Skip to main content

Full text of "Diccionario Hispano-Tagalog"

See other formats


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scannod  by  Google  as  pan  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  the 

publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prcvcnt  abuse  by  commcrcial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automatcd  qucrying. 
We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  of  the  files  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuáis,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  áreas  where  access  to  a  laige  amount  of  text  is  helpful,  picase  contact  us.  We  encouragc  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  A/íJí/iííJí/i  íJíírí&Hííon  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informingpcoplcabout  this  projcct  andhclping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  use  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  seveie. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organizc  the  world's  information  and  to  make  it  univcrsally  accessible  and  uscful.   Google  Book  Search  hclps  rcadcrs 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  icxi  of  this  book  on  the  web 

atjhttp  :  //books  .  google  .  com/| 


Google 


Acerca  de  este  libro 

Esta  es  una  copia  digital  de  un  libro  que,  durante  generaciones,  se  ha  conservado  en  las  estanterías  de  una  biblioteca,  hasta  que  Google  ha  decidido 

cscancarlo  como  parte  de  un  proyecto  que  pretende  que  sea  posible  descubrir  en  línea  libros  de  todo  el  mundo. 

Ha  sobrevivido  tantos  años  como  para  que  los  derechos  de  autor  hayan  expirado  y  el  libro  pase  a  ser  de  dominio  público.  El  que  un  libro  sea  de 

dominio  público  significa  que  nunca  ha  estado  protegido  por  derechos  de  autor,  o  bien  que  el  período  legal  de  estos  derechos  ya  ha  expirado.  Es 

posible  que  una  misma  obra  sea  de  dominio  público  en  unos  países  y,  sin  embaigo,  no  lo  sea  en  otros.  Los  libros  de  dominio  público  son  nuestras 

puertas  hacia  el  pasado,  suponen  un  patrimonio  histórico,  cultural  y  de  conocimientos  que,  a  menudo,  resulta  difícil  de  descubrir 

Todas  las  anotaciones,  marcas  y  otras  señales  en  los  márgenes  que  estén  presentes  en  el  volumen  original  aparecerán  también  en  este  archivo  como 

tesdmonio  del  laigo  viaje  que  el  libro  ha  recorrido  desde  el  editor  hasta  la  biblioteca  y,  finalmente,  hasta  usted. 

Normas  de  uso 

Google  se  enorgullece  de  poder  colaborar  con  distintas  bibliotecas  para  digitalizar  los  materiales  de  dominio  público  a  fin  de  hacerlos  accesibles 
a  todo  el  mundo.  Los  libros  de  dominio  público  son  patrimonio  de  todos,  nosotros  somos  sus  humildes  guardianes.  No  obstante,  se  trata  de  un 
trabajo  caro.  Por  este  motivo,  y  para  poder  ofrecer  este  recurso,  hemos  tomado  medidas  para  evitar  que  se  produzca  un  abuso  por  parte  de  terceros 
con  fines  comerciales,  y  hemos  incluido  restricciones  técnicas  sobre  las  solicitudes  automatizadas. 
Asimismo,  le  pedimos  que: 

+  Haga  un  uso  exclusivamente  no  comercial  de  estos  archivos  Hemos  diseñado  la  Búsqueda  de  libros  de  Google  para  el  uso  de  particulares; 
como  tal,  le  pedimos  que  utilice  estos  archivos  con  fines  personales,  y  no  comerciales. 

+  No  envíe  solicitudes  automatizadas  Por  favor,  no  envíe  solicitudes  automatizadas  de  ningún  tipo  al  sistema  de  Google.  Si  está  llevando  a 
cabo  una  investigación  sobre  traducción  automática,  reconocimiento  óptico  de  caracteres  u  otros  campos  para  los  que  resulte  útil  disfrutar 
de  acceso  a  una  gran  cantidad  de  texto,  por  favor,  envíenos  un  mensaje.  Fomentamos  el  uso  de  materiales  de  dominio  público  con  estos 
propósitos  y  seguro  que  podremos  ayudarle. 

+  Conserve  la  atribución  La  filigrana  de  Google  que  verá  en  todos  los  archivos  es  fundamental  para  informar  a  los  usuarios  sobre  este  proyecto 
y  ayudarles  a  encontrar  materiales  adicionales  en  la  Búsqueda  de  libros  de  Google.  Por  favor,  no  la  elimine. 

+  Manténgase  siempre  dentro  de  la  legalidad  Sea  cual  sea  el  uso  que  haga  de  estos  materiales,  recuerde  que  es  responsable  de  asegurarse  de 
que  todo  lo  que  hace  es  legal.  No  dé  por  sentado  que,  por  el  hecho  de  que  una  obra  se  considere  de  dominio  público  para  los  usuarios  de 
los  Estados  Unidos,  lo  será  también  para  los  usuarios  de  otros  países.  La  l^islación  sobre  derechos  de  autor  varía  de  un  país  a  otro,  y  no 
podemos  facilitar  información  sobre  si  está  permitido  un  uso  específico  de  algún  libro.  Por  favor,  no  suponga  que  la  aparición  de  un  libro  en 
nuestro  programa  significa  que  se  puede  utilizar  de  igual  manera  en  todo  el  mundo.  La  responsabilidad  ante  la  infracción  de  los  derechos  de 
autor  puede  ser  muy  grave. 

Acerca  de  la  Búsqueda  de  libros  de  Google 


El  objetivo  de  Google  consiste  en  organizar  información  procedente  de  todo  el  mundo  y  hacerla  accesible  y  útil  de  forma  universal.  El  programa  de 
Búsqueda  de  libros  de  Google  ayuda  a  los  lectores  a  descubrir  los  libros  de  todo  el  mundo  a  la  vez  que  ayuda  a  autores  y  editores  a  llegar  a  nuevas 
audiencias.  Podrá  realizar  búsquedas  en  el  texto  completo  de  este  libro  en  la  web,  en  la  página|http://books  .google  .comí 


UMICH  PRESERyflTION       10:7347637885  JAN  16'03     9:47  NO. 001  h-.UÜ 


AMERICAN     PHILOSOPHICAL     SOCIETY 

HELD    AT    PHILADILPHIA    FOR    PROMOTING    USEFUL    KNOWLEDGE 
Edwud  C.  Canet  II,  Lbtuivi 


March8,2002 


Fe  Susan  T.  Oo 

Head,  Southeast  Asia  División 

Rm.  UO-GHHGL-N 

The  University  of  Michigan  Library 

920  North  University 

AnnArbor,  MI  48109 


DearMs,  Susan  Go, 

The  American  Philosophical  Society  is  pleased  to  graní  permission  to  convert  the 
microfilm  copy  of  ihe  PhUippine  titles  in  our  H.H.  Bartlett  CoUection  into  a  digital 
foiinat.  The  effons  of  the  University  of  Michigan  Library  ard  the  National  endowmenl 
of  Humanities  to  prese^-ve,  conserve  and  digitize  it's  Philippine  collection  will  provide 
scholars  wiih  valuable  resources  previously  diíFicult  to  access. 

Keep  US  apprised  of  the  web  project's  progress*  and  of  course,  fecl  free  to  contact  me 
should  the  need  arise. 


Sincerely, 


RoyE.  Goodman  

Curator  ofPrinted  Materials:., : 


THEUBRAH.y—  IOS  SOUTH  FIFTH  STREET,  PHILADELPHIA.  PA  19106-3386  •  C21S)  440.3W0  •  FAX  015)  440-3413 

Hostedby  VjOOQIC 


y  Google 


y  Google 


y  Google 


y  Google 


y  Google 


ncciOMuio 
Hispano  -  tagalog 


.  Peáro  Serrano  Latow, 

I  '     ■  '^ 

llBaes^ro  procedente  de  la  E.  Normal,  y  reléale  de.la  E,  Municipal  de  Binondo, 


PRIMERArPARTEr- 


Con  i  ai  li  cene  ras  necesarias. 


MANILA: 

Éstab.  tipográfico  "La  Opinión"  á  cargo  de  G.  Bautista, 
Pasaje  de   Pérez  m'im.    j,    Binondo. 

1889. 


y  Google 


Es  propiedsrd  del  autor. 


vGooQle 


AL  EXCMO.  SR. 

.      B.  Benigno  Quiroga  L.  Ballesteros. 

La  campaña  i/tie  sostiene    V.   E.  por  la  prosperidad  de 
Filipinas  y   el  desarrollo  de  la  instrucción  es   un  título   le- 
gítimo  d  la  pública    ¡rralitud.   con    cuyo  motivo   se  permite 
[      dedicar  á  V.  E.  este  primer  fruto  de  su  humilde  Irainjo. 


y  Google 


a^  t  /C-^-t¿f,i         tAf  r  j-JT.  rv  ^-. 


'■/   ^¿,.ár~- 


y  Google 


PRÓLOGO. 


El  glorioso  pabellón  de  España,  fiel  á  su  misión  civilizadora,  cons- 
tituye, hace  siglos,  un  lazo  de  .unión,  qu«  identifica  en  un  solo  idea' 
las   aspiraciones  de  la  metrópol'í  y    las  de  este   archipiélago. 

Con  vi  objeto  de  est  echar  tan  sagrado  vinculo;  ante  las  dificul- 
tades que,  para  esa-  tendencia  unitaria,  pueden  ofrecer  la  situación 
topográfica  del  país,  la  diversidad  de  sus  dialectos  regionales,  y  de- 
m^s  circunstancias;  se  impone  desde  luego  la  unificación  del  idioma, 
tanto  mas  realizable,  cuánto  que  á  ella  se  dirigen  desde  hace  algu- 
nas décadas,  las  aspiraciones  así  del  g'obierno,  como  de  la  clase 
'  popular  de    las   islas  Filipinas. 

Tal  es  el  propósito  que  alentó  al  autor,  al  acometer  la  empresa 
de    escribir  y  publicar  este  Diccionario  hispano-tagálog  y  viceversa. 

Procedente  de  la  "Escuela  Normal  de  maestros^  de  esta  capital 
donde  había  cursado  [)or  el  corto  espacio  de  tres  años  las  nume- 
rosas asignaturas  del  profesorado;  háse  dedicado  á  la  instrucción  pú- 
blica desde  los  primeros  años  de  su  juventud,  y  entusiasta  por  la 
enseñanza  del  castellano,  vio  estrellarse  sus  afanes  contra  la  deficien- 
cia de  libros  que  enseñen  al  tagálog  la  equivalencia  en  su  dialecto 
del   vocablo  español. 

La  gramíitica  es  un  arte  que  prescribe  las  reglas  del  bien  decir; 
pero  sin  diccionario  que  proporcione  las  materias  del  lenguaje,  ¡a 
gram  tica  se  agita  en  él  vacío;  como  que  sin  los  materiales  nece- 
sarios  son     irreaiizables    las  teorías   del    arte. 

Con  tal  motivo,  el  autor,  secundando  los  nobles  propósitos  del  go- 
bierno, se  im[)uso  la  misión  de  emprender  esta  tarea,  si  se  quiere 
superior  á  sus  fuerzas,  dados  los  recursos  que  pueden  proporcionar 
sus    antecedentes    académicos. 

No  expresamos  en  forma  de  elo'gio  esta  última  circunstancia.  La 
amistad  fraternal  que  desde  la  infancia  nos  une  con  el  autor  pue- 
de hacer  sospechosa  la  imparcialidad  del  que  suscribe.  Consig- 
namos un  dato  y  el  público  sabrá  apreciarlo  al  emitir  su  inapela- 
ble  fallo. 

La   obra   se  divide  en  dos   partes:  ' 'v 

I. a     Diccionario    hispano-tagjálog. 

2.a      Diccionario  t^gálog-hispano. 

Una  y  otra  parte  hemos  examinarlo  al  aceptar  el  inmerecido  cargó 
de   prologar  la  obra  y  he  aquf   el    resultado  de    nuestro   examen. 

En  la  primera  parte  encontramrjs  consignados  con  la  debida  in- 
dicación, todos  ó  casi  todos  los  virbos  irregulares,  defectivos  é  im- 


y  Google 


personales,  designando  los  tiempos  y  personas  en  que  ocurre  tal 
irregularidad.  Con  esto  el  estudiante  puede  tomar  por  verbos  de  con- 
jugación regular,  aquellos  que  por  lo  reducido  de  !a  obra  no  figuran 
en  el  diccionario. 

Para  cada  vocablo  se  da  en  primer  término  su  significación  usual, 
y  luego  sus  accepciones   metafóricas,  científicas,    artísticas,  etc.    etc. 

Si  es  derivado,  se  designa  la  palabra  de'  que  se  deriva;  y  se  ha 
procurado  acopiar  y  señalar  aquellos  vocablos  que  separándose  de 
una   rigurosa  sintiixis   se   construyen  con   preposiciones  fijas. 

Igualmente  trae  la  primera  parte  gran  número  de  írase's  adverbiales 
y  locuciones  familiares,  cuya  equivalencia  al  tagálog  no  puede  obte- 
nerse por  medio  de  traducción  gramatical;  y  por  último  se  consig- 
nan ejemplos  aclaratorios  para  aquellas  frases,  cuyo  uso  ó  inteligencia 
ofrece   alguna   dificultad. 

En  cuanto  ¡i  la  segunda  parte,  ó  sea  al  tagáiog-hispano,  el  libro 
oíreCe  un    concienzudo  trabajo  y    una  constancia  sin  límites. 

Condensando  en  lo  posible  la  obra  se  señalan  las  raices  ó  palabras 
radicales,  añadiendo  luego  sus  derivados  y  anotando  frases  adverbia- 
les y  familiares  que  se  separan  del  rigor  gramatical  y  constituyen 
modismos  del   dialecto  tag^Iog. 

Las  partículas  tagalas  tienen  un  mecanismo  de  mucha  cofnplicación 
que  suele  desesperar  á  los  estraños  en  el  estudio  del  lenguaje.  Im-- 
porta,  sin  embargo,  su  conocimiento,  pues  siendo  de  gran  trascen- 
dencia su  uso  sintáxico,  producen  ademas  el  efecto  de  alterar  la  esen- 
cia gramatical  de  cada  dicción.  Liji'a  p.  ej.  significa  ¿¡'erra  (sustan- 
tivo femenino);  anteponiendo  ia  partícula  ka,  diciendo  kalúpa  su'sig- 
ntficado  es  diverso;  és:  condueño  ó  condueila  de  la  ¿/¿■/■/-d.— Panahón,  ¿iempo, 
sustantivo  masculino;  kapanaiión  enunci  >  un  adjetivo  y  significa  ¿on- 
Umporáneo,    coetáneo. 

Muchas  son  estas  partículas,  que,  antepuestas  ó  pospuestas  á  !a 
palabra  radical  tagálog,  hacen  del  nombre  un  verbo,  un  adjetivo  hasta 
el  punto  de  modificar  su  significado;  y  en  tan  importante  materia  poco 
ó  nada  deja  que    desear    la  segunda    paite  deí   diccionario. 

Tal  es    el    libro  que    el    autor   ofrece  á  la   benevolencia  del    público. 

Colmados  serán  sus  iifanes,  é  inmensa  nuestra  satisfacción,  si  la 
obra  llegase  á  contribuir  á  la  difusión  del  castellano  en  este  ar- 
chipiélago, que  siendo  un  pedazo  de  España,  debiera  ser  español  en 
su  idioma,  como  español  en  su  gobierno,  español  en  su  religión,  en 
sus   sentimientos,  en  stis    hábitos   y  en  sus  aspiraciones. 


Marmlo  H.  del  Pilar  y  Gatmaytan. 


vGooQle 


Kasaysayan  nang  manga  abreviaturas. 

l'.XI'LICACtÓN    líE    LAS    AHREVIATURAS. 


a.  - 

Verbo  activo. 

far. 

Farmacia, 

ablal. 

Ablalivo. 

filos. 

Filosofía. 

iidj. 

Adjetivo. 

ffs. 

Física. 

adv. 

Adverbio. 

fór. 

Forense. 

adv.    I. 

Adverbio  de  liiear. 

fort. 

Fortificación. 

adv.  de  m. 
adv.    m. 

y  adverbio  de  modo. 

fr. 

fut. 

Frase. 

Futuro  imperfecto. 

adv.   t. 

Adverbio  de  tiempo. 

geot;r. 

Geografía. 

agr. 

Agricultura. 

g-eom. 

Geometría. 

atb. 

Aibeiteiía. 

germ. 

Germán  ia. 

anat. 

Anatomía. 

ger. 

Gerundio. 

am. 

Anticuado. 

gram. 

Gramática. 

arag. 

Aragón. 

imperat. 

Imperativo. 

arit. 

Aritmética. 

iniperf. 

Pretérito  imperfecto. 

arq. 

Arquitectura. 

impcrs. 

Verbo  impersonal. 

art. 

Arte. 

impr. 

Imprenta. 

astr. 

Astronomía. 

iiidet. 

Indeterminado. 

aum. 

Aumentativo. 

ind. 

Indicativo 

bot. 

Botítnica. 

inf. 

Infinitivo. 

carp. 

Carpinteila.      ,^ 

interj. 

Interjección. 

caus. 

Causal. 

irón. 

Irónico. 

caiit. 

Cantería. 

irreg. 

Irregular. 

cir. 

Ciriijíi. 

loe. 

Locución. 

colee. 

Colectivo. 

lat. 

latino,  na. 

com. 

Común   de   dos. 

m. 

Sustantivo  masculino 

:nmtr 

Comercio. 

mat. 

Matemáticas. 

comp 

("'oinpuestQ,  ta. 

med. 

Medicina. 

conj. 

Conjunción. 

niet. 

Metáfora. 

COlli.  .T(lv.^ 

Conjunción  adversativa 

mil. 

Milicia. 

def. 

Verbo  defectivo. 

min. 

Minería. 

dem. 

Demostrativo. 

mod.  adv. 

Modo  adverbial. 

der. 

Derivado. 

nifis. 

Música. 

dii». 

Diminutivo. 

n. 

Verbo  íieutro  regular. 

disy. 

Disyuntiva. 

náut. 

Náutica. 

es&. 

Esgrima. 

neg. 

Negativo. 

exp. 

Expresión. 

p.  a. 

Participio  activo. 

extr. 

Extremadura. 

p.  p. 

Participio  pasivo. 

f. 

Sustantivo  femenino. 

palab. 

Palabra. 

fam. 

Familiar. 

part. 

Partícula. 

y  Google 


partit. 

Partitivo. 

reg. 

Verbo  regular.  ,. 

perí. 

Pretérito  perfecto. 

s. 

Nombre  sustantivo. 

pers. 

Personal. 

snbj. 

(■Subjutilivü  ó  presente 
\      de  subjuntivo. 

uinl. 

Pintura. 

pl. 

Plural. 

sup. 

Superlativo. 

prep. 

Preposición. 

teol. 

Teología 

)>res. 

l'resente. 

V. 

Véase. 

poel. 

Poética. 

V. 

Verbo. 

pron. 

Pronombre. 

vet. 

Veterinaria. 

prov. 
r. 

provincia. 
f  Verbo  recíproco  á  re- 
'[      íleJiivo  regular. 

V.  pr. 

Veibigracia. 

PAUNAWA. 


I. a  Ang  lUlawiiiií;  gúliit  na  píitindig  (|[)  ay  iiíiEtpnp,a!dla!aii¡;  ilml-ilu!  ang  hahiilugaiif; 
pinag-gagamitan  nniig  i/ñriií»;  toloy  ipinaoonawa  kiing  aiig  Ualnih'g.iní;  iio'y  gamíl  sá 
kiugaüang  panannlilá  nang  uiadlit  ó  sa  pananalid  nang  ciencit,  naglálayag,  etc.  11:1 
ipinakíkilala  nang  manga  abrcviatuning  d,   wí/,  wü'k/,    dr,  a.ra',    etc. 

2.a  Kapag  niay  ilalawang  guliit  na  paliigang  iiagkákapalong  (=),  ang  salitaiig  súsiinotl 
satanclangitü  ay  liahasahing    iónna  mima   ang  i/i  r/Jn. 

3.a     Kung  íi-ia  ang  gúhit  na  pahiga  (— )  ay  liung  nang  Iitna  ang  násabhg  dicción. 

4.a  Ang  Ictrang  may  clalaog  circunflejo  para  haga  nilí  (>),  ay  i|!angi'mgusnp  nang 
paimpit  ang  l.ilamúnan;  biglü  kim  walang  iban;;  accntong  kasamá  su  paiigungi'isap  na 
yaun:  para  nang  satitA,  ba};á,  pakiípl  etc. — Kung  may  acent'ing  na  niina  ay  sa  acento 
nang  iymi  ididim  .Mtg  pangungúsap  at  pagdatlng  s\  may  circni;fl,;jo  ay  iimpitin 
lümang  ang  laiamúnan:  para  nang,   ItílA,  7ciíf,i,    /níM,  h'iqii,  ere. 

5.a  Ang  msnga  pangungúsap  lia  ang  haba  nang  pagsa^alita  -ay  n.isalsilabang  náuuna 
sa  pangwakas,  ang  l.'iuag  3.y  pa/ahra  Uaná  <}  comihi:  B.ng  manga  pangiingúriap  na  ¡to'y 
liindi  nagdádala  nang  anuraang  acento,  kiin  letrang  vocal  ang  diil»,  pana  nang:  caí^a,' 
alo;  ah^ado,  pimakasi;  nua^.'o,  bagó,  ele;  dát.ipua'l  iiikílagyan  nang  aceiUo  Icun  cjnso- 
nante    ang  kaiapusán,  v,  gr.  cslcríl,    baog, 

6.a  Ang  mang,!  paiigiingása|),  na  bigla  ktmg  bigkasín  ay  tinátamg  na/.ií'n/'fa  «¿-Wíi, 
ang  manga  pangungúsap  na  ito'y  híndi  nilálagyan  nang  acento,  kun  consonante  ang  pang- 
uakas,  v.  gr,  cajd,  dalandan,  nganí't  ina-accntohan  kvm  vocal  ang  (lulo,  v.  grl  pato; 
pula;  sapo;  etc. 
■  ,7.a  Ang  manga  pangiingií^cip  namang  ang  híbá  nang  pagüasalitá  sa  Itanüá,  ay  sa 
sílabang  pangatló  Ijviliat  sa  thilo,  ang  tauag  ay  palabras  esdrújulas:  ito'y  kíging  nagtátaglay 
nang   acento    v.  gr.    Cris6sío»w,  telígrafo,   etc. 

Nota:  Sa  matapat  na  pag-gámit  nang  manga  .babalang  ¡tó  nananangín  ang  raahú- 
say  na  pagbíbigay  nang  kalmlugan  sa  isang  pangungúsap,  magíng  sa  lagá  og,  m.iging 
sa  uikang  kastilá  man,  at  ang  kapab.ayaan  nang  p^liipad  Hitó  ay  pangagalingan  nang 
marámÍRg  kamíiUan,    at   kaguliihán. 

ADVERTENCIAS 

\.  La  letra  que  tieni:  el  acento  circunflejo  .se'proniincia  guturahiiento,  ó  sea  compti- 
micndo  la  garganta  al  pronunciar  dicha  letra,  y  t.ambicn  la  respiración  para  que  la 
acentuación  sea  perfecta,  Si   Cí  único  en  la  dicción  se  carga  la  pronunciación  en  dicha 


y  Google 


esta;  pero  si  antes  del  circiinílejo  hubiese  otro  acento,  la  pronunciación  se  carg«áeu 
este  y  donde  se  halle  el  circunflejo  se  hai¿  )a  pronunciación  gutural  ú  (]f  compresión 
laríngea.— Los  otro:;   acentos  se   han  usailo  según   ortografia  castellana. 

11.      La  letra    /¡  en  tagálog    se  pronuncia   como/ suave. 

ni.  Las  letras  o  y  n,  se  sustituyen,  lo  mismo  que  la  (/  y  la  r,  en  alcunas  ter- 
minaciones. 

IV.  Las  abreviaturas    hí,'  y    >«í"í.    ■'^e  leen  'natig;  y  mañgá,  respectivamente. 

V.  La  manera  como  se  pronuncia  las  sílabas  anq,  in¡^  b  eng,  oiig  ó  unv,  ñga  ñgt 
(iñgi,    figo  6  ñgu,    la  explicará  mejor  el   uso   lí  L-i' viva' voz.  '  ' 

VI.  La  gi  ó  ge    se  pronuncian  gue  ó  giii  ri'spc divamente. 
VI L     Creemos  hacer,  por  lo  que  á  nuestra  humilde  persona  loca, 

gí.T,  .adoptando  la  ortografia  empleada  por  sabios  orientalistas    tales  i 

Manuel  Troyano,    Mumboldt,  Jacquet,    Pardo   de    Tuvera,   ctu.,    i 

M.    li.    P.    Toribio    Minguelja,    de   la  Merced,    agirstino  recoleto, 

de  varias  obras  en  t.igálog,  y  á  quien  debemos   d  curioso  cnanto  concienzudo  Uí 

de    I.os  esttidm     comparativos  entre   e¡  tagdlog  y  el  Saii.u-rito.    De   esta  manera^   fácil 

es  distinguir  la  raiz  y  los  afijos  componentes  de  cada  vocablo,    se    presenta  la  escritura 

menos  complicada,  y  la  palabra  oral  se  représenla  can  más  exactitud,  lo  que  no  sucede 

con  la   ortografía  hasta  ahora  empleada. 


á  la  lilolo- 
noel  Ab.  Favre^  doij 
últimamente,  por  el 
' '     filólogo,   autor 


vGooQle 


y  Google 


ÍICCIOIARIO 
Hispanotagálog. 


Á.  piep..  Sa;  v.  gr.  Ir  k  Bulakdn, 
parobn  sa  Bnlakan,  ufnih/g  sa  Díoí, 
amar  Á  Dios  \\  Sa  raay;  malápit;  sa 
V.  gr.  Eslá  k  la  en/rada  del  pueblo, 
naroon  sa,  ó  ?,Kyí\y  pagpások  nang 
boyan,  b  jialÁi'IT  sa  pagpasok  nang 
bayan  \\  Haogang.  v.  gr.  De  Manila 
A  Bulakán  hay  Ires  horas  de  camino, 
magbúhal  sa  Maynilá  hangano  Bu- 
lakán may  taÜong  horas  na  lákad  || 
Parang...  v.  gr.  k  la  española,  pakang 
kastilá,  etc. 

abacería  f.  Tindíihan  nang 
saris^ii, 

ABAJO,  adv.  1.  palab.  cornp.  nang 
á,  at  bajo.  Sa  ¡baba;  si  lapag;  sa  líipá 
II  interj.  ¡Baba!  |Panáog! 

ABALANZAR,  a.  comp.  ng  a,  at 
balanzar.  Pagtimbargín  ang  lagay  ng 
timbangan,  niagkáisa  bagá  nang  bi- 
g'f'ang  ihíftimbang  at  paninibang.  || 
Isugbá  z=.  á.  r.  Sumugbá  sa;  dunia  Íi- 
hong  sa;  lumiísob  sa  ■=.  á  los  peligros. 
Sumiigb;i,  dumalúhoDg  sa  manga  pa- 
ng^nib. 


ABALORIO,  m.  Mánik. 

ABANDERADO,  m.  mil.  Ang 
oficial,  na  nagSádala  nan  baadí  á.  || 
p.  p.  n.Tng  abanderar. 

ABANDONADO,  DA.  p.  p.  ng 
abandonar,  adj.  y  m  y  f .  l*aba>á;  ta- 
rnad    ¡j  Uítlíing  ayos. 

ABANDONAMIENTO,  der.  ng 
abandonar  iw.  íCapabayaán. 

ABANDONAR,  a.  Pabayaán; 
huagkalidgain.  ||  Hiunlayán  aixg  aiíb- 
man,  6  ang  sínoman.  ||  TaÜkuraiüfjv 
gr.  TiNALiKUfiAK  ang  inundo,  ÁBX^tíó'áÓ 
el  mundo.  ||  r.  Magpabayá.  »b  ¿Í.íw, 
fr.,Fábigny  sa;  patangay  sa;  magpakk- 
lulong  sa. 

ABANDONO,  m.  CapabayaAn.  jj 
Pagpapabayá- 

ABANICAR  a.  dcr.  nang  abanico. 
Piimaypay;  ó  paypayán.  ]|  inct.  Ham- 
pasín;  ó  palóin. 

ABANICAZO.  ni.  aum.  nang 
abanico.  ALanikong  malakí,  |]  hampas 
nang  abaniko. 

ABANICO,  m.  Paypay;  tí  pamay- 


vGooQle 


ABA 

pay. — en  abanico,  ó  de  aha'nico.  loe. 
adv.  Tabas  abaniko,  ó  hitsurang 
abaniko. 

ABANIQUKO.  m.  der.  ng  abanico. 
Pagpapaypay. 

ABANIQUERO,  RA.  m.  y  f.  d¿i-. 
nang  abanico.  Nagtítinda,  ó  manga- 
gauá  nang  abaniko. 

ABARATAR,  a.  comp.  ng  pr¿p. 
á.  at  baratar,  der.  ng  barato.  Ipag- 
mura.  ¡j  Miígpangülugi.  ||  n.  y  r. 
MAmuia,  v.  gr.  Abarata  el  arroz, 
NAMUMUKA  ang  bigás. 

ABARCAR,  a.  Lumangkom;  su- 
makmal;  lumákom.  |I  Yakapin;  ya- 
posín. 

ABARRAGANARSE,  r.  Maiigá- 
luiiyá:    pakákiiiyá. 

ABASrECER.  a.  irrcg.  como 
agradecer,  Ipaggayak,  bigján  nang 
manga  kakailanganin  ||  Ipaglaán  nang 
manga  kailáiígang  dí  niaíilagan.  |[  r. 
Magtipoii;  uiagiingal  ng  mga  kakaila- 
nganin. 

AB.'VSTO.  m.  Baónan;  tiningal; 
gayak;    laán,    etc. 

ABA'l'IR.  a.  Ihápay.  ||  Ayopin,  || 
Mngpahíiú  nang  loob,  ó  nang  la- 
kás.  II  n.  naut.  Máühis  ang  sasakyiln 
sa  kaniyang  dápat  lumpaliín. 

ABDICAR,  a  IsaÜn  ang  korona 
ó  kaharián. 

ABDOMEN,    m.   anat.  Puson. 
ABDUCIR.  a.  irreg.  tomo  aducir. 
Iliiualay  ó  tlihfs   sa  gítná  ang  isang 
kasangkapan     nang    katawang    tala- 
gang  piíiakaiíliod  ó    pinakaeje. 

ABEJA,  f.  Kainumo;  i>okyüian; 
liguán. 

ABEJÓN,  m.  Pokyotang  lalaki. 
i  ABEMOLAR,  a  niús.  Ilagay  sa 
bemol   aiig   lugtugin. 


ABt 

ABERENGENADO,  DA.  adj.  y 
p.  p.  nang  aberengenar.  Kiilay  talong; 
ó  tabas   talong. 

ABETERNO.  loe.  lal.  Kapag 
karaka  na;    búhat  pa  sa  nuilániüla. 

ABIERTO,  TA  .  p.  p.  irreg.  nang 
abrir,  y  adj.  Bukás;  nakmgangi  || 
Alkialas;  ualang  bákod;  ualang  sú- 
kal.  II  met.  Ualang  líhim;  palagay 
na  ioob  at  laliat  ay  ipíj^aháliayag — 
niet.  y  fani.  Estar  co?t  la  boi^a  abierta, 
Mápatanga;  mápatulalá  sa  anomang 
nákita. 

ABISMO,  m.  Kálalimlaliman;  !á- 
lini  na  hindi  maarok.  ||  Ang  in 
fierno  ||  met.  Ang  ualang  hangü,  ó 
hindi  maabot  nang  tawo  ||  met.  Ka- 
l^ahamakán,  panginib,  v.  gr.  Apár- 
tate de  ese  ABISMO,  lumayóka  sa  KA- 
i'AHAMAKANr;    iyán. 

ABIZCOCHADO,  DA.  adj.  Pa 
rang  bisktJtso. 

ABJURAR,  a.  Manumpá  sa  pag- 
talíkod  sa  quináhuiugaiig  kamálian.  ||  , 
Talikurang  iubós   ang  anomán. 

ABLANDADOR,  RA.  m.  y  f. 
Paníipalamijot. 

ABLANDAR,  a.  Palambotín.  || 
met.  Pahinahonin,  palambotín  ang 
ugá  i  =:  el  tiempo  n.  fr.  Humupá,  lu- 
uiubag  ang  bagsik  nang  panahón.  || 
r.  Luiíianibot;  mayiími.  ||  Lumubag 
ang  galít.      _ 

ABLUCIÓN,  f.  Paghuhugas.  || 
Paglilinis. 

ABNEGACIÓN,  f.  dtr.  nang  a<5- 
ncgar.  Pagtalikod  sa  kaibigang  sariü; 
pagUliÍH._ 

ABNEGAR,  a.  irreg.  como  acer- 
tar, comp.  nang  latin  ab,  at  v.  negar. 
Taliliuraii  ang  sariling  gusto  ||  r.  Mag- 
batí;  magtiís  na  sumuaod  sa  katoui- 


y  Google 


ABO 

ran,  etc.  n  Supilin  ang  niasamang  hi- 
lig  nang  piisó,  at  iayos  sa  katouiran 
ó  sa  kabáilan. 

ABOBADO,  DA,  adj.  Tanga; 
maaní^;  tiyil. 

ABOCHORNAR  s,  mct.  Iliyaín, 
]|  Paífalitin,  i|  r.  Mahiya. 

ABOFETEAR,  a.  Tainpalín;  pag- 
sasaiiipalín. 

ABOGADA.  í.  Babáying  tagapa- 
magitan.  ||  Asawa  naiig  abogado. 

ABOGADO,  p.  p.  naiig  abogar. 
m,  Pintakasi:  tagapagtatigol  sa  ilsap. 

ABOGAR,  n.'  Magtango!,  !|  Ma- 
magitan;  makiiísap,:=;/w  alguno,  fr, 
ípagtangol  sa  íisap  ang  kápuá;  ¡pama- 
gitan. 

ABOLENGO,  m.  Klnunuan. 

ABOLIBLE.  der.  ng  abolir  y  ^á]. 
Mang)'áyaring  pawíin,  ó  a'isíii:  ma  ■ 
■la  lis. 

AHOí-IR.  a.  def.  hindi  giiiiiágamit 
ki.iiiüi  sa:  ger.  iendo\  p.  p.  ido:  pres. 
rH«,d.  iinos,  is:  iiuperf  ía,  ¿as,  ia,  ía/nos: 
pi;rf.  ¡,isie,  eíc.iíúí.  iré,  irás,  etc.:  iiii 
pcrat.  abolhl  vosolros:  Ítnp¿tf.  de  siibj. 
iera,  iría,  iese  eíc:  fiit.  icrc,  etc.  Pawün; 
alisan;  pawaiang  halaga;  lipul¡n.}¡met. 
y  fam.  Igibá;  lansagín. 

ABOLSADO,   DA,   p.  p.  ng  a¿-^/ 

■  sar.  adj.  P.uang  bula. 

ABOLLAR,  a.    Yupíin;  piingín    j¡ 
r.  Mayiipi. 
!        ABOMINABLE,  d^r.  ng.    a})om¿- 
\    nar   y     adj.    Ritupiílupit;    calialay- 

■  hala  y. 

ABONANZAR,  impers.  naiit.  L-i- 
min.iw  ang  panali6n;  tiiiuigit  aiig 
sigua. 

AiiONAR,  a.  Pnrihin;  [latotülia- 
nang  ang  i^ang  bagay  ay  i!iai)titi.  || 
agr.    Pabutihin;  patab.(ín  aag  liípá.  ¡j 


13  — 

ABO 

Magpalual;  raanindigan  sa  iba.  ||  Pa- 
husayin    ang  anomíin. 

ABONO,  m.  Palual;  pagpapalual.  || 
ai,'!-.    Patabil    naiig    liípá.  ..     > 

ABORDAR,  n.  Má'jangáangUbí; 
tagilíran  ó  Eángos  nang  ísang  bá- 
gay  sa  iba.  ¡|  Suaiadssd;  pumundb.  = 
u/m  7¡ave  á-,  con  oína.  fr.  Mábangá,  ang 
isang  sasakyán  sa  iba:  ó  raagkábangü 
ang  sasakyán. 

ABORRASCARSE,  t.  Siiniiguá; 
umunós. 

ABORRECER,  a.  ¡ireg.  como 
agradecdr.  Sunialíi;  kapootán,  kasu- 
klanián.  |i  luán;  pabayaán.  Sinílsabi  sa 
mga  ibong  kung  niálainas  ang  kani- 
láng  illogay  iníinan.  i[  r.  MagkJtsuk'a- 
nian;  m;igkásaniaan  nantí  Icob. 

ABORRECIMIENTO,  ni.  Gálit; 
püot.    II    Pagkitpoot. 

ABORTAR,  a.  Maagasan,  maku- 
nan.  II  bot.  Málagas  anjí  bulaklak, 
na  huag  maging  bunga.  II  inít.  Ma- 
s^yang  ang  anomang  guinigauá,  b 
■ináakalá. 

ABORTIVO,  VA.  adj.  cir.  Na- 
agas;  naknha.  II  va.  y  f.  Pangpaagas; 
patigtunaw  nang  kabunlisán. 

ABORTO,  m.  Pagk.uigas  ó  agas. 
il  Ang  nakuh.i;  ó  ipiíianganakiiang  dí 
panaliíin.    II    niet.  HÍina:á. 

ABOTOGARSE.  r.  Mamanás; 
niamagá. 

ABOTONADURA.  f.  Bítonisan. 
II  Righibilones  ó  pasíkibitones. 

ABOTC-'NAR.  a.^Ibhones.  11  Bíto- 
nisan ang  darait.-||  n.  bot.  Magbuko 
ang  h.ilaman.  ||  r.  Mügljilonts  nang 
damit. 

ABRACIJO,  m.  dsr.  níug  abraso 
f.itii.  Ydkíip,  yapijs. 

ABRA&\R.  a.  Sunukin.  II  Pagba- 


vGooQle 


ABR 

gahin  II  bot.  Lantahín  ang  lialaman 
nang  malabis  na  init.  ij  Ubusiii;  ak- 
sayahín  ang:  png-aáii  ii  SirMn;  gibín. 
II  1".  Masiinog;  matápok --^i¿í  amor.  fr. 
MaUípok  sa  pag-guíli\v=  ¿n  deseos  (t. 
Matúpok  sa  nrisá. 

ABRAZADERA,  f.  ait.  Kadngay; 
pangyákap. 

ABRAZAR,  a.  Yaposíii;  yakapin. 
II  Iyáka¡).  irPuniíli;  iiiások  sa  isaiig 
oficio.  II  Ilágom;  ipaquisama.  li  r. 
Mag"yakapán;  magsíibaybayan. 

ABRAZO,  ni.  Yáka[);  yapós.  — 
Darse  el  úUimo  abrazo,  fr.  Mag[iá- 
alaman. 

ABREVAR,  a.  Paiiiomiii  ang  nia- 
■   nga  hayup. 

ABREVIACIÓN,  f.  der.  ng  abre- 
viar. Kaikiiin.  Pagpapaik'i. 

ABREVIAR,  a.  Iklián.  il  Dagli- 
in;  biglíifü. 

ABRIGAR,  a.  Ikanloníí  II  Bala- 
balan;  kimiLitan,  II  met.  Kupkupfii; 
amponfn.  li  r.  Magkanlong;  kunmblí; 
niagbáIol;^^¿ií/f  Uchado,  en  el  porlal. 
Suniílong^^í^í'/  aguacero  fr.  I'Ciiii.an- 
long  saulán;  ó  magpayong,  ó  magba- 
lábal  at  nang  di  inabatñ. 

ABRIGO,  m.  Balábal.  li  Kanlo- 
ngan  sa  laniig.  ||  met.  Pag  aanipón; 
pagkukupko¡).  |]  Lugal  na  kanlong  sa 
hangin. 

ABRIR,  a.  p.  p.  irreg'.  abierto.  \\ 
Biiksánjibuká;  buíiijusín  II  Iwangwang 
biyakfn;  palahangin=fl;  buril.  Duki- 
tin  nang  buril^^'/í  arriba  abajo.  Sipa- 
kfn.  li  r.  Lumahang;  bumuká;  inabi- 
yak;  bumi.ikadkad.  ||  r.  Ipaháyag  sa 
iba  ang  sariliiig  líhim;  b  magpaháyag: 
at  ang  régimen  niya  sa  kahulngnng 
itó  ay  á,  con,  v.  gr.  Naupahav.vg  sa 
(lÁífl,  S£  AliKlÓ  conmiifoó  SK  alíkió  a//// 


4  — 

ABS 

ABROCHAR,  a.  Ibitoiie»  ang  da- 
mit. 

ABROGAR,  a.  Pawalang  halaga; 
iipulin  ang  ibaiig  caiUusin. 

ABROMARSE  r.  mai,  Magkalu- 
los  ang  iranga  sasakyán. 

ABRUMAR,  a.  Pahirapan;  pasa- 
kilaii  nang  uiaünding  bigat.  II  mtt. 
Makayauíüi;  uiakamuhi;  niakaabala 
nang  nialakí,  ||  r.  Mabáiot,  mabaibat 
nang-  úlap. 

ABRUTADO,  DA.  adj.  Parang 
h&yop,  dáiiil  sa  kamangniangán  ó  ki- 
los na  hindi  dhpat. 

ABSOLUCIÓN,  f.  Pagpapaláwad, 
ó  pagkalag  sa  sa'a. 

ABSOl,yER.  a.  irreg.:  p.  p.  irreg. 
absuelío,  es  lo  usual:  pres.  ind.  absuel- 
vo, ves,  7'e,  ven:  iinperat.  absuelve  íü, 
va  él,  van  ellos:  subj.  absuelva,  vas,  va, 
van.  Kalagáii  sa  isang  parátang  ó 
suinbong,  lítang  ó  parusa.  II  teol.  Pa- 
tauarin  6  kaiagán  sa  sala  ang  isang 
nangímgunipisal.  II  Turingan;  ó  big- 
yáii  nang  kasaysayan  ang  anomang  ba- 
gay  na  malátuj. 

ABSONAR.  n.  irreg.  como  acor- 
dar. Huag  niátono:  madeseiitonar  || 
mt;t.  Unianyüan)0  na  parang  isang 
tawong  bíisLÓs. 

ABSORTO,  TA.  adj.   Nápataki;   ; 
nalilihán;  nabaghán.  .    ; 

ABSTEMIO,    mía.  adj.  Ang  d!   : 
nfninorn  nang  áhik. 

ABSTEN  liRSE.    r.   im-g.    como 
icuer.  ronip.  nang  abs,  at  tenerse.  Mag- 
pígil,  II  m.ingilin;:=r/¿  lo  vedado,  fr.  Lu-  j 
mj^ü;  uniílag  sa  ibinábawai.  , 

ABSTENCIÓN,  f.  y 

ABSTINENCIA,  f.  Pangingilin.     ' 

ABSTRAER,  a.  como  traer.  Ihl- 
ualay;     paghiualayin;    ilayó.  1|  r.     Hu- 


y  Google 


ABU 

niiiialay;  Uimayó. 

AUSUELTO,  TA.  p.  p.  irrcg-ulnr 
ng  absolver,  adj.  Piíi.itdwad;  kinala- 
gan.  II  LajÍL. 

ABSURDO,  DA.  adj.  Sxwv,  ó  (a- 
bnn  S.1  kntiiíran. 

ABUELA,  f.  Nunong  b.il)ayi;'indá 
pooi),  iiiang  tandíi;  ápó;  iüipó  ||  Sino- 
niang  mataiularig  babayi- 

ABUELO.  m.  Nimoníí  lalaki;  am 
''bá  |>oon;  ainang'  tandü;  á[.ó;  ¡iikong-. 
pi.  Káiuinuaii  ó  manga  níniínü 

ABULTADO,  DA.  p.  p.  xsgabul- 
tar  y  adj.  Malakí  ang  büiitdn;  lampíis 
ang  lakf;  matambok. 

ABULTAR,  a.  Lakhán  ang  bun- 
tón,  II  met.  Palainpaslnang"baliifi;  pa- 
lakhm  i  ii.  Tumambok. 

ABUNDANCÍA.  f.  Kasaganáan; 
kasawaán. 

ABUNDANTE,  p.  a.  nang  aimi- 
dar  y  a.dj.  Sagáná;  saua. 

ABUNDAR,  n.  Sumagíiná;  du- 
mami;  kuinapal:=í/(r  ^/(/«ísfl.  fr.  Sii- 
magána  sa  yanian. 

ABUR.  adv.  Adiós:  saliiy,  sa  pag- 
papaálam. 

ABURRIDO,  DA.  p.  p.  ng  «M- 
rrir.   Nayáyaraol;  namümuhí, 

ABURRIR,    a.   MagpagMit;   ma- 
nuksó;  yumamot.  ||  r.   Mamulil,  raa- 
yamot.}  niaijágod=í'«  casa.  ir.  Mamu- 
'  hl  sa  fítihay. 

ABYECTO,  TA.  adj.  Hámak;  ua- 
!ang  halaga. 

ACÁ.  adv.  k  Dito;  díni.  ||  adv.  t. 
Ngayong  araw  na  ító;  ngayong  oras  na 
itó. 

ACABADO,  DA.    p.  p.  nang  aca- 
bar,  y,  adj.  Yaií;  tapos.  II  met.  Liímá; 
matandá;  sirá. 
ACABAR;  a.  Utasín;  tapusin;  ya- 


5  — 

ACÁ 

ríin.  II  Saírin;  xúiuúu^^con  la  haciew 
Ja.  fr,  Ubusin  ang  pag  ?,-S\\:=.de  venir- 
fr.  Karárating.  II  n.  Maniatay.  II  r. 
Mantas;  matapos;  niaiibos. 

ACAECER,  impers.gcr.  acaecien- 
do: p.  p.  acaecido:  pres.  ind.  acaece; 
acaecen:  imperf.  acaecía;  acaecían; 
pcrf.  acaeció;  acaecieron:  futí  acae- 
cerá; acaecerán:  subj.  acaezca;  acaez- 
can: inip,  acaeciera,  acaecería,  acae- 
ci-jsc;  acaecieran:  acaecerían:  acae- 
.  ciescn;  fut.  acaeciere:  acaecieren:  n. 
Mang'yari;  magkátaon=:::a/¿-cí  a  uno. 
fr.  May  mangyaring  anomán.sa  isá=: 
en  tal  dia.  fr,  Mangyari  nang  gayong 
araw. 

ACALENTURARSE,  r.  Masínat. 

ACALORAR,   a.  Painitin.  ii  Paga- 

Iftin.  II  Biglaín.  II  r.  Magínit;    magálit. 

=.con,  en,  por  la  disputa,    fr,  Magínit 

sa    paqiiiquipagtalo. 

ACALLAR,  a.  comp.  nang  á  at 
callar.  Patahanín  sa  pagsasaÜlá,  ó 
sa  pag  iyak.  Sauaín.  II  Amúin.  II  met. 
Pahupaín;  patahimíkin.  II  r.  Tuma- 
hfmik. 

ACAMPAR,  a.  comp.  nang  á 
at  ca?npar.  míI.  Ipahingá  ang  hukbó 
sa  campamento.  II  n.  y  r.  mil.  Mag- 
pahingil  ang  hukbo. 

ACARDENALADO,  DA.  p.  p. 
nang  acarde?iahr,  y  adj.  Namámasá; 
nangíngitim;  pasíipasá. 

ACARDENALAR,  a.  Pagpasaín 
ang  kataiián.  11  r.    Magpasá. 

ACARICIAR,  a.  Amiiin;  himan- 
himanin.  |l  r.    Magamuán. 

ACARREAR,  a.  palab.  comp. 
nang  prep.  a,  at  v.  carrear,  na  der. 
nang  carro.  Hakiitin  sa  carro.  j|  Haku- 
tin  sa  balíkat,  ó  sa  ibang  parakn.  ¡| 
Pangalíngan;  6  maging  dahilán  nang 


y  Google 


ACÁ 

anomán^íf /íWio  fr.  Hakíiting  ¡ankás, 
ó  ikaigá  sa  liáyop;=::£'« /-wí'í/flj.  r.  Ha- 
kiitin  sa  hüa,  na  iliílan  sa  hakutang 
niay  gu\ofígc:=por  agua  fr.  HakútÜig 
sa   ilog  ó  sa    dágal  icbán. 

ACASO,  in.  Pagkakátaon.  I|  adv. 
Maráhil:  sak^íÜ.  j|  Sa  tMnongaii  ay 
^sa    bi)gayr' 

ACATAMIENTO,  «i.  Orilang; 
kagabngán'. 

ACATAR,  a.  ígálang;  pangayo- 
papaaii. 

ACATARRAR,  a.  y  r.  Siponín; 
másipon. 

ACAUDALADO.  DA  adj.  Ma- 
yainaii. 

ACAUDALAR,  a.  Magtipon  nang 
kayamanan. 

ACAUDILLAR,  a.  M^igpúnó  sa 
isang   hukbó. 

ACCEDER,  n.  Um-yoii  sa  pa- 
úyi,  ó  ináakalá  nang  iliá.  ||  Tuma- 
ngójumayon.  ii  Ipagkaloob  ang  hiní- 
liingi==:a  la  peiicion  fr.  Máyag  sa 
kahiüngan. 

ACCESIBLE,  adj.  Malklapítan; 
maáakyat. 

ACCESO,  m.  Paglápit;  piigsa- 
pit.  !l  Pagagiito.  11  Kadagliang  maki- 
pagquitaia  sa  kaiigínoman.  Kaiani- 
uang  gamfting  kasama  nang  manga 
adjttivongyiíf/V,  ó  dificil. 

ACCESORIO,  RÍA.  adj.  Nárara- 
tig,  6  kasania  nang  kalakhan. 

ACCIDElNTE.'  m.  Kaiidad  na 
kápit  lámang.  ||  Pagkakátaon,  ||  Big- 
lang  sakít. 

ACCIÓN,  f.  Qutlos;  gauá.  Any.v.  [| 
Kapangyarihang  niakagauá  nang  ano- 
mán.  ji  Kunii.á-i  nang  kamay,  ú  nang 
alinraang  kasankapan  nang  katawán, 
kiin  nagsáíalitii.    n    míl.  Pagsasalpok 


(j  — 

ACE 

nans:  dalawang  \\xs.\Co6.=^de  gracias. 
Pasasalámat. 

ACECHAR,  a.  Subukan;  silipin; 
bakayan-ii   r.  Maniíbok;  bmnákay. 

ACECHO,  m.  Paniiniíbok— (■«,  al 
acecho,    mod.    adv.    Nanúnubok.  | 

ACECINAR  a.  Magpindang  nang  i 
carné.  [|  r,  Mangayáyat  at  inanuyóng 
|)arang    pindang. 

ACEDAR,  a.  Abiman;  magpa- 
asin-i.  II  mct.  Magpagáiit;  magpasaniá 
nang  loob,  [i  r.  Umásim,  mapanis.  \\ 
Mag-álit;    sumamá    ang    loob, 

ACEDÍA,  f.  .Kaasiman.  \\  Panga- 
ngasim  nang.,^$¡kniurá.  j[  met.  Ka- 
saklapán   nang    ugáli. 

ACEDO.DA.adj.  Maásira.  \\  met. 
Masakiap  na  tawo. 

ACEITE,  va.  Langís;  bangtís.  \\ 
Lana.  ' 

ACEITERA,  f.  der.  sa  aceite.  Si- 
sidlán    nang    langís;   lángisan. 

ACELERACIÓN,  f.  dcr.  nang 
acelerar.    Pagbibigl4;    pagdadalídáli. 

ACELERADO,  DA.  p.  p.  nang 
acelerar  y  adj.  Gahksá;  biglábiglá. 

ACELERAR,  a.  Biglaín;  dalí- 
dalíin;  dalósin.  [\  r.  MagbiglA;  mag- 
daiídalí;    máuna;    umuna: 

ACENDRADO,  p.  p.  nang  acen-  ' 
drar  y  adj.  Dalisay;  tubos;  uaiang  , 
diingis.  I 

ACENDRAR,  a  Dumalfsay  nang  j 
guinld;  pílak,  etc.  n  met.  Linisin;  da-  | 
li&áin    ang    anomán.  j 

ACENTO,  ni.    vt/'/s.   Tono    nang  I 
boses.  jl  CJram.   Kudlit   sa  ibábaw  ng 
Toca/  na   nag   papaquilálang  mahál.3 
ang  pag  bibigkás  nang  letrang  yaón. 

ACENTUAR,    a.   gram.   Mangií- 
sap   nang  magaling.  n  Maglagay  nang  ' 
kudlit  sa  ibábaw  nang  zípíTíí/. 


y  Google 


_  ,7  — 

AGE  ACI 

ACEPAR.     n.    Magrugat  ang  ha-  ACERCAR,   a.    Ilipit;  idátig.   || 

laman.          ^  r.  Lumápit;  dumátíg,  =  d  la  ciudad. 

ACEPCIÓN,   f.  Kahulugán  naiig  fi.    Lumápit    sa   ciudad. 

ising  saliía.  ACERO,    m.   Patalím.  ||  met.  San- 

ACEPILLADURA.  í.   Pagkaka-  data. 

tam.  ti  Pinagkatamán.  ACERTADO,    DA.    p.    p.    nang 

ACEPILLAR,  a.  Katamfn,  ó  ku-  acertar   y   adj.    met.    Támá;   i^abutl; 

matam   nang    káhoy.  H  Línisín   nang  ganap. 

escoba  ang  dainít.  H  met.  Linangín;  AOERTADOR,  RA.  m.  y  f.  Ang 

husayin  ang  tna^faspang  na  paguugfáli  tumátamü;   ó   mapag;taniá. 

nang   sínoman.  ACERTAR,   a.    irreg.   ger;   ando: 

ACEPTABLE,    der.  nang  aceptan  p.  p.  ado:  pres.  ind.  acierto,  tas,  ia,  tan: 

f  adj.   Matátangap;   ó   karampátang  imperat.    acierta   tii,    acierte  él,  acier- 

tangapfn.  ien   ellos:    subj.    acierte,  tes,    te,   'ten. 

ACEPTAR,  a.  Tangjpín  ang  inií-  Tamáan.   ¡¡  Mátutuhan,  nnákita;  má- 

alok,   ibinlbigay.  í>  ¡pinagbfbílin   na  sunduan.  ||  Mátump.ik.in;  niátagpuan. 

anoni^n.  \  Magkálaon.   ||    n.    Mátumpak. 

ACEQUIA,   f.   Sangking   pátubi-  *    ACERTIJO    m.  Bugtons,    pala- 

gan.  ¡I  Bangbang.  isipan. 

ACEQUIAR,   a.   Guraawa .  nang  ACERVO,  m.   Buntón  nang  ma- 

sangki;   lagyin  nang  sangká.  Ulilt  ná  bágay,  para  nan^  pá!ay  etc.. 

ACERA,   i.    Piling    nang   lansa-  ACETRE,  m.  Panato;  panimba.  || 

ngan,   na,  naUlatágan  nang   baldosa,  Benditahing  rauntí  na  dadalhin  nang 

bato,   etc.  tiibíg  na    bendita. 

ACERADO,DA.p.  p.  nangaí¿/-<7^  ACEZAR,  n.   Humíngal. 

y   ad^.  May   patalím   na  siíLO.  ACIAGO,   GA,   adj.   Ualáng   pá- 

ACERAR,   a,    Lagyán,  ó  subuan  lad;    sinásamá. 

nang  patalím   ang  anománg  kasang-  ACÍBAR,  m.  Ang  katás  nang  así- 

kápang   pamútol,   ó  sandata,   ¡|   Ha-  bal  na  iio'y  mapaít.  ¡|  met.  Kapáitan, 

lúan    nang  tintura    nang  patalím  ang  kadalamhatían;  silkal  nang  loob. 

tdbig,   ó   ibáng    íinomin;   ó   lubugín  ACIBARAR,  a.  Lagyán  nang  asi- 

ang  tiíbig  nang  nagbibagang  blkah  bar.  [|  met.  Magbigay  kapáitan;  ó  ka- 

11  r.  Maguíng  parang  baca).  sukalang  loob. 

ACERBIDAD,    f.  Kasaklapán.  ||  ACICALADO,     DA  p:    p.    nang 

met.  KLabagsikán.  acicalar  y  aA).  Maquinang.  ||  met.  Ma- 

ACERBO,   BA.   adj.     Masaklap,  ganda;  malinis  at   mágandá. 

jl  met.    Mabangís.  ACICALAR,    a.    art.  Pakalinísin; 

ACERCA,  prep.  Tungkol  sa;  hin-    bulíhtn  ang    sandata.  |)  r.   met.    Fa- 

gíl  sa:  halimbüiia,  Hablar  ACERCA  kaayoíin;  husayin  at  linisin  ang  muk- 

de  esto,   magsaliíd  TUNGKOL  dito  hi,    buhok,    pananamit,    etc. 

.    &  TUNGKOL  sa  bágay  na  itb,  ang  ACIDEZ,  f.   Kaasíman. 

I  légimen  niya'r  i/f.  ACIDO,  adj.  MaJlsim.  ii  m.    Pag 

'  3 


vGooQle 


ACL 

kakatimpfatimpU  nang  ilang  sus/an- 
das qttimúas,  na  kun  tawagin  ay 
ácido. 

ACIERTO,  m.  Pagkápaanj  6;  pag- 
táirñ.  11  met.  Karunungang  magísip, 
at  kabihasanhín  sa  guinágauíl,  jj  met. 
Pagkakátaon. 

ACLAMACIÓN,  f.  der.  nang 
aclamar.  Sigaw  nang  sangbayanin 
sa  paghahalal;  pagpuri,  ó  pagtaia- 
gumpay. 

ACLAMAR,  a.  Ipagdíwang;  ¡pag- 
áwit,  ang  sínoraan.  ||  IliaJal  na  ipag- 
sígawan  nang  niacllá  ang  RÍnoioan. 
jlr.  Dumaing;  maghiinutok. 
-I  ACLARAR,  a.  Liuanagan,  pali- 
iiawan.  [|  Dalangan;  hawanin.  |i  met. 
Magpaliwánag;  saysaying  paliwana- 
gan.  Iln.  yr.  Magliwánag;  lumínaw; 
tumínjng. 

ACLARATORIO,  RÍA.  adj.  dt  r. 
nang  af/íí/w.Pangpaliwánag;  kasay- 
layan  nang  anomang  '•malábong  in- 
sindihln. 

ACLOCARSE,  r.  irreg.  como 
acordar.  Humalimhim  ang  manok.  j; 
Maningkayad. 

ACOBARDADO,  DA.  p.  p.  nang 
acobardar,  adj.   Takot. 

ACOBARDAR,  a.  Manákot.  || 
r.   Matákot. 

ACOCEAR,  a.  der.  nang  eos.  Mag- 
sikad;  ó  maníkad.  \\  mel.  Yumi'nak; 
sumipháyú. 

ACOCHARSE,  r.  TumágÓ;  mag- 
subsob. 

ACODO,  m.  agr.  Siiplíng  ni 
may  tabón. 

ACOGER,  a.  Magpatiíioy;  ó  pa- 
juluyin  ang  kápuá  sa  báhay.  ¡|  met. 
Magampón.  ||  r.  Maghinakdál;  mag- 
tigO,  II  met.  Magdahiláii  at  nang  ma- 


ACÓ 

takbán  ang   aiiomíin,   na   huag   mi- 
pansin.  ||  r   Sumalílong. 

ACOGIDA;  f.  Pagpapatiíioy:  pag- 

tangáp  sa  k^ptá  tawo.  |1  Pagaanipón. 

ACOGOLLAR,    a.   TakKin   ang 

manga   halanian.  [|  r.    Mngtalbós  ang 

halaman.  i 

ACOGOMBRAR,  a.  adj.  Bayu- 
híian;  6  tabiinan  ang  halaman  at 
nang    lumabás    na    mapuli. 

ACÓLITO,  m.  Ministro  sa  pag- 
niimisa. 

ACOLLONAR,  a.  Tumákot;  <S 
manákot  ||  r.  Matákot. 

ACOMETER,  a.  Bumangíl;  lu - 
niaban;  dum^liihong,  makipagtamas; 
Hianibásib.  ||  Magpamuláng  giimauá 
nang  anomán. 

ACOMODADIZO,  adj.  Madalíng 
maquibágay. 

ACOMODADO,  ^A.  p.  p.  nang 
acomodar  y  adj.  Nábabagay.  {|  Ma 
yaní)an;ginhawa.i)Katamtaman.  ICunj 
halagí  ang  pinngíuisapan. 

ACOMODAR,  a.  layos;  ibigay 
iiíkol.  II  Dagáy  ang  anomán  sa  luga 
na  rarampátan.  ]|  Magpayo  sa  nagká 
kagnül.  II  Ilagay  sa  katungkulan  an] 
sinninan.  ¡I  r.  Maquibágay~íí,  con  A 
hermano,  maquibágay  ó  maquipag 
kásnnfid  sa  kanyáng  kapatid.  1 
ACOMODO.m.  Katungkulan;  híi 
nap  hiihay. 

ACOMPAÑAMIENTO,  m.  Fa; 
sama.  i|  Kasama;   kaalakbay. 

ACOMPAÑAR.  a.Sumama;ura 
bay;  pumatiuigot.  |I  met.  líama;  ida] 
dag  ang  isáng  bagay  sa  iba.  jf  r.  Ma 
samasaraa^-fo»,  de  ricos,  fn  Mal 
sama    =a    masa'salapí. 

ACONGOJAR,  a.  Humapis;  yi 
mamot.  I|  r.  Mahapis;  mayamot:  maj 


vGooQle 


ACÓ 

daUmhlltí;-  madowahagí. 

ACONSEJAR,  a.  Humátoi;  mag- 
payo.  ¡I  r.  Tuinangíip  nang  hátol;  o 
pahátol;    papayo;   sumangiíni. 

ACONTECER,  ¡mpers.  ger.  acon- 
teciendo: p.  p.  acontecido:  pres.  ind. 
acontece,  acontecen:  imperf.  aconte- 
cía, acontecían:  perf.  aconteció,  acon- 
tecieron: fut.  acontecerá,  acontecerán: 
subj.  acontezca,,  acontezcan:.  Impjtf. 
aconteciera,  acontecería,  aconteciese: 
acontecieran,  acontecerían,  acontecie- 
sen: fut.  .aconteciere,  acontecieren, 
n.  Mñiigyari. 

ACONTECIMIENTO,  m.  P^ng- 
yiyari. 

ACOPIAR.   a.,Magtipon;  ipunin. 

ACOPIO,  ni.  Págtitipon;pagi(pon, 

ACOQUINAR,  a.  fam.  Tumákot; 
manákot.  1|  r.  Matákot, 


ig  — 

ACR 

got.  II  Tumákot. 

ACORTAR,  a.  y  n.  Magikli; 
magliít,  ó  magpaunti  nang  anomán.  || 
r.  raet.  Maumíd;  madungó;  mahiyá. 

ACOSAR,  a.  Umbsig;  habulin  1| 
met,   Magpahírap;  dumuahagi.  , 

ACOSTADO,  DA.  p.  p:  ng  acos- 
tar, adj.  Nacahigá. 

ACOSTAR,  a.  irreg.  como  acor* 
dar.  ísandig.  il  Ihiga;itagílid.  II  Ihílig:; 
II  r.  Mahigft;  humílig.  ii  TumagíUd.  || 
mar.  Mangílid  6  lliniápit  sa  pasigan 
ang  uasakíán. 

ACOSTUMBRADO,  DA.  p.  p. 
nang  acostumbrar,  y  adj.  Datihan;  bí 
hasa;  hiratf;  dámag". 

ACOSTUMBRAR,  a.  Hiratihin; 
papamihasánin.  ¡|  n.  y  r.  Mamihasaj 
maratihan;  maugalían;  mahirati. 
ACOTAR,  a.  Lagyán  nang  hangá 


ACORUAR.  a.  rniís.  Pagbagayin     ó  tanda  ang  pagaáring  lüpá.  |1  Ba'ku 


ó  pagtonohin  ang  instrumento  ó  bo 
scs.  [1  a.  iiTeg".  ger,  acordando:  pres 
ihd.  acueenío,  das,  da,  dan:  imperai. 
acutrda  tíi,  acuerde  é!,  acuerden  ellos: 
subj.  acuerde,  des,  de,  (/e«;  Pagsaiig- 
ayunan;  pagkáisahan  ang  anomán.  \\ 
Pagkísundoin.  Ij  Ipasiyá.  [I  Husayin 
ang  anoüián  bago  ilagdá.  j|  Ibágay; 
pagbagayin.  |(  Ipaalaala.  j}  n.  Miba- 
gay;  niáakmá  ang  sang  bágay  sa  iba 
{|  Máayoy;  máilaala;  niag-gunanigú 
nam.  ||  Umayon,  6  mangagkáayon- 
ayon;  niagkáisa-isa;  magsang  usapán., 

ACORDEÓN,   ni.   iCurdión. 

ACORNEAR,    a.    Mannag. 


ran,  ||  met.  Lagyán   nang    tanda  ang 
anomán.  ||  met.  K.otohan. 

ACRE.  adj.  Masaklap;  nanínígid. 
II  met.  Ang  mapait;  ó  matigás  ang 
ugáli.  II  Saiiíáng  matigás,  at  masakit 
=  de  condición,  ir.  Masaklap  an  pag- 
uugáii. 

ACRECENCIA,  f.  Karagdagan; 
paglakí;  6  pagdami. 

ACRECENTAR,  a.  n.  irreg.  como 
acertar,  y 

ACRECER,  a.  irreg.  como  agra- 
decer. Lakhán;  paramíhin;  dagdagán. 
{{  n.  Lumakí;  dumami. 
ACREDITADO,  DA.  p.  p.  nang 


ACORRALAR,  a.  agr.  Kiiluiigín  acreditar  y  adj.  Bantog;  balita, 

sa    kural    ang    manga    liáyop,  (I  Mag-  ACREDITAR,  a.   Purihin;  pato- 

kural;  magbákod,  1|  Kulungin  ang  há.  tohanang  mabuti  ang  sínoman,  6  ang 

sa     rnakfpot,    ó     gi|)lt     na    lagay.    ||  anomán.   II   Magpatotoó.  H  r.  Magca- 

met.    Gipitín   ang  sínoman    hang&ng  fama;  ó  m&bantog;  míibiinyí. 

sa  maualán  nang  málabasan  ut  m'áisa-  ACREEDOR,  RA.   m.  y   f.   Pi- 


vGooQle 


ACT 

nagkákautangan.  ti  met.  Nádarapat 
magkaniít  nang  aiiomán. 

ACRIBAR,  a.  Btimithay.  !|  met. 
Pagbutasbutasing  párang  bithay.  ll  r. 
Magcábutasbiitas   na  párang  bithay, 

ACRIMINAR,  a.  MagbUhat,  6  bu- 
hataii  nang  casalanang  tnalakf;  para- 
tangan.  I]  Magbigay,  6  bigyang  sala. 

ACRIMONIA,  f.  Kasaklapán.  il 
Kasungitári  nang  ugáll;  katigasang 
nianalilá. 

ACRISOLADO,  DA.  p.  p.  nang 
acrisolar  y  adj.  Dalfsay. 

ACRISOLAR,  a.  Dumalísay  nang 


— .  20  — 

ACÓ 

sidad  ay  magtangol  nang  mangi  coh- 
clusiones.  i  met.,  Magbulaybúlay.  [[  n. 
Nuynuyin,  ó  pagarálang  mabuti. 

ACUÁTICO,  CA,  adj.  y 

ACUÁTIL,  adj.  der.  sa  latín.  Ang 
niuukol  sa  túbig  6  tumátahan  sa  tíi- 
big. 

ACUCH ILL  AR,  a.  Manglwá; 
managi;  mamoók.  (|  r.  Magpámoo- 
kan  nang  espada;  ó  magiwaán. 

ACUDIR,  n.  Dumaló;  gmnibik; 
uinabúloy.  ||  Magpatagi  sa  ísáng  lu- 
ga). í[  Magsakdal;  maghinakdal  sa  ka- 
ngínoman—  al  remedio,  fr.    Dumulog 


ginldópílak.  li  met.  Paliwanagan;pa-     sa  kagámutan,  ó  sa  ikágágaling 


pagtibayiii  ang  isáng  katotohanan. 

ACRISTIANAR.a.  Fam.  Bumin- 
yag  ó  binyagán.  ||  r.  Magbinyag, 

ACTA.  f.  Súlat  na  kasaysayan  ng 
pinagnsapan  sa  huntá  6  kapisanan. 
Kagaroitíin  sa  plural. 

ACTITUD,  f.  Pagkálagay;  kaU- 
gayan;  ó  tayó  nang  anomán. 

ACTIVAR,  a.  Tulinan;  ipadali- 
dalí;  umapiiril. 

ACTIVIDAD.  (.  Kadalián;kalik- 
sihán;  kasipagan. 

ACTIVO,  VA.  adj.  Maliksí.  ||  Ma- 
sípag;  maágap.  ||  Madali;  mabísá, 

ACTO.  m.  Gawá;  kilos,  ii  Báwat 
isii  nang  bahagi  nang  komedia.  ||  Ang 
manga  conchmones,  6  palagay  na  ipi- 


ACUEDUCTO,  m.  der.  si  Iatin_ 
Pádaluyan  nang  tdbig;  alulod;  san 
káng   bato,   na  talagang  guínauft. 

ACUERDO,  m.  Pinagkkisahan; 
ó   pasiyi   nang  kapisanan. 

ACULEBRAR,  n.  náut.  Itili  ang 
isang  láyag  sa  kaniyang  palo. 

ACULLÁ    adv.   I.   Doón. 

ACUMULADO,  DA.  p.  p.  nang 
acumular  y  adj.  Nakabuntón;  nag- 
kikasama. 

ACUMULAR,  a  Paglakipin;  pag- 
písanin.  i|  Magtipon;  magbuntón  II 
Magbiritang;  magbiíhat  ng  anomang 
sala. 

ACUÑAR,  a.  Magtatak  nang  sa- 
lapí;  magtalá.  II  Magkunyas;  ó  magká- 


naglálaban  at  ipinagtátangol  sa  mangi  lang. 

universidades  ng  nagáaral  doón.  ACUOSO,   SA.   adj.  der.  sa  latín. 

ACTOR,  m.  Komedianteng  lalaki.  Matúbig. 

ACTRIZ,  f  Komediantengbabayi.  ACURRUCADO,  DA.  p.p.  nang 

ACTUACIÓN,  f.  der.  nangi/c/udr.  acurrucar  y  acurrucuarse.   y  adj.   Na- 

for.  Paggawd  nang  akto;  ó  pag    akto  kapamaluktot. 

nang  isáng  pünó.  ACURRUCARSE,  r.  Mamaluk 

ACTUAL,  adj.  Kasalukuyan.  tut  na  magbálot;  mangatungkot. 

ACTUAR,  a.  for.  Gumawá   nang  ACUSACIÓN,  f.  der.  ng  acusar. 

autos,  ó  umakto.  ||  Sa  manga  univer-  Sumbong;  habli. 


y  Google 


I  -  31  — 

ACH  ADE 

ACUSE,  ni.  Ang  pagtAwag  nang  ayosin. 

'\  bato  sa  alinmang  lato.  ADELANTADO,   DA.    p.  p.  ng 

ACHACAR,  a.  Dahilanín;  b  san-  adelaniar  y  adj.  Pang.ihÍ3.  s  m.  Nang 

kalanin  ang  íbá,  sa  isaiig  masamang  unang  panahán  ay  ang  g»b»rQador  n{ 

gawá.  isang  malaking  lupaíii. 

ACHAQUE,   m.    Daindam;   ó  U-  ADELANTAR,  a.  Dalidalíin:rat- 

ging  sa'-it.  II  Ang  panahón  nang  mga  nguna  nang  lákad..  II    lágap.    II'  met. 

babayi,  ó  regla.  ||  inet,    Dahilán,  li  pl-  Pagpaláin.  |1   r.  Lumáló;  kamigit   sa 

Dahídahilii).  ibi  sa  dúnong,   ó  sa   an<Hnín.  II  r. 

ACHAROLAR,  a.  Gawing  tsarol.  Umuna;   umagap.  II  n.    Másiilong  ss 

ACHICADOR,  Ra.  m.  y  f.  Pang-  pagaáral;  sa  paglakás  nang  katawán.  I¡ 

liit.  II  naüt.  Linios.  á  otros   fr   Máuna   sa  iba. 

ACHICAR,    a.    MagpaUit;    mag-  ADELANTE,  adv.  LDakorobn.— 

paunll.  il  naút.  y  min-    MagUmis.  ii  r.  En  Adelante,    adv.   t.    Sa  ulfult;  » 

LumEit;   umunit.  |)  Kumati.  háharaping-panahón.||i^í/í/a»/í!intcri, 

ACHICHARAR.  a  Tayantanging  Siílong. 

parang  satsarón  sa  apoy,  sa  hangin,  ADELGAZAR,    a.    Líitan;   nipi- 

ó   sa    ínit  man  nang   áraw.  ||  r.    mCt.  s*n.  ||  Magligís.  fl  r.    Magkayáyat. 

Matujd  mangalirang  nang  Ubis  ang  ADEMA,  f.   min.  Ttíkod  aa  mt- 

anomán.  ngá  mina. 

ACHINELADO,  DA.  adj.  Saping  ADEMÁN,    m.    Quilos;  asll— m 

párang   sinelas.  ademán,   fi5.  r  Nakaastang. 

ACHIOTE,  m.  bot.  Atsuete,    na  ADEMAS,    m.    adv.   m.   Bukod; 

kMioy   ó  bunga   nitó.  tángi:  halimbávvá  ADEMAS  de  esír, 

ACHISPAR,  a.  Luinangó.||r.  Mag-  bukod  sa  rito. 

maláinibay;  b  medio   malango.  ADENTRO,   adv.   I.   Sa  loob.  || 

ADAGIO-  m.    Kasabihán;    kaui-  interj.   iPásokl 

kaán,  talinhágá.  ADEREZAR,   a.  Pagigihin.  ||  Pt- 

ADALID.  in.  Púnft  nang  mangí  mutíhan.  II  Pagyanianin.  ü  Guisahin;  6 

bayani   ó   nang   sundalo.  lutüin   ang  pagkájn.  ii    r.  Gumayak. 

ADAMADO,   Da.  adj  Asa';  anj*  ADESTRAR,  a.  irreg.  como  acer* 

at   mukhang  babaye.  tar.  Akayín;   iturb;   sanayín;  bíhasi- 

ADARGA.   f.   CaÜsag.  hin.  ¡|  r.  Mátuto;  mabihasa;  masanay. 

ADECENTAR,  a.   com.  acertar.  =á  esgrimir,  fr.  Masánay  sa  esgiima* 

Linisiii,    husayin    at    gayakin   nang  ADEUDADO,   üA.   p.   p.  nang 

karampatan.  |Í  r.   Maglfnis,  maghiísay  adeudar  y  adj.    Maíitang;  ó  marámíng 

nang  katawán  at  manamft  nang  ka-  útan^. 

rampatan.  II  met.  Gumayak;  magsoot  ADHERENCIA,  i.    Pagkakáltn- 

nang   dainit  na    pamístí.  kap;  pagkakaraagának;  pagkakásam». 

ADECUADO,   DA.    p.    p.    nang  ADHERENTE.  p.a.  ng  adherir. 

adecuar,  y  adj.  Ilícol;  bégay;  dípat,  adj.   Kalkkip;    kasaraa;   ó     kaugnty 

ADECUAR,  a.  Pagbagayin,  pag-  nang  anomin.  ij  m.  pl.  Manga  lc«M- 


vGooQle 


kapan   nanjr  isang   bágay. 

ADHERIR,  n.  y  r.  irreg.  como 
hfrir.  Maquisáiiib;  raaküsá  sa  panu- 
káli  nang  iba;  kumampf.  ii  n.  Kumá- 
pit;  kumákab  ng  raahígpit.  =(i  oiro 
ir.  Kuniampí;    umavon    sa    Íb4. 

ADICIONAR.,  a.  Dagdagán.  II  r. 
Máragdagan. 

ADIESTRAR,  a.  l^uríian;  akayin; 
sanayin  ||  r.    Magsánay. 

ADIETAR,  a,  Papangilinin  sa 
pagkain. 

ADINERADO,  DA.  p.  p.  nang 
adinerar  y  adj.    Masalapí. 

ADITAMENTO,  ni.  Caragda- 
gan;   dagdag. 

ADIVINANZA,  f.  Bugtong.  ii 
Húlá. 

ADIVINAR.  3,  Humúlá.  II  Tu- 
miiriiig. 

ADIVINO,  NA.  m.  y  í.  Mang- 
huhiílá.  n 

ADJETIVO,  m.  grat».  Ang  sal- 
litang  isinájania  sa  ngalan  nang 
manga  bágfay,  ng  magpapaÜuánag 
tiang  kinjlang  kahiilugán,  para  nang 
mahiiii,  vtasaviíí,  mapufi,    etc. 

ADJUDICAR,  a.  Iposesión  nang 
hukorn  ang  Ís.i  sa  anom^ng  paga- 
ári  i  r.  Umangkfn;  uiiiárí  ng  anomin. 

ADJUNTO,  TA.  adj.  Kalakip; 
kasama. 

ADMINISTRAR,  a.  Mamahálá; 
kumalingá.  ¡j  fain.  Mag-pakumpisa'; 
magbigay  nang  viático^  ó  iba  pang  sa- 
cramento sa  may  sakít.  ,;, 

ADMIRABLE,  d.-r.  nang  udmi- 
rar  y  adj.  Ka'.;ilágilalás;  katakátská; 
kahangaliáiigá.  * 

ADMIRACIÓN,  f.  d<r.  naní;  ad- 
mirar. Pangigüalás;  iiángá.  i|  Ui  sa 
manga  signo  nang  pagsúlat  ría  ang 


ADM 

hitsura  ay  ganitó  (|!) 

ADMIRAR,  a.  Makapangilalás, 
pagtakhán.  ||  r.  Mangualas;  matilihán; 
ma^taká^;  de  tm  suceso,  fr.  Magtaká 
sa  isáng  pangyayari. 

ADMISIBLE,  der.  nang  admitir, 
adj.  Dápat  tangapín;  d  mat.'í tanga p. 

ADMISIÓN,  i.  dcr.  nang  admitir. 
Pagtan£;áp. 

ADMITIDO,  DA.  p.  p.  nang  ad- 
mitir y  adj.  Pinápayagan;  tii\áíang»p. 
I — Afai  admitida.  I<[.inapítpiiutáii. 
I     ADMITIR  a.  Tumangap.  |[  Ipahin- 
tiilot,  pumáyag. 

ADOBAR,  a.  Magadobo.  [|  arl. 
Kuraultí  nang  balát. 

ADOBO,  m.  Sabaw   na  pinagíim- 
bakan  nang  lamángkati.  ||  I'angkultí. 
ADOLECER,  n.  ¡rreg.  como  agra- 
decer. Magkasakít;    magpighalt   ||  r. 
irreg.  Mahabag. 

ADOLESCENCIA,  f.  Kabagun- 
tawohan;  6  kadalagahan.  Edad  nang 
tawo  biíhat  sa  labíng  ápat  hangang 
daiawang  puo't  límáng  taón, 

ADONDE,  adv.  1.  comp.  nang  á 
at  donde.   Saán,  ó  saáng  banda. 

ADOPTAR,  a.  Anakín;  kupkupín 
na  párang  anák.  ||  Tangapín  at  sundín 
ang  anománg  kaugalián. 

ADORAR,  a.  Sumambá  sa  Dios. 
[I  niet.  Maníntang  masákit.  \\  r.  Mag* 
sintáhang  malábis, — Adorar  á  Dios. 
fr.  SuMAMBA  sa  Dios. — Adorar  en  sus 
hijos.  ,fr.  Sambahín,  6  siNTAaín  sa 
kanyáng  maíigá  anák. 

ADORMECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Patulúgin;  alíiin  at  ng  má- 
katulog.  [I  met.  Libangín  ang  isa  sa 
kanyáng  giná^aufi.  ||  Pahinipilín  ang 
sákit,  dalamháti,  etc.  ll  met.  PulpuHn 
ó  pahináin  ana  ísip,    pangdamamd, 


y  Google 


ADO 

etc.  il  r.  Máidlip;  mákatulog.  ii  Máta- 
himik.  II  Hiimíná;  pumuiol  ang  ísip; 
mpgíng  maáiig,  etc.  [¡  Mangímay;  nia- 
manhid. 

ADORNADO,  Da.  p.  p.  nang 
adornar  y  adj.  Maygayák;  nakapamu- 
ti;  nahíhiyasan. 


ADU 

ADULTERIO,  m.  Pagsírá;  pana- 
nampalasan;  paglilílo  sa  asawang  sa- 
rili  ó  sa  asaw.1  nang  iba. 

ADULTO,  TA.  adj.  Ang  na  sa 
edad  na  labingápat  hangáng  dalawang 
puo't  limáng  taón. 

ADUNAR    a.    Ilákip;  isáraa;  isá- 


ADORNAR.  a.  Pamutihan;  gaya-    nib.  ¡]  r.  Makisalamiíbá;  makipísan 


kán="íí?«  sedas,  fr.  Hiyasán  nang  su 
tlá.  II  r.  Maghiyás. 

ADORNO,  m.  Famuti;  hiyás. 

ADQUIRIR,  a.  ijrreg.  pres.  ind. 
adquiero,  res,  re,  reu:  imperat.  adqute- 
tú,  adquiera  él,    adquieran   ellí^fei^r 


ADVENEDIZO,  ZA.  adj.  Ang 
tagá  ibang  luga),  »iir  naninirahan 
sa  isang  bayan,  na  ualang  hánap- 
bithay.  II  Him^sok.  11  Ang  tagá  ibarig 
lugar. 

ADVERBIO,    m.  Gram-    Isa   sa 


%v^\.  adquiera,  ras,ra,ran.  a.  Tamir-'    siam  na  bahag-ui    nang  pinangánga- 
hín;  kauítán.  ¡¡Magakíbat;  magtipon.     lang  oracibn  sa   Gramática   na  isina- 


ADREDE.  adv.  ni.  Sadyá;  tinala 
gá;  tikís. 

ADUCIR,  a.  irreg.  gcr.  aducien- 
do: p.  p.  aducido:  pres.  ind.  aduzco: 
perf.  aduje,  adujiste,  adujo,  adujimos, 
adujisteis,  adujeron:  imperat.  aduzca 
fel,  aduzcamos  nosotros,  aduzcan  ellos: 
subj.  aduzca,  cas,  ca,  etc.:  imperf.  adu- 
jera, aduciría,  adujese,  etc.:  fut.  adu- 
jere, res,  etc.  a.  Maghánay  nangma- 
tdid;  magharáp  ng  prueba.  ||  Magdag- 
dág  nan-  tnaíuíd  na  ipagtíbay  nang 
anománg  pinaglátalunan. 

ADULACIÓN,  f.  der.  nang  adu- 
lar. Híbó. 

ADULADOR,  Ra.  adj.  Mapang- 
hibó;  mápuri. 

ADULAR,  a.  Humíbfi. 

ADULTERACIÓN,  f.  der.  nang 
adulterar.  Pakikiapíd  sa  may  asawa, 


sama  sa   verbo  at    nag  &ayos  at  ta- 
mítiyak  ng  kaniyang  kahulugán. 

ADVERSARIO,  ni.  Kalaban; 
kaáuay;  kataló. 

ADVERSIDAD  f.  Kakulangang 
pátad;  sama;  hírap  II  p!.  Manga  ka- 
ruahaginan;   kasaliuaáng  pálad. 

ADVERSO,  SA.  adj.  Sálarig 
pálad. 

,   ADVERTENCIA,  f.  Paunáwá.  It 
Babalá.  [I  Hátol,  ó  payo,  jj  Pagiíngat. 

ADVERTIDO,  DA.  p.  p.  nang 
advertir,  y  adj.  Maíngat;  sanay;  má- 
talas. 

ADVERTIR,  a.  y  r.  iitg.  como 
sentir.  Halaíaín;  masdán;  uaríin 
Itángá  II  Ipagpáuna;  II  Ibalí(á;ibabalá 
II  Mápansin;  niáhalata. 

ADVIENTO,  m.  An^  sipat  na 
lingo,   na    náuuna  sa    Paskó     nang" 


Paglalahák  nang  ibáng  bágay  sa  panganganak    sa  áting  PanginoQHg 

hindí  dápat  pagbaldan.  Jesucristo. 

ADULTERAR.  .^.    Makiapíd  sa  AECHADURA.  f.  Pinagtahipán; 

may  asawa;  6  sa  hindl  asawa.  ||  a.  met.  pinagsilihán,    etc. 

Haldan,  lahukán  ang  isáng  bágay  ng  AECHAR,    ú.   Tahipín;    agagín, 

anománg  iba.  ||  Siráin;  pasamaín.  bithafn. 


y  Google 


AFA 

AECIÍO.    m.    PagsiK;    pagag^ag*. 

|[  Nifiti;  ndagag. 

AEREO,  REA.  adj.  der.  sa  la- 
tín. Nanínirahán  sa  hángín;  nasa  ha- 
ngÍB.  !j  PunA,  ó  tigmak  nang  hingin. 

AFABLE,  adj.  Mapagbigay  loob.|| 
Maátnd;  banáyad  na  loob.=cí)»,  fara. 


34  — 

AFI 

nattÜ   sa  kaniyang  pasiyft. 

AFIANZAR,  a.  Pagtibayin;  <5  big- 
yang  katibayan  =  t/í  calumnia  U.  {qx. 
Kunan,  ó  hingán  nang  katibayan, 
ang  naghablá,  sa  sumbong  niyá,  at 
nañg  kun  df  matunayan  ang  kanfang  | 
demanda»  ay  magdusa  sa  malí.niyang  \ 


para  con  todos,  fr.    Mapagbigay  loob    sumbong.  n  r.  Maníbay;  maglaban  » 


sa  lahat»=í«  el  trato,  fr.  Banáyad  sa 
paquiquipagúsap. 

AFAMADO,  DA.  adj.  Bantog, 
bunyt. 

AFÁN.  ra.  Pagsusumákit.  ||  Pag- 
papágod.  Lalong  kaugaliang  plural 
na  ga mitin, 

AFANARSE.|r.  Magsumákit;  mag- 
pakapagal;  magpumnit ^m  la  la- 
bor,  fr.   Magpakasíkap     .lang   pag- 


/«,  sQhre  los  estribos,  ü.  Maníbay  sa 
estribo. 

AFICIÓN,  f.  Pagkáwili;  p^gká- 
hflig   nang^  loob,  paggufliw. 

AFICIONAR,  a.  Pawilihín;  pagi- 
Uwin.  j¡  r.  Máwili;  g'umiliw  \\  á,  de 
alguna  cosa.   fr.  Máwili   sa  anom^n. 

AFILADERA,  f.  Hasaán.  nTági- 
san. 

AFILADO,  DA.  p.  p.  nang  afilar 


g3iwi=fior ganar,  fr.  Magpumfiit  ma-    y   adj,    Matalitn;  mátalas;  matulís. 
káquita.    !  AFILAR,  a.  Ihisft;  itagis;  patalímfn 

AFEAR 


Papangitin.  ¡¡  met. 
Haláyin;  kutyafn.  jj  Humálay;  luma- 
bás  na  mahálay;   pumingit. 

AFECCIÓN,  f.  Pagmamahal.  [1 
Pagkáuili;  hflig;  pagkábuhos  nang 
loob  sa  anonrán,  ó  sa  kang(noman.  ¡| 
Dalamhiilí,  ó  anom&ng  iba  pang  ka- 
Hmdaman  nang  pútd. 

AFECTUOSO,  SA.  adj.  Maírog; 
mapagpakitang  loub. 

AFEITAR,  a.  Umáhit.  ii  Padpa- 
rán  nang  ci^hon  ó  sangá  ang  mgá 
halaraan. 

AFEITE,  m.  PamiSpol  sa  mukhá. 


AFILAR,  a.  Ihisft;itagis;  patalíml 
=ía  la  piedra  fr.   Ih^-á  sa   batO^ 

AFINAR,  a.  PakagaUngín;  lubu- 
sln  ang  anoniang<:  gawá.  l¡  mus.  To- 
nohin  ang  manga  instrumento.  ||  Da- 
lisayin  ang  guintú,  etc.  ||  Páquíní- 
sin.  jj  r.  Magpakahásfc.  ||  Magpakali- 
nis  sa  anomán. 

AFINIDAD,  f.  Pagkakamagának 
na  gáling  sa  pagaasaua,  pagaanak 
sa  binyag  6  sa  kumpil,  etc.  ||  met. 
PagkaKátulad;  pagkakáwankf, 

AFIRMACIÓN,  f.  der.  nang  afir- 
mar.   Pag-papatotod.  ||  Pagtangü. 

AFIRMAR,  a.  Ipátag  ||  Pagtiba- 


AFE.R.RAR.   a.  Tangnán  ng  ma-    yin.  j{  met.   Patotohanan.  ||  r.    Maní- 


higpit.  ij  naíit.  Tikiopín  ang  táyag, 
at  supfling  ipiigal  nang  bikkal.  ([  r. 
naüt.  Pagpugalin  ang  dalawangsa- 
sakyán  nang  pangáwít  na^bákal  at 
nang  hindt  magia)  ó.  \i  x.  met.  Mang- 
háwala.  y  Ipaglaban  ang  nálalaman.  = 


4ttn  sp  opiuién.  Manghá^vak,  ma-    ba*;  lumbay. 


bay;  6  maglaban  sa  anomán,  at  nang 
tumatag.  II  Manatili  na  huag  mag- 
bago  sa  kaniyang  sinabi=:M  lo  dicho. 
fr.  Patunayan,  tí  panatilíhan  ang 
násabi. 
AFLICCIÓN,    f.    Pighati;    ham- 


vGooQle 


-  25  ■ 


AFL 

AFLIGIDO,  DA.  p.  p.  nang 
afligir,   adj.   Hapis,  naháhapis. 

AFLIGIR,  a.  Haijiüin;  liabagín. 
II  r.  Mahapis. 

AFLOJAR,  a.  Luasán;  liíbayán. 
II  n.  Luniiibay;  luiniíiiá;  luiniiingpay; 
ummitós.  II  n.  Liimaniig;  giimisaw— f« 
d  eslvdio.  fr,  Tumamlay  ía  pagaaral, 
[j  r.  Liimuag, 

AFLUENCIA,  f'  Kasaganáan.  i| 
iiiet.    Caayalian    sa    panana  lita. 

AFLUENTE,  adj.  :=í'«  palabras. 
ir.  Sug".^f'á,  ó  maáyang  inanaliía;  na- 
kkwiwilirig  maiialilil. 

.  AP'OLLAR.  a.  irreg.  com.  acordar 
Hipan  6  palia rjginan  nang  InihiSLÍii 
b  /ntlle. 

AFO-RAR.  a.  Siya?al¡ii  al  hala- 
gahiín  aiig  kalákal,  dáhii  sa  biiis  na 
ihábayad. 

AFORRAR,  a  Sapnán;  aporolian 
.  ang  A'¡\\y\\\.=^con,  de  piel.  fr.  Susun^n, 
ó  aporohaii  naf:g  baiai.  ll  r.  niet.  M.ig- 
suot  ng  niniániing  tiainit  na  pang- 
{ !oüb.=:  i¿  <l¡n<'ro  fr.  f'.im.  Magtipon, 
Ó  riiaglj'íüii  iiang  iiiarüiiiing-  sala]  i  == 
hien.  o  bravameníe.  ICuiiiáing  magpaka- 
saniiov. 

AFORRO,  m.  Siisóii;  s-ipí.n,  apoi;o. 

AFORTUNADO,  Da.  p.  p.  nang 
aforrar   y   aMj.   May  pá  aii;    niapáad, 

AFRFCHO.  m.  D;iiak.  Saliifi  sa 
Anda  ui:ía. 

AFRENTA,  f.  Kamnrahán;  ka- 
paribliasa.^h.  ' 

AFRENTAR,  a.  Muraliin,;  hiyrín; 
paliljhasáin  =c07i  denuestos.  U.  Ali- 
miiiahin  nang  salitang  niasasakit.  II  r. 
Mahi)íl  =  (/¡;  su  estado,  fr.  IkakuLjá 
aug  kaniyanfí  kalíigay;in. 

AFRENTOSO,    SA.  adj.    Naka- 
.  híhiyá;  nakakúkuiyií. 


AGA 

AFUERA,  adv.  I.  Sa  lab&sj.s^ 
loal.  II  adv'.  in.  Sa  haya^,  sa  tanyag.  || 
interj.    Tábi.  ¡I  pl.    f.    Labás    ng    bá- 

yan. 

AG;i.CHARSE.  r.  Sumubsob;  su- 
mtikab;    sumúkot. 

,  AGALLA,  f.  Hásang— TéH^í-  ;««- 
■•.has  agallas,  fr.  fam.  Msgkaroí)n  ng 
malaking'    kapangáhasan. 

AGARENO,  NA.  adj.  KLampón 
ni   Mahoma. 

AGÁRICO.  ;n.  bot.  Ang- luraií- 
tubó  sa  bakil  nang  kilhoy,  na  tila 
kabiití. 

AGARRADO,  DA.  p.  p.  ng  aga- 
rrar y    adj.   Maiámot. 

AGARRAR,  a.  Tangnár;  hawa- 
kin  nang  nía  igpit.  n  n.  Kumápít; 
kmnagat;  turnaos,  ^(/f,  por  las  orejas. 
fr.  Bilbitín.  ó  tangnán  sa  taingM.  n 
r.  Mangápit,  \\  niet,  Magsungaban 
ang  nagkL-.kíigalÍi=  á,  de  un  hierro. 
fr.    Mangápit    sa    patalíai. 

AGARROTAR.  Pahigpitin  ang 
rnangi  láli  nang  isang  basta  ngng 
isantí    pangispike.  \\  Bitayin. 

AGASAJAR,  a.  Pakiiám  ng  loob 
ang  panawuhín;  tangapfn  nang  boong 
guiüw  ang  k.ipuá. 

AGAVILLAR,  a.  ngr.   Magsipok 
nang    haya.  \\  mct.    Magúpon     nar.g 
'   niasasamang     tawo.  ||    r.   Magsasama 
ang  niay  masasamáng  pamumiíhay. 

AGENCIAR,  a.  Huniánap  nang 
]>araang  ipagkamit  nang  anomang 
lákad. 

AGENCIOSO,  SA.  «dj.  Masfpag; 
>í  matiyagá. 

;'      ÁGIL,    adj,    Maliksí  =  í/í    pies   fr, 
Maluling    hmiákaJ. 
-    AGILIDAD,   adj.  Liksi;'  lulip.jl 
Kaliksihán. 


y  Google 


—  26  — 

AGO  AGR 

AGLOMERADO.  DA,  p.  p.  nang  agradezca^  agradezcas,  etc.  |j  Gumail- 

«¿■/wAíra/- y  adj.  BiintónbuntóiKsama  ting   loob;  kilaláain   ang  ülang     na 

sama.  lool>.  ¡|  fam.    Magpasalámat    sa    ano- 

AGLOMERAR.  a.  Pagáamaliin.  [[  máng- únangap  na  pala,  etc. 


Jbuntón.  [|  V.  Magbuncónbuntón. 

AGONÍA,  í.  Hingaió;  paghihinga- 
ió.  ¡I  Mahigpit  na  pagnanai-á  nang 
anomán. 

AGONIZAR,  a.  Tomólong  sa  ma- 
mámala)f.j|  n.  Maghingald;  sumingap. 
Ij  a.    fati).    Pahirrtpan;  inisín. 

AGORAR,    a.     irreg.    pies.    ind. 


AGRANDAR,  a.  Palakhin;ó  mag. 
palakí.  II  r.  Lutnakí.  ||  Lumaia. 

AGRARIO,  ría.  adj.  der.  sa  la- 
tín, Ang  náuukol  sa  lup2. 

AGRAVAR,  a.  Pabigatín,  ó  bi- 
gatán.  II  Palakhín;  magpaUIá.  II  r.  Bu- 
migai.  II  LutnaiS;  lumakí.  fT 

AGRAVIAR,  a.  Umapí;  umimbí. 


,  ra«nmperat   agüera     ||  r.  Magdamdám,  ó  masaktán;  ó  su- 


aguero,  ras, 

/¡i,   re  él,   ren  ellos;  subj.  agi, 

re,  reu.  Manghúiá  ó  huláan  ang  ano- 

min    sa    pamagitan    nang  manga  pa- 

mahíín.    Mangílaw;  magabiisión. 

AGOSTADO,  DA.  p.  p.  nang 
agostar  at  agostarse,  adj.  Tu>ó,  ó 
tanti   sa  ínit. 

AGOSTAR,  a.  Matuyb  at  mada- 
ring  nang  malakfng  ínit  ang  ano- 
mán,  para  nang  pananím;  damó,  etc. 


raamíi  ang  loob  sa  anománg  nangyari, 
na  ináaring  kaapihán  =  de,  por  ujia.pa- 
¡abra-  ír.  damdamín  ang  isáng  salitá. 

AGREGAR,  a.  Idagdág;  ó  dagdd- 
gín.  II  Ilagay  ang  sínoman  sa  isáng 
oficina,dátapwa't  walángsaiiling  úkol, 
kiindi  balang  na.  ||  r.  Makiptsan;  su- 
raama  na  tumahok  sa  iba.  =íí,  cott 
oíros,  fr.  Pumisan  sa  iba. 

AGRESOR,  RA.  m.  y  f.  Ang  bu- 


AGOTAR.  a.  Ma^áid;  saíiin;  ubu-     mábng;  nakasíigat,  ó  nalay. 


sin    na   ualang   itiiá.  ll  r.    Tuniagas; 
maúbos;  matfti. 

AGRACIADO,  DA.  p.  p.  nang  , 
agraciar,  adj.  Magandá:  kalugodlu- 
god.  I)  m.  Ang  pinagkalooban,  ó  p¡- 
nagbiyayáan. 

AGRACIAR,  a.  Bigyán    ng  lubós 


AGRICULTOR,   RA.    ni.     y   f. 
Magsasaká;  magl)ubukid. 
AGRIMENSOR,  m.    Mánunukat 

nang  \ú\'íl. 
AGRIO,  lA.  adj.  Maásim;  masa- 

niá,  ó  masaklap  ang  lása=<í/  gusto. 
fr,    Masaklap  sa    bibig  =  í/e  gesto,  fr. 


na  kayarían,  ó  ganap  na  kagandáhan  MadiU'm,  ó  mapaít  ang  pagmumukhá, 

ang  anomán     at    nang    kalugdán.  |[  ó  kilos. 

Magbigay;     magkaloob     nang     ano  AGUA,  f,  Túbig.  ]|  náut.  Ang  síid 

mán=:  conun  destino,  fr-  Pagkalooban  na  pinápasukan  nang  lübip  sa  manga 


nang    isáng    katungkulan. 

AGRADAR,  a.  Magbigay  tuá; 
magbigay  lugód. 

AGRADECER,  a.  irreg.  pres.  ind. 
agradezco;  imperat.  agradece  tú,  agrá- 
dttca  él,  agradezcaf/tos  nosotros,  agra^ 


sasakyán. —  Aguas  menores.  Ihi. — ' 
Aguas  mayores.  Táe;  dumí. — Agua 
dulce.  Tiíbig  na  matabang,  ó  inumín. 
— Agua  tibia.  MalahinJngá;  raalaku- 
kó.  —Agua  abajo,  mod,  adv.  Paluslos; 
pabúnod  sa  ágos. — Agua  arriba,  mod. 


dtcid  vosotros^  agradezcati  ellos:  subj.    adv.  Pasalung^,  ó  pasungsong  sa  ágos. 


vGooQle 


AGU 

AGUACERO,  m.  der.  nang  agua. 
Unos,  ó  uUn  na  malakás  at  stísu- 
mandalj. 

AGUACIL,  m.  Agusil. 

AGUADOR,  RA.  iii.  y  f,  der.  ng 
«¿■«a.Magtutubíg;  magtatangad;mang 
iigíb. 

AGUAMANIL,  m.  pal.  comp.  ng 
af^uadXMaml.  Hín.iwan  nang  kamay. 
II  Tansd  6  lupa  na  ibaibá  ang-  hítsu- 
ra,  na  pinaglálagyán  nang  túbig  na  pi- 
naghíhinawán  nang  kamay,  ang  ka- 
rara  í  han  ay  may  grifo, 

AGUANOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
agua.  Matiibig;  tubígtubfg. 

AGUANTAR,  a.  Magbalá;  mag- 
dálitá.  [|  raet.  Umalálay  na  pumígil.  H 
r.  Magpfgil;  magtifs;  huagf  umiraik.  || 
r.  Magtíisan. 

AGUAR,  a.  Halíian  nang  tíibig 
ang  álak,  tuba,  etc.  j|  mct,  Siráin,  d 
masirá  ang"  kasáyahan. 


27  - 


ahí 


nayin;  hiratihin  sa  pangánib,  sa  paki^ 
kilámas.  ||  r.  Masánay,  mahirati  sa  pa- 
ngánib, pakikidiginá,  etc. 

AGUIJADA,  f.  May  lulis  na  pa- 
nuldok  sa  manga  bákang  panghila. 

AGUIJÓN,  m.  Tíbó  na  párang  ka- 
r&yom  na  pangsigíd  nang  manga  hi- 
yop;  pokyutan,  putakti,  etc. 

AGUJA,  f.  Karáyom.  |¡  Sípit  nang 
bubok  nang  babayi-  |I  niut,  Paralo- 
man;  6  aguhón  nang  maglalayág.  j| 
Kawad  na  pangawá  ng  medias,  etc. 

AGUJERAR,  y 

AGUJEREAR,  a.  der.  nang  agu- 
jeto.  Burautas;  bumusbós.  ||  r.  Ma- 
butas. 

AGUJERO,  m.  Butas;  silipán;  ta- 
gubáná  [|  Magkakarayóm. 

AGUJETA,  f.  Sintás,  6  lingueta 
na  panghigpít  nang  salawál;  saíeko, 
etc.  II  pl.  Ang  manga  sakít,  ó  kiról 
na  nararamdamán  pagkaíápos    nang 


AGUARDAR,  a.  Maghintay;  mag-     anomán*^  bigláng  pagkapagá!. 
antabay:  tumalíbá;  magabang.  *  "*■'" 

AGUDEZA,  f.  Katalasan,  6  katu- 


lísan  nang  du!o  nang  anomán.  ||  raet. 
Katalasan  nang  isip;  matulis,  mata- 
linong  síibi.  II  met.  Sisté, 

AGUDO,  DA.  adj.  MatuHs;  ma- 
háyap.  ||  met.  Mátalas;  matalino.  || 
med.  Ang  sakít  na  mabigat  at  mada- 
\\=»d€  ingenio,  fr.  Matalínong  fsip. 

AGUERRIR.  V.  def.  nagámit  Ift- 
mang  sa:  p.  p.  aguerrido:  pres.  ind. 
<eiO^(AxCi%agJterrimos,  vosotos  aguerrís: 
imperf.  aguerría,  aguerrías,  etc.:  perf. 
yo  aguerrí,  tü  aguerriste,  nosotros 
aguerrimos,  vosotros  aguerristeis:  fut. 
aguerriré,  res,  rá,  etc.;  imperat.  agüe- 
rrios  vosotros;  imperf.  aguerriría, 
aguerrirías,  aguerriría,  aguerriría- 
mos, agiierririais,  aguerrirían:  a.  Sa- 


AGUR.  interj.  Adiós.  Salit^  sa 
pagpapaálam. 

AGUSANARSE,  r.  Uurín;  ó  tu- 
biían  nang  uod. 

AGUZADO,  DA.  p.  p.  nang  agu- 
zar, adj.    Matulis;   matalim, 

AGUZAR,  a.  Maglulis.  II  Haya- 
pan,  il  PataÜiiín. 

AHÍ.  adv.  1.  Dián.  Initjáhalili  na- 
míing  sinásabí  sa  lugal  nang  eH  esto, 
ó    en   eso. 

AHIJADO,  DA.  m.  y  f.  p.  p. 
nang  ahijar.  Ináanak. 

AHIJAR,  a.  Anakín;  6  parahing 
anak  na  lúnay.  ii  n.  Magkaanak:  Íto*y 
salitang  sa  háyop  lámang  guinága- 
mit.  H  iÚagusbong;  magsülol;  magka» 
supling  atig  halaman   nang  panibago. 

AHINCO,    m.    Pagpipílit;  pagta- 


vGooQle 


AHO 

tamán;  ó  págpapakasípag  sa  paggawá; 
ó  pagfhánap  tiang  anománg  báf^ay. 

AHITAR,  a.  y  r.  Magkasúkal  ang 
5Íkmiír¿  sa  malaliis  na  pagkákain, 
6  dáhü  sa  manga  kiaáin  na  njahí- 
rap  matiínaw.— AHITARSE  de  co- 
mer, AiiiTOHiN    sa  pagkákain. 

AHITO,  TA.  adj.  Ang  hindí  na- 
tunaw  sa  sikraúrá;  angf  cmpatso.  ([ 
adj.   Yaniot    al   miihi    sa    kapiiá. 

AHOGADO,  DA.  p.  p.  nang  alio- 
gar.  adj.  Lugal  na  masikip  at  Wa- 
lang  símoy  nang  liangin.  ||  m.  Na- 
Iiínod. 

AHOGAR,  a.  Uminis;  lumúnod; 
patayin  ang  sínoman  sa  di  pagiii- 
ngá.  It  met.  Guinipit;  umamís,  ttc.  || 
r.  Maliínod;  niainís-,  l|  Masamíd.  =£/£ 
calor,  fr.  IsíamU  ^^inlK^^mi  poca  agua. 
fr.    Maliínod   sa    kískatintiiig  tiíbig. 

AHORA,  adv.  t.  Ngayón  ó  nga- 
yong"   Oías    na    iló, 

AHORCAR,  a.  BuiTiiglí-[¡r;  Mag- 
bigtí.  II  r.  met'..M.ig4lit  ng  nialábis. 

AHORQUILLAR,  a.  Tukuran.  ó 
isábit  ang  iiigi  sangang  hiiik  nang 
bunga  at  nang  di  maha!ig;í!.  il  x.  Ga- 
wíri  ang  isang  bígay  na  hitsurang 
sIpÍE  nang  buhük  nang  bab.iyi. 

AHORRAR,  a.  Paw-ilin  ang  isang 
atipin  at  pahiyáing  m;d>iihay  sa  sa- 
riti.  II  Magtipid;  magaririmiíán.  |I  met. 
UmíLig  sa  anomang  g.^wá;"  pahgáhíb; 
ó  íbang  hágay.  \\  ruft  Uniilag  sa  ano- 
mang gawá;  p^ngánib;  ó  ibang  bá- 
gay.  |(  r.    M^igdahilán. 

AHOYAR,   a.    Hiiinúkny. 

AHUECAR,  a.  Pag-guangin;  pa- 
lukungín;  pakukubfn.  \\  r.  nift.  Mag- 
palal6;  niaghambng  sa  kilos,  ó  pa, 
nananiít  na  tila  wa'á  nnng  mákaka- 
pantay.  [[  r.    Gumuang;   kiimukob. 


AHU 

AHUMAR,  a.  Paasuhán.|l  Mag- 

tapá.  II  n.  Urnasb;  magdsok  ang  ano- 
mang na?;iísnnog.  [i  r.  Maptin'i  nang 
asó;  mangitim  sa  asó.  \]  Masíiá  ang 
'anomang  nilúld  dáhü  sa  nagainoy 
ó   nagiílsang    aso. 

AHUYENTAR,    a.     Magpaalís; 

magpalakbó;  bimuígaw.  |)  nict.  Iwaksí 

sa    loob    ang     anománg    salagnimsiin 

na    niasamá,   íi   nakaháhapis.  ||  Mag- 

wacsí  nang  anomang  náiiasnk  sa  loob. 

AIRARSE,  r.  Mngá  n.=^con,conlra 

uno.  fr.  MagáÜt  i^\%i^=^de  la  pre^imla, 

fr.   Ikagáüt    ang  tanong==/íí'/'  aquello 

fi-.  Mflgálitdáhii  d-ifin;  ikigilit  yaón. 

AIRE,  m.    H.iTigin.  [I  Tabas   n;ing 

pagmunmkha  ¡|  nu  t.    ICipalaliian.  || 

Ganda;  küos  sa  pag-g.iwá  ng  anonián. 

AISLADO,  DA.  p.  p.  nang  aislar 

y    adj.   Ná,t.UangÍ;   naglisa, 

AISLAR,  a.  Iiángí;  ¡hiwaliiy  &a 
iba.  li  Mápn'Ó  malíbid  ng  Uíbig.  II 
r.  Tumni  gi  |¡  Lamigpít  na  lumajd 
sa   k-ipi  a. 

AJAR.  m.  Liíp.mg  pinagtatamnan 
nang  báw;ing.  Il  v.  a.  Hu.ig  palanga- 
n;in;  !;inip'ititi  ang  anoman,  1|  lüngln; 
d  aüniurabin  ai^g  sínoman  sa  baiigad 
na   mnapi,  ¡|  Ivunuisin;    lírntiihín. 

AJEORf'.Z.  ni.  Laió  sa  labiero  ua 
gayón  ang  táw.ig. 

AJEDREZADO,  DA-  adj.  Parang 
'  laii'Pro,  na  raay  manga  kuadrong  da- 
lawá   anjí   kiílay. 

AJENGIBRE.  m.  Luya. 
AJENO,  NA.  adj  Saibl  Iba.  (I 
Mál-i-vó.  I!  met.  Hini,!!  i  igay;  hindi  ak- 
m3..^:x-hve>dad  fr.  L^b;in  Kakatiiiran; 
Wik^de  razón,  fr.  Kúlang  nang  ísip, 
Wftlang   katuiran. 

AJETE,  ni.  dim.  nang  a/o.  Ba- 
wang  ,pa    mürá.  |[  uitt.   Sawdáwang 


y  Google 


AJO 

may  báwang. 

Ajo.  7n.  bot.  Bávvaiig.  |]  met.  y 
fam.  Pa^hahiínrt])  na  hind'  mahii- 
say,  at  marauííng  tawo  a.r\'¿  nagka. 
ikahaló. 

I     AjOJíAR.  a.  fam.    Pasaníii;     ak- 
íiwín;  ó    bitlñtín  nang    kaniay. 
I    AJOFAINA,  f.  Hínauan  nang  ka- 
may. 

AJONJOLÍ,    m.    I.ingá. 

AJUAK.  m.  Ang  ,ingá  paimit!  at 
kasaiikapang  ipin'ipaniíik  naiiLi;  ■  ba- 
bayi  sa  kiniyang  pagaasawa.  ||  Ang 
lahat  nang  man^íá  k;isangkapan  sa 
loob    nang.  h'iliay;    ianríng  báhay. 

AJÜICíAr.  n.  Magkabait;  niag- 
kafsip. 

AJUSTAR.  a.  lagpáng;  iúkoi;  ita- 
pát  sa  kaiíimpatan,  p.iia  nang  pamu- 
miíhay,  ingá  kilos  at  kangal¡án.||  Mag- 
lápat;  inag.Tgpang.  ||  Pakininguhan; 
halagaban.  ||  r.  Mn<;káíjun(jó.  II  Mag- 
káisa. 

ALA.  f.  Pakfák,  ||  arq.  Pamakpak; 
Slilamlií,  palantíkan.  II  mil  An:í  ma- 
nga tagi  ir.-in  nniig  isáng  liukbo.  |1 
náut.  Láyag  na  nialÍH  n,Tng  isang  sa- 
sakyan.  í|  .P.'l>iiás' nang  sumbaH  o.  || 
met.  pl.  KiiJangihasji),  na  nngbdhu- 
hat  sa,  inai.-i))is  na  pakílarig  ioob,  ó 
pagkikiiíngá.  miig  iiang  pünó. 

ALABANZA,  f.  Püii;  pagpupuii. 
II  Pag-p"i¡- 

ALAB.^R.  a.  Puniuri;  ó  magpuri; 
ipagli.dák  II  r.  M.igliansíig;  ni;igin:i- 
yabaiig=^./i.'  valiaik.  ix.  Mag^pangáp 
matápaTig. 

AI^ABARDERO.  ni.  Siintlálong 
ang  sand.ita  ay  situt  na  alaliLirtla,  na 
ito'y  m;iramini,f  talíai. 

ALABASTRO  m.  Batong  yeso, 
na  mapuit  at  niaanínag. 


~  2Q   — 

ALA 

ALABEADO,    DA.    adj.  KibaU 

Siná'^abi  ^a  káhoy  lámang. 

ALACR.'VN.  ni.  Atang-atang  6  ana 
kiáng;. 

ALAMBICAR,  a.  Umálak;  ó  ald- 
kin.  II  met.  PakalJníngin;  ó  pakasjya- 
satin  ang  anomán,  hangaiíg  sa  masáid 
ang  kanyáng"  buínig  kabulugán,  ha- 
laga ó  kankulán. 

ALAMBIQUE,  m.  art.  Alakán. 

ALAM^RLÍ.  ni.  Taiisór.g  pula,  ¡j 
Káwad. 

ALAMBRERA,  f.  der.  ng  alam- 
bre. Ni  álang  kávvad,  na  panakíp  sa 
phitó.  páíikáin,  etc.' 

ALANCEAR,  a.  Manibát;  manu- 
!ág;  manaiuiós.  ||  r.  Magsibatan. 

ALARDE,  m.  Parangalan;  pagma- 
nialakí;  pagpapalaiü  nang  anománg 
baga  y. 

■  XlARGAR.  a.  Hiibáan;  dngtu- 
ngán;  tnsiú-ián.  ||  -net.  Habáan  ang 
panahán;  ¡adn.iri.  |t  Dagdagán  ang 
anouTÍn,  para  nan^;  dagdagán  ang 
upa,  ALARdAR  el  salario,  cíe.  II  labot; 
ibigay.  II  r.  Lumi  ó-  lumihís.  |I  Lii- 
nlayas.  11  Huma  .-i.  |¡  Luniáun=r  f  la 
ciudad,  fi.  Smiíápit,  naiabolsa  ciudad. 

ALARIDO,  rn.  Sigáw;  iyák  na 
k.ihumbálhimbál;  h.igu^hol.  ¡ 

AuARlFE.  ni.  M^KStro  sa  pagga- 
wá  nang  li^liay  na  bato. 

ALARMA,  m.  jnil.  Haláp;  babá- 
iá;  bogyit,  ó  hitdy.it  at  nang  guma- 
yak  níí  d  .q:^  sa  pag  h^mdúkjng  53 
k..áw.iyi  II  Giü.tt  Ka  p.igkápan^ín  iig 
¡'•an-í  p;i!igiaib  na  (Ü  hii.fhintay.  (| 
(jiikí. 

ALARM.'VNTE.  p.  a.  ngalarmar. 
adj.  N.,k%!ii,niat. 

ALAVANCO,  m.  Baüvvfs;  bibi. 

ALBA,    f.   Liuayuay.  ||   Tünikang 


vGooQle 


—  30- 


ALB 

mapult  nang  pati,  na   gámit  sa  pag- 
mirnisa,  at  ¡ba  pang  ceremonias. 

ALBACEA.  m.  Tagatupád  nang 
manga  bfiin  sa  testamento. 

ALBAHACA.  f.  bol.  Sulasi.  |i  Lo- 
koloko. 

ALBAÑAL.  m.  Aliilód  na  lábasan 
nang  raaiigü  dumí. 

ALBAjNilL.  m.  Kantero  sa  pag- 
gawá  nang  báhay  na  bato. 

ALBAR.adj.  Mapnti,  ó  namiímull. 

ALBARCA.  f.  Paragatos. 

ALBARRANA.  f.  bot.  Bákong. 

ALBEAR.  n.  Mamnli. 

ALBEDRÍO,  ó  LIBRE  ALBE- 
DRlO.  m.  Ang  kaiayaán  nang  loob 
na  makapamíli  at  makagawk  nang 
bálang  ibígin. 

ALBÉITAR.  m.  Mangagamot  ng 
háyop. 

ALBERGA,  f.  Tmkh—casa  en  al- 
herca.  met.  Báhay  na  ualáng  bubóng. 

ALBERGAR,  a.  Magpatiíloy'  sa 
kápiíá.  II  r.  Manuluyan. 

ALBERGUE,  m.  Pánuitiyaiían.  li 
Ang  yungíb  na  sÜuugín  nang  manga 
hiyop,  ó  hatímaw. 

ALBOR.m  Kaput¡án.||Li\vavway. 

ALBOREAR,  n.  Magbukingli- 
^vánag■. 

ALBOROTADO,  DA.  p.  p.  nang 
alborotar,  adj.  Maguió;  magaso;  da- 
losdálos. 

ALBOROTADOR,  RA.  m.  y  f, 
Nangútíulo;  tnangtigub.  ■- 

ALBOROTAR,  a.  Manguló;  lu- 
ni'g''''g-  II  ''■  ""^t-  Maguió;  maligálig; 
niagálit.  II  r,  Míigbulás. 

ALBOROTO,  ni.  Ligálig.  ii  Ka- 
ihgayan.  ||  Babag;  away. 

ALBOROZÓ,  m.  GalS,  ó  tuáng 
malakí. 


ALC  I 

ALBRICIAS,  f.  Alay;  handog  di- 
hil  sa  katuaáng  bagong  dumating.  | 
Paragala. 

ALBURA,  f.  Kaputiáng  lubós.  H 
bot.  Ang  ibabaw  nang  katawán  nang 
káhoy,  kung  maalís  ang  baUt. 

ALCABALA,  f.  Saliípá;  ó  buis  sa 
lugál  na  pinagtitindahan. 

ALCABALERO,  ni.  Magsasalu- 
pá;  ó  niániningil  nang  sa  líipá. 

ALCAHUETE,  XA.  Ang  paralis 
sa  daiai\áng  nagtfligawán;  alkaguete. 

ALCAHUETEAR,  a.  Magpara- 
]is  sa  dalawang  naglíligawan;  raag- 
alkaguete. 

ALCAHUETERÍA,  f.  der.  nang 
alcahuete.  Pagpaparaüs  sa  naglíliga- 
wan, pagaaikaguete. 

ALCALDE,  ni.  Hukdm;  kápitan 
nang  bayan.  i 

ALCALDÍA,  f.  der.  nang  alcalde. 
Katnngkuian  nang  Hukóni,  6  ang 
nasdsakupan  niyá. 

ALCANCE,  m.  Págabot.  Sa  kuen- 
ta  ay  ang  kalamangán  nang  halagáng 
nakiíkuhaat  nang  naibábayad.  ||  Pag- 
hábol.  II  Ang  naáabot  nang  kamáy,  6 
nang  putók  nang  baríl,  ó  nang  kan- 
yón,  etc.  ||  met.  Taüno;  talas  ng  ísip. 

ALCA.NCÍA.  f.  Alkansiahan. 

ALCANFOR,  m.  Alcanfor. 

ALCANFORADO,  DA.  p.  p.  ng 
alcanfor,  adj.  Ang  niay  lahok  na  al- 
canfor. 

ALCANFORAR,  a.  Halíian  nang 
alcanfor. 

ALCANZAR,  a.  UmSbot;  abutan; 
datnán.  \\  Kasabáy;  kapanahón  {kung 
táwo).  ¡1  Aboiíii;  dukuangín.  ||  Mag- 
kamit;  maglamó.  ||  Maabot  nang  ísip; 
matarok  nang  baíi.  |1  Umabot;  duma- 
tíng;  Eumápit.  ||  n.  Mátaboy;  ó  míto- 


vGooQle 


ALC 

ta  sa  isa  ang;  anománg  bágay.  H  Ma- 
¿asapat. — Alcanzar  dd  rey,  tamuhín 
;a  hári. 
■    ALCAPARRA,  f.  boC.  Piínó;  ú  bu- 

Ío  nang  aikaparas. 
ALCAPARRÓN,   m.  bot.  Bunga 
ang  alcaparras. 
ALCATRAZ,  m.   Binalisungsong 
3  papel.  II  Ibong  págala. 

ALCAYATA,  f.  Pákong  sabitán 
nang*  anomán. 

ALCÁZAR,  m.  Kdtíi.  ||  poet.  Bá- 
liay  nang  hári;  ó  palacio.  ||  náut.  Sa 
asakyán  ay:  ang  pagitan  na  magbií- 
hat  sa  palo  mayor  hangang  sa  pintíian 
nang  cámara. 

ALCE.  m.  Ang  binübuhat  sa  bara- 
ja kung  mabalasa  na.  i|  Paealsá  nang 
baraja.  f 

ALCIÓN,  m,  Ibong  fitarim  pes- 
cador. 

ALCOBA,  f.  Süíd  na  tulugán.  || 
Ang  kahonkahónang  kinílalagyan  ng 
hintutdró  nang  timbangan. 

ALCOH0LÓMETR0,m.  comp. 
nang  alcohol,  álak  at,  meiro,  síikat  ó 
panükat.  Pangrado  nang  álak. 

ALCURNIA,  f.  Kamaganakan;  la- 
h!;  lípi. 

ALCUZA,  f.  Sisidián  nang  langís. 

ALDABA,  f.  Aldaba;  Tíáling;  bá- 
tal  na  panugtog  nang  pintó. 

ALDEA,  f.  Pook;  nayon;  bayan- 
Sayanang  nmntl. 

ALDEANO,  NA.  adj.  der.  nang 
ildea.  Ang  túbó  6  n^nánahan  sa  isang 
liyon;  ó  báyang  munti.  ||  met;  Bas- 
:6s;  ugkling  párang. 

ALECCIONAR,  a.  Tunían;  sa- 
uayin. 

ALEGAR,  a-  TumiitoJ;  mangatui- 
tan. 


31  — 

ALE 

ALEGATO,  m.  Tiítol  ó  panganga- 
tuiran,  na,  násusulat  sa  papeL 
ALEGORÍA,  f.  T,il¡nh3g4. 
ALEGRAR,  a.  Magbigáy  tuá  at 
ligaya.  ||  niet.  Magpasayá;  inagpagan- 
dá.  Ij  r.  Matud;  maÜgáya;  magsayá.  ¡| 
Galakín;  inaUíá.  j|  Uminora  nang  ma- 
ráming  álak,  na  huag  malasfng,  kun- 
dí  magriialaiiiíbay  laman g^^fow,  de 
su  venida.  ít.  Galakín  nang  kaniyang 
pagdating. 

ALEGRE,  adj.  Natiítuá;  nalíliga- 
ya;  masayá,  y  Magandá:  para  ng  ma- 
GANDANG  balita,  ALEGRE  noticia.  I 

ALEGRÍA,  f.  Katuaán;  lugód;  li^  !, 
gaya;  say¿;  ga!i.  [|  bot.  Isang  halamang 
gayón  ang  ngalan. 

ALEJAR,  a.  Payó;  ihiuaíay.  |[  r. 
Luniayó;  huniiua'ay^='/í  su  casa.  f. 
luán  ang  k;inyátlg  báhay3i::¡/¿  la  ver- 
dad, fr.  met.  Magsinongalíiig. 

ALELUYA,  f.  Wikang  hebreo  na 
ang  kahulugán  ay:  Katuaán. 

ALENGUAR.  a.  Makipagkayáií, 
b  makitrato  nang  pagbuís  nang  ano- 
niáng  párang  ó  dnmuhan,  na  magíng 
páwaiaan  nang  tupa. 

ALENTADO,  DA.  p.  p.  nang 
alentar   ad.   Matápang. 

ALENTAR,  n.  irreg.  como  acer- 
tar.   Huminga.  |[  a.    Patapangin;    bu- 
hayin;  palakasíii  ang  loob;  ||  r.  Mang- 
hinápang;    lumakas  ang  loob=:^/ea- 
íar  con   la  esperanza   (á.  tmo)  fr.  Pa- 
tapangin (ang  isa)  na  bigyang  pagása. 
ALERO,  m.  arq.  Bálisblsan. 
ALERTA,    f.    Táuag     na   pangi- 
sin  nang  manga  bantay,    at  nang  di 
silá    maiingat.  ||  adv.   ni.  Makaünga; 
maíngat;  gin^gamit  na    kasama  nang 
verbo  estar   o  andar, 
ALETA,  f.  PaUypay  nang  manga 


vGooQle 


ALF 
isdá;  kalíipáy;  palik|>ik. 

ALETAZO,  111.  der.  nang  alela. 
Hampas  nung  pakpak;  ó  iiang  pa- 
likpik. 

ALÜiTIíAR.    n:   Mainayagpág. 

ALIÍi'EO.   m.  Paiiiatn;iyay¡)^i;. 

ALiiVJÜ.  ;u!j.    Mapagupasalá;    sií- 
kabati;    liubón;:;    na    loob. 
.     ALEVOSÍA,  f.  Kiuipasaláan;  ka- 
sukabán;  kataksilLui. 

ALfLVOSO,  SA.  adj.  Sukub;  lak- 
sii;  ó    kasukaháii;  kai;¡ksilán. 

ALFABETO,  m.  Bai-bnyin,  ó  ang 
pagkakihanay,  iiang  kapísaiiang  letra 
nang  iiarip;  wicá.  Derivado  itó  sa 
grifgo,    ,  " 

ALFANJÍÍ.    11).  Tabak;  kampilan; 
talibung.  ii   [ítiaiig  espada. 
■     At,FANJAz6.    ni.  d.-r.    nang  al- 
fanje. Súgat  ,iia  gawá  nanjí  taljak;  ta- 
libóng   ó,  kampilan. 

ALFARERÍA,  f.  Arte,  na  nag- 
tútUjó  nan<j  p.ig^  aia  nai:g  manga 
sisidlai'g  h'tpá.  1|  Ang  lui^al  na  gui- 
nága\\\(ii,  ó  piii.ígliiíiiihihari  nang 
manga  sisidlin^  liijiang  lulüiO  para 
nang   palayíik,  kani.iW,   (.■[(:. 

ALFARERO,  m.  Mang.i-awá  ng 
manga  sísiiili'mg  liipii,  para  \\%  maiigá 
pilón,   ova,    pa'-o,   oír. 

ALFEfÑ'JyüK.  m.  i;alikLit-;ang 
sad)^,  na  itikíiü  sa  aci'ite  d?  al- 
mendrasL  |j  m'^t.  Ang  tMWong"  mani- 
pís,  ó  niahiná  ang  pargang.üawán. 

ALEi<:RECÍA.    f. 'tíaívit  na  siíba. 

ALI'KRE/.  m.  niii.  Aní^-  oficial 
nang  manga  sundalo,  na  inay  daiang 
bandíiá. 

ALFILER,  m.  A-;pilé,  i|  pi.  Sa!a- 
ping'  itináu-ihify"  ba  isaiig  lia!¡a\i  na 
para  gastahíii  sa  kaniyang  hiyás,  ó 
pamutí.  ■ 


—  32  — 

ALG 

AT.FILETERO,  '.  m.  der.  nang 
alfiler.  An^  tagUiui  naiifif  karáyom 
at    as]-)!'i;. 

ALFORJA,  f,  Súpot  na  sisidián 
nang  báon,  na  nasa-gitná  ang  biak 
at  sa  dalawañg  dulo  ang  laman,  j]  Ang 
baónang  paykiin  na  kinakaüangan  sa 
pajrlalakad. 

ALFORZA.  \.  Kiípit  sa  lidiaran 
nang  damit  n:ing  bal)ay¡  b  Iiálá,  at 
nang  huag  suinangayad.  ||  Aiforsa 
nang   damil. 


ALGALIA.    iM.    Músang, 

ALGARABÍA,  f.-  Ang  wikang 
árabe,  ó  wik¡i  n.ing  tngü  Arabia. 
ll  met.  y  fani.  Alininai.^í  bágay 
na  sinabi,  o  i^imílat  na  di  máinlin- 
dihah-IIIngay;  sígaw.mg  di  in.tgkáma- 
yaw  nang  niarainiíig;  lawu,  na  nag 
ü¿iyabaysal)ay  nang"  pags^saÜiTi,  ó 
pagíiigaw,  at  gajbii  din  ang  panana- 
litang  malub'il,  na  nagkiikapatong- 
patong  ang  i)angnngiisap,  at  dahil 
ditoy    di    inaintindiitan. 

ALGARAD.^,  f.  Síg,iwa>ig malakí 
nnng  maiígi  alíndalo  sa  pagsaliikay. 
¡]  A  in  mang  :;nlongrií'gk,kaing:iyan. 

ALGAZARA,  f.  Sfgawjn;  híya- 
wan  sa  nlinrnang  i)aj;fsa:ákay.  ü  Ang 
Ing.iy  nang  uiaiiiang  t^;lgkakasit^ama, 
na  kadála^a'y  nas-bíilnihat  fia  k.iiuaán. 

Algebra,  'f.  Aiteng  nagnítmó 

nang  maiigi  kiionta,  at  isa  sa  manga 
babagl  naiig  mat-matica  |]  ■  ir.  Arte 
nang  paguuli  sa  talagang  luga!  nang 
mangi  bulóng  nalinsad. 

ALGO.     prnn.    indct.     líalang  na; 
anoniíin.  j]  adv.  n).  Kamunií;  miinli. 
ALGODÓN.    111.    bot.    Búlak.  |¡ 
comrr.  Siiiíilid. 

■  ALGODONAL,  m.  der.  nang  al- 
ffodón.  Bulakan. 


y  Google 


\ 


—  33  ■ 


ALG 

ALGODONAR,  a.  der.  nang  «/- 
Balutin  á  sík.s¡káa  ng  biilak. 

ALGUACIL,  m.  Agusü. 

ALGUIEN,  pron.  indet.  Sínoman. 

ALGUNO,  NA.  adj.  Sínoman; 
anoinán;  bálang. 

ALHAJA,  f.  Sangkap;  hiyás.  ||  Ka 
sangkapan;  ó  alahaS. 

ALHAJAR,  a.  Parautihan  nang 
alahas,  ó  manga  kasangkapan, 

ALIABIERTO,  TA.  adj.  Buká 
angpakpak. 

ALIANZA,  f.  Pagkakápisan;  ó 
pagkakásangayon  narig  manga  prín- 
cipe, ó  kaharían  nang  paglaban 
sa  kaaway.  ||>  Pagkakamag-ának  na 
bíihat  sa  pagaasawa. 


ALI 

ALIMENTAR,  a.  Magpakálri; 
magbigay  nanfí  ikabiíbuhay.  ||  Mag- 
pálakás;  magpalakí;  magpalagO. 

ALIMENTICIO,  CÍA.  adj.  Na- 
kákain;  6  náuukol  sa  pagkiin. 

ALIMENTO,  m.  Pagkáin;  ikína* 
búbuhay. 

ALINEAR,  a.  Isagiihit.  ¡I  Ihánay; 
pagpantaypantayín  ang  pagkálagay.  || 
r.  Sumngiihit;  ó  magpantaypantay. 

ALIÑAR,  a.  Pagyaljianin;  ianyó; 
pamutíhan;  hiyasán.  \\  raet.  LutiSin  ó 
gisahin. 

ALIÑO-  m.  Pagyayaman;  ayos.  || 
Kasangkapan  sa  paggawá  ng  anomán 

AÍ.IQUEBRAÜO,  DA.  adj.  pal 
comp.  de    ala,  at    quebrado,  da.   Bal 


ALIARSE,  r.  Mag'agom;  magia-    ang  pakpak.  |)  met.  NanghínS;  payaii 


kip;  magsangáyon;  raagsamasama 

ALIAS,  adv.  lat.  Bansag;  iit.  [1 
Pamagat. 

ALICAÍDO,  DA.  adj.  palab. 
coilip.  nang  ala,  at  caido.  Laylay,  ó 
sayad  ang  pakpák,  [|  met.  y  fam.  Ma- 
liíiiá;  yayat,  ||  Hiráp  ang  bíihay. 

ALICATES,  m.  p!.  Sípit. 

ALICIENTE,  m.  Pangpawüi; 
panghalina:=íí,  para  las  grandes  ac- 
ciones.! k.  Pangbuyásá  manga  gawaiig 
daiakíla. 

.     alícuota,  adj.  Bahagi;    ó  ka- 
bahijgi  nang  isang  kabpowán. 

ALÍENTOrm.  Hiningj.  ii  met. 
Tápáng. 

ALIGAR,  a.  Itált;  ikawíng;  ihá'Ó. 
II  Pumílit. 

ALIGERAR,  a.  Gaanán;  p.igaa- 
nín.  Uraet,  Daíidalíin.  it  r.  Guuia&n. 

ALIJAR,  a.  náut.  Gaanan;  <5  ali- 
gan nang  liilan  ang  sasakyán.  II  liiiwa- 
lay  ang  búl^k  sa  kaniyang  buló,  ii  m. 
Ang  liípang  giíbat  pa,  ¿  di  sinásaka. 


mahírá 

ALIQUEBRAR,  a.   irreg.   comcj 

acertar.  Balíin  ó  durugin  ang  pakpak. 

ALISAR,  a.  Linisin;  isisín;  páki- 

nisin;    yasyasín.  (|  m.  Ang  lugat    na 

pund  Oang  tanim  na  aliso.- 

ALISTAR,  a.  lÜstá,  (¡  Ihandá; 
tumalagá=;«  una  compañía,  Piimá- 
sok  na  pasiílat  sa  isang  €ompañia^:=^ 
por  socio.  Sumamá, 

ALIVIAR,  a.  Gaanán.  |t  Magbi- 
g-ay  ginhawa,  ó  kagaanán,  kapáhi- 
nguhan.  [|  met.  DalidalÜn.  ||  r.  Gu- 
minhawa;  maibsán;  maghinianinán; 
magpahingá. 

ALIVIO,  m.  Kagaanán;  ginhawa; 
■  gaii. 

ALJABA,  f.  Salongán;  suksukan 
nang  palasó' 

ALJIBE,  m.  Tingalan  ó  tipunán 
nang  tiíbig  sa  ulán.   Aljibe. 

ALJOFAINA,  f.  Sisidián  nang 
tiíbig  na  hínawan.  jt  Hílamusan;  pa- 
langana. 


y  Google 


ALM 

ALMA.  f.  Káluluwa.  Nagkakaba- 
habahagi  sa:  alma  racional,  káluluwa 
nang  xvNQ:—alma  irracional,  kálu- 
wa  nang  manga  háyop:  -at  alma  veje 
tativa,  káluluwa  nang  manga  káhoy 
at  halanian.  1)  met.  Ang  tawo:  para  ng 
•<námero  de  almas,  bHaitg  nang    tawo; 


_  34  ._ 

ALM 

bango,  na  kiniíkuha  sa  isang  parang 
siípot,  na,  nasa  tabí  nang  piísod  nang 
háyop    na    tiníttawaii   na  desmán. 

ALMOHADA,  f.  Unan.  ||  Pun- 
dá'ig    puti  nang   unan. 

ALMOHADILLA,  f.  dim.  nang 
almohada.    Bárok;     ó    unanunánang 


waláng   sumisipoi  al   nákíkiíang   isa     lusukán  nang  kar^yom;  6  panapfn 
m^ner  sfc^o  sa  plaza,  no  parece  ni  se     kuríis    nang    kabayo    at   nang   hindi 


ve  un  ALMA  en  la  plaza.  ||  Ang  nag 
bíbigay  lakás.  j|  Ang  pinakapangúlo 
nang  anomán.  [|  Ang  conciencia  ng 
tawo.  II  Kasiglahíin;  lakAs,   ctr. 

ALMACÉN,  m.  comer.  Ang  bá- 
hay  ó  kamálig  na  laguán  ó  pinag 
bíbilhan  nang-  mga  kalákal.  Almacén. 

ALMACENAJE,  m.  der.  nang 
almacén.  Ang  buis  na  ibinábayad  sa 
paglalágak  ó  pagtilingal  nang  ano- 
nsán  sa  isang  almacén. 

ALMACENAR,  a.  der.  nang  al- 
macén. Itágó  sa  almacén;  itingal. 

ALMÁCIGA  m.  Daglá  nang  ki- 
hoy,  na  ¡to'y  p.irang  incienso.  |l  Agr. 
Pungtáan. 

ALMAGRE,  m.  Lúpang  mapulá 
na  may  halong  6xido,  at  ipínagpí- 
pinta.    Almagre. 

ALMASARA.  f.  Hapitán  nang 
íangís. 

ALMEJA,  f.  Kabibi;  halaán;  so- 
lib;  lukán. 

ALMENDRA,  f.  Pisa;  6  almen 


masugatan. 

ALMOHAZA,  f.  Bákal  na  may 
parang  ngipín,  ná  pangiínis  nang  ka- 
lawán    nang  kabayo.    Almohaza. 

ALMOHAZAR,  a.  Almohasahín; 
ó  linisin  nang  almohaza  ang  kabayo. 

ALMÓNDIGA,  f.  Isang  bágaj;  na 
íilam.  Almóndigas. 

ALMONEDA,  f.  Pagbibüí  nang 
hayág  sa  madlá,  nang  anpmáng  ka- 
sangkapan,  damit,  etc.  Almoneda. 
■  ALMORRANAS,  f.  pi.  -Kiimós; 
balair;  ó  súgat  na  tumfitubo  sa  bulas 
nang  tumbong. 

ALMORRAMIENTO,  TA.  adj. 
May  sakit  na  almoianas. 

ALMORZADA,  f.  Ang  nalülu- 
lang  bágay,  liuag  Uinang  tunaw,  sa 
dalawang  pálad  kung  pagagapaying 
¡lii''ong. 

ALMORZADO,  DA.  p.  p.  nang 
almorzar  y   jidj.   Nakapagalniosal. 

ALMORZAR,  a.  y  n.  iVreg.  como 
acordar.  Magalmosai,  ó   kumáín   ng 


dras.  II  Sa  manga  bunga  nang  káhoy     agahan.  II  Ito'y  activo  kung  sinásabi 
na  may  buló  ang  loob,  ay  ang  butó     ang  kinákain  sa  agahan;  neutro  kung 


nang  bunga. 

ALMIDÓN,  ra.  Amirol. 

ALMIDONAR,  a.  der.  nang  a/- 
middn.  Amirolán;   pangasín. 

ALMIREZ,  m.  Lusonglusúngang 
tangsó,  d  bato.  Almirez. 


ualang  sinásaysay  kundi  pagaalmosal 
lámang,  at  hindí  binábangií  ang  ki 
nákaing  bágay  =  rfe  las  sobras  fr. 
Amnsalfn    ang    manga    labf. 

ALMOTACÉN,  m.  Ang  namá- 
mahalá;   ó   contratista   nang    mangí 


ALMIZCLE,  m.  Bág^y  na  ma-    timbangan,  at  takal&n. 


vGooQle 


-  35 
ALO 

ALMUERZA,  f.  V.  ALMOR- 
ZADA. 

^  ALMUERZO,   m.    Ang  almusal, 
ó  agahan. 

ALNADO,  DA.  m.  y  f.  Pamang- 
kíii  sa  pakinábarig,  ó  anak  nang 
asawáng  kauli. 

ALOCADO,  DA.  adj.  May  pagka 
ulól-uiol.  II  Tungak. 

ALOCUCIÓN,  f.  Saliía;  saysáy 
sa    manga  nasásakupan'. 

ALOE.   m.    bot.    Acíbal. 

ALOJADO,  DA.  p.  p.  nang  alo- 
jar, adj.  Ang  nanúnuluyan;  ó  na- 
kapanu  luyan. 

ALEJAMIENTO,  m.  Pánuluya- 
nan;  tóioyan.  ||  Táhanan. 

ALOJAR,  a.  Patuluyín;  papanulu- 
yanin  ang  kápuá  ||  n.  y  r.  Manuluyan. 

ALÓN.  10.  der.  nang  ala.  Ang 
kinátatainnan  ng  pakpak  nang  Íbon; 
ó  pakpak  na  ua'á  nang  bagwis  at 
balahibo. 

ALQUILAR,  a.  Magpaupá,  ó 
umupa  nang  anomang  kasangkapan, 
báliay,    etc. 

ALQUILER,  m.  Kaupahán,  ó 
pagpapaupá    nang  anomán. 

ALQUITRÁN,   m.  Alquitrán. 

ALREDEDOR,  adv.  1.  Sa  palí- 
bot;  sa  palíbid.  ||  m.  pl.  Ang  kanog- 
nog  na  palibidlí^nd  nang  iaang  lugal. 

ALTANERÍA,  f.  met.  KLapala- 
loan;    kataasan    nang  loob. 

ALTANERO,  RA.  adj.  PalklÓ; 
mataás    na    loob. 

ALTAR,  m.  Dambáná;  mesa  na 
pinaginímisalian,  alt^. 

/iLTEA.  f.  bot.  Kastiili. 

ALTER.^CIÓN.  f.  der.  nangc/- 
iírar.  Pagiíbá;  pagl>^ago.  li  Pagka- 
guló  uang  madlá. 


ALT 

ALTERAR,  a.  Bumago;  ibahín; 
gumuló;  luraigilig.  ||  r.  Maligatig; 
mabaklá=(f/  color)  de  una  cosa.  Mag- 
bago  (ang'  külay)  nang  isang  bágay. 

ALTERCACIÓN,  f.  y 

ALTERCADO,  m.  der.  nang  al- 
lercar.  Pakikipagtalo;  á  pagtalalo. 

ALTERCANTE,  p.  a.  nang  aller- 
car.  adj.  Ang  nakfkipagtalo. 

ALTERCAR,  n.  MakipagUlo. 

ALTERNACIÓN,  f.  der.  ng  al- 
ternar>  Pagiibaibá;  pagbabagobago; 
pagpapalítpalit;  paghahaühalilí. 

ALTERNANTE,  p.  a.  nang  i¡U 
temar,  adj.  Ang  naghahalili;  napápa- 
litan;  nabábago. 

ALTERNAR,  a,  Pagibaibahín; 
pag'i.iagubaguhin.  )|  Makipagfbigan; 
magkarodn  nang  pakikisama  sa  ká- 
puá. H  n.  Maghalíhalili  sa  paggawá  6 
pugíasalitá  nangisa  ring  bíigay.||Mag- 
k;ihalíhalil¡  ang  rpangá  bagay.  ||  Su  ■ 
malanníhá=^fo«  los  sabios.  Sumala- 
imíhásamaruriínong=.'a  el  servicio. 
Makihaliü  sa  pagsisilbí. 

ALTEZA,  f.  Gálang  na  ibiníbigay 
sa  manga  anak  h^ií  at  sa  iba  pang 
matataás  na  knginoohan.  |l  met.  Ka- 
taasan; kadakilínn. 

ALTIBAJO,  m.  comp.  ng  alti  at 
bajo.  csg.  Ang  tagS  na  tinátawag  ng 
lagálog  na  bartika!.  ||  pl.  Pisongpi- 
song;  banginbangín;  lubaklubák.  || 
met.  Pagiibá;  b  pagbab^gojig  pálad. 
ALTÍSIMO,  MÁ.  sup.  nang  alio. 
Kátaastaasan.  ||  xa.  Ang  Dios. 

ALTIVEZ,  f,  Kapusungán.  ||  Ka. 
palalban- 

ALTIVO,  VA.  adj.  Pusóng.  II  Pa- 
láló. 

ALTO,  TA.  adj.  Mataás;  matáyog. 
met.  Mahagwiy;  maiangkád.  1|  met. 


y  Google 


-  36 
ALU 

Mahlrap  ó  máliwag  na  m'aaboí,  má- 
íntindihaii  6  gawín.  li  inel.  Mag-aling; 
dakílá;  malalcí  (kung  ang  sinásabi  ay 
■  katungkúlan,  ó  sala,  ó  katampalasa- 
nan.)  II  Mahal  (kung  sa  hálagahaii, 
ó  pagh,iha!agá.)||s.  m.  Taás,  6  kataa- 
sán.  II  interj.  Tígil,  ó  hinló;  tiimfgil; 
para  ng  knng  pinahthiiitó  ang  tropa, 
6  sinásaway  ang  isang  nagsásalitá  ay 
winlwikang  a//".  í!  adv.  m.  Malakis, 
ó  ilakás  ang  boses—^'í  cuerdo,  fr.  Ma- 
táis ang  pangangatawáii. 

ALTURA,  f.  Kataasán;  taás.  ii 
Láyog,  ó  táyog.  ||  Tuktok  nang  bun 
dok.  II  pl.  Ang  lángit;  kalangitán. 

ALUCINADO,  DA.  p.    p.   nang 


ALL 

ALUVIÓN,  m.  BaKSiig  niaUkí  at 
malakis,  ||  BanÜk. 

ALZACUELLO,  m.  Col/ar  .ó 
cuello  nang  ábíto  nang  mangí  páríng 
klérigci. 

ALZAMIENTO,  m.  Pagbiíhat.  II 
Pagdaragdag  nang  táwad  sa  almone- 
da. II  Pagaa!3á;'págkakagul6  nang  ba- 
yan. 

ALZAPRIMA,  f.  Talonipaná; 
pangispiki;  panghuit.  Alzaprima. 

ALZAR,  a.  Bumúhat;  itaás;  bali- 
üsín.  II  Magtayó  ó  magbangoii  nang 
báhay,  etc- 1|  Isalokbit,  ó  itágó  ang 
anomán.  |]  r.  Magalsá,  ¡|  tiiniindig= 
co?t  algo.  ir.  Aríinanganómán;'aiigki- 


alucinar,  iá].  Nadídimlan  nang  ísip;     nin =?«  rebelión.   Magalsá;    manghi- 


litó. 

ALUCINARSE,  r.  Malitó;  máli- 
gaw;  inadímtán  nang  ísip. 

ALUDIR,  n.  Saysaying  bangitín 
ang  anomin. 

ALUMBRADO,  DA.  p.  p.  nang 
alumbrar  y  adj.  May  tilwas.  |l  fani. 
Malainíbay  sa  álak;  6  lasing  ay  hindl 


magsik. 

ALLÁ.  adv.  1.  Doón.  ||  adv.  t. 
Noón;  ó  nang  íbang  p&ríshóti^vqy. 
fam.    Parirían,  ó  paróroon  akó  a§'ad. 

ALLANAR,  a.  Pantain;  patagin 
.  II  met.  Madaig;  mátalo  ang  anománg 
kadáhilanan,  ó  kapiíisalaáng  nakapf- 
pigil.  II  nift.  Pumayápa;    sumüpil.  i| 


pa  lamang  malabis.  [|  s.  m.  Ang  kati-     Lumapastangan  natig  báhay  ng  may 
punang^ánay  nang  ilaw  sa  isang  lu- 
ga); b  bayan. 

ALUMBRAMIENTO,  m.  Pag 
iílaw/  pagpapaliwánag;  pagtatanglavv. 
II  Panganganak. 

ALUMBRANTE,  p.  a.  ng  alum- 
brar adj.  Angumíiíaw. 

ALUMBRAR,  a.  Mag-ilaw;  mag- 
tanglaw;  umilaw  sa  prusision,  ||  met. 
Magpaliwánag  sa  iba  nang  bágay  na 
di  niiintindihan;  magtLÍip.  ||  Tigma- 
king  basaín  nang  táwas  ang  anoinftn. 
II  r.  fam.  Mabaliwsa  Ílak,  6  raalasing. 

ALUMBRE,  m.  Tawas. 

ALUMNO,  NA.-m,  y  f.  Discípu- 
lo; iníí«ralan;tiniíturuan. 


báhay,  lában  sa  kaloóban  nang  may 
áii.  II  r.  Sumiíko  sa  katuiran,  ó  sa 
kaiitusán.  [|  Makipantay,  ó  makiugá' 
li  sa  niabábá  sa  kaníyá.  n  Lumag- 
pak,  ó  mágibá  ang  isang  báhay. 

ALLEGADO,  DA.  p.  p.  nang 
allegar  y  adj.  MalApit;  kalapít;  ka 
tabí  I)  s.  'm.    Kamagának. 

ALLEGAR,  a.  Tipunin;  pagdai- 
tíhin;  ■ilápit;  ó  isípíng  ang  isan5_ 
bágay  sa  ¡sá  ||  r.  Lumápit;  sumíping: 
dt.i.Tiaiti.  II  n.    Dumating. 

ALLÍ,  adv,  I.   Dóon;  diái  II  ad' 
t.  Nobii,    b    nang  panahong  yaoii. 

AMA.  f.  Panginoong  babayi;  ang 
may  iú-^iie  lecAe.    Sisiwa;     yaya. 


y  Google 


■WHA 

ie  llaiffis.  ■Babiiyíng  áliIS  sa   báhay. 
AMABILIDAD,  f.  Kn'gatia.-íhan; 
kalúbayfing  loob. 

AMABLE,  der.  nang  awiaí-/  adj. 
Dápat  ibigin.  ||  Mairogín;  ihalubay 
na  \ooh-=  de  genio.  Malubay  aiig  áíal 
==?«  la  conversación.  M'aííog  '  maki- 
pagüsap. 

AMADRIGARSE,  r.  MígtügÓ 
sa  yuügib'  nang  háyop,  6  tátianan 
náng  niasásamang"  loob. 

APiíAESTRAR.  a.  Turiíaii;  sa- 
nayin;  akayín. 

AMAGAR,  a.  y  r.  Amba.ín;  yu- 
mamba;  yaangkn;  yum'aing.  ||  Mangí- 
kó  nang  anomán  at  kaíUti  máy  hu.ig 
tu  parí  n. 
AMAGO,  m.  Yanibá;  ó  ysang. 
AMAINAR,  a.  nSut.  Maglulón; 
mag'ligpit  nang  láyag.  |[  n.  niet.  Mag- 
lubay. 

AMALGAMAR,  a.  IhálÓ;  ilahok 
ang  asogue  sa  ibang  '  meta!.  ||  mci. 
Tiponiíi;    pagsainasaraahin. 

AMAMANTAMÍENTO,  m.  d^r. 
nang   amamantar.   Pagpapasuso. 

AMAMANTAR,  a.  Magpa'suso; 
pasuíiuhin.' 

AMANCILLAR,  a.  Dumhán.  || 
iviet.   Siráin;    lantahín;    papahgUin. 

AMANEÍCER.  irreg.  coxaoagra- 
decer.  \  impers.  Uinílmaga;  magbu- 
kang  liwayway.  |¡  met.  Magtnulang  su- 
mipot;  6  magmiiiang-  páhaíatá  ang 
anomán,  para  nang  bait,  ó  ísip-lj 
n.,  Domoón;  ó  dumating  sa  tsang 
lugal  sa  pagsíkat  nang  araw.-T'.^ín3- 
necer  un  sujeto  en  tal  ^' cual  parte 
dutnating  o  ahitan  sa  i'san^g  lugal 
nang  pagbubukan^  liwayivay  ]\  r.  Su- 
mipot  6  bigUng  lunilla w- ang  isa  sa 
isang'  lugal   han^g   di  Tiinfhiñtáy. 


■  AMANOJAR.  ^.^Tii^i\Íi\ii&;  o 
magtangk.ís. 

AMANSAR,  a.  ■Paítnóín;' ^-nia- 
kin.  II  met.  Ma^pata'htmilc;  rña^pahim- 
pil.  II  r.  ,tlíná;mó. 

'■  AMANTE,  p.' a.  liArtg  (SMaK  m. 
y  í.  Mininiríla;  áiímííiiStí;' üiíi'f¡big== 
de-  la  paz.   Máibigín  sa  1íaiiayá[/a&n. 

AMAÑAR,  á.  Gain^wai'ó'mag- 
11  i  níing  arroman,  nang  íníi'd^li  at 
tüá  dátiiig  hálá'l.tmang  gawín';  H  r. 
Mágawi  agad  sa-  paggáwa  náng  ano- 
min  =3Í  escribir,  Máakmá  agad-  sa 
pagsúlat. 

AMAÑO,  m.  Gawing  mabúsay 
na'  mádáling  píiggawá  háng  ano- 
riián.  li  m.  pl.  Manga  kásallkápang 
tatagfá  aa  pággaWá  nang  anoiriáh.  || 
niit.  Ga'wÍ;  ó  Hk'^í;  ó  paraán  sa- 
paggawá,  ó  pagkákamit  nárfg  ano- 
mán. 

AMAR.  a.  Umibig;  gumíIiW;  su- 
minfá  II  r.   Magliya'gan. 

AMARGAR,  n.  Pumait;  siimak- 
lap.  II  a.  Magpasakiap,  etc.  ]|PapaÍ- 
tín||r.  Pumait. 

AMArgÓ,   GA.   adj.   Mapait.  || 
met.   Nakasásamá  nang    loob. 
AMARGOR,    m.   y 
AMARGURA,    f.     Kipáitan.U 
Sama  nañg  loob. 

AMARILLEAR,  n.  Du^nllaw; 
man  i  la w. 

Amarillez,  f.  der.  nang  ««a- 
rillo.   Kadüáwan;    káputlaán. 

AMARILLO,  •  LLA.  adj.  Madi- 
láw;  6  di1aw. 

AMARRA,  f.  háut.  Ang  íiíbid  na 
¡pinágpiípuga!  nang  sasakján  sa  sad- 
sarán,  ó  punduhan,  na  nakatált  sa 
sinipete,  ó  sa  ;dalatao.  U  p'.  niet.  y 
fam.  Pagáampdn;  pagsásatígálang. 


vGooQle 


AMB 

AMARRADERO,  m.  TaÜán;  ó 
pinagptípugalan. 

AMARRAR,   a.    Gapusin;  talían; 

ibanting;  ikabit;  iyákap;  igápos;  iláli. 
=  al  Árbol.    külU  sa  káhoy. 

AMARTILLAR,  a.  Martillohín: 
ó  pukpukin  nang  martillo.  ||  Balas- 
basEii;  i-kasi    aiig    baril. 

AMASAR,  a.  Kamalfn;  masahin. 

AMATORIO,  RÍA.  adj.  Ang  náu- 
tikol  sa  pajíbig;  pangpaíbig;  gayuraa. 

AMBICIüM.  f.  Malábis  na  pag- 
nanásang  mábunyi,  mábantog,  ó  má- 
rangal.  ll  Gíitom,  ó  kasakimán  sa  ka- 
yamanan. 

AMBICIONAR,  a.  Magn^sá  nang 
anomán  nang  lábis  sa  katamtaman, 
para  nang-  caiángalan,    etc. 

AMBICIOSO,  SA.  adj.  Masakim. 

AMBIENTE,  m.  Ang  Mngiiig 
malubay,  ó  palaypalay,  na,  nacalíli- 
bid  sa   alin. 

AMBIGÚ,  ra.  Pagkáín,  nakaiíga- 
liang  kánin  sa  gabí,  na  may  maf- 
nit  at  may  malamig-  al  páminsanang 
iniháhayiii  ¡|  Sa  sáyawan  ay  ang  mga 
íilam  ac  refresco.  I|  Lugal  na  pinag- 
háhayiiiaii    nitó. 

AMBIGUO,  GUA.  adj.  Walang 
kasiguruhán;  alangán.  ||  Sa  gramátiea 
ay  ang  ngalan,  6  nombre  .  na  gi- 
nágamit  nang  walang  tuto  sa  mas- 
cuünd    at    fijrnenino. 

ÁMBITO,  m.  Ang  lápad;  ó  ni- 
lapaÜlápad;  palígid;  pálfbot. 

AMBOS,  HAS.  adj,  pl.  Kápuá; 
ang-  dalawi=c  dos.  fr.  Sabay;  k¿- 
puá;    silang    daiawá. 

AMBULANTE,  p.  a.  nan¿  am- 
bular  y  adj.  Tawong  pagalagálá  na 
walang  sadyang  hantungan  saán  man 
[]  Kun  ininsa'y  sinásabi  sa  manga  bk- 


38- 

AME 
gay    na,   sa   tingi'n,  ay   tila  gumága*^ 
law  na  párang  buhay. 

AMBULAR.  a.    Gumalagklá. 

AMEDRENTAR,  a.  Tumákol;  i> 
takutin. 

AMKN.  \\\.  Siya  nawá;  gayón 
navva;  ó  gayón  nga;  ¡to'y  wikang  he- 
breo. 

AMENAZA,   f.    Bálá;  paybabálá. 

AMENAZAR,  a.  Magbáia;  bu- 
mííta.  II  M-íbingit  6  málapit  mangyari 
ang  anománr^cow  la  espada.  Pag- 
baláan  nang  háwak  na  espada^rfí 
mtterU.  Baláang  patayín. 

AMENIDAD,  f.  Kalagu^n  at  gan- 
dáng  inihá'iíiiidog  nang  karamihang 
nagkákapisan|)ísang  káhoy,  halaman, 
damó  at  manga  buiakiak  sa  párang.  I¡ 
met.  Angkíayahan  sa  pananalitá,  pa 
buiakiak  na  nakagáganda  sa  pananalij 
tá,  at  nakapagpapasarap  pakingán.  ||j 
Katámisang  niakipanayam. 

AMIGA,  f.  Ang  maestra  nang  m¡ 
ngii  batang  babayi.  ¡|  mct.  Kálunyi 
bináliabayi.  |¡  Kasi. 

AMIGABLE,  adj.  der.  nang  am 
gar.  Ang  náuukol  sa  pagÜbigan. 

AMIGO,  GA.  m.  y  f.  Kaiblgai 
katoto;  kalagíiyó.  ||  met.  Hílig,  ó  mj 
hílíg  sa  anemáng  taágay.  ||  adj.  N4^' 
nkol  sa  pagiíbigan.  j|  Ang  kálunjá^ 
hitimo,  ó  del  alma.  Kasi;  kapáhajl 
gkn;  kaliíguran.  .  ■      I 

AMILANAR,  a.  Manákót,  \ 
huag  makakíios  ang  tinakot  dáhil  i 
pagkasindak.  ||  |-,  Matákot,  etc.        f 

AMILLARAR,    a.     Balakin    a| 
pagaáii  nang  manga  namámayan, 
íiáyong  ipamahagi  sa    kanilá  ang  a 
,' bagan. 

AMINORACIÓN,    f.    d^r. 
am/wrtir.— Pagunll;  pagliít.  (|  Pag 


y  Google 


AMI 

i  toáwas;  pagpapaliit. 

AMINORAR,  a.  Uiitián;  lihán; 
bawasan. 

AMISTAD,  f.  Piigiíbigan.  II  fam. 
■Pangangá'uiiyá.  |¡  Pagaampón. 

AMISTAR,  a.  Pagk^il-jigaiiin;  pag- 
batlin;  pagkásunduirt  ang  nagk'íkaga- 
lit.  II  r.  Miígíbigan;  magbáti,  at  raag- 
kásundó  ang  nagkákagalit. 

AMISTOSO,  SA.  adj.  Ang  náu- 
ukol  sa  pagiíbigan. 


—  39  — 

AMO 

AMOLDAR,  a.  MagbiibÚ;  inaS 
Án;  hulmá.  ||  met.  layos;  itnntán  ang  sfno^ 
man  sa  katuiran,  ó  kaugalián. 

AMOLLECER.  a.  y  iv  irreg.  como 
agradecer,    ant.  V.  ABLANDAR. 

AMONESTACIÓN,  f.  der.  nang 
amonestaf.  Pangúsap;  payo;  pangáral. 
[|  Pag-tatáwng  sa  sirabaha»  sa  ikáka- 
sai,  ó  magpíiparí. 

AMONESTAR,  a.  Pagpayoban; 
pangusapan;  aralan.|¡  Itáwag  ang  ma- 


AMITO,  m.  Damit  na  parawg  pan-     ngá  ikákas:il,  ó  magpápaii, 


yú,  na  gámit  sa  pagmimisa.  Amito. 

AMNISTÍA,  f.  Ang  pagpapatá- 
wad  nang  Háii  sa  lahat,  ó  sa  ¡sá  sa 
nagkásala,  lalo't  higít  sa  saiang  liná- 
taw.ig  na  potUico. 

AMO.  m.  Panginoán.  ¡[  Ang  may 
ári. 

AMOBLAR,  a.  irrcg.  como  acor- 
dar. Pamutíhan,  lagyan  nang  kasang- 
kapan  ó  muebles  apg  isang  pamamá- 
hay.  * 

AMODORRARSE,  r.  Magkasakit 
nang  hiik,  6  nang  tinátawag  na  mo- 
dorra. II  Magtulog  ang  may  sEki't. 

AMODORRIDO,  DA.  adj.  Ang 
may  sakít  na  hilik  ó  nn>dorj-a. 

AMOJONAMIENTO,  m.  der.  ng 
amojonar.  Paglalagáy  nang  hangá  ó 
muson,  at  ang  katipiinan  nang  manga 
bágay  na  itó. 

AMOJONAR. a.  Magta;Ó;ó  mag. 
lagay  nang  manga  muson  sa  hanga- 
han  nang  iúpá,  ó  bdkid. 

AMOLADORA,  f.  Hasaán. 

AMOLAR,  a.  irreg.  como  acordar. 
Ihásá;  patalimín,  etc.  ii  met.  y  fam. 
Yamolín;  mohiín  ang  kápuá.  Ang 
manga  tawong  walang  pinagaralan 


AMONTONAR,  a.  Mágbuntán 
magtLimpók,||r.  fam.  Magálií  na  huag 
dinsingig  nang  anomang  katuiran. 

AMOR.  m.  Pagsint-í;  pagíbig;xe 
propio.  Lábis  na  pagíbig  sa  sariU;  ka- 
palaliían. 

AMORATADO,  DA.  p.  p.  nang 
amoraiar.  adj.  Nangíngitim  na  nagi- 
agaw  kiílay  talong. 

AMORATAR.  a.  Papangitirain  na 
magagaw  kiílay  talor.g. 

AMORECER.a.  irreg.  como  agfn 
decer.  Ipisan  ang  manga  tupaiig  lalaki 
sa  manga  tupang  babayi  at  nang  ma- 
ngasawa. 

AMORÍO,  m.  der.  amor.  Paglili 
gavv. 

AMOROSO,SA.  adj.  der.  sa  amar. 
Masintahin;  maírog;  dápat  ibigin=:i 
con,  para  con  su  hijo.  Maírog  sa  kanr- 
yang  anak, 

AMORTAJAR,  a.  Saputan;  balu 
tin  n.Tng  sápot. 

AMORTECER,  n.  y  r.   irreg. 
mo  agradecer.  Maghimatay. 

AMOTINAR,  a.  y  r.  MagaUá; 
manghimagsík  nang  lábang  sa  kani 
yang  púr.ó,||met.  Magkaaügamgam  at 


mang  ang  ^guinágamit  nilong  hulíng     maguió  ang  manga  sangkap  nálig  ká- 
kahulugán.  '  lulowa,  at  pangdamdam. 


vGooQle 


—  40- 

AMP 

AMOVER,  a.  irreg.  como  mover\ 
AUsfn  sa  katimgkular,. 

AMPARAR,  a.  Kandilihín.  |i  Ku- 
mampí;  ipagtangol.-ipágsanga-lang.  ||  r. 
Magtatigo)  sa  sariü;  ipagsangalang- 
ang  sarili,  |l  Sumalilong;  paampda- 

AMPARO-  m.  Pagaamijón;  pag- 
kakandilí. 

AMPLIAR,  a,  Habaati;  laparan. 
AMPO   DF  LA  NIEVE,  m.  Ka- 
putian  nan  busílíik.  Gítmit  sa   pagsa- 
sabi  nang  ¡sang  kaputiang  walang  má- 
katulad. 

AMPOLLA,  f.  Pamatnantóg  nang 
balat,  6  linios;  gijham.  ||  Stsidbngbú- 
b.og"  na  parang  redoma,  dátapwa't 
malakí.  ||  Ang  nüálagyah  nang  álakat 
tdbig  na  ginágamit  sa  pagniiniisa.  II 
Bula,bqk  ó  bula  nang  tiíbíg  kung  ku- 
múkulO,  6  kung  unntulan   nang  ma- 

AMPüTACION,  f.  der,  nang-íw-  ta5n  nang  anomangf  katungkulan.— 
ptilar.  cir.  Ang-  pagpútol  ngng  alin-  ntídia  anata.  Báyad  na  ibiníbigay  sa 
mang  luga'  nang  ka^awán. 

AMPUTAR,  a^  Putlín  ang  alírv- 
inang  bahagi  nang  katawán,  d^hil  sa 
sügat  na  inakabiíbnlok'ó  anomin  ka- 
yanginakasísirS. 

AMUEBLAR,  a.   Magsangkap,  ó  .    _  .  . 

paiflulihan   nang  manga  kasankapan     gágaUngan    nang  sakit;  3t  ang  cien - 


ANA 
mi  taño.  ' 

ÁNADE,  lii.  y  f.  íbong  parang 
baiiwís.  ítik. 

ANA,LE5.  m.  der.  sa  lating  an- 
nus  (año)  pl.  Historip,  ó  kasaysa- 
yan  nang  manga  nangyarí  sa  báwa't 
isang  Eaón. 

ANÁLISIS,  i.  Ang  maüaliks^k 
na  pagsiyásat  nang  kabagayán  ,at  tig 
manga  bahagi  nang  apomán.  1|  met. 
PagsíySsat  na  guinágawa  sa  anomang 
trabajo,    ó    kasulatan, 

ANALOGÍA,  f.  Pagkakábagay,  a^ 
pagkakáakmáakmá,  1]  gran!.  Uiiang 
bahagi  nang  gramática,  na,  nagtutúró 
nang  kagamitán  nang  báwat  isa  nang 
bahagi  nang  pangungúsap.  ||  Pagka- 
wangki. 

ANARQUÍA,  f.  Kawaián  nang 
nagpiipunó. 

ANATA,  f.    Pakinábang  sa  sang 


pagpások,    ó   pagtangap    nang    isang 
katungkulan,   etc. 

ANATOMÍA,  f.  Ang  pagbusbos 
nang  manga  médico  nang  Katawán 
nang  tawo.  ó  háyop,  at  nang  mi- 
kilala  at    mapagaralan ,  ang,    pinan 


ang  isang  pamamá]iay=íí'¿  ««¿i'u.Sang- 
kápan  nang  manga  bagong  kasangka- 
pan. 

AMUJERADO,  DA.  adj.  Parang 
babayi. 

AMULETO,  m.  Aniing-anting; 
dúpÜ;    guió. 

AMURALLAR,  a.  Kubkubín,  ó 
bakuran    nang  kiítá. 

ANACORETA,  m.  Ang  na^tá- 
tahan  ga  jláng  ija  wa)apg  ga\vá,]fur\dí 
kab*nalan  alpag  p6ipppft^nsia,,|i,?r- 


cia    na   nag   tútuift   nítb. 

ANCA.  f.  Ang  pigi  nang  háyop. 
Angk£\]^an. 

ANCIANIDAD,  f.  der.  nang  an- 
ciano.  Katandaán. 

ANCIANO,    NA.  adj.  Matanda. 

ANCLA,    f.  náut.   Sinipete. 

ÁNCOR,A.  f.  Sinipete. 

ANCHO,  CHA.  m.  y  f.  Lápad ; 
luang;  kalaparan;  .láwak,  II  adj.  Ma- 
lápad,  maluang^ií,  ^^a,  fe-  Ma- 
luang  ang  bibig. 


vGooQle 


~  4 
AND 

ANCHOA,  y  AKCHOVA.  f. 
Isdang    halubaybay  na  inasnán. 

ANCHOR,  m.  der.  nang  ancho. 
Lápad;  liiang;  kalaparan. 

ANCHURA,  f.  der.  nang  micho. 
Kalaparan;  kaluangin.  ||  Laya,  kala- 
ya&n. 

ANDADERAS,  pl.  f.  der.  nang 
andar.  Ang  tila  salakáb  na  ginágamit 
ng  manga  bátang  bagonigf  lumálak^d. 
Andador. 

ANDADOR,  RA.  ra.  y  f.  Ang  ma- 
iakás  Kimákad,  ó  malaki  ang  nalá- 
lakad.  ii  Ang  yüo't  dito,  na  di  máti- 
gil;  palakad  ákad.  II  p!.  Sintás  na  pa- 
mígil  sa  bátang  bágong  nagáarai  la- 
mákad. 

ANDAMIO,  m.  Tablado;  pala- 
pala;   andamio. 

ANDANTE,  p.  a.  nang  ajtdar 
adj.  Ang  naglálakad  II  mils.  Tugtóg 
na  raarahan  at  banáyad  nang  mú- 
sica. 

ANDAR,  n.  irreg,  perf.  anduve, 
viste,  vo,  vi/nos,  visieis,  vieron:  im- 
perf.  de  subjí  a?iduv¿Éra,  andaría  y 
anduviese,  etc.:  fut,  anduviere,  res,  re, 
remos,  reis,  ren.  Lumákad;  huin.ik- 
báng.||Gumáiá;lumíbot.t|met.  Nags.i- 
saysay  nang  kalágayan  nang  aaouián, 
at  kaisk  nang  kahulug&n  nang  «/<//, 
at  ganitó  ang  pagsasabí: ' may  sakii, 
h  may  darndam,  anua  malo;  malung- 
koi,  ANDA  irisle,  etc.  II  Makialam,  ó 
liirnakad  nang  anomán,  sa  haliinbáwá: 

MAKIALAM,    Ó    LUMAKAD    naítg   Usapíu, 

ANDAR  É«  pleitos.  K  Kun  may  kasa- 
ma,  na  partícula  á,  at  ílang  nom- 
bre, ang  kahulugán  ay  gtimawá  nang 
stnásaysay  nang  mang-í  nombreng  ito, 
para  ng  andar  á  gatas,  gumápang= 
íi  asentas,  ó  (i  (wUaSf  kumapákapá, 


ANE 

ó  umapáapá.  ii  v.  b.  Pmoón.  II  interj. 
nang  pagpuri,  b  pagayon  sa  anomáti 
at  ang  kahuiughn  ay  sídong,  mabutl  || 
m.  Ang  lákad.^^cow  el  tiempo  Ma- 
kibágay;  makiugálí;  umayos  sa  ka- 
lakarán   nang  panahón. 

ANDARIEGO,  GA.  adj.  der.  ng 
andar.  Mapaglakad;  ó  lákad  nang 
lákad.  Ij  Ang  matakás  at  matlíHng  lu- 
mákad. 

ANDAS,  f.  pl.  Andas;  kalandi; 
langkayan. 

ANDRAJO,  m.  Olapot;  alapot; 
gulanit.  II  mct.  fam.  na  sinásabi  sa 
pagpapawalang  halaga  sa  kangínoman, 
6  sa    anom-^n. 

ANDRAJOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
andrajo.  Punitpunit  ó  gulágulanit. 

ANEGACIÓN,   f.   der.  nang  aoe^   • 
gar.  Paglubog;  pagapaw, 

ANEGADIZO,  ZA.  adj.  Lugal  na 
lübugin    sa    túbig. 

ANEGAR,  a  Palubugfn.  11  r.  Lu- 
niiibóg;  apawan. — Anegar  en  sangre. 
Palubugín  sa  dug&. 

ANEJO, 'JA.  adj.  Ang  nakadag- 
dng;  karugtong;  bahaging  idinagdag 
na   sakop    nang    kalakhán. 

ANEMOMETRÍA.  f.  fis.  Ang 
arteng  nagtiíturó  nang  págsúkat  ng 
lakís  nang  hángín.  Ito'y  da'awang 
wíkang  griego    na  pinagisá. 

ANEMÓMETRO-  m.  der.  nang 
anemometr'ta,  fis.  Kasangkapang  pa- 
núkat    nang  lakás    nang    hángin. 

ANFIBIO,  BIA.  adj.  Ang  háyop 
na  nagtátahaii  s.a  túbig  at  sa  dala- 
tan,    na    paris  nang    palaká,   etc. 

ANFIBOLOGÍA,  f.  Wikang  m^y 
dalawang  kahulugán.  G&ling  itó  sa 
griego. 

ANGARILLAS,  pl-  f-  Aragárag 

a 


vGooQle 


ANG 

angarilla. 

