Kui'^lfiacu^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Tayabamba. 
!l}lljpiiiib:^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  UuayliUas. 
S^iiuyu,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Liiya, 

dist.  Bagua:  habt.  18. 


[  S[anababamba ,  distrito  de  la  provmdA 

de  Cajabamba,   Dpt.   Cajamarca:  habi 

290. 
Nul^BABAMBA  ,  (fiunii  tetas ,  pechos  de  li 

muger,  mamar,  bamba  Ilanura.  Q.)p1)L 

capital  de  este  distrito  de  la  provindi 

de  Cajabamba,  Dpt.  Gajamarca:  habt 

290. 
^ufiun^)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pro?.  Ia 

Mar,  dist.  Anco. 
^iiftanhuayocc,  est.  Dpt.  Ayacucho,  pror. 

Huamanga,  dist.  Chiara :  habt.  6. 
Sufiupata)  aid.  Dpt.  Gajamarca. 
Suschl,  pbl.  y  hda.  Dpt.  Amazonas,  pror. 

Luya,  dist.  Lamud :  habt.  206. 
^[atccotata,  hda.  Dpt.  Ouzoo,  prov.  y  M 

Paucartambo. 


o 


AnriBmiau  —  Lm  palabrM  que  no  td  eaaaentzeii  t 

bfiiqaenu  can  B 


1 0  ol  prinoipio,  en  m 

.  con  V. 


0  —  Eq  Qiuehua  y  Aymard  Be  coufimde  fi- 
cilmentelaoooDl&u,  y  las  mas  veoes  es- 
te  firroF  no  bace  variar  el  significado  de 
la  palabra;  pero  si  la  palabra  se  escribe 
oon  ft  y  se  enprime  esta,  eutOnoes  hay 
notables  eqniTocacioiies. 
Obftinba,pbI.  Dpt.  HaancaTelica,  prov.  GaS' 

trovireyna,  dist.  Cdrdova:  babt.  168. 
Obando,  Uanara,  Dpt.  y  prov.  Areqnipa, 

dist.  Tiabaya. 
Obispo  (wcha,  lagima  en  la  Cordillera,  prov. 

Ganta,  Dpt.  lima. 
Obn^e^  bda.  Dpt.  C&jamarca,  prov.  Obota, 
dist.  Qnerocoto;  habt.  448,  conlos  de  Fag- 
dibamba  y  Paltic. 
Obrajk,  est.  Dpt.  Anoaohs,  prov.  Huaras, 

diat.  Garbnas. 
Obraje,  est.  Dpt.  Ancaobs,  prov.  Hiittras 

dist.  Oarbaas:  habt.  281. 
Obkux,  est.  Dpt.  Aucacbs,  prov.  Hnaras, 

dist.  Parariu. 
Obrue  6  Pico»,  bda.  Dpt.  Anoaobs,  ptov. 
Oajatambo,  dist.  Cbiqnias :  &  \  leg.  (8  k. 
de  Gbiqnian. 
Obraje  ,  hda.  Dpt.  Jumn ,   ptov.   y  dist. 

Pasco. 
Obo&je,  ohac.  Dpt.  Ijima,  prov.  Gaota,  dist. 

Atavillos  Bajos. 
Obbajx,  bda.  Dpt.  Gnzco,  prov.  Qnispioaii' 

chi,  dist.  Urcos. 
Obbajie,  hda.  Dpt.  Ctmco,  prov.  y  diat.  Urn- 

hamba:  babt.  8. 
Obbajk,  hda.  cecal,  Dpt.  Pnno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Goasa. 
Obndl^  ^^-  I'P*'  Tacna,  ptov.  Atica,  dist. 

Oodpa. 
Obn^lllOt  pbl.  Dpt.|Lima,  prov.  y  dist.  Can; 
ta:   sitoado  en  la  quebrada  de  Ganta  & 
2,764>°>  alt.  imxtediato  ik  la  villa  de  Ganta 


de  la  que  lo  separa 
711:  dista  de  Lima 
Pasco  20  (145  k.);  y 
dalena  4  (22  k.). 

Obraspar;pa»  aid.  I 
Castilk,  dist.  Pamp 

Obrejo  y  Cliorrillo,  b 
Qnispicanobi,  dist. 

Observatorio,  ponta  t 
ensenada  de  MaJabi 

Oc:  —  Aj>vwbt»mcia  : 
bras  qne  principian 
tener  la  c  dnplioada 
satia  confusion  y  dif 
ciettas  palabtae,  bi 
mir  la  segnnda  c. 

Ocachfpa,  hda.  Dpt.  i 
gallo,  dist.  YiscboQ] 

OcaUa>  {oea  nombre  d 
la  papa,  Ua  partfonl 
Ingar  oettado  6  sin 
onajo.  Ay.)  pbLDpt 
tilla,  dist.  Titaeo. 

Ocallapa,  aid.  y  cbac 
Tarma,  diet.  Acobai 

Ocallif  disttito  de  la 
X)pt.  Amazonas:  ha 

OoAixi,  (va^se  ocalla:  c 
capitsl  do  este  dietar 
Lnya,  Dpt.  Amazoi 

Ocana,  bda.  Dpt.  Ar 
dist.  Qneobnalla. 

Ocanclia,  hda.  Dpt. 
Mat,  dist.  Tambo, 

OcaSa*  (occoAa  lazada 
Ay.)  pbl.  Dpt.  Ayac 
dist.  Latamate :  ha1 

OcAfiA,  est.  Dpt.  Ayac 
dist.  Lotifloolut;  bit 


oco 


620 


OCOLL 


OcA^A,  hda.  Dpi.  Ayacnoho,  prov.  Huaman- 

ga,  diet.  Santiago:  habt.  46. 
Ocapata,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 
Ocarona,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Cliiinvi- 

vilcas,  dist.  Livitaca. 

Ocata^  {occUla  v^ase  esta  palabra)  mina  de 
plata  en  el  Gerro  Grande  que  domina  el 
pueblo  de  Chiquism,  Dpt.  Anoachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Ghiquian. 

Ociltara,  lugar  que  sirviC  de  campamento 
en  la  construccion  del  ferrocarril  de  Lima 
d  la  Oroya,  entre  Matuoanay  San  Mateo: 
se  ha  hecho  c^lebre  en  la  historia  poHtica 
por  los  asesinatos  ^  inoendios  perpetra- 
dos  por  algunos  operarios  chilenos  que 
fueron  repatriados  por  el  Gobiemo  de  D. 
Manuel  Pardo ,  lo  coal  di6  lugar  &  gra- 
ves cuestiones  entre  el  Gongresoyel  Go- 
biemo. 

Ocaya^  chao.  Dpt.  libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Chilia. 

Oooe,  (que  se  pronuncia  Oke  color  cenicien- 
to.  Q.)  aid.  Dpt.  Loreio,  prov.  Huallaga, 
dist.  Saposoa. 

Oocs,  aid.  Dpt.  Puno,  provinoia  Ghuouito, 
dist.  Yunguyo :  habt.  647. 

Occeneancha^  hda.  Dpt.  Ayaoucho,  prov. 
La  Mar,  dist  Tambo. 

Oecerana^  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno: 
habt.  68. 

OoceyacUy  {oke  yacu  agua  color  de  ceniza. 
Q.):  rio  tributario  del  Pozuzo,  por  la  iz- 
quierda. 

Occhaii)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma, 
bamba,  dist.  Otoca, 

OcUona,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvivil- 
cas,  dist.  Golquemarca. 

Oemaly  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 
dist.  San  Ger6nimo. 

Oco  —  Advebtenoia,  muchas  de  las  siguien- 
tes  palabras  que  comienzan  por  Oco  de- 
ben  ser  cormpcion  de  unn  que  significa 
cuerpo:  Htu:o  hondo,  hondura,  dentro,  vio- 
lar  doncella,  Hucu  hdmedo,  fresco.  Q. 

En  A3rmard :  Hticu  buho,  Hucca  poco, 
TJca  dl  0  fete,  pronombre  demostrativo. 

Oco,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Marea. 

Oco,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov,  Anga- 
raes,  dist.  Lircay:  habt.  57. 


Oco,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.. 

Huanguilla. 
Oco,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  CangaDo- 

dist.  Huambalpa:  habt.  188. 
Oco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya,  dist 

Ayapata. 
Oco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  LaiD|i, 

Ocobamba,  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad,proT. 

Pataz,  dist.  Parcoy  al  0.  de  Paiooy. 
OcoBAHBA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Paiaz, 

dist.  Parcoy. 
Ocobamba,  hda.  Dpt.  HuancaveUea,  pror. 

Tayacaja,  dist.  Goloabamba':  habi  2L 
Ocobamba,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  proT.  Lt- 

canas,  dist.  Laramate. 
Ocobamba,  distrito  de  la  provineia  deAo- 

dahuaylas,  Dpt.  Apurimac:  habi  8,08i 
Ocobamba,  pbl.  capital  de  este  disttito  de  h 

provineia  de  Andahuaylas,  Dpi  Apnzi- 

mac:  habt.  809:  dista  de  AndahuayktS 

leg.  (44  i  k.) 
Ocobamba,  hda.  de  cana,  Dpt.  Apurimac,  pro?. 

Abancay,  dist.  Sirca :  habt.  94. 
Ocobamba,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  GanebUi 

dist.  Gheccacupi:  habt.  61. 
Ocobamba  ,  distrito  de  la  proviuda  de  ii 

Gonvencion,  Dpt.  Guzco:  habt.  2,252. 
Ocobamba,  (si  es  Aymard  sigmfica  Ikun 

sin  salida;  y  si  es  Quechoa,  Uanun  de 

ocas)  pbl.   capital  de  este  distrito  de  h 

provineia  de  la  Gonvencion,  Dpi  Cva> 

habt.  864. 
OGOcanchaf  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hoaio- 

chiri,  dist.  Garampoma. 
Ocoooeha^  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Biiaii« 

dist.  Huachis :  habt.  148. 
Ocoeoya,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist 

Pasco. 
Ococacho,  hda.  Dpi  Gusco,  prov.  Caoa^ 

dist.  Ghecca. 
Oooeho,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ao^ 

buaylas,  dist.  Huanearay:  habt.  196. 
Ocochpaf  chac.  Dpt.  Huancavelica,  pf0^ 

Gastrovireyna,  dist.  Santiago  de  GhoMir- 

vos. 

Ocolla,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegna. 
Ocollana^  est.  Dpt.  Guzco,   prov.  OuMt 

dist.  Yanaoca. 
Ocolllta)  hda.  Dpt.  y  dist.  Moqaego*- 
Ocollo,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huamsa- 

ga,  dist.  Socosvinchos:  habt.  140. 


oco 

OmlloCf  ohao.  Dpt.  An 

dist.  Betmay. 
OeoUnUo,  est  Dpt.  C 

vilcas,  diet.  Yelille. 
Ooomaiilt  hda.  Dpt.  y 

qoillaca:  habt.  24. 
Ocompato*  est.  Dpt. 

Cabana. 
Ocompati,  hda.  Dpt. 

Gaxacoto. 

OcODcliay,  aid.  y  hda. 

dist.  Ilavaya:  habt. 

28  leg.  (128  k.) 

Oeoiig;ate,  dlstrito  de  1 

picanohi,  Dpt.  Cuzc< 

OcoNO&TX,  (coLTupoion 

&  dos  canillaa  y  ^pl 

capital  de  este  distrii 

Quispioanchi,  Dpt.  ( 

temperatnra  8°  S'  i 

En  SOS  oercanias  h 

rio  tiene  lavaderoB. 

las  acequias  del  pne 

esta  dividido  en  dos 

habt.  ei2. 

OcoQa,  {OcettHa  lazada 

eta.  Ay.;  y  si  es  coi 

del  bnho;  de  poco :  t 

uco  6  de  huca.  Q.)  r 

mar  i,  los  16°  27'  lat. 

£□  an  orfgen  por  F 

rio  Lampa,— v^ase  . 

OooRa,  quebraday  vail' 

por  ea  oentro  pasa  e 

eete  h^rmoso  y  f^rti 

cia  de  Gamana,  Dpt. 

el  oUyo  y  la  vina. 

OgoSa,  dlstrito  de  la  pi 

I>pt.  Areqoipa:  babt. 

OooSjl,  (andguamente 

de  este  distrito  de  la ; 

I>pt.  Areqnipa:   bal 

Ooooea*  aid.  Dpt.  Coze 

Checca. 
Dot^H  ol>^-  ^i-  ^c 

dist.  Cotaparaco. 
Iteffpa*  (si  es  cormpoioi 
significa  del  fondo,  i 
medad)  Caleta  &  los  : 
66'  14"  long.:  sa  fond 
9  brazas  & -^  milla  de 


OCOR 


—  622 


OCRO 


cayelioa,  prov.  Tayacaja,  dist.  Colcabam- 

ba:habt.  821. 
Ooorache^  hda.  Dpt.  Ptino,  prov.  Lampa, 

dist.  Cabanilla. 
Ooonui)  aid.  y  hda.  Dpt.  Gazco,  prov.  Qtds- 

picanchi,  dist.  Quiquijana. 
Ocorca^  est.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Pamro,  dist. 

Haanoqnite. 

Ooorin,  oerro  mineral  en  el  distrito  de  Huas- 

ta,  prov.  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs. 
Oooro,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Huamantanga. 
OooBo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica,  dist* 

Gonayca:  habt.  156. 
OcoBo,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 

caja,  dist.  Paucarbamba :  habt.  86. 
OcoRo,  hda.  Dpt.  HuancaveHca,  prov.  y  dist. 

Castrovireyna. 
OcoBO,  aid.  Dpt.  Jonin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Pariahnanca:  habt.  80. 
OooBOy  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Acobamba. 
OooBO,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Ghungui. 
OcoBO,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangallo, 

dist.  Totos. 
OcororO)  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Gurahuasi:  habt.  280. 
©COroyoc,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov. 

y  dist.  Pasco. 
OcoBOToc,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gota- 

bambas,  dist.  Haquira. 
Oooninjpi)  hda.  Dpt.  Arequipa.  prov.  Gay- 

lloma,  dist.  Sihuas. 
Ocoruro,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Tambobamba. 
OcoBUBo,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Lambrama. 
OcoBUBo,  distrito  de  la  provincia  de  Ganas, 

Dpt.  Guzco:  habt.  1,670. 
OcoRUBO,  {uccaruru  despues  de  Ay.;    Ocoru- 

ro  berros.  Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito 

de  la  provincia  de  Ganas,   Dpt.   Guzco: 

habt.  502:  distadel  Guzco 50  leg.  (278 ik.); 

y  9  (50  k.)  de  Huichuma. 

OcoBUBo,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist.  An- 

ta:habt.  192. 
OcoBUBo,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.   Sdndia, 

dist.  Sina. 
OcoBUBO,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Alca:  habt.  64. 


Ocose,  hda.  Dpi  Ayacucho,  prov.  Hoanta, 

dist.  Huamanguilla. 
Ck^shny,  hda.  de  ganado,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Huaylas,  dist.  Quillo. 
OcosiilIO)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nacochas,  dist.  Pullo:  habt.  128. 

Ocotiro,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist 

Pucara. 
Ocoyo^  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ou- 

trovireyna  dist.  G6rdova:  habt.  168. 
Ocpaccpay^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  pro?.  Ln- 

canas,  dist.  Otoca. 
Ocra,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parinaco- 

chas,  dist.  Goracora. 
GoBA,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  56. 
OcBA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  CJotabam- 

has,  dist.  Haquira. 
OcBA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  disk 

Orurillo. 
Cora,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro,  dist. 

Munani :  habt.  56. 
Ocrabamba,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 
tabambas. dist.  Huayllati. 
Ocraccollo,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Parnro, 

dist.  Gcapi. 
Oerafiahuiii,  aid.  y  est.  Dpt  Apnrima*, 

prov.  Gotabambas,  dist.  Haquira. 
Ocremacra,  hda.  Dpt.  Ancachs,  proT.  Hoaj- 

las,  dist.  Garas. 
Ocro,  hda.   Dpt.  Ayacucho,  prov.  CaogaDo, 

dist.  Huambalpa. 
Ocrobamba^  hda.  Dpt.  Apurimac,  pioT. 

Abancay,  dist.  Pichirhua. 
Ocrocancha)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Caotii 

dist.  Atavillos  Altos. 
Ocrohuasi,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hna- 

manga,  dist.  Ghiara. 
Ocros,  distrito  de  la  provincia  de  Cajatam- 

bo,  Dpt.  Ancachs,  al  0.  del  de  Acas,  y  al 

N.  del  de  Gochas :  habt.  1,919. 
GoBos,  (u^ru  tuerto,  maltorcido.  Q.)pbLcar 

pital  de  este  distrito  de  la  provincia  de  Ca- 

jatambo,  Dpt.  Ancachs;  es  el  mejor  traaado 

y  construido  de  la  provincia;  su  piano  es 

regular  y  sus  calles  rectas  y  empedradas; 

estd.  &  8,201m.  de  alt.:  tiene  nn  tempoa- 

mento  templado:  habt.  1,029. 
OoBOs,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomakain, 

ba,  dist.  Piscobampa. 
OcBos,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  CaDga&>» 


OCUCH 


—  623  — 


dial.  '^Bohoiigos:  habt.  646:  dista  de  Id- 
ma  120  leg.  (668  |  k.);  de  And&linaylas 
22  (122  ^  k.)  7  8  (16  i  k.)  de  Matara. 

OcrosciiMa,  Iida.  mineral,  Dpt.  AocachB, 
ptov.  y  dist.  G^jatambo:  babt.  100. 

Ocroyoc,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
diflt.  LaraoB. 

Oduca,  hda.  Dpt.  Ayacaobo,  prov.  Lnca- 
nas,  diet.  Qaerobamba. 

Ocsii)  chao.  Dpt.  Fano,  prov.  AadngEiro, 
diet.  Mnnani. 

Ocsabamba,  (u«n  eBcarbar  raices,  pampa  Ila- 
nnra.  Q.;  ucta  pampahua  toda  la  tierra  es- 
t&  Ueoa  de  gente.  Ay.)  rio,  que  nnido  con 
el  Tannay  despaes  ooc  el  Chancbamayo, 
IL  1  leg.  (5S  i  k.)  de  Palca,  formaii  el  Fe- 
ren4 :  nace  en  la  lagonita  de  Baoaa  en  la 
Cordillera  qae  esUi  al  E.  de  la  lagtma  de 

Ocsamarca,  est.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Ce- 
lendin,  dist.  Hnanco:  babt.  187:   dieta  de 
Celendin  2  leg.  (11  k.). 
OcsAHABoi,  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist.  San  MarcM:  habt.  822. 
OcsAKABCA,  aid.  Dpt.  Ayaoucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Cbuugni, 
Ocsanl)  bda.  Dpt.  Pnno,  prov.  AsAngaro, 

dist.  Mnnani. 
OcsANi,  hda.  Dpt.  Pnno,  prov.  y  dist.  As&n- 

garo;  habt.  83 
Ocsapampa,  chao.  Dpt.  Ancacba,  prov.Hna- 

lis,  dist.  Independencia. 
OcsAPuiPA,  aid.  Dpt.  Jnniu,  prov.  y  diat. 

Pasco. 
OcsatlraDa>  pastos,  Dpt.  Ancacba,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Uama. 
Ocshoy,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Foma- 

bamba,  dist.  8ihnas:  habt.  72. 
OCSOB,  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampa,  dist. 

Fncara. 
Ocuftl,  aid.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Yiraco. 
Ocabirl)  v^ase  Vcvbiri. 
Ococ^e,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 
Santiago :  &  817m'  alt.  babt.  604:  dista 
de  lea  g  leg.  (50  k.):  produce  al  aiio  900 
qaintales  de  aguardiente  y  1,120  qniuta- 
les  de  itaUa  y  mosoateL 
Ocncblf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Eoaras, 
dint.  liUzca. 


Ocafto,  est. 

dist.  Goran 
Ocninalf  dist 

Dpt.  Amaz 

OCUHAL,    {UCU 

significado 

de  este  dis 

Dpt.'Amas 
OcDUAL,  bda. 

dist.  Oonmi 
Ocnpampa»  ' 

distrito  de 

Dpt.  Ancai 
Ocascha,  hd 

gallo,  diet. 
Ochala,  est. 

bambas,  di 
Ocliaran,  ch 

Surco:  hab 
0charane3,b 
Ochas,  hda. 

diet.  Parco; 
Ocbcocoica,' 

Tayacaja,  i 
Ocheto,  chac 

babt.  S. 
Ochoa^  chac 

dist.  Moro. 
Ochoco,  aid. 

dist.  Pamp 
Ochochnay,  i 

tabambas, 
Ochongfa,  ali 

dist.  Acobf 
OctaaUa>  chi 

Castrovire; 
OcbnJlo,  hda 
Ocbayrl,  est. 

lie,  dist.  G] 
Odlaga,  mini 

quimarca, 

y  dist.  Huj 
Odoisita,  obi 

maraes,  dii 

Oficlales,est 

pa:  habt. 
Oficina,  bda 

Juan  Baut 
O^accl,  cha 

Canta. 
(^(paede 


OLIV 


6U 


OLLACfl 


nioiento.  Q.):  mina  de  plomo  en  Auqtii- 

marca;  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Mangas :  ley  80  m. 
Hgonef  chao.Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Ganta. 
Oj^rio^  chac.  Dpi.  y  prov.  Ha&naco,  dist. 

Haacar. 
Og^osgon^  est.  yhda.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Gajabamba,  dist.  Gauday:  habt.  1,089. 

OJa  redonda,  hda.  Dpt.  loa,  prov.  Ghincha, 

dist.  Ghincha  Alta. 
Oj6,  v^ase  Occe. 
Ojo  del  agua,  chao.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Ghota,  dist.  Llama. 
OJopampa,  chao.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Ghota,  dist.  Llama. 
Ojos,  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.Hualgayoc, 

dist.Llapa:  habt.  216. 
Cjos  del  no  Pasimipi,  pmias,  Dpt.  Tara- 

pac&,  a  4,291m.  altnra. 
QJoyo,  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Ghoco. 
CjuirO)  hda.  Dpt.  Gazoo,  prov.  y  dist.  Pa- 

mro:  habt.  88. 
Olacehcca,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Olaniqae,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
Olay^  aid.  Dpt.  Haanoavelica,  prov.  Oas- 

trovireyna,  dist.  Santiago:  habt.  199. 
Olayan,  aid.  Dpt.  Ancadis,  prov.  Huari, 

dist.  Huantar:  habt.  444. 
Olcad,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Farinaco- 

chas,  dist.  Pnllo:  habt.  162. 
Olcay^  saUtrera,  Dpt.  y  prov.  Tarapaci,  dist. 

Pisagoa. 
Olivar,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  0%jatam- 

bo,  dist.  Ambar. 
Olivab,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Gasma. 
Olivar  de  la  Cofradiat  chac.  Dpt.  lea, 

prov.  Ghincha,  dist.  Ghincha  Alta. 

Olivar  de  San  Francisco,  chao.  Dpt.  Lima, 

prov.  Ghancay,  dist.  Hoanra. 
OlivareSy  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Magdalena. 

Olivo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Hoamachnco:  habt.  140:  distade 
Hoamachnco  4  leg.  (22  k.). 

Olivo,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 
mabamba. 

Oiiivo,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa,  dist. 

Casma. 


Ouvo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haaiu, 

dist.  Marca. 
Olivo,  chac.  Dpt.  'Ancachs,  prov.  Hoftras, 

dist.  Yongar. 
Olivo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cigatam- 

bo,  dist.  Acas. 
Olivo,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San  Join 

Bautista:  habt.  200. 

Olivo,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:  habt.  100: 
distade  lea  8  leg.  (16ik.):  prodnoe  al 
ano  800  quintales  de  aguardiente. 

Olivo,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Tacna, 
dist.  Locnmba;  produce  al  ano  2,850^- 
tales  de  aguardiente. 

OliTOSy  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist  Do. 

Olivoyoc,  hda.  Dpt.  Apurimac,  pro?.  Ay- 
maraes,  dist.  Golcabamba. 

OuvoTOc,  chac.  Dpt.  Apurimac,  pro?.  Co- 
tabambas,  dist.  Haquira. 

Olmirompata,  hda.  Dpt.  Guzco,  pro?.  Un- 
bamba,  dist.  Ollantaytambo. 

Olmos,  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Ghota, 
dist.  Lajas :  habt.  882. 

Olmob,  distrito  de  la  provinda  y  Dpt  de 
Lambayeque:  habt.  1,848, 

Olmos,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  lapio- 
vincia  y  Dpt.  de  Lambayeque,  &  6*  0*  2" 
lat.  y  82*  6*  16"  log.  a  279m.  ali:  haht 
1207 :  dista  de  Lambayeque  15  leg.  (881 
k.);  y  de  Piura  29  leg.  (161*  k.) 

01onteg^9  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Je- 
sus, lado  N.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  ydiat 
Hualgayoc. 

OltO,  (puede  ser  corrupcion  de  uUihA,  dar  a 
conocer.  Ay.) :  pbl.  Dpt.  Amazonas,  pro?. 
Luya,  dist.  Lamud:  habt.  268. 

Ollacheaf  quebrada  en  la  provincia  da  0^ 
rabaya,  Dpt.  Puno,  cerca  de  Ayapata. 

Ollachba,  pbl.  llamado  hoy  San  (raltta: 
v^ase  San  Gaban,  pueblo. 

Ollaohea,  distrito  de  la  provincia  de  Gazs- 
baya,  Dpt.  Puno :  habt.  1,050 

Oliaohea,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Garabaya,  Dpt.  Puno;  a- 
tuado  en  una  meseta  a  8,825m-15  alt: 
goza  de  temperamento  templado ,  9*  tfr- 
mino  medio  (Agosto) :  cerca  del  pneUo 
hay  un  manantial  de  agua  termal  que  al 
BaUr  tiene  69"^:  dista  de  Ayapata  8  leg. 

.     (44ik.) 

Qllaohba,  rio:  toma  este  nombro  el  no  Sn 


r 


OLLER 

Gaban,  en  la  estension  que  oonpa  el  dis- 
trito  Ollachea  (v^ase  San  Gaban,  rio). 

OUanj^f  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Atavillos  Altos. 

Ollan^ue,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  7  dist. 
Canta. 

Ollantaytambo,  distrito  de  la  proviuoia  de 
Urabamba,  desmembrado  por  ley  de  29 
de  Octbre  de  1874:  habt.  2,761. 

Ollantaytambo,  pbl.  capital  de  este  distrito 
de  la  provincia  de  Urnbamba,  Dpt.  Cuzco: 
i  8080in.  alt.:  habt.  689:  dista  del  Cuzco 
12  leg.  (66J  k.);  y  5  (28  k.)  de  Urubamba. 

Ollantaytambo,  c^lebres  ruinas  de  monu- 
mentos  6  fortalezas  anteriores  a  la  6poca 
de  los  Incas :  estdn  en  la  altura  de  un  cer- 
ro  oontiguo  al  pueblo  que  le  dd  su  nom- 
bre :  son  de  piedras  enormes  6  irregula- 
res,  pero  ajustadas  perfectamente :  se  yen 
aiin  puertas,  plazas,  etc.,  etc. 

OUaraya,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Yunguyo. 

Ollaya,  aJd.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pisagua: 
a  17  leg.  (94  J  k.)  de  Pisagua. 

Olljocliey  chac.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  HuaytarA. 

Olleria^  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 
baca:  habt.  188. 

OllkbU,  (de  Hercca)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Canchis,  dist.  Sicuani:  habt.  107. 

Ollebia,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cama- 
na,  dist.  CaraveU:  dista  de  Caraveli  solo 
cuadras. 

OllerIa,  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 

OUeros,  punta  d  los  14o46'  lat.  y  18^  4'  14" 
long.  En  su  parte  N.  hay  una  pequena 
caleta  de  7  A  9  brazas  de  fondo,  pero  po- 
co  segura  y  con  mucha  reventazon  en  la 

playa. 

Olleros,  distrito  de  la  provincia  de  Chacha- 
poyas,  Dpt.  Amazonas:  habt.  988. 

Olleros,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Chachapoyas,  Dpt.  Amazo- 
nas :  haht.  280. 

Olleros,  aid.  y hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Ayabaca:  habt.  552. 

Ollebos,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Recuay,  en  la  quebrada  de  Yanaya- 
co:  habt.   844:  dista  de  Huari  18  leg. 

(100  k.) 
OLXJtBOBy   Sakto  DotfXNoo  Dx  LOB,  dlstrito 


625 


OMAT 


de  la  provincia  de  Huarochiri,  Dpt.  Li- 
ma: habt.  874. 

Olleros,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Huarochiri,  Dpt.  Lima:  habt. 
479. 

OUatany  aid.  y  hda.  Dpt.  Lambayeque, 
prov.  Chiclayo,  dist.  Saaa :  habt.  105. 

Ollanco,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Pampas. 

Omaccata,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 
Abancay:  habt.  66. 

Omachay  distrito  de  la  provincia  de  Paruro, 
Dpt.  Cuzco:  habt.  2,079. 

OMA.CHA,  ( Umaeha  hacer  que  el  barro  6  la 
mazamorraest^  liquida.  Ay.;  Uniacha  di- 
minutivo  de  cabeza.  Q.)  pbl.  capital  de 
este  distrito  de  la  provincia  de  Paruro, 
Dpt.  Cuzco :  habt.  486,  con  las  aldeas  de 
Ccoyami  y  Osoollopata. 

OmajpiaSf  ( Uma  agua,  kua  interjeccion  del 
que  afirma  6  consiente.  Ay. ;  Uma  cabeza 
hua  interjeccion  del  que  se  admira.  Q.) 
pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo  Amazonas, 
dist.  Nauta ;  a  la  izquierda  del  rio  Amazo- 
nas:  A  4*  26'  lat.  y  76«  8'  6"  long,  (segim 
Shmit  y  Low) :  habt.  270  de  la  tribu  de 
los  Omaguas. 

Omaouas,  tribu  de  indios  ya  muy  civilizadod. 
Se  distinguen  de  las  otras  tribus  por  la 
costumbre  de  oomprimirse  el  craneo  por 
medio  de  tablillas  que  colocan  d  las  oria- 
turas  desde  que  nacen :  en  una  de  esas 
tablillas  dejan  un  hueoo  que  va  amoldando 
el  cr4neo:  dista  de  Nauta  5  leg.  (28  k.); 
de  Moyobamba  125  (674  k.) 

OmaS)  distrito  de  la  provincia  de  Yauyos, 
Dpt.  Lima:  habt.  622. 

Ohas,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Yauyos,  Dpt.  Lima :  habt.  245, 
i,  1,582m.  alt.  en  este  pueblo  es  end^mica 
la  terrible  enfermedad  conocida  con  el 
nombre  de  Verrugas. 

Omashaylla)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 
ro, dist.  Omacha. 

Qmate^  volcan,  v&ise  \Huaynaputina,  vol- 

can. 
Omate,.  distrito  del  Dpt.  de  Moquegua :  habt. 

1,742 
Omate,  pueblo  capital  de  este  distrito  del 

Dpt.  de  Moquegua:  habt.  827:  a  las  trea 

legoas  de  Omate  hay  unos  baiioa  terxaik*- 
79 


y 


ONGO 


626 


ORAN 


les  cuyo  origen  esU  en  la  orilla  del  rio; 
el  agua  sale  con  tanta  fuerza  que  salva  el 
rio  formando  un  arco  y  cae  en  la  otra 
bauda,  tiene  macho  6xido  de  fierro :  dis- 
ta  de  Moquegua  25  leg.  (189i  1^0  de  Tac- 
na  68  (851  k.) 
Omay,  chac.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Ocros. 

Oniia  distrito  de  la  provinoia  de  Gbaohapo- 

yas,  Dpt.  Amazonas :  habt.  279. 
Omia  (puede  ser  corrupcion  de  UvvUvaa  ckn- 

taro  pepueno.   Ay.)  pbl.  capital  de  este 

distrito  de  la  provincia  de  Chachapoyas, 

Dpt.  Amazonas :  habt.  279. 
Oiuidfj^u^  rio  tributario  del  Tambo  por  la 

derecha. 
OinOy  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
Oiuontes,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  San 

Jos^,  lado  E.   Dpt.  Cajamarca,   prov.  y 

dist.  Hualgayoc :  ley  12  m. 
Oiicayoc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  diat.  Ocros. 
Oiicoy,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ocros. 
Ondores,  pbl.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov.  Tar- 
ma:  habt.  870. 
Onj^,  chac.  Dpt.    Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Yungay. 
On^llope)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 

jillo,  dist.  Magdalena  de  Oao. 
Qlliron,  {oncon  el  enfermo.  Q.)  pbl.  Dpt.  Lo- 

reto,  prov.  Huallaga,  dist.  Tingo  Maria, 

en  la  cabecera  del  rio  Mixiollo  y  d  la  iz- 

quierda  del  pueblo  de  Utcubamba:  habt. 

61. 
Oni^ro,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Aplao. 
OngoS)  mina  de  plata  &  10  leguas  de  Caras, 

camino  para  Casma,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Mancos. 
Onoos,  pbl.  al  E.  deCotahuasi,  Dpt.  Lima, 

prov.  Yauyos,  dist.  Pampas. 

Qng^y,  distrito  de  la  provincia  de  Anda- 
huaylas,  Dpt.  Apurimac:  habt.  8,874. 

Ongoy,  {oTicoy  enfermedad.  Q.)  pbl.  capital 
de  este  distrito,  de  la  provincia  de  Anda- 
huaylas,  Dpt.  Apurimac:  habt.  240:  dista 
de  Andahuaylas,  11  leg.  (61  k.);  de  Occo- 
bamba  8  (16  \  k.) 

OnffOyinaraily  aid.  y  hda.  en  la  quebrada  de 
Yanao,  Dpt.  prov.  y  dist.  Hudnuoo. 


OpamayO)  aid.  Dpt.  y  dist.  Junin,  proT. 

Tarma:  habt.  4. 
Opancca^  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hiift> 

manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  96. 
Opanccay,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hnin- 

ta,  dist.  Luricocha:  habt.  85. 
Opayaco,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoiri, 

dist.  San  Marcos. 

Opelel,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist 

Chachapoyas :  habt.  40. 
Operay,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 

llo,  dist.  Huambalpa :  habt.  107. 
OpirO)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabam- 

has,  dist.  Chuquibambilla. 
Opocooray,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ClwnTi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca :  habt.  32. 
OQue*  (o/f0  color  ceniciento.   Q.)  aid..  Dpt 

Moquegua,  dist.   Ichuiia:  habt.  135. 
Oqne:  —  Advebtencia  :  las  palabras  que  no 

se  encuentren  con  estas  primeras  siUbas, 

bdsquense  con   Occe\  porque  en  Quechtt 

y  Aymara  la  doble  cc  se  pronuncia  c(»do| 

despues  de  vocal. 
Oqaebamba^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Gsobs, 

dist.  Ooporaque. 
Oquebahba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cams, 

dist.  Pichihua. 
Oqae-crnz,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Siodii, 

dist.  Phara. 
Oquechipa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov  Caa- 

gallo,  dist.  Yischongos. 
Oqqueneanca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  lim- 

pa,  dist.  OruriUo. 
OquendO)  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  disi  Ci- 

rabayllo:  habt.  48. 
Oqneque,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaj- 

las,  dist.  Quillo. 
OqueracrS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  F^ 

mabamba,  dist.  Piscobamba. 
Oquebacba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaj- 

las,  dist.  Caras. 
Oqnesiimaiii,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Ctfi- 

baya,  dist.  Ajoyani. 

Orabamba,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  C»- 

gallo,  dist.  Carapo :  habt.  27. 
Ora€OCha,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Carfi- 

11a,  dist.  Pampacolca. 

Oran  nuevo  6  Puca-allpa,  {Pum  cotorado, 

allpa  tierra.  Q.)  pbl.  Dpt.  Loreto,  piot. 
Bajo  Amazonas,  dist.  Iquitos:  situado  en  la 
orilla  izquierda  del  rio  Amazonas,  doab* 


1 


ORMI 


—  628 


OROS 


Oroopnqnlo,  hda.  Dpt.  Gnzco,  prov.  Paucar- 

tanbo,  dist.  Challabamba. 
OrcotaquC)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Orootunat  distrito  de  la  provincia  de  Jauja, 

Dpt.  Jamn:  habt.  4,475. 

Orcotuna,  {Oreo  titno  rodeado  de  cerros.  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  provincia 
de  Jauja,  Dpt.  Junin:  habt.  8,182:  dista  de 
Concepcion  1  leg.  (6  ^  k.) 

Oeootuna,  aid.  en  las  punas,'  Dpt,  Junin, 
prov.  y  dist.  Jauja:  habt.  272. 

Orcuhuaynicata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Colqquemarca. 

Orcuna-Cniz,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 
cayo,  dist.  Chupaca. 

Orcate,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yau- 
yos. 

Orenyot  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Ayaviri:  habt.  6. 

OrdoSa,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Cabanilla. 

Ordafia^  chac.  Dpt.  ^  prov.  Lima,  dist.  Sur- 
co:  habt.  15. 

OreJoneS)  tribu  de  salvajes  que  habitan  en 
el  distrito  de  Loreto  y  otros  inmediatos; 
andan  desnudos  y  con  la  cara  pintada  con 
aohote,  y  desde  ninos  se  agujereanlas  ore- 
jas  y  se  incrustran  grandee  rodelas  de  palo 
que  se  las  dilatan  tan  extraordinariamente 
que  el  16bulo  inferior  Uega  d  tocar  la  es- 
palda :  por  esto  se  les  llama  Orejones.  Tam- 
bien  se  paean  por  el  cartflago  de  la  nariz 
un  pedaeito  de  palo. 

Oreqnepa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucari. 

OllK^ncaehOj  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Ohuco. 

Or^pmoSy  cerro,  seis  nuUas  al  N.  del  cabo 
Blanco.  Se  llama  asi  por  que  su  asplBcto 
68  igual  al  de  los  tubos  de  un  organo. 

Orihiuuia,  est.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
y  dist.  Cangallo:  habt.  158. 

Oritnyacn,  {uritu  una  especie  de  papagayo, 
yacu  agua.  Q.)  rio  tributario  del  Maranon 
por  la  izquierda.  Es  poco  ^conocido  por 
hallarse  bus  orillas  pobladas  de  salvajes. 

Orma,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 
Ituata. 

OrmiUos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 
dist.  Moro. 


Obmillos,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  &L 

Chancay. 
Oraopahuana  r  est.  Dpt.  Arequipa,  pror. 

Caylloma,  diet.  Tuti. 
OruoiNUlipa}   hda.  Dpt.  Amazonas,  pror. 

Luya,  dist.  Golcamar:  habt.  100. 
Obnopahpa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Sindu, 

dist.  Sina. 

OroblaneO)  minas^de  oro  (2)  Dpt.  Libertai 

prov.^Pataz,  dist.  Soledad:la  nnadaSm. 

y  la  otra  7  m.:  esta  tiene  socabon. 
Oroe,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Haanta, 

dist.  Huamanguilla:  habt.  47. 
Oroccacca^  chac.  Dpt.  Apurimac,  pro?.  Got^ 

bambas,  dist.  Mara. 

Oroncay,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mir, 
dist.  Chungui:  habt.  81:  dista  deMajoe 
5  leg.  (28  k.) 

OroncoyoCf  hda.  Dpt.  Huancavelica,  pror. 
Tayacaja,  dist.  Salcabamba:  habt  68. 

OrODJ|;aeilchO,  (corrupcion  de  Urane*  pro- 
fundo  en  parte,  cueho  rincon.  Q.;  si  es  Tw- 
que  tierra  6  provincia  de  una  nacion.  Ay.) 
quebrada  y  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  disL 
Yauca:  habt.  186. 

Oron^y  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:  diflU 
de  lea  1  leg.  (5  i  k.) 

Oropesa^  (corrupcion  de  Uru  /^araoao 
insecto  pequeno.  Q.;  y  si  esde  Urijpm^ 
CO  ind6mito6bravo.  Ay.)  minadeplBtaa 
GoUaracra,  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Hoans, 
dist.  Becuay. 

Obopesa,  distrito  de  la  provincia  de  Antt- 

bamba,  Dpt.  Apurimac:  habt.  1,009. 
Obopssa,  pbl.  capital  de  este  distrito  deb 

provincia  de  Antabamba,  Dpt  Apnnioat: 

habt.  102. 
Obopesa,  distrito  de  la  provincia  de  Qoiep- 

canchi,  Dpt.  Guzco :  habt.  4,478. 

Obopesa,  pbl.  capital  de  este  distrito  ^^ 

4 

provincia  de  Quispicanchi,  Dpt.  CiiMo:i 
2,200m.70  alt.:  habt.  677:  dista  del  Cbi- 
co  4  leg.  (22  k.) 

OropallOy  rio  en  la  provincia  de  Cajabaa* 

ba,  Dpt.  Cajamarca. 
Orosa^  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo  Abj*- 

zonas,  dist.  Pevas. 
Obosa,  rio  tributario  del  Amaeooas  porii 

orilla  derecha.  Es  navegabla  paraemte- 

caciones  pequenas. 


ORVE 

OroscoocJia*  aid.  Dpt.  Onzeo,  prov.  Ca&oliis, 

dist.  Tinto:  habt.  U. 
Orospoqnio,  aid.  Dpt.  Anoaolis,  -ptOY.  Hua- 

li,  diat.  Himntar. 
Oroto,  aid.  Dpt.  y  proT.  Piura,  diet.  Tarn- 

bo  Grande:  habt.  93. 
Orto,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Oondesn- 

yofl,  diat.  YanaquihEft. 
Oroya,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ghota, 

dist.  Llama. 

Oboya,  (especie  de  paente  colgante  de  sogas 

del  cual  pende  nn  canaston  de  mimbres 

en  donde  se  coloca  el  qne  qoiera  paear 

el  rio.  Q.)  pbl.  Dpt.  Jimiti,  prov.  y  dist. 

Tarma:  dista  de  Tanua  6  leg.  (83  i  k.); 

de  Lima  35  (195  k.);  y  5  (28  k.)  de  Tau- 

li:  la  estacioo  se  halla  i  8,668iii'40  alt.  y 

A  43  leg.  (240  k.)  distant©  de  Lima  por 

las  cnrbas  del  ferrocarril. 

Obota,  rio,  el  Mantaro  tiene  ese  nombre  al 

atravesar  por  parte  de  la  provincia  de 

Tarma. 

Omtntia,  ohac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate. 

Ortif^,  aid.  y  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Jaen. 
Ortnaman,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  diet. 

Canta. 
OnicUa,  chac.  Dpt.  Apnrimao,  prov.  Gota- 

bambas,  diet.  Haqnira. 
Oraillo,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Oanta,  dist. 

Arahnay. 
Onirillo,  bda.  Dpt.  Apnzimao,  prov.  Anda- 

huaylas,  diet.  Ongoy. 
Orubuxo,  difitrito  de  la  provincia  de  Lam- 
pa,  Dpt.  Pono:  babt.  6,694. 
Obubuxo,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Lampa,  Dpt.  Pmio. 
Obukoxo,  old.  Dpt.  Fimo,proT.  y  dist.  As&a- 

garo:habt.  816. 
Omro,  aid.  Dpt.  Pane,  proT.y  diB:t.  Stlndia: 

habt.  663. 
Obubo,  aid.   Dpt.   Pmio,   prov.  Carabaya, 

dist.  Cracero:  babt.  852. 
Orurusa,  est.  Dpt.  Fono,  prov.  Garabaya, 

dist.  Ituata. 
OmsniDyaiuit  Ingar  en  las  orillas  del  Uca- 
llali  en  el  cnal  se  reonen  los  indios  el  re- 
cojer  y  preparar  el  pescado,  &  medio  dia 
de  camino  de  Barayaoa. 
\}rveSit  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima.  dist.  Hag- 
daleua :  babt.  42. 


Osooa^hda.  Dpt.  A|i 

raes,  dist.  TapayriJ 
Oscaiij  (Apaobeta),  ci 

qne  sirve  de  limite 

via  por  la  provincia 
Oscaili  pioo  en  las  fa 

oriental  al  8.  del  dc 
Oscapampa,  chac.  Dp 

Jauja. 
Osco-«OCba,   (corrapc 

gar,  mendigo,  pobi 

aid.  Dpt.  Ayacncbc 

Anco. 
Oscolla,  chac.  Dpt.  Li 

diat.  Matncana. 
Oscollo,  (cierto  gato 

Ayacncho,  prov.  P( 

Uo :  habt.  164. 
Oscollo,  aid.  y  est.  ] 

Cotabambas,  diat.  I 
Oaooij.0,  aid.  Dpt.   £ 

bambas,  dist.  Huay 
Oscollomarca,  bda.  1 

Cotabambas,  dist.  < 
Oscolloni,  hda,  Dpt, 

Lampa:  habt.  18. 
OsGoUopampa,  aid.  ] 

Audahuaylas,  dist. 
OscoUopata,  (lugar  o 

nen  gates  monteseB 

prov.  Pamro,  dist. 
OsooLLOPATA,  aid.  Dpt 

ro,  diet.  Ccapi. 
Osoon,  aid.  y  cbac.  ] 

Castilla,  diat.  Pamj 
Oscoy,  cbac.  Dpt.  Are 

yoB,  dist.  Ghnquiba 
Oscarlni,  aid.  I^t.  C 

ta,  diat.  Cuterbo:  1 

Lancbe  y  Gondac. 
Oscayo,  est.  Dpt.  Jn 

dist.  Oolca. 
Oslo,  salitrera,  Dpt.  T 

70  V,. 
ftanial,  chac.  Dpt.  A: 

Ghacbapoyas:  bab< 
Osmore,  i^ac.  Dpt.  & 
OsDO)  aid.   Dpt.   Aya 

dist.  Tambo:  habt. 
Oso,  bda.  y  q^uebrada 

CO,  dist.  QijiuDbao. 


OTUS 


630 


OTUS 


Osooon-pftrnpa^  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Lnya,  dist.  Oonila:  habt.  26. 
Qssapampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Cochamarma. 
Ostmna)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Acosvinchos. 

Ota,  hda.  Dpt.  Libertad  prov.  ydist.  Otus- 

co. 
Otao,  pbl.  Dpt.   Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Casta:  habt.  412. 
Otaybamba,  rio  en  la  provincia  de  Chacha- 

poyas :  en  sns  m^genes  hay  un  manantial 

de  agua  termal. 
Otcane,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Tanyos, 

dist  Vinac. 
Otcabamba^  hda.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  y 

dist.  Abancay. 
Otcncliaca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
OteC)  {utic  loco,   bobo.  Q.)  pbl.  Dpt.  Lima, 

prov.  Chancay,  dist.  Ihuari:  habt.  624. 
OterO)  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Luri- 

gancho :  habt.  77. 
Otoca^  distrito  de  la  provincia  de  Lucanas, 

Dpt.  Ayacucho :  habt.  1,293. 
Otoca,  {iiticya  estar  loco  .6  fuera  de  si.  Q.) 

pueblo  capital  de.esto   distrito  de  la  pro- 
vincia do  Lucanas,  Dpt.  Ayacucho :  habt. 

265. 
Otocani)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Challabamba :  habt.  80. 
Otococha,  aid.  Dpt.  Ayacucho,   prov.  Pari- 

nacochas,  dist.  Pausa :  habt.  142. 
Otopunco,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
Otora^  valle,  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata: 

habt.    183,  con   los   de   Porobaya:   dista 

de  Tacna  40  leg.   (256  k.)   3  (16  i  k.)  de 

Torata,  y  8  (44  i  k.)  de  Moquegua. 
©tra  banda,  aid.  Dpt.  Piura  prov.  Payta, 

dist.  Colan:  habt.  104. 
Otra  banda,  aid.  y  had.  de  cana,  Dpt.  Lam- 

bayeque,  prov.  Chiclayo,  dist.  Sana:  habt. 

45. 
Otra  banda,  aid.   Dpt.  Arequipa,  prov.  Ca- 

mand  dist.  Caraveli. 

(HimcO)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Chunvivil- 

cas  dist.  Vellilie. 
OtupeliOy  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Yamon :  habt.  14. 
OtuscO)  ((pudiera  ser  cormpcion  de  Huttu 


principio  ti  orfgen  de  algona  oofla.  Ay.; 
y  Osco  pobre,  mendigo.  Q.)  aid.  Dpt.  pro?. 
y  dist.  Gajamarca :  habt,  769. 

OtuscOy  provincia  del  Departamento  de  k 
Libertad,  creada  por  ley  de  25  de  Alnil 
de  1868.  Gonfina  por  el  N.  con  lu  pro- 
vincias  de  Gajabamba  y  Gontomaza  dd 
Departamento  de  Gajamarca;  por  el  S. 
con  la  de  Tmjillo;  por  el  E.  con  kdi 
Huamachnco ;  y  al  0.  con  la  de  TmjiDo. 
Su  capital  la  ciudad  de  Otosoo.  Consta 
de  los  siguientes 

DISTBITOS  : 

HiU. 

Lncma 5,476 

Otusco 9,914 

Salpo 2,285 

Sinsicap 8^10 

Usquil 8,016 

Total  habt 28,881 

Algunos  consideran  como  distriioi  4 
Marmot,  Huaranchal,  Gharat  y  la  OaeB- 
ta,  y  tales  distritos  estan  nnmerados  en 
dooumentoB  oficiales,  pero  es  contra  ei 
claro  y  literal  tenor  de  la  ley  que  creo  eaa 
nueva  provincia. 

Estd  comprendida,  mas  6  mteos,  eiAn 
los  7*  20'  y  8°  10'  lat.  y  los  80*  45'  y  81* 
20'  long,  formando  nna  snperficie  eomo 
de  168  leguas.  que  comparada  con  sapo- 
blacion  resnlta  172  habitantes  por  cada 
legua  cnadrada. 

Las  pobladones  se  clasifiean  en  asta 
provincia  como  en  la  de  Haamachaeo,  de 
la  cual  fa6  segregada. 

Su  territorio  est^  oomprendido  entre  la 
cadena  principal  de  la  Cordillera  y  el  ter- 
mino  de  la  costa ;  por  esto  su  tempera- 
mento  es  muy  variado;  hay  distritoe  en 
los  cuales  se  produce  la  cana  de  azucary 
otros  frutos  que  necesitan  calor,  y  en  otros 
se  cosecha  el  trigo,  maiz,  cebada  y  demas 
productos  de  un  dima  £rio. 

Un  ramal  que  se  desprende  de  la  Gor 
dillera  la  recorre  del  S.  0.  al  N.  0,  divi- 
diendo  casi  en  dos  partes  toda  la  pn>- 
vincia;  pero  los  rios  que  nacen  al  £.  de 
esta  cadena  se  dirigen  al  N.  paratriboiar 
sns  aguas  al  xio  de  Chicama;  y  loi  foi 


OVAS  —  6i 

DBOen  al  0.  Tan  diiectameute  al  mar.  For 
lo  rnismo  el  teiteno  es  qnebiado,  y  en  esas 
oaden&B  bay  ricos  minerales  de  oio,  plaU, 
nn;  uezclada  oon  010,  cobre,  carbon  de 
piedn  y  otroa  metales. 

Las  contribuciooes  produoen  al  ano  la 
cautidad  de  1,286  soles,  pot  loa  sigoientes 
ramoa: 

Contribucien  Bfistca S.     1,003 

>  Indnstrial •  83 


Total S.    1,286 

Hay  un  Sub-Prefeecto  encargado  del 
maudo  politico  de  la  provincia  :  on  Juei 
de  1.'  lostaocia  administra  jasticia.  En 
lo  eclesifUtico  esti  dividida  en  Iob  si- 
gnientes 


Carabfdnba. 

Chota  y  M6til.  Otnaco 

Lncma.  Usqail. 

Hay  1  Colegio  de  instmocioa  media  pa- 
re hombres  y  12  Esoaelas  de  primaras  le- 
tras,  en  los  que  se  gasta  al  auo  S.  9,440, 
a  saber: 

1  Colegio  para  bombres 8.  2,240 

parahombrea *    4,800 

2,400 


Total  alano S.  9,440 

>TDBoo,  difitrito  de  la  proTincia  de  Otnsco, 
I>pt.  Libertad:  habt.  9,914. 
•tcboo,  dndad,  capital  de  la  provincia  y 
distrito  de  este  nombre,  Dpt.  Liber- 
tad  :  habt.  2,845:  diata  de  Trajillo  14  leg. 
(78  k.) 

tnto,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Gf^a- 
bamba,  diet.  Condebamba:  habt.  206: 
diata  de  Hnamaohncho  10  leg.  (56  i  k.) 
mrro,  hacienda  mineral,  Dpt. '  Anoaofas, 
prOY.  Gajatambo,  dist.  Oyon:  habt.  276: 
A  2  leg.  (11  k.)  de  Oyon 
raSf  distrito  de  la  provinoia  Dos  de  Mayo, 
Dpt.  Ha^Qco:  habt.  8109. 
r.as,  (pnede  sec  cornipoioQ  de  Upa  aordo, 
sonso,  que  no  se  entiende.  Q.)  pbl,  capi- 
tal de  este  distrito  de  la  provincia  Dos  de 
Jdftyo,  Dpt.  Hn^nco:  habt.  1,141.  En 
Boa    unnediaeioaes  y  taxti  cvamo  hasta 


ChaTi] 
ypuel 

Chavir. 

Ovecro, 

mayo, 
Oyacans 

diet,  i 
Oyacpai 

prov. 

habt. 
Oyada, 

dist.  ( 
Otada,  h 

guerai 

OVADA,  c 

dist.  i 

OlADA,o! 

Bana 
Oyagrne, 

habt. 

Oyancai 
bambi 

Oyangn 
Arequ 

Oyarvtd 
28' 4" 
delos 
algo  a 

Oya  ii 

Oyoccav 

dist.  I 
Oyoccoi 

dahos 

deTa 
Oyola,  I 

dist.] 
Oyolo, 

cocha 
Oyolo, 

provu 

cbo:  '. 
Oyon,  (: 

liente. 

cotdil 
OioH,  di 

Dpt.. 

brero 

habt. 

OZOH,  pi 

waas 


OYON 


632 


OYOY 


izqnierda  de  una  quebrada  &  8,686ni*  alt. 
de  temperamento  frio :  dista  6  leg.  (88 1  k.) 
de  Churin :  habt.  766.  Alas  inmediaciones 
86  encuentran  muchas  minas  de  plata 
abandonadas  y  otras  de  carbon  de  piedra. 
A  una  legua  de  Oyon  se  encuentra  el  via- 
gero  subitamente  en  la  orilla  de  un  eleva- 
disimo  moro  de  piedra  dioritica  cortado  d 
pico  y  cuya  altura  es  de  1,800m.  se  dige- 


ra  que  fa6  formado  por  los  Titanes:  de 
este  panto  se  v6  d  lo  l^jos  el  mar  y  todo 
el  valle  de  Ghao :  para  llegar  i  este  pnnto 
se  pasa  por  el  camino  llamado  del  Pern 

Oyon,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hu^nnco,  dist  San 
Antonio  de  Naosa:  d  8,662m-  alt. 

OyOtum,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  proT.  j 
dist.  Ghiolayo. 

OyoyOy  aid.  Dpt.  Moqnegna,  dist.  Ichont. 


p 


AstBATxMotA.  — '  Lat  palftbras  que  no  m  enonentren  oon  P  al  prineipio  6  medio  de  dlooion, 

btlsqaeAse  oon  Ph,  6  con  B  6  V. 


P, — En  Quechua  y  en  Aymara  la  p  tiene  va- 
rios  sonidos:  nno  oomo  en  Castellano; 
otro  aspirado  y  algo  parecido  al  de  la  f, 
pero  ain  tooar  oaei  loslabiodcon  los  dien- 
tes;  y  otro  unpocolabialy  muy  suave.  Los 
que  ban  escrito  Gram^ticaa  y  Diociona- 
rios  de  esios  idiomas  ban  nsado  de  la  p 
para  expresar  el  primer  sonido;  laph  pa* 
ra  el  2/  y  la  pp  para  el  8.®  —  Debe  tam- 
bien  tenerse  presente  lo  que  dijimos  acer- 
ca  de  la  letra  B,  que  ba  sido  esto  es  susti- 
tuida  6  equiyocada  en  mucbos  cases  oon  la 
P. — En  este  Diccionario  Oeogrdfico  no  usa- 
mos  la  doble  pp,  y  apenas  la  ph,  pero  re- 
petinios  que  la  ph  no  se  pronuncia  f  co- 
mo  en  ciertos  idiomas. 
Pa,  {Pa  en  Quecbua,  partfcula  en  que  ter- 
mina  el  genitivo ;  pero  en  los  numerales 
signifiica  el  doble  del  sustantivo  numeral: 
en  Aymard  Pa  es  pronombre  posesivo) 

est.  Dpt.  Ayaoucbo,  prov.  y  dist.  Huanta: 

babt.  105. 
Pabayoc,  bda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Conven- 

oion,  dicrt.  Huiro:  babt.  35. 
PabellODy  mina  de  plata  al  S.  E.  del  pbl. 

de  Yanliy  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yanli :  ley  12  m. 

Pabellon  de  Ccapa,  aid.  Dpt.  Ouzco,  prov. 

Canchis,  dist.  Pampamaroa:  babt.  80. 
Pabellon  de  Piea^  v^ase  Pioa,  ;Pabellon  y 

Caleta. 
PabelloneSf  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aq- 

dafanaylas,  dist.  Pampacbiri. 
PablOy  8ai7,  miua  de  pla1»  en  el  cerro  de 

TingOj  lado  N.  Dpt.  Cajamarca^  prov.  y 

dist.  Hualgayoo :  ley  20  m. 
PabiiO,  Sai7,  cerro  mineral  en  tl  Dpt.  de  An* 

caohs,  prov.  Huaylas^  dist.  Macaie. 


Pablo,  San,  mina  de  plata  en  el  ceirode 
San  Pablo,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hus^lks, 
dist.  Maoate:  ley  17  m. 

Pablo,  San,  mina  de  plata  en  Ocilpampa, 
Dpt.  Ancaobs,  prov.  Huaylas,  dist.  Pue- 
blo Libre. 

Pablo,  San,  mina  de  plata  en  Tinta^  Dptl 
Anoacbs,  prov.  Gajatambo,  dist.  Oyon:ley 
25  m. 

Pablo,  San,  mina  de  plata  en  Castrovii^yna; 
aunque  rioa  en  metales,  estd  aguada. 

Pablo,  SAN,'Balitrera  en  el  Canton  Argenti- 
na: dist.  Pica,  Dpt.  Tarapacd:  en  1872 
produjo|8,000quintales,  en  1878—72,000; 
dista  del  puerto  10  leg.  (55  ^  k.)  y  2  mi- 
Uas  (8  \  k.)  de  la  llnea  f^ea. 

En  la  oficina  salitrera  de  San  Pablo 
situada  en  una  boyada  que  comunica 
con  otra  llamada  Pampa  del  Tamarugal, 
acaba  de  bacerse  dos  descubrimientosr 
que  pueden  ser  un  poderoso  auxilo  para 
la  ciencia:  estos  se  reducen  dlo3f6ciles  de 
un  pdjaro  en  su  nido  con  dos  buevos  y  de 
un  pescado  con  espada:  el  pdjaropertenece 
k  la  familia  de  los  Lana,  vulgarmente  co- 
noeido  con  el  nombre  do  gaviota;  est^  per- 
fectamente  conservado  y  es  de  un  tamaiio 
muobo  menor  que  el  de  las  aotuales  gavio- 
tas;  la  circustancia  de  baUarseeste  pijaro 
debajo  de  una  gran  capa  de  roca  oonglo- 
merada  en  una  loma  que  forma  parte  del 
bordede  la  boyada-de  S.  Pablo,  prueba  que 
estas  cabidades  ban  sido  grandes  lagos  de 
agua  salada;  y  el  buano  encontrado  en 
los  mismos  lugares  manifiesta  la  no  pe- 
quena  cantidad  de  pdjaros  de  esta  especie 
que  ba  ezistido  alli  en  ^ooas  renaotas. 
El  peje  es  de  los  conocidos  con  el  n^xOr 

80 


JPACA 


634 


PACA 


bre  t^onico  oeiphias  gladius,  mide  desde  la 
punta  de  la  espada  hasta  el  estremo  de  la 
cola  algo  mas  de  tres  y  media  varas,  y  su 
di&metro,  cerca  de  la  cabeza,  20  pulgadas. 
Si  ^  estos  restos  de  individuos,  evideute- 
mente  marltimos,  se  agregan  otras  mil 
circunstancias  como  la  del  aspecto  de  csos 
sitios,  la  naturaleza  del  terreno,  su  proxi- 
xnidad  al  mar  etc.,  etc.,  que  todas  ellas  re- 
velan  la  exitencia  de  un  gran  lago  que 
debi6  cubrir  todos  esos  arenales,  preciso 
sera  concluir  que  solo  por  efecto  de  una 
gran  revolucion  6  de  un  decurso  incalcu- 
lable de  tiempo  ha  podido  quedai*  en  seoo 
tan  extensisimo  lago. 

Pablo,  San,  est.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo 
Amazonas,  dist.  Pevas. 

Pablo,  San,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bon- 
gara,  dist.  San  Carlos :  habt.  224. 

Pablo,  San.  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 
Ayabaca,  dist.  Oumbicus :  habt.  854. 

Pablo,  San,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 
de  Cajamarca:  habt.  8,877. 

Pablo,  San,  villa  capital  de  este  distrito  de 
laprovinciayDpt.de  Cajamarca:  habt. 
2,677 :  dista  de  Cajamarca,  12  leg.  (67  k.). 

Pablo,  San,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Uchumarca. 

Pablo,  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 
Chinchao. 

Pablo,  San,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 
dist.  Chincha  Alta. 

Pablo,  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nas- 
ca:  habt.  200. 

Pablo,  San,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 
dist.  Cacha:  habt.  1,079. 

Pablo,  San,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Chucoito. 

Pablo,  San,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Andaray. 

Pablobambai  mina  de  oro,  Dpt.  Puno, 
prov.  Sdndia,  dist.  Quiaca. 

PablopamiKI,  rioen  la  provincia  de  Caraba- 
ya — algunos  lo  llaman  rio  de  S.  Cristobal. 

PabnTf  hda.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Mor- 

ropon:esUna  de  las  mejores  haciendas 

en  que  se  cultiva  algodon. 
Paca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Marca. 
Paca,  pbl.  Dpt.  Junhii  prov.  y  dist.  Jauja: 

habt.  510« 


Paca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucttli, 
dist.  Chipao. 

Paca,  (cosa  secreta,  esconder.  Q.;  unpijazo 
grande  como  el  dguila.  Ay.)  aid.  Dpt.  Coi- 
CO,  prov.  y  dist.  Urubamba:  habt.  818. 

Pacac,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquagua. 

Pacaccay  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caji- 

tambo,  dist.  Huayllacayan. 
Paca^ha,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Chuquibambilla. 
Pacachan,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamaita, 

dist.  Asuncion. 
I  acaes,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CayDoQa- 

dist.  Sihuas. 
Pacahirea^  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  C^t- 

tambo,  dist.  Huayllacayan. 
Pacahaay  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Cum- 

mas:  habt.  41. 
PacaliuaJSi,  hda.  Dpt.  Ayacuoho,  prov.Hot- 

manga,  dist.  Qninua:  habt.  18. 
Tacaje,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabays, 

dist.  Macusani:  habt.  894. 
Pacaje,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabayft,dist 

Ollachea :  habt.  219. 
Pacaje,  (corrupcion  de  pacacu  6  de  pae§k, 

escondido  6  el  que  esconde.  Q.)  aid.  Dpi 

Puno,  prov.  Lampa,  dist.  Pacara:  habt 

649. 
Pacalyhda.  J)pt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Andajes. 
Pacala^  laguna,  Dpt.  Lima,  prov.  Yaujos, 

dist.  Pampas. 
Pacalla^  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ands- 

huaylas,  dist.  San  Ger6nimo:  habt.  90. 
PacallaO)  chac.  Dpt.  y  prov.  lima,  dist 

Ate. 
PacallaQuiy  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnaio- 

chiri,  dist.  Carampoma. 
Pacamarca ,  (lugar  escondido.  Q.;  6  logar 

de  pajaros  llamados  paca*  Ay.)  aid.  Dpt 

Juniu,  prov.  Jauja,  dist.  SincoB:habt.61i. 
Pacamarca^  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas:  habt.  50. 

Pa  can  9  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huinnoo: 
habt.  89. 

Pacanehi,  (nosotros  escondemos.  Q.)  logv 
en  la  orilla  del  Ucayali  a  los  7*  53'  15'* 
lat.  y  77*^  1'  9"  long.:  dista  de  Iquitoa,  607 
millas  d  lo2m«58  alt.:  variacion  mskgneti- 
ca  7**  5r  88"  al  Este. 

Pacanga,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pi 


PACA 


636  — 


PACA 


el  Pacffico.  Sn  capital  la  cindad  de  San 
Pedro.  Gonsta  de  los  signiontes 

DISTBITOS: 

habt. 

Chepen 2,222 

.Guadalupe B,500 

Jequetepeque 909 

San  Jos6 1,182 

Pacasmayo 545 

San  Pedro  de  Lloc 4,745 

Pueblo  Nuevo 674 


Total  habt 18,777 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  6°  50'  y  7°  40'  lat.  y  los  81°  30'  y  82° 
8'  long,  formando  una  superficie  como  de 
159  leguas,  que  comparada  con  su  pobla- 
cion  resulta  casi  con  87  habitantes  por 
cada  legua  cuadrada. 

Las  poblaciones  estdn  olasi£cadas  con 
los  nombres  de  Pueblos  y  Caserios;  d  estos 
los  denominamos  Aldeas,  nombre  que  d 
veces  aplicamos  tambien  &  ciertas  hacien- 
das, segun  lo  dicho  en  el  Discurso  Preli- 
minar. 

Esta  proyincla  es  toda  de  costa  y  se 
extiende  desde  la  punta  de  Sana  hasta  la 
bahia  de  Malabrigo:  on  ella  se  encuentra 
el  puerto  de  Pacasmayo  y  otras  peque- 
nas  bahias  que  favorecen  el  comercio, 
aunque  todas  e^st^  expuestas  i  mareja- 
das  y  &  la  reventazon  de  las  olas 

.  La  riega  el  rio  de  Jequetepeque.  El  cli- 
ma  es  cdlido  y  aeco;  se  cultiva  mucho  la 
cana  de  azucar,  que  es  su  mas  rica  produ- 
duccion. 

Un  Snfo-Prefecto  estd  enoargado  del 
mando  politico  de  la  provincia:  un  Juez  de 
1*.  Listancia  administra  justicia :  para  el 
servicio  de  la  Aduana  de  Pacasmayo,  hay 
un  Teniente  Administrador  oon  sub  res- 
peotivos  empleados. 

Hay  1  Colegio  para  mugeres....  S.     1,586 

9  Escuelas  para  hombres ■      5,400 

7         1  »    mujeres •      4,200 


Gontribucion  Urbana 8.     ttl 

I  B^tioa •    %m 

i  Industrial ■       (KM 

i  Eclesiistica ■       172 


Total  sueldos  al  ano...  S.  11,186 

Las  contribuoiones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  8^841  soles,  por  los  siguentes 
ramos: 


Total S.  8,841 

Pacasmayo,  distrito  de  la  provincia  de  Paws- 
mayo,  Dpt.  Libertad:  habt.  545. 

Pacasmayo,  (antiguamento  Paoatuamu)  pE 
capital  de  este  distrito  de  la  provinciA  de 
Pacasmayo,  Dpt.  Libertad:  este  pueblo 
aunque  pequeuo  tiene  buen  aspeoto  y  al- 
gunos  establecimientos  para  despepiui 
y  aprensar  el  algodon  que  produce  la  pro- 
yincia:  en  ^1  residen  los  empleados  de  k 
Aduana  de  ese  puerto.  Del  muelle  parte 
el  ferrocarril  que  v4  hasta  cerca  del  pue- 
blo de  la  Magdalena  de  Gajamarca,  recor- 
riendo  la  ditancia  de  145  kil6metro6,  to- 
cando  en  las  estaciones  de  San  Pedro, 
Calesnique ,  San  Jos6 ,  Talambo,  Tolcm, 
Monte  Grande,  Llallan,  Chilete,  LaTiDA, 
Chepen,  Chafan.  Tambien  hay  una  ofid- 
na  Telegrdfica  en  conexion  con  las  de  h 
costa  y  Caj^unarca:  dista  de  San  Pedro  3 
leg.  (11  k.) 

Pacata-orcoyO)  aid.  Dpt.  Puno,  pro7.  dm- 
•uito,  dist.  Scmta  Boaa:  habt.  87. 

Pacati^iii,  est.  Dpt.  Ancadis,  prov.  PaDas- 
ca,  dist.  Gorongo:  habt.  156.  Se  cultiia 
cana  y  Wholes  frutalea. 

Pacatqui,  aguas  termales,  Dpt.  ABcaohft, 
prov.  PaUasca,  dist.  Gorongo. 

Pacay^  (nombre  de  una  fruta ;  6  infinitiTO 
del  verbo  paca,  esconder.  Q.)  punta  i  ki 
IT  18'  80"  lat.  y  78'»  58'  24"  kng. 

Pacay,  Galeta,  al  N.  de  la  pimta  de  este 
nombre:  su  fondo  de  18  &  20  braoas,  A  4 
cables  de  tierra;  es  difioil'deaembarcar^D 
ciertos  meses  del  afio. 

Pacay,  aldea  6  ranoheria,  escaaa  de  todo  !•- 
curso. 

Pacay,  est.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 
baca:  habt.  98. 

Pacay,  chao.  Dpt.  Arcquipa,  pror.  Casdla. 
dist.  Aplao;  dista  de  Aplao  7  leg.  (d9  L) 

Pacaya^  no  tributario  del  Ucuyali,  mas 
abajo  de  Sarayacu: 

Pacaya,  caHo  6  canal  en  el  rio  UcayaK,  lor* 
mado  por  la  isla  que  pnaoipia  «n  Sapo- 
teyacu  y  termina  en  Puinahua. 


PACA  —  637  — 

Pmyunif  oerro  mincoral  en  el  diBtrito  de  Pacttjnialfi 

Maotie,  piOT.  Huaylas,  Dpt.  Ajaoaohs.  bamba,  d 

PaoRj'al,  aid.  yhda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan-  Pacayullut 

o&j,  diet.  Huaura:  babt.  122.  laj,  diet. 

Pacatal,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  proT.  Luoa-  mo  y  Hm 

DBS,  dist,  Otoca.  Pacayuiym 

Pacayar,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  HuAnnco.  Tayacaja, 

Paoatab,  chao.  Dpt.  Lima,  prov.  Clianoay,  Pacatnttoq, 

dist.  Huacho:  i  410™-  alt.  CaBtrovii' 

JPacatab,   ohao.   Dpt.  y  proT.  Lima,  diflt,  vos. 

fioroo:  habt.  10.  Faoayhiyoo, 

racaybambai  ah&c.  Dpt.  Lima,  prov.  Can-  canaa,  dii 

ta,  dist.  Hiiamontanga.  PtMnypami 

Pacaybauba,  ehao.  Dpt.  HuancBTelica,'pfOT.  baca,  dist 

Angaraes  diet.  Aoobamba.  Facaypaupa, 

Pacaybamba,  chao.  Dpt.  Huancaveliaa.  prov.  oauas,  die 

Castro vifeyna,  dist.  Pilpichaca.  Paoaypampa, 

PHCiijbaitibas,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An-  viviloae  d 

ta,  dist.  Limatambo :  habt.  66.  PacajlKipa, 

Pacajea»  aid.  y  est.  Dpt.  Apunmao,  prov.  dist.  Hua 

Aymaraes,  dist.  Soraya:  habt.  69.  Pacaypilta, 

Paeaycasa,  (pacay,  helado.   Mo.  Q.)  pbl.  Mar,  dist. 

Dpt.  Ayaoncho,  prov.  Huanta,  dirt.  Hua-  Pacaypata  h 

mangnilla:  habt.   684:  dista  de  Ayaeu-  manga,  d 

oho,  8  leg,  (16  i  k.)  Pacaypata,  < 

Pacaycata,  est.  I>pt.  Apnrimao,  prov.  y  dist.  canaa  disi 

Cotabambfls.  Pacaypata,  1 

hlcaycUlo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan-  tabambas 

cfty,  diat.  Huacho.  Pacaypata,  . 

Pacatciu.0,  aid.  Dpt.  Lima  prov.  Caflete,  Urnbamb; 

diat.  Lnnahuaaa.  Pacaypata, 

PaCBjooclia,  est.  en  la  bnjada  al  Uarauon,  vivilcas,  d 

delpueblodeQuiches,  Dpt.  Aucacha, prov.  Pacaynia,  1 

Fomabamba,  dist.  Quiches.  tabambas, 

*acay€faaiTa,  (ftmdo  6  terreno  de  pacayes.  Pacayuba,  cl 

Q.)  pbl.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Coudesnyos,  Union. 

dJBt.  Chnqnibamba :  habt.  121.  Pacaynran, 

"acaydian,  hda.  Dpt.  Aiequipa,  prov.  Cas-  mabtuuba, 

till%  dist.  Aplao :  dista  de  Aplao  6  leg.  PacMl)  {pace 

(88  1  k.)  condido,  a 

'acayhiiaii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  piov.  Ca-  prov.  Hua 

jatambo,  diat.  Ambar.  Facca,  hda.  1 

acayhaata,'hda.'cocal,  Dpt.  Pono,  prov.  habt.  44. 

Sandia,  diat.  Phara.  Facca,  aid.  : 

LCATHiTATA,  hda.'cDcal,  Dpt.  Puno,prov.  habt.  168. 

Otura-haya,  dist.  Coosa.  PaccavMSCO 

icayllnco,  aid.  Djit  Lima,  prov.  Huaro-  Anta. 

chiri,  dist.  Carampoma.  Pacca^'hibui 

icaynuyo,  chac.  Dpi.  y  prov.   Hnduuco,  prov.  Cota 

diat.  Santa  Maria  del  Valle,  en  la  qaebra-  FaccaUn,  a 

da  De  Bepent^.  Castrovite 


PACCH 


638  — 


PACCH 


Paccara,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pau- 
carcolla. 

FaccarlctambO)  pbl.  Dpt.  Ouzco,  prov.  y 

dist.  Paruro :  habt.  512. 
Faccas,  est.  Dpt,  Ayacucho,  prov.  La-Mar, 
dist.  Chnngui :  babt.  23. 

Paccayhnayceo,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huanta,  dist.  Lurioocha:  babt.  107. 
Paccayracra,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba. 
Paecobamba^  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 

garo,  dist.  Potoni. 
PaccocrO)  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dabuaylas,  dist.  Luricocba. 
Paccocha,  {Paco  animal  parecido  d  la  llama 

pero  de  lana  muy  fina,  pacco  rubio,  ber. 

mejo,  cocha  laguna.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ayacu- 
cbo, prov.   Huamanga,   dist.    Socosvin- 

cbos. 
Paccocha,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

buaylas,  dist.  San  Ger6nimo. 
Pa^M^OClieuGOj  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Cara- 

baya,  dist.  Cruoero. 
Paccoliuaya)  cbac.  Dpt.    Moquegua   dist. 

Torata. 
Pacconina)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ituata. 
Paccoray,  aid.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Cbunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
Paocos^   est.  Dpt.   Puno,  prov.   Oarabaya, 

dist.  Corani. 
Paccoscca,   est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Tapay. 
PaccotO)  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvi- 

vilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Paceoyslt<>,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huancaspata. 
PaocpayncC)   cbac.  Dpt.   Ayacucbo  prov. 

Luoanas,  dist.  Sancos. 
Pacesa^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Oayllo- 

ma,  dist.  Callalli. 
Paccsa,  est!  Dpt,  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Tisco. 
Paocnrhnay,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvi- 

vilcas  dist.  Livitaca. 

Paccay,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja, dist.  Mayoc. 

Pacdibamba)  bda.  Dpb.  Cajamarca,  prov. 
Cbota,  dist.  Querocoto. 

Paccha,  distrito  de  la  provincia  de  Cbota, 
Dpt.  Cajamarca:  babt.  1,S21. 


Paccha,  (arroyo,  cborro  de  agua,  puente.  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  proTin- 
cia  de  Cbota  Dpt.  Cajamarca:  babt.  285. 

Paccha,  cbac.  Dpt.  ('ajamarca,  prov.  Cho- 
ta,  dist.  Llama. 

Paceha,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Huancaspata. 

Paccha.  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Buldibuyo. 

Paccha  ,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Huamacbuco:  dista  de  Huamacbnco  8  leg. 
(16  i  k.) 

Paccha,  rio,  llamado  tambien  Concbucos  6 
del  Callejon,  Dpt.  Ancacbs. 

Paccha,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ponuh 
bamba,  dist.  Sibuas. 

Paccha,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  PomA- 
bamba,  dist.  Cbingalpo. 

Paccha,  cerro  mineral  en  el  distrito  del  Poe- 
blo  Libre,  prov.  Huaylas,  Dpt.  Ancacbs, 

Paccha,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancacbs,  proT. 
Huaylas,  dist.  Pueblo  Libre:  tiene  sulfa- 
ro  de  zinc  conocido  con  el  nombre  de  Chain- 
be:  d  4  leg.  (22  k.)  camino  para  Casma. 

Paccha,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huanu, 
dist.  Carbuas. 

Paccha,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari, 
dist.  Cbacas. 

Paccha,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Cbiquian. 

Paccha,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hoaras, 
dist.  Yungar. 

Fucchfly  bda.  cocal,  Dpt.  y  prov.  Haannoo, 
dist.  Santa  Maria  del  Valle :  en  la  qne- 
brada  De  Kepente. 

Paccha,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 
Cbinchao. 

Paccha,  arroyo,  poco  dntes  de  Cueva  Gran- 
de, entre  Muna  y  el  Pozuzo,  sns  agnas  se 
precipitan  de  alguna  alturay  al  caersobre 
unaroca  se  pulverizan  y  convierten  en  una 
densaniebla  quecubred  lospasajeros  que 
pasan  junto  d  ella. 

Pacc*lia,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tar- 
ma:  babt.  802. 

Paccha,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist 
Yauli :  babt.  227 :  dista  de  Tarma  5  i  leg. 
(30  k.);  de  Pocoscasa  1  i  (8  k.) 

Paccha,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist  TarmA. 

Paccha,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tanna,  di^t 
Acobamba:  babt.  65. 


PAC^ 


64^0  — 


PACO 


ll^lojen,  ohae.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pn- 

qnina. 
Pa^a^  chftc.  Dpt.  Ayaoncho,  prov.  Laca^- 

nas,  dist.  Sancos. 
Pacllon,  distrito  de  la  provincia  de  Cajatam- 

bo,  Dpt.  Ancachs :  habt.  706. 

Paollok,  (puede  ser  corrupcion  de  pacUm  el 

cuero,  la  corteza.  Q.)  pbl.  capital  de  este 

distrito  de  la  provincia  de  Gajatambo, 

Dpt.  Ancachs :  habt.  706. 
Psujma,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Hnaylas. 
PSICO)  (paco  nombre  de  un  animal  parecido 

&  la  llama,  pacco  rubio,  bermejo.  Q.)  chac. 

Dpt.  Libertadj  prov.  Tmjillo,  dist.  Mag- 

dalena  de  Cao. 
Paoo,  hda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Paruro,  dist. 

Huanoquite:  habt.  51. 
PaeolNUHba)  (Uannra  de  los  animales  llama- 

dos  pacosj  6  Uanura  rubia  6  bermeja.  Q.) 

aid.  Dpt.  Cajamaroa,  prov.   Chota,  dist. 

Lajas:  habt.  CS9. 
Pacobamba  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Huancaspata:  habt.   1,249: 

dista  de  Huancaspata  4  leg.  (22  k.) 
Pacobamba,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
Pacobamba,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An-* 

dahuaylas,  dist.  Huancarama:  habt.  860; 

dista  de  Huancarama  1  leg.  (5  i  k. 
Pacobamba,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Cotarma. 
Pacobamba,  aid.   Dpt.  Puno,   prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Pacobamba,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Cupi. 
Pacobamba,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Pacobamba,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri :  habt.  734. 
Pacobamba,  hda.   Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa. 

Paoobambilla^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Orurillo. 

Pacococha,  (laguna  rubia  6  bermeja,  6  la- 
guna  de  pacos.  Q.)  hda.  Dpt.  Lima,  prov. 
Ganta,  dist.  Atavillos  Altos :  habt.  7. 

Pacochai  puerto  d  17*  88'  lat.  y  78°  40'  54" 
long.:  aun  cuandola  villa  de  Ho  es  el  puer- 
to menor,  Pacocha  es  el  lugar  por  donde 
He  haoe  el  desembarco,  por  ser  mejor  el 


fondeadero  y  por  partir  desde  alU  el  bm» 
carril  que  va  hasta  Moquegua.  El  pueblo 
es  miserable ;  no  tiene  agua  y  se  proveea 
de  la  que  traen  de  Ho.  Este  punto  se  li 
hecho  c^lebre  por  haber  desembarcadoen 
61,  el  revolucionario  D.  Nicolas  FiMa, 
en  Noviembre  do  1874 — ^v^ase  Ho,  pncrto. 
Pagocha,  aid.  arruinada  el  18  de  Agostodd 
1868enelterremoto,  Dpt.  Arequipa, prat. 
Islay,  dist.  Tambo :  (v^ase  Gatas). 

Paoochacaj  est.  Dpt.  Puno,  prov.  G&iil»j% 

dist.  Gorani. 
Pa^^oehumai  est.  Dpt.  Puno,  prov.  LimpA^ 

dist.  Ayaviri:  habt.  746. 
Pa^ohanco,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Canas, 

dist.  Pichihua. 
Paoohirca,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  As- 

dahuaylas,  dist.  Pampachiri:  habt.  120. 
Pa^omanta)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  j  ^ 

Huarochiri. 
Pacomarca,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Gastrovireyna,  dist.  Gordova:  habt.  184. 
Pagomabca,  est.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pray. 

Gangallo,  dist.  Vischongos :  habt.  166 
Paeon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huans, 

dist.  Marca. 
Pacon,  (rojo,  rubio.  Q.)  cerro  mineral  en  A 

distrito   de   Garas,  prov.  Huaylas,  I)pt 

Ancachs:  tiene  algunas  minas  que  eon  d0 

oro. 
Pacopampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa. 

dist.  Ayaviri. 
Pacopata^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  &i 

Gangallo:  dista  de  Ayacucho  11  leg.  (64k.); 

de  Gangallo  1  (5  i^  k.) 
Pacora^  distrito  de  la  provincia  y  Dpt  de 

Lambayeque:  habt.  684. 
Pacora,  (debe  ser  corrupcion  de  pacari  na- 

cer.  Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  k 

provincia  y  Dpt.  de  Lambayeque:  dista 

de  Lambayeque  8  leg.  (44  k.) 
Pacorana)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  laoBf^ 

dist.  Pucara. 
PacoS)  chac.  Dpt.  Ancachs^  prov.  HuaiK. 

dist.  Ayja. 

Pacota^  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Haarodiii 

dist.  San  Damian. 
Paooyan^  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Yanahuanca. 
Pacoyseran,  est.  Dpt.  Ancachs,   prov.  Vo* 

mabamba,  dist.  Piscobamba. 


PACHA 


—  642 


PACHA 


Inca.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzoo,  prov  ' 
Aoomayo,  dist.  Sangarara:  habt.  64. 
PachacamaC)  distrito  de  laprovincia  y  Dpt. 
de  Lima :  habt.  1,602. 

Paohacamac,  {Pacha  mundo,  tierra,  lugar  : 
camacc  el  Ser  Supremo,  invisible  que  d4 
vida,  el  criador.  Q.)  pbl.  capital  de  este 
distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  de  Lima: 
habt.  1,123  A  57m.  alt.  y  1  leg.  (5  ^  k.)  al 
N.  de  Luria.  Cerca  de  este  pueblo  exis- 
ten  las  c^lebres  roinas  del  templo  de  Pa' 
cha-camac,  anterior  d  la  epoca  de  los  Li- 
cas. 

Pachacamac,  isla  i  los  12<'.18'*  40'  lat.  y  79*» 
16"  64'  long. 

PachaeancinO)  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima, 
dist.  Magdalena. 

Pachacayo,  hacienda  de  ganado,  Dpt.  Ju- 
nin,  prov.  Jauja,  dist.  Yauli:  &  8606^. 
de  altura. 

Pachacato,  aid.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 
Jauja,  dist.  Huaripampa:  habt.  806. 

Pachacayo,  pnente  sobre  el  Jauja,  Dpt.  Ju- 
nin, prov.  Jauja,  dist.  Huaripampa. 

Pachacof  pa^  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Piscobamba. 

PachaconaSf  distrito  de  la  provincia  de]Aii- 
tabamba,  Dpt.  Apurimac:  habt.  884. 

Pachaconas,  {Paclia  v^ase  el  significado  de 
esta  palabra;  cuna  aconsejar,  amonestar, 
encomendar,  predicar.  Q.)  pbl.  capital  de 
este  distrito  da  la  provincia  de  Antabam- 
ba,  Dpt.  Apurimac :  habt.  296. 

Pachaconas,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Ghapimarca. 

PachaeotO)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Becuay :  habt.  660,  con  los  de 
Catac  y  Yanayaco. 
Paghacoto,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Buldibuyo :  habt.  86 :  dista  de 
Buldibuyo  1  leg.  (6^  k.) 
Pachaeutl)  (tiempo  de  guerra.  Ay.)  aid.  y 
chac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist.  Cay- 
ma. 

Pachacay,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huari. 
Pachacut,  aid.  Dpt.  Ancachs ,  prov.  Huari, 

dist.  Llamellin:  habt.  67. 
Pachachaca,    {pacha  v^ase  esta  palabra; 

chaca,  rouco,  estar  ronoo.  Q.)  chac.  Dpt. 

Ancachs,  prov.  y  dist.  Pomabamba* 


Pachachaca,  hda.  mineral,  Dpt.  Hudnueo, 
prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  Banoa,  i  2  leg. 
(11  k.)  de  Chocota;  tiene  minas  y  vetas 
de  carbon  de  piedra,  cinabrio  y  plata, 

Pachachaca,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Yauli:  habt.  281:  dista  de  TanoA 
9  leg.  (64  k.);  y  2  (11  k.)  del  paeblode 
Saco. 

Pachachaca,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  pioT. 

Tarma,  dist.  Yauli;  &  4,108m.  alt. 
Pachachaca,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  proT. 

Castrovireyna,  dist.  Santiago  de  Cbocor- 

vos. 
Pachachaca,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  proT. 

Tayacaja  dist.  Mayoc. 
Pachachaca,  aid.   y  hda.   Dpt.   Apurimac, 

prov.  y  dist.  Abancay:  habt.  154. 
Pacliacliacaca.,  {Pacha,  v^ase  esta  palabn 

«aca  desencajar.  Q.)  rio  tributario  deLApu- 

rimac,  en  la  prov.  Andahuaylas :  nace  en 

el   angulo  que  for  man  las  Cordilleras  de 

Huanzo  y  Chumba;  sigue  con  rumbo  S.E. 

hasta  Lambrama,  y  de  aqui  v4  al  N.  0. 

hasta  tributar  sus  aguas  al  Apurimac  a  lot 

13°  25'  lat.  y  los  75°  long.,  mas  6  menos. 
PacliacouaS)   pbl.   Dpt.   Apurimac,  proT. 

Aymaraes,  dist.  Chapimarca. 
Pachachani,  hda.  y  aid.  Dpt.  Cnzco,  prov. 

Canchis,  dist.  Gheccacupi:  habt.  71. 
Pachachani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Usicayos. 
Pachachani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ituata. 
Pachachani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampi» 

dist.  Orurillo. 
Pachachiiiy  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Piscobamba:  habt.  369 
Pachachin,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Llumpa. 
Pachachin,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Sihuas:  habt.  356,  con  ki 
de  Paccha  y  Pueblo  Viejo. 

Pachachin,  aid.  y  est.  Dpt.  Hudnaco,  pror. 

HuamaJies,  dist.  Pinra:  habt.  152  con  loi 

de  BeUavista. 
Pachag;lli9  est.  Dpt.  Pono,  prov.  y  dist 

Asdngaro. 
Pacha^Df  chac  Dpt.  Libertad,  prov.  Haa- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Cbnco. 
Pachaje  Chico,  hda.  Dpt.  Pimo,  prov. 

garOj  dist.  Putina:  habt.  113« 


PABE 


644  — 


FAJA 


ehata,  acusativo  de  paeeha  arroyo,  chorro 
d6  agua — paechatfila  agna  que  corre.  Q.; 
gi  68  corrupcion  de  Pachachitha  en  Ayma- 
rA  significa  parir  gemelos)  no  tributario 
del  XJcayali  por  la  izquierda  a  los  8**  43' 
80"  lat.  y  76«  52'  5i"  long.  &  164m.88 
alt.:  la  variacion  maguetioa  en  este  pun- 
to  es  de  8*  45*  40"  al  E.;  corre  como  200 
millasalN.N.E.  hasta  tributar  sus  aguas 
al  Ucayali.  E«  formado  por  los  rios  Po- 
zuzo,  Mayro,  Picbis,  Huancabamba  y 
y  otros.  Desde  el  puerto  del  Mayro  no 
presenta  grandes  dificultades  para  su  na- 
vegacion  por  vapor,  pues  tiene  una  cor- 
riente  poco  mas  de  dos  millas  por  bora : 
ik  las  orillas  de  este  rio  babitan  los  salvajes 
Casbivos,  que  son  foroces  y  traidores,  los 
Burinahuas  y  los  Cunibos:  dista  274  ^  mi- 
llas de  Sarayacu. 

PaohiSd)  distrito  de  la  provincia  del  HuaJUa- 
ga,  Dpt.  Loreto;  habt.  1,084. 

PaclliSfl)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  del  Huallaga,  Dpt.  Loreto:  si- 
tuado  una  legua  abajo  de  Huicongo  y  Lu- 
pura  A  la  izquierda  del  Huayabamba  y  A 
2  leguas  (11  k.)  Antes  de  la  confluenda 
de  ^ste  con  el  Huallaga:  habt.  874,  de  la 
tribn  de  Hibitos. 

Paohisa,  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Tabaoonas. 

PachlJUlf  cbac.  Dpt»  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Caras. 

PftdmayUaV)  ohac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Huayllacayan. 

Fachncolea)  minaa  de  plata,  Dpt.  Ancaohs, 
prov.  Huaras,  dist.  Garbuas. 

Paehnoolliaimineral  de  plata  inmediata  A  la 
de  Ecop,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist,  Carhuas. 

Paehuy^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Independenda. 

PlBClinyaoii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua« 
ras,  dist.  Bestauracion. 

Padiiy ,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco,  dist. 
Salpo:  habt.  22:  i  5  leg.  (28  k.)  de  Salpo. 

PadeTon,  chac.  Dpt.  y  prov.  Gajamarca.  dist. 

GhetUla. 
Padebon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Moro. 
Paderon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

difit.  Gwoa* 


Padtn^  hda.  Dpt  Cajamaroa,  prov.  Choti, 
dist.  Llama:  habt^  297,  con  los  de  Cojim 
y  Conchague. 

Padre  Iipiacio,  isla  en  el  rio  Palcam,  poeo 
arriba  del  Mayro:  cerca  de  esta  iala  enia 
un  rio  como  de  8ni«  de  aucho  que  mot 
de  mucha  altura,  y  al  encontrarseoon  qu 
pena  forma  una  hermosa  cascada  entn 
un  tupido  bosque. 

Padre  isla,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bi^o  Anift- 

zonas,  dist.  Iquitos. 
Pafres,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  AooDAyo, 

dist.  Bondocan :  habt.  267. 
Paj^CS)  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  ydi«i.0iQ8- 

coihabt.  110:  4  6  leg.  (88^  k.)  de  Otmeo. 
Pagananl,  mina  de  plata  y  oobre  al  S.  dd 

pueblo  de  Huachis,  Dpt.  Ancaohs,  piof. 

Huari,  dist.  Huachis:  ley  160  m. 
Paicay^  aid.  Dpt.Piura,  prov.  Ayafaaca,di8L 

Ghalaco. 
Pa^ydiaca,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hair 

llaga,  dist.  Tingo  Maria:  habt.  18. 
Pag^ypamiNly  chac.  Dpt.  Gajamarca,  pior. 

Ghota,  dist.  Llama. 
Pa^yracnif  chao.  Dpt.  Gajamarea,  pro^. 

Ghota,  dist.  Llama. 
Pagdibamlia,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  pm. 

Ghota,  dist.  Qneroeoto:  habt.  448,  con  ki 

de  Paltic  y  Obraje. 
PagnahiTeaf  o^^a©-  ^*«  Ancaohs,  pror.  j 

dist.  Pomabamba. 
Pakomonte,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Fi- 

taz,  dist.  Tayabamba. 
Pahscap)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoa- 

ras,  dist.  Becuay. 
Pahqa,  y  Gahnish,  est.  Dpt.  Ancachs,  pior. 

Huaras,  dist.  Mangas:  habt.  266. 
Pabnachan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  ftof,  Tir 

llasca,  dist.  Pampas. 
PahuacUapii  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  dnni* 

vivilcas,  dist.  Golquemarca. 
Pahaanta^  mina  de  plata  en  la  CardillKa, 

Dpt.  y  dist.  Tarapaoi:  ley  20  m. 
Pahnanta^  aid.  Dpt.  y  dist.  Tar^adL-fis- 

ta  de  Ta]:apac&  16  leg.  (89  k.) 
PalinillaS)   chac.  Dpt.   Gajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Bellavista. 
Pahnncha,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  &*• 

Asingaro. 
P&Jarobobo,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Pfcyta. 

dist.  QuerocotiUo:  habt.  19. 


PALC 


646 


PALC 


Palca,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 

dist.  Laramate. 
Palca*  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Huayllati. 
Palca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Ocongate. 

Palca,  pbl.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa: 

habt.  118. 
Palca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov,  Lampa,  dist. 

Nunoa. 
Palca,  est.  Dpt.  Puno,  .prov.  Lampa,  dist. 

Ayaviri. 
Palca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 
OUaohea:  la  quebrada  que  Ueva  el  mismo 
nombre  de  Palca,  es  la  mas  occidental 
de  la  provincia,  estii  dividida  de  la  que- 
brada de  Marcapata  por  unos  cerros. 
Palca,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pau- 

carooUa. 
Palca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

diet.  Lari. 
Palca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Callali. 
Palca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Tisco. 
Palca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Camana, 
dist.  Huanuhuanco:  habt.  112,  con  los  de 
Huambo. 
Palca,  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Pa- 
chia,  d  los  17*  45'  6"  lat.  y  72*>  21'  86" 
long.:  d  2,961m.  alt.:  habt.  782:  dista  de 
Tacna  12  leg.  (66  i  k.);  de  Pachia  8  leg. 
(44  i  k.) 

Palcabamba,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Ootabambas,  dist.  Haquira. 
Palcabamba,  hda.  cocal,  Dpt.   Puno,  prov. 

SAndia,  dist.  Phara,  Aorillas  delrioHua- 

rihuari. 

Palcacancha,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Cangallo,  dist.  Vischongos:  habt.  97. 

Palcacc,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay  dist.  Gurahuasi. 

Palcahaaran,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma  dist.  Acobamba. 

Palcamayo,  (reunion  6  confluencia  de  dos 
rios.  Q.  y  Ay.)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Acobamba:  habt.  668:  dista  de 
Tarma  5  leg.  (28  k.);  de  Picoy  2  (11  k.); 
de  Pasco  18  (72  i  k.) 

Palcamato,  tambo,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  diet,  Marcapomacooha :  habt.  6. 


Palcapampsi)  chac.  Dpt.  Apurimac,  proT. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Palcapampa,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist 

PaucarcoUa:  habt.  15. 
Palcapampa,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno: 

habt.  55. 

Palcapampa,  hda.   Dpt.    Arequipa,  pror. 
Union,  dist.  Huaynacota. 

Palcapampa,  est.  Dpt.  Arequipa,  proT.  Cay- 
lloma, dist.  Tuti. 

Pa  leas,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes,  dist.  Lircay :  habt.  68. 

Palcas,  asiento  mineral,  Dpt.  HnancaTelic^ 
prov.  Angaraes,  dist.  Lircay:  habt.  12. 

Palcasu,  rio  tributario  del  Pachitea  por  Ii 
izquierda,  &  los  9«  54'  9"  lat.  y  77'  19'  r 
long,  d  188m.86  alt.  Desde  su  confiaeoeii 
hasta  Iqiiitos  hay  956  millas;  la  agnja  n- 
ria  7''  84 '  al  E . :  cerca  del  Mayro  su  aochozt 
es  de  24  metres.  Tiene  su  orfgen  en  el  Cer- 
ro  de  la  Sal  &  los  10«  30'  lat.  y  74«80"  long.: 
su  direccion  general,  dntes  de  sa  conflneQ- 
cia  con  el  Mayo,  es  de  Sur  i  Norte:  tiene 

'  varies  tributaries;  su  corriente  es  de  4 
pies  por  segundo;  sin  embargo  es  peHgro- 
sa  su  navegacion  por  ser  su  fondo  de  rod 
en  algunos  puutos.  Despues  de  sn  reu- 
nion con  el  Mayro  y  el  Pozuzo  varia « 
curso  hdcia  el  Este,  dando  machas  vnd- 
tas  y  rodeos  hasta  su  reunion  con  el  Pi- 
chis;  de  tal  suerte  que  en  linea  recta  sob 
se  avanzan  12  ^  millas  cuando  se  ha  oi* 
vegado  con  tales  rodeos  25  y  su  direockm 
varia  en  todos  los  rumbos. 

Los  drboles  que  hay  en  sns  onllas  sen 
tan  corpulentos  que  de  uno  de  ellosfebri«^ 
el  P  Calvo,  ima  balza  de  12  meUw  de  lar- 
go y  lm.20  de  ancho.  Para  reunirse  can 
el  Mayro  pasa  entre  los  cerros  de  San  Ua- 
tias  por  la  derecha  y  el  de  Santa  data 
por  la  izquierda. 
PalcatambOy  cero  mineral  en  el  distritode 
Cochamarca,  prov.  Cajatambo,  Dpt  An- 
cachs. 

Palcatira,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabajv 

dist.  Ayapata. 
Palcatira,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y dist.  Asan- 

garo. 
Palcay,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Andir 

huaylas,  dist.  Chincheros:  a  7  leg.  (89  h.^ 

de  Chincheros;  y  ^  (8  k.)  de  Piscobainb*. 


PALO 


648  — 


PALT 


Palhas,  hda.  Dpi.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Uraca:  habt.  18. 
Palmayoc,  hda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacucho:  habt.  88. 
PalmillO)  cbac.  Dpt.  Libertad,  proy.  Tra- 

jillo,  dist.  Chocope. 

Palmo,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 

mayo,  dist.  San  Pedro. 
Palmo,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Trujillo:  dista  de  TrujiUo  i  leg.  (1  J  k.). 
Palmo,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Santa, 

dist.  Moro. 
Palmo,  bda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
Palo,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Ca&ete: 

babt.  68. 
PaloblancOy   aid.  y  bda.  Dpt.   Piura,  prov. 

Ayabaca,  diet.  Cumbicus :  babt.  498. 
Paloblanco,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayaba- 
ca, dist.  Suyo. 
PaloletrerO)  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lsunbaye- 

que,  dist.  Motupe. 
Paloma,  cerro  con  vetas  de  cinabrio,  i  leg. 

(8  k.)  al  Oeste  de  la  mina  de  Santa  Bar- 
bara, Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica. 
Paloma,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Caja:  habt.  169. 
Palomahuasi,  cbac.   Dpt.   Huancavelica, 

prov.  y  dist.  Castrovireyna. 
Palomani,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Checca. 
Palomar,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

TrujiQo. 
Palomab,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Urubam- 

ba,  dist.  Ollantaytambo. 
Palomab,  uno  de  los  distritos  en  que  estd  divi- 

dida  la  ciudad  de  Arequipa:  habt.  1,925. 
PalomareSf  cbac  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Ate :  habt.  6. 
Palomabes,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Lurigancho:  habt.  12. 
Palomayoc,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  96. 
Palomino,  hda.  de  cana,  Dpt.  Lambayeque, 

prov.  Chiclayo,  dist.  Sana. 

Paloiono,  chac.  Dpt.   y  prov.  Lima,   dist. 

Magdalena:  habt.  5. 
Paloiono,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Urcos:  habt.  198. 
Palominos,  islotes,  i  los  12°  8'  20'*  lat.  y 

79«  86"  4*  long,  cerca  de  la  isla  de  San 

Lorenzo. 


Palos,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:  habi 40. 
Palo-santO)  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  AyaWa, 

dist.  GhaJaco  :  habt.  80:  dista  de  SuDioa 

28  i  leg.  (131  k.);  de  Papayal  6  (88  ^k.j. 
Palo-santo,   (isla)  aid.  Dpt.  Piura,  proT.  j 

dist.  Tumbes. 
Palo-santo,   aid.  Dpt.   Cuzco,  pro?.  Clio, 

dist.  Lares:  habt.  16. 

Palo-seco,  est.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Poma- 
bamba,  dist.  Sihuas :  dista  de  PoiBftboi- 
ba  5  leg.  (28  k.) 

PaiiO-sbco,  hda.  de  cana,  Dpt.  Anoaohs,  pm. 
Santa,  dist.  Chimbote. 

Palpa^  hda.  de  cana  Dpt.  Lima,  proT.Ckn- 
cay,  dist.  Aucallama:  habt.  582:  estaim- 
da  al  puerto  de  Ghancay  por  anaUan 
ferrea  construida  recientemente  j  paesta 
al  servicio  del  publico  por  su  propio  dn«BO. 

Palpa,  distrito  de  la  provincia  y  Dpi  da 
lea :  habt.  4,044. 

Palpa,  (paupalU  la  puesta  del  SoL  AJ•;pi^ 
pa  canon  de  pluma,  pluma,  ala.  Q.)  pibL 
capital  de  este  distrito  de  la  provincial 
Dpt.  de  lea  A  882m.  de  alt. :  habi  1178: 
dista  de  Lima  75  leg.  (418  k.);  de  kail 
(111  i  k.) 

Palpa,  rio  nace  en  los  cerros  de  Lamnate, 
provincia  de  Lucanas,  Dpt.  Ayacaeha,  j 
despues  de  reunirse  con  varios  riosdatBi 
parte  y  con  el  de  Nasca,  desembooa  en  d 
mar  un  poco  al  Sur  de  la  punta  de  SaacK 
algunos  lo  llamau  rio  de  Nasca. 

Palpapaloa^  est.  Dpt.  Arequipa,  proy.  Ca^- 
lloma,  dist.  Tisco. 

Palparo,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  j  &1 

Gotabambas. 
Palpas,  pbl.  Dpt.  Ancaohs  prov.  Q^atea- 

bo,  dist.  Oorgor :  habt.  71 :  dista  de  Gor- 

gor  5  leg.  (28  k. 
Palpas,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajataaibo. 

dist.  Oyon:  habt.  89:   A  media  leg.  (8V' 

de  Pachangard. 
Palpo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  r  3i?t. 

Huaylas. 

Palquilla^  hda.  Dpt.  Guzeo,  proT.  Qsis^- 

canchi,  dist.  Urcos. 
Palqttilla,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Tankt 

dist.  Esuque :  habt.  189. 
Palquitay  est.  Dpt.  Arequipa,  prat.  C^- 

Uoma,  dist.  Lari. 
Palta  I  (paUta  sobomo  que  se   a^ra(a  a  la 


PALLA 


650 


Pallallay  (cosa  liana  como  una  tatta.  Ay.) 

pbl.  Dpi.  y  prov.  Huancavelica,  dist.  Aco- 

ria:  habt.  260. 
Pallalla,  est.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Santo  Tomas. 
Pallalla,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 

cuito :  habt.  270. 
Pallallamayo,  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov. 

Gaylloma,  dist.  CallaJli. 
Pallallaqae^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 
Pallallaqub,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Cbucuito. 

Pallallaqui  $  mina  de  plata  en  mantos  al 
Sur  de  Puno;  ban  producido  mucho. 

PallalllmayO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Umachiri. 

Pallalluyo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 
ro,  dist.  Ban  Anton. 

pALLALLUYo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Tisco. 

Pallamarcaf  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Cbota,  dist.  Querocoto :  babt.  48. 

PaUail)  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Celen- 
din,  dist.  Cbumucb :  babt.  888. 

PaUaucata^  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Pa- 
rinacocbas,  dist.  Pacapausa:  babt.  117. 

Pallancliacraf  distrito  de  la  provincia  de 
Pasco,  Dpt.  Junin:  babt.  5,814. 

Pallanchacba,  (fundo  de  indios  nobles.  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  provin- 
cia de  Pasco,  Dpt.  Junin :  dista  de  Hua- 
riaca  2  leg.  (11  k.) 

Pallapalla^  obac,  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La 
Mar,  dist.  San  Miguel. 

Pallapalla,  bda.  mineral,  Dpt.  Ayacucbo, 
prov.  Parinacocbas,  dist.  Pacapausa:  babt. 

176. 
PallapaTi  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Pariacoto. 
PoIIapnyo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvi- 

vilcas,  dist.  Livitaca. 
PallareS)   mina  de  plata  en  el  Dpt.  Anca- 
cbs, prov.  Huari,  dist.  Cbavin. 
PallaramU  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 

vivilcas,  dist.  Ccapaccamarca. 
PallamniiyoCf  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Pallasa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubamba, 

dist.  Ollantaytambo :  babt.  24. 
Pallasca^  provincia  del  Departamento  de 


—  PALLA 

Ancacbs.  La  antigua  provincia  deOm- 
cbucos  fu6  dividida  en  dos,  por  ley  de  21 
de  Febrero  de  1861 :  4  la  una  se  le  di6  el 
nombre  de  Pomabamba,  y  d  la  otra  el  de 
Pallasca:  ^bta  confina  por  el  N.  conk  pro- 
vincia de  Huamacbuco  del  Departamento 
de  la  Libertad;  por  el  S.  con  la  de  HuaylM: 
dividida  en  gran  parte  por  el  no  de  Hqa- 
ras,  Cbnquicara  6  Tablacbaca ,  llunftdo 
despues  de  Santa;  por  el  £.  con  parte  de 
la  de  Pomabamba,  sirviendo  de  Kmiieli 
cumbre  de  la  Cordillera;  y  por  el  0.  con 
la  de  Huamacbuco,  sirviendo  de  lindte 
el  citado  no  de  Santa  6  Gbuquicara.  8n 
Capital  la  Villa  de  Corongo. 

El  descuido  6  la  falta  de  atencion  con 
que  se  ban  dictado  y  redactado  caai  todie 
las  leyes  sobre  demarcacion  politica,  can- 
sa  la  confusion  6  anarquia  que  bay  rea- 
pecto  al  n&mero  de  los  distritos  de  esta 
provincia,  lo  mismo  que  de  la  de  Pomar 
bamba.  Segun  la  ley  citada  de  21  de  Fa- 
brero,  la  provincia  de  Pallasca  es  fonnar 
da  de  los  siguientes  pueblos,  que  conside- 
ramos  como 

niSTBiTos: 

Hifct. 

Cabana ^^^ 

Corongo ^^"^ 

Huandobal ^^^ 

Lacabamba *® 

La-Pampa ^^ 

Llapo a.WO 

Pallasca 7,1M 

Pampas 1»*^ 

Puyali ^ 

Tauca ^^ 

Total  habt 25.6T0 

porque  si  ^stos  no  fueran  distritos  resolto- 
ria  que  esta  provincia  no  tenia  diatntoi 
sino  pueblos,  sin  clasificacion  politica;! 
si  se  bubiera  querido  conservar  los  anti- 
guos,  debi6  expresarlos  la  ley;  por  et» 
mucbos  considoran  solo  como  distritoa  m» 
siguientes: 

Cabana.  Llapo. 

Corongo.  Pallasca. 

Tauca. 

En  este  tiltimo  supuesto  loa  pueblos  i 
Puyali,  Pampas  y  Lacabamba  pertenect- 
rian  al  distrito  de  Pallasca: 


PALI 

La  Pampft  al  de  & 

Huondoval  al  de  ( 

peotivos  aldeoB,  haoi 

La  provinoia  esttl  < 

m^os,  entre  los  8°  8'. 

y  80°  86'  long,  forma 

oomo  de  129  legnas, 

Btt  poblaoion  resulta  c 

Labit&ntes  por  cada  It 

Ed  esta  proTmoia  » 

eionea  con  los  nombr 

taneias;  &  estae  las  ' 

Aldeas,  pot  lo  dioho 

liniinar. 

Gran  nAmero  de  Ic 
ponen  esta  provinda 
de  la  oonquiata. 

La  proTinoia  ooapa 
d«  pasa  la  GordiUiTa  j 
ee  may  qnebrada:  en 
peramente  es  eomami 
hoyadae  6  qnebrada  < 
te;  por  lo  mlBmo  sos  } 
DO  vegetal  son  variad 
aEdcar  basta  la  oebad 
malbay  baBtantegau 
no  y  yegnariso.  Ed  e 
majrica:  ee  enoaent 
d«  plata,  oobre,  fieiro 
7  otros  raetales,  y  vari 
en  el  rio  Chnqnioara  q 
onzaB :  tambien  ae  en< 
nerales. 

Fallattca,  oomo  las 
del  Oepartamento  de  1 
deceit  caartdo  se  term 
earril  de  Cbimbote  A  £ 
Hay  iin  Sab-Prefei 
mando  poUtioo  de  la  p 
de  1.*  Lmtancia  admk 
lo  eclesiaetioo  eati  di 
gnieDtes 

ouBios: 
Cabana. 
Corougo. 

Tanca 

todos  estos  Curatoa  ee 

tido  Alto  de  Ooncbucos 

Hay  15  Escnelas  para  hot 

4  ■         >    mo] 


PAMA 


—  652  — 


PAMP 


Pallcca,  est.  Dpi.  Apurimac,  prov.  Anda- 

liuaylas,  dist.  Huancarama :  dista  de  Han- 

cararna  1  leg.  (5  ^  k.). 
Pallcca,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  OUachea:  habt.  100. 
Pallccaeaudia,  lida.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

y  dist.  Cangallo. 

Pallccacancma,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Cangallo,  dist.  Vischongos. 

Palleeachullo,  est.  Dpt.  Pimo,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  UmacLiri. 

Pallcahuasi,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Laramate. 

Pallccayaco,  (agua  dividida  6  donde  se  jun- 
•ta.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Tambillo :  habt.  282. 

Pallcoa,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas, dist.  Sancos. 

PaUcnilia)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Tisco. 

Pallceha,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri,  dist.  Santa  Eulalia. 

Pallectero,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Pampas. 

Pallipuquio,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucard. 

PalliYen,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Cajamarquilla. 

Pallpacachl,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Huayllati:  habt.  918. 

Pallpa-pallpa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Santo  Tomas :  habt.  148. 

Pallpata,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Pama: — Adviktencia:  las  siguientes  pala- 
bras  que  pVincipian  con  pama  deben  se^ 
cormpcion  de  pwma,  porque  en  Quechua 
y  AymarA  no  hay  una  sola  que  |principie 
con  las  sflabas  pama, 

"BhiiLk,  {pmna  leon  de  la  America,  casar  ani- 
males  feroces:  cierto  juego  llamado  jnima, 
Q.)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist.  Li- 
matambo. 

Pamaea,  hda.  mineral,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Oyon. 

Pamaeallanca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Ayapata. 

Pamaepampa,  chac  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 

Pamaily  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo. 
dist.  Pariahnanca. 


Pamaranra,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 
Paniarnmbi,  aid.  Dpt.  Pinra,  prov.  Ayaba- 

ea,  dist.  Chalaoo:  habt.  184. 
Pamapaqnio,  hda.  Dpt.  Apurimac,  proT. 

Andahuaylas,  dist.  San  Oer6nimo. 

PamUay*  chac.  Dpt.  Huancaveliea,  proT» 
Castrovireyna,  dist.  Huaytard. 

Pamimayo,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  proT. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

Paniini)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

Pampa  —  Esta  palabra  Aymard  y  Qneobu 
se  ha  adoptado  en  Castellano  en  el  scati- 
do  de  llanura,  sabana ;  pero  en  Qnechni 
tiene  varios  otros  significados,  \sXe&  oomo 
plaza,  cosa  comun  6  universal.  Cuaodo  It 
primera  letra  p  es  aspirada  signifiea  co- 
brir  6  tapar  con  ropa  6  tierra,  entemr, 
soterrar:  en  Aymard,  ademas  de  la  ae^- 
cipn  general  Aq  pampa  signifiea  tambien  el 
campo  aunque  no  est^  llano;  6  todo  d 
terrene  que  rodea  &  una  poblacion ;  b  qua 
estd  bajo  una  mesa  6  poyo:  enando  la  pa- 
labra pampa  estd  despues  de  la  partok 
negativa  signifiea  sinfalta,  sin  dada.  Debe 
tambien  advertirse  que  no  eiempre  es  ar- 
ticulo  la  palabra  la  que  d  vec^  precede 
al  sustantivo  pampa,  porque  en  Qaeehoa 
y  Aymard  hay  varias  que  forman  una  so- 
la palabra  compuesta  del  radical  Upa^  6 
Uapariy  6  cormpcion  de  yapan-y  v.  g.  2a- 
panpa  6  Uapampa,  6  yapanpa  signifiea  de 
todos,  cosa  del  comun,  en  Qnecbaa;  y  si 
es  Aymard  y  cormpcion  de  lappampi  aig- 
nifica  estar  molesto  por  las  piojoa  que  k 
comen.  T^ngase  presente  esta  AdurtmciA 
en  las  etimologias. 

Pampa,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Hnan- 
cabamba:  habt.  116. 

Pampay  asi  se  Uama  la  campina  de  la  eia- 
dad  de  Cajamarca. 

Pampa,  aid.  Dpi  Cajamarca.  prov.  Conta* 
maza,  dist.  Caacas:  habt.  294. 

Pampa  6  La  Pampa,  distritoda  lapronoda 
de  Cajabamba,  Dpt.  dtjamarca:  par  aer 
de  nueva  creacion  no  se  sabe  el  namero 
de  sus  habitantes  oonsideradas  enloftotroa 
distritos. 

Pampa,  cerro  mineral  de  plata,  Dpi  Liber- 
tad, prov.  Pataz,  diat.  Ghilia. 


PAMP 


654  — 


PAMP 


PAnpacanclia,  aid.    Dpt.   Anoacbs,  proY. 

Huari,  dist.  San  Luis :  habt.  147. 
Pampacvncha,   chac.   Dpt.    Aacaclis,  prov* 

Huaras,  dist.  Garhaas. 
Pampacancha,   chac.   Dpt.    Anoaohs,  prov. 

Huylas,  dist.  Quillo. 
Pampacancha,  chac.  Dpt.'Ancaohs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Gorgor. 

Pampacancha,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Chun- 
vivilcas,  dist.  Chamaca. 

Pampacara)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Pampacari,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ohunvi- 
vilcaj,  diat.  Chainiica, 

Pampacari,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 
dist.  Coaoa. 

PiUiPACARi,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 
lloma,  dist.  Yauque. 

Pampacochay  (laguna  liana  6  estensa.  Q.) 
cerro  mineral  en  el  distrito  de  Garas,  prov. 
Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 

Pampacocha,  cerro  en  el  Dpt.  de  Ancachs, 
prov.  Huaylas,  dist.  Garas:  a  2  ^  leg. 
(14  k.)  de  Caras :  hay  en  este  cerro  una 
mina  de  cinabrio:  fu6  trabajada  dntes, 
parece  que  es  pobre:  del  piso  de  la  mi- 
na se  desprende  mucho  dcido  carbonico 
que  hace  peligroso  el  entrar  en  ella. 

Pampacocha,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Caras. 

Pampacocha,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta, 
dist.  Arahuay:  habt.  229. 

Pampacocha,  est.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Paucartambo ,  dist.  Golquepata :  habt. 
96. 

Pampacocha,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

Pampacocha,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Union,  dist.  Toro :  habt.  9f5. 

Pampacocha,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gas- 
tilla,  dist.  Viraco. 

Pampacoica,  distrito  de  la  provincia  de  Gas- 
tiUa,  Dpt.  Arequipa:  habt.  8,877. 

Pampacolca,  pbl.  capital  deeste  distrito  de  la 
provincia  de  Castilla,  Dpt.  Arequipa:  habt. 
2,556.  Por  su  buen  temperamento  y  si- 
tuasion  al  centro  de  la  provincia  estd  Ua- 
mada  &  ser  la  capital :  cerca  del  pueblo 
viven  algunos  indios  que  conservan  las 
oostumbres  primitivas  y  atin  sus  creencias 
7  supertiaiones  religiosas. 


Pampa  colarada,  est.  Dpt.  Libertad,  pror. 

Huamachuco,  dist.  Sartinbamba. 
Pampa  colobada,  Uanura   entre  Yautin  y 

Gamba,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa. 

Pampa  colorada  de  S.  Pedro,  mina  de  eo- 

bre  en  la  quebrada  de  Acari;i4  leg. 
(22  k.)  de  la  hacienda  de  Ghocavento,  Dpt 
Arequipa,  prov.  Camani,  dist.  Acari. 

Pampaeong^a,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anii, 
dist.  Limatambo:  habt.  182. 

PampaooriS)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hud- 
ta,  dist.  Luricocha:  habt.  418. 

Pampaoorral,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Caki, 
dist.  Lares :  habt.  62. 

Pampacmz,  est.  Dpt.  Ayaoucho,  prov.  Hoft- 
manga,  dist.  Quinua:  habt.  17. 

Pampa^ucho,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pan- 
ro,  dist.  Gollcha:  habt.  88. 

Pampacucho,  (rincon  llano.  Q.)  pbl.  Dpi 
Cuzco,  prov.  Paruro,  dist.  Omacha. 

Pampachacra,  hda.  Dpt.  Ancachs,  pror. 
Pomabamba,  dist.  Piscobamba:  habt.  816. 

Pampachacba,  chacs.  (varias),  Dpt.  Ancacb, 
prov.  Pomabamba,  dist.  Llama. 

Pampachacba,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ajacncb, 
prov.  y  dist.  Huanta.:  habt  473,  con  iot 
de  Huaysuy:  dista  de  Ayacucho  7  leg. 
(89  i  k.). 

Pampachacba,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ajacndio, 
prov.  Huamanga,  dist.  Quinua:  liabt  iL 

Pampachacba,  aid.  Dpt.  Arequipa,  "pov. 
Castilla,  dist.  Pampacolca. 

Pampachiri,rio;  nace  en  la  lagunade  Hue- 
cascocha  d  los  14''  26*  lat.  y  75''  50*  long, 
mas  6  m^nos:  corre  al  Sur  hasta  nnirse 
cerca  de  Chara  con  el  rio  que  baja  die  Ca- 
bana: sirve  en  parte  de  limite  entie  la 
provincia  de  Andahuaylas,  del  Dpt.  Apnn- 
mac,  y  la  de  Lucanas,  del  Dpt.  Ayacacbo. 

Pampachibi,  distrito  de  la  proviucia  de  An- 
dahuaylas, Dpt.  Apurimac:  habt.  4,408. 

Pampachibi,  (Uanura  fria.  Q.)  pbl.  capital  de 
este  distrito  de  la  provincia  de  Andahoij- 
las,  Dpt.  Apurimac:  habt.  890:  dista  it 
Andahuaylas  18  leg.  (100  k.) 

Pampachibi,  Ueva  este  nombre  la  rennioiide 
varias  aldeas  del  pueblo  de  Pitumarca  « 
el  distrito  de  Checcacnpi,  prov.  Candiis 
Dpt.  Cuzco :  habt.  687. 

Pampaehaay,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  H^ 
Paruro :  habt.  27. 


MMP 


656 


PAMP 


Pampaloa,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Iquioha:  habt.  197. 
Pampa-Ubrey  bda.  de  cana,  Dpt.  y  prov. 

Lima,  dist.  Carabayllo:  babt.  52. 
Pampalnmar,  cbae.  Dpi.  Ancacbs,  prov. 

Gajatambo,  dist.  Aquia. 

Pampalupef  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Pampalla,  cbao.  Dpt.  Lima,  proY.  Yauyos, 

dist.  Yinac. 
Pampallacta^  {pampa  Uanura  Uacta  andra* 

joso,   traposo.  Q.)  pbl.   Dpt.  Apurimac, 

prov.  Aymaraes,  dist.  Cbapimarca:  babt. 

897. 
PAMPALiiACTA,  aid.  Dpt.  Cu2co,  prov.  y  dist. 

Paruro. 
Pampallaota  6  PampaUata,  aid.  Dpt.  Cazco, 

prov.  y  dist.  Galea:  babt.'^86. 
Pampallaota  alta,  aid.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  y 

dist.  Galea :  babt.  108. 
P  ampallamaeo,  bda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y 

dist.  Anta:  babt.  10. 
Pampallanca,  est.  Dpt.  Apnrimao,  prov. 

y  dist.  Gotabambas. 

Pampa  del  Uano,  bda.  Dpt.  Ayaoucbo, 

prov.  Hxiamanga,  dist.  Tambillo. 

Pampallata  en  Panro,  aid.  Dpt.  Guzoo» 

prov.  y  dist.  Galea:  babt.  76. 

Pampallata,  aid.  Dpt.  Guzeo,  prov.  Galea, 
dist.  Pisae :  babt  64. 

Pampamachay,  rio  formado  de  los  varies 
arroyos  que  bajan  de  la  Gordillera  Neva- 
da del  Dpt.  Aneaebs :  se  reimen  con  el  de 
Huaripampa. 

Pampamarca,  bda.  Dpt.  Libertad,]  prov. 
Huamacbuco,  dist.  Mollepata. 

Pampamarcft)  (terreno  6  comarca  liana.  Q.) 
cbae.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Hnaras,  dist. 
Pararin. 

Pampamarea,  bda.  Dpt.  y  prov.  Hu&nuco, 

dist.  Gbincbao. 
Pampamaroa,  cbae.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta, 
dist.  Lampian. 

Pampamarca,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Haamanga,  dist.  Tambillo:  babt.  141. 
Pampamabca,  aid.  Dpt.  Ayaonebo,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Ancara:  babt.  267. 
Pampamarea,  pbl.  Dpt.  :Apnrimac,  prov. 

A3rmarae8,  dist.  Gballbnanca:  babt.  125. 

Pampamarca)  est.  Dpt.  Gnzco,  prov.  Cbun- 
'viyileas,  dist.  Livitaca. 


Pampamabca,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  GhoBTi- 

vilcas,  dist.  Cbamaca. 
Pampamabca,  cbae.  Dpt.  Guzco.  prov.  Chtm- 

vivilcas,  dist.  Gcapacmarca. 
Pampamabca,  distrito  de  la  provinciade  Cm* 

cbis,  Dpt.  Guzco:  babt.  2,164. 

Pampamabca,  pbl.  capital  de  este  distrito  d« 
la  provincia  de  Gancbis,  Dpt.  Guzco:  i  b 
orilla  de  la  laguna  de  su  nombre:hftbi 
421;  y  con  lossuburvios  mas  6  menos  di^ 
tantes,  conocidos  con  el  nombre  de  Pabe- 
Uon,  Gbacamayo,  Pamparque  y  Esectai 
280  babt.  mas. 

Pampamabca,  laguna  en  la  provincia  kymr 
raes,  dividida  por  una  lomada  de  la  lagn- 
na  de  Mosocllacta.  Esta  laguna  es  reEio 
de  un  lago  que  debi6  cubrir  en  dempof 
remotos  la  gran  pampa  de  Yanaoca. 

Pampamarea,  distrito  de  la  provincia  deh 
Union,  Dpt.  Arequipa :  babt.  1,722. 

Pampamabca,  pbl.  capital  de  este  distrito  dc 
la  provincia  de  la  Union,  Dpt.  Areqiu|a: 
habt.  612. 

Pampamabca,  punas,  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Union,  dist.  Pampamarca :  babt.  98. 

Pampamayo,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Casta, 
dist.  Atavillos  Altos :  babt.  9. 

PampamleOy  bda.  Dpt.  Arequipa,  proT.  Cay- 
Uoma,  dist.  Sibuas. 

Pampa  Molida^  cbae.  Dpt.  y  prov.  TacBa» 
dist.  Sama. 

Pampa  MolinO)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Aco- 
mayo,  dist.  Pomacanchi:  babt.  52. 

Pampaily  cbae,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hna- 
ras, dist.  Garbuas. 

Pampan,  cbae.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  C^atam* 
bOy  dist.  Gbiquian. 

PampaU)  aid.  Dpt.  Hudnuco,  prov.  Hoa- 
malies,  disi.  Singa:  babt.  185. 

Panpana,  cbae.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co4a- 
bambas,  dist.  Tambobamba. 

Pampana,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
manga,  dist.  Acosvincbos :  babt  23. 

Pampa  de  Navas^  miua  de  plata  en  el 
ro  de  Jesus,  Dpt.  Gajamarca.prov.  j  ii»L 
Hualgayoc :  ley  20  m. 

Pampa  Xegra,  cbae.  Dpt.  y  prov.  Areqnipi. 
dist.  Yura. 

Pampa  Neoba,  uno  de  los  Gantones  en  qae 
esta  dividido  el  terreno  salitrero  de  Iqcx* 
que:  en  este Ganton  bay  17  salitrexmc  m- 


PAMP 


—  658 


PAMP 


despejada  idene  una  vista  deliciosa  qne  se 

extiende  hasta  el  mar:  habt.  760. 
Pampas,   aid.  Dpt.   Ancachs,  prov.   Huari, 

dist.  Cbaoas. 
Pampas,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Acas. 

Pampas^  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Atavillos  Bajos:  habt.  281. 

Pampas,  distrito  de  la  provincia  de  Yauyos, 
Dpt.  Lima :  habt.  8,888. 

Pampas,  pbl.  capital  deeste  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Yauyos,  Dpt.  Lima:  habt.  724 : 
d  8,401ni.  de  alt.  al  S.  S.  0.  de  Yauyos,  de 
donde  dista  17  leg.  (48  i  k.)  (por  Quis- 
que)  y  de  Caiiete  24  (183  J  k.)  por  Capi- 
llucas  y  Poliuza. 

PampaSf  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist* 
Chincha  Baja. 

PampaSf  (Antes  Vilcas.)  rio  tributario   del 
Apurimac,  por  la  izquierda,  d  los  18''  12' 
lat.  y  75"  8'  long,  mas  6  m^nos,  lo  for- 
man  dos  brazos  principales,  el  de  Pampa- 
chiri  que  sale  de  la  laguna  de  Huancas- 
cocha  &  los  14*  26'  lat.  y  75°  50'  long,  mas 
6  m^nos,  en  la  cordillera  de  Huanso:  cor- 
re  con  rumbo  N.  hasta  pocas  millas  aba- 
jo  de  la  aldea  de  Chiara,  Dpt.  Apurimac, 
en  donde  se  reune  con  un  rio  formado 
de  otros  dos  brazos;  elprimero  del  N.  que 
viene  de  la  cordillera  oriental  de  Castro- 
vireyna,  teniendo  su  orlgen  A  los  18°  80' 
lat.y  77°  long,  mas  6  m6nos. — Este  pun  to 
puede  considerarse  como  elnacimiento  del 
Pampas,  porque  es  el  mas  distante;  y  por- 
que  despues  aumenta  mucho  sus  aguas  con 
otros  rios  numerosos  tributaries :  corre  al 
E.  pasando  por  la  villa  de  Cangallo,  Dpt. 
Ayacucho,  con  el  nombre  de  Oolcamayo, 
hasta  su  confluencia  con  el  rio  de  Mayoc; 
en  este  punto  toma  el  rumbo  al  S.  liasta 
que  se  reune  con  el  rio  que  baja  de  Cabana 
y  que  oonfluyen  cerca  del  pueblo  de  Huar- 
caya,  en  que  toma  el  rumbo  al  N.  E.  y  se 
une  &  pocas  millas  abajo  con  el  rio  de  Pam- 
pachiri  que  baja  de  la  laguna  Huancasco- 
cha.  El  rio  que  baja  por  Cangallo,  recibe 
por  la  izquierda,  cerca  de  la  hacienda  y 
aldea  de  Carampa,  al  rio  Caracha.  Este 
^timo  rio  nace  en  la  cordillera  de  Cas- 
trovireynaen  los  18°  85'  lat.  y  77°  5'  long. 
jat^  ^  m^nos,  cerca  de  la  hacienda  de 


Caracha,  corre  al  E.  hasta  el  pueblo  de 
Sacsamarca  de  donde  continua  al  N.  has- 
ta unirse  con  el  de  Anco.  Desde  Chian 
el  rumbo  es  casi  Nbrte  hasta  la  confluen- 
cia del  rio  San  Miguel  a  los  18°  6'  lat.  t 
75°  50  longuas  mas  6  m^nos:  de  este  pun- 
to  corre  al  E.  hasta  su  confluencia  con  el 
Apurimac.  Sirve,  en  parte,  de  llmite  en- 
tre  los  Departamentos  de  Ayacucho  y 
Apurimac  y  en  particular  la  provincia  de 
Andahuaylas. 

Pampas^  chac.  Dpt.  HuancaveUca,  proT. 
Castrovireyna,  dist.  HuaytarA. 

Pampas,  distrito  de  la  provincia  de  Tayaca- 
ja  Dpt.  Huancavelica;  habt.  10868. 

Pampas,  ciudad,  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Tayacaja,  Dpt.  HuancaYeli- 
ca:  habt.  2,124. 

Pampas,  hda.  Dpt.  y prov.  Huancavelica,  disL 
Acoria:  habt.  22. 

Pampas,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pm. 
La  Mar,  dist.  San  Miguel :  habt.  676. 

Pampas  chloo»  pbl.  Dpt.  Ancachs,  proT. 
Huaras  dist.  Marca:  habt.  520. 

Pampa-seca^  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,proT. 
y  dist.  Pasco. 

Pampaslmain,  chac.Dpt.  Ancachs.  proi. 
Cajatambo,  dist.  Huancapon. 

Fampashuillaii,  chac.  Dpt  Ancachs.  pro' 
y  dist.  Huaylas. 

Pampas  nuevas,  aid.  Dpt.  y  prov.  Areqm- 
pa,  dist.  Tiabaya:  habt.  666. 

Pampas  del  SacramcBto,  se  dA  este  nom- 
bre i  la  gran  llanura  de  los  bosques  com- 
prendida,  entre  los  rios  Ucuyali  y  Him- 
llaga:  por  su  situacion  topogrAfica,  la  &' 
cilidad  de  comunicacion  que  prestan  ۤ- 
tos  gigantescos  rios,  sus  canos  6  cana3«t 
y  su  exsuberante  vejetacion,  estA  Ikmada 
A  ser  una  nacion  grande,  rica  y  poderosa; 
all!  todo  abunda,  mtoos  hombres;  cuanio 
6stos  los  pueblen,  variar*  su  aolitario  a*- 
pecto. 

Pampassi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ciji- 
tambo,  dist.  Andajes. 

Pampa  deSuran,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prot 
Cajatambo,  dist.  Huancapon. 

Pampas  de  vcntura,  chac.  Dpt.  Lirbertai 

prov.   Trujillo,   dist.  Ascope:   habt.  1^. 
dista  de  Ascope  1  i  leg.  (9  k.) 


PAN 


—  660 


PANLL 


Pancapata,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

diet.  Huanta. 
Pancamyo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 

ro,  diat.  Asillo. 
Pancauraref  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

cliiri,  dist.  San  Damian. 
Panci)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,   dist* 

Macari. 
Pantisania^  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Pacliangara. 
Panoo,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ollacliea. 

PanoollO)  est.  Dpt.   Puno,   prov.  Lampa, 

dist.  Pucara. 
Pancopaillba)  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov* 

Pomabamba,  diet.  Llama. 
Pancha,  punta  a  los  11*  15'  lat.  y  79^  32' 

64"  long. 
Panchalla^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
PanchanccO)   aid.   Dpt.   Ayacucho,   prov. 

Huanta,  dist.  HuamauguiUa. 
Panebapoiilfly  chac,  Dpt.   y  prov.  Lima, 

dist.  Carabayllo:  habt.  18. 
Panchapuero,  est.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha:  habt.  28. 
Panebia^  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Tabaconas. 
Panchinta^  aJd.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
PancbO)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Chiara:  habt.  96. 
PaaebO-hmO)  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist^ 

San  Juan  Bantista :   dista  de  lea  8  i  leg. 

(19  i  k.) 
Pande  azjicar,  Cordillera,  en  el  Dpt.  Piura, 

y  prov.  Huanoabamba. 
Fan  de  AztcAs,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Huayo. 
Pan  db  AztCAs,  morro  inmediato  a  la  ciudad 

de  Yungay  en  la  provincia  de  Huaylas.  Es 

c^lebre  por  haberse  dado  en   este  sitio  la 

batalla  entre  el  ejercito  Perti-chileno  con- 
tra el  Peru-boliviano  el  20  de  Enero  de 

1889. 

Pan  de  azCcar,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Vitoc. 

Pan  db  azCcar,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov- 
Convencion,   dist.  Echarate:   habt.  125- 

Pan  d£  AZtOAB,  oerro  en  el  camino  de  Ilo  a 
Moquegpia;  su  pie  6  base  estd  d  1020ni.  alt. 


PaildOf  mina  de  plata  en  Amaray  &  1  ^  leg. 
(8  k.)  de  la  hacienda  de  Quichas,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo:  sadi- 
reccion  N.  E.  80°;  inclinacion,  casi  verti- 
cal ;  ancho  0m.80  d  lm.20:  ley  desde  156 
d  404  m. 

Pando,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Hag- 
dalena:  habt.  9. 

Paiientfl)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caralwyft, 
dist.  Macusani. 

Pail^aravi,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist 
Nasca :  habt.  28. 

Fang^oay  montana  en  el  Dpt.  Junin,  pror. 
Jauja.  Esta  montana  es  tan  fertil  como 
las  demas :  se  siembra  el  arroz  y  creee 
sin  mas  agua  que  la  de  la  Uuvia:  desgn- 
ciadamente  es  muy  general  la  enferme- 
dad  de  la  Uta,  ocasionada  por  la  picadft 
de  un  animal  que  produce  una  Uaga  eu- 
cerosa.  Cuando  se  allane  un  poco  el  ea- 
mino  de  Huancayo  a  esta  montana  prch 
gresardn  esas  provincias ,  desde  que  se 
puedon  comunicar  con  el  Ucayali  eon  mai 
facilidad  que  por  otros  lugares. 

Panooa,  aldea  en  la  montana,  Dpt.  Jonin, 
prov.  Jauja,  dist.  Comas :  habt.  669. 

Pangoa,  rio,  que  con  otros  forma  el  Parene. 
Su  caudal  de  aguas  es  mayor  que  el  del 
Masameric  con  el  cual  se  reune  Uevando 
el  Pangoa  la  direccion  S.  S.  E.  al  K.  N- 
E.;  reunidos  llevan  el  rumbo  N.  E.  y  Iwt- 
go  N.  50^  E.  No  l^jos  de  eita  confioflB- 
cia  se  encuentran  grandes  piedras. 

Panfi^9  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Paiai, 
dist.  Huancaspata. 

Panj^ray^  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Phaco* 
dist.  Yauahuanca. 

Fanipacaii)  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.< 
desuyos,  dist.  Yanaqoihua. 

Panipiti,  (pana,  hermana  del  hermano ; 
ti  morir,  espirar;  pitu  par.  Q.;  pom 
bre  numeral  para  cosas  racionales;  pitm  de 
una  vez.  Ay.)  cerro  mineral  de  plftte  em. 
la  provincia  Angaraes,  Dpt.  Hnanc&^dli- 
ca:  ley  10  ^  12  m.:  algunas  tienen  oro. 

PauisOy  mina  de  plata  en  Santa  Bosa,  DfC 
Tarapaci,  dist.  Iquique:  ley  20  m. 

Panjachey  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tar- 
na. 

Panllevar^  chac  Dpt.  Arequipa,  prov.  b- 
lay,  dist.  Tambo. 


PAQU 


—  662 -r- 


PARA 


Pahna,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Santa  Bosa. 
Panajil,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Julcamarca. 
Pani)  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacasmayo, 

dist.  Guadalupe. 

Pano,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 

Llamellin:  habt.  95. 
Pafiobaniba,  chac.  Dpt.  Libertad,   prov. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
IHinos,   aid.  Dpt.   Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huari. 
PaoUOy  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete,  dist. 

Lunahuana:  habt.  1,164:  dista  de  Luna- 

huana  i  leg.  (8  k.). 
Papachacra,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Condesiiyos,  dist.  Chuquibamba. 
PapaquJ,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
Papannif   est.  Dpt.   Cuzco,  prov.   y  dist. 

Paucartambo. 
Papaya,  (cierto  4rbol  que  produce  una  £ru- 

ta  Uamada  papaya,  Q.)  aid.  Dpt.  Loreto, 

prov.  Huallaga,  dist.  Tarapoto:  habt.  25. 
Papayal,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.   Tiimbes, 

dist.  SarumiUa:  dista  deSullana  IT^leg. 

(97  k.);  de  Fernandez  4  (22  k.) 
Papayal,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.Huan- 

cabamba:  habt.  219. 
Papayal,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen* 

dist.  Tabaconas. 
Papayo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Tam- 

bo  Grande. 
PapelillOy  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.   Huamachuco,   dist.    Santiago   de 

Chuco:  al  E.  de  la  poblacion. 
Papillas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Mangas. 
PaposOf  salitreras  (8)  Dpt.  Tarapacd,  dist. 

Pica :  ley  20  7t. 
Paposo,  salitrera  en  el  Canton  de  la  Noria, 

Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica;  en  1872  pro- 

dujo  1 10,000 quintales,  en  1878— 280,000 

quintales:  dista  delpuerto  10  leg.  (55  i  k.) 

Papres,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayoi 

dist.  Bondocan. 
Paps^  cerro  junto  a  la  costa  de tiene 

494m.  alt. 

Papuja,  v6ase  Santiago  de  Papxtja, 
PaqnecCf  (debe  ser  corrupcion  de  pacchu 
que  se  pronuncia  pakue  abierto  y  quema- 


do  de  frio.  Ay.) aid.  Dpt.  Ayacucho, pm. 

y  dist.  Huanta:  habt.  741. 
PaquelmrcU)  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror. 

Huaras,  dist.  Beouay. 
Paqaellusi)  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cin- 

baya,  dist.  Ollachea. 

Paquellusi,  hda.  cocal,  Dpt.  Pono,  proT. 

Carabaya,  dist.  Ituata. 
Paquija,  (papuitha  quebrar.  Ay.)  piutaa 

los  15*  87'  50"  lat.  y  77*  2'  54"  long. 
Paqulsa,  (paquUha  quebrar.  Ay.)  Cordillen 

y  Hmite  con  Bolivia,  eu  el  Departamento 

de  Tacna:  dista  de  Arica  46  leg.  (2^k.); 

de  Llauca  5  (28  k.). 
Paqailla^   aid.  Dpt.   Lima,  prov.  G&lt^te. 

dist.  Lunahuana. 
Paquipampay  chac.  Dpt.  Cajamarca,  pm. 

Chota,  dist.  Llama. 
Para 9  (para  la  £rente;  phara  aspiracdo  mn* 

cho  lap,  significa   seco.  Ay.;  para  Uover. 

Q.)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  PomaUiC' 

ba,  dist.  Llumpa. 
Paba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Oajatambo 

dist.  Chiquian. 
Paba,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  LacanM. 

dist.  Sancos:  habt.  188. 
Paba,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabam- 

bas,  dist.  Ghuquibambilla. 
Paba,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
ParaC)  chac.  Dpt.  Anca<shs,  prov.  Hnaitt. 

dist.  Ayja. 
Pabac,  chac.  Dpt  Ancachs,  prov.  fiiianb 

dist.  Pampas. 
Parac,  hda.  mineral,  Dpt.  Lima,  prov.Haa- 

rochiri,  dist.  San  Mateo,  a  los  3711™*  ^e 

alt. 
Pakac,  mina  de  plata  en  la  quebrada  de  «- 

te  nombre,  Dpt.  Lima,  prov.  fliarxhin 

dist.  San  Mateo,  ley  de  45  a  50  m. 
Pabac,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesa- 

yos,  dist.  Chuquibamba. 
Paraca^  (paracaa  maiz  muy  bianco.  Aj.} 

chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y  diss. 

Castrovireyna. 
Pabaoa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dial 

Orurillo. 
Pabaca,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

Buyos,  dis.  Yanaquihua. 
PaiUCaSy  punta  d  los  18^  4r  40"  lat,  y  7?" 

48'  84"  long. 
Pabacas,  penlnsul 


PARA 


—  664 


PARC 


Parano,  chac.  Dpi.  Moquegna,  dist.  Ornate. 
Parantamay  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta. 

dist.  Atavillos  Bajos :  d  i  leg.  (1  J  k.)  de 

Huacoy. 
Paranif  ruinas,  del  tiempo  de  los  Incas  en 

en  el  cerro  6  altos  dc  Andamarca :  Dpt. 

Ancachs,  prov.  y  dist.  Pomabamba, 

PiBABA,  cerro  mineral  de  plomo  y  plata,  1 
leg.  (5  i  k.)  al  N.  0.  de  San  Marcos,  Dpt. 
Anoachs,  prov.  Huari,  dist.  San  Marcos, 

Parara  Anta,  miua  de  de  plata  y  de  cobre 
al  N.  E.  del  pbl.  de  San  Marcos,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huari,  dist.  San  Marcos :  ley 
25  A  500  m. 

Pabara,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 
Huacar. 

Pasara,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Arahuay. 

Pababa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 
ga,  dist.  Santiago :  habt.  19. 

Parara,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 
dist.  Santa  Lucia. 

Pababa,  aid,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo, 
dist.  Bondocan:  habt.  256. 

Pararan,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas,  dist.  Velille. 

Pararani)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Mara. 

Parabini,  hda.  Dpt.  Puno,  j)rov.  Asangaro, 
dist.  San  Jos^, 

Pararea,  distrito  d©  la  provincia  de  Parina- 
cochas,  Dpt.  Ayacucho:  habt.  1,686. 

Pababca,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Parinacochas,  Dpt.  Ayacu- 
cho: habt.  898:  dista  de  Coracora  12  leg. 
(67  k.);  de  Pausa  4  (22  k.) 

Pararca,  manantial  do'agua  termal  sulfuro- 
sa,  cerca  de  Chaypi,  prov.  Parinacochas, 
Dpt.  Ayacucho. 

Pararin,  distrito  de  la  provincia  de  Huaras, 
Dpt.  Ancachs:  habt.  1,448;  la  industria 
de  sus  habitantes  es  la  cria  de  ganado  va- 
cuno. 

Pababin,  pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaras:  a  2,950^-  alt.: 
habt.  509.  Este  pueblo  parece  ser  de  los 
anteriores  d  la  conquista:  es  muy  esca- 
so  de  agua;  dista  de  Pativilca  20  leg. 
(Ill  i  k.) 

ParaSy  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Huari, 


Pabas,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. Hoari,  iitlL 

Llamellin:  habt.  617. 
Pabas,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangdlo, 

dist.  Totos. 
Parasai^r,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Huamachuco,  dist.  Mollepata,  al  N. 

de  Mollepata. 
Parasani,  aid.  Dpt.  Pnno,  prov.  Lampt, 

dist.  Nuiioa. 

Paratay,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pom&bim- 
ba,  dist.  Llama:  habt.  869,  con  los  da  Bi^ 
chachin  y  otras. 

Paratia,  cerro  mineral  de  plata  en  la  pro- 
vincia de  Lampa,  Dpt.  Puno. 

ParatlCy  pbl.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa: habt.  191. 

Paraton,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Hnaaea- 
bamba,  dist.  Huarmaca :  habt.  56. 

Parca^  {parco,  toldo.  Q.  cosa  tordda.  Aj.) 
*  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Tayaeqa, 
dist.  Mayoc. 

Pabca,  aid.  (vice  parroquia)  Dpi.  Tanpafli, 
dist.  Mamina:  habt.  177. 

Parcaeancha,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hnaa- 

cavclica:  habt.  89. 
Pareahnanea,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist 

Pasco. 
Parcahuanca,  hda.  Dpt.   Ayacucho,  prot. 

Huamanga,  dist.  Acosvinchos :  habt.  70. 
Parcahnaim,  aid.  Dpt.  Junin.  prov.  Hoaa- 

cayo,  dist.  Colca :  habt.  240. 
Parcancha,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ia- 

canas,  dist.  Cabana. 
Parcani,  est.  Dpt-  Puno,  prov.  AsaaigaaR), 

dist.  San  Jose. 
Pareania,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  pnyr. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Pareap,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haayltfr 

dist.  Huasta:  habt.  168. 
Parca-parea,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Nuiioa. 
Parcas,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  HaarodnD, 

dist.  Santa  Eulalia. 

PareaSf  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aim- 

cay,  dist.  Lambrama. 
Parcais  chioo,  chac.  Dpt.  Lima,  pror.  Bte- 

rochin,  dist.  Santa  Eulalia. 

Parcatamancca^  est.  Dpt.  Puno.  pror.  y 

dist.  Asangaro. 
Pait^-ruinl  chac.  Dpt.  Ayacucho,  pror.  La* 

canas,  dist.  Sancoa. 


Pari 


--660  — 


PARI 


pxmU)  en  que  desagna  la  laguna  de  Junin 
y  di.  origen  al  rio  de  la  Oroya :  habt.  60. 

Paria,  chac.  Dpt.  AncacLs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Llampa. 

Paria,  mina  de  plata  al  S.  del  pbl.  de  San- 
Luis,  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Huari,  dist.  San 
Luis :  ley  12  a  70  m. 

Paria,  chac.  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Huaras, 

dist.  Independencia. 
Pabu,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Pabia,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay,  dist. 

Supe. 
Pabia,  cerro  con  vctas  de  cinabrio  d  15  leg, 

(83  i  k.)  de  la  mitia  de  Santa  Bdrbara, 

Dpt.  Huancavelica,  prov.  Angaraes. 
PASiAy'ost.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  San  Miguel. 
Pabu,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Mamiiia. 
Pariabaml)a,bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Ocobamba. 
Pabiabamba,  (Uanura  6  campo  de  gorriones. 

Q.)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Andahuay- 

las,  dist.  Chincberos:  babt.  200. 
PariaC)  rio  tributario  del  do  Huaras. 
Pabiao,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 

dist.  Bestauracion. 
Pabiac,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbiri, 

dist.  Carampoma. 
Pabiao,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes, dist.  Acobamba. 
Pabiao,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 

dist.  Luricocha. 
Parlacay  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 

dist.  Garbuas. 
Pabiaca,  laguna  en  la  provincia  de  Canta, 

Dpt.  Lima. 
Pariacaca,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari, 

dist.  Uco :  habt.  27G. 
Pabiacaca,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Yauyos:  a  4,388m.  alt.  al  0.  dela  laguna 

de  Paucarcocha :  el  term6metro  baja  has- 

ta  15°  de  ccro  en  la  noche. 
Parfa^alla,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov 

Angaraes,  dist.  Lircay. 

Paiiacancha^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Carhuamayo :  habt.  22. 

Pabiacancha,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Pampas:  habt.  21. 

Pariac-hirca,  mineral  en  la  provincia  de 
Pasco,  Dpt.  Junin,  d  5 leg.  (28k.)deHua- 
jiaca. 


Pariacolcap,  hda.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Quillo:  habt.  151. 
PariacotOf  distrito  de  la  provincia  de  Hui- 
ras,  Dpt.  Ancacbs :  habt.  908. 

Pabiacoto,  pbl.  capital  de  este  distrito  dela 
provincia  de  Huaras,  Dpt.  Ancaclis;  esti 
situado  en  la  vertiente  de  la  Cordillen 
Ncgra  d  932m.  de  alt.;  su  clima  y  prodnc- 
clones  son  propias  de  su  altora:  habt 
108 :  dista  de  Yautan  4  leg.  (22  k.). 

Pabiacoto,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Independencia. 

Pabiacoto,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Pampas. 

Pariaeli)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Sihuas. 

Pariachaca,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Haan>- 
chiri,  dist.  Carampoma. 

Pariachi)  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Ate:  habt.  94. 

Pariachncehu,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  j 
dist.  Pasco:  habt.  42. 

Paria^aji^o,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist 
Pomabamba. 

Pariahoca^  chac .  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoaj- 
las,  dist.  Huata. 

Parialinanca,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.Hoa- 
ras,  dist.  Garbuas:  habt.  815. 

Pabiahuanca,  (paria  gorrion.  Q.;  humM 
piedra  grande.  Ay.)  mina  de  pbita  en  A 
cerro  de  HuaytapaUanca,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaras,  dist.  Lidependencia. 

Pabiahuanca,  hda.  mineral,  Dpt.  Ay'^^yl'S 
prov.  Huaras,  dist.  Lidependencia. 

Pabiahuanca,  hda.  mineral,  DpL  JnniD,pFOf. 
y  dist.  Pasco :  habt.  55. 

Pabiahuanca,  distrito  de  la  provincia  de 
Huancayo,  Dpt.  Junin :  habt.  4,866. 

Pabiahuanca,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Huancayo,  DpiJumu 
habt.  290:  dista  de  Huancayo  13  k^. 
(72  t  k.). 

Pabiahuanca,  montaiia  en  la  provincia  d* 
Huancayo :  para  ir  &  esta  montana  se  pa- 
sa  la  Cordillera  por  una  abra  que  se  halla 
d  4655m.  alt. 

Pabiahuanca,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Janjak, 

dist.  Aypata :  habt.  272. 
Pabiahuanca,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel :  habt.  705,  oon  km 

de  Bocchas. 


PARI 


667 


PARI 


PftriahacrO)  aid.  Dpt.  Ancachs.  prov.  y 
dist.  Haari:  habt.  72. 

Pariamarca,  (lugar  6  comarca  de  gorrio- 
nes.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y 
dist.  Huancabamba:  habt.  828,  con  los 
deBapse:  distade  Huanoabamba  8  leg. 
(16  i  k.). 

Fabuicaboa,  no  tributario  del  Chota. 
Pabiamabca,   aid.   Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 

marca. 
Pabiamabca,  aid  Dpt.  Libertad.  prov.  y  dist. 
Hnamachnco,  a  8  leg.  (16  ^  k.)  de  Hua- 
machnco. 
Pabiamabca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad.  prov. 
Pataz,  dist.  Huancaspata:  habt.  691:  dis- 
ta  Ae  Huancaspata  4  leg.  (22  k.). 
Pabiamabca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Nepena. 
Pabiamabca,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Pabiamabca,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Ganta:  habt.  485. 
Pabiamabca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Cangallo,  dist.  Vischongos :  habt.  188. 
Plirianacoclia,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Maroapomacocha :  habt.  44. 
Parianeas^  aid.  Dpt.  Huanuco,  prov.  Dos 

de  Mayo,  dist.  Aguamiro. 
Pariantana)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Gajatambo. 
Pariap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Marca. 
Pariap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 
bo, dist.  Huayllacayan. 
Pariapata,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Becuay:  habt.  407. 
ParfapongO)  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Ghorrillos. 
Pariapueara,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andahuaylas,  dist.   Huancarama:   dista 
de  Huancarama  ^  leg.  (8  k.). 
Pariarca,  pbl.  Dpt.  Huanuco,  prov.  Dos 
de  Mayo,  dist.  Ghavin:  habt.  630. 

Pariajsh,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Sihuas. 

Pariatnra^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 
jatambo, dist.  Ocros. 

Pariayaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Bestauracion. 

PariCy  (de  Huantura)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov. 
Cancliis,  dist.  Tinta:  habt.  85. 


Paricasa^  rio  tributario  del  Santiago,  por 
la  derecha,  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bon- 
gara. 

Farihuana,  (una  ave  parecida  al  flamenco, 
con  plumas  blancas  y  rojas.  Q.)  chac.  Dpt. 
Libertad ,  prov.  Pataz ,  dist.  Huancas- 
pata. • 

PABmuANA,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  HuayliUas. 
FarilmaiiaSj  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Ayabaca,  dist.  Frias :  habt.  1057. 
Paribnanas  altos,  est.  Dpt.  Piura,  prov. 

Ayabaca,  dist.  Frias :  habt.  228. 
Faribnanca,  mina  de  oro,  plata  y  plomo, 

Dpt.  Libertad,  prov.  Huamaohuco,  dist. 

Mollepata. 

Farlina)  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  ' 

Huaylas :  habt.  116. 
Farln,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Cotaparaco. 
Farina,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Huayabamba. 
Paeina,  (parinad  parihuanacietto  animal  pa** 

recido  al  flamenco.  Ay.)  hda.  Dpt.  Puno, 

prov.  Lampa,  dist.  Santa  Eosa:  habt  86. 
Parina,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Ucubiri :  habt.  2. 

Farinacocbas,  {Purihuana-coeka  laguna  de 
Parihuanas  ave  parecida  al  flamenco.  Q.) 
laguna  al  0.  de  Pausa,  en  la  provinoia  de 
Parinacochas,  casi  al  pi^  del  nevado  de 
Sarasara  y  al  S.  S.  0.  del  de  Achatay- 
hua :  su  mayor  largo  es  como  de  12  mi- 
llas  de  E.  &  0.,  y  su  mayor  ancho  de  6  de 
N.  d>  S.;  estd.  en  una  hoya  formada  por 
unramal  de  la  Gordillera  que  baja  dela 
de  Huanso :  dista  15  leg.  (83  \  k.)  de  Co- 
racora. 

Pabinacoohas  mbnor,  laguna,  como  20  le- 
guas  (111  \  k.)  al  N.  E.  de  la  laguna 
grande. 

Farinacoebas,  antigua  provincia  del  Depar- 
tamento  de  Ayacucho.  Confina  por  el  N. 
con  Ifts  provincias  de  Aymaraes  y  Cota- 
bambas  del  Dpt.  del  Apurimac,  sirviendo 
de  limite  la  Cordillera  de  Huanso;  por 
el  S.  con  la  de  Camana  del  Dpt.  de  Are- 
quipa:  por  el  E.  con  la  de  la  Union  del 
Dpt.  de  Are<juipa,  y  por  el  0.  con  la  de 
Lucanas  y  ^^^  de  la  de  Camani,  divi- 
didas  por  e^  -jp  4^  ^^-^ca,  Uamado  ^ti^. 


PARI 


668 


PARI 


pnes  de  Ghala.  Sa  capital  la  villa  cle  P  aa- 
sa.  Gonsta  de  los  siguientes 

DISTBITOS : 

Habt. 
Chmnpi 2,424 

Colta 1,699 

Goracora.. 8,848 

Gorculla .' 1,461 

Lampa 8,605 

Oyolo 2,105 

Pararca 1,686 

Pacapansa 2,476 

Pausa 2,682 

PuUo 2,554 

Total  habt... 24,480 

Est&oomprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  W 16*  y  U^  55"  lat.  y  lo876*>  y  76<>  80' 
long,  formandoimasuperficiecomo  de  528 
legs,  que  oomparada  con  su  poblacion,  re- 
sulta  con  oasi  47  habts.  cada  leg.  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
oiones  oomo  en  la  de  Lucanas. 

Es  notable  6sta  provincia  por  el  lago 
que  la  i&  sn  nombre  y  por  los  elevados 
cerros  de  Sarasara  y  Achatahnay.  Aun- 
qne  sn  territorio  ocupa  la  parte  occiden- 
tal de  la  gran  Gordillera,  ^sta  extiende  al- 
gonos  ramales  que  forman  la  hoya  del  la- 
go  Parinacochas.  Es  muy  f^rtil  en  toda 
olase  de  productos  del  reino  vegetal :  tam- 
pooo  fialta  suficiente  ganado  que  se  con- 
sume en  las  provincias  vecinas.  En  el 
reino  mineral  es  muy  rico  en  toda  clase 
de  metales;  y  cuando  se  facilite  su  ex- 
portacion  por  la  vecina  costa  de  Ghala, 
serd  una  de  las  mas  ricas  del  Peru. 

Un  Sub-Prefecto  esta  encargado  del 
mando  de  la  provincia ;  un  Juez  de  1.* 
Instancia  administra  justicia.  En  lo  ecle- 
aiistico  est&  dividida  en  dos  partidos;  el 
uno  Uamado  de  Parinacochas  y  el  otro  de 
Pomatambos. 

OUBATOS  DE  PABINACOGHAS. 

Chumpi.  Pausa. 

Goracora.  Pacapausa. 

Lampa.  Pullo. 

Pararca. 

CABAT08    DE    POMATAMBOS. 

Ganculca.  Huaynacota. 

Gharcana.  Oyolo. 

Golta.  Pampamarca. 

Sayla. 


Hay  1  Oolegio  deinstruccion  me- 
dia para  hombres S.  8,200 

15  Escuelas  para  hombres...  »  9,000 

4  »         i    mugerea...  •  1,200 

Total  al  auo S.  13,400 

Las  Gontribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  2,568  soles,  por  los  siguientes 


ramos : 


Contribucion  Urbana S. 

Rustica * 

Lidustnal • 

Eclesiistica » 


87 

1,586 

551 

Ui 


Total S.    1568 

Parinacochas,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  pro?. 
Parinacochas,    dist.]|Ghumpi :  habt.  S)6. 

Parinacota^  pico  nevado  en  la  cadena  deloe 
Andes,  al  S.  S.  E.  del  Chacapall&ni,  tie- 
ne  4185ni.  de  alt. 

Parinacota,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica, 
dist.  Socoroma:  habt.  92:  dista  de  Arica 
40  leg.  (228  k.) ;  de  Socoroma  13  (li 
i  k.). 

Parinacota,  laguna  de  una  gran  extensifflit 
situada  al  pi6  de  la  Cordillera  del  De- 
partamento  de  Tarapac4 :  de  ella  naee  el 
rio  Sitani  que  se  dirije  d  Bolivia. 

Parinari,  distrito  de  la  provincia  del  Bijo 
Amazonas,  Dpt.  Loreto :  habt.  380. 

Parinari,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  del  Baj  o  Amazonas,  Dpt.  Loreto, 
&  la  orilla  derecha  del  Maranon,  a  los  i' 
42'  lat.  y  76<»  87"  29'  long.,  frente  i  un* 
isla  que  deja  el  rio:  es  abundante  en ri- 
veres.  Fue  fundado  en  1830  por  los  indios 
Cocamasy  tiene  400  habt.;  sirve  de  poff- 
to  6  embarcadero :  dista  de  San  Begis  20 
leg.  (Ill  i  k.);  18  (72  k.)  de  Baca  Mari- 
na: de  Urarinas  26  leg.  (145  k.);  de  }Iq- 
yobamba  102  (568  k.) 

Parinari,  cano  6  canal  natural  que  afloy* 
al  Maranon  por  la  izquierda;  es  navegahk 
para  pequeuas  canoas. 

Parifiaj  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Puefcfo 
Nuevo :  dista  de  lea  3  J  de  leg.  (4  ^  k.). 

Pariftas,  punta  a  los  4'*  40'  50"  lat.  y  8S* 
89'  51"  long.  Esta  punta  que  es  la  mas  0. 
de  la  America  Meridiodal,  fu^  descuhier- 
ta  por  Pizarro  en  su  primer  viage  de 
Tumbes  en  1527. 


PARP 


669 


PARU 


PasH^as,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Amotape:  distade  Amotape  lOleg.  (55^  k.); 

de Payta  18  (100  k.). 
Paris^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 

bo,  dist.  Challabamba :  habt.  70. 
1*11  lisa^  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Mayoc :  habt.  69. 

Parisa,  aid.   Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 

llo,  dist.  Canaria. 
Pabisa,  aid.  Dx)t.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 

dist.  Soras. 
Faritibaiuba,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Sihuas. 
Parma,  hda.  Dpt.  Puno,prov.  Lampa,  dist. 

Santa  Bosa. 
Paro,  fparu  la  parte  mas  tostada  del  asado. 

Q.)  rio,  algunos  le  dan  este  nombre  al  rio 

TJcayali:  vease  Ucat/alL 
Paro,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Huari. 
Pabo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Anta. 
Paro,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.    Carabaya, 

dist.  Ollachea. 
Parobainba,  distrito  de  la  provincia  de  Po- 

mabamba,  Dpt.  Ancachs:  habt.  1,619. 
Pabobamba,  (paru  la  parte  mas  tostada  del 

asado.  Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito, 

Dpt.   Ancachs,  prov.   Pomabamba:  esta 

situado  en  la  orilla  derecha  del  rio  que  de- 

semboca  en  el  Maraiion:  habt.  378:  dista 

de  Pomabamba  5  leg.  (28  k.). 
Parobamba,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Parobamba,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.   Challabamba:   habt.  50. 
Pabobamba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Limatambo. 
Pabobamba,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Ccolquemarca. 
Parobamba  chico^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Sihuas :  habt.  245. 
Parobamba  viejo,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Parobamba :  habt.  746. 
Parocan,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Urcos:  habt.  247. 

Pabocan,  hda.  Dj)t.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 

Sebastian :  habt.  9.   » 
Parococha^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acoma- 

yo,  dist.  Eondocan. 
ParosueloS)  hda.   Dpt.   prov.  y  dist.  lea: 

dista  de  lea  |  de  leg.  (4  i  k.). 
Parpa^  (parpa  pisar,   apretar  tierra.   Q.) 


chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist.  Pam^ 

pas. 
Parpacalla^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca, 

dist.  Pisac:  habt.  66, 
Pabpacalla,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paucartambo':  habt.  81. 

• 

Parpahualla,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Limatambo. 
ParpuilO)  (j^arpan  pison.  Q.)  aid.  Dpt.  Li- 
ma, prov.  Huarochiri,  dist.  Chorrillos. 
Parpayi  hda.  Dpt.  Cuzco,   prov.  Paucar- 
tambo, dist.  Challabamba  :  habt.  50. 
Pabpay,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov  Paruro,  dist. 

Huanoquite :  habt.  18. 
Parpos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Gorgor. 
Parpuma^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asangaro :  habt.  40. 
Parquifl)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Checras:  habt.  509. 
Parni)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Santa, 

dist.  Nepena. 
Pabba,   chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Moro. 
Parracanta,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Parral,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 
mabamba. 
Parralniync,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Santa  Lucia. 
Parramurray  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Otusco:  habt.  12. 
ParrapoS)  aJd.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Otusco,  dist.  Sincicap :   habt.  286 :   dista 

ide  Sincicap  4  leg.  (22  k.). 
Paru,  (la  parte  mas  tostada  del  asado.  Q.) 

aid.   Dpt.   Puno,   prov.   Huancane,  dist. 

Moho:  habt.  881. 
Pambamba,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

diet.  Cajabamba. 
Paracataf  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
Pamchaca)  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

Santiago :  habt.  5. 

Parumarca,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Marcabal. 
Parapampa^  chac.  Dpt.  Apuiimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Pampani)  (muy  tostado.  Q.)  ttld.  Dpt.  Ctiz- 

00,  prov.  Acomayo,  dist.  Bondocan;  habt. 

45. 


PARU 


670 


PASA 


Pakuparu,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea, 
dist.  Pisac:  habt.  183. 

Pabuparu,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 
tambo,  dist.  Gcatcca:  habt.  48. 

Pabtjparu,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ituata. 

Paruparuni)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Ituata. 

PanipuquiO)  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Quispicanchi,  dist.  Quiquijaua:  habt.  81. 

Pamro,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yaoaja,  dist.  Anco :  habt.  15. 

PanirO)  provincia  del  Departamento  del 
Cuzco.  Confina  por  el  N.  con  la  del  Cuz- 
co ;  por  el  S.  con  las  de  Cotabambas  y 
Chunvivilcas ,  por  medio  del  rio  Apuri- 
mac;  por  el  E.  con  la  de  Quispicanchi;  y 
por  el  0.  con  la  de  Anta.  Su  capital  Pa- 
ruro.  Consta  de  los  siguientes 


Hay  11  Escuelas  para  hombres...  S.    6,600 
8         i  »    mngeres...  >      1,800 


distritob: 

Habt. 

Accha 8,299 

Ccapi 1,586 

CoUoha 1,481 

Huanoquite 2,566 

Omacha ; 2,079 

Paniro 4,982 


Total  habt 15,948 

Est  A  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  IS**  25'  y  18^45'  lat.  y  los  74«  y  74°  82' 
long,  formando  una  superficie  como  de  65 
leguas,  que  comparada  con  su  poblacion 
resulta  con  215  habitantes  por  cada  legua 
cuadrada.  . 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos  Parda- 
VukuleH  y  Pcujos ;  k  estos  ultimos  los  consi- 
deramos  como  Aldeas,  segun  lo  dicho  en 
el  Discurso  Preliminar. 

En  cuanto  a  sus  productos,  accidentes 
del  terreno  y  demas  es  igual  k  las  pro- 
vincias  veciuas  del  Cuzco  y  Anta. 

Un  Sub-Prefecto  esta  encargado  del 
man  do  politico  de  la  provincia ;  un  Juez 
de  1».  lustancia  administra  justicia.  En|lo 
eclesiastico  esta  dividida  en  los  siguientes 

CURAXOS : 


Accha  Urinsaya. 
Accha  Anansaya. 
Ccapi. 
Collcha. 


Huanoquite. 

OmacLa. 

Paruro. 

Pampachuco. 


Total  sueldos  al  ano...  8.    8,400 
Las  contribuciones  prodncen  al  ano  h 
cantidad  de  1,084  soles,  por  los  sigmentes 
ramos. 

Contribucion  RAstica 8.    707 

»  Industrial >      224 

»  Eclesiastica »      lOS 


Total S.  1,034 

Paruro,  distrito  de  la  provincia  de  Panro, 
Dpt.  Cuzco:  habt.  4,982. 

Paruro,  pbl.  capital  del  distrito  y  de  k 
provincia  de  su  nombre,  Dpt.  Cozoo: 
habt.  1,988:  estd  dividido  en  cuatro  par- 
tes, llamadas  parcialidades  de  Hanana- 
ya,  Huatacaya,  Incacuna  y  Sutic:  dista 
del  Cuzco  8  leg.  (44  J  k.). 

PararoyoCf  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Tiollos. 

PaniSi  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Llumpa. 

PasabaldOfCliac.  Dpt.  Libertad,  prov.Hoa- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chnco. 

Pasacancha,  (pasa  corrupcion  de  paca  es- 
condido,  secreto ;  cancka,  patio,  logar.  Q.) 
ccrro  y  asiento  mineral,  Dpt.  Ancachi, 
prov.  y  dist.  Pomabamba :  se  haDa  sitoa- 
do  6  8  leg.  (16  j  k.)  de  Andaymayo.  Siu 
metales  consisten  en  galenas  mny  ricas 
de  plata.  Cerca  de  esta  mineral  se  en- 
cuentran  cunos  sepulcros  antignos  que 
pueden  Uamarse  monumentales,  tanto  per 
el  tamano  de  las  piedras  con  que  estan 
construidos,  cuanto  por  la  perfecdon  del 
trabajo.  Estos  sepulcros  son  anas  preoio- 
sas  fuentes  bist6ricas,  porque  dan  aco- 
nocer  del  modo  mas  patente  la  existencia 
de  una  civihzacion  anterior  a  la  domina- 
cion  de  los  Incas. » 

Pasacancha,  quebrada  que  desemboca  en  la 
de  Sihuas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Sihuas. 

Pasacancha,  hda.  Dpt.  Ancachs,  pror.  y 
dist.  Pomabamba:  habt.  219. 

Pasacotay  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Tarata, 
dist.  Candarave. 

Pasachico,  Gha<3.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 
ras,  dist.  Marca. 

Pasaje,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apuiimac,  pror. 


PAsa 


Andftiinaylas,  dist.  Haancarama:  dista  de 

Huancarama  8  leg.  (44  i  k.). 
Pasalflqni,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  To- 

rata. 
PasallapampHyald.  Dpt.  Fiura^prov.  Huan- 

cabamba,  dist.  Huarmaca. 
PasamayO)  (rio  escondido.  Q.)  ponta  d  los 

IP  89'  20"  lat.  y  79°  84'  24"  long. 

PasamayOy  rio ;  v^ase  Chancay  rio. 
Pasamato,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Gbancay, 

dist.  Aucallama:  habt.  82. 
PasaOy  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Huasta. 
Pasan,  hda.  Dpt.   Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 
PasanaecoIIo^  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Orurillo. 
Pasanliuay,  bda.  Dpt.  Ayacncbo,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Pasani,  est.  Dpt.  Pano,  prov.  Lampa,  dist. 

Ayaviri. 
Pasaih,  est.  Dpt.  yjprov.  Puno,  dist.  Picha- 

cani. 
Pasapampi,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Hnancabamba:  habt.  128:  dista  de  Huan- 
cabamba  7  leg.  (89  k.). 
PasapaC)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 

cnito. 
Pasapntny,  chac.  Dpt.  Ancachs,*  prov.  Ca- 

jaiambo,  dist.  Aquia. 
Pasaquifia^  aid.  Dpi  y  disti.  Tarapac^:  dis- 
ta de  Tarapac^  1  i  leg.  (8.  k.). 
Pasea,  cerro  d  5  leg.  (28  k.)  de    Talquipon, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas  dist.  Maca- 
te:  tiene  una  mina  de  yeso  sacaroide. 
Pasca,  (soltar  desatar,  perdonar.  Q.)  punto 
de  reunion  de  los  rios  de  Ghocos  y  Yinac: 
Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist.  Yinac. 
Pascal,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ga- 

rabayllo:  habt.  5. 
Paseaiia9hda.decaua,  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Islay,  dist.  Tambo. 
Pascana,  chac.  Dpt.   Moquegua,  dist.  To- 
rata. 

Pascapampa,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Golasay. 
PaseiSy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

C%iatambo. 
PasoOy  provincia  del  Departamento  de  Ju- 

xiin  creada  por  los  mismos  decretos  y  le- 

jea  qjae  el  Departamento  y  en  especial 


671 


VI 


-  PASO 

por  el  decreto  de  18  de  Setiembre  de  1825 
que  dio  el  nombre  de  provincia  de  Pasco 
&  la  de  Tarma  quedando  asl  suprimida 
^sta.  Gonfina  por  el  N.  con  el  Departa- 
mento de  Huanuco ;  por  el  S.  con  la  pro- 
vincia de  Tarma;  por  el  E.  con  las  mon- 
taiias;  y  por  el  0.  con  la  provincia  de 
Ganta  y  parte  de  la  de  Huarochiri  del  De- 
partamento de  Lima.  Su  capital  la  ciu- 
dad  del  Gerro  de  Pasco.  Gonsta  de  los  si- 
guientes 

DISTRITOS: 

Habt. 

Gayna 8,192 

Gerrode  Pasco 19,860 

Ghacayan 4,669 

Huariaca 4,864 

Huayllay 2,461 

Ninacaca 8,761 

Pallanchacra 5,814 

Paucartambo 1,486 

Tapuc 8,287 

Yanahuanca 4,578 


Total  habt 47,227 

Algunos  no  consideran  &  Tapuc  como 
distrito,  en  cuyo  caso  los  pueblos  de  Gham- 
pimarca,  Michivilca,  Pillao  y  Yacan  per- 
tenecerfan  al  de  Yanahuanca. 

Est^  comprendida,  mas  6  menos  entre 
los  9°  y  11°  20'  lat.  y  los  76°  y  79°  long, 
formando  la  gran  superficie  de  1,916  le- 
guas,  delas  que  como  1,466  son  de  mon- 
tafia  0  bosque :  asf  que  su  poblacion  res- 
pecto  a  todo  su  territorio  es  de  80  habi- 
tantes  por  cada  legua  cuadrada ;  pero  res- 
pecto  d.  la  parte  mas  conocida  y  poblada 
resulta  con  poco  mas  de  198  habitantes 
por  legua  cuadrada. 

La  provincia  ocupa  el  territorio  en  que 
se  reunen  varias  ramificaciones  de  la  Gor- 
dillera  y  algunos  contrafuertes,  asi  que  es 
muy  quebrada,  exceptuando  parte  de  la 
montana :  a  este  accidente  se  debe  su  gran 
riqueza  mineral  en  toda  clase  de  metales, 
carbon  de  piedra  y  otros  focilas,  d  tal 
extremo  que  es  competidora  del  celebrado 
Potosi.  No  es  m^nos  rica  en  productos 
del  reyno  vegetal,  pero  casi  en  estado  de 
la  primitiva  naturaleza,  hasta  que  el  fer- 
rocarril  y  la  navegacion  de  los  rioB  Pa* 
chitea  y  f  ^^^^^  ^  pongan  al  alcauce  ^^ 


PASl 


672 


PAST 


comercio.  En  el  artfculo  Cerro  de  Pasco, 
se  encontrardn  datos  interesantes  respec- 
to  d  esta  provincia. 

Un  Sub-Prefecto  estdi  encargado  del 
mando  publico  de  la  provincia. :  un  Juez 
de  1/  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesidstico  esta  dividida  en  los  si- 
guientes 

CURATOS : 

Huariaca.  (  Huayllay  y 

Pasco.  ( Marcapomacoclia. 

Pallancbacra.  Chacayan. 

Yanabuanaa.  Paucartambo. 

Tapuc.  Ninacaca. 

Cayna, 

Hay  39  Escuelas  para  bombres.  S.  28,400 
9        »  »     mugeres..  »     5,400 


Total  sueldos  al  aiio . . .  S.  28,900 

Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  19,187  Boles,  por  los  siguien- 
tes  ramos : 

Contribucion  Urbana S.     2,488 

•  Rustica •     14,761 

»  Industrial »       1,229 

»  Eclesiastica »  669 


Total S.  19.187 

PasCOy  Cerro  d£,  distrito  de  la  provincia  de 

Pasco,  Dpt.  Junin :  babt.  19,850. 
Pasco,  Cerro,  (corrupcion  de  pascca  soltar, 

desatar,  pordonar.  Q.)  ciudad,  capital  del 

distrito  y  de  la  provincia  de  Pasco,  y  del 

Dpt.  de  Junin ;  v6ase  Cerro  de  Pasco, 
Pasco,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  (list.  Pasco. 

No  debe  confundirse  este  pueblo  con  el 

Cerro  de  Pasco   que  es  ciudad  y  capital 

del  Dpt.  de  Junin. 
Pasco,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Pascos,  mina  de  plata  en  San  Pablo,  Dpt. 

Ancacbs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate: 

ley  17  m. 
PashorcOy  aid.  Dpt.  Cajainarca,  prov.  Ca- 

jabamba,  dist.  Cauday. 
Pashnani,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Cbapimarca. 
Pashul,  bda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Jesus:  babt.  161. 
Paslna^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Ucubiri. 
PasindtE)  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

As&ngaro :  habt.  8. 


Pasiri)  aid.   Dpt.   Puno,  prov.  Chticmio, 

dist.  Juli :  habt.  151. 
PaslmgOy  est.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Cimi- 

na :  d  orillas  de  ana  laguna  y  al  £.  del 

volcan  Isluga. 

Pasirng^Oy  rio  cuyo  origen  se  encuentra  i 
7  leg.  (89  k.)  distante  de  la  Apacheta  de 
Oscan  y  lOOm.  mas  bajo  que  esta. 

Pasla,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Hnancajo, 
dist.  Pariabuanca. 

Pasma^   aid.  y  est.   Dpt.   Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Cbivay :  habt.  121. 
Pasmajy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caji- 

tambo,  dist.  Acas. 

Paso  del  credOy  penon  4  l  i  leg.  (8  k.)  del 
pueblo  de  Llama,  Dpt.  Cajamarca,  pror. 
Cbota:  sobre  este  gran  peiion,cortado  na- 
turalmente  d  pique  sobre  un  abismo,  pa- 
sa  el  camino  que  es  un  verdadero  predpi- 
cio  para  el  viagero. 

Paspay,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cqd- 

tumaz^,  dist.  Gusmango. 
Pasquita,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Can- 

desuyos,  dist.  Chuquibamba. 
PasquitOy  cerro  mineral  en  el  distrito  de 

Macate,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haaylas. 

Pastasa,  no:  tiene  su  orfgen  cerca  del  vol- 
can Cotopaxiy  en  la  BeptibUca  del  Ecuador, 
y  tributa  sus  aguas  al  Maraiion  por  tns 
brazos  6  bocas,  de  las  que  la  principal  tie- 
ne 400m-  de  ancho  mas  6  menos,  y  esti  i 
los4<'  58*  80"  lat.  y  78'^  40*  24"  long.:  « 
navcgable  en  gran  extension :  i  sus  in- 
.  mediacianes  habitan  los  salvajes  Jiv^ 
ros,  que  son  feroces,  y  por  esto  es  pei- 
grosa  su  navegacion. 

Pasto,  aid.  Dpt.   Cajamarca,  prov.  Jfteo. 

dist.  Colasay. 
Pasto,  bda.   Dpt.   Cajamarca.  prov.  Jaea. 

dist.  Salliquc. 
Pasto,  hda.   Dpt.  Cuzco,  prov.  PaucarUm* 

bo,  dist.  Challabamba. 

Pasto,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CasdUi. 

dist.  Uraca. 
Pasto,   chac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dial. 

Vitor :  habt.  5. 

Paste grande^  aid.  yhda.  Dpt.  Cuzco,  pror. 

Calca,  dist.  Lares:  habt.  214. 
Pasto  grande,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cab- 

chiSy  dist.  Checacupi:  habt.  7» 


PATA 


—  673 


PATA 


Pasto  gbandb,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Aoora. 
Pastor,  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov.   Caja- 

tambo,  dist.  Huayllacayan. 
Pastob,  hda.  de  caiia,  Dpt.  Arequipa,  prov. 

y  dist.  Camand. 
Pastora,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  San 

Jos^,  lado  E.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Hualgayoc :  ley  10  m. 
Pastos,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 

dist.  Socabaya :  habt.  80. 
Pasunchos,  est.  Dpt.  Libertad,prov.  y  dist. 

Otusco. 

Pata,  fpfl^*  grada,  poyo,  anden,  cima: 
patta  onion  de  muchos;  plaza,  abrirse, 
reventar.  Q.;  pJiata^  que  se  pronuncia 
aspirando  mucho  la  p,  cordero  algo  gran- 
de.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Angaraes,  dist.  Julcamarca:  habt.  249. 

Patansa^  (debe  ser  corrupcion  depata  ancea 
anden  azul  6  anden  de  las  aguilas.  Q.) 
aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist.  Si- 
cuani:habt.  218. 

Patabamlm,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Mara. 

Patabamba,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea, 
dist.  Pisac:  habt.  25. 

Patabamba,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Calca :  habt.  79. 

Patabamba,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Orurillo. 

Pataca^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  ChiHa. 

Pataca-amaya,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

ctdto,  dist.  Yunguyo. 
Patacac,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubam- 

ba,  dist.  Maras. 

Pataealasaya,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis, dist.  Sicuani:  habt.  225. 

Patacallay  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

Pata-callc,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Oalca. 

Pataeancha^  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Pilpichaca. 
Patacangha,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.   San  Ger6nimo:  habt. 

158 :  dista  de  S.  6er6nimo  4  leg.  (22|  k.). 
PATA.CANCHA,  est.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Uru- 

l^amba,  dist.  Ollantaytaml^o :  habt.  149^ 


Pataoancha,  aid.  Dpt.  Ayaoucho,  prov.  Hna- 
manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  18. 

Patacani,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 
bamba,  dist.  Sondor. 

PataeapuqaiO,  {pataca  estar  unidos;  pu- 
qvio  manantial.  Q.)  rio;  nace  en  la  Cor- 
diQera  de  Caylloma,  d,  las  5  leg.  (28  k.) : 
pasa  por  un  puente  natural  6  penon  de 
8m.  de  largo  por  8-40  de  ancho  y  conti- 
niia  hastatomar  elnombre  deriodeMajes. 

Patacarca^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Livitaca:  habt.  106,  con  los 
de  HuayUabamba. 

Patacocha,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 
Andahuaylas :  habt.  80. 

PatacoUo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito 
dist.  Zepita:  habt.  911. 

Patacon,  hda.  Dpt.  Cajamarca.  prov.  Jaen, 
dist.  Colasay. 

Patacorral)  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y 
dist.  Castrovireyna. 

:Ktagobral,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  20. 

Patacpampa^  chac.  Dpt.  Moqu  egua,  dist 

Ornate. 
Patachacra,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Union,  dist.  Charcana. 
Patachana,  chac. Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ln- 

canas,  dist.  Laramate. 
Pataclie,  {patacha  andensito ,  diminutivo  de 

pata.  Q.)puntaA los  20^51'  5" lat.  y  72<» 88* 

89"  long.:  entre  esta  punta  y  la  de  Lobos 

6  Blanca  se  forma  una  gran  encenada  de 

14  millas  con  un  buen  fondeadero  de  7  a 

10  brazas  muy  cerca  de  tierra. 
Patalmara,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca, 
Fatahuasl,  (casa  en  anden  0  graderia.  Q. 

v^ase  los  otros  significados  de  pata)  aid. 
""Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist.  Huaripam- 

pa:  habt.  18. 
Patahuasi,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Atavillos  Altos. 
Patahuasi,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  26. 
Patahuasi,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Huamanguilla. 
Patahuasi,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  40. 
Patahuasi,  chac.  Dpt.  Ayaoucho,  pxov.  "L^- 

panas^  ^^t.  Jjaxamate, 


iPATA 


674- 


1»ATA 


Patahnasl^  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist* 

Ootabambas. 
Patahuasi,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Huayllati. 
Patahuasi,  pbl.  Dpt.' Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Haquira;  babt.  590. 

Patalmasi,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Calca :  babt.  25. 
Patahuasi,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

cancbi,  dist.  Quiquijana. 
Patahuasi,  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov.   y  dist. 

Paruro, 
Patahuasi,   aid.  Dpt.   Cuzco,  prov.   y  dist. 

Urubamba:  babt.  158. 
Patahuasi,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ucuviri. 

Patahuasi  y  Barabamba,  bda.  Dpt.  Huan- 

cavelica,  prov.  Tayacaja,  dist.  Mayoc. 
Pataleta,  bda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
Patallacta,  bda.  Dpt.  iHuancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
Patallacta,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Colquepata:  babt.  94. 
Patallaqui,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Iluaro- 

cbiri,  dist.  Carampoma. 
Patambuco,  distrito  de  la  provincia  de  Sdn- 

dia,  Dpt.  Puno:  babt.  1,480 
pATAMBuco,   (debe  ser  corrupcion  de  patan 

puco  anden  Colorado,  v6ase  el  significado 

de  pucu,  Q.)  pbl.  capital  de  cste  distrito 

de  la  provincia  de   Sdndia,  Dpt.  Puno: 

dista  de  Pbara  14  leg.  (  78  k.) 
Patamarca,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Cballabamba. 
Patamisca,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Sibuas. 
Patan«  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabam- 

bas,  dist.  Haquira. 
Patapata,  (escalera,   grada.  Q.)  hda.  Dpt. 

Ancacbs,  prov.  y  dist.  Yungay :  babt.  67; 

d  1  J  leg.  (8  k.)  de  Yungay. 

Patapata,'.bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.Huan- 
ta,  dist.  Huamanguilla. 

Patapata,  aid.  y  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
La  Mar,  dist.  Tambo. 

Patapata,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Curahuasi. 

Patapata,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubam- 
ba, dist.  Ollantaytambo. 

Patapata,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil-j 
cas;  dist.  Chamaca. 


Patapata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chmm' 

vilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Patapata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ChoiiTi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
Patapata,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 

Ger6nimo :  habt.  10. 

Patapata ,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lunpa, 

dist.  Ayaviri. 
Patapata,  est.   Dpt.  Puno,   prov.  Lampa, 

dist.  Arapa. 
Patapataylia  6  HvwjsampUla,  rio  en  la  pro- 
vincia de  Paucartambo,  Dpt.  Cuzco. 
Patapaula,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qois^- 

canchi,  dist.  Oropesa. 
P&tapOi  aid.  y  hda.  de  caiia,  Dpt.  Lamha- 

yeque,  prov.  Chiclayo,  dist.  Picsi:babt. 

165,  sin  colonos. 
Patapo,  hda.   de  cana,  Dpt.  prov.  y  &t. 

Lambayeque. 
Patapuna*  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Uduhi, 

dist.  Huaynacotas :  habt.  80. 
PatapuquiO)  chac  Dpt.  Apurimac,  iptof. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Pataqquefia,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  pnt. 

Chunvivilcas,  dist.  Livitaca:  habt.  481. 
PataqqiteI^a,  est.  Dpt.  Moquegua,  dist.  IduL 

na. 
Patara,  (doblar,  debits.  Q.),  llamado  tarn- 

bicn  Macate,  cerro  mineral  de  plaia,  Dpt 

Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Hacate:i 

8  leg.  (16i^  k.)  de  Macate. 
Pataba,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabaoi- 

ba,  dist.Piscobamba:  habt.  178,  con  loede 

Colcabamba  y  Puyunga. 
Pataba,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancap. 

dist.  Sapallanga:  habt.  75. 
Pataba,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,dist 

Atavillos  Altos. 
Patonunaco,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
Patorccarccaf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chim- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
PatarcO)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotar 

bambas,  dist.  Mara. 

Patasa,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Aeon: 

habt.  80. 
PatasahuU)   aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 

dist.  Tiabaya. 
Patascachi,  (pata  cacH  anden  de  saL  Q.) 

aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane,  £i4. 

Santaraco:  babt.  185. 


PATA 


r-675 


Fitaduiayllo,  hda.  Dpt.   Guzco,  prov.  y 

diflt.  Urubamba. 
PMlsaCTO,  aid,  Dpt.  AyacnchOy  prov.  y  dist* 

Huanta:  haR  178. 
PfttainiyO)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Quinaa:  babt.  60. 

Pitototoraf  aid.  Dpt.  Cazco,  prov.  Gbun- 

yivilcas,  dist.  Livitaoa :  babt.  140. 
Ptotayy  ehac.  Dpt.  Anoacbs,  prov.  Huaras, 

dist.  Independeuoia:  babt.  454. 
Patay,  ohac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 

dist.  Yangar. 
Patay,  bda.  Dpt.  Ancaobs,  prov.  Huari,  dist. 

Ynngay. 
Patat,  bda.   Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hnari, 

dist,  Haaobis:  babt.  115. 
Patay,  obac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Huayllacayan. 
PHtey,  est.  Dpt.  Janin,  prov.  Tarma,  dist. 

Acobamba :  babt.  45. 
Patay,  aid.  Dpt.  Haanoavelioa,  prov.  Taya- 

oaja,  dist.  Salcabamba:  babt.  165. 
AitaylNtmlMif  est.  Dpt.  Aponmac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Cbuquibambilla. 
Fitaypampa)  cbac.  Dpt.  Pano,  prov.  y  dist. 

S^ndia. 
Pftlay-rondOy  rio  thbatario  del  Maranon, 

por  la  derecba,  9  loillas  intes  de  la  con- 

flaeneia  de  ^ste  con  el  Hoallaga.. 
Pfttay-rondos,  pbl.  Dpt.  Ha&nuco,  prov. 

Dos  de  Mayo,  dist.  Cbnpan:  babt.  868. 
Pataymicay  bda.  Dpt.  Pnno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Ayapata. 

Pataz,  provincia  del  Departamento  de  la 
Libertad.  Hasta  que  se  dict6  la  ley  de  29 
de  JnUo  de  1881,  en  que  se  bizo  la  de- 
nuur caeion  del  obispado  de  Maynas,  per- 
teneci6  al  Departamento  de  la  Libertad, 
y  annqne  esa  ley  se  referia  tinicamente  & 
la  deznarcacion  eclesidstica,  de  becbo  fa^ 
considerada  como  una  de  las  provincias 
del  Departamento  de  Amazonas;  por  cuyo 
motivo  se  diot6  la  ley  de  10  de  Fcbrero 
de   1840,  reincorpordndola  a  sa  antiguo 
Departamento.  Confiiua  por  el  N.  con  la 
provinoia  de  Cbacbapoyas;  por  el  S.  con 
la  de  Pomabamba,  del  Departamento  de 
Anoachs,  y  la  de  Huamalies  del  Departa- 
mento de  Junin;  por  el  E.  con  la  provin- 
cia  del  Huallaga  del  Departamento  de 
lioreto;  y  por  el  0.  con  la  de  Huamacbu- 


—  PATA 

CO  y  parte  de  la  de  Pomabamba,  sirvi^n- 
doles  de  Umite  el  rio  Maranon.  Sn  capi- 
tal lacindad  de  Parcoy.  Antes  se  oonocia 
esta  provincia  con  el  nombre  de  Gaja-* 
marqtiilla.  Consta  de  los  sigoientes 

DISTBITOS : 

Habt. 

Bambamaroa 1,112 

Buldibuyo 1,8U 

Oajamarqnilla 1,568 

ObiKa 2,847 

Haancaspata 6,844 

Huaylillas 1,018 

Huayo 644 

Parcoy 1,976 

Pataz 2,169 

Boledad 582 

Tayabamba 6,512 

Ucbuniarca 667 

Total  babt 27,748 

Esta  oomprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  los  7**  10'  y  8«  151at.  y  los79*>  10'  y80* 
20'  long,  formando  una  superficie  como 
de  892  legaas,  qne  comparada  con  su  po- 
blacion,  resulta  con  casi  71  babitantes 
por  cada  legua  cuadrada. 

La  provincia  estd  entre  la  cnmbre  de 
una  Cordillera  que  la  separa  del  Hualla- 
ga, y  elrio  Maranon:  es  riquisima  en  oro, 
tanto  por  sus  mucblsimas  minas,  cuanto 
por  los  lavaderos  que  bay  casi  en  todos 
sus  rios;  pudiendo  decirse  que  toda  la 
tierra  y  arena  contiene  oro;  aunque,  en  lo 
general,  de  ley  baja:  tambien  existen  mu- 
cbas  minas  de  cobre  y  otros  metales,  y  es 
muy  frecuente  encontrar  mesclados  en  una 
misma  veta  el  oro  con  la  plata,  de  suerte  que 
cuando  escasea  la  ley  del  imo  aumenta  la 
del  otro  metal.  En  las  onllas  del  Maranon 
se  cultiva  toda  clase  de  frutos  de  tempera- 
mento  cdlido  y  en  las  faldas  y  cumbre  de 
la  Cordillera  el  trigo,  maiz,  cebada,  etc. — 
Desgraciadamente  la  falta  de  puentes  so- 
bre  el  Maranon  y  la  de  un  camino  que  la 
ponga  en  contacto  con  el  Huallaga,  que 
estd  poco  distante,  la  tienen  reducida  & 
la  miseria.  Cien  mil  soles  mas  6  m^nos 
bastarian  para  este  camino  y  en  po- 
cos  anos  la  riqueza  de  sus  babitantes  y 
las  contribuciones  pagarian  con  UBtaa^^^ 


PAT! 


676 


PATI 


capital;  para  ello  se  necesiia  paz  y  bnen 
Gobiemo. 

Un  Snb-Prefecto  est&  encargado  del 
mando  poUtioo  de  laprovinoia:  an  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesi&stioo  depende  del  Obispado  de 
Ghachapoyas,  lo  cual  es  tin  absnrdo,  tanto 
por  la  inmensa  distanoia  cnanto  por  sns 
caminos  intransitables,  asi  que  el  Obispo 
para  visitar  esta  provincia  tiene  necesi- 
dad  de  pasar  por  las  provincias  de  Celen- 
din  y  Cajabamba  del  Departamento  de 
Cajamarca,  y  por  la  de  Huamachuoo  del 
Departamento  de  la  Libertad.  Consta  de 
los  signientes 

CUBATOS: 

Ghilia.  Hnancaspata. 

Cajamarquilla.  HnayUllas. 

Bambamarca.  Parooy. 

Bnldibnyo.  Ongoy. 

Tayabamba. 
Hay  19  Escnelas  para hombres...  S.  11,400 
4        »  »    mugeres...  »      2,400 


Total  sneldos  al  ano 8.  18,000 

Las  eontribnciones  produoen  al  ano  la 
cantidad  de  2,189  soles,  por  los  signien- 
tes ramos : 

Contribnoion  B^tica 8.  1,746 

•  Industrial »      266 

»  Eclesi^tica »      177 


Total  alano 8.  8,189 

Pataz,  distrito  de  la  provincia  de  Pataz, 

Dpt.  Libertad:  habt.  2,169. 
Pataz,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Pataz,  Dpt. Libertad:  habt.  688: 
dista  de  Parcoy  12  leg.  (66  i  k.) 
Patcaj  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haaras, 

dist.  Carhnas. 
Patif  (phati  se  pronancia/>a^t,  aspirado  la  p, 
aguacero  que  coiaieuza  antes  de  sembrar: 
ppati  sapo  muy  iprande.  Ay.)  chac.  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Carhuas. 
Pati,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Gorgor. 
Pati,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Acas. 
Pati,  hda.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Andahuay- 
las,  dist.  Huancarama:  dista  de  Haanca- 
rama  8  leg.  (44  i  k.) 
Pati,  tambo  6  pascanaen  elcamino  de  Are- 


quipa  4  Puno,  i  los  16»  6'  16'*  lat.  jldr 
16'  22"  long.:  &  4,890iii.  alt.:  dista  de  Pa- 
no  81  leg.  (172i  k.);  deOuevillas;  6(88|  k.) 
de  Arequipa  18  (102  k.)  y  7  (89  k.)  de  Apo. 
Patibamha,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Hoayo. 

Patibahba,  chac.  Dpt.  Ayaoncho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Patibahba,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,  pror. 

y  dist.  Abancay:  habt.  85. 
Patieocha,  laguna,  de  ella  nace  uno  de  los 

rios  que  forman  despues  el  Bimae:  proT. 

Huarochiri,  Dpt.  Lima:  superfide  77,781 

metros,  volumen  811,124m. 
Patilmashaill,  isla  en  el  rio  Maranon  a  ios 

4«  42'  lat.  y  80*  18'  19"  long. 
Patillos,  punta,  i  milla  al  N.  £.  de  k  de 

,Supe. 
Patillos,  islotes  (8):  el  mas  occidental  esia  a 

los  20^  46'  20"  lat.  y  72*  88'  14"  long. 
Patillos,  puerto  formado  por  los  islotes  de 

este  nombre,  con  un  buen  fondeadero  de 

7  d  10  brazas;  por  esta  caleta  se  pennite 

el  embarque  del  salitre,  hay  un  fertocar- 

ril  de  98  millas  que  v&  hasta  IiagnT**^ 

Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique. 
PatiOf  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaroehiii, 

dist.  8an  Lorenzo  de  Quinti. 
PatipamiMI,  hda.  de  cana,  Dpt.  Junin,  prov. 

Huancayo,  dist.  Pariahuanca,  en  la  moD- 

tana:  en  la  oriUa  izquierda  del  Manla- 

ro. 

Pati-fNlti,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ln- 
canas,  dist.  Laramate. 

Pfttirani,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac*  prov. 
Cotabambas,  dist.  Mara. 

Patimnil.  chac.  Dpt.  Ancaehs,  prov.  Huaj- 
las,  dist.  Macate. 

Pativay  [aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chneoito, 
dist.  Zepita. 

Pative,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay, dist.  Lambrama. 

PatiTilca  6  Barranca,  rio:  nace  de  los  Ne- 
vados  de  la  Cordillera  de  Piscapaccha  eer- 
ca  del  rio  Puccha  en  el  Dpt.  de  Ancachs: 
limite  de  las  provincias  do  Gajatambe  v 
Huari,  d  los  9o  65'  lat.  y  79^  8'  long,  apro- 
ximada :  atraviesa  casi  diagonatmente  la 
provincia  de  Cajatambo  reoibiendo  el  caa* 
dal  de  numerosos  rios  hasta  llegar  4  ja 
provincia  de  Ghancay  con  un  caudal  foa 


PATR  —  6' 

lo  hace  tmo  de  loa  mas  crecidoa:  desembo- 
oa  en  el  Paoifico  &  loe  10°  45'  lat.  y  SO"  7' 
44"  long.  A  2  leg.  (11  k.)  de  eate  rio  y 
1  (S  i"k.)  del  mar,  existen  ruinaB  de  una 
gran  fortaleza  del  Chimii  en  donde  hizo 
resistancia  el  Inca  que  vino  A  dominarlo: 
Bu  fignra  ee  caadrangular  y  trea  recin- 
toB  de  murallas  de  tapia  dominando  las 
intetiores  &  las  exterioieB,  forman  la  for- 
taleza: el  mayor  lado  exterior  es  de  250 
metres  y  el  menor  do  176.  Dantro  de  loa 
reciutos  superior  A  inferior,  se  liaUan  b1- 
gunas  habitaoionea  aepaiodas  con  pasa- 
dlzos  6  angostas  oallea;  &  24  metros  de 
cada  dngolo  del  ricinto  exterior  hay  ba- 
Inartee  cerrados,  en  fignra  de  rombos,  que 
flanquean  laa  cortinos. 

En  ua  cerro  escarpado,  hacia  el  mar, 
se  vcn  tres  ceroas  Bemiciroulares,  que  pa- 
rece  fneran  las  cilrceles  de  Chlmu  y  ae 
cree  que  de  alU  se  hacia  preoipitar  al  mar 
i  los  crimmales.  Estoa  dos  edificios  se 
hallan  moltratados  pot  varios  puntoa. 
Pathtlca,  pbl.  capital  de  eate  distrito  de  la 
provincia  de  Chancay,  ])pt.  Lima :  habt. 
937:  diata  de  Lima  84  leg.  (189  ^  k.);  de 
Barranca  2  (11  k.);  y  18  (100  k.)  de  Huar- 
mey. 
FAnTn.c:A,  pico  al  N.  N.  E.  do  la  Punta  de 
Bantander,  tm  poco  al  interior  de  la  ooa- 
ta;  es  notable  por  an  elevacion,  que  es  de 
660m. 
Patmacochat  ohaa.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Laoaoaa,  dist.  Bancoa. 
PatOf  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Haallaga,  dist. 

Tingo  Uaria:  babt.  12. 
Patq,  chac.  Dpt.  Anoacbs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Caraa. 
IVtopUnpai  bda.   Dpt.  Cajamarca,  ptov. 

Jaen,  dist.  SalUque. 
Pat4)ef  rio  tributario  del  Puras  por  la  dere- 
cha,  &  loa  10°  41'  lat.  y  74°  6'  long,  mny 
aproximada.  En  la  confluencia  su  ancho 
ea  de  64m.:  diata  1,7S6  miUas  de  la  boea 
del  Fums. 
Patricio,  Sa-j,  minadeplataenCorapampa, 
Dpt.  Anoaohs,  prov.  Huaraa,  dint.  Ayja, 
PiitBicio,  Sa:(,  mina  de  plata  en  San  Isidro, 
Dpt.  Aiica:be,  prov.  Huaylas,  di^t.  Pam- 
paromas. 
pATBioto,  SA^ ,  mina  de  carbonato  de  cal,  oet- 


cade  Becnay 
raa. 
Patrocinio,  chi 

Ate:  habt.  41 
Patllf  rio  tribu' 
Patnsno,  aid.  I 

Huanta. 
PauC(  bda.  Dj 

diat.  Queroco 
Pflncai  —  Advj 

que  enpiezan 

aer  sfhcope  d 

do  de  paucar. 
Fauca,  chac.  D 

dist.  Llama. 
pAOOA,  bda.  Dp 

Ban  Marcos: 
Pauca,  eat.Dpt. 

Uaqnil:  habt 
Pauca,  chao.  D] 

ba,  diat.  Pari 
Pauca,  ohac.  1 

bamba,  dist. 
Pauoa,  chac.  '. 

Pomabamba, 
Pauca,  aid.  Dpi 

Huantar. 
Pauca,  aid.  y  et 

maUes,  dist. 
Paacaniarca, 

dist.  Ban  Ma 

Marcos. 
Pauoamaroa,  esl 

dist.  Hnayo: 
Paac^^tBi  hd 

dist.  Huanta 
Paucab,    {Paaci 

bermoaaa.  Q. 

y  dist.  Haam 
Paucar,  chac. '. 

dist.  Cotapar 
Paugak,  pbl.  I 

dist.  Uco:  ha 
Padcab,  eat.  D; 

babt.  805. 
Paucab,  pbl.  D 

Cayna:  habt. 

Paucab,  hda.  D 

ja:  babt.  102 

Paucab,  cbac.D 

yacfqa,  dist.  U 


PAUC 


678 


PAUC 


Paucar,  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Haanta, 

dist.  Huamagnilla. 
Paucab,  hda.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  Huancarama :  d  4  leg.  (22k.) 

de  Huancarama. 

Paucariif  pbl.  Dpt.  Euancavelica,  prov.  An- 
garaes,  dist.  Acobamba :  aunqiie  este  pue- 
blo 63  de  aspecto  miserable,  escaso  de  re- 
cursos  y  de  temperamento  crudo,  se  en- 
cuentra  en  bus  inmediaciones  lo  que 
se  llama  Pirimides  de  Pancara,  de  con- 
glomerato  traquftico  que  si  tienen  real  y 
efectivamente  la  forma  de  pirdmides  en 
gran  numero  y  de  diferentes  tamanos, 
son  obra  de  la  naturaleza,  formadas  por 
la  accion  lenta  del  tiempo  y  de  las  lluvias 
que  ban  ido  cabando  poco  &  pooo  todo  ese 
terreno,  cubierto  primitivamente  con  una 
capa  de  conglomerato  traquitico.  Tam- 
bien  se  encuentra  en  los  alrededores  de 
Pucard  minerales  de  oro^plata  y  cobre, 
bastante  ricos,  aunque  no  abundantes: 
habt.  221:  distade  Lima,  86  leg.  (480i  k.); 
de  Molinos  6  (88  ^  k.);  y  de  Huancaveli- 
ca  10  (58  k.). 

Pancaray,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Pari- 
nacocbas,  dist.  Lampa. 

Paucabay,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Payco:  habt.  128. 

Pancarbamba,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Haa- 
nuco :  habt.  100. 

Paacarbamba^  distrito  de  la  provincia  de 
Tayacaja,  Dpt.  Huancavelica :  habt.  4,579. 

Paugarbamba,  (llanura  de  colores  diversos. 
Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Tayacaja,  Dpt.  Huancavelica. 

Paucarbamba*  lida.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Quia- 
pioanchi,  dist.  Urcos. 

Paugabbahba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Uru- 
bamba,  dist.  Ollautaytambo :  habt.  49. 

Paucarbambilla^  pbl.  Dpt.  Huancaveli- 
ca, prov.  Tayacaja,  dist.  Locroj;i:  habt. 
879. 

Paacarcocha,  (laguna  de  colores  hermosos. 
Q.)  lagiuia  al  N.  E.  de  la  estanc  a  de  Ca- 
rahuain,  en  la  provincia  de  Huarochiri, 
Dpt.  Lima,  voltimen  783,212m. 

Paucabcoci  A,  laguna  en  la  provinci  \  se  Yau- 
yos:  A  4,300m.  alt. 

PaucarcoTia,  (criatura  de  color  lermoso. 
Q.)lagui.a;  otros  la  Uaman  U  layo,  si- 


tuada  alE.de  Vilque,  Dpt.  Pane:  teeibs 
las  aguas  de  los  rios  que  bajan  de  Livpi 
y  de  Maravillas ;  su  figura  es  ciieokr; 
tiene  como  dos  millas  de  diametro,  no 
tiene  desagae:  los  pejes  de  esta  liguu 
son  de  nna  especie  nueva  y  portkoltr. 
En  las  oriUaa  hay  un  pronumtorio  ea 
donde  se  encuentran  antignos  sepalcRM 
muy  notables,  conocidos  con  el  nombn 
de  Ghulpas  de  Sillustani. 

Paugaboolla,  est.  Dpt.  Gozco,  prov.  Qiiii|L 
canchi,  dist.  Quiquijana. 

Paugabcolla,  distrito  de  la  provineia,  jUjL 
Punoihabt.  1,286. 

PaucarcoUa,  pbl.  capital  de  este  disiito  dft 
la  provincia  y  Dpt.  Puno:  i  15*  45*  M, 
y  720  53>  21"  long,  d  8,956m.  ali:  £lb 
del  Cuzco  78  leg.  (406  k.);  y  5  (28  L) 
de  Caracoto. 

Paacareoto  y  Pantimarcay  hda.  Dpi  Cu- 

CO,  prov.  y  dist.  Anta:  habt.  84. 
Paacarchnco,  hda.  Dpt.  HaanoaveUea,  pnrr. 

Tayacaja,  dist.  Surcubamba:  habt.  88. 
Paacarmareay  (lugar  6  comarea  de  ookns 

hermosos.  Q.)  aid.  y  est.  Dpi.  LibecUd, 

prov.  Pataz,  dist.  Haayo:  habt.  80. 
Paugabmabca,  aid.  y  est.  Dpt.  Jnoin,  pnf . 

Tarma,  dist.  Acobamba:  habt  80. 
Paacarmayo,  (rio  florido.  Q.)  rio  tnlmtKio 

del  Palcasu :   desde  esta  confluenda  ei 

navegable  el  Palcazu. 
Paucarpata,  {Paucar  florido,  hermoeo;  ^ 

ta  anden.  Q.)  hda.  Dpt.  Ajs/oncbOf  pnv. 

Huamanga,  dist.  Acosvinohofi:  faafai  11 
Paugabpata;  hda.  Dpt.  Aparimac,  prov.  An* 

dahuaylas,  dist.  Huancarama:  4  1  kg- 

(5  }  k.)  de  Huancarama. 
Paacarpata^  chac.  Dpt.  Guzoo,  profv.  y&t- 

Anta. 
Paugabpata,  hda.  Dpt.  y  prov.  Ciuseo,  disL 

San  Gristoval:  habt.  52. 
Paugabpata,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  CalOi 

dist.  Lare^.:  habt.  21. 
Paugabpata,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ciueo»  pnr. 

Quispicanchi,  dist.  Quiquijana. 

Paugabpata,  hda.  Dpt.  Guzeo,  prov.  Qa|^ 

canchi,  di^t.  Oropesa. 
Paugabpata,  distrito  de  la  provincia^dejDfL 

Arequipa:  habt.  8,046. 
Paugabpata,  pbl.  capital  de  este  distrile  it 

la  provincia  y  Dpt.  de  Aieqnip*:  i  %49l 


PACO 


-679- 


PAUCS 


lnetroflalt.:diBtadeAreqiiipa4leg;.  (4  k.). 

I'tmnrpiltiUa)  lida.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Hnamanga,  dUt.  AcosvincliDa :  habt.  i\- 

PftnouTami)  chac.  Bpt.  AucachB,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  OyoB. 

Pancaitambo,  pbl.  Dpt.  Janin,  prov.  Pas- 
eo,  dist.  Ninacaca:  habt.  1,16S. 

pAtrcuTAUBO,  rio  tributario  del  Inambari, 
poi  la  izqnierda;  tambieo  se  llama  Mapa- 
eho,  Ocoogate,  Cballabamba,  segun  loa 
logaree  por  donde  posa :  loa  cerros  qne 
est&n  si  G.  del  rio,  dividen  las  aguaa 
que  Tan  al  Ucayali  de  las  que  se  dirijen 
al  E.  El  territorio  que  riega  este  rio  se 
Bama  VaUa  6  moraanai  de  Paucartambo, 
ricas  7  de  deliciosa  viata  como  todas  las 
regiones  de  los  bosques. 

J^tnCATtaiubOt  proyincia  del  Departamento 
d«l  Cazco.  Confina  por  el  N.  con  la  mon- 
tafia  habitada  por  los  indios  aalvajes  8i- 
rmeris  y  otros  de  la  provincia  de  la  Con- 
renoion;  por  el  S.  con  la  de  Quispican- 
cbi;  por  el  E.  con  la  do  Catabaya  de  la 
que  la  separa  el  rio  Tono,  que  despuea 
toma  el  nombre  de  Mano;  por  el  0.  con 
la  de  Calca  dividida  per  la  cnmbre  de  los 
Andes.  Sn  capital  Paucartambo.  Co&Bta 
de  los  signientes 

DISTBITOS : 

Habt. 

CJhallabaniba 1,868 

Caycay 2,682 

Coatcca 8,354 

Colqaepata 2,705 

Paacartambo 4,606 


Total  habt 16,115 

EstA  comprcndida,  mas  6  m^nos,  cntro 
los  12"  12'  y  18"  26'  lat.  y  los  72«  40'  y 
78"  60'  long,  formando  ana  snperficie  co- 
mo de  884  leguos,  la  mayor  parte  de  mon- 
tafia;  resnltando  asi  con  40  habitantespor 
cada  le^na  cuodroda. 

Bn  esta  como  en  todas  las  provincias 
quB  eolidan  con  los  bosques  6  la  monta- 
ua,  loB  Ifmites  son  inoiertos;  pero  en 
oaaiito  &  la  naturaleza  del  terreno  en  fe- 
racidad  y  prodncciones,  sou  igaalea,  sin 
quo  inflTiya  nada  sn  mayor  6  menor  proid- 
wijjjoii  al  Ecuador.  Pero  como  una  par- 
te de  Pauoartambo  cst^  atrarefiada  por 


una  codena  que  se  desprende  de  loB 
des,  desde  el  pioo  de  Asangata  hasta 
minor  y  desapareoer  en  la  confluencia 
Tono  con  otro  mas  abojo  de  Pancart 
bo,  en  estos  cerros  hay  ricas  minos 
oro,  plata  y  otros  metales.  La  natui 
za  ha  favorecido  &  esta  provincia  con 
das  BUS  riquezas,  buen  temperamen 
rio3  navegables,  que  annque  no  bien 
ploradostodavia,  dia  llegard  en  que  lo  t 
y  entOuces  ser^,  como  macbas  otras 
interior  del  Per6,  riea  y  floreclente. 

Un  Sub-Prefecto  est&  encargado 
maudo  politico  de  la  provincia;  on  i 
de  1.'  Inetancia  admin  is tra  justicia:  e 
eclesiiUtico  esta  diridida  en  los  siguie 

CUEATOS : 

Caycay.  Challabamba 

Ccatcca.  Paucartambt 

Hay  8  Escaelas  para  hombres...  S.     4, 

^         •  •    mngeres...  •      1, 

Total  en  sueldos 8.     6, 

Las  contribucionee  producen  al  an 
cantidad  de  570  soles,  por  los  siguie: 


Contribucion  Kustica 

>  Indastrial 

I  Kclesidstica.. 


Total S. 

Padcabtaubo,  distrito  de  la  provincia  de 
te  nombre,  Dpt.  Cnzco :  habt.  4,506. 

Pavcabtaubo,  pbl.  capital  del  distrito  i 
provincia  de  este  nombre,  Dpt.  Gn 
situado  &  loB  18°  18'  25"  lat.  y  74"  II 
long,  a  3,001n>.  alt.  su  temperatun 
&  las  0  h.  a.  m.;  19°  li  las  8  h.  p.  m.  y 
&  las  10  h.  p.  m,  (Junio).  £1  meridi 
magnStico  11°  al  E.:  dlBtadel  Guzca 
leg.  (78  k.) 

Pftacaniyo,  est.  Dpt.  Ptmo,  prov.  Carabi 
dist.  Ayapata. 

PADCtpata,  eat.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabi 
diat.  Ayapata. 

PancoDa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau 
tambo,  dist.  Colqaepatai  habt.  292. 

Panchanp,  (paw  bolall  chanca  v^aae  el 
nificado  de  esta  palabra.  Q.)  aid.  ] 
Ancachs,  prov.  Enari,  dist.  Ghavin, 

Panchi,  (cascada.  Q.)  chac.  Dpt  Ayaci 
prov.  LaQ^as,  diet.  Laramate. 


PAUS 


680 


PAYA 


Pauchi,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota. 

bambas,  dist.  Haquira. 
PaucliOS,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist- 

Pomabamba. 
PauchU)  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Chiara. 

Paiig^ancha)  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 

co,  dist.  Usquil:  habt.  68. 
Pailjamarca,bda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  Pisuquia:  habt.  113. 
PauUnO)  chac.  Dpt.  y  prov.   Lima,  dist. 

Magdalena. 
PanllaC)  (acabar  de  techar  la  casa.  Ay.) 

aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri,  dist. 

Carampoma. 
PaullO)  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Cauete,  dist. 

Lunahuana. 
Panllo,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist.  Galea: 

habt.  48. 
Panllo  chico,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Galea:  habt.  22. 
Panllajiata)  e^t.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Gotabambas. 
Pannjaelia^  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
PanqnlUa)  hda.  Dpt.  y  prov.   Cajamarca. 

dist.  San  Marcos:  habt.  84. 
Pauraily  {pauraa  la  espiga.  Ay.)  aid.  y  est. 

Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo,  dist.  Paria- 

huanca:  habt.  542. 
Paaraujpa,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Gastrovireyna,  dist.  Huacho:  habt.  701. 
Panrif  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno:  habt.  528. 
Paurleon,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Paarlre,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghunvivil- 

eas,  dist.  Yelille. 
Panrpoen,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Ghiquian. 
Pansa,  distrito  de  la  provincia  de  Parinaco- 

chas,  Dpt.  Ayacucho;  habt 

Patjsa,  (puede  ser  corupcion  de  pauca  b  pau- 
car  florido,  etc.  Q.)  villa  capital  de  este 
distrito  de  la  provincia  de  Parinacochas, 
Dpt.  Ayacucho:  &  los  16«  11'  28"  lat.  y 
Begun  Valvuena,  al  pi^  del  elevado  cerro 
Nevado  de  Sara-Sara,  7T  88'  15"  long.: 
habt.  1,560;  dista  de  Goracora  18  leg 
(100  k.). 

Paiisi^  corrupcion  de  pauchi  que  se  pronun. 
cia  paushi  cascada.  Q.)  est.  Dpt.  Cuzco 
prov.  Chunvivilcas,  dist.  Yelille. 


I 


Pansilli)  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.Cin- 

baya,  dist.  Ollachea. 
Pausipataf  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampt, 

dist.  Macari. 
PaataCf  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  BouiU, 

dist.  Huamanguilla. 

PautiO)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Gangallo. 
Pava,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque,  disl 

Muchumi:  ^  4  leg.  (22  k.)  de  Lambaj6q[iK. 
Pavas,  cerro  mineral  en  el  distrito  de  Gankh 

prov.  Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 
Pavas,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  HmjIm, 

dist.  Garas :  habt.  259. 
Pavita,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucoito,  dist 

Zepita:  habt.  868. 
Pavo  bianco,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  pro?. 

Ayabaca,  dist.  Gumbicns. 
Payabamba,  (j^aya  viejo  6  vieja,  abuela.  Q.; 

paya  dos.  Ay.)  est.  Dpt.   Libertad,  pior, 

y  dist.  Huamachuco:  habt.  106. 
Payae,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  dote, 

dist.  Gutervo. 
Paya4»9  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ho*- 

manga,  dist.  Ghiara. 
Payacaca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lamp*, 

dist.  Santa  Eosa. 
Payacana  6  Sayaeana^  hda.  Dpt.  Cazco,lC0T. 

y  dist.  Paucartambo:  habt.  81. 
Payacrac  a,  (corrupcion  de  paya  ccaeca  pe- 

na  vieja,  6  viejo  espantado,  at6nito.  Q-) 

pico  notable  en  la  Cordillera  de  Pmcm- 

tambo,  que  divide  las  aguas  que  van  «I 

Ucayali  de  las  que  corren  al  Madeira;  1»- 

ne  vetas  de  cinabrio. 
Payamarca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga* 

ro,  dist.  Asillo:  habt.  71. 
Payaneca^  aid.  y  est.  Dpt,  Apurimac,  prof. 

Gotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Payancca,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abaa- 

cay,  dist.  Lambrama. 
PayanlUhuicoCf  chac.  Dpt.  Ancachs,  "pff^* 

Cajatambo,  dist.  Huayllacayan. 
Payanino,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Am*- 

zonas,  dist.  Andoas:  habt.  190. 
Payanqui)  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Oa- 

desuyos,  dist.  Andaray. 
Payaquisle,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 
tabambas, dist.  Huayllati. 
Payay,  (envejecer.  Q.)  aid.  Dpt.  Jamn,i»oT. 

Tanoai  dist.  Carhuamayo:  habt.  dO, 


PAYLL 


—  681 


PAYT 


Pay bal,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 
chaco,  dist.  Santiago  de  Ghnco. 

Paycama,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Colquemarca. 

Payoipata  y  Bellavista^  bda.  Dpt.  Ayacu- 
cho,  porv.  Huamanga,  dist.  Santiago. 

Pay(^raii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma, 

bamba,  dist.  Sihuas. 
Payco,  (ciertd  yerba  muy  fraganciosa.  Q.) 
aid.  Dpt.  tTunin,  prov.  Huancayo,  dist.  Si- 
caya :  babt.  84. 
Payco,  distrito  de  la  provincia  de  Lnoauas, 

Dpt.  Ayacucho:  babt.  1,045. 
Payco,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  prov* 

de  Lticanas,  Dpt.  Ayacacho:  habt.  401. 
Paycuan^  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y  dist. 

Ui>ion. 
Paycuaii  ehico,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov. 

Chancay,  dist.  Barranca. 
Paycnan  tprande^  bda.  Dpt.  Lima,  prov. 

Chancay,  dist.  Barranca. 
Payca|iampa9  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Colasay. 
Payclia^  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pampas. 
Payehaelii  iprande^  bda.  Dpt.  Ayacucho. 

prov.  Lucanas,  dist.  Sancos. 
Paylinaca,  (paede  ser  corrupcion  de  payaca 
atar  jimtos  los  dos  tercios  de  una  carga. 
Q. ;  pay  desierto,  ccaca  Ueno  de  cuidados, 
acongojada  Ay.)  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Aymara3s,  dist.  Challhuanca:  habt.  226, 
PajhiLl,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarccbiri, 

dist.  Matucana. 
PayhnaDy  cerro  mineral  en  el  distrito  de 

Becuay,  prov.  Huaras,  Dpt.  Ancachs. 
Fayjan,  distrito  de  la  provincia  de  Trujillo, 
Dpt.  Libertad:  habt.  8,686,  entre  estos 
habitantes  no  estdn  considerados  los  co- 
lonos  asidticos. 
Patjan,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Trujillo,  Dpt.  Libertad :  dis- 
ta  de  Trujillo  12  leg.  (67  k.);  de  Malabri- 
g^o  8  leg.  (16  ^  k.);  de  Santiago  de  Cao  6 
(28  k.). 

Faylobamba^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea, 

dist.  Lares:  habt.  153. 
Paylla^  (pAg^r  al  jomalero,  darle  de  comer, 

6  premiarlo,  oUa  para  cocinar.  Q.)  aid. 

Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist.  Umachi^ 

ri:  habt.  482. 


Paylla-paylla^  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
La^Mar,  dist.  San  Miguel. 

Payllihua)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas, dist.  Laramate. 

Payiuas^  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 
dist.  Suyo. 

PayoC)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Huaras. 

Payorotc,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Amazo- 
nas,  dist.  Nauta. 

Paypata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asan- 
garo. 

Paypay,  bda.  Dpt.  Amazor-as,  prov.  Bon- 

gard,  dist.  La  Peca. 
Paypay,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

San  Marcos. 
Paypay,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Yautan. 
'  \YPAY,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pararin. 

Paypay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Arahuay. 

PajTiay  bajo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta, dist.  Arahuay. 

Paype,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abancay, 
dist.  Lambrama. 

PajTioya,  chac.  Dpt.  Lima  prov.  Canta,  dist. 
Pacaraos. 

Payquina,  cerro,  Dpt.  Tarapaci,  dist.  Iqui- 
que,  tiene  457in-  altura;  hay  una  veta  de 
oro. 

Pa^Turoani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Orurillo. 

Paysandu,  rio  tributario  del  Javari,  por  la 
derecha  d  los  6*'  86'  29"  lat.  y  75°  40' 
46"  long.:  corresponde  al  Brasil;  es  nave- 
gable  para  pequenas  canoas  hasta  12  mi- 
lias,  pero  con  gran  dificultad  por  su  poco 
fondo. 

Payta,  (pay  desierto  donde  no  nace  nada, 
ni  hay  cosa  alguna;  ta  particula  de  acu- 
sativo.  Ay.)  punta  &  los  5^  61'  10"  lat.  y 
88°  27'  44"  long. :  fu^  descubierta  por  Pi- 
zarro  en  su  primer  viaje  de  Tumbes  e]i 
1527. 

Payta,  gebbo  de  la  silla  de,  es  excelente 
punto  para  maroacion  d  los  buques  que 
se  dirijen  d  Payta:  v^ase  SiUa  de  Payta. 

Payta,  puerto  mayor  d  los  5**  6'  lat.  83**  24 
64"  long. :  es  uno  de  los  mejores  puertof; 
del  Peni  y  quizi  del  Paoifico — ^Hay  fo^^- 

86 


PAYT 


—  682 


PAYT 


deadero  seguro  desde  cerca  del  muelle 
hasta  mucha  distancia,  con  foudo  de  6  d  10 
brazas:  el  tenedero  es  excelente  y  sin  el 
manor  peligro.  El  puerto  se  liaUa  rodeado 
de  un  alto  barranco  cortado  casi  i  pique. 
Los  »iguiente8  datos  aunque  iucomple- 
tosy  solo  de  los  ultimos  alios  danalguna 
idea  de  los  articulos  principales  que  se 
exportan  por  este  puerto.  Es  sensible 
que  los  peri6dico8  ya  no  publiquen  en  las 


revistas  qnincenales  el  movimienio  oer- 
cantil  de  todos  los  puertos  como  inteslo 
haoia  tEl  Comercio» — j  que  tan  otilei 
son  paia  conooer  el  progreso  yerd&dao 
de  la  industria  nacionaL  En  los  lUtimoi 
diez  anoa  ha  duplicado  casi  el  prodacio 
de  la  azucar  y  algodon  y  se  han  creido 
nuevas  iudustrias;  pero  nada  podemos 
deeir  con  exactitud,  porqae  nada  se  pn- 
blica  i  este  respecto. 


ARTfCULOS  PREVCIPALES  EXP0RTAD08  POR  EL  PUERTO  Dl  PATTA* 


ABTICULOS. 


Algodon  

Chancaca 

Orchilla 

Sal  comnn 

Cascarilla 

Cochinilla 

Cueros  de  vaca 

»       de  chivato . 
Sombreros  de  paja 

Oro  en  pasta 

Azucar 

Arroz 

Lana  de  oveja 


quin  tales 
» 


8,862 

187 

18,166 

7,815 

1,298 


numero 

4,882 

» 

12,985 

» 

82,120 

Onzas. 

151 

quin  tales 

116 

» 

474 

» 

28 

11,500 

52 

89,159 

40,000 

586 

5,850 

89,500 

81,728 

0,000 

85 

128 
144 


41,455 

150 

12,518 

40,270 

19,950 

84,987 

1,876 

100 


\m 


40,840 

m 

14S 

S0,1(J9 

844 

S31 

1.400 

2,165 


Valor  &  precio  de  plaza  de  los  articulos  exportados  por  Payta,  en  los  sigoienies  aoos: 


1602 


Total  valor 884,165 


1863 


848,413 


1864 
464,670 


1865 


1.741.481 


HOVIMIENTO  MARfriMO  DEL  PUERTO  DE  PATTA. 


BUQIJES. 


j'Buques . 

1874-  V^'apores 

(Botes  ... 

[Buques. 

1875  -  Yapore» 
(Botes  ... 

( Buques . 

1876  s  v^apores 
(Botetf ... 


1 

s^il.is:ron. 

Nrimero. 

1 

Tone  lad  HH 

1 
Pasageros. 

Ndmero. 

Titneladas 

PAt^OM. 

117 
150 

18,786 
293,150 

420 

1 

151 

150 

18,528 
29d;150 

318 

62 
198 
126 

r 

30b,ov^«j 
860 

1 

819 

1 

62 
168 
126 

6,711 

806,000 

860 

W 

61 
78 
82 

12,286 

87,948 

68 

1,055 

i 
1 

61 

78 
18 

12,286 

87,948 

80 

l.ttl 

PAYT 


683 


PAYT 


PB0DT7CTO  DS   LOS  DEBECH08   DB   IMPOBTAGION     ' 
DB   LA  ADUANA  DB  PAYTA. 


A2oi.  Prodacto. 

1840 46,229 

1841 41,745 

1842 24,226 

1848 26,109 

1844 26,888 

1846 41,1:05 

1846 77,663 

1847 62,791 

1848 60,669 

1849 66,902 

1860 68,271 

1861 66,857 

1862 66,887 

1868 60,469 

1864 68,804 

1866. 67,897 

1866 78,105 

1867 66,624 


Ano8.  Prodnoto. 

1858 66,818 

1859 87,953 

1860 109,141 

1861  81,581 

1862 53,856 

1868 78,869 

1864 46,264 

1865 60,684 

1866 87,375 

1867 47,889 

1868 45,517 

1869 46,094 

1870 65,285 

1871 48,111 

1873 81,526 

1878 116,048 

1874 107,689 

1876 11,8882 


BISTANCIAS  FOR  MAS  DEL  PUEBTO  D£  PATTA. 

MiU.  o&ntioas. 
A  Onayaqnil 210 

&  Panamd 860 

i  Eien 176 

al  Callao 100 

Payta,  proTinda  del  Departamento  de  Pin- 
ra,  oreada  por  ley  de  80  de  Marzo  de 
1861  y  segregada  de  algiinos  de  sns  dis- 
tritos  por  ley  de  12  de  Enero  de  1871, 
para  formar  la  proviucia  de  Tumbes. 
Confina  por  el  N.  con  la  proviucia  de 
Tumbes;  por  el  S.  cou  la  de  Piura;  por 
el  E.  con  la  de  Ay  abaca  y  la  EepubHca 
del  Ecuador ;  y  por  el  0.  con  el  Pacffico  ; 
BQ  capital  la  ciudad  de  Payia.  Consta  de 
lo8  siguientes 

DI8TBIT08 : 

HAbt. 

Arenal 698 

Amotape 8,340 

Colan 1,729 

Huaca 8,709 

I'ayta 8,616 

Querocotillo 8,074 

SuUana 6,819 


Total  habt 22,980 


Estd  comprendida  mas  6  m^nos  entre 
los  4«  25'  y  6^  25*  lat.  y  82«  45'  y  83<>  89' 
long,  formando  una  superficie  de  480  le- 
guas,  que  comparada  con  su  poblacion 
resulta  casi  con  48  habitantes,  por  cada 
legua  cuadrada. 

Toda  la  proviucia  es  de  costa  desde  la 
punta  de  Parina,  la  mas  Occidental  de  la 
America  Meridional,  hasta  5^  25'  lat.;  el 
interior  en  lo  general  son  desiertos  de 
arena,  exceptuando  las  f^rtiles  y  hermo- 
sas  crillas  del  rio  de  la  Chira,  que  lo  re- 
corre  en  toda  su  estension  de  E.  d*  0.  en 
lo  general.  No  bay  minas  de  ninguaa  es- 
pecia  de  metales,  pero  enrecompensa  tiene 
las  productivas  de  brea  y  petroleo  que 
tauto  abundan  en  el  distrito  de  Amotape ; 
y  lo  que  mas  vale  el  inmejorable  puerto 
de  Fayta. 

Hay  un  Sub-Prefecto  encargado  del 
mando  politico  de  la  proviucia ;  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  Un 
administrador  de  Aduana  recauda  los  de- 
rechos  de  los  artfculos  que  se  importan  y 
exportan  por  el  puerto  de  Payta.  En  lo 
edesi^tico  consta  de  los  mismos  Curatos 
que  forman  los  distritos  poHticos. 
Hay  11  escuelas  para  hombres..  S.  6,600 
9        •         •    mugeres..  i      5,400 


Total  sueldos  al  ano...  S.  12,000 
Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  2,475  soles  (sin  contar  las  dc 
importacion  y  esportacion)  por  los  siguien- 
tes ramos : 

Contribucion  Urbana S.      43l 

»  Etistica  i     1,241 

t  Industrial >        C7' 

•  Eclesi^stica >        IC: 


Total S.     2;471 

Payta,  distrito  de  la  proviucia  d^  «=•"  iiom- 

bre,  Dpt.  Piura:  habt.  8,616. 
Payta,  ciudad,  capital  de  este  distrito  y  de 
la  proviucia  de  su  nombre,  Dpt.  Piura. 
El  aspecto  de  la  pol>lacion  es  miserable: 
estd  situada  al  pi^  de  un  elevado  barranco 
de  arena.  Las  pocas  calles  que.  tie  ue  sou 
irregulares,  sin  empedrado  ni  ^eteda^ -^*' 
iglesia  no  es  digna  de .  un  puerto  Oift  V^*^^^^ 
■  comercio.  Ija.cas^a  de  la  Aiuaua,^^  ^\\v^^^^ 


PECA 


684  — 


PEDR 


toda  de  .fierro.  Hay  escasez  de  agna  y  la 
que  Be  consume  se  trae  hoy  por  ferrocarril 
del  rio  de  la  Chira,  distante  6  millas  al  N. 

Desde  el  muelle  parte  el  ferrocarril  que 
termiiiard  en  la  ciudad  de  Piura:  estd 
concluido  y  en  explotacion  como  hasta  la 
mitad  y  pasard  por  Colan,  La  Huaca  y 
Sullana  d  orillas  del  rio  La  Chira,  dejan- 
do  estaoiones  en  una  extension  de  96  ki- 
l6metros :  ya  estan  concluidos  81  y  en  ac- 
tual explotacion. 

El  comercio  entre  la  provincia  de  Pay- 
ta  y  Guayaquil  es  de  mucha  importancia 
y  le  d&  yida. 

En  1741  fu6  incendiada  y  saqueada  por 
el  pirata  Jorge  Anson. 

Besiden  en  la  ciudad  el  Sub-Prefecto,  el 
Juez  de  1/  Listancia  y  el  Administrador 
de  la  Aduana  con  todos  sus  empleados- 
Hay  una  oficina  Telegrdfica  en  rolacion 
con  todas  las  de  la  Bepdblica  y  con  e]  ^V^- 
ble  Telagrafico  Submarino.  El  tempciu- 
mento  aunque  ardiente  es  soportable  y 
muy  sano:  dista  de  Piura  14  leg.  (78  k.). 

Payta,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Cata- 

caos. 
Payta,  rio :  a^gunos  dan  impropiamente  es- 

te  nombre  al  jll.  db  la  Chira:  vease  Chira, 

rio. 
Payta,  chao.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

maraes,  dist.  Tapayrihua. 
Payto,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Contu- 

mazd,  diet.  Cascas:  habt.  74. 
PayarOf  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y   dist. 

Huamachuoo,  &  20  cuadras  de  la  ciu- 
dad. . 
Paynyo,  aid,  Dpt,  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Pucard^ 
Payuyo,  e^t.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Orurillo. 
PaynyntOi  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
Paz,  LA,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesus 

lado  N.  Dpt.  Cajamarea,   prov.  y  dist. 

Hualgayoc,  ley  190  m. 

Paza,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 

Atavillos  Altos :  habt.  289. 
FklZOS,  DOOTOB,  isla  en  el  rio  Palcazu,  mas 

abajo  que  la  isla  Quintina. 
Beca^  distiito  de  la  provincia  de  Bongari, 

Dpt  AmMcmui  habt.  820. 


Pkca,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Bongara,  Dpt.  Amazonas:  habt 

187. 
Pecaccacho,  puna,  Dpt.  Cuzoo,  pro?,  y  dist 

Urubamba:  habt.  29. 
Pecalf  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y  dist 

Union. 
Pe^auachina,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chii- 

cuito,  dist.  Yuuguyo. 
Pecarivi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chunvivil 

cas,  dist.  Chamaca. 
Pecaypalla,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hba- 

ras,  dist.  Becuay. 
PeooS)  (peco  polilla.  Q. ;  la  pelota  de  ]«ni 

para  jugar.  Ay.)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prof- 

Huari,  dist.  San  Marcos. 
Pccoy5  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cot&bam- 

bas,  dist.  Haquira. 
Pecoy,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilk 

dist.  Yiraco. 
PecliaiUlf  chac.  Dpt,  Arequipa,  prov.  Coo- 

desuyos,  dist.  Salamanca. 
Peehicalf  chac.  Dpt,  Piura,  prov.  y  d»t 

Tdmbes. 
Pedemal,  mina  de  plata,  Dpt  Libertad. 

prov.    Huamachuco,   dist.    Santiago  dc 

Chuco. 

PedernaleS)  chac.  Dpt.   Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Cliirinos. 
Pedrei^l)   aid.  Dpt.   Piura,  prov.  y  dis;. 

Tdmbes. 
Pedregal,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist  Car 

tacaos;  habt.  976* 
Pedregal,   aid.  Dpt.  y  prov.   Piura,  dist 

Tambo  Grande. 
Pedregal,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Mor- 

ropon. 
Pedregal,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tmji- 

llo,  dist.  Sunbal,  4  1  leg.  (5  J  k.)  de  Sim 

bal. 
Pedregal,  chac.  Dpt  Ancachs,  prov.  Hna- 

ras,  dist.  Bestauracion. 
Pedregal,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San 

ta,  dist.  Gasma. 
Pedregal,  hda.  Dpt.  y  prov.  HuAnuro,  dist 

Huaear:  habt.  448. 
Pedregal,   hda.    Dpt.  Curco,  prov.  Anta. 

dist.  Limatambo. 
Pessegal,  aJd.  Dpt.  Arequipa.  prnr.  Gai^ 

11a,  dist.  Huanoarqui. 


PEDR 


685 


PEDR 


Pw)BEGAti,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Yanaquihua. 

Pedreoal,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegna. 

Pedreria,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Ca- 
tacaoB .  habt.  1094. 

PedreroS)  chao.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Lurigancho:  babt.  12. 

Pedreros,  San  Juan  db,  bda.  de  viiia,  Dj)t. 
y  prov.  lea,  dist.  San  JuanBautisU:  uia- 
ta  1  i  leg. (8  k.)  de  San  Juau  Bautista: 
produce  al  afio  600  qoiutaleB  de  aguar- 
diente. 

8AH  PEDROf  BnNAS.DE  este  nombbe. 

PedrO)   San,  mina  de  plata  en  Gasan,  Dpt. 

Ancacbs,  prov.   Huaras,  dist.  Ayja. 
Pbdbo,  San,  mina  de  plata  en  Huaybuas, 
Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja. 
Pedbo,  San,  mina  de  plata  en  liuinac,  Dpt. 

Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja. 
PsDBo,  San,  mina  de  plata  en  Masay,  Dpt. 

Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 
Pedfo,  San,  :nina  de  plata  en  Payguan,  Dpt. 

Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 
Pedbo,  San,  mina  de  plata  en  Cuelgatocino, 
Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Re- 
cuay. 
Pedbo,  San,  mina  de  plata  en  Gondorbuain, 

Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist.  Huaras. 
Pbdeo,  San,  mina  de  plata  en  Huinac,  Dpt. 

Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Garbuas. 
Pedbo,  8an,  minade  plata  en  Cayacana,  Dpt. 

Ancacbs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 
Pedro,  Ban,  mina  de  cobre  en  Huacatambo, 
Dpt.  Ancacbs,  prov.   Santa,  dist.  Nepe- 
na. 
Pedbo,  San,  mina  de  plata  en  Gbacna,  Dpt. 
Ancacbs,   prov.  y  dist.  Cajatambo:   ley 
180  m. 
Psi>Bo,   San,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yanli :  ley  80  m. 
Pedro,  San,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yanli :  ley  18  m. 
Pkdso,  8an,  mina  de  plata  al  S.  E.  del  pue- 
blo de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Yauli :  ley  100  m. 
PacDBo,  San,  mina  de  plata,  Dpt.  Huancave- 
lica,  prov.  Angaraes,  dist.  Liroay,  al  0. 
de  Ldroay:  ley  82  m. 


Pedbo,  San,  mina  de  plata  en  el  oerro  de 
Ballesteros,  cerca  de  Huayllay,  Dpt.  Aya- 
cucbo,  prov.  Huanta,  dist.  Luricocba. 

Pedbo,  San,  saUtrera  en  el  Ganton  Argenti- 
na, Dpt.  Tarapac4,  dist.  Pica :  en  1872 
produjo  193,877  quintales,  y  en  el  de  1878 
837,754  quintales:  dista  11  leg.  (61  k.) 
del  puerto. 

Pedbo,  San,  Dpt.  salitrera,  Tarapaca,  dist. 
Pica,  a  10  leg.  (55  i  k.)  de  Iquique. 

Pedro  y  Pablo,  San,  mina  de  plata  en  Huan- 
tajaya,  Dpt.  Tarapac^,  dist.  Iquique. 

8iN  PEDRO9  PUEBLOS  T  FtTNDOB. 

Pedro,  San,  pueblo  6  Ingar  de  la  montana,  d 
la  orilla  izquierda  del  Napo,  en  la  con- 
iiueucia  de  este  con  el  Aguamiro :  es  el 
ultimo  pueblo  del  Peri  en  sus  confines 
con  el  Ecuador,  Dpt.  Loreto,  prov.  y  dist. 
Iquitos. 

Pedbo,  San,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cba- 
cbapoyas,  dist.  Leymebamba:  babt.  280. 

Pedbo,  San,  cbac.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 
Jaen  dist.  Cboros. 

Pedro,  San,  distrito  de  la  provincia  de  Pa- 
casmayo,  Dpt.  Libertad :  babt.  4,784. 

Pedbo,  San,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  San- 
ta, dist.  Moro. 

Pedbo,  San,  aid  y  est,  en  las  montanas, 
Dpt.  Hudnuco,  prov.  HuamaUes,  dist. 
Huacracbuco :  babt.  182. 

Pedbo,  San,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Huinuco, 
dist.  Gbincbao. 

Pedbo,  San,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Pasco. 

Pedbo,  San,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Gbupamaroa ,  dos  millas  al  S.  O.  de 
Gbupamarca. 

Pedbo,  San,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Surco:  babt.  11. 

Pedbo,  San,  bda.  decana  Dpt.  y  prov.  Lima, 
dist.  Lurin  :  babt.  207. 

Pedbo,  San,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganete, 
dist.  Lunabuand. 

Pedbo,  San,  pbl.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 
Gastrovireyna,  dist.   Gbavin:  babt.  258. 

Pedbo,  San,  Iida.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pal- 
pa. 

Pedbo,  Sak,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Li:^ 
canas,  dist.  Pnquio :  i  811*^00.  41  alt. 
habt.  972. 


PEDR 


—  686 


PENI 


Pbdbo,  San,  ohao.  Dpi.  Ayacnoho,  prov.  Ln- 

canas,  dist.  Otoca. 
Pedbo,  San,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov,  Lu- 

canas,  dist.  Auoara. 
Pedbo   San,  aid.   Dpt.  Cuzco,   prov.  Galea, 

dist.  Lares :  habt.  12. 
Pedbo,  San,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

Pedro  de  beuna  vista,  San,  chac.  Dpt.  lea, 

prov.  Cliinoha,  dist.  Pisco. 
Pedro  de  Caclia,  San,  v^aso  Cauha. 
Pedvo  de  Casta,  San,  distrito  de  la  proviii- 

cia  de  Huarochiri,  Dpt.  Lima,  habt.  1 ,289. 
Pedbo   de  Casta,  San,  pbl.  capital   de  este 

distrito   de  la   provincia  de  Huarochiri, 

Dpt.   Lima:   d  3182m.50   altura :   habt. 

814. 

Pedro  de  la  Colca,  San,  hda.  Dpt.  Ayacu- 
cho, prov.  La  Mar,  dist.  San  Miguel. 

Pedro  de  Ciiapayra,  San,  hda.  Dpt.  y  prov. 

Piura,  dist.  Tambo  Grande. 
Pedro  del  Hospital,  San,  uno  de  los  distri- 

tos  en  que   estd  dividida  la  ciudad  del 

Gozco,  y  que  forman  esta  provincia. 
Pedro  de  Iliuicullani,  San,  hda.  mineral, 

Dpt.  Puiio,  prov.  Chucuito,  dist.  Huacu- 

llani :  habt.  107. 
Pedro  Hiian<«ire,  San,  pbl.  Dpt.  Lima, 

prov.   Huarochiri,  dist.    San  Lorenzo  de 

Quinti:  habt.  202. 
Pedro  de  los  Incas,  San,  pbl.  Dpt.  Pinra, 

prov.  Tumbes,  dist.  Corrales. 
Pedro  de  Lloc,  San,  ciudad  capital  de  la 

provincia  de  Pacasmayo  y  del  distrito  de 

6U  nombre,  Dpt.  Libertad :  estd  situada  a 

los  7«  25' 43"  lat :   habt.  8,837:  dista  de 

Chiclayo  25  leg.  (189  i  k.);  de  Payian  10 

(55  i  k.). 

Pedro  y  Pablo,  San,  hda.  Dpt.  Cajamarca, 

prov.  Jaen,  dist.  Chores. 
Pedro  de  Ramis,  San,  aid.  Dpt.  Puno, 

prov.   Huancane,   dist.  Santiago:  habt' 

227. 

Pedro  Saro,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Chota. 

Pedro  de  Snllamarca,  San,  hda.  Dpt.  Ju- 

niii,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Pedro  Mama,  San,  pbl.  Dpt-  Lima,  prov. 

Huarochiri,  dist.  Matucana;  d  968m.  alt.: 

dista  de  Cocachaora  8  leg.  (17  ^  k.). 
Pedro  UrUna,  chac.  Dpt.  Piura,  prov. 

Paytft,  dist.  Querocotillo. 


Pedro  Vlejc,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  ydisL 

Tumbes. 
Pef^ayoC)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pom*- 

bamba,  dist.  Bihnas :  habt.  289. 
PeiTOy,  chac.  Dpt.  Libertad,   prov.  P»Ui, 

dist.  Tayabaniba. 
Peje-perro,   cabo,  d  los  IV  14*  10"  ki  y 

73°  58'  54"  long. 

I  Pelabrcyoc,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hsa- 
manga,  dist.  Sitntiiigo. 

Pelado,  isloto,  a  los  IV  27'  10"lat.y80^ 
10'  15"  long.:  tiene  4501 70  de  alt.:  entw 
6sie  y  la  islita  Mazorca  hay  un  canal  pro- 
fundo  y  seguro ;  es  uno  de  los  que  formia 
el  grupo  de  Huaura. 

PeladoSyhda.  Dpt.  Piura,  prov.  Pajta,dist. 
Sullana. 

Pela^llOf  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pt 
taz,  dist.  Cajamarquilla. 

Pela<(atOS9  asise  denomina  el  estremoN. 
de  la  Cordillera  Nevada  del  Dpt.  de  Anca- 
chs, en  la  parte  que  atra^iesa  las  piam- 
cias  de  Pallasca  y  Huamachuco. 

Peliiicari,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Piun, 
dist.  Tambo  Grande :  habt.  178. 

PelleJoS)  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  disL 
Surco. 

Pellflli)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CayOo- 
ma,  dist.  Yaoque. 

Penaeliiy  pbl.  Dpt.  y  prov.  LambayeqM. 
dist.  Salas:  habt.  1038 :  dista  de  Lamb- 
yeque  80  leg.  (167  k.). 

Penamuse,  hda.  Dpt  Moquegua,  disi  To- 
rata. 

Penea«  (avergonzar.  Q. ;  phenea  homfare  sn 
houra.  Ay.)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hnar 
Uaga,  dist.  Tingo  Maria :  habt.  20. 

Penca,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Callayuc, 

Pencajencuyoe,chac.  Dpt.  Cajamarca.  pwt. 
Chota,  dist.  Huambos. 

Pencal)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lneir 
nas,  dist.  Otoca. 

I  encapampa^  chac.  Dpt.  Amazonas,  pi«v. 

y  dist.  Chachapoyas :  habt.  78. 
Pencapate^   chac.   Dpt.   Amazonas,  pror. 

Bongarii,  dist.  Shipasbamba. 
Pendoc  Chico,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  pror. 

Jaen,  dist.  Callavuc. 
Peniiisolay  aid.  Dpt,  y  prov.  Pima, 

Chucuito. 


RENA 


687 


PERC 


Penitay^  est.  Dpt.  Libertad,  prov.   Otusco, 

dist.  Lucma :  habt.  178. 
Pefifl)  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Tumbes,  dist. 

San  Juan  de  la  Vfrgen. 
PeSa.  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Querocotillo:  habt.  46. 
PbSa,  hda.  Dpt.   Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Sullana. 

Pe!)a,  lugar  asf  Uamado  en  la  isla  Tincaca  : 
esta  peua  es  la  que  di6  nombre  &  la  isla  y 
al  lago :  se  dice  que  sobre  csta  peiia  ha- 
bia  nn  altar  dedicado  al  Sol. 

Pendf  haciendas  de  vina  (2)  Dpt.  y  prov. 
Arequipa,  dist.  Vitor:  habt.  22  y  14. 

Psi^A,  est.  Dpt.  y  prov.  Arequipa:  dist.  So- 
cabaya :  toma  su  nombre  un  manantial 
que  sale  de  una  peua. 

PeNa,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegiia. 

Pei^a,  uno  de  los  Can  tones  en  que  estA  di- 
vidido  el  territurio  salitrero  de  Iquique: 
en  este  Canton  hay  muehas  oficinas. 

Pena^  aguada  6  pev]uoiio  manantial  en  el 
Departamento  de  Tarapacii,  dist.  Pica,  d 
los  1006m.  de  alt. :  habt.  99 :  dista  de  Ta- 
rapaca  10  Lg.  (55  i  k.). 

Pena  de  arriba,  salitrera,  Dpt.  y  dist.  Tara- 
pacd:  ley  70  7^.. 

PeSa  de  absyo,  salitrera,  Dpt.  y  dist.  Tara- 
pacd:  ley  70  /». 

Pena  Mauea,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 
dist.  Quer.^cotillo  :  habt.  6. 

pEf^A  BLANCA,  huii.  jJj^Ji.  Jauxii,  prov.  y  diet. 
Pasco. 

PBSifA  BLANCA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos,  dist.  Omas. 

Pe^'a  blanca,  chac.  Dpt.  Areqtiipa,  prov. 
Condesuyos,  dist.  Chuquibamba. 

Pefia  eoloradfl,  miua  de  plata,  Dpt.  Liber- 
tad, prov.  Huamachuco,  dist.  Santiago  de 
Chuco :  al  Norte  de  este  pueblo :  ley  18 
mar  COS. 

Peiia  ^rande,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Sancos. 

:f  Ef^A  OBANDE,  Salitrera  en  el  Canton  de  la 

1     pena,  Dpt.  y  dist.  Tarapacfl:  en  1872  pro- 

L'     dujo   12,000  quirtnj3s  en  873,-24,000: 
dista  12  leg.  {66  i  k.)  del  puei-to. 
enalosa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Santa  Eulalia. 
PenapamiMi)  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
r  liuya,  diiit.  Bagua:  habt.  88. 


Penapucro,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Bongard,  dist.  Shipasbamba. 

Penamnif  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 
bana. 

Pena  retiro^  salitrera  en  el  Canton  de  la 
peua,  Dpt.  y  dist.  Tarapac^ :  en  1872  pro- 
dujo  4000  quintales,  en  878—6000:  dis- 
ta del  Puerto  12  leg.  (66  ^  k.). 

Penas^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Huamantanga. 
Penieo,  hda.   Dpt.  Lima,  prov.   Chanca^, 

dist.  Huaura. 
Penita,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Sullana:  en  este  punto  hay  un  pozo  que 

tiene  agua  de  la  que  se  usa  cuando  80  se- 

ca  el  rio :  habt.  78. 
PepiaUy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Cane- 

te:  habt.  92,  con  Santa  Bosa  y  Guayabar. 
Peqqaen,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ju- 

liaca. 
Peqquen,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa. 
Pequicurnin,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Ticllos. 
Peraly  chac.   Dpt.  Arequipa,   prov.  y  dist. 

Union. 
Pebal,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ornate. 
Perales,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Tam- 

bo  Grande :  habt.  718. 
Perales,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate: 

habt.  18. 
PerklcillOf  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Huacho. 
Peramarca,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Velille :  habt.  89. 
Peraispainpa,  hda.   Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Acosvinchos:  habt.  18. 
Perayoe^  chac.  Dpt.   Cuzco,   prov.  y  diet. 

Urubamba. 
Peratoo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  diat.  San 

Bias :  habt.  8. 
Pei*ca,  (corrupcion  de  pirca  pared.  Q.   y  en 

Aymara  significa  tambien  las  hojas  deles 

Wholes  y  plantas.)  chac.  Dpt.  Ancaohs, 

prov.  Huaras,  dist.  Marca. 

Percca,  est.  Dpt.    Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Lircay :  habt.  865  con  log  de 

Chahuarma  y  Llumche. 
PsBCGA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo, 

dist.  Pomacanchi. 
PsBGCA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dii 

Ouapi :  habt.  48. 


PERQ  —  ( 

PerocaccoUa,  bda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

Sun  Gerinimo:  habt.  4. 
Porccasencca,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  CIiuiJ- 

yivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
PerccatuliO,  eat.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cliun- 

vivilcas,  dist.  Velille. 
Perdlda,  hda,  Dpt,  Areqaipa  prov.  Cayilo- 

ma,  dist.  Lari. 
Perdispunipa,  chac.  Dpt.   Libertad,  prov. 

Pataz,  diat.  Hnayo. 
Pere^Dfl,  mina  de  plata,   Dpt.  Libartad, 

prov.  y  dist.  Huamaobuco. 
Pekeokina,  mina  de  plata  en  Biiricliiacay, 

Dpt,  Aucachs,  prov.  y  dist.  Huari. 
Pkkegkiha,   miua  de  plata  eu    Sao  Bouito, 

Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatambo,  dist.  An- 

dajea:  ley  60  m. 
Pekeokina,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo 

de  Yaoli,  Dpt  Janin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yauli:  ley  200  m. 
Peretll,  mina  de  plata,  Dpt.  Anoachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Macate. 
Peren^  rio  formado  por  la  retmion  de  loa 

lies  Cbanohamayo,  Tiilumuyo  y  Fangoa: 

despues  de  correr  alguna  dUtancia  toma 

el  nombre  de  rio  Tambo  que  lo  conserva 

haeta  tributar  bus  aguaa  at  Santa  Ana  6 

Urubamba  con  el  que  despuea  forma  el 

oandaloso  Ucayali.   El  Peren^  ticue  bag. 

tonte  caudal  de  agua,  poro  eu  alj^unos 

pnntoB  es  algo  torreotoiio  lo  cual  diJiuuUa 

la  navegaciau. 
FneSf  cbao.  Dpt.   Ancacbs,  prov.    y  diat. 

Santa. 
Pereyni,hda.  Dpt,  yprov.  Ica,^lleg.(5Jk,) 

de  loa. 
PewyTad  Ujina,-v6ase  VJinab  Pereyra.cerro. 
PerhOfl,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  diat.  Achoma. 
Perlco,  pbl.  Dpt.  Oajamarca,  prov.  Jaen, 

dist,  Chirinoa:  i  orillas  del  Cliinchipe, 
Perimpatfli    chac.  Dpt.   Apurimac,    prov. 

Cotabamboa,  diat.  Mara. 
Peiita,  eat.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Callalli. 
PerlamsyOt  chac.  Dpt.  Cnjamarca,  prov. 

Chota,  diet.  Lajas. 
Perqqae,  est.  Dpt.  Pimo,  prov.  Lampa,  dist. 

Cabauilla. 
PKHftQUB,  est.  Dpt.  Areqaipa,  ptov.  Cayllo- 

Dia,  dist.  Tisoo. 


18  —  PERU 

PEBl)  (RepAbllm)  aituadaenlapirtc 
cidentad  de  la  America  del  Sor:  sn  c 
esti  baoada  por  el  Pacifioo  desde  li 
21'hastalos22<'S2'latitad.  ffosprop 
moa  dar  una  idea  general  geogrifica ; 
tadisticft  del  Perd  eu  las  siguieutea 

Geoiprafia  Fistca. 

1.  —  Etimologia  ii  origen  del  nombri 

Pc-rii. 
II.  —  Sus  actuales  limites. 

III.  —  Aspecto  general  del  Peru. 

IV.  ^  Orografia. 
V.  —  Hidrografia. 

VI.  ■ —  Bo8-[ues  —  Valles  —  Deaierto*. 

VII. —  Loa  tres  reynos  de  la  uatartles 

Animal  —  Mineral  —  Vegetal 

Gpo^rafia  PoUtlca. 

VIII. —  Sistama  de  Gobiemo. 
IX.  —  Religion. 

X.  —  Division  6  demarcacion  politia 
tiempo  de  los  incas,  del  colojuMgt  j 
la  Bepiiblica. 

XI.  —  Poblacion  y  snperficie. 
XIl.  -^  Division  Eclesiastica. 
XIII. —  Division  Judicial. 
XIV. —  Division  Militar. 

XV.  —  Eacudo  de  armaa  j  pabellon  oai 

XVI.  —  Sistama  de  moneda,  de  peM  y 
medidaa. 

XVII. —  Ingresos  y  egreeoa  en  itu  fi^ 

S09  ramos. 
XVm,— Deuda  piiblica. 
XIX,  —  Comercio  y  navegacion. 
XX.  — InatruccionybeneficenciipoWi 

XXI.  —  Ejereito.  Marina  yGuardiiSw 
nal. 

XXII.  —  Caminoa,  ferrocarrilea  j  leUg 
fos. 

I. 

Erimoloj^ia  4  orijon  del  nombre  Ffi 

El  gran  impeno  de  los  inca*  do  •" 
un  nombre  especial  y  por  eslo  'btj'b^ 
saa  opinionea  acerca  del  orfgen  del  no 
bre  PeiU.  Si  examinamossu  eumoli^ 
en  los  idiomas  Aymari  y  Qnecho*.  ? 
eran  loH  reynantes,  encontraremos  1*  F 


PERU 


—  689  — 


PERU 


labra  pillu  que  en  esos  idiomas   signifi- 
na  corona  de  oro  y  flores ;  6  cierto  cor- 
don 6  faja  con  que  los  indios  se  ceuian 
la  frente.  No  ballamos  otra  etimologia 
mas  apropiada ,    salvo  la  palabra  piura 
que  en  ay  mar  d  significa  la  trox  6  gra- 
nero  para  guardar  maiz  6  quinua.  Al- 
gunos  historiadorea   primitivos   refieren 
que  cuando  los  conquistadores  en  el  pri- 
mer punto  que  desembarcaron  al  Sur  de 
Panama,  tomaron  preso  a  un  indio  y  le 
preguntaron  ^c6mo  se  Uamaba  toda  esa 
region?  y  creyendo  que  se  le  pregimtaba 
por  su  nombre  6  por  el  del  jefe  de  su 
tribu   6  nacion   contest6   Piru   6   Felii; 
oiros  dicen  que  este  nombre  se  referfa  al 
de  uu  rio  en  el  cual  desembarcaron,  si- 
tuado  entre  Panama  y  Guayaquil.  El  Pa- 
dre Valera  asegura  que  Pelu  en  el  idio- 
ma  de  esos  indios,  siguifica  rio,  lo  cual  no 
tiene  apoyo ;  y  observe  se  que  la  palabra 
Piru,  PelU  6  Peril  no  puede  ser  aguda ; 
porque  en  el  quechua  y  en  el  aymara  no 
bay  acento  agudo.  Creemos  pues  que  el 
nombre  Peru  fu^  dado  por  los  espaiio- 
les  con  el  mismo  capricho  con  que  dieron 
otros  a  los  pueblos,  rios,  etc.,  que  iban 
conquistando  6  descubriendo. 


n. 


Sus  aetaales  liiiiites. 

El  Perti  confina  por  el  N.  con  las  Eo- 
ptiblicas  de  Colombia  y  del  Ecuador:  por 
el  Sur  con  la  de  Bolivia:  por  el  Este  con 
el  Imperio  del  Brasil  y  con  la  Kepublica 
de  Bolivia;  y  por  el  Oeste  con  el  Oceano 
Pacffico. 

Caando  Pizarro  y  sus  intr^pidos  com- 

paueros  arribaron  d  Tumbes,   el  imperio 

de  los  Incas  se  extendia  de  N.  d  S.  desde 

Quito  basta  Obile ;  al  Este  era  limitado 

por  los  bosques ;  y  al  Oeste  por  el  Paci- 

fico.    Este  vasto  territorrio  de  los  Incas 

fu^  dividido  por  el  Gobierno  de  Espaiia 

en  distintas  epocas  para  formar  algunas 

gobernaciones  como  la  de  Cbilq  y  los  Vi- 

rejnatos  de  Nueva  Granada  y  de  Buenos 

Ayres,  que  boy  son  otras  tantas  republi- 

Ningrnna  nacion  de  Sud- America  tiene 


mejor  comprobados  sus  limites  que  el  Peru, 
y  sin  embargo  algunas  le  ban  disputado 
territorio ;  otras  se  lo  ban  arrebatado  por 
la  astucia,  el  engauo  y  la  perseverancia, 
y  no  faltaaun  quien  ponga  enduda  sus  lin- 
deros.  Nosotros  para  fijarlos  bemos  teni- 
do  presente  el  tratado  fundamental  de  San 
Ildefonso  de  l.<*  de  Octubre  de  1777;  la 
real  cedula  de  15  de  Junio  de  1802,  los 
tratados  preliminares  con  Colombia  en 
1828,  varios  decretos  y  resoluciones  de 
los  Vireyes  del  PerA,  dictadas  despues 
del  aiio  de  1802  basta  elde  1820;  los  ceu- 
sos  y  visitas  practicadas  por  los  comisio- 
nados  de  los  Vireyes  en  ese  mismo  perfodu, 
que  comprueban  el  utiposidetis  en  1810; 
las  reales  cedulas  relativas  &  la  ereccion 
del  Vireynato  de  Buenos  Ayres  y  los 
tratados  vigentes  con  el  Brasil.  Senti- 
mos  no  poder  entrar  en  dirsertaciones 
'  sobre  esta  materia,  por  ser  agenas  de  un 
Diccionario,  aunque  tenemos  elementos 
suficientes  para  probar  el  fraude  y  astu- 
cia con  que  ba  procedido  una  de  nuestras 
vecinas,  muy  conocida  por  su  rapacidad 
y  ambicion  de  territorio;  por  esto  nos  li- 
mitaremos  d  indicar  simplemente  los  ac- 
tuates limites  del  Peril,  fundados  en  los 
documentos  ya  citados ;  y  para  quitar  du- 
das  copiamos  integros  los  siguientes  ar- 
ticulos  del  citado  tratado  de  San  Ildefon- 
so y  la  parte  pertinente  de  la  real  Cedula 
de  1802. 

El  art.  11  del  tratado  dice:  «Bajara  la 
Ifnea  por  las  aguas  de  estos  dos  rios  Gua- 
pore  y  Mamore,  ya  unidos  con  el  nombre  de 
Madera  basta  el  paraje  situado  enigual  dis- 
tancia  del  rio  Maranon  6  Aitiazonas  y  de  la 
boca  del  rio  Mamoi-e;  y  desde  aquel  paraje 
continuara  por  unalinea  E.  0.  basta  en- 
contrar  con  la  rivera  Oriental  del  rio  Ya- 
bari,  que  entra  en  el  Maranon  por  su  ri- 
vera austral;  y  bajando  por  las  aguas 
del  mismo  Yabari  basta  donde  desembo- 
ca  en  el  Maranon  6  Amazonas  seguira 
aguas  abajo  de  este  rio  que  los  Espaiioles 
suelen  Uamal:  Orellana,  y  los  indios  Ouie- 
nUy  basta  la  boca  mas  Occidental  del  Ya- 
pura  que  desagua  en  ^1  por  la  mdjrgeu 

septentrional. 

•Art.  12,  Continuardlafiponterasubieii.- 

87 


PERU 


—  690  — 


PERU 


do  aguas  arriba  de  dicha  boca  mas  Occi- 
dental del  Yapura  y  por  en  medio  de  este 
rio  hasta  aqncl  punto  en  que  paeden  qiie- 
dar  cubiertos  los  cstablecimientos  portu- 
gxieses  de  las  oriUas  de  diclio  rio  Yapura  y 
del  Neflro,  como  tambien  la  comunicacion 
6  canal  de  que  se  Servian  los  mismos  Por- 
tugueses entre  estos  dos  rios  al  tiempo  de 
celebrarse  el  tratado  do  limites  de  18  de 
Enero  do  1750,  conforme  al  sentido  lite- 
ral de  61  y  de  su  articulo  9.°,  lo  que  entera- 
mente  se  ejccutard  segun  el  estado  quo 
ent6nccs  tcnian  las  cosas,  sin  perjudlcar 
tampoco  d  las  posesioncs  espaiiolas  ni  d 
BUS  respectivas  pertenencias  y  comunica- 
ciones  con  ella  y  con  el  rio  Orinoco ,  de 
modo  que  ni  los  espaiiolos  puedan  intro- 
ducirse  en  los  citados  establecimientos  y 
comunicacion  portugucsa,  ni  pasar  aguas 
abajo  do  dicba  boca  occidental  del  Ya- 
pura, ni  del  punto  de  linea  que  se  forma- 
re  en  el  rio  Nerfro  y  en  los  demas  que  en  61 
sa  introducen;  ni  los  Portugueses  subir 
aguas  arriba  de  los  mismos  ni  otros  rios 
que   se  le  unen,   para  bajar  del  citado 
punto  de  linea  A  los  establecimientos  es- 
pafioles  y  a  bus  comunicaciones ;  ni  re- 
montarse  bdcia  el  Orinoco^  ni  extenderse 
bdcia  las  provincias  pobladas  por  Espa- 
iia  6  d  las  dcspobladas  que  lo  ban  de 
pertenccer  scgun  los  prusentes  articulos; 
d  cuyo  fin  las  personas  que  se  nombr;ircn 
para  la  ejecucion  do  este  tratado,  sena- 
lardn  aquellos  limites  buscando  las  lagu- 
nas  y  rios  que  se  juntan  al  Yupura  y  Ne- 
§ro  y  Be  acerquen  mas  al  rumbo  del  Nor- 
te, y  en  en  eUos  fijardn  el  punto  de  que 
no  deberd  pasar  la  navegacion  y  uso  de 
la  una  ni  de  la  otra  nacion  cuando  apar- 
tiindoso  de  los  rios  baya  de  continuar  la 
frontera  por  los  montes  quo  m6dian  ou- 
tre el  Orinoco  y  Marauon  6  Amazonas, 
enderezando  tambien  la  linea  do  la  raya 
cuanto  pudiera  ser  hdcia  el  Norte,  sin  re- 
parar  en  el  poco  mas  6  m^nos  del  terre- 
no  que  queda  a  una  ti  otra  corona,  con  tal 
que  se  logren  los  espresados  fines  basta 
concluir  dicba  Ifnea  donde  finalizan  los 
dominios  de  dmbas  monarquias.i 

La  Eeal  Cedula  do  1802,  en  su  parte 
portinente  dice:  c be  resuelto  seteu- 


ga  por  segregado  del  Vireynato  de  Santa 
F6  y  de  la  Provincia  de  Quito,  y  agregado 
d  ese  Vireynado  el  Gobierno  y  Coman- 
dancia  General  de  Mainas  con  lospoe- 
blos  del  Gobierno  de  Quijos,  exceptoelde 
Papallacta,  por  estar  todos  ellos  a  ori]la» 
del  rio  Napo  6  en  sus  inmediaciones;  exten- 
di6ndose,  aquella  Comandaucia  General, 
no  solo  por  el  rio  Maranon  abajo,  hasta 
las  fronteras  de  las  colonias  portngnesas. 
sino  tambien  por  todos  los  demas  rios 
que  outran  al  mismo  rio  Maranon  por  sns 
n^drgenes  setentrional  y  meridional:  co- 
mo son  Moroua,  Huallaga,  Pastasa,  Uca- 
yali,  Napo,  Yavari,  Putumayo,  Yapura  t 
otros  m^nos  considerables,  hasta  el  pa- 
raj  e  en  que  estos  mismos  por  sos  saltoej 
raudales  inacccsiblos,  dejen  de  ser  iia?ega- 
bles,  debiendo  quedar  tambien  a  la  misiBa 
Gomandancia  General  los  pueblos  de  La- 
mas y  Moyobamba,  para  confrontar  en  lo 
posible,  la  jurisdiccion  eclesiastica  y  mili- 

tar  de  aquellos  tenitorios •  £q  esta 

virtud  y  segun  lo  que  llevamos  dicho,  sua 
limites  son  los  siguiontes: 

Limite  Nort^. 

El  Peru  confina  por  el  N.  con  las  Repa- 
blicas  de  Colombia  v  Ecuador  sirviendo 
de  precisos  liuderos  los  siguientes: 

Dcide  la  boca  del  Aj^aporis,  que  tributa 

BUS  aguas  al  Yapura  a  los  1*  81'  29"  0*5 

lat.  y  los  IV  45'  19"  6'0  long.,  va  al  Oes- 

to  cortando  los  rios  Putumayo,  Napo,  On- 

ruray  Pastasa,  Morona  y  Santiago,  en  bs 

puntos  en  que  por  sus  raiulaUt,  *aU<M  y 

cascadas  son  inaccesihles  y  fw  puedan.  ser  »•- 

vetjados,  siguiendo  la  linea  las  sinnosidadea 

que  forman  esos  puntos  hasta  Uegar  a  la 

confluencia  de  los  rios  Canchis  y  Chinchi- 

pe  cerca  del  pi^eblecito  de  Todos  Santo? 

d  los  4°  50'  lat.  y  SI**  long,  aproximada; 

pasando  esta  linea  al  N.  del  pueblo  de 

Andoas.  Do  dicha  confluencia  va  la  linea 

divisoria  por  la  quebradade  Espisdnb 

hasta  el  pueblo  de  Macard ;  de  aqm'  con- 

tinua  por  la  quebrada  de  Pilares  hasta  A 

pueblecito  de  Pachas,  y  de  ^ste  Ti  en  M- 

nea  recta  hasta  el  pueblo  de  Santa  Bmi 

situado  en  la  oriUa  del  mar  a  los  3*  il' 


i 


PERU 


691  — 


PERU 


lat.  y  82^  long,  quedaudo  el  pueblo  en  el 
teiritorio  pemano. 

Limlte  Sur. 

El  Peru  confina  por  el  Sur  con  Bolivia, 
desde  los  22^  88'  lat.  en  que  desemboca 
en  el  mar  la  quebrada  de  Tucupilla  has- 
hasta  la  cumbre  de  la  Cordillera,  Birvi^n- 
do  de  lindero  hi  uisma  quebrada,  pasan- 
do  por  los  lugarcitos  6  aldeas  de  Quillhua 
y  CacUa  que  quedan  en  el  territorio  perua- 
no,  y  desdo  esto  ultimo  principian  los  li- 
mites  orientales  como  se  puede  Ter  en  la 
parte  que  hablamos  de  ^'stos. 

Lfniite  Oriental. 

Hemos  dicho  que  el  Peru  confina  por 
el  E.  con  el  Imperio  del  Brasil  y  la  Repu- 
blica  de  Bolivia;  por  esto  fijaremos:  1.®  los 
que  tenomos  con  el  Brasil  y  despues  los  de 
Bolivia. 

Con  el  Brasil. — Desde  la  boca  del  Apa- 
poris  en  el  Yapura  d  los  !•  31'  29"  0'5 
lat.  y  los  7V  46'  19"  0'5  longitud  hasta 
la  boca  del  riachnelo  de  Ban  Antonio  que 
ae  halla  en  los  4^  12'  65"  3'6  latitud  y 
72°  14'  48"  longitud,  cortando  6  atrave- 
sando  el  rio  Putumayo  en  los  2°  63'  12" 
0'8  lat.  y  72'*  0'  52"  65'  long.;  de  la  bo- 
ca del  San  Antonio  sigue  las  aguas  del 
Amazonas  hasta  la  boca  del  Yavari  que 
se  halla  a  los  4°  13'  21"  0'2  lat.  y  72° 
16'  24"  long.;  el  Yavari  continua  sirvien- 
do  de  limite  hasta  los  7"  1'  17°  '6  lat.  y 
76°  28'  51"  07  long,  que  es  casi  su  ori- 
gen  y  hast<a  donde  pudo  ser  navegado  en 
pequeiias  canoas.  Desde  este  punto  sirve 
de  Ifmite  una  linea  recta  imaginaria,  del 
Oste  al  Este  hasta  los  6°  52'  16"  lat.  en  la 
oriUa,  izquierda  del  rio  Madera  cuyo  pun- 
to  es  la  mitad  de  la  distaucia  entre  la  bo- 
ca del  Madera  y  la  del  Mamor^. 

Segnn  el  articulo  11  deltratado  de  San 
Ddefonso,  basta  conocer  cual  es  la  mitad 
de  la  c^'islancia  entre  el  rio  Marafion  6 
Amazonas  y  la  del  Madera,  en  el  rio  Ma- 
mor^,  para  tirarla  Ifnea  E.  0.  hasta  en- 
contrarse  con  la  rivora  oriental  del  Ya- 
vari gne  fija  estos  Hmites.  Nadie  duda  que 
el  nombre  de  boca  de  rio  es  el  punto  en 
qae  termina  su  cnrso.  Tambien  se  sabe 
por  la  exploracion  cientifica  que  se  ha 


hecho  de  esos  rios,  que  el  Guapor^,  Ua- 
mado  tambien  Itenes,  ouando  se  reune 
con  el  Mamor^  toma  este  tUtimo  nom- 
bre y  cuando  el  Mamor6  se  reune  con 
el  rio  Beni  ambos  pierden  su  nombre  y 
toman  el  de  Madera.  La  boca  del  Ma 
mor^  est&  d  los  10°  de  lat.  (segun  otros  d 
los  10°  20')  y  la  del  Madera  se  halla  &  log 
S""  24'  81"  lat.  luego  la  mitad  se  encuen- 
tra  i  los  6°  52'  16"  lat.  en  el  rio  Madera 
y  desde  este  punto  hasta  tirar  una  recta 
hasta  encontrar  el  punto  en  que  el  rio  Ya- 
vari es  navegable,  que  segun  exactisimas 
ob  servaciones  se  encuentra  ^  los  7°  V  17" 
0'6  lat.  y  76°  28'  57"  0'7  log. 

Con  Bolivia.  —  Para  fijar  estos  hmi- 
tes debemos  recordar  que  la  provincia  de 
Apolobamba  ha  sido  del  Perd  desdo  que 
se  cre6  el  Yireinato  de  Buenos  Ayres,  co- 
mo lo  comprueba  el  hecho  de  que  los  6o- 
bernadores  de  ese  territorio  dirigian  siem- 
pre  sus  memorias  e  informes  al  Virey  del 
Peru  segun  cousta  de  documentos  oficia- 
les.  Por  esto  y  fijindonos  en  los  limites 
orientales  del  Peru  con  el  Brasil,  tenemos 
los  siguientes  con  Bohvia.  Desde  la  boca 
del  Mamore  que  se  halla  ^  los  10°  latitud 
6  10°  20  ;::egun  otros,  sigue  aguas  arriba 
de  este  rio  hasta  la  boca  del  rio  Madidi, 
que  mas  0  m^nos  se  halla  a  los  11°  20'  lat. 
y  continua  la  linea  por  el  rio  Madidi  hasta 
su  orfgen,  que  se  halla  en  la  cadena  orien- 
tal de  la  provincia  de  Carabaya  y  Huanca- 
ne,  cuya  cumbre  sirve  de  limite  hasta  la 
orilla  del  lago  Titicaca,  en  el  pueblecito  de 
Conima ;  de  aqui  continua  en  linea  recta 
por  el  medio  do  la  laguna  por  el  Istmo  dc 
Yunguyo  hasta  la  boca  del  Desaguadc- 
ro.  Del  Desaguadero  sigue  el  Undero  al 
S.  S.  0.  casi  por  la  cumbre  de  la  Cordillera 
principal,  hasta  encontrarse  con  la  linea 
que  sirve  de  limite  Sur,  siendo  de  notarsc 
que  el  limite  no  se  encuentra  en  la  cum- 
bre misma  de  la  Cordillera  sino  en  su  fal- 
da  oriental;  de  suorte  que  todos  los  pue- 
blos y  lugares  que  estan  en  la  cumbre 
pertenecen  al  territorio  del  Peru. 

m. ' 

Aspeeto  (general  del  Peni. 

Esta  repubhca  que  como  hemos  di- 
cho ocupa  la  parte  occidental  de  la  Am^- 


PERU 


692 


PERU 


rioa  del  Snr,  tiene  nna  superficie  mas 
6  m^nos  de  62,067  leguas.  Su  figora  es 
semejante  d  la  de  la  America  mexidional 
y  puede  decirse  que  es  la  de  un  triangu- 
lo  casi  recto  en  el  punto  que  sirve  de  If- 
mite  con  el  Brasil  y  en  el  paralelo  de  los 
2  grados;  siendo  su  lado  mayor  la  meri- 
diana  de  los  72  grados,  (1)  y  su  hipotenu- 
sa  la  costa  del  Pacifico,  desde  los  8*^  21* 
hasta  los  22<'  82'  latitud  6  sea  1,488  mi- 
llas  nduticas. 

Los  troncos  principales  de  las  cadenas 
de  cerros  que  se  llaman  Cordillera  y  An- 
des lo  recorren,  separadas  en  una  direc- 
cion  paralela  &  la  costa;  la  Cordillera  como 
a  20  leguas,  y  esta  como  20  leguas  de  los 
Andes.  Esta  configuracion  orografica  di- 
vide el  Peru  de  N.  O.  a  S.  E.  en  ti»es  zo- 
nas  enter amente  distintas  bajo  todo  res- 
pecto:  la  primera  es  conocida  con  el  nom- 
bre  de  la  costa ;  la  segunda,  entre  las  ca- 
denas de  la  Cordillera  y  la  de  los  Andes,  se 
llama  la  sierra ;  y  la  tercera,  dcsde  la  par- 
te oriental  de  los  Andes  hasta  mas  alia  de 
los  limites  del  Peru  con  el  Brasil  y  Bolivia, 
la  montafia  6  la  region  de  los  bosques.  La 
cumbre  dc  la  Cordillera  es  conocida  con  el 
nombre  especial  de  eeja  de  la  sierra ;  y  la 
de  los  Andes  con  el  de  ceja  de  la  mon- 
taiia. 

La  costa  que  es  la  region  de  las  arenas 
y  desiertos,  estdi  interceptada  d  grandes 
distancias  por  los  rios  que  bajan  de  la 
parte  occidental  de  la  Cordillera  y  de- 
sembocan  en  el  Pacifico,  fertilizando  los 
valles  por  donde  pasan.  La  temperatu- 
ra  media  de  esta  zona  (siempre  general-  , 


(1)  HemoB  dioho,  en  lag  abreviaturas  y  adver- 
tenoias,  que  todas  las  latitudes  oitadas  en  este 
Diocionario  son  S.  las  longitudes  O.  tomando 
por  meridJnno  el  de  Paris,  debicndo  advertir  que 
la  diferencia  entre  el  meridiano  de  Paris  y  el  de 
Grenwinoh  la  hemos  oonsiderado  en  2°  20'  24"; 
atin  ouando  segnn  recientes  abservaciones  ^r  el 
telegrafo,  se  ha  caloulado  en  29  20*  9"  45:  las  altu- 
ras  son  en  metros  sobre  el  nivel  del  mar;  la  tempe- 
ratnra,  segnn  el  term6metrocontfgrado,y  los  gra- 
dos, sobre  oero,  onando  no  se  expresa  lo  contrario. 
En  la  nomendatura  cuando  hay  varies  pueblos, 
rios,  eabos,  etc.  etc.,  seguimos  la  rcgla general  de 
eonsignarlos  de  Norte  6.  Sur,  y  cuando  estan  en 
la  misma  latitud  de  Este  &  Oste. 


mente  hablando)  es  de  19®  &  20* :  las  fires- 
cas  bnsas  del  S.  £.  nunca  faltan;  y  i  Te- 
ces  son  tan  recias  que  levantan  las  arenas 
y  forman  remolinos  6  bor^nes  que  easi 
sufocan  al  viagero.  Toda  esta  region,  que 
se  extiende  hasta  el  pie  de  la  CordUlen, 
es  un  piano  inclinado  desde  las  orillas  del 
mar  hasta  una  altura  de  400  a  SOOm.,  des- 
de donde  se  Icvanta  bruscamente  la  Cor- 
dillera. En  esta  zona  no  hay  Uuvia  y  ape- 
nas  cae  en  los  meses  de  Junio  iL  Setiem- 
bre  un  ligero  rocfo  que  se  llama  garua:  i 
veces  caen  gotas  gruesas  que  dnran  poeos 
minutos.  En  ciertos  lugares  de  la  costa 
del  N.  desde  Lambayeque  hasta  Piura, 
llueve  con  abundancia  cada  cinco  6  siete 
anos  ;  y  tanto  que  mas  de  una  vez  se  hui 
arruinado  esas  poblaciones  que  no  estan 
construidas  a  proposito  para  resistir  tin 
fuertes  lluvias;  pero  si  bien  estas  por  esa 
parte  causan  tan  graves  males,  por  otn 
dan  vida  d  sus  desiertos  convirti^dolos 
en  deliciosas  praderas  que  duran  por  ai- 
gunos  anos  alimentando  a  centenares  de 
miles  de  ganado  cabrfo,  mular  y  yegii&- 
rizo. 

La  sierra  principia  4  las  20  6  25  ieguBB 
de  la  costa:  su  temperatura  media  en 
tiempo  seco,  A  medio  dia,  es  de  20^;  y  de 
noche  solo  baja  hasta  10  sobre  cero. 

Puede  dividirse  en  sierra  oriental  y  sier- 
ra occidental,  segua  el  lado  que  ocapa  de 
la  Cordillera  6  de  los  Andes. 

La  ceja  de  la  Cordillera  es  una  planioe 
situada  &  una  altura  de  2000  a  4000m-  y 
dividida  por  la  naturaleza  en  dos  partes 
MSim^as punas  y  sierra:  la  temperatura  me- 
dia en  tiampo  seco  es  de  11^  de  dia;  y  de 
noche  baja  de  0  hasta  7"*;  en  la  estacion  ds 
lluvias  el  termometro  sube  de  dia  has- 
ta l^""  y  de  noche  baja  de  0  hasta  21*. 
La  Uamada  puna  es  una  region  menos 
templada,  relativamente  i  la  Uamada 
sierra;  su  temperatura  es  mny  variable^ 
pero  puede  decirse  que  la  mdxima  llegm  a 
2**  sobre  0**  y  la  minima  A  6*  bajo  de  cero. 
Hay  vejetacion  de  plantas  especiales,  dis- 
tinguiendose  los  llamados  pajonales  que 
dan  abundante  pasto  para  el  ganado  va- 
cuno  y  lanar.  La  altura  media  es  de  8000 
i  4000m. 


PERU 


693 


PERU 


Pasadas  las  pnnas  se  entra  a  la  sierra 
piPopiamecte  dicha,  region  deliciosa  por 
Bu  temperamento  templado  y  saludable  ; 
su  maxima  temperatnra  es  17*  y  su  mi- 
nima 4«:  se  halla  a  una  altura  de  2,600  & 
4,000m. :  es  abundante  en  productos  del 
reyno  vejetal  y  mineral.    Las  quebradas 
formadas  por  los  innumerables  cerros  que 
Jas  dominan  son  ardientes,  y  prodn-LviJi  la 
cana,  el  arroz  y  otroa  productos  de  clima 
cilido ;  es  la  parte  mas  poblada  del  Perii 
y  en  ella  se  encuentran  los  Departamen- 
tos  de  Cajamarca,  Junin,  Ayacucho,  Cuz- 
co  y  Puno. 

La  Uiontaua  6  region  de  los  bosques 
principia,  como  hemos  dicho,  en  la  ceja 
de  la  montana  6  sea  en  la  cumbro  de  los 
Andes,  que  tiene  una  altura  media  de  1 ,500 
&  2,000m.  y  cuya  temperatura  media,  en 
tiempo  de  Uuvia,  es  de  18|°  a  ej**  de  no- 
clie.  La  montana  es  el  reverso  de  la  cos- 
ta;  mientraa  en  ^sta  todo  es  arena  y  aridos 
desiertos,  en  aquellatodo  es  vordor  y  agua 
La  altura  media  de  esta  region  es  de  300 
a  l,500*n-  Su  temperamento  en  general  es 
ardiente,  marcando  el  term6metro  por  t(5r- 
mhio  medio  28*».  En  el  Perii  se  da  impro- 
piamente  el  nombre  de  montana  d  los  bos- 
ques :  vease  lo  que  decimos  aeerca  de  es- 
to  en  la  seccion  VI. 


IV. 


Oroo^^fia. 

Aun  cuando  hemos  dado  ya  alguua  iderf 
de  la  orografia,  creemos  util  extendernos 
algo  mas  en  esta  materia,  aun  que  siempre 
de  un  modo  general.  Examinando  A  gran- 
des  miradas  el  sistema  de  las  cadenas  de 
cerros  que  recorren  el   Peru,   poderaos 
decir  que  la  que  viene  desde  el  Cabo  de 
Hornos,  al  Uegar  al  paralelo  22°  se  divi- 
de en  dosgrandes  yprincipahs  ramas,  de 
las  que  una  continua  paralela  a  la  costay 
otra  que  inclindndose  al  Norte  hasta  los 
15*,  se  dirige  de  alii  al  N.  N.  0.  despren- 
diendo  en  difereutes  rumbos  los  ramales 
qne  forman  la  gran  hoya  del  Titicaca. 
Al  Norte  de  este  lago  se  desprenden  tres 
cadenas  principales  que  ramiiicadas  for- 
man xm  laverinto  de  cadenas  6  nudos  y 


Gontrafuertes  quo  se  unen  a  mas  6  m^nos 
distancia  con  la  Cordillera;  peroun  tronco 
principal  sigue  su  curso  general  al  N.  N.  0. 
y  se  divide  tambien  &  su  vez  en  otras  ca- 
denas separadas  por  profundas  quebra- 
das, por  cuyo  seno  corren  los  caudalosos 
rios  Urubamba  y  Apurimac.  Entre  los 
paralelos  10**  y  12**  hay  otra  encrucijada 
de  cerros  cuyos  contrafuertes  y  nudos  for- 
man la  gran  hoya  de  Junin  en  donde  estdi 
Li  Liguna  de  este  nombre.  La  cadena  mas 
oriental,  despucs  de  haber  dado  origen  en 
suscumbreso  ensusfaldas  a  los  rios  Purus, 
Jurua,  Yavari  y  otros,  desaparece   por 
com2)leto  en  la  inmensa  llanura  de  los 
bosques,    que  con  justa  razon  y  acierto 
ya  se  le  llama  mar  de  la  verdura.  Otras 
dos  cadenas  que  toman  el  rumbo  N.  N. 
E.,  al  salir  del  territorio  peruano  se  con- 
funden  con  el  gran  nudo  del  Ecuador.  En 
las  quebradas  6  vaUes  que  forman  estas 
tres  cadenas  corren  los  caudalosos  rios 
Maranon,  Huallaga  y  Ucayali  y  se  en- 
cuentran las  iumensas  Uanuras  Uamadas 
Pampas  del  Sacramento. 

Entre  estos  numerosos  cerros  se  le  van- 
tan  los  volcanes  Isluga,  Tutupaca,  Misti 
y  otros  que  aiinque  apagados,  presentan 
todavia  sus  estupendas  moles.  El  profe- 
sor  Raymondi  cree,  con  sobrado  funda- 
mento,  que  el  Misti,  el  Chachani,  el  Coro- 
puna  y  otros  elevados  picos  que  se  en- 
cuentran en  esa  cadena  pertenecen  a  un 
sistema  de  una  colosal  cadena  volcdnica 
que  ha  sido  cortada  poco  d  poco  por  los 
rios  quo  bajan  al  mar. 

En  el  siguiente  cuadro  se  v^  a  prime- 
ra  vista  que  hay  muchos  picos  y  cerros 
mas  elevados  que  el  celebrado  Chimbo- 
razo,  y  que  aiin  pueden  competir  con  el 
Himalaya:  siendo  do  advertir  que  solo 
consideramos  aquellos  cuya  altura  es  muy 
conocida  6  cuando  m6nos  calculada  con 
aproximacio*. 

Doseando  dar  a  conocer  de  un  modo 
especial  la  orografia  del  Peru  y  sus  ricos 
y  abundantes  minerales  de  oro,  plata  y 
otros  me  tales,  asi  como  los  grandes  man- 
tes y  minas  de  carbon  de  piedra,  pone- 
mos  como  Ap6ndice  un  Diccionario  Oro- 
grdfico. 


PERU 


—  694 


PERU 


PIC08.  —  CERROS,  MESETAS  Y  PASOS  DE  Li  fX^RDILLERA. 


NOMBRES 

Achatayhna 

Altos  de  los  Huesos... 

Amancaes 

Amotape 

Ancocliallani 

Aucomarca 

Antarangra 

Apacunuranu 

Ayja  d  Huaras  (paso).. 
Ayja  d  Recuay(paso).. 

Bartolom^,  San 

Baul 

Cajaeay 

Campana  (Huaras).... 

Gancana 

Capilla,. 

Garabaya  (Tarapacd). 

Garrasco 

Garretas 

Gaema  d  (Huaras)  paso 
Gatidina,  Sta.  (Pasco). 

Gcollquehorcuua 

Gompuerta 

Goypasa ... 

Gristoval,  San 

Gmz  delPozo 

Gullnchaca 

Gusilluyoc *. 

Guyacaiiua 

Ghala 

GhallacoUito 

Ghapolla 

Ghenchen 

Ghilama 

Ghinoha 

Ghipicani 

Ghontay 


Altura. 

mctros. 

4,200 
4,156 

764 
1,220 
4,476 
4,380 
4,830 
6,847 
4,448 
4,643 

460 
2,406 
4,306 
1,501 
4,021 
1,980 
6,480 
1,688 

702 
4,210 
4,397 
4,267 
4,260 
6,096 

378 
1,220 
8,669 

3,678 
4,378 

696 
1,300 

992 
1,507 
3,900 
8,914 
4.800 

657 


NOMBRES 


GlinllacoUito.. 
ChuUunquiani. 

Ghumpi 

Chuquibfsr.il  a. 

(hiru 

Dcsengaiio .... 

Division 

Escalora 

Eten , 

Huacrin 

Hualcan 

Huanacauri... 
Huancapeti.... 

Huandoy 

Huara 

Hnaracani 


Hnaritanga. 


( 


Huascan  (2) 

Huaycho 

Isluga  (volcan) 

Isucacha 

Lacchahual 

Laderas 

Lagunillas 

Leclmza 

Luij)acha 

Miriquiri 

Misti  (volcan) 

Montegordo 

Morococha 

Morpe 

Nopofia  a  Garas(pa8o). 

Oyon 

Paclieta  Cliungara 

»      de  Huascan... 
Pallahuari 


Altnra. 

mctros 

8,219 
4,621  j 
3,214  I 
2,728 
3,616 

980, 

598 
2,1381 

195  I 
4,945 ' 
6,081 ' 
4,224' 
4,858 1 
5,426, 
1,158 
2,317 
4,656 
6,668 
6,721 1 
4,000 1 
5,000 ; 
3,888 ; 
4,762  I 
1,8401 
4,410  i 

896, 
8,824  I 
4,9071 
6,006 ' 

268 
4,580 
2,227 
4,490 
1,800 
4,821 
4,897 
4,270 


PalLihuari 

Pan  de  Azdcar 

PantiacoUa 

Parinacota 

Pati 

Pati'vilca 

Payquina , 

Pica 

Pichupichu  

Piedra  parada , 

Polonia,  Santa , 

Quenamari 

Quilinquili 

Rayuhs 

Runiihuasi 

Saliuc'is 

Sarasara 

Silla  de  Payta , 

Sillica 

Steep 

Tacora  

Tambillo  grande 

Tambillo 

Tarapacd 

Tatajachura 

Toledo 

Tres  Cruces 

Tucto 

Turima .' 

Uchusuma 

Ujina 

Usborn 

VentaniUa 

Vilcauota 

Wilkan 

Wilson 

Yauyos 


6,7ir? 
1,0SD 
l,m 
4,13» 
4,390 
65D 
457 
1,067 
5,670 
5,019 


4,^ 
1,815 

4,878 
4,772 

865 
6,000 

896 
5,486 
1,219 
4,178 
1,^ 

1,7«1 
6,181 
4,751 
8,678 
4,855 
4,881 
4,868 
3,767 
2,457 
4,516 
5,862 

7,«tt 

488 

4,794 


V. 
Hidrojp^afia. 

La  region  hidrografica  del  Peru  com- 
prende :  1.^  el  Pacifico  que  bana  la 
costa  desde  la  ensenada  do  Santa  Bosa  en 
el  Golfo  de  Guayaquil  d  los  S''  21'  hasta 
la  quebrada  de  Tucupilla  d  los  22""  89'  lat. 
y  recorre  la  distancia  de  1488  millas  ma- 
ritimas :  2.°  los  rios  que  nacen  de  la  Cor- 
dillera, de  los  Andes  y  de  sus  contra- 
faertes  y  nudos :  3.**  los  lagos  y  lagunas. 

ki  COSt^f  desde  Santa  Eosa,  corre  en  di- 
reocion  S.  0.  hasta  el  Cabo  Blanco  a  los 


4°  17'  80"  lat.  y  83<>  34'  44"  long. :  de  iffi 
sigue  casi  al  Sur  hasta  la  punta  de  Aga- 
ja  que  estii  a  los  5^  56'  30"  lat,  y  88*  27' 
24"  long,  formando  las  hermosas  bahias 
de  Payta  y  S'^chura  y  las  puntas  de  €*• 
bo  Blanco  y  Pari n ad,  notables  por  serlai 
mas  occidentales  de  toda  la  America  meri- 
dional. Desde  la  punta  de  Aguja  varift  «8 
anterior  rumbo  y  se  dirije  al  S.  S.  E. 
hasta  cl  puerto  de  Arica,  a  los  18**  28'  5" 
lat.  y  72'  44'  64  long.;  es  decir  que  deade 
la  punta  de  Aguja  hasta  Arica  se  incli- 
na  ll*'  44'  80"  al  E.:  de  este  ultimo  pnn- 
to  toma  el  rumbo  al  Sur  hasta  TacnpillA* 


PERU 


—  695 


PERU 


Piuitasnatablc;^.— Milp3lo,  Sil,  Tala- 

ra,  Payta,Foca,  Isura,  Aguja,  Sana,  Cliao, 
Calebras,  Lagarto,  Santander,  Salinas, 
Ohancay,  Chilca,  Frayle,  (de  Caiiete)  Hua- 
caa,  Santa  Maria  6  Infiernillos,  Nasca, 
Beware,  LomaK,  Chala,  Lobos,  Camand, 
Islay,  Coles,  Lobos  6  Gorda,  Mcjillones, 
Gruesa,  Blanca(de  Pica),  Arena. 

Cabos  yMoiTOS.  —  Blanco,  Guauape, 
Division,  Redonda,  Solar,  Carretas,  Que- 
mado,  Mesa  de  Dona  Maria,  Acari,  Cha- 
la, Atico,  Arica. 

Bahias.  — Las  mas  espaciosas  son  las 
de  Tumbes,  Payta,  Secbiira,  Ferrol  y  Sa- 
manco,  Casma,  Salinas  Callao,  Chorri- 
llos,  Pisco,  Independencia,  San  Nicolas  y 
Chipana,  sin  contar  muchas  otras  mas 
pequexiab:  todas  son  extensas,  abrigadas 
y  de  buen  fondo:  sus  detalles  paeden  ver- 
se en  8118  respectivas  nombres. 

Hay  mucblsimas  caletas  y  pucrtos  por 
donde  se  piicde  saltar  a  ticrra.  En  el  par- 
rafo  XIX  se  encontraran  otros  datos 
acerca  de  los  puertos  comerciales. 

Si08«  —  El   sistema  fluvial   se  puede 
eonsiderar    dividido    en  oriental  y  en 
0€Cid6Iltal ;  es  decir  en  rios  que  tributan 
sus  agnas  al   Pacifico  y  en  rios  que  las 
llevan  al  Atldntico:  al    primer  sistema 
pertenecen  todos  los  quo  iiaccu   en   la 
fodda   ocoideiital   de  la  gran   Cordillera, 
con  la  tinica  e::'xpc:on  del  Piinipai^  que 
aunque  tiene  su  origen  en  la  laguna  de 
Chaclacayo,  situada  en  la  parte  occiden- 
tal  de  la  Cordillera,  corre  al  Este.    El 
sistema  occidental  6  sea  el  do  los  rios  cu- 
yas  agnas  van  al  Atlantico  esta  sub  divi- 
dido   en  tres  grandes   sistemas:    el   1.° 
formado  por  los  rios  que  corren  de  Sur  d 
Norte;    el  2.®  por  los  que  corren  al  Este, 
y  el  8.**  que  comprende  los  que  vienen  del 
Norte  del  Amazonas  y  Marauon  y  los  tri- 
butan sus  aguas  por  la  izquierda.    De  los 
que   van   al  AtUntico  pertenecen  d   es- 
ta primera  subdivision  del  sistema  occi- 
dental los  rios  Maranon,  Huallaga,  Pa- 
chitea,  Ucayali,  y  los  grandes  tributarios 
d^  ^stos :  d  la  segunda  subdivision,  el  Pu- 
ms,  el  Jurua  y  el  YAvari :  y  d  la  tercera, 
que  es  la  de  los  que  bajan  del  Norte,  cor- 
respondon  el  Santiago,  el  Morona,  el  Pas- 


tasa,  el  Napo,  el  Putumayo  y  el  Yapurd  6 
Caqueta. 

Examinando  el  curso  general  de  los 
rios  se  v^  claramente  que  el  territorio  pe- 
ruano  estd  muy  levantado  entre  los  para- 
lelos  12**  d,  14°,  y  por  esto  todos  los  rios 
que  se  ballan  en  esas  latitudes  se  dirigen 
al  N.  6  al  N.  E.  y  forman  la  gran  hoya  del 
Amazonas.  Asl  mismo  es  muy  elevada  la 
parte  en  que  se  encuentran  los  limites  del 
Peru  con  el  Ecuador  y  Colombia,  balldn- 
dose  mas  levantada  la  parte  occidental, 
por  lo  que  todos  esos  rios  sedirijen  al  S.E. 

Todos  los  rios  que  pertenecen  al  siste- 
ma oriental  son  caudalosos  y  navegables 
en  todo  6  parte  de  su  curso.  Los  del  0. 
son  torrentosos  y  escasos  de  agua,  excep- 
tuando  los  de  Cliicama,  Viru,  Santa,  Pa- 
tivilca,  Canete,  Ocona,  Camand,  que  son 
caudalosos.  Tambien  se  exceptuan  el  Tum- 
bes y  el  Cbira,  que  pueden  ser  navegados 
en  algun  trecbo.  Hay  algunos  muy  abun- 
dantes  en  tiempode  Uuvias;  pero  sus  aguas 
no  llegan  al  Paclfico  en  tiempo  de  seca. 

El  origen  de  cada  uno  de  estos  rios,  su 
curso  y  demds  circunstancias  puede  verse 
en  el  nombre  particular  de  ellos  6  en  el 
Ap6iidice  titulado  Diocionario  Hidrogrdfico, 

A^nias  termales  y  minerales.  — In- 

numerables  fuentes  de  aguas  minerales 
y  termales  se  encuentran  por  todas  par- 
tes tanto  en  la  cumbre  de  las  Cordilleras, 
como  en  la  costa :  algunas  de  ellas  con- 
tienen  sustancias  medicinales  mas  ricas  y 
abundantes  que  las  celebradas  de  Europa, 
y  podrian  bacer  c^lebres  y  florecientes  los 
pueblos  en  que  se  encuentran.  Las  mas 
notables  son : 


Agua  caliente. 

Baiio  del  Inca. 

Brioso. 

Cachicadan. 

Ccolca. 

Cbancos. 

Cbavin. 

Cbichir. 

Cbincay. 

Cbucchin. 

Gertrudis,  Santa. 

Horovilva. 

Huacachi]x&« 


Huecca. 

Jesus. 

Julia. 

Manaariri. 

Ninabamba. 

Ninayacji. 

Pacatqui. 

Pararcar. 

Pomabamba. 

Putina. 

Shangor. 

Tijapampa, 

Yuia, 


PERU 


—  696  — 


PERU 


Lagos.  —  El  gran  lago  Titicaca  y  el  de 
Junin,  que  son  los  mas  notables  del  terri- 
torio  peruano,  estan  en  las  hoyas  que  f or- 
man  las  cadenas  y  contrafuertes  delos  An- 
des y  de  la  Cordillera,  y  que  en  tiempos 
remotos  fueron,  sin  duda,  mares  mediter- 
raneos  que  con  el  trascurso  de  los  siglos 
ban  quedado  reducidos  A  los  actuales  lagos- 

La^Iia^.  —  En  las  faldas  y  en  la  cura- 
bre  de  los  Andes  y  de  la  Cordillera,  hay 
multitud  de  lagunas  que  dan  ori'gen  d  rios 
mas  6  m^nos  caudalosos.  Se  consideran 
como  de  segundo  6rden  respecto  al  Titi- 
cacay  Junin  las  siguientes,  cuya  situacion 
puede  verse  en  las  respectivas  palabras. 


Aguascb. 

Arapa. 

Aricoma. 

Caballo  cocba. 

Carpa  cocba. 

Cbinacocba. 

Cboclococba. 

Cbungara. 

Huacbacocba. 

Huancascocba. 

Huanco. 

Huarmicocba. 

Huascacocba. 

Macorca. 

Manca. 

Misa. 

Mullucocba. 


Orcococba. 

Parinacochas. 

Parinacota. 

Paucarcolla. 

Pias. 

Pirhua. 

Pomacancbi. 

Pozo  bediondo. 

Pucro. 

Sacsa. 

Socllacocba. 

TicUacocba. 

Tuctucocba. 

Tunso. 

Umayo. 

Urcos. 

Vilafre. 


Islas.  —  Ninguna  de  las  islas  del  Pcrii 
en  el  Paclfico  es  poblada,  porquc  todas 
carecen  de  agua:  las  que  tienen  dcpOsito 
de  buano  son  babitadas  accidcntahnentc 
por  el  tiempo  que  dura  la  explotacion 
6  embarque;  despues  quedan  desiertas. 
Algunas  islas  de  los  rioa  y  del  Titicaca 
son  pobladas:  v^ase  islas  6  islotes. 

VI. 
Bosqiies.  —  Talles.  —  Desiertos. 

Sin  dnimo  de  describir  detaUamente  los 

bosques,  valles  y  desiertos  nos  propone- 

mos  unicameute  fijar  bien  el  sentido  que 

tienen  en  el  Peru  estas  tres  palabras,  d 

fin  de  evitar  los  errores  y  falsas  interpre- 
taciones  en  que  podrfan  incurrir  todos  los 

^ue  no  estan  famiUarizados  con  ellas. 

BosqaeSt  —  En  el  Perti  casi  nunca  eq 


emplea  esta  palabra  en  su  verdaden 
acepcion,  y  en  su  lugar  se  usa  la  de  Hm- 
taiia  con  la  cual  se  indica  una  extension  de 
tierra  poblada  de  arboles  muy  tnpidos  6 
espesos,  ya  sea  en  un  llano,  en  un  cer- 
ro  6  en  un  teiTeno.quebrado;  nosotrofimis- 
mos  empleamos  las  mas  veces  la  palabn 
iiiontafia  en  lugar  de  la  de  bosqne,  pan 
que.  se  entienda  Jo  que  describimos,  aim- 
que  bemos  cuidado  de  decir  lUODlant  6 
bosque. — Hecba  esta  explicacion  precua, 
pasamos  a  indicar  los  bosques  6  mon- 
tafias  mas  c^lebres  del  Peru. 

La  del  Amazonas  y  Maraiion :  la  del 
Cuzco:  las  Pampas  del  Sacramento;  to- 
das compreradidas  en  las  regiones  rega- 
das  por  el  Maranon,  Amazonas,  Uca- 
yab,  Pacbitea,  Huallaga  y  dcmds  rios 
del  sistema  oriental. — Hay  adcmds  mn- 
cboB  otros  bosques  de  manor  extension, 
que  en  lo  general  Uevan  los  nombres  de 
los  pueblos  mas  cercanos  6  de  los  nos 
quo  los  fecundan.  La  naturaleza  6  con- 
diciones  de  estas  inmensas  regiones  es- 
tdn  dcscritas  aunque  brevemente,  en  la 
scccion  in  de  este  articulo; —  y  muy  es- 
pccialmente  en  la  geografia  botaniea  see- 
cion  VII. 

La  region  de  los  bosques  6  montaiiai 
del  Peru  es  un  verdadero  paraiso  en  el 
cual  se  encuentra  con  prodigabdad  todo9 
lo£  frutos  que  produce  la  tierra,  pero  ea 
estado  salvage  6  primitivo.  El  tempera- 
mento  os  en  lo  general  ardiente  pero  sa- 
no,  exceptuando  el  de  algunas  pla}as  que 
iumundadas  periodicamente  por  las  cre- 
cicntes  de  sus  rios  forman  pantanos  que 
fomentan  miasmas  paludicos. 

Valles.  —  Se  dd  este  nombre  a  las  que- 
bradas  fertilizadas  por  los  rios ;  y  pard- 
cularmente  a  las  que  se  encuentran  en  b 
costa.  Hay  tantos  valles  cuantas  son  bs 
quebradas  regadas,  y  Uevan  los  nomhres 
de  los  pueblos  que  estan  en  sus  orillas  6 
de  los  rios  que  las  atraviesan.  £n  gene- 
ral los  valles  son  de  temperamento  ar- 
diente y  expuestos  d  tercianas  por  hm 
pantanos  que  forman  los  derrames  de  los 
rios  en  sus  crecientes.  En  elloe  se  cnltnrs 
la  cana  dulce,  el  arroz  y  otros  productoi 
que  necesitan  temperamento  cabdo. 


PERU 


697 


PERU 


DesiertOB*  —  En  lo  general  se  d&  este 
nombre  A  los  inmensos  arenales  dridos 
de  la  costa;  y  aonque  algunas  llanuras 
de  las  mesetas  y  otras  de  la  region  en- 
treandina  son  tambien  despobladas  y 
4rida8  no  se  les  da  el  nombre  de  de- 
siertos  sino  de  pampas.  Los  mas  notables 
por  sa  extension  y  aridez  son  los  de  8e- 
cbora,  entre  Payta  y  la  parte  Norte  de 
Lambayeque:  el  de  Islay,  desde  Qoilca  ^ 
Tambo  y  Arequipa,  el  de  Tarapac4  &  Tn- 
cnpilla,  que  es  el  principio  del  de  Ataca- 


ma. 


vn. 


Los  tres  reynos  de  la  Natnraleza. 

£1  Perd  abraza  en  su  seno,  con  admi- 
rable profusion,  cuanto  la  natnraleza  pro- 
dace  en  sns  tres  reynos:  raro  ser&  el  pro- 
dncto  que  en  ^1  no  se  encuentre ;  unos 
esencialmente  peculiares  al  Perd  6  indi- ; 
genas,  y  otros  que  aunque  ex6tioos  se  ban , 
propagado  con  talabundancia  y  ban  mejo- 
rado  de  tal  manera  que  se  les  pudiera  con- 
siderar  como  indigenas.  La  Orografia  y  la 
Hidrografia  determinan  el  pais  en  que  vi- 
▼e  i  impera  cada  uno  de  estos  tres  rey- 
nos: las  Cordilleras  y  sus  innumerables 
ramificaciones  forman  el  centro  principal 
del  Lnperio  mineral6gico,  sin  que  por  es « 
to  dejen  de  encontrarse  riquisimos  vene. 
ros  en  las  llanuras  de  la  Costa.  En  las 
profundas  y  ardientes  quebradas,  en  las 
frigidas  y  elevadas  cumbres,  en  muchas 
de  las  cuales  la  nieve  es  etema,  y  en  las 
dilatadas  llanuras  de  los  bosques,  abunda 
ioda  clase  de  produetos  del  reyno  mine- 
ral y  yejetal.  Aunque  con  esto  bastaria 
para  dar  &  conocer  lo  que  es  el  Pert^  en 
los  tres  reynos  dela  Naturaleza,  juzga- 
mos  oportuno  bablar  de  cada  uno  en 
particular,  aunque  de  un  modo  muy  ge- 
neral. 

Reyno  Animal. 

Orande  es  la  variedad  que  el  reyno  ani- 
mal tiene  en  el  Peru:  adem&s  de  todos  los 
arri males  conocidos  en  otras  partes  y  que 
se  lian  aclimatado  y  reproducido  en  gran 
tkikxnero,  existen  algunos  muy  peculia- 
y  de  los  que  sin  embargo  solo  cita. 


r^mps  los  siguientes;  advirtiendo  que  aun- 
que algunos  tienen  nombres  iguales  i 
otros  de  diversos  paises,  son  de  una  raza 
especial. 

En  la  dificultad  de  hacer  una  clasifica- 
cion  debida  nos  limitaremos  i  poner  la 
siguiente  nomenclatura  por  6rden  alfab^- 
tico,  dividida  en  cuttdrupedos  aves^  pezes  y 
reptiles  6  inaectos : 


CUADBtPEDOS. 

Alpaca. 

Leopardo. 

Anta  6  Gran  bestia 

Leopardos. 

Ardilla. 

Liebre. 

Ardilla. 

Llama. 

Gabra. 

Monos,  diversos. 

Camaleon. 

Muca. 

Chancbo. 

Osos. 

Gasbapicuro. 

Onzas. 

Gamero. 

Paoran. 

Gonejo. 

Paquiza. 

Gomadreja. 

Panuro. 

Gbincbilla. 

Baposa. 

Danta. 

Siguairo. 

Frontino. 

Sajino. 

Gato  de  algalia. 

Taruga. 

Gran  bestia. 

Tapiro. 

Huanaco. 

Tigre  de  trM  clasee 

Huangana. 

Yenado. 

Hormiguero. 

Vicuna. 

Javali. 

Viscacba. 

AVES. 


Aguila  real. 

Arrocero. 

Bandurria  (aouatil) 

Bubo. 

Galandria. 

Garpintero. 

Gbivillo. 

Gbiroque. 

Gbisco. 

Gemicalo. 

Comanai. 

G6ndor. 

Gorrejidor. 

Gallineta. 

Gallareta. 

Halcoxi, 

8a 


Huerequeque. 

Jilguero. 

Lecbuza. 

Mocbuelo. 

Palomas  (diyersas) 

Papa  moscas. 

Paujil. 

Pato  real. 

PaYa8(diTersas). 

Perdices. 

Periquito. 

Picbe. 

Predicador. 

Tordo. 

Toro  pisoo. 

Trompetero, 


^I!RU 


698  — 


PERIT 


Omitimos  innumerables  pdjaros  de  can- 
to delicioso  y  de  hermoso  plumaje  como 
los  pdjaros  del  Paraiso,  etc. 


PEZSS. 


Acedia. 

Lengaado. 

Ba^i-e. 

Lobo  marino. 

BoiTiagate. 

Manta. 

Bufcio  6  Delfin. 

Pajarito. 

Cuballito. 

Pejerey. 

Cabezuelo. 

Peje  sierra. 

Charapa. 

Peje  espada. 

Chita. 

Peje  zapo. 

Cburrucutula. 

Perico. 

Cochinito. 

Polgar. 

Congrio. 

Bumichnna. 

Corbina. 

Tambor. 

Porado. 

Tibias. 

Gallo. 

ToUo. 

Jaaron. 

Tortuga. 

Lagarto. 

Yaca  marina. 

XNSECTOS   Y  BBPTILE8. 

Es  inmcnso  el  niimero  y  solo  indica- 
mos  los  sigaientes : 

Boa — Carachupa — Vfbora  de  coral — 
Yacamama. 

Calambo,  especie  de  boa  que  se  domes- 
tica  y  birve  del  mejor  guardian  en  las 
huoi'tas,  por  lo  que  son  muy  estimadas  y 
se  compran  hasta  por  500  soles;  pero  no 
se  les  puede  trasladar  del  lugar  en  que 
ban  crecido. 

ReyDO  mineral. 

La  riqucza  de  este  reyno  en  el  Perd 
desde  quo  fad  de.^cubierto  y  conquistado 
p  )r  loi  espauoles  es  tan  reconocida  en  el 
miiilo,  que  se  ha  hecho  proverbial  la  fra- 
so,  fs  un  Peril,  vale  un  Peru;  y  este  califi- 
cativ  i  quo  se  le  di6  dntes  de  ser  bien  oono- 
cid  )lo  mcrece  con  masrazon  hoy  que  seha 
eitiilia lo  por sabios  viageros todo elm&i- 
to  dtf  esoM  privilogiados  centros  de  riqueza. 
Las  cadonas  de  la  Cordillera  y  de  los  An- 
des y  sus  contrafuertes  y  nudos  estan  cru- 
zadas  on  todas  direcciones  por  ricas  y  an- 
chas  vata^  de  oro,  plata,  platino,  nikel,  ci- 
nabrio,cobi*e,fierroydem4smetales:abun- 
da  itlsimos  son  los  mantos  y  yetas  de  car« 
bou  do  piedra,  petr61eo,  y  otros  produc- 
tos  del  reyno  minerali  a  tal  extremo  qu6  < 


c^lebres  gdologos  que  han  estudiado  Mas 
regiones,  han  dicho  que  los  Andes  y  la 
Cordillera  descansaban  sobre  bases  da 
oro,  plata,  etc,  6  que  eran  un  contiimado 
mineral.  Desgraciadamente  pareee  qos 
la  natnri^leza  ha  defendido  sus  entranai 
por  escabrosisimos  caminos  6  inaccesiblas 
alturas  que  hoy  principian  4  ser  aUanadoi 
por  el  vapor  y  la  electricidad  poderosisi- 
mos  agentes  civilizadores.  El  dia,  quixa 
no  muy  remoto,  en  que  salvando  aquellos 
pongan  en  contacto  el  interior  de  nues- 
tro  territorio  con  las  costas  del  Pacifico  y 
del  AUintico,  el  Perd  seri  la  nacion  mas 
rica  del  Universe,  y  los  minerales  que  le 
extraigan  de  su  seno  daran  movimientoy 
vida  4  cuantos  buques  se  acerqnen  i  sas 
playasenbuscadecargamentos.  Estasno 
son  ilusiones  ni  arranques  del  patziods- 
mo,  sino  hechos  comprobados  por  coan- 
tos  han  visitado  esos  inmensos  empozioi 
de  riqueza  mineral ;  y  para  convenoose 
de  esta  verdad  basta  echar  una  ripida 
ojeada  al  Diccionario  Orografico  que  pn- 
blicamos  por  Ap^ndioe :  en  dl  se  enocm- 
traran  detalladas  las  minas  cuya  nomcn* 
datura  hemos  podido  oonocer,  teniendo 
no  obstante  el  desconsuelo  de  no  eonsig- 
nar  sino  un  corto  numero  de  eUas  por  bl- 
ta  de  dates.  Con  todo,  segun  esteDicoo- 
nario  hay  perfectamente  conocidos  42S 
cerros  minerales  en  el  6rden  sigmente: 

De  oro 46 

De  plata S9« 

De  cobre IS 

De  cinabrio 29 

De  carbon  de  piedra 88 

Total 422 

Las  minas,  cuya  situacion  es  bien  oqbo- 
cida  y  que  citamos,  son  las  siguientes: 

De  oro 31 

De  plata UW 

De  cobre ^ 

De  plomo ^ 

De  cinabrio W 

Total 1.405 

Beyno  YegetaL 

Hemos  dicho  que  en  el  Ferd  se  encaeB« 
tra  toda  dase  de  productos  vogeti^ 


PERU 


699 


AntM  de  detallar  losindigenasmdioare-  | 
mob  lo8  ex6tiG08  6  importados  de  distintos 
paises.  Los  prinoipales  son  los  signientes: 

Trigo,  importado  por  la  Senora  Maria 
de  Escobar,  natural  de  Trnjillo. 

Cibada,  que  se  cree  que  algon  grano  de 
ella  vino  entre  el  trigo,  porque  no  hay  noti- 
cia  de  que  sehaya  importado  directamente* 

La  vid  fae  importada  por  Francisco  de 
Cervantes,  xino  de  los  primeros  oonqnista- 
dores  del  Peru. 

El  olivo,  por  Don  Antonio  de  Rivera  el 
ano  de  1560:  se  reprodnjo  de  solo  tres  es. 
tacas,  con  la  notable  circunstancia  de  qne 
una  de  ellas  fae  robada  y  trasportada  A 
Chile,  por  lo  que  se  fulmind  contra  el  la- 
dron  la  pena  de  excomunion,  y  por  te- 
mor  d  6sta  f u^  restituida  despues  de  tres 
anos,  al  mismo  lugar  de  donde  se  la  sus- 
trajo  ignordndose  en  lo  absoluto  quien 
fuera  el  autor. 

Lino,  introducido  en  1560  por  Dona  Ca- 
talina  de  Betes  y  sembrado  en  el  Cuzco. 

La  cafLa  de  aziicar,  sembrada  primero  en 
Hudnuco  y  despues  en  la  hacienda  de  Yaoa 
de  laprovinciade  Abancay;  aunque  Fe]joo 
asegura  que  se  sembr6  primero  en  la  ha- 
cienda de  Chicama  del  valle  de  Trujillo. 

Frutas,  higos,  cidras,  naranjas,  limas 
dnlces  y  agrias,  mauzanas,  peras,  camue- 
sasy  membrillos,  durasnos,  melocotones, 
albaricoques,  ciruelas,  melones,  pepinos 
calabazas. 

Hortaliza,  lechugas,  escarolas,  r&banos, 
coles,  navos,  ajos,  ceboUas,  berenjenas, 
espinacas,  acelgas,  yervabuena,  culantro> 
perejil,  cardos,  hortences  campestres,  es- 
parragos,  visnagas. 

Oarvanzos,  habas,  lentejas,  anis,mo8ta- 
sa,  oruga,  alcarabea,  ajonjoU,  arroz,  alu- 
oema,  cominos,  or^gano,  ajenjo. 

Adormideras,  trebol,  manzaniUa,  rosas, 
clabelinas,jazmines,azucena8ymosqueta8 

Son  frutos  originarios  del  Peru  entre 
muchos  otros  cuya  nomenclatura  serf  a 
larga,  los  siguientes: 

Abboles,  fbxttales 
t  icadebas  de  00n8tbuggi0n. 

Achambira,  irbol  texil. 
A^anO)  nombre  con  que  se  oonoce  la 
eaoba. 


-  PERU 

Aillatablan,  de  51  pi£s  de  alto  por  2  do 
di^metro,  bianco  y  liso. 

Algarrobo,  muy  dure:  sus  vainillas  sir- 
ven  de  excelente  alimento  para  todo  ga- 
nado. 

Arbol  de  Sangre,  es  medicinal  y  sirve 
para  bastones. 

Asarquiro. 

Bombonaje,  patmera;  sirve  para  tejer 
sombreros. 

Gaoba,  de  distintas  clases  y  colores. 

Gaila  muena,  acacauba,  como  caobay 
quiniUa. 

Canas  brabas  de  distintas  calidades. 

Capirona,  sumamente  duro  y  fragan- 
cioso. 

Casamuena,  como  el  anterior. 

Cedro  y  cocobolo. 

Ghilca  brava,  100  piSs  de  alto  por  8 
de  di^metro. 

Ghirimoyo:  su  fruta  es  diliciosa. 

Damajuhato,  su  cortcza  es  texil  y  facil- 
mente  se  hace  mantas  de  uua  pieza  de  2 
varas  de  ancho  por  8  de  largo. 

Huachapeli,  muy  duro. 

Huayo. 

Ibamba  amarilla. 

Indoche,  muy  daro,  para  mango  de  pa- 
las,  Cacpi,  (idem)  Sacbindaso,  paia  pi^s 
derechos,  lugayna,  (idem). 

Lucuma. 

Llanchama,  su  oorteza  es  tan  fibrosa 
que  basta  machucarla  para  que  sirva  co- 
mo g^nero  tejido. 

Machinga,  de  00  pi^s,  es  tan  duro  que 
sirve  de  piedra  para  batan. 

Mamey,  y  mangos. 

MoUe,  cuyo  fruto  es  como  la  pimionta. 

Muena,  especie  decaoba,  amarilla,  bluu- 
ca  y  negra. 

Pacay  y  palta. 

Paltaymucra,  de  90  pi^:^,  color  caoba 
para  canoas. 

Palo  de  Cruz,  medicinal  y  para  ba^^to- 
nes. 

Parinari,  su  fruto  es  como  yema  de  hue- 
vo  y  da  un  hermoso  tinte  negro. 

Pichicaspi,  tiene  olor  d  aceite  como 
olivo. 

Pino  y  Poma  fibrosa. 

Pita,texiL 


PERU 


—  700 


PEiiu 


I^eavarilla,  may  eUstioo,  de  4  ptilg. 
de  di&metro  por  21  pi^s  de  idto. 

Quimba,  de  40  pids,  produce  una  espe. 
eie  de  algodon. 

Qoillooaspi,  amarillo  48  pi^s  de  alto 
por  S  de'  diimetro. 

Qnillosisa  6  flor  amarflla  de  60  pies,  sir- 
ve  para  alfagias. 

Qumilla. 

Bapiua,  86  pi^s  de  alto  y  4  pnlgadas 
de'  diimetro  se  Tisa  para  remos. 

Sapaja,  irbol;  de  sua  hojas  se  hace  pei- 
nes  color  amarillo  opaco  como  carey. 

Sebo  de  Mocoa,  sn  fruto  qtte  es  bolitas 
verdes,  dan  sebo  cuando  se  hienren  y 
aprensan. 

Tara,  stxs  vainillas  dan  exeelente  tinte 
negro. 

TamarindOy  su  frato  en  bainilla  agri- 
dnlce. 

Tanud,  eUstioo  y  dnro. 

ToUactiira,  de  75  pi6s,  duro,  negro. 

Uritoquiro  61>iente  de  Loro,  de  45  pi^s 
de  alto  por  1  de  didmetro,  casi  tan  dnro 
oomo  el  fierro. 

Zapote,  an  redna  es  como  la  goma  ara- 
biga  pero  mas  ordinaria. 

PliAMTAS  HSDI0IHAI.S6  T  DIVEB8AS. 

Achote,  de  vAirias  olases. 

Acbnpa,  aromitioo;  da  tinte  algo  rojo. 

Antsosaoha,  para  heridas. 

Andinnba,  d&  nn  bilsamo. 

Aftil,  de  varias  dases. 

Atapi,  sn  oorteza  es  vomitivo. 

Ayac  mnllaca,  efipede  de  espino,  sns 
hojas  y  pepitas  tienian  mocha  sosa  y  con 
ellas  reemplazan  el  javon. 

B^blMCO,  sn  raiz  venenosa  y  sirve  para 
pescar  por  ser  naro6tico. 

Bolsa  mnllaca,  contra  ictericia. 

Bejnco,  dto  in&iitas  variedades. 

Beldaco,  contra  la  hernia  ^  ictiricia. 

Gabalonga,  en  peplta  es  venenosa. 

Gampeche,  para  tintes. 

Canela. 

Camfift  ^  indenso. 

Caehahnaeoa,  bejnco  de  80  vatas,  mny 
dtetico;  sin  beneficiarlo  se  usa  ooino  sogiEL 

Gascarilla  de'diverliiafei  espedes; 

Canctao. 


Chaynlco,  planta  palndieb;  es  agrii  i&. 
tidoto  contra  la  tos. 

Ghidiirilla,  d&  tinte  asnl. 

Ghnchi  hnasan>  cara  loe  dolons  no- 
mdticos. 

Oema,  Ak  una  espede  de  yesca. 

Cocona,  ijk  naraiQitas  mnydoroaM. 

Contra,  yerba. 

Copaiba,  prodnce  el  b41saaio  daeiU 
nombre,  llamado  tambien  bilramo  dil 
Per6. 

Cota  sisac,  arom&tico. 

Gnlantrillo  del  pozo. 

Endano,  de  85  pi6s  de  alto  por  8  dedii 
metro,  sn  corteza  anti-pAtrida. 

Onta  percha. 

Hqj^,  de  80  pi^s  de  alto  por  86  pnlgidii 
de  didmetro  sn  recina  anti-vomipaigi 

Hignerilla. 

Huaca,  yermifugo. 

Hnaco,  de  diversos  g^neros  y  espedci, 
antidoto  contra  toda  picadnra  de  vflMm. 

Bnito,  irbol,  i&  tinte  negro:  contlfrnto 
se  cnra  la  sama. 

Hnaynsa,  &rbol  parecido  al  eacfto,  m- 
tomacal  y  antinarc6tico. 

Hnaymro,  contra  la  hemorragift,  m 
tienen  pepitas  nn  negro  brillante  tan  nio 
encendido. 

Ipecacnana. 

Ispingo,  contra  la  disenterfa. 

Lancetilla. 

Laraca  sisa,  arom&tica. 

Lanrd,  ataco  casha  y  margarito. 

Leche  de  espino,  sn  jngo  6  resina  «an 
el  dolor  de  muelas. 

Leche  caspi,  d&  nn  Uqnido  6  bilsuMV 
cnra  los  dolores  de  estdmago. 

Llangna. 

Lluta  cntira,  amarga;  contra  lanna 
y  el  pasmo. 

Machacui  hnasca,  especie  de  bcjneo  «» 
m^tico  como  el  alcanfor:  febzifago. 

Malvas  de  diversas  especies. 

Massia,  produce  nn  aceite. 

Millna  renaquillo,  su  recina  contn  Itf 
hernias. 

Mispipanga,  arbusto,  sus  pepitas  sr 
yen  para  tenir. 

Matioo'  para'toda  helnetmgiia  y  y«l» 
raria. 


PKRTT 


7(a 


PEKU 


HMfaantood. 

Nofia  haactana  6  oana  agria:  febrffago 
7  iMnedio  para  enfertnedadds  del  peeho. 
Orehilla,  para  tmte. 

Pingaotiysacha  (Arbol)  es  oomo  la  sen- 
flitiTa,  ctira  la  debilidad  del  estdmago. 

Pidones,  del  que  se  extrae  el  Gloton. 

Fnoa  tucana,  arbnsto  que  A&  xm  tmte 
Colorado. 

Pnihtiari,  arbnsto  para  tenir  &  negro. 

Pticheri,  de  pepitas  arom^ticas  como 
la  nnez  moBcada,  contra  la  disenteria. 

Qnilloyuya,  arbnsto  dd  tinte  amarillo. 

Qainaqnina. 

Baicilla,  sn  raiz  d&  on  tinte  rojo. 

Baiz  de  la  China,  idem. 

Bi&ri,  arbnsto. 

Rijaii,  arbnsto  d&  tinte  negro 

Bomero. 

Sahacapa,  sn  almendra  es  venenosa. 

Sahara  mashn,  aromdtica. 

Samiy  dd.  tinte  aznl. 

Sanga  pilla,  arbnsto  arom&tico. 

Sangre  de  drago. 

Santa  Maria. 

Sacha. 

Sani,  arbnsto  d4  tinte  morado 

Sara  mashn,  espeoie  de  albaoa. 

Sanango,  sn  infusion  d&  mal  de  rabia. 

Simba  bejnoo,  para  el  estOmago. 

Snelda  eon  snelda,  contra  la  hernia  y 
hemorragias. 

l^ta  hnma,  contra  los  eosemas. 

'tocmnllaca,  vermifngo;  sns  hojas  las 
eomen  las  gallinas. 

l?oronjil,  salvia  y  ajenjibre. 

Tmna  snnga,  para  los  ri&ones. 

Tnpa  sahae,  idem. 

Yaca  nahni,  las  pepitas  de  sns  vaini- 
nias  son  contra  picadnra  de  vfboras. 

Verbena. 

Viborilla  Saccha,  contra  las  pioadnras. 

Yerba  Santa,  sn^orifica. 

Zarzaparrilla. 

PLAinAB   AUlCtfNTlOlAS. 

Aji  de  distintas  clases. 
AjjflAApo'f  enyo  grano  rcL^taioii  nn 
'  '  'HStAodaxmo'  color  rosado  oannbi,  qne 


desaparece  con  la  Inz  ^poooB^diasft  iMragri' 
dnlce. 

Gb,U  y  cacao. 

Gametes  de  diversas  clases. 

Carchnela,  como  la  nnez. 

Chiope  y  cordonillo. 

Daledale,  sn  raiz  sabe  oomo  la  yerba 
mafz. 

Frejoles,  de  tbdas  clases. 

GaUo,  parecido  al  ttimbo. 

Garbanzos. 

Gigma,  sn  raiz  es  ignal  4  la  del  ca- 
mote. 

Granadilla. 

Huacaynco,  yerva  arom&tica. 

Hnandbana,  sn  frnto  mny  parecido  A  la 
chirimoya. 

Huayacan,  mny  dnro. 

Huito  6  Jahna,  arbnsto,  del  tronoo  se 
hacen  cnoharas  ysn  frnto  es  aiimenticio, 
tine  d  negro  los  cabellos  y  es  resistente. 

Lentejas,  mani  y  maiz. 

Maranon  casha,  sn  frnto  como  el  hne- 
vo,  sabe  d  javon. 

Michncsi,  sn  raiz  se  come  y  es  pareci- 
da  &  las  papas. 

Oca,  especie  de  papa. 

Papas  de  mnchas  clases. 

Papaya  y  achira,  raiz. 

Pasco,  sn  raiz  como  el  r&bano. 

Platanos,  mnchas  variedades. 

Pina. 

Pisnaya,  sn  raiz  como  el  hneiro. 

Pitajaya  (cactus)  de  frnto  delicioso. 

QniniUa. 

Qninna. 

Bnnfinde,  parecido  al  fr^jol. 

Sachapapa,  especie  de  papa. 

Simbillo,  parecida  al  frqol. 

Sinann,  aceitoso. 

Tuna  (cactns)  en  sns  hojas  se  oria  y 
alimenta  la  coehinilla. 

Ynoas. 

Zapallos. 

Terminaremos  esta  seccion  copxando  en 
parte  la 

GEOGEAFIA  BOTANICA, 

por  A.  BaymondL 

€ Elviagero  qneporlaprimeva  vez 

visita  el  Peri  en  la  estacion  de.  veraao, 


PERU 


702  — 


PERU 


qtieda  admirado  de  la  aridez  de  la  costa; 
en  efeoto,  nn  inmenso  arenal  desproTisio 
de  vegetaoion,  cortado  por  algonos  valles 
oaltiyados,  se  estiende  por  toda  esta  zona, 
cnya  monotonia  es  interrompidapor  la  vis- 
ta de  Unas  secas  THandsias,  algnnas  espe- 
cies  de  Cactus  y  una  que  otra  planta  de 
Argemone  mexicana  (Cardo  Santo);  si  re- 
corre  las  orillas  del  mar  podrd  notar  la 
carnosa  Salicomia  peruviana,  algonas  es- 
pecies  de  Sabtola,  de  Semviunif  etc,,  y  el 
largo  Macrocystis  HumboldtU  (Sargaso)  con 
sns  grandes  vegigas  llenas  de  aire,  arroja- 
do  sobre  laplaya  por  lafaerza  de  las  olas 
en  la  gran  marea. 

«Pero  pasada  la  estacion  de  verano  y 
despnes  de  algonas  llnvias  may  finas  (ga- 
rlias)  que  anunoian  el  inviemo  en  la  costa 
del  Perd,  ver&  como  por  encanto,  las  lo- 
mas  de  los  cerros,  qne  hasta  ent6nces  ha- 
bian  quedado  enteramente  dridas,  onbrir- 
se  de  vegetacion,  matizarse  de  flores  may 
variadas,  entre  las  cnales  se  hacen  notar, 
el  Oloroso  Ismene  ham/mcaes  (Amancay) 
con  sns  grandes  periancios  amarillos,  la 
hermosa  Begonia  geranifoUa  (Papita  de 
San  Jnan)  en  la  qne  el  bello  color  rojo  de 
los  p6talos  externos,  contrasta  con  el  bian- 
co pnrisimo  de  sus  p^talos  internes;  el 
Quamoclit  coccinea,  de  flores  campannla- 
das  de  nn  color  rojo  may  eneendido;  las 
f(6tidas  Valeriana  officinales  y  pinnata,  la 
beUa  Bomaria  orata  con  las  flores  dispaes- 
tas  en  qoitasol;  varias  especies  de  Oxalis 
y  de  5o^num;  la  graciosa  CommMna  fascU 
cuUua;  machas  especies  de  Piper  entre  las 
caales  el  Piper  crystaHinum^  notable  por  sn 
tallo  trasparente  y  cnyo  faerte  olor  de 
anis  lo  baoe  descubrir  fiocilmente;  en  fin, 
nn  gran  nAmero  de  otras  plantas  que  se- 
ria  demasiado  largo  enomerar. 

«E1  grande  arenal  qne  forma  la  Costa, 
estd  cortado  de  trecbo  en  trecbo,  como  se 
ba  dicho,  por  hermosos  valles,  caya  tem- 
peratora  media  es  de  19^  &  20<*  centigra- 
dos  y  donde  el  viagero.  podrd  descansar  sn 
fatigada  vista  por  la  reverberacion  de  las 
arenas,  en  el  bello  foliage  de  sulozana  ve- 
getacion, donde  apagar^  sn  ardiente  sed 
con  losrefrigerantes  frntos  de  la  PoMiflora 
ligularis  (Granadilla)  y  del  Citrus  auran- 


tium  (Naranja  dolce),  en  fin  donisreiio^ 
ri  sus  estenaados  miembros,  a  la  sombn 
del  bermoso  qoitasol  formado  porlaslio- 
jas  de  la  Musa  paradisiaca  (Flatano). 

•En  estos  valles  hallardcoltiTadostu- 
to  los  vegetales  de  las  regiones  tropiniBs, 
coanto  los  de  las  zonas  iempladas,  notu- 
dose  ademas  de  los  ya  citados,  la  Awum 
cherimolia  (Ghirimoyo),la  Annanaimm- 
ta  (Goandbana),  la  Persia  gratistim  (M 
to)  notable  por  sns  grandes  y  delicadii 
dropas,  la  Malpigia  setosa  (Cerezo),  li 
Bunchosia  armeniaca  (Ciroela  de  frtjk). 
la  Spondias  purpurea;  (Ciroela  agiu)  k 
dropas  moy  sabrosas  y  al  lado  de  otoi 
babitantes  de  las   calidas  regiones  a- 
contrari  los  drboles  frotales  de  lateio]iiir 
da  Eoropa',  tales  como,  elAmygddbufff- 
sica  (Melocoton),  el  Pyrus  eommunu  {h- 
ral),  el  Malus  saliva  (Manzano),  la  (>*■ 
nia  vulgaris  (Membrillo)  la  Ft/w  xuaim 
(Parra),  etc.  Entre  las  graminacea5,oe8- 
pan  el  primer  'rango  el  Saccharum  nfd- 
narum  (Cana  dolce),  la  Zeamayi  (Miix| 
y  la  Orysa  saliva  (Arroz);  y  entie  1* 
plantas  de  raiz,  />  tob^rcolos  ricos  ec  tf- 
cola  hallard  el  Manhiot  aipi  (Yuca),  t 
Solanum  tuberosum   (Papa)  y  la  B«»« 
edulis  (Camote). 

<  Pero  lo  qoe  admira  el  Bot4mG0  Tttft^ 
ro  qoe  recorre  la  Costa  del  Peru,  eseljfr 
qoeno  ntimero  de  vegetales  arb6reo8,  ie* 
genas  de  esta  region :  en  efeeto,  exeptoi- 
do  algonos  raros  y  peqoenos  bocqws* 
Prosopis  dulsis  y  horridu   (AlgarroboB) « 
de  Acacia  punctata  (Goarango),  no  hl^ 
aqoellos  grandes  bosqoes  y  selvasqw* 
racterzian  la  vegetacion  de  las  zocaa  ten- 
pladas  y  tropicales,  sino  esparcidos  a*  J 
aU&,  la  Campomanesia  eomifoUa  (PiHk . 
el  Oloroso  Schinus  moUe  (MoUe),  la  ^•*' 
ca  integrifoUa  (Mito),  el    Alnus  aeiaa^ 
(Aliso),  etc. 

fl  Mas  lo  qoe  caracteriza  la  v^rfac* 
de  esta  zona,  son  las  plantas  que  ««*<■ 
esponttoeas  en  dichos  valles,  ec^' 
coales  las  compoestas  se  hacen  notar  por 
so  mayor  proporcion  en  g^neros,  eq«a* 
4  individoos.  Las  principales  son:  «i> 
ccaris  FeriUei  (Cbilco),  la  Tessaria  Ut 
(P4jaro-bobo)  qoe  se  podriaa 


PERU 


'^03 


t»ERtr 


I . 


como  plantas  sociales,  porque  por  si  solas 
ocnpan  grandes  espaoios  de  terreno ;  la 
Mikania  variabUis,  la  Flaveria  contrayerva, 
la  Ettcelia  canescensj  el  Siplanthes  diffusa^ 
las  Piqueria  arteiniaoides  y  quinquejiora,  la 
GaUnsoga  paraviflora,  la  WedeUa  hispida^ 
la  Amb/onia  peruviana,  el  Xantkium  ambro- 
sioides,  alganas  especies  de  Senecio,  Onap- 
haUum,  Eupatorium,  Melananthera,  Agera- 
turn,  Bidens,  etc.  Las  Solanaceas  tambien 
son  muy  numerosas,  haci^ndose  notar 
entore  ellas  las  Nicotiana  panictUatay  glM- 
tinoM  (Tabaco  cimarron),  la  elegante  y 
olorosa  Datura  arborea  (Moripondio),  la 
Datura  stramonium  (Ghamioo),  el  Physalis 
peruviana  (Capuli),  los  PkysaUs  poitrata  y 
angulata,  (CapuU  cimarron),  la  Nicandra 
phyaaloides  (Capuli  cimarro  de  flores  azn- 
les),  el  Lycopersicum  peruvianum ,  el  He- 
becladus  umbellatus  ;  el  Agnistus  agg-regattu 
(Qniebra  ollas),  el  Oestrum  hediandinum 
(Yerba  santa  6  yerba  hedionda),  im  gran 
nidiaero  de  Solanum,  tales  como  el  Sola- 
num  tuberosum  (Papa)  y  los  Solanum  m- 
grum^  phyllanhum,  m/)ntanum,  corymhosum, 
muUijidum,  etc. 

<Las  Yerbenticeas  son  representadas 
por,  la  Verbena  officinalis,  la  Lantona  ca- 
mara  (Yerba  de  la  maestranza)  y  varias 
especies  de  Lippia,  tales  como :  las  Lippia 
nodiflora,  geminata  canescens,   etc.  Entre 
las  Escrofularidccas  se  hace  notar,  la  her- 
mosa  Calvezia  Umensis  la  caprichosa  Cal- 
ceolaria pinnata  (Yerba  bolsilla),  la  Scopa- 
ria  dulcis,  la  BrowaUia  abbreviata,  las  Bud- 
leja  occid^ntalis  y  spicata.  Las  legnmino- 
sas  tienen  por  representantes,  el  DoUchos 
glycinoides,   el   Hedysarum  uncinatum,  la 
Psoralia  pubescens,  la  Genista  spartium  (Be- 
taxna);  eu  fin  muchas  otras  familias  tie- 
nen   algauos  representantes  en  la  vege- 
tacion  de  la  Costa,  y  entre  sns  numero- 
sas plantas  citaremos  el  elegante  Myrsine 
Martgldla  (Manglillo),  las  Passijlora  Utto- 
raits,  Jtztpla  y  punctata  {^oxhotk),  la  Mira- 
bilis  Jalapa  (Buenas  tardes),  las  Boerhaa- 
via  hirsuta  y  scandens,   el  Tropcdlum  majus 
(Mastnerzo),  la  Malva  peruviaua,  la  Sal- 
via  rhombifolia,  los  Hdiotropium  corymbo^ 
suniy    pilosum  synzystachyum  y  curassavi' 
cum,  etc. 


c  Si  el  Tiajero,  dejando  la  orilla  del  biar 
se  dirije  hdcia  la  Cordillera,  ver4,  i  me- 
dida  que  el  terreno  va  elevindose,  desa- 
parecer  poco  ^  poco  las  plantas  de  las 
regiones  tropicales  para  ser  reemplazadas 
por  otras  de  las  regiones  templadas;  la 
cana  de  azdcar  que  hasta  la  altura  de 
8,600  pi^s  produce  perfectamente,  desapa- 
rece  su  cultivo  mas  allA  de  este  limite;  los 
Cactus  (Gigantones),  al  oontjario,  iL  pesar 
de  ser  plantas  de  los  tr6picos,  parecen 
ser  favorecidos  en  su  desarrollo  por  un 
clima  mas  templado;  de  manera  que  cuan- 
do  se  sube  a  la  altura  de  4,000  pies  sobre 
el  nivel  del  mar,  veni  aumentar«n  nAme- 
ro  y  en  dimensiones  y  aparece  el  colosal 
Cactus  pemivianus  que  se  eleva  acd  y  alia, 
en  medio  de  un  terreno  pedregoso  y  ente- 
ramente  irido. 

< Esta  region  se  podria  llamar  Sier- 
ra occidental:  en  la  parte  mas  baja  de  es- 
ta zona,  podemos  notar  todavia  varias 
plantas.  que  caracterizan  la  vegetacion 
tropical,  tales  como :  la  Annona  cherimolia 
(Chirimoyo),  la  PamHora  ligularis  (Gra- 
nadilla),  etc.;  pero  d.  medida  que  adelan- 
tamos  en  esta  region,  las  vemos  disminuir 
continuamente  en  niiimero  y  acabar  por 
desaparecer  casi  del  todo.  Las  plantas  de 
Europa,  al  contrario,  parecen  crecer  mas 
lozanas,  por  la  semejanza  que  hay  entre 
su  clima  y  el  de  esta  zona.  Las  especies 
que  ban  desaparecido  por  el  cambio  de 
temperatura  ban  sido  reemplazadas  por 
otras  menos  delicadas ;  asf  &  la  Tilandsia 
purpurea,  ha  sucedido  la  Tilandsia  usneoi- 
des  (Salvage),  el  Heliotropium  corymbosum 
ha  sido  sostituido  con  el  fragante  HeUo- 
tropium  peruvianum  (Vainilla),  la  Nicotia- 
na  paniculata  se  observa  reemplazada  con 
la  Nicotiana  rustica,  Mas  lo  que  admiriri 
el  viagero  que  recorre  esta  region  serd  la 
abundancia  de  plantas  tuberosas,  con 
que  la  naturaleza  ha  regalado  d  sus  habi- 
tantesy  proporcionandoles  con  sus  tub&- 
culos,  un  sano  y  abundante  alimento.  En 
efecto,  se  puede  considerar  i,  esta  parte 
del  Peri  como  la  patria  de  la  mas  Aiil  en- 
tre las  plantas  tuberosas;  esta  es,  el  So^ 
lanwnt  tuberosum  (Papa),  que  ha  de8terra-> 
do  el  haoxbr^  de  todas  las  partea  d^fiucQ^ 


PERU 


704 


PERU 


pa  donde  «e  lia  introdncido  sa  cultivo.  Al 
lado  de  eeta  preeiosa  solanaoea,  hallari 
cnltivadas  otras  plantas  taberosas  no  me- 
nps  interesantes,  tales  como:  los  OxaUs 
crenata  y  tuberosa  (Ocas),  el  UUucus  tube- 
ro9us    (Olluco),   el   TropfUdlnm  tuberosum 
(Massua),  la  Polymnia  sonchifolia  (Learc6 
6  Yacon).  La  vegetacicn  de  esta  zonas  va- 
ria  &  cada  paso,  y  las  nuevas  plantas  se 
snceden  unas  4  otras  con  tanta  regulari- 
dad,  que  algonos  puntos  podrian  servir, 
al  viagero  botanico,  para  determinar  la 
altura,  sobre  el  nivel  del  mar,  del  lugar 
en  que  se  halle.  Asi,  en  nn  valle  abierto, 
la  Musa  paradidaca  (PUtano),  y  la  Anno- 
na  ch&rimoUa  (Ghirimoyo),  d  6,000  pies  de 
elevacion,  difieilmente  llevaa  sus  frutos. 
Signiendo  el  camino  hdcia  la  Cordillera, 
verd  nn  poco  mas  tarde  apareoer  unalin- 
da  bignoniacea  de  flores  amarillas,  la  Te- 
ccma  rosaefoliaf  nnas  hermesas  y  briUan- 
tes  compuestas  de  flores  anaranjadas  y 
rojas,  las  MvMsia  acuminata  y  viciaefoUa, 
el  Curcas  purgans  (Pinon),  el  Agave  am>e- 
rieana  (Magaey),  el  TagueUs  minuta  (Hua- 
catay),  la  Escahnia  rednosa,  algunas  be- 
Uas  especies  de  Cantua,  tales  como  lasCan- 
tiM  huxifoUa,  pyrifoUa  y  quercifoJia,  Lie- 
gado  &  on  panto,  donde  la   VUis  vinifera 
(Parra)  no  madura  ya  sns  frutos,  el  via- 
gero  seri  advertido  de  que  se  halla  a  ana 
altora  mayor  de  9,000  pies  sobre  el  nivel 
del  mar;  pero  todavia  podra  gastar  4  esta 
altora  de  los  frutos  del  Amygdalus  persica 
(Mriocoton),  del  Pyrus  communis   (Peral), 
del  Mains  sativa  (Manzano),  etc.  Mas  & 
medida  que  adelanta  en  su  camino  hacia 
la  magestuosa  cadena  de  los  Andes,  veri 
pooo  4  poco  tomar  la  yegetacion  un  ca- 
ricter  alpino,  pero  muy  distinto  del  que 
presenta  la  yegetacion  de  los  Alpes  en 
Eoropa;  no  enoontrar&aqui  esos  dilatados 
bosques  de  conlferas,  iormados  por  la 
reunion  de  Pinus,  Larix,  Abiesy  etc.,  que 
con  sn  foUaja  persistente  y  sombrio  ca- 
racterizan  esta  zona  en  los  Alpes :  el  Pe- 
r^  carece  enteramente  de  representante 
de  la  famiUa  de  las  eoniferas,  de  manera 
que  SUB  zonas  alpinas  tienen  un  aspecto 
muy  distinto;  a^nos  raros  4rboles  de 
fiianbuciu  peruviana  (Sauco),  de  BudU^a 


incana,  de  Pclylepis  racemosa  (Quisoar)* 
he  aqui  todos  los  yegetales  arb6reos  que 
hallara  en  esta  region. 

« Apesar  de  que  la  temperatura  haja  ba- 
jado  sensiblemente ;  apesar  de  que  noi 
acercamos  siempre  mas  4  la  nieye,  exii- 
te  sin  embargo  en  esta  region  on  restode 
la  yegetacion  tropical,  quiero  dedr  la  Ca- 
rica  integrifoUa  (Mito)  que  aunque  modifi- 
cada  en  sus  formas,  no  leyantando  ya  n 
tronco  derecho,  sino  mas  6  menos  tortno- 
so  y  echado,  no  deja  sin  embargo  de  ad- 
quirir  un  oierto  grosor.  A  esta  altora,^ 
es  poco  mas  6  menos  de  10,500  pies,  ci 
dima  es  |muy  fiayorable  4  la  v^cUr'i: 
de  los  pastes,  el  Medicago  sativa  {AlUk) 
crece  todabia  admirablemente  el  Eor- 
deum  sativum  (Cebada)  parece  desandlir- 
en  su  pais  natiyo,  y  una  graminieea  lodl- 
gena  no  menos  iial  la  Stipa  icku  (Tdm) 
yiene  d  juntarse  con  laprecedenie.  A  ma 
eleyacion  un  poco  mayor  termina  esit 
zona ;  y  con  ella  el  cultiyo  del  Msiies§» 
sativa  (Alfalfia),  que  parece  marear  ke  ti- 
mites  de  la  Sierra  occidentaL 

€  Aqui  el  yiagero  entra  en  otra  peqne^ 
na  zona,   situada  entre  11,500  y  14,000 
pies,  que  los  naturales  Uaman   C^a  dsU 
CordiUera,  y  que  por  su  elevacioii  aobit 
el  niyel  del  mar  corresponds  A  una  regiflB 
muy  estensa  que  se  halla  al  otro  lado  d* 
la  Cordillera,  la  que   se  conooe  eoa  A 
nombre  de  Puna,   Desde  el  momenio  qK 
entra  en  esta  zona  yerd  la  yegetacion  dit- 
minuir  gradualmente,  afeetar  maa  hmdl* 
des  formas,  hacerse  siempre  mas  nm 
los  yegetales  arb6reo8,  los  que  se  Tedaam 
solamente  &  dos  especies,  el  Sambneus  p- 
ruvianus  (Sauco)  y  el  PulyUpu  ratemom 
(Quinuar),  y  llegado  i  la  altura  de  18,501^ 
pies,  yerd  desaparecer  el  cultivo  de  la  ce- 
bada, que  por  la  baja  temperatura  no] 
de  ya  desarroUarse ;  en  fin  un  poeo 
alld  el  Sambucus  peruvianus  cesardL  de  fifs* 
rar  en  el  paisage  de  esta  r^oa 
y  por  ^timo  el  lAgubre  Pofyl^U 
sa,  con  su  sombrio  foUage, 
tambien, 

c  La  escena  se  presenta  mas  triaU ;  b9 
mas  drboles,  no  mas  grandas  TogBlslM 
sino  miistios  y  espinosos  arbnsloa*  tdff 


PERU 


705 


PERU 


Como  las  Chuquirahua  espinosa  J  microphy' 
Udy  cubren  un  terreno  drido  y  desigual ; 
solamente  algnnos  elegantes  Lupintis 
(Eorde  la  pluma),  con  bus  vivos  colores, 
parecen  romper  la  monotonia  de  esta  ra- 
quftica  vegetacion,  caracterizada  por  la 
sobre  dichas  Chuquirahua,  una  especie  de 
Baccaris  (Tola)  y  el  Bolax  gUbaria  (Yare- 
ta).  La  previsora  naturaleza  parece  ha- 
ber  dotado  &  estas  plantas  de  la  propie- 
dad  de  resndar  una  materia  resinosa,  que 
las  cnbre  como  de  on  barniz  6  impide  de 
este  modo  la  rdpida  evaporacion  a  que 
esidn  sujetos  todos  los  seres  en  estas  al- 
tas  regiones,  donde  es  tan  d^bil  la  pre- 
sion  del  aire  atmosferico. 

€  A  la  altura  de  14,000  pies  sobre  el  ni- 
vel  del  mar  empieza  la  frigida  region  do  la 

Cordillera La  vegetacion  ya  muy  re- 

dncida  al  terminar  lapresente  zona,  sigue 
empobreciendo  mas  y  mas;  los  pequenos 
y  espinosos  arbustos  de  Chuquirahua  dis- 
minuyen  en  sus  dimensiones;  algunos  Ge- 
ranium   desprovistos    de  tallo  (Mistka- 
mistka)  y  mas  humildes  fragosas  cubren 
en  varias  partes  el  terreno  de  un  simple 
tapiz  verde;  unas  matas  de  Deyeuxia  lati- 
folia,  Bromus  Hankeanus  y  otras  gramind.- 
ceas,  se  hallan  dispuestas  ac4  y  alld.  en 
medio  de  las  rocas ;  en  fin  unas  estranas 
compuestas,   tales  como,  el   Criptochaete 
andicola  (Huamanripa)  que  abre  sus  flo- 
res  en  medio  de  la  nieve  y  los  Felposos 
Culcitium  canescens,  rufescens  y  nivale  (Pu- 
lluagua),  que  enteramente  cubiertos  de 
una  materia  algodonosa,   con  sus  hojas 
pegadas  al  tallo  y  las  cabezuelas  de  flores 
dirigidas  hdcia  el  suelo,  parecen  encoger 
sus  miembros,  d  fin  de  concentrar  un  po- 
co  de  calor,  para  resistir  el  frio  de  esta 
cmda  region.    Desde  este  punto  veremos 
las  plantas  faner6gamas  hacerse  siempre 
mas  raras,  y  por  ultimo  desaparecer  en- 
teramente a  la  altura  de  15,000  pies  poco 
mas  6  m^nos,  donde  no  ballaremos  mas 
qne  simples  criptogamas,  recorddndonos 
la  vegetacion  de  las  regiones  polares. 

« !E1  viagero  entra  alii  en  el  reino  de 
los  Xiiquenes,  de  esas  plantas  secas,  ca- 
riaceas,  de  matices  muy  variados,  pero 
caai  siempre  desprovistas  de  color  verde, 


que  produce  tan  dulce  y  agradable  sensa* 
cion  d  nuestra  vista ;  en  fin,  de  esas  plan- 
tas que  parecen  carecer  de  vida  y  siem- 
pre cargadas  de  sales  calcareas,  de  6xido 
de  fierro  y  de  otros  principios  minerales, 
de  manera  que  se  podria  decir  que  esta- 
blecen  el  trdnsito  entre  los  s^res  vivi^n- 
tes  y  los  brutos,  entre  la  naturaleza  orgd- 
nica  y  la  inorgdnica. 

« A  esta  elevacion,  aparece  d  la  vista 
del  viagero  una  linea  sinuosa  que  marca 
el  limite  entre  la  vegetacion  de  los  Lique- 
nes  y  las  nieves  perpetuas,  y  al  fin  hemes 
aqui  Uegado  d  la  cumbre  de  la  gran  bar- 
rera  que  separa  las  aguas  del  Pacifico  de 
las  del  Atlantico,  barrera  que  no  es  como 
habia  pensado  Wildenow,  un  centro  de 
vegetacion  de  donde  parten  y  se  estien- 
den  los  vegetales  d  las  regiones  inmedia- 
tas,  sino  cabeza  que  sirve  de  linea  diviso- 
ria  entie  la  Fauna  y  Flora  de  un  pais,  y 
la  Fauna  y  la  Flora  de  otro.  En  esta  ele- 
vada  region  un  silencio  de  muerte  nos  ro- 
dea,  ni  un  solo  arbusto,  ni  una  sola  yerba 
anima  la  triste  escena;  la  vida  parece  en- 
teramente extinguida,  y  d  la  vista  de  tan 
magestuoso  y  tacitumo  espectdculo  se 
despierta  en  el  hombre  sensible  la  idea  de 
su  pequenez. 

«  Si  dirijimos  ahora   nuestras  miradas 
lidcia  al  Este,  veremos  d  lo  lejos  una  os- 
cura  mancha  en  el  horizonte,  que  nos  in- 
dica  la  vegetacion  de  la  sierra,  que  pare- 
ce convidarnos  d  gozar  de  saludable  cli- 
ma.  El  viagero  que  baja  al  otro  lado  la 
encumbrada  cordillera,   entrando  en  la 
gran  zona  interandina,  verd  poco  d  poco 
elevarse  la  temperatura  y  con  ella  reani- 
marse  la  vida,   apareciendo  de  trecbo  en 
trecho  algunas  manchas  cubiertas  de  una 
verde  alfombra,  como  al  abrirse  la  prima- 
vera  despues  de  un  rigido  invierno  en  los 
•  paises  de  la  Europa  septentrional,  y  lle- 
gando  a  la  altura  de  14,000  pies,  entrard 
en  una  dilatada  y  particular  region  cono- 
cida  en  el  Peru  con  el  nombre  de  Puna. 

« La  region  de  las  punas  ofrece  un 

aspecto  enteramente  particular  que  tiene 
mucha  analogia  con  el  de  las  grandes  Ua- 
nuras  del  Asia  y  con  las  pampas  de  la 
Bepublica  Argentina.    En  efecto,  inmeu- 

89 


PERU 


—  706  — 


PERU 


SOS  Uanos  cnyos  limites  se  pierden  en  el  . 
horizonte  y  donde  d  la  imaginacion  del 
hombre  aislado  se  ofrece  la  idea  de  lo  in- 
flnito ;  una  vegetacion  redacida  y  mon6- 
tona  por  sa  igualdad,  caracteriza  esta 
parte  del  Perii. 

«  Aqui  es  donde  el  viagero  botdnico  po- 
drd  hallar  los  verdaderos  tipos  de  las 
plantas  sociales,  que  ocupan  gran  esten- 
sion  de  terreno,  tales  como  :  la  Stipa  ichu 
(Ychu),  varias  especies  de  Deyeuxia,  de 
Bromusy  Avena,  Poa,  conocidas  en  el  pais 
con  el  nombre  de  Paja,  y  que  constituyen 
excelentespastos  donde  se  nutren  numero- 
sas  manadas  de  ganado  que  forman  la 
riqueza  de  esta  parte  del  Peru.  Ademds 
de  estas  litiles  gramindceas,  hallard  en 
esta  region  unos  resinosos  Baccaris  (Tola), 
una  especie  de  Astragalus  (Garbancillo) 
notable  por  ser  venenoaa  para  los  gana- 
dos  y  principalmente  para  los  carneros, 
varias  especies  de  Azorella  y  de  Bolax 
(Yareta),  la  Verhma  minima^  etc.  En  la 
parte  mas  baja  de  esta  zona  halagard  su 
vista  la  aparicion  de  las  elegantes  Muti- 
sia  vcciaefolia  y  acuminata  (Chinchincul- 
ma),  con  sus  bellas  fiores  anaranjadas  y 
rojas;  de  unos  hermosos  Lupinus  (Flor  de 
la  pluma);  y  del  espinoso  Homoianthus 
muUiflorus  (Escorzonera) ;  un  poco  mas 
alld,  algunos  campos  cultivados  de  Oxalis 
tuberosa  (Ocas),  de  Hordeum  sativum  (Ce- 
bada),  de  Chenopodium  quinoa  (Quinua), 
y  uno  que  otro  Arbol  de  Budleja  incana 
(Quisuar)  y  de  Polylepis  racetnosa  (Qui- 
nuar),  vendrdn  d  dar  un  poco  de  vida  al 
paisage  y  hardn  conocer  el  limite  de  esta 
zona  poco  favorecida  por  la  naturaleza. 

c  La  elevacion  de  la  temperatura,  la 
falta  de  nieve  y  la  aparicion  de  los  vege- 
tales  arb6reos  y  cultivados,  advertirdn  al 
viagero  que  ha  entrado  en  una  nueva  re- 
gion ;  esa  es  la  Sierra 

fLa  vegetacion  va  gradualmente  ftu- 
mentando;  la  Canosa,  Budleja  (Quisuar), 
y  el  sombrlo  Polylepis  (Quinuar),  Antes 
muy  raros,  los  veremos  hacerse  mas  co- 
munes  d  medida  que  vayamos  bajando  ; 
d  estos  vendrd  d  juntarse  el  Sambucus 
peruvianus  (Sauco),  el  Alnus  acuminata 
(Aliso),  el  Cerasus  capuli  (CapuH),  y  un 


poco  mas  tarde  aparecerd  en  la  escena  «l 
Salix  humboltiana  (Sauce),  que  con  el  1)e- 
llo  color  verde  de  su  foliage,  nos  annnm. 
un  clima  mas  templado  y  benigno. 

c  En  la  parte  un  poco  baja  de  «sta  zo- 
na hallaremos  cultivados  la  mayor  parts 
de  los  vegetales  mas  utiles  de  la  Europa; 
asi  los  drboles  frutales  mas  comunes,  ti- 
les como  el  Amygdalus  persica  (Melooo- 
ton),  el  Pyrus  cummunis  (Peral),  el  Msbtt 
sativa  (Manzano),  etc.,  producen,  por  It 
suavidad  del  clima,  abundantes  y  sabfo- 
sos  frutos ;  la  Faba  vulgaris  (Haba)  ealff« 
con  su  cultivo  una  grande  extension  df 
terreno  ;  los  forrages,  tales  como  el  Mt- 
dicago  sativa  (Alfalfa),  y  el  Hordeum  smi- 
vum  (Gebada);  se  desarroUan  con  exliii- 
berancia;  el  Ttiticwn  sativum^  (Trigo). 
nos  ofrece  d  la  vista  sus  abundantes  mie- 
ses  agitadas  al  menor  soplo  de  ure  y  ea- 
yas  doradas  y  flotantes  espinas  rebosu 
en  los  campos.  Si  a  estos  anadimoe  t\ 
gran  cultivo  que  se  hace  de  dos  predoMi 
plantas  indigenas,  tales  como  la  ZeawMft 
(Maiz),  y  el  Solanum  tuberosum  (Papa), 
podremos  decir  que  esta  zona  por  sn  he- 
llo cielo  y  ricas  producciones  es  el  eoiUe- 
ma  de  la  salud  y  de  la  abundancia. 

tEsta  region  no  solamente  proporcioBa 
d  sus  habitantes  abundantes   alimentoi 
con  que  subvenir  d  sus  primeras  neoea- 
dades,  sino  tambien  actives  medicamentos 
para  restablecer  su  salud  cuando  se  halle 
alterada.  Asi  es  que  en  esta  zona,  es  donde 
se  encuentra  la  bella  Pharpitus  puhaems 
(Papiru),  cuyas  raices  tuberosas  son  pHi* 
gantes,  el  Niphobolua  ccdagiuUa  (Galagoa- 
la),  IskKram^ria  triandra  (Ratania),  P 
cucko  6  Antactiskmay  que  cubre  los 
dridos  con  sus  matas  ramosas  y  lenosas, 
las  Valeriana  pilosa^  serrata^  globiflora,  ele., 
una  especie  de  Galium  (Yerba  oenteDa). 
usada  en  el  pais  como  mbefadente, 

«E1  viagero  botdnico  hallard  en  esta 
gion  muchas  plantas  con  que  enriqaeeer 
sus  colecciones,  demaneraquareoornenjb 
los  setos  podrd  reoojer  el  Lycium  obov 
(Espino),  la  extrana  Collelia  ephedra^ 
yos  ramos  espinosos  earecen  de  hoj 
hermosa  Cantua  buxi/olia  (  Ccania)  el 
gante  Solanum   tomentorum  (Hormia),  cm 


ias,  k 


PERU  —  7 

JOB  hojas  ebtan  oabiertas  de  nn  vello  ro- 
jizo  y  labella  Tacaonia  speciota  (Curupita), 
qns  coQ  BD  tallo  voluble  enlaza  capricbo- 
aomente  las  plantas  ceroanaa  embelleci^Q- 
dolaa  con  ens  grandes  y  brillanteB  flaie^. 
ViaiUodo  Iob  oerros,  Be  le  presentariL  & 
h  Tista  loa  graciosoa  HediotU  thymuolia  y 
amjfrta,  las  Salvia  longitora, plumosay  op- 
potitifolia,  el  Anlkencum  glaueum,  la  ele- 
gante Nothocldena  nivea,  etc.,  etc.;  en  los 
hgares  inandados  observar^  laa  Calr.tolo- 
ria  pinnata,  icabra  y  viscoia;  eu  fin,  ballara 
eeparcidas  ac&  y  alld  en  varios  puntoa  la 
b«lla  Salvia  eagittata  (Salvia  real),  con  an 
larga  espiga  de  flores  azalea,  el  Solarium 
umdicaaa  (AmaHaca),  la  narciStica  Datura 
wngMTua  (Floripondio  encamado  6  Guar- 
gar),  de  aemillas  embriagantea,  el  Margi- 
ricarptu  utosus  (Yerba  de  la  perdilla),  la 
Pintda  ineada  (Llnque),  notable  por  sa  du- 
ra madera,  varias  especies  de  Cawia,  la 
Tieomarogafolia,Bio.,eto.  Si  ahora  el  via- 
geio  entra  en  una  de  eatas  profundas  qne- 
bradae,  v»ri  con  admiracion  jimtarse  loa 
prodnctosdelaercgioneatempladaaeonlaB 
de  las  regionea  tropicalea,  y  entre  Iob  ve- 
gatalee  cnltiYados  ballara  l&Anrunna  cheri- 
iHolia  (Chirimoyo),  la  Pertia  gratUtima 
(Palto),  si  Saclmitm  officinarum  (Cana 
dnlce),  etc.,  etc. 

•  Hemoa  dicbo  ya  que  la  sierra  esta  si- 
taada  entre  las  dos  cordillerae,  de  mauera 
gue  si  queremoe  viaitar  la  region  traean- 
dina,  conocida  en  el  Fer^  con  el  nombrs 
deMontana,deberemoaatraTesarotrabar- 
rera,  eeto  es  la  cordillera  oriental.  EI  via- 
gero  i  medida  que  vd  subiendo  esta  nue- 
va  cadena  verd  aucederse  en  el  miimo  6t- 
den  los  cambios  en  la  vcgetaoion  que  ba- 
hrik  observado  en  el  paaage  do  la  cordille- 
ra occidental,  tales  como  taBUGeHiTaesoa- 
eez  de  los  Tcgotales  arb6reoB,  la  dimiau- 
cioD  eu  sutalla,  sucompletadesaparicion, 
el  principio  de  las  frlgidas  punas,  faasta 
Uegar  »  la  cumbre.  Pero  al  bajar  los  pri- 
meros  escalones  de  una  nueva  cordillera, 
jcoaJ  sera  bu  sorpreaa  al  ver  una  vegeta- 
cion  enterameate  distinta  de  la  que  habia 
notado  en  la  primers:!  nuevas  foimas  se 
le  preeentan  &  la  vista;  son  los  represen- 
tantea  de  la  familia  de  las  EHcauat,  eon 


—  PERU 

BUS  hojas  ooritloeaB  y  lustroaas,  los  que 
caraoterizan  d  esta  region.  La  elegants 
Gayhuiaeia  depmden*  con  sua  largas  florea 
tnbulosas  de  un  color  rojo  de  sangre  apa- 
recen  por  la  primera  vez;  varias  especies 
de  Vaednixaa,  tales  oomolos  Yaceinium  ra- 
mosistimum,  Jloribundum  y  crenulatum,  coa 
sua  ramos  cubiertos  de  numerosoB  Liqat- 
net,  dan  a!  paisage  un  caricter  enteramen- 
t«  alpino;  pequenos  &rbustos  de  OduUhe- 
ria  ertcta  y  glabra  esparcidoe  sin  orden 
aci  y  all&,  engalanan  un  terreno  eacabro- 
so  y  desigual;  en  £n,  la  mata  de  la  bella 
liefaria  ledi/oUa  con  bus  numeroaas  flores 
rosadas,  noa  advierte  el  haber  pisado  una 
zona  maa  tetnplada  Uamada  en  el  pais 
Geja  de  Montana. 

• Esta  zona  se  puede  oonsiderar  co- 
mo oaracteriatica  del  Perd,  porque  cone- 
tituye  una  region  botdnioa  bien  determi- 
nada,  cnal  es  la  de  las  preciosas  Cateari- 
llai.  La  vegetacion  poco  tlntes  reducida  d 
pequenos  arbustos,  la  vetemos  aomeutar 
il  oada  paso  y  adquirir  poco  i,  poco  una 
talta  siempre  nias  elevada;  i,  las  Eric&aeat 
de  la  precedente  zona,  ver^mos  suceder 
otraB  mas  delicadas,  tales  como  algunas 
«specias  de  EscaUonia  y  las  soberbias  Thi- 
baadia  nitida  y  bicolor,  con  sub  flores  car- 
nosas,  en  laa  cuales  el  mas  pnro  bianco 
ee  one  a  un  brillante  color  rojo;  nn  poco 
maa  alld  el  bermoao  (Ireocallis  grandifiorti 
(Catas,  Picabuay),  con  sn  bella  pirdmide 
de  Sores  rcsadas,  atraera  laa  miradas  del 
viagero  botdaico;  pero  no  habrd  dado  to- 
davia  mucbos  pasos,  cuando  un  aire  per- 
fumado  llegard  i,  halagar  su  olfato:  es  el 
primer  repreaentante  de  las  febrifugas 
Chinaona  que  de  l^jos  se  anuncia,  es  el 
mensagero  de  estoa  utiles  y  precioaos  dr- 
bolee,  d  los  cuales  millares  de  bombrea 
deben  su  vida,  en  fin,  esla  Chiwona  oi-ala 
que  bace  su  primera  aparicion  eu  la  es- 

t  Las  numerosas  especies  de  este  g^nero 
se  ballan  eeparcidaa  aobre  una  faja  ds 
terreno  aituada  en  loa  declivea  orientales 
de  los  Andes,  entre  4,000  y  9,000  pi^s  de 
elevacion  sobre  el  nivel  del  mar.  Estata- 
ja  ocnpa  parte  de  Bolivia,  atrayiesa  en 
toda  BU  loufnbud  el  Pert  y  se  eatieii3.d  «^ 


PERU 


—  708 


una  gran  parte  de  la  Nneva  Granada, 
formando  la  gran  Eegion  de  las  Chinco- 
nas,  Uamada  tambien  Eegion  de  Hum- 
boldt. Cada  parte  de  esta  region  tiene 
BUS  especies  propias,  pero  el  Peru  for- 
mando la  parte  intermedia  posee  el  ma- 
yor nlimero,  observd,ndose  en  su  extremi- 
dad  Sur  las  especies  propias  de  Bolivia, 
tales  como  la  Chincona  calisaya,  que  es 
la  mas  estimada  y  las  Chincona  amygdali- 
folidj  boliviana  pubescens  y  asperifolia;  en 
8U  extremidad  Norte,  las  Chincona  Conda- 
vdnea  cordifolia  y  Mutmi ;  en  fin,  entre 
las  especies  propias  se  cuentan  las  Chin- 
cona car abay ends,  HumboUltianay  ylanduli- 
J'era,  micrantha  nitida  y  Scrobiculata. 

« La  yegetacion  de  esta  region  es  muy 
variada;  las  especies  se  multiplican  r^pi- 
damente  d  nuestra  vista;  numorosos  ar- 
bolillos   de   Mirica  jyolicarpa    (Laurel   6 
Huacan),  muestran  al  viagero][sus  peque- 
nos  racimos  de  frutos  cubiertos  de  cera; 
las  elegantes  Cuphea  verticillata  y  cordata, 
acompanan  la  Fucsia  Corymbiflora  cuyas 
colgantes  y  encendidas  flores  contrastan 
con  Unas  blancas  y  soberbias  Sobralias ; 
las  hiimedas  rocas  se  hallan  revestidas  de 
un  bello  tapis  verde,  formado  por  nume- 
rosas  especies  de  Leycopodium,  y  en  fin, 
la  grdcil  palmera,   Oreodoxa  frujida  y  al- 
gunos  helechos  arb6reos  con  sus  elegan- 
tes quitasoles  formados  por  la  reunion  de 
sus  hojas  finamente  recortadas,  dan  al 
conjunto  de  la  vejetacion  de  esta  zona  un 
aspecto  particular. 

« A  medida  que  el  viagero  adelanta  en 
esta  region,  verd  a  cada  paso  aparecer 
nuevas  especies  y  nuevos  cuadros  se  le 
presentardn  A,  la  vista;  aqui  xma  falsa 
Chincona,  la  Lasionemu  rosea  (Asmonich), 
con  sus  ramos  cargados  de  Orqiddaceas 
epifitas,  tales  cmo,  varias  especies  de 
Epidendrum,  Femandezia,  Bletia,  etc.;  alld 
la  Cosmibuena  obtnsifolia  con  sus  bellas 
flores  blancas,  la  Condaminea  coryttibosa 
(Caratu),  de  grandes  y  coridceas  hojas, 
la  CascariUa  Rireroana,  la  olorosa  Rhopa- 
la  peruviana,  la  Bocconia  fnUescens,  con  su 
jugo  anaranjado,  y  un  poco  mas  tarde 
las  Gesneria  picta  y  sylvatica,  la  Escobedia 
scabri/olia,  el  brillante  Allapkctus  sclimU, 


-  PERU 

la  aromatica  Anwnum  thyrsoidmm,  la  es- 
belta  Cecropia  pdtata  con  bos  hojas  en 
quitasol  y  por  tiltimo,  numerosas  espedes 
de  Melastonuif  Siphocampylus  Sarrauca,  Ck- 
siaj  etc.,  caraoterizan  la  parte  mas  baja 
de  esta  zona. 

« Hemos  al  fin  llegado  4  la  ultima  j  i 
la  mas  rica  zona  del  Perd,  conocida  en  el 
Perii  con  el  nombre  de  Montana 

«La  naturaleza  en  esta  zona  hades- 
plegado  toda  su  fuerza  creadora,  vazuo- 
do  al  infinito  las  caprichosas  formas,  los 
brillantes  colores  .y  los  snaves  perfnmei 
de  sus  producciones.  Aqoi  el  viagero  en- 
tra  en  un  terreno  virgen,  donde  la  ci^ili- 
zacion  todavia  no  ha  penetrado,  teneoo 
que  planta  humana  aun  no  ha  pisado  y 
donde  puede  estudiar  los  vegetales  en  sus 
formas  primitivas  {Que  de  cnadros  tan 
encantadores  ohrece  esta  region!  Selvas  j 
bosques  tan  espesos  que  su  follaje  inter- 
cepta  el  paso  &  los  rayos  solares;  elegan- 
tes, elevadas  y  esbeltas  palmeras,  cnjas 
copas  flotantes  en  el  aire  estan  sostenidas 
por  un  flexible  y  derecho  tronco;  coloar 
les  y  vetustos  Wholes  cuya  longevidad, 
tal  vez,  iguala  la  de  nnestro  globe;  flores 
cuya  variedad  de  matices  parecen  dispn- 
tarse  los  colores  del  arco-iris;  en  fin  pate- 
ce  que  en  esta  region,  la  naturalaza  \a 
dispuesto  de  los  elementos  para  prododr 
todas  las  combinaciones  de  formas  y  oo- 
lores  posibles. 

Elbotanico  que  visita  esta  zona  adnira- 
rd.  la  bella  Martinezia  cariotf/oUa  (Gaiso- 
na),  palmera  cuyo  estipes  aisladodela 
superficie  del  suelo,  descansa  en  el  \ei^ 
ce  del  hermoso  cono  que  forman  sus  dd- 
gadas  y  numerosas  raices;  la  Bacxmd' 
liata  (Chonta),  tan  empleada  por  los  sd- 
vages  en  la  fabricacion  de  los  arcosy 
puntas  de  las  flechas ;  el  elegante  CvC'* 
Butyracea  (Palma  real),  qne  smmnistn 
por  incision  un  Hquido,  el  coal  porlafet- 
mentacion  produce  una  bebida  aloolica 
andloga  al  vino;  entre  las  Ciclantdctat,  hk- 
Hard  la  Phytelephas  mn^rocarpa  (Humuoi 
notable  por  sus  grandes  frutos  cujAsaasi- 
lias  tienen  un  albumen  analogo  al  maziL 
la  Carltidovicapdlmata(BoTDtbonBge)eBj^ 
bellas  hojas  dispuestas  en  abanieo,  fiirra 


PERU  —  7 

para  preparar  la  paja  para  la  fabricacion 
de  lo8  sombreroB  de  Gnayaqnil;  la  Carlu- 
dorieaf urn/era  de  grandea  raioes  adven- 
ticias  en  forma  de  sc^as. 

•  Muolios  Tegetales  de  esta  region  stuni- 
nisttan  preciosaB  maderas  de  coBstruc- 
cioD,  entre  las  ciioles  el  viagero  botfLnico, 
observara  la  Huertea  graadidosa  (Cedron 
macho),  la  Ceilrela  odorata  (Cedro),  la 
SicU(fnia  Mahogany  (Caoba),  la  Olmedia 
axpera,  la  Liwuma  obarata  (Luoomo),  la 
L,ucuma  caimito  (Caimito),  algtmaB  eape- 
cies  de  Juiilamt,  (Nogal),  la  Campomanetia 
coniifvlia  (PaliUo),  el  Crytophjilum  ferra- 

t  Ecbaodo  una  mirada  a  los  vegetaleB 
cnltivadoB,  veremos  ala  altnrade  4,000 
pies  Bobre  el  nivel  del  mar,  aparecor  el 
cnltivo  de  la  £rom«/(a  ananas  (Pina),  de 
la  Mitsa  paraduiaca  (Plitano),  del  Knj- 
throxylan  coca  (Coca)  y  del  Saccharum  of- 
/icitMrum  (Cafia  dulce),  la  que  &  esta  al- 
tera crece  con  di£ciiltad  y  nunca  d&  flor. 
A  la  elevacion  de  8,600  pi^B,  ademaB  de 
loa  precedentes.  Be  produce  la  Coffea  ara- 
biea  (Cafe) ;  el  Sacekarum  officiiianim  ma- 
dura  con  mas  facUidad  y  se  cultivan  do9 
Tariedadee:  una  Uamada  Gaua  dnlce  de 
Guayaquil  madura  d  los  18  meses;  otra 
so  conoce  con  el  oombre  de  C»iia  dulce 
comun  y  emplea  para  madurar  doe  afioa 
y  medio.  A  medida  que  ae  baja,  loe  vege- 
tales  depaise8tropicales,Buministranpro- 
ductos  niaa  abnndantea  y  en  menor  espa- 
cio  de  tiempo,  de  manera  que  llegando  & 
la  elevacion  do  2,000  plea,  la  variedad  de 
Saccharum  o^icinarum  conocida  eon  el 
uombre  de  caua  dulce  de  Guayaquil,  ma- 
dura  a  loa  doce  meaes,  y  el  Theohroma  ca- 
Clio  (Cacao)  produce  perfectameute.  A  ea- 
tos  podemos  anadir  la  CarUa  papaja  (Pa- 
paya) y  todos  los  firutoB  que  se  cultivau 
en  la  oosta. 

<  Si  penetramoB  en  |lo  mas  eapeso  del 
bosque,  para  Borprender,  pot  decirlo  asi, 
las  obras  de  la  Naturaleza  en  su  mas 
apartada  mansion;  ique  hermoao  cuadro 
EC  DOS  presenta  delante:!  un  elevado  y  co- 
losai  Ficutijigantta  (Higueron)  cuyas  rai- 
ces  se  arraatran  y  serpeutean  en  la  super- 
£cie  de]  Buelo  i,  laigas  distancias  y  las 


I  —  PERU 

tamaa  elevadaa  en  los  ain 
con  laa  de  los  ^boles  cere 

una  immeusa  bdveda  de  v 
mentosa  Vainilla  ae  oleva  i 
del  terreno  y  trepando  i 
enorme  tronco,  lo  adorn  a  ■ 
y  oloroaas  flores  que  haati 
balsaman  el  aire;  hermc 
auben  con  sua  tallos  volu 
mas  elevadas  ramas,  las 
subeo  otra  v^z  y  engaloni 
berbiaa  guirnnldas  de  flore 
to  mdgico  a  eate  admirabli 

<  Las  eacenaa  se  suced«i 
sin  interrupcion  :  aqni  ni 
Bomh'icfoi,  tales  como  el 
((Jeiba),  el  F.riothndron  esctt 
ruia  iiaiiinis,  el  Cheirostei 
(Unampo)  y  la  Ockroma  j. 
de  balsa),  con  sus  troncc 
riiilodendroii  de  formas  ■" 
lamaa  con  numerosas  ei 
taa  de  iMrajithm ;  un  poi 
aromAtica  Nectandra  puehi 
las  Jlunchoiia  anijuMifiilia 
(Cirueta  del  monte)  enla: 
aamente  por  los  tallos  p< 
VauUinia  matrophylla  ,  q 
trechoa,  semej  antes  ik  aogc 
dido  a,  liorizontalmente ;  i 
poa  formados  por  el  bello  j 
fenim  (Quino-quino)  cuya 
tica  (Quina-quina)  resuda 
Peru,  la  Fraiiciscea  yrani 
per  laa  bermoaaa  flores 
color  bianco  al  morado,  ] 
lUta  peniriaiia  con  bub  brill 
en  fin  un  gran  numero  d 
nanloa  espacioa  dejados  i 
Arholos  y  entre  ellos  podr 
Pxychotria  amelistina,  alba, 
nicea;  la  voluble  Blacken 
Rhexia  rosinarinifolia  y  ^ii 
rias  especies  de  Jutticia,  A 
jiia,  Maranta,  Dioscorea,  • 
etc. 

•  Si  el  viagero  botinico  c 
mino  hdcia  la  parte  mas  t 
gion,  observarA  crecer  gt 
temperatuta,  diaminuir  Ioe 
impedian  su  libra  pasage 


PERU 


—  710  — 


PERU 


Arboles  mas  y  mas  elevados.  A  la  sombra 
de  esta  exhuberante  vegetacion,  un  aire 
humedo  y  tibio,  una  atmOsfera  perfuma- 
da  y  la  vista  de  tan  variadas  produccio- 
nes  parecen  embriagar  sus  sentidos  ;  por 
do  quiera  que  dirija  sus  miradas,  la  obra 
de  la  creacion  se  le  presenta  con  todo  sn 
imponente  aspecto  y  el  naturalista  en 
medio  de  esta  salvage  y  virgen  naturale- 
za,  esperimenta  tan  puros  y  suaves  goces, 
que  no  se  podrian  comparar  con  los  que 
proporcionan  las  agitadas  y  bulliciosas 
capitales. 

« Cuanto  mas  sc  aproxime  el  viagero  a 
los  bajos  terrenes  surcados  por  el  cauda- 
loso  rio  Amazonns,  notard  aumentar  el 
numero  do  los  reprcsentantes  de  la  fami- 
lia  de  las  Araceas  y  entre  cUas  hallard  el 
hermoso  Caladium  hicolor,  el  SymjonixLm 
auritinn;  el  Philodendronfragantvisimum,  la 
Dieffemhachia  seguim  y  su  variedad  con  ho- 
jas  manchadas ;  la  bclla  familia  de  las 
Musdceas,  la  vera  represcntada  por  las 
Boberbias  Heliconia  rostrata,  lin^julata  y 
subulata  ;  y  mas  alU  atraerdn  sus  mira- 
das algunas  Zarzaparrillas,  tales  como 
los  Smilax  obliquata,  PncppUiUy  liuiziaiia, 
febbrifnga,  etc.,  que  con  su  tallosarmen- 
toso  trepan  sobre  un  precioso  arbol  de 
hojas  trilobadas  y  de  abundante  jugo  le- 
choso;  esto  es,  la  litil  Si/pJumia  elastica 
(Arbol  del  Caucho). 

« Pero  he  aqui  el  viajero  ya  en  las  ori- 
Has  del  magestuoso  ^  imponente  Amazo- 
nas,  de  ese  rio  cuyas  enormes  masas  de  I 
agua  forman  ensenadas  y  se  deslizan  mue- 
llemente  acariciadas  por  el  perfume  de  las 
flores  que  adornan  sus  riberas :  en  una  de 
estas  pequeiias   ensenadas  abrigada  por 
una  lozana  vcgetacion,  cuya  espesura  em- 
bellecida  por  hermosos  y  colgantes  raci- 
mos  de  lieliconia,   enlazados  por  una  vo- 
luble TaoerjHontana,  sorprendera  descan- 
sando  en  medio  de  un  bano  tibio  tranqui- 
lo  y  cristalino  a  la  gran  reina  de  los  rios 
de  la  America  meridional,  &  la  mas  bella 
y  mas  grande  entre  todas  las  Xinfdceas, 
quiero  deeir   a   la  magnifica  y  soberbia 
Victoria  Er^jia ,  cuya  vista   cauH6   tanta 
admiracion  al  c^lebre  Haenke  que  presi- 
pitdjidose  de  rodillas,  espresd  su  entusias- 


mo,  con  acaloradas  esclamaciones,  vv 
dadero  Te  Deum  de  an  naturalista  hadi 
el  Supremo  Hacedor  de  tantas  bellezttj 

vin. 

Sist^ma  de  Gobiemo. 

Desde  que  el  Perti  se  emancipo  del  po- 
der  de  Espana  adopt6  la  forma  dego- 
bierno  democrtltico  republicano  repreaen- 
tativo,  estableciendo  la  independenda  de 
los  tres  poderes,  Legislative,  EjecutiYo  y 
Judicial.  Yarias  constituciones  se  ban 
dictado  desde  el  17  de  Diciembre  de  1822, 
en  que  se  fijaron  las  bases  de  la  primen 
que  tuvo  el  Peru. 

La  Constitucion  que  hoy  rije  es  la  de 
1860,  reformando  la  anterior  de  1856.  Be- 
gun esta  Constitucion,  la  forma  dego- 
biemo  es  republicano  democraiico  repre- 
sentative, fundado  en  la  unidad.  Ejercea 
el  Poder  los  cuerpos  Legislativo,  Ejecn- 
tivo  y  Judicial,  con  absolata  independen- 
cia  unos  de  otros. 

La  unica  religion  que  puede  ejeroene 
publicamente  es  la  Catolica,  ApostiSfica 
Bomana ;  no  reconoce  empleos  ni  privile- 
gios  hereditarios,  fueros  personales  si 
vinculaciones,  y  toda  propiedad  es  enage- 
nable:  solo  el  Congreso  puede  imponer 
contribuciones ;  son  nulos  los  actos  del 
que  usurpa  funciones  y  de  los  que  ejercoi 
empleos  piiblicos  sin  los  requisites  de  la 
Constitucion  y  las  leyes:  todo  el  que  ej€r- 
ce  cargo  pubhco  es  responsable,  y  puede 
ser  acusado. 

Entre  las  garantias  individuales  w  re- 
conocen  todas  las  establecidas  en  las  oons- 
tituciones  mas  hberales  de  otras  nacio- 
nes ;  tales  como  la  libertad  de  imprenta, 
el  no  poder  ser  preso  sin  6rd«n  express 
del  juez ,  el  secrete  de  las  cartas,  la  liber- 
tad de  industria  6  profesion :  la  inriolabili- 
dad  de  toda  propiedad  y  la  del  domicilio;  A 
derecho  de  asociacion  y  peticion,  indi^- 
dnal  6  colectivamente.  Los  extrangeroi 
pueden  adqnirir  propiedad  raiz. 

Sou  ciudadanos  los  nacidos  en  «I  Perd, 
6  los  nacidos  en  el  extrangero  de  p&dxe 
6  madre  peruanos;  los  naturalee  de  la 
America  espanola,  6  los  espanoks  tp^ 


PERU 


—  711  — 


PERU 


residen  en  el  Perti  desde  que  se  jurO  la 
Independencia,  y  los  extrangeros  mayo- 
res  de  veinte  y  un  aiios  que  ejercen  algu- 
na  industria  6  profesion,  y  que  se  inscri- 
ban  en  el  registro  clvico.  Se  ejerce  la 
cindadania  &  los  veinte  y  un  aiios,  6  d^ntes  | 
si  son  casados;  mas  para  ejercer  el  dere- 
cho  de  su£ragio  es  necesario  saber  leer  y 
escribir,  6  ser  jefe  de  taller,  6  tener  algu- 
na  propiedad  raiz,  6  pagar  al  tesoro  algu- 
na  contribucion. 

El  Congreso  ejerce  el  poder  legislative  y 
66  compone  de  dos  Cdmaras;  la  de  Sena- 
dores  y  la  de  Diputados.  Los  diputados 
son  elegidos  por  los  ciudadanos  por  vota- 
oion  indirecta.  Los  diputados  y  senadores 
son  inviolables  en  el  ejercicio  de  sus  fun- 
oiones:  para  ser  elegido  se  necesita  ser 
peruano  de  nacimiento,  ciudadano  en  ejer- 
cicio y  tener  una  renta  de  500  pesos,  6  ser 
profesor:  para  diputado  6  de  1,000  para 
ser  senador,  y  25  anos  de  edad  para  dipu- 
tado 6  35  para  senador.  Las  Camaras  se 
renuevan  cada  dos  anos  por  tercer^'s 
partes. 

Fl  jefe  del  poder  ejecutivo  se  llama  Pre- 
sidente  de  la  Eepublica ;  es  elegido  por 
los  ciudadanos  por  votacion   indirecta. 
Debe  ser  Peruano  de  nacimiento,  ciuda- 
dano en  ejercicio,  y  tener  85  anos  de  edad 
y  10  de  domicilio  en  la  Repiiblica.  El 
cargo  dura  cuatro  anos  y  no  puede  ser 
reelegido,   sino  despues    de  un  periodo 
igual.  Sus  atribuciones  son  las  conocidas 
en  todas  las  constitupiones  con  muy  corta 
diferencia.  Para  el  dospacho  de  los  nego- 
cios  de  la  administracion  bay  cinco  mi- 
nistros  nombrados  6  removidos  al  arbi- 
trio  del  Presidente.  Para  los  casos  de  en- 
fermedad  6  muerte  del  Presidente,  6  cuan- 
do  se  declara  vacante  la  presidencia,  bay 
dos  Vice-presidentes,  primero  y  segundo, 
elegidos  del  mismo  modo  que  el  Presi- 
dente. 

Para  el  regimen  interior,  se  divide  la 
Bepublica  en  Departamentos  y  Provincias 
Htorales ;  los  Departamentos  en  Provin- 
cias, y  estas  en  Distritos.  Los  departa- 
mentos y  provincias  litorales  son  gober- 
nados  per  Prefectos,  las  provincias  por 
Sub-prefectos,  y  los  distritos  por  Gobema- 


dores  y  t^nientes  gobemadores,  en  una 
subordinacion  gradual.  El  Presidente  d© 
la  RepAblica  nombra  d  su  arbitrio  &  loa 
Prefectos y  Sub-prefectos; los  Gobemado- 
res son  nombrados  por  los  Prefectos  & 
propuesta  de  los  Sub-prefectos.  Hay  mu- 
nicipalidades  en  los  pueblos  determinados 
por  la  ley. 

El  poder  judicial  se  ejerce  en  asuntofl 
de  menor  cuantia  por  Jueces  de  Paz,  cu- 
yo  numero  es  el  de  los  distritos  que  tiene 
la  Eepublica.  En  asuntos  de  mas  de  200 
soles  6  criminales  ejercen  Jurisdiccion 
los  Jueces  de  1.'  Instancia,  uno  cuando 
menos  en  cada  provincia ;  en  2.*  Instan- 
cia por  Cortes  Superiores  de  Justicia, 
Hay  un  Tribunal  Supremo  que  en  los  ca- 
sos determinados  por  la  ley  conoce  dt  las 
causas  para  examinar  si  hay  6  no  nulidad 
en  las  sentencias  de  2.'  Instancia,  y  falla 
en  case  de  haberla:  en  ciertas  causas  co- 
noce en  primera  6  segunda  Instancia  so- 
gun  la  Constitucion  y  leyes  especiales. 

Para  hacer  efectiva  la  responsabilidad 
de  la  Corte  Suprema  hay  un  Tribunal  lla- 
mado  Tribunal  Supremo  de  Eesponsabi- 
lidad  compuesto  de  nueve  Vocales  y  un 
Fiscal,  nombrados  por  el  Congreso:  es 
cargo  Concegil  y  dura  por  cuatro  anos. 
Para  ser  Vocal  6  Fiscal  se  requiere  40 
aiios  de  edad,  ser  Abogado;  tener  una 
renta  no  menor  de  3,000  soles ;  haber  si- 
do  Diputado  6  Senador,  Ministro  de  Es- 
tado,  6  miembro  de  algun  Tribunal  de 
Justicia  6  Decano  del  Colegio  de  Aboga- 
do, 6  ejercido  cualquiera  carrera  publica 
por  diez  aiios.  Este  Tribunal  tiene  tam- 
bien  jurisdiccion  para  sustanciar  y  revol- 
ver los  recursos  de  nulidad  que  se  inter- 
pongan  de  las  sentincias  pronunciadas 
en  segunda  Instancia  por  la  Corte  Su- 
prema. 

El  Presidente  de  la  Eepublica  nombra 
los  Jueces,  Fiscales  y  Vocales  de  las  Cor- 
tes, debiendo  ser  propuestos  previamente 
en  ternas  dobles  los  Vocales  y  Fiscales 
de  las  Cortes  Superiores,  por  la  Corte  Su- 
prema, y  los  Jueces  de  l.»  Instancia  y 
Agentes  Fiscales,  por  la  respectiva  Corte 
Superior.  Los  Vocales  y  Fiscales  de  la 
Corte  Suprema  son  elejidos  por  el  Congr<i<* 


PERU 


—  712  — 


PERtT 


BO,  i,  propnesta  en  terna  doble  del  Presi- 
dente  de  la^Eepdblica. 

Todo  juicio  es  publico;  las  sentencias 
son  motivadas  y  fundadas  en  ley.  Se  pro- 
hibe  todo  juicio  por  comision;  ningun  Tri- 
bunal puede  avocarse  las  causas  pendien- 
tes  ante  otro,  ni  revivir  juicios  conclui- 
dos. 

La  jurisdiccion  de  cada  Juez  de  Paz  se 
limita  d  su  distrito;  la  del  de  1.*  Instan- 
cia  4  su  provinoia ;  la  de  la  Corte  Supe- 
rior d  uno  6  mas  Departamentos.  La 
Corte  Suprema  la  extiende  sobre  todos 
los  asuntos  que  van  por  caso  de  nulidad 
y  en  los  demas  que  entiende  segun  ley: 
Y^ase  Division  Judicial  en  la  Seccion  VIIL 


IX. 


Religion. 

La  religion  general  en  el  Peru,  en  muy 
pocas  escepciones,  es  la  CatiSlica,  Apos- 
tclica  Bomana,  y  segun  la  Constitucion 
politica  es  la  del  Estado  que  la  proteje, 
sostiene  y  fomenta  con  fondos  del  Erario 
Nacinoal  y  prohibe  el  ejercicio  publico  de 
otro  culto. 

Sin  embargo  en  algunas  ciudades  prin- 
cipales  como  Lima,  el  Callao  y  Tacna, 
bay  locales  como  capillas  etc.,  destina- 
dos  al  culto  protcstante  d.  donde  concur- 
ren  publicamente  los  sectaries,  sin  ser  in- 
quietados  por  el  pueblo  ni  por  las  autori- 
dades.  Tambien  hay  cementerios  publi- 
cos  para  los  protestantes  y  aun  p|ira  los 
judios.  Todo  esto  prueba  que  de  hecbo 
existe  verdadera  libertad  de  cultos. 

Del  Erario  Nacional  salen  los  fondos 
para  pagar  el  sueldo  de  los  Obispos  y  Ar- 
zobispos,  de  los  Cabildos  eclesidsticos,  de 
los  Curas  de  ciertos  lugares ;  de  los  cole- 
gios  Seminarios,  de  los  gastos  que  deman- 
da  el  culto  ptiblico  como  la  reparacion  y 
construccion  de  iglesias. 

Los  gastos  fijos  y  constantes,  son  los 
siguientes : 

SneldoB. 

Un  Arzobispo  y  secretaria 22,090 

Siete  Obispos  i         66,926 

Capellanesy  Curas  en  ciertas  doc- 

trinas 4,888 


Cabildos  eclesidsticos 132,ft5i 

Colegios  Seminarios 11,535 

Gastos  varios  del  culto 88,074 

Ademas  sale  de  las  cajas  de  k  Nados 
los  gastos  de  refaccion,  conservadoii  y 
construccion  de  iglesias. 

En  la  Seccion  XII  damos  i  conocer  k 
division  eclesidstico. 

X. 

DiTision  6  demarcaclon  politio, 
Elesi^ica  j  Judicial. 

DIVISION    POLtnCA. 

Juzgamos  titil  y  necesario  dar  algnm 
idea  de  la  demarcacion  politica  del  Peru 
en  tiempo  de  los  Licas;  de  la  qne  se  luzo 
durante  los  primeros  alios  de  laconqaisU; 
de  las  posteriores  basta  que  se  proclanw 
la  Independencia  y  de  las  efectnad&sfais- 
ta  el  dia.  Sobre  estas  ultimas  UamaoKB 
la  atencion  acerca  de  lo  que  hemos  dkho 
en  el  cDiscurso  Preliminari  parrafo  de- 
marcacion territorial. » 

Epoca  de  los  Incus.  —  El  imperio  de 

los  Licas  estaba  dividido  en  cuatro  pazi^ 
principales  llamadas  Chinchaysuyo  CcUdf- 
suyOy  Antisuyu  y  Cuntisuyn,  que  denoUbtt 
los  puntos  cardinales  respecto  de  la  on- 
dad  del  Cuzco  que  se  suponia  ser  el  cm- 
tro.    Se  les  di6  estos  nombres  porlastri- 
bus  6  naciones  principales  que  donmtt- 
ban  esas  comarcas:  los  AiUis  babitabui  h 
region  oriental;  los  Cunti*  la  dd  Oeste; 
los  Chitichas  la  del  N.  y  los  CoUas  li  dd 
Sur :  i  estos  nombres  propios  les  aua^- 
ron  la  palabra  suyu  que  en  quechna  og- 
nifica  comarca,  territorio,  provincia,  j^- 
risdiccion,  tribus ;  asi  que  la  palabra  An- 
tisuyu significa  comarca,  provinda,  6  li* 
gar  habitado  por  los  Antis,  Chincbaysaji 
la  babitada  por  los  Cbinchas  etc.,  J  i^ 
oon junto  se  le  denominaba  Tahuanti9g»f* 
que  significa  las  cuatro  partes  del  tenis^- 
rio  6  comarca. 

Cada  una  de  estas  cuatro  partes,  ^ 
pudieramos  llamar  grandes  Vireyna»*» 
estaba  subdividida  de  modo  que  catt 
diez  mil  habitantes  quedasen  gobemaioi 
por  un  Curaca;  estos  subdi vidian  tn  h- 


PERU 


—  713  — 


PERU 


risdiccion  por  decurias  6  oenturias  al  car- 
go de  sus  respectivos  jefes.  Asi  se  sabia 
con  una  perfeecion,  desconocida  hoy  en 
naciones  mas  civilizadas  el  ndmero  de 
habitantes  y  sus  ocupaciones  6  industria. 
Este  sistema  fa6  inalterable. 

Epoca  del  Coloniage.  —  En  los  prime- 
ros  anos  despues  de  la  conquista,  el  Bey 
de  Espana  entaregd  el  gobiemo  del  Peru 
&  cada  uno  de  los  conquistadores  princi- 
pales,  dandoles  el  nombre  de  Adelantadosf 
siendo  Francisco  Pizarroel  primer  Adelan- 
tado  Mayor :  poco  despues  se  reparti6  el  ter- 
ritorio  entre  los  mismos  conquistadores 
con  el  nombre  de  encomiendM,  mas  6  m6- 
nos  ricas  6pobladas,  segunla  categoria  de 
Jefe.  El  Encomendador  6  Encomendero  era 
el  Senor  Feudal;  despotizaba  y  oprimia  d 
su  arbitrio  &  sus  subditos;  nombraba  Go- 
bemadores,  y  Casiques,  dando  este  Ul- 
timo nombre  en  lugar  del  de  Curctcas:  de 
las  contribuciones  que  imponia  pagaba 
una  parte  al  Bey  de  Espana,  como  prue- 
ba  de  vasallaje,  y  el  resto  era  su  patrimo- 
nio.  Anos  despues  y  permaneciendo  el 
mismo  sistema  de  encomiendas  se  di6  el 
nombre  de  Gobemador  &  Francisco  Pi- 
zarro.  Este  absurdo  y  opresor sistema  cau- 
s6  grandes  convulsiones  politicas  hasta 
que  en  1642  se  di6  al  Perii  nueva  forma 
politica  erigi^ndolo  en  Vireynato  y  dele- 
gando  en  los  Vireyes  el  mando  politico, 
militar  y  civil.  En  1569  el  Virey  Lopez 
Garcia  de  Castro  dividi6  el  Vireynato  en 
provincias,  gobemadas  por  Correjidores 
que  ejercian  su  autoridad  en  todo  el  terri- 
torio  que  comprendia  cada  Obispado ;  por- 
que  enaqueltiempOjycomohasta  el  dia, la 
division  poUtica  se  subordinaba  &  la  ecle- 
siAstica.  En  1717  se  desmenbr6  el  Virey- 
nato del  Perii,  para  formar  el  de  Santa 
F6  de  Bogota,  quedando  subordinado  en 
lo  judicial  a  la  Audiencia  de  Lima.  Ent6n- 
ces  el  Perti  se  extendia  desde  la  ensena- 
da  de  Guayaquil  hdsta  el  Cabo  de  Homos, 
y  comprendia,  varias  Di6cesis  y  solo  cita- 
remos  las  que  hoy  son  parte  intehrante 
del  PerUy  d  saber: 

liima  (Metropolitana) — Trujillo. — Hua- 
jn  anga, —  Cuzco — Arequipa. 

Fonaaban  parte  del  Obispado  dela  La 


Paz  varias  provincias  del  Departamento 
de  Puno,  que  se  denominaban  Paucarco* 
Ua  y  Ghucuito. 

Cada  unade  estas  Di6cesi8  estaba  divi- 
dida  politicamente  en  eomjimientos  6 
provincias;  y  6stas  en  partidos;  aunouan- 
do  se  confundian  frecuentemente  estos 
tres  nombres,  empleando  indistintamente 
cualquiera  de  ellos:  al  jefe  principal  se  le 
llamaba  casisiempre  Correjidor.  El  nt^e* 
ro  de  Correjimientosllegaba  d  51,  sin  com- 
prender  los  de  Chucuito  y  PaucarcoUa  que 
en  lo  eclesiistioo  pertenecian  al  Obispado 
de  la  Paz ;  pero  en  lo  politico  al  Virey 
del  Perti,  como  todos  los  demas  hasta  Cabo 
de  Hornos.  Los  curates  en  lo  politico 
eran  gobemados  por  autoridades  snbal- 
temas  que  tenian  distintos  nombres;  en 
algunas  se  les  llamaba  Caciques,  en  otras 
Alcaldes  de  campo;  y  representaban  po- 
liticamente  lo  que  hoy  se  denomida  Dis- 
trito,  Segun  esto  la  division  politica  del 
Perti  era  la  eiguiente : 


Obiiqiado  de  Lima* 


PR0VINCU8  6  OOKBIGDOEMTOS. 


Niimerodt 

onratoB 

eqxdyalen- 

tw  k  dist. 

politieoB. 


Canta 

Chancay... 

Canete 

Cajatambo . 

Gonchucos 

Hudnuco... 

Huamalies. 

Huarochiri 

Huay]as.... 

Jauja 

lea 

Lima 

Santa 

Tarma 

Yauyos 


Obispado  de  Trnjillo. 


PROVINCIAS  6  GOBKEGIHUNTOS. 


Cajamarca 

Chachapoyas 

Luya6  Ghillao 

Pataz  6  Cajamarquilla. 

Piura 

Sana 

TrujiUo , 

90 


9 

9 

6 

18 

14 

8 

8 

11 

12 

14 

8 

7 

7 

18 

9 


15 

11 

6 

8 

12 

15 

9 


PERU 


—  714 


PERU 


Obispado  de  Hnamanpi. 

FROLINCIAS    0   C<  RREGIMIENTOS. 

Andahuaylas 

Castrovirevna 

Huamanga 

Huancavelica  y  Angaraes 

Huanta 

Lucanas 

Parinacochas 

Vilcas-Huamau 


Obispado  del  Cuzco. 


PBOVINCIAS  6  COBSEGIMIBNTOS. 


Abancay  

Apolobamba 

Asangaro 

Aymaraes 

Galea  y  Lares 

Ganas  y  Ganchis 

Garabaya 

Gotabambas 

GhilquGS  y  Masques 

Chunvivilcas 

Guzco , 

Lampa 

Paucartambo 

Qnispicanchi 


Obispado  de  Ajacuelio. 


PBOVINOIAS  6  GOBREGIMIENTOS. 


Arica 

Arequipa.... 
GayUoma ... 

Gamand 

Gondesnyos 
Moquegua.. 


Obispado  de  La  Paz. 

En  este  Obispado  estaban  com- 
prendidoB  los  Gorregimietos  de 

Ghucuito 

Faucarcolla 


Nfjmero  de 

ouratos 

equivalen- 

te8  &  dist. 

pollticos. 

10 

6 

8 

9 

12 
14 
14 
10 


9 

9 
16 

7 
11 

6 
18 

9 
11 

8 
18 

4 
10 


11 
9 

15 
7 
9 
6 


8 
8 


Subsidti6  esta  demarcacion  con  ligeras 
modificacioncs  hasta  el  auo  de  1782  en 
que  se  dict6  la  Ordenanza  de  Intenden- 
tes ;  y  segun  ella  se  dividi6  el  Vireynato 
«n  Intendencias,  hoy  Departamentos,  y 
jeatas  en  Sub-delegaciones  hoy  Sub-pre- 
lecturas,  qae  segun  una  Beal  G^dula  de 
J784  fu^  la  fliguiento : 


Intendencias  j  partidos  del  MnjuU 

del  Peru. 


utehdeicias. 


PAfflnB. 


Abequipa 


(  Arica 
Camana 
Gaylloma 
Gondesnyos 
Moquegua 
Tarapaca 


< 


Guzco 


f  Abancay 
Galea  y  Laret 
Gotabambas 
Ghunvivilcaa 
Paniro 
Paucartambo 
Quispicancbi 
Tinta 
Umbamba  y  YHoabambi 


HUAHAMOA t 


C  Anco 
Andahuaylas 
Huanta 
Lucanas 
Parinacochas 
Vilcas-hnaman 


Angaraes 
HuANOAVELicA...    Gastro-vireyBft 

.Tajacaja 

CGanta 
Ganete 
Cercado 

Lima ^  Ghancay 

Yauyos 

lea 

Santa 


^ '  Cajatambo 
Gonchucos 
Huamahes 
Hu^nuco 
Huaylas 
Jauja 

Panatahuas 
Tarma 


Tabma. 


Tbujillo 


Gajamarca 

GajamarquUla 

Ghachapoyas 

•{  Huamachuco 
Piura 
Sana 

I  Trujillo 


fiPOCA   DE   LA   REPCBUCA. 

Proolamada  la  Independeneia,  es  ^ 
primeroB  auos,  se  dividi6  el  Feni  ai  I^  i 


partamentos  y  isioa  oa  ProvinciaB;  m 
do  los  DepaitamentiOs  los  sigaientes: 


Arequipa. 

Cazco. 

HQamiinga. 

Huanc^ivelica. 
Huaylas. 


La  Costa. 

Lima. 

Majnaa  y  Qiujos. 

Puno. 

Tanna. 


Trujillo. 

La  division  de  las  provincias  y  distri- 
tos  fuo  arbitraria  y  may  variada. 

En  1884  los  Departamentos  se  reduje- 
Ton  a  lo8  signientes : 


Amazonas. 
Areqiiipa. 
Ayacncho. 
Cuzco. 


Junin, 

Libertad. 


Departiimctitm  ,v  proviudA  m  isii. 


mkiiumm 


FEBTIICUS. 


f  Arnquipa 

I  Camana 
AEEQUipi ^  Coilaguas  (Caylloma) 

j  CondesuyoB 

^^  Tarapaca 

'Anco 

AndabuayloG 
Angariles 
Cangallo 
Castro-Vireyna 

Atacocho -^  Huamaiiga 

Hnancavelica 

Huanta 

Lucaiias 

Purinacoohaa 

Tayacaja 

(  Abancay 

Cuzco )  Aymaraes 

f  Calca  y  Lares 


Coti 
Cuz 
Cbi 
Par 
Pan 
Qui: 
Tini 
Uru 
Caji 
Con 
Hub 

iNUCO -  Hui 

Hut 
Jan 
Tar 
Boll 

IBRTAD ■  -,?J^ 

Cbai 

Hua 

Ed  18S0  86  anme 


quegua,  Caliao  y  Pi 
moB  con  el  nombre  t 
los.  En  1862  se  anr 
tamentos  de  (Jajam 
estos  dos  ultimos  co 
vincias  Litoralos,  pe 
la  de  Piura  ya  erigid 
La  creacion  de  m 
hizo  necesaria  la  de 
distritos,  a  la  vez  6 
resultaudo  de  esto  i 
die  lo  deseumaraSai 
con  una  ley  bien  me' 
viene  que  entre  los 
oficiates  solo  hay  c< 
mero  de  Depar tames 
ro  respecto  del  de 
verdadera  anarquia; 
referimos  a  lo  dicho 
liminar,  (j  Demarca 
dia  (1.'  de  Diciembri 
partamentos  inclusr 
Provincias  Litorales 
distritoa,  cuyo  perm( 
guiente  cuadro: — 


DIVISION  POLITICA    DEL     PERU. 

EN  DIOIEIIBBE   DE   1876. 

POBLACION  Y  SUPERFICIE. 


DEPARTAMENTO  DE  LORETO. 


PROVINCIAS. 


Bajo  AmsaoMM. 


Alto  Amazonas.. 


Moyobamba. 


Haallapi 


DISTRITOS. 


* 


Iqnitos 

Nauta... 

Parinari 

Pevas... 

Loreto.. 


Total  de  habt.., 


San  Hartin. 


Andoas 

Balsapnerto 
Gahuapanas 

JeveroB 

Santa  Gruz. 

Lagunas 

Yurimahuas 


Total  de  habt... 


Oalzada 

Habana 

Moyobamba  ** 

Bioja 

Soritor 


Total  de  habt... 


Jnanjui 

Paohisa 

Saposoa  *  .. 

Oogon 

Tingo  Maria 


1 


Total  de  habt.., 


Caimarachi 

Catalina 

Lamas 

Sisa 

Sarayacn  ... 
Tarapoto  * 

Chasnta 

TabalosoB... 


! 


Total  de  habt... 


Habitantes  segtm  d  censo 
de 


186S 


648 
2,167 

870 
1,282 

888 


5,855 


542 
1,715 
1,260 
1,109 

712 
1,181 

989 


7,498 


1,678 
1,080 
8,608 
2,084 
1,109 


14,554 


889 
1,084 
8,880 

1,088 


7,886 


217 

6,768 
1,879 

9,522 


1876 


2,859 
8,209 
1,006 
1,068 
1,787 


9,874 


1,108 
1,680 
1,789 
922 
1,847 
1,278 


7,919 


1,181 
1,224 
9,741 
4,501 
1,466 


17,798 


887 

889 

8,789 

1,878 


6,888 


786 

9,621 
659 

10,465 


SupofdecB 


14,325 


1 


4,500 


1,416 


4,720 


'i'  —  "...  ■*;■  ^-"Onr'^^r'Brs 


PERU 


717 


PERU 


DEPARTAMENTO  DE  AMAZOMS. 


PBOVINCIAS. 


BOiij^ra 


Chachapoyas 


•uya 


DISTEITOS, 


San  Carlos  *  

Copallin 

Peca 

8ipasbamba 

Tumbilla 

Yambrasbamba 

Total  dehabt... 

Balsas > 

Chachapoyas  **  

Chiliquin 

Chiiquibamba 

Huancas 

Jalca -. 

Levanto 

Leymebamba 

Molinopampa 

San  Nicolas 

Olleros 

Omia t 

Santa  Bosa  de  Hnayabamba. ... 

Soloco 

86qnia 

Qninjalca. 

Totora 

Total  de  habt... 

Bagua • 

Gocabamba 

Colcamar 

Conila 

San  Ger6nimo 

Jamaica 

Lamud* 

Lonya 

Luya 

OcaUi 

Ocnmal 

Pisuquia 

Santo  Tomas 

Yamon « 

Total  de  habt... 


Habitantes  segun  el  censo 
de 


186S 


707 
187 
820 
700 
652 
883 


2,961 


289 

4,888 

697 

828 

586 

1,493 

600 

767 

694 

1,148 

888 

279 

449 

1,018 

1,051 

908 

749 


16,112 


669 
686 

1,700 

1,868 
871 
688 

1,910 
966 

1,224 
609 
900 
609 

1,862 
869 


18,682 


1876 


728 
604 
185 
660 
806 
878 


8,884 


884 

4,226 

600 

878 

644 

1,187 

872 

894 

666 

1,644 

828 

466 

866 

968 

1,226 

1,168 

1,888 


16,801 


477 

668 

1,110 

1,880 

921 

684 

1,886 

1,111 

1,148 

1,821 

624 

885 

686 

1,276 


14,172 


Superficie  en 
leguas. 


1,200 


870 


880 


PERU 


718  — 


PERU 


DEPARTAMENTO  DE  PIURA. 


PROVINOIAS. 


Tmnbes 


Paita. 


Ayabaca 


Piara. 


Hoancabamba. . 


DISTRTTOS. 


Corrales  (San  Pedro) 

San  Juan  de  la  Virgen 

Sanimilla 

Tumbes  * 

Total  de  babt... 

Amotape 

Colan 

Huaca 

Paita  *  

Queroootillo 

Sullana 

Arenal 

Total  de  babt... 

Ayabaca  *  

Cbalaoo 

Gumbicufl 

Frias 

Suyo 

Total  de  babt... 

Castilla 

Cataoaos 

Morropon 

Piura  **  

Salitral 

Secbora 

Tambo  Grande 

Yapatera 

Total  de  babt... 

Huancabamba  *  

Huarmaca 

Sondor 

Total  de  babt... 


Habitantes  scgun  d  censo 
de 


187)^ 


768 

841 

164 

2,244 


4,007 


8,840 
1,729 
8,709 
8,616 
8,074 
6,819 
698 


22,980 


14,816 
6,570 
4,496 
7,476 
1,669 


84,117 


1.278 
18,808 
8,023 
7,684 
1,278 
7,966 
6,199 
6,288 


47,488 


18,066 
6,261 
1,882 


21,188 


1876 


2,186 

1,099 

821 

2,272 


6,878 


2,264 
1,964 
2,677 
2,880 
8,440 
6,889 
716 


21,819 


16,222 
6,429 
4,880 
8,041 
8,118 


86,686 


1,825 

18,758 
4,722 
6,644 
1,161 
9,045 
7,912 
5,222 


64,789 


10,862 
6,657 
1,492 


18,011 


Supofidei 


412 


490 


419 


871 


91 


PERtJ  —  719  -  PE 

DEPAETAMENTO  DE  CAJAMARO. 


Bellaviata. 

Callajnc 

CbirmoB 

CboroB 

Colasay 

CnjiDo 

San  Felipe 

Sao  Ignacio 

Jaen  *  

Pimpingos 

Querocotillo 

Sallique 

TabaconaB 

Total  dg  babt. 

Cachen 

Cocbabamba 

Cutervo 

Cbota  *  

Hnamboa 

liEgas 

Llama 

Faccba, 

Pion 

Querocoto 

Soeota 

Tacabamba. 

Total  de  babt., 

ca 

Hnalgayoc  *  

Llapa 

NiepoB 

San  Gregorio 

San  Miguel 

Santa  Cruz 


509 

1,180 

948 

827 

1,895 


6,260 
11,486 
2,764 
3,171 
2,SS1 
1,821 
778 
1,670 
1,862 
6,785 


44,081 


6,064 
6,816 
6,911 
2,676 
1,785 
8,800 
6,678 


PERU 


—  720 


PERtt 


PROVINCIAS. 


Cajamarca 


Gelendin. 


Cajabamba. 


Gontnmazi 


DI8TRIT08. 


Asuncion 

Cajamarca  ** 

Cospan 

ChetiUa 

Encauada 

Ichocan 

Jesus 

Llacanora 

Magdalena 

Matara 

San  Marcos. .. 
San  Pablo 


Total  de  habt... 


Celendin  *  ... 

Chumuch 

Huasmin 

Huauco 

Lucmapampa. 
Sorochuco 


Total  de  habt... 


Cachache 

Cajabamba  '^'  . 

Cauday 

Colcabamba. ... 
Huayllabamba. 

La  Pampa 

Nunubabamba. 

Purihual 

Sayapullo 

Sitacocha 


Total  de  habt... 


Gascas 

Contumaza. 
Guzmango. 
Trinidad.... 


Total  de  habt... 


Habitaates  segun  d  censo  de 


186^ 


8,289 

15,227 

2,600 

1,599 

2,028 

8,580 

4,580 

852 

606 

1,282 

4,882 

8,885 


49,255 


2,824 
1,404 
2,845 
1,406 
1,252 
1,962 


11,191 


8,975 

4,858 

1,663 

784 

738 

1,545 

290 

210 

1,536 

2,682 


17,651 


2,629 
8,716 
2,450 
1,896 


10,199 


1876 


8,618 
14,609 
8,625 
1,856 
8,277 
4,964 
2,223 
1,465 
1,218 
1,896 
7,701 
8,180 


54,682 


4,165 
1,837 
1,553 
1,860 
1,440 
2,741 


47,521 


2,994 
4,128 
1.241 
1,547 
1,195 
1,760 
1,062 
900 
1,491 
2,619 


18,987 


8,815 
5,745 
2,578 
1,871 


15,509 


164 


118 


75 


19 


PERU  —  721  —  PERU 

DEPAETAMENTO  DE  LAMBAYEQUE. 


DISTBITOS. 


Halhtanla  scgun  c1  « 


Superfici 


Ferrifiafe 

JaysQCa 

Lambayeqne  ^  

M6rrope 

Motnpe 

Macliuiiif.| 

Olmos 

Pacora 

Salas 

Sim  Jos6 

Total  de  habt. 

OMclayo  *  

Ohogoyape 

Eten 

Lagnnas 

Monsefii 

Picai 

Beqae 

Sana  '^  

Total  de  habt. 


6,197 
2,649 
6,101 
2,247 
4,589 
1,208 


6,167 
1,008 


9,119 

1,140 

S,446 

874 


4,080 
1,676 
.1,815 


13,176 
2,927 


2,471 
1,676 


DEPARTAMENTO  DE  LA  LIBEETAD. 


DI8TB1T0B. 


HBKtantc  Kgujul  cfflBO 

18«S 

1876 

2,222 

8,581 

3,600 

3,543 

900 

867 

646 

1,086 

674 

761 

1,182 

1,088 

4,745 

4,886 

18,777 

15,787 

GhepeQ 

Omidaltipe 

Jeqnetepeque 

Facaamayo 

Pueblo  nuBvo 

SaiiJoB4 

San  Pedro 

Total  de  habt. 


PERU 


722 


PERU 


PROVINCIAS. 


Pataz. 


Hnamaehnco 


Otusco. 


TnijUlo 


DISTRITOS. 


Bambamarca .. 

Buldibuyo 

Cajamarquilla. 

CliiHa 

Huancaspata... 

Huaylillas 

Huayo 

Parcoy '•'  

Pataz 

Soledad 

Ucliumarca 

Tayabamba.... 


Total  de  habt... 


Huamachuco  -^'  .... 

Marcabal 

MoUepata 

Santiago  de  Chaco 
Sartinbamba 


Total  de  habt... 


Lucma 

OtUBCO  *  

Salpo 

Sinsicap 

Usquil 

Total  de  habt... 

Ascope 

Chicama 

Chocope 

Huanchaco 

Magdalena  de  Cao 

Moche 

Payjan 

Santiago  de  Cao..... 

Simbal 

Trujillo  -*    

Vird 


Total  de  habt... 


Habitantes  segun  el  ceoso 
de 


1862 


1,112 

1,814 

1,568 

2,847 

6,844 

1,018 

644 

1,970 

2,169 

582 

667 

6,512 


27,748 


14,577 
2,066 
4,519 

11,037 
3,504 


85,703 


6,476 
9,914 
2,265 
8,210 
8,016 


28,881 


4,146 
1,408 
1,255 
1,848 
671 
1,144 
8,686 
1,778 
1,240 
7,814 
2,808 


26,788 


1876 


1,538 
2,298 
1,876 
8,889 
4,948 
1,032 
1,568 
1,985 
4,015 
568 
558 
6,168 


80,828 


14,984 
2,601 
5,890 

14,626 
8,428 


41,529 


1,826 
8,886 
2,149 
2,549 
8,887 


27,764 


5,241 

1,952 

2,567 

668 

918 

1,857 

2,989 

2,126 

1,284 

10,486 

2,671 


82,204 


Supaioet 
Kgnas. 


m 


m 


168 


413 


PERU  —  723  —  PEEU 

DEPAETAMENTO  DE  ANCACHS. 


PBOVINCIAS. 

DISTRITOS. 

Habitinlcs  « 

r-^""" 

^"I^" 

1863 

187« 

8,649 

5,217 

911 

482 

1,297 

2,540 

7,136 

1,081 

378 

2,979 

8,728 
5,827 

2,492 
7,250 

8,132 

Llapo .' ,.,.. 

129 

Paytdi 

Total  dehabt... 
Chingalpo' 

25,670 

22,429 

1,018 
1,534 
708 
1,619 
18,815 
9,642 
1,388 
8,040 
1,884 

7,860 
15,097 
10,119 

9,607 

T] 

465 

Total  dehabt... 

48,593 

39,683 

6,474 
1,603 
3,580 
8,134 

5,936 
1,095 
2,918 
3,549 
1,216 
2,046 
14,458 

9,016 
1,689 
5,421 
3,419 
8,078 
2,008 
3.182 
2,619 
1,690 
1,980 
16,483 

Mancoa    

Mato     

808 

YuDgay  (6  AneacLs) 

Total  dehabt... 

46,909 

50,629 

2,511 
1,461 

1,223 

2,037 

1,589 

332 

6,525 
1,066 
1,417 
5,329 
3,608 
312 

„.„ 

Moro...^::;::;:::::;:::::::::::::::; 

Yautan     

Total  dehabt... 

9,168 

18,156 

PERU 


724 


PERU 


PROVINCIAS. 


Huari 


Haaras 


Cajatambo. 


DISTRITOS. 


Chacas 

Chavm 

Huachis 

Huantar 

Huari   -  

Llamellin 

San  Luis 

San  Marcos 

Uco 

Total  de  habt 

Ayja 

Garhuas 

Cotaparaco 

Hnaras.  **  [  ?d«P«»<»«»«i*  f.881 
(  Bestanraeion..  6,384 

Marca 

Jangas 

Pampas 

Pararin 

Pariacoto 

Becuay 

Yungar 

Total  de  habt.... 


Acas 

Ambar 

Andajes 

Aquia 

Gajacay 

Cajatambo  '•' 

Caujul.... 

Cochamarca.. 
Gochas...^.... 

Chiquian 

Gorgor.... 

Huancapon... 

Huasta 

Huayllacayan 

Mangas 

Ocros 

Oyon .' 

Pacllon 

Pachangard... 
Ticllos-M 


Total  de  habt.... 


Habitantes  segun.  dcenso 
de 


1861$ 


11,462 
2,992 
5,690 
8,119 
9,020 
6,888 
7,788 
2,618 
4,081 


58,548 


8,920 
18,999 

2,724 

I  14,765 

8,046 
2,158 
8,068 
1,448 
908 
4,718 
2,518 


58,267 


796 

716 

956 

1,854 

2,921 

4,827 

745 

918 

855 

1,911 

2,872 

625 

1,888 

2,921 

2,088 

1,919 

2,128 

706 

1,628 

2,067 


88,286 


1876 


12,870 
8,226 
6,841 
8,588 
9,282 
7,888 
7,501 
8,885 
4,906 


58,487 


! 


5,210 

16,782 

2,867 

14,525 

2,980 
1,925 
8,548 
1,748 
1,416 
4,778 
2,816 


57,490 


900 

867 

802 

1,892 

1,758 

2,772 

867 

798 

687 

2,148 

2,048 

1,126 

1,665 

1,875 

1,766 

2,207 

2,916 

1,184 

1,251 

2,058 


80,472 


Sopaficx 


200 


505 


477 


PERU 


725  — 


PERU 


DEPARTAMENTO  DE  HUANUOO. 


PBOVINCIAS. 


Huamalles 


Huanuco. 


Dos  de  Mayo. 


DISTRTTPS. 



Arancay 

Huacaybamba.  ............ 

Huacrachuco 

Llata  * . 

Monzon 

Pinra 

Singa 

Total  de  habt.... 

» 

Chiuchao 

Higueras 

Huacar 

Hudnuco   '^  •' 

Panao 

Pozuzo 

Santa  Maria  del  Valle 

Total  dehabt.... 

Aguamiro  (Union)  * 

Banos : 

Chavin 

Chnpan  

Hnallanca 

Jesus 

Ovas 

Pachas 

Total  dehabt...  . 


HabiUntes  segun  el  censo 
de 


ises 


1,404 
2,597 
4,298 
4,869 
1,910 
8,596 
2,975 


21,644 


2,869 
.  8,661 

5,278 
11,975 

8,255 
614 

5,882 


8,8029 


1,877 
1,700 
8,298 
8,495 
1,460 
1,744 
8,109 
4,026 


20,709 


1876 


1,228 
2,775 
4,471 
4,779 
1,858 
4,062 
2,921 


21,599 


922 

8,558 

5,642 

16,670 

4,495 

489 
7,508 


89,284 


2,612 
2,202 
8,458 
2,497 
1,586 
2,783 
8,811 
8,486 


21,885 


Superficie  en 
leguas. 


619 


1,180 


189 


DEPARTAMENTO  DE  JUNIN. 


PBOVINCIAS. 


Pasco 


DISTRITOS. 


Cayna 

Chacayan 

Huariaca 

Hnayllay 

Ninacaca 

Pallancbacra 

Pasco,  Cerro  de  ** 

Paucartambo 

Tapuc  

Yanahuanca , 

Total  dehabt... 


Habitantes  segun  el  censo 
de 


186S 


8,192 
4,559 
4,864 
2,451 
8,751 
5,814 
19,850 
1,486 
8,286 
4,578 


67,276 


1876 


9,504 
5,881 
8,661 
954 
2,499 

11,589 


7,546 


46,074 


Superficie  en 
leguas 


1,916 


PERU 


—  726  — 


PERU 


PBOVINCIAS. 


Turma 


Jaii|a. 


Haancayo 


DISTBITOS. 


Aoobamba 

Carhaamayo 

Chanchamayo 

Junin 

Marcapomacocha 

Tarma  * 

Vitoo 

Yauli > 

Ghacapalpa ) 

Total  dehabt.... 

Aypata 

Comas 

Goncepcion .' 

Hnaripampa 

Jauja  * 

Mito ^ 

Orcotnna 

Sincos 

Total  de  babt.... 

Golca 

Chongos 

Chupaca 

Huaneayo  * 

Pariabuanca 

San  Ger6nimo 

San  Juan 

Sapallanga 

Sicaya 

Total  de  babt.... 


Habiuuites  stgan  el  censo 
de 


18S2 


9,188 
2,878 
1,288 
7,684 
1,077 
8,489 
658 

4,669 


49,255 


4,868 
8,188 
5.C61 
5,285 
18,817 
4.019 
4,475 
3,080 


49,288 


5,409 
4,485 
8,602 
7,110 
4,866 
5,661 

8,263 
8,588 


47,554 


1876 


9,905 
4,834 
1,031 
7,780 
1,272 
13,682 
1,060 

5,318 


44,588 


7,928 
5,200 
4,994 
5,667 
20,777 
5,068 
5,079 
3,773 


58,491 


5,409 

8,692 

12,075 

10,825 

5,100 

6,327 

3,482 

10,284 

3,193 


59,699 


Sqxrfdeo 

k{UL 


718 


917 


70 


DEPARTAMENTO  DE  LIMA. 


PBOYINCIAS. 


Canta. 


DISTBITOS. 


Arabnay 

Atavillos  Altos 

AtaviUos  Bajos 

Canta  *    

Huamantanga 

Lampian 

Pacaraos 

San  Buenayentura 

Total  de  babt... 


Habitantes  scgun  el  censo 
de 


1862 


1,437 
1,595 
1,789 
3,893 
4,763 
1,900 
1,774 
1.556 


18,160 


1876 


1,899 
1,802 
1,675 
2,909 
4,091 
1,765 
1,688 
1,584 


16,763 


106 


PERU 


727 


PERU 


PBOVINCIAS. 


Cluuicay 


Hoftroehiri. 


Umm. 


ITuijos 


DISTRITOS. 


Aucallama. 
Barranca .. 
ChaDcay ... 
Ghecras.... 
Huacho  * 
Hnaura.... 

Ihuari 

Paccho 

Pativilca.. 

Sayan 

Supe 


Total  de  habt... 

Carampoma 

Casta 

Chorrillos 

Huarochiri 

Matncana  ^'  

San  Damian 

San  Lorenzo  de  Qointi 

San  Mateo 

Santa  Eulalia 

Santo  Domingo  de  los  OUeros... 

Total  de  habt... 


Ancon 

Ate  Alto 

Ate  Bajo 

Barranco 

Oarabaillo 

Chorrillos 

LIMA,  dividido  en  5  dist. 

Lnrigancho 

Lnrin 

Magdalena 

Miraflores 

Pachacamac 

Surco 


1 


Total  de  habt... 


Ayaviri 

Chupamarca 

Huanec 

Laraos 

Omas 

Pampas 

Tauripampa. 

Vinac 

Yauyos  ^  ... 


Total  de  habt... 


Habitantes  segun  el  censo 
de 


1863 


1,018 
2,097 
8,452 
2,174 
9,877 
2,680 
1,728 
2,420 
2,108 
2,125 
2,540 


81,640 


1,670 

11,289 

2,081 

1,672 

1,567 

1,757 

1,286 

2,195 

976 

874 


16,207 


156 

1,780 

1,966 

8,880 

89,484 

648 
2,081 
1,812 

109 
1,662 
2,070 


104,982 


982 
1,228 
2,016 
3,794 

622 
3,888 

986 

872 
2,479 


16,811 


1876 


1,658 
8,861 
4,684 
2,717 
9,258 
8,262 
1,789 
2,651 
2,966 
2,191 
2,672 


87,049 


1,188 
1,188 
1,705 
1,698 
2,001 
1,888 
1,729 
1,629 
1,157 
698 


14,271 


} 


681 
1,046 
1,880 

894 
2,882 
4,829 
100,068 
1,248 
1,648 
1,071 

997 
1,268 
1,979 


120,716 


966 
1,410 
2,171 
8,788 

688 
2,161 
1,087 

685 
2,807 


16,098 


Superficie  en 
leguas. 


479 


884 


189 


476 


Pmitf 


728 


PERtJ 


PEOVINCIAS. 


Canete. 


DISTBITOS. 

1 

Canete  "^^  

Coayllo 

Chilca 

Lunahnan^ 

Mala 

Pacaran 

San  Luis 

Total  de  habt.. 


Habitantts  segun  el  censo 
de 


1861^ 


4,692 
2,287 
2,882 
5,859 
1,675 
1,285 
8,841 


20,871 


1876 


4,898 
1,208 
2,097 
6,788 
2,465 
1,858 
4,510 


22,819 


■lui 


810 


PROVmOIA  LITORAL  DEL  OALLAO. 


1 

PEOVINCIAS. 

_i. ...    ...  . ..  -. 

DISTBITOS. 

Habitantcs  segun  el  censo 
de 

SoofioecB 

1867 

1876 

Callao 

17,589 
1,076 

84,606 
854 

€allao 

Bellavista 

Total  de  habit. ... 

18,615 

* 

84,606 

DEPARTAMENTO  DE  HUANOAVELIOA. 


PROVINCIAS, 


Tayacaja 


DISTBITOS. 


Anco 

Colcabamba.., 
Huaribamba.. 

Locroja 

Mayoc' 

Pampas  *  ... 
Pancarbamba 
Salcabamba.., 
Sorcnbamba.. 


Total  do  habt 


Habitantes  segun  el  censo 
de 


1S%2 


2,595 
4,707 
8,599 
2,807 
4,752 
10,868 
4,579 
4,915 
8,541 


41,858 


1876 


2,598 
4,668 
8,704 
8,889 
8,669 
7,826 
4,844 
4,584 
2,929 


88,046 


SopeiSdt* 


u,m 


PERU 


—  729  — 


PERU 


PB0VIHCU8. 

DISTRTTOB. 

HubilBalei  icfim  d  nua 

^SS 

ima 

1S7« 

6,779 

7,889 
6,661 
6,477 

7,880 
4,672 
7,220 
6,847 

C%ja 

Total  dehftbt 

22,786 

26,619 

8,768 
2,965 
8,826 
8,680 

8,789 
2,478 
9,881 
4,281 

Moya      . 

Total  de  habt... 

21,089 

24,829 

1,686 
2,482 
8,462 
1,469 
2,446 
867 
2,862 
1,786 
2,864 

1,688 
1,228 
8,248 
1,604 
1,262 
1,178 
984 
1,478 
2,206 

CutTOTlreyiu 

72 

Haaytari 

Santiago  de  Chocoiroa 

Total  de  haU... 

18,773 

14,661 

DEPAETAMENTO  DE  lOA. 


Chincha  Alta... 
Gluiiclia  Baja... 

Homay 

Pisco  *    

Tambo  Mora.... 


loa  **  ....; 

Molinos,  San  Joai.... 

Llanca 

Navca 

Palpft. 

Pueblo  Nnevo 

Santiago 

San  Juan  Bantista... 


9,444 
6,fi28 


12,867 
8,449 
4,044 


3,946 
2,S48 
6,670 


PERU 


730 


PERU 


DEPARTAMENTO  DE  ATAOUOHO. 


PBOVINCIAS. 


Huaiita. 


La  Mar 


Huamanga. 


Canfallo 


DISTRITOS. 


Ayaliuanco .... 
Huamangiiilla 
Huanta  *    .... 

Iqnicba 

Luricocha 


Total  de  habt.... 


Anco 

Chungtd 

San  Miguel  * 
Tambo 


Total  de  babt.... 


Acosvinchos . 
Ayacucho  ** 

Chiara 

Qninua...^.... 

Santiago 

Socosvinchos 
Tambillo 


Total  de  habt.... 


* 


Canaria., 
Cangallo 

Carapo 

Golca 

Chnschi 

Hualla 

Hnambalpa... 
HnanoarayUa 

Paras  y 

Totos 

Sancos 

Vischongos... 


1 


Total  de  babi.... 


Habitantes  segun  d  ceoso 
de 


186S 


2,286 
8,866 
11,228 
8,112 
8,841 


88,288 


8,687 
8,410 
7,814 
5,081 


19,492 


8,682 
20,446 
1,840 
4,014 
4,561 
5,105 
4,602 


48,740 


2,889 
4,584 
1,714 
2,806 
2,264 
8,774 
6,099 
1,644 

2,786 

2,496 
4,701 


84,707 


1876 


5,898 
6,818 

4,108 


15,819 


-    80,000 


80,000 


8,828 
10,212 
1,767 
8,478 
8,578 
4,774 
4,101 


81,282 


{ 


2,248 
2,988 
1,128 
1,279 
2,587 
8,956 
2,900 
1,112 
1,485 
1,646 
2,000 
994 


184M 


^  — ^-*-  - 

SHBcnptt 
legni 


an 


1S7 


m 


PERU 


Colta 

CoracoTft - 

Conralla 

Chiunpi 

Lampa 

Oyolo 

PacBpansa 

Pararoa 

Paoea  *   

PuDo 

Total  de  habt.. 

Anoari 

Cabana 

Garhxtanca 

Ghipao 

Haaooa&a 

3jaraiiiate 

Otoca 

Payoo 

Puqmo  *  

Qnerobamba 

Sancos 

San  Joan 

Santa  Lncda 

Soras 

Total  de  habt. 


3,848 
1,461 
2,424 
8,606 
2,10S 
2,476 
1,686 


24,4S0 


2,172 
2,156 
1,094 
.  1,614 
886 
8,481 
1,293 
1,046 
4,688 
2,294 
2,088 
2,786 
1,048 


1,767 
4,477 
1,746 


8,174 
1,762 
2,658 


2,006 

2,438 

724 


1,145 
3,485 


DEPAETAMENTO  DEL  APUHIMAO. 


I>BOVINCIAS. 

IW8TEIT08. 

H...^. 

.™d«-» 

^•^- 

1863 

1876 

4,120 
6,24H 
7,348 
5,026 
3,75-1 
3,874 
4,0U8 
8.6i)5 
6,235 

4,643 

7,442 
6,850 
6,212 
3,945 
3.015 
8,660 
8,110 
4,283 

ndahiuyltis 

Chincheroe 

Huanoarama 

Huanoaray 

Ocobamba 

Ongoy 

Pampachiri 

486 

Talavera 

Total  de  habt... 

49,608 

52,960 

PERU 


—  732  — 


PERU 


PROVINCUS. 


Cotabambas. 


Abancay. 


iymaraes 


Antabamba 


DISTBITOS. 


Cotabambas 

Ohuquibambilla 

Haquira 

Huayllati 

Mamara 

Mara 

Tambobamba  *  

Total  de  habt. 

Abancay  *  

Gotarma 

Curahnasi 

Lambrama 

Lucnohanga 

Picbirhua 

Siroa 

Total  de  habt. 

Golcabamba 

ChaUhnanca  ^-  

Chapimaroa 

Soraya 

Tapayrihaa 

Total  de  habt.... 

Antabamba  *  

Oropesa 

Paohaconas 

Sabayno  (Hnaqnirea) 

Total  de  habt..:. 


HaUtantes  segun  elccnso 
de 


18S)S 


4,142 
4,290 
8,060 
4,607 
8,791 
8,218 
4,564 


27,667 


4,980 
261 
5,168 
2,087 
491 
1,548 
1,885 


15,860 


4,888 
4,895 
2,648 
8,128 
2,991 


18,040 


2,417 

1,009 

884 

1,558 


5,868 


187« 


4,245 
4,758 
2,649 
8,672 
8,764 
4,880 
4,728 


27,646 


4,828 

4,919 
2,819 

2,518 
1,894 


16,478 


8,678 
5,071 
2,082 
8,728 
8,747 


18,256 


8,220 

1,218 

944 

1,864 


7,246 


kpii. 


154 


90 


ISO 


47 


DEPAETAMENTO  DEL  OTJZOO. 


PROVINCIAS. 


Convendon. 


DISTBITOS. 


Habttantes  segun  d  oenso 
de 


Eeharate 

Htiiro 

Ocobamba 

Santa  Ana  *   

Total  de  habt. 


*^' 


PERU 


733  — 


PERU 


PROVINCIAS. 


Pnuoirtambo. 


IrabamlNi' 


Calea 


Qvisplcanehi 


Cnzco 


ABta. 


DISTRITOS. 


Caycay 

Ccatcoa 

Oolquepata 

Challabamba.... 
Paucartambo  "^ 


Total  de  habt. 


Maras 

OUantaytambo. 
Urubamba  *    . 


Total  dt  habt. 


Galea  * 
Lares... 
Pisac.... 


Total  de  habt. 


Maroapata. 
Ocongate... 
Oropesa.... 
Qtuquijana. 
Urcos  *  ... 


Total  de  habt. 


fBelen 

Matriz 

San  Bias 

San  Gristoval 

Santiago 

S.  P.  del  Hospital... 

San  Sebastian 

Santa  Ana 

San  Ger6mmo 


Cuzco  **  - 


Total  de  habt. 


Anta  *  

Limatambo. 
Snrite 


Total  dehabt.... 


Habitantes  segun  elccnsd 
dc 


imi 


2,682 
8,854 
2,706 
1,868 
4,506 


16,116 


8,788 
2,761 
8,487 


14,984 


8,771 
4,828 
4,718 


18,812 


1,846 
2,264 
1,009 
1,880 
6,241 


12,179 


1,866 
9,990 
2,482 
1,806 
1,278 
4,666 
2,426 
889 
2,584 


26,965 


8,890 
6,147 
6,868 


21,406 


1876 


8,060 
8,060 
2,114 
2,204 
8,716 


14,148 


6,986 
8,288 
7,062 


17,270 


6,816 
2,766 
4,269 


18,940 


1,941 
2,690 
4,666 
6,822 
4,898 


20,803 


1,846 
8,729 
1,461 
1,049 
1,212 
8,566 
2,049 
927 
2,640 


22,968 


6,G29 
6,197 
6,491 


18,817 


Superfide  en 
legaas. 


884 


194 


60 


187 


52 


75 


PERU 


734  — 


PERU 


PROVINCIAS. 


Pamro 


Aoomayo. 


Canehis 


Canas 


<;banvivilcas 


\ 


DISTRITOS. 


Accha 

(Jcapi 

Collcha 

Huanoqnite, 

Omacha 

Pamro  '•'  .. 


Total  de  habt. 


Acomayo  *   

Pomaoanchi 

Bondocan 

SaDgarara 

Total  de  habt. 

Cacha 

Gheccacnpi 

Marangani 

Pampamarca 

Sicaani  *    

Tinta 


Totiil  de  habt. 


Cnporaquo. 

CheccA 

Laitgui 

Tjayo 

Ooconiro... 
Pichihua.. 
Yauaoca  * 
Yauri 


Total  de  habt. 


Ccapacmarca 

Colquemarca 

Chamaca 

Livitaca 

Llusco 

Quifiota , 

banto  TomAs  *  

Volille 

Total  de  habt.. 


Habitantes  segun  el  censo 
de 


1863 


8,299 
1,68G 
1,481 
2,666 
2,079 
4,982 


15,948 


6,167 
6,056 
2,941 
2,928 


16,087 


82,970 


4,787 
4,615 
1,446 
1,664 
1,570 
8,270 
8,292 
7,208 


27,647 


1,129 
8,990 
1,898 
5,060 
1,814 
1,270 
8,658 
2,077 


20,896 


5,517 

4,828 

4,967 

6,098 

8,041 

2,217 

2,164 

4,482 

11,262 

12,407 

6,019 

5,766 

1876 


8,268 
1,748 
1,796 
2,454 
2,875 
4,952 


16,587 


6,191 
6,119 
2,708 
8,492 


17,510 


86,788 


8.157 
8,708 
8,060 
2,167 
972 
8,278 
8,691 
10,968 


85.971 


I 


1,220 
6,660 
1,716 

6,000 

6,899 
1,266 


20,789 


kgm. 


65 


100 


191 


M 


436 


PERU 


736 


PHRU 


DEPAETAMENTO  DE  PMO. 


PfiOVINCIAS. 


UndiA 


Gandmya. 


Asangaro. 


lAmpa 


DISTETTOS. 


Cuyucuyo 

Patambuco 

Phara 

Poto 

Quiaca 

Sindia  *  

Sina 

Total  de  habt... 

Ajoyani 

Ayapata 

Goasa 

Gorani 

Gmcero 

Itnata 

Macusani  "^  

Ollachea 

Usicayos 

Total  de  babt..i. 

Achaya 

Arapa 

As^garo  *   

Asillo 

Gaminaca 

Gbupa 

Manani 

Pbatina 

Potoni 

Saman 

San  Anton 

San  Jos6 

Santiago 

Total  de  habt 

Ayaviri • 

Gabanilla 

Galapnja 

Cupi 

Lampa  "^  

Llalli 

Macari 

Nicacio 

Nunoa 

Orunllo 

Pncara 

Santa  Bosa 

Uonbiri 

Umachiri 

Yilavila 

Total  debabt.... 


Habitantes  segun  el  censo 
de 


186^ 


1,856 
1,480 
1,728 
1,100 

414 
2,898 

582 


9,978 


820 
2,805 
1,964 
1,148 
1,863 
1,988 
1,418 
1,050 
1,852 


12,848 


2,118 
8,018 
7,881 
7,218 
1,745 
2,959 
2,327 
5,887 
1,470 
4,118 
2,504 
2,369 
5,685 


40,858 


6,080 

2,352 
1,159 
3,890 

466 
8,092 
1,091 
8,989 
6,694 
4,411 
3,084 

974 
1,968 

431 


89,681 


1876 


2,252 

1,563 

1,805 

757 

816 

4,762 

776 


12,781 


860 
2,148 
1,758 

974 
1,141 
1,542 
1,451 

937 

801 


11,107 


1,898 
8,833 
8,711 
5,144 
1,841 
8,298 
2,559 
3,855 
1,399 
4,481 
1,651 
2,116 
4,478 


45,232 


7,559 
4,995 

684 

772 
6,676 

536 
4,501 
1,015 
2,400 
5,081 
3,539 
3,085 
1,028 
2,018 

656 


44496 


Superficte  en 
leguas. 


480 


1,058 


210 


854 


PERU 


736 


PERU 


PROVINCIAS. 


Huanome 


Pnno 


Chncnito. 


DISTRTTOS. 


Ccojata 

Conima 

Huancane  * 
Inohnpalla... 

Moho 

Pusi 

Taraco 

Vilque  Chico 
BoBaspata... 


Total  de  habt.... 


Acora 

Atuncolla 

San  Antonio  de  Esqnilache. 

Cabana 

Gapachica 

Garacoto 

Goata 

Ghnooito 

Jnliaca 

Panoarcolla 

Pichacani 

Puno  **  

Tiquillaca 

Vilque 


Total  de  habt.... 


Desagoadero 
Huacnllani.. 

Have 

JuU  *    

Pisacoma.... 

Pomata 

Santa  Bosa.. 
Yunguyo  .... 
Zepita... 


Total  de  habt. 


•• 


Habitantes  scgimd  censo 
de 


18613 


1,209 

2,947 
9,548 
1,604 
9,818 
1,371 
8,701 
2,510 


82,708 


8,156 

1,142 

4,082 
2,448 
1,209 

8,725 
1,285 
8,725 
10,192 
1,600 
5,800 


52,859 


1,481 
1,621 
7,215 
1,578 
1,442 
8,270 
1,216 
8,077 
7,070 


27,870 


1876 


2,455 
8,818 
9,645 
8,685 
8,222 
2,488 
4,872 
9,880 
4,179 


48,484 


8,202 
2,102 
731 
4,018 
5,818 
4,962 
1,660 
6,766 
6,276 
2,161 
2,027 
7,032 
2,256 
8,198 


67,169 


987 
1,944 
10,949 
6,938 
1,134 
3,720 
1,484 
7,864 
8,110 


42,070 


Sopeifiatti 
k|iai. 


Ids 


ssi 


PEED  —  737  —  PERU 

DEPARTAMENTO  DE  ABEQITIPA. 


Cftyllfoui- 


Alca 

Cotahnasi  * 

Charc&na 

Hnaynaootas. 
Pampamatca. 
QaeidiaaUa... 

Sayla 

Tomepampa  ■ 
Toro 


Aohoma 

CftbaoacoDde 

CallftUi 

Caylloma  *  

Goporaqae 

OIuTay 

lohnpampft 

Lari 

Llnta 

Uaoa 

Madrigal 

Sihnas 

Tapay 

Tiflco 

Tnti 

Yauqae 

Total  de  babt. 

Audahna 

Aplao  *    

Cbachas 

Choco 

Haancarqai 

Orcopampa 

Pompaoolca 

Uiaca 

Viraco 

Total  deliabt... 


1,802 
721 

1,248 


2,571 
1,188 
1,888 
616 
1,168 


621 
618 
1,264 
1,883 
1,241 
876 
1.817 


1,696 
S29 
1,251 
1,848 
8,877 
612 
4,204 


6,876 
2,946 
1,099 
2,840 


608 
580 
1,236 
1,509 
1,485 
1,085 
1,678 


1,099 
1,946 
1,716 
452 
2,870 
1,281 
6,297 


PERU 


738 


PERU 


PEOVINCTAS. 


Condesnyos. 


Gamftni 


Arequipa. 


Islay 


DISTBTTOS. 


Andaray 

Gayarani 

Ghuquibamba  *   

Salamanca 

Yanaquihua 

Total  de  habt... 

Acari..... 

Atiquipa 

Camand  *    ••••• 

Garaveli 

Ghala 

Ghdparra 

Haannhuanco 

Jaqui 

Ocona 

Quicacha 

Sihnas 

Yauca 

Total  de  habt... 

Areqnipa  **  

Gayma w. 

Gnaraoato 

Ghihnata. 

Miraflores 

Paucarpata 

Poofii 

Qnequena... 

Sabandia 

Sachaca 

Socabaya] 

Tiabaya... 

Uohnmayo 

Vitor 

Yanahnara 

Yura 

Total  de  habt.... 

Islay  *  

Qnilca 

Tambo 


Total  de  habt».. 


Halntantes  aegun  el  censo 
de    « 


186J$ 


1,288 
874 
7,267 
1,808 
2,276 


18,485 


1,056 
142 

8,555 

8,418 
252 
864 
801 
481 

1,102 
811 
864 
280 


12,121 


21,700 
2,961 
1,810 
1,608 
4,882 
8,046 
1,885 
2,292 

964 
2,676 
2,606 
2,854 

918 
1,060 
2,577 

686 


58,970 


1,554 

598 

5,498 


7,646 


1876 


1,278 
894 
5,599 
1,960 
1,582 


11,263 


1,227 
186 

5,068 

8,647 
868 
651 
297 
596 

1,241 
804 
498 
810 


14,888 


25,500 
8,290 
1,992 
1,682 
5,482 
2,818 
1,708 
2,259 
1,841 
2,778 
2,768 
8,026 
1,050 
1,258 
4,288 
854 


■■ '    — 


Sgpnfcieci 


61,994 


2,142 

559 

5,799 


8,600 


176 


1,011 


615 


US 


PEED        —  739  —       PERU 

DEPAETAMENTO  DE  MOQUEQUA. 


PBOTINOIAS. 

DI8TBIT0B. 

Hibinnlaieiuiiclcauo 

18«2 

1876 

8,482 
2,062 
647 
6,246 
8,742 
4,068 
8,694 
8,084 

2,850 
2.128 
909 
7,407 
8,784 
8,869 
4,886 
2,969 

Ho 

Moqnegua  •*  

861 

Torata                     ...     . 

Total  de  h»bt.... 

26,866 

28,786 

DEPAETAMENTO  DE  TAONA. 


PBOVIHCUB. 

DISTBITOS. 

HAlnnlttMpffldcolM 

^^. 

I8« 

1876 

C    darve 

1,178 
692 
618 

1,197 
777 

3,016 

2,469 
671 
672 

2,827 
698 

1,086 

Cnribaya 

Estiqae 

345 

Totaldehabt. .. 

6,872 

7,668 

868 
1,804 
1,808 
2,794 
1.728 
11,289 

1,749 
1,648 
1,414 
4,002 
1.780 
10,669 

nabaya 

860 

Total  de  habt 

19,221 

21,107 

3,969 
780 

1,169 
489 

1,119 
686 

4,009 
948 

1,804 
440 

1,486 
668 

Belen 

c?*» 

945 

TotnUelisbt.  ... 

8,012 

9,286 

PERU 


740 


PERD 


PBOVINCIAS. 


Ttoipac&. 


DISTBITOS. 


Gamina 

Ghiapa 

Iqniqtie.  * .  . 

Mamina 

Pica 

Pisagna  • 

Sibaya 

Tarapaci •  • 

Total  de  habt.... 


*   El  pneblo  de  esta  nombre  es  la  Capital  de  la  Provincia. 
**  La  (Hndad  de  esie  nombze  es  la  Capital  del  Departamento: 


Habttantefaegan  doenso 
de 


186^ 


2,073 
1,287 
8,614 
870 
4,025 
2,867 
2,272 
2,262 


19,220 


18S« 


1,297 
1,126 
15,575 
1,048 
8,286 
5,987 
1,079 
8,982 


88,225 


SoBiCKI 
k(DDB 


2^ 


XI. 


Poblacion  y  Snperficle. 

Poblacion* — Para  conocer  &  primera  vista  el  n^imero  de  habitantes  qne  tiene  el  M 
hoy  dia  (1876)  ponemos  el  Bigniente  resAmen  del  Ctiadro  de  la  Division  FoUtiea  qofi  ca- 
re detalladamente  en  las  paginas  716  a  740: 


REgl&nN  DE  £A  POBLACIOM  DEL  PERt. 


DEFABTAMEKTOS. 


Loreto 

Amazonas 

Piura 

Gajamarca 

Lambayeqne.. 

Libertad 

Ancachs 

Huannco 

Junin 

Lima 

Callao 

Hnancavelica. 

lea 

Ayacncho 

Apurimac 

Cuzco 

Puno 

Arequipa 

Moquegua 

Tacna 

Tarapacd....... 


Total, 


Habitantes  segun  d  ceaso 
de 


186S 


52,124 

82,595 

129,725 

176,620 

52,880 

182,897 

264,426 

75,882 

208,888 

207,121 

18,615 

107,005 

61,105 

188,817 

117,043 

288,710 

224,678 

186,160 

26,855 

88,605 

19,220 


1876 


2.487,916 


68,794 

84,807 

185,682 

244,895 

87,990 

148,057 

274,296 

82,668 

208,852 

226,211 

84,604 

104,155 

60,548 

114,480 

122,581 

248,661 

261,288 

151,748 

28,786 

88,225 

88,225 


SaefidK 


I 


2.704,998 


24,961 
1,900 

%m 

1.700 

8ia 

1,6(8 

vm 

1,968 
8,681 

1,976 

l,2S7t 
1,S1S 
2,155 
847 
iSSO 

i,m 

8,287 

861 

1,6« 

2,296 

e2,97C 


t  Por  error  se  hft  puesto  en  el  onadro  de  la  pig.  738 1»  raperficie  de  Tayaoaja,  eon  14,324  kgw  "' 
biendo  ser  210. 


PERU 


—  741  — 


PERU 


Snperfioie.  —  Segnn  el  cnadro  ante- 
nor  de  la  Demaroaeion  6  Division  politi- 
tica  del  Peni  Be  ve  que  la  snperficie  del 
Fenl,  calculando  segnn  lo.hemos  dicho 
enelDisoarso  Preliminar,  es  de  62,376 
leguas;  de  estas,  loa  bosques  6  montanas 
OCQpan  como  una  mitad  que  eg  poco  cono- 
dda  y  esU  habltada  eu  parte  per  algunas 
tribns  deaalvajes:  la  Cordillera  principal 
;  la  de  los  Andes  con  sua  contrafuertoa  y 
ramalea  ocupan  como  dos  dccimos ;  los 
arenales  6  desiertos  de  la  costa  como 
una  decima  parte;  y  el  resto,  6  sea  como 
doB  dccimos,  la  ocupon  las  poblacionea 
los  fondos  ruBticoB  y  praderas  y  pueblos 
que  estan  real  y  vGrdB:derameDte  bajo 
el  inmediato  ubo  y  dominio  de  sus  habi- 
tantes.  Scgun  estoa  aupueatos,  que  solo 
los  indicamos,  para  dar  idea  de  la  super- 
ficie,  puea  son  aprosimados,  resulta  que 
esta  ultiioa  parte  del  Peru  ea  casi  igua^ 
&  la  Buperficie  do  la  Francia.  En  el  cua- 
dro  de  la  division  politica  puede  verse  la 
enperfioie  aproximada  de  cada  piovincia 
y  Departsmento. 

xn. 

IMTision  Eclesi&stica. 

En  los  primeros  aooB  del  Coloniaje  el 
Peru  estaba  dividido  en  dos  |Arzobispa- 
do8 ,  Lima  y  La  Plata  6  Cbuquisaca;  y 
en  los  siguientes  Obiapadoa :  Trujillo , 
Hnanjanga  Cuzco,  Areqoipa,  La  Paz, 
Coucepcion,  Paraguay,  Santa  Cruz  de  la 
Sierra,  Buenos  Ayres,  Tucoman  y  San- 
tiago. En  el  dia  el  Peru  est^  dividido 
en  ocho  Dioe^sis,  inclusive  la  Metropoli- 
tana  de  Lima:  —  Cada  Didcesis  abraza 
una  6  mas  Departamentos,  pero  hay  De- 
partamentos  cuyas  provincias  no  perte- 
necen  todas  a  un  Obispado:  tales  son  en 
el  Departamento  de  la  Libertad,  la  pro- 
vincia  da  Pataz  que  pertenece  al  Obispa- 
do de  ChachapoyaE ;  en  el  de  Arequipa 
algnnos  Curatos  do  la  provincia  de  la 
Union  que  pertenecen  al  del  Cuzco. 

Los  Obispados  cstau  divididos  en  Cura- 
tos y  algunos  de  eatoa  en  Vice -par  roquias. 
Los  Curatos  cuando  Bon  extensos  tienen 
pueblos  con  iglesias  qneBellamacanexos. 


Oierto  g^mero  de  Curatos  constitiiyen 
una  Vioaria  para  el  regimen  y  gobiemo 
puramente  eclesi^tico.  —  £1  nfimeto  j 
nombre  de  los  Ouratos  pnede  verse  en  ea- 
da  piovinoia. 

DIOCESIS.  I  DepMtMUBntos  qua 

I       cotnpreada. 

IAmazonas. 
Dpt.de  la  Libertad 
(Cajamarca. 

^i^" ll^Z""- 

(Pinra. 
Hnto«co.., (f^°"- 


Lima  (Metropolitan*)  I  ^^'"■ 
(Lima. 

A3-*" {^St*. 

c«-» j^sr"°- 

Puno -^  Pono. 

IAraqnipa. 
Tarapaci. 

xni. 

Dlfision  Jadiclal. 

Hasta  el  aSo  de  1824  en  qne  termina 
la  dominacion  Espauola;  administraban 
jnsticia  en  1.*  Instancia  los  Litendeutes 
con  AaesoreB  letrados  pormanontea  que 
eran  los  verdaderos  juecos;  y  en  segunda 
Inatancia  las  Audieucias  de  Lima  y  Cuzco: 
la  de  Lima  extendia  au  jurisdiccion  eu  to- 
dos  los  Departamentoa  del  Norte  y  loa  del 
Sur  hasta  el  de  Ayacucho;  y  la  Audiencia 
del  Cuzco  sobre  los  demas  Departameutos 
del  8ur  y  parte  de  loa  que  hoy  forman  \» 
Kepibliea  de  BoUvia. 


PERU 


742  — 


PERU 


Hoy  esti  dividido  en  diez  Cortes  Supe- 
riores  de  Justioia;  en  Jazgados  de  l.*Ins- 
tanda,  de  los  que  hay  uno  6  mas  en  ca- 
da  provinoia,  para  los  asuntos  civiles  6 
criminaleB  delfaero  comnn;  y  en  Juzgados 
de  Paz  en  cada  disthto.  Tambion  hay  juz- 
gados privativos  de  hacienda,  militares, 
de  presas  y  comisos,  eclesidsticos,  de  co- 
mercio,  de  agnas  y  de  mineria,  los  cnales 
ejercen  su  jorisdiocion  en  sus  respect! vos 
distritos  judiciales. 

DEPABTAMENTOS   EN    QUE    EXTIENDEN 
su   JURISDICCION. 


LAS  CORTES 
De  Cajamarca 


I   DEFAITAIEITQS. 

Amazonas. 
Cajamarca. 
,Loreto. 


DePiura {  Piura. 

De  Tmjillo {  lK^S^^''^' 

DeHuaras -{  Ancachs. 

De  Ayaoncho [  Ayacneho. 

'^  \  Huancavehco. 


De  Lima 


Del  Gnzco. 


Gallao. 

Hndnuoo. 

lea. 

Jonin. 

^Lima. 

i  Guzco. 
\  Aporimac. 


DoPuno -^  Puno. 

De  Areqnipa -^  Arequipa. 


De  Tacna 


Moquegua. 

Tacna. 

^Tarapacii. 


La  administracion  de  justicia,  en  los 
pocos  cases  sugctos  <i  la  jurisdiccion 
militar,  se  ejerce  en  1.^  Listancia  con 
asesoria  del  Jnez  de  1.*  Instancia  del 
faero  comun  como  Auditor,  y  en  segun 
da  instancia  y  en  la  Suprema  comple- 
tan  la  sala  jefes  mihtares,  nombrados 
por  el  Gobierno.  En  los  demas  cases  se 
forman  consejos  de  guerra  segun  las  or- 
denanzas  del  ej6rcito. 


Para  la  resolucion  de  asuntos  judiciales 
hay  an  Auditor  de  Marina  en  el  GaDao. 

XIV. 
Division  HiUtar. 

Propiamente  hablando  no  hay  diviaon 
militar :  el  servicio  mihtar  administray- 
vo  y  judicial  se  desempena  en  tiempo  da 
guerra  por  Comandancias  generates  yCo- 
mandancias  militares,  en  los  lugares  que 
determina  el  Presidente  de  la  BepuUiet. 

En  tiempo  de  paz,  el  servicio  se  haee 
por  medio  de  la  Inspeccion  general  id 
ej^rcito. 

,  La  Marina,  en  todo  tiempo,  tiene  nn 
Oomandante  general  de  la  costa  del  Pttdfi- 
00  como  primer  jefe,  bajo  cuyas  Ordenesair- 
ven  los  capitanes  de  puertos,  como  Co- 
mandantes  de  sus  tercios  navales.  Pia 
el  gdbiemo  de  loi  puertos  fluvialee  bay 
un  Gomandante  general  en  Iquitos,  y  o4ro 
Comandante  en  el  lago  Titicaca. 

XV. 

Escndo  de  Amuis,— PabeUoB. 

El  escudo  de  las  armas  de  la  Bepubt- 
ca  esta  dividido  en  tres  compartimenios, 
y  adomado  a  los  lados  por  banderas  y  es- 
tandartes;  en  la  parte  superior  par  una 
corona  de  laurel  y  en  la  parte  inferior  or- 
cundado  por  una  palma  y  una  rama  d» 
laurel  entrelazados.  En  el  compartimeBito 
superior  de  la  derecha,  en  eampo  asuL 
hay  una  Llama  mirando  al  oento>,  q» 
simboliza  el  reyno  animal;  en  el  eompar- 
timento  de  la  izquierda,  en  campo  Uai^o, 
el  &rbol  de  la  quina,  que  como  plants  dd 
Peru  representa  muy  bien  el  reyno  v^- 
tal;  en  el  compartimento  inferior  en 
po  rojo  estii  el  cuerno  de  la 
derramando  monedas,  que  signifies  ei 
no  mineral,  que  es  tan  rico  ennuestro 

El  actual  pabellon  del  Peru  es  btoolor, 
bianco  y  rojo.  Se  compone  de  tres  fa^m 
yerticales:  en  el  medio  el  bianco  y  el  < 
nado  6  rojo  en  lasestremidades;  en  el 
tro  lleva  el  escudo  de  las  armas 
abrazado  de  una  palma  &  la  derecha  y  de 
una  rama  de  laurel  d  la  izquierda,  aoakv 
entrelazadas. 

El  primer  pabellon  6  bandera  nacioDii 


PERU 


-743- 


(Ootubre  de  1820)  estaba  dividido  dii^^- 
n&lmeiite ;  formando  onatro  cnerpos:  blan- 
COB  los  dos  Axtremos  y  rojos  el  snperiot  7 
el  inferior :  y  en  el  oentro  llevaba  ana  co- 
rona do  laurel  obaloda,  y  dentro  do  ella 
on  Bol  Ealiendo  por  detras  de  sierras  es- 
carpadas qne  se  elevansobronnmartiraQ- 
qnilo :  se  modified  al  pooo  tiempo  (Marzo 
1822)  y  conservando  los  dos  colores  y  el 
escndo  del  centre  las  fajaa  eran  horizon- 
tales;  este  Bubsistid  hasta  que  ee  adoptd 
el  actnal. 

XVI. 
Honedas,  Pesos  y  Mediias. 

Por  ley  de  16  da  Noviembre  de  1862 
se  adopts  en  el  FerA  el  sistema  m^trioo 
decimal  para  las  monedas,  pesos  y  medi- 
das.  y  en  oonformidad  con  ella  se  hizo  la 


Honedas.  —  Estas  son  de  oto,  plata  y 
cobre;  su  ley  nneve  deoimos. 

De  oro.  —  No  tieue  valor  legal:  hay 
de  dos  clases :  la  primera  llamada  sol  de 
oro  de  26  gramos  de  peso  y  treinta  miU- 
metros  de  di&metro ;  y  la  segnnda  cinoo 
gramos  de  peso  y  diez  y  seia  milimetros 
de  diimetro:  la  tolerancia  on  los  soles  es 
de  treiota  miligramos  a!  feble  en  cada 
miliar  de  piezas,  y  en  cada  pieza  echo 
miligramos.  En  las  monedas  de  cinco 
gramos  la  tolerancia  es  de  ocbo  miligra- 
mOB  al  feble  6  al  fnerte  en  cada  pieza, 
pero  en  el  miliar  no  debe  pasar  de  tres 
gramos. 

De  Plata. — La  moneda  legal  esde  plata: 
1a  Qnidad  monetaria  ee  denomina  Bol  que 
repreaeata  cien  oentavos;  snpeso  vein- 
ticiuco  gramoe ;  diimetro  treinta  y  siete 
milimitros;  y  nneve  d^dmos  fino.  Hay 
monedas  de  plata  qne  representan  medio 
sol,  qninto  de  sol,  d^cimo  de  sol  llamado 
diuero,  y  medio  d^oimo  llamado  por  la 
ley  wiedio  dinero. 

El  medio  sol,  que  vale  cinooenta  oenta- 
vos, p«Badooe  gramos  qoinientos  milfgra- 
mos,  sieado  an  diilmetro  de  treinta  mili- 
metros. 

£j1  qninto  de  sol  vale  veinte  centavos 
de  sol ;  an  peso  es  de  cinco  gramos;  y  sn 
didmetro  de  veintitieB  mil&aetTOB. 


PERU 

El  decimo  de  sol  vale  diez  centavos 
de  sol,  sn  peso  es  de  diez  gramos  y  qni- 
nientos  miligramos;  sn  diimetro  de  ^ez 
y  ooho  milimetros. 

Elmedio  ddcimo6  sea  medio  dinero  vale 
cinoocentavoB  desol;siendosapesodenn 
gramo  docieatos  cinonenta  miUgramos. 

La  tolerancia  en  °t  peso  es  de  tres  mi- 
ligramos por  cada  gramo  en  la  pieza  de 
un  sol ;  de  cinco  miligramos  en  el  medio 
sol;  de  seis  en  el  qninto  de  sol,  de  eiete 
en  el  decimo  de  sol  y  de  diez  en  el  medio 
decimo,  sea  al  feble  6  al  faerte.  En  el  fi- 
no  se  tolera  tres  mil^cimos. 

La  moneda  de  oro  lleva  al  oentro  el  es- 
ondo  de  armaa  con  banderas  y  eetandar- 
tes;  en  la  oirconferencia,  en  la  parte  sn- 
perior  la  inscripcion  BepObuca  Pkbdana; 
en  el  amberso  y  en  la  inferior  el  aSo;  & 
la  dereoha  del  auo,  en  abreviatnra,  el  la> 
gar  en  qne  se  acnna;  el  valor  de  la  mo- 
neda, y  en  iniciales  el  nombre  del  ensa- 
yador.  En  el  reverse  la  imdgen  de  la 
Libertad,  en  pi^,  con  tma  asta  en  la  mano 
derecha  qne  sostiene  el  gorro  de  la  Li- 
bertad, y  en  la  izqnerda  on  broqnel  apo- 
yado  sobre  el  terreno  y  en  onyo  oen- 
tro se  lee  la  palabra  Libestad  :  en  la  oir- 
cnnferencia  Ueva  el  aiguiente  mote  Fibhe 
Y  Feuz  pob  lA  Union. 

Ita  moneda  de  plata  es  igual  a  la  de 
oro,  con  la  diferencia  de  qne  el  escndo  de 
armas,  en  Ingar  de  tener  estandarte  y  ban- 
deras, lleva  una  palma  &  la  derecha  y  nn 
laorel  A  la  izqoierda. 

Oontrariando  ley,  se  representa  &  U 
Libertad  sentoda  con  un  broqnel  en  la 
mano  derecha,  con  un  sol  en  el  centro 
del  broqud,  y  el  asta  con  el  gorro  en  la 
mano  izqnierda.  Delante  de  la  Libertad 
hay  nna  oolumna ;  sobre  ^sta  una  corona 
de  laurel  y  en  el  firente  lapalabra  Libertad, 

De  cobra  son  de  nno  y  de  dos  oentavos 
de  sol ;  valor  que  representa  el  oosto  del 
metal  y  el  de  su  amonedaoioa ;  imbas 
llevau  en  el  amberso  nn  sol  en  el  oentxo; 
en  la  parte  anperiot  el  ano  y  en  la  iz- 
quierda  el  mote  RepQiiUea  Peruana;  en  el 
reverse,  en  el  centro  la  palabtanno  6  dos 
oentavos,  y  al  rededor  ana  goinuiltU  f<n> 
ma^a  de  do9  fionnicopiaB. 


PERU 


—  744  — 


PERU 


Tabia  de  eqnlvalenela  del  aktiguo  sistema  de  pesos  y  medldas  eon  el 

HUETO  sistema  m^trico. 


METROS  LDTEALES  en  yabas  de  castilla  6 

EN  TABDAS  INaLESAS  Y  VIGE-VEBSA. 


Metros 

Metros 

Varas 

Yardas 

No. 

en 

en 

en 

en 

▼aras. 

yardas. 

metros. 

metros. 

1 

1.196 

1.093 

0.885 

0.914 

2 

2.892 

2.186 

1.670 

1.828 

8 

8.588 

8.279 

2.505 

2.742 

4 

4.784 

4.872 

8.840 

8.656 

5 

5.980 

5.465 

4.175 

4.570 

6 

7.176 

6.558 

5.010 

5.484 

7 

8.872 

7.651 

5.845 

6.898 

8 

9.568 

8.744 

6.680 

7.812 

9 

10.764 

9.887 

7.515 

8.S26 

10 

11.968 

10.986 

8.850 

9.148 

METROS  €UABRADOS  en  vabas  t  yabdas 


OUADBADAS  Y  VIOE-TEBSA. 

Metros 

Metros 

Varas 

Yardas 

No. 

en 

en 

en 

en 

varas. 

yardas. 

metros. 

metres. 

1 

1.481 

1.196 

0.698 

0.886 

2 

2.862 

2.892 

1.896 

1.672 

8 

4.298 

8.588 

2.094 

2.508 

4 

5.724 

4.784 

2.792 

8.844 

5 

7.155 

5.980 

8.490 

4.180 

6 

8.586 

7.176 

4.188 

5.016 

7 

10.017 

8.872 

4.886 

5.852 

8 

11.448 

9.568 

5.584 

6.688 

9 

12.879 

10.764 

6.282 

7.524 

10 

14.810 

11.960 

6.980 

8.860 

METROS  CtBICOS  en  vabas  6  taedas  ctaas 

Y  VICB-VEBSA. 


Metros 

Metros. 

Varas 

Ynte 

No. 

en 

en 

en 

en 

varas. 

yardas. 

yardas. 

metro!. 

1 

1.712 

0.764 

0.584 

0.764 

2 

8.424 

1.528 

1.168 

im 

8 

5.186 

2.292 

1.762 

2.292 

4 

6.848 

3.056 

2.836 

8.056 

5 

8.560 

8.820 

2.920 

3.820 

6 

10.272 

4.584 

3.504 

4.584 

7 

11.984 

5.848 

4.088 

5.S48 

8 

18.696 

6.112 

4.672 

6.m 

9 

15.408 

6.876 

5.256 

6.876 

10 

17.120 

7.640 

5.840 

7.640 

MEDIDAS  DVTIHERARIAS  y  de  PIN. 


No. 


1 
2 
8 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 


ITINERARUS. 


KiI6inetros 

en 

leguas. 


0.179 
0.358 
0.537 
0.716 
0.895 
1.074 
1.258 
1.482 
1.611 
1.790 


Leguas 

en 

kildmetros 


5.572 
11.144 
16.716 
22.288 
27.860 
33.482 
89.004 
44.576 
50.148 
55.720 


PESOS. 


Kildgraiaas  I    libe 
en  ea 


en 
libras 


2.171 

4.342 

6.513 

8.684 

10.855 

18.026 

15.197 

17.868 

19.539 

21.710 


0.460 
O.920 
1.880 
1.840 

%M 
1760 

8.2S) 
3.680 
4J40 
4.600 


XYQ. 
Hacienda  Pbblica. 

La  administracion  de  la  hacienda  pti- 
blica  con  la  del  comercio  forman  un  mi- 
nisterio  compnesto  de  tres  Direcciones;  la 
de  AdminiBtracion;  la  de  Bentas  y  lade 
Contabilidad,  cada  una  de  las  oaales  est& 
subdividida  en  sns  respectitas  Becciones. 
Las  Adnanas  y  Oajas  fiscales  son  las  qne 
recaadanlascontribaciones.  Hay  nn  Tri- 
bunal Mayor  de  Ouentas  encargado  de  exa- 
minar  y  jtizgar  las  de  toda  la  BepAblica. 

No  hay  en  el  mimdo  nacion  que  pagne 


m^nos  contribnciones;  y  sisejnzganpif 
el  prodncto  de  estas  el  yalor  de  la  propa- 
dad  raiz  en  el  Peni,  resnltaria  apenai^ 
nnos  cuantos  millones  de  soles  y  ^ 
era  el  pais  mas  pobre  del  mnndo;  cxtor 
grandisimo  y  palpable  para  todo&. 

Solo  el  Congreso  pnede  imponerconttr 
budones  y  nadie  estaobligado  a  pagar  otise 
que  no  sean  las  establecidas  por  la  )^t 
y  son  las  signientes:  la  de  predios  rcsfi- 
cos  qne  produce  172,265  soles  al  ano;  ia^ 
urbanos  95,631,  la  de  indostzia  45,451.  k 
depatentes  814,685,  laedesUbtica  llM^ 
la  de  fondos  de  escaelas;  la  de  s 


PERU  —  7 

cioD  por  paertoe  de  mar  7.000,000;  pnes 
es  libre  U  que  se  verifica  poi  tierra  6  por 
paertOB  de  rios;  la  de  exportacion  da  cier- 
toB  artfculos  naciooales,  la  de  papel  sella- 
do,  la  de  timbres  6  alcabala  en  la  compra- 
venta  y  otros  oontratoB.  No  consideramos 
las  cootribuciones  munioipatea,  de  sisa, 
mojoanzgo  y  otros  cayoa  nombres  varian 
segtm  Us  provincias  y  sa  oiigen  ii  oliijeto. 


' —  PERU 

Ingresos  y  es^rcsos. 

Para  dar  &  conocer  con  algana  exacti- 
tud  la  maroha  de  la  hacienda  pi^blica, 
hemoa  fonuado  los  siguisntes  cnadros, 
sacando  todos  Iob  dates  de  documentos 
oficiales.  El  que  los  examine  con  alguna 
meditacion  eucontrarfl  material  para  es- 
cribir  algnnoa  volilmenes. 


1827 
18S0 
18S1 
1844 
1846 
1847 
1648  t 
1849  j 

1860  t 

1861  f 


1854) 
1865  1 
1866 
1857 
1868 
1869 
18601 
1861  j 


1866 
1867 
1868 
1869) 
1870  f 
1871 
1872 
1878  1 

1874  j 

1875  t 

1876  ( 


Stgnn  presnpoeBto 


6.208,000 
8.720,709 
8.625,976 
6.696,760 
4.170,481 
5.172,428 

10.644,846 
10.611,952 
14.227,000 
19.882,806 

r9!699,666 
41.626,072 


Segim  preanpoeato 


2.408,490 
8.887,148 
6.000,998 
5.162,009 

6.606,025 
7.768,900 
8.699,026 


10.299,889 
18.656,246 
18.466,628 
20.964,791 
21.058,908 
21.246,832 
19.948,666 
26.284,677 
20.127,941 

82!870,686 
42.286,804 

116.902,764 
17.816,766 
44.938,148 


10.680.02) 
10.901,962 
14.219,684 
19.882,808 


18.141,711 
16.202,197 


80.548,415 
74.877,881 


6.028,303 

6.870,090 
4.967,240 
6.690,210 
7.699,249 

8.878,086 


9.646,285 
16.860,061 
18.163,696 


19.657,904 
26.112,127 
49.608,864 

106.196,791 
23.454,606 
42.046,080 


SentimoB  no  llenar  el  vacta  de  algonos  anos  pot  falta  de  documentos  ofioiales  y  por- 
qae  ^toa  son  tan  incompletoa  oomo  defioientes;  sin  embago  creemoB  que  ios  aatariora^i 
para  nuestro  objeto. 

94 


1 


PERU 


746  —       PERU 


PBODUGTO  DB  LAB  ADUANAS  DEL  PEBt. 


Alios. 


Prodnoto.    A&oB. 


Prodacto. 


1840 1.692,006 

1841  1.753,464 

1842 1.829,804 

1848 1.979,600 

1844 1.903,601 

1845 2.083,887 

1846 2.343,788 

1847 2.339,481 

1848 2.238,120 

1849 2.476,801 

1860 2.312,970 

1851  2.740,235 

1852 3.006,765 

1853 2.972,463 

1854 2.680,091 

1855 3.524,179 

1856 1.143,444 

1867 2.994,886 


1858 3.507,544 

1859 3.338,729 

1860 3.484,901 

1861  3.214,048 

1862 3.214,721 

1863 3.379,500 

1864 3.091,766 

186C 3.731,129 

1866 3.934,018 

1867 3.998,021 

1868 2.857,798 

1869 4.661,057 

1870 5.944,437 

1871  6.208,172 

1872 7.410,167 

1873 8.487,186 

1874 7.097,259 

1875 7.082,168 


Huauo.  —  El  huano  de  pdjaro  desde 
1841  eu  que  se  exporiO  A  Eoropa  es  el 
ramo  mas  pingiie  y  saneado  de  las  ren- 
tas  del  Peru,  su  poder  fertilizante  es  en 
100  partes  de  34.41 :  el  de  Chile  solo  tie- 
ne  9.97,  el  de  Bolivia  4.67,  el  de  Sal- 
daiihah  1.39,  el  de  Shark  0.82.  Desde  el 
tiempo  de  los  Incas  lo  usaron  en  la  agri- 
cultura  en  los  Departamentos  del  Snr  del 
Peru,  Humboldt  fue  el  primero  que  lo  hizo 
conocer  en  Europa. 

CAKTIBAD  Y   PBODUGTO   lIqUIDO  DEL  HUANO 


Ano8. 

Toneladas. 

Producto. 

1841  &  1867 

7.075,194 

$  218.693,625 

1868 

441,754 

21.256,366 

1869 

574,790 

15.288,517 

1870 

738,378 

28.798,893 

1871 

418,855 

16.759,200 

1872 

404,097 

22.191,844 

1878 

342,425 

8.049,294 

1874 

836,476 

35.748,200 

1875 

378,683 

12.325,877 

XVIII. 
Deada  Pjiblica. 

La  deuda  ptiblica  del  Peru  se  divide  en 
interna  y  externa:  la  primera  proviene  de 


empr^stitos,  suministros  al  ej&cito,  valor 
de  obras  ptiblicas  y  otros  contratos,  soel- 
doB  y  gravdmenes  dejados  de  pagar.  Li 
externa  proviene  de  empr^stitos  lemoti- 
dos  en  el  estranjero  desde  nnestn  inde- 
pendenoia  hasta  el  dia,  intereses  j  tn«- 
lacion  de  parte  de  la  interna. 

Los  acreedores  ingloses  que  tantohtn 
calunmiado  al  Perd ,  si  examiniran  el 
origen  de  su  deuda,  sobre  todo  el  de  la 
primitiva,  tendrian  mucho  de  que  anr- 
gonzarse.  (v^ase  Histaria  del  Perk  Iwk- 
pendiente^  por  Mariano  F.  Paz  Soldaa, 
tom.  U  p^.  217). 

MOVIMIENTO  DE  LA  DEUDA  POBLICA,  ES  LH 
SIOUIENTES  ASOS. 


Auos. 

Denda  interna. 

DendA  eifteiu. 

1846 

6.846,344 

21.389,943 

1848 

8.084,441 

29.567,$e7 

1858 

23.211,400 

24.847,466 

1855 

13.270,286 

36.551300 

1856 

12.518,600 

38.019300 

1857 

19.426,202 

1858 

15.418.372 

1860 

8.146,054 

24.840.800 

1862 

6.015,100 

17.323300 

1864 

6.957,612 

26.878,120 

1866 

5.077,705 

1867 

6.292,886 

42.242,080 

1868 

6.210,650 

39.084,709 

1876 

14.457,831 

164.803,580 

XIX. 
Comercio  y  XavesacioiL 

El  Peru  tiene  abiertos  bus  pnertoa  ^ 
mar  y  tierra  k  todas  las  naciones  del  mm- 
do:  el  comercio  que  se  bace  por  los  noadal 
Amazonas  y  sus  afluentes  y  triboteKK* 
es  libre  detodo  derecho  de  impGrtaaaiiy 
exportacion:  el  que  se  verifiea  por  loa 
puertos  de  mar  esta  sujeto  4  pagar  mode- 
rados  derechos  de  importacion  aobve  sn- 
luos  de  las  mercaderias,  y  puede  dedrR 
que  por  t^rmino  medio  no  exeden  del  la 
por  ciento.  Hay  muchos  articolos  liliRS 
de  todo  derecho,  tales  como  toda  maqnmi' 
ria,  papel  y  t^tiles  de  imprenta,  instra- 
mentos  cientificos,  varios  utiles  naTdes. 
carbon  de  toda  dase,  herramientas  ptift 
la  agicultura  y  para  la  explotacion  de 


PERU  —  7 

DKS,  fierro,  madera  en  bmto  y  otros  ar- 
tlanloa  semejantes.  Loa  libros  impresos 
golo  pagan  el  8  por  ciento  oalcnlado  bo- 
bre  el  peso  del  papel,  y  este  producto  ea- 
ti  deatinado  para  la  biblioteca  piJblica. 

Los  pnertos  se  dividen  en  mayoiea  y 
menores  y  en  caletaa  habilitadas;  por  ioe 
pnertos  mayores  bo  pnede  importary  ex- 
portur  todOB  los  articulos  de  eomercio ; 
por  los  menores  y  caletas  solo  los  articn- 
OB  nacionaleB,  Iob  libres  de  derecboe,  6 
OB  ya  naoionalizadoB  por  baber  pagado 
loB  derecboB  de  unportacioQ;peFO  es  in- 
dispensable  obtener  previa  lioencia  de  la 
administracion  principal  respecdTa. 

En  cada  pnerto  mayor  bay  una  Adna- 
na  con  ens  respectivos  Besgnardos  y  de- 
mas  oficinas  it  cargo  de  nn  AdminiBt^a- 
dor  principal.  Los  pnertos  menores  est&n 
A  cargo  de  nna  Tenencia  de  Beagnardo, 
y  laa  caletas  babilitadas  al  cnidado  de  nn 
nspector  6  Gaarda. 
En  el  Biguiente  cnadro  ae  indicalos  pner- 
tos mayoreB  y  menores,  marltimos  y  9n- 
viales. 

Pnerbw  Marftlmos. 


raEniBi&TeEEi. 

Payta 


PMTOS  lEIOlIS. 

I  Tumbes. 
I  Secbnra. 


PimenteL ^  San  3qb6. 

Eten ■{  Cb6rrepe. 

Paoasmayo •{  Malabrigo. 

(Santiago  de  Cao. 
Hnanobaoo. 
Gnanape. 
Caleta. 
S.  B.  de  Cbao. 

I  Santa. 
Hnarmey. 
Snpe. 


Haa«ho. 

Salinas  de  Hnacbo. 

Chancay. 

Aucon. 

Calsttu, 
Bermejo. 
Flaya  Obica. 


PERU 


tmm  UTOflc  -  j    FMTQs  fams. 

iCerro  Azul. 
Tambo  Mora. 
Oancato. 
Rftlinillm. 
Nasoa. 
/Gbala. 

Islay  y  MoUendo..J  J^^*^" 

jchira. 
VQnilca. 

(Ho. 
CaUtat. 
Oocotea. 
Ite. 
Sama. 

IJonin. 
Mejillones. 
Pnnta  Oolorada. 

(Molle. 

Iqoiqne ]Gbncnmata. 

(Patillos. 

Paertos  Flaviales. 

Atinqae  segnn  ley  no  bay  clasificacion 
de  pnertoa  mayorea  y  menores  en  los  rios, 
sin  embai^o  por  sn  importancia  pueden 
conaideiarae  los  eignientes 

KN  EL   RIO   AUAZONAS: 


PmTDS  liTOEES. 

Letioia6  8.  Antonio 

Loreto. 

Caballococha. 

Mancallacta. 

Pevaa. 

Iqnitos. 


FUEETIB  IBOBES. 

Moromorote. 
Sancndo 
Destaoamento. 
Nuevo  Oran. 


EN   EL  BIO  UABA^ON. 


Nanta. 
Parinari. 


La  Lagnna. 
Yorimagnaa. 


San  Begis 
Urarinas. 
San  Antonio 
Barranca. 
Santiago  deBorja. 

KN    EL  HU  ALL  AS  A. 

Santa  Maria. 


EH  EL  nCATALI. 


SarayaoQ. 


I  Pacaonm. 
I  Callezia. 


PERU 


—  748 


La  localidad  de  cada  ano  de  estos 
pnertos,  sn  descripcion  y  el  prodacto  de 
sus  Aduanas,  pueden  verse  en  su  respec- 
vo  nombre. 


—  PERU 

El  movimiento  maritiino  d«  ctdapoa- 
to,  esta  en  an  respectiTO  nombre,  on  em- 
bargo, para  darlo  A  ocmocer  i  primoa 
vista  piiblioamoB  el  siguiente 


MOVIMIENTO  MARITIMO 


EN   LOS 

1874. 


PUERTOS. 


TOmbes. 


Payta 


8echura 


San  Jos£ 


PlHENTEL. 


Etbn 


Pacasmato 


Malabbioo 


HUANCHACO. 


Salavebbt 


CLASE 
de  CHibArcA4*l4 


Buqnes.. 
Yapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqiies.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes ... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


ENTBADAS. 


Jium. 


60 
28 
60 

117 
150 


84 
58 

15 

26 


44 

78 

5 

27 
122 


67 

108 

8 

46 
66 
70 

86 
205 


» 


ToHcUdas. 


9,066 

81,700 

169 

18,785 
298,150 


8,180 

580 

1,876 
27,876 

i 

9,421 

78,964 

26 

8,214 
108,988 


11,629 

89,218 

18 

7,768 
166,446 

280 

6,510 
179,659 


688 


» 


420 


78 
86 


77 


24 
428 


288 


6 
1,874 


8 

246 

19 

1 
8,658 


SALn>A8. 


N 


58 
28 
51 


T«Be]ada« 


150 


84 

42 

15 
26 


48 

78 

5 

25 
122 


67 

108 

8 

46 
66 
65 

89 
205 


8,844 

81,700 

195 


115       18,528 


298,150 


8,180 

420 

1,876 
27,876 

8,766 

78,964 

26 

7,894 
108,988 


11,629 

89,218 

18 

7,521 

156,446 

272 

7,849 
179,659 


688 


i 


187 


S19 

38 

58 

84 


SI 

9 


I 


M! 


8,3W 


• 


PEfin 


BnqnGs..., 
Vaporea,. 
Botea 


BoteB... 

Baqaea,... 
Vaporea.., 


Baqnes.... 
Vaporea... 


Vaporea.., 
Botea. 


Botea.. 

BaqneB... 
Vaporea.. 
Botes 


Baqaea.... 
Vaporea... 


Boqaea.... 
Vaporea... 
Botea 


Boqaea..., 
Vaporea... 
Botea 


Vaporea... 
Botes 


Baqoes.., 
Vaporea.. 
Botaa 


Baqnea... 


Vaporea... 
Botes 


4,816 
99,772 


140,240 
672 


3,6S1 

1,799 

790 


7,903 
194,249 


18,090 
400,900 


167,120 
161,200 


154.689 
151,200 


4,816 
99,772 


8,066 
108,174 


5,868 

221,668 

2,780 

2,566 

1,799 

782 

9,198 

7,660 

878 


1,075 
548 
487 


78 
195 


496,701 
4,897 


246 

48,104 
417 


18,990 
^00,900 
498 


PERU 


—  750  — 


PERU 


PUERTOS. 


Independencia. 


Ghala 


QUILGA. 


ISLAY 


MOLLENDO 


Ilo. 


Abica. 


PiSAOUX. 


Mejillomes 


Iquique 


€LA0£ 
de  cHibarracloH. 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Baques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


ENTRADAS. 


If 


85 

96 

220 


144 


5 
48 
24 

24 

860 

29 

94 

292 

16 

15 
146 


45 

455 

11 

145 

455 
5 

88 

875 

28 

400 
488 


T«ncladMi. 


11,684 

72,000 

1,100 


177,276 


120 

52,684 

84 

7,612 

656,578 

50 

57,881 

545,668 

50 

8,627 
168,296 


21,802 
658,880 


67,985 

458,110 

9 

41,546 
841,145 

74 

211,204 
215,072 


556 
96 


555  [ 


SALIDAS. 


72 
8 

» 
1,181 
87 

8,242 


1,602 
» 

7 
8,755 
i 

» 
5,184 
4 


872 


20,047 


m 


85 

96 

225 


144 


2 

48 
24 

26 

860 

29 

97 

292 

16 

15 
146 


48 

454 

11 

141 

455 
8 

89 

875 

28 

422 

488 


11,684 

72,000 

1,175 


177,276 


52 

52,584 
84 

8,211 

656,578 

50 

68,760 

545,668 

50 

8,627 
168,296 


21,468 
659,880 


69,519 

458,110 

18 

40,184 
841,145 

74 

285,755 
215,072 


680 
181 


491 


76 


897 
26 

5,262 


2,477 

» 

7,618 

» 

6,566 
8 


728 


14,926 


1875. 


■-L.^J — j 

PUEETOS. 

OJLASE 
de  eaitereMsioa. 

ENTBAOAS. 

SALIDAS. 

Nfta. 

TMieladas. 

P-.^ 

Mtak 

r,.^ 

.,-.-* 

Buaues 

66 
89 
76 

62 
198 
126 

7,020 
21,859 

222 

57 
80 

82 

62 
198 
126 

7,764 

21,968 

827 

6,711 

806,000 

860 

B 

TtHBES 

Vapores 

Botes.. 

153 

ou.          882  1 

175 

Buaues 

6,711 

806,000 

860 

819 

» 

» 

Patta  ••••• • 

Vaporee 

Botes 

298 

• 

PERU 


FUEBTOS. 


SlOHUBA 


Etxn 


^MEKTBL. 


AOASMAYO. 


iLABBIGO 


rANOHAOO. 


k  DE  LOBOS. 


OLASE 
4e  eaibare«dl«m. 


Buques.. 
Vapor  es. 
Botes.... 


Buques.. 
Yapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Yapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Yapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Yapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Yapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Yapores. 
Botes.... 


tA 


NCO 


30T£  •••  ••••••*.. 


Buques.. 
Yapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Yapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Yapores. 
Botes.... 


Bupues.. 
Yapores. 
Botes.... 


Buques , 

V  SH'OxeB. ......  I 

Botes 


Buques.. 
Yapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Yapores. 
jBotes*... 


NftM. 


55 
66 
51 

16 
261 
104 

81 

707 

16 

66 

287 


78 
889 


16 
254 


208 

85 

128 

16 
244 

8 

6 

802 

2 

27 

800 

11 

16 

808 

18 

87 
481 

18 

48 
812 
886 

48 
854 
286 


751 


PERU 


ENTBADAS. 


2,846 

29,946 

864 

8,507 
219,526 

792 

8,511 

66,690 

92 

1,922 
298,724 


4,689 
288,266 


2,670 
200,620 


185,622 

78,768 

1,164 

8,894 

140,026 

81 

1,626 

160,877 

12 

9,108 

166,761 

4 

1,988 

178,606 

50 

4,906 
292,084 

284 

240 

74,811 

15 

5,011 

286,598 

2,124 


88 

489 

27 


2,642 


8 
789 


i 
5,854 


688 


1,890 

i 

1,049 

82 


986 
10 

1,807 


1,648 


1,860 

» 

1 

1,880 
7 


447 


11 

5,144 

168 


SALIDA8. 


54 
66 
61 

15 
261 
104 

81 

106 

18 

62 

287 


87 
889 


16 
254 


218 

85 

128 

22 
246 

7 

6 
802 


28 

800 

6 

16 

808 

18 

82 

481 

71 

8 

112 

8 

48 
864 
286 


T»«rt«<«e 


2,846 

80,549 

864 

2,477 

219,526 

792 

8,511 

65,522 

80 

9,888 
298,724 


4,689 
288,266 


2,670 
200,620 


140,810 

78,758 

1,164 

8,224 

142,178 

88 

1,626 
160,877 


11,421 

166,761 

6 

1,988 

178,606 

50 

4,492 

292,084 

185 

774 

74,811 

15 

4,768 

286,598 

2,124 


18 

502 

22 

2,847 

• 

88 
1,085 

7 

» 
5,191 


760 


» 
1,815 


726 

66 


808 
6 

1,102 

» 
8,496 


1,685 


2,058 


4 
581 


46 

5,070 

59 


1 


,  r 


PERU 


PUEBTOS. 


Anoon 


Gallao. 


GebboAzul. 


Pisoo 


Indspbndenoia. 


Chala< 


QUILGA 


ISLAT    t 


MOLLKNDO 


Ilo. 


Arica. 


PlSAOUA 


iQUIQtJE. 


MSJILLOMSB 


OLABE 
de  eiiib«r«a«lon. 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores, 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques. 


Vapores. 


Buques.. 
Vapores, 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores, 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques., 
Vapores. 
Botes.... 


PABELLON  DE  FiGA., 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


752 


ENTRADAS. 


PERU 


55 
20 
28 

1,071 
689 
817 

89 

225 

4 

70 

429 

16 

62 

207 

2 

291 

52 

2 
291 


55 
872 


10 
228 


Toneladas. 


80 

549 

17 

168 

818 

1 

476 
581 
680 

125 

262 

86 

80 

48 
860 


8,716 

4,686 

412 

698,981 

558,691 

8,659 

18,809 

808,761 

16 

11,400 

546,710 

176 

62,800 

271,886 

1,081 

821,276 

242 

1,081 
821,276 


88,216 
896,628 

4,907 
225,181 


89,281 
605,022 


78,758 

816,826 

2 

282,921 

882,706 

1,800 

85,492 

244,572 

108 

26,602 
» 
1,440 


8 
17 

157 

44,066 

802 

» 
2,806 


6,600 
10 


697 


456 

88 


466 


2,176 

» 

2 
1,267 


8 
6,615 


2 
8,811 

4 


10,625 
608 

4 

1,274 

22 

1,200 
720 


s 


SAIiIDAS. 


MiM. 


51 
19 
25 

946 
688 
818 

86 

225 

8 

67 

428 

20 

52 

207 

2 

291 

52 

2 

291 


70 
460 


10 


11,181 

4,661 

450 

608,812 

,  587,845 

8,668 

12,097 

308,761 

12 

11,080 

545,910 

174 

62,800 

271,885 

1,181 

821,276 

266 

1,081 
821,276 


48,178 
487,612 


I 


44,1% 
158 


2^ 


743 


4,907 


228    225,181 


> 

m 

78 


a» 


%}m 


i 

1419 


76 

549 

11 

156 
814 


457 
581 
799 

120 

262 

82 

25 

26 

860 


87,846 
606,022 


70,118 
298,002 


222,814 

882,700 

1,976 


88,100 

244,572 

96 

23,068 

48 

460 


6,711 


i 


1 

m 


i« 


SI 
7B0 


PERU 


PERU 


1876 

DE    ENERO    A    SETIEUBKE    INCLCSIVE. 


Buquefi, , 
Vaporee. 
Botes.... 

Baques.. 
Vapor  68. 
Botes.... 

Buqnea. . 
Vapores. 
Botes.... 

Bnquea. . 
Vapores. 
Botes,... 

Buquee.. 
Vapores. 
Botes.... 

Buqnes.. 
VdporeE. 
Botes.... 

Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 

Biiqnos.. 

Vapores. 
Botes.... 

Buqnea.. 
Vapores. 
Botes.... 

Bnquea.. 
Vapores. 
Botes.... 

Bnqnes.. 
Vapores. 
Botes..- 

Baqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 

Bnqnes.. 
Vaporee. 
Botes ... 


1,100 
48  19,392 
40  242 

12         3 
155     132,180 
62  905 

60       12,119 
198,112 

28         4 


12,286 
87.943 


9,081 

)8,n2 


167,608 

2,806 
80,492 

8,196 
106,8 


105,467 

64,171 


2,721 
112,962 

27 


79 

7 


64,683 
i9, 


PERU 


754 


PERU 


PUERTOS; 


SUPE. 


HUAGHO. 


Chancay 


Ancon 


CALIiAO. 


Gebro  AZUL. 


Tambo  Mora. 


PiBCO 


Independengia. 


Quiloa. 


ISLAT 


MOLLSMXX) 


Ilo. 


Ariga. 


CLABE 
de  emb«reael« 


Bnques.. 
Vapores 
Botes.... 


Buqnes.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques., 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


ENTRADAS. 


Nlim. 


18 

245 

11 

59 

260 

52 

21 

6 

89 

55 

6 

49 

492 

489 

72 

70 
158 


46 

266 

16 

84 
119 

7 

14 
84 
50 

8 
90 
14 

8 

198 

6 

19 
188 


10 
190 


68 

422 

11 


Toaalad 


8;656 

170,262 

172 

15,198 

181,879 

864 

8,651 

1,458 
590 

10,848 

1,064 

488 

258,072 

882,857 
981 

12,026 
95,600 


2,011 

286,860 

154 

6,422 

249,986 

48 

18,008 
5,500 


294 

181,849 

89 

456 

267,456 

80 

11,451 
882,662 


2,887 
184,890 


81,661 

444,868 
6 


7 

1,869 

8 

4 

8,056 

27 


76 


9 


14 

29,075 

20 


46,008 


» 
2,858 


8,144 


200 


418 
18 


101 


2,188 


1,842 


5,414 
4 


SALIDAS. 


17 

245 

10 

61 

260 

55 

22 

6 
89 

55 
10 

58 

586 
434 

70 

68 
615 


46 

266 

16 

29 

119 

6 

45 
84 

48 

7 
90 
15 

2 

198 

6 

16 
188 


8 
190 


69 

420 

9 


T«Ml 


8,561 

170,262 

164 

7,008 

181,879 

889 


1,5W 
1 


2,990 
9 


4,117 
1,458 
587         46 


10,845       » 

1,888|      » 

518       • 


825,977 

884,740 

887 


2,011 

286,860 

554 

6,008 

249,986 

84 

50,958 
5,500 


257 

181,349 

85 

286 

267,456 

80 

10,181 
882,662 


2,067 
184,890 


81,981 
444,175 

4 


49 


11,220;      . 
85,658'   46,287 


2.W 


30,2U 


15Q 


$ 


lj» 


h4» 


5JS1 
8 


PERU 


PERU 


PUEBTOS. 

c..« 

ENTBADA8. 

SALIDAB. 

,_ 

T«U-.. 

.^ 

'--'- 

Bu  uea 

97 
263 

218 

250 
40fi 

82 
66 
9 

2d 
144 
860 

74 

'804 

14 

8 

239 

42,991 
254,007 

98,865 

189,!»r.S 

2,160 

7,075 

52,448 
28 

88.142 

188,000 

1,080 

54,186 

7,145 
2,928 
X,411 

3,293 

4 

6,915 

368 

269 
7 

1.296 
1,440 

1,018 

246 
612 

96 
268 

250 
259 
561 

82 
56 
9 

54 
H4 
840 

125 

804 

49 

8 

248 

48,049 
264,607 

117.048 

189,958 

2,640 

7,841 

62,448 

28 

51,899 

188,000 

1,020 

108,868 

46,100 
2,928 
1,496 

p 

V^oreB 



J 

Vaporcs 

MsjlLLOllEa 

Vaporos 

Botes 

8 

Pabellon  dbPica.. 

Vapores 

1,867 
1  422 

PuKTA  deLobos.... 

Vapores 

Vaporee 

BoteB 

889 

RESCMETI  del  HOnHIENTO  KABITIMO. 


aSos. 

OLAPE 

ENTBADAS. 

SALIDAS. 

N«M. 

Tinrladu. 

«.^ 

x„^^ 

874 

Bnqnes 

Vapores 

Botes 

8,202 
6,634 
2,007 

1.468,624 

6.707,639 
18,662 

165 

118,614 

66 

8,238 
6,538 
1,959 

1.526.174 

7.017,868 

18,082 

816 

118,662 

1,998 

Total... 

Buqnea 

Vaporee 

11,748 

8.184,815 

118,784 

11,780 

8666,074 

115,976 

8,061 

4,964 
2,561 

1.446,865 

4.604,689 

18,262 

221 

118.736 

2,392 

2.922 
6,824 
2,865 

1.860,767 

4.699,886 

11,590 

128 
64,687 
1,862 

Total... 

Bnqnea 

Vapores 

10,606 

6.063,816 

121.849 

10,611 

6.961,688 

56,197 

1.782 
4,864 
2,876 

754,668 

4.608,24ii 

9.572 

66 
76,657 
8.782 

2.088 
4.626 
2.516 

992,598 

4.600,056 

10,946 

49,184 
8,856 

Total... 

9,022 

6,872.472 

80,476 

9.880 

6.408,695 

62,490 

PERU 


—  r66  — 


PERU 


EXPOBTAGION   DE   LOS   PRINCIPALES   ABTlCULOS    NACIONALES   EN   LOS   SIOITIEKTES  ASOS. 


ARTICULOS. 


Oro  en  pasta 

»     amonedado 

Plata  en  barras  de  solo  Pasco 

»     amonedada 

Cobre 

Sal  comun 

Algodon  

Aziicar 

Chancaca 

Vinos 

Aguardiente  Pisco 

AlTOZ 

Cafe 

Tabaco 

Cascarilla  (*) 

Cochinilla 

Orchilla 

Matico 

Sombreros  de  paja 

Cueros  do  baca 

»  decarnero,  cabra,  etc.. 
Lana  de  camero 

>     de  alpaca  etc.  etc 


Peso 
6  inedida. 


onzas 

soles 

marcos 

soles 

quintales 

» 

» 

» 
» 

» 

» 


docenas 

cantidad 

» 

» 


1802 


1863 


151 

1,307 

201,500 

» 

724 

181,008 

14,170 

74,127 

10,275 

18,383 

75,497 

9,547 

» 

1,307 

2,013 

18,908 

1,170 

8,745 

84,530 

9,554 


1864 


8,905 

163,789 

204,493 

101,822 

51,874 

72.744 

24,212 

05,058 

18,319 

20,583 

83,098 

7,811 

174 

1,048 

17,400 

13,408 

4,040 

0,289 

10,127 

4,189 

34,772 

24,310 

21,211 


18^ 


21,868 

399,841 

223,812 

» 

78,744 

69,510 

70,085 

25,088 

19,041 

790 


34,344 
422 

9,751 

18,292 

35,826 

14,958 

573 

8,314 
40,897 
20,240 
38,790 
29,738 


1861 


857,865 
175,791 

•       I 
21,0001 

65,914l 
92,819 
77,95.5! 
24,8971 
17,1701 
37,636i 
817241 
8.120i 
16,2491 
15,888) 
251 
145 
2,698 
236( 
22,809i 
94,5831 
109,0791 
284,974} 


AM 

217,*2d 
I 

13,9:^5 

im 

24.636 

urn 

6:JD 

urn 

4.100 
15.W3 


ExpoRTAciON  de  algunos  artlculos  nacionales  por  solo  los  vapores  de  la  Compamalu- 
glesa  de  Navegacion  por  Vapor. 

1870             1871  1872  1878             1874            1875 

Plata  en  barras....  203,883       809,313  201,066  188,855  

Algodon 28,701         73,050  110,244  111,429          80,858         76,^02 

Azucar 50,258         97,441  140,030  859,496  522,516        450,670 

Cascarilla  (-) 55,082         84,392  148,594  205,034  151,514        


Yalob  segun  precios  de  plaza  de  los  prinripales  articulos  nacionales  e&portados,  sixi  n- 
cluir  el  del  huano,  en  los  siguientes  anos: — 


Ano8. 


Pesos. 


1862  80.102,899 

1868  88.522,844 

1864  86.576,156 

1865  40.411,713 

1866  88.016,147 


Anos.  So)e& 

1870  9.797,69i 

1871  18,564.475 

1872  .'. 2O.150,4«) 

1878  20.980,a» 

1874  19.76l,a» 

1875  14^11,79* 


n    E3116S  &u56tt^l870  i  1875,  eM  60fidid€^&da  U  oasoanQa  qiie  ee'eiporta  de 


pear 


PERU  —  r 

EWalor  de  las  exportaeionoa  de  artlculos 
Dftcionales  en  los  anos  de  1870  ri,  1876 
(sin  considerar  el  liiiauo)  e»  uiiicameiite 
elde  articulos  exportados  a,  la  Gi-au  Bre- 
tana,  par  losvnporcG  de  la  Compania  lu- 
glesadel  Facifico  y  del  Atlaiitico.  Eii  o^o^ 
valores  figuran  los  siguicDtes  orticulos: 


1875 


1870 


Azucar 8.072,672         6.000,000 

Lauas 3.447,534         3.4BO,000 

Platayoro 1.489.746        2.236,S6fi 


lustiiivcitiii  y  Dfueliceuciu. 

La  iustruccion  primaiia  es  obligatoria 
en  elPerft,  piotejida  por  cl  Estado;  cou 
cuyo  objeto  tieue  asigiiados  .foudos  del 
Eraiio Nacioiia], y  ailemds  ae  lia  cstableei- 
do  uuaconti-ibucioupersoualparafomcti- 
to  delas  escnelas:  la  euseikauza  ea  gratuita. 

La  iustrucciou  ue  divide  en  priioaria, 
media  y  superior.  La  priinaiia  m  Ai.  en 
laij  esciiclaii;  la  media  en  lou  colegioK;  la 
superior  en  las  Universidades  e  institii- 
toB  ospeoiales.  La  direccion  6  iuKpeccion 
admin  is  U'ativa  de  las  escuelas  corrcspoa- 
de  &  los  Concejou  Provintiales  y  de  Dis- 
trito ;  la  de  los  Colegios  a  los  Couuojos 
Departamen tales;  la  de  last  Uiiivcrsidadcs 
tL  los  Concejos  Uuiveraitiu-ios,  Etctores, 
Uecanos  y  Facultades  ;  y  la  de  los  iustitu- 
tos  espociales  al  lliuisterio  de  (jite  dcpen- 
den.  En  el  Peru  es  libre  la  eusefiauza,  y 


—  PERU 

solo  se  exije  morididad  y  capacidad  d  los 
que  quierau  e^tableoer  colegios  6  escuelas. 
Lay  Uiiivorsidadea  son  mayoress meno- 
rea.  Solo  on  Lima  hay  Universidad  ma- 
yor y  se  compone  de  las  siguientes  facul- 
tades; Toologin,  Jurisprudeiieia.Medioina, 
Ciencta»,  Ciciicias  Foliticas  y  Admiuistra- 
tivaij  y  Lelnis. 

Ell  todas  lay  ciudades,  y  cu  muchos 
pueblos,  liuy  establcciniieutos  de  instruc- 
ciou  piimaria  y  media,  divigidos  por 
pcidonas  pai'ticnlares,  cuyo  numero  iio 
hemos  podii'o  saber  con  cxactitud  y  por 
csto  solo  poaemos  a  coutiuuacion  el  cua- 
dro  de  las  Uuiversidades  menores,  Cole- 
gios de  luBtrueciou  Superior  y  Media,  y 
escuelas  de  primeras  letras,  que  segun  la 
ley  del  Presupueato  general,  debe  haber 
en  cadi  Departamento,  y  la  cantidad  ee- 
ualada  para  suelilo  de  Prcceptores  y  gas- 
tos.  Desgraeiadamcntc  hay  mucblsimas 
escuelas  que  aolo  esisten  en  el  Presupues- 
to  y  que  aiiu  no  se  han  estaUecido.  Sen- 
tiinos  no  poder  eutrar  a  este  respectO  en 
otios  detalles  y  consideracionea,  por  ser 
agcnoa  del  plan  que  nos  hemos  propuesto. 
Segun  el  Presupuesto,  la  Naciou  tieue 
I  gasto  de  2.124,407  soles  al  ano.— 


En  G  Universidades. 

3  Escuelasde  ArtesyOflcioa 
.13  Colegios  para  hombres... 
18  ■        »      mugerea... 

157B  Escuelas  para  hombrea... 
7:^9        >  1    mugeres... 

Cuyo  pormenor  es  el  siguiente: 


101,1SC 

113,489 
284, 70S 
286,61( 
948,60C 
48,9»2U 


KSTABLECIJIIENroS  DB 

NSrRL'CCION 

pCblica  en  el 

perO. 

C.\IVEi;siB.1D£S. 

MLteios. 

ESGimS. 

Ntim.     SuaMos 

Nfim. 

SeiBO. 

Bueldos. 

NGm, 

Seiso. 

Suddog. 

Loret^ 

!1 
1 

hombres.,.. 
mugeres.... 

hombres.... 

•"''""■■■■ 

[lombres.... 

mugeres.... 

hombres.... 
mugeres.  ... 

3,000 
3,000 

6,400 
5,-260 

6,400 
4,000 

11,400 
2,902 

53 

So 

86 
46 

47 
85 

128 
75 

hombres.... 
mugeres.... 

hombrea.... 
mugeres-... 

hombres.... 
mugeres.... 

bombtes.... 
mugeres.,.. 

81,800 

51,600 

Finra 

28,200 

18,800 

PERU 


758  — 


PERU 


MPARTAMENT08. 


Lambayeque, 


Libertad. 


Ancachs. 


Hudnuoo, 


Junin, 


Lima. 


Gallao. 


lea. 


Hnancavelica 


Ayacucho 


Apnrimac. 


Cnzco. 


Pnno. 


Arequipa, 


Moqncgna. 


Tacna. 


UNITERSIDADES. 


Ntim. 


1 

mcnor 


1 
major 


1 
lenor 


Sueldos. 


1 

lenor 


1 
menor 


1 
lenor 


(nmm 


Nfim. 


n 


1,660 


56,616 


8 


,000  i 


9,984 


12,000 


12,870 


{ 


\ 


\ 

j 
i 


I 


1 
8 
8 

2 
1 

1 
1 
1 

8 
1 

1 
1 
1 


Sexso. 


hombres.. 
mugeres. . 