ÁNGEL.  m.'Ange!.^[:«j/(7í//¡?.  Án- 
gel na  katiiuíbu;  ó  tag'iiiánotl. 

ANGELICAL,  adj.  der.  sa  án- 
gel. Ang  náhahawig;  katíilad;  ó  náii- 
ukol  Sa  manga  áng"c:les.  [|  nut.  Lu- 
bbs   nang"  buti. 

ANGINA,  f.  mee!.  Pamumngíi  ng 
lalamunan. 

ANGOSTAR,  a;  Kiputan;  bik- 
pán.  II  r.    Kuniípot;   sumikip. 

ANGOSTO,  TA.  adj.  Míisikip; 
makílid.  ||  Malcípdl. 

ANGUILA,  f,  P.ilós.  II  Pabukang 
binh!.  [|  náut.  Káhoy  iii,  ■;iiiága\vang 
parális  Sa  pagbubunsod  sa  túbig  nang 


ANGULAR,  a.ij.  der.  nanff  dn- 
guio.  May  pániílükan;  ó  náuukol  sa 
pánulukan. 

ÁNGULO,  m.  Pánulukan. 

ANGULOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
ángulo.    Maraming    pánulukan. 

ANGUSTIA.  f;Hinngpís;  p¡í;ha(!. 

ANGUSTIADO,  DA  adj;  p. V  "g 
angusiiar.  met.  Masaklm;  rnarámot.  || 
Nagpípighaii;  naghíhinagpis. 

ANGUSTIAR,  a.  Hapisin;  mag- 
bigay  kadalamhatfan.  ||  r.  Maghinag- 
pís;  magdalamiiátí.    . 

ANHELAR,  n.  Maghírap  nang. 
paghingá.  ||  Magnása  nang  inahigpit, 
Ginágamit  namang  parang  activo  sa 
kahulug^ang^  ití. 

ANHÉLITO,  m.  Paghingal;  h¡- 
rap  na  paghingá. 

ANHELO,  rn.  Násang  mahígpit. 
,  ANIDAR,  n.  Magpiígad;  mamd. 
ig-ad.  ¡I  met.  Tumahán;  tiimirá.  |i  mtt- 
a.    Uniampon. 

ANIEBLAR,  n.  Magúlap;  mag- 
kulimlim. 


ANI 

ANILLAR,  a.  art.  Gumawá  ng 
liitüng.  ó  sinbinglJBitUngánjbuklurán. 

ANILLO,  m.  Sii.bing.||Tagiká\v.  |¡ 
Kiíiing.  II  Biiklod. 

ÁNIMA.-  f.  Káluluwa.  ii  art.  Bu-| 
tas  nang  canyon.  |[  pl.  Tiigtug  nangl 
kanipána  sa  á  las  ocho  nang  gabíj 
o  ánimas.  I 

ANIMACIÓN,  t.  dcr.  nang  ani\ 
mar.    Kasiglahán;    kafáyahan.  [ 

ANIMADO,  DA.  adj.  p.  p.  nang 
animar.  Matápang.  ||  tntt.  Masayá; 
masigiá;  kung  ang  sioásabi  lu. 
paglu!ií]Dong. 

ANIMAL,  m.  H^'op.  II  met.  Ang 
mangmang.  ii  adj.    Ang    nauukol 
kalaw;ín  nang  tawo,  ó  nang  háyop. 

ANIMAR,  a.  der.  nang  ánima. 
Kaluluwahan,  ó  papagliínapángin.  |[ 
met.  Pasayahín;  pasiglahín.||r.  Mang 
binápang;  lumakás  ang  loob.  ||  Su- 
ííligM. 

ÁNIMO,  m.  Káluluwa.  ||  Tápan¿ 
hiiiápang.  ||  Aká  á;  pagiíaip.  ||  Anitrn 
intt-rj. 'Súlung;  lakasán  ang  )uob. 
.  ANIMOSIDAI^.  f.  der.  nani 
áuimo.  Tápang;  kapangáhasan.  ||  mel 
GáÜt;    pagtatanim   sá   ¡oob,    etc. 

ANIMOSO,  SA.  adj.  der.  nanj 
ánimo.  Bayani;  raatápang  =  ir7í /oí/i 
ligros.  B.  ó  ang  loob  sa  gitná  nan 
kíipang^milián. 

ANIQUILAR,  a.  lowí  sa  wal 
siráiii;  lipnlin  ||  met.  Lansagín  ó 
baing  iubós  ||  r.  Máowi  sa  walá;  m 
sírá;  rna'fpül.  ||  met.  Masírá  nanff  ni 
!akí  ang  anomáii:  para  nang  katawi 
pagáiri.  II  mtt.  Magpakabába  sa  pa 
bubulaviiulay  nang  sariling  kawaiá 

AN/S.    m.  Anís. 

ANISADO,   DA.   adj.  Sinanj 
pan  nang  anís. 


y  Google 


ANO  I            ANT 

ANIVERSARIO,  lA.adj.  Taoii-  Polo  Sur.  \\  Atig  náuukol  sa  dákong 

taón;  síingtaón.  ||  m.  Ang  misa  na  gU  tfmiigan  nang    liípá. 

nágawa  sa  araw  na  kaganapáng  isang  ANTE.    m.    Ang  baiat    nang    há- 

taón  nang  pagkamatay  at  iba   pa.  yop,    na  kinuUí.  ||  piep.   Sa  harap  R 

ANO.   m-   cir.  Tumbong;  ó   butas  Una. 

"ang    puit.  ANTEAYER,   adv.   t.    Kamaka- 

ANOCHE,  adv.  t.    KagabL  lawá. 

ANOCHECER,      impers.      irreg.  ANTEBRAZO,  m.  anat..  Ang  lu- 

como  agradecer.    Giimahí;    dumating  gal  nang  kamay  na  muía  sa  siko  han- 

sa  isang  l.igal  nang  naglálakip  síiim.  gang    pulsó. 


I  Abutan    nang    gabí    sa    isang    lu- 
gal.  II  r.   poét.    Mag-dilini. 

ANODINO,  NA.  adj.  cir.  ymed. 


ANTECÁMARA,  f.  Kabahayán. 
ANTECEDENTE,    p.    a.    nang 
anleceder.   Ang    náuuna,    at  sinüsun- 


Gamót    na     nakabábawas,    ó   nngpá-     dan  nang  isang  bágay.  h  s.  ra.  Gawa; 
pauntos   nang   sakit  ó  kirot.  Ginaga-     salilá;  ó    bágay    na  nauna,    na  dáhil 
sa  kaniya'y   niahúhulaan  ang  manga 
mangyáyaring    hulí. 

ANTECEDER,   a.    luna,    ó  má- 
una. 

ANTECESOR,  RA.  m.  y  f.  Ang 
náuna,  ó  ¡linaÜnbán  sa  alinmang  ka- 


mit  nainang-  párang  subtantivo  : 
ciiHno. 

ANOMALÍA.^ f.  inet.  Kaguluhán; 
kawaián  nang  hiiíay. 

ANÓMALO,   LA.   adj.    Maguió; 
kaibá. 


ANONADAR,  a.  Siráhi;  Üpulin.l  tungkulan.  ||  pl.    MagiigiUang  na  pi 

met.  Untián;    liitang^Iubhá  ang  ano-  nagmután  nang  sínoman. 

man.  II  r.  Mangayupápa;  magpakabá-  ANTEDECIR,  a.  irreg.  como  de- 

bang   lubha.  cir  ant.    V.   PREDECIR. 

ANÓNIMO,    MA.    adj.   Watang  ANTEDILUVIANO,    NA.   adj. 

ngálan  |j  ni.    Súlat    na   walang   pírmá  Ang  rn^ngá  tawo  at  bágay,  ná  náuna 

na*ig   guniawá,  sa    dilurio   univeraaL 

ANOTADOR,  RA.  m.  y  f.  TagX  ANTEMANO.    (DE)   mod.  adv. 


pagtandá. 

ANOTADURA.   f.  y 

ANOTAMIENTO.  m.  Pagtatan- 
d&;    ó    paglalagay    nang    tanda. 

ANOTAR.^  a.  Itandá;  ó  mag  la- 
gay  nang  tanda;  maglagay  nang  nota 
sa    anomang    siílat. 

ANSIA,  f.  Bausa;  págód  ||  Náis; 
asamasam  ||  Hinagpís. 

ANTAGONISTA,  m.  Kalaban  ii 
Katato;   kaagaw. 

ANTARTICO,     CA,    adj.    astr. 


contp.  nang  ante,  at  mano.  Pagka- 
r£ik.i. 

ANTEMURAL,  m.  fon,  comp. 
nang  ante,  at  mural,  K-útá;  moog. 
II  met.    Tangulan;   tagapagsangalang. 

ANTENOCHE,  adv.  l.  comp.  ng 
ante¿'A'i   noche,    Kahapon  sa   gabí. 

ANTEOJERO,  m.  comp.  nang 
ante,  at  ojera  der.  nang  ojo.  Ang 
mangagawa;  ó  nagbíbili  nang  sala- 
mfn   ,í;a  mata. 

ANTEOJO,  m.  comp.   nang  ante 


Ang  tfmogan,  na  tinátawag  namanj    at   ojo.  Pangita;  salamín  sa  mata. 


vGooQle 


■  44- 


ANT 
ANTEPASADO,  DA.  adj.  conip, 
nang  fi«^e  ai  pasado.  Panahong  naka- 
raán  na.  il  m.  pl.  Manga  magiilang"  na 
pinangalíngan.  ii  Kánunuan. 

ANTEPECHO,  m-  comp.  nang 
ante,  at  pecho.  Bábahan  6  palábaba- 
han.  II  Peísera  nzn^  guarnia'ún  nang 
kabayo,  etc. 

ANTEPONER,  a.  ¡rreg.  como 
poner:  comp.  de  anie,  at  poner.  luna; 
palalúin;  niagalíngín  kay  sa  iba.  1]  r. 
Lumálo;  máuna;  umuna  sa  ibá.||Mag- 
palaió. — Anteponer  el  amigo  á  oifo. 
Palaliíin  ang  kaibígan  sa  iba. 

ANTEPUERTA,  f.  comp.  nang 
ante,  at  puerta.  Tábing  nang  pintó. 
ANTEPUESTO,  TA.  p.  p.  nang 
■-    anteponer,  »á].  Náuuna. 

ANTERIOR,  adj.  Náuuna;  sind- 
s\xx^^Mi-=i  tal  dia.  Náuuna  sa  gayong 
áraw. 

ANTES,  prep-,  conj.,  adv.  t.  Tina; 
bago:  láging  kung  gamitln  ay  náuuna 
sa  de  at  que,  |(  Kung  ang  sinásaliiá  ay 
panahón,  ay  ginágamít  na  parang  ad- 
jetivo, at  ang:  kahulugán  ay  náuuna,  ó 
sinúsundan;  para  nang  el  dia  ántks, 
nang  sinúslndan,  ó  náunang  áraiv; 
ANTES  de  ayer.  adv.  t.  Kamakalaw.'i. — 
ANTES  del  d¿h.  niod.  adv.  Pagbubii- 
kang  liwayway.  ~  antes  bien,  conj. 
adv.  Bagkiís. 

ANTESALA,  f.  comp.  nang  ante 
at  sala,  Deskanso  nang  ¿áhay. — Ha- 
cer, b  guardar  antesala.  Maghintay 
sa  kabahayán. 

ANTEVER,  a.  irreg.  como  ver. 
V.  PREVER. 

.  ANTEVÍSPERA,  f.  comp.  nang 
anie  at  víspera.  Ang  áraw  na  sintísun- 
dan  nang  dispiras  nang  kapistáhan. 


ANTI.  prep.   na  tiagbúhat  sa  wí-  ^  sa  pagkabulok. 


ANT 

kang  griego,  na  ang  kahulugán  ay  la- 
ban  sa,  ó  7iálalaban  sa. 

ANTICIPAR,  a.  luna;  ipagpáu- 
na.  [j  r.  Máuna;  umuna.  |]  Umágap=: 
á  otro.  Umuna  sa  ¡b^. 

ANTIClPO.m.Paútang,  ó  patínga. 
ANl  ÍDOTO.    m.  med.  Lunas. 
ANTÍFONA,  f.  PanalaHging  di- 
nádasal;  ó  kinákanta  bago  muían,  at 
pagkatilpos  nang  pagdarasal  nang  sal- 
mos. 

ANTIFONAL,  ó  ANTIFONA- 
RIO, m.  Librong  kinásusulatan  nang 
manga  antífona  sa  bobng  sangtaon. 

ANTIGUAMENTE,  adv.  t.  Sa 
una;  nang  unang  panahón. 

ANTIGÜEDAD,  f.  Kalaúnang 
panabón;  katandaán;  kaunahan.  ||  Pa- 
nahón at  manga  pangyayaring  mata- 
tandá. 

ANTIGUO,  GUA.  adj.  Matandd; 
Uím:i.  II  m.  pl.  Manga  tawo  sa  una. 

ANTIPARA.  í.  Panábing;  pana- 
gasilaw.  Kansil. 

ANTIPARRAS,  pl.  t  fam.  Sala- 
raín  sa  mata. 

ANTIPATÍA,  f.  PagkaUalit;  di 
pagkakáakmá  nang  kaioóban,  at  ugáü 
nang  isa't  isang  tawo,  at  gayondín  ang 
di  pagkakilakmá.  ó  di  pagkakáayos 
nang  manga  bágay. 

ANTIPÁTICO,  CA.  adj.  Násasa- 
lungat;  ná.nalit. 

ANTÍPODA,  m.  geog.  Ang  ma- 
nga nauánahan  sa  kabÜánitong  lupa, 
na  rátatapat  nang  tapat  na  tapat  sa 
áting  manga  pa^.  ¡|  met.  y  fam.  Ang 
ugálí  6  bágay  na  násasalungat  sa 
ib.ing  ugáli.  ó  bigny.  , 

ANTIPÚTRIDO,  DA.  adj.  y 
ANTISÉPTICO,  CA.  adj  Laban 


vGooQle 


—  4S 
ANT 
ANTOJARSE,    i.    Lihihín;    pila-    á 
hin,  nasSing    iiiahig'pit  ang  anotnári,     a 
na  ang  karaniwan   ay  násang  di  ka- 
towiran  at  di  kaugalián.  Guinágamit 
lámang  sa  tatloiig  parsoua    na.iniíí- 
una,  ó   inilnihulí  sa  pronombre  m¿, 
le,  le,    etc.    para  nang:  se  >fie  antoja, 
se  le  ANTOJA,    se   ie   antoja,  antojó- 
seme,   etc. 

ANTOJO,  ni.  N;\sang  mahigpit, 
at  vvalang  kaowtiran.[¡Lihi;  kaibígáng 
walang  tuto. 

ANTROPÓFAGO,  m.  Tavvong 
kumákain  nang  ká'povva  tavvo. 

ANTRUEJO,  m.  Ang  latlong 
áraw  nang  lapas,  ó  carnesloleíidas.  I| 
Bulingbíiling, 

ANUAL,  adj.  der.  sa  latín  atmus, 
(año).  Taontaón,  ó  nárarapat  sa  ba- 
wat    isang  taón. 

ANUALIDAD,  f.  Ang  sa  ¡sang 
taón. 

ANUALMENTE,  adv.  t.  Taon- 
taón. 

ANUBLAR,  a.  pBgku'imIimín.  ll 
met,  Itágó;  ¡lingid;  magtakip.  ||  r. 
Magkiilimiim  ang  áraw.  ¡i  Malantá; 
masayang";  huag  kamtán  at  mapáwi 
ang  pinakanánasünatá,  ó  püálakad. 
ANUDAR,  a.  Mag  buhól.  j|  Pag- 
dugtungin,  ibithol  ang  dalawang  Id- 
bid,  ó  iba  pang  ganganitó.  ||  met  Pag- 
samahin;  pagiagumio.  ||  r.  Mabansot, 
huminió  ang  paglakí  nang  hindi 
papanahon;    raaburil, 

ANULAR,  ai  Pawalang  halag'i; 
<5  pawalang  kabuluhán  ang  anomang 
kasulatan.  [|  adj.  Ang  náunkol  sa  sin- 
sing;.  tabas  singsing.  ¡|  Dalíring  pa- 
lásinsing.in. 

ANUNCIAR,  a.  Bumabaia;  .mag- 
balita.  II  Humilla  nang  manyáyari.=: 


ANÜ 

á    uno.    fr.    Ibalítá,   ó   ipaalam    ang 
ang  pagdating  nang  i?á, 

ANUNCIO,  m.  Babalá;  balita  R» 
Húlá. 

AÑADIDURA,  f.  Dagdag;  kaiag- 
dagan. 

ANZUELO,  m.  Tag-'i;  kib^;  bíii- 
vvit,  II  met.    Híbó;    paráyá. 

AÑADIR,  a.  Ululan;  dagdagán  II 
Magdiígtong;  salopilan;  tambalán; 
magiignay:  ugpungán  =  (í  lo  expuesto, 
Idagdag  sa  nasabi  na. 

AÑAGAZA,  f.  Pangati.  |]  met. 
Híbfl. 

AÑEJAR,  a;  Imi/akín;  laonín  ang 
anomán.  ||  r.  Magbago  ang  anomán  sa 
k:\launan,  kung  biimuti,  kim  sumamá 
man.  Sinásabing  karaniwan  sa  álak 
at  manga  pagkáin.  ||  Malúmá;  tu- 
manda. 

AÑEJO,  JA.  adj.  Laón;  liímá;  ku- 
pás;  lipas  |[  Sinásabi  sa  álak  na  ma- 
buting  lubhá  na  ang  kaÜdad  dáhil 
sa  pagkalaón.  I|  Inibak. 

AÑICOS,  pl.  m.   Manga    pirápi- 
rasong  maliit  nang  damit,    papel,  ba- 
basadn,  etc. 
AÑIL.  m.    bot.    Tíná;  t^yom. 
AÑO.    m.    Taón. 
AORTA,  hf.    anaf    Ugat  na  plna- 
kamalakf  nang  katnwán  nang    tawo. 
AOVAR,    m.  Mangitlog. 
APACENTAMIENTO,  m.  Pag- 
papastol    nang    háyop.  ||  Pastiílan. 

APACENTAR.  li.  irreg.  como 
acertar.  Pa^tulán  ang  háyop;  papa- 
nginayinin  ang  liáyo]);  dalhín  sa  da- 
niohan.  ||  met,  Bigyán  ang  kálulowíi 
nang  ikabúbiiliay  na  gracia;  tutiían 
nangmagaling;  araían' etc.¡Ir.MagáraL 
APACIBILIDAD.  f.  Kaamban; 
ó  kalubayang  loob.,^ 


y  Google 


-  46  - 
APA  APA 

APACIBLE,  adj.  Maámong  loob;     h¡nhhana|3— í«  casa.    Sumipot  sa  bfc- 
malambot  ang  ughü  ||  nitt.  Kaayaayu;     \\&y=á  alguno.  Pakita  sa  isa. 

'        APAREJADO.    DA.  p.  p.   nang 

aparejar  adj.  Marúnong;  saiiay.  |!  Na- 
kahandá. 

APAREJAR.  A.  Igayák;  ihanda, 
isadyá.  H  r.  Gumayak;  huniaridá:=a/, 
para  el  trabajo  Gumayak  sa  pag- 
gawá. 

APARENTAR,  a.  Magbalintúna; 
niag'dáyá;  magpakonowati. 

APARENTE.  adj.  Balinttína; 
dáyá.  II  Ivonowa;  konowaii.  11  Dápat; 
akniá;  bágay;  at  sinásabing  ganitó: 
Hoy  AKMÁ  sa  paní^yaydring  iyan,  esio 
es  Ai'ARENT  /ara  ese  msoí  \\  Náki- 
kita;  iKímamasdaii:  v.  gr.  aparente 
eslá   el  motivo.  nAkikíta  ang  dahilán. 

APARICIÓN,  f.  der.  nang  a/jarí- 
cír.  ■  PaglUaw;    pag  sipot. 

APARIENCU.  f.  Ang  lagay;  hil- 
siirn;  tingín,  ó  kita  sa  labás;  ó  ma- 
síd    sa    imbabaw    nang  anonián. 

APARROQUIAR,  a.  Magkaroón 
nang  siíkí,  6  kabílihan  ang  isang 
nagiílinda.  ||  Sukíin. 

APARTADO,  DA.  p.  p.  nang 
apartar,  adj.  Mala)  ó;  nakabukod; 
tángi;  tiwaiag;  layó,  [i  Sa  correo  ay 
ang  manga  súlat  na  ibinúbukod  para 
ipaiiiigay  sa  ta!ag:ingf  may  ári  bago 
gawín  ang  lista. — Apartar  de  si.  Ilay6; 
iwiksí  sa  saiili — Apartarse  d  un  rin- 
cón, Tumabí  sa  isang    siílok. 

APARTAR,  a.  Magbukod,  mag 
tiiigi.||Ilayó;  iliiwjlay;  pmnayApá;  iti- 
walag;  ilibts.  ||  r.  Bunuikod;  tumá- 
ngi;  tLirniwalag;   humiwaliy;    lumihís. 

APARVAR,  a.  agr.  Ihánay  ang 
manga  h.iya  sa  paggígÜkm.  ||  niel. 
M,igl,igay  nan{;  inalaking  buntón  n| 
anomin. 


niasayá;  nakaliiUig^ud. 

APACIGUAR,  a.  Puniayápa;  mag- 
pataiiím¡k.||r.  Tumahimik;  huinimpii. 

APAGAR,  a.  Patayín  ang  apoy; 
subhán.  ||  met.  Lansagín;  pawíin  ang 
úhaw,  na  uminom  bagá  nang  titbig.  \\ 
r.  Mamatay  na  kú-á  ang  apoy,  ó 
ílaw. 

APALABRAR,  a.  Tip:infn;  lu-  ■ 
mipán.  II  met.  Maquijiagyári  nang  sá- 
litaan.  il  r.     Magtfpaiian. 

APALEAR,  a.  Pumálo;  mamáló, 
na  ang  gamitin  ay  kilioy,  b  tung- 
kod  na  kdhíjy.  j|  Pagpagíti  nang 
isang  káhoy,  ó  pamáló  ang  alika- 
bok. 

APAÑAR,  a.  Kunin;  dampiuín 
naug  kamay.  II  Mangiiuiú  nang  ano 
m&n  sa  harap  nang  may  ári.  j[  Hu- 
sayin;  kmnpunihín  ii  iiilmin  nang 
damit;  balabálang  luabute.  ll  Sunmisi, 
ó  kumumpnní    nang   síiá. 

APARADOR,  m.  Taguán  naug 
manga  kasangkapan,  dlatn,  etc.  Pá- 
mingalan.  Aparador. 

APARAR,  a.  Súmalo;  ó  saluhin 
nang  kaniay,  báro  t-tc.  ang  ano- 
mán:  sa  imperativo  kndála'íang  ga- 
mitin, para  nang  saluhtn  mo,  apa 
RA  tií=con  la  mano.  Saiithín  nang 
kamay  =  í«  el  sombrero.  Saliihín  33 
sOmbalilo. 

APARATO,  r.i.  G.iják;  handí  i| 
Pagkáhandá. 

APARATOSO,  SA.  adj.  Ma 
handá,  ó  niaiakí  ang  gayak.  l|  Ma- 
laming  kasangkapan. 

APARECER,  n.  y  r.  ¡Híg.  como 
agradecer.  Siimipoí;  lumitaw  na  biglá 
ang  anomán.  H^umitáw;  m&kita  ang 


y  Google 


—  47  — 
APE  APE 

APASIONAR,  a.  Ihingil;    pawi-  nal  na  matáis,   upáng   pawaling  ka" 

lihin  ang    loob.  11  r.   Máhingil;  ó  ina-  buluhiín  ang  hátol;  na  ináaring  malí, 

wiling    lubhá,   an^    h)ob=-íi  la,  por  na  inüagda  Hang  mabábang  hokom, 

ia  pintura.  Máhilig  ang  loub  sa  piti-  <>  tribunal.  II  Magkimukhá  ang  külay 
tura. 

APATÍA, 


ICipabayaán,  katá- 
maran;  kawaián  nang  pakiramdáiii, 
ó    pangdamdam. 

APÁTICO,  CA.  adj.  Pabayá;  ba- 
tugan;  walan^  pakiramdam. 

APEADERO,  m.  Tungtúngjng 
panhikan  6  p;ínaugan  sa  pagsakay, 
ó  pagbabíi  sa  knbayo,  ó  iba  mang 
háyop  na  sasakyán. 

APEAR,  a.  Ibaba;  ilunsad;  ipa- 
níiog  sa  kabayo,  ó  carriiage  angf  ano- 
mán.||r.  Bumal:á;  lumungsad;manáog; 
uinibís.  Sa  sentidong  itó  kaugalíang 
^zxaiún  — al  suelo.  Luniungsad  sa  Idpá 
=del  caballo.  BuraaLá  sa  kabayo=: 
en  el  camino.  Humaba  sa  daán. 

APECHUGAR,  n.  Itiílak  nang 
dibdib.  II  met.  Magpasiyá  nang  ano- 
man,  na  salansangín  ang  laliat  nang 
kapinsalaan.  II  fani.  Pahiniíhod  n.-*ng 
masamáang  loob. 

APEDREADOR.  in.  Mámumu- 
kol;  nangbáhagis. 

APEDREAMIENTO,  m.  Pamu- 
niukol;  pang"babató. 

APEDREAR,  a.  Puklín  nang 
bato;   batohfn. 

APEGADO,  DA.  p.  p.  nang  ape- 
gar, at  apegarse,  adj.  Wili;  buhos 
ang   loob. 

APEGARSE,  r.  Miiwili;  mába- 
hos  ang  loob  =  rt  alguna  cosa.  Má- 
wili  ang   loob  sa  anomang  bítgay. 

APEGO,    m.   Pagkáwiti;   ó   pag- 

kihipat    nang    loob.  ||  met.    Pagíbig. 

APELAR,   n.     for.     UmapeL^    ó 

magsukdal  bagá  su  hukom,  ó  tribu- 


nang  manga  kabayo.  [|  met,  Pumiksí; 
magsakdal;  humánap  ng  igágamot  sa 
anoiiiáng  kailangan,  ó  kasaiatán,=íi 
olro  medio.  Humiuiap  nang  ibáng  pa- 
va.é.n^=ie  la  sentencia.  Apelaban  ang 
senti::nt:ia=^/'<i  ante  el  tribunal  su- 
perior  Umapeiá  sa  harap  nang  ma- 
ta.\3  na  hiíkuman. 

APELMAZAR,    a.   Paikpikín;  ti- 

píÍ!i.||r,  Mapaikpík;  matipi;  masinsín. 

APELLIDAR,  a.   Taw^^gtn    nang 

apellido  ang     sfnoman.  |1  Bansagán. 

II  Ipagdíwang  ang  sínoman. 

APELLIDO,  m,  Pangalawang 
ng.ilan;    pamagat;   apellido.  ' 

APENAS,  adj.  m.  Bahagyá;  bo,- 
iinyíi.  II  Kagyat;  pagkuán.  .||  Halos 
walá:  V,  gr_  Apknas  hay  gente,  halo^ 
lualang    tatuó. 

APÉNDICE,  m.  Díigdág  na  ini- " 
háhabol  sa  dolo  nang  manga  libró. 

APERAR,  a.  Gumawánangkari- 
ta,  k;irit6n,  ttc.  na  gámit  sa  manga 
paghahákot  sa  bukírín. 

APERCIBIR,  a.  Maglaán;  ihanda; 
igayak  ang  kailangan  sa  anomán.  II 
Magpayo;  bum.'iii;  niagbálá;  ipagpá- 
nna;  ipaháyag.  ||  r.  Máhalalft;  mápan- 
sin.  II  Gu.may2k=<í,  para  la  guerra. 
Gumayak  sa  pakikfdigmá=(rtJ«/ríi  el 
enemigo.  Gumayak  laban  sa  kaáwa3r= 
de  armas.  Maghandá  nang  sandata. 

APERCOLLAR,  a.  irreg.  como 
acordar,  fain.  Sakalín.  II  met.  y  fam. 
Kunin  nang  paumít.  ||  fam.  Hampa- 
sin  sa  báíok;  patayfn  tiang  pasubok 
ang  kápowá- 

APERNAR,  n.  irreg.  como  acer. 


vGooQle 


API 

tar.  ICaglín  ó  sungabSn  nang   aso  sa 
paá  ang  isang  háyop. 

APERO,  m,  agr.  Mang^  kasang- 
kfeipang'  kailajigan  sa  pagsasüka.  Ga- 
jrcua  din  ang  táwag  sa  kapisanan  nang 
manga  kasangkapan  sa  ibang  oficio. 

APESADUMBRAR,  a.  Mag:bi- 
gay  sükal  nang  loob,  ó  niagpasúkal 
nang  loob;  magbigay  liimbay;  hiima- 
pis.  II  r.  Maliimliay;  sumiikal  arig  loob 
•'de  la  noticia.  MaUíinbay  sa  balíiá=^ 
con  la-  noticia.  Ikainmbay  ang"  balíiTí. 

APESTADO  (ESTAR)  de  ah^ii- 
na  cosa.  fr.  faiii.  Sumagáná;  fiíagka- 
roon  nang"  kasíigan.ian¡  para  nang;  ang 
plaza  ay  sAgaxa  ságúlay,  la  plaza  ES- 
TÁ APESTADA  de  verduras.  ||  do,  da.  adj. 
napípiste;  nasasalot. 

'APES'lf^R.a.r.  Magkasálot;  mag 
kásakitan.  II  n.  Bumáhó.  jl  Mabulók; 
makayaniot. 

APETECER,  a,  irreg.  como  agra- 
decer. Magpíta;  nas&in  ang  anoman. 

APETENCIA.  f.Gaoangkumáin. 
U  Násá. 

APETITO,  m.  P.igpipfta,  kaibi- 
gang  kuraiin.  ti  met.  Ná>á, 

APIADARSE,  r.  Maáwá;  niaha- 
bag=í/¿  los  pobres.  ^íaáwá.sa  manga 
dukha. 

ÁPICE,  m.  Dungot.  ii  Ang  káun- 
übintíang  bahagi  nang  anomán.||  Ang 
lálong  pinakainahírap;  nialíwag  ina- 
gawa,  ó  mangyari. 

APIÑADO,  DA.  p.  p.  nang  api- 
lar y  aá).  Tabas  pinja,  ó parang  pinyá 
ang  hitsura.  ||  met,  Siksik;  inahígpit 
dáhil  sa  karamíhan;  buntonbuntón. 

APIÑAR,  a.  rbunton  Jl  Gawíng  ta- 
bas pinyá.  II  r.  Mábuntün;  niagkásik- 
sikan. 
APIO,  m,  bot.  Kinsay. 


APL 

APISONAR,  a.  Pisunin  ang  líipa; 
paikpikín  nang  pisón. 

APLACAR,  a.  Pahiipaín;  paluba- 
gín;  pahinayin.  [|  Payapáin. 

APLANADO R,  RA.s.  y  adj.  Pa- 
mátag;  pamantay. 

APLANAR,  a.  Patagin;  pantaín.|| 
r.  Máguhó. 

APLANCHADO,  m.  p.  p.  nang 
aplanchar.  Ang  bunlbn  nang  damit 
na  pírinsahin.  (|  Ang  píriÉisahin,  ó  da- 
mit, na,  napiriiisi  na.  ||  Ang  pamimi- 
rin;á:  para  nang  bukas  aji  ,¡ra7ü  nang 
j'AMiMiRiNSÁ,  mañana  es  día  de  aplan- 
CHAD  o. 

APLANCHADORA,  f.  Tagapa- 
mirins^. 

APLANCHAR,  a.  Mamirinsá. 
APLASTAR,    a.    Pisaín;  pipisín; 
lamoritin  ang  anomán.  ||  met.  y  fam. 
Iwáng  litó  ang  ish,  na  huag  mátulu- 
han  ang,  sabihin  ó  isagot. 

APtAUDIR.  &.  Purihing  taglay 
áng  saya  at  pagkakatowá, 

APLAYAR,  n.  Bumahá,  na  lumá 
gap  sa  pampang  ang  túbig. 

APLAZAR;  a.  Tawagiii,  ó  tipanán 

nang  panahon    at  lugal   na  taning.  [| 

Ipagpaliban  ang  anomán. |[r.  Máliban. 

APLICADO,  DA.  adj.  p.  p.  nang 

aplicar.  Masípag;  matiyagá. 

APLICAR,  a.  liápat  it  ji^pal;  iká- 
pit  ang  anomün.  |]  Ibíntang.  II  Ihingíl 
II  Ilagay  ang  isa  sa  anomñng  pagha- 
hánap  biíhay.  ||  r.  Miigsi^  ap;  magia- 
kit;  magsipag  sa  pagaáral;  ó  pagká- 
(uto.  II  met.  Magsikap  nang  pagkita 
nang  ikabúbuhaj  =^íí  los  cslud/os.  Mag- 
sipag sa  pagaáral. 

APOCADO,  DA.  adj.  p.  p.  nang 
apocar.  Mangmang;  duag. 
APACAL1PSI6AP0CALIPSIS. 


vGooQle 


-49  ■ 


APO 

m.  Ang  lihfong"  siniílat  nang  Evan- 
ge  iütaiig  S.  Juan,  na  manga  ípiíuihi- 
y;ui!  as  katii)á  nar.!;  Pangiiioong  Dios. 

AI'OCAk.  a.  Üiitijii;  ildián;  iütiii; 
ki|-iuiai:.|t  r.  Mii!í|j.,kaUki¡  ui:,.'j,;,ka- 
untí. 

APODADOR,  RA.T.  y  aclj.  M'.i- 
pagngilaii  sa  k.íp:(\vá,  ó  [iin(ia^:.igity 
ng  biinsag  sa  .kápüwa. 

APODAR,  a.  Mangiii;  mangban- 
ság;  lagi  ái  nang  iigalaii  ang  kápowá. 

APODERADO,  DA,  p.  p.  nang 
apoderar  al  apoderarse,  adj.  y  ü.  ni. 
May  k^ipafijíyaiihang  iuiiunrap,  ó  ma- 
na,:;ot  s.i  iig  ilaii  ULing  ¡l;á.  Apudc- 
r.u!o. 

APODERAR. 


.   Ma; 


"íí 


..i|.a 


,ÍIm 


]gay 


iba.  II  r.  Kaiiikuiiiín;  k.Tniyaliín.  II 
Tumalania  aiig  iinoiii.'iii  |j  Tiim.íiii  .k 
=i./¿  hi  haciendii.  Kaiiik.iHiíii;  agawiii 
mi^    paKaáii 

APODO.  111.  lii;  itansag;  paiiKigal. 

Al'OLlLLADO,  DA.'  atij.  cnip- 
nang  lí,  at  polillulo.  dcr.  nang  po.'iHa. 
Siníia;  hinuta.'i  naiii'  lai^gi.  |j  May 
t.\Eiga.  / 

APOLIi.i.ADURA.  f.  Pi'it.is,  ó 
síiA  iiaiig  ting.i.       V. 

APOLll.l.AR.  a.  mcb-S^iríliii  nnng 
tanga.  ¡I  r.  Taiigáin^-:ajaniVangy=r-- 
Jhxh'o   kiiní;    íí-amUiíA  (" 

APOl/PKO.MAIXíí.  dV-  p.  P. 
l\i\\.<í  apoUroiiarsi:.   /ilj.    ram^tl/ 

APOLTRONAI^E.  i.  Giiiija-yQi> 
gayón,  na  walang  (b>g;^a\n/f  niag-' 
tan.ad. 

APOMAZAR,   a.    Ungain. 

Al'OKCAll.  a.  agr.  Magh.iynhr» 
naiig  halariian;  6  labnnan  ang  ii.i- 
Ujiíaíi  at  nang  r.iagbátA.  ||  r.  Mag- 
báiá  ang  halaman. 


APO 

APORRAR,  n.  fani.  Maumid; 
liiiag  inakapar>giísap. 

_  APORRríAK,  a.  Mogmoejii;  umu- 
gin,  [¡  PMighliL^íti  iiany  p.m  álüiijí  ká- 
iioy.  ||r.  Maíílnigbiurnn  j]  met.  Mag- 
pjkíi|)(lit  na  inagísip  ó  magáral  ng 
ni;  !;;kiiig  ]iag-iLisuni!'kap. 

APORTAR,  n.  Dumnong;  pu- 
niuiidó  i,a  isaiig  [)U(;rto.  II  DiiiiiSting; 
6  suraipit  sa  i:>ar]g  liigai  na  tli  iná- 
akalá,  hin-i  man  |Jiu,ito,  na  may 
marga  tavvong  nanínirahnn,  pcigka- 
t  ipLis  na  iiKigliikad  na  dí  alam  ang 
tiiiiitui.go.  II  f(jr.  Magdalá:  ó  rjagha- 
tid  ^=^Apo>L!r  á  Cádiz.  Diunoong  sa 
Cádiz.' 

APOSENTAR,  a.  M.-igpaililüy,  6 
maghanda  nang  mátnlnyan  nang  nig.í 
nagl.ilak-,d.  ||  r.     Maniiluyan. 

APOSENTO,  m.  Siid  na  tnin- 
•r.in,  II  PánLi'iiyacang"  báhí.y.  =  d¿ 
arle.  Táhanang  nak.iLaan  ^a  manga 
alílji  aa  palacio, 

.  APOSICSIONAR.  a.  liagny  sa 
posiííi6n.||  Ipíis^-siiin    |¡  r.  Puinosc^ion. 

APOSTAR,  a.  Maglñgay  á  mag- 
tnió  nang  hantay  na  tavvo,  ó  crt- 
balleria  sa  iiiang  taning  na  lugal.  || 
a.  iiTt-g,  coiVio  acr dar.  Tumayá;  pn- 
mu.stá  =,r/  Juego.  Pumustá  sa  laró.  \\ 
•^.  Bimi;nUa>;  uniaíiang  sa  isang  lii- 
gaivjl  Magpufilahan  =^Aposlíírsehis  li, 
con  fithmo.  ,Mak¡ia¡ó  kay  Fulano; 
.hanumin V.¡    fulano;    6   pfighnláan. 

■  APOSJASlA.  f.  Pagtalfkcd  sa 
~Í5aT'kirkii:,t¡ano,  ó  sa  datjng  ¡■■ananain- 
pahiavn. 

APOSTATA.'  m.  Ang  liimalíkod; 
ó  tiiniálalikod    sa    pagk:ikiisliano. 

APOSTATAR,    n'^,  Talikuran  ang 
pagkakiisiiaiio.  ||  Talíkuran   ang  pag- 
sasama.:^^''^  s'i  reh'gihn.  Tunialíkoii 
2 


vGooQle 


APO 

sa  kaniyang  religión. 

APOSTEMA,  f.  cir.  Bagá;  biíkoi 
na   may   náná. 

APOSTEMARSE.  r.  Bagaín; 
magnáná. 

APÓSTOL,  ra.  Inutiisang  nianga- 
tawáii;b  kjnatawán.  j[  Alagad  ni  Jesu- 
kristo.   Apóstol. 

APOSTOLADO,  m.  der.  tiang 
apóstol.  Katunglíülan  iiang  pagka- 
apostol.  II  Kapisanan  nang  manga 
Santos   Apóstoles. 

APOSTÓLICO,  CA.  adj.  Ang 
náu'ukol  sa  manga  Apóstoles,  6  sa 
Papa.  [I  Tanging  título  nang  kaiiarián 
nang  Hungría. 

APOYAR,  p.  Tuniiilorg;  tiimang- 
kílik;  umampón.  ||  Pagtibayin;  pato- 
tohaiian  ang  anomang  áral  at  iba 
pa.  II  Paglabanin;  panibayin  ang  isang 
bágay  na  ipátong  sa  ibá  =IsandaI; 
ibátay.=í:f«  ejejtiplos  Paglibayin  ng 
manga  halimbáwá  =t«  ijiniplos.  Pag- 
tibayin sa  halimbáwá  ||  i  Manghá- 
wak;  raanálig.  |[  Sumandal  II  Magtii- 
Iungán=:f/i?  humos  argtí^enlos  Mang- 
háwak  sa  mabuung'  argumento.=í« 
el  eslribo.  Maníbay  sa  estiibo 

APOYO,  m.  Tungkoá,  suhay;  tii- 
kod.  II  met.  Tiílong;  ampón.      ) 

APRECIAR,  a.  Halagaban;  ó  bg- 
yán  nang  halaga.  ||  met.  Mahalín;  ma- 
halagahín  ang  anonián.=í«  mucho. 
Mafialagahing  lubhá.::^:^^!??-  sn  saber. 
Mahalin  dáhil  sa  kaniyang  dunong.  ii 
r.   Magmálialan. 

APRECIO,  m.  Halaga;  kahala- 
gahán  nang  anomán.  ¡j  met.  Pagma- 
mahal  sa  kangínoman,  ó  sa  anomán. 

APREHENDER,  a.  Hulihin.  || 
Gunigunihfn. 

APREHENSIVO.  YA.  adj.  Ma- 


APR 

takuün;    magunigiinihín. 

APREHENSOR.  m,  Ang  du- 
makip. 

APREMIAR,  a.  PiIitin.||Higpitán. 
II  Mapilitan. 

APRENDER,  a.  Magáral.=íí  fj- 
cribir.  Magilral  sunuílat.  =  co?i  el  maeS' 
tro.  Magáral  sa  maeatro.==í/í  otro  (al- 
guna cosa.)  Magáral  6  mátuto  sa 
iba  nang  anománg  bágay.ziríí?  cabeza, 
ó  de  memoria.  Pagarálang  isatilo. 

APRENDIZ.  ZA.  m.  y  f.  Ang 
nagáaral  nang  oficio,  ó  hánapbuhay. 
II  Aralán. 

APRENS9R.  a.  comp.  nang  á, 
al  prensar.  Ipittn;  tindihán;  6  im- 
pitín  sa  pirinsá,  ó  hapitán  ang  ano 
Ulan.  II  nict.  Glpltín;  hapisin. 

APRESAR,  a.  Dagitin;  sagpanj^ 
ang  anomán  nang  háyop,  na  par; 
nang  buaya,  aso,  lawin,  etc.  ||  náut 
Bilsagin  ang  anománg  sasakyán. 

APRESTAR,  a.  Ilianda;  ilaái 
ang  kailangan.  II  r.  Gutnayak;  hu 
manda. 

APRESTO,  m.  Handá;  gayak 
báon. 

APRESURADO,  DA.  adj.  Dalo: 
dalos;    gahásá:   lulíiigag. 

APRESURAR,  a.  Biglafn;  dal 
dalíin.Jl  r.    Magbigla;    magdalidálí, 

APRETADERA,  f.  Panhigpi 
o  higpitán.  Karaniwang  lálong  í 
plural  ganiitin.  !■- 

APRETADERO,    m,  Bahag. 

APRETADO,  DA.  p.  p.  nai 
apretar,  adj.  met.  y  fam.  Maránn 
II  Masikip;  niahigpit;  niasinsín;  pail 
pik. 

APRETADOR,  RA.  m.  y  f.  Panj 
higpit,  ó  inanghüiigpit. 

APRETAR,  a.  irreg^.  como  acA 


y  Google 


APR 

lar.    Impitín;    higpíiín;    hapitiii;    pis- 

lín;  idifn.  ||  Bigbfn;    dalidalün.  ||  Ki- 

I  niisín;    pitisin;  sinsínin  ó  salsaliii.  || 

I  Paikpikín.  ||  niet.    Gipilfti;    inisín.  [j 

'.  met.    Hapisin,  ||  Makiiísap   nang  nía- 

higpit;   hinging  mapílit  ung'  anomán, 

na    lumíihog    á    magbálá.=íi  correr. 

Kuiiiarímot    nang    takbó.=  írí'«    los 

¡trazos.    Higpitín    nang"    yákap.  =  con 

alguno.    Haraping    labanan    ang    isa; 

piiitin  ang  isa.  n  r,  Humigpit;  sumín- 

5Ín;  mapitis;   masiksik  etc. 

APRETÓN,  m.  Pagpisil;  pagpin- 
dot  na  malakás.jj  fam.  Hflab  na  biglá 
nang  tián  sa  pagkátas.  [¡  Matiíling 
takbó,  ngiíni't  maikli  ó  süsumandali, 
II  met.  Kagípitan. 

APRIESA,  adv.  m.  MadaÜ;  big- 
láaii. 

APRIETO,  m.  Kasikipán;  kasi- 
kián.  II  Kagípita'n;  pagkakailangan.  [| 
Paiigánib. 

APRISCAR,  a.  Kulungin  ang 
manga  háyop  sa  hapunán  ó  kural. 
Ginágamit  narnang"  parang  recíproco. 

APRISIONAR,  a.  Ibilango;  kol- 
mahá-n.  II  Mábiiangó.  II  met.  Magkii- 
long  sa    báhay. 

APROBADO,  DA.  p.  p.  nang 
aprobar,  adj.    Miiiilmabuti. 

APROBAR,  a.  irreg.  co'no  acor- 
dar. M.igaÜngín:  mabutihín. 

APRONTAR,  a.  Tambing  ó 
kagyat  niagh^iidá,  ||  Magbigay  agad 
ó  kapagkaraka,  nang  salapi  ó  ano- 
mán. II  r.  Huniandá;  guinayak   agad. 

APROPIADO,  DA.  p.  p.  nang 
apropiar,    adj.    Akniá;    bágay. 

APROPIAR,  a.  Ipagkaloob;  ibi- 
gay  sa  ¡sá  ang  anomán.  |!  met.  Ibágay; 
iáyos  sa  anomán  ang  dápat  mSlkapit 
¿  máakmá.  ^para  si.  Ankínm,  —  á  su. 


■5t- 


APB 

idea.  íayos  sa  ahMá  niyá.||r.  Sarilinin; 
ariin;  kamkamín  ang  anomang  hindí 
k¡in)yá.=:/rt/-«  si  (alguna  cosa).  Ang- 
kinín  ang  anomán. 

APROVECHABLE,  adj.  der.  ng 
aprovechar.  Mapakíkinabangan. 

APROVECHADO,  DA.  p.  p. 
nang  aprovechar,  adj,  Mariínong  mag- 
sikap,  ó  magariniunán  nang  manga 
bágay,  na,  sa  iba  ay  niwáwalang  ka* 
hulugán.— y^^iíc^í  aprovechado,  fr.  fam- 
Binalang  niay  malaking  puntahin. 

APROVECHAR,  n.  Makinábang. 
=í3  el  eshidio.  Mátuto:  raásulong  sa 
pagaáral.  ||  a.  Inotío;  samantalahín 
ó  lipiinin  ang  anomán.  ||  r,  K.ung  ang 
sinásabí  ay  úkol  sa  kabáitan,  paga- 
áral, etc.  ay:  raSsulong  ó  mabihasa; 
mátuto.  II  Magsamantalá,=^í/»*  la  oca- 
sión. Saman  tala  hin  ang  kapanáhu- 
nan. 

APROXIMACIÓN,  f.  der.  nang 
aproximar.    Pagkakálapit.  II  Pagllpit. 

APROXIMAR,  a.  Ilápít;  isíping. 
[I  r.  Lumápit;  dumulóg.=  í7¿  altar. 
Lnmápit    sa  aitá. 

APTITUD,  f.  Kart^nungan;  ka- 
sanayán;  karapatán,  ó  kasapatang 
lumupad  nang  anomang  katungkulan 
ó  gágawin.  |¡  Kaya. 

APTO,  TA.  adj.  May  kaya;  sa» 
pat;  dápat;  bágay.  —para  los  estudios. 
May   kaya,    ó  bágay  sa    pagaáral. 

APUESTA,  f.  Pustá;  pustahan. 
II  Pagpustá. 

APUNTADO,  DA.  adj.  der.  ng 
apuntar.  May  tulis  ó  riiatulis.  ||  May 
tinik  ang  duto. 

APUNTALAR,  a.  Tukuran;  su* 
itayan. 

APUNTAR,  a.  Tudlaín;  punta- 
hin; sipatín.  II  met.  Itúió.  I|  Itandá  ú 
I 


vGooQle 


APU  "                      AQU 

landaán;    ilistá.  ¡|  I[)ahiwá(ig;    hangi-  lyán.  NfViyo'y   sa   poesía  I;imang  gá" 

tin  ang  anomán.  [|  n.   ]\Irigiiui!an:jf  su-  niit. 

niipot   ó  pdhakita  íing  anomán:  para  AQUÍ     adv.    1.    IDini;   ái\».  \\  adv. 

iiang,     magmulanl;    sumu'O'i'    ó    tu-,  i.    Nl;  ty'""\^    '"'i'    '^*'    \\.ó.=  k    Dios. 

MÚitó    ang  balb.is,   apustak    el  bozo;  Amp^inín    ak'í    nwng   Dioa;  tiilungati. 

IM ACKAÍí//^.     ó     MAGK,\/j//>,     Ai'UNTAií  snklolüh.ni   alió    ni) á. 

<7  y«iWo.  II  Pumiiítá   ó   liim.iyá  sa  la-  AííUníTAR.    a.  ['.ilahimikii,;  pa- 

Tong     monte.  II  Patulisin.     ó     '.u'ir;;iii  tah.mín;  jiaya¡iáin.  ||  r.  I'iiniiiyá|>A;  tu- 

antí  alinmang    sandata.  ¡i  r.   I-Cnni;  s.i  m  ihía,ik;  luiiinipá  =:/í7/í    su   j'túahra. 

aiak   ay    niagimilang    uiniísiiii.  li  fani.  Tiiuahíüiik  sa  k.niiyang  pangúiap  ó 

Magiaiígií.  Kung  bago  pa    láaianí;  u-  pini^ira!. 

nátablan  nang  á¡ak.  ÁQUIIATAR.    a.    art.    Uiiin   at 

Al'UNrK.     m,     I'.ig'i  i-.tá.  II  Tan-  Tian-    niatanló    kvmg   gaauo    ihl;   ka- 

dáan;     ü^tatian.  tinsán    ó    kil)aba.iii    n.uig    \v:\    nang 

APUSíE-Mí..    a.    faiii.    v  L;Íri'ó   II  ni;-t.    Siyasalin  ó   sayuri-i  an^ 

APUÑKTEAK,     a.      P.igínhiirHii-  k.itolohanai)    nang    anoii^ui;,'    ''ágay. 

kííi;  p.ig,Íjgiikin.  AOUII,Ó>í.    111.    Hangiiig   hÜága. 

APURAK..     a.      D,I¡.a;ir,.  II  ,nc'..  ||  Hílagaan. 

O.i'-áiiig   dali-iayin    ang    k.Udiüliaiiaii  ARA.  f.  Altnr,||  llatóni^ /r."«'¡//W(7, 

nang    b.ilang    na,    pava    n^uiíí    i'i;",ig'  na    nasa    ibíhaw  nan,i,'  aliar  at  síyang 

s  iliüi,  lialíta,  ó  k.ibul.ianan.  |¡  Ubn-iin;.  ijin.ig'álatag.in  naiii;  manga  corporales. 

Eayurin.=Tr(     uno.     P,!gaUlin;    mulliiu  .VkA'->K.    a.Íj,    Ta-á   Arabia.  Ii  ni. 

ang    ¡.sa.  II  r.    M-i']a¡)Í!>;   ni.igpighuti.'l,  An ;   u-íka    6    saliiá   n.uig  lag.^  roóii. 

.M,jliió;    iii:.tLilig,=  7/    su  inf-TtiKiio.  ÁKADO.    üi.    agr.    Arata  ||  Tad- 

Magpigiíaii     sa     kr¡ii¡yang     kisaüwa-  Xwvi,.  . 

ang    páaii.=/.-?r  ,(■« /«/«/->««/o.  Mdg-  .ARADOR,    in.    dcr.    nang   ar.i'/». 

pi'^liaii;    ó   h.iag    niátutiiha¡i    ang  ga-  Magaar.iró;    b    an^^    nagán'aro.  (|  ru. 

wín    d.nil    sa    kaniyang   kisa  iw.ia¡-,g.  ngiw;   k;';'^\v. 

l'áia-i.                          ^       ■  ^AkANCÜL.    ni.    í.i.lang   ilin.-.k.lá 

APURO,    ni.    Kigi;,iian;    kasala-  nang    inay    kiDajigyaiihaii,'  n.i    kiná- 

Ui:.g    ini'aki.  jl  Hipi^:    dalanihüí.  íataiulian      nang'   ni.mgá     balagáng 

AQ'.IiíjAR.    a.    H.,p¡,in;    pagpig-  <iá|>.u    singi'íi   sa  ano;ii.ing   bag"iy!)á 

haliín.  llSilHuá'i;  in.iyok    ||  lÜgaín.i;  g  .y    'f'arita. 

r.    Magpigh.iti.  II  M.igialo,i..ialoi.         '  '     ARA^^\.     f.     Gaganil):*.  ||  Arañas 

AQLJfiL,   LLA,  I, LO.  pron.  dj<n„  ni    ^ntiami.ig    ílaw,    na    iiiiiá^abü  sa 

Vaón;    iy.in.  tnaj.g  i  si'iilwnan. 

AQUiiNDli;.  a-lv.    !.    D.ipii   din.;.  ARAÑ.\1)0R,    RA.   ni.  y  í.  .Má-  ' 

d^pit  dit.-:  (i.'dvo  rilo.  ng.mg.iinot. 

AQUKRIÍNCIARSK.    r,    Aláwili  \\Í<AÑ.\R.    a.    Kanintin;  -a-amn- 

■M    nang     lugül.     Sa    niangi    li.iyop.  sin   nang    kiikó,   aspii-,    ,  te.   ani;   ba- 

Ulong   í^áinit.      ^  l,,t,    navinág.diisan   ó    ir.a.ngalan    ng 

AQUliSlC,    SA,    SO.   ¡jiun.  dcm,  niabábaw.  \\  mct.    y    lam.   Ma/ílipon 


vGooQle 


ABB 

lang  iiialakiiig  p.igsiminiikit,  na  kii- 
1111  s.i  iraiilMiij;  liigf,,';  al  unll  inli 
iig  kinákiil.ingin  su  aiio^iiaiig  ti- 
iiíiuiig.-).  II  r.  Má^aUíian;  jii  ikmnt  na 
iia:iii¿.iUii  an^  sa.i  in;^  kitawíü.  I| 
itiSkimutin  aii.;-  d.iljw-113  iia"ki- 
igaül. 

ARAÑO,    m.    Kijlainas;  b  kí  iiot. 
n--l.    G1I05, 

AKAR.  a.  agr,  Aratiiiiiii  aig  ilí  '&; 
'girara;  iiiasrhiíkiil. 
ARBin-lAbOR.  m.  fjr.  T.iga- 
iiuul  ni  li.i'ál  Han*  nangigúuiap 
sirang  lili  nátil  ¡a  liiii)  íiill. 
ARliU'RAK.  .,.  f,r.  Hinitol  na 
[nr.m<r  jiícz  4r¿///o.  \\  G.im:x\vX  nang 
Jüoag  kilayaán,  na  nuag  ni  iki|iag- 
sa  kmgínoaian.  II  r.  Maghá- 
llipbuhay. 

ARBITRARIEDAD,  f  I<.,g;,g,- 
wing  U'iiuk  naiig  saálii.g  kaibiglri 
al  lahjs  sa  kalowiran. 
ARlilTRIO.  m.  Kipa  igyarihang 
ikig.iw/i  tiang  sariling  kilooban.  [| 
Piíiaatig  (ii  kaianivvail  sa  nagliaha- 
ngid  magkmiit  naiijí  an(iaián?||  fur. 
Hu.il  naiig  y«í3  á,í,fro.  II  ;„.  tiuij 
^i  aiiiliág  sa  há¡i  nang  lu.irigi  na- 
(máiilayan,  na  |iinagmií  iiulan  n.inff 
'giiiágasta  sa  |).ig|).niaiá  nang  b.iyan. 
f  .\RUlrRO.  m.  V,  ARBirKA- 
DOR. 

ArBOI,.  m.  bnl,  K  h>y  na  bu- 
hayal  malakíaagrpnnó  [|  náiit.  .\lia- 
inan  sa  '  manga  ¡jinagkákibitan  tiiiig 
láyají  sa  isang  sas.ikyáa,  na  ang  tá'- 
Wag  nalin  ay  itr/'i)/  din. 
:  ARBOLADO.  ,n.  ú-.:  nang  ,;>- 
W  Kikduiyan;  ó  kiraiiiih.uig  k  1- 
jlliiy.  II  alj.    Makiboy. 

ARBOLAR,    a.  d>r.    nang    ,iri„L 
jMagladl.id  ú   m.igbangüii    nang  han  - 


53- 

ARC 

dí'á  II  náal.  T/igyán    nang   albor    at 

ib  i    ping    kisaiikapm    sa  pag'alayag 

ang   alianiíjig    sasikyán. 

ARliOLARIO,    ría.    111,  y    faní; 

Minsfnan^    n.\  tavva;  iilol. 

ARHOLEDA,     f.     di.    nang   lir- 

bol.    I'CikiJiuy.in. 

ARBUirO.   ni.  b-.t.  l'úioigkí- 

lioy    ni  talagang  inuiili,    para    nan^ 

giiinaiiitíla,  sanipigila,    eto. 

ARlÍA.  f,  Kab.ing  nialakí.  , 
ARCABUZ,  ni.  Adingal;  alkabuii 
ARCADA,    f.   Alibadnad;  dowai. 

LaliMig    karaníwang    plural    ganiítin. 
II  a;q.    [>'.    M.ing,í    sunódsunód     n.-i 

iii-Ci),  p.ita  ng  sa  inangá  tu'ay  na  bato 

al    mai:g.í  simbaiían. 
ARCADUZ,   m    A^ulod, 
ARCÁNGEL,  in.    Esplritiiiig  nia- 

papáhid  sa  lingii,  na,  nasa  ikaivalong 

C0''0. 

ARCANO.  111.  Líhini  na  ipina. 
kdíliiigidlingid  a',  niay  lialagá  ||adj. 
Líhiin    lía    tagonjítagd. 

ARCO.  ni.  Isang  íiiliagi  nanjr, 
kib¡liigan.=  j;<r»  de /lecha.  Í!úiog.-- 
Ateo  lie  eaña.  Bilanlnk. — Arco  iris, 
6  arco  del  cielo.  Bah  giiá  i;  ba'angaw. 
ARCHIVAR,  a.  ItigS  6  isiril- 
p.íii    s,i     archivo. 

ARCHIVERO.    111.  dt'r.  nang  ar- 
chivo, /vn^  nagtálangan  \rmiiarchivo, 
ARCHIVO.   111.    raguni'ósirapa- 
naii    nang:  nirngá      pa'K-L-s    ó    kasu- 
latm. 

ARDER,  n.  Jlig:iali;  magálab; 
111  igiiingis.  (I  !ii-t.  Alagliáb  sa  gilit; 
sa  pagibig,  cu-.=:í  arjerae  de  celera. 
Migilab  sa  gál¡l.;^7;  deseos.  Mag" 
alnb   sa  pagnar.ása. 

ARDID,  m.    I.alang;  silo. 
ARDIENTE,   p.    a.    naa^  arder. 


y  Google 


VRD 

ad.  Nagníningas;  ó  rBanijigas;  maáiab. 

ARÜIMIENTO.  m.  met.  ICUa- 
¡jangan;  kapusukíu  nang  ioob.  fl 
Pagaálab.  ||  Alab. 

ARDOK.  111.  iiit;  á!ab;  ñingas 
na  malakí.  ICatapangan;  kasiglahán,  j| 
m^á.  II  Pagpipílit. 

ARDUO,  DüA.  adj.  Lubhang 
iiialiírap  ó  malfwag  gawín  ó  mangya:i. 

ARENA,  f.  BLiiíangin.  11  Gabok 
nang  ginió.  tansó,  etc. 

ARENAL,  m.  der.  nang  arena.  \ 
Kabuli^inginan.        -  | 

ARENAR,  a,  Buliangínan,  ó  lag--  ! 
yán  nang  l?utiangiii.  ||  Buhanginin,  ó  ■■ 
linishi    nang   buhangin.  ! 

ARENERO,  RA.  adj.  dcr.  nang 
arena.  Hakután  nang  buhangi'n.  fl  m. 
RIagbubuhangín.  |¡  f.  Lalagyán  nang- 
niargalia. 

ARENGA,  f.  Salilá  sa  harap  nang 
katipunan  ó  sa  h.ira,p  nang  isang  gi- 
noong  kagalangg-áiang.  [|  Salitá  na 
panghikáyat   sa    madiá. 

ARENGAR,  n.  Magsalitá  sa  nag- 
kakatipong  maranií  nang  anománg 
panghikáyat  6  pangangatowiían. 

ARENILLA,  f.  Pangmaigaha  sa 
siilat. 

ARENQUE,  m.  Isang  bhgay  na 
isdang  tambán  na  malakilakí  sa 
kaugalián. 

AREl'E.  ni.    Híkaw, 

ARGAMASA,  f.  Ang  nagkika- 
halong  buhangin,  tiíbig  at  ápog,  na 
paiuálitada    sa    baló. 

ARGAMASAR,  a.  M.igtimpiá  ng 
panialitada  sa  batií,  ó  guniawá  nang 
pamalitada.  1|  PaMtadahan. 

ARGOLLA,  f.  .Sing5ing  na  nia- 
lakíng    bákal   ó  tansó.' 

ARGijIR.  n.   irreg.   cumu    /uur. 


-54- 


ARM 

Makipag  argumento;  makipagtnáto- 
wiran  na  salang^angfn  ang  pasiyá  ^ 
.  akálá  nang  ibü.  ||  a.  Magpahalatá,  ng 
anomang  bágay:  para  nang,  ang  liksi 
al  ¿alas  nang  maiá  ay  NAGPÁrAHALATA 
.nang  kaialinnhan,  la  viveza  de  los 
ojos  ARCUYK  la  del  ingenio. 

ARIDEZ,  f.  Katuyoán.  [|  Katuyo- 
ang  malakí  nang  liipá. 

ARILLO,    m.  pl.   Htkaw. 
^íÁílISTA.    íT'Sungot  nang  palay, 
trigo,  etc. 

ARlTMÉriCA.  f.  Libro,  ó  ar- 
teng  nagtüturo  nang  pagbílang  ó 
pagkiienta.  II  Unaiig  bahagf  nang 
maUmálica. , 

ARITM|';TIC0,  CA.  adj.  Ang 
náunkol  sa  aritmclica.\  m.  Ang  ma- 
riínong  nang  arilmciica. 

arlequín,  m.  Bubo  sa  kc- 
nicdia. 

ARMA.  t.  %7Kwá-á\.7í.=^  arrojadiza. 
Ang  iünútiitilá  biíhat  sa  malayo,  para 
nang  palasü,  ^\.z.^=^lilanca.  Ang  dt 
itiniítudia  at  hindí  ñaman  de  fuego, 
para  nang  piinyal;  espada,  e\c.=ade 
fut-go.  Ang  kiíiákargahan  nang  pul- 
burá,  gaya  nang  pistola,  baril,  etc. 
II  p!.  Ang  tropa  6  manga  sundalo 
nang  isang  kaharián,  para  nang  las 
AR>rAS  de  España,  ang  maug<i  SUN- 
DALO  nang  España,  etc.  |I  Palátah- 
daan  nang  mangA  niaha),  ó  tanda 
nang  kamáhalan,  na  ginágamit  nang 
manga  líjiiiig  ginoo  ya  kanilang  es- 
cudo típang  mákilala  ang  báwa't  isa 
sa   kaniiá. 

ARMADA,  f.  nÍLUt.  der.  nang 
arma.  Ang  katipunan  nang  manga 
daóng  nang  hári  na  gámit  sa  paki- 
kipagbaka   sa    tiágat. 

ARMAR,    a.  dcr.  ng  arma.  Sang- 


y  Google 


ARO  ARR 

kapán   nang   sandaín;    paarmasán.  []  kin;    ó   hiimúbog;    humiítok.  ||  náiif- 

Maghanda  nang  annás.  |j  naut.  Kuiig  Sukatin  ang  luían  ó  tákal  nang  mgá 

sa  sasakyán    ay    igayak    at    handaán  sasukyün. 


nang  lahat  naiig  kailangan.  11  met.  y 
fam.  Magúmang;  maghaiidü;  mag- 
taán  nang  anomán:  para  nang  mag 
límang  nang  silo,  taanán  nang  hibó 
Ginágamit  namang  parang  reciproco, 
at  sinásabing  maggavak  Níiftg  baile, 
ARMARSE  ó  ARMAR  7in  bai'ls.  j|  n.  Má- 
ayos;  máanyó.  ||  r.  Magbaliíli:  mag- 
annás  ó  manandata.  ^fí»;/  un  fusil. 
Manandata   nang  baril. 

ARMARIO,  m.  Aijarador,  na  sí- 
sidlán  nang  niang.i  damit  ó  kasang- 
kapan. 

ARMERIA.    f.  der.    nang    arma. 


ARQUEO,  m.  Paghiíbog.  ||  náut. 
Siíkat  nang  luían  ó  nang  tákal  ng 
isang  sasakyán.  (|  comer.  Pagsíj^ásat 
nang  mangk  salapí,  at  iba  pang  ka- 
yamanang  nakalamán  ga  mgá  kubáii. 

ARQUITECTO,  m.  Ang  nagára! 
at  nakatátaho  nang  boong  arquitec- 
tura, üX.  itó  ang   siyang    hánapbuhay. 

ARQaiTECTURA.  f.  Arte  ng 
paggawá  nang  báhay  na  bal5  siiii- 
bahari,  etc.  =  hidráulica.  Ang  arte 
nang  paggawü  nang  manga  obra  sa 
tíibig,  úpang"  siia'y  magámit  na 
maiubay  at  madali,    para   nang  mgá 


Ang   lugar  na  laguán;  ó  lalagyán  ng     kanal,    prinsá,    tulay,    lagumbá,    ele, 
sandata. 
ARMERO. 


rt.  nang  arma. 
Mangagawá  nang  armas  ó  sandata. 
II  Salangán  nang  arraás.  I|  Ang  ta- 
wong  nagíingat  at  nagliiinis  nang  ar- 
mas   sa    armería, 

ARMONÍA,  f.  Pagkakhsundü, 
pagkakáayos  at  pagkakilakmá  nang 
manga  bágay.  ||  raús.  PagkakJak- 
niang  inahdsay  nang  língig  nang  isang 
tugtugin. 

AROMA,  f.  bot.  Bulaklak  nang 
aiOraa.  II  m.  y  f.  Ngalang  ibiníbigay 
sa  anomang  bágay  na  hibliang  ma- 
bangó  ang  saniyó. 

AROMÁTICO,  CA.  adj.  ¿er.  ng 
aroma.    Mabangó. 

ARPA  f.  Isang  instnimentüng 
de  cuerdas,  na  ang  táwag  natin  ay 
alpá. 

ARPÓN,    m.    Salapang. 

ARQUEADO,  DA.  adj.  Hubog. 
II  Balantok. 

ARQUEAR,  a.    Hubfigin;  luUu- 


■militar.   Ang   arte  nang  pagtatayo 
nang    manga    moog    6  \M\%..=-itaval . 


Ang  arte  nang  paggawá  nang  manga 
sasakyán. 

ARRABAL,  m.  Nayon  ó  bayan, 
na,  nakasíping  ó  nialápit  na  matápit 
sa  ibang  báyang  nuilaki,  ó  ciudad  na 
pangüiu.  lí  fam.  Labás  nang  ciudad. 

ARRACADA,  f.  Hfkaw.  ||  f.  met. 
y  fam.  Ang  manga  anak  na  maliit  ng 
isSng  babaying'bao. 

ARRAIGADAS,  pl.  f.  náut.  Hag- 
dang  líibid  sa  manga  sasakyán,  na, 
nakakabit  biihat  sa  albor  hangang  sa 
pinakaiábi  nang  kárang,  ó  pinakabu- 
bong   nang  daongí 

ARRAIGADO,  DA.  adj.  der.  ng 
arraigar,  met,  Matandá;  támak:  pa- 
ngangiisap  na  karaniwang  sabihin  sa 
manga  kasam^n  ó  abuso.  ||  Mayaraan 
sa  pagluliípá. 

ARRAIGAR,  n.  Magugat.  ¡I  r. 
Makipanahán,  ó  manaban  sa  al¡n- 
mang  lugal,  at  maskaroón  doón  nang 


y  Google 


-56- 
ARR 

tlianjíl  pígaáiirig  líiifl.  ii  niet.  Mahi- 
rati;  maugaliáii;  ó  in.igiíip;  knugalián 
ang  anoinári  =:n  la  7^/V7//í/.i\t.iuL;ali.íii 
sa  kabáilíiti.;=í«  Biilak/rn.  i\[an:ifiáii 
sa  Buhikáii,  at  in:iL!k,iro6n  tloon  n.iiuí 
lup.títi, 

ARRAí.AR.  n.  DumáKiin', 
ARkA^JCAR.  a.  B;í[UUÍíÍ;  Imil- 
liitín.  II  AÍagliiiá  w^w^  j).!t;tiict,  ó  la- 
miabas  zng  p  ohki,  ii.i  iiia;^ila,'íij  sa  lii- 
Lig  ¡I  pi.  Magi)iíii;it  aiig  iiaiig  .".ikí  ó 
bótjeda  sa  i-íang  iiiii.:g  na  iiigal.  11 
Lubnuiíji;  niiuuMii,  ó  alisíng  bigla 
ang  ano!n.in  sa  kiiiátalagyan,  para  ng 
pákó,  tulüs,  t-lc.  ¡1  farn.  Uitialís  sa 
aiiimnng  lugal.  II  r.MaIjual,  nialni- 
not.  Arrancar  de  la  Iñrra.  Btiniit¡]i 
sa  \\\i^'x.~~ Arrancar  iK-  raiz.  Bitmitiri 
nang   lapnl  sa  i>;rat. 

ARIÍ.ASAR/3.  Palaííin;  pantaía 
ang  anoman.  Siráiii;  ijíüiíl;  Üagpak  sa 
liípá;  guljaiin,  |¡  11.  i\I,ilí  ivv.inag  aii^' 
láiigit,  lia  mnpávvi  ani;  paiig,ini»riil. 
íiinág.tmil  na':ian:;  paraiig  recí/jrcio. 
—  Arrasarse  (los  ajos)  de,  en  lji;ri 
mas.  P.ig'aliíi-in  (an^-'  manga  mala) 
Sil  Iiíhá.  Karaniwarig  liriiiil  sa  i;aiig 
biglang  pag  lating  nang  anoinang  ma- 
lakínjí  (lalamháli. 

ARRASTRADO,  DA  p.  p.  nang 
arrastrar  adj.  .  nainpaslií(j4  ó  liirap 
na    Iiira])  ang  pinnuniíhay, 

ARRASTRAR,  a,  Kala  Ikarín;  íla- 
gan::SÍn;  baitg:.y;uin  |¡  rntt.  Tang.jín; 
kaladkan'ii  any  ¡iiii  sa  kaniyang  ma- 
ng.í  gawá,  ct.:.  =  ¿-iT  su  cíi/V/a  Tai  g,i- 
yín  sa  kaí'.iyang"  pagk.iliiilog-,  =/>«/■ 
tierra.  Kaladkan'ji  .sa  Iiípa,  ||  n.  LIuuí- 
■  sad;  giiriiapang.  ]¡  r.  Giiiiiái>.>íig  sa  k.i- 
hirapaii.  ||  Uniús.id. 

ARRÜAR.  a.  Ilaboy;  ¡abny;  6  pa- 
Uiiii  ang  iiiaiigí  háyop  at  ng  liiinák.iJ. 


ARR 

ARREBAÑAR,  a.  Típimin  at  lig' 


pilíng  lahat  ang 
ilirá. 

ARREBATADO,  DA.  a.lj  d.r. 
I, ang  arn-li:i/ur.  Dalosdalo-;  iiu.tiilin; 
biglfi;  gaha^á  ||m.  t.  Biglabiglá  at  ano- 
máng   gawÍD    ay    mA:laÍian. 

ARREBATADOR,   RA,  m.  y  f, 

ARRKHATAR.    a.   Agawi:.;  lah-j 

gitin  II  n.  iiiLt.  EylakiiliaÜna;  m  ikal  á  j 
tak;  rn.ikatawag.  -=/A-,  d¿  entre  las  ma- 
nos. Libouliiig  agawia  sa  k.iinay.  ||  r, 
Ma^jíUt  na  labii;  nv.gálab  sa  g.ílU.  = 
de  ira.  M.ií-á'Ml)  sa  ¡^álit. 

ARREÍíAriiNíA.  f.  Pakjkípang,- 
gaw;  ó  pafíaagau'.ín,  paía  naiig  giuá- 
gawá  k  ing  iiiay  nag  ái.ibog  nang 
kiiaitá  sa  is;ing  pi-it.i  ó  binyaj^". 

ARRlCBOr,,  NI.  Pj'ánang  Uí  gil. 
(I  Kiílay  na  piliá  n.i  ipinápahij  nang 
niangí    l)aliavi    -;a  iniik:  3. 

AKRICllUJAk.  a,  Kiimtii^injí  ba- 
luliii;  da  Til  pul  ín  tuing  pakLnn.Js  ang 
ariLiuiá^ig  baga)'  na  nialambiii,  na  para 
nang  daiuil,  kayo.  t-ti;.  il  r.  M.igb;Uol 
na  inabLiti  K\:\wá.,  kiíiuoE  o  ai;utn;íng 
daniit  sa  hihígáa. 

ARRECIAR,  n.  Bniiii  fs;  bimub- 
liá;  iuniaká-;  magií  o'  na  untiiiali  ang 
ononiáii,  ñapara  nang  hangnt,  latrnat. 
(t'r.  tlr.  LiiniJ;;í>;  magbagcing  l.iki, 
ang  kalaw.in.  rt^.-, 

ARRECIFE.  MI.  L:,nsang.ng  ma- 
Inang  na  binalú.  ||  náiit.  Balong  ina- 
lalaUí    ra  t.bing    dágai,  na  dr,ón   t.ibó. 

ARRECIRSE,  r.  d.f.  na  giuága- 
mil  lámang  sa  inangi  suniiísiinod  na 
persona  al  tic'inpo  ger.  arreíihidose:  p. 
p.  arreuíJosr':  pres.  Íii J.  nos  arrLLÍnios; 
US  aíiixii:  iinpfrf.  ine  arri;cía,  (:.■  aiie- 


y  Google 


ARR 

cías,  etc.:  perf.  me  arrecí,  te  arreciste, 
Se  arrició,  nos  arrecimos,  os  arrecis- 
teis, se  arricieron:  fut.  me  arreciré,  te 
arrecirás,  etc:  imperat.  arrecios  voso- 
tros: perf.  me  arriciera,  arreciría,  arri- 
citse,  etc.:  fut.  arriciere,  arricieres^  etc. 
r,  Mamanhid  ó  mangímay  sa  lamig; 
matülog  ang  dugd  sa  lamig.  ))  r.  Ma- 
ngaligkig  — ííí  frió.  Mangaügkig  6 
mamanhid  sa  lamig. 

ARREDRAR,  a.  Paurungin;  pa- 
balikfii.  II  Ihjwalay.  H  Takutin.  i!  r. 
Magbaiik;  humiwaiay;  mat^kol, 

ARREGAZADO,  DA.  adj.  met. 
Tigadr.id;  5  patafts  ang  diilo. 
'    ARREGAZAR,  a.  Angdulo  nang 
damii  íiy  balunbunín  sa  harapán,  na 
kandungíii. 

ARREGLAR,  a.  Husayin,  itum- 
pak;  itiingtong  sa  kjtuiran  ó  karam- 
patan  anfi  nnomin.  ii  •:.  Umayon;  ma- 
kib  g.y  (I  .\4ak¡píiglní-ay=i /íi  ^ííSíí'í. 
Umay<is  >j  kitt.wiiai=  on  su  acree- 
dor. M.kijwghiisay  sa  kaniyang  p¡ 
nagk  k.iit.ing,in. 

ARREGLO    m.    Kihusayan,  hií- 
-  say    nang    pagkáuititg  ó  pagkátalatag 
nang  anuiTian.||f,im.  Pinagkiaunduan; 
pinagu-janaii.  ||  Ki^íyahán. 

AkREMANGAR.  a.   ílilfs;  6  li 

lisfu    ang    inang.is,    paá   fg    ¿alawal, 

■  /ttf.  (I  r.    mot.  y   fim.    Magpasiy  i    ó 

ipniúoy    na    tutuháning   kunin   ang 

anomán. 

ARREMETER,  a.  DumalUiong; 
daUíhiingjii,  II  Lumúsob;  siimalákay  na 
biglá=<í/,  contra  el  enemigo.  Salakayin, 
ó  lu^úiiing  Ligia  ang  kaaway  H  Du- 
maliíhong    ¡.a   kaí)Way. 

ARRüNDAR.  a.  ineg.  como 
acerlar.  Magpabuis  óipaariiidá.  Uma- 

rendá  ó  mamuisan  rg  báhay,   l^pct 


57- 


ARB 

ó  pagaári.  II  Itatí,  b  ipúgal  ng  renda 
ang  alinmang  háyop  na  sasakyán; 
pigi'lan  sa  renda  ang  ka  bayo  at 
nang  masiípii.  ||  Gagarín;  ó  howarán 
ang  boses  h  kilos  nang  sínoman. 

ARRENDATARIO,  RÍA.  m,  y 
f.    Namiímuisan. 

ARREPENTIRSE,  r.  irreg.  como 
sentir.  Magsisi.yUmiSrong;  tumalíkod; 
niagbago  nang  ñ^i.\%.^=:de  stis  culpas. 
Mágsísi    nang   kaniyáng  mangi  sala. 

ARRESTAR,  a.  Ibílang6.  Nga- 
y(ín  ay  lálong  gámit  sa  manga  sun- 
dalo.  ¡¡  r.  Dumaiúhong  sa  ahomang 
gawang  lubhang  mahírap.  ||  Manga- 
há'=i  un  peligro.  Duma'úliong  na 
nianghis  sa  iaang  p  ngánib=á  sa- 
lir.   Mangabas    na    umaiis. 

ARRESTO,  m.  Pagkábilan¡.ó  l| 
Kipii^ukín  sa  paggiwá  ng  anoman. 

ARRIAR,  a.  !  áiE.  Hiabá  ang 
bandi  a  6  layag.  II  "áut.  Sin^sabi  sa 
manga  iübid  na  uniíunting  ini  ú'us- 
!os.  At  f.in.-ísabing'  arriar  en  banda, 
kipag  binítjitiwang  lahat  ang  júbid 
II  r.  Mighiígo-::  V.  gr.  arrjar.'íE /or 
un  cabo,   maghÚgos  sa    isang  lúbid. 

ARRIBA,  adv.  i.  Icaás;  ,sa  itaás. 
|[  UnatiAn,  ó  manga  iráuuna  kung 
tiingkii!  sa  sh'at.  ||  Kung  sa  manga 
consulta,  escrito,  espedienies,  etc. 
ay  kñibá  nang:  nasa  sa  kamay  nang 
makapangyarihan,  at  nawíwiká."  ang 
consulta  ay  nároon  sa  hári,  la  con- 
sulta está  ARRIBA.  II  Kung  sa  b//ang 
ó  tíikal  ay  kai;á  nang:  pataás  ó  pa- 
sulong,  V.  gr.  ii'ihat  sa  isang  saiapt 
pataIs,  ó  pasulong,  de  cuatro  rea- 
les  ARRIBA,  il  inttrj.    Panhik. 

ARRIBAR,  n.  Dumoong;  sumad- 
Ead.  y  Sumápit;  dumatíng  sa  isang  lu 
gal.  sa  lúpá  man  magdaán.  jj  mct-- 


vGooQle 


ARR 

Magbagong  lakás  ang  katawán.  ¡[ 
met.  Datnín  á  k;initíín  ang  timgong 
ninánaí,a  z=á  Herra.  Sumadsad,  ó  su- 
mápit   sa,  liipá, 

ARRr&O.  ni.  Pagdating.  |j  Pag- 
sadsadi'K 

ARRIESGAR,  a.  ísapatigánib; 
ipangahás.  ]|  r. .  Sumapangánib;  mag- 
sápalaraii;  niang¿ihíír^,í  salir.  Ma- 
ngabas na  iimalií-~m  el  comerán. 
MagsSpalaran    sa  pangangal.akal. 

ARRIMAR,  a  Ilápit;  idaiti.  \\  met. 
íwan,  ó  pabayaan;  v.  gr.  Íwan  b 
pabavaAn  ang  pamamahálíi  sa  dayati 
itang  isat/g  kápilan^  arrutar  el  bas- 
íhn,  na  kaisá  naiig  dejar  el  mando; 
ÍWAN  ang  pagaárai;  arrimar  /<?í  li- 
bres, na  kaisá  nan^  dejar  el  esíudio. 
I)  r.  Magsakdal,  II  Luinapit;  makipi- 
san;  in;ikilák¡p.  ¡¡  Sumand;ii.  ii  Su- 
malf!otjg  =  (í  los  buenos.  Magia pit; 
6   sumama    sa    nialiubtUi. 

ARRIMO,  ni.  Paglalapit;  pagsa- 
sakHal:  pagkakatnig;  paglalágdni.  [j 
Tui'gküd  na  pinangháha\vakan.l¡rti  l. 
Td'oi'g,  am|)bii;  saklnio  nang  isang 
niakah..ngva!Íhítng   tawo. 

ARRINCONAR,  a.  I^agay  ang 
bal.iiig  r\i\,  sa  sií -,k:  isa^ií'ok,  n  nn  t. 
AIÍn:3ii  yutí"  sínonian  nang  p,imania- 
há^á;  |j  ¿k  kitiwalll;  "ó  pag'íig-ip  na 
tinatangiíj.,  j)  r.  Luioigpil;  turnado  ó 
uniíliig  w.t  p;ikik¡p;(g,il.nn  sa  ÍL.á.  = 
en  casa.    Luini-ípit    sn    b^hay, 

ARKISCADO,  DA.  Pang.ihaS 
Mil  íik.is  na  looh.  ||  Ai  g  mainani  'á- 
lakad,  liiübmé  at  maganda  ang  ki- 
los. II  Tik.isáii. 

AKKISCARSE.  r.  M„gp:tlal6; 
mafíniagaliig. 

ARKOBa.MíENTO.  m.  Ang 
pagkápaligil   nang    manga    sangkáp 


58- 


ARR 

na  ikinádaramdam  nang  katawan,  sí 
pag))a¡]anglang  nang  kMuluwa  dahíl 
sa  kataimlimáii  nang  pananalangin 
sa  Dios.  I!  Pagkamanghá  ó  pagta 
takáng    malaki. 

ARROBARSE,  r.  Sambitlaín  ang 
dili.  ¡I  Timiigil  ang  manga  pangdara. 
dam  nang"  káluluwa  dáhil  sa  ma^ 
laking  pagkápaitanglang  nang  kaloo. 
ban  sa   pagdidiüdili   sa   Dios. 

ARRODILLARSE,  r.  Lumnhod 
manikiiihod. 

ARROGANCIA,  f.  Kapangáha. 
san;  kapahdúan,  kataasin.  [|  Kaham- 
buc&ii. 

ARROGANTE,  adj.  V»W6;  ham- 
bog.  H  Bayani;  buhay  na  ioob;  ma 
lakas;  maínam  ang  tíkas.  ||  Magan^ 
dang    an>5. 

ARROGAR.  a.Angkin'ín;arÍ¡nan¡ 
sa  ibá.jlr.  Uniangká;  guin^g)  ng  ^^a  ¡bá 
Sin  asa  bi  sa  gaya  nang  manga  ^akop  ni 
piniíináLnah..  laan,  kapangyaríhan  n| 
isa,  ttc.  at  la  ó  na  sa  niarg^  hu 
korn  na  guinagai^a  nang  sakup  nan| 
ibar^g  kápi  wá   niyá. 

ARROJADO,  Da.  adj.  p.  p.  n^ 
arrojar,  nitt,  Pitugih^s;  madivliíhong 
pUM.k  na  \M\\-:=Je  caráchr.  Pusolí 
na    kaldobwn. 

AKROJAR.  a.  I,ngbá;  ibaiabag 
ihagi'.;  it.ipnn.  ||  Uiii.tiingás;.w  an¡ 
b-mg  '  nang  mar.gá  btil¡.k.,.k  ¡¡  íCunj 
sa  niai  gá  asUo  ay  magliwanag,  mag 
niiigiii'g  ang  síkii  ||  Ihorlong;  itam 
po  ;  ilíigp<ik  =  (/í  st.  ir.  nirt.  Ipagtá 
biiyan;  iwaksí.  |¡  r,  Suniug-I  &;  duma 
liíh'ng;  tumaoii;  buLi*ulits(.k  =  á 
lear.  Dumaiúhang.na  makipag  amas 
■=.}e  la  ventana.  Tiiin^lon  Uúhat 
hxwXáxxdL.-^por  la  venlatia.  Tinnaldn, , 
na  magdaán    nang    bintáná.=¿«   t ' 


y  Google 


ARR 

sUmque.  Tumalón  sa  tangkí, 
'    ARROJO,  ra.  kapangáhasan;  ka- 
apanga  n. 

^  AR.ROLLAR.  a.  Lulunín;balong- 
\  lunín.  Ij  Lagiiiüiiín;  ipadpad  nang  ha- 

■  igiti  ó  ttíbig  ang  anomang  bagaje 
la  mab¡g,it,  para  nang:  arrollar 
as  piedras,   ipaüpad    ang    mgá  baló; 

iRROLLAR  /¡íí    casas,    LAGINLl'NÍN    ang 

tanga  báhay,  etc.  |¡  in-.-t.  Piapísirig  b* 
:otilot)ín  ang  manga  kiiwiy.  ¡i  met. 
íuluhfn;  gipitín  ang  k  ítalo  hanging 
nawdtán  nang  i^agot.  ||  r.  Maluióti; 
nan.'itunbon,  etc. 
ARROPAR,  a.    T..kbán    ó  balu- 

■  in  nang  d  miít.  [|  Ip;igg,y  ik  nang 
la'nit,  ói'íii    nmg  d.iiniu  If  r.    M 'g- 

,  lálrd,— Yí/í    sdb.im.    Migijáot   nang 

'  «ímut    ^a    ka.tvváíi. 

'     ARROPE,  m.    Bjgkat    buU;    pu- 

\  ARROSTRAR,  n.  M.hiigang 
,  oob;  6  <n  hilatang  m^iy  pagkiiijig 
'aan.i.nin    |}    .  Hampíü;  lab, man;  ti- 

Ísfn  ang  p..-gá,iib  ó.Niaíig-  kisa- 
lunüái,  na  huLtg  niíigpakita  nang  tá- 
I  til  '■)  k.ihiii;iá  I  ó  s.í-ná  nang  lu-íb, 
=  t  los  peligros,  los  peligros.  Hara- 
,  ii<\  nang  DííOMg  k.bu.i.mg  l.)..)b  ang 
¡  njf  manga  k  .pjng  inibái!=:=:.->/í,  por 
\  9S  peligros.  Lal>anang  sai  .j,^s;)ngín 
|.ng  mangí  kapang  mibán.  ||  r.  Ma- 
I  igjhás;    lu^naban   naitg  boiniií  tápang 

■  la    m=iki|ji<ímukhian  sa    kiáway. 

'    ARROYO,    m.   Batís;  saluysoy. 
.     ARROZ,    m.  bot.  PHlay;  bigái. 
;     ARROZAL,  in.  Palayan. 
j    ARRUAR.  n.  Gumokgokangbá- 
I  )0y  damó  pagkáhalacang  biya'y    inú- 
'  isig. 

ARRUGA,  f.   Kunot;  kubót  nang 
•alat  ó  nang  damit;  siírí.  Ji  Kuluntby. 


S9  — 

ARR 

ARRUGADO,  DA.  p.  p.  arrugar. 
adj.  Kivoinpí.s,  kunotkunot,  ó  kubot- 
kubot  jl  Kuluntoy. 

ARRUGAR,  a.  Kiinutin;  kubutín; 
kutiiniíi;  suiíiii  ó  piÜgíísaii  ang  da- 
mít,  b  ang  balát.  íi  r.  Kurnunot;  raa- 
ngübüt;  6  niangaiiot  ang  baiat;  maku- 
sot;  m'ikubot  ang  pap.*l,  daraft.  etc. 

ARRUI.NIAR.  a.  Siráin;  gibafn.  fl 
met.  Mikáíahim-ik;  mak.ipigbigay 
nang  m.i  akiii:^  kisiraán.  ii  r.  MigibS; 
maííí  á,  masrhírip,  ó  mápahamak  nang 
lubós.  I)  Migpáli'imakan. 

ARRULLAR,  a.  IpagMe;  ipag- 
áwi:;  a.iífn  ang  sang  ):.  ||  a.  y  r.  Sa  ma- 
ngi  kilapati,  ay  ang  pagigiw  nang 
b.irakísa  baiíayi,  na  huniihinii  at 
¡giíift¿ii,iw  ang  li'o  I('nL-t  M  g-;álitaan 
nang  pag  íiroErái  ang  m  g^isawa,  ó 
hindi  man,  cátapuWa't  isang  babayi 
at   laf;iki. 

ARRULLO,  m.  Ang  huni  ó  ang 
korrokoiok  naJig  kalapatiiig  nangá.iga- 
sawa.  II  Hcflf;  a  d. 

ARRU.MBAri.  a.  Iligpjt  na  isdtok 
ang  isang  b^'g.iy  ns  parang  w.iiá  nang 
silbí  ó  kahul  igáii,  [|  :n  ■[.  Iiabf;  tíipitm 
ang  sínouiati  sa  isang  ■íáiitaan.jlr.í.áat 
Tiimpahín  ng  sa>.ikyán  ang  :•  -gang 
datn,nang  tiriiítü')g.)nglugal.  í(  r.Tu- 
mumpí\  ang  sasakyáw  sa  pariiiunan. 

ARRUNFLAR,  a.  y  r.  Pagsa- 
masainahin;  magkásariíasami.  ang.ba- 
rahang  magk  ikamukhá  nang  palo  sa 
iarong  sugai, 

ARSENAL,  m.  náut.  Lagal  na  ma- 
lápit  sa  dágat  na  pinaggágaw.in  h  pí- 
nagkLÍkiimpunihan  ng  mgi  sasakyán, 

ARTE.  f.  K,atipunan  nang  manga 
ara!  at  rt-gla  nang  magalíng  na  pag- 
gaWá  nang  anomán.  ||  íngjt;  lalang; 
katala3an=:=«/i?/Aw.  Ang  nagtiftürS  ng 


y  Google 


ART 

pagliísob  at  pagtatanqol,  at  naug  la- 
hat  nang  níiuukol  sa  pagbabaka.  —No- 
bles artes  ó  bellas  arles.  Ang  kapara 
nang  pagpipintá;  pag  eeskultor,  etc.= 
liberales.  Yaong  ang  lálong  gániít  ay 
ang  pagiisip  at  talino. 

ARTEJO,  m.  Buko  nang  manga 
d«lír!;  kasukasíian. 

ARTERIA,  f.  Anat.  Ang  manga 
iigat  na  pinakaaluldd,  fia  dinádaluyan 
nang  dugdng  nagmüriiulfi  sa  púsd,  ná 
nagkákaiat  sa  boong  katawán,  at  si- 
yang  ipinagiatagal  nang  biíhay. 

ARTERÍA,  f.  Kata'asan;  astusia  ó 
lalang. 

ARTESA,  f.  Batyáng  lamasán  ó 
pinagmámasahan  nang  tinápay  at  na- 
gágamit  sa  iba  pang  kagamítán.  ij 
Bangká. 

..  ARTESA.no.  m.  der.  nang    arte. 
Ang    nagoopisio    nang    arteng    tiná- 
'   trabajo  nang    kamay    para     ng    pla- 
tero,   sastre,  etc. 

ÁRTICO,  CA.  adj.  astr.  Ang  dá- 
kong  hílag^ian  nang  lupa;  'nanga  dá- 
g.t  at  lupíiing  na  sa   gawing  yaón. 

ARTICULACIÓN,  f.  anat.  der. 
nanig  arücular.  Ka^jka'ióan,  6  ug- 
pong-  nang  dalaiiang  Imt  )ng  gumá- 
galaw.  Pagwiwiki;  pang  ingiisap  na 
malfnaw. 

ARTi'CULAR.  a.  Magwkí;  big- 
kisin  ang  pangungiísap  níing  malí- 
naW.  II  for.  liagiy  ó  i:iiiiat  ang  mingí 
pinanóng  sa  s.iksí  nang  isang  úsHp. 
¡)  idj.  met.  Ang  náuukjl  sa  ma- 
nga kHSukasúan,  ó  nang  manga 
ugpong  ng  butó. 

ARTÍCULO,  ni.  Bahagi  ó  ka- 
booán  nang  isang  bá^ny,  na  siná- 
naysay  sa  súlat,  iá  O  na  sa  raangi 
piinódico  tf  gram..  l^ang  bahagi  nang 


60  — 

ART 

pinangánganlang  oracihn  sa  grama- 
tica.  [|  anat.  Kasukasúan.  =  í/e  co- 
mercio. Ngálang  pangkaranlwan  nang 
laliat  ng  manga  bágay  na  nakikalakal 
^ie  fe.  Katotohknang  ípinaháyag  ng 
Dios  ó  nang  iglesia  =  de  la  muerte. 
Yaong  bahagi  nang  panahong  malápit 
na  malápit  sa  fcamátayan.  ii  Paghihi- 
ngaló. 

ARTILLAR,  a.  Sangkapán  6  lag- 
yan  nang  manga  kanyón  ang  isang 
kúiá  ó  i-iang  sasakyán. 

ARTILLERÍA,  f.  der.  nang  arte. 
Ang  arte  nang  paggawá;  pagiíngat 
at  paggámit  nang  lahat  nang  armas, 
mákinas  at  k^igamitán  sa  pagliabak».}] 
Mangi  kanyón,  mortero  at  iná  pang 
armas  na  náuuk 'I  sa  pagb.ibiika.  || 
Cuerpo  b  kaiahitán  nang  mangi  sun- 
dalong  arti.leri  =LÍe  campaña  ó  de  ba- 
talla. Ang  nak  inán  sa  mang*  ^  jfercito, 
na  umahlay  al  tumiílung  -.a  trnpa  sa 
pagtwkaka,  at  nang  m,)kid  i  nang 
manga  kilos  at  liiiikuad  ikmd  nang 
trupao  fjér.ittsa  harap  n..ng  kaáway. 
=  de  á  caballo  &  ligera.  Arig  hjníhilt 
nang  va.A.  gi  kirj^yo,  .,t  s^mpong  ma- 
ngi  lawij  ;iy  nangitigilwyo  riii,  at  na- 
kaamgtangá  n.iiiia.ig  tumú  ong  sa 
cab  lleria=íie  sitio  ó  gruesa  Ang  g¡- 
nágjmit  sa  paggigibá  nang  mdtiJüay 
na  moog. 

ARTILLERO,  m.  d  r.  nang  ari^ 
Hería.  Ang  inarlínong  at  níigiral 
arle,  nang  artilería.  ¡J  \.>g  sándalo 
artillería.  ii  Ang  uni..ál,.g4  nang  kjn-l 
yon;  na  iba  sa  nagialagá  nang  inorteroJ 
na  ang  táw.ig  ñaman  ay  bombardero:^ 
de  mar.  Ang  artillero  sa  dagai  ó  sai 
sakyin. 

ARZOBISPADO,  m.  der.  nang 
arzobii>po,  Kaiángalan  at  kamáhalan 


vGooQle 


■  6i 


I  ASA 

nang     pagkaarzobispo.  |1  Aiig    kani- 

yang    nasásakupan. 

ARZOBISPO,  m.  Ang  obispo  sa 
parigúlong  ciudad,  at  piSnó  nang  la- 
hat  nang  ibang  obispong  nasásaku- 
pan   nang  ciudad  na  yaón. 

ASA.  f.  Bitbitan;  tainga  nang  anci- 
mang  kasangkapan. 

ASADERO,  RA.  adj.  der.  nang 
asar.   Ihawin. 

ASADO,  DA.  p.  p.  nang  asar. 
Iníhaw  na   lamangkati. 

ASADOR,  m.  der.  nang  asar. 
Ihawán. 

ASADURA,  f.  Bitbit  ó  raangi 
Iam;ing    loob    nang    háyop. 

ASAETEAR,  a.  P..náin;  ó  pi- 
ta(n  sa   pá  4  il  r.    Magpanaan. 

ASALTAR,  a.  mil.  Loóban;  sa- 
lak.iying  biglá  ang  a  inmáng  kátá, 
báiíay.  etc.  II  Mangháiang;  manuÜsán. 
ti  Datfian;  saiak^iying  higa  nang 
annmán,  para  nang  sakit,  luk^ó,  ka- 
mita  ya  n,    ate. 

ASALTO,  m.  m¡',  Pag'usob;  ó 
pagsalák.iy  sa  káig-  j|  P.tnghahárang; 
pangloloob.  1'  Pjgsd-.akay  na  big  a 
nang  anomAii,  paia  nang  tukaó, 
sakit  etc. 

ASAR.  a.  M,igfh;w  H  Ihilabós,  ó 
ihalabós^a//«íg-c-  íhaw  sa.  ,Tpoy.= 
tnparriltas.  íhaw  sa  pariii,i.  {|  r.  met- 
Makíramdnni  nang  labis  na  ínit,  na 
parang  inlihaw.  ^ée  calor.  M^initang 
malabis;  6  makáramdam  nang  mala- 
bis   na   init. 

ASCENDER,  n.  irreg.  píes.  ind. 
asciendo, -fíes, -de, -den:  iniperat.  asciende 
ttí,  ascienda  tSl,  asciendan  ellos:  subj. 
ascÍeHda,-as,-a,-afi.  Pjilanglang.  ¡|  met. 
Tumaái;ii  mátaas;  máakyat;  mápanhik 
ngkfttungkulan.  Ginágamit  dtng  pi- 


ASC 

rang  activo,  sa  kahulugang  íiaás,  ipaif 
hik,  iyakyaí,  at  nawfwiká  nang  ganitó: 

ItINAÁS,     IPINANHlk,    INIAKVAT     ni  fu- 

láno  ang  kaniyang  niangd.  kamagánaky 
fulano  ASCEND I  ó  á.  sus  parientes.  ™ 
á  stro  empleo.  Máakyat;  ó  itaks  sa 
ibang  katungkulan=:í«  su  carrera, 
Mátaas  sa  kaniyar.g  katungkulan . 

ASCENDIENTE,  m.   p.   a.  nang  ^ 
ascender.  Magugillang,    at  alinmAn  sa 
manga    kánunuang   pinangalingan.  H 
m.     Kapangyarihang      makasúpU    sa . 
sariUng  kalooban  ó  sa   iba. 

ASCENSIÓN,  f.  Pagakyat;  6 
pagpailanglang. 

ASCENSO,  m.  PagkSakyat;  pag- 
kátaas  nang  katungkulan  ó  pagka- 
ginoó. 

ASCÉTICO,  CA.  adj.  Ang  n4wi- 

wiüiig     túiiay     sa    ganáp    na     kabá- 

nalau.  II  Ang    manga  librong    nagsí- 

saysay  nang    manga  hágay  na   itó.    ■ 

ASCO  m.  Diii;  Miikiam;  ñamiñami. 

ASCUA,  f.  E;,ga. 

ASEADO,  DA.  p.  p.  nang  aWíW. 

adj.   Ma  inis.  ¡|  Maiiyos.  " 

ASEAR,  a.  Linisiii;  pagyamanin; 
ayu'i  ;  pamuiihíin;  pagandahín;  [|  i. 
Mag  inis;    inagayos,    ttc. 

ASECHANZA,  f.  Dayang  úmang 
nang  kaáway.  |1  Lalang,  abat;  híb6,|| 
Siíb  'k;  ahang  sa  p^nanampala!<an. 

ASECHAR,  a.  Magúmang  nang 
dáyá,  ó  lalang  sa  kápiíwá.  II  r.  Mag- 
subukfin,  maguniangán  nang  híbft., 
ASEDADO,  DA.  adj  ParanesutH. 
ASEGURAR,  a.  Tihayan.  |j  Sigu- 
vuhin,  óib¡gufo;kiilunging'  raagaling. 
jl  inct.  Patutuhanan  ang,  anomán.  || 
Sinopiíi.  (¡  met.  Hadlangán  anjí 
lahat  nang  ikápapahamak  nang  ka- 
tawán,  pamamayan  at  paga^ri. }}  ftfgs 


y  Google 


ASE 

lagfay  nan-  «ngiá  at  kasulatan  na 
ikatítibay  nasg  anomang-|  kargo, 
trato  ó  kalákal.  []  comer.  Ipánagot 
nang  asegurador,  sa  pacoaínagitan 
nang  halagk  o  patiíbong  püí'agkáya- 
rian  sa  phlisn,  ang  lahat  ó  báwa't  isl 
nang  panginib  at  kasirain  na  niang- 
yáyaring  tangapín  sa  dágat  nang  ma- 
nga sasakyáng  kiniluluianan.  Nag- 
seseguio  rin  sa  súaog"  ó  ibang  pa- 
ngánib  nang  báhay,  almacén,  ári, 
biíhay,   etc. 

ASKMEJAR.  a.  Iparis;  ¡mukhá. 
II  r.  Magkátulad;  mámukhá;  maka- 
watigis. 

A:^ENTADERAS.  f.  pl.  fam. 
Mangí   pigi. 

ASENTADILLAS.  (A.)  mod. 
adv.   Sykay   babayi. . 

ASEiN'l'AR.  comp.  n;mg  prep. 
íi  at  sentar,  v.  iirrg  roinn  acertar, 
It  a.  Iiii-6;  ilukiük;  iiiknió.  li  B  i  ;.kin. 
(j  Patuliihanan;  pagtibayin.  ii  I-ií  :tt; 
itanda  H  n.  Míbag.iy;  ó  m!aF;yó|| 
r.  Maui  d;  lumikmó;  luoiuki  k  |i  iiut. 
Jiíaniryiían;  magtuyo  nnng  líiahan  sa 
isang  lugal.  ¡J  DumápÓ;  l.i'n,,,;,g  ang 
fbon.|]Tumliiiiig  ang  lát,.k  fl  Puin&,uk 
6   pasiíUit  sa  isang    kapi^dnan. 

ASENTIR,  irng.  como  sentir. 
comp.  nang  prep.  á,  at  v.  sentir,  n. 
Uniayon;  maki.iyon  nangH]ngí>  nang 
loob  ó  pasiy^.  jj  Pumáy.iíí;  ip;i!iin- 
tülot=íí  otro  dictamen.  Uinayon  sa 
ibang    pasiyá. 

ASENTISTA.  m.Ang  may  trato  sa 
haií  osa  bayan,  na  hiunanap  at  tnag- 
handá  ng  manga  kákanin  iit  iba  pang 
kailáng.in  ng  ejército,  presidios,  \-u-. 

ASEO.  m.  Kalinisan;  lini^  I  3d-i. 

ASEQUIBLE,  adj.  Ang  súk,-it 
kamtári  ó  tamubín;  !i  Maáabot,  má- 


kakareftan. 

ASERRARLE,  adj.  der.  nang 
ase*rar,.   Malálagari. 

ASERRADERO,  m.  der.  nang 
aserrar.    Ligarían. 

ASERRADURAS,  pl.  f.  Kiísot; 
pinag-Iagarían. 

ASERRAR,  a.  irreg.  como  acer- 
tar, comp.  nang  á,  at  serrar.  La- 
garím.  j|  met.  y  fam.  Tugtugíii  nang 
ma'iamang    pagtugtog  ang   violfn. 

aserrín,  m.  ICEisüt;  pinagla- 
garían. 

ASERTO,   m.    Pagpapatotoó.    . 

asertorio,  m.  Panunurapá 
sa  pügpnpntotoó. 

ASESINAR,  a.  Patayín  ang  ká- 
powá  nang  masamang  pagkáparaan.  || 
met.    Miíglingó, 

ASESINATO,  m.  Pagpatáy  nang 
di  karainpataní  sa  kápolvá.  ||  PagU- 
iingo. 

ASESINO,  m.  Maglilingi.  ||  Ang 
naiíiy  sa  kápowá  sa  masamang  pa- 
raán. 

ASESOR,  RA.  tn.  y  f.  for.  Ang 
abogailoiig  sangunían  nang  gobiürno; 
m.-ngh,ihatol 

AS  '^S  PAR.  a.  Tud'aín;puntahing 
tuiuk.n  |¡  11  t.  H.indrtftn,  ó  paga- 
ka'aan  ang  ¡bá  nang  anomangikí- 
papnh  im.'ik. 

A>EVERACIÓNf.  f.  der.  nang 
aseveriny.    P,ig])apatotoá  nang  sinabí. 

ASílVERAR.  a.  Patutuhanan;  ó 
pigliltayin    ang    sinabi. 

A-^í.  adv.  m.  Giyón;  ganirí;  ga- 
n[itv|;  para  níió  ¡|  part.  causa!,  na, 
k  li-a-naiig  Mhíl  dito  ó  doon;  anopa^i, 
kayá  — Asi  asi.  adv.  m.  Katatagán; 
pangkaraniwan.— ^íí  caMo  asi.  Mas 
kíé  paano,  papaán ornan.— '^«  ¿s.  Ga 


vGooQle 


ASI 

yon  ngS;  kayá  ngá;  tfmay. — Así  que, 
part,  causal.  Kayá;  dahil  dito  ó  doón; 


anopa't 

ASIDERO,  ni.  Hawakán;  tataiig- 
nán;  bitbitan.  |j  Pákaw.  l|  met.  Dahí- 
ián;   ó  dahidahiláti. 

ASIENTO,   m.  Uupán;lokIokan, 


-63- 

ASO 

ASISTIR,  n.  Humarap;  umasistí. 
II  Maglingkod.  ||  Magalági.^^á  los  en- 
fermos. Magalágá  sa  may  sakit  na 
parang  médico,  ka-ibígan  6  alílá,]| 
Magsilbí=^if«  ial  casa.  Manilbihan  ó 
tuniirk  sa  gayong  báhay,  na  parang 
escribiente,  aíiM  ó  anomin.  ii  a.  Tu- 


II  Ang  lugal  na  talagang  úpuan  nang  mtílong;    umabilloy.  |(  r,   Magálagaan: 

iaá    sa  aliiimang  tribunal    á   pyiong.  magtuíungán. 

II  Lugal    na  kinátatayoan    nang  alin-  ASMA.    f.  med.    Híkfi. 

mang  báyan  ó  báhay.  ||  Sa  manga  ta-  ASMÁTICO,  CA.  adj.   der.  nang 

payan    ay   ang    puil,    na    nakasákab  asma.  Híkain;   anoinang  náuukol  sa 

sa  lüpá  kung  nakatayó  ]|  Látak;  tining,  sakit 


II  Listahan.  ii  Kabáitan;  giüang  nang 
isip;   at  niwiwikang:  ¿awo  6  habaving 

MAEA!T    Ó    MAGULANG    ANG    ISIPJ     hom- 

hre  ó  mujer  d¿  asiento.  |]  Sa  freno 
ay  ang  isinúsubj  sa  Libig  nan^  ka- 
bayó. 

ASIGNAR,  a.  Talagahán;  tadha- 
naá'i  It  Ipagkaloob. 

ASILO,  m.  Taguán;  piinu'uyanan. 
(I  Táhanün;  kanlungm  ||  mci.  Am- 
pón;   sakdalan;  langkíik 

ASIMILAR,  n.  y  r.  Mámnkliá; 
máwángki;  i«áwang¡s;  inák»piiii-  ||  a. 
Ihowadjiwangki;  iwangi  =(unacosa) 
íi  íj/ra.  iwangkí  ang  is.irig  i  ájjiy  sa 
iba;  ó  máraukhá  ang  isang  b^gay 
sa    LÍ)á. 

ASIR.  a.  irreg.  pres.  ind.  yo  asgo: 
imp^rat.  ase  h  as  lú,  asga  él,  as- 
gamos nosotros,  asgan  ellos:  subj. 
c-f¿'«i  S'^^- g^t  gamas,  gais,  gan  Ha- 
wakan;  tangnán  ||  n.  y  r,  Hun  áwak 
tumangan;  ó  kuiíiápit  =  (^i  uno)  del, 
por  el  brazo.  Tangnán  f^a  bar^zo.  ]| 
r.  Kumápit;  huraáwak  [}  VIagáw.iy; 
b  magbabag;  magtSkapLin.  ||  M^gsun- 
gabán  ang  dalawang  \M\\ík  w.iy.  \\  r, 
Magkáhawakan;  magkitali,=::í/,  de  la 
reja.  Mangápit  sa  rejas. 


ASOCIAR,  a.  IiamJi.  ti  Katulu- 
ngin;  kasamahin.  [|  Isamá;  ilákip  ang 
isang  bágay  sa  iba.  |¡  r.  Makisamá; 
makitülong;  sumamí  )|Magsasamá.= 
á,  con  los  buenos.  Sumainá,  ó  ma- 
kipisan  sa  mabubuti. 

ASOLACIÓN,  f.  der.  nang  aso- 
lar.   Paggtbá. 

ASOLAR,  a.  irreg.  como  acordar. 
Giilialin;   gibaín.  ||  r.  Tumí'úng. 

ASOLEAR,  a.  Ibilad.  \\  r.  Mag- 
paaiáw,   (iniilim    sa    áraw. 

ASOMADO,  DA.  p.  p.  nang  aso- 
mar, y  adj.  Nakasiíngaw  II  Nakagilí; 
II  Maiñinibay    sa    áliik. 

ASOMAR,  n.  y  r.  Sumipgaw.|| 
Sumip<ii;gniTiifi||HumÍHiig-  Asomar- 
se (las  lagrimas)  d  los  ojos.  Ma- 
ngilid  sa  niitta  ang  líihá=3*,  parla 
ventana.    Suoíúngaw  sa    biiitá«á   ||  a. 

It.Úl)g,iW.  ^ 

ASOMB:»ADIZb,  ZA.  aQj.  Ma- 
git'ahin;  guílalasin. 

ASOMBRAR,  a.  der.  nangíií*?»- 
br».  Liinian;'  lumílim.  |J  MiikáduUt; 
gumit.á.  II  met.  M.(k,.ni;inghá;  ma- 
k.ipaguik.i,  11  j.  Mágitla;  mabaghán; 
matiliháu^i/fí  suceso.  Mabaghán  sa 
nan£-yari. 


vGooQle 


1     .    -  64  - 
ASP  ¡  AST 

ASOMBRO,  m.   Pagk^íJuHt;  pag-  Masuklamin  =</  ¡a  visla.  Nakasiisull 

kigitla.  [|  Malaking    ¡lagkámanghá   ó  laní  sa  m-^\^.—de,  para  comer.  Nak^ 

pagtatak5|.  !  rírimarim    kanin=í»    m    Iraje.   Sí 

ASOMBROSO,    SA.    ádj.     der.  lailla,   maruming  manarait.  ] 

nang  asambro.   Katakataká/  liakáma-         ASTA.  f.  Tagdán  nang  síbat,  pikí 

manghl  ,(  etc,  d  nanganomang  aimásna  mattíl; 

ASOMO,  m.  Báhid   ó  taiida  nang  at    mata'ira.  II  Sibal  |1  Súngay, 
anomán.  II  Hináll               ,!,  ASTIL   m.   Ang   tagdán;  palarS 

ASONANCIA,    f.   Bagkak&bagay  ^angkay  na  inilálagay  sa  mang.i  pala 

nang  tuno?   6   tingig.  j|  poet.  Pngka-  Icol,  asarol  at  iba  pang  ganitó  ii  Rara 

kátuía  nang   timbangan. 

ASONANTE,  p.  a.  nang   asofiar,         ASTILLA,  f.  Tátal.  |1  Tinghás. 


y  adj.  Nagkakabagay  añgtiinog  ó 
tíngig.  11  in.    poet.   Tul;i. 

ASONAR,  a.  irreg.  como  acordar. 
Pagtunuhin;  pagakniain  ang  tunog 
I)  r.  Máakma;  mátono  (I  Magkánkmá; 
magkatono. 

ASOSFGAR,  a.  irreg.  como  accr- 
iar.   Pahimpilfn;  patahimikin. 


ASTILLAR,  a.  der.  nang  astill 
Tumatal;  ó  tatalin.  Hindí  totoong  kj 
gamitan. 

ASTILLERO,  m.  Lugál  na  pi 
nagg  gawan  nang  manga  sasakyán 
II  Ang  sabitán,  armero  ó  salanga 
nang    manga   bari!,    pika    at  sibat. 

ASTRO,    rn.    Alínmáa    sa   mang 


ASPA,  f    Daiawang  káhoy  d    pat-  nagníningning  sa  bobong  nang  lángil 

pa    na    nagkáki^kiirus,    na    hitsurang  para  nang  ár^iw,  huán,  manga  bituín 

X.  II  ari,  Lal.ayán.  ASTROLABIO     m.    astr.    I3sn¡ 

ASPADOR.   m.   art.    Labayán.  kasangká.j^ng    ginágamit    nang    m| 

ASPAR,     a.     Maglábay.  n  íp.iripá  mat.  máiii:o.,    ang    kar.iníwang    paL 

sa  kjrús   II  met.    y   fim.  Magpahirap.  gamitan  sa  kaniya'y  sa  kaiagatan,  n, 

ASPECTO,  m.  Pagmumukha;  hit-  máijiiita   ang   taás  6   lá>d  nang  pol 

sura:   lagay.  at    nang    manga    astro. 

ASPEREZA,    f.  Kaga'afán;  gatnl;  ASTRONOMÍA,     f.    Ang    karu 

salat.  II  B.ikó   nang  daán  ¡¡  mtt.  Sok-  níingjng  nagsá^aysay  nang  Lkí,  bíika 

láp    nang   paguuga  i.  at  ki'os  nang   mang^i  astro: 

ASPERGES,    m.   lat.   Pagwiwisik  ASTRÓNOMO     m.   Ang   raaril 

ASPIRAR,  a.    Mumii  gá.  jj  Mag-  nong    nar.g   astronomía, 

násá;    maghangád~i    una  dignidad.  ASTUCIA,  f.  Talas;  kabihasahan 

Maghangad    nang   ísaug   kamáhatan.  lalang;   híi  o. 

ASQUEAR,  a.  Makapandiri;  ma-  ASTUTO,  TA.  adj.  Mátalas;  b¡ 

karimirim;  makasuklam;  makadiimal.  hasa. 

Ginágamit    kung    minsang    parang  ASURCAR,    a.  agr.   Magtudling 

neutro.  ó   magbusbós.                                     | 

ASQUEROSO,  SA.  adj.  Nakadií-  ASUSTAR,  a.  Gumúlat;  gumikii'. 

dumai;  d  makadiídumal;  nakasüsük-  ¡j  r.  Mágulat;  mágikla.  ||  Matilihán.=:j 

lam   ó    makasdsukiam,  g  Marumí  w  de,  con  un  ruido.    Mágulat,  <í  méi 


vGooQle 


ATA 

'tákot  sa  isang  úgnng=por  un  nddo. 
Mágik'a  fláhil    sa    isang  úgong. 

ATABACADO,  DA.  adj.  Kúlay 
tab.iko. 

ATABAL,  m.  Tanibol  na  maiiit 
nn  karatiiwaiig"  tiigtug"ín  sa  ináníí,í 
ilang'    piig|>ipííitá.    Gimbal, 

ATACAR,  a.  Ilápnt  na  ibitoiiis 
ó  itáií  ang  damit  s.i  kitawán.  1|  Mag- 
tako  nang  baril,  [|  Labanan  ang  ka- 
¿vvay;  salakayin.  [|  nnt.  Guipittii  ang 
katalo  sa  pagmamalowiü,  ó  sa  ano- 
mang  hinúhang.id  na  kinitán.  [|  r. 
Mag  aban. 

ATADERO,  m.  dor.  nang  atar. 
Panálí;  panangkás;  p,)ngbtgkí-:.[[Tata- 
liiín. — No  tener  aiadero.  f.mi.  Watang 
wa.stó  al  kahusayan  sa  sinásalitá  6 
ginágawá. 

Atado,  da.  p.  p.  nang  aiar,  y 
atij.  Nakatáii;  nakakabit  nang  pirméjl 
mtt.  Ang  talagang  sa  kákaunti; 
kimi  sa  aiiomán.  ii  s.  m.  Balutan  nang 
damil;  ó  bigkís  nang  anoinán;  tang- 
kás;  piisód    nang  sil)iiyas,  ele. 

ATADURA.  ■  f.  Pagtatali.  ||  Tálí; 
panáí.i|met.  PagkakátaÜ;  pagkaká,- 
lakip.  ¡I  I<.nliling    nang   giod. 

ATAJAR  a.  der.  nang  (z/ayi?.  Mag- 
bagtás;  mítmatas.  ||  a.  Uin^ibat;  siiiiia- 
bat;  sabalín;  abatan;  harang¡n.||Ikl¡án; 
hau'in;  o  liiuíii  ang  anomang  lugal, 
na  lagyán  nang  ¡)ahalang  na  sawá. 
Ü,  pader  na  bato,  etc.  [|  Sa  ma- 
iiiga  kónieJialian  ay  tandiuln  nang 
gúfiit  ang  margen  nafig  mnngá  verso 
á  salitang  íiwan  sa  pagkokn media, 
na  hindi  bag.1  iásabiliin  ó  díditso- 
hin.  II  nict,  Putlfn;  Iiarangin;  pigilin 
ang  takbó  nang  anomán;  p;ira  nang 
PlfTIJÍJ,  IIAK.\.Ñ'(;l\  ó  l'K.'fLiN  atig  apov; 
AT,vj\K   (■/    fuego;    i'UTLÍN    ang  i)sap, 


fi5  - 

ATA 

ATAJAR  ¡Oí  pleitos,  efe,  ||  r.  ^fadungo; 
maumid  sa  hiyá,  sa  alangálang  ó  sa 
tákot. 

ATAJO,  m.  Bagtisan;  tápatan.[¡ 
Batasan.  11  Hadlang. — Ir  al  atajo.  Su- 
mabad,  |[  ÍCapisanan;  lupon  nang  ma- 
r&niing  bágiy:  v.  gr.  Un  atajo  de 
ladrones,  isang  kapisanan  á  lupon 
nang   magnanákaw. 

ATALAYA,  f.  TáÜbaan;  tánawan; 
bantayan.  ||  m.    Bantay;    talíbg. 

ATALAYAR,  a.  Tiiraaiíba;  bu- 
niantay  sa  isang  lugal  na  matáis,  na 
pagmasdán  ang  nangváyaií  sa  boong 
naáabot  nang  tanavv,  [[  n\'-x.  Pagmas- 
dán, ó  tanuran  ang  manga  kilos  nang 
iba-  [|  r.  Magbantayañ  ang  dalawang 
magk;iáivay.||met.  Magsubukán;  mag- 
mas ¡ran.^ 

ATAÑER,  impers.  como  tañer. 
Máuko';  niátungko!;    márapat. 

ATAQUE,  m.  P;iglaban.  II  Pagsa- 
lákay;  pagliísob  sa  kaáway.  ||  Hdkay 
na  kanhingan  nang  manga  sóndalo, 
knng  nagbábaka.  ¡[  met.  Sakit  na  biglá, 
|]  Pagtatalo,    tákapan. 

ATAR.  a.  Talían;  pagkawingín; 
tangkasín,  ¡[  met.  Gapusin;  pygungin. 
=L'le  codo  acodo,  fr.  BaÜd-ici;  Jaúgal; 
igapos.^í/e  pits  y  manos^m^\x\iti 
aiig  p;iá  at  kamay;  f|  r.  Magapos.  || 
nict.  Masiki;  huag  mátutong  laraa- 
bás  sa  anomang  kagi'pitan",  ó  nego- 
cio. [|  Mangápit;  manatiÜ  sa  anomán. 
=  (;  sus  opiniones.  Manatili  sa  kani- 
yang  manga  akáia.=í«  un  inconve- 
niente. Masiki  na  huag  mátutong  Ul- 
mabás   sa  isang    kapínsalaán. 

ATARRAJAR,  a.  S,i  mang^   pan- 

day,    ay    ginnawá  nang     roscas   nang 

manga  tnrnilló  at  tuerka,  na  ang  igawá 

ay   ang    kasangkápang    tinátawag  na 

9 


vGooQle 


ATE 


■  66  - 


terraja. 

ATASCAR,  a.  Siksikán  nang 
bimót  ó  himulmol  ang  puang  nang 
tabla,  gaya  nang  gitiagawü  kung" 
nagsísiksik  nanff  bangk;!  ó  kasktS.  S¡- 
kifn;  bigyang  kapinsalaán  ang  ano- 
mán.  II  r.  Mabal;ihó.  II  Mábangid  sa 
anomang  pagmaniatiiid  ó  pagsasalilü. 
I|  Masarhin  ang  daluyán  ó  d^anan  ng 
anoinán.  ||  iV[.ihirinan;  tiiinühuk. 

ATAU  L>.  ni.   Kabáopg;   ataiil. 

ATAVIAR  a.  Pamutihan;  gaya- 
kán.  II  r.  Magbihis  na  niagpakarilag; 
gumayak.  ^  con,  de  muchíts  galas. 
Magsuot    nang  maráming  bjyá'i. 

ATAVÍO,  m.  Hi>ás;gayak.  \\  Pag- 
ga^yak. 

JATEMORIZAR.  n.  Tumákot  ó 
takulin.  il  r.  Malákot  =  <3'í  algo.  M3i- 
gikia  sa  anoináti.=:;ifr  algo.  Mágikia 
dáhil    sa    anomán. 

ATEMPERANTE,  p.  a.  nang 
atemperar,  s.  y  adj.  nitit.  Pangalís 
nang    ínit    nang  katiiwán. 

ATEMPERAR,  a.  Ilagayangano- 
man  sa  kmiyang  kasiy^hán  at  ka- 
sukatáí..  II  ,1.  Itagay  acig  anomín  sa 
kalwgnya.i;  ibág?.y;  husayin.  ||  r.  Má- 
an)6;  máigping;  má'í.gay  sa  k.itam- 
taman. 

ATEN  ÍÓM.  f.  drr.  nnng  aten- 
der. KaiL.gá;  p.gk.k.  í  ,¿íl  l|  Galang. 
¡|_Pí.ggugun«nigü.iHm  |j  K.KM-g,|.;  p^.K- 
tingín;  ¡a  fiínáübing;  sa  pagtiñgín 
6  PAGLÍÑGAP  sa  kaniyang  manga  kura- 
patán;  en  ATENCIÓN  á  SUS  méritos  \\ 
Piígbibigay  luií'xi;  á  píigbiUigiy  ln,.i,. 
ti  -'^"&  p.Tnsín.  II  [jl.   M;iiig    g.ig.twín. 

ATENDbR.  A.  irr  g  .  ,..no  as- 
cmder  Kaling.¡n;pagmasdán.||Pakin- 
gán;  batiiigín.  )|  Hímanmanín;  tan- 
toín;  bulaybulayín.j|Ipagmasak¡t;  kup- 


ATE 

kupín;  amponín.  jj  Lingapin.  jj  Paki 
Iarn^n.=íf  la  conversación.  KLa'iiigáii 
batinaihín  ang  sálilaan.  ||  r.  Miígkili 
ngaan;  inagmaiásakítan;  niaglingapíir 
¡IPiíkimatiagán,  ókalingiin  angsaríli 
II  Maggaiangdn. 

ATKNEKSE.  r.  como  tener.  Su  ; 
mánib;  niakiljkip.||  Magkasia.  II  Urna  ' 
yon;    makibágay. 

ATENTADO,  m.  p.  p.  nang  ata  ' 
tar.  Kagagawán  nang  Hukóm  na  )i  \ 
his  sa   matowid.  II  Aiinmang  kasalá 
nang    mabigat.  |I  adj.   Mahinhín;  m: 
bait.  II  Ang  bSgay  na    gínágawa  nan 
malaking  pagiíngat  at  kalihimán, 
í-   ATENTAR,  a.  írrt-g.  como  acei  ' 
tar.  Kumapáka¡}á;  magapuhap.|I  ICa¡  ' 
kapín;  apuhapin.  II  a.    ri;g.  Mag..ká 
ó  gumawá  nang  laban  sa  katowfrai 
=i  la  vida.  Mai^akáliing  pumatay: 
contra   la  propiedad.  M^gjkálá  nan 
laban    sa    ]jagi.árí, 

ATENTO,  TA.  p.  p.  irreg.  r 
atentar,  es  !o  usual,  adj.  Makailngá 
Mahinhín;    ma^ilang. 

ATENUA.^JTE.  p.  a.  nang  ai 
nuar.  adj.  P.mgpag^án;  pangpalii 
ó  njgpápjliit;   iiRgpápag'aan. 

ATENUAR,  a  B..wa-,an;  lii'íii 
gaaiá  II  .  M  gbaWa  nang  lakí 
hurni'á 

ATERIRSE,  r.  d.  f.  na  ginág; 
mit  iamang  sa  sumíisiinod  na  pe 
suna  at  tit-mpu:  ger.  atiriéndose:  \ 
á.    ati  lídost-:  pres.  ind.  nos  atcrimo 


etc.:   impt-'rat.    aterios    vosotros 
impwrf.  mi;    atiriera,   ateriría,    y 
riese,  etc.:  íut.  me  atiriere,  te  atiri 


y  Google 


_  67  -  i 

An  ATO     , 

n,  etc.   Mamanhid;  6  manga Mgkig     manga  kalooban=:/(2  mec^a  del  candil. 


a  ginaw;    mangalal.  II  Manigái   ang 
alawán  aa    lamig. 

ATERRAR,  a.  írreg.  como  acer- 
ar.  Igiiiá;  ilagpak  sa  iúpá  |1  \.  reg. 
lindakín;  takutin.  Ltlong  kigamitán 
a  kahiilugang  ito.  ||  n.  náiit.  Lumá- 


tjt  sa    dalatan    ang  manga  sasakyán     may  kalahók,  na  mangi  singaw  nahg 


Kahigin  ang  limaim  nang  ilawán;  pa- 
liwanágin. 

ATLETA,  m.  MangbLibun¿.|[met. 
Maliiká-  ^^t  raaliksl. 

ATMÓSFERA,  f.  Hanging  nakalí- 
libot,  6  na  sa  paübot  nang  Iúpá,  na 


I  daong.  II  r.  MaEákot  nang  malakí; 
nasindak. 

ATESTAR,  a.  írreg.  como  acer- 
ar. Sicsikín;  paulohin;  punín;  |[  Ipa- 
oob  ang  isang  bágay  sa  ib  ((  i  r-sf. 
or.  Saín  ik-í;  p^totohanan'  |1  ■    Miij- 

ikisund  ii.  II  n  -t.  M  lyumot;  na  nuhí 
la  aH'nnüii. 

ATES  riGUAR.  a.  Sum  .k  W 
U  oídos.  Sumjk>f  sa  dingig  — f"«  íJ/ro. 
iuiiiuk-if  sa  iba  o  sumakíii'g  kasama 
lang  iba. 

ATKZADO.  DA  p.  p.  nang  ais- 
¡ar.    aiij     M-iiim. 

ATKZAR  a-  P  iti  nin;  6  papangi- 
imin.  II  r.    Umitipn 

ATINAR,  a.  Tuni-na;  mUut»; 
iiásundó;  mátumpak  ||  ni.  M.hu- 
áan;  maturi'igt'T=^  decirlo.  Mála- 
naang  siibihii  =ro«  la  casa.  Tamaan, 
)  míttituhin  ang  b  hay. 

ATISBAR-  a.  Magmasid;  ó  mas- 
lang-  maliií)^y.  II  Pakiramd-iiiián.  H  r. 
VJag|>Hkiratnilatn:in;  m^igmáMran. 

ATIZADERO,  m.  Pangpaningas; 
:)ang  hig. 

ATIZADOR.    RA.  m.    y  f.   der, 


lúpáat  iba  pa.  II  Alapaap,  at  pangano- 
ring  nakahábalot  sa  binüogbf  og  riang 
mundo  hangang  sa  i^ang  kiíaasang 
m.ilaki. 

ANÍOSFÉRICO,  CA.  adj.  der  ng 
atmósfera.  A  ig  n  uiuk  )l  sa  étm'>s/era. 

Ai"  )Ll.Vi)ERO.  m.  B.iláho;  lab- 
láb  ¡I  n  t.  K..^  ijitan;  kisiki^nóka- 
hirjprtiig  maljkí  nang  paggawá  nang 
ancjmi.n. 

ATOLLAR,  n.  Mábalahd.||  r.  MÍ- 
lusong;  máii.g'ay  sa  anomang  kíigípi» 
t.-ng  Diiihíriip  lahasán. 

ÁTOMO,  m.  Ang  isang  bütil  na  Icí- 
Ü  iiiitan  nang  anomán;  na  úl  sdkat 
mapagliáli  ó  mabahigí  ||  pl.  Ang  ra;i* , 
ngd  mailiit  na  nákikiu  la  ^ínag  nang 
áraw  na  nimúmulbs  sa  aUnmang  bu- 
las. |¡  met/ Alinmang  líágay  na  Iqb- 
hang  maÜft.— (.«  un  átomo,  txp.  fam. 
Sa  bágay  na  lálong  matiít  ó  lubhang 
maliít. 

ATONTADO,  DA,  p.  p.  nang 
atotü-zr.  adj.  Tüiíg;  hangal;  liiU'ing'. 

ATONTAR,  a.  Tufigín;  taranta- 
hín.  II  r.  Maiu'íg,  6  matarantá. 

ATORARSE,  r.  Mábatahd.  [|  Má- 


Siaiig    atizar.     M^igpapaningas    nang  bangod,  na  huag  máipatuloy  ang  pag- 

'apoy  ó    ílaw.  ll  Pangáhig;    ó    pangpa-  mam;itow¡d  ó  pagsasalilá  ||  Masarhin 

^lingas    nang    apoy.  ang  dinidaluyan  ó  paraanan  ng   ano- 

j    ATIZAR,    a.   Magpaálab;;  pjpajj-  mán-||  Máhinnan;  tumilhok; 

Ulubdubín;  gatnngan.  ||  met.  P^pagalj-  ATORMENTAR,  a.  Magpasálcit, 

bin;  papagningasin   ang-  manga  pita  ó  magpahírap.H  mft.  Humapis.||  r.  Pi- 

nang  kataWán,  ó  kálolowa,  6  ang  hirapan  ang  satjii.  ||  MagpAhirapaíi. 


vGooQle 


—  68 
ATR 

ATORNILLAR.  a.ItLirnili>5,  ó  liig- 

pitln  íini:  Uirnilió. 

ATRAblLIS.  f.  incd.  Ang  tin^u- 
vvag  na  c¿>}era  ttegra.  |]  iii^'t.  Gíílít;  ugá. 
Üng  lublung  m;isak  iip. 

ATRACADERO,  der.  nang  al-ra- 
iitr.  m.  iiáut-  PLinduhan;  sadsaraii  ng 
sasakyáü. 

ATRACAR,  a.  náut:  llápit;  6  idaiti 
ang  isang  sasaUyán  sa  ib;i,  ó  sa  pang- 
pang.  []  inet.  Sandalín  sa  pagkiuiang' 
sínoraai).  \\  r.  niet.  y  fam.  Kuraíiin  at 
uniinóm  nang  sandatan. 

ATRACTIVO,  VA.  adj.  Nakaá- 
anyaya;  panghaliná;  nakahihila  sa  ano- 
nián.  II  ui.  Ang  magandaiig  ayos  ng 
pagmiimukhá,  pang.ungíi5ap,  pagga-wá 
at  paguiigálí,  na  naka:ianyaya  ngioól). 

ATRAER,  a.  iircg.  como  ¿raer. 
Hikayatin;  haÜnahiii.  ||  Makahalina; 
makalaraúyot.  i|  Hiiilin;  kaladkarfn: 
para  naiig  paghiLit  nang  balobaláni  sa 
bákal,.  nang  paghiiit  nang  azabache  sa 
ginifkan::=:íi  alguno  d  su  parirá:  Hi- 
kayatin arig  sínciman  sa  k^niyangaká- 
\a=con  promesa.  Lamnyutin  nang  pa- 
ngákó,  ó  sa  pangákó.  \\  r.  Magkísun- 
do;  magkágiiivvan. 

ATRAGANTARSE,  r.  Mábara  sa 
lalamunan  .  ang  anomán;  máhirinan; 
mábikig;  máíamid.  ¡|  met.  y  fnm. 
Maumid;  niadungo  sa  sáliiaanc=íí'« 
una  espina.  Málíikig.  ¡|  a.  Daüda- 
liín:  at  sinásabi,  no  vie  atragantes, 
huag  mo  akong  dalidaliín.  ||  met.  Du- 
ngawin  ang  isang  nakíkipagusap. 

ATRANCAR,  a.  Isaiá;  ikálingang 
pintd,  at  sa  loob  ay  tiangkithán.||  fam. 
Humakbang  nang  mainluang.  II  nict. 
y  fam.  Bumasa  nang  lubhang  matu- 
)in,  na  lumfíbiktaw  nang  maigáíAia- 
j«Aí,  Ó  nagíiw'an  nang  anoniáng  ma- 


ATR 

ngá  ijangLingúsap.  ||  r.  Magkulong  sa 
isang  luga!,  na  itrangki  ang  manga 
pintü. 

ATRAPAR,  a.  fam.  Hulihin;sung- 
tj;abán  ang  tunnáíanan  ó  nagtátakljo.  |i 
Harangin;  sabatín . 

ATrAS.  adv.  1.  SahLi'f;  sa  h'kuran; 
huÜhán.  II  adv.  t.  Tinalikdang  ,pana- 
lion,  ó  nakaraan^  bágay.||interj.Urong; 
bab'k. 

ATRASAR,  a.  Ihulí;  íwan;  liwa- 
gan;  luatAn.  ||  r.  Wábu  i;  mag!uat.||Gi- 
nágamit  kung  minsang  parang  neutro; 
V.  g.  Ang  reíos  Ha  tío*)'  nAiiuhuli,  es/e 
reloj  ATRASA.  II  líuag  magbáyad  nang 
i'Uang  sa  líining  na  panahón. 

ATRAVESADO,  DA.  p.  p.  nang 
atravesar,  adj.  Sulipái.  ¡|  niel.  Ang 
may  niasan]ang  akáia,  ó  masama  ang 
gaivá.  jl  An'g  ásong  saiisáring  láhí.  || 
Ang  mestizo.  ||  ]'inag'>ampasán;pinag- 
lausán.  ||  Eiíakiihainbíllang.  ||  Nakapa- 
hátang  sa  iba. 

ATRAVESAf^JO.  m.  Pahilang  Ij 
Balakilan. 

ATRAVESAR,  a.  iiteg.  como 
acertar.  Ipaliálang,  ó  maghalang  nang 
kálioy  o  anomái-i,  na  abot  sa  magka- 
bikábilang  gílid  nang  daán,  batís  ó 
ibáng  ganganiló.  1¡  Butasin,  ó  luhugin 
nang  lampasan;  patausín  sa  magkabi- 
kábilá  ang  espada,  bala,  etc.  |i  Mag- 
daán;  turnawíd.  1|  Piimust^.  ||  r.  met. 
Sumabad.||Puií!aháang.||  M<'kilahok; 
makípisan;  maniagitan;  mngmasákitsa 
gawá  ólratonangibá.||  Makipagávvay. 
II  Klung  sa  sugai  ay:  mctgpustahan, 
magtayaan  —  ejí  el  camino  Humálang 
sa  daan, 

ATREVERSE,  r.  Mangaliíts  =  i 
cosas  grandes.  M.mgahás  na  gumawá 
nang  nialakíng  bagay=íí>«  todos.  Ma- 


y  Google 


ATB 

igaiiás  na  iumaban  sa  lahat. — AirC' 
vérselí' il  otro.  í.apastan^anin  ang  ká- 
powá;  pangaba  san. 

ATREVIDO,  DA.  ¡j.  p.  ng  lütcver 
y  atreverse,  adj.  Pangabas,  ||  L^ipasta- 
ngan;  pislang. 

ATREVIMIENTO,  iii:  Kapangá- 
hasan.  I  Klapaslangin. 

ATRIBUIR,  á.  irreg.  como  huir. 
IbinEang;  ipagbuhat;  ihinál;i,  ipaid- 
tang.  V.  gr.  Me  atkiuuviís  la  culpa, 
iriNATAiJOy  mo,  ó  iiunaühíhintang  }no 
sa  akin  ang  sala:=á  otro.  Iparátang 
sa  iba.  II  r.  Aiigkini'n;  arüng  parang 
kaniyá  ahg    anoniang    gawa.  / 

ATRIBUTO,  ni.  Bávvat  isa  iiang 
manga  kaiidad  ó  saugkap  na  sariÜ, 
ría  mabiui  ó  niasaniá  ma»,  nang  isang 
bágay.  [I  tcol.  Alinmán  sa  manga 
kabagsikan  nang  Dios,  sa  íiiakatuid 
ang  kapangyarilian  niyá,  karunungan, 
kagálingan,  etc.  ¡]  Tanda  ó  svñal,  na, 
nagpápakiíala  nang  kaugalián,  at 
tungkol  nang  manga  figura:  para  nang 
palma,  ay  tanda  nang  pagdidíwang, 
ang  oüva  ay  tanda  nang  kapayapaán, 
etc. 

ATRICIÓN-  f.  teol.  Pagsisisi  ó 
sákit  nang  loob  sa  pagkak'ásaia  sa 
Dios,  dáhil  sa  bigat  at  kapangitan  ng 
manga  k.isalanan,  ó  dáhil  kay'-ii  sa 
tákot  sa  mang.í  bírap  sa  infierno, 
ó  sa  di  pagkakamit  nang  kalual- 
hatian,  kasama  n,ing  tíkd  nang  loob 
na  di  na  niuling  niagkásala. 

ATRIL,  ni.  Sa'atigin  nang^líbró 
sa  pagbasa;  atril,  Lubhang  gjniit  ng 
mang  1  músiko  sa  pagtugtog. 
I  ATRIO,  in.  Harapang'  migmulá 
|sa  píntóan  iiniigf.ing  sa  hagdanan  ng 
^mangá  palacio.  j|  Hirapúi  nang  ma- 
11^4  simbahati  bago  dumating  sa  pintó. 


.69  ~ 

ATR 

ATRITO,  TA.  adj.  Síay  pagsisí- 
síng    atricihn. 

ATROCIDAD,  f.  der.  nang  airoz, 
Malaking  k^bangisán  ó  kalilühan,  li 
fani.    Kalabisan;    kalal'óan. 

ATRONADO,  DA.  p.  p.  nang 
alronay.  adj.  Dulingás;  dalosdalos.  (| 
adj.  y  m.  AUj.  Sinásabi  sa  siígat  ng 
paá  nang  kabayo,  na  gawá  nang  kukó 
nang  kabilang  paanan,  na  tiiiátawag 
náting    áhot..    ^ 

ATrONAR.  a.  irreg:.'  como  acor- 
dar.  Makabingí,  makatulig  ang  fngay 
ó  úffong  na  maiabis  nang  anomán. 
¡I  Tuligín;  liiigawín.  |¡  r.  Matulig.-ma- 
Üiigaw  na  mawaián  nang  díwá,  dá- 
hil sa  lígong  nang  kulog.  ¡|  Mama* 
iingming;  mamatay  ang  sísiw  sa  loob 
nang  itiog  dáliil  sa  pagkádingig 
nang    kulog. 

ATROPELLAR.  a.  Sumagíisang 
biglil  sa  ibábaw  nang  manga  tawo. 
II  Pawalang  kabuluháu  ang  manga 
kautusún,  kigalangáii  6  ibang  bá- 
gay na  ganganitó.  i|  Dahasin;  daanin 
sa  iakás  b  kapangyarihan.  |¡  Lapas- 
tang.min  ang  isa-  sa  salitá,  na  huag 
bigyang  ¡ugal  na  makasagot  ó  mag- 
maluid.  |[  r.  Magniada'i  nang  labis 
ó  magdalosdalos  sa  paggawa  ó  pa- 
nana!Ítá=í«  los  negocios.  Magdaíos- 
dalo.s  sa  pagnenegocio  ó  paghahánap 
l)Lihay. 

ATUFADO,  DA.  p.  p.  nang  atu- 
far,   adj.    Gíiül. 

ATUFAR,  a.  ant.  MagpagáUt.  1| 
r.  mct.  Magáiii.  ||  Makásamio  nang 
amoy  na  masangiang  at  raasama,  na 
isiní^ingiw  nang  anomán.  Sinájabi 
naniang  ikiiiik.ipit  sa  á'ak.  ||  Magrau- 
lang  maüiiá.ang  álak  ó  anomang  li- 
kor  dáhil  sa   anomang  singaw  níi  li- 


y  Google 


ATU 

nangap=iri?«,  ie  una  palabra.  Ikagá- 
íit  ang  isang  pangungüsap=/í'r  cwff/- 
quier  cosa.  Magáiii  dáhil  sa  anomán. 

ATÚN.  m.  Bangiís  na  malaki. 

ATURDIDO,  DA.  p.  p.  nang 
aturdir  at  aturdirse,  adj.  Tulíg;  ii- 
ngaiv,    dalosdalos. 

ATURDIMIENTO,  m.  Pagkahi- 
lo;  kátuiig^n;  ka!ingaw."in,  ||  Pagkada- 
losda  os.  11  Pagkágikla. 
,  ATURDIR,  a.  Tuügfn;  bingawín. 
II  Makámangha.  |¡  Giilatin.  ||  r.  Matu- 
lig;    malingaw;    malingiuing. 

ATUSAR,  a.  Pantaín  6  husayin 
naiig  gunting  ang  buhük.  ¡j  Husayin 
ang  buhok,  na  basafn-naiig  túbig 
at  s.iká  sukai'n.  Husayin;  paganda- 
hín;  II  r.  mtt.  MagUinís;  maghúsay  na 
nialal)is  nang  katawán  at    panananiit. 

AUl>AZ    adj.    Pangabas. 

AUDIENCIA,  f.  Ang  ado  nang 
pcigdingig  nang  mangi  haii,  at  ibi 
pang  may  kipangyarihaii  sa  niangá 
táwong  niay  sásaljihin  sa  kanHá.  || 
Ang  «í/o  nang  pagdingig  nang  ¡sang 
nakikipagusap  na  taiigapí^i  ang  ka- 
niyaiig  manga  kahílingin.ilHúkonian. 
Ajdi  '(icia. 

AUOITiTO,  VA.  adj.  der.  sa 
laling  audiavir.  Ang  siíkat  makári- 
ngig.  II  Ang  náuukol  sa  pangdingig. 

AUDITORIO,  ría.  adj.  in.  Ka- 
tipunan  nang  n.ik'k¡nyig-. 

AUGURACIÓN,  f.  der.  nang<z«. 
gurar.  Hií  a  6  panghuhtíla,  sa  lipad 
nang    m,ingá  ibun. 

AUiiU:3T0,  TA.  adj.  Kagalang- 
gálang;  dakÜá. 

AULLANTP:.  p.  a.  nang  aullar. 
adj.  Nagiíiingol;    hurniíliulhül. 

AULLAR,  n.  Uniúngal;  humul- 
húI;    umuwang.     Ikinákapit   laraang 


70- 

AUN 

sa  manga  aso   at  lobo. 

AULLIDO,  m.  Úngal;  holboVj 
ovvang. 

AUMENTAR,  a.  Damihan;  pa- 
lakhfn;  dagdagan.  ||  r.  Dumami;  ku- 
niapaj. 

AÚN.  adv.  t.  Pa.  v.  gr.  AÜN  es. 
¿ás  aquii'  Náriio  ka  pa?.  Aiín  tto- 
Hindl   i'a;  di  i*A.  II  Namán;  bagamán. 

AUNAR,  a.  Pagisahín;  ó  pagsa- 
mahin;  tipunin;  pagpisanin.  ||  Pagká- 
sunduin.  |j  r.  Magsaniasaina;  magpí- 
sanpisan,  para  sa  anomang  bagay.  j| 
Magkáisaisa;  niagkásundd  ang  ma- 
ngi nagkükaalit  6  nagkagaÜt.  II  Su- 
niaianiiíha. 

AUNQUE,  conj.  disyunt.  Baga- 
mán- bistú;  sukdang;  káhiman.  ||  Ká- 
hit==.Víí.    Hindi  man. 

AURÉOLA,  f.  Sínag  sa  uto  ng- 
mangá  santd. 

AURÍCULA,  i.  Alinmán  sa  da- 
lawang  pinakapakpak  6  pinakatainga 
mandfn  nang  piisó.  -       -    ■ 

AURIGA,  f.   po¿t.  Kotsero. 

AURORA,  f.  Liwánag  na  nangú- 
nguña  sa  sfkat  nang  áraw;  buRaiig- 
liwayway.  ti  Ang  pamulá,  b  ang  ma- 
ng^  lina ng  pana hón  nang. anomang 
bagay.  }|  linuming  pinaglahok  -ná  ka- 
tás  nang  almendras  atpínagbabaraii  .- 
nang  kanela.  ||  pint.  Kül^y  na  lu» 
málabas  sa  pagkakálahok  nang  patl, 
pula    at  azul. 

AURRAUGADO,  DA.  adj.agr. 
Ltipang  masaniá  ang  pagk¿'}nangj 

AUSENCIA,  f.  Pagatíí;ó.pagka- 
vva  á.  [|  Ang  panahong  walá  ang  isang 
umaüs.  ¡I  Kawalán. 

AUSeTNTARSE.  r,  Umalís;  lu- 
mayd;  puniina\V.s=i?¿  ítfaHila.  Uiaa- 
lís   sa    Maynílá. 


y  Google 


AUT 

AUSENTE,  p.  a.  nang  ausentar 
at    ausentarse   at    adj.  Walá;  nalis. 

AUSTRAL,  adj.  der.  nang  austro. 
Aiiv;  nauukol  sa  habágat. 

Austríaco,  ca.  adj.  Ang  ná- 

iiukol  sa  Austria.  II  ni.  y  f.  Tagá  Aus- 
tria. 
AUSTRO,  m.  Habágat. 
AUTO;  m.  for.  Utos  nitng  hukorn, 
na  ¡nilagdft  sa  anománg  causa  civil  ó 
criminalú 

AUTÓGRAFO,  m.  Ang  sdlat  na 
iagdá  nang  sariUng  kamay  iiang  may 
kathá 

AUTOR,  RA.  m.  y  f.  Púnong  da- 
hilán  nang  anomin.  \\  Ang  ¡urna  áng 
nang  motilan.  ||  Ang  gumawá  ng  sro- 
mnng  kasutatan  ó  libró.  Ikinákapit 
natnáng  sinásabi  sa  unang  nagpanu- 
kd'á  at  gumawá  nang  anomán. 

AUTORIDAD,  f,  Kapangyari- 
han;  p3gkaptínó.|¡  Pímó.jl  Pagk.iginoó; 
kuángrilian  at  kamithalan.  (|  Katutu- 
hanan  nang  alinniáng  bágay;  paníni- 
U'á  á  at  panananipalataya  sa  anomán. 
AUTORIZACIÓN,  f.  der.  ng  au- 
íorhar.  Kapangyaríhan;  kapahintulu- 
lán.  Ij  PagDibigay  kapangyarihan  6  ka- 
pahiniulután; 

AUTORIZAR,  a.  Bigyán  nang  kí- 
pangyarihan,  ó  paliintulutang  maka- 
gawá  IjPapagtibayin,  ó  legalisahín  ng 
tscribana  ang  anomang  kiiculatan,  na 
^y.vi\x\%  ft  pública.  f|  Patutuhanan  ang 
anoniáng  bágay,  nang  kapangyarihan, 
sentencia  6  wíká  nang  isang  autor,  u 
Purihii;=:rtf»  su  firma.  Pagtibayin  ng 
kantyang  tírmá, 

AUXILIAR,  a.  der.  nang:  auxilio. 
Tumú  ong;  amanpán.  ¡|  Umabiíloysa 
naghíhinga'ó.  ||  adj.  y  s.  m.  Tumiítu- 
long;  6  tagaiiilong;   pangtúlong.  ti  r. 


71  - 


AVA 

MagtuUingán. 

AUXILIO,   m.   Tiíiong;  abiiloy  II 
Pagtiílong. 

AVALUAR,  a.  der.  nang  avalt'ia. 
Halagaban  ó  tasaban. 

AVALÚO,  m.  Paghabalagá;  pag- 
tasa. 

AVANZAR,  a.  luna;  isiílong.  ||  n. 
Magpáuna;  sumiílong.  {[  n.  mil.  Sumií- 
long:  na  luraabau;  lumúsob=¡7/  sitio 
enemigo.  Sumiílong  na  tumnng*  sa  hi- 
gal  nang  kaáway=r::Aff£"/«  el  sitio  enemi- 
go. Sumúlong  sa  dakong  Itigai  nang 
ka?iW3y=//«J/a í¿  sitio  enemigo.  Sumií- 
long hangang  sa  lugal  n,ang  ka'vway. 
AVARICIA.  í.  Walingtütong  pag- 
íbig  sa  kayamanan.  Karamutan;  dii- 
mot;  kasakimán. 

AVARIENTO,  TA.  dar.  ng  avaro. 
adj-,  m.  y  f.  Marámot;  masakini 

AVARO,  RA,  adj.  lá.  y  f.  Mará- 
mol;  masakim:  l|  Mapagirabot=í/í /■;-■ 
quezal.  M.tíakim  sa  kayamaBan;  ma- 
pagirabot  nang  kayamanan. 

AVE.  f.  Ibón.  Tungkol  Iiáynp  na 
ang  boong  kataw^ln  ó  kíilaklián  nang 
katawán  ay  nabábalot  nang  balahibo, 
at  dalawá 'nmang  ang  píiá  at  dülavvá 
ang  pnkpak,  at  ang  kaiainihan  ry  lu- 
mílipad— (íí  paso,  Ang  manga  ibong 
nagsisi  ípat  nang  ibang  lugai  pagda- 
ting  nang  ¡sang  kapanáhunan  nang 
báwa't  isang  taón,  at  pagkuan  ayáaÜs 
namán  do6n  =' de  rapiña,  Ang  manga 
sumísilá  nang  kápowá  niyá  ibón,  at 
iba  pang  bayop  na  kanilang  nádadagit 
at  pínápütay,  para  nang  limbás,  lawin, 
etc  ^nocturna.  Ang  mgá  ibong,  kung 
áraw  ay  nakaligpit,  at  sa  gabi  ámang 
lumílipad;  para  nang'  tigkcdó,  tiktik, 
paniki,  tic.=silvestre;  brava;  monta' 
raz.  Ang  manga  kailan  ma'y  hindí,  6 


vGooQle 


AVE 

bihirang  mapaámO,  at  Iiimálajó  naiig 
bayan-'/r/a.  met.  Ang  l?uvong  tuióg 
at  niailí.  i  ^ingísip,  ó  angláiung  — 2o?í. 
sa.  niel.  fam.  Arig  ["woiig  pabayá,  siin- 
pté,  makiipad  at  walAiig  talas. 

ÁVPICINDAR.  a.  Ipakipamayan. 
11  I  á[)it  ang  isang  bágay  sa  iljiV  |]  r. 
Malcipamayaii-ll  Málapit,  bmátaiji  ang 
¡Sang  bágay  sa  isa  =  en  un  pueblo, 
Makí[jam:iyaii,  Ó  niiiniíahan  sa  isang 
bayan. 

AVEJENTAR,  a.  y  r.  Magmiik- 
hang' niatandá  nang  di  paiiahón,  d;\- 
hil  sa  niangá  hírap,  6  kaiamdamang' 
pinagriiiís. 

AVE  MARÍA,  f.  Ang  aba  ginoong 
María.  [[  Báwa't  isa  nang'  malillít  na 
biítii  nang  kiiintás,  at  gayón  ang  iti- 
nátawag  sapagka'í  aa  pagdaraán  sa 
kaniya'y  dinádasal  ang  panalanging 
yaón.—.í/ íí!7f  Marieta  rnod.  adv.  Sa 
pagtatdkip  sílim=í'«  un  ave  Marta. 
ioc.  fam.  Sa  ¡sang  sandali. 

AVENENCIA,  f.  Pagkakáisa;  6 
pagkakásundú. 

AVENIDA,  f.  BalKi.  II  Ang  daán, 
ó  landas.  ¡]  met.  Pagkaki-íania;  6  pag- 
kakápisan  nang  maraming    bágay. 

AVENIR.  3.  irreg.  como  venir. 
Pagayosin.  ii  I'agkásundiiin  ang  ma- 
nga kaiooban.  |¡  r.  Umaycín;  umayos. 
¡t  Magkásimdo;  magkúaktna;  magká- 
isa,  etc.  [|  Makipagkásimcó  (itc.||Mag- 
kásiisundó.  ii  Ang  pattii:¡pio  pasivo 
nito'y  ginágamit  na  kasama  nang  ma- 
nga adverbiüng  bien, .  ó  mal.  v.  gr. 
Nagkákaxiindong  .ilvjíuti  ü  mahúsav. 
están  j!iE.\  avenidos;  hindl  nagkáka- 
snndd,  estar  _mal  avenidos.  11  Avenirse 
á  todo.  Umnyos  sa  bálang  w^^^con 
cualquiera.  Umayon,  makipagMisa 
sa  kangínoman. 


72- 


AVE 

AVENTAJAR,  a.  Pa'alóin;  Urna 
paliiglíii  sa  ii>^-  |{  r.  Lumá'o;  humi 
git;  iiniuna.  II  M  ^i^káhigitan  ::=íÍ  íi//-oj 
Lum.i'ósa  \W¿:=^'-'i  e¡ saber.  Makahigi 
sa  diUHing. 

AVENTAR,  a.  irrrg.  como  acer 
tar.  Hiiiikiíyín;  ipahangin.||Paypayán 
II  Tíiiiga>m  nang  haiígin  ang  ano 
u.án.  II  m-  t.  y  fam.  Biig;iwm;  paali 
sin;  iuboy.  II  r.  Kaliagan  Ij  Mapunc 
nanghángiii  ang  ano,inán.  |j  mct.  Mag 
takljó;  tuina kas;  magciinuilin  nanf 
paglákad,    etc. 

AVENTURA,     f.      Pangyayáring : 
kaibá,  II  Paekakátnon. 

AVENTURAR,  a.  Ipagbakása 
ka  i;  ipngsápalaran.  ||  r.  Magaá  pal  aran; 
magbakásakali. 

AVENTURADO,  DA.  p.  p.  ng 
aventurar   y   adj.    Mápanganib. 

AVERGONZAR.  a..irr,g.  como 
acordar.  Hiyaín;  halayin.  ¡|  r.  Mahi' 
yá;  makutyá.  =i/í'  pedir.  Mahíyang 
humingi,  ■=/(?/-  una  mala  acciim.  Ma- 
kiityá  dáhil  sa  ¡sang  masa-máng  gaw 
ikakutyá  ang  isang  masamaiig  kí.os. 

AVERÍA,  f.  Ang  kasiraang  ti- 
nátangap  nang  manga  kalákal,  6  nang 
manga  kayo.  ÍCaugaliang  iálong  sa- 
bihin  sa  manga  kasiiaang  tinátan' 
gap  nang  manga  ka'ákal  sa  dágat. 
II  náut.  Kasiraang  nangyáyaii  sa  da- 
ong,  dáhil  sa  lakás  nang  hangin  ó 
nang  simpok  nang  alón.  |¡  fam.  AUn^ 
niáng  kapahamakán,  o  sakunang  dt 
hiníhintay,  ó  di  ináakalang  diifating. 
(I  Ang  kapis.nnan  ng  saiisaiing  ibon.j| 
Báhay  ó  lugal  na  pinagaa!aga,-ín  ng 
manga  íbon. 

AVERIADO,  DA.  p.  p.  nang  ave- 
ria,   at   ajeriarse,    adj.    Slia. 

AVERIARSE,  r.  der.  nang  ave- 


vGooQle 


73 


AYE 

AYEAR.  n.  der.  nang  ay.  Magbu- 
buntong  hiningá;  umaingaing;  magaajr. 

AYKR.  adv.  t.  Kaliapon.  =-/«r/f. 
K.ihapon    nang    ha  pon. 

AYO,  YA.  in.  y  f.  Nang  luia 
ay   g.tyón    íng  táwag  sa  taga] 


í«.  Manirá  ó  mabulok  ang  aiiomín. 
faraníwang  sabihin  sa  manga  gé- 
lero  at  kaiákai  na  datd  ng  sasiiky¿,n. 

AVERIGUAR,  a.  PaUtawín  ansr 
:!itiituhan.in.  ¡|  Usisáin;    siyasatin.  || 

liagtanong.  „^    ^.._,  _ ^   ^  __,  _..„  ,. .  _, 

AVERSIÓN,  f.  Diímal;  suklam,  nang  bata:  ngayón  ay  sa  Lagapagtüro 
la  tinátag'ay  sa  kápowá,    dáhll   sa  di     sa  b^lá. 

tagkakáakmá  nang  ugá  i,   etc.  AYUDA,   m.   Tiílong;  sakiolo.  || 

AVIAR,  a.  Ihandá;  ó  igaySk  ang  Píntakasi;  abu(oy.||.4ng  magtatangad; 
»áon.  II  Dalidaiíin  ang  pagyáií  nang  ó  tagaígíb,  nang  manga  pastol.  ||  La- 
;uinágawa.  ii  r.  Hamandá;  giimayak  vaúvíí.::=::¿e  cámara.  Ang  alílang  taga- 
n  pagiákad.  ()  Magbihis.^^/e'  ropa,  áhit,  tagasuklay  at  tagapagbíhis  nang 
klaghandi  nang  damit  na  bábaunin  kaniyang  panginoón.=:/'?  cosía.  Ang 
i  kailangan,=;iíi/-ii  salir.  Gumayak  ahúloy  na  salapi,  bukod  sa  sueldo. 
lang   pngalfs.  AYUDANTF;.   p.  a.  nang  <y«íí«/'. 

AVINAGRAR,  a.  Paasimin  ang  Ang  tumútulonq;  katiílong  ó  naka 
anonián.  il  r.  Uniásim.  II  Maging  siíká. 

AVISADO.  DA.  p.  p.  nang  avi- 
sar y  adj.  Datihan;  matunog;  ma- 
taias. 

AVISAR,  a.  der.  nang  aviso.  Mag- 
bigay  alam;  magiabi.  ||  Sumaad.  l| 
M.igbalílá;  magsuinbong.||Magbabalá; 
humátol;   umáral. 

AVISO,   m.    Balíiá;  babalá. 

AVISPA,   f.    Putaktí. 

AVISAR,  a.  Mátanaw.  ii  r.  Ma- 
tópagkita;  dura^law  angibá  sa  kápowá 
niyá  para  makipagúiap  nang  anomJln. 

AVIVAR,  a.  Pasiglahín;  biihayjn 
ang    loob,    papaginítin;     dalidalÜn. 


tiítulong.  II  m.  Katungkúlang  militar 
na  may  sarisáring  grado,  at  pangalaii. 
May  ayudanle  general,  ayudante  ma- 
yor at  ayudanta  de  campo,  ayon  sa 
ibatibá  nílang  tungkoi. 

AYUDAR,  a.  Tumiílong.  1|  Su- 
maklolo.^ri'íí  su  hermano)  á  subir. 
Tulungan  (ang  kaiiiyang  kapalid)  na 
puinanhikrafá  alguno)  en  una  pre- 
iencibn.  Tulungan  (ang  sínnman)  sa 
isang  lákad  ó  nilálakad=á  bien  mo- 
rir. Tumiílong  sa  naghíhingal6,  ó 
magpahesíis. 

AYUNAR,    n.    Mangilin    sa   pag' 

káin;  xx\z.^o\ssiórí.~ Estar  en  ayunas. 

Isúlpng  ang  apuy;    kahigin   ang  ílaw     m.   adv.    met.   y    fam.  Huag  matarok 


!  n.  y    r. 


it    nanglaong    niagningas. 
Magiaúliiig  lakás;  Tuniakks   uli   ang    gay 
isang   may   3akit   na    naglubhá   na.|| 
Sumig'á. 

AXIOMA,  m.  Púnong  áral;  na 
gawá   nang  manga    pantá-í, 

Ay.  interj.  nang  sákit  ó  liírap. 
II  m.  pl.  Buntong  hiningá;  aing.— 
Ay  de  mi.'  Aba  ko!   s:i   ab&   ko! 


ó  huag    mátntindihan    ang    isang  bá 


AYUNQUE,  ó  YUNQUE,  m. 
Palihán. 

AYUNTAMIENTO,  m.  Ang  ka. 
pisanan  nang  manga  alcalde  at  re- 
gidores, na,  namámahalá  la  isang' 
bayan.  1|  Pagapid. 

AYUSTE,  m.  náut.  Dugtong;  ó 


vGooQle 


-  74 
AZA 

pagkakiáugtong  nang  dalawang  diilo 
nang  liíbid. 

AZADA,  f.  agr.  Asarol;  panghú- 
kay. 

AZADONAR,  a.  den  nang  aza- 
dbn.  Magasaro!;  asarolín;  hukayin 
nang    asarol. 

AZAFRÁN,  m.  bot.    Kasubhá. 

AZAFRANADO,  DA.  adj.  Kií- 
)ay  azafrán;  ó   dilaw, 


AZO 

AZOTAR,  a.  der.  nang  asoie. 
Hampasfii;  palíun.||met.  Magpasagiok 
nang  anonián.  ||  r.  Magpülo.  ||  Mag- 
paluán. 

AZOTAZO,  m.  aum.  nang  azoíe. 
Lhtay  na  nialakí  sa  puit.  ||  Hampas 
na  nialakás. 

AZÚCAR,  com.  Asúkal.=<:<iWf 
ó  candi.  Azúcar  piedra.  Asiíkal  de 
piedra. ==:</í/?íTr.  Ang  iálong  maputi 


AZAFRANAR,  a.  der.  nang  ata-     al    m^alinis    na  asúkal,  ó  ang  lálong 
/rán.  Tinátn  nang  kasubhá.  ||  Laho-    refinado. =:^í/ff  pilhn.  Ang  asiíka! 


kan;  tunawan  nang  azafrán  ang'  ano* 
mán.||ICasubhaán. 

AZAHAR,  m.  bot.  Bulaklak  ng 
lukbán   ó  dáyap. 

AZÓFAR,    m.   Tangsóng   dilaw. 

AZOGAR,    a.    der.     nang  azoge. 


kung  mapalínaw  nang  magaling  at 
malag-yán  na,  nang  karampálang  pun- 
tó, ay  inilálagay  sa  manga  pilóng 
lúpá,  at  nang  magkaroón  nang  ga- 
yong  hitsura  at  lumabás  na  maputi 
at   matigás   kay   sa    pangkaranivvan. 


Asugfhan;  ó  lagyán   nang  azogue  ang  =de   lustre.    Ang    binayb   at    singla, 

asoman.  =^de   quebrados.    Ang    pirápiraso    dá* 

AZOGUE,  m.  Melal  na  puii  at  tu-  hil    sa    di    tuniigás    na     niabuti.=-(/í 

naw.  Azogue.  1|  pl.  Ang  manga  dsóng  redoma.    Ang  ipinápahid  sa  lunas  at 

na  nak«í.ián  sa  p:ighahatid  ng  azogtie  Ubi    nang   mangA  redoma  na    kiná- 

.  Sa    América    na    biihat    sa   España.  lululanan  nangyara^í  ü/íj/aí/o  6  ibang 

AZOLAR.  a.  irng.  como  acor-  ginigamít  na  pangpalubay  nang  dib- 
dar.  carp.  Daiisín,  6  tabtabtn  nanj  áih  =mnscabada.  Ang  marumí  ó  ka- 
darás.  lámay.=rff/'t)   ó  roja.    Ang   bula    at 

AZORRARSE,  r.  Magparang  ná-  mg.\  duming  napaíibabaw  ng  asúkal. 

kakatulog  dáhil  sa  malubhang  sakit  AZUCARILLO,   dim.  nang  azú- 

ó  bigat  nang  uto.  |[  Malango  ng  labis.  car.    m.   Karamelo. 

AZOTACALLES,  m.palab.corap.  AZUZAR,  a.  Magpahuyá;  ó  mag- 

nang  v.  azotar,  at  s.  calle,  fara.  Ham-  pahiyá.  ||  met.    fam.    Pagalitin;  suisu- 

pssliípá.  lán.  II  r.  Maghamonán. 


vGooQle 


■  7S  - 


BABA.  f.  Láway  na  uiniagos  sa 
bibig,  dáhíl  sa  kasaganáan  ó  sa  iba 
kayang  dahilán.  Gayo»  din  ang  tá- 
wag  sa  láway  nang  sapsap,  ó  iba 
kayang  háyop  na  nagkákatay. 

BABADA,  f.  Butó  sa  balakang  ng 
háyop. 

BABADOR,  der.  nang  haba,  m. 
Damil  na  salíipil  sa  dibdib,  na  paná- 
hud  nang  láway.  ||  Saliípil  sa  dibdib 
nang  bátá. 

BABEAR.,  n.  der.  nawgbaba.  Mag- 
ia way. 

BABEO,  ni.  der.  nang  baba.  Pag- 
lalaway;   pagkakatay    nang    láway. 

BABIA.  (ESTAR  EN)  fr.  fam. 
Malibang,  na  iba  ang  máisip,  at  huag 
ang-  pinagsásalitaanan  ó  ginágawá. 

BABILONIA,  f.  fam.  Kaguluhán; 
ó  katngayan  nang  niaraniíng  tawo. 
— Es  una  babilonia,  fr.  fam.  Na  ipi- 
nagpapaiiitindi  nang  kaguluhang  nag- 
bübnhal  sa  daksa  nang  maráming; 
tawo. 

BABOR,  ra.  náut.  Tagilírang  ka- 
liwá  nang  sasakyán,  kung  nakaharap 
sa   doong. 

BABOSEAR,  a.  Punuín  nang  lá- 
way; tilamsikán. 

BABOSO,  SA.  der.  nang  baba. 
adj.  Nagláiaway,  mapaglaway.  |!  fam. 
Ang  maiiugín  at  lubhang  mapagiing- 
kod  sa  manga  babayi.  II  met.  Mary- 
mi;  salaiilá. 


BABUCHA,  f.  Isang  klaseng  sa- 
pin  na   gámit  nang   manga  turko. 

BACALAO,  m.  Bakalaw.  H  met. 
Ang    táwong    payat  at    tujíJ. 

BACANALES,  adj.  f.  y  pl.  Ka- 
pistahan  ni  Bac6.  II  f.  pl.  met  Pag- 
titipon  na  ang  lugod  sa  álak  at  sa 
kalupaán  ang  nagháhart.  Ginága- 
mit  namang  parang  sustantivo  co- 
mún,   singular   at    plural. 

BACÍA,  f.  Sisidián  nang  pang- 
basa  nang  balbás. 

BASÍN:  m.   Tataeán.  Basfn. 

BACO.  m.  Dios  nang  álak-  ii  met. 
fain.  Ang  álak.  — ZírWí/'/aJ  de  Saco, 
Ang  manga   lindaban   nangf  álak. 

BÁCULO,  m.  Tunffkód  na  ma- 
hába,  na  gáríiit  nang  matatandá  ó 
mahihíná.  ||  met.  Kaaliwán;  alálay; 
V.  gr.  ang  manga  anak  na  mahutt 
ay  isang',  kaaliwán,  ó  alAlay  nang 
áting  katanáaán;  el  hijo  virtuoso  es 
el  bAculo  de  nuestra   vejez. 

BACHE,  m.  Hukayhukáy  nang 
mangí  lansangan.  ||  Ang  lugat  na  pi 
nagkúkulungan  sa  manga  tupa  iSpang 
magpawis  bago  alisan  nang  balahibo. 

BACHILLER,  m.  Bachitler.l|adj. 
fam.  Ang  masalitáng  lubhá  at  la- 
bás  sa  panahón,  ó  walá  sa  lugal 
manalltá. 

BACHILLERA,  f.  Babaying  bung- 
hang,  na  masalitS  at  mapagdunung- 
dunungan. 


vGooQle 


BAG 

BACHILLEREAR,  n,  Magsasa- 
Ht4  nang  malabis  at  walang  k=isay- 
sayan. 

BACHILLERE.íO,  JA.  dim.  ng 
bachiller,  ni.  y  f.  Bachiller  fía  wa- 
lang nálalaman 


í6 


BAJ 

dalo,  at  gafbn  din  ang  \ávjx%  sa 
papeletang  tbinfbigay  sa  kanilá  at 
nang   sila'y  tangapín  sa    hospital. 

BAJADA,  f.  Pagbabi  i>  pagpa- 
náog.  Daín  sa  pagbabi  ||  Dalisdís. 

BAJAMAR,    f,    palab.   comp.  ng 


BADAJO,  m.  Panuglog;  dílá;  ba-    baja,  at  mar.  Kahanganan  nang  kati 


yág  nang  kampáná.  H  met.  Ang  ma- 
saUtang    mangniang    at  hungh-mg. 

BADIL  ó  BADILA,  m.  Pang- 
siírong    maliit    nang   baga. 

BADULAQUE,  m.  met.  y  fam. 
Táwong  mangtr.ang;  ó  niaiklí  ang- 
katuwíran. 

BAP\  intcrj.  na  guinágamit  sa  pag- 
papakilala  naiig   pagkasuklam. 

BAGAJE,   m.   Háyop   na   kalga- 


nang  liibig  sa  dágat;  katíhang  ma- 
lakí. 

BAJAR,  n.  Lumiisong;  buiíiabá; 
manáog;  turaugpá;  lumibís;  itmibís. 
}[  Lumüt;   umunti;  at  siníisabing  i.f- 

miT,    UMUNTÍ,     ITMllífs,    BUHABA     ÜHg 

la^nai,  lamig,  ó  halaga,  b.\jó  la  ca- 
lentura, ti  frió,  el  precio  ó  valor.\\ 
a.  Ibabá;  ípanáog.  ||  Babáan,  at  siná- 
sabing    bajar    el   suelo;    babáan  ang 


han.  Gayón  din  ang  táw,ig  sa  kaígá     sak/g.  \\  Yumukó;  iyukó;  at  sinásabi. 


at  sa    katipunan  nang   manga  kalgá- 
hang  háyop    nang  isang-   hukbó. 

BAGATELA,    f.    Bágay    na  mú- 
niunti  ang    halaga. 
BAGAZO,  m.   Sápal. 
BAH.  interj.  fam.  Na  giiiágamit  sa 
pagpapahalatá   nang  di     paniniwálá, 
gálit    ó  pagkainip. 
BAHÍA,   f.   Lalawigán;  look. 
BAILABLE,  adj.   dcr.    nang  ¿ai- 
lar.    Aliiimáng:    tugtugin,    na    masá- 
sayawan.  t|  m-  Ang  sayaw. 

BAILADOR,  RA.    m.   y  f.  Ma- 
pagsayaw, 

BAILAR,   n.  der.  nang  //ailc.   Su- 

mayaw;    umindák;    mag:talik.||  Umi- 

kitikit.^á/   son.  MakÍLigáli;  makibá- 

gay.  ^  '      ■  : 

BAILARÍN,    NA.   ni.   y   f.    der. 

nang   bailar.    Mánanayaw. 

BAILE,  m.  Sayaw. 

BAJA.   f.    Pagbabawa.s  ó  pagbabá 

nang  halag-á.  ||  Tanda    b    lista  nang 

nagkiikulang  6  nagkákasakit  na  sun- 


BAjAR  la  cabeza,  yümuko,  ó  iyukó 
ang  Klo-=:á  la  cueva.  Manáog  ó  lu- 
músong  sa  yungib  =  í/if  casa.  Manáog 
nang  báhay=:/'í'r  la  escalera.  Puma- 
náog  sa  hagdán,  ó  ipanáog,  na  sa 
hagdán    idaán. 