1 
1 

2 
1 


seminano... 
hombres , . . . 
mugeres.... 

hombres . . . . 
mugeres.... 

seminario... 
hombres. ... 
mugeres.... 

hombres.... 
mugeres.... 


semmario... 
Arts,  y  ofic. 
hombres.... 


hombres. 
mugeres . 


hombres. . . . 
mugeres.... 


hombres.... 
mugeres.... 

hombres.... 
mugeres.... 


1 
8 
1 

1 
8 
1 

1 
4 
1 

1 
1 

1 
1 


hombres. 
mugeres . 


Sueldos. 


Remmario... 
hombres.... 
mugeres.... 

seminario... 
hombres.... 
mugeres.... 

seminario... 
hombres.... 
mugeres ..., 

hombres . . . . 
mugeres.... 

hombres.... 
mugeres.... 


9,670 


vxmxk 


Nfim. 


882 

20,929 

6,792 

8,880 
8,200 

1,000 
1,400 
1,600 

18,160 
1,728 


Sezfio. 


Saddoi. 


98,489 
81,840 

10,000 


6,400 


6,400 
2,000 

12,800 
4,000 


2,400 

16,200 

8,600 

1,000 

24,480 

8,088 

676 

19,802 

1,248 

1,280 
1,600 

11,200 
2,000 


66  hombres.... 
18  mugeres.... 

61  hombres.... 
81  mugeres.... 
>  • 

142  hombres.... 
88  mugeres.... 

61  hombres.... 
8  mugeres.... 

128  hombres.... 
26  mugeres.... 

188  hombres.... 
68  mugeres.... 

4  hombres.... 
4  mugeres .... 

81  hombres.... 
22  mugeres .... 

68  hombres.... 
80  mugeres.... 

126  hombres.... 
44  mugeres .... 

114  hombres.... 
44  mugeres.... 

128  hombres.... 
64  mugeres.... 

90  hombres... < 
67  mugeres .... 

124  hombres... 
76  mugeres ... 


21 
13 

21 

7 


hombres... 
mugeres ... 

hombres  ••«• 
mugeres .... 


15,000 
10,800 

36.600 
22,200 


72,227 
16,947 

86,600 
4.800 


76,800 
15,000 

89,820 
48,320 


2,400 
2,400 

18,600 
13,200 

84,200 

18,000 

75,600 
26,400 

68,400 
26,400 

69,168 
85,784 


54,000 
84,200 


64,196 
89,545 


12,600 

7,800 

12,600 


—^^> 


PERU 


759  — 


PERU 


Benefieencia.  —  En  todas  las  Capita- 
les  de  Departamento  y  en  algunas  pocas 
de  pro\incia  hay  Hospitales ,  casas  de 
hu^rfanos,  exp6sitos  y  otros  estableci- 
mientos  de  Beneficencia  piiblica,  y  aun- 
que  todos  tienen  rentas  propias,  como  6s- 
tas  no  cubren  los  gastos,  la  Nacion  los 
paga  de  su  Erario;  6sta  cantidad  no  baja 
de  469,284  soles  cada  auo. 

XXI. 

EjMto.— Harina.— Guardia  Nacional. 

Lafuerza  publica  se  compone,  segun  la 
constitucion,  de  el  Ej^rcito,  la  Marina  y 
la  Guardia  Nacional :  cada  una  de  estas 
ramificaciones  se  halla  organizada  por 
leyes  especiales,  conforme  a  las  ciiales 
prestan  sus  servicios. 

El  Ej^rcito  debe  constar  permanente- 
mente  de  8,000  bombres,  distribuidos  en 
las  tres  armas  de  caballeria,  infanteria  y 
artiUeria.  Para  su  formacion  no  hay  mas 
disposicion  legal  que  la  ley  de  conscrip- 
cion;  sin  embargo  no  hasido  posible  has- 


ta  hoy  ponerla  en  practica,  y  aunque  de 
hecho  se  ha  adoptado  algunos  medios  de 
cubrir  las  bajas,  mas  no  conformes  con 
nuestro  sistema  de  gobierno,  como  el  en- 
ganche  y  otros,  no  ha  desaparecido  toda- 
via  por  completo  el  barbaro  arbitrio  del 
reclutamiento. 

Las  fuerzas  de  caballeria  y  de  infante- 
ria reciben  sus  Ordcnes  de  la  Inspeccion 
General  del  Ej^rcito,  y  la  de  artillerfa  del 
Comandante  General  de  Artillerfa. 

Los  gastos  quo  ocasiona  el  sosteni- 
miento  del  ej^rcito  activo,  llegan  &  la  can- 
tidad de  2.958,865  soles  al  auo. 

Hariiia;  la  de  guerra  se  halla  perfecta- 
mente  organizada  y  disciplinada  y  en  es- 
topuedecompetircon  la  de  cualquiera  Na- 
cion. En  el  Ministerio  de  Guerra  hay  una 
Seccion  especial  encargada  de  este  ramo: 
todas  las  6rdenos  se  comunican  por  conduc- 
to  de  la  Comandancia  General  del  ramo. 

La  Nacion  gasta  al  auo  la  cantidad  de 
4.088,627  soles  en  sueldos  y  demas  gastos 
de  la  marina. 


IMA.RIIS'A    IDE    O-UERRA. 


VAPORES. 


Blindados 

De  madera 

>     fierro 

»     madera 

Buques  de  vela  de  madera 

Vapores  para  los  rios  y  lagos.. 


Nfim. 


4 
8 
2 
1 
8 
6 


Toneladas. 


^.^  de  caiiones. 


5,202 
2,852 
1,809 
670 
4,802 
1,196 


81 

25 

4 

256 


» 


Fuerza  de  las 
m&qninas. 


1,510 
760 
490 
250 

» 
886 


Lia  marina  mercante  hadisminuidocon- 

siderablemente  desde  que  se  estableci6  la 
Oompauia  Inglesa  de  Navegacion  en  el 
Pacifico:  hoy  estdreducida  d  lo  siguiente: 


MABINA   MEBCANTE. 


Clase  de  embarcacion. 


FmgtLtas 


Total. 


Ntim. 


8 
28 
46 
27 
88 

5 


147 


Toneladas. 


1,768 

28,770 

15,646 

4,129 

8,868 

879 


49,860 


Guardia  NacioBal,  &egun  la  ultima 
ley  dictada  para  su  organizacion,  se  com- 


I 


pone  de  todos  los  peruanos  y  estrangeros 
naturalizados,  desde  los  21  hasta  los  50 
anos  de  edad :  su  organizacion  es  en  todo 
igualdladel  ej^roito  permanente,  pero 
en  cuanto  a  la  manera  de  prestar  sua 
servicios  existe  la  diferencia  impresoindi- 
ble  que  tra^  consigo  su  misma  oonstitu- 
cion :  no  puede  ser  movilizada  sino  en  de- 
terminados  casos,  y  atin  hay  ciertas  cla- 
ses  de  ciudadanos  que  no  pueden  ser  obli- 
gados  a  esta  movilizacion. 

XXII. 

Caminos.— Ferrocarriles.— Teli((rafos. 

Caminos. — ^Puede  decirse  con  toda  pro- 
piedad  que  en  el  Peru  no  hay  sino  aendaa 


;tl'."B- 


v'X    -i 


.   ^M^ 


M 


•  .(,;«.  1!%i..  ,Lr 


n 


n  it] 


l»8 


i*. 


I> 


i'i^ 


.A- 


li: 


PERU 


—  760  — 


PERU 


xnas  6  menos  escabrosas,  y  se  califican 
como  biienos  caminos  aquellos  en  que  no 
peligre  la  vida  del  viagero  6  que  no  tie- 
nen  grandes  cuestas  6  despofiaderos.  Hay 
lugares  separados  eiitre  si  por  una  milla 
en  linea  recta  por  visual,  y  por  el  cami- 
no  se  necesita  andar  tres  6  mas  leguas. 
Este  es  la  principal  causa  del  atraso  en 
que  se  encuentran  los  pueblos  del  inte- 


rior. Sus  productos  sonabandanifiaj^ 
liosos  pero  el  trasportalos  caesta  preeios 
fabulosos ;  por  esto  licmos  dicho  que  d 
Peru  sera  el  pais  mas  rico  del  mnndoel 
dia  en  que  liaya  ferrocarrilos  por  todu 
partes  6  cuando  menos  caminos carreteroi 

Fenroearrlles,  —  En  todo  e\  Periky 

una  extension  de  2,806  kil6metros,  6  set 
1,520  millas  segun  el  siguieBle  nudio: 


FERRO(!ARRILES    DEL  PKRt) 


LUGARES. 


Del  puerto  de  Payta  d  Piura 

De  Eten  a  Ferrinafe 

Pimentel  a  Lambayeque  y  Ferrifiafo... 

Pacasmayo  a  la  Magdaleua 

Salaverry  a  Cliocope 

Chimbote  &  Huaras 

Huacho  a  las  Salinas 

Cbancay  a  Palpa 

Chancay  a  Lima  por  Ancon 

Del  Callao  a  la  Oroya 

De  Lima  &  la  Magdalena 

Del  Callao  a  Lima 

De  Lima  A  Chorrillos 

Pisco  dica 

MoUendo  a  Arequipa 

Arequipa  A  Puno 

Juliaca  al  Cuzco 

Do  a  Moqucgua 

Arica  a  Tacna 

Cerro  Azul  a  Casa  Blanca 

Del  Cerro  de  Pasco  d  las  haciendas  mineralos 

De  Iquique  a  la  Noria  ( Salitreras) 

»     Patillos  d  Laguuas  (Tarapaca) 

Total 


Las  lineas  que  no  tienen  precio  de  cos- 
to  son  de  propiedad  6  cmpresa  particular, 
excepto  las  de  Chancay  d  Lima  y  de  Pis- 
co a  lea,  que  construidas  por  companias 
particulares,  hoy  son  del  Estado. 

Tel^^fos.  —  En  18  de  Setiembre  de 
1847  se  construy6  el  primer  tel^grafo 
el^ctrico  entre  el  puerto  del  Callao  y 
la  ciudad  de  Lima,  y  no  se  extendi6  has- 
ta  el  alio  de  1867  en  que  D.  Cdrlos  Paz 
Boldan,  en  yirtud  de  un  contrato  con  el 
Gobierno  se  comprometi6  d  construir  li- 
neas Telegrdficas  que  unieran  la  ciudad 
de  Lima  con  las  capitales  de  todos  los 


ExterRion  segun 

contrato 
en  kiiometros. 


KU6motT08 
constraidoB. 


81 
85 
25 
146 
89 
83 
10 
29 
66 
156 
6 
14 
14 
74 
192 
864 
106 
100 
63 
7 
11 
177 
98 


Cosio  total 
de 

OODSllUfaOB. 


s.  Lum 


.     7.100,000 
t     8.2^4.756 


•   27.000,000 


.    12.000,OM 
•   a2.000,(Mf 

.     6.700,000 


1 


1,852         |S.189.5gO,8» 


Departamentos  y  con  los  puertos  prac 
pales.  Con  este  objeto  organixo  k  Cob- 
pafiia  Nacional  Telegrafica;  y  sdendo  G^ 
rente  General  el  mismo  D.  Cirios  Fii 
Soldan,  con8truy6  las  sigoientei  lioM^ 
tcl^gra£cas: 

Dei  puerto  del  Cfrllao  al  Puerto  ii 
Payta  poniendo  estaciones  a  oficioisl*- 
l^graficas  en  Ancon,  Chancaj,  Hia^ 
Barranca,  Huarmey,  Casma,  StnttrB^ 
jillo,  Malabrigo,  San  Pedro,  Et«,  &• 
clayo ,  Lambayeque  ,  Olmofl ,  Fboi  } 
Payta. 

Del  Callao  d  Uma^hasta  let  <»^ 


PERU 


761 


PEVA 


Has  en  Chorrillos,   Lurin,  Chilca,  Cerro 
Azul,  Canete,  Tambo  Mora  y  Pisco. 

Be  Lima  9  bilo  especial  hasta  Barranca, 
pasando  por  Puente  Piedra,  Ancon,  Pa- 
saxnayo,  Chancay  y  Huacbo. 

De  Liiua  ^  la  Oroya  con  oficinas  en 
todas  las  estaciones  de  este  ferrocarril. 

De  Lima  d  Cborrillos  Unea  especial. 

Del  puerto  de  Holleudo  d  la  ciudad  de 
Puno  con  oficinas  en  Areqoipa  y  en  las 
estaciones  del  ferrocarril. 

De  Arica  a  Tacna. 

La  Compania  Nacional  Telegrafica  te- 
nia materiales  y  todos  los  elementos  ne- 
cesarios  para  continuar  la  red  telegrdfica 
por  todo  el  Peru  cuando  el  Gobierno  de 
D.  Manuel  Pardo  se  apropi6  de  todas  esas 
lineas  en  1875,  disolvi^ndose  en  su  conse- 
cuencia  la  Compania  Nacional  Telegrafi- 
ca :  de  ent6nces  d  la  fecba  el  Gobierno 
solo  ha  construido  la  Hnea  Telegrdfica  del 
ferrocarril  de  Pacasmayo  &  la  Viiia,  cer- 
ca  de  La  Magdalena. 

Por  consiguiento  hay  una  extension  de 
2,058  kil6metros  de  Unea  Telegrdfica  ter- 
restre,  con  2,400  en  el  alambre. 

En  los  puertos  de  Chorrillos,  MoUendo, 
Arica  e  Iquique,  hay  estaciones  del  Cable 
Telegrdfico  Sub-marino  que  va  hasta  Val- 
paraiso, y  como  ^ste  puerto  estd  unido  con 
nna  Hnea  Telegrdfica  terrestre  hasta  Bue- 
nos Ayres,  de  cuya  ciudad  parte  el  extre- 
mo  de  una  s^rie  de  Cables  Telegraficos 
Sub-marinos  por  las  costas  del  Brasil,  y 
de  ^ste  hasta  Europa,  resulta  que  todas 
las  lineas  Telegrdficas  del  Peru  se  hallan 
en  relacion  con  las  principales  ciudades 
del  mundo. 

CONCLUSION. 

En  este  artfculo  sobre  el  Peru,  hemos 
omitido  hablar  de  sus  razas,  costumbres 
6  idiomas  por  considerarlo  ageno  de  nues- 
tro  objeto  y  por  no  hacerlo  mas  extenso; 
por  la  misma  razon  no  publicamos  otros 
datos  estadisticos.  Por  lo  demasnos  refe- 
rimos  al  Discurso  Preliminar  do  este  Dic- 
cionario. 


Peruana,  salitrera  en  el  Canton  Argentina, 
dist.  Pica,  Dpt.  Tarapacd.  En  1872  pro- 
dujo  180,000  quintales;  en  1878—40,000: 
dista  del  puerto  11  leg.  (61  k.). 

Peruate,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo  Ama- 
zonas,  dist.  Pevas,  a  la  orilla  derecha  del 
Amazonas :  habt.  184 :  dista  de  Mauca- 
llacta  8  leg.  (16^  k.);  de  Moyobamba  165 
(917  k.). 

Pescadores^  punta  d  los  16**  24*  lat.  y  75» 

88*  4*'  long. 
Pescadobes,  islotes  (10):  el  del  0.  se  halla 

d  los  IV  47*  lat.  y  79*  87*  24**  long. 
Pescadobes,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ca- 

mana,  dist.  Ocona. 
Pescadores,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Caja:  habt.  147. 
Pescud)  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesus, 

lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Hualgayoc :  ley  10  m. 
Pescliay,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
Pesque,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Cotahuasi. 
Pesqueeocliai  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Challhuauca:  habt.  84. 
Pesqaeccoclia,hda.Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
Pesqueda ,  chac  Dpt.  Libertad  ,  prov.  y 

dist.  Trujillo :  dista  de  la  ciudad  ^  leg. 

(14  k,). 
Pestiliea,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Querobamba. 
PetacaS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Casma. 
Petuiiiaina,hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hudnuco, 
Perete,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 

bamba. 
PevftS,  tribu  de  salvajes  que  habitan  en  el 

distrito  de  Pevas:   andan  desnudos,   se 

pintan  como  los  Iquitos  y  usan  las  mis* 

mas  armas. 
Pevas,   distrito  del  Bajo  Amazonas,  Dpt. 

Loreto:  habt.  1,282. 

Pevas,  (antiguamente  se  le  Uamaba  Pevas  y 
Caumares)  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  del  Bajo  Amazonas,  Dpt. 
Loreto,  d  la  orilla  izquierda  del  Amazo- 
nas d  8°  19*  80'*  lat.  y  74°  6*  82**  long,  d 
112ni.  alt.  llegua  abajo  de  la  confiuen- 
cia  del  Ambiyacu  con  el  Amazonas  ^  ^^^ 
millas  (229  k.)  arriba  de  Loteto*.  ^«i>^» 


i 


PIAS 


762 


PICO 


511:  dieta  18  leg.  (72  i  k.)  de  Choroco- 

cha;  y  157  (876  k.)  de  Moyobamba. 
Peycass,  chac.  Bpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ticllos. 
PH. — Advertencia  :  estas  dos  letras  se  pro- 

nuncian  en  Quechua  y  Aymard  como  la  p 

muy  aspirada;  pero  nunca  como  f, 
PhacCOy  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Gotabambas. 
Phalla^  (soga  de  mimbre.  Ay.)  aid.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Cancbis,  dist.  Sicuani. 
Phanclli  6  Phuncki,  aid.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Pliara,  distrito  de  la  provincia  de  Sdndia? 

Dpt.  Puno:  habt.  1,728. 
Fhara  (seco.  Ay.)  pbl.  capital  de  este  distri- 
to de  la  provincia  de  Sdndia,  Dpt.  Puno; 

dista  de  Crucero  16  leg.  (89  k.). 
Philliniy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Cbupa. 
Phisccachiy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 

ro,  dist.  Chupa, 
Pliuyiicalla)    {Phullu  cala  piedra    salada 

Ay.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist- 

Paucartambo :  habt.  82. 
Piac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Piscobamba. 
Placa^  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Pocsi :  habt.  482. 
Pia-hnasi)   chac.  Dpt.  Apurimac,    prov. 

Andahuaylas,  dist.  Huancarama;  d  ^  de 

^^S*  0-  i  ^')  ^^  Huancarama. 
Piaily  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist. 

Tayabamba. 
PiAN,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Marca. 
Piar,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pampas. 

Pins,  (ppia  agujero.  Ay.)laguna,  Dpt.  Liber- 
tad, prov.  Pataz:  esta  ]aguna  se  formd 
ahora  50  aiios  mas  0  m^nos,  por  el  der- 
rumbe  de  dos  cerros  que  obstruyeron  el 
cauce  del  rio  hasta  hacerlo  rebalsar  por 
la  parte  elevada.  Como  el  rio  trae  are- 
na con  oro ,  es  seguro  que  en  el  fondo 
de  esa  laguna  existe  dep6sitada  gran  can- 
tidad  de  oro :  se  ha  intentado  desaguarla 
pero  sin  emplear  los  capitales  suficientes: 
la  ley  de  este  oro  es  de  12  &  15  quila- 
tes. 

PxAS,  pbl.  Dpt,  Libertad,  prov.  y  dist.  Pa^ 


taz :  habt.  557 :  dista  de  la  Scledad  7  leg. 
(89  k.) ;  de  Pataz  6  (83  i  k.). 
Pica^  (jncca  coger  frutas  6  flores.  Q.)  qite- 
brada,  2  millas  alN.de  la  Punta de  Lobos 
6  Blanca  d  los  2V  S'  10"  lat.  y  72»  da. 
long.:  termina  en  la  costa  y  se  dirijeluctt 
el  E.  hasta  la  Cordillera. 

Pica^  Pabellon  de,  esuna  especiedepromon- 
torio  que  avanza  sobre  el  mar  fomumdo 
una  encenada  semicircular:  esta  aioiHo 
d  los  20°  57'  30"  lat.  y  72«  84*  84  *  loag. 
tiene  1,067m.  alt.  es  uno  de  los  nuTDres 
dep6sitos  de  huano  y  de  &  seextraiatodo 
el  que  se  empleaba  en  el  S.  del  PerthasU 
que  se  principi6  d  explotar  el  de  las  Islai 
de  Chincha. 

Pica,  calebaen  la  parte  N.  del  promoafcono 
llamado  Pabellon  de  Pica,  Dpt.  Tarapad 
dist.  Iquique :  hay  unos  cuaDtos  randios 
habitados  por  los  que  cargan  hnano:  dis- 
ta de  Pica  24  leg.  (183  |  k.) ;  de  Pajonil 
6  (38  J  k.);  de  Iquique  22  (722  i  k.). 

Pica,  distrito  de  la  provincia  de  Tarapaca: 
habt.  4,025. 

Pica,  pbl.  capital  do  este  distrito,  Dpt  Ta- 
rapacd;  a  20*>  30*  8"  lat.  y  71**  44'  long, 
a  1,067m.  alt,:  habt.  942:  dista  11  H 
(94  ^  k.)  de  Tarapa<;d  ;  de  Iqniqne  25 
(189  i  k.);  de  la  calcta  de  Pabellon  de 
Pica  24  (188  i  k.);  de  la  Caya,  hmite  am 
Bolivia  24  leg.  (183  i  k.). 

Picaliuasiy  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasoo* 
dist.  Cayna :  habt.  115. 

Picalimtaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prox.  Cajir 
tambo,  dist.  Acas. 

Picamaran,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Tauyoi, 
dist.  Tauripampa:  habt.  140. 

PicancncbOy  chac.  Dpt.  Libertad,  pror. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chaco 

Picata,  {pichatha  hmpiar,  barrer.  Ay.)pon- 
ta  cuya  estremidad  S.  O.  se  halla  a  1« 
17*  50'  40"  lat.  y  78*»  26'  54"  long. 

Pieayacuyani^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 

Pieoho,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist  Saa 

Pedro  del  Hospital :  habt.  6. 
PicemaSf  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hoa- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Chueo. 
Pieaon,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  &t 

Carhuamayo:  habt.  107. 
Pieon<^hile,  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Aika* 


PICU  —  7« 

dist.  Llnta:  dista  de  Arica  8 leg.  (44  j  k.); 
d«  Lluta  e  (83  i  k.). 
Pieao,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prav.  Cajatam- 

bo,  dist.  Cochamarca. 
Pitorari,  (Pieoro  el  muslo,  6  el  hueRO  del 
muslo.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Ancaelis,  prov,  Ca- 
jatambo,  dist.  Pachangara. 
Picos,  punta  il  loK  8°  45'   10"  lat.  y  SB"  6' 
24"  long,  es  la  continuacion  de  iinacade- 
ua  de  cerros,    algiinos  de  los  cuales  ter- 
minan  en  picos  agndos  de  una  allura  de 
216m.  mas  6  m^uos 
Picos,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 

caja,  dist.  Colcabamba:  babt.  100. 
Picos  11  Obrojf,    hda.  Dpt.   Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Chiquian  {v^ase  Obraje). 
Picosaylina,   bda.   Dpt.   Apurimac,   prov. 

Cotabambas,  dist.  Huayllnfi. 

Pifflta,  {Picaia  &.  uoger  frutas  6  flores.  Q.) 

aid.  Dpt.  Ayacucbo.prov.  Huamanga,  dist. 

Santiago:  dista  de  Ayacucbo  {  leg.  (S  k.). 

Plcotani,  mina  de  plata,  Dpt.  Puno,  prov. 

Lampa,  dist.  Macari. 
PicOTANi,   aid.   Dpt.   Puno;   prov.    Lampa, 

dist.  Macari. 
PieotaUi  aid.  y  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asin- 

garo,  dist.  Muiinni:  habt.  286. 
Picoy,  (corrupcion  de  Picay,  coger,  tomar. 
Q.)  pbl.  Dpt.  Junin,  pro.v.  Tarma,  dist. 
Acobamba:  liabt.  66C:  dista  de  Tarraa  8 
leg.  (16  J  k.);  de  Acobamba  1  (5  i  k.}. 
Ficov,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Cliancay,  dist. 

Checras:  habt.  295. 
Picoy,  est,  Dpt.  Lima,  prov.  Hnarochiri, 

diet.  MntucaiiB. 
PiraypaiiipH,  ebac.  Dpt.  Ciizeo,  prov.  Chnn- 

vivilcafl,  dist.  Ccapacmarca, 
Picpe,  aid.  Djit.  Apnrimac,  prov.  Andahuay- 

las,  dist.  Pampachiri:  habt.  SO. 
Plrsi*  distrito  de  la  provincia  de  Chiclayo, 

Dpt.  Lambayeqne:  habt.  685. 

Pics),  phi.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 

vincia  de  C!biclayo,  Dpt.  Lambayeqne: 

babt.  264:  dista  do  Chiclayo  2  leg.  (11  k.) 

PJcnchacQ,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Corani. 
PicndSl)  pequt'ua  caleta  formada  por  la  pro- 
longacion  de  la  Pimta  de  Colee,  al  N.  de 
^sta. 
i*fcnlle»  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yanyos, 
^ist.  yi&ac, 


PICHA 

Picnntisa,  cerro  mineral  de  oro,  plata  y  co- 
bre  en  la  Cordillera  del  Dpt.  de  TarapacA. 

Picnpt  ebac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Huaras, 
diat.  Independencia:  babt.  860  inclusive 
toa  de  Pongor. 

Picutaiiii,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcaa,  dist.  Santo  Tomas. 

PicajO,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  LaraoB. 

Picha,  eat.  Dpt.  Aroazonas,  prov.  Lnya, 
diat.  Lamud :  babt.  20. 

Pichfic,  eat.  Dpt.  Lima,  prov.  Haarocbiri, 
dist.  Carampoma. 

Plcliaca,  (espina  larga  que  sirve  para  coaer 
6  prender  la  manta  como  alfiler  grande, 
Ay.)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabam- 
bas, dist.  Tambobamba. 

PicHACA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Parnro,  dist. 
Oraacha. 

PJchaccani,  altura  inmediata  al  pueblo  de 
Bauta  Roaa,  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa. 

PicHACCANi,  est.  Dpt.  Puno,prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

PicHAccANi,  est.  Dpt.  Puno.  prov.  Cara- 
baya, diat.  Macnaani. 

PrcHAccANi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asiinga- 
ro,  dist.  San  Joa^ :  habt.  7- 

PicHACcAsi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
diat.  Macari. 

PicHAccANi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
diet.  Santa  Boaa:  babt.  21. 

PicuAccANi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucara. 

PICHACCANI,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Lampa:  babt.  22. 

PicHACANi,  distrito  de  laprovincia  y  Dpt,  de 
Puno:  babt.  8,725. 

PicHAccANi,  (aoy  limpio.  Q.;  ptcAo  limpio, 
eapi  yo  Boy)  pueblo,  capital  de  este  dis- 
trito de  la  provincia  y  Dpt.  de  Puno. 

PicHACCANi,  ebac.  Dpt.  Moquegua,  diat.  Ca- 
rumaa, 

Piclialo,  punta  6,  los  Ifl"  86'  80"  lat.  y  72* 
8fl'  24"  long.:  es  una  de  laa  mas  nota- 
bles de  la  coata  del  Snr. 

Pirlianat  (escoba.  Q.)  aid.  y  est.  Dpt.  Lo- 
reto,  prov.  Bajo  Amazonaa,  diat.  Pevas. 

Pk'Iianatuna,ald.Dpt.  Piura,prov.Huaji. 
cnbamba,  diet.  Huarmaca:  habt.  68. 

PJchanayucc,  Dpt.  Ayacucho,  pioy-i^^^*'*- 
nas,  dist.  Querobamba, 


PICHI 


—  764  — 


PICHI 


Plchandul)  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayaba- 

ca,  dist.  Suyo. 
Picliay ,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Yangar. 
PichCCapnquiO)  hda.  Dpt.   Huancavelica, 

prov.  Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  9. 
PicHccAPUQUio,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas,  dist.  Talavera:  dista  de  Ta- 

lavera  8  leg.  (16  ^  k.). 

Fichicna)  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

dist.  Conayca. 
PicllCOna^  {pichcana  palo  con  que  se  juega 

un  juego  llamado  pkhca,  Q.)  aid.  Dpt.  y 

prov.  Huancavelica,  dist.  Acoria:  habt.  4. 
Pichcuy)  hda.   Dpt.  Huancavelica,   prov. 

Tayacaja.  dist.  Mayoc. 
Plchacara)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Pichicas,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Soloco :  habt.  5. 
Picliichanui)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ayapata. 
PichicIlO)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito 

dist.  Yunguyo. 
Pichibna^  (puede  ser  corrupcion  6  apoco- 
pe  de  Pichtihuahua  el  ultimo  hijo  6  el 

Benjamin.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Tapayrihua:  habt.  202. 
PicHiHUA,  distrito  de  la  provincia  de  Canas, 

Dpt.  Cuzco :  habt.  8,270. 
PiCHiHUA,  pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la 

provincia  de  Canas,  Dpt.  Cuzco :  habt. 

889:  dista  6  leg.  (28  k.)  de  Quechue:  a 

poca  distancia  esta  el  afamado  mineral  de 

Condoroma. 
PicHiHUA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Colquepata. 
PicHiHUA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Haquira. 
Pichihuaea^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Picliibaaiia,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Crucero. 

Pichilmanif  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa. 
Pichihiiapiiiico,chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Pichlhnayco,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Chorrillos. 
Pichihnyan^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Yungar. 


Pichilirir^  chac.  Dpt.  Libertad;  prov.  P&. 

taz,  dist.  CajamarquUla. 
Piehilliliua,  chac.   Dpt.   Arequipa,  proi. 

Condesuyos,  dist.  Y^anaquihua. 
Picliilluuaniy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cmi- 

baya,  dist.  Ayapata. 
Picliin,  chac.  Dpt.  Aneachs,  prov.  Hnaias, 

dist.  Kestauracion. 

PiCHiN,   hda.   Dpt.  Ancachs,  pro?.  Ha&ri, 

dist.  San  Marcos. 
PicHiN,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Tambo. 
Pichiuclia,  chac.  Dpt.  Arequipa,  proT.Coa- 

desuyos.  dist.  Chuquibamba. 
Pichiliycota)   quebrada  en  la  provincia  de 

Urubamba,  Dpt.  Cuzco :  sirve  de  lindero 

a  los  distritos  de  OUantaytambo  y  Cla- 
ras. 
PicraNGOTA,   aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  proT. 

Urubamba,  dist.  Maras :  habt.  99. 
Pichloca^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ChnnTi- 

vilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Pichipanipa,  chac.  Dpt..Iiibertad,  prov.y 

dist.  Otusco. 
PicHiPAMPA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Tambo. 
Picliirhua^  distrito  dela  provincia  deAban- 

cay,  Dpt.  Apurimac :  habt.  2,345. 
PicraRHUA,  (v6ase  Pichihua)  pbl.  capital  de 

este  distrito  '  de  la  provincia  de  Abancar, 

Dpt.  Apurimac:  habt.  589 :  dista  de  Abao- 

cay  14  leg.  (78  k.). 
PicnniHUA,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abaa- 

cav,  dist.  Pichirhua. 

Picllis,  rio  tributario  del  PaJcazu  en  los  9* 
54'  9"  lat.  y  77*  19'  9"  log.  a  19^^ 
alt.;  a  las  25^  millas  (46  k.)  de  la  ogb- 
fluencia  de  este  con  el  Mayro,  annqie  & 
rigor  solo  son  12^  en  linea  recta  con  £• 
reccion  al  E.:  desde  dicha  confluendad 
resultante  toma  el  nombre  de  Pachitea  j 
recorre  el  Palcazu  hasta  Iqoitoa  una  ex- 
tension de  256  millas;  la  agnja  varia  7' 
84'  4"  al  E.:  dela  confluencia  del  Pidss 
con  el  Pachitea  hasta  la  confiuencia  ds 
este  ultimo  con  el  UcayaH  hay  50  lef. 
(288^  k.),  de  la  confluencia  del  Pidui 
con  el  Pachitea  al  fuerte  de  San  Eazsoi 
88  leg.  (184  k.)  en  linea  recta,  pasando  pa 
el  cerro  de  la  sal. 

PicliiU)  hda.  mineral  de  plata,  Dpt  1a* 


PICHU 


765  — 


PIED 


cachs,  prov.  Huari,  dist.  San  Marcos: 

habt.  61. 
PicHiu,  est.   Dpt.   Ancachs,   prov.   Huari, 

dist.  San  Marcos :  habt.  124. 
PicHir,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  68. 
Pichiuca,  est.  Dpt.  Apurimao,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Labrama. 

PicHiucA,  aid.  y  hda.   Dpt.    Cuzco,   prov. 

Paucartambo,  dist.  Colquepata:  habt.  127. 

PicmucA,  cerro  al  E.  de  Paucartambo,  Dpt. 

Cuzco. 
Picbiapata^  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahaaylas,  dist.  Huancarama :  habt.  262: 
dista  de  Huancarama  li  leg.  (8  k.) 
Pichiurara ,  aid .   Dpt .   Ayacucho  ,  prov. 

Huania,  dist.  Luricocha:  habt.  266. 
Piclliusa,  aid.  y  hda.  Dpt.  Huanuco,  prov. 

Huamalies,  dist.  Arancay:  habt.  167. 
Pichocsi  6  Pichocc,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Anta:  habt.  16. 
PiehoneSy  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist. 

Tambo  Grande. 
Pichopata,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Caja:  habt.  106. 
PicllOS)  {picho  manojo  de  cebada,  trigo  6 
yerba  Ay.)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Huancayo :  habt.  96. 
PicHOS,  chac.  Dpt.   Lima,   prov.  Yauyos, 

dist.  Laraos. 
PicHos,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Huaribamba:  habt.  464. 
PicHos,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Tambillo:  habt.  97. 
PicHOs,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.    Ongoy:   habt.    169:  dista 
de  Andahuaylas,  14  leg.  (78  k.). 
PicliOymarca,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An- 
ta, dist.  Limatambo. 
Piehuackaii^9  mina  de  plata  al  N.  E.  del 
pueblo  de  San  Luis,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Hauri,  dist.  San  Luis :  ley  de  25  a  400 
mar  cos. 

Picblicail,  (pkichu  las  pestauas  de  los  ojos; 
la  baena  6  mala  fama;  la  punta  de  la  la- 
na  que  se  quita  antes  de  hilar;  especie, 
g^enero  Ay.)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Cbota,  dist.  Tacabamba:  habt.  458  con 
los  de  Tushpon  y  Muspa, 

F  Jclmpainpa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta,  dist.  Arahuay. 


Plchapata,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas, dist.  Huancarama. 

ViiAin-J^iiilinf  (phichuphichude  muchas  ma- 
neras,  colores,  figuras,  especies.  Ay.)  cer- 
ros  nevados  al  N.  E.  de  la  ciudad  de  Are- 
quipa,  y  al  S.  E.  delMisti:  tienen  6670ni. 
alt.,  de  talsuerte  forman  parte  de  la  Cor- 
dillera; pero  separados  de  ^sta  y  del  Mis- 
ti  que  pareoe  que  ellos  y  los  de  Chachani 
hubieran  sido  colocados  artfsticamente 
para  hacer  resaltar  la  hermosura  y  ma- 
gestad  imponente  Misti. 

Pichnpichmii,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito,  dist.  Huacullani:  habt.  65. 

Pichura,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 
dist  Cacha :  habt.  248. 

Pichusa)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ituata. 

Plchusiilyncc,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas;  dist.  Sancos. 

Pichuspanipa^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
La  Mar,  dist.  Chungui. 

Pichusnta,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Chucuito. 

Piehuta,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Huachos  :  habt.  297. 

Pichuy^  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Pamparomas:  habt.  282,  con  los  de 
Chuiran. 

PiCHUY,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Yungay 

Piehuyan^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Yungar. 

Plchuycanclia ,  chac.  Dpt.  Junin,  prov. 
Pasco,  dist.  Chacayan. 

PichnychurOy  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An- 
ta, dist.  Surite. 

Pi^  de  la  campana  6  Clmmbe,  aid.  Dpt.  Lo- 

reto,  prov.  HuaJlaga  dist.   Lamas :  habt- 

82. 
PWde  la  caesta^  chac.   Dpt.   Areqiuipa, 

prov.  Caylloma,  dist.  Sihuas. 
Pilj  DB  LA  cuESTA,  hda.  de  Vina,  Dpt.  y  prov. 

Arequipa,  dist.  Vitor :  habt.  8. 

Piedra^  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Cata- 

caos :  habt.  540. 
Piedra  blanca,  aid.  Dpt.  y  prov.  Taona, 

dist.  Pachia. 
PiEDBA  BLANCA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 

dist.  Chinchao:  se  cultiva  en  ella  mucho 

cafS. 


•  "  ■tt!t;i.j.j^:  ';''"'y 


ti  v 


PIHU 


766 


PILC 


PiEDRA  BLANCA,  hda.  Dpt.  Ajacucho,  prov. 

Parinacochas,  dist.  PuUo. 
PiEDRA  RLANCA,   cliac.   Dpt.   Lima,   prov, 

Canta,  dist.  Araliuay. 
Pieclra  colorada,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hua- 

nuco,  dist.  Chincliao. 

Piedra  coquera,  pascana  cerca  de  la  aldea 

de  Yacango,  en  el  caraino  de  Moquegua 

a  Torata,  a  1867™.  alt. 
Pietlra  grailde,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 
Piedra  grande,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.   y 

dist.  Paucartambo. 
Piedra  grande,  pascana  en  el  cammo  de 

Tacna  &  Puno  6  Bolivia,  a  los  17°  89'  8" 

lat.  y  72°  2'  24"  long. 
Piedra  grande,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Lari. 
Piedra  grande,  aid.  Dpt.   Arequipa,  prov. 

Islay,  dist.  Tambo:  habt.  86. 
Piedra  labrada,  chac  Dpt,  Ancachs.  prov. 

Santa,  dist.  Casma. 
Piedra  liza^  aid.  Dpt.  y  prov.  Junin,  dist. 

Tarma :  habt.  707 :  forma  parte   del  pue- 
blo de  Huasahuasi. 
Piedra  liza,  valle,  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Ate :  habt.  292. 
Piedra  liza,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Otoca. 
Piedra  parada,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lamba- 

yeque,  dist.  Motupe. 

Piedra  parada,  mina  de  plata,  Dpt.  Liber- 
tad, prov.  Huamachuco,  dist.  Santiago 
de  Chuco. 

Piedra  paradI,  paso  del  ramal  de  la  Cordi- 
llera que  divide  los  distritos  de  San  Ma- 
teo y  Yauli;  al  S.  0.  de  oste  tUtimo  pue- 
blo, a  6019m.  alt. 

Piedra  pintadaj  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 
Chancay,  dist.  Paccho. 

Pie^lras  Lai,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 
baca,  dist.  Cumbicus. 

PiEDRAS,  punta  a  los  20**  9'  10"  lat.  y  72° 

84'  long. 
Pijnii  69^-  ^P^*   Tarax)aca,  dist.  Camina;  a 

4200m.  alt. 
PiGA,  quebrada  y  rio  en  el  Dpt.  de  Tarapa- 

ca:   fflcilmente  podria  llevarse   el  agua 

de  este  rio  hasta  la  costa. 
Pihna^  chac.  Dpt,  Lima,  prov,  Yauyos, 

dist.  Laraost 


Piliuan,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hni- 
manga,  dist.  Santiago :  habt.  49. 

PihaaS)  chac  Dpt.  Ancachs,  proT.  G^i. 
tambo,  dist.  Mangas. 

Fihaichis^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hot' 
ras  dist.  Marca. 

Piliuisa^   hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  disL 

Tarma. 
Pila«  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Canti. 
Pilancoilf   chac.   Dpt.    Gajamarca,  pror. 

Contumasa,  dist.  Trinidad. 
Pilancon,  mina  de  plata,  Dpt.  libertai 

prov.   Huamachuco,    dist.  Santiago  ds 

Chuco. 
Pilancon,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pttu, 

dist.  Parcoy. 
Pilancon,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  hiBU, 

dist.  Huancaspata. 
Pilapata,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist  E- 

quillaca. 
Pilar,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesas, 

lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  ftsi. 

Hualgayoc:  ley  200  m. 
Pilar,  hda.  mineral,   Dpt.  Ancachs,  |toT. 

Huaras,  dist.  Becuay. 
Pilar  El,  mina  de  plata  en  el  pneUo  k 

Yauli,  Dpt.   Junin,   prov.  Tarma,  i^ 

Yauli :  ley  60  m. 
PilareS)  quebrada  en  el  limite  eon  la  BeF- 

bUca  del  Ecuador. 
PiL.AREs,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  &t 

Querocotillo :  habt.  20. 
PilaS)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  YanyoB,  S^ 

Omaa:  d  2815m.  alt.  habt.  255. 
Plata  9  chac  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ti- 

yacaja,  dist.  Paucarbamba. 
Pilca^  hda.  Dpt.  y  prov.  Lambaycqne.fii 

Olmos :  habt.  152. 
PiLCA,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  &*• 

Ghincha  Alta. 
Pilcan^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  4i 

San  Buenaventura. 
Pilcaniy  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  fi* 

Layo. 
Pilcaymarcai  rio,  prov.  y  Dpt  Cajamw* 

Pilco^  (phiUco,  rojo,  euceixtlido;  y  tank's 

un  pajarito  de  ese  color,  Q.)  aid.  T^^ 

bertad,  prov.  PacasmMx),  disi  San  Jo* 

PiLco,  est.  Dpt.  y  prov^  Puno,  dist  Aea* 

IMlcocota,  hda.  Dpt^  Puno,  prov.  Lwf^ 

dist,  NunoSf 


''^'( 


if 


PILLA 


767 


PILLO 


Pileo-Chioo,  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Ghallabamba: 
PiIco-|^ande9  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Challabamba. 
Piloohnasi,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Uru- 

bamba,  dist.  OUantaytambo. 
Pilcomayo,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Usicayos. 

PiLcouAYo,  rio  en  la  provincia  Carabaya , 

Dpt.  Puno. 
PiLcoMAYo,  hda.   cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Sandfa,  dist.  Phara. 
Pilcopampa,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Coasa. 
Pilcopata  O  Huasampilla,  rio  que  unido  con 
el  PiJiipiiii  cerca  de  la  hda.  San  Naza- 
rio,  forman  el  Madre  de  Dios,  Dpt.  Cuz- 
co :  tiene  lavaderos  de  oro  y  vetas  en  los 
cerros  inmediatos  :  nace  en  los  nevados 
de  Pucara :  baja  con  rumbo  al  N.  0.  al 
llegar  a  los  cerros  de  Rocco,  Moyoorco  y 
Sayacacralo  varia  al  N.,  y  despues  de  la 
confluencia  con  el  Rocco  se  dirije  al  N. 
E.  hasta  recibir  el  Cosfiipata  &  G75ra-  de 
alt.  y  le  hace  variar  de  rumbo  al  E.  Cuan- 
do  mas  abajo  recibe  las  aguas  del  Que- 
rus,  cambia  su  rumbo  al  N.  corriendo 
snavemente  sus  aguas  hasta  Cofiec,  y 
continlia  hasta  reunirse  con  el  Tono  y 
Piiiipiiii. 
Pelcopata,  hda.  cocal,    Dpt.  Puno,   prov. 

S&ndia,  dist.  Phara. 
PIlC0S,hda.Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya* 

caja,  dist.  Colcabamba :  habt.  98. 
PilCOta,  hda.  Dpt.    Puno,  prov.   Lampa, 

dist.  Nuiioa. 
raeacancha,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Carampoma. 
Pi] pa,  aid.  Dpt.  lea,   prov.  Chincha,  dist. 

Chincha  Alta:  habt.  1,418. 
FilpiebfkC^f  distrito  de  la  prov.  de  Castro- 
vireyna,  Dpt.  Huancavelica:  habt.  1,78G. 

PEL.PICHACA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Castrovireyna,  Dpt.  Huan- 
cavelica: ^4,066in.  alt.:  temperatura  11^ 
&0*  (Enero) :  habt.  212 :  dista  de  Ayacu- 
cho  27  leg.  (150  i  k.). 

^ilJBkyw^Uf  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dis't.  Vitoc  6  Chanchamayo, 

Mllacnsma,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pa- 
llAsea,  dist.  Huandoval. 


Pillahaanif  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca, 

dist.  Pisac :  habt.  72. 
Pillan,  (jfilla  desigual :  la  sobra  de  la  co- 

mida,  6  de  algo.  Ay.)  aid.  Dpt.  y  prov. 

Cuzco,  dist.  San  Sebastian:  habt.  4. 
PiLLAN  6  SanocCj  aid.  Dpt.  y prov.  Cuzco,  dist. 

San  Sebastian :  habt.  G8. 

Pillao,  (debe  ser  corrupcion  de  pill  a.  Ay.) 

pbl.  Dpt.  y  prov.  HuAnuco,  dist.  Chin- 

chao :  habt.  865. 
Pillao,  pbl.  Dpt.   Junin,  prov.  Pasco,  dist. 

Yanaliuanca  :  habt.  575. 
Pillata,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
Pillau,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Ayja. 
Pillco ,  hda.   Dpt.  Cuzco ,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Challabamba :  habt.  40. 
PillcopnquiO}   {pkillco ,  rojo  encendido  y 

tambienun  pajarito  de  este  color.  Ay.)  aid. 

Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,   dist.  Limatam- 

bo :  habt.  58. 
Pillcoccota,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nuuoa. 
Pillcliacaca,  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancaveli- 
ca, dist.  Conayca:  habt.  278. 
PilliaS9  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Lonya :  habt.  96. 
PlUica^  aid.  Dpt.   Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Cujillo. 
Pilliniy  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  Puno, 

prov.  Asangaro,  dist.  Chupa. 
Pillo,  (corrupcion  de  pillu,  corona  0  cierto 

cordon  con   que   los   indios  se  ceuian  la 

f rente)  aid.  yhda.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 

baca,  dist.  Frias:  habt.  477. 
PiLLo,   pbl.  Dpt.   Junin,  prov.   Huaucayo, 

dist.  Chupaca:  habt.  895:  dista  de  Huan- 

cayo,  1  J  leg.  (8  k.). 
PiLLo,  hda.  Dpt.  Huancavelica,   prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Pampas :  habt.  207. 
PiLLo,  hda.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  Ta- 

yacaja.  dist.  Paucarbamba. 

PiLLo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist.  So- 

cabaya. 
Pilloil)  aid.  Dpt.  Libertad,   prov.  Pataz, 

dist.  HuaylUlas. 
PiLLON,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Colquemarca. 
Pillorpata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun*. 

vilicas,  dist.  Colquemarca. 


'»■■ 


I 


PINA 


768 


t»INC 


JNllplnto,  pU.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Accha :  habt.  562. 
Pilluaufly  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 

dist.  Tarapoto :  habt.  9. 
Pilluiiail,  cbac.  Dpt.    Ancachs ,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Chiquian. 

Pilluiil,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Omacha. 

PiLLUNi,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Lari. 

PiLLUNi,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Tisco. 

Pimachiypbl.  Dpt.  Ancachs, prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Acas:  &  6  leg.  (88^  k.)  de  Acas: 
goza  de  un  clima  templado :  abunda  en 
drboles  frutales  :  habt.  168. 

Piiubobamba,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 
vencion,  dist.  Santa  Ana. 

Pimeiitel,  aid.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 
Chiclayo,  dist.  Ccapacmarca. 

PiMENTEL,  puerto  mayor  d  los  6**  50'  25" 
lat.  y  82"*  4*  54"  long,  es  peligroso  por  el 
poco  fondo  del  mar,  la  mucha  reventa- 
zon  y  la  falta  de  abrigo.  El  fondo  es  de 
arena  movediza:  dista  de  San  Jose  1  ^ 
leg.  (8  k.).  Hace  poco  que  se  declar6  ma- 
yor ik  este  puerto,  por  cuyo  motivo  no 
damos  datos  estadisticos. 

Pimpauiareay  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Cangallo,  dist.  Chuschi. 

PimpiUj^OS)  distritodelaprovinciade  Jaen, 
Dpt.  Cajamarca. 

PiMPiNGOs,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Jaen,  Dpt.  Cajamarca. 

Plmpricanea ,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Eecuay. 

Piliahaa,  (ima  mata  de  yerva  que  llaman 
suncho  y  dd  una  flor  amarilla.  Ay.)  aid. 
Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parinacochas,  dist. 
Chumpi:  habt.  286. 

PinahuacollOy  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito,  dist.  Juli. 

Piiiahuasi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras dist.  Independencia. 

PiuaueoUy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Parcoy:  dista  de  Parcoy  J  leg. 
(1  i  k). 

Piua-piiia^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia, 
dist.  Cuyucuyo. 

Pinaqtte,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ajoyani. 


Plnaya^  lida.   Dpt.  Puno,  prov.  Lampft, 

dist.  Ayaviri :  habt.  7. 
Pn^AYA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist 

Cabanilla. 

Piiiaypampa)  est.  Dpt.  Junin,  prov.  la- 

ma,  dist.  Acobamba. 
Piuca,  hda.  Dpt.  Cuzco,    prov.  Canchis, 
dist.  Checcacupi:  habt.  88. 

Piucabuacho,  est.  y  hda.  Dpt.  Apariav. 

prov.  Aymaraes,  dist.  Chailhuanca:  habt 

21. 
Piucahuasi,  hda.  Dpt.  Cuzco,  pror.  AbU, 

dist.  Limatambo. 
Plliccaca^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cliunvi- 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 
Pinccoro,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes, dist.  Chapimarca.. 
Pinco,  chac.   Dpt.   Ancachs,  prov.  y  diit 

Santa. 
PiNco,  (el  madero  largo  que  corre  por  li 

cumbre  de  moginete  en  donde  se  jontui 

los  maderos  del  tejado.  Ay.)  ali  D^iC 

Apurimac,  prov.  Aymaraes,  dist.  Cola- 

bamba :  habt.  200. 
PiNco,  chac.  Dpt.  Cuzco,    prov.  GlmnviTil- 

cas,  dist.  Ccapacmarca. 
Pincobambay  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ai- 

dahuaylas,  dist.  S.  Ger6nimo:habtl^ 
Pincopanipa 9    chac.   Dpt.   Cuzco,  pro^- 

Chunvivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Plncopata,  chac  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qu- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Plncoi'accra ,  hda.    Dpt.    Huancavehei. 

prov.  Angaraes,  dist.  Acobamba. 
Pinoos,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangiib. 

dist.  Totos  :  habt.  95. 
PiNCOS,  aid.  y  hda.   Dpt.   Apurimac,  prc^- 

Andahuaylas,  dist.   Huancarama:  b^ 

854:  dista  de  Lima  140  leg.  (827  k.':  4^ 

Argama  8  (16  ^  k.);  de  Andahnaylas^i 

(88  k.);  de  Huancarama  4  (22  k.) 
PillCOStambo,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.Cbis 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
PincotO)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cat 

gallo,  dist.  Chuschi. 
Pincoy,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  CbffliT- 

vilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Pilicaeallay  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  U- 

can  as,  dist.  Huacana. 
Plncullaiii)  est.  Dpt.  y   prov.  Podo,  ii 

Cabana. 


!*11l 


PING 


—  769 


PINT 


m^  'f 


Pincani,  Ma.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Saucos. 
Filicusca,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahnaylas,    dist.   Huancarama :  dista  de 

Huancarama,  2  leg.  (11  k.) 
Piucha^  (acequia,  albanal.  Ay.  y  Q.)  pbl. 

Dpt.  Ancachs,  prov.    Cajatambo,    dist. 

Cbiquian. 
PiNCHA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

mauga,  dist.  Acosvincbos. 
Piuchaea,  chac.  Dpt.   y  prov.  Lima,  dist. 

Carabayllo. 
Pinehtfll,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Htfa- 

ras»  dist.  Pampas. 
PillChayo  6  Pinclwyo,  pbl.  Dpt.  Arequipa, 

prov.  Caylloma,  dist.  Cabanaconde  :  habt. 

144. 
PineheS)   (debe    ser  corrupcion  de  pincha 

acequia,  albafial,  Q.  y  Ay.)'  pbl.  Dpt.  Lo- 

reto,  prov.  Alto  Amazonas,  dist.  Andoas, 

A  la  orilla  derecha  del  Pastasa,  y  eu  la 

confluencia  de  ^ste  con  el  Hiiallaga,  habt. 

(en  1814)— 50. 
Piiichimuro,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Quispicanchi,  dist.  Ocongatc. 
Pinehin,hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Huamanguilla. 
Pineiiina,  hda.  Dpt.  Cajamai'ca,  pro  7.  Jaen, 

dist.  Colasay. 
PiN'CHiNA,   chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Gcapacmarca. 
Piiichipauipa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  Tambo. 
Piliehis,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  y  dist.  Mo- 

yobamba, 
PilldoC)  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Callaync. 
Piiidnc,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Ocalli:  habt.  58. 
PiligO,  (corruccion  de  piuco,  Q.;  v^iso  pinco) 

est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist.  Caja- 

bamba. 
PilifCObaiilbay  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Chota. 

Piij$?ola,  aid.  Dpt.    Piura,    prov.   y  dist. 

Ay  abaca:  habt.  822. 
PinHSrollO)  {pincollo  flauta  de   hueso.    Ay.) 

stld.  y  est.   Dpt.   Libertad,   prov.  y  dist. 

Pa.taz:  dista  de  Pias  1  leg.  (5  J  k.) 
Pinguev^jj  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 

dist'  Panao. 


Plnpiilluni,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Cabana. 
Piiij^'ayo,  (corrupcion  de  piiicolloy  &ATxia,  iQ 
hueso.  Ay.)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Sihuas :  habt.  800. 
PililniireO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Acas. 
Piilicre,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Acas. 
Piuiseaiicha,  (lugar  donde  se  habla  mucho 
Ay.)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.   Jauja,  dist. 
Aypata :  habt.  861. 
Pinita,  aid.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Canas,  dist. 

Coporaque. 
Piiiito,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallasca, 

dist.  Corongo. 
Piiijina,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Pinlachi,  hda.   Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba. 
Pino,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Surco; 
Pino,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 
bamba .  habt.  24. 
Pino,  hda.  de  caua,  Dpt.   Arequipa,  prov. 

Islay,  dist.  Tambo. 
Pinoealla,  est.  Dpt.  Apurimac.  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Haquira. 
Pinqaill^  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras 

dist.  Parai'in. 
Pilira^  chac.  Dpt,  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Lajas. 
PiNBA,  distrito  de  la  provincia  de  Huama- 

llies,  Dpt.  HuAnuco :  habt.  8,596. 
Pinra,  pbl.  capital  de  este  distrito  de    a 
provincia  de  Huamalies,  Dpt.  Hudnuoo : 
habt.  576. 
Pilisa^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas, 

dist.  Chamaca. 
Piusi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Chiquian. 
Pintados,  mina  de  alumbre,  Dpt.  Tarapa- 
cA,  dist.  Pica:  ley  75  y«:  dista  de  Pica  8 
leg.  (44i  k.) 

Pintalani,  hda.   Dpt.  Tacna,  prov.  Ari- 

ca,  dist.  Codpa :  dista  de  Arica   14  leg. 

(78  k.). 
PintOy  {pinta  anzuelo;  pinto  cafia  brava.  Q.) ; 

phinta  poco.  Ay.)  est.  Dpt.  Loreto,  prov. 

Alto  Amazonas,  dist.  Jeveroa. 
Pinto,  mina  de  oro  y  plata  en  Ninobamba, 

Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huamanga. 

97 


IM 


m 


vf] 


t 


■-;  :m 


vfi 


.1- 


PIRI 


—  770  — 


PIQU 


Piutobaniba,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ciizco,  prov. 

Couvencion,  dist.  Santa  Ana:  habt.  677. 
PiNTOBAMBA,  hda.   Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 

vencion,  dibt.  Hiiiro:  habt.  50. 
Pilitouiuya,   (no  de  cauas  bravas  Q.;  6  rio 

poco  escaso.  Ay.)  rio  tributario  del  Hua- 

Uaga  por  la  izquiorda,  prov.  Paucartambo. 

Dpt.  Cuzco. 
Pilltor)  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Bagua:  habt.  8. 
Piuto^9  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Sabaudla. 
Piuuelltt)  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Toro. 
Piuusnia,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Chuquibamba. 
Piuyoc,  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Chiquian. 
PiSacollo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Layo. 
Financay,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta :  habt.  108. 
Plfiilpa,  {pina  iracundo,  bravo.  Q. ;  los  di- 

jes  6  coralea,  conchas  etc.  que  se  cuelgan 

las  ftiugeres  al  cuello.  Ay.)  aid.  Dpt.  y 

prov.  Tacna,  dist.  Locumba:  habt.  46. 
Pinapaiupa,  hda.   Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  Bagua. 
Pi'^APAMPA,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Finaraiii)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 
bana. 
PlnaS)  (esclavo  cogido  en  guerra;  bravo, 

fuerto,   iracundo  Q.)   aid.  Djit.   Loreto, 

prov.  Huallaga,  dist,  Tingo  Maria:  habt. 

24. 
PiSas,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dirt.  Jamaica :  habt.  46. 
Pineiro,  roca  d  los  13«  52'   50"  lat.  y  78^ 

47'  54"  log. :  en  pleamar  es  muy  peUgrosa 

porque  no  se  yL 

Pinipini,  (corrupcion  de  pinipini  hablador, 
parlero.  Ay.)  rio  tributario,  6mejor  dicho 
forma  con  el  Tono  el  Madre  de  Dios:  na- 
ce  6  leg.  al  0.  del  cerro  Apucanahuay,  y 
cor  re  paralelo  con  el  Tono,  del  cual  lo  se- 
parauna  cadena  de  cerros  de  ^  leg.  de  an- 
cho:  es  torrentoso  y  sus  aguas  tienc  un  co- 
lor verdo  amarillo:  el  punto  de  su  reunion 
con  el  Pilcopata  estd  a  los  12^  41'  45"Iat. 
y  73*  48*  88"  long.  (Gohring)  y  i  570m.  alt. 


varicion  magnetica  ll**  al  E.:  c^rca  jeU 

confiuencia,    su  aucho  es  de  180o>.  en 

tiempo  de  seca, 
Pinouate,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dk 

Ate:  habt.  12. 
Pinos,  pbl  Dpt.  Lima,  prov.  Yanjos,  disL 

Laraos  :  a  8,666m.  alt. :  habt.  204. 
Piaotiay  laguna  en  los  altos  de  Fati,  Dpi. 

y  prov.  Arequipa. 
Pinotora*  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cliimn' 

vilcab,  dist.  Ccapacmarca. 
Pioc,  aid.  y  est.  Dpt.    Juuin,  prov.  y  dist 
*  Tarma. 
PioehocO)  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist 

Pomabamba. 
Pion,  distrito  de  la   pro\incia  de  Choti, 

Dpt.  Cajamarca:  habt.  778. 
Pion,  pbl.  capital  de  este  di:3trito  de  la  pn>- 

vincia  de  Chota,  Dpt.  Cajamarca:  bal^ 

128. 
Pion,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ha&ns, 

dist.  Pampas. 
Plpanl,  chac.   Dpt.   Lima,  prov.  Chancij. 

dist.  Huacho. 
Pi]H>S,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  CLacfaa- 

poyas,  dist.  Soloco :  habt.  26. 
Pique^   chac.   Dpt.   Lima,   prov.  Yaaji». 

dist.  Laraos. 
Piquelliuanca ,  chac.  Dpt.  Junin,  proT. 

Pasco,  dist.  Huariaca. 
Piqnena,  rio  que  se  supone  ser  uno  d«  los 

brazos  que  forman  el  rio  Tigreyaco. 
Piqueaos,  mina  de  plata  en  Hiiactajijii 

Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquique. 
Piques,  hda.  Dpt.  Huaucavelica,  ?«>▼•  !*• 

yacaja,  dist.  Anco:  habt.  50. 
Piqai)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Enam- 

dist.  Yungar. 
Piquijaca,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jao. 

disfc.  San  Felipe. 
Piquilkuaca,  hda.  Dpt.  Juniu.  prov.  Pfc- 

CO,  dist.  Huariaca:  dista  de  Pasco  7  kg. 

(89  k.);  de  Huariaca  ^  (3  k.). 
Piquillay,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  C» 

desuyos,  dist.  Yanaquihua. 
Piquimacliay^  chac.  Dpt.  Apnrimac,  jb^- 

Abancay^  dist.  Curahuasi. 
Piquipata,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuics.  pw- 
Gonvencion,  dist.  Santa  Ana:  hal>^  ^* 
PiquitainbOy  hda.  Dpt.  y  prov.  Enia» 
dist.  Chinchao. 


PIRC 


771  — 


PIRI 


Pifoitiri)  rio  tributario  del  San  Gavan; 
Dpt.  Puuo,  prov.  Carabaya:  bus  arenas 
estdn  llenas  de  oro  y  tiene  varios  lavade- 
ros. 

PIra,  (el  que  tiene  pintada  la  cara  y  el  cuer- 
po  con  eangre  de  animal  sacrificado;  6  el 
actode  pintarse  asf.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaras,  dist.  Pampas:  estd  situado 
en  una  mesetad  8,546ni.  alt.;  es  escaso  de 
agua:  dista  de  Huaras  6  leg.  (88|  k.): 
habt.  547. 

PiEA,  est.   Dpt.   Lima,   prov.    Huarochiri, 

dist.  San  Lorenzo  de  Qainti. 
.Tiracciipitay  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghun- 

vivilcas,  dist.  Velille :  habt.  49. 
Piracocllil,  ciiac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Mayoc. 
JMractania,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Acas. 
PJracncus,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huaylliicayan. 
I*iramide  tie  EjiptOj  mina  de  plata  al  S. 
0.  del  pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov. 
Tarma,  dist.  Yauli:  ley  50  m. 
PlraucllO,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 

11a,  dist.  Viraco:  habt.  11. 
Pirapataj  bda,  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya, dist.  Ituata. 
PlrCrt,  {pared  Q.  y  Ay.;  las  hojas  de  los  drbo- 
les  6  yerbas  Ay.)  est.  Di)t.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Ticllos. 
PiBCA,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.   Canta,  dist. 

Atavillos  Altos :  habt.  489. 
PzBCA,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parinaco- 

chas,  dist.  Pausa :  habt.  26. 
Pebca,  cbac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 

dist.  Santa  Lucia. 
PzBCA,  quebrada,  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Parnro. 
PmcA,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Paru- 

ro:  babt.  149. 
JPfrealluasl)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Ijampian. 
Pfrea  niojada,  bda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

liuya,  dist.  Bagua:  habt.  14. 
PiBCAPATA,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Carhuamayo:  habt.  54. 
Fireapatliy  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Omucha. 
JWrcajj    est.   Dpt.   Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Lluxupa:  habt.  122. 


Pircaypata,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Pisoobamba. 
Pircos,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 

mabamba. 
PlreulU)  aid.  Dpt.  y  prov.  Hud.nuco,  dist. 

Aguamiro, 
PlrCj  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Uru- 

bamba,  dist.  Ollantaytambo :  habt.  99. 
PiRE,  chac.  Dpt  Arequipa,  prov.y  dist.  Union. 

Pireiiqqiiesliua,chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Mara. 
Pirliua^  (trox  6  fabricarla.  Q.)   chac.  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Ambar. 

PiRHUA,  laguna  represada  para  aumentar  las 

aguas  del  Bimac,  a  4866iu-  altura:  super- 
acid 11,916m.;  volumen  600000;  fondo  5m. 

PiRHUA,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.   Cayllo- 

ma,  dist.  CaUalli. 
PiRHUA,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Tisco. 
Pirhnabaiuba^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Chilia. 
Pirlmalle,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Viiiac. 
Plrliuani,  est.   Dpt.  Puno,  prov.   Sandia, 

dist.  Quiaca. 
PiRHiiANi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asiingaro, 

dist.  San  Jos^ :  habt.  6. 
Plrhua-pirhiia,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 

nas,  dist,  Layo. 
Plrliuasb,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Yiingay:  dista  de  Yungay  J  leg. 

(1  i  k.)  al  N.  0. 
PiRHUASH,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Huayllacayan. 
Pirliuayoc,  hda.  Dpt.  Huancavehca,-  prov. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  89. 
Piri,  (especie  de  perdiz.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  y  dist.   Urubamba,  &  la  oriila   del 

Urubamba,  a  2.809m.  alt.  temperatura  17* 

d  las  6li.  a.  m.  (Febroro.) 
Piriacaiicliaf  chac.  Dpt.    Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Recuay. 
Piriainarca^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Velille. 
Piriapucara,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Au- 

dahuaylas,  dist.  Huancarama:  habt.  24. 
Piripuyllaiii,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Piris,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dial. 

Chavin. 


r 


t 

H- 


1'% 


V 


-•    "    > 

4:    t 


PIRU 


—  772  — 


PISA 


PirOf  est.  y  aid.  Dpt.  Hudnuco,  prov.  Hua- 
malies,  dist.  Huacrachuco:  liabt.  148. 

PiRo,  hda.  Dpt.  Aroquipa,  prov.  Union,  dist. 
Cotahuasi. 

Firos,  tribu  de  salvajes  que  habitan  el  Uca- 
yali,  y  los  mismos  qne  en  las  mon tanas 
del  Cuzco  se  llaman  Chontaquiros  y  en 
otras  partes  Sirimincbes :  es  la  tribu  mas 
guerrera,  mejor  configurada  y  de  mas  in- 
teligencia:  comercian  con  los  pueblos  ve- 
cinos  en  cera  y  otros  articulosque  re- 
cojeu  en  la  montaiia.  Su  dialecto  es  dis- 
tinto  de  los  de  otras  tribus  y  tiene  la  par- 
ticularidad  de  que  todos  los  nombres  de 
las  partes  del  cuerpo  humano  principian 
con  una  misma  letra,  cuyo  sonido  es  igual 
al  de  la  doble  v  (w) ;  se  perforan  el  carti- 
lago  de  la  nariz  para  colgar  una  especie 
de  patena  de  plata  que  cubre  parte  del 
labio  superior. 

Pirpiy  chac.  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Huaras, 
dist.  Marca. 

Pirqiie  eiiico^  bda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
San  Sebastian :  habt.  6. 

BiRQUE,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 
Sebastian :  habt.  3. 

PfRQUE,  pbl.  Dpt.  Cuzco;  prov.  Acomayo, 

dist.  Eondocan:  habt.  518. 
Pirubiuuba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Acomayo. 

Piruiiayoc  6  IHruyoc,  chac.  Dpt.  Ancacha, 
prov.  Cajatambo,  dist.  Gorgor. 

PinistOy  est.  y  aid.  Dpt.  Huanuco,  prov. 
Huamalies,  dist.  Huacaybamba:  habt.  185. 


Pisa,  (pisl  poco,  pequeno,  falto  de  algo.  Q.)est 
Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma.dist.LliIH. 
PLsac*  distrito  de    la  provincia  de  Cala 
Dpt.  Cuzco:  habt.  4,713. 

Pisabaya^  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  CoU 
bambas.  dist.  Mara. 

PisAc,  (Ppinara  cierta  perdiz  Ay.)  pbl.  ca- 
pital de  cste  distrito  de  la  prouocia  de 
Calca,  Dpt.  Cuzco  ;  a  3,018m.  alt.  En 
los  cerros  que  la  dominan  existen  las  nii- 
nas  de  un  monumento  de  los  Incas  cnno- 
cido  con  el  nomhrede  I ntihuactanaiUimfi. 
18°  80'  a  las  12  m.  (Mayo):  habt.  m: 
dista  del  Cuzco  4  leg.  (22  k.) 

PlsacoUo^minade  plata  en  la  prov.  de  P&ri- 
nacochas:  a  14  log.  (78  k.)  de  Parinacochss. 

Pisacoiua,  distrito  de  la  provincia  de  Cba. 
cuito,  Dpt.  Puno:  habt.  1,442. 

PiSACOMA,  pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt 
Puno,  prov.  Chuouito. 

PiSACOMA  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chncniie. 
dist.  Pisacoma :  habt.  43. 

Pisacona^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Aeon. 

PlsacsaeilO,  rio  en  la  provincia  de  Arie*: 
nace  en  la  cordillera. 

Pisagma,  {pm  escaso,  Q.;  agna,  CastellMol 
punta  a  los  19°  34'  30"  lat.  y  72-  37'  54 
long.:  esta punta  forma,  por  el  Snr,  la  U- 
hia  Huaina  Pisagua. 

PisAGUA,  puerto  mayor  a  los  19°  36'  80 "  lat 
y  72°  38'  8"  long.  (Dpt.  Tarapaca):  la  p 
blacion  es  pequeiia  y  miserable:  por  e^ 
puerto  80  embarca  gran  cantidad  de  sfli- 
tre,  que  es  el  liaicocomercio  que  le  da  nifc 


MOVIMIENTO  MARlTIMO    DEL    PUERTO   DE   PISAGUA. 


AJJOS. 


CLA8E 


1874. 


1875. 


1875. 


Buques. 
Vapores, 
Botes.... 

'Buques. 
Vapores 
Botes..., 

Buques. 
Vapores 
Botes... 


ENTBADAS. 


SALIDAS. 


IS' urn. 

Tonclndtts. 

1 

1 

NfiH. 

145 

455 

0 

67,085 

458,110 

9 

5,134 
4 

141 

455 

8 

168 

318 

1 

73,758 
816,e.26 

2 

2 

3,311 

4 

156 
314 

• 

97 
263 

42,991, 
254,607 

3,293 

96 
263 

» 

f 

• 

1 

H.  TOM^l 


69,519^      • 
458,110'     5.5*» 
181  .^ 


70,1131 
298,002 


43,049 
254,607 


« 

J 


3^ 


PISG 


—  773  — 


PISC 


PBODUCTO  DE  LOS  DEKECHOS  DE  LA  ADUANA. 

1870- 30,371 

1871  143,953 

1872  197,252 

1873  235,399 

1874  147,216 

1875  146,737 


DISTANCUS  FOB  MAK  DEL  PUERTO  DE  PISAGDA. 


A  Camarones. . 

A  Arica 

&  Mejillones 
a  Iquique.... 

a  MoUe 

a  Patillos.... 


Millas  n^uticas. 
25 
70 
15 
66 
42 
66 


PisAGUA,  bahia  ;  formada  por  la  pirnta  de 
este  nombro :  su  fondo  es  de  6  a  10  bra- 
zas ,  entra  en  esta  bahia  un  riacliuelo  en 
ciertos  meses  del  ano  y  despiies  se  seca. 

PiSAGUA,  quebrada,  que  termina  en  el  puer- 
to  de  este  nombre  y  que  viene  desde  la 
Cordillera. 

PiSAGUA,  mina  de  cobre,  Dpt.  Tarapacd, 
dist.  Pisagiia :  ley  20  7,. 

PiSAGUA,  distrifco  de  la  provincia  6  Dpt.  Ta- 
rapacd :  habt.  2,867 

PiSAGUA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  0  sea    Dpt.    Tarapaca ;  habt. 
1,199:  dista  de  Oruro  (Bolivia)  97  le^ 
(540  k.) 

Pisafiniailt  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 

lla,  dist.  Orcopampa :  habt.  186. 
Plsaiia,  Puerto,  Dpt.  Loreto,  prov.  Plualla- 
ga,  dist.  Ongon,  un  poco  abajo  de  la  con- 
fluencia  del  rio  Mixiollo  y  como  a  4  leg. 
(22  k.)  de  Tocache:  habt.  24. 
PisANA,  aid.  Dpt.  Loreto,   prov.  Huallaga, 
dist.  Ongon :  habt.  87. :  situado  cerca  de 
1a  confluencia  del  Mixiollo  con  el  Hualla- 
ga en  el  lugar  en  que  existio  el  pueblo  de 
Pampa-hermosa:  el  pueblo  esta  un  poco 
mas  arriba  del  lugai-  que  birve  de  puerto 
en  el  Huallaga. 

Pj^atflrac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Restauracion. 

PiSCih  {Piwa  pordiz  grande.  Q.)  chac.  Dpt. 
Arequipa,  prov.  Union,  dist.  Cotahuasi. 


^n  este  aflo  ae  d©^lAr6  paerto  m^jor. 


Piseacht  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov.  Hua- 
ras  dist.  Pampas. 

PLseahiinca,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  ydist. 
Saiidia. 

Piscaii,  aid.  Dpt.   Piura,  prov.   Ayabaca, 

dist.  Chalaco. 
Pjscaiia,  est.  Dpt.  Arequipa,   prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tisco. 
Piscapae^lia,  (arroyo  de  las  perdices  Q.) 

cerro  nevado  de  la  cordillera  nevada  en 

el  limite  de  las  provincias  de  Huari  y  Ca- 

jatambo,  Dpt.  Ancachs:  de  este  nevado 

nacen  los  rios  Pativilca  y  Puccha. 
PiscAPAcciiA,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Aquia:  a  4  leg.    (22  k.)  de 

Tallanga. 
PiscAPACcHA,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Chiquian. 
Pisccapuqnio,  (manantial  de  las  perdices. 

Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist. 

Pampamarca:  habt.  87. 
PisccAPUQuio,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Piseara,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.   Canta, 

dist.  Huamantanga. 
Pisces,  chac.  Dpt.  Huaucavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist  Julcaraarca:  d6  leg.  (88^  k.) 

de  Huanta. 
Pic^*lri,  est.  Dpt.  Huaucavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Acobamba. 
Piseoos,  est.   Dpt.  y  prov.  Huaucavelica, 

dist.  Acoria:  habt.  84. 
Pisc^otnna,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huanta. 
Pisccoyaeu,  (agua  de  perdiz.  Q.)  aid.  Dpt. 

Junin,  prov.  y  dist.  Huancayo:  habt.  84. 
Pisco,  (piJico  6  piscv  ave  6  pfljaro.  Q.)  bahia 

formada  por  1%  isla  de  San  Gallan,  la  pe- 

m'nsula  de  Paracas  y  la  prolongacion  de 

esa  costa. 

Pisco,  rio  Uamado  tambien  Chunchanga: 
desemboca  en  el  mar  A  2  i  millas  al  N. 
del  puerto :  en  el  verano  trao  gran  caudal 
de  agua,  pcro  en  algunos  meses  del  in- 
viemo  disminuye  considerablemente:  na- 
ce  en  un  ramal  de  la  Cordillera  de  Cas- 
trovireyna;  toma  su  rumbo  al  0.  y  reci- 
be  a  pocas  leguas  abajo  de  HuaytarA  las 
aguas  de  otro  rio  que  nace  del  mismo 
ramal,  pero  mas  al  N.;  ambos  formaa  el 
^ue  se  denoflwift  Chuochanga. 


PISC 


—  774  — 


PISC 


PJSCO,  (antiguamente  San  Gallan)  puerto 
mayor  a  los  IS^  42'  40"  lat.  y  78«85'  14" 
long.  No  ofrece  abi'igo  contra  las  mare- 
jadas  y  vientos  quo  soplan  con  fuerza  y 
que  se  llaman  Pararas  ;  tiene  un  muelle 
excelente  sobre  colamnas  de  fierro.    No 


debe  confnndirse  el  puerto  oon  el  paellD 
que  esta  como  2  millas  mas  al  intenar: 
desde  el  puerto  parte  el  ferrocarril  que 
vd  hasta  lea.  For  este  puerto  se  expor- 
tan  los  produotos  de  laa  provs.  delet,; 
algunoB  d.e  laa  de  Huaucavelicaydeotzu. 


EXPORT ACION    DE    LOS    PRINCIPAL fSS    ARTIcULOS    POR    EL    PUERTO    DE    PISOO. 


ARTICULOS. 


Peso 
6  medida. 


Aguardiente 

VinoB 

Algodon 

Azucar 


quintales 


1802 


15,718 

8,866 

15,055 


1803 


18,706 
11,082 
10,069 


1804 


1865    ! 


18iC 


129,7781  97W 

63,696-  45,511 

16,208|  12,209 

87,864^  25,955 


MOVIMIBNTO    MARlTIMO    DEL    PUERTO    DE    PISCO. 


Al^fOS. 


1874 


1876 


OLA8E 

de  embaroaeloa. 


Buquee.. 
Vapores, 
, Botes 


Buques.. 
Vapores. 
Botes.... 


1876 


{Buques.. 
Vapores. 
Botes... 


ENTRADAS. 


N 


61 

866 

72 

70 

429 

16 

84 
119 

7 


Taaelad 


18,090 

400,900 

506 

11,400 

546,710 

176 

6,422 

249,986 

48 


n 


PaHaceros. 


6,878 
28 

» 
6,600 
10 


8,144 


SALIDAS. 


Ni 


61 

866 
70 

67 

428 

20 

29 

119 

6 


18,090 

400,900 

498 

11,030 

545,910 

174 

6,008 

249,936 

84 


5.797 


^.^ 


dO,iil 


PRODUOTO  DE  LOS  DERECHOS  DE  IMPORT  ACION 
POR  LA  ADUANA  DE  PISCO. 

Ados.  Soles. 

1867  5,4C4 

1868  25,949 

1869  28,974 

1870  85,142 

1871 89,515 

1872  66,508 

1878  81,887 

1874  81,997 

1875  87,910 


DISTANCIAS  POR  MAB  DEL  PUEBTO  DE  1000. 

AlCaUao 110 

d  Payta 610 

a  Islay MO 

d  Arica 477 

a  Iquiqne 5fiS 

Pisco,  provincia,  algunos  11ft.nriAn  ml  aqc» 
piamente  d  la  provinoia  de  Gbincha. 

Pisco,  distrito  de  la  provineia  de  Qiincbk 
Dpt.  lea :  habt.  6,682:  ^ 

Pisco,  Villa,  capital  del  distcito  da  Fm} 


\ 


PISC 


776 


PISQ 


dela  proviucia  de  Chiiicha,  Dpi.  lea: 
habt.  8,182:  temperatura  29^  50'  d  las  4. 
45.  p.  m.  (Euero):  dista  de  Tambo  Mora 

6  leg.  (28  k.). 
Pirico,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubamba, 

dist.  OllaDta^i^ambo. 
Pisco,  est.  Dpt.  y  prov.   Puno,  dist.  Acora: 

habt.  88. 
Pisco,  pbl.  y  chac.  Dpt.   Aiequipa,   prov. 

Castilla,  dist.  Yiraco. 

Piseobaillba^  distrito  de  la  provincia  de  Po- 

mabamba,  Dpt.  Ancachs.  habt.  18,815. 
PiticoBAMBA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Pomabamba,  Dpt.  An- 
cachs. El  nombre  primitivo  de  este  pue- 
blo debi6  ser  Piscu-pampa  que  quiero  de- 
cir  llanui-a  de  pajaros  :  i  8,405ni.  alt.: 
habt.  2,159 :  dista  de  Pomabamba  3  i  leg. 
(19  k.). 
PiscoBAMBA,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Au- 
dahuaylas,   dist.    Ocobamba:   habt.    69: 
dista  de  Ocobamba  6  leg.  (28  k.);  de  An- 
daiiuaylas  4  leg.  22  k.) 
^     PisCohuatO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 
cartambo,  dist.  Caycay. 
Piscopttiupfl/ald.  Dpt.  Arequipa,prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Chuquibamba:  habt.  68. 
^    PiSGopata)   hda.  Dpt.  Cuzco,   prov.   Uru- 
bamba, dist.  Maras. 
Piscopina,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
PiSCOS,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.   Trujillo, 

dist.  Ascope:  habt.  71. 
Piscos^  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 
ba, dist.  Parobamba:  habt.   297:  dista  de 
Pomabamba  8  leg.  (16  ^  k.) 

*  Piscos,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dint. 
^       Chacas. 

PlHcos,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja,  didt.  Paucarbamba:  habt.  88. 

*  Piscos,  hda.  Dpt.   y  prov.   Huancavelica, 

dist.  Acoria. 

Piscoto,  chac.  Dpt.   Lima,   prov.    Cauta, 

dist.  Huamantanga. 

JPlSCOt'Una)  aid.    Dpt.    Ayacucho,    prov.  y 

dist.  Huanta:  habt.  251,  con  los  de  Ipchi- 

ca  6  Xmpas. 
PiSCOy«5  hda. Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

>-'     raes,  dist.  Tapayrihua. 

f^  PLscuy,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Huay- 

f'     las,  dist.  Yungay. 


Pisli,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas. 
dist.  Pueblo  Libre. 

Pisha,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Santiago. 

Pishahaa)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Carampoma. 

Pishan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Independencia. 

Pisliapf  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Yungay:  8  leg.  (16 J  k.)  al  S.  E.  de 
Yungay. 

Pislicohuaiiuill,  (matador  de  pajaros  Q.)  ra- 
mal  en  la  cordilleja  que  separa  las  aguas 
del  Marauon  de  las  que  van  al  Huallaga 
entre  los  departamentos  de  Loreto,  la  Li- 
bertad y  Amazonas.  El  fiio  que  se  siento 
en  esta  region  es  tan  excesivo  que  no  pue- 
de  vivir  ninguna  ave. 

PiSHcoHUANUNi,  cewo  de  la  cordillera  cerca 
de  Chachapoyas. 

Pishcncunca)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Recuay. 

Pislicuyaeu,  (agua  de  pajaros)  aid.  Dpt. 
Loreto,  x)rov.  Huallaga,  dist.  Saposoa: 
habt.  476. 

Pishuabuinco 9  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 
Canta,  dist.  Ai'ahuay. 

Pisig^a^  {pMi  poco  Ay.)  riachuelo,  Dpt.  y 
prov.  Tacna,  dist.  Locumba :  dista  de  Ta- 
rapaca  87  leg.  (1^06  k.);  deSitana  2  (11  k.): 
este  rio  cstd  cerca  del  limite  con  Bolivia. 

PisiGA,  aguada,  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist* 
Locumba. 

PisiliOlli,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 

cuito. 
PisO)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taya- 

caja,  dist.  Mayoc :  habt.  88. 
PiiiiOiiayuiyoc,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 
vencioii,  dist.  Sauta  Ana :  habt.  2. 

Pisqili,  (debe  ser  corrupcion  de  ppiscu  ha- 
cerse  grietas  Q.)  rio  tributario  delUcaya- 
U  por  la  orilla  izquierda  eutre  los  rios 
Aguayha  y  Mauoa,  os  navegable  en  casi 
todo  su  curso:  nace  en  los  cerros  que  cor- 
ren  al  E.  del  Huallaga. 

Pi>i4Uicoclia5  (laguua  con  grietas.  Q.)  pbl. 
Dpt.  Apurimac,  prov.  Aymaraes,  dist. 
Challhuanca. 

Pesquiciocha  6  Fesquiccochay  aid.  y  hda.  Dpt. 
Cazco,  prov.  Chunvivilcas,  dist.  Livitai* 
ca:  habt.  167. 


j»^ 


1 


PITI 


776 


PIUR 


Fistae-liuain,  aid.  Dpt.  y  prov.  Huauuco, 

dist.  Agaamiro:  dista  de  Huhduco  10  leg. 

(89  k.) 
Pisrt:ala,ald.Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist.  Tara- 

ta:  dista  de  Tacua  26  leg.  (145  k.)  de  Ta- 

rata  8  leg.  (16  k.) 
Pisti)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.   Ayma- 

raes,  dist.  Soraya. 


Pitobaiubay  {pUu  par  Q.;  plUia  d  topo^i  il- 
j&ler  con  que  las  in  lias  prenden  saminio 
en  el  hombro;  ppitn  el  cuero  que  se  na 
entero  del  pescaeso  del  camero  ek.  At.) 
aid.  Dpt.  Pauo,  prov.  Lampa,  dial.  Ma- 
cari. 

PltomolillO.  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Auta. 


PisTi,  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov.   Anta,  dist.  r  Pitqiie,  aid.   Dpt.  Arequipa,  prov.  Uakn, 


Limatambo :  habt.  42. 
PlKtUui,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 

dist.  Putina. 
Pisubaillbfl)  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Pi8npai*ail,  chac  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Huancayo. 
Pisiiqnia,  distrito  de  la  provincia  de  Luya, 

Dpt.  Amazonas :  habt.  509. 
PisuQUiA,  pbL  capital  del  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Luya,  Dpt.  Amazonas. 
PisuQUiA,  hda.  Dpt.   Loreto.   prov.   Luya, 

dist.  Pisuquia. 
PisiU'a,  punta  A  5°  48'  25"  lat.  y  83°   2*2' 

14"  long. 
PisiirO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

dist.  Ccapacmarca. 
PitaJllia,  {pita  de  una  vcz.  Ay.  hilo  delgado 

Q.;  hua  intergeccion  del  que  concede  Ay.) 

pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangallo,  dist. 

Colca :  habt.  180. 
Pitaliua^i  9   chac.   Dpt .    Arequipa ,   prov. 

Union,  dist.  Cotahuasi. 
Pitajaya,  mina  de  plata  a  8j  leg.   (48  k.) 

de  Taquilpon,Dpt.  Ancachs,  prov.  lluay- 

las,  dist.  Macate. 
Pitailia,  riotributario  del  Tono,  por  la  iz- 

quierda,  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya. 
Pif4iy9  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Sihuas :  habt.  480. 
Pitaya,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Lonya:  habt.  99. 
Pltay  grailde,  aid.  y  hda.  Dpt.  Arequipa, 

prov.  Caylloma,  dist.  Sihuas. 

PitiCf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pararin. 
PiTic,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabam- 

bas,  dist.  Mara:  habt.  412. 
Piticbflf  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  105. 
Pitlhoara,  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov.   Pa- 

llasca,  dist.  Cabana. 


dist.  Alca:  habt.  101. 

Pitiicflucha^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Fu- 
cartambo,  dist.  Caycay :  habt.  1:28. 

Plflieaya,   hda.    Dpt.  Cuzco,  prov.  Ad\&, 
dist.  Snrite. 

Pitnhuatiea,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Huayllati:  halt.  191 

Pifaniarca^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  disl- 
Acomayo. 

PiTUMABCA,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  CiuiduSi 
dist.  Checacupi :  habt.  1068. 

Pitniiiarco,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cm- 
baya,  dist.  Ollachea. 

PituquiO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qiusp- 
canchi,  dist.  Oropesa. 

Pinea,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condea- 
yos,  dist.  Andaray:  habt.  96. 

PiiicherO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ciji^ 
tarn  bo,  dist.  Ambar. 

PilllliSf  isla  en  el  rio  Pntumayo  cera  4f 
Tabatinga. 

PilirUf  rio  (v^ase  Sechura  rio.) 

FirilA,  Departamento,  creado  par  fcy  i* 
80  de  Marzo  de  1861.  Confina  al  X.ee 
la  liepublica  del  Ecuador;  al  8.  coe  d 
nuevo  Departamento  de  Lambaj«]v^:  ^ 
E.  con  el  de  Cajamarca  y  al  0.  condft- 
citico.  Consta  de  las  siguientes 

pR0\n[NciAS : 

Habt 

Tumbes ^-^ 

Payta ^^ 

Ayabaca W^^" 

Piura 47,tf 

Huancabamba ^•^ 

Total  habt ItKTQ 

La  capita]  del  Departamento  e$l*«* 
dad  de  Piura. 

Esta  comprendido,  mas  6  menos,  ofl* 
los  3"  20'  V  e^^  20'  lat.  v  los  81*  15. 1  ^ 
45'  long,  formando  una  superficie  coiff  ^ ' 


PIUR 


2,278  leguas,  que  comparada  con  su  pobla- 
cion  resulta  con  57  habitantes  por  cada 
legna  cuadrada. 

Su  territorio  esta  dividido  por  la  natu- 
raleza  en  dos  regiones,  la  de  los  desiertos 
6  costa  y  la  de  la  sierra  6  del  interior :  la 
primera  esun  extenso  desierto  dearenales, 
exceptuando  las  orillas  del  caudaloso  rio 
de  la  Chira;  pero  esta  region  tiene  d  su 
vez  otras  riquezas:  la  parte  al  N.  de  Chi- 
ra es  rica  por  sus  minerales  de  brea  y  pe- 
tr6leo;  la  parte  al  S.  que  forma  el  desier- 
to de  Sechura,  es  una  extensa  pradera 
Ueua  de  verdura  que  alimenta  d  millares 
de  ganado  cabrio  y  mular,  cuando  Uueve, 
lo  que  acaece  cada  cinco  6  siete  auos,  y 
es  notable  que  este  riego  del  cielo  basta 
para  que  los  pastos  conserven  su  vida  por 
algunos  anos. 

La  region  que  impropiamente  Uama- 
mos  de  la  sierra,  en  contraposicion  a  la 
de  la  costa,  esti  limitada  por  dos  grandes 
rio8,  el  Macara  que  despues  vd  d  formar 
el  de  la  Chira;  y  el  de  Huarmaca  que  pa- 
saudo  por  Piura  desemboca  en  el  mai-  por 
Sechura.  En  esta  region  el  reyno  vegetal 
86  presenta  con  todo  el  vigor  de  la  region 
tropical  favorecida  por  la  naturaleza;  en- 
tre  los  rios  de  Huarmaca  y  Macara  corre 
el  de  Quiros,  dividido  del  Macard  por  la 
Cordillera,  Uamada  Altos  de  Ayabaca;  y 
del  Huarmaca  por  otra  Cordillera  llama- 
da  Altos  de  Frias;  en  estas  Cordilleras  se 
encnentran  vetas  y  minas  de  oro,  plata, 
carbon  de  piedra,  etc.  Abunda  mucho  el 
gaiiado  mular,  vacuno  y  cabrio.   El  dia 
que  un  ferrocarril  recorra  en  toda  su  ex- 
tension E.  0.  al  Departameuto,  serd  rico 
y  poderoso.    El  ferrocarril  de  Pay  ta  que 
llegara  d.  Piura  pasaudo  por  la  Sullaua  ya 
estd  principiado. 

Las  producciones  son  analogas  d  su  tem- 
perament© ardieute  y  abundaute  de  aguas. 

En  el  reyno  mineral  se  encuentran  mi- 
ri£ks  de  carbon  de  piedra  y  de  petrOleo,  yen 
Ias  provinoias  del  interior  de  oro  y  cobre. 

Un  Prefecto  esta  encargado  del  man- 
4jo  politico  de  todo  el  Departamento.  La 
Oorte  Superior  de  Justicia  administra  jus- 
-ticia.  En  lo  eclesidstico  depende  del 
Obispftdo  de  Trujillo. 


—  777  —  PIUR 

La  Nacion  gasta  la  cantidad  de  209,971 
soles  al  auo,  en  los  siguientes  ramos: 
Sueldos  de  Prefectos,   Sub-pre- 

fectos  y  otros  gastos  de  este 

servicio S.      17,883 

Sueldos  de  Vocales,  Jueces  de 

1/  instancia,  Fiscal,  Agente 

Fiscal  y  otros  de  justicia 85,325 

CajaFscal 4,590 

Aduana  de  Payta 29,716 

Correos 6,160 

Fuerza  de  policfa 49,224 

Establecimientos  de  Beneficen- 

cia 5,573 

En  los  siguientes  de  intruccion 

publica : 

1  Colegio  para  hombres 6,400 

2  »  »     mugeres 4,000 

47  Escuelas  para  hombres 28,200 

89  »        »    mugeres 23,400 

Total  al  afio S.   209,971 

Las  contribuciones  del  Departameuto, 
sin  incluh*  la  de  aduanas,  producen  8,313 
soles  por  los  siguientes  ramos. 

Contribucion  Urbana S.    1,230 

»  Rustica »     2,690 

»  Industrial »     3,217 

»  Eclesidstica »        716 

Total S.    7,853 

Pi  111*09  provincia  del  Departamento  de  Piu- 
ra, creadaporley  de  30  de  Marzo  de  1861. 
Confina  por  el  N.  con  la  provincia  de  Pay- 
ta y  la  de  Ayabaca;  por  el  S.  con  la  pro- 
vincia y  del  Departamento  de  Lambaye- 
que;  por  el  E.  con  la  provincia  de  Huan- 
cabamba ;  y  por  el  0.  con  el  occeano  Pa- 
cifico.  Su  capital  la  ciudad  de  Piura. 
Consta  de  los  siguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 
Castilla 1,258 

Catacaos 13,808 

Barrio  del  Norte.  >  .  .  -      , 

Barrio  del  Sur....  ]           ' 

Morropon 8,023 

Salitral 1,273 

Sechura 7,965 

Tambo  Grande 6,199 

Yapatera 6,233 

Total  habt ,      41,4^9 

98 


PIUR 


778  — 


PLAT 


Esta  comprendida,  mas  6  meiios,  eu- 
tre  los  4*^  40'  y  6°  20'  lat.  y  los  81^  40'  y 
88°  80'  long,  formando  una  superficio 
comode  871  leguas,  que  comparada  consu 
pobJacion  resulta  con  poco  masde54  habi- 
tantes  por  cada  legua  cuadrada. 

El  unico  rio  coudiderablo  quo  bana  es- 
ta provincia  es  el  de  Piura. 

La  parte  occidental  del  rio  es  arida  y 
desicrta;  pero  en  los  aiios  que  llueve  se 
convierte  en  una  hermosa  praderia  que 
dura  algunos  anos ;  mas  toda  la  parte 
oriental  y  las  riberas  del  rio  estan  pobla- 
das  de  haciendas  de  gran  extension  y  de 
ricas  y  abundantes  producciones,  siendo 
la  principal  la  cria  de  ganado. 

Hay  un  Sub-Prefecto  encargado  del 
gobierno  politico  de  la  provincia :  un 
Juez  de  1.*  Instancia  administra  justicia. 
En  lo  eclesidstico  esta  dividido  en  los  si- 
guientes 


CUKATOS: 


Catacaos. 

Piura. 

Balitral. 


Sechura. 
Tambo  Grande. 
Yapatera. 

Hay  1  Colegio  para  tombres...  S.  6,400 

1             »          »      mugeres...  »  4,000 

17  Escuelas  para  hombres »  10,200  ' 

9         »            >     mugeres »  6,400  ; 


Total  en  sueldos S.  26,000 

Las   contribuciones   produccn   al   aiio 
8,812  soles,  por  los  siguientcs  ramos: 

Contribucion  Urban  a S.  743 

1              Riistica »  1,090 

»              Industrial »  1,120 

»              Eclesidstica »  359 


Total S.    8,812 

PiuBA,  distrito  de  la  provincia  y  Departa- 
mento  de  Piura:  habt.  7,534 

PiUBA,  ( Piura,  trox  6  granero  para  maiz 
6  quinua.  Ay.)  ciudad,  capital  del  De- 
partamento  de  la  provincia  y  del  distrito 
de  Piura:  habt.  7534:  d  los  5M1'  1"  lat. 
dista  de  Lima  204  leguas  por  el  camino  de 
la  costa;  10  (55i  k.)  de  Sechura. 

Piurani,  (guardo  el  maiz  6  quinua  en  la  trox 
Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Ayaviri:  habt.  245, 


1 


Piure,  chiMJ.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajato. 
bo,  dist.  Ambar. 

Piuri,  (corrupcion  de  Piura)  isla  en  el  rio 
Ucayali  a  los  6^  51' lat.y  76M8' 10" 
long,  dista  del  puerto  de  Sarajacu Sim- 
lias  ;  y  desde  Tapisa  se  emplean  40 
horas  de  navegaciou  por  vapor:  es  kb- 
tada  en  los  contornos  por  indios  salTaj*^ 
Cunivos. 

Piuri,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo  Amaa>- 

nas,  dist.  Nauta. 
Pilltac,  chac.  Dpt.  Aucachs,  proT.  Ciji- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
Pivil,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Limatambo :  habt.  206. 
Pivlriauuta,  est.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Qm- 

vilcas,  dist.  Velille. 
Plyiiy,   hda.    Dpt.  Apurimac,  prov.  Cott- 

bambas,  dist.  Chuquibambilla. 
Placeres,  mina  de  plata  en  el  cerro  Colqai- 

rumi  lado  E.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.j 

dist.  Hualgayoc. 
FIniltada,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Pisco,  disl 

Humay. 

Plaiitayaca,  chac.  Dpt.  Amazonas,  pro?,  j 
dist.  Chachapoyas;  dista  de  Cbachapoyy 
10  leg.  (55  i  k.);   del  puerto  1  (5  }  L). 

Platanal  6  Platanar,  chac.  Dpt.  Cajamar- 
ca, prov.  Chota,  dist.  Cochabamba. 

Pl.atanal  6  Platanar,  chac.  Dpt.  Cajamar- 
ca, prov.  Hualgayoc,  dist.  Santa  Cnii. 

Platanal  6  Platanar,  aid.  Dpt.  Cajamarca, 
prov.  Contumaza,  dist.  Cascas. 

Platanar,  aid.  y  hda.  Dpt.  Liberta^pcr. 
Trujillo,  dist.  Simbal:  habt.  355:  disa 
de  Simbal  8  leg.  (16  i  k.). 

Platanar,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Saali. 
dist.  Moro. 

Platanar,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Chaoeaj. 
dist.  Sayan. 

Platanar,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist 

Ate. 
Platanar,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,dat 

Lurin:  habt.  11. 

Platanar,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cacfisi, 

dist.  Coayllo. 
Platanar^  chac.  Dpt.  Ayaoucho,  prof.  Ls 

can  as,  dist.  Otoca. 
Pi\TANAR,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Isiay, 

dist.  Quilca:  habt.  81,  con  los  deHija- 

ritas. 


PLAZ 


779  — 


POCC 


Naterla,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Aco- 

ria:  habt.  88. 
PlaterO)  aid.  Dpfc.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Urcos:  habt.  72. 
Platero,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 

cuito :  habt.  420. 
Platero,  aid.  Dpt.  Puuo,   prov.  Chucuito, 

dibt.  Have:  habt.  71. 

Platero-panipa,  chac.  Dpt.  Arequipa,prov. 

Condosuyos,  dist.  Chuquibamba. 
Plateros,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Tiim- 

bes,  dist.  Corrales :  habt.  o46. 
Platillfl,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Querobamba. 
Playa,  chac.  Dpt.  Amazouas,  prov.  Luya» 

dist.  Bagua. 
Plata,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Ttim- 

bes:  dista  de  Payta  8  leg.  (44  ^  k.). 
Plata,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Tacabamba. 
Plata,  chac.  Dpt.  Libertad,   prov.  Pataz, 

dist.  Huancasx^ata. 
Plata,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  Chi- 

clayo,  dist.  Chongoyape:  habt.  22. 
Plata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 

bamba. 

Plata,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Camanii, 

dist.  Yauca. 
Playa  Cllica,  caleta  i  los  ll*'  13'  50"  lat.  y 
79"  66'  84"  long,  en  la  bahfa  de  Salinas: 
su  fondo  es  de  4  d  8  brazas  muy  cerca  de 
tierra.  Por  este  lugar  se  embarca  la  sal 
de  las  Salinas  de  Huacho. 
Playa  graude^   asi  se  llama  la  que  corre 
desde  el  puerto  de  Chancay  hasta  22  mi- 
Uas  al  N.  O. 
Plata  grande  6  Puehlo  Gramle,  (vease  Pue- 
blo Nuevo,  Loreto). 
Playapampa,  lugar  cerca  de  Saria,  en  don- 
de  se'reuuon  dos  arroyos  que  pasan  por  las 
qnebradas  que  formau  uuos  cerros. 
PlayatHy  tambo  entro  Muija  y  el  Pozuzo. 
Plaza,    aid.  Dpt.   Huanuco,    prov.    Dos  do 

MayOy  dist.  Jesus. 
Plaza,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
dista  Jjari. 

Plazapanipa,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov- 
Otusco,  dist.  Salpo:  habt.  151  :  dista  do 
Salpo  o  leg.  (28  k.). 

PlazueloSy  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea: 
liabt.  5S. 


Pluncb,  chac.  Dpt.  Apurimao,  prov.  C'ota- 
bambas,  dist.  Haquira. 

PoblacluHy  aid.  Dpt.  Hudnuco,  prov.  Dos 
de  Mayo,  dist.  Jesus. 

Fobredta,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Je- 
sus lado  N.,  Dpt.  Cajamarca,  prov,  y  dist. 
Hualgayoc. 

Pobres,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 
Juan  Bautista;  produce  alano  1,050  quin- 
tales  de  aguardiente :  dista  de  lea  2  \  leg. 
(13  i  k.). 

PoBREs,  mina  de  plata  en  San  Antonio  de 
Esquilache:  dista  12  leg.  (67  k.)  de  Puno. 

Pobreza^  mina  de  plata  en  Pumahuain,  al 
N.  0.  de  la  de  Toma  y  Calla,  Dpt.  An- 
caclis,  prov.  Cajatambo,  dist.  Andajes* 
direccion  Sur  240°  :  inclinacion  vertical; 
ancho  Im. 

Poca  fisperaDza^  mina  de  plata  al  0.  del 
pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Yauli :  ley  50  m. 

Poca  Esperanza,  mina  de  plata  al  0.  del 
pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Y'auli:  ley  40  m. 

Poeacocha,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 
dist.  Comas. 

Pocacocha,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y dist  Uru- 
bamba. 

Poca  iiieve  y  iiiucho  frio,  Cordillera  que 

separa  los  distritos  de  San  Mateo  y  Ynuli. 
Pocilta,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 
Pot^eer,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yaeaja,  dist.  Paucarbamba. 
PoccOj  {poccu  madurar,  engordar,  criarse  en 

bueiia  vida.  Q.)  aid.  Dpt.   Cuzco,  prov. 

Acomayo,  dist.  Sangarara:  habt.  58. 
Pocco,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispicanchi, 

dist.  Ocoiigate:  habt.  229. 
Poceoray,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Acclia :  habt.  220. 
Poe^-oscca,  chac  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.*  Ccapacmarca. 
Poccoseosa,  cerro  en  el  camino  de  Tarma 

a  Jauja:  d  4  leg.  (22  k.)  del  primero  y  1^ 

(8  k.)  de  Huaricolca. 

Poccoy,  hda.  Dpt.  Cnzco,'prov.  Anta,  dist. 
Surite. 

PoccpocOf  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Huanta. 
Poccpoqiiellay ,  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov. 

Quispicanchi,  dist.  Quiquijana. 


POCO 


—  780  — 


PODE 


Poctil,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas,  [  Focoseasa,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 


dint.  Chamaca. 
Poci'lios^  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 
dist.  Querocotillo :  liabt.  179,  con  los  de 
Corral  de  Bacas.  En  el  mismo  lugar  exis- 
ti6  el  pueblo  de  este  nombre  que  fue  el 
primero  que  enooutro  Pizarro  en  su  via- 
ge  a  Cajamarca. 

Poclaj'acuyft4;n,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Parobamba. 
Poelus,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 

baca,  dist.  Frias :  habt.  983. 
PocLus,  rio  y  quebrada  entre  los  pueblos  de 

San  Pablo  y  San  Miguel  de  Cajamarca. 
Pocoaiiea,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta, 

dist.  Pacaraos. 
Pocoaqui,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Pomata:  habt.  15. 
Pocoaya^  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 

quiua. 
Poeohnaiica,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Ayiuaraes,  dist.  Tapayrihua:  habt.  280. 
Pocollay,  pbl.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna:  a 

1  leg.  (5  -J  k.)  do  la  ciudad. 
Pocolloii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Yungar. 
Pocoma,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ho. 
Poc'oniarca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Cangallo,  dist.  Vischongos. 
Poeoniarea^  est.  Dpt.  Aj^acucho,  prov.  La 

Mar,  di«t.  Chungui. 
Pocoiicllile,  pbl.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica, 

dist.  Lluta:  dista  de  Arica  7  leg.  (89  k.); 

de  Lluta  6  (33  J  k.). 
Poeoniy  rio  tributario .  del  Tambo,   por  la 

derecha. 
PcK^ona,  aid.  Dpt.   Puno,   prov.   Chucuito, 

dist.  Yunguyo. 
PocoSa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Cabanilla. 
Pocop,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pampas. 
Pof  oray,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas, dist.  Colquemarca. 

Poc^orliiiayy  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 
dist.  Accha:  habt.  617. 

PocaSj  aid.  y  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Moro :  habt.  306 :  dista  de  Moro 

2  leg.  (11  k.). 

PocosbailllHl)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Pomabamba,  dist.  Llumpa. 


Tarma. 

PocotO)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,dk. 
Tauripampa:  habt.  41. 

PociM))  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist  Pa- 
ruro :  habt.  48. 

Poepoca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cija- 
tambo,  dist.  Aquia. 

PocpocA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Laca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Poc-huirca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  C» 

jatambo,  dist.  Gorgor. 
Poepocyliaras,  chac.  Dpt.  Libertad,  proT- 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
PcK'puCj  chac.  Dpt.  Ancachs,  pro?.  Ciji- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
Pocpoquella^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Macari. 
PoeiM)qiiello,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cm- 

baya,  dist.  OUa-chea. 
Poerat)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnans, 

dist.  Recuay. 
Pocroeasa,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnwo- 

chiri,  dist.  Carampoma. 
Pocsi,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt  ^ 

Arequipa :  habt.  1,885. 
Pocsi,  (puede  ser  corrupcion  de  jw«4t.  «o- 

poUa :  revozar  lo  que  hierve.  Q.):  pW. » 

pital  del  distrito  de  su  nombre,  Dpt  y  proT. 

Arequipa :  habt.  396 ;  dista  de  Areqmp*, 

6  leg.  (83  ik.);  de  Piiquina  5{iSV. 

Poctao,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Sint*. 

dist.  Yautan. 
PocTAo,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Staa 

dist.  Casma. 
PociieliCf  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  f^ 

jillo,   dist.   Ascope:  ^   i  leg.  (3  k.)  * 

Ascope. 
Pocyon,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chinm^ 

cas,  dist.  Livitaca. 
Pochaiiea^  chac.  Dpt.  Janin,  prov.  Tan* 

dist.  Acobamba. 
PochCGOta)   aid.  Dpt.  Apnrimac,  pw^  ! 

dist.  Andahuaylas :  habt.  220. 
Podei'tMsa,  mina  de  plata,  en  el  cerro  de  J<- 

i:vL8  lado  N.,Dpt.  Cajamarca,  piov.yist 

Hualgayoc:  ley  18  m. 
PoDERosA,  mina  deplata  en  el  distrito Jpfpr- 

Hualgayoc,  Dpt.  Cajamarca;  haoe  50  «• 

que  86  trabaja  y  ha  producido  40(M*^ 

marcos. 


POLU 


—  781  — 


POMA 


de  plata,  habi^ndose  gastado  en  8a  explo- 

tacion,  99,000  pesos. 
PoD£BosA,  mina  de  plata,  Dpi.   Libertad, 

proY.  Huamachuco,  dist.  MoUepata,   al 

N.  de  Mollepata. 
PoDEBosA,  mina  de  plata,   Dpt.   Libertad, 

prov.  Hiiamachuco,    dist.    Santiago   de 

Chuco. 

PoDEBosA,  mina  de  plata  en  Patara,  Dpt* 
Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate: 
ley  15  m. 

PoDBRosA,  mina  de  plata  en  Ventanilla,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo :  ley 
40  m. 

PoDEBosA,  mina  de  plata  en  Auquimarca, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist. 
Mangas:  ley  de  20  d  150  m. 

PoDEBOSA,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo  de 
Yauli,  Dpt.  Junin,  prov,  Tarma,  dist. 
Yauli :  ley  60  m. 

Pojl^obftlliba,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Pas- 
co, dist.  Pallanchacra. 

Polan,  Ma.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 
San  Pablo :  habt.  62. 

Folca,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist-  Pa- 
taz:  dista  de  Pias  1  leg.  (5  k.) 

PolLseayu^ald.  Dpt.  Tarapacti,  dist.  Mamina. 

Polovaya^  (pola  masorca  de  maiz  seco :  po- 
lo la  orilla  de  la  camiseta  6  manta)  aid. 
Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist.  Quequeiia. 
Polocale,  hda.  Dpt.  Amazonas.  prov.  Lu- 

ya,  dist.  la  Peca. 
Polouiil)  Santa,  cerrito  que  domina  la  ciu- 
dad  de  Cajamarca  por  el  S.  0. :  est^  a 
2,985in-  alt:  es  de  piedra  de  cantcria 
blanca  que  se  emplea  en  los  edificios  y 
enlozados. 
Folosilla,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Cupi. 
Poltocsa,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.  San  Geronimo:  habt.  210. 

Polulo,  gruta  de  cristalizacion,~en  el  distri- 
to  de  Santa  Cruz,  prov.  Hualgayoc,  Dpt. 
Cajamarca:  es  habitada  por  el  (ruacharo, 
ave  nocturna:  dice  Humbold,  que  estas 
cristalizaciones  son  tan  hermosas  que  so- 
lo por  verlas  se  puede  hacer  un  viage 
desde  Europa. 
Poi^uLo,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov,  Hual- 
gBijoCj  dist.  Santa   Cruz :  habt.  534,  con 
los  de  Samana  y  Ninabamba. 


Polvadorai  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 

Chiclayo,  dist.  Sana:  habt.  60. 
Polvadera,  mina  de  oro,  Dpt.   Libertad, 

prov.  y  dist.  Pataz :  al  N.  de   Pataz  :  ley 

8  onzas. 
Polvadera,  chac.  Dpt.  Piufa,  prov.  y  dist. 

Tiirabes. 

Polvadera,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta 

dist.  SuUana. 
Polvadera,  hda.   Dpt.    Cajamarca,    prov. 

Hualgayoc,  dist.  Niepos:  habt.  372,  con 

los  de  E spinal. 
Polvonij  chac.  Dpt,  y  prov.  Lima,  dist. 

Surco:  habt.  36. 
Po11apaiiipa5  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

y  dist.  Chachapoyas :  habt.  10. 
Pollayaco^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
PoUeroal,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  San  Geronimo. 
P0IIO9  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Ofcusco:  habt.  689 ;  dista  de  Otusco, 

3  leg.  (16  i  k.) 
PoUoc,  hda.  Dpt.  y  prov.   Cajamarca,  dist. 

Encanada:  habt.  157:  dista  de  Celendin 

11  leg.  (61  k.) 
Polloqiiio,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Bambamarca. 
PilloquitO)  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist.  Eucanada. 
I^oUoF)  quebrada,  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Casma :  habt.  287. 
Poilia, (pufiialeon)  pbl. Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Querobamba:  habt.  455. 
Poiliabamba,  (pampa  6  Uanura  del  leon. 

Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist.  Ichocan:  habt.  350. 
PoMABAMBA,  lida.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ca- 

jabamba,  dist.  Condebamba. 
PoMABAMBA,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,    dist.   Sartinbamba  :  dista  de 

Huamachuco  14  leg.  (78  k.) 
PoMABAMBA,   rio  tributario  del  Yanamayo, 

Dpt.  Ancachs. 

Pomabamba,  provincia  del  Departamento 
de  Ancachs.  La  antigua  provincia  de 
Conchucos  fue  dividida  en  dos,  por  ley 
de  21  de  Febrero  de  1861 :  a  la  una  se  le 
dio  el  nombre  de  Pomabamba  y  a  la  otra 
el  do  Pallasca.  Confina  por  el  "N.  con 
parte  de  la  de  Huamachuco;  por  el  E.  con 


POMA 


782  — 


POMA 


parte  de  la  de  Pataz  del  Departamento  de 
la  Libertad,  y  de  la  de  Huamalies  del  De- 
partamento de  Junin,  sirviendo  de  Iftnite 
elMaranon;porelS.  con  lade Huari;  ypor 
el  0.  con  las  de  Pallasca  y  Huaylas  y  par- 
te de  la  de  Uuaras.  Su  capital  Pomabani- 
ba.  Consta  de  los  siguientes 

DISTBITOS : 

Habt. 
Chiugalpo 1,018 

Llama 1.684 

Llumpa 708 

Piscobamba 18,815 

Pomabamba 9,642 

Parobamba 1,619 

Quiches 1,888 

Sihuas 8,040 

Yurma 1,884 

Total  habt ^48^598 

En  la  ley  no  se  determina  los  dititritos 
de  esta  provincia,  asi  68  que  miichos  no 
consideran  como  tales  d  los  de  Quiches, 
Chingalpo,  Llama,  Yuima  y  Llumpa: 
acerca  de  esto  vease  lo  dicho  en  la  pala- 
bra  PaUasea  provincia, 

Est^  comprendida,  mas  6  menos,  en- 
tre  los  8**  y  9**  25'  lat.  y  los  79*»  5'  y  80^ 
10'  long,  formando  una  siiperficie  como 
de  465  leguas. 

En  cuanto  i  su  constitucion  ffsica  es 
igual  a  la  provincia  de  Pallasca,  siendo 
notable  el  gran  numero  de  pueblos  y  In- 
gares  que  terminan  en  bamba  que  signifi- 
ca  llanura;  cuando  en  esta  provincia  todo 
es  muy  qucbrado. 

Un  Sub-prefecto  esta  encargado  de^ 
mando  politico  de  la  provincia  ;  un  Juez 
de  1/ Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesiastica  estd  dividida  en  los  Cura- 
tos  de  Llapo,  Piscobamba  y  Pomabamba, 
llamados  Partido  Bajn, 
Hay  19  Escuelas  para  hombre..  S.  11,400 
4         •  •     mugeres.  t     2,400 


Total  de  sucldos S.  18,800 

Las   contribuciones   producen   al  ano 
1,862  soles,  por  los  siguientes  ramos: 

Coutribucion  Urbana S.       28 

»  Rustica »       758 

»  Lidustrial »       327 

»  Eclesi^tica  ........  »       249 

Total S.  1,862 


PoMABABfBA,  distrito  de  la  provincia  de?omi- 
bamba,  Dpt.  Ancachs  :  habt.  9,642. 

Pomabamba,  pbl.  capital  de  la  provincia  y  del 
distrito  de   su  nombre ,   Dpt.  Aneachs. 
Antiguamente  se  llamaba    Pumabambi, 
(pxuna  \Qon,  bamba  llanura,  es  decir  llaan- 
ra  del  leon)  se  halla  A  d,056m.  alt.:  liabl 
1 ,606 :  dista  de  Huaras  28  leg.  (158  L). 
Cerca  del  puente  del  pueblo  hay  va- 
rios  mauantiales  de  aguas  termftles  yli 
temperatura  de  uno  de  ellos  es  de  4?  S. 
£1  agua  es  ferrujinosa:  i  dos  coadrai 
mas  abajo  de  este  hay   otro  manaD^ 
cuya  temperatura  es  de  52^  5.  El  agua 
88  trasparente  y  de  olor  d  gas  snlfidrioo. 
pero  no  deposita  6xcido  de  fierro. 

Pomabamba,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 
dist.  Huariaca:  dista  de  Huariaca  8  leg. 
(16  J  k.). 
Pomabamba,  pbl.  Dpt.    Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Caiigallo :  habt.  990. 
Poniaca^  hda.  Dpt.    Ancachs,  prov.  y  dial. 

Cajatambo  ?  habt.  61. 
Pomacallail)    chac.  Dpt.     Aucachs,  prOT- 

Huaras,  dist.  Marca. 
Pomacancha^  hda.    mineral,  Dpt  Lina. 
prov,  Huarochiri,  dist.  Ban  Mateo:  ceiti 
de  Chicla  al  N. 
PoMACANCHA ,  hda.    Dpt.   Apurimac,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  Huancarama:  dista ie 
Huancarama  4  leg.  (22.). 
Pomacanclli  6  Acopia,  laguna  enlaproTm 
cia  de  Quispicanchi  a  la  inmediadoo  ^ 
aquel  pueblo :  tieue  como  9  millas  de  lar- 
go y  4  de  ancho. 
PoMACANcra,  distrito  de  la  provincia  de  Xcfr 

mayo,  Dpt.  Cuzco:  habt.  6,056. 
PoMACiNCHi,  (jtfMww  cancha  lagar  del  lean-  Q' 
pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  prora- 
cia  de  Acomayo,  Dpt.  Cuzco :  habt.  1,691- 
Poiliaeata^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  ^ 
Huancaue:  habt.  124. 

PomaccarapamiNi,  hda.    Dpt.  Ayacnrbo, 

prov.  Huanta,  dist.  Luricocha. 
Pomaci;  pico  nevudo  en  la  Cordillera :  sa 
extremidadN.  a  15»  U'  30'  lat.  jTf 
55'  24"  long,  la  csLicmidad  Sur  a  loi  l? 
24'  lO'lat.  y72«  68'  54"  long,  es  may 
rico  cu  vetas  de  plata;  y  hay  trabsjft^ 
muchas  minas ;  ^stas  se  hallan  sitoadai 
en  dos  alturas  cuyas  cdspides  estan  a- 


POMA 


—  783  — 


POMA 


biertas  de  nieve  perpetua.  En  sn  fondo 
hay  una  lagnua. 
PoMAci,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lanipa,  dist. 
Calapuja, 

Poiuacoclia)  (laguna  del  leon)  hda.  Dpt.  Ju- 

Din,  prov.  y  dist.  PaRco. 
PoMACocHA,  pbl.  Dpt.  Junin,  prow  Tarma, 

dist.  Yauli:  habt.  125. 
PoMAcocHA,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

tU  dist.  Casta. 
PoMAcocHA,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba :  babt.  889. 
PoMACocHA,  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Vischongos:  habt.  627. 
PoMACocHA,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Colta:  habt.  88. 
PoMAcocHA,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Pampachlri :  habt.  250; 
dista  de  Pampachiri  4  leg.  (22  k.);  y  de 
Andahuaylas  15  (78  k.). 
PoMAcocHA,  est.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Omacha. 
PoMAcocHA,    chac.    Dpt.    Arequipa,    prov. 

Union:  dist.  Cotahuasi. 
Pomacoto,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
rn abamba,  dist.  Sihuas. 
Pomacucho,  (rmoon  del  leon.  Q.)  aid.  Dpt. 
AncHchs,  prov.  y  dist.  Pomabamba :  habt. 
57. 
Pomacucho,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 

Pomacucho,   pbl.  Dpt.   y   prov.  HnAnuco, 

dist.  Santa  Maria  del   Valle:  habt.  849. 

Pomachaca)  (puente  6  hueso  de  la  cadera 

del  leon.  Q.)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Huari:  habt.  104. 

Pomachaca,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist« 

Pasco, 
Pomachaca,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Pouachaca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Canaria. 

Pomachaca,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas, dist.  Huancarama:  habt.  19; 
dista  de  Huancarama  2  leg.  (11  k.). 

Pomachailfa  9  aid.  y  chac.  Dpt.  Juuin , 
prov.  Tarma ,  dist.  Acobamba  :  habt. 
18. 

Pouiaehueo,  (gorro  del  leon  Q.)  pbl.  Dpt. 
Axaazonas,  prov.  Bongara,  dist.  Sipas- 
paxnba :  habt.  804, 


PoMACHuco,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  Carampoma. 

Poniachlipat  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dint.  Piscobamba. 

Pamaliaillca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Oarhuas. 

Poinajulca,  mina  de  plata  en  Ventanilla, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Gajatambo: 
ley  80  m. 

Pomalca,  aid.  y  hda.  de  caua,  Dpt.  Lam- 
bayeque,  prov.  y  dist.  Chiclayo :  dista  de 
Lambayeque  2  leg.  (11  k.). 

PoMALCA,  hda.  Dpt.  Libortad,  prov.  y  dits. 
Otusco. 

Pomalispa,  chac.  Dpt.  Huaucavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
Poniallacta}  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 

Pomaniu^hay^  mina  de  oro,  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  Pataz,  dist.  Parcoy :  ley  8  m. 

PoiDamarca,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma :  habt.  120. 

PomamayO)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 
jatambo, dist.  Oyon :  habt.  82. 

PomaB,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

Pomaiiccay,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huanta,  dist.  Luiicocha. 

PoinaiiCO)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Tayabamba. 

Poniaiiotaf  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 
dist.  Sicuani,  en  las  punas:  habt.  1,158, 
repartidos  en  di versos  lugares. 

Poinanta,  hda.  Dpt.  Puno.  prov.  y  dist. 
Lampa. 

Poniaocai  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 
ne,  dist.  Moho :  habt.  547. 

Poinapancay  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma, dist.  Yauli. 

Poiiiaparada,  aid,  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Colquemarca :  habt. 
106. 

Pomaponco  6  Pumapunco,  hda.  Dpt.  Ayacu- 
cho, prov.  Huamanga ,  dist.  Santiago: 
habt.  109. 

Pomar,  cerro  mineral  en  el  distrito  de  Ayja, 

prov.  Huaras,  Dpt.  Ancachs. 
Pomarail,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Chacas. 
Poniarape)  pico  nevado  en  los  Aiides  al  St 

0.  de  Sehama. 


POMP 


—  781 


PONG 


PomarongfO)  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 
dist.  Ichocan :  habt.  200. 

Ponias,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Piscobamba :  liabt.  200 :  dis- 
ta  de  Pomabamba  8  leg.  (10  |  k.). 

PoMAS,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Lampian. 

PoMAS,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Piscobamba. 

Pomascea^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 
ne,  dist.  Molio. 

Pomasi  6  Pomaciy  cerro  mineral  en  la  Cordi- 
llera de  este  nombre. 

Potliata,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Oajatambo. 

PoMATA,  distrito  de  la  provincia  de  Chucui- 
to,  Dpt.  Puno.  habt.  8,270. 

PoMATA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Chucuito,  Dpt.  Puno,  a  16^ 
19'  lat.  y  71°  40'  2"  long.:  a  8,947^.  alt. 
tiene  dos  Iglesias  de  muy  buona  arquitec- 
tura  y  casas  bien  construidas  ;  porque  en 
otro  tiempo  fu6  poblacion  de  mucha  im- 
portancia:  habt.  378;  dista  de  Puno  21 
leg.  (117  k.);  de  Juli  4  (22  k.). 

PomataleSf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Surite :  habt.  28. 

Pomataiubo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  Cangallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  98. 

Pomataua)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba. 
Pomate,  chac.  Dpt.   Junin,   prov.  y  dist. 

Jauja. 
Poniay^  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Aquia. 
PoMAY,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Acas. 
Poiuayarus,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Yanahuanca:  habt.  200. 
Fomayda,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Huamachuco ,   dist.    Santiago  de 

Chuco:  al  S.  S.  E.  de  este  pueblo:  ley  12  m. 
Poiliayuciiy^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ri,  dist.  San  Luis :  habt.  570. 
Poilieiliaclini,  cerro  mineral  de  oro,  Dpt. 
Piura,  prov.  Ayabaca. 

PoillobocTO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Arahuay. 

Poilipea^  mineral  de  plata,  Dpt.  Puno. 

PoiUIieria^  mineral,  Dpt.  prov.  y.dist.  Pu- 
no: habt.  16. 


Poiiacani,  «st.  Dpt.  y  prov.  Pimo,dii8th. 

haca. 
Poiiasa^  tambito  entre  Shanosiy  8.  Jnui 

Loma,  Dpt.  Loreto,  prov.  San  Martin, 
Pouaya,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lqji, 

dist.  Colcamar:  habt.  88. 
Poiiayuyota^  est.  Dpt.  Puno,  prov.Canbi- 

ya,  dist.  Macusani. 

Poujco,  {piincu,  puerta,  estrecho.  Q.;  ffon^i 

la  entrada  d  algun  lagar  aunqae  no  teugi 

puerta.  Ay.) 
Poil^co,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  HuaDagi, 

dist.  Tarapoto. 
PoNGo,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Conta- 

maza,  dist.  Trinidad. 
PoNGo,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist 

Huaripampa:  habt.  84. 
PoNGo,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parinaco- 

chas,  dist.  Pararca. 
Poii^  AltO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  proT.  y 

dist.  Santa. 

Poiijro  jrraiide  y  Ponji^  ehico,  aid.  !¥•  J 

prov.  lea,  dist.  Pueblo  Nuevo:  habt  1,155; 
dista  de  lea  1^  leg.  (8  k.) 

Poiii^'O  i\e  Maiiseriehe^  (vease  MaHsericke). 

PoiiK'o  de  A^iire,  (v^ase  Aifuirre). 

PoiljCObaiiiba,  aid.  y  est.  Dpt  Cnzco,  prw. 
y  dist.  Calca:  habt.  258. 

Poujrocclia,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ca»- 
gallo,  dist.  Huambalpa. 

Poujcoria^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Yanaoca:  habt.  318. 

Poii^;or,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  HaanSt 
dist.  Independencia. 

PoNooR,  [poonco  monton  de  piedresitas.  At.) 
lugar  situado  en  la  falda  de  la  Cordite* 
Negra,  frente  a  la  ciudad  de  Huaras: « 
ese  lugar  existen  ruiuas  de  donde  ae  bi 
sacado  piedras  labradas  que  repreaeatt* 
hombres  de  figura  grotesca  y  en  &ti»* 
posiciones:  en  otras  piedras  las  iifV^ 
son  de  bajo  relieve :  eon  estas  piedns « 
construyo  parte  del  Pauieon  6  Cemo^ 
rio  de  Huaras 

Poiiicora)  hda.  y  est.  Dpt.  Ayacucho.  jp^ 
Hamanga,  dist.  Santiago:  habt.24;fi^ 

ta  de  Ayacucho  2  leg.  (11  k.). 
PoiijCoradlOy  aid.  Dpt.  Ayacucho, piwy 

dist.  Huanta:  habt.  124,  conlos  de  Ct(^ 
PoilgfOrilla,    hda.    Dpi.    Ayacucho,  pr/. 

Huamanga,  dist.  Qninaa:  habt  R 


PORU 


735  — 


PORO 


PoQJoro,  aid.  Dpt.  ^purimac,  prov.  Anda- 

Liiay]as,  dist.  Cliincheros. 
POUJ^OS)  hda.  Dpt.  Huancaveliea,  prov.  A.n- 

garacs,  dist.  Lire  ay  :•  habt.  67. 
PoNGos,  hda.  Dpt.  Huancaveliea,  prov.  An- 

gftiaes,  dist.  Julcamarca:  habt.  65. 
Poiioya^  aid.  Dpt.  Cajamarca,   prov.  Cbo- 

ta,  dist.  Pion:  habt.  86. 

PflllJfOJOC^*,  aid.  Dpt.  Ayacucho,    prov.  y 

dist.  Huuuta:  liabt.  180. 
Poiloyo€<',  lida.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

mauga,  dist.  Santiago:  habt,  u9. 
Poiiniya,  chac.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Ppma- 

bamba,  dist.  Pi^obamba. 
Ponsefue,  hda.  Dpt.    Lambay^que,  prov. 

Chiclayo,  dist.  San  Jos^ :  habt.  40. 
Polite,  rio  en  la  provincia  de  Cajabamba, 

Dpt.  Ciijamarca. 
PoNTE,  est.  Di^t.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 
ba,  dist.  PisQpbamba:  habt.  869,  eon  los 
de  Pachnchin  y  Pat^^ray. 
PontOy  aid.   Dpt.  Ancachs,    prov.   Huari, 

dist.  Huachis :  habt.  408. 
PoutUSCO,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cau- 

gallo,  dist.  Huambaipa. 
Ponurnota^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uonia,  dist.  Tuti. 
Poffape,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 

ixiayo,  dist.  Jequetepeque. 
Popc)^   chac.   Dpt.    Ancachs,    prov.  Santa, 

dist.  Nepeiia. 
PopuDfts  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 

Huariparapa:  habt.  170. 
Pcquera,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  SAndia,  dist. 

Quiaca:  habt.  15. 
Poqaerai  chac.  Dpt.  y  prov.    Tacna,  dist. 
Ilabaya:  habt.  48:  dista  de  Tacna  30  leg. 
(167  k.). 
PoQUEEA,  (parte  del  valle  de  Sama)  aid.  Dpt. 
y  prov.  Tacna,  dist.   Sama :  habt.   257  : 
dista  de  Tacna  10  leg.  (56  k.). 
Poquiaii)  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Caja- 

tainbo,  dist.  Mangas. 
PoquiOi  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete,  dist, 

Pacaran. 
Poqiiis,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist- 

San  Pablo:  habt.  345. 
PorcOy  los  nombres  que  principian  con  esta 
palabra  porcp  deben    ser   corrupcion  de 
phurgue  Aymara,  cierta  planta    llamada 
tambicn  hicho  de  que  hacen  BOgas. 


PoBoo,  chac.   Dpt.    Ancachs,  prov.   Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
PoRco,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghunvivil- 

cas,  dist.  Santo  Tomas. 
Porc(Ul9  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Cajamarca: 

habt.  554 :   hay  una  grata  Uena  de  cris< 

talizaciones  6  estalactitas. 

PoRcoN,ald.  yhda. Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco :  habt. 
849:  dista  de  Huamachuco  9  leg.  (50  k.). 
PorcoucillOy  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 
marca. 
Porconit  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunviyil- 

cas,  dist.  Santo  Tomas. 
Porcoy,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.   y  dist. 

Unamachuco. 
Popculla,  aid.  y.Jida.   Dpt,  Piura,  prov. 
Huancabamba,  .dist.  Huarinaca:  habt.  99: 
dista  de  Huancabamba  3  leg.  (16^  k.): 
4e  Lam)>ayequo  86  (.200|  k.). 
PorelluUa,  laguna  inmediata  a  la  de  Cura- 
cocha  en  la  provincia  de  CastrovirjByna, 
Dpt.  Huancaveliea. 
PoreCt'OSgfO^lagunas  en  la  provincia  de  Hua- 
rochiri :  la  mas   al  N.  de  las  que  forman 
uno   de  los   brazos  del  Bimac  ;    est^   k 
5,722m.  alt. 
Porob^lilba^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Limatambo:  habt.  47. 
PorolMiyai  aid.  Dpt.  Mopi^egua,  dist.  Tora< 

ta:  habt.  128. 
Porocoeha,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.    Tauripampa:  habt.  109,  al  N.    de 
Tauripampa. 
PoROcocHA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acoma-> 

yo,  dist.  Rondocau. 
PQrocouiy  est.  Dpt.   Puno,  prov.    Sdndia, 

dist.  Cuyucuyo. 
PoRocoNi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro, 

dist.  Asillo. 
Porpcoy,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.  Acobamba :  habt.  105 :  dis- 
ta  de  Ocobamba  4  leg.  (22  k.). 
Porocsayoc,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ri, dist.  Chacas. 
Poroctayo,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prpv.  Cay- 

Uoma,  dist.  Tuti. 
Poroch,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Pampas. 
Poroma,  hd^-  ^pt-  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

99 


PORT 


786 


PORT 


PoromayOf  hda.   cooal,   Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Poronipampay  hda.  Dpt.  y  dist.  Ayacuchof 

prov.  Huamanga. 
PorongfOChe,  (corrupcion  de  purun  cocha,  6 

diQpuyuncachi:  punin  oUa  de  cierta  forma, 

cocka  laguna,  cachi  sal,)  aid.  y  chac.  Dpt. 

y  prov.  Arequipa,  dist.  Paucarpata. 

Poroporo,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Tacabamba :  habt.  796,  cou  los  de 

CoDchud,  Pushunga,  Chucmachi,  Colpa 

y  Nungo, 
PuBOPORO,  est.  Dpt.  y  prov.  Gajamarca,  dist. 

Ichocan :  habt.  860. 
PoroS)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Huanta. 
Porotito)  hacienda  mineral,  Dpt.  Libertad, 

prov.  y  dist.  Otusco :  habt.   56 :  dista  de 

Otu8Co21eg.  (11  k.). 
PorotO)  valle,  Dpt.  Libertad,  prov.  Tmjillo, 

dist.  Simbal:  dista  de  Simbal  2  leg.  (11  k)* 
PorotongOSf  aid.  Dpt.  Loreto  prov.  Hualla- 

ga,  dist.  Sapo^a. 
Poroy,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Anta^ 

habt.  156. 
Poipa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Huasta. 
Porqnill)  (debe  ser  corrupcion  de  pkorquen 

planta  de  que  se  hace  sogas.   Ay.)  pbl- 

Dpt.  Lima,  prov.  Chancay,  dist.  Checras' 
Portachaelo,  chac.  Dpt.  y  prov.   Cajamar- 

ca,  dist.  Matara. 
PoBTAOHUELO,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Haamachuco :  habt.  100. 
Pmrtada,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tar- 
ma. 
PoBTADA,  qnebrada  que  principia  cerca  del 

lugar  por  donde  pasa  una  parte  del  canal 

de  Uchusuma  en  la  Oordillera,  al  E.  de 

Tacna. 
PoRTADA,  est.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Pa- 

chia:  dista  de  Tacna  16  leg.  (88i  k.);  de 

Pachia  11  (61  k.). 
Portal,  aid.  y  hda.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 

Amazonas,  dist.  Santa  Cruz. 
Portales,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea :  habt. 

84. 
PoiterO)  chac.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 

dist.  Ferrinafe. 
Portilla,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 

Luya. 


PoitillO)  chac.  Dpt.  Areqnipa,  pto\.  Co&- 

desuyos,  dist.  Chuquibamba. 
PortocarrerOy  mina  de  plata  en  eLoenodt 

Jesus  lado  N.,  Dpt.  Gajamarea,  prov.  j 

dist.  Hualgayoc :  ley  40  m. 
PoRTOCARRERo,  cbac.   Dpt.  y  proT.  Lbtt, 

dist.  Ate. 

PortOj^ies,  mina  de  plomo  y  plata,  Dpt 
Ancachs,  prov.  Oi^atambo,  dist  Aniajei; 
situada  a  un  lado  del  camino  que  eoo^- 
ce  del  pueblo  de  Gaujul  &  la  qnebraiaila 
Ambar,  y  casi  en  la  cumbre  de  on  nuni) 
de  la  Cordillera. 

PoRTuouES,  minas  de  plata  (2)  en  Sinan, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatunbo,  hH 
Gorgor :  ley  60  m. 

PoRTUouss,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist 
Lurigancho :  habt.  6. 

Ponima,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Ica.balrt. 
104:  dista  de  lea  i  leg.  (8  k.):  produce  al 
ano  450  quintales  de  aguardiente. 

Poruro,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  proT.  Ta- 
yacaja,  dist.  Anco. 

Porvenir^  mina  de  carbon  de  piedia,  Dpt 
Ancachs,  prov.  Santa;  k  la  dereeha  del 
rio  Santa.  El  carbon  es  de  exeelente  eft- 
Udad  y  la  veta  ancha,  y  no  lejos  dd  £eno- 
carril  de  Chimbote  i  Haaras. 

PoRVENiR,  salitrera  en  el  Canton  del  RiDOoa. 
dist.  Pisagua,  Dpt.  TarapadL:  en  167S 
produjo  197,000  qqs.  en  187a— 243,000: 
dista  8  leg.  (44^  k.)  del  pnerto. 

Posincho,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chniin* 
vilcas,  dist.  Chamaca. 

Postrerrio,  aid.  Dpt.  y  prov.  Areqmpt, 
dist.  Socabaya. 

Posama,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cajflo- 
ma,  dist.  Tuti. 

Potacca^  chac.  Dpt  Libertad  prov.  Pfttas. 
dist.  Huancaspata. 

PoTACcA,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Hoaiieajo. 
dist.  Colca. 

PoTACcA,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hoas' 
ta,  dist.  Iquicha:  habt.  111. 

PoTACCA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lsea- 
canas,  dist.  Sancos. 

Potao,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Saatat 
dist.  Yautan. 

PoTAO,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay,  dvi 
Barranca:  habt.   166;  disU  del  Hofa» 
)      i  leg.  (3  k.). 


PORT 


787 


POET 


PotO|  distrito  de  la  provincia  de  Sindia, 
Dpi.  Puno:  Aptes  de  la  ley  de  5  de  Febre- 
ro  de  1875,  este  distrito  pertenecia  &  la 
provinoia  de  Aiiingaro :  es  c^lebre  por  sus 
rioos  aventadores  de  oro;  Uamados  asi  los 
derrumbes  que  se  hacen  en  sus  cerros  y 
cnya  tierra  6  arena  contiene  gran  canti- 
dad  de  oro. 

PoTO,  {photo  6  photongo  hoyo  en  la  tierra, 
pero  sin  agua  Ay.  fogon;  si  es  corrupoion 
de  putu  brotar  lo  sembrado.  Q.)  pbl.  ca- 
pital de  este  distrito  de  la  provincia  de 
Sdndia,  Dpt.  Puno,  &  4,717m*  alt. 
PoTo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Sindia,  dist. 

Poto :  habt.  87. 
POtOCOni ,   est.  Dpt.  y  prov.   Puno ,  dist, 

Goata. 
Potocsay  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma* 
bamba,  dist.  Piscobamba:  i  2  leg.  (11  k.) 
de  Pomabamba. 
POtOChe,  cerro  mineral  con  vetas  de  plata, 
de  cobre  y  de  oro,  Dpt.  y  prov.   Huan- 
cavelica. 
Potojanl,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 

cuito:  habt.  167. 
Potonif  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia,  dist. 
Bina;  &  sus  alrrededores  hay  muchos  fun- 
doe  6  chacras  pequenas. 
PoTONi,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  San  Anton. 
PoTONi,  distrito  de  la  provincia  de  Asanga* 

ro,  Dpt.  Puno:  habt.  1,470. 
PoTONi,   pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Asdngaro,  Dpt.  Puno :  habt. 
188  (CoUana.) 
PotopamiHt,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Sin- 

dia,  dist.  Sina. 

PMosly  cerro  mineral  de  plata  al  S.  O.  del 

pneblo  de  San  Luis,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Suari,  dist.  San  Luis;  llamado  asi  por  la 

riqueza  de  bus  vetas,  que  rinden   de  20  a 

80  marcos  por  cajon. 

Poxosf,  mina  de  plata  en  el  cerro  delaVen- 

tttnilla  ceroa  de  Quichas,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Gajatambo,  dist.  Oyon :  ley  68  m. 

X^oxost,  laguna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Gajatambo. 
JPoCoyoC)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Santiago:  habt.  71. 
JPot^rerillO)  aid.  y  hda.  Dpt.  Gajamarca, 
pjTov.  Jaen,  dist.  San  Ignacio. 


PoTBBBiLLo,  chao.  Dpt.  Oajamaroa,  prov. 

Ghota,  dist.  Tacabamba. 
PoTBERiLLO,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 

marca. 
PoTBEBiLLO,  hda.  y  aid.  Dpt.  Lambayequo, 

prov.  Chidayo,  dist.  Chongoyape :  habt. 

87. 
PotrerOy  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  y  dist.  Mo- 

yobamba:  habt.  45. 
PoTREBO,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha* 

chapoyas,  dist.  Huayabamba. 
Potrero,  chac.  Dpt.  Oajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Chirinos. 
PoTEEBo,  aid.  Dpt.  Oajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  SOcota:  habt.  162. 
PoTBSRO,  chac.  Dpt.  Oajamarca,  prov.  Cho- 
ta, dist.  Paccha. 
PotrerOf  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba:  habt.  77. 
PoTRERo,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 

mayo,  dist.  San  Jos6:  habt.   60:  dista  de 

San  Pedro  8  leg.  (16i  k.). 
Potrero,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Truji- 

jillo,  dist.  Ascope. 
PotrerOy  cerro  mineral  en  el  distrito  de  Car- 

huas,  prov.  Huaras,  Dpt.  Ancachs. 
PoTERRO,  mina  de  plata  en  las  faldas  de  la 

Oordillera  nevada,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Huaras :  a  4  miUas  (7i  k.)  de  Hu&- 

ras. 
Potrero,  mina  de  carbon  de  piedra  cerca  de 

Pallasca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Pa- 

Uasca. 
Potrero,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Parobamba. 
Potrero,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Sihuas. 
Potrero,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Potrero,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Oaras. 
Potrero,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa. 
Potrero,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Nepena. 
PoRRBRo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Oarhuas. 
Potrero,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  diet.  Becuay. 
Potrero,  aid.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Huari, 

diat  Huachis. 


POZO 


—  r8« 


P020 


PoTBEito,  ohac.  Dpi.  Aiicachs,  prov.   Gajlu- 

tambo,  diet.  Acas. 
Pott^n^,  ^Id.  Dpi.  Junin,  pr6y.  Huancayld, 

dist.  Pariahuanca. 
Potrero,  chac.  Dpi.  y    prov.  Lima,  diet. 

Magdalena. 
Potrero,  bda.  Dp.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
.    jacaja,  dist.  Salcabamba :  habt.  64. 

Potrero,  bda.  Dpt.  AyacuchcJ,  pifov.  Pari- 

nacocbas,  dist.  Pullo. 
Potrero,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

buaybis,  dist.  Talavera. 
Potrero,  aid.  y   bda.   Dpt.    Cu2co,   prov. 

Convencion,  dist.  Santa  Ana:  babt.  414. 
PoTREKO»  bda.  Dpt.  Puuo,  prov.  Asangarof 

dist.  Santiago. 

Potreros  de  jmereos,  bda.  Dpt.  Libertad, 

prov.  Trujillo,  dist.  Ascope  :  babt.   71 : 
dista  de  Ascope  i'  leg.  (8  k»). 
Potrero  de  la  vifta,  bda.  Dpt.  Lambayeque, 
prov.  Cbiclayo,  dist.  Sana:  babt.  58. 

Potrero  de  la  viri^Ui^  bd».  Dpt.  Anoacbs, 

prov.  Santa»  dist.  Casma. 
PotreroS)  aid.  Dpt.  Cajamar^a,  plfov.  Jaen, 

dist.  ChiriDOtt« 
Potro^  tio  tributarioy  del  Maranon   por  la 

derecba,  2  niillas  abajo  del  Apaga:  es  na- 

vegado  por  canoas ;  su  ancbo  240m.  y  su 

fOndo  8  brazas:  su  corriente  mas  de  tres 

millas  por  bora. 
PotutOy  parte  del  valle  de  Gondebamba  ^ 

la  izquierda  del  rio,  Dpt.  y  prov.  Caja- 

marca  dist.  Icbocan. 
Potncique,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

casmayo,  dist.  San  Pedto. 
Ponyaoc  y  Poiicliaoelioce^  chac  Dpt.  Euan 

cavelica ,  prov.   Tayacaja,   dist.  Paucar- 

bamba. 
Poya,  est.  Dpt.    Ciizco,  prov.  Anta,  dist- 

Limatambo. 
Poyoncco,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prOv.  Aban- 

cay,  dif»t.  Lambralna. 
PoyontecucllO^  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Celeiidin. 
Poyor^  est.  Dpt.  Ancacbs^  prov.  Huaras, 

dist.  Jancas:  babt.  521. 
P0Z0|  cbac.  Dpt.   Cajamarca,  prov.  Coutu- 

xtia^a,  dist.  Cascas. 
Pozo,  cbac,  Dpt.  Libertad,  prov.  Trujillo, 
.  diet.  Ascope:  dista  de  Asodpd  |  leg.  (8i  k.). 
Pozo,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dilt.  Cftnta. 


Pdzo,  (ibac.  Dpt.  y  proV.  Lima,  dist,  Ato: 
habt.  7. 

Poatoooni,  hda.  Dpt.  Pono,  prov  Asio«a;o. 
dist.  Asillo. 

PozopozO)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 
bana. 

Pozo  de  Almonte,  salitrera  en  el  Canton  dcla 
Peiia,  dist.  y  prov.  Tarapac^;  on  1872pro- 
dujo  10,000  quintales:  en  1878—56,000 
quintales:  dista  del  puerto  1 2  leg.  (66  \i.]. 

Pozo  encfllltildo^  lagunita  formadidek 
filtraciones  de  los  ierrenos  coltiTadoseii 
las  ceroauias  dd  pueblo  de  Magdalesade 
Cao,  de  donde  dista  com o  i  leg.  (3  k.),proT. 
Trujillo,  Dpt.  Libertad. 

Pozo  hedl4»:)do.  laguna  a  2  leg.  (11  k/ide 
la  de  Huaeachina :  a  442m-  alt.,  Dpt  y 
prov.  lea  (veaae  Httacachina), 

Pozo  de  Pat^,  lagunita  6  maDanttai  cerea 
del  pueblo  de  Salas,  Dpt.  y  prov  Lamia- 
baye^ub. 

Pozo  rioO)  mina  de  plata  en  CastroTirev- 
na:  producia  el  60  ^  pcro  sus  iabsTti 
fneron  abandonadas  k  consecnencia  ^ 
los  pleitos,  y  entre  tanto  se  agu6  la  mias- 

Pozo  del  r^y^  mina  do  plata  oa  Qoaaca* 
peti,  Dpt.  Aueaehs,  prov.  Hoaras,  diii 
Recuay. 

PozorieOy  mina  de  platia,  Dpt.  HaaB3£:. 
prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  Huallanca:  ui 
recdon  N.  45"*  E.;  incliDiodon  vertical-  Is; 
50  m. 

Pozos,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca,  dis: 
Suyo. 

Pozos  ricos,  mina  de  plata  y  socaboa  cz  c; 
cerro  de  Jesus,  lado  O.,  Dpt.  Cft)anttKa. 
prov.  y  dist.  Hualgayoc. 

Pozos  RiCos,  mina  de  plata  eu  el  60«atKA  fe 
Duran,  Df  t.  Ancachs,  prov.  Huaras.  &t 
liecuay. 

PozoB  Bicos,  minas  de  plata  etk  el  uoss^ 
de  Colquipocro :  aegtm  ensayc^  die  di^- 
tos  metales^  resnlta  que  hay  algns'^  ^ 
dan  682  mareos  pot  cajon ;  y  olros  6iC> 
Dpt.  Anoaohs,  prov.  Huaylas,  dist.  Pas- 
paromas. 

Pozos  Ricos,  mina  de  plata  &  9  kg*  {^K 
de  Taqnilpon,  Dpt.  Ancaclia,  pr»v.H«5- 
las,  dist.  Macate. 

Pozo  nniii)  bda.  Dpt.  Pono,  prov.  Laiqa 
difit.  UmaGhiri :  babt.  80. 


POQQ 


789 


PROG 


PWiS^)  XQontafia,  I)pt;  Huitiuob. 

POZQZO,  (si  es  corrupcion  depueisuu  elmiin- 
do;  phu^tisu  sacar  el  polvo  soplando.  Ay.) 
rio  tributario  del  Pakazu,  por  la  izqoierda 
i  lo8  9»  68'  lat.  y  7T  5'  24"  long.  Reaui- 
do  eon  el  Mayro  y  con  el  Huancabamba 
que  se  le  une  a  los  10^  2Mat.  y  IT"  28' 
24"  long,  forman  el  Padiitea  qae  es  el 
qne  tributa  bus  aguas  al  Ucayali :  es  ua- 
vegable;  pero  en  la  coufluencia  es  peligro- 
sa  la  navegacioo  por  la  fuerza  con  que  se 
reunen  y  porque  hay  rocas  que  salen  casi 
basia  la  euperficie  del  agua,  auuque  el 
ancho  os  como  de  54m  y  su  pi*ofiiudidad 
como  0*90  pero  aumeuta  despues  su  cor- 
rieute  de  8  d  4  pics  por  seguudo. 

Pozuzo,  pbl.  de  colonos   alemanen,  Dpt.  y 
prov.  Hoduaco,  di»t.  Pozuzo.  Situndo  eu 
la  coufluencia  de  los  rioe  Pozuzo  y  Huan- 
cabamba, a  los  lO*  2'   lat.  y  77»  28'  84" 
long,  y  i  908m-  alt.  El  temperamento  os 
sauo  y  lo  prueba  el  hecho  de  jao  haber 
muerto  ni  nno  solo  de  los  247  OoLoiios  eii 
cnatro  anos:  basta  hoy  iio  se  ha  presen- 
tado  ni  un  solo  caso  de  tifus  ni  de  vime- 
la:  el  auo  de  1875  muiierou  8  pereonas, 
2  parvulos  y  6  adultos,  6  sea  uno  y  m^- 
dio  por  ciento  de  mortalidad.  Hay  una 
igleaia  de  regular  arquiteotura,  lo  misnio 
que  algunas  casas.  Produce  en  abuudtui- 
cia  caf^,  arroz,  azuoar  y  olros   frutos, 
pero  la  falta  de  cainiuos  los  estanca  ^  im- 
pide  su  progreso.  £s  opinion  general,  y 
tambien  la  uuestra.  que  la  oomunicaoion 
fluvial  con  el  AtUntico  es  mas  fucil  por 
^te  al  Mayro  que  por  el  Chanchamayo: 
habt.  614:  dista  21  }  leg.  {2S  k.)  de  Hud- 
Duco;  y  28  (295  k.)  de  Paseo. 
Ppaceota^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ohunvi- 

vilcas,  dist.  Ohamaca:  habt.  29. 
Ppalla^  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganchis,  dist. 

Bicuani:  habt.  841. 
Ppinaya,  est.   Dpt.   Cuzco,   prov.  Canchis, 

dist.  Clieccacupi. 
P^iNAYA,  (de  Consachapi)   aid.  Dpt.  Cuzco, 
prov.  Canchis,    dist.    Oheccacupi,  en  Ian 
punas :  habt.  220. 
PponeU9  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghunvitil- 

cas,  dist.  Livitica. 
P4^que&,  hda.   Dpt.   Cuzco,  prov.  Paniro, 
di&i.  Haafioqmte ;  iiabi.  16. 


Pfnidarf  cist  Dpt.  Apurimao,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Mara. 
PpaputaiH^,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghon- 

vivilcas,  dist.  Velille. 
Pputtetsiy  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chuuvi- 

viloasy  dist.  Velille. 
Praccayi  hda.  Dpt.  Ayacuoho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Quinua. 

PnidOy  puerto  en  la  coufluencia  del  May- 
ro con  el  rio  Palcazu,  d  los  9^  54*  45'*  lat. 
y  77n6'  18"long.:  dista 20 leg.  (llOk.)del 
pueblo  de  Muiia,  por  lo  cual  no  se  consi- 
deraventajoso  el  oti*o  puerto  que  solo  dis- 
ta como  12  leg.  (66  i  k.).  La  tempera - 
tura  (11  Setiembre)  28''  a  29'' :  de  este 
puerto liasta  Iquitotthay8071eg.  (1,710  k.). 

Pbaj>o,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 
Cliachapoyaa. 

pRADO,  aid.  y  hda,  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 
dist.  Sullana:  habt.  199. 

Prado  de  Smito  DomiuirOf  aid.  Dpt.  Junin, 

prov.  Jauja,  dist.  Concepoion. 
Pr&do,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puuo,  dist.  Cabana. 
Prado,  hda.  de  viua,   Dpt.  y  prov.  Ai-equi- 

pav  dist.  Vitor:  habt.  9. 
PraiCas,  rio  tributario  del  Aquiri,  por  la  de- 

redha  ^  los  10*  66'   40"  lat.  y  7V  58'  9** 

long,  y  d  227«a.  alt. 
Prunrsiy  aid.  Dpt.  Jutiin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Hau  Ger6nimo :  habt.  85. 
PreciUI)  chac.   Dx>t.   Aucachs,  prov.   Caja- 

tambo,  dist.  Chuiquian. 
Pre^a,  chac.  Dpt.  y  prov.   Lima,  dist.  Ate  : 

habt.  24. 
President^?,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 

tabamba,  dist.  Huayllati. 
Prineipal,  aid.  Dpt.   Puno,  prov.  Huanca- 

ne,  dist.  Gcojata. 
Pro,  hda.  de  cana,  Dpt.  y  prov.Lima,  dist. 

Carabayllo:  habt.  128. 
Profand^  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Ghinobao. 
Prog^reso,   ealeta  i  los  7^"  4'  lat.  y  88''  B' 

24*'  long. :  su  fondeadero  de  6  d  7  brazas 

a  una  milla  de  tierra ;  es  desabrifarada,  ex- 

puesta  d  marejadas  bobas. 
pROGRKSo,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Ca- 

ran,  Dpt.   Ancachs,  prov.   liuaras,  dist. 

Ayja. 
pROGREso,  saUtrera  en  el  Canton  de  Negrey- 

roB,  dist  y  Dpt.  Tarapaca ;  en  1872  produ- 


PUCA 


—  790 


PUCA 


jo  48,600  qointales ;  en  1878  lo  mismo ;  [ 

dista  10  leg.  (56  k.)  del  puerto ;  y  2  millas 

(8i  k.)  de  la  Hnea  ferrea. 
Pro^eso  i  indastlla,  mina  de  plata,  Dpi. 

Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 
Proparo,  hda.  Dpt.   Cuzco,   prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Cattca. 
Protectora,  hda.  Dpi.  y  prov.  loa,  dial.  San 

Juan  Bautista. 

Providencia.  mina  de  plomo  en  el  eerro  de 

Tinta,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Oajatambo, 

dist.  Oyon :  ley  40  m. 
Providencia,  mina  de  plata  en  la  Cordillera 

de  Chacna,  Dpt.    Ancachs,   prov.  Caja-  J 

tambo,  dist.  Oyon :  ley  25  m. 
Provisory  rio,  Dpt.  Ayacncbo. 
Provisor,  hda.  Dpt.  Ayacncbo,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Santiago:  babt.  24. 
PuaCf  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.   y  dist. 

Huaylas. 
pQahliay^  cerro  mineral  en   el   difitrito  de 

Becuay,  prov.  Hnaras,  Dpt.  Ancacbs. 
Puamayo,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Aco- 

ra:  babt.  515. 
Paanta^  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Al>an- 

cay,  dist.  Curabuasi:  babt.  81. 
Piiapampa,  cerro  mineral  en  el  distrito  de 

Caras,  prov.  Huaylas,  Dpt.  Ancacbs. 
Poapailipa)  bda.  de  cana,  Dpt.   Ancacbs, 

prov.  Huaylas,  dist.  Pueblo  Libre:  babt. 

70. 
PuAPAMPA,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Yungay. 
PuAPAMPA,   bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Caras. 
Publina)  aid.  Dpt.   Cajamarca,  prov.  Cbo- 

ta,  dist.  SOcota:  babt.  182,  con  log  de  El 

Potrero. 
Pneblo,  cbac.  Dpt.  Ancacbs.  prov.  Gajatom-  \ 

bo,  dist.  Huayllacayan. 
Pnca,  (Colorado  rojo  Q.)  cbac.  Dpt.  Amazo- 

nas,  prov.  Cbacbapoyas,  dist.  Balsas. 
Puca,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Mato:  babt.  17. 
Ptjca,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Caras. 
Puca,  cbac.  Dpt.   Ancacbs,  prov.  Cajatam-  | 

bo,  dist.  Cbiquian. 
Puca,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Pallasca, 

dist.  Huandoval. 
Puca  lubOF)  mina  de  plata  al  N.  0.  del  pue^ 


bio  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tum^ 

dist.  Yauli. 
Puca  labor,  mina  de  plata  al  0.  dd  poe. 

bio  de  Yauli,  Dpt.  Jonin,  pro?.  Taosi, 

dist.  Yauli;  ley  20  m. 
Puca,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CasiilA: 

dist.  Yiraco. 
Puca,  bda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov.  y  iisL 

Pasco. 

Puca  allpa^  pbl.  (v^ase  Oran  Nuevo):  hik 
65. 

Puca  barraiiqaitay  aid.  Dpt.  Loreto,  jvor. 

Alto  Amazonas,   dist.  YurimahiULs,  i  k 

orilla  izquierda  del  HuaUaga :  se  comQ- 

nica  con  ^ste  desde  el  mismo  puebbpor 

un  canal:  babt.  105. 
Pueaceaca^  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hoia- 

ta;  dibt.  Huamanguilla:  babt.  149. 
Puca*CC0€a9   clubc.  Dpt.  Ayaoucho,  pror 

Lucanas,  dist.  Sancos. 
PaeaocacoO)  cbac.  Dpt.  Apurimac,prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
Pueacancha)  aid.  Dpt.  y  prov.  HuaDaTeli- 

ca,  dist.  Acoria:  babt.  146. 
Puoaoamcha,  cbac.  Dpt.   Cuzoo,  prov.  Oi- 

nas,  dist.  Layo. 
PucACANCHA,  est.  Dpt.  PuDO,  prov.  Ctfabt- 

ya,  dist.  Corani. 
PucACANcuA.  est.  Dpt.  y  prov.  Pono,  &- 

Cabana. 
Pucacapai  mina  de  plata  al  S.  0.  dd  p» 

bio  de  Yauli,   Dpt.  Junin,  prov.  Tinu. 

dist.  Yauli:  ley  100  m. 
Plicacasa)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go^ 

bambas,  dist.  Haquira. 
Pucaeocha,  (laguna  colorada.  Q.)  lagoBit 

la  orilla  izquierda  del  rio  Pastaza  eo  ^ 

cual  descarga  sus  aguas,  al  Sordeliie 

Gimaiio. 
PuGACocHA,  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  Pwco. 

dist.  Yanabuanca. 
Pueacotay  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  y^ 

Hnancayo. 
PucacniZt  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  C^ 

tambo,  dist.  Oyon. 
Ihtcaciuica,  aid.  Dpt.  Huancavebea,  pniv. 
Castrovireyna,  dist.  Cordova:  babt  !»> 
Pueacuuca,  aid.  Dpt.  Puuo,  prov.  Lue^ 

dist.  Macari. 
l^icaeliaca,  cerro  en  el  distrito  de  Sao  Bl^ 
naveatoxat  piGv.  Cauta,  Pptlim* 


PUCA 


—  791-> 


PUCA 


^1  hay  un  manantial  de  agua  termal  may 

saturada  de  6xido  de  fierrg,  y  tine  a  ro- 

jo  las  piedras. 
Fucachupa,  chac.  Dpt.    Puno,  prov.  Lam- 

pa,  dist.  Pucara. 
Pacadcalla,  chac.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Cbun- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 

Pacahirca,  (cerro  Colorado.  Q.)  aid.  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Pomabamba,  diat.  Pisco- 
bamba. 
PucAHiBCA,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Haaylas,  dist.  Mato:.a  6  leg. 
(88)J  k.)  de  Mato. 
Paeahuana,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Chapimarca :  habt.  79. 
Pacahuasi)  chac.  Dpt.  Huancavelioa,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  G6rdova. 
PucAHUASi,  hda.  Dpt.  Huancavelica»  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas. 

PucAHUAsi,  hda.  Dpt.  y prov.  lea,  dist.Palpa. 

PucAHUASi,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov,  Hua- 

manga,  dist.  Quinua:  4  2|  leg.   (15  i  k.) 

de  Ayacucho. 

PucAHUASi,  aid.  Dpt.   Aparimac,  prov.  An- 

dahnaylas,  dist.  Talavera:  habt.  100. 
PucAHUAsi,  hda.  Dpt.  Puuo,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
Pucahnay^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.*Hua- 

ras,  dist.  Marca. 

Pncali,  (fortaleza,  Q.  y  Ay.)  aid.  y  hda.  de 

cana,Dpt.  Lambayeque,  prov.  y  dist.  Chi- 

clayo:  dista  de  Chidayo  6  leg.  (88  i  k.). 

PccALA,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.   y  dist. 

Otnsco. 
Pocamarca,  hda.    Dpt.   Ayacucho,    prov. 

La  Mar,  dist.  Tambo. 
PucAMABCA,  est.  Dpt.   Cqzco,  prov.  y  dist. 

Galea:  habt.  188. 
Pacaniayo,  (rio  Colorado.  Q.)  rio  en  la  pro- 

vincia  de  Carabaya. 
ENjcamato,  hda  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ayapata. 
Pncamocco,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 

vencion,  dist.  Echarate:  habt.  57. 
^canailiy  chac.   Dpt.  y  prov.  Hu^nuco, 

dist.  Higueras. 
tieaorcco,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnnvi- 

vilcas,  dist.  Chamaca. 
'acapy  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Shupluy:  habt.  150:  dista  de  Yun- 
4  leg.  (22  k.). 


PucAP,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist,  Mato. 
Pueapaclia)  (Uanura   colorada.   Q.)   chac. 

Dpt.  Ancachs,  prov.   Huaylas,   dist.  Ca- 

rasihabt.  74. 
PncapanilHI,  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  Conila:  habt.  80. 
Pncapata,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Vinac. 

Pucapuea,  chac.   Dpt.  Huanavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huaytara. 
PuoAPucA,   chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Otoca. 
PucAPUCA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Pa- 

roro. 

Pucar^  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco, 
al  N.  de  este  Pueblo. 
Pueara,  (foltaleza,  Q.  y  Ay.)  aid.  y  hda.  Dpt. 
Cajamarca,  prov.  Jaen,  dist.  Colasay :  & 
5^  56'  lat  y  SV  44'  4"  long.:  y  6. 505m.  alt. 

Pucara,  rio  afluente  del  Condebamba,  prov, 
Cajabamba,  Dpt.  Cajamarca. 

Pucara,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Sartinbamba. 

Pucara,  cerro  mineral  en  el  distrito  de  Re- 
cuay,  prov.  Huaras,  Dpt.  Ancachs. 

Plicara^  pbl.  Dpt.  Juuin,  prov.  Huancayo, 
dist.  Sapallanga :  habt.  1187:  dista  de 
Huancayo  8  leg.  (16^  k.). 

Pucara,  pbl.  capital  del  distrito  de  Vitoc, 
Dpt.  Junin,  prov.  Tarma:  habt.  192:  4  1 
leg.  (5  J  k.)  del  pueblo,  hay  vetas  de  metal 
que  coutiene  cinabrio;  y  sus  condiciones 
geoldgicas  son  id<5nticas  i  las  de  Huan- 
cavelioa. 

Pucara,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Huariaca:  dista  de  Huariaca8  leg.  (IS^k.). 

Pucanit  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Arahuay. 

Pacara^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
nas,  dist.  Laramate. 

Pucara,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Chiara:  habt.  49. 

Pacani)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Pau- 
cartambo:  habt.  88. 

Pucara,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 
Cristoval:  habt.  4. 

Pucara,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubamba, 
dist.  Maras :  d  sus  inmediaciones  hay  mi- 
nas  de  oro  en  el  rio  de  Huasamp^  6 


PUCA 


—  792 


POCCA 


Piloopata:  esta  ^  2610m-  alt.;  temperatu- 
ra  11®  ^  las  4  p.  m.  (Abril). 

FuGABA,  rio  Uamado  tambien  Bamis,  tidue 
8U  origen  en  la  laguna  de  la  Bay  a  y  do- 
semboca  en  el  lago  Titicaca,  d  los  15°  19* 
lat.  y  79*  16'  29"  long.  A  8916m.  alt. 

Pocarn,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Oftra- 
baya,  dist.  Ituata. 

PucARA,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  OUachea. 

PucARA,  hda.  cocal,  Dpt.  Piuio,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Ayapata. 

PiicARA,  chac.  y  tambo  en  la  quebrada  de 
EHquilaya,  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya- 
al  frente  de  la  coniiuencia  del  PuypuUani 
con  el  Qoillobaiaba. 

PucARA,  distrito  de  la  provincia  de  Lampa, 
Dpt.  Puno:  habt.  4,411. 

PrcARA.  villa  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Lampa,  Dpt.  Puno :  a  15*  2' 
10"  lat.  72*  86'  2"  long.;  A  8,947m.  alt., 
cerca  del  pueblo  hay  un  gran  penasco  que 
se  eleva  casi  perpendicularmente :  dista 
de  Lampa  9  leg.  (50  k.)  al  Sur;  del  |Cuz- 
co  50  (279  k.);  de  Ayaviri  8  (44  i  k.). 

PucARA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asiiu- 
garo:  habt.  171. 

Pucara,  chac.  Dpi  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Quechualla. 

Pocaracay^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 
dist.  Huanta:  habt.  98. 

PucARACAY,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Qderobamba. 

pQCaracraf  lavadero  de  oro  en  la  quebrada 
de  Ninamayhua,  Dpt.  Ancachs,  prov* 
Huari,  dist.  Uco. 

PucARAORA,  minas  de  oro  (2)  al  S.  del  pueblo 
de  Uco,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 
Uco:  ley  de  ^  a  5  onzas  cajon. 

FucarttrCa,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 
Huacar. 

Pocaraniayo,  lavadero  de  oro,  Dpt.  Pnno, 
prov.  y  dist.  Sdndia. 

Pncarani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 
ro,  dist.  Putina. 

Pocarafiata,  chac.  Dpt.  Cuzco,prov.  Ohun- 
vivilcas,  dist.  Colquemarca. 

PucARAPATA,  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Ayapata. 

PucABAPATA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Gupi. 


Pucariy  rio  tributariodal  Ucayaliamb&de 
la  vuelta  dal  diablo;  sus  orllks  son  hibi 
tadas  por  los  salvajes  Piros. 

Pucarami,  chac.  Dpt.  Ancachs,  proT.  Haty- 
las,  dist.  Huata. 

PucARUMi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pro?.  Hiw- 

ras,  dist.  Marca. 
PucARaMi,  chac.  Dpt.  Ayacucho.  pro?.  Lo- 

canas,  dist.  Otoca. 
PucARUMi,  chac.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Chanr. 

vilcas,  dist.  Colquemarca. 

PacarurOy  puerto  en  el  no  Ucayaliidfftdr 
la  isla  de  Puiri  se  emplean  \i)\  hor&9  de 
navegacion  por  vapor. 

Pacas.  hda.  Dpt.  Huaucavehca,  pror.  Tm 
caja,  dist.    Colcabamba :  a  1  leg.  \9\  k. 
se  encueniran  varias  miiias  de  plau;  disti 
4  leg.  (22  k.)  de  Colcabamba. 

Paca-shata^  minas  de  plata(2)eD  Aa^ai- 
marca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist  Cajt 
tambo :  ley  80  m. 

PucasinayOf  hda.  cocal,  Dpt.  Pnno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ituata. 

PncataiubO)  lugar  6  paraje  inhabitado  ^  b 
nea  divisoria  entre  Loreto  y  AmazouM 
dista  de  Moyobamba  20  leg.  (UU  ^ ; 
de  Rioja  18  (72i  k.);  de  ChachapoTj»s  8 
(16^  k.);  y  1  (5i  k.)  de  Bagasau. 

Pucatay,  hda.   Dpt.    Piura,  prov.  v  ^ 
Huancabamba. 

Pucati,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajf*  Aoi 

zonas,  dist.  Nauta. 
PucaticUi,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hoauciiei 

ca,  dist.  Acoria:  habt.  15. 
Pnca-areo,  mina  de  plata  en  el  paeblo  it 

YauH,   Dpt.    Junin,    prov.   Tarmi,  ^ 

Yauh:  ley  18  m. 
Plicay  mayoC)  hda.  cocal,  Dpt.  y  prov.Hur 

nuco,  dist.  Chinchao. 

PucayacUi  hda.  do  cana.  Dpt.  Loreto,  pr^ 

Huallaga,  dist.  Tarapoto. 
PncAYACu,  mina  de  plata  al  N.  N.£.  ddptf- 

bio  de  Chacas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  H» 

ri,  dist.  Chaoas :  lev  de  10  a  2JS.  m. 
PucAVAcu,    quebrada   y    hda.    Dpt  Jss^ 

prov.  y  dist.  Pasco. 

Pucca^i^aca  ,    aid.   Dpt.    Ayacucho .  p«^ 

Huanta,  dist.  Huamanguilla. 
Puecaecttca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cl^ 

lloma,  dist.  CallaUi. 


PUCR 


793 


PUCU 


Pnocanif  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Soraya. 

Paoemaeocha,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chimvivilcas,  dist.  Colquemarca. 

Pnec-yacata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Oolqnemarca. 

Pnechai  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Gha- 
chapoyas,  dist.  Sipasbamba. 

PucGHA  6  Paccha,  (jwtc^ctt  levadura.  Q.)  rio» 
llamado  tambien  de  San  Marcos,  de  Gon- 
chucos  y  del  GaUejon:  tiene  su  origen  en 
la  Cordillera  nevada,  en  el  punto  de  Pis- 
capacha,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo, 
inmediato  al  origen  del  rio  Pativilca :  lle- 
va  sus  aguas  al  Marauon  despues  de  re- 
cibir  muchos  tribntarios  al  atravesar  la 
provincia  de  Huari,d6spnes  del  pueblo  de 
Llamellin. 

PuccHA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pallasca. 
Paceliabamba,puente,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Piscobamba:  dista  de 

Pomabamba  9  leg.  (50  k.). 

Pacclie,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Sipasbamba. 
Paccliau,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Tambobamba. 
Pacchailyhda.  decana,  Dpt.  Arequipa,  prov. 

y  dist.  Gamand. 

Pacchns,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Aquia. 
Puelon,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Pion. 
PacUanapa,  chaa  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

S&ndia. 

PacUancaj  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Garas. 
Pnoo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Cochamarca. 

Paeohni]lea»  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Hnamanga,  dist.  Tambillo:  habt.  18. 
Puvopf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajaiam- 

bo,  dist.  Cochamarca. 
Puoor,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 

bo,  dist.  Cattca. 

Pncoylla,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilc&s,  dist.  Chamaca. 
PilcpatOy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

diat.  Pampas.. 
Pocro^laf^anaiDpt.  Lima,  prov.  Haarochiri; 


superfioie  20d890m. :  vollimen  2892240in« 

a  4650m.60  alt. 
PucBo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yau- 

yos. 
PucBO,  chac.   Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Cocha. 
PucBo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,   dist.  San 

Crist6val:  habt.  2. 

PacroS)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Caata,  dist. 
Arahuay. 

Pncnibliasi)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

PuoRUHUAsi,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Pillpichaca. 

Pacmpampa^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Anta. 

Pacrapuc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Chiquian. 

Pacruto,  chac.  Dpt.  Huancavelica  prov. 
Tayacaja,  dist.  Colcabamba. 

PacsO)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda* 
huaylas,  dist.  San  6er6nimo. 

Fucsquia,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ca* 
rumas. 

Pacsut,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 
bamba. 

Pacto,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 
San  Mdrcos. 

PuctOC,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Huayllacayan. 

PactoU)  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Ticllos. 

Pucacbl)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Acc- 
ra: habt.  84. 

Pacncbillaiii)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 
garo,  dist.  Potoni. 

Pocuchincba,  hda.  Dpt.  y  prov.  HuAnuco, 
dist.  Higueras. 

PaCQCho,  (ampolla,  revozar  lo  que  hierve. 
Q.)  pbl.  y  chac.  Dpt.  Jiiidn,  prov.  Jauja, 
dist.  Aypata:  habt.  408. 

PQClUinayla)  aid.  y  est.  Dpt.  Junin,  prov.  y 
dist.  Tarma. 

Pacubllillcay  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prnv. 
Huamanga,  di^t.  Tambillo:  dista  de  Aya- 
cucho 8  leg.  (16  J  k.);  y  de  Tambillo  1 

(5  i  k.). 
PucuHUiLLCA,  hda.   Dpt.  Ayacucho,  prr>v.  y 

dist.  Huaiita. 
PucuUO)  arroyo  cerca  de  Sau    L  lo  z     a 
Quiuti,  prov.  Huarochiri,  Dpt.  Lima. 

XOO 


PUCU 


794 


PUCCH 


PacnnachachUf  aid.  Dpt.  Loreto,  prov 

Huallaga,  dist.  Juanjui :  babt.  82. 
Paconaiiy  meseta  6  pampa  sobre  un  ramal 

de  la  Cordillera  ai  N.  0.  del  Gerro  de  Tas- 

co  en  doude  e8ta  la  laguna  de  Alaco- 

oha. 
Pncunani,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 

dist.  Higueras. 

Pocunari   6  Pucanan  ,   hda.  Dpt.    Jnnin, 

prov.  y  dist.  Pasco. 
PacanchO)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Salamanca. 
Plieiliicio,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Yinac. 
Pucuni)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 
Pacupata^   aid.   Dpt.   Libertad,  prov.  Fa- 

taz,  dist.  Tayabamba. 
Pncopoeo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

raSy  dist.  Jangas. 
PocupncO)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chuuvi- 

vUcas,  dist.  Velille. 
Paciirallpaf   chac.    Dpt.    Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Oyon. 
Pucurhuay,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Huariaca:  habt.  828 :   dista  de  Hua 

riaea21eg.  (11  k.). 
PucuBHUAY,  est.  Dpt.  Apuiimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Huayllati. 
Pucuriy  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramatc. 
PucuBi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Paeusarcaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Ghiquian. 
Pacnscasay  tambo,  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Jauja:  dista  de  Jai]ga  5  leg.  (28  k.). 
Pacosnla,  hda.'  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 

dist.  Huaca :  habt.  40. 
Pacnta,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Curahiiasi. 
Pucutasca),  mineral  de  plata,  Dpt.  Huan- 

cavelica,  prov.  Tayacaja,  dist.  Colcabam- 

ba:  habt.  87. 
Pucutay,hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Huan- 

cabamba:  habt.  149,  con  los  de  Chanta- 

CO:  dista  de  Hnancabamba  1  leg.  (5  ^  k.). 
Pncntayoe,  chac.  Dpt.  Jnnin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Acobamba. 
PucntOf  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja, dist,  Mayoc, 


PucuTO,  chac.    Dpt.    Hoancaveliea,  por. 

Tayacaja,  dist.  Pampas. 
PucuTO  6  PucutUf  pbl.  Dpt.  Haane&reliei, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Locrcja:  habt  44&. 
PucuTO,  hda.  Dpt.  Gazco,  prov.  Qoi^ieaa- 

chi,  dist.  Urcos:  habt.  169. 
Pucayaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ci- 

jatambo,  dist.  Aquia. 

Pacayuni)  chac.  Dpt.  Hoancayeiica,  proT. 

Tayacaja,  dist.  Pampas. 
Pueyocnahiiae»  est.  Dpt.  Gnzco,  pm.  h 

rtiro,  dist.  Accha. 
Pacyo-cudMly  est.  Dpt.  y  prov.  Pano,  di<. 

Paucarcolla. 
Plicyopacyo,  chac.  Dpt.   Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Mara. 
PucYOPUGYo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Gatabi- 

ya,  dist.  Ayapata. 
Pucymigay  aid.  y  hda.  Dpt.  Ancaehs,prQT. 

Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 
Pacyunahiiif  hda.  Dpt.  Gu£co,  proT.OhQn- 

vivilcas,  dist.  Livitaca :  habt.  82. 
Pucyaniy  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  ConTe&- 

cion,  dist.  Santa  Ana:  dista  2 leg. (11 L) 

de  Vilcabamba. 
Pucynrea,  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  ydist 

Anta:  habt.  199. 
Pncyus,  aid.   Dpt.   Ancachs,  prov.  Hnin. 

dist.  Huantar. 
Puebaooehai   chac.   Dpt.   Jnmn,  prov.  j 

dist.  Jauja. 
Pucliamaehay,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Fn* 

cartambo,  dist.  Ghallabamba. 
Puchapaehaf  est.   Dpt.  Lima,  prov.  Hna 

rochiri,  dist.  San  Damian. 
Puchauroo,  chac.    Dpt.    Apurimac,  prov. 

Gotobambas,  dist.  Mara. 
Puehca^  chac.  Dpt.  Lima,   prov.  v  disL 

Yauyos. 
PucHCA,  pbl.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Pui- 

nacochas,  dist.  Lampa. 
PnehcaSf  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  vdkt. 

Huanta:  habt.  55. 
PachofH  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pilai. 

dist.  Chilia. 
Puchcop)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Eux- 

las ,  dist.  Yungay :  habt.  205,  con  ki 

de  Encayoc :   dista  de   Yungay  2  i^* 

(11  k.)  al  Este. 
Pncchtaf  chac.  Dpt.  Ayacncho,  prov,  Lb- 

canas,  dist.  Laramate* 


PUEB 


795 


PUEB 


Pacholtisa^  voloanes  de  agua,  a  los  19^ 

25'  Ia(.  7  71*  20'  long,  aproximada. 
FucHULTisA,  est.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Ca- 

mina,  al  E.  de  lou  volcanes  del  mismo 

nombre. 
Plichnu^  aid.   y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

y  dist.  Camaiia :  habt.  47. 

Piiciiiiiico,  lida.  Dpt.   Apurimac,  prov.  Go- 

iabamba»,  dist.  Tambobamba. 
Piicliiinc^ielMf  est.  Dpt.  Anoachs,  prov.  y 

dist.  Huaii :  habt.  106. 
PiicJiurou  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Gamiiia: 

dista  de  Tarapaca  11  leg.  (61  k.). 
Pueliuri^  aid.  Dpt.  Gazoo,  prov.  Ganchis, 

dist.  Sicuaui :  habt.  96. 
PucHURi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 

dist.  Itiiata. 
Pudeallay  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvi- 

vilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
PueblOf  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Gho- 

ta,  dist.  Qucrocoto. 
Pueblo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 

mayo,  dist.  Jequetepeque. 
Pueblo,  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov.  Santa, 

dist.  Gasma. 
Pueblo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Ticllos. 
Pueblo,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Pueblo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  GhucuitO) 

dist.  HuacuUani. 
PueblOf  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 

quina. 
PuBBLo,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Garu. 

mas. 
PueblOf  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Mamina. 
Pueblo  libra ,  distrito  de  la  provincia  de 

Huaylas,  Dpt.  Ancachs :  habt.  3,549. 
PuEBL.0  LIBRE,  pbl.  Capital  de  este  distrito 
de  la  provincia  de  Huaylas,  Dpt.  Ancachs, 
antes  se  llamaba  Huacra  (cuerno  enQue- 
chun)  y  por  ley  de  8  de  Junio  de  1828  se 
le  dio  este  nuevo  nombre :  habt.  818 :  dis- 
ta  de  Garas  1^  leg.  (8  k.). 
PuEBi^o  LIBRE,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Muajlas,  dist.  Garas. 
Paeblo  lluevO)  conocido  tambien  con  el 
nombre  de  Playa  Grande,  aid.  Dpt.  Lore- 
to,  prov.  Huallaga,  dist.  Tingo  Maria,  si- 
tuado  a  la  orilla  del  rio  Patayrondo,  d  8 
leg.  (16ik.)dela  confluencia  del  Hua- 


llaga con  el  Monzon  y  &  i  (S  k.)  de  este: 
sirve  de  paerto  6  embarcadero  a  los  que 
navegan  por  estos  rios :  habt.  46. 

Pueblo  nuevo,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Huanoabamba:  habt.  207. 

Pueblo  nuevo,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Pay- 
ta  dist.  SuUana. 

Pueblo  nuevo,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Pay 

ta,  dist.  Amotape :  habt.  125. 
Pueblo  nuevo,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

San  Jose  lado  E.,  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

y  dist.  Hualgayoc. 
Pueblo  nuevO)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Ohuco. 
Pueblo  nuevo,  distrito  de  la  provincia  de 

Pacasmayo,  Dpt.  Libertad:  habt.  674. 
Pueblo  ntjevo,  pbl.  capital  de  este  distrito 

de  la  provincia  de  Pacasmayo,  Dpt.  Li- 

bertad|:  habt.  568:  dista  de  Ghiclayo  16 

leg.  (89  k.);  de  San  Pedro  5^  (80  i  k.). 
Pueblo  nuevo,  aid.  y  est.  Dpt.  Ha&nuco, 

prov.  Huamalies,  dist.  Monzon:  habt.  81. 
Pueblo  nnevO)  distrito  de  la  provincia  y 

Dpt.  de  lea:  habt.  2,728. 
Pueblo  nuevo,  pbl.  capital  de  este  distrito 

de  la  provincia  y  Dpt.  de  lea :  habt.  589: 

dista  de  lea  1|  leg.  (10  k.). 
Pueblo  nuevo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Guzco,  dist. 

San  Geronimo:  habt.  91. 
Pueblo  oriental^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Gamand,  dist.  Ocona :  habt.  400. 
Pueblo  vlejo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pacasmayo,  dist.  San  Pedro. 
Pueblo  viejo,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Po- 

mabamba,  dist.   Sihuas :  habt.  886,  con 

los  de  Paccha  y  Pachachin. 
Pueblo  viejo,  hda.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Garhuas. 
Pueblo  vie.to,  aid.  Dpt.  Huanuco,  prov.  Dos 

de  Mayo,  dist.  Chupa. 
Pueblo  vieJO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Ayaviri. 
Pueblo  viejo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Omas:  como  2  leg.  (11  k.)  al 

N.  N.O.  de  Tauripampa:  a  l,860ni.  alt. 
Pueblo  viejo,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Damiaii. 
Pueblo  viejo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Carabayllo:  habt.  84. 
Pueblo  viejOi  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov, 

Gastilla,  dist.  Uraca. 


PUER 


—  796 


PULA 


PuKBLo  viEJO,  aid.  y  ohao.  Dpt.  y  prov.  Are- 

qulpa,  dist.  Socabaya. 
PuBBLo  viEjo,  chao.  Dpt.  Areqtiipa,  proy. 

Islay,  dist.  Quilca. 
Paeraape,  (v^itse  Argama,  pnnta). 
PuEMAPB,  caleta  a  los  7*  81'  25"  lat.  y  BV* 

51*  24"  long,  sa  fondo  de  4|  &  5  brazas  d 

8  cables  de  tierra. 

PuBMAPB,  aid.  de  Pescadores,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Pacasmayo,  dist.  San  Pedro :  habt. 

109,  dista  de  San  Pedro  2  leg.  (11  k.). 
Paente,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 

Chacbapoyas :  habt.  7. 
PuBNTB,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Gho- 

ta,  dist.  Cochabamba. 
PuENTB,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ge- 

lendin,  dist.  Ghnmuch. 
Paente^  hda.  de  cana,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

y  dist.  Santa:  esta  hacienda  tambien  se 

llama  Tambo  Beal:  habt.  88:  dista  de 

Santa  1  leg.  (5i  k.). 
PuENTE,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Gasma. 
PuBNTB,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Hnancayo, 

dist.  Sapallanga:  habt.  192. 
Pnente,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Magdalena:  habt.  9. 
PuENTB,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate: 

habt.  82. 
PuENTE,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganete,  dist. 

Lnnahuana:  habt.  98. 
PuENTE,  hda.  Dpt.  Aporimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Soraya. 
Paente  (prande^  hda.  Dpt.  Lima,  prov. 

Ghancay,  dist.  Sayan :  habt.  140. 
Poeilte  de  Iialo,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Abe:  habt.  6. 

Paeute  de  piedni,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad, 

prov.  y  dist.  Huamachnco:  habt.  100. 
PuENTB  DE  piEDBA,cbac.  Dpt.Ancachs,  prov. 

Santa,  dist.  Moro. 
Pueute  resil)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Haa- 

rocliiri,  di^it.  Chorrillos. 
Paeute  tdbid)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Santa,  dist.  Ncpeua. 
Pueri'a,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ghota, 

dist.  Chores. 
PrzRTA,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hntonco,  dist. 

Iliiac  li'. 

i'  1  itii  libre,  hda.  de  beneficiar  meiales, 
Dpt.  Puao,  prov.  Carabaya. 


Paeita  de  pellejos,  chac.  Dpi.  lea,  prar. 

Ghincha,  dist.  Pisco. 
Puerto,  aid.  Dpt.  Ha&nnco,  prcr.  Hiiiai> 

lies,  dist.  Monzon :  habt.  96. 
Puerto  grande)  desembarcadero  en  «l  Ud 

E.  de  la  isla  de  Lobos  de  afaera. 
Puerto  6  Abra,  aid.  Dpt.   Cuzeo,  pm. 

Gonvencion,  dist.  Santa  Ana:  dista  ^ 

Hoiro  12  leg.  (67  k.). 
Puerto,  montaua,  Dpt.  Amazonas  pro?,  y 

dist.  Ghachapoyas:  dista  de  Cadiapo^s 

9  leg.  (50  k.);  de  la  Sal  1  (5^  L). 

Puerto  de  reyes,  chac.  Dpt.  Pinra,  pror.  y 

dist.  Tdmbes. 
Puerto  Tueker,  Ingar  en  la  ribera  id  rio 

Pichis,  &  los  10*  22'  66"  lat.  y  77'  9'  U 

long,  es  el  punto  mas  alto  hasta  ian^ 

pnede  navegarse  este  rio:  &  218m-  alt.:  ta* 

riacion  magn^tica  9*  T  80":  distaztda  de 

'Iqnitos  1,041  millas. 
Puerto  TieJOy  aid.  Dpt.  Areqnipa,  pioy.  If 

lay,  dist.  Tambo:  habt.  86. 
Puhua,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomt^ 

bamba,  dist.  Llnmpa. 
Pujapampa,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hn^neo. 

dist.  Haacar. 
PuJaSy  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Pb* 

mabamba. 
PujAs,  est.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Cangaiio. 

dist.  Huambalpa:  habt.  621. 
Pujiani)  chac.  Dpt.  Pane,  prov.  Garal»?i< 

dist.  Ollachea. 
Pujon,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaii  dkt 

San  Mdrcos. 
Pllfo-piyo^  est,  Dpt.  TarapadL,  dist  Garni- 

iia:  i  8,267m-  alt. 
Pujorf  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaraa, 

dist.  Garhuas. 
Pqjro,  est.  Dpt.  Pono.prov.  Chacizito,disl 

Yanguyo. 
Pujueay  rancheria  de  salvajes  JfTaros,  po- 

CO  Idjos  de  las  orillas  del  Pastasa  j  de  sa 

conflaencia  con  el  Bombonaza. 
Pqjulli,  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  CajUo* 

ma,  dist.  Taoque. 
Ptyupe,  est.  Dpt.  Cajamaroa,  prov.  j  £st 

Hnalgayoc:  habt.  1,828,  conlosdeMoias. 
Pujuriseai  chac.  Dpt.  y  prov.  Hnanaoo. 

dist.  Santa  Maria  del  Valle. 
Pula,  aid.  Dpt.   Areqnipa,  prov.  CastiDa, 

dist.  Pam^acolca. 


PULP 


—  797 


PUMA 


Pullaocpata,  ohao.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chim> 

viviloas,  dist.  Golquemarca. 
Pulambeylida.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Salliqae. 
Pnlamay  6  Pulamij  aid.  Dpt.  Libertad, 

prov.Pataz,  dist.  Gajamarquilla:habt.  90. 
Poliae^  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajn- 

tambo,  dist.  (Jiiiqnian. 

Pnlido,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Mag- 

dalena:  habt.  82.    • 
PuuDo,  ohac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate: 

habt.  27. 
Pnlipnliy  hda.  cocal,  Dpt.  Pano,  prov.  S4n> 

dia,  dist.  Phara. 
PuLiPULi,  hda.  cooal,  Dpt.  Puno,  prov.  Sdn- 

dia  dist.  Patambuco. 
PuupuLi,  mina  de  oro,  Dpt.  Puno,   prov. 

Sdndia,  dist.  Phara. 
PuLiPULi,  rio  que  pasa  por  los  auteriores 

Ingares. 
Paysqiieina,  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Ca- 
milla. 
PnlmOy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Trajillo. 
Pnlpeni)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chimvivil- 

oas,  dist.  Velille. 
PalpenayoCC,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Hoamanga. 

PalperiSf  rio  tributario  del  Apurimac,  por 

la  izqnierda:  nace  cerca  de  la  hacienda 

de  Quellnacocha,  en  el  Departamento  de 

Ayacncho,  prov.  Haanta :  toma  este  nom- 

bre  desde  el  panto  de  oonfiuencia  con  el 

rio  Apnlima  d  las  5  millas  de  su  orfgen : 

en  la  conflaencia  el  ancho  del  Apunmac 

es  como  de  180m-  y  gu  corriente  oomo  1 

leg,  (5 1  k.)  porhora:  su  profundidad  va- 

xia  de  19  a  25  pi^s. 

'PuupKBiAf  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Santiago:  habt.  18. 
Pui^PEBiA,  montaua,  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Suamanga,  dist.  Quinua :  habt.  18. 
PiTZ^PEBU,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Cajlloma,  dist.  Yanque :  habt.  92. 
Plllperopaqaio,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Umachiri. 
PolpitO)  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tin- 
go  lado  Norte,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
cList.  Hualgayoc. 
?f7i-yiTo,  chac.  Dpt.   Moquegua.  dist.  Pu- 
quina. 


Poteeadero,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gas- 

tilla,  dist.  Aplao. 
Pnltimchani,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho, 

prov.  y  dist.  Huanta :  habt.  190. 
Pulnna^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Laraos. 

I  Piilnne,  quebrada  que  sale  de  la  cadena  de 
'       loa  Andes  por  donde  pasan  las  aguas 
para  el  canal  deUchusuma,  Departamen- 
to de  Tacna. 
PallaCf  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Huacar. 
Pallaccalla,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Paucartambo. 
Pnllahiiaylla,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Urcos. 
PoUani,  rio  y  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno, 

prov.  Garabaya,  dist.  Usicayos. 
Pullap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pariacoto. 
Palla-polla)  chac.  Dpi.  Apurimac ,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Mara. 
Pnllipuqilio,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Sdndia. 
PnllO)  distrito  de  la  proviucia  de  Parina- 

cochas,  Dpt.  Ayacucho:  habt.  2,554. 
PuLLo,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 

vincia  de  Parinacochas,  Dpt.  Ayacucho: 

a  8,069m.  alt.:  habt.  184 ;  dista  de  Gora- 

cora  7  leg.  (89  k.);  de  Chumpi  6  (28  k.); 

de  Ghala  22  (122  i  k.). 
PnllpnniO)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 
tabambas, dist.  Tambobamba. 
PullucaiUI)  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Gajamar- 

ca:  habt.  605,  con  los  de  Tartar. 
Pnllllllo  alto,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Otoca. 
Pullllilo  baJOy  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Otoca. 
Pnllunco,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Pollanchacra,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

y  dist.  Huanta. 
PuIIosca,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 
nacochas, dist.  Pararca. 
Pimiay  (leon  de  America.  Q.)  est.  Dpt.  Au- 

cachs,  prov.  y  dist.  Pomabamba. 
Puma,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 

Atavillos  Bajos. 
Pumaca^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machucho,  dist.  Santiago  de  Chuco. 


PUMA 


798 


PUMA 


Pamacaii*  ohac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Atavillos  Bajos. 
Piiiiraeaiichii,  cliac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yaii- 

yoB,  (list,  Laraos. 
PuMACANCHA  (lugai*  6  pjitio  del  Icon.  Q.)  aid. 

Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San  Sebastian: 

habt.  G'2. 
PuMACANCHA,  aid.  Dpt.  Puuo,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  OUacliea:  habt.  50. 

rilluacayaUf  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Hiiaras,  dist.  Independcncia. 
PuMUCAYAN,  cerrito  que  domina  la  ciudad 

de  Huaras,  formado  artificialmente  iintcs 

dc  la  conquista:  cs  una  aglomeracion  de 

piedras. 
Puiuaco,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Tisco. 
Pumacocba,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Antabamba,  dist.  Pachaconas. 
PcMAcocHA,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Tambobamba. 
PumaCOtO^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Siliuas. 
Pumaetaimiiay^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
PliaeiieilO)  hda.  de  cana,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Hnaylas,  dist.  Mato:  habt.  189. 
Pumacuclioma,  est.    Dpt.    Juuin,  prov. 

Huancayo,    dist.  San  Gcronimo:  habt. 

1,564. 
Pumaehs,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Pliliiacliaca,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Huari:  dista  de  Huari  2  leg.  (11  k.). 
PuMACHACA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 

dist.  Ayapata. 
Pnmachapa,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prpv. 

Tayacaja,  dist.  Mayoc. 
Puiiiachapi,  aid.  Dpt.  (^uzco,  prov.  Acoma- 

yo,  dist.  Pomacanchi:  habt.  47. 
PiiiiiacliinehO)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 

nas,  dist.  Pichihua. 
Piiinachuaca,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Colasay. 
Piiinachuco,  hda.  Dpt.  Apurimac,   prov. 

Andahuaylas,  dist.  Ongoy. 
Pllllliiehupa,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Ccapacmarca. 
Pliiil:is;ilia,  aid.  y  est.  Dpt.  Liber Uul,  prov. 

Otusco,  dist.  Usqnil:  hast.  488. 
Puiliahora  6  Pwnahera,   est.  Dpt.  Ayacu- 


cho,  prov.  Huamanga,  dist.SocoBvinehoi: 

habt.  11. 
PamahuaehOy  chac.  Dpt.  ApariniAe,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
Puinahnain^  chac.  Dpt.   Ancaelu,  pro^- 

Huaras,  dist.  Yungar. 
PuMAHUAiN,  cerro  mineral  en  los  alios  de 

Andajes,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajttamte: 

las  vetas  que  contiene  8on  de  pI&U,  pb- 

mo  y  cobre  diversamente  combinadofi  e&- 

tre  sf  y  con  otros  metales. 

PuMAHUAiN,  cerro  nineral,  Dpt.  Ancaebi, 

prov.  Huaras,  dist.  Recoay. 
Puiiiahuaniaii,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  j 

dist.  Urubamba:  habt.  9. 
PumahnailGa)  chac.  Dpt.  Cuzco,  pm.  j 

dist.  Urubamba. 
PuMAHUANCA,  qucbrada,  Dpt.  Cuico,  piwr. 

y  dist.  Urubamba:  hay  minas  de  fierroen 

abundancia. 
Puiiiahnaniy  chac.  Dpt.  Ayacncho,  prai. 

La  Mar,  dist.  San  Miguel. 
Piiiiiahnasi)  (casadel  leon.  Q.)ald.  Dpt Lo- 

rcto,  prov.  Huallaga,  dist.  Tarapoto. 
PuMAHUAsi,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.ydisL 

Huanta:  habt.  68. 
PuMAHUAsi,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.Hua- 

ta,  dist.  Huamanguilla:  habt  82. 
PuMAHUAsi,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ciy- 

Homa,  dist.  Callalli. 
PuMAHUAsi,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prdv,  Oij- 

Uoma,  dist.  Laii. 
Pumahai,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.Ga?- 

lloma,  dist.  Lari. 
Puilialioilca,  cerro  a  2  i  leg.  al^l.  0^ 

Pisco bamba,  Dpt.  Ancachs,  prov.  ?«»» 

bamba:  en  este  cerro  hay  minaa  del  U(ia- 

po  de  los  Incas  de  doude  se  han  sacai^ 

muchas  piedras  de  p6rfiro  y  gnnito  tn- 

bajados  con  perfeccion,  aJgiuias  de  Su 

con  figuras  esculpidas. 
Puiliahuili,  cerro  elevado  eerca  de  Con^ 

ra,  prov.  Parinacochas. 
PuilialatOy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Gar^«r 

dist.  Corani. 
Puniallaelli,   aid.    Dpt.    Apurimac,  piw- 

Andahuaylas,  dist.  Huaucjiray :  baiU.156. 
Puiiiaiiiuiita,  aid.  Dpi.  Juaiii.  prov.  Ja^ 

dist.  Couiah. 
Puiiiaiuarea  9  chac.  Dpt.   Huancavdid. 

prov.  Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 


PUMA 


m 


PUMA 


PuHAHARCA,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
PuMAMARCA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Haquira. 
PuMAMABCA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba:  habt.  25. 
PuMAMABCA,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

Ban  Sebastian  :  habt.  116. 

PwfAMARCA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Sebastian :  habt.  5. 
Pmnancita)  est,  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 
Foniailii  est.  Dpt.   Puno,  prov.  Lampa, 

diet.  Ororillo. 
FninaJlOta^  est.  Dpt.   Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Orurillo. 
FuiDanuto,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Velille. 
PuHANUTo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Corani. 
PnmMTceOf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Ccatcca :  habt.  70. 
FvMAORccOy  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  liimatambo :  habt.  124. 
FlllDapaccha,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Colquepata. 
Pmnilliainpa,'  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Yungar. 
PuMAPA^Ay  cerro  en  el  distrito  de  Recuay 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras:  hay  exce- 
lente  jaspe  negro  conocido  con  el  nombre 
de  Piedra  de  toque  para  ensayar  oro. 
PvHAPAMPAy  mina  sobre  la  veta  de  Quiuo- 
nes,  Dpt.   ^cachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Recnay. 
PuuAPAMPA,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cimvi- 

vilcaSy  dist.  Ccapacmarca. 
PumaiNincsif  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac, 

prow  Cotabambas,  dist.  Haquira. 
PuMAPANCA,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Paniapasliillaiii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

y  diat.  Huaylas. 
^umapataf  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 

dist.  Tinta :  habt.  26. 
^fjMAPATA,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Ziimatambo. 
^mapailcliiC)  (Ccollana)  aid.  Dpt.  Cuz- 
co,   prov.    Canchis,  dist.    Pampamarca: 
habt.  58. 
amapuncOf  (entrada  6  puerta  del  leon  Q.) 


hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huamanca, 
dist.  Santiago. 

PuMAPUNco,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Chuquibambilla. 

Pi'MAPUNCo,  ruinas  de  ostupendas  piedras 
monoHtas  cerca  de  Tiahuanaco. 

Pumapuquio,  est.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Tambillo:  habt.  135. 
Pumapuquio,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  ^st.  Ccapacmarca. 
Pumapuquio,  hda.  Dpt.  Cuzco,  jn'ov.   Quis- 

picanchi,  dist.  Quiquijana. 
Plimarail,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Chacas. 
Pumaraui'a)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Lampa:  habt.  114. 
Pumaraura,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Huancarama:  habt.  98. 
Pumabaura,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Abancay:  habt.  212. 
PumaraycOf   chac.  Dpt.   Arequipa,  prov. 

Condesuyos,  dist.  Chuquibamba. 
Puinai*ea,  pbl.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Marcabal :  parece  que  for- 
ma parte  de  este  pueblo :  habt.  602. 
Piimarita,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

disk.  Pucara. 
Pumas,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Carampoma. 
Piuuasalto,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ollachea. 
Pumaschacan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Gorgor. 
Puiiiaiicsa,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Mara. 
Puniatiiles,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Surite. 
Pumata  sapansaya^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Canas,  dist.  Pichihua. 
Pnmatambo^  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Paruro:  habt  81. 
Pumatambo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acoma- 

yo,  dist.  Kondocan. 
Piiniati,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Pa- 
ruro :  habt.  383. 
PiiiliaticUat  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Santa  EulaUa. 
Pniliatiray  hda.  Dpt.  Puno,   prov.  Lampa, 

dist.  Pucara. 
PnmaiireO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi. 

canchi,  dist.  Quiquijana, 


PUNA 


800 


P0NC 


I^mayacil9  rancheria  de  salvajes  z&paros 

a  orillas  del  rio  Tigreyacu. 
PlunayoC)  lida.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Chiara. 
Famayacayy  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 

ri,  dist.  San  Luis. 
Pumire,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asdngaro. 

Pumire,  minas  de  azufre  (2)  en  la  Cordillera, 
Dpt.  Tarapaca,  dist.  Gamiua :  ley  80  %. 

Plimiri)  pico  nevado  en  la  cadena  de  los 
Andes,  al  N.  E.  del  volcan  Isluga. 

Pamonota^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  dist.  Tuti. 

PampaC)  chac.  Dpt.  Anoaohs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Eestauracion. 
Pmupaca)  hda.  y  mineral  de  carbon  de  pie- 

dra,  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasoo. 
Pumparte,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hna- 

ras,  dist.  Independencia. 

PuinpOf  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gayllo- 

ma,  dist.  CaUalli. 
Pumpu,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba:  babt.  102. 
PuMPU,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Piscobamba:  babt.  295. 
Pumpuja,  cbac.  Dpt.  y  prov.   Huanuco, 

dist.  Huacar. 

Pampunsilla^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Have. 
Pompaiiva,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan- 

cayo,  dist.  Cbongos :  babt.  209. 

Piinqui}  cbac.  Ancacbs,  Dpt.  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Acas. 

Pomucayac,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea, 
dist.  Lares:  babt.  19. 

Puna)  (alturafria.  Q.)  cbac.  Dpi.  Ancacbs* 
prov.  Gajatambo,  dist.  Cocbamarca. 

Puna,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Gajatam- 
bo, dist.  TicUos. 

Puna,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Pampas. 

Puna,  aid.  Dpt.  Pano,  prov.  Sandia,  dist. 
Guyucuyu. 

Pnnabambay  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Marcapomacocba. 

PuNABAMBA,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Qaispi- 

cancbi,  dist.  Oropesa. 
Panac,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Qoillo :  babt.  82. 


PanaootO,  cbac.  Dpt.  Lima,  proT.  Hun)> 

cbiri,  dist.  Santa  Eolalia. 
Punachabnara,  aid.  Dpt.  Pano,  pro?.  Aab- 

garo,  dist.  Gbnpa:  babt.  618. 
Punachly  cbac.  Dpt.  Ancachs,  pror.CiQi- 

tambo,  dist.  Acas. 

Panacliica,  est.  Dpt.  Areqaipa,  pror.Gij- 

Uoma,  dist.  Tapay. 
PnnahiTca^  cbac.  Dpt.  Ancachfl,pra?.Eiii- 

ras,  dist.  Independencia. 
Pimallaqaeque,  est.  Dpt.  Puno,  pror.  t 

dist.  S^dia. 

Pnnaii)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ci^ 

tambo,  dist.  Huasta. 
PuNAN,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  HnaroduiL 

dist.  Santa  Enlalia:  babt  58. 
Ponanota,  bda.  Dpt.  Pnno,  proT.  huofk 

dist.  Ororillo. 

Punaiiqul,  cbac.  Dpi  Aporimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Tambobamba. 
Panap,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  HtujIl^ 

dist.  Quillo. 
Pmiapampay  cbac.  Dpt.   Ancachs,  pro^- 

Huaras,  dist.  Yungar. 
Pnnapata,  aid.  Dpt.  Pono,  prov.  Cftr&baji. 

dist.  Ituata. 
Punas,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La  ^■ 

dist.  San  Miguel. 
Punas,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  di«t  Urn 

bamba:  babt.  22. 
Punas,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caeflk 

dist.  Viraco:  babt.  44. 

Puna  de  ansentes,  est.  Dpt.  Arequipa,  pn^* 

Gaylloma,  dist.  Tapay. 

Panaypampa,  cbac.  Dpt.  Ayacuchcpiw. 

Lucanas,  dist.  Sancos. 

Paneamarca^  (puncu  marca  Ingtn  v^  ^' 

de  se  pasa.  Ay.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Oh». 

dist.  San  Sebastian. 
PnnoO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia,  &t 

Patambuco. 
Pnnooeaycoo,  cbac.  Dpt.  Apurimae,  po^ 

A3rmarae8,  dist.  Soraya. 
PnneacaBehaf  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Bm- 
'    rocbiri,  dist.  Garampoma. 

Punciihirca  9  cbac.  Dpt.  Aneaehs,  ^' 
Huaras,  dist.  Jangas. 

Pnneiirqiii  ehioo  y  P  ancnrqni  gfa■i^  Utf- 

Dpt.  y  prov.  Aporimac,  prov.  Cotabia- 
basy  dist.  Cbuquibambilla. 


PUNO 


—  801 


PUNO 


PmiCl^y  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  (list.  Can- 

ta:  babt.  8. 
Pvncutlra,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Usicayos. 
Paneluiy  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huaiicayo, 

diat.  Cbupaca:  babt.  884. 

PunehaiUI)  aid.  Dpt.  Lnreto,  prov.  Bajo 

Amazonas,  dist.  Loreto. 
PuncliaOf  {Puncluiu  dia.  Q.)  pbl.  Dpt.  Huti- 

uuco,  prov.  HuamalicB,  dist.  Siuga :  babt. 

780. 
PuNCHAo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 

Higueras :  babt.  387. 

Pancliaacai  bda.  Dpt.  y  qprov.  Lima,  di&t. 
Oarabayllo.  Esuno  de  los  lugares  mas 
c^lebres  en  la  bistoria  de  la  Independen- 
cia  del  Peril,  porque  alii  tuvo  lugar  la  pri- 
mera  negociacion  (Mayo  de  1821)  entre 
los  reaUstas  y  los  independientes  del 
PerA. 

Pauehaypimaio,  aid.  y  cbao.  Dpt.  Apuri- 
mac,  prov.  Abauoay,  dist.  Gurabuasi:  babt. 
54. 

PBDcliinsi,  cbac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gbun- 
viviloas,  dist.  Ccapacmarca. 

Pnildiu,bda.Dpt.Piura,  prov.  ydist.Huan- 

cabamba :  &  2  leg.  (11  k.)  de  Huanca- 

bamba. 
PnufCOf  {Punco  puerta,  entrada,  Q.  y  A.) 

aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo  Amazonas> 

dist.  Nauta. 

PcNOA,  obac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras* 

dist.  Garbnas. 
Pllll||;iiaS)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Acas. 

Plinin,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Garas. 
JPiTKiN,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hnaylas, 

dist.  Pueblo  Libre. 
Puillliyf  aid.  y  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Tarma. 
J^anOf  (Puna  altura  fria.  Q.;  Phuni  desgre- 

uado:  Phufiu  ropa  tejida  como  terciopelo; 

^puno  c&ntaro,  redoma.  Ay.)  aid.  Dpt.  y 

prov.  lea,  dist.  Pueblo  Nuevo. 

I^U3iO,  antiguo  Departamento,  cuya  demar- 
o&cion  politica  se  bizo  tiltiiuamente  por 
decreto  Dictatorial  dictado  en  el  Guzco 
2  de  Mayo  de  1854.  Gonfinapor  el  N. 
la  montana  del  Departamento  del 


Cuzco ;  por  el  S.  con  la  provincia  do  Mo- 
quegua,  dieado  el  limite  la  Gordillera;  por 
el  E.  con  la  liopublica  de  Bolivia,  sii*- 
viendo  de  limite  el  rio  Madidi ;  y  por  el 
O.  con  los  Departamentos  del  Cuzco,  por. 
medio  del  rio  MaJre  do  Dios  6  Amaru - 
mayo,  y  de  Arequipa,  por  la  Cordillera. 
Su  capital  la  ciudad  de  Puno.  Coiista  de 
las  siguientes 

PRO  VINCI  AS  : 

Ilabt. 

Saudia 9,978 

Carabaya 12,848 

Asjingaro 49,868 

Lampa...- 89,081 

Huancane 87,708 

Puno 52,859 

Gbucuito 27,870 

Total  babt. 280, 797 

Estii  comprendido,  mas  6  menos,  en- 
tre los  11**  80'  y  17°  lat.  y  los  71°  16'  y 
78°  80'  long,  formando  una  superlicie  co- 
mo do  2,918  leguas,  que  comparada  con 
8U  poblacion  resulta  con  poco  mas  de  77 
babitantes  por  cada  legua  cuadrada. 

lia  naturaieza  ba  dividido  este  Depar- 
tamento en  dos  regiones  distintas  por 
medio  de  la  Cordillera  de  Carabaya  que 
corre  del  E.  al  O.:  la  del  N.  en  que  estdn 
las  provincias  de  Sandia  y  Carabaya  es 
de  verdadera  montaua,  cruzada  por  pro- 
fiindas  quebradas  que  bacen  casi  inac- 
sesible  el  camino  y  por  cuyo  fondo  corren 
los  caudalosos  rios  Madre  de  Dios  y  sus 
afluentes  6  tributarios:  en  esta  region 
abundan  el  oro  en  pepita  y  en  polvo,  y  los 
productos  del  reyno  vegetal;  pero  todo 
quedanl  casi  perdido  basta  que  el  ferro- 
carril  6  la  navegacion  de  los  rios  facili- 
te  su  exportacion:  la  region  del  Sur  es 
muy  fria  y  abunda  en  minas  do  plata  de 
mucba  riqueza,  en  otros  metnles  y  en  car- 
bon de  piedra.  Son  celebres  las  minas  de 
Salcedo,  Cancharani,  Cbupcca,  y  otras 
(vease  cada  una  de  estas  palabras).  Otro 
elemento  de  riqueza  que  todavia  no  se  ba 
principiado  k  explotar  es  el  que  ofrece  la 
navegacion  del  gran  lago  de  Titicaca,  en 

cuyo  seno  bay  abundancia  de  peBcado8« 

101 


PUNO 


—  802 


Hoy  dia  principia  a  tener  vida  este  ri- 
co  Departamento,  porque  ya  se  exportan 
znetales  por  el  ferrocarril. 

Para  dar  alguna  idea  de  la  antigua  ri- 
queza  minera  de  este  Departamente  po- 
nemos  la  siguiente : 

Eazon  que  manifiesta  el  numeio  de  murcosfun- 
didos  en  la  Caja  Nacimial  de  Putw  m  los 
siguientes  anos : 


Auos. 


Marcos.      Auos. 


Marcos. 


1775 84,768 

1776 87,267 

1777  41,467 

1778 43,480 

1779 48,847 

1780 53,728 

1781  10,466 

1788 80,292 

1784  28,828 

1785  21,801 

1786 82,006 

1787 42,472 

1788 87,864 

1789 42,472 

1790 87,809 

1791  88,864 

1792 48,875 

1793 40,782 

1794 41,822 

1795 89,660 

179G 48,810 

1797 45,997 

1798 51,796 

1799 88,998 

1800 40,786 


1801  42,881 

1802 88,712 

1808 88,186 

1804  41,907 

1805  62,888 

1806 84,676 

1807  46,189 

1808 48,988 

1809 88,744 

1810 42,796 

1811 88,682 

1812 88,171 

1818 46,678 

1814 26,876 

1816 17,028 

1816 89,279 

1817 88,206 

1818 26,892 

1819 25,127 

1820 24,898 

1821  16,667 

1822 14,689 

1828 14,960 

1824 11,629 

1826  y  26....  68,896 


Un  Prefecto  esta  encargado  del  mando 
politico  del  Departamento :  la  Corte  Su- 
perior adminifltra  justicia  en  segunda  ins- 
tancia,  y  en  los  casos  determinados  por 

la  ley. 

En  lo  eclesiAstico  constitiiye  una  Di6- 
ceais  erigida  por  Bula  de  Pio  IX  en  No- 
viembre  de  186^4.  Su  primer  Obispo  fu^ 
D.  Mariano  Chacon  >  Becerra  y  por  re- 
nuncia  de  ^ste  se  pre8ent6  y  preconiz6  en 
el  mismo  ano  al  Dr.  D.  Juan  Ambrosio 
Huerta  quien  se  vi6  en  la  necesidad  de 
renunciar  por  las  repetidas  cuestiones  que 
promovid  a  sus  diocesanos  y  al  Gobiemo 


28,20$ 


_  PUNO 

y  que  hacian  imposible  su  penuiAencii 
en  Puno :  en  esta  virtud  fa^  electo  Obis- 
po el  Dr.  D.  Pedro  Chavez  y  conBagtiiD 
en  1876. 

La  Nacion  gasta  en  este  Departimen- 
to  segun  el  presupuesto,  la  caQtidtd  de 
452,996  soled,  en  los  siguientes  ramod: 
Sueldos  de  Prefecto,    Sub-Pre- 
fectosy  otros  empleados  de  es- 
te ramo 8. 

En  Vocales,  Jueces  de  1.'  Ins- 
tancia.  Fiscal  y  Agente  Fiscal 

y  otros  de  justicia §2,149 

Sueldo  del  Obispo,  Can6nigoB  y 

otros  gastos  del  Gulto U»940 

Caja  Fiscal , U^ 

Correos 11»^ 

Fuerzade  polioia Wl^ 

En  vapores  del  Titicaca  y  Co- 

mandancia  naval 128,701 

En  los  siguientes  establecimien- 
tos  de  instruccion  pdblica: 

1  Universidadmenor 12.000 

2  GolegioB  para  hombres 15,688 

8        »  »      mugeres 8,088 

89  Escuelas  para  hombres 58,403 

67  »  »     mugeres B4,208 

Total S.  462,995 

Las  contribuciones  producen  al  anoli 
cantidad  de  24,199  soles,  por  los  signicB- 
tea  ramos: 

Contribuoion  Urbana 8.      IW 

•  Bustica »    18,696 

•  Industrial ■     %^^^ 

»  Eclesi&stica *     7»572 


Total 8.  24,199 

Puno,  provineia  del  Departamento  de  Pi- 
no, Uamada  antiguamente  PaacarooQs,  j 
despues  Huanoane.  Confina  por  A  S. 
con  la  provineia  de  Lamps  y  parte  da  It 
de  Huancane,  de  las  que  la  separa  A  no 
de  Cabana ;  por  el  S.  con  la  de  Chncid* 
to  por  medio  del  rio  Blanco;  pord  £• 
con  el  lago  Titicaca;  y  jkjt  d  0.  cob 
las  provincias  de  Caylloma  y  Areipn- 
pa  del  Departamento  de  Arequipa.  So 
capital  la  ciudad  de  Pono.  Pordeoclo 
Dictatorial  dado  en  el  Cozeo  el  2  de  Mft- 


PUNO 


—  803 


PUNO 


yo  de  186 i  se  croo  esta  provinoia  con  los 
siguientes 

DISTBITOS : 

Habt. 

Acora 8,156 

San  Antonio  de  Esqoilaohe 1,142 

AtuncoUa 

Cabana 

Capacliica 4,082 

Garacoto 2,448 

Coata 1,209 

Gbucnito 5,182 

Jnliaoa 8,725 

Paucaroolla 1,285 

Pichacani 8,725 

Puno 10,192 

Tiquillaca 1,600 

Vilqne 6,800 


Total  habt 57,991 

La  oonfasion  que  siempre  ha  habido 
en  la  demaroacion  territorial  de  esta  pro- 
vinoia, aumentada  por  el  citado  decreto 
Dictatorial  y  la  falta  de  datos  nos  impi- 
den  poner  la  poblacion  de  dos  distritos, 
conforme  al  Censo  de  1862  que  nos  ha 
servido  de  base,  pero  en  el  cuadro  de  es- 
ta provincia  {pig.  736)  estd  la  que  resul- 
ts del  ultimo  Censo  de  1876. 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  en- 
tre  los  15«  20'  y  16°  25'  lat.  y  los  71*^  65' 
y  78*'  5'  long,  formando  una  superficie 
como  de  852  leguas,  que  comparada  con 
su  poblacion,  resulta  con  poco  mas  de  164 
iiabitantes  por  cada  legua  cuadrada. 

Esta  provincia  abraza  la  mayor  parte 
cle  la  orilla  occidental  del  gran  lago  Titi- 
oaca,  y  el  golfo  de  Puno  6  Capachica;  es- 
ta circunstancia  y  la  de  estar  unida  con 
el  mar  por  medio  del  ferrocarril  que  pasa 
por  Arequipa  y  termina  en  MoUendo,  y 
ccpn  el  que  hoy  llega  a  Juliaca  y  luego 
oontinuardhasta  el  Cuzco  le  prometen  im 
j>ironto  porvenir  halagueiio;  porque  en  su 
seno  abundan  minas  ricas  de  plata,  co- 
l>ire,  carbon  de  piedra  y  otros  minerales, 
^ue  en  tiempos  antiguos  produjeron  ri- 
qu^zas  casi  fabulosas. 

Un  Snb-Prefecto  estd  encargado  del 
j3i£i.ndo  poHtico:  nn  Juez  de  1.*  Instanci^ 


administra  justicia.    En  lo  eclesidstico 
esti  dividido  en  los  siguientes 

CUBATOS : 

Atuncolla.  Puno. 

Capachica.  San  Antonio. 

Coata.  Tiquillaca. 

Ademds  de  una  Universidad  menor, 
hay  los  siguientes   establecimientos  de 
instruccion  publica : 
1  Colegio  para  hombrcs  que  es 

Seminario S.     9,288 

1  Colegio  para  mugeres »     1 ,688 

18  Escuelas  para  hombres »    18,u00 

9         »  i    mugeres. »     5,400 


Total S.  80,121 

Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  2,065  soles,  por  los  siguientes 
ramos : 

Contribucion  Urbana S.        57 

»  Bustica »    1,865 

»  Industrial »       892 

»  Edesi&stica >       241 


Total S.  2,055 

Puno,  distrito  de  la  provincia  y  Departamen- 

to  de  Puno:  habt.  10,192. 
Puno,  ciudad,  Capital  del  Departamento,  de 
la  provincia  y  del  distrito  del  mismo  nom- 
bre,  a  los  U^  50'  28"  lat.  y  72<>  21'  Ci" 
long.:  d  8,928m.  alt.  La  ciudad  de  Puno 
es  bastante  bonita  aunque  pequena.  Es- 
ta a  orillas  del  Titicaca.  Las  calles  se  cor- 
tan  en  dngulos  rectos  y  estAn  empedra- 
das  con  guijaros  redondos  de  las  orillas 
del  lago.  Entre  sus  munumentos  se  dis- 
tingue la  catedral  que  es  de  piedra.  Hay 
una  Universidad,  el  Colegio  nacional  de 
San  Carlos,  el  de  Santa  Rosa  para  muge- 
res: el  Hospital  de  San  Juan  de  Dios.  Su 
poblacion  es  de  6  a  8,000  almas;  pero  la 
mayor  parte  es  indigent     compuesta  so- 
bre  todo  de  Aymaraes  y  una  parte  de  Que- 
chuas.  En  sus  inmediaciones  se  encuen- 
tra  el  cerro  de  Huansapata  del  que  se 
cuentan  mil  fdbulas.  Segun  Weddell  es 
una  masa  volcahica  llena  de  grutas  6  ca- 
vidades  de  forma  irregular  y  donde  hay 
algunas  estalactitas.  Se  dice  haberse  en- 
contrado  alll  esqueletos  f68iles.  Esid  uni- 
da con  Arequipa  y  el  puerto  de  MoUendo 


PUNT 


804  — 


PUPO 


por  un  ferrocarril  y  por  una  Hnea  tele- 
grafica.  Residen  en  la  ciudad  el  Prefecto. 
el  Obispo,  la  Corte  Superior  de  Justicia, 
Cajero  Fiiscal  y  otros  ciiipleados:  dista  del 
Cuzco  77  leg.  (429  k.)  por  la  via  de  Si- 
cuani  y  Santa  Rosa;  de  Moquegua  87  ^ 
(212  k:);  de  Tacna  80  (457  k.);  de  Are- 
quipa  03  ^  (364  k.)  por  el  ferrocarril. 

Fimq^ii,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Anco :  habt.  720. 
Piiuqiliiia,  lida.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Cliecca. 
Punmy,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarina, 

dist.  Acobamba. 
Punro,  mineral  do  plata,  Dpt.  Cajamarca, 

prov.  Cclendin,  dist.  Sorochuco:  habt.  88. 
Punrun,  laguna  en  el  camino  para  Jauja 

d.  poca  distancia  de  la  de  Chinchayco- 

cha. 
Pimtf!.  — Advertencia  :  todas  las  denomi- 

nadas   Pitvtas  en  el   sentido   geogrjifico, 

v^ause  en  la  palabra  6  nombre  especial  de 

cada  pHiiia. 
PuNTA,  uno  de  los  cerros  explotados  del  mi- 
neral de  Hualgayoc. 
PuNTA,  lugar  de  baiios,  Dpt.  prov.  y  dist. 

Callao:  esta  a  la  or  ilia  del  mar  y  tiene 

excelentes  casas  y  hoteles  que  prestan 

comodidad :  esta  nnida  con  la  ciudad  del 

Callao  por  un  pequono  ferrocarril. 
PuNTA,  hda.  Dpt,  Lambaycque,  prov.  y  dist. 

Chiclayo:  a  6  leg.  (28  k.)  de  Chiclayo. 
Punta,  La,  rancho,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pacasmayo,  dist.  Chcpen :  a  ^  leg.  (3  k.) 

de  San  Pedro. 
PuNTA,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacasma- 

mayo,  dist.  Guadalupe  :  habt.  77. 
Piintaf  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.   Iluancayo, 

dist.  Sapallauga:  habt.  120:distade  Huan- 

cayo  1  leg.  (5  i  \i,\ 
Plinta,pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay,  dist. 

Tambo:  habt.   1,172:  dista  de  Islay  12 

leg.  (67  k.). 
Pnuta  arena  9  lugar  cerca  de  la  hacienda  de 

Tambo  Grande,  Dpt.  Piura. 
Plinta  Blauca^  chac.  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa, dist.  Yura. 
Puiita  de  Guardlola,  aid.  Dpt.  Arequipa, 

prov.  Islay,  dist.  Tambo:  habt.  215. 
Plinta  liuayoc,  cerro  mineral  en  el  distrito 

defluasta,Dpt.  Aucachs,  prov.  Cajatambo, 


Puntsi  de  Lobos,  mina  de  plata  enl^eos- 

ta,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iqniqae. 
Punta  de  Soco^  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Chin- 

cha.  dist.  Chincha  Alta. 
Puntas,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Puu- 

mayo,  dist.  Chcpen. 
Puntay,  chac.  Dpt.  Junin,  piov.  Tarm&, 

dist.  Acobamba. 

Pnntayaco  de  Bellayista,  hda.Bpt  Jnrnn, 

prov.  Tarma,  dist.  Vitoc. 
PtmtO)  pbl.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Horn- 

cayo,  dist.  Pariahuanca. 
Puntahuasi,  chao.  Dpi.  Lima,  prov.  y  fist 

Yauyos, 
Puntlirco  6  Ponturco,  aid.  y  bda.  Dpi  Aya- 
cucho, prov.  Gaugallo,  dist.  Huambilp*: 

habt.  221. 
Punneato,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Surite. 
Pnnuntira,  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Cmo^ 

ya,  dist.  Orucero. 
Piinuy«pampa9  chac.  Dpt.  Hoanoafdia, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Pancarbamba. 
Punya,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huiniieo,  dbi 

Huacar. 
Pnnyachi)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Om- 

gidlo,  dist.  Huambalpa. 
Ponyan^  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Emf- 

las,  dist.  Yongay :  dista  de  Yongay  i  kg* 

(8  k.)  al  Norte. 
PuNYAN,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Csj^ 

tambo,  dist.  Cochamarca. 
PuNYAN,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnftjte 

dist.  Yungay:  habt.  290. 
I^lfialada,  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Faatfr- 

tambo,  dist.  Challabamba:  habt.2S. 
PufioSf  (/mnu  dormir.  Q.)  pbl.  Dpt  Ewba- 

CO,  prov.  Huamahes,  dist.  Uata:  biti 

1,072,  con  las  haciendas  y  estanciw- 
Pimun^  (el  dormido.  Q.)  pbl.  Dpt  liaa, 

prov.  Chancay,  dist.  Checras :  habt  ^• 
Pnfiuni,  hda.  Dpt.  Pano,  prov.  Asingti^* 

dist.  Putina. 
PUO9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  CajatiB^ 

dist.  Oyon. 
Papa^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hmn^ 

dist.  Cotaparaco. 
Pupaya^  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  iaes* 

dist.  Bellavista. 
I^apopqueray^  est  Dpt  Apuzimac,  fcor- 

Cotabambas,  dist  Tambofaamba* 


PUQU 


805  — 


PURH 


PupuSA^  est.  Dpfc.  Puno,  prov.  Oarabaya, 

dist.  Usioayos. 
Poqiief  chac.  Dpt.  Liber  tad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 
PuQUE,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huaucaspata. 

Pnquiail)  (pnklu  6  jyuqtdo,  manautial.  Q.) 
pbl.  Dpt.  Ancachs,prov.  Cajatambo,  dist. 
Mangas.  Estd  sitnado  en  una  ladera  d 
2,705m.  alt.:  a  oorta  distanoia  hay  un 
puente  que  estii  &  2,240in-  alt.  Eu  la  orilla 
derecha  del  rio  se  encuentra  una  mina  do 
alcaparrOBa:  habt.  295. 
Puquibamba)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 
PaqaiGtuita^  aid.  Dpt.  Ayacuoho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Chipao. 
Pliquin,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cazco,  dist.  San 

Pedro  del  Hospital :  habt.  22. 
Paqnlna,  distrito  del  Departamento  de  Mo- 

qnegna:  habt.  4,050. 
PuQUiNA,  (debe  ser  corrupcion  de  pulduma. 
na,  manar  agaa  de  nna  faente  6  mantial 
Q.;  phu-kina  de  la  lefia:  phttkinactata  estar 
laleila  en  elsuelo.  Ay.)  pbl.  capital  de  este 
distrito  en  el  Departamento  de  Moqne- 
gna :  habt.  204 :  dista  de  Moqncgna  80 
leg.  (167  k.);  de  Sahuanay  8  i  (19  k.). 
Puquio,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 

chapoyas,  dist.  Huayabamba. 
I^quio,  hda.  Dpt.  Gajamarcja,  prov.  Jaen, 

dist.  Choros. 
PuQUio,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Matara. 
PoqillO)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huancaspata. 
Pnqilio,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haay- 

las,  dist.  Garas. 
JPuQUio,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Ayja. 
JE^QUio,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Yungar. 
I^UQuio,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Garhuas. 
PiUlBlO,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yau- 

yos. 
Pn^uiO ,  chac.  Dpt.  Huancavelica ,  prov. 

Oastrovireyna,  dist.  G6rdova. 
Pn^oiOy  distrito  de  la  provincia  de  Luca- 

zias,  Dpt.  Ayacucho:  habt.  4,583. 
PxjQXJio,  villa  capital  de  la  provincia  do  Lu- 


canas  y  del  distrito  do  su  nombre,  Dpt. 
Ayacucho;  situada  a  8,650in.  alt.:  habt. 
2,264:  dista  do  Coracora  16  leg.  (89  k,); 
de  Gangallo  82  (178^  k.). 
Pliqui09  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos,  dist.  Audaray. 

PuquiO)  est.  Dpt.  Muquegua,  dist.  Ichufia. 

PuQuio,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Gam- 
mas. 

Pnquio,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Sa- 
ma:  d  9  leg.  50  k.)  de  Tacna. 

Puquiocanelia,  quebrada  en  la  provincia 
de  Huarochiri,  Dpt.  Lima :  es  angosta  y 
calurosa. 

Paquio-pQqiiio,nld.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gan- 
chis,  dist.  Sicuani. 

PuquioS)  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica: 
dista  de  Pica  20  leg.  (111^  k.). 

PuQuios,  cerro  mineral  de  plata,  cerca  de  la 
aldea  de  este  nombre,  Dpt.  Tarapaca. 

Parapuiu  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 
tambo,  dist.  Ghiquian. 

Plims,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja,  dist.  Pauoarbamba. 

Para^in^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 
tambo,  dist.  Mangas. 

Purcay>  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Ghapimarca :  habt.  10. 

Purcuy,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos,  dist.  Ghuquibamba. 

PuTjratOTiOj  pbl.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Hualgayoc:  habt.  260. 

PuRGATOBio,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Jesus,  lado  N.  E.,  Dpt.  Gajamarca,  prov. 
y  dist.  Hualgayoc:  ley  40  m. 

PuRGATORio,  mina  de  plata  en  el  distrito  de 
Sayapullo,  prov.  Gajabamba,  Dpt.  Caja- 
marca: hace  mas  de  85  anos  que  se  tra- 
baja  y  en  todo  eso  tiempo  ha  producido 
100,000  marcos  de  plata;  habiendo  costa- 
do  80,000  pesos  su  explotacion. 

PnraratoriOj  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamachuco,  dist.  Santiago  de 
Chuco. 

Purg^atorio,  mina  de  carbon  dopiedra,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Caras. 

PnrjcatoriO)  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
Pni'jratorio,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  dist.  Aya- 
cucho, prov.  Huamanga. 
Parhna,  chac.  Dpt,  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Laraos. 


PURI 


—  806 


PURU 


PnrlluayJicla.Dpt.prov.  y  dist.  Cajamarca. 

l*lirhU(iy9  {rurluia  coger  6  cazar  llamas  con 
Isizf^s.  Q.)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
niabaraba,  dist.  Sihuas  :  habt.  36. 

PuRHUAY,  aid.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Cotaparaco. 

Purllliayf  cine  Dpt.   Lima,  prov.  y   dist. 

Yauyos. 
Plllinirtyf    aid.    Dpt.    Huaucavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas:  habt.  iJOO. 
Fllliiuay^  aid.  y  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Viraco. 
Purhiiayo^  cliac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Vifiac. 

Piirliurimihii,  cliac.  Dpt.  Loreto,  prov. 
Huallaga,  dist.  Tarapoto :  habt.  8. 

Pllri,  (andar,  caminar  Q.)  chac.  Dpt.  Are- 
quipa, prov.  Caylloma,  dist.  Tapay. 

Pliriblie,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

Plirictisft'O,  mina  de  plata  al  S.  E.  del  pue- 
blo de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar  ma, 
dist.  Yauli :  lev  10  m. 

Plirijs;iial,  distrito  de  la  provincia  de  Caja- 
bamba,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  210. 

Piiriiiaf  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro^ 
dist.  Asillo:  habt.  11. 

PiirinacOt  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  Anco. 

Plinsiina,  mina  de  plata  en  el  ceiTO  de  Je- 
sus, lado  N.,Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
llualgayoc. 

Pi'KlsiMA,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Tin- 
go  lado  N.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc. 

Plirisiniay  mina  de  plata  y  de  oro  al  N.  E. 
del  pueblo  de  San  ^farcos,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huari,  dist.  San  Marcos:  ley  26  a 
500  m. 

PiTRisiMA,  mina  d*"^  plata  5i  7^  leg.  (41i  k.) 
do  Taquilpon,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Macate:  es  muy  rica,  puej  pro- 
duce 756  marco^;  por  cajon. 

PiRisiMA,  mina  de  carbon  de  piedra  en  Pa- 
vas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist. 
Caras. 

Pi'RisiMA,  mina  de  plata  en  Churap,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Indepen- 
dencia. 

PiTRlsiMA,  mina  de  plata  en  Ichullauga,  Dpt. 
Ancflchs,  prov.  Huaras,  dist.  Jangas. 


1 


PuBlsiMA,   mina  de  plata  en  Pichis,  Dpi 

Aucachs,  prov.  Huaras,  dist.  Recn&jikj 

17  m. 
PuRtsiMA,  mina  de  plata  en  Qiiichas,  Dpt 

Ancachs,  prov.   y  dist.  CajatamlK):  kj 

112  m. 

PuRtsiMA,  mina  de  plata  en  VentanilU,  Dpi 

Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo:  ky 

128  m. 
PuRtsiMA,  mina  de  plata  en  Tinta,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Cajatambo,  dist.  Oyon:  ley 

80  m. 
PuRlsiMA,  mina  de  plata  en  la  Cordillen  k 

Chacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  CajaUnbo, 

dist.  Oyon. 
Furisima,  mina  de  plata,  Dpt.  Haanoco, 

prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  HuallaDga, 
Flirisiina,  mina  de  plata  al  0.  del  pwbb 

de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  &t. 

Yauli :  ley  40  m. 
PuRlsiMA,  mina  de  plata  al  S.  E.  del  pneWo 

de  Yauli.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist 

YauH:  ley  120  m. 
PuRlsiMA,  mina  de  plata.  Dpi  Junin-  pror. 

y  dist.  Pasco. 
Pnrisimay  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  &t 

Lurigancho. 
PiiropisOy  hda,  Dpt.    Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Surite. 
Puropiiro,  chac.  Dpt.  Libertad.  pror.  Pi- 

taz,  dist.  Huancaspata. 
PimopuRo,  est.  Dpt.  Ajicachs,  prov.  y  ^ 

Pomabamba:  habt.  180. 
PuROPURO,  est.  Dpt.  Arequipa,  proT.CtyBo- 

ma,  dist.  Callali. 

Piuimeallii,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  &t 
Paucartambo. 

Purque,  hda.  Dpt.  Libertad.  prov.  Piofr 
mayo,  dist.  San  Jos^. 

Purqnif  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hw^ai. 
dist.  Cotaparaco. 

Paniay,  (corrupcion  de  purhuajt,  caiar  o 
coger  llamas  con  lazos.  Q.)  pucrto  sobw 
el  rio  Maranon  cerca  del  pueblo  de  Qo- 
ches :  (propiaraento  hablando  debia  Ib^ 
marse  Vado)  Dx)t.  Ancachu,  prov.  Pow- 
bamba:  se  halla  a  1,533m-  alt  Enerfi 
Ingar  el  Maranon  tiene  poco  mas  de  9l^ 
de  ancho;  el  calor  es  sofocante  ^  ^ 
aridez  del  lugar;  el  tennometro  isbeij 
88  grados. 


PURU 


807 


PUSA 


PimuAT,  laguna  que  d&  origen  al  rio  que  pa- 
ss porHuari,  Dpt.  Aucachs,  prov.  Huari. 
PuBUAY,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Bestauraoion. 
PuBUAT,  chao.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,dist. 

Huamantanga. 
Purabamka,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  San  Miguel. 
Porachuea,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Ate:  habt.  5. 
PuruehucO)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov,  Capta, 

dist.  Huamantanga:  babt.  268. 
Pnnihuacho,  chac  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
Paramayo,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia, 

dist.  Quiaca. 
Parapainpa,  hda.  y  est.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  Huamanga,  dist.  Santiago:  habt. 
103. 
Panma,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
PnrantOf  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Pampas. 
PamfiAmarca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAn- 

garo,  dist.  Asillo. 
PnrapaC)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Chiquian. 
PamreOy  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya* 
dist.  Jamaica:  habt.  71. 

Poms,  {Ptiru  falso;  Ppwiru  calabazo  para 
agua.  Q.)  rio  tributario  del  Amazonas  por 
la  derecha,  en  territorio  brasilero :  su  na- 
cimiento  est4  en  el  Perd  en  un  ramal  de 
la  cadena  de  los  Andes  cerca  de  los  11*^ 
iat.  y  75°  long.;  es  navegable  parapeque- 
nas  canoas  desde  los  lO""  52'  52"  Iat.  y  70'' 
87'  24"  long.  A  1,866  miJlas  de  su  embo- 
cadura:  corre  en  direccion  E.  O.  hasta 
enconirarse  con  otro  brazo  que  baja  de  la 
miama  Cordillera  y  que  es  navegable  des- 
de los  lO^'Se'  44"  Iat.  y  74°  29'  24"  long.: 
estos  do8  brazos  unidos  continuan  con  el 
Qombre  de  Purus  y  en  direccion  N.  E. 
basta  los  9°  10'  Iat.  y  72"  20'  long,  en  que 
ioxaael  rumbo  al  E.  hasta  los  71^20'  long.: 
ie  aqui  sigue  forraando  una  curva  6  se- 
oiclrculo  cuyo  arco  est&  entre  los  70"  20' 
r  710  20'  long,  hasta  los  9"  Iat.;  en  segui- 
a  reel  be  las  agnas  del  rio  Aquiri  en  los 
•  45'  6"  Iat.  y  69"  41'  55"  long,  y  desde 
IK  00  riimbo  es  casi  al  N.  hasta  que  sale 


del  territorio  del  Peru.  Su  ancLo  y  pro- 
fundidad  varian  seguii  las  estacioues  de 
lluvia  0  seca,  pcro  en  lo  general  su  mo- 
nor  ancho  en  el  ori'gen  es  de  8()ra.  nias  0 
menos  y  su  profundidadvaria  desde  Oi^^*  40 
hasta  lna.50  en  el  territorio  del  Peru,  y 
su  ancho  sigue  la  misma  proporcioii  des- 
de 12m.  hasta  mas  de  200dj.  Las  corrieu- 
I  tes  en  su  origen  no  sou  peligrososas ,  ni 
tan  grandes  que  imposibiliten  en  lo  ab- 
soluto  la  navegacion,  y  mi^atas  el  rio 
avanza  en  su  curso  disminuyen  hasta  que 
llegau  a  ser  poco  seusibles. 

Mr.  Cliaiidles  en  su  exploracion  al  Pu- 
rus, calcul6  segun  un  eclipse  de  sol  el  80 
de  Octubre  de  1864,  la  longitud  y  latitud 
de  un  punto  de  este  rio  en  los  9"  1'  2"  Iat. 
y  71"  49'  24"  long. 

Este  rio  estd  llamado,  jlutes  que  otros, 
A  ser  la  via  entre  Lima  y  el  AtUntico; 
porque  la  distancia  que  media  entre  su 
origen  que  es  navegable,  y  la  coiifluencia 
del  Tambo  con  el  Ucayali  es  poco  mas  6 
m^nos  de  10  leg.  (55  k.)  de  terreno  tan 
llano  que  puede  uiiirse  facilmente  y  ecu 
poco  gasto  con  ferrocarril ;  y  como  desde 
esta  confluencia  el  rio  Tambo  es  navega- 
ble hasta  veinte  leguas  dntes  de  la  ha- 
cienda de  la  Merced,  que  esta  a  los  11" 
2'  52"  Iat.  y  77"  37'  61"  lon^^  por  medio 
del  rio  Perene,  es  claro  que  d  poco  costo 
se  puede  allanar  las  distaucias  de  Lima 
d  la  Merced  y  al  Perene. 

PumhSf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Iluaras, 

dist.  Ayja. 
Puruy,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Yungar. 
Puruyoe,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Clio- 

ta,  dist.  Huambos. 
Pusacpata,  monte  cerca  del  pueblo  de  Pullo 

prov.  Parinacochas,  Dpt.  Ayacucho. 
Pusaeliay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asau- 

garo. 
Pusaepaitipa^  est.  Dpt.    Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
Pusahuana,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Callalh. 
Pnsahuay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Marca. 
Pu&au,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam* 

bo,  dist.  Chiquian. 


VWVA 


808  — 


PUTI 


PuSilpUra^  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tisco. 
PusuqueSiUii,  lida.  ])pt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora. 
Pusar,  chac.  Dpt.  Liber  tad,    prov.  Pataz, 

dist.  UcLucmarca. 
PiiNlmhua,   cbac.  Dpt.    Amazouas,  prov. 

Bongard,  dist.  La  Peca. 

Pushaliuilcn*  cerro  mineral  de  plata :  d  5 
leg.  (28  k.)  de  Ooucliucos,  Dpt.  Ancacbs, 
prov.  y  dist.  Pallasca. 
Plis]iail<!;a9  est.  Dpt.  Cajamarca.  prov.  Cho- 
ta,  dist.  Tacabamba:  liabt.  796,  con  los 
de  Concbud  y  otros. 
PlLSllCil,  bda.  Dpt.   Puuo,  prov.  Carabaya, 

dist.  Corani. 
Puslica  eliieO)  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Corani. 

PiLsheahuareO)  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Santiago :  babt.  5. 

Puskeallaiii)  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Asdngaro:  babt.  39. 

Puslieaylloma^  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 
nas,  dist.  Langui. 

Pusi,  distrito  de  la  proviucia  de  Huancaiie, 
Dpt.  Puno:  babt.  1,871. 

Pusi,  (guiar.  Q.)  pbl.  capital  de  este  dis- 
trito de  la  provincia  de  Huancane,  Dpt. 
Puno,  a  orillas  del  Titicaca,  al  S.  de 
Huancane,  a  5  leg.  (28  k.)  de  San  Taraco. 
Tiene  mucho  petr61eo  que  sale  natural- 
mente ;  y  desde  tiempos  antiguos  se  sir- 
ven  de  el  para  alumbrado :  babt.  549. 

Plisillfl,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Asillo. 

PllSllll]mcasa,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Asdngaro. 

Puso,est.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Huancayo. 

Puso,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvivil- 
cas,  dist.  Colquernarca. 

Pusupuuc^Of  aventadero  de  oro,  Dpt.  Puno, 
prov.  Sdndia,  dist.  Pbara. 

Pusiipiisuiie,  lugar  en  la  Cordillera  de  Ta- 
rapaca  :  como  a  20,000  pi6s  de  altura 
(6.600ni.) 

PlisuyoCy  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cauta, 
dist.  San  Buenaventura. 

Puta^  {Pivta  gum;  puti  petaca,  triste; /y^/w 
brotar  lo  sembrado.  Q.)est.  Dpt.  Ancacbs, 
prov.  Huaras,  dist.  Yungar:  babt.  683, 
pon  los  de  Huacaran. 


PuTA,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  diat  Juji, 
PuTA,   aid.   Dpt.  lea,  prov.  CiiiacbA,  diii 

Cbincba  Baja. 
Putaca,  (Z^u/^</t/^  triste.  Q.;  phutica  estar  en 

calentura.  Ay.)  hda.  Dpt.  Ancacbs,  pror. 

Huaylas,  dist.  Sbuplny :  dista  de  Yougaj 

6  leg.  (50  k.)  al  S.  O. 

Plitaca,  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Acobamba:  habt.  68. 
Pltaca,  est.  Dpt.  Huancavehca,  prov.  Aa- 

.garaes,    dist.  Acobamba  :  babi  36. 
Putaca,  aid.  Dpt.  Hnancavelica,  prov.  T«- 

yacaja,  dist.  Pampas  :  habt.  286. 
Putaca,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov,  Hoancajo, 

dist.  San  Juan :  habt.  438. 
Putaca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hainti, 

dist.  Luricocha, 
Putaca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist 

Huanta, 
Putaca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hai- 

manga,  dist.  Socosvinehos :  habt.  8$. 
Putaca,  hda.  Dpt.  Cuzco,   prov.  AdU,  ^ 

Limatambo. 

Piita  y  Cajabainba ,  hda.  Dpt.  Ancachs,prov. 

Huaylas,  dist.  Pamparomas :  habt.  10. 
Plitaliuasi,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hai- 

manga,  dist.  Socosvinehos  :  habt  25. 
Putan,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CoiA- 

suyos,  dist.  Chuquibamba. 
Putapanipa^  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hv- 

ras,  dist.  Yungar. 
PutApaiupa,    chac.    Dpt   Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Independencia. 
Putara,  chac.  Dpt.  Lima,   prov.  y  diit 

Canta. 
Putaniccarcay  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chai- 

vivilcas,  dist.  Chamaca. 
Putea^  cerro  mineral  en  el  distrito  de  1^ 

cha,  prov.  Huanta,  Dpt.  Ayacneha 
Putcayacu^  hda.  cecal,   Dpt.  y  prov.  H«i- 

nuco,  dist.  Chinchao. 
Plitccor,  aid.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Hwii 

dist.  Chavin:  habt.  50. 
Putica  y  Cajabamlm,  est.   Dpt  Anet«te» 

prov.  Huaylas,  dist.  Pamparomas:  h^ 

79. 
Putiea,  {Putica  triste  6  estar  allij ido.  Q-: 

tener  calentura.  Ay.)  pbl.  Dpt.  AyiM*^ 

prov.  y  dist.  Cangallo :  habt.  510. 
Putica,  aid.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  HttiBl»» 

dist.  Huamanguilla:  habt.  140. 


PUTU 


—  809  — 


PUYA 


I^ticlia,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huantu, 

dist.  Huamauguilla. 
PuticliaCfl,  puente  al  N.  E.  del  pueblo  de 

la  Ascencion  6  iumediato  a  e^te,   Dpt. 

Lima,  prov.  Huarochiri,  dist.  Carampo- 

ma,  d  3,606m.    alt. 
Pttties,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pampas. 
PntibuacllO)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andaiiuaylas,  dist.  Talavera* 

PiltihuaycO,    est.    Dpt.  Ayacucho,   prov. 

Caugallo,  dist.  Huancaraylla. 
Pntina,  est.  Dpt.  y  prov.  Piino,  dist.  Acora. 
PuTiNA  6  Phutina ,  distrito  de  la   provincia 

deAsingaro,  Dpt.  Puno:  habt.  5,837. 
PuTiNA.  (calentura.  Ay.)  pbl.  capital  de  este 
distrito  de  la  provincia  de  Asangaro,  Dpt. 
Pano:  estd  situado  al  E.  de  Asangaro:  u 
BUS  inmediaciones  hay  una  fuente  de  agua 
termal  que  por  su  olor  ea  sulf urosa :  habt. 
360;  dista  de  Poto  12  leg.  (67  k.). 
PuTiNA,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Caru- 

mas. 
PcTiNA,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist.  Ta- 
rata:  dista  de  Tacna  82  leg.  (178  i  k.). 
Patina-pnnco,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 

cane,  dist.  Inchupalla:  habt.  88. 
Plltilia-imilCll)  aguas  termales,  Dpt.  Puno, 

prov.  AsAngaro,  dist.  San  Jos^. 
Patini,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro. 

dist.  Chupa. 
Putis.  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha:  habt.  209. 
Putinsa,pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Pampas,  A  1,988m.  alt.:  habt.  298:  dista 
de  CapiUucas  2  leg.  (11  k.);  y  de  Pampas 
que  esti  al  N.  N.  E.  7  J  (42  k.). 
Pntre,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 
Socoroma:  dista  de  Chacalluta  86  leg- 
(195  k.);  de  Arica  81  (172J  k.);  de  Socora- 
ma  4  leg.  (22  k.). 
Pntii,  (brotar  lo  sembrado  Q.;  fogon,  edi- 
ficio  de  b6veda.  Ay.)  cerro  mineral  en  el 
distrito  de   Chiqiiian,  prov.  Cajatambo, 
I>pt.  Ancachs. 
Pnliicpampa,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Al>&ncay,  dist.  Lambrama. 
Put  UCliacra,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Ohota,  dist.  Huambos. 
i^utuclmco,    chac.   Dpt.    Ancachs,  prov. 
ylas,  dist.  Pamparomas. 


Putlima)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Pomata. 

PlltuinayO  6  Isa,  {Putu  vease  el  significa- 
do  de  Putu\  maun  rio.  Q.)  rio  tributario 
del  Amazonas,  por  la  izquiorda  a  los  8° 
lat.  y  70°  80"  88"  long.:  nace  en  la  pro- 
vincia  de  Pasto,  Republica  del  Ecuador : 
es  navegable:  sirve  en  parte  de  limito 
del  Peru  con  Colombia  y  con  el  Brasil. 

Plltuiiapatay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
to, dist.  Yunguyo. 

Plltuiicliaraf  salitrera  en  el  Canton  de 
Negreyros,  Dpt.  y  dist.  Tarapaca:  en 
1872  produjo  6,000  quintales,  en  1878— 
12,000:  dista  10  Ic^r.  (55  J  k.)  del  puerto ; 
y  1  (5  J  k.)  de  la  liuea  ferrea. 

Putunoso  9  est.  Dpt.  Pimo,  prov.  Lampa, 
diet.  Orurillo. 

Pututuyccc,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov- 
Huamanga,  dist.  Santiago. 

Pliya>  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Pacllon. 

PuYA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam. 
bo,  dist.  Ocros. 

Puyae,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 
Higueras. 

PuYAc,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 
Huacar. 

PnyaCiina^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Paucartambo. 

PuyacOtOj  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.y  dist. 
Cajatambo. 

Puyache,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  188. 

Puyahliacar,  chac  Dpt.  Ancachs,  prov, 
Cajatambo,  dist.  Ambar. 

Puyalll  6  P«//a//,  distrito  de  la  provincia  de 
Pallasca,  Dpt.  Ancachs:  habt.  878.  Mu- 
chos  no  consider  an  este  distrito  aun  cuan- 
do  la  ley  de  21  de  Febrero  de  1861  es  clara. 

PiiYALLi  6  Puyali,  (PuUu  borla  de  lana.  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Pallasca,  Dpt.  Ancachs.  Estd 
situado  en  una  moseta  elevada,  en  laori- 
11a  izquierda  del  rio  de  Tablachaca:  habt. 
878:  dista  de  Llapo  13  leg.  (72  J  k.);  de 
Corougo  15  (83  k.);  de  Tauca  11  (61  k.); 
de  Cabana  8  (44  \  k.);  de  Pallasca  3 
(16  I  k.). 

Pliyailipat  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas. 

tilla  dist.  Pampacolca. 

102 


PUYL 


810  — 


PUYU 


Puyampaiiipa)  aid.  Dpt.  Ancaclis,  prov. 
Pomabamba,  dist.  Parobamba, 

PuYAMPAMPA,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 
dist.  Huacar. 

Puyauyof,  aid.  Dpt.  Aucachs,  prov.  y  dist. 
Huari:  liabt.  102. 

Puvaya,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Chirinos. 

Piiyca,  lida.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 
cbi,  dist.  Marcapata:  habt.  25G. 

PuYCA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Aco- 
mayo:  babt.  110. 

PuYCA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Orurillo. 

PuYCA,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 
yos,  dist.  Andaray. 

Puycabamba,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 
dist.  Huacar. 

Puyeliuau,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Mayoc. 

Pnyeiii)  rio  tributario  del  Tambo,  por  la 
derecha. 

Pnykiian,  mina  deoro,Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Parcoy,  al  Norte  de  Parcoy: 
producia  50  mar  cos  por  cajon:  esta  agua- 
da:  otra  del  mismo  nombre  produce  4 
marcos  por  cajon. 

PuYHUAN,  (corazon  de  animal.  Q.)  cerro  mi- 
neral de  plata,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Recuay. 

Puyhuas,  chac  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Tayabamba. 

Payhnay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Casta. 

Paylacocha,  hda.  Dpt.  Juuin,  prov.  y  dist. 
Pasco. 

PaylimaD)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Soledad:  d  J  leg.  (1  i  k.)  de  So- 
ledad. 

Puyllo^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Chacas. 


Piiynaliua,  aid.  Dpt.  Loreto,  pro?.  Bajo 

Amazonas,  dist.  Nauta. 
PuYNAHUA,  sitio  en  el  cual  termma  una  isk 

formada  por  el  Ucayah  desde  ZapoteyacL 
Pnyo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoaylis, 

dist.  Caras. 
PuYo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Chiquian. 
PuypuUani,  rio  tributario  del  EsqoilaTi, 

Dpt.  Puno,  prov.  Carabaja. 
PuYPULLANi,  vaDe  en  el  distrito  de  Ayapata, 

prov.  Carabaya,  Dpt.  Puno. 
Piiysa,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pariaa- 

cochas,  dist.  Oyolo. 
Puysa  6  Fuym,  hda.    Dpt.   Cuzco,  proY. 

Chunvivilcas ,  dist.  Santo  Tomas:  habt 

101. 
Puysca,  (planta  que  sirve  para  teiiir  a  ne- 
gro, rueca.  Q.)  aid.  Dpt.  Arequipa,  proi. 

Union,  dist.  Alca:  habt.  684. 
Puytae,  cueva,  2  millas  al  N.  de  la  hda.  de 

Quelluacocha.  Dpt.  Ayacucho,  prov.Hoaa- 

ta:  a  8,198m.  alt. 
Puyto,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huayiaa, 

dist.  Quillo. 
Pujtoy,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Auta,  dist 

Limatambo. 
Puyaiii,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabayt 

dist.  Crucero. 
Puyuuaqai,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Can- 

baya,  dist.  Ollachea. 
Puyapata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  La  M«i. 

dist.  Umachiri. 
Puyusea,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Piii- 

nacochas,  dist.  Pararca:  habt.  178:  disU 

de  Coracora  9  leg.  (50  k.);  de  Paosa  )> 

(44  J  k.). 
Payutala,  hda.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dkL 

CastiUa. 
Puyuyacar,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  C* 
jatambo,  dist.  Acas. 


Q 


Adt^rtexcia.  —  Las  palabras  que  no  se  encuentren  con  Q  al  principio  6  medio  de  diccion,  btisqaense 
con  C  6  doble  CC,  las  que  uo  se  enouentren  con  ^ue^  brisquense  con  Hut  6  vioe-versa. 


Q. — Esta  letra  tiene  gn  Quechuay  Ayma- 
m  proniinciacionos  muy  distintas;  y  por 
esto  los  autorcs  do  gramaticas  y  diccio- 
narios  de    estos  idiomas  la  escribon  q 
sencilla,  qq  doble,  qh^  6  qk  de  lo  cual 
resulta  confusion  y  es  fiicil  variar  eomple- 
tamente  ol  significado  del  nombre.  Ado- 
mds  los  historiadores  primitivos,  y  des- 
pues  los  mismos  peruanos  ban  confundi- 
do,  6  mejor  dicho  corrompido  el  verdade- 
ro  nombre  de  los  pueblos,  rios,  etc.,  escri- 
biendolos  unas  veces  con  c  sencilla  y  otras 
con  ec  doble :   nosotros  para  uniformar 
la  ortografia  y  no  aumentar  la  confusion 
hemos  preferido  suprimir  la  qq,  la  qh  y 
la  qk  escribiendo  con  una  sola  q^  pero  on 
cuanto  d  la  ctimologfa  la  damos  con  la  le- 
tra que  indica  su  pronunciacion. — V6ase 
la  advertencia  de  las  letras  C  y  CC. 
€(1169  {Qquec  porezoso,  ocioso.  Q.)  aid.  Dpt. 

Moqnegua,  dist.  Ichuila. 
Ilaefl,  (las  papas  que  nacen  do  las  que  que- 
dan  bajode  tierra  sin  recogerlas.  Ay.;  po- 
dre,  pus.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis,  dist.  Cacha:  habt.  270. 
Qlieaeachiy  (papa  salada.  Ay.;  sal  podri- 
da.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 
dist.  Arapa. 
Qneallata)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Cabana. 
€|iieantia9  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Cabanilla. 
Ituebaya,  chac.  Dpt.   Moquegua,  dist.  Ca- 

mmas. 
Qaebrada^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  La  Peca. 
QxTKBSADA,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ca- 
jabamba,  dist.  Gondebamba. 


QuEBRADA,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Huancayo. 

QuEBRADA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Omas. 

QuEBBADA,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Caiiete, 
dist.  San  Luis :  habt.  508 :  dista  de  Cane- 
tc  1  leg.  (51  k.). 

QuEBRADA,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  dist.  Sihuas. 

QuEBRADA,  hda.  Dpt.  Moquegua,  prov.  Tac- 
na,  dist.  Locumba. 

QuEBRADA,  est.  Dpt.  y  prov.  Moquegua, 
dist.  Ichuila. 

QuEBRADA,  mina  de  yeso  al  pi^  de  la  Cor- 
dillera, Dpt.  Tarapacdr,  dist.  Mamina: 
ley  80y.. 

Qiiebrada  J2:rande,  aid.  Dpt.  Piura,  prov. 
Huancabamba,  dist.  Huarmaca. 

<)uebrada  lionda,  hda.  Dpt.  Amozonas, 
prov.  Luya,  dist.  Bagua. 

QuEBRADA  HONDA,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Cajabamba,  dist.  Cauday. 

QuEBRADA  HONDA,  ost.  Dpt.  Lima,  prov. 
Huarochiri,  dist.  Santa  Eulalia. 

QuEBRADA  HONDA  6  de  Lare.%  aid.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.  Calca,  dist.  Lares:  habt.  118: 
dista  del  Cuzco  24  leg.  (234  k.);  de  Chin- 
che  4  (22  k.). 

QuEBRADA  HONDA,  hda.  Dpt.  y  dist.  Mo- 
quegua. 

<luebrada  de  Hnata^  hda.  Dpt.  Lima,  prov. 

Chancay,  dist.  Pativilca. 
Ctnebrada-lincta^  est.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Tarma. 
Quebrada  de  Laria,  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 

Huancayo,  dist.  Colca:  habt.  804. 
Qnebrada  del  Oso,  mina  de  carbon  de  pie- 

dra  (antrasita)  en  la  Quebrada  de  Cha- 


QUECH 


—  812  — 


QUEH 


la  Alta,  Dpt.  Libertad,  prov.  Trujillo;  a 
7  J  leg.  (40  k.)  al  N.  0.  de  la  ciudad  de 
Trujillo.  El  espesor  de  la  veta  cs  do  2  a  -Am. 

Quebruda  del  panteon,  cliac.  Dpt.  ^loquo- 

gua,  dist.  Torata. 

Quebrada  de  Sauay^  aid.  Dpt.  Arequipa, 

prov.  y  dist.  Camana. 
Quebrada  seca,  hda.  Dpt.  Arequipa,   prov. 
Islay,  dist.  Quilca:  liabt.   57. 

<(uebrada  de  los  Yanes^  hda.  Dpt.  y  prov. 

Tacna,  dist.  Locumba. 
Qllfcca^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Indepoudencia :  habt.  172. 
QuEccA,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Yaiiyos,  dist. 

Laraos. 
QuKccA,  pbl.  Dpt.   Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Chipaoihabt.  157. 
((ueccacha)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asaiiga- 

ro,  dist.  Asillo. 
Queccachi,  lula.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 

to,  dist.  Juli. 
Queccangachi)  chac.   Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Chiquian. 
Queccaili)   (Qquec  perezoso,   ccani  varonil, 

valeroso,  caniyo  soy.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Chunvivilcas,  dist.  Chamaca. 
Queccapata^  chac.  Dpt.  Cuzoo,prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Queccara,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Antabamba:  habt.  150. 
I^ueccatac,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 

Ua,  dist.  Pampacolca. 
((liecra,    hda.   Dpt.   Ayacucho,   prov.   La 

Mar,  dist.  Tambo. 
Qu£CRA,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.   Cayllo- 

ma,  dist.  Tapay. 
C^uecuaS)  est.  Dpt.  Ancachs,   prov.  y  dist. 

Huaylas. 
Qnecufiapampai   aid.  y  est.  Dpt.  Apuri- 
mac ,  prov.  Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Qliecha,  {Qaecha  tener  diarreas,  Q.;  Qu'wh^i 

abrir,  destapar.  Q.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa, dist.  Gayma. 
Qaechapampa  9  rio  tributario  del  x\puri- 

mac  por  la  izquierda,  en  la  provincia  de 

Chunvivilcas :   tiene   un  puente  natural; 

pasa  por  Livitaca  y  otros  pueblos. 
QuECHAPAMPA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
Quechaquecha)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Corani, 


Queeh&s,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qnispi 

canchi,  dist.  Urcos. 
<|uechesj  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Hoa- 

ras,  dist.  Marca. 
Quechica^chac.  Dpt.  Ancachs,  prowHwy- 

las,  dist.  Caras. 
Uuecholaya^  est.  Dpt.  y  proT.  Puno,  di>t. 

Cabana. 

<(uechuii9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
QuEcuuA  6  Qitichua,  (tierra  de  temperamen- 

to  templado;  pajatorcida,  cordel  6  sogade 

paja.  Q.)ald.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Haan- 

ta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  66. 
QuECHUA,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caoti- 

11a,  dist.  Pampacolca. 
Quechualla,  distrito  de  la  provincia  de  la 

Union,  Dpt.  Arequipa :  habt  782. 
Qb'KCHUALLA,  (pucdc  scr  corrupcion  de  Qifv- 

huayllo,  cierta  yerba  medicinal  como  la 

cerraja.  Ay.)  pueblo  capital  de  este  dis- 
trito de  la  provincia  de  la  Union,  Dpt 

Arequipa:  habt.  863. 
QueclmaS}  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  106. 
Qiiechuayllay  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pi- 

ruro,  dist.  Ccapi. 
Quechucpay,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco^disL 

Santa  Ana:  habt.  7. 
fluehuar,  (si  es  corrupcion  de  Qqiuhna  ga- 

viota  de  cierta  especie.  Q.;  Qquekuarncm- 

bre  de  una  tribu)  aid.  Dpt.  Guzoo,  pror. 

Quispicanchi,  dist.  Urcos:  habt.  9S. 
QuEHUAR,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Candtts 

dist.  Sicuani:  habt.  877,  comprende  »- 

has  aldeas. 
QuEHUAR  6  Qnechiiar,  hda.  Dpt.  Cuzco,  pror. 

y  dist.  Anta. 
Quehuar  alto^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.Qffis- 

picanchi,  dist.  Quiquijana:  habt.  187. 
Quehuar  bajo,  aid.  Dpt.  Cuzco, prov.  Qto- 

picanchi,  dist.  Quiquijana :  habt.  271. 
Qiiehuarpampa)  hda.  Dpt  Cuzco,  pror. 

Acomayo,  dist.  Rondocan. 
Quehuc,(09M<?c7m  quitar.  Q.)  pbl.  Dpt.  Cni- 

co,  prov.  Canas,dist.  Checca: habt.  1,163. 

8  leg.  al  Sur  de  Checca. 
Quehuenacancha,  hda.  Dpi.  Cuzco,  prw 

Paucartambo,  dist.  Caycay :  habt.  77. 
Qiiehneneha,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chan- 

vivilcas,  dist.  Livitaca:  habt.  528. 


QUELL 


—  813  — 


QUELL 


Quehuinayca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Macusani. 
Quehuis,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Tambobamba. 
Quela^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa. 
Qudap)  vease  Cuelap. 
Quelcachota,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 

nas  dist.  Langui. 

Quelcataj  manantial  de  agua  termal,  cuya 
temperatura  es  de  75°  sale  con  tanta  fuer- 
za  que  parece  que  estuviera  el  agua  en  es- 
tado  de  ebullicion.  Estd  situado  entre 
Challhuanca  y  Oropesa,  Dpt.  Apurimac. 
Quelcata^  {Qqueka  escribir,  dibujar  y  tam- 
bien  el  papel  6  cosa  sobre  que  se  escri- 
be. Q.)  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ichuna. 
Quelccanca,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Uru- 

bamba,  dist.  Ollantaytambo. 
Quelecane^  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 

to,  dist.  Have. 
Qnelccaniy  bda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Tiquillaca. 
Qliele^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San 

Antonio. 
QuELE ,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 
Qlielhuay  chac.  Dpt.  Tarapacd  dist.  Cami- 

na. 
Quelhua  ehieOf  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Islay,  dist.  Tambo :  habt.  40. 
Quelliua  ^raiide,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Islay,  dist.  Tambo:  habt.  50. 
QnelijValle,  Dpt.  Moquegua,  dist.   Torata: 
dista  do  Moquegua  6  leg.   (88  ^-  k.);  de 
Torata  1  (5  i  k.). 
Qliella*  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

siiyos,  dist.  Yanaquihua. 
Quellaque,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Callalli. 
Quellaycucho,  [Qnella  flojo,  perezoso,  pa- 
ra poco,  ciwhumlo,  Ay.;cMc7jorincon.  Q.) 
aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist.  Surite: 
habt.  44. 
{aellea^  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Aco- 

ra:  habt.  45. 
^UECLCA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 

dist.  Munani. 
fnellearara^  chac,  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Mara. 
nelleancha ,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Suaylas,  dist.   Shupluy:  habt.  8:   a   10 
leg.  (55  \  k.)  al  S.  0.  de  Yungay. 


)  Qiiellcato,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ituata. 

Qiiellcaya^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Corani. 

Qliellcqullc ,  ccrro  mineral  en  el  distrito 
de  Becuay,  prov.  Huaras,  Di)t.  Ancachs. 

Qiuilhuacocha,  laguna  y  quebrada  en  la 
provincia  de  Huanta,  Dpt.  Ayacucho. 

Qliellhuaeocha  6  QueUiiacocha,  hda.  Dpt. 
AvMcucho,  prov.  Huanta,  dist.  Huaman- 
guilla. 

Qtiellhuacocha,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
y  dist.  Cotabambas. 

Quelllliiaeota)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 
cane,  dist.  Molio:  habt.  21. 

Quellhuirif  cerros  minerales  de  plata,  Dpt. 
Puno,  prov.  Asangaro,  dist.  San  Anton: 
fueron  trabajadas  on  tiempo  de  los  In- 
cas. 

QuBLLHuiKi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAnga- 
ro,  dist.  San  Anton. 

QucllOy  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas, dist.  Tambobamba. 

QuELLo,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas, dist.  Haquira. 

Quellocaballoyoee,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 

Qliello<x*acca,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 
garo, dist.  Asillo. 

Quellocniarca,hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Chamaca:  habt.  50. 

Quellochaca^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Corani. 

Quellohuiua)  {Qnella  flojo,  perezoso,  para 
poco,  y  hiwia  tu,  en  Ay.  y  cabeza  en  Q.) 
aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist.  Cupi. 

Quellomarca,  chac  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Condesuyos,  dist.  Chuquibamba. 

Quello-liiayo,  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno, 
prov.  Carabaya,  dist.  Ayapata. 

Quciloili,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas, dist.  Santo  Tomas. 

QuELLONi,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas, dist.  Livitaca. 

QuELLONi,  (Qquellani  soy  flojo  6  para  po- 
co, Q.  y  Ay.)  Dpt.  aid.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Nicasio. 

Quelloiiqquilloiii,  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 
Asangaro,  dist.  Asillo. 

QiiellopucrOy  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Tambobamba. 


QDEN  — ». 

Itnfllnpnnco^Ma.  Ppt.  yprov.  Cuzoo,  (libt. 
SaD  Sob!Ujtian:habt.  12. 

1{lirlln-qneIlo,  chao.  Dpt.  Apnrimac,  prov. 
Cotabniubas.dist;.  Mara. 

Qnellu-qiirlluni  6  Qndh,  hda.  Dpt.  Puuo, 
prov.  Cbucuito,  dist.  Juli. 

(tuelloniio,  Ma.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quia- 
picanchi,  dUt.  Qniqnyana. 

<(lielltroca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
llotna,  dtBt.  Tisco. 

<(aelluniinn,  est.  Dpt.  y  prov.  Puqo,  dist. 
San  Antonio. 

Qurlllllteochl),  vcasc  QurUlmacnrhn. 

(tliellii])ay,efit.  Dpt. Cajaraarca,  prov.  Hnal- 
gayoc,  dist.  Llapa. 

Qnfinndo,  ccrro  mineral  en  cl  distrito  de 
Mapate,  prov.  Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 

Qneniado,  morro  a  los  14"  20'  lat.  y  78"  28' 
2i"  long. 

Qnfniailiani,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cau- 
chis,  dist.  Marangani :  habt.  1011. 

Qnemazon,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tni- 
jillo,  dist.  Ghicama. 

Qu«niin,  aid.  y  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Luya,  dist.  Cocabamba:  baht.  224. 

1(lirilliSt  chac.  Dpt.  Anca«bs.  prov.  Hua- 
ras,  diet.  Marca. 

Quenac4i,  est.  Dpt.  y  prov.  Puuo,  dist.  Aco- 
ra:  habt.  58. 

Qllfnarofn,  est.  Dpt.  Ptino,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

Queniiiiiari,  (puedc  sor  corrnpoion  de  Qi/nr- 
mirnjja,  Gstar  siempro  arriniado.  Q.] 
ro  ncvado  ei  la  Cordillera  de  Caraba' 
ya  i  3  leg.  (10  \  k.)  del  pueblo  de  Crnee- 
ro,  Dpt.  Pnno,  prov.  Carabaya.  Este  elc- 
vado  oerro  forma  parte  do  un  eontrafnerto 
que  uno  la  cadena  Oriental  con  la  Oc- 
cidental formaudo  al  S.  O.  el  gran  nudo 
do  Vilcanota.  El  camino  por  dondo  se 
atraviesa  esta  Cordillera  estil  A  4,83fimJl-5 
alt.  y  Kirve  de  Ifuea  divisoria  eutre  las 
agnas  que  bajan  al  lago  Titicaca  y  las 
que  van  al  Atlantico. 

QuEKAMARi,   est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Macnsani. 
QuENAMABt,  veta  de  oro ,  Dpt.  Puuo,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ajoynni. 
QuENAMARi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Llalli:  habt.  7. 


QuENAMABi,  aid.  Dpt. 

dist.  Llalli :  habt.  2 
4(iieiii)pafii,  aid.  Dpt 

dist.  Abaneay:  hab 
QuENArATA,  est.  Dpt. 

Accra:  habt.  36. 
<|iiennsli,  chac.  Dpt. 

ras,  dist.  Indeponde 
ftiif^ilflttt,  (pucdo  sor 

rola,  dar  vuelta,  ton 

do  on  los  Andes  al 
((iieiiccioc»nc-ha,  cbn 

Chunvivilcas,  dist.  ( 
(tueilCi-o,  chac.  Dpt.  A 

bambas,  dist.  Haqn 
QiiENcco,  est.  Dpt.  y  p 

ra:habt.  41. 
Qb'EKcco,  {Q'liienmcosa 

escondrijo,  rodeo.  Q. , 

Arequipa,  proT.  Ca 

ma. 
QrKNcco,  est.  Dpt.  Art 

ma,  dist.  Tisco. 
QuENcco,  chac.  Dpt.  A: 

auyos,  dist.  Salamat 
Qiioncconia.vo,  aid.   1 

dist.  Paneartambo: 
Qnrneron,  hda.  Dpt. 

Uriibamba. 
I(iifnc<|tie,  aid.  Dpt. 

Siindia:  habt.  255. 

(fiiencha,  chac.  Dpt, 

ras,  dist.  Cotaparacc 
<tnrnrhii-qqiirnelia,  < 

prov.  Cotabambas,  d 
<tnenhna,  (corrupcion 

cierto  nrbol.  Q.)cerrc 

to,a21eg.{llk.}do. 
(fHcnllo.  (t}H,-Ma  gui 

Dpt.  Huancavelica, 

Salcabamba:  haht.  1 
lliieniiatancca.  aid.  Dj 

pa,  dist,  Pncara. 
<tuenohuiica,  aid.  Dpi 

pa,  dist.  Orurillo. 
<tueil<|ncil.  {<)qnenri>.q, 

n.ounrio.Q.yAy.) 

Dpt.    de  AncacliB, 

Ayja. 
Itnfnra,  aid.  Dpt.  y  ] 

Santa  Maria  del  Val 


■BT^^^" 


QUEP 


—  815  — 


QUER 


Quensonay^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 

ro,  dist.  Huanoquite. 
Qaentahuacho,  cliac  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabamb&s,  dist.  Tambobamba. 
((aente,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Au- 
la: habt.  18. 
Quentebambu,  bda.    Dpt.    Cuzco,   prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Ccapamarca. 
Qnefia,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Mara. 
Qaeflamari)   Ma.  Dpt.   Cazco,  prov.  Can- 

chis,  dist.  Marangaui. 
QueuarU)  est.  Dpt.   Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Acboma. 
((uenoniarea,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Condesuyos,  dist.  Salamanca. 
((aefiota,  {Quilluta,  andar  eutonado  levan- 

tando  y  bajando  la  cabeza.  Ay.)  pbl.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Chunvivilcas,  dist.   Santo 

Tomas. 

QuefiuacuyO)  {Qqnenua,  cierto  arbol  de  la 
familia  de  las  rosaceas:  quenua  otro  drbol 
de  la  familia  de  los  Jenopodeas)  aid.  Dpt. 
Puno,  prov.  Lampa,  dist.  Ayaviri. 

Qoeiiiiachaiuacd)  bda.  Dpt.  Puno,  prov. 
Xiampa.  dist.  Nuiioa. 

Quenual)  cerro  inmediato  a  Torata,  Dpt. 
Moquegua. 

Quenuani,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 

ue,  dist.  Moho:  habt.  92. 
QuBiiuANi,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Calapuja. 
QuBNUANi,  aid.  Dpt.  Puno,   prov.  Lampa, 

dist.  Orurillo. 
QtTKNUANi,  btla.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

IJainpa:  habt.  50. 
QuENUANi,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 

ro,  dist.  Putina:  babt.  50. 

Qu^nuatira)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ituata. 
^^eOy  est.  Dpt.   Puno,  prov.    Sandia,  dist. 

Cuyucuyo. 
[Hiepiily    aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Vilavila :  habt.  180. 
^UEPA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

J?iicajra:  habt.  1,453. 
)rrEi»A,    {Qquepa  especie  de  trompeta.  Q.) 

aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa. 
^egBtt<C9  chac.  Dpt,  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Sayla. 


Qiiepcpaiiipa)  (llahurapara  tocar  trompeta. 
Q.)  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Chan- 
I      cay :  habt.  68. 
Que|io,  (abrojo,  espina.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt. 
Cuzco,  prov.  Acomayo,  dist.  Bondocan: 
habt.  97. 

Quetiue^  {Qqueqque,  fruto  que  principia  a 
madurar  0  en  leche  Qquecqquec  perezosi- 
to.  Q.)  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanuco. 

QuEQUE,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Santa  Eosa:  habt.  G8. 

(juequehna,  chac.  Dpt.  Puno.  prov.  y  dist. 
Sdndia. 

Quequella,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAnga- 
ro,  diat.  Putina. 

Qaequelloiie,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Chamaca. 

Queqneuii)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Ayaviri. 

Qu<H|1ieilceo,  {Qque  perezoso,  qquencu  dar 
vueltas  6  rodeos.  Q.)  aid.  Dpt.  (Juzco, 
prov.  Chunvivilcas,  dist.   Santo  Tomas. 

QuEQUENcco,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Chamaca. 

QueyueilOta^  cuesta  escabrosisima  por  cu- 
yo  Ibndo  pasa  el  rio  Tambopata,  Dpt. 
Puno,  prov.  Sdndia. 

Queqneiiaf  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  de 
Arequipa:  habt.  2,292. 

QuEQUENA,  (geuitivo  de  queque)  pbl.  capital 
del  distrito  de  su  nombre,  Dpt.  y  prov. 
Arequipa:  habt.  551:  dista  de  Arequipa 
5  1  leg.  (80  k.). 

QuEQUENA,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 
Quequefia:  habt.  140. 

(^uequerafia)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Asangaro :  habt.  62. 

QuEQUERANA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Haau- 
cane,  dist.  Moho :  habt  151. 

QuequerOj  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.   Pampas. 

Qliequeroili)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Livitaca. 

Queqaerora^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Ootabambas,  dist.  Mara. 

Quequesana,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist- 
Puquina. 

Quequesani)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito,  dist.  Juli :  habt.  75. 

Qlierflf  {Qqueru  cierto  vaso  de  madera  pai-a 
beber  chicha.  Q.;  madera  6  vigas.  Ay.)  pbl. 


QUER 


—  816 


QUER 


Bpt.  y  prov.  Huanuco,  dist.  Santa  Ma- 
ria del  VaUe :  habt.  593. 

QuBRA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 
dist.  Santiago:  habt.  7. 

Qaeracancha^  chac.  Dpi.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Cotaparaco. 

QuERACANCHA,  Gst.  Dpt.  Arequlpa,  prov.  Ca- 
rabava,  dist.  Lari. 

Queral,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Caras :  habt.  88. 

Querala^  cerro  mineral  de  plata.  en  el  Dpt. 
y  prov.  Moquegua,  dist.  Carumas.  Este 
mineral  se  trabaj6  hace  mas  de  20  aiios 
y  produjo  mucho:  hoy  esta  casi  abando- 
nado  por  falta  de  capital  y  brazos. 

QuKRALA,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ubinas: 
habt.  186. 

Queran,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Independencia. 

(|aerara,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Mara. 

Qaerashf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Ayja. 

Qlierari,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Macusani. 

Queraruinay  (Qqu^i'iy  la  llaga  con  su  costra 
que  resulta  de  algun  golpe.  Ay.  ;  rumi  pie- 
dra.  Q.  y  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 
Lampa,  dist.  Macari. 

Queraya^  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Vil- 
que. 

Queraycliata^  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hua- 
nuco. 

Qnercahuano^  chac.  Dpt.  Arequlpa,  prov. 
Condesuyos,  dist.  Chuquibamba. 

QiiercO)  (tieso,  duro.  Q.)pbl.  Dpt.  Huanca- 
velica,  prov.  Castrovireyna,  dist.  Cordo- 
va: habt.  487. 

QnercOS,  aid.  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Huari, 
dist.  Chavin:  habt.  44. 

Qliercoyocc,  chac  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Sancos. 

Quercquere,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos,  dist.  Pampas. 

Queriy  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Vilque. 

Qlieripa9  chac.  Dpt.   Lima,   prov.  y  dist. 

Huarochiri. 
Qnero,  {Qque^o  madera,  vigas.  Q.)  pbl.  Dpt. 
Junin,  prov.   Huancayo,  dist.  San  Juan. 
QuEEo,   aid.  y  hda.   Dpt.   Junin,  prov.   y 
dist.  Jauja:  habt.  224. 


QuERO,  cerro  con  vetas  de  cinabrio  i  18  k^. 

(85  k.)  de  Santa   Barbara,  Dpt.  HuaMi- 

vehca,  prov.  Angaraes. 
QuERo,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abancaj. 

dist.  Lambrama. 
QuERo,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabam- 

has,  dist.  Tambobamba. 

Qlierobamba.  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,   dist.  Sihuas :    habt.  SOS,  con 

los  de  Maraybamba. 
QuEROBAMBA,    cst.  Dpt.    Ancachs,  prov.y 

dist.  Huari:  habt.  47. 
Qlierobamba,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pw. 

Huamanga,  dist.  Tambillo. 
QuEROBAMBA,  distHto  dc  Ic-  provincia  de  U- 

canas,  Dpt.  Ayacucho :  habt.  2,294. 
QuEROBAMBA,  pbl.  Capital  de  este  distnto  de 

la  provincia  de  Lucanas,  Dpt.  Ayacucho: 

habt.  577. 
QuerocotillO)  distrito  de  la  proviflGia  d« 

Payta,  Dpt.  Piura:  habt.  8,074. 
QuEROcoTiLLo,  [Qqiuro  madera,  vigas;  mjfo 

papera.  Q  y  Ay.)  pbl.  capital  de  este  &- 

trito  de  la  provincia  de  Payta,  Dpt-  Pio- 

ra:  habt.   1351:   dista  de  Payta  4  H 

(11  k.);  de  Amotape  11   (61   k.i.deTin- 

garara  5  (28  k.);  de  Sullana  2  (11  V) 
QUER0C0TUL.L0,   chac.   Dpt.  y  prov.  Pajta. 

dist.  Querocotillo. 
QuERocoTiLLo,   distrito  de   la  provincia  de 

Jaen,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  1,B37. 
Querocotillo,  pbl.  capital  de  este  distrito  ik 

la  provincia  de  Jaen,  Dpt.  Cajamarca. 
QuerocotOj  distrito  de  la  provincia  de  Cbo- 

ta,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  1,670. 
Querocoto,  pbl.  capital  de   est'e  distrito  d* 

la  provincia  de   Chota,  Dpt.  Cajamarca: 

habt.  102. 
Querohlian,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  O 

tabambas,  dist.  Mamara. 
Qiierohu:isi,  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  \im- 

picanclii,  dist.  Urcos. 
Quoroma.  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Hu&ncaD*, 

dist.  Pusi. 
Queroniarea^  (0</M/'romaderas,vigas6paI« 

Ay.;  mnrca  lugar,  comarca)  asi  se  Dax» 

la  reunion  de  varias  aldcas  del  distrito  d? 

Tinta,  prov.  Cauchis,  Dpt.  Cuzco:  todaa 

tiencn  921  habitant's. 
QuEROMARCA,   aid.   Dpt.  Cajaiuarca.  prov. 

Jaen^  dist.  Colosay. 


QUER 


—  81 


QUES 


Qneroni)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Livitaca. 
QaerO(Mllca9  (madera  en  horcon.  Q.)  pbl. 

Dpt.  HiiAnuco,  prov.  Dos  de  Mayo,  dist. 

Bauos:  ^  d,894m.  alt.:  habt.  622. 
Qneropatay,  aid.  Dpt.  Hu^nuco,  prov.  Dos 

de  Mayo,  dist.  Cbavin. 

QneropuqaiOf  cerro  mineral  en  el  distrito 

de  Jangas,  prov.  Huaras,  Dpt.  Ancacbs. 

Qaeronif  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Galea:  babt.  73. 
Qaeroracra^  (madera  6  palo  raj  ado.  Q.)  aid. 

Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist.  Huari. 
QaeroreO)  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Cbota. 
QueroSf  (corrupcion  de  Qqtwro)  pbl.  Dpt. 
Libertad,  prov.  Pataz,  dist.    Tayabamba: 
babt.  604. 
QuEBos,  pbl.  Dpt.  Libertad,  prov.   Pataz, 
dist.  Parcoy:  babt.  116:  dista  de  Parcoy 
8  leg.  (16  i  k.). 
QuEROs,  aJd.  y  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paucartambo:  babt.  224. 
Qaeroval,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Huamacbuco. 
QuerpoU)  bda.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 
dist.  Olmos:  dista  de  Lambayeque  28  leg. 
(146  k.). 
Qoerquery  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 

dist.  Balas. 
QuKRQUER,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.   Salcabamba:  babt.  800. 
QaerqaeriNiinpa,  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 

y  dist.  Huamacbuco:  babt.  800. 
QiTERQUEBPAMPA ,   aid.   Dpt.   Cuzco ,   prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
QnemCy  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huayllacayan. 
Qoem-huraQ)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Huaras,  dist.  Ayja. 
Qnenil^  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla> 

dist.  Aplao. 

Qoerulpa,  {Qqucropa  de  madera,  vigas.  Ay.) 

aid.  y  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Aplao:  dista  de  Aplao  1  leg.  (5^  k.). 

Quemmayailt  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Andajes. 
I^aempuqaio,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

TArina. 
llneruranOy  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
iioma,  dist.  Tuti. 


QueraSf  (corrupcion  de  Qqmro  madera,  etc., 
6  de  qaiyu  diente)  rio  tributario  del  Pilco- 
pata,  por  ladereclia,  il  594m  alt.:  naceen 
los  nevados  de  la  bacienda  de  este  nom- 
bre;  su  vado,  poco  dutes  de  la  conliuea- 
cia,  estA  d  605mi-  alt.;  sucurso  es  de  Sur 
d  Norte. 

QuERus,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Pau- 
cartambo. 
Qaosabambii,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

y  dist.  Cotabambas. 
Quesanane,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.   Chucui- 

to,  dist.  Zepita. 
Quesari)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.   Abau- 

cay,  dist.  Sirca:  babt.  26. 
Qaesaya,bda.  Dpt.  yprov.  Puno,  dist.  Vilque. 
Qlieseea,   {Qnescca  piedi-a  con  la  que  tras- 

quilan  6  majan  la  carne ,  etc.  Ay.)  bda. 

Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist.  Ayaviri : 

habt.  188. 
QuEsccA,  bda.  Dpt.  Puno.  prov.  Asangaro, 

dist.  Ai-apa:  babt.  4. 
Qnesceamiiia,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 

nas,  dist.  Checca. 
Quesccaseiicca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Callalli. 
Quesccay,  est.   Dpt.   Cuzco,   prov.  y  dist. 

Paucartambo:  habt.  77. 
QuesccayacO)  (puede  sor  corrupcion  de  Qques- 

po  color  tostado,  yacua  agua:  kquespi  tras- 

parente,cristalinoQ.)  rio  tributario  del  rio 

de  Huaras  6  Santa. 
Quescayoc,  cbac.  Dpt.  Arequipa  prov.  Con- 

deriuyos,  dist.  Yanaquihua. 
QuesfCO,  {Qqiiescca  piedra  con  que  se  tras- 

quila  6  maja  la  carne  etc.  Ay.)  aid.  Dpt. 

y  prov.  Cuzco,  dist.  Belen :  babt.  76. 
Queser,  bda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 

CristOval:  habt.  8. 
Quesen))  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco* 

dist.  Usquil :  habt.  86. 
QuESERA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Quiuua:  habt.  15. 
Qliesliqui')  (corrupcion  de   Qqiipque  maiz  6 

fruta  recien  formada  6  en  estado  de  leche 

Q,\6  quesca  piedra  con  que  trasquilan  Ay.) 

cerro  mineral  en  el  distrito  de  Kecuay, 

prov.  Huaras,  Dpt.  Ancacbs. 
QuESHQUE,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Yungay:  a  2  leg,  (11  k.)  al  S.E, 

de  Yungay. 

103 


QUEf 


—  818  — 


QUIB 


Quesliuaf  chac.  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Quesllllil)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.   Co- 

tabarabas,  dist.  Mara. 
QuesIninliiiRyeo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Paucartarabo. 
QueS'luerballt  cbac.  Dpt.   Libertad,  prov. 

Huamacbuco,  dist.    Santiago  do  Cbuco. 

Quesllli,   {Qquesima  bolliii.   Ay.)    aid.   Dpt. 

Puiio,  prov.  Iluancaue,  dist.  Inchupalla: 

babt.  59. 
QuEsiNi,  est.  Dpt.   Arequipa,  prov.   Cayllo- 

ma,  dist.  Callalli. 
Quesmini)  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Siiudia. 
Quesoeaehuuii)   chac.  Dpt.   Cuzco,  prov. 

Abancay,  dist.  Lambrama. 
Qn6>;pesit:l9  cerro  mineral  de  plata  al  S.  del 

pueblo  de  Checca:  tambien  hay  una  mi- 

na  de  piedra-imau. 
QuespeiiCily  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Quespoil)  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Lambaye- 

que. 
Quesqiie,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Eecuay. 
Qliesqueclmpa,  cerro  mineral  en  el  distrito 

de  Recuay,  prov.  Huaras,  Dpt,  Ancachs. 
Qnesqui,  (vease  el  significado  de  Qqueqne  6  de 

Qucsca)  mina  de  carbon  de  picdra  que  arde 

al  aire  libre,  tranquilamente  y  sin  desx)cdir 

humo,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 

Recuay. 
QaesU)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Restauracion. 
QuEsu,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Aquia. 
Quesumpuqaio,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatarabo,  dist.  Ocros. 
Q^ietil,  {quita  enviar.  Ay.;  hita  cimarron.  Q.) 

pbl.  Dpt.  Junin,  prov. y  dist.  Tarraa:habt. 

153. 
QuETA,   aid.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Qiietapata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Usicayos. 
Quete,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 

Ituata. 
Queter,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 

Bias:  habt.  17. 
QuetO,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa. 


Qumelio,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaj- 

ta,  dist.  Huaraanguilla. 
Quennapanipa)  hda.  Dpt.  Apurimac,  pro?. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Quevcilo,  chac.  Di)t.  Libertad.  prov.  y  dist. 

Trujillo:  dista  de  la  ciudad  1  leg.  (5  \  k). 

CJueyataya,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ci- 
rumas. 

Queyeilto,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Cam- 
mas. 

I(aeuiia,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Mara. 

Qui :  —  Advertencia  :  los  nombres  que  no  se 
encuentren  con  Qui  en  la  primera  6  si- 
guientes  silabas,  busquese  con  Que, 

C^uia)  {Qquea  6  Qquia  papas  que  nacen  de  lis 
que  quedan  bajo  de  tierra  en  la  anterior 
cosecha.  Ay.)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.Cui- 
chis,  dist.  Cacha. 

Quia,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asangwv. 

Quia,  (CoUana)  aid.  D^it.  Puno,  prov.  y 
dist.  Asangaro :  habt.  370. 

Quia,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro,  dist. 
Santiago. 

((uiaea  6  Qqueatka,  punta  d  los  18"  5'  20 " 
lat.  73«  6'  44'^  long. 

QuiACA,  distrito  de  la  provincia  de  Sandis 
Dpt.  Puno:  habt.  414. 

QuiACA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Sandia,  Dpt.  Puno:  en  im  cerriu) 
que  lo  domina  existen  las  ruinas  de  ma 
gran  poblacion  antigua:  habt.  208:  disa 
de  Sandia  12  leg.  (G7  k.). 

QuiACA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Sia- 
dia :  habt.  300. 

Ctniailf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 
dist.  Huarmey. 

Qiiianone^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 
ro, dist.  Putina. 

Qllhipata,  (anden  de  papa.s  llamadas  Qq^ 
Ay.)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Caota: 
k  BUS  inmediacioncs  fne  rechasada  ien 
1821)  la  division  del  General  espaiiol  Bi- 
cafort,  dejando  en  el  campo  nn  ofidai  v 
noventa  hombres  muertos,  dos  ofidaksj 
cuarenta  y  tres  prisioneros  y  muchosmi* 
que  se  ahogaron  al  atravesar  el  rio. 
((uibillat  puerto  en  el  rioMaraiion,  a  297t^ 

alt.  (Rivero). 
QuibillaiiyCst.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  jdiit 
Contumaza:  habt.  39. 


QUICH 


—  819 


QUIOH 


Qoibis,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Gorgor. 
Quicaean,  hda.  de  caua,  Dpt.  prov.  y  dist. 

Eudnuco:  habt.  263:  dista  2  leg.    (11  k.) 

de  la  Villa  de  Ambo. 
Qllicaclia,  (puede  ser  corrupcion  de  Qqiiicu- 

nicha  cierta  piedresita  bezar  que  servia 

de  idolo;  Qquica  atar,  corto.  Q.)  est.  Dpt. 

Ayacucho,  prov.  Pariuacochas,  dist.  Col- 

ta;  i  1,868m.  alt.:  habt.  12. 

Quicacha^  distrito  de  la  provincia  de  Ca- 
mana,  Dpt.  Ai'eqiiipa:  Labt.  508:  dista 
de  Chala  16  leg.  (89  k.);  de  Caraveli  18 
(100  k.). 
Quicamachayy  hda,  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamauga,  dist.  Socos\duchos :  habt.  89: 
dista  de  Ayacucho  7  leg.  (39  k.). 
Quicap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Iluaras, 

dist.  Marca. 
Qaicapata,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

iuanga,  dist.  Chiara. 
Qllicatay  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Pampacolca:  habt.  76. 
Quicay^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Aplao. 
QuicchahuiU)  mina  de  plata  en  Auquimar- 
ca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist. 
Mangas:  ley  50  m. 
QuJcna ,  aid.  Dpt.  Tarapaca ,   dist.  Pisa- 

gua. 
Quico  y  HapU)  ((3</MiVw  menstruar.  Q.)  aid. 
y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Paucar- 
tambo:  habt.  124. 
Qlllcoiuarca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tuti. 
i^ic\ML^{Quecha  tener  diarreas;  quicha^^x'ix, 
destapar.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jau- 
ja,  dist.  Mito:  habt.  204. 
Qnichan,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Huaura. 
QuicBAN,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Paccho. 
QuicliaS)  hacienda  mineral,  Dpt.  Ancachs, 
prov.    Cajatambo,  dist.  Oyon:  cerca  de 
esta  hacienda  nace   el  rio  de  Huaura: 
est^    situada   al   pi6   de   la  Cordillera  d 
4,06om.  alt.:  habt.  231. 
JiTicTHAs,  hda.  Dpt.  Junia,  prov.  y  dist.  Pas- 
co :  habt.  4. 
hAidmayo,  aid.  Dpt.  Piura,  prov,  Ayabaca, 
dist«  Chalaco. 


Quichca,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Laraos. 
QuicHCA,   hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.   Lu- 

canas,  dist.  Chipao. 
Quiclicacaiicha,  chac.  Dpt.  Huancavclica, 

prov.  Castrovireyna,  dist,  C6rdova. 
Quiclicap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Cotaparaco. 
QuicHCAP,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Eestauracion :  habt.  314. 

Qaidicapata^hda.  Dpt. Huancavehca,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Salcabamba. 
QuiclieS)  cerro  mineral  de  plata  en  el  distrito 

y  provincia  do  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs. 
Quiches,  distrito  de  la  provincia   de  Poma- 

bamba,  Dpt.  Ancachs:  habt.  1,383. 
Quiches,  (qiiicha  abrir,  destapar.  Q.)  pbl.  ca- 
pital do  este  distrito  de  la  provincia  de  Po- 

mabamba,  Dpt.  Ancachs,  situado  sobre  la 

banda  izquierda  del  rio  Maranon,  d  8013™. 

alt.:  dista  3  leg.  (16  |  k.)  del  puerto  de 

Puruay:  habt.  965;esmuy  escaso  de  agua. 

Entre  este  pueblo  y  la  hacienda  de  Santa 

Clara,  en  las  alturas,  se  encuentran  las 

ruinas  de  un  antiguo  pueblo. 
Qaiehibaniba,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Soledad:  habt.  121:  dista  de 

la  Soledad  4  leg.  (22  k.);  de  Parcoy  4 

(22  k.). 
Quicliihuay,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 

dist.  Quequena. 
Qulcliirajcnif  aid.  y  est.   Dpt.   Huanuco, 

prov.   HuamaUes,    dist.    Huacaybamba: 

habt.  691. 
Quicliispanipa)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Quiches. 
QuieliO)  ((?iacAa abrir,  destapar.  Q.)  aid.  Dpt. 

Puno,  prov.  Ciirabaya,   dist.  Ollachea:  & 

3,860m.:  habt.  274:   dista  3  leg.  (16  i  k.) 

de  Chia;  y  7  (39  k.)  de  Caroni. 
QuicHo,  rio  que  se  une  con  el  de  Chia  3  leguas 

abajo  de  los  pueblos  de  estos  uombres. 
QuicliqnC)  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Yauli:  habt.  31. 
Quicliqain,  mina  de  plata  en  Auquimarca, 

Dpt.   Ancachs ,   prov.   Cajatambo ,   dist. 

Mangas:  ley  64  m. 
Quieliua)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
QuicHUA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Chiquian, 


Qum 


820  — 


QUIL 


Qiiicliirabainba,  (llauura  templada.  Q.)  aid. 

Dpt.  AncacliH,  pro  v.  Hiiari,  dist.   Llamc- 

llin:  halt.  288. 
C(lllc*huur,   (cieito    arbol   ciiya   madera  es 

muy  dura.  Q.)  aid.  y  lida.   Dpt.  Guzco, 

])Yoy.  y  dibt.  Anta:  habt.  50. 
QuicHT'AR,    aid.  Dpt.    Ciizco,   prov.  y  dist- 

Anta:  liabt.  186. 
QuieliuaS)  hda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 

ri,  dist.  Huacbi.^:  liabt.  116. 

Quichi:as,  cliac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua. 

ras,  dist.  Jan  gas. 
QuicHUAs,  bda.   Dpt.  Junin,  prov.  y  dist, 

Pasco. 
QuicHUAs,   bda.   Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  12. 
Quidiuay,   (soy  de  temx>eramento  temi)la- 

do.  Q.)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huaucayo, 

dist.  San  Ger6nimo:  habt.  748:  dista  de 

Huancayo  3  leg.  (16}  k.);  de  Concepciou 

1  (5i  k.). 
Quieliura^  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asangaro, 
Quichasa,  cerro  mineral  de  plata  en  la  pro- 

vincia  y  dist.  de  Asdngaro,  Dpt.  Puno. 
Quierou,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist. 

Huavlas:  90. 
Quillliail)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Ayja. 
QuiHUAN,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Marca. 
Qailiuai*pam)m,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aco- 

mayo,  dist.  Rondocan:  babt.  147. 
Qlliiiuay,  ((?^»<'/iMatorcerbilo6  soga;  Qque- 

huay  yo  tuerso  bilo  6  soga.  Q.)  cerro;  tiene 

una  mina  de  carbon  de  piedra,  que,  que- 

mado  al  contact©  del  aire,  arde  sin  llama 

y  sin  despedir  bumo,  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Macate. 
QciHUAY,  hda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Macate:  i  2  leg.  (11  k.)  de  Macate. 

QuiHUAY,  aid.  y  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

.  y  dist.  Santa:  habt.  185:  dista  de  Santa 

16  leg.  (89  k.). 
QttiliiiayllOy  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Chungui:  dista  de  San  Miguel 

24  leg.  (133|  k.);  de  Chungui  4  (22  k.). 
Qiiilmipay)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Colca, 

dist.  Jjares:  habt.  14. 
Qiiiliuira^  hda.  Dpt.  Apurimac,   prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Tambobamba. 


Qiiihiiiret  est.  Dpt.  Arequipa,  pro?.  C»yDo- 
ma,  dist.  Tisco. 

QuiJO)  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lacanis, 
dist.  Payco:  habt.  223. 

Quihicocbaf  vease  QuUdacoclia. 

<tuila€liacaii,  chac.  Dpi.  Junin,  pror.  Pas- 
co, dist.  Huariaca. 

Qunaliuaiiiy  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,di£t 
Candarave. 

((uilaiiclia,  hda.  Dpt.  j  dust.  Moquegoa. 

Qui  lea : — Advertencia. — Propiamente  debe 
escribir.se  Quillca  y  por  esto  las  pftlabnu 
que  nose  encuentren con  I,  busqneseconU. 

Quilca,  {quillca  puerta,  paso.  Ay.;  dibnjo, 
piutura,  Q.  y  Ay.)  ramal  de  la  cadena  df 
los  Andes  al  Sur  del  pueblo  de  Tisco, 
prov.  Caylloma. 

QuiLCA,  rio,  vease  Chili,  no. 

QuiLCA,  mina  de  plata,  Dpi.  Libertad,  pror. 
Huamachuco,  dist.  Sartiubamba. 

Quilca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Gorgor. 

QuiLCA,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Sihuas. 

Quilca,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Gtancaj, 
dist.  Sayan. 

QuiLCA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yaoyos, 
dist.  Pampas. 

Quilca,  chac.  Dpi.  Huancavelica,  prct. 
Castrovireyna,  dist.  Huachos. 

Quilca^  cerro  en  la  hacienda  de  JocoSfDjii 
Ancachs,  prov.  Pomabamba,  dist.  Si- 
huas. En  el  mismo  cerro,  que  es  de  pie- 
dra calcarea,  se  encuentran  agnjeroa  k 
forma  cilindrica  de  mas  de  cincnenia  cec- 
trfmetos  de  didmetro  y  casi  un  metn  i^ 
profundidad,  que  Servian  de  sepulcro61ai 
indios  antes  de  la  conqoista.  Al  rA- 
dor  de  cada  pozo  6  agnjero  hay  cnairo 
cavidades  que  se  cortan  en  angulos  lec- 
tos,  se  comunican  con  la  hoya  priao- 
pal  por  el  interior  y  estan  llenas  de  cxv 
neos  todos  dolicocefalos.  Los  hoyoa  es- 
tan cubiertos  con  una  piedra  trabajaib  a 
proposito,  y  cubierta  endma  pandia- 
mular  la  entrada. 

QuiLOA,  valle  6  quebrada  en  la  provincial 
Islay,  Dpt.  Arequipa :  iermina  en  k  ca* 
leta  de  Quilca. 

QuiiiCA,  distrito  de  laprovincia  de  Ifilaj,Dl^ 
Arequipa:  habt,  598, 


QUIL 


—  821  — 


QUILL 


QuiLCA,  (autiguamente  Quelica)  pbl.  capitiil 
de  este  distrito,  prov.  Islay,  Dpt.  Arequi- 
pa.  Six  campiiia  es  hermosa  y  fertil:  liabt. 
251 :  dista  de  Camaua  8  leg.  (44  k.). 

QiTiLCA,  puerto  menor,  a  los  IG"*  42'  80"  lat. 
y  740  47'  24"  long.  Este  fue  el  puerto 
del  Dpt.  de  Arequipa  hasta  el  ano  182G, 
en  que  por  las  bravesas  del  mar  y  lo  po- 
co  abrigado  del  fondeadero  so  cerr6  y  eu 
su  lugar  se  abrio  el  puerto  de  Islay:  vcase 
BU  movimicnto  maritimo  en  las  paginas 
750;  752  y  754. 

QuiLCA,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Tuti. 

QuilcamachaY)  bda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Sartiubamba. 
QuiLCAMACHAY,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rocbiri,  dist.   Santa  Eulalia:  liabt.  243. 
Qllilcantay,  chao.    Dpt.    Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
QuileantOjbda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Ptilpa. 

QaileaS)  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Mangas. 
QuiLCAS,  aid.  Dpt  Juuin,   prov.  Huancayo, 

ditit.  San  Geronimo. 
Quileasa,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnarochi- 

rl,  dist.  San  Damian. 
Quilcata,  (yo   pinto   6  dibujo.  Ay.)  aid.  y 

est.  Dpt.  Apurimac,   prov.  Antabamba, 

dist.  Oropesa:  habt.  49. 

QuiLCATA,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 
nacochas,  dist.  Pararca,  a  14  leg.  (78  k.) 
de  Coracora ;  y  a  3  (16  J  k.)  de  Pausa. 

Quii^cATA,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Santo  Tomd.s. 

QuilcatC,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.Hual- 
gayoc,  dist.  Llapa:  habt.  783.  Tienc  un 
manantial  de  agua  termal  ferruginosa, 
que  sale  en  estado  de  ebullicion. 

QuiLGATE,  pampa,  al  pi^  de  la  cadena  de 
los  Andes,  al  N.  0.  de  los  pueblos  de  Pu- 
quio  y  San  Juan,  dela  provincia  de  Luca- 
nas,  Dpt.  Ayacucho. 

Quilcay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
laSy  dist.  Macate. 

tlaileay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
r&Si  dist.  Restauracion. 

QuiLCAY,  rio  tributario  del  Huaras. 

Oailcaymarca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  di;5t.  Livitaca. 


QuilchuraUf  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Macate :  habt.  82. 

Quililic,  lida.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Colasay. 

Quililiquilej  cerro  entre  Moquegua  y  Tora- 
ta.  Sucumbre  estaal,815ni.  alt.  Entre  es- 
te cerro  y  el  de  los  Angeles,  el  camino 
esta  a  1,880m.  alt. 

QuilmaUy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos- 
dist.  Taoripampa. 

<luil([uichaea,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochii'i,  dist.  San  Damian. 

t(uilquillon,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  Casta. 

Qniluacoclia,  {hila  perezoso,  ocioso;  qquella 
una  especie  de  gabiota,  eocha  laguna.  Q.) 
pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 

QuiLUAcocHA,  hda.  mineral,  quebrada  en  la 
provincia  y  distrito  de  Pasco,  Dpt.  Junin. 

((ulila,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Tarata,  dist. 
Estique:  habt.  139. 

QuiLLA,  {Qmlla  flojo,  perezoso,  Q.  y  Ay.; 
chacra  de  coca.  Ay.;  Qqiiilla  camellon, 
luna,  mes,  dar  luz.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ayacu- 
cho, prov.  Caugallo,  dist.  Colca:  habt. 
538:  dista  de  Caugallo  1  leg.  (5  i  k.). 

Quillabaiuba,  est.  y  aid.  Dpt.  Hudnuco,  prov. 
Huamalies,  dist.Huacrachuco:  habt.  104. 

QuiLLABAMBA,  (Uauura  de  camellones.  Q.; 
vease  el  siguificado  de  Quilla)  rio  tribu- 
tario del  Inambari :  nace  en  los  cerros,  en- 
tre Ayapata  y  el  valle  de  San  Gavau,  y 
cuandollegaal  pueblo  de  Ayapata,  toma  el 
nombre  de  Esquilaya  que  es  el  que  con- 
serva  hasta  su  confluencia  con  el  Inam- 
bari. 

QuiLLABAMBA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Convencion,  dist.  Santa  Ana:  habt.  148. 

Qun^LABAMBA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Limatambo. 

QuiLLABAMBA,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

QuiLLABAMBA,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabava,  dist.  Ituata. 

Quillaeaymarea,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Livitaca. 
Quillacocha9  cerro  con  vetas  de  cinabrio 

2  leg.  (11  k.)  al  S.  de  Santa  Bdrbara, 

Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica. 
([uillahua,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 

Huacar. 


QUILL 


—  822  — 


QUILL 


QuiLLAHUA,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pier.: 
habt.  77:  es  uno  de  los  puiitos  mas  inmo- 
diatos  al  lir.iitc  S.  del  Peru  con  Bolivia: 
dista  de  Tarapaca  GG  leg.  (363  k.);  y  30 
(167  k.)  de  Tamentica. 

Qnillaliiiasii,  aid.  Dpt.  y  dist.  Tarapacd: 
dista  de  Tarapacd  i  leg.  (3  k.). 

C(uilh)Iiiiata,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Sebastian :  habt.  35, 
QiuIlRiniip'iUiilia)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Hiiaras,  dist.  Yiingar. 
QllillapaC)  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Cotaparaco. 
I(uillarcaili,  chac.   Dpt.    Ancachs,   prov 

Huaras,  dist.  Marca. 
Quillash)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari' 

dist.  Chacas. 
QuiLLASH,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Jangas:  habt.  101. 
QuiLLASH,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Yungay:  habt.    495:  dista  de 

Yiingay  1  leg.  (5  i  k.)  al  Norte. 
QuiLLASH,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Indcpendencia. 
QuiLLASH,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Huachis. 
Quillatnpfl)  est.  Dpt.  Junin,   prov.  y  dist. 

Tarma. 
Qaillay^  mina  deplata,Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huari,  dist.  Chacas:  ley  25  d  lOOm. 
Quillaymarca,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Buldibuyo. 
Quillca,  (puerta,  paso.  Ay.;  pintura,  escri- 

tura,  Q.  y  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Astingaro,  dist.  San  Anton. 
QuiLLCA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Macari. 
QuiLLCA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asan- 

garo. 
QuiLLCA,   est.  Dpt.  Puno,  prov.   Asangaro, 

dist.  Munani:  habt.  119. 
Qllillea-cIlicO)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 

garo,  dist.  Munani. 
Qiiillcatira,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  OruriUo. 
Quillcayhuauca)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Indcpendencia. 
Quillco,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  Chorrillos. 
Qiiillcha$9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- . 

jatambo,  dist.  Maugas. 


Qnilllinay^  est.  Dpt.  Lima,   prov.  Huaio. 

chiri,  dist.  Matucana. 
QuiLLiiuAY,  aid.  Dj)t.  y  prov.  lea,  clist.  San 

Juan  Bautista. 
QuiLLiiuAY,  aid.  y  est.  Dpt.   Cuzco,  prov.  y 

dist.  Calca :  habt.  76. 

Quilli,  (remato  deltejiJo.  Q.;  QqaHiAt^Y^- 

naso  de  los  animalcs.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.  Paruro,  dist.  Omacha:  habt.  12S, 

con  las  hacieudixs  do  Vilcayo  y  Saliuaaa- 

hua. 
Qllilliliata)  isla  en  el  lago  Titicacs,  Dpi 

Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Pomata. 
Qiiillillic,   aid.   y  hda.    Dpt.  Amazonas, 

prov.  Luya,  dist.  Ccolcamar:  habt.  114. 
Qaillillita,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.Lu- 

can  as,  dist.  Laramate. 
QuillilMiC,  chac.  Dpt.  Aucaclis,  prov.  Hna- 

ras,  dist.  Ayja. 
Quillique)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaja, 

dist.  Ayapata. 
Qiiilliquilli,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ayapata. 
QuiLLiQuiLLi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lun- 

pa,  dist.  Orurillo. 
Quilli-quilline,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cia- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
Quillir,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist  Ura- 

bamba. 
Quillisaiii,  aid.   Dpt.  Puno,  prov.  y  di^ 

Lampa:  habt.  77. 
QailHsiri,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chncnito, 

dist.  Dave, 
Quillo,  (QtiuellH  araarillo,  Q.  y  Ay.)  cem 

mineral   en   el   distrito  de    Mate,  i«w. 

Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 
QuiLLo,  distrito  dela  pro\'incia  de  HuAjlas, 

Dpt.  Ancachs:  habt.  1,216. 
QuiLLO,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia   de   Huay^las,    Dpt.   Ancacb; 

habt.  221 :  (hsta  14  leg.  (78  k.)  de  Caws. 
QuiLLo,  quebrada,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaj- 

las,  dist.  Quillo.     Tiene   sn  origen  €d  b 

Cordillera  Negra,  en  los  altos   de  Putllo 

Libre  y  de  alii  baja  d  la  costa. 
QuiLLO,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 

dist.  Putin  a. 
Quillobaiiiba,  valle,  Dpt.  Cuzco, prov.  ydisi 

Calca. 
Quilloe,  chac.  Dpt.  Ancacb^,  prov.  HuanSi 

dist.  Ayja. 


QUIM 


—  823  — 


QUIN 


QuiLLoc,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.   CLancay, 

dist.  Pativilca. 
Qnilloeomi  6  QniUocana,    aid.  y  cbac.  Dpt. 

yprov.Arequipa,dist.  Cliihuata:  liabt.  27. 
Qnillohualla,  est.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Quiquijana. 
QniIIo)iqaillo,Ma.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 

garo,  dist.  Putina:  habt.  94. 

Qnillo-quilio,  cerro  con  vetas  c^e  cinabrio, 
i\\  leg.  (8  k.)  al  O.  de  Santa  Barbara, 
Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica. 

QuiLLo-QuiLLo,  mineral  do  plata,  Dpt.  Puno. 

QuiLLo-QuiLLO,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa. 
QuiLLO-QTTiLLo,hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 

cane,  dist.  Moho :  babt.  78. 
Quillora,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Atun- 

colla. 
QailloyniO)  bda.  eocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Quillqiie,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Pedro  del  Hospital :  babt.  9. 
<tllillllsillpa,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  y  dist. 

Moyobamba:  habt.  115. 

Quillucacilf  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hualla- 
ga,  dist.  Tarapoto,  dospues  del  Pongo  de 
Aguirre:  babt.  68. 
QllJ11ucate,ald.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  Jaen, 

dist.  Cujillo. 
Qttillnri)  bda.  Dpt.  Puno.  prov.  Asangai'o, 

dist.  Asillo. 
Qnillunsa.pbl.  Dpt.  Arequipa, prov.  Union, 

dist.  Cotabuasi:  babt.  329. 
Qnillap,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Santa, 

dist.  Huarmey. 
Quilluyay  9   aid.   Dpt.  Cajamarea ,   prov. 

Cbota,  dist.  S6cota. 
QuiluariatO)  playa  en  el  rio  Ucayali:  a  389 

metros  altura  (Castelnau). 
Qniinari'nqiiiO)  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 
Parinacocbas,  dist.  Pararca. 

Qliinibalete,  nld.  Dpt.  Anc  achs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Macate :  babt.  63. 
Quiiubaletes,  mineral  de  plata,  en  la  pro- 

vincia  de  Parinacocbas:  a  14  leg.  (78  k.) 

do  Parinacocbas. 

ftuimcamarea,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Caylloraa,  dist.  Lari. 
^ailUCapa^ald.Dpt.  Ayacucbo,  prov.  ydist. 

Buanta :  babt.  251,  con  los  de  Toyas. 


[  Quiiuilliini,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Vilque. 
illiliiiina,  bda.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

dist.  Acoria:  habt.  89. 
Quiiusacoclia,  (C^tf /?/i«a  tres,  C(;c/ia  laguna.  Q.) 

aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist.  Ucu- 

biri. 

C(uiliisacliata,  (Quinsa  tres,  chata  acusa- 

dor.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa, dist.  Nunoa. 
Qnimsaliirca,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 

mabamba. 
Quillisauihlia,  {Quinsa  tres,  nihua  liendra. 

Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvivilcas, 

dist.  Santo  Tomas. 
Qniiusatiillpa)  est.  Dpt.  Cajamarea,  prov. 

y  dist.  Cajabamba. 
Qlliliac  6  Quima,   (puede  ser  corrupcion  de 

Qquina  olla,   vasija  6  cualquier  cdntaro 

agujcreado.  Q.)  aid.  Dpt.  Huanuco,  prov. 

Dos  de  Mayo,  dist.  Jesus. 
Qiiiiialiuaracra,  cerro  mineral  de  plata,  en 

eldistritode  Aquia,  prov.  Cajatambo,  Dpt. 

Ancacbs. 
Qiiiiiauipa,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Atavillos  Altos. 
Quinanquia,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rocbiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quiiiti. 
Qniuapanipa^  cbac   Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Acas. 
((uiiiaquiiia,  cbac.  Dpt.  Libertad,   prov. 

Otusco,  dist.  La  Cuesta. 
Iluiiiasire^  aid.  Dpt.  yprov.  Puno,  dist. 

Acora. 
((uinea,  cbac.   Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Pallancbacra. 
^luiiicacalca^  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 

garo.  dist.  San  Jose. 
Qiiiiieaiiiajo,  aid.  Dpt.  Cajamarea,  prov. 

Cbota,  dist.  Socota. 
liiiiiicapa,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y  dist. 

Huanta. 
Ituiiieara,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y 

dist.  Castrovireyna. 
QuiNCARA,  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huachos. 
Quiueo^  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carhuas. 
((niiicosayo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Macusiini. 

Huiiicha,(C?^Mi/tc/mcarrizo,  cereal*  algo  con 


QUIX 


—  824  — 


QUIN 


cauas  6  jnncos;  la  cerca  6  pared  asi  cons- 
truida.  Q.)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Aquia. 

Qaiiiehan,  chac.  Dpt.  Ancaclis,  prov.  San- 
ta, dist.  Casma. 

(juincllillli,  (yo  fabrico  quinchas  a  paredes 
asi  llamadas.  Q.)  aid.  Dpt.  Ayacucho^ 
prov.  Cangallo,  dist.  Ccarapo. 

Quilichay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
Qllilielmyo,   aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Ayabaca,  dist.  Chalaco:  liabt.  210. 
Qlliliche ,  aid.  Dpt.  Junin  ,   prov.  y  dist. 

Tarraa. 
QuiNCHE,  hda.  Dpt.   Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusaui. 
QllilieheS)  (debe  ser  corrupcion  de  Qquin- 

eha.  Q.)pbl.  Dpt. Lima, prov.  Yauyos,  dist. 

Huaiiec:  d  ISOm-  alt.;  dista  ^  leg.  (3  k.)  al 

Siir  de  Huanec. 
QuiNCHES,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Sayan. 
Qiiiiichieaiiclifly  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
Quiiuillina  6  Quirichima,  hda.  Dpt.  y  prov. 

Lambayeque,  dist.  Salas:  habt.  76. 
Qnilichipata  9  chac.  Dpt.   Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 
Quilichlipy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Independencia. 
Quillde^  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Paccha:  habt.  304. 
Quilldeil)  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  San  Miguel:  habt.  1,042,  con 

los  de  Canchan. 
QninecCy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huancapon. 
QuIiiflCB^  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y 

dist.  Castrovireyna. 
QuiNGA,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 
trovireyna, dist.  Huachos. 
QninfcaSy  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas. 
Qttinliuacoclia^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Independencia. 
Qllinlinapy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Marca. 
Qninlmapirca9  est.   Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huari,  dist.  Huachos. 
((ainhuaracra,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huari,  dist.  San  Marcos:  habt.  164. 


Quiiihnartira,  hda.  Dpi.  Pane,  prov.L&m- 

pa,  dist.  Nuiioa. 
QuinbiiaVf  aid.  Dpt.  Ancaohs,  proT.  Hu- 

ri,  dist.  Huachis:  habt.  235. 
Quiuhnayoc,  chac.  Dpt.  Janin,prov.  Houi- 

cayo,  dist.  Colca:  habt.  11. 
Quinhui'}  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hia- 

ras  dist.  Ayja. 

Qaiiiiiimayo,  (corrupcion  de  qxifhia-nafi 
rio  de  quenuas,  arbol  de  la  familia  de  lu 
Jenopodeas),  aid.  Dpt.  Cajamarca,  proT. 
Chota,  dist.  Tacabamba:  habt.  615,  inclu- 
sive los  de  Auguia,  Huallangate  y  Cliii- 
gur. 

Quinine,  aid.  Dpt.  y  prov.  HuancaveUci, 
dist.  Mayoc:  habt.  149. 

((uiuis,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca^v 
tambo,  dist.  Chiquian. 

Quinistaeas,  aid.  Dpt.  Moqnegna,  dkt 
Ornate. 

Quiuistaquillas,  chac  Dpi.  Moquegna,  cbsl 
Ornate. 

QuiNisTAQUiLLAS,  volcan  4  cuyas  faldas  esta 
el  pueblo  de  este  nombre.  Hizo  su  erap- 
cion  el  7  de  Febrero  de  1699;  por  nrncliM 
diasno  podia  verse  el  sol,  nidistingnirseloi 
objetos  a  cierta  distancia  por  la  mnA* 
ceniza  que  arrojaba  y  que  lleg6  a  mas  de 
100  leguas  d  la  redonda. 

Quinivales,  los,  mina  de  plata,  Dpt.  Libs- 
tad,  prov.  Huamachuco,  dist.  S&Dtiago 
de  Chuco. 

Quinjalca^  distrito  de  la  provincia  de  Cb- 
chapoyas,  Dpt.  Amazonas:  habt.  903. 

QuiNjALCA,  pbl.  capital  de  este  distrito  dek 
provincia  de  Chachax>oyas,  Dpt.  kmu^ 
uas:  habt.  670. 

l(uinIacoeliil,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  fiat- 
rochiri,  dist.  Carampoma. 

Quinllacochai  aid.  Dpi  prov.  y  dist  Hoia- 
cavelica :  habt.  25. 

QuiNLLACocHA,  chac.  Dpt.  Huancavelica. 
prov.  Angaraes,  dist.  Acobamba. 

Quinllan^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caji- 
tambo,  dist.  Gorgor:  habt.  142. 

Qninllar,  chac.  Dpi.  Ancachs,  prov.  Caja 
tambo,  dist.  Chiquian. 

Quinoeay,  pbl.  Dpt  Lima,  prov.  Yaarw, 
dist.  Ayaviri :  habt.  129. 

Quinoray  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cot»r 
bambas,  dist.  Mora. 


QUIN 


825  — 


QUIN 


QQinqaima)   mineral  de  plata  y  cobre  al 

pi^  de  la  Cordillera,  Dpt.  y  dist.  Tarapaca. 
Quinquill)  mina  de  plata  en  Culebra,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Gajatambo,  dist.  PacUon; 

ley  80  m. 
QuiNQUiN,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huaylas. 
QriNQUiN,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Ancallama. 

Qniniaycttiiea »    aid.  Dpt.  y  dist.  Junin, 

prov.  Tarma:  habt.  14. 
Quinraypac ,  chac.  Dpt.  Areqnipa,   prov. 

Condesuyos,  dist.  Chuquibamba. 
ilainraypilla,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Condesuyos,  dist.  Chuqaibamba. 
Qainrayqiiero,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 

ca,  dist.  Chetilla. 
<(llill8accalca«  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asau- 

garo,  dist.  San  Jos^ :  habt.  60. 
((uinsaeochat  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Ocubiri :  habt.  12. 
Quinsachata,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdn- 

garo,  dist.  San  Anton. 
QuiNSACHATA,  hda.  Dpt.  y  j^rov.  Pun  o,  dist. 

Cabana. 
QuiNSACHATA,  cst.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tapay. 

(lainsahaan,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Uru- 

bamba,  dist.  Ollantaytambo. 
(tnlnsamayo,  (tres  rios.  Q.)  est.  Dpt.  Pu- 
no,  prov.  Carabaya,   dist.    Usicayos:  en 
este  lugar  se  reunen  tres  rios. 
Quinsapuquio,  (tres  manantiales.  Q.)  aid. 

Ppt.  Moquegua,  dist.  Ichuiia. 
<|ailisayr0)  chac.  Dpt.     Apurimac,   prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Qninsocca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acoma- 

yoy  dist.  Pomacanchi:  habt.  84. 
Quinta^  {Qquinta  toimnejo,  pajarito;  quintu 
racimo  defruta.  Q.)  chac.  Dpt.  Cajamar-^ 
ca,  prov.  y  dist.  Chota. 
QiTTNTA,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Lambaye- 

qae. 
QuTNTA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Trujillo:  dista  de  Trujilo  J  leg.  (1  J  k.). 
QtJiNTA,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.    Pataz, 

dist.  Huaylillas. 
QniNTA,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Arahuay. 
QtriNTA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri^  dist.  Santa  Eulalia. 


Qiiiiita  }  Co(iiabaniha«  hda.  Dpt.  Junin, 

prov.  y  dist.  Tarma. 
Qllilltabilliibay   cliac.    Dpt.    Huaucavelica, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Surcubamba. 
QiliutilCOdiil,  (laguiia  de  tominejos  6  paja- 

ritos.  Q.)  laguna,  Dpt.  Junin:  d4,208i»alt. 
Qllilltaeoni.    diac.    Dpt.    Moquegua,    dist. 

U  bin  as. 

Qllintilj^oilia,  hda.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Ca- 

miiia. 
Qnilltalpata^  hda.    Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 

veucion,  dist.  Fiuiro. 
QRillta  de  Mazo^  chac.  Dpt.    Lima,  prov. 

Chancay,  dist.  Huaura. 
Qllilltaiia^  hdn.   Dpt.   Cajamarca,   prov.  y 

dist.  Jaen. 
Qllilltao,  mineral  de  plata,    Dpt.  Huanca- 

velica,  prov.  Tayacaja,  dist.    (Jolcabam- 

ba:  habt.  21. 
QdilltaojO«  aid.  Dpt.   Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas:  habt.  155. 
Quiutay,  pbl.   Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Sayan:  habt.  821. 
Quilltii  San  Lorenzo  de,  dis  trito  de  la  pro- 

vincia  de  Huarochiri,   Dpt.  Lima  :   habt, 

1,286. 
QuiNTi,  San  Lorenzo  de,  (Quintu  racimo  de 

fruta)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Huarochiri,  Dpt.  Lima:  habt. 

494. 
Quintin^  hda.   Dpt.    Puno  ,    prov.  y  dist, 

Lampa. 
Qlliutina^  isla  en  el  rio  Palcasu,  poco  mas 

abajo  de  su  confluencia  con  el  Pozuso. 
Quint OII9  cerro  mineral  do  plata,  en  el  dis- 
trito de   San  Lorenzo   do   Quinti,  prov. 

Huarochiri,  Dpt.  Lima,  in  mediato  al  pue- 
blo de  Huancayre. 
Quilina^  (un  grano  llamado  quinna.  Q.)  hda. 

Dpt.    Cajamarca,   prov.   Celendin ,   dist. 

Huasmin. 
QriNUA.,   mina  de  oro.  Dpt.  Libortnd,  prov. 

Pataz,  dist.  Parcoy :  ley  1  m. 
QuiNUA,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Parobamba. 
QmxuA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Qoiliua}  distrito  de  la  provincia  de   Hua- 

manga,  Dpt.  Ayacucho:  habt.  4,014. 
QuiNUA,  pbl.  capital  deeste  dist.  de  la  provin- 
cial de  Haamanga,  Dpt.  Ayacucho  -.  ha\)t. 

104 


QtJIO 


826 


QUIQ 


1,059:  dista  de  Ayacucho  7  leg.  (37  k.). 

Cercii   vao  cooc  ]jaol)lu    esta   el  campo  eu 

que  se  di61a  c^lebre  batalla  de  Ayacucho. 
QuiNiTA,  lida.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Luricocha. 
Qiiiiiiiabaiiiba,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabaraba,  dist.  Llumpa. 
QriNUABAMBA,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  di;st.  Parobamba. 
QuTNUABAMBA,  cst.  Dpt.  Aiicachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobaiuba:  habt.  858: 

dista  de  Pomabamba  4  leg.  (22  k.);  de 

Huayaupuquio  6  (83  k). 

Qniliuacocllily  chac.  Dpt.    Ancachs,   prov. 

Huaras,  dist.  Independencia. 
Quiliuacnoho,  aid.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Socosvinchos:  hjibt.  10. 
Quilllial,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocrop. 
QuilinaoreeOy   aid.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Huauta,  dist.  Luricoclia:  habt.  198. 
Qniiiuapata,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Moyo- 

bamba,  dist.  Bioja :  habt.  175. 
Quiimar^  hda.  Dpt.  Ayjicucho,  prov.  Hua- 
manga, dist.  Chiara :  habt.  28. 
Quiiiuaracni,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ri,  dist.  San  Marcos. 
Quiunayareci),  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,prov. 

Galea,  dist.  Lares :  habt.  86. 
Quiliucay^  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dLst.    Ayaviri:  A  2,577°i-  alt.  distaute    1 

leg.  (6  J  k.)  al  N.N.  E.  de  Huampara,  se- 

parado  por  cerros  cuya  cumbre    estd  d 

8,526m.  alt. 
QuiNUCAY,  quebrada  tributaria  6  que  se  reu- 

ne  a  la  de  Mala,  prov.  Canete,  Dpt.  Lima- 
QuillvaletP,  cerro  mineral,  eu  el  distrito  de 

Macate,  prov.  Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 
QuiNVALETE,  cst.  Dpt.  Puno,  prov.  Ciu-aba- 

ya,  dist.  Crucero. 
Quiiioiies^  mina  de  plata,  en  el  cerro  de 

Pumapampa,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Becuay. 
Quifiota^  distrito  de  la  proviucia  de  Chun- 

vivilcas,  Dpt.  Cuzco :  habt.  1 ,270. 
QuiNOTA,  pbl.  capital   de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Chunvivilcas,  Dpt.   Cuzco : 

habt.  469. 
Quiiiuiisa,chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Cotahuasi. 
Qnio,  {Qqaia  6  Qquea  vease   el  signifieado 


de  estas  palabras)  pbl.  Dpt.  Jonin,  pror. 

Pasco,  dist.  Cayua:  habt.  894. 
Qiiipacanchi,  est.  Dpt.  Lima.proT.Hmro- 

ohiri,  dist.  Carampoma. 
Qnipachaca,  chac.  Dpt.  Amazonas,  pruv.j 

dist.  Chachapoyas :  habt«  144. 

Quipaecocha^  hda.  Dpt.  Cuzco,  proT.jdisl 

Acomayo 
(juipanipa)   chac.  Dpi.  y  prov.  Lamkje- 

que,  dist.  Salas:  a  18  leg.  (100  k.)  de 

Lambayeque. 
Qllipan,  (la  trompeta.  Q.)  pbl.  Dpt.  Liutt, 

prov.  Cauta,  dist.   Huamautanga:  bubt 

944. 

Quiparaera,  pbl.  Dpt.  Jnniu,  prov.  Paw. 

dist.  Niuacaca. 

QuilUltlipey  chac.  Dpt.   y  prov.  HnaiiiMO, 
dist.  Huacar. 

QaipayilCy  hda.  Dpt  Caj'imarcn,prov.  Jmo, 
dist.  Querocotillo. 

Quipico,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chawij, 
dist.  Sayan :  habt.  372. 

Qaipisea,  aid.  Dpt.  TarapacA,  dist  Casi- 
fia:  d  8  \q'^,  (44  \  k.)  de  Tarapaca. 

Quiplia,  cliac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 
dist.  Huarmey:  d  9 J  leg.  (53  k.)  de  Hm- 
mey. 

Quipraii)  pbl.  Dpt.  Hntinaco,  prov.  Dosdi 
Mayo,  dist.  Chavin:  habt.  22L 

Qnipn.  chac.  l^t.  Anctichs,  prov.  Hnaias, 
dist.  Eestauraciou. 

Qiiipullin,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chuxay. 
dist.  Aucallaraa. 

Quiquijaiiaf  distrito  de  la  provindi  ^ 
Quispicanchi,  Dpt.  Cuzco:  habt  5.630. 

QuiQuiJANA,  {Qni^ttijo,  ccana  luz.  \y.;  Vf* 
que  ccani  soy  tiemo  6  blando.  Q.)  pW-  ca- 
pital de  este  distrito,  de  la  pTovinoaie 
Quispicanchi,  Dpt.  Cuzco.  £1  agoa  i^ 
manantial  conocido  con  el  nomhre  de  I*- 
rapuquio,  petrifica  los  objetos  swasri^^ 
en  ella  y  los  endurece  de  mode  qoe  9ob 
con  el  fierro  puede  romperse.  £1  ]W^' 
esta situado  a  d,260m.  alt.:  tiene may s^' 
dable  aspecto  y  caUes  bien  delineadas.  EI 
puente  sobre  el  rio  inmediato  es  de  piA* 
y  de  tres  arcos:  habt.  648:  dista  del  Cc»> 
12  leg.  (67  k.);  de  San  Roque  5  (28  U 

QuiQUijANA,  aid.  Dj)t.  Cuzco,  prov.  Chia"- 
vilcas,  dist.  Livitaca. 

Quiquiuabro,  mina  de  plata,  prov.  Cacitfi. 


QUTR 


827  — 


QUIR 


Qaiqninliuayra,  chac.  Dpt.  Junin,  prov. 

Pasco,  dist.  Huariaca:   a  3  leg.  (10  J  k.) 

de  Huariaca. 
QuiQuiNHDAYRA,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Palpa. 
Quiqailli,  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno,  prov. 

S^ndia;  dist.  Patambuco. 

Qaiqnis,  mina  de  oro  al  Sar  del  pueblo  de 
Uco,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  Co- 
lasay. 

QuiQuis,quebrada,  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Casma:  habt.  231. 

Quirachacail)  (varas  con  quo  cruzan  las  ti- 
jeras  de  los  techos.  Ay.;  Qquira  arrimar- 
86  a  algo.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Pasco. 

QairahuaiH)  {Qnira  huain  varas  largas.  Ay.) 
pbl.  Dpt.  Huancavelica ,  prov.  Castiovi- 
reyna,  dist.  C6rdova:  hubt.  176. 

QuirancllUgO ,  mina  de  plata  en  el  ccrro 
de  Tingo,  lado  N.  0.,  Dpt.  Cajamarca, 
prov.  y  dist.  Hualgayoc :  ley  18  m. 

QuirapamiNi,  hda.Dpt.Cuzco,  prov.  y  dist. 
Anta. 

Qoirarquichiqili)  mina  de  cinabrio,  2  leg. 
(11  k.)  alN.  de  Huancavelica :  en  los  der- 
rumbos  se  encuentran  trozos  gi*andes  de 
gres  atravesados  por  vetas  de  cal  carbo- 
natadas  en  hojas. 

Qaircat  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanuco. 

Qnircacocha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Huancapon. 

Quircan,  (puede  ser  corrupcion  do  qnirpan, 
la  tapa  6  cubierta.  Q.)  aid.  Dpt.  prov.  y 
dist.  Hudnuco:  habt.  186. 

QxjTRCAN,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Mnariaca:  A  5  leg.  (28  k.)  de  Huariaca. 

QiiircaS)  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 

Sebastian:  habt.  57. 
Qnlrcassiicta,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Oajatambo,  dist.  Gorgor. 

Oil irh liar,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acoma- 
yo.  dist.  Rondocan:  habt.  239. 

Qllirhuineha,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
viTilcas,  dist.  Livitaca. 

Qllirichillia  6  Quinchima,  hda.  Dpt.  y  prov. 

Ijambayeque,  dist.  Salas  :  habt.  76. 
I^llirlhuae)  hda.   Dpt.   Libertad,  prov.  y 

dist.  Trujillo:  habt.  67:  dista  de  Trujillo 

5  leg.  (28  k.). 


Qniriliuracaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatarabo,  dist.  Andajes. 
Qiuriii)  (la  |llaga  6  herida.   Q.)  aid.  Dpt. 

Huanuco,  prov.  Huamalies,   dist.  Hua- 

crachuco. 
Qiiiriuii  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tisco. 
Quirio,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 

Coporaque. 

I(lliripa9  {Qnirapa  del  arrimo  6  apoyo,  Qui* 
ripa  de  la  llaga  6  herida.  Q.)  aid.  Dpt. 
Lima,  prov.  y  dist.  Huarochiri:  habt.  59. 

Quiripe^  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otui;- 
co  dist.  Sinsicap :  habt.  46. 

Qiiiriqiiiri^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 
cane,  dist.  Moho :  habt.  104. 

iluirisqne,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Yunguyo. 

t(llirmail  6  QaUman,  est.  Dpt.  Lima,  prov. 
Yauyos,  dist.  Tauripampa;  k  l,944ni-  alt. 
al  Sur  de  Yauyos;  6  leg.  (67  k.)  al  E.  de 
Tauripampa,  y  a  5  (28  k.)  por  Aucampi. 

QuiroCy  cliac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Ayja. 

Quin>COelia9(Qg<uVo  6  Qquim  diente.  Q.)  una 
de  las  lagunas  que  dan  origcn  d  un  brazo 
del  rio  Santa  EulaUa,  despues  Bimac, 
prov.  Huarochirf. 

QuiRococHA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Recuay. 

Qairopnquio,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma. 

CluiroS)  {Qquim  diente.  Q.)  rio  tributario  del 
Chira  por  la  izquierda,  pocas  millas  aba- 
jo  del  Macara.  Nace  en  la  Cordillera  de 
Huancabamba;  corre  del  S.  E.  al  N.  0. 
atravesando  la  provincia  de  Ayabaca,Dpt. 
Piura,  y  dividiondola  en  dos  partes  casi 
iguales.  En  su  curso,  de  mas  de  80  leguas, 
recibe  muchisimos  riachuelos  y  fertiliza 
muchas  haciendas. 

QuiRo«,  aid.  y  iida.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 
baca,  dist.  Suyo:  habt.  118:  dista  15  leg. 
(88  i  k.)  de  Chica. 

QuiBos,  estacion  del  forrocarril  de  la  Oro- 
ya, d  242m.  alt.:  dista  del  Callao  4  leg. 
(22  k.);  de  Lima  1  i  (8  k.). 

QuiKos,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate: 
habt.  16. 

QuiRos,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov,  Hua- 
manga,  dist.  Ayacucho, 


QUIS 


—  828  — 


QUIS 


Qrros,  hda.   Dpt.   Arccpiipa,  prnv.    Islay,    | 
dij-t.  Quilcji:  liabt.  H7,  con  los  do  Aniiita  ! 

» 

V  Ilornillus.  ; 

<(uirquir9  chac.    Dpt.    Lihertad.  i»rov.  Pa- 

taz,  dist.  Hiuuicaspata. 
Qairucliacay*  chac.  Dpt.  Ancachs,  pro  v.  y 

dist.  Cajatambo. 
((ninin,  tdiac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras. 

dist.  Ayja. 

l(niru)H'Slll('hil«  chac,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Rccuay. 
4)llisa9  ^^^'  ^P^"  y  prov.  Puno,  dist.  Coata. 
Quisacancllfl*  est.  Dpt.    Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Ccatcca:  habt.  80. 
l^uiSilllia^  hda.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Caniina. 
(tuiSillli*  aid.  Dpt.  Ciizco,  prov.  Canah,  dist. 

Pichiluia. 
Quisapfl)  chac.  Dpt.  Libortad,  prov.  Pataz, 

dist.  Pluancaspata. 
Quisca,  (corrupcion  de   Qhlchca  espina.  Q.) 

aid.  y  hda.  Dpt.    y  prov.  Huanuco,  dist. 

Huacar :  habt.  17H. 
Quiseabaillbay  hda.    Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Chiiquibambilla. 
Quiseaeaiicha^   hda.   Dpt.   Cuzco,   prov.  y 

dist.  Anta. 
Quiseail,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Aquia. 
Quiscana^  est.   Dpt.   Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Lari. 
<(ui.SCil|)ail,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Aquia. 
Itniscapata,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Salcabamba:  habt.  64. 
Quiscay^   chac.   Dpt.  Lhaa,   prov.  y  dist. 

Yauyos. 
Cllliscay)  chac  Dpt.  Lima,   prov.    Yauyos, 

dist.  Pampas. 
QuiscAY  chac.   Dpt.  Lima,    prov.   Yauyos, 

dist.  Laraos. 
QuiscAY,  hda.  Dpt,   Arequipa,  prov.  Casti- 

II a,  dist.  Aplao. 
Qllis<*.OS,  aid.  Dpt.   y   prov.  Arequipa,  dist. 

Characato. 
Qulslia^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.    Huari, 

dist.  San  Marcos:  habt.  167. 
QuisHA,    laf^una,  Dpt.  Lima,    prov.     Hua- 

rocliiri:  superficie  087,446i" volumen 

9.J21,lo4Hi.:  li  4655'40.   alt.;  esta  laguna 

es  una  de  las   represadas  para  aumentar 

las  aguas  del  Bimac. 


<(iiisliariiioo»  chac.  Dpt.  Apurimac,  pror. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
QiiishCf  cliac.  Dpt.   Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Pampas. 
Qllishlia,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanct- 

yo,  dist.  Calca. 
Qldsliuar,  ( Qiieshaar  cordel  6  BOga  de  espar- 
*^fo7cierto  arbol  de  la  familia  de  lasEs- 

crofularias.  Q.)  lavadero  y  minadeplata. 

Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist.  Chilia: 

a21eg.  (llk.)deChilia. 
QrisHUAR,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Chilia:  habt.  100. 
QuisHUAR,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Ayja. 
QnsHiiAR,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoay- 

las,  dist.  Shupluy. 
QnsHUAR,  pbl.  y  est.   Dpt.   Ancachs,  pror. 

Huari,  dist.  Huachis :  habt.  889. 
QijisHUAR,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 

vo.  dist.  Colca:  habt.  221. 
Qtiishuar,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huana- 

yo,  dist.  Pariahuanca:  habt.  14. 
QuisHUAR,  pbl.  Dpt.   Huancavelica,  proT. 

Tayacaja,  dist.  Salcabamba:  habt  415. 
QuisHUAR,  hda.   Dpt.   Huancavelica,  pio^« 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  8. 
QuisHUAR,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvincho8 :  habt.  9. 
QuisHUAR,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  B«a- 

manga,  dist.  Chiara:  habt.  11. 
Qnishliara,  cerro  con    vetas  de  ciiiih» 

i  leg.  (8  k.)  al  O.  de  Santa  Barbara,  Dpt 

prov.  y  dist.  Huancavelica. 
QUISHUAR.V,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ahaa- 

cay,  dist.  Lambrama:  habt.  126. 
QuisHUARA,  pbl.  Dpt.  Apurimac.  prov.  Au- 

dahuaylas,  dist.  Huancarama:  habtSW: 

dista  de  Huancarama  3  leg.  (16  i  k.). 
QuisHUARA,  aid.  Dpt.   Puno,   prov.  Laaf*- 

dist.  Macari :  habt.  494. 
Qnisliuarampo,  est.  Dpt.  Ldma,  prov.  Hiar 

rochiri,  dist.  Carampoma. 
Quishiiaraiiiy  est.   Dpt.  Apurimac,  prof.  J 

dist.  Cotabambas. 
QuisHUARANi,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cho- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
QnisHUARANi,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chm- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
QuisHUARANi,  est.  Dpt.  CuzcOy  prov.  Caka. 

dist.  Lares :  habt.  29. 


QUIS 


—  829  — 


QUIS 


QuisHUARANi,  chac.  Dpt.  Pano,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ollachoa. 
QuisHUARANi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ayapata. 
QuisHUARANi,  aid.  Dpt.  Pimo,  prov.  Lampa, 

(list.  Llalli. 

QuiSHUAKANi,  lida.  Dpt.   Pimo,  prov.  y  dist. 

Asdngaro:  habt.  16. 
QvTSHUARANi,  hda.  Dpt.  Pimo,  prov.  lluan- 

cane,  dist.  Ccojata:  habt.  89. 
QuisHUARANi,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Are- 

qnipa,  dist.  Uchumayo:  habt.  221, 

t^ubhuarayay  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Macari. 

Quishuarcancha,  aid.  Dpt.  Jimin,  prov.  y 
dist.  Jauja:  habt.  72. 

Quishuarcancha,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Haquira. 

Quishuarcancha,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 
dist.  Sail  Pedro  del  Hospital:  habt.  10. 

tluishuarpata^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
QuisHUARPATA,  chac.  Dpt.  Cuzco, prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
QuisHUARPATA,  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Pa- 

ruro,  dist.  Ccapi:  habt.  9. 
QuisHUARPATA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba. 

Qaisbuartira,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa. dist.  Nunoa. 

Qoishuayllay  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Union,  dist.  Quechualla. 

Quisliucra,  chac.  Dpt  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Ocros. 

QuisbulluayccO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Paucartambo:  habt.  24. 
i|aisliairi,  aid.  Dpt.   Puno,  prov.  Lauipa, 

dist.  Nunoa. 

QuisicaUy  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Lhimpa. 
Qnlsicaneha,  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Pau- 
cartambo, dist.  Caycay. 
Quisillo,  hda.  Dpt.  Cuzco,   prov.  Clui.ivi- 

vilcas,  dist.  Livitaca. 
Qaisine,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 

dist.  Marangani:  habt.  II. 
Quisini,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.Huau- 

f^isiN^i,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 
diet.  Asillo. 


Quisiimaya,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Paucartambo,  dist.  Ccatcca :  habt.  87. 

Olllsma,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos,  dist.  Salamanca. 

QuisMA,  quebrada  6  valle  donde  se  explota 
el  saUtre   Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica. 

((uismaehC)  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
'Jaen,  dist.  San  Felipe. 

QuisOy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Arahuay. 

QllisoaCdl,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa^ 
dist.  Macari. 

Qiiisoc^clli,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 
ro,  dist.  Putina. 

Qiiisoniy  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Sin- 
dia,  dist.  Phara. 

Qnispaiiipa,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Huauc&bamba:  habt.  1,528:  dista  de 
Huancnibamba  8  leg.  (16  i  k.). 

Qm%^\{Quespi  librar,  ]ibertad.  Q.;  Qqneshpi 
briU»fcnte,  cristalino.  Ay.)  aid.  Dpt.  Ama- 
zonas,  prov.  Luya,  dist.  Ocalli :  habt.  56. 

QuisPK,  (iM.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Huanctibamba:  habt.  568,  con  los  de  San 
Lorenzo  y  Huancacarpa :  dista  de  Huan- 
cabaiiiba  2  leg.  (11  k.). 

QuispE,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
mangH.  dist.  Santiago:  habt.  18. 

Quispohiiaiica,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Ihubamba. 

Qliispoliaeta,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Cangallo,  dist.  Chuschi:  habt.  540. 

Qnisiiicaiieha,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huanta,  dist.  Huamanguilla. 

Qlllspicanchiy  provincia  del  Departamento 
del  Cuzco.  De  esta  provincia  se  segrega- 
ron  algunos  distritos  por  ley  de  28  de  Fe- 
brero  de  1861  para  formar  la  de  Acoma- 
YO.  Confina  por  el  N.  con  las  provinciaa 
de  Caloa  y  Paucartambo;  por  el  S.  con 
la  de  Acomayo;  por  el  E.  con  la  de  Cara- 
baya  del  Departamento  de  Puno ;  y  por  el 
0.  con  las  del  Cuzco  y  Paruro.  Su  capital 
la  Villa  de  Urcos.  Consta  de  los  siguientes 

DisTBiTos:  Habt. 

M  ar  c  ap  a  ta 1,845 

Ocongate 2,254 

Oropesa 4,478 

Quiquijaiia 5,880 

Urcos 5,217 

Totalhabt 21,498 


—  830  — 


QUIS 


EsU  comprcndida,  mas  6  menos,  entre 
los  13°  25'  y  13°  46'  lat.  y  los  73°  y  74° 
5'  long,  formando  una  superficie  como  de 
187  leguas,  que  comparada  con  su  pobla- 
cion  resulta  con  casi  115  habitantes  por 
cada  Icgua  cuadrada. 

El  rio  Vilcomayo,  Uamado  despues  Uru- 
baraba  la  divide  de  Norte  d  Sur  en  dos 
partes  casi  iguales ;  cada  una  do  estas  es- 
ta  dividida  por  cadenas  de  los  Andes  que 
la  recorren  en  direccion  N.  0.  Sus  pro- 
ducciones  en  los  tres  reynos  son  anAlogas 
a  la  variedad  de  su  temperamento. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  como  en  la  de  Acomavo. 

Un  Sub-Prefecto  estii  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia:  un  Juez 
dc  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  Eclesiastico  esta  dividida  en  los  mis- 
mos  curatos  que  forman  los  distritos  po- 

liticos. 

Sae'dos. 

Hay  16  Escuelas  para  hombres...  S.     9,600 

8         •  f      mugeres...  »      4,800 


Total  alafio S.  14,400 

Las  contribuciones  producen  al  afio  la 
cantidad  de  1,441  soles,  por  los  siguieu- 
tes  ramos : 

Contribucion  Rustica S.     1,019 

»  Industrial »         313 

»  Eclesicistica »  99 


Total S.     1,441 

QuispinANCHi,  (lugar  libre,  lugar  brillante  0 
trasparente,  Ay.yQ.)  ald.ylida.Dpt.  Cuz- 
co,prov.  Quispicanchi,  dist.  Oroposa.  Esta 
miserable  aldea.  dio  nombre  A  uno  de  los 
ma«  extensos  Correjimieutos  (hoy  provin- 
cia) en  tiempo  de  los  Espanoles:  dista  del 
Cuzco  8  leg.  (44  i  k.). 

Quispihuaya^  cliac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Galea:  liabt.  18. 

Quispilloqne)  chac.  Dpt.  Lima,[prov.  Hna- 
rochiri,  dist.  Santa  Eulalia. 

QnispiqnillachicOyhda.  Dpt.  y  prov.  Cuz- 
co, (list.  San  Sebastian:  habt.  21. 

Qiiispiqiiilla  jrrande^  hda.  Dpt.  y  prov. 
Cuzco,  dist.  San  Sebastian:  habt.  18. 

Quispisisa,  asiento  mineral,  Dpt.  Huanca- 
velica,   prov.  Castrovireyna,  dist.  Pilpi- 


chaca  a  4,951m.  alt.  Es  notable  pw  U 
buena  ley  y  abundancia  de  sus  metales: 
habt.  52. 

Cliiispitira,  chac.  Dpt.  Puno,  pro?.  Can- 
bay  a,  dist.  Ajoyani. 

QuispJurcO)  (cerro  de  vidrio.  Q.)  ceiro  in- 
mediato  A  Carampoma,  prov.  HumocIu. 
ri,  Dpt.  Lima.  Tiene  una  mina  de  mar- 
mol  y  de  crietal  montano. 

Quisqne,  hda.  Dpt.  Junin,  pro?.  Pasco, 

dist.  Huayllay. 
Qiiisqne,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yanyog, 

dist.    Pampas:   habt.    863:  d  2,801n.50 

alt.:  dista  de  Pampas  5  |  leg.  (SOL); 

de  Yauyos  4  J  (24  k.). 
QuisQUE,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lo- 

canas,  dist.  Laramate. 
Quisqne  altOy  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Cliancay. 
Quisqne  bajo,  chac.  Dpt.  Lima,  pror.  t 

dist.  Chancay. 
Quisqnersaniana,  est.  Dpt.   Puno,  pror. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Qnisqiiicaiiclia,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hni- 

rochiri,  dist.  Carampoma. 
Quisqnicha,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnn- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
I(llisquichsic^9  quebrada  cerca  de  San  !£- 

guel,  Dpt.  Lima,  prov.  Canta. 
QuisQuicHACA,   chac.   Dpt.   Lima,  pro?.  J 

dist.  Canta. 
tluisquicliUy  aid.  Dpt.   Loreto.  prov.  Htn- 

llaga,  dist.  Tarapato. 
tlnisquis,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  SaoU, 

dist.  Casma:  dista  de  Yautan  I  leg.  (5ik.). 
QuisQUis,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haarai 

dist.  Eestauracion. 
Quista»:ama,   chac.   Dpt.   Tarapaca,  dial 

Camilla. 
Cellist iquiclia  9  cerro  con  vetas  de  dnalffw 

2  leg.  (11  k.)  al  N.  de  la  mina  de  Sjsts 

Barbara,  Dpt.  prov.  y  disi.  Hnaiicave]ie& 
Qnisuar,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  CmU* 

dist.  Atavillos  Altos. 
((nisaani)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Fvi- 

nacochas,  dist.  Pararca. 
1(11181111 9  chac.  Dpt.  Ancachs,   pror.  C-t^ 

tambo,  d'st.  Huancapon. 
Qnisiiui)  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Pniio. 
QuisuNi,  chac.  Dpt.  Puno,  prov. 

dist.  Orurillo, 


QUIT 


—  831 


QUIY 


Quita^  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Casta. 

Quita  caleal)  islote,  al  N.  E.  de  la  isla  de 

Lobos  de  Afuera  y  muy  inmediato  d  6sta. 

<(llita  calzoueS)  islote  a  los  ll''  22'  60'*  lat. 

y  80*  8'  64"  long.;  es  uno  de  los  que  for- 

man  el  grupo  de  Huaura. 

Quita^hnpe)  chac.   Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haqiiira. 

l[llitaloil9  cerro  mineral  al  pi^  del  dc  Cho- 

querunde,   Dpt.    Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pallasca:  a  J  leg.  (4  J  k.)  de  Conclnicos. 

Cluitarasca^  rio  tributario  del  rio  de  Huaras. 

QuiTABAScA,  6  Qaitaraca,  cbac.  Dpt.  AiicacLs, 

prov.  y  dist.  Pomabamba:  babt.  52. 
Quitaraysa  6  Quintarayza,    est.    Dpt.  An- 
cachs, prov.  y  dist.  Huaylas:  liabt.  870. 
Quita^ol)  chac.  Dpt.  Libertad,  x)rov.  Pataz, 

dist.  Huancaspata. 
QuiTAsoL,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos:  habt.  28. 
Quiti)  (hacia,  al  rededor,  cspacio,  sitio,  an- 
chura.  Q.)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Gorgor. 
Quitiyane^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnnvi- 

vilcas,  dist.  Colqquemarca. 
QuitoanD!^^   aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Huaytard :  habt.  192. 
Quiton,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Oara- 

baya,  dist.  Ooasa. 
i|uitOll-(|uitoii9  tambo  en  el  camiuo  do  Aya- 
X)ata  d  San  Gavan:  estd  d  8,84 4ni.  alt.; 
Dpt.  Pano ,  prov.  Carabaya :  cerca  del 


tambo  hay  una  chacra  del  mismo  nom- 

bre. 
4)uituil  quitu,  aid.  Dpt.  Puno.  ^rov.  Cara- 
baya, dist.  (/Oasa :  habt.  78. 
Qnitu  quituiii,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
Qaiturara^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 

ta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  97. 
()nilllaeociia,hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov. 

y  dist.  Pasco.  Es  uno  de  los  distiitos  mi- 

nerales  en  que  estd  dividido  el  de  Pasco. 
((aiiillapaiiiim)  hda.  mineral,  Dpt.  Junin, 

prov.  y  dist.  Pasco. 
((niallopata,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
<)uiuria9  aid.  y  hda.  Dpt.  Tarapaca,  dist. 

Pisagua;  didta  de  Pisagua  5  leg.  (28  k.). 
qaiiirachaosui^ald.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 

dist.  Huariaca:  dista  de  Pasco  7  }  leg. 

(48  k.);  de  Huariaca  i  (^  i  ^O- 
Qiiivilla^  pbl,  Dpt.  Hudnuco,  prov.  Dos  de 

Mayo,  dist.   Pachas:  habt.  696. 
Quivimiia)   aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  -Anta, 

dist.  Limatambo:  habt.  67. 
Quiviuchaii,  nld.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

diet.  Magdalena:  habt.  109. 
QiiiviO)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Chamaca. 
QniyacoyyaUf   chac  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Ocros. 
Qiiiyau,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Huarmey:  dista  de  Huarmey  9  i 

leg.  (53  k.). 


R 


3  R  kJ  piiocipio,  hliflqaeiisc  m 


R,  —  En  Ayiaarri  nitigiinn  palabift  priiici- 

pi&  con  r;  y  tanto  en  esta  letigua  como  en 

Quechua  el  sonido  de  la  r  es  saiwe  como 

el  de  la  Catlrllana  cuaudoi^atii  en  medio 

de  dos  vOL'iiles. 

MuchoB  norabres  que  pn  Qurchua  prin- 

cipian  con  r  los  han  adiilterado  cambian- 

<lo  la  r  oon  la  1  como  en  Lunahuaun  por 

Runahuana — en  Lueanas  por  R^wanas. 
Itabicodin,  pbl.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Caja- 

tambo,  dUt.  Mai:i:;ag. 
RlUtfli  {Hacea  lat)  partes  noxsualrs  de  la 

ger.  Q.)  chfic.  Dpt.  Anciwha,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocriw. 
Haga,    pbl.   Dpt.   Arequipa.    prov.  Caatilla. 

diet.  Aplao. 
Racacorral,  oerro  mineral  lU  plaia,   prov. 

Angaraes,  Dpt.  Hiiancavi.'lica. 
Rarachuca,  est.   Dpt.   Cn/oo.  prov.   C. 

vcncioQ,  disi.  Santa  Ana:  babt.  44. 
Rai'aclli.  (raeeacha  diminiitivo  de  racca;  6 

cierta  raiz  pareolda  A  la  papa.   (,'.)  aid.  y 

eat.  Dpt.  CusK^o,  prov.  y  dist.  Unibnmba: 

liabt.  102. 
Harali,  bda.  Dpt.  yprov.  Lambaytjue,  di:it. 

ObnoK. 
]taCflililMKll,ald.yhda.  Dpt,  Libertad,  prov. 

OtuEco,  dist.  SiDsicap. 
Racanyil  i>  Rajanya,   pbl.    Dpt.    Anca^hs, 

ptOT.  t'ajataiiilK",  dint.  Goixw";  liftbl.[3&y. 
Racan,  eb»c.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta;  dist. 

AtavilloB  Altos. 
RacajwquI,  ehac.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Ca- 

jatumb",  dixt.  Gorgor. 
Rflcapuquitt)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 

jfttambo,  diat.  Ocroa. 
Racarpampii,  chac.  Dpt.  Ancachs.  prov. 

Cajatambo,  dist.  Acas. 


Racasro,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Aungar 

di)t.  Santiago:  babt.  2B2. 
Rai'tttti.   {raccala  acusativo  del  Dombtf  r 

cro.  Q.)  aid.  Dpt.  Aparimac,  prov.  C»l 

b'tmbas,  diat.  Tambobamba. 
Roi'nay.  bda.  Dpt.  Junin.  prov.  Pasco,  di 

Yanahuimca. 
Raccav,  est.  Dpt.   Aparimac,  prov,  yii 

O  itabambas. 
Ra<ra.va,  pbl.  Dpfc.   Ayacucho,  prov.  Ci 

g.'illo.  dist.  Canaria:  babt.  300. 
Rad'ajd;  lida.  Dpt.  Pnno,  prov.  Asinga; 

di«t.  Patina:  habt.  114. 
Rat-cayca,  est.  Dpt.  Ajacueho,  prov.  P< 

nacochas.  dist.  Pacapausa. 
RtU-ra)'€(K-lia,  (laguna  abierta.  Q.)  lags 

Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Pomabun 

Er'la  lagtma  ea  el  origeu  del  riachnelo 

bana  la  hacienda  ue  Andftvmavo. 
Ravi-Ayt'nilco.   est.  Dpt.  Aparimac,  pi 

Al>ancay,  dist.  Carahuasi. 
Ranttayoc.  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  C 

tambo,  dist.  Gorgor. 
Raccajpaiil.  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  (J 

picaachi,  dist.  Qaiquijana. 
Rflccayrucny.  est.  Dpt.  Puno,  prov.  C«r 

ya.  dist.  Ayapata. 
Rflccrachaca,  aid.  v  hda.   Dpt.  Avwd 

proT.   Hiiamanga ,    dist.    Socosvuk! 

habt.  Al. 
Raccliai  ohac,  Dpt.  y  prov,  Haannco. 

Higneras. 
Racrlli.  aid,   Dpt.   Cuzco,   prov.  Cm 

dist.  Cacha :  habt,  150. 
KUM  o  Racca.  pbl.  Dpt.  Junin.  piov.  v 

Pa.sco. 
Racra,  (''fcct-arajaduradheDdidura.Q^ 

Dpt,  Cajamarca. prov.  Chota. dist. & 


RAFA 


833  — 


RAMA 


Kacba,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Haayllacayan. 
Racba,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 

isabamba. 
RaciUCflllan^  (raccra  rajado,  hendido,  rca- 

Ua  ropa  angoata,  romper,  traspasar,  tra- 

gar  pedazos  grandes  6  medio  mascados. 

Q.)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Huaylas: 

dist.  Caras. 

Raeracanchay  (lugar  6  patio  rajado.  Q.) 
hda.  mineral,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Oyon :  habt.  80. 
Bacracaxgha,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pas- 
co, dist.  Huayllay. 
Eacsacancha,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Eacracancha,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Casta. 
Riicnia)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Hua- 

ras.  dist.  Pariacoto. 
Racray,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Carampoma. 

Baeri,  {raccra  rajado,  hendido;  racci.  se  pro- 

nuncia  rakif  repartir,  apartar.   Q.)  aid. 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  Chavin. 

Eacbi,   hda.   Dpt.  Ancachs,   prov.  Huari, 

dist.  Chavin:  habt.  10. 
Bacbi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Eestauracion. 
Bacron,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Chiquian. 
Rflcsaman,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Acas. 
Racnajf  (raccay  romper,  hendirse.  Q.)  aid. 

Dpt.  J  prov.  Hudnuco,  dist.  Huacar. 
ttSiCbSiCf  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carhaas. 
Kaelia|ianipa9  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Acobamba. 
Kaelmiiainim)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Unibamba. 
lalkely  Sam,  mina  de  plata  en  el  Mirador, 
X>pt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 
;AFA£r«,  San,  hda.  de  caiia,  Dpt.  Ancachs, 
prov.    Santa,  dist.  Casma:    tambien  se 
conoce  con  el  nombre  de  Malpaso. 
afiiely  San,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco, 
dist.    Huariaca:  a  2,697m.  alt.:  dista  de 
Suariaca  8  leg.  (16  i  k.). 
LFAKi^y  Sak,  mina  de  plata  al  S.  E.  del  pue- 
blo de  ITaiili:  ley  10  marcos. 


Rafael,  San,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba. 
Rafan,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  Chi- 

clayo,  dist.  Lagunas. 
Rafayaiij  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Sartinbamba,  v^ase  Rayme. 
Ra^an,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo.  dist.  Ticllos. 

Kagan,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Huariaca;  a  4  leg.  (22  k.)  de  Huariaca. 

Ra^asliy  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Sihuas:  habt.  109. 

RajSTO,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Huancaspata. 

Raima,  (puede  ser  corrupcion  de  ram  grue- 
80,  gordo.  Q.)  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Castilla,  dist.  Viraco. 

Rahnar  6  Rahue,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Pampas:  a  1  leg.  (5^  k.)  de 
esta  hacienda  se  encuentran  las  ruinas  de 
una  antiguafortaleza:  dista  de  Cajamar- 
quilla  4  leg.  (22  k.);  de  Pira  1  leg.  (5i  k.). 

Raime,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 
Uo,  dist.  Huamballpa. 

Rajen,  {racdn  se  pronuncia  rah-in,  agiiero, 
malo.  Q.)  aid.  y  est.  Dpt.  Hu&nuco,  prov. 
Huamalies,  dist.  Pinra:  habt.  80. 

Rajucoltaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Independencia. 

Rajuii,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Cotaparaco. 

Ralay^  (racay  corral  6  patio  abierto.  Q.)  aid. 
Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla,  dist.  Pam- 
pacolca. 

Rama,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo,  dist.  Jequetepeque. 

Rama  Bernardino,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lam- 
bayeque, dist.  Ferrinafe. 

Rama  de  Clialupet  chac.  Dpt.  y  prov.  Lam- 
bayeque, dist.  Muchumi. 

Rama  de  Clioelioeol)  chac.  Dpt.  y  prov. 
Lambayeque,  dist.  Ferrinafe. 

Rama  de  Chueupe^  chac.  Dpt.  prov.  y  dist. 
Lambayeque. 

Ramada,  aid.  y  chac.  Dpt.  Piura,  prov. 
Huancabamba,  dist.  Huarmaca:  habt  78. 

Ramada,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 
dist.  Llama:  habt.  119,  con  los  de  Carri- 
sal  y  Carniche. 

Eamada,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  S6cota. 

105 


RAMB 


—  834  — 


RAMO 


Bamada,  chnc.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Con- 

tumaza,  dist.  Trinulad. 
Bflliifldaf  chac.  Dpt.  y  prov.  Lambaycque, 

dist.  Salas, 
RAMADA,hda.  Dpt.  Lambayeque/prov.  ydii;t. 

Chiclayo. 
Railiada,  chac.  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Acas. 
Eamada,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tancibo,  dist.  Huayllacayan. 

RflDiadal,  playa  a  los  1 1**  32'  80"  lat.  y  79° 

43'  3"  long.  El  noinbre  de  esto  lugar,  debe 

estar  equivocado  por  Humbold;  porque  su 

posicion  astronomica  coincide,  con  corta 

diferiencia,  con  la  de  la  punta  de  Salinas* 
Bamadero,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Chamaca. 
Raiuadllla^  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete, 

dist.  Lunahuana:  habt.  122,  con  los  de 

Concon. 
Ramadilla,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov, 

Castrovireyna,  dist.  Huaytara:  dista  de  la 

Leiia  17  leg.  (94  i  k.). 
Rama  de  Limon,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lam- 

bayeque:  dist.  Ferrinafe. 
Raoialpon,  hda.   Dpt.   Cajamarca,    prov. 

Ghota,  dist.  Gachen:  habt.  231,  con  los  de 

Chatuquis. 
Rama  del  medio,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequi- 

pa,  dist.  Sachaca. 

Ramada  de  San  Nicolas^  chac.  Dpt.  prov. 

y  dist.  Lambayeque. 
Ramapata,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Salcabamba. 
Rama  Perote,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pacasmayo,  dist.  Jequetepeque. 

Rama  del  pueblo,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist. 

Lambayeqne. 

Rama  de  Santiaj^o,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist. 

Lambayeque. 
Rama  de  Sorting  chac.  Dpt.  y  prov.  Lam- 
bayeque, dist.  Ferrinafe. 

Rama  de  Yencalay  chac.  Dpt.  prov.  y  dist. 

Lambayeque. 
RambasnioCf  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 

dist.  Chinchao. 
Rambrailf  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ce- 

lendin,  dist.  Chumuch;  habt.  160:  dista  de 

Celendin  17  leg.  (94  i  k.). 
Bambban,  aid.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Huari, 

dist.  Huachis,  habt,  161. 


RamelispoD)  chac.   DpL  Ancachs,  pm. 

Cajatambo,  dist.  Aquia. 
RamicruZy  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Y&ujoi, 

dist.  Chupamarca. 
Ramira^  chac.  Dpt.  Ancacha,  proT.Hum, 

dist.  Yuugay. 
R'iimirezy  tambo  on  el  camino  dft  Hop- 

bamba  d  Tarapoto,  Dpt.  Loreto. 

Ramirez^  pozo,  Dpt.  Tarapaca  i  1067n'dL 

Eamirez,  salitreras  en  el  Canton  deU  Peni, 

dist.  y  Dpt.  Tarapac4:  en  1,872  prodnjo 

46,000  quintales:  en  1873— 160,000:  dii- 

tal21eg.  (66  ik.)  del  puerto. 

Ramis,  rio,  vease  Pucard^  rio. 

Eahis,  (puede  ser  corrupcion  de  Rapd  A 
mes  cdrrespondiente  a  Diciembre,  6  eier- 
tas  fiestas  y  cantos  asf  llamado6.  Q.)  pU. 
Dpt.  Puno,  prov.  Hnancane,  dist.  San  Ta- 
raco;  i  orillas  del  lago  Titlcaca  y  4  k  i^ 
recha  del  rio  de  su  nombre,  i  15*  19'  lai 
y  12^  16'  22"  long.:  d  8,916ni.  alt. 

Ramisaro$9  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Hnanet- 
ne,  dist.  San  Taraco:  habt.  243. 

Ramo^  tambo  en  el  camino  de  PharaiCn- 
cero,  Dpt.  Puno. 

RamO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  &i. 
Ai'ahuay. 

Ramon,  San,  fuerte  construido  en  la  eon- 
flueucia  de  los  rios  Tulnmayo  y  Chandift' 
mayo,  a  los  11^  6'  33"  lat.  (segnn  Pn 
Soldan,  ingeniero,  alos  11*7'  6")y77*8T 
long,  a  42"  825>n.  alt.  En  Noviembre  a* 
1876  el  term6metro  marcaba  26*  4' yd 
barometro  692m.5. 

Kamdn,  San,  mina  de  plata  en  el  mlnenlii 
Riirichinchay,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Huari. 

Railioily  San,  mina  de  plata,  Dpt  Juun. 
prov.  y  dist.  Pasco. 

Eamon,  San,  mina  de  plata  al  O.  del  pueblo 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist 
Yauli:  ley  40  marcos. 

Ramoil)  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  disi 
Pueblo  Nucvo:  habt.  86:  dista  de  lea  U 
leg.  (8  k.):  produce  al  ano  1,800  qtdntala 
de  aguardiente. 

Ramon,  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist 
Cabana. 

Ramon  9  San,  salitrera  en  el  Caton  de  Sil 
de  Obispo,  dist.  Pisagua,  Dpt.  Tanptei: 
cnl872frodujo  18,000  quintales;  en  ISfTS 


RANG 


835 


RANK 


idem:  i  5  leg.  (27  i  k.)  del  puerto  y  d  2 

im]las(8  i  k.)  de  la  linea  ferrca. 
BamoS)  chao.  Dpt.  Ancaclis,  prov.  Huaras: 

dist.  Cotaparaco. 
BamoS)  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate: 

habt.  6. 

BaiilOspamiKl)  tambo  con  algun  terreno 
cultivado:  i  leg.  (8  k.)  al  N.  de  Yuracya- 
co,  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta. 
BamoSy  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 

pa,  dist.  Vitor:  habt.  19. 
BaniOSpatQ)  tambo  on  el  camino  de  Sdndia 

a  Valle  Grande. 
BampaC)  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hnaras> 

dist.  Carhuas. 
BampaC)  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Limatambo:  habt.  68. 
Kampac  grande,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Carhuas  :  habt.  40. 
Bampac  chleo^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Carhuas. 
Bampon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huasta. 
BamraSy  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Santa  Maria  del  Yalle. 
Baiooclay  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Acas. 

Ranca^  (sueno,  vision.  Q.)  aid.  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Pomabamba,  dist.  Piscobamba:  habt. 

869,  conlosde  Pachachin,  Chogos  y  Ponto. 

Banca,  aid.   y  hda.  Dpt.  Ancachs,   prov. 

Huaylas,  dist.  Huasta:  habt-  831. 
Banca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ancachs,   prov.  y 

dist.  Hauylas:  habt.  416. 
RancacIlSy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Marca. 
RanCflDy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Cajatambo. 
BancaS)  est.   Dpt.  Ancachs,  prov.   Huari, 

dist.  San  Marcos :  habt  830. 
itAKCAS,  pbl.  Dpt.  Juniu,  prov.  y  dist.  Pas- 
co :    A   sus  inmediaciones  hay  minas  de 
carbon  do  piedra:  dista  2  leg.  (11  k.)  dc 
Pasco. 
tancas  ^   rio  nace  en  la  laguna  Alacocha; 
es  tributorio  del  San  Juan  que  llova  sus 
agviCLS  &  la  laguna  de  Juuin  6  Keyes. 
ancatauia,  chac.  Dpt.   Lima,  prov.  Can- 
ta,  dist.  Atavillos  Altos :  habt.  23. 
SUlcracallaili  aid.  Dpt.    Ancachs,  prov. 
Suaylas,  dist.  Huata:  habt.  296. 


Rancracolcd)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Piscobamba:  habt.  281. 

Raucracoto,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Huayo :  habt.  80;  a  1  leg.  (5  i  k.) 
de  Huayo. 

Rancrajc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Parobamba. 

Raiijrrapa,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Cajamarquilla. 
Biiiieuayj  chac.  Dpt.  Junin,   prov.  y  dist. 

Tarma. 
Rauenyail)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Ocros, 
Raucha,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacucho. 
Raiichahuerta,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 
Ranelieria,  aid.   y  hda.  Dpt.  lea,  prov. 

Chincha,    dist.   Humay:  &  l,182ni.  alt. 

tcmperatura  24**  (Enero) :  habitantes  de 

la  aldca  98,  y  de  la  hacienda  70. 
Ranelieria,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Sihuas. 
Rancliin,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Hoa* 

ras,  dist.  Ayja. 
RaneliO)  est.  Dpt.  y prov.  Puno,  dist.  Juliaca. 
Randa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Ocros. 
Riiu^aas,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallas- 

ca,  dist.  Corongo. 
Raliuito,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnnvi- 

vilcas,  dist.  Velille. 
Raiijel,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca. 
RaiiquihUil,  hda.  Dpt.   Apurimac,  prov. 

Audahuaylas,  dist.  Huancaray. 
Rauquis,  aid.  Dpt.   Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Ruili'a^  {ranra  ooncavidad,  huocos  en  las 

parias.  Q.)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tii3'acaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  150. 
Eanra,   chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Haanca- 

velica :  habt.  80. 
B.\NBA,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Huaytard. 
Banba,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hoa- 

manga,  dist.  Quinua :  habt.  88. 
Banba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Livitaca. 
Ranrabamba*  (llanuras  de  ooncavidad  6es 

condrijos.  Q.)ald.  Dpt.  Ancfus^fiia  prov.  Po- 

knabamba,  dist.  Sihuas. 


RAPAS 


—  836 


RARO 


Ranracancha  9  {Ranra,  concavidad,  cue- 
va,  bueco  de  las  penas  escondrijo ;  can- 
cha  lugar,  patio.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin, 
prov.  Huancayo,  dist.  Colca  :  habt.  488 : 
(forma  parte  de  el  pueblo  de  Huarican- 
cba). 

Kanbacancha,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Pasco. 

Eanracancha,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co-  1 
tabambas,  dist.  Chuquibambilla. 

Ranrahirca,  (ranra  concavidad,  hueco,  hir- 
ca  cerro.  Q.)  cerro  mineral  de  plata  en 
el  Dcpartamento  de  Ancachs,  prov.  Iluay- 
las,  dist.  Yungay. 

Ranrahirca,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.Huay- 
las,  dist.  Yungay:  habt.  219;  a  i  leg. 
(8  k.)  de  Yungay. 

Ranrahucro,  chac.  Dpt.  Ancachs.  prov. 
Pomabamba,  dist-  Sihuas. 

Ranran,  est.  Dpt.  Lima;  prov.  Huarochiri, 
dist.  Matucana. 

Ranran,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gayllo- 
ma,  dist.  Yanque:  habt.  124. 

Ranrapata,  (anden  con  concavidad,  6  es- 
condrijos.  Q.)  mina  de  plata  al  S.  E.  del 
pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Yauli:  ley  100  m. 

Ransa^  (cormpcion  de  ranca  sueno,  vision. 
Q.)  cerro  mineral  de  plata  en  el  distrito 
y  provincia  de  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs. 

Ransasspata,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Huasta. 

Ranscana^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
raSy  dist.  Marca. 

Rannri,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesus 
lado  N.  E.,Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc. 

Ranya,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Ayja. 

Ranya,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Huasta. 

Ranyasa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Acas, 

Rafies,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Lu- 
rigancho:  habt.  15. 

Rapacan,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Pacaraos. 

Rapas,  {Rapi  hojas  6  rama  de  arbol:  rapa- 
ni  quitar  los  c^pedes  cuando  aran.  Q.) 
pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov,  Cajatambo,  dist. 
Oyon :  habt,  884. 


Rapay^  hda.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Anta,  dist 
Limatambo. 

Rapayan,  {rapiya  dar  latidos.  Q.)  pbL  Dpt 
Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  Uco:  haU. 
446. 

Rapaychaca^  {rapUhxxca  echar  hojas  iodo 
arbol.  Q.)  rio  tributario  del  P&tivilea. 

Rapaychaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  proT.  y 
Cajatambo. 

Rapaychaoa,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  pro?.  Ca- 
jatambo, dist.  Mangas. 

Rapi,  {rappi  hoja  6  rama  de  arbol:  piltnfL 
Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacncho,  pioy.lA 
Mar,  dist.  Anco:  habt.  283:  distade  Ajfi- 
cucho  24  leg.  (188  \  k.). 

Raplniachayy  (rapi  rama  ii  hoja  de  arbd; 
machay  cueva,  sepultura.  Q.)  cerro  en  d 
cual  hay  varias  minas  de  plata,  Dpt  An- 
cachs, prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 

Rapitariaco,  cabana  de  indies  Cambas  ni- 
tre la  confluencia  del  Pulperia  6  Sin 
Miguel  con  el  Apurimac  y  la  del  Mantaro 
con  este  ultimo. 

Rapoaga^  isla  en  el  rio  Maranon,  7  miSai 
abajo  dela  boca  del  Morona.  Tienen- 
cos  lavaderos  de  oro,  Dpt.  Loreto,  pror, 
Atlo  Amazonas,  dist.  Yurimahuas. 

Raquiy  {raki  mal  agiiero ;  cierta  clase  deti- 
naja.  Q.)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casli- 
11a,  dist.  Pampacolca. 

Raqnia,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Cajacay,habt.  245:  dista  de  Fftti- 
vilca  12  leg.  (67  k.). 

Raqnlna^  {rakini  repartir,  dar  pordones; 
apartar  uno  de  otro.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin. 
prov.  Huancayo,  dist.  Sapallanga:  baM. 
170. 

Raquiraqui,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  jko%. 
Sdndia,  dist.  Quiaca. 

RaraCf  chac.  Dpt.  Ancachs  prov.  Hiini. 
dist.  Marca. 

Barag,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hfluu, 
dist.  Yungar. 

RaraAacra,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prsr- 
Cajatambo,  dist.  Aqoia. 

RarainlNly  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Talavera. 

Raran  6  Ranran,  est.  Dpt.  Arequipa,  p^* 
Caylloma,  dist.  Yanque. 

Rarccama,  aid.  Dpt.  Apurinu^,  pcov.  Ai* 
dahuaylas,  dist,  Talavera. 


BAYA 


—  837  — 


RAYA 


KareapB)  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ambar. 
Barpacan,  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Gorgor. 
Rariscoclia,  (puede  ser  corrupcion  de  rarca- 

eocka;  rarra  canal,  acequia,  cocha  lagu- 

na.  Q.)  pbl,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Mangas. 

Raniui,  chac.   Dpt.   Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ambar. 
RasayniyoC)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Mara. 

Ras|i;09  mina  de  cobre  y  plomo  al  Norte  del 
pueblo  de  Llamellin:  ley  50  a  76  f. 

Rash,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Ocros. 

ffasqne^  rancho,  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Pacasmayo. 

Raspi,  cerro  mineral,  en  el  distrito  dc  An- 

CO,  prov.  La  Mar,  Dpt.  Ayacucho :  con- 

ticne  nikel  con  plata. 
Rata^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  San  Ger6nimo. 
Rataqaeillinay  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Hnaras,  dist.  Bestauracion. 
Ratahuacac,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Gajatambo,  dist.  Cochamarca. 
Raiicahiiail)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Haquira. 

Raiicatana^  (raitcana  escardillo  de  palo.  Q.) 
aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta.  dist.  Atavi- 
llos  Altos;  en  una  colina  vistosa  y  de 
bnen  temperamento. 

Rauma,  (chapodar,  deshojar  arboles.  Q.) 
pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta.  dist.  Hua- 
mantanga:  habt.  519. 

Raura^  (arder,  encenderse.  Q.)  cordillora 
entre  las  provincias  de  Gajatambo  y  del 
Dos  de  Mayo.  En  esta  cordillera  hay  una 
mina  dc  plata,  llamada  Casualidad. 

Raurahuasi,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 
rinacochas,  dist.  Pacapausa. 

Raiire,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Liampian. 
iKHTiray  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Pacaraos:  habt.  151. 
Itaya^   {raya  6  rayan,  nombre  de  un  arbol. 
I    Q.)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.   Chota, 
1    dist.  Querocoto :  habt.  482. 
p(aya,  lugar  en  el  camino  de  Puno  al  Cuzco; 


es  el  punto  mas  elevado  en  este  camino, 
y  sirve  de  limite  a  los  dos  Departamentos. 

Eaya,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Santa  Bosa. 

Rayac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 
bo, dist.  Gorgor. 

Rayac,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  diat. 
Suritc. 

RayalliK^ta,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Urcos. 
Rayaiiia,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  San  Miguel. 
Rayamball,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 

co,  dist.  Sinsicap :  habt.  294. 
Rayamoara,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.   Huamachuco ,   dist.    Santiago  de 

Chuco. 
Rayailf  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Pamparomas:  habt.  52. 
Rayan,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  San  Luis:  habt.  801. 
Rayan  6  Rajan,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Gajatambo,  dist.  TicUos:  habt.  289. 
Rayan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 
bo ,  dist.  Ocros. 
Rayan,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Golcabamba:  habt.  51. 
Rayan,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Tambillos :  habt.  244. 
Rayaiiccata^  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Sebcistian :  habt.  9. 
RayanniyfM.*)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
Rayanniyoc,   chac.  Dpt.  Apurimac,   prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Rayaiipaiiipaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Quiches. 
Rayanpampa,  (Uanura  de  rayanes.  Q.)  aid. 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,   dist.  Cha- 

cas. 
Rayanpata^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paucartambo :  habt.  48. 
Rayanpata,  aids.  (2)  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paruro. 
Rayanpata,  aid.   Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Galea:  habt:  48. 
Rayanpata,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi :  dist.  Oropcsa. 
Rayaiipuero,  (pozode  rayanes.  Q.)  aid.  Dpt. 

Apurimac,  prov.  Andahuaylas,  dist.  Pam- 

pachiri:  habt.  148, 


REAN 


—  838  — 


RECU 


Bayansa,  pbl.   Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
Rayapatdy  lida.  Dpt.  Huinuco,  prov.  Dos 

de  Mayo,  dist.  Jesus, 
RaycO)  Jida.  Dpt.  AncacLs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Andajes. 
Raye,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Hiiancane, 

dist.  Pusi:  habt.  22. 

Rayirada^   aid.  Dpt.   Piura,  prov.  Payta, 

dist.  Huaca:  liabt.  85. 
Rayliliail)  bda.  Dpt.  Juuin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Ray  111  B,  (ray  mi  el  mes  correspondiente  d 
Diciembre,  6  ciertas  fiestas  y  bayles.  Q.) 
aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Canga- 
llo,  dist.  Huambalpa:  babt.  172. 
RaymebiljO)  aid.  y  bda.  Dpt.  Ayacucbo, 
prov.  Lucauas ,  dist.  Carbuanca :  babt. 
147. 
Rayniina,  cbac.  Dpt.  y  prov.   Cajamarca, 

dist.  Cbetilla. 
Baymina,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Tambillo:  babt.  10. 
RayOy  mina  de  plata  en  Auquimarca,  Dpt. 
Ancacbs,  i)rov.  Cajatambo,  dist.  Mangas: 
ley  25  marcos. 
Bayo,  est.  y  cabana,  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Cballbuanca:  babt.  10. 
Bayo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
diat.  Yanque.  Eu  este  lugar  se  encuen- 
tran  inmensos  depositos  6  mantos  de  At- 
boles  casi  carbonizados,  y  que  indican 
que  en  una  epoca  remota  existio  un  gran 
bosque,  que  fae  sepultado  por  algun  cata- 
clismo.  El  combustible  que  se  consume  en 
la  ciudad  do  Arequipa  so  extrae  do  este 
lugar:  babt.  124. 
Rayrd)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Ocros. 
Rayroca^  cbac.   Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Tambobamba. 
Raynsll,  cerro  mineral  en  la  Cordillera 
Negra,  bacia  el  orfgeji  de  la  quebrada  de 
Migosa  4,872m.  alt.,  prov.  Hnari,  Dpt. 
Ancacbs.  En  este  cerro  bay  profundos  bo- 
querones  con  nieve  perpetua. 
Real)  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 
dist.  Aplao. 

Beal,  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Huancarqui. 
Reautalla,  cerro  mineral  de  plata  entr© 


Corani  y  Ollacbea,  en  la  prov,  Caralftja. 
Fue  descubierto  en  1790  y  sus  metabi 
produeian  4,700  marcos  por  cajon,  es  ite^ 
cir  la  mitad  del  peso  eu  bruto  qaesess- 
caba.  La  rique^a  exit6  la  codim  y  Im 
lucbas  consign ieutes  que  acabaron  pot 
que  en  unanocbe  f ucra  destruida  la  miitt 
I      en  tiempo  del  Vii-ey  Morcilla. 

Reategfui)  mina  de  plata  y  socab^n,  en  el 
cerro  de  Jesus  lado  N.,  Dpt.  Cajamarca. 
prov.  y  dist.  Hualgayoc. 
Recichau,  aid.  Dpt.   Tarapacd,  dist.  Ma- 

mina. 
Recodo,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 

dist.  Lamas. 
Recoleta,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  disk 

Magdalena. 
Recoleta,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ydisL 

Urubamba:  babt,  27. 
Recoiupeiisadora,  vetas  y  mina  de  an, 
Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  cercadela 
de  Capac-orco. 
Recrecca  C  Uecatca,  bda.  Dpt.  Pane,  pKTf. 

Lampa,  dist.  Pucara:  babt.  7. 
Recreo,  mina  de  plata  en  cl  cerro  del  Cisoe 
lado  E.,  Dpt.   Cajamarca,   prov.  y  dist 
Hualgayoc:  ley  10  marcos. 
Becreo,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca. 
Becreo,  aid.  Dpt.  Libsrtad,  lu-ov.  Pacasma- 

yo,  dist.  Guadalupe. 
Recta «  (si  es  corrupcion  de  rrecca  espmna 
de  cbicba.  Q.)  pbl.  Dpt.  Araazonas,  prot. 
Bongani,  dist.  Tambilla:  babt.  182. 
Reca.iyy  distrito  de  la  provincia  de  Haaras, 
Dpt.  Ancacbs:  babt.  3,874.  Este  distiifto 
es  de  los  nins  ricDs  p^r  sus  minerales. 
Becuay,  (pucde  ser  CDX-rupcion  de  ricuyiii 
8U3  negocios.  Q.)  pbl.  capital  de  este  dis- 
trito do  la  provincia  do  Huaras,  Dpt.  An- 
cacbs. E.)ta  situ  ad  3  a  la  orilla  izquierda 
de  un  rio  li  3,3GGm.  alt.:  su  x^oblacion  es 
do  ]  ,239  babitantes:  es  pequeiio  y  de  VQ 
aspecto  pobre  ymezquiuo.  Eu  los  cemw 
inmcdiatos  bay  excelcnte  tierra  parapor- 
celana;  sulfiito  de  cal  6  yeso  y  una  mina 
de  plombajina  (lapis);  fierro  magn^ti- 
CO  y  fierro  oligisto.  Tambieu  bay  arcilla 
csmegtica  que  se  fuude  cq  uq  esmate 
bianco. 
Becuay,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huayias, 
dist.  Pampai'omas:  babt,  166. 


RELA 


839 


RESI 


Reenayhnanea)  est.  Dpfc.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Carhuas:  liabt.  238,  con  los 

de  Fachiu. 
RechoSf  aid.  Dpt.  Juniu.  prov.  y  dist.  Jau- 

ja:  habt.  156. 
RedondOf  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Caja- 

bamba,  dist.  CacliacLi, 
Reipiti,  puente  sobre  el  rio  Quiros,  a  5  leg. 

(28  k.)  do  Ayabaca,  Dpt.  Piura. 

RefujCio,  hda.   mineral,  Dpt.    Cajamarca, 

prov.  Hualgayoc,  dist.  San  Miguel:    a  2 

leg.  (11  k.)  de  San  Miguel:   en  este  lugar 

se  benefician  los  metalcs  do  Chiletc. 

Rc^ina^  chac.  Dpt.  Aucaclis,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Aquia. 

Be|^S9  San,  pbl.  Dpt.  Lorcto,  prov.  Bajo 

Amazonas,  dist.  Nauta;  a  la  orilla  izquier- 

da  del  Maranon.   A  mcdiados  del  siglo 

pasado  este  pueblo  era  de  gran  importan- 

cia,  pues  tenia  una  poblacion  de  mas  de 

500  habtantes.  El  auo  de  1814  apenas 

llegaba  d  142,  y  en  1862  a  210  liabitantes. 

Hablan  an  dialecto  peculiar  a  ellos  solos 

J  distinto  de  todos  los  demas  pueblos  de 

Lioreto,  y  de  pronunciacion  dificil :  dista 

de  Parinari  12  leg.  (07  k.);  de  Moyobam- 

ba  112  (624  k.). 

Rsais,  San,  canal  que  so  une  al  Maraiion: 

68  navegado  para  pequeuas  canoas. 
Regis,  San,  hda.  de  cana,  Dpt.  lea,  prov. 
Ghincha,  dist.  Ciiincba  Baja:  habt.  420: 
dista  de  Tambo  Mora  2  i  log.  (13  k.);  de 
Cliiiicha  Baja  2  (11  k.);  y  do  Chincha  Alta 
8  (IG  J  k.). 
RetptetQyoCf   est.   Dpt.  Ancachs,  prov.   y 

dist.  Pomabamba. 
K^aBETAYoc,  minadeplata  al  S.  0.  del  pue- 
blo de  S.  Luis,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ri,  dist.  San  Luis:  lev  25  a  50  marcos. 
Belndery  roca,  veaso  MalabrUjo,  puerto  y 

ensenada. 
lefaSy  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Palpa: 

habt.  28. 
Celacocha,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huunuco, 

dist.  Huacar. 
telamayOf   hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 

dist.  Higueras. 
lelarCf  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 
Suacar. 

E£.Ac  ,   chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 
-tambo,  dist.  Caycay. 


Reniacay  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Pampas. 

ReoioliuOy  chac.  Dpt.  Libortad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Sartinbamba. 

Remoloiia  6  Casmlidad,  mina  de  plata  en 
el  cerro  del  Nino,  Dpt.  Ancachs.  prov.  y 
dist.  Cajatambo:  ley  80  marcos:  su  direc- 
cion  es  E.  0.:  inclinacion  45**:  ancho  4ni.80: 
dista  4  leg.  (22  k.)  de  Quichas. 

Reinos,  tribu  de  salvBJes  quo  habitan  en 
las  orillas  del  Ucayali,  en  el  distrito  com- 
prendido  entre  los  cerros  de  Cachahuaya 
y  el  rio  Taraaya  y  principal  men  te  en  la 
quebrada  de  Callaria.  Se  visten  con  una 
tiinica  de  algodon  Uamada  Cusma  que 
cUos  mismos  tejen  y  tincn.  Se  pin  tan  la 
cara  de  un  modo  iudeleble  picdndose  la 
piel  6  inyectandola  con  ciertoa  colores. 

Remtijau,  playa  en  el  rio  Ucayah,  arriba  de 
la  Vuelta  del  Diablo. 

Renca,  miaa  de  plata  en  Quiches,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  y  dist.  Cajatambo;  ley  90m. 

ReiicO)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 
cochas,  dist.  Pausa :  habt.  Bd. 

Rentoy,  aid.  y  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 
cay,  dist.  Huaura:  habt.  111. 

Reparticiou,  chac  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta,  dist.  Atavillos  Bajos. 

Repartieioii  del  ei^ueg^Oy  chac.  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  Pacasmayo,  dist.  Jequetepeque. 

Republican  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Chohpampa,  lado  E.,  Dpt.  Cajamarca, 
prov.  y  dist.  Hualgayoc  :  ley  10  m. 

Reque^  distrito  de  la  provincia  de  Chiclayo, 
Dpt.  Lambaj'eque:  habt.  1,647. 

EsQUE,  {reca  espuma  de  chicha ;  reccsi,  se 
pronuncia  reki  conocer  de  vista.  Q.)  pbl. 
capital  de  este  distrito  de  la  provincia  do 
Chiclayo,  Dpt.  Lambaycque. 

Requena,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 
dist.  San  Taraco :  habt.  146. 

Requibnaiicaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Marca. 

Resbaladero,  salitrera,  Dpt.  Tarapaod, 

dist.  Pica. 
Resbalosa^  aid.  Dpt.  Cozco,  prov.  Caica, 

dist.  Lares :  habt.  103. 
Reseat  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Chiquian. 
Residente,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro* 
chiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinli. 


REY 


840 


RILC 


Resipartef  chao.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Cotahuasi. 

Hestauradora,  miua  de  plata,  Dpt.  Anca- 
cbs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 

Resnrreccion,  salitrera  en  el  Canton  de 
Pampa  Negra,  dist.  Pisagua,  Dpt.  Tara- 
pacd,  en  1872  produjo  26,965  quintales: 
en  1872—32,000:  d  9  leg,  (50  k.)  del 
puerto  y  d  1  (5  ^  k.)  de  la  Ifnea  ferra. 

Rctaniay  chac.  Dpt.  Libcrtad,  prov.  Otus- 

eo,  dist.  Usquil. 
Betama,  cliac.  Dpt.   Libertad,  prov.  y  dist. 

Otusco. 
Eetama,  cbao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocros. 
Betama,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Sapallanga:  babt.  222. 
Betama,  bda.   Dpt.    Ayacucbo,   prov.   La 

Mar,  dist.  San  Miguel:  babt.  157. 
Retaniayoc^c,  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Lucanas.  dist.  Laramate. 
Betamayoc,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Anta, 

dist.  Limatambo. 
Retaiubo,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

macbuco,  dist.  Santiago  de  Cbuco. 
Retes,  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Cban- 

cay:  babt.  96. 
RetirO)  cbac.  Dpt.  lea,  prov.  Cbiucba,  dist. 

Pisco. 
Betiro,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Sirca. 
Betiro,  aid.  y  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 

vencion,  dist.  Ecbdrate:  babt.  125. 
Betiro,  bda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 

Bias:  babt.  5. 
Betiro,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartam- 

bo,  dist.  Caycay:  babt.  80. 
RevolcaderO)  mina  de  plata  en  cl  cerro  de 

Jesus  lado  N.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Hualgayoc. 
Rey  9  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesus,  la- 
do  N.,   Dpt.   Cajamarca.   prov.   y  dist. 

Hualgayoc:  ley  40.  m. 
Bey,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamacbuco,  dist.   Santiago  de  Cbuco, 
Bey,  mina  de  oro,  plata  y  plomo,  Dpt.  Li- 
bertad,   prov.    Huamacbuco,   dist.   Mo- 

llepata. 
Bey,  mina  de  oro  en  el  cerro  do  Tiquim- 

bre,   Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesuyos, 

dist.  Alpacay,  alE.de  Alpacay. 


Bey,  mina  de  plata  en  el  mineral  de  Ann- 
bua,  Dpt.  Arequipa,  prov.  CondeCTTO, 
dist.  Salamanca. 

ReyiH^inOy  mina  de  plata  al  N.  0.  del  pi»- 
bio  de  Yauli,  Dpt.  Janin,  prov.  Tanin« 
dist.  Yauli. 

ReyeSy  laguna,  v6ase  Junin,  lagnna. 

Reyes,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  ydist.  Pmoo, 
junto  d  la  laguna,  a  4,101m.:  dista  deli- 
ma  49  leg.  (273  k.)  y  8  (44  i  k.)  de  Tir- 
ma.  A  las  goteras  de  este  pneUo  se 
di6  la  celebre  bataUa  de  Junin  porlospa- 
triotas  contra  el  ejercito  Espauol,  dO 
de  Agosto  de  1822. 

Reyes,  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  S«i 

Juan  Bautista:  babt.  530. 
Rejua^  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov. ydist 

Santa. 
Reynocancha^  cbac.  Dpt.  Ancachs,  pror. 

Huarafl,  dist.  Pampas. 
Reyiioso,  bda.  do  caiia,  Dpt.  y  pror.  Ak- 

quipa,  dist.  Yitor:  babt.  11. 
Rejimrte,  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Unkm, 

dist.  Cotabuasi. 
Riaco,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Gorgor. 
Rieuchaciiji:,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  pror.  Po- 

mabamba,  dist.  Piscobamba. 
Rieuplayaf  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Tumbes, 

dist.  Corrales :  dista  de  Palo  Santo  S  \ 

leg  (19  k.). 
Ric(»caiielia,  cbac.  Dpt.  Libertad,  pror. 

Huamacbuco,  dist.  Sartinbamba. 
Riei*ac,  {Uicra  bombro,  braze,  aia;  mcdirt 

brazadas.  Q.)  cbac.  Dpt.  Ancachs,  pnrr. 

Cajatambo,  dist.  Huancapon. 
Ricran^  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist  Jao- 

ja:  babt.  1,047. 
BicRAN,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pao^ 
Ricrayoc  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hsa- 

ras,  dist.  Pariacoto. 
Rierihnanca,  cbac.  Dpt.  Aneachs,  pwr. 

Huaras,  dist.  Marca. 
Ricara^s,  cbac.  Dpt.  Ancachs,   prov.  Caja- 
tambo, dist.  Pacllon. 
RihuanchioO)  cbac.  Dpt.  Ancachs,  pnir. 

Cajatambo,  dist.  Gorgor. 
Rihuilia,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  C^ 

tambo,  dist.  Aquia. 
Riicnquirca^  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Mangaa. 


RING 


—  841 


RING 


Rimac,  (hablador.  Q.)  rio  formado  por  el 
rio  de  Santa  Eulalia  y  el  San  Mateo,  que 
baja  de  la  Cordillera,  de  lalagunade  Mo- 
rococha.  Sncursoesde  N.E.  d  S.O.:  atra- 
viesa  1*  ciudad  de  Lima  y  algunos  pue- 
blos, fertiliza  muchas  haciendas  y  desem- 
bocauna  milla  al  N.  del  puerto  del  Callao. 

RiMAc,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

diet.  San  Lorenzo  de^  Quinti. 
Rimacc-immim)  chac.  Dpt.  Ayacucho.  prov. 

La  Mar,  dist.  San  Miguel. 
RimaellO,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Rimacbuna.  laguna  d  la  derecha  del  rio 
Pastasa  en  el  cual  deacarga  sns  aguas,  al 
Sur  delas  Tres  Lagunas. 
RimflTcancba,  (patio  6  lugar  en  donde  se 
habla.  Q.)  aid.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov. 
Tarmaihabt.  184. 
Rimayeliaca)  aid.  Dpt.Huanuco,  prov.  Dos 

de  Mayo,  dist.  Chavin. 
Rimaymarea,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Cangallo,  dist.  Vischongos. 
Rimitacaiif  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Rincoii^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri, dist.  Santa  Eulalia. 
EiNcoN,  salitrera  en  el  Canton  de  la  Pena, 
dist.  y  Dpt.  Tarapaca :  en  1872  produjo 
14,000  quintales  :  en  1873—20,000:  dis- 
ta  12  leg.  (66  J  k.)  del  puerto. 
BiNcoN,  salitrera,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pi- 

sagua;  i  9  leg.  (50  k.)  de  Pisagua. 
Riiieoiiada^  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 
Tiimbcs,  dist.  Corrales:  habt.25.  Esta  ha- 
cienda, que  es  de  algodonal,  se  riega  con 
el  agua  que  se  saca  del  rio  de  la  Chira 
por  una  bomba  movida  por  vapor. 
RiNcoNADA,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 

baraba,  dist.  Huarmaca:  habt.  100. 
Rinconada9  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Chirinos. 
RiNcoNADA,  aid.   Dpt.  y  prov.   Cajamarca, 

dist.  Asuncion:  habt.  885. 
RiNcoNADA,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov,  Huay- 

las,  dist.  Caras:  habt.  145. 
iiNcoNADA,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Santa:  habt.  124:  d  2  leg.  (11   k.)  de 
Saj:ita. 
tiNcoKAJDA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jataiubo,  dist.  Ocros, 


f  KiNGONADA,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja* 

tambo,  dist.  Coehas. 
Riucoiiadaf  hda.  Dpt.   Lima,  prov.  Chan- 

cay,  dist.  Huaura:  habt.  80. 
BiNcoNADA,ald.y  quebrada,  Dpt.  Lima,  prov. 

Chancay,  dist.  Pativilca:  habt.  100. 

Rincoiiadfl,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Ate:  habt.  14. 

RiNcoNADA,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Cauete, 
dist.  Mala:  habt.  251,  con  los  de  Lum- 
breras. 

Biiioonada,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 
Juan  Bautista. 

Bincouada,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Otoca. 

Rinoonada^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Chamaca. 

BiNcoNABA,  (Hanansaya  de  Caoha)  aid.  Dpt. 
Cuzco,  prov.  Canchis,  dist.  Cacha:  habt. 
186. 

BiNcoNADA,  (de  Qqueca)  aid.  Dpt.  Cuzco, 
prov.  Canchis,  dist.  Cacha:  habt.  12. 

BiNooNADA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 
picanchi,  dist.  Urcos :  dista  del  Cuzco  53 
leg.  (258  i  k.). 

Rinconada,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 
ro,  dist.  Arapa. 

Rinconada^  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Chuquibamba. 

BiNcoNADA,  chac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 
dist.  Uchumayo. 

Rincouada,  cuesta  &  continuacion  de  la  ha- 
cienda de  este  nombre,  Dpt.  y  dist.  Mo- 
qiiegua:  lacumbreesta  d  1,885m.  alt.  yla 
base  en  la  hacienda  del  Conde  d  998ni.alt.: 
dista  de  Moquegua  5  leg.  (28  k.);  de  Tac- 
na86  (200^  k.).  Al  pi^  de  esta  cuesta  tu- 
vo  lugar  la  sangrienta  batalla  de  Diciem- 
bre  de  1854  entre  las  fuerzas  del  Crobierno 
mandadas  por  el  General  Moran  y  las  ca- 
pitaneadas  por  Don  Domingo  Elias,  que 
fu^  derrotado. 

BmcoNADA,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua:  dis- 
ta de  Tacna  82  leg.  (178  i  k.);  de  Sitana 
14  (78  k.). 

Rineonaday  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iqui- 
que:  dista  de  Tarapacd  24  leg.  (188  J  k.); 
de  Huantajaya  6  (28  k.)  y  d  4,170ni.  alt. 
Estd  arruinada;  tenia  una  iglesia  y  varies 
trapiches  en  que  se  beneficiaban  los  meta- 

les  de  Huantajaya. 

10« 


RIOS 


—  842 


RITA 


ftinrlhnaJii)  chac.  Dpt.  Jnnin^prov.  y  dist. 

Tarma. 
Rinro,  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pampas. 
Ri09  chao.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Ocros. 
Bio,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay,  dist. 

Barranca:  dista  de  Tambo  Viejo  i  leg. 

(8  k.);  de  Barranca  1  (6  i  k.). 
Rio  de  barrOf  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 
Rio  bianco,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Huancabamba. 
Bio  BLANCO,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Limatambo. 
Bio  BLANCO,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

y  dist.  Sandia. 
Bio  BLANCO,  aguada  en  el  desierto  de  Mo- 

quegua  para  Puno:  dista  de  Moquegua 

25  i  leg.  (142  k.);  de  Titin  4  leg.  (22  k.). 
Rio  cancha^  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Sartinbamba. 
Rio  chico,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocros. 
Bio  chico,  aid.  y  quebrada,  Dpt.  Lima,  prov. 

Chancay,  dist.  Sayan :  habt.  193. 
Rio  frio,  mina  de  plata  en  el  distrito  de  Sa- 

yapullo,  prov.   Cajabamba,   Dpt.  Caja- 

marca. 
Rio  praiide^  aid.  y  valle,  Dpt.  y  prov.  lea, 

dist.  Palpa:  habt.  151. 
Bio  gil\nde,   chac.   Dpt.   Ayacucho,    prov. 

Lucanas,  dist.  Laramate. 
Riohuan^   est.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Atavillos  Altos. 
Rioja,  distrito  de  la  provincia  de  Moyobam- 

ba,  Dpt.  Loreto:  habt.  2,084. 
Bioja,  ciudad,  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Moyobamba,  Dpt.  Loreto : 

antiguamente  se  llamaba  Santo  Toribio; 

estd  situada  &  5  leg.  (28  k.)  al  S.  O.  de 

Moyobamba  y  2  (11  k.)  al  N.  O.  de  Sori- 

tordSOOm.  alt.;  sus  calles  son  rectas:  habt. 

205:  dista  de  Moyobamba  7  leg.  (89  k.); 

de  la  Calzada  5  (28  k.);  de  Chachapoyas 

4  (22  k.);  de  Pucatambo  1  (5  i  k.). 

Rio  nefl^,  hda.  de  caua  a  orillas  del  rio  de 
este  nombre.  Es  el  primer  panto  habitado 
despues  de  Taulia,  Dpt.  Loreto,  prov. 
Moyobamba. 

RioSy  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Chacha- 
poyas, dist.  Huayabamba, 


Bios,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  disL  Uig- 

dalena:  habt.  24. 
Bios,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  disLPftchii. 
RiosecOf  est.  Dpt.  y  prov.  Cajaintfea,diit. 

Matara. 
Bio  seco,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  j^st 

Santa. 
Rio  secOy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Quuifiaj, 

dist.  Supe. 
Bio  sego,  quebrada  en  el  Dpi.  de  Limi,  en- 

tre  el  tambo  de  la  Magdalena  j  Yuteo: 

Be  extiende  por  ocho  millas. 
Rios-pampa,  est.  Dpt.  y  prov.  Pimo,  dM. 

Coasa. 
Rio-tambOy  despoblado,  d  20  leg.  (U\\\) 

de  Moquegua. 
RiotiircOy  lugar,  Dpt.  y  prov.  Tacna. 
Rio  Tiejo,  aid.  Dpt.  Piora,  prov.  y  diit. 

Tdmbes. 
Bio  viejo,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Pijta, 

dist.  Querocotillo. 
Ripan,  pbl.  de  la  provincia  de  Hnaoaiietv 

Departamento  de  HuiLnuco.  Como  este- 

ba  dividido  del  de  Agnamiro  por  sob  d 

rio,  se  dict6  la  ley  de  5  de  Fefarero  80 

1875,  en  virtud  de  la  coal  se  ban  noi^ 

dmbos  para  formar  nn  solo  pueblo  bijo 

el  nombre  de  Villa  de  la  Union. 
Ripio,punta&losl3o48*laty78*86*14'*loB;. 
Riquisimaf  mina  de  oro  en  el  oeno  de  & 

quimbre,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Contet- 

yos,  dist.  Alpacay:  al  E.  de  Alpacay. 
Riracayco,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Piri- 

nacochas,  dist.  Lampa. 
Rimhuirca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Gorgor. 
Riscala,  rio  tributario  del  Pums,  por  It  d^ 

recha  &  los  9«  47'  10"  lat.  y  78^  5'  M" 

long.:  d  222m-  alt.:  dista  1,628  miliis^ 

la  boca  del  Purus. 
RiscOy  chac.  Dpt .  Ancachs,  proY.  7  dist  Saali. 
RiscoSf   est.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Hotn, 

dist.  Chacas. 
Riscntdf  cerro  mineral  en  el  distrito  ^ 

Mangas,  prov.  Cajatambo,  Dpi.  Aneidii- 
Risuri,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  C^kOMt 

bo,  dist.  PacUon. 

HWTk   RITA,    UINA9    DB    KST£    NQMSU. 

Rita,  Santa,  mina  de  plata  en  CoUancnk 
Dpt.  Ancachs,  proy.  Haaras,dist  Becos;. 


RIVE 


843  — 


ROCHA 


BiTA,  Santa,  mina  de  plata  en  Huinac,  Dpt. 

Anoachs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja. 
BiTA,  Santa,  mina  de  cobre  en  Huacatambo, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa,  dist.  Nepena. 
BiTA,  Santa,  minas  de  plata,  (8)  Dpt.  Ju- 

nin,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli:  ley  10,  12 

y  20  marcos. 
Bita  de  HaandOy   Santa,  mina  de  plata, 

Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Rita,  Santa,  mina  de  plata  en  Santa  Bosa 

Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iquiqne. 
Bita,  Santa,  salitrera,  Dpt.  Tarapacd,  dist. 

Pisagua:  dista  de  PisaguaS  leg.  (44  i  k.). 
Bita,  Santa,  salitrera  en  el  Canton  Sal  de 

Obispo,  dist.  Pisagua,  Dpt.  Tarapacd :  en 

1872  prodnjo  125,000  quintales ;  en  1878 

—220,000:  &  8  leg.  (44  4  k.)  del  puerto. 

SANTA  RITA9  PUEBLOS  Y  FUNDOS. 

Kita  Santa,  chac.  Dpt.  Gajamarca ,  prov. 

Jaen,  dist.  Ghirinos. 
Bita,  Santa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Quiches. 
Bita,  Santa,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ri,  dist.  Huachis. 
Bita  Santa,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  lea, 

dist.  Pueblo  Nuevo:  habt.  88:  dista  de 

lea  1 1  leg.  (8  k.):  produce  al  ano  1,200 

quintales  de  aguardiente. 
Bita,  Santa,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

San  Juan  Bautista:  habt.  78. 
Bita  de  <|uinlaC0€ha,  Santa,  aldea  A  la  ori- 

11a  derecha  del  Ucayali  como  200  millas 

abajo  de  la  reunion  del  Palcasu  con  el 

Fachitea.  Es  habitadaporConibos  medio 

civilizados. 

Bita  de  Tablabamba,  Santa,  chac.  Dpt. 

Cajamarca,  prov.  Jaen,  dist.  Gallayuc. 
Bitoy^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gastilla, 

dist.  Viraco. 
Biorin,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Pueblo  Libre:  habt.  100. 
Bivas^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  San  Ger6nimo. 

Riveni)  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo  de 
Yanli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli :  ley  200  m. 

BrvsBA,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

^xvEBA,  quebrada  que  desemboca  en  el  va- 
31e  de  Azapa,  prov*  Arica,  Dpt.  Tacna, 


BiverOy  hdas.  de  vina,  (2)  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa, dist.  Vitor:  habt.  5  la  una  y  8  la 
otra. 

ErvEEO  6  el  Socahon,  hda.  de  vina,  Dpt.  y 
prov.  Arequipa,  dist.  Vitor:  habt.  10. 

Boaboya,  lugar  a  los  T  49'  20"  lat.  y  76* 
47'  57"  long,  a  la  izquierda  del  Ucayali: 
dista  22  leg.  (022  \  k.)  de  la  confluencia 
del  Callaria. 

Bobles,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

EoBLES,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Yauca. 

Boca,  (Rocca  prudente.  Q.)  pbl.  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Cajatambo,  dist.  Ticllos: 
habt.  254:  dista  2  leg.  (11  k.)  de  Tic- 
llos. 

Bocacoehaj  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 
cartambo,  dist.  Caycay. 

BoeaAierte,  chac.  y  quinta,  Dpt.  Cuzco, 
prov.  y  dist.  Urubamba :  habt.  62. 

Bocoo,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Yanahuanca:  habt.  458. 

Bocco,  (Rocca,  prudente;  roque  chamiza  es- 
pinosa.  Q.)  cerro  en  la  cadena  de  Pucara 
a  Paucartambo,  Dpt.  Cuzco. 

Bocco,  rio  tributario  del  Pilcopata,  por  la 
izquierda:  hasta  este  rio  recibe  el  Pilco- 
pata el  nombre  de  Huasampillo. 

Boeconi,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 

dist.  Cacha:  habt.  80. 
Boccha^  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  San  Mateo. 
BoechaS)  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

La  Mar,  dist,  San  Miguel :  habt.  705,  con 

los  de  Pariahuanca. 
Bocopata,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Chinchao. 
Bocotay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Macate. 
Bocoto,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Huanoquite :  habt.  25. 
RocoTo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Limatambo. 

Bocotoni)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 
BocrO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Cajatambo. 

BochaC)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 
dist.  Pariahuanca.  En  este  lugar  se  en- 
cuentra  una  hermosa  especie  de  Po<iocar- 
po,  unica  planta  de  la  fazmlioi  d^  laa  Co* 


ROME 


844 


ROQU 


iiiferas,  encontrada  en  el  Peru  por  el  pro  * 

fesor  Kaymondi. 
RocHAc,  phi.  Dpt.  Hiiancavelica,  prov.  Ta- 

yaeaja,  dist.  Salcabamba :  habt.  325. 
Rochellc.  liigar  en  larivera  del  Pichis,  a  los 

9"  75'  11"  lat.  y  d  los  77"  22'  24"  long.: 

variacion  magn6tica  8°  85'  86"  — dista  de 

Iquitos  971  \  millas. 
Rodsiiiioilte,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
SofU'lia,   chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Santa  Eulalia. 
Rodeobaniba^   est.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Cajabamba,  dist.  Cachaclie. 
Rodeoimiiipa,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Huancabamba,  dist.  Hnarmaca:  habt.  65. 
RoDEopAMPA,  chac.  Dpt.   Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Cutervo. 
RoDEOPAMPA,  chac.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist.  San  Marcos. 
RoDEOPAMPA,  chac.  Dpt.  Hiiancavelica,  prov, 

Tayacaja,  dist.  Mayoc :  habt.  61. 
Rodri|2:uez,  hdas.  de  vina,  (8)  Dpt.  y  prov. 

Arequipa,  dist.  Vitor :  habt.  2-4-10. 

Rodrlg:nez-piedra,  hda.  Dpt.  y  dist.  Mo- 

quegua. 
Rojas,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa. 
Roja^ucho^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y 

dist.  Chachapoyas:  habt.  84. 
RoldfliUi)  mina  deplata  en  Chanca,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  y  dist.  Cajatambo:  ley  80  m. 
RoUo,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Chores. 
RoLLo,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 

Chavin :  habt.  20. 
Roman,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 

Juan  Bautista:  habt.  150. 
Roman,  San,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Juli:  d  4  leg.  (22  k.)  de  Puno. 
Roman,  San,  salitrera,  Dpt.  Tarapaca,  dist. 

Pisagua :  dista  de  Pisagua  6  leg.  (88  \  k.). 
Roman!,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Caiiete,  dist. 

Pacaran:  habt.  281. 

Romata^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Ticllos. 

Romero,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 
Sullana:  habt.  158. 

Romero,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Santa. 

Romero,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea :  habt- 
112. 


Rompequincba  •  hda.  Dpt.  Lima,  pw. 

Chancay,  dist.  Barranca. 
Romeros,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,dL< 

Chincha  Baja. 
RoxcERos,  aid.  Dpt.   lea,   prov.  Cliinchi, 

dist.  Pisco. 
Ronee.SvalIC8,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  \M, 

Pasco. 
Rondan^  laguna,  una  de  las  qnedanoii- 

gen  al  rio  de  San  Mateo,  que  es  udo  de 

los  que  forman  el  Rimac:  a  4,84ini-  alt, 

prov.  Huarochiri,  Dpt.  Lima. 
Rondaniy  cerro  entre  Huanuco  y  la  Cordi- 
llera: a  los  10''  8'  lat.  y  1^  25'  long. 
Rondobamba,  pbl.  Dpt.  Huanuco,  pm. 

Huamalies,    dist.  Huacaybamba:  habt. 

456,  con  sus  estancias. 
RoNDOBAMBA,  aid.  Dpt.  y  proT.  Cuzco,  dist. 

San  Geronimo:  habt.  81. 
Rondocany  distrito  de  la  provincia  de  Aco- 

mayo,  Dpt.  Cuzco:  habt.  2,941. 
RoNDOCAN,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  I« 

provincia  de  Acomayo.Dpt.  Cuzco:  b&W. 

809. 
Rondohllillca,  hda.   Dpt.   Huancavelici . 

prov.  Tayacaja,  dist  Colcabambaihabtai 
Rondon,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 

Chachapoyas. 
RoNDON,  huerta,  Dpt.  y  prov.  Lima,  fct 

Surco:  habt.  166. 
Rondos,  pbl.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanuccnbal*. 

884,  con  los  de  Uminaran  y  Yanacochi. 
Rondos,  pbl.  Dpt.   Huanuco,  prov.  Dos  dt 

Mayo,  dist.  Bauos. 
Rondos,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  di^t. 

Pallanchacra :   dista  de    Lima    72  kg. 

(400  k.);  de  Huariaca  5  (28  k.). 
Rondos,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paoetr- 

tambo,  dist.  Caycay. 
Rondoyoc,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Huanta. 
Bondoqaillo,  chac.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 
ca, dist.  Chetilla* 
Rontomayo,  hda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Un- 

bamba,  dist.  Ollantaybambo. 
B>04aechire,  {roqque  mata  de  chamisa,  r«n 

frio,  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paoeir- 

tambo,  dist.  Colquepata:  habt.  27. 
Boqnemonio^  chac.  Dpt.  Cuzeo.  prov.  Cfaee- 

vivilcas,  dist.  Colquemarca. 
Jtoqne,  San^  mina  de  cobre  en   Yanajcs, 


ROSA 


845 


ROSA 


Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Yun- 

RoQUE,  Sax,  mina  de  plata  en  el  Tingo, 
Dpt.  Janin,  prov.  y  dist.  Pasco. 

RoQUE,  San,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo 
de  Yaiili,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli:  ley  12  m. 

BoQUE,  San,  mina  de  plata  al  O.  del  pueblo 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli:  ley  25  m. 

BoQUE,  San,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 
picanchi,  dist.  Urcos:  dista  del  Cuzco, 
7  leg.  (89  J  k.);  de  Oropesa  3  (16  i  k.). 

Boque  Santalla,  chac.  Dpt.  Tarapaca,  dist. 
Pica. 

Boqili^  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 
dist.  Paxnpacolca. 

SAXTA  ROSA,  MiNAS  de  este  nombhe. 


Rosa,  Santa,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Jesus,  lado  N.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Hualgayoc :  ley  10  m. 
BosA,  Santa,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Jesus y  lado  N.  E.,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
7  dist.  Hualgayoc :  ley  80  m. 
SosSf  Santa,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.    Huamachuco ,   dist.   Santiago   de 
Ghuco. 
JCosa,  Santa,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Antamina,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Chavin. 
BosA,   Santa,  mina  de  oro  y  de  plata  al  N. 
E.  del  pueblo  de   San  Marcos,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huari,  dist.  San  Marcos :  ley 
25  &  500  m. 
BosA,    Santa,   mina  plata,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaras,  dist.  Recuay,  en  la  veta  de 
Collaracra. 
RosAy  Santa,   mina  de   carbon   de   piedra, 
Dpt.   Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Re- 
cuay. 
[losAy  Santa,  mina  do  plata  y  cobrc,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaras;  A  2  leg.  (11  k.)  de 
Carhaas,  en  el  cerro  de  Ecop. 
losA,  Santa,  mina  do  plata  en  Collaracra, 
Dpt.    Ancachs,  prov.   Huaras,  dist.  Re- 
cnaj. 
k>SA,  Santa,  mina  de  plata  en  Huanoapeti, 
Dpt.   Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Re- 
cuay. 


Rosa,  Santa,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huajias,  dist.  Macate. 

Rosa,  Santa,  mina  de  plata  en  San  Pablo, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Ma- 
cate. 

Rosa,  Santa,  mina  de  plata  en  Huiiiac,  Dpt 
Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Caras. 

Rosa,  Santa,  cerro  mineral  en  el  distrito  de 
Macate,  prov.  Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 

Rosa  Santa,  mina  de  plata  en  Ventanilla, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo: 
ley  70  m. 

Rosa,  Santa,  mina  de  plata  en  Auquimar- 
ca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatam- 
bo :  ley  940  m. 

Rosa  Santa,  mina  de  carbonate  de  cal  cris- 
talizado,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Ca- 
jatambo; a  3  leg.  (28  k.)  al  N.  de  Caja- 
tambo, y  J  (8  k.)  de  la  hacienda  de  Au- 
quimarca. 

Rosa,  Santa,  mina  de  plata  en  Ocorin,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Huasta: 
ley  60  m. 

Rosa,  Santa,  mina  de  plata,  en  Putii,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Chiquian: 
ley  40  m. 

Rosa,  Santa,  mina  de  plata  en  Quinahuara- 
cra,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist. 
Aquia :  ley  70  m. 

Itosa^  Santa 9  mina  de  plata,  Dpt.  Junin, 
prov.  y  dist.  Pasco. 

Rosa,  Santa,  mina  de  plata  al  E.  del  pueblo 
do  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli :  ley  40  m. 

Rosa,  Santa,  mina  de  plata  al  S.  O.  del 
pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma, dist.  Yauli :  ley  20  m. 

Rosa,  Santa,  mina  dc  plata  al  0.  del  pue- 
blo de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Yauli :  ley  86  m. 

Rosa,  Santa,  mina  de  plata  al  0.  del  pue- 
blo de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Y'auli:  ley  30  m. 

Rosa,  Santa,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo 
de  Y'^auli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma.  dist. 
Yauli:  ley  12  m. 

Rosa,  Santa,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo 

do  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yauli:  ley  150  m. 

Rosa  de  las  Torres,  Santa,  mina  de  plata, 

Dpt.  HuAnuco,  prov.  Dos  de  Mayo,  diet. 


ROSA 


—  846 


ROSA 


Banos;sa  direccion  N.  45**  E. — su  in- 
clinacion,  vertical  y  su  ley  do  10  a  148  m. 

Rosa  de  YaimmoiltC)  Santa,  mina  dc  pla- 
ta  al  O.  del  pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Juniu, 
prov.  Tarma,  dist.  Yauli :  ley  40  m. 

Rosa,  Santa,  mina  de  plata  muy  rica  en 
Huantajaya,  Dpt.  Tarapaca:  dista  de  Iqui- 
quo  8  leg.  (IG  J  k.). 

SAXTA  ROSA — pueblos  y  fundos,  etc. 

Rosa^  Santa,  islas  (2)  la  mab  al  S.  O.  osta 

a  loB  14°  18'  30"  lat.  y  78°  80'  24'*  long. 
EosA,  Santa,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Andoas :  habt.  260  (el  ano 

de  1814). 
Rosa^  Santa^  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Ayabaca,  dist.  Suyo. 
Rosa,  Santa,  pbl.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Tiimbes:  i  los  8°  21'  lat.  y  82°  long,  en 

la  orilla  del  rio  Tdmbes.    Es  uno  de  los 

limites  del  Perti  con  la   Republica  del 

Ecuador:  dista de  Tdmbes  14  leg.  (78  k.); 

de  Sarumilla  21  (117  k.). 
Eosa,  Santa,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 
baca, dist.  Gumbicus :  habt.  45. 
Rosa,  Santa,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Chirinos. 
Eosa,  Santa,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Contumaza. 
Eosa,  Santa,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Ghota. 
EosA,  Santa,  chac.  Dpt.   Gajamarca,  prov. 

Ghota,  dist.  Cutervo. 
Rosa^  Santa,  chac.  Dpt.  Lambayequo,  prov. 

Ghiclayo,  dist.  Picsi. 
Eosa,  Santa,  aid.  y  caleta,  Dpt.  Lambaye- 

que,  prov.  Ghiclayo,  dist.  Monsefu :  habt. 

825. 
Bosa,  Santa,  chac  Dpt.   Libertad,   prov. 

Trujillo,  dist.  Ghicama :  habt.  24 :  dista 

dc  Ascope  2  leg.  (11  k.). 
EosA,  Santa,  chac.   Dpt.  Libertad,  prov,  y 

dist.  Trujillo:  dista  de  Trujillo   1   leg. 

(5  i  k.), 
Bosa^  Santa,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Sihuas. 
EosA,  Santa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.Hua- 

ras,  dist.  Eecuay. 
Eosa,  Santa,  hda.  cocal,  Dpt.  y  prov.  Hud- 
nuco,  dist.  Chinchao,  en  la  quebrada  Der- 

.  repentc. 


Rosa,  Santa$  pbl.  Dpt.  Junin,  pro?.  Jaoji, 

dist.  Goncepcion:  habt.  1,428. 
Eosa,  Santa,  uno  de  los  distritos  6  porcio- 

nes  en  quo  cstd  dividido  el  mmeral  del 

Gerro  de  Pasco. 
EosA,  Santa,  hda.  en  la  rivera  dc  Sacra  Fi- 

miha,  Dpt.  Junin  prov.  y  dist.  Pasco. 
Eosa,  Santa,  pico  ncvado :  vease  ApuruM' 

rani  J  pico. 

Rosa,  Santa,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist 

Garabayllo:  habt.  60. 
Eosa,  Santa,  hda.  Dpt.   y  prov.  Lima,  dis*- 

Ate:  habt.  15. 
Eosa,  Santa,  chac.  Dpt.   Lima,  prov.  Una- 

rochiri,  dist.  Santa  Eulalia. 
Eosa,  Santa,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  y  disi. 

Ganete:  habt.  02,  con  los  de  Pepiaa  j 

Huayabar. 
Rosa,  Santa,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Gastrovircyna,  dist.  Haaytara:hal)t.T6, 
Eosa,  Santa,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist  Hmd- 

caveUca:  habt.  10. 
Eosa,  Santa,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  proT. 

Gastrovireyna,  dist.  Pilpichaca. 
Eosa,  Santa,  hda.  de  vina,  Dpt.  prav.  y 

dist.  lea :  habt.  86 :  dista  de  la  g\M 

i  leg.  (3  k.):  produce  al  ano  450qaintaJ« 

de  aguardiente. 
Rosa,  Santa,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  piw. 

Lucanas,  dist.  Otoca. 
Eosa,  Santa,  hda.  Dpt-    Ayacucho,  prot. 

Huamanga,  dist.  Quinua:  habt.  11. 
Eosa,  Santa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qnis- 

picanchi,  dist.  Oropesa. 
Rosa,  Santa,  distrito  de  la  provinda  dt 

Lampa,  Dpt.  Puno :  habt.  3,084. 
Eosa,  Santa,  pbl.  capital  de  este  distiiio  de 

la  provincia  de  Lampa,  Dpt.  Puno;  a  IP 

86'  80"  lat.  y  73«  1'  12"  long,  a  4,078c 

alt.:  dista  del  Cuzco  37  leg.  (206k.);ii 

Agua  GaUente  7  (89  k.). 
Eosa,  Santa,   hda.  Dpt.   prov.  y  disL  Pa- 
no  :  habt.  58. 
Eosa,    Santa,   distrito  de   la  provincial 

Chucuito,  Dpt.  Puno:  babt.  1,216. 
Eosa.  Santa,  pbl.  capital  de  este  diitiiio  i 

la  provincia  de  Ghucuito,  Dpt.  Pono- 
EosA,  Santa,  est.  Dpt.  y  prov.  Pono,  &v 

Acora :  habt.  98. 
Rosa,  Santa,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequip»,pw^' 

y  dist.  Gaylloma, 


ROSA 


—  847 


ROSA 


Rosa,  Santa,  aid.  Dpt.  Areqnipa.  prov.  Is- 

lay,  dist.  Tambo. 
Rosa,  Santa,  bda.  Dpt.   y  dist.  Moquegna. 
EosA,  Santa,  cbac.  Dpt.   Moquegua,    dist. 

Ornate. 
Rosa,  Santa  9  Ingar,  Dpt.  y  prov.   Tacna  d 

1,219m.  alt. 
Rosa,  Santa,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iqni- 

que:habt.  13. 
Rosa  de  Ataura,  Santa,   pbl.  Dpt.  Junin, 

prov.  y  dist.  Jauja:  babt.  806. 
Rosa  de  Chontay   Santa,   aid.  y  bda.  Dpt. 

Piura,  prov.  y  dist.  Ayabaca :  babt.  81. 

Rosa  de  Huayabamlm,  Santa,  distrito  de 

la  provincia  de  Cbacbapoyas,  Dpt.  Ama- 
zonas;  babt.  449 :  mucbos  lo  denominan 
simplemente  Huayabamba. 
BosA  DE  Huayabamba,  Santa,  villa  capital, 
de  este  distrito  de  la  provincia  de  Cba- 
cbapoyas, Dpt.  Amazonas :  babt.  296. 

RosadeLima  OdelosPiros,  Santa,  aid.  Dpt. 
Cuzco,  prov.  Convencion ,  en  la  confluen- 
cia  del  Tambo  con  el  Santa  Ana  6  Uni- 
bamba,  d  los  10^  30'  lat.  y  76«  84'  10" 
long,  y  a  874ni.  altura:  segun  Castelnau 
240m.  alt. 

Rosa  de  Quives,  Santa,  aid.  y  bda.  Dpt. 
Lima,  prov.  Canta,  dist.  Arabuay  ii 
1,152m.  alt.:  distadeLima  16  leg.  (89  k.). 

Rosada$  cbac.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

Rosalf  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca. 

BosAL,  aid.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

RasaleS)  est.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 
dist.  Frias. 

Rosapampay  bda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 
dist.  Huacar. 

Rosapatjl^  bda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 
Hnacar:  distade  Huariaca  14  leg.  (78  k.). 
J^osAPATA,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 
canchi,  dist.  Quiquijana. 

ROSARIO,  MiNAS  DE  este  nombre. 

RosariOt  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Je- 
sus, lado  N.  E.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Hualgayoc:  ley  12  m. 

RosariOy  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad,  prov. 
y  dist.  Pataz,  al  N.  de  Pataz:  produce  8 
marcos  por  cajon. 
RosARio,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamacbuco,  dist.  Mollepata  al  N.  E. 
de  Mollepata, 


Rosario,  mina  de  plata,  Dpt.  Anca^cbs,  prov. 
Huaras,  dist.  Becuay. 

EosARio,  mina  de  plata  en  Queropuquio, 
Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Jangas. 

RosariOj  nuestra  Se^^ora  del,  mina  de  pla- 
ta a  8  leg.  (44  k.)  de  Taquilpon,  Dpt.  An- 
cacbs, prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 

EosARio,  mina  de  carbon  de  piedra,  Dpt. 
Ancacbs :  d  8,100  pi^s  de  altura. 

EosABio,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Cajatambo:  d  21eg.  (11  k.)  de  la  bacienda 
de  Auquimarca  y  d  6  leg.  (27  i  k)al  N.  de 
Cajatambo. 

EosARio,  mina  de  plata  en  la  Cordillera  de 
Cbacna,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Oyon :  ley  80  m. 

EosARio,  mina  de  plata  en  Huallac,  Dpt. 
Ancacbs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Ocros: 
ley  100  m. 

EosARio,  mina  de  plata  en  Puntabuayoc,  Dpt. 
Ancacbs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Huasta: 
ley  120  m. 

Easario,  mina  de  plata  y  plomo  en  Palca- 
tambo,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatambo, 
dist.  Ambar:  ley  50  m. 

EosARio,  mina  de  plata  en  Pumabuain,  Dpt. 
Ancacbs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Anda- 
jes :  ley  60  m. 

EosARio,  mina  de  plata  en  Quicbes,  Dpt. 
Ancacbs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Oyon: 
ley  112  m. 

Rosurio  6  Cuera  Santa,  mina  de  plata  en  Au- 
quimarca, Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Mangasidireccion  N.  75**  E. — iu- 
clinacion  75°  d  80° — ancbo2m.:  ley  200  m. 

Rosario,  mina  de  plata  en  Tingo,  Dpt.  Ju- 
nin, prov.  y  dist.  Pasco. 

EosARio,  mina  de  plata  al  O.  del  pueblo  de 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli :  ley  60  m. 

EosARio,  mina  de  plata  en  Cayna,  Dpt.  Ju- 
nin, prov.  y  dist.  Pasco, 
EosARio,  mina  de  plata  al  E.  del  pueblo  de 

Yauli,  Df>t.    Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yauli:  ley  20  m. 
EosARio,  mina  de  plata  al  O.  del  pueblo  de 

Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.   Tarma,  dist, 

Yauli:  ley  50  m. 
EosARio,  mina  de  plata  al  N.  E.  del  pueblo 

de  Y'auli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist, 

Yauli. 


ROSA 


—  848  — 


ROSA 


Ro8Aitio,minadeplataalN.  O.delpbl.  de  Yau- 
li,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarina,  dist.  Yauli. 

BosARio,  mina  de  plata  al  N.  O.  del  pueblo 
de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yauli :  ley  60  m. 

RosariOy  aventadero  de  oro,  Dpt.  Puno, 
prov.  Sdndia,  dist.  Phara. 

KosARio,  NUESTRA  Senora  DEL,  mina  de  pla- 
ta en  el  cerro  de  Chocchoni,  prov.  Lam- 
pa,  Dpt.  Puno. 

Eosario,  NUESTRA  Senora  DEL,  mina  plata 
en  el  cerro  de  Pomaci,  Dpt.  Puno,  prov, 
Lampa,  dist.  Calapuja. 

Rosario^  salitreras,(8)  Dpt.  Tatapaca,  dist. 
Pisagua:  ley  70  %:  d  8  leg.  (44  i  k.)  de 
Pisagua. 

Eosario,  mina  de  plata  en  Huantajaya,  Dpt. 
y  prov.  Tarapacd,  dist.  Iquique. 

Eosario,  salitreras,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pi- 
ca :  ley  70  % 

Eosario,  salitrera  en  el  Canton  de  Sapiga, 
dist.  Pisagua,  Dpt.  Tarapaca :  en  1872 
produjo  15,000  quintales;  en  1878  idem; 
d  7  leg.  (89  k.)  del  puerto. 

Eosario,  salitrera  en  el  Canton  de  Sapiga, 
dist.  Pisagua,  Dpt.  Tarapaca:  en  1872 
produjo  20,000  quintales;  en  1878,  id.  id. 

Eosario,  salitrera  en  el  Canton  de  Pampa 
Negra,  dist.  y  Dpt.  TarapacA :  en  1872 
produjo  58,828  quintales;  en  1878 — 
70,000:  dista  9  leg.  (50  k.)  del  puerto  y 
2  millas  (8  k.)  de  lalinea  f^rrea. 

Eosario,  salitrera  en  el  Canton  de  Negrey- 
ros,  dist.  y  Dpt.  Tarapacd :  en  1872  pro- 
dujo 86,000  quintales:  en  1878  id.:  dista 
10  leg.  (86  J  k.)  del  puerto  y  1  (5  ^  k.) 
de  la  Unea  ferrea. 

Eosario;  salitrera  en  el  Canton  de  la  Peiia, 
dist.  y  Dpt.  Tarapaca:  en  1872  produjo 

.  160,000  quintales:  en  1878—180,000: 
dista  12  leg.  (66  ^  k.)  del  puerto. 

Rosario  de  indacoyaf  salitrera  en  el  Can- 
ton de  Yungay,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapaca: 
en  1872  produjo  8,000  qqtles/  en  1878  — 
10,000:  dista  lOleg.  (55^k.)  del  puerto. 

Roifttirio  de  Guadalupe,  cerro  mineral  de 
oro,  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca. 

ROSARIO PUEBLOS  Y  rUNDOS,  ETC. 

RosarlO)  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayoi  dist.  Guadalupe. 


Eosario,  aid.  Dpt.  Libertad,  pror.  Pins- 

mayo,  dist.  San  Jose. 
Eosario,  chac.  Dpt.  Libertad,  proT.  y  dist 

TrujUlo. 
RoSiirJOy  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  SuU, 

dist.  Casma. 
Eosario,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror.  Ctjv 

tambo,  dist.  Huasta. 
Eosario,  hda.  mineral,  Dpt.  Ancachs,  pror. 

Cajatambo,  dist.  Andajes. 
RosariOy  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  di4. 

Jauja. 
Rosario  $:rande9  chac.  Dpi.   Lima,ptoT. 

Huarochiri.  dist.  Santa  Eulalia. 
Rosario  eJiieOf  chac.  Dpt.  Lima, pror.  Hu* 

rochiri,  dist.  Santa  Eulalia. 
Eosario,  hda.  Dpt.  Huancavclica,  proT.  An- 

garaes,  dist.  Acobamba:  habt  251. 
RosariOi  hda.  de  vina,  Dpt.  lea,  prov.  Chin- 

cha,  dist.  Humay,  (en  el  valle  de  Choa- 

changa):  habt.  93:  produco  al  anoSOO 

botijas  de  aguardiente. 
Eosario,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist  Ssn 

Juan  Bautista:  habt.  104. 
Rosario,  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Pi- 

chia. 
RosaS)  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  HoaQcabim- 

ba,  dist.  Huarmaca:  habt.  64. 
Rasas,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Mag- 

dalena:  habt.  22. 
R0SSIS9  Doctor,  hda.  vease  Doctor  Rmm. 
Rosasauiy  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  CaDchis, 

dist.  Pampamarca:  habt.  79. 
RosasuiyoCy  hda.  Dpt.  Ayacucfao,  prov. 

La  Mar,  dist.  San  Miguel. 
Eosasniyoc,    chac.   Dpt-    Areqnipa,  prw^ 

Condesuyos,  dist.  Chuquibamba. 
Rosiuspanipa,  hda.  Dpt.  Haancaveliea,pn>v* 

Tayacaja,  dist.  Surcubamba:  habt  65. 
Rosaspata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Caka, 

dist.  Lares:  habt.  89. 
EosASPATA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist 

San  Sebastian:  habt.  5. 
EosAsPATA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Gandiis* 

dist.  Sicuani. 

Rosaspat^,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Cait- 

baya,  dist.  Ollachea. 
EosASPATA,  hda.  cocal,   Dpt.  Pane,  prov.  y 

dist.  S^dia. 
EosASPATA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Saadibk 

dist.  Phara. 


RUCM 


—  849  — 


RUMI 


RosASPATA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  (list. 

Asdngaro. 
RosASPATA,  est.  Dpt.  Puno,   prov.  Larapa, 

dist.  Umacbiri. 
RosASPATA,  distrito  de  la  provincia  de  Huan- 

cane,  Dpt.  Puno,  creado  por  ley  de  24  de 

Octnbre  de  1876:  habt.  8,576. 

RosASPATA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

prov.  Huancane,  Dpt.  Puno:  habt.  257. 
RosASPATA,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAnga- 

ro,  dist.  Aaillo. 
Rosayoc,  bda.  Dpt.  y  prov.  Huonuco,  dist. 

Huacar. 
ROSCC'O,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Quiquijana. 
Roscc'opatil*  bda.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Quiquijana. 
Rositay  saHtrera  en  el  Canton  de  la  Noria, 
dist.  Pica,  Dpt.  TarapacA :  en  1872  pro- 
dujo  6,000  quintales :  en  1878—10,000: 
dista  10  J  leg.  (58  J  k.)  del  puerto. 
B4)iiininas,  tribu  de  Salvajes  d  la  izquierda 

del  Marauon. 
Royo^  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

diet.  Cujillo. 
Ruttesta,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huancapon. 
BuftTnine,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  San  Buenaventura. 
Rlibi,  pbl.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatambo, 

dist.  Mangas. 
Rabiiia9  cbac.  Dpt.   y  prov.   Lima,   dist. 

Magdalena :  habt.  9. 
Rucalipiy  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Gorgor. 
Rnranapatiipa,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Rneanapataf  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
lacautaj)  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maracs,  dist.  Soraya. 
taeanmcaii)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Cbiquian. 
tncce,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 

dLst.  Marca. 
(ii(*<Jiiiy.  laguna,  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rocliiri:  superflcie  299,748ni.:  vohimen 
j^'205,903m  :  es  una  de  las  represadas  pa- 
ra, aumentar  las  aguas  del  Bimac. 
uema ,  cbac.  Dpt.  Lima ,  prov.  y  dist. 
CAnta. 


Rncrail)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Cbiquian. 

Rueriscai  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari, 
dist.  Cbavin. 

RllCnlla  6  liondJa,  bda.  Dpt.  Huancaveli- 
ca,  prov.  Angaraes,  dist.  Julcamarca: 
babt.  19. 

Rttcnsitaiif  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Huancapon. 

Rncuy,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 
dist.  Marca. 

RnchueO)  cbac.  Dpt.  Libortad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Huayo. 

Rndas,  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  lalay, 
dist.  Tambo. 

Rues,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 
bo, dist.  Gorgor. 

Rnfinat  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbi- 
ri,  dist.  Santa  Eulalia. 

Riliz  6  AncJioajoy  puerto  en  el  Huallaga  a 
los  r  6*  8"  lat. 

Ruinaliaafmseaf  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Cbunvivilcas,  dist.  Livitaca. 

Rnmar^  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua 
ras,  dist.  Pampas. 

RiimaS)  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Laraos. 

Rnmbos,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes, dist.  Acobamba :  babt.  7. 

Rnnii)  (piedra.  Q.)  cbac.  Dpt.  Ancacbs, 
prov.  Cajatambo,  dist.  Gorgor. 

RuMi,  est.  Dpt.  Ayaoucbo,  prov.  La  Mar, 
dist.  Anco. 

RnmicoUcay  (troj  de  piedra.  Q.)  cerro  que 
domina  la  laguna  de  Moina  d  i  leg.  (8  k.) 
de  Oropesa,  Dpt.  Cuzco.  En  ^1  se  ven  las 
ruinasdeunantiguopalacio  del  inoa  Huas- 
car;  se  dice  que  en  este  cerro  existen  de- 
positadas  las  riquezas  de  los  anteriores 
emperadores  Incas. 

RlimicotD,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Gorgor. 

Rumiciicho,  bda.  Dpt.  Juuin,  prov.  y  dist. 
Pasco. 

Rliniicliaca,  (puente  de  piedra.  Q.)  bda. 
Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist.  Pomabaraba. 

RuMicHACA,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Carbuas. 
EuMicHACA,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Quillo. 
Bnmichaca,  Santa  Genoveva  de,  bda.  mi. 

107 


RUMI 


850  — 


RUNG 


iieral,   Dpt.   Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

.  Yauli :  habt.  10. 
EuMicHACA,  hda.  Dpt.  Juniii,  prov.  y  dist. 

Pasco:  habt.  15. 
lluMiciiACA,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  San  Mateo. 

Itiuiiiehaca)  cliac  Dpt.  Huancavelica, prov. 

y  dist.  Castrovireyna. 
ItuiiilGliaeA,  bda.  Di)t.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Lircay:  habt.  93. 
Rniuicliaea,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho, 

prov.  La  Mar,  dist.  Chungui:  habt.  216. 
lluMicHACA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Cauaria. 
Rumichaca)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartainbo,  dist.  Caycay. 
liuMicnACA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba:  habt.  82. 
Iluiuilniasi^  (casa  de  piedra.  Q.)  paso  de 

la  Cordillera:  d  4,720utt.  alt.,  Dpt.  Huan- 
cavelica. 
EuMiHUAsi,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba :  habt.  65. 
RuMiHUAsi,  pbl,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Yanaoca:  dista  del  Cuzco  60  leg. 

(384  k.);  de  la  Rinconada  7  (89  k.). 
RuMiHUASi,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Otoca. 
KuMiHUAsi,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,   dist.   Tisco,  &  orillas  del  Condo- 

roma. 
RuiiiiliUIUO,  chac.   Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Andajes. 
Rniuillini  6  Eumiira,hdL&,  Dpt.  Cuzco, prov. 

Urubamba,  dist.  Ollantaytambo:  habt.  66. 
RuniiorcO)  chac.   Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Ruiiiioreoiia »  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Santiago. 
Riiiiiiimnilia)  (Uanura  de  piedras.  Q.)  aid. 

Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen,  dist.  Salli- 

que. 
liuMiPAMPA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Haquira. 
Ruilli|Mta,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Runiinillli,  (pedregal.  Q.)  chac.  Dpt.  Ama- 

zonas,  prov.  Chachapoyas,  dist.  Huaya- 

baraba. 
Riimirnnii,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Cajabamba. 


RuMiBu&ii,  chac.  Dpt.  Aucacfas,  proT.  Hoa- 

ras,  dist.  Yungar. 
Rniiiirumi,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pro?.  L& 

Mar,  dist.  Ban  Miguel. 
Rnmirumi,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

HuMiRUMi,  aids.  (2)  Dpt.  Apurimac,  piov. 

Andahuaylas,  dist.  Huancaray:  habt  SOS 

la  una,  y  la  otra  228. 
Raiiiimiiii,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chan- 

vivilcas,  dist.  Colqquemarca. 
HuMiKum,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist 

Sandia. 
RniuiniutOy  est.  Dpt.  Lima,  prov.  ¥»• 

yos,  dist.  Laraos,  al  0.  de  la  haciendade 

Huancache  de  la  que  la  separa  el  ho. 
Rumisapa^  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hualk- 

ga,  dist.  Lamas:  habt.  69. 
EuMisAPA,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.Cho- 

ta,  dist.  Llama. 
RuiiiiticC)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lsmf^ 

dist.  Cabanilla. 
Ruiuitiue^),  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
RuuiiyaeO)  rio  tributario  del  Aypena:  eB 

navegable. 
RuiiiiyoCf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Huancapon. 
RttiuiMiUy  chac.  Dpt.  y  prov.  Lambayeqne, 

dist.  Ferrinafe. 
Rnua  de  Coilg^OS^  aid.  Dpi.  Janin,  pror. 

Jauja,  dist.  Aypata:  habt.  186. 
Ruiialinarco,  chac.  Dpt.  Libertad,  pro?. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 
Runatuyo  6  RunaUdlo^   hda.  Dpt.  Jimin. 

prov.  Jauja,  dist.  Comas :  i  14 1^.(78  L) 

de  Quichuay;  y  i  6  (88  ^  k.)  de  Gomaa. 
Ruiical)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pooia- 

bamba,  dist.  Llama. 
RuiieaiMra,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror.  Ca- 
jatambo, dist.  Chiquian. 
Ruiicuai  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prc^- 

Cangallo,  dist.  Hoambalpa:  habt  160. 
Ruueuliuasi)  est.   Dpt,   Apurimac,  prov- 

Cotabambas,  dist.  Chuquibambilla. 
HuNcuHUAsi,  hda.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Aota. 

dist.  Limatambo. 
liuNcuHUAsi,  hda.  D2)t.  Cuzco,  prov.  Fart- 

ro,  dist.  Huanoquite :  habt.  87. 
Ruueuntanaii,  chac.  Dpt.  Ancadis,  p«^« 

Cajatambo:  dist.  Huancapon. 


RUPA 


851  — 


RUYA 


SandOf  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja,  dist.  Pampas:  habt.  826,  con  los 
de  AUpahuasi. 
Rnndovllca,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja.  dist.  Colcabamba. 
Rnndacasma,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Hnalgayoc,  dist.  Llapa. 
Runiaiisac,  rio  tributario  del  Perene. 
Bunipite^  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Ghirinos. 
Ronnenrajy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Llumpa. 
RantOy   est.   Dpt.  Ancachs,  prov.   Huari, 

dist.  San  Mateo:  habt.  215. 
Rnntohireaf  chac  Dpt.   Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Haancaspata. 
RuntoSy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huayllacayan. 
RuntH)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov,  Huay- 

las,  dist.  Ynngay. 
EuNTU,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Garhuas. 
Rantabanilia,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Con- 

vencion,  dist.  Santa  Ana :  habt.  57. 
Rn]ituinarea,ald.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 

Angaraes.  dist.  Gaja. 
Rantupnnaf  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Pas- 
co, dist.  Huariaca:  d  8  f  leg.  (22  k.)  de 
Hnariaca. 
Riuitiimilta,hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist- 

Panoartambo:  habt.  80. 
RuntilSy  aid.  y  est.  Dpt.  Hudnuco,  prov. 

Dos  de  Mayo,  dist.  Huallanca. 
Rlipil^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 

San  Buenaventura. 
Rnpac  6  Eio  Grande,  rio;  tiene  su  origen 
en  el  lado  0.  de  la  Gordillera  nevada  en 
la  parte  mas  alN.de  la  provincia  de  Po- 
mabamba,  Dpt.  Ancachs. 
RuPAC,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 

mabamba. 
RupAC,    hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes, dist.  Acobamba:  habt.  98. 
Rnpaii  6  Bupas^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Ghiquian. 
RupilS,  chac.  Dpt.  Gajaraarca,  prov.  y  dist. 

Contnmaza. 
Rapasc'calinasif  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabarabas,  dist.  Haquira. 
Rnpaybamba,  mina  de  plata,  Dpt.  Liber- 
tad, prov.  Pataz,  dist.  GhiUa. 


Rupay-painpa^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Recuay. 
RupAY-PAMPA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Sancos. 
Riiqiiia^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Llumpa. 
RuQuiA,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay,  dist. 

Huaura:  habt.  68. 
Raraeayan,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Shupluy:  habt.  65. 

Riiraymarea,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Acobamba. 

Rlirecqne,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Marca. 

Rnrie^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Recuay. 

RuRic,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Marca. 

Ruricanclia,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 
jatambo,  dist.  Mangas. 

Rnricayany  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Shupluy :  d  4  leg.  (22  k.)  al  Sur 
de  Yungay. 

Rnricocha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Marca. 

Biirichlnchay,  mineral  muy  rico  de  plata 
cobre  y  algo  de  oro,  en  la  quebrada  de 
Mallas  al  S.  O.  del  pueblo  de  Huari  al 
pi^  de  la  Gordillera,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
y  dist.  Huari.  Algunas  minas  dan  hasta 
50  mar  cos  por  cajon. 

Rurls,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Poma- 
bamba. 

RuRis,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  San  Luis:  habt.  861. 

Rnrintanibon,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
y  dist.  Santa. 

Riiriseliinelian^ ,  chac.  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Gajrttambo,  dist.  Ambar: 

Rnrpo,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.  Huancaray. 

Ruriqniaii^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Acas. 

Rurillliarca9  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Angaraes,  dist.  Gaja:  habt.  171. 

Rusciltaiisen9  cliac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Gajatambo,  dist.  Huancapon. 

Riistiiipallana)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Sauta,  dist.  Casma. 

Riiya^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Santa  Rosa. 


s 


Advertencia.  —  Las  palabras  que  no  se  eucueutren  con  S  al  principio  6  medio  do  dircion,  bfisqnenK 

con  Ch,  con  Z,  con  C  6  Sh;  si  le  siguen  las  vocales  *,  6,  f. 


S,  —  Ebta  letra  tiene  tree  prouunciaciones 
muy  distintas :  la  primera  coino  eu  Caste- 
llano  ;  la  segunda  algo  parecida  a  la  cll^ 
pero  tiilvada  y  la  tercera  algo'  parecida  a 
la  z  pero  aspirada,  por  esto  Lay  fi*ecueu- 
tes  errores  eu  la  ortograffa  y  de  aqui 
proviene  que  algunats  palabras  que  debe- 
rian  escribirbe  cou  s,  be  e»cribeu  con  eh,  y 
vice-versa  y  otras  sh  y  a  veces  con  st,  pe- 
ro nostros  escribimos  generalmente  con  8. 

SaajMya,  {Saapi  elciego  degotasorena:  Saa- 
patha cierto  oficio  como fiscal.  Ay.)  quebra- 
da,  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Zepita. 

Sahajo,  lida.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

Sabaloyaco,  mal  paso  en  el  rio  Huallaga, 
abajo  del  pueblo  del  Valle. 

Sabaiia,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoc,  dist.  Llapa:  habt.  232. 

Sabaudia,  distrito  do  la  provincia  y  Dpt. 
de  Arequipa:  habt.  1,022. 

Sabandia,  (si  es  Quecliua  Sapan  solo,  uno  6 
una ;  tin  arena;  si  es  corrupcion  de  Sapan 
thia  significa  sapan  abas  to,  bien  —  thia 
lejos,  el  fin  6  termino  del  mundo.  Ay.) 
pbl.  capital  del  distrito  de  su  nombre, 
Dpt.  y  prov.  Arequipa :  a  2,460ni.  alt.  El 
pueblo  solo  tiene  una  calle,  pero  de 
mucha  extension,  con  hermosas  casas  de 
campo  a  donde  concurren  las  fatnilias  de 
Arequipa  a  tomar  banos :  estd  rodeado 
de  chacras  en  andeneria  perfectamente 
cultivadas:  bay  varies  manantiales  de 
agua  muy  trasparente  y  se  liau  fabricado 
grandes  pozos  6  banos.  Es  un  lugar  ver- 
daderamente  delicioso  y  compctidor  de 
Tiabaya  y  Tingo:  habt.  924:  dista  de  Are- 
quipa 1  leg.  (5  i  k.). 

Sabaya,  cbac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ornate, 


Sahayiio,  distrito  de  la  provincia  dc  Anto- 
bamba,  Dpt.  Apurimac:  habt.  1,558. 

Sabayno,  (Sapaffui  ser  iiuico.  Q.)  pbL  cen- 
tal de  este  distrito,  de  la  provincia  de  in- 
tabamba,  Dpt.  Apurimac :  habt.  210. 

SabsCf  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cotabim- 
bas,  dist.  Huayllati. 

Saca,(desencajar.  Q.;  Sakha  sen  tide,  beiifi- 
do — ^'at'ca  alcahuete.  Ay.)ald.Dpt.JiioiL 
prov.  Tarma,  dist.  Acobamba:  habt.  ^. 

Saca<;a,  (pdjaro  de  la  puna  parecido  i  h 
perdiz;  aaccacca  huesos  de  muerto.  ({.; 
exhalacion  ignea  que  se  ve  de  dia;  ucea 
alcahuete ;  xacc-ha  aborturas  de  la  Mssn, 
concavidad.  Ay.)  aid.  y  est.  Dpt.  Cnacs 
prov.  Calca,  dist.  Pisac :  habt.  75. 

Sacacaiii)  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  C«db& 
dist.  Layo. 

Sacacani,  cerro  mineral  de  plata  en  k  pro- 
vincia y  distrito  de  Asangaro,  Dpi.  Puno. 

Saoacani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  A£«j- 
garo :  habt.  4. 

»Sacaceo,  aid.  Di)t.  Puno,  prov.  HnanciiK. 
dist.  San  Taraco:  habt.  193:  esia  aW«U 
clasifican  con  el  nombre  de  Sacaccarr>  eor- 
rupcion  de  SuUcaaro  el  segnndo  6  tfiK«- 
ro  en  6rden,  en  Aymara. 

Sacacco,  (Hilaccaro)  aid.  Dpt.  Puno,  pw» 
Huancanc.  dist.  San  Taraco:  habkiS^ 
(vease  Hilaccaro), 

Sacacco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  CanJ»j*. 
dist,  Cuyucuyo. 

^caehla,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist  Ctt- 
cuito, 

Sacachique ,  hda.  Dpt.  Libcrtad.  prov.j 
dist.  Trujillo:  a  2  leg.  (11  k.)  dcTrujiiis. 

Sacahucella,  hda.  Dx)t.  y  prov.  Cnzco,  &st 
San  Sebastian. 


SAGA 


—  853  — 


SACO 


Sacalltly  aid.  y  hda.Dpt.  Piiira,  prov.  y  dist. 

Ayabaca:  habt.  231. 
Sacallanay  est.  Dpt.  Lima)  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Damian. 
S^icnmaca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

0tu8co,  dist.  Lucma:  habt.  104. 
Sainncachi,   (Saccancachi  sal  de  huesos  de 

muertos.  Q.)  est.  Dpt.  y  prov.  Pauo,  dint. 

PaucarcoUa. 
Sacancachi,  hda.  Dpt.  y  f rov.  Puno,  dist. 

Goata. 

Sacancachi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 

ro,  dist.  Chupa:  habt.  196. 
Sacancachi,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,   dist. 

Pichacani. 
Sacancaniy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Sacanche)  (huesos  de  nuestros  muertos.  Q.) 
aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga,  dist. 
Saposoa,  &  orillas  del  Huallaga  y  d.  4  leg. 
(22  k.)  al  N.  de  Juanjiii:  habt.  283. 
Saeapa^  (casoabeles  de  los  indios.  Q.)  aid. 

Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist.  Lluta. 
Ssicari,  (ocioso.  Ay.)  est.  Dpfc.  Cuzco,  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Ccapacmarca:  habt.  69. 
Sacari,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist. 

Have:  habt.  339. 
Sacasknaylla ,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 

dist.  Belen :  habt.  13. 

Saca  si  pue<les,  sahtrera,  Dpt.  Tarapaca, 

dist.  Pisagua:  dista  de  Pisagua  9  leg. 

(50  k.). 

^^eata  (sacca  pescar  con  red  6  cierto  ins- 

trnmento  llamado  sacca.  Ay.)  est.  Dpt. 

Arequipa,  prov.  Caylloma,  dist.  Callalli. 

Sacata,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Caru- 

mas. 
Sacata,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 
tSacatani)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Zepita:  habt.  41. 

fibieatillaf  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua:  u 

990m.  alt. 
Srteay>  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dlBt.  Aplao. 
liliCif  ya^  cerro  en  la  Cordillera  que  sirve  de 

Hmite  entre  el  Perii  y  BoUvia  al  E.  del 

Dpt.  de  Tacna. 
UcAYA,  rio:  nace  en  la  Cordillera,  casi  en 

los  limites  con  Bolivia,  corre  al  0.  en  di- 

reccion  a  Pica,  pero  sus  aguas  no  Uegan 

por  ser  escasas. 


SacCj  {Sacca  pescar  con  red  6  con  cierto  ins- 
trumento  llamado  asi:  alcahucte.  Ay.)  aid. 
y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas, 
dist.  Colqquemarca. 

8accaiia,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Tambobamba. 

Saccapaiia  6  Saccapara,  aid.  y  hda.  Dpt. 
Cuzco,  prov.  Chunvivilcas,  dist.  Colqque- 
marca: habt.  92. 

Saccllapachay  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Cabana. 

Saeeiliceata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas, dist.  Colqquemarca. 

SaccoseruZy  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Saccracliacra ,  chac.  Dpt.  Huaucavelica* 
prov.  Casti'ovireyna,  dist.  Huachos. 

Saci'rapata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Tambobamba. 

Saecsa^  {Sacm  hartarse;  Sa^csa  andrajoso. 
Q.)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 
dist.  Puquio. 

Sacesaccero,  (se  pronuncia  Sacsatjiiero,  Q.) 
pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y  dist.  Cas- 
trovireyna :  habt.  260. 

8aecsamarca,  (lugar  de  abundancia.  Q.) 
pbl.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica: 
habt.  829. 

Saclisamauca.  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  Parinacochas,  dist.  Lampa. 

Saccsamarca  6  Sursamarca,  est.  Dpt.  Apu- 
rimac, prov.  Abancay,  dist.  birca :  habt. 

Sacsarac,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 
nacochas, dist.  Lampa. 
Saecltabanibay  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Chiara. 
Sactiiahnayeo,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Anta. 
Sacchayociminpa)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Velille. 
Sac'Iacaca,  (coiTupcion  de  Saccra  malo,  vil; 

coca  pietlra.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Tarma. 
Saclapata^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa^ 

dist.  Nunoa. 
Saello,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ydist.  Paruro. 
SacIIo  6  Llacllo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  CaJca:  habt.  79. 
Saco^  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Acas. 


SACK 


854  — 


SACS 


Saco,  (corrnpcion  de  mcca^  red  para  pescar; 
6  de  sacco  cafia  delgada.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ju- 
nin,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli;  habt.  190: 
dista  de  Tarma  7  J  leg.  (43  k.);  de  la  Oro- 
ya 1  J  (9  k.) ;  y  de  Yauli  2  (11  k.). 

Saco,  aid.  Dpt.  Piino,  prov.  Carabaya,  dist. 
Coasa. 

Sacoaya,  chac.  Dpt.  Moqucgua,  dist.  Ubi- 
nas:  habt.  181. 

Sacoiuiay^  aid.  y  lida.  Dpt.  Piura,  prov.  y 
dist.  Ayabaca:  habt.  86. 

Sacolaiiiy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Sacos,  punas,  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  San  Miguel. 

Sacpillay,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Anta. 

Sacraca^  (Sakhra  flaco.  Ay.;  Saccra  malo, 
vil.  Q.)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 
nacochas,  dist.  Lampa:  habt.  226. 

Sacracaiiclia,  (lugar  malo,  vil.  Q.)  mina 
de  plata  al  0.  del  pueblo  de  Yauli,  Dpt. 
Junin,  pro7.  Tarma,  dist.  Yauli:  ley  50 
marcos. 

Sii^rafaniilia,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin, 
prov.  y  dist.  Pasco. 

8ACRAMENT0,  ^hnas  de  este  nombre. 

Sacraineiit>09  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Jesus,  lado  N.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Hualgayoc :  ley  20  m. 

Sacramento,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamachuco,  dist.  Santiago  deChu- 
co,  al  S.  de  Santiago  de  Chuco. 

Sacramento,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaylas,  dist.  Yungay.  Tiene  Blen- 
da  (Sulfuro  de  zinc)  conocidacon  el  nom- 
bre de  Chumbe:  dista  2  leg.  (11  k.)  de 
Yungay. 

Sacramento,  mina  de  plata  en  Tacraranra, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Yun- 
gay. 

Sacramento,  mina  de  plata  en  Tanas,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Chi- 
quian  :  ley  100  m. 

Sacramento,  mina  de  plata  en  Chanca,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo. 

Sacramento,  mina  de  plata  al  0.  del  pue- 
blo de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  YauU :  ley  100  m. 

Sacramento,  mina  de  plata,  Dpt.  Huanca- 


velica,  prov.  Angaraes,  dist.  Lircay;  alO. 
de  Lircay:  ley  15  m. 

Sacramento,  mina  de  plata  en  Haantftja- 
ya,  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Iqiiiqne:  lej  18 
marcos. 

Sacramento,  sahtrera,  Dpt.  y  prov.  Tanpi- 
ca,  dist.  Pica :  ley  70  'f. 

Sacramento,  salitrera  en  el  Canton  Argmfi- 
na,  dist.  Pica,  Dpt.  Tarapaca:  en  1872^ 
dujo  168,000  quitales:  en  1873—224,000: 
dista  10  le^.  (55  i  k.)  del  puerto. 

Sacramento,  salitrera  en  cl  Canton  de  Xe- 
greyros,  dist.  y  Dpt.  Tarapaca:  en  18Ti 
produjo  17,000  quintales;  en  1873- 
29,000:  dista  9  ^  leg.  (53  k.)  del  pnetto. 

Sacramento,  salitrera  en  el  Canton  de  Sapi- 
ga,  dist.  Pisagua,  Dpt.  Tarapaca:  en l8Ti 
produjo  38,000  quintales:  en  187SiL: 
dista  7  leg.  (39  k.)  del  puerto. 

SACRIMEXTO^  fundos,  etc.  de  ksie  xomeu. 

SacranientO)  pampas.  Sc  da  cstenombw 
a  la  region  de  la  montaiia  6  bosqnes  eeo- 
prendida  entre  los  rios  Hnallaga  t  Uca- 
te.  La  fertilidad  de  sus  tierras,  los  nuw- 
rosos  rios  navegables  que  la  atraviesan  en 
distintas  direcciones  y  su  bnen  tempe- 
ramento  dan  motivo  para  suponcr  fx 
con  el  trascurso  del  tiempo  sera  nn  p» 
poblado  y  rico. 

Sacramento,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  pr»^. 
y  dist.  Pasco. 

Sacramento,  chac.  Dpt.  y  proT.  lea,  ut- 
Palpa. 

Sacramento,  hda.  Dpt.  Arequipa,  pror.Cit- 
tilla,  dist.  Huancarqui. 

Saeramolino*  chac.  Dpt.  Janin,  pior.  Tar- 
ma, dist.  Acobamba. 

Sacropo,  cerro  cerca  de  Surco,  Dpt.  Iin». 
prov.  Canta. 

Sacristania^  chac.  Dpt.  Lima,  proT.  B» 
rochiri,  dist.  Santa  Eulalia. 

Sacsa,  (hartarse.  Q.)  pbl.  Dpt.  Junin,  frm. 
y  dist.  Jauja:  habt.  170. 

Sacsa,  laguna,  Dpt.  Lima,  prov.  Hnarofii- 

ri :   superficie     l'165,008ni vcJnffiff . 

5T)G7,059ni.;  A  436ni.  alt.:   es  unadeki 
.  represadas  para  aumcntar  las  jw:nt.-»  os 
Bimac. 

Sacsalhimba,  chac.  Dpt.  Cajamarca.  ^* 
y  dist.  Chota. 


SACT 


855  — 


SACHA 


SacsaccerO)  (se  pronunciau  Sacsaquero  abun- 
danteen  inadera.  Q.)  j^bl.  Dpt.  Huancave- 
lica,  prov.  y  dist.  Castrovireyna. 

SacsahnailUlU)  {Sacsa  hartarse,  laiaman  al- 
cou.  Q.)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Asapa. 

jSacsahuaman,  autigua  fortaleza  de  los  Incas 
que  domiua  la  ciudad  del  Cuzco :  estd  eu- 
ti'B  los  rios  de  el  Huatanay  y  el  Eodadero 
en  un  cerrito  de  rocas  raetaiii6rficas  y  de 
varias  clases,  que  tiene  228  inetros  de  al- 
tura  sobre  la  plaza  principal  del  ("uzco  y 
a  8,587™-  sobre  el  nivel  del  mar :  por  el 
lado  que  mira  a  la  ciudad  es  muy  escar- 
pado,  y  el  camino  para  subirlo  estd  por 
cl  lado  del  Bodadero.  La  descripcion  de 
esta  gigautesca  fortaleza  que  prueba  el 
adelanto  de  los  lucas,  la  liemos  dado  cu 
e\  articnlo  Cuzco,  ciudad. 
Sac'SfllinaiKH)  lida.  Dpt.  Junin,  prov.  Pas- 
co, dist.  Huariaca. 
Sacsahuasiy  lida.  Dpt;  y  prov.  Huanuco, 

dist.  Panao. 
Sac^sallflf  cbac.  Dpt.  Huaucavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Santiago  de  Chocor- 
vos. 
^esiliuar,  pbl.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica, 

dist.  Socoroma. 
I^IIC^sailiarca)  (pais  6  lugar  de  abundancia. 
Q.)  aid.  y  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma. 
jAcsAMARCA,  pbl.  Dpt.  prov.   y  dist.  Hnan- 

cavelica. 
lacsaiuarca,est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 

mauga,  dist.  Qninua:  habt.  82. 
Iacsamabca,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gailoj  dist.  Sancos:  babt.  G86. 
aesaiiiarea,  lida.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
<2ahuaylas,dist.  Talavera:  dista  deTala ve- 
ra i  leg.  (3  k.). 
ACSAMABCA ,  est.    Dpt.    Apurimac,  prov. 
Abancay,  dist.  Sirca :  habt.  50. 
ICSaili,  (estar  lleno,  liarto.   Q.)  aid.  Dpt. 
Puno,  prov.  y  dist.  Lampa. 
te:sara9  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Parina- 
coclias,  dist.  PuUo:  babt.  888. 
CStkA  9    est.   Dpt.  Tarapac^ ,  dist.   Iqui- 
que. 

csunifl)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri,  dist.  Matucana. 
Ct^,     San  Fernando    de,   (Sacta  mayor, 


aporrear.  Q.)  bda.  de  viiia,  Dpt.  prov.  y 
dist.  lea:  el  aguardiente  Italia  que  pro- 
duce tiene  mucha  estimacion. 
Sacta,  lida.  Dpt.  Cuzco,   prov.  Cbunvivil- 
cas,  dist.  Livitaca:  Labt.  GO. 

Sactey,  est.  Dpt.  Aacachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

Saeuaya,  aid.  Dpt.  y  prov.  Moquegua,  dist. 
Carumas:  babt.  215. 

Sacuy^  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Lampian. 

Sacuyo,  lida.  Dpt.  y  prov.  Pano,  dist.  Aco- 
ra:  habt.  211,  con  los  de  Tunquipa. 

Sacliabaiiiba^  cbac  Dpt.  Ayacucho,  i)rov. 
Lucanas,  dist.  Laramate. 

Sachabamba,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Chiara :  habt.  22. 

SachaC)  {Sacha  arbol,  monte,  vegetacion. 
Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispicanchi, 
dist.  Quiquijana :  habt.  140. 

Hacliaca,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  Are- 
quipa :  habt.  2,676. 

Sachaca,  (/Sac/taca  genitivode*Sac/tfl.  Q.)  pbl. 
capital  de  este  distrito,  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa:  habt.  581:  dista  de  Arequipa  1  leg. 
(5  i  k.). 

SachacotO)  pbl.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Surcubamba:  habt.  286. 

Saehaeliiii,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Sihuas. 

Saehaiuacora,  tambo  en  el  camino  de  Aya- 
pata  d  San  Gaban,  mas  adelante  del  Tam- 
bo de  Quiton-Quiton:  estd  a  2,768m.  alt. 
Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya. 

SachaoraU)  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanca- 
velica:  habt.  80. 

SacliaorccO)  est.  Dpt.  Huancavehca,  prov. 
Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  87. 

Sacliapata)  tambo  en  el  camino  de  Ayapa- 
ta  d  San  Gaban.  Este  nombre  es  gen^- 
rico  a  los  tambos  inmediatos  d  la  monta- 
na;  y  su  etimologia  quechua  lo  indica: 
Sacha  monte,  vegetacion,  planta,  y  pa- 
ta  pequeiia  Uanura  elevada,  6  meseta  6 
anden. 

Sachapata,  tambo  cerca  del  de  Quiton-Qui- 
ton, Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya. 

Sackapuiia,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Acobamba,  habt.  16:  dis- 
ta de  Acobamba  4  leg.  (22  k.). 

Saeha-raccay,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  proy. 


SAHU 


—  856  — 


SAHU 


La  Mar,  dist.  Anco :  dista  de  San  Miguel 

4  leg.  (16  i  k.). 
Sflchaypina,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nouoa. 
8achira,  lida.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist,  Mamara. 
Saclmapata)  aid.    Dpt.    Ayacucho.  prov. 

Huamanga,  dist.  Qninua. 
Sachuara,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvi- 

vDcas,  dist.  Santo  Tomas :  babt.  28. 
Saeltuni,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Cbu- 

cuito. 
SaeilZy  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesus, 

lado  N.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Hualgayoc. 
Sllt;a» — Advertencia:  los  nombres  que  prin- 

cipian  con  Saga  deben  ser  corrupcion  de 

Sacca, 
Sa;^,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo  de 

Yauli,  Dpt.  Junin,    prov.  Tarma,  dist. 

Yauli :  ley  30  m. 
Sapaball,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

macbuco,  dist.  Santiago  de  Cbuco. 
Sagachajt  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Piscobamba. 
SfljS^allo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Lo- 

cunuba:  babt.  84. 
Sagata^  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Cujillo. 
SaiBreua^  v6ase  Sajena, 
SafpnachicOy  hda.  Dpt.  Cussco,  prov.  Anta, 

dist.  Sunte. 
Sag;oll09  bda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Lo- 

cumba:  dista  de  Tacna  20  leg.  (Ill  ^k.); 

deLocumba  2  (11  k.). 
Sagrachi)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canta. 

Sag;rari09  mina  de  plata  en  Auquimarca, 
Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Man- 
gas :  ley  100  m. 

Sagrario,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Cajatambo.  * 

Sagrario,  cbac.  Dpt.  i?uno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Usicaj^os, 

Sagrario,  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Usicayos. 

SaiCtOC'OtO,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Ituata. 

Sainian  del  CielO)  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuz- 
co, dist.  San  Bias:  habt.  19. 

iSahliaC)  {Sahua  enlazar;  amagar  con  ac- 


cion  torpo.  Q.)  est.  Dpt.  Apurimae,  pov. 

Cotabambas,  dist.  Mara. 
^iahaacari)  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ca- 

mana,  dist.  Acari. 
Sahuacari,  cerro  entre  Yauca  y  Acari,  Dpi 

Arequipa,  prov.  Camand. 
Sakuaiiisi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist 

Asaugaro :  habt.  784. 
SahUiieca^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbim- 

vivilcas,  dist.  Colqquemarea. 
Saliuaollique  6  Saluiahig,   aid.  y  est.  Dpi 

Libertad,  prov.  Otusco,  dist.  Uaqnil:  habt 

265. 
Saliuaiui,  chac.  Dpt.  Lima,  pror.  Casta, 

dist.  Arahuay. 
Saliuaiiaui,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cav- 

Uoma,  dist.  Tisco. 
Sahuaiiayy  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  j 

dist.  Abancay :  habt.  56. 
Sahuanay,   aid.  Dpt.  Moquegua,  dist  Pa- 

quina:  dista  de  Moquegua  26  leg.  (145  k.); 

de  Esquino  6  (28  k.);  y   de  PoquiaaS 

(33  i  k.). 
Sahnaiicayy  (soy  enlazador.  Q.)  aU.  Dpt 

Cuzco,  prov.  Quispicanchi,  diat.  Marca- 

pata :  habt.  379. 
Sahliapata^  hda.  Dpt.  Ayacucho, prov.Haa- 

manga,  dist.  Quinua:  habt.  11. 
8ahiiauqqneya,  cerro  nevado  qae  forma 

parte  de  la  gran  cadena  Tolcinica  de  Sa- 

rasara,  Compuna,  Misti,  Ubuias,  Tate- 

paca  y  otros. 
Sakuaraiii)  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dbt 

Sandia. 
Sahlias,  caleta  a  los  16*»   54'  latjl^^ 

19"  long.:  su  fondo  es  de  8  a  18  hra»=,« 

3  cables  de  tierra ;  carece  de  abriga 

Sahiia-saliua^  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hoa- 

rochiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Qniati. 
Sahua-sahua,  hda.  Dpt.  Cuzco,  pror.  Fk«- 

ro,  dist.  Omacha. 
Sahnatiroay  {Sahva  enlazar;  tica  phnoaje^ 

flor  de  varios  colores.  Q.)  aid.  Dpt  Rs- 

ra,  prov.  Huancabamba,  dist.  Hoannaca: 

habt.  180. 
Saliuayy  (cnlazadura.  Q.)  aid.  Dpt.  Haa- 

nuco,  prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  Chq««. 
Sahiiayaeo,  aid.  y  hda.  Dpt,  Cnaco,  p^. 

Couvencion,  dist.  Echarate:  babt  901- 
Saliueaua,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ckfi* 

vivilcas,  dist.  Colqquemarea, 


SALA 


—  857  — 


SALA 


Suliuiudo,  chac.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  y 

dist.  Chota. 
8iiliainto,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Chupamarca. 
Sahuinto,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Abancay. 
Sflliuiipuquio,  mina  de  plata  en  el  mineral 
de  Ariralma,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Salamanca. 
8ajaina  6  Sahanm^  volcan  en  la  Cordillera, 

de  Tacora :  su  figura  es  c6nica. 
Hajay,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Pa- 

ruro:  babt.  14. 
Sajeim,  cbac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 
Sajena,  cbac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Carumas. 
SHJiiatfl)  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Siindia. 

Sal,  Cerbo  de  la,  sitnado  entre  los  rios  Pau- 

cartambo  y  Kuniansac.  Este  cerro  es  la 

terminacion  de  la  cadena  que  de  Pasco 

va  al  E.  y  se  pierde  en  la  inmensa  llanu- 

ra  de  los  boaques :  domina  toda  la  region 

de  la  montana :  es  elevado,  de  figura  c6- 

uica  y  de  su  cumbre  so  ve  la  Cordillera 

de  Junin :  estd  cubierto  de  bosque;  Uene 

una  veta  de  sal  bomun  de  calidad  exce- 

lente  y  cuyo  espesor  no  es  m^nos  de  diez 

luetros.    Se  ba  becbo  c61ebre  porque  los 

indios  salvajes  delas  distintas  tribuscon- 

curren  d  sacar  de  61  la  sal  que  necesitan 

y  que  no  se  encuentra  en  otras  partes. 

!Este  cerro  tiene  que  ser  el  punto  c^n- 

trico  de  defensa  de  todas  las  Golonias 

que  seestablezcan  en  las  orillas  del  Cban- 

'  cbamayo  y  demas  rips  cercanos.  Se  cal- 

cula  que  dista,  en  linea  recta,  como  10  le- 

giias  del  Cerro  de  Pasco;  de  suerteque  una 

vez  abierto  el  camino  de  la  montana,  el 

mineral  de  Pasco  se  proveerd  de  esa  sal. 

Sat.,   lugar,  Dpt.   Amazonas,  prov.  y  dist. 

'  Oliacbapoyas :  dista  de   Cbacbapoyas  8 

leg.  (44  i  k.);  de  Escalera  1  (5  i  k.). 

2^1  de  ObispO)  Canton  salitrero,  Dpt.  Ta- 
rapacd,  dist.    Pisagua  babt.  1,809:  dista 
de  Pisagua  6  leg.  (88  i  k.). 
&jLi^  DE  Obispo,   salitrera,  Dpt.   Tarapaca, 

*   dist.  Pisagua:  ley  70 f. 
Slftlabambfl,  cbac.  Dpt.  Cajamarea,  prov. 

Chota,  dist.  Cutervo. 
^alacat,  est.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  Celen- 
'  *din,  dist.  Soroohnco:  babt.  450. 


Salachar,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Huamacbuco:  babt.  120. 

SaladOy  aid.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  Jaen, 
dist.  Cbirinos. 

Salado,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 

Salado,  valle  que  se  extiende  desde  el  pue- 
blo de  Curibaya  basta  la  bacienda  de  Ite, 
Dpt.  y  prov.  Tacna. 

Salalllial,  (corrupcion  de  Sarahualu  una 
medida  de  peso  como  la  onza;  costumbre, 
modo  de  vivir :  hualu  antiguamente.  Ay.; 
Sara  maiz,  peso,  feo.  Q.)  aid.  y  bda.  Dpt. 
y  prov.  Cajamarea,  dist.  Asuncion :  babt. 
892. 

Salala,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Huan- 
cabamba :  babt.  192,  con  los  de  Sapun  y 
Cbulucanas:  dista  de  Huancabamba  6  leg. 
(88  i  k.). 

Salamanca^  {Salamanca  corrupcion  de  Sa- 
ra maiz,  y  maruni  olla.  Q.)  aid.  y  bda.  de 
cana,  Dpt.  Libertad,  prov.  Tmjillo,  dist. 
Cbocope:  babt.  97:  dista  de  Cbocope 
i  leg.  (8  k.);  de  Malabrigo  5  (28  k.). 

Salamanca,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Ate :  babt.  19. 

Salamanca,  molino  de,  chac.  Dpt.  y  prov. 

Lima,  dist.  Ate:  babt.  18. 
Salamanca,  distrito  de  la  provincia  de  Con- 

desuyos,  Dpt.  Arequipa:  babt.  1,808. 
Salamanca,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Condesuyos,  Dpt.  Arequipa: 

babt.  1,022. 
Salame,  cbac.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Santa  Cruz. 
Salamillaf  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 

dist.  Queroeotillo :  babt.  IB. 
Salaua^  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

SuUana. 
Salapata,  bda.   Dpt.  Huanoavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Anco:  babt.  240. 
Salaquis  6  Lalaquis,  est.  Dpt.  y  prov.  Caja- 
marea, dist.  San  Pablo:  babt.  268. 

SalariO)  cbac.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  y  dist. 

Contumaza. 
Salario,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz^^ 

dist.  Tayabamba. 
SalaS)  cuesta  en  el  camino  de  Cbacbapoyas 

d  Moyobamba:  es  una  de  laa  mas  frago- 

sas  en  el  Perii. 
SalaSf  distrito  de  la  provijioia  y  Dpt.  d^ 

Lambayeque :  babt.  &,167» 

loa 


SALC 


—  858 


SALI 


Ca'-.as,  pbl.  capital  de  este  clistrito  de la  pro- 
viiicia  y  Dpt.  de  Lambayeque:  habt.  466: 
dista  de  Liimbayeque  23  leg.  (128  k.). 

Sulavelhif  cliac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

Salavcrri,  puerto  mayor,  pocas  millas  al  S. 

del  de  Huanchaco,  al  pi^  del  Morro  de 

Carretas;  con  fondo  de  arena  de  6  i  &  6 

brazas  y  a  ^  milla  de  tierra.  Hay  tasca: 

y  la  mar  revienta  d  poco  distancia  de  la 

play  a.  Este  puerto  se  ha  establecido  nne- 

vamente  en  lugar  del  de  Huanchaco,  por 

sev  mejor,  y  mas  seguro.  El  pueblo  nuevo 

se  construye  con  rapidez.   Desde  la  pla- 

ya  parte  un  ferrocarril  hasta  el  valle  de 

Chicama,  pasando  por  Trujillo.  En  cuan- 

to  a  su  movimiento  maritimo  vdase  Huan- 

chacOf  puerto. 

Sdlazart  est.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 

Luya :  habt.  12. 
Salazar,  alto  6  cerrito,  al  JT.  de  lapimta  d® 

Chocalla. 

Salcabiuilbay  distrito  de  la  provincia  de  Ta- 
yacaja,  Dpt.  Huancavelica :  habt.  4,916. 

Salcabamba,  (Salica  tierra  desierta;  pampas 
llanura.  Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito 
do  la  provincia  de  Tayacaja,  Dpt.  Huan- 
cavelica: habt.  1,124. 

Salcaclinpan,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pas- 
co, dist.  Pallanchacra :  habt.  84:  dista  de 
Fallanchacra  1  leg.  (6  i  k.). 

Salcaliuasi,  (casa  desierta.  Q.)  pbl.  Dpt. 
HuancaveHca,  prov.  Tayacaja,  dist.  Sal- 
cabamba: habt.  889. 

Salcailtay,  cerros  nevados  en  la  Cordillera 
uevada  de  Huadquiiia  al  Cuzco:  hay  dos 
cumbres  6  picos  de  este  nombre,  el  de  la 
izquierda  se  llama  China  Salcantay  y  Sal- 
cantaij  kembra  el  de  la  derecha :  entre  es- 
tos  estd  el  paso  de  la  Cordillera  al  valle 
de  Santa  Ana,  llamado  puerto  de  Salcan- 
tay, al  mismo  nivel  de  la  nieve  perp^tua. 
La  quebrada  j  rio  al  pi^  de  estos  cerros 
tambien  se  llaman  Salcantay. 

Salcafiay  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Callalli. 
Salcapata)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Chuquibambilla. 
Salcekilcas  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Auta.  I 


SalcedOf  est.  Dpt.  Loreto,  prov.  Atto  Ana- 

zonas,  dist.  Jeveros. 
Saloedo,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Ic*:  hibt 

124. 
Salcedo,  mina  de  plata,  prov.  y  dist.  Pono 

en  el  cerro  de  Laraycota  6  Laracota;  ei- 

lebre  por  la  mucha  plata  que  se  8ao6  de 

ella. 
Salcedo,   hda.  Dpt.   prov.  j  dist.  Pono: 

habt.  78. 
Salcot,  chao.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  j  &L 

Contumaza. 
Salerns,  pampa  al  S.  0.  del  paeblo  d«  Ess 

Juan  de  Lucanas. 
Sales,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chacmto,  dost 

JuU :  habt.  240. 
Salfra^ne,  rancho,  Dpt.   Libertad,  pro?. 

Pacasmayo. 
Sal^dOf  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  j  dist 

Santa. 
SalhapaHf  hda.  Dpt.  Lambayeqae,  pror. 

Chiclayo:  dist.  Sana. 
Salhna,  lagunita  al  N.  de  la  de  Parinaoo- 

chas  y  muy  cerca  de  &ta. 
Sallna^  fondeadero  en  la  bahia  de  Seehina. 
Salina,  asi  se  llama  parte  de  la  playa  de  la 

bahia  de  Sechora. 
Salinas,  cerro;  asi  se  llama  el  mas  derado 

de  los  que  corren  al  N.  de  la  Haradan 

de  Salinas;  est4  inmediato  k  la  playa  y  an 

pooo  apartado  de  los  demas  cerros.  Tieot 

866m.  74  de  altura. 
Salinas,  bahia  doblando  la  pimta  de  Bt^; 

se  encuentra  esta  bahia  qae  pen^ra  tns 

millas  con  buen  fondeadero  en  caalqaiar 

punto  de  7  d  8  brazas,  7^268  cables  da 

tierra:  hay  marejada  j  reventazon  an  la 

playa. 
Salinas,  punta  d  los  11*  18'  10"  laL  y  79» 

69'  44''  long. 
Salinas,  aid.  Dpt  y  prov.  Pinra,  dist.  Sa- 

chura. 
Salinas,  mina  de  plata  en  el  eerro  de  Sal 

Francisco,  lado  £.,  Dpt.  Cajamarea,  pnv. 

y  dist.  Hualgayoc. 
Salinas,  cerro  mineral  de  plata  en  el  dxstnis 

de  Becuay,  prov.  Hoaras,  Dpt  Anrarhs. 
Salinas,  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 

dist  Huacho:  a  6  leg.  (27i  k.)  de 

existe  el  rico  depdsito  de  sal  que 

tituye  el  principal  comeroio  de 


SALI 


—  859 


SALT 


SiuyAB,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Chan- 

cay:  habt.  75. 
Saijkas,  chac.  Dpt.  y    prov.  Lima,  dist. 

Ate :  habt.  10. 
Salinas,  aid.  Dpt.  lea,  prov.  Ohincha,  dist. 

Pisco. 
Salinas,  aid.  Dpt.  Aparimao,  prov.  y  dist. 

Andahnaylas :  habt.  150. 

Salinas  del  Puente,  aid.  Dpt.  Aparimao, 

prov.  y  dist.  Andahuaylas :  habt.  80. 
Saunas,  laguna,  Dpt.  Puno,  prov.  Huan- 

oane:  no  tiene  dasagiie. 
Salinas,  pbL  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asan- 

garo :  cerca  del  pueblo  hay  una  laganita 

de  cnyas  agaas  sacan  la  sal. 

Salinas,  aid.  Dpt.  y  prov.   Arequipa,  dist. 

Chihuata:habt.  110. 
Salinas,  est.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ubinas : 

habt.  55. 
Salinas,  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Omate. 
Sallni^yat  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Qninti. 

Salanillo,  caleta  A  los  Id^  58'  50"  lat.  y 
78*  89*  4"  long.  Carece  de  abrigo;  su  fon- 
do  es  de  arena  gruesa  y  piedras,  de  7  a 
11  brazas  y  ^  ^  milla  de  tierra  y  con 
mncha  reventazon  en  la  playa.  Por  aquf 
ae  embarca  la  sal  que  se  saca  de  las  Sa- 
linas llamadas  de  Pisco,  que  estan  2 
millas  al  interior. 

SalilNiyoo,  aid.  Dpt.  Junin,   prov.  Tarma, 

dist.  Carhuamayo :  habt.  28. 
Salitraly  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  de 

Piiira:  habt.  1,278. 
Salitbal,  aid.   y  hda.  Dpt.  y  prov.  Piura, 

dist.  Salitral:  habt.  408. 

Salitral,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 

dist.  Sullana. 
Salitral,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 

Querocotillo:  habt.  168. 
Salitbal,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Con- 

tumaza,  dist.  Trinidad. 

Salitral,  chac.  Dpt  y  prov.  Lambayeque, 

dist.  Motupe. 
Sax^itbal,   hda.    Dpt.   Lambayeque,   prov. 

Chiclayo,  dist.  Saiia :  habt.  38. 

Salltml,  chac.  Dpt.   Liber  tad,  prov.  Tru- 

jillo,  dist.  Santiago  de  Cao. 
Salitbal,  chac.  Dpt,  Libertad,  prov.  y  dist, 

Tmjillo, 


SALrTBAL,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Huarmey. 
Salftral,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Salitral  de  More,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pacasmayo,  dist.  Chepen. 
Salitre,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Contumaza. 
Salitre,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Traji- 

Uo,  dist.  Chicama. 
Salitbb,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Trujillo, 

dist.  Vim :  habt.  100. 
Salitbe,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Moro. 
Salitbb,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete,  dist. 

Mala:  habt.  556. 

Salmanay,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 

quina:  dista  de  Moquegua  88  leg.  (185  k.); 
de  Puquina  6  (83  J  k.). 

Salpaque,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo,  dist.  San  Pedro :  dista  do  San  Pe- 
dro 1 1  leg.  (8  k.). 

Salpicolf  rio,  v^ase  Apisonchoj  rio. 

Salpo,  distrito  de  la  provincia  de  Otusco, 
Dpt.  Libertad:  habt.  2,265. 

Salpo,  (puede  ser  corrupcion  de  Sallca,  tier- 
ra desierta.  Q.)  pbl.  capital  de  este  dis- 
trito de  la  provincia  de  Otusco,  Dpt.  Li- 
bertad: habt.  1,285:  dista  de  Otusco  4 
leg.  (22  k.). 

Salta,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Santia- 
go: dista  de  lea  4  leg.  (22  k.). 

Saltac,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 
Surite. 

Salteada^  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamachuco,  dist.  Santiago  de 
Chuco. 

Salteada,  mina  de  plata  en  la  veta  de  Co- 
Uaracra,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Becuay. 

Saltbada,  minade  plata  en  Pariahirca,  Dpt. 
Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 

Saltin,  chac.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 
Matara. 

Salto  del  frayle,  asi  se  llama  uno  do  los 
cerritos  del  N.  del  Morro  Solar,  quo  dfi 
vista  A  la  playa  de  Conchan.  Tambicu  se 
denomina  Punta  de  Chornllosi  a  los  12** 
10'  80"  lat.  y  79*»  24'  24"  long. 

Saltrapon,  hda.  Dpt,  Lambayeque,  pro-^ 
y  dist.  Chiclayo. 


SALLC 


—  860  — 


SAMA 


Salado,  roca,  a  los  18*  46'  26'*  lat.  y  IS^  W 

64*  long.  Esti  casi  siempre  oomo  d.  ires 

pi6s  bajo  de  agua,  y  por  eBto  es  may  pe- 

ligrosa. 

l^alayO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asan- 

garo. 
l^alYacioa,rio  tributario  del  Madre  deDios: 

caee  en  las  faldas  de  las  crestas  escarpa- 

das  que  dooainan  este  ho. 
Salvador,  San,   chao.   Dpt.  Guzco,  prov. 

Quispicanchi,  dist.  Quiquijana. 
Salvador,  San,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Gal- 
ea, dist.  Pisac:  habt.  547. 
SalTi)  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Mag- 

dalena. 
Salvlani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Oarabaya, 

dist.  Ajoyani:  habt.  07. 
Salvicnta,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Oyon. 
SallaCy  (Salla  pefias.  Ay.;  amor  torpe.  Q.) 

cbac.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Cotabambas, 

dist.  Haquira. 
Sallag,  hda.  Dpt.  Cazoo,  prov.  Anta,  dist 

Surite. 
Sallac,  aid.  y  hda.  Dpt.  Gazoo,  prov.  Qois 

picanchi,  dist.  Uroos. 
Sallacos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haa 

ras,  dist.  Ayja. 
Sallalliy  est.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Haa 

manga,  dist.  Quinaa:  habt.  110. 
Sallalli,  hda.  Dpt.  Aparimac,  prov.  Gota 

bambas,  dist.  GhaqmbambiUa. 
Sallalli,  (5aZ^aZ/a2^a  tempestad  con  traenos 

Sallalla  los  enamorados  6  amancebados 

Q.)  nevado  en  la  Cordillera  qae  limita  la 

provincia  de  Gamand :  k  la  vista  parece 

mas  alto  qne  el  Misti. 
Sallalli,  est.  Dpt.  Areqaipa,  prov.  Gayllo- 

ma  dist.  Achoma. 

Sallana,  chac.  Dpt.  Aparimac,  prov.  Gota- 

bambas,  dist.  Haqoira. 
Sallaniy  aid.  Dpt.  C.azco,  prov.  Ganchis, 

dist.  Gheccacapi,  en  las  panas:  habt.  185. 
Salla-salla^  v^ase  Sarasaray  cerro  nevado. 
Salla-salla  (Gordillera  de  penas.  Ay.)  aid. 

Dpt.  Ayacacho,  prov.  Farinacochas,  dist. 

Pararca:  habt.  269,  con  los  de  Haarca- 

yan. 
Sallocail)  {SaUcca  pdramo,  sierra  incalta. 

Ay.)  est.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Hqaman^ 

ga,  dist.  Santiago:  habt.  42. 


8allecatlra»  est.  Dpt.  Pano,  prov.  Laioia. 
dist.  Macari. 

SallechO)  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Anta,  dist, 
Sarite. 

Sallipe^  chac.  Dpt.  Gajamarca,  proY.  Jien, 
dist.  Gallayac. 

Sallique^  distrito  de  la  provincia  de  Jaen, 
Dpt.  Gajamarca:  habt.  718. 

Sallique,  (Sallasiqn£  hombre  claro  6  franco 
que  nada  encubre.  Ay.;  5a//ir«  yena co- 
mo  el  romero.  Q.)  pbl.  capital  de  este 
distrito  de  la  provincia  de  Jaen,  Dpi.  Ga- 
jamarca. 

SflJlmay  mina  de  plata,  Dpt.  Cuzco,  pror. 
Ganchis,  dist.  Gheccacapi. 

Salloc,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Qoispican- 
chi,  dist.  Urcos :  habt.  58. 

Salloca^  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Candiis, 
dist.  Tinta:  habt.  02. 

Sallolli}  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist 
Macari. 

Sallullo  6  7aflf//M7/i?,  hda.  Dpt.  Amaioaas, 
prov.  Luya,  dist.  Ocnmal :  habt.  75. 

Sallayo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaji. 
dist.  Ajoyani:  habt.  124. 

Salluyo,  chac.  Dpt.  Pano,  prov.  Lampa, 
dist.  Nonoa. 

Salluyo,  est.  Dpt.  Pano,  prov.  Asaogaro. 
dist.  Asillo. 

Sama,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima.  dift. 
Ate. 

Sama,  (color  en  general;  tomar  aliento,  res* 
pirar,  descansar.  Ay.;  Sami  dicha,  venta 
ra.  Q.)  morro  d  los  17»  58'  85'  laty  TS* 
18'89''long.:  Al,185ni.  alt. 

Sama,  punta  a  los  17''  57'  30"  lat.  y  78*  1«' 
24"  long.  Es  formada  de  nno  de  los  ra- 
males  que  se  desprenden  de  la  cadfioa 
del  mismo  nombre. 

SAMA,paerto  menor,6itaadoalo8  17*  57'  lat 
y  78-  15'  80"  long.  El  fondeadero  'es  co- 
mode  y  tiene  de  9  li  18  brazas  de  fowio, 
pr6ximo  A  tierra.  El  pueblo  es  mi^rabk, 
may  escaso  de  recursos :  dista  de  Taeo* 
12  leg.  (67  k.). 

Sama,  rio  formado  dc  dos  brazes :  ^  vir 
nace  hacia  al  S.  de  los  cerros  de  Cas- 
darave  y  el  otro  al  pie  del  pico  de  PaDa- 
gua;  se  reunen  cerca  de  Tala;  lu^i! 
S.O.  hasta  el  mar,  pocaa  millas  ai  N.de 
la  panta  Qoiaoa. 


SAMA 


—  861 


SAMI 


Bama,  distrito  dB  la  proTincia  y  Dpt.  de  Tac- 

narhabt.  1,728. 
Sama,  (Buenavista)  pbl.  capital  de  este  dis- 
trito, de  la  provincia  y  Dpt.  de  Tacna : 
distade  Tacna  8  leg.  (44  i  k.);  de  Sitaua 
8  (44  i  k.). 
Saiuaea,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Colasay. 
Samaca,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  San  Ignacio. 
Samaco^  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 

baca. 
Samada^  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Sama  iprande)  aid.  Dpt.  y  prov.   Tacna, 
dist.  Sama:  habt.  297:  dista  de  Tacna 
10  leg.  (55  k.). 
Samalloa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Haa- 

manga,  dist.  Tambillo:  habt.  5. 
Samamarca^  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Yauli:  a  7  i  leg.  (42  k.)  de  Tar- 
ma,  y  2  (11  k.)  del  pueblo  de  Pacclia. 
Sainamiiy^  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 

OtusGo,  dist.  Lucma:  habt.  124. 
Saman,  (^1  descansa.  Q.;  el  aliento,  halito, 
respiracion.  Ay.)  lugar  habitado  por  sal- 
Tajes  y  gente  civilizada  en  el  rio  Ucaya- 
li,  anriba  de  Fuinahna. 
Saman,  hda.  de  cana,  Dpt.   Lambayeqne, 

prov.  y  dist.  Chiclayo. 
Saman,  distrito  de  la  provincia  dc  As^inga- 
ro,  Dpt.  Puno:  habt.  4,118. 

Saman,  pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la 

provincia  de  Asdngaro,  Dpt.  Puno :  dista 

de  Betansos  5  leg.  (28  k.):  esta  situada  al 

Snr  de  Asdngaro. 

Samaita)  (lugar  de  desoanso.  Q.)  hda.  Dpt. 

Oajamarca,  prov.  Hualgayoc,  dist.  Santa 

Cruz:  habt.  584,  con  los  de  Polulo  y  Ni- 

nabamba. 

Iiunana,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

caiias,  dist.  Laramate. 
amanaJinatay  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ctira- 

l>aya,  dist.  Coasa. 
(Illiaiiama)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
jrochiri,  dist.  Santa  Eulalia. 
amanoo,  (corrupcion  de  Samaneu  alios  dcs- 
oaiisan;  Samaycu  descansar  del  todo.  Q,) 
puerto  menor  d  los  9**  15*  50"  lat,  y  80° 
^9'  34"  long.  Es  una  bahia  segura  y 
espaciosa ;  de  6  i  millas  de  largo  por  8  ^ 


de  anoho.  La  entrada  6  boca  es  de  on  ter* 

cio  de  mUla :  se  enouentra  fondo  en  cual- 

quiera  parte  desde  8  a  21  brazas.  El  mo- 

vimiento  maritimo  de  este  puert<5,  vease 

en  las  paginas  751  y  758. 
Samanco,  punta  a  los  9°  16'  80"  lat.  y  80* 

51' 54"  long. 
Samanco,  morro,  i  milla  al  N.  de  la  punta  de 

este  nombre ;  es  el  hmite  de  esos  cerros. 
SaniailcO)  gampana  de,  es  uno  de  los  cerros 

del  gripo  del  morro  y  punta  de  este  nom- 
bre, Uamado  asf  por  su  forma. 
Samanco,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Nopena:  habt.  48:  d  4  i  leg.  (25  k.) 

de  Nepena. 
Samanco,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Nepena:  habt.  10. 
Sailiailg^^  (corrupcion   de  Savianca)  aid.  y 

hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Ayabaca: 

habt.  592. 
Sailianipuilla,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

y  dist.  Ayabaca :  habt.  825. 
Saiiiarly  (descansar  un  poquito.  Q.)  cerro, 

Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro,  dist.  Chupa: 

tiene  dos  minas  de  cinabrio  (azogue). 
Sfliliasita^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucui- 

to,  dist.  Santa  Bosa. 
Saniatji)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.   Ganta, 

dist.  Arahuay. 
Sambil,  (corrupcion  de  Sampa  flojo.  Q.)  aid. 

y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.   Ayabaca,  dist. 

Suyo :  habt.  90. 

Saillbalay^  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 

Sama:  dista  do  Tacna  16  leg.   (89  k.). 
Samba  naria^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Macusani. 
Sambarayoc^  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Con- 

vencion,  dist.  Santa  Ana:  habt.  18. 
8ambe,  (corrupcion  de  Sampa,  flojo.  Q.) 

aid.  Dpt.  Piura,  prov.   y  dist.  Huanca- 

bamba:  habt.  84. 
SambraiiOf  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Carabayllo. 
Saiucaamaya,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Pichacaui. 
Saniehna^  {Sand  dicha,  ventura.  Q.)  aid.  y 

chac.  Dpt.  y  dist.  Moquegua:  habt.  678. 
Samicajo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  As^g^ro, 

dist.  Achaya. 
Samicuyo,  chac.  Dpt.   Oajamarca,    pcov. 

Ghota,  dist.  Outervo. 


SANC 


862 


SANC 


SamOia)  est.  Dpi.  Pnno,  prov.  Garabaya, 

diet.  Macasani. 
Samincaf  hda.  Dpi.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Julcamarca. 
Saiulrcaj  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo  Ama- 

zonas,  dist.  Parinari. 
Samiri)  rio  tributario  del  Tambo  por  la  iz- 

quierda. 

Samne,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Otusco. 
Samora)  chac.  Dpt.  I^foqnegna,  dist.  Pu- 

quina. 
Sampahuasi,  lida.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Huanta;  dist.  Luricoclia. 
Sampur,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosviiichos :  habt.  18. 
SampoyaSf  rio  tributario  del  Ucayali,  por  la 

izquierda.  Su  curso  es  desconocido. 
Samuchacay  bda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Vilque. 
Samuchaca,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Coata :  habt.  72. 

Samochaca,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 

Sana^  (cosa  que  dura  una  temporada.  Ay.) 

chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri,  dist. 

Santa  Eulalia:  habt.  124. 

Sana,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Tambo. 
Sanachctaan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Llama. 
Sanag;oran,  (corrupcion   de  Sana  coran  la 
yerva  que  dura  una  temporada.  Ay.)  pbl. 
Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Huamachu- 
CO:  habt.  1,000:  dista  de  Huamachuco  4 
leg.  (22  k.). 
Sanahugan  6  Sanakigan,   aid.   Dpt.    An- 
oachs,   prov.  Pomabamba,  dist.  Pisco- 
bamba. 
Sfanayy  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y 
dist.  Gamand:  habt.  108:  esta  situada  en 
una  quebrada  del  mismo  nombre. 
Sanaya)  no  tributario  del  Ucayali  mas  ar- 

riba  de  Sarayaeu. 

Sanca,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Llauca. 

Sanca,  (Sancca  Idbios  partidos.  Ay. ;  gango- 

zo.  Q.)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Gan- 

gallo,  dist.  Canaria. 

Sancache,  hda.  en  el  Yalle  de  Azapa,  Dpt. 

Tacna,  prov.  y  dist.  Arica. 
Saucacliiri,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov*  Chun- 
vivilcas,  dist.  Golqquemarca. 


Sancani,  hda.  Dpi.  Cuzoo,  pm. 

vilcas,  dist.  Livitaca. 
Sancapilla,  chac.  Dpt.  y  prov.  E^km, 

dist.  Chinchao. 
Saiicara,  chac.  Dpt.  y  dist.  Moqtiegovi 

1,546m.  alt. 
SttUCaraiCnif  hda.  Dpt.  prov.  ydistM- 

nuco,  en  la  quebrada  de  Yanac. 

Sancaranif  (parlero,  hablador.  Ay.)  no:  ar 
ve  de  limito  entre  las  provincuks  de  Li- 
canas  y  Parinacochas,  Dpt.  Ajaca^K). 
Sancabaka,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pro?.  U- 

canas,  dist.  Sancos. 
Sancarauca,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  hy 

ta,  dist.  Sullana. 
Saueaycerca,  est.  Dpt.    Ayacucho,  pret 
Huamanga,  dist.  Socosvinchos:bLkll 
SaucayG)  (fruta  de  espino.  Ay.)  ali  y  ea. 
Dpt.  Apurimac,  prov-   Cotabambas,  i*. 
Tambobamba. 
Saueaypata}  aid.    Dpt.    Ayacncho,  pwi. 

Huanta,  dist.  Luricocha:  habt.  61. 
Saiicca,  {Sanccu  masamorra  espesa  de  ami 
0  quinua,  Q.  y  Ay.)  pbL  Dpt  Cuzco.pnff. 
Acomayo,  dist-  Rondocan :  habt.  374. 
Sanco   {Sanccu  masamorra  espesa  de  naJx 
6  quinua,  Q.  y  Ay.)  aid.  y  est.  Dpt  Aj* 
rimac,  prov.  Gotabambas,  dist  Taiiibo- 
bamba. 
Sancco,  aid.  y  hda.  Dpt  Guzco,  proT.  y&. 
Anta:  habitantes  dela  aldea  SS.deUk*- 
cicnda  22. 
Sanccollo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Iskps^k 

dist.  Chupa. 
Sancar^  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cb» 

chapoyas,'dist.  Levanto. 
SanecO)  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Lfi£<^| 

canas,  dist.  Puquio. 
Saucobamba,  est.  y  hda.  Dpi  U 
prov.  y  dist.  Huamachuco:  habt 
dista  de  Huamachuco  5  leg.  (28  L). 
Sancoiuarcay  hda.  Dpt.  Cnzco,  pror. 

dist.  Limatambo. 
Sancon,  chac.  Dpt.  Lima,  proT.Caat*'' 

Lampian. 
Saiicopampaf  chac.  Dpt.  Guzco,  jso^* 

dist.  Anta. 
Saiicopicay  chac.  Dpt  Ayacucho,  proT. 

canas,  dist.  Sancos. 
Sancor,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piuiu,  dist 
p^teTA:  habt.  852. 


SAKD 


863  — 


SANG 


SancoSi  distrlto  de  la  provincia  de  Canga- 

llo,  Dpt.  Ayacucho:  habt.  8,496. 
Sancos,  pbl.  capital  de  este  distodto  de  la 
provincia  de  Cangallo,  Dpt.  Ajaoucho : 
habt.  1,140. 
Bancos,  distrito  de  la  provincia  de  Lucanas, 

Dpt.  Ayacucho :  habt.  2,088. 
Sancos,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Lucanas,  Dpt.  Ayacucho ;  A 
2,884m.  alt.:  habt.  746. 
SanCDy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Independencia. 
SaneadOy  est.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo  Ama- 

zonas,  dist.  Pevas. 
Sflnchay  chac.  Dpt.   Ancachs,  proT.  Hua- 

ras,  dist.  Cotaparaco. 
Sancliaraccay,  chac.   Dpt.  Huancavelica, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
iancliez*   mina  de  plata   en  el  cerro  de 
Tingo,  lado  0.,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Hualgayoc,  dist.  San  Miguel :  ley  12  m. 
)ANCHEZ,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga;  dist.  Santiago:  habt.  12. 
lancliiqy  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  di&t. 
Otasco:  habt.  806:  dista  2  leg.  (11  k.)  de 
Otusco. 

ilidia,  provincia  del  Departamento  de 
Puno,  creada  por  ley  de  5  de  Febrero 
de  1875,  de  parte  de  la  de  Carabaya: 
con£na  por  el  N.  y  por  el  E.  con  la  re- 
gion de  los  bosques,  limite  entre  el  Per^ 
y  Bolivia ;  por  el  S.  con  la  provincia  de 
As^ngaro ;  y  por  el  0.  con  la  de  Caraba- 
ya. Su  capital  el  pueblo  de  Sandia.  Cons- 
ta  de  los  siguientes 

DISTBITOS  : 

Habt. 
Cuyncuyo 1,866 

Pataxnbuco 1,480 

Phara 1,728 

Poto 1,100 

^uiaca 414 

Jdndia 2,898 

Jina 582 

Total  habt 10,008 

Bsta  comprendida,  mas  6  m^nos,  en- 
re  los  18°  y  14°  55'  lat.  y  los  7V  40'  y  72« 
5*  long,  formando  una  superficie  como 
e  480  leguas,  que  comparada  con  su  po* 
locion  resulta  con  21  habitantes  por  ca- 
%  legnsk  ouadrada. 


Esta  provincia  es  semejante  en  tempe-* 
ramento,  producciones  y  accidentes  del 
terreno  d  la  de  Carabaya,  y  nos  referimos 
d  lo  dicho  acerca  de  ^sta. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  poHtico:  un  Juez  de  1.*  Instancia 
administrajusticia.  Enlo  eclesUstico  es- 
t&  dividida  en  los  siguientes 

CUBATOS : 

Sdndia.  Phara. 

Quiaca. 

Hay  8  Escuelas  para hombres 8.     4,800 

6         »  »       mugeres...  »      8,600 


Total  al  ano  en  sueldos....  S.    8,400 

Las  contribuciones  que  paga  estan  in- 
cluidas  en  la  de  Carabaya,  por  no  haber- 
se  hecho  aun  la  mdtricula  especial. 

SiNDiA,  distrito  de  la  provincia  de  SAndia, 

Dpt.  Puno:  habt.  2,898. 
SlNDiA,  pbl.  capital  de   este  distrito,  de  la 

provincia  de  Sdndia,  Dpt.  Puno:  d  6  leg. 

^38  i  k.)  de  Cuyucuyo. 

SinduO)  Cabeza  de,  asf  se  denomina  un  ra- 
mal  de  la  Cordillera  de  Lucanas  que  cor- 
re  de  E.  &  0.  entre  los  pueblos  de  Bacollac 
y  Cachacruz  de  la  provincia  de  Lucanas. 

San^,  Adv£btencu.  —  Los  nombres  que 

principian  con  las  sildbas  Sanga,  son  cor- 

rupcion  de  Sancca. 
Sangabamba^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Mara. 
Sanoabamba,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Sang^ban^  hda.  cecal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca« 

rabaya,  dist.  Ayapata :  v^ase  Gaban  8an^ 

rio,  distrito,  etc. 
Sang^al)  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca. 
Sanoal,  hda.  Dpt.  y  prov.  Trujillo,  dist. 

Ascope:  produce  al  ano  como  50,000  quih- 

tales  de  az&car. 
SangalsayOf  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Marcabal. 
SansallaDy  nombre  antiguo  del  puerto  de 

Pisco. 
Sangallan,  isla  (v^ase  Gallan  San). 
San^Uapfly  est.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Huarochiri. 

Sani^allaya,  aid.  Dpt.  Lima,  proy.  y  distf 
Huarochiri. 


SANS 


864  — 


SAXT 


SflilKttildy  iidtb.  Dpi.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta,  dist.  Cachen ;  habt.  804. 

SanjCHpiinOy  {Sancca  Idbios  partidos.  Ay.; 
gaiigoso.  Q.;  puru  falso:  ppuru  calabazo 
para  agua.  Q.)  cerro  mineral  de  plata  A  4 
leg.  (22  k.)  del  pueblo  deLlapo,Dpt.  An- 
cachs,  prov.  Pallasca,  dist.  Llapo. 

Sftllfrdrflrfly  distrito  de  la  provincia  de  Aco- 
mayo,   Dpt.  Cuzco:  habt.  2,928. 

Sanoarara,  (Sancatara  parlero.  Q.)  pbl.  ca- 
pital de  este  distrito  de  la  pro%incia  de 
Acomayo,  Dpt.  Cuzco:  habt.  1,532. 

San^ari)  hda.  en  el  valle  de  San  Gavan, 
Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist.  Ayapa- 
ta  a  886m.5  alt. 

San^yaycO)  pbl.  Dpt.  Hancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Santiago:  habt.  679. 

Saiiinur,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Marcapomacocha :  habt.  98. 

Sanjrual?  hd^«  y  ^^d-  ^P^*   liibertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chnco: 

habt.  954;  dista  de  Huamachuco  15  leg. 

(88  i  k.). 
SBDg^aicancha,  chac.  Dpt.  Haancavelica , 

prov.  Castrovireyna,  dist.  Huachos. 
8aii?Qil^9  ^^*  ^P^*  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Yunguyo. 
San^illif  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Ayabaca. 
Sania^  isla  en  el  rio  Patomayo,  cerca  de 

Tabatinga. 
Sanja)  hda,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Yungar:  habt.  521,  con  los  de  Poyor. 
Sanja,  mina  de  plata  en  el  Carmen,  Dpt. 

Tarapacd,  dist.  Iquique. 
Sanlacocha,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Ohota,  dist.  Cutervo. 
SanlafP)  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Mayoc. 
Sauopanilia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Pachangard. 
Sampiooiiay  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

■  picanchi,  dist.  Oropesa. 
SaiiquiO}  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
•  ta,  dist.  Querocoto. 

Sanqulpata,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Chumpi. 
Banquipata,  chac.   Dpt.   Ayacucho,   prov. 

Lucanas,  dist.  Laramate. 
SansahttlUca,  (Sansa  la  braza  de  carbon 

encendido  pero  sin  llama,  Q.  y  Ay.)  est. 


Dpt.  Apurimac,  prov.  Ootabambas,  &L 
Mara. 

Sansasaiisat  chac.  Dpt.  Arequipa,  pror. 
Condesuyos,  dist.  Yanaquihoa. 

Hansielia,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnarocltt- 
ri,  dist.  Chorrillos. 

Santa. — Advertenoia:  todos  los  nomlia 
que  principian  con  la  palabra  Santa  6  Sn- 
to  y  que  est^n  companados  de  un  segim- 
do  nombre,  se  encontrardn  con  ese  s^im- 
do  nombre. 