BAJEL,  m.  náut.  Daong,  at  alin- 
manf  sasakyang  niakapaglaiayag  sa 
dágat    na    malakí. 

BAJELERO,  m.  der.  nang  ba- 
jel, nául.  Ang  piínó,  ó  may  árf  nang 
daong. 

BAJEiTA.  f.  d«r.  nang  ¿.T/í».  Ka- 
bulisikan;  kababáan  nang  kilos;  ka- 
gagawang  ugáli  nang  tawóng  hi- 
mak  ó  a)ipin;   kabastusán. 

BAJÍO,  der.  nang  bajo.  rn.  Pung- 
tód  n:i  bukangin;  pulo  sa  dágat;  ka- 
babawan. 

BAJO,  JA.  adj.  Mabáliá;  mítiiputb, 
|]  Mabábaw.  ii  met.  Kacutyákutyá; 
hámak.  II  Yukó,  para  nang:  cabera 
BAJA,  '.¿long  YUKÓ.  II  Kung  kiilay  ang 
pi.iagsásalitaanan    ay:  patay  na  kií- 


y  Google 


BAt 

/<jy.  I)  tdv.  1.  Sa  ibabA.  |[  prep  Sa  ili- 
litn.  II  adv.  m.  Pakungbabt.  ||  m.  Sa 
miísika  ó  sa  lugtugin  ay  óajo.  \\  Ang 
puntód  na  buhangin  sa  dágat;  ka* 
babawan.  ||  KaUlimaii;  ó  lugal  na 
inalalim.  ||  pl.  Ang  pangloob  na  da- 
mit  nang  mang^  babay¡:=:iií  cuerpo. 
Pahdak:=f«  su  conducta.  Hámak  sa 
tcaniyang;   paguugáli. 

BALA.  f.  Pungió  6  bala. 

BALADRÓÑ.  m.  Bdnganéaan,  ó 
duág  na  niíipagtapangtapángan. 

BALADRONEAR,  n.  Mamatisá, 
ó  magtapanglapangan.  II  met.  Magha- 
ngfn. 

BÁLAGO,  ni.  Dayami,  na  buó  ó 
m;ihábá,  \\  Bula  nang  snbón. 

BALANCE,  m.  Gtwang  nangf  sa- 
sakyAn  ó  nanganomán.||comer.  Pig- 
bíbflang  nang  k:ibooán  nang  kalákal 
at  sal  api. 

BALANCEAR,  der.  nang  balance. 
n.  Magbílang  nang  kabuoán.  |I  íCumi- 
lingkíling;  guraiwanggíwang.  ii  met. 
Magalangán;  mngalapaap;  umalapaap 
ang  loob  sa  pagpasiyi  ó  pagpipatuloy 
nang  anomán=f«  la  dada.  Üui  ilaala- 
paap  ang  loob  sa  pagaalangái.  ||  a. 
Pagpantayin  ó  pagparisin  ang  big  it  ng 
dalawáng  bágay  sa  limbangan;  pag- 
timbangín  sa  titaid. 

BALANO.  m.  anat.  Dulo  nang  ka- 
bahagi  ó  nang  púnong  katawán. 

BALANZA,  f.  Timbangan;  talaió. 
II  met,  Pagkiikiíió,  ó  paguuwiuwi  sa 
ísip  nang  katunayan  ó  kabagayáii  ng 
anoniíini=-/t'  comercio.  Ang  estado  ng 
pagpaparis  nang  nánasuk  at  lumAla- 
bas  na  kaiákal  sa  i^iang  lupa. 

BALAR,  n.  Umiyák  ang  manga  tu- 
ps.=tpor  algo.  fr.  met.  y  fam.  Magná- 
sang  mahigpit  rang  ano rnáass-^í -*«/«- 


BAL 

hre  las  ovejas.    Uniiyák  ó  Umungt  sA 
giítom  ang  manga  tupa. 

BALAUSTRAíí.  der.  nang-  ba- 
laustre.  a.  Barandiliasín,  b  lagyán  ng 
barandillas. 

BALAUSTRE,  m.  Barandiliás, 

BALAZO,  -in.  Támá  nang  bala. 

BALBUCEAR,  n.  Umutalutal; 
u  mam  i  la  mil. 

BALBUCIENTE,  p.  a.  nang  bal- 
bucir,  y  s.  y  adj.  Amil;  utal;  ngawiL 

BALBUCIR,  def.  na  waia  kundt 
ang  p.  a.  ialbucienie.  Umutalutal  II 
Úutalutal. 

BALCÓN,  ni.  Palababahán;  ||  Bin- 
t^nang  maiakí,  na  may  barandiliás. 

BALDAR,  a.  Salantaín  ang  alin- 
raang  kasangkapan  nang  katawAn,  at 
niawiilang  kabuiuhán  na  hu^g  ma- 
gámit  Sa  laró  ng  baraja  ny  pumalid. 
\\r.  Mabaldá.  Lálong  kagamitán  s» 
recíproco,  at  reflíxivc=  /<?  una  pternm. 
Mabaldá  nmg  isang  paá=ri73  la  hu* 
medad.  M  ibalfiá  sa  malamig  na  singaw 
nang  isang  lugal. 

BALDE,  m.  Taong,  ó  tnong;  bal- 
Aé=.ie  balde,  niod.  adv.  Walang  bá- 
yad;  kaloob.  Murangnmra;  halos  wa- 
lang  báyad. — En  balde,  niod.  ad». 
Walaiig  pakinibang;  walang  máhitá. 

BALDEAR,  a.  náut.  der.  ng  balde. 
Baldiháng  üniíin  angsasakyán.||Mag. 
baldé. 

BALDÍO,  día.  adj.  Lúpang  ba- 
yan,  na  hijidi  giiiágjw.i  at  hindl  na» 
pngpápastüiaii  ni  hmdi  pinakíkinaba- 
ngaii  nang  liayop  man.  ||  Távvong  ga- 
la; lagalá:r, — Esees  un  baldío,  fr.  íya'y 
isán^  táwing  tap^n  6  lagalag. 

BALDÓN.  m.K_amurabán;sipháyÓ. 

BALDONAR,  a.  der.  ng  baldin, 
Murahin;  siphayditi  ang  sarili. 


y  Google 


.  .  -  78 

BAL 

bALÜOSA.  f.  Lariong  parísu- 
kat. 

BALIDO,  ni.  lyak  nan^  tupa. 

BALIJA.  Kabankabanang  kálad 
nalalagyiin  nang  báon  nang  nangaglá- 
lakbay  bayan.  ||  Simpanari'  nang  ma- 
nga sdlat  na  dala  nang  correo  at  kung 
minsan  ay  sinásabing  kfipalit  nang 
salitang  cotreo.  ||  náut.  Paliítaiig  6  pa- 
litáw;  na  inilá'agay  na  paraiig  tanda 
sa  manga  lugal  na  mapangánib  sa  dá- 
gat  ó  sa  ílog. 

BALOTA,  f.  Peloüliang  gámit  sa 
pagbobotolikn  ó  paghahalal. 

BALSA,  f.  Labák.  [|  LáinÓ. || Bangki- 
las  ó  balsa.  |l  Sa  manga  hapitán  ó  ala- 
kán  ayang  pinaglálagyan  nang  manga 
Uiak;  tiíbig  at  iba  pa,  na  linátawag 
nating  balsa  b  larn^ké. 

BALSAMERITA.  f.  der.  ng  bál- 
saiho.  Sisidlán  nang  bálsamo  6  pa- 
bangó 

BALSAMINA,  f.  Ampalayá;  ó 
apaiayá. 

BÁLSAMO,  m.  bot.  Katis,  ódag- 
lá  ng  kahoy  na  ang  ngála'y  bálsamo. 
11  nied.  Ang  lálorig  pinakamalinis  ng 
dugónatin.  ||  far.  Gamot  na  itinátapal 
sa  manga  súgat  at  iba  pang  sakit.  |[ 
niet.  Kaaliwán;  lugod. 

BALSEAR,  a.  der.  nang  balsa. 
Magtawid  sa  ílog  na  maglámó,  o  mag 
balsa. 

BALUARTE,  m.  fort.  Maliít  na 
kúta||  met.  Tangutan  at  saUlolo:  para 
nang,  baluarte  de  la  iglesia,  tangu- 
LAN  AT  SAKLOLO  iiüng  iglesia. 

BALUMBA,  f.  Ang  biintón  nang 
maraming  bágay  na  samasaina. 

BALUMBO,  ni.  Mábunton.  Siná- 
sabi  sa  manga  bágay  na  nValakí  ang 
buntón  kay  sa  bigát. 


BAM 

BALLENA,  f.  Danibuhálá. 

BALLENATO,  m.  dim.  naug^a- 
llcna.  Ang  daong  na  nanghiíhuli  nang 
dambuhálá.  |¡  Manghuhüli  nang  dam- 
buhíiia. 

BALLESTA,  f.  mil  Mákina  sa  una 
na  gámit  sa  pagbabaka.  |1  Biisog. 

BAMBOLEAR,  n.  y  r.  Umugoy- 
ugoy;  punialingp^ling;  gumibanggi- 
bang.  II  Samuraysúray.  Maoyot. 

BAMBOLEO,  m.  Pinalingpáling; 
iniugoyugoy  nang  anomán. 

BANCA,  f.  Bankó  llSugál  na  mon- 
te.  II  Kaliong  káhoy  na  nilúlularlan 
nang  nnglálaba,  nang  hindi  tumangap  i 
nang  lamig  nang  singaw  nang  tiíbig 
na  ipinaglálaha.  ||  Bahay  na  pinaglá- 
lagyan nang  salaping  íbig  ísimpán,  na 
niay  pakinabang  na  nátatangap  ang 
balang  naglálagay  at  may  katiba- 
yan. 

BANCAROTA.  palab.'  conip.  ng 
banca,  al  roio,  ía,  f.  comer.  Pangu- 
lugi;  ó  pagkáhapay  nang  niagkaka- 
lakal. 

BANCO,  m.  Bangkó-ll  Sa  mgá  sa- 
sakyáng  ginágauran,  ay  ang  üpuang 
nilülukkikan  nang  manga  mangagáod. 
'  II  Báhay  na  pinaglálagyan  nang  sala- ' 
ping  íbig  ¡simpan,  na  dito'y  may  paki- 
nabang na  nátatangap  ang  bálang 
naglálagay,  at  may  katibayan.  Tináta- 
wag  din  nating  banco:  para  nang  banco 
de  Isabel  II  noong  áraw,  at  ngayo'y 
siyang  Banco  filipino — de  arena.  Bun- 
tón nang  buhangin;  ó  kababawang  pu- 
lós  na  buhangin,  na  turmítubó  sa  gít- 
ná  nang  dágat  at  nang  manga  ílog,  na 
dáhil  dito'y  di  maraanan  ang  Ingalna 
yaón  nang  manga  sasakyán. 

BANDA,  f.  Sakbat  ó  banda.-[|  DáJ 
pit;  ladoi  gawi.  v.  gr.  De  la  oanda  4^ 


y  Google 


BAN 

ara;  sa  dápit  di'/o,  sa  bandaní;  i/¡>,  ó 
sa  iiANDÁ  dilo,  sa  cawing  //í5.||Sa  ma- 
nga niagdaragat  ay:  lagiliranyiang  sa- 
sakvá?i.  II  Piiliilbngf;  kampón.  I|  Ka- 
waii  nang  ¡bon.^-¿'<7f/-  h  estar  en  ban- 
da, fr.  náut.  Lumawlaw:  kayít  sinása- 
bi  kapag  ang  isang  Iiíbid  ay  dí  batak 
na  f^íí/'c  ?«¿?  ESTÁ  líN  banda;  lúbid  na 
i.\WLAW.—Z>ar  á  la  banda,  fr.  náut. 
Itagílidang  sasakyán,  at  nang  málinis 
ó  mákumpuni. 

BANDADA,  f.  Kawan  nang  ma- 
nga íl)ong  sabaysabay  na  nagsísilipad. 

BANDEJA,  f.  Bandeja. 

BANDERA,  f.  Bandílá;  watáwat  = 
dt paz.  Ang-  inilálagay  nang  mákilá- 
lang  magkaibigan.  -  ^  batideras  des- 
plegadas, mod.  adv.  Nang  boong  ka- 
layaán. 

BANDERILLA,  dim.  nang  ban- 
dera, i.  Bandibandiláan  na  ipinapakó 
nang    mang^    torero  ,sa    toro. 

BANDEROLA,  f.  dim  nang  ban 
dera.  Bandilaiig  muntí.  |¡  Ang  ban- 
dílang  munit  na  inilálagay  sa  manga 
larawan  nang  pagkabiíhay  na  mag- 
uli  ni  Krjsto,  ni  San  Juan  at  iba  pá.|| 
Ang  kapirasong  kayo  na  nakakabit 
sa  tagdán  nang  sibat  nang  mangX  da- 
ragón,    na,  na   sa  ¡iálim  nang    taiim. 

BANDIDO,  m.  der.  \^;s.xig  bando. 
Tulisán;  manghahárang. 

BANDO,  m.  Kauttisáng  ipinahá- 
hayag  sa  kalahatán;;  pagpapaháyag 
nang  kautusán.  |¡  Kampon;  kampí:  ki- 
big",  etc. 

BANDOLA,  f.  Isang  instrumen- 
tong    parang  gitarra. 

BANDOLERO,  m.  Manghahá- 
rang;  tulisán    sa     manga    lansangan. 

BANDOLÍN,  ni.  mus.  Banduiong 
niimtí  na  íiapal  ang  kuerdas. 


79  - 

BAN 

BANDULLO,  m.  fani.  Tián.  |t 
Manga   bituka. 

BANüURRIA.f.Bandulóngmunti. 

BANQUERO,  der.  nang  banca. 
ni.  comer.  Ang  may  arl  nang  bkhay 
na  pinagWlagyan  nang  salapí,  na 
tinátauag  na  casa  de  banco,  etc.  II  Sí- 
noniang  niángangalakal  na  may  pu- 
hiínang    malakí.  ii  Montero. 

BANQUETA,  der.  nang  banco. 
f.  Uupáng  muntí,  na  ginágamit  nang 
manga    zapatero,    at    ibii  pa. 

BANQUETE,  m.  Piging,  6  kái- 
nang  malakí. 

BAÑADERO,    m.    Lúbalul^an. 

BAÑAR,  a.  Magpalígó  |¡  Abutin; 
makalatan,  madilig  nang  lakí  nang 
tiíbig  nang  dágat  ó  ílog  ang  ano- 
m^n.  II  Umábot;  iumátag;  ó  mások 
ang  síkat  nang  áraw  sa  alinmang 
lugar.  ¡I  Kulapulan  ang  isang  bágay 
nang  anomang  pangpatibay.  ||  r.  Ma- 
lígó;  mamb6.=í"íí«,  de  lágrimas.  Ma- 
Hgó  nang  lúhá=e«  lágrimas.  Malígó 
sa    Iiihá, 

BAÑERO,  der.  nang  baño.  m. 
Ang  may  árí  nang  páliguan;  6  ang 
nagaalágá  noon. 

BAÑO,  m.  Paliligó;  pagpapalígo; 
pambo.  II  Páligoan  ||  Ang  rnangi  tú- 
big  na  nagágamit  sa  pagpalígó,  at 
lugal  na  kinádodoonan.  ICaugaüang 
gamitin  sa  plural,  para  nang:  ang 
mañgá  tijbig  ó  pXliguan  sa  Sibol; 
los  BAÑOS  de  Si'bol.  II  Ang  asiíkal  na 
ibinábalot  sa  anomang  bunga  nang 
kkhoy:  ang  pagkit  ó  pinta  na  pi- 
naglubugán     nang    anoaián. 

BAPTISTERIO,  m.  Pinagbíbin- 
yagan, 

BAQUETA,  f.  Paniksik  nang  tako 
nang  armas  de  fuego,  ó  baketa  nang 


vGooQle 


BAR 

barii.  II  pl.  Pantigtog  nang  tambo!,  ó 
biikeía  iiang  tanibol.  |¡  met.  Isaiig 
bágay  na   parusa. 

BAQUETEADO,  DA.  p.  p,  nant 
Vaquetear,  adj.  D;)tihan  ó  bihasa  sa 
hfrap,  b  sa  paggawá. 

BAQUETEAR,  der.  nang  baqueta. 
a.  met.  Makayamol;  6  yumamot  na 
lubhá  II  met.  Hiraiihin  sa  híraj). 

BARAJA.   í.    Baraha. 

BARAJAR,  a.  Bumalasa;  suksu- 
kín  ang   baraha. 

BARANDA,  i.  Barandili.-Í;  gabay; 
balandra    nang    billar. 

BARANDAL,  m.  der.  nang  ba- 
randa. Finakíigilii'.n  na  kinátatani- 
nan  nang.  barandí  ias. 

BARATERO,  m.  der.  nan^  ¿<i- 
Tato.  Mapanghingi  nang    balato. 

BARATO,  TA.  adj.  Mura;  ma- 
bábá  ang  halaga.  U  met.  Makiag  ga- 
wín,  ó  kamlán.  ii  m.  Balato  nang 
manga  nagsísipanalo  sa  sugal.  ||  adv. 
m.   Sa   mabübang    halaga;  mura. 

BÁRATRO,  m.  poct.    Infierno. 

BARA  TURA.  f.  der.  nang  barato. 
Kamurahan;    kababáan  nang  halaga. 

BARAÚNDA  f.  Malaking  kagu- 
luhán    at    ingay.  j|  Sigawan. 

BARBA,  f.  liábálj  Balbás;  gamí. , 
II  pl.  Balahibo  ó  himulmol  nang  ano- 
máii,  kapara  nang  sa  pluma,  papel. 
íSí/í  samarso.  exp.  na  pangüt  sa  may 
makapal  na  balbás  ai  m^samá  ang 
túbó  6  tnaguló.=/;ü«r(ii3'd.  met.  Ang- 
táv/ong  dápat  kalingiin  at  ígálang. 
— A  la  barba,  en  las  harías,  en  sus 
barbas,  adv.  Sa  harap  niyá;  sa  mukhá 
\¡iVji.  ^  Hacer  la  barba,  fr.  Magkhit; 
ahitin  angr  balbás.  Maglangís;  uiang- 
híbfl. — mentir  por  la  barba  ó  por  la 
mitad  de  la  barba,  fr,  fam.  Massinii- 


BAR 

ngaling  na  may  íaglay  na  kapangá- 
hasan  at  katampalasanan. — Pelar af 
las  barbas,  fr.  met.  Magpakita  ó 
niagpahalátá.  sa  kilos  nang  malaking 
g.Mit  at  poot. — Barba  t\  óarba.  rnod. 
adv.    Mukh:ian;  tálampakan. 

BARBADA,  f.  der.  nang  harha. 
BálíS  nang  kabayo.  ||  Tanikalang  sa- 
lunibaba   nang    freno. 

BARBADO,  DA.  adj.  May  bal- 
b&s.  II  m.  Pimg-lang  may  iigát.  ||  Ang 
lawo.  II  Ang  alinmán  sa  manga  anak 
ó  supling  nang  káhoy  na  buhay,  na 
nagsísituLÓ  sa  paiíbid  nang  kináta- 
tamnan    niyang    liipá, 

BARBAR,  n.  Magpamulang-  mag- 
kabalbás.  ii  Magkaiig:it,  ó  magngat 
ang    halainan. 

BÁRBARA  (SANTA.)  f.  Tinga - 
lan  nang  pólvora  sa  manga  sasakyán 
nang  hári, 

BARBARIDAD,  f.  Kabangisán. 
¡I  Gawá  ó  wíkang  walang  tarós  ó 
walang  tuto;  gawá  ó  wíkang  hungf- 
hang;  ó  gawá  ó  wikang  lubhang^  pa- 
ngabas. II  K;tkulangán  nang  mabu- 
ting"  p¡n.-igara<an  ó   ki'ios. 

BÁRBARO,  RA.  adj.  Mabangís. 
II  Pajigahás,  walang  tar6s.  ¡I  Bastos 
na    tawo. 

BARBEAR,  n.  der.  nang  barba. 
Lumukió  nang  pantay  bábá,  at  kayá 
sinásabi  sa  manga  toro,  baka,  kabayo 
at  iba  pang  h.yop  na  nagsí ¡ilundag 
nang  pantay  bábi,  na:  barbea.  |j  met. 
Málapit;  ó  halos  pumantay  ang  isang 
bjgay  sa  taas  ó  galing  nang  iba. 

BARBECHAR,  a.  der.  nang  bar. 
becko,  agr.  Bungkalít,;  ararohin  ang 
Mp*.  Ilo'y  itinátawag  sa  unang  daán 
naug  araro:  sa  ikalawá  d  ikatliS,  ó 
háU  bagá  ay  binar. 


y  Google 


„  8[  — 


BAR 

BARBRCHO  m.  agr.  Bungkal;  ó 
ang  líi.nfiT  n;iglili'i;ing;  ó  p^igaisro 
na  ginág  wá  sa  )ú|tá[|r-.úpang  araró 
ó   linarg     n;i, 

BARBERO,  m.  Mangaáhit  nang 
ba'bá  ;    m  inguijiipit. 

EARHICANO,  N  \.  pabb.  romp. 
nang  barba,  at  cano.  na.  adj.  Mjy 
uban  ang  ba  bás;,  ó  balb.is  na  may 
uban. 

E  \RBIESPRSO,  SA.  palab.  comp. 
nang  barba  at  expeso,  sa.  ndj.  M.i- 
sin-^fn  nng  halliás 

BARBIHltCHO,  CH,\.  pn!ab. 
comp.  n;iiig  barba,  at  hecho,  cha  adj. 
■fann      B  g  m%  áhit    nang    bailiá-;. 

6ARBÍLAVIPIÑO,  "ña  patab. 
comp.  nang  barba,  at  lampiño  ña. 
adj.  Madáaiig  ang-  baibá^;  ó  walajig 
balbíis, 

BARBILLA,  f.  dim.  nang:  baiba. 
DuKi  nang  b.ilbáb.||r)iilo  nang  bál>á. 
}|  Pt.  Pig-ang  maliit;  ó  stig  tt  na  tu- 
mií  ubó  sa  i  á  im  n.ing  dí'á  nangf 
mar  g  I  k  I  bayo,  at  kung  limiakí  ay 
EÍy.itig    .l¡    m-igpikíin    sa    kmiá. 

B\RB6S[  m.  dim.  nang.  kirba. 
Laiakiiig    ni.ihalhí-;    ó    baib«sin. 

BARBOQUEJO,  m.  'der.  nang 
barba.  S.i'ongbaba  nang  sntnbaülo  ó 
sa  akot.  ||  Ang  kig:il  nang  á  í  n>ing 
kabayo   na  tínáta'naan  nang  b.irbada. 

BARBOTAR,  a.  fani.  Mangfi^ap 
nang  nagkákjkiling,  ó  nagkak,idaiti 
ang  ngiuin,  na  di  ináintindihan  ang 
sinásabi.  ¡|  Mangií^ap  nang  pangawil; 
ó  pübulínignnlung. 

BARBUUO,  DA.  adj.  der.  nang 
fmrba.  Balba.sii!. 

BARCA,  f.  Bangka,  u  sasakyang 
ratiHif. 

BARCAJE,  m.  der.  nang  ban^t. 


BAR 

Ang  upa  sa  bangká  nang  pagtawid  sa 
ílcg,  ó  nang  paghahákot  sa  ílog  nang 
anomán. 

BARCO,  m.  Sasakyán;  daong. 

BARDAR,  a.  Lagyíin  nang  siit 
ang  bakiid. 

BARGA,  f.  Ang  lugal  na  lálong 
matitik    riang    í-ang"    gutod. 

BARLOViCNTO  m.  nánt.  Dákong 
pinrigiiití  .Hilan   nar.g    hangin. 

B\R.\IZ.  m.  í'angp.kinang.  Bar. 
niz  ti  \'ig  piípol  na  ipinápahid  sa 
ni'ik  lá  nang  mangí  habayi.  de pu- 
limaito.  A  'g  -barniz  oa  knng  raaiuyó 
ay    n.ip  litiíji-itigas    na    |)arang    bato. 

BAR.VIZAR  a.  P..kinangín;  bar- 
nis-4n    |[  r.     NLiuk^ibarní-i. 

BARÓM.í;TRO.  in.  Kasangkapang 
biiho^,  na  sa  pamag"¡ian  nai'g  azo- 
gue ay  nákiki  ala  ang  pagiiab^go 
nang  p.inahon.  Ito'y  sa  wíkang  griego 

g^  i"g      . 

BARÓN,  m.  Isang  ngá'an  nang 
paí;k.g¡n<»6,  n^\  para  namán  nang 
co/idf,   marqués. 

BAROSANItMO.  m.  fi-.  Ka<;ang- 
ká|>.ing  ikiriák  kila  1 1  nang  lakás  nang 
lá  gi".    Iii''v  wikang  giíego. 

BARQUF:AR.  n.  der.  nang  barca. 
Maniaiigká  (|  H^kutin  nang  bangká 
ang    antiman. 

BARQUERO,  der.  nang  barha. 
m.  Bangkrri);    niámamangka. 

BARQUILLA,  f.  dim.  nang  barca. 
Bangliang  nmntí.  ||  art.  Tab  ang  miin- 
tif'g  paníikit  nang  naitátakbo  nang 
sasakyan.  |(  art.  Bangká bangkáan  na 
hulmahan    tvang  mangí    pastel. 

BARQUILLO,  m.  dt-m.  ng  barco. 
Baikr)ng  mimií.  ]|  Isang  kakanín,  na 
harfiiang  ualang  levadura,  na  may 
timptang  matamís,  at  ang  tabas  ay 


y  Google 


BAR 

párang  isang  banst,  na  ang"  t^wag  din 
nalin   ay    barquillo. 

BARQUÍN,  m.  BubuUisang  ma- 
lakf  na  ginág^mit  sa  manga  paiid;iyan. 

BARQUINAZO,  m.  fam.  Kiila- 
bog  nang  kaiawang  tiabiial  6  na- 
híilog. 

BARRA,  f.  Bákil  na  panhaükuat 
nang  mabibigat.  ||  Tchong  ginto,  bá- 
kal  ó  pílak,  t-tc.j)  t-*ulo  sa  w  wíl  nang 
digat,  na  buhangin  b  bato  11  Wawá; 
sabang.  II  pl.  Sa  ba^ti  ior  nang  pug- 
bübor.á  ay  ang-  dátawang  patpat,  ó 
khoy  na  ipinalólüob  sa  káyoiig  pang- 
gíli't  nang  káyong  binobnrdahan,  na 
kinákakapit'in  ó  tinatamaan  nang  Iii- 
bid  na  panghigpit  ó  pangUmg  — // 
barras  derechas,  mod.  adv.  Waiang 
dá>á  de  barra  á  barra  mod.  adv. 
Magkabikabilá,  ó   maf^kabikábitang 

dulo estirar  la  barra,  fr.  nict.  Gawín 

ang  büong  pagpipí  it  na  magágawá, 
íipang  k^mián    ang    anomin. 

BARRACA,  f.  Kubo;  salong; 
dampá. 

BARRAGANA,  i.  Ang  babayi 
na  kasamang  naninira  sa  báhay  nang 
kuraakaiunya  sa  kaniyi.  [|  Kálunyang 
babayi. 

BARRANCA,  f.  r.odlod;.hiíkay 
nang  agos  nang  tiíbig  sa  manga 
daán,  ctr. 

BARREAR,  a.  Sadhán;  pagtiba- 
yin  nang  bákod  na  matíb.iy  ang 
anomang  lugal,  na,  nakawat,-iwak.  |¡ 
Ankupán  na  pagtibayin  ang  anomán, 
nang  manga  aldabang  b¿kai  ó  ibang 
bijfay  kayíl.  para  nang  gii.ágawá  sa 
mangi   baúl,    etc. 

BARRENA,  f.  Pangbutas.  ii  Ba- 
rrena;   balfbol. 

BARRENAR,  a.  tJer.  nang   ba- 


BAR 

rrena.  Butasin  nang  barrena;  barre- 
nahin.  |¡  in(.t.  Sirúin  ang  lakad,  6  n^sá 
n(iHini..n. 

BARRENDERO,  RA.  der.  nang 
barrer,    adj-    T.igapagwalís. 

BARRKNO.  m.  Barrt-nang  ma- 
lakf:  itó  ang  karanlwang  ikcihiilugín 
kung  ginágaiiiil  sa  masculino  ||  Butas 
na  gawS  nang  barrena.  II  m.  i.  Ka- 
hamlm^á  i;  kat  lasan. — Dar  barreno. 
fx.  n^ut.  Butasin  ang  sa^akyán  at 
nang   liimu''iig. 

BARREÑO,  m.  Kamaw,  paso. 
II  Lnngya. 

BAKRER.  a.  Magwa'í*;  magpa- 
lís.  II  .VIagpiina«.  ||  mt-t.  IJni  ing  si- 
niuiín,  na  huag  magiwan  nang  ano- 
mang-inomán  nang  bágay  na  naka- 
lagay   sa   ¡sang   lugal. 

BARRERA,  f.  der.  nang  barro. 
Lugal  na  kiiuíkunan  nang  Itípang 
gagavving  saro,  palayók,  bangá.||Ang 
buntón  nang  liípS  na  nátítira,  kung 
mukuha  na  ang  a>ín.  |[  Ang  sálansa 
nang  pinagtáiaguan  nang  kasangká- 
pang  Idpá.  ||  Hadiáng  nang  kiítá,  na 
pinagkákanlungan  nang  sUndalo;  sa 
plaza  de  'toro  ay  ang  bákod ,  na  ká- 
hoy  at  tabla  nang  huag  makalabás 
ang  toro,  at  huag  niakasakit  sa  na. 
núnuod:  sa  ntang  i  tulay  at  daán  ay 
ang  hálang  at  nang  huag  makilaní' 
pás  ang  manga  nag'láraang  hindí  pa 
nagbí»bayad.  ¡I  met.  Kapinsaláan;  ha 
dlang. 

BARRERO,  m.  der.  nang  barro. 
Mangagawá  nang  palaycSk,  pa>5,  etc. 
II  Kukunán  nang  liípangginágawang 
palayok,    etc. 

BARRETA,  f.  dím.  nang  barra. 
Landt  k.    ó    barreta. 

BARRIGA,  f,   fam.  Tikn;  buyón 


vGooQle 


-Sj. 


BAB 

at  alinmang  luga)  na  pinakamatam- 
bok  n.tiig  isang  bágay  na  para  ng 
balík-tt   nang  tapayiin. 

BARR.IGUOO,  DA.  adj.  der.  ng 
barriga,  Bdyunin;  ó  nialakí  ang  tiyán, 

BARRIL,    m.    BariltíS. 

BARRILERO,  m.  der.  nang 
barril.  Manggagawá  nang  bari- 
les;  magfbibari  és. 

BARRILETE,  m.  dim.  nang  ba- 
rril. Biriles    na    munií. 

BARRILLA,  f.  dim.  nang  barra. 
Daiiió  na  tuniiibó  sa  tabíng  dágat, 
na  ang  abó  niya'y  siyang  kinúkunan 
nangí(?ja.  ll  Ang  abd  nang  damong  Ít6. 

BARRIO,  m.  Lang  bahagi  líang 
bayan.  [|  "^ayon  b  liarrio. 

BARRO,  m.  Pútik;  lúsak.  |j  Ma- 
nga sisidiáng  lú|já;  sa  makatowid,  ang 
manga  sáio,  pasió,  etc.  ||  |>I.  Manga 
ni<iní>ang  mapiilapulá  na  sumísipot  sa 
mukiiá,  láló  na  sa  manga  bágong  tínú- 
tllbuan  n;ing  ballíds. 

BARROSO.  SA.  adj.  der.  nang 
barro.  Mjy  píiiik;  niainíiik  ó  puti 
kfn;  lusakín.  Parang  piíuk.  ||  Sin^sabí 
Sa  mukhctng  may  mansaiig  tinátawag 
nang   kastíiiing  barros. 

BARROTE,  m.  Bákal  na  pang- 
patíbay  na  inilal.'igay  &  ikin'kibitsa 
iláÜiii  nang  mangí  ii*,esa,  kibán  ó 
bintáná.  [|  íjjit  nang  manga  palárJn- 
dingni  ni'ig  bíhay. 

BARRUNTAR,  a.  HalaUÍn;  sa- 
pantah  \n. 

BARRUNTO,  m.  Paghalatá;  pag- 
pan&ín. 

BARTOLA,  f.  f;im.  Tiyan.— í£  la 
batióla,  loe.  f.im.  Patihayá;  nnkihi- 
yáiá,  wiiang  anomang  iuáalaala.Giná- 
gamit  na  kisama  nang  manga  verbo 
echarse  at  iendersc. 


BAS 

BÁRTULOS,  m.  pl.  met.  Manga 
kasangk,ip.inaikailá'.gdngpinimáma- 
halaan  ó  negosiong  hináhawakan.  H 
Kasang:k>pan    nang   báhay, 

BARULLO,  m.  faio.  Kiguluhán; 
di  pagk  iká  nayaw,  pagkakáhaiohaid 
nang  saribáring  tawo. 

BASA.  i.  Nakabaungpünó,  at  kí- 
nátatakaran  ó  pinaníníbayan  nai.gha- 
Ifging  bato,  estatua,  ó  torre.  ||  met. 
Ang  piínó  ó  dahitáng  pinakakiiuiuwa 
nang  anomang    bágay. 

BASAM  ENTO,  m.  der.  nang  basa. 
arq.  Páiakaran  nang  isang  columna, 
at  sakop  nang  pangálang  itó  ang  ei' 
midnlo  at   ang  pedestal. 

BASCA,    f,   Alibadbád. 

BASE.  f.  mat.  Gíihit  na  kináta- 
tamnan  6  kinátatakaran  nang  ibang 
mangi  gdhit.  II  raet.  Lugal  na  pina- 
nínihayan    nang  anomán. 

BASÍLICA.  Sin-.bahang  marangal. 
II  p.  Kabiio:»ng  leyes  nang  ma- 
nga tngí  Roma,  na  ipinahiílog  sa  wí- 
kaiig  grit-go  nang  emperador  Basilio. 

BASI LIGÓN,  ra.  far.  Gamót  sa 
siígat,    na   di  aw    ang   kiílay. 

BASILIENSE.  adj.  der.  nang  Ba- 
silea.  Ang  natutungkol  sa  ciudad  ng 
B.isiKa. 

BASILISCO,  m.  Háyop  na  hindt 
toteó,  na  inaáring,  sa  tingfn  lámang 
ay    nakamániatay. 

BASQUINA,  f.  Saya,  na  kara- 
niwm    av   ilim. 

BASTA,  f.  Hübana  nang  damit 
bag.)  t  hií.i  II  Trfhing  layóiayó  na  ini- 
lálagiy  sa  Kjlsón,  at  nang  hjndí 
kuinilns  ang  pabimS.n  sa  tooh  ||  in - 
terj.  Siyá  ni;  sük.t  n:>':^con  eso.  Sií - 
k.tna  iyá  -ssie  bullas.  Siyá  na  ang 
íngay:  ^  de  gritar.  Siyá  na  aog  passjísaV. 


vGooQle 


BAS 

BASTANTE,  p.  a.  nang  bastar. 
adj.  Sapat;  ki'fapaláii  ||  .idv.  m.  Sú- 
kat  ó  kisukdái.   S¡vá  o    kasiyahán. 

BASTAK.  n.  M  igká  iya;  ó  magka- 
husto;  iiiakasiy  = //,  pira  el  objeto 
(á  que  se  destina).  Mik-»sapat,  ma- 
kasiyá  sa   bágay   na    piíiagtálaanan. 

BASTARDEAR,  n.  M,igilj;\;  ó 
buniabá  ang  lagjy  kay  sa  íagay  na 
pinagtnulán.  1|  nicft.  Sumainá;  puiná- 
iígii.=/¿  sus  antepasados.  Máiba  at 
iiiáhuii  sa  lagay  luing  kaíiiyang  ma- 
nga pinagbuhatang  iiiagugúlang^^íw 
-SUS  acciones.  Pumángit,  mngíng  ha- 
mak  sa    kíiniyang   niangí    kilof. 

BASTARDILLA  f  Li^trumeiito 
nang  músico,  na  lila  flauta.  |¡  iHj.  Le- 
trang    liuibag  na    tila   síi'al  kamay. 

BASTARDO.  DA.  adj.  Ang  n.g- 
íiba;  ó  iba  sa  ka'ágiyan  nan^  pinag- 
mulán. — Hijo  de  bastardo  Anak  sa 
lígaw  nang  dalavvang  liindi  mangyá,- 
.  yariiig  pükisa  .  ||  L  trang  liniliag  na 
parang  sül^t  kjin..y;  ó  siüat  kaniay 
na  ang   hílig  ay   sa  kiüwa 

BASTEAR,  a.  d^r.  nan"  basta 
Maghi  bnna. 

B  VSTIDOR.  in.  Ang  ha^tidorna 
bul.l.h.in,  Fi:ing  fiafíptpi.u-í;  ba'k  gan; 
tábÍFig    -a    k  i.it  (¡i   h.in,   t^t.-.   etc.' 

BASTILLA,  f.  Ahí,.-  liii,.ing  itiná 
tahi  sa  gi  id  nang  darnit  nang  hiiidi 
nii.ng.iLs. 

BA-STIMENTO.  m.  Sad\a:  ó  la- 
ang  mangi  kdilangan  sa  pifík  .hiíh.iy 
nang  isang  Inyaii  ó  hokbo  ll  líiuL. 
Danna;    sas:.kyan. 

BXSTIÓM,   m    f)r.  Kiit,ingimtnll. 

BASTO-  11).  B.-tós.  II  A<\]\  Magas- 
páng  ó  ba^f^s  na  ki^aníjktpm;  bas- 
tos na  aa-A  al  ugá  i  nang-  manga 
Uwo   sa  íiáng. 


BAT 

BASTÓN.  m.Tungkod.||Tungkód 
na  taníil  nang  pagkipiínó,  na  gi* 
nágamit  liang  mang.i  g  fj  at  ibang 
manga  ofi.  ¡al.  li  m^-t.  Mando  ó  ka- 
pangyarihang    tinátaglay. 

BASTONAZO,  in.  aiim.  nang  bas. 
lÓH.  Pao    ó    hampas   nang  tangkod. 

BASTONERO,  m.  dcr.  nang  ¿>as- 
ton.  Tagapauíahála  su  pagsasayaw.  j| 
Kalúlong    nang   Alcaide. 

BASURA,  f.  Dumí;  ó  layak,  na 
nákikuhá    sa  pagWdWalis- 

BASURERO,  m.  der.  nang  ¿a- 
sura  T.igjpagiapin  nang  duinf  ó  la- 
yak   jl  T. punan    náng    layak   ó   dunií. 

B.vlA.,    f.    K-imón;  hanyakot. 

BATACAZO,  m.  Kdabng;ÓIag 
pak  na  maLik  s  nang  tawong  na- 
ling  it    na    nahúiog. 

BATALLA,  f.'  Pagbabaka,  ó  pag- 
lala  illas  nang  da^aw  ing  t-jéfito,  ó 
iiang  daUwang  daüng.  A  g  batalla 
ay  kung  haglaró  sa  pag  íab„ki  ang 
lallung^  arma  :  inl'.intt;na.  cal)allería 
at  ariilKií  ||  Mang'  unang  i]pan.ih6n 
■ay  ang  iViud  nai.y  t]ét\  i\>>.  [|  pint. 
Aiig  ku.ldro  nang  taiaw.in  nang-  ano- 
mang  p:.gbat<ak..  )|  m  t.  Ang  pigki- 
g-iiló  >*Odí  pagkáiagay  nang  aiingf 
kulooWrív. 

BACALLAR,  n.  M  gh  ka;  twag- 
|jah,k,y,irn  k  ||  .,  i,  M  k'iMLita.o; 
niak'|i'igá\v  n  ^^  i^n  los  enemigos.  Ma- 
kip  gti  kj>s.    in.iiig.    k.i  w.y. 

BATALLÓN,  m.  I>iing  bah -gi  b 
pangkal  nang  rcgi-nient).  ll  mct.  Ka- 
pisapian     nang    niati  á. 

BXTATA.    f.    Patatas. 

BA  PATERO  ni.  d  r.  nang  ia- 
¿ata,    A'g    iiagiftiüda    nang    patatas. 

BAfAVO.  VA.  adj.  tlcr.  nang 
Baiavia.    Tagá   Batávia. 


y  Google 


-  85  ~ 
BAT  BAU 

BATEA,    f.    B.itiá;   pasóng  mala-  Kumáin  nang  marami;  magpakasan- 

litn  na  gá  nit   sa  sarisari.  |[  Oaong  na  dat. 

maliit    na    tila    kajoii,    na    giiiágmiit  BAUSÁN,    NA.  tn.  y  f.   Pamáoy; 

sa    manga  puerto.  panakot;  tawotaw.)hang  tánod  saman- 

BATiiL.  ni.   Bole,    na  sinásakyan  dala  na  may  sakbat  na  sandata  ó  año- 
sa   tiíhig.  nián  l^ayá,  ng  niailáp  ang  rnaiigá  há- 

BATELERO,   RA.   m.  y    f.    der.  yop  at   huag  manirá  doón.  |¡  fam.  Tu- 

nang  batel.    Ang    namámahalá    nang  ngangá;  maang. 
isang    batel^ó  bote  sa    tiíbig.  BAUTISMAL,  adj.  dcT.  nang  ¿úr«- 

BATERÍA.    f.    foit.    Hánay  nang  lismo.  Ang  náuukol  s¡a  pagbibinyag. — 

ingá    kanyón;  kináhahanayang    kiitá.  Romper-  á    uno  el  baulisnio.    Basagin 


(I  met.  Anomang  nakabábaki; 
malakí  sa  loob.=/(;  cocina.  Manga  ka- 
sangk.pnn  sa  ku^íná. 

BATIDERA,    f.   der.   nang   batir. 
'  Pangua.ó    nang    biih.ingin    at    i\y%. 

BATIDOR,  m.  dcr.  nang  batir. 
mil.  Ang  nagsísiyasat  nang  manga 
daán  at  knpjiangan,  baká  may  pa- 
ngánib  sa  kaáw«y.  ii  Manga  sundá- 
long  nangiíngLina  sa  lákid  nang  híii, 
g^obcmador,  elí:.=  /i?  oro  ó  plata.  Ta- 
gapagpá'o    nang  ginió   b    pí'ak. 

BATIR,  a.  Gubatin;  siráin;  gi- 
baing    i  agpak  sa   tú|  á  ;ing"  anoiiian] 


iing    ulo. 

BAUTIZANTE,  p.  a.  nan  bauli~ 
zar,  adj.  y  s.  Ang  bumíbinyag. 

BAUTIZAR,  a.  Buminyag. )  met. 
M  ignga  an  ^a  kápuwáó  sa  antimán 
ng  iba  sa  talagang  pangalan.  =£Í  ««ff 
Busan  ng  túbig  ang  kip.jwá;  bas.iín. 

iíAUTIZO.  m.  m.  Pagbibinyag  II . 
Binvag. 

bAvARO,  RA.  adj.  der.  ng  Ba- 
viera.  Tagá  Baviera;  ó  náuukol  saka- 
harinng  vaón. 

BAYETA,  f.  comer.  Kayo  ó  da- 
niit  na  de  lana  na  m.idáung  at  maru- 


padcr.  háhiy,    f te.  = /íí   palma    de    la     pok.     Arrastrar    bayetas,     met.   fam. 


mano  ||  Mjmag;ikpíik  nang  kamay.  || 
K.tiiawm;  batih  '  ||  Fwi^wáíó  iwasí- 
was  íing  bíindi  á  ||  i^^ik-i-án  ang  pag, 
gá  lü  II  Suk'.iín  .mg  hall  k  nang  [ja 
saluí  gal    at    nang  in3buh..gli;.g: 


Mai;á  al  sá  isang  univi-rsidad.  Lumá- 
k  d  tiang"  annm  n  pékay.    - 

BAYETÓN,  d^r.  nang  bayeta,  ni. 
coniei.  B..>ei.i  na  mabaliihib". 

BAYO,    YA.  adj.     Manilawniaw: 


cha.   Tugtugín    ang  taniboi  r.ang  lug-     karaníwajig  iiáwiig  sa  kab.iyo  na  ga- 
tog   sa    pagl   kad.  II  r.   M.jng  iviipáj  á,      nitó  ang  b.ilíihii)o. 


manghl  á  .ng  loub  sa  anmnang  >\  il- 
la, clf.  II  a,  Taltinin;  düigín;  sal  ka- 
yin  ang  k.iáw -y.  [|    .    M,-.kiiiagliá  iii.k. 

BATISTA,  t.  Liusoiig  (uio,  nia- 
sinsí  I    at    iiiapuií. 

BATrUTA.  f.  mus.  Ang  kumpis 
nang  lugtug  nang  mií-ikr).  Ito'ysa  wí- 
kaig    italiano    n..gbúhat. 


BAYONETA,  f.  Sandatang  matu- 

lis  \v.\  iiiil.1  aiíiiy  -a  du  o  nang  barí  . 

BAYONlíPAZO.  m.  auui.  nang 
bayo/teta.  S;ik-.yk  nang  bayuní  ta. 

BAZO  m.  anal.  L.pa);  p;i  i  ||  \nX, 
B  ga¡f  na  kjyumanging  naním.aWni- 
law. 

BAZOFIA,  f.  Mismís;  ^ímí;  pinag- 


BAÚL.    m.    Kabán;   baúl.  II  fam.     kanaii. ![  aigt.  Alinmang  üágay  uahí- 


vGooQle 


BEA 

mak  at  marumí.  |[  met.  fam.  Pagkiing 
hindí  mahiísay. 

BAZUCAR,  a.  Ulugín  ang  ano- 
iiiang  bágay  na  lusáw  sa  kinásisi- 
dlan. 

BE.  m.  Tunóg  nang  iyak  ng  tupa. 
|[  f.  Ngalan  nang  pangalavvang  letra 
nang  aífabeto.  II  Ang  Lunes  nang  tagá 
Persia. 

BEATA,  f.  Babáying  niay  ábilo; 
beata.  ||  Babáying  nabúbuhay  na  lig- 
pitsa  kaniyang  báhay,  at  kahártalan 
iámang  ;ing  ginágawá  ||  fam.  Ang  ba- 
báying mapagpalagi  sa  simbahan,  at 
lahat  nang  bágay  na  pagbabanal  ay 
gináganap;  ó  ang  babáying  nagbába- 
naibanalan. 

beaterío,  ni.  Báhay  nang  katix 
punang  manga  biala,  na  niay  reglang 
sinúsunod. 

BEATIFICACIÓN,  f.  der.  nang 
beatificar.  Ang  pagp.ip;iháyag  ng  Pa- 
pa, na  lunuíiuathati  na  sa  lángit  ang 
isang  namatay  dito  sa  lüpá  at  masa,- 
sambang  «antó. 

BEATIFICAR,  a.  Ipaháyag  náng 
Santo  Papa  na  masásamba  ang  katoto 
nang  Diüs,  na,  napagkilalang  may  ma- 
laking  kabánalan,  at  lumiiualhati  sa 
lángit. 

BEATITUD,  f.  Kalualhatiang  wa- 
láng  hangá'1.  |]  Gálang  at  bkting  giná- 
ganiit  sa  Sanio  Papa,  na  kaiaá  nang 
wiking  santidad. 

BEATO,  TA.  adj.  MapUad;  ó  ma 
lualhati.  |}  Atig  walá  igginág.iwá  kun- 
di  kabanuian  at  mahyó  sa  manga  ka- 
ugaliang  pag  ilibang  ||¡rón.  G.iyon  din 
ang  íit  sa  nagbábaiialbana  an  ó  iiig- 
pápakonuartng  mabait.  ||  m.  Ang  ali-, 
pin  nang  Dios,  na  ¡pinah  lyag  nang 
santo  Papang  lumulualháti  sa  lángit. 


BEB 

BEATÓN.  NA,  m.  y  f.  aum.  ng 
beato,  irón.  M.ipagbanalbanalan. 

BEBEDERO,  RA.  adj.  der.  nang 
beber.  Mdíinom;  6  mabuting  inuinín.  |[ 
ni.  Páinuman  nang  ibón  ó  manok.  ii 
Lugal  na  inünuman  ng  manga  ibón.  |] 
pl.  Sa  manga  sastre  ay  ang  manga 
kayong  panusón  ó  aforo  sa  bandáng 
loob  nang  manga  dulo  nang  damlt  na 
paia  nang  sa  mangas  6  pets^ra,  at  ng 
makatíbay. 

BEBER,  a.  Uminom;  turaungá;  !u- 
makliik;  humiíjhip.  ||  Bum>rik  <i  al- 
guno {los  pensamientos)  HulJan  ang 
¡ndsip  ó  iníibig  nang  sínuman  at  ng 
niagawá  =  á  la,  por  la  salud  (de  algu- 
no). Tuniágify  na  iputungk-x  sa  ka;igí- 
noman  at  nang  ito'y  guminhawa  óma- 
n.Ttili  sa  kaginhawahan,  etc. — con  un 
vaso.  Uminom  sa  isang  vaso.  =  íí,  en 
una  fuente.  Uminoni  sa  isang  bukal 
==.'}t  vino  (una  medicina).  Inumín  sa 
áiak  (ang  ¡saig  g.imot). 

BEBERRÓN,  NA.  adj.  aum.  ng 
beber.  Malaká-  uminnm. 

BEBIDA,  f  ínumin,  ó  painóm. 

BEBIDO,  DA.  p.  p.  n3>\\%beher. 
adj  Aiig  ha'os  langóna,  sa  p:igkáinom. 

BEBERROTh,AR.  n.  fam.  Umi- 
nom nang  untíuntík  at  madalás, 

BECA.  f.  Krfyong  pula  na  ang  ka- 
raniwa'y  de  paño,  na  tag'ay  nang  ko* 
legial  sa  ibábaw  nang  manto.  ¡¡Ang 
plaza  nang  ko'fgial.  |j  Ang  koligia'. 

BECERRO,  RA-  m.  y  f  Gd  4  ng 
baka  na  wala  pang  sangtaon.JI.'Vng  ba- 
lat  nang  bükang  bata,  kurtí  at  tuyo 
na    gin^L;aw.ing  sapin. 

BEFA.  f.  Liuak;  üyara¡  óroy.yAng 
nilílibak. 

BEFAR,  a.  Omoyam;  mangl¡hák.[| 
D.  PagaUwiti  ó  ikímot.  nang  kabayo 


y  Google 


S7- 


BEL  BEK 

ang  mang^  lábí,  na  abutfn  ang  kade-    pres.  ind.  bettdi'go,  ees, 
nang 'iiunlí  nang  frfno.  Verbüiig  giiiá- 
gamit  nang  manga  picador  sa  Córdo- 
ba. II  r.  Magbyaman. 

BiiKO.  m  Ang  tiwong  inakapal 
ang  ngiíso  at  láhi  ||  Ang  nguio  al  lábí 
nanjET  kabayo  at  ibmig  háyop, 

BEJUCAL,  m.  dtrr.  nang  bejuco. 
Liigai  na  mayantok, 

BEJUCO,  m.  bot.  Yant  k;owily. 

BEJUQUILLO.  -■      ■ 

munting    g'iiito     na    nangág.iUng 
Sunsong,    ít  panghiyas   nang    manga 
babayi  sa  líig.  |[  naod.  Gambl  na  pang- 
pasuki  na  tinát.iWTg  na  ipecacuana. 

BELDAD.  í.  Kigandahan;  dikit; 
dilag  ngayo'y  guinágamit  laiiiang  na 
sinasabi  sa  manga  Uabayi,  nang.ipag- 
saysay  ang  kanilang  ínam. 

BELFO,  FA.  á'j.  Labián,  ó  ma- 
kapal  ang  láLi.  ||  m.  Ang  lábi  nang 
kabayo. 

BELGA,  adj.  der,  ri:xr\%  Sélgica. 
Taga  Bélgica. 

BÉLGICO.  CA.  adj.  der.   ng  Bél- 
gica. Taga  Bélgica;  ó  ang  náuukot  sa     kunis  nang  kánang  kamay. 
sa  mgá  bfigú;  ó  ang  túl)ó  sa  Bélgica.       magalingfn. 

BELICOSO,   SA.  adj.   Bayam.  j|  BENüIClÓN.  f.   Basbás;   ó  ben- 

Mangbabaka.  |[  Níuukol  sa  guerra.         dición.  II  Awá  nang  lángit.  ||  pl.  Ang 

BüLLACO,    CA.    adj.    Tampala-     mangil  ceremonias  nang  pagk.ikasal. 
san;  niasamá-  II  Mátalas.  KaugaÜang   ?.ahih.in^  bendicio?ies  nup- 

BELLAQUEAR,  n.    Manampala-     ciales.^=^ep^opal  ó  poníiflcal.  Ang  sa 
san;    magmasamá.  mangí    áraw    nang  maiaking    kapis- 

,    BELLAQUERÍA,  f.  der.  ñangue-     tahan     ay    iginágawad     nang     Papa, 
llaco,    Katarnpílasanan,  manga  Obispo  at  iba  pang  mga  Pá- 

BELLEZA.  f.   Karíkitan;  ganda;    ri,  na  makiiilong  ibasbá,  kapag  siná- 
dilag.  sabi  ang  tationg  pnng<ilan   nang  San- 

BELLO,  LLA.  adj.  MagandS;  lu-    tísima  Trinidad. — ^s   una   hendicihn. 
bós  ang    fnam. — El  bello   sexo.    met.      Isang    kapa'aran 


cm:  perf. 
bendije,  jisie,  jo,  jlmos  jtsieis,  jeron: 
fut.  bendeciré,  ttc;  imperat.  bendiet 
lií,  ga  él,  gamos  nosotros,  gan  ellos: 
sul)j.  bendiga,  gas,  gamos,  gais,  gan: 
¡niperf.  bendijera,  bcndci.iría,  bendi- 
jese etc.:  fut.  bendijere,  etc.  Basba- 
san  b  bendi-ionün;  raagbendisión  na 
sambitlaín  ang  Santísima  Trinidad, 
6  magdasal  n;t  sabayán  nang  anomang 
Kadénang  panaiangin.||Itungk(5  ;  iálay  ang  ano- 
mang bágav  na  magalifig  sa  ikáda- 
rangai  ó  ikaiáUki  nang  kapdiihán 
nang  Dios  ó  nang  santa  iglesia.  I| 
Sa  tungkól  sa  párang,  manga  sandata 
at  manga,  daong,  etc.  ay  pagorasio- 
nán;  basbasán  at  pagda^alán  nang 
manga  ceremonias  na  itinátaan  nang 
iglesia,  nang  hingln  sa  Dios  ang 
kasaganaáti  ó  pagdaraang  pálá  nilá. 
II  Gamitin  ó  bigkasín  nang  manga 
magiílang  ang  manga  pangungú^ap 
nang  paghingí  nang  mabuting  kapa- 
laran  nang  kinilang  mangi  anak, 
kasabay  ang  pagbasbás  sa  kanilfl  ng 
Purihin; 


Ang  manga   babayi. 

BENUtCIR.    a.    irreg.    grr.    óe?t- 
diciendo:  p.  p.  be,ndecido  y  bendilo; 


BENüÍTO.  p.  p.  irreg.  nang  ben^ 
decir,  adj.  Bcnditado.  ||  s.  y  adj.  Lu- 
intilualhati;   ó  sam<>.  jj  m.    Ang  da- 


vGooQle 


BEN 

sal  na  hendito  y  alabado,  etf.  1|  fam. 
Ang  taw.ing  simple  at  rtiaiki  ang 
naáabot.  II  Miipilad. 

BENEFÍCKNCIA.  der.  n.ing  Íí- 
neficio.  Ang  koiigaüán  ó  hingil  i'g 
loob  sa  p  g"gíiwá  nang-  .iiaga'ing-  tnwi 
na  sa  iba.  \\  Ang  biihay  tía  kujiku- 
pan   sa    mfit'g     aba. 

BENEFICIABLE,  adj.  d.-r.  sa 
beneficiar .  Mülíiinang;  mapahúliubay; 
mapakíkinal'ang-n. 

BENKFICTAR.  a.  Pagkalooban; 
pagbiyaiáin  ||  P.igp.iláin  ang  manga 
lií|  á;  paiiHiiiin  íit  iba  pa  at  nang 
paki  II.  iba  ligan  ó  maniuiig.i  nang  liía- 
buti.  II  Alagian;  kilingáin  ang  ano- 
mán    at  nang   pakinaliíir'gm. 

BENEFICIO  m.  A,gk.g.ilinging 
ipin.igkákinxib  ó  liiMt.Hgap  l[  P.ig- 
papa  á  ji  Pakinaliaiig  ||  Angf  nákikiía 
sa  ¡sjng"  áiaw  nang  pngkuk'íniniia, 
na  ipínagkákiioob  sa  i-..nng  koine- 
diante,  ó  itináfnan  kiyá  -sa  anumaiig 
kaawaang  gnwá.  -Á  bcnefido.  Si  hit 
nang;  .sa  lulcái  nang;  sa  tiíiung 
nang. 

BENEFICIO.'^O.  SA.  adj.  der. 
t\M\%be7ieficio.   M;itiii  ó   |lMapaíí¡áá. 

BENEMÉRITO,  iA  adj  pa. 
lab.  conip.  nang  lene,  bien,  at,  meriio, 
Anglawüngnáiarapat  sa  anomang  ka- 
rángalan  ó  kaiin^gkulan  dahii  sa  ka- 
niyang  wargá  servia  io  ó  i'  &  kiyang 
,dah¡lán.=:ytf  la  patria.  Kk\%  náda- 
rapat  nirthdlin  nang  lahat,  dáhii  sa 
katitJayan  nang  ioob  nang  pagiatan- 
go!  Sa  báyan  nang  panabong  mapa- 
ngánib. 

BENEPLÁCITO,   m.  Pihintúlot. 

BENEVOLENCIA,  f.  Kabutihan 
d  kügandahan   nang    loob. 
"   BENÉVOLO,  LA.  adj.  Mabuúng 


BER 

kalooljan;  ó   may  pagibig  sa  kápowá. 
Gáli'ig    itn    sa     laiín. 

BENIGNIDAD,  f.  Kaalamang 
loob;  kal.imhutáii  nang  loub.  II  Kibtl- 
tihan.  I!  Kabana  an.  ||  -nt-t.  Kalambu- 
tiin;  kabiitihan  nang  iiangin,  panahón, 
otr. 

BKNIGNO.  NA.  adj  Maáiam  na 
!of)b;  nialnrnbot  na  \mih.  \\  M  láwain. 
II  Maíriig  II  ■Mft.  Mabiíting  I  &  _gin  ó 
s¡r>g,iw  nang  lüpá,  ó  nang  panahón, 
ele. 

BEODO.  HA.  adj     Lasing;  tango. 

BERBERÍ,    adj.    y 

BKRRERláCO,  CA.  adj.  der. 
narg  Berbería.  Tagá  Berbería  ó  ang 
nkuL'k   I    d'i.>n  ó  sa  rnai'gá  tagá  rodn. 

BERBIQUÍ,  m.  B,rr,-na  Ó  pang- 
butas  nuiíg  rtid..wagi,  na  gi  á^^amit 
nang  niaiigagawá  iiaiig  bomba  at  ko- 
wnis. 

BERENGRNA.  f,  bot.  Ta'ong. 

BERENGEnAL.  m.  d^-r.  nang 
berengena.  Lugal  na  maríming  tanim 
na  taliing.  Es  iin  berenjenal.  Isang 
k.igúsutan.  — Mtlerse  en  un  berengenal. 
Máiuk  sa  negosio  o  ;á  itaang  tnahírap 
labasán. 

BERENGENAZO.  wi.  aum.  nang 
berengena.    Hampas  nangtalong. 

BERGANTÍN,  m.  Daongósasak- 
yang  rnaliít  na  dalawí  ang  palo  al 
pari-iLikat    ang    láyag. 

BERMEJO,  JA.  adj.  Pula  na 
lubháns'    matingkád. 

BERMELLÓN,  m.  Kúlay  na  pula. 
Bt:rmfili>n. 

BlíRREAR.  n.  Umiyak  ang  bu  6, 
6  il)j  k.yáig  báyüp  na  kaiyák  ng 
hu'O.    Umunga. 

"BERRENCHÍN,  m.  Ang  hini^ 
ngang  maiiiiitnit  al  basábase,  kung  su* 


vGooQle 


BES 


-  89- 


BET 

iia.  Kahayopan.  II  mat.  Malabis  na 
kamang^mang'ín, 

BESUCADO  R,  RA.  m.  y  f.  fam. 
Ang   máTiuniupog    nang  halik. 

BESUCAR,  a.  fam.  Pupugin  ng 
halik. 

BESUGO,  m.  Ngalaii  nang  isaug: 
isdá    na    ang    lamíin  ay    piiti. 

BETA.   f.  náut.  Lúbid  nang  apa-- 


mísingasint;  ang   báboy  danió  kapag- 
nagágalit  ||  Gá'ít  at  iyak  nang*  bátá. 

BERRINCHE,  m.  Gálit  ó  poot 
na  malakí.  K,augaliang  sa  bata  sa- 
bihin. 

BERZA,    f.   bot.  Koles. 

BERZAL,  m.  Liigal  na  maraming 
koles 

BESAMANOS,    m.    comp.    nang 
besar,  ,at  manos.  Ang  pagdaló    nang     rejo    sa  manga  sasakyán 
madia   sa  p.ighalik   sa   kamay  nang         BETEL,  m.  bot.   Ikmó. 
liiví  at  sa    kangínoniang  anik  hárí. 
jl  Báil;  gálang,   na  paghalik   sa  ka- 
may. 

BESAR,  a.  Humaük.  Hagkán.|| 
met.  y  Lm.  Sinásabi  nam^n  sa  ma- 
nga bágay  na  walang  bdhay,  kapag 
nagkibunf¿d=í«  la  frenfe.  Haekán 
sa  no6=:f'/i2  mano)  á  uno.  Huma- 
lik    (nang    Icimay)    sa    isa.  ||  r.    met 


BÉ TICO,  CA.  adj.  der.  nang  Bé- 
iica.  Tagá  Bética:  ngiyo'y  Andalu- 
cía, at    ang  tíáiiiikol  sa  bayang  ya6n. 

BEZAR,  f.  Ang  mabílog  na  pa- 
rang  batd,  na  nakukaha  sa  labot 
nang  kambing  ó  baka.  Ginágamit 
na  pangamot  sa  lason  at  iba  pang 
sakit. 

BKZO.  m.  Lkbing  makapal.  ||  met. 


y    f;.m.    Magkásagupá;    magkábiingó     Ang    laman    na    biimábangon    sa  gi 
nang  wala  sa    luob,  na  niagkáuntog     lid    nang  siígat  kapag  nagnánaknak. 


ang 
kan. 


niikha,    (í     ulo.  |]  r.    Magháli- 


BIBLIA.  í.  Manga  libró  nang  nia- 
landíl  at  bagong  testamento,  ó  san- 
tüng  kasLilatan.  Nang  una  áy  gayón 
ang  ilinátawag    sa  balat    nang  káhoy 


BESO.  ra.  Halik.  II  Paghalik.ll  met, 
Ang   pagkiikábangá,  ó  pagkakáuntii- 

gane  maiakh.s  nanc  miikhá  ó  nang  na  pinag^ú'^u latan  nitó. 
ulo.  Guináganiit  namang  sm'sabí 
sa  pagk.káhanguan  nang  anomang 
\)i%.\'^.~  di!  Judas:  Ang  paghaÜk  na 
giiiág.iwá  nang  ni.iy  tag'ay  sa  loob 
na  trtnkang  pagsusukab  =  i/e  paz. 
Ang  p.^ghaik  na  tanda  nang  pag- 
gfliw  at  ijagiíbigan 


BIBLIÓFILO,  m.  Magustuhin  sa 
libró.    Biíhal    itó    sa  giiego. 

BIBLIÓGRAFO,  m.  Ang  naká- 
kikilalang  mabiííay  nang  manga  li- 
bró,   Ito'y  sa   griego    mulá. 

BIBLIOTECA,  f.  Lalagyán,  ó 
kapisanan    nang    maraming    libró,    ó 


BESTIA.    f."Háyop    na   ápat  ang  librería;     nguni't    karanfwang     ingá- 

paU  II  inel.  Ang    tawong  mapurol  at  lan     itong     bihlioíeca     sa     libreriang 

raang.nang.  =f/f   albarda.   Ang   asno  may  maraming    libró  at    nátataan  sa 

6   jum-'n(>j.~/í    carga.    Ang    háyop  sangbayanán,     na    sa     isang    táning 

na    anka^an  o  kilgahan;  parís  nang  na   araw    ang    sínoman    ay    makapá - 

kabayong   pin.igiíunk-isaii    nang    kal-  pasok    doon,  na    humfenap    nang   li- 

gang    ikinij,    etc.  brong  gustong  mábasa  doon  din- 

RESTlALfDAD.  f.  der,  nane  bes-  BIBLIOTECARIO,  in.  der.  nang 

Í2 


vGooQle 


BIC 

tíbliottca,  Ang  may  tungkol  sa  pag- 
aalágl  at   pagifngat   nang  liblioteca. 

BICENAL,  adj.  Bágay  na  may 
dalawangpuong  taón;  6  uraáabot  sa 
dalüwang  puoiig   taoH. 

BICOCA,  f.  B.'igay  na  walang  ha- 
laga;   ó  kaunti  ang  halaga. 

BICOLOR,  adj.  Dalawá  ang  kú- 

BICHO,  m.  Ngalang  itináiawag 
aa   mangi   háyop  na  mumumi,  pj 


90  ■ 


gagaling  na  kapalaran  ua  iniáarat  n' 
Jesukristo. 

BIENESTAR,  m.  palab.  comp. 
nang  bkn  at  estar.  ICalágayang  ma- 
buti  n;mg  pagkabiíhay;  kaginhawa- 
iiafi.  |]  Biíhay  na  maginhawa  ||  Kata- 
himikan  nang  piiíd,  pamumiihay,  etc. 

BIENHABLADO,  DA.  adj.  pa- 
lab. comp.  nang  bien  al  hablada.  Ma- 
gálang    mai'gúsap;  mabait    magsaiitfi. 

BIENHECHOR,    RA.  m.  f.  Ang 


nang  butikí,  alaklan,  etc.  II  met.  Ang     gumí'gawá  nang  magatingsa  kápowá; 
tawong  katawátawá    d    mnsaniá    ang     mapngkupkop;    mapagpálS. 


tikas.—wff/  buho,    Tawong   masaniw 
ang    hílig  af  tnapagenredos. 
BIELDO,  m.   y 
BIELGO,  ra.  agr.  Kalaykay. 
BIEN.  m.  Kabutihan;  kagálingan. 

S  Galing;  buti;  ig¡;  pagjiapáa;  pakí- 
nábang.     Katahírnikan;    kapayapaán. 

II  pl.    Kaginhawahan.  ||  Kayamanan. 

j]  Kapag  ipinfpisan  saaiininang  adjc 
tivo  ó  adverbio  ang  kahuliigán  ay 
tubhá:  para  nang  bien  malo,  lub- 
HANG  masamá;  bien  rico,  lubhanc 
mayáman;  at  kapag  ipinípisan  sa 
verbo  ay  kaísá  r.ang  áting  marami, 
ó  mabu/i  para  nang  comió  bien,  ku- 
máing  MABUTi,    ó   kumáin   nang    ma- 


BIENIO.    m.  Dalawang  tadn. 

BIENQUERER,  a.  irreg.  como 
querer,  palab.  con-ip.  nang  bien  al 
querer.  Mjhalín;  giliwin.  |¡  PakaibigÍB. 
II  m.   Pagmamahat;  pagíbig. 

BIENQUISTO,  TA.  adj.  Mina- 
mahal  nang  lahat.  ii  Hindt  nakikin- 
lam    kangfnoman. 

BIENVENIDA,  f.  Báting  masayá 
sa  magandang  pagdating  ng  sínoman. 

BIGAMIA,  f.  for.  Pagaasawa  sa 
dalawá. 

BIGARDEAR,  n.  fam.  MagUyíi 
na  m.ngpaga  yon  gayón.  |j  Páluloiig  S8 
manga   maling    pita    nang    katawán< 

BIGORNIA,  f.  art.  Palihán  íi 
tiam,  na   sa  tagüirang  itais  ay  may 


RAMI. 

BIENAL,  adj.  Daladalawang  tadn;     nakasangang    tulis, 
•  nagUíIuat  nang   dalawang  taón.  BIGOTE,    m.    Balbás    sa    ngiís6 

BIENANDANZA,    f,    Mabuting     mísay.=á  /«  /ermndina.—hng  bal 
kapalaran. ^  bás  sa    ngusó   na  mahábl  at  líkaw 


BIENAVENTURADO,  DA.  adj. 
Malualhati  ||  Mapáiad.j]  irón.  Ang  ta- 
wong lubhang  sinsilio  b  walang  d¡ 
ntnámabuti  al  pinanlniwalaan. 

BIENAVENTURANZA,    f.    pa- 


na umáabot  halos  sa  tairga. — Tenif 
bigoies,  fr.  niet.  May  tigás  at  pa^ 
nanatili  sa  kaniyang  manga  pasiyi 
at  híndi  tumát.mgap  nang  payo  nj 
ganoganoón  lamang. — No  tener  ma- 


lab.  comp.  nang  bien,  at  veniuran-  los  bigoies.  loe.  fam.  Na  ipinagná- 
ss.  Kalualhatián.  ||  Kapalaran;  ó  ka-  saysay,  na  ang  isang  babayi  ay  maf 
jfÍQbawahKu.  tt  pl<  Ad&  walgtfa^  ma-    buti  «ng  iihas  6  anyú. 


vGooQle 


BIL 

bilbaíno,  na.  adj.  der;  iiang 
Bilbao,  Tagá  Bilbao;  ó  ang  iiáuukot 
>a  Bilbao. 

BILINGÜE,  adj.  palab.  comí),  ng 
latin.  Datada  awang  wikft.  Kaugaliaiig 
iabihin  sa  librong  nakisúlat  sa  da- 
lawaiig  wíká, 

BILLAR,    ad.  Ltroiig   billar, 

BILLETE,  ni.  Munting  siílat  sa 
pagpapábilinaii  ||  Siílat  na  ikin^ka- 
lat  líkoi  sa  koniedia,  rita,  ele.  Bi- 
llete. 

BIMESTRE,  adj.  palab.  conip. 
iiang  Utín.  Dalkdalawang  buán.  Í| 
Dalawans   buán. 

BINAR,  a.  Haliiiri  ang  litiang"; 
ü  paraanaii  nsng  ikilawaiig  daán  n¿ 
araro,  na  pahalang  kay  sa  una.  Ang 
unang  pagÜnang  ó  daan  nang  araro 
ang  líwag  ay   barbecho,   barbechar. 

BINARIO,  m.  arit.  Dalawang  uni- 
dad. I  Máy  dalawang  bágay. 

BINAZÓN.    f.  agr.  Ang   pagiiálo 
nang  lií])á;  :3  p^gararo  nang  ikálawa. 
.      BIOGRAFÍA,    f.  Saüía   ó  kasay- 
sayan  nang  saríiing  bhhay  nang  isang 
tawo.    Wikang  gááng  sa  grii-g'O  ití>. 

BIOGRÁFICO,  CA.  adj.  der.  n£ 
iUgrafia.  Aag   náuukol '  sa  biografía. 

BIOMBO,  ni.  Panábing  na  lik- 
lupin;    bayubo. 

BIPARTIDO,     DA.    adj.     pofet. 
Nagkikadalawang    piraso;   nagkáka- 
:  hati. 

BÍPEDO,  bípedes,  adj.  May 
dabwmg  paá.  Sa  latín   g4'ing. 

BltllCÚ.  I",  ant.  Pamigkís  na 
balat,    na    sabitán  nang    espada. 

BIRLAR,  a.  Uliting  itira  ang  boia 

Ba   larong  tin4taw>tg    na    bolos,    m  g- 

*  biíhat    sa    lugal    na    hinintuáú    nangf 

I   línang   pagkátira.  \  Pataing  minsanla 


BIS 

ang  síiiouian.  |[  me,t.  Kanitan  uant 
na;;hihangad  ang  ináísahang  kara- 
tan  nang  Ibang  kápowa  niya  nag- 
hihintay  rin,  para  nang  katunkülan, 
nililigawan,  etc  |]Mangütang;  ó  raang- 
hiram  at    huag"   isaúli. 

BIRLOCHO,   m.    Birlotse. 

BISABUELO.  LA.  m.  y  f.  Ani« 
ó  iná  nang  nui.d;  6  núnó  sa  tiíhod. 

BISAGRA,    f.   Bisagra. 

BISIESTO,  adj:  Taóng  may 
tatlong  daán  at  ánim  napuo't  ánim  na 
áraw.  Bisis/ó.  Ito'y  nangyáyari  sa 
tuing    ápat    na    taón. 

BISOJO,  JA.  Sulipát  ang  mata; 
duling. 

BISOÑO.  ÑA.  adj.  Sundalong-  ba- 
g'o.  II  met.  Aiíg  bago  sa  alinmang 
oficiu.  ó  háiiapbuhay.  II  Baguhan  sa 
anomán. 

BISTURÍ,  m.  cir.  Pangadiit;  ó 
panangrá. 

BIZA>JTINO,  NA.  adj.  der.  ng 
Bizancio,  Ang  náuukot  sa  Bizancío, 
ngayo'y    Constantinopla;    tagá  roón. 

BIS.\RRÍA.  f.  Kagandrfhan  nang 
tikas.  II  Tapang.  ||  Kagandahan  nanf 
loob,  kaáiglahm;    karíkitan. 

BIZCO,  CA.  adj.  Suiipat  ang  ti- 
ngín;   duling;    kilíc. 

BIZCOCHO,   ni.    Biskotso. 

BI.^MA.  f.  f.r.  Tápal  na  pang- 
paiíbay   nang    sikniúti. 

BIZNIETO,  TA.  m.  y  f.  Anak 
nang  apó;   ó  apó  sa  tiíhod. 

BIZQUEAR,    n.  MagduÜng.    . 

BLANCA,  f.  Sa'apl  sa  una,  na 
ang  halaga  ay  k.ilaliáting  belis.{|Anán. 
— Estar  sin  blatua,  ó  no  tener  blanc*. 
Mawaiá'i    nang  salapl. 

BLANCO.  CA.  adj.  Maputl;  bu- 
silak.  H  Ang    raaputing   tawo.  II  Any 


vGooQle 


■   92 


BtA 

liuatig  nii  iniiwang  walang  siílat.  [| 
i\ng  tiníiludíá  nang  nagáaral  puniánd 
ó  bumaril;  tudiáan.  ll  inet.  Aiig  tu- 
ngo, ó  hú  ó  na  piíiúpunla  nang  ating 
manga  nas£i  =  í/e  tes.  Maputí  ang  ba- 
lat — Quedarse  en  blanco  l'r.  Huag  niag- 
kaniilj  huag  kamtán;  huag  raáintindi- 
han  ang-  pinagtíusapan — Dejar  (I  al. 
i^uno  en  Mamo.  Kalimuian  ang  sí- 
noman;  ipagpáhuli;  huag  pagkalooban. 

BLANCURA,  f.  der.  nang  blanca. 
Kapulián.  =  del  ojo.  Kalábíl;  biüg 
nang    mata. 

BLANCUZCO,  CA.  adj.  der.  ng 
blanco.    Maputíputí. 

BLANDEAR,  n.  der.  nang  blando, 
da.  Lumambot  ||  Sumunod;  pahinií 
hod.  II  a  Lamuyutinj  pahinuhurin 
ang  iba.  ||  Palambutín.=¿'í'«  o¿ro.  ir. 
Magbigay  loob  sa  ¡l>á;  makiugálf. 
II  r.  PumaÜngpá.ing.  |1  Lumambot. 
'  BLANDIR,  a.  dff.  na  gkmit  lá- 
inang  sa:  ger.  blandiendo:  p.  p.  blafi- 
dido:  pres.  ind.  blandimos,  h:  imperf. 
ia,  ias,  ia,  etc.  perf.  /',  is¿e,  etc.:  fut. 
iré  irás,  tic,:  blandid  vosotros:  im- 
perf. de  subj.  blandiera,  iria,  tese, 
dtc.  fut.  blandiere,  etc.-  Iwasíwas;  pa- 
inogin;  paikitin  ang  sandata  na  pa- 
kínigkiniging  íbálá  ng  kam3y.]|r.  K,u- 
minigkinig  na    puma  ingpá  ing. 

BLANDO,  DA.  adj.  Malamboi; 
malata.  \\  Magaang.  n  Tugtog  ng  mú- 
sika  na  malambot  dingfn.j|  Sinásabi  sa 
panahong  tereplado  ó  mahüsay  bagá 
ang  tímplá.  ||  Ang  tawong  tüa  bal>ayi 
at  di  akma  sa  paggawá.  |¡  ¿Vng  malam- 
bot na  katoüban  at  m^húsay  makipa- 
nayam  sa  kápnwá^/ío/tíj,  Mapúngay 
ang  matá=3/  íacío.  Malambot  sa  sa- 
¡ai=/á  boca.  Malambot  ang  bibig=rffi 
corlíza.  Malambot  ang  balat. 


BLA 

BLANDÓN,  m.  Kandílaiig  mala' 
kí.  II  Kandelerong  malakí,  na  ang  lÁ- 
wag  nátin  ay  gayón  din. 

BLANDURA,  f.  Lambot;  kalaiu- 
buián,  lata,  li  Tájíal  na  p.nigpalambpl 
nang  manga  búk.il.[|mel.  Kalubayán; 
ka  ambután  sa  pakikipagiisap  at  pa- 
kikipagliarap.-ii  Kitámlsan  nang  ma- 
gíliw  na  wiká.  11  Kapabayaán;  kata- 
maran. 

líLANQUEAR.  a.  l'apuiiín.||Pm 
tahíln  nang  ye^o  ang  i-iang  padcr  b  bá- 
hay.  II  n.  y  r.  Mammi;  purauti. 

BLANQUECKR.  a.  irreg.  comí. 
agradecer.  Paputiín;  tinisin;  palitavvín 
ang  talagang  kiílay;  piíkinangín  ang 
ginló,  pílak  at  iba  pang  metales. 

BLANQUIZCO,  CA.  adj.  der.  i'g 
blanco.  Mamuiimuii.  ¡|  Mapuii 

BLASFEMAR,  n.  M;igwiká  nang 
kalampalasanaiig  laban  sa  Dios  b  sa 
manga  santos  ||  Humimáwá;  suir.um- 
\-)á=con/ra  Dios,  l>aitin  ang  Dio>:=/í 
la  viriud.  Laitin;  pagvvikáan  ang  ka- 
báilan. 

BLASFEMIA,  f,  Pag  áit  sa  Dios. 
II  Him^wá;  labuá. 

BLEDO,  m.  bot.  B.iyangbayang;  ó 
kilíii^;  ha'ong.  —IVo  importa,  ó  no  va- 
ler un  bledo,  met.  y  íam.  Huag  maje* 
kahalagA  nang  anonián. 

BLINDA.  í.  fort.  Kanlóngangma^ 
ngá  sangí  nang  káhoy;  káhoy  na  dai- 
daití  lípang  huag  tagu:=ín  nang  bala 
nang  kaáway. 

BLINDAJE,  m.  fort.  Kanlongang 
labari  sa  manga  bomba,  granada, 
etc. 

BLONDA,  f.  comer.  Enkahengsu- 
tiá. 

BLOQUEO,  m.  Bákod  na  ma'áyó 
ya  kíitá,  na  isiraasara  sa  manga  daan  at 


y  Google 


BOB 

narig  howag  may  makapások  na  tawo, 
kákanin,  etc.  ||  Pagkubkob  sa  kúiá, 
at  nang  huag  madaluhán  nang  bú- 
hat  sa  labás. 

BOBADA,  f.  der.  nang  bobo.  Salitá; 
ó  gawang  hunghang. 

BOBéAR.  n.  Gumawá  ó  magija- 
ngusap  nang  kahunghangáii.  j|  met. 
Sayangin  ang  panahbn  sa  manga  ga- 
wang vvalang  halaga  al  waUngkapaia- 
rakan. 

BOBERÍA.  f.  der.  nang  bobo.  Sali- 
tá;  6  gawang  hunghang.  n  Kahung- 
ha^ig  n. 


BOC 

ding  kadUimán.  Kaugaliang  w¡kamj¿ 
esld.  como  boca  de  lobo,  ú  oscuro  como 
bota  (le  lobo;  madiiim  na  niadilim=:ai 
de  puerto,  h  rio.  Wávvá:=íS;  risa.  expr. 
na  nagsásaysay  nang  kaban^yaran  at 
kaayahan  nang  pagmumuk'iá  at  ma- 
ngi  pangungiís3p=/í  verdades.  Ang  ' 
nagsásabi  nang  malínaw  sa  kipowá 
nang  nalálaman  6  dináratndam. 
Ipinangíit  sa  lubhang  map¿>gsínunga- 
\\\\%=boca  rasgada.  Bibig  na  raaluang, 
na  aiangán  sa  pagmumukhá  ang  biyak. 
:iná  boca.  mod.  adv,  Tálamp^ikan;  ó 
tápatang  sinabi  —á  boca  de  cañhn.  mod; 


BÓBILIS,  BÓBILIS    (DE)    mod.     adv.  Nang  iubhang  malapit,  para   ng 


adv.  y  fam.  Walang  giígol;  ó  walang 
iifrap.  Walang  n^igastá 

BOBO,  BA.  adj.  Mangoiang;  ha- 
ng  .1. 

BOCA.  í.  Bibig;  bungángá.  i¡  Bü- 
ngad.  II  Sa  manga  kasangkapang  may 
talím  ay,  ang  talím:  at  sa  ibang  ka- 
sangkipan  níi  para  nang  martiUt),  ay 


le  tirb  A  BOCA  de  can  >n,  siya[y  binaril 
NANG  LUBHANu  MALÁPiT — á  boca  deja-' 
rto.  mod.  adv.  Nag->á.aysay  ng  pag- 
inom  na  walang  tasa.  -  mod-  adv.Lub- 
hang  nialápit  -á  boca  de  costal,  mod- 
adv.  Walang  súkat;  walang  tasa — ó, 
boca  de  noche,  mod.  adv.  Sa  pagtata- 
kip  sí  im;  nang  pagtatakíp  síiiiii;ó  gu- 


ang  lugal   na  kjgamiián  sa    paggawá.  mágabi;  ó    nang  bágong  gum;igitbi — ■ 

II  K.ung    ít'ak    ang  pinagúusapan    ay  decir  alguna  cosa  con  la  boca  chica,  fr. 

h.sa,  halimláwá:  este  vino  tiene  buena  f.im.  lá  ay;  ó  ialok  ang  anomán  nang' 

ó  mala  boca;  ang  álak  na  itoy  7nay  pabaiat,  —  Despegar  h  desplegar  los  la- 

mabuti  6  masamang  i.K%K. — Boca  aboca,  bios  ó  la  boca.    fr.  Magsaiitá    ICaraní- 

mod.  adv.  Tálarapakan;  ó  pámukhaan  wang  saíitíng  kaaama   nang  adverbio 

— boca  con  boca.   mod.  adv.  Lybhang  de  negación  no,  na  kiiis^  nang  ating 

magkalapit=/í  escorpión,  mct.     Ang  hindl  ó  huag.- Duro  de  boca.    Mati- 

mapaglasuá;  ó  mapanírang  puri=?í-  gas  ang  bibig.  Sinásabi  sa  kabayong 

puerta,  met.  Ang  biliig    na  malakí  at  hindí  agid  sumúsunod  sa  frf-no. — Es- 

hi\n\=  ¿el  estómago.  Sikmúrá  =  /5ya¿-  tar  con  U  boca  (tbieria.  fr.  Mápatanga; 

go,  Aiinmang  ¡irmás  na  kinákarg.ikan  magtaká  sa  anománg  bágay  na  náki- 

nang  pulburá=rye  gachas.  lit  na  ¡tina-  kita  h  nádíringig.  -Estar   con  la  boca 

tawdg  sa  nialubay  na  inalubay  at  ma-  á  la  pared  o  pegada  ala  pared,  fr.  fam. 


dalang  magsaliiá,  na  hindi  máintindi- 
han;  at  gayón  din  ang  kung  magsaiitá 
;iay  naglfclaway  na  tumftilani^ik:::::  ^¿  lo- 
bo, expr.  met.  na  ginágímit  sa  pagpa- 
paháyag  nang  isang  (tialaki  ó  matin- 


M  ttagay  sa  malaking  kigí,iitan,  at 
Walang  raúakbulian  ó  mápag^ükda- 
lan.  —  Ganar  la  boca.  fr.  L.imuyuiin; 
(5  pítiling  pahinuhurín  ang  i:íá;  na  su- 
munod  sa  pasiyá  ó  opiniong  ano. 


y  Google 


~  94  — 

BOD 

nánasok  sa  bibíg  nang  kabayo.  ¡|  Ang 
lásong  ibiníbigay  sa  kangfnoman  b^ 
pagkáin. — ¡buen  becado!.  Salitang  ipi- 
nagsásaysay  nan£  ktgálingan  nang 
isang  bágay  na  hindi  kakinin,  para 
nang  isaiig  k>>tunkií  ang  malakás  ang 
kita,  etc.  —bocado  sin  hueso,  met.  y  fani. 
Ang  katunkiílang  nialj>k(  ang  paki- 
nábang  ó  nákiküa,  at  kauntí  ang  pa- 
gal. — caro  bocado.  Ang  lubhang  ma- 
hal    ó   may   masamang    dulo. 

BOCAMANGA,  f.    palab.   comp. 
nang  boca,  at  manga   Bnkaboka;    pun- 


BOC 

tnán,   na  mapilitan  síyang  huag    ku- 

mibó,  ó    paraáning    huag"  sabihin  ang 

ta'agang  ipápak  i — guardar  la  boca.  fr. 

Huag   magpakalabis   sa   pagkáin.  fr. 

Huag    niag-iabi    nang  di  karampatan. 

Irse  de  boca,  ó  írsele   á  alguno  ¿a  boca. 

fr.  M.(saiitang  lubháat  Wilang  hunos 

di  i;  ó  wilang  üngong  likód. — Irse  de 

boca.  fr.  Patang^iy  sa  masamang  hitig. 

— Irse  la  boca  á  donde  está  el  corazón. 

fr.  met.  Másaliiá;  ó  maging  bukang- 

bibig  nang  hfnoman  ang  nagdáraan  sa 

kaniyang  kalooban.  Kai^á  nang  ating 

kasabihHn  na  kung    ano   ang  bukang     yós;   dulo    nang   mangas. 

bibig  ay  styang  laman  nang  dibdib. —         BOCANADA,  f.  Kamumugán;  ka- 

Tapar  bocas,  fr.  fam.  Sansalain;  ó  pi-     lagok;    ó  aug    túbig  na  ma  ululan  sa 

gilin  sa   pagsasa  ftá  nang  búhay  nang     bibig.  II  Ang     asóng     pinaUlabas    sa 

may  bújiay.  —Tapar,  >  cerrar  la   boca     bibig  kung  nanánabako. 

á- alguno,  fr.  met.  Suhulan   ang  sino-         BOCEAR,  n.  vet.  Pagalawgalawín 

man    at  nang  huag  kumíbó.    Bangi-     nang  niangí  háyop    ang  lábl  at  njíi- 


tín  sa  kangínoman  ang  isang  pangya- 
yari  ó  bigyán  siyá  nang  isang  kalowi- 
rang  lui)hang  niíitíbay  na  huag  ma- 
kítagpó  n.ing  máisagot. —  Venirse  ala 
boca.  fr.  Idühay,  ó  máiasahan  ang  la?a 
nanganomangkináiiig  nasa  sikmdii. 
na. — ir.  met.  ¿umiíroi  sa  í^ip  ang  ano- 
mang  másasaliiá.  lalo  na  sa  pagt»tan- 
gol  sa  \h^.—Boca  arriba.  P.(tihayá. — 
Boca  abajo.  Pada)  i;  pataób. 

BOCACALLE,  f.  palab.  comp.  ng 
boca  at  calle.  Wdwá  nang  daán;  sa- 
bang. 

BOCADILLO,  xa.  dim.  nang  bo- 
cado.    comer.    Sint&s  ó    Hsióng    pina- 


so,  para  nan£r  ginágawá  kung  ku- 
mák^in  ó  umímom. 

BOCERA  f  Ang  nátitirang'  naní- 
nikit  sa  labás  nang  bibig  kung  m»- 
kalápos  kumáiii    ó  uminom. 

BOCINA,  f.  Tambúli. 

BOCHORNO,  m.  AUnsangan; 
alUuá-i.  II  Init  nang  panahbn.  II  Pagi- 
ínit  sa  i^áiit  6  kahihiyán.  ^  Pagkahi>i. 

BODA.  f.  Kasai;  ba.ayi;  ó  pag 
tatawó  sa  kasai.  Giníigamit  namang 
pUiral,  at  karanlw<ing  ganitb  ang  pag 
gámit    nang   mabubüiing'   mangiísap, 

BODEGÓN,  m.  aum.  nang ¿«t/^/d. 
K&rihan.  [I  Pinta  ó    larawang  kinipi- 


kamakítid    sa  lahat.  [|  Ang    kinakain  pintahan    nang    minga  pagk"áin. 

nang    manga     magsaSi.ká    sa    pagitan  BODEGONERO,  RA.  m.  y  f.  der. 

nang  amosal  at  tai.ghalian,  para  nang  nang  bodegón.  Magkakarf.  1|  Masamang 

kinakain  sa  magáalasdiez.  kosinero. 

BOCADO,   ro.  Sübó  ||   Kagal.  1|  BODEGUERO,  RA.  m.  y  f.  der. 

Ang    manga    piraso    nang    kusilbá  <5  nang  bodega.  Ang  may  háwak,  <S  nat- 

matamís  y  Ang  bákal  na    freno,  na  tátangan  nang  bodega. 


y  Google 


BOF  -''- 

BODIGO,  m.  Tinápay  na  budigos. 

BOFES,  m.    pl.    Baga. 

BOFETADA,  f.  Sampal  sa  mukiil 
tj  met.  Malaking  kahihiyán. — JJar 
una  bofetada  h.  Bigyán  nang  ¡sang 
malaking  kahihiyán. 

BOFETÓN,  m.  aum.  nang  bofetada. 
Sampal  6  tampal  iia  malakás  sa  inukhá. 

BOGA.  f.  Pagsáo(5;  pagsaguán. 
H  m.  Mangagáod.  Ginágamil  din  sa 
femenino.— -¿j/i3/'  en  boga.  fam.  Kaii- 
galiang  gamitin;    kaustihán. 

BOGADOR,  m.  der.  nang  bog». 
Mangagáod;  mánanagwan. 

BOGAR,   n.   naiít.   Gumáod. 


BOL 

BOLICHADA,  mod.  adv.  fam- 
Minsan;  ó  paminsan. 

BOLILLO,  m.  dim.  nang  bolo. 
II  ;irt.  Ang  gináganiit  sa  paggawfi  ng 
k-ildón  á  lá'i  nang  kalmén.  Buliós. 
II  Ang  kayong  maputi  sa  du'o  nang 
mdngás  nani^  damit  nang  k;inónigo, 
ó  manga  oidor.  [|  Ang  mangü  iiiná- 
tayó  sa  gitiá  nang  mesa  ng  |i>il'ar. 

BOLO.  m.  Bolülong  mabkí.Ufam. 
Mangmang;  sinungáting.  |¡  pl.  Isang 
bág-ay    na    lato. 

BOLSA,  f.  Siípot  na  'alagyán  ng 
anomán,  na  ang  biak  ay  sa  gitná, 
para  nang  sa  manga  pu'ubi.  ||  Sdpot 


BOHÉMICO.  CA,  adj.  der.  nansr  na    lalagyán    nang    saiapí.  ||  KuaJta.H 

.5#Aíw/tf.  Ang  nauukol  sa  kaharián  ng  Lung  ó.  ||  Ang  balat  nang  bayag  ng 

Bohemia.  tawu.  |1  áa    manga    mina    nang  ginió 

BOJAR,    a.    náut.  Sukatin  ang  pa-  ay  ang    iugal   na    kinálalagyan    nang 

Hbidlíbid  nang  isang    pu  ó.  ||  n.  Mag-  gintong  dalísay.  |j  comer.    Ang   hayag 

karoón  nang  ganitó   6  gayong  sükat  na  báhay   na    piíiagpüpukingag    nang 

ang  paübidlíbid.  li  naut,    Layagin  ang  manga  mángangalakal,    may  negocio, 

pa^bid   nangjsang    pu  ó.  atiba  pang  tawong  náuukol  Sa  panga- 


BOLA.  f.  Balang  raabilog  nang 
anomang  bágay;,  bola,  ii  fam.  Kasinu- 
nga  ingan. 

BOLEAR,  n.  Magbillar  nang  wa- 
lang  interés. 

BOLERO,  m.  Sayaw  kastíla,  na 
ganitó  ang  ngalan.  ||  RO,  RA.  m.  y  f. 


nga'ákal,  etc.  para  m.'igiísap  nang 
kaníkanilang  nrgosio,  sa  iaang  táning 
na    oras    nang    niaghüpon. 

BOLSILLO,  m.  dim.  nang  bolse. 
Siipot  na  lalagyán  nang  salai  I  ||  Ka- 
yamanan;  ó  pananalapl,  at  siiiísabi; 
si  fulamy  may  salapí  ó    mayaman. 


Ang  nagóüfisiong  suniayaw  nang   bo-    fulrno  tiene  buen  bolsillo.  ||  Bolsang 
iero.||fam.  Mapagsinimgaliiig  na  lubhá.         '    '-  '  '- 

BOLETÍN,  m.  Papeltla.  1|  Cédula 
ó  papetetang  ibínibigay  sa  niga  sun- 
dalo,  kungdumating  sa  isang  lugal, 
na  kin.itataiaan  kung  saang  báhay 
silA    maniínuluyan.  ||  Papelelang   ibi- 


k,>k.ibit   sa  damit. 

BOLSO,  m.  Síipot  na  lalagyán 
nang  salapí. 

BOLLAR,  a.  comer,  Maglagay 
nang  tandang  tingA  sa  manga  babi 
6    kayo,    nang    mákilai^    kimg    saán 


níbigay  nang  inakjpások  sa  anomang  gawá.  \\  art.    M;igk.ingkak    ang    pía 

ttairo    ó    líbangan.    Djariong    nátata-  tero. 

ang  magsalita  nang  isang  tánging  há-  BOMBA,  f.  Mákina  na  parghángd 

gay,  para  nang  líkol  sa  kaláVal,  pan-  ó   pangkuha    nang    líibig.  l|  M^kin» 

jagamot,  etc.  nang  tiibig  iia  pamatay  nang  silnoe. 


vGooQle 


BOM 

¡|mil.  Balang  may  guang,  na  gámit 
sa  pagbabaka. — ¡bomba!  Salitang  ipi- 
nangb' balat  sa  mang^  pí'gP'P'g''^g 
nínomang  íbig  niPgsabi  nang  isang 
dalit,   b    m;igiát3g"ay. 

BOMBARDA,  f,  Mákinang  pang- 
hagis  nang"  manga   bato  sa    pagbaba- 


.96- 


BOQ 

BOÑIGA,  f.  Táing  báka.  Giniga' 
mitding  itinátawag  sa  tae  nang  ibang 
háyop. 

BOQUEADA,  f.  Ang-  pagngangá; 
tikab.  Sa  paghihingaló  lámang  giná- 
ganiit. 

BOQUEAR,   n.  Ngamangájtumi- 


baka,  na  gámit  nang  i!na.||náut.  Isang     kab.  li  Maghingaló.  II  met.  y  fam.  Mag- 


bSgay  na  sasakyang  gámit  sa  pagpa- 
lipad  nang  manga  bomba  na  itiniítLi- 
dlS  sa  kiaway. 

BOMBEAR,  a.  dei.  nang  boina. 
Magpa  ipád  ng  manga'  bombang  bá- 
kal  na  patuda  sa  kaáway.  j!  n.  Bu- 
monibá. 

BOMBO,  m.  Tambol  na  raalakí; 
tambora  ó  bombo. 

BONACHÓN,  NA.  m.  y  aum.  ng 
hiHJio  Ma-.iínurin.  pániwalain,  at  ma- 
bait.  11  Ipinangíit  sa  tawong  laliat  ay 
pinaniíiíw.ilñan  nang  walñng  kuro- 
kiíró, 

BONANCIBLE,     adj.    Panaiiong 


maliwánag  .a  tahimik  sa  dágat.  il  Ma-     lab.  comp. 


tapús  ang  isang  bág«y,  6  magubos- 
ubós  na.  II  a.  Mangíisap. 

BOQUERÓN,  ra,  aum,  nang  boca. 
Butas    na    malakí. 

BOQUETE,  m.  dim.  nang  boca. 
Pasukáiig  makípni  nang  anomang  lu- 
gal  ó  bundok.  ¡[  Butas  na  talagang; 
inüagay    sa    padcr. 

BOQUIABIERTO,  TA.  adj.  pa- 
lab.  comp.  nang  boca,  at  abierto,  ía. 
Nakang-ing>;  tanga. 

BOQUIANCHO,  CHA.  adj.  pa- 
lab.  comp.  nang  boca  at  ancho,  cha, 
Maiuang  na  bibíg. 

BOQUIANGOSTO,  TA.  adj.  pa- 


saya;  marikit;  tahíniik. 

BONANZA,  i.  Linaw  nang  pana- 
hón;  kfttahimikati  nang  panahón  sa 
dágat.  11  m<  t.    Kasaganáan. 

BONAZO,  ZA.  adj.  fam.  Tawong 
tahímikat  niabuting  talagá  ang-ugá  j. 

BONDAD,  f.  Kagálingan;  igi;  ga- 
ling.  II  Ktamoan  nang    loob.  II  Tino. 

BONETE,  m.  Piítong  na  parang 
gorra,  na  linátawag  na  bonete.  ||  fort 
Kimiungan,  ó  ktítang  munii  sa  lahás 
nang  moog,  na  tahas  buntot  langay- 
lang-iyan.  ||  met,  Ang  paring  kléiigo: 
iba  sa  fiaie,  na  dito  ang  táwag  na- 
nia'y    capilla, 

BONITO.   TA.   adj.    dim, 
bueno.  Magandá,  marikit. 
nang  ¡sang  isdíl. 


boca  "at  angosto,  >^ia. 


nang 
m.  Ngalan 


Munti,  d   makípot   na  bibíg, 

BOQUICONEJUNO,  NA.  adj. 
Bibíg  konejo.  Sinásabi  sa  kabayong 
gayón  ang  bibig'. 

BOQUIDURO,  RA.  adj.  pa'ab. 
comp.  nang  boca,  at  duro,  ra.  Ka- 
bayong  matíyás  ang  bibíg. 

BOQUIFRESCO,  CA.  adj.  palab. 
comp.  nang  boca  at  fresco,  ra.  Kaba-^ 
yorg  mapaglaWay. 

BOQUILLA,  f.  dim.  nang  boca. 
Ang  buká.  nang  laylayan  nang  sala- 
wal,  na  liniilusutan  nang  manga  paá. 
Hihipán  nang  instrumento  nang  mtí 
siki»,  II  agr.  Batas  nang  tabón,  sa  ma- 
nga sangkang  páuibigan.  ]¡  Butas  ng 
kahoy  na  pinagbiíiiiuUn  nang  ilind- 
lapat  nang  anlüa)?e. 


vGooQle 


BOQ 

BOQUIMUELLE.  ac3j.  palab. 
comp.  nang  boca,  at  muelle-,  Kaba- 
yong  malanibot  ang  bibig.  H  met.  Ma- 
dalíng  iiiapa^dayáan,  ó  imaneho. 

BOQUINATURAL.   adj.    Kaba 


-''-  BOR 

hil    sa  ang  hangin    ay  nangágaling; 
sa   lugal    na   pariirunan. 

BORDAR,  a.  Magbuldá.=(/í,  con 
piala.  Burdahán  nang  pílak.=i¿'«  ca- 
ñamazo,   Magburdá    sa    cañamazo    ó 


yong  hindi  matigíís  at  hindt  malambot  ibitrdá    sa    cañamazo.=á  íamdor.   fr, 

ang  bibig.  Magburdá   nang    kadeneta   sa   isang 

BOQUINEGRO,   GRÁ.  adj.  Há-  bastidor  na   maliit   na  parang:   tam- 

yop  na  maitini  ang  ngiísd  at  iba  ang  bol,   ó   sa   isang   bastidor   na   kata- 

kiílay  nang    ibang    bahagi    nang    ka-  tagán. 

tawán.  BORDE,   m.    Lábí   ó  gíHd  nang 

BOQUIRRASGADO,     DA.   adj.  anomán.  ![  Anak  sa  lígaw.  j|  adj.  Ká- 

palab.    coimp.   naug  ¿0ca   at  rasgado,  hoy   bundok, — Al  horde  de.  m.  adv. 

í/(i.  Kabayong  malabis  ang  loang  nang  Sa   tabí    nang;  sa  gílid    nang. 


bibigr. 

BOQUIROTO,  TA.  adj.  palab. 
comp,  nang  boca.,  at  roto,  ía,  Ang  agad 
nangiingusap;  ó  agad  nábubuyong  mag- 
salitá,    na  hindi  makapagpígil. 

BOQUiRUBIO,  BIA.  adj.  met. 
Walang  dí  sinásabi.  l!  m.  fam.  Ang 
binátang  mapagmarikit  at  mapagpu- 
ngay  nang  mala, 

BOQUISECO,  GA.  adj.  Bibig  na 


BORDO.  m.Lábi;gasá.  II  Angla- 
bás  nang  tagiUran  nang  alinraang 
sasakyán.  jj  Tinátawag  ding  bordo  ang 
sasaky&n,  halimbáwá:  /uan  se  fut  á 
BORDO,  si  Juan  ay  napardbn  sa  sa- 
sakyán. 

BORDÓN,  m.  Tungkod  na  ma- 
taastaás  sa  tawo,  na  ang  isang  dulo 
ay  bákai,  al  sa  gitná  at  pinakaulo 
ay   may  pamuting   botones.  ||  Sa  ma- 


tiiyó.  II  Kabayong  hindi   naglálalasap     ngá  instrumentong    de    kucrdas    ay 


nang  freno  at  hindi  nagbúbulá  ang 
bibig. 

BOQUITUERTO,  TA.  adj.  Bi- 
big   na  pilipit  ó    ngiwi. 

BORBOLLAR,  n.  Bumulubok; 
suniilakbó   ang    túbig. 

BORBOLLÓN,  m.  Biilubok;  si- 
lakbó   nang    tiíbig. 

BORCEGUÍ,  m,  Isang  klaseng 
sapfn. 


alinmán  sa  manga  ipinangbabaho 
na  malalaking  kuerdas.  ||  Ang  pag- 
imüt  sa  pagsasalita  nang  manga  wí- 
kang  híndí  kailángang  paguUlín.  {|. 
met.  Ang  umáakay  at  umáalalay  sa 
iba. 

BOREAL,    adj.    Hílagaan;   ó   hi- 

BÓREAS   m.    Hanging   hilágá. 
BORGOÑÓN,    NA.  adj.  der,  ng 


BORDA,    f.    Sa    kabundiikan    ng  Borgoña.  Taga  Borgoña  ó  ang  náu- 

Navarra  ay:  hubo,  dampá.  ||  nMit.  Gasa  ukol  sa   bayang  yaón. 

6  lábi  nang  sasakyán.  BORLA,  f.  Lambo;  borlas.  H  Tan- 

BORDADA:    f.   nánt.    Ang  nata-  da     nang     pngkadoktor.  — y'í'Wííír    la 

takbo   nang  makálawang   píhii   nang  botín.  Maggrado  nang  doctor. 

sasakyán,    kung  naglálayag  nang    pa-  BORNEAR,    a.     Pihitin;  ikfling; 

kilik    sa    hangin;    ó   palrabesia  dá-  ilagdid  ang  anomán.  ||  arq.  Itiiid  ang 

>3 


vGooQle 


-  9S 
BOR 
bato  sa  pagaasintá.  Sipatin.  ii  r.  Ku- 
tiiíbal   ang   tabla, 

BORNEO,  m.  Ang  pag|)íhit;  6 
pagtatagíUd  nang  anomán.  ||  Pagkl- 
bal. 

BORRACHEAR,  m.  Maglasing 
naug   madalás. 

BORRACHERA,  f.  Kalanguhán, 
II  Paglalangó.  ||  Pigiií^-  na  ang  pag- 
kakáinan  ó  pagifníoman  doón  ay  lu- 
málabis  sa  katatagán.  \\  met.  y  fam, 
Pagsasabi   nang  malaklng  kamalían 

BORRACHO,  CHA.  s.  y  adj 
Langd;  lasing.  ||  Biskotsong  may  há' 
long  álak.  [|  Kiíiay  moradong  bunga 
nang  káhoy  6  bulaklak.  ||  Sinásabi 
sa  tawong  napatátangay  sa  anomang 
hflig  na  masamá  nang  kalooban,  lálo 
na  sa  pagkagálit:=(íf  aguardiente  La- 
ngó  nang  aguardiente  =^í'/'  haber  be- 
bido mucho.  Langó  sa  pagkáinom  na 
malabis. 

BORRADOR,  m.  der.  nang  bo- 
rrar. Sdlat  na  banhay,  ó  borrador. 
II  comer.  Librong  tandáan  ó  ápun- 
tihan,  bago  isaUn  sa  linis.  11  adj.  Ang 
nakabdbura. 

BORRAJEAR,  a.  Sumulatsulal  ng 
walang  talagang  siniísuiat,  na  párang 
nagpápatalas  lámang  nang  kamay. 

BORRAR,  a.  Pawíin;  burahín.jj 
met.  Labtían.  |[  r.  Maburá;  mapáwi 
=  áe  la  lisia  (á  uno).  Borrahín  sa 
lista   (ang   isa). 

BORRASCA,  f.  Bagyd;  sigwá.  (I 
met.  Pangánib;  kasakunaang  dináda- 
anan    sa    anomang    negosio. 

BORRASCOSO,  SA.  adj.  der. 
nang  borrasca.  Mabagyó;  masigwá.  || 
met.  Mapangánib. 

BORRÓN,  m.  Patak  ó  dumf 
riang  tinta  sa  papel. ||  met.  Gawang  na- 


BOS 

kalálabó  at  nakapiípusiaw  sa  purl. 
II  met.  Alinmang  kakulangán  b  ka- 
nialiang  nakapápangit. 

BOSQUE,   m.    Giíbat. 

BOSQUEJAR,  a.  art.  Bumanhay 
na  piimintá  nang  laravvan  6  figura. 
II  Maghandá  b  gumawá  nang  ano- 
mang gagawín  nang  kamay,  na  hindi 
tinátapos  ||  met.  Ipaintindí  nang  may 
kalabúan  ang  anomang  hinágap  ó 
akála. 

BOSQUEJO,  m.  Banhay  na  sú- 
lat,  larawan,  etc.  Pagbatihay  |j  Kasay- 
sáyang  maikli. — En  bosquejo,  fr.  fam. 
Banhay;  maikli;    maguió. 

BOSTEZAR,  n.  Maghikab;  ó  mag- 
h¡gab33:rff  hambre.  Maghikab  sa  gtí- 
tum. 

BOSTEZO,  m.  Paghihikab.  ||  Hi- 
kab. 

BOTA.  f.  Sisidián  nang  álak,  na 
batat  6  barilis  na  malaki.  ii  Bota  ó 
saping  hangang  tiíhod. 

BOTADOR,  RA.  m.  y  f.  Ang 
nagtátapOn.||carp.  ICasangkapan  nang 
manga  anioage,  na  ipinagbúbunot  ng 
pákd,  na  hindi  niakuha  nang  sfpit. 
I)  cir.  Kasangkapan  nang  cirujano  na 
pangkuha  nang  bagang.  ||nkut.  Tikín, 

BOTAFUEGO,  m.  art,  Tagdang 
may  mitsá  na  pangsuso  nang  kanyón. 

BOTANA,  f.  Panakip;  ó  siksik 
nang  botang  sisidián  nang  álak.  I| 
Tápal    nang    súgat.  ||  Piklat. 

BOTÁNICA,  f.  Ang  karunüngang 
nagtiíturó  nang  kabagayán  nang'  ma- 
nga káhoy  at  damo.  II  m.  Ang  ma- 
rúnong  nang  hoiánica,  at  ináasika- 
song   lubhá  ang  bágay  na  yadn. 

BOTAR.  3.  Itapon.  ||  náut.  Ipá- 
ling  nang  lígit,  ó  timón  nang  sasak- 
yán  sa  dákong  kaÜwü  5  kanan.  U 


vGooQle 


—  99  — 
BOT 

n.  Umudlot.  ii  Magsikad  ang  kabayo. 
II  náut.  Magbunsod;  ó  magiiísong  ng 
sasakyán;  halimbáwá,  botar  un  buque 
al  agua.  fr.  Ieunsod,  6  ihjsong  a}ig 
isang   daong  sa  túhig. 

BOTARATE,  m.  Maiklí  ang  bait. 
II  Mapagharabog. 

BOTE,  m.  Saksak  6  budlong 
nang  lulag,  palasó  ó  anomang^  san- 
data.  II  Udlot.  ll  Boteng  búbog.  lí  Sa- 
sakyang  munli.  ||  Sikad  ó  sípá  nang 
kabayo. 

BOTELLA,  f.  Sisidlang  biíbog; 
bote;  purungo    ó  prungó. 

BOTICA,  f.  Gamot.  1|  Tindahang 
pinaggágawan  at  pinagbíbilhan  nang 
gamot.  II  Ang  gamot  na  ipínaíinom 
sa    may   sakit. 

BOTICARIO,  m.  der.  nang  ho- 
lica.  Ang  nagháhandá;  ó  nagiítindá 
nang  gamot. 

BOTIJA,  f.  dim.  nangí^M  Kapsá; 
tuytoy;  tupak  na  makfpot  ang  bibig. 

BOTÍN,  m.  Eotang  maikii.  ||  Ma- 
ngá  áring  sinásamsam  sa  bayan  ng 
kaáway,    kung  nagdírigmá. 

BOTIQUÍN  ni.  der.  nang  botica. 
Kahong  maliit  nang  manga  gamot,  ■ 
na  dadalhfn  sa  paglákad. 

BOTO,  TA.  adj.  Mapiirol;  salsa!. 
=  de   ingenio.    Mapurol  ang  ísip. 

BOTÓN,  m.  bot.  Buko  nang  bu- 
nga ó  bulaklak  nang  mang^  káhoy 
ó  damó.  II  Bitones.  ||  bot.  Sdlol;  us- 
bong    na  nagiging    sangá. 

BÓVEDA,  f.  arq.  Ang  raabílog 
na  bubong  na  bato  sa  manga  sitii- 
bahan,  tutuán  nang  tinápay,  kampo- 
santo,  líbingan,  aC  manga  táhanan 
sa    mangi   lúngá. 

BOYA.  f.  náut.  Palitaw;  palútang; 
pátaw;  palangoy. 


BOY 

BOYANTE,  p.  a.  nang  boyar,  adj. 
Litaw,  bataw;  lutang.  II  náut.  adj.  Si- 
násabi  sa  sasakyang  paalolós  sa  ha- 
ngin  ang  paglalayag.  |{  adj.  met.  Ma- 
pálad;  raaginhawa. — Estar  hoyante. 
fr.    Mayaman;   maginhawa. 

BOYAR,  n.  náut.   Lumiítang   na  * 
rauti  ang   sasakyang   natuyuán  nang 
túbig. 

BOZAL,  m.  Buslobuslúang  isinií- 
soot  sa  bibig  ng  háyop,  at  nang  ito'y 
hindi  makasírá  nang  pananira.  ||  Frc- 
nong  munli  ó  busal  sa  bibig  nang 
aso,  nang  hindi  makákagat.  ||  met. 
Mangraang  ó  hunghang.  Sinásabi  ña- 
man sa  manga  kabayong  di  pa  mansd. 
BOZO.  m.  Balahibo,  <5  balbás  na 
malambot,  na  tumútubó  sa  ngíiso 
nang  nagbábagongtawo.  ||  Ang  liíbid 
na  suga  nang  kabayo.  na,  siyang  ibi- 
núbusal  sa  bibig.  ||  Ang  labás  nang 
bibig. 

BRACEADA,  f.  der.  nang  brazo. 
Imbay  na    matikas. 

BRACEAR,   n.  der.  nang  brazo. 
Umimbay;    gumaláwad;    kumampay, 
BRAGA,  f.  pl.    Salawai    na  ma- 
lowang  na  parang    bahag  lámang, 

BRAGUERO,  ra.  der.  nang  braga. 
Pangbahag  sa  ¡núususan  ó  liniílus- 
lusan.  II  Bahag.  II  náut.  Ang  liíbid  na 
itinátali   sa  timón. 

BRAGUETA,  f.  Ang  biyak  ó 
buká  nang  salawai  sa  harapán.  Ba- 
ragueta. 

BRAGUETERO,  m.  der.  brague- 
ta,   fam.    Malíbog. 

BRAGUILLAS,  f.  pl.  dim.  nang 
bragas.  Salawai  na  muntt  at  malo- 
wang  na  parang  bahag  I^mang.  ||  m. 
Bátang  munti  na  bagong  nanánala- 
wal,  at  Ulong  karaniwang  ítáwag  sa 


y  Google 


BKA 

bátang  nialiit  ang-  pangangatawán  at 
masamá  ang  tayó  ó  tabas.  [|  met.  Tá- 
wong  nialiit  at    masamá    ang  tabas. 

BRAMA,  f.  Panahong  ang  ma- 
nga usa  at  iba  pang  háyop  bunJok 
ay  nangaglálandi;    ó    naníiiial. 

BRAMAR,  n.  Umiyák;  sumingá- 
sing;  ngumasab;  onioang;  umúngal. 
II  met.  Umiígong;  matnásag  sa  íngay. 
Sinásabi  sa  dágat  ó  ¡bang  elemento 
kapag  sumísigwa,  dahil  sa  úgong  na 
ibiníbigay  nilá.  ||  met.  Mapoot;  nia- 
gálit  nang  labis;  mágsisigaw  sa  gá- 
\\\.  =  de  /u7or.   Ngumasab    sa  g"álit. 

BRAMIDO,  m.  Sirigásing;  ngasab 
nang  hkyop  na  g-ánid- 1|  met.  Ang 
sigaw  ó  salitang  raalábü  nang  tawong 
lubhang  galit.  II  met.  Ang"  malaking 
íngay  ó  lígong,  na  nagbiibuhat  sa 
kalákasan  nang  hangin,  6  sa  lakí 
nang  alón  sa  dágat  kung  sumísigwa. 

BRAMIL.  m.  art.  Kasangkapan 
nang  anioage  na  ípinanggiíguhit  sa 
káhoy,  na  may  kapirasong  tulis  na 
patalim,  na  siyang  gumiíguhit.  Ca- 
ranil. 

BRANCADA,  f.  Larabat  na  lii- 
níhila  ó  panghárang,  na  párang  kilíd. 

BRASA,  f.  Baga. — Ponerse  como 
una  hrata.  Mamulá  sa  hiyá  ó  sa 
gálit.    /    ' 

BRASERO,  m.  der.  nang  brasa. 
Kalán;  dupungán;  ó  talagyán  nang 
baga,  11  Ang  lugal  na  nakatadng  ta- 
lagang  pinagsúsunugan  sa  manga 
hinatulan  nang  gayón  nang  inqtUsi- 
cibn. 

BRASIL,  m.  Sapang.  ¡j  Ang  kií- 
lay  na  pula,  na  ginágamit  na  paniúpol 
nang  manga  babayi  sa  mukhá. 

BRASILEÑO,  ÑA.  adj.  der.  ng 
Brasil.  Taga  Brasil,  ó  náuukol  doón. 


00  — 

BRA 

BRAVA  COSA.  iron.  Bágay  na 
hunghang;  ó   walá  sa    katovviran. 

BRAVATA,  f.  Pagbabilang  ma- 
balásik  sa  pananákot.   Takap. 

BRAVEAR,  n.  Tumakap  6  mag- 
báUI  nang  mabalásik  sa  pananákot 
sa  kápowá.  |[  Maghambog  na  tila  may 
gágawin  ay  walá  namán. 

BRAVEZA,  f.  Kabangisán;  ó  ka- 
ilapán.  Jl  Karahasán;  kalakasán;  lá- 
pang.  II  Kabilisán  at  kalakasán  nang 
bagyó.  11  Karahasán  nang  dágat  kung 
may  bagyó. 

BRAVO,  VA.  adj.  Marahás;  ma- 
lakás;  matápang.  ||  Marikil;  magaling. 
II  Mabangís;  ó  mailap  na  Iiáyop.  Si- 
nasabt  sa  dágat,  kapag  malakás  6 
mahilís  ang  alón,  ii  Bakobakó;  ba- 
nginbangin;  masiíkal  at  hindi  linang, 
II  fam.  Palál6;  ó  mapagmatapang;  ma- 
pagmainam.  ||  met.  y  fam.  Masúngit; 
magaspang  ang  ugáli. 

BRAZA,  f.  Dipá.  ||  naut.  Líibid  na 
pamígil  nang  manga    láyag. 

BRAZADA,  f.  der.  nang  braza. 
Imbay;   galawad. 

BRAZADO,  m.  der.  nang  braza. 
Kapangkó. 

BRAZAJE,  m.  Paggawá  nang  sa- 
lapi.  [|  naut.  Paniíkat  nang  lálim  nang 
ttibig. 

BRAZALETE,  m.  der.  nang  brazo. 
Maniliá;  ó  galáng  na  gintó,  tumbaga 
etc.,  na  inÜálagay  sa  baraso  nang 
manga    babayi. 

BRAZO,  m.  Kamay;  baraso,  Sa 
manga  h.'iyop  na  ápat  ang  paá,  ay 
ang  manga  pamáunahan.  \\  met.  Ang 
sangá  nang  klhoy.  ||  Baras  nangtim- 
bangan.  ||  met.  Tápang;  kapangyarí- 
han.  II  pl.  met.  Ang  manga  nagtátan- 
gül  Ó  \xmid.^k.~A  brazo parii'do.  Bá- 


y  Google 


_  I, 
6RE 

rasohan,  na   walang  gámit  na  armas. 

BREA.  f.   Sííhing.  Brea. 

BREAR,  a.  met.  Lumighlig  sa  ká- 
powá,  salan  tai  n;  tumampalasan;  ó 
mag"bigay  súkal  nang  loob.  ||  met. 
y  fam,  Maniiksó;  iiianghiyá;  mangíit 
=¡í  golpes.    Salantafn   sa  páló. 

BRECHA,  f.  Butas  na  gawá  nang 
bala  nang  amias  de  fuego  sa  manga 
pader,  b  báhay  na  bato;  wakwak  ng 
pader  dáhil  ya  támá  nang-  bala  ng 
kanyón  ó  anonián.||met.  Ang  tinátan- 
gap  na  dalambáli  ó  kintal  nang  áting 
kalooban  sa  payo  nang  ating  kápowá, 
ó    nang  sariiing  kadalamhatián. 

BREGA,  f.  Away;babag;  pagtatalo. 
il  met.  Bíró;  oyam.  Kaugaliang  ga- 
mi'ting  kalákip  nang  verbo  dar. 

BREGAR,  n.  Makitaió,  ||  Maki- 
bunó.  It  a.  met  Masaliin  ang  tinápay 
sa  tabiang  kináuupan  nang  nagmá- 
niasa.  ||  n.  met.  Lumaban  sa  pangá- 
nib  ó  kahirapan  úpang  madaig^cf» 
otro.  Makipagtalo;  ó  makipagbunó 
sa  iba. 

BREÑA,  f.  Lúpang  talabís,  bangín- 
bangin  at  masfikal  na  nasa  pagitan 
nang   manga   bimdok   na   bato. 

BRETAÑA,  f.  comer,  Isang  linsb, 
na  nginaianan  nang  pangalan  nang 
bayang    unang  pinaggawáii. 

BRETE,  ni.  Pangaw  na  bákal  na 
inilálagay  sa  paá  nang  bílangó.  [[  met. 
Kahirapan;  kasikián. — Es/ar  metido 
en  un  brete,  fr.  Málagay  sa  isanig  ka- 
gfpitang  n-.alakí. 

BRETÓN,  NA.  adj,  der.  nang 
Bretaña.  Náiuikol  sa  Bretaña.  ||  m. 
bot.  Isang  bágay  na  koles  il  Supling 
nang  haUmang  yaón.  ||  m.  y  f.  Tagá 
Bretaña. 

BRüVA.  f.  büt.  Aiigiínang  bunga 


Oí  — 

ERE 

nang   higera. 

BREVAL.  m.  Manga  pünó  nang 
higos. 

BREVE,  adj,  Maikii;  madalí.  || 
m.  Maiküng  siíiat  nang  santo  papa. 
Ij  f.  mus.  Figura  at  nota  nang  mii- 
sika — -£"«  breve  mod.  adv.  Sa  madalí; 
6  maikling  panahón;  agadagad;  kag- 
y¡[.t=d€  contar,  Maikling  saljtln  = 
en  la  respuesta.  Maikling  sumagot, 

BREVEDAD,  f.  Kadalián;  ||  Kai- 
klián  nang  anomang  bágay  ó  pang- 
yayari. 

BREVIARIO,  m.  Librong  dása- 
lan  nang  manga  parí,  ||  Irapt.  Klase 
nang  maliit  na  letra,  na  ginága- 
mit  sa  paglimbag.  nang  manga  bre- 
viario. 

BRIBÓN.  NA.  adj.  Alisagá;  ma 
samang    lawo;  tampalasan. 

BRIBONADA,  f.  der.  nang  bri- 
bon.   Katampalasanan. 

BRIBONEAR,  n.  Magalisagá; 
magmasaniá;    magtampalasán. 

BRICHO.  m.  Puntas  na  gíntó  ó 
pílak,    na  gámít  sa  pagbuburdá. 

BRIDA,  f.  Táli  nang  freno;  rinda. 
— A  ¿a  brida,  mod.  adv.  Pagsakay 
ó  pangangabáyong  may  slyá  at  freno 
at  laylay   na    lubhá  ang  estribo. 

BRIDÓN,  m.  Ang  mángangaba- 
yong  may  siyá  at  freno  at  ang  es- 
tribo ay  laylay  na  lubhá,  ||  Rien- 
dar.g  pangalawá,  na  Inilálagay  sa 
kabayo.  I!  Ang  kabayong  may  siyá 
at  freno,  at  estribong  mahába.  ||  poet. 
Ang  kabayong  brioso  at  matikas  ang 
tayó. 

BRIGADA,  f.  mil.  Isang  kapi- 
sanan  nang  manga  batallón,  escua- 
dren ó  tropa  nang  sarisaring  armas. 
II  Bahagi  nang   tropa,   na  ^a  cuerpo 


y  Google 


BRI 

nang  guardias  naug  hiri  ay  kaisá  ng 
isang  compañía  nang  manga  dragón. 
II  mil.  Sa  ibang  cuerpo  mililar  ay 
ang  tánging  bflang  nang  manga  sun- 
daio.  II  mil.  Isang  kabilangan  nang 
manga  háyop  na  panghüa  at  sam- 
pong  manga  tagapaghatid  na  tawo 
na  may  alaga  sa  háyop,  na  tagapag- 
dala  nang  manga  kasangkapan  sa 
pagbabaka. 

BRILLANTE,  p.  a.    nang  brillar. 
s.  y   adj.  Maningning;    raakisap.  ||  m. 
Diamanteng  maningning. 
>.    BRILLANTEZ,     f.    Kakislapán; 
kaningningán;  tingkad.  II  Pagkislap. 

BRILLAR,  n.  Magningning.  |1 
met.  Lumitaw;  mamukod  sa  iba  sa 
talas  nang  ísip,  ganda,  etc.  ||  Máha- 
■lata  sa  labás  ang  anomang  násasa- 
loob. 

BRILLO,    m.    Kilap;   ningning. 

BRINCAR,  n.  Lumuksó;  lumun- 
dag.  II  met.  y  fam.  Lisanin;  laktawang 
kiísá  nang  boong  pagiíngat  ang  ano- 
man,  at  tumungo  sa  iba,  para  di- 
simulahín  ó  ikanlong  sa  sálitaan  ó 
pagbasa  ang  anomang  pangyayari  ó 
clausula. 

BRINCO,  m.  Luksó;  laktaw.  || 
pagluksó. 

BRlNdAR.  n.  Urainom  sa  ka- 
gálingan,  ó  kapurihíin  nínoraan.  ti 
Magháin;  tumágay;  magálay  ó  mag- 
alok  nang  anomán,  ||  Maganyaya.=: 
á  la  salud  de  alguno.  Uminom  ó  tu- 
níágay  nang  patungkol  sa  kagáü- 
ngan  nlnoman.  =  cí'«  la  copa.  Taga- 
yan  nang  kopa,  ó  tumágay  na  may 
háwak  nakopa.=£«  un  convite.  Tu- 
mágay sa  isang  piging.  |1  r.  Uraálay; 
ó  umalok  nang  kusá  sa  paggawá  ng 
anomán,  ||  Maganyayahán. 


BRÓ 

BRINDIS,  m.  Pagtágay;  ó  pag- 
inom  sa  ngalan  at  patungkol  sa  ka* 
galangán  nang  iba.  II  Salitang  sinásab» 
sa  pagtágay. 

BRÍO.  m.  Tigis;  gilas:  at  smása- 
bing  hombre  de  bríos,  lawong  may  ma- 
laking  LAKÁs  ó  may  tigAs.  ||  met.  Tá- 
pang;  tigás  nang  loob.  ¡|  Tikas;  ganda 
nang  kilos,  í        ^    ' 

BRIOSO,  SA.  adj.  der.  nang  brio. 
May  tigás;    magílas;    salangapang. 

BRISA,  f.  Amihan. 

BRITANO,  NA.  adj.  der.  nang 
Breíaña.  Tagá  Bretaña  ó  Inglaterra. 
Ginágamit  namang  parang  sustan- 
tivo. 

BROCADO,  m.  Damit  na  hiña- 
bing  sutlá  at  pílak;  ó  sutlá  at  ginlo  na 
may    labor. 

BROCAL,  ni.  Lábí  nang  balong 
bato;  ó  bábahan.  ||  Koloüng;  laloran; 
ó  bikling  nang  baina  nang  sandata 
=^dé  escudo.  Kalopkop  nang  gflid  ng 
kalásag. 

BROCHA,  f.  Pincel  na  buntot 
nang  baka  ó  balbás  nang  kambing. 

BROCHE,  m.  Pausará  nang  da- 
mit; káwit. 

BROMA,  f.  Bíró.  II  Lutos.  II  Kas- 
kahong  ipinaníniksik  sa  manga  ci- 
miento 6  líbod  nang  pader,  nang  ku- 
magat   ang  manga  bato. 

BROMAR,   a.    Lutusin. 

BROMEAR,  a.  Magbiró;  mag- 
sisté.  II  r.  Magbirokn;  6  magtuksuhan. 

BRONCE,  m.  Nagkákalahok  na 
tansó  at  tinga.  ||  Tangsong  dilaw.  || 
poét.  II  Trompeta  ó   clarín;  kanydn. 

BRONCEADURA,  f.  Paglalagay 
nang    kiílay   tangsó. 

BRONCEAR,  a.  Gawing  külay 
tangsd;  ó  magpakiilay  tangsó;  d  pa- 


vGooQle 


—  103  — 

BRO  BRU 

pagkulayir.   tangsó.  BRUJEAR,   n.   Mingiílam. 

BRONCO,  CA.  adj.  Gatólgatól;  BRUJO,  JA.  m.  y  f.  Mangku- 
bastbs  ang  pagkágawá.  ||  met.  Ang  kúlam;  ó  asuang:  na  ang  paniniwálá 
táwong  magaspang  ang  kaugaliíin  at  nang  oíadláng  námamalí  ay  raay 
bastos  makipagúsap.ySinásabi  sa  ma-  hodyatan  sa  demonio  at  totoong  na- 
nga instruraentoug   masamá,    ang  tu-  kagágawá  nang  bálang  ibigin.  |)  Lub- 


nog,  at  sa  voces  nang  táwo'y  ga- 
yón din  =  í/¿  génio.ir.  Matigás  ang 
ugá1i. 

BROQUEL,   m.    Panang^;   kalá- 
sag  na  malüt.  |I  met.  Tangulan;  ó  tak- 


hang   mátalas. 

BRÚJULA,  f.  náut.  Paraluraan; 
ó  agujón  sa  paglalayag.  ||  Silipán  6 
puntería.  ¡|  Alinmang  malüt  na  butas 
na  sinísilipan,  at  nang  mákitang  roa- 


buhan  sa  anomang  kagfpitan.— Víízya  buti  ang  anomang  bágay  na  may  ka- 

Iroqiules.    fr.    Mapagmatapang;    ma-  lütán. 

pagpangap.  BRUJULEAR,    a.    Pumíngol;   o 

BROTAR,   n.    Lumitaw;  sumipot;  pumintá  nang  baraha.¡|met.  Humúla; 


guniili  sa  manga  kálioy  ó  pananim 
ang  kanilang  manga  usbong,  buiak- 
lak,  etc.  II  a.  ICung  sa  lupaín  ang  si- 
násalitá  ay  sumibol  ó  sumipot  ang 
manga  damó.  |l  Bumálong  ang  tiíbig 
sa  batis  ó  balón.  j|  met.  Kung  sa  bu- 
lútong  ó  gah's.  etc.  ay  pumúsak  ó 
pusakin;  ó  litawán  nang  gaiís,  bu- 
lutong,  etc.  II  met.  Magmulang  sumi- 


pagowiüwiín  ang  anomang  pangya- 
yari  ó  negociong  nilálakad,  sa  kilos 
ó  anomang  bágay  na  dápat  halataíii 
[|  Sumílip;    raanúbok. 

BRUÑIBLE.  adj.  der.  nang  bru" 
ñir.    MabúbuH;   mapakíkintab. 

BRUÑIDO,  DA.  adj.  p.  p.  nang 
bruñir.  Binuli;  ó  bulí.  j|  m.  Pagbuli. 

BRUÑIDOR,  adj.    art.   Pangbuli; 


pot,    ó   pahalatá   ang    anomán,    para     pangpakinang.||m.  y  f.  art.  Ang  mang- 


nang  bait,    loob,   etcs^í/e,  en   un  pe- 
I  iiascal.    Sumibol,   sumipot    sa   isang 
balábatuhan. 

BROZA,  f.  Yagit;  layak.  \\  Sápal; 
palayat.  ||  met.  Ang  manga  bágay  na 
walang  kabuluhang  sinásabi  sa  pag- 
sasatitá  ó  sa  anomang  sinútat.  ¡|  impr. 
Ang  cepillong  panglínis  nang  tint^ 
sa  manga  molde. — Servir  de  toda 
broza,  fr.  Gamitin  ang  b&lang  na  ó 
sa   balang   na. 

BRUCES.   (A  ó  DE)  mod.  adv. 


bubuli. 

BRUÑIR,  a.  irreg.  perf.  ind.  Iru- 
M;  bruñeron:  iraperf.  subj.  bruñera,  y 
bruñese:  ful.  bruñere,  etc.:  ger.  bruñen- 
do. Bulihin;  pakinangín;  pakinisin.  l| 
met.  Pupulan  ang  mukhá,  para  nang 
ginágawá  narig  manga  babayi. 

BRUTAL,  adj.  der.  nang  hruio, 
Parang  háyop,  ó  náhahawig  sa  háyop. 
II  m.  Háyop. 

BRUTALIDAD,  f.  nang  bruto, 
Kahayupan.||met.  Ang  kaiküán  ó  ka- 


Taob    ó    pataob;    padapá,-    Isin4sama  walán   nang  ísip  6  nang  matuid;  ang 

,  sa    ibatibang  verbo,    para  nang  caerse  malabis  na  kagaspangán  ó  kabastusán 

DE    BRUCES,    niahúlog    nang    padapá  níing  ugáli. 

ó  pataob;  ó  ffiáDAPÁ,  íStísUBASOií;  be-  BRUTO,  m.  Háyop.  II  met.  Hung- 

ber  DE  BRUCES,  uminofn  nang  padapá.  hang;    walang    wastó.  ||  adj.    Bastos; 


vGooQle 


BUB 

mangmang. 

BRUZA,  f.  Cepiliong  panglinis  ng 
kabayo,  etc. 
BUBA.  f.  pl.  Bubas;  katí. 
BUBÓN,  m.  Pigsá  sa  síngit;  óalín- 
mang  malaking  pigsá. 

BUBOSO,  SA.  s.  y  adj.  der.  nang 
huba.  Kátihin;  búbasin. 

BUCEAR,  a.  Sisirin;  busuhin.  ||  n. 
Sutnfsid. 

BUCLE,  m.  Kiniilot  na  buhok;  <4 
buhok  na  ang  pagkákulot  ay  likaw  na 
parang  singsing. 

BUCÓLICA,  f.  B-rso  6  tuia,  na 
ang  inilálagayna  nagsása'itá  ay  mang.í 
pastol  ó  manga  tawong  parang.  n  fatn. 
ICákanin;  pagkáin. 

BUCHE,  m.  Butsí.  |1  Ang  ganáng 
maliiiutang  tiíbig  ó  álaksa  bibig.|]Ang 
anak  nang  borrica  na  bagong"  sipot  at 
hangangsumtjsuso.  ll  Ang  kubót  nang 
damit  na  hindi  lápat  sa  katawán.  ii  Sa 
tawo  at  sa  ibang  háyop  na  ápat  ang 
paá  ay  ang  sikmüía.  n  Ang  dibdib  ó 
lugal  na  ináaring  pinagfátaguan  nang 
niangS  líhim,  at  sínisabi:  no  le  cupo  en 
e¿  nvcHE  íal  cosa,-hincü  nagkástya  sa 
DIBDIB  niyd  ang  gayong  bágay, 

BUEN.  adj.  Mabuti;  magaüng.  Gí- 
nágamit  kung  iniLÍuna  sa  isang  ngalang 
sustantivo  masculino,  para  nang  huen 
■    hombre,  mabuting  taiüo. 

BUENAVENTURA,  f.  Mabdting 
pálad,  ó  magaling  na  kapa'aran.  ||  Pang- 
huhúlang  niay  anito,  sa  mukha  ó  sa 
giihit  nang  pálad. 

BUENO,  NA.  adj. 'Mabuti;  maigl. 
II  Ang  tawong  vvalang  masamíi  sa  ka- 
niyá.  II  Ang  masarap;  nakaáaüw.jjMa- 
lakí;  para  nang  iíukna  calentura^  ma- 
laking ¿agnai;  buena  cuchillada,  ma- 
laking súgat  nang  íwá  nang  ka7npi¿.  \\ 


BUE 

Sapat.  II  Kung  ginágatnit  na  kasama 
nang  verbo  ser  ang  kahuluga'y  ka- 
iakaiaká)  kaibá.  v.  gr.  lo  bueno  es  que 
quiere  enseñar  á  su  padre,  ang  kata- 
KATAKA  ó  KAIBÁ  ay  ibig  patig  tutúan 
ang  kaniyang  amd=zde,  para  comer. 
Mabuting  kan¡n=¡/e/or  w'.  Talagang 
mabuti. 

BUENPASAR.  m.  Maginháwang 
paniumuhay. 

BUEY.  m.  Bakang  laiaking  ka- 
pón. 

BÚFALO,    m.   Kalabaw. 

BUFAR,  n.  Bumugá;  sumingá- 
sing  sa  gálit  ó  poot  ang  toro,  ka- 
bayo  at  ibang  háyop.  ||  met.  Sumí- 
ngásing  ang  tawo  sa  gAlit,  na  ka- 
wangkí  nang  ginágaWa  nang  manga 
háyop=f/í  ira.   Sumingásing   sa  gálit. 

BUFETE,  m.  Mesang  sulatán  ó 
gániit   sa    pags.-iral. 

BUFIDO,  m.  Bugh;  singásing  ng 
háyop.  II  met.  Saliiá  ó  kilos  na  nag- 
pápahalatá  nang  gálit. ||Sigaw  na  nia- 
iakás   6  basag. 

BUFÓN,  m.  Bubo  sa  komedia. 
II  adj.  Tawong  niapagpatawá;  iS  ma- 
pagulohilulan;  riiapagbubobubuhan. 

BUHO.  m.  Paos;  kuago.  )i  Ang 
mailap  sa  kápuwá    tawo. 

BUIR.  dcf.  na  hindi  ginágamit 
kundi  sa  infinitivo  at  sa  p.  p.  buido. 
a.  art.  Pakinangín,  hayapan,  at  pata- 
linifii  ang  sandata, 

BUJARRÓN,  m.  Ang  nakíkiapid 
sa    kaparis. 

BUJÍA,  f.  Kandilang  raapuií.  |j 
Kandilang    tspelma. 

BULA.  f.  Manga  súlat  nang  santo 
Papa.  Bula. 

BULARIO.  m.  der.  nang  bula. 
Kapisanan  nang   manga  bul». 


y  Google 


BUL 

BULETO.     m.    der.    naiig     bula. 


BUR 

bandang  Burgos,  ito'y  kung  na  sa  Es- 


Munting  siílat,   o  paháyag  nang  santo     paña  ang  nagsásalitii 


papa. 


BURIL,  m.   art.  Patalim   na  ma- 


BULGARO,    RA.    adj.   der.  nang     tuUs,  na  kasangkapan  nang  mandu- 


Bulgaria,    Ang  náuukol  sa  Bulgaria. 
.  y  f.    Tagá   Bulgaria. 


BULTO.m.Bungtón;bíikol;ólakí     pl.    Manga  bfró, 


diíkit   nang  bákal,  tansó,  etc. 

BURLA,    f.   Libak;  oyam;  blró.]! 


nang  anomang  bágay.  ¡1  Larawang  ká- 
lloy  ó  tangsO.  ||  Paldó    nang  anomán. 


BURLADOR,  RA.  der.  nang  bur- 
la.   Palabiró;    mapagaglahí.  ||  Saro    na 


-  Guardar  el  bulto.  Tumílgó;  Inmayo     pag  ininumán    ay  lumátapon  ang   Ití 


sa   pangánib. 


big  sa   talagang  butas  na  raalilüt,  at 


BULLA,    i.   ICaingayan:  sigaw  ng     nakabábasi  sa   umíinom, 


niaraming  tawo.  |1  Dalo  nang  mara- 
ming   tawo;  aüngasngás.  |l  Guió. 

BULLICIO,  m.  der.  nang  bulla. 
Alingasngéis  nang  maraming  tawo.|| 
Káingayan;   guió. 

BULLICIOSO,  SA.  adj.  der. 
nang  hulla.  Magalaw.  j|  Mapagbása- 
gulo;  mapanguld  |¡  Magaslaw,  ma- 
gasó. 

BULLIR,  n.  irreg.  como  bruñir. 
Kumuló.  II  Huag   mápakali.  ¡|  Bumu 


BURLAR,  a.  Birbin;  aglahi'in;  li- 
bakfh.ll  a.  Dumkyá.  [1  Siráin  ang  akálS 
nandsínoman.— íf  «/^««o.  Birói:l  ang 
kápo\va¡|r.  MagbÍroán.||Bumíró;  lu- 
mibak.=:r/í  sus  amos.  Libakín  ang 
kaniyang  mangk  pangÍnoón,=í"í'a  su 
amigo.  Makipagbiroán  sa  kaniyang 
kaibigan. 

BURLÓN,  NA.  m.  y  f.  aum.  nanj 
burla.    Palabiró.  II  adj.    Pabíro. 

BUSCA,  f.  Paghánap.  |1  Ásong  pa- 


lak;  tumilandot.jfKumayaw;  kumutó.  ngaso.  Kapisanan  nang    manga  má. 

j[  met.  Sinísabi   sa  manga  negociong  ngangaso    at    manga  aso. 

lubhang   pinaglálakad   at  pinagháha-  BUSCADOR,  RA.  m.  y  f.   der. 

nap.  I!  Magyao't    ditong   lubhá.  =í7;,  nang  ¿«ífar.  Mapaghanap. Jl  Anj  hu- 

por   todas  partes.    Magyao't   dito    sa  málianap.=/í'r   donde   salir.    Humá- 

lahat  nang   lugal.  nap  nang  málabasan.— íi  uno  (la  len- 

BUÑUELO,  m.  Masang  linúto  sa  gua,  b  la  boca.)   Bígyáng   daán  ang 


mantíká  ó  langís,  na  kung  kanin  ay 
isinásaok   sa   arn(ba[. 

BUQUE.,  m.  Daong;  sasakyán.|¡ 
Luían;  ó  kalulan/in    nang    anomán. 

BURDEL.  m.  Báhay  nang  manga 
babáying  dalahírá,  6  nagpápauj 


i.-á;    na    magsasalitá    nang    áyaw    sa- 
bihin  ó  inalílihím. 

BUSCAR,   a.  Humánap;  hanapin. 
II  Sumundó,  adhikaín,  1|  r.Mag  hana- 


pkn 


BUSCARRUIDOS,     xa.     palab. 


BURGA,  f.  Bukal  nang  túbig  na  comp.  nang  buscar,  at  ruidos.  Ma- 
panguló;  mapapbásagulo;  palaaway;  di 
mápakaü. 

BUSCAVIDAS,  m.  palab.  comp. 
m.  y  f.  Ang'  tagaroón  sa  ciudad  ña  nang  busca  at  vida.  Ang  mapag- 
yaón.  H  Ang  hánging  nagbúbuhat  sa    usísa  nang  btíhay  nang  iba .  I|  Ang 

>4 


mamtt. 
HÚRGALES,   SA.  adj.  dei.  nang 

.^Burgos.   Angnáiiukpl    sa    Burgos.  || 


y  Google 


BÜT  BUZ 

ijiiasípag    na    lubha    sa    paghahánap    sillang  pangkaraniwan. 


biibay. 

BUSCÓN,  NA.  adj.  aum.  nang 
husea.  Mapaghanap.  ii  Mapakialam. 

BUTACA,  f.  Wikang  gáÜng  sa 
franc<fs  na  itínátawag  sa  raalaking 
silla,  mabábí  at  ang  sandalan  ay  pa- 
hilig  sa   bandang  likod,  at  maháhá  sa 


BUZÓN,  m.  Ang  bulas  nangf  tang- 
keng  pálabasan  nang  tUbig.  ||  Bulas 
na  pinnghiihitlugan  nang  manga  siílat 
sa  correo.  II  l'ásak  na  paiiakip  sa  bu- 
tas  nang  a'gíbe. 

BUZONERA,  f.  Pálusutan  nang 
ttíbi]s;  sa    manga    bakiiran,  6  patio. 


y  Google 


—  107  ~ 


CABAL,  adj.  Hu^itó.  |t  met.  Ganajj; 
walang  kúlang, 

CABALGAR,  n.  Magpasial  na 
nangángabayo.  ||  a.  Sumakay  na  lu- 
mtíkob  aiig  alinmang  háyop  na  ápat 
ang  paá  sa  k:iniyang  babayi=i//;«- 
jeriegas.  Mangabayo  iiang"  sakay  ba- 
bayi^í«  mu/a-  Sumakay  sa  muía. 

CABALLA,  f.  HasaMsá,  lumahan. 

CABALLETE,  m.  der.  nang  ca- 
bailo,  art,  Palupo.  I|  Kasankíipang  ipi- 
nagpapahiíap  sa  manga  mintraartir, 
na  n&kakawanki  nang  pangaw  ang 
butas,  at  ang  Ubas  ay  tila  palupo.  || 
üáhoy  na  pangmoog  nang  cáñamo. 
II  Ang  giílod  nang  gitná  nang  ilong. 
■  I  Kaballete. 

CABALLO,  ni.  Kabayo.  I|  Kabayo 
sa  manga  larong  ajedrez  at  baiaja.  [ 
Kabayo  é  baiikó  nang  maglalagari. 
d  Sakít  na  biíkot  sa  sfngit;  na  gÁling 
sa  gawang  kalupaán.  ¡j  Kabigán  sa 
Ubayán    nang    sindiid. 

CABANA,  f.  Dalundong;  kubo.  1| 
pint.  Ang  kuadrong  kinápipintahan 
nang  manga  kubo,  raangí  pastol,  etc. 


I  Katipunan  nang  manga  háyop  na 
niay  angk^s  na  iháhatid  sa  tbang 
lugal. 

CABECEAR,  n.  der.  mngcahza, 
Tumangótangó;  niagantok;  yumuki- 
yok.  li  Umiling.  II  Ogoy;  bayok  nang 
carniage.  |¡  a.  Magháló  nang  ilak 
na  laón  sa  lalagyán  nang  bigong 
álak,  at  nang  itoy  tumápang.  ||  Mag- 
káúg  nang  banig.  II  r.  Maguntugan. 

CABECEO,  m.  der.  nang  cabisa. 
Tangd;  antok,  yokáyok.  ii  Galáw  n£ 
uiü. 

CABECERA,  f.  der.  nang  cabez». 
Lugal  na  niataás,  ó  pinakaloob  ng 
báhay  na  intíupan  sa  gítnS  nang  isang 
pagtitípon  nang  manga  tawong  gi- 
noó.  [|  Unan.  |]  Kátig  nang  banig.  |{ 
impr.  Kinial  na  intlalagay  sa  ulo  nang 
papel  na  nilílimbagan. — de  cama.  Clo- 
nan nang  hihigán.— ^  la  cabecera  de 
un  enfermo.   Sa  tabí  nang  may  sákit. 

CABECILLA,  TA.  f.  dim.  nang 
cabeza.  Ulong  malüt.  (j  m.  Piínó  nang 
manga  sowail.  li  Ang  tawong  masamí 
ang  kaugatián  at  paraumíinay. 


y  Google 


CAB 

CABELLERA,  f.  der.  naiig  ca- 
i/ello.  Aüg  buhok  nang  ulo,  na,  na- 
kalaylay    sa    likod. 

CABELLO,  m.  Ang  buhok. — 
Asirse  de  un  cabello,  Samanta!ahin 
ang  lalong  káliitlütang  bágay  at  ng 
kamt^n   ang    ninánasá. 

CABELLUDO,  DA.  adj.  aum. 
nang  cabello.  Mahábá  ang  buhok. 

CABER,  n.  irreg.  pres.  ind.  yo 
quepo:  perf.  cupe;  cupiste;  cupo;  cu- 
pimos; cupisteis;  cupieron:  fut.  cobre; 
cabrás;  ele:  injperat-,  quepa  t ;  que- 
pamos nosotros;  quepan  ellos;  subj. 
quepa;  pas;  pa;  panios;  etc.:  imp.Tf. 
cupiera;  cabría;  y  cupiese,  etc.:  fut. 
cupiere,  etc.  Magkasia.  ||  Malulan.  |l, 
Magkahigal;  ó  makapások.  h  Máta- 
boy  ang  anomán  sa  isa;  m&toka  sa 
kan¡yá.=í/í  pies.  Magkasia  nang  ¡ja- 
tindig.  =í«  la  mano.  Magkasia  sa 
karaay. 

CABESTRANTE,  m.  GiUngang 
panghigit  nang  lubíd  sa  paghihila  o 
pagtataás  nang  manga  mabigat  na 
bagay. 

CABEZA,  t.  Ulo.  11  Piínong  na- 
mamábala;  ó  púnó  nang  aliiiniang- 
katipunan.  ll  Ang  pamula;  ó  simula 
nang  anoniang  bágay,  ||  Báua't  isa  ka- 
tawo;  ó  bawa't  isang  hiyop,  ang  ta- 
wag  ay  cabeza  ó  una  cabeza,  niet.  Dú- 
nong;  talas  nang  \ú-^.^  Tomar  de  ca- 
ieza.    Isaulo;  kabisahin. 

CABEZADA,  f.  der.  ^^AMg  cabeza, 
Pagkáuntog;  pagkásoko.  l¡  Baiat  nang 
freno  na  náyayakap  sa  ulo  nang  ka- 
bayo:  cabezada. — Dar  cabezada.  Yu- 
'  mukod;  gumálang.— ZJar  .  cabeza/las. 
Magyokayok;   niagantok. 

CABEZAL,  m.  der.  nang  cabeza. 
Unanjf    uiaÜil.  |[  cir.    Ang  kapirabong 


CAB 

kayo  na  inilálag'ay  sa  hiwá  nang  sú 
gat    nang    sangría. 

CABEZUDO,  DA.  adj.  auui.  ng 
ca'eza.  UIohán,  ó  malakí  ang  ulo. 
II  uiet.    fam.    Maligás    na  ulo. 

CABIDA,  f.  Luían;  tákal;  ó  lakf 
nang  isang  bágay.  —  Tener  cabida  una 
cosa  dentro  de  otra,  Magkasia;  mápa- 
sok  ang   isang    bágay    sa    ibk. 

CABILDO,  m.  Katipunan  nang 
manga  canónigo  ó  piniinong  eclesiás- 
(ico.\\  Kapisanan  nang  mang4  pindnó 
nang  isang  bayan.  ll  B'th.iy  na  pinag- 
kakatipunan  nüá. 

CABIZBAJO,  JA.  adj.  y 

CABIZCAÍDO,  DA.  adj.  palab. 
comp.  nang  cabeza,  at  caido.  Yuka- 
yok;  sungo;  subasob;  balHJng.  II  Ma- 
íungkot    at    nagÜsip. 

CABLE,  m.  náut.  Lúbid  na  ma- 
lakí. na  kinátatalian  nang  sinepete. 
II  Paniíkat  na  niay  sandaán  at  da- 
lawang  puong  dipil. 

CABO.  m.  Du!o;  wakás;  katapu- 
sitn;  liangán.  |[  Puluhan.  ||  Sa  manga 
aduana  ay  bigkís  na  maliit,  ó  lialutang 
maliit.  I)  nSut.  Alinmán  sa  manga  lií- 
bid  nang  sasakykn.  ||  geog.  Lupaing 
mitaás,  na,  nápapasok  sa  dágat.  \\  pl. 
Manga  kamay  at  paá  nang  manga  há- 
yop. — Al  cabo.  ni.  adv,  Sa  kádu'u- 
han;  sa   katapusán. 

CABOTAGE.  m.  Paglalayag  na 
di    nálalayó    sa    baybayin. 

CABRA.  í.    Kambing  na  babayi. 

CABRERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  cabra.  Pastol  nang  manga  kam- 
bing. 

CABRKSTAN  TE.  m.  Mákina  sa 
pagtataás    nang  mabigat.  [|  Molinete. 

CABRILLA,  f.  dim.  nang  cabra. 
Kuuibirig  na  maliit.  |j  pl.  Ang  pitong 


y  Google 


—  109  - 


CAC 

bituín  na  nangagkkka'apit  sa  signo 
nang  Tauro;  apolon.  ||  Ang  luícsó 
nang  tísá|sa  ibábaw  nang  túbig,  kung 
ipukol   nang  pasalisid. 

CABRIOLA,  f.  Liiksüiig  gihh- 
gawá  nang  mangk  niánanayaw,  na 
maliksingmaliksí, 

CABRITO,  ni,  dina,  nang  cabra. 
Anak   na  maÜit  nang   kambing. 

CABRÓN,  m,  Kambing  na  lala- 
ki.  |[  met.  y  fam.  Ang  latáking  nag- 
pápabayang  kálunyaín  ang  kaniyang 
asawa. 

CACAOTAL,  ni.  der.  nang  ca- 
cao. Kakuwan;  d  iiigal  na  marániíng 
tanini    na    kakaw. 

CACAREAR,  n.  Komókok;  pu- 
mulak.  [|  a.  niet,  PakapLirihin,  palam- 
pibín    ang  saríling'  kilos  ó    gawá. 

CACAREO,  ni.  Kalokotok;  kó- 
Ifok;  kákak;  ptitak;  kotak,  ||  Pagpu- 
tak. 

CACERÍA,  f.  der.  nang  casa.  Pa- 
ngaiigangaso  nang  marami  na  para 
maglibang.  {|  pint.  Ang  cuadro  na  ki- 
nápipintahati  nang  ¡sang  pangangaso. 

CACERINA,  f.  der.  nang  casa. 
Lalagyán    nang  manga  cariucho. 

CACIQUE,  m.  PiíiiÓ  ó  hári  sa 
bayan  ó  provincia  nang  Indias.  [| 
Alinmán  sa  manga  tawong  prin- 
cipal nang  isang  bayan.  ||  Ang  nia- 
pagpakialam. 

CACO.  ni.  Ang  inagnanákaw  na 
mátalas.  ii  fam.    Matatakuiín. 

CACHAZA,  f.  fam.  Kakuparan; 
kariwaráan;  kaluraayan  at  kaluatíin  sa 
paggawá.  o    pananaüta- 

CACHAZUDO,  DA.  adj.  Ang 
lubhang  makiípad  na  magsalitá  ó  gu- 
niawá. 

CACHETE,    m.    PisnÉí.  II  Dágok. 


CAD 

CACHICÁN,  m.  agr,  Pinakapiíná 

sa  pagsasaka.  li  fam.  Mátalas;  bihasaj 
suítik. 

CACHO,  m.  Pirásong  málüiít  ng 
anomán.  ||  adj.   Baluktot;  hukot. 

CACHORRO,  ra.  y  f.  Kuá;  bi- 
lot.  II  m.  Cachorrillo..  Pislolang  ma- 
liit. 

CACHUCHA,  f.  Sayaw  kastíla. 
II  Is-ng  claseng  gorro  sa  ulo  na  ito'y 
sapad. 

CADA.  adj.  Balang;  báwa't.=z'¿3. 
Towi  — y  cuando..    K.ailan  ma'l. 

CADALSO,    m.  Bibitayán. 

CADÁVER,    m.    Bangkay. 

CADENA,  f.  Talikaia;  ó  tanikala. 
II  Katipunan  nang  manga  presidario 
na  nagtátapos  nang  panahong  parusa 
sa  kanilá.  [[  arq.  Ang  pagkakama  ó 
pagkakíiapat  nang  ulo  nang  manga 
kklioy,  II  met.    Pagkasúpil. 

CADENCIA,  f.  Pagkakátulá  nang 
manga  salítíi,  gayón  din  sa  .verso 
na  gaya   sa  prosa. 

CADERA,  f.    Balakang. 

CADUCAR,  n.  MagúUan;  humf- 
ná.  [|  met.  Masíiá  sa  kalum^an.  ||  Lu- 
mipas  ang  kabagslkan;  ó  lakás  nang 
isang  kasulatan  dahjláii  sa  anomíin; 
mapasó. 

CADUCO,  CK.  adj.  Hukluban; 
úlian,  I!  Midaling  niawaíá;  ó  di  mag- 
lúluat.  II  Gupó. 

CAER.  n.  irreg.  ger,  cayendo:  pjss. 
ind.  yo  caigo.-  perf  W  cayó;  ellos 
cayeron:  imperat.  caiga  él;  caigamos 
nosotros;  caigan  ellos:  subj.  caiga; 
gas;  etc.:  fut.  cayere;  cayeres;  etc. 
Mahíilog;  niabulid;  másobasob.  [1  Lu- 
niagpak.  ||  met.  Mápanaog;  máalis  sa 
katungkulan  6  saklolo.  ¡j  Mahiílog  sa 
ibang    bágay  ang   unang    hangad.  U 


y  Google 


CAC 

Mahúlog  sa  kanjiínoman;  6  [Liniáiuá 
sa  kaniyá  ang  liinúliug'ot  na  s;ipa- 
laran.  ¡|  mtt.  y  fam.  Mainalay,  ||  Ma- 
lapos  ang  mayliapon.  ]¡  Máatriaty=:(í, 
/lacia  tal  pane.  ÜMálai^ay  sa  gayoiig 
lugal;  6  sa  í^awiiig  gayont^. :=;/(■  lo 
alio.  Maljulid  niagbiíhal  ya  itulUok.. 
=;íÍ,  en,  por  ¿ierra.  Málagpak  sa 
Xúpk.^Oieu  en  la  silla.  Máhag.iy;  nii- 
akmá  sa  pagkíupo'sa  si!l;t.==:^í'/'  Pus- 
€ua,  Mátamá  s;i  Paskó.^i  ¡>¿)hzsos. 
Gunmiagulápay;  pagod  na  pagod.= 
(bien  h  mal  un  vestido)  ¡í  alguno. 
(Mábagay,  ó  hindí  ang  isang  damit) 
sa  kangfnoman.=[^/íí  vialdiciím)  á.  al- 
guno. Tiiinalah  ang  suni[)á  sa  ka- 
ngínomaii.=í/<;  cabeza.  Maluíhlg  nang 
patiwarik,  ó  máuna  ang  u;o.-=¿  <ini- 
mo.  Mabaghán.  humina  :\n'^  li)ob.= 
¿«  falta,  Mápailsiii  a  ni;  s^ilang  ná- 
gawS  II  r.  Malagi;ig-;  inuhiíloi;;  mála- 
gas.=í't»ca  abajo.  Mádaiiá.  —  ít-aí  ar- 
riba. Mátiliayá;  mátimhiiang.— ¡í-  pe- 
dazos. Hilaban  sa  katámaiaii  ó  gu- 
mulagulájjay  sa  kat.iinaran;  inananiit 
nang  gulagulanii.=  /f  sucho.  Magan- 
tok  nang  inalabis  na  liiiag  ni.,k;ii>ag- 
laban.:=^e«  d  pozo.  ]\I.,hiílog  sa  ba- 
Ióni==:í«  flor.  Mauíatay.  sa  kibina- 
táan  ó    sa  kasikalan  nang   CLlatí. 

CAFÉ.  m.  Kapi-  na  iiiíinoiii.!¡Ang 
báhay  na  taiág.ing  Inunian  nang  kapé 
at  iba  pang  iinumiii.||  Tiíhig  na  piíiag- 
lagáan  nang  kapé.  ||   Piínó  nanj;  knpé. 

CAFETAL,  i.i.  clcr.  nang  cafe.  Klí- 
pihan. 

CAFETKRA.  (".  dcr.  -nang  café.  Si- 
sidlan  ó  lutuán  nang  kapé. 

CAFETERO,  m.  der.  nang  cafh. 
Angnagljíbilt  nang  kapé.  II  bot.  Piíno 
nang  kapé. 

CÁFILA,  f.   fam.   Kapibanang  ina- 


CAG 

ranii  iian^  anoraün. 

CAFRE,  in.  dcr.  iig  Cafreria.  Ang 
lawong  Uíbo  sa  CaíVtria,  sa  Cabo  de 
Huuna  EspjranzLi.  ]]  Táwong  lampala- 
sanat  inabangi's. 

CACJAÜERO.  ni.  dcr.  nang  caga- 
da. Talaéíín  nang  niad  ft. 

CAG.'\JÓN.  rn.  der.  nang  ea 
gar.  Taü  nang  ntangá  kabayo,  muía 
burro,    ele. 

CAGALAR,  m.  BiUika.  |¡  adj.  Ná 
uukol  sa  bulas  nang  puit, 

CAGALERA.  I".  der.  ng  cagalar. 
ÍAxn.  Pag!)ubtiluló.-i;  paglatapdn;  pag" 
iibgm, 

CAGAR,  a.  ruina.--;  duniumí;  uiag 
bau'as.  |¡  mot.  y  fiun.  Siráin  ang  ano- 
man. 

CAGARRUTA,  f.  Taeiig  kambinj 
ó  Lupa. 

CAGÓN,  NA.  m.-  y  f.'  der.  nang 
cagar.  TáÜn,  j[  ineu  Duag;  niatakutín, 

CAID.V.  f.  Pagkahiílog.  ||  Pádalis- 
disan;  sibi.  ||  Lawit,  ó  pagkálawil.[[  pl 
Lanang  magaHpang.|[  iiiet.  Kasaianan. 
II  Kasa:i\vaáng  |)alad. 

caído,  da.  adj.  met.  Lupaypáy 
na,  looií.  II  Laglag;  fagpak. 

caimán,  in.  QK-t.  Ang  malííiini 
tusii;  suíiik;  saragntü  at  mátalas. 

CAJA.  f.  Kabáxil  AlauLJI  Tambol. 
!1  Kab.mg  taguíín  nang"  salíi[)i  sa  ma- 
nga TesoiL-iía.  II  Ang  guang,  6  butas 
na  pin,igp.ipasukan  nang  anonián,  para 
narig  liutas  na  [lin.iguáp.isukan  nang 
niilsá  nang  isang  kahoy.  H  impr.  Ka- 
hong  pitakpiCak  na  pinaglálagyan  ng 
Ictrang  inagk,díamuk)iá.  ||  Ang  ba- 
hagi  nang  carruaj.:  na  inuupan  nang 
táwong  sumasdkay,  n^i  ito'y  may 
takip. 

CAJERO,  m.  der,  nang  caja.hxi% 


y  Google 


CAJ 

niay  Inngkolna  tmnang'ap  tiang"  salapl 
sa  manga  t¿.sorerí;i,  báhay  nang  co- 
mercio, at  gayoiidi'il  iiainán  sa  paina- 
máyad.  II  Ang  manggagawá  ó  mag-ti- 
tind.'i  nanc  kahuel.u 

CAJÓN,  ai.  aiini.  tig  caja.  Kalióii. 

CATUELA,.  f.  dim.  nang  caja. 
Kahóng  inalüt.  ||  Palamamáii.  [|  Sala- 
kuban. 

CAL.  f.  inin.  y  arq.  Ápog. — Ahogar 
la  cal.  Busan  ng  tiíbig  ang  ápog;  siib- 
hán  ang  ápog. 

CALA.  f.  Ang  kapiraso,  6  kapiítol 
nang  anománg  buiíg.i  nang  káhoy  na 
piniraso,  at  nang"  máiikman  ang  laman. 
j¡  náut.  Look  na  maliit  na  kanlungan 
üa  tabiiig  dágat.||niL'd.  Kaüliang  pang- 
patáe.  II  Ang  pagijutas  na  ginLlg'ítwá  aa 
isang  pader,  nang  niákilala  ang  kani- 
yan  kí^oal  at  pagkáyaii. 

CALABACERA,  f.  der.  nang  cala- 
baza. Piíi  ó  nang  kalabasa. 

CALABAZA,  f.  bot.  Piínó,  ó  bunga 
nang  kalabasa. — blanca.  Upo;  tibya- 
yong. — Llevar  calabazas  fr.  fam.  Ma- 
lagbg  sa  examen. 

CALABAZETE.  m.  der.-  nang  ca- 
labaza. Tinuyong  mataniís  na  kala- 
basa. 11  Manga  balat  nang  kalabasa  na 
nakalagay  sa  pulot,  6  niinatamís  na 
nakalagay  sa  malabriaw  na  arnfba!. 

CALABOZO,  m.  Hilkí,  ó  dtiyo  ng 
bílanguan.  Kalaboso. 

CALABRÉS,  SA.  adj.  Ang  náuu- 
kol  sa  Calabria.  ||  ni.  y  f.  Tagá  Cala- 
bria. 

CALABROTE,  m.  náut.  Lúbid 
na  maliit  nang  Easakyán. 

CALADO,' m.  Buida;  labor,  (í  dú- 
kit  sa  manga  melai.  káhoy,  etc.  ||  Da- 
mit  na  tinátahí  nang  inay  liúgot.  Ca- 
lado. 


ú- 

CAL 

CALAFATEAR,  a.  náut.  Magsik- 
sik  nang  yi'inot  6  bunot  na  ninutnot  at 
sáliing  ó  galagala,  sa  manga  síwang 
nang  sp.saky.'m. 

CALAMBRE,  m.  med.  Pulíkal; 
ngíiní;  tnanhir  ó  manhid. 

CALAMIDAD,  f.  Sakuná,  6  kasa- 
liwaang  pdad,  lálo  na  kung  sumása- 
klaw  sa  niadlíi. 

CALAR,  n.  Tomifm;  tumagás  sa 
anomán  ang  tiíbig,  tinta,  etc.  ii  a.  Pa- 
risan  ang  labor  nangf  encaje  b  randa  sa 
káyong.puii.  [I  mL-t.  Mataos  na  máha- 
latíl  ó  inákilala  ang  líhim  ó  kabagayán 
nang  anomán,  |j  n.  Mások;  paloob  sa 
alinmang  lugal.  ||  Lumubog  ang  sa- 
sakyán  sa  túbig.  I-Caraniwang  gami- 
ting  laló  sa  reciproco.  ||  adj.  Lupaing 
mardming  batong  ináapog.  ||  r.  Bi- 
giang  paimbulog  na  bumabá  ang  ma- 
nga ibón  at  dumágit  nang  anomán. = 
Mapigtá;  niatigmak^í/í  agua.  .  Ma- 
piglá    nang    tíibig. 

CALAVERA,  f.  Bungo.  ||  met. 
Tawongwalang  pag3akáiri;íí  kákaurfti 
ang  bait  at  pagkukt'uó. 

CALCAí^AL.  m.  y 

CALCAÑAR,  m.  Sákong. 

CALCEDONIA,  f.  rain,  Batong 
mahalagá  na  tinátawag  na  ágata. 

CALCETA,  f.  dcr."  ng  calza.  Ang 
isinosoot  sa  pait  bago  mag  soot  nang 
medias.  ||  met.  Ang  grillos  na  bákal 
na  ikinákabit  sa  bilango  6  nakapre- 
sidio. 

CALCETÍN,  m.  dim.  nang  calceta. 
Medias  na  maikü  na  hangang  ibabá 
nang  kalamnán  nang  bintí. 

CALCINACIÓN,  f.  der.  x^l^ald- 
fiar.  Pag.i&pcg. 

CALCINAR,  a.  Apogin;  b  tupu- 
kinang  anomkn  hangang  sapiiniutíng 


y  Google 


\  CAL 

tila  ápog.|¡r.  Maging  ápog-Umet.  Mag- 
ínit  nang  nialabis. 

CALCULAR,  a.  Balakin;  kiiénta- 
hin. 

CÁLCULO.  1TÍ.  Bálak;  pagkucnta. 
II  Talas;  talino.  1|  nicd.  Sakit  sa  paii- 
tog  na  tinálawag  náting  batb, 

CALDEAR,  a.  PiVbagahin;  paka- 
initin.  [I  r.  MÁgbaga;  imiihil  na  piraní; 
apoy  ang  anomán. 

CALDERA,  f.  aií,  Kawa;'kati- 
ngáng  tangsó  ó  bákal.  Caldera, 

CALDERILLA,  TA.  f.  diin.  nang 
caldera.  K.alderang  malüt  na  giná^a- 
mit  na  dadalhá^n  sa  manga  simbahan 
nang  benditang  túbÍg.|jSalaping  tang- 
sd,  ó  kualtá. 

CALDERO,  ra.  Tansóng  tiraba  na 
pansálok  nang'  tiíbig.  j]  Caldero. 

CALDERÓN,  m.  ¡ium.  nang  cal^ 
aera.  Ang  panandá  nang  millar,  6 
isang  libo.  ||  Sa  manga  maglilimbag 
ay  ang  figurang  *]"  na  ipinánandá  nang 
manga  párrafo,  ó  pliego  kayá.  \\  niiís. 
Ang  nota  ó  signo  na  pagpápahintó  ntí 
ibang  instrumento,  lípaiig  ang  nagká- 
kanta  ó  tumiítugtqg  ay,.  makatugtog 
nang  £big  niyang  tiigtugín. 

CALDILLO,  TO.  m.  dim.  nang 
caldo,  Ang  salsang  pínakasabaw  nang 
pritada  at  iba  pang  Hitó. 

CALDO,  m.  Salbaw.  j|  pl.  comer. 
Ang  álak;  langís  at  aguardiente,  lálo 
na  kung  idáraan  nang  daga t  ang  pag- 
dadaiá. 

CALDOSO^  SÁ\  adj.  der.  ng  caldo. 
Masabaw. 

CALENDA,,  f.  Ang  lisidn,  ó  pag- 
basa  nang  tinátavvag  na  martiriloqío 
rsmano,  na  kinásusulalan  nang  manga 
ngálan  át  gawá  nang  manga  santo  at 
kapistahang  n^darapat    sa  áraw   na 


12  — 

CAL 

yaon.  Ij  pl.  T'nang  áraw  nang  buán 
sa  rifatandang  cbmpulo  roinano  at  sa 
cÓ7npiito  eclesiáslico. 

CALENDARIO,  m.  der.  nang  ca- 
lenda. Alnianakt;.  Kalendario. 

CALENDARISTA,  m.  der.  nang 
calendario.  Ang  gumágawá  ó  nagtítin- 
dá  nan;¿  kalendario. 

CALEN^rAR.  a.  irreg.  coxao  acer- 
tar. Painilin,  6  magínit  nang  anomán. 
Ginágamit  na.mang  parang  recíproco 
at  ang  kahuiíiga'y;  magimi;  nmím'í.,  |] 
mti.  Pagalítin  ang  kápowd.  [|  Pagala- 
bin  ang  pita  nangkatawan,  lá!o  na 
ang  sa  kahalayan.|[r.  Maglandi,  kung 
sa  mgáháyopang  sinásabi.|[r.  Umlnit. 
Magdarang  sa  apoy,  ó  .sa  araw.||UmÍ- 
nom,  ó  magínuman  nang  álak.|¡  Mag- 
káinan.  l|  met.  Magalit;  magálab;  sa 
pooc,  ó  magínit  sa  pak¡kipagtalo=<í 
lahmibre.  Magdarang  sa  baga  at  nang 
maalís  ang  ginaw,  6  nang  magínit^ 
en  el  juego.  Mngínlt  sa  iaró. 

CALENTÓM,  (DARSE  un.)  fr.  fam. 
Magálit  na  bigli. 

CALENTURA,  i.  med.  Lagnat. 

CALERO,  RA.  adj.  der.  nang  cal. 
Náuukol  sa  ápog.¡|m.  Apogán.||  Mag- 
aapog. 

CALESA,  f.  Kalesa;  karromata. 

CALIDAD,  f.  Kaugalián  at  kaSá- 
gayangsariii  nangbawa't  ísaisang  bá- 
gay;  pagkkin:  Kalidad,  II  Kondision, 
trato  ó  rekisitong  pinaglaliatohan  na 
inilálaíiay  sa  alinmang  kasuíatan.  {| 
met.  Kamáhalan  nang  láhí  ó  dugo.  |[ 
Kahulugáu. 

CÁLIDO,  DA.  adj.  Nakapagbíbi- 
gay  fnit,  at  kayíi  sinksabing,  lap¡'~ 
mienfa  es  cálída,  ang  paminth  ay  na- 

KAPAGIiÍBIGAV     ÍNIT. 

CALIENTE,  adj.  Maín¡t  =  tf«  ca- 


vGooQle 


CAL 

liente.  mod.  adv.  Agadagad;  pagka- 
raka=í/í  cascos.  Maínit  ang  ulo;  ma- 
dalíng'  magéilit. 

CALIFICAR,  a.  Maífalingín,  ó 
inasamafn  ang  isang  bágay,  ayon  sa 
lagay  at  kaugalián.  ||  met,  Gawing  ma- 
hal  na  tawo  ang  sínoman;  bigykn 
siyaiig  puri  at  karüngalan=^£/í  docto 
(á  alguno).  Ngatanan  6  taw.iging  ma- 
rimong  {ang  sínoman).  II  r.  met.  Pa- 
totohanan  iiang  sínoman  ang  kaniyang 
pagkamahal  na  dugo  sa  pamag'itan 
nang  manga  paraang  inilálag"dá  ng 
mangi  leyes.  ¡|  Magpangap  na  gayo't 
gayón. 

CALIGINOSO,  SA.  adj.  poM. 
Sinás-tbi  sa  panganüring  makapal  at 
madilim. 

CALIGRAFlA.f.Artc  ng  pagsúlat, 

CÁLIZ,  m.  Kopang  gintó  ó  pí 
lak  na  ginágamit  nang  pílri  sa  pag- 
mímisa,  at  gayondín  ang  láwag  na- 
tin,|¡  poet.  Baso;  ó  kopa.||  bol.  Kam- 
paniliaiig  kinákaUabitan  nang  manga 
dahon  at   hiblá   nang   bulaklak. 

CALMA,  f.  AJisuis;  kawalán  nang 
hangin,  ó  kalmá.  ii  Pagkátigil;  pag- 
kátahimik.  ||  Katahimikan;  kapalága- 
yan  nang  loob.  ||  met.  Kaiiwagan;ka- 
kuparan  sa  paggawá  ó  pagsasaiilá. 
II  met.   Tagal;  tiyagS. 

CÁLMENTE,  m.  p.  a.  nang  cal- 
mar,   med.    Pangpahimpil. 

CALMAR,  n.  y  r.  Tumahímik; 
pumayápá.  II  a.  Magpatahímik;  mag- 
pahimpil. 

CALOFRÍOS,  m.  p!.  Pangiki;  ó 
ngiki. 

CALOR,  m.  Init,  II  met.  Kaninga- 
san;   tápang;  kaliksihán;  kadalián. 

CALOROSO,  SA.  adj.  der.  nang 
(ahr,   Maínit. 


CAL 

CALOSTRO,  m.  Ang  unang  ga  - 
tas  nang  bágong  nanganak. 

CALUMNIA,  f.  Sumbor.g;  6  ha- 
hW    na    hindi    toteó. 

CALUROSO,  SA.  adj.  der.  nang 
calor.  Maínit,  II  Alinsangan. 

CALVA,  f.  Úpaw;  lílong  walang 
buhok.  ó  kalbó.  ||  Sa  mangü  lupaín 
ay   anj    higal    na  walang    tanira. 

CALVARIO,  m.  Daang  pinag- 
éestasionan  kung  kiirismá.  ||  Kara- 
mihan  nang  útang.  |t  met.  Ang  lii- 
gal  na  tínangapáii  nang  isa  nang  ma- 
raming  kadálitaan  at  siíkal  nang  loob. 
..CALVINISTA,  m.  der.  nang  cal- 
vino.    Kanipón    ni    Ka  1  vino. 

CALVO,  VA.  adj.  Úpawiii;  kalbó. 
ll  Liípang  walang  damó.  ||  Darait  na 
gasgás    ang  balahibo. 

CALZADA,  f.  Daán,  ó  lansangang 
hayág  na    may   látag    na    bato. 

CALZADO,  m.  Alinmang  pang- 
bálot  sa  paá,  para  nang  zapatos,  bota, 
etc.  at  gayón  din  ang  táwag  sa  alin- 
mnng  ibinábalot  at  ipinamúmuti  sa 
paá  at  sa  bint!;  at  kayá  ang  calzado 
ay  sanipfl  namang  medias  at  panáli 
sa  kaniy^.  ¡|  adj.  Ang  ibón  ó  ma- 
nok  na  may  balahibo  hangang  paá. 
11  Sinásabi  namang  sa  tawong  maliit 
ang  noó  dahil  sa  kahabáan  nang  tubo 
nang  buhok,  ||  Ang  háyop  na  puti 
ang  manga  paá.  at  ibh  ang  balahibo 
nang  katawán,  na  ¡to'y  karaniwan  sa 
kabayo.  II  pl.  Medias,  ligas  at  sapfn 
na  hustong  gámit  nang  isang  tawo 
kung   nagbíbihis. 

CALZADOR,  m.  Kasankapang 
pangsoot    nang    sapín. 

CALZAR,  a.  Sootán  ang  paá,  ó 
baUítin  nang  medias,  sapín,  etc.  || 
Kalsohán  ang  anomán,  at  nang  d* 
'3 


vGooQle 


114  — 


CAL 

tumínag.  ||  Tabunan   nang   Uípá  aiig 
píinó  nang  káhoy. 

CALZÓN,  m.  aum.  nang  caha. 
SalawaI  na  hangíing  tiihod.  Kauga- 
liílng  plural    kiing  gamitin. 

CALZONAZO.  m.  aum.  nang  ca¿- 
son.  Salawal  na  nialuang.— A'-f  uh 
calzonazos,  fr.  met.  y  fam.  Lubhang 
batugan    at    anyáya.  |1  Duag. 

CALZONCILLOS,  m.  dim.  nang 
calzones,  pl.  Salawal  na  panusón  ó 
pangílálim. 

CALLAR,  n.  Huag  magíaUía;  tuiag 
umimik.  n  Disímulahín  nang  iaá  ang 
nfcriringig  ó  nálalamang  anomán,  na 
huag  umimik,  anopa't  parang  dí  pan- 
üin  ó  di  nálalaman.  |1  HunÜTiló  nang 
paghuni:  sinásabi  sa  manga  ibón — 
(la  verdad)  á  otro.  Ipagkait  ó  ili- 
ngid  (ang  katotohanan)  sa  iba.  íl  r. 
Huag"  umimik;    tumahímik. 

CALLE,  f.  Lansangan;  daán.  || 
interj.  Na  ipinagpapainündi  nangpag- 
tatalú;  kaisá  nang  aling  ah!  aba! 

CALLEJÓN,  m.  der.  nang  ealle. 
Daang  gipit,  daang  kípot  na  na- 
papagitan  sa.dalawang  pader,  ó  da- 
lawang   bundok. 

CALLO,  m.  Lipak. 

CALLOSIDAD,  der.  nang  calloso. 
Ang  katigasán  nang  Ubi  nang  siígat. 
II  Lipak. 

CALLOSO,  SA.  adj.  der.  ng  fallo. 
May.Iipak;  ó  malipak. 

CAMA.  f.  Hihigán:  karaníwangin- 
tindihing  kasama  ang  banig,  kotsón, 
kiímot  at  manga  unan,  sa  saüláng  itó. 
II  Ang  katre,  ó  pápag.  II  Ang  kiiiani- 
bo  at  iba  pang  ipinamiímuting  inin^- 
sabit  íT  hihigán.  ll  met.  Ang  Ingal  na 
hiníhigan  sa  pagliílog  nang  manga  hA- 
yop;  para  nang  cama  de  conejos,  xui-u- 


CAM 


c:ÁN  nang  manga  conejo.  \\  Sa  araro  ay 
ang  Aii'ii  ding  linátawag  na  <ríi/«a.  II 
Sa  kariía  ó  karitón  ay  ang  sahig. 
\\  Sn  bunga  nang  mílón  al  ibapang 
]>ananini  ay  ang  Ingal  na  nádadaíti  sa 
liípñ  hangang  nasasapiínO,  at  karaní- 
wang  nakikilálangagad,  mapltás  man. 
II  Bawa't  isa  nang  barreta  nang  freno 
na  kiiiMatalian  nang  rienda. 

CAMADA.  f.  Kalipunan  nang  ma- 
nga  anak    nang  isang    inahln.  ||  met, 
Kapisanan.nang  niangü  magnanákaW. 
CAMAFEO,  m.   Labor  na    relievt 
6  realsado  sa  batong  mahalagá. 

CAMALEÓN.  m.Mini'ingó.  !l  met. 
Tawong  niadalíng  magbago  ng  akálá^ 
dáhi!  sa  interés. 

CAMÁNDULA.  í.  Kuint^s  m 
maiklí  at  may  sampuo,  6  tatlon^, 
puóng  biítil.  I!  Katampalasanan. 

CÁMARA,  f.  Ang  pinakanialuang 
na  pitak  nang  loob  nang  báhay.  [|  Sa 
palacio,  ay  ang  iugal  na  dinódoonan 
nang  Hari  sa  pagkalíngá  sa  nangagsi- 
sidulog  sa  kaniyK.  |t  Sa  báhay  nang 
manga  magiasaká  ay  ang  bangán.  || 
Sa  manga  sasakyán  ay  ang  na  sa  ban- 
dang  huií  na  linflirahan  nang  manga 
general  ó  capitán.  1|  Sa  armas  ay  Iugal 
na  kinálalagyan  nang  pólvorang  kargá. 
11  Ang  tae  nangtawo.¡|  pl.  Pagiilagín; 
tilasok. 

CAMARADA.  m.  Kasama;  kala- 
giiyO;  kalaguma  sa  pagkáín  at  sa  iba 
pa. 

CAMARERA,  f.  der.  ng  cámara. 
Jiabaying  kátiwahí  sa  báhay  ng  mala- 
laking  tawn,  na  sa  kápowá  niya'y  siyá 
ang  iginágalang  nang  mahígit. 

CAMARERO,  m.  der.  ng  cámara. 
Piínong  kátiwala  sa  manga  oficina  sa 
palacio  nang  Hári  6  sa  b^hay  ng  ma- 


vGooQle 


__  I 
GAM 

lalaking  ginoó.  ||  Ang  alílang  namá- 
mahalA  nang  tiilugíin  nang  manga  du- 
márating  sa  i.sang  fonda. 

CAMARÍN,  ni.  Ang-  may  pamú 
ijng  tatagaári  sa  likod  iiang  aliar,  na 
pinaglálagyan  nang  alinman-'  larawaii, 
6  nang"  manga  hiyás  at  damit  sa  mgJi 
teatro  ay  í;ayón  ang  táwag  sa  manga 
kuartonjí  bihisán  nang  manga  komt:- 
diante  biígo  luuiabás  sa  komedia.lJKa- 
málig;  toklong. 

CAMAlíISTA,  dtr.  nang  cámara. 
f.  Üama  nang  Reina,  Princesa  ó  In- 
fanta. 

CÁMARO;  CAMARÓN,  m.  Hi- 
pon;  siigpo. 

CAMARONKRO.  m.  nang  cama- 
ján. Maghihipón. 

^CAMAROTE,  m.  náut.  der.  nang 
cámara.  Alinmáng  silidsüirang  tuki- 
gán  sa  manga  sasakyán. 

CAMASTRÓN,  m.  fam.  Mátalas 
at  bihasang  waláng  kibokibo,  na  nag- 
híhintay  lámang  nang  mabuling  pana- 
hong  máigawá  nang  pakikinabangan 
niyá;  tuso.  K.aiigaliang"  gamiting  ka- 
sama  nang  ilang-  adjetivo,  na  ¡lara  ng 
Oravo,  grande. 

CAMBALACHE,  m.  Páiitan  nang 
manga  bágay  na  niumunting  halaga. 

CAMBIAR,  a.  y  n.  der.  ng  cambio. 
Pumalit;  ipalit.||  Bamago;  niaglípat= 
{la  risa)  en  ¡lanío.  Máowi  (ang  tiiá)  sa. 
iyak.  II  r.  Magpálilan;  magbago;  iiimí- 
pat=:(ij4''"''''^  <^osa)  con,  por  otra.  Máo-^ 
wi  (ang  isang  bágay)  sa  ibá^cw  caldc- 
rilla  (Ja  pésela),  Ipabariá  ang  treinta  y 
dos=::í/í  vestido.  Magbihis  lig  damit. 

CAMBIO,  m.  Pagpapalit;  p;dit;  ka- 
palit.  II  Sa  koniersiú  ay  ang  palüLó  sa 
kualtang  ipinadádala  sa  ibang  lugal. 

CAMBRAY.  m.  Linsüng  kambray, 


15  — 

CAM     • 

na  gawá  sa  ciudad  na  gayón  ang  iiga- 
ian. 

CAMELLÓN,  ra.  agr.  Tudling.  H 
Sa  Montaña  at  Castilla  la  vieja  ang 
batiang  káhoy  na  parisukat  na  páinu- 
man  nang  baka. 

CAMINANTE,  p.  a.  ng  caminar. 
adj.  Naglálakad.  ||  Nagdáraan,  ó  via- 
jero. 

CAMINAR,  n.  Lumákad;  maglak- 
bay.  []  met.  Sinásabi  sa  manga  bágay 
na  ualáng  kálolowa  na  kumíkilos,  pa- 
ra nang  manga  planeta,  ílog,  etc.=:íí, 
para  Manila.  Maglakbay  sa  Maynílíi, 
6  pasa  Maynílá  =  ii/'/¿  Maglakbay  ng 
lakad;  mz^dX^diá.  — de  concierto.  Lumá- 
kad ng  uagkákaisang  loob,  ó  nagká- 
kaayos=f«  coche.  Lumákad  na  nakaka- 
rrLiaje=fí'«/«%  de  plomo.  Lumákad  ng 
kibhang  maíngat,  at  taglay  ang  mala- 
king  pagkuküió. 

CAMINATA,  f.  fam.  Pasial  na  ma-. 
hábá,  lípang  niatagtag.  ¡|  Viajeng  mai- 
klí  na  gin^gawá  sa  paglilibang. 

CAMINO,  m.  Daán;  landás.  11  Pag- 
lalakbay.  [|  Bávva'l  isa  nang  hákot,  ó 
dipit  na  ginágawá  nang  magtatangad 
ó  upahang  maghalid  riang  tiibig  ó 
anománg  bágay.  ¡I  met.  Ang  paraang 
nákikita  ó  nátagpuan  sa  paggawá  ng 
■SLr\omi-\\  =  carretero.  Ang  daang  ma- 
pagdádaanan  nang  nakakarruaje. — 
met.  Ang  pangkaraníwang  paraán  ng 
paggawá  =  í/¿  herradura.  Ang  daang 
pinagdádaanan  lámang  nang  kabayo. 
baka,  kaiabawi  e\.c.=.ir ¡liado.  Lansak 
at  karaniwang  daán.  met.  Ang  pa- 
raang  pangkaraniwan  at  kaugalián  ng 
paggawá  nang  anomán. 

CAMISA,  f.  Báro.  f|  but.  Báíok  ng 
bunga  nang  káhoy.  II  Pinaghunusan. 
II  met.  Ang.  pintang  ápog,    yeso  ó  lú- 


y  Google 


—  Ilf 
CAM 

pang  puti  na  inilálagay  sa  padcr,  ka- 
pagpinípinthhang  panibago. 

CAMISOLÍN,  m.  dim.  ng  camisa. 
üainit  na  uiay  kuello  na  iiiilál,igay  sa 
ibábavv  nang  kaniisola  na  pangtakip 
sa  dibdib,  ng  howag  marumháii  ang 
daniit  sa  katawán. 

CAMORREAR,  n.  fain.  Makippg- 
básagulong  lági. 

CAMORRISTA,  m.  f.  fam.  Pala- 
away;   tákaw   ávvay. 

CAMOTE,  ni.  Kamuii. 

CAMPAMENTO,  m.  der.  ng  <:««■ 
po.  Ang  pagpapahiiigá  nang  hukbb. 
II  Lugal  na  páhingahan  nang  hukbó. 
11  Hukbóng  nagpápahinga. 

CAMPANA,  f.  Kampáná.  l|  Alin- 
mang  bágay  na  kawangis  nang  kam- 
páná. II  Ang  símbalian  ó /dr/'í'^H/ff,  at 
gayondin  anglupaín  6  nasásakop  nang 
sinibahan  ó^díToj'/í/íí,  at  winíwikang: 
■  tales  diezmos  se  deben  á  la  campana,  a}ii¡ 
gayong  manga pamagó  ay  iitang  sa  si.m- 
BAHAN,  ó  dili  kaya'y:  esta  tierra  está 
debajo  de  la  campana  de  tal  parle,  ang 
mañgá  Itígal  na  itoy  nasásakop  nang 
simbakAn  nang  gayóng  lugal,  h  na  sa 
ilálim  nan^  kapangyarihan  nang  siíi- 
BAHAN  nang  gayóng  lugal. 

CAMPANADA,  f.  nang  cajnpa- 
na.  Tugtog  nang  kampáná  ¡|  mct.  Es- 
kindalo;  kaingayan;  káguluhan;  pang- 
yayaring  bantog  sa  marami.—iJar 
una  campanada.  Gumawá  nang  isang 
eskándaio;  magbigay  kagúluhan  sa 
mad^íl. 

CAMPANARIO,  m.  der.  nang 
campa?ia.  'iorreng  kinálalagyan  nang 
kampáná.    Campanario. 

CAMPANERO,  ni.  der.  nang  cam- 
pana. Mangagawá;  ú  taga  luglóg  nang 
kampáná. 


CAM 

CAMPANILLA,  f.  din.  nang  cam- 
pana. Kampanang  munti;  kililing.  ii 
anat.    Gútil   nang    lalaniunan. 

CAMPAR,  n.  der.  nang  campo. 
Magpahingá  ang  hokbó.  ||  Lumáló  sa 
iba  sa  diinong  ó  anyó.  ||  Magdíwang. 
^=con  su  estrella.  Mngtanió  nang  ma- 
buting  pálad;  niagkaroón  nang  ma- 
buting  lagay,  =  de  golondro.  Mabúhay 
sa  pawis  nang  iba.  —por  su  respeto. 
Magmayabaiíg;  niagmatapa»g.  Huag 
pasakop    kangínonian. 

CAMPEAR,  n.  Lumabás  sa  yu- 
ngib,  at  niaggalá  sa  párang  ang  ma- 
nga hayop.  II  Mamukod;  niangibá  sa 
iahat    sa    ínam. 

CAMPEÓN,  m.  Bayani;  baiitog 
na  mangbabak3:¿'tte/'rí/-í».  Ang  pama- 
gat  na  ito'y  itinátawag  sa  Cid  Rui 
Diaz   de  Vivar.  l¡  Pámunuan. 

CAMPESINO,  NA.  adj.  der.  nang 
campo.  Náuukol  sa  piírang.  ||  s,  Ang 
parati  sa  pkrang.  |]  Taga  párang.  || 
Ang  túl^Ó  sa    lúpá   nang    Campos.       \ 

CAMPIÑA,  f.  der.  nang  campo. 
Kabukiran;  búkid;  ^^ix?iX\%.—  Cerrarse 
de  campiña.  Manatiling  magpakatigás 
sa    kaniyang    akálá. 

CAMPO,  m.  Párang.  ||  mét.  Lu- 
gal na  kálululanan  ó  pagkákasiyahan 
nar,g  aiiomán,  maging  niay  katawán 
man  ó  walá.  ||  Manga  pananim,  ká- 
Iioy  at  ibang  sClraísibol  sa  biíkid  6 
párang,  at  niwíwiká:  están  buenos  los 
CAMPOS,  mabuti  ang  lagay  nang  bú- 
kid, ó  nang  pananim  sa  bukid  6  pá' 
rang;  están  perdidos  los  Campos,  sira 
ang  BtÍKiD  ó  ÁNi  ó  ang  manga  pa- 
nanim dodft.  (I  Sa  kayong  may  burda 
ay  ang  lugal  na  walang  labor  ó  pi- 
nakafüiido.  ||  Ang  hokbong  nakaga^ 
yak  sa   paktkilumas.  [}  Ang   lugal   ó ! 


y  Google 


.117- 


CAN 

lúpang  kinálaligyan  nang  isang  hok- 
hó.=de  balalla.  Ang  lugal  na  pinag- 
dídigmaan  nang  dalawang  hokbó. 

CANA.  f.  lüang  pamíkat  na  gá- 
niit  sa  Cataluña  at  ibang  lugal,  na 
inay  kulangkulang  na  dalawang  vara 
ang  hábá.  ¡1  Úban.  Karaniwang  plu- 
ral kung  gamitin — Peinar  canas.  Tu- 
manda. 

CANAL,  f.  Pkdaluyan  nang  tú- 
big;  alulod.  [|  Alinraang  ugat  nang 
liíob  nang  katawán.  ||  Mascuünong  gi- 
nágainit,  kung  pádaluyang  nialaki  na 
binúbuksan  para  paglayagiln  nang 
manga  sasakyáng  niángangalakal,  para 
nang  CANAL  de  campos,  canal  de  Suez, 
at  iba  pa.  |I  Ang  lugal  na  kinpot  sa  dá- 
gat,  na  nasa  pagítan  nang  dalawang 
pangpang  na  nagkákatapat,  na  diná- 
daanang  nang  tiibig,  para  nang  dá- 
gal  na  nasapagilan  nang  Francia  at 
Inglaterra  na  ang  táwag  ay  canal 
de   la  Mancha,   etc. 

CANALIZO,  ni.  dim.  nang  ca- 
?taL  Kanal  na  niaUit,  |]  Kanal  sa  pag- 
ítan   nang    dalawang  pulo. 

CANALLA,  f.  Tawong  raasamá, 
at  bastos  ang  manga  kaugallán.  j¡  Ti- 
máwá. 

CANANA,  f.  Lalagyíin  nang  cáp- 
sula nang  baiil,  na  nasa  bayawang  ng 
sundaio. 

CANAPÍ;.   m.   Kauíapé. 

CANARIO,  RÍA.  adj.  der.  nang 
Canarias.  Tawong  tiíbó  sa  isla  Ca- 
narias. II  m.  ,.Taga  Canarias.  ||  Ibong 
kan  ario. 

CANASTA,  f.  Bugsok;  kalabog- 
sok,  ó  buslong  nialuang  ang  bibig  na 
may  dalawang  bitbitan.  Matong. 

CANASTO  y  CANASTRO,  in. 
Mátoiíg. 


CAN 

CÁNCANO,  m.  fam,    Kuto. 

CANCELAR,  a.  for.  Pawalang 
kabuluhán  ang  alinmang  tinátawág  na 
instrumento  público.  H- met.  PawÜn  sa 
ísip;  pawalang  kabuluhán.  ||  Bayarang 
tapusan    ang    isang   útang. 

CÁNCER,  m.  Isang  bigay  na  sií- 
gat,  para  nang  kángkaro,  bikat,  etc, 
II  Isa  sa  manga  signos  nang  Zodiaco. 

CANCERARSE,  r.  Magkasúgat 
nang  tinátawág  na  cáncer  sa  aun 
mang  lugal.  nang  katawkn.  II  Magba 
lantukan  ang  siígat.  II  niet.  Sumamáj 
pálulong    sa  gawang  di  matowid. 

CANCIÓN,  f.  Áwit;  kanta.  U  met, 
Bágay    na  walang   kabuluhán. 

CANDE,  m.  Asucal  de  piedra, 
V.  AZÚCAR. 

CANDELA  f.  Kandílá.  ¡|  Ang  bu 
laklak  nang  castaño.\\  met.  Ang  puang 
na  nasa  pagítan  nang  fiel  nang  tim- 
bangan  at  nang  caja  niyá.  II  Apoy 
— Arrimar  candela.  Paliíin;  hampa- 
sfa  —Acabarse  la  candela.  Malápit  nang 
mamatay. 

CANDELABRO,  m.  der.  nang 
candela.  Ang  kandelerong  malakí  na 
may   muráming  ílaw, 

CANDELERO.  m.  der.  nang 
candela.  Tirikán  níing  kandílá:  can- 
delero.  \\  náut.  Bákai  na  tulos  sa  gí- 
lid  at  ibamang  lugal  nang  sasakyán, 
na  talián  nanglúbid.  Kung  may  anillo 
sa  úio,  ang  táwag  ay  candelera  de 
ojo,  at  kung  lílo  lámang  at  walang 
anillo  ay  cafulelero  ciego.  V.  VE- 
LÓN. 

CANDEUCA,  LLA,  TA.  f.  dim, 
nnng  caftdela.  Kandilang  munti. — 
Candelilla,  cu.  KaliHang  maiüt  at 
inahábá,  na  kayong  iiiilubog  sa  pag- 
kit  at   iba   pang  gamot,  at  gíuágaiait 


vGooQle 


CAN 

sa  paggamot  sa  manga  sakit  nang 
dadaluyán    nang  íhi. 

CANDENTE,  adj.  Nagbábaga  Si- 
násabi  sa  mangi  metal  na  mapiitiputi 
na  sa   pagbabaga. 

candí.  atJj.  Asii:al  de  pieciía. 
V.   AZÚCAR. 

CANDIDATO,  m.  Ang  uagiiáha- 
ngad  magkamit  nang  katnngknlan,  ó 
kamáhalai).  |I  Ang  napapalagay,  ó  na- 
boboto  sa  isang  katnngkulan. 

CANDIDEZ,  f.  mct.  Kalinisan 
nang  loob.  |]  Knpiuián.  ||  Pagkapáni- 
walain,  )|  ¡ron.  Kapangiíhasan;  katam- 
palasanan. 

CANDIL,  in.  Tinglioy.  II  Suinbó; 
ó  sumbohan.  ||  Ang"  dalo  nang  sií- 
ngay  nang  usa,  na  niataás  sa  íbang 
kakanibal  niyii.  ||  met.  y  fiíin.  Ang 
pinakatuka    nang    sombalilo. 

CANDILEJA,  f.  der.  nang  fan- 
dil.  .BasongJlaWán. 

CANDOR,  m.  ant  Labis  na  kn- 
putián.  II  met.  Kalinisan  at  kapalág"a- 
yan  nang  loob. 

CANELA.,  f.  Pangalawang  balat 
nang   kanelo.    Canela. 

CANELO,  m.  bot.  Káhoy  sa  Cei- 
lán,  na  ang  pangalawá  niyang  balat 
ay   ang    ca?iela. 

CANGREJERO,  RA.  m.  y  f.  dcr. 
nang"  cangrejo.  Magaalimangó;  mag- 
aalimasag. 

CAN(;REJ0.  m.  AÜmangíj;  ali- 
másag. 

CANGRENA,  f.  cir.  I'amulá  ng 
pagkabulok  nang  laniang  inay  súgat. 
Cangrena. 

CANGRENAR.se.  i.  Mabuluk, 
ó   kangrenahcn    ang  laiiiiHí." 

CANGRENOSO,  SA.  adj.  der. 
nang  cangrena.  May  kangrena,  ú  kan- 


CAN 

grenahín. 

CANÍCULA,  f.  astr.  Bituin  nang 
constelación,  na  tinátavvag  na  Can  ma- 
yor. II  Astr.  ,  Ang  panahong  kasabay 
nang  áraw  na  suniíiang  at  liimubog 
ang  bituíng  tinátawag  na  caniciila, 
at  sa  panalion^  ilo'y  malaking  Uibhá 
ang  ínit.  Tinátawag  náting  Tag'thsl  ang 
panabong  itó.  ||  Tagfnit. 

CANILLA,  f.  Liilüd  nang  paá:  biás 
nang  binti  miilíi  sa  tiíhud  hangang 
bukongbúkong,  at  sa  baraso'y  niag  . 
muía  sa  siko  hangang  kamay.  I)  AUn- 
man  sa  manga  butong  prinsipal  ng 
pakpak  nang  ibón.  j|  Sinikuán,  b  sí-  . 
kiián.  Kasangkápanggámit  nang  mag- 
hahabí,  ó  bansi  na  pinagíikiran  ng 
sutiang  iháhabi. 

CANINA,  f.  Táeng   aso. 
CANJE,    m.  Píigpapalit  nang  rngá 
bíliag    nang    dalawang    naciong    nag 
bábaka,  etc.  Sa  tinátawag  na  niakrtas 
diplomáticas    lámang    gámit. 

CANJEAR,  a.  Magpalit  nang  rngá 
bíhag,    poderes,    etc.     Gináganiit  lá- 
mang sa  manga  asunto  ng  diplomática. 
CANO.    NA.    adj.    May     uban.  |1 
Uban.  |¡  met.    poét.    May   baít;  magií- 
lang   ang  ísip;    mataüno. 
CANOA,  f.  Bangká. 
CANQERO.   m.  der.    nang   canoa. 
Mámamangká. 

CANON,  m.  Kautusán  ó  reglang 
tíítag  nang  katipiinang  piniínó  nang 
manga  ministros  nang  Sta.  Iglesia.  || 
Listahan;  ó  katálogo  nang  manga  li- 
brong  banal,  na  tinátangap  nang  z¿'/íf- 
sia  católica.  \\  Isang  bahagi  nang  Misa 
na  ang  paniulá  ay  Tigitnr  at  nag- 
'  látapus  sa  Pater  naster.  |t  impr.  Isang 
-klaseng  letra,  ayon  sa  lakí  nitó,  |! 
lor.    Bui's  nang  lúpá. 


y  Google 


CAN 

CANONGJA.  f.  Ang  katiingfkiilan 
nang  Catibuig»,  ó  pagka  canónigo. 

CANÓNIGO,  m.  der.  nang  canon- 
gla.  Ang  páring  niay  kanongía.  Ca- 
nónigo. 

CANONISTA,  m.  der.  nang  cáno- 
nes. Ang  nagtiítiiió,  6  profesor  nang 
derecho  canhtico. 

CANONIZAR,  a.  Ipaháyag  at  ila- 
gay  nang  Sto.  Papa  sa  bíifing  nang 
manga  Santo  ang  sínomang  aÜpiu 
nang  Dios  na    beatificado  na. 

CANOSO,  SA,  adj.  der.  nang  cano. 
Mauban;   líbnnin. 

CANSADO,  DA.  p.  p.  nang  causar. 
y  adj.    Pagod.  II  Hapo. 

CANSANCIO,  m.  Píg-od;  pagal. 

CANTAR,  ni.  f.  Áwit.  |1  pl.  Ang 
libró  nang  manga  cán/ico  ni  Salomón. 
¡[  V.  a.  Um^wit;  magkantá.  ||  HuQiuni 
ang  ibón.  II  met.  y  faní!  Magngálit; 
tumunog  ,  sa  pagtákad  ang  gulong 
nang  karitón.  ||  fani.  Ilath^lá;  ó  ipa- 
háyag  ang  ansmang  nálil¡him33(í  h- 
bro  abierto,  Kantahiiig  kagyat  ang 
anoniang  \.\.\^\M>^\n  =  de  plano.  Ipahá- 
yag  nang  tálampakan  at  walang  ka- 
kimikími,:=¡'«  voz  baja  Utnáwit  nang 
marahan. 

CANTÁRIDA,  f.  inyop  na  mu- 
mutiti,  na  niay  ápat  na  pakpak,  na 
ginágawang  pulbos  at  iplnagbiíbu- 
kas  nang  caiisiico,  II  Ang  tápal  na 
cantárida,  na  itinátapal  sa  niay  sakit. 
11  Ang  lintós  ó  ang  caustico  ng  pag- 
kátapal  nang  cantárida  at  kayd  si- 
násabing:  le  Jmn  curado  las  cantá- 
ridas, s\ya\y  pinaigi  nang  cai'jstico; 
purgan  bien  las  caniáridas,  su?»ása- 
gong  mabul't  ausí    caij-SITco.  . 

CANTARÍN,  NA.  adj.  der.  ng 
catiíar.  fani.    Ang  Jubhaog  inapag- 


119- 


CAN 

awit.  [    f.    fam.    Magaawit;    mánga- 
nganta. 

CANTARO.  ni.  B:^ugi=^icetntaros. 
adv.  Kung  kasama  nangverbo  llover, 
caer,  echar,  ay  kaisá:  nang  sagá?ia; 
nang  malalcés. 

CANTATRIZ,  f,  der.  nang  cantar. 
Babaying  niagaawít,  ó  mánganganta, 

CANTA7.b.  m.  der,  nang  canto. 
Hagis  nang  bato,  ó  saksaknang  talini, 
ó  tntis  nang  bato. 

CANTERA,  f.  Ang  Iiigal  na  kinú- 
kunaii  nang  batong  ginágawang  bá- 
hay  ó  pader,  etc.  |1  met.  Ang  talino,  b 
diínong  na  náhahalalS  sa  kangínoman. 

CANTERO,  m.  der.  nang  cantera.  _ 
Maglaiabrá  nang  baló.  ||  Pangkat  nang 
isang  búkid. 

CÁNTICO,  m.  Kantá;áwít  sa  pag- 
papasalámat  sa  Dios  na  nakasúiat  sa 
"rñangá  libró  santo. 

CANTIDAD,  f.  Bílang  kung  sa 
bibilangín;  dámi  kung  sa  tinktakal.  ¡| 
Timbang,  siíkat,  bunlón  ng  anomang 
bágay,  halaga,  etc. 

CANTIÑA,  f.  Bodega  6  laguán  ng 
álak  ó  túbig  sa  sílong  nang  báliay.  |] 
Tindahaii  nang  manga  kákanin  at  álak 
na  nasa  manga  tabí  'nang  kuarlcl  ó 
kampamenlo.  ||  Sisidlán  nang  báong 
túbig  sa  paglalakad-.ll  pl,  Dalawang 
kahong  may  bitbilan  sa  pagpapasán, 
na  lalagyán  nang  pagk^ing  dinádala 
arawáraw,  na  hindi  mabilbasá  ang  na- 
kalamáii  sa  loob,  II  Ang  lugal  nang 
báhay  na  kináialagyan  nang  manga 
túbig  na  íinnmin, 

CANTO,  m.  Bato.  [|  Pagkakantá; 
áwit.  II  Tangos;  dijlo  6  kanto  nang 
anomang  liágay  6  kigal.  j]  Ang  gulu- 
god  ó  likod  nang  gúlok,  kutsilió,  etc. 
II  Kapal  nang  anomán. 


vGooQle 


CAN 

CANTÓN,  m.  DAkong  laU-ís  nang 
pániílukan;  eskina.  1|  Bayanbayanan; 
hipa.  ¡I  Ngalan  nang  isang  bayan  sa 
Sungsong. 

CANTONEO,  m.  Guinindaygin- 
dáy  sa  paglákad;  gíray. 

CANTONERA,  f.  Pangyákap  na 
tangso  ó  bákal  sa  mangi  pánulnkan 
nang kabán  atiba  pa.||PaiRiíting  tang- 
so 6  anonián,  na  inüálagay  sa  stílok  ng 
manga  balat  nang  libró. 

CANTOR,  RA.  m.  y  f.  Tagakíintá 
ó  manga ng,inta.  Karanívvang'  itáwag 
sa  may  opisiong  niagkantá. 

CAÑA.  i.  bot.  Kawayan.  ||  Blas  ng 
kamay,  bintí  ó  nang  piinu  nang  maÍ2, 
palay,  etc.  ||  Báliwasan;  báway.  [|  Ang 
dtak  sa  ioob  nang  butó  =  de  vaca,  líutó 
óbiásnanfí  bintí  nang  baka.  Gayón 
din  ang  táwag  sa  litak  na  nasa  Ioob 
nitcí  =  5«/£-£  Tubo. 

CAÑADA,  f.  Pagitan  nang  dala- 
wang  bundok,  ó  nang  dalawang  tu- 
gitog  na  nngkákalapit. 

CAÑAFÍSTOLA.  f.  bot.  Baláyong; 
b  cañafístola. 

CAÑAMIEL,  f.  palab.comp.  nang 
caria  at  miel,  Tnbó. 

cAÑAMO.  m.  bot.  AnábÓ. 

CAÑAVERAL,  m.  Kawayanán. 

CAÑO.  111.  Ahilod;  pabiihiang;  pá- 
daluyan-  ¡I  Ang  yungib  na  pilamigan 
nang  túbig.  ||  Sa  órgano  ay  biingbang 
na  malakí  o  canyón  na  pinápasukan 
at  nilálabasan  nang  bánging  nagpápa- 
tunog.^ 

CAÑÓN,  ni.  Kanyón.  ii  Lugal  na 
raalínaw  at  waiúng  laman  nang  bag- 
wis  nang  ibón. 

CAÑONAZO,  m.  aum.  ng  ca/íÚH. 
Ang  putok  ng  kanyón,  at  kasiraang 
ginágawA  niyíi, 


CAP 

CAÑONEAR,  a.  Kanyonín,  ó  kw 
manyón  sa  kaáway.||  r.  Magkányonan. 

CAÑUTILLO,  ra.  dim.  de  cañu/o. 
— Kanutilió;  pinulo;  bansí;  halosán.  || 
Eaiising  maliit  na  biibog,  na  pamuti 
sa  damtt. 

CAÑUTO,  ni.  Bias  nang  kawayan. 
II  Salakiiban.  ||  TtíkÜ;  bongbong.jj  pl. 
l'agnán  nang  aspilé.  ||  met.  y  fam.  Pa- 
lasumbong, 

CAOBA,  f.  y 

CAOBANA,  bot.  Káhoy  na  ma- 
lakíng  sa  Ameiica  tumiitubd. 

CAPA.  f.  Damit  na  mahibang  na- 
kabalábal  sa  katawán.  Capa.  ||  Ang 
anománg  ipinaíibabaw  sa  ibang  bágay, 
na  itinátakip  ó  ibinábalot,  na  para  ng 
yesong  i[)inintá  sa  padcr,  asúkal  ó  ar- 
nlbal  na  ibinábalot  sa  manga  matamís, 
etc.  ¡I  Balatkayó.  ll  Ang  nagtátakip,  ó 
aikagLiHe  nang  anomán,  para  nang 
M.KAGUETE  íia>i¿'  Mañg^  magjtafidkaiv 
CAPA  de  ladrones. 

CAPACIDAD,  f.  Guangóluang 
nang  anomán  na  siíkat  niagiulan  ó 
masiglán,  para  nang  baso,  lapayan, 
kamálig,  etc.¡|met.  Ang  abot,  ó  talino; 
ó  talas  nang  bait  nang  pagkilálang 
mahiísay  nang  anomán.  ¡1  Tákal;  luían. 

CAPADOR,  m.  Mángangapon. 

CAPAR,  a.  Kumapon.  ||  met.  y 
fam.  Bumawas;  umumít;  ó  piimútoí; 
at  sinásabing:  á  Fulano  le  caparon  el 
sueldo;  si  Fulano  ay  iíinawasan  ó 
INUMITÁN  nang  kaupahán;  etc.  ||  r.  Ma- 
kapon. 

CAPARRO.gA.  f.  Alkaparrosa. 
Ang  tiínay  niyang  ngálan  ngayón  ay 
sulfalo  de    cobre,     de   hierro,  ó  de  zinc. 

CAPATAZ,  m.  Ang  pinakapiínó 
nang  nagsisipagtrabajo  nang  anomán. 
jl  Ang  nítmámahaiá  nang  asíenda. 


vGooQle 


CAP 

CAPAZ,  adj.  Ang  may  sapat  na 
luang  ó  lakf  para  maglulan  nang 
anomán.  ||  Ang  malak(;  6  maluag.  It 
met.  Sapat;  bágay,  kahustuhan  sa 
anomang  pinag"íiukulan. i|  met.  Ang 
may  kayang  gumawS  ó  magdáos 
nang  anomán.  ti  Mataüno.  ||  Sa- 
pat na  gumawa  nang  magaling  b 
ng  masama,r:=:[/í  dea  arr»has.  Sapat  sa 
isang  daang  arroba.=/<ira  su  emplío, 
,May  kaya  sa  kaniyang  kutung'kulan. 

CAPCIOSIDAD,  f.  Karayaán;  ka- 
walíin  nang  pagtatapat. 

CAPELO,  m.  Sombalílong  pulk 
nang  cardenal.  \\  Kamáhalan  nang 
pagká  cardenal. 

CAPELLÁN,  m.  Ang  paring 
may  capellanía.  \\  Aünmang  pír!  ká- 
hit  walang  capellanía  ay  gayón  din 
ang  táwag.  H  Ang  pareng  tagá  pag- 
misa  sa  báhay  nang  isang  ginoó. 

CAPILLA,  f.  Damit  na  nakalíbid 
sa  liig  nang  kapa  at  abito  at  íki- 
niíkulubong  sa  ülo,  para  nang  sa  ma- 
nga fraile,  y  Katipunan  nang  manga 
mdsiko  sa  simbahan.  {|  mil.  Ang  al- 
tar na  buhatín,  na  daladalá  nang  mgá 
sundato  para  pagmísahan  nang  kani- 
lang  kapcllán,  ||  fam.  Ang  Fraile,  ll 
Lugal  na  maliit  na  may  altar,  na 
nasa  loob  nang  ibang  simbahan  ó 
sa  Jabas  kayl.  |{  Ang  comunidad;  6 
-  katipunan  nang  mangíi  capellanes.  [| 
Ang  bfianguang  kjnálalagyan  nang 
manga  bíbitayin,  at  pagbubuhatan 
nang   pagpatungo    sa    bibitayán. 

CAPILLO,  m.  Tukarol  nang  san- 
go!. K  Tukarol  na  ikindko!obong  sa 
mukhá  nang  b.-ítí  sa  pagbíbinyág. 

CAPIROTAZO,  m.  der.  nang  ca- 
pirote. Pitik  nang  dalíri  sa  üong. 

CAPISCOL,  m,  Angparing  may 


CAP 

kalungkiílang  mamábala  sa  pagka- 
kantá  nang  coro  sa  catedral  ||  Chantre 
ó    sochantre. 

CAPITACIÓN,  i.  Pagkakábahagi 
nang  manga  buís  la  tawo  sa  bayan. 
CAPITAL,  m.  Puhunan.  ii  Paga- 
ári  ó  caudal.  |]  Ang  pagaáring  dalli 
nang  lalakí  sa  kaniyang  pagaasiwa, 
at  ang  inventario  nodn.  ||  Ciudad  é 
báyang  pangulo  nang  isang  prorin- 
cia.  ¡I  adj.  Níuukol  sa  ulo.  ||  Püné. 
Ginágamit  na  sabihin  sa  matiza  ka- 
salanang  pínakaulo  d  pínagmümulan 
nang  iba,  para  nang  kapalalüan,  etc. 
II  met.  Ang  lubhang  nialakf  6  pi- 
nakaprincipal.  Sínásabi  lámang  sa 
ilang  bágay:  para  nang:  enimigo  h 
error  capital,  kaáway  b  kamáltang 
PINAKAPRINSIPAL  ó  LÜBHANQ   MALAKÍ. 

CAPITALISTA,  m.  der.  nang  «- 
pital.  Namdmnhunan;  d  ang-  may  pu- 
hunang  sariti.  ii  Comercianteng  ang 
negocio  niya'y  ang  giro  nang  letra 
de  cambio. 

CAPITALIZAR,  a.  der.  nang  cm- 
pital.  Salapiín  ang  pagaárí.  !l  com. 
Idagdag  sa  puhunan  ang  manga  tdbd 
ó  pakinabang  na  kiníta. 

CAPITÁN,  m.  mil.  Pdnong  nag 
íiutos;  kápitan.jjPámunuan.=rfí/j>Hí>'- 
to.  Ang  may  bahálá  nang  pagpapa- 
linis  naag  puerto  at  kumtíkuhang 
balita  sa  manga  sasakyang  nánalis 
at  nánasok  sa  puerto:  karaniwang 
may    grado  militar. 

CAPITANA,  f.  Asawa  nang  ka- 
pitán.  (I  náut.  Pangülong  sasakyán  la 
daong  nang  hárí,  na  kinásasakyan 
nang  general  nang  alinmang  armada 
6    escuadra. 

CAPITANEAR,    a.  Mamdnd.  ii 
Manguna. 


y  Google 


CAP 

CAPITULAR,  m.  Ang  táwong 
nápapasok  sa  alinmang  katipunan  6 
comunidad^  at  may  boses  na  maka- 
boto  doón.  II  adj.  Ang  n^uukoi  sa 
capitulo  ó  junta  iiang  aUninang  sim- 
bahan,  ministerio,  etc.:  sala  capitu- 
lar, salas  na  pinaghúhuntahan  ó 
piNAGTÍTipUNAN,  etc.  II  3.  Makipagka- 
yárí;  <S  gumawá  nang  anomang  kon- 
trato  ó  pinagkáyarijn.  ||  met.  Isúkó; 
ó  ¡entrega  ang  isang  plaza  de  guerra; 
h  isang-  pangkat  nang  tropa  sa  ilá- 
Um  nang  isang  pinagkáyariang  pinag- 
tisapan.  !l  Sisihin  sa  hindi  pagtupad 
na  magaling  sa  kaniyang  katung- 
kulan.  ICaraníwang  sinásabí  íikol  sa 
manga  gobernador.  ||  n.  Awitín  ang 
manga  capítulos  nang  ora  canbnica. 
=:zC9n  el  enemigo,  Sumiíkó,  ó  maki- 
pagkisundó  (sa  pamagitan  nang  isang 
trato)  sa  kaáway. 

CAPÍTULO,  ni.  Ang  pagtitipon 
(5  juntang  ginágawi  nang  manga  pari 
sa  manga  táning  na  panahon,  ayon 
sa  mangi  kautusán  nang  kanilang 
estatuto,  al  nang  maghalal  nang  púnó. 
It  Pagsisi  sa  di  nakaganap  sa  ka- 
tungkulan.  II  Baua't  ísá  nang  pagka- 
kápangkat  nang  isang  kasulatan  ó 
librb. 

CAPÓN  6  CASTRADO,  m.  Ka- 
p<Sn.  II  fam,  Ang  kutás  sa  iilo  nang 
dalíring  dató,  na  ang  kamay  ay  ikom. 

CAPONA,  i.  Súsi,  óyawengtandá 
«ang  pagkaginoó.  |Í  mil.  Charretcang 
walang  palawjt. 

CAPORAL,  m.  Kabo;  ó  pámu- 
nuan.  ||  Namámahalá. 

CAPOTE,  m.  BaUbal  na  gin^i- 
gamit  lipang  huag  mabasá  sa  ulán. 
Capote.  II  met.  y  fam.  Simkngot.  || 
mct.  y  fam.  Útap  na  karaníwang  má* 


CAR 

kita  nating  nakapütong  ó  nakabá- 
lüt  sa  biindok.  (j  Awg  hindí  magka- 
basas  sa  sugal.  Kaugaliang  gamiting 
kasama  nang  verbo  dar  at  llevar. 

CAPRICHO,  m.  Kaisipán  ó  kai- 
bigáng  lowal  sa  kaugalián,  at  kara- 
niwa'v  walang  katowiran.[|  Sumpong. 

CÁPSULA,  f.  bot.  Eálok  na  ki- 
násisidlan  nang  butó  nang  anomang 
bunga.  II  Pangargá  sa  baril,  na  may 
bala  at  pólvora  na,  at  nabábalot  ng 
karton  ó  metal. 

CAPTAR,  a.  Hikáyatin  ang  loob, 
wárí,  ete.  nang  iba  sa  malambot  na 
sabi,  katámisan  ng  trato  at  iba  pang 
paraán.  [|  r.  Mahalina;  matáwag  ang 
loob  sa   pagibig,   paggálang  etc. 

CAPTURAR,  a.  for.  Dakpin;  ó 
kapturahin. 

CAPULLO,  m.  bot.  Buko  nang 
bulaklak. 

CARA.  f.  Mukhá.  ||  Ang  mukhá; 
ó  harapán  nang  anomán.  ||  Kung  sa 
salapí  at  manga  medalla  6  relika- 
rio  ang  táwag  ay  anverso  —cara  Acara 
mod.  adv.  met.  Háyagan. — Sa  há- 
rapan    ó   niukháan. 

CARABINA,  f.  Baril  na  raaikií 
na  may  isang  vara  l^mang  ang  hábá. 

CARACOL,  m.  Suso.  II  Pihi;  pi- 
lipit.  H  Kalígay;  sigay.  ii  Hagdánang 
papusó. 

CARACOLEAR,  n.  Bumilingbi- 
ling;    lumibidiíbid;  magpapihitpíhit. 

CARACOLES,  interj.  na  ipinag- 
pápaintindi  nang  pagCataká,  sákít  ó 
sama  nang    loob,    etc.       I 

CARÁCTER,  m.  Ang  tanda  na 
ipiriagkákaiba't  iba  nang  mangái  tawo 
at  nang  manga  bágay.  [|  Ang  pinag- 
kákakilalanan  nang  pagkakáiba't  iba 
nang   likol    nang    maugi    tawo  at 


y  Google 


!  CAR 

'  tiíangá  bágay.  il  Ang  ugáli  naiig  bá- 
vva't  isa.  ¡I  Tigás  nang  loob;  katiba- 
yan.  II  Tandang  h'mdl  mapápawi  tía 
ikinfkintal  sa  káluluwa  nang  manga 
Sacramentong  Bautismo,  Confirma- 
ción at  Orden.  ||  Kamáhalang  kaloob 
sa  manga  raatatáas  na  katungkulan 
at   kaginoohán;  dangal. 

CARAMELO,   m.   Karamelo. 

CARÁTULA,  m.  Mkskara.|lf.  Ta- 
kip  na  lápat  sa  mukha,  na  niangi 
káwad  na  maltliit  at  daidaiting  iubhá, 
nang  huag  mákagat  nang  pukyutan, 
kamumu,  etc.  sa  paglápit  sa  kani- 
lang  b^hay. 

CARATULERO,  m-  der.  nang 
caráiula.  Ang  mangagawá  6  nag- 
títinda   nang  mkskara. 

CARAY,   m.  V.  CAREY. 

CARBÓN,  m.  X]\\ng.  =  de  arran- 
que. Ang  líiing  nang  manga  biniínot 
na  ugat  nang  káhoy.=í/i?  cañutillo. 
Ang  íiling  nang  sangang  malijiit  nang 
kkhoy. — Carbón  de  piedra.  Úling  na 
bato. 

CARBONADA,  f.  der.  nang  car- 
hbn.  Lamang  kating  iníhaw,  na  ini- 
lágá  muña,  [j  Himagas  na  gatas,  itiog 
at  matamís,  na  pinaghalohálu  at  pi- 
naraán  sa  mantíká.  n  Bunton  nang 
líling. 

CARBUNCO,  CARBUNCLO, 
m.  Siílá  ó  batong  mahalagá.  if  Isang 
biíkol  na  gayón  ang  tiwag. 

CARCAJ,  m.  Bungbong  nang  pa- 
lasd.  II  Pundang  pinagsíisuutan  nang 
púnó  nang  kurus,  kung  dinádala  sa 
prosesión. 

CARCAJADA,  f.  Halakhák;  ha- 
likhík. 

CARCAÑAL,   m.  Sákong. 

CÁRCEL,  f.  Biianguan. 


n  — 

CAR 

CARCELAJE,  ni.  der.  nang  car  - 
cel.  Kalagpangaw;  ó  báyad  na  ibi- 
nibigay  paglabás   sa    bílanguan. 

CARCELERO,  m.  der.  nang  cár- 
cel Ang  may  íngat  nang  bílanguan, 
ó  mangbibilango. 

CARCOMA,  f.  Unos;  bukbok;  lu- 
tos. II  mtít.  Ang  alaálang  mabigat  at 
lági  nang  nagpápahirap  nang  loob, 
at  nakasísiiá  nang  katawán  nang 
nagtátaglay  noón.  [)  inet.  Ang  tawo 
ó  bágay  na  untíunting  sumísirá  nang 
pagaári. 

CARCOMER,  a.  y  r.  Unusfn  ó 
bukbukin.  ||  Maagnás  ó  huihupang 
unlíunli  ang  anoman,  para  nang  hií- 
say    nang  katawán,   kabáitan,   etc. 

CARDENAL,  m.  Ang  may  cat- 
denalato,  na  süá  ay  pitong  puong 
consejeros  nang  Papa.  ||  PasS;  hiñóla. 
II  Latay. 

CARDENILLO,  m.  Kaláwang 
nang  tansó.  II  pint.  Kiílay  na  verde 
na  ipinagpípinta. 

CÁRDENO,  NA.  adj.  Murado; 
ó  kúlay   talong  na  magiílang. 

cardialgía,  f.  Mahigpit  na 
sakit  nang  sikiníirá,  na  nakaíinis  nang 
ptísó. 

CAREAR,  a.  for.  Pagharapín  ang 
manga  saksí  ó  may  sala  at  nang  mí- 
kilala  ang  katotohanan.  |¡  Kotehohin 
ó  pagwankiing  siyasalin  angdalawang 
bíigay.  ||  lyaboy  ó  itungo  ang  gana- 
do sa  isang  higa).  Gámit  nang  ma- 
nga pastel.  II  r.  Magpúlong  ang  da- 
lawk  6  raarami  man,  para  magtrato 
ó    niagkayáii  nang  anomán. 

CARECER,  n.  irreg.  como  agra- 
decer. Mawaián;  magsalat.=i/if  lo  mas 
útdispensable.  Mawaián  nang  lilong 
kai  tangán. 


y  Google 


CAB 

CARENCIA,  f.  Kasalatáii;  ó  ka- 
walán   nang  anomán. 

CARESTÍA,  f.  Ka'salatán;  kawa- 
tán.  11  Kaináhalan   nang  anomán. 

CARETA,  f.  Máskarang  pangta- 
kip  sa  mukhá,  ||  Takip  na  lápat  sa 
mukhá,  na  manga  káwad  na  mali- 
liit  at  daidaíting  lubhá,  naiig  huag 
rnákagat  nang  pukyutan,  kamumo, 
etc.    sa  pagiápit  sa  kanüanñ   báhav. 

CAREY.    Kaia. 

CARGA,  f.  Kalgá.  11  Pasan.  f|  Dala; 
luían  II  Gamot  na  ibiníbigay  sa  niii- 
ngi  kabayo  at  nang  luniakás  6  mag- 
karoón  nang  tagal.|l  met.  Buís;  coníri- 
huctbn.  II  mct.  Ang  niangil  katungku- 
lang  tinátangap  ayon  sa  kaniyang 
kalágayan,  oficio,  etc.ffiViet.  Ang  ma- 
ngíi  pighatí  at  súkal  nang  loob.  |[ 
Ang  pagtúsob  nang  isang  pankat 
nang  tropa,  lálo  na  ang  cabaikria.^ 
cerrada,  met.  y  fam.  Ang  bátin; 


134- 


CAR 

CARGO,    m.  Ang-  pagaáfang;  ^ 

pagpasán  nang  anomán.  ii  Utang;ása- 
lapi  kaya  at  manga  bágajr  na,  na  la- 
pamaniahálá  nang  ¡sang  tawo.  ||  met. 
Kaniáhalan;  katungkulan.  ii  met.  Ka- 
tunkulang  mahigpit  nang  paggawH  b 
pagtiipad  nang  anomán.  ||  Pamania- 
hálá;  paggobierno.  ||  Ang  gala;  kaku- 
langSn. 

CARIARSE,  r.  Magkaroón  nang 
sala;  ó  mabulok  ang  alinmang  butó 
natin. 

CARICIA,    f.   Láyaw;  alindog.  II 
Manga  wíkang  maírog. 

CARIDAD,  f.  Pagíbig  sa  Dios 
at  sa  kápowá  tawo.  Jl  Paglilimos  ó 
limos. 

CARIES,  m.  Ang  pagk^bulok  ng 
butóng  may  sálá.  ||  Bukbok  ng  ngipin. 

CARILARGO,  GA.  adj,  comp.  ng 
cara,  sXlargo.  f;tm.  Mukhang  haba. 

CARILUCIO,  cía.  adj.  comp.  ng 


sakiap  at   matigás   na    •s.?ái\.~ consejil     í:fl/-/at/««í>.  fam.  Makinang  na  mukhá, 
U    repmüa.   Ang  pagramági-         CARINEGRO,  GRA.  adj.  comp. 


neo  sa    bayan. 

CARGADO,  DA.  p.  p,  nang  carga 
y  adj.  met.  Tigib.  |1  Puno.  1|  Hitik.- 
de  espaldas  h  de  razones.  Hukot.  =í/¿ 
vino.    Tigib    nang    álak. 

CARGAMENTO,  m.  Luían  nang 
isang  sasakyán. 


nang  carajLt  negro.  Mukhang  niaitim. 

CARIÑO,  ni.  Paláyaw,  sintá;  pa- 
kitang  loob;  pagmamahal. 

CARIÑOSO,  SA.  adj.  der.  ng  ca- 
riño. Mapagpaláyaw;  m.Tpagpakítang 
loob;  masintahin. 

CARIREDONDO,     DA.    palab. 


CARGAR,  a.  Ipasán;  isiínong;  ipá-  comp,  r.ang  cara  at  redondo,  adj.  Muk- 

long;  ilulan.pkargá.  ¡\  Dagdagán  ang  hang  bilog. 

timbang  ó  bigat  nang  anomán.  |1  Pa-  CARITATIVO,  VA.  adj.  Mapagli- 

sanín;    kiiikin;    pagtuangán.=(í  /£■/£■.  mus,  ó    maáwain=3í:íí«,  para    cch  los 

Yfiete;    ó    isakay    ang     isang     kargá  podres.  Maáwain  sa  niahihírap. 

na  ibáyad  nang  flete  sa  may  ári  nang  CARLEAR,  m.  Humíngai. 

sasakyán.=ií,  en  hombros.  Pasaníii=  CARMENAR,  a.  Magnutnot  nang 

sobre  alguno.  Tindigán  ó  ipanagot  ang  biniot  at    iba  pa,  na  aÜsín  ang  manga 

sínoman  sa  kaniyang  magíging  kaku-  dumí  at  gusot,  at  nang  raatrabaho,  || 

langkn.— Ungután;  pakiusapang    ma-  mtt.  y  fam.  Taluning  maubos  ang  sa- 

labis.  lapi  sa  laió. 


vGooQle 


CAR 

CARNAJE,  m.  der.  nang  carne. 
Karné,  6  lamangkating  inasnán,  na 
báon  sa  sasakyán. 

CARNAL,  adj.  der.  nang  carne. 
Ang  náuukol  sa  katawang  lúpi.  ||  Ma- 
líbog;  náuukol  sa  kalibugan,  para  ng 
pecado  carnal;  kasalanang  kalupaAn. 
II  ra.  Ang  panahong  hindi  kurismá.  || 
Mihilig-sa  manga  kayamanan  sa  hipa; 
6  sa  kamunduhán. 

CARNALIDAD,  f.  der.  nang  car- 
nal. Kalibugan;  kamunduhAn. 

CARNAVAL,  m.  Lapas;  <S  ang 
tatlong  áraw  na  síniísundan  nang 
buHngbiíting.  Carnestolendas. 

CARNAZA,  f.  der.  nang  carne.  Pa- 
pit  loob  nang  kátad.  ||  fara.  Karami- 
han,  ó  kasaganaán  nang  lamangkali. 
CARNE,  f.  Lamangkati.  ||  Laman 
nang  manga  bunga  nang  káhoy.||Ang 
katawán  nang  tawo=í//í'(Z,  Sa  súgat  ay 
ang  lamang  hindi  bulok,  ó  hindi  pa 
náhahawa  nang  kabulukán  ^y  sangre. 
Kamagának. 

CARNERADA,  f.  Karamihang 
tupa. 

CARNERO,  ni.  Tupa.  |)  Ang  lu- 
gal  na  pinaglálag-yán  nang  katawang 
patay  nang  tawo.  |t  Ang  lugai  na  pi- 
naglálagyan  nang  manga  butong  kinú- 
kuha  sa  manga  líbingan=«í-/a«.  Ang 
túpang  nátatago  ang  itlog  sa  loob  ng 
katawán,  at  hindi  nakabiting  gaya  ng 
kaugalían. 

CARNESTOLENDAS,  f.  pl. 
Carnaval;  lapils  ó  ang  tatlong  áraw 
na  náuuna  sa    miércoles   de   ceniza. 

CARNICERÍA,  f.  der.  nangcar^/e. 
Tindahan  nangkarne.||met.  Pagkaká- 
matayan  sa  diginá. 

CARNICERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  carnicería.  Ma2:kakarnc;  iiiáiiia- 


2S  — 

CAR 

matay  nang  hiyop.  ||  adj.  Ang  manga 
hfcyop  na  lamangkati  ang  ikinabiíbu- 
hay.  II  Ang  táwong  mabangís  at  wa- 
lang  áwá. 

CARNOSIDAD,  f,  Laniáng  lumá- 
Ubis  sa  manga  síigat  6  iba  mang  lu- 
gal  nang  katawán.  Kuntil.  ||  Lamúkot, 

CARNUDO.  DA.  adj.  aum.  nang 
carne.  Malam&n. 

CARO,  RA.  adj.  y  adv.  m.  MahaL 
II  Ifog;  gfliw. 

CARPETA,  f.  Karpetang  sulatán 
ó  taguán  nang  manga  papel.  [|  Sa  ma- 
nga legajo  nang  papel  ay  ang  rótu- 
long  iniléilagay  sa  labás  nang  balat,  at 
kinásusulatan  nang  nakalamán  doón, 
lugal  na  kinádarapatan  etc.  f|  pl.  Ang 
mgákartongtakipnangmángá  legaio. 

CARPETAZO.  (DAR)  fr.  Sa  ma- 
nga oficina  ay  patigilin  ang  lákad  ng 
isang  espediente,  na  patulugin. 

CARPINTEAR,  n.  Maganluage. 

CARPINTERO,  m.  Aniuage-íí! 
blanco.  Ang  nagtíitrabaho  sa  oficina, 
at  gumágawS  nang  mesa,  bangkfi,  etc. 
=¿fi  carretas  d  de  prieto,  Ang  manga- 
gáwá  nang  karitón  =  de  oirás  de  a/ue- 
'  ra.  Ang  gumágawi  nang  almasón  6 
bastidor  nang  báhay,  at  hindi  nagtá- 
trabaho  nang  ibÁ=xde  ribera.  Ang  ma- 
nga nagtilrabaho  sa  manga  pábrikang 
gáwaan  nang  barkó. 

CARRASPERA,  f.  Sakft,  ó  k»U 
nang  lalamunan,  ná  dáhil  dito'y  ha- 
los di  makalagok  nang  IJtway,-  »t 
may  hálong  pamamalat. 

CARRERA,  f.  Takbó;  síbad.  (| 
Daang  talagang  pátakbuhan.  |J  Ang 
daang  hayag  na  patungo  sa  ibang  lu- 
gal. II  Ang  daang  nklalaang  daanan  ng 
alinmang  pista  ó  procesiong  hayag.  (| 
met.  Parcha  nang  kabayo.  (t  met.  Ang 


vGooQle 


—  126- 


CAR 

da^n  ó  tungong  siniisunod  nlnoma) 
sa  kaniyáng  manga  kftos.  ||  met.  Anj 
takbó  ó  luai  nang  bühay  nang  tavro.^ 
met,  Ang  profesión  ng  armas  ó  le- 
tra. 

CARRETA,  f.  dim.  nang  carra. 
Karitón;  kangá;  ó  karita. 

CARRÉETELA,  f.  Parang  kotse: 
karretela. 

CARRETERA,  f.  dsr.  nang  carro. 
Daang  hayag,  maluang:  at  maaiiwalas, 
na  madádaanan  nang  manga  carruaje, 

CARRETERO,  m.  der.  ng  carrs. 
Manggagawá  ng  carro;  at  ang  kotse- 
rong  nagpápalakad  nitó, 

CARRIL,  m.  Ang  bakás  sa  lúpS 
nang  manga  pagulong  nang  karruahe 
at  karitón.  ||  Daang  makípot.  |l  Ang 
dina&nan  nang  araro.  I|  Ang  bákal 
na  talagang  dáinan  nang  gulongnang 
tranvía  d  wagón. 

CARRILLERA,  f.  Pangá.||pl.  Sa- 
lumbabá  nang  sambalílo,  satakot,  etc. 

CARRILLO,  m.  de  carro.  Kari- 
tdn  ó  carrong  munti.||  Písngí. — Comer 
á  dos  carrillos.  Kumáin  nang  namií- 
mukol  angdalawang  pisngf.— fr.  fam. 
Magkaroón  nang  dalawang  katung- 
külang  sabay,  na  malakí  ang  pakiná- 
bang.— fr.  fam.  Bigying  loob  ang  da- 
lawang magkakontrario,  na  bigyang 
matowid  ang  isa't  isáat  nangkkpowá 
pakinabangan. 

CARRILLUDO,  DA.  aum.  nang 
carrillo,  Pisngihan. 

CARRIZAL,  m.  der.  ng  carrizo. 
Katalahibán. 

CARRIZO,  m.  Taláhib. 

CARRO,  m.  Karitón.iJKarruaheng 
walang  kaha.|]AngpitüngbUuín  nang 
Qsa  mayor. 

CARROZA,  f.  der.  nang  4:arro. 


CAIt 

Kotseng'  malakf  at  marilág.  Carroza.¡( 
n^ut.  Kárang. 

CARRUAJE,  m.  der.  nang  carro. 
.ng  karruahe.  ||  Ang  kapisanan  nang 
manga  karro,  kotse,  kalesa,  etc.  na 
iniháhandá  saisáng  pagbibiahe.  Giná- 
gamit  din  ang  pangungiisap  na  itó, 
raaging  ang  sinásabi  lámang  ay  isang 
karro,  kotse,  karruaje,  etc. 

CARTA,  f.  Síilat;  kalatas;  líham. 
II  Alinmán  sa  dahon  nang  baraha. 
|¡Mapa.>=s3/(Z»¿'«,  Ang  título  nang  isang 
katungkulan,  na  walang  siilat  ang  lu- 
gal  nang  pangalan  nang  bíbigyan  noón, 
at  nang  máísulat  doón  ang  ibígin. 
— Sa  sugal  ay  ang  barahang  hindí 
ñgura.=can/a,  expr.  fam.  na  ang  íbig 
sabthin  ay,  may  manga  katíbayang 
maipagpapatotoo  nang  sinásabi.  =  </<? 
crédito.  Ang  kasulatang  kinálalamnan 
nang  bilin  sa  iba,  na  bigyán  ang  may 
dala  noón  nang  mákakailangan,  sa 
kuenta  nang  sumá\»t.:=idoíal  ó  de  doie, 
Kasulatang  yárí  sa  harap  nang  es- 
cribano, na  kinásusulatan  nang  la- 
hat  nang  alhajas  at  pagaáring  dala, 
na  dote  nang  babayi  sa  p)igaasawa=s 
orden.  Ang  siilat  na  kinálalamnan  nang 
anomang  utos,  —pastoral,  Aral  na 
nakasiilat,  na  ipinadádala  nang  obispo 
sa  kaniyang  nasásakop. 

CARTABÓN,  m,  Ngalan  nang 
kasangkapan  nang  anloage,  na  pan- 
gdhit   6   reglador  nilá. 

CARTEAR,  n.  der.  nang  carta.  . 
Magsugalsugalan     ang    sumúsugal  at 
nang   matantiá  ang   laró.  ||  r.    Maki- 
pagüsap    sa  súlat;  ó  makipagsulatán. 
II  Magsulatán. 

CARTEL,  m.  der.  nang  carta, 
Súlat  na  idínfdikit  sa  mabibasa  ng 
raadU  at  nang    matalastás  nang  la« 


vGooQle 


CAS 

bat  ang    náUIaman  do6n. 

CARTERA,  f.  der.  nang  caria. 
Bulsangc  balat  na  sisidián  nang  ma- 
nga siilat  at  papel,  nang  madalang  ma- 
húsay  sa  bulsá  at  hiiag  mapúnit.  II 
Takip  nang  bulsá  nang  kasaka,  etc. 
Kalupí. 

CARTERO,  ro.  der.  nang  car/a. 
Tagapaghatid    nang   manga  síilat. 

CASA.  f.  Báhay,  ||  Ang-  kapisa- 
nang  anak,  at  manga  tawo  nang' 
sang  ának.  j|  Ang  \h.bi  nang  nsang 
apellido,  at  gálir.g  sa  isang  pinagmu- 
Un.  II  Alinm^n  sa  manga  kuadro  ng 
tablero  nang  damahkn.™áíí'aff//í'.  Ang 


.  127  - 


CAS 

naglabraháng  basag  na  tapayan,  at 
iba  pang  manga  batong  pirapírasó. 
Kaskaho.  ¡|  Ang  buntón  ó  kapísanan 
nang  manga  tuyong  bunga  nang  ká- 
hoy,  para  nang  castañas,  avellanas, 
nuez,  etc.  na  karaníwang  kánin  sa 
paskó  nang  panganganak.  ¡|  Baria. — 
Eslar  hecho  un  cascajo,  fr.  met.  y  fam. 
Lubhá  nang  niatandá  at  mahíná  ó 
marupok. 

CASCAR,  a.  Basagin;  papaglama- 
tin.  II  fam.  Mamáló.  1|  t.  Magkalámat; 
mabásag;  humíná. 

CASCARA,  f.  Balat  nang  ano- 
mang  bunga;  balat  nang  káhoy.  |l  Bu- 


báhay  na  nisa  labas  nang   hayan,  na    ntít;   bao. — Cascaras!  pl.  fam.  Salítá 


bákasionan   nang  isang    mayaman. 

CASACA,  f.  Kasaka.—  Volver  ca- 
saca, met.  y  fam.  Talikuran  níno- 
man  ang  partídong  kinápapasukan  at 
lumipat  sa    kalaban. 

CASACON.  m.  aura,  nang  casaca. 


na  biníbitiwan  sa  pagtataká. — Ser  de 
cascara  amarga,  fr.  fam.  na  ginága- 
mit  sa  pagsasabi  nang  tawong  ma- 
likot,  magasó,  salagawsaw  at  mapag- 
básagulo.  p, 

CASCARÓN,  m.  aum.  nang  cas- ,^ 


Kasakang  malakf,  na    ipinafibabaw    cara.  Balat   nang  ítlog   nang   manok 


sa  kasaka 

CASADERO,  RA.  adj.  der.  ng 
«j-d/-.  Ang  na  sa  edad  nang  súkat 
loakapagasawa, 

CASAMIENTO,  m.  Pag  aasawa. 
Kasal. 

CASAPUERTA,  f.  Sílong  na  di- 
nádaanan  nang  pagpanhik  sa  bihay. 
Salitang  gámit  sa  andalucia  at  íbang 
lugal. 

CASAQUILLA,  f.  dim.  nang  ca- 
saca.  Kasakang  maigsí  na  halos  han- 
gang   bayawang   lámang. 

CASCABEL,  m.  Baimbí.  |t  art. 
Ang  mabílog  na  oása  piiit  nang  kan- 


at  iba  pang  ibón.  Lálong  kagami- 
tán  sa  balat  nang  ít!og  na  pinagha- 
limh¡mán.||Ang  bóvedang,  kabiak  lá- 
mang  nang   isang  bod. 

Casco,  m.  Bao  nang  ulo;  bu- 
ngó.  II  líibinga.  ||  Lumbó;  tábd.  ||  Ta- 
payan; pasó,  etc.  II  Kukó  nang  ka- 
bayo.  II  Alinmán  sa  makapal  na  ka- 
pakapa  nang  sibuyas.  ||  Ang  kapa  6 
ulo  nang  sombalilo.  ||  náut.  Ang  sa- 
sakyán:  hindí  kabílang  ang  manga 
láyag  at  iba  pa,  ||  pl.  Ang  ulo 
nang  tupa  ó  nang  baka,  na  walang 
ütak  at  dflá. — alegre  de  cascos,  fam. 
Ang   litólitó,  ó   maikii   ang  ísíp,  at 


yon.  II  met.-  Ang  tawong   maikl!  ang  gumawá  pa'y  padalosdatos.  w  Lasíng; 

fsip;  salawahang  loob.  6   maláinibay  sa  álak. 

CASCAJO,    m.      Buntón     nang  CASERÍO,    m.    der.    nang  casa, 

niangü  batong  mumuntt;  manga  pi-  Karamihangb&bay.  Pook  nang  báhay. 


y  Google 


—  128  — 

CAS  CAT 

CASERO,  RA.  m.  y  f.   der.  nang  piar.   Axig  pariísang   mabigat  at  dí 

casa.   Ang    may  áti    nang   báhay.  ¡J  kaugalián,  upang  raabigyán  nang  lá- 

Ang  hindi  mapagpanaog  at  rnaalágS  long  malaking  kadalaán. 

nang  báhay.  ||  Tagapagalágá  nang  bá-  CASTILLO,  m.  Moog  na  nabiba- 


hay  6  nagkákalingá.  ||  adj.  Atig  gi 
nágawá  6  ináalagaan  sa  báhay  ó  náu- 
ukol  sa  báhay,  para  nang  sináing, 
damit  at  iba  pang  bágay;  at  gayon- 
dín  ang  manga  háyop,  na  para  nang 
manga  kalapati,  manok,  konejo,  etc. 
II  Ang  ginágawa  sa  báliay,  sa  gitná 
nang  manga  kapalágayang  loob,  na 
walang  knmplimiento,  para  nangy««- 
cion   CASERA,  pimsiong  báhay  ó  mag- 

KAKASAMA. 

CASL  adv.  t.  y  I.  Halos;  humigít 
kumtílang  sa;  may. —  Casi  casi,  o  casi 
que.  expr.  mod.  adv.  Malapitlapit;  ma- 
lápit  na  nialápit. . 

CASPA,  f.  Eala'kübak;  banbán  ng 
síigat. 

CASQUIBLANDO,  DA.  adj. 
palab.  comp.  nang  casco,  at  blando, 
Kabayong  malambot  ang  knkó. 

CASTAÑUELA,  f.  Kastanietas. 
— Estar  como  una  caslañnela.  fr.  fani. 
Lubhang  masayá. 

CASTELLANO,  m.  der.  castilla. 
Wíkang  kaslflá,  ¡f  adj-  y  m.  y  f .  Tae;á 
Castilla  ó  náuukol  sa*  Castilla.  \\  Go- 
bernador sa  kastilló=á  la  castellana. 
mod.  adv.  Kaugaliáng  kasülil;  uso  ó 
ugáljng  kasíílá. 

CASTIDAD,  f.  Kabánalang  la- 
ban  sa  kaübngan.  i|  Kalinisan  at  pag 


kod  nang  kiítá.  Kastülo. 

CASTIZO,  ZA.  adj.  der.  nang 
caí/íJ.Mabuting  láhi;  malinis  ang  pínag- 
mulán.  II  Sinásabi  sa  estilo  nang  pag- 
sasalilá,  na  dalísay,  natural,  walang 
lahük  na  wiká  at  pangtingdsap 
mang  biihat  sa    ibang    lüpá. 

CASTO,  TA.  adj.  Malinis;  wa- 
lang báhid  dumi  nang  kaliipain.  Ij  Ma- 
hinhín. 

CASTRAR,  a.  Kaponín.  II  Pato- 
yoín  ó  dampiín  ang  mangi  síigat. 
Ginágamit  namang  parang  reciproco. 
II  bot.  Putlín  ang  manga  sangi  ng 
káhoy,  at  iba  pang  halaman,  na  ali- 
EÍn  ang  manga  nakasiísukal  at  tuyo. 
CASTRÓN,  ra.  Tiípang  kapón. 
CASUAL,  adj.  Nagkátaon,  na 
hindi  sinásadyá. 

CASUALIDAD,  f  Pagkakátaon. 
CASUCHA.  f-  der.  nang  casa.  fara. 
Bahaybahayan;  báhay  na  munting  wa- 
lang halaga,  ti  Barongbárong. 

CASULLA,  f.  Damit  na  pangibá- 
baw  nang  píirf  kung  nagmimisa. 
Kasulla. 

CATACUMBAS,   f.  pl.   Libingan 
sa    Roma  sa  Ü&lim  nan  líipá,  na  ki- 
n^lalagyan    nang     katawán    nang   dí 
mabilang  na  mártir. 
CATALÁN,   NA.  der.  nang  Cata- 


iíngat  sa  kaha!ayan.--=cwj'«?^ii/.  Ang  luna.  adj.  Taga  Cataluña;  d  ang  ná' 
■    "   ■  ■  .-    -  -  .  .  uukol    sa  provinsiang  yaán. 

CATALEJO,    m.  Largavistá. 

CATÁLOGO,  m.  Lista;  ó  tandáan. 

CATAPLASMA,    f.     Emplasto. 

CATAR,  a.  Tikmán.  %  Pagusísáin; 
watiin;  pansinín;  buUybuUyin;  liana- 


kalinisang  iniingatan  nang  dalawang 
magasawa. 

CASTIGAR,  a.  Magparusa-ll  Mag- 
pasákit  al  humapis.  ||  met.  Humúsay; 
ó    bumátl  nang  aUnmang   gawü. 

CASTIGO,  ni.  Diisa;  parusa^f/ím* 


y  Google 


CAT 

pin;  pagpílítan.  ||  Masdán.  Gíníigamit 
namang    parang    recíproco. 

CATARATA,  f.  Bilíg  sa  mata  || 
Talón  nang  ttibig  na  ma1ak(  at  ma- 
táis. II  pl.  Pangandring  kargado  nang 
túbig-. 

CATÁSTROFE,  f.  Masákit  na 
pangyayaring  labás  sa  kaugalián.  || 
Kasakunaíing-   malakí. 

CATAVIENTO,  ni.  náut.  I'a- 
biling;  patitbiíing:    grimpulá;     pillad. 

CATECISMO,  m.  Katesismo;  dá- 
salan;  kasaysayan  nang  áral  kristiano. 

CATECÚMENO,  m.  y  f.  Ang 
nagáaral  nang  katesismo  ó  dasal  at 
manga  misterio  nang  atíng  religiong 
kristiano,  iipang  tumangap  nang 
bautismo. 

CÁTEDRA,  f.  Púlpitong  lípuan 
nang  caiedráltco.  ¡|  Ang  karpnungan  ó 
bágay  na  itinúturo  nang  isang  caie^ 
dráiico.  11  Ang  katiingkutan  at  pagtu- 
tiiró  nang  catedrático.  ||  met.  Ang  ka- 
rÜngalan  nang  pagkapapa  ó  pagka- 
obispo,  at  kung  minsan  ay  angbayan 
ó  lugat  na  tinítirahan  nilá. 

CATEDRAL;,  adj.  Simbahang  pa- 
ngulo  na  kinádoroonan  nang  Obispo 
ó  Arzobispo  at  nang  kaniyang  f«- 
bildo.  Ginágamit  namang  parang  sus- 
tantivo   sa    femenino. 

CATEDRÁTICO,  m.  der.  nang 
cátedra.  Ang  nagtúturó  nang  aÜn- 
mang   karunimgan. 

CATEQUIZAR,  a.  MagtdiO  ng 
katesismo;  6  nang  áral  at  mnngá 
misterio  nang  áting  religiong  kris- 
Ijano.  11  met.  Lamiiyutín;  ó  hibiíin 
ang  isa,  na  giimawa.  ó  iimayon  sa 
anománg  bágay  na  kinaliíltipitan  ó 
iriáayawang  dati. 

CATOLICISMO,  m.  Ang  kálahat  - 


29  — 

CAU 

lahatanfí  kristiano.  ¡|  Ang  sinásampa- 
latayanan  nang  Iglesia  católica. 

CATORCE,  adj.  nura.  card.  La- 
bing  ápat. 

CATORCENA,  NA.  adj.  num. 
ord.  der.  nang  catorce.  Ikalabing  ápat. 

CATRE,  m.  Hihigán.  Catre. 

CAUCE,  m.  Sangkang  pádaluyan 
nang  túbig.  I|  Lunas  nang  ilog. 

CAUCIÓN,  f.  Fianza.  í|  Pagiíngat. 

CAUDAL,  m.  Ivayamanan;  paga- 
ári.  ¡I  Salapí.  ||  met.  Kasaganáan  nang 
anomán,  hindj  man  salapi  ó  ltípá-|j 
met.  Pagmamahal;  pagsiyásat. 

CAUDILLO,  m.  Ang  pinakaulo 
at  pnnong  nagmámaneho  at  nagüutos 
sa  manga  táwong  pangbaka,  o  tain 
sa  digma.||  Pámunuan.jj  Punong  nagií- 
utos  sa  alinmang  kapisanan. 

CAUSAL,  f,  der.  nang  causa.  Da- 
hilán. 

CÁUSTICO,  CA.  adj.  Káustiko, 
6  tápal  na  nakasiísugat.  jt  m.  Gamot 
na  cantárida. 

CAUTELA,  f.  Pagiíngat.  ||  Talas. 

CAUTERIO,  m.  Gamot  na  sumü- 
sugat.jjcir.  Isang  kasankapang  ginága- 
mit nang  manga  cirujano.  ||  met.  Ang 
pumípigil  ó  humáharang  nang  ano- 
máng  masamá. 

CAUTIVAR,  a.  Bumíhag.  it  met. 
Pasukiíin;  supiün  ang  manga  sangkap 
nang  kálolüwa=cí'«,  por  halagos.  Bi- 
hagín    nang  pakitang    loob. 

CAUTIVERIO,  m.  Pagkábihag. 

CAUTIVIDAD,  f.  V.  CAUTI- 
VERIO. 

CAUTIVO,   VA.  m.  y  f.  Bíhag. 

CAVAR,  a.  Humíikay  nang  lúpü. 

jl  Dalutdutín;    kalkalin;    dukalín.  11 

Kulkulín.  11  n.  Lumklim.||*.  met.  Ta- 

rukfn;  óisipiag  mahüsay  ang.anom¡ln. 

17 


vGooQle 


CEB 

CAVERNA,  f.  Kiieva;  kingang 
raalakí  na    piníipasukan    iiang    tawo. 

CAYADO.  m.Tungkbd  nan;4  pas- 
tol,  na  may  káwit  aiig  piínó.  11  Tiihg- 
kod  nang   Obispu. 

CAZA.  f.  Pangangaso.  II  Marga  !iá- 
yop  na  hiniíhiili,  ó  náhuU  sa  l)a- 
ril,  bltag  6  anomang  paraán.  ll  Pag- 
img.:=ma}'0r.  Ang  paghuli  sa  ma- 
nga báboy  at  kalabaw  damó,  usa, 
tXc.=^meHOj'.  Ang  sa  naangá  tik!¡ng, 
batobató,  etc.  ' 

CAZAR,  a.  Mangaso.  ||  Mangati; 
mainaril,  ele.  j|  met.  y  fam.  Ram- 
tán  sa  Uksí  ó  sa  talas  ang  anomang" 
bágay  na  mahírap  ó  dííí  hítiíhiiitay. 
II  met.  Hulihin;  sikíin  any  kaloobaii 
nang  isa  sa  pakitang  luul).  ¡I  náiit. 
Hatakin  ang  láyag,  at  nang  tunian- 
gap   na  raabuti    nang   hangin, 

CAZCARRIA.  f.  PiJtik  na  naní- 
nikit,  at  natiíluyó  sa  ladlaran'  nang 
damit.  ICaugaliang  plural  kuny  ga- 
mitin. 

CAZO.  ni.  Parang  kawáli,  na  niay 
tangkay   na   mahabá. 

CEBADA,  f.    Sebada. 

CEBAR,  a.  Magpakain  nang  há- 
yop;  magpataLá  ó  niagpaámo.  l|  Pa- 
panibaying  ¡sandíg;  ipátüng;  ó  itáli 
sa  ibíl.  llGatungan;  maggátong;  ó  dag- 
dagán  nang  langís  ang  ilawán  at  nang 
hindí  mamatay.  ||  Magseben.  ¡|  Ma;f- 
páin.  II  met.  Paypayán;  papagalabin 
ang  anomang  hílig  6  damdam  nang 
loob.  Gináganiit  narnang  parang 
reciproco.  \\  Magsuso  nang  kiiitis  b 
kastilió  II  n.  met.  Kumagai;  kumá- 
pit  ang  isang  bágay  aa  íbá,  püni 
nang  pákó  !;a  káhoy;  ü ,  gay¡i  nang 
torri'ió  sa  tiierka,  etc.  ||  r.  Magpa- 
sáia;    tnagpakasáwá.=f/í«  pürro)  en 


CEO 

carne.     Magpasása     (ang    isang    aso) 
sa    knrné. 

ClíIiO.  m.  Pagkding  ibiníbigay  sa 
ni.ing^  háyop  at  nang  liunal)á.  d 
l'üivorang  pangstlícn.  ||  Páin.  ||  met. 
.■Vr.g  hibó  ó  paiáyána  ipinag&alab  ng 
aiiüináng  náis    natiri,    etc. 

Cl'^BOLLA,  f.  Sü.uyas;  lasoná". 

CEBÓN,  m,  lijboy  na  pinatátaba. 
lliiuítawag  din  sa  ¡bang  háyop  na  pi- 
natátaba. 

CKCIAL.  m.  Manga  isdhng  tuyo  ó 
dMng. 

CECINA,  f.  ÍAikbá;  pindang;  tapa. 

CEDAZO,  m.  Ag-agan. 

CKFIRO.  m.  Hanging  gáling  sa 
kalimnran.  ll  poét.  Hanging  palaypa- 
lay,  saán  man  magbúhat. 

CEGAR,  n.  irreg-  como  acertar, 
Mabillíi".  11  a.  Bulagin.  (I  met.  Pala- 
bilin  angÍ3Íp.||Tabunan;  bahawin  ang 
isang  húkay;  sadhán  ang  isang  pinto, 
etc.  ¡I  r.  m'^ti  Mabulagan  ó  niaiabíi.-in 
nang  í^ip.  |! .  Ipahámak  ang  sarili  o 
niagpáhamíikan.jl  Magbulagán  ó  ma 
bLÍ!ng=(/£  culera.  Mabuíagan  sa  gálit. 

CEGUERA,  f.  ászu  ng  ciego.  Ka- 
bulagán.  ||  Alinmang  sakit  na  mabigat 
sa  mata, 

CEJA.  f.  Kílay.  i!  Ang  panganoring 
karaníwang  nakagúhít  sa  taiuktok  ng 
mangil  btmdok.  |1  Ang  taUíklük  nang 
hwnúvX.—  Quemarse  las  cejas.  Magáral 
nang  büong  tamán;  ó  sunugín  ang  kí 
lay  sa  pagaáral. 

CEJIJUNTO,  TA.  adj,  fam.  Abot 
ang  kílay. 

CELAR,    a.   ICaingaín    ang    pag 
tiipii    i.arrj;    M.angl   kauuisán    at  ka 
tuiigkttian.il  Masdáiig  ini.gaüiig"    aiig 
manga    kilos    at    tungo     nang    sí^o-^ 
man,  díihil  fia  isang  hinálá.  |¡  Magta- 


vGooQle 


CEL 

kip   nang   kakulangáii;   raagÜngid.  || 
Migúelos.  ¡I  Siibukiii. 

CELDA,  f.  Silid  na  taá;ig-  tklianaii 
nang  fraüü  sa  kanilang  konabento.  II 
Aliniiián  :;a  rnangl  bulas  nang  báliay 
nukyutan.  |¡  inot.  fim.  Kuarto  ó  siliJ. 

CELEBJ';RRIM0,  MA.  adj.  siip. 
nang  célebre,  I^iibliáng  bantog. 

CiíLfíl'iRAR.  a.  Pmihin.  II  ípatí- 
pistá.  ['  Ipri','-dí\vang.  \\  Magmisa.  ||  Ga- 
vvín  nang  hayag  ang  ^tüiimang"  fuiTjion 
ó  trato  na  ta^lay  ang  manga  kaÜá,- 
ngang'  rekisuo.  II  ti.  Ikatow."!:  ikagalak 
ang  anomán.  [[  r.  Purihin  ang  sarili, 
Ó  niagpurihán. 

Cl-:rAíBRE;  adj;  Bantog;  bunyi.  || 
met.  y  f.im.  Ma^iayá;  niatówain.    - 

CELEBRO,  in.  Ütak  sa  ülo.  ICi- 
raníwan  ding  iíwváigin^ cdeiji-o  Awg  b.io 
nang  ulo.Utnct.  KabAitan;  kúró-lí  niet. 
Wáii,  at  inibiilog  nang  ísjp. 

CELERIDAD,  f.  Kadalián;  kilu- 
Unan;  knbi;Ís:ín.  ||  Kaliksilián. 
■  CELESTE,  a'.lj.  der.  nang  aWo. 
Ang'  náuukol  sa  )áiigit.||  Kiíl.ay  6  ko- 
lor  na  kawangis  nang  lángit.  ||  Ang 
náuukol  sa  k.diialhatián  o  kaliarián  iig 
mapap.'tlad  na  nanón3od  sa  Dios.  ii 
Masayá;  kawiüwi'i. 

CELIí:STIAL.  adj.  der.  nang  ci-h. 
Ang  náuLikol  sa  láiigit;  malo\valh.á'.i.|l^ 
met.  Ang  lubós  na  lubÓs,  inaUgaya  at 
kaayaaya.jjirón.  Angf  tawong"  walang 
subí;  hunghang;  niang^iiang". 

CELIBATO,  ni.  d^r.  nang  cclik. 
Ang  pagkabagongtavvo.  |]  fani.  Ang 
nanánatili  sa  pagkabagongtawo. 

CÉLIBE,  s.  y  adj.'Waíang  asawa. 

(JELOSIA.  f.  Sobgia  6  reh.is  na 
malilüt  na  taütálí,  na  itinátabnig  sa 
pintó  ó  bintáná,  na  ang  iia-sa  sa  loob 
ang  nakáiaCanaw  ay  hind¡  nátatanaw. 


31  _ 

CGN 

CELSITUD,  f.  Katáasan;  kalak- 
hán;  kamáhalan.  ||  Tratamientong  ibi- 
níbigay  sa  niangi  anak  hári  na  kaisá 
nang  alieza, 

CEMENTERIO,  m.  Líbingan. 

CENA.  f.  Paghapon.  |{  Hapunan. 

CENÁCULO,  m.  dcr.  nang  cena. 
Salas  na  hinapnnang  hulí  nang  atíng 
Panginoong  Jesukristo. 

CENAGAL,  m.  Kaburakan;  ko- 
looy;  lablab. 

CEN.MÍ..  a.  Huraapon. 

CE;NEFA.  f.  Sanipa;  giíhit  ó  bur- 
da sa  gílid  nang  panyó,  kurlina  ó  pin- 
ta nang  bahay,  etc.  ||  Sa  kasulla  ay 
ang  nasa'gitná,  na  ang  karaniwan  ay 
ibáng  káyo  ó  iba  ang  kiílay  sa  kíilay 
nanií  fondo. 

CENICIENTO,  TA.  adj.  der.  ng 
caliza.  Abnhín,  ó  kúlay  abó, 

CÉNIT,  m.  astron.  Ang  dakong 
¡tais  ng  láiigit,  na  nátatapat  sa  ating 
ú!o. 

CENIZA,  f.  Abó;agaw— 1>  cenizas. 
mct.  Añg  manga  labí  ó  nátira  sa 
alinmang  bangkay. 

CENIZAL-  m.  der.  nang  ceniza. 
Abuháii;  pinagáabuhan.  j]  Buntón  ng 
abó. 

CENTELLA,  f.  Lintik.  Kauga- 
liáng  sabihin  sa  hindi  totoong  mata- 
lim.  (I  Pisik;  alipato.  II  poet.  Báhíd,  ó 
tabí,  na  nátiía  sa  alinmang  hílJg  ó 
dinámdam  nang  kalooban.  ||  Kis- 
tap' 

CENTESIMO,  MA.  adj.  der.  nang 
ciento.  Ikasangdaán. 

CENTINÉ[.A.  f.  mil  Bantayjtá- 
nod.  Centinela.  Ginágamít  namán  sa 
masculino. — Hacer  ce?Uinela.  Buman- 
tay. 

CENTRO,  m.  Gitna;  kaibuturán; 


vGooQle 


CEP 

kálalimlaiiman.  ||  Ang  dahilang  tínú- 
tungo. 

CEÑIDOR.  «1.  Pumigkís.  |I  adj. 
Ang  nakabigkís. 

CEÑIR,  a.  irreg.  como /;■«;>.  Pit¡- 
sin;  higpitín  ang  bayawang,  etc.  ||  Po- 
tosin;  puluputan.  II  r.  Magbigkís. 

CEÑO.  m.  Pangungunot  nang  nob 
nang  may  gáUt;  simángot;  múngot.  j| 
Ang  bigkís,  buklod,  ó  arong  nakabi- 
líbid  sa  aHoraán.  I(  pofct.  Pángit  na 
hitsura;  kadilimán  nang  anotnán. 

CEPILLADURAS.  í.  pl.  Pinag- 
katamán, 

CEPILLAR,  a.  Magkatam.  ])  Mag- 
sepilio. 

CEPILLO,  m.  art.  Katam.  II  Ksko- 
ba.  II  Kabankabanang  pinaghdhulu- 
gan  nang  kualtang  limos  sa  manga 
simbahan,  ó  dal&  nang  nangfngilak 
nang  timds. 

CEPO.  ni.  Pangaw.  j]  Kabankaba- 
nan;  kahong  nialiit  na  may  súsi  at 
butas  na  makfpot  at  pahabá  sa  git- 
ná,  na  hustó  lámang  ang  kualtang 
ihühulog  do6n,  al  inilálagay  sa  sim- 
bahan, manga  daán  at  iba  pang  lugal 
na  hayag,  para  paghulugan  nang 
limos. 

CERA.  r.  Pagkít.  ||  Atig  kapísa- 
nan  nang  manga  kandilang  pagkit  na 
ginágamit  sa  isang  pista.  ||  Piling 
nang  lansangan,  na  nalálatagan  nang 
baldosa,  bato,  t:tc.¡|pl.  Sa  manga  nag- 
áalagá  nang  pukyutan  ay  ang  kapisa- 
nan  nang  manga  butas  nang  pagkit, 
na  ginágawá  nang  pukyutan  t;a  báhay 
nilássa/íi/a.  Ang  páhid  ó  kaunauna- 
hang  pagkit  na  ikinákapol  nang  puk- 
yutan sa  loob  nang  bahay  n'úÁ^íe  los 
oiíios.  Tutulf. 

CERATO.  der.  nang  cera.  m.  fani. 


•132- 


CER 

Nagkákahalong  pagkit,  langfs  at  Iba 
pa,  na  gamot  sa  síigat. 

CERBATANA,  f.  Sumpit.JI'i'tom- 
petang  malingit,  na  ipinápansol  sa 
tainga   nang    bingí. 

CERCA,  f.  Bákod,  maging  bato 
man,  ó  kawayan.  |[  adv.  I,  y  t.  Ma- 
láp¡t.=</í-  Manila,  Malápit  sa  May- 
niiá.  II  adv.  m.  Tungkol;  liingil  v. 
gr.  Cerca  de  nuestra  conversación, 
TUNííKOL  6  niNGiL  sa  aling  sálitaan. 

CERCANO,  NA.  adj.  Malápit.  == 
á  morir.    Malápit  nang    manialay. 

CERCAR,  a.  Bakuran.  [!  Kubku- 
bín  nang  maraming  tawo  ang  sino- 
man,  na  pagkalumutan;  pagtalakupan. 
II  Malip6s;    mabatbat. 

CERCENAR,  a.  Bawasan  ang 
manga  dulo,  Palasin,  |t  Iklián;  ó  ba- 
wasan. II  Pongosan.=rf<;  gastos.  Mag- 
bawas  nang  gasta. 

CERCIORAR,  a.  Patotohanan; 
Ipatatastás;  pagtibayin  sa  iba  ang  ka- 
totohanan  nang  anomán.^i'awa  cosa) 
á  alguno.  Patotohanan;  ó  ipatalastás 
(ang  isang  bágay)  sa  isa.  11  r.  Talas- 
tasing  magaling  ang  katotohanan  ng 
anomán.::sf/í  tina  noticia.  Tatastasin 
ang   isang   batílá. 

CERCO,  m,  Bákod;  ó  anomang 
nakaliÜbid  sa  ísang  bágay.  l|  Pagkub- 
kob  nang   kaáway    sa  isang  lugal. 

CERDA.  X  Buntot  <5  buhok  ng 
kabayo  at  iba  pang  háyop.  ||  Tutsang 
nang  báboy.  ||  Baboy  na  babayj.  l| 
Ang  sflj,  na  buntot  d  buhok  nang 
kabayo  b  báboy,  etc.  na  ¡pinanghti- 
huli  nang  ibón.  Karaniwáng  plural 
kung  gamitin. 

CERDO,  m.  Báboy  na  lalaki. 
Gayón  ang  táwag  dáhil  sa  nabába- 
lot  nang  maüligás  na  balahibong  ang 


y  Google 


—  133- 


CER 

táwag  ay  cerda.  •=  de  muerte.  Ang  uiay 
sangtaoiig  mahigit,  at  kaiiiaman  ng 
palaín.  =  de  vida.  Ang  vvalá  pang"  isang 
taón,   at   hindi    ])a   bág'ay   pataín. 

CERNER,  a.  irreg.  como  ascen- 
der. Bithayin;  ag-agín.  {|  n.  Kung  sa 
manga  bunga  naiig  halaiiian,  na  para 
nang  piílay,  mais,  etc.  ay  maglamán 
ang  bun^a  o  magtnalagalas .  \\  Malu- 
g^s  ang  bulaklak  nang  kíihoy.  |l  met. 
Umulán  nang  tigalik.  j|  r.  Lumákad 
nang  pagindayginday  na  parang  bi- 
níbithay.  j]  vol.  Magtíning  sa  pagüpad 
ang'  ibón,  na  tnmígil  sa  alangaang, 
na  iginágalaw  man  bagá  ang  pak- 
pak,  ngúni't  hindi  nakíkilos  sa  lu- 
gal    na    kinálalagyan. 

CERRAR,  a.  irreg.  como'  aeer~ 
lar.  Isará  ilápat;  susían.  |¡  Ipikii;  ¡tí- 
kom.  II  Tabunan;  pasakan  ang  ano- 
mang"  hdkay  ó  butas.  ii  Hadlangán; 
sadhin;  bakuran  ang  isang  Idpá,  ng 
hifidi  pasukin  nang  háyop.  II  Ipagbá- 
wal;  ipagkait;  huag  ipahinldlot.  |I  met. 
Tapusin  ang  anom^n.  II  met.  Luma- 
ban;  piyapisin  nang  isang  hokbó  ang 
ibá.=s:/fl  noche.  Gumabing  lubós.= 
á  piedra  y  á  lodo.  Isar&  nang  ma- 
tibay  na  matíbay.=í«  falso.  -Susian 
ang  isang  pintó  ó  kahón,  na  huag 
lumámá  sa  bakaní  ang  díLi  nang 
Randado,  na,  anopa't  bukás  din  ba- 
gamán nakasúsi.=tf«,  contra  el  ene- 
migo. Piyapisin  ang  kaáway.  ¡|  r.  Mag- 
saiá,  ó  raagbara;  magkáling;  tumíkom. 
II  Tuniangí;  niagmatígás.  — í/f  campi- 
ña. ManatíÜng  magmatigás  sa  kani- 
yang  akálá.  |{  Huag  suuiagot  nang  tá- 
patán    sa    itinálanong. 

CERRIL,  adj.  der.  nang  cerro.. 
Ang  liipang  bakóbakó  at  mabaló.  |l 
Kalabaw,  kabayü  ó  háyop  na  hindi 


cía 


pa  niaámó.  ||  Bastos;  ügiling  bundok. 
CERRO,   m.  Bundok,  na  mabató 
ang  karaniwan.  I  Ang  iiig,  6  gulong- 
gulungan    nang    háyop. 

certe;ía.  f.  y 

CERTIDUMBRE,  f.  Túnay  na 
pagkialám;  pagkatalaslá'i  na  lubós. 

CERTIFICAR,  a.  Palotohanan. 
II  r.  Talastasín  ang  katotohanan  nang 
anomán. 

CERTÍSIMO,  MA.  adj.  sup.  nang 
cierto.   Tiínay    na    túnay. 

CERVIZ,  f.  anat.  Bátok.— í/<?¿/ar 
la  cerviz,  fr.  Magpakabábá,  at  ma- 
ngayupkpá.  —Levantar  ó  erguir  la  cer- 
viz, fr.  met.  Maghambog;  magpala- 
Id.  —  Ser  de  dura  cerviz,  ó  de  cerviz 
dura,  rebelde,  etc.  fr.  met.  Matigás 
ang  ulü. 

CESAR,  n.  Magtahán;  humum- 
pay;  tumahímik  |j  Umalis  sa  katungku- 
lan'  ú  oficiong  kinápapasukan.  =(/e 
correr.  Tumfgil  nang  pagtakbó  =  en 
su  porfía.  Magtahán  sa  kaniyang  pa- 
kikipagtalo.  =  e«  su  empleo.  Úmalís  ó 
niáalis    sa    kaniyang  katungkuian. 

CESTO,  m.  Batulang;  biigsok;  ga- 
lalán.  II  Pangnán;    bus'd. 

CIA.  f.  anat.  Aíinmang  bunga  nang 
káhoy  na  nakákiin,  at  maipagpápa- 
tabá   sa    hayop.  II  Sápal. 

CICATRIZ,   f.   Piklat;  pílal. 

CICATRIZAR,  a.  Bahawin;  pa- 
gahngín  ang  sUgat.||r.  Magsará;  mag- 
hílom;   mabáhaw  ang  súgat. 

CICLAN,  m.  Isa  ang  bayag;  ó 
sikiang, 

CIDRA,  f.    bot.    Sigras;  ó  sígaras. 

CIEGO,  GA.*  adj.  Bulag,  ||  Nabií- 
bulagan;  nalálabuan  nang  isip  ó  nang 
mata.  Ginágamit  namang  parang  sus- 
tantivo. II  met.    Pabuluang,    6    k»nal 


y  Google 


cíe 

na  nag'sará.  ^ffrt  los  celos.  Nabiíbu- 
lagan  sa  p.inihug[ió=:/í'  cólera.  Na- 
lálaboan    i.a    gMit. 

CIELO,  m.  Láiijíit,  ti  Lan^itlangi- 
tan.  II  KalunÜíatián.  ||,ini.'í.  Kaisá  lin 
nang  Dios;  ó  imuí^  kanivaiií^  (Uva; 
Ó  insuda,  ¡j  Singow  ó  liiiip  á  nang 
isang  liipá. 

CIEXIPIKS.  \n\í\h.  ronip.  nany 
cien,  aC  pies.    m.  Alopiliin;  .'i]i!í¡):ilo. 

CHON.  aíij.  miin.  (-■aril.  íiMüLjilaán. 
Ginág-iinic    naiüan;;    sustantivo. 

CIENCIA,  f.  IÍa!imiinj;Mn.,|i  Dii- 
nong. 

CIENO.  111.  Ln,i(i;  balah6  i;  Pusáü. 

CIENTÍFICO,  CA.  adj.  d^T.  nang 
ciencia.  May  ("!ú:iong  li  líái^ay  na  nriii- 
ukol    sa   k:iiunun£';af.. 

CIENTO,  a;ij.  uani.  fokcl.  y 
m.    Saiig:daiii. 

ClERTO,  TA.  adj.  Tr,toó;  ta- 
pat;  tanto;  Eíín;iy. —  Dt-  cÍer¿o.  Tiínay 
— Si  por  cicríú_  cierlo  qiia  sí.  ;ulv, 
■farn.    Tiínay    ng;l;  tutonng  totoo. 

CIERVA,  f..  Líljay;  usang"  baijsyi. 

CIERVO,  m.  Siingiyán;  óusaijg 
laUki. 

CIERZO,    in.    Hanging  híL-igá. 

CIFRA,  f.  Letraií-í  nagkákasiló, 
na  ang  karanivva'y  mayúscula,  at  púnó 
lániang  nang  apellitio  b  pangalaii, 
para  gamitin  sa  pag'^cs.jüo  ü  sa  íbang 
bágay.  ¡¡  N  limero. 

CIGARRO,  m.  Siniganuiig  tabako. 
Kung  tabakong  ang  ioob  ay  dí  gi- 
náyat   ang  táwig  ay  puro.  ■ 

CILICIO,  ni.  Datnit  ó'pmiigkís 
na  tanikaiang  inay  manga  tiniktiiiik 
na   ipinag[K-¡ji.'niíenr.ia. 

CIMA.  f.  K^iilaasan,  ü  toktok  ng 
bundok,    6  nang  kálioy.  i|  Taloktok. 

CIMARRÓN,    NA.  adj.  Tawü  at 


'34- 


CIM 


háyop   na    hincii   pa    maámó;    manga 
balamang    Iiundok. 

CIMENTAR,  a.  iireg.  como  acer* 
tar.  Si  ni  i  ir  H  toba  II  ang  bJhay.  [|  Lini- 
sin  ó  dalisayin  ang  gÍnlÓ,na  paraáiiin 
.sa  tiiiátawag  na  cimiknio    real. 

CIMIENTO,  m,  Ang  nábabaong 
kiníiL'abatay.in  nang  aünmang  pader. 
11  nnj[.  Pinag^dHiIán  aí  u¿^íit  na  p¡- 
nanyíí.ií.ilingín  nang  anotnán;  para 
naii*^  kaliahiían  nang  iijob  na  slyang 
painiilá  at  iigat  n:i  .  pitiagbiiljuhatan 
nany  kabiiitan,  at  ang  pagpap.3g.i- 
yongayon  nangf  laliat  nang  masasa- 
mang  kaugalían.  u 

CINAMOMO,  m.  bot.  Káhoy  na 
ang  bii'akiak,  át  tala!  niya'y  maba- 
ngó.  Sijianunno. 

CINCO,  adj,  num..card.  Ltmá.  || 
ni.  /vng  niíniLTong  ganiíb  ang  bit- 
bui.i    S-^ 

CINCOMESmO,  NA.paiab.comp. 
ng  cinco,  at  mecino,  dcr.  nang  ?nes.  adj. 
Ang   may   üniang    buan. 

CINCUENTA,  adj.  mim.  card. 
Limanjjpuü. 

CINCHA,  f.  Sinsá  nang  siyá  ng 
kabsyo. 

CÍNG.ÜLO.  in,  P,imigkí¿  nang 
páii  sa  ibáhaw  nang  alba,  li  Panálí 
sa    hayawaiíg. 

cínife,  ni.   Lamok. 

CINTA,  f.  Pistong  inaliábá  at  ma- 
kítid,  na  sutiá,  siniilid  ó  lananjf  sa- 
riááriiig  kiítay,  na  ipinanánali,  ó  Ipi- 
namúninti  sa  manga  damil."  lí  Sa  pa- 
m:mialakaya  naiig  isdang  atún  ay  ang 
lamljat    na  kányaiiiong  niatíbay, 

CINTO,    m.    Paníi.§-kís'   na    babit. 

CINTURA,   f.'  Bayawang. 

CIRCUIR,  a.  irreg  como  huir. 
Kobkobín, 


y  Google 


CIR 

CIRCUNCIDAR,  a.  Tulíin.  ¡|  met. 
Bawasaii;    alisátij-.b    ilagay  sa  katani- 
„  taman  ang  aiiomaiig  bágny.  ||  r.    Mr^g- 
tüli. 

CIRCUNSTANCIA,  f.  Iligay;  ka- 
lidad,  ó  kabagayán.  |]  Pagkakáiaon.  || 
Kalág^ayan.  ||  Dahiláji. 

CIRCUNVECINO,  NA.  adj.  Ka- 
lapit;  kanayon;  kaapidbáhay. 

CIRUJÍA.  f.  Arle  nang  paggamot 
nang  manga  súgac,  bíikol  at  pilay. 

CIRUJANO,  m.  der.nang  dniJUi. 
Ang  inangag.uiiot  nang  [)ílay,  biíkol. 
SLÍgat. 

CISCO,    tn.  Gabok   nang  líliiig. 

CISNE,  m.  tagak.  [|  ínct.  Ang 
poeta    ó    miísikong  niabtiti. 

CITA,  f,  Típanaiig.  :íiaw,  oras  at 
lugal.  II  Hodyatati;  Upan. 

CITERIOR,  adj.  Dipit  dito;  dako 
tito. 

CIUDAD.  {.  Ang  bayang  nialakí 
ang  sakop,    para  nang    M;iyníla,. 

CIVIL,  adj.  Ang  nántikol  sa  aw- 
dad  at  sa  manga  namámayaii.  ||  for. 
Ang  náuukol  sa  manga' íisa[)  nang 
pagaári.  ||  Magalangín;  mariínong  ina- 
kipag"  kapuw¿l  tawo. 

CIVILIZACIÓN,  f.  dor.  nang 
civilizar.  PagkasLilong  sa  kabíha- 
sahán,  kaiíkitan  at  kaayahan  nang 
ugáli,  na  tinátamo  nang  bayan  ó  ng, 
manga  tawüng  nagiaral  nang  ma- 
nga karunungím,  at  kangaÜang  ,ma- 
Jjuhiísay. 

'  Clamor,  m.  ,  lyak.  |¡  Sigaw  II 
Haguihül;  sigaw  nang  na.-.áduktan  ó 
nagdádalamiíaLí  nang  labi,s.  [|  Ang 
ttigtüg  nang  kiinf^aíiii  sa  laaiigá  pa- 
tay. ||  Baloiníluí.ung  lh.  .)   l',l''-;Í>M\V. 

CLANDESTINO,  NA.  a<ij.  Lí- 
hini;  tagó. 


5^  — 

CLA 

CLARA,  f.  Pu;i  nang  itlog.  i|  fam. 
Pagtíhng    sandatí    nang    ulán.   TOS. 

CLAREAR,  n.  Magbukáng  üway- 
way.  [|  r.  Manganínag.  II  Mábanaagan. 

CLARECER,  n.  inipers.  irreg. 
como  agradecer.  Magbukangliwayway. 

CLARIDAD,  f,  Kaliwanagan.  II 
Pagkaaliwalas.  |!  Liwáiiag;  1|  Línaw. 

CLARO,  RA.  adj.  Maliwánag; 
II  Malinaw.  II  Mahbnaw.  ||  Madálang. 
II  m.  Hutas;  ó  liintabintanaan.  || 
Ang  pagilan  nang  anoniang  bágay, 
para  nang  gitiiS  nang  prusision,  ó 
pagitan  nang  hilera  nang"  manga 
snndalo. 

CLAVAR,  a.  Ipákó;  magtárak; 
itárak.  ||  Tninítig.  |1  met.  y  fam.  Bu- 
míió.  II  Yiimamol.  ||  r.  Málinik;  má- 
pakó;  niabaon.  ||  Mahiyá.=:íí,  ^s/a/a- 
}-ed.  Ipákó  sa   pader. 

CLAííASíJN.  f.  Kaüpnnan  nang 
manga   píikó, 

CLAVEL,  m.  Bnlaklak  na  raari- 
kit    at   mnbangó.   Clavel. 

CLAVÍCULA,    f.     anat.    Bal^gat. 

CLAVIJA,  f.  Fakong  tangalin;  ó 
kaiabilms, 

CLAVO,  m.  Pákó=/w«««f  Ang 
pákong  .malakiiig  lubhít  ang  ido  at 
may  burda  ó  palamuü.  j|  clr.  Hilatsá 
na  ¡tiíiátaroi  sa  súgat  at  dang  hindi 
magsará. 

CLEiMENCIA.  í".  Awa. 

CLEMENTE,  adj,  Maáwain. 

CLIENTK.  m.  Ang  ¡náampon;  ó 
i|)inagtátíingkilik. 

CÍ-Í¡<:NTELA.  f.  Pagaampón.  |1 
Taní^kílik;  ampón. 

CiJN.    ;.   Kiiing  nai-ig  kabayo. 

CLOCAK.   n.  irri.f;.  como  acordar. 
Píunialiuiiiitn.jl  Kniniíkuk  ang  huma-  ' 
haUmhim,  ó  humuni  nang  c/o  do  ang 


y  Google 


COB 

hum&haümhim  na  ibón  6  nianok. 

CLOQUEO,  ni.  Ang  pagkiíkok  ng 
huniáhaiifíihim  na  manok  ó  ibón. 

CLUECA,  adj.  Hum&halimhim. 

COBARDE,  adj  Duag.  \\  inet.  Si- 
rásabi  sa  niaramdarainf,'  niatá  6  pa- 
ninging'niahiná. 

COBARDÍA,  f.  Kariiagán.  ¡I  Tá- 
kot;  kadiiníí;uán.    ■ 

COBERTERA,  f.  Panakip;  inng- 
tong.  II  met.  Titalítang  babayi. 

COBIJAR,  a.  Takbán;  balulin  || 
Amponin.y  r.  Matakbán.||SumaIílong. 

COBRADOR.  Mániningil;  taga- 
paningil.  II  adj.  Angásong  nagháhatid 
sa  panginoón  nang  nSpamatil. 

COBRANZA,  f.  Paniningil.  || 
mont.  Pagtilipon  nang  manga  nápa- 
martl. 

COBRAR,  a.  Maningil  .  ||  Ma- 
báwi  ang  naging  pangulugi  6  nawaiii. 
H  Magkarobn:  para  nang  COBRAR. 
buena  faina,  magkaroón  nang  mabu- 
/¿«¿'y^wd.  [|  Tipunin;  ó  pulutin  ang 
manga  pinamarüang  ibón. =:ie  los  deu- 
dores. Singilíii  sa  manga  nagkákaii- 
tang.  II  r.  Pagsaiilang  loob;  makabáwi. 

COBRE,  m.  Tangió,  n  Baria. 

COCCIÓN,  f.  Pagkaliítd;  pagka- 
tÚBaw    nang  kínáin    sa  siknnuá. 

COCEAR,  a.  der.  nang  coz.  Mag- 
sikad;  maníkad;  tumadiák.  |¡  met.  y 
fára.  Tumangí;  umíing;  huag  maki- 
ayon  sa  anom.\n.  [|  r.  Magsikarán.  || 
Magtadiakan. 

COCER,  a.  irreg.  pres.  ind.  cuezo; 
cueces;  cuece;  cocemos";  cocéis;  cuecen: 
imperal,  cuece  tú;  cueza  él;  cozamos 
nosotros;  coced  vosotros;  cuezan  ellos: 
subj.  cueza;  cuezas;  cueza;  cozamos;  co- 
záis; cueaan.  Lutíiin.  ||  Tunawin  nang 
sikmúra  ang  kinájn.  1|  n.  Kumuló;  sii- 


136- 


coc 


mulak,  kung  ang  pínagsásalitaanan  aji 
bagay  na  lusaw,  ay  sinásabing:  el  agua 
esíá  COCIENDO,  atig  lúhig  ay  kumi)- 
KULd;  ya  cukce  el  chocolate,  kumü- 
K.ur.0  na  ang  sikulaie,  ele.  |j  Sumulak 
sa  ásim  ang  anomang  bágay  na  lu' 
saw,  para  nang  álak,  tuba,  etc.=(l 
la  lumbre,  LtUiiin,  ó  pakukiín  sa  baga 
^¡a  iorta)  con  7Üno.  Luníin  (ang  tor- 
ta) na  lahok.\n  n-ng  álak.=:::^/<í  carne) 
en  agua.  Pakuluan  (ang  karné)  sa 
tiíbig:=f«  almiba?.  Lutiiin  sa  arní- 
bal.jlr.  MahUú.  ¡I  met.  Magdamdam 
nang  taós  sa  loob  al  sa  mahabang 
panahón,  nang  anomang  sákit  6  ka- 
balisahin    nang    piísd. 

COCIDO,  p.  p.  nang    cocer.  Luto. 

II  m.  Ang    tinátawag  natíng  laoya  6 

pulsero. — Esíar  cocido  en  alguna  cosa. 

ir.    met.    Sanay    6    bihasá    sa    bagay 

na  anomán. 

COCINA.  í.  PinaglúIutLian.  Ku- 
síná. 

COCINAR,  a.  Mangusína;  maglií- 
tó  nang  pagkáin.  ||  fam,  Makitalamí- 
tam  ang  sínoman  sa  manga  bágay  na 
di  náuukol  sa  kaniyá. 

COCINERO,  RA.  m.  y  f.  der.  ng 
cocina.  Tagapangusíná,  ó  tagapag- 
liító. 

COCO.  m.  Nióg;  buko.  ||  Bao  ng 
"ióg-  [|  Wod  na  iba't  ibang  klase  na 
tunuítLibó  ó  sumísingaw  sa  mangS 
binhi  al  bunga  nang  káhoy.  ]|  pk 
comer.  Manga  biítil  nang  kuintás, 
na  lila  káhoy. 

COCHAMBRE,  m.  Bágay  na  ma- 
báhó,  maiumí,  at  naglálamlrá.  ¡|  Ka- 
salawlaán;   kariimihán. 

COCHINA,  f.  Báboy  na  babayi. 
II  Babaying  salaúlíi,  at  mabáhú. 

COCHINO,  NA.  adj.   Na  itíná- 


vGooQle 


COD 

tawag  sa  tawong  salaúlanq;  Íiibh;"(  at 
waiáng  ayos,  ji  m.    Bálioy. 

CODAZO,  m.  dcr.  nang  codo. 
Siko;   bayo  ó  saksak  nang  ^^iko, 

CODEAR,  n.  der.  nang  codo.  Ma- 
nikó.  II  Pafíalawgalawín  ang  siko. 

CÓDICE,  ni.  ].ibrong  siilat  ka-' 
tnay  na  kiiiáíatandaan  nang  mangá- 
gawíi  ó  balíLanfí  matatandá- 

CODICIA,  f.  Pagnanása;  kasaki- 
miin  sa  kayamanan;  Ímbot.||  mct.  Ma- 
níngas  na  pagnaná^a  nang  atiománg 
bágay  na  niabiUi,||K.aimotang  lampas. 
CODICIAR.  .-í,  MagnásS;  magim- 
bot  nang  manya  kayamanan  at  iba 
pa.  II  met.  Magnásang  niahigpit  nang 
anoniáng  gawSng  magaling. 

CODICII.O.  ni.  Isang  klaseng  tes- 
tamento. 

CÓDIGO,  m.  Kapisanan  nang  ma- 
nga   leyes. 

CODO.   m.  anat.  Siko.  II  Súkat  na 

mukfsa    siko    hangang    dulo    nang' 

kain;íy.=:<''wWí'//v'(r(í.  Paniíkat  na  niay 

isang    talampakan'at  kalaháti,   o  ka- 

i  laháting  vara   ang    liál)á. 

I      coetáneo;  NEA.  adj.  Kapa- 

!  nahón,    ó    kasabay.  =(-/<;    Cesar.'  I<.a- 

■■  sabay;    ó    koipanahén    ni    Cesar. 

COE-J'ERNp,-NA.  adj.  teol.  Pa- 
rapara ng  vvalang'  maUí't  katapiisán: 
sinásabi  sa  tatlong  persona  ng  Dios. 

COFRADÍA,  f.  Kapisanan  nang 
manga  knkajjalid  ó  cofrades  nang 
alinninng'  katipunan,  na  ang"  timgo'y 
pávvang  manga  gawang  kabánaían. 
COFRE,  m.  Kabáng  niahiang-ang 
takip,  baint  ang  lal)ás  at  raay  apo- 
rong  damit  sa  loob.  ||  inip.  Bali.igi 
nang.  imprenta,  na  ilo'y  nang  kua 
drong  k;iliijy  na  pinagsi.sigangán  ng 
balóng  panglimbag. 


COG 

COGER,  a.  Hulihin.IjUmabot,  dii? 
niani|}ot;  pumiílot;  kumitil;  pumitas; 
siimagip.  II  Sumipsip  ó  tumangap,  at 
sinásabing:  la  tierra  no  ha  cogido  bas- 
tanle  agua,  ang  hípá'y  hindí  sumíf- 
sip  (5  hindí  tumangap  nang  sapaí  na 
ti'thig.  II  Magkalamán  6  maglulan,  at 
slnásabing:  esia  tinaja  coge  treinta 
arrobas  de  vino,  ang  tapayang  ito'y 
NAGLi^LULAN  6  naglálajian  nang  tat- 
long  puong  arrobang  álak.  ||  Mátag- 
piian,  mádakip;  at  sinásabing;  me  co- 
gió descuidado,  nátagpuan  h  náda^^ 
Kip  akong  nalilingat;  procurk  cogerle 
de  buen  humor,  pinílit  kong  nádakip 
siya?ig  niasayá.  j|  Mábuli,  para  nang; 
akoy  NÁHULi  nang  gabl,  me  cogió 
la  noche.  ||  Sungabán;  dakpín=£Í  dé 
seo,  Kamtan  ang  pinakanánasá;  tu- 
niámá  sa  gusló.=c«  el  garlito.  Má- 
subok,  ó  mádakip  sa  paggawá  ng 
anomang  inalílih!m=/í>r  los  cabezo- 
fies.  Buhukán,  at  salantain  sa  dágok 
6  pá!ü  =  (/í  la,  por  la  mano.  Tang- 
nfin,  ó  hatakin  sa  kaniay=^<?  buen 
humor.  Hulihin,  6  tagpuing  masa- 
yá  Á  mabuti  ang  iilo^:^*^  alguno) 
ron  el  hurto  (-en  las  manos.)  Dak- 
pín  (ang  sínoraan)  ng  háwak  ang  ni- 
nákaw  (sa  kaniay).  |¡  r.  Magsunga- 
ban.  II  MaghLdihán. 

COGNAXÍÓN.  f.  Pagaának;  ó 
p.igkakamagának  sa  parteng  babayi. 

COGOLLO,  m.  TalbÓs;  usbong; 
úbod.  II  .Labong. 

COGOTE,  m.  l<.okoie.~~ Tieso  de 
cogote,  .fam.  Matig^is  ang  ulo;  pa- 
lálü. 

COHECHAR,    a.  Suinúhol. 

COHECHO,  ra.  Siíhol.  ||  Pagsií- 
hol. 

COHETE,   m.   Kiiítis. 

iS 


vGooQle 


COI 


-138- 


COINCIDIR.  n.  Máayon;  niáka- 
'isa,  II  Magkátaon;  másabiiy. 

COINQUrNARSR.  r.  Magkaman- 
sá;  inammihán. 

COJEAR,  a.  Tumika;  humingkod; 
inapílay;  umiká.  11  met.  Magkíilang  sn 
katuiran.=i/tf/  pik  derecha.  Uaiiká, 
umikod    nang    p.iáng   kanan. 

COJERA,  f.  Kapilayán;  pagka- 
pílay.  t|,Pagikod;  psgtikS. 

COJÍN,  m.  Lúhurati  ó  lípuang 
unan;  6  aiig  piníigp^patmigan  nang 
siyá    nang  kabayo. 

COJO,  JA.  s.  y  adj.  Pilay;  hing- 
kod.=:</í  la  pierna  derecha^  Pilay  ;ing" 
paáng  kanán=i/t'  nacimiento.  Pilay 
na   ipinanganak. 

COL.    f.    Koles. 

COLA.  f.  Buntot.  II  KoIaWg  pang- 
diklt.  II  Ang  hiláhod  nang  manga  da- 
mit,  na  para  nang'  saya,  hábito,  etc. 
11  Sa  manga  estudiante,  ay  ang  na 
sa  hulihán  nang  klase.  ||  Dulo  nang 
kayo  ó  nang  anomán, 

COLADERA,  f.   Sabán.  . 

COLADOR,    m.    PansMa;  panálS. 

COLAR,  a.  irreg,  como  acordar. 
SumalS;  saláin.  1¡  Kulahfn  o  paputiín 
ang  damit.  |{  n.  Duma^n  sa  alínraang 
lugal  na  masikip.  11  fam.  Uminora  ng 
álak.  II  náut.  Lumubog.  ||  r.  fam.  Pu- 
niások,  ó  paloob  nang"  biglá  at  paü- 
him  sa  isang"  luga!,  na  walang  pa- 
sintábí.  II  Magálit;  ó  magdanidam  sa 
anomang  biró.  II  Suniipot  nang  wa- 
lang abogabog. 

COLCHA,  f.  Panakip  ng  hihigán. 

COLCHÓN,  m.  Parang  unang  ma- 
ápad    na   iniláiatag   sa    hihigán. 
1     COLEAR,  n,  der.   nang  cola,  Ma- 
maypoy;  ó  pagalawgalawín  ang  liun- 
tot. 


COL 

COLEGA,  m.  Kasama,  saalinraang 
kolegio,  simbahan    6  katipunan. 

COLKCIR.  a.  irreg.  como  pedir. 
Hiiuihahin.  [j'Halataín. 

CÓLERA,  f.  met.  Gálií;  pagka- 
gálit.  =^  «£?;■>.  m.  Sakit  na  suka  at 
pagiilagín. 

COLÉRICO,  CA.  adj.  der.  nang 
cólera.  May  sakit  na  kólera  ó  ang 
niiuukol  sa  kólera.  ]¡  met.  Magaga- 
litín;    baIa\vl^;. 

COLETA,  f.  der.  nang  cola.  Bii- 
hok,  na  nakalawit  sa  likod  at  may 
títiing  kapirasong  sintás.  li  fam.  Mai- 
kling  dagdag  nang  pangungúsap,  ó 
nang    isiniílat. 

COLGADERO,  RA.  adj  der.  ng 
colgar.  Maisásabit,  maitátagó.  li  m. 
Sabilán;  sampayan, 

COLGADURA,  f.  der.  nang  col 
^ar.  Manga  kayong  paniuti,  na  isi- 
násabit    sa  binláná,  pader,    etc. 

COLGAR.  3.  irieg.  comú  acor- 
dar. Ibitin;  isábit,  ilawit,  ilayiay; 
isanipay.  1|  Pamutihan  nang  damas- 
ko,  II  met.  Bitayin;  bigtihing  ¡sábit 
^de  u?i  clavo.  Isábit  sa  ¡sang  p&kij. 
T^m  la  pared.  Isábit  sa  pader.  1|  n. 
Nakabitin. 

COLICUAR,  a.  Magtiínaw;  tu- 
múnaw.  ¡j  r.i  Matiíiiaw, 

COLINA,  f.  'Pügátog;  burol  na 
walang  nialalaking  káhoy.  ||  Ang  biri' 
hi    nang   koles   at    berza. 

COLMAR  a.  Pauluhin.  ||  met.  Pa-, 
saganáin;  ó  bigyan  nang  labis  at  sa- 
gáná.  II  Puspusín^í/í'  gracias.  Puspu- 
sin  nang  biyáyfl.  ||  r.  Mamauló.  ii  Ma- 
puspos. 

COLMENA,  f.  Báluy  pukyu- 
tan.  I 

COLMENAR,  m.  der.  nanga/. 


vGooQle 


COL 

mena.  Ang  kinádoroonan  nang  ma- 
nga  báhay  pukyutan. 

COLMILLO,    m.    Pángil. 

COLOCAR,  a.  Ilagay  ang  ano- 
rnán  S.1  dápat  kálagyan.  ||  ítalatag.  |[ 
niet.  Ilagay  sa  katangkiilan  ang  sí- 
noman,  =  ci'H,  en  hrden.  Ihánay  nang 
mahiísay.rz=^oy'  orden.  Italataff  nang- 
%\x'CiQá'3\inQá.=-enlre  dos  cosas.  Ipagitan 
sa  datawang  bágay.  ||  r.  Lumagay. 

COLOQUIO,  m.  Pagsasálitaan;  ó 
pagpupiilong  nang  dalavvá  ó  ilang  ka- 
tawo  kayá- 

COLOR,  ni.  Kiílay.||Ang  piípul  na 
pula  na  ipinápahid  nang  manga  l»a- 
bayi  sapistigí.  ||  Kungang  sinásabi  ay 
damit,  ay  ang  hindi  itim  ni  pmi.||rijt:t. 
Dahilán  nang  paggawá.  ng  anomán, 
raay  maiuid  ó  walá,  man.  II  pl  pinL 
Ang  kúiay  na  ipinipinta. — Sacar  los 
colores;  hacer  salir  los  colores,  h  sacar 
los  colores  á  la  cara,  al  rosíro.  etc.  Hi- 
yaín  ang"  sínoinan. 

COLORADO,  DA.  adj.  der.  nang 
color.  Ang  iiiahalay  at  maruming  bá- 
gay na  inilálahok  na  parang"  biió  sa 
sálitaan. — Ponerse  colorado.  Mahijá. 

COLOSO,  m.  Estátuang  mal^dd 
sa  kaugalián.  n  met.  Ang  tawo  b  bá- 
gay na  nangíngibang'  lubha  sa  ¡bá,  dá- 
hil  sa  kaniyáng  talas,  diínong  at  iba  ])a. 

COLUMBINO,  NA.  adj.  Ang  ná- 
uukol  ó  kamukhá  nang  kalapati. 

COLUMBRAR,  a.  y  r.  Mátanaw; 

mábanaagají  sa  mala)  ó  ang  anomán, 

na    huag    mákilalang  mabuti.  [|    met. 

Máaiiinaw;  máhalalá,  niapaghiílü  ang 

.  anomán. 

COLUMNA,  f.    I'fab'ging  batong' 

mabílog.  ¡I  Sa  manga  libró  ay  alinmán 

'■  sa    manga  bahaging    nápapabalangan 

nang  isang  gidiil  ó  puang  Uíi  bulial  ¿a 


COL 

itaás  liangang  ibaba,  ||  met  Ang  tawo 
ó  bágay  na  pinanánangnan,  pinagtá- 
takbuhan  6  katulong  sa  anománg  ka- 
gí  pitan. 

COLUMNARIO,  RÍA.  adj.   der. ' 
nang  columna.  May  lialigi. 

COLUMPIAR,  a.  lyugoy.  ||  Magu- 
goy.  II  r.  Umugoy.||  met.  y  fam.  Gumí- 
bangíbang  sa  pagiákad;  gumiraygíray, 
maging  ugálí  ó  talagang  ginágawá 
lámang. 

COLUMPIO,  m.  Duyang  lübid;  ó 
liibid,  na,  nakasábit  at  pinagdiiduya- 
nan. 

COLLADO,  n).  Burol. 

COLLAR,  m.  Hiyás,  na  násasabit 
ó  ibiníbÜibid  sa  \\\%,  at  kaugaliang 
may  parauting  batong  mahahalagá.  Ti- 
nátawag  din  namangío/Zaz-ang  mangí 
inilálagay  na  bákal  na  parusa  sa  ma- 
nga tulisán,  at  ang  manga  ¡ni'álagay 
sa  aso.  II  Tanda  ng  pagkágínoó,  para 
nang  collar  del  Toisón,  etc. 

COLLARÍN',  m.  dim.  nang  collar. 
Pangliig  nang  abito  nang  pátl.  ||  Ma- 
kítid  na  pangüig  na  inüálagay  sa  ibang 
kasaka. 

COLLERA,  f.  der.  nang  collar. 
Pangliig  nang  manga  háyop  na  pang- 
hila. 

COLLÓN,  NA.  adj.  fam.  Duag. 

COMA.  f.  Kurlit  na  ganitó  an  hit- 
sura  {,).  II  miís.  Bawa't  isa  nang  ba- 
hagi  nang  tono. 

COMADRE,  f.  Hílot.  j)  Iníina.  || 
fam.  Kriapid  báhay  at  kaibigan.  , 

COMADRÓN,  ra.  aum.  nang  ííjotíI-. 
dre.  Sálag  ó  médikong  nagpápapanga- 
nak. 

COMARCA,  f.  Pangkatnangisang 
bayan.  II  Nayon;  hibaybay;  danay. 

COiMBATE.  ui.  Pagaáway;  digmá; 


vGooQle 


cow 

pagbabitka.  ||  Bangi*i.||  iiiet.  Aiig  paki- 
kipaglaban  sa  sariling  loob. 

COMBATIENrii.  p.  a.  naiig  ww- 
balir.  Ang  riakíkipagbaka,  b  nakíkí- 
digmá-llni.  Alinitián  sa  manga  suiídalu 
nang  isang  hukbó. 

COMBATIR,  n.  y  r.  Makipagla- 
mas;  makipagbaka.||Magbangá;  mag- 
lamas.  ¡|  a.  Lumtísob;  lumaban;  suina- 
lákay.  1|  met.  Hampasín;    sasalín.  Si- 


COM 

kaín;  palanguyii.  |¡  ni.  Lvigal  na  kaka- 
náti. 

COMENSAL,  m.   Kasalo  sa  dü- 
lang,  ó  sa  ¡lagkáiii. 

COMICNZAR.  a.  inv^.  como  acer- 
lar.  Muláii  ó  ijamulán;  puniían.  II 
II.  MagiiiLiia;  magbiíhal:  at  sinásabi. 
cosilKNZA  ahora  la  misa,  nacmúmulá' 
iígayi'ii  aní^  misa;  a'jiti  comiknza  el 
Iralado,  diio  naííüÚüuiiat   ó    NaumÚ- 


násabi    sa   manglt    bágay  iia    vvaláng     i\iula  an'^  lralado.\\  Mauuíiiü;  mangu- 


ob,  para  nang  alón,  hangin,  etc.  ]¡ 
met.  Salaiisangín;  kuntrahín=:cí»«  d 
enemigo.  Makipaglamas  sakaáway.=^ 
contra  el  ctiemigo.  Labanan  ang  ka- 
áway;  ó  makipaglamas  laban  ya  ka- 
áway=í)'¿  oíro.  Lusubin  ang  isa. 
COMBINAR,     a.     Magukolüko'; 


magbagaybágay    nanganomán,  j|  Pag-     ranc  ¿ahat 


na..=iíi/mr,  MulángsabihÍn.=/'í'/-/o- 
C0.  Magiimlá  sa  khkaiinti. 

COMER,  a.  y  n.  TCumáin;  luagpa- 
pak.  II  Manangháli.  ||  met.  Lamunin; 
siráin;  icapon  ang  pagaári,  6  kayania- 
nan,  at  siiiásabing;  los  admiitislradores 
se  lo  han  comido  todo,  nii.amon,    sinÍ- 


parisin;  kotehohin  ang  dalawáng  bá- 
gay, na  waríiri  ang  pagkakáwanki  nilá 
ó  náng  ibii  pa  kayá.  [¡  Tipunin  ang" 
■manga  s\xí\úh.\o=^( una  cosa)  con  otra. 
lakmá  (ang  iíiang'  bágay)  sa  iba. 
u^COMBUSTIBf.E.  adj.  Ang  sú- 
kat  masiínog  ó  madaliiig  raasiinog; 
sunugín.  Ginágamit  namang  parang 
sustantivo. 

COMEDERO,  m.  Ang  lugal  na 
pinagkákanan;  ó  kakanán,!]I.abangán. 
II  Pasó,  etc.  na  kakanán  nang  manga 
ibón  at  iba  pang  háyop.  ||  adj..  Ang 
niakákain.  ó  súkat  makíiin. 

COMEDIDO,  DA.  adj.  Magálang; 
liiapagpítagan;  maliinhín.  ||  Malíning 
na  loob. 

COMEDIMIENTO,  ni.  Alang- 
álang;  túnhín;  pítagan. 

comedirse!  r.  iirey.  ccmw  pe- 
dit.  Magpígil;  maj^hinahon.  ¡I  Mag- 
niagalang. 

COMEDOK,  KA.    in.    y    f.  PaL- 


mang'ii  taga    pama~ 


hillá.  II  met.  Ubusin;  k:in¡n,  siráin,  at 
sinásabing:  el  orin  COMV.  clhierro;  iNÚ- 
líos  KiNAiN''7M«i,i-  kaláwang  ang  bákal. 
:i=tí  dos  carrillos.  Kuiiiáin  nang'ija-* 
miímualan,  at  punú  ang  dalawang  pis- 
ngí. — met.  Magkaroón  nang  dalawang 
kaümgkulang  ma'.akf  ang  kita. — Sa- 
mantalahing  kunan  nang  pakinábang 
ang  dalawang  nagkákaalit.:=:ct>«  un 
amigo.  K.usiaing  kasalo  nang  isang 
liaibigan  =  de  77iogollón.  Makiupong  ■ 
kumáin  nang  hindí  ináanyaban.  Ma- 
kikáin.^^íJ?  cuatro.  Kumíiin  na  pa- 
rang" ápat  ó  katinibang  nang  ápat.= 
de  todo.  Kumáin  nang  balang  na.=f« 
casa.  Kiiniáin  sa  báhay.^^^cí'»  su  sudor. 
iCuniáin  sa  kaniyang  pawis.^rff  sü 
pan.  Kuiuáin  nang  kaniyang  ha- 
nap. 

COMESTÍBJ.E.  adj.  der.  níingw- 
■mcr..  Miikákain.  ¡[  ni.  pl.  Manga  pag- 
káin. 
COMIÍZÚN.    f.    l^agkaLí;   pjggisá 


vGooQle 


COM 

liaiig  biiial.  11  uiet.  Násaiig  iiiaiiigpil 
na  di  ikapalagiiy. 

CÓMICO,  CA.  adj.  Ang  náuukoi 
sa  komedia.  |¡  ni.  y  f.  Komcdiante. 

COMIDA,  f.  Pagkáin.  ||  Fanangha- 
Üán;  ])ananangháli. 

COMILÓN,  NA.  1)1.  y  f.  Palakaín; 
matákaw. 

COMO.  adv.  mod.  Walaiig  pinag- 
ibháii  sa.  ||  Kapag.  j{  inlerj.  intt:rrro- 
gativa.  ¡Paanoi*  ¡Ano.?  |j  Kapara;  pa- 
rang-.  ii  ![>inagsúsulit  nang  pagkaka- 
waijgki  nang  dalawang  ■  bágay,  at  ni- 
wíwikang:  i's  negro  co,iio  d  cuervo, 
mailim  na  í*aka  nang  7üak==esíe.  Para 
nitó;  '¿a.m\-b~  aquél.  Gayón.'||Anü  ang 
lagay;  kung  ganito'y  sa  verbo  eslar 
isiiiásama,  halimbawá:  cómo  eslá  el  en- 
fermo, ANO  ANG  I.AGAV  nang  mUjy  sakii. 
II  Ayon,  halimbawá:  cómo  nskd  quie- 
ra, AYON  sa  ihlgin  pó  ninyó,  ó  kung 
PAANO  po  ang  Inyong  íbig;  cOJio  dice 
S.  Pablo,  AVON  sa  lüikCt  ni  S.  Pablo.  |( 
Kung  ipiíiagpápainulása  isang  tanong 
ay  «7/^?  bákift?,  halimbawá  ¿cómo  jio 
has  hecho  esto?  ¿Ano't  di  mo  ginawá 
itoi  ó  ¿BAKíN  di  mo  iib  ginazaáí 

COMPADECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Kaawaán;  kahabag^n.  |]  r. 
Maáwá;  mahabag.  ¡|  Mahambal=i/£/ 
pobre.  Maáwá  sa  iái\kh'^-=:J>or  sus  ira- 
bajes.  M-ihabag  dáhil  sa  kaiiiyáng 
manga  kahirapan. 

COMPADRAZGO,  m.  der.  nang 
compadre.  Pagkukurapaie. 

COMPADRE,  m.  Kiimpare.  I) 
Kaibigan. 

COMPAÑERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  compañía.  tCasaiua;  kalagúyo.  || 
Kasangá  sa  laid-H-Uiay.^í^f  viaje.  Ka- 
sama  nang  pagbibiaiii;=íVí  las/aíigas. 
Kaiama  sa  nigá  kahirapan,  págud,  etc. 


COM 

compañía.,  f.  comer.  Pakiki- 
saiiKi;  simaban.  ][  Lüpong.  II  Kasama- 
¡I  mil.  lyang  kabüangan  nang  sun- 
dalo  na  pinamámahalaan  nang  isang 
kapitán. 

comparación,  f.  der.  nang  com- 
parar. Pagwawangis;  pagpaparis;  pag- 
mumukliá;  ])aghahaiimbáwá— Poíwr 
por  comparación.  Ilagay  na  haHmbáwá. 

COMPARAR,  a.  Magparis;  raag- 
wangki,  ]¡  Ihalimbáwá;  iidlad;  mag- 
mukhá;  ik<Jtebo.=f'H««  cosa)  á,  con 
otra.  Iparis,  ó  ihalimbáwá,  6  íkoteho 
(ang  isang    bág;.'.y)    sa  ibi. 

COMPARfcXER.  n.  irreg  como 
agradecer.  Humarap:  dumulog  sapü- 
nong    nagpápatawag. 

COMPARTIR,  a.  Bahaginin;  ha- 
tíin.yipamahagi.  ||  Mákasama.=eM  dos 
cestas  la  fruta.  Hatün  sa  daíawang 
busló  ang  bunga  nang  káboy.  =í«//'fi 
muchos.  Ipamabagi  sa  niadlá.  ¡j  r.  Mag- 
hahátí;  pagbahabahaginin. 

COMPASIÓN,  f.   Habag;  áwá. 

COMPASIVO,  VA.  adj.  der.  ng 
compasihn.  Maáwaín;  mahábagin. 

COMPATRIOTA,  com.  Kababa- 
yan;  kaprobinsia,  ó,  kaisá  nang  tinu- 
biíang    iíipá  ó   kaharián. 

COMPELER,  a.  Pilitin.  |1  Pigipi- 
tin.=:(<i  otro)  al  pago.  PiHüii  (ang  isa) 
sa    pagbabiyad. 

COMPETENCIA,  f.  Pag-tatalo; 
paguúsap.  II  Üko!;  katungkulan;  pag'- 
kádapat,  para  nang  el  alimentar  á  los 
hijos  es  COMPETENCIA  dc  /os  padres,  ang 
magpakáin  sa  ma/ígá  auak  ay  katung- 
kulan ó  NÁDAUAi'AT  sa  vtañgá  magiU 
lang;eslo  es  de  mi  coMi'iírENCiA,  ito''y 

NÁUUKOi,,  ó  NÁIIAKAI'AT  Ó  KATUNG- 
KULAN Ico.  .Kaugaiiaiígvganuting  Isa- 
ííania    nang  vcibu  syr. 


y  Google 


—  142  — 
COM  COM 

COMPETIDOR,  RA.  m.  y  í.  Ka-  Kumpunihln;  maguli  nang  sírá.  8  mtt. 
agaw;  kausáp  ó  kapangagaw.  Palakasín;   iuli;  ilagay   sa    lugal,    at 

COMPETIR,  n.  itreg  como  pedir,  sinásabing:  í¿  »mo  mt  ha  compoksto 
Makiágaw;  magagawán;  makialí;  mag-  el  a/ómage;  i'i»m.akás,  liiuLt,  ó  i»i- 
kíagaw  sa  isang  bágay  na  anotnán.  laoav  sa  lugal  mng  Mak  ang  sik- 
II  Mákapantay;  mákamukhS-=OT<  al-  mura  ko.  ||  Ayusin;  magyaraan;  papag; 
?«»».  Mikapanlay,  ó  mákaag-aw  nang  kásunduin  ang  nagkálfága'it'o  O' 
sínoman=ííi  fuerzas.  Mákaisa  nang  nagkákaayon.  ||  Sumúlat;  kumatha  ng 
lakás.  anomang  sa  pagiísip  nagbiíbuhat,  para 

COMPLACER,  a.  irreg  como  «o-  nang  historia,  tugtugin,  ac.=versi>s. 
cer  Pagbigyang  loob  ó  lugod  ang  Tumulá.|¡r.  Máhusayjfnisundo;  mag- 
kápuwá=<í  unamigo.  Pagliigyang  loob  káluto.HMagkásundo  ang  pagkákaallt. 
ang  isang  kaibigan.  ||  r.  Matuwá;  ma-  ||  Magayos=a;  espijo.  Magayos,  i> 
lugod;  maligaya  sa  paglangap  nang  maghlisay  sa  salamln.=íCO«  «"  aír«- 
anoraang  minSmasarap  nang  loob.  II  dores.  Makipaghdsay  sal  kaniyang 
MagMeayang  loob;  magsúnuran.  1|  manga  pinagkákautangan. 
r.  Magpakitang  loob.=««  la  lee-  COMPRA,  f.  Pamim.lí;  pinaml  I. 
tura  Malugod  nang  pagbabasá.  =  &  COMPRAR,  a.  Bumili;  mamlU. 
/aíw/iWa.  Ikatuwáang  baUt4=rai!/-  I  met.  Suhulan.-u/  contado.  Ma- 
guna  cosa.  Maligaya  sa  anomán:  ft-  mili  nang  káliwaan=<!Í /<J<fo.  Bu- 
long  kagamitán    ang  en.  mili  nang  angkatan   b  ütang=¿í/,  al 

COMPLAÑIRSE.  r.  irreg.  como  comerciante.  Bumilí  sa  mangangala- 
íreñír.  Ikahambal;ikalünosangkasa-  kal.=ío»- //íroj.  Bumili  nang  libia- 
üwaing  pálad  nang  iba.  Iibri=í»,  por  cien  ipesos  al  catallo. 

COMPLETAR,  a.  Ganapln;  ta-  Bilhln  nang  sangdaang  piso  ang  isang 
pusin;   hustuhín.  kabayo.  _^„        „  , 

COMPLETO,  Ta.  adj.  Ganap;  COMPRENDER,  a.  Sakupin;  sa- 
walang  kúlang;  lubós.  klawin.  H  Tarukln   nang  iisip;   kilan- 

COMPLICACIÓN.  f.  der.  nang  Un  nang  bail.  ||  r.  Masakop;  masak- 
complicar.  Papkakáhaló  nang  iba't  law;  mápaloob  na  taápasok  saano- 
ibang  bágay.  ||  Pagkádamay.  ||  Guió;  mSin.  11  Matalastás*  matarok;  maabot 
pagkakásuotsuot.  nang    ísip  1|  Máwatasan. 

CÓMPLICE,  cora.  Kasapakat;  ka-  COMPRENSIBLE.  a,dj.  der  ng 
rámay  6  kasama  sa  sala  =  *  otro,  comprender.  Ang  makabot  nang  hall; 
Kasama,  á  karámay  nang  ibíi  sa  sala,  ó  siikat  matalastás  6  maabot  narig 
aenel  robo.  Karimuy,  ó  kasama  sa  bait.  ||  Sükat  masaklaw.-o/  entendi- 
pagnanakaw.  miento.  Maáabot  nang  íi^f.=para  lo- 

COMPODRECERSE,  r.  irreg.  dos.  Máaninaw  nang  lahat  ó  mái- 
como   agradecer.    Mabulok.  inlindihan  nang   lahat. 

COMPONER,  a.  irreg.  como/o«<í-.  COMPROBAR,  a.  irreg.  como 
Pagakmaakmaing  gawái.  ||  Isundó;  acordar.  Pagsurutin  ó  ikotejo,  at  nj 
itumpak.ilHusavii,;  pagayusin;ianyd.|l     mikilala  ang  katolohanan;  o  hingín 


y  Google 


—  143  — 

COM  CON 

natig  anomang  pagkákilalanan  nang  hat   nang   bulok  at  dumí=íz  todo&' 

katunayan.  ||  r.    Mákita    ang    katuna-  Abot    d    iagánap    sa    lahat. 

yan  nang  anomán  sa  pagkákotejo  ó  COMUNICAR,  a.  Ipaháyag;  ipag- 

pagkásurot,   etc.  bigay   alam   ang  anomán.  ¡|  Makipa- 

COMPULSA.  f.  for.  Saliíi  na  yárí  nayara;  makipagsulatán  sa  iba.  ||  Su- 
sa  Juzgado  ó  escribanía  na  kinuha  at  mangtíni.=f'ii/g-««a  cosa)  con  el  her- 
kaparis  nang  dokumento  ó  utos  na  mano,  Ipaháyag  ó  isangtíni  (ang  ano- 
original,  man)  sa  V.z.y^aX\á=cúnestafecha.\j^^%- 

COMPULSAR.   a.    for.    Kumuha  bigay   alam   nang  petsang  it6.=á  su 

nang  salín  nang  alinmang  dokiimen-  padre.    Ipagbigay  alam    sa  kaBiyang 


to,    na    may      katibayan    nang    firma 
nang  escribano. 

COMPUNCIÓN,  f.  der.  nang  com- 
pungir. Hapis  ó  kimbay  sa  pagka- 
kásalang   n&gawá.  I!  Pagsisisi. 

COMPUNGIR,  a,  Ikalunibay  ó 
ikalungkot  nang  loob  ang  anomán. 
|{  r.  Malurabay  sa   sa!a.  ||  Magsisi. 

COMPUTAR,  a.  Bilangin;  ó  kuén- 
tahin;  balakin  ang  manga  bílang  ng 
taón,    panahón   at    edad. 

COMPUTO,  m.  Kabilangan;  bá- 
lak   nang   panahón. 

COMULGAR,  a.  Magbigay  nang 
comunión.  ¡|  n.  Magkuraulgar,  6  raa- 
kinábang=íi  uno  con  ruedas  de  molino. 
Pagsalitán  ng  malaking  kabulaánan; 
birbin  nang  mukháan  na  huag  má- 
intindihan. 

COMÚN,  adj.  Kalahatán;  kasa- 
mahán;  Iagánap  sa  marami'  ó  sa  la- 
hat, para  nang  bienes  comunes,  pag- 
airing  CkSMiknkn,  paga,',rí  nang  ma- 
rami ó  NANG  LAiiAT.  ||  Kalakar&n; 
kaugaÜin,  v.  gr.  precio  comijn,  ha- 
lagang  kalakarAn  ó  KAUüALiÁN.||Ka- 
raniwan;  lágí  at  lubhang  alam,  ii  Há- 
mak;  mabábang  klase  at  walang  ha- 
laga. II  ni.  Ang  lahat  nang  bayan  ng 
isang  probinsia,  ó  manga  barrio  ng 
isang  bayan,  etc.  ||  Ang  p^nabihan 
ó  kumíin,  at  sng  tapunán  nang  la 


ama.  H  r.  Tagds;  tuloy,  halimbáwá: 
esie  atar/o  se  comunica  al  otro,  ang 
silid  na  ito'y  tulov  ó  tagós  dobn 
sa  isa.  II  r.  Magsama;  magsangunían. 
II  Magsalitaan;  6  niagpáha yagan.  ~ 
dos  lagos  enire  si.  Magkádugtong 
ó  tagiás  ang  dalawang  Uwá.  ^por 
señas.   Magsalitaan  sa  mostraban.    * 

COMUNIDAD,  f.  der.  nang  co- 
mún. Pangkalahatán;  ó  sa  lahat.  || 
Kapisanan  nang  na  sa  isang  bayan 
ó  kombento,  etc.  jj  Katipunan;  sama- 
ban. 

CONATO,  ra.  Pagpipílit.  ||  for. 
Tangká  ó  gavvang  masamá  na  mi- 
ntilán,  ay  hindí  lámang  náitagpus  ó 
náipaliiloy.|]Hílig;  hingil.|]Kasiasatan,    , 

CONCAVIDAD,  f.  Kahumbakán; , 
kalokongan;  iokong.HLonga;  yungíb. 
CONCAVO,  VA.  f.dj.  Malukong; 
humbak.  |]  m.    Kaluktingán;  kahum- 
bakán. 

CONCEBIR,  n.  irreg.  como/eí/üí'. 
Magbiintfs;  magdalang  tawo.  ||  met. 
Malírip;  maaká¡á.||  Maunáwá..|[r.  Má- 
intindihan;    matantó;  maakálá. 

CONCEDER,  a.  Magkaloob;  mag- 
bigay. II  Magpahintiílot;  turaangó;  pu- 
máyag  ó  ipáyag. 

CONCERNIR,  irapeso.  y  def.  ger. 
concerniendo:  p.  p.  concernido;  pres. 
ind.     concierne]     conciernen:    imperf. 


y  Google 


—  144 
CON 

concernía;  concernían: sübj.  concierna; 
conacrna»:  impetí.  concerniera;  í;on- 
cerniese;  coneerniernn;  concerniesen: 
fut.    concerniere;    concernieren:  Má- 

ukol;  sarili  ni  6  naiifí;  mduinjíkol    sa 

isa;  mádapat  sa  iíá. 

CONCERTAR,     a.     irreí;.    como 

acertar.    Hiisayin;     nyusin    ang    aiio- 

mán.  II  Tawaran;  p^kitnnyiil 


CON 

C<;NCLAVE.  m.  K-ipisanan  nang 
manga  Kíirdenal  sa  payhahalal  nang 
papa.  II  I.U£;al  na  pinagtítipunan  nilá. 
[|  Huiitá  ó  katipiinan  nang  manirá 
lawo,  na  natípípi.saijpi.ían  para  mag- 
píiloiig   nansr  anonián. 

CONCLUIR,  a.  irreg.  cpiuo  huir. 
Utasín;  yaiíin;  tapfisiii;  idáss;  lutasin  . 
=co/¡  ias;en  !as,porliis  inísmas  leífás. 


anomán.  ||  Pagpayuhan.|IMagüiÍ.||Ma-  Matapos  sa  .¡^ayón  din-  letra.  ||  HinU' 

kipagkayárí,  makipü -trato  nang    ha-  hahin.  II  r.  Mata[)os;  maulas.  |Í  Magta- 

lagá    ñong    anomán.  ¡]  Tninipán;  tu-  postapbs  ang  anomán. 
inakdá;makipaghiísay  nanganomang         COx\CORI)AR.    a.    irreg".    como 

negosio.  II  Magband;l;maggayak  nang  acordar.  Iwasto;  Inisayin.  l|  Payapáin," 

anomán.  ¡|  Pagtunuhin  ang  dalawang  papágkáíiinduin.  ||    n.  Mikaayos;  má^ 


instrnmenlo.~//«fl  co?i  otro.  Iag¡: 
ang  isa  sa  isa. — Pagagpangín;  pagayii- 
sin,  pagtunuhin  ang  daiáwang  ins- 
ttumento=/«  paz  caire  marido  y  mn- 
ger.  PapagkásLindiiin   ang  magasawa. 

=  en,  por  ¿al precio.  Magtrato,  ó  mag- 

kayári    sa   gayong,,  halaga.  ||  r,    Mag. 

kásundd;     magküagpang.    ||    Máayos; 

máagpang  ang    ¡sang  biigay    sa  ibd. 


kawastó;  mákaisa;  mákamukhá  ang 
isang  bágay  iig  iba,  kaya't  sinásabi 
sa  salín  nang  isang  kasiilatan  na 
kaísá  nang  kaniyang  original  na:  ccn- 
cuerua  con  su  original.  \\  r.  Mag- 
kásundo;  magkáayos;  magkáisa=:=»«íi 
cosa  con  otra.  Magkiiisa,-  ó  mákaayos 
ang  isang  bágay    nang  iba. 

CONCORDIA,  f.  Pagkakásnndó; 


Magkátoiio    ang   dalawang  instru-     pagkakáayos.  []  Cowz'tw?  ó    pagkaká- 


mentó. Ijlbíigay;  ¡yayos  ang  isang  bá 
gay  sa  isá.||Papagkáisahin;  papagká- 
sunduin;  magkíiayon;  magkáisa.  Mag- 
típanan. 

CONCIERTO,  m.  PagkaUayos 
at  pagkakatatag  na  mahúsay  nang  ma- 
nga bágay.  |¡  met.  Tiphn.  |¡  Pagkaká- 
sundó. 

CONCILIAR,  a.  Papagkásunduin; 
pagpayuhan.  :=í/  sueñn.  Mákatulóg.  || 
X.  Magkása.sundü.  ||  Mahalina  ang 
loob  at  dvvr).[i  MákngaÜt.::::^?/  respeto  de 
todos.  Igalang  nang  lahat;  mahalín  ng 
lahat.  II  adj.  Ang  náaukol  sa  mangíi 
konsiho.  II 111.  Ang  tawong  iimáasíste 
sa'alinmang  konsilio  at  nakabóbot©! 
doón. 


sundó   nang  manga  naguusap.  i|  Ka- 
tahimikan;    kapayapaán . 

CONCUBINA,  f.   Kálunyang  ba- 

bayi;  ó  ang  babáying  nakikipisan  sa 

isang    lalaki,  na   parang  asawa   niyá. 

CONCUBINARIO,  m.  der.  nang 

concubina.    Ang   may  káinnya. 

CONCULCAR,  a.  Yumíirak;  yu- 
rakan.j|met.  Munlaín,  durugin;  pawa- 
lang  kabuiuhán  ang  anomán. 

CONCUiÑTADO,  DA.  m.  f.    Bilás. 

CONCUPISCENCIA,  f.    Pagká- 

hilig  na  waláng  tuto  sa  manga  kagá- 

liiigan  sa  lúpú.  |1  Násang  riiahálay;  ka- 

lupaán. 

CONCURRENCIA,  f.  Pagkaka- 
ti|)or   ,.  Pagdaló  nang   niaráming  ta- 


y  Google 


CON 

iwo,  h  pagkakátagpó  nang  raaraming 
tawo  ó  bágay  sa  isang  panahón  ó 
lugal.  II  Lupon;  dalb.||Tiilong;  abiíloy, 

CONCURRIR,  n.  Magkápisan; 
umabiíloy;  dumaió.  |)  Mangyaríngf  sa- 
bay  ang  anora^n.  ||  Tumúlong.  ||  Má- 
Idagdag;  dumating  na  mápatong  ang 
anomán  sa  ibang  dati  na.  =íí  un  lu- 
gar. Dumaió  sa  isang  lugal;  ó  mag- 
kapísan.:=£:tf»  o/ros.  Makidalong  ki- 
sama  nang  ib^.  Mákasabay  nang  iba. 
=con  ¿al  cantidad.  Umambag,  ó  uma- 
biíloy nang  g.iyóng  halaga.  ^  (tales 
calidades)  en  un  sujeto.  Mapisan  (ang 
g^ayo't  gáyong  kabagayán)  sa  isang 
tawo. 

CONCHA,  f.  Balat  nang  kapís; 
kala;   talaba,  etc. 

CONCHABAR,  a.  Pagsamahin; 
paglakipin.  l¡;Sabuatíii;  sapakatín.  |j 
r,  Magsápákatan. 

CONDENA,   f.    Parusa. 

CONDENAR,  a.  Hatulan  ang 
may  sala,  na  bigyang  pariisa.  ||  Pin- 
tasán;  6  pavvalang  halaga  ang  aÜii- 
mang  áral  tí  pasiyá.  ||  Bigyang  sala; 
pangusapan.  =íi  presidio.  Iprisidio=: 
con  costas.  Hatiílang  magbáyad  nang 
bágay  na  pinagiíusapan  at  nang  na 
gúgol  sa  lisap  =ie.H  costas.  Hatulang 
magbáyad  nang  nagiígoi  sa  isang 
úsap.  II  r.  Mápakasamajig  walang 
hangiln;  sumaniá.  [|  Umaniin  nang 
kaniyang  kasalanan;  bigyang  sala 
ang  sarili.  (|    Magsisiháii. 

CONDESCENDER,  n.  irreg.  co- 
mo ascender.  Pahiniihod;  magbigay 
loob.||  Ipahintiilot;  paraánín  ang  ano- 
mán. 

CONDICIÓN,  f,  A^a';  kabaga- 
yán;  kaiikulán;   lagay. 

CONDIMENTAR,    a.    Maggísá; 


45  — 

CON 

magpasaráp  nang    lüid.  ||  Sangkapán 
ang  pagkáin. 

CONDIMENTO,  m.  Sangkap  na 
iiagbíbigay  sarap  sa  pagkáin.  ||  Pag- 
sasangkap    nang   pagkáin. 

CONDISCÍPULO,  m.  Kasamasa 
pagaáral. 

CONDOLERSE,  r.  irreg.  como 
doler.  Damdamfn  ang  hirap  ó  sákit 
nang  ib:i;  raagdamdam  nang  mala- 
king  pagkahabag  sa  kahirapan  ó  ka- . 
saliwaang  p^Iad    nang    kápowá. 

CONDONAR,  a.^  Ipatáwad  ang 
paruaa  ó  lítang. 

CONDUCIR,  a.  irreg.  perf.  con* 
djije;  condujiste;  condujo;  condujimos; 
condujisteis;  condujeron:  ímperf.  de 
subj,  condujera:  conducirla  y  condu- 
jese; etc:  fiic.  condujere;  condujeres ^ 
etc.  Dalhín.  ||  Ihatid;  ipatndgot;  ipat- 
niibay.||ni  Mábagay;  máakma  sa  ano- 
mang  pinagtátaanaB.=:á  su  casa.  Iha- 
tid, dalhín  sa  kaniyang  báhay=/í'r 
viar.  Dalhíng  sa  dágat  idaítn.  ||  r. 
Magpatnugután;  magpatnubayan.= 
bien.  Magtigálí  nang  mabuti;  magbait; 
magpakahúsay  =  vial.  Magmasamá. 

CONDUCTO,  m.  Imbornal;  pa- 
bulumg.  il  Alulod.  |[  met.  Ang  tawong 
páraanan  nang  anómang  hináhangad. 

CONDUCTOR,  RA.  m.  y  f.  Ta- 
gapaghatid;  patndbay.|¡ract.  Maestro. 

CONEJO,    m.    Koneho. 

CONEXIÓN,  f.  Pagkakákawit; 
pagkak-isama;  pagkak^ugnay.  ||  Pag- 
kakábagay;  pagkámukhá  ||  pL  Pagsa- 
sama;  pagübigan. 

CONFABULAR,  a.  Sanguniin. 
II  r.  Magsápákatan;  magsangiinián; 
magtrato.  Ivaraniwang  sa  niasamahg 
bágay  gá[nit.  =  ííífl  los  enemigos.  Ma- 
kipagsangunián  sa  kaáway. 
'9 


vGooQle 


—  146  — 
CON  CON 

CONFEDERACIÓN,    f.    Pa^ka-    bok;  tiktik,  \\  adj.  Tapal  na  loob;  hus 
kMagom;  pagkakáisa  ng  madiá.  Kau 


galUng  sabiliin  sa  pagkakásamasaiiia 
nang  mangit  príncipe  ó  kaharián. 

CONFERENCIAR,  n.  y  r.  M^g- 
s&Ütaan    nang    anaiiiang  bágay. 

CONFERIR,  a.  irreg.  cotao  se»- 
tir.  Pagulusin;  pagsurutin.  j¡  Pag'iisa- 
pán;  pagsá'itaanan;  bulaybulayin  aii}^ 
anomán.  \\  Ipagkaloob;  pagkaloaban; 
bigyán  nangkatungkulan,  etc. 

CONFESAR,  a.  iireg.  como  acer- 
tar. Ipaháyag,  ó  isigaw  ang  n4la'a- 
man.  11  Umamin,[lMangunipisal;  mag- 
kumpisal.  II  Kump¡salin.=  «V  plano. 
Ipaháyag  na  lahat,  na  hiing  magli- 
ngid  nang  ?i\\ovñ{\x\.=-( el  delHo)  al 
juez.  Ipaháyag  (ang  sala)  sa  hiikoni. 
jl  r.  Mangumpisal.  ii  Sumigaw,  ó  uma- 
min.  |{  M.z^d\SÁn.=de  sus  pecados,  Ma- 
ngumpisal nang  kaniyang  mangk 
kasalanan.  ^cíja  un  clérigo.  Mangum- 
pisal sa  isang  kIérigo.=;í"tf«  arrepenti- 
miento. Mangumpisal  na  may  taglay 
na  pagsisisí. 

CONFESIÓN,  f.  dcr.  nang  con- 
fesar. Pagpapaháyag  nang  nálalaman, 
kdsS  man  ó  dáhíl  kayá  sa  tinanong. 
II  PangungumpisaÍ.||  fon  Sagot  na  to- 
toó  ó  hindi  man  sa  may  kapang- 
yarihan  6  sa   hukom,  nang  isang  bi 


to;    siguro. 

CONFÍN.  Hanga;  hangahan.||adv. 
Huniáhanga. 

CONFINAR,  n.  Hiimangá;  niag- 
kálianga.  ll  Katabí.  li  a.  Idestierro  ang 
isa  sa  isang  lugal  na  tíyak,  na  hindl 
niakaíalla  doón  sa  boong  panahón 
nang  kaniyang  pagkádtíStierro.=:/'rf 
alguno)  ti,  en  /al  parte.  Idestierro 
(angsínoman)  sa  gayong  lugal.::=f'^«- 
lakán)  con  Pampanga.  Mákahanga 
{ang  Bulakán)  nang  Pampanga.  ll  r. 
Umalís  na  kdsá  sa  kaniyang  bayan. 
II  Lum¡gpit.=í'«,  á  un  rincbn.  Lu- 
migpit  sa  isang  siüok,  na  huag  ma- 
kitalamitam    sa  kápowá. 

CONFIRMACIÓN,  f.  der.  nang 
confirmar.  Pagkukumpil.  ||  Pagpapa- 
líbay;    pagpapatotoó. 

CONFIRMATORIO,  RÍA.  adj. 
for.  Auto  ó  sentensiang  nagpapali- 
bay  sa   mangj    náuna. 

CONFITAR,  a.  BaUítin;  paligdan 
nang  asukal  ang  alínmang  bunga  ng 
kihoy. 

CONFITE,    m.   Kumpites. 

CONFITERÍA,  f.  Tindahan  ó  ga- 
gawán  nang  kumpiles.  II  Arte  nang 
paggawá  nang  matamís. 

CONFLUENCIA,  f.  Pagkakátag- 


¡angó  ó  kinúkunang  tanong,  íikol  sa     pó;  pagkakápisan.  ||  Pagkakáugnay,  6 
sálang  ipinaráratang  sa  kaniyá.  11  Ang     pinagtagpuán   nang  dalawang  ílog, 


pagsigaw   nang   may   sala   nang 
gawá  niyá. 

CONFIANZA,  f.  Pananálig;  pag 
asa;  paniniwálá;  pagkakátiwálá.  li  Tá- 
pang;  lakás  nang  loob  sa  paggawá. 
II  Bulong;  anas. — En  canñanza.  m. 
adv.   Pabulong;    paanás. 

CONFIDENTE,     m.    Kapáhaya- 


Sabang,  ó  pinagtagpuán  nang  dala- 
wang   daán. 

CONFLUIR,  n.  irreg.  como  huir. 
Magk&sapOHg;  magkásalapong  ang  da- 
lawang ílog  sa  isang  Iugal.I|mct.  Mag- 
kátitipori  an;:;    madlá  sa  isang    lugal. 

CONFORM.\R.  a.  Pagayosin;  pag- 
lapatin;    pagbagayin    ang    dalawá    ó 


gao;  kktiwalá;  kagawad.  II  Tagapami-    maraming  bágay-^^fí/í  opinión)  íi  con^ 


vGooQle 


CON 

la  ajena.  layos  (ang  kaniyang  akála) 
sa  pasiyá  nang  íbá.  ¡j  r.  Magkáiyos; 
wagkálapat;  inagkábagay;  magká- 
ayon;  luag'kásundó;  uniayon;  sumu- 
nod;  etc.=ia/,  con  el  ¿i'empo.  Maki- 
bágay,  umayon  sa  panah6n.:=('/í'J  (i«- 
lores)  en  lal  hecho.  Magkáiísi  (ang 
manga  autor)  sa  pagbabalítá  nang 
gayong  pan gyayari. =:',■«  verle.  Unía- 
yóng  makipagkita  sa  kaniyá.  =  cí>«  ík 
suerte.  Umayon  sa  kaniyang  pá- 
lad. 

CONFORME,  adj.  Náaayos;  ná- 
babagay.  ||  Matiis  at  walang  daing  'sa 
manga  kasaliwaang  pálad.  1|  Kamivk- 
há;  nagkákaisa.^:=íi,  con  su  opinión. 
Ayon;  ó  nábabagay  sa  kaniyang  pa- 
siyá.=^(rc«  otros)  en  suparecer.  Kaisá 
{nang  iba)  sa  kaniyang  pasiyá.||adv. 
m.  Ayon;  ayos. 

CONFRICAR.   a.    Kuskusín. 

CONFRONTAR,  a.  Pagsurtuin; 
pagmukhaín.  II  Pagharapin.  II  IdAtig; 
ihangá.  |{  n.  met.  Magkáhiyang;  ntag- 
káakma,  |l  Magkáharap.||  Máhang,i.=: 
(una  cosa)  con  olra.  Pagsurulin  ang 
dalavvang  bágay;  ikoteho  ang  isa  sa 
isa.  II  r.  Magkiihaharap, 

CONFUSI6N.  f.  Kaguluhá.1.  !| 
;  Kadowahaginan;  kahihiyán.  ti  Kili- 
■  tohán;  pagkaliló. 

CONGELAR,  a.  Papamooín  ang 
anomang  bágay  na  tunaiv,  para  nang 
sabaw,  mantíká,  etc.  ||  Papamaiihirín 
ang  alinmang  lugal  nang  kaíawán.]! 
r.  Mamoó  sa  lamig.  I)  Manianhid; 
nianigás  sa  laniig  ang  alinmatig  lu 
gal   nang    katawán. 

CONGENIAR,  n.  Mákiugal!; 
mákasundd.=("í'H  alguno.  Mákasun- 
dó  nang  iba. 

CONGOJA,  f.  lSalisa;davvis.|lHa- 


«47- 


CON 

pis;  hírap;  pighati,  ele.  ]¡  Himatay; 
hilo. 

CONGREGACIÓN,  f.  der.  nang 
congregar.  Katipunan;  pagpupülong 
nang  marami.  ||  Cofradia.-^ie  los  fie- 
les.  Ang    katipunang    krisliano. 

CONGREGAR,  a.  Tipunin.  ||  r. 
Magkatipon;    magpisan. 

CONJUNCIÓN,  f.  Pagkakápisan 
ó  pagkakásama.  ||  gram.  Bahagí  ng 
gramática,  na  ipinagitugnay  nang  da- 
lawang  salitá.=i/¿  la  luna.  Pagka- 
matay  nang  buán.  '. 

CONJURACIÓN,  f.  der.  ng  con. 
Jurar.  Panghíhímagsik;  ó  pagaalsá  Ja- 
ban sa  Iiári  6  sa  pünó. 

CONJURAR,  n.  y  r.  Manghimag- 
sik;  magalsá  nang  laban  sa  hári.  || 
Magsangayon  ó  magkáisawg  gawán 
nang  masamá  ang  kápowá.  ||  a.  Dasa- 
lín  nang  may  kapangyarihan  ang  ma- 
nga panalangin  ó  exorcismos  na  lagdá 
nang  Santa  Iglesia. 

CONMOVER,  a.  irreg.  como  mo-_ 
ver.  Panginigín;  pangÜabutin.  II  Balí- 
sahin;  guluhín.(|Palambutín  ang  loob; 
pangiumuhín.  II  Ugaín,  etc.  ||  r.  Kila- 
butan;  manginig.  S  Mahabag;  mangla- 
mó.  II  Maguió;  mabalisa,  etc. 

CONMUTAR,  a.  Palitiin;  halin- 
hán.  II  Liitán;  gaanán  ang  isáng  paru- 
sa.  ^  {una pena)  en,  por  oirá.  Haiinhán 
(ang  isaiig  parusa)  nang  ¡bá.=:(««(i 
escopeta)  con,  por  un  fusil.  Palitán  (ang 
isang  eskopeta)  aang  isang  baril. 

CONOCER,  a.  irreg.  yo  conozco'. 
impcrat.  conozca  él;  conozcamos  noso- 
tros; conozcan  ellos:  subj.  pres.  conoZ' 
ca;  conozcas,  etc.  Máinukhaan.  |)  KÍla- 
lanin,  pagmasdán.  |1  Kuriíin;  matahó; 
máalaman,  etc.  ||  Uniintindí.  !l  Siyasa- 
tin.  II  met.  Makiapid:  v.  gr.  /uan  no 


y  Google 


CON 

CONOCIÓ  tnuger,  ñ  Juan  ay  hindi  na- 
KiApiD  sababayi.i=zá  alguno.  Mákilala 
ang"  síriomiin.  =  á  otro  de  nombre.  Má- 
kilala (ang  iba)  sa  ngalan.=?«,  pof^  la 
.voz  á  oiro.  Máküala  sa  boses  ang  Í»á. 
=^de,  en  tal  asunlo.  Sumiyásat,  ó  ma- 
kialam  nang  gayóng  bágay.  ||  r.  Mag- 
k&kitala.  II  Mákilala;  küalanin  ang  sa- 
ri lí. 

CONOCIDO,  DA.  p.  p.  nang  co- 
nocer, m.  y  f.  Kakilala.  ||  adj.  Hayag; 
tanyag;  marangal.  ||  Kilalá  nang  ma- 
raini. 

CONOCIMIENTO.  n>.  Fagkáki- 
lala.  II  Balita;  babalá.  ||  Talítió;  iínaw 
nang  pagiísip.  ||  Papel  na  kinásasay- 
sayan  at  pinirmahán  nang  isa  sa  pag- 
langnp  nang  anonián,  na  ipinangánga- 
kong  bayaran,  isaiíli,  o  ibigay  sa  pi- 
ríagpápabigyan.  ||  pl.  Diínong;  nálala- 
mun.^Poner  en  conocimiento  de  uno. 
fr.  Ibalítá;ibabalása  há  ang-  anomán. 
— Hacer  conocimiento,  fr.  Makipagki- 
lala;  makipagíbigan. 