Santa,  punta,  A  T  W  86"  lat.  y  SS*  8'  54" 
long.  Parece  ser  equivocado  el  nombv«  h 
esta  punta  observada  per  Usbora:  fv 
descubierta  por  Pizarro  en  su  primer  m- 
je  de  Tumbes  en  1527. 

Santa,  isla  li  los  9«  1'  40"  lat.  y  8P  V  Vk 
long,  frente  a  la  bahia  de  Coisea. 

Santa,  morro  k  dos  y  media  millas  •!  !i.£. 
de  la  bahia  de  Coisea:  parece  isla,  nste 
del  Sur. 

Santa,   rio:  tiene  su  orfgen  en  la  lagmu  de 
Conococha  k  8,944in*  alt.,  en  la  pfite 
occidental  de  la  Cordillera  nevada,  m  It 
provincia  de  Huaras,  Dpt.  Ancachs.  \^ 
de  su  orfgen  hasta  la  conflaenda  turn  d 
rio  Chuquicara,  lleva  el  nombre  de  rio  ^ 
Huaras,  porque  atraviesa  por  todak  que- 
brada  6  callejon  de  este  nombre.  Piat 
por  todas  las  principales  pobladosieg  ^ 
las  provincias  de  Huaras  y   (^fta,  a 
una  direccion  de  S.  d  S.  O.  y  deede  esU 
confluencia  su  curso  es  casi  al  O.  htfki 
desembocar  en  el  Pacifico  a  los  8*58'  SIT 
lat.  y  80«  57'  54"  long. 

Santa,  puerto  menor  a  los  9®  lat.  y  80*  fe 
84"  long.:  tiene  buen  fondeadero  de  4|  i 
5  brazasy  k  4  cables  detierra.  En  la  pbn 
hay  Unas  cuantas  casuchas,  eon  47  Ub- 
tantes:  dista  de  la  Villa  como  1  leg.  (5i  k.^ 
y  cerca  de  ^1  hay  algaoas  hnacas^  ^ 
cuanto  al  movimiento  maritime  de  t^ 
puerto,  v^ase  las  paginaa  749  y  751. 

Santa,  cerro  mineral  en  el  distrito  deCtnik 
prov.  Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 

Santa,  provincia  delDepartaznento  de 
chs,  creada  k  la  vez  que  el 
k  que  pertenece.  Confina  por  el  N. 
la  provincia  de  Trujillo,  slryiendoledek- 
mite  el  caudaloso  riode  Santa;  por  d& 
con  la  provincia  de  Hoacho;  por  d  E.M 


SANT 


865  — 


SANT 


las  provincias  de  Huaylas,  Hnaras  y  Ca* 
jatambo;  y  por  el  0.  con  el  Pacifico.  Su 
capital  la  Villa  de  Casma.  Gonsta  de  los 

siguientes 

DISTBITOS : 

Habt. 
Casma 2,511 

Huarmey-... 1,461 

Moro 1,223 

Nepeua 2,087 

Santa 1,589 

Yautan 882 


Totalhabt 9,168 

Esti  comprendida,  mas  6  m^nos,  en- 
ire  los  8»  80'  y  lO**  40'  lat.  y  los  79«  40'  y 
81*^  5'  long,  formando  una  superficie  co- 
mo  de  700  leguas,  que  comparada  con  su 
poblacion,  resulta  con  18  habitantes  por 
cada  legua  cuadrada.  Toda  la  provincia 
es  de  costa,  y  comprende  la  que  corre 
desde  la  boca  del  rio  Santa  hasta  la  pun- 
ta  de  Santander;  es  un  desierto  de  arena- 
les  interceptados  por  los  rios  de  Nepena, 
Casma  y  Huarmey,   que  son  escasos  de 
agUH  en  muchos  meses  del  ano ;  pero  la 
costa  tiene  excelentes  bahias  y  puertos, 
tales  como  Chimbote,  Casma  y  Huarmey. 
La  parte  regada  por  los  rios  es  muy  f^r- 
til  y  en  ella  el  cultivo  principal  y  mas  va- 
lioso  es  el  de  la  cana  dulce. 

Un  Sub-Prefecto  est^  encargado  del 
xmando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesidstico  estd  dividida  en  los  mismos 
Garatos  que  constituyen  los  actuales  dis- 
tritos  poUticos. 

Lias  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  1,942  soles,  por  los  siguientes 
ramos: 

Contribucion  IJrbana S.      105 

»  Rlistica..., »    1,810 

»  Lidustrial »       527 


Total S.  1,942 

distrito  de  la  provincia  de  Santa, 
I>pt.  Ancachs:  liabt.  1,589. 
k^TA,  Villa,,  capital  de  este  distrito,  de  la 
p7ovincia  de  Santa,  Dpt.  Ancachs :  habt. 
812 :  dista  de  Nepena  8  leg.  (44  i  k.). 

chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Puquina« 


Santacalle^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  San  Miguel :  habt.  225. 

Santa  F^,  minade  plataen  Carapampa,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 

Sautamara^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Velille. 

Santauder,  punta  a  los  10°  88*  40**  lat.  y 
80^  21'  49**  long. 

Santander,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Andoas:  habt.  41  (1814). 

Santaraco,  distrito  de  la  provincia  de  Huan- 
cane,  Dpt.  Puno:  habt.  8,701. 

Santaraco,  (puede  ser  corrupcion  de  Sancar 
gangoso,  racu  grueso,  gordo;  6  de  sancu 
masamorra  de  maiz.  Q.)  pbl.  capital  de 
este  distrito  de  la  provincia  de  Huanca- 
ne,  Dpt.  Puno:  &  1  leg.  (5  i  k.)  de  Sa-' 
man :  muchos  creen  que  es  nombre  de  un 
Santo. 

Santeeanla,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica, 
dist.  Livilcar:  dista  de  Arica  18 leg.  (100k.); 
de  Livilcar  2  (11  k.). 

SantelmOy  cerro  mineral  de  oro  en  el  dis. 
trito  de  Cochas,  prov.  Cajatambo,  Dpt- 
Ancachs. 

SantiajfO)  no  tributario  del  Maranon,  por 
la  izquierda  d  los  4«  80*  lat.  y  79*  20' 
long,  mas  6  m6nos,  cerca  del  Pongo  de 
Manseriche.  Es  caudaloso,  nace  de  los 
arroyos  que  bajan  de  la  parte  N.  del  cer- 
ro Cajanuma,  en  la  Bepublica  del  Ecua- 
dor, y  cuando  entra  al  Perti  sirve  de  If- 
mite  entre  las  provincias  de  Bongard  y 
Alto  Amazonas.  En  su  parte  alta  forma 
el  no  Zamora. 

Santuoo,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga, 
dist.  Lamas. 

Santiaj^O)  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 
dist.  Suyo. 

Santiago,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 
dist.  Chalaco:  habt.  412. 

Santiago,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Con- 
tumaza,  dist.  Gusmango:  habt.  868. 

Santia^y  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Mangas. 

Santiago,  mina  de  plata  &  2  leg.  (11  k.)  de 
Yungay,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Yungay. 

Santugo,  mina  de  plata  en  el  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaylas,  dist.  Pueblo  Libre:  i  2 
leg.  (11  k.)  de  Caras. 

109 


SANT 


—  866 


SANT 


Saxtiago,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 

dist.  Huacho. 
Saiitia^  dc  Carainpoiiia,  vease  Caram- 

poma. 
Santiago,  pbl.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 

Chincha  Baja:  habt.  646. 
Santiago,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  de 

lea:  habt.  8,011. 
Santiago,  pbl.  eapital  de  este  distrito  de  la 

provincia  y  Dpt.  do  lea:  d  559na-61  alt.: 

babt.  600:  dista  2  leg.  (11  k.)  de  lea. 
Santiago,  hda.  de  viiia,  Dpt.  y  prov.  lea, 

dist.  Santiago:  produce  al  aiio  1,700  quin- 

tales  de  aguardiente. 
Santia^Oi  bda.  Dpt.  Ayaeucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacuebo. 
Santiago,  hda.  Dpt.  Ayacuebo,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Tambillo. 
Santiago,  distrito  de  la  provincia  de  Hua- 

manga,  Dpt.  Ayacuebo:  habt.  4,551. 
Santiago,   pbl.  capital  de   este  distrito    de 

la  provincia  de  Huamanga,  Dpt.  Ayacu- 
ebo :  habt.  67 :  i  4  leg.  (22  k.)  de  Ayacu- 
ebo. 
Saiitiag^O)  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Cbapimarca :  habt.  144. 
Santiago,  aid.  y  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Andahuaylas.  dist.  Huaucarama:  habt. 

84 :  dista  de  Huaucarama,  5  leg*  (28  k.). 
Saiitiai^O)   aid.  y  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov. 

Couveucion,  dist.  Occobamba :  habt.  128. 
Santugo,  imo  de  los  distritos  en  que  est^ 
>     dividida  la  ciudad  del  Cuzco  y  que  for- 

man  la  provincia  del  Cuzco:  habt.  1,505. 
SaiitiagO)  lavaderodeoro,  Dpt.  Puno,prov. 

Sandia,  dist.  Patambuco. 
Santiago,  distrito  de  la  provincia  de  Asdn- 

garo,  Dpt.  Puno  :  habt.  5,685. 

Santiago  de  Papajaf  pbl.  capital  de  este 
distrito  de  la  provincia  de  Asangaro,  Dpt. 
Puno,  a  los  15*  4'  6"  lat.  y  72°  80'  24" 
long.:  a  7  leg.  (89  k.)  de  Achaya;  estd 
situado  al  S.  E.  de  Asangaro. 

Santiago,  quebrada,  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito,  dist.  Pomata. 

Santugo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Pomata. 

Sailtiaft^Oy  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Omate. 

Santiago,  salitrera  en  el  Canton  Rincon, 
dist.  Pisagua,  Dpt.  Tiu-apaca:  en  1872 
produjo  72,000  quintales;  en  1878  idem: 


d  9  leg.  (50  k.)  del  puerto  y  a  2  milhs 
{\  k.)  de  la  Ifnea  f^rrea. 
Santiaf^o  Anchocaya^  pbl.  Dpt.  Lima,^. 
Huarochiri ,  dist.  San  Lorenzo  de  Qnin- 
ti :  habt.  297,  alN.de  Huarochiri. 

SantiafCO  de  Cao,  distrito  de  la  provmcitie 
Trujillo,  Dpt.  Libertad:  habt.  1.773. 

Santugo  de  Cao,  Yilla,  capital  de  este  dis- 
trito, de  la  provincia  de  Tmjillo,  Dpv. 
Libertad:  habt.  1,664 :  dista  de  TrojiUo 
6  leg.  (28  k.). 

Santiago  de  Cliilahuyo^  ehae.  Dpt  j  pror. 
Puno,  dist.  Pichacani :  habt.  24. 

Sautiajco  de  Chocoiros,  distrito  de  U  pro- 
vincia de  Castrovireyna,  Dpt.  HuaoctTe- 
lica :  habt.  2,864. 

Santugo  de  Chooorvos,  pbl.  capital  de  ei- 
te  distrito,  de  la  provincia  de  Castnm- 
reyna,  Dpt.  Huancavelica :  habt.  507. 

Santiafco  de  Chnco,  distrito  de  la  provindi 
de  Huamacbuco,  Dpt.  Libertad:  haU. 
11,087. 

Santiago  de  Chuco,  Villa,  capital  de  este 
distrito  de  la  provincia  de  Haamachofio, 
Dpt.  Libertad:  habt.  7,006 :  dista  de  Has- 
machuco  12  leg.  (67  k.). 

SaiitiaiTO  de  Huaysapata,  chac.  Dpi.  prov. 

y  dist.  Puno. 

SantiaiTO  de  Pasacanchay  mina  de  plata, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  PomabambiL 

Santiago  Qaifinaniy  aid.  Dpt.  Pane,  pcov. 
Chucuito,  dist.  Yunguyo:  habt.  218. 

Santiag^s,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chaem- 
to,  dist.  Juli. 

SantiainiillO)  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist 
Santiago:  habt.  200:  dista  de  lea  2|  leg. 
(15  k.). 

Santo  Cristo,  uno  de  los  cerros  explotiioi 

del  mineral  de  Hualgayoc. 

Santolis,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco :  diiL 

San  Sebastian :  habt.  6. 
Santolis  chico,  hda.  Dpt.  yprov.  Coxco, 

dist.  San  Sebastian :  habt.  7. 
Santo  Inji^ry  deposito  de  huano  al  Sor  ^ 

la  bahia  de  Chipana :  estA  inhabitada 

Santonte^  aid.  y  hda.  Dpt.  LiberiaJ  pror. 
Pacasmayo,  dist.  San  Pedro :  iiabt  123: 
dista  de  San  Pedro  8  leg.  (IG  \  k.). 

Sauf  0S9  mina  de  plata  en  Condorhoain*  Dpt 
Ancachs,  prov.  Huaras^  dist  Becixaj'. 


SA5sO 


867  — 


SAFE 


SiNtoB,  chao.  Dpt.  Ancachs,   prov.   Santa, 

dist.  Nepena. 
Santos,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Acobamba. 
Sftntoya,  cerro  mineral  de  plata  en  el  distri- 

tode  Becuay»proy.  Huaras,  Dpt.  Anoachs. 
Santoyo,  bda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Ate. 
Sautuanpampa,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Huambos. 

Santnarlo  de  Misca,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov. 

y  dist.  Paruro. 
Santuario,  bda.  Dpt.  Puao,  prov.  Lampa, 

dist.  Umacbiri. 
SairoecUa,  bda.  Dpt.   Huancavelica,  prov* 

Angaraes,  dist.  Julcamaroa. 
Sanusi,  rio  tributario  del  Huallaga  por  la 

orilla  izqnierda.  Su  curse  es  casi  paralelo 

con  el  rio  Caynaracb. 
Sanya,  obac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Oyon. 
Saktya,  bda.  Dpt.  Ayacncbo,   prov.   Hna- 

manga,  dist.  Acosvincbos:  babt.  27. 
SlIByaDy  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.   Caja- 

tambo,  dist.  Pacbangara. 
Sanyau^y  aid.  y  pampa,  Dpt.  Loreto,  prov. 

y  dist.  Moyobamba :  habt.  250. 
SftByiluen^,  cbac.  Dpt.   Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  Pinpingos. 
Sana^  {Sano  6  Sana  loza  y  cualquier  cosa 

hecba  de  barro,  Ay.  y  Q.;   Saafla  tinaja 

grande  en  la  que  eclian  la  chicba  des- 

pues  de  hervida;  Sana  cosa  6  palabra  que 

se  puede  decir.  Ay.)  rio  que  desemboca  en 

el  mar  cerca  del  pueblo  de  Lagunas  que 

tambien  le  dd  su  nombre. 
>Af^A,  distrito  de  la  provincia  de  Cbiclayo, 

Dpt.  Lambayeque:  babt.  2,063. 
>AJ^A,    antes  Miraflores  de   Sana,   pbl.   ca- 
pital dc  este  distrito  'Te  la  provincia  de 

Chielayo,  Dpt.   Lambayeque:  habt.  648: 
fue  saqueada  por  piratas  ingleses  el  4  de 

jVIarzo  de  1686  6  inundada  por  el  rio  el 

15  Marzode  1720. 

anayca^  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

moraes,  dist.  Soraya :  habt.  660. 
nfiicOf  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

cii8t.  Conila:  habt.  65. 
A  S«Hx:'y  Aeobaiiibilhii  hda.  Dpt.  Ayacucho, 

prov.  Huanta,  dist.  Luricocha:  babt.  85. 
afioocollo,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAn- 

^aro,  dist.  Potoni. 


Safiohuasl,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea, 
dist.  Pisac:  habt.  7. 

8aiiota|  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chuuvivil- 
cas,  dist.  Livitaca. 

SaiiniUils,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Otusco,  dist.  Usquil.  Algunos  la  conside- 
ran  perteneciente  al  distrito  de  Charat 
que  no  existe  segun  la  ley:  habt.  59:  dis- 
ta  de  Usquil  4  leg.  (22  k.). 

Safiupalla)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Velille. 
8aoiia,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco, 

dist.  Lucma. 

Sapaeanly  (Sapa  solo,  unico.  Q.  y  Ay.;  Sap- 
pa  abasto,raiz  de  lasplantas,  bueno,  sauo. 
Ay.)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvivilcas, 
dist.  Colquemarca. 

Sajiacota,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucard. 

Sapalacll6  6  Sapalladie,  {Sapa^  solo,  unico 
Sappa  abajo;  llacha  verdaderamente.  Ay.) 
aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Huanca- 
bamba :  habt.  560 :  dista  de  Huancabam- 
ba  8  leg.  (16  i  k,). 

Sapallail^9  distrito  de  la  provincia  de 
Huancayo,  Dpt.  Junin :  babt.  8,258. 

Sapallanga,  (Sapa  solo,  tinico:  llanca  gre- 
da.  Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Huancayo,  Dpt.  Junin :  dis- 
ta de  Huancayo  2  leg.  (11  k.). 

Sapallar,  cbac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 
Sapaiiani,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
Sapancota^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucara. 
Sapannta,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Corani. 

Saiiapuqnio,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAn- 

garo,  dist.  Potoni. 
Saparcoii,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

San  Marcos:  babt.  194. 
Sapasilla,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ay  abaca, 

dist.  Suyo. 

SapataljS^O)  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 
ya, dist.  Lonya :  habt.  40. 

Sapclia,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Chacas:  habt.  688. 

Sapetrijs^e,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov,  Cbun- 
vivilcas, dist.  Colquemarca. 


SAPU 


—  568 


SARA 


Saplavl,  rio  tributario  del  Ucayali:  i  SOSm. 
ftlttira. 

SapijOCfly  (Sapiyaech&T  raiz.  Q.)  salitrera  en  el 
Canton  de  este  nombre,  Dpt.  Tarapaca, 
dist.  Pisagua :  habt.  896 :  dista  de  Pisa- 
gna  7  i  leg.  (42  k.):  la  ley  del  salitre  es 
de  7  Vo-  El  numero  de  salitreras  de  este 
Canton  es  de  diez;  no  excede  de  dos  millas 
la  mayor  distancia  d  la  linea  f^rrea. 

Sapillicaf  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 
dist.  Prias:habt.  857. 

Sapillica  y  IVaranJo^  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Ayabaoa,  dist.  Chalaco. 

Saplan,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Trujillo, 
dist.  Santiago  de  Gao. 

Sapo,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo  de 
Yanli,  Dpt.  Janin,  prov.  Tarma,  dist. 
Yanli :  ley  25  m. 

Sapo,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 
Pisco :  habt.  88. 

Sapos,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesus, 
lado  N.  E.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc :  ley  10  m. 

Saposoa^  distrito  de  la  provincia  del  Hua- 
llaga,  Dpt.  Loreto :  habt.  8,880. 

Saposoa  ciudad,  capital  de  la  provincia  del 
Huallaga  y  del  distrito  de  su  nombre, 
Dpt.  Loreto;  A 12  leg.  (61  k.)  al  Sur  de 
Lamas,  que  se  andan  en  4  dias.  El  pue-^ 
bio  estd  situado  en  xm  hermoso  llano,  pe- 
ro  dividido  por  una  sanja  profunda,  asi 
es  que  para  comunicarse  hay  varios  puen- 
tes.  Es  uno  de  los  pocos  pueblos  de  ese 
Departamento,  en  el  cual  se  ven  caballos, 
vacas  y  otros  animales  semejantes. 

Saposoa,  rio  tributario  del  Huallaga,  por  la 
izquierda. 

Sapotaly  aid.  y  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 
y  dist.  Jaen. 

SapotC)  rio  tributario  del  Ucayali,  mas  aba- 
jo  de  Sarayacu. 

Sapra^  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 
trovireyna,  dist.  Pilpichaca. 

Sapse,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Huan- 
cabamba:  habt.  825,  con  los  de  Paria- 
marca  y  Tacocha:  dista  de  Huancabam- 
ba  2  leg.  (11  k.), 

SapilCf  aid.  Dpt.  y  prov.'  Gajamarca,  dist. 
Asuncion :  habt.  408. 

Sapmi,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Huan- 
cabamba:  habt.  592,  oon  los  de  Salala  y 


Chulucanas:  dista  de  HuancabambaSlag. 
(16  i  k.). 
Saqui,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  &Andia,  dkL 

Sina:  habt.  69. 
Saqnicocha^  cerro  mineral  de  plata  en  el^- 
trito  de  Aquia,  prov.  Gajatambo,  Dpt  As- 

cachs. 
SaqnimjlIC  6  Saquirahui^  aid.  y  hda.  Dpi 

Piura,  prov.  y  dist.  Huancabamba:  habi 

84:  dista  de  Huancabamba  8  leg.  (16  \  k.). 
Sanif  (Sa^-a  una  medida  de  peso^costam- 

bre,  modode  vivir,  feo,  maiz.  Ay.  y  Q.)  ali 

Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen,  dist. Colany. 
Saba,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  disi  Joliaca. 
Sarabambay  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  P&- 

taz,  dist.  Tayabamba. 
Sarabamba,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pror.  Ia 

Mar,  dist.  Anco. 
Saraca,  chac.  Dpt.  Libertad.  prov.  PsUl 

diet.  Huayo. 
Saracata*  hda.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Abu- 
cay,  dist.  Pichirhua. 
Saraccaya,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chneaife^ 

dist.  Juli. 
Saracocha)  est.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Has- 

manga,  dist.  Quinua  :  habt.  30. 
Saracota^  (corrupcion  de   Saracato  vaaOr 

do  de  maiz.  Q.)  aid.  Dpt.  Pnno,  pror- 

Garabaya,  dist.  Ayapata. 
Sarachacra,  (fundo  de  maiz.  Q.)  aid.  Dpt 

Puno,  prov.  y  dist.  Sandia :  habt.  900. 
Sarahnascay,  hda.  Dpt.  Apnrimac,  pm. 

Andahuaylas,  dist.  Ocobamba:  habt  229. 

dista  de  Ocobamba  4  leg.  (22  k.). 
Sarahuascat,  chac.  Dpt.   Apurimac,  pto^* 

Aymaraes,  dist.  Ghapimarca. 

Sanyay  aid.  y  hda.  Dpt.  prov.  y  dist  la: 

habt.  100. 
Saramarca,  aid.  y  valle,  Dpt.  y  prov.  l<i, 

dist.  Palpa:  habt.  97. 
Saran^  chac.  Dpt.  Lambayeque^  prov.  j 

dist.  Ghiclayo. 
Saraniy  chac.   Dpt.  Apurimac,  prov.  Aj- 

maraes,  dist.  Soraya. 
SaraoccOf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampi 

dist.  Macari. 
Sarapita,  hda.   Dpt.  y  prov.  Cuzco,  ^ 

San  Sebastian :  habt.  10. 
SarapOyinina  de  plata  en  Auqaimarea»D|!i 

Ancachs,  prov.  Gajatambo,  dist.  Mangv: 

ley  20  m. 


SARC 


—  869  — 


SARU 


Saraqne)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 

jillo,  dist.  Cbicama. 
Sarasara^  (si  es  cormpcion  de  Salla-salla 
Cordillera  de  piedra.  Ay.;  Sara-sara  de- 
minntivo  de  maiz.  Q.)  cerro  nevado  que 
tiene  como  6,000m,  alt.;  i  sus  pies  est^  el 
pueblo  de  Pararca  y  la  villa  de  Fausa; 
esta  aislado  y  distante  do  los  otros  cerros 
que  forman  el  ramal  de  la  Cordillera. 
Sarata,  Ma.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

oay,  dist.  Picbirbua :  babt.  80. 
Saratahuayllat  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An- 

ta,  dist.  Surite. 
SarayacU)  distrito  de  la  provincia  del  Hua- 

Uaga,  Dpt.  Loreto :  babt.  1,879. 
Sarayacu,  {Sara  maiz,  feo;  yacu  agua.   Q.) 
pbl.  capital  del  distrito,  de  la  provin- 
de  Hnallaga,  Dpt.  Loreto:  dista  de  la 
boca  del  Ucayali  488  millas  que  se  recor- 
ren  por  vapor  en  75  i  boras,  pero  en  va- 
pores  de  mas  andar  como  el  cMoronat  so- 
lo se  emplean  48.  El  rio  Ucayali  tiene  en 
este  trayecto  2  i  millas  de  corriente  por 
bora.  El  pnerto  6  embarcadero  estd  d 
6*  86'  15"  lat.  y  77*  18'  54"  long.:  varia- 
cion  magn^tica,  7*  62'  8" :  dista  de  Iqui- 
tos  661  i  millas;  d  124^.  alt.:  su  tern- 
peramento  es  sano;  el  term6metro  sube 
hasta  29*  44'  en  verano.  El  pueblo  tie- 
ne casas  muy  separadas  unas  de  otras  y 
ann  cuando  dista  algo  del  rio,  se  comu- 
nioa  con  ^ste  por  un  canal  natural :  babt. 
1,400  (en  1858)  y  851  en  el  ano  de  1862. 

irayaCQy  GaI^o  de,  asf  se  llama  el  que 
eomanica  el  pueblo  de  Sarayacu  con  el  rio 
Ucayali,  del  cual  esta  distante  mas  de  1 
leg.  (5 1  k.)  y  de  Boaboya  abajo  40  millas. 
kBAYAcUy  rio  tributario  del  Ucayali  por  la 
oriUa  izquicrda.  Este  rio  va  cambian- 
do  su  cauce,  por  cuya  razon  estd  mas  al 
S-  qne  el  pueblo.  El  otro  puerto  6  embar- 
cadero estd  &  loB  6*»  48'  26"  lat.  y  76*»  57' 
22'*  long.  Es  navegable  en  todo  el  ailo 
por  pequenas  embarcaciones. 
rayaniy  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San 
l^ntonio. 

rayca,  (Sarayco  vagamundo.   Ay.)  pbl. 
>pt.  Apurimac,  prov.  Aymaraes,  dist.  Ta- 
*B,yrihn&:  habt.  187. 
^eas,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CastiUa, 
!ist.  Huancarqui:  babt.  11. 


Sarcilla^  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen^ 

dist.  Pinpingos. 
Sarco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucuito,  dist, 

Yunguyo. 
Sarcocconta,  est.  y  bda.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Cotabambas,  dist.  Huayllati. 
Sarconta,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas, dist.  Huayllati. 
Sareil)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam* 

bo,  dist.  Huancapon. 
SargnntOf  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pue- 
blo Nuevo:  babt.  115. 
Sarhna,  {Sarpkiia  el  corto  de  vista.   Ay.) 

pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Gangallo,  dist. 

Ghuscbi. 
Sarhnara,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,   prov.  Pa- 

rinacocbas,  dist.  Oyolo,  al  S.  de  la  lagu- 

nita  Parinacochas  menor. 
Saria,  tambo  entre   Mufia  y  el  Pozuzo  4 

2,748m.  alt. 
Saricaya,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Pari- 

nacocbas,  dist.  Lampa :  babt.  98. 
SaricQtiy  est.   Dpt.  Cuzco,   prov.  Cbunvi- 

vilcas,  dist.  Cbamaca. 
Sarin,  pbl.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist.  Hua- 

macbuco:  babt.  599:  dista  de  Huamaobu- 

CO  4  leg.  (22  k.). 
Sarna^  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Camina. 
Sarpa,  bda.   Dpt.   Arequipa,   prov.  Union, 

dist.  Tomepampa. 
Sartin,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 

cbuco,  dist.  Sartinbamba:  dista  Je  Hua- 

macbuco  18  leg.  (72  k.). 

Sartinbamba,  distrito  de  la  provincia  de 
Huamacbuco,  Dpt.  Libertad:  babt.  8,604. 

Sartinbamb/v,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Huamacbuco,  Dpt.  Liber- 
tad: dista  de  Huamacbuco  15  leg.  (88^  k.) 

Sammani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Orurillo. 

Sammarca,  {Saru  pisar.  Q.)  cbac.  Dpt.  Li- 
bertad, prov.  Pataz,  dist.  Huancaspata: 
dista  de  Huancaspata  8  leg.  (16  \  k.). 

Sarumillay  distrito  de  la  provincia  de  Tdm- 
bes,  Dpt.  Piura.  babt.  164. 

Sarumilla,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Tumbes,  Dpt.  Piura:  dista 
de  Tumbes  7  leg,  (89  k.);  de  Amotape 
56  (812  k.). 

Sabumilla,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Ttimbes.  Para  faciUtar  la  exportacion  do 


SAUC 


—  870 


SAUR 


frutos  de  esta  hacienda  se  habilit6  una  ca- 

leta  inmediata,  llamada  Noel. 
Sarumilla,  pW.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Pataz :  liabt.  280 :  dista  de  Pataz  2  leg. 

(11  k.). 
SaruniO,  pampas  al  E.  de  la  de  Cbimbote. 

Se  proyecta  irrigarlas,  con  cuyo  objeto  se 

ban  hecbo  ya  los  estudios  para  Bacar  el 

agua  del  rio  Santa. 
Sarsama)  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica, 

dist.  Socorama:  dista   dn   Arica   41  leg. 

(228  i  k.);  de  Socorama  14  (78  k.). 
Sarzuelaalta^  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

Belen. 
Sarzuela  baja,  bda.   Dpt.  y  prov.  Cuzco, 

dist.  Belen. 
Sasahuanca,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pas- 
co, dist.  Huanaca:  babt.  8:  dista  de  Hna- 

riaca  9  leg.  (50  k.) 
Sasania^  {Sasaya  bacerse  dificil.   Q.)  aid.  y 

cbac.  Dpt.  Ai-equipa,  prov.  Castilla,  dist. 

Pampaoolca. 
Sasape,   bda.   Dpt.   y  prov.  Lambayeque, 

dist.  M6rrope. 
Saseana,  aid.  Dpt.  y  prov.  Moqnegua,  dist, 

Torata :  babt.  240. 
Saseapa,  bda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 

Llnta :  a  4  leg.   (22  k.)  de  Arica  y  A  2 

(11  k.)  de  Lluta. 
Saiscar,  bda.  Dpt.  Amazonas,  prov.   Cha- 

cbapoyas,  dist.  Huancas :  babt.  6. 
Sasilacaina^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 

Sastrecuelio,   bda.   mineral,    Dpt.   Junin, 

prov.  y  dist.  Pasco. 
Sata,  {Sati  embutir.  Q.;   Sat  ha  decir,   pen- 

sar,  juzgar.  Ay.)  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Hnayo:  babt.  80. 
Sata,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist. 

Parcoy. 

Satajaeca^  est.   Dpt.  Lima,  prov.  Haaro- 

cbiri,  dist.  San  Damian. 
Satica^  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Huaman- 

ga,  dist.  Cbiara:  babt.  79. 
Satichiato,  rio   tributario  del  Ucayali:  a 

315ni.  alt. 

Satnnhiiaray,  cerro,  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Huaiiec. 
Satuntacta)  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chnn- 

vivilcas,  dist.  Colqquemarca. 
Sauce^  islote  i  los  12°  19'  lat.  y  79°  Id' 


44"  long.  Esta  inmediato  al  islote  jfi  Sin 

Francisco  y  a  la  isla  de  Pachacamac:es 

inacsesible. 
Sauce,  bda.  Dpt.  Piura  prov.  y  dist  fluin- 

cabamba. 
Sauce,  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jien, 

dist.  Cboros. 
Sauce,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Celen- 

din,  dist.  Huasmin. 
Sauce,  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ca;t 

bamba,  dist.  Cacbacbo. 
Sauce,   aid.  y  cbac.   Dpt.   Libertad,  proT. 

Pacasmayo,  dist.  Pueblo  Nuevo. 
Sauce,  bda.   Dpt.   Lima,    prov.  Chancaj, 

dist.  Pativilca:  i  6  leg.  (83  h  k.)  de  Pau- 

viica. 
Sauce,  cbac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Omite. 
Sance  ehiquito,  aid.  y  hda.  Dpi  Piun, 

prov.   y  dist.   Huaucabamba:  4  1  kg. 

(5  I  k.)  de  Haancabamba. 
Sauceda,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,&t. 

Limatambo :  babt.  17. 
Sancepaiupa^  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Celendin,  dist.  Huauco:  habt.  807. 
Saacelinran,  quebrada  en  el  Dpi.  de  Ad- 

cachs,  prov.  Huaylas.   En  el  distrito  h 

Sbupluy,  que  estA  en  esta  quebrada  ky 

minas  de  carbon  de  piedra. 
Saucehuban,   cerro  mineral  de  carbcmds 

piedra  en  el  dist.  de  Yungay,  prov.Hiay- 

las,  Dpt.  Ancacbs. 
Sancepanipa,  aid.  Dpi.  Cajamarca.  proj- 

Hualgayoc,  dist.  Santa  Cruz:  babt  755 

con  los  de  Tosten. 
Saiicepiiqiiio,  chac.  Dpt.  Cajamarca.  prov. 

Cbota,  dist.  Llama. 
SanceSy  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  3i*i. 

Jaen. 
Sauces,  aid.  y  bda.  Dpt.  Cajamarca.  pror. 

Jaen,  dist.  Colasay. 
Sauces,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaea. 

dist.  Querocotillo. 
Sauces,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cot- 

tumaza,  dist.  Trinidad. 
Sauces,  cbac.  Dpt,  Ayacucbo,  prov.  Lac*- 

nas,  dist.  Laramate. 
Sancio,  cbac.  Dpt.  Piura,  prov-  y  dist.  iji- 

baca. 
Saucio,   aid.  Dpt.  y  prov.  Areqoipa,  ist 

Uchumayo. 
Saneo,  {Satcu  dbpero  Sauca  burlar,  dtffi- 


SAUZ 


—  871  — 


SAYA 


cear.  Q.  cosa  de  burla;  muchos.  Ay.)  hda. 

Dpt.  Libertad,  prov.  Pacasmayo,  dist.  Je- 

quetepeque:  habt.  28. 
Sancuito,  aid.  Dpt.   Piura,   prov.   Payta, 

dist.  Querocotillo :  habt.  18. 
Saillaca,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Sallique. 
SanliSf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatain- 

bo,  dist.  Huasca. 
Sanilac,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  Casta. 
Sauilie,hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Oliaucay, 

dist.  Aucallama. 

5laaiia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  ludependencia. 

Sanqui,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea,  dist. 
Lares:  habt.  64. 

>aaquia,  (Sayquipa.cos&  que  nunca  se  aca- 
ba.  Ay.)  ramal  de  los  Andes :  es  la  couti- 
nuacion  por  el  E.  de  los  ramales  6  Cordi- 
lleras de  Ampato  y  Huilcaralca,  en  la  | 
provincia  de  Caylloma:  propiamente  esta 
cadena  forma  un  nudo  que  une  los  Andes 
con  la  gran  Cordillera. 

inraina,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayaeucho,  prov. 
Cangallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  129. 

iiirap,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas :  habt.  127. 

mrio,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Eecuay. 

,url,  (hueso  con  alguua  carne  que  dejan 

los  animales  carnlvoros.  Ay.)  isla  en  el 

Titicaca,   Dpt.  Puno,   prov.   Huancane, 

list.  Conima. 

nricalya,  hda.  Dpt-  Ayaeucho,  prov.  Pa- 

rinacochas,  dist.  Lampa. 

[jRicAYA,  hda.  Dpt.  Ayaeucho,  prov.  Pa- 

-iuacochas,  dist.  Pacapausa. 

iriyoe,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

ambo,  dist.  Oyon. 

isaliua,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

list.  Cbecca :  habt.  846. 

isal,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacasma- 

o,  dist.  Guadalupe. 

SAL,  hda.  de  cana,  Dpt.  Libertad,  prov. 

rujillo,    dist.  Chicama:  habt.  116:  il  2 

)£.  (11  k.)  de  Ascope. 

BAL,    chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

itit.  Nepeua. 

SALy  chac.  Dpt.  y  prov.  loa,  dist.  Nasca. 


Sansibamba,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paucartambo :  habt.  57. 
Sansipampa,  aid.   Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
Sausipampa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Acomayo. 
Sausipampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 

ro,  dist.  Arapa. 
SausiyoC)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Paruro, 

dist.  Accha:  habt.  28. 
SausiyacCf  chac.  Dpt.  Ayaeucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Otoca. 
Sauyar^  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  y  dist. 

Cajatambo. 
Sayana,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Llapa. 
SaTilayoc,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Santiago  de  Chocor- 

vos. 
Saya,  (estar  en  pie.  Q.)  salitrera,  Dpt.  Ta- 

rapaca,  dist.  Pisagua :  dista  de  Pisagua  3 

leg.  (16  J  k.). 
Sayacana  6   Payacana,  hda.  Dpt.   Cuzco, 

prov.  y  dist.  Paucartambo:  habt.  81. 
SayacC)  hda.  Dpt.  Ayaeucho,  prov.  Canga- 
llo, dist.  Vischongos. 
Sayacmachay,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Mara. 
Sayacmachiy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia, 

dist.  Sina. 
Sayacpata,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, diat.  Tambobamba. 
Sayayo,  hda.  Dpt.  Ayaeucho,  prov.   Hua- 

manga,  dist.  Tambillo:  habt.  101. 
Sayahnaco,  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov.   Con- 

vencion,  dist.  Echarate. 
Sayahuanca,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
Sayan^  distrito  de  la  provincia  de  Chancay, 

Dpt.  Lima:  habt.  2,125. 
Sayan,  (estoy  en  pie.  Q.)  pbl.  capital  de  este 

distrito  de  la  provincia  de  Chancay,  Dpt. 

Lima:  habt.  809. 
S^yana,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 

Sayangaca^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist:  Livitaea:  habt.  82. 

Sayangara,  est.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Chuuvivileas,  dist.  Livitaea:  habt.  272. 

Sayapampa,  est.  Dpt.  Libertad,  prcv.  y 
dist.  Huamachuco:  habtt  597. 


SAYH 


—  872  — 


SAYR 


Sajrupay^  hda.   Dpt.   Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Sayapio,  ohac.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ollachea. 
SayapuUo,  distrito  de  la  provincia,  de  Ca- 

jabamba,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  1,586. 
Sayapullo,  {Sayapaya  asistir  en  pi^.  Q.)  pbl. 

capital  de  este  distrito  de  la  provincia  de 

Cajabamba,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  581 

dista  de  Cajabamba  18  leg.  (100  k.). 
Sayariscca,  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Julcamarca:  habt.  41. 
Saycunapampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Gajatambo,  dist.  Mangas. 
SayUca}  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Chamaca. 
Sayhna,(mojon,lindero.  Q.) chac.  Dpt.  Apu- 

rimac,  prov.  Gotabambas,  dist.  Tambo- 

bamba. 
Sayhua,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Mamara.. 
Sayhua,  aid.  Dpt.   Apurimac,  prov.  Anda- 

hnaylas,   dist.  Huancarama :  habt.  120. 
Sayhua,  pbl,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo, 

dist.  Pomacanchi :  habt.  140. 
Sayhua,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Velille. 
Sayhua,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Gcapacmarca. 
Sayhua  6  Sakua,  est.   Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Calca:  habt.  44. 
Sayhua^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Callalli. 

Sayhnacalla,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Paruro:  habt.  22. 

Sayhuani,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Chucuito. 

Sayhuapata^  est.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho, 

prov.  Huamanga,  dist.  Quinua :  habt.  6. 
Sayhuapata,  hda.  Dpt.   Ayacucho,  prov.  y 

dist.  CangaJlo. 
Sayhuapata,  hda.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Cangallo.  dist.  Carapo. 
Sayhuapata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Colquepata:  habt.  122. 
Sayhuapata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colqquemarca. 
Sayhuapatocta^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chunvivilcas,  dist.  Colqquemarca* 
Sayhuaycahua,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Caylloma^  dist.  Sihuas. 


Saylaj  distrito  de  la  provincia  de  la  Uoiaa, 
Dpt.  Arequipa:  habt.  1,802. 

Sayla,  (puedo  ser  corrupoion  de  Saila  pe- 
uas.  Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  la  Union,  Dpt.  Aieqoqift: 
habt.  943. 

Sayla,  chac.  Dpt.  Moqaegua,  dist  Cm- 
mas. 

Saylapa^  aid.  Dpt.  Moquegaa,  dist.  Qtm- 
mas :  habt.  107. 

Saylapampa,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Oiini- 
vivilcas,  dist.  Velille. 

Saylla,  cliac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  CoU- 
bambas,  dist.  Tambobamba. 

Saylla  6  Anahuarqque,  aid.  Dpi.  y  prov.  Cm- 
CO,  dist.  San  GerOnimo. 

Sayllacallay  hda.  Dpt.  Cuzco,  pxov.  Pib- 
cartambo,  dist.  Colquepata:  habt  40. 

Sayllappapa  6  Sayllappata,  est.  Dpt  Cozoo, 
prov.  y  dist.  Calca:  habt.  164. 

Sayllapata*  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  pror. 
Sandia,  dist.  Phara. 

Sayllapata,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  pror. 
Carabaya,  dist.  Patambuco. 

Sayllapata,  aventadero  de  oro,  Dpt  Puno, 
pro  7.  Sandia,  dist.  Patambuoo. 

Saylle,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 
bo, dist.  Mangas. 

Sayllnra,  chac.  Dpt.  Gnzco,  prov.  Aeonia- 
yo,  dist.  Bondocan. 

Saylluyo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa* 
dist.  Nunoa. 

Sayna,  {Saynata,  espantajo  6  miacaim  pir 
ra  asustar  d.  los  ninos ;  Saynaiha  caigtr 
en  las  espaldas.  Ay.)  pbl.  Dpt  Arequipa. 
prov.  Union,  dist.  Sayla:  habt  298. 

Saynapampa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Macari. 

Sayiiarapampai  chac.  Dpt  Ancachs,  prof. 
Gajatambo,  dist.  Mangas. 

Sayuonaiii,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Achoma. 

Sayna,  chac.  Dpt.  Tarapaci,  dist 

Saypuniy  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 
dist.  Umachiri:  habt  8. 

Sayrani,  {Sayri  tabaco.  Q.)  est  Dpi.  Po- 

.    no,  prov.  Lampa,  dist.  MacarL 

Sayro,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  joot.  IV 

taz,  dist.  Tayabamba:  habt  149. 
Sayrepata,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  j^t.  Ia 

Mar,  dist.  San  Miguel. 


SEBA 


—  873  — 


SECR 


Sayri,  (tabaco.  Q.)  est.   Dpt.    Puno,    prov. 

Carabaya,  dist.  Corani. 
Sayricancha,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huflnuco, 

dist.  Santa  Maria  del  Valle. 
Sayripampa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pa- 

raro,  dist.  Omacha. 
Jteysaf  (Saytu  largo  6  angosto.  Q.;  cosa  muy 

aguzttda.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Ayaoucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Sauta  Lucia:  A  8,098m. 

alt.:  habt.  288. 
toytina^  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cama- 

ni,  dist.  Oaraveli :  dista  de  Caraveli  2  leg. 

(11  k.). 
iiaytoccotay  chac.  Dpt.  Puno,   prov.  AsAn- 

garo,  dist.  Achaya. 
iayilbuaisi,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Chapimarca.  « 

•ayus,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Cachen. 
ay^itey  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Curahuasi:  habt.  197. 
ea,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.   Castilla, 
'dist  Uraca. 

^badapata,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Huachos. 
bsustiail)  San,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura, 
prov.  Ayahaca,  dist.  Suyo  :  habt.  46. 
iBASTUN,  San,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
y  dist.  Trujillo :  dista  de  Trujillo  ^  leg. 
[1  i  k.). 

bastian,  San,  mina  de  plata  en  Pomar, 
[>pt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja. 
bastian,  San,  mina  de.  plomo  en  Tinta, 
>pt.  Anoachs,  prov.  Oajatambo  ,  dist. 
>yon :  ley  100  m. 

tASTXAN,  San,  mina  de  plomo  en  la  Cor- 
illera  de  Chacna,  Dpt.  Ancachs.  prov. 
!ajatambo,  dist.  Oyon :  ley  80  m. 
ASTiAN,  San,  aid.  Dpt.  HuAnuco,  prov. 
^06  de  Mayo,  dist.  Jesus. 
ASTIAN,  San,  aid.  Dpt.  Junin,  prov. 
[uancayo,  dist.  Golca:  habt.  204. 

UStiailf  San,  chac.  Dpt.  Huancavelica, 

ov.  y  dist.  Castrovireyna. 

BTiAN,  San,  pH.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 

velica:  habt.  829. 

STiAN,  San,  chac.  Dpt.  Ayacuoho,  prov. 

icanas,  dist.  Otoca. 

STiAN,  San,  uno  de  los  distritos  en  que 

A  dividida  la  ciudad  del  Guzco  y  que 

man  la  provincia  Cuzco:  habt.  1,592. 


Sebastian,  San,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asdngaro. 
Sebastopol,  salitreras,  Dpt.  Tarapacd,  dist. 

Pica:  ley  70  %. 
Secahai)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 
SeeaseollOf  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta. 

SeCiCCj  {Sficcese  -prounncia.  Seiche  troj  del  chu- 
110  6  malz.  Ay.;  Seccse  comezon:  licor  6 
chicha  desvanecida,  ray  a.  Q.)  pbl.  Dpt. 
Ayacucho,  prov.  Huanta,  dist.  Luricocha: 
habt.  881. 

Seececaucha,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Galea:  habt.  74. 

Seccecea,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas, dist.  Tambobamba. 

SecceccayocCj  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Querobamba. 

Secceta9  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gayllo- 

ma,  dist.  Tuti. 
Se€ClIaf  {Stella,   cierta  flor  azul  muy  her- 

mosa.  Q.)  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,   dist.   Julcamarca:  habt.  507, 

con  los  de  Angara. 
SecellaS)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huan- 
ta, dist.  Luricocha :  habt.  258. 
Seccllas,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Huanta :  habt.  852,  inclusive  los  de  Chan- 

caray. 

Seccha^  (debe  ser  corrupcion  de  Secca  aso- 
mar,  trasplantar,  reponer;  Seca  lampino, 
rugozo.  Q.)  rio  tributario  del  Yanamayo, 
Dpt.  Ancachs. 

Sbccha,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Piscobamba:  esti  situada  en 
una  mesetaalgo  inclinada,  d  d,841m.  alt.: 
habt.  241. 

Seccha,  hda  Dpt.  y  prov.  Ayacucho,  dist. 
Chiara:  habt.  9. 

Sechamaf  pico  nevado  en  la  cadona  de  los 
Andes  al  N.  N.  E.  del  Chacapallani  y  muy 
inmediato  d  ^ste,  Dpt.  Tacna. 

Seclapata^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Becuay. 

Secraiiya,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
Secrespampa,  cerro  mineral  de  plata  en  el 

distrito  de  la  Independencia,  prov.  Hua- 

ras,  Dpt.  Ancachs. 

XIO 


SECH 


874 


SEIS 


Secsee,  {Se^^se  dar  comezon.  Q.;  v^ase  sus 

otros  significados)  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov. 

Arequipa,  dist.  Sachaca :  habt.  251. 
Secsecea,  (la  comezon.  Q.)  aid.  Dpt.  Aya- 

cuclio,  prov.  Huanta,  dist.  Huamangui- 

11a:  habt.  105. 
Seeiiainari)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

PaucarcoUa. 
Secsebaniba^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
Seesecciiiaiita^  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanca- 

velica,  dist.  Acoria:  babt.  72. 
Secseciiiayo,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 

marca :  habt.  57. 
Seeseepampa,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Independencia :  habt.  80. 
Secsenciilla,hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Huancarama. 
Secsepiiqnio,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Parobamba. 
Secsepuquio,  chac.  Dpt.  y  dist.  Ayacucho, 

prov.  Huamanga. 
Secsiiicaya^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  dist.  Urcos:  habt.  42. 
SecsO)  rio;  poco  d.ntes  del  cerro  del  Mirador 

en  el  Pozuzo. 

Sectecca,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga, dist.  Quinua:  habt.  24. 

Seelie^  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata* 

Seche  ,  chac.  Dpt.  Moquegua ,  dist.  Pu- 
quina. 

Seclieqne,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Pu- 
quina :  habt.  1,157,  con  los  de  Chilota. 

Secliiiiy  riachuelo,  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Casma:  es  la  continuacion  del  que 
corre  por  la  quebrada  de  Quillo. 

Sechin,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa» 
dist.  Casma. 

Seeliin  alto,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Casma. 

Seehura^  {Sekhe  la  troj  de  chuuo  6  maiz  y 
piura  la  troj  para  la  quinua.  Ay.)  rio  11a- 
mado  tambien  rio  Piura,  porque  pasa  por 
esa  ciudad ;  nace  en  los  cerros  inmediatos 
d  Huancabamba  y  se  dirije  al  N.  O.  pasan- 
do  por  el  Sahtral  y  Yapatera  hasta  Tam- 
bo  Grande,  dcsde  donde  varia  complemen- 
te  su  rumbo  al  S.  0.  Aunque  en  tiempo 
de  lluvias  en  la  serrania  es  caudaloso , 
se  seca  completamcnte  en  los  meses  de 
Juho  d  Diciembre,  dntes  de  llegar  i,  Piura.  | 


Seghuba,  desierto  en  la  costa  entre  d  rio 
Piura  y  los  limites  de  la  proviDciftde 
Lambayeque.  En  los  aiios  de  Dnm  h&j 
mucha  vegetacion  y  abuudancia  depute. 
Este  despoblado  es  un  desierto  de  U 
leguas  de  largo,  sin  agua  ni  pastos ;  pen 
que  sin  embargo  nacen  en  ^1  infinito  do- 
mero  de  cabaUos,  mnlas  y  burros  silTes^ 
tres,  sin  dueuo,  alimentiLndose  conoai 
rafz  Uamada  Yttca  del  Monie^  que  la  Iwi- 
can  con  el  olfato  y  la  desentierraD. 

Halldnse  en  este  despoblado  abmidaB' 
tes  Salinas  y  la  barrilla  qae  se  emplei 
en  Europa  para  hacer  vidrio.  En  Pian 
y  Lambayeque  llaman  LUo  A  esta  yeik; 
hacen  mucho  uso  de  ella  para  la  fibriei 
del  jabon,  sacando  lejia  de  las  ceoizu; 
tambien  la  emplean  en  los  tintes. 

Sechuba,  bahia  y  puerto  manor  d  los  3° Si' 
80"  lat.  y  82*  T  19"  long.  Es  espadoM  j 
segura  y  formada  por  la  punta  de  Finn, 
su  fondo  de  5  d  6  brazas  li  1  {  de  milkde 
la  playa :  v^ase  su  moviniiento  mariizoio 
en  las  paginas  748-751-753. 

Sechuba,  distrito  de  la  provincia  y  DpL  de 
Piura:  habt.  7,961. 

Sechuba,  pbl.  capital  de  este  distriiodeli 
provincia  y  Dpt.  de  Piura,  i  los  7*  S2* 
48"  lat.  segun  Don  Jorge  Juan:  y  aegra 
Usborne  d  los  6*»  lat.  y  88*  10'  9"  kif.; 
habt.  1,807:  distade  Lima  194  leg.  (dOS|L) 
y  86  (200  i  k.)  de  M<kiope. 

Segailia,  ohac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist  Ate 
habt.  11. 

Seg^nda  6  Yacuar^  aid.  Dpt.  Pimm,  pnv. 
y  dist.  Huancabamba:  habt  2,0S6:iilfei 
de  Huancabamba  2  leg.  (11  k.). 

8epindia9  chac.  Dpt.  Moqu^aa,  dist  Ps- 
quina. 

Seounbia  ,  chac.  Dpt.  Moqu^;ua,  dut.  Owtiit» 

Sepiindo  Aochapa^  v^ase  Aechapa^  Ua. 

Se  i|^ora,  miua  de  plomo  en  llaltay,  D|t 
Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Oyoc 

Se  ignoba,  minas  de  plomo :  doe  en  Haft> 
capon,  1  en  Maras  y  otra  en  CoreobaJD* 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo;  laste 
primeras  en  el  distrito  de  Haaacapoa»  ii 
que  sigue  en  el  de  Gorgor  y  la  aira  en  4 
de  Cochas. 

Seis  hemianos,  minade  plataenUtaio,  DfC 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist  BeeiuT. 


SEPA 


—  875  — 


SEYC 


SelloroTOOO^  (corrupcion  de  Sillaorco  cum- 

bre  de  cascajal.  Q.)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Chonvivilcas,  dist.  Yelille. 
SelvayoC  6  SUvayoc,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

ydist.  Urubamba:  habt.  237. 
Seman,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 

mayo,  dif(t.  Guadalupe :  habt.  102 :  dista 

de  San  Pedro  5  leg.  (28  k.). 
Semana  Santa^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Ghiquian. 
Semiinaiiaso,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno: 

habt.  245. 

SeminO)  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay, 

dist.  Barranca. 
Sempicona^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  dist.  Oropesa. 
Seneca,  (nariz,  cresta,  pico.  Q.)  chac.  Dpt. 
Ayacucho,  prov.  Lucanas,  dist.  Laramate. 
Sencca,  oerro  mineral  de  plata,  Dpt.  prov. 

y  dist.  Cuzco. 
SsNGCA,  ramal  de  la  Cordillera  entre  Quiqui- 

jana  y  Paucartambo. 
Sencca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,dist. 

Sicuani:  habt.  1,888. 
Sbncca,  chac.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pi- 

chacani. 
Seiiecacba,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

eanas,  dist.  Otoca. 
Senccondor,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Acas. 
Senolen,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Pataz. 

Sensopampa,  est.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Piscobamba. 

Sent],  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Tayabamba. 

Sentoeinco,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Colqquemarca. 

Sefialcancha^  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Colqquemarca. 

Sefior  deJa  C&rcel,  mina  (vease  Cared,  Se- 
nior de  la), 

Sefior  de  la  Exaltacion,  chac.  Dpt.  Anca- 
chs, prov.  Cajatambo.  dist.  Acas. 

Senora^  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
y  dist.  Huamachuco. 

Sepiiseaiiclia  9  {SipcLs  moza,  manceha  do 
otro.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 
tambo, dist.  Colquepata :  habt.  60. 

Sepascancha,  aid.  y  est.   Dpt.  Cuzco,  prov. 

Pancajrtambo,  dist.  Colquepata:  habt.  147. 


'  SepulturaSjlugar,  Dpt.  y  prov.  Tacna:  dis- 
ta de  Tacna  37  log.  (206  k.);  y  8  (44  i  k.) 
de  Colpa. 

Seque,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 

Seqtje,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 
dist.  Cochabamba :  habt.  438,  con  los  de 
Llanduma. 

Se^iaes,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoc,  dist.  Niepos :  habt,  220,  con  los  de 
Tucaque  y  Tunazan. 

Sequeraccay,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
San  Bias :  habt.  25. 

Sequia,  cerro  mineral  de  plata  en  el  dist.  de 
Mangas,  prov.  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs. 

Sequia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Cotaparaco. 

Sequia  ^jande,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Santa. 

Sequina^  aid.  Dpt.  Tarapacii,  dist.  Mamina. 

Seqiiilla,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Parinacochas,  dist.  Lampa:  habt.  192. 

Serayocc,  aid.  Dpt.  y  dist.  Ayacucho,  prov. 
Huamauga. 

Seren,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist. 
Tambo  Grande:  habt.  441. 

Serpa ,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 
dist.  Tisco. 

Serpaquino,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Huamachuco :  habt.  681 :  dista  de 
Huamachuco  6  leg.  (38  \  k.). 

Serquen,  chac  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 
dist.  Ferrifiafe. 

Serran,  hda.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Sali- 
tral. 

Serrate,  (antiguamente  Zaran)  canal  d  los 
14°  20'  lat.  y  78°  28'  28"  long,  entre  las 
islas  de  Santa  Eosa  y  Morro  Quemado. 
El  pasaje  es  limpio  y  franco,  con  fondo 
de  15  a  20  brazas. 

Serropanipa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 
vivilcas,  dist.  Livitaca. 

Setcbos,  tribu  de  salvajes  que  habitan  las 
orillas  del  Ucay  ali.  So  \istGn  con  una  tu- 
nica (cusma)  de  algodon,  tejida  y  teiiida 
por  ellos  mismos ;  se  pintan  d  negro  los 
dientes  como  los  Chontaquiros. 

Setema,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Coata. 

Setroclia,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Limatambo. 

Seycay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov,  Cajatam- 
bo, dist,  Ambar. 


SHAM 


—  876  — 


SHAP 


Advertencia: — las  palabras  que  no  se^en- 
cnentren  con  sll,  biisquense  con  ch#  Es 
digno  de  obscrvarse  'que  solo  en  los  De- 
partamentos  del  Norte,  desde  los  11°  lat. 
usan  la  sll,  confundiendola  con  la  ell. 

Shacallpo,  chac.  Dpi.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Marca. 
Shnera^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Pampas. 
Shacslia«  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Pararin. 
Shacsha,    est.   Dpt.   Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Yungay:  habt.  737:  dista  de  Yun- 

gay  J  leg.  (1  J  k.)  al  Sur. 
Shacsha,  est.  Dpt.  Lima,  prov.   Huarochi- 

ri,  dist.  Carampoma. 
Shacshap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 

ras,  dist.  Ayja. 
Shacshap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Shacshap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Yungay. 
Sbac-linay9  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Yungar. 
Shaj(lla,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanuco. 
ShUluhltO^ {Chahuatha  sacudir  con  soga, Id- 

tigo  6  con  otra  cosa;  chahuala,  piedra  em- 

potradaparaasegiirar  enellaeltecho.  Ay.) 

puerto  6  vado  en  el  rio  de  Chupamarca, 

que  baja  de  Turpo  como  4  leg.  (22  k.)  al 

Norte  de  Chupamarca  y  d  4,225m.40  alt. 
Shahuinto,  pampa,  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 

dist.  Huacar. 
ShahuintuyoCf  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnu- 

00,  dist.  Chinchao. 
ShaJayoOy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Pampas. 
Shalca^  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Sallique. 
Sbalcarosa,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Huamachuco,  dist.  Sartinbamba. 
Shaltana,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

y  dist.  Huari:  ley  76  A  125  m.  por  cajon. 
Shallampa^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Pampas. 
Sballap)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Bestauracion. 
ShallnllOy  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  Ocumal:  habt.  75. 
Shanibo,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist,  Cftll'^jmc, 


Slianipon,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Honi, 
dist.  Chavin :  habt.  73. 

Shaiiai))  chac.  Dpt.  Ancaobs,  prov.  fiuh 
ras,  dist.  Ayja. 

ShaiiaO)  [Cchana  el  hijo  ultimo  6  el  Benja- 
min. Ay.)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hm- 
llaga,  dist.  Lamas:  habt.  194:  sirveie 
puerto. 

Sbaii^1on«9  minas  de  plata  con  oro,  Dpt 
Ancachs,  prov.  y  dist.  Pallasca. 

Shanipil,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hqat. 
las,  dist.  Caras. 

Shai^Tor,  banos  de  agnas  minendtf  m  d 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dibt  Ca- 
ras. El  mauantial  esUi  en  ana  qnebrafi- 
ta:  al  salir  el  agua  tiene  36"*  5  de  cakr; 
es  ferruginosa.  EI  anaiisis  qoimico  he- 
cho  por  el  profesor  Baymondi  es  da- 
guiente : 

COMPOSICION 
DEL  AGUA  TEBMAL  DE  SHAXGOB. 


Materias  gaseosas, — AcMo  rarbonicn  Utrf,— 

Materia 8  Jijas. 

Vn  litro  de  agua  contiene : 
Garbonato  de  Cal Gra-Tnos  0.095 

Cabonato  de  Magnesia 

Garbonato  de  protoxide  de 

fierro i 

Sulfato  de  Cal 

O.OIO 
»        0.0& 

Sulfato  de  Soda « 

o,oao 

Sulfato  de  Fierro i 

1      aois 

CI  oruro  de  Magnesio i 

Cloruro  de  Sodio ■ 

0.016 
0.d» 

Total Gramo8  0.810 

Sbanose  ^  Shanaci,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov. 

Hnallaga,  dist.  Tarapoto:  habt.  8S. 
Sbansba,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnans. 

dist.  Bestauracion :  habt.  220. 
Sbanic,  chac.  Dpt.  Amazonas,  pror.  j  ibft. 

Lamud. 
Shanico,  hda.  Dpt.  Amazonas.  prov.  Lavk. 

dist.  Conila. 
Sbapaca  6  Chapaja,  (chapaca  centineU.  «- 

cucha.  Ay.)  aid.  Dpt.  Loreta  prov.  H»- 

llaga,  dist.  Tarapoto,  a  los  7*  Sf  3f>"  bi : 

media  legna  abajo  de  la  boca  del  Mmto 

en  la  orilla  izquierda  del  Hualbgi:  haJtt 

217. 
Sbapamba^  aid.  Dpi.  Loreto,  pror. 

ga,  dist.  Lamas, 


SHILL 


877  — 


SHIT 


Shaqilin  6  Saving  aid.  Dpi.  Cajamarca^prov. 

Ghota,  dist.  S6cota:  habt.  75. 
Shareje,  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Pampas. 
Sbflsha,  rio  en  el  Dpt.  de  Ancachs,  prov. 

Huaylas:  }  leg.  (4  i  k.)  de  la  ciudad  de 

Yungay :  d  orillas  de  este  rio  hay  una  mi- 

na  de  carbon  de  piedra. 

Shata,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Marca. 
Shaullo,  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Llacanora:  habt.  251. 
Shayhoa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haa- 

ras,  dist.  Yungay. 
Shecuayoe,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Bestauracion. 
Sheqnepampaf   hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Ambar:  habt.  19. 
Shepte,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.   Huallaga, 
dist.  Pachisa:  habt.  78  :   d  8  leg.  (44  k.) 
del  pueblo  del  Valle. 
Shiall)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carhuas. 
Shica^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Marca. 
Shicay^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Becuay. 
Shicuana^  chac.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist.  Matara. 
Shicnaya,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Bambamarca. 
Shi^huay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Pampas. 
Sllilaeat^  est.  Dpt.  yprov.  Cajamarca,  dist. 

Jesus :  habt.  870. 
Shii<acat,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Gontumaza:  habt.  247. 
Shilcop^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Yungay:  habt.  90 :  dista  de  Yungay, 
i  leg.  (8  k.)  al  Este. 
Sbilly  aid.  Dpt.  Cajamarca.  prov.  Jaen,  dist. 

Sallique. 
Shuxa,  (SiUa  cascajal.  Q.)  est.   Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huaras.  dist.  Carhuas:  habt. 
749. 
Sbh^la,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carhuas. 
Slilllacancha,  chac.   Dpt.   Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Becuay. 
Sidllangatey  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaen,  dist.  Querocotillo. 


Shillapampa,  chac.  Dpt.  Ancachs.  proj. 

Huaras,  dist.  Independencia. 
Shindol,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pallasca:  habt.  218. 
Sllil^t.  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Sartinbamba. 
SlliUj^na,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  Bagua. 

Shingrui)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 
zonas, dist.  Lagunas,  a  los  4'*  59'  lat.  y  78** 
1'  l<mg. 
Siilnirail,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prr>v.  Luya, 
dist.  Jamaica. 

Shiniilla,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hualla- 
ga, dist.  Tarapoto. 

Sllipicay  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 
chapoyas,  dist.  Hnayabamba. 

Sliipau,  aid.  Dpt.  Ancachs.  prov.  Huari, 
dist.  San  Marcos. 

SliipasbanilHl,  distrito  de  la  provincia  de 
Bongard,  v6ase  Sipasbamha, 

Shipasbamba,  (chipa  emboltorio  de  cargas. 
Q.)  pbl.  v6ase  Sipasbamba, 

Shiqui,  (chiqui  desdicha,  aciago,  cosa  peli- 
grosa;  siqui  trasero,  nalgas.  Q.)  hda.  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 

Shiqui,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Macate. 

Shiqui,  aid.  Dpt,  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Marca:  habt.  304,  con  la  estancia  de 
Shumay. 

Shiqui,  cerro,  abundante  en  carbonato  de 
cal,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Becuay. 

Sliiqujp,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  San  Marcos. 

Shirae,  aJd.  y  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 
dist.  Ichocan:  habt.  849. 

Shirac,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 
Ichocan:  habt.  155. 

Shiraccanclia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Becuay. 

Sliiracpanipa 9  est.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 

Shisliita,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 
zonas, dist.  Pevas. 

iShisui,  (.S/,n  hormiga.  Q.)  aid.  Dpt.  Lore- 
to, prov.  Alto  Amazonas,  dist.  Jeveros. 

Shitabamba,  (.Sim  dar  resplandor  del  sol, 
pampa  llanura.  Q.)  est.  Dpt,  Cajamarca, 
prov.  y  dist.  Cajabamba. 


SHUP 


—  878 


SICA 


Slytamalca,  chac.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 
diat.  San  Marcos. 

Sllitncallan  9  chac.  Dpt.  Ancachs  ,  prov. 
Hnaylas,  dist.  Caras. 

Shiuslia,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 

ShoeoUoImata^  est.  Dpt.  Pimo,  prov.  Ca- 
rabaya,  dist.  Crucero. 

Shorigna,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Yuugar. 

Shuailto^  chac.  Dpt.  Liber  tad,  prov.  Pataz, 
dist.  Huancaspata. 

Shuape,  {Sua  ladron;  pe  6  pi  particrda  del 
ablativo.  Q.)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaen,  dist.  Bellavista. 

Sliucochsy  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y 
dist.  Chachapoyas. 

Shucush)  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 
ya,  dist.  Bagua. 

Shaciish-yacO)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Al- 
to Amazonas,  dist.  Yurimahuas:  habt.  66. 

Shuitncanclia,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 
nuco. 

Shullap)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Bestauracion. 

Shullo,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist. 
Chinchao. 

Slinllapllay^  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.   Parobamba:  habt.  169. 

ShuUiiseocha,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 
ca, dist.  Llacanora :  habt  85. 

ShullnyacO)  aid.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 
dist.  Panao. 

Shunialla  6  Slnimayay  hda.  Dpt.  Piura,prov. 
Huancabanba,  dist.  Sondor:  habt.  58. 

SlluniaV)  {Simiay  honra.  Q.)ald.  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huaras,  dist.  Marca:  habt. 
804,  con  los  de  Shiqui. 

Shnniba,  aid.  y hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.y 
dist.  Jaen,  cerca  del  rio  del  mismo  nom- 
bre. 

SliumoeU}  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Marca. 

Sbunquin  6  Shunquiy  {Sunca  mejilla,  labar- 
ba.  Q.)  aid.  Dpt.  Huanuco,  prov.  Dos  de 
Mayo,  dist.  Pachas :  dista  dc  Aguamiro 
2  leg.  (11  k.);  de  Hudniico  21  (117  k.). 

Sbnpll],V9  distrito  de  la  provincia  de  Huay- 
las,  Dpt.  Ancachs :  habt.  2,046. 

Bhupliiy,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Huaylas,  Dpt.  Ancachs: 


habt.  508 :  i2  leg.  (11  k.)  al  S.  0.  ^ 
Yungay. 

Shutoyy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Independencia. 

Miiitii)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hums, 
dist.  Bestauracion. 

Slmtiicollan^  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror. 
Huaylas,  dist.  Caras. 

Shiiy hiiayOf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras. dist.  Bestauracion. 

Slinyo,  est.  Dpt.  Ancachs,   prov.  y  dist 

Huaylas :  habt.  290. 
Siali,  aid.  Dpt.  y  prov.  Pone,  dist  Capt- 

chica:  habt.  884. 
Siasani,  hda.  Dpt.  Moqnegua,  dist.  Ichnni- 
Sibaya,  distrito  del  Dpt.   Tarapaca :  habt. 

1,272. 
Sibaya,  {Sipayya  amancebarse.   Q.)  pueblo 

capital  de  este  distrito  del  Dpt.  de  Tan- 

pacd:  d  lO""  88*  &'  lat.:  habt.  418:  disU 

de  Tarapaca  14  leg.  (66  k.). 
Sibicani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghncnito. 

dist.  Juh. 
Sibilcot,chac.  Dpt.  C^'amarca,  prov.  j  dist 

Contumaza. 
Sibasca^  chac.  Dpt.  Areqnipa,  prov.Unioc. 

dist.  Pampamarca. 
Sicacanehay  est.  Dpt.  Lima,  prov.  HoaFo- 

chiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Qninti. 
Sicacate,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Ayabaca:  habt.  878. 
Sicaebaqui^  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnaro- 

chiri,  dist.  Matucana. 
SicapamiNI)  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacna.  dist. 

Ilavaya:  habt.  88. 
Sicahaasif  est.  Dpt.  Aparimac,  prov.y  dist 

Cotabambas. 
Sicamarca,  chac.  Dpt.   Libcrtad,   ftcf^- 

Otusco,  dist.  Sincicap. 
SicsiU)  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbota, 

dist.  Llama. 
Sicari,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia,  dist 

Quiaca:  d  sus  inmediaciones  hay  muc^ 

chacras  pequeiias  en  las  que  se  cultrra  b 

coca. 
8iCi)ya,  distrito  de  la  provincia  de  Hnaa<«- 

yo,  Dpt.  Junin :  habt.  8,678. 
SiCAYA,  (Secay  trasplantar,  trasponer;  "^^^ 

lampiuo,  rugoso.  Q.)  pbl.  capital  de  este 

distrito  de  la  provincia  de  Huancavo,  Dpt 

Junin  :  dista  de  Hoancayo  2  leg.  (11  \^y 


SICHA 


—  879  — 


SIGU 


SicchttU,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huaylas. 
Sicches,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 

baca :  habt.  777. 
SicchespamiNl,   aid.   Dpt.   Piura,   prov.  y 

dist.  Ayabaca. 
Sicira,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  ,'prov.  y  dist. 

Sdndia. 
Sicla,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Pacllon. 
SielflcacHf  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Tarma. 
Siclacliaca)  est.   Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Huaripampa. 
Siclamaclie,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Huancabamba:  habt.  46  :  distadeHuan- 

cabamba  4  leg.  (22.  k.). 
SicUabanitNi,  chac.   Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Acomayo. 
SicLLABAMBA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Auta. 
Sicsibaillba,   {Secce  v6ase  el  significado  de 

esta  palabra)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

y  dist.  Pomabamba:  habt.  289. 
SicnacoIIo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Umachiri. 
Siciiani,  distrito  de  la  provincia  de  Can- 

chis,  Dpt.  Cuzco:  habt.  11,  264. 
SicuANi,  (puede  ser  corrupcion  de  Secani  la 

tierra  dura  6  seca :  lampino,  rugozo.  Q.) 

villa  capital  de  la  provincia  de  Canchis  y 

del  distrito  de  Sicuani,  Dpt.  Cuzco;  d  14° 

16*  20"  lat.  y  78*  81'  15"  long.:  d  8,562m. 

alt.:  habt.  2,058:  dista  del  Cuzco  25  leg. 

(189  k.);  de  Cachas  8  (16  i  k.).     Este 

pueblo  es  c61ebre  en  la  historia  del  Peru, 

porque  en  ^1  se  reuni6,  la  asamblea  convo- 

cada  por  Santa  Cruz,  que  dividi6  el  Peru 

dos  Estados,  Norte  Peru  y  Sur  Peru. 
Sicuani,  est.   Dpt.  Moquegua,  dist.  Ichuna. 
Sicalliiliiima)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ollachea. 
Siounaj  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Colcabamba:  habt.  122.  ' 
Sicupis,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Cachen :  habt.  260,  con  los  de  Cun- 

gunguis  y  San  Jos^. 
Sicutani,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 

dist.  Sicuani:  habt.  169. 
Sichahiuiy  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 


Sicliuantuma,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror. 
Cajatambo,  dist.  Andajes. 

Slcholquiy  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Ayabaca. 

Sieiieinif  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Con- 
tumaza,  dist.  Cascas. 

Sieiiejniilla,  mina  de  plata,  cobre  y  plomo 
al  S.  del  pbl.  de  Uco,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huari,  dist.  Uco:  ley  76  ^  160  mar- 
cos  por  cajon. 

Sieneguilla,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Cabana. 

Sieite^uillas,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Pachacamac:  habt.  254. 

Sierra-bella,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 
cartambo,  dist.  Caycay. 

Sijtnaiiy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo,  dist.  Jequetepeque. 

Sijcre,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 
vencion,  dist.  Huiro. 

SijTSe,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Otusco:  habt.  166. 

Sijlli'na.  —  Advertrncia: — Los  nombres  que 
principiau  con  estas  silabas  deben  escri- 
birse  Sihua;  pero  el  uso  en  el  Departa- 
mento  de  Arequipa  es  contrario  y  por  es- 
to  conservamos  esa  viciosa  ortografia. 

Si$^as,  rio:  nace  en  los  altos  6  cerros  de 
Ampato,  baja  con  rumbo  al  S.  hasta  el 
pbl.  de  Siguas  y  continlia  al  S.  O.  hasta 
unirse  con  el  rio  Vitor  6  Chili. 

SiGUAs,  valle,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ca- 
mand. 

Siguas,  distrito  de  la  provincia  de  Cayllo- 
ma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  1,264. 

Siguas,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Caylloma,  Dpt.  Arequipa 
habt.  702:  dista  de  Aplao  21  leg.  (117  k.) 
de  Camand  18  (100  k.);  de  Quilca  12  (67  k.) 
de  Arequipa  20  (111  Jk.);  de  Vitor  8 
(44  i  k.);  de  Lima  201  (1,120  k.). 

Siguas  distrito  de  la  provincia  deCamand, 
Dpt.  Arequipa :  habt.  864. 

Siguas,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Camand,  Dpt.  Arequipa. 

8i|tna$vad09  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Caylloma,  dist.  Lari. 

Slgae,  (puede  ser  corrupcion  de  Siqui  amo- 
lar,  arrancar,  huron,  nalgas.  Q.;  yerba 
como  la  chicoria.  Ay.)  aid.  Dpt.  Lima, 
prov.  Huarochiri,  dist.  Ci^ta, 


i 


SIHU 


—  880 


SILC 


Sig^ense,  quebrada,  Dpi.  Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Omas. 
Sihlia,  {Sihua  nombre   de  un  drbol :    Sihui 

anillo.Q.)  aid.  Dpi.  Piura,  prov.  Huanca- 

bamba,  dist.  Huarmaca. 
SiBUA,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hualga- 

yoc,  dist.  Baznbamarca:  habt.  450,  con  los 

de  Maiguasi  y  Arascorgue. 

Sihua,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Galea: 
habt.  78. 

SihlUiCta,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Oonde- 
suyoB,  dist.  Chuquibamba :  habt.  52. 

Sihoal.  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chancay, 
dist.  Pativilca :  dista  de  Pativilca  2  leg. 
(11  k.). 

Sihualeo,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Acobamba. 

Sihaaiuayo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Chunvivilcas,  dist.  Livitaca:  habt.  119  ; 
con  los  de  Quesillo  y  Supamayo. 

Sihaan,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos,  dist.  Chuquibamba:  habt.  189. 

Sihuana,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  rnion, 
dist.  Tomepampa. 

SilinaMado  cbico^  chac.  Dpt.  Arequipa, 
prov.  Caylloma,  dist.  Lari. 

SlhuancOy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Arahuay. 

Sihiiarpo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 
Ua,  dist.  Pampacolca:  habt.  71. 

SihiianiyOf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas, dist.  Livitaca. 

SihliaSi  rio  tributario  del  Bupac,  Dpt.  An- 
cachs. 

SmuAS,  distrito  de  la  provincia  de  Poma- 
bamba,  Dpt.  Ancachs :  habt.  8,040. 

SiHUAS,viIla  capital  de  este  distrito,  de  la  pro- 
vincia de  Pomabamba,  Dpt.  Aneachs.  An- 
tes de  que  se  formara  la  provincia  de  Poma- 
bamba era  la  capital  de  la  provincia  de  Con- 
chucos.  Estd  en  la  orilla  izquierda  del 
rio  que  Ueva  su  nombre :  goza  de  un  cli- 
ma  sano  y  delicioso:  abundan  recursos 
para  la  vida :  habt.  655 :  dista  de  Poma- 
bamba 12  leg.  (67  k.). 

Sihuasi,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Lambrama. 

Sihuay^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Acas. 

)Sihuayai  chac  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con^ 
desuyos,  ^t.  Yanaquihua. 


SilluaylluHo,  est.  Dpt.  Arequipa,  pro?.C«i- 

tilla,  dist.  Yiraco. 

Sihuaypanipa^  hda.  Dpt.  Casoo,  pro?,  j 

dist.  Paucartambo. 
SilmayrO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist 

Urubamba:  habt.  18. 
SiHUAYRo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chaenito. 

dist.  Jiili:  habt.  161. 

8ihuayta  6  SUmacta,  6  S^jtuuta,  M.  Dpi. 

Arequipa,  prov.  Condesuyos,   dist.  dm- 

quibamba:  habt.  52. 
Siliues,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cheti 

dist.  Querocoto :  habt.  260. 
HihaU  (anillo.  Q.)  aid.  Dpt.  Apurimac, prof. 

y  dist.  Antabamba :  habt.  300. 
Sihuiccaui,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  pror. 

Chunvivilcas,  dist.  Colqquemurea. 
SihuiUy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajttm- 

bo,  dist.  Cochamarca. 
Sichuiuca,  (del  anillo.  Q.)  aid.  Dpi.  Oueo. 

prov.  Paucartambo,  dist.  Challabambt. 
Siliuiucayocy  chac.  Dpt.  Apurimac,  pror. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Siliuincba,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chukii- 

vilcasydist.  Colqquemarca. 
SmuiNCHA,  aid.  Dpt.  Cuzco,   prov.  Chnnii- 

vilcas,  dist.  Chamaca:  habt.  203. 
Sihuiutacauctaa,  chac.  Dpi.  Cuzco,  {ffor. 

Chunvivilcas,  dist.  Colqquemarca. 
Sihuinan,  chac.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  r 

dist.  Chota. 
SihuiS)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov,  Ajmft- 

raes,  dist.  Soraya. 
Sihuisiro,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cfauim- 

vilcas,  dist.  Colqquemarca. 
Sihuray,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abn- 

cay,  dist.  Lambrama:  habt.  125. 
Sihuaya^  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Can- 

mas. 
Sila^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo. 

dist.  Gorgor. 
SiLA,  {Silla  cascajal.  Q.)  laguna  al  N.  £.  de 

Laraos,  i  4,869m.  alt. 
Silaccochay  hda.  Dpt.  Huancavelica.  pror. 

Angaraes,  dist.  Caja:  habt.  85. 
Silaliua,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  proT. 

baca,  dist.  Cumbicus:  habt  411. 
Silahuen^  aid.  Dpt.  Piura,  prov. 

bamba,  dist.  Huarmaca:  habt.  118. 
Sllca,  aid.  Dpt.   Arequipa,  proT.  C«ftina» 

dist.  Pampacolca. 


SILLA 


—  881  — 


SILLO 


SilenciOy  salitrera  en  el  Canton  de  Kegrey- 
ro8,  Dpi.  Tarapacd:  en  1872  produjo 
7,000  qnintales ;  en  1878—12,000:  dista 
9  i  leg.  (58  k.)  del  puerto. 

Slles,  bda.  Dpi.  y  prov.  Tacna,  dist.  Lo- 
cumba. 

SiUn^eros,  mina  de  plata  en  Huantajaya, 
Dpt.  Tarapaca,  dist.  Iquique. 

Slllae,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Golasay. 
Silicachif  bda.  Dpt.  Pono,  prov.  Gbucuito, 

dist.  Huacnllani. 

Silpay^  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tacna. 

Siteef  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancanc, 

dist.  Pusi. 
Silugan,  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Callayac. 
Sii«uoAN,  {Sillucan  es  cascajo.  Q.)  aid.  Dpt. 
Cajamarca,  prov.  Cbota,  dist.  Tacabam- 
ba:  babt.  889,  con  los  de  Palma, 
Silvfly  bda.  Dpt.  y  prov.  Huancavebca,  dist. 

Acoria:  babt.  68. 
Silvas,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
SilYftaroo,  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y 

dist.  Cbaobapoyas :  babt.  40. 
SilverlO)  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Santa  Crnz. 
SUvifli  Santa,  mina  de  plata  en  San  Mi- 
guel, Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas,  dist. 
Macate. 
Sillflf  (cascajo.  Q.)  est.  Dpt.  Jonin,  prov. 

Jauja,  dist.  Orcotnna:  babt.  40. 
SnxA,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  CaHete,  dist. 

Xionabnani. 
Sillaeaneha,  (lugar  6  patio  de  cascajo.  Q.) 

aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Paruro. 
SiLJ«ACANCHA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Calca:babt.  102. 
Sillaeeanif  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 

-vivilcas,  dist.  Colqquemarca. 
Sillacoopft,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Corani. 
Slllacoto,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani. 
Sillaily  cerro  mineral  de  plata  en  el  dis- 
tjdto  de  Ayja,  prov.  Huaras,  Dpt..  An- 
cacbs. 
Sillapatfl)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 

jxiabamba,  dist.  Piscobamba. 
^ix^x^APATA,  {Silla  cascajo ;  pata  anden,  cima. 
Q«)  pbl.  Dpt.  Huinnco,  prov.  Dos  de  Ma- 


yo, dist.  Pacbas :  babt.  808,  eon  bacien« 

das,  etc. 
SlUa  de  Payta,  cerro  al  S.  de  la  punta  de 

Foca;  tiene  896m-  alt.:  sirve  de  marca- 

cion  para  los  buques :  y  su  figura  es  co* 

mo  la  de  una  silla  de  montar. 
Sillaque,  aid.  Dpt.  Pnno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 

Sillarayac,  cbac.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Haquira. 
SlUarumi)  bda.  Dpt.  Haancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas:  babt.  208. 
Sillarat  cerro  con  vetas  de  cinabrio,  2  leg. 

(11  k.)  al  S.  de  la  mina  de  Santa  Barba- 
ra, Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica. 
Sillay,  rio  tributario  del  Cabuapanas. 
SillayoCf  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba. 
SillcO)  pbl.   Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Antabamba :  babt.  228. 
Sillccopampa,  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

y  dist.  Cbota. 
Silli,  {SiUa  cascajo;  siUu  una.  Q.)  aid.  Dpt. 

.Cuzco,  prov.  Cancbis,  dist.   Marangani: 

babt.  145. 
Sillica,  cerros  alE.de  Arica:  los  mas  cer- 

canos  4  la  costa  tienen  5,468m.  alt. 
SOlieuchOf  (rincon  de  cascajo.  Q.)  veta  de 

oro,  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 

Crucero. 
Sillillica,  pico  en  la  falda  de  la  cadena 

de  los  Andes,  al  Sur  del  Yauricoya. 
Sillitapampa,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  San  Felipe. 
Sillocncho,  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Cbota,  dist.  Querocoto. 
SlUon,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja, dist.  Paucarbamba. 
Sillota^   {SUlhetka  sacar  las  aves  6  pajaros, 

el  poUito  de  los  buevos.  Ay.)  cbac.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Canas,  dist.  Picbibua. 
SiLLOTA,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbunvivil- 

cas,  dist.  Livitaca. 
SiLLOTA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  As&ngaro, 

dist.  Asillo:babt.  2,674. 
SiLLOTA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asibgaro, 

dist.  Potoni:  babt.  124. 
Sn^LOTA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Macari. 
SiLLOTA,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Umacbiri. 

lU 


SIMB 


—  882 


SINA 


Slllqne,  (oorteza,  oUejo  6  ciscara  delgada, 

aj&lado.  Ay.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Urubamba,   dist.  OUantaytambo :   habt. 

692. 
Sill^ne,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Macari:  habt.  481. 
Sillqui,  aid.  Dpt.  Ouisco,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Oropesa. 

Sillupita,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Yinac:  a  1  leg.  (5  ^  k.)  al  S.  E.  de 
Yinac,  al  otro  lado  del  rio. 

SiUllStanlyruinas  cerca  de  la  hacienda  Uma- 
yo,  en  el  diatrito  de  Atuncolla,  prov.  y 
Dpt.  Puno :  son  sepulcros  constnddos  de 
piedras  muy  bien  labradas;  tienen  la  for- 
ma cilfndrica  y  la  parte  superior  mas  an- 
cha:  todas  las  puertas  6  entradas  est^ 
al  oriente.  Estos  curiosos  6  notables  mo- 
numentos  de  la  antigiiedad  conocidos 
con  el  nombre  de  Chidpas,  fcienen  que  dar 
importantisimos  datos  para  que  los  anti- 
cuarios  saquen  alguna  luz  de  nuestros 
tiempos  prebist6ricos. 

Slmat^)  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist« 
Panao. 

Simona,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 
dist.  Ayapata. 

Simaneco,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
oay,  dist.  Gurahuaai. 

SimantiC)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 
dist.  Ayapata. 

Simariba,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  Tambo :  a  17  leg.  (94  ^  k.)  de 
Tambo. 

Simbal)  distrito  de  la  provincia  de  Tngillo, 
Dpt.  Libertad:  habt.  1,240. 

SiMBAL,  {Simpa  crisneja,  trenza,  maroma, 
Q.;  Sinca  medio  borracho.  Ay.)  pbl.  capi- 
tal de  este  distrito  de  la  provincia  de  Tru- 
jillo,  Dpt.  Libertad :  habt.  812 :  dista  Ae 
Trujillo  8  leg.  (44  i  k.). 

Simbayf  {Simpay  hacer  trenzas  6  crisne- 
jas.  Q.)  rio:  nace  en  los  altos  de  Yinco- 
caya,  corre  al  0.  hasta  recibir,  por  la  de- 
recha,  las  aguas  del  Challhuanca  y  de 
aqui  sigue  al  S.  S.  0.  hasta  unirse  con  el 
rio  Blanco  al  N.  del  volcan  Misti,  y  for- 
ma despues  el  Chili  cuyo  rumbo  es  S.  0. 
En  los  primeros  anos  de  la  Bepublioa  so 
proyect6  hacer  cerca  del  orfgen  del  Sim- 
bay,  el  c^lebre  canal  de  Yincooaya  eon  el 


objeto  de  unirlo  eon  el  rio  Cdea  y  afvo- 
vechar  parte  de  ^ste  para  aomentar  lia 
agaas  del  Ghili,  pero  lo  mal  esindiado 
del  proyecto  y  su  peor  ejecneion  lo  umk- 
graron. 

Simbilaf  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dirt.  Ca- 
tacaos:  habt.  960. 

Simbiri,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Ganbusji, 
dist.  Coasa. 

Slmbron,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otaaeo, 

dist.  Lucma. 
Simeon,  San,  mina  de  plata  en  Huani^a- 

ya,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Iqaiqae. 
SimiriSy  aid.  y  hda.  Dpt.  Piora,  pror.  A^a- 

baca,  dist.  Ghalaco :  habt.  IdO. 
Simisieay  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaaroebh 

ri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
Simof ,  chac.  Dpt.  Aneaohs,  prov.  C^atam- 

bo,  dist.  Mangas. 
Simon,  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaea, 

dist.  Ghirinos. 
Simon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Santa, 

dist.  Nepena. 
Simoiiy  Sak,  mina  de  plata  en  la  pfovinflia 

de  Puno,  contigoa  i  la  de  Ohupiea. 
Simpay iRiasi,  (oasa  de  haoor  trenaas  6  ens- 

nejas.   Q.)  aid.   Dpt.  Ayaeuidio,  pro?. 

Huanta,  dist.  Lurioocha:  habt.  95. 
Simpayllampa^  chac  Dpt.  Apnrimae,  piov. 

Gotobambas,  dist.  Tambobamba. 
Simpi,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist.  Aea- 

mayo. 
SimuyO)  est.  Dpt.  Puno ,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucar^. 
Sina,  distrito  de  la  provincia  de  Siadia, 

Dpt.  Puno:  habt.  582. 
SiNA,  {Sina  muchos ;  el  loio  que  se  Beva  6 

las  exequias  que  se  hac^i.  Ay.)  pbl. 

tal  de  este  distrito,  de  la  provincia  de 

dia,  Dpt.  Puno:  habt.  826:  diata  de  Qnk- 

ca  7  leg.  (89  k.). 
Sinacnna,  {Sifla  v^ase  su  signifioade:  ciov 

particula  que  en  Quechua  indiea  plta^ 

pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Oaslilla, 

Yiraoo. 
SiNAcutfA,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prcFv. 

tilla,  dist.  Yiraco. 
SinapoeOy  est.  Dpt.  Junin,  prov. 

dist.  Acobamba. 
Sinay^  aid.  y  hda.  Dpt.  Haiaiioo, 

HuamalicB,  dist.  Hnaeraehnao:  babt.  L50» 


SING 


883  — 


SINT 


"SllUaipe,  hda.  Dpi.  j  prov.  Lambayeqne, 
dist.  Olmos:  habt.  55. 

Sincicap,  distrito  de  la  provincia  dc  Otus- 
oo,  Dpi.  libertad:  habt.  8,210. 

SiNcicAP,  (puede  eer  cormpcion  de  Sinticap 
aJ  fderte.  Ay.;  6  de  Sinccapac  cresta  6  na- 
riz  6  de  Senccap  cabestro,  jaquima.  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la  provin- 
eia  de  Otnsco,  Dpt.  Libertad:  habt.  1,247. 

Sinclpataf  ohac.  Dpt.  Cuzeo,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

SiAeeS)  distrito  de  la  provincia  de  Jauja, 
JDpt.  Jimin :  habt.  8,080. 

Smcos,  (Sinco  cualquierpiedra  redonda.  Ay.; 
Sincu  6valo,  redondo,  bola.  Q.)  pbl.  capi- 
tal de  este  distrito  de  la  provincia  de  Jauja, 
Dpt.  Junin :  habt.  547,  con  el  barrio  de 
Abajo:  a  1  teg.  (5  i  k.)  de  Goncepcion. 

Sincona,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaras, 
dist.  Becnay :  habt.  149,  con  los  de  Tu- 
cnhnani. 

SlneWOf  chac.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  G6rdova. 

I^mlui,  dhac.  Dpt.  Areqtdpa,  prov.  Conde- 
snyos,  dist.  Salamanca. 

StntfihililQclie,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  Cntervo:  habt.  411,  con  los 
de  Pallac. 

Sliiq;ayoe9  aid.  y  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov. 
Castilla,  dist.  Fampacolca. 

Sitt|;«,  distrito  de  la  provincia  de  Hnama- 
lies,  Dpt.  Hn&nnco :  habt.  2,975. 

SiK€^A,  (corrdpcion  de  Sineca  medio  borra- 
cho,  Q.  y  A.)  pbl.  capital  de  este  distrito 
de  la  provincia  de  Huamalies,  Dpt.  Hud- 
unco.  A  pocas  millas  del  pueblo,  en  las 
emnbres  de  los  cerros,  se  encuentran  unas 
minas  de  fortificaciones  con  torres  de 
{>iedra  labrada  y  de  forma  rectangular, 
perfectamente  conservadas :  habt.  1,410. 

SiHfflflUn)  aid.  Dpt.  GajamarCa,  prov.  Con- 
tnmaza,  dist.  Cascas :  habt.  102. 

Sio^lto)  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Ajabaca :  habt.  92. 
Sinpnimallf  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Otusco :  habt.  89 :  dista  de  Otusco  4 
leg.  (22  k.). 
Sii^nlito,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Je- 
sus, lado  N.  0.,  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y 
dSot.  Hualgayoc :  ley  12  marcos. 
SnxoTjhTtOf  mim  de  plata'  y  socabon  en  ei 


cerro  de  Jesus,  lado  N.  E.,  Dpt.  Gajamar« 

ca,  prov.  y  dist.  Hualgayoc. 
SingnAna^  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  Gasta. 
Sinhua,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Ocros. 
SiNHUA,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Laraos:  a  4,091iQ-  alt. 
SiNHtJA  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Ghungui:  habt.  81. 
Silllmayceallai  mineral  de  oro  y  plata,  en 

el  distrito  de  Huancarama,  prov.  Anda- 

huaylas,  Dpt.  Apurimac. 

Sinlmi,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  Ghincheros :  habt.  22. 
Slnian,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Pachangard. 
SiniapOy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 

dist.  Guyucuyo. 
Slnlata,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lampa. 
Sinma^  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Anta,  dist. 

Surite. 
Sin^fllayf  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Anta, 

dist.  Limatambo. 
Sinra)  {Sinn  ensartar  una  cosa  &  otra.  Q.) 

aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Ghota,  dist. 

Lajas:  habt.  299,  con  los  de  Pampacan- 

cha. 
Sinrayquef  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 

dist.  Corani. 
Slnsay^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Gurahuasi. 
Slnsln^  cerro  mineral  de  plata  en  el  distrito 

de  Gorgor,  prov.  Gajatambo,   Dpt.  An- 
cachs. 
Sinsirani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucard. 
SinsiyoC)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 
tambo, dist.  Huancapon. 
Sintaverde^  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  ydist. 

Tarma. 
Sinto,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y  dist. 

Gastrovireyna :  habt.  883. 
SiNTo,  (Sinti  fuerte.  Ay.)  rio  que  unido  con 

el  Ticopampa  forman  el  Locumba.  Nace 

en  los  cerros  de  Gandarave  y  corre  al  S. 

hasta  su  union  con  el  Ticopampa. 
SiNTO,  valle  por  donde  corre  el  rio  de  este 

hombre :  produce  al  scno  88,190  quintales 

de  aguardiente. 
SiKTo,  aid.  y  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Tac- 


SIPA 


—  884  — 


SIQU 


na,  dist.  Locumba:  produce  al  ano  12,260 
quintales  de  aguardiente :  habt.  166:  dis- 
ta  de  Tacna  24  leg.  (183]^  k.);  de  Locum- 
ba 8  (16  i  k.). 
SiutacO)  hda.  Dpt.  LiberUd,  prov.  Trigi- 
llo,  dist.  Chocope:  habt.  115:  dista  de 
Ascope  1  leg.  (5  ^  k.);  de  Malabrigo  6 
(88  i  k.). 

Sintupallfl,  hda.   Dpt.   Cajamarca,  prov. 

Hualgayoc,  dist.  Niepos. 
Sinvaca*  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y 
dist.  Ayabaca:  habt.  148. 

Sinyas,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 
dist.  Huamanguilla. 

Sinonuma,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  YeHlle. 

Siollanaf  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  ChuDviyil- 
casy  dist.  Livitaca. 

SioIlOf  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas,  dist.  Chamaca. 

Sioil  6  Matalloj  rio  tributario  del  Huallaga, 
por  la  orilla  izquierda :  baja  de  la  Cordi- 
llera que  separa  la  provincia  de  Pataz  del 
Departamento  de  Loreto :  no  es  navega- 
ble  aunque  tiene  mucha  agua. 

SioN,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga,  dist. 
Fachisa,  en  la  orilla  derecha  del  rio  Sion 
y  muy  cerca  de  su  confluencia  con  el  Hua> 
Uaga;  &  tres  leguas  al  S.  E.  del  pueblo 
de  Valle  y  4  ^  dias  de  navegacion  de  ba- 
jada  del  puerto  de  Tingo  Maria.  Situa- 
do  d.  los  7**  4r  26"  lat.  y  d  887m.  alt.:  habt. 
116:  en  1814  tenia  204:  dista  de  Santa 
Maria  del  Valle  8  leg.  (16  \  k.). 

Siopani,  est.  Dpt.  Ouzco,  prov.  Chunvivil- 
vilcas,  dist.  Chamaca. 

Sioqne,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Gha- 
chapoyas,  dist.  Sipasbamba. 

Slpily  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Ticllos. 

Sipahiui)  rio  tributario  del  Ucayali  por  la 
derecha :  no  ha  sido  explorado. 

SipaDf  aid.  y  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 
y  dist.  Ghiclayo. 

Siparcancha^  hda.  cocal,  Dpt.  Pnno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

SipaslNimba  6  SMpasbamha,  (Ckipa  embol- 
torio  de  cargas.:  Sipi  valona  de  plumae 
parabaylar,  ahogar.  Q.;  5tpa<moza,man- 
ceba  de  otra.;  Sipi  plumaje  de  varios 
colores;  caballete  6  cumbre  cntre  dos  aguas  f 


de  una  casa;  Cordillera  que  se  exianlA 
raucho.  Ay.)  distrito  de  la  proviaeiade 
Bougard,  Dpt.  Amazonas :  habt.  700. 

Sipasbamba  6  Shipashamba^  pbl.  capital  df 
este  distrito,  de  la  provincia  de  BoBgaci, 
Dpt.  Amazonas :  habt.  193. 

Sipaya,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canta. 

Sipiail)  {Sipiya  anochecer.  Q.)  aid.  y  hdi. 

Dpt.  Cajamarca  prov.  Chota,  dist  Steo- 

ta:  habt.  865,  con  los  de  TambiUo. 
SipiboS)  (Antes  Calisecas)  kibu  de  salnjw 

que  habitan  en  las  orillas  del  Ucayali; 

se  visten  con  una  tdnica  (cnsmA)  tepda 

y  teiiida  por  ellos  mismos. 
Sipicacliif  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist  Ptt- 

carcolla. 
Sipillani)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
Sipiones  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,difL 

Sullana. 
Sipiranay  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ajoyani. 
Siplri]iliay,est.  Dpt.  y  prov.  Hn^noco,  dist 

Huacar. 
Sipisa^  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist  Sibaya: 

d  los  19«  88*  6**  lat  y  a2,488iii.  alt:  habt 

209 ;  dista  de  TarapacA  14  leg.  (78  k.). 
Sipisiy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dift 

Umtichiri. 
Sipislpi)  est.  Dpt.  Puno,   prov.  Lampa. 

dist.  Pucara. 
SmsiPi,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist  Faa< 

carcolla. 
Slpisipini,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 

dist.  Arapa. 
Sipla,  aid.  Dpt.  y  prov.  Tarapaoa,  dist  Ifa- 

miiia. 
Sipsai  chac.  Dpt.  Anoachs,  i^ov.  Hnaraa. 

dist.  Bestauracion. 
SiPSA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hiuraa. 

dist.  Ayja. 
Slpse^  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist  Haaa- 

cabamba:  dista  de  Huancabamba  8  ]^. 

(44  i  k.). 
Sipuya,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chimvml- 

cas,  dist.  Livitaca. 
Siqni^  (traRero,  nal^as.  Q.)  chac.  Dpt  Ajh 

cachs,  prov.  Huaras,  dist  CotaparMO. 
Slqnina)  hda.  Dpt  y  prov.  Taena, 

ma;  dista  de  Tacna  9  leg.  (50  L). 


SIRI 


885  — 


SITA 


Silinipata,  chac.  Dpi.  Moquegua,  diRt.  Ca- 

rnmas. 
Slqniquiiie)  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Ca- 
mana,  dist.  Caraveli:  dista  de  Caraveli 
}  leg.  (1  i  k.). 
Siquirayflf  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Tiabaya. 
Siquis,  aid.  y  est.  Dpt.  Hn^nnco,  prov.Hna- 

malies,  dist.  Haacrachaco. 
Sirabamba,  chac.  Dpt.  y  proy.  Hudnnco, 

dist.  Santa  Maria  del  Yalle. 
SiraCf  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea,  dist. 

Lares :  habt.  52. 
Simcancha,  {Sira  coser.    Q.;  Sira  ventosi- 
dad.  Ay.)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Haaro- 
chiri,  dist.  Carampoma. 
Siracanif  chac.  Dpt.  Pano,  prov.  Asdnga- 

ro,  dist.  Putina. 
Siraeapampa,  (Siracu  coser.  Q.)  aid.  Dpt. 
Anoachs,  prov.  Pomabamba,  dist.  Paro- 
bamba. 
Siraeara,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  Matucana. 
Siracat^)  {Siracata  d  coser.  Q.)  aid.  Dpt.  y 
proY.  Cajamarca,  dist.  Asuncion :  habt. 
126. 
Siraepata^  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  y  dist. 

Pancartambo:  habt.  62. 
StrapaqaiO)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

xnabamba,  dist.  Llnmpa:  habt.  58. 
Sirca^  distrito  de  la  provincia  de  Abanoay, 

Dpt.  Apnrimac :  habt.  l,tS85. 
SiBCA,  (vena,  veta.  Q.  y  Ay.)  pbl.  capital  de 
este  distrito  de  la  provincia  de  Abancay, 
Dpt.  Apurimac:  habt.  805. 
Sircamarcaf  (lugar  de  vetas.  Q.)  pbl.  Dpt. 
Ajacnoho,  prov.  Cangallo,  dist.  Huanca- 
raylla :  habt.  158. 
Siroeapata,  chac.  Dpt.  Moqnegua,  dist.  Ga- 
mmas. 
Slrenflf  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
hiiaylas,  dist.  Huancaray:  habt.  270. 

SirhnelliS,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Nepena. 

SJjricaiKSha  grandey  hda.  mineral,  Dpt.  Jn- 
nin,  prov.  y  dist.  Pasco. 

Sirfmiliches,  tribu  de  salvajes   (v^ase  Pi- 

iiringfuyf  (Sirinraif  estoy  acostado  6  recos- 
tado.  Q-)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist-  Toro;  habt.  98. 


Siriro,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  San- 

dia,  dist.  Phara. 
Siriyaca,  isla  en  el  rio  Pastasa:  es  £6rtil  y 

produce  mucha  bayniUa. 
Siromarca,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po^ 

mabamba,  dist.  Sihuas. 
SirphuyoS)  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Galea, 
dist.  Lares:  habt.  86. 
I  Slrpipnqiiio,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 
Sirpnypaccba^  hda.  Dpt.  y  prov.  Guzco, 

dif;t.  Sau  Bias :  habt.  2. 
Sirac,  est.  Dpt.  y  prov.  Gajamarca,  dist* 

Matara:  habt.  251. 
Sisa^  (€orecer.  Q.)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Jauja:  habt*.  86. 

Sisa,  San  JosI:  de,  distrito  de  la  nueva  pro' 

vincia  de  San  Martin,  Dpt.  Loreto.  habt, 

6,768,  con  los  de  Lamas. 

SisA,  pbl.  capital  de  este  dist.  de  la  provin* 

cia  San  Martin,  Dpt.  Loreto :  habt.  418. 

SiscO)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 

ba,  dist.  Piscobamba :  habt.  871. 
SLscnendala,  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

y  dist.  Ghota. 
Sishnabarail)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Gotaparaco. 
Sislcaya,  (Sid  hormiga;  cay  yo  soy.  Q.)  pbl. 
Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri,  dist.  Ghor- 
rillos,  en  la  derecha  del  rio  Lurin  d  941ni. 
alt.:  habt.  110:  dista  1  }  leg.  (9  i  k.)  al 
N.  E.  de  Chontay;  y  9|  (65i  k.)  de  Lurin. 
Sisimafes,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  Sfindia. 
Sisipa,  (la  hormiga.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno, 
prov.  Ghucuito,  dist.  Pomata:  habt.  109. 
Sisitay  rio  tributario   del  Maranon  por  la 
izquierda,  antes  del  Putumayo:  es  nave- 
gable. 
Sisinalcat  aid.   Dpt.   Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Celendin :  dista  de  Celendin   6  leg. 
(88  i  k.). 

Sisnay^  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanuco. 

8ison,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Pancartam- 
bo, dist.  Ghallabamba. 

Sitabal,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Huamachuco :  habt.  100. 

Sitabamba^  {Situpampa  Uanura  donde  res- 
plandece  el  sol)  aid  y  hda.  Dpt.  Liber- 
tad, prov.  Huamachuco,  dist.  Mollepata: 
habt.  1,028. 


SIVA 


8«6  — 


SOCA 


SzTABAMBA,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamachuco,  dist.  Mollepata. 

Sitacachi^  (sal  resplandeciente.  Q.)  aid. 
Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Capachica:  habt. 
881. 

Sltacoeha^  distrito  de  la  provincia  de  Caja- 
bamba,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  2,632. 

SiTAcocHA,  (laguna  resplandeciente.  Q.)pbl. 
capital  de  este  distrito  de  la  provincia  de 
Cajabamba,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  225: 
dista  de  Cajabamba  8  leg.  (44  J  k.). 

Sitajani)  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist.  Ta- 
rata. 

Sitamayo,  (rio  resplandeciente.  Q.)  mina 

de  plata  en  el  cerro  de  Cholipampa,  lado 

E.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist.  Hual- 

gayoc :  ley  20  m. 
Sitaua,  aid.  Dpt.  y  prov.    Tacna,  dist.  Lo- 

cnmba:  habt.  102:  dista  de  Tacna  18  leg. 

(100  k.);  de  Sama   10  (65  i  k.);  de  Lo- 

cumba  2  (11  k.). 
SiTANA,  (Sitani  resplandesco.  Q.)  valle,  Dpt. 

y  prov.  Tacna,  entre  Moquegua  y  Tacna; 

dista  de   Tacna   14   leg.   (78  k.);  y  7  i 

(42  k.)  de  Buena  Vista. 
Sitani,  rio  en  el  Departamento  de  Tarapa- 

c&:  nace  de  la  laguna  de  Parinacota  si- 

tuada  alpi6  .de  la  Cordillera  y  corre  hacia 

Bolivia. 
Sltanse  y  San  Lorenzo^  chac.  Dpt.  Piura, 

prov.  Ayabaca.  dist.  Chalaco. 
Sltapuquio,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Llama. 

Sitios  del  rio  de  la  Sisa,  aid.  Dpt.  Loreto, 

prov.  Huallaga,  dist.  Lamas:  habt.  114. 
Sitispicana,  chac.  Dpt.  Hnaucavelica,  prov. 

ydist.  Castrovireyna. 
Siacatn,  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Pachangard. 
Sitten,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.   y  dist. 

Pataz, 
Simnat  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnnco,  dist. 

Hnacar. 
Shunpa^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Aco- 

ra:  habt.  144. 
Siusa,  est.  Dpt.  Cuzoo,   prov.   Calca,  dist. 

Pisac:  habt.  72. 
SlTanoyoc,  chao.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Umbamba. 
Sivaniyo,  hda.  Dpt,  Cuzco,  prov.  Canas, 

difit.  Copora<][ue, 


Slvaytay,  playa  en  el  rio  Ucayali  i  Sffis* 

iUtura. 
Sivia,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yaayos,  disL 

Pampas. 
Sivicani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chuemto, 

dist.  Juli:  habt.  244. 
Sivilicaya  6  Livincaya,   aid.  Dpi  Cmeo, 

prov.  Canchis,  dist.  Sicnani:  habt.  171 
Siyay,  hda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  y  dist  Pa- 

ruro. 
Soaray^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.y  dist  A&ia. 
SoaysayoCy  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist 

Urubamba. 

SoberoOy  asf  se  llama  una  parte  dd  YiDe 
de  Asapa,  que  no  tiene  agua  consUnte: 
dista  6  leg.  (88  |  k.)  de  Arica. 

Soea^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma)«zn< 
ba,  dist.  Llumpa. 

Soealiaya,  distrito  de  la  provincia  y  Dpi. 
de  Arequipa:  habt.  2,606. 

SocABATA  6  Sucahudlla,  (corrupcion  de  Sm 
hxiayHa  6  htiayUu,  canas  delgadas  verdes, 
6  prado  de  canas  verdes;  si  es  de  9ocaff3k 
recoger  canas  delgadas.  Q.;  9oca  pato  ne- 
gro de  laguna.  Ay.;  palXa  coger,  reooger. 
Q.;  suca  camellon  Ay.;  salitre.  Q.)  pU- 
capital  de  este  distrito,  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa: dista  de  Arequipa  H  leg.  (8  k.). 

Soeabon  real^  en  el  cerro  mineral  de  J^u 
lado  N.  E.,  prov.  y  dist.  Hnalgayoe.  Es- 
te soeabon  es  una  de  las  obras  mas  gnn- 
des  en  su  clase:  tiene  como  1,400b- & 
profundidad  con  una  altura  de  oeret  (b 
4ni-  por  mas  de  8  de  anchor  se  le  da la- 
tilacion  por  medio  de  on  gran  homooob- 
cado  en  la  entrada.  £1  dia  que  n^ae 
al  lugar  en  que  se  cruzan  varias  ^tas  n- 
cas  del  cerro  de  Hualgayoc  haiilaiH"^ 
za  de  su  actual  dueno  y  de  la  prorisca. 
Yease  HtuUgayoc,  mineral. 

Soeabon,  pbl.  Dpt.  prov.  y  dist.  HnaBca- 
velica:  habt.  291. 

SoGABON  6  Rivero.  hda.  de  vii&a,  Dpt  y  pit^. 
Arequipa,  dist.  Vitor :  habt.  10. 

SocalKmcito,  chaa   Dpt.   Arequipa,  pw». 
Caylloma,  dist.  Achoma. 

Socana^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cmfkh 
ma,  dist.  Tuti. 

BocAl^A,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  C*j^ 
ma,  dist.  Callalli. 

Socapallaf  {Soca  v^ase  sn  sfgnificado;  /A 


soco 


—  887  — 


SOCO 


eoger,  reooger.  Q.)  aid.  Dpt.  Ptmo,  prov. 

Asdngaro,  dist.  Gaminaca:  habt.  517. 
Soeapata,  aid.  y  est.  Dpi.  Cnzco,  prov. 

Quispicanchi,  dist.  Marcapata. 
Socayaeilf  est.  Dpt.  Junin,  proY.  Tarma, 

dist.  Aeobamba. 

Soecha,  {sucki  barros  en  el  rostro.  Q.;  on  pes< 
cadoasillamado,  soga.  Ay.)  aid.  Dpt.  Piu- 
ra,  prov.  y  dist.  Haanoabamba :  habt. 
486  con  los  de  Talanoo. 

SoochalNimba,  est.  Dpt.  Fiixra,  prov.  y  dist. 
Ayabaoa:  habt.  625. 

Soellaj  hda.  Dpt.  Ayaeneho,  prov.   Canga- 

Uo,  dist.  Hnambalpa. 
SooLLA,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  y  dist. 

Huanta. 
SooLLA,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.   Cota- 

bambas,  dist.  Haqoira. 
Soclla^  chac.  Dpt.  OnzcOy  prov.  Anta,  dist. 

Liinatambo. 

SociA^f  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  livitaca. 
SocLLA,  hda.  Dpt.  Cuz€o,  prov.  Ganas,  dist. 

Liayo. 
SocUa)  aid.  Dpt.   Puno,  prov.   Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Sooi<LA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Macusani:  habt.  871. 
JBocuLA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Macari. 

Socllaeocha,  laguna  en  la  Gordillera  de  Oa- 
rabaya,  al  N.  del  pueblo  de  Macusani, 
de  donde  nace  el  rio  de  Macusani. 

Socllapampa,  chac  Dpt.  Guzoo,prov.Ghun- 
vivilcas,  dist.  Golqquemarca. 

Socina,  hda.  Dpt.  Guzoo,  prov.  Anta,  dist. 

Surite :  habt.  64. 
So€W,  (eaua  delgada  Q.)  aid.  y  est.  Dpt. 

A^purimac,  prov.  Aymaraes,  dist,  Golca- 

bamba:  habt.  78. 

— Advebtencia:  esta  palabra  debe  es- 
oribirse  siempre  Socco,  pero  como  en  al* 
^rixias  provincias  varia  el  uso,  creemos  que 
se  puede  suprimir  una  c  para  evitar  con- 


(OOOy    (cana  delgada  Q.)  aid.  y  est.  Dpt. 
Apnrimac,  prov.  Aymavaes,  dist.  Tapay- 
:  habt.  876. 
est.  Dpt.  y  prov.  PunOi  diet.  Acora: 
j3L»l>t.  166. 


SocM^hupa,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La- 
Mar,  dist.  Anco. 

Socola,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 
Querocotillo. 

SocoLA,  {Soccali  carnero  muy  largo  de  pes- 
cuezo,  hombre  muy  alto  y  delgado  y  de 
pescuezo  largo  Ay.)  aid.  Dpt.  Piura,  prov. 
Payta,  dist.  Sullana :  habt.  84. 

Soeomarca,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Quispi- 
canchi,  dist.  Urcos. 

Soeopeco,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 
tambo,  dist.  Ocros. 

Socopaqilio,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Marca. 

Soooroma,  distrito  de  la  provincia  de  Arica, 

Dpt.  Tacnarhabt.  686. 
SocoBOMA,  pbl.  capital  de  e^ite  distrito,  Dpt. 

Taona,  prov.  Arica:  habt.  831:  dista  de 

Chacalluta  (posta)   80  leg.   (167  k.);  de 

Roca  Negra  12  (67  k.);  y  27  (150  \  k.)  de 

Arica. 
Socorro,  mina  de  plata  en  Sillan,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huaras,  dist.  Ayja. 
SocoBBo,   mina  de  estauo  en  Puapampa, 

Dpt.  Ancachs,  prov.   Huaylas,  dist.  Ga- 

ras. 
SoGOBBo,  mina  de  carbon  de  piedra  en  el 

cerro  de  Huacra,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Garas: 
SocoBEO,  mina  de  plata  en  Quinahuaracra, 

Dpt.   Ancachs,  prov.   Gajatambo,    dist. 

Aquia :  ley  700  m. 
SocoBBo,  mina  de  plata  en  Ghanca,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  y  dist.   Gajatambo :  ley 

100  m. 
SocoBBo,  mina  de  plata  arriba  de  la  laguna 

de  Santa  Ana,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Gajatambo;  direccion  O.  inclinacion  ver- 
tical, ancho  lm.20  d.  lm.30 :  ley  48  m. 
SoGOBBO,  cerro  mineral,  Dpt.  Huancaveli- 

ca,  prov.   Tayacaja,   dist.  Paucarbamba: 

habt.  9. 
SoGOBBo,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
SocoBBO,  hda.  Dpt.  y  prov.  Guzco,  dist.  San 

Bias :  habt.  6. 
SocoSy  {Soco  v^ase  su  signifiicado)  est.  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  Ghacas:  habt. 

284. 
Sooos,  aid.  Dpt.   Junin,   prov.  Huaneayo, 

dist.  Ghongos:habt.  68. 
Sooos,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y dist.  Gaata« 


soco 


888  — 


SOJO 


BOCOS,  bda.  Dpt.  Huanoavelica,  prov.  Ta- 

yaoaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  11. 
Socos,  bda.  Ppt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Anco:  babt.  49. 
Sooos,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Huachos. 
Socos,  b^a.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La  Mar, 

dist.  San  Miguel. 
Socos,  aid.  y  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La 

Mar,  dist.  Cbungui:  babt.  842. 
Socos,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Huaman- 

ga,    dist.    Socosvincbos :   babt.    564;    A 

8,228m.  alt.  temperatura  16<*  (Febrero)^ 
Soeos,  cbac.  Dpt.  Apurimac,   prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Haquira. 
Socos,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abancay, 

dist.  Sirca. 
Socos,  aid.  y  bda.  Dpt.   Apurimac,  prov. 

Andabuaylas,  dist.  Ocobamba:  babt.  688: 

dista  de  Ocobamba  7  leg.  (89  k.). 
Socos,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya:  babt.  128. 
Socofibamba,  cbac.  Dpt.    Ancacbs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 
SocosBAMBA,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba:  babt.  84. 
8ocosococha,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y 

dist.  Huanta:  babt.  824  con  los  de  Gca- 

ccapuqui. 
Socosmaly  bda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  Pisuquia:  babt.  24. 
Sooosmaniyf  aid.  y  bda.  Dpt.  Apurimac, 

prov.    Andabuaylas,  dist.   Gbincberos : 

babt.  262. 
Socosmontes,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  San  Buenaventura. 
Socospampft)   est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Lambrama. 
Socospata,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 

dist.  Huacar. 
SooosPATA,  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dabuaylas, dist.   Huancarama:  dista  de 

Huancarama  8  leg.  (16  ^  k.). 

SocosPATA,    cbac.  Dpt.    Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
SocosPATA,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 

cion,  dist.  Santa  Ana:  babt.  110. 
SocoBPATA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 

cion,  dist.  Santa  Ana:  babt.  109. 
jSooosplchnspampaf  bda.  Dpt.  Ayacucbo, 

prov.  La  ^ar,  dist.  Cbungui. 


Socospnquio ,  bda.  Dpt.  Gnzoo,  [itot.j 

dist.  Urubamba. 
Soeostoco,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Canli- 

ya,  dist.  OUacbea. 
Socosvinchos^  distrito  de  la  provisda  k 

Hnamanga,  Dpt.  Ayacucbo:  habi  5J05. 
SocosviNCHos,  pbl.  capital   de   este  disliito 

de  la  provincia  de  Huamanga,  Dpi  Aji- 

cucbo :  babt.  608. 
Socota,  distrito  de  la  provincia  de  Ghota, 

Dpt.  Cajamarca:  babt.  1,862. 
SOcoTA  6  SokhotHf  [Sokhota  espantajo  de  ni- 

iios;  mascara  fca,  mala  cara;  toceata  btj- 

lar  la  gente  principal,  0  baylar  eon  mi- 

cba  mesura;  sucatfia  arar  la  tiem  a  a- 

mellones.  Ay.) pbl.  capital  de  estedistnlQ 

de  la  provincia  de  Cbota,  Dpt.  Cajanir- 

ca :  babt.  406. 
SocotillOf    cbac.   Dpt.    Cajamarca,  pror. 

Cbota,  dist.  Pion. 
Soesan,  cbac.  Dpt.  Puno,   prov.  Lsmpa, 

dist.  Pucara  babt.  4. 
Socsaya^bda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ubinas. 
Socsi,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist  to- 

mabamba:  babt.  249. 
Sodeeonca,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Tambobamba. 
Sopi,  aid.  Dpt.   Tarapaci,   dist.  Camifii: 

babt.  97. 
Sogay^  aid.   Dpt.  y  prov.  Areqmpa,  disL 

Quequeiia. 
Sog^a  (t^ndc,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ab- 

ta,  dist.  Surite. 
Soi^lly  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jefis 

lado  N.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dift 

Hualgayoc:  ley  15  m. 
SoooN,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  C^- 

bamba,  dist.  Sayapullo :  babt.  216. 
SogOS)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Choli, 

dist.  Cocbabamba:  babt.  249,  eaahm^ 

Huayrabamba. 
Sogrocbiy  cbac.  Dpt.  Lima,  pror.  y  diA 

Canta. 

Sohahoaya,   no  tributario  dd  UcajaS  • 

184m.  alt. 
SoJo,  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  Pajta, 

Sullana. 
Sojoaja,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.ydi^ 

dia. 
Sojobaya,  cbac.  Dpt.  Moquegna,  p«or.  T»' 

rata. 


SOLE 


—  889  — 


SOLI 


Sojomure)  chac.   Dpi.  Moquega,  dist.  Pu- 

qnina. 
Ma,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota> 

dist.  Gutervo. 
SolabajAy  (puede  ser  cornipcion  de  suUa 
huaylla,  sallxi  rocfo,  hiiayllaTprado,  Q.)  aid. 
y  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Ilavaya: 
habt.  92:dista  de  Tacna  31  leg.  (172%  k.) 
Solajo,  aid.  Dpt.  Moquegiia,  dist.  Carumas: 

habt.  155. 
Solan,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.    Paucartatn- 

bo,  dist.  Challabamba :  habt.  50. 
SoIanOy  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dint. 

Sallana. 
Solano,  aid.  Dpt.  Piura  prov.  Payta»  dist. 

Querocotillo:  habt.  159. 
Solano,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pueblo 

Nuevo:  dista  de  lea  1  \  leg.  (7  k.). 
Solar,  piinta  d  los  12*  12'  55"  lat.  y  79«  24' 

24"  long. 
Solar,  morro  y  caleta  a  los  12**  11'  20"  lat. 
y  79*  23'  44"  long.:    tiene  262m.  alt.;  es 
muy  notable  por  estar  inmediato  A  la  vi- 
lla de  ChorrilloB.    La   caleta   tiene  an 
fondo  de  5  d  9  brazas;  pero  carece  de  abri- 
go,  y  es  peligroso  el  desembarque  por  la 
rompiente  del  mar. 
Solas,  salitrera  en  el  Canton  de  la  Noria, 
diBt.  Pica,  Dpt.  Tarapaca:  en  1872  pro- 
dujo  6,000  quintales;  en  187a— 8,000:  dis- 
ta del  pnerto  10  leg.  (55  i  k.);  y  1  (5i  k.) 
de  la  linea  f6rrea. 
Solar  prande,  salitrera  en  el  Canton  de  Be- 
Uavista,  dist.  y  prov.  Arica,  Dpt.  Tacna: 
dista  14  leg.  (77  k.)  de  Patillos. 
Solco,  hda.  de  viiia,  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Chachas. 
Soleuri,  mina  de  plata,  Dpt.  Cuzco,  prov. 
CaDchis,  dist.  Tinta. 

SOLfiDADy  MIHAS  DR  EBTE  NOMBSK. 

Soledad,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  Pataz,  dist.  Parcoy. 

Solcdad)  mina  de  plata  &  8  leg.  (44  ^  k.) 
de  Taqoilpon,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
lafl,  dist.  Macate. 

Soi«Bi>Aj>,  mina  de  plata  en  el  Milagro,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Macate. 

BoLXDAo,  mina  de  plata  en  Huaylas,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja. 

goLAPAD,  mina  de  carbon  de  piedra  en  Li- 


masuri,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 

Independencia. 
Soledad,  mina  de  plata  al  N.  O.  del  pueblo 

de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

YauU. 
Soledad)  mina  de  plata  en  el  mineral  de 

Arirahua,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesu- 

yos,  dist.  Salamanca. 
Soledad,  saHtrera,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pi- 
ca: ley  70  7o. 

SOLEDAB,  pueblos,  funoos,  etc. 

Soledad,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraes,  dist.  Colcabaraba. 

Soledad,  chac  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Paucartambo. 

Soledad,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 
Sullana:  habt.  44. 

SoLEDAD,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Se- 
chura:  habt.  884. 

Soledad,  distrito  de  la  provincia  de  Pataz, 
Dpt.  Libertad :  habt.  582. 

SoLEDAD,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Pataz,  Dpt.  Libertad :  habt. 
275:  dista  de  Parcoy  J  leg.  (1  i  k.). 

Soledad,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

Soledad  pata^hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 
Belen:  habt.  12. 

SolferiiiOy  salitrera  en  el  Canton  de  la  Ar- 
gentina, dist.  Pica,  Dpt.  TarapacA:  en 
1872  produjo  240,000  quintales;  en  1878 
—240,000:  dista  11  leg.  (61  k.)  del  puer- 
to  de  Iquique. 

Solimauay  (la  etimologia  6  significado  de 
esta  notable  Cordillera  y  desu  elevadfsimo 
pico  nevado  debe  ser  corrupcion  de  suri 
mana  suri  avestruz,  mana  particula  nega- 
tiva.  Q.:  surimuna  es  una  especiede  papas 
largas;  surufiuafla  solo,  yermo  Ay.)  asi  se 
llama  el  ramal  6  contrafuerte  que  conti- 
nua  de  la  Cordillera  de  Hudnuco  al  S.S.  E. 
y  sirve  de  limite  entre  las  provincias  de 
Chunvivilcas  del  Cuzco  y  la  Union  de 
Arequipa. 

SoLDiANA,  pico  nevado  en  la  Cordillera  deeste 

nombre:  es  uno  de  los  mas  elevados :  en 

otra  ^poca  formaba  una  cadena  v6lo4nioa 

con  el  Coropuna,  Tutupaca,  etc.  y  com- 

pite  en  elevacion  y  hermosura  con  el  Mis- 

ti,  con  el  cual  puede  confundirse  de  l^jos: 

est^  a  los  W  20'  lat,  y  75''  long,  mas  i 

m^nos. 

118 


SONC 


890 


SOND 


SolitariOf  uno  de  los  islotds  del  grnpo  de 
Pescadores. 

Soloca,  pbl.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Chiapa. 

8olocO»  distrito  de  la  provincia  de  Chacha- 
poyas,  Dpt.  Amazonas:  habt.  1,018. 

SoLOco,  (paede  ser  corrupcion  de  suUtica  el 
aborto,  6  el  que  nace  dntes  de  tiempo.  Q.) 
pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  provincia 
de  Chachapoyas,  Dpt.  Amazonas:  habt. 
5Q5. 

Solopuren,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Tac- 
na,  dist.  Locumba:  produce  al  ano  1,620 
quintales  de  aguardiente. 
Solsol,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist. 

Yapatera :  habt.  462. 
SoUancay^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Chalhuanca. 
SoUani,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ca- 
bana. 
Solloccota,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asdngaro. 
SoUohuaca,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  San  Oer6nimo  :  dista  de 

San  Ger6nimo  1  J  leg.  (8  k.). 
Somanif  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  Huancarama. 
Somate,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Pay- 

ta,  dist.  Sullana:  habt.  1,815. 
SoMATE,  rio  tributario  del  Chira  por  la  iz- 

quierda,  en  la  hacienda  y  aldea  de  este 

nombre:  nace  en  los  altos  de  Frias  ysirve 

en  parte  de  Umite  entre  las  provincias  de 

Ayabaca  y  Piura. 
Sombrero^  mina  de  plata  en  la  costa,  Dpt. 

Tarapacd,  dist.  Iquique. 
Sombrero  6  Lobos,  punta  d  los  15^  29'  20" 

lat.  y  ir  IT  44"  long. 
Sombreronii  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Somoa^  chac.  Dpt.  Moqtiegua,  dist.  Gammas. 
Soiiaiia,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ituata. 
Sonata^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 

dist.  Arapa. 
S01ICO9  (corazon,  entranas,   est6mago,  con- 

ciencia,  voluntad,  entendimiento.  Q.;  son- 

CO  el  pellejo  6  tela  del  corazon  de  los 

animales.  Ay.)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Huacana. 
SoNco,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Antabam- 

ba,  dist.  Sabayno;  habt.  200. 


SoNoo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paaeasrtam* 
bo,  dist.  Colquepata:  habt.  80. 

Soncoche^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lmi- 
nas,  dist.  Otoca:  habt.  222. 

Soncofia^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pin- 
nacochas,  dist.  Pacapausa:  habt.  96. 

Soncopa,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mai, 
dist.  Chungui:  habt.  51. 

Sonchef  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cha- 
chapoyas, dist.  Huancas :  habt.  170. 

SonchO)  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jmd, 

dist.  Bellavista. 
Sonclion)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aeomi- 

yo,  dist.  Rondocan. 
Sondo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paniro,£it 

Huanoquite. 
SondondO)  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ia- 

canas,  dist.  Cabana:  habt.  858. 
Sender,  distrito  de  la  provincia  de  Bnin- 

cabamba,  Dpt.  Piura:  habt.  1,882. 
SoNDOR,   {suntur  monton,   amontonar.  Q.) 

pbl.  capital  de  este  distnto  de  la  profm- 

cia  de  Huancabamba,  Dpt.    Piura:  hikt 

168,   y  con  los  pobladores  de  la  eaa- 

piiia  552 :   dista  de  Huancabamba  1  kg. 

(5i  k.). 
SoNDOR,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarea^  iasL 

Matara. 
Sender,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea,  fill 

Pisac :  habt.  74. 
SoNDOR,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  fi^ 

Limatambo :  habt.  68. 
Sender,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Ca- 

mand,  dist.  Caraveli:  a  8,882m-  alt:  habi 

58:  dista  de  Caraveli  12  leg.  (67  k.). 
SoNDOR,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.   Cafilo- 

ma,  dist.  Sihuas. 
Sender  l^nde^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  j 

dist.  Urubamba. 
Sender  chloe,  hda.  Dpi.  Cuzco,  prov.  y  &L 

Urubamba. 
Senderhnasif  tiene  este  nombre  una  cua 

que  est(i  en  la  parte  mas  central  dd  pse- 

blo  de  Asangaro,  unico  resto  de  la  poUa* 

cion  de  los  Incas  que  ha  quedado  en  cee 

lugar. 
Senderhaay^  aid.  Dpt.  y  dist.  Jonm,  ptor. 

Tarma:  habt.  22. 
Senderille,  aid.  y  hda.  Dpt  Piura,  pror. 
Huancabamba,  dist.  Sondor:  habt.  656: 
dista  de  Huancabamba  2  i  leg,  (14  k.). 


SORA 


891 


SORA 


SoncriatO,  cascada  en  el  rio  Uoayali  &  426m. 

altnra. 
jSoilg^9  chac.  Dpt.  Huanoavelica,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Huachos. 
jSonj^ona^  (corrupcion  de  sonco  vdase  cl  sig- 

nificado  de  esta  palabra)  aid.  Dpt.  Cuzco, 

prov.  Gancliis,  dist.  Cacha :  habt.  94. 
SODfl^f  bda.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Matucana. 
SomgOj^  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  Chi- 

clayo,  dist.  Sana:  babt.  78. 
Sonooca^  bda.  Dpt.  Apuhmac,  prov.  Anda- 

huaylas  dist.  Haancarama :  habt.  58:  dis- 

ta  de  Huancarama  2  leg.  (11  k.). 

Sonolipe,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Truji- 
llo,  dist.   Magdalena  de  Cao :  babt.   80: 
dista  de  Magdalena  2  leg.  (11  k.), 
Sonsa^  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ambar. 
Sontocca,  {suntuccadel  monton.  Q.)  est.  Dpt. 

Arequipa,  prov.  Caylloma,  dist.  Tati. 
Sontorcftpi,  cbac.  Dpt.  Lambayeque,  prov 

y  dist.  Gbiclayo. 
SontUGOCha)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 

jatambo :  dist.  Gorgor. 
SopayacO)   cbac.  Dpt.   Cajamarca,   prov. 

Jaen,  dist.  Pinpingos. 

Sopecancha  6  Lopecancha,  est.  Dpt.   Ama- 

zonas,  prov.  Luya,  dist.   Santo  Tomas: 

habt.  195. 

Sopladera,  bda.  Dpt.  y  prov.   Tacna,  dist. 

liocamba:  dista  de  Tacna  19  leg.  (106  k.) 

Sopi«Ai>Biu,  pnnta,  5  millas  al  N.  O.  del  pner- 

to  de  Do. 
Soquia^  distrito  de  la  provincia  de  Cbacha- 

poyas,  Dpt.  Amazonas:  babt.  1,051. 
SoQUiAy  {suqutya  estar  palido  6  descolorido. 
Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vinoia  de  Cbacbapoyas,  Dpt.  Amazonas: 
habt.  1,051. 
Soqnian,  bda.  y  aid.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Hnamacbuco,   dist.   Sartinbamba:   dista 
de  Huamacbuco  14  leg.  (78  k.). 
Soiiuillos,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
Soqnisani,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pi- 

chacani:  babt.  287. 
gora^  {^J^^  avestruz,  suru  irse  derramando 
el  maiz  por  algan  agujero  del  costal;  ro- 
pa  larga  qne  arrastra.  Q.)  bda.  Dpt.  Cuz- 
cOy  prov.  Ganchis,  dist.  Sicuani:  habt.  8. 


SoRA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Umaohiri. 
SoBA,  pbl.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 

Lluta:  dista  de  Arica  19  leg.  (106  k.). 
Sorabira,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Sorac,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Goporaque. 
Sorahnito,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
SoRAHurro,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Gapi. 
Soralaya,  hda.  Dpt.  y.prov.  Puno,  dist: 

Acora. 

Sorama^qnei  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghun- 
vivilcas,  dist.  Livitaca. 

Sorani)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 
dist.  Muiiani. 

SoRANi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Macari. 

SoBANi,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Gabana. 

Sorao,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
YauH:  habt.  27. 

Sorapa^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucuito, 
dist.  Juli. 

Sorapampa,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucard:  habt.  7. 

SoRAPAMPA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucui- 
to, dist.  Juli. 

SoRAPAMPA,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asanga- 
ro,  dist.  Potoni. 

Soraro,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Mara. 

Soras,  distrito  de  la  provincia  de  Lucanas, 
Dpt.  Ayacucho:  habt.  1,282. 

Boras,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Lucanas,  Dpt.  Ayacucho :  habt. 
675. 

Sorasora,  est.  en  las  punas,  Dpt.  Ayacu- 
cho, prov.  Lucanas,  dist.  Soras:  habt.  96. 

Soratira,  est.  Dpt,  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist,  Grucero. 

SoRATiRA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya» 
dist.  Macusani. 

Soranra^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  San  Miguel. 

Soraya^  distrito  de  la  provincia  de  Ayma- 
raes,  Dpt.  Apurimac:  habt.  8,128. 

SoRATA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Aymaraes,  Dpt.  Apurimac;  babt. 
854, 


SOTO 


892  — 


succ 


SoBAYA,  (surui/  arrastrar  la  ropa.   Q.)  est. 

Dpt.   Apurimac,   prov.   Aymaraes,   dist. 

Sorava:  habt.  158. 
SoRAYA,  est.  Dpt.  Arerjuipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Coporaque. 
SoraycllOf  pbl.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 

ne,  dist.  Ccooata:  en  este  jnieblo  como  en 

la  mayor  parte  de  los  de  la  provincia  de 

Haancane  solo  se  habla  Aymara. 
Sored)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  }  dist. 

Abancay. 

SorcoIIo,  aid.  Dpt.   Tarapaca,  dist.  Mami- 
•na. 

Soritorj  distrito  de  la  provincia  de  Mayo- 

bamba,  Dpt.  L'oreto:  Labt.  1,109. 
SoRiTOR,  villa  capital  deeste  distrito  de  la  pro- 
vincia de  Moyobamba,  Dpt.  Loreto,  2  leg. 
al  N.  0.  de  Habana,  entre  los  rios  Indo- 
chey  Tochiman:  el  ano  de  1814  tenia 
205  habitantes;  en  1869  Uegaban  &  1,144 
habitantes  y  en  11362  a  1,109. 

SorocbuCH),  distrito  de  la  provincia  de  Ce- 
lendin,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  1,952. 

SoRocHuco,  (sum  ropa  larga,  chucu  remenda- 
do;  birrete  Q.)  pbl.  capital  de  este  distrito 
de  la  provincia  de  Celendin,  Dpt.  Caja- 
marca: habt.  406:  dista  de  Celendin  6 
leg.  (88  i  k.). 

SoRocHuco,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Ajoyani. 

Sorog:oroil»  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 
dist.  Encanada:  habt.  189. 

Soronel  6  Coronel,  (salitrera,  Dpt.  Tarapa- 
c4,  dist.  Pica:  ley  70  y-. 

Soropalica,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Achoma. 

Soitijinio,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Umachiri. 

SosI,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete,  dist. 
Lnnahaand:  habt.  91. 

Sota  6  Sola,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Chota,  dist.  Cutervo :  habt.  410,  con  los 
de  Queoha  y  Golca. 

Sotapasca^  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Damian. 
Sotcca^  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 

cochas,  dist.  Colta:  habt.  145. 
Sotil,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea :  dista  de 

lea  }  leg.  (4  J  k.). 
Soto,  (corrupcion  de  suti  nombre,  cosa  cla- 

»  6  manifiesia:  siUu  gotear,  suytu  piedra  ' 


larga  y  ancha  Q.)  i&la  en  el  lago Titicao. 

Su  extremidad  N.  esta  a  los  15*  34'  S4" 

lat.  y  72^'  1'  45"  long.,  Dpt.  Pano.  prov. 

Huauqan^,   dist.   Conima.   Los  loeaftk 

cons«agraron  para  hacer  en  ella  peniiea- 

cia.  Existenrestos  de  varios  mounmen- 

tos  notables. 

.SotocHy  minas  de  plata  (2)  en  la  Cordillera, 

Dpt.   Tarapacd,   dibt.  Pisagaa:  lev  20  i 

25  m. 

SoTocA,  (Suiaca  la  gotera  Q. )  aid.  Dpt.  Ta- 

rapacd,  dist.  Camilla:   a   19"*  36"  18"  k, 

y  a  2,591m.  alt.:  habt.  209  :  disU  de  Pi- 

sagiia20leg.  (llli  k.) 

Soj'jig;©,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hsa- 

manga,  dist.  Tambillo. 
Sojtoco,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hut- 

manga,  dist.  Acosvinchos  :  habt.  88. 
SoYToco,  hda.  Dpt.    Cuzco,    prov.  CAoai, 

dist.  Coparaque. 
Steep^  cerro  inmediato  i.  la  costa,  Dpi  j 

prov.  lea:  tiene  l,219ni-  alt. 
Saabapana,  meseta  6  paramo  en  el  distiito 
I       de  San  Jose,  prov.  Asingaro,  Dpt.  Pobo: 
hay  muchas  minas  de  plata. 
Suac^ca,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  j  dist 

Cotabambas. 
Suana-ccahaua  f  isla  en  el  lago  Titieaca. 
Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Ynngti- 
yo:  habt.  117. 
Suaiicata,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Cfaaeoit?, 

dist.  Juli:  habt.  150. 
Suaray9  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist  Anta. 
Suares,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Mag- 
dalen a:  habt.  15. 
SuARES,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa, dist.  Vitor:  habt.  23. 
Snatia^    [sua  ladron.  Q.)  aid.   Dpt.  Puiko. 

prov.  y  dist.  Lampa:  habt.  45. 
Subin^  chac.  Dpt.  Moqnegua,  dist.  Puquini. 
Snca^  hda.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Camitft: 
dista  de  Camarones  14  leg.  (78  k.);  de  C*- 
mina  16  (89  k.). 

SacacoUanaf  {mea  camellon,  vease  Soesy 
CcoUana.  Ay.)  aid.  Dpt.  Puno,  proT.  Asia- 
garo,  dist.  Caminaca:  habt.  596. 

Sucasco,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist  Coata. 

Sucayocc^  aid.  Dpt.  y  prov.  HaaneaTsiici* 
dist.  Acoria:  habt.  84. 

Sneooya,  hda.  cooal,  Dpt,  Puno,  pror.  S«* 
dia,  dist,  Cttyucayot 


SUCCH 


893  — 


SUCU 


SnCCha^   {Suchi  barros  en   el  rostro,  alM; 

mcchn  deslizarse ;  succhi  cierto  pescado , 

soga  de  cierta  clase.   Ay.)  chac.  Dj)t.  Ca- 

jamarca,  prov.  Chota,  dist.  Cutervo:  habt. 

410,  con  los  de  Sota  y  Colca. 
SuccHA,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Llapa. 
SuccHA,  chac.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Icbocan. 
SuccHA,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Contu- 

maza,  dist.  Guzmango:  habt.  822. 

SucC'ha^  hda.  Dpt.  y  prov.   Lambayeque, 

dist.  Olmos :  habt.  130. 
SuccHA,  hda.   Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Huamachuco :  habt.  189  :  dista  de  Hua- 
machuco  18  leg.  (72  J  k.). 
Succha^  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hiiari, 
dist.  Huantar:  habt.  268:  dista  de  Hua- 
ri  8  J  leg.  (19  k.). 
SuccHA,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallasca, 

dist.  Corongo. 
SuccHA,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.Ayja,estasituado  en  una  hoyada,  a  la 
orilla  izqnierda  de  un  riachuelo  a  8,102m- 
alt.:  habt.  88:  dista  3leg.  (16i  k.)  de  Ayja. 
SuccHA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Ayja. 
SuccHA,   est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  San  Mdrcos. 
SuccHA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huara^s, 

dist.  Bestauracion. 
SuccHA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Lampian. 
SniM^hatMimbat  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 
ca, dist.  Chetilla :  habt.  104. 
SucBABAMBA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist.  San  Marcos :  habt.  580. 
SiTCHABAMBA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Otxisco,  dist.  Lucma.  Algunos  la  conside- 
ran  en  el  distrito  de  Marmot  que  no  estd 
reconocido  por  la  ley:  habt.  191. 
Succliahuana,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huan- 

cabamba,  dist.  Huarmaca. 
Saecliapampa,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Cliota,  dist.  Tacabamba. 
Saeebaraiui,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huan- 

cabamba,  dist.  Huarmaca:  habt.  120. 
Sncebatura,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Buldibuyo. 
SoeclEay,  chac.   Dpt.   Cajamarca,   prov.  y 
•  Chota. 


Sacchil>  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Huan- 
cabamba:  habt.  149:  dista  6  leg.  (88^  k.) 
de  Huancabamba. 

Succhircai  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 
bamba, dist.  Huarmaca:  habt.  74. 

Saeehurany  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 
bamba, dist.  Huarmaca:  a  10  leg.  (55^  k.) 
de  Huancabamba. 

Slicehnran  6  Succharan,  aid.  Dpt.  Cajamar- 
ca, prov.  Chota,  dist.  Querocoto :  habt. 
172. 

Snclla,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 

Macusani. 
SucUaquirOy  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  y  dist. 

Moyobamba:  habt.  109. 
Snco,  (Siu:a  salitre:  suki  desoolorido.   Q. ; 

soco  canas.  Q.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Moque- 

gua,  dist.  Ichuna:  habt.  70. 
Sncra,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Ca- 

jatambo. 
Sucrepata,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Bias. 
Sncro,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canete,  dist. 

Lunahuand. 
SucBo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Canas, 

dist.  Yauri:  habt.  409. 
Sacroeoclia^  lagunita  en  la  cumbre  de  la 

Cordillera:  de  ellanace  uno  los  brazos  del 

rio  Lurin,  Dpt.  Lima. 
Sucse,  {Socsi  roer,  horadar  para  buscar  al- 

go  que  comer :  socsu  estar  d^bil,  enjuto. 

Q.)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota^ 

dist.  Socota :  habt.  878. 
Sncsorpara^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Cajatambo. 
8nculnnie,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Casta. 
Socullo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Arahuay. 
SucnunseO)  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov,  y 

dist.  Chachapoyas. 
SttCnpiiqaiO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Marca. 
SucupuQuio,  (manantial  salitroso  p  manan- 

tial  sin  color.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Acomayo:  habt.  878. 
Surenrhnay^  chac-  I^P<^-  Arequipa,  prov. 

Gondesuyos,  dist.  Chuquibamba. 
Sacurima,  rio  tributario  del  Purus,  por  la 

derecha  &  los  8*  59'  lat.  y  70*  22'  long-: 

sus  aguas  son  negras. 


SUHA 


894 


SULLC 


Sacns  6  Ssucusy  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Lnya,  dist.  Bagua:  habt.  12. 
Sncnsbamba  9   aid.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Euamachuco,  dist.  Sartinbamba. 
Sncato,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dis  Macate. 
SaeuvlSf  no  entre  Tauca  y  Cabana,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Pallasca. 

Sacnybamba^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Challabamba :  habt.  80. 
SacnychurO)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Zepita. 
SncuytambOy  lugar  que  sirve  de  limite  entre 

la  provincia  de  Canas  y  la  de  Caylloma. 
Sucha,  chac.  Dpt.  y prov.  Lambayeqae,  dist. 

Olmos:    dista    de  Lambayeque   84  leg. 

(187  k.). 
Sachacar,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Suchapaiupa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Hnaras,  dist.  Ayja, 
Sncharacni)  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Ghota,  dist.  Llama. 
Sll€hiinan,hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa:  habt.  48:  ^10  leg.  (55  |  k.)  de 

Santa. 
SucbipCf  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otns- 

00,  dist.  Lucma. 
Suchipnyo,  est.  Dpt.  Pono,  prov.  Chacuito, 

dist.  Ynngnyo. 
Suchire,  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Cayllo- 
ma, dist.  Callalli. 
SachiiS)  est.  Dpt.  y  prov.  Pnno,  dist.  Oara- 

coto. 
SucUyocc,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

canas,  dist.  Laramate. 
SnchosmreO)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 

ehis,  dist.  Cacha:  habt.  19. 
Snchubamba^  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Parcoy. 

Snchacalda,  chac.   Dpt.  Libertad,  prov. 

Hnamachuco,  dist.  Santiago  de  Chnco. 
SochmnayOy  quebrada  inmediata  d  Matu- 

cana,  Dpt.  Lima. 
Sni^piiqaio,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otns- 

CO,  dist.  UsquU :  habt.  46. 
Sagampata,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  y  dist.  Hnamachuco,  al  Sur  de  Hua- 

machuco :  ley  12  m. 
Sohaslf  {Sua  ladron.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno, 

prov.  Hoancane,  dist.  Conima. 


'  Sahurca,  chac.  Dpt.  Libertad,  proT.  Hvi- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chnco. 

Sula,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Pacllon. 

SulCOil\ilca,  oerro  mineral  de  plata,  Dpt 
Huancavelica,  prov.  Angaraes:  algnnu 
minas  dan  40  marcos  por  cajon. 

Sulcarana  6  SiUcara,  aid.  Dpt.  Cozeo,  pror. 
Chunvivilcas,  dist.  Ghamaca:  habt.  200. 

Sulche^  est.  y  hda.  mineral,  Dpt.  libertid. 
prov.  y  dist.  Otusco. 

Snlgarap,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

Sulgon,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  ydist. 
Otusco:  habt.  118. 

Sulipiiran,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Haa- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chnco. 

Snlicayconray,  chac.  Dpt.  Libertad,  pror. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Chnco. 

Snlivail,cerroinmediato  d  lacosta,  pro?.  Pa- 
casmayo,  Dpt.  Libertad:  tienel,524iB-  ih. 

Sulpampa^  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 
dist.  Suyo. 

Snllamayo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 
canchi,  dist.  Urcos. 

Sullana,  distrito  de  la  provincia  dePajta, 
Dpt.  Piura:  habt.  6,819. 

SuLLANA,  {SnUuna  genetiyo  de  wUu  aboito 
6  naoido  &ntes  de  tiempo.  Ay.:  ml/a  n- 
ofo.  Q.)  dudad,  capital  de  este  distoto 
de  la  provincia  de  Payta,  Dpt.  Piura.  £^ 
te  desde  dntes  de  la  conquista:  snsca- 
sas  son  en  lo  general  de  buen  aspedo: 
esti  situada  entre  los  rios  de  la  Chiraj 
el  de  Piura:  dista  de  este  ^timo  7  togv* 
La  Sullana  es  el  punio  de  division  entn 
los  dridos  desiertos  y  la  vegetadon  trofi- 
oal:  por  un  lado  todo  es  Arido,  por  el  otio 
todo  vida  vegetal :  habt.  2,879 :  dista  di 
Payta  6  leg.  (28  k.). 

Sullape,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jub, 
dist.  Colasay. 

Snllca)  esta  palabra,  tanto  en  Qusehui  &a» 
en  Atpnard,  significa  el  menor  6  wSvxa  a 
otro  en  edad  6  en  categoria;  y  empkada 
como  caUficativo  de  un  pueblo  6  Ingafi 
indica  que  pertenece  a  otro  pueblo  qne  en 
Castellano  se  Uama  anexso.  Eslo  oontn- 
rio  de  la  palabra  Hila,  Hilata  6  HilaciA 
que  expresa  superioridad  6  supremao^ 
Algunas  veces  SuUca  es  nombre  propio; 


SULLC 


895  — 


SUMA 


y  otras  indica  que  forma  parte  de  algun 

pueblo :  en .  este  ^timo  case  anotaxaos 

dentro  de  par^ntesis  el  lugar  del  oual  for. 

ma  parte. 
SuLLOA,  chao.  Dpt.  Ancachs,   prov.   Caja- 

tambo,  dist.  Aquia. 
SuLLOA,  (Yacoya  de  Marangani)  hda.  Dpt. 

Cuzco,  prov.  Canchis,  diet.  Marangani: 

habt.  809. 
Sullca,  (de  San  Anton)  Dpt.  Puno,  prov. 

As^ngaro,  dist.  San  Anton:  habt.  1,469: 

forma  parte  del  pueblo. 
SuLLCA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Macari:  habt.  201. 
SuLLCA,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Aco- 

ra:  habt.  221. 
SuLLOA,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Coata: 

habt.  447. 
SuLLCA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

dist.  Moho :  habt.  825. 
Sullca  de  Apasa,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  Asdngaro :  habt.  808. 
Sallea  de  Potonl^  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Asdngaro,  dist.  Potoni :  habt.  168. 
Sallcacatura,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora:  habt.  118. 

SuUcacatnra  de  la  lag^una,  aid.  Dpt.  y  prov. 

Puno,  dist.  Acora :  habt.  220. 
SallcacoUana ,  San  Juan  de,  aid.  Dpt.  y 

prov.  Puno,  dist.  Acora:  habt.  167. 

SullcaooUana  de  abiyo,  aid.  Dpt.  y  prov. 

Puno,  dist.  Acora:  habt.  688,  v^ase  Ceo- 
liana. 

SiTLLCAcoLLANA,  aid.  Dpt.  Puuo,  prov.  Chu- 
ouito,  dist.  Pomata:  habt.  162. 

StTLLCAGOLLANA,  (Huapa)  aid.  Dpt.  Puno, 
prov.  Chucuito;  dist.  Pomata:  habt.  69. 

Sui'LCAcoLLANA,  (Iscoaui)  aid.  Dpt.  Puno, 
prov.  Chucuito,  dist.  Pomata :  habt.  862. 
Sllllcacota)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
to, dist,  Pisacoma:  habt.  102. 

Sullcacuquipata)  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno, 
dist.  Chucuito:  habt.  118. 

SuUcaehaca  de  abi^o,  aid.  Dpt.  y  prov. 

Puno,  dist.  Acora:  habt.  148. 

Sullcachaca  de  arriba^  aid.  Dpt.  y  prov. 

Puno,  dist.  Acora :  habt.  28. 

Snllca-ll^i^^l^l^l)  aid.  Dpt.  Puno,  prov, 
Chucuito,  dist.  Pomata:  habt.  117. 

Sallca-hiiaecuni  de  8.  Hi^el^ald.  Dpt.  Pu- 
no, proy.  Chueuito,  dist.  Pomata:  habt.  88, 


SuUca-iuaqaera  9  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

Chucuito,  dist.  Ilave :  habt.  809. 
Sullcan,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  San  Juan. 
Snllcapimta,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  diet. 

Chucuito. 

Snllcasacari,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito, dist.  Juli:  habt.  146. 

SuLLCASACAEi,  (Llusta)  aid.  Dpt.  Puuo,  prov. 
Chucuito,  dist.  Santa  Eosa:  habt.  62. 

Snllcasayna,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Macari:  habt.  218. 

SaUcata ,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Orurillo :  habt.  1,616. 

SuLLCATA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 
dist.  Conima :  habt.  898. 

Snllca-taypioceOy  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 
Huancane,  dist.  Inchupalla. 

SuUcayaja,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
to dist.  Have :  habt.  66. 

Sallea}Te,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anta- 
bamba,  dist.  Sabayno :  habt.  217. 

Snllehen,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Eestauracion. 

Sullosorzaly  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ga- 
jatambo,  dist.  Acos. 

SullncOf  {Sulluca  v^ase  el  signi£cado  de 
Stdlu.  Q.)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Orurillo. 

SuLLuco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Pucard. 

Sulln^y^  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pallasca. 

Sallumarca  de  San  Pedro^  hda.  mineral, 
Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 

SuLLUMARCA,  quebrada,  Dpt.  Junin,  prov.  y 
dist.  Pasco,  en  la  ribera  de  Tingo. 

SullnnpuquiOy  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An- 
ta,  dist.  Surite. 

Sullunqui  6  SuXluncoy  est.  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Cuyucuyo. 

Sallnpacara,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam« 
pa,  dist.  Macari. 

Sullns,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Chiquian. 

Sullnya)  (de  Machacmarca)  aid.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.   Canchis,  dist.  Tinta :  habt.  87. 

SnllnyacO)  aid.  Dpt.  Hu^nuco,  prov.  Dos 
de  Mayo,  dist.  Aguamiro :  dista  de  Hui« 
nuco  12  leg.  (66  i  k.). 

Sumabamba,  {Suma  hermano;  muy  bueno^ 


SUMP 


—  896  — 


SUNT 


hermoso;/>am77allanura.  Q.)ald.  Dpt.  Apu- 

rimac,  prov.  Andahuaylas,  dist.  Huanca- 

rama:  H,  \  leg.  (1  ^  k.)  de  Huancarama. 
Samaccala,  est.  Dpt.   Arequipa,   prov.  y 

dist.  Caylloma. 
Smnacpatay  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huaj'tara. 
SnmanOf  est.   Dpt.  Cuzco,   prov.   Paucar- 

tambo,  dist.  Ccatcca:  habt.  74. 
SumangOy    hda.    Dpt.    Cajamarca,    prov. 

Jaen,  dist.  Colasay. 
Samapa,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
Snmapalca^  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Huancane :  babt.  8. 
Samapatay   bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba:  babt.  7. 
Sumaran,  mina  de  plata  con  socabon  en  el 

cerro  de  San  Jos^,lado  E.,  Dpt.  Gajamar- 

ca,  prov.  y  dist.  Hualgayoc :  ley  12  m. 
BuMARAN,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hu^nuco. 
SnmarOy  pbl.  Dpt.  Cuzco,  pro?,  ydist.  An- 

ta:  babt.  421. 
Snmariba^  cbac.  Dpt.  y  prov.   Cajamarca, 

dist.  Matara. 
Somatira,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucara. 
Suma}*,  cbac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Haanuco. 
SuMAT,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gonde- 

suyos,  dist.  Cbuquibauiba. 
Smnba,  (corrnpcion  desunca,  mejillas,  bar- 

ba.  Q.)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbota, 

dist.  Pion. 
Sumbilca,  pbl.   Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Huamantanga:  babt.  1,158. 
SuHBiiiCA,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Huanec. 
Somboil^  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 

Snineil,  bda.  Dpt.  Amazonas,  prov.   Luya, 

dist.  Santo  Tomas:  habt.  89. 
Snmideil}  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hnal- 

gayoc,  dist.   San   Miguel:  babt.  1,596, 

con  los  de  Misca,  Asma,   Usendud  y  Ma- 

tansa. 
Snmideroy  aid.  y  bda.  Dpt.  Cajamarca, 

prov.   Cbota,  dist.  Cutervo:  babt.  688, 

con  los  de  Ambuloa  y  CuUanmayo. 
Smnirahlias,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbun- 

viviloas,  dist.  Colqquemarca. 
Sumpampa,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Arabuay. 


[ 


Sumpillan,  aid.  y  est.  Dpt.  Ancachs,  pror, 
Pomabamba,  dist.  Parobamba:  habt^. 

Sumuche,  aid.  Dpt.  Pinra,  prov.  Huancft- 
bamba,  dist.  Huarmaca. 

Sunamasa,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  j  dist 
Huarocbiri. 

Sunariva,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  U 
Mar,  dist.  Tambo:  babt.  362. 

Sanco,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  Su 
Ger6nimo:  habt.  59. 

Sunchan,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huannco,  dist. 
Chinchao. 

SunchobocrOy  chac.  Dpt.  Uaaucavdiet. 
prov.  Tayacaja,  dist.  Paucarb%mba- 

Sunchllbaiuba,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 
ca, dist.  Asuncion:  habt.  1,008. 

SuNCHUBAMBA,  (Sunchu  mata  de  flor  aman- 
Ua.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Paucartambo:  habt.  90. 

Suildia^  chac.  Dpt.  Libertad.  prov.  Pataz, 
dist.  Cajaraarquilla. 

SundiO)  mina  de  plorao,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz,  dist.  Uchumarca. 

Suili,  (extenso.  Q.)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  j 
dist.  Huarocbiri:  habt.  784. 

SuNi,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Taji- 
caja,  dist.  Surcubamba :  habt.  78. 

SuNi,  hda.   Dpt.    Arequipa,    prov.  Union. 

dist.  Alca. 
Sanicanoliaf  (patio  6  lugar  extenso.  Q.)  pbL 

Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbiri,  dist.  San 

Damian:  A  8,491m.  alt.:  habt.   103:  dista 

4  leg.  (22  k.)  de  Chorrillos  ;  1  leg.  fSik.) 

al  Sur  de  San  Damian. 

Sailisra^  {suuica  genitivo  de  suni,  Q.)  pW. 

Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yauyos:  a  19  Jag. 

(106  k.)  de  Yauyos  y  a  4  (22  k:>  de  Coti- 

huasi. 

Sanimareny    (territorio   extenso.   Q.)  ali 

Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,   dist.  Ayaviri: 

habt.  489. 
Sttnmilay.  chac.  Dpt.  Moqnegua,  dist  To- 

rata. 
S011O9  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Axnaio- 

nasy  dist.  Andoas:  habt.  60: 
Sunsaf  est.  Dpt,  Lima,  prov.  Hnaroeiiia 

dist.  Carampoma. 
Santo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Lampa,  di^ 

Macari. 
Smitor^  hda.  Dpt.  Huanc^ivelica,  pror.  Tf 


yacaja,  dist.  Pampas:  habt.  loT. 


SUPE 


—  897  — 


SURG 


Sunturuiua,  {sunta  moutou,  rami  piedra. 

Q.)  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 

tilla,  dist.  Pampacoloa. 
Snnayaqae^  est.  Dpi.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Corani. 
Sunoc,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,   dist.   San 

Sebastian. 
Supahuro,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Mara. 
Supalla,  {supaya  muy  maio.  Q.).  aid.  Dpt. 

Apurimac,  prov.  Aymaraes,  dist.  Ghapi- 

marca:  habt.  118. 

SuPikLLA,  chao.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Gharcana. 


SiipeyUjMM),  rancheria  de  salvajes  Zdparos 

d  orillas  del  rio  Trigreyaco. 
Sapicasa,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvi- 

vilcas,  dist.  Golqquemarca. 
Saplchaca,  (puente  ventoso.  Q.)  est.  Dpt. 

Lima,  prov.  Huarochiri,  dist.  Gasta. 

Supichaca)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 
ro.  dist.  San  Anton:  habt.  681. 

SapilUf  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  San  Anton:  habt.  681. 

Sopirino,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta,  dist.  Huarmey. 

Siiponotay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 


Supasada,  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y  I  Suppamayo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghun 


dist.  Jaen. 
Sapay,  chac.  Dpi.  Arequipa,  prov.  y  dist. 

Union, 
Snpaychaqui,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Gondesuyos,  dist.  Yanaquihua. 
Supchoni^f  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
8ap^  («upt  pedo,  ventosidad.  Q.)  rio:  tiene 
sn  orlgen  en  un  nucleo  de  cerros  nevados 
de  una  ramificacion  de  la  Gordillera  ne- 
vada,  en  unas  lagunitas:  pasa  por  el  pue- 
blo de  Ambar  y  continda  hasta  desembo- 
oar  en  el  mar  cerca  del  puerto  de  Supe. 
Trae  poca  agua  y  se  seca  completamente 
en  oiertoB  meses. 
Sape  6  Tomas,  punta  d  los  10*»  50'  lat.  y  80° 

4'  54"  long. 
3nPE,  puerto  menor  a  los  9°  45'  lat.  y  80** 
4*  14"  long.  Tiene  buen  fondeadero  de  4 
&  6i  brazas,  d  2  i  cables.  En  cuanto  al 
movimento  maritimo  de  este  puerto,  v^a- 
86  las  paginas  749,  751  y  754.  Dista  de 
Huacho  21  millas;  del  Gallao  91;  de  Huar- 
mey 52;  de  Gulebras  61 ;  de  Gasma  98. 
8up£,  distrito  de  la  provincia  de  Ghancay, 

Dpt.  Lima:  habt.  2,540. 
Supe,  villa  capital  de  este  distrito  de  la  pro< 
vincia  de  Ghancay,  Dpt.  Lima :  habt. 
1,952.  Asus  inmediaciones  se  encuentran, 
en  un  cerro,  los  restos  6  ruinas  de  una 
poblacion  inmensa  del  tiempo  de  los  In- 
caB:  dista  de  Huaura  6  leg.  (88  i  k.);  de 
Ghancay  18  (100  k.);  de  Lima  80  leg. 
(167  k.);  de  Barranca  2  (11  k.). 
8iipeioe,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 
tarabo,  dist.  Huayllacayan. 


vivilcas,  dist.  Livitaca:  habt.  119,  con  los 
de  Sihuamayo  y  Querillo. 

Supugache,  est.  Dpt.  Pilno,  prov.  y  dist. 

Lampa:  habt.  97. 
Snpnhiiacho,  chac.  Dpt.  Guzco,!prov.  Ghun- 

vivilcas,  dist.  Golqquemarca. 
SupomuiyoCy  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghun- 

vivilcas,  dist.  Ghamaca. 

Sopunuyo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Guzco,  prov. 

Ghunvivilcas,  dist.  Livitaca:  habt.  111. 
Siiqiie9  est.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Gontu- 

maza,  dist.  Trinidad. 
SuT)  salitrera,  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pica: 

ley  70  Vp. 

Snniy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos  dist. 

Tatiripampa. 
Surabay^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gayllo- 

ma,  dist.  Lari. 
Suratl)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ju- 

liaca. 

Surapf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 
bo,  dist.  Ghiquian. 

Sarco,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  de 
Lima:  habt.  5,900. 

SuRco,  {surca  liviano,  bofes;  .ttfrctisacarmu- 
chas  cosas  Q.)  pbl.  capital  de  este  distri- 
to de  la  provincia  y  Dpt.  de  Lima:  habt. 
1,082. 

SuRco,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Matucana:  d  1,996m  50  alt:  habt. 

290:  dista  de  Lima  16  leg.  (89  k.);.  de 

Santa  Ana  18  i  (108  k.) 
Sarcobamba,  distrito  de  la  provincia  de  Ta- 

yacaja,  Dpt.  HuancaveUca:   habt.  8,541. 
SuRcuBAMBA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

118 


SURU 


898  — 


SUYO 


la  provincia  de  Tayacaja,  Dpt.  Hnanca- 

velica:  babt.  739. 
SnrihiUlf  {suri  aveatraz  Q.)  est.  Dpt.  y  prov. 

Pano,  dist.  Acora. 
Sarihualla  cliieo^  bda.  Dpt.  y  prov.  Cuz- 

co,  dist.  Saa  Ssbastiari:  babb.  G. 
SDriliaayllRy  cbac.   Dpt.  Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Haquira. 

Sarimaiia,  (ablativo  do  suri.  Q.)  pbl.  Dpt. 

GuzGO,  prov.  Cancbisy  diat.   Pampamar- 

ca:  babt.  228. 
Surimarcat  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Lari. 
Surlily  aid.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Paroro,  dist. 

CoUoba:  babt.  100. 
Surinay,  bda.  Dpt.  Gnzco,  prov.  Conven- 

cipn,  dist.  Santa  Ana:  babt.  26. 
Snrlfia^  bda  Dpt.  TarapaoA,  dist.   Cbiapa: 

i  1  leg.  (5  i  k.)  de  Cbiapa. 
Smro,  {stiru  ropa  larga  qae  arrastra;  irse 

derramando  el  maiz  por  el  agigero  del 

costal.  Q.)  est.  Dpt.Libertad,  prov.  ydist. 

Otosco:  babt.  684:  dista  de  Otusco  8  leg. 

(16  i  k.). 
SqtoooO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Maoari. 
SmvOy  cbao.  Dpt.  Pano,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa: babt.  15. 
SurqiiillOy  obac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Snrco:  babt.  76. 
Sambarai  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Haa- 

macbnco,  dist.  Santiago  de  Cbuoo. 
Sanihiiaeat  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Go- 

tabambas,  dist.  Cbuqoibambilla. 
SarohayUa,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gan- 

cbis,  dist.  Cacba:  bay  dos,  una  de  Inga- 

Hanansaya,  con  60  babt.  y  la  otrade  In- 

ga-Urinsaya  con  94  babitantes. 
Suniina)  cbac.  Dpt.   Gnzco,  prov.  Ganas, 

dist.  Picbibua. 
BuBUMA,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.   Gayllo- 

ma,  dist.  Acboma. 
Snnimpe,   (enfermedad  de  los  ojos  ocasio- 

nada  por  el  resplandor  de  la  nieve.  Q.) 

aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  loa:  &  1  leg.  (5  ^  k.) 

de  lea. 
Smropa,  (genitive  de  Sum.  Q.)  aid.  Dpt.  y 

prov.  Puno,  dist.  Acora:  babt.  466. 
Slinipanaf  {Surupaya  arrastrar  de  proposi- 

to  la  ropa.  Q.)  pico  nevado  y  el  mas  pro- 

jninente  en  la  cordilera  principal  de  Asin- 


garo  al  N.  de  este  pneblo.  En  sns  iiine* 

diaciones  bay  minas  de  plata. 
SornyacO}  est.  Dpt.   Janin,  prov.  y  disL 

Tarma. 
SnspirOf  cbac.  Dpt.  Cazco,  prov.  Chimn- 

vilcas,  dist.  Golqqnemarca. 
Snsuiljcatey  aid.  Dpt.  Gajamarca,prov.  Cbo* 

ta,  dist.  Pion:  babt.  279,  con  los  de  CoM 

Snsar,  cbac  Dpt.  Arequipa,  prov.  Omds- 

suyos,  dist.  Gbuquibamba. 
Suta,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.   Cbadi^ 

poyas,  dist.  Levanto:  notable  por  las  mi- 

cbas  garrapatas. 
Sute,  cbac.   Dpt.  Libertad,   prov.  Paiai, 

dist.  GajamarqniUa. 
SuTE,  bda.   Dpt.   Ancacbs,    prov.  Sasii, 

dist.  Nepena. 
SatiCy  aid.  Dpt.  Gnzco,  prov.  y  dist  Pkn- 

ro:babt.  1,040. 
SatleGacba,  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Asingi- 

ro,  dist.  Gbnpa. 
Slltily  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hnani, 

dist.  Becnay. 
SutOCy  aid.  Dpt.  Gnzco,  prov.  Cancfai8,diBL 

Gbeccacnpi:  babt.  67. 
Satuca,  {SiUu  gotear,  la  gota.  Q.)  aid.  Dpi 

Pnno,  prov.  y  dist.  Lampa :  babi  ISO. 
SuTUGA,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Pnno,  disLGIm- 

onito. 
Sayacliala»   {Suya  esperar,   agnardtf.Q.) 

cbac.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  CotabamlMi. 

dist.  Mara. 
Snyanga^  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tnp> 

Uo,  dist.  Ascope. 
SuTANGA,  {Suyanca  ellos  agnardan.  Q.)  aU. 

y  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dkt 

Tayabamba :  babt.  150:  dista  de  Tkynr 

bamba  5  leg.  (28  k.). 
Saycuiii,  est.  Dpt.  Pono,  prov.  Lam^ 

dist.  Umacbiri. 
Suylocancbey  pnnas  en  las  proviocitf  ^ 

Ganta  y  Hnarocbiri. 
Sayllohnaccay  bda.  Dpt.  Apurimae,  |rov. 

Andabnaylas,  dist.  San  Gerdnimo. 
Suynerapampa,  cbac.  Dpi.  Ancaefas,  ft^r. 

Cajatambo,  dist.  Mangas. 
Snyo,  distrito  de  la  provincia  Ayabaet,  Dpt 

Pinra:  babt.  1,659. 
SuYO,   (Suyti  jnrisdiccion,  provinda,  ©•- 

marca,  region,  tribn,  parte  dennapw*- 

cia,  etc.  Q.)  pbl.  y  bda.  capital  de  m^ 


SUYT 


—  89a  — 


SUYU 


distrito  de  la  x^rovincia  de  Ajabaca,  Dpi. 

Piara:  habfc.  851:  dista  7  leg.  (39  k.)  de 

Payta. 

8uTO,  rio,  Dpi.  Piura. 

SoyOfObac.Dpt.  Junin,proy.  y  dist.  Tarma. 

SoyOy   aid.  y  bda.  Dpi.  Ayaoacho,  prov. 

Haamanga,  dist.  Quinua. 
BuYo,  est.   Dpt.  Ayacucbo,  prov.  La  Mar, 

dist.  Anco. 
SuTo,  chac.  Dpt.  Ayacaobo,  prov.  Laoanas, 

dist.  Sancos. 
BuYo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Gancbis,  dist. 

Sicuani:  babt.  1,006. 
SuYO,  aid.  (de  Cbamo)  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Cancbis,  dist.  Sicuani :  babt.  72. 
SuYo,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Uru- 

bamba. 
Sayobumba^  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Bongard,  dist.  Sipasbamba. 
Saypiri,  aid.  y  bda.  Dpt.  y  prov.  Piura, 
dist.  Tambogrande:  babt.  596.  Elrio  que 
pasa  por  esta  bacieuda  lleva  el  mismo 
Bombre. 
Snyrail,  cbac.   Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huancapon. 
SayrarnyocCf  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andabuaylas,  dist.  Cbincheros :  dista  de 
Cbincberos  8  leg.  (16  ^  k.). 
Saytay^   cbac.   Dpt.   Haancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Huacbos. 
Saytneanclia,   {Suytu  picdra  larga  y  an- 
cba;  canclm,  troj,  Itigar.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ju- 
niu,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli:  babt.  184: 
dista  de  Quicbuay  8  leg.  (16  i  k.). 


SuTTucANGHA,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huan* 

cayo,  dist.  San  Oer6uime :  babt.  204. 
SuYTucAMCHA,  puua,  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Huaneo. 
SuYTucANCHA,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cbon- 

vivilcas,  dist.  Colqquemaroa. 
SuYTucANCHA,  ost.  Dpt.  Puno,  prov.   Lam- 
pa,  dist.  Macari. 
SuytuoO)  bda.  de  cana,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Trujillo,  dist.  Cbicama, 
Soytapa,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Patai, 

dist.  Tayabamba. 
Saytapampa,ald.  Dpt.  Huanoavelica,  prov. 

y  dist.  Castrovireyna. 
Sayturamif  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Sayubamba,  aid.  y  bda.  Dpt.  Libertad, 

prov.  y  dist.  Pataz  :  babt.  96. 
SayulambraSyyest.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huamanga,  dist.  Tambillo :  babt.  84. . 
Saynma,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Cbivay. 
Sayapampa,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 

Ayabaca  :^babt.  509. 
SuYUPAHPA,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.   Pa** 

taz,  dist.  Tayabamba. 
SoYUPAaiPA,  est.  Dpt  Libertad,  prov.  Pataz^ 
dist.  Hiiancaspata :  dista  de  Huancaspata 
9  leg.  (60  k.). 
SuTUPAMPA,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 

Obasco:  babt.  503. 
SayQpuqnio,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Suritc. 
Sayay»  cbac.  I>j}\».  Lima,  prov.  y  disi.  Canta. 


T 


T, — Esta  letra  tiene  en  Quechua  y  Aymard 
tree  pronunciaciones  distintas,  que  hacen 
variar  el  significado  de  la  palabra :  la  pri- 
mera  es  como  en  Castellano ;  la  segunda 
68  may  gutnral  y  fuerte,  la  tercera  suave 
yaspirada:  la  primera  se  escribe  t,  la 
segtmda  tt  y  la  tercera  th  —  nosotros 
solo  usamos  de  una  t,  para  uniformar  la 
ortografia  y  evitar  confusiones. 

Tabacal,  chac.  Dpt  Gajamarca,  proy.  Jaen, 
dist.  Gallayuc. 

Tabacal,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  Chi- 
clayo,  dist.  Ohongoyape:  habt.  151. 

TabttOOlMS,  distrito  de  la  provincia  de  Jaen, 
Dpt.  Oajamarca:  habt.  497. 

Tabaconab,  (puede  ser  corrupoion  de  tapa- 
cmui:  tapa  nido,  cona  piedra  menuda,  Q. 
y  Ay.)  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Jaen,  Dpt.  Gajamarca :  dista 
4  leg.  (22  k.)  de  Tamborapa. 

Tabaschacra,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 
dist.  Quequena. 

Tabflloso  9  chac.  Dpt.  Gajamarca ,  prov, 
Jaen,  dist.  Chirinos. 

Tabal0S08,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hualla- 
ga,  dist.  Lamas :  est^  situado  en  el  ca- 
mino  de  Moyobamba  d.  Tarapoto:  aun- 
que  miserable  existe  en  el,  el  Oonven- 
to  que  sirve  d  los  Misioneros :  su  pobla- 
cion  en  1814  fu^  de  419  habitantes  y  de 
1,067  en  1862:  dista  de  Moyobamba  28 
leg.  (128  k.);  de  Tarapoto  7  (89  k.). 

Tabatiii|||;a,  (puede  ser  corrupcion  de  tapa- 
tifico:  tapa  nido,  tinco  6  tinea  reunion, 
conflnencia.  Q.)  puertoen  la  frontera  Bra- 
silera:  dista  de  Leticia  2  millas  (4  k.). 

Tabina)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 


TablafoamlNI,  chac.  Dpt.  Gajamarca,  pm. 
Jaen,  dist.  Gallayuc. 

TaMaeha^y  {taUa  pidabra  oa8idlaDa;eAiei 
puente.  Q.)  rio  entre  cayas  arenas  le  m- 
cuentramuchooro:  v^ase  CAu^icacari,  zio. 

Tablachaca,  aguas  mineraleB,  en  la  oiilb 
izquierda  del  rio  de  este  nombn,  em 
del  puente  del  pneUo,  Dpi.  Aseadit, 
prov.  y  dist.  PaUasea.  £1  agaa  fue  nic 
del  exterior  tiene  25^  5*:  ee  aaliaa  j  iff- 
ruginosa;  su  composieion,  aegva  dtaff- 
sis  quimioo  del  profescw  Baymondi,  fli  k 
siguiente: 

COMPOSICION, 
MATEBIAS  CONTENIDAS  en  UN  IJTKO  DB10CA. 


Bicarbonato  de  cal 0.0144 

Bicarbonatode  protoxide  defierro.  O.OttO 

Sttlfatode  cal O.0T« 

Sulfato  de  prot6xido  de  fierro....  0.0114 

Sulfato  de  soda 0.82K 

Hiposulfito  de  soda 0.0091 

Gloruro  de  sodio 0.7604 

Gloruro  de  potasio 0.0888 

Gloruro  de  magnesio O.OlIb 

Total  gramos 1.27S2 

Tabladillo,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin.piov- 
y  dist.  Pasco. 

Tablaleon,  aid.  Dpt.  Ancaehs,  prov.  C^i- 
tambo,  dist.  Gochas. 

TablapamiNI)  chac.  Dpt.  Loreto,  prov.  Mc> 
yobamba,  dist.  Rioja:  habt.  25. 

Tablamnil,  pequena  meseta  a  |  Iflg.  ^: 
pueblo  de  Bellavista  de  la  proviDoa  ^ 
Jaen,  Dpt.  Gajamarca.  De  este  pomo  m 
goza  de  una  vista  deliciosa  que  se  eitKH- 
de  basta  mas  allii  del  Maranon. 


TACA 


901  — 


TACC 


TablaS)  aid.  Dpi.  Tarapacd,  dist.  Mamina. 

Tablazo,  pampa,  dntes  de  Payta  y  que  se 
halla  a  mucha  altura  de  este  pueblo. 

Tablazo,  chac.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 
Obielayo.  dist.  Picsi. 

TaMoncillOf  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Jaeu,  dist.  Chirinos. 

TabloneS)  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Ma- 
mina. 

Tablon  (^nde^  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna, 
dist.  Locumba. 

Taboada,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Je- 
sus, lado  N.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  ydist. 
Hualgayoc.   - 

Taboada^  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Boca  Negra. 

Taboada,  ohac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Magdalena:  habt.  88. 

Taboii)  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 
dist.  Gasma:  habt.  145. 

Ibca,  (golpe,  golpear,  dar  golpes,  derramar 
Q.)  pbl.  Dpt.  Ayaouoho,  prov.  Cangallo, 
dist.  Ganaria:  habt.  860. 

Ihmbambaf  distrito  de  la  provinoia  de  Gho- 
ta,  Dpt.  Gajamaroa:  habt.  6,785. 

Tagabamba,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Ghota,  Dpt.  Gajamaroa : 
habt.  1,618,  oon  los  de  Lagunas,  Ayac  y 
Tunas. 

Taeafaehi)  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ga- 
rumas. 

Taeahnati,  {t<ica  golpe,  huati  malo.  Q.)  aid. 
Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro,  dist.  Santia- 
go :  habt.  589. 

Tacaliuey^  est.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ho. 

TacaU  6  Castillo ,  aid.  y  hda.  Dpt.  prov.  y 
dist.  Piura:  estdn  separadas  de  la  ciudad 
de  Piura  solo  por  el  rio. 

Tacalayay  (Taca  golpear.  Q.;  layu  cierta 
raiz  pequena;  layca  hechioero;  laycu  por 
amor;  por  mf  6  por  mi  causa.  Ay.)  vol- 
can  cuya  cumbre  estd  siempre  nevada; 
forma  uu  grupo  de  volcanes  con  el  Tutu- 
paea  y  Yacumani.  La  cadena  en  que  dstd 
lleva  el  nombre  de  Nevados  6  Gordillera 
de  Tacalaya. 

Tacalpo,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 

baea:  habt.  478. 
'niealla,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Ghipao. 
Tficama,  hda.  de  vifia,  Dpt.  y  prov.  lea, 


dist.  San  Juan  Bautista:  habt.  56 :  dista 

de  lea  1  i  leg.  (8  k.):  produce  al  ano  800 

quintales  de  aguardiente. 
Tacan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Cotaparaco. 
Tacanacas,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Ayabaca,  dist.  GhalaCo :  habt.  100. 
^ffaeanahui,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri:  habt.  48. 
Tacaiii,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Gara- 

baya,  dist.  Coasa. 

Tacap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Gotaparaco. 
Ta€ar,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 

dist.  Vitor. 
Tacaraca^  hda.  Dpt.  y  prov.  loa,  dist.  San- 
tiago: habt.  89:  dista  de  lea  !(  leg.  (8  k.) 
Tacarang^,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huancaspata. 
Tacari,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Aoomayo, 

dist.  Sangarara. 
Tacarpampa,   est.    Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,   dist.    Soscosvinohos :  habt. 

85. 
Tacarpo,  {tacapu  desbaratar  i  golpes  lo  la- 

brado.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Hnancabamba,  dist.  Sondor :  habt.  146: 

dista  de  Huancabamba  2  leg.  (11  k.). 
Taboarpo,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 
Tacaspnchea^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 

pa,  dist.  Nunoa. 
Tacayt  (golpear,  derramamiento.  Q.)  aid. 

Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist.  Vitor. 
Tacaycaf  chac.  Dpt.   Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 
Tacllaouriy  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Golcabamba:  estd  situada 

en  la  cumbre  de  un  cerro. 
Taellapampay  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ghun- 

vivilcas,  dist.  Yelille. 
TaccocCf  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 

dist.  Acoria:  habt.  85. 
Taocomata^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Orurillo. 
Taccorocliacay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Gara- 

baya,  dist.  Ayapata. 
Taccras,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.   Luca- 

nas,  dist.  Garhuanca. 
Taecsahuacho,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 


TACN 


—  902 


Taccynscca,  chac.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist,  Haaolias. 
TaccjOCCj  bda.  Dp^  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Taxnbo. 
TacloekiqiiitO)  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pacasmayo,  dist.  Guadalupe:  dista  de  San 

Pedro  2i  leg.  (18  ^k.) 

Taclo  ^nde,  (corrupcion  de  tacUa  arado 
de  indios)  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pacasmayo,  dist.  Guadalupe:  habt.  166: 
dista  de  Ban  Pedro  8  leg.  (16  i  k.). 

TacUan^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Eestauracion. 

Tacllo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Ocros. 

Taciuar,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Panchangar^. 

TACKA^Departamento:  Antes  de  la  ley  de  25 
de  Juniode  1875,  en  que  se  declar6  provin- 
cia  litorald  ladeMoquegua  se  Uamaba  De- 
partamento  de  Moquegua:  confina  por  el 
N.  con  la  provincia  literal  de  Moquegua: 
sirvidndo  de  Ifmite  el  rio  de  Sinto  y  un 
ramal  de  la  Cordillera;  por  el  8.  con  el 
Departamento  de  Tarapacd  por  medio  de 
la  qacbracla  de  Camarones;  por  el  E.  con 
la  R?publica  de  Bolivia;  y  por  el  O.  con 
el  Pacifico.  Su  capital  la  ciudad  de  Tac- 
na.  Coiista  do  las  siguieutes 

PRO VIN  CIAS  : 

Habt. 

Arica 8,012 

Tarata 6,372 

Tacua 19,221 

Total  habt 88,606 

Est  a  comprendido,  mas  6  menos,  entre 
los  16^  45'  y  19^75'  lat.;y  los  7P20'  y  78« 
25*  long.,  formando  una  superficie  como 
de  1,640  leguas,  que  comparada  con  sU 
poblacion  resulta  con  pooo  mas  de  20  ha- 
bitantes  por  cada  legua  cuadrada. 

Est^  dividido  en  dos  regiones  por  la 
quebrada  que  forma  el  rio  de  Arica;  la  del 
N.  que  comprende  las  provinoias  de  Ta- 
rata  y  Tacna  es  fertil  y  muy  variadaen  su 
temperatura  por  los  elevados  picos  y  la 
Cordillera,  que  extiende  sus  ramales  que 
van  dosaparcciendo  pocas  leguas  dntes  de 
la  costa;  y  la  del  Sur  que  constituye  la 


—  TACN 

provincia  de  Arica,  cuyadescripdonpQft- 
de  verse  en  ese  articulo. 

El  puerto  de  Arica  es  ei  qae  da  ni»  i 
este  Departamento  por  ser  el  transtodel 
comercio  con  Bolivia. 

Un  Prefecto  estA  encargado  del  misjo 
politico  del  Departamento.  Hay  nnaeoi- 
te  Superior  de  Justicia  que  extiende  n 
jurisdiccion  al  Departamento  de  Tai^ 
c^.  En  lo  eolesidstico  depende  del  ol»- 
pado  de  Arequipa. 

La  Nacion  gasta  al  ano,  en  este  De- 
partamento, la  cantidad  de  298,486  solei, 
en  los  siguieutes  ramos : 

Sueldos  de  Prefecto,  Sub-Pre- 
fectos  y  empleados  ygastos 

de  estas  oficinas S.    16.788 

Sueldo  de  Vocales,  Jueoes  de  1.* 
Instancia,  Fiscal,  Agente  Fis* 
cal  y  empleados  y  gastos  de 

justicia 86,5M 

Caja  Fiscal 8,ia 

Aduana  de  Arica  y  dependen- 

cias 59.450 

Correos 9.500 

Fuerzade  ])olicia 129,4il 

Establecimientos  de  Beneficen- 

cia 8t63ll 

Idem  de  iustruccion  publica  a 
saber : 
1  Golegio  para  hombres.  ...S.     11,300 

1         ■  »      mugeres iWO 

21  Escuelas  para  hombres 11^ 

7  •  •     mugeres ^^ 

Total S.  m48« 

Las  contribuciones  del  DeparUmest3» 
sin  contar  las  aduanas,  producen  al  too 
15,800  soles  por  los  siguieutes  ramos: 
Con tribucion  Urbana S.    1677 

•  Bustica »    1U57 

»  Industrial 1»^ 

•  Eclesiastica » ^ 

Total S.  15.3M 

Aunque  en  el  articulo  Arica  puerto,  i- 
mos  razon  de  su  movimiento  manBiK* 
creemos  couveniente  agregar  otrw  di* 
tos,  tanto  por  haberlos  adqniridd  iespB^ 
cuanto  porque  el  movimiento  genecil  in 
comercio  y  ferrocarril  paede  cooadffar 
80  oomo  del  Departamento. — 


TACN 


—  903  — 


TACN 


tfOVIHIENTO   MABtTIMO  DEL   PUERTO   DE   ABIC  A. 


A!908. 


1869. 
1870. 
1871. 
1872. 
1878. 
1874. 
1876. 
1876. 


ENTIiADAS. 


Bnques 

y 

Vapores. 


211 
219 
812 
424 
501 
558 
684 
660 


Toncladas. 


195,788 
215,121 
410,080 
572,784 
691,298 
687,721 
651,870 
629,904 


Bnques 

Pasageros. 

y 

Vo  pores. 

1,703 

218 

8,010 

215 

4,551 

818 

6,869 

428 

7,762 

498 

9,890 

554 

6,768 

685 

7,275 

650 

SALIDAS. 


Tooeladns. 


198,209 
212,714 
410,847 
672,178 
690,599 
688,285 
652.076 
680,727 


Pasageros. 


1,442 
8,414 
4,765 
6,949 
7,601 
8,984 
6,798 
7,111 


ABTtCULOS   IMPOBTADOS   FOB   ABICA. 
Al^O  1876. 


Valor  f  egim  aforo. 


Algodones 8. 

Lanas • 

Lenceria § 

Sederia > 

Mnebles  y  ropa » 

DiyersoB • 

Vlveres » 

Yinoylicores t 

Medioinas » 


678,776.84 

618,546.99 

84,726.06 

48,886.86 

162,847.68 

862,804.04 

98,666.18 

46,141.22 

84,878.78 


Total 8.  1.864,171.08 


Entre  los  artionlos  diversos  aparecen 
intemados  log  dgiiientes : 

Azogue,  kil6gramos 20,920 

Carbon,  toneladas 8,077 

Fierro  cuadrado,  kil6gramoB 658,648 

Bides •         164,680 

Manteca »         60,677 

Mdqainas  de  ooser 189 


AMTlGULOS   PBINCIPAUBIB 
XXP0BTAD08   FOB   BL   PUBBTO   DE   ABIOA. 

Al^O    1876. 

Casoarilla 4.849  qtls. 

Barrilla  de  cobre 61,996      § 

•       deestaiio 8,771      • 

Sstafio  en  barras 8,624      • 

Metal  deplata 2,922      • 


Plata  piiia 166,000marc. 

Id.  sellada  soles  bolivianos  826,060  soles. 

Id.  id.  pesos  febles 115,401      > 

Oro  enpepita 940  onzas. 

Orosellado 1,872      • 

Coca 689  qtls. 

Lanadealpaca 4,898     b 

t     deoveja 858      » 


Pasageros.  por  el  ferrooarril  de  Arioa  A 
Tacna,  en  los  sigoientes  anos : 

EN  1878. 

1.*  olase 10,888 

2.»  clase 20,191 

Total 80,524 

BN  1874. 

l.»  olase 10,019 

2.»  clase 12.176 

Total 29,196 

EN  1876. 

1.*  clase 9,667 

2.*  clase 16,586 

Total 25,258 

PBIHEB  8EMESTBB. 

1.*  clase 9,667 

2.»  clase 9,745 

.  ■  ■        ■  ■ 

Total 15,757 


TACN 


—  904  — 


TACN 


Tacna,  provincia  del  Departamento  de  Tac- 
na:  segregada  de  algunos  distritos  por 
ley  de  12  de  Noviembre  de  1874  para  for- 
mar  la  provincia  de  Tarata.  Limita  por 
el  N.  con  la  provincia  de  Moquegua,  por 
el  ho  Binto;  por  el  S.  con  la  de  Arica, 
por  medio  de  la  quebrada  en  que  corre  el 
rio  de  Arica;  por  el  E.  con  la  Republica 
de  Bolivia ;  y  por  el  0.  con  el  Pacifico. 
Sn  capital  la  ciudad  de  Tacna :  consta  de 
los  siguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 

Calana 868 

Dabaya 1,804 

Locumba 1,808 

Pacliia 2,794 

Sama 1,728 

Tacna 11,289 


Total  habt 19,221 

Esta  comprendida,  mas  6  m^nos,  en- 
tre  los  16**  46'  y  los  IT  60'  lat.  y  los  7V 
66'  y  78°  26'  long,  formando  una  super- 
ficie  como  de  860  leguas,  que  comparada 
con  su  poblacion,  resulta  casi  con  55  ha- 
bitantes  por  cada  legua  cuadrada.  Los 
rios  de  Locumba  la  fertilizan,  asl  como 
el  intermitente  de  Tacna  en  los  meses  de 
Uuvia;  y  por  el  canal  de  Uchusuma.  Es- 
tos  rios  forman  otros  tantos  valles  en 
donde  se  cultiva  la  vina;  pero  la  verda- 
dera  riqueza  de  la  provincia  estd  en  su 
comercio  de  trdnsito  con  Bolivia,  sirvi^n- 
do  en  mucho  el  ferrocarril  que  parte  de 
Arica  y  llega  d  Tacna. 

En  los  cerros  que  estan  al  E.  de  la 
costa,  como  4  20  leguas,  se  encuentran 
abundantes  y  ricas  vetas  de  cobre,  plata, 
fierro  y  plomo,  algunas  que  se  trabajan 
muy  en  pequeno  producen  basta  el  80  por 
ciento:  todas  las  vetas  de  cobre  contie- 
nen  plata  hasta  8  marcos  por  cajon ;  en 
otras  como  las  de  Ilabaya,  el  cobre  estii 
tachonado  con  oro.  El  azufre  puro  se  en- 
cuentra  en  grandes  cantidades  en  las  fal- 
das  del  Tacora,  aglomerados  por  varios 
volcanes  vecinos.  En  algunos  cerros  de 
la  costa  se  encuentran  tambien  ricas  ve- 
tas de  cobre,  tales  como  en  la  quebrada 
de  Yitor,  Caplin  y  Estique,  en  donde  se 


encuentra  el  cobre  cristalizado  pnro  que 
presenta  caracteres  singulares,  tanto  por 
su  formacion  cuanto  por  su  abnndABcii. 
Un  Sub-Prefecto  esta  encargado  dd 
mando  politico  de  la  provincia :  on  Joa 
de  1.*  Listancia  administra  justicia.  Eo 
lo  eclesidstico  estd  dividida  en  los  &- 
guientes 


Tacna. 


CURATOS 


Sama. 


LocumU. 


Hay  1  Golegio  de  instrucion 

media  para  hombres S.  11,S00 

1  paramugeres •  2,000 

7  Escuelas  para  hombres 4^ 

4        »            »    mugeres •  2,400 


Total  sueldos 8.  19,600 

Las  contribuciones  prodaoen  al  aao 
10,010  soles,  por  los  sigaientes  ramos: 

Contribucion  Urbana 8.  i,3S€ 

»           Bustioa Ifii 

»            Industrial •  W 

»            Eolesi^tioa •  Ht 


Total 8.    le^M 

En  estas  cantidades  est&n  compraii- 
das  las  de  la  provincia  de  Tarata. 

Taoma,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt  k 
Tacna:  habt.  11,289. 

Taona,  {tacma  desbaratar  un  edifido.  Q.\ 
ciudad,  capital  del  Departamento,  de  h 
provincia  y  del  di&tnto  de  Tacna,  a  19* 
86"  lat.  y  72^  88'  6"  long,  a  660  >>•  aSL 
La  ciudad  ocupa  una  gran  extensioii  di 
N.  E.  a  8.  O.  y  su  mayor  ancho  no  Biigi 
&  800m.:  las  calles  son  rectas,  en  lo  gtt^ 
ral ,  y  cortadas  casi  en  angnlo  nola . 
sus  casas  son  cOmodas  y  de  boen  aa^ 
to;  hay  im  Hospital  y  un  Teatro  pe^iieM. 
varias  plazas,  una  alameda  muy  bonita,? 
ana  iglesia  en  actual  constmcciQii,  qw  ■ 
se  fabrica  segun  los  pianos  wrk  una  di 
las  mejores  del  Perd.  Esta  eiudad  asna 
de  las  que  mas  ha  progreaado  deada  d 
ano  I860,  y  estd  llamada  i  oeopar  A  m- 
gundo  6  tercer  lugar  despnoa  de 
por  el  esplritu  progreaista  de  ana 

En  esta  ciuadad  reside  el  Preteto  id 
Departamento  y  es  el  asiento  de  la  Ctr 
te  Superior,  Caja  Fiscal  y  otna 


TACT 


—  905  — 


TAHU 


departamentales.  Hay  una  estaoion  tele- 
grifica  en  oonexion  con  la  de  Arica;  y  co- 
mo  en  este  puerto  existe  una  oficina  del 
cable  submarino,  se  halla  en  relacion  te- 
legr^fioa  con  todo  el  mundo:  dista  de  Ca- 
mana  82  leg.  (458  k.);  9  (53  k.)  de  Sa- 
ma;  77  (424 1  k.)  de  La  Paz;  84  (469  k.) 
de  Arequipa;  58  (211k.)  de  Moquegua. 
Tacna,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Alca. 
TacOf  (algarrobo,  ahnagre  Q.)  mina  de  plata 
cerca  de  Caran,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Becuay. 
Taco,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Antami- 
na,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  Cha- 
vin. 
TiCOma^  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno,  prov. 

Garabaya,  dist.  Usicayos. 
TfUxmcH)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas. 
Taooni)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa. 
Taooba,  (tacuri  estar   inquieto,    aJboroto, 
turbacion.  Q.)  pico  nevado  en  los  Andes, 
cerca  de  la  frontera  con  Bolivia,  A  los  17° 
46'  86"  lat.  y  72«  5'  10"  long.:  a  4,173m. 
alt.  Este  cerro  con  los  de  Sara- Sara,  So- 
limana,  Coropuna,  Misti,   Ubinas,  Tu- 
tupaca  y  otros  formaron  en  otra  ^poca 
una  cadena  volcanica,  cortada  por  los 
ries. 

Tacoba,  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Pa- 
chia:  dista  de  Tacna  20  leg.  (Ill  i  k.);  de 
Pachia  16  (89  k.). 

Tftcpon,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ticllos. 
Taeni)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Pacllon. 
Tainracanebay  cerro  con  vetas  de  ciuabrio, 
1  i  leg.  (8  k.)  al  N.  E.  de  Santa  Barba- 
ra, Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica. 

Tacbaoancha,  est.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Chun- 
▼ivilcas,  dist.  Chamaca. 

Taemranra,  cerro  mineral  de  plata  en  el  dis- 
trito  de  Becuay,  prov.  Huaras,  Dpt.  An- 
cachs. ^ 

Taessacnna)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Andajes. 
Taeta,  (apretar  la  tierra  con  los  pi^t)  6 

de  otro  modo.  Q.)  hda.  Dpt.  Cajamarca, 

proY.  Jaen,  dist.  Tabaconas. 


I  Tacta,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 

bo,  dist.  Cochamarca. 
Tactabamba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Carhuas. 
Tactabamba,  (Uanura  de  tierra  apretada. 

Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo,  dist. 

Pomacanchi :  habt.  125. 
Taetaiual)  aid.  y  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov- 

Luya,  dist.  Ocalli :  habt.  140. 
Tacuuta)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
Tacuna^  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Goasa. 
Tacuroni,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 

Tacuyuta  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Nunoa. 

Tachucacbi,  (tachu  redoma,  cacM  sal.  Q.) 
aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane,  dist. 
Ccojata. 

'fadeO)  minas  de  plata  en  el  cerro  del  Tin- 
go,  lado  N.,  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc :  ley  19  m. 

Tadeo,  San,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Yungay. 

Tadeo  San,    chac.  Dpt.    Ancachs,    prov. 

Huaylas.  dist.  Macate. 
Tadeo  San,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Surco. 

Tadeo  San,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  lea, 
dist.  San  Juan  Bautista:  habt.  180:  i  8 
leg.  (16  i  k.)  de  lea :  produce  al  ano  600 
quintales  de  aguardiente. 

Ta^le,  hda.  de  vina,  Dpt.  prov.  y  dist.  lea: 
produce  al  aiio  450  quintales  de  aguar- 
diente. 

Tajfri,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Viraco:  habt.  134. 
Taguada,  chac.  Dpt.  Callao,  dist.  Bellavista. 
Tabsta,  aid.  Dpt.   Ancachs,  prov.  y  dist. 

Huari. 

Tabua,  (cuatro.  Q.)  chac.  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaras,  dist.  Bestauracion. 

Tabaaccacbi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Asdngaro:  habt.  44. 

Tabuaeascca,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asin- 
garo,  dist.  Potoni. 

TabuacO)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Zepita:  habt.  190. 

Tabuang^i  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Lu- 
ya, dist.  Bagua:  habt.  115. 

114 


TALA 


—  906 


TALC 


Talmaiioqiii,  chac.  Dpi.  Puno,  prov.  Gara- 

baya,  dist.  OUachea. 
Tfthnafia,  hda.  oocal,  Dpt.  Puno,  prov.  Oa- 

rabaya,  dist.  Coasa. 
Tahuatanl,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
Tahuay^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Nepena. 

Tahuay,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Coapacmarca :  habt.  159. 
Tahacucanl,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Are- 

quipa,  dist.  Sachaca. 
Tahueg)  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Parcoy. 
TahnisCO)  embarcadero  6  pnerto  en  el  rio 

Mayo,  Dpt.  Loreto,  prov.  Moyobamba. 
Tajahuana,  hda.  de  viaa,  Dpt.  yprov.  lea, 

dist.  Santiago :  habt.  120:  produce  al  ano 

800  qnintales  de  aguardiente:  dista  de  lea 

l*leg.  (9ik.). 
TftJaTilca)  6  minas  de  plataal  N.  N.  0.  del 

pueblo  de  Chacas,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huari,  dist.  Ohaoas:  ley  26  d  500  marcos. 
TaJO)  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesus 

lado  E.,  Dpt.   Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Hualgayoc :  ley  80  m. 
Tajo,  mina  de  plata  en  Chanca,  Dpt.  An- 

oachs,  prov.  y  dist.  Oajatambo :  ley  50 

marcos. 
Tajo,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 

dist.  Sancos. 
Ti^oabiertOy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Santa,  dist.  Oasma. 
Tajo  del  Portnjfaesi  mina  de  plata,  Dpt. 

Libertad,  prov.  Huamachuoo^  dist.  San- 
tiago de  Chuco. 

Tala,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Puquina. 

Tala,  (talla  echarse,  recostarse,  revolcarse. 
Q.)  pbl.  y  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist. 
Tarata:  dista  de  Tacna  27  leg.  (150^  k.); 
de  Tarata  4  (22  k.). 

Talabaya^  (corrupcion  de  taUaknayUa  pra- 
do  para  revolcarse.  Q.)  aid.  Dpt.  Tacna, 
prov.  Tarata,  dist.  Estique:  habt.  87: 
dista  de  Tacna  21  leg.  (117  k.);  de  Ta- 
rata 2  (11  k.);  de  Estique  1  (5  ^  k.). 

TalacOf  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Ghincha, 
dist.  Ohincha  Alta. 

Talachabio,  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz,  dist.  Uchumarca:  alN.de 
Fataz. 


Talachayeo,  chac.  Dpt  Libertad,  pror. 

Pataz,  dist.  Bambamarca. 
Talahnaya,   chac.  Dpt.  Moquegua,  ioA. 

Puquina. 
Talajajfa,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  CaoU, 

dist.  San  Buenaventura. 
Talal,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  disi  Aji- 

baca:  habt.  176. 

Talalon^  chac.  Dpt.  Moquegua,  disL  Pu- 
quina. 

TalamaiUI)  hda.  Dpt.  y  prov.  Pnno;  dui 
Pichacani. 

Talambo,  aid.  y  hda.  de  cana,  Dpt.  Lte- 
tad,  prov.  Pacasmayo,  dist.  Ghepea: 
habt.  220.  Esta  hacienda  seba  hedio 
celebre  en  la  historia  d^  PerA,  P^V 
los  colonos  espanoles  que  trabajaban  ai 
ella  se  levantaron  contra  sa  dueno  y  d 
mayordomo,  resultando  muertos  y  kri- 
dos,  entre  ellos  algnnos  espanoles,  loeul 
sirvi6  de  pretexto  para  la  guecra  cod  Es- 
pana  en  1865,  que  tennind  oon  el  fjioDO- 
so  combate  del  2  de  Mayo  de  1866  a  A 
puerto  del  Gallao:  dista  de  San  Fedio  i 
leg.  (28  k.). 

TalamoUe,  est.  Dpt.  Moqu^^ua,  disL  Jkk 

Talanco,  est.  Dpt.  Piura,  prov.  y  td, 
Huancabamba:  habt.  486,  oon  lo8  it 
Socchas :  dista  de  Huancabamba  10  kg. 
(66  i  k.). 

Talandraca^  aid.  Dpt.  y  prov.  Piui%  dist 
Yapatera. 

Talara,  punta  a  los  4<*  29'  10*'  lal.  y  8r 
87'  24"  long. 

Talarpata^  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  H- 
taz,  dist.  Huancaspata. 

Tala^Qia^  chac.  Dpt.  Moqu^ua,  dist  B^ 
quina. 

Talanray  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  G<xii 

cion,  dist.  Santa  Ana. 
Talaveni)  distrito  de  la  provinda  de 

huaylas,  Dpt.  Apurimac :  habt.  6,617. 
Talaveba,  pbl.  capital  de  este  distrito  ds  k 

provinciade  Andahuaylas,  Dpi.  Apao* 

mac:  habt.  890:  dista  de  Ayaeadio  SI 

leg.  (172  i  k.);  de  Andahuaylas  1  (5  ^L). 
Talaveba,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  An- 

quipa,  dist.  Vitor:  habt.  20. 
Talca^  nodna  de  plata  en  el  cceto  de 

ladoE.,  Dpt.  Cajamarca,  proy.y 

Hualgayoc :  ley  80  m. 


TAMA 


—  907 


TAMA 


Talca,  chac.  Dpt.  prov.  y  dUt.  Gajaxnarca* 
Talca,  chac.  Dpt.   Libertad,  prov.   Pataz, 

dist.  Tayabamba. 
Talda  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Falpa: 

habt.  48. 
Tafane,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Carhaas. 

TalOD)  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Oajatambo,  dist.  Mangas:  ley  16  m. 
Talpo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 

chuoo,  dist.  Sartinbamba. 
Tttlqnilla)  hda.   Dpt.    Cajamarca,   prov. 

Jaen,  dist.  San  Ignacio. 
Tftlsoquiriy  hda.   cocal,  Dpt.  Pano,  prov. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
TUta^  chac.  Dpt.  C'uzco,  prov.  Ganas,  dist. 

Goporaqne. 
Talta,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Macari. 
Talta,  est.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Gaylloma, 

dist.  Tapay. 
Talta,  est.  Dpt.  Areqtdpa,  prov.  Gaylloma, 

dist.  Tuti. 
Taltllhlia,ald.  Dpt.  Tarapac^,  dist.  Mamina. 
Tultapi,  salitrera,  Dpt.  Tarapacd:   dista  de 

Pisagiia  25  leg.  (189  i  k.). 
Taltaqul,  hda.  Dpt.  Pano,  prov.  Lampa, 

dist.  Santa  Eosa. 
Talldj  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacasma- 

yo,  dist.  Guadalupe. 
TftUamaC)  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Bambamarca:  habt.  298. 
Tallamaua^  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist- 

Santiago :  dista  de  lea  i  leg.  (8  k.). 
Tillanca^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yanyos, 

dist.  Omas. 
Tallca^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.   Janja,  dist. 

Concepcion:  habt.  819. 
Talle,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,  dist* 

Clieccacnpi:  habt.' 49. 

Tallengft)  hda.  y  mineral  de  plaia,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Gajatambo,  dist.  Aqnia: 

habt.  816:  dista  2  leg.   (11  k.)   de  Aquia. 

Ta.llill9  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen, 

diBt.  Balliqtie. 

I^infii,  (muchedumbre  de  hombres  6  mana- 

da  de  animales;  ovillo  de  hilo.  Ay.)  chac. 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo,  dist.  An- 

dajes. 

\imaliiui,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Ma- 


^amaiUI)  aid.  Dpt.  Pono,  prov.  Garabaya, 

dist.  Goasa. 
Tamanlf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 

dist.  Arapa. 
Tamanaf  hda.  Dpt.  Moqnegaa,  dist.  Ornate. 
Tamara  6   Tamascaf  est.  Dpt.  Hndnuco, 

prov.  Huamalies,  dist.  Haacaybamba. 

Tamaba,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yanyos,  dist. 
Omas,  &  2,880  m.  alt.:  habt.  122:  una  mi- 
Ua  (2  k.)  al  N.  de  Pilas. 

Tamarate^  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Lagnnas. 

TamarindO)  aid.  Dpt.  Piora,  prov.  Payta, 
dist.  Amotape:  habt.  188. 

Tamaiondo,  aid.  Dpt.  Pinra,  prov.  Payta, 
dist.  Querocotillo:  habt.  92. 

Tamarindo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Pinra,  dist. 
Gatacaos. 

Tamarris  chicOf  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 
Huarochiri,  dist.  Santa  EulaUa. 

Tamarris  prandey  chac.  Dpt.  Lima,  prov. 
Huarochiri,  dist.  Santa  EulaUa.     * 

Tamamgal)  aid.  Dpt.  Tarapaci,  dist.  Iqui- 
que:  dista  de  Iquique  16  leg.  (89  k.). 

Tamabugal,  pampa:  se  extiende  en  toda  la 
extension  de  la  provincia  de  Tarapaed 
que  estd  mas  al  este  entre  las  faldas  de 
la  Gordillera  y  el  mar  d  mil  metres  de 
altur'a  poco  mas  6  m^nos,  t^rmino  medio 
y  &  tres  leguas  de  la  costa.  Aunque  &  la 
vista  parece  liana  se  calcula  en  declive 
en  uno  por  ciento,  y  se  extiende  desde  los 
19®  a  los  21°  y  como  un  grado  en  toda  es- 
ta  distancia.  Se  le  dd  el  nombre  de  Ta- 
marugal  por  un  drbol  llamado  taniarugo 
que  en  tiempos  prehist6ricos  formaba  en 
ella  un  inmenso  bosque,  y  que  hoy  esta 
casi  reducido  al  estado  de  f6sil.  En  esta 
pampa  estd  la  mayor  parte  de  los  terrenes 
salitrosos  de  la  provincia,  que  han  reem- 
plazado  d  la  riqueza  que  daba  el  huano. 
Es  notable  la  circunstancia  de  que  una  vez 
cabado  el  terreno  para  extraer  el  salitre,  el 
fondo  de  esos  hoyos  se  convierten  en  pe- 
quenos  huertos  que  producen  varies  gra- 
nos  y  plantas,  sin  mas  riego  que  la  hu- 
medad  del  terreno.  Se  encuentran  miUa- 
res  de  sepulcros  de  los  antiguos  habitan- 
tes  de  estas,  hoy  desiertas  regiones;  y  se 
han  hallado  cadaveres  d  muehos  metres 
de  profundidad  de  las  actuaJea  capas  de 


TAMB 


—  908  — 


TAMB 


terreno.  Esta  pampa  pnede  ser  objeto  de 

interesatimos  estudios  geol6gicos  y  etno- 

grdfioos. 
Tamaya,  rio  thbntario  del  Ucayali  por  la 

derecha  &  12  leg.  (67  k.)  abajo  de  la  con- 

fluencia  del  Pachitea.  No  se  ha  esplorado 

todo  BU  ourso,  pero  durante   cuatro   dias 

se  naveg6  en  ^1,  y  tanto  por  el  caudal  de 

BUS  aguas  como  por  su  poca  corriente  se 

supone  que  puede  ser  navegado  largo  tre- 

cho. 
TamayoSy  mina  de  plata,  Dpi.  y  prov.  Pu- 

no. 
Tambaqni,  isla  en  el  rio  Putumayo,  cerca 

de  Tabatinga. 
Tamberla)  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Ca- 

jabamba,  dist.  Cachache. 
TambillOy  hda.  Dpt.  Amazonas,   prov.   y 

dist.  Luya:  habt.  49. 
Tambillo,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y 

dist.  Huancabamba:  habt.  805:   dista  de 

Huaacabamba  8  leg.  (44 1  k.):  el  rio  tiene 

el  nombre  do  Tambillo. 
Tambillo,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca* 

dist.  Cumbicus. 
Tambillo,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  S6cota:  habt.  865,  con  los  do  Si- 

pian. 
TambillO;  chac.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 

dist.  Salas. 
TambillO)  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otus- 

co,  dist.  Lucma:  habt.  140. 
Tambillo,  mineral  de  plata,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Otusco,  dist.  Lucma. 
Tambillo,  islote  &  los  11°  20'  lat.  y  70<»  1' 

36"  long.,  es  uno  do  los  que  forman  el 

grupo  de  Huaura. 
TambillO)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba:  habt.  7, 
Tambillo,  paso  de  la  Cordillera  nevada,  en- 

tre  Eeouay  y  Huari  en  la  provincia  de 

Huari:  d  4,690  m.  alt. 

Tambillo,  hda.  y  mineral  de  plata,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  Chavin:  dista 
del  paso  6  portachuelo  de  la  Cordillera 
nevada  1  ^  leg.  (8  k.).  En  ella  se  benefi- 
cian  los  motales  de  la  mina  Uamada  Ar- 
tola. 

Tambillo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Huata. 

Tambillo,  rio  tributario  del  Puccha. 


TambillOy  hda.  mineral,  Dpt.  Jonm,  jtm, 

y  dist.  Pasco. 
Tambillo,  hda.  Dpt.  Jaoin,  ptov.  iu^ 

dist.  Aypata. 
Tambillo,  laguna  en  el  distrito  de  Anku}, 

prov.  Canta,  Dpt.  Lima:  a  8  leg.  (16^  k) 

de  Viscas. 
Tambillo,  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  HoBOfia- 

vclica:  habt.  28. 
Tambillo,  aid.  Dpt.  y  prov.  Hnancavdica, 

dist.  Conayca:  habt.  212. 
Tambillo,  pbl.  Dpt.  Hnancavelica,  pro?. 

Castrovireyna,  dist.  Hnaytari:  habtlTB: 

a  2,466m.  alt.:  temperatura  22*i  (Enero): 

dista  de  la  Lena  12  leg.  (67  k.). 
Tambillo,  distrito  delaprovineiaHiuisin< 

ga,  Dpt.  Ayacucho:  habt.  4,602. 
Tambillo,  pbl.  capital  de  este  distrito  del* 

prov.de  Huamanga,  Dpt.  Ayacucho:baljt 

800:  dista  de  Ayacucho  2  leg.  (H  k.). 
Tambillo,  pascana  en  el  candno  de  Con- 

cora  &  Pausa,  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pari- 

nacochas:  dista  de  Coracora  9  leg.  (50  k.); 

de  Pausa  8  (44  ^  k.). 
Tambillo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  ^ 

Anta. 
Tambillo,  hda.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Qnisp- 

canchi,  dist.  Oropesa. 
Tambillo  i^rande,  pioo  en  Ice  Andes  i  )m 

20^  1'  lat-  y  IV  2V  long,  mas  6  mawi: 

tiene  l,829ni.  alt. 
Tambillo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Canbsj^ 

dist.  Ituata:  dista  de  Tacna  63  leg.  (851  k.) 

y  6  (88i  k.)  de  Gurahuara.    El  rio  Hoi 

el  mismo  nombre  de  Tambillo  y  ae  paa 

por  un  puente  construido  en  fcicmpo  ie 

los  Incas. 
Tambillo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  GhncaitD, 

dist.  Pomata. 
Tambillo,  pbl.  Dpt.  Puno,  prov.  Chueaito, 

dist.  Juh:  dista  de  Puno  24  1^.  (ISajk.) 

y  8  (16  i  k.)  de  Juli. 

Tambillo^  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  &»• 
Uchumayo:  habt.  84. 

Tambill0$9  aid.  Dpt.  Ancachs,  prof.  Po- 
mabamba, dist.  Sihuas:  diida  d«  Pooi- 
bamba  8  leg.  (16  i  k.). 

Tambillos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Sm- 
ta,  dist.  Casma. 

Tambillos,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  I^ 

•    rinacochas,  dist.  Lampa. 


TAMB 


909 


TAMB 


Tftmbirsidaf  bda.  Dpi.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Anta. 
TftmfeO,  no  aflaente  del  Ucayali:  se  llama 
Tambo  desde  la  conflnencia  de  los  rios 
En6  y  Peren^  &  los  10*  68'  lat.  y  75»  46' 
54"  long.  &  804m*  alt.  y  A  una  distancia 
de  84  leg.  (189  k.)  de  Huanta  hasta  su 
reunion  con  el  Urubamba  &  los  10*^  41' 
lat.  y  75'  84*  24'  long.  &  264m.  alt.  desde 
cnyo  panto  toma  el  resultantc  el  nombre 
de  Ucayali.  Es  navegable  para  canoasi 
pero  peligroBo  para  embarcaciones  mayo- 
res  por  la  rapidez  de  su  corriente,  que  es 
de  7  millas  por  hora,  cuando  sus  aguas 
est^  bajas,  y  basta  de  9  cuando  est^n  en 
creciente,  y  porque  ademds  estd  sembra- 
do  en  varias  partes  de  islas  y  rocas  que 
forman«e8treobos  y  cascadas  d  cual  mas 
diifcil  de  salvarse.  La  variacion  magn^- 
tica  es  de  11*^  al  E.  Su  curso  6  direccion 
en  general  es  al  E.    La  temperatura  de 
SUB  aguas  casi  igual  a  la  del  ayre,  esto 
es  24*  5*,  termino  medio,  (del  8  de  Diciem- 
bre  al  18  de  Enero)  siendo  la  mayor  tem- 
peratura 27**  7'  y  la  menor  22*  7*.  Desde 
esta  confluenoia  basta  la  del  Pacbitea  con 
el  UcayaH  hay  75  leg.  (419  k.)  y  al  fuer- 
te  de  Sim  Eamon  128  leg.  pero  por  el 
Pacbitea  y  Picbis  se  economizan  como 
100  leguas. 
Tahbo,  riacbuelo  tributario  del  Cosnipata 
por  la  izquierda,  cerca  de  la  bacienda  de 
Ban  Nasario. 
Tambo,  (ourrupcion  de  tumpu  meson,  yen- 
tas,  lugar  de  abrigo  6  en  donde  oobijarse 
en  nn  camino.)  bda.  Dpt.   Piura,  prov.  y 
dist.  Huanoabamba:  babt.  58:  dista  de 
Huanoabamba  1  leg.  (5  i  k.). 
TambOy  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Gon- 
tnmaza,  dist.  Gascas:  babt.  849. 

Tambo,  aid.  y  bda.  de  cana,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Pacasmayo,  dist.  Guadalupe;  babt. 

41. 
Tambo,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist. 

Parcoy  :  dista  de  Parcoy  J  leg.  (1^  k.). 
TfUnbO)  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist.  | 

Huaylas:  babt.  150. 
Tambo,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari,  dist. 

San  Luis:  babt.  208. 
TAJfBo,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov,  Huaras, 

dist.  Garbuafr. 


Tambo,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 

dist.  Becuay. 
Tahbo,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.   Santa, 

dist.  Nepena. 
Tambo,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.   Santa, 

dist*  More. 
Tambo,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Huayllacayau. 
Tambo,  Mh..  Dpt.  y  prov.  Huinuco,  dist. 

dist.  banta  Maria  del  Valle. 
Tambo,  cbac.  Dpt.   Junin,   prov.   y  dist- 

Jauja. 
Tambo,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Jau- 
ja: babt.  840. 
Tambo,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist. 

Goncepcion:  babt.  560. 
Tambo,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Huan- 

cayo :  babt.  288. 
Tambo,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Huan- 

cayorbabt.  1,088. 
Tambo,  cbac,  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Gan- 

ta:  babt.  4. 
Tambo,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 

Lampian. 
Tambo,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Huamantanga. 

TAMBo,c.bac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Pampas. 
Tambo,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
Tambo,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbiri, 

dist.  Matucana. 
Tambo^  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Gas- 

trovireyna,  dist.  Huaytard:  babt.  219. 
Tambo,  distrito  de  la  provincia  de  La  Mar, 

Dpt.  Ayacucbo.  babt.  5,081. 
Tambo,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  La  Mar,  Dpt.  Ayacucbo: 

habt^  1,779:  dista.  de  Ayacucbo  11  leg. 

(61  k.). 

Tambo,  aid.  Dpt.  Apurimac,prov.  Gotabam- 
bas,  dist.  Huayllati. 

Tambo,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gotabam- 
bas,  dist.  Cbuquibambilla. 

Tambo,  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  Galea,  dist.  Pi- 
sac.  En  un  cerro  inmediato  &  este  pueblo 
existen  las  ruinas  de  una  fortaleza  com- 
puesta,  oomotodos  los  munumentos  de  los 
Inoas,  de  enormes  piedraslabradasy  per- 
fectamente  ajustadas,  A  pesar  de  sus  figu- 
rai  irregulares:  los  baluartes,  puertasy 


TAMB 


—  910 


TAMB 


plaznelas  estan  colocadas  con  arte:  y  anos 

escalones  anchon  y  largos  forman  la  subi- 

da.  Tambien  se  ven  call  ej  ones  y  terraple- 

nes.  A  poca  distancia  Lay  Jos  pcqueiios 

castillos  oomo  para  hacer  las  fortificacio- 

nes  y  avanzadas.  En  ellos  se  hallan  unas 

penas  agnjereadas,  por  donde  pasaban  una 

oadena  para  atar  al  Sol,  razon  por  la  que 

aqnel  sitio  se  llama  IntUiuatana ,  6  higar 

donde  se  ata  el  Sol.  Hay  ademas  una  pie- 

dra  agujereada  que  era  una  espeoie  de 

g^iillotina  para  castigar  &  los  delincuon- 

tes:  entraba  la  cabeza  por  el  agujero  y 

otra  piedra  cortante  servia  de  cuchilla. 

Tambo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist.. 

Acoha :  habt,  806. 

Tambo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 
Sorite:  habt.  180. 

Tambo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Tisco. 

Tambo,  rio:  nace  en  la  Cordillera  oriental  de 
loB  Andes,  d  los  15**  65'  lat.  y  78*  long, 
mas  6  m^nos  en  la  provincia  de  Moque- 
gna.  Corre  al  Snr  hasta  la  baoienda  de 
Qnerala,  de  aquf  sigue  al  S.  0.  hasta  re- 
cibir  las  aguas  del  riode  Puquina,  en  Es- 
quino,  y  luego  contiuua  casi  al  0.  hasta 
desembocar  en  el  mar  a  los  17®  10'  50" 
lat.  y  74®  12'  22"  long. 

Tambo,  distrito  de  la  provincia  de  Islay, 
Dpt.  Areqnipa:  habt.  5,498. 

Tambo,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Islay,  Dpt.  Arequipa:  dista 
8  leg.  (67  k.)  de  Islay;  de  la  estacion  de 
Cachendo  del  ferrocaril  de  Arequipa  2 
leg.  (11  k.). 

Tambo,  valle,  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay, 
dist.  Tambo :  es  muy  fertil  y  sus  produc- 
tos ,  aunque  en  pequeiia  cantidad,  son 
de  exelente  calidad,  como  el  azucar  y 
arroz. 

Tambo,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 
Lluta:  dista  de  Arica  12  leg.  (67  k.);  de 
ChacaUuta  9  (50  k.);  y  8  (16  *  k.)  de  Po- 
con  chile. 

Tunibobainba,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Otusco,  dist.  Sincicap. 

Tambobabiba,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Tambillo:  habt.  80. 

Tambobamba,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Pa- 
rinacochas,  dist.  Lampa:  habt.  77. 


'  TambobamlNi^  chac.  Dpt.  Apoximac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Tambobamba,  hda.  Dpt.  Apurimae;  piOT.; 
dist.  Abancay. 

Tambobamba,  distrito  de  la  provincia  die  Co- 
tabambas, Dpt.  Apnrimac :  habi  4,564. 

Tambobamba,  Villa,  capital  de  la  provxnda 
de  Cotabambas,  y  del  distrito  de  Tambo- 
bamba, Dpt.  Apnrimac:  habt.  1,145 

Tambocaiif^llo,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pror. 
Huamanga,  dist.  Tambillo :  habL  60. 

Tambo  de  Cocha,  est.  Dpi.  Jmiin,  pro?,  j 
dist.  Tarma. 

Tambococha^  chac.  Dpt.  Huancayeliea, 
prov.  Tayacaja,  dist.  Panoarbamba. 

Tambo  Colorado,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chin- 
cha,  dist.  Humay. 

Tambo  Conpi,  aid.  Dpt.  Ayacnchp,  pror. 
La  Mar,  dist.  Tambo :  A  10  leg.  (55  \  \.) 
de  Tambo. 

Tambocong^a^  montana,    Dpt  Ayaeneb, 

prov.  Huamanga,  dist.  Qtunoa:  habt  11. 
Tambo-CordOTa^  despoblado,  Dpt  Hoaa- 

cavelica,  prov.  Castrovireyna,  dist  Hsaj- 

tar&:  &  4  leg.  (22  k.)  de  HnaytadL 
Tambocuebe,  aid.   Dpt.  Ayacucho,  pror. 

Huamanga,  dist.  Socosvinohos:  habt  1& 
Tambochaca,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Paa- 

co,  dist.  Yanahuanca :  habt  42. 
Tambo  de  Chocon,  chac.  Dpi.  Junin,  pror. 

y  dist.  Jauja. 
Tambog^an,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Hieiniioo, 

dist.   Santa  Maria  del  Valle :  habt  (^5. 
Tambojcrande^  distrito  de  la  provincia  y 

Dpt.  de  Piura:  habt  6,196. 
Tamboobanbe,  pbl.  capital  de  este  disiacitD  de 

la  provincia  y  Dpt.  de  Pim^:  habt  ML 
Tambogrande,  hda.  Dpt.  y  prov.  Pima,  dist 

Tambogrande. 
Tambo^ii(pi,  hda.  de  caiia,  Dpt  y  pror. 

Lima,  dist.  Ate. 
Tambo-l]i)^9  ^^^'  ^t.  j  prov.  lima, 

dist.  Carabayllo :  habt.  84. 
Tambo-irca,  chac.  Dpt.  Ancaehs,  pror. 

Cajatambo,  dist.  Andajes. 
TambolayoCf  hda.  Dpt.  prov.  y  dist  Hoa^ 

nuco. 
TamboliCy  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Ls- 

ya,  dist.  Jamaica:  habt.  84. 
Tambomachay,  hda.  Dpt  y  pror.  Caxoo, 

dist.  San  Cristoval :  habt.  7. 


TAMB 


—  911  — 


TAMP 


Ihmbomayo,  est.  Dpt.  y  prov.  Gajamaroa, 
dist.  Enoaiiada:  habt.  238. 

Tunboy  HollnO)  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Paoasmayo,  dist.  Guadalupe :  habt.  18 : 
disia  de  San  Pedro  4  ^  leg.  (25  k.). 

GhuntM)  de  Hora,  puerto  menor  &  los  18^ 
29'  20"  lat.  y  78^  82'  64"  long.  El  fondo 
es  de  fiango,  de  8  i  d  5  brazas,  a  i  milla 
de  tierra.  No  tiene  abrigo  contra  las  ma- 
rejadas  del  S.  E.  y  hay  reventazon  6  taz- 
ca.  Bn  cuanto  al  movimiento  maritimo 
de  este  puerto  v^ase  las  paginas  749  y 
754:  dista  de  Cerro  Azul  80  millas  por 
mar,  del  Callao  105:  de  Pisco  25. 

Tambo  de  Mora,  distrito  de  la  provincia  de 
Chincba,  Dpt.  lea:  habt.  882. 

Tambo  de  Moba,  pbl.  capital  de  este  distri- 
to de  la  provincia  de  Chincha,  Dpt.  lea. 

Tambo  de  Moba,  pbl.  capital  de]  este  distri- 
to, prov.  Ghincha,  Dpt.  lea :  habt.  186 : 
difita  de  Ghincha  Baja  i  leg.  (1  i  k.). 

Tunlion)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Chaoas. 

TunllopailllMlf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Bestauracion. 
Tambopampa,  chac.  Dpt.   Apurimac,  prov. 

Ootabambas,  dist.  Tambobamba. 
TnmboINlta)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambad,  dist.  Tambobamba. 

Tambopata,  hda.  Dpt.  Ouzco,  prov.  Quispi- 

eanohi,  dist.  Oropesa. 
Takbopaia,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  dist.  Urcos. 

Tambopata,  hda.  Dpt.  Gazoo,  prov.  Paucar- 
tambo,  dist.  Gayoay:  habt.  70. 

Tambopata,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Sindia,  dist.  Quiaca. 

TambopuquiO)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Hnamanga,  dist.  Ghiara:  habt.  20. 
TfUnboquemadO)  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
linoanas,  dist.   Santa  Lucia:  habt.  94. 
^I\|]nbOTaeay9  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Huayllate. 

munbo  de  Roeay  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 

Pasco,  dist.  Yanahuanca:  habt.  89. 
munborapa^  rio  tributario  del  Chinchipe 

per  la  derecha.  Nace  en  los  cerros  de  Ta- 

baconas  y  corre  al  E.  recibiendo  muchos 

riachaelos  en  su  tr^sito. 
ToAfBOBAPA,  aid.  y  chac.  Dpt.  Gajt^marca, 


prov.  Jaen,  dist.  Tabaconas  &  4  leg.  (22 

k.)  de  Tabaconas. 
Tamboraque)  estacion  del  ferrocarril  entre 

Lima  y  la  Oroya. 
TamboraSy  mina  de  plata  Dpt.  Libertad, 

prov.  Huamachuco,  dist.  Mollepata,  al 

N.  de  Mollepata. 

Tambo  realy  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 
dist.  Santa:  tambien  se  llama  Puente. 

TamborpuquiOf  hda.  Dpt.  y  prov.  Guzco, 
dist.  San  Pedro  del  Hospital:  habt.  41. 

Tambonque^  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Abancay,  dist.  Sirca:  habt.  81. 

Tambos,  mina  de  plata  al  S.  0.  del  pue- 
blo de  Chavin,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ri,  dist.  Chavin  :  ley  26  d  500  m. 

Tambosordo,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Socosvinchos. 

TambotambO)  est.   Dpt.  Arequipa,  prov. 

Gaylloma,  dist.  Coporaque. 
Tambo  vieJO)  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghan- 

cay,  dist  Barranca :   dista  de  Barranca 

i  leg.  (1  i  k.). 
Tambo  vnsjo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Santa  Eulalia. 

Tamboya,  aid,  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov. 

Ayabaca,  dist.  Cumbicus:  habt.  428. 
Tambra^  est.  Dpt.   Ancachs.  prov.  Huay- 

las,  dist.  Shupluy:  habt.  70:  dista  de  Yun- 

gay  10  leg.  (65  ^  k.)  al  S. 
Tambrocoma^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Gan- 

ta,  dist.  Arahuay. 

Tambulla^  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Mara. 

Tftmbnqne^  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 
Paruro:  habt.  49. 

Tftmbnr^  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Suyo. 
TamburO)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Tamborqni.    est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Lambrama. 

Tamentira^  aguada  y  desierto,  Dpt.  Tara- 
pacd :  dista  de  Tarapacd  86  legs.  (200  i  k.) 
16  (89  k. ),  de  Nunes;  6  (28  k.)  de  Hua- 
tacondo. 

Tampac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Pampas. 

TampneayO)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 
chiri,  dist.  San  Damian. 


TANC 


912 


TANa 


TAmpunOy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yanyos, 
dist.  Viiiac. 

Tamyanya,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Parobamba. 

Tama,  (comida  mal  guisada,  desabrida.  Ay.) 
pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Castrovi- 
reyna,  dist.  Huaugascar:  habt.  44.  Ann- 
que  este  pueblo  aparece  como  pertene- 
ciente  al  Departamento  de  Huancavelica, 
segun  el  censo,  pero  considerada  su  situa- 
cion  es  de  la  provincia  de  Ganete :  al  N. 
de  Huangascar  alE.de  Catahuasi  como 
3  leg.  (16  i  k.). 

Tana^  hda.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Pisagua : 
habt.  89 :  dista  de  Tacna  44  legs.  (24C  k.); 
de  Ghisa  8  (44  i  k.);  de  Pisagua  6  (38 (  k.). 

Tanaca^  {tanaqid  falto  de  gusto.  Ay.;  si  es 
corrupcion  de  tanapa  sabanon.  Q.)  oale. 
ta,  siete  millas  al  N.  de  la  punta  de  Gha- 
la  con  fondo  de  7  &  8  brasas  &  3  y  ^  ca- 
bles de  tierra. 

Tanaii)  chac.  Dpt.  Lima.  prov.  y  dist.  Ganta. 

Tanana,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Arapa. 

Tananaco,  pbl.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanca- 
velica. 

Tananya^  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Jauja. 

Tanapaca,  est.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Oma- 

te:  dista  de  Tacna  61  leg.  (284  k.);  7  (89 

k.)  de  Lajo. 

YanaS)  cerro  mineral  de  plata  en  el  distrito 
de  Ghiquian,  prov.  Gajatambo,  Dpt.  An- 

cachs. 
Tancabamba,  {Tanca  sombrero  de  oierta 

clase.  Ay.;  empujar.  Q.)  chac.  Dpt.  Apu- 

rimac,  prov.  Cotabambas,  dist.  Mara. 
Tancabamba,  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  Parn- 

ro,  dist.  Accha:  habt.  58. 
Tancac,  (genitivo  de  tanca.  Q.)  aid.  y  hda. 

Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubamba,  dist.  Ollan- 

taytambo:  habt.  89. 
Taneachiy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Gasma. 
Taneani,  (dar  la  medida  colmada.  Ay.)  est. 

Dpt.  Puno,prov.  As^garo,  dist.  Achaya. 
Tanoani,  p4ramo  en  la  prov.  Asdngaro,  dist. 

San  Jos^  Dpt.  Puno  :^  hay  muchas  minas 

de  plata. 
Tancapampa,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

y  dist.  Chaohapoyas ;  habt.  10, 


Tancapampa,  aid.  Dpt.  Ancachfl,  prov.  jbt 
Pomabamba:  habt.  352,  conksdeGo- 

nopa. 
Tancari)  chac.  Dpt.  Arequipa,  pro?.  C«- 
desuyos,  dist.  Yanaquihna. 

Tancarniyoe,  chac.  Dpt.  y  prov.  C«», 

dist.  San  Sebastian :  habt.  12. 
Tanccama,  aid.  Dpt.  Apurimac,  pro?.  Ab. 

dahuaylas,  dist.  Talavera:  habt.  188. 
Tanecarayooc,  est.  Dpt.  Ayacucho,  pm. 

Huamanga,  diet.  Socosvincho9:bakt87. 
Tanccata)  hda.  cocal,  Dpt.  Pnno,  pot. 

Garabaya,  dist.  Goasa. 
Tanccayf  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  CbmrA- 

cas,  dist.  Santo  Tomas. 
1\incayll09  (tdbano.  Q.)  hda.  Dpt.  Ajw- 

cho,  prov.  Huamanga,  dist  TamUlo: 

habt.  28. 
Tancayllo,  aid.  Dpt.  Apurimac,  pov.  A«- 

dahuaylas,  dist.  Ghincheroe:  hikt  IK. 
Tancoohaaiico,  est.  Dpt.  Arequ^,  pw- 

Caylloma,  dist.  Gallalli. 
Tanoor,  chac   Dpt.    Junin,  prov.  Ftoeo, 

dist.  Huariaca:  dista  de  Huariacail* 

(11  k.). 
Tancho,  hda.  Dpt.  Amazonas,  pm.  Lij«. 

dist.  Bagua:  habt.  82. 
'nindaccocha,  hda.  Dpt.  Guzco,  proT.y  iiM. 

Paruro.  ^^ 

Tandana,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CijBo- 

ma,  dist.  Tisco. 
Tanday  6  Tanladay,  est.  y  aid.  Dpt  LI* 

tad,  prov.  Otusco,  dist.  Lucim;  «P" 

algunos  de  Gharat,  que  no  reeonoce  Ii 

ley. 
TanipdA,  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  B»l- 

gayoc,  dist.  San  Miguel. 
TangalX,  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov.Hat 

gayoc,  dist.  Llapa. 
Taiig:ar,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Vsk 

machuco,  dist.  Marcabal. 
'ntngararay  hda.  Dpt.  Piura,  proft.  F»!^ 

dist.  Querocotillo:  dista  de  Amotip*  * 

leg.  (83  i  k.);  de  las  Pampas  2  (U  t); 

de  Monte  abierto  hda.  3  (17  k.) 
Tanoabaka,  aid.  y  hda.  Dpt-  tm%,  V^- 

Payta,  dist.  Sullana:  habt.  598. 
TanjpiS,  chac.  Dpt.  Ancachsj  pTov.Hu»«» 

dist.  Independencia. 
Tanipiyoo,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  lioy* 

dist.  Laraos. 


TANT 


913 


TANl^ 


Tftnirolaya,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  diet. 
Tiquillaca:  tiene  un  manantial  de  aguas 
minerales. 
TflUjCOr,  pbl.  Dpt.  Junin  prov.  Pasco,  dist. 

Cayna:  habt.  880. 
Taug:orape,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Lam- 

bayeque. 
Tfllipclie,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 

jillo,  dist.  Chicama. 
Tanguche,  hda.  mineral  Dpt.  Libertad,  prov. 
y  dist.  Otusco:  habt.  3:  dista  de   Otusco 
8  leg.  (16  ik.). 
Tanguche,  hda.  y  aid.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Trujillo,  dist.  Virii:  habt.  100:  dista  de 
Virii  16  leg.  (89  k.). 
Tanliaanca^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.   Can- 

ta,  dist.  San  Buenaventura. 
Tauigay  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca: 

habt.  46. 
TauiUf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Pariacoto. 
Tauin,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.   Canta,  dist. 

Atavillos  Altos. 
Tanlliquilian,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Pampas. 
T^mpetunga^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 

nas,  dist.  Layo:  habt.  174. 
Tanques,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 

dist.  Salas. 

Tanqili)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  S.  Lorenzo  de  Quinti:  1  leg.  (5  ^  k.) 

al  N.  de  Checa  y  2  i  leg.  (14  k.)  al  N.  E. 

de  Viscas  (de  Yauyos),  A,  1,126^.  alt.  dla 

izqnierda  del  rio  Mala. 

Tanqui,  (empujar  Q.)  aid.  Dpt.  Lima,  prov. 

Cauete,  dist.  Goayllo:  habt.  81:  fu6  des- 

truida  casi  del  todo  por  el  rio,  y  sus  veci- 

nos  se  trasladaron  al  pueblo  de  Checca. 

TanQnilina,  hda.  Dpt.   Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Cangallo. 
Taj^quihua,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
^    dahuaylas,  dist.  Talavera. 

XanQOis,  aid.  Dpt.   Junin,   prov.   y   dist. 

JEIuancayo:  habt.  649,  con  los  de  Canchis 

y  Yuracpacha. 
XauQulshaa,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Axidahuaylas,  dist.  Huancaray:  habt.  80. 
TaDHire,  aid.  Dpt.  y  prov.  HuancaveUca, 

dist.  Conayca:  habt.  66. 
Tfilltay  (tanta  junta  6  congregacion,  juntar; 

th^ci'^xta  andraJQSo,  traposo;  ttanta  pan.  Q.) 


est.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist.  Hua- 
nec. 
Tanta,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Soraya. 
Tantaccara,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ohun- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
I^mtaceoto,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 
caveUca: habt.  68. 
TaBtaccoeha^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  Tambo. 
Tailtaday^  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Otusco,  dist.  Lucma.  Algunos  la  conside- 
ran  en  el  distrito  de  Charat  que  no  reco- 
noce  la  ley:  habt.  298. 
Tantabuanit  chac  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Caras. 
Tanta  huatiiy,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Tingo  lado  0.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Hualgayoc:  ley  22  m. 
Tantahaaymica)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Pariacoto. 
Tantamarea)  (lugar  6  pais  de  reunion,  6  de 
pan,  6  de  andrajosos  Q.  Begun  se  pro- 
nuncie)  aid.  Dpt.  Huinuco,  prov.  Dos  de 
Mayo,  dist.  Ohavin. 
Tantamayo,  pbl.  Dpt.  Hudnuco,  prov.  Dos 
•  de  Mayo,  dist.  Chavin:  en  los  cerros  in- 
mediatos  se  encuentran  minas  antiguas 
muy  ricas. 
Tantanuyo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Macusani. 
TaJltana,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Oayllo- 

ma,  dist.  Tisco. 
Tantaquilla,  chac.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hua- 

Uaga,  dist.  Tarapoto:  habt.  6. 
Tantar^  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo, dist.  Yischongos. 
Tantara^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Huaiiec. 
Tantara,  (estarse  juntos  mucho  tiempo.  Q.) 
pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.   Castrovi- 
reyna,  dist.  Arma:  habt.  802. 
Tantara,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

gEiraes,  dist.  Acobamba:  habt.  19. 
Tantaraiichi  6  Yantaranchi^  pbl.  Dpt.  Li- 
ma, prov.  Huarochiri,  dist.  San  Lorenzo 
de  Quinti:  habt.  164. 
Tantarcalla,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 

ro,  dist.  Huanoquite:  habt.  40. 
Taiitarcalla  alwijo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov, 
Paruro,  dist.  Huanoquite:  habt.  61, 

116 


TAPA 


914  — 


TAQU 


Tantaiina,  est.  Dpt.  Pono,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Corani. 

Tantarpata,  (anden  6  sitio  de  reunion.  Q.) 
aid.  Dpt.  Ayaoucho,  prov.  La  Mar,  dist. 
Ghongui:  habt.  146. 

Tante,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lnca- 
nas,  dist.  Sancos. 

TantoSi  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Yauyos. 

Tapa,  hda.  Dpt.  Tarapacti,  dist.  Pisagua. 

Tapacocha^  {tapa  nido  Q.;  thapa  todo  6  to- 
dos  Ay.;  cocha  laguna  Q.)  pbl.  Dpt.  An- 
cachs,  prov.  Huaras,  dist.  Cotaparaco: 
situado  en  una  meseta  a  8.618m.  alt.  en 
la  banda  izquierda  del  rio  Cotaparaco:  es- 
ta  bien  trasado.  Sus  habitantes  conser- 
van  todas  las  superticiones  y  costumbres 
de  la  antiguedad:  habt.  576. 

Tapaoogha,  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Cotaparaco. 

Tapacha^ra,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos,  dist.  Ghuquibamba:   habt.   191. 

Tapal,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 
baca:  habt.  278. 

Tapaiiapata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucara. 

Tapoqnesa,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Huancarama:  dista  de 
Huancarama  1  leg.  (6  \  k.). 

Tapara,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist. 
Accha. 

Taparachiy  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Juliaca. 

Taparca  6  Taparsa,  aid.  Dpt.  Arequipa, 
prov.  Castilla,  dist.  Viraco:  habt.  52:  & 
BUS  inmediaciones  hay  un  manantial  de 
agua  termal  sulfurosa:  dista  2  leg.  (11  k.) 
de  Viraco. 

Tapatapani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Ayaviri:  habt.  6. 

Tapay^  distrito  de  la  provincia  de  Cayllo- 
ma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  1,888. 

Tapat,  {tapuy  preguntar,  pregunta.  Q.)  pbl. 
capital  de  este  distrito  de  la  provincia  de 
Gaylloma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  689. 

Tapaya,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 
Andahuaylas:  habt.  210. 

Tapayrilma)  distrito  de  la  provincia  de  Ay- 
maraes,  Dpt.  Apurimac:  habt.  2,991. 

Tapayrihua,  pbl.  capital  de  la  provincia  de 
Aymaraes,  y  del  distrito  de  su  nombre, 


Dpt.  Apurimac:  habt.  367.  Sirre  ie  tor- 
re  de  la  iglesia  un  antiguo  arbol  grae» 
de  cedro  situado  en  medio  de  la  pksa. 

Ta^ie,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 

TapbJ)  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  j  dist.  Cft. 
jatambo. 

Tamal,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pro?,  j  dial 
Santa. 

Ta^iialpampa^  chac.  Dpt.  Libertad,  proT. 
Pataz,  dist.  Huancaspata. 

Taiiias,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moqaegaa. 

Tajiieara,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hoiro- 
chiri,  dist.  Casta. 

Tapicocha,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Oyon. 

Ta^iiclie,  rio  tributario  del  Ucayali  p«  it 
derecha  d.  55  mUlas  (102  k.)  abajo  dek 
isla  de  Piuri. 

Tapinabaya,  chac.   Dpt.  Moquegna,  dist 

Torata. 
Tapinii  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo  Anuk- 

zonas,  dist.  Nauta. 
Tapli)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dkt. 

Cajatambo. 
TajiOf  (corrupcion  de  tapu  preguntar.  Q.) 

pbl.  y  est,  Dpt.  Junin,  prov.  Tan&a,  diH 

Acobamba:  habt.  900. 
Tapo,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yaayos,fist 

Laraos. 
Tapta,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y dist.  Jasjk 
Ta])tasll9  {taptajxxego  como  el  tres  en  rm 

Q.)  cerro  mineral, .  Ppt.  Ancachs,  per. 

Huaras,  dist.  Eecuay. 
TapU)  cerro  que  domina  al  pueblo  de  Itf - 

pian,  prov.  Canta  Dpt.  Lima. 
Tapac,  distrito  de  la  provincia  de  I^sea, 

Dpt.  Junin:  habt.  d,2dG. 
Tapuo,  pbl.  capital  deeste  distrito  de  la  pe> 

vincia  de  Pasco,  Dpt.  Junin:  habt.  1,^9^ 
Tapuchaca,  chac.  Dpt.  Junin,  pror.  fu- 

ma,  dist.  Acobamba. 
Tapani)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  i^ 

Pucara. 
Taputira,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Imsbj^ 

dist.  Pucara. 
Taputira,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Aaiogso. 

dist.  San  Antonio. 
Taquebamba^  {thaqui  camino,  aenda.  * 

jo.  Ay.)  aid.  Dpt.  Apnrimac,  pror.  Ay- 
maraes, dist.  Colcabamba:  habt.  809. 
Taqueli  6  JtiqueU,  ishi  en  el  l«go  TiikMh 


TARA 


—  915  — 


TARA 


enlaboca  del  estrecho  de  Capachica  a 

los  16*»  46'  40"  lat.  y  72o  3'  4"  long,  su 

extremo  N.  El  largo  de  laisla  es  de  N.  0. 

^  S.  8.  E.:  tiene  221  hafaitantes. 
Ti^ueraya^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Tuti. 
TftQQia,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 

Chacbapoyas:  habt.  142. 
Taqdu,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 

Taquu,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocliiri, 

dist.  San  Damian;  en  1 1.  Cordillera  a  4.248 

metros  alt.:  distade  San  Damian  2  ^  leg. 

(14  k.),  al  S.  0.  i  la  derecba  del  rio  Mala. 

Unalegna  (5^  k.)  mas  arribay  i  4,72lni. 

alt.,  el  rio  forma  una  lagunita. 
Tiqoiacc,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  Anco. 
Taqallpay  chac.  Dpt.  Cazco,  prov.  y  dist. 

Umbamba. 
TttQIlilpoil,  {thaquipallca  encrusijada  de  un 

camino.  Ay.)  hda.  Dpt.   Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Macate,  d  5  leg.  (28  k.)  de 

■  

Macate.  En  sus  inmediaciones  y  b  ista 
la  distancia  de  10  leg.  (55  \  k.)  hay  ma- 
chos cerros  minerales  de  oro,  carbon  de 
piedra,  plata  y  otros  metales:  habt.  6^). 

Taqaina,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Umbamba. 

Tarsi,  {tari  mantelina  de  ciertas  indias;  tm- 
ru  nn  cuarto  cortado  de  carnero  ti  otro 
animal  Ay.;  tari  hallar,  adquirir,  ga.uvr; 
arbol  que  dd  vainillas  que  sirven  de  tin- 
te.  Q.)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Huancappata. 

Taba,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  .Restauracion. 

Taba,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocliiri, 
dist.  Casta. 

TaralNiinba)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Sihuas. 

Tarabahba,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Ghacas. 

Tarabamba,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dabuaylas,  dist.  Talavera. 

Tarabamba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Uru- 
bamba,  dist.  Ollantaytambo. 

Tarabamba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba. 
TarttCancha^   chac.   Dpt.  Ancachs,  prov. 
Htiaras,  dist.  Pampas. 


Tara^y^  hda.  Dpt.  Huancavelioa,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  21. 

Taraoo,  San:  generalmente  se  considera  es- 
ta  palabra  como  nombre  de  un  santo 
cuando  es  nombre  propio  como  oualquie- 
ra  otro.  Y^ase  Santaraco. 

Taracncro,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Yungar. 

Taracanca^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Oaraba- 
ya,  dist.  Macusani. 

Taracnri)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 
tambo,  dist.  Huayllacayan. 

Tarahuaca^  no  tributario  del  Juru&,  por  la 
derecha,  &  los  6^  42'  14"  lat.  y  72<>  9'  24" 
long.:  dista  228  millas  de  la  boca  del  Ju- 
ru&:  es  el  mas  caudaloso  de  los  que  tri- 
butan  sus  aguas  al  Jurua:  la  temperatu- 
ra  de  sus  aguas  es  de  26*  67*  (Octubre.) 
en  su  confluencia  tiene  un  ancho  de 
121m.  con  un  fondo  de  4tn.50  &  6^.60. 

Tarahnaraiif  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Parobamba. 

Tarajire,  chac.  Dpt.  Oajamarca,  prov.  Cho- 
ta,  dist.  Llama. 

Taralmose,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
dist.  Limatambo. 

Taralpampa^  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 
dist.  Higueras. 

Tarama,  v^ase  Tarma. 

Taramay,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Huancarama  d  4  leg. 
(22  k.)  de  Huancarama. 

TaramayO)  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma. 

Tarambd)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Puquio. 

Tabamia,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  Talavera:  habt.  800: 
dista  de  Talavera  8  leg.  (16  i  k.). 

Taranl,  chac.   Dpt.   Moquegua,  dist.  To- 

.   rata. 

TaraO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

.    dist.  Casma. 

TarapacA)  (dativo  del  nombre  iara;  v^ase  su 
significado  Q.  y  Ay.)  el  liltimo  cerro  de 
los  de  Oyarvide:  tiene  l,761ni»  alt. 

Tabapaojl,  saHtrera  en  el  Canton  de  Negrey- 
ros,  dist.  y  Dpt.  Tarapacd:  en  1872  pro- 
dujo  180,000  quintales;  en  1878—220,000: 
dista  10  leg.  (55  |  k.)  del  puerto  y  2  mi- 
llas (8 1  k.)  de  la  Unea  f^rrea. 


TARA        —  916  — 


TARA 


TAR.iPACi)  provincia  literal,  segun  ley 
de  1.^  de  Diciembre  de  1868  por  la  que 
Be  la  separ6del  Departamento  de  Moque- 
gua:  al  presente  el  Congreso  de  1876 
acabade  dictarotra  declarandolo  Departa- 
mento; por  esto  y  para  evitar  confusion, 
en  este  Dicciouario  siempre  se  le  consi- 
dera  como  Depaai;aniento.  Confina  por 
el  N.  con  la  provincia  de  Arica;  por  el  S. 
y  por  el  E.  con  la  Repiiblica  de  Bolivia; 
y  por  el  0.  con  el  Paclfico.  Su  capital  es 
la  ciudad  de  Iquique.  Consta  de  los  si- 
guientes 

DIBTKITOS ; 

Habt. 

Camina 2,073 

Chiapa 1,237 

Iquique 8,614 

Pica 4,025 

Pieagua 2,867 

Sibaya 2,272 

TarapacA 2,262 

Mamina 870 


Total  habt 19,022 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  18°  46"  y  los  22«  23'  lat.;  y  los  70°  66' 
y  72°  86'  long.;  formando  una  superficie 
como  de  2,296  leguas,  que  comparada 
con  su  poblacion  resulta  con  poco  mas  de 
9  habitantes  por  cada  legua  cuadrada. 

La  gran  extension  en  que  estd  el  salitre 
se  divide  en  muchos  can  tones  salitreros, 
de  los  cuales  los  principales  son  al  Nor- 
te: La  Noria,  Cocina,  Yungay;  al  centro 
La  Pena,  Independencia  y  San  Antonio; 
al  Sur  Negreyros,  Pampa  Negra,  Chi- 
quinquiray,  Sal  de  Obispo  y  Zapiga. 

Se  calcula  que  solo  la  parte  de  terreno 
explotado  para  sacar  salitre  ocupa  como 
50  leguas  cuadradas  y  dard  cuando  m^- 
nos  (68.000,000)  sesenta  y  ires  millones 
de  toneladas  de  salitre,  pero  creemos  que 
este  prodncto  no  serd  agotado  sino  en  algu- 
nos  miUares  de  anos. 

La  naturaleza  priva  de  vegetaoion  i 
toda  esa  provincia:  pequenos  oasis  a  ori- 
llas  de  algunas  quebradas  por  donde  corre 
impooo  de  agua  en  ciertosmeses  del  ano  | 


apenas  dan  frutos  para  alimentar  e%^. 
mente  A  los  habitantes  del  interior:  bi 
de  la  costa  viven  y  beben  de  lo  que  se 
trae  de  Arica  6  del  extrangero;  pero  esa 
misma  sequedad  es  su  mayor  riqneza;  por- 
que  ella  ha  dejado  que  se  rcanan  en  toda 
la  gran  extension  de  esos  desiertos  ioa- 
gotables  depositos  de  salitre,  borax,  hna- 
no;  productos  todos  de  un  valor  inapre- 
ciable.     Asf  mismo  se  encuentran  riqm- 
simas  minas  de  plata,  cobre  y  otios  m- 
tales  no  solo  en  las  altas  regiones  de  la 
Cordillera  sino  tambien  en  las  onila-s  del 
mar.  Grandes  cataclismos  ban  dcbidosn. 
brevenir  en  estos  lugares,  porque  lainrnfifi- 
sallanura  6  pampa  del  Tamarugiilprneln 
que  en  tiempos   anteriores  fu6  on  b(^u 
espeso  de  arbolescorpulenios  llamados  u- 
marugal  que  hoy  se  eucuentara  en  e&tftdo 
fdsil.  Al  hablar  sobre  Iquique  hemos  da- 
do razon  de  la  exportacion  del  salitre  y 
esto  solo  representa  una  riqneza  positiTa, 
sin  contar  la  plata  pina  y   otros  prod1l^ 
tos.  V^ase  las  palabras  Iquique,  Hwinta- 
jaya  y  Tamarugal, 

Hay  un  Prefect©  y  un  Sub-Prefecto  m- 
cargados  del  mando  poUtico  supenor  M 
Departamento.  Administran  justidajiK* 
ces  de  1  .*  Instancia  que  dependen  de  la 
Corte  Superior  de  Justicia  de  Tacna.  E» 
lo  eclesi^stico  forma  parte  de  la  dioeess 
de  Arequipa. 

La  Nacion  gasta  al  ano  en  este  Depar- 
tamento la  cantidad  de  182,050  soles,  ea 
los  siguientes  ramos: 

Sueldos  de  Prefpcto,  Sub-Pre- 
fecto y   empleados  y   gastos 

de  estas  oficinas S.      9iOw 

Sueldo  de  Jueces  de  !.•  Instan- 
cia, Agente  Fiscal  y  emplea- 
dos y  gastos  de  justicia '4.5^ 

Caja  Fiscal W^O 

Aduana  de  Iquique,  Pisagua  y 

dependencias TO.w 

Correos ^^ 

Fuerzade  policia '^-^^ 

Gastos  de  Beneficencia ^^ 

10  Eacuelas  para  hombres ^^ 

6  >  »     mugeres 8.600 

Total s.  laoa 


TARA 


—  917 


TARA 


Las  contribuciones  del  Depart amento, 
sin  contar  las  aduanas,  producen  al  ano 
10,648  soles  por  los  siguientes  ramos: 

Contribucion  Urbana S.  1,322 

»            Kustica »  1,591 

•             Industrial •  7,650 

»            Eclesiastica •  80 


Total S.     10,648 

Tabapaoa,  distrito   de  la   provincia  litoral, 

de  Tarapacd:  habt.  2,262. 
TabapacI,  ciadad  capital  del  dist.  y  del  Dpt. 
de  Tarapacd:  a  19^  66  lat.  y  71**  55*  long, 
d  1,158™.  alt.  Notable  por  la  produccion 
del  salitre:  habt.  1,132:  dista  de  Tacna 
62  leg.  (845  i  k.);  de  Potosi  100  (557  k.); 
de  Sucre  6  Chuquisaca  129  (719  k.);  de 
Oruro  120  (668  k.);  de  Cochabamba  156 
(869  i  k.);  de  la  Paz  169  (986  k.).  Estas 
seis,  son  ciudades  de  Bolivia;  de  Iquique 
22  leg.  (122  i  k.). 
IVraiNimpa^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Corani. 
Tabapampa,  hda.  Dpt.   Libertad,  prov.  Pa- 

iaz,  dist.  Huayo. 
Tabapampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

loabamba,  dist.  Quiches. 
llVurapatay  chac.  Dpt.   Ayacucho,  prov.  La 

Mar,  dist.  San  Miguel. 
Tarapata,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Ayacucho. 
Tabapata,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

inaraes,  dist.  Soraya. 
VknipotO,  distrito  de  la  provincia  del  Hua- 

Uaga,  Dpt.  Loreto:  habt.  9,522. 

Tabapoto,  ciudad  capital  «leeste  distrito  y  de 

la  provincia  de  San  Martin,  Dpt.  Loreto, 

entre  los  rios  Mayo  y  Huallaga  A  la   ori- 

11a.  derecha  del  riachuelo  de  Chilcayo  a 

426^^'  alt.:  fue  capital  de  la  provincia  del 

Suallaga  hasta  el  25  de  Noviembre  de 

1873  en  que  se  dividio  esa  provincia  para 

formar  la  de  San  Martin.    Es  una  de  las 

jEnejores  poblaciones  de  este  departamen- 

to  y  cada  dia  progresa  mas  con  la  na- 

v^grA<^ion.     En    1814  tenia  2,088  habi- 

tantes;  en  1830— -8,600;  el  ano  de  1847  su- 

bi6  &  4,000  y  en  1862  lleg6  a  5,584  habi- 

tantes.  Las  escuelas  de  primeras  letras 

BOH  iziejor  atendidas  que  las  de  Moyo- 


bamba:  dista  de  Lamas  4  leg.  (22  k.);  de 

Moyobamba  81  (172  k.). 
Tarapoto,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucnito, 

dist.  Huacullani:  habt.  111. 
TarapntOy  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  CallaUi. 