CONQUISTAR,  a.  Talunin,  ó 
kamtán,  ang  alinmang  kaharián, 'ciu- 
dad o  proTÍncia,  sa  pakikidigmá.||met. 
Lupigin;  sakupin.  jj  niet.  Mahalina; 
mahikáyat  na  suminiod  ang  kápovvS; 
raáhuli  ang  kaiooban  nang  kápowá. 

CONREGNANTE,  adj.  Kasama 
sa  paghahári. 

CONREINAR,  n.  Makipaghári  sa 
isang  kaharián,  na  kasama  nang   iba. 

consanguíneo,  NEA  adj. 
Kamagának;  kadiigó. 

consecución,  f.  Pagtatamó; 
pngkakamit  nang  ninánasá. 

CONSEGUIR,  a.  y  r.  irreg.  como 
pedir.  Tamiihín;  kamtán  ang  ni-íá. 

CONSEJO,  ni.  H&toi;  ara!;  payo. 
II  P.isiyá.  11  Mataáj    na    luikumang 


48- 

CON 

may  iba'l  ¡bang  ministro  at  isang  pre- 
sidenteng  naniúmunó,  sa  pamamahálá 
nang  negosio  nang  gobierno  at  nang 
Imstisia.  II  Ang  báhay  ó  lugal  na  pi- 
nagtítipnnan  nang  kon^eho. 

CONSENTIMIENTO,  m.  Pag- 
papahintúlot.  [|  Pahinlúlot. 

CONSENTIR,  a.  irreg.  como  sen.\ 
iir.  Ipahintúlot;  ipáyag.||  Konsintihin. 
¡I  Paniwaiáan;  sainpalatayanang  pá- 
rang  túnay  ang  anomán. IITiisin;  paraá- 
nin.  II  r.  Magtíisan;  magpiraanan.  || 
Magkunsintihan.  ||  Palayáin  ang  sarili. 

CONSERVA,  f.  Kusilb.i;  bukhá- 
yó,  at  alinmang  bunga  nang  káhoy 
na  minatamís. 

CONSERVAR,  a.  Ingatan;  ala- 
giang  huag  masírá  ang  anomán.  l| 
Magkusi'bá,  magmatamís.  (  r.  Mana*] 
tili;  mamalági.=¡:t)«  ja/tói/.  Manatilinf-' 
malakáfi  ang  katawán  6  waíáng  sa 
kit.=í«  salud.  Manatiü  sa  lakás  nanj 
katawán. 

CONSIDERADO,  DA.  p.  p.  nanj 
considerar,  adj.  Mapagwáii. 

CONSIDERAR,  a.  Bulaybulayin 
isipin;  nilayin;  kurúin;  unaw;iin.||Wa 
ríin.  II  M.isdang  maigi.  ||  r.  Maggala 
ngán;  magpítaganan. 

CONSIGNA,  f.  mil.  Mang^  utoí 
nang  piínói  na  il?iníbigay  sa  baiitay,  c 
sa  namiímuno  sa  isang  Uigal.  j|  Hud- 
yalan. 

CONSOLACIÓN,  f.  der.  naiif 
consolar.   Kaáiiwan;  pagaalíw. 

CONSOLAR,  a.  incg.  como  acor- 
dar. Aliwín;  libangtn.  ||  Abuluyan; 
ariipUMi'ii.=f',f  uno)  de  un  trabajo.  Ali- 
wín, 6  alinluyan  (ang  ¡sá)  sa  isang  ka- 
sikián,  ó  kahirapan.=:f«  su  afiiccihn.. 
Aliwín  sa  kaniyang  kadalamhatían.  || 
r.  Míaliw;  maÜbang.  ||  Magiibang.  || 


vGooQle 


CON 

Mag'áliwan.  ]|  Maibsán  nanf;  hírap.=: 
can  los  ejemplos  (de  otro).  Mualiw  ng 
manga  halimbáwá  (natig  iba).  =en  los 
estudios.  Maiibang  ó  maaliw  sa  paga- 
áral. 

CONSOLIDAR,  a.  Pagtibayin.  f| 
met.  luli;  pagugnayín  ang"  nasirá,  na 
pagtibayin.  [|  r.  Magtíbay  na  láló  ang 
anománg  bágay,  para  nang"  pagiíbi- 
gan,  pagsasaiiia,  etc. 

CONSONAR,  n.  irreg.  como  acor- 
dar, Mátuno.  II  Magkátuno,  ó  magká- 
akmá  ang  boses  nang  manga  instru- 
nienlo.  |I  met.  Magkábagiy;  magká- 
ayos. 

CONSORTE,  com.  Ang  karámay 
at  kasama  nang  iba  sa  isang  bkgay  ó 
kapalaran.,11  Asawa.  ||  pi.  fur.  Magka- 
kasamatlg  nakíkipagusap. 

CONSTANCIA,  f.  Katiisán.||  Pa- 
nanatili.  Ii  Katibayan  at  kntapatang 
loob  sa  mabuttng    akálá. 

CONSTANTE,  p.  a.  nang  cons- 
tar. Túnay;  totoó;  may.  |¡  adj.  Matiís; 
hindi  nagbábago;  matíbay  na  loob; 
maíiyagá;  tapat  na  loob.  =ff«  la  adver- 
sidad. Maíiís  sa  kasaiiwaang  pálad. 

CONSTAR,  impers.  Tiínay;  ma- 
giiig  totoó.  II  Málagak;  mákintal;  niá- 
titik  ó  raásulat  ang  anomáii  na  niag- 
liiat,  úpang  mágainic  kung  kaÜangan. 
II  Magkaroon  nang,..:  v.  gr.  Mav- 
ROONG  dalaivang  bahagi,  consta  de 
dos  parles,  etc.  Kung  nüuima  ó  ná- 
huhiili  sa  preposición  de  ang  kahulu- 
ga'y:  makiirü;  maháñgú:  v.  gr.  Sa  nása- 
bi  na  ay  kakúkurÓ  6  naháhañgong, 
de  lo  dicho  CONSTA  que,  ó  consta  de  lo 
dicho  ijue,  G\.K\:^/>or  escrito.  Níisusiilat, 
ó  másLiIat.  =  en  tal  libro.  Mátitik,  6 
nakasúlat  sa  g.iyon^í  libró. 
CONSTERNACIÓN,  f.  dcr.  nang 


Uy- 


COK 

consternar.  Pagkasindak.  ||  Malaking 
pagkatákotat  pfttmamanglaw  ngloob- 
II  Tákot;  pagkágikla. 

CONSTIPACIÓISÍ.  f.  der.  nang 
constipar,  at  constiparse.  Sipón. 

CONSTITUIR,  a.  irreg.  como 
huir.  IpLindar;  ilayo;  itátag,|l  Maging... 
II  r.  Mátayó;  mábangon  6  mápun- 
dar. 

CONSTREÑIR,  a.  irreg.  como 
teñir.  Pilitin;  pigipitin.  ||  r.  Magpumí- 
lit;  magpil¡tán.|!  Mapílit.||med.  Itihin. 
II  Maghfrap  nangpagdunif. 

CONSTRUCCIÓN,  f.  der.  nang 
construir.  Paggawá;  pagyárí.  ■ 

CONSTRUIR,  a.  irreg.  como 
huir.  Gumawá;  magtayó  ng  anomán, 
para  nang  isang  simbahan,  tulay,  bá- 
hay,  etc. y  Isalin;  ihiílog  ang  isang  wí- 
ká  sa  iba.  ||  r.  Magtayó  nang  anómang 
taán  sa  sarili:  v.  gr.  nagtayó  ako  nang 
isang  barongbarong  nA  para  sa  Ákin, 
jiE  construí  una  choza. 

CONSUEGRO,  GR  A.  m.yf.  Ka- 
balayi;  balayi. 

CONSUELO,  m.  KaMiwan;  aliw; 
galak.  II  Towá. 

CONSULTAR,  a.  Magtanong;  su- 
niangúni.zsá  los  sabios.  Sumarigúní  sa 
niarurúnong.  =  ;:!)«  ¡os  pr'kíicos.  Mag- 
taii9ng  sa  manga  sanay.  ||  r.  Magsan- 
gunián.  II  Magwaring  mabuti  bago  gu- 
mawá nang  anomán. 

CONSUMADO,  DA.  p.  p.  nang 
consumar,  y  adj.  Liibós;  puspos.  Kung 
tawo  ang  sinásabi,  lubhang  bihasa.  || 
Tapós;  utas.  Kung  ang  sinásabi  ay 
ang  masasamang  gawá.  ||  pl.  m.  Sa- 
baw  nang  laman  nang  bakang  bátá, 
manok  at  iba  pang  totoong  masüstan- 
sia,  na  ipinakákain  sa  may  sakit  at 
nang    luiuakás     agad.^fw    filoso/ia* 


y  Google 


—  150- 


CON 

Lubhaiig  iiiarunong,  6  Iiibós  aiig  dií- 
noiig  sa  filosofía. 

CONSUMAR,  a.  Tapusin;  sayu- 
rin;  lubusin  ang  anomáii.  jj  r.  Matu- 
bós;  madalisay  ang  buti  ng  anoiiián. 

CONSUMIR,  a.  Ubusin;  tutu- 
gin;  uttirin;  tapusin.  ||  Sa  misa  ay 
kanin  nang  \úr\  ang  kámahalmaha* 
lang  katavván  nang  ating  P.  Jesii- 
kristo.  H  met.  Hapisin;  pagpighaliín. 
II  r.  Maiitod;  mapugnaw;  maubos.  II 
II  Mahapis;  malaglag  angkatawán  sa 
malaking  pagalaala.  ||  Matuyd;  ma- 
ng3iyáyat.=al  fuego.  Maubos  sa  apoy 
=con  la  fiebre.  Malaglag  angkatawán 
sa  Iagnat.=m  la  soledad.  Mayamot; 
tnalungkot  sa  pagiisá,=f/¿  fastidio. 
Mamuhi;  ó  mabugnot  sa  pagkayamot. 

CONSUNCIÓN,  f.  der.  nang  cm- 
sumir.  Pagkapugnaw;  pagkatLÍtog.  || 
Panga ngayáyat;  pagkatuyó  nang  ka- 
tawán. 

CONTACTO,  m.  Fngkakádaiti; 
pagkakáiiiiipog;  pagkakásagi.  I|  Pag- 
kakáwanki;   pagkámukhá. 

CONTADO,  DA.  p.  p.  nang  con- 
lar.  y  adj.  Bihírá;  madáiang.||Tiyak. 
— al  contado,  mod.  adv.  K&liwaan 
nang  báyad.— í/f  conlado.  niod  adv. 
.  Pagdaka;    agadaü;ad. 

CONTAGIAR,  a.  Makáhawa  ng 
sakit.  II  iniit.  Makáhawa;  ó  makahiká- 
yat  sa  iba  sa  masamang  halimbáwa. 
II  r.  Máhawa.  |j  Magkáhawa.=£-c'«,  del 
roce.  Máhawa  sa  pagkádaile  ó  pagká- 
sagí.  =/'cr  el  roce.  Máhawa  dáhiKsa 
.pagkásagj  ó    pagkádaite.  ' 

CONTAGIOSO,  SA.  s.  y  adj.  Na- 
káhahawa. 

CONTAR,  a.  irreg.  como  acordar. 
Biimílang;  ó  bilangin.  ||  Kuéntahin. 
If  Salilín;  ¡balita  an^  anutiiáng  lutuó 


CON 

ó  hindi.  ||  Maghatid  duniápit.  (|  Isamai 
ipakibflang  ang  sfnoman  sa  kalága- 
yan  6  klasing  k¡nádarapa,tan. —  Con- 
tar por  hecha  alguna  cosa.  fr.  Aríin;  6 
ipalagay  na  parang  nangyari  na,  ó 
yári  na  ang  anomán. —  Contar  los  días, 
las  horas,  los  móntenlos,  fr.  niet.  Mai- 
nip.^zr^í)/-  ¿os  dedos.  Büángin  sa  da- 
\{n.=:co?i  los  muertos,  ipakibíiang  sa 
patay;  kalimutang  lubós  ang  sino* 
man.r^rt  su  hermano  lo  acaecido.  Iba- 
lítá,  ó  sabihin  sa  kaníyang  kapatid 
ang  n7íx\'^?^ñ.^^con  sus  fuerzas.  Unia- 
sa  sa  kaniyang  \&\Á?<.^=por  verdadero. 
Arfing   totoó. 

CONTÜMPIACIÓN.  f.  dL-r.  ng 
contemplar.  Pagmamasid;  pakikisaina. 

CONTEMPLAR,  a.  Masdán;  sia- 
satin;  unawáin;  bulaybulayin.  ||  Pa- 
nimbangin;  suyiíin;  pagbigyang  ií)ob. 
=ií  un  niño.  Suyüin  ang  isang  bátá. 
=en  la  misericordia  divina.  Bulay- 
bulayin  ang  kwá  nang  Dios.  I|  r.  Pag- 
masdang  niabuti  ang  sarili.  ||  Mag- 
pákitaang    Ipob. 

CONTEMPORÁNEO,  NEA.  adj. 
Káipanahón;  kasabay  na  nabühay. 

CONTEMPORIZAR,  n.  Makí- 
ugáli;  niak¡bágay.=fí'«  su  hermano. 
Makibágay    sa  kaniyang   kapatid. 

CONTENDER,  n.  irreg.  como 
ascendir.  Bumábag;  bumunó;  huma- 
mok.  |¡  Makipaglamas.||met.  Magtalo; 
magusap.=ír(J«  los  coherederos.  Maki- 
pagasap  sa  manga  kamana.=ío¿ri' 
alguna  cosa.  Mikipagtalo;  makipag- 
babag    úkol    sa   anomang    bíigay. 

CONTENER,  a.  irreg.  como  te- 
ner. Maiiiian;  rnagkasia  ang  isang 
bágay  sa  isa;  mSsilid.  Ginágamit  na- 
mang  párang  reciproco.  \\  Sumakiaw. 
II  Maglaiiian.  ||  Pigilan;  harangin;  su- 


y  Google 


CON 

piiiii.  [  r.  Mápaloob  ang  isang  bágay 
sa  ibá.||  Masaklaw-Ü  Magpigilán;  ma^- 
pígil.  II  met.  Magpigfil  nang  loob.  |¡ 
Tümi'¿i\.:=zett  sus  deseos.  Magpígil  ng 
kaniyang   manga  násá. 

CONTENIDO,  DA.  p.  p.  nang 
contener,  y  adj.  Mahinahon;  mapag- 
pigil,  II  m.    huían;  ó   nakalanián. 

CONTENTAR,  a.  Magbigay  lu- 
god.  ¡I  r.  Matuwá;  malugod.  ||  Uma- 
yot-^fí»»  su  siierle.  IJjiiáyon  sa  ka- 
niyang pálad. 

CONTENTO,  TA.  adj.  Masayá 
ang  loob;  nalílígaya;  natútuwá;  nalú- 
lugod.  II  m.   Tuwá;   lugod. 

CONTESTACIÓN,  f.  der.  nang 
ftfwto/ar.Pagsagat;  sagot;  pakií;tugón. 

CONTESTAR,  a.  Siimagot;  tii- 
mugón.  II  Patotohanan;  ayunan  ang 
sinásabi  nang  ¡bá.  ||  Pagtíbayin  ang 
anomang  sinabi.=E¡í  la  pregunta.  Su- 
magot  sa  tanong;  ó  sagutín  ang  ta- 
nong.  II  n.  Máayos;  máagpang  ang 
isang'  bígay  sa  iba.  ||  r.  SagiiUn  ang 
sarili.  U  Magbágutan.  ||  Magtalo. 

CONTESTE,  adj.  Nagkákaisa; 
raagkáisa;  mákaisa.  Sinásabi  sa  ma- 
nga saksing  nagkákaayon,  ai  sa  ma- 
nga sagot   niiá. 

CONTIENDA,  f.  Prtgaáway;  pag- 
tatalo. 

CONTIGO,  pron.  pers.  ablat.  ng 
singular.\  Sa  iyó;  kasama  mo;  sa  si- 
ping   mo. 

CONTIGÜIDAD,  f.  Pagkakála- 
pit;   pagkakásiping. 

CONTIGUO,  GüA.  adj.  Kadaiti;; 
kasiping;  kalapit.  =a/  .'ard'm.  Kasi- 
ping,    ó    katabí   nang  hálannanan. 

CONTINENCIA,  f.  PagpipígÜ 
nang  kalooban  sa  masaniang  hílig; 
pangingilin.  i 


'5i- 

CON 

CONTINENTE,  p.  a.  nang  con- 
tener ó  contenerse.  Naglálanian;  nag- 
hílulan;  nagpípigi].]|m.  Kinálalaranan 
nang  anonian.  ||  Pagmuniukhá;  blkas; 
anjó. 

CONTINUACIÓN,  f.  dcr.  nang 
continuar.  ICadugtong;  katapusán.  }| 
pagpapatiíloy;  pagtalapós  nang  ano- 
mán. 

CONTINUAR,  a.  Ipatúloy;  itag- 
pós  ang  anomang  pinamulán.  ||  Ma- 
nalili;  mamaiágí  =  í'«í«/tt¿f/É'.  Mana- 
liii  sa  kaniyang  klnálalagy a n.  =/('?■  el 
buen  camino.  Magpatiiloy,  ó  mamalági 
sa  mabuting  daán.  !|  r.  Magpatiíloy; 
kuniáiat, 

CONTINUO,  NUA.  adj.WaIang 
likai;  lági;  tuloy.  ||  Panay.  ]j  Nagki- 
kadugtongdpgtong. 

CONTONEARSE,  r.  Giiminday; 
gumirayglray;   kuniindí. 

CONTONEO,  m.  Gíray;  ginday; 
kindí. 

CONTORCER,  a.  irreg.  como 
torcer.  Pilipitin;  ikíling.  ||  r.  Mamilí- 
pit;  magpiÜpit;  kumiling. 

CONTRA,  prep.  Laban  sa  ó  kay: 

V.    gr.   CONTRA  y"«íl«,    LABAN  VikX  Juau. 

II  Sa  harap;  tampak;  nakaharap, 
ó  paharap;  sa  niay;  v.  gx.  Itinayd  ko 
ang  aking  Ifáhay  nang  paharap,  ó 
TAMPAK  sa  htlágá,  he  levantado  mi 
casa  CONTKA  el  norte.  ||  m.  Pagsalang- 
sang;  pag3alung.it.  II  Kalaban.y  f.  Ka- 
pinsaláan;  kudáhilanan. — En  contra, 
m.  adv.    Laban    sa;  salungat    sa. 

CONTRABANDISTA,  m.  Es-. 
trabiador. 

CONTRABANDO,   m.  Estrabio. 

CONTRACCIÓN,  f.  de  contraer, 
y  contraerse.  Pangungiiroiig  nang  ma- 
nga   lítid. 


vGooQle 


CON 

CONTRACORRIENTK.  adv.  de 
m.    Pasubá   sa  agos. 

CONTRADECIR,  a.  irreg.  gcr. 
contradiciendo:  p.  p.  co7itm<IÍcho:  prcs. 
¡lid.  contradigo,  contradices,  contradi- 
ce,'contradÍccn:  ■^cri.  cojitradije,  contra- 
dijiste,   contradijo,  contradijimos,  con- 


—  152  — 

CON 

CONTRAPELO  (K).  mod.   adv 

Pasalungat  sa  áiiit.  II  iiiüt.  Pabaligtad; 
nabalik. 

CONTRAPENSAR.  n.  irreg.  co- 
mo  acertar.  Magbago;  magibá  nang 
akála- 

CONTRAPESO,  m.  palab.  comp. 


iradijisteis,  contradijeron:  fut.  contra-  nang    contra,    al  peso,  Panimbang.  1| 

diré  contradirás,  contradirá,  cojtlradi-  Káúg;    pakaway. 
remos  etc.:  imperat.  contradice  tú,  co?t.         CONTRAPONER,  a.  irreg.  como 

tradÍgaé\,contradigamos  nosotros,  con-  poner.  Ihárang;   isabat;    iharap  na  ila- 

tradigan  ellos:  subj.  contradiga,  etc.:  han.  11  Isürot;  icoteho  ang    isang 


npeíf.  contradijera,  contradiría,  con- 
tradijese, etc.:  fut.'  cojitradijerc,  etc. 
Saiangsangín;  sowayín;  salungatín; 
itakwil;  pasinungalingap.  ang  sini- 
sabi  nang  kápowa.||  r.  Magsálungatan; 
magkonlrahan.  , 

CONTRADICCIUN.  f.  der.  nang 
contradecir.  PagsaUíngsaníí;  pagkon- 
trá;  pagboway.  |1  Pagkakásalungat; 
paekakátalo  nang  aiiomán. 
-  CONTRADICTOR,  RA.  m.  y  f. 
Masówayin;  mapangontrá. 

CONTRAER,  a.  irreg.  como  traer, 
Pagpisanin;  paglakipin.]|Liitán;  iklián; 
urungan.liMagkaroóii. —  Contraer  ma- 
tfimonio,  fr.  Magasawa. —  Contraer 
amistad.  Makipagíbigan.  —  Contraer 
deudas,  fr.  Magkautang— {a7H/i/«</) 
con  su  igual.  Makipagíbigan  sa  ka- 
pantay  niyá. —  Contraer  méritos.  Mag- 
karoón   ó  mapuspós  nang   karapatán. 

Contraer  vicios.  Sumamá  ang  ugáH; 
maging  bisioso. — Contraer  enferme- 
dad. Magkasakit.  |t  r.  Mangiirong; 
mangundot. 

CONTRAHACER,  a.  irreg.  como 

hacer.  Gagarin;  patisan;  howarítn;tu- 

lai-an.  [|  r.  Magkonowari;  magpangap. 
CONTRAHAZ,    f.    palab.  comp. 

nang  prep- ¿■««/'■«  at  s.  has,  Kaba'ikán. 


gay  sa  Voéi— (una  cosa)  á,  con  otra. 
habat  6  ihárang  ang  iang  bágay  sa 
iba.  II  r.  Malabar.;  másaliingat  ang 
isang  bágay  sa  iba.  ||  Magkásalungat. 
CONTRARIO,  m.  Kalaban;  ka- 
talo;  kaáway;  kagalit;  kaagaw.  ||  ad]*. 
Laban;  nílsasalangsang;  ó    nálalaban. 

II  met.  NakasÍ3Írá,=¡í,  de  muchos. 
Nálalaban  sa  marámi. — al  contra- 
rio, mod.  adv.  Pásalungal;  paba- 
ligtad.—Z/^yar  la  contraria,  fr.  Salu- 
ngatín;   salansangin. 

CONTRASEÑA,  f.  palab.  comp. 
nang  contra  at  seña.  Hodyatang  iíhim 

na  siyang  agad  ipinagkákakilala.  || 
Tandang  Iíhim  na  ikákikilala.  II  Pa- 
pelctang  may  tanda,  na  ibiníbigaysa 
■  nasa  sa  loob  ng  teatro,  kung  íbig  iuma- 

bás  at  nang  mákilala  kung  bumalik. 

CONTRASTAR,  a.  Labagín;  sa- 
iangsangín. 

CONTRATAR,  a.    ICumuntrato; 

ó    gumawá    nang  kontrato.  ||  Manga- 

lákal.  ll-r.    Magkontralo;    magyári    ng 

trato. 

CONTRAVENCIÓN,  f.  der.    ng 

contravenir.   Pagsalangsang;  paglabag 

sa    kautus&n, 

CONTRAVENENO,    m.   palab. 

comp.  nang  contra,  at  vmeno.  Lunas; 


vGooQle 


—  IS3- 


CON 

ó  gamot  na  laban  sa  lason.  ||  Pag- 
ifngat  na  gtn&mit  lipnng  malayo  sa 
pangánih;  ó  niailagan  ang  anomang 
kasiraán. 

CONTRAVENIR,  n.  irreg.  como 
vi^mr.  Sumiiway;  siimalangsang;  Iii- 
mabag  sa  kautii3án,=ríí  h  liy.  La- 
bagin  an^  ley. 

CONTRIBUCIÓN,  f.  der.  nang 
contribuir.  Ambag;  buís.  ||  Pagambag. 

CONTRIBUIR,  n.  irrc:g.  como 
huir.  Umambag;  bumuís.  ||  met.  Tu- 
miílong;  umabiiloy — Contribuir  ó  co/i' 
tribuirse  á,  para  tal  cosa.  Umang- 
bag;  ó  amabiíioy  sa  g'ayong  bágay. 
=^con  dÍJtero.  Umabiíloy  nang  salapi. 

CONTRICIÓN,  f.  Pagsisísing  nag- 
I  biibubat  sa  pagíbig'  sa  Dios  nang 
\  higit    sa    lahat  nang    bagay. 

CONTRISTAR,  a.  Hapisin;  pag- 
pighatiín.  |[  r.    Malumbay;   mahapis. 

CONTRíTp,  TA.  adj.  May  pag- 
sisfsing  contrición. 

CONTROVERSIA,  f.  Pagtatalo; 
li  pagtatalotalo  sa  pamagitan  nang 
manga  argumento.. 

CONTROVERTIR,  a.  irreg.  como 
sentir.  Ipagmatowid;  ipakipagtato;  ma- 
tuiran;    salangsangbi, 

CONTUMELIA."  f.  Pagalimura; 
pagalipustang  mukháan;  b  tálampa- 
kang   pagláit, 

CONTUNDENTE,  p.  a.  nang 
contundir,  y  adj.  Pangbugbog;  naka- 
bubugbog. 

CONTUNDIR,  a.  Bugbugin;  pag- 
pasaín  sa  hampas.  ||  r.  Magbugbugan. 

CONTURBACIÓN,  f.  der.  nang 
conturbar,  Pagkibal¡s;i;  pagk^gutó  ng 
loob. 

CONTURBAR,  a.  BaÜsahin;  l¡- 
Süligin.  II  met.  Guluhin  ang  loob.  iL 


CON 

r.  Mabalisa.  ||  met.  Maguió  ang  ka- 
looban. 

CONTUSIÓN,   f.   Bugbog;    pasS. 

CONVALECENCIA,  f.  Pagbaba- 
gong  lakás,  ó  pagsasaúli  nang  takás 
nang  isang  bágong  g.^Ung  sa  sakit. 
jl  Báhay  lí  hospital  na  pinagpápa- 
lak.isan    nang   gáling   sa  sakit. 

CONVALECER,  n.  ¡rreg.  como 
agradecer.  Magpalakás  ó  magsavíling 
lakás  ang  galing  sa  sakit.  ||  met.  Ma- 
naúli  sa  isang  bayan  6  sa  isang 
tawo,  ang  dáting  lakás  6  kaginha- 
waliang  nawalá  =í/i^  la  enfermedad . 
Lumak^s,    ó   gumaling  sa    sakit. 

CONVALECIENTE,  p.  a.  nang 
convalecer,    s.   y    adj.    Nagpjpalakas. 

CONVECINO,  NA.  adj.  Kala- 
pil;   karátig.  ]|  s.    Kaapidbáhay. 

CONVENCER,  a.  Hikayating  pi- 
litin,  na  niagbago  nang  akálá  ang  isa. 
II  PapaniwaUin.  ||  Probaban;  ó  paio- 
tohanan  sa  ib^  ang  anomán,  na  ano- 
pa't  huag  matutuTan.  ||  r.  Maniwilia; 
ó  paiHwaláan  ang  katotohanan  nang 
anomán. =:í"f«  las  razones.  ManiwáIS 
sa  pamagitan  nang  manga  katuwi- 
xz,c\.=de  la  razbn.  Maniwálá  sa  ka- 
lowiran. 

CONVENCIÓN,  f.  Típanan;p¡- 
nagkásunduan.  ¡t  Pagkakálsa;  pagka- 
k:iayos.  |t  Pagtitipán. 

CONVENCIONAL,  adj.  Pinag- 
kásunduan;  pinagusapan. 

CONVENIBLE,  adj.  der.  nang 
coftvenir.    Masúnurin. 

CONVENIENCIA,  f.  Pakinábang; 
tdbo.  II  Típanan;  tratong  pinagkáUa- 
haii.  |]  ÍCagiiihawahan;  kalayaán:  v. 
gr.  Juan  es  amigo  de  su  convenien- 
cia, si  Juan  ay  maibigln  sa  kaní- 
^ang  kalayaAn  <í  kaginhawahan,|[ 
20 


vGooQle 


CON 

Hánapbiíhay.  ||  pl.  Kayamaiian;  ¡la- 
kinábang;  kaginliawáhang  tinátangap 
sa   anomán. 

CONVENIENTE,  p.  a.  tiangcr»//- 
Pín/r.  adj.  Mabuti;  bágay;  lápat;  akiiiá; 
ükol. 

CONVENIO,  m.  Tipán;  sálitaan; 
trato. 

CONVENIR,  n.  irreg.  como  ve- 
nir. Umayon;  mákaayon;  míakma.|i 
Mábagay;  máayos;  máukol;  dápat; 
márapat.||  Umabúloy;ó  dumaló;  mag- 
titipon  sa  isang  lugal.  [|  Ínipt;rs.  Kti- 
langan,  b  magiii  kailangan;  mábagav  ó 
bagay  nz.={una  cosa)  al  pueblo.  Ma- 
rapa!, ó  mábagay  ang  ¡sanfif  ano- 
mán sa  bayan.=:í'í'«  olro.  Uiiiayf>n,  6 
míkaayon  nang  ibi.-^m pasear.  Unia- 
yong  magpasiaí.  ()  r.  Magkábagay; 
magkáayos;  magkasunció.  =  <i,  con  en 
lo  propuesto.  Umayon,  ó  raagkáayon 
sa    ipinalagay,  ó  palagay. 

CONVENTO,  m.  Báhay  na  tira- 
han  nang  katipunang  mangi  fraile, 
ó  monja. 

CONVENTUAf..  adj.  der.  nang 
convenio,  Náuukol  sa  konvcnto.  || 
m.  Fraileng  ang  tira  ay  sa  kombento. 
1]  Fraileng  fransiskano  na  may  renta 
ó    pagáari. 

CONVERGER,  n.  mat.  Magkápi 
san  sa  isang  lugal  6  punto,  na  mag- 
kátataprpü  ang  maráming  gúhit  na 
matuwid. 

CONVERSACIÓN,  f.  der.  nang 
conversar.  Sálitaan;  pagsasáUtaan.  ¡[ 
Panayam. 

CONVERSAR,  n.  Magsálitaan; 
magiísap;  magpanayam.  ||  Sun^ania  sa 
iba;  ó  tumirá  sa  kasamahan  nang" 
ibá..=irc»  alguno.  Makipagsálitaan;  ó 
pumisüti  sa  íbá.— fiíírí  materias  de 


CON 

reh'i^ión.  Makipagúsap  nang  líkol  sa 
rel¡gión.=:m  materias  fíitllcs.  Mcigsá' 
litaan  nang  walang  kabuiíihang  bá 
^■A-^.^á  gritos.  Magúsap  nang  pasi 
gaw  =.en  voz  baja.  Magúsap  nang  ma 
raiían  ó  paanás. 

CONVERSIÓN,  f.  der.  na^ig  conA 
vertir.  PagbabaÜk  loob.  ||  Pagtí'abagíi; 
pagiibá    nang    anomán.  1¡  Pagigingí.-i 

CONVERTIR,  a.  irreg.  como  setu 
tir.  Baguhin;  ibahín.  l|  Gawing....  || 
Papagbaliking  loob.  11  Yowi  sa  iba; 
gawing  iba;  ó  ihiílog  sa  ibíi  ang  ano- 
mang  bjgay.  =  íÍ  olro  objeto  la  cues~ 
iibn.  Yowi  sa  ibang  bágay  ang  sá- 
litaan. =(^ /a  hacienda)  en  dinero.  Sa- 
lapiín  ang  pagaáring  liipaín  b  ha- 
cienda.  |1  r.  Magbaük  loob,  [|  Magba 
go.  II  Ma¿ing...;  máowi  sa  iba  ang 
anomán.  =íí  Dios.  MagbaUk  loob  sa 
Dios.=('/cz  alegría)  en  llanto.  Má- 
owi  (ang    galak)   sa  ¡yak.  \ 

CONVEXO,  XA.  adj.  Kukob 
umbok  6    mataás  ang    gitná. 

CONVIDAR,  a.  Anyahan;  yayáin; 
akitin;  pig!ngín.=íí  comer  á  uno.  An- 
yahang  kumáin  ang  í3.'í.=í'í'«  diñen 
á  alguno.  Alayan  nang  salapí  ang 
sinoman.||r.  Humandog;  umáÍay.||Ma 
ganyahan. 

CONVITE,  m.  Pagaanyaya.  II  Pij 

gi"g- 

CONVULSIÓN.  {.  Kilig  na  maj 
hálong  paghihigpit  at  pangungúrong 
nang   m.nngá  iítid. 

CONYUG.M..  adj.  Náuukol  sj| 
magasawa. 

CÓNYUGES,  m.  pl.  Ang  magasa- 
wa. Kung  miiisa'y  ginágaaiit  sa  sin- 
gular, sa  isa  sa  magasawa. 

COOPERACIÓN,  f.  der.  nangm 
perar.  Pagtúlong;  ó  pagtutulungán. 


vGooQle 


-t55- 
COO  COP 

COOPERAR,    n.    Tuiiiiílong.  =íi     ha  nang  sinalinan  ang  damJ  ng  ren- 
alguha  cosa.  Tumiilong  sa  aiioinán.=     g'óHi  ia  huag  magkülang  at  lumabis 


con  otro.  Tulungan  ang  iba;  ó  tumii- 
long" na  kasama  nang  iba. 

COOPERARIO,  ni.  Katúleng; 
kasama  sa  pag^awá. 

COOPERATIVO,  VA.  adj.  Na- 
katiítulong. 

COORDINAR,  a.  Husayin;  itala- 
tag.  II  Pagakmaín;  ¡akmá.  ||  r.  Magk^- 
akmaakmá;  magkáliusayhiisay. 

COPA.  f.  Basong  rnay  paá;  kopa. 
II  K.apisanan  nang  sangá  nang  káhoy 
na  buliay.  ii  Ang  ulo  nang  sambalilo. 
— Irse  de  copas,  fr,  fam.  Maguutot. 

COPERA,  f.  Lugal  na  lalagyán,  ó 
tatagoán  nang  niangíi  kopa. 

COPETE,  m.  Ang  buhok  na  na- 
katayó  sa  noó.  ||  Pálong  na  balahíbo 
sa  tuktok  nang  ibón.  I|  Kilíng  nang 
kabayo,  na  nakalaylay  sa  noó.  ||  Pa- 
múting'  diniikit  na  káhoy,  na  iniláta- 
gay  sa  tukiok  nang"  manga   salainín 


an.  Sinásabi  nannán  sa  bágay  na 
lápat  na  lápat  sa  pinagk^kailanganan. 
II  r-  Maghiíwaran;  niaggágaran. 

COPIOSO,  S/v.  adj.  der.  ng  copia, 
Sagáná;  marami. 

COPLA,  f.  poét.  Dalit.. 

COPLEAR,  n.  Magdaüt. 

COPO.  m.  Binuyó;  6  kakamal  na 
biilak,  lana,  etc.  na  susulirin.  |]  Lugal 
na  masinsín  nang  lanibat.  ||  Kabíiot 
na  anomán.  ||  Ang  pagkopo  sa  sugal. 

COPÓN,  m.  aum.  nang  copa.  Ko- 
pang  nialakí.  |i  Ang  kopang  gintd  ó 
pílak  na  pinagtátagoan  nang  Santísi- 
mo. II  aum.  nang  copo.  Palakopb  ¡a 
sugal,  etc. 

COPUDO,  DA.  adj.  der.  ng  copa. 
Mayábnng. 

CÓPULA.  í.  Táli,  ó  pagkakátal! 
nang  dalawang  bágay.  ||  Pagapid  ó  pa- 
kikialam  nang  lalaki  sa  babayí  6  nang 


aparador,  elc.||  niel.  Ang  taluktok  ng     babayi  sa  lalaki. 

bundok.  ii  Sá   sórbele  ay  ang  tumpuk         COQUETA,  f.  Babaying  dáhil  sa 

na  lumálampas  sa  bibig  nang  kopa.         kapa'aldan  ó  sa  anomán,  ay   nagpípi- 

COPIA.  f.  Kasagan^an;  karami-  lit  makahalina  sa  marami,  at  hindi 
han  nang  anomán.  (I  Salin  nang  isang  mápaisa  ang  pagíbig.jjAng  páló  nang 
sülat,  retrato,  etc.  ||  Huad.  palmeta  sa  pálad  nang  kamay. 

COPIADOR,    m.  der.  nang  ci>¡>ia.         CORAJE,  m.  Tápang;  lakás  nang 
TagapagsaÜn.    ||    Saliníin.    Sa  manga     '     ' 
komersiante  ay  ang  librong  pinagsá- 
salinan  nang  sülat;  etc. 

COPIANTE,  p.  a.  nang  w^/an  Ta- 
gasalin;  nagsásalin.  Lálong  karani- 
wang  sustantivo  masculino,  kung  ga- 
milin. 

COPIAR,  a.  Sumalin;  ó  isalin.  (I 
Isíilat  ang  idínfdikta  nang  ib&.  ||  Ho- 
'vid,Tá.n.:::=,de I  original.  Salinín  sa  origi- 

nal.=d  plana   renglón.    Salinin    ang     Tápang;  lakás   nang  loob.  ||  Pagíbig; 
isang  siílat  nang  kaitiukhangkamuk-    kabulihan;  ó  kagandahan  nangloob.|| 


loob.  II  Gálit;  poot;  pang 

CORAL,  m.  Koraies:  ito'y  sa  dSl- 
gat  tiimiítubó.  II  adj.  Náuukol  sá  ko- 
raies. H  m.  pl.  Kuintás  na  koraies. — 
Ser  fino  como  un  coral,  ó  mas  fino  que 
un  coral,  fr.  fam.  met.  Lubhang  má- 
talas; lubhang  suítik  ó  lubhang  ma< 
t.ilino. 

CORAZA,  f.  Üalúti;  sapyaw. 
CORAZÓN,  m.  anat.  Púsó.  H  met 


vGooQle 


COR 

Ang  úbod;  ógitná  nang  anománg  bá- 
^^y,— Blando  de  corazón,  fr.  Mahába- 
g¡n;maáw.un. — Cobrar  voraz¿n.  fr.  Tu- 
mápang;  lumakás  ang  Xooh.—de  cora- 
zón, mod.  adv.  Tíinay;  tapat;  palaiu&n 
sa  loob. 

,  CORAZONADA,  f.  der.  nang  co- 
razón.  Tibok,  ó  kutog  nang  pús6. 

CORCOVA,  f.  Kakubáan;  kabu- 
ktitán. 

CORCOVADO,  DA.  adj.  y  s.  m. 
y  f.  Kiíbá;  bokot.  ||  adj.  Pilipit;  ku- 
kob.  Kung  ang  sinasalitá  ay  manga 
bágay. 

CORDAL,  f.  Bagang,  na  huling 
tumtítubd  sa  tawo. 

CORDEL,  m.  Liíbid;  kitang,  etc. 

C0RDELA20.  m.aum.  nangcfjr- 
del.  Hampas  nang  líibid;  halubid. 

CORDERO,  RA.  m.  y  f.  Anak  ng 
tupa:  cordero  ang  táwag  hangáng  sa 
magkamón  nang  sangtaong  edad,  at 
paglampás  diio'y  borrego  namiin  han- 
gáng sumápit  sa  dalawang  tadn.  ||  met. 
Maámd;  iBabábang  loob;  lubhang  ma- 
butíng  kaloüban. 

CORDIAL,  adj.  Taós  sa  púsó;  tii- 
nay;  dalísay.  ii  Náuukol  sa  púsó. 

CORDILLERA,  f.  Taludtud  ng 
bundok  na  nagkákasuiiod;  kapisanan 
nang  maraming  bundok, 

CORDURA,  f.  Kabáitan  sa  ano- 
mán;  k;ibutihan  nang  ísip;  kaingatan. 

CORMA,  f.  Kutmá  na  ikinákabit 
sa  paá  nang  bilango.  ||  met.  Kasikián; 
bágay  na  nakakíkjrní  sa  paggawá  ng 
anomán. 

CORNADA,  f.  der.  nang  cueriio. 
Suag.  II  Súgat  nang  suag. 

CORNAMENTA,  f.  Manga  sü- 
ngay  nang  ¡sang  háyop. 

CORNEAR,  a.  Suagín;  manuag. 


56- 

COR 

CORNUDO,  DA.  adj.  der.  nang 
cuerno.  Sungayán;  ó  niay  siíngay.  ||  m. 
met.  Lalaking  ¡niíulol  nang  asawa. 

CORONA,  f.  Korona;  piítong.  || 
Tuktok  nang  ulo.  II  Satsat  nang  parí. |¡ 
Kaharián.  ||  met.  Dangal;  puri;  kará- 
ngalan. 

CORONACIÓN,  f.  der.  nang  co- 
ronar. Pagpupíitong  nang  corona  sa 
isang  hári.|j  Katapusán;  hangahan  ng 
isang  gawá.' 

CORONAR,  a.  Koronahan;  putu- 
ngan  ñang  ¿-tiz-íj/w.  ||  met.  Tapusin;lu- 
busín  ang  kayarián  nang  anomán.  || 
met,  Papurih.'in.=í-(j«,(/íi/(jr/i.  Putu- 
ngan  6  koronahan  nang  bulaklak= 
por  monarca.  Koronahang  gawing  ba- 
rí. II  r.  Magsoot  nang  corena.  —  Coro- 
narse de  gloria.  va¿x.  Mapuspbs  nang 
lígay.!  at  karángalan,  dáhil  sa  manga 
gawang  mabuti,  tanyag  at  tangí. 

CORONILLA,  f.  der.  nang  coro- 
na. Tuktok  nang  ulo. 

CORPORAL,  adj.  der.  nang  cuer. 
po.  Náuukol  sa  katawAn.  ||  s.  pl.  Ká- 
yong  inilalatag  nang  pári  sa  ibábaw 
nang  ara  nang  altar,  at  siyang  pinag* 
pápatung.in  nang  ¿yj/Za  al  cáliz, 

CORPÓREO,  REA.  adj.  der.  ng 
cuerpo.  May  katawán,  ó  náuukol  sa 
katawán. 

CORPULENCIA,  f.  der.  ng  cuer- 
po. ICalakhán  nang  pangangata- 
vván. 

CORRAL,  ni.  Í3akuran.  \\  Baklad; 
ünnuhan.  |{  Kural  nang  háyop;  ku!u- 
ngin.  li  Bákod. 

CORREA,  f.  Sintás  na  balat. 

CORREAJE,  m.  der.  nang  correa. 
Kapisanpn  nang  manga  sintás  na  ba- 
lat, ó  lahat  nang  sintás  na  balat  na 
kasangkapan  sa  anomán. 


y  Google 


COR 
CORRECCIÓN,  f.  der.  nang  a,- 
rregr'r.  Pagbáti;  paiigúsap;  pagsaway. 
CORREDERA,  f.  der.  ng  corrír, 
Lugal  na  páiakbuhan  nang  kabayo. 
Tin^tawag  namang  carrera,  hipódro- 
mo at  ito'y  siyang  lalong  kagaiiiitán 
ngaytSn.  ||  Ang  pangibábaw,  6  lalaki 
nang  giiingan.  |[  náut.  Lúbíd  na  pa- 
niikat  nang  natátakbo  nang  sasakyán. 
II  fam.  Ang  alkagueteng  babayi. 

CORREDIZO,  ZA.  adj.  der.  ng 
correr.  Talihíbsó;  talibugsó. 

CORREGIR,  a.  irreg.  como  pe' 
dir.  Iiumpak  ó  aüsín  ang  malíng  na- 
kalagay  sa  anomán;  husayin.  ||  Pa- 
ngusapan;  batíin.  ||  Parusahan.=:<rí>» 
rigor.  Pangusapan,  6  parusahan  nang 
mabigat.  Il  r.  Magbago  nang  ugálí; 
magpakahúsay.  ||  Maghinahon.||  Mag- 
p^ngusapan;  magbatián.=:i/if  una  falta. 
Baguhin,  ó  alisfn  sa  sarüi  ang;  (isang 
kanialían. 

CORREOSO,  SA.  adj.  Malam- 
bot  at  makúnat,  na  baluktutín  may 
éX   nabábalí. 

CORRER,  n.  Tumakbó.  n  Huniá- 
bo!.  II  Tumitis  ang  pawis.  ||  Tumagis- 
tís  ang  Uíhá.  [|  inet.  UmSípaw;  uma- 
gos.  II  Umánod;  dumáloy  ang  ano- 
niang  bágay  na  lusaw,  ||  Kuniálat.  || 
ICung  kalákip  nang  preposición  con 
ang  kahuluga'y;  niamahálá;  managoi. 
V.  gr.  Akb  ang  namámahalá  6  na- 
NÁNAGOT  nitó,  yo  CORRO  CON  esto,  etc. 
I)  Usigin.  II  Maging  kai-langan:  v.  gr. 
K,aii,añi;an<;  malaki;  ó  hindl  maitá- 
layong,  coRRH  prisa.  \\  a.  fam.  Aga- 
win;  iooban.  \\  niet.  Hiyaín;  agiahíin. 
|[Arrendahín,  =  á  caballo.  Tuniakbong 
nakasakay  sa  kabaya.  ^('í^w  velo)  so- 
bre lo  pasado.  Kalimulan,  ó  ipatá- 
wad  ang    nakaraán   na.=a/  cuidado 


■IS7- 

COR 

(de  alguno  un  negocio.)  Máiagay  sa 
ilálim  nang  pamamahála  ó  panana- 
got  (nang  sínoraaii  ang  isang  nego- 
sio).=£Í  rienda  suelta.  Magpatakbir 
nang  lubhang  matulin. —  Pálulong  ng 
walang  tuto  sa  niasasamang  hílig.= 
con  desgracia.  Datnán  nang  kasaku- 
naán  sa  kaniyang  mangk  lákad,  na 
huag  niápanuto  alinmán.^coa  algung 
(bien  6  mal).  Magkaroón  nang  pa 
kikisama  sa  kangínonian  (na  raabut- 
ó  masama  man.)  H  r.  Mahiyá;  makut-i 
>'á;  inagdamdam.||Magtakbuhan;  mag- 
tákasan.||Magbiroán;  magkutyáan.  || 
inip.  Kumáiat  ang  b3lítá.=(/¿  ver- 
güenza. Makutyá  sa  pagkahiyá-=:í^í 
una  falla.  Ikahiyá  ang  isang  kaku- 
langán.í=:/or  una  culpa.  Mahiyá  dk- 
hil    sa  isang  sala. 

CORRESPONDENCIA,  f.  Pag- 
káayos;  pagkáakmá  nang  isang  bá- 
gay sa  iba.  II  Pagiíbigan.  ||  Pagsusu- 
iatán. 

CORRESPONDER,  n.  Guman- 
ting  loob.  (I  Máaboy;  mátoka  sa  isa 
ang  anomán.  II  Mábagay.=íi  los  be- 
neficios. Gantihín  ang  manga  pag- 
papálá,=('/íJj  hechos)  á,  con  las  pa' 
labras.  Máakraá  (ang  manga  gawá) 
sa  manga  %a.\).\.a.=(la  gravedad)  en 
un  abogado.  Mábagay  (ang  kaporma- 
lán)  sa  isang  abogado.  j|  r.  Magsu- 
latán;  ó  makipagsulatán;  magiísap  sa 
sdlat.||]^agíbigan;  njagmáhalan.  =cí>« 
los  enemigos.  Makipagsulatán  sa  ma- 
nga   kaáway. 

CORRESPONDIENTE,  p.  a.  ng 
corresponder,  adj.  Bágay;  úkol.  [|  Kaii- 
kol;  katugdn.  ||  m.  Kasulatán:  ito'y 
hindi  lubiíang  kagamitáii  na  para  ng 
salitang  corresponsal. 
CORRESPONSAL.  m.KasuIatán. 


vGooQle 


COR 

CORRIDO,  DA.  p.  p.  nang  cor- 
rer, y  adj.  Nahiyá;  nápahiya.  \  met. 
Táwong  mátalas  at  malakí  ani,'  ná- 
lalaitian   sa    mundo. 

CORRIENTE,  p.  a.  iiaiig  cor- 
rer.  Tumátakbó;  nagtátatakbo.  ||  f. 
Agos"  nang  túbig.  ||  met.  Takbó;  i;í- 
kad;  kalakarán  nang  anoinán.  |{  adj. 
Madali.  II  Malíiiaw.  [J  Kalat.  ||  Kaiiga- 
lian.  [|  Kasatukuyan;  ó  lumhrakad  (na 
buan   ó    taon). 

CORROMPER,  a.  Baguhin;  si- 
rain  ang  pagkáyari  ó  kalágayan  ng 
anomang  bágay.jj  met.  Hibúiii;  laniu- 
yutiii  ang  isang-  babayi.  ¡1  met.  Si- 
ráin  ang  ninbubuting  kaugalián.  |]  Su- 
niiíhol,  ó  magálay  nang  kuaitá,  etc. 
II  Bulukin.  II  n.  Bumilho;  niabulok.  || 
r.  Masírá;  niabulok.  ||  met.  Suraarad 
ang   ugáli. 

.CORRUPCIÓN,  f.  der.  nang  íw- 
rúmper.  Pagkasírá;  pagkabulok  nang 
anomán.  Kabulukán.  ||  Báhó.  ||  Síihol. 
II  met.  Bísiong  nápasok  sa  kauga- 
lián,   pananalitü,    etc. 

CORRUPTIVO,  VA.  adj.  der. 
nang  corromper,  Pangbulok;  nakabií- 
bulok. 

CORRUPTO,    TA.    p.   p.    irreg. 
.  nang    corromper  at    corromperse.  Bu- 
lok;   nabuiok. 

CORRUPTOR,  RA.  m.  y  f.  Má- 
niniíá    nang    mabubúting   ugúii,  etc. 

CORTABOLSAS,  m.  palab,  comp. 
nang  coria,  at  balsas,  fam.  Tgkas. 

CORTADERA,  f.  Kasangkápang 
pamiitol  nang  maínit  na  bákal.  ii  Pa- 
iníií'oi    nang   báhay    pukyutan. 

CORTAFRÍO,  palab.  comp.  nang 
eoríar,  at  frió.  m.  art.  Kasankapang 
pamütoi  nang  bákal   na   malamig. 

CORTANTE,  p.  a.  ví-aiv¿  corlar. 


i8- 

COR 

Nakapúputol;    nakagigilit.  ||  m.  Mag- 

CORTÁPLUMAS.  palab.  comp. 
nang  corlar  at  plumas,  m.  Panasá 
nang   pluma. 

CORTAR,  a.  Putulin;  gilitín;  lii- 
wáin;  giigilín;  patirín;  ct:.  ||  Sa  laró 
nang  baraha  ay  alsahin.  [|  Harangin; 
pigilín;  sansaláin  ang  lákaü  ó  takbó 
nang  anomán.  ||  mut.  Sabarín;  put- 
lin  ang  isang  sálitaan;  d  pagpupií- 
long.  11  Iklián;  magiwan  nang  iiang 
baliagi  nang  sásabihin,  para  nang 
iKLiÁN  ang  isang  sermón,  cortar  un 
sermón;  etcjl  Litohín.  ]]  Hiyaín.|¡  Wa- 
hfiíi. — Cortar  de  vesiir.  fr.  Tabasan 
nang  damii;  itabas. — met.  Siráan  ng 
puri;  libakfnang  kápowá.— Ccr/ar 
los  aites.  fr.  Lumipad. —  Cortar  los 
lirios,  ó  los  humos,  fr,  Pababaíng  loob; 
supilin.=t/íi  rais.  Biinlotín  nang  sa- 
pul  sa  ugat.=('««fl  pierna)  al  en 
fcrmo,  Putulaii  (nang  isang  paá)  ang 
may  sakit,=^íTr  la  rodilla.  Putu'in, 
ó  tabasin  sa  tiíhod.  ||  r.  Masugatan; 
magsugatán.  ||  met.  Malitó;  huag  ma> 
kapangiisap  dáhil  sa  gúlat  ó  pagka- 
hiyá. — Cortarse  validos,  fr.  fam.  met. 
Miigsiraán  nang  puri. — Cortar  por  lo 
sano.  Tiaking  tunguhin  ang  talagang 
sá  itaan,    na    huag  maglingung  likod. 

CORTE  m.  Taliin  nang  espada, 
kampit,  etc.  II  Pagpútol;  tabas.  1|  f. 
Alay;  paglilingkod;  pagcsiimá:  at 
niwfvviká.  Nacer  la  corte, w»íj,  mag- 
álay;  /'«¿'LINGkurAn  ang  isa,  ü  Báyan 
ó  lugal  na  tinítirahan  nang  Hári.  || 
Kapisanan  nang  lahat  nang  ábay 
nang    Hári.  !i  Abay. 

CORTEDAD,  f.  Kaiklián;  kaun- 
tián.  (I  met.  Kamangmangán;  kaumi- 
rán;  kaiklián  nang  ísip.  ]|  Karuagán; 


y  Google 


COR 

kakimián,  =  de  medios  ó  de  recursos,  fr. 
ICasnIatán  nang"  pagkabiíhay;  kahira- 
pan.  II  Hiyá;   tákot.||Kadaglián. 

CÓRTfiS.  adj.  Bihasarig  makipag- 
kápowd  tawo;  magalangín;  "masúyó 
sa  kápowa. 

CORTESÍA,  f.  der.  nang  corlh, 
Gálang;  k:igalangáti.  j[  Sa  aii'at  ay, 
ang  niang:á  salitang  magáláng  na  ini- 
lálagay  sa  unahán  nang  firmá.|¡Re- 
galo;  biyává;   kaloüb. 

CORTEZA,  f.  Baiat;  banákal; 
lípak.  ¡[  niel.  Kabastushn;  kakulangán 
nang  mabuting'  kaugalirin  at  pinag- 
aralan.  [I  Piraso  nang-  tinápay;  keso, 
ele. 

CORTEZUDO,  DA.  adj.  der.  ng 
corteza.  Mabalat;  makapal  ang  ba- 
iat. II  tliet.  Bastos. 

CORTINA,  f.  Tábing-;  panábing-H 
met.  Ang  nakak^kanlong;  ó  nakatá- 
tabing  sa  anomán. 

CORTINAJE,  m.  der  nangíor//- 
na.  Kapisanan  nane;  manga  kortina. 

CORTO,  TA.  adj.  Kiílang;  niaikli; 
kapds.ll  Malül-ll  Kákaunti,  ||  Suman- 
daii.  [I  met.  Umid;  kiml;  takót;  mahi- 
hiín.  {|  met.  MaikÜ  ang  ísip,  ó  pinag- 
aralan,  ||  met.  Kálang  nang  dílá,  ó 
híndi  maríinong  magsaysay  nang  ná- 
talaman,  ó  nang  na  sa  lotib.  etc. — A 
la  corta  ó  á  la  larga,  tnod.  adv.  Má- 
laon  al  mádali;  bukas  makaiawá.= 
de  genio.  Maikii  ang  {ú\>-=^eti  dar .  Üa- 
loot  mag"bfbigay;  ó  marámot. 

CORVA.  V.  Aiakalakán  nang  paá. 

CORVO,  VA.  adj.  Hubog;  baluk- 
to'l.  II  ni.  Kaláwit. 

COSA.  f.  Bág.iy  na  anomán.  ||  Pag- 
iísip;  háká.  ||  Pangyay.irí;  kababalag- 
hSn;  etc.  II  Bjlílá;  saütl  =  í/f.  ir.  Hi- 
los; hiimigil  kumtí¡ang.=í¿¿  entidad^ 


■  >59  — 


eos 


fr.  liiágay  na  mahalagá,  ó  malakí. 
—  de  ver.  fr.  Nádarapat  panuurín; 
dájjal  pagtakháo.— ^«¿■//(ií  cosas  á  tu 
padre.  Marániing  kumustá  sa  iyóng 
ama. — Cosas  del  otro  jueves,  fr.  Llí- 
mang  balita,  ó  matandang  bágay;  ka- 
sinungalingan. 

COSCORRÓN.  ,m.  Untog;  páló 
sa    ulo. 

COSECHA,  f.  Ani.  II  Pag-aani.  II 
met.    Kasagana^n. 

COSECHAR,  a.  Umaní;  ani- 
hin. 

COSER,  a.  Tahiín;  tiimahi;  tiitu- 
sín.  |[  met.  lugnay;  ikamá;  ikabit.  ||  Sa- 
lantiiín;  v.  gr.  salantaín  sa  Iwá,  zo- 
sv.v.á  pufialadas=(la  boca)  á  alguno, 
Tapalan  ang  bibig  nang  isa;  suhulan, 
ó  baL-íang  huag  magsalúá,  j|  r.  Ma- 
tahi;  maboo.  =  íí,  con  otros.  Dumíitig 
nang  dail  na  dait  sa  iba. 

COSIDO,  p.  p.  nang  coser,  y  m, 
TAhiin;  tMi:=(uno)  con  otro.  Nagká- 
katabí. 

COSQUILLAS,  f.  pl.  Kiliii;ka- 
lamkam. 

COSQUILLEAR,  a.  fam.  Kilitiin; 
kumilití.  [|  Pagalitin. 

COSQUILLEO,  m.  Pagküiti;  pag- 
kalamkam. 

COSQUILLOSO,  SA.  adj.  der,  ng 
cosquillar.  Makílitiin.  ||  met.  Lubhang 
maramdamin   at  madaiing  magáUt. 

COSTA,  f.  Halagang  ¡binábayad 
sa  anomán.  II  Kihoy  na  pangbuli  ng 
sapín.  [|  náiit.  Dalampasig:  ó  baybay 
dágat  II  p!.  for.  Manga  gastos,  na  na- 
giígol  sa  úsa]i.  — Condenar  en  costas,  fr. 
Hainlang  magb&yad  nang  lahat  nang' 
nacíiígoi  sa  isang  lísap. 

COSTADO,  m.  Tagiiiran.  -Estar 
de  costado,  fr.  NakalagÜid. 


y  Google 


eos 

COSTAL,  m.  Súpot,  ó  bayoiígf  na 
malakí.  |]  Pamaikpik  nang  Itípá;  ó  pi- 
són.— Esa  es  harina  de,,  olro  costa}. 
fr.  lyán  ay  ilüá  na.—  Vmi'ar  el  cosiaL 
fr.  Ipaháyag  ang  inilílihim. — Estar 
hecho  mi  costal,  fr.  fam.  Mápakatahíl. 
— Estar  hecha  un  costal  de  huesos.  Má- 
pakapayat. 

COSTAR,  n.  irreg.  como  acordar. 
Maghalagang:-..;  ó  niagkahalagang,..: 
V.  gr.  Hoy  HALAGANG  samptiong  piso, 
esto  CUESTA  diez  pesos]  nagmáhalaganc 
isang  salapi,  cuesta  cuatro  reales.  || 
met.  Makapagpahírap;  makapagkasa- 
kit;  makapagpagastá:  v.  gr.  A?tg  bá- 
tang  iyay  nagpápahirap;  ó  nakapag- 
PÁPAGASTA  sa  akin  ?iang  malai},  ese 
niña  me  cuesta  mucho.  \\  Maghírap  ng 
paggawá  nang  anoraán;  ó  gawín  ng 
masúkal  sa  loob  pai^a  nang  pina(;hí- 
HiRAPAN  KONG  hibhang  sulalin  ang  ktta-- 
áermng  iyán,  mucho  me  cuesia  escri' 
bir  ese  cuaderno. 

COSTEAR:  'a.  Pagkagasí  alian; 
panggugulan.  n  Mamaybay  dágat. 

COSTILLA,  f.  Tadyang.  |1  miít.  y 
fam.  Pagaárí;  kayanianan.  ||  fam.  Ang 
babáying  asawang  sarilj. — Medir  á 
uno  las  costillas,  (r.  Paióin  ang  ish; 
hampasín. — Sacar  d  uno  las  costillas. 
fr.  Papagka^ástahín  nang  malakí  ang 
isa;  papagbayarin  nang  lampas  sa  ha- 
laga. 

COSTILLAJE,  m.  der.  nang  eos. 
tilla.  Kapisanan  nang  lahat  nang  tad- 
yang. 

COSTO,  m.  Halaga;  giígol;  pag- 
kábili;  bilí.  II  met.  Hírap;  pagal. 

COSTUMBRE,  f.  Kaugalián;  u- 
gáií;  ásal.  j|  Kagáwian;  anyó.  (|  Ang 
panahdn  ó  regla  nang  babayi.  ||  p!. 
Kaugalián. 


■  l6o- 


COT 

COSTURA,  f.  Tahf.  \\  Pananahí.  |¡ 
Pagkktahí. 

COSTURERA,  f.  der.  nang  rflf/tt/-rt, 
Rabaying  mánanahl. 

COSTURÓN,  m.  aiim.  nang  cos- 
tura. Tahing  magaspang.  ll  Piklat  na 
halatíL  at  malakí, 

COTA.  f.  Balíili, 

COTEJAR,  a.  Pagsiirulin;  pagho- 
warín;pagparising  lingnán.  |{  SubukJn: 
ulusin,  kung  sa  iakalán,=('yíi  copia) 
con  el  original.  ísúrol  ó  ikotcjo,  (ang 
Salín)  sa  original. 

COTIDIANO,  NA.  adj.  Araw- 
ílraw;  umiíuUt  sa  arawáraw;  nangyá- 
yari  6  ginágawá  sa  arawára.w. 

COVACHA,  f.  dim.  naní;  cueva. 
Yungib,  d  kuevang  malíít.ilTáhanang 
naaiiit  at   marumí. 

COYUNTURA,  f.  Kaslítasuan. 
[|  met.  PagkakAtaon,  j|  Pagkakilakip; 
pagkakásama — Hahlar'por  las  coyun- 
turas, fr.  fam.  Magsasaittá  nang  ma- 
labís;  magtatabil. 

COZ.  f.  Sípá;  síkad  nang  háyop.  || 
Tadyak,  n  Síkad  nang  baril  6  kanyón. 
II  met.    Upasátá;  kalapastangahan. 

CRÁNEO,  m.  anal.  Bungó;  ó  bao 
uang  ulo. 

CRÁPULA,  i.  Pagkalangó;  kalasi- 
ngán.  II  Kalibugan. 

CRAPULOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
crápula.  MapaglangÓ.  ||  Malíbog. 

CRASITUD,  f.  iCatabaán;  taba.  I| 
met.    K.alakihán. 

CRASO,  SA.  adj.  Mataba;  ma- 
kapal.  Kung  kaUkip  nang  sustantivo 
error,  ignorancia  at  iba  pa,  ang 
kahuíuga'y  malakí,  daUlá,  malabis, 
etc. 

CREACIÓN,    f.    der.  nang  crear. 

Paglalaog.  |i  Ang  boong  niJalang. 


vGooQle 


CRB 

CREAK.    a.    l.ümalang;    l^-Jangín. 

CRECER,  n.  iircg.  como  empo- 
mecer.  Tuniiíbó;  Uiniakí;  tumaás;  lu- 
magó-llSumagAná;  kijma|)al;  dumaini, 
=  í;í  v/rinddi.  Luiiiagó,  ó  niásulong 
sa  kabáiLan. 

CRECIENTE,  p.  n.  i-iaiig  crecer. 
Lumáaki.  ||  f.  Paglakí.^t/.'  /,?  lutia. 
Aiig  panahong  magiTiula  sa  liágoíig 
buán  liangang  (íalába, 

CRKDITO.  m.  Paniwálá  ||  Pati- 
tang.  [|  Puri;  dangal;  fama,  ó  mabu- 
ting  iigalan. — Dar  crédito,  fr,  Mani- 
wálfl;  sumangpalalaya. 

CREDO,  in.  Ang  dasal  na  su- 
másampalataya.  —  Cflí/íí  credo,  fi-,  fam. 
Satovvitowiiia;  sa  báwa't  sandali. — En 
un  credo.  Riod.  adv.  Sa  isang  san- 
dali; sa  isang   kisap   mata. 

CRÉDULO,  LA.  adj.  der.  nang 
creer.  Pániwalaim  Madatás  gamiting 
parang  sustantivo  sa  masculino. 

CREENCIA,  f.  dcr.  nangírw. 
Paíiiiiiwálá;  pananampalatáya.  |l  Re- 
ligión. 6  sektang  sini'isutiod  nang  isí; 
at  sinásabi:  Ibh  an^  Ri£Lic.i6ff  ó  si-ic- 
TA  7/i7«:,'  ?ni¡>i^d  moro  l:ay  sa  atin, 
ios  m<'7-os  son  di;  diversa  creencia 
que   nosotros. 

CREER,  a.  Paniw.iláan;  sanipala- 
tayanaii.||i\Iagakíilri;  maiiiwülü;  inag- 
hinágap  nang  aiionián.  ii  Aríiíig  totoó 
ang"  anomán.  ICung  kaiákip  nang  ma- 
nga modo  adverbial,  á  macha  7nar- 
tillo;  á  ojos  cerrados;  á  pies  junti- 
lias;  á  ptiíto  cerrado;  á  ciegas,  ang 
kahuluga'y  pamwaláaní;  maMay  ó 
ma*üw,Üang  maíiliay,=:=.-m  Dios.  Sli- 
mampal.itay.i,  6  iimasa  sa  Dios;.  |j  n, 
Maniwaiá;  Eiltliampalataya  =  ie  habla 
durias.    Mani\vál:i    s,i    salisaliiTi; 

CREMA,    f.    Laknip  nang   gatas. 


■  i6r  - 


CRE 

CREPÚSCULO,  m.  Líwayway;  6 
liwánag  bago  sumíkat  ang  áraw  at 
kung  niakalubog  na.  (|  met.  Unang 
paggilí  nang  bait. 

CRESPO,  PA.  adj.  Kulot.  K.au- 
gaÜaiig  Ha  buhük  wikáin.  1|  mct.  Ga- 
lit.  j[  niat.  Pananaiitang  mahírap  ku- 
riiin,  dáhil  sa  pagkakáakmang  sad- 
yang   dinilimán. 

CRES  TA.  f.  Pklong.  ii  Tuktok  na 
balahibo,  nang  manok  at  nang  íbang 
ibón,  na  parang  pálong.  ||  Taluktuk 
nang    matataás   na   bundok. 

CRIA,  f  PagaaUga  sa  háyop,  isdfi; 
etc.  II  Pagákay  nang  mahín  sa  kani- 
yang  manga  anak.  |]  Ákay;  buló;  ina- 
kay.  [1  Katipunan  nang  lahat  nang 
ákay  nang  isang  inahin,  na  ipjnanga- 
nak  na  sabaysabay.  ii  met.  Ang  san- 
gol   na  pinasuso   nang  magiíwí, 

CRIADA,  f.  Alilang  babaye.Umet. 
Pamalópalü  naag  damit. 

CRIADO,  DA.  p.  p.  nang  criar. 
y  adj.  na  kung  kasama  nang  manga 
advciliiong  />ien  ó  mal  at  ibang  gan- 
ganitó,  ay  ikinákapit  sa  tawong  may 
mahiíi  o  fnasamang  pinagaralan:  v. 
gf.  Si  Jtian  ay  isang  íáwong  may 
MAiiUTiNi;  i>[NAi;akai.an,  Juan  es  un 
hombre,  bikn  criado,  etc.  []  m.  Alí- 
i;tng    lalaki.  '    f 

CRIADOR,  RA.  m.  y  f.  der.  ng 
criar.  Tagapagalágá;  nagpalakí  sa  isa; 
nagiwi.  II  m.  Maykapai;  mayialang 
sa  hihat;  ang    Dios.  ||  f.    Sisivva. 

CRIANZA,  f,  Pinagaralan;  ka- 
galanghn;  galang;  kabutihan  nang 
ugá'í.  I-Caraniwang  lakipan  nang  sa- 
lílang  buena,  sa  kahu'ugang  ma- 
butifig  pinagaralan,  etc.,  at  ka- 
sama  nang  mala,  sa  kahulugang 
masamang  pinagkaugaliAn;  masamang 


y  Google 


—  IÍÍ2  - 


CRI 


pina'¿aralan,  etc. 

CRIAR,  a.  Liiuialang.  ||  Kurnathá. 
![  Magpasiiso;  niagiwi;  magkandilí.  || 
Magalágá;  magpatabíi  nang  háyop.  II 
Magtiító.  II  met.  Magbigay  daán;  ó 
magbigay  daliilán  ||  Magtátag;  mag- 
tajO. —  Criat  carnes,  fr.  TiVti)aba.= 
á  los  pechos.  Piísiisuhii).  Kalingiiii 
ang  isa  nang  tánging"  pagriiamahal. 
=  fi)«  leche  df  cabros.  Palakhín  sa 
gatas  nang  kambing".  — ír«  buenas  eos - 
iumbres.  Palakhin  sa  mabuting  kau- 
galifcn. 

CRIARSE,  r.  lAimakí;  (umaás;  Iti- 
magó.  II  r.  Tiimúbó;  suniipot;  sumí- 
bol. =í'«  buenos  pañales.  Lumakí  sa 
kaginhawahan  ó  sa  kayaraanan:  Ui 
makí    sa    mabuting'  kaugalián. 

CRIATURA,  f.  der.  nang  criar. 
Alinmang  bágay  na  nilalang;  para 
nang  tawo,  háyop,  ibón,  etc.  ll  Ang 
sangol.  II  Báia. 

CRIBA,   f.  Bithay. 

CRIBADURA.  f.  der.  nang^^/íd. 
Pagbibithay;   biniíhay. 

CRIBAR,  a.  Eithayía.  I|  r.  Mabit- 
hay. 

CRIN  ó  CRINES,  f,  Kiling  ng 
háyop. 

CRISTAL,  ni.  Búbog.  |[  Salaniín. 

CRISTIANAR,  a.  dcr.  nang  cris- 
tiano, fam.  Binyagán.  1|  r.  Magbinyag. 

CRISTIANDAD,  f.  der.  nangfm- 
tiano.  Kakrislianuhan.  ||  Pagtalinia  sa 
mgá  kautiisán  ni  Kristong  Panginoón. 

CRISTIANISMO,  m.  der.  nang 
cristiano.  Kakristianuhan.  II  Pagka- 
kristiano. 

CRISTIANO,  NA.  adj.  dor.  ng 
Cristo.  Náuiikol  sa  religiong  kris- 
tiana.  [|  m.  y  f.  Binyagán, na  tumáta- 
limang  lubós  kiy    Kristo. 


CRU 

CRITERIO,  m.   ísip;  p.igkukiírá; 

bait. 

CRUCIFICAR,  a.  dov.  nang  cruz. 
Ipákó  nang  |)adipá  sa  kurús.  II  inet, 
y  fani.  Pasakitan  nang  malabis,  || 
r.  Maniatay  na  nakapákO  sa  kuriís. 

CRUCIFIJO,  m.  der.  nang  cru^ 
cificar.  Larawan  nang  ating  P,  Je. 
snkristong   nápapakó   sa    kuriís. 

CRUCIFIXIÓN,  i.  der.  nang  cru- 
cificar.  Pagpapákó;  ó  pagpaparipíi  sa 
kuriís;  pagkíipako  sa  kuriís.  ||  Pagpa- 
pasákit    sa   sariü. 

CRUDO,  DA.  adj.  Hilaw.  ||  met. 
Mabangi's;  walang  áwá.  ||  Panahong 
maUíbis    ang  lainig.  ||  Maliírap. 

CRUEL,  adj.  Mabangís;  gánid; 
walang  áwá;  mabagsik.  ||  mtt.  Hindí 
maliís;  malabÜ:  v.  gr.  Hindí  matiís 
ó  MAL.\Bis  an<¿  lamig  nang  panahón, 
el  tiempo  hace  u?i  frió  CRUEL=¡rtf«, 
para,  para  con  su  esposa.  Walang  áwá 
sa  kaniyáng  asawa.=:^i?í:í'W/ir/^».  Ma- 
bagsik   ang    pagiingáli. 

CRUELDAD,  f.  Kabangisán;  ka-" 
walán  nang  áwá;  kabagsikán.  ||  met. 
Kavvalán  nang  tiíiing;  di  karunungang 
kumiiala  nang  lítang  na  loob.  ||  Ka-, 
samaán.  |]  Kasaliwaáng    pálad. 

CRUJIDO,  p.  p.  nang  crujir,  m. 
Úgong;  lagutok;  háging  nang  ano- 
man  sa  pagkabásag,  pagkabaak,  etc. 

CRUJIR,  n.  Lumagiitok;  humá- 
gijig    sa    pagkabáli,    pagkabaak,   txc.¡, 

cruz:,  i.  Kurós.  II  Dipá.  Ilmet.' 
Bigat,;  hírap;  kasakitan;  dalamhíti. 
— Estar  en  cruz.  fr.  Magdipá. — Dt 
la  cruz  á  la  fecha,  fr.  Biíhat  sa  pánfi 
hingang   du!o. 

CRUZAR,  a.  der.  nang  cruz.  Iku- 
ríis;  ó  ipaliálang  nang  pakuriís  an^ 
anonián    sa  'bábaw  nang  iba.  ||  Pag^ 


y  Google 


-163 
CUA 

kurusín.|[Tawirín  ang  alinmang  daán, 

páraiig,  í\og,  ii\.c.=(l.a  cara)  d  al- 
guno. Tampalín;  suntukín  sa  nuikhá 
ang*  isá.=/oi-  brazas.  Ihaiokipkip.  1| 
*r.  M:igk;ibit;  ú  iiinglagay  sa  díbdib 
nang  kuiiía  nang  pagkakaballero. 
II  Magkákurusf.  |¡  Magkádagandagan; 
tiiagkápatoiígpatüng;  magk^sal  asa  la- 
bal ang  iiiaráming  bág-ay.  ||  Magkása- 
labong.=!'/í'¿/-dSúíj.  MaghaÍokí[)kip.  — 
k  caballero.  Magsuot  nang  kurús  ng 
pagkakabalicro.^í/f  palabras,  Mag- 
bili.  Magtalo;  inagsálkaan  nang  ma- 
bigat. 

CUADRA,  f.  Salas,  ó  kabahayáng 
maliiang  nang  isang  bahay.  II  Caba- 
lleriza. 

CUADRADO,  m.  der.  sa  latín. 
Panyito  nang  kilikili  nang  Ijáro  II 
güom.  Parisukat,  |l  7,ú\..'h.x\%  producto 
nang  isang  niínit^ro,  na  itxiihiiliipli- 
kang  minsan  sa  kaniyá  rin,  para  ng 
víink  y  cinco,  na  producto  nang  cinco 
sa  kaniyá  rin. — De  cuadrado,  niod. 
adv-  Lubhang  mabiui.||BO,  DA.  adj. 
Parisiikat.  ||  Magaling;  lubós.  II  Mati- 
kas;   niatowid   ang   tayó. 

CUADRAGENARIO,  RÍA  adj. 
May   ájial    na    piiong    taón. 

CUADRAGÉSIMA,  f.  der.  sa  la- 
tín.  ICurismá. 

CUADRAGESIMAL,    atlj.    der. 
sa   latín.    Náuukol  sa  kurisraá. 
,     CUADRAGÉSIMO,  MA,  adj.  dei. 
sa  latín.  Aiiat   na    pao:  ó  iká[ijt   na 
piló.  II  NáiHikol  sa  knrisiná. 

CUADRANGULAR.  adj.  der.  sa 
latín.  Ap^it  ang  |íániihik,an;  ó  may 
ápat    na   pánnlukan. 


CUA 

Magua tuiían. =('«««  cosa)  á  alguno. 
Mábagay,  ó  mánkol  (ang  isang  bá- 
gay)  sa  isa.  ^  (lo  uno)  con  lo  otrt. 
Mhakaiá  (ang  isa)  sa  isa;  magkSak- 
niá.  II  r,  Towirín  ang  tindig;  ó  tika- 
san    ang    tindig. 

CUADRIENIO,  ni.  Apatnataón. 
Gáling  itó  sa  latín. 

CUADRIFORME.  adj.  der.  ng 
latín.  May  ápat  na  hitsura:  ó  may 
ápat    na    mukhá;    tabas    parisukat. 

CUADRIL.  111.  anat.  Butó  nang 
balakang. 

CUADRILÁTERO,  RA.  adj.  der. 
nang    latííi.   May  ápat  na  sampad. 

CUADRUPEDAL,  adj.  der.  ng 
latín.  May  ápat  na  paá.  ||  Náuukol 
sa    háyop   na  ápat    ang    paá. 

CUADRÍPEDE.   adj.  y 

CUADRÚPEDO,  DA.  adj.  der. 
nang  latín.  Hjyop  na  ápat  ang  paá. 
Ginágamil  nainang  parang  sustan- 
tivo  sa  7nasculino. 

CUAJAR,  a.  Papamuoín  ang  ano- 
mang  bágay  na  lusaw.  ||  mct,  Balu- 
tin  nang  pamuti  ang  anomán,  na 
halos  huag  mákita,  kundi  ang  pa- 
muti lániang.  [j  n.  met.  y  fain  Mang- 
yari;  kamtán  ang  anomán. 1]  fani.  MM- 
ibigan,  mágustuhan:  v.  gr.  Si  Juan 
ay  hindi-  ko  náiihiiían,  Juan  no  me 
CUAJA,  11  n.  Sikmúrá  nang  háyop  na 
ápat  ang  paá.  |i  r.  Mamuó;  kumin- 
tEiy;  iTiagkintay.=ií  uno  la  sangre. 
Mamutlá  ang  isa  sa  tákot;  mágulat. 

CUAL.    pron.    reí.    Na:  v.  gr.  ^se 

es  el  camino  ptr   Kr.    cual    se  puede 

llegar   al  fin  deseado,   iyán  ang  daán 

•irating  sa  ninánasang  hanga- 


CUADRAR.  a.  Parisukathi;  b  ga-  ttatt.  ||  part.  interrog.  ¿Alín?  ¿Sino?  v. 
wing  parisukat.  ||  n.  Mátapat;  máiikol;  gr.  De  isios  dos  hermanos,  ¿cuál  es 
máakniá  ang   i^ang  b-ígay    sa   iba.  1|      d   mas  cuerdo^    ¿Dito   sa   dslawaag 


vGooQle 


CUA 

magkapaltd;  ¿sino,  ó  AiÍN  bagá  ang  l,u 
long  mabaitl'  |)  Kung  ano;  gayón  clin, 
(ang  kahulugán  niyá  sa  pag^paparis  ii 
oraciones  comparativas);  at  sa  kiihii- 
lugang  ito'y  láging:  kasami  nang  par- 
tícula (al:  V.  gr.  Cual  es  Pedro,  tai. 
es  Juan;  kung  ano  si  Pedro,  ay  (ja- 
VÓN  DÍN  si  Juan;  ó  gayón  dín  $Í  Pe' 
dro,  KUNG  ANO  si  Juan.  \\  Kiing  inú- 
ulit'sa  isang  paraang  tinátawag  na 
disyuntiva  nang  manga  gramático;  ay 
kaisá  nang  kting-  ang  ish  ó  a^tg  iba: 
V.  gr.  y>«5'íí  muchos  libros,  cuales 
de  latín,  cualks  de  romance,  mayrotn 
akong  maraming  libro  anc:  iha'y  /«- 
Iht,  ANi;  iDA'v  kastllA;  de  estos  trés 
Iwmlres  tío  hay  donde  escoger,  cual 
loco,  cual  necio,  CUAL  borrachero,  sa 
lallong  tawong  ito'y  walang  mápUl, 
aní;  isa'y  ulol,  ANc  iSA'Y  hunghang, 
AN(J  [sa'v  manlalásing .  Sa  wikang  kas- 
tílá  ang  unang  cual  ó  cuales  ay  ka- 
isá nang  uno,  at  ang  ibanü;  náluihiili 
ay  kaisá  nang  olro.=de  kni-re  ellos^ 
Sino  sa  kanilá/' 
CUALQUIER^  a-ii.  y 
CUALQUIERA,  adi,  Sinon.an; 
aUninán;  anonián;  ó  |j¿!an"  \\a..^-::^ie 
los   dos.    Sínoman    sa  daldwá. 

CUANDO,  adv.  de  t.  Kun-  nang; 
noón;  niyón.  |!  part  interrog.  ¿Kai- 
lán?  Giaágamit  namang  ,kíip;ira  nang 
ating  kung  minsa'y:  v.  gr.  Siempre 
anda  riñendo,  cuaxdo  con  los  cria- 
dos, CUANDO  con  ios  hijos,  /(íififtg 
nañgdaway,  uvav,  minsa'y  sa  víangá 
alilá,  KUNG  MINSA'Y  sa  manga  anak. 
—  Cuando  mas,  ó  cuando  mucho,  iiiod, 
adv.  Magpakiluat;  magpakaláon.  — /?6' 
cuando  en  cuando  rnod.  adv.  Manaká 
naká;  manrinsanminsan.— y/?í  cuando 
acá.i>  Magbúhat  kailan?  Ano  an^^  da- 


■  164- 


CÜA 

hilan?    l'aanu   iyilní 
^CUANTÍA,  r.  Halaga.  II  Uuni.  I) 
Kaniáhalan;  pagkaginoú. 

CUANTIAR,  a.  [lalagahán;  lag- 
yán  nang  halaga. 

CUANTIOSO,  SA.  adj,  dir.  nang 
-cuantía.  Marami;  sagána.  ||  Maya- 
nian.  ' 

CUANTO,  TA.  adj.  na  kasama  ng 
tanto  kung  gamítin  sa  pagpaparis,  at 
sa  unahin  nang  sustantivo  inilálagay, 
kaisá  nang  aling  kung  gaano;  marami; 
gaya;  gayón  din:  v.  gr.  cuantos  libros 
hay  en  ese  armario  tantos  en  el  otro; 
ó  TANTOS  libros  iiay  en  ese  armario, 
CUANTOS  en  el  olro:  kuno  gaano  ang 
librh  sa  armarinng  iyán  ay  gayón  din 
ang  na  sa  kabilá;  6  ang  dami  nang 
uclr/ang  librh  sa  ■  armar iong  iyán  ay 
GAYÓN  DIN  sa-kabilá,  etc.  |¡  interj.  Ka- 
ranii;  kakapal:  v.  "r.  ¡cuantos  Iiom- 
bres!  ¡kakaming  lalakü  ¡kakapal  na 
lalakii  ¡CUÁ^'I-A  gente/  ¡kakapal  ó  ka- 
RÁMiNC  /(irííí).'[|  interrog.  ¿Han?  Gaano? 
Magkano.'v.  gr.  ¿cuántos  son  tus  her- 
manos? ¿Ilán  ang  kapatid mo.^  ¿Cuán- 
to arroz  has  traido.-'  ¿Gaanüng  bigás 
ang  inihatid mo  rit";^  ¿Cv.íüto  vale  este 
sombrero?  Magkanü  ang  sombreroag 
iib.  |[  MadaUís  na  kaisá  nang  saiitang 
lahal:  :■.  gr,  ZtV„cUANTOS  libros  ve,  bi- 
w'-bas.i  ANu  LAiiA'i  nang  librong  mdkíia; 
quiere  cuanto  le  ofrezca,  ibig  ANG  La- 
HAT  nang  idñlot  sa  ka>iiy>i.  \\  Bülang: 
V.  gr.  Arroja  cuant'O  come,  isiniisuka 
BALANG  kanin,  ó  LAiiAr  íiang  kánin. — 
Cuan/o  mas  que  fr.  Rnkoü  sa;  tángi  sá. 
—  Tanto  cuanto,  fr.  Katinli;  kapatak. 
V,  gr.  Dame  un  tanto  cuanto  de  vino, 
bigyín  mo  akó  íiaiig  kapa'iak  na  dlak. 
.  CUARENTA.'  adj.  nnni.  card. 
Apal  na   puó. 


y  Google 


CÜB 

CUARTA,  r.  Ikápal  na  baliagi  ng 
anütii;ín. 

CUARTO,  TA.adj.  miui.  ord.  Ika- 
ápal.  II  ni.  lkaá¡jat  na  baliagi.  ||  Silid, 
II  Kiialtá.  II  |)1.  Salapi;  paiiaiialapi.— 
Cicarío'i  íHiirío.  iiiotl.  adv.  Uníiunti. 
—  Ciearii)  sobre  ciiariv.  fr.  J.aiíAt  iiang 
salapi;  boonj^  halngá  na  waiang  kíi- 
lang  niunti  man. — S¿r  de  tres  al  cuar- 
to, fr,  Masamang  liibha;  wal:^ng  hala- 
gáng  anomán. 

CUATRALBO,  BA.adj.  Kabayo, 
ó  alinmang  háyo[)  na  piití  ang  ápat  na 
paá. 

CUATRERO,  m.  Magnanákaw 
nang'  háyop. 

CUATRO,  adj.  num.  card.  Ápat.ji 
in.  Ang  número  4.  —Mas  de  cuatro,  fr, 
Maranii;  lubhang  niakapal  na  bilang. 

CUATROCIENTOá,  TAS.  adj. 
num.  card.  Ápat  na  daán, 

CUBA.  f.  Timel,  ó  hariles  na  sisi- 
dlán  nang"  álak.  ii  Salitang  ipinangíit 
sa  lasing. 

CUUERO.  ni.  ácr.  ng  cuba.  Man- 
gag-awa  nang  tiini.'!  ó  barik's. 

CUiilERTA.  f.  Takip;  suklob;  pa- 
namljil;  kulandong;  kiiiang;  kuliibung; 
bákit.  llnic-t.   D.iliiíári. 

CUBIERTO,  TA.  p.  |,.  nang  cu- 
brir. Nalálakjjan;  balut.||,i.ii.  Ang  liiic:- 
gu  nang  kutsara,  laitsiüú,  tinidor  na 
inilálagay  sa  pjgkáin.|j  Ang  ini'álagay 
na  pingan,  kiitsaia,  kutsüió,  tinidor, 
linápay  6  kanin,  baso  at  servilleta,  sa 
havapán  nang  bálang  isii  nang"  ninií- 
upó  sa  pagkáin.  Tinátawag  ding  cu- 
bierto ang  is;tng  ping-ang  niay  kasa- 
inang  Stírvillda,  ó  bandchang  niay  ta- 
kip na  servÜI,  ta,  na  ipinagdíidulot  ng 
tinápay,  biscut;o,  t:tc.  sa  manga  lefres- 
C(j.  II  Báliay,  ó  kigal  na  may  biibong" 


165 


cuc 


na  nasisiUingan.  |I  ¿\ng  iiiangk  úlam 
na  páininsanang  iniháhayin  sa  mesa. 
—  Ponerse  <l  cubierto,  fr,  Magtágd; 
uinílagfsa  pangán¡b.||ñdj.  Tagó;  kan- 
long;  iíliini. 

CUBRIR,  a.  Tak[)án;  tabunan;  ati- 
páii;  bLibuiigá'i.||Balulin.  |[  Kalupku- 
]ján.  Ji  Pagtaivpán.  H  Dumlián,  6  pii- 
ni'n  naiig  dumí.  ||  Mapunó;  mabálot: 
V.  gr.  Fulano  'imnc  cuiueiíto  de  polvo, 
lodo,  etc.;  si  Fulanty  dumaiing  na  pu« 
NÓ  ó  JSAX.OT  nang  alikabok,  púíik^  ele, 
II  Lukubiin,  6  asawaliin  nang  háyop 
na  lalaki  ang  babayí  niyá'.  ||  Daratán.^ 
|[  Pindungiín;  kukibungáii.  ||  Batbalín.' 
^=-de,  con  ropa.  Balutin  nang  damit, 
damtán;  takpán  nang  á^m.\i.=de  «pro— 
hio,  Siráan  jiang  puri;  hiyaín.=  de 
grande,  Siiiitán  sa  harap  nang  Iiári  ng 
kai'ángatang  pagkagrande.  \\  r.  Mag- 
suot  nang  sombrtro.  ||  Magtakip; 
niagkulandong;  magtalukiiong;  ma- 
bíihaw;  magkulubong.,||  Magdamit;  ó 
magl)áiot.=íow,  de  riJ/íí=MagdamÍt; 
magkulubongnangdaoiit;  6  magbálot 
nang  damit.  =í/é  grande.  'M.Sigsooi;  6 
tLinia.ngap  nang  ka  ranga  la  ng  p^gka- 
grande    sa  harai>  nang   hái.i. 

CUCARACHA,  f.  Ipis. 

CUCULLAS  (EN.)  mod.  adv. 
Tingkaya,-!;  ó  palingkiyad. 

CUCHARA,  f.  Kutsara;    sandok. 

CUCHARADA,  f.  der.  nang  cu- 
chara. I-Cusaudok;  ó  ang  maliilan,  ó 
luían  nang  ¡sang  ^ülok  nang  kut- 
sara ó  nang  saiiduk.  ||  met.  Sabad  sa 
sálitaan. — ñLttr  su  cucharada,  it. 
met.  Sumabad;  niLiki!a¡iuk  sa  hitidi 
düjiat  pakia!amáii. 

CUCHARATEAR.  n.  Haldin 
nang  sandok;  pagsasan<lokin.  [|  met, 
MakitaiiHíiítaui    sa  hindi  dápat  pak¡. 


y  Google 


cuc 

alamán;  siiuiabad.;::=íH  lodo.  Makita- 
lamítam  sa  lahat, 

CUCHICHEAR,  n.  Bumulong; 
umungot  sa  tainga  nang  iba,  sa  isang 
há  rapan. 

CUCHI]J,A.  f.  Espada;  itak;  lia- 
pak.  II  Hibás  nang  sapaLevo,  na  pang- 
hivvS  nang  káLad.||poct.  Espada;  pang- 
gapas. 

CUCHILLADA.  í.  dcr.  nang  cu- 
chilla. Tagá;  íwa.  |[  Babag;  tákapan. 

CUCHILLAZO,  ni.  aiim.  nang 
cuchillo.  Tagá;  íwá, 

CUCHILLERÍA,  f.  dcr.  nang  cu- 
chillo. Lugal  na  gagawán,  ó  pinagti- 
tíndahan  nang  kutsil¡ó.||  Aiig  opisiong 
mangagawá  nang  kutsiaó. 

CUCHILLERO,  m.  der.  nang 
cuchillo.  Mangagawá  nang  kutsilió; 
magkukutsilió. 

CUCHILLO,  m.  Gülok;  it;ik;sun- 
dang;  pisaw;  kampit.  ||  met.  Súsog  ng 
damít,  na  tiilís  ang  tabas. 

CUELMO,  m.  Suló. 

CUELLI ANCHO,  CHA.  adj.  pa- 
lab.  comp.  nang  cuello,  at  ancho. 
Malápad    ang    liig. 

CUELLICORTO.  TA.  adj.  der. 
ng  cuello,  at  fí^íVo.Maikli  ang  lüg;  sikig. 

CUELLIERGUIDO,  DA.  adj.  pa- 
lab.  comp.  nang  cuello  at  erguido. 
Matuid  ang  liig;  nanínigas  ang  liig. 
II  met.  fam.    Mayábang;    paláló. 

CUELLIESTRECliO,  CHA.  adj. 
palab.  cóiiip.  nang  cuello  at  estrecho. 
Makíiid  ang  lüg. 

,  CUELLILARGO,  GA.  palab. 
comp.  nang  cuello,  dX  largo.  Mahábá 
ang  liig. 

CUELLITUERTO,  TA.  adj.  pa- 
lab. com]].  nang  cuello,  dX  luirlo.  PÍ- 
lipit    ang  liig;  brtliling, 


CUE 

CUELLO,  m.  Liig;  kiiello. 

CUENTO,  m.  arit.  Isang  líbong- 
libo.  II  Salita;  bíütá.  ||  Sitsit;  enredos; 
basagulo. 

CUERDA,  f.  Pisi;  lúbid;  liapín; 
pitik.  II  Kueidas  nang  bignela,  alpá» 
etc.  II  pl.  Ang  manga  lítid  nang  ka- 
tawán    nang  tawo. 

CUERDO,  DA.  adj.  May  pagi- 
ísip;  may  bait.  i|  met.  Mabait;  nagbú- 
bulaybiílay  nunia  -bago  gumawa  ng 
anomán.  II  Marúnong;     mataÜno. 

CUERNA,  f.  Súngay  nang  háyop, 
na  guinágawang  sisidlíin  nang  túbíg 
óálak  nang  mangí  pastel.  Í|  Súngay  \\ 
Tambíili 

CUERNO,  m.  Siingay.  |l  Tulis; 
pánulukan.  ¡I  Tambüli.  ¡I  pl.  Mangátu- 
lís  nang  anoman,  na  tabas  siingay, — 
Poner  los  cuernos,  fr.  Magtaksil  ang 
babayi  sa  kaniyang  asawa. 

CUERO,  ni.  Kátad;  balat.  I|  met. 
y  fam.  Mapaglasíng;  malakás  timi- 
nom.  Madalás  sabihing  istar  hecho 
un  cuero,  langó:  ngiini't  láló  ang  sali- 
tang  pellejo. — E?i  cueros,  ó  en  cueros 
vivos,  mod  adv.  Hiibad;  walang  da- 
niit  na  annmán. —Zí¿/ar  á  uno  en  cue- 
ros, fr.  Hübarán;  alisan  nang  pag- 
kabiíhay. 

CUERPO,  m.  Katawán.  B  Tíkas; 
tayó  nang  katawáin;  bayawang.  ||  Ang 
kapisanan  nang  laliat  nang  tawong 
namámayan  6  nanínirahan  sa  isang 
Ingal,  bayan,  etc.  ||  Bangkay:  ngiini't 
sa  kahiilugang  ito'y  madalás  sabíhíng 
cuerpo  muerto,  cuerpo  presente,  etc.  1| 
mil.  B;ttall6n;  pulutong  nang  sundalo 
nakasamaang  kanilang  piínó.||Kiing 
libró  ang  pinagúusapan  ay  bawa't 
isang  libró  ó  lomo:,  v.  gr.  Ang  gayong 
Ubrer'ay  ni'\yrúong  dala-,oang    libong 


y  Google 


CHE 

TOMO  na>ig  ¡ihrb,  tal  librería  time  dos 
»/// CUERPOS  í/c  libro.  ^  Ang-  kapal  d 
nipís  nang  manga  káyong-  sut'á,  lana, 
etc,  V.  gr.  Ang  hyong  iih  ay  manipís, 
esie  tejido  iiencvoco  cujíri'o  cic.  \\  La- 
k(  nan^;;  anoináit. 

fUJERVOvm.  Owak. 

CCjÉsCO.  m.  bot.  Biitó  nang  hu- 
nga  iiiírig  kihoy,  na  paris  nang  man- 
Sana,  santol,  etc.  [|  fam.  Ang  utot;na 
kuiig  tawagiii  nang  malilinis  magsa- 
litá  ay  pluma. 

CUESTA,  f.  Dalisdís:  dahiüg  na  lEi- 
pá.  II  Pangiílak  ng  salapí;  panghihingí 
nang  ambag. — Cuesta  abajo,  mod.  adv. 
fam.  Palusong  sa  bundok. — A  cuesta. 
mod.  adv.  Pasan;  dala  sa  balikat. 

CUESTIÓN,  f.  Tanong;  ó  salitang 
paiagay,  úpang  maabol  ang'  katotoha- 
nangfbig  mahúto-IIAway;  bnbag;  pag- 
tatalo;  paglataltalan. 

CUESTIONABLE,  adj.der.  nang 
cuestionar.  Alangin;  páisipan;  pagtá- 
talunan,  ó  mapagtátalutian. 

CUESTIONAR,  a.  Pagtalunan; 
magtaltaian. 

CUEVA,  f.  YuFigib;  longib;  lungá. 
^^ de  ladrones,  mct.  Báhay  na  pánulu- 
yanan  nang  masasamáng  tawo, 

CUIDADO,  p.  p.  nang  cuidar,  y 
m.  ingal;  pagkakalíngá.  \\  Sípag.||Pa- 
mamaháiá.  ||  Kabá;  tákot;  aligamgam 
nang  \ooh.— Estar  de  cuidado,  fr.  Ma- 
hibhá;  mabigat  ang  lagay. —  Cuidado 
conmigo.  Mag  ítngat  sa  akin. 

CUIDADOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
cuidado.  Maíngat;  makalíngá.  ||  Mali- 
nis, =:(■(»«,  para  con  un  enfermo.  Ma- 
kalínga  sá  isang  may  sakit.=:í/í'  su  ha- 
cienda. Maalágíi  sa  kaniyang  pagaárí. 

CUIDAR,  a.  íngit-n.alagaán;  pa- 
mahaláan.  ||  n,   Mamaháiá;  magpumí- 


,  ir>7  - 


CUL 

lit.  ^á  uno.  Alagaán,  ó  pagsilbihán  ang 
isá.='/£  algo.  Ingatan    ang  nnomán.  ' 
11  r.  Magíngat;    luagpjikahiísay;  paka- 
alagáan.— Ca;(/í7' Jí  de...  fr.  Tumayó, 
óumílag  sa... 

CUITA,  f.  Hápis;  pighatí;  dalam- 
háti;  hinagpís.  1|  Násang  mahigpit. 

CUITADO,  DA.  adj.  der.  nang 
cuita.  Nagpi pighatí;  naháhapis;  ma- 
liingkot.  II  Aba;  sáiang  pátad-UDungú; 
duag. 

CULADA,  f.  der.  nang  culo.  Bag- 
sak  nang  piiit  sa  pagkápaupo. 

CULANTRILLO,  ni.  bot.  Dam6 
nd  gayón  din  ang  táwag  natin. 

CULANTRO,  m.  bot.    Kulantró. 

CULATAZO,  m.  der.  nang  culata. 
Saksaknang  kuíata.  ||  Síkad  nang  ba- 
ril  sa  pagputok.  i 

CULEBRA,  f.  Ahas.  ||  Bíro. 

CULEBREAR,  a.  Lumákad  na 
niagpaahasalias;  kumiwalkiwai.  . 

CULINARIO,  RÍA.  adj.Náuukol 
sa  kusíná. 

CULO.  m.  Puit.  II  Tumbong,  ó  bu- 
tas  nang  puit.  ||  Pigi  nang  háyop.  Lá- 
long  karanivvasg  láwag  5.y  ancas. -^ 
Volver  el  culo.  fr.  MagCakbó. 

CULPA,  f.  Sala;  kasalanan. 

CULPABLE,  adj.  der.  ng  culpar. 
May  sala;  nakágawd  nang  sala.  ||  m. 
Ang  tnay  sala. 

CULPADO,  DA.  p.  p.  nang  cul-  , 
par.  y  s.  y  adj.  May  sala;  ó  nagká- 
saia. 

CULPAR,  a.  Bigyang  sala;  sísihin; 
paratangaii.=f'íí  7mo)  de  omiso.  Para- 
tangan,  ó  salahfn  (ang  isang)  tamad. 
=  (el  'atrevimiento)  en  etra  persona, 
Iparátang(angkapangáhasan)  sa  íbang 
tawo.^/íT  haber  faltado.  Sisihin  da- 
hil  sa  pagktikiílang. 


y  Google 


CÜM 
.  .CULTIVADOR,    RA.    in.     y    I. 
Manglilinniig;  niügfsasaka. 

CULTIVAR,  a.    Bag-bagín;  araro- 
hin;    ó  linaiigín  any    lilpa.  ||  Sakahin. 


CUN 

tin    Hst    raing'   k'ipovvá.  ||  Katapiisání 
táning  na  ¡lanahón. 

CUMPLIR,  a.  Tuimipad;  guma- 
nap.  |{  HiistLihín  aiig  anoinán;  fagpu- 


II  Tutján.!|Ku]ig  kasaiiia  nang  manga     s'in.=/«    palabra,   b   con   U  palabra. 


nombteng  tálenlo,  ingenio,  memoria, 
ay  sanávin  ó  Imaíigín  ang  manga  san- 
kap  na  ilo  nang  kiílulowa,  ó  niagáral. 
"]  ICung  kasama  nang  nigá  nomlirc:ng 


fr,  Tuparín  ang  patigáku.  ||  n.  MakU 
pagkápowá  tawo.  l|  Sliigháyad  nang 
iítang.  II  Makasapal;  magkásiya.||  Ma- 
tapos  ang  tánjng.  ^  con  alguno,  ir.  Tu. 


las  arles,   las  ciencias,  las  lejigiias  ang     parín   ang    katungkulan    sa    kápowá, 


kahiiluga'y    7!iags<í}iay    sa   kanihi 
Magíiral;  ó  linangín  ang  saiiÜ. 

CULTIVO,  m.  Paglinang;  pagsa- 
ka.  II  mct.    Pjgtulúró;  pagaárn 


CULTO,   m.  Gíilang;  paggálang.H     isa   (ang  húlá). 


=por  sil  padre.  Iganap  ang  kaniyang 
ama;  6  giimanap  sa  lugal  nang  ka- 
niyang ama.  |]  r.  Mangyari;  matapus. 

::;rw  tuio  (el  pronósUco),  Mangj'arí  sa 


Pagsambíi.  ||  adj.  Mnrúnong;  maünis 
sumalitá  o  sHnuílat.:^i//w>/£),  ó  rfli- 
gtoso,  Pagsambá  sa  Dios.  ||  adj.  Ma- 
gálang;  marúnong  makipagkápowíi; 
bihasa. 

CULTURA,  f.  der.  nang-  ciilio. 
Paglinang  nang  !ii[  á:  kung  ang  ú- 
násabi  ay  parain  nang  pagsasaülá; 
■  kagandahang  sumaht.  ||  Kariinnnjían; 
.pagsisikap  sa  anomang  ikalíiiwanag 
nang  ísip.ljKarunungang  niakipagká- 
powá  tawo;   kagandahan  nang  kilo;;. 

CUMIíRE.  f.  Tnhikiok  nang  biin- 
dok..  II  meí.,  Kadakiíian. 

CUMPLEAÑOS,  m.  Áráw  na  ka- 
pangánakan  sa  isa,  at  kaganapíin  ng 
)  bilang    nang  taoníj-    nalakaran. 

CUMPLIDO,  DA.  p.  p.  nang  cum- 
plir, adj.  Sagána;  inaiainj;  labís.  || 
Lubós.  II  Magálang;  niahinhin  ang  ki- 
los at  maiTÍnong  inakipagkáprjwá.]| 
m.  Kagalangán.  ||  Sundaioñg  kum- 
plido. 

CUMPLIMIENTO,  m.  P^gtnpad; 
katúparan.jl  Ai!g  pagaalok  ó  pagaáiay, 


CÚMULO,  ni.  üunlón.  ||  Dungit: 
tuktok.  II  mi.t.  Kasnganáan;  kara- 
mihan. 

CUNA.  f.  Duyan;  aluyán.  ||  met. 
líayan  ó  lüpang  Unnbiían  nang  isa. 
II  met.  Láhi;  ának;  b  líping  pinag- 
buliatan.  |)  miít,  Ugal;  ó  pinagmulán 
nang    anotnán. 

CUNAR,  a.  Ahíin;  ó  iugoy  sa  dii- 
yan    ang    báUl. 

CUNDIR,  n.  y  r.  Kumáial;  iii- 
mipá.nii;  iumagánap.  Láló  na  kung 
niaiiíiS  ó  diingis  ang  sinásaiji.  1|  Du- 
mami.  ||  a.  Ikálat;  isáliog  ang  balilá 
ó  saliisabí,    ele,  i 

jCtlÑA.  f.  Kunyás;  kálang,  tások; 
sabat.  I 

CUÑADA,    f.   Hipag. 

CUÑADO,    m.    Bayaw.    , 

CUÑO.  m.  Tatak,  ||  Hnlmahan;: 
panatak:  ||  mcl.  Tabas,    ó  hítsura. 

CURANDERO,  m.  dcr.  nang  «■ 
rar.  .Mangagamot    na   hindi  nagáraL 

CURAR,  a.  .Gamiitfn;  pagalingín 
ang  sakit,  ||  Magasín;  magdáíng  nang 


na    nagbúbiihat  sa   pakikipagkápowi     isdá  ó    karné.  ¡|  mijt.    Pagalingín  ang 
tawo;  ó  sa  kagalanjííng  linátaglay  na-  ■  damdam  nang  kalooban.  il  n.  y  r.  Gu- 


y  Google 


CUR 

raaling;  síf  sakit;  humíisay;  bumuti; 
!umakás.=i:íi«  baños.  Gumaling  sa  pa- 
ligó;  ó  maggamot  nang  palíg(3.=:^¿ 
una  enfermedad.  Bumuti;  6  gumaling 
sa  isang  sak¡t.=í«  salud.  Magíngat  ó 
lumayó  sa   ipagkákasakit. 

CURIOSEAR,  n.  Sumiyásat  ng 
biíhay  nang  may  búhay.  ii  Magayos; 
maglinis. 

CURIOSIDAD,  f.  NáSítng  mn- 
káfllam,  makataiaslSs,  6  mátuto  ng 
anoRián.  ||  Sínop;  siyásal-  linis.  |[  Bá- 
gay  na    mainam,  ó  bihírang  inákita. 

CURIOSO,  SA.  adj.  Maiisísa;  ma- 
siyásat.  II  Malinis;  niaayos.  ||  Maíngat; 
masíiiop.  II  Kakaibá;  tángi.  ||  Mapílít; 
matiyagá,=(/i?  Jioitcias-  MausííS;  ó  ma- 
gustuhin  sa  balítá-^/or  saber.  Ma- 
pílít sa  pagkátuto;  matíyaga  sa  pag- 
üisiyásat  nang  anomán. 

CURVO,  VA.  adj.  Plubog;  ba- 
lukiot. 

CUSER  a.  Tahiín  nang  masam;!; 
pagkiibotkiibolíi);  etr. 


69- 

CUT 

CUSTODIA,  f.  -nnod;  bantay.  || 
Paglatánod;  pagaalagl  ||  Pygaarapbn. 

CUTÁNEO,  NEA.  adj.  Náuukol 
sa  balat  nang  tawo. 

CUTIS,  ni.  ó  f.  anat.  Aiig  balat  ng 
tawo.=a/'fSfrí/o.  Kayiimanging    balat. 

CUYO,  YA.  adj.  y  pron.  poses,  y 
relat,  na  lánging"  hindi  iniáagpang  sa 
náuuna  sa  kaniyang  salitá,  kundi  sa 
suniiísunod  sa  kaniyá,  bagamán  di- 
nádawitang  sa  kaniya'y  nangtínguna, 
al  sa  áting  wíká  ang  katapat  niya'y: 
na  ang  kaniyang,  ó  na  majy  ári  nang. 
V.  gr.  Ang  lúpá,  na  ang  kaniváng  ma- 
nga pananim  ay  mañnam;  la  iierra,  cu- 
yos plantíos  son  hermosos;  ang  babayi, 
NA  MAY  ÁRÍ  7iang  sombalilo,  la  mujer, 
CUYO  es  el  sombrero  etc.  Ang  cuyo  dito 
ay  kaisá  nang  de  quien,  de  la  cual, 
ele.  II  Sa  tanong  ay  kaisá  nang  ka- 
ñgino,  ó  kanino  nang  átir.g  wíká:  v.  gr. 
¿KAÑGíNO  aftg  bíihay  na  ilóf'  ¿cuva  es 
esta  casaP  ¿kanino  ang  mañgá  pan' 
yong  iyñjii'  ¿cuvos  son  esos  pañuelos? 


y  Google 


170- 


CU 


CHA.  m.  Ang   tsá. 

CHABACANADA,  f.  Lihnk;luya. 
II  Wíkang  patuyS. 

CHABACANAMENTE,  adv.  m. 
Patuyá. 

CHABACANERÍA,  f.  Kabasto- 
sán.  II  Kawaián  iiaiiE;    ayos. 

CHABACANO,  NA.  adj.  Baslós. 

CHABETA.  f.  Sabat  na  bákaVr 
met.  y  fatn.  Bait;  pagiísip:  v/  gr. 
Perder  la  cíiabeta,  mashá  am 
ó   ang    ísip;   mauloL 

CHABORRA,  f.  fani.  Bal)áying 
may  labing  lima  hangang  daiawaiig 
puóng  taón. 

CHACOLOTEAR,  n.  Pumilápi- 
tatok  ang  patos  na  bákal  tiang  paá  ng 
kabayo,  dáhil  sa  kalowagáti  ó  kaku- 
langin  nang  páko. 

CHACOLOTEO,  ni.  Pllatok,  d 
pagpilatok  nang  patos  na  báka!  nang 
paá  nang  kabayo. 

CHACOTA,  f.  Pagkakaing.iy  at 
pagkakatowá,  na  may  hálong  lávva- 
nan  at  biriián.  ü  Bíró;  agláhi. 

CHACOTEAR,  n.   Maghiriián  ng 


inainjíay,  at  may  hálong  sáÜtaan  at 
táwanang  malakás. 

CHAFARRINADA,  f.  Dungis,  í> 
mansang  nakapápangit. ' 

CHAFARRINAR,  a.  Dungisan 
ang  anom^n;  papangttin;  siráin. 

CHAMBÓN,  m.  Ang  manginang 
sa  lato,  6  hindi  maiunong  lumató.  j| 
í'ani.  Mangniang  sa  pinagaralan  6  sa 
aVloniáng  tungkol. 

CHAMBONADA,  f.  der.  nang 
chamVbn.  Kamangmangán;  di  karii- 
nungan. 

CHAMORRA,  f.  fam.  Ulong  ku- 
tipio  ó  ahit. 

CHAMUSCAR,  a.  Salabin,  ó  ísá- 
lab.  II  Idarang.  n  niet.  Dalaín;  pagali- 
tin;  palibhasáin.  (|  r,  Masálab.  ||  Mag- 
sálabsaban,  ó  njag  amoy  asó  ang 
lílani. 

CHAMUSCO,  m.  y 

CHAMUSQUINA  f.  fam.  Pag- 
sasálab;  pagdadarang,  ii  niet.  y  fam. 
Away;  píiglalaio. —  Oler  ,;  chamusqui- 
na. Magamoy  s;ílabsahan;  niagamoy. 
Kunog. 


y  Google 


CHA 

CHANCEAR,  n.  der.  naiig  chanza. 
Magbiro.  Lálong  kaugalián  ngayong 
gamitin  sa  reciproco:  mag'biroííii:  bu- 
míió.  —  Chancearse  c&n  cualquiera.  Ma- 
kipagbiruán  sa  kangínoman.  =í/í  su 
frhjimo.  Bumífó,  6  lumibak  sa  ká- 
powá. 

CHANCERO,  RA.  adj.  der.  ng 
chaftza.  Mapagbiró.||  fam.  Mapagpa- 
lawá. 

CHANCLA,  f.  y 

CHANCLETA,  f.  Sangkietas;  si- 
nelas. 

CHÁNCHARRAS  MÁNCHAR- 
RAS, f.  pl.  LikwadÜkwad;  iniíiíií;  6 
dahidahilán  at  nang  huag  maknga- 
ivá:  V.  gr.  Juatt  anda  en  cháncha- 
rras-máncharras, si  Jwln  ay  ÍirJÍkÍ 

AT    NANG     HUAG    aiAKAGAWÁ,     CtC.      ^ 

CHANFAINA,  f.  Kalútó;  ó  ülaní 
na  tinadtad  na  bagá,  at  iba  pang 
lamang  loob.  — — ^ 

CHANZA,    f.  y 

CHANZONETA.  f.  der.  nang 
chanza.    Salitatig    biio;  aglálií. 

CHAPADANZA,  f.  fam.  Bíroiig 
masakit. 

CHAPARRADA,  f.  Unds;  ulnng 
niaiakiis,  biglá    at   siisurnandalí. 

CHAPARREAR,   n.   Umutióy. 

CHAPARRÓN,   ra.    Unos. 

CHAPATAL.  .11.  Putikan;  kolonoy. 

CHAPUCERÍA,  f.  Kagaspangán; 
kabastusán  nang  pagkáyari  nang  iino- 
raán.  II  met.  y  fatn.  Kabastusán  ng 
ugáli,  etc. 

CHAPUCERO,  RA.  adj.  Bastos 
at  hilako  ang  pagkáyari.  \\  m.  Ang 
panday  na  mangagawá  nang  páko,  pi- 
saw  at  iba  pang  bágay  na  bastos.  || 
Ang  hilako  aiiomang  gawín.  ||  adj. 
Tawong  bastos. 


CHA 

CHAPURRAR,  a.  farn.  Haiiían; 
lahuk^n  ng  iba  ang  álak,  ó  anomang 
likor.  [)  Magsalitá  nang  isang  wíká, 
na  haliian  nang  iba.  ii  Halúan  ang 
idang  aáütaan  nang  manga  bágay 
na  malayo  sa   pin  aguasa  pan, 

CHAPUZAR,  a.  lUiglog;  ilubog 
ang  iilo  sa  tiíbig  6  ibulid  ang  isa 
sa  tiíbig,  na  ang  ulo  ang  Íuna.=«» 
d  rio.  Ibulid  sa  íiog  nang  patiwa- 
rik.  II  r.  Magtalón  sa  túbig,  na  ang 
iuna'y  ang  ulo.  ||  Maglimbugan  sa 
uíbig. 

CHAQUETA,  f.  Saketa. 

CHARADA.  í.  Bugtong;  paláisi- 
pan. 

CHARCO,  m.  Dánaw;  labak;  sá- 
log;  lodiod.  [|  met.  y  fani.  Ang  dá- 
gat:    V.    gr.    Pasar  el  charco,  /u/na\ 

Wid   Hfltlg    DÁGAT.  ■  \ 

CHARLA,    f.    fam.  Katabilán.  || 

Pagtatábil;  ó  pagsaEalitá  nang-  walang  J 
kapaiarakan.-  '^"''^ 

CHARLAR,  n.  der.  nang  charla. 
fam.  Magtatabit;  niagsasaÜtá  nang 
walang  wastó  at    kapararakan. 

CHARLATÁN,  NA.  m.  y  f.  der. 
nang  charlalanería.  Matabü;  búnga- 
ngaan. 

CHARLATANEAR,  n.  fam.  der. 
nang  charlatán.  Magtatabit;  raagsa- 
salitá. 

CHARLATANERÍA,  f.  Pagta- 
tábil. il  Katabilán. 

CHARLATANISMO,  m.  der.  ng 
charlalanería.  Katabilán.  II  Pagmama- 
galing. 

CHAROL,  m.  Barnís  na  lubhang 
makiniab. 

CHAROLAR,  n.  der.  nang  cha- 
rol. Barnisán   nang  tsarol;  tsarolin. 

CHARRADA,  f.  Wíká;  6  gawang 


vGooQle 


pa- 


CHI 

bastos,  II  met.   y   fara.   Gawá;   ó 
miíting    bastÓJ    at    hindi  akmá. 

CHARRO,  RA.  m.  y  f.  Tawong 
bastos.  II  adj.  Bastos;  bágay  na  ná- 
pakabatbat  nang"  pamuti  at  kiílay  na 
nakapápangil. 

CHASCO,  m.  Bfió;  aglálii.  || 
Pagkahiyá;  pagkabigo;  ó  di  pag- 
kakamit  nang  hangad. — Abrirá  chas- 
co. Biníin;  aglahfin  hangang  sa  ma- 
gílit. 

CHASQUEAR,  a.  Ulolín;  hiyaín 
arig  kápowá.  j|  Biníin;  agiahíin.  ||  Pa- 
sagiokín  ang  látiko,  6  ang  lamba- 
nog.  II  n.  Umalatüt;  luniangitngit;  ku- 
mulós  ang  káhoy  dáhil  sa  panga- 
ngalírang. 

-CHASQUIDO,  m.  Sagiok;  langit- 
ngil. 

CHATO,  TA.  adj.  Putpol;  pa- 
ngod.  II  fam.  Ilong  na  sapad;  dampa. 
II  Tawong  sapad  ang  ilong. 

CHIBA,  f.  Kambing  na  bálá  ó 
dumaiaga.  '    ' 

CHIBATO.  m.  d.r.  nang  chi-bo. 
Kambing  na  lalaki,  biíhat  s;i  edad 
na  ánim  na  buán  hangang  walá  pang 
isang   tabn. 

CHIBETERO.  der.  nang  chü'o. 
va,    y. 

CHIBITAL.  dcr.  nang  chibo,  ni. 
Kurai;  ó  kúlungan  nang  manga  kam- 
bing na  walá  pang  isang  taong 
edad. 

CHIBO,  m.  Kambing  na  lalaki, 
na  waiá    pang     isang    laon. 

CHICO,  CA.  adj.  Muiiti;  maliit. 
[1  ra.  y  f.  Bátá.jt  Binatá;  dalaga.  v.  gr. 
Si  Juana  ay  isang  dalauanü  mabaü, 
mahinhln  ai  masípag;  Juana  es  una 
CKiCA  virtuosa,  modesta  y  laboriosa.  \\ 
Tawagán  nang  kabataán,  na  katbá  ng 


CHI 

áting  abay,  kaibigati.::x.de  cuerpo.  Ma- 
íiit   ang  pangangalawiln. 
CHICHARRÓN,  m.  Satsarón. 
CHICHiíAR.    a.     fam.    Siitsután; 
tawágin^    sutsLitán  ang    isa  nang  chi 
chi,  ó  tsil  tsit 

CHICHÓN,  ni.    Búkol  sa  hampas' 
ó  sa  suntok,    idlo   na  kung  sa    noá. 
CHIFLA,     f.    Panutsot,  |I  Pagsut- 
sot;   pagsípol. 

CHIFL/VDERA.  f.  der.  nang  chi. 
Jla.  Panutsot. 

CHIFLADURA,  f.  der.  nang  chi- 
fla.   Pagsutsot.  11  SutsoE. 

CHIFLAR,  a.  Birüin;  oyamín;  hi- 
yaín ang  kápowá  sa  hArapan.  ||  fam, 
Uminoiii  nang  marami  at  mádalian, 
Sinásabi  sa  niánginginom  nang  áiak. 
II  n.  Sumutsot;  sumípnl.  ||  r,  Mag- 
biroán;  maghíyaan.  [|  Mahijá;  huag 
kamtán  ang  anqmán.  ¡|  Uminom  nj 
malabis    na    álak. 

CHILLAR,  n.  der.  ns^ng.  chilla. 
Tumili.  II  Sumagilsit  ang  nibíluló.  fl 
Sumigaw,  II  Lumangítngil  ang  eje  ng 
gulong,  dílhil  sa  kakulangárK'ííífejí 
langís.  / 

CHILLIDO,  m.  der.  naiig  ckilU 
Tili.  \ 

CHILLÓN,    NA.    m.    y  Jf.  aum.' 
nang,í-/////fi.  Tíliin;  masígawin.  [|  adj 
Kíilay   na  lotoong   maüngkad;  ó  na 
kasi'isugat   nang   mata. 

CHfMKNEA.  f.  Dapugan,  ó  pa^ 
buluang  na  lábasan  nang  asó.  ||  met. 
fam.  Ulo;  at  sinásabi  sa  uminoni 
nang  maraming  álak:  qw  se  le  sa- 
lió el  humo  á  la  chimenea,  umakyil 
a?!!,'  úsok  'sa   ulo, 

CHINCHARRERO,  m.  der.  nf: 

chinche.    Lugal    na    masiírot.  \ 

CHINCHE,    f.    Siuoi.  II  m.    liietí 


vGooQle 


CHI 

Táwong  lubhang   nakamúmuhi. 

CHINCHORRERÍA,  f.  der.  ng 
chinchorro.  ICasiiiongalíngan;  kabu 
laanan.  II  fam.    Sitsit;    enredos. 

CHINCHORRO,  m.  Piíkot;  k¡- 
lid;  taksay. 


»73- 

CHI 

CHIRRIDO,  m.  Sagitsit;  langit- 
ngit;  ngálit. 

CHIRRÍO,  m.  Langitngit;  ó  tu- 
nog"   na  matilís    nang  gulong  :it  eje. 

CHISME,  m.  Sitsit;  opat;  pagha- 
hatiddumápit;  enredos.  ||  pl.  fam.  Ma- 


CHiNCHOSO,    SA.  adj.  der.  ng     ngá  bágay  na  mumunting  halaga;  ka - 


chinche,   met.  y  fani.    Táwong'  naka- 
yáyamot   at    tnabigat  aiig   ugálí. 


Sincl 


sanká[}ang    inalilüt,   láld  na  kung  na- 

„      „  kasásagabal  láinang':  at  sinásabi,  quita 

CHINELA.^  f.    der.    nang  C/í/«fl.     de  ahi  lodos  esos   chismes,    alisin   ma 


CHINESCO,  CA.  adj.   der.  nang     iyán. 


ridn  ang  lahaí 


PANOS AGABAL  tM 


China.  Náuukoi  sa  China  ó  Sungsóng; 
jarili  nang  insik,  ]|  Náhahawig  sa  ma- 


nga bágay  sa  Sungsóng.  ||  m.  Wíkang     tid  dtimápit. 


CHISMEADOR,  RA.m.  y  f.  der. 
nang    chisme.    Mapagsitsit;  mapagha- 


insik. 

CHINO,  NA.  adj.  der.  nang  Chi- 
na. Náuukoi  sa  China,  ó  sa  insik. 
II  m.   y    f.    Insik.  ||  Wíkang  insik. 

CHIQUICHAQUE.  in.  MagUIa- 
gaii    nang  troso. 


CHISMEAR,  n.  der.  nang,  chisme, 
Maghalid    dumiipit;    oniopat. 

CHISMOSO,  SA,  adj.  y  m.yf. 
der.  nang  chisme.  Mapaghaüd  dumí- 
pit. 

CHISPA,  f.  Tilamsik  nang  apoy; 


CHIQUILLERÍA,    f.    der.    nang     aÜpato.  ||  Dianianteng  lubhang  raaUit. 


chiquillo,  fani.  Karamíhang  bátá;  ka- 
tipunang    pulós    na    bátang  maÜlüt. 

CHIQUILLO,    LLa,    TO,    TA. 
adj.   dlni.    nang    chico   y. 


II  Ambón.  ||  Talino;  tatas  nang  ísip: 
V,  gr.  Fulano  iieac  chispa,  6  tiene  mu- 
cha chispa;  si  Fulanoy  may  talino, 
h  niajf  ?nalaking  catalinuhan   6  TÁ- 


CHIQUIRRITICO,    CA,    LLO,     i,as  nang  ísiP.  |1  fam.  Kalasingán;  ka 

r   A       TCt      TA      ,1o..     «„..„     ,7.,',„.v™        i_.,?-,^l,,í„     II  .«„t      T  ;l.,-:,    *„!„.. 


LLA,  TO,  TA.  der.  nang  chiquito. 
adj.  dira,  nang  chico.  Bátang  ma- 
liit.  II  Bágay    na    maliit    na   raaliit. 

CHIRIPA.-  f.  Sa  lar*  nang  billar 
ay  ang  panaiuMong  nagkálaon  ||  met. 
Pagkakátaong  mabuli.  —Tmer  una 
chiripa,  fr.  met.  Magkapátad;  6  pa- 
larin. 

CHIRLAR,    n.    Magsaliía  ng  nía 


ingay    at  madinalasín.' h  Magsisigaw;     walá  nang  laiígis. 


langohán.  [|  met.  Liksí;^alas. 

CHISPEAR,  n.  detf;  nang  chispa. 
Tumilamsik;  magalipatíJ.IIUmambÓB. 
II  Magningnitig;  \s\im\\kp^==^.Ghi^ear 
de  cólera,  fr,  met.  Magraurá;  raag- 
lasiiá  sa    gáüt, 

CHISPORROTEAR,  n.  der.  ng 
chispa,  fam.  Magalipato;  magpípisik, 
para  nang  nangyáyari   sa  ílaw  kung 


tumili. 

CHIRRIAR,  n.  Sumagitsit.||Uma. 
latÜt.  II  Lumangitngit.  ||  Magngálit.  || 
Tumiií.||fam.  Umáwit  nang  padcsen- 
tonado. 


CHISPOSO,  SA.  adj.  der.  nan? 
chispít.  Maalipato. 

CHISTAR,  n.  Umimik;  kumiloi 
na  tila  may  sásalitiii.  Karaniwang 
sa  pagtangí  gamitin;  v.  gr.  no  chis- 


y  Google 


•  174- 


CHO 

'lAK,  hlia^     üíll.-MIK,    hUd'¿   .UAUSALITÁ. 

CHISTE.  111.  Salitaiig  inalasa  at 
nakatíituwá;  sislú.  II  Pangyayáring  wa- 
katiituwá  ó  nakátatawa.]|Bíró;  agláhi. 
—^Cacf  en  el  chislc.  fr.  fam.  Mása- 
kay;  máintindihan. — Dar  en  d  chiste. 
fr.  Tamáan;  mátapatan;  mápalaran 
ang    anomán. 

CHOCANTE,  p,  a.  nang  chocar. 
Nakagágalit.  1|  adj.  Di  kaugalián;  ka- 
kaibá;  katakataka;  Uibhang  tnahálay. 
CHOCAR,  ii.  Máuntog;  niábuii- 
gó  nang  mal akás;  magkiuntog.  1) 
met.  Bakahin;  piyapisin;  babagin.  || 
met.  Makagálit;  niakamuhi.  ||  Maka-  bsán. 
táwag    nang    pans'm    nang   sínonian.  CHORRO 

II  Magtalo;  magáway.  =<í  los  presen 


CHU 

kakáunipog.  ||  Salpok;  ump^g.  ||  uiil- 
l'agdadaüp;  ó  pagbubungó  nang  da- 
lawang  hukbó,  na  dáhil  sa  kauntián 
nang  tropa  b  sa  kadalián  nang  pag- 
babaka  ay  hindi  raatótawag  w^  ba- 
talla, li  met.    Áw.iy;    pagtatalo. 

CHOQUEZUELA,  f.  atiat.  Ba- 
yugo  nang  tdhod. 

CHORREAR,  n.  der.  náng  chorro. 
Tuniagaktak;   túmulo;  tuniitároy. 

CHORRETADA,  f.  der.  nang 
chorro,  faití.  Tagaktak. — Hablar  a 
chorretadas,  fr.  fam.  Magsasaliiá  ng 
malabis   at   paiongpátong   sa   kada- 


TÜároy;  talandoy; 
bugá   nang    tiíbig. — á  chorros,   mod. 


ies.    Makatáwag    nang    pansín    nang  adv.  Masagíiná;  párang  agos. — Soltar 

nangáhah;trap.=irtí«  los  vecinos.  Má-  Ü   chorro,  it.    Magsasalitá    nang  ma- 

kagalit   nang    n-iangá  kaapidbáhay.=  labU.    Humalakhak     nang    nialakás; 

(los   vecinos)  entre  si.  Magkagalit,   ó  tumawa   nang   labis. 


magaáway    ang    magkakaapidbáhay. 

CHOCARREAR,  u.  Magbiro  ng 
hindi   maínam. 

CHOCOLATE,    m.    Sikulate. 

CHOCOLATERA,  f.  der.  choco- 
late. Lutuán  nang  sikulate;  batidor. 
II  Ang   rsavva    nang  raagsísikulaté. 

CHOCHEAR,  n.  der.  nang  cho- 
cho. Magullan;  humíná  ang  isip,  dá- 
hil üa  katandaán.=£;wí  la  vejez.  Mag- 
úlian  sa  k!\landaan.  =  /or  la  vejez. 
Magullan  dáhil  sa  katandaán.=  í/é 
viejo.    Magúlian    íia   katandaán. 

CHOCHERA,   f.   y 

CHOCHEZ,  f.  der.  nang  chocho, 
Paguúlian;  pagkaulianin. 

CHOCHO,  CHA.  adj,  Úliaii;  úlia- 
nin.  II  pl.  M;itaim's  na  tuyo  na  ipi- 
namímigay    sa    manga    bátá. 

CHOPES,  ni.    pl.   BáL  ' 


CHOTO,  TA,   m.  y  f.  Kambing 

na   sumiísiiso    pa. 

CHOZA,    f.  Baiongbárong;  kubo; 
kubakob;   dampá;   dalundong. 

CHOZNO,  NA.  m.  y   f.   Apó  sa 


CHUBASCO,  m.  Unos,  uláng  ma- 

iakás  ha  itiay  hátong  hangin. 

CHULETA,  f.  Tadyáng  nang  buló 
ó  nang/biboy,  na  pinirito  ó  íníhaw  at 
may  hpilong  rekado. 

CHUNGA,  f.  Saya;  towá;  gall.  1| 
}iír6.-— ^Sf^ar  de  chunga,  fr.  fam.  Ma- 
saya  at  nagsíüiste. 

CHUNGUEAI^.  n.  y  r.  der.  nang 
chumba.  Magbiró,  magsiste. 

CHUNGUERO,  RA.  adj.  der.  ng 
chufiga.  Masáyá;  mapagbíró;  mapag- 
agiahi.     . 

CHUPADA,    f.   der.  nang  chupar. 


CHOQUE,  m,  Pagkakáuntog;  pag-     Kasipsip,  ó  Isáng  sipsip,  ó  hitit. 


y  Google 


—  I 
CÜM 

CHUPADO,  DA.  p.  p.  nang  chi- 
Mr.  adj.  fam.  Payat  na  lubhá. 

CHUPAR,  a.  Hitiiíii;sips¡pín;uiu- 
tín.  II  niet.  y  fam.  Ubusin,  6  kunÍRg 
untíunlí  ang  yanian  nang  k^powS, 
na  daanín  sa  híbo  at  sa  salísalitá.  |1 
Papangayayatin;  pahináin  nang  sa- 
kit.  H  Himurin.  [|  r.  Maiigayáyat;  ma- 
tuyó. 

CHUPETEAR,  a.  dar.  nang  chu- 
far. Himudhimurin.  il  n.  Magmaibi- 
g(n  sa  kákanin. 

CHUPÓN,  NA.  aimi.  nang  chupar. 
m.  y  f.  fam.  Mapaginterés  sa  kíípowS; 
Hntá;  hígad  sa  kápowíl  tawo.  ii  Matá- 


'75  — 

CUN 
kaw  nangkakanfn.liin.  Súlol;  supling' 
na  ttimútubó  sa  kkboy.  ||  adj.  met.  y 
fam.  Suítik;  manguumit. 

CHURRIBURRI,  m.  fam,  Tá- 
wong  hámak  at  nakasiisuklam. 

CHURRUSCARSE,  r.  Mastínog 
ang  pagk^in  sa  pagkáliiló. 

CHUS  NI  MUS  (NO  DECIR), 
mod.  adv.  Htiag  lumabag  at  huag  su- 
magot  kataga  man. 

CHUSCADA,  f.  der.  nang  chusco. 
Sisté.  II  Salitángkatanípalasanan. 

CHUSCO,  CA.  adj.  Mapagsisté; 
mapagpatawá. 


y  Google 


—  176  - 


r) 


DABLE,  adj.  Magágawa;  mangyá- 
yari. 

DACA,  adv,  de  I.  Salitang  piíiag- 

langkap    na    verlo  at  ad.vcrbio  na  ang 

kahiilugá'y:    dalhíñ   jno  rilo;  tangkó. 

DÁDIVA,   f.  Handog;  biyáyá;  bi- 

gay;  kaloob. 

DADIVOSO,  SA.    adj.  der.  nang 
d'idiva.  Mapagbiyáyfi;  mapamigay. 
DADOR,  RA_ui.  y   f.  der.  nang 
s  dar.Aug  nagabot,  ó  nagbigay.  II  com. 
Ang  nakapirmá  sa  isang  Iclra  de  cam- 
bio. II  Ang  may  dala  nang  súlat. 

DALLADOR,  m.  der.  nang  dalle. 
Mangagapas  nang  damó. 

DALLE,  m.  Pangapas;  lílik. 
DAM,i\,  f.  Babayirig  ginoó.  []  Abay 
nang  Reyna  at  Princesa.  ]]  Alflang  ka- 
lapiCina  palági  nang    manga  dakílang 
señora.  l|  Ang  babayíng  iniirog  ó  ni- 
lilig-awan    nang    isa.  1[  Ang    kálunyá. 
II  Larong  dama. 
DAMASCO,  m.  Damasko. 
DAMASINA,  f.  y 
DAMASQUILLO,   ra,    der.  nang 
damasco.  Habing  parang  damasko. 


DAMNIFICAR,  a.  Sumirá;  ma- 
nganyáyá;  magpahámak;  gumawa  n| 
malakíng  kasiraán  sa  kápowS. 

DANZA,  f.  Sayaw.  j]  Pagsayaw. 

DANZAR,  n.  Sunlayjl^^|  met.  j 
fam.  Manghimások  sa /ánomaÍK^ 

DAÑOSO.  SA.  adj.  NakasísiraTna- 
kasásamá. 

DAR.  a.  irreg.  pres.  ind.  yo  doy: 
perf.  d¿,  diste,  di¿,  dimos,  disteis,  dieron: 
impeif-  de  subj.  diera,  daría,  y  diest, 
etc.:  fut.  diere,  dieres,  etc.  Magbjgayi 
magkaloob;  magabot.=^í/'?  palos,  á 
azotes,  ó  dar  palos,  dar  azotes;  mang- 
hambalos;  hanibalusin;  mámalo;  mang- 
hampas.  ||  Maglagay;  magbigay:  para 
nang  dar  remedio,  consuelo,  etc.,  mac-| 
LAGAY  7iang  kagámtttan,  wagbiüay  ka^ 
liwan.  [j  n.  K.ung  kasama  ng  ibang 
nombre  at  manga  verbong  regido  nang 
preposición  en  ang  kahuluga'y;  mahá- 
log;  mádakip;  tumámi;  raáintíndÜían, 
magpLimílit  nang  paggawá  nang  anoj 
man,  para  nang  dar  en  ello,  mahu 
LAAN  ^(J^«,   ó    mAinTINDIHAN;  Dló  n 

esta  locura,  naci-umílit  nanc:  pasg^ 


y  Google 


DAR 

WÁ  «(!«?  kaululani^  üó,  etc.  ||  Kiing 
kalákip  iiang  partícula  de  at  ibang 
sustantivo  ay  nagp^[>ahayag  ng  paraán 
nang  arioraán,  para  nang-  dar  de  es- 
paldas,  MAHiÍLOti  nang  palihayd,  etc.\ 
X.  Mamunga,  para  nang  el  plátano  no 
DARÁ  peras,  ajig  ságing  ay  di  ma- 
MÚMUÑUA  nang  petas.  |[  Mamudmod, 
kung  sa  manga  sugarol.  1|  Pintahán; 
pahiran,  ó  paliguün;  basan  nangr  tú- 
big,  para  nang  dar  el  verde,  pinta- 
ban ó  PAHiiiAN  nang  verde,  darle  con 
el  agua,  paligúan  6  busan  siyá  nang 
lábig.  \\  n.  Nakalagay;  nakaharap  ang 
anomán  sa  bandang  itó  ó  sa  kabilá, 
para  nang  la  ventaría  da  al  norte,  ang 
bintanay  nakalauay  ó  .nakaharap  sa 
íábalasan.=con  la  carga  en  el  sítelo, 
Ibagsak,  ibalabag;  ibabá  ang  pasan  sa 
liípá.  =golpes  con  un  martillo.  Pukpu- 
kíii  nang  isang  raariilió.:i:|'.í  la  ma- 
dera) de  blanco.  Pintaban  (ang  káhoy) 
nang  putí.=í/¿  baja.  Alisín  sa  ka- 
lungkulan;  burabín  sa  lisl&.  =í/¿  s¿, 
Bumánat.— met.  Makasamá,  ó  nia- 
kabuti  ang  ^\^oxi\kn,=  por  visto.  Aríin, 
o  ipalagay  na  parang  nákila.=:/cr 
üios.  Ipagkaloob  alangalang  sa  Dios. 
=  al  fiado  Ipaiítang;  ipaangkát=,í /« 
tstampa.  IpaUmbag;  liiiibagín.=f^«^ 
d  una  cosa.  Tapusin  ang  Isang  bá- 
^.iy.~  con  aire.  Paliíin;  harabalusin  ng 
m3.\í)MÁ^-=( diente)  con  diente.  Mangá- 
tal  sa  \anú^.— contra  una  esquina.  Má- 
tisod,  ó  mábati  sa  isang  eskina.  Ma- 
gálit  na  maiabis.=í¿  barata.  Hinaláin 
pan¡waláan.=(/íí  cojlo.  Makipagsangu- 
nián;  ririakit¡pán.=(/<f  mano  (á  un  nego- 
cio), íwan;  bitiwan;  pawalang  halaga 
ang  Isang  negosio.  =1/1?  ojos.  Gumawá 
nang  ikaiingit  nang  ibá.^.'/í  mamar. 
'Pasiisiihin,=f«  arriendo.  Ipaarrcndá. 


77- 

DEA 

=zí-/t  rostro.  Sabihin  sa  mukhá;  sabí" 
hin  nang  raukháan.  II  Darse,  r.  Pá- 
bigay;  pálulong.  II  Mahirati,  mauga- 
lián,  jl  Simuíkd  ||  Sumagáná.=i  estu- 
diar. Pábigay  sa  pagaáral.  =íi  entender', 
Ipaháyag  nang  tálastasan  ang  na  sa 
loob  =¡í/  diablo.  Magálit.  =á partido. 
Urtiayon,  ó  pasüpil  sa  pasiyá  nang  ibi. 
=  de  las  astas.  Magüway;  magtalo.  ^ 
de  cabezadas;  de  calabazadas.  Magpa- 
gal  nang  pagüsip;  basagin  ang  ulo  sa 
pagi¡3¡p.='/í  cachetes.  Magtainpalan; 
niagbuntalan. — No  darse  por  entendido. 
Magvvaláng  bahálá;  howag  -pansinin. 

DARDO,  ni.  SuUgí;  túnod;  pánS. 
II  Libak. 

Dlí.  prep.  na  ginágamít  sa  geniti- 
vo al  ablativo,  at  ito'yang  ating  «aag-, 
sa,  ni,  ó  kay  para  nang  la  ley  de  Dios, 
ang  utos  NANG  Dios;  vengo  de  Manila; 
galing  altó  sa  Maynilá;  sombrero  de 
Juan;  sombalilo  ^\  Juan  b  kpm /uang 
sombalilo  etc.  ||  prep.  na  Inilálagay  sa 
uñaban  nang  ngatan  nang  bágay  na 
ginagamit  ó  isinangkap  sa  anomán, 
para  nang  yíírro  de.  plata,  sarong  pi' 
lak,  ctc.=prep.  sa  pagsusíilit  nang  la- 
man nang  isang  bágay;  para  nang:  un 
vaso  DE  agua,  isattg  vasong  tébig;  una 
tinaja  DE  tinto,  isang  tapáyang  tinto. 
II  prep.  na  ipinápalit  szpor,  at  sa  ating 
saiítiVy  kaisá  nang  sa  ó  dáhil  sa,  para 
nang  por  miedo,  etc.,  ay  sinásabj:  de 
miedo  no  puede  responder,  sA  ó  dáhil 
SA  ¿ákot  ay  di  makasagoi.  |¡  Iniúuna  sa 
sustantivo  sa  pagsusülit  ng  panahbn: 
V.  gr.  DE  día,  SA  árihv;  de  madrugada, 
SA  tnadaling  draw. 

DEÁN.    m.    Ptínó  sa  Katedral. 

DEANATO.  m.  der.  nang  deán. 
Knmáhalan,  ó  katungkulan  ng  pagka- 
Deán.  I!  Ang  liípang  nasásakdp  niyá. 
23 


vGooQle 


-178- 


DEB 

DEBAJO,  adv.  I.  Sa  ilálhii.  I|  Sa 
sítong;  sa  ibabá,=-r/c  la  mrsa.  Sa  ilá- 
!im  nang  mesa. — Por  debajo  de  cner- 
da. Palihim;  paiUlim. 
DEBATE,  m.  P;.gtataIo. 
DEBATIR,  a.  Ipakipagtalo;  ipag- 
matowid.lJMamook;  mangáway  tung- 
kol  sa  anománg  bágay. 

DEBELACIÓN,  f.  d.r.  nang  debe- 
lar. Pagpapasiíkó;  pagsiípil  sa  kaáway. 
DEBELAR,    a.    Pasiikiiin;  supilin 
sa  pananandata  ang    kaáway. 

DEBER,  a.  Dápat.  n  Maffing  ka- 
tungkulan  ang  paggawá  naiig  anoniáii. 
\  m.  KatungkuIan.|)Útang.=(^í//«¿/-rt^ 
al  casero.  Magkaiítang  (íiaiigsalapf)  sa 
may  báhay.=^í  juslicia.  Katiingku- 
lan  ng  \>7y^z\\w^\\i\^.^=dc  venir pronlo. 
Maráhil  ay  parito  agad=<'/<r  haber  sa^ 
lidú.  Maráhil  ay    nnialís. 

DÉBIL,  adj.  Mahíná;  marupok.  || 
met.  Ang  tawong  mahínang  loobj-at 
agad  napahihinuhod,  ó  umúudiot  sa 
towing  makásusumpong  nang  kapin- 
salaán. 

DEBILIDAD,  f.  der.  nang  dchil. 
Kahinaán.  \\  Kakulangán  nangf  lakás 
nang    loob,  tiyagá,    etc. 

DEBILITAR,  a.  der.  nang  díhiL 
Pahináin.  [j  r.  Manghíná. 

DÉBITO,  m.  IJtang.  i|  Kautangán 
nang  magasawa  sa  kanilang  sarili.  Ti- 
nátawig  namang  débiio  co?iyugal. 

DECA.  part.  aiim.  Makásampuo 
<5  makapoó  nang  laki.  Ito'y  gáling 
sa  griego. 

DECADENCIA,  f.  PaghínS;  pag- 
kukülang  d  pamulá  nang  pagkasfrá 
nang    pagaárí,   lakás,    etc. 

DECAER,  n.  irreg  como  caer. 
Huminá  ó  mangliíníl  ang  katawán; 
mabawasan   ó  masír.l   anf'  puri,   pa- 


DEC 

gaíiri,  eíc.=3í/í'  ta  auloridad.  Hiimíná; 
niabawasan  aiig  kapangyavihan.=i/í 
ánimo.  Huminá;  niá!upay|jay  ang  loob. 
=eH  fuerzas.   Uiuibis   ó    masíra    ane 

DECÁLOGO,  ni.  Ang  sampuoiig 
utos     nang    Dios. 

DECAMPAR,  n.  Lumikad  ang 
luikbó.  II  mít.    Tumaka.s. 

DECANATO,  m.  der.  nangdecano. 
Kiniáhalan;  ó  karáiíg^Ian  ng  pagká- 
Dckáno. 

DECANO,  ni.  Ang  pinakamalandá 
sa  lahat,  sa  isang  kiipisanan,  hunlá, 
etc. 

DECAPITACIÓN,  f.  Ang  pig.  ' 
piigot   nang    iilo. 

DECAPITAR,  a.  Magpiigol.||  Fu- 
giítin,  b  puilín  ang  nlo.  ||  r.  Ptiilín 
ang  saiíÜng  iilo.  [|  Magpugután  nang 
ulo. 

DECENAL,  adj.  Ang  sumásak- 
law,  ó  umáat)ot  sa  sampuong  taón, 
||Ang  nangyáyari  towing  ikasampuong 
taón. 

DECENCIA,  f.  Kalinisan;  kahii- 
sayan;  vvastó  sa  pananamit  ó  pama- 
máhay.||Kabailan  at  kalinisan  sa  pag- 
l)ubukangbibig,  küos,  etc.  |t  Kaliin- 
hinán. 

DECENO,  NA.  adj,  nuni.  ord. 
Ikasampuó;  ikapuló.' 

DECENTAR,  a.  irrcg.  como  acer- 
tar.  Mulang  putlín;  ó  gamítin;  ali- 
san nang  kapiítol.  l|  met.  Sugatan.  II 
r.  Masitgatan.  ll  Malapnós  ang  ha* 
lat  dáhil  sa  pagkádatay  na  maluat 
sa  hihigán  at  pagk^ikiling  sa  isang 
lugal.    1 

DECENTE,  adj.  MaÜnis;  maáyos; 
mabait  mangiísap.  li  Wastó;  náiiukol; 
nábabagay    sa    kalagayan   ó  kalidad 


y  Google 


—  179- 


DEC 

nang  ísaiig  tawo. — Persona  dctcnU. 
fr,  Tiiwang  may  pinagaraUn  at  ma- 
bait. 

DECIDIR,  a.  Bigyang  pasíyá  ó 
hátüi.  II  Pagpayuhan;  íudiulc  ang  isa, 
na  gmnavvá  nang  anoinán,='/(?  todo. 
Magpasiyá,  ó  humítol  -sa  balang'  na;  i 
pasiyahin  sa  loob  na  gawín  ang  Ija- 
iáng  na.=5«  un  pleito.  Hmníltol  sa 
¡sang  úsap.ii^ií  viajar.  Magpasiyá  sa 
bobina    magviaje. 

Dl'lClMA.  f.  Ikasampiiong  bah¡igi. 

DÉCIMANOVENA.  f.  U\  sa  ma- 
ngi  registro  nang  troaipeteria  nang 
órgano. 

ül'lClMO,  MA.  adj,  num.  ord. 
Ikasainpuó. 

DKCIMOCrAVO,  VA.  adj.  num. 
ord.    Ik;ilabingwal6. 

Dl'iSlMOSKPTIMO,  MA.  adj. 
luiiii.    ord.    Ikalabingpitó. 

DECIMOTERCIO,  CÍA.  adj. 
mim.  ord.   Ikalabingtatlo. 

DECIR,  a.  itreg.  ^^t.  .  diciendo: 
p.  p.  dicho:  es  lo  usual:  pres.  i:id. 
digo,  dici^s,  dice,  dicen:  perf.  di/e,  di- 
jiste, dijo,  dijimos,  diglsteis,  dijeron: 
fut.  diré,  dirás,  dirá,  etc.:  iinp;rat, 
di,  tií,  diga  él,  digamos  nosotros,  di- 
gan ellos:  subj.  prcs.  diga,  digas,  etc; 
¡iHperf.  dijera,  diría,  y  dijese,  et-:.  fut. 
dijere,  dijiercs,  etc.  Sabihin;  wikáin; 
salitiii.  II  mel,  Magpahkyag;  magpaha- 
laiá  nang  anomán,  para  nang:  ang 
pananamit  niya'y  siyang  nagi'Ápaha- 
YA(i  ó  NAGPÁrAiíALATA  nang  kaniyang 
kahirapan,  su  vestido  dice  su  pobreza, 
etc.=(algo)  á  otro.  Magsabí  (nang 
anomán)  sa  ibí.^í«  conciencia.  Sabi- 
hin ng  ayon  sa  nálalaman  sa  koniien- 
sia,  ó  nang  ayon  sa|in¡h&hatoI  nang 
konsiensia^^í/ff  memoria,  Sabihing  de 


DEC 

memoria  ang  ^noxtiix\.^=para  si.  Sabi- 
hin sa  sariling  \ooh.=funa  cosa)  por 
otra.  Ibáangsabihin=:¿«  alta  voz.  Sá- 
litín    nang    nialak^s. 

DECISIÓÍJ.  i  Pasiyá.  ||  Tigái  ng 
loob.  II  Hí^toI^o  sentensia. 

DECLARACIÓN,  f.  der.  nang  de- 
clarar, at  declararse.  Pagsasaysay;  pag- 
papaháyag.  ¡|  Kasaysayan.  ||  Saysay; 
tiíring;    salaysay. 

DECLARAR.  a.Magpaháyag;say-' 
sayín;  ilathálá.  —  al pilUico  (una  cosa.) 
Ipah^yag;  üathátá  sa  madlá  (ang  isang 
b^gay.)  =  í'«  un*  causa.  Magdekiara- 
sióii;  ó  suraaksf  sa  isang  kausa.=f'««a 
lengua)  por  otra.  Ihíilog  (ang  isang 
wíká)  sa  \bé,=por  traidor.  Ilathiiá, 
ipaháyag  na  taksil,||r.  Magpaháyag  ng 
na  SI  kalooban.||Máhayag.I|Luniitaw; 
surnipot  ang  isang  sakit.=á  sus  pa- 
dres. Magpaliáyag  sa  kaniyang  raa- 
gugúlang.=/í)r  alguno.  Umayon  sa 
isa. 

DECLINACIÓN,  f.  der.  nang 
declinar.  Pagkákiling;  ó  pagkábabá; 
paghupá.  II  niet.  Ang  pagunlí  ó  pag- 
kukúlang  nang  anomán. 

DECLINAR,  a.  Ikíling.  II  Untíán; 
bawasan.  ||  n.  Mákiling;  magkiílang; 
mabawasan  ang  kapangyarihan  6  la- 
kís.  II  met.  Maiibos;  dumating  sa  han- 
gánang  baba,  para  nang  áraw  kung 
malápit  nang  luinubog,  ay  sinásabing: 
el  sol  se  va  declinando.  ||  for.  Tiiraan- 
ging  siya'y  hatulan  nang  di  nlyá  to- 
loong  piínó,  na  dápat  kumüala  ng 
kaniyang    sala. 

DECLINATORIA,  f.  for.  Ang 
kahíngian  nang  isang  niay  íisap,  na 
siya'y  hatulan  nang    ibang  hukom. 

DECLIVE,  m.  Kiling;  ó  dahilig 
nang   lupa,. 


y  Google 


DEC 

DECOCCIÓN,  f.  Pagkaliító.pPag- 
kaltííiaw  nang  kináin.  Karaiiivvang 
ganiitin  sa  pagsasaysay  nang  manga 
gamot   na  damó. 

DECORAR,  a.  Pamutihan;  pari- 
kitín  ó  painamin  ang  anomang  Ijágay 
ó  kigal  II  Pagarálang  isaulo;  kabisa- 
hin  ang  anomang  lisión,  panalangin, 
etc. 

DECORO,  m.  Kamálialan,  pag- 
káginoó.  II  Gálatig.  j  Kabáitan;kahin- 
hínán;  kalínisan. 

DECOROSO,  SA.  adj.  der.  nang 
decoro.  Magálang;  mahinlu'n;  at  ma- 
bait    ang    ugáli. 

DECRECER,  n.  iueg.  como  agra- 
decer. Lumiit;  uniunti.  ||  Ktminli.  ||  a. 
Liitán;    untián. 

DECRÉPITO,  TA.  adj.  Tawo  na 
lubhang  raatandá.  [|  ni.  y  f.  Matan- 
dá;  tíiian. 

DECREPITUD,  f.  Katandaang 
lubhá;    pagkaulianin. 

DECRETO,  m.  Pasiyá  nang  hárí, 
hnkom,  etc. 

DECHADO,  m.  Hiíaran;  parisán; 
ulirán. 

DEDAL,   m.   Diral. 
DEDICACIÓN,  f.    dcr.    nang   de- 
dicar. Pagaáiay;  pananagano. 

DEDICANTE,  p.  a.  ilang  deJ/- 
car.   adj.    Ang    nagilalay. 

DEDICAR,  a.  íálay;  ipnnagano. 
II  Magá'ay.  lí  Itaán;  ¡talagíl.=«/  rey. 
lálay,  ó  ihandog  sa  hárí.  ||  Ipagka- 
loob;  ibigay.  ||  r.  Magtamán;  magpii- 
nM''it.=íí  esiudiar.  Magtanián  nang 
pagaáral. 

DEDIL,  m.  der.  nang  dedo.  Di- 
ral  na  kátad,  na  gámit  nang  man- 
gagapas  at  panday,  nang  huag  ma- 
bUgatati. 


DED 

DEDO  m.  \yA\in.=  pulgar.  Hin- 
Ialakí.=:=/«(//¿t.',  saludador,  ó  moslra- 
dor.  Hinli'.tíirü.=:wí(//f,  o  de  en  medio, 
cordial,  h  de  corazón.  Dato.  —  atildar. 
Susiiótang  singsing;  palásingsingan,;=s 
auricular  b  meñique.  Kálingkingan, 
DEDUCIR,  a.  iireg.  como  con- 
ducir. Hinuháhin.  |[  Bawasin;  awasín. 
íor.  Itiítol;  iharap  nang  isA  ang  ka- 
niyang  manga  katowiran  sa  may  ka- 
pangyarihan.=í/í'  ¿o,  por  lo  dicho.  Hi- 
nuhaliin,  ó  hulúín  sa  sinabi.  II  r.  Ma- 
hinuha.  |¡  Maawás. 

DEFECTO,  m.  Kakulangán;  mali; 
kasiraán.  ||  pl.  Ímpi.  Manga  pliegong 
labis    sa    pagliÜmbag. 

DEFENDER,  a.  irrcg.  como  as- 
cender. Ipagtangol.  ||  Amponín;  kup- 
kupín.  II  Ipagsangalaiig;  langkilikin.=: 
(á  uno)  de  sus  conirarios.  Ipagsan- 
galnng  (ang  isa)  sa  kaniyang  manga 
kalaban.||r.  Magtangol;  magsangalang; 
lumaban;  magmatowid.=<^í'«/''«,  rf* 
Ires.  Lumaban    sa    latió. 

DEFENECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Bayaran  ótapusan  ang  ¡sang 
cuenta    ó    lítang. 

DEFENSA,  f.  Pagtatangol;  tang- 
kákal.  II  Tulong.  |[  Sálilungan  sa  ano- 
mang sakuná.  ||  nalít.  Manga  p)rapi- 
rasong  kíbid  na  liímii,  na  isinásabíl 
sa  manga  tagiliran  nang  sasakyán,  at 
nang  kung  nilklaphan  nang  bangká 
ó  bote  ay   iiuag  náhahasá, 

DEFENSOR,   RA.    m.   y  f.  dct. 
nang  defensa.  Sakiolo;  tagapagtangol. 
DKF'ENSORÍA.  f.  ider.  nang  de- 
fensor, for.  Katungkulan  ng  defensor. 
DEFERIR,    n.,y   r,    irreg.  como 
sentir.    Umayon;    makiisá. 

DEFINICIÓN,  f.  der.  nang  defi 
nir,    Kasaysayang   nialinaw  na  wíi- 


y  Google 


DEF 

laiig  labis  at  kiílang,  nang  kabaga- 
yáii  at  kabuiagáil  nang  anomán,  j| 
Ang  pasiyá  ó  hátol,  na,  nagpápali- 
wanag  at  kumákalag  nang  anoniang 
pagkakialit    ó   pagaáiinlangan. 

DEFINIR,  a.  Ssysaying  maliwá- 
nag  ang  k^vbagayán  at  kaimiugkn  ng 
anomán. ¡jMagpasiya;  kalagfn  ang  alin- 
tnang    may  pagalangín    ó  duda. 

DKFORMATORIO,  RÍA.  adj. 
Nakapápangil. 

DEFORME,  adj.  Pángit.  ||  Naka- 
táíakot  ang    hitsura. 

DEFORMIDAD,  f.  Kapangitan. 
11  met.    Kamáliang  malüki  at  bastos. 

DEFR.\UDADOR,  RA.  m.  y  f. 
Magdaráyá;  mangaankín;  niáninirá  ng 
ari    nang    may    ári. 

DEFRAUDAR,  a.  Ankinín;  ga- 
gahfn;  ó  kaniyahín  ang  gawá  nang 
ibá.||DayáÍn.  ||  Sayangin  ang  anoman. 
Ilmel.  Palabúin;  pawíin,  para  ng'  pala- 
BÚiN  a»g  slkal  nang  áraw,  defrau- 
dar la  claridad  del  sol;  alisín  ó 
PAwfiN  ang  aniok,  defraudar  el  sue- 
ño, etc.=~(algo)  al,  del  depbsilo.  Gu- 
magá;  umumit  (nang  kauntí)  sa  ha- 
bilin  ó  dep6sito.=í«  las  esperanzas. 
Dayáin  sa  pagasa  ó  sa  ináasahan;  ó 
sayangin  ang  pagasa  tiang  sínoman 
na  huag  papangyarihin  ang  ináasa- 
han. =í«  el  juslo  precio.  Dayain  sa 
talagáng   halaga. 

DEFUNCIÓN,   f,    Pagkamatay. 

DEGOLLADERO,  m.  Pinagpií- 
pugutan.  Lugal  nang  lüg.  n  Pátayan; 
ó  lugal  na  pinagpipatayan.  ||  Bibi- 
tayán. 

DEGOLLAR,  a.  irreg.  copio  acor- 
dar. Pugutan  nang  ulo;  gilitán  ng 
liíg.  II  met.    Siráin;    laiisagín, 

DEGRADACIÓN,    f.    der.    nang 


DEG 

degradar.  Pagkábabá  nang  kamáha- 
lan;  kasiraán  nang  puri.  ||  Pagkaapí; 
pagk4ai)á. 

DEGRADAR,  a.  Aüs^n  nang  ka- 
mahalan  ó  katiinkulan.  ||  Siráan,  nang 
purí.  11  Siráin.  ||  r.  Snmúkó;  magpaka- 
bábü  nang  di  karampatan.  |[  Masíiá; 
masáyang. 

DEGÜELLO,    m.    Pagpiigot. 
DEHESA,    f.  Párang  na  pastulan. 
^  DEHESAR,   a.   der.   nang  dehesa, 
Gawing    pastulan    ang  isang    lupaín.  ■ 

DEICIDA.  m.  Ang  watay  sa  Dios 
6  kay    Kristo. 

DEICIDIO.  m.  Pagpatay  sa  Dios 
ó  kay  Krisio. 

DEIDAD,  f.  Kadiosan  d  pagka- 
dios.  II  Ngálang  Ibiníbigay  nang  ma- 
nga gL-ntil  sa  kanilang  ginágawang 
Dios  at  totoong  gámit  nang  raartgá 
poeta. 

DEJADEZ,  f.  Katámaian;  kapa- 
bayaán. 

DEJADO,  DA.  adj.  Tamad;  pa- 
baya.  II  Lupaypay  ang  loob,  dahil  sa 
anomang  kadalamhatían  ó  sákít.  || 
Duag. 

DEJAR,  a.  Biiivvan.  ¡|  Iwan;  pa- 
bayaán.  [|  Huag  gawín.  ||  Magparaán; 
magpalipas  nang  anoman.  ]|  Mákali- 
mutan.  =  í/í  escribir.  Magpahingá;  hu- 
mintó  nang  pagsiílat.=c£)«  la  boca 
ahieria.  Papangilalasín;  mápatanga.=a 
(algo)  en  manos  de  otro.  Ipagkáti- 
walá  (ang  anomán)  sa  kamay  nang 
íbá.=/aríz ,  mañana.  Ipagpabukas.aa 
por  hacer.  Huag  gawin.  =  f'í/  caba- 
llo) (i  buen  recaudo.  Iwan  (ang  ka- 
bayo)  sa  lugal  na  seguro  ó  walang 
pang-tn¡b.=:e«  cueros,  en  pelota,  ó  en 
porreta  (á.  alguno)  Hubarán;  naka- 
wan,   ó   dukliaín  (ang   isa).    Magbi- 


vGooQle 


DEL 

gay,  at  sinásabing:  tal  nct^ocio  me 
Djíjó  mil  pesos,  ang  .^<{yoni¡  tieí^o- 
s/'o  iiy  na(;i;u;av  sa  áki'n  nans^  san¡^- 
libong  piso.  ¡I  Panawan.  ||  Uiabiliü;  itá- 
gak.  II  r.  Pabayaán  ang  yarili;  litrní- 
liii  ang  sariling  kagálingan.  ||  .Magpa- 
9i\\o^.=-ie  rodeos,  de  cuentos,  de  histo- 
rias. Huag  niag[)alikuadlikuad;  niag- 
salitú  naiig   Upátan, 

DEJO.  m.  Ilanganan;  katapusán 
nar.g  anoiiiá;i.  ||  Puntó  sa  pagsasa- 
)ilá.  |]  Layap  na  nátitira  sa  bibig,  ng 
anoinang  bág^iy   na  kináiii   ó  ininom 

DELACIÓN,  f.  dur.  nang  déla- 
.  iar.    Pagsiisun-.bong. 

DELANTE,  adj.  1.  Uiíahán;  ha- 
rap.  II  adv.  t.  Una,  ||  adv.  m.  Sa  ha- 
rap.  =(/(.'  todos.    Sa  harap  nang  laímt. 

DELANTERA.  í.  d.r.  nang  de- 
lante.   Una  han;    harapán;    niukliá. 

DELANTiíRO,  KA.  adj.  der.  ng 
delante.  Ang  nánuna,  ó  nasa  sa  una- 
hán,  [I  s.  ni.  Ang  kütscro:ig  naiiiá- 
mahaia    sa  kabayong  nasa  sa  unahaM. 

DELATADLE,  adj.  p.  a,  nang 
delatar.  Dápat  isumbongjó  idcniínsia. 

DECATAR.  a.  ¡\Iag5iJiiil>ong;  mag- 
denunsia,=;[^««  crimen)  al  Juez.  Ide- 
nniisia  (ang  isang  salang  mabigat)  sa 
hukoni. 

DELATOR,  RA.  m.  y  f.  Ang  ma- 
pagsumbong;  ó  nagsumbong.  ||  Sitsit; 
tagapanúbok. 

DELEGACIÓN,  f.  dcr.  nang  dele- 
itar, íor.  Pagíaialiii  nang  kipang- 
yarih.in   sa  kihalili.  Coaiisión. 

DELEGADO,  p.  p.  nang  deleitar. 
111.  Kahaliiíng  siiialinan  nang  kapang- 
yarihan. 

DELEGAR,  a.  fur.  Isalin  nang 
piínO  ang  kapangyarihan  sa  kaniyang 
kahaHií.JI  Magijigay  nang  comisión. 


DEL 

DELEITE  m.  Liigod;  ligaya;  lasa; 
sarap;  katamasahíiii.::^íí'7/J«¡i/.  Ang 
tinátangap  na   higod   nang  katawán, 

DELETREAR,  a.  Sabihing  isaisa- 
hín  at  biikodbukod  bálang  isang  le- 
tra at  sílaba;  deletrah'ui;  baybayín.l] 
mut.  Saysiyín;  paliwanagan  ang  ano- 
máng  malábü  at  mahíra|)  inlindihín. 

DELEZNABLE,  adj.  Madulás; 
niartipok. 

DELGADEZ,  f.  Kanipisán;  kaun- 
lián.  |]  Nipís;    impís. 

DELGADO,  DA,  adj.  Manipís; 
II  Mapatpat.  ||  nict.  Matalíno;  niatu- 
lis,  II  Dalísay,  kiingsa  bágay  na  lusaw. 

DELIBERACIÓN,  f.  dcr.nangí/¿- 
liherar  P.igwawari;   pagpapasiyá. 

DliLIBliRAR.  n.  Magwariwári; 
magisipí.^ip;  magháká.  |I  Magpalagay 
nang  saririling  matowid,  at  Jiang  lu- 
mitavv  ang  katolohanan.||a.  Magpi- 
siyá  nang  anoiuin  pagkatapos  inakit- 
pagwári,=i'?/  junta.  Pagpulungin.= 
sobre  tal  cosa.  Magwári  ükul  sa 
gayonji^    bágay. 

DELICADO,  DA.  adj.  Malam- 
bot;  sariwá.  ||  Mahfná;  payal.  ||  (Jaba- 
sagín,  ii  Masarap.  ||  Maliírap.  ||  met. 
Matalíno;  nialiilis  aiig  ísip;  mátalas. 
|]  met.  Madaling  magáiit:  niaramda- 
min. 

DELICIA,  f.  Lugod;tüwá;  ligaya; 
aliw, 

DELICIOSO,  SA.  adj.  dcr.  nang- 
delicia.  Kalugodlugüd;  kaayaaya;  ka- 
aliwaliw. 

DELINCUENTE,  p.  a.  nang  de- 
lini¿u/r.  adj.  Ang  iiiay  sala,  ó  nagkása* 
la;  sumuay  "sa  kautusán. 

DELINQUIR,  h.  Magkásala.  ó  su- 
nialansang  sa  kautusán. 

DELIRAR,  n.  Mahibang;  mábala- 


vGooQle 


DEM 

tong.  ==í«  una  cosa.  Mahiljang  sa  íino- 
raang  bÁgny.^=por  la  música.  Mahí- 
báng  sa  músika. 

DELIRIO,  m.  Pagkahibang;  pag- 
katilol;  pagkábalatong. 

DELITO,  m,  Sala.  ||  Kasalanaii. 

DEMANDA,  f.  Liihog;kalimgian.|| 
Limos  na  liinihingí  para  sa  alinniaiig 
sinibalian,  ó  gawang  banal.  ||  Tanong. 
||for.   Habla. 

DEMANDADO,  m.  for.  Ang  ná- 
hahablá. 

DEMANDANTE,  p.  a.  w^wgde- 
mamlar.  Ang  niay  habla. 

DEMANDAR,  a.  Humingi;  liimií- 
hog.  II  Magnásá.||for.  Maghabtá.||  Tn- 
raanong.  =  ffa/í'  el  juez.  Hnmarap  na 
maghab'á  sa  hukoai. 

DEMrtS.  adv.  m.  Bukod;  tangí;  la- 
bis  omalabis.  ||  adj.  Kungkasamang 
mangil  arlícuio  la,  lo,  las,  Jos,  ang  ka- 
hulugán  ay:  atig  ihA. — Estar  demás. 
fam.  Kalabisan  ó  magíng  kalabisan. 
r=de  eslo.  Bukod  sa  rito. 

DEMASÍA,  f,  Kalabisan.  ||  Sala; 
kasamán.— .£?;  demasía,  Malabis. 

DEMASIADO,  DA.  adj.  y  adv. 
Malubhá;  labis. 

DEMENCIA,  f.  KauUilán;  kasiraán 
nang  bait. 

DEMENTAR,  a.  Uliilín.|j  r.  Mau- 
lol. 

DEMENTE,  adj.  Ulol. 

DEMOLER,  a.  irreg.  como  absol- 
ver. Gibain;  tibagin;  igúho.  ||  r.  Mági- 
bá;  masírá;  gutnuhó. 

DEMOLICIÓN,  f.  der.  nang  demo- 
ler. Paggigibil.  II  f.  pl.  Manga  pinaggi- 
ba;ín. 

DEMORA,  f.  Kiliwagan;  pagp.i- 
paumatúmaE.  ||  Luat;  I;íoii;  tagaí. — 
Sin  demora.  Ayadagad. 


S3- 

DEN 

DEMORAR.  n.Tumigil;  hurainló; 
magluat  aa  isang  lugal;  magtagal,  etc. 
II  Pag'luatín. 

DEMOSTRAR,  a.  irreg.  como 
acordar.  Ipakilala;  patotohanan  nang 
malfnaw,  probaban  nang  maliwánag. 
II  Ipakita  ang  kaiotohanan.  [j  r.  Má- 
.  kila  ang  kaiotohanan  nang  anonián; 
matalastá?:,  etc. 

DEMUDAR,  a.  Ibahfn;  baguhin; 
papangitin.jjr.  Magálit;  míimntUí;  raag- 
ibá;  niabag'o. 

DENEGACIÓN,  f.  der.  nnng  dene- 
gar. Pag-tangí;  pag-ayaw.  ||  Tangí.  || 
Pagtah'kod  sa  anomdn, 

DENEGAR,  a.  irreg.  como  acertar, 
Itangf;  hnag  ipagkaloob.||r.  Tuniangí. 

DENEGRECER.  a.,im'g.  como 
agradecer.  Paitimín;  palabúin;  padili- 
niín;  papangitin.  1|  Siráan  nang  puri.  |{ 
r.  Umitiin;  liimábo.  II  Masiráan  nang 
puri. 

DENIGRACIÓN,  f.  der.  nang  de- 
nigrar. Kasiraang  puri;  upasalá.  II  Pa- 
ninírang  puri. 

DENIGRAR,  a.  Manirá  ng  puri; 
umupasa!a.||r.  M.is¡ráang  puri,  ¡j  Mag- 
siraán;  maglailán. 

DENIGRATIVO,  VA,  rdj.  Naka- 
sísirang  puri;  nakaúupasata;  nakalálait. 

DENODADO,  DA.  adj.  Panga- 
bas; waláng  táküt. 

DENOMINACIÓN,  f.  der.  nang 
dpiomifiar.  Ngalan;  táwag;  pamagat. 

DENOMINAR,  a.  Ngalanan;  pa- 
niagatán.  |]  Tawagin  nang  kaniyang 
panga  la  11. 

DENOSTAR,  a.  irreg.  como  acor- 
dar. Muraiiin;  laitin.  [|  Aliinurahin;  pa- 
libhasáin.  jl  r.  Magniiirahán;  magpálib- 
hasaan,    eic. 

DENOTAR,  a.  ItiírÓ;  sabihin;  iba. 


vGooQle 


DEN 

bala;  saysayín. 

DENSIDAD,  f.  dcr.  nang  denso. 
Kasinsinán;  kalimitan.  |¡  ract.  Kadili- 
Dián;  kaguluháii;  pagkakásalimoot. 

DENSO,  SA.  adj.  Malimit.  ||  Ma- 
sinsín.|]Malápot.!]met.  Siksik;  pa'kpik. 

DENTADO,  DA.  adj.  dtr.  nang 
latín.    Míty  ngipin. 

DENTADURA,  f.  der.  nang  latín. 
Ngipin;    kapisanan   nang  ngipin. 

DENTAR,  a.  ¡rreg,  como  acertar, 
Ngípinan;  6  lagyán  nang  ngipin.  || 
lj.Magkangip¡n;ósiput^n  nang  ngipin. 

DENTELLADA,  f.  der.  nang  la- 
tín. Pagpapauínpog  nang  ngipin,  na 
ibúbuka  aag  bibig  at  biglang  ilíli- 
kom.  II  Ngálit-II  Kakagat.  ||  Siígat  na- 
gawa  nang  kagal. — Á dentelladas,  mod. 
adv.   Pakag-at. 

DENTERA,  f.  nang  latín.  Tangi- 
r.giló  nang   ngipin.  ii  met.   Ingit. 

DENTÓN,  NA.  aum.  nang  diente. 
adj.  Malalakí  ang  ngioin. 

DENTRO,  adv.  I.'dt.  Sa  loob,  6 
nápapaloob.— íí  (/ew/w  exp.  fam.  Pu- 
iiiások;  iiiagtuIoy.=:í/í  casa.  Sa  loob 
nang  báhay. 

DEN'i'UDO,  DA.  adj.  der.  nang" 
diente.  Sunkisunkí  ang  ngipin;  ó  lub- 
hang    malalakí  ang  ngipin. 

DENUEDO,  m.  Tápang;  pagkaba- 
yani;  dahás;  sii^iá. 

DENUNCIAR,  a.  Ibalíta;  magba- 
litá  nang  anomán;  humdiá.  [¡  for..  Mag- 
denunsia;    magSLimbong.  '  ' 

DEPLORABLE,  adj.  der.  nang 
deplorar.  Kakinoslunos;  kahambal- 
hanibal. 

DEPLORAR,  a.  Maáwa;  maha- 
bag  nang  malakí  sa  kkpovva.  II  Dani- 
daming  labis  ang  anomán.  li  r.  Mag- 
damdaní  nang  labis. 


S4- 

DEP 

DEPONENTE,  p.  a.  xi^mg  depomr. 
coni.  Ang  nagsásaysay  6  nagdéde- 
klarar. 

DEPONER,  a.  irreg.  como  poner, 
Iwan;  bitiwan;  itakwel:  iwaksí  ang 
anomán.  ||  Alisan  nang  katungkuian, 
kamáhalan  ó  karapatán.  ||  for.  Mag- 
saysay  ó  magdekiarasión.  |]  Dumumí 
ó  manabi.  II  Alisin,  ó  ibabá  ang  isang 
bágay  sa  lugal  na  kínálalagyan.^^i'íf 
alguno)  de  su  empleo.  lalis  (ang  isa) 
sa  kaniyáng  katungkuian. =tí«yV«W''í. 
Magdeklarar  sa  juisio.=cí'«//'a  el  acti' 
sado.  Magdeklaraaión  nang  laban  sa 
iniihablá.  [|  r.  Mábabá;  máatis  sa  ka- 
tungkuian. 

DEPORTACIÓN,  f.  dcr.  nang 
deportar.  Pagpapíinaw;  pagdedestierro. 
¡i  Destierro. 