Taraqnire^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora. 
Tararanl^  hda.  cocal  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Coasa. 
Tararasi,  chac.   Dpt.  Ancachs,  prov.  Gaja- 

tambo,  dist.  Ocros. 
Tarasca,  mina  de  plata  en   Chanca,   Dpt. 

Ancachs,  prov.  y  dist.  Cajatambo. 

Tarata,  provincia  del  Departamento  de  Tac- 
na, creada  por  ley  de  12  de  Noviembre  de 
1874,  dividiendo  la  de  Tacna.  Confina 
por  elN.  con  la  provincia  de  Chucuito  del 
Departamento  de  Puno  y  con  la  de  Mo- 
quegua ;  por  el  S.  con  la  de  Tacna ;  por 
el  E.  con  la  Beptibhca  de  Bolivia;  y  por 
el  0.  con  la  provincia  de  Moquegua.  Sn 
capital  Tarata.  Consta  de  los  siguientes 

DISTBITOS : 

Habt. 

Candarave 1,178 

Curibaya  *    697 

Estique.. 618 

Tarata 1,197 

Tarucache 777 

Ticaco 2,015 


Total  habt 6,872 

Esta  comprendida,  mas  6  menos,  entre 
los  16*  45'  y  18^  6'  lat.  y  los  71^  40'  y  72» 
40'  long,  formando  una  superficie  como 
de  845  legnas,  que  comparada  con  su  po- 
blacion  resulta  con  poco  m^nos  de  20  ha- 
bitantes  por  cada  legua  cuadrada. 


*  Este  distrito  se  cre6  por  ley  do  5  de  Febrero 
de  1875;  pero  por  el  notable  desouido  6  Ugereza  con 
que  so  redaotan  las  leyes  supone  ^sta,  en  sn  parte 
Gonsideratiya,  qae  el  distrito  de  Candarave,  que  se 
hadividido  para  formar  el  de  Cnribaya,  oorrespon- 
de  ^  la  provincia  de  Tacna,  siendo  asf  que  segnn  la 
ley  de  18  de  Noviembre  de  1874,  el  distrito  de  Can- 
darave es  ano  de  loa  que  formau  la  provinoia  de 
Tarata 


TARA 


—  918  — 


TARM 


En  esta  provinoia  clasifican  las  pobla- 
clones  con  los  nombres  de  Pueblos  y  Pa- 
gos,  d  ^stos  los  denoiminamos  Aldeas,  se- 
gnn  lo  dicho  en  Disourso  Preliminar. 

Esta  provincia  es  toda  de  sierra  y  oou- 
pa  la  parte  mas  quebrada  del  Departa- 
mento  y  por  lo  cual  abnnda  en  minas  de 
plata,  cobre  y  otros  metales.  En  ella  es- 
td  el  naouniento  del  rio  de  Arica. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
znando  politico  de  la  provincia:  an  Jnez 
de  1/  Instancia  admini^tra  jnsticia.  En 
lo  ^eolesidstico  estd  dividida  en  los  si- 
gnientes 


CURATOS : 


Tarata. 


Candarave. 


Hay  7  Escuelas  para  hombres  en  las 
que  se  gastan  4,200  soles  al  ano. 

Gomo  esta  provincia  es  de  reciente 
creacion,  el  prodacto  de  sns  contribu- 
ciones  est^  considerado  en  la  provincia  de 
Tacna. 

•Tarata,  distrito  de  la  provincia  de  Tarata, 
Dpt.  Tacna:  habt.  2,678. 

TAbata,  pbl.  capital  de  la  provincia  y  dis- 
trito de  Tarata,  Dpt.  Tacna:  habt.  1,197 
&  IT  46'  86"  lat.  y  72<>  6'  25"  long.  A 
4,174m.  alt.  Mr.  Pentland  que  calcul6  es- 
tas  posesioues  geogrjifioas  y  la  altura,  su- 
fri6  un  error  al  decir  Torata  en  vez  de 
Tarata  pues  el  primero  es  un  pueblo  que 
estd  al  Norte  de  la  ciudad  de  Moquegua 
y  ^  5  leg.  (28  k.)  siendo  su  latitud  de  po- 
<5o  mas  de  17**  y  su  long.  73°  y  algunos 
minutos  ;  y  su  altura  2,094m.  Hacemos 
esta  explicacion  para  evitar  la  confusion 
y  duda  que  resultaria  comparando  la  al- 
tura de  estos  dos  lugares:  dista  de  Tacna 
28  leg.  (128  k.). 

Taratara,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Taraunuit  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 
dist.  Cbacas. 

Taray,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Galea,  dist. 
Pisac:  habt.  874:  esta  situada  ceroa  dela 
confluencia  del  rio  con  el  Pilcomayo  i 
8,010m.  alt.:  tempetura  10**  50'  i  las  9  h. 
a.  m.  (Mayo)  dista  delGuzco  4  leg.  (22  k.). 


Tabat,  hda.  Dpt.  Gazoo,  prov.  y  dut  Ptta« 

ro:  habt.  89. 
Tarayno,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hoaaca^dka, 

dist.  Acoria. 

TarayaCf  chac.  Dpt.  Haancavelica,  pro?. 

Tayacaja,  dist.  Pauearbamba. 
Tarcfl,  (tarca  el  hueso  desde  el  coal  prind- 

pia  el  pescueso:  drbol  grande  que  tieM 

sus  hojas  may  menadas.  Ay.)  aid.  Dpi. 

Gazco,  prov.   Acomayo,  dist.  Pomacan- 

chi:  habt.  55. 

Tare,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoans, 

dist.  Marca. 
Tartava,  hda.  Dpt.  Gazco,  prov.  Anta,  disL 

Surite. 
Tarhnanooyo,  est.  Dpt.  Gazoo,  prov.  Cbui- 

vivilcas.  dist.  YeliUe. 

Tarhnasi  6   Tarakuad,   aid.   y  hda.  D{i 

Cuzco,  prov.  y  dist.  Anta. 
Tarhoayoe,  est.  Dpt.  Gazco,  prov.  Pamro, 

dist.  Omacha. 
TarhuCy  est.  Dpt.  Ayacacho,prov.La!(ar, 

dist.  Changui:   dista  de  Mayoc  10  kg. 

(55^  k). 
I  Tarhui]Ninipa)  hda.  Dpt.  Ayacacho.  pw. 

Huanta,  dist.  Laricocha. 
Tail,  chac.  Dpt.  Moqaegaa,  dist.  Paqnm 

Tariea^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnans, 
dist.  Jangas:  habt.  587. 

Tarioa,  {tari  adquirir,  haUar,  ganar.  Q.;  ttA 
particula  del  genitivo)  pbl.  Dpi.  Ancada, 
prov.  Huaras,  dist.  Independeneia. 

Tarija,  (corrapcion  de  Uuiea.  Q.)  oeiro  mi- 
neral de  plata  4  2  leg.  (11  k.)  de  la  ha- 
cienda de  Uroon,  Dpt.  Ancachs,  pro^ 
Pallasca,  dist.  GolOngo. 

Tarma^  chac.  Dpt.  Anoacha,  prov.  Haaj* 
las,  dist.  Caras. 

Tarma,  provincia  del  Departamento  de  Jn- 
nin,  creada  por  ley  de  81  de  Diciemfan  da 
1855.  Gonfina  por  el  N.  con  la  de  Pasco. 
sirviendo  de  limite  parte  de  los  rioa  da 
Ocsabamba  y  del  que  baja  de  Casaeanchi 
y  ana  linea  que  pasa  dividiendo  k  kga- 
na  de  Junin;  por  el  8.  oon  la  de  Jan^a; 
por  el  E.  con  la  montafia  de  Ghandia- 
mayo,  cuyo  rio  sirve  de  Ifmite;  y  por  el  0. 
con  la  de  Huaroohiri  y  parte  de  la  da 
Yauyos  por  medio  de  la  cnmbre  dela  Oor- 
dillera  del  Departamento  de  lina.  Sa 


TARM 


—  919  — 


TARO 


capital  la  cindad  de  Tarma.  Cousta  de  los 
Biguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 

Acobamba 9,188 

Garhaamayo 2,873 

Chanchamayo 1,888 

Jtmin 7,684 

Marcapomacocha 1,077 

Tarma 10,274 

Vitoc 668 

ChacapaicaZ™V^\V//.'.'.'.'!.*.*!!! }    ^'^^^ 

Total  habt 87,806 

Esti  Gomprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  lO**  60'  y  12«  6'  lat.  y  los  76°  40'  y  78* 
40'  long,  formaudo  una  superficie  como 
de  718  legnas,  cuya  mayor  parte  es  de 
montana,  que  comparada  con  su  pobla- 
cion  resulta  casi  con  68  habitantes  por 
cada  legua  cuadrada. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
oiones  con  los  nombres  de  Pueblos,  Bar- 
rios y  Estancias :  &  estos  los  denomina- 
mos  Aldeas  segun  lo  dicho  en  el  Discur- 
80  Preliminar. 

La  provincia  estd  dividida  por  la  natu- 
raleza  en  dos  zonas  distintas,  la  oriental, 
que  es  de  montana,  y  la  occidental  que 
ocupa  una  hoya  entre  un  ramal  de  los  An- 
des y  la  cadena  de  la  gran  Cordillera;  es- 
ta zona  conocida  con  el  nombre  de  Sierra 
es  en  general  de  un  temperamento  suaye  y 
muy  saludable :  en  ella  abundan  todos  los 
productos  del  reyno  vegetal  que  no  necesi- 
tan  de  un  fuerte  calor:  tambien  es  riqul- 
sima  en  toda  clase  de  minerales,  carbon 
de  piedra  y  otros  igualmente  vaUosos : 
solo  los  minerales  de  Yauli  bastarian  pa- 
ra darle  su  gran  importancia;  la  monta- 
na por  el  contrario  es  ardiente  y  pobla 
da  de  arboles  y  frutos  de  temperamento 
ardiente.  La  zona  de  la  Sierra  estd  divi- 
dida de  N.  d  S.  en  dos  partes  por  el  cau- 
daloso  rio  de  Jauja.  Cuando  se  termine  el 
ferrocarril  de  la  Oroya  y  se  extienda  sus 
ramificaciones  al  Sur  y  hdcia  el  Chan- 
chamayo, toda  esta  region  serd  un  empo- 
rio  de  riqueza. 

Un  Sab-Prefecto  esta  encargado  del 


mando  politico  de  la  provincia:  un  Juez 
de  l.»  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesidstico  esta  dividida  en  los  siguien- 
tes 


CURATOS : 


Acobamba. 

Carhuamayo. 

Junin. 


Ondores. 

Tarma. 

YauU. 


Hay  1  Colegio  de  instruccion 
media  para  hombres S. 

1  para  mugeres • 

21  Escuelas  para  hombres • 

2  •  11    mugeres • 


6,400 

1,728 

12,600 

1,200 


Total  en  sueldos. . . .  S.     21,928 
Las  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  8,731  soles,  por  los  siguien- 
tes  ramos : 

Contribucion  Urbana S.  89 

»            Rustica »  1,746 

»            Industrial •  1,626 

•            Eclesiastica »  872 


Total S.     8,781 

Tabma,  distrito  de  la  provincia  de  Tarma, 
Dpt.  Junin:  habt.  10,274. 

Tarma,  (terco,  duro,  mal  mandado.  Ay.) 
ciudad  capital  de  la  provincia  y  del  dis- 
trito de  este  nombre:  estd.  situada,  iL  los 
IV  24'  46"  lat.  y  78<»  11'  61"  long.  & 
8,063m.  alt.  Variacion  magn^tica  8®  16* 
al  E.:  temperatura  12°  78'  entre  8  a.  m. 
d  8  p.  m.  (Julio)  y  17**  22'  en  Noviembre: 
dista  de  Lima  41  leg.  (228  i  k.);  de  la 
Oroya  6  (88  ^k.);  de  Jauja  10  {55  }  k.)  y 
de  Pasco  24  (133  \  k.).  Los  primeros  his- 
toriadores  del  Perti  la  llaman  Tarama. 

Tabma,  aid.  Dpt.  Tarapac4,  dist.  Camina: 
dista  de  Iquique  dO  leg.  (167  k.). 

TarmatambO)  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y 
dist.  Tarma. 

Tarmatambo,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma  d  1^  leg.  (8  k.)  de  Tarma:  a  las  in- 
mediaciones  del  pueblo  hay  unas  famosas 
ruinaff  de  edificios  del  tiempo  de  los  Incas 
6  quiz^  mas  antiguos. 

Tarmaysa,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas< 
tilla,  dist.  Yiraco. 

Tarohnacai  {tam  cuarto  cortado  de  earner 
ro  u  otro  animal  Ay.;  tari  haUar,  adqui* 


t^AUV 


—  920  — 


TATA 


Hr,  ganar  Q.;  htuicu  vease  el  significado 
de  esta  palabra)  ho  tributario  del  Purus, 
por  la  izquierda  a  los  9°  80'  lat.  y  78° 
long,  (muy  aproximada).  Aunque  angos- 
to  tiene  mucba  profundidad. 
Tarpo,  {tarpu  sembrar  Q.)  aid.  Dpt.  Junin, 
prov.  Huancayo,  diet.  Cbupaca:  babt.  186. 

Tarpo,  pbl.  capital  del  distrito  de  San  Juan, 

prov.  Huancayo,  Dpt.  Junin. 
Tabpo,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.   Quispican- 

cbi,  dist.  Oropesa. 
Tanif  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,   dist. 

Pallancbacra. 
Tartana,  est.  Dpt.  Hudnuco,  prov.  Dos  de 

Mayo,  dist.  Aguamiro. 
Tartar,  cbac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Cajamar- 

ca:  babt.  605,  con  los  de  Pullucana. 

Tartareaneha^  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Lucanas,  dist.  Laramate. 

Tarucache,  distrito  de  la  provincia  de  Ta- 
rata,  Dpt.  Tacna. 

Tabucaohe  (si  es  corrupcion  de  taru-cachi 
significa  cuarto  de  Ciirnero  salado,  ballar 
sal.  Ay.:  si  es  tarucacha  significa  sier- 
vo  pequeno.  Q.)  pbl.  capital  de  este  dis- 
trito de  la  provincia  de  Tarata,  Dpt.  Tac- 
na: babt.  604:  dista  de  Tacna  22  leg. 
(122  i  k.);  de  Tarata  1  (6  i  k.);  de  Esti- 
qne  1  (6  i  k.). 

Tamcahuina,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Gotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Tamcamarca,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Orurillo. 

Tarucamabca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  dist.  Tutisibayo. 

Tameani,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia, 
dist.  Sina. 

Tarucani,  cbac.  Dpt.  Puno,  prov.  Asinga- 
ro,  dist.  Putina:  babt.  40. 

Taeucani,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Huancane :  babt.  7. 

Tarucani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 
ne, dist.  Gcojata. 

Tarucani,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Huanca- 
ne, dist.  Moho:  babt.  68. 

TarucapuquiO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis,  dist.  Sicuani. 

Tamcnmarca,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Caylloma,  dist.  Tisco. 

TamipiS)  (debe  ser  corrupcion  de  taruca 
ciervo,  vencido.  Q.)  socabon  en  el  cerro 


de  Tingo,  lado  0.,Dpt.  Cajamaica, p)T. 

y  dist.  Hualgayoc. 
Tarugas,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  An- 

cacbs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja. 
Taraiicani,    {Taruca  ciervo,  vencido,  cm 

soy.  Q.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist 

Chihuata :  babt.  129. 

Taoa,  hda.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Fisagu. 
TaSR)  cbac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  rbm^s: 

babt.  271. 
Tasa,  cbac.  Dpt.  Moqnegua,  dist.  Om&te. 
Tasa,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Paqoiiu. 
Tasaj^eni,  aid.  Dpt.  Loreto,  proT.  Hnalli- 

ga,  dist.  Tingo  Maria :  babt.  28. 
Tasapa^  hda.  Dpt.  Puno,  proT.  Chacmto, 

dist.  Zepita. 
Ta^raOf  aid.  y  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Sihuas. 
Tasera^  est.  Dpt.  Cuzco,   prov.  Chuntiril- 

cas:  dist.  Yclille. 
TaSQ)  {tasu  cecina  d  medio  secar.  Ay.)  p^ 

Dpt.  Loreto,  prov.  Huallaga,  dbt.  "fiiigo 

Maria,  en  la  oriUa  derecha  del  Mo&SMifi 

leg.  (22  k.)  arriba  del  pueblo  de  Fim 

Grande. 
Taro,  aid.  Dpt.  Huanuco,  prov.  Hoamalies, 

dist.  Monson:  babt.  71. 
Taro  chioOf  aid.  Dpt.  Huanuco,  proT.Hni. 

malies,  dist.  Arancay. 
Taspa,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayftbaca,di8t 

Chalaco:  babt.  93. 
Taspuco,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ADta,(ii^ 

Surite. 
Tasta,  (nombre  de  una  planta.  Q.)  ^- 

Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  PomabamW. 
Tasta,  est.  Dpt.  Huancavehca,  proT.  Aug*- 

raes,  dist.  Acobamba:  babt.  54. 
Tastapata,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Ptti- 

nacochas,  dist.  Tacapausa. 
Tatajachura,  (Tata  hechicero,  padre.  »• 

nor,  jacchura  corrupcion  de  hacchirati- 

lutado.  Ay.)  pico  en  los  Andes,  al  Sar^ 

Oscane:  tiene  5,181mi-  alt. 
Tatauara,  tambo  en  el  camino  de  Ayapat» 

al  vaDe  de  San  Gavau,  a  2,177™-  alt  B 

term6raetro  marcaba  mas  6  menoe  li"* 

las  7  a.  m.  (Setiembre). 
Tatapure^  chac.  Dpt.  Piura,  proT.  Ayifc*- 

ca,  dist.  Chalaco. 
TataracO)  mina  de  plata  en  la  P.  de  Tonai* 
Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist  Laia* 


TAUL 


921  — 


TAYA 


Tdtaura,  cliac.  Dpi.  Apurimac,  pro  v.  Cota- 

bambas,  dist.  Mara. 
TatO  6  Tate,  bda.  de  vifia,  Dpt.  y  prov.  lea, 

dist.  Piioblo  Nuevo:  dista  de  lea  2  i  leg. 

(14  k.). 

Tatu('liacc-riiiiii,cliac.  Dpt.  Ayacucbo,prov. 
Lucanas,  dist.  Saiicos. 

Tutiiu-lirieauciia)  chac.  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Pasco. 

Tatuu-yuciU,  pbl.  Dpt.  Juuiu,  prov.  Pas- 
co, dist.  Yanabuaiica:  babt.  792. 

Tatunieiieho^bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Pasco. 

Taucilf  distrito  de  la  provincia  de  Pallasca, 
Dpt.  Aucacbs:  babt.  2,279. 

Tauca,  (cierto  juego  de  mucbacbos,  monton, 
amoutonar.  Q.,  taucca  arbol,  llamado  tam- 
bien  maguey.  Ay.)  pbl.  capital  deeste  dis- 
trito de  la  provincia  do  Pallasca»  Dpt.  An- 
cacbs.  Se  balla  sitnado  en  una  loma  a 
8,899m.  alt.  y  por  esto  el  pueblo  presen- 
ta  uu  bonito  panorama :  babt.  2,969 :  dis- 
ta de  Lbxpo  2  leg.  (11  k.)  aunque  por 
elevacion  no  llegara  a  800  metros  la  dis- 
tancia;  de  Corongo  7  (89  k.). 

Tauca,  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Acobamba:  babt.  89. 
Tiincabamba,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 

ro,  dist.  Accba:  babt.  288. 
Taucailiarca^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Calca. 
Faucanj)  (yo  amontono.  Q.)  mina  de  plata 

en  el  cerro  de  Surupaua,  Dpt.  Puno,  prov. 

Asangaro,  dist.  San  Jose. 

Faunas,  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.    Tarma, 

dist.  Cai'buamayo :  babt.  20. 
raucipuiico,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  San  Buenaventura. 

I^llicar  6  Taurar,  pbl.  Dpt.  Ancacbs,  pro?. 
Cajatambo,  dist.  Oyon:  babt.  14  i. 

\ftulia,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Gbacba- 
poyas,  dist.  MoHnopampa:  babt.  196:  dis- 
d.e  Cbacbapoyas  8  leg.  (44  i  k.). 

'ftnli89  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
g^ayoc,  dist.  San  Miguel:  babt.  1,156,  con 
los  de  Cruz-pampa. 

AUllif  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 
dist.  San  Luis. 

vuLLi,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Canga- 

Ho,  dist.  Gcarapo :  babt.  860. 


Taupa,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Cbacba- 
poyas,  dist.  CbiHquin :  babt.  168. 

TauperaiiS^ay  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 
nas,  dist.  Layo. 

Tauraug^a,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pue- 
blo Nuevo:  babt.  448. 

Taurailg:a9  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pal- 
pa:  babt.  128. 

Taureec,  {Tauri  cierta  especie  de  altramus 
6  cbocbos.  Ay.)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andabuaylas,  dist.  Huancaray:  babt,  160. 

Tauribajari,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Picbacaui. 

Tauribaiubaf  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Quicbes. 
Tauribamba,   {llanura  de  tauri,  6  altramu- 

ces.  Ay.)  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Surcubamba:  babt.  89. 
Tauricancliaf  mina  de  plata,  Dpt.  Ancacbs, 

prov.  Huaras,  dist.  Eecuay. 
Tanricayaii,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta, dist.  Lampian. 
Taurija,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba:  babt.  418. 
Taiiripallancay  cerro  mineral  de  plata,  Dpt. 

Ancacbs,  prov.  Cajatambo,  dist.  Andajes. 
Tanripampa,  aid.  y  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Huaras,  dist.  Carbuas:  babt.  794,  con  los 

de  Maya  y  Punya. 
Taubipampa,  distrito  de  la  provincia  de  Yau- 

yos,  Dpt.  Lima:  babt.  986. 
Taubipampa,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  de  Yauyoa,  Dpt.  Lima:  babt. 

262;  a  8,667^-26  alt.:  laquebrada  que  pa- 

sa  junto  al  pueblo  lleva  el  mismo  nombre. 
Tauri]H>ii,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Mangas. 
Taurisiua^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Huaynacotas :  babt.  886. 
Tauta^  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Huanec. 
Taya>  (ayre,  viento,  frio.  Ay.)  cbac.  Dpt.  y 

prov.  Cajamarca,  dist.  Enoaiiada :  babt. 

47. 
Taya,  aid.  y  bda.  de  caiia,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Pacasmayo,  dist.  Guadalupe :  babt. 

148. 
Taya,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Pomabam. 

ba,  dist.  Parobamba :  babt.  170. 
Taya,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari,  dist* 

Huacbis. 

116 


TAYA 


—  922  — 


TAYA 


Taya,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Tata,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 

dist.  Puquio. 
Taya,  est.  Dpt.  Cazco,  pi:ov.  Paruro,  dist. 

Omacha. 
Taya,  pbl.  Dpt.  Areqaipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Lluta:  habt.  180. 
Tayabaniba,  (llanura  fria  6  de  vieutos.  Ay.) 

aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen,  dist. 

Callayuc. 
Tayabamba,  distrito  de  la  provincia  de  Pa- 

taz,  Dpt.  Libertad:  habt.  6,512. 

Tayabamba,  villa,  capital  de  este  distrito,  de 
la  provincia  de  Pataz,  Dpt.  Libertad:  estd 
sobre  un  terreno  aurifero;  y  cuando  Uue- 
ve  basta  poca  agua  para  descnbrir  partf- 
culas  de  oro  en  las  calles  del  pueblo : 
habt.  1,155:  dista  de  Huancaspata  10 
leg.  (55  i  k.);  de  Parcoy  10  (55  I  k.);  de 
Huaylillas  4  (22  k.). 

Tayabamba,  est.  ])pt.  Aucachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Sihuas :  habt.  47. 

Tayacaja,  (debe  ser  corrupcion  de  Tayacacca 
pena  fria.  Q.  y  Ay.)  provincia  del  Departa- 
mentode  Huancavelica.  Confinapor  elN. 
con  lasmontanas  de  Jaujay  Huancayo  del 
Departamento  de  Junin;  por  el  S.  con  las 
provincias  de  Huancavelica  y  Angaraes, 
separada  porjelrio  Jauja,  despnes  Manta- 
ro;  por  el  E.  con  la  de  Huanta  del  De- 
partamento de  Ayacucho  dividida  por  el 
rio  Angoyacu,  despues  Mantaro;  y  por  el 
0.  con  la  de  Huancayo.  Su  capital  la  vi- 
lla de  Pampas.     Consta  de  los  siguientes 

DISTBITOS : 

Habt. 

Anco 2,595 

Colcabamba 4,707 

Huaribamba 8,599 

Locroja 2,807 

Mayoc 4,752 

Pampas 10,863 

Paucarbamba 4,579 

8alcabamba 4,915 

Surcubamba 8,541 


Total  habt 40,851 

Est^  comprendida,  mas  6  m^nos,  en- 
tre  los  12°  y  12*  40'  lat.;  y  los  76**  20'  y 
77*  80'  long,  formando  una  superficie  de 


210  leguas,  que  comparada  consnpo- 
blacion  resulta  con  204  habitaDtes  por 
cada  legua  cuadrada. 

Esta  provincia  pudiera  llam&rsede  En- 
tre  rios  6  dela  Peninsula  del  Mantaro,  por- 
que  este  rio  la  rodea  casi  del  todo,  como 
puede  verse  en  la  descripcion  qae  hac«- 
mos  del  rio  Mantaro.  Una  cadena  qoe 
sigue  paralela  &  este  rio  divide  la  proTin- 
cia  en  dos  partes;  la  que  quedaal  N.  0.« 
la  tercera  parte  mas  6  m^nos,  es  may 
abundante  en  minas  de  plata,  cobre  j 
otros  me  tales. 

En  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  PiMm,  Pat- 
cialidadeSj  Caserios  y  Atdeas;  en  este  Die- 
cionario  se  clasifican  como  Aldeas  i  las 
Parcialidades  y  Caserias  y  a  ciertaa  ha- 
ciendas, seguu  lo  dicho  en  el  Disenrsa 
Preliminar. 

Un  Sub-prefecto  esta  eucargado  del 
mando  poh'tico  de  la  provincia;  un  Jaez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia:  en 
lo  eclesidstico  esta  dividida  en  Io8  si- 
guientes 


curatos : 


Anco. 

Huaribamba. 
Pampas. 
Salcabamba. 


Colcabamba. 
Mayoc. 
Paucarbamba. 
Surcabamba. 


Hay  28  escuelasparahombres..  S.  18,800 
4        »  »     mugeres..  •     5,400 


Total  sueldos S.  19JW 

Las   contribuciones   producen  al  a&o 
954  soles,  por  los  siguientes  ramos: 

Contribucion  Bustica S.    Ml 

•  Industrial *     ^ 

•  Eclesiastica •    310 

Total 3.  954 

Tayacanchaf  (patio  frio  6  ventoso.  Ay.)  «• 

ro  mineral  de  plata,  Dpt.  Ancachs,  prof. 

Huatas,  dist.  Becuay. 
TayacaSf  hda.  Dpt.  y  prov.  Lambaye?«. 

dist.  Olmos. 
Tayacocha,  cerro  mineral  de  plata,  Dft 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becnaj. 
Ta^ahualy  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  &*• 

Otusco. 


TAYC 


—  923 


TABE 


Tayal,  ohac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.   Con- 

tumaza,  dist.  Casoas. 
Tayales,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Ciijillo. 
Tayallaya,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Livitaca. 

Tayamaua,  aid.  Dpt.  >  prov.  lea,  dist. 

Pueblo  Nuevo :  habt.  273. 

TayamantaD,  mina  de  plata  en  la  Punta 
de  Tomas,  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Laraos. 

Tayamatayai  est.  Dpt.  Pimo,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Macari. 

Tayan,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Huamantauga. 

Tayancara,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
Uoma,  dist.  Tisco. 

Tayancoclia,  mina  de  plata  y  cobre  al  E. 
del  pueblo  de  Chacas,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huari,  dist.  Chacas:  ley  de  12  d 
70  m. 

TayaDgra,  est,  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Huamachuco:  habt.  242:  dista  de  Hiia- 
machuco  8  leg.  (16  J  k.). 
Tayaiiailljia,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Querocoto. 
Tayapampa,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco, dist.  Marcabal. 

Tayaiiailipa,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos, dist.  Taui-ipampa. 

Tayapampa,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hu.iro- 
chiri,  dist.  Casta. 

Tayapata,  aid.   Dpt.   HuancaveHca,   prov. 
Tayacaja,  dist.  Salcabamba. 

Tayas,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Con- 
tumaza,  dist.  Trinidad. 

Tayataya,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Cabana. 

Tayatira,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
diet.  Pucara. 

Tayatiba,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cavllo- 
ma,  dist.  Tuti. 

Tayayoc,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Pasco. 

"ftiyca,  (<ayf  a  calcanar.  Q.)  hda.  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Santa,  dist.  Huarmey:  i 
6  leg.  (28  k.)  de  Huarmey. 

Tayca,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Anga- 
raes,  dist.  Julcamarca:  habt.  51. 

Tayealy  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 
dist.  Chalaoo.  1 


Taycal,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  San  Ignacio. 
Tayhaa,  chac,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Oasma. 
TayllaeayO)  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 
TaySachiri)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paru- 

ro,  dist.  CoUcha. 

TayparO)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Tapayrihua:  habt.  251. 
TaypC)  (tuypi,  cosa  que  estd  al  medio.  Ay.) 
aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Antabamba, 
dist.  Sabayno :  habt.  188. 
Taypb,   aid.  Dpt.   Puno,   prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata :  habt.  560. 
Taypicalla,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 

ta,  dist.  Yunguyo. 
Taypihirea^  {taypihirca  cumbre  del  cerro  del 
medio.  Ay.)  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Aymaraes,  dist.  Soraya. 
Taypthirca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Orurillo. 
Taypilaya,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Pichacani. 
TaypiscO)   aid.   Dpt.   Puno,  prov.  y  dist. 

Huancane:  habt.  1,045. 
Taypiorcco,  (cerro  del  medio.  Q.  y  Ay.)  aid. 
Dpt.  Puno,  prov.  Huancane,  dist.  Licho- 
palla:  habt.  894. 
Taypisaca^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 

ro,  dist.  Asillo. 
Taypitaypi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Huacullani:  habt.  71. 
aypitun^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 
dist.  Layo. 
Taypon,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Hua- 
puta,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist. 
Pueblo  Libre. 
Tftypnropampa^  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 

dist.  Belen. 
Tajrisma  6  Taurismay  pbl.  Dpt.  Arequipa^ 
prov.    Union,   dist.  Huaynacotas :  habt. 
885. 
TajTOma,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Curahuasi:  habt.  107. 
Taynnuniay  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Pichihua. 
Tebes^  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Sur- 

co:  habt.  12. 
Tebbs,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist,  Palpa: 
habt.  20. 


TELA 


—  924 


TENE 


Tecanca,  oerro  mineral  de  plata  en  el  dist. 

y  prov.  de  Hnaras,  Dpt.  Ancacbs. 
Tfcapa,    {itehetha  aforrar  petacas,  etc.  Ay.) 

aid.  y  hacienda   de  cana,  Dpt.  Libertad, 

prov,   Pacasmayo,  dist.  San  Jose :  habt. 

828:  dista  de  San  Pedro  3  \  \q%.  (18  k.). 
Tecca,  (tteke  carne  6  charque  metida  eu  un 

pellejo:  teque  ancho  y  chico  de    cuerpo. 

Ay.)  aid.    Dpt.   Arequipa,  prov.    Union, 

dist.  Pamparaarca:  habt.  67. 

Tecosi,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Colcabamba. 
Teccii,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Huama- 
chnco,  dist.  Sartinbamba. 

Teenmbuy,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Ucchumarca. 

Tfeuaii,  hda.Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Chan- 
cay  :  habt.  66. 

Tecuahif  rio  afluente  6  tributario  del  Ya- 
vari  por  la  derecha,  a  los  4°  21'  lat.  y  72° 
83'  26"  long.,  k  89  millas  (72  i  k.)  de  la 
confluencia  de  ^ste  con  el  Amazonas.  En 
este  pun  to  tiene  este  rio  180na.  de  ancho; 
pertenece  al  Brasil. 

TejBfabnc,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
machuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 

Tehoymani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Macusani. 

Tejada,  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesus, 
lado  N.  E.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc. 

Tejada,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Pie- 
dra  Liza:  habt.  11. 

Tejada,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Sur- 
co:  habt.  7. 

TejadoS)  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa, dist.  Vitor:  habt.  6. 

Tejadita,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Surco:  habt.  9. 

Tejahiuusi,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.Tambillo:  habt.  7. 

Tejahuasi,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  Chincheros. 

Tejahuasi,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

Tejar,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa, 
dist.  Pocsi:  habt.  802. 

Tejocanl,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas,  dist.  Colqquemarca. 

Telarpata.  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist  ^uancaspata. 


Telayas,   hdas.   (2)  de  vina,  Dpt,  y  proT. 

Arequipa,  dist.  Vitor:  habt.  7. 
Teleccasa,  chac.  Dpt.   Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
Tel^jfrafo,  punta  a  los  5°  6'  lat.  y  n'  i6' 

14"  long. 

Televan,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 
tambo,  dist.  Challabamba:  habt.  :W. 

Telicaiiclia,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  llaaro- 
rocliiri,  dist.  San  Lorenzo  de  Qainti. 

TellilljfO,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist, 
Pozuzo,  en  la  confiuencia  dol  HuiTica- 
bamba  con  el  Pozuzo. 

TellOj  chac.  de  caiia,  Dpt.  prov.  y  M, 
Lambayeque. 

Tello,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist  At*: 
habt.  16. 

Teillbladera,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Contumaza,  dist.  Trinidad. 

Teillliestad  playa,  lugar  en  la  ribe ra  dd  Pi- 
chis  k  los  10>  5'  6"  lat.  y  77"  16'  9ionp. 
variacion  magn^tica  7°  46':  dista  delqui- 
tas  996^  miUas. 

TeilipIPf  chac.  Dpt.  Cajarmarca,  prov.  Cbo- 
ta,  dist.  Querocoto. 

Teiliplo  de  la  lana,  asf  se  Human  las  fam>- 
sas  ruinas  de  un  monumento  que  se  es* 
cuentran  eu  la  isla  de  Coati,  en  el  Ia?o 
Titicaca:  tiene  la  forma  de  un  atrio  rff- 
tangular  con  numcrosas  puertas  qnewr- 
respondcn  k  cuartos  internes  de  diferea- 
tes  formas  y  dimensiones.  Todo  el  cJifi- 
cio  esta  construido  de  piedra  arenisca.  y 
se  halla  todavia  en  buen  est4ido  de  cos- 
servacion.  En  el  dia  sirve  de  abrigo  i 
pastores  de  carneros. 

Tenipoil)  chac.  Dpt.  y  prov.  Lambayeque, 

dist.  Salas. 
Tenoncoflia^s,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov- 

Cajatambo,  dist.  Aquia. 
Teneiia,   mina   de   plata,    Dpt.   Libertad. 

prov.  Pataz,  dist.  Chilia. 
Teneria,  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad.  prov. 
Pataz,  dist.   Chilia:  habt.    1G9:  diiU  de 
Chilia  1  leg.  (5  i  k.). 
Teneria,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancaveli«' 

dist.  Acoria:  habt.  14. 
Teneria*  chac.  Dpt.  Ayacucho,  proT.  Ln- 

canas,  dist.  Laramate. 
Tenebu,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Loc»- 
nas,  dist.  Sancos. 


TESQ 


—  925  — 


TIC  A 


Ten<»ria,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Huayllati. 
Teneria,  hda.  Dpi.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San 

Sebastian. 
Teqiieila,  chac.  Dpt.  Pimo,  prov.  Sandia, 

dist.  Sirca. 
Tequena,  (genitivo  de  ttelce  6  iteeque.  Ay.) 
aid.  Dpt.  Puuo,   prov.   Asiugaro,   dist. 
Arapa. 
Tequeteqiie,  est.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Icliu- 

na. 
Terapa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
TerciojM^lo,  cerro  con  vetas  de  cinabiio  4 
leg.  (22  k.)  al  S.  de  la  mina  de    Santa 
Barbara,  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancave- 
lica. 
TerebilltO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 

cion,  dist.  Echarate. 
Terela,  hda.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Tam- 

bo  Grande. 
Teresa,  Santa,  mina  de  plata  en  el  cerro  de 
Jesus,  lado  N.,  Dpt.   Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Hualgayoc:  ley  18  m. 
Teresa,  Santa,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin, 

prov.  y  dist.  Pasco:  habt.  60. 

Tbbesa,  Santa,  cerro  con  vetas  de  cinabrio 

■    a  12  leg.  (67  k.)  de  la  mina  de  Santa  BAr- 

bara,   Dpt.   Huancavelica,   prov.    Anga- 

raes. 

Teresa,  Santa,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 

dist.  San  Sebastian:  habt.  12. 
Teresa,  Santa,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cnito,  dist.  Juli. 
Teresa,  Santa,  mina  de  plata   A  corta  dis- 

tancia  de  la  ciudad  de  Puuo. 
Teresa,   Santa,    salitrcra    Dpt.   Tarapaca, 

dist.  Pica:  ley  70  °/o. 
Terininaeion,  playa  y  puerto  en  ol  rio  Her- 
rarayacu,  &  los  10°  20'  8"  lat.  y  a  los  77« 
4'  24"  long.:  es  el  pun  to  mas  alto  hasta 
donde  puede  navegarse  este  rio. 

Tesorera,  mina  de  plomo  y  zinc  con  plata 
en  la  hacienda  de  Maribamba,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  Huari,  dist.  San  Luis. 

TcsorerOj  cerro  con  vetas  de  cinabrio  1 J  leg. 
^8  k.)  de  la  mina  de  Sauta  Barbara,  Dpt. 
prov.  y  dist.  Huancavelica. 

r.BSORERO,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huanca- 
cavelica:  habt.  15. 

resqae^  pastes  (Uamados  lomas)  Dpt.  Huan* 


cavelica,  prov.  Castrovireyna,  dist.  Huay- 
tar^. 

Testamentaria)  chac.  Dpt.  y  dist.  Moque- 
gua. 

Tctas,  cerro  sobre  el  morro  del  Bufadero  un 
poco  al  interior:  mide  desde  su  base  has- 
ta su  cumbre  548m.61.  La  forma  que  tie- 
ne  de  dos  pesones  le  da  ese  nombre. 

Tiaj  {tin  arena,  dejar  arena  el  rio;  enfermar 
de  muoho  beber  Q.;  thia  lugar  muy  l^jos; 
thitt  arenal  en  camino  llano.  Ay.)  aid.  y 
hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangallo,  dist. 
Huambalpa:  habt.  120. 

TiA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  dist. 
CoUcha. 

Tiabaya,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 
Arequipa:  habt.  2,854. 

TiABAYA,  (corrupcion  de  tiu-huaya  6  thiahua- 
ya  vease  el  significado  de  estas  palabras, 
Q.  y  Ay.)  ciudad,  capitad  de  este  distrito 
Dpt.  y  prov.  Arequipa:  este  lugar  delicio- 
so  por  su  temperatura  y  situacion  dista 
de  Arequipa  2  leg.  (11  k.):  su  hermosa 
campina  formada  de  terrenes  llanos  y 
quebrados,  estd  perfectamente  cultivada 
y  puede  competir  con  el  mejor  de  los  pai- 
sajes  de  Inglaterra  6  de  Suiza:  habt. 
2,208. 

Tiaccochaj  (laguna  arenosa.  Q.)  aid.  Dpt* 
Cuzco,  prov.  Aoomayo,  dist.  Pomacanchi: 
habt.  179. 

TiahiiaiiaGO,  ruinas  a  los  IB'*  82'  43"  lat. 
y  70**  41  long.  Aunque  estas  ruinas  estan 
en  Bolivia,  por  ser  tan  notables  y  porque 
muchos  creen  que  pertenecen  al  Peru,  he- 
mos  puesto  su  situacion  geogrdfica. 

Tiaparco,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubam- 
ba,  dist.  Ollantaytambo. 

Tibaya^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubam- 
ba,  dist.  Ollantaytambo. 

TibitO)  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist. 
Sullana. 

Tieacani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  SAndia, 
dist.  Patambuco. 

Tlcaeayail,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Yungay. 

Tieaco,  ('t>a  adobe  de  barro,  Ay.  y  Q.;  ttica 
escudilla  de  mimbres;  plumaje  5  flor  de 
varies  colores  Q.;  cajuela  de  hechiceros" 
en  la  que  guardan  sus  cubiletes.  Ay.)  aid. 
Dpt,  Ancachs,  prov.  y  dist.  PaUasca. 


TICL 


—  926  — 


TICU 


TiCAco,  distrito  de  la  provincia  de  Tarata, 
Dpt.  Tacna. 

TiCACo,  {ticaca  genitive  de  tica.  Q.)  pbl.  ca- 
pital del  distrito  de  Tarata,  Dpt.  Tac- 
na: habt.  634:  dista  de  Tacna  24  leg. 
(183i  k.);  de  Tarata  1  leg.  (5i  k.).  Cerca 
del  pueblo  hay  an  manantial  de  agua  ter- 
mal. 

Ticahuasif  (casa  de  adobes.  Q.)  aid.  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Pomabamba,  dist.  Sihuas. 

Ticajani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Lampa,  I 
dist.  LlaUi. 

Ticalacaya,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Pucara. 

Tieani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Umachiri. 

TicANi,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro, 
dist.  Putina. 

TicANi,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno:  habt.  24. 

TicANi,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asdn- 
garo:  habt.  10. 

Ticapaiupa,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Recuay:  habt.  841,  con  los  de 
Antapurhuay,  Cayoc  y  Utcuyoco. 

TioAPAMPA,  rio,  nace  en  las  alturas  de  Can- 
darave,  oorre  al  Sur  y  se  une  al  rio  Sin- 
ta  con  el  que  forma  el  Locumba  en  la  pro- 
vincia de  Tacna. 

TicAPAiffPA,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna* 
dist.  Ilabaya:  dista  de  Tacna  24  leg. 
(88  4  k.) 

TioAPAMPA,  hda.  Dpt.  Moquegua,  prov.  Tac- 
na, dist.  Ilabaya. 

Ticapata9  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay,  dist.  Lambrama. 

TicAPATA)  (anden  6  reunion  de  adobes.  Q.) 
aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San  Sebas- 
tian, habt.  104. 

Ticaraya,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chuouito, 
dist.  Pomata:  habt.  118. 

Tlcarpo,  aid.  Dpt.  Huancavelioa,  prov.  y 
dist.  Castro vireyn a. 

Ticat€9  (ticatha  hsicer  adobes.  Ay.)  aid.  Dpt. 
Piura,  prov.  y  dist.  Huancabamba:  dista 
de  Huancabamba  1  leg.  (5  i  k.). 

TickCy  (thekke  came  6  charque.  Ay.)  punta 

k  los  17°  62'  lat.  y  78°  23'  84"  long. 
Ticla  6  Ticlla,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Yinac:  habt.  29. 
TiclacayaDy  {HcUa  cosa  de  dos  colores,  6 
que  68  blanca  por  un  lado  y  negra  por  el 


otro.  Q.)  pbl.  Dpt.  Janin,  proT.  Pisoo, 
dist.  Huariaca:  habt.  480:  dista  deHoi- 
riaoa  8  leg.  (16  i  k.)- 

Ticllaeocha,  (laguna  de  dos  oolores.  Q.)  li- 
guna  al  Sur  de  la  de  PaacarcoohA  enk 
provincia  de  Yauyos,  de  ^sia  usee  el  lio 
Canete. 

TicLLAcocHA,  ccrro  con  vetas  deciitabrio9 
leg.  (60  k.)  al  S.  de  la  mina  de  State 
Bdrbara,  Dpt.  prov.  y  dist.  HuancaTdia. 

TiclloSi  pbl.  Dpt.  Ayacttcho,  proT.  Hai- 
manga,  dist.  Santiago:  habt,  284. 

TicLLOs,  distrito  de  la  provincia  de  Caji- 
tambo,  Dpt.  Ancachs :  habt.  2,067. 

TicLLos,  (tici/a  vease  su  gignificado.  Q.)pM. 
capital  de  este  distrito  de  la  proTindai 
Cajatambo,  Dpt.  Ancachs:  EsU  atai 
da  en  la  banda  derecha  y  i  2  leg.  (11  L| 
del  rio  de  Chiquian:  su  temperamcnlo 
es  frio:  se  halla  k  8,614m.  alt.,  sn  plaa  « 
bonita  y  la  iglesia  magnifica  en  popw- 
cion:  habt.  861. 

Tlcna,  hda.  Dpt.  Tarapaci,  dist.  IqmfJe. 

Ticuamar,  (<icnu  saya,  zenit.  Q.)pU-Dp*' 
Tacna,  prov.  Arica,  dist.  Livilcar:  hal*. 
187 :  dista  de  Arica  26  leg.  (139  \  k.);  J 
12  (67  k.)  de  Ansipar. 

TicNAMAK,  quebrada,  ramificacion  de  lak 
Azapa,  a  4  J  leg.  (25  k.)  de  Livilcar  yter 
mina  en  la  Cordillera  en  el  punto  Danaia 
Apacheta. 

Ticoca,  {ticx>  cAntaro  mediano.  Q.)  aW.  Dp- 
Puno,  prov.  Lampa,  dist.  OruriDo :  babt 

771. 
Ticra,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Plte 

diflt.  Huancaspata. 
Ticranca,  hda.  Dpt.  Goxco,  pro?.  Can* 

dist.  Checca. 
TlcrapO)   chac.  Dpi.  Huancavclica,  |»p»- 

Castrovireyna,  dist.  Santiago  de  Cbo«* 

vos. 
TicRAPO,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prw  ! 

dist.  Cadtrovireyna :  habt.  829. 
Tite,  Cordillera  en  la  provincia  de  CaA 

Dpt.  Lima. 
Ttcttmachayf  {tUti  verruga: 

tura  de  los  indios.  Q.)  aid.  Dpt  ^«'* 

prov.   Pasco,  dist.  Pallanohacra:  ^ 

26,  con  los  de  Chasqui:  dista  de  Bm*- 

ca  6  leg.  (88  i  k.). 
Ticimas,  tribu  de  salvajes  que  haH»  * 


TIGR 


—  927  — 


TILLU 


iregiones  inmediatas  &  los  distritos  de 
Pebas  y  Loreto:  andan  desnudos:  llevan 
corto  el  pelo  de  la  frente  y  largo  el  de  la 
eabeza:  se  cabren  con  una  faja  las  par- 
tes genitales:  se  adornan  el  cuello  oon 
collares  de  dientes  de  tigre  6  mono,  los 
brazos  con  plumas,  y  se  pintan  la  cara- 
con  varios  dibnjos. 

Tieiinqiie,  hda.   Dpi.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Jaen. 
Ticayo,  hda.  Dpt.  Pimo,  prov.  Lampa,  dist. 

Nuiioa. 
TichiS)  hda.   Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Vil- 

que. 

TiendaSf  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 

11a,  dist.  Huancarqui. 
Tierni,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Nepeiia. 
Tierra  blancay  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov. 

Huallaga,  dist.  Sarayaen,  A  la  orilla  iz- 

quierda  del  Ucayali,  cerca  de  Sarayaou. 

Losindijenas  le  conservan  su  nombre  de 

Yurac-allpa  (Ynrac-blanco  y  Allpa- tierra): 

habt.  1,028. 

TiEKBA  BLANCA,  hda.  Dpt.  Ancaclis,  prov. 
Santa,  dist.  Casma. 

Tierra  blanca,  aid.  y  quebrada,  Dpt.  y  prov. 
lea,  dist.  Nasca:  habt.  154. 

Tierra  colorada ,  ensenada :  doblando  la 
punta  de  Payta  se  descubre  esta  ensena- 
da, cuyo  fondeadero  es  limpio  y  su  playa 
accesible. 

Tierrapa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Caras. 

TlerraS)  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Ga- 

uete. 
Tterras  junto  al  rio,  chac.  Dpt.  y  prov. 

liima,  dist.  Lurigancho. 

Tiernis  de  Asia^  hda.  Dpt.  Lima,  prov. 

Caiiete,  dist.  Coayllo. 

Tierras  del  Gobemador,  chac.  Dpt.  y  prov. 

Liima,  dist.  Magdalena. 

Tferms  de  la  iglesia,  chac.  Dpt.  y  prov. 

Xiima,  dist.  Lurigancho. 

Fierras  niievas,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura, 

dist.  Sechura. 
TieiTas  del  Rosario,  chac.  Dpt.  yprov. 

Zjima,  dist.  Magdalena. 
rigre^  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo  Ama- 

^onas,  dist.  Loreto, 


TioRB,  mina  de  plata  en  Tecanca,  Dpt.  An- 
cachs, prov.  y  dist.  Huaras. 

TiGRE,  mina  de  plata  en  Pariahirca,  Dpt. 
Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 

TifpreyaeO)  rio  tributaho  del  Maranon  por 
la  izquierda  a  los  4°  80'  lat.  y  76«  50' 
long,  mas  6  m^uos,  pocas  leguas  4ntes 
de  San  Rejis :  nace  en  el  nudo  de  los  An- 
des en  el  Ecuador.  Se  cree  que  lo  for- 
man  los  rios  Piquena  y  Amoy.  Su  i^urso 
es  poco  conocido;  por  que  sus  orillas  estdn 
pobladas  de  tribus  salvajes.  Es  navega- 
ble  para  pequefias  canoas. 

TibnaiiOy  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Saucos. 

Tijalmasiy  (corrupcion  de  tica  hnasi  casa 
de  adobes  6  de  varios  colores.  Q.)  pbl.  y 
hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Andahuay- 
las,  dist.  Chiucheros:  habt.  602. 

Tijapainpay  (corrupcion  de  tica  pampa.  Q.) 
baiios  termales,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Becuay,  iumediatos  k  la  ha- 
cieuda  de  Gertrudis.  Del  manantial  sale 
k  borbollones  gran  cantidad  de  gases  de 
acido  carb6nico  y  gas  sulfidrico.  A  su 
inmediacion  se  ven  elevadas  murallas  de 
8  metros  de  altura  y  de  8  d  4  metres  de 
ancho,  formadas  de  carbonate  de  cal  y 
de  los  gases  desprendidos  de  las  vertien 
tes  que  forman,  una  variedad  de  alavas- 
tros. 

TljeraS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Yungar. 

Tijinaniy  hda.  cecal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya,  dist.  Ayapata. 

Tilalii  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 
dist.  Conima. 

TilaniyoCf  chac.  Dpt.  Hnancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Colcabamba. 

Tilili)  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist. 
Ayabaca:  habt.  444. 

Tilivichef  aid.  y  valle,  Dpt.  TarapacA,  dist. 
Pisagua:  dista  de  Tacna  44  leg.  (245  k.); 
8  (16  \  k.)  de  Tarapaca  y  6  (88  i  k.)  de 
Pisagua. 

Tillasecay  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Oota- 
bambas,  dist.  Haquira. 

Tilling^)  hda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 
Pozuzo:  es  la  primera  hacienda  fundada 
en  las  montanas  del  Pozuzo. 

Tillmupayay  {tUlu  la  caspa  de  la  cabeza  6 


TINC 


928  — 


TINO 


fcuerpo.  Ay.)  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prqv. 
Arequipa,  dist.  Chihnata:  habt.  227. 

Tima,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaras, 
dist.  Yuiigar. 

Timac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Ayja. 

Timachy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Indepcndencia. 

TimaFf  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 

Lhita. 
limbay  chac.   Dpt.   Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Gorgor. 
Timbe  6  Jimbe,  hda.   Dpt.   Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Pamparomas:  habt.  219. 
Timon,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Llama:  habt.  508,  con  los  de  Huan- 

gamarca  y  Cucaracra. 

Timpoe,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Chiquiau. 
Tinipooc,  hda.   Dpt.   Cuzco,   prov.   Anta, 

dist.  Surite. 
Tinipuealpa »  est.  Dpt.  Ayacucho ,  prov. 

Gangallo,  dist.  Hualla. 
Timnrbamba,  hda.  Dpt.   Amazonas,  prov. 

Liiya,  dist.  Bagua. 

Timyaceocha,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Gotabainbas,  dist.  Haquira. 

Tina,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayaba- 
ca,  dist.  Suyo:  habt.  418:  a  lasseisleguas 
(88  i  k.)  mas  abajo,  se  junta  el  Catama- 
yo  con  el  Macara,  que  despues  formau  el 
rio  Chira. 

Tina,  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Lambayeque. 
Tinajari,  est.  Dpt.  Pano,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 
Tinsyera)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  TambiUo. 

TidaJoueS)  aid.  Dpt.   y  prov.  Piura,  dist. 

Gatacaos. 
TiNAjoNES,   aid.  y  hda.  Dpt.  Lambayeque, 

prov.  Ghiclayo,  dist.  Ghongoyape:  habt. 

106. 
Tinayaf  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Callalli. 

linca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 
bo,  dist.  Oyon. 

TiNCA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ganga- 
llo, dist.  Garapo. 

Tinea,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvivil- 
CA8,  dist.  Chamaca:  habt.  60. 


TiNCA,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  QuispicM. 
chi,  dist.  Quiquijaua. 

Tineas  eliieo  y  Bastos,  hda.  Dpt.  Amazo- 
nas, prov.  y  dist.  Ijuya:  habt.  24. 

Tineas  grande,  hda.  Dpt.  Amazona's,  proT. 
Luya,  dist.  Conila:  habt.  89. 

Tineo,  (/i/tcw  junta  de  dos,  conflupncia;  en- 
con  trarse,  pelear,  Q.  y  Ay.)  chac.  Dpt. 
Ancachs,  prov.  linaras,  dist.  Pampas. 

TiNco,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haans, 
dist.  Carhuas. 

TiNco,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Shuplny:  habt.  109:  a  3  leg.  (16  k.| 
al  Sur  de  Yungay. 

TiNco,  rio  tributario  del  Mantaro  poco  antes 
de  Patipampa. 

TinCOy  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Sdndia. 

TineoC)    chac   Dpt.   Iluancavelica,  prov. 

Gastrovireyna,  dist.  Huaytani. 
TiNcoc,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Laca- 

canas,  dist.  Otoca. 
Tineoe,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 

cay,  dist.  Curahuasi. 
TiNcoc,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Haquira. 

Tineoe,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San- 
tiago: habt.  23. 

Tineoe,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  San- 
dia,  dist.  (hiyucuyo. 

Tineopalea^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa. 
dist.  UmachirL 

TiNcoPALCA,  (reunion  de  dos  quebradas,  Q.l 
pbl.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ichoiiii:  a  15' 
60'  28"  lat.  y  73"  1'  4b"  long.:  a  4,241™- 
alt.  En  los  cerros  de  este  pueblo  se  a- 
cucntran  vctas  dc  carbon  de  piedra,  pUta 
y  otros  mctales. 

Tineti,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paniro,Jist. 
Huauoquite. 

Tineu,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Indepcndencia. 

Tlneurcn,  hda.  Dpt.   Cuzco,  Chunvivilca*. 

dist.  Ghamaca. 
TineunHy  (corrupcion  de  tinctwrctr.  nwam 

de  cerros.   Q.)  aid.   Di^t,    Cuzco,  pror. 

Ghunvivilcas,  dist.  Chamaca:  habt.  SiBl, 

con  las  haciendas  de  Loanva  y  Toera. 
Tineuri,  hda.  cocal,  Dpt.  Pmjo,  prov.  C»- 

rabaya,  dist.  Ayapata. 


TING 


—  929  — 


Ti^a 


Tincariri)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam  pa, 
dist.  Macari. 

Advkrtencia: — Todas  las  palabras  que  prin- 
cipian  con  tinga  son  corrupcion  de  tincv 
reunion,  confiiuencia  Q. 

Tinjfabaniba,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis,  dist.  Sicuani:  babt.  159,  en  las  pu- 
nas. 

Tinjfalinarco,  {tincu  huarcu  reunion   de  pe- 
sas.  Q.)  aid.  Dpt.  y  dist.   Junin,  prov. 
Tarma:  habt.  13. 
TiNGAHUARco,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
TinjfapuqaiOf  est.  Dpt. .  Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Tisco. 
Tinj^ri,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Ghupaca:  liabt.  279. 
Ting^as,  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Ti]l$;iiyoc,  [tlncuy  encuentro.  Q.)  aid.  Dpt. 

Ancachs,  prov.  y  dist.  Pomabamba. 
Tinga Yoc,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  dist. 

Chota:  a  2  leg.  (11  k.)  de  Cliota. 
Tinge,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.   San 

Juan  Bautista. 
Tillj^O,  {tincu  reunion,  confluencia.  Q.)  pbl. 
Dpt.  Amazonas,  Jprov.  Luya,  dist.  Santo 
Tomas :  i  los  6**  22^  18"  lat.  y  80'  9'  54" 
long,  k  l,742ni.  alt.  En  el  ultimo  censo 
de  1876  se  le  considera  como  distrito,  con- 
tra la  ley :  habt.  194 
TingO,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca,  dist. 

Cumbicus:  habt.  100. 
Tin^y  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoe,  dist.  Llapa. 
TiNoo,  pbl.  Dpt.  Cajamarca,   prov.  y  dist. 

Hualgayoc:  habt.  240. 
TiNGo,    chac.  Dpt,  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Ichocan. 
Tingt>9  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 
TiNoo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Bambamarca. 
TiNoo,iniiieraldeplata,Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Soledad:  dista  de  Soledad  \  de 
leg.  (1  i  k.). 
rinif^Oy  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
iPomabamba:  dista  de  Pomabamba  6  leg. 
(S3i  k.). 
CiNGo,    chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
l>aiuba,  dist.  Llumpa. 


TiNGo,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 
ba, dist.  Piscobamba. 

TiNGo,  aJd.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 
Chacas. 

TiNGO,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Marca. 

TiNGo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Oyon. 

TiNGo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Andajes. 
TiNGo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ticllos. 
Tin^Oy  aid.  y  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hud- 

nuco:  habt.  88. 
TiNGO,  hda.  Dpt.   y  prov.   Hudnuco,   dist. 

Higueras. 
Tin^,  mina  de  plata,  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Pasco. 
TiNGo,  aJd.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
TiNGO,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.   Pasco:   dista  de  Huariaca  6   leg. 

(88  i  k.). 
TiNGO,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tarma. 
TiNGo,  chac.  Dpt.  Janin,  prov.  Tarma,  dist. 

Acobamba. 
Ting^O)  hda.  mineral,  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Laraos. 
TiNGO,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Huamantanga. 
Tln^O,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Yauca: 

habt.  820:  dista  de  lea  8  leg.  (44  \  k.); 

de  Yauca  1  (5  ^  k.). 
Ting^Of  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Aucard. 
Tin^Oy  hda.  Dpt.  Arequipa,   prov.   Islay, 

dist.  Quilca:  habt.  57,  con  los  de  Quebra- 

daseca  y  Uchac. 
TiNGo,  aid.  Dpt.   prov.  y  dist.  Arequipa. 

Este  delicioso  lugar  sirve  k  los  habitan- 

tes  de  Arequipa,  no  solo  de  recreo  sino 

del  mas  agradable  refrigerio  por  sus  ba- 

nos :  dista  como  dos  millas,  que  se  andan 

por  entre  una  alameda  de  drboles. 
TingobamlMI,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 

chis,  dist.  Sicuani. 
Tf ngocoto,  hda.  de  cana,  Dpt.  y  prov.  Hu&- 

nuco,  dist.  Chinchao. 
Tin^  (prande,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov« 

Chachapoyas,  dist.  Huayabamba. 
TiNGo  GRANDE,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan* 

cay,  dist.  Paccho. 

117 


TINQ 


—  930 


TINT 


Tin^  gnndef  chao.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
CajUoma,  dist.  Lari. 

TiNGO  GBANDE,  pM.  Dpt.  J  prov.  Aiequipa, 
dist.  Socabaya:  habt.  1,184. 

TiNGo  GRANDE,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa, dist.  Socabaya:  habt.  898. 

Tlngo  de  Llacaabamba,  aid.  Dpt.  Loreto, 

prov.  Huallaga,  dist.  Tingo  Maria. 
TingO  Haria,  distrito  de  la  provincia  del 
Huallaga,  Dpt.  Loreto:  habt.  1,088. 

Tingo  Maria,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  del  Huallaga,  Dpt.  Loreto: 
est4  situado  en  la  orilla  derecha  del  Hua- 
llaga, casi  al  frente  de  la  confluencia  del 
Monzon.  Es  el  primer  puerto  del  Hualla- 
ga, y  dista  40  leguas  de  la  ciudad  de  Hud- 
nuco,  segun  hemes  dicho  en  el  articule 
Huallaga)  por  consiguiente  si  se  abre  un 
buen  camino  de  Hudnuoo  y  se  allanan 
los  males  pasos  del  Huallaga  hasta  el 
Pongo  de  Aguirre,  tomard  este  puerto 
gran  incremento:  habt.  106. 

Tingo  Maria,  montana  en  la  que  est&  el  dis- 
trito de  este  nombre. 

Ting^oiiiroy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 
dist.  Lampian. 

Tingopaccha,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Jauja:  habt.  512:  dista  de  Jauja  8  ^  leg. 
(18  k.). 

Ting^palCfl)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Cabana. 

TlnjneS)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoc,  dist.  Niepos:  habt.  115. 

Ting^ariOf  rio  tributario  del  Masamericb, 
por  la  derecha. 

Tinhua,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Mancos:a  2,486ni. alt.:  dista  de  Man 
cos  1  leg.  (5  i  k.);  de  Yungay  2  (11  k.) 

TinliuaSy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Ayja. 

Tini,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancavelica, 
dist.  Santaraco :  habt.  824. 

TinicuroS)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo 
Amazonas,  dist.  Iquitos,  en  la  orilla  iz- 
quierda  del  Amazonas.  Se  Uega  k  Iqui- 
tos de  baj  ada  en  5  horas  en  canoa:  habt.  10. 

Tinqneripatay  hda.  cecal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Oarabaya,  dist.  Ayapata. 

(rinqni^  (un  par  de  cosas  iguales :  unir  uno 
con  otro.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 
picanchi,  dist.  Marcapata. 


Tinqol-coiral,  est.  Dpt.  Cuzco,  pror.Ckim- 
vivilcas,  dist.  Livitaca. 

Tlnqolna)  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:  da- 
ta de  lea  \  leg.  (1  \  k.). 

TiNQUif^A,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampi, 
dist.  Macari. 

Tlnqoipampai  est.  Dpt.  Puno,  proT.  dm- 
pana,  dist.  Macari. 

Tinqniniiiii,  hda.  Dpt.  y  prov.  Ajaenck), 
dist.  Tambillo. 

Tlnsarii  chac  Dpt.  Ancachs,  proY.  Cija- 

tambo,  dist.  Pachangara. 
Tinsuruco,  chac.  Dpt.  Lima,  proT.  Yu- 

yos,  dist.  Ayaviri. 
Tinta,  (deber,  obligacion  de  trabajan  ffntti 

muy  espeso  y  tupido  en  sembrio;  6'iUi  lim- 

gosta.  Ay.)  cerro  mineral  en  el  distrito  de 

Oyon,  prov.  Cajatambo,  Dpt.  Ancachs. 
TiNTA,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajataoi' 

bo,  dist.  Oyon:  a  8  leg.  (16  i  k.)  de  Ottm, 

hay  minas  de  plata  en  actual  explotacion: 

habt.  819:  dista  de  Oyon  8  leg.  (16  \  L). 
Tint  A,  hda.  Dpt.   Hu&nuco,   prov.  Dos  da 

Mayo,  dist.  Jesus. 
Tinta,  despoblado,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 

chis,  dist.  Sicuani. 
Tinta,  distrito  de  la  provincia  de  Casdiis, 

Dpt.  Cuzco :  habt.  6,019. 
Tinta,   villa,  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Canchis,  Dpt.  Cuzco,  habt 

1,859. 
Tintag^,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa^^iL 

Pucarii. 
Tintahliaso,  hda.   Dpt.  Ayaeucho,  prar. 

Lucanas,  dist.  Soras. 
Tilltamarca,  aid.  Dpt.  Arequipa,  proT.  Caa- 
.    tilla,  dist.  Orcopampa:  habt.  42. 
Tintamuro,  aid.  y  hda.  l>pt.  Amazooaa, 

prov.   Chachapoyas,  dist.  Hnayabamba. 

Como  este  distrito   se  ha  dividido,  ae  ig- 

nora  d  cual  de  los  nuevos  perteneee  Tin- 

tamuro. 
TintapacaC)  mina  de  plata  en  la  Cordille- 
ra de  Chacna,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Oija- 

tambo,  dist.  Oyon. 
TintariNlll,  hda.  mineral,  Dpt.  Janin,prct. 

y  dist.  Pasco. 
TintaQra,  chac.  Dpt.  Aporimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Tambobamha. 
Tintay,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Tar 

yacaja,  dist.  Surcubamba:  habt. 


TINY 


—  931  — 


TIOC 


TwTAT,  pbl.   Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luoa-  [ 

nas,  dist.  Huaccana:  habt.  228. 
TiNTAY,  pbl.  Dpt.  Apnrimao,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Colcabamba:  habt.  894. 
TiNTAY,  aid.  Dpt.  y  prov.  Areqnipa,   dist. 

Chihuata. 
Untiya^  hda.  Dpt.  Gazco,  prov.  Ghunvivil- 

cas,  dist.  Chamaca :  habt.  28. 
TintayOf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Pucard. 

Tinte,  hda.  y  est.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Tambillo :  habt.  105. 
nntililla,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Banta  Lucia. 
TiBtin,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Cam- 

mas. 
TiNTiN,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asin- 

garo. 
Tfntill,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Tomepampa. 
TiNTiN,  aid.  y  est.   Dpt.  Arequipa,  prov. 

Caylloma,  dist.  Sihuas. 
TintincO}  est.  Dpt.   (vuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  dist.  Quiqnijana. 
Tfntlraj^,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
nntOCC,  est.  Dpt.  Ayacucho,   prov.  Hua- 

manga,  dist.  Santiago:  habt.  68. 
TintnnniyoCyChac.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colqquemarca. 
Tinyabfunba^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba. 
lYnyaCf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Llumpa. 
TinyacCf  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

HuaBta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  58. 
TiNYAco,   hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huambalpa. 
TinyaccUa)  est.  Dpt.  y  prov.  Huancaveli- 

ca,  dist.  Acoria:  habt.  175. 
TfnyallllflrcOy  hda.  mineral,  Dpt.  Junin, 

prov.  y  dist.  Pasco. 
Tlnyatanayco,  hda.   Dpt.    HuancaveUca, 

prov.  Angaraes,  dist.  Caja:  habt.  808. 
Tf  nyapflta,  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 

tilla,  dist.  Viraco. 
Tinyari,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Chongos:  habt.  164. 
Tinyammi^  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Cochabamba. 
TinyaSy  est.  Dpt,  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 


mabamba:  i  8  leg.  (16  J  k.)  de  Poma- 

bamba, 
TiNTAs,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Ocobamba. 
TiNTAs,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Tambo :  habt.  170. 
Tinyaycoocha,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov- 

Gotabambas,  dist.  Aquira. 
Tinyayoc,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Cutervo:  habt.  684,  con  los  de 

Mununo  y  Jayua. 

Tlnyayoc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Quiches. 
Tinyayoc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas. 
TnnrATOo,  chac.  Dpt.  Hucmcavelica,  prov. 

Gastrovhreyna,  dist.  Huaytard. 
Tinyayaca,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Yanaquihua. 
Tifiarniiilf  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Ghalaco :  habt.  259. 
Tinas,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Vinac. 
Tineria^  hda.  Dpt.  yprov.  Guzco,  dist.  San 

Sebastian :  habt.  8. 
TiOy  (tiu  arena.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Guzco, 

prov.  Quispicanchi,  dist.  Quiquijana. 
Tio,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Aoomayo,  dist. 

Pomacanchi:  habt.  160. 
Tio,  hda.  Dpt.   Guzco,  prov.  Quispicanchi, 

dist.  Marcapata. 
Tio,  est.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist.  Sa- 

ohaca:  habt.  489. 
Tiobamba,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
TioBAMBA,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gonven- 

don,  dist.  Echarate. 
TiOBAMBA,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Urubam- 

ba,  dist.  Marcas :  habt.  86. 

Tiobamba  chlco   y   Tiobamba  crande, 

hdas.  Dpt.  y  prov.  Guzco ,  dist.  San 
Bias:  la  chica  tiene  6  habitantes  y  la  gran- 
dell. 

Tiobamba,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvi- 
vilcas,  dist.  Santo  Tomas. 

Tiobamba,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Golqquemarca. 

Tiobamba,  aid.  y  hda.Dpt.  Guzco,  prov.  Gal- 
ea, dist.  Lares :  habt.  74. 

Tlooeta,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Macari. 


TIRA 


932 


TIRtJ 


Tlopampa,  chao.  Dpt.  Amazonas,   prov. 

Chaohapoyas,  dist.  Levanto. 
Tiopayra,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta, 

dist.  SuUana. 
Tipan  6  Hipan^  aid.  y  chao.  Dpt.  Arequi- 

pa,  prov.  Castilla,  dist.  Viraco. 

TipiO)  hda.  Dpt.  Apurimac,  proy.  Cotabam- 
bas,  dist.  Haayllati. 

Tipisca,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 
zonas,  dist.  Lagunas. 

Tipiiillani^  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

Tiparani,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo, 
dist.  Pomaoanchi. 

liqnleancha^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Macari. 

Tiqiiihna,pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ganga- 
llo,  dist.  Hualla:  habt.  977 :  dista  de  Can- 
gallo  7  i  leg.  (42  k.);  de  Haalla  i  (8  k.). 

Tiqnillaca,  distrito  de  la  provinoia  y  Dpt. 
Puno :  habt.  2,886. 

TiQuiLLAGA,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  y  Dpt.  Puno :  &  sus  inmedia- 
ciones  hay  salinas  que  benefioian  sus  ve- 
cinos. 

Tiquimbrey  oerro  mineral  de  oro,  Dpt.  Are- 
quipa,  prov.  Condesuyos,  dist.  Alpacay; 
al  N.  E.  de  Alpacay. 

Tiquina)  pbl.  en  la  peninsula  de  Gopaoa- 
bana,  en  ellago  Titicaca  &  los  IG*"  12'  58'* 
lat.  y  71^  12*  22"  long.:  este  pueblo  de 
Bolivia  deberia  pertenecer  al  Periii. 

TiquiiUI)  estrecho  formado  por  la  peninsu- 
la en  la  que  estd  el  pueblo  de  Tiquina:  el 
ancho  del  estrecho  tiene  como  800  metros 
y  la  profnndidad  pasa  de  150  metros. 

Tiqaina)  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganchis, 
dist.  Gheccacupi:  habt.  28. 

Tiquira  6  Laccani,  quebrada,  Dpt.  Puno, 
prov.  Garabaya. 

TiqiiirinroS)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghu- 
cuito,  dist.  Juli :  habt.  165. 

liraCf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras^ 
dist.  Independencia. 

Tirana,  (Ttira  arrancar,  pelar;  gemelo  va- 
ron.  Q.;  tira  cuna  de  ninos.  Ay.)  aid.  Dpt. 
Puno,  prov.  Sdndia,  dist.  Patambuco: 
habt.  189,  d  sus  alrededores  hay  varies 
fundos  rdstieoB. 

nracaneha,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Laramate. 


Tiracanehiy  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ctlci, 

dist.  Pisac. 
Tiracapata,  chac.  Dpt.  Libertad,  pro^.h* 

taz,  dist.  Haancaspata. 
Tirace,  aid.  Dpt.  Huancavelica,  proy.  Cu- 

trovireyna,  dist.  Huaytard:  habt  74. 

TiracO)  (corrupcion  de  ttiraca.  Q.)aliDpt 

Loreto,  prov.  Huallaga,  dist.  Tarapoto: 

habt.  82. 
TiBAco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Saiidi»»  dwt 

Patambuco. 
Tiracoma,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  disL 

Gabana. 
Tiramarea^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist 

San  Antonio. 
Hrama.sa9   aid.  Dpt.   Puno,  prov.  ydki 

Asangaro:  habt.  1,021. 
TiRAHASA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangwo, 

dist.  Mnnani  :  habt.  145. 
Tirana,  (TYirana  tenaza  para  uranearfll- 

go.  Q.)  pbl.  Dpt.  y  prov.  TarapadL,  dist 

Pica:  situado  i  los  20»  21'  27"  lat  y  7? 

8'  52"  long.:  dista  de  Pica  10  leg.  (55  k.); 

de  Iquique  15  (83  i  k.). 
Tiranayoc,  chac.  Dpt.  Guzco,  prov.  Un- 

bamba,  dist.  Maras. 
Tirapa,  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huiy- 

las,  dist.  Garas. 
Tiraqaeclio^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cin- 

baya,  dist.  Grucero. 
Tlraiira,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quisp- 

canchi,  dist.  Urcos. 
Tirca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  HuartB, 

dist.  Ayja. 
TircayCQCho,  chac.  Dpt.   Ancachs,  pro». 

Huaras,  dist.  Yungar. 
TlrcoS)  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaati, 

dist.  Iquicha:  habt.  260. 
TiRcos,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huania, 

dist.  Luricocha. 

« 

TirioOf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoirat. 

dist.  Pampas. 
Tirij^achi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Stndii, 

dist.  Sina. 
Tiric-Iiuay,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco.  prw. 

Gonvencion,  dist.  Occobamba :  habt.  il9> 

con  los  de  Mosocllacta. 
Tiiipa,  aid.  Dpt.  Lima,  proT.  y  dist  Hiar 

roohiri. 
Tiniina,  aid.  Dpt.  Cuzco,  proY.  Gancbk 

dist.  Tinta:  habt«  154. 


TITI 


933 


TITI 


Tbntafiaf  eat.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Gallalli. 
Ttrayo,   aid.  Dpt.  Piino,  prov.  Asangaro, 

dist.  Potoni. 
Ti8a,(carda,  escarmenar.  Q.;  Tiza  en  Caste- 
llano  cierta  greda  blanca)  aid.  v  hda. 
Dpt.  Piura,  prov.  Huancabamba,  diet. 
Hnarmaca :  habt.  244 :  dista  de  Huanca- 
bamba  4  leg.  (22  k.). 
TisA,  est.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist.  San 

Marcos. 
TisaeOy  est.  Dpt.  prov.  y  dist.  Puno. 
Tisas,  Balitrera,Dpt.  y  prov.  Tarapacd,  diet. 

Pica. 
TisoO)  distrito  de  la  provincia  de  Caylloma, 

Dpt.  Arequipa:  habt.  1,241. 
TiSGO,  pU.  capital  de  este  dist.  de  la  prov. 
de  Caylloma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  490. 
Tisco,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

difit.  Gallalli. 
Tisehua,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.   Chuouito, 

dist.  Juli. 
Tisimaili)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  San 

Antonio. 
TisnaeliDro,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu 

euito.  dist.  Juli. 
TisteS)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja,  dist 

Orcotuna:  habt.  170. 
Tttahnay  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga 

llo,  diet.  Colca. 
Tftamarca)  ^st.  Dpt.  Puno,  prov.  As^ga 

TO,  dist.  San  Anton. 
TftayhlUl)  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An 
dahuaylas,  dist.  Pampachiri:  habt.  190 
Titiaque,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ituata. 


Titlcacay  {TUi  plomo,  ccaca  penasoo.  Q.; 
titi  gate  monten;  hija  de  un  empleado  en 
oazar  gatos  monteses.  Ay.)  lago:  uno  de 
los  mayores  del  miindo.  Est^  en  el  De- 
partamento  de  Puno  y  sirve  de  Hmite  con 
la  Reptiblica  de  Bolivia.  Su  mayor  largo 
es  de  40  leg.  (228  k.)  en  direccion  N.  &  S. 
y  su  anoho  de  20  leg.  (111^  k.)  de  E.  a  O. 
La  extremidad  Norte  se  halla  &  los  16^ 
69*  67"  lat.  y7P  85'  12"  long,  y  su  extre- 
midad Sur  d  los  16^  8*  40"  lat.  y  71*^  29' 
88"  long.  El  nivel  de  sus  aguas  estd  A 
8,914  metros  sobre  el  nivel  del  mar.  Su 
fondo  no  ha  sido  aun  bien  examinado; 
pero  en  algunos  puntos  no  se  ha  encon- 
trado  fondo  d  100  brazas.  Sus  aguas  en 
invierno  tienen  una  temperatura  de  9* 
44'  d  12*  22'  mas  elevada  que  la  de  la  at- 
m6sfera.  Los  vientos  dominantes  son  del 
N.  E.  y  soplan  d  veces  con  tanta  fuerza 
que  levantan  olas  como  en  el  mar.  En  al- 
gunos meses  del  ano  hay  tempestades  y 
borrascas  que  imposibilitan  6  hacen  peli- 
grosa  la  navegacion.  En  este  lago  hay  va- 
rias  bahias,  siendo  las  principalea  las  de 
Puno,  Huancane  y  Achacache;  ocho  is. 
las  que  son  Amantine,  Taquilli,  Soto,  Ti- 
tioaca,  Coati,  Campanario.  Yaquara  y 
Apato,  la  mayor  es  Titicaca. 

Tiene  abundancia  de  diferentes  peces 
de  esquisito  gusto;  en  sus  oriUas  crece 
una  especie  de  enea  que  sirve*  de  pasto  al 
ganadovacuno.  HoyexisteunaCompaida 
de  botes  a  vapor  que  hacen  el  trdfico  de 
meroaderias  y  pasajeros  entre  el  Peru  y 
Bolivia. — 


MOVIMIENTO   PALCDIGO   EN   EL   TITICAOA. 


OLASES. 

ENTRADAS  &  PUNO. 

BALTDAS  de  PUNO. 

No. 

Toneladas. 

PasageroB. 

BuItoB. 

No. 

Toneladas. 

Pasagcros. 

Bnltos. 

iQ^n       i  Vapores 
1878...  ^  Q^i^^^ 

1  ftT4       i  Vapores 
^^^"^--iGoletas. 

12 
12 

84 
9 

41 

» 

8,980 
168 

172 

• 

409 
12 

119 

• 

12 
12 

88 
1     10 

15 

8,786 
160 

204 

492 
19 

294 

• 

1 

TIVI 


—  934  — 


TOCA 


Lob  principales  artfculos  nacionales 
que  forman  el  comercio  de  este  lago  son 
maiz,  coca,  chuno,  jora,  charque,  cebo, 
carbon  de  piedra  y  madera  y  algunos  me- 
tales. 

TiTiCAGA,  isla  en  la  lagana  de  este  nombre 
d  los  16«  1'  lat.  y  71*^  49'  long.:  tiene  6 
millas  de  largo  por  6  d  4  de  ancbo.  £sta 
isla  es  celebre  en  la  historia  antigua  del 
Peru,  porque  suponian  que  de  ella  salie- 
ron  Manco-Capacy  su  muger  Mama-Oclla 
para  conquistar  el  Peru  y  establecer  su 
Imperio.  Existen  aun  las  ruinas  del  Tern- 
plo  del  Sol ;  de  la  casa  de  las  saserdoti- 
zas  Yirgenes,  de  un  palacio  y  otros  res- 
tos  de  monumentos  importantes. 

TiTioAGA,  bda.  Dpi.  Guzco,  prov.  Anta,  dist. 
Limatambo. 

Titlcasa^  cerro  con  vetas  de  cinabrio  ^  leg. 
(8  k.)  al  S.  de  la  mina  de  Santa  Barbara, 
Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica. 

TiticotOf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Oyon. 

Titicocha,  laguna  en  la  provincia  de  Hua- 
rochiri,  Dpt.  Lima  en  el  limite  del  distri- 
to  de  San  Lorenzo,  de  Quinti,  al  pi6  de 
on  cerro  nevado. 

Titilaca«  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 
cuito:  habt.  881. 

Titlmlna)  mineral  de  plomo  en  la  provin- 
cia de  Laraos,  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Laraos. 

Titire,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 
dist.  Santiago:  habt.  288. 

TiTiSE,  eat.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pichacani. 

TrrntE,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pau- 
carcolla. 

Tire,  aguada  6  pequpno   manantial,  Dpt. 

Moquegua:  dista  de  Moquegua  26  leg. 

(146  k.);  de  Chilota  5  (28  k.). 
Ttto,  hda.  Dpt.   Moquegua  dist.  Puquina: 

dista  de  Moquegua  22  leg.  (222  i  k.);  de 

Puquina  8  (44  ^  k.). 
TiiiJ^liiiay,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Conven- 

cion,  dist.  Occobamba. 
Tiuti,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Parilro,  dist. 

Huanoquite:  habt.  8. 
TivaypOj  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Urcos:  habt.  176. 
TivlIIOt  pbl.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Palpa: 

habt.  699. 


Tlvito^  chac.  Dpt.  Pinra,  prov.  Payta,  M, 
Sullana. 

Tlya,  (asentarse,  ser,  morar.  Q.)  aid.  Dpt 
Cuzco,  prov.  Paruro,  dist.  Aocha:  habt. 28. 

Tiyart,  ohao.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pitei, 
dist.  Bambamarca. 

Tiymua,  hda.  Dpt.  Gazoo,  prov.  y  dai 
Urubamba. 

Toata,  chac.  Dpt.  y  prov.  Moquegu,  dist 
Puquina. 

Toca,  cerro  mineral  de  oro  a  7  leg.  (d9k.^ 
de  Taquilpon,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnay- 
las,  Macate. 

Toga,  mina  de  plata  A  2  leg.  (11  k.)  de  Ba- 
cuay,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaraa,  dbt 
Kecuay. 

Tota,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  ^qtuna. 

TocaehCy  {toca  hoyo,  silo  debajo  delatima* 
Ay.)  rio  tributario  del  Haallaga,  por  la  iz* 
quierda.  Baja  de  los  cerros  de  HoamaliaB, 
que  separan  la  hoya  del  Huallagadeladel 
Maranon.  Aunque  es  caudaloso  por  In 
muchos  rios  que  le  tributan  sus  agnaa,  no 
puede  ser  navegado  por  sus  sinuosidades 
y  BU  torrentoBO  curse. 

TocACHB,  pbl.  Dpt.  Loreto;  prov.  HoaDaga, 
dist.  Tingo  Maria,  &  la  derecha  del  lio 
Tocache:  una  legua  Antes  de  su  eonfloa- 
cia  con  el  Haallaga  &  512in-  alt.  £1  A- 
ma  es  saludable,  y  el  terreno  f^rtiL  baj 
Salinas  abundantes.  Es  notable  par  k 
abundancia  de  murcielagos:  habt  161* 
dista  de  Huallaga  1  leg.  (5i  k.). 

Toeala^  hda.  cecal,  Dpt.  Puno,  ]^v.  Caia- 
baya,  dist.  Coasa. 

TocaqaiSi  pastos  6  dehesa,  Dpt.  Gajamaita, 
prov.  Ghota,  dist.  Cachen. 

Tocars,  est.  y  aid.,    Dpt.  Ancachs.  pR>^- 

Huaylas,  dist.  Pueblo  Libre:  habt.  909. 
TocaS)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  426. 
Tocayo,  (debe  ser  corrupoion  de  tutuif  fis, 

todo,  todos.  Q.  6  toeapu  ropa  hecha  en 

primor.  Ay.)  aid.  y  est.  Dpt.  AreqoiT^ 

prov.  Caylloma,  dist.  Tapay. 
Tocea,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  doA. 

Macusani. 
Toccaray,  aid.  yhda.  Dpt.  Ayaoucho,  pro^^* 

Cangallo,  dist.  Hnambalpa:  habt^  10& 
TocarayoCf  pbl.  Dpt.  HoancaTelica,  por* 

AngaraeSy  dist.  Acobamba:  habt.  251. 


toco 


936  — 


TOOT 


Tooc-llaneca)  est.  Dpt.  Ayaoucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  Changai:  habt.  84. 
Toecoc-orcco,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huanta. 
Toccoci^riy  (do  Hanansaya)  aid.  Dpt.  Coz- 

co,  prov.   Oanchis,  dist.  Pampamarca : 

habt.  58. 
Tocoocnray,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Surite. 
Toce-cocha,  chao.  Dpt.  Apurimac,   prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya. 
Toccollayay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ituata. 
Toccomaya,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Usicayos. 
ToocorO)  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  Carabaya, 

dist.  Ituata. 
Toccoropata,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 

S^ndia,  dist.  Phara. 
Toccosi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Pucard. 
Toecra^  {tocri  catalayar.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.  Paucartambo,  dist.  Colquepata: 

habt.  137. 
Tocerapatay  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Pampachiri. 
Toccto,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Caja:  habt.  98. 
TocctO-CCOCha*  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha:  habt.  24. 
Toccupay  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colqquemarca. 
Tocella,  est.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Huaras, 

dist.  Bestauracion:  habt.  875. 
TocUaeota,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Usicayos. 
TocIIacnnca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Toellacurif  {Toclla  lazo;  6   cazar  con  lazo; 

toceya   rebentar,   abrirse  la  flor ;   coyru 

bianco.  Q.)  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  808. 

TocmaGtaajf  pascana  cerca  de  Tres  Cruces, 

Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartambo  d  8,591ni. 

alt.:    temperatura  14®  4*  d  las  5  p.  m. 

(Junio). 

Toemoelie)  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 

ta,  dist.  Cachen:  habt.  448. 
Tocnia,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Marca. 
TOGO,  {tocco  ventana,  tronera.  Q.  y  Ay.;  toco 


papera.  Ay.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacnck^ 
dist.  Bavaya:  habt.  801. 

Tocota,  (tocotha  estar  enfermo  con  paperas; 
thocutha  saltar.  Ay.)  est.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  Parinacochas,  dist.  Chala:  dista  de 
Coracora  28  leg.  (128  k.);  de  Chala  8 
(44  J  k.). 

TocotoCOy  (lugar  lleno  de  agujeros;  saltar  mu- 
chas  veces.  Ay.)  est.  Dpt.  Pnno,  prov. 
Lampa,  dist.  Ayabiri. 

TocoToco,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ti- 
quillaca:  habt.  61. 

Tocra,  (especie  de  turba,  pedazo  de  barro 
seoo.  Q;  tkukru  cetro,  bordon,  cayado  Ay.) 
aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas,  dist.  Chamaca. 

TocRA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Llalli. 

TocBA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Caylloma,  dist.  Yanque:  habt.  47. 

Tocrahaaque,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Ayapata. 

Toerapata,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Chamaca. 

Tocraque^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma, dist.  Tuti. 

TocratoUo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Chamaca. 

TocraullO)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Chamaca. 

Tocraya^  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ti- 
quillaca:  habt.  484. 

TocrCj  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivilcas, 
dist.  Chamaca. 

Tocoroc,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Huancaspata. 

TocroinH)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma, dist.  Tuti. 

TocrontaQa,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma, dist.  Tisco. 

TocToyo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas, dist.  Velille. 

Tacsama^  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.  San  Ger6nimo:  habt.  749: 
dista  de  San  Ger6nimo  6  leg.  (88  i  k.). 

Tocta^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Marca. 

Tocto  6  Today  [tocto  abeja,  miel;  toccto  las 
plumas  de  los  pdjaros  que  tienen  el  canon 
lleno  de  sangre.  Q.;  tlwkhto  moho,  almu- 
dada  de  medida  de  alguna  cosa.  Ay.)  aid. 


TOLD 


&3e  — 


TOMA 


y  hda.  Dpt.  Pinra,  prov.  Huanoabamba, 

dist.  Huarmaca :  habt.  65 :  dista  5  leg. 

(28  k.)  de  Huancabamba. 
TocTO,  aid.  Dpt.  Huanoavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Caja. 
TocTo,  est.  Dpt.  Ouzco,  prov.  Canas,  dist. 

Checca. 
ToctOC,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Ccapacmarca. 
Toctohnaylla)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Paruro:  habt.  18. 
TocTOHUAYLLA,  hda.  Dpt.  Cuzco,   prov.  Pa- 
ruro, dist.  Huanoquite:  habt.  66. 
ToctOSCOCha,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Canta. 
TOCUCO)  hda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist.  Pa- 

chia,  a  6  leg.  (38  i  k.)  de  Tacna. 
Tocohuaylla,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Challabamba:  habt.  50. 
Tocyanca,  {toccya  rebentar,  abrirse  la  flor. 

Q.)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Condesuyos, 

dist.  Chuquibamba:  habt.  193. 
Tocyarca,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Chamaca. 
Toctae,  est.  Dpt,  y  prov.  Puno,  dist.  Coata. 
Todos  Santos^  pico  en  los  Andes  al  N.  N.E. 

de  ChuUuncani,  Dpt.  TarapacA. 
Todos  Santos,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Comas:  dista  de  Quichuay  14  leg. 

(78  k.);  de  Comas  6  (88  i  k.). 
Todos  Santos,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Ca- 

mina:  dista  de  Pisagua  44  leg.  (245  k.). 
Tolabire,  rio  en  el  Dpt.  de  TarapacA. 
Tolamarca,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Pichacani. 
Tolani,  (debe  ser  corrupcion  de  tulluni  es- 

tar  flaco.  Q.)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa. 
ToLANi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Orurillo. 
ToLANi,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tisco.  • 
Tolapampa,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

San  Antonio. 
Toldo,  (si  esta  palabra  no  es  de  orlgen  cas- 

tellano,  puede  ser  corrupcion  de  tuUpu  te- 

nir,  remojar.  Q.)  ramal  de  la  Cordillera 

de  la  provincia  de  Huarochiri,  distrito  Ca- 

rampoma.  De  este  ramsd  sacaban  la  nie- 

ve  que  se  consumia  en  Lima,  dntes  de 

que  se  importard  la  de  Norte  America, 


Toldoqquere^  aid.  Dpt.  Puno,  proT.  Stuifii, 
dist.  Phara. 

Toldos,ald.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y  dist.  laby. 

Toledo,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  jdisi 
Gontumaza:  habt.  18C. 

Toledo,  huaca  en  el  valle  de  Chimd,  Dpt 
Libertad,  prov.  Trujillo.    £n  esta  Hmam 
6  depOsito  de  los  tesoros  denominadA  To- 
mayoahiuin ,  a  una  legua   al  Oesie  de 
Trujillo,  se  encontraron  en  peoes,  ani- 
males  y  otros  artefactos  coriosoB,  todos 
de  oro,  caudales  inmensos,  paes  solo  el 
quinto  real  (derecho  pagado  alreydeEft- 
pana  de  todas  las  minas  y  tesoros)  asceo- 
did  la  primera  vez  ^  85,547  casteHanos. 
En  1592,  rindio  este  sepulcro  a  favor  deli 
Hacienda  real  47,020  castellanoa  por  el 
quinto.    Asf  es  que  el  total  de  derechos  de 
qninto  lleg6   A  132,567  castellanos. 

Aun  se  veu  las  puertas  en  rniiia  por 
donde  se  hacia  el  trabajo  y  son  tantas  (jw 
forman  un  laberinto. 

Toledo,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  ^st.  8ia 
Juan  Bautista. 

Toledo,  altos  6  meseta  en  la  cadena  de  te 
Andes  a  cuyo  pie  esta  Pati  y  CueriDas. 
Su  cumbre  estA  A  4J51m.  alt. 

Toliuj^,  aid.  Dpt.  Piura,prov.  Huancabm- 
ba,  dist.  Huarmaca:  habt.  391. 

Tolon,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cooti- 
maza,  dist.  Trinidad. 

ToLON  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  piov.  P^ 
casmayo,  dist.  San  Jos^:  habt.  132:  &- 
ta  de  San  Pedro  7  leg.  (89  k.). 

Tolon  chico  y  Tolon  g^rande,  chaca.  Bpt 

Lima,  prov.  Chancay,  dist.  Barranca:  dis- 
ta de  Barranca  i  leg.  (8  k.). 

ToUay^  (corrupcion  de  tulUiy  enflaqtee». 
Q.)  est.  Dpt.  Apuriraac,  prov.  Abancay. 
dist.  Pichirhua:  habt.  12. 

Tbllconi,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov,  Caifr 
Ua,  dist.  Chachas. 

l^llOS)  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  P»ta 
dist.  Buldibuyo:  dista  de  Buldibuyo  1  kg. 
(5  i  k.). 

Toma. — Advertexcia:  mnchos  de  loa  aoa- 
bres  que  principian  por  toma  son  cocnf 
cion  de  tuma  rodear,  6  de  tHmi  cudiilb^* 
cobre  de  los  indios,  Q.  y  Ay. 

Toma,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y  di^ 
Celendln. 


TOMA 


—  937 


TOMA 


ToMA,  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Ofcuaco,  dist. 

Lucma. 
Toma^  chacs.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dint.  Parobamba. 
ToMA,  chac.  y  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Carhnan. 
Tomn,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Arahuay. 

ToMA,  <;hac.  Dpt.  Lima,   prov.  Huarochiri, 

diflt.  Chorrillos. 
Toma^  aid.  y  hda.  Dpt.   Ayacucho,   prov. 

Cangallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  71. 
Toma,  bda.  Dpt.   Pudo,   prov.   Asfingaro, 

dist.  Mimani:  habt.  49. 

Toniabfll,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Truji- 

llo,  dist.  Chicama. 
ToMABAL,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Truji- 

Uo,  dist.  Viru:  habt.  04:  dista  de  Viru  1 

leg.  (5  i  k.). 
Toiliara,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa. 

ToMACA,  (tumatha  aiidar  de  pueblo  en  pue- 
blo. Ay.)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 
11a,  dist.  Huaucarqni:  habt.  864. 

ToniacUay,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Coudesuyos,  dist.  Yanaquihua. 

Tomama,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 
dist.  Marangani:  habt.  114. 

Toiuaiifpa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Llupa. 

ToMANGA,  {tumanca  andar  de  lugar  en  Ingar. 

Q.)  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangallo, 

dist.  Chuschi:  habt.  ]20. 
Tomapampa,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Laramate. 
TomapuncO)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lticanas,  dist.  Otoca. 

Toniaqne,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  dist.  La  Peca. 
ToMAQUE,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  San  Ignacio. 
ToMAQU£,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Tayabamba. 

Tomaran),  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gas- 

tilla,  dist.  Orcopampa. 
Tomarco,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uozna,  dist.  Sihuas. 
Tomarenca,  hda.  Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Santiago, 
Toillftllll^»  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 


Pomabamba:  dista  de  Pomabamba  10  leg* 
(55  i  k.). 
TomarqaillO)  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Caylloma,  dist.  Sihuas. 

SANTO  TOMAS9  MINAS  DE  ESTE  NOMBRE. 

Tonias,  Santo*  mina  de  oro,  plata  y  plomo, 
Dpt.  Libertad,  prov.  Huamachuco,  dist 
Mollepata. 

TomaSy  Santo,  mina  de  plata  en  Tres  Cru 
ces,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist 
Macate. 

ToMAs,  Santo,  mina  de  plata  en  Quimbale 
te,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist 
Macate. 

ToMAS,  Santo,  mina  de  plata  en  Collarttcra, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Inde- 
pendencia. 

ToMAs,  Santo,  mina  de  plata  en  Huiiiac, 
Ppt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Ayja. 

ToinaS)  Santo,  mina  de  plata  en  el  mine- 
ral de  Ariragua,  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Condesuyos,  dist.  Salamanca. 

ToMAS,  Santo,  rio  tributario  del  Apurimac 
por  la  izquierda:  nace  en  uno  de  los  ra« 
males  de  la  Cordillera  de  Solimana,  lado 
N.;  corre  de  Sur  ^  N.  N.  E.,  pasa  por  el 
pueblo  que  le  da  nombre  y  entra  al  Apu- 
rimac, cerca  de  Tambobamba.  Sirve  de 
Ifmite  en  su  mayor  parte  a  las  provincias 
de  Colcabamba  y  Chunvivilcas. 

TomaSy  Santo,  distrito  de  la  provincia  de 
Chunvivilcas,  Dpt.  Cuzco:  habt.  4,609. 

ToMAS,  Santo,  villa,  capital  de  la  provincia 
de  Chunvivilcas  y  del  distrito  de  su  nom- 
bre,  Dpt.  Cuzco :  habt.  646. 

SANTO  TOMASf  pueblos,  rios,  fundos,  etc. 

DE  ESTS  nombre. 

TomaSf  Santo^  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 
y  dist.  Trujillo:  dista  de  Trnjillo  \  leg. 

(1  \  k.). 

T0MA8,  Santo,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Yan* 
yo8,  dist.  Laraos:  i  8»592m.50  alt.:  habt. 
642,  con  los  de  la  hacienda  de  Huancaehe. 
Los  cerros  calcareos  dispuestos  en  capas 
verticales  que  rodean  al  pueblo,  le  dan  el 
aspecto  de  una  poblaoion  fortifioada. 

ToMAS  6  Sup§,  punta  i  los  IC*  50'  lat.  y  80* 

4*  54"  long. 

Ill 


TOME 


938 


TONG 


Tamas,  Santo,  distrito  de  la  provinda  de 

Luya,  Dpt.  Amazonas:  habt.  1,862. 
ToMAS,   Santo,  pbl.  capital  de  este  distrito 

de  la  provincia  de  Luya,  Dpt.  Amazonas: 

habt.  596. 
Tomas^  Santo,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pacasmayo,  dist.  Oaadalupe. 
Tomasiri,  parte  del  valle  de  Sama,  Dpt.  y 

prov.  Tacna,  dist.  Lama:  habt.  128 :  dis- 

ta  de  Tacna  9  leg.  (50  k.). 
Tomate,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Querocotillo. 
Tomate,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Laramate. 

Toma  Tinay  y  PampaCf  est.  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Huaras,  dist.  Carhuas :  habt.  888. 
Tomatoma,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 

chis,  dist.  Marangani. 
Tomaycalla,  pnnta  a  los  ll^^  42*    80"  lat. 

y  79°  83*  84"  long.  Sobre  esta  punta  pa- 

sa  el  ferrocarril  de  Chancay. 
ToMATOALLA,  mina  de  plata  en  Pnmahuain, 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatambo,  dist.  An- 

dajes.  Su  direccion  Sur  240° — inclinacion 

vertical — ancho  Im.  y  el  de  la  vetilla  ex- 

plotada  0'20. 
Tomayccalla,  chac.  Dpt.  Apurimao,  prov. 

Cotabambia.s,  dist.  Tomabamba. 
ToMAYccALLA,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  An- 

ta,  dist.  Limatambo. 
Tomayco,  chac  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acoma- 

yo,  dist.  Pomacanchi. 
Toiuayoahuan,  huacaconocida  generalmen- 

te  con  el  nombre  de  Huaca  de  Toledo. 

Y^ase  ToledOj  huaca. 
Tomaypara,  chac.   Dpt.   Ancachs,    prov. 

Huaras,  dist.  Pararin. 
Tomayqiiiehnay  (andar  en  lugar  templado. 

Q.)   pbl.   Dpt.  y  prov.   HuAnuco,   dist. 

Huacar :  habt.  882 :  dista  de  Conchamar- 

ca  2  leg.  (11  k.). 
Tom^pampa,  distrito  de  la  provincia  de  la 

Union,  Dpt.  Arequipa:  habt.  721.  Hay 

varios  manantiales  de  aguas  minerales. 

ToMEpAMPA,  {tumi  cuchillo  de  cobre  de  los 
indios,  Q.  y  Ay.)  pbl.  capital  de  este  dis- 
trito de  la  provincia  de  la  Union,  Dpt. 
Arequipa:  habt.  721. 

Tomependa)  est.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
BongarA,  dist.  Peca:  habt.  14. 

yoMEPENDA,  pbl.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 


dist.BeUavista:  Alos  6°  31'28"UiyW 
56'  84*'  long,  d  408m.  alt.:  AlaoriDada- 
recha  del  Amazonas  y  cerca  de  U  odd- 
flnenoia  de  los  rios  Cliinchipe  qae  baja 
del  N.  y  del  Chota  que  baja  del  Snr.  E». 
a  situada  en  una  hermosa  llaniira  j  tie- 
ne  todas  las  ventajas  6  inconvenienies  di 
los  pueblos  de  las  mon tafias,  £1  Maranon 
tiene  en  este  punto  una  cascada  que  ce 
llama  el  Sal  to  de  Tomependa:  es  anode  los 
puertos  del  Maranon. 

TonieqnillOy   chac.  Dpt.   Ancachs,  pror. 
Santa,  dist.  Moro. 

Tomilla,  aid.  Dpt.  y  prov.  Areqaipa,  dist 
Cavma. 

Tomilia,   chac.    Dpt.  y  prov.  Lima,  dist 
Pachacamac :  habt.  99. 

Tompucanciiaf  v^ase  Tambocancha. 

Tompoily  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Marca. 

Tonata^  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Paqmna. 

Tonca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 
Ho,  dist.  Huambalpa. 

TonccO)  {Tonco  maiz.  Ay.)  eat.  Dpt  Aja- 
cucho,  prov.  Parinacochas,  dist  Pansa: 
habt.  84. 

Tanccobamba^  (llanura  de  maiz.  Ay.)  Ji 
Dpt.  Apurimac,  prov.  Andahuaylas,  diit 
Hiiancarama:  habt.  120. 

Tonconi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucoita, 
dist.  Desaguadero. 

Tonehaea,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Taca*. 

TonchillO,  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Mop- 
bamba,  dist.  Calzada:  habt.  134. 

Tonchimany  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  y  di^ 
Moyobamba. 

Tonclllman  6  Bagazan,  rio  tribatari*  d«l 
Mayo  6  Moyobamba  por  la  izqoierda,  an- 
tes de  la  ciudad  de  Moyobamba:  es  oa- 
vegable. 

TonicapilQnio,  (corrupcion  de  Uinrer  canal 
6  guarguero,  piiquio  manautial  de  ag:Ba» 
Ay.  y  Q.)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 
lloma,  dist.  Chivay. 

Tong^taf  chac.  Dpt.  Amazonas,  pror.  Ls- 

ya,  dist.  Lamud:  habt.  11. 
Tongpobamba,  hda.  Dpt.  Cozco,  prov.  Qni^ 

picanchi,  dist.  Oropesa. 
Tonjf^layat  hda.  Dpt.  y  prov.   Puno,  dirt. 

Tiquillaca:  habt.  11. 
Ton^rapej  hda.  Dpt.  y  prov.  Lambajf- 


TOPA 


939 


TORG 


que,  dist.  Motupe:  habt.  127:  dista  de 
Lambayeqne  18  leg.  (100  k.). 
TDDgOS,  (corrupoion  de  tonco,  maiz.  Ay.) 
pbl.  Dpi.  Lima,prov.  Chanoay,  dist.  Che- 
crae:  habt.  248. 
ToNGOs,   ohac.   Dpt.   Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Mayoo. 
ToNGOs,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Huaribamba:  habt.  811. 
TonOf  {thunu  pilar  principal  6  el  del  medio 
de  una  casa,  etc.  Q.;  tunu  la  cepa  de  los 
4rboles  6  plantas  grandes;  thunu  sober- 
vio,  atrevido,  mal  mandado.  Ay.)  rio  tri- 
butario  del  Madre  de  Dios  por  la  izquier- 
da  &  los  12*'  lat.  y  78^  45'  long,  aproxi- 
mada,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucartambo: 
media  legua  antes  de  la  boca  del  rio  Pi- 
nipini  nace  en  la  Cordillera  de  los  Andes 
a  los  12*»  50'  lat.  y  73°  long,  aproximada, 
cerca  de  las  vertientes  del  Cosnipata. 
Puede  decirse  que  tanto  el  rio  Tono  co- 
mo  el  Pinipini  forman  el  Madre  de  Dios 
mas  bien  que  ser  sub  tributarios. 

Tuiioayay  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ubi- 
nas:  habt.  822. 

TonquiUy  {tunquin  dudar,  estar  dudoso; 
cierto  pajaro  asi  Uamado.  Q.)  tambo  muy 
inmediato  d  la  confluencia  del  rio  Aco- 
huayllos  con  el  Pulperia  hacia  el  N.,  Dpt. 
Ayacucho,  prov.  Huanta. 

Tonqaini,  (tunyuini  yo  dudo.  Q.)  lugar  en 
donde  acaban  los  malos  pasos  que  di£cul- 
tan  la  navegacion  del  rio  Urubamba  d  los 
10*  20'  lat.  aproximada:  d  887m.66  alt.: 
dista  de  Echarate  como  60  leguas  y  en 
esta  distancia  hay  un  desnivel  de  280m* 
en  el  rio  Urubamba. 

Tonsallay  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Pilpichaea:  habt.  76. 

Tontaif^na^  (tuntu  brinquitos,  rebotes  chi- 
cos.  Q.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 
Mamina. 

TontOy  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Caras. 
Tonoque,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

ch.iri,  dist.  Santa  EulaHa. 
TopO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatain- 

bo,  dist.  Chiquian. 
Topara^  {tttpa  amolar,  jimar,  raepar;  coaa 

excelente,  titulo  de  honor.  Q.;  tupa  ca- 

^a  gruesa,  camino  real;  medida,  tomar 


lamedida.  Ay.)  aid.  Dpt.  loa,  prov.  Chin- 

cha,  dist.  Chincha  Baja:  habt.  198. 
Topatopa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Asdngaro. 
Toqaela,  (tkuqui  inquieto,  travieso,  buUi- 

cioso.  Q.)  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Tarata, 

dist.  Estique:  habt.  86. 
Toquepane,  (debeser  oorrupcion  de  thuquie- 

cant  soy  inquieto  6  buUicioso.   Q.)  aid. 

Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Huancane. 
Toqoillas,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas. 
Toracmayo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Paruro. 
Torairca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mobamba,  dist.  Sihuas. 
Toral)  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Arequipa. 
Tollarani,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucard. 
ToraUf   {turo  cuchiUo,  embotado.   Ay.:  el 

hermano  6  hermana;  tkura  nombre  de  un 

vegetal;  turu  quedarse  asido  de   alguna 

cosa,  estar  desigual,  lodo,  barro,  atollarse. 

Q.)  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.   Castilla, 

dist.  Huancarqui:  habt.  87. 
Toiapata,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Velille. 
ToBAPATA,  chac.  Dpt.  Ouxco,  prov.  y  dist. 

Urubamba. 
Torarata  china^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
Torata,  distrito  de  la  provincia  de  Moque- 
gua: habt.  8,694. 
Torata,  {thuritha  tenerse  en  pi6,  estar  fir- 

me;  thuraatha  afirmar,   fortalecer  algo. 

Ay.)  ciudad,  capital  de  esjbe  distrito,  Dpt. 

Moquegua,  d  2,094m.  alt.:  habt.    1,391: 

dista  de  Tacna  48  leg.  (289  i  k.);  de  Ta- 

rucache  2  i   (8  k.);  de  Moquegua  8  ^ 

(19  i  k.):  c^lebre  en  la  historiapor  la  ba- 

talla  que  se  di6  d  sus  inmediaciones  el 

ano  de  1828,  entre  las  tropas  espaiiolas 

y  las  patriotas. 
Torata,  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ubinas. 
Toraya,  {turaya  quedarse  asido  en  algo.  Q.: 

v^ase  Tura)  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya:  habt.  1,088. 
ToBAYA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Oota- 

bambas,  dist.  Haquira. 
Torcca,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 
Pichihua. 


TORI 


940  — 


TORO 


Torca,  chao.  Dpt.  Moquegna,  dist.  Puqaina. 

Toroop,  pbl.  Dpt.  Anoaohs,  prov.  Cajatam- 
bo,  dist.  Tiollos. 

Toreriai  oerro  mineral  de  plata  en  la  Cordi- 
llera que  sirve  de  Hmite,  entre  las  provin- 
cias  de  Canas  y  la  de  Caylloma. 

SANTO  TORIBIOf  BfiNAS  de  este  nombbe. 

Toriblo,  SantOy  minas  de  plata  en  el  cerro 
del  Tingo,  lado  N.,  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
y  dist.  Hualgayoc:  ley  12  m. 

ToBiBio,  Santo,  mina  de  plata,  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  Huamachaco,  dist.  Santiago 
de  Chuco. 

Toribio,  Santo,  cerro  mineral  en  el  distrito 
de  Macate,  proT.  Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 

ToRiBio,  Santo,  mina  de  carbon  de  piedra 
en  Sausiuran,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Yongay. 

ToiUBio,  Santo,  mina  de  plata  en  San  Pa- 
blo, Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaylas,  dist. 
Macate. 

ToRiBio,  Santo,  mina  de  plata  en  Toribio, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Ma- 
cate. 

ToRiBio,  Santo,  mina  de  carbonato  de  cal 
en  Iscuhirca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Huaras. 

ToBiBio,  Santo,  mina  de  plata  en  el  cerro 
de  Huayta-Pallanca,  prov.  Huaras,  Dpt. 
Ancachs. 

ToBiBio,  Santo,  mina  de  plata  y  cobre,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Eecuay. 

ToBiBio,  Santo,  mina  de  plata  en  Utcuyaco, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Be- 
cuay. 

Toribio,  Santo,  mina  de  plata  en  Tinta, 
Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatambo,  dist. 
Ticllos:  ley  20  m. 

SANTO  TORIBIO,  pueblos,  fundos,  etc. 

ToribiOf  Santo^  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Huayllacayan. 
Toribio,  Santo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Huayllacayan. 
Toribio,  Santo,   hda.   Dpt.  Lambayeque, 

prov.  Chiclayo,  dist.  Sana:  habt.  59. 
Toribio,  Santo,  hda.  Dpt.  y  prov.  ^udnu- 

co,  dist.  Chinchao. 
Toi'itOy  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad»  prov. 


Huamachuco,  dist.  Mollepata,  al  N  ii 

Mollepata. 
Tomo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  As&Dgvo. 

dist.  Putina:  habt.  91. 
Tomopata^  est.  Dpt  Puno,  prov.  Lampi, 

dist.  Pucard. 
Torno  de  Queinbilca,  mina  de  plata,  Dpi 

Libertad,  prov.  Huamachuco,  dist  San- 
tiago de  Chuco. 
Toro. — Advebtencia:  esta  palabra  ee  rnn- 

chas  veces  corrupcion  de   turo  cachillo, 

embotado.  Ay.;  tkura  nombre  de  nn  Tage- 

tal:  turu  quedarse  asido  6  colgado:  lodo, 

barro;  atoUarse  Q. 
ToBo,  aid.   Dpt.  Libertad,  prov.  Hnam- 

chuco,  dist.  Mollepata:   dista  de  Huttaa- 

chuco  1  leg.  (5  I  k.). 
ToBO,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  pror. 

Huamachucho,  dist.  Mollepata,  al  N.  d« 

Mollepata. 
TorOy  veta  de  plata  que  pasa  por  la  mini 

de  Pozos  Ricos  en  el  cerro  mineral  de  Col- 

quipocro,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas. 

dist.  Pamparomas. 
ToBO,  mina  de  plata  en  Huancapeti,  Dpi 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Recuay. 
ToBo,  mina  de  plata,  situada  en  la  cumlirB 

de  la  Cordillera  Negra,  entre  Recnaj  y 

Ayja  en  el  cerro  de  Huancapeti,  «i  !• 

provinoia  de  Huaras,  Dpt  Ancachi,  i 

4,858m.  alt. 
Toro,  distrito  de  la  provincia  de  la  Union. 

Dpt.  Arequipa:  habt.  1,248. 
ToBO,  pbl.  capital  del  distrito  de  Toro,  Dpt 

Arequipa:  habt.  454. 
ToBO,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay.  di^ 

Tambo:  habt.  124. 
ToBO,  roca  oerca  de  la  otra  llamada  V'«c«, 

por  donde  pasan  los  botes  para  Uegar  al 

muelle  del  puerto  de  Iquique  y  par  esto  es 

peligroso. 
Torobambay  chac.  Dpt.  Ayacucho.  pro^ 

La  Mar,  dist.  San  Miguel. 
Torohnichana,  despoblado.  Dpi.  Ayaeada. 

prov.  Lucauas:  i  14  leg.  (78  k.)  de  Ania 

huaylas. 
ToBOHuicHANA,  hda.  Dpt  Ayacucho,  prct- 

Huamanga,  dist  Ayacucho. 
Torohiilchana,  hda.  Dpt   Apnrimac,  p9v- 

Andahuaylas^  dist.  Pampaehiri. 


TORE 


941  — 


T0T6 


Toromanya^  chao.  Dpt.  Gnzco,  prov.  Chnn- 

vivilcas,  dist.  Colqquemaroa. 
ToroinocOf  est.  Dpt.  y  prov.   Puno,  dist. 

Cabana. 
TtroIuertOy   hda.  Dpt.   Arequipa,  prov. 

Gastilla,  dist.  Uraca. 
Toroqja,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Golosay. 

Torontoy,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  XJrubam- 

ba,  dist.  Ollantaytambo:  habt.  106. 
Toropaquio,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chnn- 

vivilcas,  dist.  VeliUe. 
Torosa,  aid.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Pampacolca. 
Toros  y  la  francH)   hda.  Dpt.   Cajamaroa, 

prov.  y  dist.  Cajabamba. 
Toroveray  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Huamachuco,  dist.  Mollepata:  al  N. 
de  Mollepata. 
Toroy,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Pa- 

mro:  habt.  5. 
Toroya,  chaos.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Gota- 

bambas,  dist.  Haquira. 
ToBOYA,hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Gabana. 
Torre^  mina  de  oro,    Dpt.   Libertad,   prov. 

Pataz,  dist.  Parcoy:  ley  2  m. 
ToBBK,  hda.  Dpt.   Ancachs,   prov.   Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
TorrebamlMI  6  Sagrarh,  rio  y  lavadero  de 
ore,  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya,  intes 
del  rio  Pullani. 
Torre  Blanca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Gorgor, 
Torre  Blanca,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 

Chaucay:  habt.  188. 
ForremoCGOy  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 
rorrepampa,   chac.   Dpt.   Ancachs,   prov. 

Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 
rorres^    mina  de  plata  en  el  cerro  de  Cul- 
quimaroa  lado  E.,  Dpt.  Gajamarca,  prov. 
y  dist.  Hualgayoc :  ley  24  m. 
roBREB,  hda.  Dpt.  Lambayeque,  prov.  Ghi- 

clayo,  dist.  Picsi:  habt.  28. 
i'oBRES,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Oarhuas. 
'oRRES,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea. 
tDrresmarca,   chac.    Dpt.    Huancavelica, 

prov.  y  dist.  Castrovireyna :  habt.  148. 
orrlnef  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ga- 
bana^ 


Tortorlmaylas,  pbl.  Dpt.  Apurlmao,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Tortojpi,  islote  i  los  9«  21*  20"  lat.  y  80* 

47'  44"  long. 
ToRTUGA,  rocas  muy  inmediatas  i  la  punta 

de  Goles. 
Tortog^,  oaleta  inmediata  &  las  rocas  an- 

teriores. 

Tosteilf  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Hual- 
gayoc, dist.  Santa  Grnz :  habt.  755,  con 

los  de  Saucepampa. 
Tota^wUo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gay- 

Uoma,  dist.  Tisco. 
Totata,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Moquegna, 

dist.  Ubinas:  habt.  81. 
Totahnaylla^  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Paruro:  habt.  18. 
TotOlU)  distrito  de  la  provincia  de  Ghacha- 

poyas,  Dpt.  Amazonas:  habt.  749 
ToTOBA,  (espadana,  enea.  Q.)  pbl.  capital  de 

este  distrito  de  la  provincia  de  Ghachapo- 

yas,  Dpt.  Amazonas :  habt.  749. 
ToTORA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 

Pacaraos. 
Totoniy  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacucho. 
ToTORA,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Ghungui. 
ToTORA,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luoa- 

nas,  dist.  Laramate. 
ToTORA,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anta- 

bamba,  dist.  Oropesa:  habt.  482. 
Totora,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paucartam- 

bo,  dist.  Ghallabamba:  habt.  25. 
ToTORA,  pbl.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvivil- 

cas,  dist.  Livitaca :  habt.  296, 
ToTORA,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ganas,  dil^t. 

Goporaque:  habt.  478. 
ToTORA,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ganas,  dist. 

Yanaoca. 
ToTORA,  aid.  y  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paru- 
ro, dist.  Gcapi :  habt.  50. 
ToTORA,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Paruro,  dist. 

Huanoqnite:  habt.  95. 
ToTORA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sfindia,  dist. 

Sina:  est4  rodeada  de  muchas  chacras 

pequenas. 
Totora^  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Ghivay. 
ToTORA,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gayllo- 

ma,  dist.  Lari« 


TOTO 


—  942 


TOTO 


ToTORA,  hda.  Dpt.  Tacna,  prov.  Tarata, 
dist.  Candarave :  dist.  de  Tacna  88  leg. 
(211  i  k.). 

Totoraba,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Piscobamba. 

Totorabambaf  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  Huamanga,  dist.  Socosvinchos : 
habt.  28:  dista  de  Ayacucho  12  leg. 
(67  k.). 

Totorabaraf   chac.   Dpt.   Libertad,   prov. 

Huamachuco,  dist.  Santiago   de    Chuco. 
Totoraca^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucuito, 

dist.  Pisacoma:  habt.  808. 
TotorahuaycO)  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
Totorahui,  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  As^garo, 

dist.  San  Antonio. 
Totorahui,  est.  Dpt.   y  prov.  Tacna,   dist. 

Locumba. 
TotorahuitO^  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Lam- 
pa,  dist.  Ayaviri. 
Totoraly  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Chalaoo :  habt.  54. 
ToTOBAL,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Bnldibuyo. 
ToTOBAL,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Eestaaracion. 
ToTOBAL,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancave- 

lica:  habt.  86. 
ToTOBAL,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 

huaylas,  dist.  San  Ger6nimo :  habt.  800. 
ToTOBAL,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  Yelille. 
ToTOBAL,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Andaray. 
Totoraiii,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Cotabambas. 
ToTOBANi,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Paucartambo :  habt.  78. 
ToTOBANi,  (Hercca)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Cauchis,  dist.  Sicuani:  habt.  72. 
Totorani)  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ollachea. 
ToTOBANi,   est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucara. 
ToTOBANi,  est.  Dpt.  Funo,  prov.  Carabaya, 

dist.  C(jrani. 
ToTORANi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
ToTOBANi,  aid.  y  hda.   Dpt.  Puno,  prov. 
Lampa,  dist.  Orurillo. 


ToTOBANi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lua^a, 

dist.  Cabanilla. 
ToTOBAM,  hda.  Dpt.  y  prov.  Pmio,  ^ 

Paucarcolla :  habt.  59. 
ToTOBANi,  hda.   Dpt.   prov.  y  dist.  Prnw: 

habt.  20. 
ToTOBANi,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puuo,  iisX.  ico- 

ra:  habt.  60. 

ToTOBANi,  ohac.  Dpt.  Puno,  ]^ov.  Asingi- 
ro,  dist.  San  Anton. 

Totoraooeo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa. 
dist.  Pucard. 

Totorapampa,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hbib- 
cavelica:  habt.  77. 

ToTOBAPAMPA,  ost.  Dpt.  ApttTimac,  proT.  Co- 
tabambas, dist.  Ghuquibambilla. 

Totorapampa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ydJsL 
Aoomayo. 

Totorapata,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hni- 
manga,  dist.  SocosvinchoB :  habt.  M 

TotoraquitO)  hda.  Dpi.  Puno,  pro?.  Lam- 
pa, dist.  Ayaviri :  habt.  8. 

ly^toras,  pastos,  Dpt.  Piura,  prov.  y  difit. 
Ayabaoa. 

ToTOBAs,  hda.   Dpt.  y  prov.  I^mbayaqne. 

dist.  Salas :  habt.  98. 
Totorata,  est.  Dpt.  Puno.  prov.  Asingaw, 

dist.  Arapa. 
Totoraurayniiifl,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  jw'. 

Aymaraes,  dist.  ChaUhaanca:  habt  87. 
Totorayoc,  chac.  Dpt.  Apurimac,  pro?.  Co- 
tabambas, dist.  Mara. 
Totorcanif  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Caaa. 

dist.  Layo. 
Totorhnaylas,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prc». 

Cotabambas,  dist.  Tambobamha:  W*. 

1,814,  con  las  haciendas. 
Totorilla)  despoblado,  Dpt. 

prov.  Castrovireyna,  dist.  Pilpichaci:  *»• 

ta  de  Ayacucho  26  leg.  (139  i  k.);  ^  K- 

pichaca  2  (11  k.). 
ToTOBiLLA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pcov.  Bur 

manga,  dist.  Tambillo. 
Totoromaf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chacate* 

dist.  Desaguadero. 
ToTOBOMA,  aid.  Dpt.  Puno,  prov. 

dist.  Zepita:  habt.  541. 
Totos,  distrito  de  la  provincoa  de 

Dpt.  Ayacucho.  Mucfaoa  conaidanB  f^ 

distrito  oomo  uno  solo  oon  Paras,  y  la  ^ 

nominan  Totos  y  Paras:  habt.  1,600. 


'ftlAiJ 


-94^ 


TRAP 


ToTOS,pbl.  capital  de  este  distrlto  de  la 
provincia  de  Cangallo,  Dpt.  Ayacucho : 

habt.  600. 
ToTOs,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cangallo, 

dist.  Chuschi :  habt.  60. 
lV)tOStira,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.   Asdnga- 

ro,  dist.  Potoni. 
Totnlla,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 

cas,  dist.  VeliUe. 
Toucrochaca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ayapata. 
Tontonelf  rio  tributario  del  Maranon  por 
la  izquierda,  en  la  provincia  de  Bongari, 
Dpt.  Amazonas. 
Toyas,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 
dist.  Huanta:  habt.  251;  con  los  de  Quiu- 
capa. 
Toyllahavire,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
Toyoc,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 

trovireyna,  dist.  Huachos. 
Tragadero,  socabon  6  ttinel  natural  a  los 
4,279  alt.;  por  este  socabon  pasa  el  rio  de 
Canete.  Estd  al  N.  N.  E.  de  la  laguna  de 
Paucarcolla  y  a  poca  distaucia  de  las  al- 
turas  de  MuUucocha  de  donde  baja  el  rio. 
Tmma,  chac  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

dist.  Huancaspata. 
Tranipa,  est.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y 

dist.  Castrovireyna. 
Trampa,   aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Pocsi :  habt.  92. 

Traniblsat  rio  tributario  del  Santiago,  por 

la  derecha,  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bon- 

gard. 

Fraiiasaf  no  tributario  del  Santiago,  por  la 

derecha,  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bongara. 

rranca,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist. 

Jesus :  habt.  116. 
['ranca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

baiuba,  dist.  Quiches. 
Branca,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Araguay. 
*RANCA,    chac.   Dpt.   HuancaveUca,   prov. 

Castrovireyna,  dist.  Pilpichaca. 
ranea,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 

Socosvinchos. 
RANOAy  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 
n.as,  dist.  Laramate. 
BLANOAj  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 
dist,  Tambo:  d  4  leg.  (22  k.)  de  Tambo. 


TranCd)  mina  de  plata,  Dpt.  Apurlmad^ 
pi'ov.  Andahuaylas,  dist.  Huancarama: 
ley  de  40  d  50  marcos. 

Tranca,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas, dist.  Huancarama:  d  2  leg.  (11  k.) 
de  Huancarama. 

Tranca,  aventadero  de  oro,  Dpt.  Puno,  prov. 
S^ndia,  dist.  Phara. 

Trnncapata,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
jCotabambas,  dist.  Huayliati. 

Tmneaiiata,  aid.  y  hda.  Dpt.  Apurimac, 
prov.  Abancay,  dist.  Carahuasi:  habt.  96. 

Traiiqaihiia,  chac  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aban- 
cay, dist.  Sirca. 

Trapiche^   aid.   Dpt.   Loreto,   prov.   Bajo 

Amazonas,  dist.  Nauta. 
Trapiche,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Condebamba. 

Trapiche,  hda.  de  cafia,  Dpt.  Libertad,  prov. 

y  dist.  Chepen. 
Trapichb,  hda.de  caua,  Dpt.  Libortad,  prov. 

y  dist.  Trujillo. 
Trapiche,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Santa. 

Trapiche,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Moro. 
Trapiehe^  hda.  de  cafia,  Dpt.  y  prov.  Lima, 

dist.  Ate:  habt.  88. 
Trapiche,   hda.  Dpt.   Lima,   prov.  Canta, 

dist.  Arahuav. 
Trapiche,   hda.   Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Huamantanga:  habt.  228,  con  los  de 

Macas. 

Trapiehe,  hda.  de  caua  y  de  vifia,  Dpt.  y 
prov.  lea,  dist.  San  Juan  Bautista:  d  4 
leg.  (25  k.)  de  lea;  produce  al  ano  1,200 
quintales  de  aguardiente. 

Trapiche^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Socosvinchos:  habt.  9:  dista 
de  Ayacucho  6  leg.  (88  ik.). 

Trapiche,  hda.  Dpt.   Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Cabana. 
Trapiche,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 

canas,  dist.  Laramate. 

Trapiche,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Laramate. 

Trapiche,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Puquio. 

Trapiche)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aban- 
cay, dist.  Curaliuasi:  habt.  82, 


tRES 


—  944  — 


TRES 


ttiiAPicHE,  hda.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Cota- 

tabambas,  dist.  Hnajllati. 
Trapiclie,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 

dist.  Checcacupi:  habt.  7. 
^RAFicHE,  aid.  Dpt.  Cuzco,   prov.  Canchis, 

dist.  Sicuani:  habt.  148. 
Trapielie,  eat.   Dpt.   y  prov.    Puno,   dist. 

Accra. 
Trapiche,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  OUachea. 
Trapiche,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Ajoyani. 
Trapiche,  lavadero  de  ore,  Dpt.  Puno,  prov. 

S^india,  dist.  Quiaca. 
Trapiche,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.   Sindia, 

dist.  Sina:  habt.  187:  tiene  varies  fundos 

&  BUS  alrrededores. 
Trapiche,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Lampa, 

dist.  OruriUo. 
Trapiche^   chac.  Dpt.  y  prov.   Arequipa, 

dist.  Yura. 
Trapiche,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 

Ua,  dist.  Aplao:  habt.  6. 
Trapicbe^  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.   Moque- 

gua:  a  l,250ni.  alt.:  dist.  i  leg.  (8  k.)  de 

Moquegua. 
Trapicliepampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

y  dist.  Huaylas. 
Trapiches,ald.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  San  Gregorio:  habt.  820. 

Trapiche  de  la  Trinidad,  aid.  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  y  dist.  Trujillo:  habt.  144. 

Trapiche  Tiejo^  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Contumaza,  dist.  Cascas. 

Trapiche  viejo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
y  dist.  Santa. 

Trapiche  viejo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima, 
dist.  Ate. 

Ttapichr  viejo,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  loa, 
dist.  Molinos:  habt.  120. 

TrapichillO)  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Luya,  dist.  La  Peoa. 

Tbapichillo,  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 
Luya,  dist.  Yamon:  habt.  59. 

Trapicbeyacilf   chac.  Dpt.  Loreto,   prov. 

Mollebamba,  dist.  Bioja:  habt.  100. 
Trapichtto,  hda.   Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Trujillo:  &  1  leg.  (5  (  k.)  de  Trujillo. 
Tres  aminos,  mina  de  plata  en  Pomahuain, 

Dpt.   Ancachs,   prov.    Cajatambo,   dist. 

Andajes:  su  direccion  S.  249^:  inclina- 


cion  vertical:  ancho  lni-20  y  delaTctiSi 
0m.l5:  lev  876  m. 

Tres  amigos,  mina  de  plata,  Dpt.  Hninuco, 
prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  HuallaneA. 

Tres  cmces^  cerro  mineral  de  plata  en  d 
Dpt.  de  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist. 
Macate. 

Tres  cruces,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Caiiete, 
dist.  Lunahnand. 

Tres  cruces,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Andahuaylas,  dist.  Ocobamba. 

Tres  cruces,  pascana  entre  Challabambt 
y  San  Nazario  en  la  cumbre  del  cerro  de 
Cusilluyoc,   Dpt.   Cuzco,   prov.  Pancir- 
tambo  a  los  18*»  10'  45"  lat.  y  74«  W" 
48"  long.  &  8,678m.  alt.:  temperatura  11* 
6'  &  las  12  h.  m.  (ehinio).  Segun  Gohnng. 
la  cumbre  est^  &  8,820ni.  y  el  plan  en  d 
vado  de  Cosijipata  a  1,524™.  siendo  U 
temperatura  de  17*"  70*  A  las  11  h.  a.  m. 
(Junio),  pero  varia  mucho  hasta  bajarie 
cero  durante  la  nochc.  De    este  Ingar  » 
v6  gran  parte  del  valle  de  Paucattambo 
como  un  panorama:  dice  Raymondi  mo 
hay  palabras  para  describir  el  subbme 
paisaje  que  se  prcsenta  al  viajero  en  este 
Ingar,  viendo  a  sus  pies  una  serie  de  e- 
calonados  cerros  que   van  gradnalmente 
disminnyendo  de  elevacion  hastaperder* 
se  en  una  inmensa  6  ilimitada  Ilanura  n- 
bierta  de  bosques  que  se  conf unden  t  b 
lejos  en  el  horizon te. 

Tres  hermaiiaS)  rocas  muy  inmeditas  a  la 
Punta  de  Coles. 

Tres  lajrunas,  laguna  i  la  derecfaa  del  ti» 
Pastaza,  en  el  cual  descargan  sua  agtti 
al  Sur  de  Andoas. 

Tres  Marias,  islotes  situados  al  N.  del  ca- 
nal 6  boqueron  de  San  Gallan;  estan  en- 
filades casi  de  N.  a  S.  V  este  ultimo  dista 
como  tres  millas  de  la  punta  de  Paracai. 

Trxs  Marias,  salitrera  en  el  CaDtondeHiah 
ra,  dist.  Iquique,  Dpt.  Tarapaca:  data 
del  puerto  11  leg.  (61  k.). 

Tres  SallnaSf  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Am- 

baca,  dist.  Huamcabamba:  £  7  leg.  (39  L) 

de  Huancabamba. 
Tres  tomaSy  hda.  de  caua,  Dpt.  prov.  j  £e^ 

Lambayeque. 
Tres  vados,  est.  Dpt.   Cuzco,   pruv.  Ckia- 

vivilcas,  dist.  YeliUe. 


TRIN 


—  945  — 


TRUJ 


Trifon  SaUy  rio  tributario  del  San  Gaban. 

Eq  el  pnnto  de  sn  confluencia  ^ste  lleva 

rumbodeO.  alE.  yell.*»  deS.O.  AN.  E. 
Trigobambll)  hda.  Dpt.  Huancavelica.  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobaraba:  habt.  12. 
Trifropanipa,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Aya- 

baca,  dist.  Chalaco:  babt.  100. 
Trigopampa,  aid.  Dpt.  Piura,   prov.  Huan- 

cabamba,  dist.  Huarmaca:  babt.  184. 
TrifCOpailipa,  aid.   Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  San  Felipe. 
Trigopampa,  cbacs.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

y  dist.  Otusco. 
Trigopampa,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Yungar. 
Trigopampa,    bda.    Dpt.    Ayacuclio,   prov. 

Huamanga,  dist.  Santiago. 

TRIXIDID,  mixas  de  este  nombre. 

Trinidad,  mina  de  plata  en  el  cerro   de 

Huacchara,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pallasca. 

Trinidad,  mina  de  cobre  y  plomo  al  N.  del 

pueblo  de  Llamellin,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huari,  dist.  Llamellin:  ley  76  &  80  m. 

Trinidad,  mina  de  plata  en  Yanacocha,  Dpt. 

Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  ('Otaparaco. 

Trinidad^  mina  de  plata,   Dpt.  Ancachs, 

prov.  y  dist.  Huari:  ley  75  &  125  m. 
Tbinidad,  mina  de  plata  en  Chaca,   Dpt. 
Ancachs,  prov.   y  dist.  Cajatambo:  ley 
70  m. 
Triuidad  6  de  los  italiaiios,  mina  de  plata 
en  Pumahuain,  Dpt.  Ancachs  prov.  Gaja- 
tambo.  dist.  Andajes. 
Trinidad*  mioa  de  plata  al  N.  0.  del  pue- 
llo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Yauli. 
Trikidad,  hda.  mineral  en  la  quebrada  de 
Pacayacu,  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Trikidad,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo  de 
Yauli,  Dpt.   Junin,  prov.  Tarma,   dist. 
Yauli:  ley  30  m. 
Trinidad,  cerro  con  vetas  de  cinabrio  4  leg. 
al  S.  de  la  mina  de  Santa  Barbara,  Dpt. 
prov.  y  dist.  Huancavelica. 
Trinidad,  mina  de  plata  en  el  mineral  de 
Niiiobamba,  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga. 
Frinidady  salitrera  en  el  Canton  de  Pam- 
pa  ]Segra,  dist.  Pisagua,  Dpt.  Tarapac^: 


en  1872  produjo  54,000  quintales;  en 
1873—160,000:  dista  8  leg.  (44  i  k.)  del 
puerto  y  2  millas  (8  i  k.)  de  la  hnea  fer- 
rea. 
Trinidad,  sahtrera  en  el  Canton  de  Pampa 
Negra,  dist.  Iquique,  Dpt.  Tarapacil:  en 
1872  produjo  4,000  quintales,  en  1873— 
12,009:  diHta  8  leg.  (44  i  k.)  del  puert®  y 
2  millas  (3  k.)  de  la  linea  ferrea. 

TRINIDAD,    PUEBLOS    Y    FT7ND0S. 

Trinidad)  distrito  ^e  la  provincia  de  Con- 
tumaza,  Dpt.  Cajamarca:  habt.  1,896 

Trinidad,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Con  tumaza,  Dpt.  Cajamar- 
ca: habt.  718. 

Trinidadt  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Trujillo. 

Triiiidady  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Pasco. 

TriunfOy  cascada  en  la  izquierda  del  rio 
Palcasu  poco  arriba  de  su  confluencia  con 
el  Mayro:  tes  un  gran  arroyo  que  vA  res- 
balando  sobre  un  piano  inclinado:  como 
cien  metros  dntes  de  su  desembocadura  en 
el  Palcasu,  en  el  cauce  del  arroyo  forma 
una  taza  llena  de  agua  cristalina:  esta 
agua  sale  derramandose  y  formando  otra 
pintoresca  cascada  hasta  el  rio.» 

Triste^  riachuelo  tributario  del  Yaviri  por 
la  derecha,  d  179  millas  (332  i  k.)  arriba 
de  la  confluencia  del  Paysandu.  De  este 
rio  al  punto  en  que  se  go1oc6  el  marco 
que  sirve  de  limite  con  el  Brasil  hay  5 
millas  mas  l,132ni.  arriba. 

Troc^hef  aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov. 
Trujillo,  dist.  Ascope:  habt.  178:  dista  de 
Ascope  J  leg.  (1  \  k.). 

Trojahaasif  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  San  Ger6nimo. 

Tronipoiif  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua* 
ras,  dist.  Maroa. 

TronadeiHt  aid.  Dpt.  j  prov.  Piura,  dist. 
Sechura:  habt.  288. 

TroMras,  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca« 
bamba,  dist.  Sondor:  habt.  55:  dista  do 
Huancabamba:  1  leg.  (5  ^  k.). 

Traacca^  hda.  Dpt.  Cozco,  prov.  Chunvivil- 
cas,  dist.  Santo  Tomas. 

TnyillaiUlf  asi  se  llama  la  boca  de  la  en- 
trada  a  la  bahia  de  la  independencia,  eu« 

IW 


TRUJ 


946 


TRUJ 


tre  la  extremidad  del  cerro  de  Carretaa  y 
la  isla  de  las  Viejas,  no  Wjos  de  Pisco. 
Trojillo,  provincia  del  Departamento  de  la 
Libertad.  Confina  por  el  N.  con  la  pro- 
vincia de  Pacasmayo ;  por  el  S.  con  la  de 
Santa,  del  Departamento  de  Ancachs,  de 
la  cual  la  sopara  el  rio  de  este  nombre ; 
por  el  E.  con  la  de  Otusco;  y  por  0.  con 
el  Pacifico.  La  antigua  ciudad  de  Truji- 
Uo  es  capital  de  la  provincia.  Consta  de 
los  sigoientes 

DISTRIf  OS : 

Habt. 

Ascope 4146 

Chicama 1,408 

CLocope 1,266 

Hnanchaco 1,848 

Magdalena  de  Cao 671 

Moche 1,144 

Payjan 8,686 

•    Santiago  de  Cao 1,778 

Simbal 1,240 

Trujillo 7,814 

Virii 2,808 


Total  habt 26,788 

Estii  compreudida,  mas  6  m^nes,  entre 
los  T"  S'  y  8^  68'  lat.  y  los  80*  36'  y  8V 
60'  long,  formando  una  superficie  como 
de  413  loguas,  que  comparada  con  su 
pobliicion,  resulta  casi  con  65  habitantes 
por  cada  legua  cuadrada. 

Tiene  tres  valles  muy  f^rtUes  d  saber : 
Vird,  Chimu  y  Chicama:  este  tiltimo  es 
riquisimo  en  sus  producfcos  de  agricultu- 
ra,  cuyo  principal  cultivo  es  la  cana  de 
aziicar,  segun  piiede  verse  en  la  descrip- 
cion  de  las  haciendas  que  perteuecen  d 
ese  valle:  tambien  es  rica  en  mineral  es, 
de  plata  y  carbon  de  piedra,  aunque  es- 
tos  no  se  explotan  todavia. 

Los  rios  de  Chicama,  Moche,  Virii  y 
Santa  la  fertilizan,  de  suerte  que  aunque 
de  costa  es  una  de  las  provincias  mas  po. 
bladas  de  haciendas  y  chacras. 

El  ferrocarril  que  parte  del  puerto  de 
Salaverry  y  pasa  por  Trujillo,  Chicama, 
Ascope  y  Chocope,  facilita  la  exportacion 
de  los  productos  de  epos  fimdos. 

Un  Sub-Prefecto  estd  encargado  del 
xnando  politico  de  la  provincia:  un  Juez 


de  1.*  Listaucia  administra  jasticuu  E& 
lo  eclesidstico  estd  divididaenlosngoies- 
tes 


Trujillo..,. 

Simbal. 
Virti. 
Chicama. 
Mansiche. 


GURATOS : 

iSagrario. 
San  Sebastian. 

Santiago  de  Cao. 

Magdalena  deCaa 

Chocope. 

Payjan. 

Facald. 


Ademds  de  los  establecimientoa  deini* 
truccion  publica,  considerados  como  D»- 
partamen tales,  y  que  constan  en  d  «r* 
tfculo  Libertad,  Departamento,  haj: 

16  Esouelas  para  hombres S.   9,600 

12 


■     mugercs •    7,200 


Total  sueldos S.  16,800 

Las  contribuciones  de  la  provincia  pro- 
ducen  al  aiio  la  cantidad  de  5,773  soles, 
por  los  siguientes  ramos: 

Contribucion  Urbana S.  928 

»            Riistica 4.4€0 

t             Industrial »  l^ 

»             Eclesiastica •  ^ 


Total S.      5,778 

TaujiLLO,  distrito   de  la  proviucia  de  este 

nombre,  Dpt.  Libertad:  habt.  7,8U. 
Trujillo,  ciudad,  capital  del  Depar:ame3- 
to  de  la  Libertad  y  de  la  provincia  y  ^8- 
trito  de  Trujillo:  situada  alosS^'GT 
lat.  y  81^  26'  37"  loug.:  a  63^.  aU.  Esta 
hermosa  aunque  pequeua  ciudaJ.  de  figi- 
ra  oval  6  eliptica  y  amurjLllada,  fae  fan- 
dada  en  1535  por  el  conquistador  Fran- 
cisco Pizarro,  quien  lo  dio  este  nomln 
en  recuerdo  de  su  pais  natal.  Sn  lai^es 
de  cerca  de  1,610  varas  ysuanchoie 
1,355  varas.  Las  calles  estan  ccrtadas  m 
ingulos  rectos;  tieaen  de  12  a  IS  tans 
de  ancho.  La  construccion  de  las  caiii 
es  de  adobe  y  los  techos  de  madoa  cob 
una  torta  de  barro  endurecido.  La  plaia 

es  cuadrada.  En  ninguna  ciudad  dd  W 
hay  mayor  numero  de  casas  Iqjojanie^? 
construidas ;  parece  que  sus  vecinoa  t^ 
sieran  rivalizar  en  esto,  contribnyGiic » 
hermosear  la  ciudad* 


TUAN 


947  — 


TUCO 


Como  los  edificios  se  construyen,  su- 
poniendo  que  las  lluvias  no  son  jamds 
faertes,  sncedi6  en  los  auos  de  1701, 1720, 
1728,  que  caycron  espantosos  aguaceros 
nunca  esperados  ni  vistos  en  aquel  lugar 
que  caasaron  graves  danos. 

En  14  de  Febrero  de  1816,  en  6  de  Fe- 
brerode  1725  y  2  de  Setiembre -de  1759, 
ban  habido  terremotos  asoladores  de  cn- 
yos  estragos  aun  se  ballan  vestigios. 

El  viento  reinante  es  el  Sur  y  rara  vez 
sopla  el  Norte. 

La  muralla  de  Trujillo  se  construy6  en 
el  ano  de  1686,  siendo  esta  ciudad  la 
unica  que  tiene  este  intitil  adorno,  paes 
las  de  Lima  se  ban  destruido. 

CoNVENTos  DE  BELiGiosos — Hay  cinco, 
a  saber:  el  de  San  Francisco  y  Santo  Do- 
mingo, fundados  en  tiempo  de  Francisco 
Pizarro ;  el  de  NuestraSenora  de  la  Mer- 
ced; el  de  San  Agustin,  fundado  en  25  de 
Ocutubre  de  1558  y  el  de  la  Religion  Hos- 
pitalaria,  de  1680:  todos  estos  ban  sido 
supresos. 

MoNASTftBio  DE  MONJAS. — Son  dos,  i  Sa- 
ber: el  de  Santa  Clara,  y  el  do  las  Carme- 
litas  descalzas  de  Santa  Teresa. 

Como  Capital  del  Departamento  y  Se- 

de  Episcopal,  residen  en  ella  el  Prefec- 

to,  el  Obispo,  la  Corte  Superior  de  Jus- 

ticia,  Caja  Fiscal  y  los  empleados  y  ofici- 

nas  Departamentales  y  los  de  Provincia. 

Hay  una  estacion  telegrdfica  en  rela- 

cion  con  todas  lasde  la  Bepublica:  una  ad- 

ministracion  principal  de  Correos:  babt. 

6,467;  dista  de  Lima  118  leg.  (621  J  k.); 

de  Moche  2  (Ilk.). 

na,  (tkua,  gargajear,  toser,  espectorar  Ay.) 
aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Parinacochas, 
dist.  Colta. 

lausOy  isla  en  el  rio  Huallaga,  Dpt.  Lore- 
to,  prov.  Huallaga,  dist.  Tarapoto:  babt. 
80. 

laJy  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Gajamarca: 
[labt.  -247. 

allqai,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Casti- 

la,  dist.  Pampacolca. 

uia,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Sdn- 

lia. 

LNA,  chac.  Dpt.  Arequipa.  prov.  Con4e- 

ayos,  dist.  Cbuquibamba, 


Taanatayo,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Lari. 
Taasin,  cbac.  Dpt.  Anoacbs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Huancapon. 
TubO)  aid.  Dpt.  y  prov.   Cajamarca,   dist. 

Cbetilla:  babt.  463. 
TucaCf  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Contu- 

maza,  dist.  Guzmango. 
TncaleSi  tribu  de  salvajes  A  la  izquierda  del 

Maranon  y  al  E.  del  Pastaza. 
Tucaque,  est.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca, 

dist.  Frias. 
Tueaqnis,  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Niepos. 

Tacarami,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Ambar. 

Tacasey  isla  en  el  lago  Titicaca,  Dpt.  Puno, 
prov.  Huancane,  dist.  Conima. 

TucaapO)  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Urubam- 
ba,  dist.  Ollantaytambo. 

Taocamarcaf  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Calca:  babt.  96. 

Tacker,  puerto  en  el  rio  Picbis  &  los  !()• 
22'  66"  lat.  y  IT  48'  20"  long.  Es  el 
punto  mas  alto  basta  donde  el  Picbis  es 
navegable:  entre  este  puerto  y  la  boca  del 
Picbis  la  corriente  es  de  2  J  miUas  por 
bora:  est*  d  218m.86  alt.:  la  variacion 
magn^tica  de  la  aguja  es  de  9**  T  80"  al 
E.:  dista  de  Iquitos  por  el  rio  1,061  mi- 
lias. 

Tacle,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 
dist.  Colca:  babt.  136. 

TacUacnrif  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Colcabamba. 

Taco,  {tticu  bacerse,  ser,  acabar;  tuccuhuho 
Q.;  ttuco  dspero  al  tacto  Ay.)  bda.  Dpt. 
Cajamarca,  prov.  Hualgayoc,  dist.  Bam- 
bamarca:  babt.  403,  con  los  de  Cbala  y 
Huangamarca. 

Tuco,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamacbuco,  dist.  Santiago  de  Cbuco,  al 
E.  de  Santiago  de  Cbuco:  ley  24  m. 

Tuco,  cerro  mineral  de  plata  en  el  distrito 
de  Aquia,  prov.  Cajatambo. 

Tuco,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 
Acobamba. 

Tuco,  est.  I^t.  Ayacucbo,  prov.  Cangallo, 
dist.  Chuscbi. 

Tooonase)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno»  dist. 
Coata. 


TUCT 


—  948  — 


TUCU 


TncrabaDlbai  aid.  y  est.  Dpt.  Apnrimac, 
prov.  Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Tucraf  aid.  Dpi.  Arequipa,  prov.  Caatilla, 
dist.  Pampacolca. 

Tliesa,  (tucsi  punsar,  lierir.  Q.)  lida.  Dpt. 
Cuzco,  prov.  Canas,  dist.  Langui. 

TucsA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist 
Tinta:  habt.  66. 

Tnosaccoebfl)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nunoa. 

TDCsalmata^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
to,  dist.  Desaguadero. 

TncsapnqniOy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asan- 
garo,  dist.  Asillo. 

TucSflVira,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Chucuito. 

Tuc^ili,  (punzon,  pinzas  6  cualquiera  otra 
ocsa que pueda punsar.  Q.)  aid.  y  hda.  Dpt* 
Ayacucho,prov.y  dist.  Cangallo:  habt.  76. 

Tucson,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro, 
dist.  Putina:  habt.  100, 

Tucsalinma,  (cabeza  herida.  Q.)  est.  Dpt. 
y  prov.  Puno,  dist.  Acora. 

Tacsnnra,  pico  en  las  faldas  de  la  Cordille- 
ra al  E.  del  volcan  Puchultisa. 

Tneta,  (v^ase  el  significado  en  la  palabra 
tocto)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 
llo, dist.  Canaria. 

Tucto,  aid.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  YauH:  d  4,488m.  alt.:  habt.  26. 

TncTo  6  Antorganga,  portachuelo  6  paso  de 
la  Cordillera  de  Tarma  d  4,855m.  alt. 

TucTo,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Becuay:  habt.  407,  oon  los  de  Can- 
ta  y  Panapata. 

Hietobamba)  aid.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Parobamba. 

Tnctncanelia,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 
ta,  dist.  Huamantanga. 

Tuetacoebaf  lagunita  en  la  oumbre  de  la 
Cordil]erad4,825m.  alt.:  deestalagunana- 
ce  unos  de  los  brazos  que  forman  el 
rio  Lurin,  Dpt.  Lima. 

TtcTucocHA,  hda.  mineral  y  tambien  una 

laguna  que  esta  &  su  inmediacion,  Dpt. 

Lima,  prov.  Huarochiri,  dist.  San  Mateo 

a  4,428m.80  alt. 
Toctumalf  chao.  Dpt.  y  prov.  Lambaye- 

que,  dist.  Motupe. 
Tactapampa,  ohao,  Dpt.  Anoaobs,  prov.  y 

dist.  Huaylas, 


Tuctapillin,  chac.  Dpt.  AncacliB,  pnrr. 

Santa,  dist.  Casma. 
Tucahnaetl)  (tMcwhacerse,  ser,  consmmrM, 

acabarse;   tuccu  bubo   Q. ;   toco  venUni 

tronera.  Ay.)  est.  Dpt.  Ancachs,  pror. 

Huaras,  dist.  Becuay. 
TucuHUAiN,  chac.  Dpt.   Ancachs,  prov.  y 

dist.  Huaylas. 
Tucnlinaiiea,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Santa,  dist.  Casma. 
TnouhnayoOy  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pro?. 

Huamanga,  dist.  Santiago:  habt.  21. 
TliCiihnilIca,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huauta. 
Tiicachnillca,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  Tambo. 
Tueiil,  pbl.   Dpt.  Lima,   prov.  Chancay, 

dist.  Checras. 
Tnenlen,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 

dist.  Yunguyo. 
Tncnnia,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ti- 

yacaja,  dist.  Pampas:  habt.  110. 
Tucnnie,  (Antes  Tuqueme  y  Tucmi).  pbl 

Dpt.  y  prov.  Lambayeque,  dist.   Mucha- 

mi:  habt.  572:  dista  de  Lambayeqae  6 

leg.  (38  i  k.). 
TaCUllChOf  v6ase  Purwicho,  Dpt.  Areqaipt. 
Tucnni,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist  Sm 

Antonio. 
Tncupampat   chac.   Dpt.    Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Huayllacayan. 
Tacapilla  6  Diumdes,  (v^ase  el  significido 

de  tucu  y  de  palla),  quebrada  que  desem- 

boca  en  la  costa  4  los  22*  32'  lat,    Es  d 

limite  fijado  entre  las  provincias  de  Aticv 

y  TarapaoA  desde  1768,  en  cuya  6poc»  » 

hizo  la  demarcacion  de  dichas  proYinci»&. 
TucupiLLA,  pbl.  en  la  quebrada  de  este  noo- 

bre,  perteueciente  al   curato  de  HuaU- 

condo  de  la  provincia  de  Tarapaci.  H<y 

jao  existe  este  pueblo;  pero  es  fnera  de  d«- 

da  que  el  Perti  tiene  dereoho  a  este  liig« 

como  hmite  Sur. 
Tucnpance,  chac.  Dpt.  Jmiin,  prov.  Tir- 

ma,  dist.  Acobamba. 
Tttcaracra,   aid.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  y 

dist.  Andahuaylas:  habt.  60. 
Tacnri  6   Tuaiti,   aid.    Dpt-    Cajamam. 

prov.  y  dist.  Cajabamba. 
Tucoyachi,  pbl.  Dpt.  Caasoo,  prov.  Psnsro, 

dist*  Ccapi:  habt.  112. 


TULU 


—  949 — 


TUMA 


Tucuypayoc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Indepenilencia. 
TacnyqaC)  bda.  Dpt.  y  prov.  Tacna,  dist. 

Pachia. 
Tucharagra  9  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Fataz,  dist.  Huanoaspata. 
Tuche,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  Cbongos. 
Tncliira^est.  Dpt.  y prov.  Puno,  dist.  Acora. 
Tagayref  cbac.  Dpt.   Ayacucbo,  prov.   y 

dist.  Santa. 

Taisque,  cbac.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lu- 

canas,  diet.  Laramate. 
Tujulayy  desfiladero  6  cnesta  en  la  provin- 

cia  de  Moquegua,  camino  de  Torata. 
Tula 9  est.  Dpt.   Lima,  prov.   Huarocbiri, 

dist.  Casta. 
Talajaja,  est.  Dpt.  Lima.  prov.  y  dist.  Can- 

ta:  babt.  2. 
Tulacayan,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Tolape,  bda.  de  cana,  Dpt.  Libeiiad,  prov. 
TrujiUo,  dist.  Ascope:  babt.  175:  dista 
Ascope   i  leg.   (8  k.);   de  Malabrigo  8 
(44  i  k.):  produce  como  80,000  quintales 
de  aziicar  al  aiio. 
Tlilba,  mina  de  plata  y  cobre  al  S.  del  pue- 
blo de  Uco,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari, 
dist.  Uco:  ley  25  d  50  m. 
Tulca^  cbac.  Dpt.  Lima,  prov  Yauyos,  diet. 

Pampas. 
Tulic,  bda.  y  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Liuya,  dist.  Pisuquia:  babt.  194. 
Tuliniaya,  cerro  cerca  de  Torata,  Dpt.  Mo- 

qnegua. 
Tullpe,  bda.  de  cana,  Dpt.  Lambayeque, 

prov.  Cbiclayo,  dist.  Picsi. 
Talmaily  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  Ayabaca,  I 

dist.  Cumbicus. 
Tnlpajy   {txdljni  granza  del  maiz.  Q.)  pbl. 
Dpt.  Lima,  prov.  Cbancay,  dist.  Cbecras: 
habt.  74. 
Fnlpo^  aid.  y  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 
znaohuco,  dist.  Mollepata:  babt.  514:  dis- 
ta de  Huamacbnco  12  leg.  (67  k.). 
roItliB.  aid.  Dpt.  y  prov.   Huancavelioa, 

dist.  Moya:  babt.  272. 
rnlltllllief  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

cliiri,  dist.  Cas^ta. 
\lIlIIlia7O9  {tuUii  flaco,  mayo  rio.  Q.)  rio, 
tmo  de  los  que  forman  el  Peren^;  confluye 


con  el  Cbancbamayo,  despues  del  Ocsa- 
bamba,  en  el  valle[de  Cbancbamayo  d  10 
leg.  (55  \  k.)  de  Palca.  En  esta  conflueii- 
cia  estd  situado  el  fuerte  de  San  Ramon. 
El  Tulumayo  es  formado  por  los  rios  de 
Comas,  Ucbubamba,  Morobamba  y  Vitoc. 

Tulumayo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Anta:  babt.  66. 

Tulusliey  bda.  Dpt.  Piura,  prov.  Huanca- 
bamba,  dist.  Sondor :  babt.  88 :  dista  de 
Huancabamba  2  leg.  (11  k.). 

Tulla,  {tnllu  flaco,  bueso.  Q.)  mineral  d& 

plata,  a  4  leg.  (22  k.)  al  N.  E.   de  Uco^ 

Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari,  dist.  Uco. 
TulIlHi^  bda.  Dpt.   Ancacbs,  prov.  Huay* 

las,  dist.  Yungay:  babt.  801. 
TuLLPA,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  y  dist* 

Cangallo. 
Tullpuna,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 

dist.  Icbocan. 
TuLLPUNA,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Cajamarquilla. 
Tallncancar)  (tuZZitflaco;  concur c6ndor.  Q.) 

cerro  mineral  de  plata  en  el  distrito  de 

Reouay,  prov.  Huaras,  Dpt.  Ancacbs. 
Tullarauoa^  quebrada  6  valle  que  compren^ 

de  varias  baciendas,  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Pasco. 
TuLLURAucA,  miua  de  plata  al  0.  del  pueblo 

de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Yauli. 
TuLLuBAUCA,  San  Antonio  DE,  bda.   mine- 
ral, Dpt.  Jimin,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli. 
Tama,  (rodear.  Q.)  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 

Huari,  dist.  Cbacas. 
TnmaCt  Pbl»  Dpt.   Ancacbs,  prov.  y  dist. 

Cajatambo. 
Tnmacayailf  cbac.  Dpt.   Ancacbs,   prov. 

Huaras,  dist.  Marca. 
Tnman,  bda.  de  cana,  Dpt.  Lambayeqne^ 

prov.  Cbiclayo,  dist.  Picsi :  babt.  22. 
Tamanqni)  (puede  ser[corrupcion  de  tuman- 

chi  avergonzar  publicamente.  Q.)   aid.  y 

bda.  Dpt.  Cajamarca,   prov.  Jaen,   dist. 

Colasay. 
TumapaqnlOi  (manantial  cercado.  Q.)  mi- 

nas  (2)  de  oro  y  plata  al  N.N.  0.  del  pue- 
blo de  Cbacas,  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ri, dist.  Cbacas:  ley  100  ^  800  marcoa. 
Timarani)  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ri, dist,  Cbacas :  babt.  527. 


TUiMB 


—  960  — 


TUMB 


Tnmaring^y  aid.  entre  los  rios  do  Anday- 
mayo  y  Sihuas,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Sihuas.  En  este  lugar 
existen  las  ruinas  de  un  antiguo  pueblo: 
las  paredes  son  de  piedra  y  las  puertas  y 
umbrales  de  algarrobo. 

TamasaD)  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 
Hualgayoc,  dist.  Niepos. 

Tamauma,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Lampa. 

TuiDbacueho,  (tumpa  achacar,  levantar  tes- 
timonio:  cm^/w  rinoon.  Q.)  aid.  Dpt.  Ca- 
jamarca, prov.  y  dist.  Hualgayoc:  habt. 
888.  La  quebrada  en  que  est^  la  hacien- 
da Ueva  el  mismo  nombre. 

Tumbaden,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  prov.  Caja- 
marca, dist.  San  Pablo :  habt.  550. 

Tumbang^ai  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Carabayllo. 

Tumbapatai  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Moyo- 
bamba,  dist.  Bioja:  habt.  61. 

Tombascbacra,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa,  dist.  Quequefia. 

Tlimbes,  provincia  del  Departamento  de 
Piura,  creada  por  ley  do  12  de  Enero  do 
1871.  Confina  por  el  N.  y  por  el  E.  con 
la  EeptibUca  del  Ecuador;  por  el  S.  con 
la  provincia  de  Pay ta ;  y  por  el  0.  con  el 
Paclfico.  Su  capital  Tdmbes.  Consta  de 
los  sigoientos 

DISTRITOS : 

Habt. 
Corrales 758 

San  Juan  de  la  Virgen 4,043 

Sarumilla 164 

Tiimbes ,.     2,444 


Total  habt 4,207 

Estii  comprendida,  mas  6  mdnos,  entre 
los  8*  21'  y  5*»  25'  lat.  y  los  82°  20*  y  83° 
89'  long,  formando  una  superficie  como 
de  412  leguas,  que  comparada  con  su  po- 
blacion,  resulta  con  10  habitantos  por  ca- 
da  legua  cuadrada. 

La  parte  Norte  de  la  provincia,  inme- 
diata  al  rio  Tdmbes  es  una  montana  es- 
pesa ;  el  resto  es  un  desierto  de  areualea 
en  cuyo  centro  estd.  la  cadena  de  los  cer- 
ros  de  la  Brea  6  Amotape.  En  esto  lugar 
existe  una  fabrica  de  petroleo  que  se  ex- 
trae  en  gran  cantidad. 
Uu  Sttb-Prefecto  estd  encargado  del 


mando  politico  de  la  provincia :  an  Joex 
de  1.*  Instancia  administra  Justicia.  En 
lo  eclesidstico  solo  tiene  el  Curato  de 
Tumbes. 

Hay  5  escuolas  para  hombres..  S.    3,000 
4        »  >    mugeres...  •     2,400 


Total  sueldos S.    5,400 

El  producto  de  las  contribuciones  da 
esta  provincia  estan  consideradas  enk 
de  Pay  ta,  por  no  haberse  practicado  la 
matrfcula. 

TtraiBES,  distrito  de  la  provincia  de  T6in- 
bes,  Dpt.  Piura:  habt.  2,444. 

Tumbes,  (antiguamente  Tt/t»/m),  pbL  capi- 
tal de  la  provincia  y  distrito  de  Tumbes, 
d  los  8*  88'  10"  lat.:  c^lebre  en  la  hisio- 
ria  por  haber  sido  el  primer  puerto  del 
Peru  en  que  desembarc6  Pizarro  eon  sm 
intrepidos  companeros,  el  afio  de  1527: 
habt.  2,244:  dista  de  Amotape  50  leg. 
(278  J  k.);  de  Mancora  26  (189  i  k.);  d« 
Piura  52  (289i  k)- 

TtMBES,  (debe  ser  cormpcion  de  tumpa  acha- 
car,  levantar  testimonio;  6  de  twmpu  nom- 
bre  de  un  vegetal  febrifugo.  Q.)  puerto 
menor  a  los  8«  80'  50"  lat.  y  82»  48'  88" 
long.  La  bahia  en  que  est^  este  puerto  w 
espaoiosa  y  su  fondeadero  seguro,  con  5 
6  6  brazas,  a  una  milla  de  tierra. 

El  movimiento  maritimo  de  este  puer- 
to, v^ase  en  las  p&ginas  748,  750  j  753. 
Dista  por  mar — 

MilL  niattcii. 

De  Guayaquil 95 

»    Payta 125 

TtMBES,  rio,  desemboca  en  el  puerto  de  es- 
te nombre :  nace  en  la  Cordillera  de  Cbi- 
lia  en  la  Repiiblica  del  Ecuador,  y  su  cor- 
so,  en  lo  general,  es  de  E.  a  0.:  tiene 
gran  caudal  de  aguas  y  es  navegable  en 
alguna  distancia.  Muchos  creen,  por  ig- 
norancia,  que  este  rio  es  el  limite  entre  d 
Perd  y  el  Ecuador,  lo  cual  es  false,  oomo 
se.puede  ver  en  el  artfculo  PerUy  pagina 
690. 

TtMBEs,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist 
Tumbes. 

Tnmbillaf  distrito  de  la  provincia  de  Bon- 
gara,  Dpt.  Amazonas:  habt.  652. 

Tu^iBiLLA,  pbL  capital  de  date  di;>tnto  de 


TUNA 


961 


TUNG 


la  provincia  de  Bongard,  Dpt.  Amazonas: 
habt.  470. 

Tnmilacai  {tumi  cnchillo  de  cobre  de  los 

indios;  laca  v^ase  el  significado  de  esta 

palabra,  Q.)  quebrada  y  aid.  Dpt.  Moque- 

gua,  dist.  Torafca:  habt.  827. 
TuMiLACA,   cerro  inmediato  d  la  ciudad  de 

Moqnegna,  &  1,802m.  alt. 
Tamil,  est.  Dpt.  Apnrimao,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Soraya. 
Tampa*  (achacar,  levantar  testimonio.  Q.) 

est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,   dist. 

dist.  Yungay:  habt.  792:  d  2  leg.  (11  k.) 

al  S.  E.  de  Yungay. 
Tampaeluicasi  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dibt.  San  Buenaventura. 
Tompampa.  aid.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Bongard,  dist.  TumbiJlas. 
Tunipncy  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist. 

Surite:  habt.  48. 

Toiupachuea,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist. 
Canta:  habt.  2. 

TpmslincaycO)  cerrito  6  morro  en  el  Dpt. 
de  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist.  Yun- 
gay, inmediato  d  la  ciudad  de  Caras.  Es 
formado  artificialmente  con  piedra,  en  una 
^poca  anterior  d  la  de  los  incas.  V^a- 
se  su  descripcion  en  la  palabra  Caras, 
ciudad. 

TDiiiuslinayaea,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaylas,  dist.  Caras. 
Tuinuyo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Lampa, 

dist.  Nuiioa. 

TuMUYo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Muiiani. 

TuMUYo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Asdn- 
garo: habt.  1. 

Tuiia^  (tuma  rodear,  tuni  caerse  una  cosa; 
titnu  pilar  principal  6  del  centro  de  un 
ediiicio  ect.  Q.;  tunu  la  cepa  de  una  plan- 
ta  grande;  ttuna  las  migajas  Ay.;  tuna  la 
fruta  do  una  especie  de  captus  6  nopal; 
tujia  la  piedra  de  moler  que  esta  arriba; 
Q.)  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Po- 
mabamba. 

Eiina,  pbi.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  San  Damian:  habt.  429. 
Puna,    est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Matucana. 
Puna,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yau- 

yos. 


Tana*  aid.  Dpt.   Tarapacd,  dist.   Chiapa. 
Tonacc,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaes,  dist.  Julcamarca. 
Tanalf  hda.   Dpt.  Piura,  prov.   Ayabaca, 

Chalaco. 

Tnnan,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 
diflt.  San  Ger6nimo:  habt.  712. 

Tuuape,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Ca- 
tacaos. 

Tanas,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Huan- 
cabamba,  dist.  Huarmaca:  habt.  160. 

TanaSf  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  Cayayuc. 

Tunas,  aid.   Dpt.  Cajamarca,  prov.   Jaen, 

dist.  Oolosay. 
Tunas,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota, 

dist.  Tacabamba. 

TnnaS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Marca. 

Tnnash,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Restauracion. 

TuxASH,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Cotaparaco. 

Tnnaspaiupa,  aid.  Dpt.  Liber  tad,  prov. 
Pataz,  dist.  Cajamarquilla. 

TuNASPAMPA,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 
dist.  Huacar. 

TuNASPAMPA,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La 
Mar,  dist.  San  Miguel. 

Itmaspata,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Huancaspata. 

TuNASPATA,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
Sandia. 

Tnncaybambay  {tunqui  dudar,  estar  dudo- 
so:  nombre  de  un  pajaro  parecido  d  la 
lechuza  y  de  plumas  amarillas  Q.)  aid. 
Dpt.  Apurimac,  prov.  Andahuaylas,  dist. 
Huancaray:  habt.  120. 

Tnndal,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jaen, 
dist.  San  Iguacio. 

Tanes,  chac.  Dpt.  Libortad,  prov.  Pataz, 
dist.  Cajamarquilla. 

Tnng^a*  (corrupcion  de  tunca  6  tunqin,  me- 
droso,  cobarde,  estar  en  duda,  pajaro  11a- 
mado tunquu  Q.)  aid.  Dpt.  y prov.  lea,  dist. 
Nasca:  habt.  78. 

TuNOA,  desierto  al  Sur  del  rio  Nasca,  hasta 
cerca  del  rio  de  Acari. 

Tang;asaca9  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis,  dist.  Pampamarca :  k  la  misma  ori- 
Ua  de  la  laguna  de  Pampamarca,  ei  pa- 


TUNT 


—  S52 


tUPE 


tria  del  cllebre  indio  Tapac- Amaru:  habt. 
428. 

Tuilg^Oy  chozas  de  Pescadores  en  la  costa  E. 
de  la  babfa  de  la  Independencia,  Dpt.  y 
prov.  lea. 

Tnng^aa,  aid.  Dpt.  Tarapacii,  dist.  Mamiua. 

TunlmacDiUpi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Cajatambo,  dist.  Gorgor. 

TlinhuaUf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo, dist.  Ocros. 

Tuiihunyaf  est.  Dpt;  Cuzco,  proV.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  VeUUe. 

TnilO,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 
dist.  Cauta. 

Tunquif  (medroso,  encogido,  cobarde  tun- 
qui  pajaro  asi  llamado,  estar  dudoso.  Q.) 
hda.  cocal,  Dpt.  y  prov.  Huannco,  dist. 
Santa  Maria  del  Yalle. 

TuNQUi,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 
S^udia. 

Tnnqnimayoy  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 
veucion;  dist.  Occobamba:  habt.  64. 

TuNQUiMAYO,  rio  tributario  del  Esquilaya, 
Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya. 

TuNQuiMAYO,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

Tuiiquipay  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Acora:  habt.  211,  con  los  de  Sacuyo, 

TuNQUiPA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Yunguyo, 

1\inquipapa,  hda.  cocal.  Dpt.  Puno,  prov. 
y  dist.  Sandia. 

Tanquipata,  hda.  cocal,  Dpt.  Ptino,  prov. 
Carabaya,  dist.  Coasa. 

Tunquirea)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 
jatambo, dist.  Gorgor. 

Taiiqaisipa,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Acora. 

Tnnriyacc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
rn abambt^,  dist.  Piscobamba. 

Tiinsa,  laguna  en  la  Cordillera  dlos  IV  lat. 
y  78^  60'  long,  aproximada:  es  el  orf- 
gen  del  rio  Pasamayo  6  Chancay,  Dpt. 
Lima. 

Tunsi,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Acomayo, 
dist.  Pomacanchi:  habt.  114. 

TnnsuUai  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Socosvinchos,  i  12  leg. 
(70  k.)  de  Ayacucho. 

TQBtahuasi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Santa  Bosa. 


Tantato,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ChiniTi- 

vilcas,  dist.  Livitaca. 
Tuntama,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ChiuTi- 

vilcas,  dist.  Velille. 
antnnpf  chac.  Dpt.  Libertad,  pror.  Pi- 

taz,  dist.  Huayo. 
Tauuhaaja,  {thunu  atrevido.  sobcrrio,  Ay.; 

tunn  pilar  principal  6  que  esti  en  el  cen- 

tro  de  un  edificio.  Q.)  est.  Dpt.  y  prov. 

Puno,  dist.  Acora:  habt.  112. 

Tniiuhoiri,   aid.   Dpt.  prov.  y  dist  Puno: 

habt.  440. 
Taimpa,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carakpk 

dist.  Corani. 
Tuiiya,   cerro   mineral  de  plata  en  el  disl. 

de  Cajacay,  prov.  Cajatambo,  Dpt  An- 
cachs. 
TuNYA,  hda.  Dpt.  Huanuco,  prov.  Dos  4b 

Mayo,  dist.  Aguamiro. 
Tnnyabainba,  aid.  Dpt.   Apurimac,  ptoT. 

Andahuaylas,  dist.  Huaucarama:  habt 

210:  dista  de  Huancarama  1  leg.  (5  |k ). 
TuSaliy  aid.  Dpt.   Piura,   prov.  Ayabtct, 

dist.  Chalaco :  habt.  100. 
Tanat,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  di«t 

San  Pablo :  habt.  805. 
Tuiiiiiapampa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror. 

Pomabamba,  dist.  Parobamba. 
Tapala,  {thupa  cosa  real,  6  bien  trabi^i^ 

nombre  de  honor,  como  Seuor,  etc.:  i»- 

pa  amolar,  raspar,  bruuir.   Q.)  est.  Dpt 

Puno,  prov.   Chucuito,    dist.  Pisacooa. 
TopasO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ci^ 

tambo,  dist.  Chiquian. 
Tapay,  {tupay,  raspadura,  ttipac  cosa  itf* 

plandiente.  Q.)  cerro  mineral  de  pUta  ea 

el  distrito  de  Becuay,  pro  f.  Hoari,  I)pt 

Ancachs:  una  de  las  minas  Uova  el  ma» 

nombre. 
TopayqniehO)  chac.  Dpt.   Lima,  proT.t 

dist.  Cauta. 
Tapayracra,  hda.  mineral.  Dpi.  Jiuiin,prof . 

y  dist.  Pasco. 
Tnpey  laguna  en  la  prov.  de  Canta,  D|i 

Lima. 
TuPE,  rio  tributario  del    Caiiete  parkii- 

quierda,  pocas  millas  dLntes  del  Lbopi' 

tambo. 
Tnpe^  aid.  Dpt.  Lima,   proT.   Hoandoc, 

dist.  San  Matee. 
TuPE,  pbl.  Dpt.  Lima,  pror.  Yaayos,  t^ 


'ruRi 


953  — 


TIJSI* 


tampas:   2,880m.60  dt.:   habt.   1,140: 

dista  de  Calahuasi  6  leg.  (83  ^  k.). 
HipeC)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist. 

San  Marcos. 
Topeily  bda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 

dist.  Pisuquia. 
Tupicocha, (lagunaresplandeciente.  Q.)pbl. 

Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbiri,  dist.  San 

Damian :  &  8,821m.  alt.:  babt.  629:  dista 

2  i  leg.  (8  k.)  al  0.  de  San  Damian. 
Tapilly  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ocros. 
TupiN,  {tupana  piedra  de  amolar.  Q.)  aid.  y 

cbac.  Dpt.  Janin,  prov.  Tarma,  dist.  Aco- 

bamba:  babt,  121. 
TupiN,   cbac.   Dpt.  Ayacncbo,  prov.  y  dist. 

Huanta. 
TupiN,  bda.  Dpt.  Ciizco,  prov.  y  dist.  Paruro. 
Tupilicha,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist. 

Cajatambo. 
Tapiug^uilla,  aid.  y  cbac.  Dpt.  Arequipa, 

prov.  Castilla,  dist.  Parapacolca. 

Tupin-taiidacoclia)  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Paruro:  babt.  7. 

Tapsay  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 
trovireyna,  dist.  Huacbos. 

Tups  A,  cerro  con  vetas  de  cinabrio  J  de  leg. 
(1  i  k.)  al  0.  de  la  mina  de  Santa  Bar- 
bara, Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica. 

TupsA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cancbis,  dist. 
Tinta :  babt.  82. 

Taquinay  {Uwuna  yo  acabo,  6  yo  bago.  Q.) 
aid.  y  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Pomata:  babt.  282. 

Tarba^  bda.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 
dist.  Acoria :  habt.  45. 

Tarca,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Pampas. 

TxTRCA,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbiri, 
dist.  San  Damian. 

Tarcnpunaf  cbac.  Dpt.  Jimin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Acobamba. 

Taribuna^  rio  tributario  del  Guranay,  por 
la  izquierda. 

Tnrilaya)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  y  disi  Lampa. 
TnrJmay  cerro  en  la  Cordillera,  Dpt.  Tara- 

pac^ :  tiene  4,821m.  alt. 
Tarimana^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Torinif    «Bt.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anta- 

bamba,  dist.  Pachaconas :  babt.  16. 


TiirochaD(fara,  est.  Dpt.  Arequipa,  proV. 

Caylloma,  dist.  Callalli. 
Tarpato,  {tturpu  punzar,  berir.  Q.)  pbl.  y 

cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla,  dist. 

Viraco. 

Turpajy  {tturpuyheTiTy  punzar.  Q.)  pbl.  Dpt. 
Apurimac,  prov.  Cotabambas.  dist.  Ma- 
mara :  babt.  845. 

TuriM))  Cordillera  entre  Cbupamarca  y  Co- 
lay,  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos. 

Turpo^  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Cbupamarca:  A  4,515m.  alt.:  8  leg.  (44  k.) 

al  N.  N.  E.  de  Cbupamarca. 
TuRPo,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Laraos:  dista  de  Lima  57  leg.  (817  i  k.). 

TuRPo,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
buaylas,  dist.  Huancaray:  a  4  i  leg.  (25  k.) 
de  Andabuaylas;  y  2  (11  k.)  de  Huancaray. 

TuRPO,  bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 
cbi,  dist.  Oropesa. 

Tnruna,  (turo  embotado.  Ay.)  est.  al  pi6  de 
la  Cordillera  de  Cbusacara,  Dpt.  Tarapa- 
cd,  dist.  Cbiapa:  solo  tiene  4  6  5  casas: 
estd  baiiada  por  un  rio  pequeno. 

TuRUNA,  cbac.  Dpt.  Ancaobs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Quiobes. 

Turunchasa,  rio  tributario  del  Maranon 
por  la  izquierda,  despues  del  Paracasa  y 
antes  del  Santiago,  Dpt.  Amazonas. 

Turune^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Pucara. 

Taranine,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Yelille. 
Tiisa,  {ttusu  la  pantorilla.  Ay.:  tusu  bailar, 

danzar.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ca- 

nas,  dist.  Langui:  babt.  255. 

Tnscaymarea,  cbac.  Dpt.  Ayaoucho,  prov. 

y  dist.  Cangallo. 
Tusi,  {tusu  baile.  Q.)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov. 

Pasco,  dist.  Pallanohacra :  babt.  1,080: 

dista  de  Huariaca  9  leg.  (50  k.). 
Tasini  chico*  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist. 

Lampa:  babt.  41. 
Tosini  prande,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  Lampa:  babt.  84. 

Tnslloiiy  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cho- 
ta,  dist.  S6cota. 

Tospo,  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
buaylas, dist.  Huancaray:  babt.  798. 

I  Tospoiii  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbotay 

120 


TUTU 


954-- 


TUYU 


dist.  Tacabamba:  habt.  458,  oon  I09  de 
Picbugan  y  Muspa. 

Tnsncamapa,  est.  Dpt  y  prov.  Pano,  dist. 
Aoora. 

Tosacnchnses,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Acora. 

Tntana»  {tuta  noobe:  ttuta  oarcomerse,  apo- 
lillarse.  Q.;  tutu  el  madero  6  pilar  que 
sostiene  por  el  centro  un  edificio,  etc.; 
muy  grande.  Ay.)  ohao.  Dpt.  Lima,  prov, 
Huarocbiri,  dist.  Cborrillos. 

Tutapay  (trasnocbar.  Q.)  cbac.  Dpt.  Aya- 
cuobo,  prov.  Haamanga,  dist.  Quinua : 
babt.  27. 

Tutarana,  est.  Dpt.  Areqoipa,  prov.  y  dist. 
Caylloma. 

Tuti,  {tuta  noobe,  thuta  la  carcoma;  thuti  el 
pecbo  6  seno  de  la  muger  Q.;  ttUu  el  ma- 
dero que  sostiene  el  centro  de  un  toldo 
etc.;  muy  grande.  Ay.)  aid.  Dpt.  Junin, 
prov.  Jauja,  dist.  Mito:  babt.  104. 

Tuti,  distrito  de  la  provincia  de  CaylJoma, 
Dpt.  Arequipa:  babt.  876. 

Tuti,  pbl.  capital  de  este  distrito,  Dpt.  Are- 
quipa, prov.  Caylloma.  Es  muy  general 
unir  el  nombre  de  este  pueblo  con  el  de 
Sibayo  y  Uamarlo,  Tuti  Sibayo,  como  si 
fuera  un  solo  nombre.  Este  error  es  muy 
general  proviene  de  que  Sibayo  es  un  pue- 
blo anexso  de  Tuti. 

Ttltican,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cbancay, 
dist.  Barranca. 

TntorhuyOi  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
to,  dist.  Yunguyo. 

Tntortiniy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Nuuoa. 

Tatnmal,  bda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Truji- 
llo,  dist.  Chocope:  d  i  leg.  (3  k.)  de  Cbo- 
cope. 

TuTUMAL,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo,  dist.  Jequetepeque. 

TatiimO)  bda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 
dist.  Yautan:  &  8  leg.  (16  J  k.)  de  Yautan. 

TuTUMo,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov,  Caiiete, 
dist.  Mala:  babt.  68. 

Tatuncaeho,  bda.  mineral,  Dpt.  Junin, 
prov.  y  dist.  Pasco. 


Tatansuya,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
y  dist.  Castrovireyna, 

Tatmiyaen,  cbac.  Dpt.  Cajamarea,  pn?. 
Cbota,  dist.  Cutervo. 

Tatnpaoa^  volcan  en  la  provinoia  da  Vo- 
quegua:  a  los  17**  lat.  y  78*  long.  ^^* 
mada:  en  los  Andes,  Dpt.  y  prov.  Tiaa 
pocas  millas  al  Oeste  hay  otro  vdctD  lin 
nombre.  Al  N.  de  este  liltimo  se  eneiun- 
tra  otro  volcan.  Su  cumbre  es  neradt: 
forma  el  grupo  de  los  volcanes  de  Isa- 
man  y  Tacalaya.  Tiene  dos  notablM  era- 
tas,  restos  de  una  gran  erupeion:  por  su 
faldas  arroja  humo  y  llamaradai. 

Tatnra,  est.  Dpt.  P  uno,  prov.  Ciiabaji, 
dist.  Ajoyani. 

Tutarana,  bda.  Dpt.  Areqoipa,  prov.  y  fiat 
Caylloma. 

Tatnrapamiia,  cbac.  Dpt.  Ancaebs,  pity?. 
Pomabamba,  dist.  Llama. 

Tntiirainay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Cmhi- 
ya,  dist.  Corani. 

Tuya^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  diit 
Accba. 

TuyaC)  cbac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Cbo- 
ta, dist.  Querocoto. 

Tayeneris,  tribu  de  salvajes  feroces,  qw 
con  los  Huacbipayris  destruyeron  iodsi 
las  baciendas  del  valle  de  Paucartambo. 

TuycOy  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CayDomi, 
dist.  Tisco. 

Tuypa,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoaitai 
dist.  Yungar. 

Tayo,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaiu, 
dist.  Marcara:  babt.  226. 

Tayocaccbo,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  j^v.  Qm»- 
picancbi,  dist.  Quiquijana. 

Taysa^  cbac.  Dpt.  HuancaveUca,  prov.  Cas- 
trovireyna, dist.  Huaytard. 

TuYSA,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  A^fiaa- 
raes,  dist.  Tapayribua. 

TuysapuqolOy  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cks- 
cuito,  dist.  Yunguyo. 

Taysuta,  cbac.  Dpt.  Aporimae,  prot.  (>>• 
tabambas,  dist.  Haquira. 

Taya,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hiiiiii» 
dist.  Lidependencia. 


u 


AxxTEBTENCXA.  —  Las  palabras  que  no  se  enonentren  con  U  al  prinoipio,  medio  6  fin  de  diooion,  b6sqn«ns8 

con  V  6  oon  B,  6  con  H  y  i  veoes  oon  0. 


IJ*  —  Esta  letra  ha  sido  confundida  por 
lo8  espanoles  conquistadores  oon  la  T  6 
hy  desconocidas  en  Queckua  y  Aymard ;  6 
eon  la  o  por  su  sonido  ambiguo.  Y^e  lo 
dicho  respecto  d  la  letra  b. 

IJaytnp,  ohac.  Dpi.  Anoaohs,  prov.  Haarae, 
diet.  Marca. 

Vbllias,  (uma  Uenar,  embatir:  uilla  oreoer, 
tomar  incremento.  Q.;  kupina  genitivo  de 
hupi  llanto,  boceria,  murmullo.  Ay.)  vol- 
can  d  los  W  20*  lat.  y  IS""  18*  long,  mas 
6  m^nos,  en  la  proyincia  de  Moquegua: 
forma  parte  de  la  cadena  volc^nica  del 
Sarasara,  Solimana,  Corupana,  Chacha- 
ni,  Misti,  Tatupaca  y  otros.  El  crater  del 
Ubinas  esti  defitrnido. 

Ubinas,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  de 

Moquegua:  habt.  8,084. 
Ubinas,  pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la 

provincia y  Dpt.  de  Moquegua:  habt.  866: 

dista  de  Moquegua  89  leg.  (217  k.);  de 

Ornate  14  (78  k.). 

fJbinca,  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Chirinos. 
VcBhUBJf   (uea  pronombre  demostrativo. 

Ay.)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Marca. 

ITcama^  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Haquira. 

UdUIHilly  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Independeucia. 

Ucamarca,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paucar- 

tambo,  dist.  Challabamba. 
IJetWiM  {ucana  de  allf.  Ay.)  est.  Dpt.  Cuz- 

CO,  prov.  y  dist,  Paruro :  habt.  14. 


Ucanail)  ohac.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Carhuas. 

UoANAK,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Huamantanga. 

Vcayall,  ( Uccu  6  huccu  hondo :  yalli  parar- 
se  caminando.  Q.;  uccu  cuerpo :  kueu  hti- 
medo:  Aticca  pooo.  Ay.;  hucaraya  estar 
siempre  htimedo.  Q.;  hucuya  irse  hume- 
deoiendo:  hueayaUi  pararse  caminando 
poco.  Ay.)  rio  confluente  con  el  Marafion, 
&  loB  4*^  28*  40"  lat.  y  76*  41'  64"  long.: 
d  98m.l4  alt.;  variacion  magn^tica  5*  66' 
distanda  de  Iquitos  60  millas.  En  su 
confluenoia  chocan  sua  aguas  oon  las  del 
Maranon  y  se  establece  una  luoha  entre 
estoB  rios  gigantes  y  toman  una  direc- 
cion  oasi  media  d  la  que  Antes  llevaba  ca- 
da  uno :  por  esto  se  habia  reconocido  que 
dmbos  son  iguales,  y  por  lo  mismo  desde 
esta  reunion  el  rio  toma  el  nombre  de 
Amazonas.  El  Uoayali,  llamado  Paro  por 
los  salvajes,  que  pueblan  sus  playas,  es 
formado  por  la  reunion  de  los  rios  cau- 
dalosos  Santa  Ana  6  Urubamba,  que  tie- 
ne  su  origen  en  los  elevados  y  nevados 
oerros  de  Yilcanata,  y  del  rio  Tambo,  que 
es  formado  ^ste  de  la  reunion  oon  el  Apu- 
rimac  y  otros  igualmente  oaudalosos.  El 
dechve  del  Ucayali  es  como  una  vara  por 
legua:  por  esto  su  curso  es  debido  d  la 
cantidad  de  agua  que  coniinuamente  le 
entra:  y  por  lo  mismo  forma  muchas  cnr- 
vas  en  toda  direccion.  Su  rumbo  gene- 
ral, desde  la  reunion  con  el  Tambo  y  San- 
ta Ana,  (desde  donde  como  lo  hemos  di- 
cho, tiene  el  nombre  de  Uoayali)  es  N.  0. 


uco 


—  956  — 


UCUM 


hasta  eerca  de  Sarayacn:  de  aqnf  se  di- 
rije  casi  al  N.  como  20  leg.  (110  i  k.); 
despaes  tuerce  al  N.  E.  y  alN.N.E., 
conservando  este  nombre  hasta  reunirse 
con  el  Maranon,  Numerosos  y  oaudalo- 
608  rioB,  oasi  todos  navegables,  le  iribu- 
tan  SU8  aguas.  Es  nieiyegable  sin  dificul- 
tad  por  buques  de  vapor  en  mas  dc  mil 
millas,  sin  el  menor  obstdculo  ni  impedi- 
mento ;  pero  cuando  se  allanen  algunos 
pequenos  malos  pasos  se  recorrerd  ma- 
yor distancia.  En  toda  su  extension  hay 
25  grandes  vneltas  &  caracoleos:  182  is- 
las  firmes,  sin  contar  las  que  desaparecen 
con  las  crecientes  de  las  aguas.  Su  an- 
cho  es  de  1,000  d  1 ,200  metros.  Por  la  de- 
recha  se  encuentran  68  caiios  6  canales, 
y  por  la  izquierda  88.  Su  fondo  no  baja 
de  tres  brazas. 

Ilccaccaliua  9   aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac, 

proY.  Gotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Ilccrnniarca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Restauracion. 
Vccsapata,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
VccamrOi  est.  Dpt.  Guzco,  prov.   Galea, 

dist.  Pisac:  habt.  72. 
Ilcchubamba,  ( Uchu  ajf :  huchuy  chico,  pe- 

quefio:  pampa  llanura.  Q.;  huccha  tanto  6 
tamano,  mostrdndolo;  todo  d  todos :  kuc- 
chu  la  constelacion  de  las  siete  cabrillas, 
y  otras  que  se  parecen  &  ella;  sangriento 
6  cosa  sangrienta  como  el  higado:  hucha 
pecado,  negocio,  pleyto.  Ay.)pbl.  Dpt.  Ju- 
nin,  prov.  Jauja,  dist.  Aypata:  habt.  502. 

Ilceliuhnayllat  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Gotabambas,  dist.  Mara. 

Ucehumayo,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Gon- 
vencion,  dist.  Santa  Ana. 

1JcIIacota5  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 
dist.  Ajoyani. 

Uco,  (uccu  hondo,  hondura,  ucccu  cuerpo. 
Q.;  ukho  toz.  A.;  hucu  humedo,  dentro.  Q.; 
hucu  buho.  Ay.)  distrito  de  la  proviiicia 
de  Huari,  Dpt.  Ancachs.  Estd  situado  a 
la  orilla  derecha  del  rio  Puccha.  Es  muy 
rico  por  las  minas  de  oro  que  conticne: 
habt.  4,081. 

Uco,  pbL  capital  de  este  distrito,  de  la  pro- 
vincia  de  Huari,  Dpt.  Ancachs:  &  8,450m. 
alt.;  habt,  706. 


Uco,  tambo  Antes  de  la  estaneia  de  Fiks, 

Dpt.  Puno,  prov.  SAndia,  dist.  Phara. 
Ucro,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 

dist.  Gasta. 
UcRu,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huim, 

dist.  Marca. 
UcBu,  chac.   Dpt.  y  prov.  Huanuoo,  disL 

Huacar:  en  la  quebrada  de  Gayran. 
Ucmcaca,  chac.  Dpt  Lima,  prov.  CauW, 

dist.  Huamantanga. 
UenihuaiD,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hus- 

ras,  dist.  Ayja. 
Vcrumarca,  est,  Dpt.  Libertad.  prov.  P»- 

taz,  dist.  Tayabamba:  habt.  888:  disUS 

leg.  (16  i  k.)  de  Tayabamba. 
Ucriitnp,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  flat- 

ras,  dist.  Marca. 
Ucttt)Nlinpa9  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pi- 

taz,  dist.  Huancaspata. 
Ueubiri,  distrito  de  la  provinciade  Lampa, 

Dpt.  Puno:  habt.  974. 
UcuBiRi,  (si  es  corrupcion  de  ucu  vira  sig- 

nifica  cuerpo  gordo,  manteooso.  Q.;  a  es 

de  ucu  uiri  hubo,  duro.  Ay.:  v^ase  0») 

pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la  pnmn- 

cia  de  Lampa,  Dpt.  Puno:   en  sus  cena- 

nias  hay  muchas  minas  de  plata  yon  ma- 

nantial  de  agua  termal. 
UcuBiRi,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CayBo- 

ma,  dist.  Gallalli. 
Ucucuntaya,  mina  de  oro,  Dpt-  Pnno,  piov. 

Garabaya,  dist.  Ayapata:  la  vetaUevtel 

mismo  nombre. 
Ucacha^  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hoins, 

dist.  Garhnas. 
UcacliacaS)  (puente  hondo  6  paente  hmne- 

do.  Q.)  aid.  Dpt.  Arequipa.  prov.  Castilla, 

dist.  Gheca:  habt.  124,  y  en  las  punas  ^ 
Ucidinasi)  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancavefi- 

ca,  dist.  Acoria:  habt.  28. 
Ucahulre,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chnnfl- 

vilcas,  dist.  Ghamaca. 
reumaliy  mina  de  fierro  magneiioo,  Dpt. 

Libertad,  prov.  Huamachuco,  dist.Uo- 

llepata:  al  Sur  de  Mollepata. 
IJcuniarea^  aid.  Dpt.  Junin,   prov.  Tanaa. 

dist.  Yauli:  habt,  46. 
Lctimaricoris,  hda.  Dpt.  A^aoucho.  ^<jt. 

Gangallo,  dist.  Hnambalpa. 
Vcuiuayo,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Jao, 

dist.  Tabaconas. 


UCHI 


—  957  — 


UCHU 


Ucnn,  chac.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Pataz, 
dist.  Jangas. 

rcana  6  UcunOf  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 
rabaya,  dist.  Ollachea. 

lICUDehay  aid.  y  est.  Dpt.  Inbertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Cajamarquilla:  habt.  200. 

Ilcimtaya)  cerro  mineral  de  plata,  en  la 
provincia  de  Carabaya,  Dpt.  Pmao,  entre 
Corani  y  Ollachea ;  celebre  por  su  riqne- 
za:  hoy  estd  abandonado  por  haberse  der- 
mmbado. 

Uenpalpa,  quebrada  y  chac.  Dpt.  Jnnin, 
prov.  y  dist.  Pasco. 

Ilcnpampa)  chac.  Dpt.  Pano,  prov.  Cara- 
baya, dist.  Ollachea. 

Tcapcha,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Tarma. 

L'cupeha  (^rande,  chac.  Dpt.  Jonin,  prov.  y 

dist.  Tarma. 
Vcupe^  aid.  y  hda.  de  cana,   Dpt.  Lamba- 
yeque,  prov.  Chiclayo,  dist.  Lagunas:  dis- 
ta  7  leg.  (89  k.);  de  Sana  2  (11  k.);  de 
Eten  6  (27  ^  k.). 
IJCQSca,  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.   Acomayo, 

dist.  Bondocan. 
llcosclia,  hda.  Dpt.  Ayacncho,  prov.  Can- 

g&Uo,  dist.  Huambalpa. 
Ilcutopy  chac.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Hnaras, 

dist.  Marca. 
Ucnviliy  v^ase  Ucubiri, 
I'cya  y  Paria,  est.   Dpt.  Ancachs,   prov. 
Hnaras,  dist.  Independencia:  habt.   295. 
IJchay,  bda.  mineral,  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Islay,  dist.  Quilca:  habt.  57. 
Uchacubalca,  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Cochabamba. 
UchcopachaC)  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Pampas:  habt.  485. 

UchcUf  (ucha  estierool  de  ganado  menor. 

Q.;  hiichha  masamorra.  Ay.)  hda.   Dpt. 

Ancachs,  prov.   Huaylas,  dist.   Shuplny: 

habt.  59:  dista  10  leg.   (55i  k)   al  S.   de 

Yungay- 
Icheillliasayi   hda.   Dpt.  Anoachs,   prov. 

Huaras,  dist.  Independencia. 
CllCliraccayy  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Ajigaraes,  dist.  Caja:  habt.  147. 
Chi,  hda.  Dpt.  Avacucho,  prov.  Huaman- 
ga,  dist.  Tambillo. 

[•JlJena^  aid.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Can* 
gallo,  dist.  Bancos. 


Uchinamarcay  aid.  Dpt.  Ayacncho,  pror* 
Hnanta,  dist.  Huamanguilla. 

UchLsa,  (hucchusa  delgado  ;  kuchuisa  jus- 
to  sin  pecado  Ay.)  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.. 
Huallaga,  dist.  Tingo  Maria.  En  la  ori- 
11a  derecha  del  rio  Malliz,  2  leg.  (11  k.) 
Antes  de  su  confluencia  con  el  Huallaga. 
CJultiva  mucho  la  coca,  y  la  vendeu  en  las. 
provincias  vecinas:  habt.  195. 

Veho,  {ycha  estierool  de  ganado  menor; 
uchu  aji.  Q.;  huchka  masamorra;  hucha 
pecado,  negocio,  pleito.  Ay.)  hda.  de  ca- 
na  d  orillas  del  Maranon,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Pomabamba:  de  clima  mortlfero 
por  sus  fiebres. 

UcHO,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaras, 
dist.  Pampas. 

Ilclioliaran^  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov* 
Andahuaylas,  dist.  San  Ger6nimo:  dista 
1  ^  leg.  (8  k.)  de  San  Ger6nimo. 

Uchomayo,  hda.  cocal,  Dpt..  Puno,  prov. 
Carabaya,  dist.  Ayapata. 

Uchopaqulo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Yungar. 

UchOfi,  hda.  y  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Huancaspata:  dista  de  Huan- 
caspata  4  leg.  (22  k.);  de  Parcoy  10 
(55  i  k.). 

Uclipaooto,  chac.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Independencia. 

IJchpaocotO)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huanta,  dist.  Huamanguilla. 

IJcbpapaerOf  cerro  mineral  de  plata  en  el 
distrito  de  Ayja,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras :  la  mina  Ueva  el  mismo  nombre. 

UcHPAPDCEO,  mina  de  plata  en  el  oerro  de 
Condorhuain,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Recuay. 

Vchabambaf  (Uanora  de  estierool  de  gana- 
do menor,  6  do  aji.  Q.)  aid.  Dpt.  Ancachs, 
prov.  y  dist.  Pomabamba:  habt.  188,  con 
los  de  Puropuro. 

UcHUBAMBA,  montana  en  la  provincia  de 
Huancayo,  Dpt.  Junin:  el  rio  que  pasa 
por  este  valle,  lleva  el  mismo  nombre. 

UoHUBAMBA,hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Chiara:  habt.  9. 

Uchabamba)  valle  de  la  provincia  de  An* 
dahuaylas,  Dpt.  Apurimac. 

UoHUBAMBA,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An** 
dahuaylas,  dist.  Chinceros:  habt.  120« 


UCHU 


—  958  — 


UCHU 


tJcHUBAMBA,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Tambobamba. 
IJchuC)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Pamparomas. 
Uclmca,  cbac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

raSy  dist.  Garhuas. 
Uehacancha)   hda.   Dpt.    Ancachs,    prov. 

Hnaras,  dist.  Carhuas. 
VchucaSi  tribu  de  salvajes:  habitan  la  ori- 

lia  izquierda  del  Maranon. 
llchucbiscachay  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 
Ilchuccaycco,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vilcas,  dist.  Chamaca. 
Cchac-COtOf  est.  Dpt.  Ancachs, prov.  Huay- 
las, dist.  Yungay  J  leg.  (2  k.)  al  S.  O.  de 

Yungay. 
Ilcba-cruz,  cerro  mineral deplataalN.  N.  0. 

de  Conchucos,  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist* 

Pallasca. 
llchUCtlngO ,  hda.   mineral,    Dpt.    Junin, 

prov.  y  dist.  Pasco:  habt.  32. 
IJd&achuchaCf  hda.   Dpt.  Junin,  prov.   y 

dist.  Pasco. 
Vchupi,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca. 
IJchlllcag^a,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuas:  habt.  98. 
Uchii(piacha9  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

yo8,  dist.  Laraos. 
Uchnbuara)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Santa  Eulalia. 
Ilchuhnayta,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ri,  dist.  Chavin:  habt.  88. 
lUehuUachnCf  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colqquemarca. 
VchallO,  hda.  Dpt.   y  prov.    Cuzco,  dist. 

San  Bias:  habt.  87. 
UchullacUo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 

chis,  dist.  Checcacupi:  habt.  252. 

Uchamfl)  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Coasa.  A  sns  alrededores  hay  mu- 
chas  fundos  rusticos,  sembrados  general- 
mente  de  cocales. 

Uchumacbay^  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y 
dist.  Pasco:  habt.  48. 

Uchnmaray  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pa- 
llasca, dist.  Huandoval. 

TJcbamarcat  distiito  de  la  provinciade  Pa- 
taz,  Dpt,  Lil»ertad:  habt.  667. 

UoHXJMABCA,  (lugar  de  estiercol  de  ganado 
jneDor,  6  de  ajl.  Q.)  pbl.  capital  de  este 


disirito  de  la  provincia  de  Fakz,  I^ 

Libertad:  habt.  840:  dista  de  Gtjuur- 

quilla  6  leg.  (88  i  k.);   de  LaogotM  % 

(16  i  k.);  de  Parcoy  48  (289  J  k.). 
UcHUMABOA  6  Ucniniarcn,   aid.  y  est.  DpL 

Libertad,  prov.  Pataz,  dist.  Tayabamk: 

habt.  888. 
UchninayO)  (rio  espeso.  Ay.;  6  de  estierool 

de  ganado,  6  de  aji.  Q.)  aid.  Dpt  Antt- 

chs,  prov.  Pomabamba,  dist.  Sihnas. 
UcHUMAYo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Contoi- 

cion,  dist.  Santa  Ana:  habt.  281. 
UehamayOy  aid.  y  est.  Dpt.  Areqni^ft,ptc!v. 

y  dist.  Caman^:  habt.  812. 
UcHUMATO,  distrito  de  la  provincia  de  in- 

quipa,  Dpt.  Areqnipa:  habt.  913. 
UcHUHATo,  pbl.  capital  de  este  distrito  it 

la  provincia  y  Dpt.  Areqnipa:  habt  288: 

dista  de  Areqnipa  4  leg.  (22  k.). 
Uchumacay  aid.  y  est.  Dpt.  Cnzco,  pov. 

Colca,  dist.  Pisac:  habt.  152. 
UchuiichacOy  chac.  Dpt.  Libertad,  fcor. 

Huamachuco,  dist.  Santiago  da  Chiny. 
UchunliuayOyhda.  Dpt.  Hiianca7elica,pnf. 

Tayacaja,  dist.  Salcabamba. 
Uchao,  laguna  a  la  derecha  del  rio  Moro- 

na,  en  el  que  descarga  sua  agoas. 
Uchupail)  chac.  Dpt.  Ancaohs,  pror.  Hat- 

ras,  dist.  Pampas. 
Uchapamayca,  chac.  Dpt.  HnaneaTdic^ 

prov.  Tayacaja,  dist.  Mayoo. 
Uchapampa,  rio:  nace  al  E.  de  la  Cocd3I»- 

ra  nevada.  Sirve  de  limite  entre  Iss  fit- 

vincias  de  Pomabamba  y  HnamachiKix 
UoHUPAMPA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Annadis,  pat. 

y  dist.  Pallasca:  habt.  141:  dista  de  Lb- 

po  19  leg.  (106  k.);  de  Corongo  18  (100  kk 

de  Cabana  11   (61  k.);  y  de  PaUa«a  6 

(88  4  k.). 

UcHUPAMPA,  pbl.  Dpt.  Lima.  prov.  Ctn^ 

dist.  Limahuani:  habt.  1,688. 
UcHUPAUPA,  chac.  Dpt.  Ayacifcdio,  fiov.  J 

dist.  Lucanas. 
UcHUPAMPA,  hda.  Dpt.  Aporimac,  piof.As- 

dahuaylas,  dist.  Huancaraj. 
UchapaSi  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  HsiaA* 

yo,  dist.  Chongos:  habt.  78. 
UcHUPAs,  hda.   Dpt.   Huancavdica,  p^ 

Angaraes,  dist.  Aoobamba. 
Uchupata,  hda.  Dpt.  Ai^caeha,  pror.  Bat 

ri,  dist.  Llamellin:.  ^abt,  554, 


UCHU 


959  — 


UIPA 


UchnpiIGrOy  aid.  Dpt.  Aparimao,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.  Huancaray:  habt.  60. 

Udmra,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 
bambas,  dist.  Mara. 

UoHUBA,  hda.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Clianvil- 
oas,  dist.  Gcapaomarca. 

Uehnracra,  aid.  y  chac.  Dpt.   Junin,  prov. 

y  dist.  Tarma. 
Uchnraily  cbac.  Dpt.  Ancacba,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Jangas. 
UoHUBAN,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huambalpa. 
Ucharaccay,  bda.   Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Haanta,  dist.  Iqoicba:  babt.  118. 
Uchurciirif  est.  Dpt.  Puno,   prov.   Sdndia, 

dist.  Sina. 
Vcharo,  cbac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Haquira. 
UcHUBO,  est.  Dpt.  Areqaipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tati. 
Uchsinpiy  San  Cbist6val  de,  cerro  mineral 
de  ore  d  \  leg.  (3  k.)  del  pueblo  de  Uco, 
Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huari,  dist.  Uco. 
TJchusquillo ,  bda.   Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Huari,  dist.  San  Luis:  babt.  816.  En  es- 
ta  hacienda  se  siembra  en  gran  escala  la 
cochinilla:  tambien  bay  un  manto  de  car- 
bon de  piedra. 
Uchusumay  (uchu-mma  v^ase  el  siguifica- 
do  de  cada  una  de  estas  palabras)  pasca- 
na  en  el  camino  de  Tacna  a  Oruro  d  los 
17*  82'  84"  lat.  y  71^  68'  42"  long.:  & 
4,868m.  alt. 
UoHusuMA,  rio  tributario  del  Maure:  nace 
en  la  Cordillera  que  divide  las  aguas  que 
bajan  al  Pacifico  de  las  que  se  dirigen  al  E. 
UcHusuMA,  canal  para  conducir  las  aguas 
de  la  Cordillera  d  las  pampas  de  la  ciu- 
dad  de  Tacna:  la  toma  6  boca  del  canal 
estd  &  8,9d0m.  alt.  al  pi^  de  un  pico  ne- 
vado:  la  longitud  del  canal  es  de  46275m- 
y  8U  capacidad  media  de  8m.  cubicos.  Se 
calcula  que  el  canal  dard  Im.  25  pies  cu- 
bicos de  agua  por  segundo  en  tiempo  de 
seca* 
Jchusuma,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucui- 

to,  dist.  Zepita. 
rchasiirco,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis,  dist.  Cacba:  babt.  152. 
'ebutanca^  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Fa- 
taz,  dist.  Tayabamba. 


IJchlitttliat  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua^ 

ri,  dist.  Cbacas. 
Vcliiiy,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Anco. 
Uchnyacny  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Independeucia. 

UcHUYAcu,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Jangas :  babt.  281,  con  los  de 
Huancajo. 

UcHUYAOu,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ri, dist.  San  Luis. 

UcHUYACU,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  TambiUo. 

Uchuycahaichinay  est.  Dpt.  Puno,  prov. 

Sdndia,  dist.  Sina. 
Uchaymarcay  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Pampas. 
I'chuyhuayllay,  pbl.  Dpt.  Huancavelica^ 

prov.  Angaraes,  dist.  Lircay :  babt.  805. 

Uchuyhniriy   est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Cangallo,  dist.  Cbuscbi :  babt.  27. 
Uehuymarcai  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Huanta,  dist.  Huamanguilla :  babt.  46. 
UcHUYMARCA,  cst.  y  hda.  Dpt.  Ayacucbo, 

prov.  La  Mar,  dist.   Chungui :  habt.  67. 
UcHUYMARCA,   hda.   Dpt.   Ayacucbo,   prov* 

Huamanga,  dist.  Chiara:  habt.  27. 
UcHUYMARCA,   hda.   Dpt.    Ayacucbo,   prov. 

Huamanga,  dist.  TambiUo :  habt.  7. 
Ucbuyiiia}  0,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quis- 

picanchi,  dist.  Quiquijana. 

t'ehu}taniba,  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

Lucanas,  difit.   Santa  Liicia:  habt.    1G9. 
Idillia,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 

gayoc,  dist.  Santa  Cruz  :  habt.  1,228,  con 

los  de  Catamuche  y  Comucbe. 
Ufpirtey  hda.  de  viiia,  Dpt.  y  prov.  Arequi- 

pa,  dist.  Vitor:  habt.  15. 

lI^QSa,  hda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 
dist.  Independeucia. 

Uhiline,hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 
Coporaque. 

Uichay,  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ras, dist.  Bestauracion. 

Uiipapata)  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba. 
Uincap,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Macate:  habt.  194. 
Uipalla)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Oota- 

bambas,  dist.  Cbuquibambilla, 


ULLA 


'—^60 


UMAB 


IllgCdraiunii  ckac.  Dpt.  Haancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Colcabamba* 

lljian,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacas- 
mayo,  dist.  Pueblo  Nuevo. 

IJjina  6  Fereyra,  cerro  en  la  Cordillera,  cer- 
ca  de  Haatacondo,  Dpt.  Tarapacd :  su  al- 
tura  es  de  8,767iQ-  Tiene  ricas  minas  de 
cobre;  y  en  la  superficie  se  encaentra 
arena  con  oro.  A  sus  faldas  existe  el  cer- 
ro de  Chiclin  de  Sihua,  rico  mineral  de 
oro,  de  piedra  imau,  y  sulfate  de  alumi- 
na. 

IJjnlli)  chac.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 
Yura. 

Ujuna,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ituata. 

Ulcumaehay)  laguna  en  el  dist.  de  Atavi- 
llos  Altos,  prov.  Ganta,  Dpt.  Lima. 

Vlcute,  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  y 

dist.  Castrovireyna. 

Ulcuyo,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  y  dist. 
Pataz. 

mta,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Mancas. 
mtapainpil)  alturas  que  dominan  la  hda. 

de  Puruay,  Dpt.  prov.  dist.  y  Cajamarca. 
mtupuquiOy  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ri,  dist.  Chavin. 
Illlibaya,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 

Lluta. 
UlucinajOy  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 

dist.  Carhuamayo :  habt.  949,  con  los  de 

Yapac. 
Uluciiyac,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Indcpendencia. 
Ululuna,  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Lamp  a, 

dist.  Santa  Eosa. 
Illupia,  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Carabaya, 

dist.  Macusani. 

L'UaChOy  hda.  Dpt.  lea,  prov.  y  dist.  Chin- 
cha. 

Vllagachi,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
AtuncoUa. 

lllancancha,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 
rochiri,  dist.  Casta. 

UUancay,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Huancaspata. 

Vllafiay  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 
ma,  dist.  Lari. 

niap,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
ixBi,  Carhuas. 


miaray f  {uyari  oir,  entender.  Q.)  aid.  Dpt 
Puno,  prov.  Chucuito,  dist.  Yungayo: 
habt.  846. 

Ullariy  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist..Pichi. 
cani :  habt.  280. 

UllcayO)  chac.  Dpt.  y  prov.  Areqaipa,  dist 

Yura. 
UUia,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Hu- 

ri:  habt.  114. 
UUillJ,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist 

Ichocan :  habt.  98. 
UUputO,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  CotSr 

bambas,  dist.  Chuquibambilla. 
lllncnebOy  est.  Dpt.  Puno,  proT.  Lampt. 

dist.  Macari. 
Ullucuhulre,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Om- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
UUalloma,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lunpa. 

dist.  Santa  Rosa :  habt.  84. 
DlluUay  est.  Dpt.  Lima,  prov.  HoarGcbin. 

dist.  Carampoma. 
VllullucOy  mina  de  plata,  Dpt.  Libertai 

prov.  Pataz,  dist.  XJchumarca:  allude 

Pataz. 
Ullulluoo,  est.   Dpt.  Ancachs,  proT.  Po- 

mabamba,  dist.  Sihuas :  habt.  410. 
LlIiiiicO)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  lauytx, 

dist.  Pampas. 
Llluntn,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ha- 
ras, dist.  Marca. 
Ulluntu,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ha- 
ras, dist.  Independencia. 
UUusca^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Janja^&t 

Huaripampa :  habt.  38. 
llDia,  {urtia  cabeza.  Q.;  uma  agua.  Aj.'.iv- 

ma  tu,  pronombre.  Ay.)  chac.  Dpi.  Oozeo, 

prov.  Chunvivilcas,   dist.  Ceap&emarea. 
Uma,  aid.  Dpt.  Puno,   prov.  Lampa,  disL 

Umachiri:  habt.  606. 

Umabainba^,  vetas  y    aventadero  de  (^, 

Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist  Tska 

yos. 
Umabamba,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Hoaacs- 

ne,  dist.  Ccojata:  habt.  761. 
Umabamba,   aid.  Dpt.   Pano,  prov.  y  ^ 

Huancane:  habt.  77. 

Umabamba  de  Cliecasaya,  aid.  Dpt  I^ 

no,  prov.  Huancane,  dial.  Moho :  bak 
411. 

Umabamba  de  Cupisaya,  aid.  Dpi.  Pca^' 

prov.  Huancane,  dist.  Moho:  habt.  i^- 


UMAN 


—  961  — 


UMPA 


limaca,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Anda- 
huaylas,  dist.  San  GerOnimo :  habt.  60: 
dista  de  San  Ger6ninio  4  leg.  (22  k.). 

Vniacatfl,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Ayapata. 

lIiiiiieo]lo,  aid.  y  chac.  Dpt.  prov.  y  dist. 
Arequipa. 

UinaehilUn,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 
maraea,  dist.  Challbuanca:  habt.  22. 

Uiiiacliaqnire,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 
cuito,  dist.  Yunguyo. 

rmaebiriy  distrito  de  la  provincia  de  Lam- 
pa,  Dpt.  Puno:  habt.  1,968. 

Umachiri,  {uvia  cabeza,  chin  frio.  Q.;  6 
agua  fria,  Q.  y  Ay.)  pbl.  capital  de  eate 
distrito  de  la  provincia  de  Lampa,  Dpt. 
Puno:    18  leg.  (100  k.)  al  0.  de  Lampa. 

UmaehDCO,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Umaclinllco,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Conde:iuyos,  diat.  Cayaran :  habt.  202. 

UmaehuUOf  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Coasa. 

IJjuagai  mina  de  plata  al  pie  de  la  Cordi- 
dillera,  Dpt.  Tarapaca:  ley  25  m. 

IJlliaKOta,  valle  y  aid.  Dpt.  Tacna,  prov. 
Arica,  dist.  Livilcar:  a  12  leg.  (67  k.) 
de  Arica;  4  (22  k.)  de  Livilcar. 

lluialiurau »  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaras,  dist.  Carhuas. 

tniala,  est.  Dpt.   Arequipa,  prov.   Cayllo- 

ma,  dist.  Tisco. 
UlualllO,  est.    Dpt.    Cuzco,  prov.  Paruro, 

dist.  Omacha. 

I  niainaiicas,ald.  Dpt.  Ancachs,prov.  Huay- 
las,  dist.  Mancos:  a  1  J  leg.  (7  k.)  al  S. 
E.  de  Yungay. 

Unitliuarca,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Paucartambo :  habt.  78. 
irinaiiC^lieha)  chac  Dpt.  Jnnin,  prov.  Tar- 

ma,  dist.  Acobamba. 
L'nianelialychac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

miushuco,  dist.  Santiago  de  Chuco. 
UmaliuacOy  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

riy  dist.  San  Luis. 

L'liiauhnayo,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 
tiila,  dist.  Huancarqui:  habt.  160. 

L-luaurau€0,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt. 
Juuin,  prov.  y  dist.  Pasco. 

Uiuansana  6  Umasana,  aid.  Dpt.  Arequipa, 


prov.  Condesuyos,  dist.   Chuqulbamba: 
habt.  54. 

Umapaehaj  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Chipao. 

Umapalcca,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Mara. 

Umapalcca,  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa, dist.  Sabandia. 

Umapamj)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Ayapata. 

Umapanei,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya, dist.  Ayapata. 

Uiliapata,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 
Galea,  dist.  Lares :  habt.  186. 

UuiapnllO)  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Sau  Antonio. 

I'lliaraiica,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Pasco. 

Uiiiarc€U,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Paucartambo. 

UiuarOi  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  (Janga- 
llo,  dist.  Vischongos:  habt.  229:  en  la  con- 
fluencia  del  rio  de  Moyoc  con  el  Colcama- 
yo:   cerca  de  este  pueblo  hay  un  puente. 

Uiiiarqqne,  (de  Huantura)  aid.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.  Canchis,  dist.  Tinta:  habt.  28. 

Uuiasaiiaf  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 
desuyos, dist.  Chuquibamba. 

Viliasbamba,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Paucartambo :  habt.  40. 

Umasbamba,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 
dist.  Galea:  habt.  197. 

l^masi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Umachiri:  habt.  818. 

UniasuyOy  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Ayaviri:  habt.  1,67  L 

Uniato,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 
Huancayo. 

Umayo  6  PaucarcoUa^  (humayo  sudor.  Ay.) 
laguna  en  la  prov.  de  Puno;  esti  A  ma- 
yor  altura  que  el  Titicaca;  es  abundante 
en  pescados. 

Umayo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Atun- 
colla:  en  este  fundo  existen  las  c^lebres 
ruinas  6  monumentos  de  Sillustani. 

lliiibe,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba:  habt.  841. 

Uniimaraii)  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hudnu- 
co:  habt.  884,  conlos  de  Yanacocha. 

Urapalla,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri,  dist.  Ghorrillos. 

lai 


tJNIN 


—  962  — 


UXIO 


I'liipny  cliac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pancar- 

tambo,  dist.  Cballabamba. 
Liii|ma)ll'i)9  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Casta. 
tii»imco,  bda.  mineral,  Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  Lampa:  habt.  55. 
Uiiipuso,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.   Con- 

dosuyos.  dist.  Cbnqiiibamba. 
Liiiimyiij  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vikas,  dist.  Colqquemarca. 
r:nnL'lii,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Huancane, 

di..t.  Molio:  habt.  453. 
L'liinto,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Con- 

vjiicioQ,  dist.  Huiro:  habt.  719,  oon  los 

dc  Huiro. 
UiiiiitU)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

clil,  dist.  Urcos:  habt.  173. 
L'u.uiieUf  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 

divst.  Cajamarquilla. 
rii.mcOy  est.  Dpt.  y  prov.  Gajamarca,  dist. 

San  Pablo :  habt.  428. 
tiiOJ,  chac.  Dpt.   Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Tambobamba. 
Un  a,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispicanohi, 

dist.  Oropesa. 
rii'jaylhuii,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Acora:  habt.  64. 
Uncos,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bainba,  dist.  Piscobamba. 
Uiicnllo,  chac.  Dpt.  Are^quipa,  prov.  Con- 

desnyos,  dist.  Andaray. 
UiK'lins,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Haaras, 

dist.  Bestanracion :  habt.  457. 
liid]iyiruiiclie,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Pasco. 
TiiSCsira,  est.  Dpt.  Lima.  prov.  y  dist.  Ca- 

iicte:  a  2  leg.  (11  k.)  de  Canete. 
riiXUiiuiniily  hila.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartambo,  dist.  Challabamba. 
l'iifi:uniliui,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 

Amazonas,  dist.  Cahuapanas :  d  la  orilla 

izquierda  del   Cahuapanas;  i  leg.  (3  k.) 

ai'iiba  de  la  confluoncia  de  6ste  con  el rio 

Sillayrhabt.  98. 
L*iiibJ3iib.l9  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

mangn,  dist.  Santiago. 
Linic.U'lii,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chnciiito, 

<li^t.  Y.ingiiyo:  habt.  818. 
l\ihi^'.niib«|],  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua- 

]ji  ichuco,  dist.  Santiago  de  Chuco:  habt. 

03. :  dista de  Huamachuco  16  leg.  (89  k.). 


Ilnlng^anib.llUo,  chac.  Dpt.  Libertad, pror. 
Huamaclr.ico,  dist.  S.mtlago  deCbneo. 

Uniuiy  rio  tribiitario  del  Ucayali  porltii* 
quierda,  arriba  do  la  vuelta  del  DiiUo. 
Bus  orillas  e.->tan  habitadas  per  lot  vHn- 
jes  Campas. 

Uiliou,  villa,  capital  de  La  provinciaDoidi 
Mayo  y  del  distrito  de  Aguamiro,  Dpi 
Hudnuco.  Antes  se  deaominaba  Agiuum- 
ro;  mas  por  la  ley  de  5  dc  Febrero  de  1875. 
se  le  di6  este  nombre  si  la  reanion  id 
pueblo  de  Aguamiro  cop  el  de  BipaD. 

IJiliOD,  proviucia  delDepartamentodeAir 
quipa,  creada  por  resolucion  del  Coogx^ 
so  de  23  de  Agosto  de  1839.  Confinapcr 
el  N.  con  las  proviucias  de  Patinacochas, 
del  Deparlameuto  dc  Ayacucho  jlali 
Chimvivilcas  del  Deparmento  del  Cuoo; 
por  el  S.  con  las  dc  Condesuyoa  y  Cit&- 
11a;  por  el  E.  con  la  de  ChunTiTilcas  dd 
Departameuto  del  Cuzco  y  la  de  Cajlto- 
ma ;  y  por  cl  0.  con  la  de  Paxinaoodiai 
del  Departamonto  de  Ayacucho.  Sn  o^- 
tal  la  villa  de  Cotahuasi.  Constadaki 
siguientes 

DisTRrros: 

Alca %M 

Cotahuasi 2,0 

Charcana 1,050 

Hnaynacotas IJSSH 

Pampamarca 1,781 

Quechualla 788 

Sayla IJXA 

Tomepampa Til 

Toro 1,M 

Total  habt IZJM 

Estd  comprendlda,  mas  6  manoa. «(» 
los  14*»20'y  15' 3T  lat.  ylos  74*24*y7S' 
25*  long,  formando  una  saperfiek  coob 
de  210  leguas,  que  comparada  con  sap- 
blacion,  resulta  con  GOhabitantesporca* 
da  legua  cuadrada. 

En  esta  proviucia  clasifican  las  poUi 
clones  con  los  nombrcs  de  PtiMx^  ?M 
Parcialidadrs;  a  cstas  dos  liltixnas  faa* 
minamoR  Al  iras,  scguu  lo  dicho  en  el  U^ 
curso  Prehminar. 

Es  la  proviucia  m.is  qnebrada  datA 
el  Depai'lamcnto  de  Arcquii-A:  dxtfd 


UNTU 


903 


UQUI 


llamado  Cordillera  de  Soltmxina,  oorre  en 
direcoion  S.E.  dividiendo  la  provincia  en 
do8  partes :  la  del  N&rte  csU  i  su  vez 
subdividida  por  el  rio  que  baja  de  la  gran 
Cordillera,  pasa  al  pie  del  Solimana  y  vd 
i  tribntar  bus  aguas,  por  la  izquierda  al 
rio  de  Cotabuasi.  Estos  accidentes  cau- 
Ban  una  gran  variodad  de  temperaturas. 
La  provincia  es  rica  en  minerales  de  to- 
da  clase. 

Un  Sab-Prefecto  estd  encargado  del 
mando  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  Justicia.  En 
lo  eclesidstico  pertencce  al  Obispado  del 
Cu«co,  y  este  defecto  so  trata  de  correjirlo 
por  una  ley  diotada  en  1876,  segregAn- 
dolos  del  Ciizco  para  nnirlos  al  Obispado 
de  Arequipa :  consta  de  los  siguientes 


CURATOS : 


Alca. 
Cotabuasi. 


Tomepampa. 
Toro. 


Hay  18  Escuelas  para  hombres...  S.  10,800 
9        •  »    mngeres....  >      5,400 


Total  en  8ueldos...S.  16,200 
Lias  contribuciones  producen  al  ano  la 
cantidad  de  821  soles,  por  los  siguientes 
ramos: 

Contribucion  Eiistica 8.     116 

•  Eclesiastica »      206 


Total .....8.    821 

UmoN,    salitrera  en  el  Cautou  de  Bellavis- 

ta,  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist.  Arica:  en 

1878  secalculabasuproduccionen  480,000 

qnintales:  dista  14  leg.  (78  k.)  de  Patillos. 
Union,  hda.  Dpi;.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  f  ampacolca. 
Unionpampiif  chac.  Dpt.  Puuo,  prov.  y 

dist.  AsdDgaro. 
Unohanay,  chac.  Dpt.  AncacLs,  prov.  Po- 

xnabamba,  dist.  Pisco bamba. 
UnopnqiliO)  aid.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Cbun- 

Tivilcas,  dist.  Culqqnemarca. 
Untabif  bda.  Dpt.  Puuo,  prov.  Chucuito, 

dist.  Juli. 
UntaCflf  aid.  Dpt.  Pnno,  prov.  8iiudia  dist. 

Qniaca:  habt.  188. 
TjBtUCOf  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ufiicayos. 


Untumaf  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cancliis, 

dist.  Tinta:  babt.  96. 
Untuma,  hda.  Dpt.  Puno,   prov.   y  dist. 

Asdngaro:  habt.  84. 
Unacra,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chuiivivil- 

cas,  dist.  Gcapacmaroa. 
Unnpanipay  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asiin- 

garo,  dist.  Arapa.' 
Uiiabal,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 

Huamachuco,  dist.  Mollepata  al  S.  do 

Mollepata. 
Uiiaccatinat  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  8ancos. 
Unamarca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pallasca. 
Uiias,  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  ydist.  Haau- 

cayo. 
UnoU)  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Viraco. 
Unapampa,  chac.  Dpt.  Lima.  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Vinac. 
IJnnpuyaf  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colqquemarca. 
Upaca,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.   Chancav, 

dist.  Pativilca:  habt.  167:  dista  do  Pali- 

vilca  1  leg.  (5  i  k.). 
Upaca  Chico,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Chan- 

cay,  dist.  Pativilca:  dista  de  Pativilca  J 

de  leg.  (4  k.). 
Upaeacha,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huavi, 

dist.  Chacas. 
TJpahaachO,  {upa  lavar:  huacko  v6ase  el  sig- 

nificado  de  esta  palabra.  Q)   pbl.    Dpt. 

Ayacucho,  prov.  Parinacochas,  dist.  Pa- 

oapausa:  4  9*  leg.  (50  k.)  de  Coracora;  y 

8  (44  ^  k.)'de  Pausa. 
Upash)  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  Anca- 
chs, prov.  Huari,  dist.  Chacas. 
Upata,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Coiulcsii- 

yos,  dist.  Chuquibamba:  habt.  81. 
Upina,   {upani  yo  iavo.  Q.)  aid.  Dpt.  Pu- 
no, prov.  Carabaya,  dist.  Ituata:  habt. 

889. 
Upina,  hda.   Dpt.  Puno,  prov.   Carabaya, 

dist.  Coasa. 
Uqnibamba,  aid.  y  est.  Dpt.  Liberta^l,  prov. 

Pataz,  dist.  Tayabamba:  habt.  150. 
Uqaiparte,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dis^ 

Urubamba. 
Uqalsilla,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puuo,  dist. 

Coata. 


URAP 


964  — 


URCO 


Ur  ibaniba,  est.  Dpt.  Ayaouoho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Garapo. 

Uraca,  {ura  lugar  prof  undo;  uracca  de  lu- 
gar  profundo.  Q*;  uractha  la  faldii  de  un 
cerro  6  su  raiz;  uraque  la  tierra,  el  mun- 
do  inferior,  el  suelo.  Ay.)  hda.  Dpt.  Cuz- 
co,  prov.  Anta,  dist.  Limatambo. 

Uraca.,  distrito  de  la  provincia  de  Castilla, 
Dpt^  Arequipa:  habt.  612. 

Uraca,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Castilla,  Dpt.  Areqiiipa  : 
habt.  591:  dista  de  Aplao  5  log.  (27  ^  k.); 
de  Cantas  1  (5  }  k.). 

Uracanf^a,  cerros  inmediatos  d  la  costa  y  al 
E.  del  morro  de  Acari  en  la  prov.  de  lea. 

IliacUactay  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Urai'pampay  est.  Dpt.  Cnzco,  prov.  Chun* 

vivilcas,  dist.  Yelille. 
Ilralla,  hda.  Dpt.  Huaucavelica,  prov.  An- 

goraes,  dist.  Jolcaxnarca:  habt.  58. 
Vramarpa,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Acomayo:  habt.  212. 
Uramasa)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  diet. 

Cajatambo:  habt.  SO. 
Uran,  mina  de  plata,  Dpt.  Anoachs,  prov. 

Iluaras,  dist.  Becnay. 
Uran,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Ynngar. 
Ilrancancha)  est.  Dpt.  Ayacacho,  prov. 

Cangallo,  dist.  Totps:  habt.  25. 
Vrancolca)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hiia- 

ras,  dist.  Ynngar. 
IJrancorral)  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Carhuas. 
Uraucatauy  chac.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

Ghota,  dist.  Guterbo. 
1JranchacTa,hda.Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ri,  dist.  Huasta:  habt.  271:  dista  de  Hua- 

ri  3  leg.  (16  i  k.). 
Uraiildc,  chac.  Dpt.  y   prov.   Huimico, 

dist.  Higueras. 
Ub.vnioc,  aid.  y  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Tarma. 
Uranmarca,  (antes    Uramama  lugar  pro- 

fiindo  0  bajo  Q.)  pbl.  Dpt.   Apurimac, 

prov.  Andahuaylas,  dist.  Ghincheros. 
Vrapampa,  hda.  Dpt.  Ancachfl,  prov.  Hiia- 

ras,  dist.  Pariacoto. 
Uraimite,  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Urubamba. 


UraranU  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  ChmiTiiTl- 
cas,  dist.  VeliUe. 

UrartnaSf  {urayn  bajar  cuesta  abajo;  urmf 
rini  yo  bajo  cuesta  abajo  Q.)  pbL  Dpt 
Loreto,  prov.  Bajo  Amazonas,  dist.  Pari- 
nari,  d  los  4«  49'  6"  lat.  y  77*  27'  14" 
long,  a  la  orilla  izqoierda  del  Marauoo, 
50  millas  abajo  do  la  coufluencia  de  este 
con  el  Huallaga.  En  1814,  tenia  205  bi- 
bitantes  y  en  1862 — 88.    Sas  habituites 
hablan  una  lengua  6  dialecio  distioto  del 
de  los  otros  pueblos  de  Loreto  y  semejaote 
al  de  los  que  habitan  la  qaebrada  de  Chim- 
birayco:  dista  de  Lagunas  10  leg.  (55J  L); 
de  Moyobamba  76  (424  ^  k.). 

Uras,  hda.  y  aid.  Dpt.  Ayacucho,  proT.  U 
Mar,  dist.  San  Miguel. 

Ul-a^saylllia,  (nra  lugar  profundo;  tajfim 
mojon,  lindero.  Q.)  cerro  en  la*  oeret- 
nias  del  Valle  de  Santa  Ana.  Dpt.  Cuxco, 
prov.  Gonvencion.  Tiene  vetas  de  fierro 
y  08  abundante  en  madera. 

Uraspanipa,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huanta,  dist.  Pacaycasa. 

Urata,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castflk. 
dist.  Viraco. 

Uratare^  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  Anta,d3ii. 
Limatambo. 

Uratiac*  hda.  Dpt.  y  prov.  Guzco,  dist 
San  Pedro  del  Hospital:  habt.  57. 

Uray,.  (cuesta  abajo.  Q.)  aid.  Dpt.  Pono, 
prov.  Garabaya,  dist.  Ituata. 

Uray,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Sandia,  diit 
Guyocuyo. 

UrayacO)  chac.  Dpt.  Huancaveliea,  p»wr- 
Gastrovireyna,  dist.  C6rdov». 

Uraycncho*  hda.  Dpt.  Ayacucho,  pioT. 
Huamanga,  dist.  Socosvinchos:  babL  It 

Uraypata^  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Hu- 
manga,  dist.  Socosvinchos:  habL  Si. 

Uraypata,  (andar  cuesta  abajo  Q.)  aid.  Djt 
Ayticucho,  prov.  Gaugallo,  disi.  Cuttn^ 

Urbiniy  playa  en  el  rie  Ucayali  a  6S8"-«it 

Urcoil,  (urcu  macho  de  lo8  animaks;  v«a9 
orco;  hurcu  sacar.  Q.)  hda.  deganado,  Df*> 
Ancachs,  prov.  PaUa^ca,  disL  Coitn^i: 
estd  situado  d  d,341m.  alt.  Tiene  bbi 
maquinaria  completa  para  tejer  panofi  g 
la  cual  se  emplean  las  lanas  de  la  ma* 
hacienda:  habt.  248:  disU  6  leg.  (SS^k.) 
al  S.  £.  de  Goron^;  de  Pomabamba  18 


URET 


—  965 


URIN 


(100  k.);  de  Llapo  12  (67  k.);  de  Tauca 

18  (72  i  k.);  de  Cabana  14  (78  k.)  y  de 

Pallasca  18  (100  k:). 
TJrcos,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Tumbes,  dist. 

Corrales. 
Vrcas,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov.   y 

dist.  Pa;;co. 
UrcoSj  chao.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Laraos. 
Ulcos,  cliac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Tauripampa. 

Ubcos,  lagona  junto  al  pueblo  de  este  nom- 
bre,  prov.  Quispicauchi,  Dpt.  Ouzoo:  aun- 
queespeqaeua,  puessu  largo  noexcedede 
400m-,  su  ancho  de  240m-  y  sa  fondo  de 
46m.75,  es  celebre  por  que  se  dice  que  en 
ella  se  habia  arrojado  la  gran  oadena  de 
ore  trabajada  para  el  nacimiento  de  Huae- 
car  luca. 
Urcos,  distrito  de  la  provinoia  de  Quispi- 
canchi,  Dpt.  Cuzco:  habt.  5,241. 

Ubcos,  pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la  pro- 
viucia  de  Quispicanchi,  Dpt.  Cuzoo:  a  13^ 
41'  80"  lat.  y  78*  59"  2"  long.:  a  3,198™. 
alt.  A  orillas  de  la  laguna  de  su  nombre: 
habt.  792:  inclusive  las  de  la  campina: 
dista  8  leg.  (44  i  k.)  del  Cuzco. 

IJrca,  bda.  I)pt.  Cuzco,  prov.  ydist.  Paruro. 

Urcu,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Calca: 
habt.  15. 

Ureaniarea,  chac.  Dpt.  Huaucavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  Arma. 

Urcun,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo 
dist.  Chupaca:  habt.  106. 

IJreuueauiaya,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chu- 

cuito,  dist.  Yunguyo. 
UrcuiiJiniuii,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Hnan- 

caue,  dist.  Pusi. 
ITreamnii)  chac.  Dpt.   Cajamarca,  prov. 

Chota,  dist.  Cuterbo. 
Urenruui,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  AsAngaro, 

dist.  Aehaya. 
Urc'iiruta^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  VeliUe:  habt.  50* 
Urcuy,  chac.  Dpt.   Lima,   prov.   Yauyos, 

dist.  Pampas. 
Ureujo,    hda.  Dpt.  Puno,   prov.  Lampa, 

dist.  Ajabiri. 
Ureta,  hdas.  de  vinas  (2)  Dpt.  yprov.  Are- 

qnipa,  dist.  Yitor:  habt.  19  la  una  y  6  la 

otra. 


XJripiyacO)  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa« 
taz,  dist.  Tayabamba. 

Vri,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnarochiri,  dist. 
Casta. 

UriSy  lugar  A  orillas  del  riode  Moyobamba» 
li  1  leg.  (5  i  k.)  de  esta  oiudad.  En  euto 
lugar  hay  un  manto  de  lignita  y  otro  de 
arcilla  para  fabricar  tejas,  ladrillos,  etc. 

Uribe^  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Pataz,  dist.  Chilia. 

Uribe,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Molinos:  produce  al  ano  600  quintales  de 

aguardiente. 
Urinay,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Omate. 
Ulilictay  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Usicayos. 
Urincosoo,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi* 

canchi,  dist.  Quiquijana:  habt.  211. 
UiininiHiisoo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam« 

pa,  dist.  Coata. 
Urinsaya:  —  Advertencia:  estapalabra,  de- 
be  escribirse   Uransaya  significa  la  parte 

baja  6  profunda;  expresa  lo  contrario  de 

Ha}iansaya:  v^ase  Hatiatisaya, 
Urinsaya,  (Collana  de  Tusa)  aid.  Dpt.  Cuz- 
co, prov.  Canas,  dist.  Langui:  habt.  85. 
Urinsaya,  aid.   Dpt.  Cuzco,  prov.   Canas^ 

dist.  Coporaque:  habt.  695. 
Urinsaya,   aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas, 

dist.  Layo. 
Urinsaya,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchia, 

dist.  Pampamarca:  habt.  66. 
Urinsaya,  aid.  Dpt.  Cuzco,   prov.  Canchis, 

dist.  Cocha:  habt.  1,187. 
Urinsaya,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis,, 

dist.  Tmta:  habt.  184. 
Urinsaya,  aid.  Dpt.  Cuzco,   prov.  Canchis,, 

dist.  Cbecacupi:  habt.  800. 
Urinsaya,  aid.   Dpt.  y  prov.  Cuzco,   dist. 

Bolen. 
Urinsaya,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Urinsaya,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispican- 

clii,  dist.  Urcos:  habt.  229. 
Urinsaya,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Usicayos:  habt.  184. 
Urinsaya,  aid.  Dpt.   Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ajoyani. 
Urinsaya,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Crucero:  habt.  646:  esti  rodeada  de 
mucbas  chacras. 


URPA 


966  — 


URUB 


Ubinsata,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 
dist.  Coaea:  habt.  251. 

Ubinbata,  aid.  Dpt.  Funo,  prov.  Carabaya, 
dist.  Corani. 

UBmsAYA,ald.  Dpt.  Puno,  prov.  y  dist.  Lam- 
pa:  habt.  242. 

DrinSiiya^  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  y  dist. 
Caylloma:  habt.  908. 

Urinsaya,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ichu- 
na:  habt.  876. 

Ilrinsayacochay^ald.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nu&oa:  habt.  989. 

IJrinsayapnna,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Nuiioa:  habt.  1,035. 

Vrinnfiuno,  laguna  a  la  derecha  del  Moro- 
na,  al  que  tributa  sus  aguas:  es  la  mas 
setentriocal,  y  esta  cerca  del  limite  con 
la  BeptibHca  del  Ecuador. 

Urior,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 
dist.  Viraco:  habt.  279.  Tiene  un  san- 
tuario  6  romeria. 

fJripa,  {un  ind6mito,  chucaro,  bravo;  uri- 
patha  embravecerse,  espautarse  Ay.)  est. 
Dpt.  Apurimac,  prov.  Andahuaylas,  dist. 
Ghincheros:  habt.  968:  dista  de  Lima  182 
leg.  (786  k.);  de  Bombon  8  (16  i  k.)  y  2 
(Ilk.)  de  Ghincheros. 

Vripay,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Canga- 
llo,  dist.  Huambalpa. 

Vritnyaco,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Cajamarquilla. 
VroeC)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 

dist.  Huamanguilla. 
Vropampa,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Salamanca. 

Urpanca,  (urpipalomita,  tortolita,  Q.  y  Ay.; 
uiyu  cdntaro  muy  grande  Q.)  mina  de 
plata  cerca  de  Urcon ,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  PaUasca,  dist.  Corongo:  produce 
260  marcos  por  cajon. 

IJrpapampay  chac.  Dpt.  Aucachs,  prov. 
Hnarap,  dist.  Yungar. 

llrpay,  est.  y  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Tayabamba:  habt.  188. 
Urpay,   aid.  y  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Huamachuco:  habt.  284. 
Urpay,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Bestauracion. 
Vrpayy  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 

yaoaja,  dist.  Mayoc. 


Ubpay,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  proT.  Ti* 

yacaja,  dist.  Salcabamba:  habt  18. 
IJrpay,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hbi- 

manga,  dist.  Acosvinchos:  habt  2^. 
Ilrpaybamlia,  aid.  Dpt.  Ancachs,  pror.Po- 

mabamba,  dist.  Piscobamba. 
Urpayccollcaf  mineral  de  plata,  Dpt  Hnaa- 

cavelica,  prov.   Tayaoaja,  dist  Puctr- 

bamba:  habt.  12. 
UrpaypuquiOf  (manantial  de  las  tortolitai. 

Q.)  aid.  y  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cia- 

gallo,  dist.  Huambalpa. 
Ubpaypuquio,   hda.  Dpt.  Ayacucho,  pro?. 

Lucanas,  dist.  Soras. 
UaPAYPUQmo,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dahuaylas,  dist.   Huancarama:  di^tada 

Huancarama  1  leg.  (5  i  k.). 
IJrpibambay   chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Curahuasi. 
Urpihnata,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  disL 

Urubamba:  habt.  164. 

Urpihnata,  aid.  Dpt.  Gozco,  prov.  y  diil 

Urubamba:  habt.  19. 
IJrpipata,  hda.  Dpt.  Guzco,  prov.  ConTa- 

cion,  dist.  Santa  Ana :  habt.  61. 
UrpiS)  chac.  Dpt.  y  prov.  Huinuco,  diit 

Higueras. 
IJrpisi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  piov.  Hmni, 

dist.  Bestauracion. 
UrpuyoCf  chac.  Dpt.  Apmimao,  prov.  Go- 

tabambas,  dist.  Haquira. 
Urquillos,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ydi^ 

Urubamba:  habt.  16. 
limit  la  9  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,fiit. 

Pisco :  habt.  100. 
Ilrsnla,  Santa,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajunai- 

oa,  dist.  Llacanora:  dista  de  CajamtfCi 

4  leg.  (22  k.). 
Ursula,  Santa,  cerro  mineral  de  plata,  pror. 

Angaraes,  Dpt.  Huancavelica. 
Urtetj^a,  chac.  D^jt.  y  prov.  Lambajeqii, 

dist.  Ferriuafe. 
Urubamba,  {Uf-u  arana  y  todo  g^neiode 

insectos.  Q.;  uru  el  dia;  ei  que  amdan- 

cio,  el  rustico,  el  andrajoso.  Ay.)  d^*^ 

Dpt.  prov.  y  dist.  Cajamarca:  habtSL 
Urubamba,  hda.   Dpt.  Huancavelieft,  jsiff^ 

Angaraes,  dist.  Caja :  habt.  48. 
Urubamba,  (Uanura  de  aranas  6  insectos.  Q-; 

6  llanura  de  gente  sucia,  etc.,  6  Uaoundfl 

dia.  Ay.;  yo  creo  que  en  lugar  de  Dika- 


URUB 


967  — 


URUB 


ba  debi6  llamarse  Urapampa;  ent6nces  su 
etimologia  oorresponde  mejor  con  la  natu- 
raJeza  de  este  rio:  porque  Ura  significa  lu- 
gar  profundo  ypampa  llano;  es  decir  llanu- 
ra  profunda  6  en  hoyo  6  profundidad.  Q.) 
rio,  Uamado  tambien  Rio  de  Santa  Ana, 
Tiene  su  orfgen  on  los  elevados  cerros  de 
Vilcanota,  entre  el  Departamento  de  Pu- 
no,  y  el  del  Ouzco ;  y  como  el  pico  neva- 
do  de  esta  CordiUera  esta  d  los  14''  28* 
80"  lat.  y  los  73*»  12'  82"  long,  a  2,662m. 
alt.  podemos  fijar  ebte  punto  como  el  de 
su  origen,  con  bastante  aproximacion.  Es 
navegable  desde  cerca  del  pueblo  de  Ecba- 
rate,  que  se  halla  d  las  40  leg.  (220  k.) 
del  Cuzco:  de  Ecliarate  &  Maynique  que 
hay  como  20  leg.  (Ill  i  k.),  la  navega- 
cion  es  dificil  y  peligrosa  por  los  malos 
pasos;  pero  despues  todo  es  llano  para  la 
navegaoion  por  vapor. 

No  debe  confundirse  este  rio  con  otros 
del  mismo  nombre  y  en  particular  con  el 
que  forma  el  rio  Mayro. 

Ilmbamba,  provincia  del  Departamento  del 
Cuzco,  erigida  por  ley  de  25  de  Julio  de 
1857.  ('Onfina  por  el  N.  con  las  monta- 
nas  de  la  provincia  de  la  Gonvencion ; 
por  el  S.  con  las  proVincias  de  Anta  y  del 
Cuzco;  por  el  E.  con  la  montaua  y  con 
la  provincia  de  Galea;  y  por  el  0.  con  la 
de  la  Gonvencion.  Su  capital  la  ciudad 
de  Urubamba.  Gonsta  de  los  siguientes 

DISTRITOS : 

Habt. 

Ollantaytambo 2,761 

Maras 8,786 

Urubamba 8,487 


Total  habt 14,984 

Algunos  consideran  tambien  como  dis- 
tritos  d  Yucay  y  Huayllabamba. 

Estd  comprendida,  mas  6  m^nos,  entre 
los  12«  46'  y  18^  20'  lat.  y  los  74*  y  74«  40' 
long,  formando  una  superficie  como  de 
194  leguas,  que  comparadacon  su  pobla- 
cion,  resulta  con  77  habitantes  por  cada 
leg^ua  cuadrada. 

£n  esta  provincia  clasifican  las  pobla- 
ciones  con  los  nombres  de  Pueblos,  Par- 
eialidades  y  Pages,  i  estos  dos  ^timos  se 


les  considera  en  este  Diccionario  como 
Aldeas  por  lo  dicho  en  el  Discurso  Preli- 
minar.      x 

El  rio  Urubamba  atraviesa  esta  pro- 
vincia en  direccion  de  S.E.  4  N.O.  divi- 
di^ndola  en  dos  partes  iguales. 

El  temperamento  en  general  es  muy 
suave,  y  por  esto  se  considera  esta  provin- 
cia como  el  vergel  del  Guzco,  y  en  espe- 
cial la  quebrada  de  Urubamba  en  donde 
abundan  frutas  esquisitas.  Por  todo  esto 
los  Incas  habitabau  en  Urubamba,  en 
donde  existenlas  famosas  ruinas  de  Ollan. 
taytambo. 

Un  Sub-Pref3cto  estd  encargado  del 
maudo  politico  de  la  provincia :  un  Juez 
de  1.*  Instancia  administra  justicia.  En 
lo  eclesidstico  estd  dividida  en  los  siguien- 
tes 

CUBATOS : 

Huayllabamba.  Ollantaytambo. 

Maras.  Urubamba. 

Yucay. 

Hay  un  Golegio  de  instruccion 

media  para  hombres 8.  6,400 

8  escuelas   »  •       »  4,800 

8        »         •      mugeres »  4,800 


Total  en  sueldos S.  16,000 

Las  contribuciones  de  la  provincia  pro- 
ducen  al  ano  la  cantidad  de  1,481  soles, 
por  los  siguientes  ramos: 

Gontribucion  Rdstica •         1,211 

»  Industrial i  106 

»  Eclesidstica »  114 


Total S.       1,481 

Ububamba,  distrito  de  la  provincia  de  Uru- 
bamba, Dpt.  Guzco :  habt.  8,487. 

Urubamba,  ciudad,  capital  de  la  provincia  y 
del  distrito  de  su  nombre,  en  el  Departa- 
mento del  Guzco:  d  18**  18'  80"  lat.  y  74» 
81'  22"  long,  d  2,921m.  alt.:  habt.  2,286: 
dista  del  Guzco  7  log.  (89  k.). 

Urubamba,  aid.  y  hda.  Dpt.  Guzco,  prov. 
Ghunvivilcas,  dist.  Golqquemarca :  habt. 
264. 

Urubamba,  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Ghunvi- 
vilcas, dist.  Chamaca. 

UrabaJQibilla)  hda.  Dpt.  Huancavehca, 
prov.  Angaraes,  dist.  Acobamba* 


uscu 


96g.- 


USPA 


llracanchli)  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylsR,  diRt.  Cliincheros. 
Urumacflf  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hna- 

machnco,  dist.  Santiago  de  Ghnco. 
IJl'lUlday,  hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.   y 

dist.  Cajabamba. 
lJrapancha,chac.  Dpt  Libertad,prov.  Hua- 

macbucOy  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Ilnipotay  est.   Dpt.  Puno,  prov.   Lampa, 

dist.  Ucubiri. 
Vrarpay^  cbac  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Chuquibamba. 
Dninihuay,  chac.  Dpt.  Cazco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Urusayhuay  bda.  Dpt.  Guzco,   prov.  Con- 

vencion,  dist.  Ecbarate :  babt.  46. 
IJnitOy  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 

garaos,  dist.  Acobamba. 

Vniysil^  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.   Luca- 

uas,  dist.  Otoca:  habt.  174. 
llsainasauga,  {usa  piojo,  espulgar.  Q.)  est. 

Dpt.  Ancachs,   prov.  Pomabamba,  dist. 

Sibuas :  habt.  172. 
UsaoamiNl,  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Pue- 
blo Nuevo. 
Usayaf  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Saudia,  dist. 

Sina. 
CsAYA,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Tiqui- 

llaca:  habt.  891. 
U&bonief  cerro  en  la  costa,  cerca  de  la  ba- 

hia  de  Supe,  como  20  millas  al  Sur  del 

monte  Darwin:  tieue  2,467i"*  alt. 
Usca,  {usca  meudigar.  Q.)  est.  Dpt.  Liber- 
tad,  prov.  Pataz,  dist.  Huayo:  habt.  85: 

dista  de  Huayo  2  leg.  (11  k.). 
UscAy  mina  de  plata,   Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Chilia. 
UscA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Tapayrihua. 
Useaniarca)  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Vscau,  (61  mendiga.  Q.)  aid.   Dpt.  y  prov. 

Cuzco,  dist.  San  Ger6ninio:  habt.  64. 
TseaparCOf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
l<S€apni|llio,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
Uscacachiy  chac.  Dpt.  Pano,  prov.  Cara- 

baya,  dist.  Ollacbea. 
Ilscucliaca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

j&,  dist.  Ayapata, 


Vsoiipisoco,  ( Vsca  mendigar,  pucco  pijtrnt 
hntcu  agnjero.  Q.)  cueva  li  8  leg.  (44  \  k.) 
de  Chota,  y  1  (5  i  k.)   de  NinabuaVi; 
prov.  Hu2vlgayoc«  Dpt.  Cajamtu'Cfi,  di>t. 
Santa  Cruz.  E^ta  interesante  cueTtlie- 
ne  como  40  mctros  de  aucbo  y  10  de  allv 
su  techo  es  piano,  formado  de  capas  cskk- 
reas   que  conbtituyen  la  masa  de  loa  ccr- 
ros  que  la  formau.    En  esta  caeva  entn 
el  rio  Chancuy,  llamado  despues  Lambt- 
yeque,  y  por  diversaa  y  sace^vas  casci- 
das  va  desapareciendo  adeutro  j  de>pU'S 
de  uu  curso  de  mas  de  una  Icgua  TaeW« 
ii  aparecer  por  la  hacienda  de  SamiDii. 
En  esta  cueva  habitan  los  Suatornit,  <^d- 
rlpeiisis,  conocidoa  con  el  nombre  volgtr 
de  HuacharOf  ave  uocturna  y  que  d&  uba 
gran  cantidad  de  grasa. 

Useccani,   aid.  Dpt.    Puno,   prov.  Sandit 

dist.  Patambuco:  habt.  656. 
Useildlldy  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Haal- 

gayoc,  dist.  San  Miguel:  habt.  1.594. oj 

los  de  Sumides,  Misca,  Asma  y  MaUtuiL 
Ushuat  pbl.  Dpt.  Ayacucln»,  prov.  PariM- 

cochas,  dist.  CarcuUa:  habt.  375. 
Lslipacasa,  chac.  Dpt.  Huaucavelica.  pruv. 

Castrovireyna,  dist.  Cordova. 
L'Si,  {itsa  piojo,  espulgar.  Q.)  aid.  Dpt  Cm- 

CO,  prov.  Quispicauchi,  dist.  QuiqaijiUAi 

habt.  157. 
U8ibaillba9  {usapampa llauura de piojoi. V' 

aid.  y  eat.  Dpt.  Juuiu,   prov.  Janja,  dtft 

Mito :  habt.  238. 
I'sicnyos  6  Usicayu,  distritu  de  la  proviaci* 

de  Carabaya,  Dpt.  Puuo :  habt.  1 ,3^^- 
Ubioayos,   {usacay  tengo  piojos.  Q.)  pb^-  ^ 

pital  de  este  distrito,  de  la  proviueia  Ci 

Carabaya,  Dpt.   Puno:   habt.  663:  »Ui 

de  Crucero  8  leg.  (44  i  k.). 
I'Sigura,  chac.  Dpt.  Liiua,  prov.  CaLfV. 

dist.  San  Luis. 
llsipar)  valle,   Dpt.  Tacna,   prov.  y  i* 

Arica:  dista  de  Arica  13  leg.  (72  i  L  - 
Usiuafframa,  aid.  Dpi.   Tarapaca,  diit  ^' 

bay  a:  habt.  188. 
Lsuo,  chac.  Dpt.  Ancachs,   prov.  Fosa 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
Lsiiopata,  chac.  Dpt,    y  prov.  HucEf- 

dist.  Huacar. 
Uspas,  hda.  Dpt.  y  pro  v.  Huiuucu.  iLi 

Higueras. 


UTCO 


—  969  — 


UTIC 


Usphn,  iida.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist.  San, 

G-eronimo:  babt.  24. 
Usqoibanibil,  cbac.  Dpt.   Libertad,  prov. 

Paiaz,  dist.  Cbilia. 
Usqail,  distrito  de  la  provincia  de  Otiisco. 

Dpt.  Libertad:  habt.  8,016. 

UsQuiL,  villa,  capital  de  e«)te  distrito  de  la 
provincia  de  Otusco,  Dpt.  Libertad:  habt. 
967:  dista  de  Otusco  7  leg.  (89  k.). 

Ustibamba,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Cbilia. 

Ustniifl,  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Acosviuchos :  habt.  42. 

TJsniiibay,  chac.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 
dist.  Cajabamba. 

llsniia,  {tmini  yo  mendigo.  Q.)  aid.  Dpt.  y 
prov.  Arequipa,  dist.  Pocsi:  habt.  318. 

UsuSta,  pampa  al  N.  del  pueblo  de  Ornate  y 
al  S.  de  U  bin  as,  Dpt.  Moquegua. 

Usutaiii)   est.   Dpt.  Puno,  prov.   Lampa/ 

dist.  Nuiioa. 
Utaecari,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

ma,  dist.  Tuti. 
UtacuchOy  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

San  Antonio. 

VtacnncSif  aid.  Dpt.  Onzco,  prov,  Canchis, 

dist.  Pampamarca:  habt.  79. 
Utachata,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Usicayos. 
Utonca,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Mara. 
UtaSa,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caylloma, 

dist.  Lari. 

VtHkOf  pbl.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist.  San- 
ta Maria  del  Valle. 

UtaiHirOy  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Oota- 
bambas,  dist.  Huayllati. 

Utapuco,  cerro  nevado  en  la  Cordillera, 
cerca  de  Chachapoyas. 

Utaracrat  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz,  dist.  Huancaspata. 

IJtata  O  Utuata,  aid.  Dpt.  Puno, prov.  Huan- 

cane,  dist.  Vilque  Chico:  habt.  121. 
Utcamarcay  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Pau- 

cartaxnbo,  dist.  Challabamba:  habt.  40. 
Utcas,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist.  Ca- 

jatambo:  habt.  880. 
Utcate^  bda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Mara. 
L^tCOf    {utca  presto,  luego,  darse  prisa,  utco 


algodon.  Q.)  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov. 

Celendin,  dist.  Lucmapampa :  habt.  49. 
Utco,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Celendin, 

dist.  Chumuchs:  97. 
Utco,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Colca. 
UtcopiiqniOy   chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Sirca. 
t'tcu,  chac.  Dpt.  y  prov.  Huanuco,  dist- 

Huacar. 

Ltonbamba,  (llanura  de  algodon.  Q.:  v6ft* 
se  Utco)  pbl.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hualla- 
ga,  dist.  Ongon;  casi  en  el  origen  6  cabe- 
cera  del  rio  Mixiollo,  a  1,884m-  alt.:  habt. 
79. 

Utcubamba,  rio  tributario  del  Marauon  a 
los  6°  80'  20"  lat.  y  80«  50'  4"  long.:  cer- 
ca de  los  pueblos  de  Bagua  Grande  y  Ba- 
gua  Chico.  Este  rio'nace  en  las  alturas  de 
Leyraebamba,  y  corre  de  S.  d  N.  divi- 
di^ndo  las  provincias  de  Luya  y  Chacha- 
poyas, pasando  por  esta  ciudad  y  por 
muchos  pueblos  y  haciendas  recibe  d  la 
vez  numerosos  riachuelos  por  derecha 
6  izquierda. 

Utcubamba,  aid.  y  hda.  Dpt.  Amazonas, 
prov.  Luya,  dist.  Colcamar :  habt.   115. 

I'tcupata,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 
dist.  Sicuani:  habt.  648. 

lltensh,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 
dist.  Yungay:  habt.  286 :  dista  ^leg.  (1^  k.) 
al  0.  de  Yungay. 

Utcuyacu,  (agua  de  algodon.  Q.)  cerros  in- 
mediatos  A  Recuay  en  los  cuales  hay  jas- 
pes,  cuarso,  dgata  de  distintos  colores,  Dpt. 
Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Eecuay. 

Utcuyacu,  mina  de  plata  cerca  de  Ayri- 
huanca,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Recuay. 

Utcuyacu,  hda.  de  ganado,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Huaras,  dist.  Recuay.  Esta  hacien- 
da con  los  de  Ticapampa  y  Cayao  tiene 
841  habitantes. 

UteCf  {utek  6  utik  maravillarse ;  volverse 
loco  6  bobo.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ayacucho, 
prov.  Lucanas,  dist.  San  Juan :  d  d,044mi 
alt.:  habt.  188. 

Uti^uyaco*  (agua  de  maravillarse  6  para 
euloquecer.  Q.)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov. 
Tarma,  dist.  Vitoc. 

UtiCf  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov,  ydist.  Colca; 
habt.  155. 

122 


UTUR 


970  — 


TTYUP 


UtlcyacUi  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Gho 

ta,  dist.  Lajas:  habt.  192. 
Utua,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Palpa 
IJtnatay  y^ase  Utata, 
UtuC)  aid.  Dpt.  Anoaohs,  prov.  Pomabam 

ba,  dist.  Sihuas. 
Iltuccocha^  {utik-cochay  lagana  para  mara 

villarse  6  enloquecer.  Q.)  aid.  Dpt.  prov 

y  dist.  Huancavelica :  habt.  88. 
TJtucni,  chac.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Luca 

nas,  dist.  Sancos. 
UtucU)  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Farina 

cochas,  dist.  Pullo. 
Utpa,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca 

nas,  dist.  Sancos. 
IJtnpalla,  hda.  Dpt.  Apurimac.  prov.  Co 

tabambas,  dist.  Chuquibambilla. 
UturcOy  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Hua 

machuco.  dist.  Santiago  de  Chuco. 
Utnro  6  Oturo,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov 

Coudesuyos,   dist.   Chuquibamba:  habt 

77. 
Utaramai  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispi- 

canchi,  dist.  Quiquijana. 
Utanincanif  est.  Dpt.  Moquegua,  dist. 

Ichuna. 
UtonincapancO)  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y 

dist.  Urubamba:  habt.  188. 


IJtutOy  chac.  Dpt.  Huancavelica,  proT.Cas- 

trovireyna,  dist.  Santiago  de  Ghoeorvos. 
Ctatapanipa^   chac.  Dpt.  Ancaclu,  pror. 

Huaras,  dist.  Bestanracion. 
IlncllllSy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  CuU. 
Uuyembamba,   est.   Dpt.    Cuzco,  proT.y 

dist.  Paruro. 
IJTa,  chac.  Dpt.  Ancachs,  pro?.  Huns, 

dist.  Marca. 
Uvillal)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Nepefia. 
Uyaiiio,  {uya  rostro,  cara,  obedecer.  Q.)  akL 

Dpt.  Cuzco,  prov.  Paruro,  di^  Accfaa: 

habt.  25. 
Uyllumpa,  hda.  Dpt.  Apurimac,  proT.y 

dist.  Cotabambas. 
Uyocacho,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  GhQcaito, 

dist.  Yunguyo. 
Uyollani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Uyo-ayOy  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qnij^- 

canchi,  dist.  Quiquijana. 
Uyahulrea)   aid.  Dpt.  Ayacucho,  proT.j 

dist.  Huanta:  habt.  253. 
Uyapampa,  est.  Dpt.  Arequipa,  proT.  Gaj- 

lloma,  dist.  Lari. 
Uyapacha,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  proT.  La- 

canas,  dist.  Huaccana. 


V 


Adtbbtenou.  —  La0  palabras  qae  no  se  enouentren  oon  V  al  prinoipio  6  medio  de  diocion,  biieiqadnM 

oon  B,  6  oon  U|  6  con  P. 


y«  —  Esta  letra  no  exisie  en  lo  absoluto  en 

el  Queckua,  j  propiamente  hablando  tam- 

poco  se  conoce  en  el  Aymard;  porque  las 

pocas  palabras  consideradas  en  el  Dio- 

cionario  con  esta  letra  se  pronuncian 

como  la  doble  vf  inglesa,  esto  es  1169 

oi|  no.   V^ase  lo  dicho  respecto  a  las  le- 

tras  U,  V. 

Tuca^  tambo  en  el  camino  de  Muna  &  Fozn- 

zo  A  2,9d7°>.  alt.  De  este  tambo  se  sigae 

snbiendo  la  Cordillera  hasta  Uegar  &  la 

altnra  de  8,120m. 

V^oA,  roca,  cerca  de  otra  llamada  Toro  por 

d«nde  se  llega  al  desembarcadero  6  mae- 

Jle  de  Iqoique  y  haoe  peligroso  el  paso 

de  los  botes. 

TaeiiinailiUI,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Bajo 

Amazonas,  dist.  Parinari :  estd  &  orillas 

del   Maranon,  a  4*^  38*  lat.  y  77*  8'  46" 

long.:  sirve  de  paerto  6  embarcadero;  tie- 

ne  5  brazas  de  fondo  aunque  con  un  pooo 

de€K>rriente :  dista  60  millas  (111  i  k.)  de 

UrarLnas;  110  (204  k.)  de  la  boca  del  Haa- 

Uaga  eu  el  Maranon. 

VbcsUS^  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Abancay, 

dist.  Cnrahuasi :  babt.  88. 
TadOf  Aid.  Dpt.  Pinra,  prov.  Ayabaca,  dist. 

Suyo. 
Vax>o,  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz,  dist. 

Sambamarca. 
Vado,  cliac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lucanas, 

dist.  Sancofi. 
Fiido    del   hainte,  hda.  Dpt.  Cajamarca, 

prov.  Jaen,  dist.  Querocotillo. 
Fflufe  de    Paymasy  aid.  Dpt.  Pinra,  prov. 
Ajabaca,  dist.  Suyo* 


Vado  viejOy  chac.  Dpt.  libertad,  prov.  7 
dist.  Pataz, 

Tado  de  Zapateros,  Umite  del  naevo  distri- 
to  de  San  Jos6  de  los  Molinos  de  la  pro- 
vincia  de  lea. 

TaldiTia,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  dist- 
Hnaca:  babt.  188. 

Valmvia,  chac.  Dpt.  Anoachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Casma. 

Taldivia,  bda.  Dpt.  yprov.  lea,  dist.  Palpa. 

Valdivia,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Ghincha, 
dist.  Pisco. 

Valdhtia,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Tac- 
na,  dist.  Locnmba :  produce  al  ano  6,180 
quintales  de  aguardiente. 

Valdivieso,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Ancon :  habt.  27. 

Valdivikso,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Garabayllo. 

Yaldivieso,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Surco. 

yALDiviEBo,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Ate:  habt.  21. 

Talencia^  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y  dist. 
Jaen. 

Valencu,  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa,  dist.  Yitor:  habt.  11. 

Valera9  mina  de  plata  en  el  cerro  de  Jesus, 
ladoN.  0.,  Dpt.  Gajamarca,  prov.  y  dist. 
Hualgayoc. 

Yaleba,  mina  de  plata  y  socabon  en  el  cer- 
ro de  San  Jose,  lado  Oeste,  Dpt.  Gaja- 
marca, prov.  y  dist.  Hualgayoc :  ley  60 
marcos. 

Talerio,  mina  de  plata  en  Pucari,  Dpt.  An- 
cachs,  prov.  Huaras,  dist.  Becuay. 


VARA  —  9: 

Valparaiso,  salitrera,  Dpt.  Tarapaci,  dist. 
FieaguB. 

Talverde,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
8ureo:habt.  7. 

Valle,  aid.  Dpt  Loreto,  prov.  Huall^a, 
dist.  FachisA,  i.  la  orilla  derecha  del  rio 
Salpical  8  millas  (15  k.)  intes  de  bu  con- 
fluencia  con  el  Huallaga.:  hebt.  316,  de  la 
tribn  de  CholoneB  y  algunos  Hibitos;  ha- 
blan  un  dialecto  especial:  diata  de  Pachi- 
za  12  leg.  (87  k.}:  desde  Tingo  Maria  se 
bf^a  en  6  diaa. 

Valle,  aid,  Dpt.  Tarapaoa,  dist.  Pica:  habt. 
168. 

Valle  i^rande,  es  llamado  tambien  An  Atun- 
ynnca  6  Huatayunca;  en  el  ee  cultivan  co- 
ca, Dpt.  Puno,  prov.  ydiat.  SAndia.- 

VftllejOS,  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chinoba,  dist. 

Talle;  —  Adverted ci*:  los  nombrea  de  otros 

Valles,  buaquenae  con  an  aegundo   som- 
bre. 
Vftlle,  Santa  Maria  del,  diatrito  de  la  pro- 

vincia  y  Dpt.  Huinuco :  habt.  C,882. 
Valle  deOcoiia,  aid.  y  hda.  Dpt.  Areqaipa, 

prov.  Camana.  diat.  Ocona  :  habt.  801. 
VallepuqalO,  chac.   Dpt.   Puno,   prov.  y 

dist.  Bandia. 
Vallesteras,  huerta.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  diat.  Santa  Eulalia. 
Vancar,  hda.  Dpt.  Apurimac,  proy.  Anda- 

hnaylae,  dist.  Huancarama :  habt.  42. 
Vaqaerfa,  aid.  Dpt.  Anoachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Sihuaa. 
Vaqneria  0  Carrital.  hda.  Dpt.  Piiira.  prov. 

Tiimbea,    dist.   Corralea:  dista  de  Piura 

ra  87  leg.  (206  k.);  y  7  (89  k,)  de   Man- 

«ota. 
Vaqneria,  ch&cs.  en  el  camino  de  Ayapata 

i  San  Damian,  oerca  del  cerro  de  Ccom- 

poccoai,  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya. 
Vaqderia,  est.  Dpt.  Puno,  proT.   Lampa, 

dist-  Ucubiri. 
Vaqneria  del  arena!,  Dpt.  Piura,  prov. 

Ayabflca,  dist.   Chalaco  :  diata  de   Palo 

Santo  Hi  leg.   (87  k.);  de  Rica  Playa  8 

(16  ik.). 
Varadero,   aid.   Dpt.   Loreto,   prov.   Alto 

Amazonaa,  dist.  Balsapuerto:  babt.  100. 
Varas,  chac.  Dpt.  7  prov.  Gajamarca,  dist. 

Ichocan. 


Vargfas,  aid.  Dpt,  p 

(2i  k.)  de  loa. 
Varqab,  hda.  Dpt.  j 

cumba:  produce 

de  aguardiente. 
Varies,  chac.  Dpt. 

dist.  Pampas. 
Varonta.  hda.  Dpt. 

ruro:  babt.  28. 
Va.s«{uez,  chac-  Dp 

Ate:  habt.  88. 
Vahquez,  bda.  Dpt. 
Veudo,  iala  en  el  1 

Tabatinga. 
Vecino,hda.Dpt.Ti 
Vefn>i  ^da.  Dpt.  Lit 

Pativilca:  habt.  7 
Vega,  est.  Dpt.  Ay 

dist.  Ad 00. 
Veoa,  hda.  Dpt.  Ay 

diet.  Huamangni 
Vetca  Iwlla,  hda.  D 

rinacocbaa,  dist. 
Vega  Tagie  6  Flore 

ma,  diat.  Lnrigai 
Vegneta,  chac.  Dpi 

dist.  Huaura. 
Veinticinco  de  Hi 

Chonta,  Dpt.  Hu 

yo,  dist.  Banos:  1 

Veintiocbode  JqU 

mayo:  su  eztren: 
46'  II''  lat.  y  72* 
dia  legua  de  larg< 
mil  en  an  mayor 

Veinticho  de  Jnuo 
qnimarca,  Dpt. 
Cajatambo:  ley  1' 

Vela,  hda.  Dpt.  i 
dist.  Bagiia. 

Vela,  bda.  de  vifia, 
San  Juan  Bantis 
quintales  de  agua 

Velapata,  chac.  Dj 
garA,  dist.  San  C 

Velarde,  hda.  de  v! 
qnipa,  dist.  Vitoi 

Velasi|ne,  hda.  Dp 

'  manga,  dist.  Tat 

Velaorco,  cbao.  Dp 
chapoyoB,  dist.  I 


VENT 


973  — 


VERS 


Velille,  (vallitka  derramar  arroz,  trigo  6  co- 
sas  semej antes  no  liquidas.  Ay.)  v6ase 
Cayarani,  rio). 

Yelille,  distrito  de  la  provincia  de  Chun- 
vivilcas,  Dpt.  Cuzco:  habt.  2,077. 

YELiLLe,  villa,  capital  de  este  distrito  de  la 
provincia  de  Chunvivilcas,  Dpt.  Cuzco: 
inmediato  a  la  poblacion  hay  un  cerro  de 
conglomerato  traquitico  que  pareoe  una 
fortaleza:  habt.  490. 

Telin^y  (puede  derivarse  de  veUini,  derra- 
mar. Ay.;  y  segun  su  terminaoion  se  ex- 
presa  el  modo  de  que  esto  se  verifica;  vi- 
lUnitha  ir  &  derramar;  viltintatha  derra- 
mar adentro)  pbl.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Union,  dist.  Quechualla:  habt.  419. 
YenadoSy  aid.  Dpt.  y  prov.  Payta,  dist.  Que- 

rocoiillo:  habt.  85. 
Yenancio,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.   To- 

rata. 
Yendltani)  lavadero  de  oro,  Dpt.   Puno, 

prov.  Carabaya,  dist.  Coasa. 
Teneg9Hf  chac.  Dpt.  y  prov.   Lima,   dist. 

Surco. 
Yenta^  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Santiago: 

habt.  200:  dista  de  loa  7  leg.  (89  k.). 
Yentana^  cuesta  6  ladera  en  el  camino  de 
Tanlia  a  Bio  Negro,  Dpt.  Loreto.  Es  pe- 
ligrosa  y  forma  elevados  esoalones  que  al- 
gan«s  tieuen  mas  de  0m.60  de  alto. 
Ventana,  aid.  Dpt.  Ancachs,   prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Ventanilla,  cerro  mineral  de  plata,   Dpt. 

Ancaohs,  prov.  y  dist.  Gajatambo. 
Ventakilla,  mina  de  oro  y  de  plata  al  N.  E. 
del  pueblo  de  San  Mdrcos,  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Hnari,  dist.  San  Mdroos:  ley  desde 
25  A  500  m. 
VENTAiciiiiiA,  mina  de  plata  en  la  Cordillera 
de  Chacna,  Dpt.   Ancachs,   prov.   Caja- 
taxnbo,  dist.  Oyon:  ley  50  m. 
Yentanii«la,  mina  de  plata  en  Hninchos, 
Dpt.    Ancachs,   prov.   Cajatambo,   dist. 
Aquia:  ley  100  m. 
Fentanillaf  mina  de  plata  al  E.  del  pue- 
blo de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Yauli:  ley  de  100  A  500  m.   El  paso 
del  cerro  en  que  estd  la  mina  se  halla  d 
4,51  em-  alt, 
'entavtijI-a,  mina  de  cinabrio,  a  8  i  leg. 
.^19  J  k.)  al  B.  de  Huancavelica. 


Yentanilla,  est.  Dpt.  Lima»  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Santa  Eulalia. 
Yentarron*  aid.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

casmayo,  dist.  San  Jos^. 
YenteaderOy  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Lucanas,  dist.  Otoca. 
Yentilla,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Pucard. 
Ventilla,  tambo  entre  la  Cordillera  de  Pis- 

cohuanuni  y  Taulia,  Dpt.  Loreto:  dista 

de  TauHa  4  leg.  (22  k.). 

Ventilla,  aid.  Dj>t.  Arequipa,  prov.  Islay, 

dist.  Tambo:  habt.  76. 
YentUla  chicOf  est.  Dpt.  Puno,  pror.  Lam< 

pa,  dist.  Pucara. 
YentOy  hda.  Dpt.   Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Casma. 
Yenturapampay  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Trujillo,  dist.  Ascope:  habt.  19. 
Yenturosa^  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

casmayo,  dist.  San  Pedro. 
Ventueosa,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Lurin:  habt.  22. 
Ventueosa,  ohao.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha, 

dist.  Pisco. 
Ventueosa,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist. 

Nasca. 
Yera  Cmz^  chac  Dpt.  Libertad,  prov.  Tru- 
jillo, dist.  Magdalena  de  Cao. 
Veea  Ceuz,  tfld.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay, 

dist.  Tambo:  habt.  68. 
Yerbenapatat  chac  Dpt.  y  prov.  Hudnuoo, 

dist.  Huacar. 
YerdecocIia»  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
YerdehaCO,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Callalli. 
Yerjelf  chac  Dpt.  Cajamaroa,  prov.  Jaen, 

dist.  Chirinos. 
YeiTllg;aS9  puente  sobre  el  Bimao  en  el  tra- 

yecto  del  ferrocarril  de  Lima  k  la  Oroya: 

a  1,762m.  alt.:  descansa  en  oolumnas  de 

fierro  y  es  el  mas  elevado  del  globo:  dis- 
ta del  Callao  17  ^  leg.  (95  k.);  de  Lima 

14  I  (82  J  k.). 
Yersallaj  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Lu- 

ya,  (list.  Bagua. 
Yersalles,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Sdndia, 

dist.  Phara. 
YersallO,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco,  dist. 

San  Ger6nimo:  habt.  7« 


VICE 

Vertlente,  hda.  Dpt.  Cuzco,  proy.   CanaB, 

diat.  Langai. 
Tertls,  aid.  Dpt.  Libertftd.  prov.  Pacasma- 

yo,  dist.  Pueblo  Naevo, 
Teta  ^rande,  mina  de  plata  en  la  Gordilli 

ra  Nevada,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari, 

dist.  Chavin. 
VentacDr^  molino,  Dpt.  Cuzco, prov.  ydiat, 

Poruro. 
Teta  de  Oro*  miua  de  plata  en  Acococha, 

Dpt.  Ancachs,  prov.   Hnaraa,  dist.  Be- 

ouay. 
Tetllla,  mina  de  plata  al  O.  del  pueblo  de 

Yauli,  Dpt.   Junin,   prov.  Tarma,  diat. 

Yaub:  ley  20  m. 
VetOta  A  Vexota,  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 

.laen,  diat.  Ciijillo. 
Viafhat  est.  Dpt.  Gnzco,  prov.  Calca,  diat. 

Piaac:  habt.  71. 
Tlccai  (t'fco  rincon  dela  casa;  aberturat) 

cueva  en  cerros.  Ay.)  aid.  Dpt.  Ayacacho, 

prov.  Lucanas,  dist.  8an  Juan:  habt.  152. 
VlcatoDl,  bda.  Dpt.  Pono,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 
TIce,  aid.  Dpt.  yprov.  Piura,  diat.  Sechura: 

habt.  1,010. 

8AK  VICENTE,  uinas  de  bste  noubbe. 

Ticcntet  San,  miiia  de  plata  en  el  corro  del 
Cisne,  lado  E.,  Dpt.  Cajamasca,  prov.  y 
diat,  Hualgayoc. 

Vicente,  San,  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad, 
prov.  Pataz,  dist.  Soledad:  ley  14  on- 

ZftB. 

VlCf  nt€,  San,  mina  de  plata,  Dpt.  ADcnohs, 

prov,  Huaraa,  dist.  Recuay, 
Vicente,   San,   mina  de  plata,   A  7  i  leg. 
{41 J  k.)    de    Taquilpon,    Dpt.    Ancachs, 
prov.  Huaylaa,  dist.  Macate. 
Vicente,  San,  mina  de  plata   en    Yanacmi- 
cuscuB,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaras,  dist. 
Recuay. 
Vicente,  San,  mina  de  plata  al  E.  del  pbi. 
de  Yaub,  Dpt.  Junin,  ptov.  Tarma,  dist. 
Yauli:  ley  20  m. 
VicxNTE  San,  mina  de  plata  en  mantos  al 

Snr  de  Puno,  ba  producido  mucho. 
Vicente,  San,  salltrera  en  el  canton  Argen- 
tina, dist.  Pica,  Dpt.  Tarapaca:  en  187" 
produjo  100,000  quintales:   en   1873 — 
180,000  iinintales:dista  11  leg.  (61k.) 


del  pnerto  y  2  m 

carril. 

SAN  VICENTE,  puei 

Vicente  San,  hda. 

prov.  Hoaylas, 

Mancos  )  leg.  (8 

{8  k.)  al  Sot. 

Vicente,  San,  hda. 

Tambo  Qrande. 

Vicente  Sa:»,  chac. 

jamarca. 

Vicente,   San,  rio 

antes  del  Uayro. 

Vicente,  San,  aid.  ; 

quipa,  diet.  Yam 

Viceut^lo,  chac.  ; 

Ate :  habt.  22. 

Vico,  {l-ccco  rincou 

tura  en  nn  ceno. 

dida.  Ay.)  pbl.  1 

Pasco. 

Vicocha,  {vekuiha  I 

nua  con  agna  i 

oon  laa  manea. 

prov.  Yanyos,  dJ 

Vicor»,ald.jchac. 

Tarma. 

VicoSf  (v^aae  vieo  i 

caohs,  prov.  Hi 

VicoB,  aid.  y  hda.  I 

ras,  dist.  Marca 

Vicos,  aid.  Dpt.  I 

dist.  Tambo:  di 

Vieso,  pbl.  Dpt.  i 

Orootnna:  habt. 

VlcsMOClia,  chac. 

nuoo. 

Victoria,  en  Mira 

Dpt.  Ancachs,  p 

VicTOBU,  mina  de 

Yauli,  Dpt.  Jii 

Yauli:  ley  36  m 

VicToBiA,  s&btrera 

aagua :  dista  de 

ley  70 1.. 

VicTORu,  salitren 

Obispo,  dist.  Pi 

1872  produjo2i 

id.:  dista  6  leg. 

lias  (3  i  k.)  de 

Victoria,  Sa-nta, 


VIEJ 


975 


VILA 


Dpi.  Ancachs ,  prov.  Huaras  :  &  2  leg. 

(11  k.)  deCarhnas  en  la  Cordillera  Negra. 
Vietoi'ias,  cerro  mineral  de  plata  cerca  de 

Pnno. 
TiCOS^  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Piura:  dista 

de  Piura  10  leg.  (65  i.). 
Vicus,  {vicu  un  geme,  una  medida.  Ay.)  hda. 

Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist.  Inde- 

pendencia. 
VlcuchaS)  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Callayuc. 

Vicuya^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yau- 

yos. 

Yicharayoe)  {vicchu  la  canilla  de  la  piema 

hasta  el  pie  6  la  del  brazo.  Ay.)  aid.  Dpt. 

Jonin,  prov.  Tarma,  dist.  Yauli:  habt.  8. 

YlchaYiehay)  chac.  Dpt.    Huancavelica, 

prov.  Castrovireyna,  dist.  Huacbos. 
Vichuyy  (i'ttT/ttollitaboquiancliapara  echar 
en  ella  el  maiz  que  se  masca  para  bacer 
chicba.  Ay.)  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Huaras,  dist.  Kestauracion. 
VicHAY,  cbac.  Dpt.  Ancacbs.  prov.  Huaras, 

dist.  Independencia. 
Vichayal)  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Ca- 

tacaos:  babt.  996. 
Viehaycoeha)  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  Pacaraos:  babt.  279. 
TichaycotO)  aid.  y  bda.   Dpt.  prov.  y  dist* 

Huanuco :  babt.  220. 
Tichca,  cbac.   Dpt.   Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Pampas. 
VicHCA,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Yau- 
yos. 

Tichillgay^  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Huancarama. 
VicllOllf  est.  Dpt.  Ancacbs,   prov.   Huari, 

dist.  Huacbis :  babt.  185. 
Tichll,    bda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Calca,  dist. 

Pisac :  babt.  52. 
'Vicbucaf  'aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarocbi- 

ri,  dist.  Cborrillos. 

Tidal 9  Sam,  mina  de  plata,  en  Auquimarca, 

X>pt.    Ancacbs,  prov.   Cajatambo,   dist. 

Manias. 

TJc^9  mina  de  plata  en  el  cerro  deHuaccba- 

era,  X>pt.  Ancacbs,  prov.  y  dist.  Pallasca. 

VzBJA,  lida.  de  cana,  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Xslay,  dist.  Tambo. 
TieJaSp    iela,  A  los  14*  80'  lat.  y  7S^  84'  4" 
iong-;  6s  elevada.  Entre  esta  isla  y  las  de 


Santa  Rosa  bay  un  canal  de  dos  tercios 
de  milla  de  ancbo,  pero  sembrado  de  ar- 
recifes.  En  la  parte  N.  E.  de  esta  isla  hay 
una  caletita  de  exelente  fondeadero  de  5 
d  7  brazas  de  agua  y  d  tres  cables  de  dis- 
tancia  de  tierra.  Se  encuentra  alguna  can- 
tidad  de  buano. 

Viejo,  DEL,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Huanca- 
yo,  dist  Parialmanca:  babt.  187. 

VieiltO,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pataz, 
dist.  Huaylillas. 

Vij^apata,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  babt.  65. 
yig;asyaeu,  aid.  Dpfc.  Loreto,  prov.  Hua- 

Uaga,  dist.  Saposoa. 
Vigote,  aid.  y  bda.    Dpt.  y  prov.  Piura, 

dist.  Salitral:  babt.  488. 
Vija^S,  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Sarumilla:  babt.  118:  dista  de 

SarumiUa  4  leg.  (22  k.). 
VilacareU)  {vita  sangre;  carca  sucia,  estier- 

col.   Ay.)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri:  babt.  68. 
Yilacareo,  est.  Dpt.  Puuo,  prov.  Carabaya, 

dist.  Crucero. 
Yilacota^  {vUacatha,  sangrar  al  carnero  pa- 
ra cocer  su  saugre.  Ay.)  est.  Dpt.   Puno, 

prov.  Carabaya,  dist.  Coraui. 
ViLAcoTA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 

Macari. 
YttAcoTA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.   AsAngaro, 

dist.  Potoni. 
Tilacotatueuiii,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist.  Macari. 
Vilaeuuca,  est.  Dpt.  Puno,  prov.   Lampa, 

dist.  Macari. 
ViLAcuNCA,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
YilaeucliO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asdnga- 

ro,  dist.  Cbupa. 
Vilacnyo,   est.  Dpt.   Puno,   prov.  y  dist. 

Asdngaro. 
Vilafro  6  Vilafre,  laguna  al  S.  0.  de  Cay- 

Uoma,  en  la  Cordillera  de  Cbilia:  es  el 

orfgen  del  Ucayali. 
Yilahuaraya,est.Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

Uoma,  dist.  Tisco. 
Yilaja^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dirt, 

Ocubiri: 
YilanehO)  pbl.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Totos. 


VILC 


—  976  — 


VILC 


Vilaqne,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo-  f 
ma,  dist.  Tisco. 

ViLAQUE,  cerro  Dpt.  Moqnegua.  En  este 
cerro  bay  una  mina  de  cobre. 

Tilavila^  distrito  de  la  provincia  de  Lam- 
pa,  Dpt.  Puno:  babt.  480. 

ViLAViLA,  (sangriento.  Ay.)  pbl.  capital  de 
este  distrito  de  la  provinoia  de  Lampa, 
Dpt.  Puno. 

ViLAViLA,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  Arica,  dist. 
Lluta:  dista  de  Pisagua  18  leg.  (71  ^  k.). 

Tilaya,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Luya, 
dist.  Ocumal:  babt.  89. 

Tilca,  {uillki  mella  6  mellado,  desmorona- 
do;  villca  el  sol,  adoratorio  dicado  al  sol 
11  otros  fdolos ;  cierta  mediciua  purgante 
y  soporifera.  Ay.)  aid.  Dpt.  Libertad, 
prov.  y  dist.  Huamacbuco:  dista  de  Hua- 
macbuco  4  leg.  (22  k.). 

ViLCA,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Atavillos  Bajos. 

ViLCA,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Laraos:  d  8,864m.80  alt.:  babt.  107. 

ViLCA,  pbl.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica,  dist. 
Moya:  babt.  638. 

Tilcabambay  (Uanura  del  sol.  Ay.)  aid. 
Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco,  dist.  Usqnil: 
babt.  32. 

ViLCABAMBA,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ri,  dist.  Llamellin:  babt.  208. 

Yileabainba,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ri,  dist.  Uco:  babt.  824. 

ViLCABAifBA,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Piscobamba.  Se  fabrica 
telas  de  lana  y  es  digno  de  observaciou  el 
m^todo  que  emplean  para  los  tintes:  su 
clima  es  mas  suave  que  el  de  Pomabam- 
ba,  hallandose  ^una  elevacion  de  2,941m.: 
babt.  400. 

Yilcabamba^  cbac.  Dpt.  Junin,  prov.  Tar- 
ma,  dist.  Acobamba. 

YiLCABAMBA,  pbl.  Dpt.  Juuiu,  prov.  Pasco, 
dist.  Cbacayan:  babt.  1,187. 

Tilcabamba,cbac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Mayoc. 

YiLCABAMBA,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Mayoc:  babt.  8. 

Yilcabamba,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 
dabuaylas,  dist.  Huancarama:  dista  de 
Huancarama  8  leg.  (16  |  k.). 

YiLCABAMBA,  pbl.  Dpt.  Apurima^,  prov.  Co- 


tabambas,   dist.    Chnquibambilk:  h&bt 

1,849. 
Yileabambay  bda.  Dpt.  Cuzco,  pror.  AsU, 

dist.  Limatambo. 
YiLCABAMBA,  pbl.  Dpt.  Guzco,  proT.  GonTea- 

cion,  dist.  Santa  Ana:  babt.  1,048. 
YiLCABAMBA,  est.  Dpt.   Cuzco,  prov.  Caka, 

dist.  Lares:  babt.  61. 
Yilcabamba,  valle,  Dpt.  Puno,  prov.  y  £st. 

Sandia. 
YiLCABAMBA,   lavadcro  de  ore,  Dpt.  Pnoo, 

prov.  Sandia,  dist.  Patambuco. 
Yilcacanclia,  est.  Dpt.  Lima,  prov.Hairo- 

cbiri,  dist.  San  Damian. 
YiLCACANCHA,  cbac.  Dpt.  Ayacucho,  pror. 

Lucanas,  dist.  Sancos. 
Yilcacong^y  Cordillera  que  seextieudeda- 

de  Anta  basta  Santa  Ana,  al  lado  0.  del 

rio  Urubamba. 
YilcacotOf  aid.  y  cbac.  Dpt.  Junin,  pror. 

y  dist.  Huancayo:  babt.  92. 
Tilcahuara,  bda.  de  cana,  Dpt.  Lima,  pror. 

Gbancay,  dist.  Huaura;  babt.  128. 
Yilcallama,  est.  Dpt.  Ayacucho,  pror.  IV 

rinacocbas,  dist.  Pullo:  babt.  64. 
Yilcallamas,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbocuifi. 

dist.  Pisacoma. 
YiLCALLAMAS,  aid.  Dpt.   Puno,  prov.  On- 

cuito,  dist.  Juli. 

Yileainareai  bda.  Dpt.  Cvlzco,  prov,  Cmm, 

dist.  Langui. 
YiLCAMARCA,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Luof*. 

dist.  Ocubiri:  babt.  286. 
YiLCAMARCA,  chac.  Dpt.   prov.  y  dist  Jfo- 

quegua. 
Yilcancha,  pbl.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  C«i 

gallo,  dist.  Totos:  babt.  420. 
Yilcanif  cbac.  Dpt.  Arequipa,  pror.  Cob- 

desuyos,  dist.  Yanaquihua. 

Vilcanota^  {vikamUa  casa  del  sol.  Av.)  pi- 
CO  nevado  en  la  cadena  oriental  de  1* 
Andes  A  los  14«  28'  30"  lat.  y  73*  li  fi 
long.:  tiene  5,862m.  alt. 

YiLCANOTA,  Cordillera  que  forma  ri  ooBla- 
fuerte  entre  la  cadena  oriental  jhoto- 
dental  de  los  Andes:  corre  de  S.O.  i  ^^ 
El  pa»o  de  esta  Cordillera  esta  ilx^^ 
8r  60"  lat.  y  7d^  IS'  4"  long.:  44,4*- 
altura. 

YiLCANOTA,  bda,  Dpt,  Cuzco,  prov.  Cm*. 
dist.  Layo. 


VILC 


—  977  — 


VILLA 


ViLCANOTA,  hda.  Dpt.  y  prov.   Moquegua, 

dist.  lohuiia. 
Tilcapampa)  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hnaro- 

ohiri,  prov.  Carampoma. 
ViLCAPAMPA,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  San  Mateo. 
Tilcapata,  hda.  Dpt.  Huanoavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Salcabamba:  habt.  46. 
ViLCAPATA,  hda.  Dpt.   y   prov.   Hudnuco, 

dist.  Higueras. 

Vilcapoqaio,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 

yos,  dist.  Ayaviri. 
Yilcaqiii)  chac.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Huayllati. 
Vilcar^  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Ta- 
yacaja, dist.  Salcabamba. 
ViLCAR,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Parina- 

cochas,  dist.  Colta:  habt.  92. 
Vllcara^pra,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
Vilearan,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Bestauracion. 
VllcftrOf  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  y  dist. 

Gotabambas. 
Filcarrouco,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abancay,  dist.  Sirca. 
Vilcas^  rio,  v^ase  Pampas,  rio. 
ViLCAS,  Antes  Vilcashuaman,  (vilca  vease  sn 
significado)  pbl.  Dpt.  Ayacacho,   prov. 
Gangallo,  dist.  Haambalpa:  habt.   715. 
Sn  el  sitio  en  que  existen  las  ruinas  del 
templo  del  sol,  se  construy6  la  Iglesia  de 
San  Juan  Bautista.  A  una  legua  de  dis- 
tancia  existen  otras  ruinas  que  parecen 
de  nn  palacio  de  los  Licas,  rodeado  de 
otros  edificios  tambien  en  ruinas. 
Tilcashnaman,  asf  se  Uamaba  antiguamen- 
te  d  la  actual  provincia  de  Cangallo,  Dpt. 
Ayacucho.  Tambien  se  llama  Vilcashua- 
man  al  pueblo  de  Yilcas  de  la  provincia 
de  Cangallo. 
Vileataure,  chacs.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Chorrillos. 
TllcayMM),  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 

taz,  dist.  Huancaspata. 
TilcayoCj  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Ocros. 
VlleOf  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomabam- 

hsLg  dist.  Parobamba. 
yilcurcani)  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 
iOf  dist.  Yunguyo:  habt.  250* 


ViLcuBouNi,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chnoui- 

to,  dist.  Yunguyo:  habt.  150. 
Vilcuyo,  hda.  Dpt.   Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
Vilches,  mina  de  plata,  prov.   Asdngaro, 

Dpt.  Puno. 
Viloy,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 

dist.  San  Geronimo. 
Yilquei  {viUki  mellado,  desmoronado.  Ay.) 

est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist.  Surite. 

ViLQUE,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  Pu- 
no: habt.  5,800. 

ViLQUE,  pbl.  capital  de  este  distrito,  de  la 
provincia  y  Dpt.  Puno:  dista  de  Puno  7 
leg.  (88  i  k.).  Todos  los  anos  hay  una  U- 
ria  que  lo  hace  notable. 

Yilque  chico^  distrito  de  la  provincia  de 
Huancane,  Dpt.  Puno:  habt.  2,510. 

ViLQUE  cmco,  pbl.  capital  de  este  distrito 
de  la  provincia  de  Huancane,  Dpt.  Puno: 
a  los  15°  18'  10"  lat.  y  72°  2'  82"  long.: 
d  8,981m.  alt.  en  la  orilla  del  Titicaca: 
habt.  1,785:  dista  de  Puno  7  leg.  (89  k.). 

Yilnaquej  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Macari. 

Tilatay  {villiUa  derramar  hdcia  arriba  mu- 
chas  veces;  villu  una  fruta  que  nace  bajo 
de  tierra  parecida  al  nabo.  Ay.)  aid.  Dpt. 
Puno,  prov.  Ohuouito,  dist.  Pisacoma: 
habt.  47. 

VilHyOj  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Ganas,  dist. 
Langui. 

ViLUYO,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Chu- 
cuito. 

ViLUYo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucuito, 
dist.  Juli. 

ViLUTo,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Nunoa. 

ViLUYo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Pucara. 

ViLUYo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Garabaya, 
dist.  Ajoyani. 

ViLUYo,  chac.  Dpt,  Puno,  prov.  Asdngaro, 
dist.  Putina. 

TilTao,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 
dist.  Aplao. 

Tilla^  hda.  de  cana,  Dpt.  y  prov.  Lima, 
dist.  Ghorrillos  &  {  leg.  (1  |  k.)  de  Chor- 
rillos. 

Villa,  est.  Dpt*  Puno,  prov.  As&ngaro,  distf 
Arapa. 

IM 


VILLO 


—  978  — 


VINCH 


Villa  blanca^  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 

Miraflores:  faabt.  12. 
Tillacaneluif  hda.  Dpt.  Ayacnclio,  prov. 

Lncanas,  dist.  Laramate. 
TlUacoriy  hda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.   lea, 

dist*  San  Juan  Bantista:  a  6  leg.  (88^  k.) 

de  lea. 
Villachiipa,  est.  Dpt.  Pano,  prov.  Asdnga- 

ro,  diet.  Asillo. 
TiUaloboSf  ehae.  Dpt.  y  prov.   Lima,  dist. 

Lurin:  habt.  2. 
YiLLALOBos,  hda.  Dpt.  y  dist.  Moqnegaa. 
TUlanaeva,  hda.  de  vina  Dpt.  y  prov.  Are- 

quipa,  dist.  Yitor:  habt.  2. 
VlUalta,  hda.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist.  Mag- 

dalena. 
YlUasenor,  alto  y  baJo,hdas.  Dpt.  y  prov. 

Lima,  dist.  Ancon:  habt.  19. 
Yf  11a  de  la  llnion^  nombre  dado  por  ley  de 

6  Febrero  de  1875  &  los  pueblos  de  Agua- 

miro  y  Bipan  de  la  provinciaDos  deMayo, 

Dpt.  Huinueo.   Estos  pueblos  estaban 

separados  ikdcamente  por  el  puente   del 

rio  que  pasa  entre  ambos:  habt.  979. 
Yillcabambaf  hda.   Dpt.  Apurimac,  prov. 

Abaneay,  dist.  Sirca. 

Yilleabamba,  (vUca  v^ase  su  significado, 
pampa  llanura,  Ay.  y  Q.)  pbl.  Dpt.  Cuz- 
co,  prov.  Gonvencion,  dist.  Santa  Ana. 

YiLLGABAMBA,  aid.  y  hda.  Dpt.  Guzeo,  prov. 
Paueartambo,  dist.  Caycay:  habt.  108. 

YlLLccABAMBA,  hda.  Dpt.  Ouzco,  prov.  Pa- 
ruro,  dist.  Huanoquite :  habt.  46. 

Yillcalla^  chao.  Dpt.  Ayaeuoho,  prov.  Lu- 
canas,  dist.  Otoca. 

YlUcallama,  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Parinaeochas,  dist.  Pullo. 

Yillcallamas^  v^ase  Zepita,  pbl. 

YlUcano,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
y  dist.  Gotabambas. 

YillcuyOj  hda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Paruro, 
dist.  Geapi. 

Yillefi^S)  chao.  Dpt.  Callao,  dist.  Bellavista. 

YilUquipay  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Nuuoa. 

YillOf  (villu  cierta  fruta  6  raiz  parecida  al 
nabo;  oana  de  cierta  especie  de  maiz 
amarillo.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Pas- 
co, dist.  Yanahuanca :  habt.  285. 

VIUoc,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  An- 
garaes,  dist.  Julcamarca :  habt.  188. 


Tilloc,  Sam  Juan  de,  aid.  y  hda.  Dpt.  Cm* 
CO,  prov.  Galea,  dist.  Lares:  habt.  182. 

Ylnsina^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Tiainpa^  disi 
Ocubiri. 

Ylnamarcay  hda.  Dpt.  Ayaeuoho,  prov. 
Lucanas,  dist.  Santa  Lucia. 

Yinay,  ehae.  Dpt.  Aneachs,  prov.  Poma- 
bamba,  dist.  Parobamba. 

Ylncallay  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chueoito, 
dist.  Yunguyo. 

Ylnoocaya^  (vincuscaUa^Tesoao.  Ay.)  pam- 
pa,  d  4,155m-  alt.:  dista  de  Arequipa  25 
leg.  (189  k.);  y  de  Gaylloma  80  (167  k.). 
Tiene  12,115m.  de  largo,  y  7,520  de  an- 
cho.  El  clima  es  rigido;  el  term6metro 
baja  hasta  5^  de  cero  en  las  noehes  de 
Mayo  y  Junin.  Por  esta  pampa  se  em- 
prendi6  llevar  un  canal  aproveehando  las 
aguas  de  una  vertiente  llamada  Ojo  de 
Camhorda.  Se  eoncluy6  en  efecto  una  par- 
te del  canal  que  hoy  esti  abandonado. 

YiMcocATA,  aid.  y  est.  Dpt.  Arequipa,  prov. 
Gaylloma,  dist.  Yanque.  Hoy  ha  tornado 
gran  importancia  por  que  este  punto  es 
la  estacion  intermedia  del  ferrocarril  de 
Arequipa  d  Puno:  habt.  62. 

Ylncocotay  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ri,  dist.  Huachis:  habt.  800. 
YI1ICOS9  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist 

Santa. 
Ylncunaf  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 

ri,  dist.  Gasta. 
Yinciiscanchay  mina  de  carbon  de  piedrai 

Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
Yliicliacoilf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y 

dist.  Pomabamba. 
Yinchamarcai  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Santa,  dist.  Moro:habt.  115,  a  i  leg.  (8  k.) 

de  Moro. 
Yiiichii  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  La  Mar, 

dist.  Ghilcas :  habt.  82. 
Yliichigay,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Huancarama. 
Tincho,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallafloa. 

dist.  Llapo. 
YiiiChorapni)  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 

Huamanga,  dist.  Qniuua. 
YillchoSy  mineral  de  plata  eu  la  hacienda  de 

Tallenga,  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Aquia.    Aigunos  metales  haa 

dado  228  marcos  por  cigon. 


VII^A 


979  — 


VIRA 


ViNOHos,  est.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Poma- 
bamba,  dist.  Parobamba:  habt.  190. 

ViNOHos,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma, 
dist.  Yauli. 

TiNOBOs,  {vincha  faja  6  trenza  labrada  que 
seponian  en  la  frente  las  mugeres  nobles 
para  adomo,  Ay.  y  Q.)  pbl.  Dpt.  Ayacn- 
oho,  proY.  Huamanga,  dist.  Ayaeucho:  & 
2,944ni.  alt.:  temperatnra  lO""  (Febrero): 
dista  de  Ayaoucho  6  leg.  (88  k.). 

TinchilS-ehlirca^  mina  de  plata  en  Auqui- 
xnarca,  Dpt.  Anoachs,  proy.  y  dist»  Gaja- 
tambo. 

Thiehota,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Hua- 
ras,  dist.  Pampas. 

TineS)  chac.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Cajatam- 

bo,  dist.  Acas. 
Tinomasi,  chac.  Dpt.  Moqnegua,  dist.  Pn- 

quina. 
Tinsalla^  aid.  Dpt.  Cuzco,  proy.  Oanas, 

dist.  Yanaoca. 
Tinsas,  hda.  de  cana,  Dpt.  Ancachs,  proy. 

y  dist.  Santa:  habt.  111. 
Tlnto,  hda.  Dpt.  Ancachs,  proy.   Santa, 

dist.  Yantan. 
ViNTo,  hda.  Dpt.  Lima,  proy.  Chancay,  dist. 

Barranca :  habt.  182 :  dista  de  Chiachin 

2  i  leg.  (14  k.). 
Tina,  hda.  Dpt.  y  proy.  Cajamaroa,  dist. 

Magdalena. 
Vrf^A,  aid.  y  hda.  Dpt.  y  proy.  Lambayeqne 

de  Jayanca :  habt.  184:  dista  de  Lamba- 
yeqne 10  leg.  (55  \  k.). 
Vera,  aid.  y  hda.  Dpt.  Lambayeqne,  proy. 

Chidayo,  dist.  Sana :  habt.  58. 
Yil^A,  aid.  y  hda.  de  cana,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Tmjillo,  dist.  Ascope  :  habt.  197: 

dista  de  Ascope  2  leg.  (11  k.);  de  Mala- 

brigo  6  i  (80  k.):  produce  al  ano  como 

80,000  qointales  de  azticar. 
VifOTA,  chac.  Dpt.  Libertad,  proy.  y dist.  Pataz. 
ViSrA,  hda.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Santa,  dist. 

More. 
Vi*A,  hdas.  (2)  Dpt.  Lima,  proy.  y  dist. 

Chancay. 
ViSa,  chac.  Dpt.  lea,  proy.  Chincha,  dist. 

Pisco. 
Tinn  de  St  Jaan,  hda.  Dpt.  Libertad,  proy. 

Trujillo,  dist.  Chocope :  habt.  88. 
TifiSCy  distrito  de  la  proyincia  de  Yanyos, 

I>pt.  Lima :  habt.  872, 


YiRkCf  (vinaya  siempre.  Q.)  pbl.  capital  de 
este  distrito,  proy.  Yauyos,  Dpt.  Lima: 
habt.  498:  alE.de  Huangascar  de  la  proy. 
Gastroyireyna,  &  8,899m*  alt.:  dista  de  Li- 
ma 49  leg.  (278  k.);  y  7  (89  k.)  de  Llan- 
gas. 

TlnaCf  est.  Dpt.  y  proy.  Huancayelica,  dist. 
Moya:  habt.  80. 

Tinacay  aid.  Dpt.  Ayaeucho,  proy.  Hua- 
manga,  dist.  Santiago :  A  1  i  leg.  (8  k.) 
de  Ayaeucho  y  2  (11  k.)  de  Santiago. 

YifiaDhiqulta,  hda.  Dpt.  Ayaeucho,  proy. 
Huamanga,  dist.  Acosyinchos :  habt.  40: 
dista  de  Ayaeucho  1  leg.  (5  i  k.). 

yinal,  hda.  Dpt.  Lima,  proy.  y  dist.  Oanete. 

ViSal,  hda.  Dpt.  Ayaeucho,  proy.  Huaman- 
ga, dist.  Luricocha. 

Tinas,  chac.  Dpt.  Junin,  proy.  y  dist.  Huan- 
cayo. 

VifJAS,  aid.  Dpt.  Huancayelica,  proy.  Taya- 
caja,  dist.  Pampas :  habt.  299. 

Vif^As,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 

Yinauya,  aid.  y  hda.  Dpt.  Ancachs,  proy. 
y  dist.  Pomabamba:  habt.  447. 

Tinita,  hda.  de  cana,  Dpt.  Libertad,  proy. 
Trujillo,  dist.  Magdalena  de  Cao :  dista 
de  Malabrigo  5  leg.  (28  k.):  produce  al 
ano  como  80,000  quintales  de  azioar. 

YiqueS)  pbl.  Dpt.  Junin,  proy.  Huancayo, 
dist.  Pariahuanca:  dista  de  Huancayo  2| 
leg.  (18  k.). 

ViQUEs,  pbl.  Dpt.  Junin,  proy.  Huancayo, 
dist.  Sapallanga:  habt.  856. 

Yiqueta,*  chac.  Dpt.  Lima,  proy.  Chancay, 
dist.  Huaura. 

Yiraco,  distrito  de  la  proyincia  de  Castilla, 
Dpt.  Arequipa :  habt.  4,204. 

VmAoo,  {vira  el  suelo  6  cualquier  cosa  que 
yd  cuesta  abajo.  Ay.)  pbl.  capital  de  este 
distrito,  de  la  proy.  Castilla,  Dpt.  Arequi- 
pa: habt.  2,582,  con  las  aldeas:  d  2  leg. 
(11  k.)  del  pueblo  existen  las  aguas  ter- 
males  sulfurosas  de  Taparsa. 

Tiracocha,  (senor  noble  y  &  yeces  senor.  Q.) 
laguna  i  la  izquierda  del  Kapo,  al  cual 
yan  sus  aguas :  casi  en  el  Umite  con  el 
Ecuador. 

YiRAooGHA,  hda.  Dpt.  yproy.  Hudnuco,  dist. 
Huacar. 

YiBAcooHA,hda.  Dpt.  Ayaeucho,  proy.  Huan- 
ta,  dist.  Luricocha. 


VIRU 


—  980  — 


Vise 


Timcocha)  chac.  Dpt.  Aporimao,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Soraya. 
VnucocHA,  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ay- 

maraes,  dist.  Colcabamba. 
Tiracochan,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  proy. 

Huamanga,  dist.  Acosvinchos :  habt.  29. 
ViRACOcHAN ,  hda.   Dpt.   Apurimac ,  prov. 

Abancay,  dist.  Lambrama. 

Tiracochapampa)  est.  Dpt.  Libertad,  prov. 
y  dist.  Huamacbuco  :  habt.  150. 

YiBACooHAPAMPA,  aid.  Dpt.  Ayacuoho,  prov. 
La  Mar,  dist.  Chungui. 

Tiracochapataf  chac.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Aymaraes,  dist.  Soraya. 

Tlrahuanca,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Moro :  habt.  22. 

Yiravira,  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.    Santiago  de  Chuco. 

Ylrey,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pacasma- 
yo,  dist.  Jequetepeque. 

Tircyna,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist. 
Magdalena:  habt.  10. 

YiBEYNA,  mina  de  plata  en  Castrovireyna, 
may  rica  pero  estd  aguada. 

YiBETNA,  est.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 

Ylrj^CU)  hda.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Torata. 

Yiriaco,  isla  en  el  ho  Pastasa,  arriba  del 
pueblo  de  Pinches. 

Yirocc,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Ganga- 
llo,  dist.  Yischongos. 

Yirona,  antiguo  mineral  de  oro,  Dpt.  Cuz- 
CO,  prov.  Chunvivilcas,  dist.  Yelille. 

Yirote-haasiy  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto 
Amazonas,  dist.  Yurimahuas :  habt.  124. 

Ylro-viro,  {vim  la  cana  del  maiz,  Q.  y  Ay.; 
uvivi  la  punta  de  madera  dura  que  ponen 
para  arar.  Ay.)  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
y  dist.  Huanta:  habt.  87. 

Yiroy^  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 
Pallanchacra:  ^  7  leg.  (89  k.)  de  Huariaca. 

YirUy  {viru  cana  de  maiz:  viri  punta  de  ma- 
dera dura  para  arar.  Ay.)  rio,  desemboca 
en  el  mar  d  los  8«  49'  80  lat.  y  SV  10'  64" 
long.:  naceen  la  Cordillera  de  Huamachu- 
co en  los  8®  lat.  y  80*^  40'  long,  aproxi- 
mada. 

ViEU,  distrito  de  la  provincia^de  Trujillo, 
Dpt.  Libertad:  habt.  2,808. 

YiBu,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la  pro- 
vinoia  de  Trujillo,  Dpt.  Libertad:  i  &" 
26'  8"  lat.:  habt.  1,882:  dista  de  Trujillo 


12  leg.  (67  k.);  de  Lima  per  tiem  101 

(568  k.);  y  de  Santa  16  (89  k.). 
Yirana,  aid,  Dpt.  Cuzco,  prov.  Paniro,aiaL 

Ccapi:  habt.  28. 
YimndOi  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  ptoT. 

Cotabambas,  dist.  Mamara. 
YisontaiUI)  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Chivay. 
Yisac,  hda.  Dpt.  y  prov.   Huanuco,  dial 

Santa  Maria  del  Yalle. 
Yisaf^ra,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Tanpaet: 

dista  de  Tarapaci  1  leg.  (6  i  k.). 
Visampray  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist 

Nasca. 
Yisavisa,  hda.  Dpt.   Puno.  prov.  Lampa, 

dist.  Pucard. 
YiHca,  (soga  delana.  Ay.)  hda.  Dpt.  Junin, 

prov.  Pasco,  dist.  Pallanchacra:  dista  da 

Huariaca  2  j  leg.  (12  ^  k.);  de  Pailancha. 

era  J  (1  i  k.). 
YiscA,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  disl. 

Pacaraos:  habt.  176. 
YiscaC)  hda.   mineral.  Dpi.  Junin,  piw. 

Tarma:  dist.  YauH:  habt.  77. 
Ylscacacay  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dial 

Pasco. 
Yiscacliay  (cierta  espeoie  de  liebre  6  con^o. 

Ay.  y  Q.)  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
YisoACHA,  chac.  Dpt.  Huaacavelica,  piw. 

Castrovireyna,  dist.  HuaytadL. 
YiscACHA,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huanta, 

dist.  Socosvinohos:  habt.  27. 
Ylscachanit  hda.Dpt.  Cuzco,  prov.  Pa^wa^ 

tambo,  dist.  Colquepata:  habt.  64. 
YiscAOHANi,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chiiwi- 

vilcas,  dist  Livitaoa. 
Yiscacbani,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  j  M. 

Sdndia. 
YiBCACHAMi,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lao^iy 

dist.  Orurillo. 
YiscAOHANi,  est.  Dpt.  Puno»  prov.  LaiBfa, 

dist.  Macari. 
YisoACHANi,  fida.  Dpt.  y  prov.  Puno,  & 

Yilque. 
YisoACHANi,  hda.  Dpt.  Puno,  prov. 

ro,  dist.  Asillo. 
ViscACHANi,  est.  Dpt.   y  proT.  Puno,  &»• 

Paucarcolla. 
Yiscachani)  est.  Dpt.  Arequijm,  prov.  Caj- 

Uoma,  dist.  Callalli. 


VISO 


—  981  — 


VISV 


Tiscaehas,  pampa  entre  Icbuna  y  los  vol- 

canes  de  Tutupaca,  Dpt.  Moquegaa. 
Tbscachayocc,  hda.  Dpt.  Ayaoucho,  prov. 

La  Mar,  dist.  San  Miguel. 
Yiscachira,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Damian. 
Tiscamachay)  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rocbiri,  dist.  San  Mateo. 
Yiscanchay  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Casta. 
Tiseapaeha,  chac.  Dpt.   Arequipa..   prov. 

Condesuyos,  dist.  Yanaquihua. 
YiseaiNllca,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Pilpichaca:  babt.  899. 
Yiscaranra,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 

dist.  Comas:  babt.  41. 

YiscARAURA,  cbao.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba. 
Yiscas,  (mcasogadelana.  Ay.)  aid.  Dpt.  An- 
cachs,  prov.  Huari,  dist.  Uco:  babt.  297. 
YiscAs,  pbl.  Dpt.  Hud.nuco,  prov.  Huama- 

lies,  dist.  Singa:  babt.  240. 
YiscaSy  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.   Jauja,  dist. 

Hnaripampa. 
YiscAs,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pasco,  dist. 

Pallancbacra:  babt.  28. 
YlscaSy  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Pacaraos:  babt.  176. 
YisGAs»  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 

Arahuay:  babt.  408. 
YiscAS,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 

Ayaviri:  babt.  159. 
YiscaSy  arroyo  que  riega  el  valle  de  Sara- 

maroa  en  la  provinoia  y  Dpt.  de  lea. 
Ylseatail)  aid.  y  bda.   Dpt.   Junin,   prov. 

Tarma,  dist.  Yitoo. 
Tischinjpity)  aid.  Dpt.  Apurimac,prov.  An* 
dahnaylas,  dist.  Huancarama:  babt.  298: 
d  1  i  leg.  (8  k.)  de  Huancarama. 
TisehcapHqaiOy  bda.  Dpt.  Haancavelica, 

proT.  Angaraes,  dist.  Acobamba. 
YisehongitSf  distrito  de  la  provincia  de  Can- 

gaSlOj  Dpt.  Ayacucbo:  babt.  4,701. 
VisoHONGOs,  pbl.  capital  del  dist.  de  la  prov. 
de  Cangallo,  Dpt.  Ayacucbo:  babt.  591. 
TlSicaya  O  Visincaya,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov. 

Canta,  dist.  Atavillos  Altos. 
Yisitacion,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  Santa  Eulaba. 
VisOf  (vissa  el  nino  que  nace  primero  ouan- 
do  nacen  gemelos.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Lima, 


prov.  Huarocbiri,  dist.  San  Mateo:  babt. 

288. 
Yisoc,  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Cangallo, 

dist.  Viscbongos. 
Yispan,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Cbancay, 

dist.  Huacbo. 
Yisque,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla, 

dist.  Yiraco. 
Vista  alejn*e9  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Hua- 

Uaga,  dist.  Saposoa. 
YiSTA  ALXOBE,  bda.  Dpt.  Lambayeque,  prov. 

y  dist.  Cbiclayo:  A  li  leg.  (8  k.)  de  Cbi- 

clayo. 
YisTA  ALEGRE,  cbac,  Dpt.  Libcrtad,  prov. 

Trujillo,  dist.  Cbicama:  d  \  leg.  (1  \  k.) 

de  Cbicama. 

YisTA  ALEGBE,  bda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 

dist.  Cbincbao. 
Yista  aleg^e,  aid.  y  cbac.  Dpt.  Junin,  prov. 

Tarma,  dist.  Acobamba:  babt.  80. 
Yista  aleobe,  bda.  mineral,   Dpt.    Junin, 

prov.  y  dist.  Pasco. 
Yista  aleobe,  mina  de  plata  al  S.  0.  del 
.   pueblo  de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tar* 

ma,  dist.  Yauli:  ley  20  m. 
Tista  aleg^rCi  cbac  Dpt.  Lima,  prov.  Cban- 

cay,  dist.  Huacbo. 
Yista  alejpre,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Huaribamba:  babt.  64. 
Yista  aleff^re,  bda.   de  vifia,  Dpt.  prov.  y 

dist.  lea:  babt.  88:  produce  al  ano  1,050 

quintales  de  aguardiente. 
Yista  aleobe,  bda.  Dpt.  lea,  prov.  Cbincba, 

dist.  Pisco:  babt.  150. 
Yisia  florida^  bda.  de  caiia,  Dpt.  Lamba- 
yeque, prov.  Cbiclayo,  dist.  Picsi. 
Yista  flobida  6  Baquijanoy  cbac.  Dpt.   Ca- 

Uao,  dist.  Bellavista. 
Yista  flobida,  bda.  Dpt.  prov.  y  dist.   lea. 
Vista  hermosa,  cbac.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Bongard,  dist.  La  Peca. 
Yista  hebmosa,  chac.  Dpt.  Piura,  prov.  y 

dist.  Ttimbes. 
Yista  hebmosa,  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  y 

dist.  Pasco. 
YisVCj  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 

dist.  Huaynacotas.:  babt.  229. 
YisVE,  cbac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 
suyos, dist.  Salamanca. 
Yisyichaj  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Lucft- 

nas,  dist.  Auoara:  babt.  84. 


VIUD 


—  982 


WILS 


Titaliano,  ohao.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y 
dist.  Chaohapoyas:  habt.  8. 

Vltania,  pbl.  Dpt.  Ayacuoho,  prov.  Pari- 
naoochas,  dist.  Golta:  habt.  85. 

Titian,  aid.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Hual- 
gayoo,  dist.  Llapa:  habt.  210. 

VitiSf  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Laraos:  babt.  822. 

VitO,  {vittu  punta  de  cerro,  cabo  6  promon- 
torio;  vithu  descolado,  6  perder  la  cola  el 
qae  la  tenia.  Ay.)  pbl.  Dpt.  Apurimao, 
prov.  y  dist.  Antabamba:  babt .  175. 

Vitoc,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Tarma. 

ViTOC,  distrito  y  valle  de  la  provinoia  de 
Tarma,  Dpt.  Junin.  habt.  658. 

YiTOc,  pbl.  capital  de  este  diatrito  de  la 
provincia  de  Tarma,  Dpt.  Junin. 

Vitoca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Pariacoto. 

VitOT,  quebrada,  algunos  la  llaman  Victor; 
desemboca  d  los  18*  48'  10"  lat.  y  72«  44' 
24"  long,  en  el  mar,  y  forma  una  caleta 
pequena  con  fondo  de  5  d  10  brazos:  dista 
de  Arica  12  leg.  (67  k.)  al  Sur. 

ViTOB,  rio,  v^ase  Chili,  rio. 

ViTOB,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt.  Are- 
qnipa:  habt.  1,060. 

YiTOR,  pbl.  capital  de  este  dist.  de  la  prov 
y  Dpt.  Arequipa.  El  valle  en  qne  estA  si 
tuado  es  muy  fertil,  se  cultiva  la  vina:  dis 
ta  de  Qiiika  20  leg.  (111}  k.);  de  Arequi 
pa  12  (66J  k.);  de  Uchumayo  8  (44  i  k.) 

Titoroso,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota 
bambas,  dist.  Chuqaibambilla. 

Vitncha^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Tauyos, 
dist.  Laraos. 

Titafia^ald.  Dpt.  yprov.  Tacna,  dist.  Sama. 

Yitoya,  pbl.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Gha- 
chapoyas,  dist.  Chiliquin:  habt.  166. 

Yituyaco,  (agua  del  cerro.  Q.  y  Ay.)  que- 
brada por  cuyo  centre  pasa  el  rio  Pasta- 
za:  &  sus  inmediaciones  moran  los  salva- 
jes  Machines  y  Moratos. 

Yiuda^  paso  de  la  Cordillera  en  el  camino 
de  Lima  i  Pasco  :  &  los  4,655m.  alt. 

YiuDA,  La,  isla  frente  de  Gasma  &  los  9^  28' 
80"  lat.  y  80°  40'  44"  long,  al  N.  de  la 
isla  de  Tortuga, 


YiuDA,  islote  frente  &  Santa  i  Iob  8*  S4'  hi 

y8Pr  64"long. 
Yiudanuul^  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  duL 

Tarma. 
YiuDABUMi,  hda.  Dpt.  Ayaoacho,  prov.  La- 

canas,  dist.  Laramate. 
Yindas,  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  TrajiDo, 

dist.  Ascope:  habt.  62. 
YiuDAs,  rocas,  media  milla  alN.de  Fachi- 

camac. 
Yionchaco^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Canrbt- 

ya,  dist.  Ayapata. 
Yinrpa,  aid.  y  est.  Dpi.  Arequipa,  proi. 

Gastilla,  dist.  Yiraco. 
Yiviate,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  ^ 

Huaca:  habt.  877. 
Yiyacha,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Asingaio, 

dist.  Arapa. 
Yiscaya,  salitrera  en  el  Canton  delaNm, 

dist.  Pica,  Dpt.  Tarapaci:  en  1872  pn>- 

dujo  6,000  quintales;  en  1878—10,000: 

dista  10  leg.  (55  i  k.)  del  puerto. 
Yiseayna^  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  Tn- 

jillo,  dist.  Chooope:  habL   41:  dista  de 

Chocope  i  leg.  (1 1  k.). 
YisGATNA,  aid.  y  mineral  deplata,  Dpt.  Hnas- 

cavelica,  prov.  Tayacaja,  dist  Pancv- 

bamba:  habt.  121. 
YiscAYNA,  mina  de  plata  al  E.  del  pnebloda 

Mayoc,  Dpt.  Huancaveliea,  prov.  Tm- 

caja,  dist.  Mayoc:  ley  25  m. 
Yocana*  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  Payta,  &L 

Suyo. 
Yoladora,  mina  de  plata  en  el  oerro  de  k- 

sus,  lado  0.  Dpt.  Cajamarea,prov.  j&ti 

Hualgayoc:  ley  12  m. 


I 


w 


Advebtencia.  -^  La  doble  W  es  deseosofr 
da  en  Qvschuat  Aymard  j  CastdUmo,  Ui- 
quense  las  palabras  eon  va,  wtj  liy  Tib 

WiekliaB)  cerro  6  monte  d  86  miDas  al  H. 

de  Salavery:  tiene  1,222m.  alt 
Wilsoili  monte  6  cerro  inznediato  i  la  Mf- 
ta,  i  los  14«4'  40"hit.  y  78*  8T54''kfi^ 
tiene  488in*  alt:  puede   considetam  «•- 
I      mo  el  principio  del  mozro  Catzelafc 


y 


Adtbbtxkoia  —  Las  palabras  que  no  se  enouentren  oon  Y  al  prlnoiplo,  medio  6  fin  de  dlooion»  bdsquenso 

eon  I,  6  oon  LL,  6  oon  H. 


Y. — Es  mny  general  el  error  de  confundir 

la  Y  con  la  LL  y  vice -versa. 
YabrieoyS)  (pnede  ser  corrupcion  de  yapi 
cocha;  yapi  anadir,  aumentar  lo  medido  6 
pesado;  cocha  laguna.  Q.;  6  de  llapi  tibio. 
Ay.)  cerro  y  mina  de  plata  muy  rica  en 
Huantajaya  a  4,108m*  alt. 
Yabricoya,  pico  en  la  falda  de  la  Cordillera, 

al  Snr  de  Tambillo,  Dpt.  Tarapacd. 
Yabbicoya,  mina  de  plata  y  cobre  en  la  Cor- 
dillera, Dpt.  Tai'apaca,  dist.  Pica:  ley  80% 
Yaca,   (yakha  flaco:  yacca  casi;  yacca  ori- 
na  de  hombre  6  animal  macho.  Ay.;  por 
poco,  seguir :  yaca  estercolar  d  punados 
cada  mata.  Q.)  chac.  Dpt.  Lima,  prov,  y 
dist.  Yanyos. 
Yaca,  hda.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  Absuicay, 
dist.  Sirca.  Esta  hacienda  fa^  la  prime- 
ra  en  que  se  sembr6  la  oana  de  azticar  en 
Peru. 
Yacacocha,  chao.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Ca- 

jatambo,  dist.  Ocros. 
Yacacori,  hda.  Dpt.  y  prov.  Pono,  dist.  San 

Antonio. 
YaeaOf  (por  poco,  6pocofalto.  Q.)  pbl.  Dpt. 
Junin,  prov.  Pasco,  dist.  Yanahnanca: 
habt.  792:  dista  de  Haariaca  li  leg.  (9  k.). 
Yacango,  aid.  y  oerros,  Dpt.  Moquegua, 
dist.   Torata:  habt.  698:  se  ha  hecho  c^- 
lebre  por  la  batalla  que  tuvo  logar  el  19 
de  Octubre  de  1876,  entre  las  tropas  del 
Oobierno  mandadas  por  el  General  La 
Cetera,  contra  las  fuerzas  del  revolncio- 
nario  D.  Nicolds  Pierola. 
Yacanoo,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucuito, 
dist.  Juli:habt.  204. 


Yacas  grande  6  Tacas,  pbl.  Dpt.  Hu&nuco, 

prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  Ovas. 
Yacas  6  T<icas  Chko,  pbl.  Dpt.  Huiinuco, 

prov.  Dos  de  Mayo,  dist.  Ovas:  habt.  281. 
Yacat)  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otnsco,  dist. 

Lucma.   Algunos  lo  consideran  como  del 

distrito  de  Charat,  que  la  ley  no  reconoce. 
Yacaya^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canchis, 

dist.  Marangani:  habt.  274. 
Yacayca,  {yacaycu  seguir  adentro.  Q.)  hda. 

Dpt.   Cajamarca,  prov.  Jaen,  dist.  San 

Felipe. 

Yacayca,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Aymaraes,  dist.  Soraya :  habt.  54. 
Yacaypo,  hda.  cecal,  Dpt.  Puno,  prov.  Ca- 

rabaya,  dist.  Coasa. 
Yaclhnrini)  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

n,  dist.  Chacas. 
Yacmes,  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Pampacolca. 
YacOy  {yacu  agua.  Q.)  chac.  Dpt.  Lima, 

prov.  Canta,  dist.  Arahuay. 
YacoeochaCy  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Mangas. 
Yaoocuyea)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacucho. 
Yaoohuanay,   chac.  Dpt.  Huancavelica , 

prov.  Tayacaja,  dist.  Surcubamba. 
Yaoohuanay,  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  90. 
YocoHUANAY,    aid.   Dpt.   Ayacucho,  prov. 

Huanta,  dist.  Luricocha:  habt.  88. 
YaGOlmallccan^  hda.  Dpt.  Huancavehca, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Mayoc. 
YacoUani)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  As^ga- 

ro,  dist.  Potoni. 


YANA 


986 


YANA 


Yana,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ooata. 

Yanabamba^  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Tambillo:  habt.  67. 

YanaCf  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Huamachuco. 

Yanao,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallasoa, 
dist.  Corongo:  esta  situada  cerca  de  la 
oonfluencia  de  los  rios  de  Union  y  Coron- 
go: babt.  760:  dista  de  Corongo  4  leg. 
(22  k.);  de  Llapo  9  (60  k.);  de  Tauca  11 
(61  k.);  de  Cabana  12  (67  k.);  de  Pallas- 
16  (89  k.). 

Yanac,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hudnuco,  en 
la  quebrada  de  Yanac. 

Yanac,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 
dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 

Yanao,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Cas- 
trovireyna,  dist.  Chavin:  habt.  823. 

Yaiiaca^  pbl.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Ayma- 
raes,  dist.  Tapayrihua:  habt.  818. 

Yanaca,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 
Cotabambas,  dist.  Tambobamba. 

Yanaeaca^  {yana  negro;  ccacca  piedra.  Q.) 
chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist. 
Caras. 

Yanacaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Yungay. 

Yanaoaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ras,  dist.  Ayja. 

Yanacacca)  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvi- 
vilcas,  dist.  Livitaca. 

Yanacallpa9  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancave- 
lica, dist.  Acoria:  habt.  47. 

Yanacara^  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Angaraes,  dist.  Acobamba. 

Yauacaca  chico,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Santa,  dist.  Casma. 

Yanacaca  g^randc,  chac.  Dpt.  Ancachs, 
prov.  Santa,  dist.  Casma. 

Yanacaca  9  cerro  mineral  de  plata  en  el  dis- 
trito  de  Putina,  prov.  AsAngaro,  Dpt.  Pu- 
no. Las  ruinas  de  un  gran  pueblo  y  los 
muchos  hornos  de  fundicion  que  atin  se 
conservan,pru6ban  que  en  otro  tiempo  se 
emprendierOn  trabajos  en  este  mineral. 

Yanacachi,  {sal  negra.  Q.)  pbl.  Dpt.  Junin, 
prov.  y  dist.  Pasco. 

Yanacapl,  (corrupcion  de  yana  ccaca)  aid. 
Dpt.  y  prov.  Cajamarca,  dist.  Asuncion: 
habt.  90. 

Yanacancha,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cajamarca, 


disi.  Encanada:  habt.  287.  En  on  cerro 
inmediato  se  encuentran  en  la  eamhe 
unos  enormes  penascos  de  forma  aemies- 
f^rica  algunoB  y  otros  algo  c6nioo8  oon  m 
eanal  circular  que  como  adomo  reoorre 
en  la  base  toda  la  cirounferenda:  bajode 
estos  monolitos  hay  otros  completamen- 
te  enterrados  con  una  profunda  exetvi- 
cion  en  forma  cuadrada  en  donde  se  en- 
cuentran las  momias,  de  manera  qae  ]« 
piedras  visibles  sirven  de  tapadeesoese- 
pulcros.  Algunas  de  estas  estnpendit 
pidras  tienen  mas  de  4  metros  de  dii- 
metro  por  5  de  altura.  Estos  monomefi- 
tos,  sin  duda  anteriores  a  la  ^poca  de  ]m 
Licas,  son  muy  parecidos  i  los  qae  m 
encuentran  en  la  hacienda  de  Andapou- 
yo  de  la  provinoia  de  Pomabamba. 

Yanacanoha,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Piscobamba. 
Yauacancha)  cerro  mineral  de  plata  y  plo- 

mo  con  fluoruro  de  calcic,  i  poca  distaa- 

cia  del  cerro  de  Antamina,  Dpi.  Ancachi, 

prov.  Huari,  dist.  Chavin. 
Yanacanoha,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ri, dist.  Chavin :  habt.  80. 
Yanacanoha,  uno  de  los  distritos  6  poreiooei 

en  que  estd  dividido  el  mineral  del  eeno 

de  Pasco. 
Yanacanoha,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  HasB- 

cayo,  dist.  Chupaca :  habt.  165. 
Yanacanoha,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Ptieo, 

dist.  Chacayan :  habt.  108. 
Yanacanoha,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hoaro- 

chiri,  dist.  Carampoma. 
Yanacanoha,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  CftQii, 

dist.  Pacaraos. 
YanacanchlUai  est.  Dpt.  Cajamarca,  pror. 

y  dist  Hualgayoc :  habt.  785, 
Yanacang^i  aid.  Dpt.  y  prov.  Moquegu. 

dist.  Torata,  v6ase  Baul^  oerro. 
Yanacaya,  {yana  eallu  lengna  negn;  gokn- 

drina.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caj*- 

tambo,  dist.  Coohamarca. 
Yanacmai  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aa- 

dahuaylas,  dist.  Huancaxay:  habt.  120. 
YanacOy  {yanacUf  guisar,  cocinar.  Q.)  «U. 

Dpt.  Pimo,  prov.  Carabaya,  dist.  Goitt: 

habt.  892. 
Yanaco  chicOy  aid.  Dpt.  Ciucoy  prov.  Ooa- 

vencion,  dist.  Huiro. 


YANA 


987  — 


YANA 


Tanaeo  (^raodet  aid.  y  bda.  Dpi.  Gazoo, 

proT.  Convencion,  dist.  Huiro. 
Tanaoocba,  {yana  negro,  ccoclia  lagnna.  Q.) 

aid.  Dpt.  Aneachs,  prov.  Huari,  dist.  San 

Luis :  babt.  218. 
Tanacocha,  oerro  mineral  en  el  distrito  de 

Cotaparaoo,  prov.  Hnaras,  Dpt.  Ancacbs. 
Yakacogha,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancacbs, 

prov.  Huaras,  dist.  Becuay.  Hay  yarias 

yetas  y  minas  en  el  mismo  lugar. 
Yanaoocha,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  proy.  Ca- 

jatambo,  dist.  Huancapon. 
Yanagooha,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  proy.  Hua- 
ras, dist.  Pararin. 
Tanacocha^cbac.  Dpt.  proy.  y  dist.  Hudnnco. 
Tanaooehai   bda.  Dpt.  Junin,  proy.  y  dist. 

Pasco. 
Yanagooha,  pbl.  Dpt.  Junin,  proy.  Pasco, 

dist.  Yanabuanca:  babt.  962. 
Yanagooha,  bda.  mineral,  Dpt.  Junin,  proy. 

Pasco,  dist.  Huayllay. 
Yanagooha,  bda.  Dpt.  Junin,  proy.  Jauja, 

dist.  Mito :  babt.  80 :  dista  de  Concepcion 

4  leg.  (22  k.) 
Yanagooha,  aid.  Dpt.  Junin,  proy.  Tarma, 

dist.  Acobamba:  babt.  158. 
Yanacoeha,  est.  y  cerro,  Dpt.  Lima,  proy. 

Huarocbiri,  dist.  Ban  Mateo. 
Yanagooha,  laguna  en  la  proyincia  de  Can- 
ts, Dpt.  Lima,  i  8  leg.  (16  i  k.)  de  Hua- 

roquin. 
Yanagooha,  cbac.  Dpt.  Lima,  proy.  Ganta, 

dist.  San  Buenayentura. 

Tanacocha )  aid.  Dpt.  Huancayelica,  proy. 

Asgaraes,  dist.  Acobamba:  babt.  78. 
Yanacocha^  ramal  6  contrafuerte  de  la  ca- 
dena  Oriental  de  los  Andes  que  sirye  de 
limite  &  las  proyincias  de  Quispicancbi  y 
Aoomayo,  Dpt.  Cuzco. 
Yanagooha,   aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  proy. 

Acomayo,  dist.  Bondocan :  babt.  80. 
Yanacgogha,   est.  Dpt.  Cuzco,  proy.  Cbun- 

Tivilcas,  dist.  Velille. 
Yanaogocha,  aid.  Dpt.  Cuzco,  proy.  Quispi- 
cancbi, dist.  Oropesa. 
Yanaecocha,  est.  Dpt.  Puno,  proy.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
Yanacolpa,  aid.  Dpt.  Ancacbs,  proy.  y  dist. 

Pomabamba. 
Yanaoolpa,  bda.  Dpt.  Cuzco,  proy.  Can  as, 
dist.  Tauri, 


Yanacona^  bda.  Dpt.  Cuzco,  proy.  Conyen- 

oion,  dist.  Santa  Ana. 
Yanagona,  (siryiente,  dependiente  de  otro. 

Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  proy.  y  dist.  Uru- 

bamba:  babt.  89. 

Yanacorral,  aid.  Dpt.  Junin,  proy.  Huan- 
cayo,  dist.  Colca:  babt.  61. 

Yaiiacoscay  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  proy.  Hua- 
ras, dist.  Bestauracion. 

Yanacosma,  est.  Dpt.  Ayacucbo,  proy.  Hua- 
manga,  dist.  Santiago:  babt.  178. 

YanacotOy   (papera  negra.  Q.)  est.   Dpt. 

Arequipa,  proy.  Caylloma,  dist.  Lari. 
Yanagoto,  aid.  Dpt.  y  proy.  Arequipa,  dist. 

Sacbaca. 
Yanacoto  chlco,  bda.  Dpt.  Arequipa,  proy. 

Caylloma,  dist.  Lari. 

YanMiOtO  j^nde,  bda.   Dpt.    Arequipa, 

proy.  Caylloma,  dist.  Lari. 
YanacuUO)  cbac.  Ppt.  Libertad,  proy.  Pa- 

taz,  dist.  Tayabamba. 
Yanagullo,  mina  de  plat  a,  Dpt.  Libertad, 

proy.  Pataz,  dist.  Cbilia:  al  N.  de  este 

pueblo:  babt.  80:  ley  12  m. 

YanacoilClulcaSy  cerro  mineral  en  el  distrito 

de  Becuay,  proy.  Huaras,  Dpt.  Ancacbs. 
Yanacoshmay  bda.  Dpt.  Ayacucbo,  proy. 

Huamanga,  dist.  Cbiara. 
Yanacyanca^  bda.  cocal,  Dpt.  Puno,  proy. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Yanachaca,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  proy.  Huay* 

las,  dist.  Caras. 

Yanachaipiy  cerros  en  la  Cordillera  que 
corre  al  E.  de  la  de  Huacoruncbo,  por 
cuyo  centro  pasa  el  rio  Huancabamba. 

Yanaghaoa,  no  tributario  del  Palcasu. 

Yanajpiga,  est.  Dpt.  Ancacbs,  proy.  Poma- 
bamba, dist.  Sibuas. 

Yanai^si)  cbac.  Dpt.  Lima,  proy.  Canta, 
dist.  Pacaraos. 

Yanapuico,  cbac.  Dpt.  Libertad,  proy. 
Huamacbuco,  dist.  Marcabal. 

Yanahnacra,  bda.  Dpt.  Huacayelica,  proy. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba :  babt.  64. 
Yanahuacba,   est.  Dpt.  Ayacucbo,  proy. 

Huanta,  dist.  Huamanguilla :  babt.  18. 
¥aiiahuai]i,cbac.  Dpt.  Ancacbs,  proy.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Yanahnancay  (yana  negro,  y^ase  sus  otros 

significados;  huawa  piedra  muy  gran* 


YANA 


—  988  — 


YANA 


a©.  Ay.)  chao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaras, 

dist.  Becuay. 
Yanahuanoa,  mineral  de  plata  con  vetas  que 

tienen  algo  de  oro,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Ayja. 
Yanahuanca,  pbl.  Dpt.  prov.  y  dist.  HuAnii- 

co:  en  el  Huallaga,  d  9**  66*  58"  lat. 
Yanahtanoa,  distrito  de  la  provincia  de  Pas- 
co, Dpt.  Junin :  habt.  4,537. 
Yanahuanca,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  de  Pasco,  Dpt.  Junin :  habt. 

959:  dista  de  Jauja  86  leg.  (200  i  k.);  y  8 

(44  I  k.)  de  Pasco. 
Yanahuancaqni)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  Asdngaro. 

TaiUlhnan^)  (corrupcion  de  Yajiahuanca) 
lagunas  en  la  cumbre  de  la  Cordillera  in- 
mediata  al  pueblo  de  Ingahuasi  de  la  pro- 
vincia y  Dpt.  Lambayeque,  dist.  Salas.  De 
estas  lagunas  saha  en  tiempo  de  los  Incas 
una  acequia  que  fertihzaba  las  chacras 
del  pueblo  y  que  hoy  estd  obstruida.  Son 
ires:  las  dos  inferiores  tienen  bastante 
agua:  la  que  estd  en  mas  altura,  es  la  ma- 
yor en  superficie  y  caudal  y  es  la  llamada 
Yan^ahuanga:  su  forma  es  como  una  herra- 
dura,  rodeada  por  cerros  elevados  y  muy 
incUnados;  por  esto  seria  fdcil  represarla. 

Yanahnara,  {yana  negro,  huara  calzones. 
Q.)  campina  en  la  cual  est^n  situadas  va- 
rias  aldeas  y  pueblos,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Caras. 

Yamahuara,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  ('o- 
tabambas,  dist.  Mara. 

Yanahuasa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

Yanahuara,  paso  de  la  Cordillera  del  Cuzoo 
al  Yalle  de  Santa  Ana:  es  muy  frio  y  en 
algunos  meses  del  ano  se  cierra  comple- 
tamente  con  la  nieve. 

Yanahuara,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 
de  Arequipa:  habt.  2,777. 

Yanahuara,  (algunos  dicen  que  estapalabra 
8igni£ca  yana  puerta,  hziara  calzones  an- 
tiguos  6  trapos,  es  decir  puerta  de  calzones 
6  trapos)  pbl.  Uamado  antiguamente  Chum- 
ha^  capital  del  distrito  de  su  nombre  de 
la  provincia  y  Dpt.  Arequipa :  dista  de 
Arequipa  \  leg.  (1  i  k.):  habt.  1,022.  Su 
campina  es  deliciosa  y  domina  la  ciudad 
de  Arequipa, 


YaiuiIinareOy  est.  Dpt.  Apurimac,  ptoT.  j 

dist.  Antabamba. 
Yanahaarml,  (muger  negra.  Q.),  aid.  Dpi. 

Ancachs,  prov.   Huari,   dist.  San  Loii: 

habt.  151. 
Yanalmaya,  rio  tributario  del  Tambopak. 
Yanahaaylla,  est.  Dpt.  Cuzco,  piov.ydiit. 

Parure. 
Yanahuayra,  hda.  Dpt.  y  prov.  H\iinu«, 

dist.  Huacar. 
Yanahuertay  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Cajatambo,  dist.  Andajes.    . 
YaiiahncO)  aid.  Dpt.   Puno,  prov.  y  dial 

Huancane. 

Yaualoma,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  &4Qiia, 

dist.  Sina. 
Yaiialloclla,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnir 

ri,  dist.  Chacas. 
Yaiiama,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las, dist.  Yungay:  habt.  851:  dista  dePth 

mabamba  19  leg.  (106  k.);  de  Yiingay  1 

(5  i  k.)  al  E. 
Yanaha,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hiian, 

dist.  Chacas:  habt.  642. 
Yaiiama,  aid.  y  chac.  Dpt.  Junin,  piov. 

Tarma,  dist.  Acobamba:  habt.  29. 
Yanami,  aid.  y  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Jai^ft, 

dist.  Huaripampa:  habt.  170. 
Yanama,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Hoin- 

cayo :   habt.   918 ,    oon    los  de  Aiiqn- 

marca. 
Yauama,  chac.  Dpt.  Huaneavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Lircay. 
Yanama,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancaveliea, 

dist.  Acoria :  habt.  98. 
Yanama,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hoa- 

manga,  dist.  Chiara. 
Yanama,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hiia- 

manga,  dist.  Tambillo:  habt.  16. 
Yanama,  chao.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Laea^ 

nas,  dist.  Chipao. 
Yauama,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cote- 

bambas,  dist.  Tambobamha. 
Yanama,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Aymir 

raes,  dist.  Colcabamba:  habt.  101. 
Yaiiama^  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  da 

Surite:  habt.  179. 
Yanama,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispk 

chi,  dist.  Quiquijana. 
Yanama,  mineral  de  plata,  en  la  profinctt 

de  la  Conveqcion,  Dpt.  Gaisco. 


YANA 


989  — 


YANA 


Yanamaeo,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Oan- 

gallo,  dist.  Hnambalpa. 
Yanamachayy  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.HuA- 

nnco. 
Tamamachay,  hda.  mineral,  Dpt.  Jnnin,  prov. 

y  dist.  Pasco. 
Yanamachay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Huamantanga. 
Yanamachay,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ayapata. 
YaBalmayea^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Galea:  habt.  88. 
Yanamachi,  cerros  nevados  en  los  Andes 

de  Paucartambo,  Dpt.  Cuzco. 
Yanamanchi)  est.  Dpt.  Aparimac,  prov.  y 

dist.  Ootabambas. 
Yanamanohi,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Quispicanchi,  dist.    Oropesa:  habt.  248: 

dista  de  Cuzco  19  leg.  (106  k.);  de  Ollan- 

taytambo  7  (89  k.). 

Yaoamang^,  chac.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 

ca,  dist.  Jesus. 
Yanamarca,  (pais  6  lugar  negro,  etc.  Q.) 
est.   Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras,  dist. 
Carhuas:  habt.  285. 
Yanamabca,  pbl.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Jauja:  habt.  586:  dista  de  Jauja 
1  i  leg.  (8  k.). 
Yanamaboa,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Mateo. 
Yanamate,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Yanamayo,  (rio  negro*  Q.)  rio  tributario 
del  Maranon:  nace  al  E.  de  la  Cordillera 
Nevada:  es  el  Hmite  de  las  provineias  de 
Huari  y  Pomabamba,  Dpt.  Ancachs. 
Yanamato,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

taxnbo,  dist.  Andajes. 

Yanaicato,  hda.  Dpt.  y  prov.  HuAnnco,  dist. 

Panao:  habt.  888,  con  los  de  San  Mdrcos. 

Yakamato,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Anta. 

TanamayOy  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Yanamato,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 
YAifA3iArra,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Yakamayo,  rio  y  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno, 

prov.  Carabaya,  dist.  Coasa. 
Yanajcayo.  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ti- 
qnillaca* 


YanamayU)  rio:  tiene  este  nombre  el  Cos- 

nipata  hasta  la  cuesta  de  Tres  Oruces, 

prov.  Paucartambo,  Dpt.  Cuzco. 
Yanamilla,  hda.  Dpt.  Ayacucho,prov.Hua- 

manga,  dist.  Ayacucho. 
Yahamilla,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua  - 

manga,  dist.  Tambillo:  habt.  19. 
Yanamitas,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Mancos. 
Yanamito,  chac.  Dpt.  y  prov.  HuAnuco, 

dist.  Huacar. 
Yanamonte^  hda.  Dpt.  Amazonas,  ]prov. 

Luya,  dist.  Bagua. 
Yanamonte,  mina  de  plata  al  0.  del  pueblo 

de  Yauli,  Dpt.  Junin.  prov.  Tarma,   dist. 

Yauli:  ley  80  m. 
Yanamoque,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Matucana. 

Yanamort  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 
« 

dist.  Surite. 

Yanampampa,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aco- 
mayo,  dist.  Sangarara:  habt.  180. 

Yanajipampa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
ohis,  dist.  Tinta:  habt.  20. 

YanamnclO)  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  J^^uja, 
dist.  Aypata. 

Y'anail,chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Qanta. 

YanauACO)  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huunca- 
velica:  habt.  525: 

Yananaco,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  65. 

YananutO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Parobamba. 

Yanauya,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Surcubamba:  habt.   171. 

Yanauyari)  aid.  y  chac.  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Tarma. 

Yanaiiique,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 
dist.  Orcotuna. 

Yanaocay  distrito  de  la  provincia  de  Oanas, 
Dpt.  Cuzco:  habt.  8,292. 

Yanaooa,  villa,  capital  del  distrito  de  este 
nombre,  de  la  provincia  de  Canas,  Dpt. 
Cuzco:  habt.  892:  d  2  leg.  (11  k.)  al  Sur 
de  Pampamarca. 

Yanaoca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canaa,  dist. 
Yanaoca:  habt.  282. 

Yanaoca,  pampa  en  el  distrito  de  su  nom- 
bre. En  tiempo  remoto  esta  pampa  de- 
bid  ser  un  gran  lago,  reducido  hoy  i  la  la- 
guna  Pampamarca. 


YANA 


—  988  — 


YANA 


de.  Ay.)  chac.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Huaras, 
dist.  Becuay. 

Yanahuanca,  mineral  de  plata  con  vetas  que 
tienen  algo  de  oro,  Dpt.  Ancaohs,  prov. 
Hnaras,  dist.  Ayja. 

Yanahuanca,  pbl.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hudnii- 
co:  en  el  Huallaga,  &  9*  66'  68"  lat. 

Yanahuanca,  distrito  de  la  provincia  de  Pas- 
co, Dpt.  Junin:  habt.  4,537. 

Yanahuanca,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 
la  provincia  de  Pasco,  Dpt.  Junin :  habt. 
969:  dista  de  Jauja  86  leg.  (200  i  k.);  y  8 
(44  i  k.)  de  Pasco. 

Yanahnancaqaly  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y 
dist.  As^ngaro. 

Tanahnan^f  (corrupcion  de  Yanahuanca) 
lagunas  en  la  cumbre  de  la  Cordillera  in- 
mediata  al  pueblo  de  Ingahuasi  de  la  pro- 
vincia y  Dpt.  Lambayeque,  dist.  Salas.  De 
estas  lagunas  saHa  en  tiempo  de  los  Incas 
una  acequia  que  fertihzaba  las  chacras 
del  pueblo  y  que  hoy  estd  obstruida.  Son 
tres:  las  dos  inferiores  tienen  bastante 
agua:  la  que  estd  en  mas  altura,  es  la  ma- 
yor en  superficie  y  caudal  y  es  la  llamada 
Yanahiiangai  su  forma  es  como  unaherra- 
dura,  rodeada  por  cerros  elevados  y  muy 
inclinados;  por  esto  seria  f^cil  represarla. 

Yanahoara,  (yana  negro,  huara  calzones. 
Q.)  campina  en  la  cual  est^  situadas  va- 
rias  aldeas  y  pueblos,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Caras. 

Yamahuaka,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  ( 5o- 
tabambas,  dist.  Mara. 

Yanahuasa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

Yanahuara,  paso  de  la  Cordillera  del  Cnzoo 
al  Valle  de  Santa  Ana:  es  muy  frio  y  en 
algunos  meses  del  ano  se  cierra  comple- 
tamente  con  la  nieve. 

Yanahuaba,  distrito  de  la  provincia  y  Dpt. 
de  Arequipa:  habt.  2,777. 

Yanahuaba,  (algunos  dicen  que  estapalabrs 
significa  yana  puerta,  huara  calzones  an- 
tiguos  6  trapos,  es  decir  puerta  de  calzones 
6  trapos)  pbl.  Uamado  antiguamente  Chum- 
ba,  capital  del  distrito  de  su  nombre  de 
la  provincia  y  Dpt.  Arequipa :  dista  de 
Arequipa  i  leg.  (1  i  k.):  habt.  1,022.  Su 
campina  es  deliciosa  y  domina  la  ciudad 
de  Arequipa, 


YauahuareOy  est.  Dpt.  Apurimac,  pm.  j 

dist.  Antabamba. 
Yanahaannl,  (muger  negra.  Q.),  aid.  Dpt 

Ancachs,  prov.   Huari,   dist.  San  Loii: 

habt.  161. 
Yaoahuaya,  rio  tributario  del  Tambopaia. 
Yanahuaylla,  est.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  y  dist 

Parure. 
Yanahnayra,  hda.  Dpt.  y  prov.  Hu4iui«, 

dist.  Huacar. 
Yanalinerta^  chao.  Dpt.   Ancachs,  prar. 

Cajatambo,  dist.  Andajes.    . 
YanahucOf  aid.  Dpt.   Puno,  prov.  y  dist 

Huancane. 

Yaualoma,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Saniba, 

dist.  Sina. 
Yaiialloclla,  est.  Dpt.  Ancachs,  ptov.Hiiar 

ri,  dist.  Chacas. 
Yaiiama,  aid.  Dpt.  Ancaohs,  prov.  Buy- 

las,  dist.  Yungay:  habt  851:  dista  dePo- 

mabamba  19  leg.  (106  k.);  de  Yungay  1 

(5  i  k.)  al  E. 
Yanama,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hniii, 

dist.  Chacas:  habt.  642. 
Yaiiama,  aid.  y  chac.  Dpi.  Junin,  ^o». 

Tarma,  dist.  Acobamba:  habt.  29. 
Yanama,  aid.  y  est.  Dpt.  Junir,  prov.  liiqa, 

dist.  Huaripampa:  habt.  170. 
Yanaha,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  distHott- 

cayo :  habt.   918 ,    oon    los  de  Anqiii- 

marca. 
Yaiiama,  chac.  Dpt.  Hoancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Lircay. 
Yanama,  hda.  Dpt.  y  prov.  HuancaTeiica, 

dist.  Acoria :  habt.  98. 
Yanama,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hoa- 

manga,  dist.  Chiara. 
Yanama,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Tambillo:  habt.  16. 
Yanama,  chao.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Loea* 

nas,  dist.  Chipao. 
Yauama,  est.  Dpt.  Apurimao,  prov.  Cota- 

bambas,  dist.  Tambobamba. 
Yanama,  aid.  Dpt.  Apurimao,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Colcabamba:  habt.  101. 
Yanama)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,diit 

Burite:  habt.  179. 
Yanama,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Qoispiean- 

chi,  dist.  Quiquijana. 
Yanama,  mineral  de  plata,  en  la  profioca 

de  la  QonvcQcion,  Dpi.  Cnsco. 


YANA 


989  — 


YANA 


YaiUlinaeo,  est.  Dpt.  Ayaoucho,  prov.  Can- 

gallo,  dist.  Huambalpa. 
Yanamachayy  chac.  Dpt.  prov.y  dist.HuA- 

nuco. 
Yanamachay,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov. 

y  dist.  Pasco. 
Yanamaghay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Huamantanga. 
Yanamachay,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Oaraba- 

ya,  dist.  Ayapata. 

Yanalmayca^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 

Galea:  habt.  88. 
Yanamactai,  cerros  nevados  en  los  Andes 

de  Paucartambo,  Dpt.  Cuzco. 
YanamaBChiy  est.  Dpt.  Apaidmac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Yakamanohi,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Quispioanclii,  dist.    Oropesa:  habt.  248: 

dieta  de  Cuzco  19  leg.  (106  k.);  de  Ollan- 

taytambo  7  (89  k.). 

YaDamango,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 

ca,  dist.  Jesus. 
Yanamarca,  (pais  6  lugar  negro,  etc.  Q.) 
est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hnaras,  dist. 
Carhuas:  habt.  285. 
Tanamabca,  pbl.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Jauja:  habt.  586:  dista  de  Jauja 
1  i  leg.  (8  k.). 
Yanamaboa,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Mateo. 
Yanamate,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Yanamayo,  (rio  negro*  Q.)  rio  tributario 
del  Maranon:  nace  alE.de  la  Cordillera 
Nevada:  es  el  Hmite  de  las  proviiicias  de 
Huari  y  Pomabamba,  Dpt.  Ancachs. 
Yanamayo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Andajes. 

Yanamato,  hda.  Dpt.  y  prov.  HuAnnco,  dist. 

Panao:  habt.  888,  con  los  de  San  Mdrcos. 

Yanamato,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Anta. 

TanamayO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Yanamayo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 
Yakamay-o,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ayapata. 
Yanamay-o,  rio  y  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno, 

prov.  Carabaya,  dist.  Coasa. 
Yakamay-o,  est,  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ti- 
qiiillaca. 


Yanamayii)  rio:  tiene  este  nombre  el  Cos- 
nipata  hasta  la  cuesta  de  Tres  Cruces, 
prov.  Paucartambo,  Dpt.  Cuzco. 

Yanamilla,  hda.  Dpt.  Ayacucho,prov.Hua- 
manga,  dist.  Ayacucho. 

Yakamilla,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 
manga,  dist.  Tambillo:  habt.  19. 

Yanamltas,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 
las,  dist.  Manoos. 

Yanamito,  chac.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco, 

dist.  Huacar. 
YaBamonte^  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  Bagua. 
Yanahonte,  mina  de  plata  al  0.  del  ptieblo 

de  YauU,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,    dist. 

Yauli:  ley  80  m. 
Yanamoque,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Matucana. 
Yanamori  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Surite. 

Yanampampa,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aco- 
mayo,  dist.  Sangarara:  habt.  130. 

Yanampampa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis,  dist.  Tinta:  habt.  20. 

YanamaclO)  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  Jcauja, 
dist.  Aypata. 

Yanailjchac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Oanta. 

Yanaiiacoy  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huunca- 
velica:  habt.  525: 

Yananaco,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  65. 

YananutO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  pror*  Po- 
mabamba,  dist.  Parobamba. 

Yanauya,  pbl.  Dpt.  HuancaveHca,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Surcubamba:  habt.   171. 

Yananyariy  aid.  y  chac.  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Tarma. 

Yanaiilque,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 
dist.  Orcotuna. 

Yanaoca)  distrito  de  la  provincia  de  Canas, 
Dpt.  Cuzco:  habt.  8,292. 

Yanaoca,  vUla,  capital  del  disfcrito  de  este 
nombre,  de  la  provincia  de  Canas,  Dpt. 
Cuzco:  habt.  892:  d  2  leg.  (11  k.)  al  Bur 
de  Pampamarca. 

Yanaoca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canas,  dist. 
Yanaoca:  habt.  282. 

Yanaoca,  pampa  en  el  distrito  de  su  nom- 
bre. En  tiempo  remoto  esta  pampa  de- 
bid  ser  un  gran  lago,  reducido  hoy  &  la  la« 
guna  Pampamarca. 


YANA 


990 


YANA 


Yftnaoca^  aid.  Dpt.  Pano,  prov.  Httanoane, 

dist.  Inchnpalla:  babt.  510. 
Yanaorco,  (cumbre  negra  de  cerro.  Q.)pbl. 

Dpt.  Arequipa,  prov.  Castilla,  dist.   Vi- 

raco. 

Yanapaccha^   bda.   mineral,   Dpt.   Junin 

prov.  y  dist.  Pasco. 
Tanapadre,  cerro  con  vetas  de  cinabrio  8 

leg.  (16  k.)  al  N.  N.  0.  de  la  mina  de 

Santa  Bdrbara,  Dpt.  prov.  y  dist.  Huan- 

cavelica. 
Yanapampa)   cbac.   Dpt.   Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Huancaspata. 
Yanapampa,  cbac.  Dpt.   Ancaobs,  prov.  Ga- 

jatambo,  dist.  Gorgor. 

Yanapampa,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Ca- 
jatambo,  dist.  Aquia. 

Yaaapampay  bda.  Dpt.  Junin,  prov.  Pas- 
co, dist.  Huariaca:  d  8  |  leg.  (20  i  k.)  de 
Pasco. 

YaDapampa,  aid.  Dpt.  Ayacncbo,  prov. 
Huanta,  dist.  Huamanguilla:  babt.  297. 

Yamapampa,  bda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa,  dist.  Pucard. 

YaiRapata^  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Cbucnito, 
dist.  Yunguyo:  babt.  468. 

Yanapitep,  cbacs.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 
rn abamba,  dist.  Parobamba. 

Yanapo,  {yanapa  ayndar.  Q.)  bda.  oocal, 
Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist.  Goasa. 

Yanapoma,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Po- 
mabamba,  dist.  Piscobamba. 

Yanapoto,  aid.  y  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Hnari,  dist.  Huacbis:  babt.  822. 

YanapantO)  aid.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Castrovireyna,  dist.  HuaytarA. 

Yanaqneamaya,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno, 

dist.  Accra:  babt.  176. 
Yanaqulhoa,  distrito  de  la  provincia  de 

Gondesuyos,  Dpt.  Arequipa:  babt.  1,266. 
Yanaqttihua,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  Gondesuyos,  Dpt.  Arequipa: 

babt.  480. 
Yanaraerai  mina  de  oro,  Dpt.  Libertad, 

prov.  Pataz,  dist.  Parcoy:  ley  4  onzas. 
Yanasacba,  cbac.  Dpt.  Libertad,  prov.  Pa- 
taz, dist.  Tayabamba. 
Yanaranraj  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua^- 

las,  dist.  Quillo:  babt.  55. 
Yamabanba,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Garas. 


Yanaricani)  est.  Dpi.  Puno,  proy.  Oraen* 

to,  dist.  Yunguyo. 
Yanariri,  aid.  Dpt.  Lima,  pro?.  HnutNlu- 

ri,  dist.  San  Damian. 
Yananiinif  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  pro?.  Ct- 

jatambo,  dist.  Ocros. 

Yanaroml,  cbac.  Dpt.  y  prov.  Hnimieo, 

dist.  Huacar. 
Yanarumi)  cbac.  Dpt.  Huancavelica,  pityr. 

y  dist.  Gastrovireyna. 
Yanabumi,  bda.  Dpt.  Huancavelica,  ptrr. 

Tayacaja,  dist.  Golcabamba:  haR  19. 
Yanas,  bda.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Gaja- 

bamba,  dist.  Sitaoocba:  babt.  106:  diste 

de  Huamacbuoo  18  leg.  (100  L). 

Yanab,  bda.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Pami- 

bamba,  dist.  Llumpa. 
Yanas,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  HoaidHi 

Uco:  babt.  889. 
Yanas,  pbl.  Dpt.  Huinuco,  prov.  Doaii 

Mayo,  dist.  Pacbas:  babt.  698. 

Yanasic,  (debe  ser  eormpcion  de  yoM  m- 

gro,  siqm  traoero.  Q.)  est.  Dpt.  Areqaipi, 

prov.  Gaylloma,  dist.  Tuii. 
Yanasio,  bda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist  T3- 

que. 
YanasioC)  aid.  Dpt.  Apmimac,  prov.  Cotar 

bambas,  dist.  Huayllati. 
Yanasraeayy  est.  Dpt.  Ayacucho,  pro?,  y 

dist.  Huanta:  babt.  10. 
YannsuoO)  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Haia* 

yo,  dist.  Gbupaca:  habt.  7. 
Yanatama,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  pro?.  Oi- 

jatambo,  dist.  Pacbangara. 
Yanatay^  rio  tributaiio  del  Tono,  par  kii- 

recba. 
Yanatlle,  aid.  y  bda.  Dpi  Owee,  jwr. 

Galea,  dist.  Lares:  habt.  54. 
Yanatili,  rio  tribatario  del  Bania  Asa. 

Dpt.  Guzco. 
Yanatotora,  bda.  Dpt.  y  prov.  Ca^aiDBai 

dist.  Matara. 

Yanantato,  aid.  Dpt.  Ancachs,  ptov-  ^ 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
Yanaututo,  bda.  Dpt.  Haancavdiea,  fW* 

Angaraes,  dist.  Lircay:  habt  4L 
Yanavaqueria)  est.  Dpt.  Jnmn.prov.jW' 

Pasco. 
Yanavilea,  aid.  Dpt.  Ijiina,  prov.  Hmw- 

obiri,  dist.  San  Lorenzo  de  QoiotL 


YANC 


—  991 


YANQ 


TtUlAVi]lchllS,mina  de  plata,  Dpt.  Ancaohs, 
proY.  Cajatambo,  dist.  Aqtda. 

TaBaTisCftf  cerro  mineral  de  plata  en  el  dis- 
triiode  Ghungoi,  prov.  La  Mar,  Dpt.  Aya- 
cucho. 

TanayacUyCaguanegradsncia.  Q.)  aid.  Dpt. 
Loreto,prov.  Bajo  Amazonas,  distPevas. 

Yanayacu,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.Bajo  Ama- 
zonas,  dist.  Loreto:  may  inmediato  &  Lo- 
reto: es  habitada  por  indios  Tiounas. 

Tanayacu,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Alto  Ama- 
zonas,  dist.  Santa  Gatalina:  habt.  187  en 
la  dereoha  del  rio  que  lleva  su  nombre: 
dista  7  (89  k.)  de  Santa  GataUna.  La  fa- 
cilidad  con  que  se  llega  &  &.  por  los  rios 
navegables  Ghipurana  y  Yanayaoo  dan 
gran  importancia  &  este  pueblo  que  pro- 
gresa  cada  dia  mas. 

Yanatacu,  est.  Dpt.  Loreto,  prov.  Moyo- 
bamba,  diet.  Bioja:  habt.  21. 

Yanayacay  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 
Hualgayoc,  dist.  Santa  Gruz:  habt.  261. 

Tanayaca,  cerro  mineral  de  plata  en  el  dis- 
trito  de  Pamparomas,  prov.  Huaylas,  Dpt. 
Ancachs. 

Yanatagu,  rio  tributario  del  de  Huaras. 

Yanataou,  quebrada  del  Dpt.  de  Ancachs, 
prov.  Huaras. 

Yanayacu,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Becuay:  habt.  550,  con  los  de  Gatac 
J  Pachacotos. 
Tanayacu,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

majiga,  dist.  Socosvinchos:  habt.  105. 
Yanayacu^  chac.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Tayacaja,  dist.  Paucarbamba. 
Yanayacn,  embarcadero  cerca  de  Sarayacu, 

I>pt-  Loreto. 
YanayacUf  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequipa,  dist. 

Characato:  habt.  194. 

TanaycOi  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Huaylas,  dist.  Pueblo  Libre:  su  ac- 

ceso  es  dificil  porque  se  halla  en  una  al- 

tora    vertical,  y  solo  puede  praotioarse 

por  escaleras  de  sogas. 

TanaycUf   cerro  mineral  en  el  distrito  de 

Yungay,  prov.  Huaylas,  Dpt.  Ancachs. 

Tancacunai  aid.  Dpt.  Guzco,  prov.  y  dist. 

Paruro. 
Tknd^nay  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Santa  Bosa:  habt.  21. 
XaJIcao^  {yancca  cosa  de  poca  importancia 


6  precio.  Q.;  mal,  malo.  Ay.)  pbl.  Dpt. 
Lima,  prov.  Ghancay,  dist.  Huari. 
Yancay,  hda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  San 

Juan  Bautista. 
Yanchaca,  aid.  Dpt.  Gajamarca,  prov.  Jaen, 

dist.  Gujillo. 
Yanchala,  aid.  y  hda.  Dpt.  Piura,  prov.  y 

dist.  Ayabaca:  habt.  856. 
Yanchuira ,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huinuco. 
Yandelura,  hda.   Dpt.   Gajamarca,  prov. 

Jaen,  dist.  San  Ignacio. 
Yangfas  6  Llancas,  (corrupcion  de  yancca 
cosa  de  poco  precio  6  importancia,  el  que 
no  tiene  oficio.  Q.;  mal,  malo.  Ay.)  pbl. 
Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist.  Arahuay: 
habt.  185:  dista  de  Lima  14  leg.  (78  k.); 
de  Pasco  88  (211  (  k.). 
Yaxoas,  hda.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganete,  dist. 

Pacaran. 
I  YanpinacOf  cordillera,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Pomabamba:  notable  por  los  minerales 
de  plomo  y  plata  que  hay  &  su  inmedia- 
cion. 
Yangxtnaco,  asi  se  llama  el  paso  de  la  Gor- 
dillera  Nevada,  que  domina dla ciudad de 
Yungay  a  4,480m.  alt. 
Yaili,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ganta,  dist. 
Huamantanga. 

YanlCf  {yanu  cocinar,  guizar.  Q.)  pbl.  Dpt. 
y  dist.  Junin,  prov.  Tarma:  habt.  801. 

YanlcOy  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Asangaro, 
dist.  Arapa:  habt.  648. 

Yanico,  aid.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Pau- 
carcoUa:  habt.  448. 

YanlplmrUy  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov. 
Huamauga,  dist.  Ghiara. 

Yaniyan,  chacs.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist,  Parobamba. 

YaDOr,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Gajatambo. 

Yanor,  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Gajatam- 
bo, dist.  Acas. 

Yanque,  distrito  de  la  provincia  de  Gayllo- 
ma,  Dpt.  Arequipa:  habt.  1,817. 

Yanque,  (puede  ser  currupcion  de  llancca 
trabajar,  greda,  arcilla.  Q.)  pbl.  capital  de 
este  distrito  de  la  provincia  de  Gaylloma, 
Dpt.  Arequipa:  habt.  524<  La  Gordillera 
inmediata  a  este  pneblo  es  quiza  la  mas 
fria,  pues  el  term6metro  baja  15®  grado^ 
de  cero. 


YAJ^E 


992  — 


YAPU 


Tanqui)  M.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Clmnvivil- 

cas,  dist.  Colqquemaroa:  habt.  814. 
Yanqui,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

suyoB,  dist.  Salamanca. 
Yanquiiihirea,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 
Tanqaifia,  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Ma- 

nina. 
TanquiS)  bda.  Dpt.  y  prov.  Hudnuco,  dist. 

Santa  Maria  del  Valle. 
ITanri,  bda.  Dpt.  Jonin,  prov.  y  dist.  Huan- 

cayo:  babt.  54. 
Yanta,  aid.  Dpt.  Piura,  prov.  y  dist.  Aya- 

baca:  babt.  284. 
Yantac^  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,  dist. 

Marcapomacocba:  babt.  87. 
YautalO)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  y  dist. 

Moyobamba:  babt.  197:  dista  de  Moyo- 

bamba  1  leg.  (5  i  k.). 
Yantan,  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Gastilla, 

dist.  Pampacolca. 
Yantaraera^est.  Dpt.  Hudnaoo,prov«Dosd6 

Mayo,  dist.  Aguamiro. 
YantaSy  cbao.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 

Pomabamba. 
Yantayauta,  aid.  Dpt.  Ayacucbo,  prov. 

La  Mar,  dist.  Tambo. 
Yancima)  (los  criados.  Q.)  aid.  Dpt.  Ca- 

jamarca,   prov.   Gbota,   dist.   Haambos: 

babt.  841,  con  los  de  Cballbuaracra. 
Yannueancha}  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Can- 

ta,  dist.  San  Buenaventura. 
Yanura,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Pampas. 
Yanuyacn^  bda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  y 

dist.  Jaen. 

YanyaD,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Parobamba:  babt.  462. 

YauyOy  est.  Dpt.  Ayacucbo,  prov.  Huaman- 
ga,  dist.  Quinua. 

Yanyarco,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Huanecc. 

Yanac,  pbl.  Dpt.  y  dist.  Junin,  prov.  Tar- 
ma. 

YAf{Ao,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist. 
Pampas:  babt.  160. 

Yaj^ao,  bda.  Dpt.  y  prov.  Huancavelica, 
dist.  Acoria:  babt.  115. 

Yafies,  bda.  de  vina,  Dpt.  y  prov.  Tacna, 
dist.  Locumba:  produce  al  ano  8,990 
quintales  de  aguardiente. 


YapaCf  {yapa  anadir  un  poco  i  lo  meiidoo 

pesado;  yapu  tierra  arada  6  que  pude 

serlo,  Q.  y  Ay.)  pbl.  Dpt.  Jmiin,  pror, 

Pasco,  dist.  Cayna:  habt.  126. 
Yapac,  aids.  (2)  Dpt.  Junin,  prov.  Tumi, 

dist.  Carbuamayo:  habt.  240. 
Yapac,  cbac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispieu- 

chi,  dist.  Urcos. 
Yapaha^  rio  tributario  del  Pnras,  por  h 

derecba  i  los  lO^"  18'  lat.  y  19"  20'  kng. 

(muy  aproximada). 
Yapail(E;o,  loma,  Dpt.  Piura,  prov.  Ayslit- 

ca,  dist.  Frias. 
Yapanqui)  cbac.  Dpt  Lima,  prov.  Hoazo- 

cbiri,  dist.  San  Damian. 
Yapatera,  distrito  de  la  provincia  y  DpL 

de  Piura:  habt.  6,298.  La  capital  Choliui- 

nas. 
Yapatera,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  disLlft- 

patera:  babt.  2,886. 
Yapateba,  bda.  Dpt.   y  prov.  Piura,  diit 

Yapatera. 
Yapay,  cbac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauytis, 

dist.  Laraos. 
Yapay,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta,  dist 

Limatambo:  habt.  668. 
Yapayaf  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  HuaHagi, 

dist;  Sarayacu  5  leg.  (28  k  )  al  N.  de  ei- 

te  pueblo,  d  la  orilla   derecha  di  Saute 

CataUna:  habt.  100  de  la  tribu  Panoi. 
Yapaya,  play  a  y  tambien  laguna  en  el  lio 

Ucayali  frente  d  la  quebrada  y  no  Cttft- 

lina:  es  poblada  por  algunos  salvajes  Ca- 

nivos  junto  ^  la  laguna  de  Yapacoeha. 
Yapaya,  aid.  Dpt.  Apurinaac,  prov.  y  &i 

Andahuaylas. 

Yapes,  islotes  &  las  dos  millas  al  N.  de  lot 
de  PatiJlos;  uno  de  elloa  forma  la  pante 
de  Yapes. 

Yapes,  caleta  formada  por  los  islotes  j  par 
la  punta  de  este  nomhre.  Su  fondo  es  k 
7  a  10  brazas.  Por  este  caleta  se  embar- 
ca  saUtre. 

Yapac,  chac.  Dpt.  Ancacha,  prov.  GajatiB- 
bo,  dist.  Mangas. 

Yaponi)  {yapu  tierra,  tierra  arada  6  queie 
suele  arar;  medida  itineraria  de  k»  htaa 
equivalente  ^  1^  legua  de  6,000  varu.  At.) 
rio  tributario  del  Amazonas  en  el  tenito- 
rio  byasilero:  nace  en  la  BepdbJiea  k 
Colombia  en  el  Estado   de  PopayiA:^ 


YA.RA 


—  993 


YARP 


navegable  en  gran  extension.  Este  rio  sir- 
ve  en  pai*te  de  limite  con  el  Imperio  del 
Brasil  (v^ase  Peru,  Hmites):  su  anclio  ea 
200  a  800ni.,  8113  aguas  turbias  y  sns  ori- 
Uas  senagosas  y  por  cousiguiente  mortf- 
feras  y  llenas  Je  insectos. 

Yapura,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piino,  dist.  Capa- 
chica:  babt.  262. 

Tapntira^  chac.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 
ya,  dist.  Ollachea. 

Yaputira,  aid.  Dpt.  Puuo,  prov.  Huancane, 
dist.  Ccojata:  habt.  869. 

Yaputira,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa,  dist. 
Pacard. 

YaQlie^  {Llaqne  jestaos  quedo!  llaqxd  entris- 
tecerse;  yaqxd  cerco  de  un  fundo;  yaquipa- 
ta  cercar  sn  chacra  con  piedras,  etc.  Ay.) 
hda.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Chota,  dist. 
Cacben:  habt.  273. 

Taqilia^  pbl.  Dpt.  Aucachs,  prov.  y  dist. 
Huari. 

Taqnirana^  (paede  ser  cormpcion  de  lla- 
quimana  atrevido;  yaqueri  el  becbicero  6 
el  que  acude  d  ^1  y  le  confiesa  lo  que  de- 
sea.  Ay.)  se  le  da  este  nombre  al  rio  Ya- 
vari  deade  su  confluencia  con  el  Yavari- 
mirin  k  los  4»  29'  lat,  y  TS**  5'  55"  long, 
para  arriba,  doude  es  habitado  por  salva- 
jes  Mayorunas. 

ITaralHtluba,  {yara  abrojo  muy  espinoso, 
pampa  Uanura.  Q.)  aid.  Dpt.  y  prov.  Are- 
quipa,  dist.  Quequeiia:  habt.  692:  d  sus 
inmediaciones  se  encuentra  una  mina  de 
plata. 

Taracaclie^  {y(ira  abrojo;  cachi  sal.  Q.)  aid. 
Dpt.  y  dist.  Moquegua:  habt.  120: 

Taraecahna  6  Yaracalma,  aid.  Dpt.  Tara- 
pacd,  dist.  Camina:  dista  de  Pisagua  20 
leg.  (120  k.). 

Yarac-bnaDCO)  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  y 
dist.  Pasco. 

ITarahoai  est.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Caru- 
mas:  habt.  85. 

XarahuancO)  chac.  Dpt.  Aroquipa,  prov. 
Coudesuyos,  dist.  Salamanca. 

ITaralf  hda.  Dpt.  y  dist.  Moquegua. 

Taran^f  {yaranca  de  abrojos.  Q.)  aid.  Dpt. 
Junin,  prov.  Jauja,  dist.  Concepciou : 
habt.  208. 

Tarapampaf  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist. 
XJbiuas. 


Yarapata,  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist.  To- 

rata. 
YaraS)  aid.  y  hda.  en  el  valle  de  Sama, 

Dpt.  y  prov.   Tacna,  dist.  Sama:  habt. 

140:  dista  de  Tacna  8  leg.  (44  i  k.). 

Yarauca,  aid.  Dpt.   Junin,   prov.  Tarma, 

dist.  Acobamba:  habt.  111. 
Yarantnto,  aid.  Dpt.  Aucachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
Yaravico,  aid.  y  hda.  Dpt.  prov.  y  dist. 

Moquegua. 

Yarayiiianjo,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Colqquemarca. 
Yareaoauclia,  {yarca  hambre,  tener  ham- 

bre;  cancha  patio  6  lugar.  Q.)  aid.  y  hda. 

Dpt.  Huaucavelica,  prov.  Tayacaja,  dist. 

Pampas:  habt.  164. 
Yareeacuiica,  (yatca  hambre;  cwncw  hedion- 

do.  Q.)  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aco- 

mayo,  dist.  Rondocan:  habt.  67. 

Yareapata^  {auden  de  hambre.  Q.)  aid.  Dpt. 

Apurimac,  prov.  Cotabambas,  dist.  Chu- 

quibambilla. 
Yarcapata,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vivilcas,  dist.  Ccapacmarca. 
Yareash,  chac  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 

ras,  dist.  Restaur acion. 

Yarccica,  (debe  ser  corrupcion  de  yarccaca 
genitivo  de  yarcca  Q.)  aid.  Dpt.  Puno, 
prov.  y  dist.  Huancane:  habt.  276. 

Yariiiaeocliay  {yarl  advervio  para  expresar 
que  se  vd  de  m^nos  &  mas  Ay.;  cocha  la- 
guna,  Q.  y  Ay.)  lugar  en  la  ribera  del 
Ucayali  d  los  8«  16'  lat.  y  76«  61*  46" 
long.:  d  ld6m«  alt.:  variacion  magn6tioa 
50  56':  a  672  i  millas  de  Iquitos. 

Yariof)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Ocros. 
Yarniaysa,  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov. 

Castilla,  dist.  Viraco. 
Yarmaysa,  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Caa- 

tilla,  dist.  Viraco. 

YarOy  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta,  dist. 
Arahuay. 

Yaroc,  chac.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Cajatambo, 
dist.  Ticllos. 

Yarpa,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 
dist.  Chupaca:  habt.  129. 

Yarpacayaiif  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  San- 
ta, dist.  Moro. 

12o 


YANA 


986 


YANA 


Yana,  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Coata. 

Yanabamba^  hda.  Dpt.  Ayacacho,  prov. 
Huamanga,  dist.  Tambillo:  habt.  57. 

YanaCf  aid.  y  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 
dist.  Huamachuco. 

Yanao,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pallasoa, 
dist.  Gorongo:  estd  sitaada  cerca  de  la 
oonfluencia  de  los  rios  de  Union  y  Goron- 
go: babt.  750:  dista  de  Gorongo  4  leg. 
(22  k.);  de  Llapo  9  (50  k.);  de  Tauca  11 
(61  k.);  de  Gabana  12  (67  k.);  de  Pallas- 
16  (89  k.). 

Yanac,  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hudnuco,  en 
la  quebrada  de  Yanac. 

Yanac,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochiri, 
dist.  San  Lorenzo  de  Quinti. 

Yanac,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov.  Oas- 
trovireyna,  dist.  Ghavin:  habt.  828. 

Yauaca^  pbl.  Dpt.  Apurlmac,  prov.  Ayma- 

raes,  dist.  Tapayrihua:  habt.  818. 
Yanaca,  aid.  y  est.  Dpt.  Apurimac,  prov. 

Gotabambas,  dist.  Tambobamba. 
Yanaeaca^  {yana  negro;  ccacca  piedra.  Q.) 

chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas,  dist. 

Garas. 
Yanacaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Yungay. 
Yanaoaca,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hna- 

ras,  dist.  Ayja. 
Yauacaccdf  est.  Dpt.  Guzco,  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Livitaca. 
Yanacallpa^  aid.  Dpt.  y  prov.  Huancave- 
lica, dist.  Acoria:  habt.  47. 
Yanacaraf  hda.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 

Angaraes,  dist.  Acobamba. 
Yauaeaca  chlco,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Santa,  dist.  Gasma. 

Yauaeaca  ^rande,  chac.  Dpt.  Ancachs, 

prov.  Santa,  dist.  Gasma. 

Yanacaca  9  cerro  mineral  de  plata  en  el  dis- 
trito  de  Putina,  prov.  AsAngaro,  Dpt.  Pu- 
no. Las  ruinas  de  un  gran  pueblo  y  los 
muchos  hornos  de  fundicion  que  atin  se 
conservan,prueban  que  en  otro  tiempo  se 
emprendierdn  trabajos  en  este  mineral. 

Yanacacki,  {sal  negra.  Q.)  pbl.  Dpt.  Junin, 
prov.  y  dist.  Pasco. 

Yanaca^ 9  (corrupcion  de  yana  ccaca)  aid. 
Dpt.  y  prov.  Gajamarca,  dist.  Asuncion: 
habt.  90. 

Yanacancha,  hda.  Dpt.  y  prov.  Gajamarca, 


dist.  Enoanada:  habt.  287.  EnimeeRO 
inmediato  se  encuentran  en  la  ciunlin 
unos  enormes  penascos  de  forxaa  9im» 
Uiicsk  algunos  y  otros  algo  c6nico8  con  m 
oanal  circular  que  como  adomo  reeom 
en  la  base  toda  la  circunferenciB:  iMjode 
estos  monolitos  hay  otros  completameii* 
te  enterrados  con  una  profunda  eieiTA- 
cion  en  forma  cuadrada  en  doude  ae  en- 
cuentran las  momias,  de  manera  que  hi 
piedras  visibles  sirven  de  tapadeeeosae- 
pulcros.  Algunas  de  estas  estnpendu 
pidras  tienen  mas  de  4  meiros  de  dii- 
metro  per  5  de  altura.  Estos  monomeD- 
tos,  sin  duda  anteriores  &  la  epoca  de  ]m 
Incas,  son  muy  parecidos  i  los  que  se 
encuentran  en  la  hacienda  de  Andayno- 
yo  de  la  provincia  de  Pomabamba. 

Yanaoancha,  est.  Dpt.  Ancachs,  pro?.  Po- 
mabamba, dist.  Pisoobamba. 
Yauacanchaf  cerro  mineral  de  plata  y  pb- 

mo  con  fluoruro  de  calcio,  ^  poca  diateo- 

cia  del  cerro  de  Antamina,  Dpt.  Anciebs, 

prov.  Huari,  dist.  Ghavin. 
Yanaoancha,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ri, dist.  Ghavin:  habt.  80. 
Yanacancha,  uno  de  los  distritos  6  pordooei 

en  que  estd  dividido  el  mineral  del  eeno 

de  Pasco. 
Yanaoancha,  aid.  Dpt.  Janin,  prov.  Hoaa- 

cayo,  dist.  Ghupaca :  habt.  165. 
Yanacancha,  hda.  Dpt.  Junin,  prov.  Faaeo, 

dist.  Ghacayan :  habt.  108. 
Yanacancha,  est.  Dpt.  Lima,  prov.  Hoanh 

chiri,  dist.  Garampoma. 
Yanaoancha,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Pacaraos. 
YaiiacanchlUa)  est.  Dpt.  Gajamarca,  proT. 

y  dist.  Hualgayoc :  habt.  785. 
YaiiacaDgo;  aid.  Dpt.  y  prov.  Moqn^o* 

dist.  Torata,  v^ase  Baul^  cerro. 
Yaiiacaya,  {yafia  callu  lengua  negra;  goka- 

drina.  Q.)  pbl.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ciya- 

tambo,  dist.  Gochamarca. 
Yanacmay  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  An- 

dahuaylas,  dist.  Huancaray:  habt  ISO. 
YaiiaoOf  {yanacu,  guisar,  cocinar.  Q.)  aU. 

Dpt.  Puno,  prov.  Garabaja,  dist.  Coatt: 

habt.  892. 
Yanaco  chicoy  aid.  Dpt.  Cazco»  prov.  Coa- 

vencion,  dist.  Huiro. 


YANA 


987  — 


YANA 


Tanaco  prande^  aid.  y  hda.  Dpi.  Cnioo, 

proT.  Convencion,  dist.  Hniro. 
Tanaoocha,  (yana  negro,  ccocha  lagiina.  Q.) 

aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huari,  dist.  San 

Lnisihabt.  218. 
Yanagooha,  oerro  mineral  en  el  distrito  de 

Gotaparaoo,  prov.  Huaras,  Dpt.  Anoachs. 
Yakacooha,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancachs, 

proY.  Hnaras,  dist.  Becuay.  Hay  yarias 

yetas  y  minas  en  el  mismo  Ingar. 
Yanaoogha,  chao.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Ca- 

jatambo,  dist.  Huancapon. 
Yaxaoooha,  chao.  Dpt.  Anoachs,  proy.  Haa- 

ras,  dist.  Pararin. 
Taiiaeacha,chao.  Dpt.  proy.  y  dist.  Huiniioo. 
Yanacocha^   hda.  Dpt.  Junin,  proy.  y  dist. 

Pasco. 
Yanaoocha,  pbl.  Dpt.  Junin,  proy.  Pasco, 

dist.  Yanahuanca:  habt.  962. 
Yanacooha,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  proy. 

Pasco,  dist.  Huayllay. 
Yanacocha,  hda.  Dpt.  Junin,  proy.  Jauja, 

dist.  Mito :  habt.  80 :  dista  de  Ooncepcion 

4  leg.  (22  k.) 
Yanacocha,  aid.  Dpt.  Junin,  proy.  Tarma, 

dist.  Acobamba:  habt.  158. 
Yanacocha)  est.  y  cerro,  Dpt.  Lima,  proy. 

Huarochiri,  dist.  Ban  Mateo. 
Yanacocha,  laguna  en  la  proyincia  de  Can- 

ta,  Dpt.  Lima,  i  8  leg.  (16  i  k.)  de  Hua- 

roquin. 
Yanacocha,  chac.  Dpt.  Lima,  proy.  Oanta, 

dist.  San  Buenayentura. 

Yanacocha  9  aid.  Dpt.  Huancayelica,  proy. 

Angaraes,  dist.  Acobamba:  habt.  78. 
Yanacochaf  ramal  6  contrafuerte  de  la  ca- 

dena  Oriental  de  los  Andes  que  sirye  de 

Umite  d  las  proyincias  de  Quispicanchi  y 

Acomayo,  Dpt.  Ouzco. 
Tanacocha,   aid.  y  est.  Dpt.  Ouzco,  proy. 

Acomayo,  dist.  Bondocan :  habt.  80. 
Tanaccocha,   est.  Dpt.  Ouzco,  proy.  Ohun- 

yiyilcas,  dist.  Yelille. 
Tanaccocha,  aid.  Dpt.  Ouzco,  proy.  Quispi- 
canchi, dist.  Oropesa. 
Yanaccocha,  est.  Dpt.  Puno,  proy.  Lampa, 

dist.  Nunoa. 
Yanacolpa,  aid.  Dpt.  Ancachs,  proy.  y  dist. 

Pomabamba. 
Yanacolpa,  hda.  Dpt.  Ouzco,  proy.  Oanas, 

dist.  Yauri, 


Yanacona^  hda.  Dpt.  Ouzco,  proy.  Oonyen- 

cion,  dist.  Santa  Ana. 
Yanagona,  (siryiente,  dependiente  de  otro. 

Q.)  aid.  Dpt.  Ouzco,  proy.  y  dist.  Uru- 

bamba:  habt.  89. 
Yanacorral,  aid.  Dpt.  Junin,  proy.  Huan- 

cayo,  dist.  Oolca:  habt.  61. 
Yauacosca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Hua- 

ras,  dist.  Bestauracion. 
Yanacosma,  est.  Dpt.  Ayacucho,  proy.  Hua- 

manga,  dist.  Santiago:  habt.  178. 

YanacotOf  (papera  negra.  Q.)  est.  Dpt. 

Arequipa,  proy.  Caylloma,  dist.  Lari. 
Yanacoto,  aid.  Dpt.  y  proy.  Arequipa,  dist. 

Sachaca. 
Yanacoto  chlco,  hda.  Dpt.  Arequipa,  proy. 

Oaylloma,  dist.  Lari. 

YanaiC^to  gnrandc,  hda.  Dpt.   Arequipa, 

proy.  Caylloma,  dist.  Lari. 
YanacullO)  chac  Ppt.  Libertad,  proy.  Pa- 

taz,  dist.  Tayabamba. 
Yanagullo,  mina  de  plat  a,  Dpt.  Libertad, 

proy.  Pataz,  dist.  Ohilia:  al  N.  de  este 

pueblo:  habt.  80 :  ley  12  m. 

YanacunconcoSf  cerro  mineral  en  el  distrito 

de  Becuay,  proy.  Huaras,  Dpt.  Ancachs. 
Yanacushma)  hda.  Dpt.  Ayacucho,  proy. 

Huamanga,  dist.  Ohiara. 
Yanacynncaf  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  proy. 

Oarabaya,  dist.  Ayapata. 
Yanachaca^  chac.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Huay- 

las,  dist.  Oaras. 

Yauachapif  cerros  en  la  Oordillera  que 
corre  al  E.  de  la  de  Huacoruncho,  por 
cuyo  centre  pasa  el  rio  Huancabamba. 

Yanachaga,  rio  tributario  del  PaJcasu. 

Yanatpiga,  est.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Poma- 
bamba, dist.  Sihuas. 

Yanatpisi,  chac.  Dpt.  Lima,  proy.  Oanta, 
dist.  Pacaraos. 

Yanafpiaco,  chac.  Dpt.  Libertad,  proy. 
Huamachuco,  dist.  Marcabal. 

YanahnaciH)  hda.  Dpt.  Huacayelica,  proy. 

Tayacaja,  dist.  Colcabamba:  habt.  64. 
Yanahuaoba,   est.  Dpt.   Ayacucho,  proy. 

Huanta,  dist.  Huamanguilla :  habt.  18. 
Yanahnain,chac.  Dpt.  Ancachs,  proy.  Huay- 

las,  dist.  Oaras. 
Yanahnanca^  {yana  negro,  y^ase  sus  otros 

significados;  huanca  piedra  muy  gran* 


YANA 


988  — 


YANA 


de.  Ay.)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 

dist.  Eecuay. 
Yanahuanca,  mineral  de  plata  con  vetas  que 

tienen  algo  de  oro,  Dpt.  Ancachs,  prov. 

Huaras,  dist.  Ayja. 
Yanahuanca,  pbl.  Dpt.  prov.  y  dist.  HuAnm- 

co:  en  el  Huallaga,  i  9**  56'  58"  lat. 
Yanahuanca,  distrito  de  la  provincia  de  Pas- 
co, Dpt.  Junin :  habt.  4,537. 
Yanahuanca,  pbl.  capital  de  este  distrito  de 

la  provincia  de  Pasco,  Dpt.  Junin :  habt. 

959:  dista  de  Jauja  86  leg.  (200  ^k.);  y  8 

(44  i  k.)  de  Pasco. 
Yanahuancaqai)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  y 

dist.  Asdngaro. 

Yanahliail|[^y  (corrupcion  de  Yanahuanca) 
lagunas  en  la  cumbre  de  la  Cordillera  in- 
mediata  al  pueblo  de  Ingahuasi  de  la  pro- 
vincia y  Dpt.  Lambayeque,  dist.  8alas.  De 
estas  lagunas  saUa  en  tiempo  de  los  Incas 
una  acequia  que  fertihzaba  las  ohacras 
del  pueblo  y  que  hoy  esti  obstruida.  Son 
tres:  las  dos  inferiores  tienen  bastante 
agua:  la  que  estd  en  mas  altura,  es  la  ma- 
yor en  superfioie  y  caudal  y  es  la  llamada 
Yanahuanga:  su  forma  es  como  una  herra- 
dura,  rodeada  por  oerros  elevados  y  muy 
inclinados;  por  esto  seria  fficil  represarla. 

Yanahnam,  {yana  negro,  huara  calzones. 
Q.)  campina  en  la  cual  est^  situadas  va- 
rias  aldeas  y  pueblos,  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Huaylas,  dist.  Caras. 

Yanahuaka,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  do- 
tabambas,  dist.  Mara. 

Yanahuara,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist. 
Urubamba. 

Yanahuaba,  paso  de  la  Cordillera  del  Cuzco 
al  Yalle  de  Santa  Ana:  es  muy  frio  y  en 
algunos  meses  del  ano  se  cierra  oomple- 
tamente  con  la  nieve. 

Yanahuaba,  distrito  de  la  provinoia  y  Dpt. 
de  Arequipa:  habt.  2,777. 

Yanahuaba,  (algunos  dicen  que  estapalabra 
significa  yana  puerta,  huara  calzones  an- 
tiguos  6  trapos,  es  dedr  puerta  de  calzones 
6  trapos)  pbl.  llamado  antiguamente  Chum- 
ba,  capital  del  distrito  de  su  nombre  de 
la  pro\incia  y  Dpt.  Arequipa :  dista  de 
Arequipa  ^  leg.  (1  i  k.):  habt.  1,022.  Su 
campina  es  deliciosa  y  domina  la  ciudad 
de  Arequipa, 


YanahuareO)  est.  Dpt.  Apurimac,  ptov.  j 

dist.  Antabamba. 
Yanahnamii,  (muger  negra.  Q.),  aid.  D|i 

Ancachs,  prov.   Huari,   dist.  San  Lvii: 

habt.  151. 
Yanahiiaya,  rio  tnbutario  del  TambopaU. 
Yaoahaayila,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. ;  ^ 

Parure. 
Yanahuayra^  hda.  Dpt.  y  prov.  Huinuoo, 

dist.  Huacar. 
Yanaliaerta»  chac.  Dpt.   Ancachs,  pior. 

Cajatambo,  dist.  Andajes.    . 
YaiiahncOt  aid.  Dpt.   Puno,  prov.  y  ioA, 

Huancane. 

Yaiialoma,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  8&odia, 

dist.  Sina. 
YauallocUa,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hua- 
ri, dist.  Chacas. 
Yauama,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hnaj- 

las,  dist.  Yungay:  habt.  851:  dista  dePb- 

mabamba  19  leg.  (106  k.);  de  Yungay  1 

(5ik.)alE. 
Yanama,  pbl.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Hnan, 

dist.  Chacas:  habt.  642. 
Yauama,  aid.  y  chac.  Dpt.   Junin,  prov. 

Tarma,  dist.  Acobamba:  habt.  29. 
Yanam4,  aid.  y  est.  Dpt.  Junip,  prov.  Jaaja, 

dist.  Huaripampa:  habt.  170. 
Yanama,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  j  dist  Hoaa- 

cayo :   habt.   918 ,    con    los   de  Anqni- 

marca. 
Yauama,  chac.  Dpt.  Huancaveliea,  por. 

Angaraes,  dist.  Lircay. 
Yanama,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huancaveliea, 

dist.  Acoria :  habt.  98. 
Yauama,  hda.  Dpt.  Ayacucho,   prov.  Hoa- 

manga,  dist.  Chiara. 
Yanama,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hoa- 

manga,  dist.  TambiUo:  habt.  16. 
Yanama,  chac.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Lacar 

nas,  dist.  Chipao. 
Yauama,  est.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Cota^ 

bambas,  dist.  Tambobamba. 
Yanama,  aid.  Dpt.  Apurimac,  prov.  AynMr 

raes,  dist.  Colcabamba:  habt.  101. 
Yauama^  aid.  Dpt.  Cuzco,  proT.  Anta,  £st 

Surite:  habt.  179. 
Yanama,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quispieaft- 

chi,  dist.  Quiquijana. 
Yanama,  mineral  de  plata,  en  la  proTinda 

de  la  ConveQcion,  Dpt.  Cazco, 


YANA 


—  989  — 


YANA 


Yuumaoo,  est.  Dpi.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  diet.  Huambalpa. 

Yanamaehayt  chao.  Dpt.  prov.y  dist.HuA- 

nuco. 
Yak AMACHAY,  hda.  mineral,  Dpt.  Junin,  prov. 

y  dist.  Pasco. 
Yanamachay,  ohac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta, 

dist.  Huamantanga. 
Yanahachay,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Caraba- 

ya,  dist.  Ayapata. 

Yanalmaycay  est.  Dpt.  Ouzco,  prov.  y  dist. 

Galea:  habt.  88. 
Yanamachiy  cerros  nevados  en  los  Andes 

de  Paucartambo,  Dpt.  Cuzco. 
Yanamanchi)  est.  Dpt.  Aparimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Yanamanohi,  aid.  y  est.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

Qoispicancbi,  dist.   Oropena:  habt.  248: 

dista  de  Cuzco  19  leg.  (106  k.);  de  Ollan- 

taytambo  7  (89  k.). 

Yanamango,  chac.  Dpt.  y  prov.  Cajamar- 

ca,  dist.  Jesus. 
Yanamarca,  (pais  6  lugar  negro,  etc.  Q.) 
est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras,  dist. 
Carhuas:  habt.  285. 
Yanamabca,  pbl.  y  hda.  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Jauja:  habt.  586:  dista  de  Jauja 
1  i  leg.  (8  k.). 
Yanamaboa,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Huaro- 

chiri,  dist.  San  Mateo. 
Yanamate,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist. 

Pasco. 
Yanamayo,  (rio  negro*  Q.)  rio  tributario 
del  Maranon:  nace  alE.de  la  Cordillera 
Nevada:  es  el  limite  de  las  provincias  de 
Hnari  y  Pomabamba,  Dpt.  Ancachs. 
Tanamayo,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Andajes. 

Yanamato,  hda.  Dpt.  y  prov.  Huiinnco,  dist. 

Panao:  habt.  888,  con  los  de  San  Mdrcos. 

Tanaicato,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  y  dist.  Anta. 

YanmiiayO)  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Macari. 
Yanamayo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Ayaviri. 
Yanajcato,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Ajapata. 
Yawamayo,  rio  y  lavadero  de  oro,  Dpt.  Puno, 

prov.  Carabaya,  dist.  Coasa. 
Yaitamato.  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ti- 
qnillaoa. 


YanamayHf  rio:  tiene  este  nombre  el  Cos- 

nipata  hasta  la  cuesta  de  Tres  Cruces, 

prov.  Paucartambo,  Dpt.  Cuzco. 
Yanamilla,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Ayacucho. 
Yakamilla,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Hua  - 

manga,  dist.  Tambillo:  habt.  19. 
Yanamltas,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Man  COS. 
Yanamito,  chac.  Dpt.  y  prov.  HuAnuoo, 

dist.  Huacar. 
Yanamontef  hda.  Dpt.  Amazonas,  prov. 

Luya,  dist.  Bagua. 
Yanahonte,  mina  de  plata  al  0.  del  ptieblo 

de  Yauli,  Dpt.  Junin,  prov.  Tarma,    dist. 

Yauli:  ley  80  m. 
Yanamoque,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Matucana. 
Yanamor^  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Anta, 

dist.  Surite. 

Yanampampa,  pbl.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Aco- 
mayo,  dist.  Sangarara:  habt.  180. 

Yanajipampa,  hda.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Can- 
chis,  dist.  Tinta:  habt.  20. 

I'anaiiiaclO)  chac.  Dpt.  Junin,  prov.  X^uja, 
dist.  Aypata. 

Yanan^chac.  Dpt.  Lima,  prov.  y  dist.  Oanta. 

YanauacO)  aid.  Dpt.  prov.  y  dist.  Huunca- 
vehca:  habt.  525: 

Yananaco,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Can- 
gallo,  dist.  Huambalpa:  habt.  65. 

YananutO)  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 
mabamba, dist.  Parobamba. 

Yanauya,  pbl.  Dpt.  Huancavelica,  prov. 
Tayacaja,  dist.  Surcubamba:  habt.  171. 

Yanauyarif  aid.  y  chac.  Dpt.  Junin,  prov. 
y  dist.  Tarma. 

Yananique,  aid.  Dpt.  Junin,  prov.  Jauja, 
dist.  Orcotuna. 

Yanaocay  distrito  de  la  provincia  de  Oanas, 
Dpt.  Cuzco:  habt.  8,292. 

Yanaoga,  villa,  capital  del  distrito  de  este 
nombre,  de  la  provincia  de  Canas,  Dpt. 
Cuzco:  habt.  892:  d  2  leg.  (11  k.)  al  Sur 
de  Pampamarca. 

Yanaoca,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Canaa,  dist. 
Yanaoca:  habt.  282. 

Yanaoca,  pampa  en  el  distrito  de  su  nom- 
bre. En  tiempo  remoto  esta  pampa  de- 
bi6  ser  un  gran  lago,  reducido  hoy  &  la  la- 
guna  Pampamarca. 


YOPA 


998 


YUOA 


Yeso,  ohac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaras, 
dist.  Ayja. 

Tesquilaya^  hda.  cocal,  Dpt.   Puno,  prov. 
Garabaya,  dist.  Ayapata. 

Yeton,  est.  Dpt.  Cajamarca,  prov.  Contn- 
maza,  dist.  Guzmango:  habt.  420. 

Yica^  chac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras, 
dist.  Yungar. 

Yicuas^  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Nasca: 
babt.  75. 

Yinail)  aid.  Dpt.  Tarapacd,  dist.  Mamina. 

YlcanampatU)  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 
Cabana. 

Yion^  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y  dist. 
Huamanga. 

Yipa,  bda.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Llaaoa. 

Yipata,  chac.  Dpt.  y  prov.  lea,  dist.  Palpa- 

Yoaco,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 
Ayapata. 

Yocamalla,  {yaca  bijo  varon,  nialli  comida 
sabrosa.  Ay.;  si  es  eorrupcion  de  yocc  ma- 
lUf  yo  pruebo  gustdndo.  Q.)  corro,  Dpt. 
Puno,  prov,  Huaneane,  dist.  Pusi.  Se  di- 
ce que  en  este  cerro  existe  una  mina  de 
plata  riqnisima,  trabajada  por  un  indfje- 
na,  y  qnien  para  fabricar  la  Iglesia  saeaba 
y  obsequiaba  plata  maeiza  6  nativa;  y  que 
habiendo  querido  el  eura  que  le  deseu- 
briera  su  situacion  el  indio  se  oeult6, 
quedando  como  hasta  el  dia  en  cimientos 
la  Igesia. 

Yocani)  bda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist.  Ju- 
liaca. 

Yocarapi,  cerro  mineral  de  plata,  Dpt.  Pu- 
no, prov.  Asdngaro,  dist.  Chupa. 

Yocca,  bda.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  y  dist. 

Jaen. 
Yocchi,  chac.  Dpt.   Aneachs,   prov.   Caja- 

tambo,  dist.  Huaneapon. 
YOGSama,  aid.  y  bda.  Dpt.  Apurimae,  prov. 

Andabuaylas,  dist.  San  Ger6nimo. 
Yojabaya,  chac.  Dpt.  Moqaegua,  dist.  To- 

rata. 
Yojo,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.   Carumas: 

habt.  88. 
Yonan,  chac.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  Con- 

tumaza,  dist.  Trinidad. 
Yoocolca^  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Con- 

desuyos,  dist.  Cbuquibamba. 
Yopadoilf  ehae.  Dpt.   Cajamarea,  prov.  y 

dist.  Contumaza. 


Toqnete,  est.  Dpt.  Gozco,  proy.  Guu  jjeL 

Pichihua. 
Yoraccaoca^  ohao.  Dpt.  Apatimac,  pror. 

Cotabambas,  dist.  Haquira. 
YoBACGACGA,  hda.  cocal,  Dpt.  Puno,  pcor. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Yoracmayo,  hda.  cecal,  Dpt.  Puno,  pm. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
YoRACMATo,  aid.  Dpt.  Cnzco,  proT.  Panso, 

dist.  Huanoquite:  habt.  648,  eon  lofide 

Huanoquite. 
Yoralpa,  chac.  Dpt.  Arequipa,  proT.Gu- 

tilla,  dist.  Yiraco. 
YoBALPA  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  pror. 

Castilla,  dist.  Pampacolca. 
Yorohaco,  pbl.  Dpt.  Puno,  prov.  Omciiito, 

dist.  Huacullani. 
YorongOS,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  Mojo- 
.  bamba,  dist.  Bioja. 
Yorosa,  aid.  y  chac.  Dpt.  Arequipa,  pm. 

Castilla,  dist.  Pampacolca. 
YorpayqaCf   chac.  Dpt.  Arequipa,  pwr. 

Union,  dist.  Sayla. 
Yosaf  aid.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Cayflom, 

dist.  Chuschi. 
Yubed,  aid.  Dpt.  Cajamarea,  prov.  Conta- 

maza,  dist.  Trinidad. 
Yubilla,  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Caiakja, 

dist.  Corani. 
Yncachi,  {yucu  alcatraz,  yuccu  jeme,  laefi- 

da.  Q.;  lluca  peson  de  la  oreja;  yu^  off- 

ta  planta  cuya  raiz  se  come.  Q.;  3f«*  * 

cudilla.  Ay.;  Uueu  red  para  coger  vis*  j 

chas.  Ay.  y  Q.)  aid.  Dpt.  Pnno,  fWf, 
Asangaro  dist.  Achaya:  habi  248. 

Yucal,  isla  en  elMadre  de  Dioflllfig*  (SiM 
abajo  del  rio  Carbon,  tiene  512n-  alt  fl 
rio  tiene  aqui  como  mil  metros  deancbfc 

Yncamani)  volcan  en  la  cadena  que  to» 
el  grupo  volcanicodeTacalayajTitt' 
paca:se  oalcula  su  alturacomoen6,000*'' 
A  sus  faldas  hay  fuentes  de  aguis  »• 
males. 

Yucanii  chac.  Dpt.  Moquegua,  dist  W- 
nas. 

Yucap,  est,  Dpt  Ayacucho,  prov.  Huaotf- 
ga,  dist.  Socosvinchos :  habi  U. 

Yucara,  hda.  Dpt.  y  prov.  Pono,  dist  Ji* 
liaca. 

Yucase^  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Canta.  i* 
San  Buenaventura, 


YUMA 


m 


YUNa 


Yncaj)  {Uucuy  caza  de  viscachas  con  red, 
Q.  y  Ay.)  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yau- 
yos,  dist.  Vinac. 
TucAY,  est.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Huaman- 
ga,  diet.  Acosvincbos:  &  2  leg.  (11  k.)  de 
Ayacucho. 
TuoAT,  pbl.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  y  dist.  Uru- 
bamba:  habt.  459.  Algunos  lo  conside- 
ran  como  distrito  annque  la  ley  no  lo  re- 
conoce  como  tal. 
YaoochinccaC)  cbac.  Dpt.  Huancavelica, 

prov.  Tayacaja,  dist.  Salcabamba. 
Yncrani,  bda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  Luca- 

nas,  dist.  Sancos. 
Yuctillo  6  Juctilloy  bda.  Dpt.  Apurimac, 

prov.  Cotabambas,  dist.  Huayllati. 
Yncncochat  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Ca- 

jatambo,  dist.  Ocros. 
Yncnd,  mineral  de  plata,  Dpt.  y  prov.  Ca- 

jamarca,  dist.  Magdalena. 
Yncnl,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Cbancay,  dist. 

Checras:  habt.  807. 
Ynciiri)  lavadero  de  oro,  Dpt.   Puno,  prov. 

Garabaya,  dist.  Coasa. 
Yocayo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya, 

dist.  Corani. 
Yacnyoc,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 

tambo,  dist.  Andajes. 

Ynchillfly  cerro  con  vetas  de  cinabrio  2|  leg. 

(18  I  k.)  al  N.  N.  E.  de  la  minade  Santa 

Barbara,  Dpt.  prov.  y  dist.  Huancavelica. 

Yn^na^   chac.  Dpt.  Lima,  prov.   Canta, 

dist.  Arahuay. 
Yiihncachi^  est.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Accra:  habt.   72. 
Yiiliuplara^  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Chucui- 

to,  dist.  Desaguadero. 
YQilcOf  mina  de  plata,  Dpt.  Libertad,  prov. 
Huamachuco,  dist.  Santiago  de  Ghuco. 
Ynillaya,  est.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cayllo- 

xna,  dist.  Yanque. 
Yaiqullla^  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Ucuviri. 

Ynllipampaf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov. 
Muaxafl,  dist.  Jangas. 

Yamacre,  hda.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas, dist.  Tambobamba. 

Yumabnal)  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Caja- 
marca:  habt.  82. 

Ynmally  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Huarochi- 
ri,  dist.  Santa  Eulalia. 


Yomand)  chac.  Dpt.  yprov.  lea,  dist.  Palpa. 

Yumascca^  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Union, 
dist.  Alca. 

Yumbe,  (debe  ser  corrupcion  de  Llumpa 
limpiar,  despejar.  Q.)  aid.  Dpt.  Piura, 
prov.  Ayabaca,  dist.  Cumbicus:  habt. 
878,  can  los  de  Changra. 

Yambitef  tambo  en  el  camino  de  Chacha- 
poyas  A  Rioja. 

Yamiche^  est.  Dpt.  Libertad,  prov.  Otusco, 
dist.  Salpo:  habt.  22. 

Yamina,  (puede  ser  corrupcion  de  yumani 
yo  engendro.  Q.)  aid.  y  chac.  Dpt.  y  prov. 
Arequipa,  dist.  Sabandia. 

Y^uMiNA,  aid.  Dpt.  TarapacA,  dist.  Mamina. 

Yum  ilia  ^ande,  aid.  Dpt.  y  prov.  Arequi- 
pa, dist.  Paucarpata. 

Yumpa,  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chunvivil- 
cas,  dist.  Colqquemarca. 

Yanipi,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Caja- 
tambo,  dist.  Huayllacayan. 

Yamyaii,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  y  dist. 
Pomabamba. 

Yuncacasco,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Lam- 
pa, dist  Nunoa. 

Y'uncacoya,  tambo  en  el  camino  de  S&ndia 
d  Valle  Grande. 

Yuncacbacaf  est.  Dpt.  y  prov.  Huanuco, 
dist.  Huacar. 

Yuncay,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 
dist.  Vinac. 

Yuncaybainba,  {yunc.a  muger  est^ril  O  que 
no  tiene  hijos  por  haberlos  perdido.  Ay.; 
valle  calido,  cardon  que  dd  un  fruto  como 
la  tuna  6  nopal.  Q.)  aid.  Dpt.  Apurimac, 
prov.  Andahuaylas,  dist.  Huancaray. 

Yuncayllo,  est.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Poma- 
bamba, dist.  Sihuas. 

Yuncaypampa,  aid.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 
dist.  San  Bias:  habt.  78. 

YnncO)  chac.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hudnuco. 

YunchacOy  hda.  Dpt.  Gajamarca,  prov. 
Jaen,  dist.  Gujillo. 

Yanchainii  aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cas- 

tilla,  dist.  Pampacolca. 
Yiill<^9  valle,  Dpt.  y  prov.  Gajamarca,  dist. 

Ichocan. 
YuNGA,  aid.  Dpt.  Moquegua,  dist.  Ichuna: 

habt.  886. 
YuNGA,  aid.  Dpt.  Tacna,  prov.  y  dist.  Ta- 

rata. 


YUNG 


1000 


YURA 


Yung^amayo,  (rio  est^ril.  Ay.)  rio  tributa- 
rie  del  Ayapata  d  1  milla  (2  k.)  abajo  del 
pueblo  de  este  nombre,  prov.  Carabaya, 
Dpt.  Puno. 

Ymigaref  quebrada  qne  baja  de  la  Cordi- 
llera y  por  donde  pasan  las  aguas  para  el 
canal  de  Uchusuma. 

Yunpanini,  bda.  cocal,  Dpt.  Puno,  prov. 
Sdndia,  dist.  Phara. 

Ynnpqni)  aid.  y  bda.  Dpt.  Ouzco,  prov. 
y  dist.  Anta:  babt.  289. 

Ymig^ar,  distrito  de  la  provincia  de  Huaras, 
Dpt.  Ancacbs:  babt.  2,518. 

YuNGAB,  (debe  ser  derivado  de  yunca:  v^ase 
su  sigDificado.)  pbl.  capital  de  este  dis- 
trito, Dpt.  Ancacbs,  prov.  Huaras:  habt. 
706. 

Yancaraf^nif  cbacs.  Dpt.  Ancacbs,  prov. 
Pomabamba,  dist.  Piscobamba. 

Ylillg^Sf  mina  de  carbon  de  piedra,  Dpt. 
Ancacbs,  prov.  Huaylas,  dist.  Mancos:  si- 
tuada  d  i  leg.  (8  k.)  del  pueblo  de  Mancos. 

Ynilg;atliaf  rio  tributario  del  Santiago  por 
la  derecba,  Dpt.  Amazonas,  prov.  Bon- 
gard. 

Yttll^val)  aid.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  y  dist. 
Pallasca. 

Yungay,  distrito  de  la  provincia  de  Huay- 
las, Dpt.  Ancacbs:  babt.  14,458;  alguuos 
dan  d  este  distrito  el  nombre  de  Ancacbs, 
contra  el  literal  tenor  de  la  ley  de  25  de 
Julio  de  1867. 

Yungay,  {yunca;  v^ase  su  significado)  ciudad, 
capital  del  distrito  de  Yungay,  prov. 
Huaylas,  Dpt.  Ancacbs,  i  2,638m.  alt.;  el 
piano  de  la  ciudad  es  regular.  Esta  ciu- 
dad  debia  llamarse  Ancacbs,  segun  una 
ley  del  Congreso:  habt.  1,805:  dista  de 
Pomabamba  20  leg.  (Ill  i  k.);  de  Caras 
8  (16  i  k.). 

Yungay,  pbl.  Dpt.  Junin,  prov.  Huancayo, 
dist.  Pariabuanca. 

Yungay,  Canton  salitrero  en  el  Dpt.  de  Ta- 
rapac^,  dist.  Pica:  babt.  646:  dista  de 
Iquique  9  leg.  (60  k.). 

Yniljfayo,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 
dist.  Nuiioa. 

Ynngiiillay  pbl.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Hua- 
ri,  dist.  Huacbis:  babt.  215. 

Yoniciiy,  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Cbancay, 
dist.  Ibuari :  babt.  06. 


'  Yan^yOf  intmo,  v^ase  Cb/^oco^na,  penin- 
sula. 

YuNGOYO,  distrito  de  la  provincia  de  dm- 
cuito,  Dpt.  Puno:  babt.  3,077. 

YuNGUYO,  pbl.  capital  de  este  distrito  ddk 
provincia  de  Cbucuito,  Dpt.  Pano. 

YuNGUYo,  bda.  Dpt.  y  dist.  Moquegna. 

Yanqae,  pbl.  Dpt.  Aporimac,  prov.  Goti- 
bambas,  dist.  Tambobamba. 

Yanquimayo,  bda.  cocal,  Dpt.PQiio,pr3T. 

Carabaya,  dist.  Ayapata. 
Ynnsisa,  aid.  Dpt.  Tarapaca,  dist.  Chofk 
Ynntamay  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov.  ChnnTi- 

vilcas,  dist.  Yelille:  babt.  249. 
Yanuspaily  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  proT.C^ 

jatambo,  dist.  Mangas. 
Yupail,   {yupa  contar,   estimar,  respetai, 

bonrar :  precio  0  valor  de  una  oosa.  Q.) 

pbl.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  Pailasea, dist 

Llapo,   situado  en  la  falda  de  nn  ceixo: 

babt.  541 :  dista  de  Llapo  7  leg.  (39  k.); 

de  Corongo  4  (22  k.);  de  Tauca  8(44{U. 
YuPAN,  cbac.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  HuanS; 

dist.  Independencia. 
Ynpaiicay  cerro  mineral  en  el  distnto  de 

Pampas,  prov.  Huaras,  Dpt.  Ancachs, 
YuPANCA,  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  HiiarM, 

dist.  Pampas. 
Yupashy  est.  Dpt.  Ancacbs,  prov.  HnyM, 

dist.  Pampas  :  habt.  450,  con  los  de  Ji- 

rac,  Col  tan  y  Llanca. 
Ynpay,  mina  de  plata,  Dpt.  Ancacbs,  jter. 

Huaras,  dist.  Becuay. 

Yupni'qni,  rio  tributario  del  Hospital  jw 
la  derecba,  prov.  Paucartambo. 

Yura^  (y^fra,  mata,  planta  fructifera.  Q.;  f^ 
ri  nacer,  salir  a  luz.  Q.:  ytini  cosabook 
Q.)  est.  Dpt.  Ancacha,  prov.  Huari,disl 
Uco. 

YuRA,  bda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  CayfloiA 
dist.  Lari. 

YuRA,  distrito  de  la  provincia  J  Dpt  ^ 
quipa:  habt.  686. 

YxniA,  pbl,  capital  de  este  distrito,  pw^- J 
Dpt.  Arequipa;  4  2,688™.  alt.  El  pw* 
es  miserable  en  si  porque  earec«  ^  ^ 
comodidades  tan  comunes  en  bi  »^ 
vida  social;  pero  en  cambio  la  natenatei 
lo  ha  dotado  con  unos  manantialesito 
dantes  de  diferentes  aguas  tennftiH,f* 
entiempono  lejano  atraerto  lacoQCQUtt* 


YtiRA 


—  1001 


YtRA 


cia  de  los  enfermos  de  todo  el  mundo  que 
sufran  reumatismos,  sifilie,  y  otras  dolen- 
cias  semej antes:  uada  encoutramos  mas 
coxnpleio,  para  dar  a  couocer  estas  bene- 
ficas  agaas,  que  el  audJisis  prdcticado  por 
el  profesor  Baymondi  con  toda  la  cieucia 
y  exactitud  c»n  que  procede  en  todas  tfus 
operaciones. 

AndUsh  tU  las  cufuad  termales  de  Yura 
princUcado  cerca  de  los  mismos  manantiales  en 

Enero  tie  1864. 

Las  aguas  termales  llamadas,  de  Yura, 
Be  hallan  situadas  en  una  pequena  y  an- 
gosta  quebrada  banada  per  un  arroyue- 
lo  que  tributa  su  agua  al  rio  Yura.  Los 
manantiales  de  las  aguas  termales  dis- 
tan  una  legua  del  pueblo  de  Yura  y  siet« 
de  Arequipa. 

La  formacion  geol6gica  de  la  quebrada 
68  de  origen  volciinicOy  siendo  en  su  ma- 
jor parte  de  conglomerato  traquftico.  Las 
aguas  termales  salcn  de  esta  ultima  roca 
por  diferentes  ojos. 

Aunque  el  agua  de  los  diferentes  ma- 
nantiales presenta  oaracteres  Hsicos  dis- 
tintos,  por  el  analisis  practicado  se  pue- 
de  deducir  de  su  eomposicion  que  oasi 
todos  tienen  un  mismo  origen.  En  efec- 
to  el  agua  de  todos  estos  manantiales 
tieue  en  disolucion  una  gran  cantidad 
de  ^ido  earbCnico  libre  y  una  regular 
proporcion  de  bicarbonatos  de  magnesia, 
oal  y  soda;  ademas,  en  todas  ellas  no  se 
oncuentra  dcido  sultnrico  libre  ni  combi- 
nado  con  las  bases  en  estado  de  sulfate; 
por  t^ltimo  todas  estas  aguas  tienen  una 
fuerte  proporcion  dc  silicato  de  cal. 

Sin  embargo  de  esta  eomposicion  tan 
analoga,  las  aguas  termales  de  Yiura  pue- 
den  dividirse  en  dos  secciones:  aguas  sul- 
furosas  y  aguas  ferrngiuosas,  contenien- 
do  las  primeras  una  ciorta  cantidad  de 
^as  snlfidrico,  y  las  segundas  una  mayor 
proporcion  de  fi^rp*  Esta  misma  divi- 
sion de  las  aguas  de  Yura  se  hace  en  el 
lengr^^j^  vulgar,  Il^mando  Alas  primeras 
aguas  de  azufre  y  k  las  Ultimas  agiuis  d^ 
fierrom 
'  Cn  las  aguas  Uamadas  de  azufre  ad- 
ver  reunidos  en  ellas  los  elementos 


de  las  aguas  sulfurosas,  con  los  de  las 
aguas  acidulas  bicarbonatadas,  de  mone- 
ra  que  se  podrian  Uamar  Ag^uas  Sttlfa- 

I'osas  bicarbonatadas  s6dieo-ealeareo- 
magnesia na8«  Las  aguas  de  fierro  per- 
tenecen  al  grupo   de  las  Ag;uas   ferrugl- 

nosas  bicurboiiatadaii. 

Las  aguas  sulfurosas  salen  k  la  super- 
ficie  del  terrene,  como  se  ha  dicho,  por 
diferentes  ojos,  cuatro  de  los  cuales  se 
ballan  encerrados  en  un  edificio  de  pie- 
dra  en  el  que  se  ban  construido  cuatro 
pozos,  que  sirven  para  banarse ;  estos 
pozos  tienen  casi  dos  metres  de  largo 
por  uno  y  medio  de  ancbo.  Su  pro- 
fundidad  varia  desde  Om.  98  a  Im-  42. 
Estos  cuatro  pozos,  se  conocen  con  los 
nombres  de  Tii^re,  V^f^eto,  Sepaltura  y 
Desaipue.  El  nombre  de  Ti<ire  parece  de- 
bido  d  que  su  agua  tiene  la  temperatura 
mas  elevada  y  tambien  a  que  haUandose 
mas  saturada  de  acido  carbonico,  produce 
un  cierto  escosor  en  el  cuerpode  las  perso- 
nas  de  cutis  delicado.  El  nombre  de  Ve- 
(jeto  se  ha  dado  a  otro  bano,  porque  su 
agua  tiene  un  color  blanquizco  debido  k 
un  poco  de  azufre  idratado  qiie  se  halla 
en  suspension  y  que  a  la  vista  se  asemeja 
al  color  lecboso  de  una  disolucion  de  ace- 
tate de  plomo  basico  que  vulgarmente 
llaman  vegeto.  El  tercer  bano  ha  reoibi- 
do  el  nombre  de  nepultura  por  su  pro- 
fundidad,  que  es  mayor  que  la  de  todos. 
Por  ultimo,  al  cuarto  se  le  llam6  Desa- 
//2<^,  porque  en  ^1  desaguan  tambien  los 
otros  bancs. 

Las  aguas  ferruginosas  forman  tambien 
numerosos  manantiales,  de  los  que  la  ma- 
yor parte  salen  &  la  superficie  en  medio  de 
un  terrene  pantanoso,  cubierto  de^ama. 
Para  banarse  hay  dos  pozos  encerrados  en 
un  edificio  de  oal  y  piedra;  estos  dos  pozos 
tienen  ln^-82  de  largo  por  lm.80de  ancho 
y  Oni-96  de  profundidad.  En  el  mismo 
pozo  se  ha  construido  un  asiento  de  pie* 
dra  para  los  enfermos* 

Los  habitantes  de  los  lugares  inmedia- 
tos  que  no  conocen  la  eomposicion  qulmi- 
ca  de  estas  aguas  y  juzgando  tan  solo  pox 
la  diferencia  de  temperatura  de  los  dife- 
rentes manantiales,  atribuyen  al  agua  de 

126 


YURA 


i002  — 


YURA 


cftda  ojo  virtucles  especiales,  aplic&ndoles 
diferentes  nombres,-  tales  como  los  de 
agnCi  mieva,  ayua  d^  ojos,  agua  de  muelas, 
agua  para  el  estonmgOi  etc.;  mas  el  minu- 
cioso  andlisis  que  se  ha  praoticado  ha 
heclio  conocer  que  todas  las  agnas  snl- 
farosas  conocidas  con  el  nombre  de  Ti^/re^ 
Vegeto,  Sepultura,  Desagiie,  Agita  nueva 
etc.f  pueden  reducirse  &  dos  principa- 
les,  que  son  lijTTe  y  V^ffCto.  Estas  dos 
aguas,  axmquo  por  lo  que  toca  ^  las  ma- 
terias  fijas  tienen  una  composicion  casi 
id^ntica,  pueden  sin  embargo  tener  pro- 
piedades  muy  distintas,  tan  solo  por  la 
diferente  proporcion  de  los  gases  que  tie- 
nen en  disolucion:  asi  por  ejemplo,  el  agua 
dclpozo  llamadoY6geto,  esta  mascargada 
de  gas  sulfidricoypor  consecuencia  debera 
preforirse  en  la  curacion  de  las  enferme- 
dades  cutinoas;  mientras  que  el  agua  del 
Tigre  estando  mas  cargada  de  dcido  car- 
bonico  dara  mejores  resultados  en  la  cu- 
racion de  los  reumatismos. 

Todas  las  demas  aguas  de  azufre  no 
son  sino  modificaciones  de  estas  dos,  las 
que  junt^ndose  con  alguuas  infiltracionea 
de  agua  fria  comun  se  desvirtuan,  dis- 
minuyendo  su  temperatura  y  la  cantidad 
de  las  materias  minerales  que  tienen  en 
disolucion:  asi,  el  agua  del  pozo  que 
llatnan  Sepultura  no  es  mas  que  el  agua 
del  Tigre  mezclada  con  un  poco  de  agua 
comun  que  sale  de  una  pepueHa  vertien- 
te  que  hay  en  el  fondo  del  baiio:  el  agua 
del  pozo  Uamado  Desagiie  es  la  misma 
del  VegetOy  desvirtuada  con  una  mez- 
cla  con  el  agua  comun:  el  agua  situada 
A  un  lado  de  los  baiios  y  conocida  con  el 
nombre  xle  Agua  nueva  tiene  casi  la  mis- 
ma composicion  que  la  del  Tigre,  con  la 
diferencia  que  ticnc  mi^'nos  acido  carbo- 


nico. 


Lo  mismo  sucede  con  las  aguas  ferru- 
ginosas ;  todos  los  diferentes  'pozos  eono- 
cidos  con  los  nombres  do  Agua  de  mue- 
las,  Agua  dc  ojos  etc.  no  son  mas  que  la 
misma  agua  mezclada  con  agtia  fria  co« 
mun.  El  pozo  en  quia  so  bauan  y  el  pozo 
esterior  del  que  toman  agua  para  las  en- 
fermedadcs  del  cst6mago,  tienen  una  com- 
posicion casi  id^ntica,  como  se  puede  juz* 


gar  por  el  resultado  de  los  analisis  pni- 
ticados.  Advertir^  sin  embargo,  que  siae 
toma  el  agua  para  uso  intemo,  del  pozo 
en  donde  se  baiian,  se  debera  recoger  el 
agua  del  mismo  manantial  sitnado  en  el 
piso  del  bauo,  cuando  este  iiltimo  eM 
vacfo;  porque  cuando  el  bauo  estd  Ueno 
y  el  agua  estd  agitada  por  las  peraonsa 
que  se  baiian,  la  proposicion  de  fierro 
que  contiene  es  muy  peqneua ;  esto  es 
debido  d  que  casi  todo  el  fierro  se  pred- 
pita  al  estado  de  6xido,  desprendi&idoee, 
por  el  contacto  del  aire  y  la  agitacion  del 
agua,  una  gran  parte  del  ^ido  carbdni- 
co  que  tenia  en  disolucion  el  fierro  al  es- 
tado de  bicarbonato. ' 

Como  juzgo,  que  csta  agua  puede  set 
muy  util  como  remedio  intemo  y  que  po- 
dr^  ser  recetada  por  los  medicos  d^  otns 
partes  del  Peru,  hare  presente,  que  si  se 
quisiera  recojer  esta  agua  en  botellas  pa- 
ra enviar  a  otros  lugares,  se  deberd  tener 
cuidado  de  llenar  y  tapar  las  botellas  de- 
bajo  de  la  niisma  agua,  evitando  espfh 
ner  el  agua  al  contacto  del  aire,  para  que 
no  se  desprenda  el  icido  carbonico,  i  fa* 
Tor  del  cual  se  halla  en  disolucion  el  fier- 
ro. Muclio  inejor  seria  todaviA,  si  se  pu- 
diera  por  medio  de  un  aparato  d  propd- 
sito,  cargar  artificialmente  de  iodo  esr- 
b6nico  el  agua  contenida  en  las  botdlaSy 
aprovechando  para  ^sto  del  mismo  iddo 
carb6nico  que  se  desprende  en  abnndsa* 
cia  sea  del  agua  del  Fierro  6  del  Tigt^ 

AOtJAS  SULPUB0SA9. 
poeo  Del  tiork« 

Este  pozo,  tieue  una  agua  irasparente* 
de  sabor  ligeramonte  salobre  y  acidnlado. 
Su  temperatura  es  de  31^  del  term^metro 
centigrado,  d  diferentes  boras  del  dim  j 
de  la  noche,  variaBido  la  de  la  atm^sfsn 
dol2»a20*». 

£1  peso  espedfico  de  esta  agoa  es 
1.001284. 

£n  este  pozo  hay  varios  pantos  on  dots* 
de  sale  del  suelo  una  grande  eantidad  ds 
acido  carb6nico,  el  que  Tiene  4  despirca- 
derse  con  ruido  en  la  superficie  del  agua, 
de  manera  que  esta  ultima  parece  &k  ecn» 


YURA 


1003 


YURA 


ifnna  ebullicion.  Hay  tambien  tm  ligero 
desprendixoionto  do  gas  snlfidrioo,  el  que 
86  conoce  por  su  olor  caraoteristioo  de 
haevos  podridos. 

EI  agua  de  este  pozo  se  halla  comple- 
tamente  saturada  de  acido  carb6mco,  de 
modo  que  si  se  ajita  \m  poco,  el  gas  se 
desprende  con  tanta  fnerza  que  toda  la 
agua  toma  un  color  blanqaecino»  debido  a 
innumerables  burbujitas  de  gas  como  las 
que  86  Qotan  ouando  so  vaoia  una  boiella 
de  agua  gaseosa  O  de  vino  de  Gbampana. 

Cuando  el  pozo  no  esti  Ueno  de  agua, 
para  mucbas  personas  es  peligroso  ba- 
fiarse,  porque  el  gas  acido  carb6nico,  que 
se  desprende  en  tanta  abundancia  &  la 
superficie  del  agua,  siendo  mas  pesado 
que  el  aire,  queda  encerrado  en  la  cavi- 
dad  del  pozo  como  en  un  dep6sito;  y  co- 
mo las  personas  que  se  banan  se  sumer- 
gen  enteramente  en  el  agua  dejando  afue- 
ra  solamente  la  cabeza,  ^sta  queda  en 
medio  de  un  atm6sfera  de  dcido  carb6ni- 
00  el  que  no  tarda  en  producir  v^rtigos  y 
aun  la  asfixia,  sino  se  le  socorre  pronto. 
Cuando  el  banc  esta  lleno,  el  acido  car- 
bOnico  no  puede  acumularse  en  la  super- 
ficie del  agua,  porque  se  sale  por  la  puerta. 

La  gran  cantidad  de  acido  carb6nico 
^ue  tiene  en  disolucion  la  agua  de  este 
pozo  hace  sentir  al  banarse  una  lijera  pi< 
oazo'n  en  el  cuerpo,  la  que  es  mucho  mas 
sensible  si  se  hace  unafrotacion  d  la  piel 
6  que  la  persona  es  de  cutis  delicado. 

Si  se  esperimenta  el  agua  del  pozo  del 
Tigre  con  el  papel  reactivo  de  tornasol, 
66  y6  que  ^ste  pierde  su  color  azul  y  se 
▼uelve  de  un  color  rojizo  morado,  mani- 
festando  la  presencia  en  el  agua  de  un 
dcido  debil,  oual  es  el  acido  carbonico. 

El  agua  del  pozo  encuestion,  ensayada 
con  algunas  gotas  de  agua  de  cal  se  eutur- 
bia  por  la  produccion  del  carbonate  de  cal, 
debida  al  acido  carb6nico  disuelto  en  el 
agua ;  pero  el  precipitado  formado  se  di- 
suelve  nuevamente  en  el  exeso  del  dcido 
carbdnico  que  contiene  el  agua.  Si  se 
anade  una  fuerte  porcion  de  agua  de  cal, 
entonces  el  precipitado  de  carbonato  de 
cal  quediA  permanente.  — 

Probada  esta  agua  con  un  poeo  de  amo- 


niaoo  liquido,  dd  lugar  i  un  precipitado 
bianco  de  magnesia,  el  que  se  disuelye 
si  se  afiade  al  liquido  una  soluoion  de  una 
sal  amoniacal* 

El  oxalate  de  amoniaoo  hace  conocer 
en  esta  agua  la  presencia  de  la  cal  dando 
lugar  &  un  precipitado  bianco  de  oxalato 
de  cal.  Este  precipitado  no  se  forma  en 
el  acto  sino  al  cabo  de  un  minuto. 

Ensayada  el  agua  del  Tigre  con  un  poco 
de  acetato  de  plomo  adicionado  de  dcido 
m'trico,  tomaun  color  lijeramente  moreno, 
principalmente  si  se  mira  la  copa  6  el 
tubo  de  ensaye  sobre  un  papel  bianco. 
Este  color  es  debido  d  irna  pequenapro- 
porcion  de  sulfuro  de  plomo  que  se  forma 
por  el  gas  sulfidrico  disuelto  en  el  agua. 

Probada  el  agua  del  Tigre  con  una  di- 
solucion de  cloruro  de  bario  no  produce 
precipitado  alguno,  manifestando  no  con- 
tener  dcido  sulfdrico  libre  ni  combinado. 

Con  el  nitrate  de  plata  acidulado  pro- 
duce un  precipitado  bianco  sucio  de  clo- 
ruro de  plata,  manifestando  contener  clo- 
ro.  El  color  aJgo  moreno  del  cloruro  do 
plata  es  debido  d  la  pequena  cantidad  de 
sulfuro  de  plata  que  se  forma  con  el  clo- 
ruro, por  el  gas  sulfidrico  que  contiene  el 

agua. 

Probada  esta  agua  con  el  nitrate  dcido 
de  bismuto,  no  dd  lugar  a  precipitado  al- 
guno, dando  d  conocer  que  no  tiene  dci- 
do fosf6rico. 

6i  se  hierve  esta  agua  en  un  matras 
sc  ve  desprenderse  una  gran  cantidad  de 
gas  y  al  cabo  de  poces  minutos  de  ebulli- 
cien  se  enturbia,  depositando  una  cierta 
cantidad  de  carbonates  de  cal  y  magne  - 
sia,  los  que  no  puedon  quedar  mas  en  di- 
solucion por  haberse  desprendido  el  aci- 
do carbonico  que  los  tenia  disueltos  ul 
estado  de  bicarbonatos. 

Si  se  hace  hervir  esta  agua  por  mas  de 
un  cuarto  de  horay  despues  se  filtra  y  su 
ensaya  nuevamente  con  el  oxalato  do 
amoniaco,  se  ve  que  este  reactivo  ya  no 
produce  precipitado  de  oxalate  de  cul» 
habi^ndese  precipitado  toda  la  cal  por  la 
ebullicien,"le  que  manifiesta  que  toda  la 
"cal  contehida  en  esta  agua  se  halla  en  el 
estado  de  bicarbonate  y  de  silicate. 


YURA 


— X004  — 


YURA. 


La  existpeacia  del  silioato  de  cal  en  esta 
agua  se  comprueba  por  el  analisis  de  las 
materias  depositadas  durante  ]a  ebulli- 
cion. 

De  todo  lo  espuesto  se  deduce  que  el 
agua  del  pozo  del  Tigre  tiene  una  gran 
cantidad  de  dcido  carb6nioo  libre,  d  favor 
del  que  se  hallan  en  disolucion  los  carbo- 
nates de  cal  y  magnesia.  Ademas  tiene 
oloro  que  se  balla  combinado  con  sodio 
al  estado  de  cloruro  de  sodio,  y  siUce  al 
estado  de  silicate  de  cal  y  soda.  Por  ulti- 
mo contiene  tambien  una  pequena  canti- 
dad de  fierro  y  alumina,  que  se  encuen- 
tra  sometiendo  al  andlisis  una  fuerte  can- 
tidad de  agua. 

B^sultadoa  dados  pof  el  andlisis  cuantitaiivo 
del  aytia  dd  pozo  del  Tigre. 

Peso  especifioo  del  agua 1,001,284 

Materias  gaseosas 

calculadas  al  estado  seoo,  d  la  t^mpera- 
tura  de  0*  y  4  la  presion  de  TdOmm. 

Oases  que  se  desprenden  en  la  superficie   . 

del  bafU), 

Un  litro  de  estos  gases  se  compone  de: 

Acido  carb6mco Litres  0,984.746 

Gas  sulii'drico »     0,000.098 

Oxigeno ,     0,006.601 

A2^ •      0,044.556 


Litres  1,000.000 


Oases  disueltos  en  el  agua. 
Un  litre  de  agua  centiene: 


Acido  carbOnice.... Litres  0,588«577 

Gas  sulfldrico t      0,000.480 

Oxigeno »     0,000.480 

Azee »      0,002.100 

Materias  fijas. 
Un  litro  de  agua  contiene: 

Bicarbonate  de  Magnesia 0,468.017 

•       decal 0^15.029 

t        »  soda 0,274.867 

»        »  protoxide  de  fierro.  0,006.866 

Cloruro  de  sodio * 0,197.746 

Bilicato  desoda 0.010.980 

Silicate  de  cal 0,194.568 

Alumina 0,048,000 

POaO  DEL  VfiGBTO. 

El  agua  de  este  pozo  tiene  on  ookr 
blanquecino  debido  ^  unai  pequena  can- 
tidad de  azufre  muy  dividido  que  ge  ha- 
11a  en  suspension.  Su  olor  es  e!  de  kff 
hueves  pedrides,  que  es  caracterfstieo  dd 
gas  sulfldrice  que  tiene  en  disoliicioii.  Ef- 
te  olor  se  percibe  con  mas  faerza  oawoio 
se  sacude  un  peco  de  agua  en  nn  poao 
cerrado  y  se  huele  en  e!  aoto  de  abrizb. 

El  saber  de  esta  agua  es  dnloete,  fig»- 
ramente  aoidulado  y  ademas  desagnda- 
ble  por  el  gas  8ul£idrioo  que  contiene. 

El  papel  aznl  de  tomasol  se  ocdorea  li- 
geramente,  pere  se  vuelve  aznl  seeandoae. 

La  temperatura  de  esta  agua  es  algo 
variable,  yhabiendo  side  medida  en  dife- 
rentes  dias  y  boras  se  obtuvo  una  tem- 
peratura que  varia  entre  27*  5'  y  29"  6* 
del  term6metro  centfgrado. 

Para  dar  una  idea  de  la  variabilidad 
de  la  temperatura  de  esta  agua  he  aqvi 
el  resultade  de  5  obserraoiones. 


Dia  l.«  de  Enero  de  1864  i  las  8 
-    2    -    HZ    ZI    ~  2 


de  la  manana 

80 neche 

de  la  tarde 


_    8   -- 


8 


Temperatura 
4el  ftgaa. 


29.  6. 
27.  7. 

27.  6. 

28.  4. 
29. 


del  ur». 


17. 
16. 
19. 
19. 
20. 


4. 


YUKA 


10Q5  — 


YURA 


El  peso  espeoifico  de  esta  agoa  os  de 
1.060.977. 

En  este  pozo  hay  pocos  surtidores  de 
ga8  J  salo  86  despreude  lentamente,  en 
grandes  borbujas,  las  que  vienen  a  reven- 
tar  en  la  snperficie  del  aguacasi  sin  ruido. 

CuAQdo  se  agita  el  agua.  se  pone  ligera- 
mente  blanqaizca,  desprendiondose  al  mis 
mo  tiempo  nnfuerte  olor  de  gas  sulfidrico. 

Con  el  agua  de  cal,  el  amoniaoo,  el 
oxalato  de  amoniaco,  el  acetate  de  plomo, 
el  domro  de  bario,  y  el  nitrato  de  plata> 
produce  las  mismas  reacciones  que  el  agua 
del  Tigre,  con  la  diferencia  que  el  color 
pardo  producido  por  el  acetato  de  plo- 
lOAO  68  mas  intenso,  siendo  mayor  la  pro- 
porcion  del  sulfuro  de  plomo  que  &e  for- 
ma por  estar  esta  agua  mas  cargada  de 
gas  8ul£(drico,  que  la  del  Tigre. 

SamtUadoa  dados  por  d  andUsia  cuantitativo 
del  agua  dd  Pozo  Vegeto 

Peso  ^peoffioQ  del  agua 1,000.977 

Matenas  gaseosas 

calculadas  al  estado  seco,  i  la  temperatu- 
ra  de  Q^  y  presion  de  760mm. 

QoBis  que  se  desprenden  a  la  superficie 

del  €Uiuu. 

l7b.Iibro.de  estos  gases  se  compone  de: 

Aoido.oarb6mco Litres  0,856.201 

Gassnlfidadco..... •      0.000.285 

Oxigeno I      0,026.402 

Jk«oe »      0,117.162 

Litres  1.000,000 
Gases  disueltos  en  el  agua, 

Un  litre  de  agua  contiene: 

Acido  oarb6nico Litres  0.458.464 

Gas  sulfidrico »  0,002.142 

Oxfeeno »  0,000.458 

Abo6 i  0,002.290 

Materias  fijas, 

^ontenidas  en  un  litre  de  agua: 

Gramos. 

^ie^rbonaio  de  magnesia 0.448.070 

•      deoal 0.224.742 

»        1  soda 0,267.624 

»        •  protoxide  defierro.  0.008.000 

OJomi^  de  sodio 0,179.784 

Silicajko  d^  soda 0.024.400 

Alrnnma 0,009.000 

Silicate  de  cal 0,186.600 


AGUAS  FEBBUGINOSAS. 

Bajando  por  la  mismaquebrada.  d  unas 
seis  cuadras  de  distancia  de  los  banos 
sulfurosos.  sc  eucuentran  otros  manan- 
tiales  de  agua  termal  conocidos  en  cl 
pais  con  el  nombre  de  agiux  dejierro. 

£1  agua  del  pozo  en  donde  se  banan. 
euando  no  es  agitada,  es  trasparente;  pe< 
ro  tan  luego  como  empiozan  a  bauarse. 
se  enturbia.  removiendose  el  Oxido  de 
iierro  que  se  ballaba  depositado  en  el  fon- 
do  del  pozo.  El  agua  de  este  baiio  euan- 
do esta  un  pooo  turbia  aparece,  vista  en 
masa.  de  un  color  verdoso. 

El  sabor  de  esta  agua  es  estiptico  y 
metalico,  asemejandose  un  pooo  al  do  la 
tinta  de  escribir.  Esta  agua  no  despide 
olor  sensible. 

£1  peso  especifico  del  agua  del  pozo  en 
donde  se  banan  es  de  1.00267. 

La  temperatura  del  agua.  euando  el 
pozo  esta  Ueno.  es  de  82^6  del  term6me- 
tro  centigrade,  pero  si  se  mide  la  teinpe- 
ratura  en  el  mismo  manantial.  euando  el 
pozo  est&  vaciO}  ent6nces  se  encuentra 
una  temperatura  de  88^. 

Elpapel  dc  tornasol  azul  sumergido 
en  esta  agua  se  enrojece  ligeramente,  pero 
vuelve  a  azul  secdndose.  Si  se  bierve  el 
agua  y  se  esperimenta  dcspues  con  el  pa- 
pel  de  tornasol  no  hay  cambio  de  oolora- 
cion. 

Las  paredes  del  pozo  se  hallan  revesti- 
das  de  una  materia  ocracea  formada  de 
6xido  de  fierro  con  carbonates  de  cal  y 
magnesia.  Estas  materias  se  depositan  k 
medida  que  se  desprende  del  agua  el  dcido 
carb6nico  a  favor  del  cual  se  hallaban  en 
disolucion  al  estado  de  bicarbonatos. 

Bi  se  echa  en  esta  agua  una  pequena 
cantidad  de  agua  de  cal  se  enturbia.  dan- 
do  lugar  d  la  formacion  de  carbonate  de 
cal,  el  que  se  disuelve  nuevamente  por 
el  exceso  de  acido  carbonico  que  tiene  el 
agua.  Si  se  echa  una  cantidad  mas  gran- 
de  do  agua  de  cal,  ent6nces  el  precipita- 
do  se  hace  permauente,  porquc  no  existe 
mas  dcido  carbonioo  en  el  estado  libre 
habiendo  side  saturado  enteramente  por 
el  agua  de  cal. 


YURA 


1006 


YURA 


Con  el  amoniaco  Uqaido  d&  Ingar  a  nn 
preoipitado  bianco  de  magnesia,  que  se 
diauelve  si  se  anade  al  liquido  ana  diso- 
luoion  de  una  sal  amoniacal. 

Probada  esia  agoa  con  el  oxalato  de 
amoniaoo  no  se  cnturbia  en  cl  acto>  pero 
al  cabo  de  nn  zninuto  se  forma  on  pre- 
dpitado  bianco  de  oxalato  de  cal. 

Con  el  acetato  de  plomo  da  oHgen  a 
on  precipitado  bianco,  que  se  disuelve  si 
se  anade  on  poco  de  ^cido  nitrico,  sin  co- 
lorar  enpardo  al  liquido,  como  sucede  con 
las  agnas  sulfurosas  arriba  citadas. 

Con  el  doruro  de  bario  no  produce 
precipitado,  porque  esta  agua  no  contie- 
ne  icido  sulfdrico  ni  sulflatos. 

Con  el  nitrato  de  plata  acidulado  da 
Ingar  a  un  precipitado  bianco  abundante 
y  de  aspecto  coposo,  debido  al  cloruro  de 
plata  que  se  forma  por  el  cloro  oonteni- 
do  en  el  agua  al  estado  de  cloruro  de 
Bodio. 

Bi  se  abandona  al  aire  una  cierta  can- 
tidad  de  agua  recientemente  sacada  del 
pozoy  al  cabo  de  poco  tiempo  se  nota  un 
pequefio  precipitado  de  color  rojizo  el  que 
consiste  en  6xido  de  fierre. 

Si  se  experimenta  esta  agua  con  el  fer- 
rodanuro  de  potasio  no  se  observa  reac- 
cion  alguna  de  manera  que  i  primera 
vista  se  creeria  que  no  tiene  fierro.  Poro 
si  se  anade  &  esta  agua  algunas  gotas  de 
icido  cloridrico  suficientes  para  saturar 
el  carbonate  de  soda  que  tiene  en  disolu- 
cion  el  agua,  ent^nces  se  ye  aparecer  el 
color  azul  debido  al  cianuro  de  fierro  que 
se  forma. 

Con  el  sulfidrato  de  amoniaoo  esta 
agua  sepone  de  un  color  verdoso  negruzco, 
y  deposita  una  pequena  cantidad  de  sul- 
furo  de  fierro. 

Ensayada  esta  agua  con  doido  idnico, 
ioma  un  color  rojizo  vinoso,  por  una  pe- 
quena  cantidad  de  tanato  de  fierro  que  se 
forma^ 

Con  el  sulfocianuro  de  potasio,  en  &io 
no  da  reaccion  alguna,  pero  calentando 
el  liquido,  adicionado  de  algunas  gotas 
de  Acido  nitrico,  para  peroxidar  al  fiecto, 
66  pene  de  color  rosado. 


Afidlms  euayititoHvo  del  agua  ferrugiMM  ^ 
Yura  tomada  dd  pozo  en  que'se  baHmi. 

Peso  especifioo  del  agua 1,001(170 

MaterioH  goieoeat. 

calcnladas  al  estado  seco,  a  la  tempenk- 
ra  de  O*  y  presion  de  TGOmnu 

Crcnes  que  se  desprenden  a  la  tuperficU  dd  tfu, 

Un  litro  de  estos  gases  se  compone  de 

Acido  carbOnioo Litros  0,990.099 

Oxigeno >     0,001023 

Azoe. •      0,007.878 


Litroe  1,000.000 

Gases  disueUos  eii  el  agua, 

Un  litro  de  agua  contiene: 

Acido  carb6nico Litros  0,513.717 

Oxigeno »      0,001698 

Azoe.. •     0,010.712 

MateriasJ^ae 
contenidas  en  un  litro  de  agua 


Bicarbonato  de  magnesia 0,650.789 

»        de  cal O,illi70 

»        tsoda 0,0«8.«« 

»        >  prot6xido  de  fierro  0,06B.O(IO 

Cloruro  de  sodio 0,4fiLflT 

Bilicato  de  cal 0,3aiO» 

Alumina Cantidad  apeuas  senai^ 

AGUA   FSBKUGINOSA 
DEL  POZO  EN  QUE  TOMAN  ZL  AGUA  PJJU  U& 
ENyERMEDADES   DEL   EST03CAGO. 

Este  pozo,  se  halla  situado  afnen  ^ 
edificio  que  sirve  para  los  bancs  J  i  po* 
cos  pasos  do  la  puerta.  Consisie  en  tsa 
escavadon  del  terreno  de  ana  vany  ct- 
dia  de  largo,  (ln»-  25)  por  easi  una' via 
de  ancho  (0m-8d5)  y  an  poco  mas  ie  va 
tercia  de  profundidad  (Om-  28). 

El  agua  de  este  pozo  es  trasp&recu 
y  se  cubre  en  su  superficie  de  una  pec* 
eula  atorhasokida  debida  al  6&iio  k 
fierro  que  se  deposita  ji  medida  ^  ^ 
4cido  carb6nico  libre  ^  desprttide  U 
agua. 


YURA 


—  1007 


tuHA 


En  el  pequeuo  canal  abietto  en  el  tor- 
reno  para  dar  salida  al  agna  excedente, 
se  deposita  nna  materia  ocraoea,  la  que 
consiste  en  su  mayor  parte  de  6xido  de 
fierro. 

El  sabor  y  peso  especijfico  de  eeta  agna 
son  iguales  &  los  del  agna  del  bano. 

Con  el  papel  aznl  de  tomasol  y  los 
reactivos  mas  arriba  indicados,  da  las 
mismas  reacciones  qne  el  agna  del  baiio. 

La  temperatnra  de  esta  agua  es  ignal 
A  la  del  manantial  sitnado  en  el  piso  del 
bauo,  siendo  de  SS^. 

El  desprendimiento  de  gas  qne  se  ob- 
serva  en  este  bauo  os  bastante  abnndan- 
te.  Los  habitantes  del  lugar  consideran 
esta  agna  como  distinta  de  la  del  baiio  y 
se  sirven  de  ella  en  la  curacion  de  las  en* 
fermedades  del  estomago;  sin  embargo, 
por  todas  las  reacciones  indicadas  y  por 
los  resultados  del  analisis  cuantitativo  se 
ve  que  eeta  agna  es  casi  identica  con  la 
del  bauo,  si  se  tiene  la  precaucion  de  to- 
mar  esta  ultima  del  mismo  manantial, 
cuando  el  bauo  estii  vacio. 

AnfilUU  cuantitativo  del  agna  feirnginosa  que 
toman  para  las  enfermedad^  del  egtamago. 

Peso  especifico  del  agna 1,002.670 

Materias  rfaiemas 

calculadas  al  estado  seoo,  a  la  tempera- 
tura  de  0"  y  presion  de  760«"n. 

Gases  que  se  dcsprcnden  d  la  superfici^  del  agiui, 

Un  litro  de  estos  gases  se  compone  de: 

Acido  carb6nico....o.litros  0,908.899 

Oxfgeno »     0,000.495 

Azoe »     0,006.106 


litros  1.000,000 
Oases  disucltos  en  el  agua. 

Un  litro  de  agua  contiene: 

Acido  carb6nico litros  0,526.017 

Oxfgeno 0,001.871 

Azoe 0,004.568 

Materias  fijas, 

XJn  litro  de  agna  contiene:  ^ 


Gramos. 

Bicarbonato  do  Magnesia 0,654.124 

»      decal 0,246.084 

»        »  soda 0,095,805 

»        »  prot6xido  de  fierro  *  0,088.000 

Clornrode  sodio 0,487.774 

Silicato  de  sal 0,251.600 

Alumina Cantidad  apenas  sensible.^ 

YuraC)  chac.  Dpt.  Gnzco,  prov.  ChunviTil- 

oas,  dist.  Colqquemarca. 
Ydrac,  est.  Dpt.  Puno,  prov.  Carabaya,  dist. 

Gorani. 
TaracaliQay  hda.  Dpt.  Gajamarca,  proT< 

Hualgayoc,  dist.  Llapa. 

Ynrac-nllpoy  v^aso  Tierra  Blanca,  pbl.  Dpt. 
Loreto. 

YuBAc-ALLPA,  ©st.  Dpt.  GajamaTca,  proT.  y 
dist.  Gajabamba.  Y^ase  la  ley  8  de  Fe- 
brero. 

YuRAc-ALLPA,  (yi^racc  bianco,  aU;;a  tierra.  Q.) 

aid.  Dpt.  Areqnipa,  prov.  Castilla,  dist. 

Viraco. 
Yaraecaeca,  (pena  blanoa.  Q.)  minade  pla- 

ta,  Dpt.  Libertad,  prov.  Hnamacbnco, 

dist.  MoUepata :  al  N.  de  Mollepata. 
YcRAccAccA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.Hua- 

ras,  dist.  Maroa. 
YuBAccAccA,  chac.  Dpt.  Ayacncho,  prov, 

Lucanas,  dist.  Sancos. 
YiTBAccAccA,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos, 

dist.  Omas. 
YuRAccAccA,  rio  tributario  del  San  Ger6ni- 

mo;  es  caudaloso  y  nace  de  los  arroyos 

de  los  corros  inmediatos  al  Tambo  de 

Sachipata. 

YuRAccACCA,  est.  Dpt.  Gussco,  prov.  Ghun- 

vivilcas,  dist.  Santo  Tomas. 
YiiraeealcO)  mina  de  plata  en  el  cerro  de 

Gbanca,  Dpt.  Ancachs.  prov.  y  dist.  Cd- 

jatambo:  ley  90  m. 
Yiiraccallaf  chac.  Dpt.  Gazoo,  prov.  ChuH" 

vivilcas,  dist.  Colqquemarca. 


*  Cuando  m  toma  el  agna  del  baSo  Ueao  j 
agltada  por  las  perBonae  qtie  se  bauaiiy  se  «noaentra 
ona  propordon  d*)  bioirbonato  de  proi6zido  de 
fierro  mncho  mas  pequeuay  porqoe  deeprendi^ndose 
el  Aoido  carb6iiioo  libre,  el  fierro  se  preoipita  al  ee- 
tado  de  6xido.  Una  operaoion  hecha  con  el  agna 
tomada  del  bauo  lleno  ha  dado  solamente  granos 
0,02S0(K)  bicarboxiatp  de  prot^xido  de  fierro  en  vex 
do  gramos  0.068,000» 


VllRA 


1008 


YUftA 


¥umoCAilclia$  est.  Dpi.  Lima;  prov.  Hua- 

rochiri,  dist.  Carampoma. 
YuRAccANCHA,  chac.  Dpt.  Huancavelica^  prov. 

« 

y  dist.  Castro vireyna. 
YuEAccANCHA,  chac.  DptHiiancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Pilpiohaca* 
Y'uKACCANCHA,  lida.  Dpt.  Ayacuoho,   prov. 

Lucanas,  dist.  Chipao. 
Y'uBAccANCHA,  Gst.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chan- 

vivilcas,  dist.  Livitaca. 
YuBAccANCHA,  cst.  Dpt.  Puno,  prov.  Lampa, 

dist.  Santa  Rosa. 

« 

Y^irEAccAKCHA,  cst.  Dpt.  y  prov.  Puuo,  dist. 

Cabana. 
YuraeCOilg;a,  cerro  de  la  cadena  de  Cargar- 

conga,  Diit.  y  prov.  Cajamarca. 
Y^nraccotO)   chac.   Dpt.   Ancachs ,    prov. 

Huaylas,  dist.  Caras. 
YuracOlttanea^  aid.  y  hda.  mineral,   Dpt. 

Junin,  prov.  y  dist.  Pasco. 
YuRAC-HUANCA,  chac.    Dpt.    Huancavclica, 

prov.  y  dist.  Castrovireyna. 
Y'^uRAc-HUAKOA,  cbac.    Dpt.    Huaneavelica, 

prov.  Castrovireyna,  dist.  HaaytarA. 
Y'^nracmarea,  (lugar  6  comarca  blanca.  Q.) 
pbi.  Dpt.  Amazonas,  prov.  Chacbapoyas, 
dist.  Chiliquin:  babt.  77. 
YuRAOMAROA,  hda.  Dpt.  Cajamarca,   prov. 

Chota,  dist.  Huambos:  babt.  91. 
Y'uBACMARCA,   est,   Dpt.   Ancachs.   prov.  y 
dist.  Huaylas :  habt.  211.  El  puente  de 
la  aldeade  Yuracmarca  estd  &  1,327^. 
Yuraemarca  Baja,  hda.  Dx>t.  Cajamarca, 

prov.  Chota,  dist.  Huambos :  habt.  26, 
Yaracmayo^  est.  Dpt.  Junin  prov.  y  dist. 

Tarmai 
Y^'uraeniayO)   (rio  bianco.  Q.)  aid.  Dpt.  Li- 
ma, prov.  Huarochiriri,  dist.  San  Mateo: 
habt.  189. 
Yuracniayo,  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Chun- 

vhilcas,  dist.  Livitaca. 
Vliracpaclia«(;/i/rac'  bianco.  Q.;  pacha  \6tk9e 
los  diversos  signiiicados  de  esta  palabra) 
aid.  Dpt.  Junin,  prov.  y  dist.  Hnancayo: 
habt.  649,  con  los  de  Tanquis  y  Canchis. 
Ynracpaiupa^  est.  Dpt.  Cuzco,  prov.  Quia- 

picanchi,  dist.  Oropesa. 
Yotacpara^  est.  Dpt.  Cuzco.  prov.  Chunvi- 

vilcas,  dist.  Colqqquemarca. 
Yuracpata,  hda.  Dpt.  Puno,  prov.  Asauga 
ro,  dist.  Potoni. 


•] 


YuracpiroU,  hda.  Dpi.  Cajamarca,  prov. 

Cajabamba,  dist.  Caohache. 
Ynrae-itllliK  hda.  Dpi.  Ajaeacho,  pror. 

Parinacochas,  dist.  Polio. 
YuracureOt  mina  de  plata  en  la  Pimta  d» 

Tomas,  Dpt.  Lima,  prov.  Yaujos,  disi 

Laraos. 
Ynraenreo*  est.  Dpt.  Pnno,  prov.  Ganbt- 

ya,  dist.  Macusani. 
Yuraeyacii,  (agua  blanca.  Q.)  paertoydd. 

Dpt.  Loreto,  prov.  y  dist.    Moyobtmbi : 

habt.  806. 

YuRACYActi,  aid.  Dpt.  Loreto,  prov.  HaallA- 

ga,  dist.  Saposoa:  habt.  218. 
YuRACYACu,   mal  paso  en  el  rio  Hoilkga, 

entre  Chasnta  y  el  Pongo  de  Aguirre:  pro- 

viene  de  esiar  el  fondo  del  rio  semlmdo 

de  rocas  contra  las  cuales  ae  estrelk  U 

corriente  formando  remolinos. 
YuraeyacUy  aid.  Dpt.  Cajamarca,  proT.  j 

dist.  Chota:  habt.  1,294. 
YuRACYAcu,  chac.  Dpt.   Cajamarca,  prov, 

Chota,  dist.  Huambos. 
Yuracyacili  est.  Dpt.  Lihertad,  prov.  P4- 

taz,  dist.  Soledad:  distade  Soledad4leg. 

(22  k.). 
YuRACYACu,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov.  P»- 

taz,  dist.  Tayabamba. 
lliracyaeu,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Po- 

mabamba,  dist.  Parobamba. 
Y'^cRACYAcu,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Pomi- 

bamba,  dist.  Piscobamba. 
Y'^URACYAcu,  aid.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Hittii 

dist.  Huantar:  habt.  66. 
laracjaca,  est.  Dpt.  Junin,  prov.  Houct- 

yo,  dist.  Pariahuanca:  habt.  16. 
YtJRACYACi',  pbl.  Dpt.  Lima,  prov.  Ohaiicftj, 

dist.  Checras :  habt.  52. 
Yaraeyacu,  chac.  Dpt.  Huaneavelica,  pror. 

Castrovireyna,  dist.  Huachos. 
YuKACYAcu,  chac.  Dpt.  Huaneavelica,  pror. 

Castro virej-na,  dist.  Pilpichaca.* 
Yliracyacu,  fest.  Dpt.  A^-acucho,  prov.  J 

dist.  Cangallo:  habt.  76. 
YuRACYAcu,  hda.  Dpt.  Ayaeocho,  prov.  Caa- 

gallo,  dist.  Canaria. 
YuRACYACL*,  est.  Dpt.  Ayacacho,  prov.  Cii- 

gallo,  dist.  Chuschi. 
YuRACYAcv,  tambo,  Dpt.  Ayacacho,  pror.  J 
dist.  Huanta:  &  8  leg.  (16  ^  k.)  al  N.  dt 
la  oonfluencia  del  Apulima  con  ii  Pdf*' 


yURM 


1009 


YUYT 


ria  7  &  l»655n  58  alt.:  dista  de  Haanta 
I  leg.  (8  k.). 

YQiananta,  hda.  Dpi.  y  prov.  Pano,  dist. 
San  Antonio. 

Turacrllcfl,  cerro  mineral  de  plata  i  12  leg. 
(67  k.)  del  pneblo  de  Yoracmarca,  Dpt* 
Anoadis,  proT.  Pomabamba,  dist.  Sihnas- 

Tnriy  hda.  Dpt.  Cnzoo,  prov.  Chnnvivilcas, 
dist.  Colqquemarca. 

Yoricaiicliaf  eat.  Dpt.  Apurimac,  prov.  Co- 
tabambas,  dist.  Mara. 

YarimahliaS)  distrito  de  la  provinoia  del 
Alto  Amazonas,  Dpt.  Loreto:  habt.  989. 

YuBiMAHUAS ,  {}/uri  &acer,  salir  A  Inz ;  ma* 
kua  pnede  ser  corrupcion  de  mahi  abnr- 
rir,  no  querer,  6  mauca  viejo,  cosa  vie- 
ja;  0  maykua  acariciar.  Q.;  mayhua  flor 
largnilla  y  colorada.  Ay.)  pbl.  capital  de 
este  distrito  de  la  provincia  del  Alto  Ama- 
zonas,  Dpt.  Loreto:  en  la  orilla  izquierolo 
del  Huallaga  entre  los  rios  Sanusi  y  Pa- 
rinapnras  ^  los  5«  68'  18*'  lat.  y  78*»  21* 
22'*  long.:  es  nno  de  los  puertos  del  rio 
y  estd  en  una  meseta  que  presenta  una 
Tista  deliciosa  sobre  un  Oceano  de  vigo- 
roaa  vegetacion,  surcado  por  el  Hualla- 
ga y  sus  tributaries  que  forman  hilos  de 
plata brillante :  habt.  284  (en  1814^516 
con  los  Maruches).  La  moneda  es  poco 
couocida,  y  para  los  cdmbios  y  negocios 
8e  haoe  uso  de  las  agnjas,  machetes,  to- 
cnjo,  etc.  Entre  Yurimahuas  y  Lagunas 

hay  muchas  lagunas  que  se  comunican 

con  los  rios. 
Ynrma^  rio  tributarlo  del  Yanamayo,  Dpt. 

Ancachs. 
TuBiCAy    distrito  de  la  provincia  de  Poma 

bamba,Dpt.  Ancachs.  Aigunos  nolo  con 

aideran  como  distrito  contra  el  tenor  es 

preso  de  la  ley  de  21  de  Febrero  de  1861 
XxJBiCA,  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.   Poma 

baznba,  dist.  Piscobamba.  Se  fabrica  te 

]a#  de  lana  y  se  siembra  trigo,  maiz,  etc 

£9ta  i  d,018m-  alt.:  habt.  542,  hay  una 
de  plata. 


YuBHA,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Acas. 
Yaniy  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huaylas, 

dist.  Caras. 
YarnnayoCy  chac.  Dpt.  Apnrimac,  prov.  y 

dist.  Cotabambas. 
Yliscay,  aid.  Dpt.  y  prov.  Piura,  dist.  Tambo 

Grande :  habt.  148 :  dista  de  Payta  8  leg. 

(44  i  k.). 
Ynsicatif  aid.  Dpt.  Puno,  prov.  Ghucnito, 

dist.  Yunguyo. 
YnsocOf  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Huay- 

las,  dist.  Caras. 
Yusop^  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Huayllacayan. 
Yusuyi  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ohancay, 

dist.  Sayan. 
Yuta,  hda.  Dpt.  Cuzoo,  prov.  Quispican- 

chi,  dist.  Urcos. 
Yntatiy  est.  Dpt.  Ayaoucho,  prov.  Hua- 

manga,  dist.  Socosvinchos :  habt.  9. 
YntoS)  chac.  Dpt.  Huancavolica,  prov.  Ta- 

yacaja,  dist.  Colcabamba. 
Yalta,  (perdiz.  Q.)  aid.  Dpt.  Cuzco,  prov. 

y  dist.  Acomayo :  habt.  12. 
lutumOy  hda.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Santa, 

dist.  Yautan. 
Yatapata,  hda.  Dpt.  Ayacucho,  prov.  y 

dist.  Huanta. 
Yatarana  6  Iturana,  aid.  y  est.  Dpt.  Are- 

quipa,  prov.  y  dist.  Caylloma. 
Yaya,  (pensar,  sospechar,  acomodarse.  Q.) 

chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Yauyos,  dist.  Vi- 

uac. 
YuYA,  mina  de  oobre  al  pi6  de  la  Gordille* 

ra,  Dpt,  y  dist.  Tarapaotl:  ley  86  7g- 
Yaycoly  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Ghancay, 

dist.  Sayan. 
Yayobamba.  hda.  Dpt.  Libertad,  prov.  y 

dist.  Pataz:  dista  1  leg.  (5  \  k.)  de  Piaa. 
Yayomachay,  chac.  Dpt.  Libertad,  prov. 

Pataz,  dist.  Soledad:  dista  de  Soledad  8 

leg.  (16  k.). 
Ya]rtapampa9ald.Dpt.  Huancavelioa,  pro?, 

y  dist.  Gastrovireyna:  habt.  175| 


137 


z 


Adyebtsncxa  —  Las  paUbrat  qja^  no  se  enonentreii  oon  Z  nX  prineipio,  mtdio  6  fin  de  diocion,  Msquut 

oon  S  6  oon  C. 


Z,  —  Esta  letra  y  sn  pronunciacion  es  des- 
conocida  en  Aymard  y  Quechua. 

Zainian  del  cielo,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuzco, 

.    dist.  San  Bias. 

Zalazar,  chac.  Dpt.  Amazonas,  prov.  y  dist. 

Chachapoyas. 
ZfllLSOy  chac.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Conde- 

suyos,  dist.  Salamanca. 
Zafia,  punta  d  los  T  10*  60"  lat.  y  82*  1* 

15"  long.  V^ase  Safta. 
Zapata,  aid.  Dpt.  Lima,  prov.  Ohancay, 

dist.  Huacbo:  habt.  657. 
ZapaterO)  aid.  Dpt.  Loreto,  prov,  Huallaga, 

dist.  Lamas. 
Zapatero,  chac.  Dpt.   Huancavelica,  prov. 

Castrovireyna,  dist.  Pilpichaca. 
Zapatero,  hda.  Dpt.  Apurimae,  prov.  Co- 

tabambas,  dist.  Chuqaibambilla. 
Zapatero,  hda.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Cay- 

lloma,  dist.  Lari. 
Zaquil,  chac.  Dpt.  Ancachs,  prov.  Cajatam- 

bo,  dist.  Aquia. 
Zanq^rande,  hda.  Dpt.  y  prov.  Puno,  dist. 

Juliaca. 
Zarate,  islote  a  los  13«  69'  16"  lat.  y  78*  42' 

64"  long. 
Zarate,  chac.  Dpt.  Lima,  prov.  Haarochi- 
/    ri,  dist.  Santa  Eulalia. 
Zarate,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  di^t.  Lu- 

rigancho:  habt.  16. 
Zarate^  hda.  Dpt.  lea,  prov.  Chincha,  dist. 

Pisco. 
Zarate,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  lea:  habt. 
.  78. 
Zaratb,   aid.  Dpt.  Arequipa,  prov.  Islay, 

dist,  Quilca, 


Zaramaraiy  {sara  maiz;  vunrea  higar.  Q.) 
aid.  Dpt..  Libertad,  prov.  y  dut.  Piiti. 

Zarznela  alta^  hda.  Dpt  y  prov.  Csieo, 
dist.  Belen:  habt.  7. 

Zarznela  baja,  hda.  Dpt.  y  prov.  Cuco, 

dist.  Belen:  habt.  6. 
Zavala,  chac.  Dpt.  y  prov.  Lima,  dist  Ate: 
habt.  10. 

Zavala,  chac.  Dpt.  lea,  prov.  Chineba,diA 

Pisco:  habt.  84. 
Zea^  hda.  de  viiia,  Dpt.  y  prov.  Areqoi^ 

dist.  Vitor:  habt.  11. 
Zegpllliaf  chac.   Dpt.  y  prov.  Lima,  hA. 

Ate. 
Zegarra^  hda.  Dpt.  y  prov.   lea,  dist.  Sia 

Juan  Buatista:  habt.  200. 
ZetpirraSt  aid.  Dpt.  y  prov.  lea,  disl.  Pu- 

bio  Nuevo. 
Zeilif  hda.  Dpt.  y  dist.  Moqudgoa. 
ZentenO)  hda.  de  vina.  Dpi.  prov.  j  £^ 

lea:  produce  al  ano  2,250  qointaki  i» 

aguardiente. 
ZepaSf  hda.  Dpt.  y  dist.  Moqnegua. 
Zepita^  distrito  de  laprovincift  de  Cboeaifid* 

Dpt.  Puno:  habt.  7,070. 
Zepita,  pbl.  capital  de  este  distrito,  jsfff. 

Chuciuto,  Dpt.  Puno:  i  loe  16*.  28*  57' 

lat.  ylV  28'   82"  long.. a  8,912^  ii^ 

habt.  606:  dista  de  Pono  28  leg.  (154^^ 

y  4  (22  k.)  de  Tambillos. 
Ze4llial9minadeplata,Dpt.  Ancaehf.  fwr* 

Oajatambo,  dist.  Mangas:  ley  de  20  ^  2$ 

marcos. 
Zereeeda,  hda.  de  viiia,  Dpi.  y  prov,  iA* 

quipa,  disjL  Vitor:  habt.  6, 

Zereirca^  hda.  Dpt.  piov.  7  dist  let. 


ZORR 


—  ion  — 


ZUTA 


Zevallos,  hda.  Dpt.  prov.  y  dist.  Hudnaoo, 

Zktallos,  pampa,  Dpt.  y  proy.  Arequipa. 
dist.  Gaima. 

Zillpef  ohao.  Dpt.  Anoaohs,  prov.  Gajatam* 
bo,  dist.  Aoas. 

lomi)  initio  6  pascana  en  el  oamino  [entre 
fiuarmey  y  Pativiloa:  at!iu  cuando  el  de« 
sierto  es  lirido  paede  enoontrarse  agaa 
haoiendo  esoavaoiones.  Se  ve  algtmos  ar- 
bustos  y  en  otro  tiempo  existd  an  pozo 
que  esti  oegado. 

ZorrltOfi  6  Malpaso^  caleta,  (v^ase  Mcdpcuo 
caleta.) 

ZoRRiTOs,  mina  de  peiroleo,  Dpt.  Piura, 
prov.  Tumbes,  dist.  Gorrales:  dista  de 
Tiunbes  6  i  leg.  (85 1  k.};  d^  Oorrales  5 
(27*  k.). 


ZaapCi  cbac.  Dpt.  Gajamaroai  prov.  Jaen, 

dist.  Bellavista. 
Zanipii  aid.  Dpt.  Limai  prov.  CaiLete,  dist. 

Paoardn,  al  otro  lado  del  rio  ymedia  legua 

arriba  de  Pacaran :  habt.  240. 
ZuMga,  pbl.  Dpt.  lea,  prov.  Ghincha,  dist. 

Ghinoba  Alta. 
Zuritei  distrito  de  la  provincia  de  Anta, 

Dpt.  Gazoo:  habt.  6,868.  Debe  esoribirse 

Surite. 
ZuBiTE,  pbl.  capital  de  este  distrito  de  la 

provincia  de  Anta,  Dpt.   Guzco:  habt. 

1,881:  dista  del  Gazoo  7  leg.  (88  ^  k.);  de 

Iscachaca  8  (16  i  k.) ;  de  Lima  185 

(1015  ^  k.)  y  de  Limatambo  6  (88  |  k.). 
Zllta,  pbl.  D^t.  Amazonas,  prov.  Ghacha* 

poyas.  dist.  Jaloa:  habt.  176. 


APi:NDlCES 


MtmiGE.  PRIHERO. 


Dt  la  iMteim  I  eoijiuacii  n  las  leipai  inati  i  IllficUa. 


Consideramos  necesaiio  dar  &  cononocer  parte  de  lit  estractora  delfin^  tengnfls  (}ae« 
chnu  y  Aymaril ;  porque  casi  todos  los  nombres  de  las  poblaciones,  rios,  lagunaa  y  laga- 
res  del  Per&  son  qnechnas  6  aymaras ;  y  como  hemos  dado  su  etimdogfa,  redn<n^nd51a 
casi  solo  i  las  palabras  radioileB,  lofl  lectoree  qae  qnieran  hacer  OHttidios  mas  s^rios'BO- 
bre  la  Filologia  encontrardn  en  esta  sindpsis  elementos  snficienies  para  penetrar  mas  en 
BUS  indagacioues.  Emprendemos  este  trabajo  porqne  es  miiy  rara  la  Gramdtka  Aymard 
del  Padre  Lndovico  Bertonio,  que  se  pttblic6  en  Boma  el  aiio  de  1608,  atrf  eomo  la  Qite* 
chiia  d4\  Padr6  Diego  Qonzales  Holgnin,  impresa  el  ano  de  1607. 

Gomo  nnestro  prop6Bito  no  sea  otro  que  dar  los  elementos  para  las  etimologias,  noa 
limitanlos  i  solo  hacer  conocer  la  declinaeion  y  conjngacion  en  ambos  idiomas. 


LENGUA  AYMARA. 


DE  LOS  NOMBRES  Y  SU  DEOLINACION. 

Todbs  los  nombres  sin  escepcion  se  declinan  de  un  nusmo^  modo  sin  mas  que  aiia- 
dir  al  nominativo,  que  es  el  radical,  las  siguientes  particolas : 

Para  el  Genitivo  —  ihi« 

Para  el  Dativo     —  taqui* 

Para  el  Acnsativo,  algnnas  vecea  i36  i^ega  to;  pero  de  oi'dinario  es  igual  al  no- 

minativo. 
Par  el  Yocativo  —  y ;  pero  si  el  nominaitiTo  terminaen  f,  dstJA  se  coxnrierte  en  f« 
Para  el  Ablativo  bay  las  siguientes  tmninaciones : 
snpl  —  con, 

na    —  en  y  con  instmnHientOi 
tft     — -de, 
••   •'     Hisa  — sin*         ' 


—  1016  — 

El  plural  0d  forma  del  aingnlar  agregaudo  la  parUetila  lUUM ,  depoM  dd  moodm  y 
tti  segaida  las  particalas  correspondientes  &  cada  caso  en  aingnlar. 

X  J  X  X  PL  o. 

Smgidar. 

Nommatiyo auqiM ••  ^I  padre. 

Genitiyo anqni-na del  padre. 

DatiYo anqui-taqai para  el  padre. 

Acnsativo anqili al  padre. 

YocatiTo anque-y padre. 

AblatiTo avqni-mpi con  el  padre. 

PUiral. 

Nominatiyo aiiqni-naca loe  padres. 

Genitivo anqui-naca-na de  los  padree. 

DatiTo •......> anqui-nacfl-taqiii. paralos padres. 

Acusativo aaqiii-naca i  los  padres: 

Vocativo avqul-naca-y 6  padres. 

Ablativo auqai-naca-mpi con  los  padres. 

Advertencia  :  —  Los  g^neros  no  son  espresados  por  partlculas,  sino  con  los  siistaa^ 
tiyoy  nrco  macho  y  enchll  hembra,  v.  g.  nrco  pnma  leon :  cacllU  pmna  leona. 

Los  axljetivos  se  anteponen  A  los  snstantiyos. 

En  el  pronombre  naca  nosotros,  siempre  se  distingne  en  este  idioma  ai  cnando  w 
dice  no9otro8  se  comprende  tambien  0  incluje  la  persona  con  qnien  se  habla  6  k  qnisn  as 
babla,  0  si  se  la  excluje :  cuando  se  le  inclnye  se  usa  de  la  palabra  hinsaa  J  eaando  sels 
ezcluye  de  nauaca :  v.  g*  si  an  misionero  dice  noaotros  adoramo$  d  Dioi  can  todo  caragotif 
dirigi^ndose  al  pueblo  que  le  oye  y  quiere  espresar  que  ese  pueblo  tambien  adora  i  Kos 
lo  mismo  que  ^1,  emplear^  el  pronombre  hliissa;  pero  si  quiere  deeir  qoe  solo  los  mi- 
siQneros  como  41  adoran  a  Dios  con  todo  corazon  y  no  su  auditorio,  empleaia  el  fso- 
nombre  nanaca. 


DEL  VERBO  Y  SU  CONJU&AClON. 


Todos  los  verbos  son  regulares,  se  conjugan  del  mismo  modo  y  se  eomponsn  qai- 
tando  la  particula  na  del  infinitivo  y  agreg&ndole  las  siguie^tes : 

PBESENTE   DE   DmXCATiyO. 

Singylar. 

La  primera  persona  termina  en  —  tha 

La  segunda  persona  termina  en  —  ta 

La  tercera  en  i  si  el  verbo  acaba  en  a ;  si  acaba  en  ocatha  ^  en  aaisa  t 
la  tercera  persona  termina  en  e  en  lugar  de  U 
£1  plural  se  forma  agregando  al  verbo  las  particulas  pisca  6  piaqnL 
£n  la  prixnera  persona  del  pliiral  siempre  se  hace  la  distinsion  de  inelnaiTe  y 


—  1017  — 

Debe  advertirse  que  las  partfoulas  pisca  6  pisqlii  que  indioan  el  plural  se  interponen 
entre  la  radical,  y  las  terminaciones  que  corresponden  d  cada  persona  del  singular. 

PBET£RIT0  IHPE&F£CT0  y  pbbfecto. 

El  pret^rito  imperfecto  y  el  perfecto  de  iudioativo  ierminan  como  el  presente,  excepto 
eu  las  terceras  personas  que  acaban  en  —  na« 

FUTIJRO. 

La  primera  persona  termina  en  —  ha. 
La  segunda  persona  termina  en  —  hftta. 
La  tercera  persona  termina  en  —  ni. 

Las  terminaciones  de  este  tiempo  sirven  tambien  para  el  futuro  de  subjuntivo. 

MODO    SUBJUNTIVO. 

Birve  de  radical  para  el  singular  de  los  tiempos  del  subjuntivo,  la  tercera  persona 
del  singular  del  presente  de  indicativo,  m6nos  en  los  pret^ritos  imperfecto  y  perfecto. 

PRESENTE. 

La  primera  persona  termina  en  —  hanil. 
La  segunda  persona  termina  en  —  mana. 
La  tercera  persona  termina  en    —  paoa. 

PRBTfiBITO    IMPERFECTO. 

La  primera  persona  termina  en  —  sna*. 
La  segunda  persona  termina  en  —  sma. 
La  tercera  persona  termina  en  —  spa  6  splia. 

PRETfiRITO   PERFECTO. 

La  primera  persona  termina  en  —  sahaiia. 
La  segunda  persona  termina  en  —  samaiia* 
La  tercera  persona  termina  en    —  sapaDa« 

PLUSCUAMPKRFECTO. 

La  primera  persona  termina  on  —  ricathil* 
La  segunda  persona  termina  en  —  rieata. 
La  tercera  persona  termina  en    —  rieaiia. 

FUTURO. 

La  primera  persona  termina  en  —  rietha* 
La  segunda  persona  termina  en  —  ricta. 
La  tercera  persona  termina  en    —  riqili. 

IMPEBATIVO. 

Sinf/ular. 

La  segunda  persona  termina  en  —  ina« 
La  teroera  persona  termina  en  —  pa« 

X28 


—  1018  — 

Lm  teroeras  peraonaa  de  singular  y  plural  pueden  terminar  en  pana* 

PARTICIPIO. 

Termina  en  —  hua  6  hili. 

£  J  E  U  P  L  o: 

ft 

Vebbo  Yatichaiia  —  ensenar. 
INDICATIVO. 

PRESENTE. 

Singtilar, 

Yatlcha-tha yo  enseno. 

Yaticha-ta ta  ensenas. 

Yaticbi aquel  ensena. 

PluraL 

Yatleha-pi8ea-tana...inGlu8iyo  >        . 

^T  ^1  M^      M       ^1  1     .      ^  nosotros  ensenamos. 

Yaticha-pl8ca-tha....exolu8iye ) 

Yaticha-pisea-t ft vosotros  ensefiaiB. 

Yatieha-pisqai aquellos  ensenan. 

PRETlfeRITOS   IMPERFEGTO   Y    PSRFEGTO. 

Sin{fular, 

Yatielia-tlia yo  ensen^. 

Yatleha-ta ta  ensenaste. 

Yatieha-na aquel  en8en6. 

PUiral. 

Yaticha.plsea.fanft inol.  >  ^^^^^^^  enaeilamoa. 

Yaticlia-pi8Cft-tha excl.  > 

Yaticba-pi8€a4a voaotroB  ensenaateb. 

Yat ieha-pisea-na aquellos  enaefiaron. 

FUTURO 

Shigular, 

Yatlelia-ha yo  enseuare. 

Yaticha-hata tu  enaenarda. 

Yatidia-ni aquel  ensenar^. 

Plural. 

Yaticha-pisca-taiia incl. )        .  *    ^_^« 

'  ^  noaotroa  enaenaremos, 


Yat  icha-pisca-ha excl . 

Yaticha-pisca-hata vosotros  ensefiareis. 

Yaticha-plsea-lli aquellos  ensenarin. 


—  1019  — 


SUBJUNTIVO. 

PRE8ENTB. 

Singular. 

Yatiehi-liaiia yo  ensene. 

Yatichi-manE tu  ensenes. 

Yatichl-pana aquel  ensene. 

PluraU 

Yatleha-pisqul-pana inch ,        .  ^     ^ 

*^  ^     *^  ^  nosotros  ensenemos. 


I.) 


Yatieha-pisqui-haiui exol 

Yaticha-pisqui-mana vosoiros  enseneis. 

Yaticha-pisqul-pana aqueQos  ensenen. 

PBETllBITO   IMPEBFECTO. 

Singular. 

Yatlcha-SBa yo  ensenara. 

Yatleha-sma tu  ensenaras. 

Yaticha-spa aquel  ensenara. 

Plural. 

Yaticba-piscaHsna notros  ensendramos. 

Yatlcha-pisea-sma vosotros  ensenaraiB. 

Yaticha-pisea-spa aquellos  ensenaran. 

pretAbito  pebfeoto. 
Singular. 

Yaticha-sahana yo  hubiese  ensenado. 

Yatlcha-samana tu  hubieses  ensenado. 

Yaticha-sapana aquel  hubiese  enseiiado. 

Plural. 

Yaticlia-plsca-sahana noBotros  hubiesomoB  ensenade. 

Yatlcha-pisca-samana vosotros  hubieseis  ensenado. 

Yaticha-pisca-sapana aquellos  hubiesen  ensefiado. 

PRSTABITO   PLUSCXJAHPEBFBOTO. 

Singular, 

Yatlchl-ricatha yo  hubiera  ensenado. 

Yatiochi-ricata..... tu  hnbieras  ensenado. 

Yatldii*l1eaiia aquel  hubiera  ensenado. 


—  1020 


Plural. 

Yaticha-pisqul-rl«thftlia...mcl  )  ^^^^^^^  hubieramos  en^fiado. 

Yaticha-pisqui-ricatha excl.  > 

Yatlcha-pisqul-ricata vosotros  hubierais  ensenado. 

Yaticba-pisqui-rieana aquelloB  hnbieran  ensenado. 

FUTUBO. 

Singular, 

Yatlohi-'riGtha yo  ensenaria. 

Yatichi-ricta tu  ensenarias. 

Yaticbi-rlqni aqu^l  jangenaria. 

» 

Plural. 

latlclia.pl8qne-ritcaiUl...mcL  |  ^^^^  eneeaariamoB. 
Yatteha-pisqae-rietha . . .  .excl.  > 

Yatlcha-pisque*iicta voBotros  ensenariais. 

Yatlcba-pisqae-riqni aqnellos  ensenarian. 

IMPERATIVO. 

Singular, 

Yaticba-nia ensena  tti. 

Yatieha-pa ensene  aqnel. 

Plural, 

Yatldia-pisca-ma ensenad  vosotros. 

Yatieba-pisca-pa ensenen  aqnellos. 

ADVERTENCIA  -—  sobbe  los  vebbos. 

Ann  que  los  infinitivos  de  los  verbos  terminiui  en,  na^  nanca  se  encnentran  en  loe 
Diccionarios  escritos  asi,  sino  del  mismo  modo  que  la  primera  persona  del  presenie  Ab 
indicativo  que  termina  en  tba ;  quizd  porque  los  snstantivos  verbales  tenninan,  en  it 
como  el  infinitlTo ;  y  para  evitar  la  dada  de  si  es  sustaniivo  6  verbo  se  ha  prefetido  es- 
presar  el  inflnitivo  oon  la  terminacion  tba,  dejando  el  fia  para  los  snstantivos  verbales. 

DE  LAS  PAETIOULAS. 

En  Aymari,  ademas  de  las  preposiciones  y  adverbios  que,  donde  qniera  que  se  cok>- 
qnen  tienen  sn  propio  significado,  bay  otras  macbas  particulas  que  por  sf  solas  nadaog- 
nifican,  pero  que  unidas  &  los  nombres  6  verbos  modifioan  el  siguificado  de  &toB. 

En  este  Diooionario  hay  mu<dios  nombres  de  pueblos,  rios  etc.,  cuyaa  radicalfis  son 
igualesy  pero  oayas  tenuinaciones  6  silabas  intermedias  varian;  y  oomo  las  mas  veeet  1m 
pnesto  el  signifioado  de  solo  el  radical,  creo  util  y  necesario  presentar  la  lista  de  las  ptr* 
tfoulas  que  lo  modifican;  de  este  mpdo  el  lector  que.quiera  conocer  mas  detalladamente 
el  significado  de  una  palabra  tendra  ese  elemento  mas  para  el  estadio,  ;a  <pfi  son  tan  n^ 
ras  las  Gramiticas  y  Diccionarios  del  Aymari. 


1021  — 


FABTIGULAS  —  pespueb  del  nombre  6  vebbo. 
Cfljnaiia  —  significa  ser  dedicado  d  lo  que  el  nombre  indica :  v.  g.  coUa  medicina  — 

colla-eamfiiia  medico. 

Gatati  —  aumentativo  de  la  parte  del  ouerpo  que  indioa  el  nombre :  v.  g.  hiBelm  oreja; 

hinchn^catati  orejon. 
eta  —  despues  de  nn  a^jetivo  expreaa  lo  que  significa  el  nombre :  v.  g.  sama  liermoBo; 

snnia-cta  todos  son  hermosos. 

Guando  esU  unido  d  un  sustantiTO  expresa  limitacion  6  restriccion  de  lo  que 

significa  el  snsiantivo:  v.  g.  eha^ba  taron;  ehaclia«eta  linico  varon. 
Ctara  —  abimdancia  de  lo  que  significa  el  nombre:  v.  g.  fiaeca  pelo  de  la  barba; 

fiuecu-et^ira  barbudo. 
Ja  6  ¥a  —  semejante  alo  que  indioa  el  nombre:  v.  g.  Pedro  se  parece  6  es  semejante  d  su 

padre  Pedr«  auquiiHi^Ja* 

UngOilUtha  —  en  los  nombres  de  vestidos,  adomos  etc.,  significa  quitarse  ese  vestido 

etc. :  Y.  g.  tanca  sombrero  especial  de  los  indios ;  tanca-llusunntlia  quitarse  el 

sombrero. 
ffaa  6  Kaai  —  cuando  esti  despues  del.verbo  y  d  6ete  se  le  quita  la  particula  tlia  y  se  le 

agrega maa expresa  negacion  total  delo  que  significa  el Terbo:  v.  g.  satatha 

sembrar ;  satarinaft  tiwra  no  semiMradft. 
Hasi  —  indica  oompania  6  semejansa  eon  lo  que  indica  el  sustantivo :  v.  g.  i^riri  via- 

gero;  sariri-inasi  companero  de  viage:  Iiaqae  hombre;  haqne-masi  pr6jimo. 

Faclia         j  iQ^ca  que  lo  que  significa  el  nombre  se  conserva  en  su  ser  6  estado  anterior: 
Paehpa       rv.  g.  Maria  qued6  despues  del  parto  virgen  opmo  lo  fu^  dntes — Maria  nia 

Paelipfiqiil )  yoca-chatatsa  yir^eii^iachpa. 

Ptatlia  —  significa  hacerse  6  empezar  &  hacer  lo  que  significa  el  nombre  al  que  se  junta 

esta  particula:  v.  g.  achachi  viejo;  acbaehi-ptattaa  envejecerse  6  irse  enveje- 

ciendo. 
Pnta  —  se  refiere  a  los  dlboles  y  plantas  para  expresar  que  van  creciendo :  v.  g.  coca- 

maputa  6  luaputi,  la  coca  principia  a  nacer  6  brotar. 
Pnra  —  significa  pluralidad  delas  partes  del  cuerpo  que  son  pares:  v.  g.  nayra  ojos;  me 

duelen  los  ojos  uayrapiiFapii9iito. 
TatJkha  —  significa  volver  d  su  antigno  ser  la  cosa  6  peraona:  v.  g.  cchamanl  significa 

poderoso ;  si  dejo  de  serlo  por  algun  tiempo  y  vuelte  d  ser  poderoso  se  dira 

cchamanl^tatUia. 

Tasi  —  en  los  nombres  significa  vwtirse  6  ponemoe  lo  que  el  nombre  significa :  v.  g.  ca- 

ccatha  camiseta;  cacca-ta&i-tha  ponerse  la  eamiseta. 
Tha  —  despues  del  nombre  lo  conviarte  en  verbo:  v.  g.  gimia;  hermoso;  sama-tlia  her- 
mosear. 

PASTICPIiAS  —  QUE  nrarEBPUBSTAS  ehtbe  el  badical  y  las  termikacionbs 

BEL  VEBBO  HOBIFIGAN   £L   SIONIFICAI)0   DB   £STB. 

IL  —  Iiacer  que  otro  ejecute  0  padezca  lo  que  el  verbo  significa  6  permitir  que  otro  haga: 
V.  g.  ullatha  ver ;  uUa-a-tha  dejar  6  permitir  que  otro  vea. 

^  —  estar  baciendo  actnalmente  lo  que  el  verbo  significa:  v.  g.  manccatha  comer ; 
iiiiuieea*€a-tha  estar  actnalmente  comiendo. 

Ihatlia  —  crear  o  bacer  lo  que  el  verbo  6  nombre  indica:  v.  g.  nta  casa;  nta-chatha  ha- 
cer 6  fiEkbricar  casa.  La  terminacion  thft  de  esta  particula  convierte  en  verbal  al 
noxnbre  v.  g.  siuiia  hermoso ;  suna-elurdia  hermosear. 


~  1022  — 

ChllQIll "—  haoer  fingidamente  lo  que  el  verbo  significa;  6  haoerlo  oon  mucha  intendon  j 
repetidament^  6  sin  proveoho. 

Guando  se  junta  d  algun  nombre,  signi£oa  que  es  burla  lo  que  el  nombneB- 
presa:  v.  g.  apu  senor;  apu-chaqui  eenor  6  amo  de  pifia  6  bnrla. 

Si  al  sustantivo  se  le  agrega  la  particula  clioqul  y  despues  de  esia  se  le  joaU 
la  partioula  thft)  sc  comierte  en  verbo:  v.  g.  reya«€hiiqai-tha  hacer  oareTde 
burla. 
Cacha  —  es  advertencla  para  hacer  6  n6  algo,  como  si  dijeia  mira  no  h^^sui  tali 

Haclia     j  (jgjjgj.  deseo  de  hacer  lo  que  el  verbo  significa:  v.  g.  mauceattaa  comer;  moecft- 
Nacha       ii£icha-tha  tengo  ganas  de  comer. 

Uua  —  hacer  con  apuro  6  brevedad  lo  que  el  verbo  significa:  v.  g.  corned  iiUUWea*MI; 

corned  breve  maiicca-hua-ma* 
Jara  —  en  los  verbos  de  movimiento  significa  ir  A  diversas  partes :  v.  g.  ayiiitha  ir  mn- 

chos  juntos;  ayiii-Jara-tha  ir  muchos  a  diversas  partes. 
Kha  —  (tambien  se  escribe  cclia,  sin  formar  la  letra  ell  y  si  se  prnnuncia  kht)  torwr 

i  hacer  lo  que  el  verbo  significa:  v.  g.  charatlia  dar  algo;  clilira-klia41ui  ydia 

a  dar. 
Con  los  nombres,  agregando  al  fin  la  particula  tha  significa  hacer  6  hacerae 

lo  que  el  nombre  significa:  v.  g.  eapaca  rico;  capac-kha-tha  enriquecewe. 
Khani  —  (tambien  se  escribe  cchara  sin  formar  la  letra  di  y  se  pronuncia  kbaro)  en  los 

verbos  de  movimiento,  significa  estar  &  punto  de  hacer  lo  que  el  verbo  agmfio: 

v.  g.  saratha  andur  6  caminar;  sara-khara-tha  estoy  listo  para  caminar  6  es- 

toy  en  camino. 
Khata  —  (se  escribe  tambien  echata  y  siguo  la  regla  anterior)  significa  la  accion  de  Ilenr 

6  poner  algo  sobre  alguna  cosa:  v.  g.  manccatha  comer;  mancca-khaU- thi 

comer  sobre  la  mesa,  6  sobre  otra  cosa  asi. 
MaCB  —  con  los  verbos  de  movimiento,   significa  ir  6  llevar  l^jos  6  a  lugar  no  aoostom- 

brado:  v.  g.  iquitha  dormir;  iqul-imca-tha  dormir  fuera  de  su  casa,  6donde 

no  acostumbra. 

Con  otros  verbos  significa  hacer  algo  mucho  tiempo:  v.  g.  arasitbt  hiblir; 

arasi-mncn-tha  hablar  mucho  tiempo. 
Xi  —  en  los  verbos  de  quietud  significa  ir  a  ejecutar  0  hacer  lo   que  el  verbo  significt: 

V.  g.  nllatha  ver;  nlla-ni-tha  ir  a  ver:  pcro  en  los  que  expresan  movimiento  es 

lo  contrario :  v.  g.  apatiia  Uevar;  apa-ni-tha  traer. 
!liO€a  —  con  los  verbos  de  movimiento  significa  poner  la  cosa  d  bajo  6  en  el  suelo;  es  lo  coi- 

trario  de  la  particula  kliata:  v.  g.  iquitha  dormir;  iqni-noca-tha  dormir echr 

do  6  en  el  suelo :  con  los  otros  verbos  significa  hacer  muchas  veces  lo  qoe  €l 

verbo  significa:  v.  g.  niancca  comer;  nianeca-ttOCa-tha  comer  muchas  vecee  bm 

cosa,  6  comer  a  la  vez  diversas  cosas. 
Nta  —  con  los  verbos  de  movimiento  significa  ejecutar  la  accion  de  afuera  adeniaro:  t,  g. 

apatlia  llevar;  apa-nta-tlia  meter  dentro  alguna  cosa. 
Pini  —  es  afirmacion  de  lo  que  el  verbo  significa,  y  a  veces  continnar  en  la  accion  <^ 

indica  el  verbo :  v.  g.  matiia  ir;  ma-pini-tlia  ir  sin  duda  y  de  todo«  modoi: 

cuando  despues  de  piiii  se  agrega  la  particula  qui  significa  hacer  sin  rasas » 

justicia  lo  que  el  verbo  significa:  v.  g.  Iiayeliatlia  renir  6  aporrear;  hftjlltt- 

piui-qui-tha ;  renir  6  aporrear  sin  razon  6  sin  justicia. 
Pu —  significa  que  estd  libre  la  accion  que  expresa  el  verbo:  v.  g.  (*liuratiia  dar;  dlWI" 

pu-tlia  dar  voluntariamente  si  uno  quiere  6  tiene  voluntad  para  ello. 
Qnipa  —  con  verbos  de  movimiento  significa  pasar  do  largo,  0  de  un  lado  4  otro,  6^ms&> 

rodeos:  v.  g.  a]nitlia  llevar;  apa-quipa-tlia  llevar  al  otro  lado. 
Qttiptatlia  —  hacerse  6  volverse  lo  que  significa  el  nombre  6  verbo:  v.  g.  luuMO  Utt^^- 

lianco-quiptatlia  emblanquecerse. 


—  1023  — 

fta —  conlos  verbos  de  Uevar  6  traer  significa  qiaitar  la  cosa  6  persona  que  esta  en  poder 
de  otro:  v.  g.  Pedro  me  quit6  la  manta,  Pedro  llacota  ica-ra-tha. 

Tambieu  expresa  hacer  lo  contrario  de  lo  que  significa  el  verbo:  v,  g.  istatba 
cerrar  la  puerta ;  ista-ra-tlia  abrir  la  puerta. 

Baca  —  hacer  6  estar  haciendo  algo  do  lo  que  signfica  el  verbo,  pero  en  dano  6  apesar  de 
la  voluntad  de  otro :  v.  g.  niaiiccatlia  significa  comer ;  pero  si  se  quiere  decir 
que  el  maiz  y  otra  cosa  se  la  ban  comido  sin  la  voluntad  del  dueuo,  se  dira 

inaiie€a-i*aca-tha. 
Rapi  —  significa  lo  contrario  de  raea:  v.  g.  ilia uccatlia  comer ;  maucea-rapi-tha  co- 
mer por  dar  gusto  6  condecender  con  otro. 
Rana  —  en  los  verbos  de  llevar  personas  6  cosas,  significa  entregar  0  prosentar  6  mos- 

trar  d  otro  lo  que  se  lleva. 
Rpaa  —  en  los  verbos  de  llevar  seres  animadoa  significa  despacharlos  para  que  se  vayan 

donde  quieran ;  si  son  seres  inanimados  significa  Uevar  6  mandar  quo  lleven  lo 

que  incUca  el  sustantivo  y  a  veces  arrojar  con  vehemencia ;  tiene  tambien  otras 

acepciones. 
Rliru  —  esta  particula  casi  siempae  sigue  &  la  particula  qiii[Hl  y  significa  llevar  y  traer, 

6  trocar  personas  6  cosas  una  6  varias  veces. 
Si  —  convierte  en  reciproca  la  accion  del  vorbo :  v.  g.  hayehatba  golpear ;  hayha-sl-tba 

golpearse  a  si  mismo. 
Su  —  en  loa  verbos  de  raovimiento  significa  sacar  6  llevar  A  fuera  6  arriba  6  subir, 
Ta  —  en  los  nombres  significa  que  uno  es  6  esta  en  posesion  do  lo  que  expresa  el  nom- 

bre:  v.  g.  achacliitlia  onvcjecer;  achachi-ta-tlia  estar  ya  viejo. 

En  los  verbos  significa  brevedad  en  la  accion  que  expresa  el  verbo,  6  que 

es  para  poco  tiempo :  v.  g.  mauccatlia  comer ;  maiicca-ta-tlia  comer  apurado. 
Tapi  —  en  los  verbos  do  llevar  6  traer  significa  juntar  las  cosas  6  personas  que  se  llevan 

6  traen. 
Tata  —  tender  sobro  el  suelo  lo  que  se  llcva  6  trae,  si  es  cosa  inanimada ;  y  si  es  animal 

Uevarla  en  medio  ;  tiene  adem^s  otras  diversas  acepciones. 
I' ta  —  con  los  verbos  de  movimiento  significa  levantar  la  cosa  del  suelo,  6  llevar  los  ani- 

males ;  y  en  otros  significa  movimiento  liacia  arriba. 

Utalta    ] 

6         -  en  los  verbos  significa  empezar  muchos  la  accion  que  el  verbo  significa. 
Talta       I 

TengAse  presente  que  cuando  dos  6  mas  de  las  partfculas  anteriores  se  juntan  son 
compuestas,  y  varfa  mucho  el  significado  de  las  simples;  y  como  seria  largo  enumerarlas, 
me  limito  6,  los  siguientes :  la  ea  y  la  ul  cuando  entrau  en  un  mismo  verbo  significa  ge- 
neralmente   bajar  algo  de  lo  alto, 

La  a  y  la  iu  interpuestas  significan  dejar  que  se  haga  alguna  cosa  sin  concurrir  i  ello 
la  persona  6  voluntad. 


LENGUA  QUECHUA. 


DE  LOS  NOMBRES  Y  SU  DECLINACION. 

Todos  los  nombres  se  declinan  de  an  mismo  modo,  sin  mas  que  agregar  al  nominft- 
tivo  las  particulas  siguientes : 

Para  el  Genitivo — p,  con  tal  que  el  nombre  acabe  en  una  sola  vocal  6  cod  bu 
silabas  liua,  hue  hui.  Si  acaba  en  eonsonante,  6  oon  dos  vocales  que  no  seao 
con  las  silabas  dicbas  httfli  biie,  hiii^  se  forma  el  Genitivo  con  la  termina- 
cion  pa. 

Para  el  Dativo      — cc. 

Para  el  Aonsativo — ta. 

Para  el  Yocativo  como  el  nominativo. 
Para  el  Ablativo  con  las  siguientes  terminaciones: 

pi         — en 

hiiau  —con 

manta'-de 

man    —  & 

raictt  — por 

El  plural  se  forma  agregando  la  particula  cuilft  despues  del  nombre  y  en  seguida  1* 
terminacion  correspondiente  6  cada  caso. 

E  J  E  M  P  L  o. 

SingtUar, 

Nominativo hHasiv la  casa. 

Genitivo hliasi-p de  la  casa. 

Dativo huasi-pacc.... para  la  casa 

Acusativo. huasi-ta ^  la  casa. 

Yocativo huasi casa. 

Ablativo Imasi-pi en  la  casa. 

Plural. 

Nominativo huasi-Ciina las  casas. 

Genitivo huasi-cuna-p de  las  casas. 

Dativo haasi-CHna-pacc... paralas  casas. 

Acusativo Imasl-cana-ta &  las  casas. 

Yocativo liuasi-cana casas. 

Ablativo huasi-cana-pi en  las  casas. 

Adtebtencia  :  —  sobre  lo8  nombres  7  la  fomiacion  de  ciertos  adjetivos. 

Los  g^neros  masculino  6  femenino  de  seres  animados  se  expresan  con  la  palabra 


~  1026  — 

ocarl  varon,  cuando  eg  hombre,  arocu  macho  ouando  es  irracional;  y  huarmi  hembra 
onando  es  racioual,  y  chira  si  es  irracional.  Lo8  nombres  de  seres  inanimados  no  tie 
nen  g^uero,  son  neutros. 

El  Adjetivo  siempre  so  anfcepene  al  sustantivo. 

Los  uuineros  Ordiuales  ee  forman  agregando  al  Cardinal  la  particula  ccen  (que  se 
proniincia  ken)  v.  g.  quiiiisa  tres,  qiiimsa-ceeii  tercero.  Si  el  cardinal  termiua  en  couso- 
nante,  se  suprime  la  ultima  letra  consonante :  v.  g.  ccanchis  siete,  y  para  decir  s^ptimo  se 
Buprime  la  8  y  se  le  agrega  la  particula  del  ordinal  y  se  dira  cancliiccen  (se  pronunciara 

Jian-cliikeii.) 

Los  Distrihutlvos  se  forman  repitiendo  el  cardinal  y  agrg^dole  la  particula  mauta 
V.  g.  hue  uno;  de  uno  en  uno  huc-buc-iiiauta. 

Los  Colectivos  se  forman  agregando  al  cardinal  la  particula  ntia,  6  nintin;  v.  g. 
tahoa  cuatro;  tahaa-ntin  cuatemo,  o  cuatro  juntos. 

LosPartitivos  se  forman  agregandoalcardinal  la  particula  nca  6  ninca:  v.  g.  quimsa 
tres;  quimsa-uca  &  tres. 

Los  Diminutivos  se  forman  agregando  al  nombre  las  particulas  cha  6  11a,  6  challa: 
V.  g.  maqai  mano :  maqui-cha  6  maqal-clialla  manita. 

Los  Anmentativos  siexx)resan  partes  del  cuerpo  de  un  animal  cualquiera,  se  forman 
agregando  al  posesivo  la  particula  sapa  v.  g.  senccay  nariz  ;   sencca-sapa  narigon. 

Los  otros  aumentaiivos  se  forman  con  la  particula  usapa  6  ninsapa  v.  g.  huarmi 
mujer;  huariui-usaim  mujerota. 

Tambien  se  forman  los  Aunientativos  repitiendo  el  nombre  dos  veoes,  unido  con  la 
particula  y ;  v.  g.  racu;  ginieso  nicu-y-racu  gruesote,  gruesaso. 

Los  Comparatives  se  forman  agregando  al  positivo  la  particula  uniu  6  iiin  v.  g. 
hauca  contento,  hauea-iuiiu  mas  contento.  Tambien  se  forman  los  comparatives  con 
los  advervios  de  cantidad. 

Los  Snperlativos  se  forman  como  los  comparativos  con  la  particula  uin  6  fiin;  pero 
ea  mas  comuu  formarlos  con  los  advervios  siuchi  muy,  llumpai  demasiado,  mauchay 
excesivo,  antepuestos  al  nombre. 

En  Quechua,  como  en  Aymara  el  pronombre  nosotros  iioeca  es  esdusivo  6  inclusi- 
vo,  para  el  primer  caso  se  usa  de  la  palabra  noccaycu  y  si  es  inclusive  nocauchis. 

DEL  VERBO  Y  SU  CONJUGAOION. 

Todos  los  verbos  son  regulares,  y  se  conjugan  del  mismo  modo. 
£1  infinitive  siempre  acaba  en  y  y  sirve  de  radical  para  la  formacion  de  los  tiempos, 
quitdndole  la  y  y  agregdndole  las  siguientes  particulas. 

INDICATIVO. 

PBESENTE. 

Singular, 

La  primera  persona  terminaen ni. 

La  scgunda  persona  termina  en uqui* 

La  tercera  persona  termina  en n« 

Plural, 

(  ncliis 


La  primera  persona  cuando  es  inclusive  acaba  en. 


Ouando  es  esclusive  termina  en. 


6 

nchic. 

ycu 

6 

jiicu 

(  nquichis 
La  segunda  persona  termiua  en \        6 

Inquichic, 

Xia  tercera  persona  terminaen UCU. 

129 


—  1026  — 

t 

PRKTfeBlTO  PERFECTO. 

Tanto  el  singnlar  como  el  plural  se  forma  agreg&ndoles  despues  del  radical  1*  partieo- 
larccay  en  seguida  las  del  preaente  de  iudicativo,  m^uos  d  la  tercera  persona  de  sbgnkr 
que  termina  con  la  particula  roca. 

PB£T£RIT0  pluscuahpebfegto. 

Despues  del  radical  se  anade  la  partfcula  8€Ca  y  en  seguida  las  del  presenie  de  iodi* 
catiyo,  m^nos  la  tercera  del  singular  que  termina  en  seca. 

FUTURO. 

SiiufuJar. 

La  primera  persona  termina  en sacc. 

La  segunda  persona  (como  la  del  presente)  en DQuif 

La  tercera  persona  termina  en nccfl. 

Plural, 

La  primera  persona  si  es  inclusive  termina  en ]       6 

isunchfc. 

Si  es  esclusive  termina  en saeca 

iM|iii€his 

6 
■quichie. 

La  tercera  persona  termina  en nccanea. 


La  segunda  persona  termina  en 


SUBJUNTIVO. 
presente 
Singular, 

La.prime^a  persona  termina  en P^ly* 

La  segunda  persona  termina  en ptiyqai. 

La  tercera  persona  termina  en ptin. 

Plural, 

[ptinchis 

La  primera  persona  cuaudo  es  inclusive  termina  en  ....  -I       6 

iptJnciiic. 

Si  es  exclusive  en ptlycu* 

rptiyqaichis 

La  feegunda  persona  termluaen j         6 

iptiyqnichic. 

La  tercera  persona  termina ptiuciit 

FUTUBO. 

Sw(fular, 
La  primera  persona  termina  eu ymant 

La  segunda  persona  termina  en  \       6 

(huae. 

La  tercera  persona  termina  en ninail* 

plural. 

(nelilauiui 


La  primera  persona  si  es  inclusive  termina  en 


Dchieiiiaii 
ehoaii* 

I  yeoman 

Si  es  exclusive  en..... <       6 

(ymasfit 


—  1027  — 

[nquichisman 

La  segtmda  persona  termina  en j  nquichlcmail 

rncaman 

La  tercera  persona  termina  en % -I       6 

inmaiica. 

IMPEBATIVO. 


Sin{fular, 

La  segnnda  persona  termina  en y 

La  tercera  persona  termina  en Chun* 


Plural. 


ychis 


La  segunda  persona  terminaen \    6 

jchic 

La  tercera  persona  termina  en cblincn* 


PABTICIPIO. 


EI  partioipio  activo  termina  en ec 

El  participio  pasivo  termina  en scca. 


EJEMPLO: 


VsBBo  Hauay  —  amar. 


INDIOATIVO. 

MnBa-ni 

Muna-nqui 

Mniia^ii 

■una-neliis 

Hana-nqnichls 

Huna-nca 


PBETEBTTO   PEBFEGTO. 

Mttna-reeani 

Hnna-rocauqiii 

Nuna-reca 

Hnna-rccanchis 

ffnna-rccanqttlchis 

Ifiiiia-rccaiicii 

PTJTUBO. 


Hiina-saoe 

Mnna-nqni 

lliiBa-iioca 

Hunasunehis... 
Haim-nqiilcbls 
Mana-nccaca .. 


amo. 

amas. 

aman. 

amamos 

amais. 

aman. 

am6. 

amaste. 

am6. 

amamos 

amasteis. 

amaron. 

amar^. 
amaras. 
amarA. 
amaremos 
amareis. 
amaran. 