DEPORTADO,  DA.  p.  [).  nang 
deportar,  adj.  Ang  pinapáiíaiv;  6  ¡di 
nestiero. 

DEPORTAR,  a.  Papanawin;  idis- 
tiero;  itapon  ang  may  sala  sa  ibang 
lugal. 

DEPOSICIÓN,  f.  der.  nang  de- 
poner, for.  Pagtangap  nang  deklara- 
sión  sa  isang  may  sala  ó  sa  isang 
saksí.  11  Pagkawaia  ó  pagkábabS  ng 
kalunkulan  ó  kamáhalan.  ||  Pagtaelj 
Pagsasaysay  nang  anomán. 

DEPOSITANTE,  p.  a.  ng  deposi- 
tar,   adj.   Ang   nagbabiün,   «te, 

DEPOSITAR,  a.  Ihabilin;  llágak, 
id':lPpBÍto.  II  Itágo.  U  Ipagkátiwalá.=fW 
dinero)  en  el  Banco.  ItágO,  ó  idcpósito 
(ang    sala p i)    sa    Sanco. 

DEPOSITARIO,  ría.  m.  y  f. 
der,  nüín)idepi'sÍio.  Ang  kiná'alagakaii, 
okinadedí-'positohan.  ||  adj.  Ang  náii- 
ukol    sa  d<ípósÍlo. 

DEPÓSITO,  m.  Paghahabilin;  pag 


vGooQle 


-  iSs  - 
DEP  DER 

dedepósito.  ||  Anjj;   bágay  na  inihabi-  ))od.  Ij  Isábog.  ]]  met.  Ipaliáyag;  ikálat 

lin.  II  Lugal  lia  kinálalagryan  ó  pinag-  aiig  anománg  balita.  |1  r.  Mábubó.  || 

Iktaguaii    nang  habiliii.  Uiiiagos   ang  alínmang  ílog    ó   batis 

.    DEPRAVADO,  DA.    p.  p.   nang  ¡a    isahg  lugal.  ||  Magkáhiwahiwalay, 

¿f/rafur.  a<íj- Ang  may  malaking  sama  na  kuniáiat  sa  kagiiliihan  at  d¡   pag- 

at     lubhang    mahálay    na    kaugalün;  \í.akÁm&ya'w.=:en,  al,  por  el  suelo.  Mi- 


puno  nang   kasan:ián. 

DEPRAVAR,  a.  Siríiin;  pasamaín 
ang   anomán.  |]  r.  Sumamá. 


j;   ó  sumábog  la  Idpá. 
DERREDOR,  m.  Ang  palibid  ó 
palibot  nang  anomang  b^gay.— ai  de' 


DEPRECACIÓN,    f.     der.     nang     rredor  ó   en  derredor,    mod.  adv.  Sa 
deprecar.  Dalangin;  kahíngian;  pakiii-     palibot. 


DEPRECAR.  a.Dumalangin;  hu- 
mingí;  makiiisap. 


DERRENEGAR,  a.  irreg.  corao 
acertar,  fara.  Kasuklamán;  kaniuhián. 
DERRENGAR,    a.   irreg.   como 


DEPRECATIVO,    V/\.  adj.  Ang  acertar.    Balían    nang    balakang;   sa- 

náuukol   sa  pagdaiangin   at  pakikiú-  lantaín   sa   pá!ó   ang   paypay   ó  ang 

sap.  boong  likod. 

DEPURAR,  a.  Linisin;  dalisayin.  DERRiíTIDO,   DA.   p.  p.  nang 

[I  Sayurin.  derretir,  adj.  Tunaw.  ||  Lumíüag;  gu- 

DEPURATIVO,    VA.   adj.    Na-  mtgiliw. 

kalíünís;   ó   panglinis.  DERRETIR,   a.   irreg.   como/f- 

DERECHA.  f.  Kaniay  na  kanan;  dir.   Tunawin;    lusawin;    ubusin   ang 


¡  gawíng    kanan. 

DERECHO,  CH.\.  adj.  Matowid; 
towid.  II  Ang  nasa  bandang  kanan;  6 
nakaharap  sa  kanan.  ||  m.  Katowi- 
ran.  ||  Ang  buís  na  hiníhingi  sa  ina- 
ng^  kalákal,  pagkáin,  manga  tawo  at 
;  liipá.  Karaniwang  plural  kung  ga- 
I  mitin. 

i       DEROGACIÓN,   f.  der.  nang  ^e- 
ro^'íí/-.   Paglípol;   pagsírá;  pagpáwi. 

DEROGADO,  DA.  p.  p.'  nang 
derogar,  adj.    Lipol. 

DEROGAR,  a.  Lipulin;  pawíln 
ang  isang  kautusán  6  kaugalian.  || 
Sumirá;  bumago  nang  anom&n.  j|  r. 
Malípol:    mapawi. 

DERRAMA,  f.  Ambag;  f!ak. 
Kaugaliang    plural    kung   gamitin 


salapi,  pagaáil,  ele.  ||  r.  Matiinaw.|| 
Magálab  sa  paglbig  sa  Dies  ó  sa 
kápowa  tawo. 

DERRIBADO,  DA.  p.  p.  nang 
derribar,  adj.  Giba. 

DERRIBAR,  a.  Igibl  II  Tibagln; 
ihápay;  ilagpak  sa  Ijipá  ang  báhay, 
pader,  etc.  ||  Ibulid.  ||  Ilugmok,  iba- 
labag  sa  IÍJpá  ang  sínoman.  ||  Supi- 
lin;  ayupin.=í«,  por  tierra.  Ilagpak; 
ó  ilugmok  sa  \\\\.9i.==(á  alguno)  de 
una  parte.  IbuÜd  (ang  sínoman)  bú- 
hal  sa  isang  lugal.  ||  r,  Milagpak;  má- 
hapay;  málugmok. 

DERRIBO,  m.  Paggigibá.  |1  Ang 
¡nanga  kasankapang  sira,  na,  náku- 
kuha   sa   paggigibá. 

DERROCAR,  a.  ineg  cómo  ar*?/-- 


DERRAMAR,  a.  Magbubó;  mag-     dar.    Ibulúsok;   ibulid   ang   KÍnoman 
liguak;  ibubó;  ibuho5.1¡Ibiiluak.  Ifeud-    búhal  sa  isang  taluktok.  ||  Igibft;  ti- 

24 


vGooQle 


—  i86 
DES 

bagín,  ||mtt.  I'aglag;  ialís  ang  isa 
sa  kinálalagyaMg  katiingkulan,  ó  ka- 
lágayang  mabuli,  etc.  ||  r.  Málim- 
buang;  niabual.  ||  Mngbdu'alaii. 

DERROTA,  f.  Rumbo  6  dákong" 
tiniítumpa  nang  daong  na  pagláy;ijj. 
H  Ang  dáan;  landá^;  6  bulaos.  ||  l'ag- 
katagalag;  pagtatakbiih;ing  w.dáng 
tuto  nang    isang    hukljou!;  taliiiian. 

DERRUIR,  a.  irreg.  como  huir. 
Tibagin;  siráin;  Üagpak.  |]  r.  MatJbag; 
masírá;  málagpak, 


DES 

DESACALORARSE,  r.  Magpa- 
lamig,  ó  magpalipas  iiang  tinátaglay 
na    fnil. 

DESACATAR,  a.  y  r.  Magkúlang 
3,1    kagalangaiig  dápat   ibtgay    sa  iba, 

DESACATO,  m.  Kawaián  nang 
gálang,  ó  kaCampalasanan  sa  mangí 
piíuínó,  ó    bñgay    na   sagrado. 

DESACERTADO,  DA.  p.  p.  ng 
desacertar  y  adj.  Pauíaliinalí,  ó  maÜ.  ■ 

DKS.'vCKRTAR.  a.  ineg.'  como 
acerlar.    Iligaw;    iüíali.  II  r.    Máügaw; 


DESABASTECER,  a.  iricg.  como  '  niámali.  l|  Hinig  magkátuto;  huag  niá- 
agradecer.    Hiiag    bigyán;    hiíag    pa-     tiimpak. 


dalhán  nang  manga  pagkúin  at  ba- 
gay  na  kinákailangang  uialakí;  pa- 
pagsalatín  ang  isang  tawo,  isang  ba- 
yan  ó  isang  katipunan.  [|  r.  Mawalán; 


DESAClER'l'O.  m.  Pagkakámai; 
kamáUan;    kawaiári    nang    luto. 

DESACOBARDAR.'  a.  l'alaka- 
sin  ang    loob;    ali-iín    ang    tákot.  ||  r. 


maubusan  nang    mákakain    at  nang  Tuinápang. 

manga  lálong  kailángang   bágay.  DESACOMODADO,    DA.    p.  p.j 

DESABOR,  m.   Kasamíln;  ó  ka-  nang    desacomodar,   adj.    Walang  há- 

walán   nang-.  tasa.  nápbiíhay.  ¡¡  Salat  sa  náuukol  sa   sa-l 

DESABOTONAR,     a.     K  ilagín  riling  pagkabúhay.  ||  Ang  alílú  na  wa- 

ang   pagkábitones.  I|  n,    mot.    Maum-  lang    kinájjapasiikang    pangínoófi. 

kadkad  ang  manga  bidaldak.  [|  r.  Ma-  DESACOMODAR,   a.  Alisan  ng 

kalag  ang  pagkábotoncs.  hánapbúhay;  ó     nang    ikinabiíhuhay, 

DESABRIDO,    DA.    adj.    Mata-  ii  Pa.ilisín  ang  i^ang  alílfl.  ||  r.  Urna- 

bang;  hindi  mabuti   ang    lasa.  ||  Ang  Hs   aa    kiná|)apasukan.                 ,       i, 

tawong  masamá  ang    ugáli.  DESACONSEJADO,    DA,    adj, 

DESABRIGADO,    DA.  p.  p.  ng  Walang    tuto;    sumpungin;    tuloy  » 

desabrigar,  adj.    m.    Walang    nagkü-  balang  máisipan    at    di    kurniíkiihang 

kupkop;  walang  nagmámasakil.¡|Wa-  bLÍtol    sa   kangínoman. 


lang  balaba!. 

DESABRIGAR,  a.  Alisan  o  hii- 
barán  nang  damit,  kiíiKot  ó  bálot. 
Lágí  namang  gináganiit  sa  reciproco. 


DESACORDAR,  a.  líreg.  como 
acordar.  Disiiniplahín  ang  instrumen- 
to, ii  Hnag  mákatono  nang  iba.  II  r. 
Huag   magkátono  ang  mangií,  instru- 


DESABROCHAR,  a.  Kalagín  ang  mentó,  li  Madt-sentoná  ang  boses  n| 

pagkábitones,    ó  pagkásara    nang  da-  kumákanta.  ¡|  Makalimoi;    hiiag    má 

mit  sa  katawán.  [|  níiet.  Buk-íáii.  [|  Ma-  alaala. 
kalag  ang  pagkábitones.  ii  r,  met.  Ii)a-         DESACREDITAR,  a.  PuUan; 


háyag 


i&áng    kapalágayang    ioob     ráan    nang  purj;    pintasán.  [|  r.   Mmí 


ang  anomang  lihim,  etc, 


rhan  nang  puri.=::ív/  su  pro/esibn,  Msi 


y  Google 


-  187  ~ 

y     DES  DES 

siráaii    sa     kaniyang    katungkulaii    ó  ¿as  geii¿<:s.   Nakayáyamot   sa  tawo. 

háiiapbuliay.  ^¡.«//í:    los    compañeros.  DESAGRADAR,    a.    Makagálit; 

Masirííiin     sa    manga    kasama.=cí'«,  inakayamot:    makasamá     nang    loob. 

pura   con    d  pueblo.  Masírá  6  masi-  ||  n.  y  r.  Mamiihi;  mayamol.  |1  Mag- 

ráan    sa  bayan.  káyamutan. 


DíCSADliUDAR.  a.  Tubsíii,  na 
bayaran  ang"  iiiangi  lítatig.  ¡|  r,  Mag- 
báyaJ;    luakabáyatl. 

DÍOSAUÜRMKCIiR.  a.  irreg.  como 
agradecer.  Gisingin;  pawíiii  ang  ai.- 
tok    nang  iba.  ||  m^X.  Alisíii    ang  pa- 


DESAGRADECIÍR.  a.  irreg.  como 
agradecer.  Huag  kumilala  nang  útang 
na  loob;  huag  gumantíng  pálá.  Gft- 
mit   namang  reciproco. 

DESAGRADECIDO,  DA.  p.  p. 
nang  desagradecer,  y  adj.  Waláng  tíi- 


mamanhid  nang  alinmang  lugal  nang  .  ring;  dí  mariinoiig  kamilala  ng  íitang 


katawán.  |]  r.  Mágising;  mawalá  an!_ 
pagaantük.  ii  Maipáwí  ang  paaianian- 
hid. 

DESADORNAR,  a.  Alisan  nang 
hiyás  ó  paniini.  |]  r.  Mahiibiián;  nía- 
alisan  nang  hiyás, 

DESADVERTIR,  a.  irreg.  como 
adverlir.  Huag  máhalatá;  makaraang 
luiag  nlá.])aníiiii. 

DESAFIAR,  a.  Haniuniíi;  dayu- 
hiii.  II  r.  Maghamunán. 

DESAFIO,    m.   Hainon;  ó  pagha- 

-  riion.  [|  Pakikipaglaban.yPakikipagtu- 

tulán  nang    malovvid. 

DESAFORAR 


na  loob;  palan-iara.  =  al  beneficio.  Wa 
iang  tuiing  sa  manga  lítang  na  loob. 
z=cou,  para  con  su  bienhechor.  Pala^ 
niara;  walai^g  tiíring  sa  kaniyang  pi' 
nagkákiiuiangan    nang    loob, 

DESAGRADO,  m.  Sama;  6  su 
kal   nang    loob.  ]|  Simángot. 

DESAGUADERO,  m.  Pabuiuang¡ 
imbornal.  [|  met.  Dahilán;  ó  láging 
daán  nang  pagkakagastá,  na  ikjna* 
úubos  nang  pagaárf,  ipinagkákautang 
at  ipinaghihirap. 

DESAMO  jADO,  DA.  p.  p.  des- 
ahogar, y  adj.  Pusong;  walang  hiyá, 
II  Aliwalas;  hawán.  [|  Nakáhíhinga 


irrcg.     como 

acordar.  Siráin;  pawaiang   kabuluhán  pagka,búhay;    ó    may,  pinagí 

ang  nVang.í  fuero  6  privilcgiong  ná  nan. 
uiikol  sa  isa  [|  Alisan  ó  bawian  ang         DESAHOGAR,    a.    Paaliwalasin 

isa  nang    xwdwgé.  fiecro  ó  prioHegiong  ang    ioob.  \\   Ibuntó,  1|  Pagaanín;  pa- 

hináhawakan,   dáhíl    sa  anomang  n.i-  luagíii    ang    lagay.  ||  Ipaháyag   sa   f'bk 

gawang   mabigat    na   sala.  Ang  ccwj-  ang    ^iikal    nang    \ooh.-=(una  pena) 

JHgacibn  nito'y  regular  sa  kahukigaiig  en   su  amigo.  Ipaháyag  ibuntó   (ang 

huag  pal/uisan  ang  isai/g  liipA  ó  isaúli  isang  |pighati)  sa  kaniyang  kaibigan. 
aui^  bulsang  lúpii.  II  r.    Magaliw  nang    foob;    niagpala-  - 

DESAFORTUNADO,    DA.  a^lj.  mig;     magpahingá.  |[  Makabáyad     sa 

Salang    pálad;    walang    pálad.  iitang.  II  Ii)aliáyag    sa  iba  ang   taglay 

DESAGRADABLE,   adj.  der.  ng  na  si'ikal  nang  loob.=:í/í  su  pena,  Mag- 

desagradar.  Nakagigalit;  nakayáya-  aliw  nang  kaniyang  hírap.^ccw  oiro, 
mot;  uiasaklap.=^«ií  guslo,  Masakiap  Magpaliáyag  sa  iba  nang  nasa  sa  loob. 
sa    lasa,    ó    sa    iasap.  — 1(?«,  pura  con         DESAHUCIAR,  a.  Pawiin  sa  loob 


y  Google 


DES 

nang  sínomari  aiig  pagasa  nang  pag- 
kjkatQÍt  nang  kániyang  hínáhangad. 
Giniganiit  namang  parang  recíproco. 
(}  Mawaláii  nang'  pagasa  ang  médico 
sa  paggaling  nang  ginhgamot  niyá. 
II  Paalisín  ang  namumuísan  nang 
isang  bágay,  pagka't  natapus  na  ang 
panahón  nang  kaniyang  trato. 

DESAIRAR,  a.  Huag  mahalín; 
huag  kalingain  ang  kSpowá  tawo  ó 
ang  anomán,  ||  Hálayín;  pavvalang  ha- 
laga. 

DESAIRE,  m.  Kawalán  nang  li- 
kas,  nang  ganda,  etc.  ||  Ang  dí  pagka- 
língá  ó  pagpapawakng  halaga  sa  k&- 
powá. 

DESALABAR,  a.  Puláan;  pintasán. 

DESALADO,  DA.  p.  p.  nang  de- 
salar,  adj.  Walang  pakpak,  (|  met.  Da- 
glidagli. 

DESALAR,  a.  Alisan  nang  pak~ 
pak.  II  Alisan  nang  asín.  ||  r.  Magma- 
daii  nang  matabis.  I|  Magnasang  ma- 
higpit.  II  Magsiimíkap  nang  labis  sa 
pagkakamit  nang  anoinang  bágay-H 
Maalisáti  ó  mabawasan  nang  asín. 

DESALENTAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Inisín.  ||  met.  Pahináin  ang 
!oob;  takutin.  |I  r.  Huraingal,  ||  MatJi- 
kot;  lumupaypay  ang  loob. 

DESALIENTO,  m.  Panghíhína  ng 
loob;  kadowagin.  H  Pagkukülang  nang 
lakás.  II  Paghihfrap  nang  paghingá. 

DESALIÑO,   m.    Kawaián   nang 
ayos.  II  met.  Katámaran;  kabatuganan. 
DESALIÑADO,  DA.  adj.  Walang 
ayos. 

DESALMADO,  DA.  adj.  Walang 
áwá;  tam  pal  asan. 

DESALMIDONAR.  .i.  /Misan  ng 
almirol  ang  damit. 

DESALTERAR,  a.  Patahiuiikin; 


DES 

payapáiii  ang  ligálig.  ||  r.  Mátahimik; 
pumayápá. 

DESALUMBRADO,  DA.  p.  p. 
nanjí'  dcsaliimbrar.  adj.  W  ilang  tuto; 
pinngdidiiinian. 

DESALUMBRAMIENTO.  m. 
Kiw,ilári  nang  tuto;  kabulagán. 

DESAMARRAR,  a.  Kalagán  ng 
lá^i;  ilayó;  bitiwan.  ||  r.  Makalag  sa 
pagkátaü;    mabugnóH. 

DESAMORTAJAR,  a.  Alisas  ng 
sápot.  II  Hukayin  sa  pagkálibing.  N 
r.  Mahubdán  nang  sápot;  máahon  sa 
pagkálibing. 

DESAMPARAR,  a.  Pabayaán; 
iwan.  II  Tampuhán.  ]|  Umalís;  lumayó 
sa    isang    lugal. 

DESAMPARO,  m.  Pagpapabáyá; 
pagifwan.  ||  Pagiisá. 

DESANDAR,  a.  irreg.  como  an- 
dar. Butnalik.  ]|  Lakíring  muU  ang 
nalákad  na. 

DESANGRAR,  a.  Alisan,  6  ku- 
nan  nang  inaraming  dugo  ang  isi.H 
Paagusin  ang  dugo.  ||  met.  Limasln 
ang  isang  sápá,  tanké,  etc.  II  met.  Pa- 
pamulubihin  ang  mí.,  na  gastahín  at 
ubusíng  howag  mámalayan  ang  ka- 
niyang  pagaáti.  ||  r.  Maubusan  nang 
dugo;  paagusin  ang  sariling  dugo, 
sa  p.igbibigtí,  ó  pagpapakamatay  na 
kú^á. 

DESAMINAR.  a.  Pahináin  ang 
loob;  takutin.  ||  r.  Maduag;  manghf- 
ná    ang  toob. 

DESANUDAR,  a.  Kalagín;  bug- 
nusfii  ang  buhol.  l|  met.  Paliwiinagan; 
husayin  angnagkákasuotsuot  at  guió. 
II  r.  Mabugnós;  makalag  ang  pagkí- 
buhot. 

DESAPACIBLE,  adj.  Nakamú- 
niuhi;    nukayáyainot;    nakabábagot. 


y  Google 


Des 

DESAPAR^ECER.  n.  y  r,  m:eg. 
como  agradecer.  Mitagó;  inawalang 
biglá  sa  masid;  magmalikmálá.  |  Bi- 
glang  mapámni    sa    masid. 

DESAPAREJAR,  a.  Kalagáti  sa 
pagkisingkaw  ang  liáyop.  ||  naul.  Al¡- 
sín;  siráin  ang  gayák  n^  kasangka- 
pan  iiang  alinmang   sasakyán. 

DESAPASIONAR,  a.  Albín  ó 
pawíiii  ang  pagkáwili,  ó  pagk?ihilig 
nang  loob  sa  anomáii.  ||  f.  Mapáwi 
ang  paggíliw. 

DESAPEGARSE,  r.  Maalís  ang 
pagkáhilig    nang  loob    sa  áiiomán. 

DESAPRETAR,  a.  irreg.  como 
acertir.  Laagán;  lubayka  ang  hig- 
pil,  11  r.  Lumuag;  luniuang. 

DESAPROBAR,  a.  irrcg  como 
acordar.  Pjntasán;  masamafn;  huag 
aprobahan,  etc.  ||  Ihúlog  ang  nagé;xa- 
mcn.  II  r.  Mápintasan;  mahfilog  sa 
examen. 

DESARMAR,  a.  Samsam^n  nang 
sandata.  [|  Kalasfn;  tangalin.  ¡|  met. 
Pahupafii,  V.  %x.  pinahupá  ang  gd- 
til  niyd,  le  desarmó  su  c<>lera.  H  r.  Ma- 
aÜsán    nang   sandata.  ||  Mapayápá. 

DESARRAIGAR,  a.  Bunutin  ng 
sapol  sa  ug.it.|]mct.  Pavvíin;  aüsiiig  lii- 
bós  ang"  anománg  hílig"  na  masamá. 
II  niel.  Paalisín;  pap  nawin  ang-  isa 
sa  kaniyang  tinátahanan.  =dd  ánimo. 
Mapáwi  sa  alaala. 

DESARRAPADO,  DA.  adj.  Lú, 
má  at  gutágnlanit  ang  súot  na  da- 
mit.|[  Nagbábasahan.  ' 

DESARREGLADO,  DA.  p.  p. 
nang  desarreglar,  adj.  Ang  liimilalí) 
sa  katamtanian;  vvalang  ayos  sa  ano- 
mán.  II  Walang   luto;  walang  vvasló. 

DESARRENDAR,  a.  irrcg.  como 
acertar.    Huag     pabuísan:    Ítígil  ang 


DES 

pagpapaarrendá.[[r.  Mawalánnang  bu- 
muis  sa  isang  bagay.  |t  Maalisán  ng 
renda  ang    kabayo. 

DESARROLLAR,  a.  Ikadkád.[| 
Iladlad.  ||  r.  Lum.igÓ  kung  sa  káhoy 
lusiakí;  turnaba  kung  sa  tawo  ó 
báyop.  II  Lumipáná, 

DESARROPAR,  a.  Hubd^n;  ali- 
san   nang    damit.  ]|  Mahubdán, 

DESARRUGAR,  a.  Bintarín;  ba- 
natin;  alísín  ang  kubot.  II  r.  Mabá- 
nat;  hiadnat. 

DESASENTAR,  n.  irreg.  como 
acertar.  Huag  mianyó;  huag  máak- 
má.  II  Huag  niábagay.  ||  Makapíingit; 
isamá  nang    loob. 

DESASEO,  m.  Kawalán  ,nang 
wastó;   kasalaulaán. 

DES-A-SÍR.  a.  ineg.  como  asir 
Bitíwan,  ó  bítuán;  butawán.  H  Ihiwa. 
lay;  bakbakín.  ||  r.  Mamitiw  ó  bu- 
mit¡w.=f/í;  males  hábitos.  Mamítiw,  á 
humiwalay  sa  masasamang  kaugalián. 

DESASOSEGAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Balisanhín;  bagabagin.  U  r. 
MabaUsa. 

DESASOSIEGO,  m.  Balisajka- 
balisanhin;  di  pagkáiagay. 

DESASTRADO,  DA.  adj.  der. 
desastre.  Kúlang  ó  sálang  pálad.  |) 
Tavvong    guihgulanit  ang   pananamit. 

DESASTRE,  m.  Sakúná;  kasali- 
waang   pálad. 

DESATACAR,  a.  Kalagín  ang 
manga  koldán;  pagkibitones,  ó  pag- 
kíbuhol  nang  anomán.  ¡|  Aüsín  ang 
kalgá  nang  b.iril.l|r.  Mukalag;  ó"ma- 
alís  ang  pagkátalí,  ó  pagkábitones 
nang  satavval. 

DESATAR,  a.  Kalagín;  kalasío. 
II  inot.  Tuiniínaw;  magkanaw;  maglií- 
naw.y  Saysayín;  paÜwanagan  ang  ano- 


y  Google 


KJO  - 


DES 

mang  b;!¿;ay  na   innl.iiion!; 
r.  Máluibü.  []  niL'l.    LuiikíIO    sa  pagsa- 
saliUi,  ó  [Kigi^awA.  ¡|  nict.  MauMid;  iiia- 
■  páwi    aiig    k;nji¡ng(i;'ui,    ó    lákot. 

DESATENCIÓN,  f.  dcr.  iiaiit! 
ilesaíciiiki-.  IC^waláii  nuiig  gáUiny  ó 
nang  kalingá. 

DESATENDER,  a.  in-cg,  como 
averiar.  Pabayaáii;  iiow.ig  punsiiiín. 
11  Pawalájig  kLil)iiliili/.ii;  tiiia:^  P-igpí- 
taganan  ai¡g  (hi|):!l  igálaiig. 

DESA'J'líNTAR.  a.  irn-g.  como 
accrlar.  Siráiii  ang  ístp;  iilulín;  gulu- 
hín  ang  lüoh.  ||  r.  Mag-sasaliul,  ó  gu- 
mawii  nang"  uiloyUí'oy,  na  parans^' 
ulol.  II  Mawaiang    pítagan. 

DESATÜNTO,  TA.  p.  p.  mc'¿. 
nang  dcsafcmícr.  ailj,  Walan;;  k'aií- 
ngi'i;  walang  gíilang. 

DESATERRAR,    a.    irivg.  como 
.    accrlar. ,  Hangtiün     ang      uiiiia    nan^ 
liípá,    ó     batung    pirapirasó,    lui,    na- 
kaaabaia  sa     gULná.íau"á. 

DESATINADO,  DA.  p.  [).  nang 
desatender,  adj,  IJiiliallial;  dalosdalos; 
walang    \vaí,i6.  II  rulig;    tulinga^''. 

DESATÍNÜ.  m.  Kabuhallialán.  H 
Katulingagán.  |¡  I-Caululán;  kaniálian. 
DESATOLLAR,  a.  Ali.ín  sa  pag- 
kábaJalió.  ¡I  Ahunin  üa  ka Jíí pitan  ó 
kasikián.  jl  t.  AI:iaIís  sa  pngkaba- 
lahü. 

DESATRACAR, 
áng  iian^  Kas;ikyán 
sa  pundiihan;    ÍLiílak, 

DPJSATRAER.  a.  ira;. 
traer.  Iliiw.il.i) ;  i  layó  ang  i 
gay  sa  iba. 

DE.SATRAMLAR.  a.  i.inisanaiig 
■-■    p^daliiyafi,    ó     i)abu'uang    nang    ano- 
niang  nakasiLukal  tv.  kaniyá. 

DESATURDIR,    a.     Alisin    ang 


líin.  II      pagkaluliLí, 


naiit. ,  JlayÓ 
k;\powá   ó 


■  bá 


DES 

i   kulfiígawán.   II    r.  Ma- 
jiagkaliiigaw. 
DESAVlüNLNCIA.  f.    Pagkaká- 
alit. 

DESAVENIR,  a.  Ín-cg.i:omo  venir. 
Pagka^alitín;  pagalilin.  ||  Pakagalitan. 
r.  Magkialit;  iiiLigk:isira.:^i:í'«  alguno, 
Mákaliiduú  nang  \\yX.=(los  u/ias/con, 
(/,:  liis  otros,  ilangagka^irri  ítng  isii't 
há..--^(dos)  cncn-si.  Magkasirá  ó  hiiag 
niagkáakm;i  ang    dalawá. 

DESAVIAR,  a.  Iligaw  naiigdaán. 
|]  Aliídn,  ó  huag  bigyán  nang  báong 
kinákaiUingan  sa  aiioiuán.  ||  r.  Máli- 
gaw.  1  Mawaiáii  nang  báong  kiná- 
kailangan. 

DESAYUNAR,  r.  Knmáin  nang 
agallan.  (|  fr.  mcl.  Makátangap  nang 
línang  halíiá  nang  anomán.=í'(7«  cho- 
caíale.  MagagahíTii;  ó  magalmusal  nang 
sikulatc.=í/£.'  alguna  novedad.  Maká- 
tangap nang  iinang  baLiiá  nang  ano* 
niang'  sakuná. 

DESAZOGAR,  a.  Aisáii  nang 
azoi;ue. 

DESAZí'jN.  f.  Kawaláñ  nang  lasa, 
ó  kasamán  nang  lasa.  II  met.  Siíkal; 
daiamháli  nang  loob.  II  niet.  Kabali- 
saháii;  bigat;  6  tamlay  nang  kaU- 
wán. 

DESlíANCAR.  a.  Alisan  nang 
bangkó.  II  Píiápay  angniont.:.||Patosin; 
ngawan  nang  k-iibigan,  etc. 
■  DESBARATADO,  DA.  p.  p.  ng 
desbaratar,  y  adj.  Masamang  pamu- 
niúhay;  kaugaliung  niasatiiá.  II  Maní- 
nirfi    nang  ¡)agaáii. 

DESBARA'IAR.  a.  Siráin;  gibalD. 

II  mil.   Giiluliín;    lansagin;  siráin  ang 

liúiiay    nang    kaávvay.  ||  Itapon;  siráin, 

ang  kayamanan.  \\  r,   Mágibá;  masíríí. 

DESBARATO,  m.    Pagsírá. 


vGooQle 


DES 

DESBARRICADO,  DA.   p.  p.  ng 
descarrillar,   y  adj.  Maiiipís  aiig  lian. 
DESBARRIGAR,  a.    fain.  \Vak 
waklH;   ó    iapáin   aiií^  lian. 

DESBASTAR,  a'  Biignasán;  tapia- 
sán;  l)anhaín. 

DESB.'VSTE.  m.  Tapias;  hiigwás.' 
DESfíASTECRR.  a.  iircg.  como 
aiírathcer.  V.  DESABASTECERÁ 
■  DESBAZADERO,  m.  Lugal  na 
halomigmig  6  basábasá  at  iinad il- 
las. 

DESBECERRAR,  a.  Awatin  sa 
suso  arig    mangi    bisiro. 

DESBOCADO,  DA.  p.  p.  nang 
desbocar,  adj.  Kanj'óti  ó  barü  na  ma- 
litang  ang  bibig  kaysa  katawán  ó 
puit.  u  Sinásabi  namán  sa  alinmang 
kasangkapan,  na  sii¡i  ang  bibig,  ó 
kiiiig  kapatis  nang  iDaililtó  ay  gast;ido 
ó  bingaw  ang  lináiawají"  na  bibig", 
na  ito'y  ang  ipiruípúkpok.  []  met.  Ma- 
pagwiki  nang  mahilay  al  katampa- 
lasanan;  masaniíaiig  bibig. 
,  DESBOCAR,  a.  Ali-íán  nang  bibig 
ang  anomán,  para  nang  saio,  tapa- 
yan,  ete.  ||  n.  l.umabás  sa  aÜnmang- 
itigal  na  makípol.  ]¡  r.  ICaraniwang 
sabíhin  sa  katjáyonj^  nagsiísumikad 
nang  takbó  at  áyaw  samiinod  sa,  freno. 
II  mcl-  Magsabi  nang  kataiiipalasanan 
ó  kahiyahiyii.  ||  Fáliilong  na  liibbs  sa 
masasamang  hiÜg. 

DESBONETARSE.  a.  Alisan  ng 
bonete.  II  r.    Maariy:in  nang  boncle. 

DESBORDAR,  n.  y  r.  Unuipaw 
sa  lílbi;  kiniágap — Desbordarse  (el  río) 
en  la  arena.  Líniiáya[)  (ang  ilog)  sa 
b'ahangin.=:^f/'  ¡ós  campos.  Ümápavv, 
d    lumágap  sa    parang, 

DESBRAVECER,  n,  ¡nog.  como 
agradtcT.    Magpígil;    niaj^Uibag    an'^ 


DES 

gálil.  ¡I  Maglubayang  sasal  nang  agos 
6  nang  hángin.  ||  a.  Mansohín  apg 
isíing  háyop  na  simaron.  ||  nict.  Pahu- 
paín  ang  gáüt;  paliinabonin  ang  na- 
gágaTit. 

DESBRUJAR,    a.  Maagnás;  nik- 
gibíi;  niatibag    nang    ontiontí. 

DESCABALGAR,  n.  Umibís  sa 
kabayo;  0  s;i  aÜnniang  kínásasakyang 
háyop.lllbabü  ang  kanydn  sa  kiná- 
lalagyan;  ó  Üaglag  ang  kanybn  sa  pu- 
|lok  nang  kápiívvá  kanyón. 
I  DESCABEZADO,  DA.  p.  p.  ng 
descabezar.  íid).  Walang  li!o.  ||  Labás 
sa   matuíd;    paulol. 

DESCABEZAR,  a.  Pngutan;  aU- 
sáii  nang  ulo.  \l  met.  Putlán  ang  dulo 
6  pinakaiilü  nangf  anomán,  para  ng 
káhoy,  karáyom,  ^ti.-.  |[  Pamnlang  dai- 
gín  ó  laluiiin  ung  kapijisaláan  ó  na- 
kasisiking  anoinang"  bágay.  [|  r.  Ba- 
sngin  ang  iilo  sa  pagüsip  nang  tung- 
kol  sa  anoniacg  bágay,  na  di  raátiini- 
pakan.  il  ngr.  Sa  rnagaasakií  ay,  ?nag- 
gnk.-=con  en  algima  cosa,  Basagin  ang 
nlo  sa  pag"iisip  nang  anoniang  bágay. 
DESCABRITAR,  a.  Awalin  sa 
suso  ang  manga  aiiak  nang  kambing. 
DESCABULLIRSE,  v.  irreg.  co- 
mo hru/Vr.  Tiimakas;  makahulag- 
pós. 

DESCAECED,  n.  irreg.  como  agra- 
decer. Manghír.á  nang  untiuntí  ang" 
katawán,  kapangyarihan,  etc.  |¡  Mau-. 
hos  ó  niatútüg  na  unliiintí  ang  paga 
ári. 

DESCAECIiMIENTO.  m.  Pang- 
hihíná;  panglaIan-.i.>ot.  ||  Pangangayá- 
yat.  II  Pagiíáliígami.  ||  PanghihinS  ng 
ioub. 

DESCALABRAR,  a..  Sngatan  sa 
lilo.  II  im;l.    M.iknpagbigLty  balisa,    ó 


y  Google 


193  - 


DES 

ligálig.  II  fam.  Itáwag-  sa  simbahan  ang 
manga  ikákasal.  ||  Sirain;  guluhíii.  || 
Patakasin  ang  kaávvay.=íi  gritos.  Li- 
galigin;    patakbuhín   sa    sígaw. 

DESCALZO,  ZA.  adj.  Walang  sa- 
pfn;   walaiig  stnelás. 

DESCAMINADO,  DA.  p.  p.  ng 
descaminar,  adj.  Ligaw;  ó  lihía  sa 
daán. 

DESCAMINAR,  a.  Ilihís  sa  ta- 
lagang  daán;  iÜgaw.  [|  Imali;  iligaw 
ang  síiionian  sa  daaiig  matowid,  na 
ibuyó  si  hindí  dápat.  ||  met.  Hulihin, 
ó  samsaniín  ang  manga  kalákal  ó 
ibang  bág-ay  na  báwal,  ó  hindí  nag- 
dáraan  nang  registro,  na  ibig  ipá- 
sok  nang  Ilhim.  II  r.  Máligaw.  ||  fam. 
Mámalí. 


DES 

nang   isang   bágay. 

DESCANTAR,  a.  Alisan;  ó  lini- 
san  nang  manga  talim  6  kanto  ang 
anonidn. 

DESCAÑONAR,  a.  Alisin  nang 
bagwfs  ó  pakpak.  \\  Salungatfn  nang 
áhit,  pagkatapos  nang  áhit  na  paayón. 
II  met.  y  fam.  Ubusin  ang  lahat  nang 
salapt  nang  isa  sa  laró  6  sa  ibang 
paraán.  [¡  r.  Maalisán  nang  pak- 
pak. 

DESCARADO,  DA.  adj.  Ang  dt 
nabíhiyá  at  walang  gálang  inagpa- 
ngusap  al  gumawá  nang  hindí  dá- 
pal. 

DESCARGAR,  a.  Alisan,  ó  ba- 
wasan  nang  kirgá.  ||  Ibsán.  II  Paputu- 
kin,   ó  alisan    nang    kargá    áng  nia- 


DESCAMISADO,  DA.  adj.    Wa-     nga  armas  de  fuego.  ||  met.  lügtás  ang 


lang  báró;  hubad.   Ipinangíit   sa  lub 
hang  dukhá. 

DESCAMPADO,  DA.  adj.  Ma- 
linis;  aliwalas;    walaug   siíkal. 

DESCANSADERO,  m.  der.  ng 
descansar.   Páhingahan. 

DESCANSADO,  DA.  p.  p.  nang 
descansar,  y  adj.  Nápapah¡iig.i;  di 
pagod;   walang  alaala,  panátag. 

DESCANSAR,  n.  ^Magp.ihing^; 
magpalaingalay;  hurninlo.  |I  met.  Ma- 
páwi  ang  manga  kahirap.Tn  ó  ligá- 
\\%  na  taglay.  li  Humílíg.  ¡|  Matúlog. 
II  Maníbay  na  mápatong  ang  isang 
b^gay  sa  iba.  ||  Umasa;  manangan.|| 
del  Iralajo.  Mag"pahingá  sa  pagtatra- 
bajo;   magpalipas    n.'ing   pagal    ó  h( 


isa  sa  anomang  kaigo  ó  katungki^- 
lan.  Ibunló.  =  (^f/  colera)  en,  conti'H, 
sobre  el  inocente.  Ibunló  (ang  gálil)  sa 
walang  sala.  ||  r.  Iwan  ang  katungku- 
lan.  II  Máligtas;  ó  maalisán  ang  ísá  ng 
anomang  kalíngá,  ó  katungkulan.  || 
Magpiitok  na  kú^á  ang  alinniáng  ar- 
mas de  fuegQ.=3í/e  alguna  cosa.  Maib* 
san  ang  anomán;  6  máligtas  sa  ano- 
mán. 

DESCARNADOR.  m.  Panghila- 
rnán;  kudkuran. 

DESCARNADURA,  f.  Paghihi- 
lamiln;  pagkudkod. 

DESCARNAR,  a.  MaghÜamán; 
maghimay.||Kudkiirín;  kayuiin.]|niet. 
Igibá;  o  alisín  ang    isang  pankat  ng 


rap.=('e/  a^no)  en  d   criado.    Umasa  anomán.  ||  lla)d;    ó    iiihís  ang    sino- 

(ang'    panginoón)    sa  a.\i\3..—en  el  Se-  man  sa  manga  laniáng  bayari.||r.  Má« 

ñor.    Lumiinlhati    sa    Dios.  ging  biUot    balat;  mangayá>jat. 

DESCANSO,    m.    Kapáhingahan;         DESCARO,     m.     Kapusungán.  H 

katiwasayán.  ||  Kagínhawahan.  ||  Ang  Katam[)alasanan,  kapangáhasan;    ka* 

kinálatítkaríin    ó     kinátutunglungan  walán  nang  gálang. 


vGooQle 


DES 

DESCARRIAR,  a.  Isiu^ay  aiig 
isa  sa  daán;  ó  sa  katowiran.  ||  Itiwalag 
ang  háyop  sa  kasamahán.  ||  r.  Mkú- 
walag;  máhiwaiay.  ii  Másinsay  sa  nía- 
towid.  II  Stimatníi. 

DESCARRÍO,  m.  Pagiiwalag;  pag- 
kísinsay:  pagkáligaw.  ||  Pagsamá. 

DESCASCAR,  a.  Talupaii;  iipa- 
kanllr.  Mataliipan;  maalisán  naiig  ba- 
lat.  11  mct.  Magsasalitíi  nang  nialabís 
at  walang  pígi!,  na  kun  minsa'y  ma- 
sasania  at  kiing  minsay  kahambu- 
gán. 

DESCASPAR.  a.  Alisan  nang  ba- 
lakíibak.  ¡]  r.  Maglinísán  nang  bala- 
kiíbak.  II  Mawaián    nang-    balakiíbak. 

DESCASTADO,  DA.  adj.  Ang 
di  matapil,  6  walang  ioob  sa  ma- 
nga kamagilnak,  kaibigaii  at  ibang 
pinagkákautangan    nang    Ioob. 

DESCENDENCIA,  f.  Ának,  ó 
inangl    inanak;    It'pi. 

DESCENDER,  n.  irreg.  como 
aficender.  Butnabá;  manáog;  Inmibís. 
II  Umánod;  tmiiagas.  |)  Magbúhat  ó 
mangáling  sa  isa,  para  nang  pagbii- 
biiliat  nang  mangi  anak  at  inapó  sa 
isang  ama.  [|  Magmulá;  ó  magbdhat 
ang  isang  bágay  sa  \ak.=  al  patio. 
Manaog  sa  patio.  =:í/i?  hueu  lijiaje. 
Magbúhat  sa  mabuting-  Iipí,=:¿?i  au- 
toritlad.  Mábaba  sa  katiingkulan  ó 
kamáhalan.  =/<»r  la  escalera.  Manáog 
sa  hiíg-dán,  6  manáog  na  sa  hagdán 
magdaán.  ||  a,   Ibabá;  ¡panáog. 

DESCENDIENTE,  p.  a.  nang 
descender.    Inapó;   láhi. 

DESCENSO,  in.  Pagpan&og;  pag- 
baba.  ||  niet.  Pagkáalis;  ó  i)agkábal(;l 
sa  katungkulan. 

DESCEÑIR,  a.  irreg.  como  ieñir. 
I  Kalagfn;  iuagán.  ti  Alisín  ang  bigkls. 


'9.^ 


DES 

II  t.   Makalag;  uiaalís  aiig  pamigkís, 

DESCERRAJADO,  DA.  p,  p. 
nang  descerrajar,  y  adj,  Tawong  lub- 
hang  masamá  ang  pamumijhay  at  ga- 
yík  ang  Ioob  sa  kasamán. 

DESCERRAJAR,  a.  Tinkabín; 
tink^gín  ang  cerradura.  ||  fam.  Ipu- 
tok  ang  baril  ó  ibang  armas  de  fue 
go.  II  r.   Matinkab  ang  kandado. 

DESCLAVADOR,  m.  Pangbi'mot 
nang   páko. 

DESCLAVAR,  a.  Biinulin  ang 
phkó.  II  Alisín  o  tangalín  sa  pagká- 
pakó.  II  r.  mtl.  Malanga!  ang  alin- 
loang  batong  inahalagá  sa  pagkáen- 
gaste.  II  IVIaalís    sa    pagkfipakó. 

DESCOBIJAR,  a.  Hubarán.  II  Pa- 
bayáan;  huag  ampunfn, 

DESCOJER.  a.  Biklarín;  bukla- 
tín    ang   pagkálulon,    ó    ang    pÜeges. 

DESCOGOLLAR,  a.  Alisan  ng 
iisbong;  talbnsán.  ii  r.  Maalisán  nang 
iisbong. 

DESCOLAR,  a.  irreg.  como  acor-  . 
dar.  Alisín  sa  pagkásabit;  ihiigos.  W 
Tangalín  sa  kinásasabitan  ang  ma- 
nga pamuting  damasko,  koriina,  etc. 
II  r,.  Magdausós;  maghugos  na  bu- 
maba  sa  isáng  liíbid,  siíhay,  etc.  || 
met.  Biiinab:!  sa  isang  lugal  na  ma- 
taás  at  tarik.  v.  gr.  ang  manga  pas- 
tal al.  háyopay  naqsísipanaog  sa  buH' 
dok,  los  pastores  y  los  ganados  se  des- 
CUKLGAN  de  la  moniaiiat  etc.  ¡j  Malag- 
lag  sa  pagkásabit.  ll  met.  Sumipot  ng 
walang  abQgabog.=í'«  un  cesto.  Mag- 
hugos na  sumilid  sa  isang  busI6.= 
con  una  noticia.  Magsabi  nang  isang 
baiílang  inakátatawa  6  pahangal.^a/ 
Jardín.  Maghugos  na  bumabft  sa  ha- 
lamanán,=3t  la,  por  la  ventana .  Mag  - 
25 


vGooQle 


DES 

(iausós,    ó    niagliLigos    sa   bintínul. 

DESCOLAR,  a.  P.ipiiMawín;p;\- 
pangiipasin.  II  r.  Mainiisiaw;  inan-^ii- 
pas. 

DESCOLORIDO,  DA.  ndj.  Ma- 
putla;    kiipás;  pupas.  |¡  Naralimiitlá. 

DESCOLLAR,  n.  y  i:  irrcg.  corno 
acordar.  Mamukod;  i»:iangibá.  |j  Ma- 
naig  sa  iba  sa  talas  nang  fsip,  bait, 
diinong,    tápans,    ganda,  at. 

DESCOMEDIDO,  DA.  p.  p.  ng 
descomedí f Sí:  adj.  Maliibh;"i;  labis.  || 
Walang  gálang;  buhor.g-;  talipandás; 
tatnpalasan. 

DESCOMEDIRSE. 'r.  irreg.  como 
pedir.  Mamaslang;  mangabas-;  mawa- 
lan   nang^   pitagan. 

DESCOMPASADO,  DA,  p.  p. 
nang  deuompasar  al  descompasarse. 
adj.  Lagpós  nang  lakí  ó  nang  hábil 
sa    ka ba gayan, 

DESCOMPivSARSE.  r.  Mawa- 
lán  nang  g.Mang. 

DESCOMPONER,  a.  irreg.  como 
poner.  Síráin,j|Tanga!in;  lansagín;  ka- 
lagin;  guluhín.JIPagkagaÜlín  ang  nag- 
kákasundó.  ||  r.  Magkúlarig  •  sa  ka- 
rampatang  kagalangán;  mngbigay  ó 
magalboroto.  [j  Mabulok.  |]  Magkaga- 
iit.s^fC»  alguno.  Makipagkagalir,  tí 
magálit  sa  hú..-=en  palabras.  Mag- 
ingay;  ó    magsasalila,    nang  madama. 

DESCOMPOSICIÓN,  f.  Pagsira, 
pagtangal;  |t  Pagkalag.  |]  Pagkíibulok; 
kakulangán  nang  hiníiín  •■  ó  kaiíga- 
liang    raabiití.  ii  Pagkngulb. 

DESCOMPUESTO,  TA.  p.  p. 
irreg.  nang  descomponer  at  descompo- 
nerse, adj.  Sira,  tangal;  kalasT-;  guió. 
il  Pangabas;  bastos;  mag"as!aw;  wa- 
lang pítag'an. 
DESCOMULGADO,    DA.  p.   p. 


DES 

nang  (/,'sco??i!iJgar.   a'lj.  L'.ibhang  ma-' 
samang  tawo;  (.luskdmulgado.  I 

DESCOMULGAR,  a.  Iwálay  ang 
sínoman  sa  kasamaháti  nang  mangí 
kri'iliano. 

DiíSCONCIÍPTUAR.  a.  Puláanj 
siráan  nang  puri.  ||  r.  Masiráan  nang 
puri. 

DESCONCERTAR,  a.  iireg.  como 
acertar.  Giiluliín,  siiáin  ang  ayos  at 
inahiísay  na  pagkdh'anay  ó  pngkáyatí, 
II  mct.  Liluliín;  liiligíñ,  6  hiyaín.  j 
PagkagaÜlín.  ti  r,  Magkaalitalit.  || 
Magkálinsad.  II  Magsabí  ó  gumawS 
waxig  walang  tuto.  ¡|  met.  Malitó.  || 
Magulumihanaíi;  inasindak. 

DESCONCORDIA,  f.  Pagkaká 
alit;    i)agkakas¡r;l.  , 

DESCONPIADO,  DA.  p.  p.  ng' 
desconfiar  at  desconfiarse,  y  adj.  Wa- 
lang Icátivvala;  hindi  pabgay  ang  loob;! 
hindí  iimá-isa. 

DESCONFIANZA,  f.  Kawalán 
ó  kakulangán  nang  pagasa,  6  pa- 
nmiwálá,  etc. 

DESCONFORME,  adj.  Hindí  kj. 
ayon;  ó  hindi  kaparis.  ii  Hindi  ayos. 

DESCONFORMIDAD,  f.  Hindi 
pagkakáayon;  di.  paj^kakábagay;  i\ 
di  pagkakáisa. 

DESCONOCER,  a.  irreg-,  como 
conocer.  Malimutan;  huag  mákÜala;' 
huag  niálaman.|jHuag  Icilanb'n;  ipag- 
kaill  I!  Magkunuaring  hindi  alani;(í 
di  nápapansin  ang  anomang  bágay. 
II  r.  Huag  máküaia;  huag  magká- 
kilala. 

DESCONOCIDO,  DA.  p.  p.  ng, 
desconocer.  30} .  Palauíara;  walang  tú- 
ring;  liindi  mariínontí'  kumüala  nang 
ütang  na  loob-  |¡  Hindi  alam;  hindi 
kilalá.=ií  sns  favorecedores.  Walang 


y  Google 


DES 

tdiiiig    S.1    mangi  iia^ísísi 
magíiling    sa    kiiiiyá. 


■  I9S  - 


ga^a  nang 
\.==.íc  sus  paisa- 
Huag  niákilala  nang  kuiiyang' 
manga,  kal)abayan,  dakil  sa  nagibá. 
^paraJoiJos.  Hiridi  alaiiL  nang  lahat. 
DliáCJONSKNTlR.  a.  irreg.  como 
unlir.  Huag  konsintihín:  iiitong  ang 
paiiiniü!üt.||r.  Huag  inagkonsintihan. 
DESCONSOLAR,  a.  irreg.  como 
acordar.  Hapi^in;  pagdalattihatíin.  |¡ 
r.  Magpighali;  niag.da:amhátu 
■  DESCONSULíLO.  m.Pigliali;  ha- 
[)is;  dalaiiiliill!,  ||  ICasaliwaang  páiad. 
.=í'lel  csloma^o  K  ihiiiaán  iiang  s¡k- 
múrá. 

:  DlíaCOMTAli.  a.  irreg.  como 
acordar.  ]i.(VV.isiii;  aw.i^¡a.||Bilánging 
■panilíago.  |1  r.  Maawá.;  uiagbawas; 
maa'ÍH.^^í/t'  una  suma.  Awasíii  aa  ¡Sang 
kabuoán. 

DESCONVENIR,  n,  y  r.  Máiba 
ó  magkáiba  náng  pasiyá.|)Hiiag  iiiag- 
káayós.  ||  Hu*g    magkájundó. 

DESCORDAR,  a.  iirug.  como 
■acordar.  Alisan  nang  kucrdas  ang 
instruineiuo.  (I  r.  Maalisán  ó  mawa- 
Ikn    n'ang   kllL^rdas. 

DESCORDERAR,  a.  Awatiii  sii 
suso    aiig   anak    nang    Lupa. 

DESCORNAR,  a.  iirog.  como 
acornar.  A'isáii  nang^  siíngay  ang  há- 
yop;  puiigLilaii.  Q  met.  Basagin;  ó  haní 
pasíq  ang  ulo.  H  r.  Maal^sán  ó  niaba- 
lían  nang  súngay. 
■D'liSCÓRTKS.  adj.  Walang  gi- 
Ung;    w.ilang  modo;   pülamnatig. 

DtíSCORTEsÍA.  f.  ICiw.iIán  ng 
ífálajig.. 

OESCOkfEZAR,  a.  Up-ikin  .i 
bakbakín  ang  balat  nang  kálioy.  d 
Pawün  ang  k.ilja-itus  iu  ul  niasainaug 
ugáli'  11.1    pinagkiLikíiáa    nang  iix.\\ 


DES 

r.    MangaliikabkabJ    iiiabakbak    ang 
balat. 

DESCOSER,  a.  Tastasfn  ang  lahi. 
II  r.  nict.  Ipaliáyag  ang  dápat  ilíhiin. 
DESCOSIDO,  DA.  p.  p.  nang 
descoser  at  descoserse,  adj.  Walang 
bait  na  niangiísap;  anoma'y  ipinahá- 
hayag. 

DESCOYUNTAR,  a.  Palinsarín 
ang  butó  sa  kaniyang  lugal.  ||  Ma- 
yaiiiot;  mamuhí.  ||  r.  Milinsad  ang 
buló. 

DKSCRECER.  n.  ¡rreg.  como 
a<^rad<ii:er.  V.  DECRECER,  na  si- 
yang     lAlong  kagamitán. 

DESCRÉDITO,  m.  Kasiraán  ng 
puri;    6    |)agkasírá    nang    puri.' 
■     DESCRESTAR,    a.   Alisan  b  pu- 
nguean  nang     pÜong.  |1  r.    Maalisán 
nang   pálong. 

DESCUARTIZAR,  a.  Lapangín 
ang  katawán,  na  pagapácing  bahagí. 
II  Halfing  pagpirápirasuhín  ang  ano- 
raang  pagkáin  at  nang  máipama- 
hagi. 

DESCUBRIR,  a.  Buksán;' iÜtaw; 
isipot.  [1  Ipaháyag  ang  líhim.  ¡|  Míitag-  , 
piian  ang  nátatago  6  náUlihim.  II 
'  Abuti'n  nang  masid.  {]  Matahd  ang 
anomang  bágay.  |[  Itanyag.  ||  Siyasa- 
tin,||r.  Magpúgay;  magaUs  nang  som- 
balilo.  II  Magkátanawan.  u  Málitaw; 
mátanyag.yMagpaháyag.^zii  uno.  Mag- 
pah^y.Vg  ^3.  .há..=cou  un  amigo.  M.».' 
kipagpáhayagan  sa  isang  kaibigan. 
DESCUERNO,  ra.  fam.  Paghá- 
lay. 

DESCUIDADO,  DA.  p.  p.  nang 
descuidar  aC  descuidarse,  y  adj.  Wa- 
'laiig    íngat.  ||  Taniad;    pabayá. 

DESCUIDAR;  a.  Kaüngatán;  ka- 
libangán.  ||  Pabayaán.  |}  n.    y    r.    Ma- 


y  Google 


DES 

lingat.  II  Magpabayá.=i/(f,  en  su  obli- 
gación, Magpabayá  sa  kiniyang  ka- 
tungkuliin. 

DESCUIDO,  m.  Pagkalingat;  ka- 
pabayaáii;    katámaran. 

DESCULAR,  a.  Alisan  nang  puit; 
sitáin  aiig  jjuit.  II  r.  Maalís  aiig  puit. 

DESDAR  a.  irreg.  como  dar, 
Itangi  ó  bawíin  ang  náibigay  na.  Hin- 
di  itó    gámít. 

DESDE,  prc-p.  Mulá;  biíliat.||Maq- 
gáling. 

DESDECIR,  a.  irreg.  como  con- 
iradecir.  Pasinungalíngan  ang  síno- 
man.lln.  met.  Máiba  sa  pinangalingan, 
na  sumama  bagá.  ||  Huag  máayos 
sa  ibk.=í/i?  su  carácter.  M^üba  ó  huag 
mábagay  sa  kaniyang  ugáli.  \  r.  Pag- 
balikán  ang  nasabi  na;  bawiin  ang 
násabing  kamálian.=(/í  su  promesa. 
Pagbalikán    ang   pangákó. 

DESDÉN,  m.  Siphhyó;  pagpawa- 
lang    halaga;    ilap. 

DESDENTADO,  DA.  p.  p.  nang 
desdentar,  y  adj.  Tlpó;  walang  ngipin. 

DESDENTAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Alisan  ó  lagasan  nang  ngi- 
'  pin.  II  Tipiiin;  lansagín  ang  ilán  ó 
lalftat  nang  ngipin.  j]  r.  Malagasan; 
matipuan  ó  mawalang  untiunli  ng 
ngipin. 

DESDICHADO,  DA.  adj.  Salan- 
pálad;  sawing  kapalaran.  |[  Dukkñ; 
salat;  abá.=r/íí  mi.  Sa  aba  ko.  =  í/í7 
que  nace  con  mala  índole,  Sa  aba 
nang  ipinanganak  na  niay  riiasamang 
ugali.  =  £»  ^ízs.  Sawíng  pálad  sa  pa- 
nahdn  nang  kapayapaan.=/a^a¿'íí¿er- 
nar,    Sálang  pálad   mamahálá. 

DESDOBLAR,  a.  Ilitag;  ikadkad; 
bikiarín.  I|  r.  Mákadkad;   málatag. 

DESDORAR,  a.  Alisan  nang  do- 


DES 

rado.  H  met.  Mansahán  ang  puri  ng 
kipowá.  II  r.  Mabíiá;  maalís  ang  do- 
rado nang  anomán.  ||  Masiraán  nang 
puri. 

DESEAR  a.  Magnásá;  niagha- 
ngad;  magpila-  jj  r.  Magnasaan  ang 
dalawang    nagíibigan. 

DESECAR,  a.  Patuyuín  ang  ano- 
mán.  II  r.    Matuyó;  mangalírang. 

DESECATIVO,  VA.  adj.  Panuyó; 
paiituyd;  nakíítiíiuyó. 

DESECH.^R.  a.  Pintasán;  pawa- 
lang'halag!»;  iwaksí;  howag  tangapfn; 
it.ikuil,  =  del  pensamiento,  Iwaksí  sa 
fsip.  II  r.  M.tgtakuilan;  magpintasan. 

DESECHO,  m.  Pinagpilían.||Ang 
bágay,  na,  sa  kalumáan  at  labis  na 
p.igkágamit  ay  di  na  magsilbí.  j]  met. 
Púlá;    libak.  ||  Látak;    labí. 

D&SEDIFICAR.  a.  m^t.  Magbi- 
gay   nang  masamang  halímbáwá. 

DESELLAR,  a.  AÜsán  nang  se- 
llo ang  sülat;  pliego  ó  anománg  bá- 
gay. 11  Maalisán    nang    sello. 

DESEMBARAZADO,  DA.  p.  p. 
nang  desembarazar  y  adj.  Walang  s^- 
kal;  aliwalas;  hawán.  |1  Walang  kími. 
llPátag.     - 

DESEMBARCADERO,  der.  ng 
desembarcar  y    adj.    m,  Doongan. 

DESEMBARCAR,  a.  lahon  sa 
sasakyán  ang  lalan  at  dalhín  sa  da- 
latan.  ¡|  n.  y  r.  Umahon.  Ginága- 
niit  nauíáng  parang  tcciproco.  ||  met. 
Uiiiibís  üa  k;irromala  ó  kiriiiahe.  |j 
ui^t.  y  faiii.  Manganak,  kung  bun- 
lis  a(íg  ])iiiagiín3apan.  =  í/¿  la  nave. 
Umahon  nang  sasakyán.  =if«  Manila. 
Umahon    sa  Mayníla, 

DESEMBARCO,  m.   Pagahon. 

DESEMBAULAR,  a.  Hangiiin 
aiig    ná-;isílid  ca    baúl.  ||  met.  Kunin 


y  Google 


—  197  — 
DES 

ang  anoraáng  nakasilid  sa  talega,  ka< 
ha  ó  sa  anomán.  II  inet.  y  farn,  Ihi- 
iigá  sa  iba  nng  dináramdam  sa  loob. 

DESEMBEBECERSE,  r.  irreg. 
:omo  agradecer.  MáalÍ5  sa  pagk.áiiiang- 
há  ó  pagkítulalá;  piígsaulang  loob, 
etc.  II  Ma»l(s     sa    maling   panínivválá. 

DESEMBELLECER,  a.  irreg,  co- 
mo agraiecer.  Bawasan  nang  ínam- 
11  Papangitin.  ||  r.  M.iW.itá  aiig  ff-iQ 
dá;  mapáwi  ang   ínam.  ||  Pumángít, 

DESEMBOCADERO,  in.  Lába- 
SHt).  ti    Bitas,  6  wáwá  hang'  paglab^s 


DESEMBORRACHAR,  a.  Aü- 
sin  ang  kalangiihán  nang  isa.  ||  r. 
Maalís    ang  pagk^langó. 

DESEMBOSCARSE,  r.  Luma- 
bíí,    ó    málabas    sa    giíbat. 

DESEMBRAVECER,  a.  irreg. 
como  agradecer.  PaamiÜn;  maiisu- 
hín.  II  miit.  Pababáin  ang  loob.  ||  r. 
Umánid.  I)  met.    Bamibang   loob. 

DESEMBRIAGAR,  a.  Pawíin 
ang  kalanguhán  nang-  sínomaii.  [¡  r. 
Mapkwi  ang  kalasingin. 

DESEMEJANTE,  arlj.  Iba;  bindí 
kaparis,  =  (/e  los  otros.  Hindi  kaparls 
nang  iba. 

DESEMEJANZA,  f.  Kiibbán;  di 
IMgkakíparis. 

DESEMPALAGAR,  a.  Aüiín  ang 
siíyá. 

DESEMPARENTADO,  DA.  adj. 
Walang  kaniagátiak,  ||  Ulílang  iubós. 

DESEMPEDRAR,  a.  irreg.  como 
acerlar.  Bakbakin  ang  iátag  na  baló. 
II  r.  Maalís;  inabakbiik  ang  látag  na 
Dató. 

DESEMPEÑAR,  a.  Tiibsín  ang 
sanglá.  ¡I  Tubsin  -sa  pagkakiúiang 
ang   kápowá.  II  Tumupad.  II  ICunin,  ó 


DES 

hangúin  ang  iba  sa  kagipitaif  6  ka- 
hihiyang  kinálalagyan.  ||  r.  Maalís  sa 
pagkakaütang  ang  kápowá.=¡/ií  sus 
deudas.  Makaahon,  makabáyad  sa  ka- 
niyang   manga  litang. 

DESEMPOBRECER,  a.  irreg. 
como  agradecer.  Hangiiin  sa  kahi- 
rapan.  ||  r.  Makaahon  sa  karuk- 
haán. 

DESEMPOLVAR,  a.   y 
'  DESEMPOLVORAR,  a.  Alisan; 
pagpagán    nang  alikabok.  ||  r.  Maaü- 
sán  nang  alikabok. 

DESEMPONZOÑAR  a.  Alisan 
nang  kamandag.||  Ilígtás  ang  sfnomati 
sa  nátangap  na  kamandag.  |l  r.  Maali- 
sán    nang    kamandag. 

DESENAMORAR,  r.  Pawíin  b 
pakupasin  ang  pagíbig  nang  \sk.  |¡  r, 
Mapáwi   ang   pagíbig  sa  isa. 

DESENASTAR,  a.  Alisan  nang 
tagdán,    ó  alisín    sa  asta. 

DESENCAJAR,  a.  Tangalíng  bi- 
glá  sa  pagkáíapal,  ó  sa  kinálalapa- 
tan.  II  r.    Maalís   sa    pagkálapat. 

DESENCAJONAR,  a.  AUsín,  ó 
hangiíin  sa    kahon. 

DESENCALLAR,  a.  Ibunsod,  <S 
ialfs  sa  pagkísadsad.  ||  n.  y  r.  Má- 
bimsod,   ó  máalis  sa    pagkábara. 

DESENCAPOTAR,  a.  Alisan; 
hubarán  nang  kapole.  ||  Patayoín  ang 
iiio  nang  kabayong  may  ugáling  pa- 
tango kung  luinákad.  |I  met,  y  fam. 
Iliayag  ang  anománg  líhini.  11  r.  Ma- 
páwi ang  gálit.  II  Magálisan  nang  ka- 
pote. 

DESENCARCELAR,  a.  Hangiíin 
sa  bllanguan;  paalpasín.  ||  r.  Mahá- 
ngo    sa   bílanguan;    makaiilpás. 

DESENCARECER,  a.  irreg.  co- 
mo agradecer.    Ibabft    ang  halaga  ng 


y  Google 


■  198  - 


DES      ■ 

anomang    ¡pinagbíhili;.    ipagiuúrahaii. 
||r.  MAiiuira. 

DESENCENAGAR,  a.  Aü.ín  sa 
pagkáljaliiliü.  ||  m,.-t.  Hangíiin  aiig  hh. 
sa  pagkilulKilol)  su  l)i,-,Ío,  ||  r.  Maka- 
alion  sa  ij.iiíki¡)a!ahd.  |I  iwaii  ang 
masaniaiig    p:iniu!¡ruiiay. 

DESENCKRRAI-Í..  a.  im-g.  como 

^  acertar.  Kuuiíi  sa  pagkMíuIoug.ü  Pa- 

'  walán.  II  Han¿Lii,i;  !ÍalMs,||   iii,;l.  Ipa- 

liáyag    aiig    n;íli;¡lii:n;  ipakita  aiig  ih\- 

tatagó.  ¡I  r.    I\Iálai>.!s. 

DESENCLAVAR,  a.    ]5Lunitiii   sa 

.  pagkápakü.  I|  uicl.     Alisíii    iiaiig    i)a- 

gahasá  ang  bíiioiiúui    ya    higa!  "na  ki- 

nálalagyan.||f.    Ma',¡ís    sa   paj^kinakO. 

DESííNCLAV^jAR.  a.  Alisan  ng 


klabiliaíi.||i-.  ísfailUái 
.DESENCOJEK. 
banatiii;  Iñk  aiUi.  ||  c, 
dungiiáii.  |¡  M.ig^jay;í. 
bikiad. 

DESENCOLAR. 
pagk!ikola;  pakiiiun. 
maalís    s.i    pagkaUola. 

DESENCÓLi.^Rl/.AKSL. 
alís  ang  g:ilit;  niáiahituik. 
-DESIÍNCORDAU.  a.  irr^'g.  coma 
acordar.  AHsán  naiig  kLi<;:rdaíí  ang 
instrmni.  nto. 

DESENCORVAR,  a.  Tawiiín  ana 
kabuktuUn,  ó  iinatiü  ang  k.ibaluk^ 
tután.||r.  TiniiuwiJ;  inaúii-Ll  ang  lía^ 
luktot. 

DÉSENCRUDECER.     a.      irrjg. 


a.  Iláíag;  ¡únat; 
Mawaiá  aiig  ka- 
II  MLitiánat;  ;na- 

a.  üakbakín  sa 
II  r.  ^Libakljak; 

Ma- 


corao  a;.;ra¡¡u 
lawáii  ó  kiuigií: 
Alisan  naiij.;-  hi 
hiá  ang"  üutl.i  ; 
tigás,  at  ])ív-iikii 
II  r.  Mapiwi  aii 
gasáti   naii;¿  a;:u 


l'awíit 


kalÜ- 


w.||.  Lublifin  sa  U- 
iKing    mapáwi  ang 

;  in..buli  iKiíig  tina, 
kaliilawán  o  k:iii- 


DES 

DiESENCRUELECER.  a.  irreg. 

como  ai^radcccr.  Pawíin  ang  bagsik 
ó  bangís  naiig  aiin)ináii,|[r.  Mapáwí 
ang   bangís   ó    b-agsik. 

DESENFADADO,  DA.   p.  p.  ng  " 
desenfadar,  adj.  M.iluwag  na  losib;  wa- 
lang  gálk.  1|  Malowag  ang  anyo  at  ki- 
los. II  Ma'owang;  aliwalas- 

DESENFADAR,  a.  Palowagfn 
ang  loüb;  alisín  ang  ^Mit.  ||  v.  Maalís 
ang  ^.ílit,    Imnuwág  ang    loob. 

DESENi'ADAR.  a.  Buksan  ó  ka- 
lagín   ang    p;ilüó. 

DESENFRENAR,  a.  /^Üsáii  ng 
freno  ang  kiiljayo,  ||  r.  Igonion  sa  bi- 
sio  at  kasama'-ín.  ||  r.  Mag;Uit  nang 
lábis.  II  MáUibas-  sa  kaUlagán.  ||  Má-  - 
guiñón  lía  ¡¡í^Íu.^^^ví  los  vicios.  Má- 
gumon  sa   manga  bisio. 

DESENFRENO,  m.  Pagbubu- 
kang  bibig-  na  lualabis  at  labás  sa  ma- 
Inibuting 'kangalián.  ||  Pagbnbúhay  iw 
niasainá,=::í/t'/  vicnirc.  Pagtalalasok  ng 
niatnÜn. 

DESENFUNDAR,  a.  Aiiíián  ng 
pmidá   ó  l>álüt. 

DESENFURECERSE,   r.-    irreg.  ■ 
como   agradicr.    Lumiibag;    humupá 
ang  gálil. 

DESENGANCHAR,  a.  Aiisín  sa 
Ijagkásahid;  pagkikawit,  ó  ¡jagkásing- 
kaw.  II  Katag'm.  ||  r.  .Maalís  sa  pagki- 
sabid;    makalag. 

DKSENGANAR.  a.  Ipakilalaang 
pagkakauí.aii.  ||  Pagsabihan  nang  la- 
¡jal.  II  r.  Mákilaia  ang  k.unáliang  sa- 
rilj.-=^//i.'  «// (.7VW-J  iMákitala  ang  isang 
kirnali.in, 

DÍ!;SENGROSAR.  a.  iiicg.  como 
acordar.  Nipisán;  l)awasan  nang  ka- 
pal.  II  n,    ¡\Lingayáyat. 

ÜESh:NaRUDAR.    .u    Alisan   ng 


vGooQle 


OES 

engrudo  II  r.    Má.iüs^ii  paíikltlikit  ng 
engiudo. 

bESENII¡il!R/VR.  ,i.  AI¡,Í!i  ng 
liiblá   .-ing  k^ir.iyoiu. 

DESlíNHORNAR.  a.  H.tngóin 
sa    humo  nntí  nndin.in. 

DESENLAZAR,  a.  I<.ila-ín  ang 
síldó  pagkásÜó.  ¡I  mol.  HiBiyiníí  |iag- 
hiwáhiwaiayín;  liw:,nrig:in  ||  r.Maka- 
lág  sa  .  pngkdüilü.  ||  Ma¿;hiwalay  ang; 
iiiagasawa. 

DESENLUTAR. .1.  Aii^hn;  lu'.ba- 
rán  nang  Iiiksa.  []  ii.  y  r.  Magalís  ng 
luksá. 

DESENMARAÑAR,  a;  Huíayin 
ang  giilii  nang  sinúiid,  buhok,  etc.  || 
iiiet.  Liwatiagan;  ó  husayia  ang  ano- 
mang  l)ágay  na  maiábu  al  guió.  li 
Máuiklasaii  ang  anoniang  paknnang 
líhim.  II  r.  Maiuísay  aríg  anomung 
guió.  ^i 

DESENMOHECER,  a.  irreg.  co- 
mo agradecer.  Alisan  nang  ániag.  ||  r- 
Máalisániíiang  ámag.  [|  met.  Tiimalas 
ang  fsip;   simn'kat. 

DESENMUDECER,  n.  yr.  iiTPg. 
coimo  agradecer.  Makapangdsap;  ma- 
alís  ang  kapipi!ian.l|a.  Alisín  ang  kan- 
talán  ó  pagkapipi.  ||  Gamutín  ang  pag- 
kapipi,  etc,  II  r.  Makapangúsap;  ma- 
wala  angf  pagkapipi.  ||  mnt.  MagsaUtá 
ó  ¡wan  ang  pagkawaUng  kil^ó. 

DESENOJAR,  a.  Payapáin;  ó  pa- 
lubayín  ang  gáÜí  nang  sfnoman.  |j  r. 
met.  MaÜbang  ang  kalooban;  ó  ma- 
alís  ang  gáljt. 

DESENREDAR,  a.  Husayia  ang 
pagkakisigalot.  ii  r.  Umxlis;  ó  ma- 
alís  sa  anoniang  kii,ál;ibg"yang^  hí 
rap,  pang.ínib  ó  kigipitan  =¿7 /ííSi?. 
Máal¡3;    makakalag  sa  sí'o. 

DESENROLLAR,      a.     Unatin; 


Q0~ 

DES 

kadkaiín    ang  iialfilulon. 

DESENSAÑAR,  a.  Alisín;  o- pa- 
wíin  ang  gálit.  ||  v.  M.iaíis.ín  nang  siá. 

DESEÑSOIÍERIJECER.  a.  iireg. 
rom;)  agradecer.  P.ilj.ibáin  ang  loob. 
jl  r.  Buniáljaiig  loi)));  inaalís  ang  ka- 
paIaUí?tn. 

DESENTENDERSE,  r.  irreg. 
como  acertar.  Maginaangiiiaángan; 
rnag'balülíalong  ¡lindi  nakápapansin  ó 
di  n;íünliii(!ihan  ang  anonián.  li  Lig- 
taán  ang  anomán,  na  huag  isaina  sa 
sálilaan. 

DESENTERRAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Hukíiin  sa  pngkAbaon;  but- 
l)U!Ín;  bunkalín.  [[  Palitawín  ang  ná- 
lilihini.  II  ract.  Ipaaiaala  aníj  nalilímu- 
tan.=;/<-7,  de  cutre  el  pollio.  Bütbu- 
tín;  alisín  sa  pagkábaon  sa  alikabok. 
.  II  r.    MaalÍ!;  sa  nagkábann. 

DESENTIERRAMUERTOS.ns. 
Ang  inay  masaman^  úgáling  raanirang 
puri    sa    manga    patay    na. 

DESENTORPECER,  a.  -  irreg. 
como  agradecer.  Pawíin  ang  ngímay 
nang  alinmang  kigal  nang  kataw¿n. 
II  Alisi'n  ang  kadungiián  nang  isa. 
II  r.  Maaií^  ang  pangíngímay.  ||  Ma- 
alís  ang  kadunguán;  niabiíhay  ang 
loob, 

DESENTRISTECER,  a.  irreg. 
como  agradecer.  Pawíiii  ang  Inngküt 
nang  iba;  pasiglabín.  ||  Aliwín.  ||  r. 
MaLtIiw;   Euniayá,  ^ 

DESENTUMECER,  a.  irreg. 
como  .agradecer.  A1Íí;Ííi  ang  pangí- 
ngímay, ó  piniamaniíid  nang  alin- 
mang lugal  nang  kitawáH.  [|  r.  Mag- 
lubay    ang  pani.imanhid. 

DESENVENDAR,  a.  Alisan  ng 
táli  ó  benda.  ||  r.  Maaliáán  nang  tálí 
ó    venda. 


y  Google 


DES 

DESENVOLTURA,  f.  KaHwa- 
nagan;  kadagliáu  at  kalinisang  su- 
malilá  na  walniíg-  iidlot.  ||  Kadala- 
hiráan. 

DESENVOLVER,  a.  irreg.  como 
absolver.  Ikadkad;  ilátag  ó  iladlad 
ang  nabábalot  ó  nalúliilon.  ||  met. 
Saysaying  paüwanagan  ang  isang  bá- 
gay  na  malábong^  waríin.  |)  r.  Mákad- 
'  kad;  máladlad;  mála[r.g.||  Liimakí;  lu- 
magó,  etc. 

DESENVUELTO,  TA.  p.  p. 
nang  desenvolver  at  desenvolverse,  adj. 
Lalakí  o  babaying  mahílíg  sa  kalu- 
paán;  walang  kakimikími.||  Pangabas. 

DESEO,  m.  Násá;  pita;  náis;  ád- 
hiká. —  Tener  deseo  de  riqueza.  Mag- 
nása   nang  kayamanan. 

DESEOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
deseo.  Nagnánasa;  nagpfpíta,  6  nagf- 
iibig'nang  anomán.  ||  Mapag'pita.=i/í.' 
gloria.   Mapagnásá  nang    karánga'an. 

DESERCIÓN,  der.  nang  desertar. 
f.  Pagtatanan  nang  siindalo,  [j  for. 
Pagtalíkod  na  ginágawa  nang  nag- 
háhabla  sa  apelasiong  iniharap. 

DESERRADO,  DA.  adj.  Támá; 
■walang  kamáüan  6  ligtás  sa  ka- 
málian. 

DESERTAR,  n.  y  r.  Magtanan 
ang  sundalo.  ii  fani.  Iwan  ang  manga 
pag"puptíiong  na  dáting  dinádaiohan. 
II  for.  Pabayaán  ang  causa  ó  apelación. 
II  Tumalikod  sa  manga  kasania.^^^r/í 
sus  banderas.'Vi\ma\i\íoá  sa  kaniyang 
banddá. 

DESERTOR,  m.  Ang  sundalong 
nagtanan. 

DESESPERACIÓN,  f.  der.  nang- 
desesperar.  Pagpapatiwakal;  kawaiang 
lubós  nang  pananálig.  ||  Gálit  na  ma- 
labis. 


DES 

DESESPERAR,  a.  Alisin  nang 
pagasa  ang  kápowá  f(  niet.  Pagaifting 
lubhá.  II  n.  Mawalán  nang  pagasa.  = 
de  mejorar.  Mawatán  nang  pagasang 
humiísay.  l|  r.  Magpatiwakal;  magpa- 
kamatay.  [|  met.  Mainip  na  lubhá. 

DESFALCAR,  a.  KiiIangan.|[Sii- 
nifrá  nang  kualtil.  ||  r.  Makulangan; 
masírix  ang  saiaping  na  sa  paniama- 
hálü  nang  isa. 

DESFALCO,  m.  Pagk-ikiílang;  6 
kakulangán.  ||  Pagsírá  nang  saiaping 
pinamámahaiaan. 

DESFALLECER,  a.  irreg.  como 
agradecer,  Panghinilin.||n.  Himatayín. 
II  r.    Manghiná;   niaghiinatay. 

DESFAVORECER,  a.  irreg.  co- 
mo agradecer.  Huag  kupkupín;  pag- 
kailán  nang  túlong.  ||  Huag  ayunan 
at  ang  apaín  ay  ang  kalaban.  |[  Ma- 
kasaniá;  niakaslrá. 

DESFLOCAR,  a.  irreg.  como  Aw- 
dar.  Gavving  Jlecos  ang  gilit  nang 
kayo  na  tinastasán  nang    hilats^. 

DESFLORECER,  n.  irreg.  como 
agradecer.   Málagas  ang  bulaklalí. 

DESFORTALECER,  a.  irreg.  co- 
mo agradecer.  Alisan  nang  lakás, 
bibá,  tíbay,  ttc.  ||  Igibá  ang  ising 
moog;  alisan  nang  bantay. 

DESGOBERNAR,  a.  irreg.  como 
acordar.  Guluhín  ó  siráin  ang  ma- 
biíting  lákad  nang  kapamayanáo  ó 
isang  pinamámahalaang  katípunan; 
pamahaláan  nang  masamu  ang  isang 
pamamühay,  na  anománg  gawín  ay 
pagulóguló.  II  r.  Míhiwaiay  sa  karam- 
pátang  kabóitan,  na,  nautilos  sa  pa- 
kikipagkápowá  tawc 

DESGAJAR,  a.  Eangalín.  ||  Pili- 
ngín.  ¡I  Wahíin.  ||  Baakín.  |1  r.  Máhi  - 
walay  ang   anomán,    6  magkáhíwa  - 


y  Google 


DES 

lay    nng   aiiománg    naj;kíkakntn¡g.  ||    ■ 
nv:t.  Mavvalft  ang  damit  ó  balat  nang 
btawán.  II  Mabaak. 

DESGANA,  f.  Kavvalán  nang  gus 
long  knmáin;  tabang-,  ||  met.  Suklam; 
niuliJ  sa  anomán.  ||  met.  Kakulaní^ln 
naiig  pagsisikap;  katamlayán;  ó  ka- 
tárliaraii  sa   ano:iián. 

DESGANAR,  a.  Patabangíri  ang 
loob.  II  r.  Tahangári  sa  pagkáin.  ||  met. 
Mayamol;  masiíya  sa  dá;ing  kúiang 
ginágawá. 

DliSGRAClA.  f.  Kasalivvaang  pá- 
lad;  sakiiná.  ||  Kawaián  naiig  magf- 
ampón.  H  Pagkakasakit. 

DESGRACIADO,  DA.  adj.  Sá- 
lang    pálad;    biii'sit. 

DESGRANADERA,  f.  PangUu 
gá-.;  paiighin'.ay. 

DESGRANAR,  a.  y.ugasdi;  hi- 
mayíii.  |1  r.  Malugás.  ||  r.  MasírS  ang 
talagyán  nang  sebeti  nan'g  armas  de 
fuego. 

DKSGU.\RNECER.a.iireg.  como 
a<^radecer.  Alisan  nang  gitarnicihn,  ó 
pínakapaniuti. 

DESHACER,  a.  irreg.  como  ha- 
cer.  Siráin;  lansagín;  tastasíri.  |]  Piig- 
nawín  ||Labiigín.||MagpauntÍ;  niagpa- 
li¡t.||Lansagín;  patakbuhín  ang  isang 
hiikbb.  II  Matúnaw  ang  anomán. IjHa- 
Uin;  biakyi  ang  anomán,  |]  r.  Masí- 
tú;  malansag.  ||  met.  Mahapis  nang 
labis;  matuyó  sa  dalamhálí.  |1  Mapá- 
ram  ó  niawalá  sa  lingín.  ||  Masalantft 
nang    iabis,    para    nang  deshacerse 

los  labios,   MASALANTÁ  NANG  LAlilS  attg 

n^i'ísoU  l(Wi.=á  griios,  Magtitili  ng 
m.ilabii;  magk:ikasat  nang  inalabi ; 
at  may  kahllong  s¡gavv.  =  í/t'  ali^una 
alhaja.  I|)agbilí;  ó  ipamigay  ang  ano- 
mang  alahas.=i'«  llanto,  Magüyak;  ó 


DES 

maghimntok  nang  malabis. 

DESHALAJAR.  a.  Alisan  nang 
pamiuing  kasangkapan  ang  isang  bá- 
hay. 

DESHELAR,  a.  irreg.  comoacer- 
iar.  Tiuiavvin  ang  isangbágay  na  na- 
niúmiio  sa  iamig,  na  gaya  nang  hielo. 
II  met.  Pasiglahín;  sulsulán.  ||  Paini- 
tin  ang  nangfngimay  sa  laHiig  na 
luga!  nang  kalavv^ii.  II  r.  Maliíiiavv  sa 
ínit  ang  anoinang  namiímud  sa  la- 
mig.  II  Magiiiit  ang  katawang  nang- 
lá  Iamig. 

DESHERBAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  AUsán;  bimulan  nang  damó. 
II  r.  Malantá;  nialooy  ang  manga 
(Jamó. 

DESHEREDAR,  a.  Alisan  nang 
mana;  luiag  papagnianahin.  ¡|  r.  met. 
Malayo  at  mangibk  sa  kaniyang  fa- 
milia sa  manga  kilos  at  kaugaÜán, 
na  sumamá  at  maging  hámak.  ||  Ma- 
walán    nang   mana. 

DESHERRAR,  a.  irrég.  como 
acertar.  Alisan  nang  bákal  ang  paá 
nang  kabayo.  ||  Alis&n  nang  lanikalá, 
esposas,    etc.    ang    bilangó. 

DESHERRUMBRAR,  a.  Alisan 
nang   kaláwang. 

DESHIELO,  m.  Pagtiitunaw;  ó 
pagkatiínaw  nang  hielo  ó  nang  ano- 
mang    namiímud  sa    Iamig. 

DESHILACHAR.  a.  Magnotnot; 
ó  maghilatsá  nang  kayo.  ||  r.  Manut- 
not;  matastás  ang    hilatsá. 

DESHINCAR,  a.  Bimutin  ang 
nápap;ilí6  6  nábabaon.  ||  langat  ang 
tiíhod  sa  pagkáluhod.  |i  r.  Mabünot 
sa    nagkápakó. 

DESHINCHAR,  a.  Alisín  ó  pa- 
Jiupaín  ang  pamamagá.  II  met.  Iw.m; 
lisanin  ang  kapalalúan  6  kahambugán. 
26 


vGooQle 


DES 

DESHOJAR,  a.  Lagrasin  ang  da- 
hon;  ó  alisin  nang  dahon  ang  ano- 
nián.  II  n.    y  r.    Málagas  anc;  dahon. 

DESHOMBRECERSE.^.  ineg. 
como  agradecer.  Higtín;  kib'.in  ang 
balikat. 

DESHONESTIDAD,  f.  Kaliala- 
yan;  kalibugan. 

DESHONESTO,  TA.  arlj.  M,i- 
h^lay.  n  Salaülí;    aialíbog. 

DESHONOR,  m.  Kasiráan  nang 
puri;    sipháyÓ;    kainiirnhán, 

DESHONRA,  f.  Kasiraán  natig 
puri:  H  Paninírang  puri. 

DESHONRAR,  a.  Manirang  puri. 
II  Mangoyam.  ||  Gahisín  ang  isang  ba- 
bayi<  II  r.  Mastr¿)an  nang  puri.  fl  Mag- 
(Syaman. 

DESHORA,  f.  Walá  sa  oras;  ala- 
ngán   sa  oras. 

DESHUESAR,  a.  Alisan  nang 
but(5.  II  r.  Maalisán;  ó  mawalán  ng 
butó. 

DESHUMEDECER.  .1.  ¡rrcg. 
como  agradecer.  Patuyiiín;  alisín  ang 
pagkabasSbasá.  ||  r.  Matuyó;  mawalá 
ang  pagkabas&basá. 

DESIDIA,  f.  Kapabayaán;  kald- 
maran;  katamlayán. 

DESIDIOSO,  SA.  adj.  PabayÜ; 
tamad;    anyáyA.  |l  Marumf. 

DESIERTO,   m.   Ilang. 

DESIGNIO,  m.  Akálá;  násá;  pa- 
nukklá. 

DESIGUAL,  adj.  Hindí  paris;  iba. 
11  Hindi  pantay;  paUwak;  tovvalí;  ki- 
bit.  II  Bakóbakü.  H  mei.  Mahírap;  ma- 
!akl  ang  pangánib.  ||  Salawahang 
loob, 

DESINTERESADO,  DA.  adj. 
Wa'ang  interés;  walang  násá  sa  pílak. 

DESISTIR,    a.    Huag   ituloy;   6 


DSS 

iúrong   ang  bantá.=  del  intento.  Iií- 
rong"  ang  akálá. 

desleír,  a.  irreg.  ger.  desliendo: 
pres.  ind.  deslio,  deslíes,  deslíe,  des- 
líen: pref.  él  deslió,  ellos  deslieron: 
imperat.  des/íe  tfi,  deslia  él,  desUa' 
mos  nosotros,  deslian  ellos;  subj.  pres. 
deslía,  deslías,  deslía,  etc.:  imperf, 
desliera,  desleiría,  y  desliese,  etc.: 
fut-:  desliere,  etc.  Lusawin;  kntuwín 
sa  túbig,  álak,  etc.  ang  anomán.  H 
r.    Maliísavv;    mákanaw. 

^DESLENDRAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Hingiituban,  6  alisan  nang 
lisa.  \\  r.  Maghfniksikan,  ó  magálisan 
nang   Üsá. 

DESLENGUADO,  DA.  p.  p.  ng 
deslenguar.  adj.  Mátalas;  walang 
hiyá;  masamá  at  walang  pitagang 
mangúsap. 

DESLEN  iUAR.  a,  Putlán;  ali- 
san nang  díIS.  }j  r.  ^  Mawaián  nang 
hiyang  m3gpangusa''p  nang  di  dá- 
pat. 

DESLIGAR,  a.  Kalagán;  alisan 
nang  talf.  jl  met.  Hiisayin  ang  ano- 
mang  sálitaan.  ||  r.    Makalag. 

DESLIZ,  m.  Pagkádulas;  paggfi- 
long.  I  met.  Pagkakámalí;  pagkaká- 
sata.  II  Kasa lañan. 

DESLIZADERO,  RA.  adj.  der. 
nang  desliz.  Madaling  mikádulas.  || 
m.   Lugral    na    madulás. 

DESLIZADIZO,  ZA.  adj.  der. 
nang  desliz.  Nakádudulas  agad.  || 
Madulás. 

DESLIZAR,  n.  Mádulas;  mida- 
pilas.  II  r.  Magdulás;  magdausiís.(|Hu- 
magpós;  puniulangós.  ||  met.  Magsabi, 
ó  makágavvá  nang  anom'in,  na  pa- 
rang  nalingal  at  di  siníisadyá;  má- 
dapitos  sa  paggawá  ó   pananalitá.=¿ 


y  Google 


—  2o3  — 

DES  DES 

al,  en  el  vicio.    Mahúlog:;  o    mádu-  wiantíká  ó  labá,  ||  r.  Maalís  ang  taba, 

las  sa   bisio.  DESMARRIRSE,    def.  na  hindí 

DESLUCIDO,    DA.    p.  p.    nang  lubhang  kagamitán:  ger.  desraarrién- 

(kslucir  y  adj.:  sinásabí  sa  tawong  wa-  dose:  p.    p.     desmarrido:    pres.    ind. 

lang    dangal    at   gutnaslá    man  nang  nos  desniarriinos;os  desmarrís:  imperf. 

kaniyang  pagaári  al  inag-bigay  puri  sa  me  desmarría;  le  desmarrías;  se  des- 


sarilt  ay  hindi  maríinong.  \\  Sinásabi 
ring  iiariián  sa  giimágawá  nang  ano- 
mang  bágay  na  h,-iy-g  nang  walang 
lasa  at  ínain,  na  liiiidi  ipagkapiiri. 
I)  Walang  kinlab. 

DESLUCIR,  a.  irreg.  como  lu- 
cir. Mansahán;  laingin,  ||  Síráan  nang 
puri.  ]|  r.    Masiráan    nang  piiri. 

DESLUMBRADO,  DA.  p.  p.  ng 
deslumbrar.  adj.  Silaw;  alangíin  ang 
lüob. 

DESLUMBRAR.  a.  Makasílaw 
nang  mata  ang  malabis  na  kasaga- 
náan  nang  ílaw.  {|  niet.  Bigyán  nang 
pagaalangáii  at  kaguluháii  nang  loob 
ang  iba,  na  huag  mákilala  ang  tú- 
nay  na  liiiigó  ó  akáia  nang  isa.  !í 
Pamanghaín;  papagtakhín.  |l  Bigyán 
nang  ipagalangáii  nang  loob.  II  r.  Ma- 
sílaw;  mabulagan,  ele.  ii  Mámanghá. 
"I  Malingaw, 


marrfa;  nos  desmarríamos,  etc.:  perf, 
me  desmarrí;  te  desmarriste;  se  des- 
marrió; nos  desmarrimos,  etc.:  fut. 
me  desmarriré;  te  desmarrirás,  etc.: 
imperat.  desmarrios  vosotros:  imperfc 
me  desmarriría,  me  desmarriese,  etc. 
fut.  me  dtísmarriere,  etc.  r.  Mangayá- 
yat;  manghíná.  li  Manianglaw;  ma- 
lungkot. 

DESMAYAR,  a.  Makadesmayo; 
nnkahilo,  II  Hapúin.  ||  n.  Mapalas.  || 
mel.  Masírá  ang  tápang;  humíná.  ang 
loob.  II  r.  Mahilo;  mawaiá  ó  tumfgit 
nng  pangdnmdam  at  huag  maká* 
küaiang  tavvo.  jj  Mahapó. 

DESMAYO,  m.  Pagkahilo;  pag- 
kawalá  nang  lakás  ó  nang  pandam- 
dam.  U  Pagkahápó. 

DESMEDIRSE,  r.  irreg.  como 
pedir.  V.  DESCOMEDIRSE. 

DESMEL/vR.  a.  irreg.  cerno  ^cer- 


DESLUSTRAR,     a.    Alisín    ang  lar.  Alisan  ó  kunan  nang  pulot  ang 

kinang  ó  dilag  nang  anomán.  [|  Pa-  báhay  pukyutan. 

piisiawín.  II  meí.  Pumúlá.  |j  Siráin  ang  DESMELENAR,    a.    Isábog  ang 

h.dagá  nang   anomán.  |[  r.   Mawalán  buhok;  6  iliigay.  |j  r,  Málugay;  mása- 

nang  ínam    ó    hitsura.  bog    ang   buhok, 

DESMAJOLAR,    a.   irreg.    como  DESMEMBRAR,  a.  Ihiwalay;pu- 

acordar.    Bunutin    ó    bawasan    nang  tlín  ang  baháging  alinmán  nang  ki- 

sangá  ang   kihoy    na   tinátawag    na  tawán.  n  Hatíin;   pagbahabahaginin.  ¡j 


MAJUELO.  II  Liiagán  b  kalagín  ang  lá- 
iing  panghigpit  nang  sapín.  jl  r.  Lu- 
muag:   m.ikilag  ang  láli    nang  sapín. 

DESMAMAR,  a.  Awatiu  sa  suso. 

DESMANDADO,  DA.adj  Masií  - 
wain. 

DESMANTECAR,  a.  Alisan  ng 


Ihiwaiay  ang  isang  bágay  sa  kasama. 
II  r.  Magkáhiwalay;  magkáwalakwa- 
tak  ang  manga  bahagi  nang  ísang 
bágay. 

DESMENTIR,  a.  irrag.  como  san- 
lir.  Sudsurán;  suwatkn;  pasinunga- 
lingan   ang  kápowá.  ||  Máiba;  malayo 


y  Google 


DES 

sa  pinangalingan.  ||  met.  Disimulahín 
ang  ano  man,  típang  huag  niáküala. 
=3  los  lesltgos.  Pasiniingaiingan,  ó 
Buwatáii  ang  manga  saksí.=:  (una 
cosa)  de  otra.  Máiba  (ang  isaiig  l>á- 
gay)  sa  iba.  |1  r.  Magmintís;  niasíini- 
\\gd\\x\%M\.~  en  la  promesa.  Masiimnga- 
língan  sa  pangákó.  i;  r.  Magpásinu- 
ngalingan. 

DESMENUZAR,  a.  Himayín;  lii- 
tán;  munlayin;  duriigin.  II  met.  Siya- 
sating  maigi  saraporag  káliitlÜtan  ng 
anomán,  ll  r.   Mahimay;    loadúrog. 

DESMEOLLAR,  a.  Alisan  nang 
litak. 

DESMERECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Mawalán  nang  hatagá.  || 
Huag  niárapat;  mawalá  ang  kaiapa- 
th'n.  II  Siriían   nang  ptiii.  ||  Mábabá  sa 


:  lagay.  II 
SMESU 


DESMESURA,  f.  Kawaiáii  nang 
pítagan.  |t  Kalabisan. 

DESMESURADO,  DA.  adj.  Ma- 
lagpiís  ang  lakí;  labis  sa  kauga- 
lián. 

DESMOCHAR,  a.  Pnlakín;  pu- 
ngiin  ó  alisan  nang  gawíng  itaás  ang 
anomán,  napabayailng   parang  piigot. 

DESMOGAR.  a.  Manial,  ó  ma- 
mungol    ang  tisá.  -, 

DESMOGUE.  m.  Paninia!;  pa'- 
mumungol. 

DESMOLADO^  DA.  adj.  Walang 
bagang. 

DESMORALIZAR,  a,  Siráin  ang 
mahuhiísay  na  kaiígaÜán.  ||  r.  Suma- 
míi,    ó   niasírá  ang  kangalián. 

DESMORONADIZO,  ZA.  adj. 
Tibagín:    agnas'm. 

DESMORONAR,  a.  Siráii;  li- 
bagín  nang  tintlunii  ang  anom&n.  {| 
t.    Matibag;   maagnás. 


04  — 

DES 

DESMULLIR.a.  irreg.  como  bru. 
ñir.  Alisíti  ang  laiiibot;  patigasín  A 
paikpikín  ang  dating  buhagliag.  ||  t, 
Maalís  ang    kalaTnbután;    ni^ipaikpik. 

DESNARIGADO,  DA.  p  p.  nangj 
desnarigar,  at  desnarigarsc.  adj.  Wa- 
lang ilong,  6  lubhang  maliit  ang 
ilong:.  II  D.ipil  ang   ilong. 

DESNARIGAR.  a.  Alisan  nang 
ilong;  bungiin,  II  Sunlukín  sa  ilong 
ang  kápowá.  II  r.  Mabuiigían;  masak-j 
tíiu   ang    ilong.  , 

^  DESNATURALIZADO.DA.adj. 
Mabangís;  waláng  áwá;  walang  ití- 
ving. 

DESNEVAR,  n.  irreg.  corno  acer- 
tar.  Matiínaw  ang  nanilímnong  tú- 
big,    na    tinátawag    na    nieve. 

DESNUDAR,  a.  Hubarán.  1|  Ali-' 
san  nang  bálot  ó  pamuti  ang  ano- 
mán, para  nang:  alisan  nang  iíÁloí 
6  PAMUTi  ang  manga  alta  ;  ijesnu 
DAR  los  aliares.  \\  T.  Maghubad.  ^i/i 
la  ropa.    Maghubad    nang  damil. 

DESNUDEZ,  f,  Kahubarán;ka 
walán  nang  damit.  [j  Kidukha.in. 

DESNUDO,  DA.  adj.  Hubad 
hubo.  [|  Ang  gu!águlan¡t  at  mamm 
ang  piiianamit.  II  Walang  pamiiti.  || 
met.  Hubad  sa  kuapatan,  etc.  || 
met.   Maliw&nag;  hay^ig.  ||  Dukhá. 

DESOBEDECER,  a.  irreg.  come 
agradecer.  Sowaín.  II  Labagfn;  haini' 
kin.  II  r.  Sumoway;    lumabag. 

DESOBEDIENCIA,  f.  Kasuwi 
yán,  ó  pagsiiway:  paghániak. 

DESOBEDIENTE,  -p.  a.  nang 
desobedecer,  adj.  Masúwain;  suwail.   I 

DESOBSTRUIR,  a.  irreg.  com(j 
linir.  Alisín  ang  nakaháharang.  ||| 
Gámu'ín    ang  pagütc.  H  Linisin. 

DESOCUPACIÓN,    f.  der.   nanj 


vGooQle 


—  20S 

DES 

desocupar.  K  iwaUn  naiig  gawd,  <S 
pagkawaiang  gavvá.  ||  Pagpapagayon- 
gayón. 

DESOCUPADO,  DA.  adj.  p.  p. 
naiig  desocupar.  Walang  gawft  |{  Wa- 
laiig  laman. 

desoír,  a.  como  oir.  Huag 
pakingán;  huag  pansinín.  ]|  Pawaiáng 
kabuluhán  ang  daing.  etc.  |¡  r.  Huag 
pansiiiíu  ang  sarÜi.  ||  Huag  magpan- 
siuan. 

DESOLACIÓN,   f.  dei.    nan^  í/e- 


solar.   PagkigibS;    pagkasiraiig  lubós     manga    isdá. 


DES 

r.  Maalisán  nang   gílid. 

DESOSAR,  a.  irreg.  jires.  ind. 
deshueso,  deshuesas,  deshuesa,  des- 
hucsan:  iniperat.  deshuesa  tú,  deshuese 
bt,  deshuesen  cWo^:  subj.  pres.  deshuese, 
deshueses,  deshuese,  deshuesen.  Alisan 
nang  butó;  ó  ihivvalay  sa  laman  ang 
biitó.  II  a,  reg.  sa  kahulugang:  huag 
niangahd.s. 

DESOVAR,  a.  Mangitbg  ang 
isdá. 

DESOVE,   m.  Pangingitlog  ñang 


nang  anomíin.  ||  rnet.  Hapis;  piglia- 
ting   malakf. 

DESOLAR,  a.  irrog,  como  acor- 
dar. Lansagín;  gunain;  gubatin.  [| 
fam.  Hapisin;  pahirapan;  pagpigha- 
liín,    eí':.  [j  r.    Miisirá;    má\v.ilat. 

DK,SOLDAR.  a.  iircg.  como  acor- 
dar. Alisín  ang  hinangj  bakbakín 
ang    pagkáhinang,    etc. 

DESOLLADO,  DA.  a.  adj.  Pu- 
song;   walang   hiyá.  [¡  Lapnós. 

Desollar,  a.  irreg.  con",i)  acor' 
dar,  Anitan  nang  balat  ó  kátad;  ka- 
tiran,  ¡I  Lapnusin.  [1  met.  Magbigay 
nang  inalakí  at  mtbigal  na  kasira^n 
sa  kápowá,  niaging  sa  puii  man, 
pagaári  k»yá,  etc.  ||  r.  met-  y  fam. 
Maganitán.  jl  iMaanitan.  ||  Mawalang 
lubós    nang    kahÜniyán,    etc. 

DESÓRDE.M.  m.  JCa-ulalián.  G¡ 
nág^tmit  ding  femenino.  |I  Kilabisan; 
kilagpusán.=  ^«  la  administración. 
Kigululiái;  ó  kiwilaiig  tuto  sa  pa- 
mam:\l)álá. 

DE30RÍCJ  VR.  a.  Pu-igUian  xw^z 
taingi.  jl  r.  M  iL^[)ingiilái.  [|  Mavvilán 
nang    tainga. 

DESORILLAR,  a.  Aüsáiiiang 
gilid    ang   kty»    6     aii¿    .luoíti  tu .    || 


DESPABILADERAS,  f.  p!.  Gun- 
ting  na  panútog  nang  litis  ó  pabilo. 

DIí:SPABILADURA.  f.  Xin^tisan; 
6  abong  pinagtutugan.  ||  Pagtilis  nang 
tiiiiiisan. 

DESPABILAR,  a,  Tutugin;  b 
alisín  ang  abó  ó  tinitisan  nang  iíaw, 
II  met.  Tapusing  dalidalíin  ang  ano- 
máiig  bágay,  para  nang  pagaári  ó 
pagkáin.  II  Gisingia  ang  ísip,  ang  loob 
etc.  II  r.  Mágisiiíg. 

DESPACIO,  adv.  m.  Dahanda- 
han;  inoiinot;  hinayhínay.  ||  adv.  i. 
S.i  maliábS  6  malual  na  panahón. 
II  m.t.  irtterj.  Marahan.  \  Sinásabi 
naniang  vamos  despacio,  marahan  /h' 
yong  lumAkad,  ó  daiianan  natin  ang 
lákad. 

DESPACHAR,  a.  Lutasin;  idaos. 
I]  Dalidalíin.  ||  Ipadalá;  ó  magpadalá. 
11  fatn.  Pumatiiy.  ||  f.mi;  Magtindá;  ó 
magdespatsá.  sa  isang  tindahan.  1|  r, 
Magmadali. 

DESPARRAMADO,  DA.  p.  p. 
nang  despartamar.  y  adj.  Maluüng; 
liwangwang;  malápad.  II  Násasabog; 
w-uak;   nak-ikálat. 

DESPARRAMAR,  a.  Isambií- 
lai;  ijÁbog.||met.  Magsábog  nang  pag- 


y  Google 


DES 

aári,  na  lansagín  at  tibusin.  )|  Ibu- 
lagsak.  II  r.  Siiiiianibiílat;  sumábog-H 
niet.  Mátapon;  masáynng. 

DESPAVESADURA.  f.  Paglíi- 
tog    nang    tinílisan. 

DESPAVESAR,  a.  Tulugin  ang 
titis.  II  r,   Matagtag  ang    linitisan. 

DESPAVORIDO,  DA.  p.  p.  ng 
despavorir,  y  adj.  Taküt  na  takot; 
guiat  na    gulat. 

DESPAVORIR,  n.  def.  Ang  ver- 
bong  itü'y  sa  manga  tLmpo  at  per- 
sonang  sumüsunod  lámang  gámit:  p. 
p.  despavorido:  pres,  ind.  despavori- 
mos, despavorís:  inipcrf.  despavoría, 
rías,  ría,  riamos,  riáis,  rían:  perf. 
despavorí,  risie,  rih,  r irnos,  ríslcis,  rie- 
ron: fut.  despavoriré,  rirás,  rirá,  ri~ 
remos,  viréis,  rirdn:  imperat.  despa 
varios  vosotros;  iaiperf.  despavoriría, 
rías,  ría,  riamos,  riáis,  rían.  Sidláii 
nang  malaking  t.\kot  al  pagkígu'at; 
masindak;  mangundut  j  sa  tákot.  Gi- 
nágamit  namáii  sa  recíproco, 

DESPEADURA,  f.  Faninikal  ng 
pak  sa  pagla'.akad. 

DESPEARSE,  r.  Maníkaí  ang  ma- 
nga paá  sa    niaiabis    na    paglalakad. 

DESPECHAR,  a.  Papagputukín 
ang  loob  sa  dalamháii  ó  gálit.  l|  r. 
Magilit;  niagpativvakTl. 

DESPECHO,  m.  Poot;  gálit  na 
labis;  pagpapatiwakai.  ||  IngU.  ||  Pa- 
níbughd. 

DESPECHUGAR,  a.  Alisan  ng 
pitbó  ang  iboii.  \\  inet.  Ipaháyag  ang 
nasa  sa  lüob.|jr.  met.  M  itiw.ingwaiig; 
maalisáii  nang  bílut  ang  dibdib.  n 
Maalisán    nang  pasó  ang.  ibón. 

DESPEDAZAR.,  a.  Lasaín;  ó 
monglain  ang  anoniín.  i|  inct.  Siráin 
ang  puri;   pngpigWatiín  ang  püsó  ||  r. 


DES 

Mamonglay;  madiirog.||  Masírá;  rnalu 
ray.    ||  Magmonglayan. 

DESPEDIR,  a.  irreg.  comopedir. 
Iludía;  itúlak:  para  nang  despedir 
la  lanza  i'  piedra,  itudlX  ó  itulaü 
aftg  sibat  ó  hai'K  |I  Palayasin;  ipagta- 
boy.  II  Ipalniígüt  ó  ihatid  sa  pagalfs. 
[]  r.  Paálam;  ])as¡ntábi=:í/t'/  amigO' 
Paálaní  sa    kuibigan. 

DESPEDRAR,  a.  irreg.  coiiioflC£r- 
¿ar.   r.  V.    DESEMPEDRAR. 

DESPEGAR,  a.  líakbakín;  puk. 
natín.  II  r.  nict.  Mapuknat;  mabak^ 
bak;  ó  máhiwaiay  sa  pagkáwiU  sa 
anoinán.=  Id  mundo.  MálayO;  ó  ma^ 
paknit    ang    loob   sa     innndó. 

DESPELLEJAR,  a.  Kataran; 
alisan  nang  kitad.  ||  Añilan;  lapno 
sin.  |[  r.  Mahadhad;  rnangalukabkab; 
raaüklap;  inahadhíd.  ||  Malapnós. 

DESPENSA,  f.  Taguán  nang  rna. 
ngípagkáin,  ó  páiningaian;  despensa. 
11  Manga  pagkaing  nakagayak.  ||  Ang 
kabooán  nang  lahat  na  pinarailí  na 
gágamítin  sa  pagkain  sa  arawáraw. 

DESPP_;ÑAR.  a.  Ibuldsok;  6  tbu- 
lid  ang  isang  bágay  sa  ¡sang  luga! 
na  niataás  ó  banginbangín.  ||  r.  Mag- 
patibulid  biíhat  sa  isang  lugal  na 
mataás.  ¡|  r.  met.  Pábigay  na  walang 
tuto,  at  walang  wariwáii,  sa  ano- 
mang  bisio  ó  híligna  masamá  nang 
katawán=i3/,  en  el  mar.  MagtaI6o  sa 
dágat.  =pQr  la  ladera.  Mabuüd  na  gu- 
mulonggiílong  sa  \\\i\s.=idc  lo  alio. 
Mabuüd   biiliat  sa  ítuktok. 

DlíSPERDICIADOR,  RA.  ra.y 
f.    Mapítgaksayá;    aübughá. 

DESPERDICIAR,  a.  Aksayahío; 
sayangtn  ang    anomán;  siráin;  ipagta- 
p-ín.  11  r.  Maakiayá;  masáyang. 
DESPERDICIO,    m.    Pagkasfrá 


vGooQle 


—  207  — 
I  DES  DES 

pagaksayá  nang  pagaaií   ó   nang  ano-        DESPIOJAR,  a.  Huminguto;  hu* 
¡luang   bágay.  ||  MalÜíít   na   labí  nang     niiniksik.  ||  met.  fam.  Hangtíin  sa  ka- 


'anomán,  na  hindí  na  pakíkinabangan, 
II  Pínagritasiihan. 

DESPERECERSE,  r,  irreg.  co- 
mo agradecer.  Magpakahírap;  magr 
pakas.'ikit;  magpak:\matay  sa  pagha- 
hangad  magkaniit  iiang  anomiin. 

DESPEREZARSE,  r.   Magínat. 

DESPEREZO,  m.  íaat;  ó  pagiinat. 
:  DESPERNAR,  a.  irreg.  como 
acertar.   Piitüln   nang    paa;  sakláii 


iikhakn  ang  sínonian.  ][  r.  Maghi- 
niksik.  ¡¡  Máahon'  sa  karátitann. 

DESPLACER,  a.  irreg.  como /Za- 
fir. Pasamain  ang  loob;  pagaütin.  |j  r. 
Sumaii;á    ang^    loob;    niagálit. 

DESPLEGAR,  a.  irreg.  como  acer- 
tar. Ikadkad;  iladlad.  I|  met.  Linawan 
at  saysaying  nialiwánag  ang  ano- 
mang  bágay  na  malábong  intir^dihín. 
[I  Ipakita  nang  isa  kung  hangang  saán 


saLintaín  ang  paá.  [|  r.  Mabalían  nang  ang    kaniyang    kaya,  naáabot,  tiyaga, 

i;  mapílay.  etc.  {|  r.  Máladlad;  ni^kadkad.  |j  Lu- 

DESPERTADOR,  RA,  m.   y    f.  mfnaw    ang    bágay    na    malábó. 

Tagagísing;   pangising.  DESPLUMAR,  a.    Alisan    nang 

DESPERTAR,  a.  irreg.  como  flí-ír-  bagwís.    ó  pakpak   ang    ibón.  ]|  met. 

\ar.    Gisingin;  pukawin.  ||  met.    Ipa-  Ubiísing    kiinin    ang-    pagaári    nangf 

alaia;  sariwáin    ang   anomang  nalíli-  sínoman  sa  híbo  at  tami's  nang  dílá. 

[autaJig  bágay.  [|a.  mt-t.  Papagwaiivva-  II  r.    Mangíilag.  II  met.  Mawaián  ng 

ríih;  papagisipin.  =íA/íKí«íJ.  Gisingin  pagkabíihay. 


la  pagkákatulog.  =<í¿'í?//í'j"=Gisingin 
sa  pálfi  =al  que  duerme.  Pukawin  ang 
nattítulog.  IJ  r.  Mágising.  l|  Maggisi- 
Bgán  ang  nagháhalinhín.-ing  bumában- 
tay.  II  n.  y  r.  Mágising'  ang  loob;  ma- 
b¿hay  ang  piísu;  tnmalas,  etc. 

DESPESTAÑAR,  a.  Alisin  ng 
pilikmatá.  (|  r,  Málagas  ó  malugás  ang 
pítikmatá. 

DESPEZAR,  a.  irreg.  como  ac€r~ 
ar.  Bahagining  pagbukdinbukdfn  ang 
ílong  nang  báhay,    lípang    magawá 


ngkarampatang  tabas  sabáwa'tisang     nakalagfay  sa  ¡sang  higal:  v.  gr.  pina 
lato.  [t  Regular  ang  conjugación  nitó     p\c.K:\LMiAñ  mng  kélera  ang    ' 


DESPOBLADO,  p.  p.  nang  des- 
poblar,  m.  Párang;  üang.  Karaniwang 
ialong  sabihin  sa  naging  bayan  ng 
unang  áraw  at  ngayo'y  walang  tawo. 

DESPOBLAR,  a.  irreg.  zomoflcor- 
dar.  Alisan  nang  tawo  ang  isang 
lugal.  II  met.  Linisan;  alisan:  v.  gr, 
LiNisAN  ítang  káhoy,  6  alisan  nang 
káhoy  ang  isang  búkid,  despoblar  de 
árboles  un  campo.  \\  Pauntiín  ng  ma- 
lakí  ang  bilang-  nang  tawong  na- 
nánahan,  ó    nang  manga    bágay   na 


a  kahulugang:  liitán  ó  tabtabán  ang 
sang  dulo  nang  kanyón  at  nang 
náipatoob  sa   iba, 

DESPIERTO,  TA.  p.  p.  irreg. 
mng  despertar  y  adj.  Gising;  6  ná- 
ising.  [I  Mátalas  ang  ísip.  |1  Buhay 
la  loub. 


el  cólera  despobló  medio  pueblo,  Pi- 
NALÍiT  ?iaug  sií/iog  ang  tubuhan,  el 
incendio  despobló  el  cañ-adnlce.  ||  r, 
Mawaián  nang  nanínirahan  sa  isang 
lugal.=5í/í  gente.  Mawaián  nang 
tawo. 

DESPOJAR,   a.  Agawan;  samsa- 


y  Google 


DES 

man  nang  p.igaítri  ang:  kápow;!.  ii 
Hubarán  nang  damit.  II  r.  Mayhiilmd; 
mahubarán. =:/<.'  la  ropa.  Maghubad 
nang  damit. 

DESPOJO,  m.  Pagíigaw;  pagsam- 
sam.  II  Ang  naiwan  nang  isang  hukbó 
sa  pagtakbb  ó  pagkatalo,  ó  ang  na- 
labt  sa  isang  nabagbag  na  sasakyán. 
II  Ang  ulo,  paá,  buiítot  atiba  pang 
lamang  loob  nang  manga  pinápatay 
sa  matadero.  ¡|  pl.  Ang  mang&  labi 
ó  tira  nang"  anonián,  para  ■  nang  aku 

MANGA    LABÍ    ó   TIRA     SO    (Il'daUg    6    SÜ 

pagkáin,  los  despojos  de  la  mesa 
ó  comida.  II  Ang  manga  kasangkápang 
magiíganiit  nang  isang  nágibang  bá- 
hay. 

DESPOLVAR,  a.  Alisan  nang 
aükabok. 

DESPOLVOREAR,  a.  Pagpagán 
nang  aükabok,  ||  mtt.  Ivvaksi;  ó  pa- 
wün    sa    saiili    ang    anomán. 

DESPORTILLAR,  a.  Palaha- 
ngin;  pingasin;  bungíin.  II  r,  Lumá- 
hang.  II  Mabüngi. 

DESPOSADO,  DA.  p.  p.  nang 
desposar,  adj.  y  s.  Ang  liagong  kasal, 

DESPOSAR,  a.  Ikasal.  |l  n.  y  r. 
Pakasal;  ó  niag;5sriwa.=f(?«  soliera. 
Magasavva    sa   dalaga. 

DESPOSORIO,  m.  Pagdecícspo- 
sada;  6  pagkakasai. 

DESPRECIABLE,  adj,  Hámnk; 
maláit. 

DESPRECIAR,  a.  Hamakin.  )| 
Siphayíiin;  pawaiar,<j  h,il.Tgá;  iabagín. 
II  Limulin  ang  aiiomang  nak^igága- 
lit.  II  r.  Pawaiang  halaga  angsarili. 
Magsiphaj'uán. 

DESPRi'^CIO.  m.  PaghJmak;  pag- 
sipháyA.  II  Paglímot. 

DESFUKS.  ad\'.  t.,  1.  y  orcLSakS; 


DES 

mámayá;  kasiinod;  pagkatapiis;  sa 
hulihán;  pagka  =/<■  í« /</(//■<?.  Sa  hu- 
Ulián  nang  kaniyang  ainá;  ó  kasu- 
nod  nang  kaniyang  amil.  =rt'i'  cetia^ 
Pagkahapon. 

DESPUNTAR,  a.  Piidpurín;  ali- 
san nang  dulo.-||Dungnláu.i|n.  Maf;- 
pamnlang  sumlbo!  at  niagusbong  ang 
pananini,  ó  káhoy.  ||  n.  Magpahalatá 
nang  talas  at  katalínnhan.  ||  met.  Ma- 
ngLina;  niangibá;  manmkod.  =f/  dia^ 
ó  el  sol.  Magbukang  Iiw.iyway.=-/í 
ingenio.  Liiniitaw;  ó  mangibá  sa  ka- 
tabsan  nang  bait.=/í!r  la  pintura. 
Mamukod  sa  pagpipintá.  ||  r.  Masal- 
sal;  mapangod. 

DESQUIJARAR.  a.Sapakin  ang 
bibig,  na  baakín  sampong  sihang.|| 
r.    Masápak  arg    bibíg. 

DESQUILATAR,  a.  Ibabá  ang 
kilatis  nang  ginló.  11  r.  Mábabá  nang 
ki  latís 

DESQUITAR,  a.  r.  Bnmáwi  ng 
pangniugi,  6  pagkatalo.¡|Manghigan- 
tí, — Desquitarse  de  la  pérdida.  Bumá- 
wi  nang  pagkalalo.  =-('«  el  Juego.  Ru- 
máwi  sa    laro. 

DESQUITE,  in.  Pagbáwi.  II  met. 
Panghihiganti. 

DESRABOTAR,  a.  Alisan  nang 
bunlot  ang  tupa  al  nang  lumakí  at 
turnaba  agad.  ||  r.  Maalisán  nang 
buntot. 

DESRANCHARSE,  r.  Humiwa- 
lay    sa    rancho. 

DESTAJERO,    m.    y 

DESTAJISTA,  m.  Mamakyawj 
nang   anománg  gagawfn. 

DESTAJO,  m.  Pakyaw.  -á  des- 
tajo.  niod.  adv.  Pakyawan.  Paha- 
loblialob;  labis;  kalabisan. — Hablará 
destajo.  Rlagiatabil. 


y  Google 


DES 

DESTAPAR,  a.  Alishn  nang  ta- 
liip  ang  aiiomán;  buksán.  ||  r.  Míl- 
bukas;    mátiwangwang. 

DESTECHAR,  a.  Alisa»  nang  bu- 
bong;  laslasin  ang  alip.  |]  r,  Maalisán 
nang  alip.^ 

DESTEÑIR,  a.  irreg.  como  teñir. 
Misan  nang  tíi>.1;  pawíin  ang"  kúlay. 
II  r.    Maalisán  nang  tina. 

DESTERRAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Idestierro,|¡Papanawin.  ||  Pa- 
alisin  ang  sínoman  sa  isang  lugal, 
sa  kabagsikan  nang  pagkaliustisia.  || 
Alishn  nang  Uípá  ang  anomán.  II  met, 
Ivvaksí;  ilayo  sa  sariU  ang  anomán, 
para     nang     desteiírar    la    tristeza, 

IWAKSÍ     Ó     ILAVÓ     SA    SARILI     ang   l'a- 

lungkutan.=(á  uno)  á  iitia  isla.  Ides- 
lierro  (ang  is;i)  sa  isang  \m\o.-=de 
su  patria.  Papanawín  sa  hípang  ti- 
nubúan.  ||  r.  Pnmánaw  na  kiísá  sa  ka- 
niyang  liípang  tiniibiían.  ||  Lumayó; 
umílag  sa  kapisanan  nang  kípo- 
wá. 

DESTERRONAR,  a.  Biihaglia- 
gín;  ó  durugin  ang  mangíi  liningkal. 
II  r.  Mabuhaghag;  niadürog  ang  ma- 
nga tiningkal. 

DESTETADERA.  f.  Pangáwat  sa 
suso.  Kaaankápang  sa  háyop  giná- 
gamit. 

DESTETAR,  a.  Awatin;  ¡w:ilay 
sa  suso.|]  inet.  Iwálay  ang  isang  anak, 
na  ilayo  sr.  láyaw  nang  kaniyang  pa- 
maniáhay  |j  r.  líumitaw  na  kiísá  sa 
suso. 

DESTETE.'  m.  der.  nang  deste- 
tar. Pagaávvat  sa  su^o.~[|  Piígkiawat. 
{|  Panahón    nang  pagadw.ji, 

DESTILAR,  a.  Alakin;  o  nuig- 
.ilak.  ¡I  n.  Tiimúlü;  tuniili  nang'  pa- 
lakpaiak  ang  anoinang  búgay  na  basa. 


DES 

II  Salítin  ang  tíibig  sa  batong  salaán 
at   nanj'    lumínaw. 

DESTILATORIO,  m.  der.  nang 
destilar.  Lugal  na  pinag&alakan.  || 
Ala  kan. 

DESTINAR,  a.  Itaán;  itatagá; 
iiíkol  ang  isang  bágay  sa  anomán. 
:=(algo)  á,  para  tal  uso.  Itaán  (ang 
anomán)   sa  gayong   kaukulán. 

DESTITUIR,  a.  irreg.  como  huir. 
Alisan  nang  katung"kulan.  ||  r.  Ma- 
alisán. 

DESTORCER,  a.  irreg.  zo\\\o  ab- 
solver. Kalasin  ang  pilí  ó  pagkápili. 
¡I  r.    Mángalas    sa    pagkápüi. 

DESTORNILLADOR,  m.  art. 
Pangalag    nang    toinilió. 

DESTORNILLAR,  a.  Kalagín 
ang  tornilió.  ||  r.  Makalag;  ó  lumuag 
sa  pagkátornilio.  |[  Malilo;  malíinang 
sa  paggawa  ó  pananalitá,  na  huag 
málumpak, 

DESTRENZAR,  a.  Kalagíü  ang 
pagkátirinias.  {|  r.  Makalag  ang  pag- 
k;itir¡ntas, 

DESTRIPAR,  a.  Alisan  nang 
bitLika;  Iiinafnan.  |¡  Kunln,  ó  hangíiin 
ang  palamán  ó  paloob  nang  ano- 
mán.||r.  Magpáliiwaan  nang  bituka 
ang  dalawang   nagáaway. 

DESTROCAR,  a.  irreg.  como 
acordar.  Siráin  ang  p&litan,  na  kú 
nin  uii  nang  báwa't  isa  ang  lalagang 
kanikaniyá.  j|   r.    Masírá    ang    páli- 

DESTRONAR.  a.  Ibabá;  6  ipa- 
riáog  nang  trono,  II  Alisan  nang  ka- 
baiián. 

DESTROZO,  m.  Kasiraán;  pag- 
sira    nnng    anomán. 

DESTRUCCIÓN,  f.  der.  nang 
destruir.  PagkasírS;  pagkálugsó;  pag- 
27 


vGooQle 


DES 

káwakwak  nang  nialakf  na  h^los  di 
na   maisásauli. 

DESTRUCTOR,  RA.  ai.  y  f. 
Mang'ulugsó;    mapaníra, 

DESTRUIR,  a.  irreg.  como  huir. 
Ilugsó;  igiljá;  gibín;  siráin.  \\  met. 
Agawjn  ó  hadlangán  aiig  pngkiibii- 
hay  nang  kápowa.  ||  met.  Tiiiiawin; 
(S  aksayahín  ang  pag^aáii  ó  kaya- 
rnanan.  II  Lipulin.  ||  r.  Mágibá;  inasíia; 
malfpol' 

DESUNIÓN.  í.  dcr.  nang  des- 
unir, Pagkakáhivvalay;  paghihiwalay. 
II  met.    Pagkakáalit;  o    pagkakagalit. 

DESUNIR,  a.  Paghiwaiayín.  |( 
met.  Magpások,  ó  maghatid  nang- 
ipagkákaalit  nang  nagkiikasundó.  || 
Ginágamit    nanián    sa    recíproco. 

DESUSADO,  DA.  p.  p.  nang 
desusar,  y  adj.  Hindí  kaugalián;  hindi 
gámit;  lípás. 

DESVALIDO,  DA.  adj.  Walang 
nagáampon;  ulilftflg  lubós.  ||  Dukhá; 
satat. 

DESVANECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Pawíjn;  paramin.yMagbi- 
gay  lugal  na  tubiían  nang  kapala- 
liían  angf  íbá.  |j  Ipagpalaló.  ||  r.  Ma- 
p&wi.  II  Map6ram.||  Makasingaw;  ma- 
walfi.  ang  espíritu  nang  anomán.  n 
Maghansbog;  magpalaló.  |l  met.  Su- 
inakit  ang-    ulo;    niabílo;    maíbay. 

DESVANECIMIENTO,  m.  Ka- 
palaliían.  il  Pagkahilo.  ii  Pagkapáwi 
nang  anomán. 

DESVARIAR,  a.  Maliibang.  I| 
Mábalatong. 

DESVARÍO,  ra.  Gawa,  ó  wika  na 
walang  tuto.  |[  Pagkahibang,  ||  Kasa- 
lawahán;  pagkaalisíignng    loob. 

DESVELAR,  a.  Pumúyat;  ma- 
miiyat.  it  r.   Mapúyat;  ó  magpiiyat.  |j 


lo  — 

DES 

Maglámay.  [I  met.  Pakaingatan;  pag' 
sik;ipan;  pagtamanán  nang  malak' 
ang  anomang  nasa  sa  kaniyang  kar- 
go,    ó  njnánasang   kamtán. 

DESVENAR,  a.  Ihiwaiay  ang  ma- 
nga iigat  sa  laman.  II  met.  Knnin;  ó 
ihiwaiay  sa  kinálalagyan  ang  manga 
bágay  na  tinátawag  nang  kastilang 
venas,  para  nang  metal  ay  kiinin  sa 
ilálim  nang  Iiípá,  at  ang  manga  hi- 
blá  sa   halaman. 

DESVENTAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Palabasín  ang  hangin;  ali- 
san nang  hangin.  |¡  r.  M.iwalán  ng 
hangin  »\-i%  isang  lugal,  na  datíng 
may   nakiíículong  na    maraming   ha- 

DESVENTURA,  f.  Kasaliwaán; 
6   kakulangang    pálad' ||  Sakuná. 

DESVENTURADO,  DA.  adj.  Sá- 
iang  pálad.  II  Dukhá.  |[  Maiáinot  at 
lampas  nang  sakim,  na  sampong  sa- 
rjling  katawán  ay  pinagdádamutan. 
II  Nápakaumid. 

DESVERDECER,  n.  irreg.  como 
agradecer.  Kumupas  ang  karñuráan 
ó    kasariwíian. 

DESVERGONZADO,  DA.  p.  p. 
nang  desvergonzar  y  adj.  Walang 
hiyá;  buhong. 

DESVERGONZARSE,  r.  irreg. 
como  acordar.    Mawalho    nang  hiyá. 

DESVERGÜENZA,  f.  Kawalán 
nang  hijá.  n  Gawá  6  wikang  kawa- 
langhlyaán. 

DESVIAR,  a.  líihis;  ilisiá;  iliwás. 
II  Isinsay;  awatin.  ||  r.  Lumihís.  ||  Má- 
lihis;  mMisid;  máliwas.:=(/í'/  camino. 
Málihis;   6    niáÜgaw  nang  daán. 

DESVÍO,  m.  Pagkáliw.i3;ó  pag- 
liwás.  II  met.  Di  pag.tlumáná;  pagka- 
suklam;   di   pagasikaso   dáhil  sa  da- 


y  Google 


DET 

lang  gáüt   ó   sa   kawalín    nang    pag 
mamahal.  [)  Paglayd. 

DESVÍK.TUAR.  a.  Alisan  nang 
bisa  ó  virtud  ang  anoinán.  l|  r.  Ma- 
walán    nang    bisa. ' 

DESVOLVER,  a.  irreg.  como 
absolver.  Araróhing  uli;  biingkalín  ó 
lialóin  ang    lúpá. 

DETENCIÓN,  f.  der.  nang  deie- 
ner.  Pagluluat;  pagkahalam;  pagká- 
tigil. 

DETENER,  a.  irreg.  como  tener. 
Pigilin;  pahintoín.  {|  Balamín;  itá- 
yong;  bingbingín.|¡lbilangd;  piitín.  j) 
Pigilan;  sangahín;  harar.gin.  ||  i.  Mag- 
laón;  mabálam.||Huminló;  tumígü.  || 
mct.  Magbulaybúlay.  ¡|  Magpígil=¿ 
la,  en  la  milad  del  camino.  Tiimfgil 
sa  kalágjtnaan  nang  daán,  ^con  los 
obstáculos.  Mapígil;  mabalam  náng 
manga    kapinsalaán.  ' 

DETERIORAR,  a.  Siráin;  !ansa- 
gín.  [|  r.    Masírá. 

DETERMINACIÓN,  fr.  der.  ng 
determinar,  Pagpapasiyi  sa  saríling 
loob.  II  Tadhaná.  j|  Kapangáhasan;  tá- 
pang;  pagkabayanÍ.¡|TinÍng  nang  loob. 

DETERMINAR,  a.  Takdaán;  ta- 
ningan.  {|  Liwanagan;  saysayín  ang 
aiiomán.  [)  for.  Sumentensia.  ||  Mag- 
pasiyá. 

DETESTABLE,  adj.  Kalupitlu- 
p¡t;   kasuklamsuklam. 

DETESTAR,  a.  Masamín;  kalu- 
pitán,  ó  kasuk!auián  ang  anomán.  |¡ 
r.    Miígtániman;   magkásukiaman. 

DETRACCIÓN,  i.  der.  nang  de- 
traer. Pagmura;  pagsip!i&yd;  parun- 
git.  II  met.  Pagsirang  puii  sa  kangí- 
noman  sa  siílat  ó  sa  sálitaan.  ||  Pag- 
lalayó;  paglilihís  nang    anomán. 

DETRACTAR,  a.  Sumírang  puri; 


día 

sumipháyó   sa  súlat  ó  sa  sálitaan.  || 
r,  Málayd;   málihís.  ||  Magsiraánl^ 

DETRAER,  a.  irreg.  como  traer. 
Hayo;  Üihís.  II  Slráan  nang  puri.  ||r. 
Malibang;  m&layd,  í[  Magsiraán. 

DEUDA,  f.  Útang.  ||  Kasala- 
nan. 

DEUDO,  m.  Kamagéinak.  ||  Pag- 
kakaniagának.  ||  Hinlog. 

DEUDOR,  RA.  m.  yf.  Ang  nag- 
kákautang;  ó  may  dtang. 

DEVANADERA,  f.    Ulakán. 

DEVANAR,  a.  Magulak;  raagWd- 
kid    nang   siniílid,    sutlá,   etc. 

DEVASTAR,  a.  Siiáin;  lansagín; 
ó  ilugsó  ang  isang  kaharián,  <S  ha- 
yan. (I  r.  Mágibá;  mákigsó  ang  isaíng 
pamamayan. 

DEVOLUCIÓN,  f.  irreg.  nang 
devolver.   Pagsasaúli;  ó  pagutilí. 

DEVOLVER,  a.  irreg.  como  ab- 
solver. Isaúlí  ang  áil  nang  ibá.|¡Isaú1| 
ang  hirara.  ||  Ibalik  sa  dáting  lágay, 
ang  anomán.  |[  Gumantl  nang  íitang 
nít  loob.  II  Bayaran  ang  útang,  ||  r. 
Magsauüán.  ]I  Manaiílí. 

DEVORAR,  a.  Lamunin.  II  Mon- 
layín.  ¡|  Sayurin. 

día.  m.  Áraw  na  Iutnálakad.=3 
de  precepto,  kr&yv  na  pangilin.=«ti- 
tural.   Ang   hustOng  24  horas. 

DIADEMA,  m.  y  f.  Sintás  ó  fa- 
jaug  munii  na  ibiníbigkis  sa  ulo  nang 
manga  hári  nang  unang  panahdn,  sa 
lugal  nang  korona  nang  panahón  nga- 
yon;  sa  likod  ay  nakabuhol  at  bdhat 
sa  biíhol  na  ito'y  nakalaylay  sa  manga 
balíkat  ang  manga  dulo  nang  sintás. 
ll  Kotona  ó  sínag  na  inilálagay  sa 
manga  larawan. 

DIAFANIDAD,  f.  Panganganínag, 
na   para   nang   sa    saUraín. 


y  Google 


—  2 

día 

:  DIÁFANO,  NA.  adj.  Madálang; 
nangángaiiinag',  j|  Malínaw. 

DIALECTO,  m.  Wíka,  6  salita 
.  s^   isang    lugal. 

DIALOGO,  m.  Sálilaaii  sa  sUlat 
ó   sa  bibig,  nang    dalawá  ó  maraiiii. 

DIAMANTE,  m.  Batong  lubhaiig 
mahalagá,  makilap,  malínavv  at  ma- 
tigás  sa  lahat    nang    baló. 

DIAMANTINO,  NA.  adj.  der. 
ng  diamanU.  Ang  náuukol  sa  diaman- 
te. II  tnel.  Matigás  na  parang  diaman- 
te; Ó  saküal  nang  bangís  ang  pag- 
uugáÜ.  ¡ 

DIAMANTISTA,  der.  nang  dia- 
mante, m.  Ang  íumálabas,  ó  nagéen- 
gaste  nang  diamante  at  iba  pang  ma- 
halagang  bato. 

DIÁMETRO,  m.  geom.  Ang  gú- 
hit  na  matowid,  na  humilhad  sa  cír- 
ctdo;  dumáraan "  bagá  sa  gitnang- 
gilná  nang  isang  bílog. 

DIANA,  i.  mil.  Tugtug  nang  ma- 
nga sundalo,  na  ginágamit  sa  ma- 
daling  áraw. 

DIARREA,  f.  med.  Pagülagfn; 
bululbs;  kursó. 

DIBUJO,  m.  Arteng  nagiútui-ó  ng 
paggúhitó  pagdiüibuho.||Ang  dibubo. 
II  Pagdidibnho. 

DICIEMBRE,  m.  IkaUbing  da- 
lawá at  kitapusang  buán  nang  laón. 

DICTAR,  a.  S.ibihing  iinüuntj  ang 
manga  salitá,  at  nang  máisulat  nant^ 
iba,  samantálang  sínásabi;  idikt^.  |[ 
met.  Udiukán.  ||  Kung  kasania  nang 
manga  salitang  hyes,  pncepto,  órdenes 
al  iba  pang  ganganitó,  ang  knhu- 
luga'y:  magkaroón,  ó  maglañgan  nang 
kapangyarihan.   ó  mando,   etc. 

DICTERIO,  m.  Kalapastanganan; 
salitang   masakiap  na    nakasásakii. 


12  — 

DIC 

DICHA,  f.   Kiipalaraii. 

DICHO,  CHA.  p.  [).  irreg.  nang 
decir,  y  adj.  Níisabi;  nábangit.  ||  m. 
Salitá;   sabi;  wíká. 

DICHOSO,  SA.  adj.  dci.  nang 
dicha.  Mapálad. =;■(?«,■  en  -su  estado, 
Mapálad    sa    kaniyang    kalágayan. 

DIDÁCTICO,  CA.   adj.   y 

DIDASCÁLICO,  CA.  adj.  Ang 
náiiukol  at  nábabaj^ay  sa   pagluliíró. 

DIENTE,  ni.  Ngipin.  ^cawíV/o,  á 
angular.  Pángil.^i/f  ajo.  Bi'uit  ó  ka- 
bútil  na  báwang.=í/i.'  leche.  Sa  ma- 
nga kabuyo  at  iba  pang  háyop  na 
ápat  ang  paá,  ay  bawa'l  isa  nang 
ápat  na  ngíping  tunnilubó  sa  harap, 
dalawá  sa  itaás,  at  dalawá  sa  ibabá. 
=.iiicÍsivos  ó  cuneiformes.  Ang  ápat 
na   ngiping  pangharap. 

DIESTRA,  f.  Kanang  kimay.  í 
D.ikong    kanan. 

DIESTRO,  TRA.  adj,  Kanan,  á 
gawing  kanan.  ||  Náuukol  sa  kanan. 
II  Bihasá.  llSanay,  =t7i  cantar.  Biha- 
sáng  uniáwit. 

DIEZ.  aiij.  niim.  card.  Sampud.' 
¡I  ni.  /ing  número  lo,  na  ang  ha- 
laga'y  sampno.  Sa  manga  romano 
ay  ísang  X-  II  adj.  num.  ord.  Ika- 
samijuü,  p.ira  nang;  dia  iíiez,  an^ 
ára7ü  na  iK.\SAJii>ud,  6  ikasampuokg- 
áraw.  I 

DIEZMAR!  a.  Kumulia  ó  humií 
got  nang  isa  sa  bálang  snmpuó-  |j 
M-igbáyad  nang  diezmos  sa  santa 
IgUí.i.1.  II  Paiusa,  na  kiing  marami 
ang  niay  sala  ay  iunnúhugot  nang  isí 
sa  balang  s:impuó.  ||  Salutin;  patayjri 
nang  marami    ang  k¡iáway. 

DIEZMERO.  irt.  Ang  liagbábayad; 
ó    mániningil    nang    diezmos. 

DIE/MESINO.    NA.    adj.    Ang 


vGooQle 


—  2 

sampuung:  biiiii;  ó  náíiukol  sa  sam- 
puoug   biiáij. 

DIE7.M0,  M\.  m.  y  f.  Ikasam- 
puó;  ikapiilü.  II  Hunos  na  ikapuó.  || 
111,  Aiig  ikasariipuoiiy  bahagi  iiang 
aiiomán. 

DIFAMACIÓN,  f.  (1er.  nang  (//- 
/amar.  Paninírang  parí,  ii  Pagkasírá 
nang    puiÍ. 

DIFAMAR.. a.  Siráan  nan-  puti. 
II  Magpaháyas  sa  inadla  n;iiig  ka- 
sil-aáng-  puri.  [j  r.    Masiiáang    puii. 

DIFERENCIA,  f.  Kaibahán;  6 
pagkakátba.  ||  Hindi  pagkakáisa.  [i 
Pagkakáalit.  II  Kalabisan.=  /i.-  uno  á 
otro,  Kaibaliáii  nang  isa  sa  isá.=: 
entre  lo  finito  y  'lo  etemo.  Kaibahán 
nang    uiay  katapusáii    sa  walá. 

DIFIÍRENFE.  adj.  Iba;  di  ka- 
innkhá. 

DIFERIR.'  a.  irreg.  c&mo  sentir, 
Ipagpalumatlümat;  ¡táj-ong.  ii  n.  Má- 
iba.  II  r.^  iVI.igkáíiiinatlUinal. 

difícil,  adj.  Mahírap;  malíwag 
maiigyari  ó  magawa.  |]  AíaU'wag  liii- 
\f\x\.  =  (le  explicar,  M.iliw.ig;  ó  ma- 
bírap  salaysayín. 

DIFLUIR,  a.  irreg.  como  huir. 
Tamagás;  luinabás  ía   kilábot. 

DIFUNTO.  TA.  adj.  Patay.  || 
m.    y  f.  Bangkay;  ang  naiiiatay. 

DIFUSO,  SA.  a(ij.  p.  p.  irreg. 
nang  difimdi'-.  Maluang;  nialáwak. 
I)  Maláwig;  malírot. 

DIGERIR,  a.  y  r.  irreg.  como  he- 
rir. Tuniíwin  ó  mauíiiaw  ang  ki- 
náín   sa  stktniíiá. 

DIGKSTIIÍLK.  adj.  Madaling  ma- 
líinaw  Sa  sikiiiiívá;  mangyáyaring  tu- 
na wín    nang    sikmiírá. 

DIGKSTIÓN.  f.  Pagkaliinaw  ng 
kináiti  sa  sikmiirá. 


13  — 

DIG 

DIGNARSE,  r.  Marapatin:  ó  dá- 
litain;  pagingdap  ■ún.=de  aceptar,  Ma- 
rap:iting    taiigapíii. 

-DIGNIDAD,  f.  Dangal;  sanghayá. 
II  Kaniáhulan.  ||  KnluiigkLiIaii.  j]  Ka- 
rapa  lán. 

DIGNO,  NA.  adj.  Dápat.  ii  Ná- 
darapat.  sa  kam;ihalaii  nang  isa.  || 
Úkol. 

DIGRESIÓN,  f,  Pagk^íibang  sa 
■pagsasaysay,  na  dáliil  dilo'y,  ang  si- 
násabi  ay  nálalayó  sa.  talagang  sá-- 
litaan. 

DILACIÓN,  f.  der.  nang  dilatar. 
Paglalaóii;  pagkabálaiu. 

DILAPIDAR,  a.  Aksayahín  ang 
pagairi  sa  masamang  paggúgol.  I|  r. 
MáEapon;  'maaksayá. 

DILATADOR,  RA.  m.  y  f.  Ma- 
pagumatiímat;  mapagbukasbukas.  |[ 
cir.  Kasankápang  pangbukás  at  pang- 
paluang    nang  anomang  biikol,   etc. 

DILATAR,  a.  Launan;  ¡liban;  ba- 
iamíii.  II  Habáaii;  palaparin  ang  ano- 
mang b.^gay,  at  nang  sumákop  nang 
malaking  higal.  ||  met.  Ikalat,  iban- 
tog,  at  sinásabing:  ikalat  ó  iban- 
TOG  ang  ñgalan  ó  kapurihán,  dila- 
tar el  nombre  b  /ama.=funa  cosa) 
hasta  mañana,  Ipagpabukas.=(/if  un 
dia  d  otro.  Pagbukasbnkasiii;  ipag- 
pabukas.=íí, /arii  otro  w/é-í.  _ípagpa- 
iiban  nang  ibang  biian.  |I  r.  Malau- 
nan.  II  Lumápad;  umúnaC. 
'  DILATORIA,  f,  Pagimmatiímat; 
pagbubukasbukas. 

DILATORIO,  RÍA.  adj.  Ang  na- 
kalálaonj  na  di  ikalutas  nang  isang 
kaasa. 

DILILCCIÓN.    f.  Pagíbig;  pagsin-  ' 
lang    nialinis. 

DILECTO,  TA.  adj.' Iníibig;  gi- 


vGooQle 


DIL 
liw;  írog. 

DILEMA,  m.  Isang  bágay  na  ar- 
gumento, na  may  dalaw.mg  palagay 
na  nagkákakban  :it  nagkákatialp  sa 
isang  paraáiT,  na  kung  tangihán  b 
aminin  ang^  alinmán  sa  dalawá,  ay 
maipakíkita  ang  niágusUihang  patu- 
,  tuhanan. 

DILIGENCIA,  f.  Agap  at  kasi- 
págjín  sa  anoniátig  gnwá.  ||  Dalí;  líksf. 
|¡  mel.   Lákad;    abala;   h  gawá. 

DILIGENTE,  adj.  Maágap;  ma- 
sípag.  II  Maalágá.  ||  Maliksí;  madali; 
masiglíi.=i?«  su  oficio.  Maalagá  sa 
kaniyang  katungkiilan.=;>íír«  cobrar, 
matiksi,   ó   masigiísig  sa   paniningÜ. 

DILUIR,  a.  irrog.  como  huir. 
Ikanaw  ang  aiiotiiíín  sa  tiíbig,  í^lak 
etc.  II  r.  Míikanaw. 

DILUVIO,  m.  Giínaw.  ||  Paglu- 
bog  nang  liípá  sa  kasaganaáii  nang 
tiíbig,  6  sa  Kakf  nang  bahá.  II  inet. 
yfam.  Kasaganáanglubhá  nang  ano- 
mán,  para  nang:  kasaganáan  nang 
salilá.,  DILUVIO  (k  palabras. 

DIMANACIÓN,  f.  der.  nang  di- 
manar.  Pagbiikal;  pagbubúhal,  ó 
pangagáÜng  nang  anoaián  sa  isang 
bágay. 

Dimanar,  n.  Bumukal  ang  tií- 
big.  ¡I  met.  Magiiiuiá;  niangáling  ang 
isang  bágay  %7í\,hÁ.=1e  otras  causas. 
Magbúhat  sa  ibang  bágay. 

DIMENSIÓN.  V.  Síikat;  tákal; 
b  lakí  at  lápad  nang  isang  bágay. 
II  geom.  Síikat  nang  hibá,  laki  at 
taás  nang"  anoinán.  |)  unís.  Ang  sii- 
kat  nang  compás  nang  ísang  tilg- 
tog. 

DIMES  Y  DIRETES  (ANDAR 
EN),  fr.  Makipagtalo. 

DIMINUCIÓN.  Pagunti;  paglÜt; 


DIM 

pagkiikiüang.  —  Ir  en  diminución, 
Uniuntí. 

DIMINUTIVO,  VA.  adj.  Nag- 
pápaliit;    nakabábawas.  II  Pangbawas. 

DIMINUTO,  TA.  adj.  Kíilang.|] 
Lubhang  munti, 

DIMISIÓN,  f.  dor.  nang  dimitir. 
Pagbitiw,  6  pagrerenunsia  sa  katung- 
kulan,   ó  thi  itangnang  anonián. 

DIMITIR,  a.  Bitiwan  ang  katung. 
kulan.  (Ir.   Magrennnsia. 

DINAMARQUÉS,  SA.  adj.  der, 
nang  Dinamarca.  Tagá  Diiiamarka, 
ó    r.átutungko!  sa  kahariang  yaón. 

DINlCRAL.  m.  der.  nang  dinero. 
Malaking  kayámanan,  ó  buntong  ma- 
lakí   nang    salapí. 

DINERILLO,  in.  dirn.  nang  di- 
nero.  Baria.  II  Salaping  kákaunti. 

DINERO,    m.    Salapí. 

DIÓCESL    f .  y 

DIÓCESIS,  f,  Ang  nasásakop  na 
pinamáiiíahalaan  nang  isang  Obispo 
6  Arzobispo. 

DIOS.    m.    Dios. 

DIPTONGO,  m.  Pagkakásama  ng 
dalawáng .  leirang  vocal,  na  sabay 
kung  bigkasín  at  íisang  sílaba  si- 
lang    dalawá. 

DIRIGIR,  a,  Ipuntá;  Itungo.  || 
Ituid  ang  tungo  nang  anomán.  j| 
Itútd.  II  Patnugutan;  pangunahan.  I! 
Painahaláan;  lagdaan  nang  regla  sa 
pagpapalák:\d  na  mahiisay  ng  ano- 
mán. II  lálay  ang  anoniang  gawá  na 
bukal  sa  saril¡.=rí,  hacia  Kalumpit, 
Itungo  sa,  ó  sa  inay  dákong  ICa- 
iumpit  =;(^á  otro)  en  un  pleito.  Pat- 
nugutan; akayin  (ang  iba)  sa  Ísang 
úsap.  II  r.  Paroón;  patungo;  dumald. 
— Dirigirse  la  palabra.   Magsálitaan. 

DISCERNIR,  a.  irreg.  como  sen- 


vGooQle 


DIS 


—  215  — 


DIS 


t¡r.  K-ilaiilitig  tnalínaw  aiig  kaib- 
hán  nang  isang  bigny  sa  iba- 1|  Hu- 
laybulayin  an¡¿  pagkakáiba  ng  isa't- 
isang  bágay  sa  paniamagítan  nang 
mangí  pangdamdartí  nang  káiolowi. 
II  for.  Ibigáy  nang  Juez  ang  anománg' 
kargo  sa  isa,  para  nang  isang  komi- 
sión,  etc.  II  r.  Mákiiala;  mapaghúld 
ang   pagkak^iba. 

ÜISCIPUNAR.  a.  Turüan;  ara- 
lan.  li  Hanipasi'n.  ||  r.  Magturaán.  || 
Maghampás,  ¡|  Maghampasan. 

discípulo,  la.  m,  y  f.  Ang 
liniítiiruan,    ó  nagáaral. 

DISCONVENIR  n.  irreg,  como 
««)>.  V.    DESCONVENIR, 

DISCORDANCIA,  f.  Pa^kaká- 
iba  nang  mangk  bágav;  dí  pagk.ikáisa. 

DISCORDAR,  n.  irreg.  como 
acordar.  Magk^iba;  magkáalít.  j]  Ho 
wag  ^Hiagkáisa.]!  Howag  magkábagay. 
II  mus.  Howag  inagkáluno  ang"  isang 
tugtugin,  ó  ang  manga  instrumeiilo. 
=  ífc  sus  compañeros.  M&iba  sa  ka- 
niyáng  itiangá  'kdiS,ííma..=en,  sobre  tal 
tosa.  Magkáalit  sa,  úkol  sa  gayong 
bágay. 

DISCORDE,  adj.  Hind}  nagkáka- 
ayon  nang  kalooban,  pasiyá  at  tungo. 
It  met.  Hindí  tono. 

DISCREPANCIA,  f.  Pagkakáiba; 
6  d!  pagkakáisa]  nang  manga  bá- 
gay  na   pinagparis. 

DISCRETO,  TA.  adj.  Mabait; 
matalino,  at  timtiman.  ||  m.  y  f.  Sa 
ilang  katipunan,  ay  ang  tawong  ini- 
halal  na  tutnúlong  sa  piinó,  al  látiu- 
ngan  nang  mahiísay  na  pamamahá'á 
nang   kapisanan. 

DISCULPA,  f.  Ang  matuwid  at 
dahilang  íbiníbigay  a[  nang  niaka- 
ilag  na  paniktang  sala. 


DISENTERIA,  f.  med.  Pagtataé 
na  may  kasámang    dugo  at  pierna. 

DISENTIR,  r,  ¡rreg.  como  sentir, 
Magkáiba;  hiiag  -  niagk^isa.  ¡1  Huag 
uniayon;    hiiag   maniwálá. 

DISFAMAR,  a.  Manirang  puri. 
II  nict    Mainintás. 

DISFÁMATORIO,RIA.  adj.  Na- 
kasísirang  puri;    ó  pagsirang    puri. 

DISFORME,  apj.  Kdlang  sa  ta- 
bas, sa  pagkakábagay,  ó  sa  súkat. 
II  Pangit.  H  Ang  lubháng  nápakalaki 
at    ülangan    sa    kápowá. 

DISFRAZAR,  a.  Ibahín  ang  hit- 
sura  nang  isa'ng  b^gay  at  nang  ho- 
w.ig  mákiiala.  II  mct.  Pagtakbán.= 
con  buenas  apariencias.  Pagtakbán;  ó 
balutin  nang  mabuting  anyo.  H  r. 
Magsuut  nang  anománg  damit  na 
howag  ikákilala  sa  kaniyá.  II  r.  met. 
Magpakunuari.|I  Magbalóbaló.  ||  Mag- 
balatkay6.=(/f  ?itoro.  Magsuotnioro. 
=  con,  en  traje  humilde.  Magsuut  ng 
damit  mahírap,  ó  rnagbaióbalong  ma- 
hírap. 

DISFRUTAR,  a  Kamtin;  tamu- 
hín.  II  Magtamasá  nang  anoraán,  na 
walang  hiláhil  at  h(rap.=  de  buen 
sueldo.  Magkamil,  ó  magtamasá  ng 
mabuting   sueldo. 

DISFRUTE,  ni.  Pagkakamit;  pa- 
kikinábang;  pngialamasá  nang  ano- 
mán. 

DISGUSTO,  m.  Sama  ng  lasa; 
sakiap.  II  Sámaan  nang  loob;  pagka- 
káaÜt.  II  Siikal  nang  loob;  pighatí.  i| 
met.  Yamot,  ó  kayamulán  sa  ano- 
m^n;  gálit.  ||  Suklam. 

DISIMULAR,  a.  Maykunowaring 
hindi  pansfn,  ó  disimulahín.  ||  Pag- 
takbán; ilingid.  (I  A'iiüanahin.  il  Ihá- 
!ü  ang  anomáti  sa  iba  at  nang  ho- 


y  Google 


—  2l6- 


DIS 


wag  mápansin.  |[  Magpatdwad.ilMag- . 
balatkayo.  ||  Magpáraanan  nan  kaní- 
kanilanfí    kakulang^ii. 

DISIMULO,  m.  Pagkukunowari, 
ó  pagbabalabalong:  hindi  -"pansín  6 
hlndi  alam  ang  aiiomán.  I)  Pagpapa- 
bajá,    ó   pagalintáníi  \\  Paglilíngid. 

DISIPADOR,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  disipar.  Máiiiiiirá;  mapagtapón 
nang    pagaárí. 

DISIPAR,  a.  Isábog;  pawíin;  at 
sinásabi,  isináiíog  6  pináwÍ  nang 
áraw  a>i^  viaugá  pañganorin,  el  sol 
DISIPÓ  las  nubes.  ¡|  Magsábng;  maglá- 
pon  nang  Ílii.  ||  r.  Makasingaw;,  su- 
mí ngaw, 

DISLOCADURA,    f.    der.     nang 
-    dislocar,    Pagkáalis  nang  butó    sa  ta- 
lagang-  lugíi!,  o   pagünsad    nang  año- 
ra án. 

DISLOCAR,  a.  lalís;  irinsad  sa 
lugal.  y  r.  Míilinsad  ang  pagkikija- 
pat   naníí  anomán. 

DISMINUIR.  .1.  ¡ircg.  Jmir.  Un- 
tián;  knlangaii;  bawasan.  ||  r.  Umuntí; 
mabawasan. 

DISOLUBLE,  adj.  Kálagin,  d 
makákalag;  lunawfn  d  mangyáyaring 
matúnaw. 

DISOLUTIVO,  VA,  adj.  Maka- 
lutunaw;  makakákalag;  nakatiítimaw; 
nakakákalag. 

DISOLVER,  a.  irreg.  como  ab- 
solver. Kalagín.  ||  niet.  Paghiwalayín 
ang  nagkákalakii).  ||  Kanawín;  tuna- 
win  ang  anoiníín,  sa  [líbig,  álak,  etc. 
=:í«  vino.  Kanawín,  ó  tunawiii  sa 
é.\^K.^  con  aguardiente.  Tunavvin  ng 
aguardÍL^nf'.  |¡  r.  -Maka!ag,j|MalLina\v. 
DISONANCIA,  f.  Tunog  na  na- 
kabábagot.  ||  injis.  Ang  di  pagkaká- 
akmá  -nang   manga  tono. 


DIS 

DISONAR,  n.  irrcg.  como  acor- 
dar. Tiimimog  nang  di  maínani.  II 
met.  Huag  m.iayos;  hu:ig  magkáayos 
ang  manga  L íigay  na  d;ipat  mag- 
káaakma,  ||  Masaniaín  ang   anomán, 

DISPARATlí.  m.  Gawa  ó  wíkang 
labás    sa    niatowid. 

DISPENDIO,  m.  Gtígol  ó  gas- 
tang  malabis.  ||  mct.  Kiisang  pagaak- 
snyá  nang  biibay,   ])Uii,    etc. 

DISPENDIOSO,  SA.  adj.  der. 
nang  dispendio.  Magíigol;  magaslang 
■  lubba. 

DISPERSIÓN,  f.  der.  nang  dis 
pcrsar.     Pagkakátiwatiwaiag;"  pags^- 

DISPERSO,  SA.  adj.  Tivvátiwa- 
lag;  sabog  sa  il^atibang  hayan  ó  lu- 
gal. II  Sa  milfcia  ny  ang  di  nklalagay 
sa  alinmáng  cuerpo,  at  timiítira  sa  ba- 
yanií    maíbígan. 

DISPERTAR,  a.  irreg.  como 
despertar.  V.  DlíSPERTAR. 

DISPIERTO,  TA.  p.  p-  nang 
dispertar,    adj.   Gising. 

DISPLACER,  dcf.  como  placer. 
a.  Bigyáii  nang  siikal  nang  loob.¡¡ 
r.  Sumani.T  6  sumíikal   ang    loob. 

DISPLICENCIA,  f.  Sama  nang 
loob;  kawaián  nang  gustó.  ||  Bagot; 
yainot. 

DISPLICENTE,  adj.  Nakasása- 
má  nang  loob;  ó  nakawávvala  nang 
gustó.  [I  Bugnol;  walang  kiltu;  masu- 
ngit. 

DISPONER,  a.  irreg.  como  p- 
ner.  Ihánay;  iialal.ng.  ||  M.igpaSiyá.  |1 
Maghandá;  ilniídá.  [|  l'amulihan.=íí 
lien  morir.  Ig,iyak  s".i  mabuting  pag- 
kamatay.=^'«  hilera.  Il^ilatag  na  ¡hi- 
lera.=/"''  seecisncs,  i'agpangkatpang- 


y  Google 


DIS 


-217  — 


DIS 


katin.=í/í  sus  limes.  Mamahilá  nang 
kaniyang  manga  pagaári.||r.  Gmiia- 
yak.  II  Humandá.=/í,  para  caminar. 
Gumayak  sa  paglákad.||  n,  Gumayak; 
humandá.^JttJ  cosas,  fr.  Giimawá  ng 
testamento  at  iba  pang  pagsisíkap, 
upaiig  Riamatay  na  párang  mabu- 
ting    kristiano. 

DISPUTA,  f.  Pagaáway;  pagtata- 
lo.  II  Pagtatákapan. 

DISPUTAR,  a.  Makipagtalo,  6 
ipakipagtalo;  ipaglaban  ang  anomán. 
II  Makipagtákapan.  ||  n,  Kung  giná- 
gamit  na  kasama  nang  partícula  de, 
por,  sobre,  acerca  de  at  iba  pa,  sa 
áting  wiká.  ay  makipagtalo  nang  úhol 
5  Íit?¡gkol  sa.  =  con  su  ha-mano.  Ma- 
kipagtalo sa  kaniyang"  kapatid.  II  r. 
Magagawán.  n  Magtalo. 

DISTANCIA,  f.  Pagitan;  layó;  ó 
pagkakáiayo.  It  met.  Kaibhán  nang 
isang   bágay  sa    iba, 

DISTANTE,  p.  a.  nang  dtslar. 
adj.  Malayo;  náiala)ó.  (I  Palak. 

DISTAR,  n.  Maláyd.  |1  met.  Má- 
iba  nang  malakí.  =f'«?í  pueblo)  de 
otro  cuatro  leguas.  Malayo  (ang  isang 
bayan)'  sa  isa  nang  ápat  na  leguas. 
DISTENDER,  a.  irreg.  como 
acertar,  cir.  Makapagpamánat  na  lub- 
há  nang  balat  na  may  siígat  ó  may 
tápal. 

DISTINTO,  TA.  adj,  Iba.  n  Ma- 
linaw;    maliwánag;    walang    guió. 

DISTRACCIÓN,  f.  der.  nang 
distraer.  Pagaaliw;  pagkaUbang.  ||  La- 
bia na  kalayaán  sa  pamumühay  at 
kaiígaíián; 

DISTRAER,  a.  irreg.  como  traer. 
Libangin.  |l  Ilivvás.  ||  lla>Ó  sa  mabait 
at  niahiisay  na  pamuiniíhay  ang  sí- 
nomanj  sa  pamagitan  nang  ninsasa- 


mang  halimbáwá.  II  r.  Malibang;  raag* 
aliw.  |l  Máliwas  sa  talagang  tungo  5 
akálá.  II  MagUbangan.  ||  Makailmot.::^ 
con,  por  el  ruido.  Malibang  sa,  ó  dá- 
bil  sa  íngay.=í«  cazar.  Magaliw  sa 
pangangaso.=:(^é  la  conversación.  Ma- 
libang; ó  malingat    sa  sálitaan. 

DISTRIBUCIÓN,  f.  der.  ng  dis^ 
tribuir.  Pamamahagi;  pangangáyrvw. 
II  met.  Pagtatátag;  ó  pagtalalatag  na 
karampatan    nang   manga   bágay. 

DISTRIBUIR,  a.  irreg.  como 
huir.  Ipamahagi;  ipangayaw;  ¡pamud- 
mud.  II  Italatag;  ó  ilagay  nang  mahtí- 
say  at  kaiampatan  ang  anománg  bá- 
gay.=í«  los  bajeles  la  tropa.  Baba- 
ginin  sa  mangk  sasakyán  ang  tropa. 
=.entre  los  necesitados,  láyaw;  ó  ba- 
haginin  sa  manga  nagsásalat.  ||  r  Má- 
budbod;  raabahagi. 

DISTRITO,  m,  Nasásakop  nang 
isang  húkuman,    etc. 

DISTURBIO,  m.  Pagkaguló;  pag- 
kasítá  nang   katahimikan.  ||  iuló. 

DISUADIR,  a.  Pagpayuhan;  hi- 
kayatin  ang  sínoman  na  magbago 
nang  akálá  sa  pamagitan  nang  ma- 
bubuting  pangfisap.  ||r.Mapagpayuhan. 
DISUASIÓN,  f.  der.  nang  disua- 
dir. Pagpapayo;  paghikáyat;  pagla- 
múyot. 

DISUASIVO,  VA.  adj.  Naka- 
híhikayat.  ||  Panghikáyat.' 

DISYUNCIÓN,  f  Paghihiwalay; 
ó  pagkakáhiwalay. 

DISYUNTIVO,   VA.   adj.   Nag- 
phpahiwalay;  ó  nakapagpíipahivvalay. 
DIURÉTICO,     CA.     adj.    med. 
Pangpaíhi. 

DIVERGENCIA,  f.  opt.  Pagka- 
kilhiwalay  nang  sfnag.  ||  met.  Pag- 
kakáibaiba  nang  akái* 

28 


vGooQle 


—  218  — 

DIV  DOB 

DIVINO,  NA.  adj.  Ang  náuukat 
sa  Dios.  I)  niet.  Lubhang  inagaling; 
tabis    nang  buti. 

DIVISA,  f.  for.  Ang  pagaáriiig 
minana    sa    ama   nang  biwa't  isa.  |' 


DIVERGENTE,  adj.  Slnag  na 
náhihiwalay  sa  kasamaháa.||mct.  Iba; 
salungat. 

DIVERSIDAD,  f.  Pagkakáiba; 
d>    pagkakáparis.  ||  K.asaganaán. 


DIVERSIÓN,    f.   Pagaaliw;  pagli-    Sagisag;  ó  tanda  sa  pananamit,  6  sa 


libang.  ¡I  Áliwan. 


atiiimáng  liigal  na  litaw,  at  nang  má- 


DIVERSO,  SA.  adj.  IW;  di  ki-    kilala  ang  pagkamahal  na  tawo,  gra* 
mukhá.=í/í   los  demás.    Kakaibá   sa     do,  etc. 


ibá.=aeí»  carácter.  D¡  nagkákanuikhií 
nang  ugált.  |¡  pl.  Maiami;  mndlá;  ba- 
gaybágay. 

DIVERTIDO,  DA,  p.  p.  nang 
divertir,  y  adj.  Masayá;  masiglá.||Ma- 
pagpatawá. 

DIVERTIMIENTO,  m.  der.  ng 
divertir.  Pagkalibang;  paglilibang.  || 
Pagkalingat. 

DIVERTIR,  a.  irreg-.  como  sen- 
tir. Libangín.  II  Ilayó;  ilihís.  |!  med. 
Tawagin  ó  batakin  sa  íbang  lugal 
.ang  manga,  humores  nang  katawán. 
II  r.  Mátayó  ang  ísip  ía  ta  agang  tu- 
ngo, =í» /í«/ar.  Magaliw  sa  pagpi 


DIVORCIO,  m.  Paghihiwaiay  ng 
magasawa.  i;  mel.  Paghihiwaiay  nang 
mangk  bág-y  na  dáung  nagkáka- 
sama. 

DIVULGAR,  a.  Ilathúlá;  ipahá- 
yag  sa  madlñ;  ilatlat.  {|  a.  Máhayag; 
málathalá. 

DOBLADILLO,  LLA.  adj.  dim. 
nang  doblado.  BaUsaksakan.¡|in.  LupI 
sa  gílid  nangdamit.  II  Siniílid.na  roa- 
tíbay  na  gámit  sa  paggawá  nang  me- 
dias. 

DOBLADURA,    f.   Lupi;  báll. 

DOBLAR,  a.  Dagdagán  ang  ano- 
mang   bágay,    na    pagíbayuhin    ang 


pinta.  II  r.  Malibang;  magaliw.  ti  Mag-     dam¡.  )|  Tiklupín;  ílapí;  baluktutln.]| 


áliwan.  =  í-tf«   un  íZCTí^Tíj.    Makipagli- 
bang  sa  isang  kaibigan. 


met.  Supilin   ang   sínoman,   na  ibu- 
yong    magísip   ó   gumawS    nang  ibí 


DIVIDIR,  a.   Hatíin;  paghiwala-     sa    unang   inakáia.=(í  palos.    Salan^ 
yin.  II  Bahaginin;    ipamudmud     ang     tain    sa    pá!6.=í/i?    un   galpe.   BaUík' 
anomán  sa  madlá.  ¡j  met.   Paglayuin 
ang     mang^      kaiooban,     na    pasu 


tutín    sa  isang  hampas.  II  n.    Dumu- 
blás;  6  tumugto^  ang  kampáná  nnng 


kan  nang  ipagkákaalit.  ||  aiit.    Mag-    lngtug  patay.  |1  Lumikó  ngdaán.  |lr. 
partir-=í"£»«   muchos.    Hatíin   sa  ma-     met.  Pahiniíhod;  pumáyag. 


t2im\.  =  eDtre  muchos.  Bahagining 
íáyaw  sa  madlá.=/'íí7'  mitad.  Biya- 
kín.=fn  partes.  Pagpangkatpankatin. 
II  r.  Humiwalay  sa  samaban  ó  pa- 
kikiUgúyó-lj  Magbiwáhiwalay.  ||  Mag- 
káhiwalay. 

DIVIESO,   m.   Pigsá  ó  bdkol. 

DIVINIDAD,  f.  Pagkádios.  n 
Kadiosan, 


DOBLE,  adj.  Ang  may  ibayot^ 
laman  d  bigat,  kaysa  pinagpápaiij 
san.  H  Sa  kayo  at  iba  pá  ay:  makA 
pal  (5  may  kaiawán,  ||  Balísaksakanj 
ó  nialakí  ang  panga ngatawán.  ||  Da 
lawáng  susón;  ó  dublé.  |]  met.  Sukab 
niapagpailaiim.  ||  Magdaráyá,  =de  li 
medida.  Dalawá  nang  tákal  á   siíkw 

DOBLEGAR,  a.  Hutukin;  siipf 


vGooQle 


DOC 

IÍR.  If  r.  Mahiitok.  ||  Masdpil;  su- 
múkó. 

DOBLEZ,  m.  Lupf;  báli.  ii  Pag- 
kakásuson.  ||  iiiet.  m.  y  í.  Pagdaráyá. 

DOCE.  adj.  num.  card.  Labingda- 
lawá.  II  num.  ord,  Ikalabingdalawá. 

DÓCIL,  adj.  Masüniiiin.  ||  Malu- 
mánay.  ||  Madalíng  turúan.=  al  man- 
da/o,  Masiinutin  sa  iniiiutos.=:í/if  con- 
iidón,  Malumánay;  ó  raalambot  ang 
}\^Wi.=.par a  aprender.  Madalíng  mag- 
áral;    madalíng    turiían. 

DOCILIDAD,  f.  der.  iiang  dbcil. 
||K.a1ambután  nang  ugálí.  |[  Katalasan 
ng  ulo  at  kadaliang  m^tuto  nang  ano- 
mán. 

DOCTO,  TA.  adj.  Manínong;  pa- 
ham;  bihasa;  matalino.=:í«  teología. 
Matalino    sa  tcolobis. 

DOCTOR,  RA.  m.  y  f.  Ang  nag- 
tiituró  nang  anomang  ciencia  ó  arte. 
II  Ang  tumaiigap  nang  gradong  doc' 
tor  sa  isang  universidad,  gradong  lá- 
long  mataás  sa  lahnt  nang  m^kukuha 
sa  isang  facultad.  Sa  síiiomang  mí- 
dico  ay  ícaugaliang  doctor  ang  tá- 
wag  walá  mang  gradong  ganobn.=í'« 
medicina.    Doctor  sa   pang.igamot. 

DOCTORA,  f.  Ang  asawa  nang 
médiko.  II  fam.  Babáying  nagpápan- 
gap   bihasa. 

DOCTORAL,  adj.  der.  nang  doc- 
tor. Ang  náuukol  sa  pagkadoktor. 
II  m.  Plaza  nang  doctora  sa  ma- 
nga  canónigo. 

DOCTRINA,  f.  Áral.  n  Karunu- 
ngan  ó  ciencia.  ||  Ang  kasaysayan  ng 
'  árat  kristiano,  na  ipinangángaral  sa 
'  bayan    nang  manga  parí. 

DOCUMENTO,  m.  Áral  na  ma- 
galing  na  ibinibigay  sa  kápowá,  íáló 
ang  náuukol  sa  paghihiwaiay  sa  ka- 


19  — 

DOt 

niyá  sa  masamá.  (|  Kasulatan;  kati- 

bayan. 

rt^  DOGaL.  m.  Lübid  na  may  síló, 
na'iiinátali  sa  lüg  nang  kabayo  at 
gini^gamit  din  namang  pangbítay. . 

DOGO.  m.  Asong  pangaso;  ó 
panghuli  nang  háyop. 

DOLENCIA,  f.   Sakii;  damdam. 

DOLER,  n.  irreg.  Sumakit.  ||  Mag- 
damdam  nang  sakit.  ||  Mahabag;  ma- 
áwá.  II  Magdamdam  sa  kalooban;  ó 
magsentiraienío.  ||  r.  Magsisi.  ||  Dam- 
damín  nang  loob  ang  di  pagkága- 
wá  nang  ninánasá.  ||  Mahabag;  ina- 
á.Vja..=(con  un  amigo)  de  los  traba- 
jos de  otro,  Makipagdamdam  (na  ka- 
snma  nang  isang  kaibigan)  sa  tna- 
ngJl  kahirapan  nang  ¡há.=¿é  los  pe- 
cados. Magsisi  nang  manga  kasala- 
nan. 

DOLIENTE,  p.  a.  nang  doler. 
adj.  Ang  nasásaktan.  ||  f.  Ang  lugal 
na    sumásakit.  ||  m.   y    f.    May  sakjt. 

DOLO.    m.   Dáyá. 

DOLOR,  m.  Sakit;  kirot;  antak. 
II  loet.  Dalamhátí;  hapis.  ||  Pagsisisi. 

DOLOROSO,  SA.  adj.  der.  nang 
dolor.  Kasakitsákit;  kahabaghabag.|¡ 
Nak-isásakit;  ó  nakapagblbígay  sákit. 

DOMAR,  a.  Paaraúin;  mansohín. 
[!  met.  Supilin.  j|  Turiían  nang  pa- 
kjkipagkápowá  tawo  ang  isang  ta- 
gabundok.  ||  Umámd. 

DOMESTICIDAD.  f.  Kaamdati 
nang  loob. 

DOMÉSTICO,  CA.  adj.  Ang  ta- 
lagang  sa  báhay;  ó  nftuukol  sá  bá- 
hay.  |l  Háyop,  na  sa  bahay  ináalagaan. 
II  Alílang  sa  bátiay  iiagsfsilbí.  (xt> 
nágamit  namang  parang  sustantivo 
dito   sa   huling   kahulugán. 

DOMESTIQUEZ.    f.    Kaamúan 


vGooQle 


DOM 

nang  liáyop,  magiiig  natural  kung 
tiiró  man. 

DOMICILIO,  ni.  Luga!,  ó  báhay 
na  táhanan-ll  Ang  paiianahán  sa  isaiiy 
lugal. 

DOMINANTE,  p.  a.  nang  domi- 
nar, adj.  Nanglálakilaki  na  íbig  ma- 
kapaiigyari. 

DOMINAR.  Maraah&lang  parang 
panginoón;  makasúpil;  niangiakilaki, 
II  n.  MangiM;  mamukod  sa  laás  ang 
alinraang  bundok,  báliay,  etc.  ||  r. 
Magpígil;   supilin   ang   sarili. 

DOMINGO,  m.  Lingá.  ||  Ingó. 

DOMINIO,  m.  Kapaiig'yarihan 
nang  báwa't  ¡sá,  na  gumámit  at  mag. 
pasiyá  sa  bágay  na  sariling-  ári.  |l  Pag- 
pupúnó  sa  kápowá,  ||  Nasásakupang 
bayan  ó  manga  Idpá.  nang  isang  hári 
6  república.  Karaniwang  plural  na 
gamitin  sa  kahulugang  itó. 

DON.  m.  Alay;  kaloob;  ó  regalo. 
Biyáyá.  li  Gawi  ó  habilidad  sa  pag- 
gawá    nang  anonián, 

DONAIRE,  m.  Kainámang  ma- 
ngiisap.  I!  Kagandahan  nang  panga- 
ngatawán;  karikitan, 

DONANTE,  p.  a.  nang  dostar. 
Ang  nagkákaloeb. 

DONAR-  a.  Magkaloob  sa  iba 
nang    anomán. 

DONATARIO,  m.  der.  nang  do- 
nar. Ang  pinagkákaloobaii  nang  pag- 
aári.  II  adj.    Náuukol    sa  donacibn. 

DONCELLA,  f.  Babaying  hindi 
pa  nakákikilalang  lalaki.  l|  Ang  ali- 
lang  babaying  kalapit  na  lági  nang 
kaniyang  panginoón,  at  nanánah!  ó 
nagbdburdá,  -  suniüsuklay  sa  kaniy^, 
etc. 

DONDE,  adv.  I.  Saan.— (/íWc-  no. 
mod.  adv,  Vi\sxi%\i\\\ú\,— donde ([iiiera. 


DOR 

— mod.  adv.  Sa^n|  man. — por  donde. 
Kayá;   dáliil   dito. 

DOQUIER  Ó  DOQUIERA, 
adv.    I.   Saán    man. 

DORMILÓN.  NA.  m.  y  f.  der. 
nang  dormir.   Matutulugín.  . 

DORMIR,  n.  y  r.  irrcg.  gcr.  dur- 
miendo:  pres.  ind.  duermo,  duermes, 
duerme,  duermen:  perf.  él  durmió,  ellos 
durmieron:  ¡(nperat.  duerme  tií,  duer- 
ma  él,  durmamos  nosotros,  duerman 
ellos;  subj.  pres.  duermí,  duermas, 
duerma,  durmamos,  durmáis,  duer- 
man: iitiperf.  durmiera,  dormiría,  y 
durmiese,  etc.:  fut.  durmiere,  res,  re, 
etc.;  gcr.  durmiendo.  Matülog;  humim- 
lay.  I!  a.  Magpatiílog,  para  nang:  di 
á  la  criada  que  duerma  al  niño,  so- 
bihin  mo  sa  alilang  babayí  na  patu- 
LUGíN  ang  ¿íf/íí.||  met.  Pabayaán.= 
á  pierna  suelta  6  tendida.  Matúlog 
nang  palagay,  at  walang  anomang  ala- 
ala.=Cí'«  el  niño.  Matiílog  na  kasi- 
ping  nang  bíitá=í«  paz.  Matúlog 
na  mabuti;  matúlog  nang  mahimbing. 
II  n.  y  r,  met.  Tuinahfmik;  humim- 
pil  ang  .dáling  walang  tallan  nang 
galaw.  |¡'Mákatulog.=á  la  serena.  U, 
Matiílog   sa   hamog. 

DORMITAR,    n.  Máagavv    tulog. 

DORMITORIO.  m.-TuIngang  si- 
lid. 

DORSO,   m.  Kabalikán;  likod. 

DOS.  adj.  num.  card.  I>alawá.|j 
Kur.g  kasama  nang  ibang  sustantivo 
ang  kalmluga'y  ikalawá,  para  nang  Á 
DOS  del  mes,  ikalawá  nang  buan.  ||s. 
ni,  Ang  dos. — -dos  li  dos.  mod.  adv. 
Dalawíi't  dalawá;  6  daládalawa.  Ka- 
ránfvvang  sabihin  sa  dalawang  magka- 
sama  na  lában  sa  dalawá  nam¿n,  ma- 
ging  sa  laró  man,  ó  babag  ó  anomán. 


y  Google 


—  321  — 

DOS  DOL 

~de  dos  en  dos.    incd.    adv.   Dala-        DULCE,  adj.  MaUmís.|¡niet,  Rla- 
dalawa.  Siiiásabi  sa  líkad  ó  hilerang     sarap;   malinainiiam,  j|  Ang  metal  na 


daiádalawa. 

DOSCIENrOS,  TAS.  adj.  nuni. 
card.   pl.  Dalawang   daán, 

DOSEL,  m.  Baldokín. 

DOSIS,  f.  Dami  natig  garaot  na 
iníinoiii  nang  niay  sakit  sa  towlng 
íinom.  II  Dami  b  tumpok  nang  ano- 
mán. 

DOTE.  m.  y  f.  Bigaykaya;  pa- 
suiíod  na  dala  nang  babayi,  na  ipí- 
nápaiihik  sa  laiaki  sa  pagaasawa  nitá. 
II  Hiyás;  kagáljngan.  [|  pl.  Manga  bi- 
yáyang  kaloob  nang  Dios  sa  isa,  para 
nang  tatino  nang    tsip,    etc. 

DRIZA,  f.    naút.    lianting,  6  lú- 
bid    na   panglaás    ó    pangbabá  nang 
lAyag. 
'    DUBITACIÓN,   f.    Pagaalangán. 

DÚCTIL,  adj.  Makúnat  na  ma- 
lambot,    para  nang  lástiko. 

DUDA.  t.  Pagaalangán,  ó  duda. 
II  Pangambá. 

DUDAR,  n.  Magalangán;  mag- 
urongsulong  ang  loob.  ||  a.  Angangín; 
huag  paniwalaán.^i^i^  alguna  cosa. 
Magalangán  sa  anomang  bágay;  anga- 
ngín   ang    anonián.=í«  salir.   Mag- 


madaling  ga.wín.=al  gusío.  Masarap; 
6  matamís  sa  lasap.  =para  oir,  Ma- 
sarap dingín.  =(/<?,  e«  íí  //-(í/íí.  Mahá- 
say  makipagfisap;  ó  matamís  ang 
ngk\i.  =  de  almíbar .  Ang  kínusílbá;  Ó 
inildtó  Sa  arníbal.  =íf^//tf////f.  Alin- 
mang  matamís  na  linuyd  at  kinura- 
pites. 

DULZOR,  m.  der,  nang  dula, 
Katamisán,    ó    tamís. 

DULZURA.  .  der.  nang  dulzor. 
Katamisán.  ||  niet.  Kasarapán.  ||'Ka- 
husayan  nang  ugálí. 

DUODÉCIMO,  MA.  adj.  num. 
ord.   IkaiabingdalaWá. 

DUOMESINO,  NA.  adj.  Ang 
may  dalawang  buán;  ó  náuukol  sa 
dalawang  buán. 

DUPLICAR,  a.  Dalawahín.|¡Pag- 
ibayiihin  ang  dami.  ||  Salitíng  maká- 
lawa   ang    anomán. 

DURACIÓN,  f.  der.  nañg  durar, 
Láon;    pananatÜi;    paglatagal. 

DURADERO,  RÁ.  adj.  Matagalj 
ó  magtátagal. 

DUREZA,  f.  Katigasári. 

DURO,  RA.   adj.  Matigáí 


alangán    sa    pagalís.=í«//'^  d  sí  y  el     lakiot.  ||  Maligás  rnag-sahi  ó  magutos; 


no.  Magalangán  kung  dápat  tuma- 
ngó  ó   tumangí. 

DUELA,  f.  Báwa't  ísang  piraso 
nang  tabla  nang  bariles. 

DUEÑO,  ÑA.  m.  y  f.  Ang  may 
ári;  panginoón. 


mabagsik;  mabangís.  |f  Matigás  ang 
nio.  jl  Lubhang  marámot.  ||  Bastos,  || 
Mapurol  ang  ulo.  =(/i?  corazón.  M.^- 
tigás  na  píisó.^í/^  cascos,  Lubhang 
mapiirol  ang  nlo;  ó  maliwag  umin* 
tindí. 


y  Google 


—  22Í- 


E 


EBANISTA,  m.  der.  nang  ébano. 
Ang  nagtátrabaho  nang  ébano  at 
ib&  pang   káhoy    na    mahalagá. 

EBRIEDAD,  f.  tler.  nang  ebrio. 
Kalanguhán. 

EBRIO,  BRIA.  adj.  Langó;  la- 
sing. 

EBRIOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
ebrio.  Mapaglangó,    ó    malalángohin. 

EBÚRNEO,  NEA.  adj.  Ang  s¡- 
nangkapán  nang  gáring,  para  nang 
estatua  ebúrnea,  est-'tuang  gAring-H 
Páranf?  gáring. 

ECLESIASTÉS.  m.  Isa  sa  ma- 
ngá  libro  sagrado  na  súlat  ni  Sa- 
lomón. 

ECLESIÁSTICO,  CA.  adj.  Arig 
náuuko!  sa  iglesia.  II  m.  Tari. 

ECLIPSE,  m.  asir.  Láhó,  ó  pag- 
kátagó  sa  ating  mata  nang  liwá- 
nag  nang  alinmáng  astro,  dáhil  sa 
nakakákanlong  na  i\¡Á.=toíal.  Pag- 
kukulirnlim  na  lubós  nang  isang  &%• 
lio.  =  parcial.  Pagkukulimlim  nang 
isang  pangkat  na  alinmán  nang  isang 
dsíta. 


ECO.  ni.  Alingiiwngaw;  nlituat; 
uliyao;  tíi.gig. 

ECONOMÍA,  f.  Pagiiiipid.  ||  Ma. 
ayos  na  pamamahálá  nang  anománi 
II  'Kasalatán.  •=/>oliiica.  Karunúngang 
nagsásaysay  nang  kayamanan  nang 
isang  nación,  at  nang  manga  dahi- 
lán  d  paraán  nang  kaniyang  pag« 
síilong  ó  paghupá. 

ECONÓMICO,  CA.  adj.  dar.  ng 
economía.  Matipid;  maayos;  mabií- 
ting  mamanihálá  na  walang  Ín«ak* 
saya.  ||  Níiuukol   sa   economía. 

ECONOMIZAR,  der.  nang  econo- 
mía.   Tipirín.  II  Magtipon. 

ECHAÜERO.  ra.  Tulugán;  páhi- 
ngahan. 

ECHAR,  a.  Itapon;  iwaksí.  ||  Ita' 
boy;  paalisín.  ¡|  Ibunsod.  II  Isáboy,  || 
Ayon  sa  sustantivo  na  kalákip  ay  ga- 
yón din  namán  ang  kahulugang  ti- 
nátaglay  niyá,  para  nang  magusbong, 
MAGBULAKLAK,  ctc.  ang  mañgd  hala- 
man,  kchar  retoños,  uchar /¿ores,  etc. 
¿as  p¿antas.  ¡J  Kumáin,  ó  utninom  ng 
anomíin.  |)  Gámit  namang  parang  re- 


vGooQle 


—  S23  — 
EDA  EDI 

ciproco,  at  sinásabing  echarse  un  mabuling  halimbSiwá  sa  iba.  j]  r.  Má- 
Íra}¡o  de  agua,  uminom  nang  isang  la-  tajó;  m^bangon  ang  isang  báhay,  etc.'J 
gok  na  túbig.  \\  Maglaga'y;  magkabit:  Másunod  6  niágaya  sa  gawáng  ma- 
para   naiig  echar  á   la  puerta  un  ce-     galfng  na    nákUa    sa    iba, 


rrojQ,  LAGvÁN  ó  karitÁn  a}tg  pintó 
nang  isang  kandado.  ||  Susían;  sadhán: 
V.  gf.  echarVii  llave,  susían,  b  sadhán. 
II  lowi  sa  anomán  ang  isang  bágay: 

V.  gr.  KGHARLO  á  Juego,  lOWl  6  ARÍ- 
ING  laró)  ECHARLO  á  buena  parte,  ma- 
gatiñgín  ó  A-RÍiüG  magaling.  \\Maiü!L- 
hagi;  raamudmod,  at  sinásabi;  echar     ngá  anak)  sa  t^kot  sa  Dios.  ¡|  r.  Mag- 


EDIFICATIVO,  VA.  adj.  Ga- 
wáng nakahíbila    sa    iba    sa  mabuti. 

EDIFICIO,  in.  Báhay;  palasio, 
etc, 

EDUCAR,  a.  Aralan.  |Í  Turiían; 
nalakhín.=('íí  sus  hijos)  en  el  temor 
de  Dios.  Palakhín  (ang  kaniyang  ma- 


cartas,  mamahagi  nang  .  baraka, 
=í«,  por  tierra.  Ibalabag;  ilagpak 
s%\úp^.  —  de  casa.  Paalisín  sa  báhay; 
Ípaglaboy.=ífí  ver.  Halalaín;  máha- 
latá.=ii  buenaparte,  MagaIÍngín.=:w«- 
no  íi  una  cosa.  Tulungang  yaríin  ang 
isang  bágay. =(/£  una  cosa.  Gamitin 
ang  isang  kasankapan  ó  bágay  na 
anomán.  =  la  mano  á  alguna  cosa. 
Tangnán. — Echarla  de  guapo,  de  va- 
liente. Magtapangtapangan;  magma- 
yabang.  II  r.   Tumimbuang;    umiinat; 

magpakahigáhigá-ll  Diimalíthong;  su-    man.  |¡  met.    Kabalisanhán 
=  á  los  pies.    Manikluhod  sa     pagiínit   nang   kalooban, 


áral. 

EDUCIR,  a.  irreg.  como  ciducir. 
Kunin,  ó  hangtíin  ang  ísang  bágay 
sa   iba. 

EFECTUAR,  a.  Ipatúloy  na  ga- 
wín  ang  anomán;  totohanin.  H  r.  Má-- 
tuloy. 

EFEMÉRIDES,  f.  pl.  Librong 
kUiásusulatan  ng  nangyáyari  sa  araw- 
áraw.  ■  ■ 

EFERVESCENCIA,  f.  Pagsilak- 

bong  malabis  nang  dugo  6  ng  ano- 

álab  at 


harap  nang  isa;  magdapS  sa  harap  ng 
ÍS^.=ií,  en  por  tierra.  Manikluhod; 
magpakabábá.=/(?r  los  suelos.  Mag- 
pakabábá;  magpakaabá;  raagpakahá- 
vask.— Adormir,  Matdlog;  magpabayá. 
EDAD.  f.  Taong  dala  nang  Isa 
muía  nang  ipañganak:  edad. 


EFICACIA,  f.  der.  nang  eficaz. 
Bisa;  lakás;  kapangyarihang  guma» 
wá. 

EFICAZ, 
masídhí. 

EFIGIE. 


adj.  Mabísá;    malakás; 

f,   Larawan.  Lalong  ka- 
raniwang  itáwag   sa  iarawan  ni   Je- 


EDECÁN,  ni.  mil.  Ofisial  na  may  sukristo  at  nang  mahal  na    Virgen. 

tungkol  na    maghatid   at    magpahá-  EFUNDIR,  a.    Ibuhos;   ibubó._ 

yag  nang  manga  kautusán    nang  ge-  EFUSIÓN,  f.   der.  nang  efundir, 

neral.  Pagkábuhos;  pagkábubo  nang   ano- 

EDICTO.  m.    Kaulusán;   lítos,  ó  niang  lusaw   na  bágay.   Lalong  ka- 

dekretong  hayag  sa  madlá  nang  isang  raniwang   sabihin   sa  dugo.  ||  Pagsa- 

Prlncipe  ó  magistrado.  saya. 

EDIFICAR,  a,   Magbangon  nang  EGIDA,   f.  met,  Kalásag;   sálilo- 

báhay,  etc,  H  met.  Magpasunod  nang  ngan;  tangulan. 


vGooQle 


-224  - 


EGO 

egoísta,  m.  Ang  walang  ki- 
níkilala  at  walang  tiklalaman  kundi 
ang'gawang    kagálingang  sarjli. 

EGREGIO,  GIA.  adj.  Marilag; 
líiarangal. 

EJE.  ni.  Eje  ó  pahálang,  ná  ang 
inang.^  dulo  ny  násusuot  sa  gitna 
nang  ikinákabit  sa  kaniyá,  at  s¡yá 
ang  iniinugaii,  para  nang  kinásusu- 
utan  at  iníinugan  nang  isang  rut;da 
ó  pagulong. 

EJECUTAR,  a.  Gawín.  |1  líitayin 
ang  may  sala.  ||  for.  Embargohín  ang 
árí  nang  may  lítang,  at  nang  tiia- 
kabáyad. 

EJECUTIVO,  VA.  adj,  Bigláan; 
di  naipaghíhintay;  ó  di  nailátayong. 
EJEMPLAR,  adj.  der.  nang  ejem- 
plo. Nakapagblbigay  nang  mabuting' 
halimbáwá.||  Hiíwaran  sa  pagnugáltH 
Tularán;  parisán.  |]  Salin.  |¡  Parusa  na 
dápat  pagkunan  nang  pagkadalá  ó 
pagifngat,  nang  hindi  paniarisan  ang 
masamang  gawá. 

EJEMPLO,  m.  Halimbiíwá;  pa- 
sunod.  II  Gawaiig  d.ípat  tillaran. 

EJERCF-R.  a.  Gmnawá;  tumapad; 
ó  tumangaii  nnng  i^ang  katungkulan. 
=^( su  autoridad )  en,  sobre  el  reo.  Ga-, 
wín;  tuparin  (ang  kaniyang  kapangya- 
ríhan)    sa  may  sala. 

EJERCITAR,  a.  Sanayin.  II  Pa- 
pagaralin  nang  anomán;  suwayín.= 
(á  tuto)  en  la  paciencia.  Sanayin  (ang 
isa)  sa  pagpaparayá  6  pagpapasien- 
sia.|l|t.  Magsánay,=<(',  ¿«  correr.  Mag- 
sánay  sa,  6  nang  pagtakbó.=í«  obras 


ELA 

hindi   linátamnan;    at    hindi    tinátra- 
baho,  at  karaniwang    giikan    at  pá* 
hanginan    láinang  nang   an¡. 
YA.  att.    m.    Ang. 
ÉL,    ELLA.   ELLO.  pron.   pers, 
Siyá. 

ELACIÓN,  f.  Knpalalíian;  kalak- 
hang  loob.  |[  Katáasan  nang  (sip;  ka- 
míllialan;  kadakiláan,  etc. 

ELECCIÓN,  f.  der.  nang  elegir, 
Paghalialal;  pagpíli. 

ELECTO,  p.  p.  irreg.  nang¿/í'^/>. 
m.  y  f.  Ang  náhahalal,  ó  nápapala- 
gay   sa    katungkulang  anomán. 

ELECTOR,  ni.  Ang  nagháhalal 
II  Báwa't  isa  sa  manga  principe  sa 
Alemania,  na  naghilhalal  nang  Em- 
perador. 

ELEGANTE,  adj.  Marikit;  buti- 
hin;  makinis,  ||  Mainam  inagsalitS  ó 
manamit. 

ELEGIR,  a.  irreg.  como  pedir,  , 
Ihalal.  ¡I  Ipalagay.  j]  Pumílí.  j|  r.  Má- 
halal;    mápatagay. 

ELEMENTAL-  adj,  der.  nang 
elemento,  met.  Káunaunahan;  pamu- 
lá;  pinakaugat. 

ELEMENTO,  m.  pl.  Ang  ma- 
nga pinakaugat,  at  mulang  pinag- 
bíibubatan   nang  kariinungan. 

ELEVACIÓN,  f.  der.  nang  í/í- 
var.  Pagtataás.  |[  Taás;  táyeg.  ||  met. 
Pagkálaas  sa  alinniang  katungkulan. 
y  Kapalaliían.  ||.  Kadakiláan. 

ELEVADO,  DA.   p.    p.  nang  ele- 
var, y  adj.   inét.   Mataás;  dakílá. 
ELEVAR,  a.   Itaás.  II  met.  Ilagay 


de  caridad.  Magsánay  na;ig  pagkaka-  ang  isíi  sa  liigal  na  marangal  at  ma- 

áwangKawS.  taás    na    katungkulan;    'ibunyt.=(los 

EJERCITO,  m.  Hukbó;  II   Pulu-  ojos)  al  ciclo.  Itaás  (ang  manga  mata) 

tong.  sa  lángit.=í/f  la  ¿ierra.  Itaás;  6  iangat 

EJIDO,    m.  Liipang  commial  na  sa  11113;!.  =  ^^  imo)  sobre  las  ntibts. 


vGooQle 


ELO 

Ilagay  (ang  is?i)  sa  alapaap;  pakapu- 
rihin.  II  r.  met.  Mawalán  nang  dfwá; 
tumígil  ang  manga  sangkap  nang  ká- 
luliiwa,  (Jáhil  sa  pagbiibulaybúiay 
nang  anomán.  ||  Pasukan  nang  ka- 
palaídan.  ||  r,  Mátaas;  pailanglang.= 
al,  hasla  el  cielo.  Pailanglang  sa,  han- 
gang  lángit.=/í)r  los  aira.  Pailang- 
lang  sa  impapawid. 

ELOCUENCIA,  f.   Ang  kabiha 
sanhán   at   kaayahang  mangiísap  na 


-225- 


EMB 

Pikí  sa,  nang  damit.=íí«  la  respuesta- 
Malitó;   6   masikí   nang   pagsagot. 

EMBARAZO,  m.  Abala.¡|Kabun- 
tisán.  II  Kaumirán. 

EMBARAZOSO,  SA.  adj.  der. 
nang  embarazo.  Nakaáabala;  nakasí 
tiki. 

EMBARBECER,  n.  irreg.  como 
agradecer.  Tubiían  nang  balbás;  mag- 
kahalbás. 

EMBARCACIÓN,    f.    der.    nang 


nakaháhalina  at  nakalálamiiyot  nang     embarcar.  Sasakyán.UPaglulan  ó  pag- 


loob    sa    dumídingig. 

ELOCUENTE,  adj.  Ang  bihasa 
iit  kayaáyang  mangiísap,  na  nakaáan- 
yaya  nang   loob. 

ELOGIAR,  a.  Purihín.  íi  r.  Pu- 
rihin  ang    sarile. 

ELOGIO,  m.  Pagpmi  sa  kabuti- 
han  at    karapatán  nang  kápiíwá, 

EMANACIÓN,  fr  der.    n&ng  ema- 
nar.   Pagsingaw.  [|  Pangagáling. 
ngaw  nang  anomán. 

EMANAR,  n.  Manggfáling;  mag- 
biihat   ang  anomán  sa  ibii. 

EMBADURNAR,  a.  Kulapulan 
= de  lodo.  Kulapulan  nang  piítik.  || 
r.  Mapunó  nang  dumi;  niákulapu- 
lan. 

EMBALAJE,  m.  Pagbab^lot;  pag- 
babasLá  nangkal^kal.  ||  Bálot;  ó  balat 
!ia  kiuásisidlan  nang  kalákak  ]j  Ha- 
laga   narig'  pagbálot  6  sisidián. 

KMBALAR,  a.  comer.  BaluLin;  ó 
ikafiün  ang-  kalákal.  li  r.  Mabálol;  má- 
kaliot!. 

EMBARAZADA,  adj.y  s.  f.  Biin- 
\is.=,(ie  seis  meses.  Buntís  nang  hnim 
na  buán. 

EMBARAZAR,  a.  U.uahala;  su- 
iii¡k¡.||Buntisín.  ||  r,  Maabala;  masiki; 
maluatán.  ||  Malito.  =f£í«  la  ropa.  Ma- 


sakay  sa  daong.  ||  Ang  panahong  ipi- 
naglúiuat  sa  paglatayag,  btíhat  sa 
isang    lugal    hangang    sa    iba. 

EMBARCADERO,  m.  der.  nang 
embarcar.    Lugal    na  dóongan, 

EMBARCAR,  a.  Huían;  isakay. 
It  met.  Ipások  ang  isa  sa  isang  ofi- 
cina ó  hánapbuhay.  ||  r.  Lumulan;  su- 
makay.  il  Pumások  na  sumama  sa 
Si-  isang  oficina  ó  hánapbuhay.  =  (/í/a- 
sajero.  Sumakay  na  pasahero.=e«  un 
vapor.  Lumulan  "sa  isang  bípor.  = 
para  España.  Lumútang  patungo  sa 
España. 

EMBARCO,  m.  Paglululan;  pag- 
sakay   sa  daong. 

EMBARGAR,  a.  Embargohfn;  iü- 
lin.  II  Sansa)¡lin;  abalahin.  ||  Maimban- 
gó.  II  r.  met.  Matüihán;  mawalán  ng 
díwá. 

EMBARNIZADOR.m.  Mangba- 
barnís. 

EMBARNIZAR,   a.    Barnisán. 

EMBARQUE,  m.  Pagsakay  sa 
daong. 

EMBARRAR,  a.  Kapulan  nang 
piítik.  ¡I  Piuikan,  ó  punín  nang  pú- 
(ik.  II  met.  Guluhín  ang  anomán.  |[ 
r.  Mábalahó;  másoot  sa  isang  gu- 
sot. 

29 


vGooQle 


EMB 

EMBARRÍI-AR.  a.  Isilki  üa  ba- 
rí les. 

EMBASTECER,  n.  irrcg.  como 
agradecer.  Turnaba;  pálííki  aiig  ka- 
tawün.  II  r.   Maging    bastos. 

EMBATE,  m.  Hampas,  b,sjin- 
pok  na  matakás  nang  alón.  ||  Pagda- 
líihong,  ó  pagliísob  na  biglá;  p.ig'- 
hnndulong'.  ||  ni.  pl.  Manga  kasalí- 
waáng  pálad;  manga  kapÁilang  sa 
r¡  i   nang  biíhay. 

EMBAUCAR,  a.  Dayáin;  upatáii; 
iamuyiilin.  ||  r.   Mádayá. 

EMBAULAR,  a.  Isüid  sa  baúl. 
[|  met.  y  fam.  Kumáin  nang  lubhang 
marami.' 

EMBEBECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Libangín.  ||  Tulaldin;  ha- 
ngalfn.  ||  r.  Malanga;  raápatulálá.  =  í'« 
mirar.    Malihang  sa  pagniamasid. 

EMBELECO,  m.  Dáyá;  kasinu- 
ngalingang    nakaáanyaya    nanir  loob. 

EMBELESAR,  a.  Papagtakhín; 
pamaangín.  ||  r.  Matigilan;  magtaká. 
II  Malugod.=:cí'«  uft  niño.  Malngod. 
sa  isang  bátá.=í«  oÍr.  Maligaya  ng 
pagdingig 

EMBELESO,  m.  der.  nang  m- 
belesar.  Pagkámaang;  pagtatakíi.  ||  Há- 
ííay  na  nakapagtátaka. 

EMBELLECER,  a.  irreg  como 
agradecer.  Painamin;  pagandahíi-i,  !| 
r.  Dumikit;  gumandíi. 

EMBERMEJECER,  a.  irieg.  co- 
mo  agradecer,  Papulahln.  ||  mst.  Hi- 
yaín.  |1  r.  Mamnlá.  ||  met.  Mahiyá. 

EMBESTIDA.  {.  der.  nang  em- 
besiir,  Paghandiilong;    paglaban. 

EMBESTIDURA.  f. '  P-ighandu- 
Iong. 

?:MBESTIR.  a.  irreg.  como  pe- 
dir. Handuiungín;  labanan;  bangaín. 


EMB 

II  Daliihiingin.  ||  Sabatín  ang  kápo- 
wá  na  liingán  nang  limos,  ó  uta- 
ngan  sa  oras  ó  lugal  na  di  karam- 
patan.=fíJ«,  contra  el  ¡ehn.  I,uniabín 
sa    león;    makibangíi  sa    león. 

EMBETUNAR,  a.  Kapulan  ng 
betún. 

EMBLANDECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Palambulín.  II  n.  Lumam- 
bot.  II  r.    met.    Mahabag. 

EMBLANQUECER,  a.  como 
agradecer,  Paputiín;  6  papamutiín.  || 
r.  Mamuti. 

EMBOBAR,  a.  Patangahín;  imang- 
há;  litohín.  |¡  r.  Malanga;  mámaang. 
=:con,  de,  en  algo.  Mátanga  sa  ano- 
mán. 

EMBOBECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Hangalín;  tulalaln.  ||  r,  Ma- 
ging   tigil;    maging   tangk. 

EMBOLSAR,  a.  Ipamulsá.  ¡|  r, 
Magpamulsá  nang  anomán. 

EMBOLSO,  m.  Pa^sisilid  sa  bul- 
sá. 

EMBORNALES,  m.  pl.  naiit.  Pa. 
bultiang;  ó  butas  na  pálabasan  nang 
liibig. 

EMBORRACHAR,  a.  Langohín; 
balasingfn;  tubahin.||r.  Maglangó;  ma 
langE).  =  f<j?/,  de  aguardiente.  Malango 
nang,   na    aguardiente. 

EMBOSCAR,  a.  mil.  labang  ang 
ifí.-.ng  p'.ihitong  na  tawo,  dátapua't  na- 
kakanlong.  |]  r.  Magsitot  sa  kadili- 
mán  nang  giíbat.=£«  el  monte.  Mag- 
siiot  sa  giíbat. 

EMBOSQUECER,  n.  irrpg.  como 
agradecer.  Manggitbat,  ¡]  r.  Magsiiot 
sa  gdbat;  manganlong  sa  gúbat. 
,  EMBOTAR.'  a.  Salsalin  ang  ta- 
lim  nang  armas.  II  Isilid  sa  bote  ang 
anomán.   Kaugaliang  sa  tabako  sa* 


y  Google 


bihin.  II  r.  fam.  Magbota;  ó   magsuot 
iiang    bolas.  ||  Mapudpod. 

EMBOTELLAR,  a.  Isiüd  sa  bo- 
tella aiigr  anomáii, 

EMBOZAR,  a.  Takbán  nang  kapa 
o  l)alábal  aiig  tiiukha,  na  ang  ili- 
Uw  láuiang  ay  tnatá.  ||  BusaUn  ang 
kabayo  ó  aso.  |j  miit.  Ikaulong;  pag- 
takbán  liang  salild  ó  kilos  ang  ano- 
iiián  at  nang  hiiag  makúró.  ¡t  r.  Mag- 
b:ilot;  ó  iiiagbalábal,  na  takpán  pati 
inukliá.=íw/;  f«  d  capole.  M.igbá- 
lol  nang  kapoíe,  na  takpin  sampong 
niukhá. 

EMBRAVECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Pabangisín.  ||  Pagalitin.  | 
n.  iiiét.- Mabúhay;  inanaiíwá;  Itunagó 
ang  karaáhalan.  ||  r.  Bumangis,  ||  Ma- 
gálit.||Sutiiasal:  kung  sa  hangín  at 
iba    pang    elemento. 

EMBREAR,  a.  Kapulan  nang  sá- 
hing. 

EMBRIAGAR,  a.  Langohín.||  r. 
Malanga.  [I  met.  Mawaiang  díwá.=: 
■con,    ile   vino.    Malango  sa  álak. 

EMBRIAGUEZ,  f.  Kalanguli;ín. 
íl  raet.    Pagkasíra    nang  ulo. 

EMBRIDAR,  a.  Lagyán  nang 
rienda  ang  kabayo;  o  ang  aUnmang 
híiyop  na  panghila. 

EMBROLLAR,  a.  Guluhín.  H  r. 
Maguió. 

EMBROLLO,  m,  Pagkaguló;  ka- 
giiluliln.  II  Sitsit;   hatid   dumápit. 

EMBROLLÓN,  NA.  m.  y  f.  Ma- 
pangulb. 

EMBRUTECER,  a.  y  r.  irreg. 
como  agradecer.  Maging  párang  há- 
yop,  na  pumurol  ang  ísip,  sumamá 
ang  ugáli,  tnaging  bastos  ang  ma- 
nga kilos,  malimutan  ang  nálalamang 
k.(Ligaliang  nuhúsay,  etc. 


—  a27  — 

EME 

EMBUDO,  m.  BaÜsiinsong.  ii  Em- 
budo. II  met.  Líhó;  tarampás;  enredos. 

EMBUSTE,  m.  Kasinungalingan. 
II  pl.  Kasankapang  maliliit,  atmuntí 
ang  halagíi,  na  karaniwang  gámit  ng 
babayi. 

EMBUSTERÍA.  í.  der.  nang  em- 
buste, fam.  Kasinungalingan;  dáyá. 

EMBUSTERO,  RA.  m.  y  1.  Si- 
nung&ling;    bulaán. 

EMBUTIR,  a.  Siksikan;  saksakán. 
II  Ipaloob;  ilápat  na  isipit  ang  ano- 
máii  sa  iba,  na  paiang  hoo.^^de  al- 
godón, Siksikan  nang  búlak.=:('a«a 
cosa)  en  otra.  Ilápat  na  ipaloob  (ang 
isang  bágay)  sa  iba.  B  r.  fam.  Mag- 
pakasandat.  ||  Sumaksak;  b  sumíngit 
sa  pagitan  nang  anomán. 

EMÉTICO,  CA.  adj.  Pangpasuka 
(gamoí),  ICaiígaÜaug  sustantivo  mas-' 
ciilino  kung    gamilin. 

EMETIZAR.a.  der.  nang  ewfi/íVfl. 
Halúan  nang  emético  ang  anomang 
bagay.  |¡  Painomín   nang   emético. 

EMIGRAR,  a.  Umalís  sa  kani- 
y.uig  hayan,  at  ea  iba  tumahín. 

EMINENCIA,  i.  Taás;  ó  kata- 
asan  nang  lúpá.H  met.  Taás  nang 
ísip;  karángalan.  jj  Táwag  na  ibíní- 
liigay  sa  manga  cardenal  nang  santa 
Iglesia  romana,  at  sa  gran  maestre 
nang    religión  ni   San  Juan. 

EMINENTE,  adj.  Mataás;  raatá- 
yog.  II  met.    Dakílá. 

EMITIR,  a.  Ikálat  ang  manga /a- 
pd  de  banco.  ||  Sabihín;  ó  ipaháyag 
ang  sariling  pasíyá. 

EMOLUMENTO,  m.  Pakinábang; 
ó  báyad  na  tinátangap  sa  anomang 
katungkulan,  bukod  sa  sueldo.  Ka- 
raniwang plural  kung  gamitin. 

EMPACHO,  m.  Hiyá.  ||  Kasikíán; 


vGooQle 


EMP 

pagkaumid.=y  empacho  de  cslbmago. 
Ahilo;  ó  di  pagkatiíiiaw  sa  sikmii- 
rá,    nang  kináin. 

EMPALAGAR,  a.  Makasúya;  ma- 

kasunok.  p  met.   Makapágod;    niaka- 

yamot.  ||  r.  Masiíya;  masiinok,  maya- 

mot.^i/í  todo.  Masiiy^;  mayamot  sa 

'  balang  na. 

EMPALAGO,  m.  Súyá;  siinok.  || 
met.   Tamlay;   siiklam. 

EMPALAGOSO,  SA.  adj.  Naka- 
síisuyá;  nakasüsutiek.  ||  Tawong  na- 
katniímuhi  ang  ugáli.  ' 

EMPALAR,  a.  Tuhugin;  durdin 
sa  isang  luhugan,  na  para  nang  gi- 
nágawá   sa   líÜtsunin. 

EMPAÑAR,  a.  Lampinán:  6  ba- 
lutin  sa  lampín  ang  sang^oi.  ||  met. 
Dumhán  ang  sariling  puri,  ó  ang: 
sa  iba.  II  r.  Lumábó;  ktinuiümlim.  || 
Masiráan   nang  puii. 

EMPAPAR,  a.  Tigmakín;  pigtaín. 
=  de  agua.  Tigmakín  nang  túbig:.= 
(la  sopa)  en  el  caldo.  Pigtain  (ang 
sopas  sa  sabaw.  ||  Matigraak;  mapig- 
tá;  tumiim.  ||  Maempatsá  ó  ahituhin. 
=(la  lluvia)  en  la  tierra.  Tuniiim 
(ang   ulán)  sa  liipá. 

EMPAPELAR,  a.  Balulin  nang 
papel.  [|  Diktán  ó  balutan  nang  pa- 
pel ang  isaiig  silid,  baúl,  etc.  ||  met. 
Formaban  nang  káusa. 

EMPAQUE,  m.  Pagbabálot;  pag- 
babastá.  II  fam.  Ang  anyo  nang  isa, 
na  ayon  dito  ay  nagkákagusto  tayo 
ó  ñayiyamot  sa   unaiig  pagkákita. 

■EMPAREDAR,  a.  Kulungíft  ang 
sínoman  sa  isang  lugal  na  nabábakod 
nang    pader. 

EMPAREJAR,  a.  Ipantay.  Ii  Pan- 
taíñ;  p.ilasin.||Pagagapayin.=í-t>n  olro. 
lagápay  sa  iba.  ||  n.  Umabot  na  má- 


-238  — 


£MP 


pantay  ang  sinoman  sa  nauuna  sa 
kaniyá.  ||  Magkáisa;  magkáparis  ang 
datawang   bágay. 

EMPATAR,  a.  Pagpantaín  ang 
dami  nang  voto.  II  r.  Magkáisa  ang 
danii    nang    manga    voto. 

EMPATE,  ni.  Pagkakiípatas  nang 
voto. 

EMPEDERNIDO,  DA.  p.  p,  nang 
empedernir  at  empedernirse.  Tumigfts 
na  parang  bato;  mawaián  nang  pang- 
damdani. 

EMPEDERNIR,  n.  def.  na  gi- 
nágamit  lámang  sa  manga  sumiisu- 
nod  na  tiempo  at  persona:  p.  p.  era 
pedernido:  pres.  ind.  empedernimos; 
empedirnís:  imperf.  empedernía;  em* 
pedernias;  etc.:  perf,  empederní,  em- 
pederniste; empedirnib;  empedernimos; 
empedernisteis;  empedirnieron:  fut.  em- 
pedcrniíé;  empedernirás;  etc.:  impe- 
rat.  empederníos  vosotros:  imperf.  em- 
pedirniera,  cmpcderriiría; .  enipedirnie- 
se,  etc.:  fiit.  empedirniere;  cmpedirnie- 
rcs;  eti?.  .Patigasing  parang  bato-  II  r. 
Tumigis;  manigás  na  parang  bata. 
II  r.  met.  Tumigás;  ó  magpakátigas 
tigas  ang  kalooban. 

EMPEDRADO,  p.  p.  nang  em- 
pedrar, y  m.  Látag  na  bato,  na  ta- 
lagang  inihánay  na  mahúsay  sa  di- 
nádaanan.  ¡¡  PaglalMag  nang  bato, 

EMPEDRAR,  a.  irreg.  como  acer- 
tar. Latag.in  atig  hipa  nang  lapat- 
lápat  na  hat(}.  ||  Punín  nang  ti'soJ  at 
sarisdriiig  bágay  na  sükal  ang  isang 
lugal.  ^ctífl,  'd,:  adoífuines.  Latagan  ng 
adoquín.  \\  r.  Maging  bato;  ó  batohín 
ang  daán. 

EMPEINE,  m.  PukM.  ||  Pusón. 
II  Baai.=í/í/  pié.  Bubong  nang  paá. 
Ang   táwag    nang    manga   anatéínic» 


y  Google 


EMP 


-229- 


ay  TARSO, 

EMPEINOSO,  S.V.  adj.  der.  ng 
empeine.    Búniliin. 

EMPELLAR,  a.  'luíak;  ó  ipag- 
tiíiakan.  ||  r.    Magínlakln. 

empellón!  m,   Tiílak. 

EMPEÑAR,  a.  Is;inla.  |I  P¡iilin.|| 
Magempcño;  ó  papaiiiagitati  sa  ká- 
powá.  II  Tiimayó;  mangákd.  =  (uno  su 


EMP 

jya  EMPIEZAN  las  campanas  (nagmd- 
mulá  lia  bagil  nang'  [jaglugtog  ó  nang 
pagtulig  sa  átin;)  naguiúmulá  na  ang 
niaügá  iisii,  ya  ioh'iiízan  los  venadas  ' 
(nagrnúmulá  nabagang"  iiínial  ó  nang 
paggálá  sa  paghinap  nang  pagkáin. 
=  íí  holar.  Gumiií;  ó  magpamu- 
lang  gujuití  =^con,  por  tal  pregunta. 
Muían     nang,    sa    gayong    tanong.= 


palabra)  con    otro.    Itangó  (nang  isa    por  lo  dificü.    Mulán   sa  mahírap.^ 


ang  kaniyang  pangungiísap)  sa  iba. 
11  r.  Magkaútang.  ||  Magpuinilit.  |l  Ma- 
magitaii;  makiiÍ5ap.=ríí«  elj¡tez>  Ma- 
kiúsap  sa  hukoni.=/o/'  el  reo.  Ipa- 
magitan  ang  may  sala.  =c«  una  cosa. 
Pagpilitan  ang  anomán.=í«  mil  du- 
ros. Magkaútang;  ó  niásaniá  nang 
isang    libong  pisos. 

EMPEORAR,  a.  Pasamaing  láló. 
II  n.  y  r.  Su  mamá;  ó  bnmigat  ang 
damdam . 

EMPEQUEÑECER,  a.  irreg.  co- 
mo agradecer.    PaÜilíu.  ||  i.  Luniiit. 

EMPEZAR,  a.  irreg.  como  acer- 
tar. Magpasimfinó.  II  Mulán;  ó  pa- 
mulán:  v.  gr.  miímulan  búkas  nang 
mánanahí  ang  báró,  la  costurera  em- 
pezará mañana  la  camisa,  etc.  Ngu- 
ni't  ACTIVO  man  Ító,  ay  nagiging  neu- 
tro 6  impersonal  kapag  ang  suraíi.su- 
nod  sa  kaniyá  ay  picposisión  a  n;i  may  há;  maghírap. 
kasaniang  verbo  neutro  6  im|)i;rsonal:  ""'  ^'^' 
V.  gr.  EJIPIKZA  A  llorar;  umÍiyak 
na,  ya  Ejipikza  á  llover,  umúulan 
«a,  etc.||n.  Magmulá:  para  nang,  nac- 
Mti-MULÁ  na  ang  íntsa,  ya  emi'ieza 
la  ffi/j«.||Magpainulang  niangyari  ang 
talagang  kangnay  nang  ipinaiintin- 
ding  sinásabi,  v.  gr.  nag-mújiuj-Á  na  si 
F.,ya  EMPIEZA  i^.,(nagmiímulánaba- 
gang  magsaliía,  raagiilolulolan,  etc.); 
NACMÚMULA  !ia  ang  //uulgii  kamptluáf     Uián.  ¡|  r.    Mákamandagan. 


en  poco.  Muían  sa  Itakaunti.  ||  r.  Mag- 
pamulá. 

EMPLASTECER,  a.  irreg.  como 
agradecer,  pint.  Paniayin  nang  pasta 
ang  bakobakó  nang  tabla  ó  kayo, 
at    nang    mápinta'hang    niabuti. 

EMPLEADO,  ni.  May  empico;  ó 
may  katurigkulan, 

EMPLEO,  ¡ii.  Kamngkulan.||Há- 
napbuhay.  I(  Paguiíkoi. 

EMPLUMECER,  n.  irreg.  como 
agradecer.  Magkapakpak  6  magka- 
balahibo;  ó  mulang  tubúan  nang  pak- 
pak  ó  balahibo   ang  ibón. 

EMPOBRECER,  a.  irreg.  pres. 
iiid.  empobrezco:  imptrat. 
él;  empobrezcamos  nosotros; 
can  eilo5:  subj.  pres.  empobrezca;  em- 
pobrezcas; etc.  Dukhaín;  papamulu- 
Liliin    ang  kápovvá.  ||  11.  y  r,    Maduk- 


EMPODRECER,  11.  y  r.  irreg. 
como    agradecer.    Mabulok. 

EMPOLTRONECERSE,  r.  irreg. 
como  agradecer.  Magtaraad;  maging 
anyáyá,    etc. 

EMPOLLAR,  a.  Magpasísiw;  hu- 
(naliinhim;  lurnimÜm,  ¡I  r.  Maging  sí- 
siw    ang    itlüg. 

EMPONZOÑAR,  a.  Kamand»- 
nict.  -Siráin;    sayangin  ang  ano- 


y  Google 


EMP  i 

EMPORCAR,  a.  irreg.  como  acor- 
dar. Dumhán;  salaulaín  ang  anomhn. 
II  met.    Sayángin.  [|  r.   Marumhán. 

EMPRENDER,  a.  Muián;  6  pa- 
mulán.    Karaniwang   sinásabi   sa  tík- 


330- 


ENA 

EN.  prep-  Sa;  nang;  doón.  [j  Üa- 
pag  i^inaina  na  iniuna  sa  nombre 
ay  nagsásaysay  nang  lugal,  panahon 
ó  paraán  nang  pangyayari  nang  ma- 
ng'í    sinásaysay    nang    veibo.    v.    gr. 


gay  na  mahírapgawín.=((2/¿i'«7í«o¿/-a^    Juan    cshl   kn    ¡Manila,    si  Juan   ay 
por  si  solo.   Pamulán    (ang  anomang     nároon  sa  Mayníld  (lugai);  eslo  suce- 


gawá)  sa   ganang    sarili. 

EMPRESTAR,  a.  Magpahiram; 
magpaiítang.  ||  Tumúlong. 

'EMPRÉSTITO,  m.  Pagpapaú- 
tang;  pagpapahirani.  |¡  Ang  hinirain, 
ó   ipinahiram.  |t  Útang. 

EMPUJAR,  a.  Iliílak;  isúlong.  || 
met.  lalís  ang   sínoman  sa  empleo  ó 


dio  EN  pascua,  ito'y  nangyari  nang 
paskó  (panahón);  le  dijo  en  brotóla,  si - 
7iabi  sa  kaniyá  nang  pahiró  (paraán).  ■ 

ENAJENAR,  a.  Ilípaí  sa  iba  ang 
pagaári.||niet  Ululín;  siráin  ang  loob. 
II  r.  Mawaiáng  díli;  mápatulalá;  ma- 
sírá    ang"   ulo. 

ENALTECER,   a.     irreg.     como 


lugal  na  kinálalagyan.=íi/afí7//e.  Itú-  agradecer.  Purihin.  ¡[  Idangal.  II  Ilagay 

lak    sa  daán.=//rtí/íi  derribarse.  Itií-  sa    mataás  na  kilágayan.  |¡  MftdangAl; 

lak    hangang    sa     niabual.=A(fc/a   la  raátaas. 

calle.    Itúlak    sa  tiákong  daán.— fi?»-  ENAMORADO,  DA.  p.    p.  nang 

ira    la  pared.    Itúlak    na    pabalabag  enamorar,  y  adj.    Naníninta. 

sa  pader.  ||r.    Magtulak^n.  ENAMORaMUíNTO,    m.   Pañi- 

EMPUJE,     m.     Pagtutíilak;    pag-  nintá;  paglüigaw. 

aalís.  ¡I  Sfkil.  ENAMORAR,   a.  Makahalina  ng 

EMPUÑADURA,     f.    der.    nang  loob.  |1  Ligawan;  sintahía.  ||  r.    Mábu- 

empuñar.    Pagkimkim;-  ó    paghdwak  hos    ang   loob  sa.kápowá;  sumintá.|| 

nang  sandata.  ¡|  Puluhan;  tatangnán.  Magsitítahan.=í/í    alguno.   Malugod; 


]|  met.  Ang  pasimulá  naug  alinmang 
discurso  ó  saliiS. 

EMPUÑAR,  a.  Hawakan;  tang- 
náti;  kimkiraín  ang  espada,  bastón, 
etc.  sa  puluhan. 

EMULACIÓN,  f.  der.  nang  emú 
lar.  Panaghíling  banal;  ó  hílig  nang 
ating  loob  sa  pat;káibig  pumaris  at 
Uunáló  ra  iba.  Karaniwang  sa  nia- 
biiting  kahuUigáii    g^irnit- 

EMULO,  m.  Kataló;  kalaban; 
kaagaw.  Karaniwang  gamitin  itó  ng 
manga  poeta  sa  mabuti.=:.'/e/  minis- 
tro, Kalaban;  ó  kaagaw  nang  minis- 
tro.=:á«  poesía.  Kipangagaw  sa  pag- 
tuMU 


mábuhos  ang    loob  sa    isa. 

ENANO,  m.  y  f.  Enano.  ||  adj. 
met.  Pandak;  mabábá  sa  kaugaiiáng 
taás    nang    kápowá    niyá. 

ENARDECER,  a,  irreg,  como 
agradtcer.  Paginitin;  pagalabin.  |[  Pa- 
pagningasin.  |Í    r.    Magálab;    sumiglá. 

ENASTAR,  a.  Itagdán,  ó  tag- 
danán;  poiohanan. 

ENCABELLECERSE,  r.  irreg. 
como  agradecer.  Magkabuhok;  tu 
bíian  nang  buhok. 

ENCADENAR,  a.  Itanikalíl;  ta- 
nikalaán.  ||  met.  Ikatiiig;  ikawíng; 
idugtong.  II  met.  Snpilin  ang  kápo- 
wá  na    huag   makagawá   nang   saif 


y  Google 


ENC 

lin?  kaloóbaii.  !|r.    Mátanikalá;  má- 
kawiiig. 

ENCAJAR,  a.  Ipaloob  nang  lá- 
pat  ang  ¡sang  bágay  sa  ihá;  iagpang-. 
II  Isuksok.  II  met.  fani.  Magsalita  tí 
guaiawá  nang  labáí  sa  panahon,  tí 
di  akmá  sa  pinagiisapin.  ||  r.  Sumuol 
sa  isang  lugal  na  masikip:  na  para 
nang  guang  nang  isang  paiier,  ó  sa 
kasinsinán  nang  tawo  sa  isang  pista, 
etc.  II  Makáisip.  :=^ía  ia  tennibn.  Su- 
moot  na  paloob  sa  ¡sang  pagkakati 
pon. 

ENCALVECER,  n.  irr.íg.  como 
agradecer.  Mapánot,  6  niakalbó.  j| 
a.    Panulin;    kalbuhín. 

ENCALLAR,  m.  Mábara  ang  sa- 
sakyán.  ||  met.  Mápasok  nang  walang 
málay  sa  isang  bágay  na  iiindi  t;á- 
lalamang  labasán.  II  a.  Ibará.=:(/i7  «a- 
ve)  en  la  arena.  Ibark  (ang  daong)  sa 
buhangin. 

ENCALLECER,  n.  irreg.  como 
agradecer.  Maglipak.  ||  a.  Papaglipa- 
kín. 

ENCAMINAR,  a.  Itíiro  nang 
daán;  ipatniígot.  ¡|  r.  Tumumph;  pa- 
tungo;  ilagay  ang  boong  pagpnpu- 
mílit  na  ikaáabot  nang  hináhangad. 
=:íÍ  íal  parte,  Patiingo  sa  gayoiig  lu- 
gal. 

ENCAMPANADO,  DA.  adj.  Hií- 
gis  kampána. 

ENCANDECER,  a.  iireg.  como 
agradecer.  Papagbagahin  hangang  sa 
mamuti  sa  pagbabaga.  ||  r.  ^^agbaga. 

ENCANDILAR,  a.  Makasitaw.|I 
met.  Masírá  ang  loob;  masílaw  sa 
masid  6  sa  palsotig  matowid.  ||  fam. 
Isdlong  ang  baga;  padagabdabín  ang 
apoy.  II  r.  Mámala  ang  mata  ó  ang 
mukhü  sa  pagkáinom  na,  malabis  ng 


231- 

ENC 

•    álak,  6   magdamdam   sa    loob  nang 
anománg  kahalayan,  ||  Masílaw. 

ENCANECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Paputiíti  ang  buhok.  ||  met. 
Patandaín;  pagmukhaing  matandá;  |f 
poet.  Pamutiín.  v.  gr.  pinapamutí 
nang  alikahok  ang  buhok  niyá,  el  polvo 
le  ENCANECIÓ  el  pelo.  ^x.  Turnando. 
—  en  los  trabajos.  Ubanin;  tumand;! 
sa    pagtatrabalio  ó    sa    hirap, 

ENCAÑAR,  a.  Padaloyin;  ó  pa- 
daanin  ang  túbig  sa  aliilod.  ||  Mag- 
alulod.  II  Úlakfn  ang-  siulá  tí  siniílid 
sa   bansi,  at  nang  máísilid  sa  sikuán. 

ENCARCELACIÓN,  f.  der.  ng 
encarcelar.    Pagbibilango;    pagpiit. 

ENCARCELAR,  a.  ibilangó;  pii- 
tin. 

ENCARECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Mahalán;  taasán  ang  ha- 
lagii.  [j  met.  Pakapurihin  ang  ¡sang 
bágay.  ||  r.  Mámaha!,  ó  mátaas  ang 
balagá. 

ENCARGADO,  DA.  p.  p.  nang 
encargar  y  m.  y  f.  Ang  kátiwalá,  ó 
pinagkákat¡wa!aan. 

ENCARGAR,  a.  Ipagbilin.  ||  Iha- 
biün.  It  Ipagkátiwa'á.  II  r.  Magbahálá; 
tangapin  nang  ísá  ang  pagbahálá  ng 
paggawá  nang  anomán.  ||  Umupó,  6 
niáup6  sa  isang  katungkulan.  =(/(?  «« 
negocio.   Mamábala  ng  isang  negosio. 

ENCARGO,  m.  BiÜn;  ó  pagbibi- 
lin. 

ENCARNADO,  DA.  adj.  Pulft; 
mapulá.  II  m.  Ang  kíilay  buhay  na 
laman,    na   ¡pinípintá  sa   larawan. 

ENCARNECER,  n.  irreg.  oomo 
agradecer.  Tmnabá;  magkalamán;  lu- 
makí    ang    ¡langangatawán. 

ENCARRUJARSE,  r.  Mangi- 
lln;  mangulot. 


y  Google 


-232 

MagLilí   ng 


ENC 

■   ENCASAR,   a.    c 
butóng    kiniisiá. 

ENCASCABELADO.  DA  adj. 
Puiii3   nang    bainibi    ó   cascahel. 

ENCASQUETAR,  a.  Istiol  na 
ipaká!apatlá[)at  ang  sombaülo  6 
gorra  sa  ulo.  ||  met  Papaniwaláín  ang 
isa  sa  anoniang  hindí  dftting  pina- 
níniwalaan;  6  dí  n:ikiki'&laiig-  maga- 
ling.  II  r.  Manaliling  mngpa  ka  ligas  sa 
anomang   náisipan. 

ENCENAGARSE,  r.  Mábalahó." 


KNC 

Magkulong.  ||  r.  met.  Lu- 
lurnayó  sa    mmidó.  II  Máku- 


lungin. 
niigpit; 
long-.     , 

ENCJA.   f.    anat.  Gilíigid. 

ENCICLOPEDIA,  f.  Boong  ka- 
pisanan  nang  laliat  nanji'  karuiiungan. 

ENCIERRO,  m.  Pagkuku!ong.¡| 
Pagkáligpit.  II  KúIungan.||B(Ianguang 
inasikip,  tagó  at  náíalayó  sa  cárcel. 
II  Ang  pagpapások  sa  toro,  sa  ta- 
lagan   kiílimgan. 

ENCIMA,    adv.    1.    Sa  ibábaw.  || 


met.  Pálubalob  sa  masaniatig  pita  ng    Sa  itaás;   ó    híilu;  v.  gr.   Fabio  seníb 

katawán.  =  í«    vicios.     Pálubalub    sa     sus  realas  encima  de  Lérida,   ilinayó 

ni  Fabio  ang  kafíij'iing  real  sa    húló 

rog.  como  as-     Ó    sa    itaás    nang    Lérida.  \\  adv. 


katawán.  —  en    vicios. 
bisio. 

ENCENDER. 
cender.  Paningaüin.  |Í  Sindilián;  suso-     Pátong;  v.  gr.  dio  cuatro  pesos^  y  oíros 


han.  II  met.  Papagningasin;  papagala- 
bin.  V.  g',  papagniS'(;asin  a»g  dtigó, 
ENCENDER  la  sangre.  \\  Labolín;  ó  pa- 
pagbagah¡r.=  /,  e7t  la  lumbre-  Isindi; 
í)  sunugin  sa  bag"n,  ||  r.  Magínit;  ma- 
raulá;  magálab.  [|  Magáiit=ew  ira. 
Mag&lab  sa  %i\\\:.=eo7ilra  su  atnigo. 
Magálit  sa,  lalxin  st  kuniyaníí  kai- 
ibigan. 

ENCENTAR,  a.  irreg".  como  acer- 
tar.V.    DEC'vNTAR. 

ENCERADO,  p.  p.  nang"   encerar. 


y  m.    Pinagkitán.  ||  Pisarang  tabla  na     lampasan. 


dos    encima;   nagbigay   nang   ápat  na 
piso,  at  dalaiüá  pang  pisong  pAtong. 

ENCINTA,  adj.  Euntís.  Sa  tawo 
lamang'    gámit. 

ENCÍSO.  ni.  Lúpang  pinangíngi- 
nainan  nang  tupaiig  bágong  panga- 
nak. 

ENCLAUSTRADO,  DA.  adj. . 
Níikuktilong,  ó  nasásadhan  sa  claus- 
tro,  convenio  ó   monasterio. 

ENCLAVAR,  a.  Ipákó;  itulos; 
itírik.  II  met.   Tuhugin;  sibalín    nang 


pinintahán  nang    itim,  at  sinfisulatan 
nang.   manga  bátíl  sa  cskiiélahan. 

ENCERAR,  a.    Pagkitán;  puníii  ó 
inansahán    nan 


ENCLAVIJAR,  a.  Pakúan  at  ng 
huag  magkáhiwaiay,  dálapuat  pákong  ■ 
káhiy,    b    patpat    ang    üagayJ  ||  Lag- 
pagkit.  II  r.    Mapu-     yán  nang  klabihas  ang   isang  instru- 
mento. 

ENCLOCAR,  n.  y  r.  irreg.  como 
acordar  y 

ENCLOQUECER,  n.  irreg.  como 


no;    mámansahaii   nang    pagkit. 

ENCERRAR,  a.  irreg.  como  acer- 
tar, Kulungin;    ilágó;  susían.  ||  met. 

Ipaloob.  II  Magkaroón  nang  laman  ó         

tinágó;  para  nang  ang  ka/iong  iyán  ay     agradecer.    Humalimhim 
MAY  TiNÁGONLi  y  MAY  LA3IANG  ?«rt.5a,ía.        ENCOBIJAR,    a.   Takbán. 
lagang  librh,  ese  cajón  encierra //v-         ESCOGER,  a.  Papangundutln;pa 
ctosos  libros.\\K.\xhk\xUn;  bakurin;  ku-    pangurungih.  ||  Pakuyumpisín.||Kibi- 


vGooQle 


I  ENC 

'lili.  II  met.  Takutin.  ||  r.  Mangfirongf; 
mangundpt.  ||  MatJlkot;  madungó.,II 
Mamítig.  =ííí  hombros.  Kibitíii  ang 
balíkat,  sa  pag-papahalatá  nang  ka- 
[ayawán. 

''  ENCOGIDO,  DA.  p.  p.  nang  en- 
coger  at  encogerse,  y  adj.  Dungó;  ta- 
Hot.  II  Kuyiimpis. 

ENCOGIMIENTO,  m.  P^ngu- 
ngúroiig;  pangungundüt.  ií  met.  Kau- 
mirán;    kadunguán. 

ENCOLADURA,  f.  Ang  pagká- 
ko'la;  pagdidikit  nang  kola  nang  ano 
iliáii.  II  Lugal    na  idinikit   nang  koia. 

ENCOLAR,  a.  Idikit  nang  kola. 

ENCOLERIZAR,  a.  Pagalitin; 
iiiagpagálit.  II  r.    Magáüt. 

ENCOMENDAR,  a.  irreg-  coitio 
acertar.  Ipagbilín;  itagobiíin.  ||  Ipag- 
kátiwalá.  !i  Bigyán  nang  encomienda;  6 
gawirig  enconundador  ang  Í3á,|¡ii.  Mag- 
kamit  ó  niagkaroón  nang  encomien- 
da. II  Mag(jakumustá.=:('/íi  casa)  á  un 
criado.  Ipagkátiwalá  (ang  báhay)  sa 
isang  alilá.  ||  r.  Sumakamay  nang  iba, 
na  uniasa  sa  kaniyang  túlong  al  pag- 
aarnp(5n.=iif  Dios.  Tmnáwag  aa  Dios; 
paliílong  ó  uniasa  sa  túlong  nang 
Dií)s.=í«  manos  de  olro.  Sumaka- 
rn.iy  nang  iba,  na  uniasa  sa  tiüong 
ni)á. 

ENCOMIENDA,  f.  BÜÍn.  ||  Ks- 
málialang  may  sueldong  karaní patán 
o  renta,  na  ibiníbigay  si  ibang  ma- 
iig'i  caballero  nang  Srdenes  militares. 
jl  A[ig  kuríis  na  nakatahi  sa  ibábaw 
nang  capa  ó  daniit  nang  manga  íü- 
ballero  nang  ordenes  militares.  \\  Am- 
pón;  alaga,  ü  pi.    Pakuiuustá. 

KNCOMIO.  m.  Pagpuring  taás 
sa  loob. 

ENCOMPADRAR,  n.  fam.  Ma- 


333  — 

ENC 

kikunipare;  makipagkaibígan. 

ENCONAR,  a.  Papamagaín;  pa- 
p.tgnaknakín.||PagaIit¡n.¡|r.  Mamagá; 
magnaknak  ang  súgal.  II  met.  Magá- 
lit;    mapoot. 

ENCONO,  ni.  GáÜt;  pagtatanim 
sa    loob. 

ENCONTRAR.,  a.  irieg.  como 
acordar.  Pakipagkitáan.  ir  Salubungin. 
IIMásaliibong;  másapong;  m&tagpuan. 
II  MÁpansin;  mámasdan.  v.  gr.  ako'y 
NAKÁPAPANSiN  nang  maramíng  malí  sa 
súlat  mo,  j>o  ENCUENTRO  muchos  de- 
fectos en  tu  carta,  etc.  ||  Ipalagay;  arí- 
ing...  V.  gr.  lyátt  ay  ipinalálagay 
KONG  ó  iNÁARf  KONG  masaiiiá,  iso  lo 
ENCUENTRO  mal».  ¡¡  Pagalitin;  6  pag- 
kigalitín.  =  con  un  obstáculo.  Másapong 
sa  Í5ang  kapinsaiaán.  ||  r.  Magkibun- 
gó;  magküunipog.  II  Migkátagpo;  mag- 
kita.  II  Magkáalit  ang  manga  akfcla. 
—  con  un  amigo.  Misapong  sa  isang 
kaibigan.  |[  Dumoón  sa:  v.  gr,  Ang 
iyong  anak  ay  dóroon  kakapon  sa 
kaniyang  btikid,  tu  hijo  se  encontra- 
ba ayer    en   su   sementera. 

ENCORAR,  a.  irreg.  como  acor- 
dar. Balutin  ó  sapnán  nailg  kátad. 
II  Isiiid  sa  kítad.  ||  Papagbalatín  ang 
siígat.  II  n.    Magbalat    ang    siígat. 

ENCONTRÓN,  m.  Salpok,  bun- 
gó;    umpog. 

ENCORDAR,  a.  irreg.  como  acor- 
dar. Kuérdasan,  6  kabitán  nang  kuer- 
das  ang  instrumento.  ||  Bigkisán  ó 
taliang  mahigpit  nang  kuerdas;  ba- 
libiran  nang  kuerdas.  ||  r.  MabalÍbÍ- 
ran    nang  kuerdas   ang    anomán. 

ENCORECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Papagbalatín;  bahawin;.pa- 
galÍLgín  ang  siígat.||r.  Magbalat;  ina- 
báhaw  ang  siígat. 

30 


vGooQle 


—  234  — 
ENC 

ENCORNAR,  a.  ¡rrejí.  como  aco^ 
dar,  ICalupkiipán  iiang  súiigay.  ||  \y\'¿ 
yán  nang  piiliíhanj;  súng^iy.  ||  Sow.i 
gín.  II  r.    Maí^sów.igan. 

ENCORRALAR,  -.v.  Ií;tkuran.  || 
Kulungín  sa  kiiral.  ||  r.  Mások  si  ka 
rai;    mápaloob    doón. 

ENCORVAR,  a.    Tíakiktulín;  luí 
hugin;  hutukin.  |]  r.    BLimahiktot;  luí 
mtíbog.  II  Yuimikó.  ||  me£.    Ayunan  o     encumbrar   y    í^lj 
kilingan    ang  sínonian,    rnagíni;;  wahl      ]|  inet,    Diikíia. 
man    sa  katowiran.  ENCUMBRAR,    a,    Itnás;    ilagay 

ENCOVAR,  a.  irrcg.  como  (?<:«/--  sa  talnki.ok.  |t  mei.  Paknparihin.  ||n. 
dar.  Ipások;  ó  isiliJ  sa  yimijii)  6  sa  Manhik  si  lilukiok.  [|  r.  Mátaas.  |I 
ibang  ganganitó.  II  met.    lúgO,  k',ilii-     M.ighaíiilxiL;;  magiJaLild.  ll  ■Miuniikod; 


END 

iiinába'nl  ii;ing  k¿ít;-id  al  palaÜtn  sa 
digmil. 

ENCUIlRlR-a.  KatilLiiijíán;ithgÓ; 
ilinftid;  ik.iilfL.  llSmiiakiaw;  siimákoii. 
II   !>a-^laki,án.  II  r.    Mau-l/ikipaii. 

I',NCUK.N  I  RO.  111.  Salpok;  bwn- 
gú;  baiiga.  [|  r,i,L;kiita,L;p.j;  j.agkükita, 
"ll  l'aííkik-íílil;    pu;k.iki¡iia(iri. 

EMr;ÜMTíRAl>.:>,  I>A.  p.p.  nang 
iM-i'.aá^;   niauXyog;, 


ngín.  II  r.  Paloob;  magtAgó  sa  yiingil}. 

ENCRASAR,  a.  Pa!apiilin.i|r.  "i/.i- 
mápot. 

ENCRUCIJADA,  f.  S.ilapmigni 
nan}^    daán. 

ENCRUDECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Patigasin;  pakunaÜ!-;;  hila- 
wín,  ele.  II  met.  'Pasakiapíii;  pa;:;ini- 
tin.  II  r.  Mahiiaw;  tumigáy.  ii  tuet.  Ma- 
gklit;   magtanim   sa  loob. 

ENCRUELECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Pabangisín;  pabagsikín  sa 
sulsol.  ¡I  r.  Biimangís,  ó  niagbangís; 
bumagsik, 

ENCUADERNACIüN.  f.  der.  n^^ 
encuadernar.  Pananahi  at  pag;bnbá 
lot  nang  libro.  ||  Ang  balat  na  pasla, 
pergamino,    etc.  nang  isang    litirü. 

ENCUADERNAR,  a.  Tahiín  at 
balatán  ang  libró,  etc,=¡í  la  ri/sliea. 
Balatán  nang  papel  lámang.  l!  riut. 
Palakhín   sa  ásal  párang, 

ENCUBERTAR,  a",  irreg".  c.rMo 
acertar.  BalutJn  nang  kayo  ang  ano 
míin.  L&'ong  karaníwang  s.i:jihi:i  s.i 
kabayo,  k^pag  binábalo!  nang  itíni, 
lan^a  nang  pagluiuksa:  nang  una,  ay 


lurnitaw  nans'  biijit  sa  \hl.~á,  hasla 
c]  cieh-  IVI  itr.as  hangaiig  láiigit.=f<í- 
hrc  sus  aunp'ifífros.  Mamiikíid;  su- 
niíku  nantí  higi':  sa  karuyang  ma- 
nga ka>aiiia. 

'encunar,  a.  Muyan  atig  san- 
gol.  II  i:.,  Sitniak.'y  sa  dnyan  ang  bátá 
sa  saiili  iiiyh  ktin    rnalakilakí    na. 

ENCHANCLF/rAR.  a.  Sanklc: 
laíin;   mauynnkictas. 

¡ÍNCUARCADA.    f.    Labak. 

ENCIIARCARSI':.  r.  Maging  la- 
bak; ó  inapuint  tiang  túbig  ang  isang 
higal.  II  Linn;inaw.  ¡|  i\[ábalahó.=:=  í/í 
o^na.  Umi'ioiu  nanií  ina¡aming  tií- 
\-}'v^.'=:c!i.  lin  paalano.  Mdlialahü  sa 
i'iang  kiilnoy. 

ENDEliL!-:.  adj.  ^UWwA.  \\  Mani- 
pok;    -apok. 

EN¡)1-':CMA.  f.  poct.  .\\vit  na  ma- 
la nkoi,     na    ¡Üa    ¡i.tnambitaii. 

EMDEN'l'AR.  a.  irr:-.  /:aino  aar- 
tnr'  rarp.  Ngipinan  ang  dalawing 
k'dio.'   .iL  sak:!  pa:,dapatin  ang   ngipitl. 

KM  DEN  riíCiíK.  n.  'wx.:^.    conio  ' 
a'^ral'''/-.    'í'r.nH'i'i  nan*^  ngipin. 
'  ENDKRE/AR.a.  Tiuvirín.  Hita-" 


vGooQle 


ENE 

yd:  líiiiig  iilü  aiiR  biiiásahi.' !l  nict.  Pa- 
iiiiihaláaii;;  iiiai;aling;  luisayín.  ||  n. 
Patungo  su  iijiíii^  liii;al.  [|  r.  Tuniii- 
wid.  II  Aííigti'.puiiiiii  iiariií  sa!)i. — Mc- 
■  lerse  á  enderezar  tiurlus.  Mitkitulainí- 
tatii  sa  l).'i^ay  na  <ii  üauat    p.ikialamán, 

ENDltüOARSii.'  r.  MagUinang; 
iiiábaoii    sa    úiang. 

JiNDUl.ZAR.  a.  Tainhán;  ó  lag- 
yatinati^iuaiaim'i.  ||  \i\.'X.  Cí.iánan;  pa- 
saiapíii  ang  ünoiuaiig  gawa.  ||  r.  í'ii- 
inaiiiís.  II  lacl.Guiaaáii  an^^  aiioiiiaiig' 
Jiírap,    etc. 

ENDURIiCiíR.  a.  irrc'g.  como 
agradec'cr.  Pali-asíu.  |]  niel."  Pülaka- 
sín  ü,wg  kalavvan  at  iiang  luay  ipJg'- 
t,igal  sa  pag  gawii.  H  \\\c\.  Patigasín 
aii^  pudó..  II  r.  Timiigáü  aiig  kaf.avvan. 
II  láuuiaiigía;  bi^lllag^:lk.  ii  i^iiuialáang 
¡■álit,  t\.c.^al  Irabajo.  Luiuakéls  ang 
katawjii  sa  ijaggavvá.^fy//,  eii-,  por  el 
ejereicio.  Tumigá^í;  ó  lumaká^  sa  p;\g- 
aasánay. 

ENlíMlGO.  111.  Kaáwíii;  k.ilabaí!. 

JiNKMfSTAD.  IV  Fagkakáalit; 
pagtatinirnaii. 

JiNEMÍST.AR.  a.  Pasawayiii;  il,id 
wá;  ■  p.ipagk-.igaliLÍn.  =  d  uno  con  su 
amigo.  íhíthvá  aiig  i.-.á  sa  kaiiiyang 
katoto.  II  r.  Migkagalit;   magláiiiuian. 

ENKRGÍA.  f..  iii.á;  Lik&i;  ó  bag- 
sik  iiang  aiiomáii.  ||  Tápang;  laká^; 
naiig  loíilj. 

ENÉRGICO,  CA,  adj.  Maybag- 
sik;  bisa,  ó  lakás,  na  iiiakagawií,  agaJ 
naiig  anoiiuín. 

ENERÜI't.\[KNO,  na.  m.  y  f. 
Ang  taWüng  sa  paiiiniwálá  iiaiig  :iia- 
dlá    ay    ináailian    n.in:;     tK  iuo;ii'}. 

EN1-:Rü.  111.  Ang  unang  buan 
nang  laon, 

ENERVAR,  a.  Paliináin;  6  mag- 


-23S  — 


ENF 

pahfná  nang  kata wán,  (|  met,  Pahi- 
náin  ang  lakis  nang  isang  argumento 
ó  paginacnatuwid.  ||  i".  Manghíná;ku- 
miipas  ang  lakás.  ||  met.  Pumuroi; 
manghíná  ang  manga  sankap  nang 
kiluluwa   ó   kalawán. 

ENFADADIZO,  ZA.  adj.  Maga- 
galilín;    mayámutin. 

ENFADAR,  a.  Yumamot;  buina- 
got;  niagpagálit.  [|  r.  Mayamot;  maba- 
g'jt;  niaiiiuhi.  =  corí,  contra  alguno.Mí- 
gálil  sa,  jaban  sa  kangínoman. =(/£/« 
replica.  Mapoot  sa  zzgtíí.=.por  poco. 
Ik.imuhÍ;  ikagáüt  ang  muliting  bágay. 

ENFADO,  m.  Yamoi;  gálit;  mtihi. 
II  Inip. 

ENFADOSO,  SA.  adj.  Nakayá- 
yainuí;  nakag-ágalil. 

ENFERMAR,  n.  Magkasakit.  ||  a. 
Miikapagkasakít;  ó  papagkasaktín.  |{ 
nut.  Pahináiii.='/Éí/  pecho.  Sumakit 
ang  dibdil);    dibdibin. 

ENFERMEDAD,  f.  Sakit;  dam- 
dam.  II  met.  Alinmang  láging  hílig  ó 
bisio    nang    isa. 

ENFERMERO,  RA.  der.  nang 
enfermo  ui.,y  f.  Tagapagalágá  nang 
inay  sakit. 

ENFERMIZO,  ZA.  der.  nang 
■enfermo,  adj  Masasaktín.  [|  Nakapag- 

ENFERMO,  MA.  adj.  May  sa- 
kit; may  damdam.  |¡  Mahíná.—cow  ca- 
lentura. May  sakit  na  lagnat.=í/£/ 
hígado:    May    sakit    sa  atay. 

ENFIliRECERSE.  r.  irreg.  como 
a-^radecer.  Bumangís;  magbangís 
'  ENFLAQUECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Payayalin;  pahináin.  |]  met. 
Magpahíná  nang  kalawán.  ||  n.  yr. 
Mangayáyat.||nict.  Mawalán  ng  loob; 
madcsmayá. 


y  Google 


.  irreg.  co- 


EtíF 

ENFRANQUECER, 
mo    agradecer.   Palayáin. 

ENFRENAR,  a.  SuotSn  naiig  frc 
no   ang    kabayo,  II  met.    Supilin. 

ENFRENTE,   adv.    I     " 
sa  harap. 

ENFRIADERA,  f.  Pálamigan  rjg. 
tiíbig. 

ENFRIADERO,  m,  Lugal  na  píi- 
lamigan. 

ENFRIAR,  a.  Palaraigfn.  iLmet. 
Tinplahín;  ó  palamiglamigín  ang  la- 
kás  at  silakbó  nang  hílig  naiig  ating 
kalooban.  I|  r.  Lumaraig.jj  Tumamiay. 

ENFURECER,  a.  irreg-.  como 
agradecer.  Pagalitin;  püutín.  |[  r.  Ma- 
gálit  nang  labis.  II  Sumasal  ang  ha- 
ngin  ó  HÍgwá.=CíJ«,  contra  alguno.  Ma- 
gálit  sa,  ó  laban  sa  isá.==íí>r  todo. 
IkagáUt  ang  bálang  na.=(/ff  ver  in- 
justicia. Mapoot  na  makákita  nang 
manga   di  katowíran. 

ENGALANAR,  a.  Suotin;  pa- 
mutihan;  damtán  nang  marikit.  ||  r. 
Maghiyás;  magsuot  nang  maínam. 
=£■(?«,  de  flores.  Maghiyás;  ó  mag- 
pamuli  nang  bulaklak. 

ENGAÑADOR,  RA.  m.  y  f. 
Magdaráyá. 

ENGAÑAR,  a.  Dumáyá;  buma- 
lind;  tumatimuang.  n  Papaniwaiáin  sa 
di  totoo.  II  r.  Maniwálá  sa  hindí  to- 
teó; aríing  totoo  sa  loob  ang  hindi. 
II  Magkámalí;  malfmang-.  =  cíi»,  por 
las  apariencias.  Mámalí  nang  pañi 
wá'á;  mámaÜ  sa  nias¡d.=¿«  U  cuenta. 
Maiímang  sa  bílang  ó  p.igkuema. 

ENGAÑO,  m.  Dáyá;  límang.  |t 
■Pagdiyá. 

ENGASTAR,    a.    Magkalupkop; 


236- 


ENG 

ENGOLFAR,  n.  Mápalaot,  ó.mfc. 
[aot  ang  isang  sasakyán.  Gámit  namán 
sa  reciproco.'^x.  mct.  Pásuot;  ó  niásuot 
na  lubhá  Sa  anoinán.||PahiÍa;  padalá 
Sa  tapat;  '  sa  anoniang  pagiíi-ip  ó  hilig  ng  piívó. 
\=íen  cosas  graves.  Másuot  sa  mabibí- 
gat  na  bágay.[Ia.  Iláot;  ó  ipások  sa 
golfo   ang    sasakyán. 

ENGORAR,  a.  irreg.  como  acor^ 
dar.  Bugukín  nang  manok  ó  nang 
ibón   ang  itiog. 

ENGORDADOR,  RA.  m.  y  f. 
der.  nang  engordar.  ,\iig  nagpapji- 
taba;  ó  mapagpatabá.  |[  adj.  Pangpa- 
taba. 

ENGORDAR,  a.  Patabain.  ||  n.  y 
r.    Turnaba.  [[  uiet.   Yuniaman. 

ENGRANDAR,  a.  Lakhán;  dag. 
dagán. 

ENGRANDECER,  a.  irreg.  co- 
mo agradecer.  Lakhán;  dagdagán.|¡ 
mtt.  P.idakiláin;  parangalín.  ||  Paíak- 
hín  sa  balíia.yr.  Lumaki.  (|  met,  Má- 
dnngal. 

ENGRASAR,  a.  Langisán;  ó  lag- 
yán  nang  labá  ang  anomán.  ||  Pahi- , 
ran;  ó  mansahán  nang  taba.  Giná-I 
ganiil    namán    sa    reciproco. 

ENGREIMIENTO,  m.  Kapala- 
lúan.  II  Paghahaiíibog. 

ENGREÍR,  a.  iireg.-como  reir. 
Pagpalaluin;  pasukan  nang  kabain- 
bugán.  II  r.    Magpalaló;    maghambog- 

ENGROSAR,  a.,  irreg.  como  acor- 
dar. Kapaián;  dagdagán  ang  kapal 
II  mtt.  Dagdagán;  damilian.  jj  n.  y  r. 
Kuniapal;    dumami. 

ENGRUMECER.  a.  irreg.  cerno 
agradecer.  PapagbiitÜbutilíii;  pagbi- 
lijtbilutín,  ang    isang    bágay    na    lu- 


magtíngaste.=C(?«/ír/<íí.  Engastaban     saw,  |!  r.    MagkábutiUjutil;    magkál>í' 
Dj  penas.=f«  oro.  lengaste  sa  gintó.     btbilot. 


vGooQle 


—  237  — 
ENH  ENJ 

ENGULLIR,  a.  irreg.  como  hrtí-     sang  damit.  ||  Pahirin  ang  liíhá,  pawís. 


ñir.    Lunluning  dalidáü    na  hua|^ 
ngu'yaín.  ||  mct.    Agad    maniwálá   sa 
aiiomang    kabulaánang    balita, 

ENHAMBRECER.  n.  irreg.  co- 
mo  agradecer.   Madayukdok.  ^ 

ENHAMBRENTAR.  a.  irreg-. 
como    acertar,    fam.    Makagütom. 

ENHEBRAR,  a.  Suután  nang 
sihiitid  ang  karáyom;  hiblahán.  ||  mel. 
y  fam.  Magkatnigkalnig;  magkawit- 
káwit  nang  manga  halimbáwii,  re- 
frán, etc. 

ENHESTAR,  a.  ineg.  comortcír- 
tar.  Ituwid  ang  tayó;  tayugan.  f|  r.  Tu- 
muwid;  maging  tikasán  ang  tayó. 

ENHITAR.  a.  Tuhugin  nang  si- 
níi^id  anganomán.  ||  met.  Magsabí  ng 
walang  tuto  at  dugtongdugtong  na 
bágay,  para  nang  magdugtongdug-. 
long  nang  sentencia,  refrán,  etc.  || 
Ihelcra,||met  Hii5ayin.||r.  Pumatungo; 
tunmmpá  sa  anoniár.. 

ENJAMBRE,  m.  íJawan  nang 
pukyutan.  |)  met.  ICaramihan;  kaka- 
palán   nang    tawo    ó    nang  anoinán. 

ENJAULAR,  a.  Kulungín  sa  hau- 
la.  II  met.  Ipások  ang  isa  sa  bílan- 
guan.  fl  r.    Mákulong   sa    haula 

ENJOYAR,  a.  Hiyasán;  pamuti- 
han  nang  hiyá.s.  ]|  Sa  manga  platero 
ay  magengaste  nang  niahalagang  ba- 
to   sa    isanc    abhas. 

ENJUAGADIENTES,  m.  fam. 
Ang  lübig  6  licor  na  miniímumog 
at    nang    maÜriis    ang    ngípin. 

ENJUAGAR,  a.  Jianlawán.  ||  a. 
Hugasaii   nng  bibig.  ||  r.   Magmúinog. 

ENJUAGATORIO,  m.  y 

ENJUAGUE,     m.     Pangmiímog;     sita   ang 
pagmumúmog.  Maulol 


las  lágrimas  al  amigo,  Aüwín 
ang  kaibigan.:=('rí'/'ii^  á  la  lumbre, 
Patiiyuíng  ¡daráng  (ang  damit)  sa 
baga.  II  r.  Mangay¿iyat.  \\  Magpáhid 
nang  toalla  at  nang  matuyó  ang  pag- 
kabasá.  ||  Matuyó. 

ENJUNDIA,  f.  Liniiap,  ó  tabS 
sa  lüob  nang  tiin  nang  háyop.  Lálü 
na    ang   sa  íbon, 

■ENJUTO,  TA.  p.  p.  irreg.  nang 
enjugar,  y  adj.  Tuyo.  ||  met.  Payat; 
patpatin,  ó  tuyo  "ang  katawán.  ||  m. 
pl.  Manga  lingliá^  na  pangparikit  ng 
apoy.  II  Mugniog  nang  tinápay.^áie 
carnes.    Payat;    walang  laman. 


ENLACE,  m.  Pagíalákip;  pagpi- 
pisan.  II  Pagkakákawit;  pagkak^síló.|| 
met.  Pagkak:unagának.  [|  Pagkákasal» 
b  pagaasawa.  '        ' 

ENLAZAR,  a.  Talían;  silúin  ang 
anomán.  |}  Lagyán  nang  síló.  II  Pag- 
duglungín;  p,igkawitin)  pagsildin.=3 
(una  cosa)  á,  con  oirá.  Ikawing  (ang 
isang    bágay)    sa    ¡bá. 

ENLENZAR.  a.  irreg.  como  acef' 
lar.  Balutan;  ó  dikián  nang  kayo 
ang  tabla,  sa  l^igal  na  may  pangá- 
nib  na  Uimáhang  at  sa  manga  sug- 
pong.  jl  r.  Mabálot  nang  kayo  ang 
s,ugpang  nang  tablá't  ang  lugal  na 
may   p.mgánib   na    lumáhaog- 

ENLODAR,  a.  Putikan,  ó  dum- 
hán  nang  pdiik.  ||  met.  Dungisan;  sa- 
yangin;  siráin  ang  dikit  at  halaga.  || 
r.    Magpunó;   b    mapunó  nang  piítik. 

ENLOQUECER,   a.   irreg.  como  - 
agradecer.    Siiáin    ang    ísip;  ||  Ululín 
ang  kapowá.  II  n.  y  r.  Maulol;  ó  ma- 
ulo;   mabalivv.=  de   amor» 
íbig. 


ENJU  jaR.  a.  Patuyuín  ang  ba-        ENLUCIR,  a,   irreg,  cerno  lucír% 


vGooQle 


—  ZJS 
tNL 
Pintahí  )  I         I 

■der,   at  |  ||  I  \         j 

kintab  I  h  I  I    ¡ 

metal  1 

ENLUIAI  I    I  I 

lutati  II       II       11 

líraiii.  II  I  [11! 

háti,  C 

■     ENLLllNll  (  I  I 
agrad  II  II        1 

bot. 

ENMACI  IC  I  I 
agtad  f   >  >  l|  ^í 

Dgayáy  t 

EN  VI AI     C    I  I 

agrad  I  |        S 

matní 

ENVIAl  AN  \l  (  I 

suutsi  u  !    I    k      t    II 

raet,    I    I  1  u 

bkgaj  1  y    y  1 

hírap,    I    y 

úmp  a     N  ¡ 

pleito  C  1  n 

sa    re  p 

ENMARII  1  1  ^I  I 
rao  a    al         1  11       M  II 

law.  r 

ENVIASC  \l    \l         S  / 

másk         ¡    I  1 

miikl,     II       M  1  1 

ENMl  I  Al 
lar.   K     1    I  I    1  t  II        ' 

Tami  í  II       M      ul  t    n       a 

puky  II   I 

ENMl  NUM 
acería      1 1  | 

raáii  1    I 

paiigil  II  I        I    I 

Wiríd  i  I  S     1 

tama     1    j  I  á        / 

||Baí.ul       «Mili,  i,       l 


tNM 

0  =11  cgn, 
II                  y  M     I   kahií- 

>        1             y  lál  I        ma- 

I             I       I       /  /       \t  „bá- 

I 

i  \   iri  \II)\     II  opag- 

I  k      ál     1.  II 
I         I    )    I  II  I       K  I    y      I,  sa 
I 

I  MM  )1I1  Ci  I  ^       oiiio 

/        i  II      Vma 
1 

I  N\l()l  11(1  oino 

al           1               t  [[       1  u    am- 
1 

I  MMüDi  ti  I  orau 

/I              I  b  1    fin  at 

1                 1       I  y  I  á.  II 

M  I  ,       I                1  1           ap.  II 

t    II                    11  k    I  n  da- 
t                   i 

LvlXI  L  I  I     11  orno 

/I  a  g  itiin 

I      U     t  i,  ím. 

I  N  -101     1  (1  i<  01110 

!"         1      I  1         h  lan. 

I  It  n>                )     II  I       Lit  lian; 

y  lad  ó 

¡I        t     II        I    B  nt,   dangal 

k       II       II        M  I      10     nang 

1    I  n 

NNUD    el  1  oino 

/                   1    I    1  1    II  M  I  uní 
I    I    > 

I  \  )IM)I/  J    /\  j    d        ng  ■ 

1  I        W                        I 
I  V  )1  \l            1        I  o        jpa- 
I     II         I       1     II  1         I   a   bu 

I     II              -I  Mu    ikis- 

1               til-  £vn- 

I        I        I      \  a    ang 


y  Google 


ENO 

ENOJO,  ni;  d.-íli'.;  poot.  [|  lampó; 
mullí. 

ENORGULl.K':iíEÍ-.  a.  ¡nci;.  co- 
mo aqraJ.nrr.  Pagp.J.^io.in.  ||  r.  A^.g. 
palalo,  inaí;k'»!*íiúii    luiii:;    kápnlatÚLin. 

ENRAIJÍCÜK.  ;(.  irr.'g.  como 
agradecer.  ■.vj,r.  I)ai.niii;.iii  ansí  hala- 
man,  at  nang  liinii,!;^.  ||  r.  Diiinálaii^ 
aiig  paníinini  ó  kakj]iij';in. 

ENRAMADA,  f.  Bábg;  íhmaia, 
ó  panuiting  rnan^.'i  fianza  nang  ki- 
hoy  na  ginágamit  sa  iii.ingá  pislá. 
I)  Manga  sangií  naní;  káhoy  na  bu- 
hay. 

ENRANCÍARSK.    r.   Umantó. 

ENKARRCIÍR,  a.  ¡n-c:,'.  como 
agradecer.  .l>ahiigli:'.yíii.  ¡|  r.  Mamo- 
haghaií. 

ENREDADOR,  RA,  r^i,  y  f.  Ma- 
panglíuló.  II  Maprií;-hali  ](liinKÍ|)it.  |] 
Maibigín    sa    .sitsit. 

ENREDAR,  a,  SiUíin.  l|Guluhín 


—  239  — 

ENR 

r-CNROBUSTl'XKR.  a.  irreg.  co- 
mo  <n;r.ukeer.y.  RO.ÍVUSTECER. 

EiSÍRODAR.  a.  in.-í?.  como  acoi-^ 
dar,  Paiusaliang  ikíibit  sa.  gulong". 
Ang  pariií;ang  ÍLo'y  nalig  panahón  ng 
inqumcum,  at   sari-^áiing  pa::aán    ang 


pagkawitiii.  ||  Likulin.  ÍI  ^r.a!ldala;  nía-     üng   hánuik 


ENROJECIOR:  a.  irreg.  conío 
agradecer.  Pji^liagaliiu.  |1  Tináin;  pin- 
taban nang  pulang  nmlJngkad.  II.  n, 
y  r.  Maj.'^lí^i^-i.  |¡  M.«.nui!á;    pumiilá. 

ENRONQUííCrR.  a.  irreg.  como 
'agradecer.  r,ipaniau.iin.  II  n  y  r.  Ma- 
maos;   miini¡i!ál, 

ENRO>J!óCER.  a.  ¡ircg.  como 
agradecer.  '\\\^\\\\  o  li|)us'ni  nang  ga- 
lÍH  na  Unátawn,^  nang  kastííarig  roña. 

ENROSCAR,  a.  Kidkírín;  Hká- 
win.  II  IkiJkid;  íkiJ.  I|  r.  Kumilíkid; ' 
luininkis:    r.nvnuhípüt 

ENRUINIÍCER.  n.  y  r.  Ma- 
ging  hínink;    m;!gkaroón  r.ang  ugá- 


ang 


mantí.  ||  Maghatid  nnng-  ipagkákaalit, 
II  mcl.  ííiiiot  ang  isa  üa  isang  kahi- 
hiyán.  II  r.  Maí;uI6;  magkagulo;  mi.ig- 
kásiiotsuüt.  II  MangitUinyá;  pak.ilunyá. 
|]  Makipagtalo.  ^  (una  cosa)  á,  con,  en 
otra.  Másoot  (ang  isang  liágay)  s.t  il)á, 
na  maguió;  niagkásitntr>iiot.=f/í:-/W«- 
bras.    Mngtaln;    ningtákapaii- 

ENREDO,  m.  (iuló;  pagkrikásuot- 
suol  nang  anomán,  para  nang'  sínú- 
lid  at  ihá  pa.  II  I.iknt;  k:ilik;.itán.  |1 
met.  Sitsit;  kíisininigalingan;  cmcdos. 

ENRIQUECER,  a. 'icR'g.  como  agrad, 
agradecer.  Paymnanin.  O  Pngyamanin.  maang 
"11  Padiliigíii,  11  11.  y  1-,  Yinnaman.  1| 
■■Dumilag.=^í/¿  i/euria.  .  Yii;);aman  sa 
.  diínong,  II  a.  ni.-i.  l'.ninuiiían;  hiya- 
sán.=:^  :'■''',  de gi!¡as.  Pagyamanin  nang, 
sa  hiyás. 


ensalzar;  a.  Itaás;  ihimyi;  pti- 
riliin.  II  r.  Mitaas  sa  kamahalan.  || 
Mál)nnyÍ.||Mi.gln:ñyian.  ||  Puiihin  ang 
sariii. 

ENSAMP.r.AR.  'a.  Pagkatnigín; 
pnglaiiatin;     p^igkanibaÜng     mahilsay 


„Sá 


¡rasíi    nang  káhoy. 


EN.SANCHAR.  a.  Laparan;  hi- 
wangán.  ||  ]!ik^^im.  [j  Bisaklntín.  II  r. 
mcí.'"  Magyaimng;  magpalaló;  magma- 
laás.  II  Ltimow.ing;  mabikiad. 

ENSANDiilCER.  n.  y  r.  como 
M;isí¡;i  ang  ísip;  maging 
.u!ató.x 

EÑSANCRtíN'rAR.  a.  irreg.  co- 
mo aceriiir.  i!>i!ngÍMan;  tigmakín  ng 
dugó-ll  iiiíít.  Maglágak  sa  historia 
nang  kahanibnilVim.bal  na  alaala,  ([ 
r.    iviapoül;  magíLÜl;'  nang    labis    sa 


y  Google 


GNS 

Isang  pakikipagtalo- 1|  Malígó;  maba- 
lot  nang  dugo.  \\  mct.  Magpátuluán 
nang  dugo  ang  nagkákagalit.=ísw, 
contra  alguno.  Mapoüt  nang  malabis 
sa  isa. 

ENSARTAR,  a.  Maglúhog  nang 
biitil.  |[  met.  Magsalitá  nang  samot- 
sámot  at  walang  kaliinusayan.  ||  r. 
Magkulong  sa  isang  Iug;al  na  nia- 
kfjlot;   mag-patoiíg'pátong  doon, 

ENSAYAR,  a.  Subukin;  likmán. 
II  Sanayin,  ||  Siyasatin;  uríin;  tingnán 
ang  kalidad  nang  gintó,  pílak,  etc. 
II  x'.  Magsánay.=á  cantar.  Magsánay 
umáwit.=:e«  el  canto.  Magsánay  sa 
pagáwit. 

ENSEBAR,  a.  Pahiran  nang  se- 
.  bo.  II  r.   Mapuno  nang   sebo. 

ENSENADA,  f.  Look  nang  dá- 
gat;  ó  likong  malakí  bago  iimabot 
nang  pasigan;   liingos. 

ENSEÑANZA,  f.  Áral;  pagtu- 
tiíro;  ó  tiíró. 

ENSEÑAR,  a.  Aralan;  turúan.|I 
Ipakita,  ó  itúió.=:íí  leer.  Turuang 
bumása.  II  r.  M.(¡iiriile;  mágawi.=(í 
hítenos  ejemplares.  Mágawí  sa  mabu- 
tin  halimbáwa. 

ENSERES,  ra.  pl.  Manga  kasan- 
kapan;   niangl   bagaybágay. 

ENSILLAR,  a.  Lagyán  nang  siyá 
ang  kabayo,  ó  ang  alinmang  h&yúp. 

ENSOBERBECER,  a.  irreg.  co- 
mo agradecer.  Hilahinsa  kapalalúan; 
udyukán  nang  kapalalúan.  ||  r.  Mag- 
palaló.  II  met.  Suniigwá  ang  dágat; 
ó  lumakf  at  sumasal  ang  alón  sa 
dágat. 

ENSOGAR,  a.  Sugahan;  ó  isuga. 
II  Balibiran  nang  suga.  ||  r.  met.  Mag- 
bigtí. 

ENSOÑAR,  a.  aat.  V.  SOÑAR. 


ENT 

ENSORDECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Bingihín;  paruingihín.  !|  n. 
y  r.  Mabingí.  ||  mct.  Magbingibingi- 
han. 

ENSORTIJAR,  a.  BalisLisuín;ku- 
iutfn  ang  buhok,  siniílid,  etc.  ||  r.  Ma- 
kulot;    ó    mangulot. 

ENSUCIAR,  a.  Dumhán;  ó  man- 
sahán.  ||  met.  Dungisan  ang  káluluwa, 
puri,  kamáhalan  nang  gawang  hindl 
dápat.  [|  r.  Mátae;  ó  miiihí  sa  da- 
mit  na  suot,  sa  hihigan,  etc,  ||  Pa- 
lamúyot;  padalá  sa  stíhol  b  regalong 
iniáalay    sa   kaniyá.  ||  Marumihán. 

ENTALEGAR,  a.  Isilid  sa  sú- 
pol;   ó    italega. 

ENTALLECER,  n.  y  r.  irreg.  co^ 
mo  agradecer.  Lumakí;  magsiílol  ang 
manga  halaman  ó  káhoy;  magsupüng. 
¡J  íani.  Magkaróon  nang  mabutí  6 
pángit    na    tikas. 

ENTARIMAR,  a.  Tarimahan;  ó 
lagyán  nang  tarima.  \\  r.  Paloob,  á 
magiuot    sa    manga    tarima. 

ENTARQUINAÍÍ.,  a.  Lagyán  ang 
liípá  nang  patabang  pusálí  ó  laboab. 
II  Dtmihán  ang  anomán  nang  pu- 
sáli  ó  laboab.  ||  r.  Mapúnó;  ó  ma- 
dumhán    nang    laboab. 

ENTECO,  CA.  adj.  May  sakit; 
payat;   mahiná. 

ENTENADO,  DA.  m.  y  f.  Pa- 
mankin    sa   pakinábang. 

ENTENDER,  a.  irríg,  como  as- 
cender. Matanló;  mabatid;  máintin- 
dihan||Mátutuhan;  mákilala;  mataíok, 
II  Umintindí;  mamahálS;  gumawá; 
humátol.  V.  gr.  Ang  hukom  na  umí- 
iNTiNDi  Ó  HUMÁHATOL  sa  úsup  na 
itb,  el  juez  que  entiende  de  esta  causa, 
etc.  II  Umakálá;  maghínágap:  halim-' 
báwá,  ^0  ENTIENDO  qw  (sIq  «  mejot 


vGooQle 


ENT 

que  aquello,  ináacalA  ko  6  hiníhi- 
NAGAP  ko  na  ito'y  lalong  mabuíi  sa 
roón.  =  de  alguna  cosa.  Mawiahíilá; 
umintíiidí  nang  anouiang  b.ígay.=:  ■ 
en  sus  negocios.  Mamahálá  nang  ka- 
niyang  manga  hánapbuhay.  ||  r.  Mag- 
kákilala;    niagkáintindihan.  |[  Mákt- 


ENT 

tar,  Ibaon;  ilibing.  ii  Sumama  ó  raa- 
kipaghatid  sa  i¡bing.(|Mátirang:  mabd- 
liay.  V.  gr.  libngMtá  at  malakás  hay 
sa  aiin  ang  mátitirang  mabiíbuhav 
ó  siYANG  MAGLÍLiBiNG  sa  aling  lahüi, 
este,    que  p  el  mas    jhven  y  robusto 

HA  DE   ENTERRARNOS    á  todoS.  {|  r.    Tu- 


lala;  maiarok  aiig  sarili.||  Maiísasama  malíkod  sa  mundo  na  mások  sa  isang 
na  magkrtsHiigayon  sa  paggawáíS  jjag-  convento  ó  lumayó  sa  katipunan  naHg 
likad  nang  anomán,  na  lisa  ang  ma-  k^ipowá.  Karaníwang  lálong  sabihing 
ging  tungo  at  hai)gad.=cc«  alguien,  sepultarse  en  vida.  ■ 
Makipaginlindihan  sa  '\%h.=por  se-  ENTIBIAR,  a.  Pagmalakukuhln; 
ñas.  Magkáintindihan  ó  ra.'lintiiidi-  d  pagmatahiningahín  ang  tdbíg  6  ano- 
han  sa  mustia.  nián.  ||  mct.  Bawahan  ang  fnit  tí  pu* 
ENTENDIDO,  DA.  p,  p.  nang  sok  nang  kalooban  sa  paggawá  ng 
entender  y   adj.    Mardnong;    bihasa;  anomán.   Gámit   namang  paiang  recl- 


inatalino. 

ENTENDIMIENTO,    m.     Bait; 
ísip.  II  Talas    nang   ísip    ó   nang  ulo- 
ENTENEBRECER.  a.  irreg.  co- 
mo agradecer,  PadiÜmín;    palungku- 
tín.  II  r.   Dumilini;  lumungkot. 

ENTERNECER,  a.  irreg.  como 
empobrecer.  Palainbutin,  ||  r.  Luraam- 
bot;  ó  manglambot.  ||  a.  met.  Papang- 
kmiuhfn;  hikayating  mahabag.  |t  r. 
MangUinió;    mahabag. 

ENTERNECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Palambutín;  pasariwáin.  || 
mt-t  Panglumuhín  1|  r  I  umambot; 
niananv\á  |t  met  Manglumd;  maha- 
b 

T^RNrCIMIENíO  m.  Pang- 
iii  --lalambo'    hibag. 

i  RA    adj   Euó;  lubós. 

Hji'u  igín,  o  hindí  ka- 

OT  It  niv.  tUkis  ang  ka- 

->    !l  B  «n  i  t    matíbay 

t|  K.irt\vai  ,-íh¡rang 

"*  l'l  fj'ii     ]Vi  -nsin 

c     da  mi) 
-RR     R  a  m 


proco  sa  lahat  nang  kahulugang  ilo. 

ENTIERRO,  m.  Libmg;  ó  pag- 
lilibing.  II  Báunan;  iíbingan. 

ENTIGRECERSE,  irreg.  como 
agradecer.  Magálit;  magngálit  napa- 
rang   tigre. 

ENTONCES,  adv.  t.  Niyón;  h 
noón;  nang  panahong  yabnj  tí  nang 
paykakáEaong    yaón.  ||  Kun    gayón. 

ENTONTECER,  a.  iireg.  como 
agradecer.  Hangalin.|jBaliwin.||n.  Ma- 
hangal;    mabalíw. 

ENTORTAR,  a.  irreg.  comoacor- 
dar.  PÜipitiu;  ikíling.  [|  Pisakin  ang 
mata.  II  tam.  Busugín;  buyáin  nang 
torta.  II  Ipaloob  sa  torta,  (j  r.  Mapílí- 
pit.  II  Mapísak.  |¡  Magpisakán.  ||  Mag- 
pakabüyá;  magpakasandat  nang  torta. 

ENTRADA,  f.  Pasukán.  1|  Pag- 
pi'isok.  11  met.  Kapangyaifhang  maka- 
gawá  nang  anomán.  (|  Pamulá  nang 
anománg  kasulátan,  libró,  etc.  |  Pa- 
kikipagíbigan  ó  a?nistad.  |1  Báwa't  isa 
nang  manga  íilam,  na  kasunod  na 
idinüdulot  sa  sopas,  ngdní't  hindí  to- 
:'>ong  malalakí  na  gaya  nang  fu- 
3» 


vGooQle 


—  342  — 

EKT  ENT 

chero  at   asado.  anomán  6  ang  sínoinan.|]IpngkánuIo. 

ENTRANTE,  p.  a.  nr-ng  enlrar-  —(la  carta)  h  otro.  Ibigay  (ang  sd- 

s.    y  adj.  Ang  puiníiso!:  ó  pápasok.  lat)  sa  iba.  j|  r.  Sumakaniay  iijuig  iba, 

ENTRAÑA,    f.    Lam;ii;g  loob  ng  na  BUmuuod  sa  gustó  ó  panihilá  iiiyií. 


katawáiif  para  nang  bagá,  pií^ó. 
Plural  na  lalong  karaiiiwang  ga;ni- 
tin.  II  p!.  müt.  Úbod;  gima:  v.  gr.  || 
tíiton  nang  li'ipu,  kntkañas  d^  la 
iierra,  etc.\\  Kalooban;  loob.  ti  niet. 
Kaugaliáii  ü  pagiuigáli  nang  isang 
tawo,  at  sinásabi;  íaivong  viabutin¡^ 
KALOOBAN  ó  KAUGALiÁN,  hombre  de 
buenas  entrañas. 

ENTRAÑAULE.  adj.  Taós;  6 
taimtim  sa   loob. 

ENTRAÑAR,  a.  Patausín  sa  loob. 
It  n.  Manaós;  ó  pagtausán  aiifr  piísó. 
II  r.  Makisama;,  raakipagíbigan  nang 
buong  piÍ6<5.  II  Umíbig  nang  taimtim 
sa    loob. 

ENTRAR,  a.  Ipások;  ÍpalooD.|I 
Isiíbó,  na  ilápat  ang  isang  bágay  sa 
iba.  II  Pamulán:  v.    gr.  pajiulán  ang 


Pábigay;  páiulong  sa  anomán.  || 
Padalá;  pahua.  ||  M^mahá!a.|i  Umasa. 
=al  estudio.  Pákilong  sa  pagaáral. 
=  de  un  cslahlecimiento.  Mamahálfl  ng 
isang  e'itabIcdríiÍento.^=en  brazos  de  la 
suerte.    Uraasa    sa  kapalaran. 

ENTREjERI-R.  a.  irrcg:.  como 
huir.  IpiíEok  ó   ipaloob    sa  iba* 

ENTRELUCIR,  a.  irrtg.  como 
lucir.  Sumjkat  nang  makulinilim.  || 
Mag-liwánag  nang  malamiám.  ii  n.  y 
r.  Mamanaag  ó  niábanaagan  nang 
bahagyá. 

ENTREMEDIAS,  adv.  t.  y  I. 
Sa  pagitan,  (6  nang  dalawang  lu- 
gal  6   panahón). 

ENTREMORIR,  n.  irreg.  como 
dormir.  Maubos  6  mamatay  nang  un- 
líunti,   gaya    nang    isang    ílavv    kung 


librh,  ENTRAR   el  libro,  etc.  \\  n,  LuííU-     kinükulang   nang   langís. 

"      '    '  '     ■  ENTREOÍR,  a.  irreg.  como  oir. 


bin.  II  n.  Pumások  sa  isang  katipu- 
nau,  para  nang  rntrar  en  la  clase 
de  caballeros,  pumások  sa  kiase  nang 
7nañgá  ka  altero,  etc.=á  saco.  Looban; 
salakayin.  =  ftf«,  á  uno.  Makipagúsap 
nang  anomáu  sa  isa,  ó  makipagtrato 
nang  anomán. ™¿«  la  iglesia.  Mások 
sa  simba  han. =¡/e  rondhn.  Mások  sa 
isang  lugal  nang  walang  babala,  na 
parang  datJng  kapalágayang  nang  loob 
ang  dáratnan  doon.=:aí  edad.  Tu- 
mandá,  ii  r.  Paloob;  mások.  ii  r.  Ma- 
kisalamúhá. 

ENTREACTO,  m.  Ang  pagitan 
nang  dalawang  acto  nang  isang  ko- 
media. 


Míiiilinigan,  ||  r.    Makdulin 

ENTREPARECERSE."  r.  irreg. 
como  agradecer.  Manganínag.  li  Má- 
hawig;    m^kahawig, 

ENTREPERNAR. a.  irreg.  como 
acertar.  Isipit  ang  paá  sa  dalawang 
hita  nang  iba  \\  r.  Magkásipít  ó  mag- 
kásoot    ang  manga  bita. 

ENTREPONER.  a.  irreg.  como 
pO}ter.    V.    INTERPONER. 

ENTRESACA,  f.  PagpíÜ;  pag- 
hügot.  II  Pagpúiol  nang  káhoy  sa  h^^r 
dnk. 

EN  rRESACAR.  a.  PJHÜn;  hala- 
wln;  hiraiigín.  ii  Pumútíj'i  nang  káhoy 


ENTREGAR,  a.   Ibigay;  ¡entrega  „sa    hi\r\(\o\i.~( todo    lr->   bueno)  de 
sa  kamay_Q  sa  podsr  nang  iba  ang    libro.   Halawin   (ar-g  lahat  nang  pi' 


vGooQle 


-243- 


ENT 

nakaniabuti)    sa  ¡sang   libro. 

ENTRETEJER,  a.  Ib:ti¿ikf;  ó  isa- 
lit  sa  paghabi.  I|  Ikamá  ang  isarig' 
b?igay   sa   ibñ.  n  mct.    Ib&lo;    ¡salit. 

ENTRETENER,  a.  irreg.  conio 
iener.  Líbaiigín;  aliwín.  ¡|  r.  Magaliw; 
maglibaiig.=í"í'«  ver  la  iropa.  Mag- 
aliw nang  panonood  sa  tropa. =:í« 
leer.    Maglibang    sa    pagbasa. 

ENTRETENIDO,  DA.   p.  p.  ng 


ENV 

krttalatag   na  mahihay. 

ENVAINAR,  a.  Isálong  ang 
sandatu  sa    kaluban. 

ENVANECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  V.  ENSOBERBECER. 

líNVEJECKR,  a.  irreg.  como 
a-^radecer.  I.uináiti;  patandaín,  para 
naiig:  ang  mañgá  kahirapan  al  ang 
panahbii  qy  nagpápatandá  sa  íawo, 
los  ir  abajos  y   los   años    envejecen 


entretener,  y  adj.  Misistihin;  masayá     dios  hombres;  ai  ang  malabis  na  pag 


ang  ugáli.lJMeritorio  na  walang  suel- 
do s.»  isang  oficina.  [|  Libang;  6  na- 
lílibang. 

ENTREVER,  a.  y  r.  irreg.  como 
ver.   Mábanaagan. 

ENTREVERADO,  DA.  adj  Sa- 
litsalit. 


gámií  ay  siyang  lumúlUíMÁ  sa  inañgá 
kasa7tgkapan,  y  el  mucho  uso  enve- 
jece á  las  cosas.=:en  los  negocios. 
Tumandá  sa  paghahánapbuhay.  = 
con,  por  los  disgustos,  Tumandá  sa, 
dábil  ñR  manga  súkal  nang  loob.  || 
n.    y  r.  Tumandá;   maliuná.'Ü  Mag- 


ENTREVISTA.    f.    Pagkikita  at     lual;  tumagal  ang    anomán. 


madlá  sa 


paguúsap    nang   dalawi 
isang  luga!.  \i  Típanan. 

ENTRISTECER,  a.  irr<;g.  como 
agradecer.  Lungkutín  ó  bigyang  lung- 
kot;Iumbayín.||Palungkuíín.  |[  r.  Ma-. 
lungkot;  nialumbay  =  í'í'?i,  de  la  noli- 
cia.  Malungkotsa  \>d\{\.^.=.por  mala  rang. 
suerte.  Malumbay  dáhil  sa  masamang  ENVÉS, 
kapalaran. 

ENTULLECER,  n.  y  r.  ineg. 
como  agradecer.  Malumpó.  [|  met. 
.Mitayong;  mábinló  ang  anomán.  II 
a.  mct.  Itayong;  ihinto  ó  pahin- 
tufn. 

ENTUMECER,  a.  irreg.  como 
agradecer,  l'angimayin  ang  alin- 
mang    lugal    naüg  katawán  {|  r.  Ma- 


ENVENENAMIENTO.  m.  Pag- 
lason. 

ENVENENAR,  a,  Lasunin  \  x. 
Málason. 

ENVERDECER,  n.  y  r.  irreg. 
cerno    agradecer.    Manaríwá  ang  pá- 


ngmiay. 

ENTUMIRSE,  r.  Mamanhid.  || 
Mafg"''ong   ang  laman. 

ENTURBIAR,  a.  Labúin;  ó  la- 
biian  H  m'ít-  Guluhín;  padiiimín.  ||  r. 
Lurn&ü.  II  Maguió  ang  anumang  na-     nagbilían. 


Kabalikán.  (|  fam. 
Likod;    líkuran. 

ENVESTIR,  a.  irreg.  como /í-^/r. 
V.  INVESTIR,  vcrbong  lalong 
kagamitái3  at  mainam   díngín. 

ENVIAR,  a.  Ulusan;  ó  papa- 
rutiín  sa  isang  lugal.  II  Ipadalá;  ipa- 
hatid=('(í  alguno)  á  la  botica  Papa- 
ronín  (ang  isa)  sa  hética.:^,  d  pa- 
sear.  Ipagtaboy  nang  masaklap  na 
sabi;  ipagtábuyan.^ccfl  ««  presente. 
Papagdalhín  nang  isang  álay  ó  te- 
^Alo^por  wiwíi.^Utusang  kumuha 
nang    álak. 

ENVIDIA,  f.  Pangimbulo;  kapa- 


vGooQle 


—  244  — 
ENV 

ENVIDIABLE,  adj.  Nakapangí- 
ngimbulo. 

ENVILECER,  a.  ¡rreg.  como 
agradecer.  Alisan  nang  kamáhalaii; 
gawtng  busabos  at  hámak  [|  r.  Ma- 
ging   hámak. 

ENVITE,  m.  Pustá.  ||  Pagaálay 
nang  anomán. 

ENVIUDAR,  n.  y  r.    Mabao. 

ENVOLTORIO.  m.Ba!utan;big- 
k[s  nang  damit,  Ó  nang  anumán.  || 
Kapintasan  ó  sirá  naiig  depanyo, 
dáhíl  sa  pagkáhalo  nang  ibang  bágay 
na  iana,  na  híndi  ukol  sa  habíng  yaón. 

ENVOLVER,  a.  itreg.  como  ab 
solver,  Balutin;  tungkusín;  baiibiran. 
II  Ilahok;  ipakisama,  [|  Gasutín;  pag- 
h3.\6'h:i\o\x\=con  papeles.  Balutin  nang 
papel  =  if«,  tf«/r<r //¿«zúí.  Tungkusín;  ó 
balutin  sa  Unsb.  j|  r.  Magbálot;||  mag- 
balábal.  [|  r.  met.  Makiháló:  ma- 
kilahok  na  pagitná  sa  karamihan. 
'I  met.  Mangbabaye;  mangálunyá. 


EPI 

na    nasa  káibabawan  ng  ating  balat. 

EPIFANÍA,  f.  Pagsipol.  II  Ang 
pags.imbá  nang  tatlong  haring  mago 
kay  Jesús. 

EPIGLOTIS.  f.  anat.  TÜho,  b 
kampaniliá  nang   lalaniunan. 

EPISTOLAR,  adj.  Náuukol  sa 
sitlat. 

EPITAFIO,  m.  Súlat;  ó  karátula 
sa  íbábaw  nang   libing. 

EQUIDAD,  f.  Katap-Hán.  II  Pag- 
kakáisa.  1)  Kabanayaran;  ó  kabaitan 
sa  paglalápat,  b  pagtapad  ng  manga 
kautusán,  na  ang  lálong  ináiitindi 
ang  akilá  nang  naglagdá  at  hindi 
ang  letra  niyá.  l|  Matuwíd  na  paghi- 
halagá  nang    ÍpinagbíbilÍ. 

EQUIDISTANTE,  adj.  p.  a.  ng 
equidistar.  Magkasingláyó;  ó  mag- 
kaisá    nang  layó. 

EQUIDISTAR,  n.  geom.  Mag- 
káisa   ang  pagkakálajó. 

EQUILIBRAR,  a.  Tímbangín; 


líiet.   Málahok  sa  gitná   nang   madiá     pagtimbangín   ang    bigat.  n  v.  Magká- 
,.        ,_i_  ,_.     i  .  .    .  .    .  .j  ^  met.  Pagpa- 

Pagkakátim- 


^con  manta.  Magbálot,  6  magba^ 
labal  nang  ktímot  na  liiakapal=:í« 
sábana,  Magbálot  sa  kiímot  na 
manipís. 

ENVUELTO,  TA.  p.  p.  irreg. 
nang  envolver.  Nabábalot;  nálaiahok, 
etc. 

ENZURDECER,  n.  írrcg.  como 
agradecer.    Maging  kaÜwcte. 

EPIDEMIA,    f.   Sáiot;  ó  pagka- 
kjinatay;     sakit   na     manakánakang 
duniádapó  sa  bayan  at   ipinagkkka- 
matay     nang    marami:    niay     epide^     ....,„.. 
mia     nang    bulútong,    kung  sakáÜ't     bait  sa  pagtti 
ang    sakit  na    itó    ai.g     ipinagk^ka-      i|  Kat^io^   ,, 
matay  nang    madlá    sa  isang     luga!;  EO'    :  ■■ 

may  epidemia  ng  cólera,  iaanat,  etc, 


EPIDERMIS,  f.  anat.  Ang  bálok^     ba 


timbang;  malímbang.  | 
rehonin. 

EQUILIBRIO, 
bang;  tatag. 

EQUINOCCIO,  m.  astron.  Pana- 
hong  magkasingluatang  gabíatáraw, 
at  ang  áraw  na  sumísikat  ay  nasa  sa 
signo  nang  Aries    at  Libra. 

EQUIPAGE.  ra.  Kapisanai-  n  ^¡v; 
lahat  nang  báon  at  manga  ■■<  '^lí-l^- 
han    sa    paglalakbay    h;r    í. 

EQUITATIVO     V  '.     ..^\.    Ná-  . 
aayon  sa  matowir'         ^  ;:  .;,;í:í  «t  *,f.(; 
tÉiOf!i.T,vg  utos'. 
iíb.i-ñ<r  haJaiíá, 
1.    P.»gkí^ki.   , 


vGooQle 


—  í4S  — 
EQÜ  ERR 

dalaM'A  6  madlang  bágay.  II  Pagkaká-     panindigln  ang  buhok.  ||  Puiiin    nang 
i^angki.  tinik.  II  r.  Maiigalísag;  manindig  ang 

EQUIVALENTE,  p.  a.  nang  <?«;■-    Jjjangá   buhok.  II  Mangalikag. 
taltr.  s  y  adi.  Kasinshalagá;  katim-         ERRANTE,   p.    a.  nang  errar,  y 
Ijjng,  ^  adj.  Gala;  palakadlakad  sa  ibatibang 

EQUIVALER,     a.    irreg.     como     lugal. 

lalcr.   Mikahalaga;    mákaisa     nang         ERRAR,  a.  irreg.  ger.  errando:  p. 

tuhgí.  p.  errado:  pres.  ind.  yo  jrerro;  tu  ye- 

EQUIVOCACIÓN.  f.   dcr.    nang     rras;   él  yirra;  erramos;  erráis;  ellos 

iquivocar.   Mal!;    pagkakámali-  yirran,   impera!,  yerra  tú;  yerre  él; 

EQUIVOCAR,   a.   Imai;  litohin.     erremos    nosotros;    errad    vosotros; 

II  r-    Mámali;   ó   raagkimal!;  malitó.    yerren  ¿\\os:  sab].  fres,  yerre;  yerres; 

==-»  algo.  Miniall   sa   anomán.  yerre;  erremos;   erréis;   yerren;  etc. 

ERA.  f.  Panahbn;  luat  nang  isang     Imali.  1|  Iligaw.  ||  Hnag    lamáan.  |1  n. 

nanahóng  alinmán.  ||  Gíikan;  ó  pinag-     M^ligaw;    lumakadlákad   na  walang 

cigiikan.  II  Karaa  nang  hipa  na  pinag      tiniilungo.  ||  Mksinsay;  máhiiis;   má- 

tátaranam   nang  gúlay  sa  isang  li^la-    mali.  ||  Maghampaslúpá;  sumanipiad- 

manan.  sampiad. 

ERGUIR,   a.   def.   sanagka't  ang        ERRATA,  f.  Mali  sa  pagsdlat;  ó 
I.»  persona   nang   presente  de   indi-     paglilimbag.  -■", 

ealim  ay   hindi    ginágan.it:  ger.  .y-         ERRÓNEO,   EA.   adj.    Malí;  ll- 

guiendo:   p.    p.   erguido:   pres.    ind.     gaw.  , 

tú   irgiies  ó  yergues;  él  irgue  ayer-         ERROR,    m.    Kamdlian.  ||  Kasi- 
gue,  nosotros   erguimos;  vosotros  cr-     raán. 

gui's;  ellos    irgnen  ó  yerguen:  prcf.         ERUCTAR,   a.  Dumilhay;  o  du- 
él    irguih;   ellos    irguieron:    impcrat.     mighal. 

irsue   ó  yergue  tií;    irga  ó  yerga  él;  ERUCTO,     m.  Dilhay;  o  dlghal. 

irganm  nosotros;  erguid  vosotros;  ERUDITO,  TA.  adj.  Marunong; 
irgan  óyergan  ellos:  subj.  pres.  irga  hihii^n.  =  en  mateináíiea.  Bihasa;  o  pa- 
ójer^a  irgai  o  jergas  etc:  ímperf.  ham  sa  makmáiica.—Erudilo  á  la 
¡Ignura  erguirla  ii^tiiese  ctc:fut.  mWí/í».  Ang  mapagdunongdunongan, 
tigmere  ttc  Itajo  o  Ituwid.  Hltaás  bago'y  kákatintl  ang  n&lalaraan. 
aiig  ule  1  Id  pipanigasín  ang  liig.  ERUPCIÓN,  f.  Pagsingaw;  á  si- 
II  hambog    magpalaio.  [|      ngaw   na  anomán  sa  balat.  ||  Pagpu- 

\i     .íl  I  ol  ant  kitovviran  ng     tok  nang  volaln;  ó  pagbubugá  nang 

■  hurg   nnngiló    ka-     apoy  nang  volcán. 

„  so  ESCABROSO,   SA.    adj.    Hindi 

1  ng  di    pa   bina-     pátag;    banginbangín.  ||  met.  Matigás; 

iil  kailán  man.     ó  masamang   ugálí.  |1  Mahirap. 

,^    „      ,  ^nlivo  mas-         ESCABULLIRSE,  r.  irreg.  como 

l^„,  truñir.    Humagpds  sa  kainay.  II  met. 

^.    '    l',p  o.in;  pa-    Makapulangós;  makatakas;  makasa- 


y  Google 


—  246- 


ESC 

lingít  na  makatanan.  =¿'«//'í,  de  en- 
(re,  por  entre  la  muUiíud.  Makahag- 
pos  na  makatanan  sa  gitná  naiig  ma- 
rami- 

ESCALA,  f.  Hagdang  buhatiii. 
M,-\yrocng  káhoy  nitó,  lúbid,  etc.|j 
met.  Ang  lugal  ó  puertotig  karani- 
wang  dinádaanan  nang  manga  sa- 
sakyáii,  na  biníbilhan  iiaiig  kaila- 
ngan  sa   paglalayag. 

ESCALAR,  a.  Sumalákay  na  uiá- 
sok  sa  aüiimang  Itigal,  na  m.igdaaiig 
maghagdán.  |1  Biiinutas  iií.ngf  is.ifig 
pad¿r,  bubong,  etc.  at  dooii  mag- 
daaiig   maghagdáii.  ii  r.  Sumalákay. 

ESCALDADO,  DA.  p.  p.  nang 
escaldar  y    adj.    Dala. 

ESCALDAR,  a.  Banlián.  ||  mct. 
Dalián,  []  r.  Madalá. 

ESCALERA,  f.  Hagdán;  hagda- 
nan. 

ESCAMA,  f.  Kaliskís.  II  Gawing 
tabas  kaliskls,  b  parang  kaiskís;  || 
met.  Dalaín  ang  kápowá.  ¡j  r.  Ma- 
dalá. |]  Magdamdiiin  at  mál.iyü  ang 
loob. 

ESCAMPAR,  n.  Tumíiá  ang  ulán. 
n  met.  Tigüan  ang  paggawá  nang 
anomán.  II  a.  Linisin  ang  isang  lu- 
gal. Ifr.   Mahawan.  [1  Lumínaw. 

ESCANDECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Pagaluin;  poolín.  ||  r.  Ma- 
.poot    nang    malabis. 

ESCAÑO,  m.  Bankong  niay  san- 
dalan,    na    mafiupan  nang  marami. 

ESCAPAR,  n.  y  i'.  Tumanan;  nía- 
kawaiá;  makal¡gtás.||  Makapulás;  ma- 
mahulagp6s.=ii  la  calle,  'l'uuiauan  na 
sa  daán  paroón.=íí'n  vida.  Makata- 
nang  buhay. 

ESCARBADIENTES,  m.  Pang- 
bining^. 


ESC 

ESCARBAOREJAS.    m.    Pang. 

htnuli.  ■' 

ESCARBAR,  a.  Kutkmín;  kul^ 
kulín.J  r.  Magálisan  nang  baiaítd 
bak;  ó   raaghtngutuhan.  1 

ESCARMENTAR,  a.  irreg.  conu 
acertar.  Daiain;  ó  bigyang  kadálaan, 
II 11.  Manghiniiha;  ó  muhang  kada. 
lan  sa  tiákicang  anomiln  at  n^da- 
nasan  sa  sari  i  ó  sa  iba,  nanig  na- 
¡lagan  sa  hihi.rapin  ang  mahiilog 
sa  pangánib.  Kuiig  sa  iba  nangyari 
ang  anomán  ay  sinásabing  kscarmen- 
TAMOS  en  cabeza  agena;  nguni'l  kun;j 
sa  sariling  katawán  natin  nangyari 
ang  mang.í  kasaüwaang  pálad,  ay 
sinásabing  eí  car  mentamos  en  cahm 
propia.. 

ESCARNECER,  a.  irrog.  como 
agradecer.  Libakín;  nyamín.  II  r.  Ma. 
uyam.  II  r.    Maglíbakan.  [|  Mahlyá.   . 

ESCARNIO,  m.  Pagiibak;  pag- 
uyam. 

ESCASEAR,  a.  Pagdamután.! 
Magbigay  nang  kákaunii,  at  masama 
sa  loob  angfpagbibigay.  ||  Tipirín.  | 
n.   y  r.  Magsalal. 

ESCASEZ,  f.  Kasalalán.llTúmal 

ESCASO,  SA.  adj.  Kdlang;  ^^ 
mol;  salat.  ||  Marámot;  malabis  nung 
lipid.=^¿  dinero.  SalaL  sa  panana' 
lapi  =e«  pa'¿ar.  Marámot;  makiínat 
magbáyad.=/«ríj;  lo  mas  preciso.  Da- 
mot  para  sa  Lilong  kai!angati.=á 
l)ienes  de  fortuna.  Hirap  ang  búiíay. 
■=.>k  luces.  Mangmang. 

ESCATIMAR,  a.  Bawasan;  un 
tián;  tipirín;  liiíán  hangang  .nv^ñgyi 
yari  ang  anunián.|¡íCupitan..  ||  r,  Mag- 
kupitán,    ó   miigtípiran,. 

ESCLARECER,  á.  irreg.  come 
agradecer.   Linawa-íi.  ii  niít.   Liwanal 


vGooQle 


—  247  ■- 
ESC 

ran.  II  inet.  Padilagín;  gawins  iiiahat 
la  tavvo  aiig  si'noman.  ||  n.  Magbu- 
¡jng  iiwayway.  II  r,  Luminaw;  lumi- 
i'ánag'.  II  Maging  maiíal. 
ÍESCLARECIDO,  DA.  p.  p.  ng 
clarecer,  y    arlj.  Marilag;    mahal  na 

,v.!¡  bunyi.  |]  Maliwdnag;    malínaw. 

ESCLAVITUD,  f.  d.r.  nang -5- 
Úavo.    Pagkaalipin. 

ESCLAVO,    VA.  m.  y  f.  /vlipín. 

ESCOBA,   f.   Walís;  palís. 

ESCOCER.  11.  irreg.  como  cocer. 
Humapiii;  kumirot;  gumisá  ang  ba- 
lit.  [|mt:t.  Masukatan  nang  loob.  II 
[,  MagdunicJnm.  ||  Maliapdiái). 

ESCOCIMIENTO,    m.    Pangh; 


ESC 

les.  Magtágd  SI  gitná  nang  kak^" 
huyan. 

KSCONDRIJO.  m.  Lugal  na 
tagó,  at  bilgay  na  kanUingan  at 
laguán    nang  anomán. 

ESCOPLO,    ni.    Pait. 

ESCORIA,  f.  Taeng  bákal;  dumí 
nang  alinmang  mttal  na  nákukuha 
sa  pagluliító.  H  ineE.  Bágay  na  hámak 
at    (Kitapón. 

ESCOZOR,  m.  Hapdi;  kifot;  gisá 
nang  balat. 

ESCRIBIR,  a.  Sumúlat.=ífí,  so- 
bre historia.  Sumiílat  nang  ükoi 
sa  historia,  =f?/.  español.  Sumiílat 
nang  wikSng   ka3tílá.=«/f/'  el  correo. 


haptlE;  kirot.  l|  inet.  Súkal  nang  IooIj,     Sumiílat  na  ipadalá  sa  correo;  6  su 


KSCODA.  f.  Piko  na  panglabrá 
nang   balo. 

ESCOGER,  a,  Pnmíli;  humalaw; 
liamírang.:=í.'«  el,  del  motilón.  Hu- 
malaw sa  biintón.=í«/?r  narias  co- 
Mamíli  sa  maraming  üh.gay.  = 
para,  por  miiger.  Hir.ingiíag  maging 
isawa. 

ESCOLLO,  m.  Batong  nialalakí 
sa  iláim  nang  íúbig,  na  nakaliibog 
at  hindi  nitatanaw  na  mabutí.  || 
Tuod  na  bato.  [|  niet.  Pangánib.  || 
Kapinsalaán. 

ESCOMBRAR,  a.  Alisan  nang 
kaskaho;  6  linisan  nang  anomaiig 
nakasúsukal  a,ng   isang   lugal. 

ESCOMBRO,  m.  Manga  ápog 
at  kaskaho  na  gáling  sa  gibang 
báhay   na    bato. 

ESCONDER,  a.  Itágó;  ikait; 
ikanlongf.  ilíhiii>  11  r.  Magtágó;  msg- 
kanlong;    lumigpit=s/  peligro,  Mag- 


múíat  sa  correo.  ||  r.  Másulat.  ||  Pasií- 
lat;  pasilid  sa  padrón  nang  isang 
bayan.  ¡I  Palista;  ó  puraások  sa  alin- 
mang  katipunan,  para  nang  sa  pag- 
susundaló.  ó  sa  isang  congrcgacibn. 
=  á  la  mano.  Isítlat  ang  idinídikta 
nang  iba. 

ESCRITURA,  f.  Siílal;  títik.|| 
Pagsiilat.  I  Kasulatíin  ó  {locumenlo.\\ 
Ang   Biblia,    6  Sagrada    Escritura. 

ESCROTO,  m.  anat.  Ang  balat 
ó  siipot  nang  dalawarg  itlog  nang 
ta  wo . 

ESCUADRA,  f.  Eskuala.  II  Ba- 
hagi  nang  isang  boong^  arniflda  na- 
val nang  hárí,  na  inay  kasaniang 
ilang  sasakyáng  uialiit  na  kailangan. 
II  Isang  kabilangan  nang  sundalo  na 
magkakasama  ¡¡t  na  sa  ilálim  nang 
pamamahálá    nang  isang  cabo. 

ESCUADRÓN,  m.  mil.  Pulu- 
tong,    6    bahagi     nang     isang 


lágó    sa     kapang^tnibán=:í/f    alguno,  miento    nang  caballería.    Tinátawag 

Magt'-gd;  pik.'-it  sa  kápuwa.=:í'«í:ííí«.  din     namang     escuadran  -av^z   isang 

Magtágo  sa  bahay— í?í//'í   las  árbo-  bahagi   nang  hukbó  na   may  in/an'. 

\ 


vGooQle 


ESC 

terfa  at    cahallcria. 

ESCUCHAR,  a.  Pakingán;  raa- 
kimatyag;  mana¡nga.=í?í  silencio' 
Manafnga    nang   walang  imik. 

ESCUDILLA,  f.  Mangkok;  su- 
Uaw. 

ESCUDO,  ni.  Kalásag.  [j  met. 
Kanlungan;  kublihaii  sa  anoniaiig 
pangánib. 

ESCUDRIÑAR,  a.  Siyas^tii.g  ma- 
íngat    ang    anoraán. 

ESCULPIR,  a.  Idíikit  ó  lÜukan. 
II  Dunííikit;  6  lumabrá  nang  káhoy  . 
6  bato,  na  gáwing  larawan  ó  lagyán 
nang  labor.=í«  marmol.  Idíikit  sa 
mármol. =ií  cincel.  Ilílok  nang  cincel, 

ESCUPIDORA,  f.  Lurá.  \\  Pag- 
lurá. 

ESCUPIR,  a.  Lurán.  ||  Lumura.  || 
Maglúraan.=:ií/,  en  el  rostro.  Lurán 
sa  mukhá. 

ESCUPITINA.  í.  fam.  Lura.  |1 
met.  Paglulúraan. 

ESCURRIR,  a.  Patitíin.  1|  n.  Tii- 
raftl.  |¡  r.  DuniuUs,  umusós.  ||  Hu- 
magpós.  [I  Mykalánan.=3/fwe/É'.  Du- 
rauíás;  máflulas  sa  sahig.=c«/r£',  de 
éntrelas  manos,  Hiniiagpós  sa  karnay. 

ESCUSA,  f.  Dahilán. 

ESE,  ESA,  ESO.  p-o.  y  adj.  dem. 
lyán.  -  eso  mismo;  eso  es;  eso,  eso.  mod . 
adv.  Gáyon  rigá;  iyán  ngá;  túnay  ngá; 
sfyá   ngá. 

ESFERA,  f.  geom.  Bílog  na  pa- 
rang  bola.  |{  poét.  Ang  lángit.  ||  met. 
Ang  kalágayan  ó  kalidad  nang  isang 
tawo,  at  sinásabi:  si  fulano  «c  ta- 
WONG  GiNOÓ,  6  MAiiÁEÁ,  fulano  es 
hojnbre  de  alta  esfera  ó  ijaja  es- 
fera. 

ESFÉRICO,  CA.  adj.  der.  nang 
es/era.  Ang  iiáuukol  sa  es/tra;  ó  ma- 


■  248- 


ESF 

bílog    ña    para    iiiyá. 

ESFORZADO,  DA.  p.  p.  nang 
esforzar  y   adj.    Maláfjang;    bayaní. 

ESFORZAR,  a.  irreg.  como  acor- 
dar. Palakasín.  ||  Pata]>angin;  papang- 
hinapangin,.||r.  Manghinápang-píag- 
ptiniílil;  magüumíkap;  mag5umákit.= 
á,  en,  por  trabajar.  Jlagsuniákit  ng 
pagtatrabaho;  ó  magsumákit  nang  pag- 
hahánapbuhay. 

ESFUERZO,  m.  Pagsusumákit. 
II  Tápang;  Üksí.  ||  Tiílong;   abúloy. 

ESLABÓN,  m.  Pamingkl;  bina- 
Ion.  II  Báka!  na  tágisan  nang  kam< 
pit  nang  magkakarne.  ||  Báwa't  isa 
nang  tagtk^w,  nang  tanikalá,  na  nag- 
kákakawit. 

ESLABONAR,  a.  Pagkawingka- 
wingin  ang  tagikaw  na  bákal,  na 
gáwing  kadena.  ||  met.  Pagugnain  ang 
bahagi  nang  isang  discurso  ó  nang 
anomán.  Gámit  din  iiong  parang  n- 
ciproco. 

ESMERO,  ni.  Malaking  pagsu- 
sumákit na  lumabás  na  mahúsay  ang 
anomán.  ||  Malaking  kalinisan  sa  pa- 
ngangatawán,  pinanamit  al  pama- 
máhay. 

ESÓFAGO,  m.  Lalamunan. 

ESPABILADERAS,  f.  pl.  Panií- 
tog  nang  pabilo. 

ESPACIO,  ni.   Kalaparan;  tákal 
nang  isang    liípi  ó    lu^al   |j  Pagir 
nang   lut,al  o  panahón   |  I  uat   ' 
II  Fuang  pagitan 

ESPACIOSO  SA 
espacto     MaMpid    p  ala 

wak  ¡I  Mialiwil  i  aga    madá 

ling 

ESPAD  aaa  ¡|  Ang 

Iinis  hi  „  "  I  idt 

sah  KWi 


vGooQle 


ESP 

NANG     ESPADA,     fulafíO    eS     liUKNA     KS- 
PADA. 

ESPALDA,  f.  anat.  Likod.  Ka- 
raniwang  plural  kun  g'amítín,  \\  pl. 
Líkor;in  nang  anotnáu. =íie  molinero. 
Ang  malápad  at  matanibok  ang  ma- 
nga paypay,  at    malakás. 

líSfALDIIXA.  f.  ck-r,  nang  «- 
paUa.  anat.  Paypay  nang  likod. 

ESPANTADIZO,  ZA.  adj.  Ma- 
gitlphin;    magulatín. 

IíSPANTAJO.  in.  Pamáoy;  paná- 
kot;  pauuígaw. 

ESPANTAR,  a.  Takutin;  gitlahin; 
baklaliiín.  [|  Bubuhín;  bugawin.  (|  r. 
Magtaká;  niangilaiás.  ([  Mágiilat.=! 
a!,  con  el  esiruendo.  Migiilat  sa  ka- 
gungkong.=i/í,  por  algo.  Mágikla  sa 
anomán. 

ESPAN  rO.  m.  Sindak;  gíilat,  !| 
Pananáknt;   bálá. 

ESPAÑOL,  LA.  adj.  Ang  náuukol; 
ó  náíarapat  sa  España.  ||  ICastíia.  |1 
Wíkang  kaslílá. — alo  española,  mod. 
adv.  Ugáling  kastíla;  6  parang"  kas- 
líá. 

ESPARCIR,  a.  isambiílat;  iká- 
lat;  Íbudbod,¡|  met;  Ipanabi  sa  niadlá 
ang  anomán.  II  f.  Másambu'at.  ||  Má- 
kalat  sa  madla.j¡  Magübang;  iiiagaÜw. 

ESPAVORIDO,  DA.  adj.  Natá- 
takot;    gnlat. 

ESPIÍCIA.  f.  Alinmán  sa  manga 
sangkap  ¡la  pangpasarap  sa  uiliílutó, 
para  n.-uig^  pamintá,  kantla,  anís,  etc. 

ESPECIAL,  adj.  Tangí;  walang 
pangalawá;  walang  kapara;  bnkod.[| 
nitt.    jMasarap    na    lubhá. 

ESPECIFICAR,  a.  Say3a)ingisa 
.  isaliín    ang    .inonián.  j[  Nuynuyín. 
"      ESPECTADOR,    RA.    ni.    y    f. 
I  Ang  tumitingin.  H  Naníinuud.  U  Aug 


ESP 

naghíliintay  na   nakaraasid. 

ESPEJO,  m.  Saiamín  sa  mukhS, 
na  ang  likod  ay  mayroong  páhid 
na   azogue. 

ESPEQUE,  m,  Pangsua!;  pangis- 
pikc. 

ESPERA,  f.  Paghihintay.yTáningr 
na  panahón  nang  isang  hukoiii  sa 
paggawá  nang  anomítn,  para  bagá 
nang  pagbabáyad;  paghaharap  nang 
documenlo,   etc.  ||  fani.  Katüsán, 

ESPERANZA,  f.  Pagasa;  pana- 
nálig.  Ginágamit  din  sa   plural. 

ESPERANZAR,  a.  Paasahin;  big- 
yfen  nang  pagasa.  ||  r.  Magkarobn  ng 
pagasa. 

ESPERAR,  a.  Asahan;  hintayín. 
=íí  que  venga.  Hintayíhg  parito.^r; 
de  Dios.  Asahan  sa  Dios  (na  sa  ka- 
niyá  bagá  mangal¡ng).  =  ¿n  Dios. 
Umasa  ó  manálig  sa  Dios.  |1  r.  Mag- 
liintay.  ¡|  Esperarse,  ¡Hintay;  dahan- 
dahan! 

ESPEREZARSE,  n.  Magínat.'V. 
DESPEREZARSE. 

ESPERE.^O.  rn.  ínat;  ó  pagifnat. 

ESPESAR,  a.  Paiaputin.  |1  Sin- 
sinán,  (|  r.  Lumápot.  jj  Sumínsín. 

ESPESO,  SA.  adj.  Malápot;  ma- 
límic.  (j  met.   Marumí. 

ESPESURA,  f.  Kalapulaii;  kasin- 
KÍnán;  kasukalan;  kasütán.  ||  raet.  Ka- 
.  rnniihán. 

ESPETAR,  a.  Durtíiu;  tuhugln; 
6  ilagay  sa  durúaii  ang  karné,  isdá, 
etc.  II  Ipíikó;  ibaon  ang  anomaog  bá- 
gay  na  niatiilis.  ||  r,  Magmagaling, 
n;i  sampong    lüg  at  ka'táwaii  ay   pa- 

ESPETERA,    f.    Sabitán    nanfi 
karné,    isdá,  etc.  at  nang  manga  ka- 
sangkapan  sa  kusina.  Gayón  din  ang 
32 


vGooQle 


ESP 

itináfawag  sa  lahat  nang  kasangka- 
pan   sa  ^kiiM'i  ñ 

ESPÍA,  ni.  y  f.  Tag'íipaniíbok; 
tiktik. 

ESPIAR,  a.  SLibukan;  tiklikíiii; 
masdán.  11  náut.  Magaspi'a  aiig  sasnk- 
yán  at  nang  inásu;ong  ó  iiiát.ib¡,|| 
r.    Magsiibukdn;    magmAsiran. 

ESPIGA,  f.    Úhay.  |1  Ang  puno,  ó 


-250  — 


ESP 

lag.  Ij  Mapagbiyáyá;  maluag  ang  ka- 
niay.  ||  poél.  Maaluningning.JlSagáná- 

ESl^LENDOR.  ni.  Luningning; 
dilag.  [I  met.    Karaáhalan. 

ESPOLAZO,  m.  Saksak  nang*  ta- 
hid,    ó   nang   espuela. 

ESPOLÓN,  m.  Tahid.  ||  met.  y 
fani.   Tíbr.k. 

ESPONJOSO,    SA.  adj.  der.  ng 


pUHú   nang  espada.  [1  Pákong    hákal  esponjad   Buhaghag. 

na  walang  ulo.  ESPONTANEO,  NEA.  adj.  Kii- 

ESPIGAR,  a.  Mamiílot  náng  líliay,  s3;    bukal   sa    loob. 

na,    naiwan    sa    linang   o  sa    giikan;  ESPOSAS,    f.  pl.  Pangaw  na  bá- 

niaghirr.álay.  ||  carp.  Lagyán  nang  es-  kat,  na  ikinákabit  sa  manga  maniká 

piga    ang  kihoy,    na  ¡sásabak  ó  ilá-  nang  kamay. 

lapat   ang    du!o    sa    kápowá    káhoy  ÉSPUEL.V    f.  Bákal 


na  may  butas.  ]|  n.  Magíihay;  suma- 
paw.  II  met.  Lumaking  big'í;  ó  pá- 
taas    ang    isa. 

ESPINA,  f.  Tinik;  íihó;  subíang. 
II  Salubsob.  ||  met.  Agamíigam  nang 
loob;   íscrúpulo. 

ESPINAZO,    ni.    anat    Gulugod. 


niatulís, 
ó  may  tiníklinik,  fia  ikinákabit  sa 
sákong  nang  sapin,  at  panundot  sa 
kabayo.  II  met.  Baba'iJ,  pangbuyó  ng 
loob. 

ESPUERTA,    f.    Batulang;  putig- 
ké;  kurípot.  ¡I  iiiet.  Bibig  na  maluang. 
ESPULGAR,     a.     Manghinguto; 
ESPINEL,  m.  Kitang  na  pangisda.     manghiniksik.  1|  met.    Siyasatín;    usi- 
ESPINILLA,    f.    anat.    Lulod  ng     saing   maigi    hangang  káliitÜitan   ng 
'^i'Jlí-  isang  bágay.    Gámit    naniíin  sa  red 

ESPINOSO,    SA.   adj.   Malinik.     f>roco. 
II  met.  Mahírap.  ESPUMA,    f.    Subo;  buiS. 

ESPIRAR,  a.  Hiiniingí.  II  Sumi-         ESPUMADERA,    f.    der,    nang 
ngaw;  umalingásaw  ang  bango  ó  báhO     expuma.  Pnnágap  nang  bu'a. 
nang  anomán.  II  PaLikasin   ang   loob;  ESPUMAJEAR,    n.    der      nang 

liapanghinapangni.  n  n.  Ma'agot    ang     espuma.    Bumula. 
hmingá;   mamatay.  II  met.    Matapos;         ESPUMAJOSO,     SA.    adj.    der. 


V.  gr.  NATAPüs  ang  buan,  espiró  el 
mes. 

ESPÍRITU,  m.  Dlwá;  dili.  ||  Ká- 
lutuwa  (an^  tálong  karaniwang  ka- 
hulugán),  II  Tápang;  lígás  nang  looh. 
II  Talino;    talas    nang    fin. 

ESPIRITUAL,  adj.  Ang  náiuikol 
sa    káluluwa. 

ESPLÉNDIDO,  DA.  adj.  Mari- 


nang  espuma.  Mabuiá. 

ESPUMAR,  a.   Sagapan  ng  bula.jl 
n.  Bnrnu!S. 

ESPUMOSO,    SA.  adj.    Mabilli; 
ó    mai;íg¡ng   billa. 

ESPUTO,   ra.    Lurá;    láway. 

ESQUELA,  f.  Siilal  na  ipinadMa-J 
tang  karaniwan  sa  kaibigan,  na  ito'jt 
isang  papel  >ia  nakalupi  sa  kababáüo,! 


y  Google 


-35»  - 


f    ESQUERO.  m.  Pamigkfs  o  sala- 

ikúbang   balat. 

;      ESQUINA,    f.    Gawing  labás    ng 

^'páiiulukan. 

ESQUIVEZ,    f.    PaglayÓ;     pangi- 
ngílag.  II  Ilap. 

ESTABILIDAD,   f.    Paglakí;  pa- 
natiatili. 

ESTABLE,    adj.    I-ágí;    matagal; 
matíbay. 
ESTABLECER,    a.     irreg.    como 


EST 


tagúpak  sa  pagkabiyak.  ||  Pagputok; 

pagtagiípak. 

ESTAMPAR,  a.  Limbagín.  i)  met. 
Ilimbag;  ikintal  tía  ilarawan  ang  ano- 
nián,  para  naiig  letra,  ;etc.=:íí  mano. 
Limbagín  naiig  kaniay.=¿;í  papd. 
Ilarawan  sa  papel,  ^joiíre  tela.  Ilara- 
wan sa  V.^yo.  =contra  la  pared.  Ihatn- 
pás;  ibalabag  sa  pader.  =  Sj/aw/ar 
un  bofetón  en  el  rostro.  Bigwasán  . 
nang    isang    tampal    na  malakks  na 


agradecer.  Magtayó;    magbukás  nang     mákintal    ang    kamay   sa    raukhá.  |í 
ümg   únádhíin,  colegio,  ctc.¡]  r.  Ma-     r.  Málimbag;  mákintal, 


niraháii;  tuinir.i    sa  isang  luga! 

ESTABLO.  111.  Hapunán;  ó  silu- 
ligan  nang  manga  hhyop,  na  ito'y 
may  bubong,  at  doon  sil.\  nagpá- 
|)ali¡n!>a  at   kumákain. 

ESTACA,  f.  Tulos;  Íirang.||Bákod 
na  manga  sangá  nang  káhoy,  na 
itinútulos  sa  lúpá.  ||  P.ikong  bákal 
na  may  isang  talampakaii  ang  hibá, 
na  ginágamit  sa  pagpapákó  nang 
malalakíng  kasankapan  nang  béihay. 

ESTADO,  p.  p.  nang  estar,,  m. 
I,agay;  kalágayan.  ||  Ang  clase  ó  ka- 
lágayan  nang  báwa't  isa,  na  siyang 
dípat  pagayosan  nang  kaniyang  pa- 
paumúhay,  para  nang  ESiAno  de  sol- 
iera, KALÁGAYAN  ?iang  bagotigliijvo, 
ó  v\GK\bagong¿itwo. . 

ESTAFA,  f.  Panuniíbií;  pagkuha 
nang  salaping  talagang  hindi  bába- 
yaran. 

ESl'ArAte  af Manübá;  manekas. 

ESTALLAR,  n.  Magpiitok;  ina- 
biyak  sa  lakás  nang  anomán,  na 
biglang  pumutok  nang  niatunog; 
tumagvípak.  }|  Kuniagungkong.  ||  mel. 


ESTAMPERÍA,  f.  Tindahan  ng 
manga  estampa.  ^  Pinaglílinabagan;  d 
ginágawan    nang    estampa. 

ESTANCAR,  a.  Binbingfn;  am- 
patín.  [I  r.  Mabingbing. 

ESTANDARTE,    m.  Basdílá. 

ESTANGURRIA.  f.  med.  Eali- 
sawíaw.  II  Gansi  na  kaugaüang  gámit 
sa  pagíhi  nang  binábalisawsaw. 

ESTAÑO.  m.Tingaputi. 

ESTAR,  iireg.  pres.  ind.  yo  estoy; 
tii  estás;  el  está;  estamos;  estáis; 
están;  perf.  estuve;  estuviste;  estuvo; 
estuvimos;  estuvisteis;  estuvitron:  im- 
peral,  está  tií;  esté  él;  estemos;  estéis; 
trslcn:  subj.  esté;  estés;  este;  etc.; 
inipcrf.  de  subj.  estuviera,  estaría,  y 
estuviese;  etc.:  fut.  estuviere,  etc.:  v. 
aiix.  na  kun  kalákip  nang  íbing 
verbo,  ang  i'uiíiral  na  kahulugin  ay 
ang  sa  kaniyang  kasania,  at  giná- 
gawang  pantulong  láraang,  típang 
niiikonhugar  ang  gerundio,  para  Dg: 
i:star  leyendo,  hnvaaSA;  estar  paseando, 
magpasial.etc.  ||  n.  Dumoón;  na;  sa. — 

¿a/o    la   orden    de    otro.    Mápasa 


'.Magputok  sa  ga'Iit,  kapalalóan,  6  iba     pamainahálá;  ó    niálagay    sa     ililim 
,itayang  damdam   nang  kalooban.  nang     paniamaháia    nang    ibá.=ii«a 

;    ESTALUDO.  m.  Puiok,  ó  tunog;     el  vestido  d  uno.  Mábagay  ang  datnit 


y  Google 


—  252  — 

EST 

sa  'isi.='ie  viielía.  N.igb.\balik.=:/i/ 
■  cuidado.  MaUtbhÁ;  mabignt  ang  sá- 
kit.=!:£»«  cuidado.  Magíngat.=í/(?  lulo. 
Magluksá;  luksá,=t7í  cam.  Sumaba. 
hay;  b  durauón  sa  báhay,  =í//  pié. 
Nakatindig.  Magtagal;  maiialili  ang- 
anoraán.=í«//'í  enemigos.  Magitná 
nang  manga  ka&way;  niSgitriíi  sa 
kaiway.  =¿«  los  huesos.  Maiiihang, 
na  maging  butó  at  balal.  =para  sa. 
lir.  Paali's;  ó  áaÜs  na.=por  alguno. 
Máibigan,  b  mápiÜng  ayónaii  ang 
isá.=/í'í'  suceder.  Bagong  mangyari;  ó 
di  pa  naiigyáyarÍ,=j/>2  sosiego.  Wa- 
lang  katahimikan;  walang  kapáhinga- 
\\A.vi.  =  sobre  si.  Magpakaíngat;  mag- 
mamasid  na  mabuti.  Manaliling 
boó  ang  loob;  huag  masiiidak.  ||  r. 
Tiimígi',  magliiat. 

ESTATUIR,  a.  irieg.  como  huir. 
Ilátag;  iíitos;  i|3asiyá.  II  r.  Mátatag. 

ESTATURA,  f  Taás  nang  isang 
tawo  biiliat  sa  ulo  hangang  talam- 
pakan 

~    "        "  pron.  Yarí;  \\.&. 

I  Hangin 


EST 


Patabaln  ng 
Tumae    ang 


ESTE,  TA,  TO. 
irí.  I  s.   m.   Sílanganaii, 
áraw. 

ESTERCOLAR.  ; 
dumí  ang  lúpl  j|  n. 
hkyop, 

ESTERCOLERO,  m.  der.  nang 
esiiércol.  Ang  tagapagwaiís  at  l;iga- 
hákot  nang  dumí.  [|  Lugal  na  bnn- 
tunan  nang  dumí. 

ESTKRIL.  adj.  Di  namümunga.|| 
Biog:  para  nang  liípang  dj  tubiiang 
mabuti  nang  pananim;  káhoy  na  di 
namúmunga;  ó  babaying  di  nag- 
áanak.  ||  raet.  Tagbaísi;  panahong  tú- 
yoX.=ide,  en  /rulos.   Salat    nang,   sa 


bunga, 


ESTERO. 


m.  Ang  paglaláiag  ng     babaliín. 


banig;  ó  panahong  ang  boong  báhay 
ay  niliilatagau  nang  banig  dáliil  sa 
lainig.  II  Sápá;  balasan,  ó  aüjiniang 
ilog  n.t  an¿  wáwá  ay  na  sa  ká- 
powá  riii  ílüg.  Kung  ílug,  na  ang 
vvávva  ay  nasa  si  dágal,  ang  táwag 
ay  rio. 

ESTIÉRCOL,  m.  Tae  nang  alin- 
mang  háyop.  ||  Alinmang  yagit  b 
káhoy  na  buiok  na  magágavvang 
pal  aba. 

ESTILO,  m.  Kangalián;  g,iwí. 

ESTIMACIÓN,  f.  der.  nang  es- 
limar.  Halaga.  II  Pagmaiuahal.  ||  Pag- 
ibig. 

ESTIMAR,  a.  Ilalngahkn.  |I  Ma- 
balín.  II  Giliwin. 

ESTIRAR,  a.  Batakih;  bana- 
tin;  hilahin;  higitín.  ||  Papagluatín.  |¡ 
I.    Magínat;    uminaí. 

ESTOCADA,  f.  Saksak;  tXsak, 
ules  nang  ciulo  nang  sandata.  |{  Sú- 
gat  na  gawá  nang  saksak. 

ESTOLIDEZ,  f.  Lubós  na  -ka- 
mangtnangáii. 

ESTÓLIDO,  DA.  adj.  Lubhang 
mangniang. 

ESTOMACAL,  adj.  Ang  mabu. 
ti,    ó   nñmiko!   sa   sikmiirá, 

ESTÓMA(;0.    m.  anat.  Sikmiirá. 

ESTOMATICÓN.  m.  farm.  T4- 
pal   na    pangpalakás    nang    sikmúrá. 

ESTOPA,  f,   Yíínol. 

P:ST0RAQUE.   m.  Kamangyán. 

ESTORBAR,  a.  Abalahin;  gam- 
baláin;  sikiin.  !|  Sawataín.  |j  r.  Mag- 
káabal.'íhan. 

ESTORBO.  ,n.  Abala;  ligáligika- 
bikián. 

ESTORNUDAR. 

ESTORNUDO,    m. 


.    Magbahín. 
Bahín;   pag- 


y  Google 


feST 

KSTRADO.  m.  Kanirukán;  ó  lu- 
gal  na  inay  ])Hiiiuii  al  siyang  lan- 
g.ip;in  nang  dálaw,  niay  alfombra, 
unang  sandalan,  taburete,  etc.  II  pl, 
Sa  manga  tribunal  ay  ani^  lugal  na 
pinagháhatiilaii. 

ESTRAGO.  111.  Kusiraái.g  nia- 
l"kí;   pagkáliij;só. 

KSTRATÁ  JEMA.  Lalang  sa  pa- 
kikidigmá.  l|  met.    Lansí. 

ESTRAZA,  f.  Basahaii;  kapiía- 
sung  damit  na  gulanit,  i.iagaspang 
at  liimá.  11  I'apel    na  lubhangf  bastos. 

ESTKl'XHAR.  a.  Kiputan;  kÍL¡- 
ran-  II  ia,'t.  Hlitin;  piitín.  |{  Yakaphi. 
11  r.  Mangundot;  mangíirüng.  |l  Mag- 
líit  nang  gastá.=!/í  animo.  Mafákút; 
iiiaduag.=í'«  los  gastos.  Magtipid  ng 
paggaKtá. 

ESTRECHE/:,  f.  Kiikipiitan;  ka- 
sikjpán.  11  Kakitiran.  H  Higpit;  ikli  ng 
panahon.  I|  niut,  MahÍgi)it  na  pagiíbi- 
gan.  II  Kasalatán;    kagípitan.  , 

ESTRECHO,  CHA.  adj.  Makí- 
tid.  II  Masikip;  maliigpit.  1|  fam.  Sa- 
lat;  kúiang.||Pagkakaniagának  lia  ma- 
Upit;  pagiíbigang  mahigpít.  I¡  m.  Pa- 
ngánib;  kasalalán.=(/í  medios.  Salal 
sa  láiong  kailangan;  kúlang  nang 
pagkabiíhay;   mahírap. 

ESTRECHURA,  f.  der.  nang 
eslrechcz.  Kagípilan.  ||  Kasikpán.  || 
Kakitiran. 

ESTREGAR,  a.  irrog.  como  aí-ít- 
tar.  Kuskusín;  hilurin-HIkuskós;  ¡ku- 
bOt;    pagkaskasfn. 

ESTRELLA,  f.  astr.  Bituín;  táia 
at  iba  pang  nagniíiingiiíng  sa  bu- 
bong  nang  lárgit,  lil>an  sa  áraw  at 
buan.  II  Kap.ilaran.=í/¿'  Venus.  Tang- 
law  i.Hga.=>»a¿u¿ina.  Tálá  sa  umaga. 

ESTREMECER,    a.   iircg.  como 


255- 

EST 

-  agradecer.  Yanígín;  payanigín.  ||  Gu- 
latin;  papaiiginigin.  |1  r.  Kuminig.  || 
Yumanig. 

ESTREMECIMIENTO,  m,  Pa- 
ngiiiginig, 

ESTRENAR,  a.  Ipamago;  mu- 
lang    gamitin    ang  anomíiii,    para  ng 

ESTRENAR     ««    VCSlido,    MUI.ANG  ISUOT 

Ó  üAMiriN  ang  isang  damil.  ||  r,  Máu- 
nang    gumawá    nang    anomán. 

ESTREÑIR,  a.  iireg.  como7c/«>. 
Paghirapin  nang  pananabí.  jl  r.  Huag 
mápanabi,  ó   tibhín. 

ESTRÉPITO,  m.  Kalabog;  b  ka- 
gLingkong  na  lubhang  nialakás,  ó 
íubhang    inalaliia    nang  úgong. 

ESTRIBAR,  a.  Itoón;  ibátay;  is£- 
kad.  II  n  Sumálig;  nianiín.  1|  niet.  Ma- 
níbay;    manálig. 

ESTRIBOR,  m.  naiít.  Tagilírang 
kansn  nang    sásíikyan. 

ESTROPAJO,  m.  Pamunas.  I| 
niet.  Bágay  na  Walang  halaga  ó  labí; 
táwong  hámak. 

ESTRUENDO,  m.  Úgong  na  ma- 
lakás,  na  umáalalad.  |1  mtU  Kainga- 
yang  malakf;  di  nagkakámayaw.  II , 
Handá,  6  gayak  na  lugbang  niaí- 
nam. 

ESTRUJAR,  a.  Pigafn.=,í  algu- 
no. Pinduiín  ang  isa  n?.ng  malakás, 
¡1  r.  Mapiga.  {|  Mangundot;  mangií- 
long. 

ESTUCHE,  m.  Kaluban;  suk- 
sukan  nang  manga  kasankapang  para 
hang    kiitbilió,    pangbordá,    etc. 

ESTUDIANTE,  p.  a.  nang  ss- 
¿lidiar  y  m.  Ang  nagáaral.  ii  Ang 
manga  tawong  ang  talagang  gawá  ay 
magtiíró  Sa  manga  koincdianle  nang 
kaníkanilang  papel. 

ESTUDIANTIL,  adj.  der.  nang 


vGooQle 


-254- 
EST 

eshtdíank.  fam.  Ang  náuiikol  sa  es- 
tudiante. 

ESTUDIAR,  a.  Magáral.  Sa  ina- 
ng^  coimdianU,  ay  basahin  na.ulit- 
ulitin  ang  papel,  na  náuiikol  sa  ba- 
wa't  isa  at  nang  mátai-idaíin.=fí?« 
los  Jesuítas.  Magáral  sa  manga  Je- 
suita.=í'«  buen  aulor.  Magáral  sa  nia- 
buting  wxílox ,-=pay a  médico.  Mag-iral 
nang  pagmemédiko.  ^^  s/'n  maestro. 
Magáral  nang  walang  maestro.=:íí 
uno.  Taruking  kilalanin  ang  isa.  [|  r. 
Kiialanin  ang  sarili;  inagkílalanan 
nang  ugáli;  magtárukan. 

ESTUDIO,  ra.  Pagaáral.  j|  Lugal 
na  pinagtiíturuaii  nang  gmmátka.^^ 
Ang  despacho  nang  abogado  at  nang 
sfnomang    mariinong. 

ESTUDIOSO,  SA.  adj.  dcr.  ng 
estudio.    Masipag    magáral. 

ESTULTO,  TA.  adj.  fain.  Mang 
mang;   hunghang. 

ESTUPEFACCIÓN,  f.  mcd.  Pag- 
kápatigil;  pagkáhimlay  na  parang  pa- 
tay. II  met.    fam.    Pagtataká;    gilalás. 

ESTUPEFACTO,  TA.  adj,  fam. 
Tigil;    tíllala.  [|  Kagilágilalas. 

ESTUPENDO,  DA.  adj.  Kata- 
kalaká,    kamangiiámanghá. 

ESTUPIDEZ,  f.  I.Libhang  kamang 
mangan;  ó  malabJs  na  ka¡)urulán  ng 
isip. 

ESTÚPIDO,  DA.  adj.  .'.ubhang 
niangniang;  ó  lubhang  niapurol  umiii- 


mct 


;  ó  lubhan,Li 
tindí. 

ESTUPOR. 
pangigüalás. 

ESTUPRAR, 
ang    dalaga. 

ESTUPRO,  m.  Paggahía 
dalaga. 

ETERNO,  NA.  adj.  Walang  muIá 


Pa 

Püitin: 


;tataká; 
gahiiín 


i  sa  isang 


EVA 

at  hang^.  II  met.  Lubhang  matagal* 
na   di    nasísira. 

ETIMOLOGÍA,  f.  Pamulá;  ó  ugat 
na  pinagbúbuhatan  nang  niang&  pa- 
ngungiísap, 

ETIOPE,  adj.  Taga  Etiopia  ó 
náuukol    doón. 

EUNUCO,  m.  Lalakiiig  kapón, 
na  tagapagalágá  ya  manga  babaying 
nakúkulong  sa  serrallo.  [|  Sa  histo- 
riang  Hiatandá  at  nang  orii-nte  ay 
ang  ministrong  katiilonglúlong  nang 
alinmang    hári. 

EUROPEO,  EA.  adj.  der.  nang 
Europa.  Tagá  Europa  o  ang  niuukul 
doón. 

EVACUACIÓN,  f.  drr.  nang  eva- 
cuar.  Pagaalís  nang  laman  nang  ano- 
nián.  II  Pagaalí,?,  ó  pagalís  nang  ma- 
nga tropang  "Lánod  sa  isang  lugai.jj 
med.  Pagtae. 

EVACUAR,  a.  Alisan  nang  la- 
man. |{  AJisín;  ialis  sa  isang  bayan, 
ktítá,  etc.  ang  manga  nároroong  tropa 
nang  kaáway.  na  nakasalákay.  ||  Ta- 
pusin,  II  tned.  Habas;  alisín  ang  ma- 
sasamang  humores  sa  katawán.  || 
Umalís;  á  iwan  ang  ípang  lugal,=: 
el  vientre,  fr.  Tumáe.;=««  negocio. 
Tapusin;  ó  iwan  ang  isang  negocio. 

EVADIR,  a.  llagan  ang  anomang 
pangánib  6  kahirapan.  ||  r,  Uniílag; 
Uimayó   sa   anuniang    pangánib. 

EVAPORACIÓN,  f.  der.  nang 
cvapoiar.  Singaw  nang  tiíbig,  na  na- 
pailanglang  üáhil  sa  ínit  nang  áraw 
ó  apoy. 

EVENTO,  ni,  Pangyayari.  ||  Pag- 
kakátaon. 

EVIDENCIA,  f.  Katotohanan; 
malíwánag  na  pagkákílala  sa  ano- 
mán. 


y  Google 


,  na  íiiio- 


EXA 

EVIDENTE,    adj. 
mali'naw;  lul)!)aiig  iiialiwíina! 
pa't   hiiidi  mangyáyaring  pasukan  ng 
[jagaalangán.  [|  Tiínay;    totoíí. 

HVITABLíi.  adj.  dcr.  iiang  evi- 
tar.   Ang   maíilagaii;   6   dSpat  ¡lascan. 

EVIT/\R.  a.'  llagan;  lihiíán  ang 
aiiotiián;  6  pagingátang  huag  inang- 
yari  ang  anomáii.  ||  Hadlangdn  ang 
anomang  inakasíaiiá.  ||  Layiián  ang 
anoniang    makasásiniá. 

EXACCIÓN,  f,  Paniningil  nang 
buis,    ó  coníribticiójt. 

EXACTO,  TA.  adj.  L^pat.  t|  Ga- 
nap;  II  Túnay;  totoo.  ¡|  Maágap=í«  el 
cumpltmünío  de  su  deber.  Maágajj  sa 
pagliipad  nang  k;¡niyang  katung-- 
kiilan. 

EXACTOR,  m.  Mániningií;  ó  ta- 
galangap    nang    bnis\ 

EXAGERACIÓN,  f.  der.  nang 
exagerar.  Pagpapalakf  sa  sabi  nang 
anomán,  na  ang  miinthig  bágay  kun 
ibalítá  ay  malabis  sa  tiínay  iia  nang 
yar't. 

EXAGERAR,  a.  Pakiimiihin;  pa- 
lakhín  sa  sabi    ang   anomán. 

EXALTACIÓN,  f.  der.  nang  c.va/- 
/íir.  Pagkábiinyi;  ])agkábanlog.  ¡i  Pag- 
kápanhik  sa  isang  katung'knlang  ma- 
laás. 

EXAMEN,  m.  Pagsisiy\sat;  psg- 
uiisísá. 

EXAMINAR,  a.  Snlitin.  ||  Siya- 
salin.^f'rt  uno)  de  gramática.  SiiÜtin 
(ang   isa)    nang  gramática. 

EXÁNIME,  adj,  Hindí  nakáma- 
tnalay  tawo;  parang  patay.  j¡  met.  Lnb- 
hang  mahíná.at  nakalagay  na  líimang"; 
hinimatay;  nawaiang  díwá. 

EXASPERAR.  a.Saktán;  pahap- 
diln   ang   iüaiig  tugal   na  maramda- 


-255- 

EXC 

Malínaw  na  min  ó  talagangmasakit.  ii  met.  Mag- 
pagálit;  magpasaniá  nang  loob  sa 
kápowá.  11  r.  Masaktáii.||Mapoot;  nia- 
gklit. 

EXCAVAR,  a.  Hukayin;  kutku- 
tfn.  II  agrie.  K.utknlín  at  aüsín  ang 
liípaiig  nakatabon  sa  palígid  nang 
ha  laman. 

EXCEDER;  a.  y  i.  Lumáló;  lii- 
mampás. — Exceder  (una  cosa)  á  otra, 
Humigit  (ang  isang  bágay)  sa  isa. 
=eji  mil  pesos.  Luraampás  sa  sang- 
libong    piso. 

EXCELENCIA,  f.  Ang  kadaki- 
láan  at  halaga  nang  anomán  na  ¡ki- 
nátatangi  sa  kápovvá  niyá.  [|  Gálang 
na  ibiníbig.iy  sa  isang  ginob,  ayon  sa 
kaniyang    karapafán  Ó    katiingkulan. 

EXCELENTE,  adj.  Ang  nátata- 
ngi,  ó  namiímukod  sa  iba  sa  galing; 
iufthang    magaling. 

EXCELSO,  SA.  adj.  Lubhang  raa- 
taás;  dakflá.  ||  me..  Kapurihang  nag 
pápákilala  nang  tánging  kag^lingan 
nang  isang  tawo,  ó  nang  anomán, 
na  pinaglálakipan  nangsalitang  itó. 
[|  m.  K.un  may  kisatiiang  artícnlo 
V.L  sa  niiahán,  ang  kahuliiga'y:  Dios, 
■  EXCEPTO,  adv.  m.  Bnkod;  la- 
bás;  tángi  sa  iba.  ||  Tángi  sa;  biikod 
sa;    pasubáii. 

EXCEPTUAR,  a.  Itángi;  ibukod; 
liabas  ang  sínomang  tawo  ó  anomán 
sa  kasamatián  nang  ib^,  osa  karani- 
wang  mangyari,  etc.  ||  Magpasubáli. 
^de  ■  la  regla.  liabas  sa  regla  á 
kalakarán. 

EXCESIVO,  VA.  adj.  der.  nang 
exceso.   Labia;    lampas;  lagpós. 

EXCESO,  m.  Kaiabisan;  kabig- 
tán.  II  Kanialian;  kasalanang  mabigat. 
i)  Kayamóan. 


y  Google 


—  256 
EXC 

EXCITAR,  a.  Hikayatiii;  puka- 
win.  II  Ibiiyó.  |1  r.  M.-ihikáyñt.  ||  Má- 
buyo.  =íí  la  virluil.  Hikayalin  sa  ka- 
báitan. 

EXCLAMACIÓN,  f.  der.  nang 
excla?iiar.  Pagkásigaw  nang  isaiiíj 
may  da!aiiihá;i,  giiiágaíak,  ó  nagá- 
galit. 

EXCLAMAR,  n.  M«paB¡g:uv  sa 
gálit,    dalamháli,    eic. 

EXCLUIR,  a.  ineg'.  corno  huir. 
Habas;  hiiag  ÍEama.:=(^íí  uno)  de  al- 
guna parle  ó  cosa.  liabas  (ang  isa) 
aa  isang  lugal  6  sa  anomang  bágay. 
II  r.    Máhibiis;  Íii;.ig  tiiápakibilang. 

EXCLUSO,  SA.  p.  p.  irtcg.  ng 
excluir.  Lual;  labás;  hiiidi  kabílang. 

EXCREMENTO,  ni.  Tae.  II  Du- 
mí,  maging  sa  bibig  mangáling,  tii- 
nga,  üong,  ó  sa  unomang  bágay 
na    bulok. 

EXCUSA,  f.  D^ihilán;  h  pagda- 
dahilán. 

EXECRAR,  a.  Sumpain;  laitiii; 
kasuklamáu  nang  nialaki.  ||  r.  Masu- 
klaiii.  [|  M.n^laitán. 

EXHAUSrO,  TA.  adj.  Simot, 
spgad.  II  .Salat. 

EXHORTACIÓN,  f.  dLi.  nang 
exhortar.  Pagpapayo;  pangangáiai.  [j 
Payo;   áral. 

EXHORTAR,  a.  Payohan;  pa- 
ngaralan.  ||  Lanioyot¡n.=:fl  la  perseve- 
rancia. PLigp-iyuhan  sa  pananalili  sa 
magaling. 

EXHUMACIÓN,  f  dt.r.  nang 
exhmnar.  Paghúkay  nang  bangkay;  ó 
nang  manga  butó  nitó. 

EXHUMAR,  a.  Humúkay  ng 
bankay;  á  nang  manga  butó  nang 
isang  patay.  ||  Hangóin. 

EXIMIR,   a.  Iligtás    ang    isa  á 


EXP 

ilabils  sa  anoináiiíf  kaíiingkulan,  etc. 


jl  r.  Máligtas;  tnálabas  sa  anonián.  = 
(lelas  coniribucioncs.  Habas;  6  tnáU- 
bas    sa   manga  coníribuciht. 

EXORBITANTE,  adj.  Lubhang 
lagpós;  malabis. 

EXPEDIR,  a.  D.^spatsahín;  ipa- 
dal^;  niag"]i.-!dalá. 

EXPEDITO,  TA.  adj.  Malinis; 
walang  súkat.  ii  Tiiloytuloy. 