SUBJUNTIVO. 

PBESEKTB. 

lluna-ptiy ame. 

Mnna-ptiyqiii ames. 

Mnna-ptin ame. 

Mttiia-ptliicliis amemoB. 

Mana-ptiyquichis ..  ameis. 

Huna-ptiucu amen. 


PUTUBO. 


Mona-ynian 

Mnna-linaoc 

Mnna-nmam 

Muna-clinan 

Muna-huaecehls... 
Huna-ninanca 


amana. 

amarias. 

amaria. 

amariamos. 

amariais. 

amarian. 


IHPEBATrVO. 


Muna-y annate. 

fflnna-chan ame  ^. 

Nnna-ychls auad  TO«otros. 

Mnna-cliaiicn amen  ellos. 


Gernndio Mniiafipa amondo. 

Partioipio  aotivo Manaoc elqpieram*. 

Participio  pasivo Mimasoca amado. 


—  1028  — 

Advebtencia: — Oznitimos  algunos  tiempos  por^ueaon  oompuestos  del  verbo  ttjier, 
estar  6  baber,  y  del  participio  del  verbo  amar  miuiay* 

PABTICULAS. 

Las  palabras  compuestas  expresan  con  mas  6  menos  ^nfasis  lo  que  cada  iiDa  de  eUaft 
BignifiGa:  v.  g.  aiclia  carne  ;  haicsa  vientre,  uaidas  formaa  aiclM-hiiiosa  qne  aignifica 
carniboro  6  aficionado  a  alimentarse  con  carne. 

Fero  bay  ciertas  particula»  que  unidas  ^  los  nombres  6  yerbos  modifican  su  signifi- 
cado,  aon  cuando  esas  particolas  por  si  solas  tengan  i  veoes  ua  significado  espeeiil  y 
otras  ningauo.  Las  priucipales  son  las  siguientes : 

PAETICULAS  —  QUE  se  ponen  despubs  del  nombbe. 

Cania  —  expresa  absoluta  ocupacion  en  lo  que  significa  el  nombre,  6  puro,  neto,  eiclnn> 
vo :  V.  g.  ccori  oro  ;  ccori-cama  oro  puro,  sin  mescla. 

Cba  —  cuando  estd  despues  de  un  nombre  y  le  sigue  la  particula  Y  que  es  terminacion  de 
los  infinitivos  forma  verbos  que  significan  bacer  6  hacerse  lo  que  indica  el  nom- 
bre :  y.  g.  Iiaasi  casa ;  hnasi-clia-y  fabricar  casa. 

indica  el  orlgen  6  elementos  de  lo  que  significa  el  nombre :  v.  g.  mpaj  calor; 
rupay-hua  cal6rico:  unido  al  verbo  lo  bace  reciprooo. 


Hua 

6 
Ma 

Cca 

6 
Pa 


expresa  grupo  6  pluralidad  de  lo  que  significa  el  nombre:  v.  g.  sacba  irbol; 
saclia-CCa  arboleda. 

Uana  —  expresa  abundancia  de  lo  que  significa  el  nombre :  v.  g.  acOQ  arena  aeoo-Illia 
lleno  de  arena. 

Lli  —  unida  al  nombre  y  con  la  terminacion  Y  lo  convierte  en  verbo  y  expresa  estar  Hsdo 
6  cubierto  de  lo  que  significa  el  nombre :  v.  g.  ttitcft  flor ;  ttite8l*Ili*y  eobrir 
de  flores. 

Masi  —  expresa  lo  mismo  que  en  Aymara. 

Kaoc  —  con  pustantivos,  en  ciertos  casos  forma  adjetivos  que  indica  carencia  de  lo  que 
significa  el  sustantivo  :  v.  g.  easma  oamisa ;  eusman-nacc  descamisado. 

Ncha — despues  de  nombres  que  expresan  partes  6  miembros  del  euerpo  de  bombre  6 
bruto:  seguido  de  la  terminacion  y,  forma  verbos,  y  expresa  que  se  golpeafl& 
dicbo  miembro :  v.  g.  muclm  cogote ;  mueliii-iielia-y  aoogotar. 

Despues  de  otros  nombres  significa  que  se  adbiere  6  sobrepone  lo  que  el  nom- 
bre expresa:  v.  g.  ceollqae  plata;  ecollqiie*nclia*y  platear. 

Necc       ] 

6  adjetiva  al  sustantivo:  V.  g.  rami  piedra;  rami-uecc  petreo. 

Sec         j 

Sa  —  con  ciertos  sustantivos  6  con  el  infinitivo  de  algunos  verbos,  los  eonvierie  en  adje- 
tivos, que  disminuyen  la  calidad  de  lo  que  significan  esos  nombres  6  infinitiTos: 
V.  g.  puiiuy  dormir;  panuy-sa  adormitado ;  pichiu  pajaro;  pichiu-sa  pajairaoo. 

Ymana  —  en  los  adjetivos  6  nombres  verbales  expresa  disminucion  de  la  ealidad  qat 
denota  el  adjetivo:  v,  g.  coella  (se  pronnncia  kella)  amarillo;  eeellii-yilMai 
pdlido;  ecelluy  amarillecer;  ccellu-ymana-y  palidecer. 

Yocc  —  posesion  de  lo  que  significa  el  sustantivo:  v.  g.  ccollqae  plata;  ccoUflie-yM 
el  que  tiene  plata  6  es  rico. 

Ysi  —  expresa  ayuda  &  lo  que  el  verbo  significa:  v.  g.  roray  obrar;  rara«yai-y  coopenit. 

PABTICULAS — QUE  se  interponen  ektre  el  badioal  del  vbbbo  t  sua  tebjonacioxes. 


6 


oircunscribe  la  acoion  que  expresa  el  verbo;  y  siempre  precede  &  las  partfcdas 
Yca^       I  mn)  pu^  ya :  v.  g.  cayay  moverse;  cayii«-€a*iiia-y  ir  A  moverse  en  derioiitiow 


—  1029  — 

Ca  —  convierte  en  recfprooo  el  verbo :  v.  g.  euyay  querer ;  caya-cn-y  quererse. 

Tambien  expresa  lo  que  que  se  ejeouta  en  su  provecho  lo  que  significa  el  ver< 

bo:  V.  g.  limay  hablar;  rinia-CU-y  hablar  en  su  provecho. 
Chca  —  expresa  aotualidad:  t«  g.  maseay  buscar;  ma^ca-ehca-y  estar  buscando. 
Chi  —  permitir  6  mandar  que  se  ejecnte  lo  que  expresa  el  verbo:  v.  g.  rantiy  oomprar; 

ranti-clii-y  mandar  comprar  6  hacer  ti  ordenar  comprar. 
Ua  —  ejecutar  con  voluntad  lo  que  significa  el  verbo:  v.g.  llaiucayirabajar;  Uamca- 

Ua-y  irabajar  volnntariamenie. 
Mpa  —  ejecutar  de  nuevo  lo  que  el  verbo  significa:  tacay  golpear;  taca-mpu-y  volver  a 

golpear. 
Mu  —  ir  ^  ejecutar  lo  que  el  verbo  significa :  v.  g.  perccay  cercar,  peroca-mn-y  ir  &  cercar. 
Ka  —  despues  del  nombre  forma  verbos,  agregaddole  la  partfcula  y. 
Pa  —  indica  que  se  ejecuta  sobre  otro  lo  que  el  verbo  significa;  6  tambien  que  se  ejecu- 

ta  sin  voluntad:  v.  g.  mafiay  pedir;  mufia-pu-y)  pedir  para  otro,  6  interceder 

para  otro;  pufiay  dormir ;  pu&ll-pil-y  dormir  sin  pensarlo  6  quedarse  dormido. 
Ra  —  expresa  continuacion  de  lo  que  el  nombre  significa:  v.  g.  cbuya  limpio;  chuya«Ta 

estar  limpio,  pero  despues  del  verbo  siempre  le  sigue  la  particula  ya,  y  la  y  del 

infinitivo:  v.  g.  ecahaay  mirar;  ccahua-ra-ya-y  mirar  constantemente  6  de 

hito  en  hito. 
Ri  —  expresa  la  accion  de  principiar,  rehacer,  6  ejecutar  ligeramente  6  despacio  lo  que 

significa  el  verbo :  v.  g«  allttay  tejer ;  aliua-ri^y  empezar  &  tejer* 
Rcea  —  expresa  la  accion  de  ejecutar  con  empeno  6  esfuerzo;  siempre  y&  seguida  de  al- 

guna  de  las  partfcnlas  ea-cliiy  mpa-mnrii  ta:  v.  g.  tusay  baylar;  tnsu-rcca- 

ca*ilia*y  ir  d  baylar  en  cierto  lugar. 
Rcco  —  expresa  violencia  6  vehemencia  en  laejeoucion  de  lo  que  el  verbo  significa:  v.  g. 

lliqaiy  romper;  lliqui-reeo-y  romper  con  vehemencia. 
8a  —  significa  los  pronombres  te  6  i-ti,  OS,  vosotros. 
Ta  —  expresa  que  se  ejeouta  de  paso  lo  que  el  verbo  significa:  v.  g.  apay  Ilevar;  apa-ta-y 

Uevar  de  paso. 
Ya  —  despues  de  los  nombres  6  adverbios  y  seguido  de  la  terminacion  y  de  infinitivo  for- 
ma verbos  que  expresan  ser  6  convertirse  en  lo  que  significa  el  nombre:  v.  g. 

mm  I  piedra;  mml-ya-y  petrificarse. 
Yea  —  ejecutar  con  atencion  lo  que  significa  el  verbo:  v.  g.  nyariy  oir;  ayari*ycn-y 

oir  con  atencion,  eseuchar. 
Ycha  —  ejecutar  lo  que  significa  el  nombre  verbal:  v.  g.  manay  pedir;  mana-ycha-y  ha- 
cer peticion  6  demandar. 
YUa  —  expresa  que  se  ejecuta  solamente  y  con  exclusion  de  otro  objeto  lo  que  significa 

el  verbo:  v.  g.  tillpay  pintar;  tUlpu-iUa-y  pintar  solamente  6  no  hacer  otra 

cosa  que  pintar. 


APfiNDICE  SEGUNDO. 


DIOOIONARIOS 


orogrAfico  e  hidrografico 


En  los  pueblos  extrangeros  y  particularmente  en  los  de  Enropa  bay  gran  intores 
cientifico  y  comercial  en  conocer  con  exactitnd  las  riqnezas  que  contiene  el  Peru  en  el 
reyuo  mineral,  y  las  vias  por  donde  puede  ll^arse  con  mas  pronUtud  y  seguridad  al 
centre  de  ellas.  En  el  Die.cioy\ario  Gmgrafico  EsLtadMtico  del  Perti,  estdn  perfectamente 
indicados  todos  los  cerros  minerales,  las  minas  de  oro,  plata,  cobre,  nikel,  carbon  de  pie- 
dra  etc.  etc.  que  se  ballan  en  el  territorio,  y  los  puertos,  babias,  caletas,  rios  navegables 
por  donde  puede  bacerse  la  exportacion  de  esos  tesoros,  boy  casi  abandonados ;  pero  todos 
estos  nombres  se  encuentrau  confundidos  con  los  de  las  ciudades,  pueblos,  aldeas,  y  fun- 
dos  rusticos,  por  seguir  como  se  debia,  el  6rden  alfabdtico ;  era  pues,  dtil  y  necesario 
forinar  ujl  indice  6  Diccionario  especial  OrugrrifiCO  para  inciuir  en  el  todos  los  elevados 
picos,  ceri'os  6  montanas,  cordilleras,  qiiebradas,  minas  etc.  y  otro  Hidro^^r&fico  para  los 
rios,  scan  6  no  navegables,  lagos,  lagunas,  mauantiales  de  aguas  termales  6  minerales, 
bahias,  puertos,  cabos,  islas,  promontories  y  todo  lo  que  se  refiere  a  la  region  hidro- 
grafica. 

Al  formar  estos  IliccioiiarloSf  pens^  entrar  en  detalles  sobre  la  situacion  geogrdfioa 
y  polftica  y  demas  datos  relatives  a  cada  uno  de  los  lugares  orograficos  6  bidrogrAficos  que 
coutuvieran;  pero  vi  que  seria  una  repeticion  de  lo  mismo  que  contiene  el  Diccionario  Geo- 
ip  dfico  Esladlstico  y  que  desde  que  no  babia  mas  dates  que  los  indicados  en  ^te,  iba  d  em- 
prender  un  extenso  trabajo  sin  gran  provecbo;  y  como  mi  objeto  se  reduce  ^  llamar  la 
atencion  sobre  las  riquezas  minerales  del  Perii  y  las  vias  para  Ilegar  d  ellos,  be  creido  Uo- 
narlo  formaado  por  separado  ua  Indice  alfab^tico  de  todo  lo  que  sobre  estos  ramos  con- 
tiene el  Diccionario  Geogrdfiico  Estadistico  del  Peru,  en  el  cual  se  podrd  encontrar  cuan- 
tos  dates  titiles  existen  basta  el  dia. 


DICCIONARIO  OROGRAFICO. 


A. 


Abra,  ealitrera. 
Abril,  mina  de  plata. 
Acacaiia,  cerro. 
Acari,  cerro. 

Acchisuyhua,  mina  de  plata. 
AcococLa,  mina  de  plata. 
Acocliinche,  punas. 
Achatavhua,  cerro  nevado. 
AcLia,  pico. 
Achiquita  punas. 
Aguablanca,  minas  de  plata. 
Aguada,  minas  de  pkta. 
Aguapampa,  punas. 
Agua  Bauta,  quebrada. 
Agua  banta,  salitrera. 
Aguas  blancas,  mineneral  de 

plata. 
AguiHuay,  mina  de  plata. 
Aguirro,  cerro. 
Agujtin»  San,  minas  de  plata. 
Agustin,  Ban,  salitrera. 
Alalamacliay,  cueva. 
Alcallara,  cordiUera. 
Alcancoma,  pico. 
Alcayan,  miuas  dc  oro. 
Alcotoral,  mina  de  oro  y  plata 
Alcumbrera,    cerro  mineral. 
Alejo,  ban,  mina  de  plomo. 
Aleta,  cerro  mineral. 
Algallama,   mina  de  oro. 
Almas,  mina  de  plata. 
Alpacay,  mineral. 
Alpajire,  pico. 

Alpaquita,  mineral  de  plata. 
Alta  gracia,  lavadero. 
Alto  del  Cerro,  mineral  de 

plata. 
Alto  de  los  huesos,  meseta. 
Altos  de  Juan  Bias,  cerros. 
Alva,  cerro. 

Alvarado,  mina  de  plata. 
AUui-Ccapac,  cerro  uevado. 


Amalia,  Sta.  mina  de  carbon. 
Amancaes,  cerro. 
Amanioo,  cerro. 
Amaro,  mina  de  plata. 
Amatia,  cerro. 
Ambrosio  S.,  minas  de  plata. 
Amotape,  cerro. 
Ampato,  Cordillera. 
Anacache,  pico. 
Anamaray,  mina  de  plata. 
Ananca.  cerros  nevados. 
Anancocha,  cerro  mineral. 
Anasque,  mina  de  plata. 
Ancachs,  quebrada. 
Ancochallani,  pico. 
Ancomarca,  pico  nevado. 
Andes,  cordiUora. 
Andes  de  Guchoa,  cerros. 
Andihuela,  quebrada. 
Andorya,  scJitrera, 
Andres  San,  minas  de  plata. 
Angascaca,  quebrada. 
Angasmarca,  mina  de  carbon. 
Angel  mina  de  plata. 
Angeles,  altura. 
Angostura,  quebrada. 
Angostura,  mineral  de  plata. 
Augobiura,  quebrada. 
Angulo,  mina  de  plata. 
Animas,  minas  de  plata. 
Animas,  salitrera. 
Anqui,  mina  de  plata. 
Autacanclia,  mineral  de  plata 
Antacbuco,  cordillera. 
Antamina,  cerro  mioeraL 
Antarangra  altura. 
Antigua,  mina  de  limonita. 
Antimonio,  mina  de  plata. 
Antonio  San,  cerro. 
Antonio  San,  pico  nevado. 
Antonio  San,  minas  de  plata. 
Antonio  San,  nmie^  de  carbon 


Antonio  San,  minas  de  plomo. 
Antonio  San,  salitreras. 
Anasjaracha,  mina  de  plati. 
Apacbeta,  cordillera. 
Apacbeta  de  Compoeosi. 
Apacbeta  de  Eaco,  altura. 
Aparipasca,  cerro  mineral. 
Apasb,  minas  de  plata. 
Apaycanclia,  mina  de  plata. 
Aporoma,  mineral  de  oro. 
Apucauacbuay,  pico. 
Apucunuranu,  pico. 
Arahna,  mina  de  plata. 
Aramburu,  mina  de  pluta. 
Aranzazn,  minas  de  pkta. 
Arapa,  cerro  mineral  de  plata. 
Arari  mina  de  plata. 
Arausan,  mina  de  pUta. 
Areata,  mina  de  plata. 
Arce,  imina  dep  lata. 
Arco  de  H^rcnles,  mina  plata 
Arcos,  mina  de  plata. 
Arcbuay,  mineral  decarboa. 
Arecbe,  mina  de  plata. 
Argentina,  Canton  salitreroi 
Arguelles,  mina  de  oro. 
Arhua^rcancha,  mina  de  siil 

furo  de  fierro. 
Arirabua,  mineral  de  oro. 
Arma,  quebrada. 
Arma,  mina  de  plata, 
Arrepentido,  mina  de  plomo. 
Artola,  mina  de  plata. 
Aruri,  mina  de  plata. 
Arzobispo,  mina  de  oro. 
Ascent»ion,  minas  de  plata. 
Ascension,  salitrera. 
Asculcocba,  cerro  minenl. 
Asenia,  lavadero  de  oro. 
Asiento,  lavadero  de  oro. 
Asco,  mina  de  plata. 
Astuhuaraca,  zoina  de  platii 


1033 


Asungata,  pico. 
Asunta,  mina  de  plata. 
Atico,  quebrada. 
Atiqaisuar,  mina  de  grafita. 
Atocha,  mina  de  plata. 
Atnnsulla,  mina  de  plata. 
Auca,  mina  de  plata. 
Aaqui,  mina  de  almagre. 


Aaqoifiiardai  ceri*o  mineral* 
Aurora,  quebrada. 
Ausangati,  cordillera  nevada. 
Avendano,  mina  de  plata. 
Aviso,  mina  de  oro. 
Ayabaca,  cordillera. 
Ayacacho,  mina  de  plata. 
Ayapata,  pico. 
Ayapitiy  oerro. 


Ay  ashiiatt(^,  minerid  de  plata 

AynacoUa,  mina  de  plata. 
Ayrihuanca,  cerro  mineraU 
Azapa,  mina  de  plata. 
Azoguine,  cerro. 
Azucena,  mina  de  plata. 
Aznfrado,  mina  de  plata. 
Azufre,  cerro. 


B 


Balbantts,  mina  de  plata. 
Balcon,  minas  de  plata. 
Balona,  mina  de  plata. 
Banqueria,  mina  de  plata. 
Banda,  salitrera. 
Banos  del  Inca,  lugar  en  la 

cordillera. 
Bdrbara  Santa,  mina  de  oro. 
Barbara  Sta.,  minas  de  plata. 
Barbara  Santa,  minas  de  ci- 

nabrio. 
Barragan,  mina  de  plata. 
Barreno,  mina  de  plata. 
Bartolom^  S., minas  de  plata. 
Bartolom^  San,  cerro. 
Basilio  San,  mina  de  plata. 
Batea,  mina  de  plata. 
Bat  ton  6  Ballon,  mina  plata. 
Batorera,  mineral  de  plata. 


Banl,  cerro. 

Bayococha,  mina  de  plata. 
Beatriz  Santa,  salitrera. 
Becerra,  mina  de  plata. 
Belen,  mina  de  plata. 
Bella  union,  mina  de  plata. 
Bellavista,  mina  de  plata. 
Bellavista,  salitrera. 
Benito  San,  minas  de  plata. 
Benito  San,  mineral  de  plata. 
Bergara,  mina  de  plata. 
Bemacha,  mina  de  plata. 
Bemaes,  salitrera. 
Bernal,  punta. 
Bernardino  San,  aventadero. 
Bernardo  San,  mina  de  plata. 
Bemui,  mina  de  plata. 
Biconga,  cerro. 
Bicoudes,  mina  de  plata. 


Blanca,  minas  de  plata. 
Bias  San,  salinas. 
Bias  San,  mina  de  plata. 
Bonaparte,  mina  de  plomo. 
Bonifacio  San,  mina  de  plata. 
Borgona,  salitrera. 
Boya,  mina  de  plata. 
Brea,  cerros. 
Bronce,  mina  de  oro. 
Bronce  mina  de  plata. 
Broncemayo,  lavadero  de  oro. 
Buena  f6,  mina  de  plata. 
Buenaventura,  mina  de  plata 
Buenaventura,  salitrera. 
Buenavista,  minas  de  plata. 
Buen  retire,  salitrera. 
Buey,  mina  de  plata. 
Buyalmasi,  mineral  de  oro. 


C 


Cabana,  mina  de  oro. 
Cabanuste,  mineral  de  plata. 
Cabrera,  minas  de  plata. 
Cacpa,  mina  de  oro. 
Cacrahnri,  mineral  de  plata. 
Cacbacaya,  quebrada. 
Cachicachi,  cordillera. 
Cachicacbi,  cerrb. 
Cacldmayo,  lavadero  de  oro. 
Cahainsas,  mina  de  plata. 
Cahuintala,  cerros. 
Cajatiri,  lavadero  de  oro. 
Cajavilca,  mina  de  plata. 
Cajavilca,  mineral  de  plata. 
Cajaybamba,  cordillera. 
Cajon,  mina  de  oro. 
CisJacala,  salitrera. 
Calacho,  mina  de  plata. 
Galancbe,  paso  de  cordillera. 
Calaorco,  minas  oro  y  plata. 
Calavera,  cerro. 


Calavera,  morro. 
Oalaviyani,  mina  de  plata. 
Caldera,  cerros. 
Oalifomia,  salitrera. 
Galhuanuri,  mineral  de  plata. 
Calsin,  mina  de  plata. 
Oallanayaou,  salinas. 
Gallangati,  cerro  nevado. 
Callani,  lavadero  de  oro. 
Gallejon  deHuailas,  quebrada 
Camana,  pico  nevado. 
Gamana,  cerro. 
Gamanti,  mineral  de  oro. 
Gamarga  mina  de  plata. 
Gamarones,  quebrada. 
Gamarones,  mina  de  arcenico 
Gamata,  cerro. 
Gampana,  mina  de  plata. 
Gampana,  cerro. 
Gananosa,  salitrera. 
Gancana,  pico. 

130 


Gancarachi,  aventadero  de  oro 
Gancata,  mineral  de  plata. 
Gancoso,  cerro. 
Gancbabolas,  mina  de  plata. 
Gancbacancba,  mineral  plata 
Ganchahuasi,  mina  de  plata. 
Gancharani,  mina  de  plata. 
Ganchira,  salitrera. 
Gandelaria,  minas  de  plata. 
Gandelaria,  salitreras. 
Gangali,  lavadero  de  oro. 
Gangalla,  mina  de  plata. 
GangUihuara,  mina  de  plata. 
Gani,  mineral  de  plata. 
Gano,  altura. 

Ganquicocha,  mina  de  plata. 
Ganta,  cerro  mineral  de  plskta, 
Ganta,  quebrada. 
Gapedor,  mina  de  plomo. 
Gapilla,  paso. 
Gaquiaveri,  cerro, 


OarabMnbft,  mmeral  de  piata 
Garabaya,  cerro. 
Carabayllo,  qnebrada. 
Garacaneha^  mineral  deplata 
Caracani,  pico  nevado. 
Caracoles,  oerros. 
Caraopina,  mina  de  plata. 
Garamarca,  mina  de  plata. 
Garampo,  cerro. 
Caran,  mineral  de  plata. 
Carbonera,  mina  de  plata. 
Garbon  grande,  mina  de  plata 
Carbon  mayo,  lavadero  de  oro. 
G^rcel,  mina  de  plata. 
Gargarconga.  cerro. 
Garhuac,  mina  de  plata. 
Garhnacarhua,  minrl.  plata. 
Carhuacasha,  mineral  plata. 
Carhuancho,  mina  de  plata. 
Carhuanota,  mineral  de  plata 
Garhnapari,  mina  de  oro. 
Carhuarayso,  pico. 
Garhuarumi,  mina  de  plata. 
Carhuasom,  mina  de  piata. 
Garidad,  mina  de  plata. 
Garidad,  mina  de  oro.- 
Carlos  San,  cordillera. 
Carlos  San,  minas  de  plata. 
Carlos  San,  salitrera. 
Carmen,  minas  de  plata. 
Carmen,  minas  de  oro. 
Carmen,  mina  de  yeso. 
Carmen,  minas  de  plomo. 
Carmen,  salitreras. 
Carnaval,  salitreras. 
Carolina,  salitreras. 
Garpa,  cerro  mineral  de  plata. 
Carpa,  mina  de  plata. 
Garpapata,  meseta. 
Carrasco,  cerros. 
Carrera,  mina  de  plata. 
Carriaal,  quebrada. 
Gartora,  mina  de  plata. 
Gasacancha,  mina  de  plata. 
Casamba,  paso. 
Casan,  mineral  de  plata. 
Casca,  mineral  de  plata. 
Gascapara,  mineral  de  plata. 
Cansicsa,  mineral  de  plata. 
Caema,  quebrada. 
Castro,  cerro. 
Casnalidad,  mina  de  plata. 
Cata,  mina  de  plata. 
Catae,  cerro. 

Catalina  Sta.,  minas  de  plata 
Catalina  Santa,  salitrera. 
Cat61ica  San,  salitrera. 
Caucato,  cerros. 
Candalosa,  mina  de  plata. 
Cayacoma,  mineral  de  plata. 
Cayapo,  mineral  de  plata. 
Cayaypirca,  mineral  deplata. 


l034 


Oayetano  San,  mina  de  oro. 
OayetanoSan,  minas  deplata 
Caybnas,  mina  de  plata, 
Gaylloma,  mineral  de  plata. 
Cayran,  quebrada. 
CazatutoUo,  mina  de  plata, 
Ccari,  mineral  de  plata. 
Gcasani,  mineral  de  plata. 
Ccocri,  cerro. 
Ccolca,  quebrada. 
Ccololo,  mineral  de  plata. 
Ccolpa,  cerro. 
Ccolpamayu,  cerro. 
Ccolqui,  mineral  de  plata. 
Ccolquipallana,  mina  deplata 
Ccolquipocro,  minrl.  de  plata 
Ccollama,  quebrada. 
CcoUota,  mina  de  oro. 
Ccollquehirca,  minrl. deplata 
Ccollquehorcuna,  cerro. 
Ccompocosi,  cerro. 
Ccoricocha,  mina  de  plata. 
Ccoypa,  quebrada. 
Cedrocucho,  quebrada. 
Cedron,  mina  de  plata. 
Cementerio,  mina  de  oro. 
Ceraccunca,  cerro. 
Cerapallana,  quebrada. 
I  Cernicalo,  mina  de  plata. 
Cerro  bianco,  mina  de  plata. 
Cerro  bianco,  mina  de  carbon 
Cerro  bianco,  mineral  oro  y 

talco. 
Cerro  Colorado,  mina  deplata 
Cerro  Colorado,  mina  y  aven- 

tadero  de  oro. 
Cerro  Colorado,  mina  de  cobre 
Cerro  Colorado,  pico. 
Cerro  negro,  mina  de  plata. 
Cerro  partido,  cerro. 
Cerro  de  Pasco,  mineral. 
Cerro  pelon,  mina  de  plata. 
Cerro  prieto,  mina  de  carbon. 
Cerro  de  la  Virgen,  cerro. 
Cieneguilla  mina  de  plata. 
Circunsision,  mina  de  plata. 
Cisne,  mineral  de  plata. 
Cisne,  minas  de  plata. 
Clara  Santa,  cerro. 
Clara  Santa,  mina  de  plata. 
Clara  Santa,  salitrera. 
Claudio  San,  mina  de  plata. 
Clavo  grande,  mina  de  plata. 
Coaque,  cordillera. 
Cobre,  mina  de  cobre. 
Cobre,  mina  de  plata. 
Cocapite,  mineral  de  plata. 
Cochacata,  mina  de  plata. 
Cochacocha,  mineral  de  oro. 
Cocharcas,  mina  de  plata. 
Cocbayoc,  minas  de  plata. 
Cochupel,  mineral  de  plata. 


Colombia,  salitrenu 
Colorada,  minas  de  phfti. 
Coquipunoa,  cerros  neitdoa 
Coliaracra,  Biineral  de  phU 
CoUaque,  mineral  de  pbta. 
Combapata,  cerro. 
Come,  cerro. 
Comerpoto,  mina  de  plate. 
Compaccha,  mina  de  piste. 
Compadres,  mina  de  piata. 
Compania,  mina  de  j^ata. 
Compauia,  salitrera. 
Compi,  mina  de  plata. 
Compuerta,  paso. 
Comuche,  mina  de  plata. 
Concepcion,  minas  de  plata. 
Concepcion,  salitreras. 
Condenado,  mina  de  plomOb 
Condorcanqui,  cerro. 
Condorbuacbana,  mina  plata 
Condorhuain,  mineral  plata. 
Condorhuasi,  altora. 
Gondoriri,  cerro. 
Condornoma,  mina  de  [data. 
Condoroma,  mineral  de  pkta. 
Condorumana,  cerro. 
Congonsa,  mineral  de  plata. 
Conomamas,  cordillera. 
Consecuencia,  mina  deplata. 
Consolacion,  mina  depkta. 
Constanta,  mina  de  plata. 
Consuelito  mina  de  plata. 
Consuelo,  minas  de  plata. 
Consuelo,  mina  de  carbon. 
Consuelo,  mina  de  oro. 
Contadera,  mineral  de  phta. 
Contonga,  cerro. 
Contramina,  mina  de  cto. 
Contuna  mina  de  plata. 
Conamuro,  aventaderodeoiQ, 
Copacabana,  mina  de  plata. 
Copaquilla,  quebrada. 
Copcopo,  mina  de  plata. 
Coporaque,  minas. 
Coptachueo,  mina  de  pUa. 
Coquis,  mineral  de  plala. 
Corapampa^  mineral  depbti 
Corazon  de  Jesus,  minas  ^ 

plata. 
Corcobado,  mineral  de  pbta. 
Cordillera,  mina  de  pkta. 
Cordillera,  aznfrera. 
Cordillera,  salitrera. 
Cordill^a  blanea,  eorditek 
CordiQera  negra,  oordiDaa. 
Coricunca,  cerro. 
Corihuacta,  mina  de  ore. 
Oorihuichinca,  c^ro. 
Coris,  mina  de  plomo. 
Corona,  minas  de  plata. 
CoroniUa,  mina  de  plata. 
Coropona  cerro  Tolcaiuea 


1036 


Coroyft,  c6rro. 
Corralones,  altura. 
Corte,  mina  de  oro: 
Cortegana,  mina  de  plata. 
Corte  grande  y  chico,  minas 

de  plata. 
Cosba,  salitrera. 
Cospega,  xoineral. 
Ootani,  vetas  de  oro, 
Coiaparia,  mina  de  plata. 
Coyllaa,  mineral  de  plata. 
Goymolache,  oordillera. 
Goypasa,  cerro. 
Greston,  minas  de  plata. 
Cristo  Santo,  minas  de  plata. 
Cristoval  San,  minas  de  plata. 
Cristoyal  San,  cerro. 
Cristoval  de  Uohusinga  San. 

cerro. 
Gmcero,  mina  de  oro, 
Graces,  minas  de  plata. 
Cmzgay,  mina  de  plata. 
CrozdeHuascaray,  cordillera 
Crazpampa,  mina  de  plata. 
Cruz  del  pozo,  mina  de  carbon 
Gmzpunta,  mina  de  plata. 
Cmz  de  Sapiga,  saJitrera. 
Cruz  Santa,  minas  de  plata. 
Cruz  Santa,  minas  de  plomo. 
Cuadros,  mina  de  plata. 
Ouancho,  mina  de  plomo. 
Cuatro  varas,  mina  de  plata. 
Cuatro  velas,  mina  de  oro. 
Cucur,  mina  de  carbon. 
Cuchas,  cordillera. 
Cnehilla,  pico. 

Cuchipampa,  lavadero  de  oro 
Cuelgatocino,  mineral  plata. 
Cueva  6  S.  Antonio,  mina  de 

plata. 
Caeva,  mina  de  plata. 
Cueva  Santa  6  Bosario,  mina 

de  plata. 
Cnlebra,  mineral  de  plata. 
Cnlebras,  quebrada. 
Calebrilla,  mina  de  plata. 
Gulqnirumi,  mineral  deplata. 
Cullco,  mineral  de  plata. 
Culluchaca,  mineral  de  plata 
Guinan,  mina  de  plata. 
Gumbe,  cordillera. 
Gnminalla,  salitrera. 
Gnnia,  quebrada. 
Cnnera,  mina  de  oro, 
Gapati,  cerro. 
Cupay,  mina  de  plata. 
Giira,  mina  de  plata. 
Gashuro,  mineral  de  plata. 
Gusilluyoc,  cumbre. 
Cusmo,  quebrada. 
Catatambo,  mina  de  plata. 
Cnieqyaou,  mina  de  plomo. 


Gutuii,  lavadero  y  aventadero 
de  oro. 

Guyacahua,  cerro. 

Guyo,  quebrada. 

Ghacaoucho,  mina  de  carbon 

Ghacapallani,  pico  nevado. 

Ghacaracra,  mineral  de  plata. 

Ghacaracra,  minas  de  cobre 
y  plomo. 

Ghacna,  mineral  de  plata. 

Ghacus,  mina  de  plomo. 

Ghacusmina,  mina  de  plata. 

Ghachani,  cerros  nevados. 

Ghala,  mina  de  plata. 

Gbala,  morro. 

Ghala  alta,  quebrada. 

Gbala  alta,  mineral  de  car- 
bon de  piedra. 

GhallacoUito  salitrera. 

Ghallacollito,  cerro. 

GhallacoUo,  mineral  de  plata. 

Ghallas,  salitrera. 

Ghalluma,  vetas  y  lavadero 
de  oro. 

Ghamaca,  mineral  de  plata. 

Ghamilla,  cerro. 

Ghampihuanca,  mineral. 

Ghanabaya,  mral.  oro  y  plata 

Ghanabaya,   huaneras. 

Ghanca,  mineral  de  plata. 

Ghancayoc.  mineral  de  plata 

GhanchuUi,  mineral  de  plata. 

Ghangas,  mineral  de  plata. 

Ghanguillo,  quebrada. 

Gbanra,  paso. 

Ghanvirayaco,  quebrada. 

Ghapiqnilla,  salitrera. 

Ghapiquina,  salitrera. 

Ghapolla,  cerro. 

Gharaqui,  mineral  de  plata. 

Gharpa,  mineral  de  plata. 

Charracito,  cerro. 

Gharubamba,  quebrada. 

Ghatacaca,  paso. 

Gbaupis,  miua  de  plata. 

Gliavez,  cerro. 

Ghaypi,  mineral  de  oroy  plata 

Ghenchen,  cerro. 

Ghepallamaii,minrl.  deplata. 

Ghiclla,  mina  de  plata. 

Ghicon,  pico. 

Ghichin,  mineral  de  oro. 

Gliichircucho,  mina  de  plata. 

Ghichumia,  mineral  de  plata 

Ghifiones,  mina  do  plata. 

Ghihuan  miua  de  oropmento. 

Ghila,  cordillera. 

Ghilama,  altiira. 

Ghilca,  mina^  de  yeso. 

Ghilca,  cerro. 

Ghilcacasa,  cordillera. 

Ghile-chile,  altos  6  meseta. 


Olulete,  mineral  deplata. 
Ghillincucbo,  mina  de  plata. 
Ghimbaura,  mina  de  plata. 
Ghimborazo,  mina  de  plata. 
Ghimbote,  oerro. 
Ghimboya,  cordillera. 
Ghimboya,  mina  de  plata. 
Ghimboya,  oerro  mineral. 
Ghimboya,  veta  de  oro. 
Ghimburque,  cumbre. 
China,  mineral  de  plata. 
China,  salitrera. 
Ghinamaloa,  mina  de  ^ta. 
Ghincay,  cerro. 
Chincha,  cumbre. 
Ghinchan,  quebrada. 
Ghinchao,  mina  de  plata. 
Ghinchao.  quebrada. 
Ghinchil,  mineral  de  oro., 
Ghinchilgal,  mineral  de  plata 
Ghinoho,  mineral  de  plata  y 

plomo. 
Ghincho,  mina  de  oro  yplata. 
Ghinchuragra,   lavadero  de 

oro. 
Chinque,  mineral  de  plata. 
Ghipioaoi,  pico  nevado. 
Ghiquinquiray ,  minas  de  plata 
Ghinquiray,  salitreras. 
Ghinquira,  mina  de  plata. 
Ghira,  cerro  mineral. 
Ghiracaca,  cerro  mineral. 
Ghirro  6  Ghono,  altura. 
Ghirivoga,  mina  de  plata. 
Chislia,  cerro  mineral. 
Ghismisa,  salitrera. 
Chocchoni,  mineral  de  plata. 
Chocolate,  mina  de  plata. 
Ghocto,  mina  de  oro  y  plata. 
Ghochumpa,  cerro  mineral. 
Cholipampa,  oerro  mineral. 
Ghontabamba,  lavadero    de 

oro. 
Ghontahirca,  cerro  minerid. 
Ghontallia,  vetas  oinabrio. 
Ghontay,  cerro  mineral. 
Ghoquerunde,  cerro  mineral. 
Ghoquihuacra,  mina  de  plata 
Ghoquini  mineral  de  plata. 
Ghoro,  mineral  de  plata. 
Ghoro  bianco,  mina  de  plata. 
Ghorrillana,  mina  de  carbon. 
Ghoymacota,  quebrada. 
Ghucaque,  mina  de  oro. 
ChucUayoo,  cerro  mineral. 
Ghucuambo,  mina  de  plata. 
Ghuchancruz,  cerro  mineraL 
Chuchopalca,  mina  cle  cal. 
Chuchulay,  cerro.  ^ 
Ghuchumaray,  mina  de  oroj 
Ghudbuiloa,  mina  de  plata* 
Obugfia,  xnineral  do  plata. 


1036 


Chnchnluay,  mina  de  plata. 
Chule,  qnebrada. 
Ghnllahuaora,  mineral  plata. 
Chollaa,  mina  de  marmol. 
ChullaGu,  mineral  de  plata. 
Chnllancani,  pico  nevado. 
Chumba,  cordillera. 


Ghnmpi,  oerro. 
Chumpi,  minas  de  mdrmoL 
Chunchocabana,  oerro. 
Chupa,  mineral  de  plata. 
Cimpacot,  cerro. 
Ghupamayta,  oerro. 
Chupica,  mina  de  plata. 


Chnquia,  minend  de  plak 
Chnqnibamba,  laTtbdeio  oro, 
Ghuquibual,  cenro  mmL 
GhaquiUanqni,  cerro. 
Ghnrap,  mineral  de  pl&k 
Gbnrubamba,  qnebradi. 
Ghorupampa,  mineral  plau, 


D 


Daniel,  mina  de  plata. 
Ddtiles,  mina  de  plata. 
Delgado,  mina  de  plata. 
Derrepente,  qnebrada. 
Desamparados,  minade  plata 
Desayrada,  mina  de  plata. 
Descubridora,  minas  de  plata 
Desouelgo,  mina  de  plata. 
Desengano,  veta  de  grafita. 
Desesperada,  mina  de  plata. 
Pespredada,  mina  de  plata. 


Destajadillo,  mina  de  plata. 
Diablo,  mina  de  plata. 
Diego  Yelasqnez,    mina  de 

plata. 
Dimas,  San,  mina  de  plata. 
Direcoion.  cerro. 
Direccion,  mina  de  cobre. 
Division,  cerros. 
Doce  Apostoles.  minade  plata 
Dolores,  minas  de  plata. 
Dolores,  salitreras* 


Domingo  San,  minas  de  {to 
Domingo  San,  salitrera. 
Dominico,  mina  de  plak 
Domitila  Sa.,  minrl.  de  plaii 
Dos  amigos,  minadBoobre; 

plomo. 
Dos  de  Mayo,  minas  de  plati. 
Duendes,  qnebrada. 
Dnran,  socabon. 
Dnras,  minas  de  plata. 
I  Dnsega,  mina  de  plata. 


E 


Eaco,  paso  de  la  cordfllera. 
Ecop,  mineral  de  plata. 
Elena  Santa,  mina  de  plata. 
Enle,  mina  de  cobre. 
Empahne,  mina  de  plata. 
Empatoria,  salitral. 
Encaiiada,  salitreras. 
Encamacion.  salitrera. 
En  estos  cerros ,  mineral  de 
plata. 


Escalera,  cerro. 
Escarches,  mina  de  plata. 
Esmeralda,  salitrera. 
Esperanza,  minas  de  plata. 
Esperanza,  salitreras. 
Espinache,  mina  de  plata. 
Espindnla,  qnebrada. 
Espingnyapu,  qnebrada. 
Espirltu  Santo,  mina  de  plata. 
Espirftn  Santo,  mina  de  oro. 


Estaca  del  Bey,  minadepbh 
Estados  Unidos,  minas  plal& 
Estefanfa,  mina  de  plata. 
Est^van  San,  minas  depbta* 
Estoraqne,  meseta. 
Eton,  morro. 
Enlalia  Santa, minade^ 
Eureca,  minas  de  carbon. 
Excomolgado,  mina  de  ploino 


F 


Fabio  San,  mina  de  plata. 
Felipe  San,  minas  de  plata. 
Feliz  Independ.  minade  plata 
Fermin  San,  salitreras. 
Fernando  San,  minade  plata 
Fierro,  mina  de  plata. 
Fortaleza,  oerro. 


Galena,  mina  de  plata. 
GaJves,  mina  de  plata. 
Gallinazo,  mina  de  oro. 
Gangenagra,  mina  de  plata. 
Gangestanan,  mina  de  plomo 
Gansnl,  mina  de  plata. 
Garhnasyaoa,  mina  de  plata. 
Garita,  morro. 
Garbito,  mina  de  plata. 
GaTino  San,  mina  de  plata. 


Fortnna,  minas  de  plata. 
Francacanga,  mina  de  plata. 
Francia,  salitreras. 
Francisco  San,  minas  de  pla- 
ta y  otros  metales. 
Frayle,  mineral  de  plata. 
Fraylones,  mina  de  oro. 

Gt 

Gayashanga,  qnebrada, 
German  San,  mina  de  plata. 
Germania,  salitrera. 
Ger6nimo  San,  minas  de  plata 
GerOnimo  San,  cerro  con  ve- 

tas  de  oinabrio. 
Gertrudis  Sta.  minas  de  plata 
Gigante,  cerro  minrl.  de  oro. 
Goohe,  mina  de  plata. 
i  Goines,  mina  de  plata. 


Francisco  de  IGopata  Ss&t 
mina  de  plata. 

Francisco  de  Paula  San,  mi- 
nas de  plata. 

Frias,  cordillera. 

Fnerte,  cerro. 

Fnndida,  mina  de  plito* 


Gomes,  mina  de  plata. 
Gonzales,  salitrera. 
Gona,  mina  de  plata. 
Gordas,  mina  de  plata. 
Gracia,  salitrera. 
Gregorio  San,  minas  depUi 

Gregorios  xnina  de  jtoDO. 
Guadalupot  minas  depii^ 
Guerreros,  qnebrada. 
Gaillotiiia»  mina  de  phifc 


1037 


JtX 


Eachilla.  mineral  de  plata. 

Harobamba,  quebrada. 

Harpa,  quebrada. 

Hasana,  mina  de  plata, 

HatunooUa,  pico. 

Hatunqnenamari,  oordillera. 

Hausa,  salitrera. 

Hedionda,  mina  de  plata. 

Hercules,  mina  de  plata.. 

Hidalgo,  salitrera. 

Hierapampa,  quebrada. 

Higuerani,  quebrada. 

Higueras,  quebrada. 

Honda,  quebrada. 

Honda  mina  de  plata. 

Horca,  cerro. 

Huacahuaca,  mineral  de  plata 

Huacahuasi,  pioo. 

Huamarcanga,  minade  plata 

Huacani,  quebrada. 

Huacaran,  cerro. 
Huacatambo,  minrl.  de  plata. 
Huacaysuyo,  minas  de  plata. 
Huacchara,  mineral  de  plata 
Huacoruncbo,  cordillera. 
Huacoy,  mineral  de  plata. 
Huacra,  mineral  de  plata. 
Huacras,  mina  de  plata. 
Huacrin,  paso. 
Huachocolpa,  minrl.  de  plata 
Huarama,  paso. 
HuaJcan,  cerro. 
Hualgayo,  mina  de  plata. 
Hualgayoc,  mineral  de  plata. 
Huallac,  mineral  de  plata. 
Huallatiri,  quebrada. 
Huamanas,  minas  de  plata. 
HuamanbiQ,  mina  de  plata. 
Huamani,  cordillera. 
Huamanpinta,  minrl.  de  plata 
Huamanraco,  minrl.  de  plata 
Huamantanga,  mina  de  plata 
Huamba,  quebrada. 
Huampara,  quebrada. 
jBiiamparan,  mineral  de  plata 
Huamparcocha,  cerro. 
Huampu,  cerro. 


Huanacauri,  mineral  de  oro. 
Huanamayo,  cerro. 
Huanay,  salitrera  y  vetas  oro 
Huanca  mineral  de  oro. 
Huanca,  cordillera. 
Huancabamba,  cordillera. 
Huancahirca,  cerro. 
Huancane,  mina  de  plata. 
Huancapeti,  mineral  de  plata 
Huancapon,  mineral  de  plata 
Huancarama,  minrl.  de  plata 
Huancaspata,  minrl.  de  plata 
Huancayelica,  minade  plata. 
Huancavelica,  mineral  de  ci- 

nabrio. 
Huancay,  mina  de  plata. 
Huanco,  q«ebrada. 
Huancocalini,  veta  de  oro. 
Huancoy,  mina  de  plata. 
Huanchay,  quebrada. 
Huanchicocha,  cerro. 
Huandoy,  cerro. 
Huangagocha,  mina  de  plata 
Huanhurrumna,  cerro. 
Huaninque,  quebrada. 
Huanohuano,  mineral  de  oro. 
Huansacay,  cerro. 
HuansaUa,  mina  de  plata. 
Huanso,  cordillera. 
Huantajaya,  mineral  de  plata 
Huapule,  mina  de  plata. 
Huaputa,  mineral  de  plata. 
Huara,  cerro. 
Huaracani,  cerro. 
Huaracote,  pico  nevado. 
Huarapara,  mina  de  plata. 
Huarapasca,  minrl.  de  plata. 
Huarari,  gruta  de  estalactitas 
Huarauya,  mina  de  oro. 
Huaricanga,  quebrada. 
Huarihuri,  meseta. 
Huaripampa,  quebrada. 
Huaripata,  pioo  nevado. 
Huaritanga,  cordillera. 
Huarmey.  quebrada. 
Huarobamba,  quebrada. 
Huaros,  mineral  de  plata. 


Huasacache,  mina  de  oro. 
Huasan,  paso. 

Huasanguia,  minrl.  de  plata. 
Huascan,  cerro. 
Huasco,  mina  de  plata. 
Huatacondo,  d6p68itos  de  tier- 

ra  deporcelana. 
Huatacondo,  quebrada. 
Huatatas,  quebrada. 
Huatatieri,  pico  nevado. 
Huatiapa,  cerro. 
Huatupa,  mineral  de  plata. 
Huanyan,  altura. 
Huayacalda,  mina  de  plata. 
Huayahuillca,  minrl.  de  plata 
Huayco,  salitrera. 
Huaycondo,  mina  oro  y  cobre 
Huaycuy,  mina  de  plata. 
Huaycho,  minas  de  oro. 
Huaygorral,  mina  de  plata. 
Huayhuash,  mineral  de  plata 
Huayhuasb,  cordillera. 
Huaylilla,  pico. 
Huayllati,  mineral  de  plata. 
Huayllay,  mineral  de  plata. 
Huayllusa,  mineral  de  oro. 
Huaynacapac,  mina  de  plata 
Huaynapotosi,  veta  de  oro. 
Huaynaputina,  volcan. 
Huaynaputon,  azufrera. 
Huaynapurina,  cerros. 
Huayrona,  mina  de  plata. 
HuaytapaUanca,  mineral  de 

plata. 
Huayuyhuilca,  pico. 
Huerta  y  toma,  mina  de  plata 
Huesos,  altura. 
Huicho,  mineral  de  oro. 
Huilcaralca,  cordillera. 
Huincbis,  mineral  de  plata. 
Huintos,  cordillera. 
Huinac,  mineral  de  plata. 
Humamancos,  mina  carbon. 
Humildad.  mina  de  plata. 
Humpiri,  aventadero  de  oro. 
Hundimiento,  minas  de  plata 
Humproc,  minas  de  carbon. 


Icnro,  mina  de  plata. 
Icfaihuillanca,  cerro  mineral. 
Ichihuisca,  quebrada. 
Ichipata,  mineral  de  plata. 
Ichiracra,  mineral  de  plata. 
Jchocollo,  cerro^ 


Ignaoio  San,  minas  de  plata. 
Igor,  mineral  de  plata. 
Ildefonso  San,  minrl.  de  plata 
Hdefonso  San,  minas  de  plata 
Hlahuaman,  cordUlera. 
Illescas,  oerro. 


Imasucos,  mineral  de  plata. 
Inampu,  cerro. 
Incacancba,  mineral  de  oro. 
Inconstante,  mina  de  plata. 
Inchirusi,  nevado. 
Ines  mina  de  plata. 


1038 


IneB  Santa,  minas  de  plata. 
Ingaparca.  mina  de  carbon. 
Inocentes,  mina  de  plata. 
Iriarie,  mina  de  plata. 
Irismachay,  mina  de  plata. 
Isabel  Santa,  minas  de  plata. 


Isabel  Santa,  salitrera. 
Isanca,  mineral  de  plata. 
Isco,  mineral  de  plata. 
Iscnhirca,  mineral  de  plata. 
Isgrimidad,  minas  de  plata. 
Isidrito,  mina  de  plata. 


Isidro  San,  minas  de  pltk 
Islas  mineral  de  cobre. 
Isluga,  Yolcan. 
Ibnoaoha,  eerro. 
Ilnbaya,  cerro. 


J 


Jacinto  San,  minas  de  plata. 
Jacracancha,  minrl.  de  plata. 
Jajaracao,  mineral  de  plata. 
Jamon,  mina  de  plata. 
Janca,  mina  de  fierro  y  oro. 
Japapia,  mina  de  plata. 
Jardm,  mina  de  plata. 
Jarrallon,  mina  de  plata. 
Jason  San,  mina  de  plata. 
Jatonhuasi,  paso. 
Janja,  mina  de  plata. 
Jabon,  mineral  de  oro. 
Jecanca,  mina  de  plata. 
Jerasooto,  mineral  de  plata. 
Jeres,  mineral  de  cobre. 
Jesus,  mina  de  plata. 


Jesus  Maria,  minas  de  plata. 
Jinchis,  mineral  de  plata. 
Jirac,  mina  de  plata. 
Joaquin  San,  minas  de  plata. 
Joaquin  San,  mina  de  plomo. 
Jos6  San,  mineral  de  plata. 
Jose  San,  minas  de  plata. 
Jose  San,  mina  de  oal. 
Jos^  San,  salitrera. 
Josias,  mina  de  plata. 
Juan  San,  minas  de  plata. 
Juan  San,  naina  de  yeso. 
Juan  San,  mina  de  oro. 
Juan  San,  salitrera. 
Juan  Bautista  San,  mina  de 
carbon  de  piedra. 


Juan  de  Dies  San,  mioM  dt 

plata. 
Juan  del  Oro  San,  Uviteo 

de  oro. 
Juan  Pias,  altos. 
JuanucoPatay,  minadcpUa 
Juoacuna,  ndneral  de  ^ik. 
Jndas  Tadeo  San,  minas  de 

plata. 
Juitusto,  minas  de  plat^ 
Julian  San,  mina  de  plata. 
Julian  San,  mina  de  carbs 

de  piedra. 
Jnncal,  mineral  de  plata. 
Jusio  Don,  mina  de  plata. 
Justo  San,  mina  de  plata. 


IL. 


Lavador,  mina  de  oro. 
Laccbabual,  paso. 
Laochepallaman,  cerro  mine- 
ral de  plata. 
Lacramarca,  quebrada. 
Laosacocha,  mina  de  plata. 
Laobaque,  quebrada. 
Laderas,  cerro. 
Ladevega,  mina  de  plata. 
La  fortuna  mina  de  plata. 
Lagomarsino,  mina  de  plata. 
lii^rafe,  cerro. 
Lagnnilla,  cerro. 
Lagnnillas,  mineral  de  plata 
Lalamaobay ,  mineral  de  plata 
Lambra&puquio,  cerro. 
Lampas,  mineral  de  plata. 
Lanconoillo,  mineral  de  oro. 


Lanis,  mina  de  plata. 
Laraoota,  mina  de  plata. 
Laria,  quebrada. 
Laria,  cerro  con  vetas  de  ci- 

nabrio. 
Laura  Santa,  salitreras. 
Laurel,  cerro. 
Laycacota,  mineralde  plata. 
L4zaro  San,  mina  de  plata. 
Lechusa,  cerro. 
Limasuri,  mineral  de  plata. 
Limena,  mina  de  plata. 
Limena,  mina  carbon. 
Limpia,  mina  de  plata. 
Lipiac,  mina  de  plata. 
Lirima,  pico  nevado. 
Loa,  quebrada. 
Loma  de  Banco,  mina  carbon . 


Lomas,  cerros. 
Lomas,  quebrada. 
Lonapishua,  mina  de  ^sti. 
Longa  mina  de  plata. 
Loquitos,  mina  de  plata. 
Lorenzo  San,  mineral  platL 
Lorenzo  San,  minas  de;)iti 
Lorenzo  Ban,  salitrenis. 
Luypacha,  altnra. 
Lucia  Santa,  mina  de  jkiA, 
Lucmilla,  cerro. 
Luis  San,  minas  de  plsU. 
Luis  Oonzaga  San,  nana  de 

carbon  de  piedra. 
Luisa  Santa,  salitrera. 
Luz,  mina  de  plata. 
Luz  nueva,  mina  de  plalk 
Luz  yieja,  mina  de  plate. 


Llacanora,  gruta  de    esta- 

laotitas. 
Llacapaquio,  mina  de  plata. 
Llaccna,  mina  de  plata. 


Llacsa,  mineral  de  plata. 
Llacuabamba,  mina  de  oro. 
Llacuas,  quebrada. 
I  Llamillami,  quebrada. 


Llacopata,  mineral  de  plata.  I  Llancahua,  pioo  nevado. 


Llancanuco,  minrl.  defMa 
Llinquiliuayco,  qnebnb- 
Lloqueta,  lavadero  de  oro. 
LluUucfaa»  mina  de  ^Ml 
Llunhuihuafli,  mina  de  jMi* 


10^9- 


M 


Macas  mineral  de  plata. 

Macate,  mineral  oroy  plata. 

Macaya  mina  de  yeso. 

Macon,  mineral  de  oro. 

Maeocruz,  mineral  de  plata. 

Macharap,  mineral  de  plata. 

Machayhuay,  minrl.  de  plata 

Machioamani,  lavadero  de  oro 

Machomcio,  mina  de  plata. 

Madre  de  Dios  mina  de  plata. 

Magdalena,  mineral  de  plata. 

Magdalena,  mina  de  plomo. 

Mala,  mina  de  plata. 

Malatria,  mina  cobre  y  plata. 

Malpelo,  cerro. 

MaJqui,  mineral  de  plata. 

Maltay,  mineral  de  plata. 

MallsiS,  quebrada. 

Mallas,  mineral  plata  y  cobre 

Mamahirca,  mina  de  plata. 

Mamahuta,  pico. 

Manacamyacu,  quebrada. 

Manas,  mineral  de  plata. 

Mancocapac,  minas  de  plata. 

M&ncora,  quebrada. 

Mancos,  mina  de  cob.  y  plata. 

Mancucur,  cordillera. 

Mandor,  cordillera. 

Mangas,  altura. 
Mani,  mina  de  plata. 
Manto,  mineral  de  plata. 
Manto  6  Gancbarani,  mina  de 

plata. 
Manael,  mina  de  plata. 
Maqoita,  salitrera. 
Marangaya,  quebrada. 
Maravillas,  paso. 
Maray  mina  de  plata. 
Maraypata,  mina  de  plata. 
Marcaro,  quebrada. 
Maroelo  San,  mina  de  plata. 
MArcoe  San,  mina  de  carbon 
Maria  Dona,  cerro. 
Maria  Sncamacion,  salitrera 
Maria  Santa,  mina  de  oro. 
Mari  Santa,  minas  de  plata. 
Mariposa,  mina  de  carbon. 
Marmantani,  quebrada. 
MAT^aeSy  mineral  de  plata. 


Marrajos,  mina  de  cobre. 

Martin  San,  quebrada, 

Matagente,  mineral  de  plata. 

Masaaguada,  mina  de  plata. 

Masan,  mineral  de  plata. 

Mataburros,  mineral  de  plata 

Matacoto,  mina  de  carbon. 

Matamunqui,  salitrera. 

Matara,  mina  de  plata. 

Mataragra,  quebrada. 

Matarani,  quebrada. 

Matarani  mineral  de  plata. 

Matias  San,  cerro. 

Matias,  mina  de  plata 

Matilde,  minas  de  plata. 

Matilde  mina  de  carbon. 

Matillana,  salitrera. 

Melchor  San,  mina  de  plata. 

Mendieta,  mina  de  plata. 

Mendoza,  mina  de  plata. 

Merced,  minas  de  plata. 

Mercedes,  minas  de  plata. 

Mercedes,  minas  de  yeso. 

Mercedes,  mina  de  plomo. 

Mercedes  deEcop,  mineral  de 
plata. 

Mercedes  de  Lloccba,  mina 
de  plata. 

Mercedes  dePunapampa,  mi- 
na de  plata. 

Mesa  de  plata,  minrl.  de  plata 

MichiquUca,  minrl.  de  plata. 

Michiyilca,  mina  de  plata. 

Midhua,  mineral  de  plata. 

Midhua,  mina  de  plata. 

Miguelito,  minas  de  plata. 

Miguelpata,  minrl.  de  azogue 

Miguel  San,  minas  de  plata. 

Miguel  San,  mina  de  plomo. 

Milagro,  minas  de  plata. 

Milagro,  mineral  de  oro. 

Milagro,  mina  de  carbon. 

Minasuran,  mineral  de  plata 

MiUrash,  mineral  de  plata. 

Minashirca  mina  de  plata. 

Minapata,  mina  de  plata. 

Minas,  mineral  de  plata. 

Mina  Santa,  mina  de  oro. 

Minashirca,  mina  de  plata. 


Mina  vieja,  mineral  de  plata. 
Mira,  aventadero  de  oro. 
Mirador,  cerro. 
Mirador,  mineral  de  plata. 
Mirador,  cumbre. 
Miraflores,  mina  de  plata. 
Miracancha,  mineral  de  plata 
Mirgas,  quebrada. 
Misrito,  mina  de  oro. 
Misti,  Tolcan. 
Mitos,  mina  de  plata. 
Mitu,  mina  de  carbon  piedra. 
Mitucancho,  mina  de  plata. 
Mocha,  mina  de  oro. 
Mogollon,  mina  de  plata. 
MoUar,  salitrera. 
MoUendito,  quebrada. 
Molles,  quebrada. 
Mongaray,  mina  de  plata. 
M6nica  Santa,  minas  de  plata 
M6nica  Santa,  mina  de  oro. 
Monserrate,  mina  de  plata. 
Monserrate,    aventadero  de 

oro. 
Montana,  mineral  de  plata. 
Montebello,  mina  y  ayenta« 

dero  de  oro. 
Monte  gordo,  cerro. 
Montes  claros^  mina  de  plata, 
Monton  de  trigo,  cerro. 
Moro,  salina. 

Morococha,  mineral  de  plata. 
Mdrrope,  salina. 
Motuscopampa,  mina  de  plata 
MoUhorco,  cerro. 
Mucumayo,  mina  y  lavadero 

de  oro. 
Muerto,  mina  de  plata. 
Muertos,  mina  de  plata. 
Mujica,  cordillera. 
Mulluri,  pico. 

Mundo  nuevo,  mina  de  plata« 
Munilla,  mina  de  azogue. 
Minmalca,  salina. 
Murci^lagos,  mina  de  plata. 
Mtirco,  quebrada. 
Murgas,  mina  de  plata. 
Mutuchioo,  minrl.  de  plata* 
Muyo,  mineral  de  plata. 


164d- 


3Sr 


Kabal»  mina  de  plata. 
Natividad,  miuas  de  plata. 
Navioeda,  mineral  de  oro. 
Nazareno,  mina  de  plata. 
Nazareno  Jesus,  minas  plata 
Negra,  minas  de  plata. 
Negreiros,  salitrera. 
Negrillos,  cordillera. 
Negro,  aventadero  de  oro, 
Negros,  mina  de  plata. 


Nequeneque,  minrl.  de  plata. 
Nevado,  mina  de  plata. 
Nicolds  San,  minas  de  plata. 
Nicolds  San,  salitrera. 
Nieto,  mina  de  plata. 
Nieves,  mina  de  plata. 
Ninamayhua,  lavadero  de  oro 
Ninavinchus,  mina  de  plata. 
Nino,  mineral  de  plata. 
i  Ninobamba,  minrl.  de  plata. 


Nonato,  quebradiL. 
Norverto,  mina  de  pkk&. 
Noria,  salitrera. 
Normandia,  saUtrera. 
No  se  sabe,  mina  de  plata  y 

plomo. 
Novoa,  mina  de  plata. 
Naeva  Soledad,  salitrera. 
Nueva  Virginia,  aalitreia. 
Nuevo  Kosario,  salitrera. 


:sr 


j^abuimbamba,  mina  de  plomo.   |   ^ananticos^  mineral  de  plata. 


o 


Ocata,  mina  de  plata. 
Ocobamba,  mina  de  oro. 
Ocongate,  lavadero  de  oro. 
Ocoiia,  qaebrada. 
Ocorin,  mineral  de  plata. 
Ocupampa,  minrl.  de  plata. 
Odiaga,  mina  de  plata. 
Ogo,  mina  de  plomo. 


Ojos  del  rio,  cordillera. 
Olay,  salitrera. 
Olontegui,  mina  de  plata. 
Omate,  volcan. 
Omontes  mina  de  plata. 
Ongos,  mina  de  plata. 
OUachea,  qaebrada. 
Organos,  cerro. 


Oroblanco,  mina  de  oro. 
Orongacncho,  qaebrada. 
Oropesa,  mina  de  plaia. 
Oscan,  cerro. 
Osio,  salitrera. 
Oso,  qaebrada. 
Oyarvide,  cerro. 
Oyon,  paso. 


P 


iPabellon,  mina  de  plata. 
Pablobamba,  mina  de  oro. 
Pablo  San,  minas  de  plata. 
Pablo  San,  salitrera. 
Pacotacu,  mineral  de  plata. 
Paccha,  mineral  de  plata. 
Paccha,  salitrera* 
Pacchapata,  mina  de  plata. 
Paeon,  mineral  de  plata* 
Pacus,  mina  de  plata. 
Pachaca,  mina  de  carbon* 
Pachamina,  minrl.  de  plata. 
Pacharagra,  mina  de  plata. 
Pachucoica,  mina  de  plata. 
Pacanani,  mina  de  plata. 
Pahuanta,  mina  de  plata. 
f  alacio  industrial,  salitrera. 


Palala,  qaebrada. 
Paloas,  mineral  de  plata. 
Palcatambo,  mineridde  plata 
Palma,  salitrera. 
Palmaderas,  mineral  de  oro. 
Paloma,  mineral  de  azogtte. 
Palto,  mina  de  carbon* 
Pallacca,  mina  de  plata. 
Pallahua.  picos. 
Pallallaqui)  mina  de  plata. 
Pallapalla,  mineral  de  plata. 
Pallares,  mina  de  plata. 
Pallancato,  nodnerid  de  plata. 
Pampablanca,  lavadero  de  oro 
Pampacocba,  mineral  de  plata 
Pampacocha,  mineral  deazo> 
gue. 


Pampalabor,  mina  de  plfta. 
Pampalca,  mineral  depiau. 
Pampa   de    Nava,  mina  ^ 

plata. 
Pampa  negra,  salitren. 
Pamparomaa,  qaebrada. 
Pampalonalres,  minaphaii^' 
Panas,  mineral  de  plata. 
Pancan,  mina  de  plata. 
Pan  de  azacar,  eordilkni 
Pan  de  azacar,  eenro. 
Pando,  mina  dc  plaU. 
Panipiti,  minenl  dc  pbli. 
Paniso,  mina  de  plata. 
Panteon,  mina  de  plata. 
Panteon,  salitrera. 
PantiacoUai  cerro. 


i04l 


Panticalla,  eordillera. 

Papelillo,  mina  de  plata. 

Faposo,  salitrera. 

Faquisa,  eordillera. 

Parac,  mina  de  plata. 

Parara,  mineral  de  plomo. 

Pararaanta,  mina  de  plata. 

Pararagra,  mina  de  plata. 

Paratia,  mineral  de  plata. 

Parcocancha,  mineral  de  ci- 
nabrio. 

Pairedes,  mina  de  plata. 

Paria,  mina  de  plata. 

Paria,  mineral  de  azogne. 

Pariahirca,  mineral  de  plata. 

Pariahuanca,  minrl.  de  plata. 

Pariahuanca,  mina  de  oro, 
plata  y  plomo. 

Pariahuana,  altos. 

Parinacota,  pico. 

Pasacancha,  mineral  de  plata. 

Pasacancha,  qaebrada. 

Pasco,  cerro. 

Pasco,  mineral  de  plata. 

Pasquito,  mineral  de  plata. 

Pastora,  mina  de  plata. 

Fatara,  mineral  de  plata. 

Pati,  altura. 

Pativilca,  pico. 

Patricio  San,  minas  de  plata. 

Patricio  San,  mina  de  car- 
bonato  de  cal. 

Pavas,  mineral  de  plata. 

Payacacra,  mineral  deazogue 

Paybuan,  mineral  de  plata. 

Payqoina,  cerro. 

Paz,  mina  de  plata. 

Pedernal,  mina  de  plata. 

Pedro  San,  minas  de  plata. 

Pedro  San,  salitreras. 

Pedro  y  Pablo  San,  mina  de 
plata. 

Pelagatos,  eordillera. 

Pena  de  abajo,  salitrera. 

Pena  de  arriba,  salitrera. 

Pena  colorada,  mina  deplata. 

Pena  grande,  salitrera. 

Pena  del  retiro,  salitrera. 

Peregrina,  minas  de  plata. 

Perejil,  mina  de  plata. 

Pereyra  6  Ujina,  eordillera, 
mineral  de  oro,  plata,  eo- 
bre,  iman  y  sulfato  de  alu- 
mina. 

Peruana,  salitrera. 

Peseual,  mina  de  plata. 

Pica,  quebrada. 

Picachari,  altura. 
Picotani,  mina  de  plata. 
Piciintisa,  mineral  de  plata. 
Piohineota,  quebrada. 


Pichinca,  cerro. 
Pichuaoancba,  mina  deplata. 
Pichupicbu,  eordillera. 
Piedra  grande,  paso. 
Piedra  parada,  mina  de  plata 
Piedra  parada,  paso. 
Pilancon,  mina  de  plata. 
Pilar,  minas  de  plata. 
Pilares,  quebrada. 
Pilcopata,  lavadero  de  oro. 
Pillini,  mineral  de  plata. 
Pintadas,  mina  de  alumbre. 
Piquenos,  mina  de  plata. 
Piquitiri,  lavadero  de  oro. 
Piramide  de  Ejipto,  mina  de 

plata. 
Pirca,  quebrada. 
Pisacalla,  mineral  de  plata. 
Pisagua,  quebrada. 
Pisagua,  mina  de  cobre. 

Piscapaceha,  cerro. 

Pisculiuanuni,  eordillera. 

Pitajaya,  mina  de  plata. 

Pitay,  mina  de  plata. 

Pobrecita,  mina  de  plata. 

Placeres,  mina  de  plata. 

Pobres,  mina  de  plata. 

Pobreza,  nodna  de  plata. 

Poea  esperanza,  minas  plata. 

Poca  nieve  y  mucho  fri©,  eor- 
dillera. 

Poccoscosa,  eordillera. 

Poderosa,  minas  de  plata. 

Polonia  Santa,  cerro. 

Polulo,  gruta  de  cristaliza- 
eiones. 

Polvareda,  mina  de  oro. 

PoUor,  quebrada. 

Pomasi,  mineral  de  plata. 

Pomasi,  pico. 

Pomacbaera,  mina  de  plata. 

Pomapalea,  mina  de  plata. 

Pomamacbay,  mina  de  oro  y 
plata. 

Pomar,  mineral  de  plata. 

Pomarape,  pico. 

Pomayda,  mina  de  plata. 

Pomemachui,  mineral  de  oro, 

Pompea,  mineral  de  oro. 

Pomperia,  mineral  de  plata. 

Pongor,  cerro. 

Porcon,  gruta. 

Fortoearrero,  mina  de  plata. 

Portugues,  minas  de  plata. 

Porvenir  minas  de  carbon. 

Porvenir,  salitrera. 

Poto  aventadero  de  oro. 

Potoche,  mineral  de  oro,  pla- 
ta y  cobre. 

Potosi,  minas  de  plata. 

Potrero,  mineral  de  plata. 


Potrero,  mina  de  carbon  de 

piedra. 
Pozo  de  Almonte,  salitrera. 
Pozo  rico,  mina  de  plata. 
Pozos  rieos,  minas  de  platai. 
Progreso,  mina  de  plata. 
Progreso,  salitrera. 
Pogreso,   6  industria,  miinai 

de  plata. 
Providenoia,  mina  de  plomo. 
Providencia,  mina  de  plata. 
Puapampa,  mina  de  plata. 
Puealabor,  mina  de  plata. 
Pueaeapa,  mina  de  plata. 
Pueacbaea,  cerro. 
Pueahirea,  mineral  de  plata. 

Pucar,  mina  de  plata. 

Pucara,  mineral  de  plata. 

Pueara,  mineral  de  azogue. 

Pucara,  mina  de  oro. 

Puearacra,  mina  y  lavadero 
de  oro. 

Pucaramayo,  lavadero  de  oro. 

Pucas,  mineral  de  plata. 

Pueasbata,  mina  de  plata. 

Pueaureo,  mina  de  plata. 

Pucayaeu,  mina  de  plata. 

Pueayaou,  quebrada. 

Pucunan,  idtura. 

Pucutasea,  mineral  de  plata. 

Puehultisa,  volcan. 

Pueblo  nuevo,  mina  de  plata. 

Puibuan,  mina  de  oro. 

Puipullani,  quebrada. 

Pulipuli,  mina  de  oro. 

Pulpito,  mina  de  plata, 

Pulune,  quebrada. 

Pullani,  lavadero  de  oro. 

Pumacayan,  cerro. 

Pumahuain,  mineral  de  plata 

Pumabuanea,  quebrada. 

Pumabuiloa,  cerro. 

Pumabuiri,  cerro. 

Pumapampa,  cerro. 

Pumiri,  azufrera. 

Pumiri,  pico. 

Punre,  mineral  de  plata. 

Puntabuayoc,  minrl.  de  plata 

Punta  de  Lobos,  mina  plata. 

Puquios,  mineral  de  plata. 

Purgatorio,  minas  de  plata. 

Purictisco,  mina  de  plata. 

Purisima,  minas  de  plata. 

Pushahuilca,  mineral  de  plata 

Pusupunco,  aventadero  de  oro 

Putichaca,  fuerte. 

Putu,  mineral  de  plata. 

Putunobara,  salitrera. 

Puybuan,  mineral  de  plata. 

Puyta,  eueva. 


181 


1042 


Q 


Quebrada,  mina  de  yeso. 
Quebrada  del  Oso,  mina  de 

carbon. 
Quelhuiri,  mineral  de  plata. 
Quellcquellc,  minrl.  de  plata. 
Qnellomayo,  lavadero  de  oro. 
Quemado,  mineral  de  plata. 
Quenamari,  cerro. 
Quenamari,  lavadero  de  oro. 
Quenata,  pico. 
Quenhua,  cerros. 
Quenqnen,  mineral  de  plata. 
Quenual,  cerro. 
Querala,  mineral  de  plata. 
Quero,  mineral  de  cinabrio. 
Queropaquio,  mineral  plata. 
Quespesita,  mineral  de  plata 

y  de  piedra-iman. 
Quesquechupa ,   mineral  de 

plata. 
Quesques,  mineral  de  plata. 
Quesqui,  mina  de  carbon. 
Qoicchahuin,  mina  de  plata. 


Quichas  6  Qniches,  mineral 

de  plata. 
Qaichqnin,  mina  de  plata. 
Quichusa,  mineral  de  plata. 
Quihuay,  mina  de  carbon. 
Quilca,  Cordillera. 
Quilca,  quebrada. 
Quilca,  mina  de  plata. 
Quilca,  cerro. 
Quilinquili,  cerro. 
Quillacocha,  mina  de  azogue. 
Quillayauma,  mina  de  plata. 
Quillo,  mineral  de  plata. 
Quillo,  quebrada. 
Quilloqiullo,  mineral  azogue. 
Quilloquillo,  mineral  de  plata 
Quimbaletes,  minrl.  de  plata. 
Quinahuaracra,  mineral  plata 
QuinistaquiUas,  volcan. 
Quinivales,  mina  de  plata. 
Quinquima,  mineral  de  plata 

y  cobre. 
Quinquin,  mina  de  plata. 


Quinta^  mineral  dejiUi. 
Qnintony  mineral  de  phka. 
Quinua,  mina  de  oio. 
Quinones,  mina  de  plik* 
Qniqainabro,  mioa  deplik 
Qniqnini,  lavadero  de  on. 
Quiquis,  mina  de  oro. 
Quiquis,  quebrada. 
Quirancdiugo,  mina  de  plitai 
QuirareiGhiqui,  miseraldea- 

nabrio. 
Quishuara,  minffal  emabrio. 
Quisma,  quebrada. 
Quispiaisa,  mina  de  platL 
Quispiaisa,  mineral  la  pUi. 
Quispinrco,  ceiro  em  T0bki 

de  minnoles  y  tirtaro  cm- 

talizado. 
Quisquichaca,  quebrada. 
Quistiqaicha,  mineral  de  d- 

nabrio. 
Quitalon,  mineral  de  plate. 
Quiolacocha,  quebrada. 


H 


Eacacorral,  mineral  de  plata.  | 

Eafael  San,  minas  de  plata. 

Eamon  San,  salitrera. 

Eamirez,  salitrera. 

Eamon  San,  minas  de  plata. 

Eancas,  mina  de  carbon. 

Eanraliirca,  mineral  de  plata. 

Eanrapata,  mina  de  plata. 

Eansa,  mineral  de  plata. 

Eanuri,  mina  de  plata. 

Eapin[Lachay,.minrl.  de  plata. 

Easpi,  mina  de  nikel  y  plata. 

Eaura,  cordillera. 

Eayamoara,  mina  de  plata. 

Eayo,  mina  de  plata. 

Eayo,  f6siles  vegetales. 

Eayusb,  mineral  de  plata. 

Eeantalla,  mineral  de  plata. 

Eedtequi,  mina  de  plata. 

Eecompensadora,  mina  de  oro 

Eecreo,  mina  de  plata. 

Eecuay,  mina  de  porcelana  y 
Bulfato  de  cal. 

Eegretayoc,  mina  de  plata. 

Eemolona  0  Gasualidad,  mi- 
na de  plata. 


Eenca,  mina  de  plata. 
Eepublica,  mina  de  plata. 
Eesbaladero,  salitrera. 
Eestauradora,  mina  de  plata. 
Eesureccion,  salitrera. 
Eevolcadero,  mina  de  plata. 
Eey,  minas  de  plata. 
Eey,  mina  de  oro. 
Eeyecino,  mina  de  plata. 
Eincon,  salitrera. 
Einconada,  quebrada. 
Einconada,  cerro  y  cuesta. 
Eio  chico,  quebrada. 
Eio  irio,  mina  de  plata. 
Eio  seco,  quebrada. 
Eiquisima,  mina  de  oro. 
Ei^cuta,  mineral  de  plata. 
Eit)^  Santa,  minas  de  plata. 
Eiti  Santa,  salitreras. 
Eita  de  Huando  Santa,  mi- 
na de  plata. 
Eivera^  mina  de  plata. 
Eivera,  quebrada. 
Eocco,  cerro. 
Eoldana,  mina  de  plata. 
Eoman  San,  salitrera. 


Eondaui,  cerro. 
Eoque  San,  mina  de  eoke. 
Eosa  Santa,  mma  de  plitL 
Eosa  Santa,  mina  de  eutea 

de  piedra. 
Eosa  Santa,  mina  de  eal. 
Eosa  de  las  Toiree  iu^ 

mina  de  plata. 
Eosario,  minas  de  piata. 
Eosario,  mineral  de  oio. 
Eosario,  mina  de  ore. 
Bosario,  mina  de  earlMn. 
EosariOy  mina  de  plata  jplflV 
Eosario,  aventaderodeon* 
Eosita,  aalitrera. 
Bosario  de  Ouadahpe,  » 

neral  de  oro. 
Bosario  6  Cueva  Santik,  n* 

na  de  plata. 
Bosario,  aalitreraa. 
BumicoUca^  oerro. 
Bumihnasi,  paao. 
Bnpaybamba,  nuoadft^ 
Bnrichinehay,  nnsealdis* 

platft  y  cotee. 


1043 


S 


Saapaya,  qnebrada. 
Saeaoani,  mineral  de  plata. 
Baca  si  pnedes,  salitrera. 
Saoaya,  cerro. 

Saeracaneha,  mina  de  plata. 
BaaramentOy  minas  de  plata. 
Bacramento,  salitreras. 
Baerapo,  ctirro. 
Saenz,  mina  de  plata. 
Baga,  mina  de  plata. 
Bagrario,  minas  de  plata. 
Bagrario,  lavadero  de  oro. 
Bahnacoori,  oerro. 
Bahnnpaqnio,  mina  de  plata. 
Bal,  Oerro  de  la,  mina  de  sal 

oomon. 
Sal  de  Obispo,  salitreras. 
Salar  grande,  salitrera. 
Salar  chico,  salitrera. 
Salazar,  cerro. 
Baloedo,  mina  de  plata. 
Batinas,  cerros. 
Salinas,  mineral  de  plata. 
Salinas,  mina  de  plata. 
Salteada,  minas  de  plata. 
Salto  del  Frayle,  cerro. 
Sallally,  pico. 

Salla-salla  6  Sarasara,  pico. 
Sallma,  mina  de  plata. 
Samaria,  cerro. 
Sanay,  qnebrada. 
Sanchez,  mina  de  plata. 
Sandua  Gabeza  de,  cordillera. 
Sangapnno,  mineriJ  de  plata. 
Sanja  la,  mina  de  plata. 
Santa,  cerro. 
Santa  f^,  mina  de  plata. 
Santelmo,  mineral  de  plata. 
Santiago,  minas  de  plata. 
Santiago,  lavadero  de  oro. 
Santiago,  qnebrada. 
Santiago,  siJitrera. 


Santiago  de  Pasacancha,  mi- 
na de  plata. 

Santos,  mina  de  plata. 

Santoya,  mineral  de  plata. 

Sapiga,  salitreras. 

Sapo  el,  mina  de  plata. 

Sapos  los,  mina  de  plata. 

Saquicocha,  mineral  de  plata. 

Sarapo,  mina  de  plata. 

Sara-sara,  pico. 

Satunhnaray,  cerro. 

Sauqnia,  cordillera. 

Saucehuran,  qnebrada. 

Sancehuaran,  mineral  de  car- 
bon de  piedra. 

Saya,  salitrera. 

Sayllistpata,  aventadero  de  oro 

Sebastian  San,  minas  de  plata 

Sebastian  S.,  minas  deplomo 

Sebastapol,  salitrera. 

Sechama,  pico. 

Secrespampa,  minrl.  de  plata 

Seqnia,  mineral  de  plata. 

Be  ignora,  minas  de  plomo. 

Seis  hermanos,  mina  de  plata 

Seneca,  cordillera. 

Senor  de  la  c&rcel,  mina  plata 

Senora,  mina  de  plata. 

Shalcarosa,  mina  de  plata. 

Sbaltana,  mina  de  plata. 

Shangalorco,  mina  de  plata. 

Shiqui,  cerro  con  carbonate 
de  cal. 

Shisha,  mina  de  plata. 

Sienegnia,  mina  de  plata,  plo- 
mo y  cobre. 

Suhuense,  qnebrada. 

Silencio,  salitrera. 

Silgneros  6  Jilgneros,  mina 
de  plata. 

Silvia  Santa,  mina  de  plata. 

Sillan,  mineral  de  plata. 


Silla  de  Payta,  cerro. 
Sillara,  mineral  de  azogne. 
Sillica,  cerros. 
Sillicucho,  mineral  de  oro. 
Sillillica,  pico. 
Simeon  San  6  Simon,  mina  de 

plata. 
Simon  San,  mina  de  plata. 
Singulito,  minas  de  de  plata. 
Sinsin,  mineral  de  plata. 
Sitabamba,  mina  de  plata. 
Sitamayo,  mina  de  plata. 
Soberon,  mina  de  plata. 
Socorro,  minas  de  plata 
Socorro,  minas  de  carbon. 
Sogon,  mina  de  plata. 
Solar,  salitreras. 
Solemn,  mina  de  plata. 
Soledad,  mineral  de  plata. 
Soledad,  minas  de  plata. 
Soledad,  mina  de  carbon. 
Soledad,  salitrera. 
Solferino,  salitrera. 
Solimana,  cordillera. 
Solimana,  pico. 
Sombrero,  mina  de  plata. 
Soronel  6  Goronel,  salitrera. 
Botoca,  mina  de  plata. 
Stokes,  cerro. 

Sugampata,  mina  de  plata. 
Suchumayo,  qnebrada. 
Sulconvilca,  minrl.  de  plata. 
Sulcbe,  mineral  de  plata. 
Sulgarap,  mina  de  plata. 
Snlivan,  cerro. 
Snllnmarca,  qnebrada. 
Snmaran,  mina  de  plata. 
Snndio,  mina  de  plomo. 
Snr,  salitrera. 
Snmpana,  pico. 
Snylncanche  6  Snytncancha, 

altura. 


T 


Taboada,  mina  de  plata. 
Taco,  minas  de  plata. 
Taooma,  lavadero  de  oro. 
Taoora,  pico. 

Tacracandba,  mineral  deci- 
nabriOt 


Tacraranca,  mineral  de  plata 
Tadeo  San,  minas  de  plata. 
Tajavilca,  minas  de  plata. 
Tajo,  minas  de  plata. 
Tajo  del  Portngnes,  minade 
plata. 


'Talacbaco,  mina  de  plata. 
Talca,  mina  de  plata. 
Talon,  mina  de  plata. 
Taltapi,  salitrera. 
TaUenga,  mina  de  plata. 
TamayoSi  mina  de  plata* 


1044 


Tambillo,  mineral  de  plata. 

TambiUo  grandG,pico  y  paso. 

Tamboras,  rnina  de  plata. 

Tambos,  mina  de  plata. 

Tanas,  mineral  de  plata. 

Tancani,  altura. 

Tantahuatuy,  mina  de  plata. 

Tantash,  cerro. 

Tantash,  mina  de  plata. 

Tapu,  cerro. 

Taquilpon,   mineral  de  oro, 
carbon  y  plomo. 

Tarapaca,   (Oyarvide)  cerro. 

Tarapacd,  salitrera. 

Tarasca,  mina  de  plata. 

Tarija,  mineral  de  plata. 

Tarugas,  mineral  de  plata. 
.  Tatajachucura,  pico. 

Tataraco,  mina  de  plata. 

Taucani,  mina  de  plata. 

Taricanoha,  mina  de  plata, 

Taoripallanca,  mineral  plata. 

Tayacancha,  minrl.  de  plata. 

Tayacocha,  minrl.  de  plata. 

Tayamantan,  mina  de  plata. 

Tayancocha,  mina  de  cobre. 

Taypon,  mina  de  plata. 

Tacanca,  mineral  de  plata. 

Tejada,  mina  de  plata. 

Terciopelo,  minrl.  deoinabrio 

Teresa  Santa,  minas  de  plata. 

Teresa  Banta,  mineral  de  ci- 
nabrio. 

Tesorera,  mina  de  plata,  plo- 
mo y  zinc. 

Tesorero,  minrl.  de  cinabrio. 

Tetas,  Gerro  «le  las,  cerro. 


TicUacocha,  mineral  de  ci- 
nabrio. 

Ticnamar,  quebrada. 

Ticte,  Cordillera. 

Tierra  blanca,  quebrada. 

Tigre,  minas  de  plata. 

Tincopalca,  mineral  de  plata 
y  carbon  de  piedra. 

Tingo,  minerales  de  plata. 

Tingo,  minas  de  plata. 

Tinta,  mineral  de  plata. 

Tinta,  mina  de  plata. 

Tintapacacc,  mina  de  plata. 

Tiquimbre,  mineral  de  plat>a 
y  oro. 

Titicaca,  mineral  de  cinabrio. 

Titinura,  mineral  de  plomo. 

Toca,  mineral  de  plata. 

Toca,  mina  de  plata. 

Todos  Santos,  pico. 

Toldo,  Cordillera. 

Toledo,  altos. 

Toma  y  Galla,  mina  de  plata. 

Tomama,  cordillera. 

Tomds  Santo,  mina  de  plata, 
oro  y  plomo. 

Tomds  Santo,  minas  de  plata. 

Toreria,  mineral  de  plata. 

Toribio  Santo,  minas  de  plata 

Toribio  Santo,  minrl.  de  plata 

Toribio  Santo,  mina  de  car- 
bon de  piedra. 

Toribio  Santo,  mina  de  cal. 

Torito,  mina  de  plata. 

Torno  de  Qaeruvilca,  mina 
de  plata. 

Toro,  mineral  de  plata. 


Toro,  minas  de  plata. 
Toro  verde,  mina  de  plaU. 
Torre,  mina  de  oro. 
Torres,  mina  de  plata. 
Tranca  la,  mina  de  plata. 
Tranca  la,  aventaderodeoro. 
Trapiche,  lavadero  de  oro. 
Tres  amigos,  minas  de  plata. 
Tres  cmces,  mineral  deplak 
Tres  cruces,  cambre. 
Tres  Marias,  salitrera. 
Trinidad,  minas  de  plata. 
Trinidad,  minas  de  cobre  y 

plomo. 
Trinidad,  salitreras. 
Trinidad,  mineral  dednabiio. 
Tuco,  mina  de  plata. 
Tuco,  mineral  de  plata. 
Tncsnnra,  pieo. 
Tucto,  paso. 
Tucapilla,  qnebrada. 
Tujulay,  cnesta. 
Ttdba,  mina  de  plata. 
ToUa,  mineral  de  plata. 
TtQlacanenr,  minrl.  depUa. 
Tnllnranca,  qnebrada. 
Tollnraaca,  mina  de  plata. 
Tomapnqnio,  mina  de  oro  y 

plata. 
Tnnulaca,  qnebrada. 
Tonulaca,  mineral  de  ^' 
Tnhnina,  cerro. 
Tumshuoayco,  cerro. 
Tanya,  mineral  de  plata. 
Tnpay,  mineral  de  plata. 
Tnpsa,  mineral  de  cinahic 
Tntnpaca,  volcan. 


U 


Ubinas,  volcan. 
Ucucuntaya,  mina  de  oro. 
Ucnmali,  mina  de  fierro  man- 

g^nico. 
Ucnntaya,  mineral  de  plata. 
Ucnpalpa,  quebrada. 
Uchpapucro,  minrl.  de  plata. 
Uchpapucro,  mina  de  plata. 
Uchucruz,  mineral  de  plata. 
Uchusinga,  San  GristOval  de, 

mineral  de  plata  y  oro. 
Uchusuma,  alto. 
Ujina  6  Pereyra,  niiineral  de 

cobre. 


Ultupampa,  altos. 

UlluUuco,  mina  de  plata. 

Umabamba,  minertd  y  aven- 
tadero  de  oro. 

Umabamba,  mineral  de  cina- 
brio. 

Umaga,  mina  de  plata. 

Umanranca,  minrl.  de  plata. 

Union,  salitrera. 

Unnbas,  mina  de  plata. 

Upash,  mineral  de  plata. 

Utcnyacn,  mineral  de  plata. 

Uracangana,  cerros. 

Uran,  mina  de  plata. 


Urasayhna,  cerro  yvetaa^ 

fierro. 
Una,  lignita. 
Uribe,  mina  de  plata. 
Urpamea,  mina  de  plata. 
Urpaycollca,  minrl.  depla*. 
Ursula  Santa,  minrl  de  plata- 
Usbome,  cerro. 
Urea,  mina  de  plata. 
Utapaco,  cerro  oonTetisi 

marmoL 
Utcnyacn,  cerro. 
Utoayacn,  mina  de  pUi* 


1045 


V 


Valera,  zninas  de  plata. 
Valerio,  mina  de  plata. 
Valparaiso,  salitrera. 
Veintioinco  de  Mayo,  mina 

de  plata. 
Veintiocho  de  Jnnio,  mina 

de  plata. 
Venditani,  lavadero  de  oro. 
Ventana,  cnesta. 
Ventanilla,  mineral  de  oro  y 

plata. 
Yentanilla,  minas  de  plata. 
Yentanilla,  mineral  de  oina- 

brio. 


Vetagrande,  mina  de  plata. 
Veta  de  oro,  mina  de  plata. 
Vetilla,  mina  de  plata. 
Vicente  San,  mina  de  oro. 
Vicente  San,  minas  de  plata. 
Vicente  San,  salitrera. 
Victoria,  minas  de  plata. 
Victoria,  mineral  de  plata. 
Vidal,  mina  de  plata. 
Vieja,  mina  de  plata. 
Vilaqae,  mineriJ  de  cobre. 
Vilcabamba,  lavadero  de  oro. 
Vilcaconga,  cordillera. 
Vilcanota,  pico. 


Vilcanota,  cordillera. 
Vilches,  mina  de  plata. 
Vinchos,  mina  de  plata. 
Vincoscancha,  mina  de  car- 
bon de  piedra. 
Viravira,  mina  de  plata. 
Vista  alegre,  mina  de  plata.. 
Vireyna,  mina  de  plata. 
Vitnyaco,  qnebrada. 
Vinda,  paso. 
Viscaya,  salitrera. 
Viscayna,  mineral  de  plata. 
Viscayna,  mina  de  plata. 
Voladora,  mina  de  plata. 


"W 


Wilkan,  eerro.        |        Wilsoni  oerro. 


Yabricocha,  mina  de  plata. 

Yabricoya,  pico. 

Yabricoya,  mina  plata  y  cobre 

Yacosacra,  mina  de  plata. 

Yacunabi,  mina  de  plata. 

Yahaarcocha,  minrl.  de  plata. 

Yana,  mina  de  plata. 

Yanacaca,  mineral  de  plata. 

Yanacancha,  mineral  de  pla- 
ta y  plomo. 

Yanacocha,  mineral  de  plata. 

Yanacocha,  mina  de  plata. 

Yanacocha,  cordillera. 

Yanacollo,  mina  de  plata. 

Yanacoto,  cerro. 

Yanacnncos,  minrl.  de  plata. 

Yanachaga,  cerros. 

Yanahnanca,  mineral  de  oro 

y  plata. 
Yanacanchi,  cerros. 
Yanamayo,  lavadero  de  oro. 


Yanamonte,  mina  de  plata. 

Yanapadre,  mineral  cinabrio. 

Yanaracra,  mina  de  oro. 

Yanavincbus,  mina  de  plata. 

Yanayacn,  quebrada. 

Yanayaca,  mina  de  plata. 

Yanayacu,  minrl.  plata  plomo 

Yangonacn,  cord^era. 

Yangunacu,  mineral  de  pla- 
ta y  plomo. 

Yangunacn,  paso. 

Yapango,  cerro. 

Yaspampa,  salitrera. 

Yanjayan,  mina  de  plata. 

Yaidi,  mineral  de  plata. 

Yanliyacn,  quebrada. 

Yanri,  mina  de  plata. 

Yauricocba,  mineral  de  plata 

Yanrico,  mina  de  plata,  plo- 
mo y  cobre. 

Taorinrco,  mina  de  plata. 


Yanyos,  paso. 
Yerbabnena,  qnebrada. 
Yerbaverde,  mina  de  oro. 
Yocamalla,  cerro. 
Yocarapi,  mineral  de  plata. 
Yncnri,  lavadero  de  oro. 
Yuchilla,  mineral  de  cinabrio 
Yuilca,  mina  de  plata. 
Yongare,  qnebrada. 
Yongas,  mina  de  carbon. 
Yungay,  salitrera. 
Yupanca,  mineral  de  plata. 
Ynpay,  mina  de  plata. 
Yuraccalca,  mina  de  plata. 
Ynraccaco,  mina  de  plata. 
Ynracconga,  cerro. 
Ynracnrco,  mina  de  plata. 
Ynracvilca,  mineral  de  plata. 
Yaya,  mina  de  cobre. 

Zorritosi  petroleo. 


DICCIONABIO  HIDKOfiRiFIGO. 


Jl\. 


Advb^txhoia:  —  Los  nombres  de  algnnos  promontorios,  morros  6  cerroa  inmediatos  &  la  oosta  que  no  bo 
enouentren  en  este  Diocionario  Bidrogr&&oOj  btisquense  en  el  Orogr&fioo. 


Aoahnayllas,  rio. 

Aoari,  isla, 

Aoapaloa,  riachuelo. 

Acraj,  manantial. 

Actuy  0  Chingalpo  rio, 

Acuracaya,  playa. 

Achicocha,  kguna. 

Achira,  rio 

Agua  caliente,  agua  termal. 

Agua  caliente,  rio. 

Aguarico,  rio. 

Agaash,  lagnna. 

Agnirre,  pongo. 

AgQJa,  punta. 

Agnja,  v^ase  Falsa  Punta. 

Abnaytia,  rio. 

Alacocha,  lagnna. 

Alaoran,  islote. 

Alcacocba,  lagnna. 

Alegre,  rio. 

Algodon,  bahia. 

Almenas,  rio. 

Alta,  punta. 

Alyistiri,  islotes. 

^TYn^nfajLTii^  isla. 

Amantara,  isla 


Bagazan,  rio. 
Bajas,  punta. 
Balsaoocha,  lagnna. 
Ballesta,  isla. 
Bajnba»  rio. 
Bambamarca,  rio. 
BanoB,  rio. 
Banos,  manantial. 
Baradero,  sin6nim0  de  puer- 

to  en  los  rios. 
Barranca,  Morro. 
Barranca,  bahia. 
Barranca,  rio. 
Barranco  lio. 


I  Amarumayo,  rio. 
Amayacu,  rio. 
Ambiyacu,  rio. 
Amoy,  rio. 
Ana  Santa,  caleta. 
Ana  Santa,  rio. 
Ancascocha,  laguna. 
Anco,  rio. 
Ancon,  puerto. 
Anchoajo,  puerto. 
Andahuaylas,  rio. 
Andaymayo,  rio. 
Angascocha,  laguna. 
Animas,  islote. 
Anta  6  Jajahuana,  laguna. 
Anticoha,  laguna. 
Antonio  San,  rios. 
Apaga,  rio. 
Apaporis,  rio. 
Apari^aco,  rio. 
Apena,  rio. 
Apinbuela,  islas. 
Apisoncbo,  rio. 
Apulima,  rio. 
Apuparo,  rio. 
Apurimac,  rio. 

Barranco,  playa. 

Bartolom^,  caleta. 

Batan,  rio. 

Begueta,  punta. 

Begueta,  caleta. 

Beni,  rio. 

Benito  San,  rio. 

Bepuano,  isla. 

Beware,  punta. 

Biaboma,  rio. 

Blanca  6  el  Novillo,  islote. 

Blanca,  isla. 

Blanca,  punta. 

Blanca  6  de  Lobos^  punta. 


Aqueti,  rio. 
Aquiri,  rio. 
Aranta,  caleta. 
Arapa,  laguna. 
Arasa,  rio. 
Arcama,  punta. 
Aricoma,  laguna. 
Aripari,  rio. 
Arpa,  mal  paso. 
Arzobispo,  rio. 
Asdngaro,  rio. 
Asia,  isla. 
Asia,  rio. 

Asticocha,  laguna. 
Atacuaris,  rio. 
Atico,  punta. 
Atico,  puerto. 
Atiquipa,  riachuelo. 
Autococha,  laguna. 
Ayapata,  rio. 
Aycheyacu,  rio. 
Aypena,  rio. 
Azara,  rio. 
Azua,  punta. 
Azufre,  rio. 
Azulmayo,  rio. 


Blanco,  cabo. 
Blanco,  rios. 
Boca  de  pan,  caleta. 
Bombom,  laguna. 
Boqueron  del  Callao,  punta. 
Braba  la,  roca. 
Bravo,  farallon. 
Brioso,  agua  termal. 
Brujo  6  San  Bartolom^,  ca- 
leta. 
Buenavista,  rio. 
Bufadero,  Morro. 
Buin,  rio. 


1048 


c 


Oaballococbai  laguna. 
Gaballos,  puerto. 
Gabeza  de  lagarto,  morro. 
Cabezas  de  Sandua,  v^ase 

Sdndua. 
Gachi,  ho. 
Cachiboyas,  rio. 
Gachiyaco,  rio. 
Gachicadan,  aguas  termales. 
Gahuanaco,  rio. 
Gahuapanas,  rio. 
Gajamarca,  rio. 
Galaboso,  rio. 
Galbamba,  rio. 
Galienta  negro,  caleta. 
Galvario,  morro. 
Galvas,  rio. 
Gallacami,  rio. 
Gallaucnyan,  laguna. 
Gallao,  punta. 
Gallaria,  rio. 
Oallavira,  rio. 
Gallejonesy  pnnta. 
Gallao,  puerto. 
Gamand,  caleta. 
Gamand,  rio. 
Gamarina,  rio. 
Gamarinihuas,  rio. 
Gamotal,  banco. 
Gampanario,  isla. 
Ganari,  rio. 
Ganchahuayo,  rio. 
Ganchicancha,  laguna. 
Ganbuity,  rio. 
Ganoa,  puerto. 

Ganayaco,  mal  paso. 

Ganete,  rio. 

Gapachica,  morro. 

GapiUa  la,  bahia. 

Garabayllo,  rio. 

Garacha,  rio. 

Garamucho,  caleta. 

Garania  laguna. 

Garaymaya,  rio. 

Garbon,  rio. 

Garcelaschu,  rio. 

Garapacdcha,  laguna. 

Garquin,  punta. 

Garquin  bahia. 

Garquin,  morro. 

Garquin,  islote. 

Garretas,  morro. 

Garrizal,  lagunas. 

Oashapampa,  rio. 


Gasma,  rio. 

Casma,  puerto. 

Catalina  Santa,  rio. 

Gatamayo,  rio. 

Gaucato,  caleta. 

Gaxili,  rio. 

Oayarani,  rio. 

Gaymito,  puerto. 

Gaynarache,  rio. 

Gcolca,  rios. 

Gcolca,  aguas  termales. 

Gcolcamayo,  rio. 

Gedro,  isla. 

Gerro  Azul,  puerto. 

Geso,  rio. 

Cesquento,  rio. 

Gimano,  laguna. 

Glemente,  penon. 

Goati,  isla. 

Gocama,  laguna. 

Cocapampa,  no. 

Gocotea,  caleta. 

Gochamarca,  rio. 

Cocharcas,  no. 

Gochiquinas,  rio. 

Golan,  playa. 

Goles,  punta. 

Golina  redonda,  caleta, 

Oololue,  islotes. 

GoloradA,  punta. 

Golorada  6  Golorado,  puerto. 

Golorado,  rios. 

Gomision,  isla. 

Gompina,  rio. 

Gomunidad,  rio. 

Gonchan,  playa. 

Gondebamba,  rio. 

Gondoroma,  rio. 

Gonejos,  islotes. 

Gonsac,  rio. 

Gonec,  estrecho. 

Gonec,  cerro. 

Gopacabana,  peninsula. 

Gopaquire,  laguna. 

Gorani,  rio. 

Gorcobado,  islote. 

Gorcobado  arrecife. 

Gornejo,  punta. 

Gorongo,  no. 

Gorral  de  vacas,  bahia. 

Goscomba,  caleta. 

Gosnipata,  rio. 

Gotahuasi,  rio. 

CotuhOi  rio. 


Goysca,  bahia. 
Grisnejas,  rio. 
Gristalina  6  Cristaluio^iio. 
Gruz  playa,  rio. 
Gruz  santa,  cuuJ. 
Guaoano,  manantial. 
Gubiripunoo,  mal  paso. 
Gucshiabatay,  rio. 
Gulebras,  punta. 
Gulebras,  caleta. 
Gulebras,  rio. 
Gulluay,  agua  tenuJ. 
Gulluchaca,  rio. 
Gumbasa,  no. 
Gumbinama,  estreeho. 
Gunachipunco,  mal  paso. 
Guquiri,  rio. 
Guracocha,  laguna. 
Guraray,  rio. 
Gurinahd,  rio. 
Curpa.  rio. 
I  Gurumaha,  rio. 
Gurusa,  rio. 
Cusiniri,  rio. 
Ghacacbaca,  rio. 
Ghachapoyas,  rio. 
Ghahuaris,  puerto. 
Ghala,  punta. 
Ghala,  puerto. 
Ghallhua,  lagunas. 
Ghallhnanca,  rio. 
Ghamaya,  rio. 
Ghambira,  rio. 
Ghandpia,  laguna. 
Ghanca,  punta. 
Ghancaniso,  rio. 
Ghancay,  rios. 
Ghanoay,  punta. 
Ohancos,  aguas  tenodes. 
Ghanchamayo,  no. 
Ohanguillo,  rio. 
Ohaimado,  rio. 
Chao,  punta. 
Ghao,  isla. 
Ghao,  puerto. 
Chao,  rio. 
Ghaquicocha,  lagona* 
Ghaquimayo,  rio. 
Gharaviy  rio. 
Oharuyo,  rio. 
Ghasani,  rio. 
Ghasuta,  estrecho. 
Ghaupis,  lagona. 
I  ChaTin,  rio. 


—  1049  — 


Ohftvin,  agua  ierznal. 
Ghavina,  pimto. 
Cherrepe,  puerio. 
Chia,  rio. 
Ghicama,  rio. 
Ghichamayo,  rio. 
Chichir,  aguas  termales. 
Ohichita,  rio. 
Cliihaani,  cascada. 
Ghilca,  ponta. 
Ghilca,  caleta. 
Ghilca,  islote. 
Chiloayo,  rio. 
Chili,  rio. 
Chillon,  rio. 
Chimba,  rio. 
Cbimbo,  rio. 
Chimbote,  puerfco. 
Chinacocha,  laguna. 
Ghincay,  agua  con  litina. 
Chincha,  islas. 
Ghincha;  rio. 
Ghinchamayo,  rio. 


Gbinohaycooha,  laguna. 
Chinchipe,  rio. 
Ghinchobamba,  rio. 
Ghingalpo,  rio. 
Ghinos,  islotes. 
Ghintahuay,  manantial. 
Ghipaco,  rio. 
Ghipana,  bahia. 
Chipana,  punta. 
Ghipuruna,  rio. 
Ghiquinata,  ensenada. 
Ghiquitani,  islotes. 
Chira,  rio. 
Chirhuan,  rio. 
Chirimayu,  rio. 
Ohirinos,  rio. 
Ghocalla,  punta. 
Ghocan,  puente. 
Gboolococha,  laguna. 
Gbonta,  isla. 
GhorriUos,  punta. 
Gborrillos,  ensenada. 


Gbota,  rio. 

Ghuoobin,  aguas  termales. 
Gbucuito,  laguna. 
Chucumata,  puerto. 
Ghuchuras,  rio. 
Gbuiquina,  rio. 
Ghulituqui,  mal  paso. 
Chullumavo,  rio. 
GhuUusb,  laguna. 
Gbuncbanga,  rio. 
Gbunchomayo,  rio. 
Ghuncbunga,  rio. 
Ghungara,  lago. 
Ghunis,  rio. 
Ghupa,  laguna. 
Ghupaca,  rio. 
Gbuquicara,  rio. 
Cburin,  aguas  termales. 
Ghuris,  rio. 
Ghurumayo,  rio. 
Ghusa,  caleta. 
Ghusacaras,  lagunas. 


D 


Desaguadero,  rio. 

Diablo,  Yuelta  del — ^mal  paso 


Diez  y  seis  pies,  roca. 
Don  Martin,  isla. 


Dona  Maria,  mesa  de — oerro 
Dona  Maria,  punta. 


E 


Eclipse,  rio. 
£nS,  rio. 
Engano,  rio. 
Ensenada,  la — ensenada. 
Erisos,  islotes. 


EsGurrebragas,  mal  paso. 
Esperanza,  rio. 
Esquilaya,  rio. 
Esteves,  isla. 


Estrella,  isla. 
Eten,  rio. 
Eten,  puerto. 
Eulalia  Santa,  rio. 


F 


Falsa  punta  de  agirja,  punta. 
Falsa  pnnta  de  Gliipana,punta 
Ferroly  islotes. 
Ferrol,  bahia. 
Fitoque,  manantial. 


Foca,  isla. 
Foca,  punta. 
Fortaleza,  rio. 
Fortuna,  rio. 
Francisco  San,  punta. 


Francisco  San,  islote. 
Francisco  San,  laguna. 
Frayle,  punta. 
Frayles,  rio. 
Fronton,  isla. 


a 


Oabiotas,  isla. 
Galves,  rio.    .    , 
Oallan  San,  ia],a. 
Qallan  Ban,  boqiierbn. 
G^amarra,  bajo. 
Oarcia,  roca. 
Gavaja  San,  rio. 


Gavatea  San^  playa. 
Gertrudis   Santa,  aguas  mi- 

nerales. 
Goleta,  islote. 
Gorda,  punta. 
Gorgor,  rio. 
Gramadal,  bahia. 
1S2 


Grande  Bio,  rio. 
Gregorio  San,  rio. 
Gruesa,  punta. 
Guanape,  islas. 
Guanape,  morro. 
Guanape,  puerto. 
Guapore,  rio. 


1050 


H^rcnles,  rooa. 
Hillapani,  puerto. 
Hiynaon,  rio. 
Horadada  ]a,  islote. 
Hormigas  de  afuera,  rooas. 
Hormigas  de  tierra,  islotes. 
Hornillos,  roca. 
Horovilca,  laguna  de  agua 

mineral. 
Hnacacbina,  agna  mineral. 
Hiiacaracaya,  mal  paso. 
Huacas,  punta. 
Huacramayo,  rio. 
Huacho,  punta. 
Hnacho,  puerto. 
Huacbuacocba,  rio. 
Huacbucasa,  laguna. 
Huadquina,  rio. 
Huadqnina,  aguas  termalee. 
Huabua,  rio. 
Huamacbuco,  rio. 
Huaman,  caleta. 
Huambacbo,  caletas. 
Huambo,  rio. 
Huamuco,  rio. 
Huanabamba,  puerto. 


Huanacabra.  rio. 
Huanacba,  rio. 
Huancabamba,  rio. 
Hnanoasoocba,  laguna. 
Huancbaco,  puerto. 
Huancbaco,  pico. 
Huanillo,  punta. 
Huanso,  laguna. 
Huantan,  laguna. 
Huantar,  rio. 
Huane,  lag:una. 
Huapiri,  rio. 
Huaracayo,  mal  paso. 
Huarangas,  laguna. 
Huarare,  laguna. 
Hnaras,  rio. 
Huari,  rio. 
Huaribuari,  rio. 
Huaringa,  laguna. 
Hnarmey,  rio. 
Hnarmey,  puerto. 
Huarmicocha,  lagunas. 
Huarocondo,  rio. 
Huavpa,  rio. 
Hnasnmpilla,  rio. 
Huascacocba,  laguna. 


Huasoo,  lagnnft. 
Huata,  rio. 
Huata,  peninsula. 
Huatanay,  rio. 
Huatasani,  peuinsula. 
Huataullo,  rio. 
Huaura,  islas. 
Huayabamba,  rio. 
Huayacu,  playa. 
Huayapo,  rio. 
Huaybuacocba,  lagtmas. 
Huaybuas,  laguna. 
Huayllarum,  laguna. 
Huayllati,  rio. 
Huaynapata,  rio. 
Huayna-pisahua,  bahia. 
Huaypacba,  rio. 
Huayruro,  rio. 
Huayruro,  pougo. 
Hucbe,  is] a. 
Huecca,  laguna. 
Hueneque,  rio. 
Huicoiigo,  rio, 
Hnilcamayo,  rio. 
Huisiiray,  rio. 
Humaapacbeta,  rio. 


lea,  rio. 

Igarap6-pichuna,  rio. 
Ilay,  punta. 
Ilo,  rio. 
Ilo,  puerto. 
Illapaui,  mal  paso. 
Jmasha,  rio. 
Inambari,  rio. 
Incasamaiica,  i«1a. 
Independeiicia,  babia. 
ludocbe,  rio. 


Infiemillo,  cascadas. 
lofiernilios,  rocas. 
Ingles,  caleta. 
Iiigles  bajo  6  rocas. 
Iqiiique,  isla. 
Iqnique,  puerto. 
Iquitos,  rio. 
Irambisa,  rio. 
Iscafa,  isla. 
Iscuaui,  rio. 
Itscuchaca,  rio. 


Isla  alta,  isla. 
Way,  punta. 
Islay,  piiei*to. 
I^higa,  laguna. 
Isquiaclia,  rio. 
Istuncbaca,  laguna. 
Itagay,  rio. 
Itaya,  rio. 
Itenea,  rio. 
Itnata,  rio. 
Ivia,  rio. 


Jacaybamba,  laguna. 
Juliiiey,  punta. 
Jaliuey,  eusenada. 
Jajahuana,  lacuna. 
Javai'i,  rio. 
Jentipunco;  babia. 
Jeqaetepeque,  rio. 
Jera,  rio. 
JesuHp  islote. 
Jesus,  rocas. 


J 

Jesus,  agua  mineral. 
Jesus  Maria,  rio. 
Jesus  Maria,  puerto. 
Jiclacocba,  la(«mia. 
Jocos,  agua  terra al. 
Jos^  de  Lambayeqne  Son, 

puerto 
Juan  San,  punta. 
Juan  San,  caleta. 
Juan  San,  bahia. 


Jnan  San,  rios. 
Juan  Antonio,  puerto. 
Jnana  del  Bio,  paerta 
Juan  Giierra,  pnerlo. 
Juanjni,  rio. 
Jnan  Piicayan,  lagnBa. 
Julia  Santa,  i^^nanuDOiI 
Junin,  higuua. 
Juuiii,  i>uerUi. 
Juma,  rio. 


1061  — 


L 


Laoramarca,  no. 

La  Franca,  rio. 

La  Fuente,  islote. 

Lagarto,  islote. 

Lagunas,  rio. 

Lagunas  de  chuoara,  lagunas 

Lajabamba,  agua  termal. 

Lampa,  rio. 

LaDlacumi,  rio. 

Laoca,  rio. 

Larea,  puerio. 

Lares,  agaa  mineral. 

Lauca,  rio. 

Laaricaya,  lagan  a. 

Lauricocha,  lago. 


Lena»  oaieta. 

Leones,  rooas. 

Leticia,  puerto. 

Licera,  ensenada. 

Limpaouna,  rio. 

Lircay,  rio. 

Loa,  rio. 

Loa,  caleta. 

Loberia,  punta. 

Lobo,  isla. 

Lobos  de  Tierra,  islas. 

Lobos  de  Afaera,  islas. 

Lobos,  punta. 

Lobos,  cabo. 

Lobos  6  Cliavina,  punta. 


LoboR  6  Sombrero,  punta. 
Locumba,  rio. 
Lomas,  puerto. 
Lomas,  punta. 
Lomas,  rio. 
Lorenzo  San,  isla. 
Lorenzos,  rio 
Loretoyacu,  rio. 
Lucma,  rio. 
Lucha,  agua  termal. 
Luis  San,  rio. 
Lucumayo,  rio. 
Lulicbuco,  rio. 
Lurin,  caleta. 
Lurin,  rio. 


LlaccUa,  aguas  termales. 
Llacclla,  puente. 
Llangastambo,  rio. 
Llanguatia,  rio. 


Llauoan,  rio. 
Llenqueni,  rio. 
Lloquegua,  rio. 


Llucllachuchuras,  rio. 
LluoUamayo,  rio. 
LluccUan,  rio. 


Macabi,  isla. 
Macani,  rio. 
Macorca,  laguna. 
Madera,  rio. 
Madre  de  Dios,  rio. 
Madrid,  punta. 
Magdalena,  rio. 
Magilaleua,  islas. 
Maynahuas,  rio 
Muynique,  puerto. 
Majes,  rio. 
Mala,  punta. 
Mala,  rio. 
Malabrigo,  puerto. 
Malabrigo,  cerro. 
Malpaso,  caleta. 
Malpaso  de  Asia,  punta. 
Malpelo,  punta. 
Malquimayo,  rio. 
Mallas,  rio. 
Mai  lis,  rio. 
Mamariri,  agua  termal. 
Mamor6  rio. 
Mauca,  laguna. 
Mtincora,  caleta. 
Mtincora,  rio. 
Mancos,  rio. 


M 

Manoa,  rio. 
Mansericbe,  estrecho. 
Manta  la,  roca. 
Mautaro,  rio. 
Manuel  Urbano,  rio. 
Manugati,  rio. 
Mapacho,  rio. 
Map^roatani,  cascada. 
Maquea,  rio. 
Marncanate,  rio. 
Maraiion,  rio. 
Maraiion  puerto. 
Mar  brava,  playa. 
Marcacocha,  laguna. 
Marcan,  rio. 
Marcara,  rio. 
Margarita,  islote. 
Marias,  farallones. 
Marta  Santa,  estrecho. 
Mashcon,  rio. 
Masangaro,  puerto. 
Masanobeui,  rio. 
Mashuan,  rio. 
Matallo,  rio. 
Matancocha,  laguna. 
Matarani,  caleta. 
Matuoana,  rio. 


Maucallacta,  puerto. 
Maure,  rio. 
Mayupe,  rio. 
Mayes,  rio. 
Mayo,  rio. 
Mayro,  rio. 
Mazorca,  isla. 
Mejia,  caleta. 
M6jico,  puuta. 
Mejilloiies,  pnnta. 
Mejilloiies,  puerto. 
Meuaumo,  laguna. 
Mixciollo,  rio. 
Miguel  San,  rio. 
Milmaca,  rio. 
Minay,  rio. 
Miranda,  puerto. 
Mirga,  rio. 
Misa,  laguna. 
Misteriosa,  roca. 
Mocbe,  rio. 
Moliina,  laguna. 
Molle,  puerto. 
Mollebamba,  rio. 
Mollendito,  caleta. 
MoUendo,  puerto. 
Molloco,  rio. 


1052 


Mongoncillo,  punta. 
Monson,  rio. 
Monton,  rio. 
Morona,  rio. 
Morro  de  Arica,  morro. 


Nanay,  rio. 
Napo,  rio. 
Narina,  lagnna. 
Nasacara,  puerto. 
Nasca,  cabo. 
Nasca,  caleta. 
Nasca^  rio, 
Nanta,  canal. 
Negra,  roca. 


Obispooocha,  lagnna. 
Observatorio,  punta. 
Ocona,  rio. 
Ooopa,  caleta. 
Ocsabamba,  rio. 
Qjeyacu,  rio. 


Pacald,  laguna. 
Pacasmayo,  puerto. 
Pacasmayo,  punta. 
Pacatqui,  agua  termal. 
Pacay,  punta. 
Pacay,  caleta. 
Pacaya,  rio. 
Pacay  a,  canal. 
Paccha,  rio. 
Pacocba,  puerto. 
Pachacaca,  rio. 
Pachacamac,  isla. 
Pachiteac,  rio, 
Padre  Ignacio,  isla, 
Pdjaros,  islotes. 
Palcazu,  rio. 
Palominos,  islotes. 
Palosanto,  isla. 
Palpa,  rio. 
Pampacbiri,  rio. 
Pampas,  rio. 
Pancha,  punta. 
Pano,  punta. 
Pantiacolla,  rio. 
Fanticalla,  puerto. 
Paquija,  punta. 
Paracas,  punta. 
Paraeas,  peninsula. 
Paracas,  bahia. 
Paracasa,  rio. 


Morro  de  Sama,  morro. 
M6rrope,  rio. 
Motillones,  puerto. 
Moyobamba,  rio. 
Mu,  rio. 

:isr 

Negro,  rios. 
Negromayo,  rio. 
Nepena,  rio. 
Nicolds  San,  punta. 
Nicolas  San,  bahia. 
Ninabamba,  rio. 
Ninabamba,  agua  termal. 
Ninayacu,  agua  termal. 


O 

OUeros,  punta. 
Omiagu,  rio. 
Ollachea,  rio. 
OrcoGocha,  lagunas. 
Orcomayo,  rio. 


P 

Paranapuras,  rio. 
Paranapuras,  isla. 
Pararcar,  aguas  termales. 
Parcos,  rio. 
Pariac,  rio. 
Pariaca,  laguna. 
Pariamarca,  rio. 
Paricasa,  rio. 
Parinacocbas,  lagunas. 
Parinacota,  laguna. 
Parinari,  canal. 
Farinas,  punta. 
Paro,  rio. 
Pasamayo,  punta. 
Pasamayo,  rio. 
Pasirugo,  rio. 
Pastasa,  rio. 
Patacapuquio,  rio. 
Patache,  punta. 
Patapatayba,  rio. 
Patayrondo,  rio. 
Paticor,  laguna. 
Patihuasihani,  isla. 
PatiUos,  punta. 
Patillos,  ielotes. 
Patillos,  puerto. 
Pativilca,  rio. 
Patos,  rio. 
Patu,  rio. 
Pauoarcocha,  lagunaa. 


Muerte,  isla. 
Mulatas,  punta. 
Mullaca,  rio. 
Mullucocha,  Iftgnna. 
Muyapampa,  rio. 


Ninobambamba,  sgostenuil 
Nocuray,  rio. 
Noel,  caleta. 
Nonato,  caleta. 
Nonura,  punta. 
Novillo,  isla. 
Nunez,  manantial. 
Nupe,  rio. 


Orituyacn,  rio. 
Oropullo,  rio. 
Orosa,  rio. 
Oroya,  rio. 
Otaybamba,  rio. 


Paucarcolla,  laguna. 
Paucarmayo,  rio. 
Paucartambo,  rio. 
Paysandu,  rio. 
Payta,  punta. 
Payta,  morro. 
Payta,  puerto. 
PaeoB  Doctor,  isla. 
Pelado,  islote. 
Pena,  mantial. 
Peren6,  rio. 
Pescadores,  punta. 
Pescadores,  islote. 
Pias,  laguna. 
Pica,  oiJeta. 
Pica,  morro. 
Picata,  punta. 
Picos,  punta. 
Picuda,  caleta. 
Pichalo,  punta. 
Pichis,  rio. 
Piedras,  punta. 
Pilcaymarea,  rio. 
Pilcomayo,  no* 
Piloopata,  rio. 
Pimentel,  puerto. 
PintomayOy  no. 
Pifieiro,  roea. 
Pinipini,  rio. 
Piiiotia,  lago. 


— 1.053 


Piquera,  rio. 
Piquitiri,  rio. 
Krbxia,  lagiuia. 
PiBacsano,  morro. 
Pisagna,  puerto. 
Pisana,  paerto. 
Pisco,  bahia. 
Pisco,  puerto  y  rio. 
Pisiga,  rio. 
Pisiga,  mananidal. 
Pisqui,  rio. 
Pitama,  rio. 
Piams,  isla. 
Piura,  rio. 
Piuri,  isla. 
Pisnra,  pnnta. 
Playa  ohica,  caleta. 
Playa  grande,  oriUa. 
Poooni,  rio. 


Pomabamba,  rio. 
Pomabamba,  agnas  terxnales. 
Pomaoancbi,  laguna.    '      ' 
Pongora,  rio, 
Ponte,  rio. 
Porcbnlla,  lagnna. 
Porestosgo,  lagnna. 
Potosi,  laguna. 
Potro,  rio. 

Pozo  bediondo,  laguna. 
Pozuzo,  rio. 
Prado,  puerto. 
Pragas,  rio. 
Progreso,  caleta. 
I  Provisor,  rio, 
I  Puca  barranquita,  canal. 
Pucacocha,  laguna. 
Pucaobaca,  manantial. 
Pucard,  rios. 


Pucari,  rio. 
Pucaruro,  puerto. 
PuGcba,  rio. 
Puoro,  laguna. 
Pncullo,  manantial. 
Pueblo  Nuevo,  puerto. 
Puema,  punta. 
Puemape,  caleta. 
Puerto  grande,  puerto. 
Puipullani,  rio. 
Pulperia,  rio. 
Punrun,  laguna. 
Puruay,  puerto. 
Puruay,  laguna. 
i  Purus,  rio. 
Putina  aguas  termales. 
Putinapunco,  aguas  termales 
Putumayo,  rio. 
Puyeni,  rio. 


Quecbapampa,  rio. 
Quemado,  morro. 
Qaerus,  rio. 
Quescayacu,  rio. 
Qaiaca,  pimta. 
Quicbo,  rio. 
Quilca,  rio. 


Q 


Quilca,  puerto. 
Quilcay,  rio. 
Quill  abamba,  rio. 
Quillijata,  isla. 
Quimariato,  playa. 
Quilacocba,  laguna. 
]  Quintina,  isla. 


Quiquijana,  manantial. 
Quirococba,  laguna. 
Quiros;  rio. 
Quisba,  laguna. 
Quita  calzones,  islote. 
Quita  calcal,  islote. 
Quitarasca,  rio. 


R 


Bacaycocba,  laguna. 
Ramadal,  playa. 
Bamis,  rio. 
Bancas,  rio. 
Bapaycbaca,  rio. 
Rapoaga,  isla. 
Regis,  San,  canal. 
Beiiider,  roca. 


Bemsijan,  playa. 
Reyes,  iaguna. 
Bimac,  rio. 
Eimacbura,  laguna. 
Bio  bianco,  manantial. 
Bipio,  punta. 
Biscala,  rio. 
Boaboya,  puerto. 


Bocco,  rio. 
Bondau,  laguna. 
Bosa  Santa,  islas. 
Buccbay,  laguna. 
Buiz,  punta. 
Bumiyacu,  rio. 
Bupac,  rio. 


S 


Babaloyoco,  mal  paso, 
Babandia,  manantisd. 
Bacaya  rio. 
Baosa,  laguna. 
Bac»abuaman,  cerro. 
Sahuas,  caleta. 
Bal,  punta. 
Salaverry,  puerto. 
Salinas,  babia  y  pnnta. 
Salinas,  laguna. 
Salanillo,  caleta. 
Salpical,  riO.    * 
Saludo,  roca. 

Sallbua,  lagiina. 
Sama,  morro  y  pnnte. 


Sama,  puerto. 

Sama,  rio. 

Sama,  isla. 

Samanco,  punta  y  morro. 

Sarairi,  rio. 

Bampoya,  rio. 

San  ay  a,  rio. 

Sancora,  rio. 

Sangallan,  isla. 

Santa,  islas. 

Santa,  morro  y  punta. 

Santa,  rio.  " 

Santa,  puerto. 

Santander,  punta. 

Santiago^  rio. 

Samiri,  rio. 


Sana,  rio  y  punta. 
Sapiavi,  rio. 
Saposoa,  rio. 
Sapote,  rio. 
Sarayacu,  canal  y  rio. 
Saticbiato,  rio. 
Sauce,  islote. 
Sauri,  isla. 
Seccba,  rio. 
Secbin,  rio. 
Secbura,  rio  y  puerto. 
Serrate,  canal. 
Sbabuinto,  puerto. 
Bbangor,  aguiks  termales. 
Shasba,  rio. 
Bibuas,  rios. 


1054 


Sila,  lagnna. 
Silla  de  Payta,  morro. 
Sillay,  rio. 
Bimbay,  rio. 
Sinto,  rio. 
Sionimatallo,  rio. 
Sipahua,  rio. 
Birilacu,  isla. 
Sisita,  rio. 


Tabatinga,  pnerto. 
Tablachaca,  rio. 
Tablachaca,  agua  mineral. 
Tahuisco,  puerto. 
Talara,  puuta. 
Tamaya,  rio. 
Tambaqui,  isla. 
Tambillo,  islote  y  lagnna. 
Tambillo,  rio. 
Tambo,  rios. 
Tambo  Mora,  puerto. 
Tamborapa,  rio. 
Tamentica,  manantial 
TapicliG,  rio. 
Taqueli,  isla. 
Taquia,  lagnna. 
Taraca,  caleta. 
Taraliuaca,  rio. 
Taroliuacca,  rio. 
Teciialii,  rio. 
Telegrafo,  punta. 


Ucayali,  rio. 
Uclmc,  lagnna. 
Uohupsirnpa,  rio. 
Uciiusuma,  canal. 


Vaca,  roca. 
Vaca  marina,  pnerto. 
Yaracocba,  lagnna. 
Varadero,  puerto. 
Veado,  isla. 
Velille,  rio. 


Sitani,  rio. 
Sivaytay,  puerto. 
SooUaoooha,  lagnna. 
Sobahuaya,  rio. 
Solar,  punta  y  morro. 
Solar,  oaleta. 
Solitario,  islote. 
Somate,  rio. 
Sombrero,  punta. 

T 

Ticapampa,  rio. 
Ticke,  punta. 
Ticllacooha,  lagnna. 
Tierra  colorada,  ensenada. 
Tigreyacu,  rio. 
Ticapampa,  aguas  termales. 
Tingo,  manantial. 
Tingo,  puerto. 
Titicaca,  lago  e  isla. 
Titicocha,  laguna. 
Titire,  manantial. 
Tooache,  rio. 
Tolabire,  rio. 
Toma  y  Calla,  punta. 
Tomas,  punta. 
Tomas  Santo,  rio. 
Tomependa,  cascada. 
Toncbiman,  rio. 
Tonquine,  punta. 
Toro,  roca. 
Tortuga,  isla  yrocas. 

XJ 

Ulcumachay,  laguna. 
Umayo,  laguna. 
Uniri,  rio. 
Urcos,  laguna. 

Vicente  San,  rio. 
Viejas,  isla. 
Villafre,  laguna. 
Yincocaya,  canal. 
Viriaco,  isla. 
Virti,  rio. 


Soneriato,  oascadiw 
Sopladera,  pontk 
Soto,  isla. 
Suanaccabana,  idh, 
Sucrococha,  lagnni. 
Sucurima,  rio. 
Supe,  rio  y  pontt. 
Snpe,  puerto. 
Suyo,  rio. 


Toutonel,  rio. 
Tragadero,  canal. 
Trambisa,  rio. 
Tranasa,  rio. 
Tres  hermanos,  rocM. 
Tres  lagunas,  laganM. 
Tres  Marias,  islotes. 
Trifon,  San,  rio. 
Trisfce,  rio. 
Trujillana,  bahia. 
Tuaco,  isla. 
Tuctococha,  lagonai, 
Tulumayo,  rio. 
Tiimbcs,  puerto. 
Tumbes,  rio. 
Tunquimayo,  rio. 
Tunsa,  laguna. 
Tupe,  laguna. 
Tupe,  rio. 
Turibnna,  rio. 
Turumbasa,  rio. 


Urinuiiuno,  lagnna. 
Urubamba,  rio. 
Uicubamba,  rio. 


Yiscas,  manantiaL 
Vitor,  qiiebrada. 
Yitor,  caleta. 
Vitor,  rio. 
Viudas,  rocas. 
Yiuda,  islotes. 


Yahuarcocha,  laguna. 
YanacocLa,  laguna. 
Yauachaga,  rio. 
Yauamayo,  rio. 
Yanatay,  rio. 
Yanayacu,  rio. 
Yapaha,  rio. 
Yapaya,  laguna. 
Yapes,  islotes. 


Yapura,  rio. 
Yauca,  rio. 

Yanrisque,  aguas  termales. 
Yauriviri,  laguna. 
Yavari,  rio. 
Yavarimirin,  rio. 
Yerbabuena,  punta  y  caleta. 
Yerina,  rio. 
Yucal,  isla. 


Yungamayo,  rio. 
Ynngaliia,  rio. 
Yupurqui,  rio. 
Yura,  aguad  termalos. 
Yuraccaca,  rio. 
Ynracyacn,  pnerto  jasl  ?•* 
Yurma,  rio. 

Zirate,  isloto. 


APfiNDICE  TERCERO. 


BIBLIOTECA  GEOGRAFICA  DEL  PERU. 


La  bibliografia  haoe  brotarpara  la  historiael 
g6rmen  do  oiertos  esoiareoimieiitos  biiUantes  y  & 
Teoes  sorprendentes. 

Qahriel  Ren4  Moreno. 


ADVERTENCIAS    GENERALES- 


Dos  principales  objetos  me  propongo  al  formar  este  catAlogo:  1.®  dar  d  conocer  to- 
das  las  obras  escritas  desde  el  descubrimiento  de  la  imprenta,  que  se  refieren  a  la  Geo- 
g^afia  del  Peru  y  a  las  lengnas  Aymari  y  Quechua;  y  2.®  que  el  lector  couozca  las  fiien- 
tes  de  donde  he  sacado  los  dates  para  formar  el  diccionario  oEoaBAFico  estadIstico  del 


Para  formar  el  catdlogo  he  registrado  multitud  de  libros  desde  el  c^lebre  Epitome 
de  la  libreria  Oriental  y  Occidental  de  Leon  Pinelo  hasta  los  comunes  catalogos  de  las 
librerias  de  Europa  y  America  que  se  reparian  tan  profusamente.  He  omitido  muchos 
au tores  de  colocciones  de  viajes,  porque  contienen  lo  mismo  que  otros  ya  citados  y  no 
queria  hacor  muy  largo  este  Ap^ndice.  Por  la  misma  razou  omito  A  veces  copiar  los  ox- 
tensoB  tituloH  6  caratulas  de  libros  6  folletos  y  los  he  redncido  A  lo  necesario  para  dar 
idea  del  coutenido  u  objeto  de  la  obra.  Tanipoco  doy  noticia  de  las  varias  ediciones  y 
traducciones  de  una  misma  obra,  ni  considerolos  muchos  diaries  que  se  publican  en  Lima 
y  otras  ciudadcsdel  Peru  aunqneen  ellos  se  han  escrito  importautisimos  viajes,  explora- 
cioces  de  rios  y  otras  investigaciones  de  este  g^nero. 

Las  obras  que  poseo  y  forman  parte  de  mi  biblioteca  6  archivo  hist6rico  estan  ano- 
tadas  ecu  la  abreviatura  M.  F.  P.  S.  y  son  las  que  he  consultado  para  mi  trabajo.  Ob- 
s^rvcse  que  solo  iiichiyo  lo  relative  il  la  Geografia  del  Peru. 

He  dividido  el  catjUogo  en  varias  sececioues,  lo  cual  ficilita  el  buscar  la  especialidad 
en  cada  materia.  Sigo  el  6rden  alfabetico  de  apellidos  en  las  obras  de  autores  conocidos 
y  d.e^spues  poiigo  las  aii6nima9. 

Cuaudo  la  obra  consta  de  nn  solo  volnraen  no  lo  indico;  asi  como  tampoco  expreso 
el  taiiiauo;  porque  la  denominacion  tipografica  de  4" — 8'*  etc.  6  fv)lio,  no  da  idea  exacta 
del  tomafio,  desde  que  los  pliegos  de  papel  varian  al  infinite  en  alto  y  en  ancho. 

8iendo  mi  objeto  pouer  esta  biblioorafIa  al  alcance  de  todos  los  que  habitan  en  el 
J?er'£tj  he  tradncido  al  castellano  los  titulos  de  las  obras  escritas  en  idioma  estrangero, 
judical  I  do  el  en  que  han  side  oscritas;  porque  ningun  provecho  sacaria  el  lector  que  igno- 
el  alemau  6  el  ingles  ul  eucontror  los  titulos  de  las  obras  escritas  en  esas  lenguas. 


1056  — 


VIAJSS  POR  MAR  Y  TIERRA. 


Adams  —  Viajcs  moderuod,  traduoidos  del  iagles  al  franoes,  por  Andre:  2  roL— Pacis; 

1805. 
Andreuss,  Jose  —  Viaje  de  Buenos  Ayres a  Arica,  ca  los  anos  de  1825  y  23  —  in* 

gles :  2  vol.  —  Londrea :  1827. 
Anson,  Jorge  —  Viaje  al  rededor  del  Muudo  ea  los  aaos  de  1740  i,  1741,  c^mpililu 

por  Walter,  traducidos  del  ingles  al  francos  —  Paris:  1764  —  M.  F.  P.  8. 
Azara,  Felix  de  —  Viajes  en  la  America  meridional,  etc.  etc. — ^Paris:  1809— M.  P.  P.  8. 
Bajot  —  Historia  abreviada  y  oronol6gica  de  los  principales  viajes  y  de3cabrilnie&k»h^ 

chos  per  mar  desde  el  aiio  2000,  dntes  de  Jesn-Cristo,  basta  el  principio  del  agio 

XIX,  frauces  —  Paris:  1829. 
Barbinais,  L.  0.  de  la  —  Viaje  al  rededor  del  Muudo :  contiene  muchoa  pUnoa,  pm> 

pectivas  y  vistas  del  Peru,  en  francos :  8  vol.  —  1729. 
Baron  de  M[«  —  Pequeuos  viajes  pintorescos  en  America,  y frances:  2  vol.  —  Pacii: 

1886. 
Barrow,  Juau  —  Vida»  Viaje  y  e&ploraciones  de  Francisco  Drake,  ingles  —  Ldndrei: 

1861  —  M.  F.  P.  S. 
Basterot)  Yisconde  de  —  De  Queveo  d  Lima.  Diario  de  an  viaje  en  las  doa  Am^riMs  « 

1858  y  1859,  frances  —  Paris;  1860  —  M.  F.  P.  S. 
Bayer  —  Viajes  en  el  Peru  de  1749  d  1770,  aleman  —  Amsterdam :  1782. 
Beltran^  Pedro  —  Diario  del  viaje  heoho  para  reconocer  los  rios  Ucayali  y  Paehitei  — 

Lima:  1884  —  M.  F.  P.  S. 
Belletprade's  (Abb^)  —  Coleooion  completa  de  viajes  a  America,  ingles — Ldndrea:  1711. 
Beri^k,  I.  A.  —  Eecopilacion  de  los  viajes  hecbos  al  Peru,  Brasil  y  Caracas,  segonLlsd' 

ley  Barrow,  Tuckey,  Depont  y  otros  viajeros,   con  Idminas,  aleman  —  Leipzick: 

1808  —  M.  F.  P.  S. 
Bibra  —  Viajos  en  Sud- America,  aleman:  2  vol.  —  Maunbein:  1854. 
BiUaine,  Luis  --  Coleccion  de  varios  viajes,  a  Africa  y  America frances—  fm 

1674. 
Bougainville,  Luis  de  —  Viaje  al  rededor  del  Muudo  en  la  fragata  flBoadaasa*  jk 

•Ebtrellai*  en  1766  a  69,  frances  —  Paris  1771;  ingles  —  L6ndre8  1772—M.  P.P.  8- 
Bougainville,  (Baron)  —  Diario  de  la  navegacion  al  rededor  del  Mnndo  ea  la  iTt^ 

y  la    tEsperanzai*  de  1824  A  26,  frances:  2  vol.  — Paris:  1837  —  M.  F.  P.  & 
Brackenridg^  H.  M» — Viaje  &  Bud-AmSrica  por  6rden  del  Qobierno  Amerieano  ea  lai 

anos  1817  d  1818,  ingles:  2  vol.  —  Baltimore:  1819. 
Brauund,  CJirlos  —  Diario  del  viaje  al  Peru  al  traves  de  la  Cordillera  de  loe  Andes  a  li 

invierno  de  1827,  ingles  —  L6ndres:  1828. 

Byani  —  Viajes  en  algunas  Republicas  occideutales  de  Sud-Am6rica,  inglea  —  Untv: 

1850. 
Byron—  Viaje  al  rededor  del  Mundo,  traducidos  del  ingles  al  casteliano,  pordon&iiai- 

ro  de  Ortega,  con  mapas  —  Madrid:  1769. 
Caldelengh,  Alejandro— Viajes  en  Sud-Am6rica  en  los  anos  de  1819  a  1821,  iafitf ^ 

2  vol.  —  L6ndres:  1825  ^  M.  F.  P.  S. 
€auius$  A*  G.  —  Memoria  sobre  la  coleccion  de  los  grandes  y  pequenos  viajea  y  aotoli 

coleccion  de  los  viajes  de  M.  Tbevenot,  frances  —  Paris:  1802. 
Candiseh)  Tomas— Viajes  &  las  Indias  Occidentalea.  Esta  en  el  vol.  4*  parte  YID^  k 

obra  titulada  «Amirioa»  por  De  Bry,  en  latin  —  Francfort :  1596 M.  P.  P.  8. 


-  I05t  — 

CardenaS)  Ft.  Bernardino  de  —  Memorial  y  relaoion  de  las  oosas  del  Ferti,  escrito  en 

castellano  en  1684,  traduoido  al  frances  —  Paris :  1663. 
CarlentoUy  Joije*  W.  —  Naestro  artista  en  el  Peru :  viajes  en  1866  y  1866  —  EsM  en 

caricaturas  con  palabras  en  ingles  —  Nueva-York:   1866  —  M.  F.  P.  S. 
Castelnan^  Francisco  —  Expedioion  d  las  partes  centrales  de  la  America  del  Sad,  fran- 

ces :  6  vol.  —  Paris :  1850,  con  Idminas  y  mapas  —  M.  P.  P.  S. 
Castmccli  de  Venaza,  Fr.  H.  —  Viaje  praoticado  desde  el  Callao  hasta  las  misiones  de 

las  dos  tribus  de  infieles  Sdparos  y  Jlviros,  1849  -^  M.  F.  P.  S. 
Ci^za  de  Leon  —  Cr6nica  del  Perti:  la  parte  1.*  trata  de  sus  provinoias  y  la  desorip- 

oion  de  ellas  —  Sevilla:  1655  —  M.  F.  P.  S. 
Colin,  Hignel — Coleccion  de  viajes  &  las  Indias  Occidentales,  aleman — Amsterdam:  1622. 
La  Condamine,  ll,  —  Eelacion  de  un  viaje  en  el  interior  de  la  America  meridional  por 
el  Amazonas,  frances  —  Maestrichts  1778  —  M.  P.  P.  S. 
Diario  del  viaje  al  Ecuador  para  medir  un  grado  del  meridiano,  frances :  2  vol.  — 
Paris :  1752  —  M.  F.  P.  S. 
Conder,  Joseias  —  El  viajero  moderno,  ingles:  80  vol. — ^L6ndres:  1881.  En  el  tomo  21 

estan  los  viajes  al  Peru  y  Chile. 
Coreal,  Francisco  —  Viajes  &  las  Indias  Occidentales  en  1666  &  1697,  'francos:  8  vol. 

—  Paris :  1722  —  M.  P.  P.  S. 
Court  de  la  Blanchardier  —  Nuevo  viaje  al  Perii,  traducido  del  frances,  por  Alonzo 

Carrillo  de  Lazo :  2  vol.— Paris :  1751  —  M.  P.  P.  S. 
Cnrzon,  Samuel  —  Belacion  del  viaje  al  pico  del  Misti  6  prentendido  voloan  de  Are- 

quipa,  publicado  en  ingles  en  1828 — ^Boston;  y  traducido  al  frances — Paris:  1824. 
Covier,  Baron  de  —  Viaje  pintoresco  al  rededor  del  Mundo,  de  1815  &  1818 — con  ULmi- 

nas  etc.,  frances  —  Paris:  1821. 
Cliartony  Ednardo — La  vuelta  al  Mundo.  Coleccion  de  los  viajes  hechos  en  el  siglo  XIX, 
traducida al  castellano,  por  D.  M.  Urrabieta:  4  vol. — Paris:  1860  &  68 — M.  P.  P.  S. 
Chatellnx,  Harques  de  —  Viajes  en  America  en  1780  d  82,  frances — Paris:  1788. 
Dabadie,  F»  —  A  traves  de  la  America  meridional,  frances  — Paris:  1858 — M.  P.  P.  S. 
Dampier,  Gill  —  Nuevo  viaje  al  rededor  del  mundo,  con  una  descripcion  particular  de 

las^ostas  de  Chile,  Per&,  M^jico  etc. — ingles:  4  vol. — ^L6ndres:  1699. 
Darwin  C.  —  Observaciones  geol6gicas  en  la  America  del  Sur,  ingles — L6ndres:  1844. 

Viaje  geol6gico  en  los  anos  de  1882  a  86,  ingles  —  L6ndres. 
D&Tila  Condemarin  —  Noticias  liist6ricas  y  geogr^cas  del  Perii,  itaUano  —  Turin: 

1860  —  M.  P.  P.  S. 
De  Bry — America,  en  latin,  4  vol.    El  tomo  IV  parte  sexta  contiene  las  historicas  (^-^  Ge- 
rdnimo  Benzono,  titulada  Causas  por  las  que  los  espanoles  ocuparon  aquellas  riqufsi- 
mas  provincias  del  Perti:  la  parte  7.*  Descripcion  verisima  y  alegrisima  de  algunas 
cosas  notables  en  los  negocios  6  islas  de  las  indias:  la  parte  8.*  contiene  la  descrip- 
cion de  los  tres  viajes  de  Francisco  Drack,  los  de  Tomds  Candisch  y  los  dos  de 
Sualteno  Balegh  —  Prancfort:  1596. 
Dixon,  Jorg^e  —  Viaje  al  rededor  del  Mundo,  de  1785  &  1788,  frances  —  Paris:  1789. 
D'Qrblgni,  Alcides  —  Viaje  pintoresco  en  las  dos  Americas.  Bestimen  de  todos  los  via- 
jes, francos  —  Paris:  1886  —  M.  P.  P.  S. 
Fraeinentos  de  un  viaje  al  centre  de  la  America  meridional...  frances — Paris:  1845. 
Drak)  Francisco  —  Descripcion  de  sus  viajes  i  las  Indias  Occidentales.  Estdn  en  el  to- 
mo 4®  parte  VIII  en  la  obra  fAm^ricat  de  De  Bry— Prancfort — 1596,  y  en  la  colec- 
cion de  Charton  —  M.  P.  P.  S. 
Daboc  —  Las  nuves  magalUnicas:  vinje  A  Chile,  Peru  y  California,  frances — ^Paris:  1858. 
Damon'd  Urbille  —  Viajes  de  los  descubrimientos  en  los  anos  de  1826  &  1829  en  la  fra- 
gata  tAstrolaviof,  frances  —  Paris:  1829  —  M.  P.  P.  8. 
Belacion  (del  viaje)  dirigida  &  la  Academia  real  de  cienoias  de  Pranciai  frances— Paris: 

1829  —  M.  F.  P.  S« 

188 


—  1058  — 

Duperrey  — Viaje  al  rededor  del  Mundo  en  los  afios  de  1822  i  26,  firtnoeB  —  Ptois 

1826  -  M.  F.  P.  S. 
Duret  —  Viaje  de  Marsella  &  Lima,  en  frances  —  Paris :  1720. 
Eyma,  Javier  —  Las  dos  Americas,  historias,  costumbres,  viajes,  frances— Paris:  185S. 
Eyries  y  Malte-Bmn  —  Nuevos  Anales  de  los  Viajes,  de  la  Geografia  y  de  la  Hutaoi, 

frances:  4.®  vol.  —  Paris:  1824. 
Fedennann  y  Stade  —  Viajes  en  Sad- America  en  1829  &  1855,  pnblicados  por  (UdM 

Klupel,  aleman  —  Stuttgart:  1859  —  M.  F.  P.  S. 
Freycinet,  Luis  de  —  Viaje  al  rededor  del  Hondo  en  1817  a  820,  frances :  4  toL,  eaa 

mapas  etc.  —  Paris :  1825. 
Frezier,  ll.  del — ^Belacion  del  Viaje  al  mar  del  Sor,  descripcion  de  Lima  y  otras  cindades, 

frances  —  Paris:  1716  —  M.  F.  P.  S. 
Froebel,  Julio  —  Al  trav^s  de  la  America,  traducido  del  aleman  al  frances  por  EouEo 

Tandel,  8  vol.  —  Ptvris:  1861  —  M.  F.  P.  8. 
Gag^e,  Tomas  —  £1  ingles  americano:  sus  viajes  por  mar  y  tierra,  6  nnevo  levantamiai- 

to  del  mapa  de  las  indias  Occidentales,  en  ingles  —  L6ndres :  1648. 
Gastelu,  Jnan — ^Viajes  a  las  rejiones  del  Apnrimac...  y  Peren^— -Lima:  1872— M.  F.  P.  S. 
IiC  Gentil — N.  yiajealrededordelMimdo,frances:  8  vol. — ^Amsterdam:  1746 — ^M.  P.  P.  8. 
Gerstaecker,  F.  —  Viajes  en  America,  aleman:  2  vol.  —  L6ndres:  1858. 
Karracion  de  un  viaje  al  rededor  del  Mundo,  ingles:  8  vol.  —  L6ndres:  1858. 

Graair,  Kicolis  —  Viajes  en y  America,  Holandes  —  Hoome:  1704  — M.  P.  P. 8. 

Grandidier^  Ernesto  —  Viaje  en  la  America  del  Sud,  Per6  y  Bolivia,  frances  —  fm: 

1861  —  M.  F.  P.  S. 
Grasset)  Staavenr  —  Enciclopedia  de  los  viajes,  con  una  historia  compendiada  de  lu 

costumbres,  usos,  hdbitos  domdsticos,  etc.  de  America,  frances  —  Paris :  1796. 
Haldinyf  Richard  —  Principals  viajes  por  mar  y  tierra  y  descubrimientos  hecfaos  por 

la  nacion  inglesa,  8  vol.  —  L6ndre6:  1598, 1600. 
Hally  Basilio— Viajes  d  Chile,  Perti  y  M^jico  en  los  anos  de  1820  &  1822,  ingles:  Edim- 

burgo,  1825  y  traducidos  al  frances  —  Paris :  1825  —  M.  F.  P.  S. 
ExtraetOS  de  un  diario  del  viaje  hecho  en  las  oostas  de  Chile,  Peril  y  M^ico,  Iffil 

y  1822  —  L6ndres:  1824  —  M.  F.  P.  S. 
Harris,  Juan  —  Coleccion  completa  de  viajes,  y  relacion  de  mas  de  600  escritores  e&- 

bre,  tales  como  Mackluyt  Bamusio,  etc.,  etc.,  ingles:  2  vol.  —  Ldndres:  1748. 
Heinzelman  —  Coleccion  de  viajes  en  M^jico,  Venezuela  y  el  PerA,  aleman:  2toL  — 

Leipzig:  1851  —  M.  F.  P.  S. 
Helms 9  Zacll-Antonio  —  Viajes    en  la  America  meridional,  desde  Buenos  Aires  t 

Lima,  traducidos  del  ingles  al  frances  por  M.  B.  B.  D.  V. — Paris:  1812 — ^M.  P.  P.  S. 
Hill,  S.  S.  —  Viajes  en  el  Perti  y  M6jico,  ingles :  2  vol.  —  Ldndres :  I860.— M.  P.  P.  S. 
Hnmbold  —  Viajes  &  las  regiones  equinoociales  del  nuevo  continente,  frances:  IStoL 

—  Paris:  1814-1819-1825  —  M.  F.  P.  S. 
Relacion  hist6rica  de  sus  viajes,  frances:  8  vol.  —  Paris:  1814  a  1825. 
Hlimboltd  A.)  y  Bonplan  A.  —  Narracion  de  los  trabajos  en  la  Bejion  equinocdal  del 

nuevo  continente,  traducida  al  ingles  por  Elena  Williams :  1814. 
Hutehinsonf  Tom&S  J.  —  Dos  anos  en  el  Per6,  y  exploracion  de  sus  antiguedidefl,  a- 

gles:  2  vol.  —  Londres:  1878  —  M.  F.  P.  S. 
Keith)  Jorje  Honat  —  Viaje  &  Sud-Am^rica  y  Cabo  de  Buena  Esperanza,  ingle»— 1819. 
King  Fitz  Roy's  y  Darwin  —  Narracion  de  diez  anos  de  viajes  de  la  «Beagle>  de  18Ki 

1886,  ingles:  4  vol.  —  L6ndres:  1889  —  M.  F.  P.  S. 

Kotzebne,  OttO-Von  —  Nuevo  viaje  al  rededor  del  Mundo  en  1828  a  1826,  ingles:  SfoL 

—  Londres:  1880. 
Viajes  y  descubrimientos  en  el  mar  del  Sur  en  los  anos  de  1815  i  18,  ingles:  1881. 
Krosensteni)  A.  J«  —  Viaje  al  rededor  del  Mundo  en  los  anoa  de  1808  i  1806,  trtdaoii 

del  aleman  al  ingles,  por  B.  B.  Hoppner,  2  vol,  con  mapas,  etc. :  1816. 


—  1059  — 

Ltbillanliire  —  Bdacion  de  Iob  viajes  en  bnsca  de  la  «Feroase»  en  1791  y  1792|  con 

atlas,  franoes:  2  vol.  —  Paris:  1800  —  M.  F.  P.  S. 
Lafont)  Gt  —  Viajes  al  rededor  del  Mnndo  y  nau&agios  cdlebres,  frances  —  Paris:  1868 

—  M.  F.  P.  S. 

Labontan^  Mt  Baron  de  —  Naevos  viajes  en  la  America,  con  mapas,  franoes:  2  vol.  — 
La  Haya:  1708. 

Landolphe,  (capitan) — Memorias  y  viajes y  a  las  dos  Americas,  redaotado  por  Qaes- 

n^,  frances:  2  vol.  —  Parijs:  1828. 

Langsdorff,  6.  H.— Viajes  i  diferentes  partes  del  Globo:  1808  &  1807,  ingles:  2  vol.— 1808. 

Laplace  -~  Gampana  de  cironnnavegacion  de  la  fragata  cArtemisai  1887  &  1840,  franoes: 
6  vol.  —  Paris:  1841  —  M.  F.  P.  S. 

LessODf  Pi  —  Viaje  al  rededor  del  Mnndo,  franoes:  2  vol.  —  Paris:  1889  —  M.  F.  P.  S. 

Lnssan,  Baveneau  — -  Diario  de  nn  viaje  en  el  mar  del  Snr  con  los  filibnsteros  de  Ame- 
rica en  1684  &  88,  frances  —  Paris:  1705  —  M.  F.  P.  S. 

Mac-Carthy)  J«  —  Goleccion  de  viajes  hechos 6  sen.  de  los  viajes  mas  interesantes 

emprendidos  por  mar  y  tierra  de  1806  ik  1847,  frances:  10  vol.  —  Paris!:  1821  &  48. 

JMareiian,  Estevan  —  Viaje  al  rededor  del  Mnndo  de  1790  &  92,  con  cartas  y  Idminas, 
por  C.  D.  Claret  Flenrien,  frances:  4  vol.  —  Paris:  1797. 

Markliam^  Clemente  R. — ^Viaje  en  el  Peru  y  la  india,  Ingles — L6ndres:  1862 — M.  F.  P.  S. 
Viaje  de  Lima  al  Gnsco,  con  mapas  y  dibujos,  etc.  —  LOndres :  1864.  — >M.  F.  P.  8* 
La  provincla  de  Carabaya^  ingles :  1861  —  M.  F.  P.  8. 

Marmiery  X,  —  Los  nuevos  vi%jeros,  en  frances:  8  vol.  —  Paris  —  M.  F.  P.  8. 
Mathlnson  Farquhar,  G.  F.  —  Narracion  de  una  visita  al  Brasil,  Ghile,  Per6,  en  1821 

y  22,  con  mapas,  ingles  —  L6ndres :  1825. 
MaWy  Enrique  Liister  —  Diario  de  una  travesia  del  Pacifico  al  AtUntico,  ingles:  — 

L6ndre8:  1829— M.  F.  P.  S. 
Mellet)  Julio  —  Vii^'es  en  el  interior  de  la  America  meridional  de  1808  &  1819,  francos 

—  Paris :  1824  —  M.  F.  P.  S. 

Meyeily  F.  J*  F«  —  Viajes  a  Ghile  y  Per6  en  los  anos  de  1880  i  82,  aleman:  2  vol.  — 

—  Berlin:  1884.  —  M.  F.  P.  S. 

Viaje  de  Arica  al  lado  de  ISticaca,  frances  —  Paris :  1885  —  M.  F.  P.  S. 
Hilet,  llureau—Viajedela«Perousaialrededordelmundo,frances— Paris:  1797-M.F.P.  8. 

Mooquet  —  Viajes  en 6  indias  Occidentales  de  1601  A  15,  frances  —  Paris:  1616. 

HEont^mont  —  Nuevos  viajes  &  las  5  partes  del  Mundo,  frances :  2  vol.  —  Paris :  1886. 
Coleecion  de  viajes,  frances :  5  vol.  —  Paris:  1855. 
Viajes  al  rededor  del  Mundo  de  1887  &  47,  frances  —  Paris :  1847. 
JMurf)  €•  G.  de  —  Viajes  con  los  misioneros  Jesuitas  en  Sud-Am^rica,  aleman  —  Nurem- 
berg: 1778. 
IVavarretey  Martin  Fernandez  de  —  Goleccion  de  los  viajes  y  descubrimientos  que  hi- 

cieron  por  mar  los  espanoles  desde  fines  del  siglo  XV,  5  vol.  —  Madrid:  1825. 
Woort)  Oil  vert  —  Descripcion  del  primer  viaje  hecho  al  rededor  del  Universe,  traducido 

de  holandes  al  aleman  y  despues  al  frances — Amsterdan:  1602. — M.  F.  P.  S. 
Pag^e^S  — Viaje  al  rededor  del  Mundo  en  1767  &  71,  traducida  del  frances  al  ingles,  8  vol. 

—  L6ndre8 :  1792. 

IWuevo  viaje  al  rededor  del  mundo  en  1788  d  90,  frances :  8  vol.  —  Paris. 
Parliinson's  (R.)  —  Viajes  en  America  en  1798  d  1800,  ingles:  2  vol.  —  L6ndres:  1805. 
Petit  Thauars,  Abel— Viaje  al  rededor  del  Mundo,  frances:  4  vol.— Paris:  1844— M.  F.P.  S. 
PfeifTer,  Ida  (Alme)  —  Viaje  (1.**  y  2.**)  de  una  muger  al  rededor  del  Mundo,  traducido 
del  aleman  al  frances,  por  W.  Suckau,  2  vol.  —  Paris;  1865  y  68  —  M.  F.  P.  S. 

FhilipS)  C&rios  —  Golecciones  de  viajes  modemos  por  mar  y  tierra  hasta  1824:  la  !•* 
en  11  vol.;  la  2.»  en  6  vol.  y  la  8.»  en  9  vol.,  ingles  —  L6ndres. 

PinkertoUy  Juan  —  Goleccion  general  de  los  viajes  mas  interesantes  en  el  Mundo  por 
mar  y  ilcrra,  ingles:  17  vol.  —  Londres:  1808  &  1814, 


^ 


-r  1660  — 

Poeppigf  Eduardo  —  Viajes  en  Chile,  el  Perii  y  rio  Amazonas  en  1627  i  28,  titam: 

2  vol.  —  Leipzig:  1885  —  M.  F.  P.  S. 
Porter,  Daiid  —  Diario  marftimo  en  el  Occeano  Pacific©  de  1812  d  14,  con  deseripdon 

de Chile,  Per6  6  Islas  Galapagos  etc.,  ingles:  2  vol.  —  Filadelfia:  1815. 

Portlock'S,  N,  — Viaje  al  rededor  del  Mundo,  en  1785  &  1788,  ingles  —  Ldadres:  17». 

Poterat,  Marqiife— Diario  de  un  viaje  a y  Peru,  frances— Paris:  1815— M.  F.  P.  8. 

Poyrre,  HI,  —  Yiajes  de  un  filos6fico,  d  observaciones  sobre  las  costumbres  y  las  ariiei 
en  los  pueblos  de  Asia,  Africa  y  America,  frances:  con  mapas  —  Maestiicht:  1779. 
Prevost  —  Historia  General  de  los  viajes,  frances:  25  vol.  —  Paris:  1746. 
Prichett  —  Exploracion  en  el  Ecuador  en  1856  y  67,  ingles  —  L6ndre8:  1858. 
Proctor — Narracion  de  un  viaje  al  trav^s  de  los  Andes,  ingles— L6ndres:  1825— M.  F.  P.  S. 
Badelife,  Gnillermo  —  Consideraciones  sobre  la  navegacion  por  vapor,  y  plan  pan  es- 

tableoerla  del  Callao  &  Nueva-York,  via  PanamA  —  Lima:  1829.  —  M.  F.  P.  8. 
Ralehg^,  Goalterio  —  Los  dos  viajes  d.  las  indias  Occidentales  —  Francfort:  1596. 
RamnslO)  G.  B.  —  Coleccion  de  viajes  y  navegaciones  en   el  Nnevo  Mundo,  italiaDO: 
8  vol.  —  Venecia:  1554  d  1565. 
El  tomo  8.^  contiene  el  viaje  6  relacion  de  la  navegacion  del  Maranon. 
Bivadeneira,  Diego— Belacion  del  viaje  que  hizo  de  Lima  A  Espana,  8  vol.— Pahs:  1$14. 
Richard  —  Viaje  mineral6gico  al  trav^s  de  los  Andes,  ingles  —  L6ndres:  1868. 
Rogers,  Woodes  —  Viaje  al  eededor  del  Mundo,  traducido  del  ingles  al  fances,  8  toL  - 

Amsterdam:  1728. 
Scarlett,  Campbell  P.  —  Viaje  i  Sud- America  y  el  Paclfico,  2  vol  —  Londrea:  1838. 
ScholTer)  Juan  —  Descripcion,  del  viaje  de  los  holandeses  al  rededor  del  Mundo,  tradu- 
cido al  aleman  del  idioma  de  los  Paises  Bajos  —  Amsterdam:  1602.  —  M.  F.  P.  & 
Viaje  cosmogrdfico,  traducido  del  aleman  al  frances  —  Paris:  1808. 
Smitli  —  Narracion  de  un  viaje  de  Lima  al  Pari,  ingles  —  L6ndres:  1836— M.  F.  P.  S. 
Sobreviela,  y  Barcello  Gerbal -— Viaje  al  Per6,  traducido  del  castellano  al  fraoees, 

2  vol.  —  Paris:  1809  —  M.  F.  P.  S. 
Soiithey,  Robert  -*  La  ezpedicion  de  Orsua  y  crlmines  de  Aguirre,  ingles:  1821. 
Spener,  Cirlos  —  Viajes  en  America  de  1776  d  68,  aleman  —  Berlin:  1800. 

Stwart  —  Viaje  al  Sud  con  descripcion  de  yarias  escenas  en  el  Brasil,   Peru. iagks: 

2  vol.  —  Nueva-York:  1831. 

Temple  —  Viajes  al  Perli ingles -"2  voli  —  Ldndres:  1830  —  M.  F.  P.  8. 

Temaux,  Compans  H,  —  Viajes,  Belaciones  y  Memorias  originales  para  escnbir  la  Lb* 

toria  del  descubrimiento  de  la  America,  frances  —  Paris:  1840  —  M.  F.  P.  S. 
Thevenot,  Sfelquisedec  —  Belaciones  de  diversos  viajes  no  publicados,  con  cartas  geogn- 

ficas,  dibujos  de  plantas  y  animales:  2  vol.  —  Paris:  1688. 
Tselmdi^  J*J,  —  Viajes  en  el  Perd  en  1838  &  1842,  traducido  del  aleman  al  ingles,  par 

Tomasina  Boss  —  L6ndres:  1847  —  M.  F.  P.  S. 
IJUoa,  Antonio  y  D.  Joije,  Juan  —  Belacion  hist6rica  del  vi%je  a  la  America  Meridio- 
nal, 4  vol.  —  Madrid:  1748.  —  M.  F.  P.  S. 
Esta  obra  estd  traducida  al  frances,  por  Arkst^e  y  Merkus — ^Paris:  1762 — M.  F.  P.  S. 
Waterton,  C&rlos— Viajes  en  Sud- America:  anos  del812-16-20y24,ingles — ^L6ndres:162i 
Weddel,  H.  A.  —  Viaje  por  el  N.  de  Bolivia  y  en  los  lugares  vecinos  del  Peru,  franco 

—  Paris:  1853  —  M.  F.  P.  S. 
Wilkes,  C&rlos  —  Expedicion  exploradora  durante  los  anos  de  1838  a  42,  en  el  Maddia. 
Brasil,  Chile,  Perd  y  grupo  de  Paumotu  ingles  —  Nueva-York:  1858  —  M.  F.  P.  5- 

ANOwraos. 

Histtoria  de  viajes  al  Perti  moderno,  por  M.  y  E.  Barcelona:  1832. 
Carta  del  viaje  de  un  misionero,  por  el  Per&;  corre  en  las  cartas  Edificantes  de  los  J«- 
suitas,  en  tom.  13:  frances. 


—  1061  — 

Histoila  verdaclera  de  muohos  viajes  aventnreros  j  peligrosos,  hechos  por  mar  Qn  diver- 
sos  paises  por  I.  P.  T.  frances,  1600. 
Viaje  al  Peni  y  savneltahasta  la  Corana.  Est&  en  el  torn.  2^  parte  III  do  Thevenot. 

Diez  y  siete  auos  de  viajes  por  el  Eeyno  del  Peril,  ingles  —  L6adres:  1700. 

Coleodon  de  viajes  en  la  America  Meridional,  traducidos  del  ingles  y  del  espafiol  al  ale- 
man  —  Amsterdan:  1738 

DIario  de  un  viaje  hecho  al  Ecuador  —  Paris:  1751. 

Tit(je  ^  las  Indias  Occidentales,  ingles  —  L6ndres:  1800. 

Viaje  al  c^lebre  iCamantei,  hecho  por  una  sociedad  de  aficionados  a  la  mineralogia  — 
Cuzco:  1810. 

Belacion  de  una  travesia  hecho  por  un  francos  en  1812,  de  Inglaterra  d  America,  fran- 
ces —  Paris:  1819. 

Naeva  biblioteca  de  viajes  antigaos  y  modernos, frances:  12  vol. — ^Paris:  1844 — M.  F.  P.  S. 

Tres  anos  en  el  Pacfflco,  incluyendo  uoticias  del  Brasil,  Bolivia  y  Peru,  por  un  oficial  de 
la  marina  de  los  Estados  Unidos,  ingles  —  Filadelfia:  1831. 

Nnevo  compendio  de  todos  los  viajes  hechos  al  rededor  del  Mundo  desde  1519  a  1832^ 
frances:  2  vol.  —  Tours:  1856. 

Coleccion  de  viajes  por  mar  y  tierraen  1774,  aleman:  21  vol.,  con  mapas  etc. — Leipzig. 

DIario  ilustrado  de  viajes  y  viajeros,  en  frances:  4  vol.  —  Paris:  1858. 

VIAJES  POR  BIOS  Y  ESTUDIOS- 

Acona,  Cristoval  de  —  Nuevo  descubrimiento  del  gran  rio  de  las  Amazonas  —  Madrid: 

1641. 
Vlafe  por  el  Amazonas  entre  el  Brasil  y  Quito  —  Londres:  1698. 

AngeliS)  M.  —  Be  la  navegacion  del  Amazonas:  respuesta:  i. Maury  —  Montevideo: 

1858  —  M.  F.  P.  S. 
AramayOf  Epifanio  —  Navegacion  del  rio  Desaguadero,  Oruro :  1868, 
HVaveg^eion,  documentos  y  diario  de  las  exploraciones  del  lago  Poopo,  (Uamado  tam- 

bien  Aullagas  6  Sumidero)  •—  Sucre:  1864, 
Alcance  al  anterior  folleto  —  Oruro:  1864. 
Aranjo  y  Amazonas,  Lorenzo  Silva  de  —  Biccionario  Topogr&fico del  Alto  Ama- 
zonas, portugu^s  —  Recife  :  1852  —  M.  F.  P.  S. 
ChandlcsS)  W.  —  Subida  por  el  rio  Purus,  ingles  —  L6ndre8:  1866— M.  F.   P.  S. 
ApnntamientOS  sobre  el  rio  Aquiri,  principal  afluente  del  Purus,  ingles  —  Londres : 

1867  —  M.  F.  P.  S. 
Apuntamientos  del  viaje  en  el  rio  Jurua,  ingles:  1869  —  M.  F.  P.  S. 
Charon,  Hannel — Estado  comercial  del  Amazonas  Peruano— Lima:  1877  — M.  F.  P.   S* 
Ctanrehy  Joije  £•  —  Eompientes  del  Madera  afluente  del  Amazonas,  ingles,  traducido  al 

castellano  — La  Paz:  1871. 
Davis  —  Bescripcion  del  rio  Amazonas,  ingles:  4  vol.  —  L6ndre8:  1625  }  26. 
Edwars,  Gnillenno  H.  —  Yiaje  por  el  rio  Amazonas  y  residencia  eu  el  Para,  ingles  — 

L6ndres:  1855  —  M.  F.  P.  S. 
Ellas,  Domingo  —  Proyecto  de  la  irrigacion  con  el  rio  de  la  Chira:  1852  —  M.  F.  P.  S. 
Encisa  —  Bescripcion  oompendiada  del  rio  Amazonas  y  Ioh  paises  adyacentes. 

EstA  en  la  obra  de  Hakluy,  ingles:  8  vol.  —  L6ndrcs :  1605. 
Evrenx  d'  ives  —  Continnacion  de  la  relacion  de  las  cosas  mas  notables  acaecidas  en  el 

Maranon  en  los  anos  de  1618  y  1614,  frances  —  Paris:  1615. 
Fayre  Clavairoz,  Leon  —  Apuntes  sobre  la  navegacion  de  los  rios  de  Bolivia,  traducido 
del  frances  por  L.  P.  Rosquellas  —  Gochabamba:  1858. 

Fritz,  P,  — ^El  gran  Marauon  6  Amazonas ,  con  las  misiones  de  la  compuriia  do  Jesus, 

geogrdficamente  delineado  al  Ray  por  mano  de  la  Real  Academia  de  Quito:  1707. 


—  1062  — 

GflStelA,  Juan  —  Viajes  al  Apnrimac,  Mantaro,  Perone  —  Lima:  1872 —  M.  F.  P.  S. 
Godin  des  Odonais  — -  Memoria  sobre  la  navegacion  del  Amazonas,  frances :  1850  -. 

—  M.  P.  P.  S. 

Haenke)  Tadeo  —  Memoria  sobre  los  rios  navegablcs  que  fliiyen  al  Maraiion,  proeeden- 

tes  de  las  oordilleras  del  Peru  y  Bolivia,  1799  —  La-Paz :  1862  —  M.  F.  P.  S. 
Herndon  y  Lardner^  Gibbon  —  Explicacion  en  el  balle  de  Amazonas,  ingles  —  Waaag- 

ton :  1854  —  M.  F.  P.  S. 
Keller,  Josd  y  Francisco  —  Exploracion  del  ho  Madera,  traducidadel  poriugues  al  eai- 

tellano  por  J.  R.  Gutierrez  —  La  Paz:  1870. 
La  Condamine  —  Eelacion...  del  viaje...  bajando  por  el  rio  de  las  Amazonas,  feuiees  — 

mapas  —  Maestricht:  1778. 
Lira,  P.  Gonzalo  de  —  Cartas  al  Prep6sito  General  sobre  las  misiones  en  el  Manoon  j 

Amazonas:  1608. 
MarhJianiy  Clemente  R. — Supuesto  oHgen  del  Purus,  ingles— LOndres:  1865— M.  P.  P.  8, 
Maury  —  El  rio  Amazonas,  ingles  y  castellano:  1863  —  M.  F.  P.  8. 
Hendoza,  J.  de  Slarquez  —  Nueva  descripcion  del  rio  Maranon. 
Miclielena  y  Rojas^  F.  de  —  Exploraoion  oficial  por  la  primera  vez  deade  el  Nie  k 

America  del  Sur  hasta  Nanta de  1855  &  59,  con  mapas,  etc.  —  Bmselaa:  16ff7. 

Newville,  P*  ^  Carta  acerca  del  rio  de  las  Amazonas,  frances  —  Pans. 

Ondarza^  Juan  —  Proyecto  para  la  navegacion  i  vapor  de  los  rios  interiores  delaBe- 

publica  (BoUvia) —  La  Paz:  1861. 

Oviedo  y  Valdes^  Gonzalo  Fernandez  de  —  Belacion  de  la  navegacion  por  el  grmM- 

mo  rio  Maranon,  italiano:  8  vol.  —  Venecia:  1565. —  Hay  2.*  ana  edioion  pablieada 
por  D.  Amador  de  los  Bios  en  1852. 
Historia  general  y  natural  de  las  Indias,  2  vol.  —  Madrid:  1861. 

Paipin's  —  Descripcion  del  gran  pais del  Amazonas,  ingles  —  L6ndre8:  1661. 

PalaCloS)  Jo86  Aj^Stin  —  Navegacion  de  los  rios  Beni,  Begoaguado,  Madera  y  otra, 

en  1844  --  La  Paz:  1852. 
Payan,  Conde  de  —  Beladon  hist6rica  y  geogrdfica  del  gran  rio  de  las  Anuufionas,  fan- 

ees  —  Paris:  1666  —  M.  F.  P.  S. 
QuevedOf  Quintin  —  El  Madera  y  sus  cabeceras  —  Cochabamba:  1861. 

Propuesta  de  navegacion  sobre  el  Madera  —  Cochabamba:  1862. 
Raymondi  —  Conflnencia  de  los  rios  Mantaro  y  Apurimac,  tradncido  del  castellano  al 
ingles  —  L6ndres:  1861. 
Sobre  el  rio  San  Gavan  en  la  provincia  de  Cayabaya,  traducido  al  ingles  del  casteUano 

—  L6ndres :  1867  —  M.  F.  P.  S. 

ReboucaSf  Antonio  —  Apuntamientos  sobre  la  via  de  comunicacion  del  rio  Madera  por- 
tugu^s  —  Bio  Janeiro:  1870. 

Rodriguez  P.  Manuel  —  El  Maranon  y  Amazonas.  Historia  de  los  descabrimientoe 

en  la  America — ^Madrid:  1684.  Al  fin  deesta  historia  tratatambien  del  resto  delFttt* 
Historia  del  Maranon  6  Amazonas  —  Madrid:  1688. 

Salina^f  Belisario  —  Navegacion  de  los  rios  de  Bolivia,  confluyentes  del  Madera  j  Ama- 
zonas —  Cochabamba:  1871. 

Tavares,  Bastoos  A.  C.  —  El  valle  de  Amazona.  Estudio  sobre  la  libre  navegaeioii  del 
Amazonas,  estadistica,  productos,  comercio,  portugu^s — Bio  Janeiro:  1866 — M.  F.P.  S. 

Tuckers^  R.  —  Exploraciones  de  los  rios  Huallaga,  Pachitea  y  oiros  afluentes  del  Ama- 
zonas —  Lima:  1870  y  71  —  M.  F.  P.  S. 

Walter  BateSy  E.  —  El  naturalista  en  el  Amazonas,  ingles— Ldndres:  1864 — ^M.  F.  P.  S* 

AN^IVIMOS. 

Belacion  del  gran  rio  de  las  Amazonas,  ingles  —  L6ndres:  1698, 
Colonizaeion  y  navegaciones  del  Amazonas  —  Lima:  1868  —  M.  F.  P.  S. 


—  1063  — 

El  rio  Amazonas  y  las  comaroas  que  forman  suhoya  y  vertientes  haoia  el  AtUntioo.  Es- 
ta  publioacion  an6nima  es  del  capitan  Manri  —  Lima:  1858  —  M.  F.  P.  S. 

Papoles  y  docnmentos  relativos  A  la  compania  nacional  boliviana  de  navegacion  y  &  la 
compania  del  ferrocarril  del  Madera,  Mamor^;  y  Papeles  sobre  el  valle  del  Amazonas 
del  Brasil  y  Bolivia;  informes  de  icgenieros,  etc.,  ingles — L6ndrs:  1878. 

VAKIOS  KAMOS  GEOGEAFICOS. 

Acosta  —  Hisioria  natural  y  moral  de  indias  —  Sevilla:  1690. 

AlTarez.  Gervasio  —  Goia  hist6rica  y  cronolOgica  politica  y  eclecidstica  del  Departa- 

mento  de  Ayacucho — Ayacuobo:  1847  —  M.  F.  P.  S. 
AloedO)  Antonio  —  Diccionario  Geogrdfico  Hist6rico  de  las  indias  Occidentales  6  Ame- 
rica, 5  vol.  —  Madrid:  1786  —  M.  F.  P.  S. 
El  mismo  traducido  al  ingles,  con  adiciones,  por  Thompson,  5  vol. — L6ndres:  1812. — 
M.  F.  P.  S. 
Amich  —  Compendio  bist6rico  de  las  misiones  Paris:  1854  —  M.  F.  P.  S. 
ApianOy  Pedro — La  cosmografia  corregida  y  aiiadida  por  Gemma  Frisio.  £1  sitio  y  des- 

cripcion  del  Nuevo  Mnndo  —  Amberes:  1575. 
ApoloniO)  Levlno  —  Del  descnbrimiento  de  la  provincia  del  Peru  y  de  sus  cosas,  latin. 

—  Antnerpe:  1583. 
Atienzaj  P.  Pablo  de  —  Cartas  varias  de  las  misiones  establecidas  en  el  Perti.  Est&n 

en  el  tom.  2.^  de  la  obra  <Orbe  Universal  de  Savonarola. 

Babinskly  Alejandro  —  Informe  sobre  las  minas  de  la  Sociedad  carbonlfera  denominfb- 

da  «La  Union*  sitnadas  en  el  Departamento  de  Ancachs. — Lima:  1875 — M.  F.  P.  S. 

Informe  sobre  elmineral  del  Gerro  de  Pasco,  con  mapas,  etc. — Lima:  1876 — M.  F.  P.  S. 

BellCy  Forest  —  Cosmografia  Universal,  francos:  2  vol  —  Paris:  1575. 

Berqnen  —  Las  maravillas  de  las  Lidias  Orientales  y  Occidentales:  Nnevo  tratado  de 

las  piedras  preciosas,  perlas,  etc.,  etc.,  francos  —  Paris:  1669. 
Le  Bian  dit  Petit,  C«  S*  (sendonimo)  -*  El  Perti  y  el  Abate  Baynal,  sobre  caminos  en . 
el  Per6  —  Lima:  1856  —  M.  F.  P.  S. 

BoUaert  —  Etnologia  antigna  6  investigaciones  en Nueva  Granada,  Ecuador,  Per^ , 

y  Chile  —  L6ndres:  1860.  —  M.  F.  P.  S. 
Bonny  Castle  —  America  espanola  y  descripcion  liist6rica  y  geogrdfica  del  dominio  de 

espanoles  en  el  emisferio  occidental,  ingles.  2  vol.  —  L6ndres:  1818. 
Boscli  Spenser,  Gnillermo  Enrlqne  —  Comercio  de  la  Costa  Occidental  de  la  America 
del  Snr:  estadistica  comercial  de  Chile,  Bolivia  y  Peru,  francos  —  Broselas:  I860. 
Bonrk  lambert,  Aylmert  —  Hustraciones  del  g^nero  de  Chincona:  comprende  la  des- 
cripcion de  todas  las  cascanllas  del  Peru ,  ingles  —  LOndres:  1821. 

BoTio  de  BebellO)  Fry  Jnlian— Elbrillanteporvenir  del  Cuzco— Cazco:  1848— M.  F.  P.  S. 

Bmzes  de  la  Hartlniere — Gran  Diccionario  Geogrdfico, francos:  6  vol.  -  Paris: 

1789  _  M.  F.  P.  S. 

BaeBll^  liaison  —  Piratas  de  la  America traducido  del  flamenco  al  castellano  — 

Madrid:  1793  —  M.  F.  P.  S. 

Bneno^  Cosme  —  Descripcion  de  las  provincias  pertenecientes  al  Arzobispado  de  Lima. 
—  Lima:  1878  —  M,  F.  P.  S.  —  V^ase  Guias  de  forasteros. 

Bliliclly  J«  D.  —  Tipos  del  Mundo,  antiguo  y  de  la  America latin:  1694. 

BurkCf  Eduardo  —  Belacion  del  establecimiento  de  los  europeos  en  America,  con  ma- 
pas, ingles:  2  vol.  1760 

Bamayf  James — ^Historia  cronologica  de  los  descubrimientos  hechos  en  la  parte  del  Sur 
del  Occeano  Pacifico,  ingles:  5  vol.,  1880. 

Bustamante  —  El  lazarillo  de  ciegog  canunantes  desde  Buenos  Ayres  hasta  Lima^  con 
0a8  itenerarios,  etc.  —  Gijon:  1728, 


1064 


Burg^  y  Cortegana  —  Estadfatica  de  Oelendin  —  Cajamarca:  1865  —  M.  I*.  ?.  g, 
Calvo.  C&rlos  —  Coleccion  completa  de  los  Tratados,  convenciones,  capitnlaciones  y 
otros  actos  diplomdticas  de  todos  los  Estados  de  la  America  Latina,  desde  el  ano  de 
1498  hasta  nuestros  dias,  15  vol.  —  Paris:  1862  &  1872  —  M.  F.  P.  S. 
Camaclio,  Simon  —  Los  ferro-carriles  del  Peru,  contratos,  informes,  leyes,  etc.,  2  toI. 

1877.  —  M.  F.  P.  S. 

Oarrlllo,  Caiuilo  —  Informe  sobre  la  diferencia  de  los  meridianos  del  Callao,  Piseoj 

Tambo  Mora  que  presentd  el  teniente  de  la  marina  francesa,  Le  Clerc  —  Luna- 

1871.  —  M.  F.  P.  S. 

GastrOy  I^nacio — Belacion  de  lafundacion,  de  la  Audiencia  del  Guzco,  1788 — Madrid:  1793. 

Coleti,  Juan  Domingo  —  Diccionario  hist6rico  geogrdfico  de  la  America  Meridional, 

italiano:  2  vol.  —  Venecia:  1771. 
C6rdoya  Urmtia,  Jos6  Maria  —  Estadfstica  historica  geogrAfica  industrial  y  comfircial 
de  los  pueblos  que  componen  las  provincias  del  Departamento  de  Lima  ^  Lima: 
1839.  —  M.  F.  P.  S. 
Conlier,  PIi.  J.  —  Tabla  de  las  principales  posiciones  Gnomdnicas  del  globe,  £nDc«a- 

Paris:  1828  —  M.  F.  P.  S. 
Crosnier,  Leon  —  Viaje  mineralogico,  francos  —  Paris:  1858  —  M.  P.  P.  S. 
Cratwell,  Clemente  —  Diccionario  Geogr^fico  Universal,  ingles  —  Dublin:  1800. 
Charnay  J  Yiollet  —  Ciudades  y  ruinas  americanas,  francos  —  Paris :  1868. 
Clievallier  —  Las  minas  de  plata  y  oro  del  Nuevo  Mundo,  frances  —  Paris:  1846. 
Choquehuancay  Jos6  D.  —  Ensayo  de  Estadfstica  completa...  de  la  Provincia  de  Am- 

garo  —  Lima :  1888  —  M.  F.  P.  S. 
D'Abbeville  N.  —  Europa  Asia,  Africa  y  America,  en  muchas  cartas  y  en  diversos  tra- 
tados de  Geografia  y  de  Historia,  frances  —  Paris:  1688. 
D'ArcIienlioltz  —  Historia  de  los  Filibusteros,  traducida  del  aleman  al  frances  —  Park 

1804  —  M.  F.  P.  S. 
Dassie  (Presbitero) — ^Descripcion  general  de  lascostas  de  America,  frances — Bouen:  1677. 
Davelnis^  Hernesto — Informe  sobre  el  estado  de  la  mineria  en  el  Peru:  1862 — M.  F.  P.  S. 
Davity  y  Rocoles  —  Descripcion  general  de  la  America...  frances  —  Paris:  1660. 
D^^la  —  Estadistica  del  Departamento  de  Cajamarca — Cajamarca:  1856 — M.  F.  P.S. 
Denegnri)  Anrelio  —  Memorias  presentadas  &  la  Sociedad  de  Inmigracion  Europea,  por 

1875  —  Lima:  1876  —  M.  F.  P.  S. 
ErasniO,  Francisco  —  Historia  de  las  artes,  poUtica  y  espejo  de  las  costumbres  deloa 

nuevos  pueblos  de...  y  peruanos...  6  vol.  —  aleman  —  Nuremberg:  1670. 
Espinar,  Coronel  —  Prima  memoria  sobre  los  valles  de  Paucartambo  y  adyacentes— 

Cuzco :  1846  —  M.  F.  P.  S. 
Falconj)  Pantaleon  —  Memoria  sobre  el  estado  de  la  Provincia  de  Camand  —  Limi: 

1875  —  M.  F.  P.  S. 
Feijoo,  Nigfnel  —  Belacion  descriptiva  de  la  ciudad  y  Provincia  de  Trnjillo  —  Hadzvl' 

1768  —  M.  F.  P.  S. 
Fernandez^  F.  Emilio — El  progreso  del  apostaderode  Iquitos — ^Lima:  1869— M.F. P.S. 
Ferusac  —  Boletin  de  ciencias  geogr&ficas,  econ6micas  y  politicas  —  viajes  etc.  8  toL 

frances  —  Paris :  1825. 
Feuill^ef  Lnis —  Diario  de  las  observaciones  astron6micas,  £[sicas  y  botanicas  etc.  3  tqI. 

—  frances  —  Paris:  1714. 
Fislier  —  Memoria  para  tener  conocimiento  de  las  posesiones  Espanolas  en  Americar- 

Dresde:  1801. 
Fitz  Roy^  Roberto  —  Instrucciones  nduticas  sobre  las  costas  occidentades  de  Amencit 

traducidas  del  ingles  al  frances,  por  M.  Mac-Dermot  —  Paris :  1868. 
Fitz  Roy  y  King— Viaje  abordo  de  la  tBeaglei  (1826  4  86):  8  vol.— L6ndres  1889— M.  F.P.S. 
Forbes,  David— Eazon  6  informe  sobre  la  Geologia  de  Bolivia  y  el  Sor  del  Peri,  u 
Londres:  1860. 


—  1066  — 

Franco,  Sebastian  —  Libro  del  Mundo,  espejo  6  imngen  de  todala  tierra,  aleman — 154^. 
Fnente^  HI,  Baltazar  —  Observaciones  sobre  la  Provincia  de  Tarapaci,  traducida  al  in- 
gles del  castellano  —  L6ndres  —  M.  F.  P.  S. 
FnenteS)  Jl.  Atanasio  —  Estadistica  de  Lima  —  Lima:  1856  —  M.  F.  P.  S. 

Guia  del  viajero  en  Lima  —  Lima:  1860  —  M.  F.  P.  S. 
Gdlvez,  Pwlro  —  Proyecto  de  inmigracion  al  Peru  —  Paris :  1871  —  M.  F.  P.  S. 
Ganozay  J.  F, — Proyecto  sobre  irrigacion,  presentado  al  Senado — Lima:  1870 — M.  F.  P.  S. 
Garcia  y  Garcia,  A.— Derrotero  de  la  costa  del  Perii:  1863— 2»  edicion  1870— M. F. P.  S. 
Garcia  y  Garcia,  J,  Antonio  —  El  ferrocarril  de  Eten  &...  Ferrinafe — Lima:  1867. 
GionlanO)  F.  —  La  Colonia  del  Ohancbamayo — Lima:  1875  —  M.  F.  P.  S. 
Givr}')  M.  —  Aclaracion  6  rectificaciones  hocbas  a  las  posiciones  geogrdficas  determina- 

das  en  1821  al  28  en  las  costas  de  la  America  meridional,  frances — Paris :  1825. 
Gohori,  JilcobO  —  Historia  de  la  tierra  nueva  del  Peru,  tradncida  del  italiano  al  frances 

— 1658. 
Gohrin;2^9  Herman  —  Informe  sobre  la  expedicion  a  los  valles  de  Pancartambo:  con  ma- 
pas  —  Lima:  1874  —  M.  F.  P.  S. 
Gosse.  L.  A.  —  Disertacion  sobre  las  razas  que  componian  la  antigua  pobiacion  del  Peru, 
frances:  2  vol.— Paris:  1861  y  1868. 

G  rehire,  Lnis  —  Diccionario  enciclop^dico  de geografia,  historia,  biogrdfica  y  mi- 

tologia  en  frances,  traducido  al  castellano,  2  vol.  —  Paris:  1874. 
GryreOy  S.  —  El  Nuevo  Mundo  desconocido  por  los  antiguos  con  tablas  de  cosmografia, 

etc.  y  coleccion  de  los  primeros  viajes,  latin  —  £asilea:  1555. 
Heatlier,  W.  —  El  Nuevo  Piloto  Americano,  ingles  —  LOndres:  1805. 
Herrera  —  Descripcion  de  las  islas  Occidentales  llamadas  hoy  Nuevo  Mundo,  con  la  na- 
vegacion  de  Jacobo  le  Maire,  traducido  del  espaiiol  al  aleman  — •  Amsterdam:  1622. 
HortO)  Garcia  de  —  Historia  de  las  plantas  medicinales  de  las  indias  orientales  y  Occi- 
dentales, latin  —  Antuerpe:  1579. 
Hoastomiy  Guiilermo  —  BeHquias  de  las  plantas  de  Houstoniano  en  la  America  meri- 
dional, con  Uminas,  latin  —  Nurimbcrg:  1794. 
Humboldt,  Alejandro  -—  Compilacion  de  lo  rclativo  a  las  instituciones  y  monumentos 
de  los  antiguos  habitantes  do  America,  con  descripcion  de  vistas  y  escenas  de  la  Cor- 
dillera, traducido  al  ingles  por  Elena  Maria  Willams:  1814. 
Humboldt  —  Observaciones  astrondmicas,  etc,  2  vol.  —  Paris:  1808  —  M.  F.  P.  S. 
Observaciones  de  Zoologla  y  Anatomia  comparadas  —  Paris:  1815. 
Yista  de  las  Cordilleras  y  monumentos  de  pueblos  indfgenas  de  la  America,  2  vol.  — 
Paris:  1816. 
GeojcnifiA  del  nuevo  continente,  frances:  5  vol.  —  Paris:  1837.  —  M.  F.  P.  S. 
Inclan  —  Informe  sobre  el  canal  de  Uchusuma  —  Tacna :  1870 — M.  F.  P.  S. 
Jenkins  —  Recientes  exploraciones  en  el  pacifico  y  mares  del  Sur,  bajo  los  gobiemos  de 

Inglaten-a  y  Francia,  ingles  —  Londres:  1858.     " 
JoneS)  Dr.  Josi  —  Investigaciones  fisiol6gicas  y  qufmicas  relativas  &  ciertos  vertebra- 

dos  de  America,  ingles  —  Washington:  1856. 
Kerhallet,  Carlos  Felilie  —  Consideraeiones  geuerales  sobre  el  Occeano  Pacifico,  fran- 
ces —  Paris:  1856  —  M.  F.  P.  S. 
Krusenstem^  A,  J*  von  —  Memorial  hidrografico  al  Atlas  del  Occeano  Pacifico,  frances 

—  San  Petesburgo;  1824. 
Kntsclieri  F.  J.  —  America  segun  su  antigua  y  actual  constitucion,  aleman:  2  vol  — 

Scheleswig;  1808  y  1804. 
Laborde  —  Historia  compendiada  del  mar  del  Sur,  frances:  8  vol.  —  Paris:  1791. 
Laet,  Jnan — Historia  del  Nuevo  Mundo  6  descripcion  delas  islas  Occidentales,  enriquecida 
con  nuevas  tablas  geogrdficas  y  Wminas  de  animales,  plantas  y  frutos — ^Leyda:  1640. 
Lafitau,  P.  —  Costumbres  de  los  salvajes  americanos  comparadas  con  las  de  los  primi- 
tivos  tiempos,  con  Uminas,  frances;  2  vol.  —  Paris:  1724. 

184 


.  —  1066  — 


Lartifpie)  M.  —  Descripcipn  de  la  costa  del  Peru  desde  los  Id""  a  20^  lat.  S.  y  datos  so- 

bre  las  costas  Occidentales  de  America  desde  el  Cabo  de  Hornos  hasta  Lima  ^  Pa. 

ris:  1827.  —  M.  F.  P.  S. 
Lasor  —  Alonso  de  Varea,  seudonimo  de  Eafael  Savonarola,  vease  Savorauola. 
Lastarria,  W — Memoria  sobre  la  represa  de  las  aguas  del  Himac,  Lima:  1876 — ^M.  F.  P.  S. 
Ledesma,  Yalentiii  Dr.  —  Breves  apantacioues  sobre  la  corografia  peruana  —  Lima: 

1858  —  M.  F.  P.  S. 
Leubel  —  Anuario  Nacional  —  Lima:  1861  —  M.  F.  P.  S. 
LaytS,  Juau  —  Introduccion  a  la  gcografia  nueva  y  de  los  antiguos,  latin:  1692. 
Mac-Cartliiy  J.  —  Diccionario  Universal  de  geografia  fisica  polifcica,  etc.,  francos:  2  Toi. 

—  Paris:  1843. 
Hac-Denuot  —  Instrucciones  nauticas  sobre  las  costas  occidentales  de  la  America  por 

Koberto  Fitz  Roy,  traducidas  al  frances  —  Paris :  1863 — M.  F.  P.  S. 
Maleuousky,  Ernesto  —  Documcntos  legislativos  sobre  el  establecimiento  y  la  nujora 

de  las  vias  de  comunicacion  en  el  Perii  —  Lima:  1856 — M.  F.  P.  S. 
Marcoy,  Pablo — Escenas  y  Paysajes  en  los  Andes,  frances  —  Paris:  1861 — M.  F.  P.  S. 
Hartir,  Pedro  —  Do  las  cosas  del  Occeano  y  del  Nuevo  Mundo,  latin  —  Colonia:  1574. 
Hatos,  J,  W,  —  Diccionario  topografico  de  Loreto. 

Heissas  y  Niehelot  —  Diccionario  de  geografia  antigua  y  moderna  —  Paris:  1847. 
Meleildez,  I.  —  Tcsoros  verdaderos  de  las  Indias,  en  la  historia  de  la  gran  provineia  de 

San  Juan  Bautista  del  Peru,  8  vol.  —  Roma:  1681. 
Hendez,  Dieg;o  —  Mapa  de  la  region  aurifera  del  Peru  —  Amberes:  1574. 
Mercarlo,  Peruauo  de  1791  a  1795  —  Conticne  la  descripcion  de  muckas  proYincias  dak 

Peru,  exploracion  de  sus  rios,  minas,  etc.,  2  vol.  —  M.  F.  P.  S. 
Mori  Ortiz,  naiiael  —  Resultado  de  las  exploraciones  practicadas  para  establecer  una 

via  de  comunicacion  entre   el  pueblo  de  Tayabamba,  provincia  de  Pataz  y  el  de  Pi* 

Sana  alas  mergenes  del  Huallaga,  1870  ^  M.  F.  P.  S. 
Horse,  Fed  —  El  ge6grafo  americano,  ingles  —  Elizabeth-Town:  1798. 

Diccionario  geografico  universal  americuno,  ingles:  2  vol.  —  Charlestown:  1819. 
Nuevo  Diccionario  geogratico,  ingles  —  New-Haven:  1821. 
Moreau  y  Slowaezyiiki  —  Estadistica  general  de  la  Europa,  la  Asia,  Africa,  Amiricay 

Occeania,  frances  —  Paris:  18'38. 
Hosquera,  T.  C.  —  Compendio  de  geografia  general  de  los  Estados  Unidos  de  Colombia, 

Londres:  1866  —  M.  F.  P.  S. 
Diccionario  geografico  de  los  Estados  Unidos  de  Colombia — Bogota:  18(>8 — ^M.  F.  P.  S. 
Henendes,  Baldoniero  —  Manual  de  geografia  y  Estadfstica  del  Peru  —  Paris:  1861  — 

M.  F.  P.  S. 
Miuisteri  Sebastian  —  Cosmografia  Universal,  en  aleman  —  Basel:  1545.  Contiene  ma- 
pas  del  Nuevo  Mundo.  La  edicion  de  1614  estd  en  2  vol. 
Harillo  Velarde,  Fr.  Pedro  —  Geografia  histOrica,  10  vol.  —  Madrid:  1742. 
Kystron,  Juan  S,  —  Informe  sobre  la  cxpedicion  ^  Chancbamayo :  1869.  —  M.  F.  P.  S. 
Infonne  sobre  una  expedicion  al  interior  de  la  Eepublica  (Cnzco)  —  Lima:  1868.  — 

M.  F.  P.  S. 
ATJCUniento  sobre  Chancbamayo,  sus  primeras  colonizaciones  y  los  indios  chanehos 

Lima:  1868  —  M.  F.  P.  S. 
Exposicion  de  algunos  documcntos sobre  la  factoria  de  BcUavista,  etc.  — Lima: 

1870  —  M.  F.  P.  S. 
Of^ilby,  Juan  —  America,  6  sea  la  mas  exacta  descripcion  del  Nuevo  Mundo coo 

mapas  y  figuras,  en  ingles  —  Londres:  1670 
Onfroy  de  Tlioron,  Enrique  V,  —  America  Ecuatorial,  su  historia  pintoresca  y  political 

su  geografia  y  riquezas  naturales,  frances  —  Paris:  1866  —  M.  F.  P.  S. 
Omellas,  Evaristo  —  Informe  sobre  el  estado  de  la  vid  y  sus  prodactoa  (en  el  Pera)  — 

Lima:  1862  —  M.  F.  P.  S. 


—  1067  — 

Oseulati)  Cayetano  —  Exploracion  de  la  Region  Ecuatorial  a  lo  largo  del  Napo  y  del 

Amazonas,  en  italiano  —  Milan:  1856  —  M.  F.  P.  S. 
Osanai  Pedro  de  —  Carta  a  Nicolas  Monardes  de  Lima,  a  26  de  Marzo  de   1568  con 

ftlgunas  noticias  de  aquella  tierra,  (Peru)  —  1580. 
Faz  Soldau,  Mateo  —  Geografia  del  Peru  y  Geografia  Universal :  2  vol. — Paris :  1862. 

Guias  de  forasteros  de  Arequipa,  varies  aiios  —  M.  F.  P.  S. 
Paz  Soldaih  M.  Felipe  —  Atlas  Geografico  del  Peru  —  Paris:  1865. 

Diecioiiario  Geoi^r&fieo  Estadlstico  del  Peni  —  Lima:  1877  —  M.  F.  P.  S. 

Pardo,  M.  —  Estudio  sobre  la  Provincia  de  Jauja  —  1762  —  M.  F.  P.  S. 

Parker  Kill|^  y  FItz-Roy— El  piloto  en  Sud- America,  ingles— Londres:  186a— M.  F.P.  S. 

Parvo  Juan,  y  Prato  C«aleoto  —  Novus  Orbis,  coleccion  de  veinticuatro  escritores  sobre 

las  Lidias  Occidentals,  mapa  —  impreso  en  1532. 
Peralta  Barunevo,  Dr.  Pedro  de  —  Descripcion  del  Peru  y  de  Lima — Lima:  1873. 
Perez,  Felifie  —  Geografia  fisioa  y  politica  de  los  Estados-Unidos  de  Colombia:  2  vol. — 

—  Bogota:  1862  —  M.  F.  P.  S. 

Penehet)  K. — Estado  de  las  colonias  y  del  comercio  de  los  Europcos  en  las  Indias,  des- 

de  1783  hasta  1821,  frances:  2  vol.— Paris:  1821. 
Philip],  R.  A,  —  Informe  al  Gobierno  de  Chile  sobre  el  viaje  al  desierto  de  Atacama  en 

1853  y  54,  ingles  —  Londres:  1855. 
Pissis  —  Investigaciones  sobre  los  sistemas  de  solevamientos  de  la  America  del  Sud  y 

geologia  de  America,  frances — Paris :  1856 — M.  F.  P.  S. 
Poncelin  de  la  Roehe  Tillac  —  Almanaque  americano  6  estado  fi'sico,  politico  y  militar 

de  la  America,  frances  —  Paris :  1783. 
Priest,  Josias  —  Antigiiedades  americanas  y  descubrimientos  en  el  Oeste,  ingles  —  Al- 
bany: 1838. 
ProanO)  V.  —  La  Barbaric  buscando  a  la  civilizacion  —  Lima:  1874  —  M.  F.  P.  S. 
Proctor^  Robert  —  Una  manana  en  la  Cordillera  do  los  Andes  y  rcsidencia  en  Lima, 

ingles  —  Edimburgo:  1825. 
Pusey,  Ph,  —  Origen  y  provision  del  salitre  6  nitrato  de  soda  de  Tarapaca,  ingles — Lon- 
dres: 1858  — M.  F.  P.  S. 
Radifpieti  Max  —  Recuerdos  de  la  America  Espanola  —  Paris :  1856— M.  F.  P.  S. 
Raymond],  Antonio  —  Analisis  de  las  aguas  termales  de  Yura,  aguas  mineralos  de  Je- 
sus y  aguas  potables  do  Arequipa  —  Arequipa :  1864 — M.  F.  P.  S. 
Slemoria  sobre  la  confluencia  de  los  rios  Mantaro  y  Apurimac  —  traducida  al  ingles : 
1869.  Sobre  el  rio  San  Gavan  y  Ayapata  en  la  Provincia  do  Carabaya,  traducida  al 
ingles  —  L6ndres :  1867  —  M.  F.  P.  S. 
Apuntes  sobre  la  Provincia  Literal  de  Loreto:  1862.  —  M.  F.  P.  S. 
El  Departaniento  de  Aucaelis  —  Lima:  1873  —  M.  F.  P.  S. 

El  Pern  —  Descripcion  del  Peru— parte  googralica:  2  vol.— 1874  y  1876— M.  F.  P.  S. 
Ronand  y  Paz  Soldan  Mannel  —  Informe  sobre  la  exploracion  del  rio  Yavari  y  sus 
afluentes  —  Lima:  1867  —  M.  F.  P.  S. 
Estndio  sobre  la  altura  a  las  montaiias,  aplicado  ospecialmente  al  Misti  (volcan)  — 

Lima:1868  — M.  F.P.  S. 
Breves  instmcciones  sobre  un  plan  general  de  observacioiics  fisicas  en  cl  Peru  — 

Lima:  1869  —  M.  F.  P.  S. 
€>bservneiones  nieteorolojcicas  heclias  en  Lima  en  1870  —  Lima:  1870— M.  F.  P.  S. 
fff^iuoria  sobre  la  posicion  geograiica  de  Lima  —  Lima:  1870  —  M.  F.  P.  S. 
Elisayo  sobre  una  teoria  de  magnetismo  terrestre  en  el  Porn — Lima:  1870 — M.  F.  P.  S. 
RiverO)  Mariano  E.  —  Coleccion  de   memorias  cientificas  agricolas  e  industriales:  2  vol. 

—  Bruselas :  1857  —  M.  F.  P.  S. 

Apnntes bist6ricos  estadlsticos  del  Departamento de  Junin — Bruselas:  1855 — M. F.P. S. 
Menioria  sobre  las  aguas  minerales  de  Yura  y  otros  puiitos  cercanos  d  Arequipa,  se- 
guido  C.  ^  reflexiones  m^dicas  por  los  DD.  Adriazola  y  Arve :  1827 — M.  F.  P.  S. 


—  1068  — 

Rivero  y  Pi^rola— Memorial  de  ciencias  naturales  —  Lima  1827  y  1828  —  M.  F,  P.  S. 
Rivero  y  Tsehndi  —  Antigiiedades  pernanas  con  atlas  —  Viena:  1861 — M.  F.  P.  S. 
Roy,  Mm  —  E studios  econdmicos  sobre  las  vias  de  comunicacion  del  Peru,  franch- 
isee—M.  F.  P.  S. 
Informe  sobre  la  exploracion  de  los  valles  de  Pasamayo  y  del  Rimac  para  elferrocunil 

trasandino— Lima :  18e9 — M.  F.  P.  S. 
Ruck)  Ernesto  0.  —  Guia  general  de  Bolivia  —  Sucre:  1865  —  M.  F.  P.  S. 

Cuestion  Aullaps  —  Exposicion  del  ingeniero  nacional— La  Paz:  1878— M. P.P. S. 
Raiz  Hip6lito  y  Pavon,  Jos^—  Flora  Peruana  y  Chilena,  4  vol.— Madrid :  1796. 
Suplemento  A  la  quinalogia,  en  el  cual   se  aumentan  las  especies  de  qoina,  nnevi- 

mente  descubiertas  en  el  Peru,  por  D.  Juan  Tafalla —  Madrid:  1801. 
Ruiz,  Hip6lito  —  Memoria  sobre  las  virtudes  y  usos  de  la  planta  Uamada  en  el  Pen 

«Bejuco  de  la  Estrella*  —  Madrid:  1806. 
Memorias  sobre  la  legltima  calaguala  y  otras  dos  raices  —  Madrid:  1805. 
Memoria  de  las  virtudes  y  usos  de  la  raiz  de  la  planta  Uamada  lYallhoyi  en  el  Peru- 
Madrid:  1805. 
Sada^  Lnis —  Bosquejo  de  la  organizacion  de  la  Escuela  Nacional  y  hacienda  nonnal  de 

agiioultura  —  Lima :  1868  —  M.  F.  P.  S. 
Projecto  para  el  cultivo  de  la  morera  y  cria  del  gusano  de  seda  en  el  Peru— lima: 

1870  — M.F.  P.  S. 
Saint  Martin,  Yivinno  de  —  El  aiio  Geogrdfico.  Revista  anual  de  viajes  por  tierriT 

por  mar,  en  frances  —  varios  tomos,  desde  el  aiio  de  1878 — Paris  —  M.  F.  P.  S. 
Salinas,  Fr.  Buenaventura— Memorial  de  las  historias   del  Nuevo  Mundo  del  Peru  y 

Memorias  y  excelencias  de  la  ciudad  de  Lima,  irapresa  en  Lima  en  1680  y  mmpre- 

sa  en  Madrid  en  1689. 
Sanson,  N.  —  La  Am&ica.  Tratado  de  Geograiia  e  historia,  con  mapas  del  Peru,  rio 

Amazonas  etc.,  frances — Paris:  1657. 
Santavaly  Juan  de  —  Descripcion  de  las  costas  de  Chile  y  el  Peru.    Estiim^^en 

frances,  en  el  tomo  n  de  la  Becopilacion  de  los  viajes  de  los  Holandeses. 
Sarmiento,  D.  F, — Ambas  Americas— Revista  de  Educacion  — Bibliografia  y  Agriculta- 

ra  —  Nueva  York :  1867  —  M.  F.  P.  S. 
Sud  America— Polltica  y  Comercio  —  Santiago:  1851  —  M.  F. P.  S. 
Savonarola,  Rafael — El  Universo  terrestre  del  Orbe  —  Diccionario  Geognifico  y  de  W 

autores  sobre  la  Geografia,  latin  — 1718:  v^ase  Lasor. 
Sclierer,  J.  B.  —  Datos  liist6ricos  y  geogrdficos  sobre  el  Nuevo  Mundo :  8  vol.,  franccs- 

Paris:  1777. 
Sliinner)  Jos6  —  Presente  estado  del  Peru,  comprendiendo  su  geografia  topogwfia, 

historia,  mineralogia,  etc.  etc.  Es  traduccion  al  ingles  del  «Mcrcurio  Peruano«:  W5. 
Suicliffe^  T. — Diez  y  seis  aiios  en  Chile  y  el  PerA,  ingles — ^Londres:  1841 — ^M.  F.P.  S. 
Squier,  E.  —  Algunas  observaciones  sobre  la  Geografia  del  Peru,  frances — Paris:  186e 

— M.F.P.S. 
Viajes  por  los  Andes  del  Perii  y  Bolivia,  ingles— Nueva  York.  Se  publico  en  el  peri-'^ 

dico  iHarper's  Magasin:  1868  —  M.  F.  P.  S. 
Los  ]irimitivos  monumentos  del  Peru,  comparados  con  los  de  otras  partes  del  Muoi^ 

Este  trabajo  ostd  en  elperi6dico  ^El  Naturahsta  Americauot  tomo  IV  Marzo,  ingis: 

1870  —  M.  F.  P.  S. 
Arqueologia  Peruana,  ingles  —  Salem :  1870  —  M.  F.  P.  S. 
Stevenson — Narracion  hist6rica  y  descriptiva  de  20  anos  de  residencia  en  Sud-Ameiio 

1801  a  1824,  ingles:  3  vol.  — LOndres:  1829  — M.  F.  P.  S. 
Sivartz,  0.  —  Nuevo  genero  y  especies  de  plantas  6  nescripciOD  de  los  vegetales  U  m»- 

yor  parte  desoonocidos,  encontrados  en  los  viajes  a  las  Indias  Occiden tales,  en  ll- 
anos de  1788  tl  1787— latin:  8  vol.— Holmie:  1788  —  Erlange :  1797. 
lUvara^  Santia^^o  —  Viajejde  Lima  a  Iquitos  —  Lima:  1868  —  M.  F.  P.  S* 


—  1069  — 

Tafar,  Haymnndo  —  Opusculo  sobre  la  ciadad  de  Hudnuco — Lima:  1808. 

Tello  y  Espinosa,  Jos^  de  —  Memoria  sobre  las  observaciones  astron6micas  hechas 

por  los  navegantes  espauoles  en  distintos  lugares  del  Globo,  etc.  etc. — Madrid  1809. 
Toro,  Ajpnstiu  de  la  Rosa  —  Demarcacion  Poiftica  del  Peru— Lima:  1874— M.  F.  P.  S. 
Trevitbiek,  R.  —  Tratado  acerca  del  mineral  de  Pasco— Lima:  1822  —  M.  F.  P.  S. 
Trajillo,  Dieg^o  de  —  Relacion  de  la  tierra  que  descubri^  con  Pizarro  en  el  Peru  desde 

que  Uegaron  d  Panama,  ano  de  1530,  escrita  a  instancia  del  Yirey  D.  Francisco  de 

Toledo  en  1671. 
UUoa,  Antonio  y  D,  Jors^e  Joan  —  Observaciones  astron6minas  y  fisicas,  hechas  de  or- 

den  de  S.  M.  en  los  reynos  del  Peru — Madrid:  1778—M.  F.  P.  S. 
UUoa,  A,  —  Noticias  American  as — entretimientos  fisioos,  historicos...  Madrid:  1772 — 

M.  F.  P.  S. 

■ 

Memoria  Filosolicu,  hist')ria  y  fisica,  conserniente  al  descubrimiento  de  America,  tra- 
ducida  al  frances:  2  vol. — Paris:  1787  —  M.  F.  P.  8. 
Un&nne^  Hipi'dltO  —  Observaciones  sobre  el  clima  de  Lima  y  sus  influeneias  en  los  se- 
res organizados;  en  especial  el  hombre  —  Lima:  1806  —  M.  F.  P.  S. 
Vrmtia  —  Informe  sobre  las  ventajas  que  resultan  de  la  apertura  y  comunicacion  por 
el  Chanchamayo,  presentado  al  Virey  en  1808  —  Lima:  1874 — M.  F.  P.  S. 

Ilrsua  y  AiniirfC  —  Expedicion  en  busca  del  Dorado,  traducido  al  ingles,  por  Guiller- 
mo  Bollaert  —  L6ndres :  1861  —  M.  F.  P,  S. 

Varrerj)  Caspar  *-  Del  Mundo  Nuevo ;  esto  es  delasprimeras  navegaciones  en  America, 
latin  —  Eoterdan :  1696. 

Valdez  y  Palacios  —  Yiaje  de  la  ciudad  del  Guzco  a  lade Belem  del  Gran  Para,  por  los 
rios  Yilcamayo,  Ucayali  y  Amazonas  —  Rio  Janeiro :  1844. 

Veig^l  —  Noticias  fundamentales  sobre  la  constitucion  de  las  tierras  de  Maynas  en  Sud- 
Am^rica  hasta  el  ano  de  1778,  en  aleman. 

Tillavioencio,  M.—Geografiade  la  Republica  del  Ecuador— Nueva  York:  1858 — M.  F.  P.  S. 

Tillansony  Jnan  —  Observaciones  sobre  la  industria  de  la  Provincia  de  Tarapac4  — 
Callao :  1860  —  M.  F.  P.  S. 

Wapp&US,  Dr.  J.  D. — Geografia  y  Estadistica  de  las  Bepublicas  de  Sud-America,  aleman 
—  Gotingen:  1843. 

Werthemany  Arturo  —  Exploracion  de  los  rios  Peren^  y  Tambo,  en  1876  —  Lima: 
1877  —  M.  F.  P.  S. 

Willamson)  Hag^  —  Observaciones  hechas  sobre  el  clima  dediferentcs  Inofares  de  Ame- 
rica, comparAndolp  con  el  del  otro  Continente  etc.,  ingles — Nueva  York:  1811. 

America  —  Descripcion  de  las  mas  importantes  costas  de  las  Indias  Orientales  y  Occi- 

dentales,  como...  Peru...  hechas  por  diferentes  viajeros...  en  holandes — Lueewar- 

den:  1716. 
America  Espaiiola  y  Estados-Unidos — Estado  de  su  comercio  —  Por  uu  comerciante 

de  Filadelfia,  ingles  —  Filadelfia:  1818. 
La  AukMeSi  meridional  y  setentrional  6  descripcion  de  esta  gran  p:irte  dol  Mundo,  obra 

arreglada  por  una  Sociedad  Geogrdfica  y  do  Letras,  franres — P;iris:  1885. 
Anales  del  cuerpo  do  Ingenieros  del  Peru:  2  vol.  -  Lima:  1871  y  75  —  M.  F.  P.  S. 
Anal6S  de  minas,  periodico  publicado  en  francos — Paris. 

Apuntaniieutos  sobre  la  irrigacion  de  los  llanos  en  Tumbes  — E.  G.  1870  —  M.  F.  P.  S. 
Arqacoloj^ia  Americana  —  Trabajos  y  colecciones  de  la  Sociedad   de  antlc<iarios  esta- 

blecida  en  NoHe  America,  desde  1820  hasta  el  dia,  en  ingles  —  Manchesbor. 
IllStitutO  arquoologico  de  Londrert  —  Sus  momorias,  dcrtdu  mi   fdiiuju-loii   iiasui    iluiii, 

ingles  — ^  L6ndres» 


—  1070  — 

Avisos  para  entrar  en  Lima,  y  otros  discorsos  tocantes  al  FerUy  caBiellaao.  Bstienk 

coleccion  Tevenot. 
Cat&logo  bistirieo  de  los  Yireyes  y  Gv.LcrnadoreH  del  Perti  —  Descripcion  de  li£  Pro- 

viuoias  pertenocieiitci^  al  Arzobispado  de  Lima,  al  Obispado  de  Arequipa,  de  Tcq3b, 

de  Hiiamanga,  del  Cuzco  etc. — Lima. 
Coleccion  de  observacioues   curioBas  sobre  las  costumbres,  leugaaH,  gobiemo,  conenb, 

navegacion,  cieucias  y  artes  do  los  difereutes   pueblos  de  Asia,  Africa  y  Am^nea, 

frances:  4  vol. — Paris:  1749. 
Compendio  de  las  contribuciones  que  ocasionan  todos  los  efectos,  fratos  eie,  que  se  in- 

fican  entre  los  reynos  de  Castilla  y  America  —  Cddiz :  1762. 
.Socniueutos  relatives  al  comeroio  en  los  nuevos  Estados  de  la  America  — Paris:  1^. 
Dlccionario  de  Geografia  moderna,  traducido  del  franoes  alitaliano:  4  vol. — Padua  1797. 
Diccionario  Universal  de  Historia  y  Geografia,  por  una  Sociedad  de  esindianiea  m^jica- 

nos.  Contiene  noticias  especiales  de  America:  10  vol — Mejico:  1856. 
Descripcion  de  la  tierra  nueva  del  Peru,  frances  — 1545,  obra  rarisima 
]>escripci0li  General  de  las  costas  de  las  Indias  Orientales  y  Occidentales,  frances  ~ 

Leewarden:  1716. 
Descripcion  delas  misiones  de  Apolobamba...  Lima:  1701. 
Descripcion  de  San  Carlos  de  Puno,  capital  de  esita  Provincia  en  el  reyno  del  Peri— 

Madrid:  1822. 
Descripcion  de  la  America  meridional,  tomada  de  Jorge  Juan,  Antonio  UHoa,  Gondam- 

ne  y  Frezier  —  Tours:  1866  —  M.  F.  P.  S. 
Espejo  de  las  navegaciones  en  las  Indias  Orientales  y  Occidentales,  latin — Leon:  1619: 
Exposicion  relativa  i  las  salitreras  de  Tarapaca,  datos  sobre  el  costo  del  salitre.l.  OaUap. 

1872  —  M.  F.  P.  S. 
Ferrocarril  de  Pisco  a  Lambayeque,  proyecto  presentado  al  Gobiemo  —  Lima:  1W7 

— M.  F.  P.  S. 
Jnfonne  Sobre  las  ventajas  de  un  ferrocarjril  de  Tacna  a  la  frontera  de  Bolivia,  piwca- 

tado  por  la  Comision  nombrada  por  laH.  Municipalidad — Tacna;  1869 — H.F.P.  S. 
JUBdacion  de  la  ciudad  del  Cuzco— Cuzco :  1824  —  M.  F.  P.  S. 
El  Gacetero  Americano :  con  mapas,  ingles :  8  vol.— Londres :  1 762. 
Crulas  de  Forasteros  del  Perdy  desde  1798  hasta  1874.  En  estas  se  da  raz<m  de  la  difi- 

sion  polftica,  judicial  y  eolesiastica,  con  el  personal  de  los  empleados. 
Cinia  de  Forasteros  del  Cozco,  contiene  datos  preciosos  sobre  cada  ana  de  las  Ftoria- 

cias  de  este  Departameuto  —  Cuzco :  1883. 
Guias  de  Forasteros  de  Areqnipa^  por  el  Dr.  D.  Mateo  Paz  Soldan  y  otros,  1842  a  47- 

Arequipa. 

Guia  de  la  Exposicion  industrial  de  Lima  de  28  de  Julio  de  1869  —  lima:  1869. 
]rrig;acion  del  Valle  de  Azapa  —  Proyecto,  informes  etc. — Lima:  1870  —  M.  F.  P.  8. 
Itinerario  General  del  Peru,  por  la  Administraciou  de  Correos — ^Lima :  182$. 
IHatriculas  de  predios  riisticoH  y  urbauos  de  varias  Provincias,  impresos  deede  el  ano  di 

1826  hasta  el  de  1874  —  Lima  —  M.  F.  P.  S. 
Jlemorias  y  observaciones  geogrdficas  y  criticas  sobre  la  situacion  da  laAm£nca>eao 

mapas,  frances  —  Lausanne :  1765. 
El  Natnnilista  Americano,  peri6dico  de  N.  A. — en  Masachuset — Salem:  18... 
Xoticias  de  la  Ani^rica  6  «El  Mercurio  Americano*  frances —  Colonia:  1678. 
Noticias  sobre  America,  sacadas  de  las  cartas  edificantes  de  los  jeBuitae,  bolandea— flar- 

lingen:  1769. 
El  Poder  Espaiiol  en  la  America  6  Breve  descripcion  de  todas  las  ciudades  y  peanioatf 

espauolas,  sobre  todo  en  la  parte  Sud- America,  aleman  —  Sorau:  1763. 
Recuerdos  de  una  escursion  en  la  America  del  Sud  —  Nantes :  1828. 
Revista  trimestral  del  Listituto  lnst6rico,  geografico  y  ethnografico  del  Brasil,  deib  d 

ano  de  1889  hasta  1875,  eu  portugues  —  Rio  Janeiro. 


—  1071  — 

Soeiedad  Heteorol^gica  —  Memorias  de  bus  trabajos  desde  su  fandaoion  hasta  el  dia, 
ingles  —  Londres. 

Soeiedad  de  Autropolon^ia  —  Boletin  de  la  Soeiedad  de  Antropologia  de  Paris,  eu  £ran- 
ces  desde  su  fundacion  liasta  el  dia  —  Paris. 

Instituto  Antropol6j^CO  de  Ldndres  —  Boletin  6  Memorias  de  sns  trabajos,  desde  sn 
fandaoion  hasta  el  dia,  ingles  —  L6ndres. 

Real  Soeiedad  GeOjprafiea  —  Diario  de  la  Eeal  Soeiedad  Geogrdfica  de  L6ndres,  en  in- 
gles: 45  vol.  hasta  el  aiio  de  1875  —  M.  F.  P.  S. 

Soeiedad  Geog^r&fiea  de  Fraiicia  —  Boletin  de  sus  trabajos  desde  1822  en  que  se  insta- 
16  hasta  el  dia,  francos  —  Paris. 

Soeiedad  Imperial  de  Zoolo|;ia  y  aelimataeion—Boletiu  mensual  de  bus  trabajos,  des- 
de 1854  en  que  se  fund6  en  Paris  hasta  el  dia. 


LIMITES  DEL  PEKl5. 


Ag^nirrey  Isidoro  —  Llmites  Occidentales  y  australes  de  la  Beptiblica  Boliviana  —  Co- 

chabamba:  1872. 
Ainan&tef^ui)  H*  L.  —  La  cuestion  de  Ifmites  entre  ( 'hile  y  Bolicia  —  Santiago:  1868. 

—  M.  F.  P.  S. 
Basadre,  Modesto  —  Befutacion  del  folleto  titulado  cuestion  de  Ifmites  entre  el  Peri  y 

el  Ecuador:  1860  —  M.  F.  P.  S. 
Bliaeiio,  H.  —  Llmites  del  Brasil  con  Venezuela,  Nueva  Granada,  Ecuador  y  Peru — Ca- 
racas: 1854  —  M.  F.  P.  S. 
FriaSf  Felix  —  Llmites  entre  Bolivia  y  la  Bepublica  Argentina  —  Cochabamba:  1878  y 

74  —  M.  F.  P.  S. 
Gutierrez,  Jos6  R,  —  La  cuestion  de  llmites  entre  Bolivia  y  el  Brasil  —  La-Paz:  1868. 
Gutierres,  Eusebio  —  Bolivia  y  Chile.   Examen  de  la  convencion  Corral  Lindsay  sobre 

llmites  —  Tacna:  1878. 
Jordan^  Manuel  Haria  —  Tratado  de  llmites  entre  Bolivia  y  Chile — Cochabamba:  1873. 
Madrid,  Pedro  Ferdz  —  Informe  del  Senado  de  N.  Granada,  sobre  el  tratado  de  Llmites 

entre  la  N.  Granada  y  el  Brasil  —  Bogotd:  1855  —  M.  F.  P.  S.; 
Martinez,  M.  —  Chile  y  Bolivia.  Estado  actual  de  la  cuestion  Ifmities  —  Santiago:  1873. 

M.  F.  P.  S. 
Matienzo,  A(pistln  —  Llmites  entre  Bolivia  y  la   Bepublica   Argentina  —  Buenos- 

Ayres:  1872. 
Medinaeeli,  Benedieto  —  Documento  importante  para  el  arreglo  de  llmites  entre  el  im- 

perio  del  Brasil  y  las  Bepdblicas  Sud-Americanas  —  Sucre:  1863. 
HoncayOy  Pedro  —  Colombia  y  el  Brasil:  Colombia  y  el  Perd:  cuestion  llmites — ^Valpa- 
raiso: 1862—  M.  F.  P.  S. 
Cuestion  llmites  entre  el  Ecuador  y  el  Peru,  segun  el  nti  posidetis  de  1810,  y  los  tra- 
tados  de  1829  d  1860:  Valparaiso  —  M.  F.  P.  S. 

Hajia^  Jnan  Mariano  —  Cuestion  de  llmites  entre  Chile  y  Bolivia Sucre:  1873. 

PalaciOS,  Lncas — Chile  y  Bolivia.  Elprotocolo  diplomatico  (sobre  llmites) — ^La-Paz  1873. 
(^uiJailO  OterO)  Josi  IHaria  —  Memoria  hist6rica  sobre  llmites  entre  la  Bepublica  de 

Colombia  y  el  imperio  del  Brasil  —  BogotA:  1869  —  M.  F.  P.  S. 
Reyes  Cardona,  Mariano  —  Cuestion  de  llmites  entre  Bolivia  y  el  Brasil  —  Sure:  1864. 

Memorandum  sobre  llmites  entre  Bolivia  y  el  Brasil  —  La-Paz:  1867. 
SalillASf  Bellsario  —  Derecho  de  Bolivia  al  desierto  de  Atacama  —  Sucre :  1868. 

Impngnacion  a  la  cuestion  llmites  entre  Chile  y  Bolivia,  escritura  por  D.  L.  'M.  Amu- 
n^tegui  —  Sucre:  1868. 


—  1072  — 

Santivafiez,  J.  M.— Bolivia  y  Chile,  cuesUon  dellmitea — CJocbabambB:  1868- 

Befutaeioii  de  la  obra deD.  L.  M.  Amunategni  —  Cochabamba:  18(i 

Torres  ios€  Ant«lllo  —  Solucioo  de  la  cuestion   Ifmites  entre  Chile  y  Bol 
tiago:  1868. 
Cnestion  de  limites  ciitre  la,  Repiiblica  Argentina  y  Chile — Buenos-Ayres: 
Teller,  AfnuiU'l  RIcanIo  —  Cuestion  limites  entre  la  Bepiiblioa  Arsentina 
Refutaclouhecha  at  eHcrito  de  D.  Agustiu  Matienso,  eobre  cuestion   liin 
Eepublica  Argentina  y  Boliviana  —  Salta;  1872, 
Zeffers,  L.  —  Defensa  de  los  dereclioa  del  Perii  sobro  los  terrenoa  amazouic 
dispntau:  18G0  —  M.  F.  P.  S. 
Uot'ltllientos  eucontrados:  Quijos  y  Canelo3;  Ifmites  entre  el  Peru  y  Colon 
18(!0  —  M.  F.  P.  S. 


a\Oninos. 


P,  E.  —  Aiin  las  cuestionea  de  limites  con  el  Ecnador;  6  sea  Pedro  ironcayo 

foUeto:  1861  —  M.  F.  P.  8. 
DIemorial  sobre  el  tratado  de  Ifmites  etc.  entre  Bolivia  y  el  Brasil  —  La  I 
Limites  entre  Bolivia  y  el  Brasil  —  Tacna:  1868  —  M.  F.  P.  S. 
(XtlecC'ioil  de  artfcniof)  publicadoA  en  Lima  sobre  la  cuestion  limites  en 

Chile  —  Lima:  1873  —  M.  F.  P.  S. 


BIBLIOGRAFIA  SIESM0L6gICA. 


Barreneclien,  Jdaii  de  —  Nneva  observacion  astron6mica  del  periodo  tr« 

temblorea  grandeade  la  tierra —  Lima:  17S4. 

Caras-LnSt  Obispo  ilel  Oiizeo  —  Belacion  may  laatimosa  de  ciertas  ruiuas  y 

bles  sucedidas  en  la  oindad  de  Areqnipa  y  otros  lugares  —  Lima:  1605. 
Contreras,  J.  —  Belacion  del  terremoto  del  11  de  Noviembre  de  1687:  Limn 
Fioretl,  Teufilo  —  Areqnipa  y  bus  ruinas.    Apuntes  sobre  Io3  efectos  del  t 

18  de  Agoato  de  1868  —  Lima;  1868  —  M.  P.  P.  S. 
Hales  —  Historia  de  los  terremotos  acaecidoB  on  Lima,  traducida  del  ingles 

La  Haya:  1752.  Contiene  tambien  la  de3chii>cion  del  Peru —  M.  F.  P.  1 
HaiiiiltOili  Xatltis  —  Observaciones  acerca  del  reciente  temblor  de  tiemt  ei 

cidental  de  Sud-America,  ingles  —  Glasgow:  1842. 
LluuOt  J.  Ensebio  —  Belacion  del  terremoto  de  Lima,  en  1740  —  Lima;  17 
Ollriozola,  Manuel  (Corl.)  —  Bel&ciones  de  los  terremotos  mas   notables  qt 

Lima;  18C3--  M.  F.  P.  S. 
Perrey,  Alf  xis  —  Terremotos  del  Perd,  Colombia  y  hoya  del  Amazonas,  fro 

selaa:  1857.  —  M.  F.  P.  S. 
Anotncloiies  d  notas  sobre  los  temblores  de  tierrs  desde  ailoa  antigaos. 

sante  obra  principio  en  1848  y  continna  hasta  el  dia,  francos — Bruselas: 
Plliloteos  —  Hietorift  verdadera  y  particular  de  los  terremotos  y  de  el  de  17 

ingles  —  L^ndres:  1748. 
Poey —  CatAlogo  crouolAgico  de  los  temblores   aoaecidos  en  las  indias 

desde  1580  haata...  francea  —  Veraalles. 
Beven^,  Lino  J,  —  Estndio  seismoltigico:  ConBideraciones  sobro  la  revtrint 

del  aflo  186S  y  66  —  Caracaa;  1866  —  U.  P.  P.  S. 
SIoftBei  Sir  Hausliar  —  Belacion  de  Iob  terremotos  ea  el  FerA,  en  1687,  io| 


1073 


Aelacion  del  temblor  y  terremoto  que  sucedi6  en  el  Cazco  el  81  de  Marzo  y  signientes 

de  Abrilde  1650  y  651. 
Desolacion  de  la  ciudad  de  Lima  y  diluvio  del  puerto  del  Callao...  —  Lima:  1746. 
IndiTldual  y  verdadera  relacion  de  la  extrema  ruina  que  padeci6  la  ciudad  de  los  Beyes 

de  Lima... con  el  horrible  temblor  de  tierra  acaecido  en  ella  la  noche  de28  de  Octubre 

de  1746,  y  de  la  total  desolacion  del  puerto  del  Callao  —  M^jico:  1747. 
Belaeion  verdadera  y  especial  del  espantoso  terremoto  acaecido  en  Lima  y  Callao  el  28 

de  Octubre  de  1746,  ingles  —  L6ndres :  1748. 


LENGUAS  AYMARA  Y  QUECHUA. 


Anehorenay  Dionisio  —  Gramdtica  Quechua  —  Lima:  1874  —  M.  F.  P.  S. 
BeltraOf  €arlos  Felipe  —  Civilizacion  delindio.   Ortologia  de  los  idiomas  quechua  y 
Aymardcon  lainvencion  de  nuevos  y  sensillos  caracteres — Oruro:  1870 — M.  F.  P.  S. 
BeitoniOy  Ludovico  —  Vocabulario  de  la  lengua  Aymar^  al  castellano  y  viceversa  — 
Juli  (Chucuito):  1612  —  M.  F.  P.  S. 
Arte  breve  de  la  lengua  Aymar^.  Arte  y  gramAtica  muy  copiosa  de  la  lengua  AymarA 
—  Roma:  1603  —  M.  F.  P.  S. 
Brerewood,  E.  —  Livestigaciones  referentes  &  la  diversidad  de  idomas  y  religiones  en 

todas  partes  del  mundo,  ingles  —  L6ndres:  1674. 
Canto  (Ft,)  del— Arte  y  vocabulario  de  la  lengua  general  del  Peru,  (Quechua)— Lima:  1614 
Estevan  (P)  —  Arte  de  la  lengua  general  del  Inca,  Uamada  Quechua  —  Lima:  1691. 
Gomez^  BartOlomd  —  Catecismo  de  la  lengua  Aymard  del  Peru.  Impreso  en  Lima  en 
1588.  Esta  obra  es  quizA  una  de  las  primeras  impresas  en  Sud- America,  fu6  reimp- 
resa  en  Sevilla,  en  1604. 
Gonzales  Holgin  (Fr.)  —  Gramatica  quechua  —  Lima:  1607  y  1842  —  M.  F.  P.  S. 
GualdOy  WegO  de  —  Arte  de  la  lengua  AymarA  con  una  selva  de  sus  frases  y  su  traduc- 

cion  —  Juli  (Chucuito):  1612. 
Henras,  Lt  —  CatAlogo  de  las  lenguas  de  las  naciones  conocidas  —  Madrid:  1800  &  1805. 
Hoerta,  Alonzo  —  Arte  de  la  lengua  quechua  —  Lima:  1616. 

leazlialzetai  J.  G.  —  Apuntes  para  un  catalogo  de  escritores  de  lenguas  indfgenas  de 
America -*  Mejico:  1860. 

Lopez,  J0JS6  Maria  —  Las  razas  aryanas  del  Peru,  su  lengua,  su  religion,  su  historia 

francos  —  Paris:  1871. 
Ludewlg — Literatura  de  las  lenguas  aborigenes  Americanas,  ingles  —  L6ndres :  1858. 
Harkham  —  Gramitica  y  Diccionario  Quechua  —  L6ndres:  1860... 
JHontano,  Hairnel  Haria — Compendio  de  la  Gramatica  Quechua  comparada  con  la  latina 
—  Cochabamba:  1864. 
Explleacion  de  las  cuatro  partes  de  la  Doctrina  Cristiana  en  el  idioma  Quechua  — 
Gocliabamba:  1854. 
Hoaai,  Fray  Honorio  —  Clave  armOnica  6  concordancia  de  los  idiomas...  —  Sucre:  1854. 

Ensayo  sobre  la  exelencia  y  perfeccion  del  idioma  Quechua — Sucre:  1857 M.  F.  P.  8* 

Giumitii^  de  la  lengua  general  del  Peru  Uamada  Quechua:  Sucre  —  M.  F^  P.  S.  ' 
DiecionariO  Quechua  castellano,  y  castellano  Quechua  —  Sucre:  1860  —  M.  F.  P.  8. 
OlmOSy  niego  (Fn)  —  GramAtica  de  la  lengua  general  del  Perti  —  Lima:  1683. 
Ort,  Luis  Gertolmo  (Fr.)  —  Orden  de  ensenar  la  doctrina  cristiana  en  las  lenguas  Que- 
chaa  J  Aymar&  -*  Declaracion  de  lo  que  contiene  el  Credo  —  Lima*  1598 

135 


—  ioU  — 

Ritual  6  manual  del  Peni—  Ndpoles:  1607. 
Itenzi  M*  —  Memoria  sobre  los  incas  y  sobre  las  lenguas  Aymari  y  Queohoa,  itmu 

Paris:  1844  —  M.  F.  P.  S. 
ROXO9  Hejia  Juan  —  Arte  de  la  lengaa  general  de  los  indios  del  Perd  —  limft:  1648. 
&  Thomas,  Domingo  de —  Gramdtica  6  arte  de  la  lengua  general  de  Iob  indios  de  los 
reynos  del  Perii  —  Valladolid:  1560. 
LecelOU  6  vocabulario  de  la  lengua  general  del  Perti  —  Valladolid:  1586. 
Torres  Rnbio,  Di  (P.)  —  Arte  de  la  lengua  Quechua  —  Lima:  1619  y  1700. 
Arte  y  vocabulario  de  la  lengua  Quechua  —  Lima:  1754. 
Arte  de  la  lengua  Aymardi  —  Lima:  1616. 
Tsdindi)  J.  J.  -—  Diccionario,   quechua,   aleman  y  castollano,  y  gram&tica  qaeehoA  en 
aleman  —  Viena:  1853  —  M.  F.  P.  S. 

anOniho. 

GatilOff^  de  Aymard  de  las  voces  mas  usuales  al  castellano  y  quechua  —  Puno:  1868. 


BIBLIOGRAFIA 


AloedO)  Antonio  de  —  Catdlogo  de  los  autores  que  han  escrito  de  la  America  en  difoen* 

tes  idiomas,  noticia  de  su  vida  patria;  anos  en  que  vivieron   y  obras  qod  eacn- 

bieron. 
Appleton  —  Manual  del  Librero,  ingles  —  Nueva  York:  1847. 
Ballivian  y  Rojas  Vicente  —  Archivo  Boliviano  —  Paris:  1872. 
Barcia,  Andr^  Gonzales  de—Catdlogo  de  los  historiadores  primitivos  de  Indias  Oociden- 

tales,  comprende  los  viajes  de  los  primeros  navegantes  &  la  America — Madrid:  1749. 
Barros  Arana  —  Coleccion  de  obras  in^ditas  sobre  la  America  —  Paris  y  Leipzig:  IBtt 

a  1864  —  M.  F.  P.  S. 
Bossangfe  —  La  Biblioteca  Americana  —  Paris :  1823. 
Briseno,  Ramon  —  Estadistica  Bibliogrdfica  de  la  literatura  chilena  —  Santiago  de 

Chile :  1862  —  M.  F.  P.  S. 
Boaeher  de  la  Ricliarderie  —  Biblioteca  Universal  de  viajes  6  noticia  completa  y  tvo- 

nada  de  todos  los  viajes  antiguos  y  modemos  en  las  diversas  partes  del  mnndo,  ei 

frances:  6  vol. — Paris:  1808. 
Bmner,  M. — Manual  del  Librero  y  del  Amante  d  los  libros.  Contiene  adem&s  un  Diocio- 

nario  Bibliogrdco,  en  frances:  5  vol. — Paris,  1842  a  44* 
Clark)  Dr.  A* — Diccionario  Bibliografico,  ingles:  8  vol. — Londres:  1802  &  1806. 
Chaumette  des  Fosses — Catdlogo  de  su  libreria  sobre  America,  frances  —  Paris:  1842— 

M.  F.  P.  S.. 
Franeli,  A. — Catdlogo  de  Mapas  y  manuscritos  relativos  a  la  Historia  y  Geografia,  Histo- 

ria  Natural  y  linguistica  etc.  de  la  America,  frances  —  Paris. 
GallardOf  B.  J. — Ensayo  de  la  Biblioteca  Espauola,  de  libros  raros  y  curiosos:  2  tqL- 

Madrid:  1863  y  1866. 
GntlerreSf  Jos6  Haria  —  Bibliografia  de  la  primera  imprenta  de  Buenos  Ayres — ^BaeiMi 

Ayres:  1870  —  M.  F.  P.  S. 
GntlerreSy  J086  RosendO  —  Bibliografia  Boliviana  —  La  Paz:  1875  —  M.  F.  P.  S. 
Harrisse,  Enrique  —  Biblioteca  Americana,  vetustlsima  de  libros  y  iiianii8critoB»  dfliii 

1492  i  1551...  en  ingles  —  Nueva  York:  1866. 
Horner^  A« — Biblioteca  Americana  6  relacion  oronol6gica  y  curiosa  6  interesaniedatai 

libros  relativos  i  Norte  y  Sud- America,  ingles  —  Londres:  1789. 


—  1075  — 

Rennett)  Baptlsta  —  Biblioteca  Americana  primordial:  ensayo  para  fandar  una  BibliO'* 

teca  Americana,  ingles  —  Londres :  1718. 
leclerC)  C&rlos  —  Biblioteca  Americana — Catilogo  razonado  sobre  libros  de  America  y 

Filipinas,  frances  —  Paris :  1867- 
Ludewig^i  H.  £• — Ensayo  Bibliogrdfico  sobre  la  literatora  dela  Historia  local  Americana, 

ingles  —  NuevaYork:  1846. 
Horeno,  Gabriel  Reni  —  Proyecto  de  una  Estadistica  bibliogrdfica  de  la  tipografia  bo* 

liviana,  Santiago:  1874— M.  F.  P.  S. 
Holler  (Fr«  B«)  —  Gat41ogos  de  libros,  relativos  &  la  America  —  Amsterdan :  1850. 
Nicolas,  Antonio  —  Biblioteca  hispana  antigua  y  nueva,  latin :  4  vol. — Madrid:  1783. 
Nllgg;ets  —  Biblioteca  liist6rica...  y  geografica  6  Gatdlogo  de  5,000  volumenes  y  manns- 

critos,  relativos  i  America,  con  notas  de  Stevens,  ingles  —  Boston  1870  y  1872 — 

M.  F.  P.  S. 
Panzeri,  G«  Wol^ngi  —  Anales  Tipograficos:  contieiie  los  progresos  del  Arte  desde  sa 

invento  y  los  libros  que  se  ban  impreso,  latin:  11  vol. — ^Norimberg:  1798  &  1808. 
Pinelo^  Leon — ^Epitome  de  la  Biblioteca  Oriental  y  Occidental,  ndutica  y  geogr&fica:  d  vol. 

Madrid:1728  — M.  F.  P.  S. 
Rich,  O. — ^Biblioteca  Americana  —  Gatdlogo  de  libros  impresos,  relativos  a  America. 

Contiene  varias  partes  desde  1500  hasta  1844,  ingles:  8  vol.— Ldndres :  1882-1885  y 

el  8«  en  Nueva  York:  1844  —  M.  F.  P.  S. 
SabiOy  Jos^  —  Diccionario  de  libros  relativos  &  la  America,  desde  su  descubrimiento  has- 
ta el  dia,  ingles  —  Nueva  York :  1867. 
Stevens,  Henri  — ^Biblioteca  Americana  6  Catalogo  de  obras  relativas  6,  la  historia  y  &  la 

literatura  de  America,  ingles  —  LOndres:  1861  —  M.  F.  P.  S. 
Temanx,  €ompans  —  Biblioteca  Americana  —  Catdlogo  de  las  obras  relativas  &  la  Ame- 
rica, publicadas  hasta  el  ano  de  1700,  frances  — Paris:  1887  —  M.  F.  P.  S. 
Tromel)  Pablo  —  BibHoteca  Americana — Catalogo  de  libros  sobre  America,  desde  el 

descubrimiento  de  la  imprenta  hasta  el  ano  de  1700,  frances  —  Leipzig:  1861. 
Triibner — Begistro  mensnal  de  literatora  Americana  y  Oriental.  Contiene  Cat^logos  de  las 

obras  que  se  imprimen  sobre  America,  con  dl  juicio  acerca  de  ellas.  El  primer  niimero 

8ali6el  16  deMarzo  de  1865  y  continua  hasta  el  dia,  ingles — L6ndres — M.  F.  P.  8. 
CrUia  biblil^f^fiea  para  la  literatura  Americana,  con  una  iatroduccion  bibIiogrific% 

notas  y  fndice  alfab^tico,  ingles  —  L6ndres :  1859  —  M.  F.  P.  S. 
Urlcocliea,  £• — Coleccion  de  los  tftulos  de  todos  los  mapas,  pianos  y  vistas  referentes  & 

la  America  Espanola  —  Se  halla  en  la  obra  de  Triibner. 
Vicufia  Haeliena)  Benjamin  —  Catdlogo  de  una  Biblioteca  Americana  —  Santiago,  se 

public6  mas  6  m^nos  el  ano  1870  —  M.  F.  P.  S. 
Warden  —  Catdlogo  de  libros  sobre  la  America,  ingles  —  Paris :  1881  —  M.  F.  P.  S. 

AN(iNra08. 

El  Ateneo  —  Peri6dico  de  literatura,  ciencias  y  bellas  artes  —  publicado  semanalmente 
en  LOndres  desde  el  ano  de  1858  hasta  el  dia,  en  ingles.  Contiene  la  lista  de  todas 
las  obras  que  se  imprimen  con  un  juicio  crltico  acerca  de  ellas. 

Bibllogrrafia  de  la  Francia  desde  1810  &  1847:  87  vol. — Paris:  1847,  se  publica  sema- 
nalmente. 

Biblioteca  Americana,  por  una  Sociedad  de  Americanos:  1828. 

Biblioteca  Americana  —  Paris :  1881,  2  vol. 

Biblioteca  Geoi^fica  6  restimen  de  los  viajes :  contiene  la  relacion  del  viaje  del  Como- 
doro  Byron,  Carteret  y  Wallis,  frances  —  Paris:  1804. 

Biblioteca  HistAllca  —  Catdlogo  razonado  de  una  preciosa  coleccion  de  libros  antiguos 
y  modcrnos  de  la his^riadeEuropay  America...  y  bibliografia,  frances — ^Paris  1868. 


—  1076  — 

Boletin  bibiogrAfico  Sud-Americano,peri6dioomen8ualde  Buenos  AyreslOTO— M.P.P.8. 
Ooleccion  de  obras  relativas  A  las  Americas  6  Indias  Occidentales  —  Parifl:  188L 
Cat&log;o  de  los  libros  y  manuscritos  de  las  librierias  de  A.  Chaumette  des  Fosses,  inn- 

ces  —  Paris :  1842  y  de  M.  Baetzel  1886  —  M.  F.  P.  S. 
€ati,log;o  de  las  obras  inglesas  y  americanas  de  la  Biblioteca  de  la  Escnda  Imperial  de 

puentes  y  calzadas  —  Paris :  1866. 
Cat&log^o  de  una  coleccion  de  libros  raros  sobre  la  America,  la  Tierra  Santa,  la  Bona  y 

Polonia  —  Paris...  1860. 
Catilog^O  razonado  de  una  coleccion  de  libros  preciosos  sobre  la  America,  desde  aa  dei- 

cubrimiento  basta  el  ano  de  1700  —  Leipzig:  1861. 
Oatilogo  de  libros ;  contiene  gran  niimero  de  ellos  relativos  &  la  America  6  Indias— Lon- 

dres:  1862. 
€at&log;o  de  la  libreria  de  la  Eeal  Sociedad  Geografica  deLondres,  ingles:  1865,  ocm 

adicioncs  hasta  el  dia. 
El  €ati]ilo;o  de  LAndres  de  libros  publicados  en  la  Gran  Bretana,  desde  1814  A  1816,  in- 
gles —  LOndres :  1846. 
La  Circular  de  los  publicadores  y  Rejjci^tro  general  de  literatura  Britdnica  y  estrangera. 

Contiene  por  alfabeto  todas  las  obras  publicadas  hasta  1847,- ingles:  10  vol. — Lda« 

dres:  1847. 
Hannal  del  Librero  6  sea  Cat&logo  razonado  de  mas  dooe  mil  obras,  ingles. 
El  Naturalista  Amerlcauo  6  Catalogo  de  estas  obras,  ingles  —  Nueva  York:  1870  — 

M.  F.  P.  S. 

MANUSCRITOS. 

€astro  Hacedo^  Melchor  de  —  Belacion  y  descripcion  del  Perti,  heoha  para  D.  Juan  de 

Acuna  —  M.  S.  citado  por  Barcia. 
Cejuela^  Roque  (Prcsbitero)  —  Catecismo  en  la  lengua  Yunga  6  Quechua  y  Gastdlana 

— M.  S.  citado  por  Leon  Pinelo. 
CrespillOy  Sebastian  (Fr.)  —  Catecismo  y  muchas  oraciones  en  lengua  general  del  Peri, 

segun  el  P.  Gonzales  de  Acuna  en  su  informe  —  M.  S. 
Cliurroil,  P#  —  Memorial  y  Discurso  de  las  Provincias  y  Gobiemo  del  Peru  —  M.  S. 

Cartilla^  Catecismo  y  sermones  en  la  lengua  general  del  Peru,  citado  por  Leon  Pinelo. 
FeroUes — Belacion  de  mis  viajes  en  las  Amazonas  1697 — M.  S.  citado  por  Leon  Pineb. 
HarqueS)  Baenaventura  (B.)  —  Yocabulario  de  la  lengua  Gubina  —  M.  S. 
Mastrillo,  Kicolas  (P.)  —  Sermones  en  lengua  general  del  Peru,  segun  Topic,  bibUoteca 

Napolitana. 
Medina  DiTila^  Fernan  —  Historia  de  algunas  cosas  prodigiosas  del  Peru,  esmtaa  a 

Juan  Diaz  de  la  Calle  —  M.  S.  citado  por  Barcia. 
Salazar  And.  —  Noticias  estadisticas  sobre  el  Peru  }  particularmente  sobre  Lima. 
Scliran  David  —  Yocabulario  americano ;  citado  en  la  bibliografia  de  Savonarola. 


Arte  de  la  lengua  Cholona.  Advertencias  para  el  idioma  Chiriguano:  2  vol. — M.  S.  Exis- 

ti6  en  la  libreria  de  Chaumett  des  Fosses. 
Arte  de  la  lengua  general  del  Inca,  llamada  Quechua  —  M.  S.  Existio  en  la  libreiia  de 

Chaumett  des  Fosses. 
Derrotero  de  la  Provincia  de  Maynas  —  M.  S.  4  cuaderuos  —  Libreria  de  Chaumett  des 

Fosses. 
DiariO  del  viaje  d  las  montanas  de  los  Andes  en  el  Obispado  de  Huamang^,  con  el  finde 

establecer  la  nueva  reduccion  de  los  gentiles^M.  S.:  Ubreria  de  Chaumett  des  Fosses. 


—  1077  — 

IVaTegaeioil  hecha  del  Gran  Pari  hasta  la  boca  del  rio  Madera  —  Bibliografia  de  J.  B. 

Gutierrez. 
lVaTe||;aclon  del  rio  Madera  —  principiada  en  1749  y  corta  notioia  de  las  serranias 

de  qae  proceden  las  cascadas  del  Madera  —  M.  S.:  1749  d  1750 :  la  coloccion  de 

J.  B.  Gutierrez. 
IVatieia  €eog:rafica  —  Historia  ^ae  mauifiesta  el  estado  de  las  misiones  de  infieles  del 

rio  Ucayali  —  M.  S.:  perteneciente  al  Golegio  de  propaganda,  fide  de  Santa  Bosa  de 

Santa  Maria  de  Ocopa. 
Ilelacioii  breve  del  rio  Maranon  y  otras  particolaridades  de  la  jomada  que  hizo  Pedro 

de  Orsua  d  Omagua  —  M.  S.  Gitado  por  Barcia. 
Rdadon  de  la  Provincia  del  Peru  y  de  la  geute  y  disposicion  de  ellos,  costas  y  caminos 

— M.  S.  en  frances,  1492.  Gitado  por  Barcia« 
Relacion  de  los  puertos  que  hay  desde  la  oiudad  de  los  Beyes  hasta  la  punta  ds  Santa 

Elena  y  el  Morro  Monetro,  en  el  Perii  y  del  modo  de  recorrerlos  —  M.  S.  Gitado  por 

Barcia. 
Tesoros  del  PerA  —  M.  S.  Gitado  por  Baluzio. 
Yocabulario  de  la  lengua  Pana  6  Seteba  —  M.  S.:  1795  —  Existi6  en  la  biblioteca  de 

Ghaumett  des  Fosses. 
Tocabnlario,  de  la  lengua  de  los  Gampas,  en  la  pampa  del  Sacramento  —  M.  S.  Gopiado 

de  un  mannscrito  perteneciente  i  D.  Manuel  Ames,  Gobemador  en  Andamarca  1883 

— Ezisti6  en  la  biblioteca  de  Ghaumett  des  Fosses. 


•  

Las  erratas  en  este  Diccionario  pueden  ser  los  siguientes : 

1.®  De  numeros  en  la  posicion  astron6mica,  distancias,  de  l6s  lugair^s  etc.; 

2.^  El  considerar  como  Departamento,  Provincia  6  Distrito  los  que  no  lo  son ; 

8.®  Considerar  como  perteneoiente  a  un  Departamento,  Provincia  6  Distrito  un  lii-' 
gar  que  en  realidad  pertenece  a  otro. 

Para  couocer  y  salvar  estos  errores  t^nganse  presentes  las  cAdvertencias  Funda- 
mentalest,  pAg.  XXVI,  §  VII  del  tDiscurso  Preliminan  y  las  siguientes : 

1.*  Si  se  encuentra  que  un  lugar  estd  considerado  como  Departamento,  provincia  6 
distrito  no  si^ndolo,  es  f&cil  conocer  el  error  y  corregirlo,  buscando  cual  es  la  provincia 
etc.  &  que  se  dice  pertenecer :  vg.  en  la  pdg.  878  se  dice  que  Huacamarcanga,  mina,  per* 
tenece  &  la  provincia  de  Santiago  de  Chuco,  y  como  ta^  provincia  no  existe,  y  Santiago 
de  Chuco  pertenece  &  la  provincia  de  Huamachuco,  es  claro  que  ^sta  es  la  provincia:  lo 
mismo  sucede  cuando  se  cita  como  distrito  el  que  no  lo  es. 

2.*  Si  se  encuentra  que  un  lugar  pertenece  al  Departamento  tal;  provincia  6  distrito 
cual,  siendo  asi  que  esa  provincia  6  distrito  son  de  otro  Departamento,  enti^ndase  que  el 
nombre  del  Departamento  estd  equivocado:  v.  g.  AchaXaca^  se  dice  que  este  es  del  Departa- 
mento Puno,  provincia  Caylloma,  distrito  Tisco;  pero  como  Caylloma  y  Tisco  pertenecen 
al  Departanaento  de  Arequipa,  es  claro  que  en  vez  de  Departamento  Puno  se  debe  deoir 
Departamento  de  Areqvipa, 

8.*  Cuando  aparece  que  un  lugar  pertenece  &  una  provincia  y  al  mismo  tiempo  &  uii 
distrito  de  otra  provincia  distinta,  ent6nces  consid^rese  como  errado  el  nombre  de  la  pro- 
vincia, la  cual  debe  ser  aquella  de  que  forma  parte  el  distrito:  vg.  Pirculu,  aid.  Dpt.  y 
prv.  Hudnuco,  dist.  Aguamiro;  como  Aguamiro  forma  parte  de  la  provincia  Dos  de 
Mayo,  es  claro  que  esta  es  la  provincia  y  no  la  de  Huanuco. 

Hay  ademdrS  algunos  errores  en  lo  relativo  a  demarcacion  territorial,  porque  en  los 
dos  anos  que  ha  demorado  la  impresion  de  esta  obra  se  ha  creado  nuevas  provincias  6 
distritos  cuando  la  impresion  ya  estaba  adelantada. 

EKKATAS   NOTABLES. 

PAOINA.  PALABBAS.  DICE.  UMM%. 

8  Acaii,  morro 77^81'    4"  long.         72Mr  84"  long. 

58  Arcama 87«  sr  24"  long.         790  61'  24"  long. 

91  AyaTiri,  villa 14M2'  60"  lat.  14*>  62'  60"  lat. 

114  Oiomache,  punta i.  los  2P  11*  80"  lat.  y  72*  80'  67"  long. 

168  Caramachiico 72»  87'  24"  long.         72*»  84'  24"  long. 

217  Colan,  pueblo d  los  6<»    1'  20"  lat.  y  88<»  21'  40"  long. 

271  Chala,  punta 78'»  47'  84"  long.         1&»  47'  84"  long. 

277  Chancay,  Puerto 16'»86'         lat.  IP  86'         lat. 

808  Chipana,  punta &  los  21«  22'  80"  lat.  y  72«  27'  84"  long. 

809  Chlquitani,  islotes 80°  20'  34"  long.         SO*   2'  84"  long. 

898  Chicama,  rio— boca A  Q'*  b^'  80"  lat.  7'*  66'  80"  lat. 

850  Foca,  punta 16»  14'  20"  lat.  6°  14'  20"  lat. 

476  JaJliiey,  punta 80»    1'  14"  long.         80«  21'  14"  long. 

488    Josi  de  Lambayeque ...  82°  6'  64"  long.        82«  16'  64"  long. 

562  M&ncora,  caleta 82°  27'  64"  long.  88<»  27'  64"  long. 

683  Peje  perro,  cabo IV  14'  10"  lat.  IT  14*  10"  lat. 

660  Pancha,  punta in6'         lat.  IP  61'         lat. 

681  Payta,  punta 6*  61'  10"  lat.  6'*    6'  10"  lat. 

768  Pimentel,  puerto ?...  82«    4'  64"  long.  82*  14'  64"  long. 

865  Santander,  punta 80°  21'  49"  long.  80«  12'  49"  long. 

897  Supe,  Puerto g^  46'         lat.  W  49' 46"  lat. 

980  Viru,  rio— boca 8«  49' 80"  lat.  8^29' 40"  lat. 


« 


J 


^S!r072  050^297 


i?d  time, 
fomptly