EXPENSAS,  f,  pl.  Gúgol;  gasta. 

EXPERIMENTAR,  a.  Tikmán; 
subiikin;  iiiasdán.  ||  r.  Aíáiikman;  mi> 
suhtik. 

EXPERTO,  TA.  adj.  Bihasá; 
sanay. 

EXPIACIÓN,  f.  dcr.  nang  ex- 
piar. Pagbal.áyad;  6  pagtubós  nang 
sala;  pagganap  nang  parusa.  |t  Pag- 
liliís  nang  liirap,  dáhll  sa  nágawang 
kamalian. 

EXPIAR,  a-  Tiisín;  ganapín  ang 
parusa  sa  nágawang  kamalian. =;« 
delito.  Ganapín  ríang  niay  sala  ang 
manga  paruiang  lagdá  nang  manga 
tribunales. 

EXPLICACIÓN,  f.  der.  nang 
explicar.  Kasaysayan;    pagsasaysay. 

EXPLICAR,  a.  Ilfiro;  s.iysaytn; 
ipatalastás  na  maUwánag  ang  ano- 
man.  II  r.  Magpáhayagan  nang  nasa 
loob. 

EXPLORAR.  Nuynujín;  siyasa- 
ting  míitamán  ang  anomjing  bágay. 
II  Masdán;    suliukan. 

EXPLOSIÓN.  í.  fis.  Pagputok 
na  big'á  nai)g  anonián,  na  parang 
kuipg  katunng,  dahilan  sa  lakás  ng 
h.íngin  6  vapor  na  nakiíku!ong  doon, 
at  walang  labasan.  II  met  Pagkábu- 
ialas    nang    [iiiitimpí   sa  kalooban. 

EXPONER,  a.  irreg.  como  poner, 


y  Google 


—  257  — 
SXP 

Ihayag;  ipaíanaw  sa  uhidli  {|  Saysa- 
ying  pali\v.uiag,in.  |1  Iiiár.gat.  ||  r.  Pu- 
ma n<>at. 

EXPOSICIÓN.  íúcv.  nang  c:v/>o. 
ner.  Pagsasalayb-ay.  j|  Kr.yaysayang  tiV 
tiay  n^nir  anomang  bág.Ty  na  níahí- 
xs.\i  kurüiii.  li  Ltigal  na  hayag  na  pi- 
nagü'tipLinan  nangf  sarisariiig  bágay, 
na  pinaimihiinanan  nang  pagal  nang" 
tawo,  lípang  mapagkilala  iiang  ma- 
ílla at  mapasúlong  aiig"  pagbibili.  || 
met.   P;ingán¡lí. 

EXPÓSITO,  TA.  adj.  Sanggnl 
na,  tapón,    6    púlot. 

EXPRESAR,  a.  Saysayin^'  nia- 
liwánag  ang  anomán.  [|  r.  Magpahá- 
yag;    ningsalú. 

EXPRIMIR,  a.  Pumigá,  ó  pi- 
gáiii. 

EX  PROFESO,  SA.  mod.  adv. 
Sadya;   linalagii;   talagá. 


EXT 

panghináin.  ||  r,  M.¡ngliín;'(;  tnaglíayá" 
yat. 

EXTENUATIVO,  VA.  adj.  der. 
nang  iwlmtia?:  Nag¡>ápayayat;  nag- 
pápaliiiia. 

EXTERIOR,  adj.  Na  s.-^  lo^Ií-na 
sa  labás  iiang  iíaiig  bágay.j)  m.  Ányó; 
kilos  nang  sfnomán. 

EXTERMINAR,  a.  IJpulin.  || 
met.    Lalasíii.  \\  r.   Malípol. 

EXTERMINIO,  m.  Pagkalipol. 
II  Pagpapaalí-;. 

EXTERNO,  NA.  adj.  Bng.iy  na 
ginágaw;!;  ó  n.ímamasdan  sa  la!j¡is. 
II  Labás   nnngf  anom¿ín. 

EXTINGUIR,  a.  Payapáin  ang 
lagablab  b  ñingas.  |¡  Lipiilin;  pawíin. 
Siiiilsabi  nan  án  sa  manga  karani- 
daman  nang  áting-  loob,  para  nang: 
PAYAPÁiN,  ALisÍN,  6  LiPULiN  ang  ma- 
iigá    paiilaiániman^     EXTrNGuiK     los 


.  EXQUISITO,  TA.  adj-  Lubhang     lidios.    Ginágair.it  naniang  parang  ;'í- 
áproco. 

KXTIRPAK.  a.  Bunuling  sapol 
sampong  i.tgat,[Imet.  Lipulin;  pawiing 
lubós  na    vvalang  ¡tira. 

EXTRAER,   a.  ¡rreg,  como  ii'úer. 
Kugutin;   é    knning  ilabás. 
;.    EXTRAMUROS,  mod.  adv.  La- 
bás   nnng    kúiá     nang  isang    criidad. 

KXTRAKGERO.  m.  Tagá  thang; 
kabaiihn  ||  RO,  RA.  adj.  Tiíbó;  o 
gáling  sa    iliang   liíi  á,     - 

EXTRAÑO,  ÑA.  adj.  Ibang  tawo. 
11  Tubo;"  ó  hiííial  sa  iban.í,'-  liípá.  || 
Hindi  knofisio.  i|  Kaibá;  t,ingi;  bii- 
kod    sa    iba. 

EXTRAORDINARIO,  RÍA. adj. 
Ai:g  n.-ílalabas  sa  knLigaüán;  di  ka- 
raniu'an.  l|  Lubliang'  liíalakí.  ||  Lub- 
haiig    litíiw,  ctf:.  ||  m.    Ang    correong 


mamam;    o   langí    nang;    inam. 

EXTÁTICO",  CA.  adj.  Nawáwa- 
lang  díwá;    sinanibílat    ang    dfwá. 

EXTENDER,  a.  irreg.  cpmo  as- 
cender. Habñan;  laparan.  ||  Unatin; 
banalin.  ||  Ikadkad;  iladlad;  ilalátag; 
iláíag.  li  nict.  llátag;  isiiiat  ang  es- 
criiura,  etc.  ||  IkalAl;  jpaalam  sa  ma- 
rami.  ||  Lakihán  ang  g,íin¡t  o  s.ikop 
na  hipa.  ||  mcl,  Ika¡at  ang  .-¡noinang 
ojicio,  kaugalián,  ttc.  na  hindi  da- 
ting  gíiwí.jr.  Liim-Atag;  humaba;  kii- 
máliit.  II  Umabot  hangang  sa...=(í, 
hasía  mil  pesos.  Umabot  sa,  han- 
gang   sa    sanglibong    pj^o. 

EXTENUACIÓN.  í.  dcr.  nang 
extcnuay,  J'aniífn'híoá;  pan^í^anív.Tyáynt. 

EXTENUADO,  DA.'p.  "p-  nang 
extenuar.    Mahína;    yayal. 


EXTENUAR,    a.    Pangayayatin;     bigtang    pinaláiakad   dáhil    sa  ísati; 

33 


vGooQle 


2SS 


EXT 

k;ii!áhgiii)g  niádaliaii.  ||  Ang  úhw, 
na  idináragdag  sa  taliígang  pngkáing 
katigalián. 

EXTRAVAGANCIA,  f.  Parga- 
ngaib;í;  ó  pagkfetangí  sa  iba  sa  ka- 
ulii'án  naiig  pagiisip  al  pnggawá.  || 
Gawáng    kakaibá- 

EXTRAVAGANTE,  adj.  KaiLá; 
di  kaugalián;  ó  lubhüng  táiigi  sa  ¡bá 
sa  kabastosáii  ó  kaululán. 

EATRAVIAR.  adj.  Kaibá;  di  ka- 
ugalián, ó  lubhang  tangí  sa  iba  sa 
kabastusán   ó    kauluián. 

EXTRAVIAR,  a.  lÜgaw;  isir.ray 
nañg  daán.  II  r.  Máljgaw;  máwaglil. 
II  met.  Mómali.==  á  o/ra  cueslibn. 
Máligaw;  ó  máowi  sa  ibang  sálitaan. 
z=.dd   camino,    Másinsay  nang  daan. 


EXU 

EXTREMIDAD,  f.  Dulo;  wakís. 
IJ  Duiígot.  II  pl,  Ang  iilo,  paá,  ka- 
niay  at  biintol  nang  manga  háyop, 
láló  na  sa  manga  kinákain,  Giná' 
gamit  din  itó  sa  pagsasaysay  nang 
paá  .it  kamay  nang   tawo. 

EXTREMO,  MA.  adj.  Dulo;  wa- 
kás.  II  Malabis;  malubhá  ||  m.  Ang 
piír.ó,  ó  dulo  tiang  anomán.  j|  Ká- 
duluhan.     . 

EXTREÑIR.  a.  y  n.  irreg.  como 
leñir.    V.    ESTREÑIR. 

EXTRÍNSECO,  CA.  adj.  Labás; 
imbat>aw. 

EXUBERANCIA,  f.  Kasaganá- 
ang   malabis. 

EXUBERANTE,  adj.  Malagpós 
nang    dami;    lubhang  sagáná. 


y  Google 


•  259- 


Si. 


F 


FABRIL,  adj.  Ang  náuukol  sa 
gawá  nang   kamay. 

FABULOSO,  SA.  adj.  Ang  náu- 
líkol  sa  fábula.  |I  Ang  liindi  toloó. 
[j  Katakataká;   kamanghámíinghá. 

FÁCIL,  adj-  Madali;  malubay.  || 
Madaling  pahíbfl;  ó  pahinúliod  sa 
masainá.  Kun  madiili  sa  magaling 
ang  láwag  ay  dócil;  prudente.  ||  Mai- 
rugín;  malibog  (kun  sa  babayi).=íi 
todoí,  Maliibay  sa  lahat.=C(J«,  por, 
para  con  sus  inferiores.  Maluag  sa 
ó  paia  sa  kaniyang  manga  nasásakop 
ó  na!álakhan.=^¿  entender.  Madaling 
kurií¡n.=:=  ífl  creer.  Madaüng  mani 
wálá. 

FACILIDAD,  f.  der.  níing/ic/7. 
Kalubayán;  kadalián.  ||  Kagasohán. 

FACILILLO,  LLA.  adj.  dim.  nang 
ficil.  Madali. 

FACILITAR,  a.  Aüsín  ang  naka- 
giganibalása  anomán.  ||  Hawanan.  II 
Ttilongan  at  nang  mádalí. 

FACINEROSO,  SA.  adj.  Masa- 
tnáng  tavvo;  delingkenté;  tulisán. 
Ginágamit  namang  yzx^x\<¿  sustantivo. 


FACSÍMIL,    in.  y. 

FACSÍMILE,  ni.  Salín  na  kamiik- 
hangkaiiuikiiá  nang  firma  ó  siílat  ng 
isang  tawo. 

FACTIBLE,  -dj.  Ang  magágawá; 
ó  siíkat  magawá.  II  Ang  manyáyari; 
ó  sítkat  manyari. 

FACTOR,  m.  com.  Ang  tawong 
lagn¡>amilí;  tagapagbiií;  at  piíingbí- 
bilinan  nar.g  anomang  kailangan  ng 
isang  mángangtlakil,  n  Utusán;ó  ká- 
tiwaiá  nang  comisario  de  guerra  6  ng 
asentista,  na  mnmahagí  nang  pagkáin 
sa  tropa. 

FACTURA,  f.  Papel  na  kiná- 
tataiaan  nang  mang^  kalákal  na  ipi- 
nadádala  sa  ibang  lugal,  sampó  nang 
ha^ag^  nang  báwa't  isa  at  nagastá 
sa  kaniiá  sa  pagluluian. 

F^iCTURERO.  m.  der.  nang/if- 
lura.  comer.  L'brong  salinán  nang 
manga  factura. 

FACULTAD,  f.  Kapangyarihan; 
k;ibagsikang  makagawá  nang  ano- 
niíin.  II  Ang  ciencia  ó  arte,  para  nang 
facultad  nang    leyes,  facultad  nang 


y  Google 


FAC 


-260  - 


pintura.  H.Sa  manga  universidad  ay 
ang  kntujuiiaii  nanu;  manga  docioy 
o  profesores  nnn.^  alimiian,i^  ciencias 
paia  nany  facuHad  niiiií  ¿(-oloí^la, 
ó  mcdicir.a.  \\  P.ihinUÍlot.  ||  ])'.  Ki3'a- 
ilian:in;    b    líarjadrí. 

FACUí/rÁR.  a.  Bigyang  kapang- 
yarihan.  ||    Pahintuhitan;     paL^kaloo- 

'facultativo,  va.  adj.  d'jr. 
nang  f.icíiüad.  Ai-g  náuukul  sa  isang 
faculUul.  II  Ang  náuiikol  sa  kapang- 
yarihán;  ó  kTpahintiilutang"  taglay 
naiig  isa,  na  makagawá  nang  aiio- 
uián.  II  m.  Ang  médico. 

FACUNDA,  f.  Kanyahan;  kada- 
lián  sa  pagsasalitá.  ||  Talas  naiig  isip. 

FACUNDO,  DA.  adj.  Maaya; 
maluag   mangiíí;,i|i, 

FACHA,  f.  ruii.  Tabas;  pagmu- 
mukhíi. 

FACHADA,  f.  uer.  naiig  facha. 
Mukh.^;  Iiarupáii  ¡laiiy  báhay,  siüi- 
bahan,  ctc,  II  ¡ntt.  y  faiii.  Paíjinii- 
mukhá;  kias;  ac  si:iíísai)¡:  f alano 
iiene  gran  iachada,  si ful.mo'y  mav 
dakilaní^  PAü.ULrMUK:íiÁ  6  icias.  ¡] 
nu.'t.  Portada  ¡lang  maiig^  liljro. 

FAliNA,  f.  Gíiwang  malaki  at 
mádaüan.  ||  faiii.    Gawá. 

FAJA,  f.-  Pamigkís.  ||  mil.  Insig- 
nia naiig  ¡general  ni  ibmibigkis  sa 
bayawang,  ¡|  Ainnianij  gúhit  sa  pin- 
tó, para  naiig  manga  giíliit  6  IÍ5tong 
inililag^iy    .'.a    kísamcng  niay    piíUá. 

FALACIA,  f.  Dáya;  krsiMunga. 
I  i  ligan. 

FALAZ,  adj.  Ma-daráju;  .■.inli- 
ngálin;^. 

FALDA,  f.  |,l,  Ai,.^  :il¡ii,]i,„i:;  d.t- 
niit  iia.i.n  l);d)ay¡  in  n.igbúli.iL  sa  ))a- 
yáwang    liangang    ílj.tlj.i,    ]y\.xd    i\.w¿ 


FAL 

saya,    ctc.  [j  Palawit.  ||  niel.     Ibabá;  ° 
lugal   na  mabábá  i'a:;g  bnndok,  n  Si* 
najKipuiiaii,    al.  síníisabing;    isd  sina-  . 
vui'(':i\¡i  an;^-  baiá,  iener  en  la   falda  >• 
d  niño.  nllg 

■FAI.DÍlAR.   n.    Magflakad  sa  g' 
lod    nang   bnndok. 

FALDELLÍN,  ni.  dim,  nang:/fl/- 
da.   Saya. 

FALDISTORIO.  m.  Uupán  tig 
Obispo,  na  walang  sandalan  at  sa 
mangi\  ilang  funciones  foniificales  \k' 
mang  ginásíaniít. 

FALDRIQUERA,  f.  Balsa  nang 
da  mil. 

p'ALIBí^IÍ,  adj.  Ang  may  pags.ila; 
ó  Hiangvávaring  mániaü.  '■ 
.  FAÍ.SÁRI6,  ría.  adj  dcr.  nang 
falso.  MáiiiamaLo.  [1  .\ng  sanay  gu- 
rijaWíi;  ó  magsabi  nan¿;  kndayAan  ó 
kisinniigaliiijían. 

FALSKABLE.  adj.  i\^x.  iiang/a/- 
scar.    Madádayú;    niapApalso. 

FAr>SEAR.  a.  Dayáin;  palsohín 
ang  nnoiiiín.  ||  n.  Humíná;  dunnii)ok. 

FALSEDAD,  f.  der.  wmvi,  falso. 
lí-Lidayaán;  kasinoni>alÍngan. 

FALSIFICADOR,  RA.  m.  y  f. 
Máaianialm. 

.FALSILLA,  f.  l'apcl  na  mayroong 
g-i'ihit  na  tinta,  na  inilálagay  s.i  itá- 
iiiii  nang  ibang  papol  na  malinis,  at 
nang  ang  gnínag  nany  niang'i  gúliít 
niyii    ay    maging  regia    sa   p;igsiíl.at. 

FALSO,  SA.  adj.  Ilindi  túnay: 
kasiiiung-diiigan. jMaydai'kyá;  mapag- 
konowaí.i.  II  Salapiíig   hind'j    ntabiiti. 

I''ALTA.  f.  Kawalán;  kakulangán. 
II  Ki.aan.ui.  :|  Sala.— Mí^.r  falta. 
M.1^,,1-     k,|la;,^.ni. 

l'-.'vL'i'AR.  n.  .M:,gkiilang;  tnawall 
II  Maiibu:-.;    iiiai,agpóa.  ||  Siuii;Ua;    lu- 


y  Google 


FAL 

raihís.  \¡  Magl,m'oL.  i|  Mabiigtiós,=.'í  ¿a 
^j/flíra.  ^MagsiiKuigaiing;  huag  lupa- 
:in  ang  Í[)iiiangák5.  =df  al'^una  parte. 
-Mawaia  .sa  ¡saiig  lugal.—  en  algo. 
M.igkúlang     sa    anoman;    magkásala. 

FALTO,  TA.  adj.  Kiílang;  salat. 
=í  le  ¡lítelo ,    Kiílang   nang    bait. 

FAlTRKRO,  RA.  adj.  Mag-iia- 
nákaw    nang    háyop. 

FALTRIQUERA,  f.  Bdsá  nang 
damit;  'huLiko. 

FALLAR,  a.  foV.  Hatulan;  sai- 
ténsiahaji.  II  n.  Huag  mangyari;  sú- 
mala. 

FALLECER    n.  irrcg.  como  iigra 
dcccr.   Maiiialay.  [|  M;Ua'|(us. 
■  FALLECLMIliNTO.  m.  Ang  png- 
kaiiiatay.  ;j  Kiniátiiyan. 

FALLO,  LLA.  ;uij.  .Sa  üang  laró 
nang  liaraha  ay;  kíiwilán  ó  kakiila- 
tigán  nang  atinmaiig  palo.  Ginága- 
iiiit  na  kasaiua  nang  vcibo  estar,  at 
siuásTihi:  ESrov  .,  ¡.-allo  á  oros,  ako'jy 
VVALANG  oros;  ü  VM.íA  ulcó  sti  oros. 
Ginágamit  naiiiauíí  paiang  sustíintivo 
maseiilino.  al  siiiásabi:  ten¡^o  fallo 
lí  espadas,  ítuiyroon  '  akong  pallo  sa 
espada  \\  for.  Lagii.mg  hátul  nang 
hiikoi-n    sa  isang  ediisa. 

FAMA.  f.  kabantugán;  kabun- 
yián;  fama. 

.FAMILIA,  f.  Kasangbah.iy  na  na- 
sásakupan  nang  isar.g  panginoón,  ó 
tiíMig  [(inakapunó  nang  isang  pauía- 
niáliay,  para  nang  manga  aÜ  Ti,  anak, 
at    iba   pa.  [|  I^ang    lípi,    ó    ának. 

FAMILIAR,  adj.  Ang  náiiukj!  sa 
familui.  II  Ang  karaniwaii  al  k,iug;t- 
iiaiig  gawíii  nang  i.=:i.  ||  m.  Ang.  iá- 
ging  knsulaaiiíhá  nang  iaá  at  niay 
kapaiág-^yang  loub  sa  knniyá.  ||  Alin- 
man    sa    mangi    amik,    alilú,    al    iba 


FAM 

pang  na?ásakop  nang  isa-jag  pangí- 
noón. 

FAMOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
fama.    Banlog;    bunyí. 

FÁMULO,  ni.  Ang  nanhiÜbihan 
sa  isang  comunidad  ó  colegio. '\' KM'-k, 

FANFARRÓN,,  NA.  adj.  fam. 
Mavábang;  paláló. 

FANFARRONADA,  f.  Kayaba- 
ngan;   Icahanginan. 

FANFARRONEAR,  n.  Magpa- 
laló:  niaghambog;  mag'iabi  nang  ka- 
hanginan, 

FANFARRONERÍA,  f.  Salitá 
at  kilos  pa  álo;.  kayabangan. 

l'"ANGAL.  m.  der.  nang  fango. 
KapiUikan;  kal)iirakan.|[  Kriloncy. 

FANGO,    m.    Piílik;    biirak. 

FANGOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
fango.  Mnpiíiik;  mabdrak.  (|  Burak- 
burak. 

FANTASÍA,  f.  K-inikicá;  guní- 
gnní. 

FANTASMA,  f.  Ang  larawan 
nang  anoniang  b;ígay,  na  nákikintal 
sa  áting  í^ip  ó  alaala;  kir.tkitá.  I| 
Ang  tawong  palá'ó  at  niapaglakíla- 
kÜían.  II  Tigbálang,ó  panákot  na  ipí- 
nanínindak  sa    manga    mangmang. 

FANTASMÓN,  NA.  in.  y  f.  autní 
nang  fantasma.  Lubhang  hambog. 

FANTÁSTICO,  CA.  adj.  der. 
nang/í^y/í/JvV.  Gnniguní.  II  Hindi  to- 
loó.  II  Kunuwari.  [|  niut.  Faláló;  nia- 
yabang. 

FARDAR,  a.  Damián  ang  ká- 
ptAvú;  ó  bigy.in  nang  manga  dainit 
iiH  l'iulangan  at  nang  magayos. 

FA!<DO.  m.  Bastang  malaki  nang 
anunián. 

l'ARiaJl.LAlí.  a.  Sunialilít  nang 
lübiíang    inadaiás  al  palongpátong.  H, 


y  Google 


PAR 

met.  y  fam.    Gumawa  nang  padalos- 
dalos  at  walan?"  kahusayan. 

FARMACJ'U; TICO,  CA.  adj.  ng 
farmacia,  Ang  nátiitiingkol  •i'x  far- 
macia. [|  m.  Ang  bolicario, 

FARMACIA .  f.  Karuniíngaiig 
nagtiítuio  nang  paglíilala,  paghalnan- 
dá  at  pagütimplii  nang  gamot.  !l  Lu- 
ga! na  pinaggágawan  nang  gamoE. 

FARMACOPEA,  f.  Librong  k¡- 
násasaysayan  nang  manga  karampá- 
lang  gíimot;  paraán  nang  paghahanda 
at  pagtitimplá  noón. 

FARSANTE,  TA,  m.  yf.  Korae- 
diante. 

FAS,  ó  POR  NEFAS  (POR). 
mod.  adv,  S;i  paáno  mang  [laraán; 
magkáaiiohan  man. 

FASTIDIAR,  a.  Maknyamot;  ma- 
kasLtyá;  makasávvá.  ||  r,  Muyamot;  sti- 
mawá;  mamuhi  =  </í  /¡-¿^-.jMagsáwá  ó 
niamuhi  sa  pagbasa. 

FASTIDIO,  m.  Yamot.  ||  mct. 
Siíyá;    sunok. 

FASTIDIOSO,  SA.  adj  dcr.  ng 
fastidio.  Nak.iyáyaniot;  nakagága!it-|| 
met.  -Nakasiisuyá;  nakasúsiinok. 

FA'PAL.  adj.  Sálang  pálad.  ||  Ma- 
íamá;  pangabas. 

FATALIDAD,  f.  der.  nang /a/a/. 
KasaliWíiáng  pálad. 
'  FATIGA,    f.    Pagal;  6   págod    na 
malabis;  hápó. 

FATIGAÜ.  a.  Pumágod;  ó  maka- 
págod.  11  Pagalitin;  muliüu.  ||  r.  Ma-  " 
págod;  iiiagpagal='/í  andar,  Mapá- 
god;  ú  mahapó  nang  paglalakad.=;£a 
buscar.  Maiiagal  ba  paghahanap.= 
por  alguna  cosa.  Pagpagalán  ang 
Anomáii, 

FATIGOSO,  SA.  adj.  Pagal;  pá- 
god. II  Nakapápagod;  mahírap. 


FAT 

FATUIDAD,  f.  dcr.  nang/í/w*. 
Kahangaláii;  kahungliangán.  ||  Kapa- 
laKíaii. 

FATUO,  TUA.  adj.  Hangal. 
II  Mapagtnayabang. 

FAUCES,  f.   pU  Lalanmnan. 

FAUSTO,  TA.  adj.  Kahalak- 
halak;  inalígaya.  j|  ra.  Hahdíi  ó  gayak 
na  malakí. 

FAVOR,  m.  Pagaampón;  biyáyá.|| 
Túlong.  II  Dangal. 

FAVORECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Tidungan;  amponín;  abu- 
luyan;  kupkupín.  ||  r.  Magtulungán, 
magkupkupan.  =  (/tí  alguna  persona  Á 
cosa.    Pakupkop;   sunialílong. 

FAZ.  f.  Miikhá.  II  Karayagán. 

F]'',.  f.  Pananampaiataya;  pananá- 
-.lig.  II  Pag¡)apatüto6;paniniwáia.  ||  Ka- 
tolohanan;  pagtatapat. 

FEALDAD.  ;.  KapangUan.JI  met. 
Sania;  hálay;  Itipit.  ||  Kalupaán;  ga- 
wang  pángit  al  niahálay. 

FEBRERO,  ra.  Ikalawang  buan 
nang  taón  na  iiiay  28  á'aw,  at  kuiJ 
bisiesto   ang  taón    ay    29. 

FE]íRÍFUGO,  GA.  adj.  med.  Ang 
nakaáalis  nang  lagnat.  GinágatnJt 
namang  sustantivo  masculino. 

FECUNDACIÓN,  f.  der.  nang 
fecundar.  Pagpapalago;  pagpapabu* 
nga." 

FECUNDAR,  a.  Palagoín;  papa- 
mungaliin.  ||  r.  MamiiHga.' 

FECUNDIDAD,  "f.-irer.  rtang 
fecundo.  Kalagoán;  pagkapalabungá; 
pagkapaláanakin.  |!  Kataba^n  nang 
Iiípá;  na  niaskí  ano  ang  itanim  ájf 
agad  tumülubu,  yumáyahong  at  na* 
míuiiugang  rnadali. 

FECUNDIZAR,  a.  Palagoín;  pa- 
tabaín;  papamiiugahin. 


y  Google 


APO 

FECUNDO,  DA.  adj.  MabgÓ; 
mabiiiiga.  [|  Sagáníi.  ¡|  MíitaMng  liípá. 
II  Paláanakin.=i'«  recursos.  Saghi  á 
sa  piriagánnhiiianh¡n.=í/e/«/<i¿'"'íJ'.  Sa- 
gáníi  sa    dít;i;    6    saganang    nianalilii. 

FECHA,  f.  Bilang  nang  panahón; 
fvcha. 

FECHAR,  a.  Lagyáii  nang/echa 
ang    aliiimaiig    siinílat;  pelsahan. 

FECHORÍA,  f.  Gawang  masania 
h  pángit. 

FELICE,  a.    poct.    Mapálad. 

FELICIDAD,  f.  Pálad  ó  kagin- 
hawahang    tin¿lamasa    iiang  isA. 

FELIGRKS,  SA.  adj.  Ang  t;i- 
wong  nasásakop  naiig  isang  simba- 
han    ó   parroquia. 

FELIGRESÍA,  f.  Ang  boong  sa- 
kop  na  manga  tawo  ó  Mpá  nang 
isang  simbahan. 

F'ELIZ.  -idj.  Mapálad;  niaginliawLi. 

FELONÍA,  adj.  Klaliluhaii;  kasii- 

FEMENIL.  adj.  Ang  náiinkol  sa 
manga  babayl;  6  bágay  ria  savili  nilíl. 

FEMENINO,  NA.  adj.  Ang  sa- 
riü  nang  manjúa  babayi  at  talagang 
ilkol  sa    kanilá. 

FEMIÍNTIDO,  DA.  adj.  Sinungá- 
ling;  laksil.  |¡  Masamá;  maiawal  na 
ugálí. 

FENECER,  a.  irreír.  como  aí^ra- 
decer.  Tapusin;  lulasin.  ||  h.  Matapos; 
mamatay;    mantas. 

FEO,  EA.  adj.  Pángit.  |1  Nakasií- 
suklara;  mahálay;  nakagágalit.  v.  gr. 
Acción    FEA,    kilos   ó   ¡gawang   kaka- 

.sdsUKLAM,    MAHÁI.AV    Ó    NAK ACÁG ALIT. 

FERAZ,  adj.  Malagó;  matabrí;  ma- 
tunga;  sagáná. 

Fi';RETRO.  m.  Kabaong;  kalandá. 
FERMENTAR,  n.    Sumiib-í;  ku- 


-263    ~ 


APO 

nuiló  sa  sarili  ang  aiioniang  bágaV 
na  umaw  na  hindi  ginág.itungan 
para  nang  tuba  kung  bagong  um^- 
asim,  etc. 

FEROCIDAD.  /.  Bangís;  í)  kaba- 
bangisán. 

FEROZ,   adj.   Mabangís. 

FERRUGINOSO,  SA.  adj.  Ang 
may  hálüng  bMí.al,  ó  kawanki  nang 
bákal. 

Fj';RTIL.  adj.  Sagáná  sa  pagbu- 
bunga.  II  Malagong  líipa.  =  í/í,  ca  gra- 
?tos.    Sagána    nang,    sa  biitÜ. 

FERTILIDAD,  f.  Kalaguán;  ka- 
tabaán    nnng   lUpá. 

FERTILIZAR,  a.  Patabaín  ang 
liiná.  II  r.  Turnaba;    lumagó. 

FERVIENTE,  adj.  met.  p.  a.  ng 
fcrvir.    ant.    Maningas;    maáiab;    ma- 

bísa. 

FERVOR,  m.  Kainitan;  ínit.|lmet. 
Kaningasan;    kaaiaban    nang    loob. 

FERVOROSO,  SA.  adj.  dcr.  ng 
fetvor.    Maálal>;  tnabíf-á, 

FERRAR,  a.  ¡ireg,  como  acer- 
tar. Kalupkupíin  nang  patalím  ó  bá- 
kal. 

FESTEAR.  a.  y 

FESTEJAR,  a.  Pislahín;  alayan 
ang  kápowá,  Lálong  gámit  sa  ka- 
hiilngang    ahivafi   ó  sityuin. 

FESTÍN.' m.   Piging. 

FESTIVIDAD,  f.  Kapistahan.  jj 
Kataliniihan;  kaayahan  ó  kasáyahan 
sa    pananalilá. 

FESTIVO,  VA.  adj.  der.  nang 
fiata.   Mapagdstc;  masayá. 

FETICIDA.  coni.  ó  m.  y  f.  Ang 
Inmíinaw;  ó  pnmatny  sa  báldng  ka- 
buntisán    sa  tián  nang  in:í. 

FETICIDIO.  ra.  Ang  pagpatay  ó 
pagUísivv  nang  sangol.  na  nasa  Uan. 


y  Google 


ARR 

FETIDEZ,  f.  ICilKiliiíang  ma'abis. 

FÉTIDO,  DA.  aúj,  Liiblum- ma- 
bfiha. 

FETO.  ni.  An- bungül  na  líalMin- 
tisán  ¡>íi;  o  u.i  í:\  lian  pa  iiarjí 
iná. 

FIAMBRE,  adj.  Pagkáin  na  laia- 
gang  piíialálaniiji;  at  nang  liintü  maíiiil 
nn  kanin  para  nang  jniíion,  e.skalictst.'; 
paksiw,  etc.  Giíniit  na  paran g  sris- 
íanlivo. 

FIAMBRERA,  f,  1!ii:-íIü.  ú  kalioiií; 
dadallián  nang  manga  pagkáini?  mal;i- 
laniig'. 

FIAR,  a.  Aküin;  thidijíán  sa  úlang 
ang  iba.  |]  Magpaankat,  j)  Ipai^kátivva- 
^t.=(algi')  d,  de  olro.  lj.>a,LÍk^it¡wal:l 
(ang  anoraán)  sa  ■íbá.=í// jí,  Uniasa 
sa  sariü.  ||  n.  y  r.  Uniasa;  manálig  = 
de,  d,  en  alguno.  i\Ianálig;  inagkáli- 
Walá  sa  isa, 

FICCIÓN,  f.  clcr.  nang/«s-?>-.  l'íig"- 
pak'  nowari;  balatkayó,  ||  Sitlíüaliiá; 
kasinongalingan. 

FICTICIO,  cía,  aríj.  Kunowri; 
hindí  toloó.  Ij  Kailul;  kabulaanan. 

FIDEDIGNO,  NA.  aJj.  Dápat 
paniwa'a.i'i. 

FIDEIJDAD.  r.  -K.Uapatan-  K.ul); 
pagtatapat, 

FIEBRIÍ.  r.    mcl.  L-agnal. 

FIEI..  aiij.  Trijiat,  at  mau'hay  na 
loob.  H  Mabíiiin^'  kti^tiann.,  ¡|  'IVniííi; 
hustií:  para  nang  isang  rcl6.s  nn  ang 
Ukad  ay  tapat  sa  talagang  oras  na  dá 
pal,  ang  táwjg-  ay  fiel  ||  Sa  njangá 
timbángan  ay  ang  kajjiíabüHíí  bákal 
na  palitidig,  n.i,  nakaianím  s.i  ka!aí;it- 
naaii^  nitó,=,í,  con,  para  con  si/x  ami- 
gos^, T^ipnt  na  loob  sa  kaniyang  nigá 
katbigan.  =  í:«  su  creencia.  Matibay  sa 
kaniyang  p.in¡iiivv;'Ud. 


64- 

ARR 

FIERA,  f.  Iláyop  na  mabangís, 
at  tiindi  napaáaitió,.  al  niabíljg  su- 
milfi  nanjí  k.-ípowa.  ||  un  t.  Táwong 
wa'ang  áw;V,  ¡laláló  at  'nhhaníf  niiiga^  ■ 
ga;ilín.  II  Cánid. 

FIEREZA,  i.  dcr.  nangyí.vfl.  Ka- 
laiijpalasanan  at  k.:ibangisán.  (j  S.^  há- 
yop  ay  kahangifcán  ai  kaüapiln.  |¡  mtt. 
Kapangitan.2f  n.-ikasii-siiklaní  sa  mata 
nang  nagmámasid.  !l  iMalabis  na  ka-  ' 
palalíian. 

FIERO,  RA.  adj.  Mabagsik;  ma- 
bangís.' [|  Prf.ngit;  nialighs  nn  pag- 
niumukhíi.  I|  Bagol.  ||  nict.  Katakat- 
tákot. 

FIERRO,  m.  Bákai. 

FIESTA,  f,  Tuwil,  ííalak;  pagsasa- 
yá;  6  paglililiang.||  Bíió;  aglá!ii.[| Araw 
nang  pibti.  ||  Kapislahan;  b  pagpi- 
pistá. 

FIJAR,  a.  Ibaón;  ipáko;  iiink.jl 
ltiüag.=(c¿ pañ//e¿o)  cu  ia  pared.  Ipá. 
ko  {ang  panjo)  sa.\->adci.=por  ¡as  ^^ 
redes.  Ipikó  sa  manga  padur.  ||  r.  Mí.- 
naiib';  lumágí  sa  isang  luga!;  doon  tu- 
mirá.||¡VIagpas¡yil  sa  sarili.=i7«  utiptU' 
blü.  Tumirá  sa  isang  bayan,  na  doón 
liiniági  na. 

FILANTROPÍA,  f.  Pagíbig  na 
malakí  sa  kápowa  La'.vo. 

FILÁNTROPO,  ni.  Aiigmay  ma- 
laking  ]iagíl>Íg;  ó  n.imiímukod  sa  pag- 
ibig  sa  ]iá\iü\vCil^\vo.--£/d/r¿/rofi¡<h¡- 
/ropo.   Si    Hstiktisln. 

PTUAI,.  adj.  Ang  1  ámikol  sa 
p.nak. 

FILIPINO,  NA.  adj.  úev.  nang 
Filipinas.  Ang  tawnng  túbó  dito  sa 
Fi. ¡pinas,    ó    Liágay    na   n.iuukol  díto. 

FILO.  rn.  Taiim.— í-/<;r  nn  filo,. 
niod.    adv.    Iliilsii;    palalimín. 

FILTRACIÓN,    f.  dcr.    iiv.-:z  fil- 


vGooQle 


FIN 


-2fiS- 


FIS 


Irar.   Pagtalas  nang  anoniang  bágay 
na    lusav/  sa    kinásisidlíin. 

FILTRAR,  a.  S;i'í\  n  ang  langís 
tiibiüf,    etc.  II  r.   Tumnlas. 

FILTRO,    m.    Salaán,  ||  Gayumn. 

FIN.  in.  K,itapi:s;iii;  vv.ikís.  ||  Tu- 
ngo; p.ikay;  sadyd  á  tunip\-  ó  cla- 
hilang  íginág'awá  nang  anomiin:  v. 
gr.  es/f  es  el  FIN  parque'  ha  hecho 
¡al,  i/ó  ang  n ahilan  káyíi  ^^/'nazmí 
ang  gayón;  ó  i/ó  ang  tl'ñco  ó  TrMFÁ, 
ele.  '   " 

FINADO,  D.\.  m.  y  f.  der.  ng 
fin.   Ang    narnatay,  ||  niet.    Nasíra. 

FINAI-.  adj.  cK.T.  nang  Jiu.  Pang- 
wakás;  pandii!o.||i;i.  Kataiiusán;  diilo. 

FINALIZAR,  a.  Utasíii;  tapnsin 
ang  aiioiíiang  gináyaw;!.  ||  n.  y  r.  Ma- 
Iñpos;    mantas. 

FINAR,    n.    Maniaiay. 

FINGIDO,  DA.  p.  p.  nang-///. 
gir  y  adj.  Nagpápangap;  míipagpaírn- 
I  íiabaw;  iiagpíipakonovvari  [|  Sukah. 
¡  FINGIR,  a.  Ipagbalbba:o.||r.  Mag- 
'  pangap;  niagbalóbaló.  |[  Isaloob  ang 
hindi   nangyáyari. 

FINO,  NA.  adj.  Dalí.'iay;  hibhang 
magaling.  ||  met.  BiitÜiín;  magandá.jj 
Maírog.  I  Miitala:;;  mataüno  ai'.g  ísip. 
II  Mag^iing. 

FIRMAR,  a.  Pnmirniá;  ó  piniia- 
hán.=cf«  su  noiii'n-e.  l'innaliÁri  ng 
kaniyang:  pangalan.='/i'  propia  maúo. 
Pirmabáii  nang  sariling  kamay.^ív; 
blanco.  I'u:nir¡iiá  sa  papel  na  walangf 
siilat  na  aiunwán.^por  olro.  Piiiiiiriiiá 
sa    Mgalan    ó    sa    luga!    nang'    iba. 

FIRME,  adj.  Malíbay;  m:itatag; 
magliíiuai  na  panahón;  pirmé.^^'/í.' 
hombros.  Bálikatan;  bálisaksakin  ang 
pangangatawán.=f«  su  palabra.  Pir- 
iné  sa  kaníyang  paiianaüta. 


FIRMF>ZA.    f.    Kaiibayan;    tatag; 

taiman. 

FISCAL,  adj.  Ang  nnuukol  sa  ka- 
yamanan  nang  kaharián;  ó  nang  mad- 
lang  i)ani;\iiiayan.  ||  m.  Fiscal;  ó  mi- 
nLlrong"  namániahalá  nang  fisco.  |l 
iiiet.  Ang"  nagsísiyasat  nang  manga 
gawá    nang   iba. 

FISGA,  f.  líulns;  salapang.  |¡  Biró; 
oyam  na  ginágawá  sa  kápowá  nang 
pa  disimula  do. 

FISONOMÍA,  f.  .'Vng  pagnuimuk- 
há  nang    í)?iwa't   isang    tawo. 

FLACO,  CA,  adj.  Payat;  yayat, 
II  nv.'t.  Mahniá  ang  kalawán.  II  met. 
Maliiiiang  loob;  madaling  mábuyo. 
II  m.  Áng  sfiá;  6  hílig"  na  láloHg 
gawi  nang  isá.=(-/í  es/huago.  Mahíná 
ang   sikinúiá. 

FLAGELACIÓN,  f.  Paghampás; 
ó  paghahampás. 

FLAQUEAR.      n.     Mangayáyat; 
mangbíná.  ||  met.  Máliipaypay;  mang- 
hiná  ang   loob.=?«  la  fé  prometida. 
Matíkiilang  sa  pangákong  pagtatapat. 
FLAQUEZA,    f.   der.    nang  Jlaco. 
Kapayatán.  !|  Kahinaan.ljKarupukán. 
.Sala,    ó    gawang   masamá,    na  nága- 
wa    dáhil   sa    karupukán    nang  loob, 
lálü    na    ang    likol  sa   kalupaán. 
FLATO,    m.    Kábag;   angk^k. 
FLATOLENTO,  TA.  adj.  der.  ng 
/la/".   Nakakákaiiag;  kinakabagan. 

■FLBCHA.  f.  Pana;  palasó;  túnod. 
II  fon.  Moog  na  dalavvá  ang  mukha 
at  t:igiliri;ii. 

FiJíCHAR.  a,  Mamáná;  ó  pu- 
niáná.  [j  r.  nut.  Umírog;  mábihag  ang 
píi5.)    í,a    pagíbig. 

FLECHAZO,  m,  aum.  nang  fle- 
cha. Pagpáná.  ||  Biigbog;  ó  tiígat  na 
gawá  nang  páná. 

34 


vGooQle 


266- 


FLE 

l'LEJE.  m.  Buktod  nang  túnel, 
in.v¿iiv¿  k:ihüy  ó  bákal,  báging  ó  la- 
pat  man- 

FLETAR.  a.  Upahaíi;  ó  pakia- 
wing  biiisan  ang  boong  isang  sas^.k- 
yán    ó    b;ihag¡    niyá. 

FLETE,  m.  Upa '6  báyad  sa  sa- 
sakyán  naiiE"  kalákal  na  inilúlulan; 
ó    nang  pagkápakiaw. 

FLEXIBLE,  adj.  Malambo!;  bá- 
luktutin.  11  inet,  Ugklí  ó  kaloobaníj 
sunodsiiiuiran  sa  pasiy^  nang  iba  =at 
á  la  razhn.  Madaling  umayon  sa  ma- 
luid- 

FLOJEDAD,  f.  der.  nang  Jloj'e. 
Kahináan;  karupukán;  ó  diipok,  || 
mel.    Kalámaran;  kaanyayáaii. 

FLOJO,  JA.  adj.  Malowag.  H  Ma- 
hína.  II  met.  Tamad;  halaghag;  paba- 
já;  makápad.=  de  cabeza.  Mahiná; 
mapujol  ang  ulo.  =m,  para  lafa¡i<¿a. 
Walang  tagal  sa  págod. 

FLOR.  f.  Bulaklak,  y  Atay  nang 
Iiípá;  ang  latong  pinakaniahiisay  uatig 
anomán.  [|  Ang  ibábaw  nang  kípá,  na 
nátatanaw  nang  mala. 

FLOREAR,  a.  der.  nang  floi'. 
Bulaklakáii;  ó  pamutihan  nang  bu- 
laklak. (I  Magsniitá  nang  maínaní  na 
sabi  sa  manga  babayi. 

FLORECER,  n.  irreg.  con-io  agrá 
dccer  y  der.  nang  flor.  Mamulaklak.|| 
met.  Siimíkat  sa  dúnong,  yaman,  pag- 
kabayani,  etc.  =¿«  sabiduría.  Suiní- 
kat  sa  dúnong. 

FLOTAR,  n.  Lumdtang.  [|  a.  Kus- 
kusíii;  kusiitín. 

FLUIR.  II.  irreg.  como  huir.  Bu- 
nnikal. 

FLUJO,  m.  Ang  kilos,  ó  takbó  ng 
inaní>i  lusaw  na  bágay. 

FLUVIAL,  adj.  Ang  náimkol  sa 


FOG 


manga  ílug. 

FOFO,  FA.  adj.  Malaml.üt,  Lu 
haghag  at   marupok. 

FOGÓN,  ui.  Dapog;  kaláii  |1  An^- 
billas  nang  armas  de  fuego,  na  [linag- 
lálagyan  nang  seben. 

FOGOSIDAD,  t.der.  nang/o^wo. 
Kapnsukán  nang  loob;  bilis;  sigla. 

FOGOSO,  SA.  adj.  Pusok  na 
loob;  ó  lubhang  buhay  na  loob. 

FOLLAR,  a.  irreg,  como  acordar. 
Hipan  nang  bulos  ó  fuelle.  \\  Balutln, 
ó  pammihan  nang  manga  dahongsa- 
ríwú  nang  k,\hoy. 

FONDEADERO,  m.  Doongati; 
pundnhan. 

FONDEAR,  a.  Arokín;  sukatin 
ang  lálim  nang  íábig.  ||  Siyasalin  ang 
manga  sasakyán  baka  may  dalang  es- 
trabío.  II  Kunin  sa  ilálini  nang  túbig. 
il  mst.  Pakasiyasatin;  pakaliningin; 
larukín  ang  ¡iang  bágay  hangang 
sa  iiiahúló  ang  kanlyang  knbagayán 
6  piíLigmiilán.  ||  n.  náut.  Piunundó; 
sumadsiid.=  Fondear  con  la  quilla. 
Ibarüi;  hilahin  sa  dalalan, 

FONTANAL,  adj.  Ang  náuukol 
sa  bukal.  ||  Liigal  na  maráming  bukal 
nang  idbig.ll  m.  Bukal  nang  túbig. 

FORAGIDO,  DA.  adj.  Ang  pusa- 
kal  na  tuUsán.  Giná^amil  nair.angpa- 
rang  sustantivo. 

FORÁNEO,  NEA.  adj.  Tagá 
íbang    lugal. 

FORASTERO,  RA.  adj.  Tiíbó  sa 
ibang  bayan.||m.  Ang  tagá  ibang 
bayan,  ó  nangíngibang  bayan. 

FORCEJAR,    n.  y 

FORCEJEAR,  n.  MagpumiUt.  1| 
niirt.  Manglabán, 

FORMIDABLE,  adj.  Katakiuti- 
kut.  II  Ang    lubhang    nápakalaki;    b 


y  Google 


267- 


FOR 

nájjakadaki'á. 

FORNICACIÓN,  f.  der.  nang>r- 
nicaf,  Pagapid  ó  pakikiapid  sa  híndt 
asaw.T. 

I-ORNICAR.  a.  Makiapid;  urna- 
pid. 

FORRAJE,  m.  Daniong  sarisári, 
na  ipinakákaiii  sü  kabayo.  [|  fmn.  Ka- 
síigaiiáan  at  paykakáhaló  naiig  mara- 
iiiing  báyay  na  inuniunling  halaga, 

FORRO,  RKA.  adj.  Sapin;sus6n 
nang  dáinit;  aporo. 

FORTALECER,  a.  irreg  como 
agradecer.  Tiljayan.  ||  Palakasín.[|met, 
Panghiiiapaiigin;  palakasín  ang  ioob. 
II  r.  Tumíbay.  ||  r,  Lun-.akás.  ||  Tiiuii- 
pang. 

FORTALEZA,  f.  Tibay-UTápang. 
Lakás. 
FORTUITO,  TA.adj  Ní^gkáíaon. 
FORTUNA,   f.  Kapainran.  \\  met. 
Rayamaiian. 

FORZAR,  a.  ineg.  como  acordar. 
Filitin;  dahasín;  pigipiíiti;  etc.  ||  r. 
Magpuiiiilit;  magsíkap. 
-  FORZOSO,  SA.  adj.  SápiÜtan. 
FORZUDO,  DA.  adj  der.  nang 
fuerza.   LubliMiig  inalakíi.;    pi-,¡ghn. 

FRACASAR.' a.  Masiiá;  magkd- 
lagollagot;  malíásag  ang  anoiiián.  u 
Mápahamak;    masftyat^g. 

FRACTURA,  f.  Báli;  bisag;  lá 
iiang.  il  cir.  Paglcabáli;  ó  pagkadiíro^ 
nang  butó. 

FRAGANCIA,  f.  Kabanguhán.  j| 
mct.  Any  niabutirig  ngaian  al  pagká- 
banlog  nang  kabáitan  nang  siiioman. 
II  Kasalukuyarig  paggawá  nang  ano 
iiuiDg  sala. 

FRAOANTE.  adj.  Mnbangó. 
FRÁGIL,   adj.   Marupok;  babasa- 
gin.  [|  niet.  Ang  láwuiig  marupok  na 


FRA 

Ioob;  cí  madaling  uiábuyo  sa  anoniang 
sala,  láló  na  sa  nálalaban  sa  kalinisan- 
II  Madaling  lureipas, 
FRAGILIDAD,  f.  dcr.  nang//-rf- 
gil.  Karupukán.  |l  Kadaliang  mahíi  ■ 
log  sa  gawang  masaniá.  [|  Kamálian: 
kaianiwang  sabihin  sa  náuukol  sa 
kalupaán. 

FRAGMENTO,  ni.  Manga  pirase 
nang  anomán.  |{  met.  Kapiraso;  ó  ba- 
háging  nátira  nang  alinmang  libró, 
ó  súlat. 

FRAGOSO,  SA.  adj.  Bakóbakó; 
roasükal  na  kibhd  at  inahíia[>  lakaran, 
dahil  sa  kasiikalan.  ||  Suotsuot.[]Lub- 
Inr.g  maiígong;  6  makagiinkong. 

FRAGUA,    f.   Panday.in;  labulán 

FRAGUAR,  a.  der.  nang  y/-ff^«a. 
Pumanday.  ||  iiict.  Umisip;    uinaká  á. 

FRANCO.  CA.  adj.  Mapagbiyá- 
yá;  magandang  Ioob.  ¡|  Tálastasang 
wiíigsalilá  ¡[Walang  inalílingid.  ll  A!i 
walas.  |]  Salapingy>Ví«¡:ÍJna  haloü  ka 
halaga  nang  átiug  sikápaí  labindala' 
wá,=  /,  con,  para,  para\con  sus  amigos, 
Magandang  Ioob  sa  kaniyang  manga 
kaibigan.=í«  decir.  Tápatang  itiagsa- 
litá. 

FRATERNA,  f.  Báti,  ó  pangiisap 
na  rna.saklap. 

FRATERNAL,  adj.  Náuukol  sa 
magkakapatiü;  sariU,  ó  para  nang 
paL'iibigang  inagkakaoatid. 

FRATERNIDAD,  f.  Pagkakáisa, 
at  pagkakásundó  nang  magkakapa- 
lid;  ó  pagsasamang  para  nangaatnag- 
kakapatid. 

FRATERNIZAR,  n.  Magsasá- 
niang  parang  niagkakapatid. 

FRATERNO,  NA.  adj.  Angn.-íu- 
iikdl  sa  magkakapatid. 

FRA  TRICIDA.  cum.  Ang  natay 


vGooQle 


GRE 

sa  kapalid.  'jiiiiáganiit  iiamaiig  iiarang 
adjetiv  k 

FRATRICIDIO,  m.  Pagpat;iy  ng 
sínornan  sa  kaiiiy.mg  saríli;ig  kpa- 
tid. 

l'ilAUDE.  m.  Diyá. 
,    FRAJDULENCIA.    f.    Dájíi;   o 
kadayá,in. 

FR.iUDULENTO,  TA.  adj. 
Miyiiaráya.  ||  May  hálong  kadayaan. 

FRECUENCIA,  f.  Kadalasan;  lí- 
mit;  dalas. 

FRECUENTAR,  a.  Uliting  ma- 
dalás  ang  i-üing  g.iwá  [|  Maginadalás. 
1]  niet.  Migpalagi  sa  isang  b^iiy, 

FRECUEN  TE.  adi.  Muda  ás. 

FREGAR,  a.  irreg.  como  acertar. 
Punasan.  ||  I'C'iskusiii  nang  malakl--:. 
|]  liisíii;  liLiJh'jríii;  hiigasan  na:ig  li- 
bia ó  tiíbig  ang  inaugá  ping  m  ó  ibarig 
kasaiigkapaii. 

FREÍR,  a.  irreg.  como  reír.  Lu' 
tCiiii  sa  mantíká  ang  anomáii;  ó  piri- 
tuhin.  II  mct.  Pahirapaii;  pasakitan. 
jl  Muh¡Ín.  =  £'f«.  at  aceüc.  Piriluhin 
iiang,  sa  langís, 

FRENESÍ,   f.  Masasal  na  pagka- 
.  hibang  dáhil  sa  lagnal.  II  m-^t,  Gawang 
uio!. 

FRENTE,  f.  Noó.  .11  com.  Ang 
mukliánang  báhay,  simbahan,  etc.  li 
Sa  medalla  ó  kualtá  ayang  kitiálalag- 
yan  iiaiig  larawan  nang  saiitb  ó  nang 
hári. 

FRESCO,  CA.  adj.  Saríwá.  |1  iiiel. 
Bagong  nangyari.  ||  Bu6  ang  loob  al 
di  nabábakla  sa  inangi  ])angánib  ó 
kasaUwaang  pálad.  ¡j  ni.  Kalamigiin; 
lamig. 

FRESCURA.  í.  dcr.  nang //-ííf<?. 
Lamig  na  katatagán;  kasariwáin.  |1 
ICayabungan;  kalagoán    nang    isang 


FRI 

lugal.  ¡I  met.  Kapangáhasan;  katam" 
palasanan. 

FRIALDAD,  f.  dcr.  nan^  /rio. 
ICalamigin;  laniig;  giiiaw.  II  mut.  K.a- 
támaran  ;U  kapabayaán  sa  paggawá. 
II  Tamlay;   kawaláii    nang    pagíbig. 

frío,  IA.  adj.  Mr.lamig;  magi- 
naw.  II  m,    Lamig. 

FRIOLENTO,  TA.  adj.  M..gí 
nawiii. 

FRIOLERA,  f.  Higay  na  munli 
ang    halaga. 

FRISAR,  a.  Iiindig  at  kulatín 
ang  maiigí  Inl.diibo  nang  kibalikán 
nang  i-iang  kiyo.  ||  n,  Makiiigili;  ma- 
kib,igay.||niec.  Málapit  sa;  tuinuntong 
sa;  uitiabot  ■3ín.=(iiiia  moldura)  con 
olra.  Isá.iib;  p.iabotíii  (ang  i-ang  niol- 
dura)  sa  isa. =('«««  cosa)  en  desver- 
güenza. Gun-.LÍhil;  ó  Hununtoiig  (ang 
isang  bágay)  sa  kawaianghiyaán;  ¿ 
maging  kiwalanghiyaán   na. 

FRITO,  TA.  p.  p.  nang  frür, 
al  frtirse.  Piniííi.'i;  ó  liniílo  sa  man- 
tíka. 

FRÍVOLO,  LA.  adj.  Walang  ha- 
laga. 

FRONDOSIDAD,  f.  der.  nang 
frondoso.  I-Cayabungan  nang  saiigX  at 
pigdadahon.  ||  Kalaguáii. 

FRONDOSO,  SA.  adj.  Mayá- 
bong;  lualagó. 

FRONTERO,  RA.  atlj.  Nátata- 
pat.  II  adv.  1.  Sa  tapat.  [|  m.  Unanuná- 
nang  ikinákal)it  sa  noo  nang  bátá  at 
nang  niásiibsab  ina'y  huag  masaktán. 

KROTACI(')N.  f.  der.  nang /ro- 
tar.    PL.gkiiskós;    pagkusot. 

FROTAR,  a.  Kiiskiisín;  kusutfn. 
-IIHilinin.  , 

FRUCTIFERO,  RA.  adj.  bot. 
Palaburigá;    namúaiunga. 


y  Google 


—  269  — 

FRU  FUE 

FRUCTI PICADOR,    RA.    m.   y  Patiganuring    iKikipiítoiig    sa    mangJl 

f.    Ang     nagbiii)ungi.  [[  adj,    !Sr;tgi)i-  biiiidjk,  na  karaniw.in.?  palátandaan 

l),ib!ing,i.  tiarig  liiiigiti.  |¡  itict,  y  (¡v.i\.  Palasum- 

FRUCTIFICAR.    a.    MamLingj.¡|  bong. 

mee.    P,ikiiiaba!ig<in;  inaghigay    k.i¡ja-  FUENTE,      f.      IJukal.  ||  Píngang' 

kinaijangáii.  nialakí.  [¡  iiii:l.    Ugat    iia    ijinang^gaU- 

FRUGAL.  adj.  Ang  di  lumálam-  ngau  ó     [)ina2l)úbiihatan    nang    ano- 

[)Xá  sa  kntaintaman   kung  kiimáia  at  niái). 

giimaslá.  Ji'UERA.    adv.    1,   Labá?    o  sa  la- 

FRU(;ALIDAD.  f.  d-r.  nang//7í-  bás, —//«/«    df.     mod,    adv.    Biikod  ' 

¿■(í/.    K:\biyaban;   kisiikatán    sa    iJag-  sa;    liban    sa.^^^/f  fuera,    mod.    adv. 

káin,    etc.  Sa  iabáí.— /í/íra   de   casa.    Sa    labás 

FRUNCIMIENTO,  m.  Pagkukn-  nang    ¡jáhay. 

Un.  II  met.    Pagddráyá    al    pagkLiku-  FUERTE. '  adj.  M.ilíbay.  II  Mala- 

mi\y.iii.       ^  kás;  rnatigás.  |i  M.ilápang;  ||  Mdbísá,¡| 

FRUNCIR,    a.    Kuluníii  ó  piiig¿-  mci...  Katukotiakot;  labis,  v.  gr.  fuer- 

saii    ang  danii!:  o   anorn.iiig   kayo.  ¡|  tií   rl^^or,   kATAKOTT.íxOT,  ó  láiíis    na 

P.ikutoin'n    ang  noó.  |(  \.    MagkunuL.  bagsik.  i|  Maiigas    na    paguiigáÜ.  |1  m. 

FRUTA,     f.     Bungí    naiig    aun-  Kúiá;  niüog.  =  í/f  ^tw'c. 'Matigás    na 

imng    káhoy,    na   iiakákiir..    Laluiig  p.-igüLigáli.=?«  razo'tes.  Malakás;  raa- 

kuigaliang  tiWiging /r«Aí  aiig  na-  bí)ft    ba    pagmatnatuid. 

pápayapak    na    bunga    naog   kílioy,  FUIÍRXA.  f.  Lakás.  ||  Pagpíüt;  pag- 

piia  naiig  ^\V.o,  iansoncs,  peras,  ctf:.=  dahás.  [|  Tápang;  bísá.  ||  Kapa!;  tíbay; 

d:l  (¿anpj.  Bunga  s.\  panahón. —met.  tigás.  ]|  Lugal   na    bakod    nang  kútá. 

Sinásabi    riii    naaiáü    sa    niangi  bá-  ||  Paglaban.  ||  pk     Ang    raangá    sun- 

g.iy,  na  nangyayaring  para  nang  lagnat  ckilo    at   ¡bá  pang     g&m;t    sa    paki- 

^a    panahon    nang    amihan,    etc.  kidígmá. 

FRUTKRO,    RA.    m.    y    f.    dcr.  FUGA.   f.    Pagt.kas;    pagtanan. 

nang    frnia.     Ang    nagti'tinda    nang  F'UGITIVO,    VA.  adj.  Ang  ma- 

bntigang    káhoy.  (¡  Ang    pingan     6  daling  nakaiátaan,  na  íiia  t'jmátakas. 

pingnáng     lalagyán     nang     bungang  ||  in.  Ligaw;  layas;  tañan.  ||  adj.  raet. 

kálioy.  Niftátapos;  nawáwaid  agad;  sásandali. 

FRUrO.   m.    Jíungí  nang  káhay.  FULGENTIC.     adj.    Maníngning; 

II  .Vlinniang  pinakíkinabang.mg  bunga  iiiaaloniíigiiiní;. 

nang     Iiípá.  ||  an;t.     I'akinábang.  ||  pl.  FUMAR,    n.    M^uiabako;    humitit 

Ang    aiii.  nang  siganIió,^^:'o«  knacillas.  Mani- 

P'UEGO.  m.  Aoiiy.  ||  Súnog-||iiict,  gariiib    na  gumániit    nang  sípit.=£« 

Bihiy;    nnak    d  f.imilia:    v.    gr.    la.1  pipa.  Magkiiikü. 

lu'¿ar  lícm  laníos  kukiíos,  'iitg.gdyong  FUMOSO,     SA.     adj,     Nagáaso; 

Ui'¿<il  av   /ii.iyroon!;  ¡(avoiií;  l>}hi/i_:;  mi  maasó. 

fiÁiivv,    d    .\NAi;.  FUNDAR,  n.    Maglayó;  magtátag 

FUELLE,    iii,    B.ibi[  Lisáii.  |j  mct.  níi;ig  iíang  bayan,   bahay,  eU.  |¡  niet. 


y  Google 


FUN 

Pagtibayin  nang  niangS  kqtüvvíraii  at 
mahiisiiy  na  daliilají  -¿.ng  anoin:ín.  ||  r. 
Manangnn  sa  anofiiaiig  katowiran, 
dahilán,  etc.=e'«  razón.  Manaiigaii  aa 
matovvid. 

FaNDIClÓN.  f.  der.  nang/««^//-. 
Pagbubiíbó.  (|  Aiig  fábrica  na  piriag- 
bübubuan  naiig  inangi  taiiso,  bákal, 
etc. 

FUNDIDOR,  nj.  Mangbiibiibó. 
Ginágamit  iiani;t;ig  parang   reciproco, 

FÚNEBRE,  adj.  Malungkol;  ma- 
lumbay.  II  Mahambal  na  bágay.  ||  Ná 
uukol    sa  paglilibing'. 

FUNERAL.  :,dj-.  Ang  iikol  sa 
pagÜIibing.  11  s.  m.  Ang  pag  ílibing 
na  may  músiko.  Ginágamit  din  sa 
plural, 

FUNERARIO,  RIA.  adj.  Náu- 
ukol    sa    libing. 

FUNESTO,  TA.  adj.  Kahani- 
bidhambfll  at  salang  pálad;  kahapis- 
liapis. 

FURIOSO,    SA.   adj.   der.   nang 


-  270  - 


FÜR 

furia.  Lubhaiig  gaÜí,  n^  halos  til^ 
ulol  dáhil  sa  kagaliun.  ||  Baliw;  sir^ 
ang  ísip.  II  Maraháf;  katakottákol' 
II  met.  Liibhang  nialakl  at  lampas; 
at  sinásabing:  kayamanang  lampas  at 

LUBHANG    MALAKÍ;    caudol   FURIOSO  =: 

al  oirlo,  I.iibhang  gaÜl  sa  pagkádi- 
ngig  noó•^,='Con  la,  contra  la,  por  ¡a 
mentira  I^ubliang  galit  sa,  dáhil  sa 
kasinungalingaii.  =:^i7  ira.  Baliw  sa 
kagalitan. 

FUROR,  m.  Gálit  na  malabis. 

FURTIVO,  VA.  adj.  Ang  giní- 
gawa  nang  patago  at  párang  panakaw. 
II  Báwal. 

FUSIBLE,  adj.  Ang  súkat  malu- 
naw;ó  niatúumaw. 

FUSILAR,  a.  dcr.  n.^ig/wj//.  Ba- 
li  ín. 

FÚTIL,  adj.  Kákauíiti  ang  halaga; 
ó  walang  kabu  ulián. 

FUTURO,  RA  adj.  üárating; 
panahong  háhalüi.  [|  ni,  y  f.  Ang  ma- 
gíging  asawa. 


vGooQle 


a- 


GABAZO,  m.  Bagado;  ó  sáp.il  ng 
nnalilis    nnng    tubo. 

GaBEI.A.  f.  Biiíí. 

GACETA,  f.  Diiirio  ii.ing  gobier- 
no na  r.agk^kalat  nang  balílang  nang 
nangyáyaii  sa  k.-íharián,  provincia, 
láo  na,  sa  náuukol  sa  Gobúrno  st 
kaulusán  nang  niangí  píniínd  =niet. 
Mapnghatiddumájjií. 

GACETERO,  m.  der.  nang,?<icí/a, 
Ang  guinágawá  nang"  gabela;  at 
gayondin  ang  nagbíbiÜ  nitó.  j|  Ang 
mapagbulaán. 

GACETISTA,  ni.  der.  nang  gacfia. 
Ang  may  ugáüng  niagbasi  nang- 
gaceta  \\  A'ig  inapagbaliti  nang  ano- 
mang  iiábahago. 

GADITANO,  NA.  adj.  der.  ng 
Cádiz.  Tagá  Cádiz;  at  ang  nSuukul 
Sa   ciudad  na   yaón. 

GAJO.  ni.  Ang  sangá  nang  káhoy. 
;i  Piling;  Uhá.  j[  Ang  sunodsunod  na 
bundok,  na  nagbúhat  sa  isang  pi- 
iiakapangulo. 

GALA.  f.  Pananamit  na  niahiiaay, 
na  kaugalinng  sa  manga  áraw  nang 
pislá  isuot.  II  Kaayalian  sa  pananaÜía 
¿  paggawA  nang   anomin. 


GALAFATE,  m.  Magnanákavv 
na  mátalas.  |j  Ang  lawong  maüsioso 
Ka    gawá  at   pananalitá. 

GALAMERO,  RA.  adi.  Matákaw; 
palakaín. 

GALÁN,  m.  Butihfn.  ||  Ang  na§- 
líügaw  sa  isang  binÜ>ini. 

GALANO,  NA.  adj.  der.  nang 
galán.  Msbali  ang- gayak.||  niet.  Ma- 
galing:  Piialalino,  p^ua  nangf'MAGALiNG 
o  MATALíNONG  pagpaparis,  galana 
cútnparacihn. 

GALANTEAR,  a.  Pagtanianang 
hiiUhiii  ang  kalooban  nang  isa;  su- 
>üin.  Bagamán  lalong  kaugaliang  ga- 
milin    nang  íikol  sa  babayi. 

GALANTEO,  m.  Paglilingkod 
sa  isang    babayi;  ó   paglígaw. 

GALÁPAGO,  ni.  Pawikan.  ||  Ang 
káhby,  na.  kinákakabitan  nang  sud- 
sod  narig  araro.llAng  hulmahan  nang 
tisá.  11  met.  Tampalasan,  na  mapag- 
konowati  at  maíngal. 

GALARDÓN,  m.  Gantí;  pálá; 
biliis  sa  isang  naglingkod  nang  tapat 
at    naniukod    sa  mabuting  gawá. 

GALARDONAR,  a.  Gantihín; 
pagpaiáin  ang  isa. 


y  Google 


—  272 
FAL 

GALBANA,  f.  fam.  Kalámaran; 
kapabayáan;  ó  katain layan  sa  p^'¿- 
gawá    nang  aiionián. 

GALBANERO,    RA.  adj.  fam.   y 

GALBANOSO,  SA.  adj.  Taniad; 
hatugan;  anyáyá.  |¡  NakLtáanyaya  sa 
kalámaran.  ^ 

GALERÍA,  f.  Kabahayang  mahá- 
bá  ai  di  totüong  maiowang,  na  niay 
maráming  bintáná,  at  tiíkod  na  h.iligi 
at  talagang  p;is¡alan  ó  sabitíui  nang 
manga  cuadro,  pamuti  at  iba  pang 
bágay  na  mahalagá;  ||  Kapisanan  ng 
maráming  cuadro  nang  laravvan,  paí- 
ses, etc.  I!  Daán  nang  mina  sa  ¡lálim 
nang  Idpá. 

GÁLICO,  m.  Sakit  na  nakáhaha- 
wa,  na,  biíhat  sa    gawang    kaliipaán. 

GALILLO,  m.  anal.  Tilüo;  If.am- 
pnniliá  nang    I.Tlamunan. 

galimatías,  m.  Pananalitang 
malábó  d&hil  sa  di  karampatang  pag- 
gámit  nang  iaang  pangiingúiap;  ó 
dáhi!  sa  kagiikihán  nang  paraán  ng 
pagsasalítá.  ¡j  Guió;  kaguluhán. 

Galopar,  n.  der.  nang  galope. 
Magsabay  paá  aníj  kabayo.  II  a.  Su- 
mayaw  nang  gahp.    ó  sabay    paá. 

GALOPE,  ni.  Takbong  sabay  paá 
nang  kabayo.— ¿7/,  á,  de  galope,  inod. 
adv.    Mádajian;  walang    tígiltígil. 

GALOPÍN,  m.  Alílá  sa  kusína. 
ti  Sinomang  bata  na  gtilágulanii.  ang 
dámit  at  mammí.  [|  Tampalasan;  wa- 
lang liiyá;  walang  puri  at  walang 
pinagaralan,  at  walang  ginigawá  kun 
di  mabiíhay  sa  págod  nang  iba,  6 
maníiba.  ||  mct.  y  fam.  Táwong  sino- 
mán  na  kákaunti  ang  hiyá  at  sanay 
sa  kaiilulán. 

GALLARDÍA,  f.  der.  nang  "a- 
llardo.  Kagandahan;  ínam  ng  tilias. 


FAM 

GALLARDO,   DA.  adj.   Maiikit; 
[Magandang  likas;  niatíipang, 

D.ik(lá:    V.  gr.  (JALLAROO /f«- 

DAKILANG    pagüsip. 

^"  '  "  '      '     "        nang   "(i 


buliliir 
II  met. 
Sarniento, 

GAíXEGADA.   f.   d 


llego.  Kapisanan,  o  liípong  nang  ma- 
nga gallego,  kun  nagsisialis  sa  ka- 
nilang  Iiipa.  ii  SaütA  ó  kilos  gallego, 

GALLEGO,  GA.  adj.  der.  nang 
Gíilia'a.  Tága  Galicia;  ó  náiiukoi 
doón. 

GALLETA,  f.  TJnápay  na  walang 
levadura   at  makálawang  niliílutó. 

GALLINA,  f.  Inahing  nianük-ji 
met.  Ang  duag  ó  malatakutín.  At 
sa  kahulugang  ito'y  jnasculi'no  ang, 
karanhvang  paggimit;  at  sinHsab¡:-í/ 
Luis  ay  duac  at  lubiianc;  matata- 
KUTiN',    Luis  es   un   gallina, 

GALLINAZA,  f.  der.  nang  ga- 
llina.   Tat!    nang  inahing  manok. 

GALLINERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
wo-ng  gallina.  Magmamanok.  |j  Tang- 
kal;  ó  kiilungaii  nang  manok.  ||  Ha- 
puüán    nang    manok. 

GALLO,  m.  Manok  na  lalakí.  |j 
Tahílang  pangulo  nang  biibun'gán.  ^ 
silveslre.    Manok    na  labiíjd. 

GANA.    f.   Kaibig&n    ó   násá. 

GANANCIA,  f.  Panalunan;  iiíbó; 
pakináliang;,.;.''' 

GANANCIAL,  adj.  der.  nang  ga- 
nancia. Ang  náuukül  sa  panalunan 
ó  uibó.  II  pl.  Ang  pagaáring  n.^kila 
ó  nátubó  sa  boong  panaliong  ipinag- 
sama  nang  magasawa:  ünátawag  na- 
mang    bienes  gaiiaficiales. 

GANANCIOSO,  SA.  adj.  der,  ng 
ganancia.  May  pakinábang;  ó  matúljó, 

ganapán,  f.  Tagapagpasán;  ka!- 
gador. 

GANAR,  a.  MagtdLó;  makinábang. 


vGooQle 


-273- 


GAN 

|[  Makákita.  ||  Manalo  sa  sugai-  |1  raet. 
Úaigín;  bliían  nnc;  ihá.  ||  KanUán  nng 
snomán.=il  ajedrh.  Manalo  sa  la- 
rong  ajedres.:=tw/  el  ííem¡>o.  ¥ian\- 
tam  sa  kalaun;m.  =  (ít.'  los  hircos.  Ta- 
Iiitiin  sa  manga  ttirko.  ^dc  comer.  Ma 
kákita  nang  niakaiii  ó  nang  ikabulm- 
\ay .=.( mucho  dinero)  en  el  comercio. 
Makinábang  (nang-  marátning  salapi 
sa  pangangalákai.=:í«  talento.  Lalúan 
sa  talas  nang  ísíp  =por  la  mano.  Urna- 
»ap;  umuna  sa  iba  sa  paggawá.  ó 
pagkikamit  nang  anonián. 
.  GANDUL,  LA.  m.  y  f.  AnyáyS; 
pabayá;  pasampiadsanipiad. 

GANGOSO,  SA.  atlj.  Humal.  ¡| 
adj.  Pahumal;  ó  náuiikol  sa  kahu- 
malán. 

GANGRENA,  f.  cir.  Mulá  nang 
pagkabiilok   nang  laman  nang   siígat. 

GANGRENAR.  a.  Bulukín.  ii 
r.  Ma!)nIok  ang  laiiiin;  kangrenahin. 

GANGIJFAR.  n.  Magsalitá  nang 
pahiimaL 

GANGUEO,  m.    Kahiimaláii. 

(ÍANSA    f.    Gansang    babayi. 

GANSO,  m.  Lalaking  gansS  II 
m.  y  f.  Ang  lawong  bastos  al  iiia- 
samang  pinagkaratihan,  raaiigmang  at 
mabágak 

GANZÚA,  f.  Báka!  na  baluktot 
ang  diilo,  na  panalungkit  nang  ma- 
nga kandado.  II  fam.  Ang  niagnaná- 
kaw  na  mátalas,  at  niabuli  man  ang 
pagkátagó  ay  nakükuha.  il  Ang  má- 
talas magnákaw  nang"  Hhim  nang 
iba. 

GAÑIDO,  p.  p.  nang  gañit.  y 
m.  Aiig  hulhol  nang  aso  at  nang 
ibáng  íi'iyop,    kang  •  nasdsaktaii. 

GAÑIR  n.  irreg.  como  bruñir. 
Humiilhol   ang   aso   nang   maUírikot 


GAR 

at  pads.  Siná^abi  namán  sa  tawong 
namámaos,  at  bahagyil  na  makapag- 
salilá    at   máríñgig   ang  boscs. 

GAÑO'I'E.  ni.  Oulonggulungán. — 
Apretar  el  gañote,  fam.  Bigtihín;  bi- 
tayin. —  Cortar  el  gañote.  Put!án  ng 
iiig. 

GARABATO,  m.  Kaláwil;  pa- 
niingkit,  II  Ang  sabitín  nang  damit, 
na  ito'y  bákal  na  palikaw  sa  itaás. 
ti  pl.  Ang  súlat  na  masamang  pag 
kásulat.  II  met.  Ang  manga  pángit 
na  kilos  nang  dalíri  al  nang  kamay; 
pagkiikurds   na  walá  sa   lugal. 

GARANTIR,  a.  def.  na  sa  ma- 
nga snmiísunod  lámang  ginágamil: 
pres,  ind.  nosotros  garantimos;  vos- 
otros garantís:  imperf.  garantía;  ga- 
rantías, etc.:  perf.  garantí;  garantis' 
te;  garantió;  garantimos;  garantisteis; 
garantieron:  ful.  ga*antir'e;  garantirás; 
c\c..:  imperat.  garantid  vos.oKxov.  ¡m- 
perf.  garantiría;  garantiese;  etc.:  fut. 
garantiere,  etc.  Tindigán;  sagután; 
panagután.  ||  Bigyán  nang  garantía  ó 
katibayan, 

GARBANZAL,  m.  der.  nangg'a.''- 
han%o.  Ang  líipáng  maráming  tanim 
na  garbansos. 

GARBANZO,  m.  Garbanzo. 

GARBO,  m.  Tikas;  inam  nang 
kilos  at  lindig  nang  k?tawán.  II  met. 
Kagandahan    nang   loob." 

GARBOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
garlo.  Tikas¿n.l|met.  Magandang  ka- 
looban. 

GARFIO,  ra.  íCáwit;  panungkit. 
II  Bákal  na  baluktot  nang  paitaás, 
na,    pinagsásabitan    nang  daniit. 

GARGAJEAR,  n.  Dumáhak;  Ui- 
raurá  nang  kaníghalá.  ||  a.  Punín  nang 
kanighalá  ang  anomán;  ó  kanaghalaán  . 
35 


vGooQle 


GAR 

Cj\HGAirO  m  P  ^ilhil  p  ^- 
liklniu 

GARGi'iJIENrO     i  A     u!j   d  r 

nani^  gargajo  Miailu!  ín   Luiii^lun 

n^ng  kantgrhala 

'  GAÍÍ.G'^JO    ifi    K  ni^hiU 

GARGANTA  f  Lilimu  nn  I| 
mei  AliniiiaiiE^  lugil  lu  makipnt  ii^ 
isang  bundok  ílog  o  mug  ■'iiomai 
Ifirq    An?    bihi^i  i^    lílan^    m  t  it 

II  nnklj>ot  niníj  hili^i  o  columni 
barandn^s  ic  loá  pin'  gu)n  nnó 

GiI-GANT\DA  f  dpr  mn^^ 
gaiganía  Aii^  nnoinang  l;á<í-iy  r  t 
tunaw  m  panunsing  lumib&s  t  h 
fórñünan     m    siinnnia  si    m^tíiHin 

OAR(  AKA  f  -^níí  págniuniiiiro^ 

III  pimbí  bulabok  ihl,  tiibití  '■i  ti 
tinUnari  |]  pl  An^  gimct  \i\  tm^ 
biilabukiri    M    lalaniunan 

GARG\RIZAR  n  Pilnnbiikm 
SI    lalamiin  n    ir  _,  r¡iniimum  i 

GARGIFRO  ó  (lARGUhRO 
m     Lalainun  u) 

GARHA  f  frt  Bintom  o 
kubukububang  bato  ó  tabh  ia  pi 
rmg  farol  m  iiidtaas  ni  imy  du 
dimgaiun  s,a  ta^dinn  it  siyin¿  sí 
mngán  mng  bantiy  I|  A  ig  ^i^d  m 
nialat  na  mk^ilig^y  sa  ubí  mii¡, 
loob  nang  pintoan  mn¿  silonfí  n-i 
Uxihzn  nang  portero  Tt  inn^  n-tkikiti 
ihg  'pumápasok  t  Unialdb'is  [|  \n^ 
kumon    fla    iii,a    ang    biitis 

GARUÉRO     m    di     n  n,  ^  i- 
r//í»    Aii^    nny  pa-.Ugfjl    st    bali  ^j 
Ang    lagí  i¿    nakikrpTL,su^Tl 
'GARllO    m    Lu  al    o  b  ihij    n^ 
stlgalaTi  II  An^    silipi     nnn        ipintó 
sa  silga  1 

GARUrO  n,  Kismkin.nfí 
■R^ghuli  mng  I  di  II  n-t  HtbÓ  siid 


'7  I  -    ' 

GAS 
m    iT  lULit  niig:  sa    kápowa 

í  'VRK  ^  t  Ang  paá  nan¿,  h^yc  p 
6  ion  n  rny  kukong  iintutltis 
\->  liiktnt  iL  nnti  as  ||  j  1  m  t  Ahg 
kanny  n  m,  liWO  ni  nny  kulvong; 
mibihiiid  —  Echa/  á  alguno  Ix  arfa 
iriid      il       Hiibhin    dikptn    in^   isá, 

G'VRRAPMA  f  Tiin„n\  ||  mU, 
fini  Si  batillun  n  m,  nnt  ga  di  i^on, 
y  L,iy(íi  111^  liWKif,  SI  riingí  ka 
bi)on_,  wih  iiin.,  kilmlnhín  it  ^.t 
3011  din  SI  nii  1^1  tuvoní;  m^áilaí;a 
ii  kawila 

CAKkOrr      in     Rimbü  1[BÍU> 

0  b[l))  ij  ni 
í.^RROlIIlO    m     Pimimi^l 

inn^    loob   nan^    hlainiinin 

GAK/A     )    Tií,ik 

C  ASFABLi-  idj  dcr  nins^-íí 
/?/■  Ang  bukit  iiaEjibfí,  u  iiiigi- 
qI    a 

(lASl  VR  T  GuniTíti  !>nnin¿oI 
|¡  Ga  ^isin     1  iJn    haniuipikín    uiiii 

1  1  piii  nar  ^  (  \Si  \R  í/  ^ndo 
<  \srASÍv  o  ir\RLM!  vkf\  fl«^  í/a/;/;/ 
i\si\R  el  lino  Uíusrv  a?¡g  dlak 
(  ámit  minngf  pafTng-  feaptaco  l| 
iriLl  Giilatn  ir^m  il  il,su  aiU  isan 
k  hiriai  o  f}fl  iii(ií-=(i!  fin  ¡o) 
til  con  i/ií  (  imil  (111^  sa!i[i)  íi 
•"'"t.^  pioP'I»'!:.!' o  =''''  w  naneiiJ} 
Gunusiá   miL,    kiniy  ni,   pai,aáií 

GASrO     m     Gu^íl     pi^i;abti 
(    VSPklCO    CV    idj     n,Ld     \n, 

uk(  I   SI    sil  nuird 

C  '\SrR()\TO\IO     ni    \n,  niaihi 

giii^    kniiiáin    n  1 1„    niisu  iii    u    =1- 

GATA    f    Pus.nií  bi(ji)í-„  d 
i/a-!    m   d      \\\     }  igaping 
GAPFAK    11    dcr   mng  ^a/i?   (jU 
in-ípmi,  IJUmiikjibit  [|  i     fánfi    M,^ 


vGooQle 


bAT  GEN 

ngimot  111      pul   li  M\ir,iíiiiit  M\iw\in  sa  m¡ingis?\aaXa  =!síea/ím(^ 

G\lh.[<\     II    Ki    niii^     r/     Bu  1  oto  in      un    iiidniíg  k-tlculian 
tab  ni  ilnmn  tn  naii,  pu  i     i  p    1  r  (.  TN  11      f     Tiwo  |(  Ang  munclQ^ 

bubUilQUi    o    piiiluiti     il    iuiIq    nii-  i  ig  irn  llá     in^   Lní-tt    ihin    mn™  ti- 

kipijjlabís  p  iiinsük  V.0  |]  Puliitong  ¡|  Aiu  tiwo  st  boong' 

G^IO     m     Pu  á   II  \n^   siipol  1T\  1  ihuiii    ||  f im      An;,      ngl  m    o   Kfi  ^ 

ti^jUaii   uaiig    silipi   II  lo     lA    iiij  inigantl  tn    v    gr  ^Anbpoangl<fga¿ 

i\xti     Vn^  I  I  t       o   iinpin^uiilt  nan^     inyon       \NGh.AN    o     kaÜagí^a 

(jAVII  \N    II    Liwn  II  Vn„  dulo  K\H}—4ní(  boa  loug  A^QKkíf'^VLMM^. 

Q   ki  11  i\v    nii  e,    i  tn    II  Kawii    ni  VN\k\N   oi    mabiili  ang  lagqy   Jc^a 

bákal  -...„..  ^  .,.„  ^    rr:>     ^.^- L_I 

fjí\/VIONO  N\  idj  NiÉ,b\bt 
tialilinKii    f    kjinwT    t)    miLait 

GVNAIE  111  Lihmurnn  gu 
ion_culi  rrt^in 

GhMbL-hR  n  irrog  como  a^r a 
le  tt    Huiuibikhibik  m  hilos  di  ma 

kjhll  \,\ 

GFMEIO  LA  m  >  f  Kimtnl 
|o  báwi  t  1  i  mu  (Ithvvín^  tnij^ki 
pitid  in  babí  i,)niit^in  1  ||  rii  pl 
Afatfku  ini  o  lootí  i  SI  pmyo 
II  Aiij,  salimdi  i  unta  o  Ixi  i 
us/i  iii  i  I  avi  oiij^  lahon  |  i  i  mt 
itmii  n  n^  bilíiy  iti      i  liv\  intá 

GbMIUO     m    j    p    p     nnu„ 
in/f      \l\\)\V.     \\n^     g    p  i^'ii  )lk     oí,, 
■íiniT 

GhMIK      n      ur  jii       />  ht 

Hunmk    I  u  u  ti  1  hm,   ll    ii  t    Mi 
[(ilihiw    o  uLiiiyik  til     h  )    p  11  11  I 
Mapiil 

GENLRObn'>\D  f  d  r  u^n^ 
g  n  roso  KiiTi  ih  i!at  Lj  mu  t  i  rm 
ugul  m  II  l^Cmi  ll  1  ti  it  ^111  U  n^ 
piguLigáll  it  kiljobii  II  Is.  I  is-íri 
iniig  loob  bi  iiiangí  _,  wi  iiia- 
hiiínp 

I     GLNF-IOSO    SA    t  Ij    Mihi   na 
UWií  II  Ma-,in  larij,    loob    fi  ip  -,itii' 


esii  sil  G  NjE  d    Ve' — fad^  pit  a^iÍTE 
esla  bit  tta  \\  pl    Aiif,  lah-vl  nii)g  t^WO 
n^  I  ih  t  inn^   naaon 
GENTIL    idj    Migat  dan^  tikfis 

IfHíIitl  }  liC  W  V  1  GENilL 
(i  S  i^lí  /I  I  H  \I  \l  V  O  LUAW  ni 
^a  üiliii^h/\  un    II    1      \n^    hjndi  Din 

t  ENTÍLEZ\  í  d  r  nm.,  cí/Zí/ 
Cvuií  nm^lil  1  llKinluan  ||  ICa 
lUiiun  in.,    m  1  ip     1  ápowa  tiwo 

GENUiLEMoV  i  1  aL,Iuhud 
pi-,ki,n!  ilnl 

GLRMCN  m  liiM  ¿:ili  i,!!^ 
iijj  t    1  lu  1  11  I  mili   mn^  TnijjBiri 

Cl  Sro  n  Kilo  n  ng  m^ikha 
n¿ibit  t  ^HM  11  11  t  Muí  na  o  pp^- 
muiuul  ht  p  ira  nint,  hoftihc  dfi  $t¿eíi 
oes  10    tiüon    mabuh  mtg  MUjCffX 

CTNEl  \  o  GCNElA  t  Isan^ 
ll  >  op  n  i  á|  T  ing  1  aá  nt  piilá  an^, 
kiiii}  i  Sibit  na  mad  Ii  na  ing  bákil 
i\  riinriidj  it  m  ly  bo«la&  jia  pT 
latiidiin  nan^,  pi^kil  npitáii  sa  m- 
í  i  lUru  n  m„  uní  ll  I  w  ¿  bágiy  n-l 
bui  1  ui_,  tá  op  ni  ibinábiyid  ng 
ui       11  A.rt      innL,   [  iiigint,ibiyo 

riNJITC  m  Sundiiong  mngl 
n^il  T)  )  it  mn¡,  uní  ly  iii>,d'ídita 
in  ig  siint  it  kilabif,  at  niaiMi  ing 
pin  ".-x  I  ipoWL  II  iM  L,  ir  iinliiisiy  l  tribo  |l  \x\^  nis,ibikij  si  kibivo 
I  i>     a   ibá  =  f//  /  ;/ ;    in  los polic      o    nui^an^ibajo 


y  Google 


GLO 

GIRAR,  n.  Umikit;  pumíhit.  |j 
Magpalíg¡d.||Magpadalá  ii.in-  lütranjí 
lialU  salapi,  sa  ibang  lugal.  =  í/<.- ««« 
parle  á  olra.  Magpaligidlígid  sa  iba't 
ibang  Iugal.=í«  torito.  Magpaíkíí; 
inagpalíg¡d.  =  //tin'a  la  izquierda.  Pu- 
míhit *sa  gawing  kaÜwá.  =porial calle. 
Magpalfgid    sa  gayoiig  daán 


276  - 


GLORIA. 


GOL 

píiiid;  inamahdta. 

GOLFO,  in.  geoy.  líaraso  nang  dá- 
gat  na  uialaki  ang  pagkápaloob  sa 
liípa;  p.ira  nang  golfo  nang  Linga- 
yun,    sa    P.inga.iináii.  |i  Láüt. 

GOLONDRINA,  f.  Langaylangí- 
yan;    kampapalís. 

GOLOSINA,    f.    Kakanín:   para 


V'^ií".*'  r  ,         .,  ,  -J^^...^^o^i'.^.    I.    j^.aKanin:   para 

1.    lun;    o    kapuníián.     nang    bungí    nang    kíh  ty,    kaláiiiav 

:i:  iualliáli  II  Liüfi-ífl:  '/.i.      ni^irúuá      «.t.-   ri  A..fi-  -^-^^a.    a    ._¿-      '' 


II  Kalualhatián;  iualliáli  |l  Lugod, 
lak;  at  sinásabí  sa  masípag  inagáral 
na:  su  gloria  es  estudiar,  ang  ka^ 
ttiyang  lugod  ó  galak  ay  ang  mag- 
áral. 

GLORIARSE.  ,.  Magbansag; 
mamansá  nang  labis;  ll  Mjgpala'd.y 
Ma'igaya;  magdamdam  nang  inala- 
king  towá  ■==.de  alguna  cosa.  Ikatowd; 
ipagpalaló  ang  anonián.=í«  el  Señor. 
Ikaligaya  ang  ísang  mabuling  pang- 
yayari,  na  puiihín  atig  Dios  na  nag- 
kaloob   noón. 

GLORIFICADOR,  RA.  m.  y  f. 
Makaliilualhati;  ó  nagbibigay  kalual- 
haeiáii.  II  adj.   Nakalúlualhali. 

GLORIOSO,  SA,  adj.  der,  nan» 
gloria.  Puspos  nang  kalualhatián.  || 
Ang  putntipuri  at  namátnansa  nang 
labis  sa  sariü. 

GLOTÓN,  NA.  ra.  y  f.  l'alakaln; 
uiatákaw. 

glotonería,  f.  der.  nang  glo^ 
ion.   Sibá;    tákaw  na    nialabis. 

GLUTINOSIDAD,  f.  d«.  nang 
glulimso.    Kalagkitin. 

glutinoso,  sa.  adj.  Malagkit. 

Gobernar,  a.  ¡rreg.  como  'acer. 
lar.  Faiimnüui;  ijara;ihaláan.  II  met. 
Manaignáig;  makapangyari:  v.  gr.  Ang 
bmáng  Hoy  siyang  nanánaígN-A[u  la 
kaniyang  magugúlang,  este  niño  es  el 
Vie  ooiiltRN.í  (i  suspadns.  ||  n.  ,Mag- 


lariiyá,  etc.  ||  Ang  násS;  ó  náis  .„ 
anomán.  ||  met,  Alinnung  bsgay  na 
malakí  ang  ínam  kay  sa  pakiuábano. 

goloso,  sa.  adj.  Matákaw  ng 
kakaníu;  masíbá. 

GOLPE.  ID.  .Salpok;  bungó;  b 
bangang  malakás  at  bigla:  pasa  ó 
bdkol  na  gaiva  nang  pagkibangá.  II 
Kiramihan;  kakapalán;  kasaganáan 
nang  anoni.in:  v.  gr.  oolp]!  Je  genle, 
KAKAP.\L.ÍN  ó  IÍARA.MIHAN  nang  iawo; 

GOLPE     de    agua,    KARAMm.\N    ó    KASA. 

(íam.Áan  nang  tübig.  ||  Kasaiiwaang 
pálad  na  biglang  duniating.  11  Kato"; 
kabog.  11  Tapik;  tanipi. 

GOLPEAR,  a,  Balibatihin;  pas- 
pasán;  dagakan;  etc.j|  Tumuktok;  ka- 
nialog.  II  Salantaín  sa  iiampás. 

GO.MA.  f.  Dagtang  tumítigas;  ó 
gotna. 

GORDO,  DA.  adj.  Mataba;  ma. 
tanibok.  II  Maiaming  labS;  mamanlí- 
k4.  II  mct.  faiu.  Táwong  makapangya. 
rihan  at  mayainan:  karaniwang  kung 
sabihin  ny  pijaro  gordo.  \\  ni.  Taba; 
ó  nianlíka.=*  cara.  Malakí;  matani- 
bok  ang    rnukiid. 

GORDURA,  f.  Taba.  i|  Linab.  ||   ' 
AUgl(kun  sa  aliniásag;  aliinangj,  etc.) 
IjICatabaán.  ó  kalakhán  nmg  panga- 
ng-dawin  nang  tiwo  ó  háyop  man. 
GOR(iüJEAIiSE.    r.   Bukbukin. 
C.Oií  íOJO.  in.  liukbuk;  unos. 


y  Google 


GOT 

GORGOJOSO,  SA,  adj.  Bukbii- 
kin;  únosiii. 

GORRA,  f.  Tiikarol;  gorra. 

GOTA.  f.  Tiíló;  patak.  ||  Sakit  na 
hiiuatay. 

GOTEAR,  n,  Tuiniílq  nang  paLik- 
Ijatak;  ó  pumatakpatak;  tumulotuló.|¡ 
iiict.  Magbigay  ó  tmnangap  nang 
untíuntí. 

GOTERA.  {.  Tiilü;  ó  bulas  na 
¡jiiiagbábnhatan  nang  tiílo.  |}  Ang  la- 
wit  na  kayo  sa  palíbid  nang  dosel  ó 
nang  langitlangit-in  nang  kulambó,  na 
ginágawang  paniuti  sa  katre. 

GOTOSO,  SA.  adj.  HImatayin. 

GOZAR,  n:  Magkaniit;  magtamá. 
|{  Mjkiiiábaiig;  tuniLingap.  ||  r,  Malti- 
g'od;  matowá  ang  loob  sa  anomán.= 
coft,  en  el  bien  común.  Ikalugod  ang 
kagálingan  nang  madiá.  =í/i7  alguna 
cosa.  Tiimangap;  ó  makinában^  nang 
anomán. 

GO^TO.  m.  Tovvá;  Uigod;  galak.  || 
Ang  lagablab  nang  malilíit  najsanging 
luyó,  kun  siiuísuiiog.  ||  pl.  Dalit  na 
ináavvit  sa  Virgen  ó  sa  mangA  San- 
tos. 

GRACIA,  f.  Biyáyá;  tiílong  nang 
Dios.  II  Kaayahan;  karíkitan  ngpag- 
mumukha,  ugáli,  utc.  ||  Sisté;  ó  sali- 
[ang  masayá  at  niay  laman.  j|  fam. 
J:*angalan  nang  báwa'l;  isang  tawo.  || 
Patáwad.  ||  pl.  Saláuiat. 

GRACIOSO,  SA.  in.  y  f.  ácr.  ng 
¡gracia.  Ang  bubu  sa  koniüdu.  ||  adj. 
Táwong  inapanghalina  an,g  mukhá.  || 
Marikit.  II  Mapagsisté;  m.4pagpatawá. 

GRAUA.  f.  Baítangf,  II  Ang  tari- 
ma, na  nakalagay  sa  ibabá  nang  alta, 
al  siyang  tiníituntungan  nar.g  nagmí- 
niisa.  II  pl.  Ang  manga  híigdán;  ó  ka- 
pisanan   nang  iiiaugií   baiíany    nang 


GRA 

hagdang  nakalagay  sa  boong  harapáil 

nang  simbáhan  ó  malalaking  edificio. 

GRADADO,  DA.  adj.   der.  nang 

grada.  Baibaítang. 

GRAMIL,  m.  Garamil;  ó  kasarika- 
pang  pangúhit  nang  aiiloage  sa 
káhoy. 

GRAN,  adj,  Dakílá;  lubha.  Ito'y 
conlraccion  nang  grande.  \\  Ang  pa- 
ngiilosa  aliiimang  kalágayan  ó  bágay. 

GRANADERO,  m.  Sundalong 
malaás  ang  íindíg  kay  sa  iba. 

GRANDE,  adj.  Malakí.  i|  DakíIa; 
niarangj  \.=de  cuerpo.  Malakí  ang 
pangangatawán.  =í'«,  por  sus  acciones. 
Dakílá  sa  kaniyang  mang-i  gawá. 

GRANDEZA. "f.  dcr.  \ms.i\^ grande. 
Kalakh.^n.  |[  ICadakiláan  at  kapang- 
yariban.  ||  Ang  kamáhalan  ng  pagká- 
grande  sa  España. 

GRANDOR,  ni.  Lakí. 

GRANERO,  m.  der.  nang  ¿-/■tf/ií'. 
ií.nigáii;  baü;  tainbúbong,  ||  niet.  Ang 
líipá,  kahariáii  ó  báyang  niasagáná  sa 
pinanim  na  ikinabdbuhay  ng  tawd. 

GRANO,  m.  Biítil;  binhi.  II  Ang 
timbang  Ík.ídalawang  puó't  ápat  r,a 
bihagi  nang  isang  escriipulo,  na  kaísá 
nang  timbang  nang  isang  katatagáng 
biitil  nang  cebada.  ||  Grano,  na  tu- 
miitubó  sa  kaiawán. 

GRANUJA,  f.  Bungang  lagás  sa 
tarigkay  nang  libas,  jj  Ang  butó  su 
iuob  nang  bungí  nang  nbas,  at  nang 
iba  pung  bunga  nang  káhoy  na  siyang 
fjinhi  tuloy.  [|  Ang  saragaleng  bata 
na  sajjdaan  luinakí  at  pagaiágaiá-  II 
Ang  kapisanan  nang  manga  batang 
itó. 

GRASA,  f.  Linab;  tabS;  sebo.  || 
Ang  diiaii  nang  daniit,  na  gáling  sa 
nagkíisuot   sa  katawán. 


y  Google 


URA 

CiRArUICiCION  f  d  r  m  j 
^Ithfica,  Glnll  l)ilu,  ||  Up  i  ii 
Jl^dij,  s-i  tih^in,  kil  lyuaii 

(jUATIJIG\R    1    Giiilihin,    , 
hisln    )|  Pi„bi¿:ynnt,  UIqüiI    o  bi^>  in^ 
loob 

GRVIIL  111  nuit  {iiliJi^[i)T 
na  ra^Tguvi  si  [i  ilj 

GRArh  1(1»  „  Wdin,  bl)!! 
bi^ay  iánian^ 

(.KAilIUD  f  ,^jgkil  I  o  pii, 
t,anti  iiang  iil  iiij^  n  i  loob 

(■RAru,  r\  ndj  Nikiluli  ><«! 
kalugod  u¿oa  =  i/  yínju  ,/  onlo  Ni- 
kiluljgoil  SI  tiln¿i=-f  recoldaí 
Kilug-odlug)  1  -ll^llhlnll 

GRvruno  lA   ijj  Wih.,„ 

bayad,  bi^iy  ni    u\^ 

GRAiaLA.R  n°  B^yui,  liigod 
aiigkuowa  II  1     Mihignd,   miuml 

GRAVAR  ,  Kd¿uian  d.„Ji 
oítl,  blglt-ín    ctf 

GRAVI  -idj  MUi,.t  II  11,1  Mi 
liki  II  m  Wilii,.  kibó  toriinl  A 
1  ikipa¿liibigi>  ihntalini,  ||  Mi  i 
wig  gawui  II  M,,i  i|j 

GRAVEDAD  f  dn  ii-rig^r^a!, 
K-ibi„,tln  IjKihinhlnái  kipuri,  i- 
'aii  lima   Kidikiluí   iiHiligá 

Gravísimo,  m\  tIj  iup  n^ 

^1  loL    Liibhitij  mihki,  o  ialhing 
niabigit 

GRAVOSO  S\  t1j  M,bi¿,t 
nikiyijamot  ||lM,h,  Lubhii,mi 
laíb  ni  hiliga  =ri^«ii/j  Md.i,nt 
&i  biyan 

GREDA  f  Lii|  4n„  puu  a.  lu  l1  „ 
kit,  n-i  pangali,  u  i  i     umi  á 

GRIiSCA  f  lilln^-iyi,,  ,n,  ,t  - 
lo   pagfaáwi),  ki^iilihl 

GREY  1  4i  „  I  ,u  i  ,  o  ,  I  nou 
lupi,    kiiubu,      t     II  M,  t     Angki' 


—  27S- 


1" 


GRI 

nui,,     ni  irij^á  k  lalíano,    nt 
ising     pá 


pinaniaiii  hil  ijr        run. 
n  ji  i  1  hga  I  il  mg  punu 

GRIBAR  n  n\ut  ÍMililii.  biU 
nuluinpT 

GRIFI  \  f  Biiik  o  I»  k 
GRlf  1  \kSfc.   r  M,  bild    liiuu 
h  ni, 

(  kll^  I  OSO  bV    idj    buikbitak 

GRILr  O  f  Kiauk  i  II  Tuboiig 
bu  íil  nngm^  mk  tiniii  oin  u  hlni^ 
n  pi-i  nang  lubu  mii^  plliy  ni 
nikdnsik  o  kuii^  huí  ü  nun  ay  dini 
^a  nahniit,ai  []pl  P  n^  iw  i  a  bá'  ai  si 
pai  ]|  1)1  niut  Allniíiitiií  bág.^  qa 
iiikaM  ikí,  iL    nakibabi^d  iig  kilos 

GRIMA  I  Suk'ini,  kiligii  p  ^. 
kaki  i  ntii^  aiionini  II  P  inj,iN^ild- 
büt  sa  takol 

GRI  1  ADOR  R\  ,1,  y  1  d« 
n     \^^ri!ii     Aii^  su   iismw 

(iRílA'v  11  liimii^  ,11  hiiiiiiyi^v, 
m  mial  ihuv 

GRUIRÍA  f  d  I  niii„  ^nlo 
Sigiwan   h!)awan 

Ckiro  111  Si^aw  hiyaw  — I^// 
A»r   n     ad    l'asigaiv 

GRiU)\,  N\  idj  di  aum  ng 
^¡ito     Sigiwin,  imhiyiwiin 

GROSERIi  f  Ki^aspan^  o 
ki  istosan  niii^anjo  o  át.al  nang  wi 
lui^pn  ginlan    (ilCihangalin 

GROSb.RO  RA  adj  Magjsnang, 
ba    o,   II  Manual  =    1      ■- 

GRObOR  m  K  ipal  o  kakapa- 
Ki,  n  111(3  '   nig  bágay 

GRO-iURA  f  1  luá  II  Lainvg 
loüti    I    n^  h-íyop   u'o  at  manga  piá 

GRUItbA  f  vng  kipisanin  ng 
1  immihwan^  doc  m  nan.,  anoinan^ 
bt^i>  na  maliliit  at  niagaán 

Gl  UESO,   S\     idj    Mikipd  - 


y  Google 


GRU 

mol.  AnR  paí;iísip  tía  ¡m'pol  ó  nialnliu. 
11  Mniakí.  II  Mat;aspai)^^';  b.istós  (j  iii. 
Kapai;  ó  lakí  nang  ai-omán  ||  Bjbes 
na  \naúgon¿  =  fc  ciuHo.  Klakaiaat 
ang  lii.ií- 

GRUIR.  n.  iritg.  <  orno  huii.  Su- 
inig^iw   ó  umiyak  ang  típoi. 

GRUÑIDO,  p.  p.  níing  grtíñir  y 
m.  Gilkgok;  ngasab  naiig  báboy.  |[ 
met.  Pangdsap  na  r.iailílí  al  masí- 
klap. 

GRUÑIR,  n.  iric-.  cniiw¿'í'«//- 
Oumükgok;  ngumisab  an<y  háboy.  !| 
met.  Sumimángot  at  h'iiiiulnngbiilong 
sa  i)Eig''gawá  rtang  anonián. 

GRUPA,  f,  Angkasaii,  6  dipit  pin- 
tan   nang  kahayü. 

GRUrO.  111.  Lupon;  o  lLiinp6n.|| 
Tumpok. 

(íRUTA.  f.  Luiiga  sa  manga  buií- 
dok  na  balabaloliin;  yongib  []  pl.  An:; 
niatatandang  edificio  sa  iláliui  nang 
líipá,  tía  magpangHjón  ay  luajroOi.  pi 
sa  Roma. 

GUACHAPEAR,  a.  Tánipisawín 
áng  liíbig.  II  n.  TiiniUnog  ang  palos 
lia  bákal  ná  aliiimán,  dáhil  sa  niasa- 
iiiá  ang  pagkipakü,  para  nang  patos 
nang  paá  nang  kabayo,  kung  ni:i- 
liirtg. 

GUADAÑA,  f.  ]*an}^ap.is-;  iílik.  [] 
ICiá  na  pámíñgkit  nang  dabnn  o  nang 
anOliián;  líaiáwit.  |[  niut.  Ang  kamá- 
tayán. 

GUADAÑEAR,  á.  G:;pa.;i),||Ka- 
lawitin.  II  n.   Gutiiapa?. 

GUADAPERO,  m.  An¿'  l)aía:ing 
tágaiiag-hatid  nang  pftgk^iii  sa  rtíangá 
mangagapr.s, 

GUANTADA,  f.  da-,  nan¿>-  i^uan- 
te.   Tiipik;     Sailipal. 
''  GUANTAZO,  ni,  aiim.  ñang  i.'/i'iíff- 


'     GÜA 
U.  Uva.  T.'ipik;  tanipa!.  |¡  Haiiipis  ng 
guanU  !i 

GUANTE  til.  Damit  na  ibiiiá- 
balol  sj  kiimy  at  nirngá  dalíil;  gnan- 
tes.  1¡  fam.  Kamaj,  r.t  sinásabf:  i?<r/¿'ií' 
e¡  GUANiií,   ahut'in  fia>ig  kahav 

GUAÑIR.  n.  iircg.  como  bitiñir. 
Gumnkgok   ang    bnk.    prov.    Extr. 

GUAl^KAR,  11.  lim.  Magpakitá 
nang  kitapangang  !(ioi>  --a  manga  pa- 
ng^nib    II  Mnnamil   nang   niaínaili. 

■'GUAPEZA,  í.  d^.r.^^ang  guapa. 
f.iiTí.  Kasiglahín;  paL,kabayaiii  |¡  met. 
líigandahang  'nana'iiii;  ó  nang  pag- 
¡r.iimukhá 

GUAI'O,  PA.  adi.  f.im.  MasigU; 
b.iynni.  II  fa.ii.  Aíarikit  manamit,  nt 
mainSiy  sa  paghaiap  kangínoman.  I|' 
fam.  N^ag  indi  ang  pngmimmkná.    ' 

GUARAPO,  m.  TubS  nang'ttibó 
na  maa=;imibim,  .'t  talagang  ínumin, 
|¡  Ba!  i-.iibi',    nang  tubo;   o    bitii. 

(JUARDA.  com.  Bantay;  tanod.  || 
f.  Pajílialjanta)  ||  P.igUipad  nang  ano- 
mang    utos, 

GUARDACABR.ÁS.  palab.  coiiip. 
nang  guardar,  at  cabra,  ni.  pl.  Ang 
pastel    nang   m:uigá  kambing. 

GUARDAMANO.  p:^iab.'  comp. 
nang  guardar,  al  mano.  iri.  Giiarni- 
cióii.  nang  üabk-;  ó  nang  aÜnmang 
arma;;  de  mano. 

GUARi^AR.  a.  Ingalan;  alagSan; 
l)antayán.||Tnmupad.||  Simpanin;  im- 
piikín.=''ír"«;-or.  M.igtanihi  sá  kápo- 
\v;i;  inaiíini|)ok  nang  ^tiX\i.z=ihajo,  con 
llave.  Susian;  itágó  Ka  may  siísi".  = 
en  la  me^noria.  Simpanin;  ingátári 
sa  \ú'^.=e?tfre  algod.07ies.  Ipáloób  sa . 
búbk;  i'.ágü  ;;a  búlak.=,'^iJ/-«  simiente. 
Iiñpukíng'  ¡lara  binhi.  ||  r.  Magfngat; 
nia'g;ágó.=^'/c  algo.   Magíngit  sa/ánb- 


y  Google 


GUA 

man. 

GUARDASOL,  m.  Páyong. 

GUARDIA,  f.  Pagtatáiiotl.  ||  Ma- 
nga sundalong  lianta)';  ó  mnn^k  la- 
wong  s.indaíahán,  na  timiátanod  6 
nagáalagá  sü  slinniang  lugal  6  sa 
isang  tawo.  ¡|  m,  Sundalong  naglá- 
tanod  sa  hárí. 

GUARDOSO,  SA.  adj.  Matipid; 
innímot. 

GUARECER,  a.  irreg.  como  agrá- 
decer.  Amponín;  kupkii|jin;  hikuban.|j 
Ingatan;  ikanlong  sa  pangánib,  I|  r. 
Magkanlong;  magtágó  sa  pangánib. 
j¡  Paampbn;  ciimali;ong;  pahíkob.= 
en  una  choza.  Sumílong  sa  isang  kii 
bakob.=í/í  la  lluvia.  Kmiiaiilong  sa 
uUn, 

GUARIDA,  f.  Kiieva;  yungib;  ó 
giíbat  na  pinagtátaguan  nang  manga 
háyop  sa  paglayó  sa  anomang  pangá- 
nib. ¡I  Ampón;  6  sálilongan  nnng 
pagílag  sa  |)angániii.  ||  niet.  Ang  Iii - 
gal;  6  mangí  Ingal  na  kar.iiiiwang 
táhanan  at  madalás  parnnán  nnng- 
isa,  al  sinásabing:  üene  mnchas  r.UA- 
RinAS.     may    tnaraiiiing    táhanan'  ó 

PÁROONAN. 

GUARNECRDOR,  RA.  m.  y  f. 
Nagláligay  nang  kalupkop.  ó  pa- 
muti. 

GUARNECER,  a,  irreg.  como 
agradecer.  Pamulihang  kalupkiipán 
nang  bi-rdá,  sintas,  enkaje,  sutia, 
gintó,  etc.  II  Magengaste  sa  ginló  ^h. 
pílak  nang  diamante  6  iba,ng  batotig 
mahalagá.  |]  Lagyán  nang  bantay  na 
tropa  ang  isang  \u%?A.=(7m  vesiidc) 
con  encajes.  Pamnilhan  (ang  isang 
daniit)  nang  enkaji;.:='/(^  oro.  Ka- 
lupkupán  nang  ginto-^ic?  perlas.  Eii- 
gástehan  nang  perlas. 


GUA 

GUARNICIÓN,  f.  Pamiiti;  kalup- 
kop. []  Engasteng  ginló,  pílak  6  ano- 
niang  meial  na  pinagkákabitan  nang 
diamantrí  at  iba  paiig  niahalagang 
bato. 

GUARNICIONERO,  ni.  d-jr.  ng 
guarnicihn.  Ang  gumágawá  at  nag- 
lítinda  nang  ¡^uarnüVon  nang  kabayo. 

GUARRO,  RRA.  m.  y  f.  Báboy. 
II  fam.  Ang  tawnng  marumí  ai  sa- 
laúia. 

GUAYABA,  r  boi.  Bunga  nang 
bpyahas. 

GUAYA  RO.  m.  bol.  l'únÓ  nang 
bayabas. 

GUBERNAMENTAL,  adj.  Ang 
náliuungkol  ea  pamamahálíl  ng  isang 
kahnrián,  provincia,    cic. 

GUBERNATIVO,  VA.  adj.  Ang 
náiuik,oI    sa    gobierno. 

GUBIA.  (.   Lukob. 

GUEDEJA,  f.  Ang  nakilaylay  na 
buhok  sa  noó  at  sa  sentii.io.  |j  Ang 
kiling  nang    león   s.i    noó. 

GUEDEJAR.  a.  Labniílín;  sahu- 
ñutan  ang  manga  buhok  na  naglay- 
lay   sa  noó, 

GUEDEJUDO,  DA.  adj.  der.  ng 
guedeja.  Ang  may  riiaraming  buhok 
na    naglay  lay    sa   noó. 

GUERRA,  f.  Pagbabaka;  digmí; 
pamnok  nang  dalawaiig  kahaiián  ó 
bayan.  ||  met.  Pagkakáalit.=  aliería. 
Hayag  na  pagkakagalit. 
^GUERREADOR,  RA.  der.  nang 
guerra,    ni.    y  f.    Mangdirigmá. 

GUERREAR,  a.  der.  \^^v^g guerra. 
Bumaka;  mamook.  ||  rnet.  Lvimahan; 
sumoway;  tumiítol.  i 

GUERRERO,  RA.  adj.  der.  nang 
guerra,  Ang  bayani  at  may  hílig  sa 
pakikidigmá.!|m.  Bayani;  mandirigmá. 


y  Google 


GUI 

GUiA.  f.  Patniígot.  II  Atipf  nag- 
tiituró  at  piimápainug'üt  sa  iba,  ng 
nia^awá  á  kamtán  ang  liniitungo. 
Gináganiit  namang  paratig  masculino 
sa  dalawang  kahulugaiig'  ito. 

GUIAR,  a.  Pangunahaii;  ipatiní- 
goi;  itiíró.  II  met.  Akayin;  6  turüim 
ang  iná  sa  anomang  gínágawá.  II  r. 
Patangay;  siimunod  sa  pasiyá  nangf 
¡bá.=/i9/-  la  razón.  Sumunod  sa  ka- 
luwiran. 

GUILLOTINA.  í.  Kasangkapan, 
5  raákina,  na  panuígfot  nang  tilo  iiang 
bfbitayin  sa  t^gá,  na  ginámil  sa 
Francia. 

GUILLOTINAR,  a.  Pugutan  ng 
n)o    sa    bil)itayán. 

GUIÑADA,   f.  Kindat. 

GUIÑAR,  a.  Kindat^in.  II  n:>út. 
Pagpaliiigpalingin  ang  doong  nang 
sasakyán   sa   pamugitan  nang  timón. 

GUIÑO,  ni.    Kindat. 

GUIÓM.  m.  Cruz,  ó  bandílátig 
iiialiit,  na,  nangiinguna  sa  paglákad 
nang  Arzobispo,  etc.  ||  Ang  bandílang 
maliit  na  isinásama  sa  prusisión,  na 
ang  táwag  din  natin  ay  guión.  ||  met. 
Ang  nangiínguna;  nagíiítuiO;  at  uiná- 
akay  sa    isa. 

GUIRIGAV.  m.  Pangungiísap  na 
maliibó  at  mabfrap  intindihfn.  ||  met. 
Kaingayan. 

GUIRNALDA,  f.  Koionangsag- 
ütíaglit  na  l)ulaklak,  6  raangá  sa- 
ngjng  may  daiion.  i|  Pútong. 

GUISADO,  [j,  p.  nang  guisar 
y  ni.  Ginisá. 

GUISAR,  a.  Maggisá.  \\  met.  Mag- 
hiísay;  niiígkuiiipiiní  nang  anoiuán. 

GUISO,  n».  Sabawna  sínankapán 
uang    rt;kado,    at   isinásalía  sa  ginisa. 

GUISOTE.    111.  der.  nang   guiso. 


GÜL 

Ginisanghindi  masarr|). 

GUITARREAR,  n.  Maggitari;  ó 
magtutugtog  nang  gitara. 

GUITARRERO,  m.  der.  nang 
guitarra,  Maggigitara;  d  mangagaWá 
at  nagtftinda  nitó.  ||  ni.  y  f.  Mapag- 
gttar^í. 

GULA.  f.  Kayainóan  sa  pagkáin 
at  paginom. 

GULUSMEAR,  a.  fani.  Magkaln 
nang  kakanín. 

GUSANEAR,  n.  der.  nang  gu- 
sano.  Kiimutó. 

GUSANERA,  f.  der.  nang á''"-'- 
no.  Ang  siígat  ó  lugal  na  mauod,  ó 
inúnod.  ||  met.  fam.  Ang  hílig  na  U- 
lóng  nagháhati  sa  kalooban. 

GUSANIENTO,  TA.  adj.  der. 
nang  gusano.    May  nod;  ó  inúuod. 

GUSANO,  m.  Uod.  |{  mei.  Ang 
tawong  mabábang  loob  at  aba. 

GUSTAR,  a.  Tikmán;  lasapín; 
namiiarafn.  ii  Magkagvistó.  ||  Maga- 
lingin.  if  a.  Nasáin;  niágiistuhan.  =  ífe/ 
vino.  Tumikim  nang  álak.  =(íf  ¿r»- 
mas.  Magkagi^tong  magbiro;  inagus 
tuhing    magbíró. 

GUSTATIVO,  ni.  Panlasap. 

GUSTILLO  ni.dim.  nang^rw^'"- 
Ang  lasap  ó  lasa  nang  anomang  kiná- 
kain,  ó  tiníttkman. 

GUSTO,  ni.  Pangnamiiam.||Lasa; 
lasap;  namnam.  |I  .^ng  násá;  lugod;  ó 
Ugaya;  pagkáibig  sa  anomán.  |I  met. 
ínani. 

GUSTOSO.  SA.  adj.  der.  nang 
gusío.  Masarap.  ||  met.  Masayá;  na- 
;6towá.  II  Mainam;  nakalótowá.  =  al 
paladar.  Masarap  ang  iasa;  ó  masarap 
sa  í.'ibig. 

GUTURAL,   adj.  Ang  sarili  nang 
6  níiiukol  sa  lalaninnan. 
36 


vGooQle 


h: 


HARÁ.  f.  Biingn  at  in'inO  nang 
patání. 

HABANO,  NA.  acij.  -M.  n:,ng 
hakano,  Mangi  bág^iiy  na  gnwa,  ú 
gáling  sa  Habana. 

HABAR,  m.  Lüpáng  sagánS  sa  ta  ■ 
nim  n;i   patání. 

HABER.  V.  aux.  na  kauíloníí  sa 
\i3gcouJugar  n.ing  ¡bang  verbo.  ¡|  a. 
gfr.  habiendo:  p,  p.  habido:  preá. 
¡níi.  he;  has;  he/nos  &  habernos;  ha- 
béis; han:  iiRperf.  había;  habías,  t'te.: 
¡■)erf.  hube;  hubisle;  hubimos;  hubis- 
le'is;  hubieron:  pert.  pliisc.  había  ha- 
bido, etc.:  fut.  habré;  habrás;  habrá; 
habremos;  habréis;  habrán:  ful.  p^rf. 
hablé  habido,  etc.:  impL-rat,  hé'\[\; 
haya  él;  hayamos  nosotros;  liabjd  vo- 
sotros; hayan  ellos;  suhj.  haya;  ha- 
yas; ttc:  imperf,  hubiera;  habría; 
hubiese.'  etc.:  perf.  haya  habido:  pret. 
plusc.  hubiera;  habría;  y  'luijiese  ha- 
bido, etc.:  fut.  hubiere,  eti:.:  fut.  perf. 
Hubiere  habido,  etc.  ||  a.  Magk¡iro6n; 
ir.ayroón.  ii  Másumpungan;.  mákita.  j 
impers.   y  def,  pres.    iiid.    hay:    anx 


iliáng  pei'sona  iiitó  ay  kamukhá  itg 
tercera  persona  naiig  verbo  haber  ac- 
tivo. M.-\i;karoón;  inay;  mangyari.  |l  - 
in.  Pjgaáii;  sueldo.  Sa  kahuliigang 
i:o'y  karariiwang  i>hiral  kiing  gaini 
\'\\^.■=zá  las  manos.  M^lagpuan;  niíi- 
kita;  ankinín;  \.Mm\\.=de pasear.  Mag- 
pipasial  ó  kr,iiangang  magpasial. — 
Haberlas  ó  habérselas  con  alguno.  Ma- 
kipagtalo;  makipagáway  sa  kangino- 
luan;  niakipagsálitaan;  makipanayam 
sa  'ká^^owa..— Haber,  ó  iener  á  ano 
por  confeso.  Ipalagay  6  ariing  iima- 
iiiin,  ang  ¡láhahabtang  dí  humarap 
f-a  takdang  panahong  ibiiiabalá  sa 
kaniyá  nang  pag!iara[)  sa  pi'mong 
nagpasabi  ó  bumabaUl. 

HABICHUELA,  f.  Cnílay  na //í7- 
bichtie.las. 

HÁBIL,  aiij.  Biiíasa;  ptintá^;;  ma- 
bail;  sanay  at  ¡¡apat  makapagmatielio 
nang  isang  oficina  ó  anomang  tung- 
ki)l,=m  la  lectura.  Sanay  sa  pag 
basa,  '^para  el  empleo.  Sapat  na  ina- 
kvitang.m    nang  empleo. 

HABILIDAD,  í.  dcr.  nang  hábil. 


vGooQle 


-2S5  - 
HAB 

Karunungan;  kahusayang  gutiiai^á  ng 
atiomáTi.  II  Liksl  at  ítiain  gumawá  ng 
anoTiiáii. 

HABITABLE,  adj.  Matítiíahan; 
urttátahanaii. 

HABITACIÓN,  f.  der.  narig  ha- 
hilar.  Báhay;  6  silíd  na  láhaiian.|¡ 
Pagliiá. 

HABITADOR,  RA.  adj.  ni. 
y  f .  y 

HABITANTE,  p.  a.  iiang  habí- 
lar.  iidj.  Ang  nam'iiirahaii  sa  isang 
báhay    o  lugal. 

HABlTAK.  n.  Tiraiiin.  II  Manu- 
hán;  ó  turnaba n  sa  isang  lugal  ó 
báh.iy.=tíí«  un  amigo.  Tuiniíaiig  ka- 
sama  iiaiig  isang  knibigan  sa  isang 
ó  tu  mil  á  sa  isang  kütíjig^ui. 
íal  park.  Tuaiirá  sa  gayonfí 
lug3l.=f«//'í  fieras,  Tuaiirii  sa  giti  á 
nang   iiiangA  gánid. 

HABITO,  ni.  Fanaiianiit  nang  b.í- 
iva't  isa,  ayon  sa  kaiiiyang  knlága- 
yan  ó  iú[}áng  tinuliúan.  ||  K.:iugalian¡ 
pinagkHratihan.  [|  Aiig  hábito  nang 
p-iri. 

HABITÚA!,,  adj.  d.r.  nang  há- 
bito. Gawi;    sakiL    na    daú  6  lági  na, 

HABÍTUALIDAD.  f  dcr.  nai^g 
habitual.    Kagáwian . 

HABITUAR,  a,  P.-(pamiha«nin; 
pamaratihin.  ||  r.  Mainiha^a;  niara- 
lihan.=a/  frió.  Maratthan  sa  ginaw. 

HABLA.  í.  Aiig  saüía  ó  piínana- 
litá.  II  Wíká. 

HABLADO,  DA,  p.p.   naiig /w 


HAB 

iiiarúiiong   gumároit   nang   pananali- 
láng    ag[)íiig  sa  kaniyang  akálá. 

HABLADOR,  RA.  m.  y  f,  der. 
nang  habla.  Mas^litá;    niasabí. 

HABLADURÍA,  f.  Salitáog  na- 
kayáyauíot  al  nakasásakit  sa  iba;  sali- 
salitá. 

HABLANCHÍN,  NA.  ra,  y  f. 
Masalilá;    bibigán. 

Habitar,  n.  Magsalitá;  mangií- 
sap.  II  Makiíisap.  (|  Kuraaúsap.  f|  a. 
Salitín;  sabihin.=cí>«  alguno.  ICunia- 
iisap,  makipagúsap  sa  sin  ornan  .=i/i; 
alguna  cosa.  Salitín  ang"  anotnang 
bágay,=e«,  sobre  alguna  cosa.  Mag- 
salitá fiang  líkol  sa  anoniatig  faá- 
gay,=:;«//'e  dientes.  Magsalitá  nang 
pa[,igavvil.=x/a  ton  ni  son^  Magsa- 
saliiá  n.ing  walang  pünó't  (lulo  ó  wa- 
iang    kaluisayjii, 

HALLISTA.  ni.  Ang  mahiísay 
at    nakáwiwiling    manalitá. 

HABLILLA,  f.  dira.  nang  habla. 
Sabisabí;    salisalitá. 

HACEDERO,  RA.  adj.  d^r.  ng 
hacer.  Ang  magflgawá;  ó  madaling 
gawín. 

HACEDOR,  RA.  m.  y  t.  dcr. 
nang  hacer.  Tagagawá;  tagatupud,  y 
Káliwatá;  ó  naiiiHniahalá.  j|  Manga- 
gawá;  may  gawá.  ||  Ang  malikíing  gu« 
mawá.  II  Ang  Dios. 

HACENDADO,  DA.  adj.  nang 
hacienda.  Maliípá;  ó  mar.ip.iing  pag- 
aáving    liípá 

HACENDAR,  a.  Pagtilooban  ng 


Uar.  Kung   ktsania   sa   unahán  niyá  liípá:  pari  riang  ginawá.  nang   liáii  sa 

adverbioMg  bien  ó  mal,   para  ng  iii.ing<í  unang  kiuniir.kistá  nang  isang 

bien  iiAítLADO,  ang  kahuluga'y  nialUn-  báynn,  ¡]  r.    .\Ianiiii  nang    liipá  6  ha- 

hin   6    viahúsay  mañgúsai';    mal  ha-  cienda   sa  isang    iugai. 

(¡LADO,    tnasamang    mañgúsai-..— ¿/Vv;  HACIlNDKJA.  f.    dim.   nang  ha- 

kablado,   Ang    uiaUnis    niangúsap,   al  eienda,   Ariaiian. 


y  Google 


HAC 

HACENDOSO,  SA.  adj.  Maka- 
Ifngji;    iiiaslk;tp. 

HACER,  a.    irrcg-  gcr.  hacicncio; 
p.    [).    hecho:    pies,     ind.     yo     hago: 
perf.  hice;  hiciste;   hizo;    hicimos;   ///'- 
eUteis;    hicieron:     fut.    han;    hanís; 
hará;     haremos;   ha/eís;    harán:   iiii- 
perat.:    haz    líi;     haga    éi;     hagamos 
nosotros;  haced  vosotros;  hagan  ellos; 
lybj.  haga;   Hagas;   haga;    etc.-    Íni- 
perf.  hiciera;  haría;  hiciese;  eic:  fal. 
hiciere,    etc.    Ginnawá,  gawín.  !|  inet. 
Umísip;    ó   yu  nári 
yawi   naiig    ísip;    |) 
lia  poema,  tuniüii   ú  (íumawA    n-ing 
isang    tula,    .tr.  ||  VI  .piulan;    m; 
man:  v.  gr.    esl.i    diuja     hace    cien 


-284- 


HAC 

sod;  ^dutnoondoón. 

HACIA,  piep.  Diko;  dápit  sa; 
sa   inay.=  K)«í/t.'.    D.iko  saáii. 

HACIENDA,  f.  Ári;  ó  p.igaári.l| 
Liíping  siriásaka.  II  pl.  Gawá;  o  ga- 
gawiiig  báliay, 

HACINA,  f.  MAiidaia;  ó  salan- 
sáti    nang  bigkisliigkís   na    a:jonián. 

HACINADOR,  RA  m.  y  f. 
Jlt.  naiig  hacina.  Mangbibigkis;  ó 
tigi|>:igl)i|j;kís.  II  adj     P.ingbiskis. 

H.\CINAMIRNrO.    m.    d^r.    ng 
bágay    na     hacina.    Pagi)Íbigkís;    pagkibigkí;;. 
ng   HACEK         HACINAR,    a.     SiUnsanío   an^ 
nagkákjbigkisbigkis    na    anoniín.  || 
m-iX.  Tipunin;  ibiinton. 

HACHA.     I.     K.indiiá[ig    nula- 


arrobas  de  aceite,  ang  tapayang  Hoy     kiníimalakí.  ||  Palak'jl;    palaihaw. 


NAGLULUX.A^f      o      NAGLÁLAMAN       «ííWi; 

sandaang  arrobang .  tangís,  etc.  ¡j 
Makiipagbigay;  6  maka;  v.  gr.  ha- 
cer sombra,  makapagbiijav  lilint  á 
MAKÁ/Í//W.  II  Maglipon:  para  naiii^ 
HACER  gente,  magtípon  nang  tawo  [j 
n.  Luniagd;  luiniíbó:  para  nang 
HACER  los  árboles,  i.umagó  ó  tlmí). 
lió  ang  tnañgd  liciho_y,  etc.  ||  Mába- 
gay;  málapat;  niáayos;  v.  gr,  aquello 
HACE  l/ien  aquí,  yaón  ay  n.íbahagav 
ó  nálalap^^x,  ditOj  ele.  |I  May;  6 
mag:  V.  gr,  hace  ocho  días,  mav 
walong  áraiü;  hará  diez  dias,  ma(; 
sásampieong  áraw,  ctc.=::i  todo.  M  i- 
akmá;     inábagay     sa     anomán:    w.i 


HACHAZO,  m.  aiitn,  i^ang  ka- 
ch'.t.  H  liiipíls  nang  kanjíiiing  nia- 
lakí;   lagá  naiiií  palakol. 

HACHEAR,  a.  Tistúín  nang 
palathaw  ang  káliDy.  II  11.  Palakolíii; 
ó  piikptikfn   nang  palakot. 

HALAGADOR,  RA.  111.  y  f 
Mapinghíüó  11  adj.   Panghíbó- 

HALaGAK.  a.  Amóiii;  pa^hibó- 
liilíóin. 

HALAGO,  m.  Ano;  híbó;  hinian- 
hidian. 

HALAGÜEÑO,  ÑA.  adj.  Ñaki- 
híhi])d;   nakaháhalina. 

HÁLITO,  m.  Ang  hiningá.  )|  Ang 
singaw     nang     aiioniang     bigay. 


lang  di  vc\^\x\&.n\,\^K\\\\%.  —  {inuchó)  con  poét.     Ang     paiayp^Iay    at     kiwili 

ppco  trabajo,   Yumárl    (nanjí     mira-  vviling    sínioy    nang    hangin. 
mi)  sa   kákaunting   p.ig.il=/í  h   del         HALLAR,  a.    Muagpiian;  m  itu- 

valiente,   de  h   del  hombre.   Mjgmitit-  kUsan;    nupu  ot.  ||  Mániasd.m.  l|  Si 

pang;  niagtapanglapang.ui.=.'«  regla  yasatin.  ||  MikiUla;    in.iintindihan  sa 

0   en    toda   regia.    Gawing    mahiisay  pagkukiíró=-'«    todo.     Makíalam  sa 

na     inahiísay     na     walang    aiioniáng  lahat;    sumoot    saanman.  ||  r.    Kaha- 

kúlaiig.  (I  Lmnihís;  dumagíson;   umí-  ra[>;    iiiák.ikara[).  11  Duuiuón.=T,    en 


y  Google 


HAM 

la  fiesta.  Dumoou  sa  pístá.=cí)« 
den  pisos.  Magkirooii  n.\n^  san- 
daang  piso.  ^  (un  bolsillo)  ai  ^la  calle 
Mikápulol  {n3ng  iiaiig  siipotsupo. 
tan)  sa  daAii.=  /i'  eom^r.  Makíta"- 
pO    nang    riiákain. 

HALLAZGO,  m.  Pagkákila;  pi»- 
kípulot:  pagkátagpd  II  Aiig  big-'iy 
11.1  nitagpuan.  I  ,\iig  gaming  ililní- 
ijigay  sa  nagsásauli   nang  nápu^ot. 

HAMACA,  f.  Duyaiig  ina'akí. 
Hjmaka. 

HAMAQUERO,  m.  der.  nang 
hamaca,  Ang  nagpánasan  nang  )íZ 
maka.  ||  RO,  ka  m.  y  f.  Maglialia- 
mak\,  -ó  nagiílinda  ó  giimágavvá 
nang  haniakt. 

HAMBRK.  I.  Giltóm.  ||  Kisala- 
tán  ning  paniurnilnga  nang  ano- 
mán,  lá  ó  na  ang  sa  palay.  ||  ük-i. 
Glítoni  ó  násang  maningas  sa  ano- 
mán. 
I  HAMBREAR.  ,i.  Gutumin  ang 
kápowá.  II  n.  Mag;uom,=:^j/<i/-  íiam- 
breando    Manniliibi;    niagsalat. 

HAMBRIENTO.  TÁ.  a..Ij.  dei. 
nang  haiiihe,  Gjtom;  ó  magugutu- 
min.  (I  .\ng  nánukol  sa  niay  gÚEonj. 
II  met.    May    malaking   násá. 

HAMBRÓN,  NA.  adj,  aum.  ng 
lia'abrc.    Dayukdok. 

HARAGÁN,  NA.  adj.  Alisagá; 
pagayongayón.  Karaniwang  ga'iiítíng 
siislantivo. 

HARAGANEAR,  n.  der.  nang 
har-agíln.  M  igpagayongayón;  inag.ili- 
yagá;    ni.agtagó  sa  gawá. 

haraganería,  f.  der,  n,ing 
htragán.  Pagpagayongavon;  kaalisa- 
gaán. 

HARAPIENTO,  TA.  adj.  Jer. 
nang  liurapo.  üulágalanit   ai    ma.-u- 


2Ss- 

HAR 

mí.  Ginígamil   namang  parang    sus- 
taniivo. 

HARAPO,    ni.    Ulapol;    gulanit. 
HARAPOSO,    SA.  adj.  dsr.    ng 
hampo.  Galágülanit. 

HARIiSIA.  f.  Tuyd^ig  galapong 
nang  trigu;  liaiina.  |¡  inet.  Atig  gat 
bok  na  ¡liao  nang  anornang  bágay 
na  matighs  para  nang  sa  tansó,  bá- 
k.il,  etc. 

HARNERO,  m.  Bithiy 
HARTAR,  a.  B.jsugín;  biiyáin. 
ti  r.  Mabusog;  mabuya.  ||  Mayasiol; 
ulasúya.=co» /;•;(/,;.  Mabúyi  sa  bli- 
ngang  káhoy.=*  esperar.  Mayaniot 
nang    paghüiinlay. 

HARTAZGO,  m.  K.sandatán; 
hiiab   sa    nialabi,    na    pagkhkain. 

HARTO,  p.  p.  i-reg.  nang  har- 
tar at  hartarse  y  ,adj.  Bh)á;  sáwa. 
II  Sapat;    labis. 

HARTURA,  f.  Kabusngin;  kasa- 
ganáan.  |I  Yamol;  niul.i  sa  anomán. 
HAS  lA.  prcp.  Hangá...  |I  conj.  At 
sampong:  v  gr.  hast\  su  madre  ft- 
dib,  s.\MPONG  kaniyang  iná  ay  hu~ 
fuíñgi. 

HASTIO,  ra.  Salokások;  siíyá.  II 
inc;t.   Yaiiiot;    muhi. 

HAZ.  m.  BigHs;  ó  kapangkong 
r.nümán.  II  m.:r.  Karayagán;  raukhí; 
balat.— .«13  déla  tierra.  Ang  ibSbaw 
nang    boong  lúpá.  " 

HAZAÑA,  f.  G.wang  niaiilag  al 
liiig!.  II  Gaw.nig    pángit  at   raaláit. 

HAZMEREIR.  ni.  Ang  nagigiiig 
áliivan,  dáhil  sa  kiloj  at  pagnm- 
umkhang  kaibd  sa  kipowA  niyá. 
HEBILLERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  hebilla.  .'\ng  gumágawá  at  nag- 
lílinda  nang  tiebilías. 
HKUR.A  í,  Hiblá.llpl.  poét.  Buhok, 


y  Google 


HEC 

HEBRAÍSMO,  m.  der.  naiig  he- 
breo. Ang  ley  ni  Moisés.  ||  Ang  saü- 
tang  hr:breo. 

HElíKEO,  EA.  adj.  Ang  náiui 
kol  sa  manga  Hubrco  6  Isvaclitas. 
¡I  111.  yQ^^  Ang  suinúiuiio,!  síi  Kiy 
ni  Moisés.  ||  Ang  salilang  iiui>reo.  [| 
Ang  Sagrada  Escrilura.  na  wík'iny 
hebreo.  (I  fam,  Mercaikr  na  m.ipag- 
paiúbó    nang    la  bis  &a    kafainpalan- 

HECHICERÍA,  f.  d.cs.  nang  he 
chicero.  Pangagávvay.  ||  Dikit;  ganda. 
II  Pamahiúi. 

HECHICERO,  RA.  m.  y  f. 
Mangkijktiiam.  ||  inel.  Ang  tawong, 
d-ihil  sa  ganda  iiiy^  al  grasiang  lag- 
lay  ay  nakaháhalina  naiig  katuoban 
at  paggfliw    rij.ng    kápowa. 

HECHIZAR,  a.  .M^ngLÍlam.  (| 
mct.  Makahaiiiia  nang-  loob  dáhil 
sa  iiiam,  ganda  ó  manga  giasiang 
laglay. 

HECHIZO,  m.  Kiilam.  ii  Gayu- 
ma.  II  Pangdlaní,  at  üiá  pang  í.>ágay 
na  paniahiin.il  luut.  Ang  tawij,  ó 
bágay    na    naka há ha  in a  nang    toob. 

HECHO,  m.  Gawá;  kagagiiwjii. 
[|  Pangyayari;  sakuna.  ||  Uágay  na 
pinagsasal¡;aanan.  |¡  CHO,  CHA.  p. 
p.  irreg.  nang  hacer,  na  siyaiig  ka- 
gamitán  at  adj.  Sanay:  datiiían.  |I 
Magiilang;  hustong  hi;stü=««  Adán. 
Gulágulanit;   hubad. 

HECHURA,  f.  der.  nang  hecho. 
Pagkigawá;  kiy.iii.in.  |  Gawj;  yáii. , 
Hitsuia. 

HEDENTINA,  f.  du-,  ng  hedor. 
An;í  amoy  na  uiabáhó  at  lubhang 
masidhi,  al  ang  i'igal  na,  ¡línangá- 
galingan   nitó. 

HEDER,  n.  itr-g,  ,:omo  aseen- 
dar.   Bumáhü;   buuianlyl;  umangís.^i 


HED 

niet.    Makayaniot;    makamuhi. 

HEDIONDEZ,  f.  Báhó;  ó  ka- 
balioan.  ■ 

HEDIONDO,  DA.  adj.  Mabá- 
hó.  I.  nict.  Ang  tawong  nakayáya- 
mol    al  niaiiíra[)    pakisaniahan. 

HEDOR,  m.  Báhó;  lansá;  angís; 
lanlüt. 

IIELABLE.  adj.  der.  nang  hela^. 
Ang  siík;(t.  maniiió;  ó  maiiyáyaring 
'.uinigás    sa    lamig. 

HELADIZO.  ZA.  adj.  doi.  ng 
helar.  Ang  niadaiing  nianiuo;  ó 
agad'  naiiiuiuuo    sa    lainig. 

HELADO,  DA.  p.  p.  ng  hdar 
y  helarse,  y  adj.  Ang  lubhang  nia- 
lamig;  ó  naiuúmuu  sa  lamig.  ||met. 
Manghá;  6  nakáiiiangha;  naligílaii,¡j 
Mapanipháyó,  niapangdowahagi.  ií 
m.  Sorhett:;  o  alinniang  totooiig 
iHalaniig    na  iniimín. 

HELAR,  a.  irreg.  como  acertar. 
Papamuoíii  nang  lamig  ang  sabaw, 
tiibm,  etc.  ||  Rapadianiíiiín  nang  la- 
mig ang  alinmang  iugal  nang  ka- 
Uwan.  II  mi:t.  Gulalin.'||  Pahináin;  ó 
patabangín  ang  loob.  [|  r.  Mamud  sa 
lf;i(iig  ang  anomán;  tumígás  sa  la- 
mig. |i  nict.  Mápatigit;  ó  matigüan; 
mámanha.  ¡¡  Matákol;  mangliipsypay 
ang  loob.  li  Manlamig  =</.'  frió.  Ma- 
nigás    ia    lamig;    niamuó  Sa  lamig. 

HELIO.METRO.  m.  Kasangká- 
pang    ¡laniikat    nang  áiaw. 

HELMÍNTICO,  adj.  mcjd.  L4. 
baii  sa    bulalL-. 

HEMBRA,  f.  Ang  háyop  m 
babayi.  ¡I  m;it.  Kun  ang  sináialiráay 
corchete,  lurjiíUo,  sú-i  at  iba  p.ing 
ganganiíó.  ay,  ang  piezaii-^  may 
mitas  ó  kibkn»,  na  pinagsiísu  >tan.|| 
Ang   muldc   lu  bíibuan  nang    inihü- 


y  Google 


'  GAR   ^ 

hulma.  (I  Aiig  bahayi. 

HEMISFERIO,  m.  g.uiii.  Ka- 
lahiti  nang  ¡sang  tiiabíiug  nn  pa- 
rang    bola. 

HEMORRAGIA,  f.  ined.  BaÜ- 
nguyngoy.  |{  Aünmang  pagtiilo  naiig 
dugo,  na  nangágaliiiij  sa  aliniiiang 
iiigal  nang  katawin,  para  n'::níj,  sa 
[luit.   ó  pagílií,    t'tc, 

HENAR."  m.  Damuhan;  ó  aün- 
mang liigai  na  tiuiítiibuan  iiaiig 
iiiaraming'   daraó. 

HENCHIDURA,  f.  cier:  iiang 
henchú  .    P.igkapunó,  ||  Paiiianianloef, 

HENCHIMIENTO,  m.  <ler.  ng 
hmchir.     PamumiiPiá,  l|  I-Cnsa^^aiiáin. 

HENCHIR,  a.  irrog.  .^omo  pe- 
dir. Pam.rntogíii.  II  Pimin;  silí.sikín= 
(ti  colchón)  de  algodón.  Siksikín 
{ang  colchón)  nang  bdlak. — de  aceile 
la  linaja  Punín  nang  langfs  ang 
tapay.-tn.  [|  r.  Mauíantog.  ii  Mapunó; 
irla  mauló;    masiksik. 

HKNDEDURA.  {.  dcr.  nang 
hender.  í.itak;  bitak;  liat;  tagobáná  \\ 
Mhang;     lámat. 

HlíNDRR.  a.  ir/eg.  Z'm\Q  ascen- 
der. Sipakír,;  palalian^in;  paütakin, 
paglamatin.  ||  poét.  Magdaang  ma- 
¡lilís  sa  ib^bíiw  nang  tubig.  ||  D,-ianaii 
nang  araro  ó  araiiihin.  ||  met.  Wa- 
hiin;  (iaananff  saiangsangfn  ang  ma- 
nga kapinsanan  ó  nakaáahaiang  aiio- 
niün  II  r.  Mabii*k;  mabaak;  lumiíhang', 
II  met.  Duinaang  sumagásS  sa  kakn- 
palán  nang   tawo  ó  nang  anomán. 

HENDIBLE,  adj.  Maáaring  ma- 
hiak,  ó  lumáhang.  [|  l.ahangín;  bá- 
akín, 

HENDIDURA,  i.  der.  nang 
hmiler.  Bitak.  1|  Líhañg,  ||  T.ámiit; 
liat,    etc. 


:S7- 

GAS 

HENI[>,  m,  der.  nang  heno.  Lu- 
gal    na    tatagúan  nang  damong  heno. 

HENO,  in.  Daniong  itinátago, 
na'  maUíyó  inay  kiiiákain  nang 
baka,  kabayo,    ele. 

HEÑIR,  a.  irreg.  como  teñir. 
Masaliin,  na  para  nang  pagmasa 
nanií    gágawing    iinápay. 

HERBAR,  a.  irreg,  como  acertar. 
Kultihin  nang  damó  ang  mangx 
kátad. 

HERTIAZAL.  m.  dcr.  nang /wr- 
ha     r.ugal    na    inadamó. 

HERBECER,  n.  irreg.  CGmoagra 
decer,  dur,  nang  hierba.  Giirailí;  su- 
mipot  ang  damó  ó  h.daman,  sa  liípá. 

HERBÍVORO,  RA.  adj.  Ang 
Iláyop  na  ang  ¡klnabiíbilhay  ay  damó. 

HERBOLARIO,  m.  Ang  tawong 
di  nagáral,  ay  nangíinguha  nang 
manga  daraong  p-uigamot,  at  ipí- 
nagbíijíli  yaon.  ||  nist,  Ang  tawong 
katawatawá  at  kaibá  ang  kilos  nt 
paguLigáÜ. 

HEREDAD,  f.  Bdkid  na  sinása- 
ka.  II  Paga^ring    manga   liípá. 

HEREDAR,  a.  Magmana.  [j  P.a- 
manahan.  ¡|  intt,  Magkaroón;  6  mag- 
mana; kunuiha  ang  manga  anak  nang 
paguiigálí,  hílig,  ctu.  náng  kaiiiyang 
inasugíilang.  ||  Magmu:í. 

HEREDERO.^RA.  jn.  y  f.  Ang 
niagmámana;  6  nagmana.  II  met.  Ang 
nakákuha  ó  nagmuli  sa  kaniyang  ma- 
gugúlang  nang   pagaugáií. 

HEREDITARIO,  RÍA.  adj.  Ná- 
uukol  sa  mana;  miiiana;  ó  manama- 
nahan. 

HERENCIA,  f.  Mana;  o  kama- 
nahán.  II  Pagniamana. 

HERl'lTiCO,  CA.  aÓj.  der.  ng 
herejía.    Ang   náuiikol  sa    erehía,   6 


y  Google 


GAT 

Sa    hereg£. 

HERIDA,  f.  Siígíii;  hadhad;  hí- 
\vá.  II  met.  Alipnstá;  ka dfiwah aginan. 
II  met.  Ang  in'rap  at  hapdí  iiang 
kalooban. 

HERIDO,  DA.  p.  p.  nang  herir, 
y  adj.  Nasugatan;  ó  may  súgat.  ll 
Kung  ang  pagsasabi  sinasamáhan  iig 
adverbio  ma/;  para  iiang  mal  herido, 
ang  kahiilugíiii  ay:  maiíigat  ani^  súi'at. 

HRRIDOR,  RA.  m.  y  i".  Ang 
siimügat  ó    naiíiígat. 

HERIR,  a.  irreg.  ger.  hiriendo: 
pres,  índ.  hiere;  hieres;  hiere;  hieren: 
peif.  él  hirió;  ellos  hirieron:  iniper.it. 
hiere  tú;  hiera  él;  hiramos  nosotros; 
hieran  ellos:  subj.  hiera;  hieras;  eic: 
iinperf.  hiriera;  heriría;  hiriese;  etc.: 
filt,  hiriere,  etc.  Sunu'igat;  buimig- 
bog.  II  iwaa'n.  [|  Tugtiigín  ang  instru- 
mentong  de  kuerdas.=iw/  un  cuchi- 
llp.  Iwáan  nang  isang  kiitsi'i(5.||Kiing 
ang  áraw  ang  sinásabi  ang  kahuiu- 
ga'y:  mátamaan  nang  áraw  ang  ano- 
nián.  II  Kung:  ang  siná-sabi  ay  manga 
instrumcnlo  de  cuerdas,  ang  kahiilu- 
ga'y:  lugtugín.  )|  Unialipustá;  dumu- 
wahagi.||B;!gbagín;  luniisin  ang  piísd. 
]¡r.  Masngalan.  ||  M.igiwaán. 

HERMAFRODiTA.  com.  Bí- 
nabayi;  ó  bal,áving  anyú  at  uífálir.g 
lalaki. 

HERMANAR.  m.  der.  nang 
herman*.  Pagpísánin;  pagayusin;  pag- 
lakipin.  Ginágamit  mmang  parang 
reciproco. 

HERMANAZGO,  m.  der.  nang 
hermano,    y 

HERMANDAD,  f.  der.  nang  her- 
mano.  Pügkak:ip.itid.  ||  met.  Pagilbi- 
gang  mahigpit.  ||  met.  Ang  pagkaka- 
agpang  nang  manga   bágay. 


GEN 

HERMANiCO,  Ll.O,  TO.  ni. 
dim,  nang  hermano,  m.  Kapa'.id  na 
niunti. 

HIíRMANO,  na.  m.  y  f.  Ka- 
\)!i\\>\.=.mayor.  Kapalid  na  inatandá; 
pangánay,=«¿//(7/'.  Kapatid  na  bátá; 
\)nn%o.^=  carnal .  Kapatid  sa  ania't 
'vnk.=  uterino.  Kapatid  sa  \\\i.'=poli- 
lic0.    Bayaw. 

HKRMOSEAR.  a.  der.  nang  /«r- 
vioso.  Parikitín;  painaniin;  padilagín. 

HERMOSO,  SA.  adj.  Marikiii 
inag'andá;    maínam. 

HERMOSURA,  f.  Dikii;  gandi; 
ínanri. 

HERNIA,  f.  I.usiós;  tisds  li  potro. 

HERNIOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
hernia.    Inúusiisan    ó  potroso. 

HERPES,    ni.    pl.    Buni. 

HERPÉTICO,  CA.  adj.  der.  ng 
herpes.   Biínihín. 

HERRADOR,  RA.  m.  d^r.  ng 
herrar.    Mangbabákal    nang   kabayo. 

HERRADURA,  f.  der.  nang 
iiierro.  Bákal  na  patos  nang  mg^ 
paá  nang  kaliayo.  ]|  Pagbabákal  nang 
paá  nang  kabayc. 

HEPs.RAJE,  m,  d^^r.  nang  hierro. 
Katiipkop;  ó  patos  na  bikal. 

HERRAMlEiMTA.  f.  der.  nang 
hierro.  Ang  laiíat  nrng  kasankápang 
patalim  ó  bákal  nang  manga  nn- 
lu.-ige,  kantero,  etc.  ||  met.  y  fam. 
Ang  lahat  nang  ngí[)Ín. 

HERRAR,  a.  irrcg.  como  acer- 
tar. Bakalan,  ó  lagyán  nang  patos 
na  bákal  ang  paá  nang  kabayo.  || 
Maghero.  II  Kalupkopán  nang  bákal 
arjg    anoni.-in. 

HERRERÍA.  í.  der.  fiang /j/Wt(?. 
Pagpapanday;  lí  ofia'ú  nang  pan- 
day.  II  Panda yan. 


y  Google 


-2ÍÍ9 

'  HKR 

HRRRERO.  m.  ,],:,■.  natií?  /;/>. 
rro.    Patulíiy. 

HERRERÓN,  m..  der.  anm.  ng 
hierro.  Ang  panday  na  hilakó  at 
(¡i    m.iá'an;. 

HERRÍN,  ni .  der.  n a n g  hUrro. 
Ivalá\van<T. 

HERRUMBRAR,  a.  der..  nang 
Heno.  l'a|».Tgtasá}iing  bíikal  ang 
Htl)ig  o  álak,'||r.  Maglásang  bákal. 
II  Kalawangin, 

HERRUMBRE  f.  der.  iiangí/V- 
rro.    Kaláwang. 

HERRUMBROSO,  SA.  adj.  der. 
nang  hierro.  Makaláwang;  ó  kala- 
wangin. II  L'iSiing   ka!&w.in<;. 

HERVF;NTAR.  a.  Pakuluang 
minsan    ang   aiiomán. 

HERVIií..  a.  irreg.  cómo  sentir, 
Pakulüin.  ¡j  n.  Kumiiló  ]|  met.  Kung 
ang  dágat  ang  sinásalilá  ay:  uma- 
lon  nang  maúgong  at  mabulii.  \\  Su- 
magáná;  kuiiiiuo  ang  anomáti.  ii  met. 
Siimilakbó  ang  dugo,  etc.=['íí«  lu- 
gar) de,  engente,  Kumuló  (ang  Uang 
lugal)    sa    lawo. 

HERVIENTE,  p.  a.  nang  her- 
vir,   adj   Kumfikuló. 

HERVOR,  m.  Ku'd.  II  P.igkulÓ, 
II  hi-jt.  Ang  úgong  at  ]íagg.daw  ng 
Uíbig  ■ "  


HID 

6  lípíng  malial.  l|  adj.  Ang  náuukol 
sa  isang  ginob  ó  Üping  mahal.  ¡|  met. 
Míigand.-míí    Irob;   mahai    na    ugálí. 

HIDALGUÍA,  f.  Angpagkaginoó; 
pagkabpíng  mahal.  ||  nict.  Kaganda- 
han  nnug  loob;  kalakhán  nang  puso. 
HIDRÁULICA,  f.  Karunungang 
iiagtúuiró  nang-pagpapadáloy  at  pag- 
papanhik    nang  tiíbig. 

HIDROMIEL,  m.  Tiíbig  na  hi- 
nalÑan    nang    pulot. 

HIDROPATÍA,  f.  Pangagamot 
nang  Uíbig. 

HIDROPÁTíCO,    CA.  adj.  Ang 
náuukol    sa   pangagamot  .nang  liíbig. 
HIEDRA,    f    Galaraay  amó;  ba- 
lí'.i;    ele. 

HIÉL.  f.  Apdó.  II  met.  Kaphilan; 
kasamán  nang  lasa.  j|  pl.  met.  Manga 
kahirapan;  kasaliwaán  nang  pálad; 
sama    nang   loob. 

HIELO,  m.  Ang  pamuniuó  nang 
túbig  dáhil  sa  lamig.  i|  Ang  namú- 
niuóng  tiíbig  dáhil  sa  malabis  na 
kalámigan. 

HKÍRRO.  m.  Bákal.  ií  met.  San- 
data;  ó  anomang  patalim  na  kasaU' 
kapan,  para  nang  kampit,  pika,  sud- 
sod  nang  araro,  etc,  ||  Gero  nang 
háyop  II  ICadena,  grillos,  etc.  na  ini- 


dágat,    na  tila    kuniLÍkuló.||      lálag.iy  sa   manga    büangd. 


met.  Ivapiisukáii  ai  di  pagkápaiagay 
■ang    kabataán. 

Hí^:RVOROSO,  SA.  adj,  der.  ng 
hervor.    Piisok    na    loob.     . 

HETEROGENEIDAD,  f.  der. 
nang  heicr'ogtfieo.  Ang  pagk.ikiihaló 
nang  ibaliljang  l'ágay;  pigk.ikáibni!.)a. 

I-ilíTEROOl'lí^EO,  NEA.  aJj. 
Il)aib\    (ang    b.ilngi  ó  sangkip.) 

HE/.   I".  Látik;  ij-pl.  Tac;  diimi. 

HIDALGO,  GA.    m.  y  t.  Dugo, 


HÍGADO.  ín.  AtayTlJ  met.  Tá- 
paiig,  Ka-jgali.tng  plural  kun  gamitin. 

HIGIENE,  f.  Ang  bahagi  nang 
pangagamot,  na  nagtdluró  nang  pa- 
raang  huag  ipagkasakit,  6  nang  pag-, 
laj'ó  sa    sakil. 

HIGIÉMICO,  CA.  üdj,  der.  ng 
higiene.  Ang  náuukol  sa  paglayo  ó 
pagílag   sa   jpagkíkasakit. 

HIGO.  ni.  lídngang  pang.jlawi  ng 
hig  tierra. 

37 


y  Google 


HÍJ 

HIJASTRO,  TRA.  ;,i,  y  í.  cler. 
natijí'  /í{/f.    P.unanktn  sa  piíkiiiiíljaiig. 

HIJO.  JA.  111.  y  f.  Anak,  \\  U^- 
büiig;  siilül.  II  me!.  Biing.1  ikiiil;  ísip 
ó  nar.g  katal¡iiiihaii.=/í7//¿,''¿«//f.  Anak 
na  btiglong,=/yv>H(?¡,'¿////í?.  Anak  na 
pangán.i)'.=«ií/«w/.  Aniik  nang  I  á 
gong"   tawo   at   dalago, 

HILACHA,    f.    Lruniiymoy. 

HJI.ACKOSO,  SA.  adj.  dcr.  ng 
hilacha.  Malamtiyinoy.  «.'i 

HILANDERO,  RA.  m.  y  f  der. 
nang  hilar.  Mániíniílid.  ¡|  m.  Lugal 
na  piíiagstísnliran. 

HILAR,  a.  Sumúiid.  II  Umísip  nt 
pagugriiiyiignaj'ín  nang  ísíp  ang  ma- 
nga bágay. 

HILAZA,    f.    Hilatbá;   hiblá;    nut- 

not. 

HILERA,  f.  Pila  ó  hilt'ia.  ||  Ta- 
liidtod.  II  Balakáii  ó  kasaiika|}ai!  ng 
niangá  platero  na  pinagliáb-itakan 
nang  gintó  at  nang  maging  hüo,  na 
ito'y  isang  plansaiig  hákal  na  nía- 
raming  bulas. 

HILO.  m.  Sinfilid.  ¡I  Hilong  ginlo, 
pílak,  ó  iba  niang  metal,  jj  inet.  Pag- 
kakádugtong;  ó  pagkakáugnayugnay 
nang    isang   discurso,  ó   sermón,   etc. 

HILVÁN,    m.    Hilbana. 

HILVANAR,  a.  Ihilbano.  ||  mcl. 
Ganiawa  ó  m:igakálá  nan^  anomán, 
nang  málulinan  at  dalidáli. 

HIMENEO,  m.  poét.  Kasai;  pag 
pipiging  sa    kasal;    halayi, 

HINCAPIÉ,  m.  I'aglalabang  ipi- 
nanínikad  ang  paP,  at  nang  lunia- 
tag. 

HINCAR,  a.  Ipákü;  iiúik.-/«  uña. 
Magnákavv  ¡maníibá.  — ///>/aí/-jí  de  ro- 
dilUs.    Lumuhud. 

HINCHA,  f.  Gáiit;  paglatanim, 


ano  — 

HIN 

HINCHADO,' DA.  p.  p.  nang 
hinchar    at    hincliarse.    luct.     Paláló. 

HINCHAR,  a.  Pamantugín;  p;i- 
inagii.  II  r.  M.imaga;  niaiíi.inlog.  II 
in   t.    Maghanibog. 

HINCHAZÓN,  f.  f.  Pamaniantog; 
paniamagá.  ||  uu:t.    Kapalalfian. 

HIPAR,  n.  der.  nang  hipo.  Mag- 
sinok.  II  Huinágak  dáhü  sa  kalabi- 
•an  nang  pngal.  ||  met.  Magnásá  nang 
ir.ahiíípit. 

HIPO.  m.  Sinok  II  met.  Násé; 
náis;  »í  pítang  maliigpit.  ||  met.  ííá- 
lit;  p-)Ot;  ó   pagtatanirn    sa  loob. 

HIPOCRESÍA,  f.  Pagbabanalba- 
nalaii;  pagkiikimowari;  pagbabalin- 
lür.a. 

HIPÓCRITA,  adj.  Mapagkunu- 
wati;  niapngbanalbanalan.  Gináganiit 
namnng   p;\rang   sustantivo. 

HIPÓDROMO,  ni.  Lugal  na  pá- 
takbuhan    nang  kabayo. 

HIPOTECA,  f.  Sanglang  hipa  ó 
pagaári,  sa  salapíng  búisan,  b  ana- 
inan^    kinuliant;  ságutin. 

HIPOTECÁBLIi.  adj.  der.  nang 
hipotaar.  Maisásanlá;  ó  siíkat  mái- 
sanlá. 

HIPOTECAR,  a.  Isaniá  ang  ano- 
mang  bágay  sa  i^ang  ságutin;  Üagay 
na  hi/miica. 

niSOPF.AR.  a.  der.  u::ug  hisopo. 
Mangwisik   nang   hisopo. 

HISOPO,  m,  Pangwisik  nang  tíi- 
big    na    bendita   si  sinibahan, 

HISPÁNICO,  _CA.  adj.  der.  ng 
Ilispania.   Ang   náuukol  sa    España. 

HISPANIZAR,  a.  Gawing  kastílá; 
ó    pagkastiláin. 

HÍSPIjlO,  DA.  adj.  Matigás  ang 
buhük   ó   balahibo. 

HISTKRICO,  m.  Sakit  nang  bá- 


vGooQle 


—  291  — 

HOJ 

gMg/&góii.  II  met.   Biihay;  ó  táhaiian. 

HOGUERA,    f,    Siga. 

HOJA,    f.    Dahon. 

hojalatería,  f.  der.  iiang  As- 

it     nang    inaiigi    bágay    jalaía.    Ai  te  nang  pjiggawá  nang  mí^- 

naiTUÍniultüd    nang    ba-     ngá    kasankapang  hoja  de  lata,  n  Tiri- 

dahan  nang  manga  kasankapang  itó. 

Ra.    m.    y    f.  H0JALATP:R0.     111.    der.    nang 


HIS 

haybatá.  II  adj,  Ang    náuukol    sa  bá- 

haybatá. 

:     HISTORIA,   f.   S.iliia  at    balítang 
,td'iay    nang    uKuigá    nangyáring 
k^raán    r 
na    litaw 

liiiip:   kapanílliunan 
HISTORIADOR, 


der.    nang    historia.    Ang 
nang    historia. 

HISTORIAR,  a.  Gumawá:  mag- 
salitil;  ó    suniülAt    nang  historia. 

HISTÓRICO,  CA.  adj.  der.  ng 
historia.    Ang  náuukol   sa  historia. 

HOCICADA,  f.  der.  nang  hocico. 
Siingkal;  sLinibang  nang  ngiíió  nang 
bíiboy,  etc. 

HOCICAR,  a.  Sulasnrin;  siimbi- 
rigiu  nang  nguaó.  f|  n.  Mábabag  ang 
ngúió  sa  pagkidapá.  [|  met.  Mahti- 
log  na  mapilitan  sa  kaniay  nang  Ís&, 
dihil  sa  walang  iLi^iakbuhan.=C(?//, 
contra,  en  aiguua  cosa.  iMátjabag  ang 
ngiia  )  sa  anonrin;  mibakó  sa  ano- 
m.ing  bágay,  na  huag  niaipatiílay 
ang    ináakaUí. 

HOCICO,  m.  Ngiísó  nang  biboy, 
kal.ib=tw  at  Íbíi  pang  liáyóp,  na  ang 
ilong  ay  ngásó,  tuloy.  ||  Ang  ngúió 
nang  tawo  kapag  kibhang  makipal. 
II  met.  y  Lm.  Pagmuninkhd;  at  s¡- 
násabí:  Ifulano  tiánc  buenos  iiocrcos, 
si  Fníano'y  may  m:il>HÍing  p.vgmujiuk:- 
HÁ.  [|  met.   Siniángot;    pagngiisó. 

HOCICUDO,  DA.  adj.  der.  nang 
hocico.  Ngüsnáii. 

HOGAÑO,  ad".  t.  fam.  Ang 
taong   itó;  o   sa   taong   itó. 

•HOGAR,  m.  PinagáapLiyan;  ápu- 
yan;  ó  Ingat  nang  báliay  na  .pinag- 
gágatungan:  kapag  tuniais  nang  may 
ápat  na  dankal  ay   karaniwang  tawa- 


umúsulat  hojalata.  Ang  gumágawá  nang  hoja 
de  lata,  6  kasankapang  hfja  de  lata, 
¡I  Ang   nagbíbíli    nitó, 

HOJARASCA,  f,  Biintón  nang 
manga  dahong  laglag  sa  lúpá.  [|  Ma- 
labis  na  yáhong  nang  pagdadahon 
lang  inangi  káhoy  ó  pananim.  ¡] 
inct.  Bágay  tía  walang  kabuluhán; 
kasaganáin  ninig  salitáng  vvatang  k.i- 
hulugán;    pangJkong   di  tútnparin. 

HOJ  [CAR.  a.  Buklatín  ang  dahon 
nang  isang  libro  h  cuaderno.  ||  Basa- 
Iiin  nang    palakbó. 

HOJOSO,  SA.  adj.  der.  nang  hoja. 
Í.Iadalion;    inapojas. 

HOJJDO,  DA.  adj.  d-r.  nang 
hoja.    Da!iun;ín;  ó   maia¡riing  dahon. 

HOLGADO.  DA.  p.  p.  nang  hol- 
gar  y  adj.  Walang  g.iwá.  II  Maluang; 
malakí;  iabis  sa  Üálagiy.  ||  met.  Ang 
iiakaráraang"  maluísay  sa  kaniyang 
panuuniíhay  al  nuiy  lumáíabis  pa  sa 
nákikita. 

HOLGANZA.  L  Kipáhmgaban; 
pagpapahiiigá;   pag^aliw. 

HOLGAR,  n.  iireg.  como  acostar. 
Magj) ahing  i ,  pagkirapos  nang  ano  - 
niang  gawá.  ||  Magpagayongayon.  |[ 
Huag  magámit  (kiiti  kasaiigkapan. 
11  r.  MagUbaMg;  magaliw.  ||  Maaliw. 
=i;on,  de  alguna  cosa,  Maglibang; 
niaaÜvv   ;;a    ñiionián. 

HOLGAZÁN,  NA.  adj.  Alisaga; 
tigugal;     tnapagpagayongayón.    Giná- 


y  Google 


HOL 

gainit    n.nnany  parang    suslan/ivo. 

HOLGAZANEAR,  n.  Guuiayon- 
gayón;  magaüf.a^á.  i|  Maghaiiipaslíipá. 

HOLGAZANERÍA,    f.    Pagpapa- 
gayongayón;  kaayuwang    guaiawá. 
j.        HOLGÓN,   m.   fam.  Ang  waláng 
>    iiiíibip    kundi  magaliw, 

HOLGURA,  f.  der.  nan^  holgar. 
Katowaán;  oagUIibang.  II  Kaluagán. 

HOLLADURA,  f.  dcr,  nang ./n/.;- 
¿la.  Pagyasak;    pagyúrak. 

HOLLAR,  a.  irreg;.  como  acox- 
hir.'  Vasiikín;  yurakan.  [|  mct.  Siplu- 
yCiiíi.  II  Ayupin;  dowahag¡niii,||fLiWa- 
lang  ¿abuluiííin;  huag  pagpítag.iiian 
aiig  iuioínáii;  sowaín;;   libakíu- 

HOLLEJO,  m.  Bdok,  á  balat 
na  manipís  naug  aiiomaiig  giílay  ó 
uungaiig"  káhoy. 

HOLLÍN.  Ágiw  naiig  kusíná, 
na  Luaitini  at  langíslangis. 

HOMBRACHO;  m.  aum.  nang 
hombre.  Lalaking  bá.isaksakan  at 
matakis. 

HOMBRE,  m.  Tawo.  (|  Lalaki.|| 
Ang  suinápit  na  sa  ikadalavvang 
j3UÓ  at  litnang  taón.  ||  Ang  lalaking 
asawa  nang  ¡sang  babayí.  ||  Kutig 
iiiay  kasainang  arliculo  kl  sa  uña- 
ban, ang  kshuluga'y:  ang  sangka- 
■     latvoháii. 

HOMBRO,    m.    Balik^t. 

HOMBRÓN.    m.   aum.    ng  hom- 
bre,   Malakíng   lalaki,  u  met.     Lala- 
king   marangai    at    mataüno. 
;         HOMBRUNO,    NA.     adj.    der. 
'"^     nang   hombre.  Ang  náuukol  sa  tawo; 
ó  naliahavvig  sa    tawu. 

HOMENAJE,  m.  Paniinumpang 
hayag  sa  ganap  na  pagtatapat  su 
■¡■iang  h;iii  o  panginoón.  II  G.dang; 
píUgan.  II  Álay;   iüindog. 


■¿^)^^ 


HOM 

HOAHCIDA,  cuiii,  Ang  natay 
sa    kápowá. 

HOMICIDIO,  m.  Pagpatay  sa 
kápowá. 

HOMINICACO,    m.  dur.    nang  ■ 
hombre.  I.alalíing    diiag,   at   iliadaling 
pahiniíhod. 

HOMOGENEir)Aa  f.  der.  ng 
homogéneo.  Ang  niigkakániukhamuk- 
há  at  pagkakáiga  nang  kalidad  at 
kabagayán    nang  anomáii. 

HOMOGÉNEO,  NEA.  adj.  N.ig- 
kák  iiuukhá  at  nagkákaisa  nang 
kalidad,    ele. 

HONDA,     i.    Lambanog, 

HONDO,  DA.  adj.  M.dklim  [| 
met.    Tagó;    nak;tsúlok. 

HONDONADA,  f.,  Lubak;  ó 
bakó   nang    lúpá.  [|  Langín. 

HONDURA.  1.  Láiiin;  ó  kala- 
linLin. 

HONESTIDAD,  f.  Kaliinhinán. 
;|K'.ilinisan  at  kahusayan  ng  waslo  ng 
pang.mgatawáu  at  pananamit.  HJÍa- 
báitan  at  kaÜnisan  ng  lobb,  at  ka- 
riiiiunging  niangíiag  al  niagíügat  , 
sa  kihjlayan.  ¡|  Kariiriungang  ma- 
k¡[)agkápowa  tawo. 

HONKSTO,  XA.  adj.  Malínií 
at  maáyns.  ti  Mahinhíti;  niabait  ma- 
ngúsa'p.  II  Maíngat    sa   kahalayan. 

HONGO,    ni.    bol.    Kabutí. 

HONOR,  m.  Pnri;  dangal.  ||  K.:i- 
roálialan.  ||  Kabinhinán,  at  kaÜnisan 
nang  babayi  sa  gawang  mahálay, 
at  -ííig  kapurihang  nagbíibuhat  sa 
manga  k.ibáiung  itó.  ||.  Pagdidí- 
w.mg. 

HONORABLE,  adj,  clyr.  "nang 
honor.  May  dangal;  ó  dápat  ipag- 
dangal;  kagalanggálang. 

HONORÍFICO,    CA.    adj.   dcr. 


vGooQle 


mng     honor. 
dangal. 
HONRA. 


HON 

Ang    nakapagbíbigay 


293  — 

HOR 

HORMIGA,  f.    Líingatn;    kuítib. 


f.    Puri;    dang.iK  ||   Pí- 
[  lagan;  gálang.  ||  Kaiinisan  ;it   kabiri- 

hinán  .  nan'í     babayi.  ||   pl.     Mísung 

palay. 
I      HONRrt.DEZ,  f.    dei-.    x\g  honra. 
I  Gawá    at    kaiígaliaiig     matowiií,     na 

sarili   nang    tawong    may   puri, 


HONRADO,   DA. 


p.    \i.    nang 


etc. 

HORMIGOSO,  SA.  adj.  der. 
riKng  hormiga.  Ang  náuukol  sa 
langaiii;  náh;iluiwig  sa  langam.  || 
Nilálaiigam;  siníríl  naiig  lángara; 
puno  nitó . 

HORMI  JUEAR.  n.  dcr.  nang 
hormiga.  Kuinatí;  yumisá  ang  balat 
na  tifa  ginágapaiigan  nang  langam, ¡| 
tiiet,     Kumulíi    ang    tawo    sa   dami. 

HORMIGUKO.  m.  d.r.  nang 
hormiga.  Pagf'katí;  ])aggisá  nang  ba- 
lat.  II  Di    pagkápalagay;     kajjalisaháii 


honrar,   y  adj.  May    puii;  tnabaii, 
*  Maiangal. 

HONKAk.,    a.    P.iputihan;    mag- 
bigay  pnri.  |¡'  r,  Magkiipmi  ||  Malak- 

hln;    inag  iliiigín;     ipagkapuri.  =  con     na   biíhaL  sa    inaálab     na   pagnanásá 
la     amistad,    de    alguno.     Maiakbín;     nang    anomán. 

HORMIGUERO,  m.  der.  nang 
hormiga'.  Taha  na  n  nang  langam.  || 
nict.  -  Lngal  na  marátniíig  tawo,  na 
wala.ig  lailán  nang  gálawan. 

HORNEAR,  n.  Magopísio  nang 
paghuhumó. 

HORNERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  horno.  Mughubnrnó;  Ó  tügá 
paghiirnó. 

HORQUILLA,      f.     dim,    nang 
horca.     Kí.laykay     Tía     sangá     nang  , 
kaho\;     sabuán.  |I  Síplt  nang  buhok 
nang  ingá  ba'hayi. 

■  HORRüNDO,  DA.  adj.  Kasu- 
klamsuklam;  kalakottákot;  kakilá- 
kilaijot. 

HÓRREO,    m.    B<;ngáii. 
HORRIPILACIÓN,    f.    der.   ng 


ipagkapuri  ang  tnakipagíbigan 
~í/¿   complacer  ,  á    un    amigo.    Ipag- 
mápiíri    ang  tnagbigay  loob  sa  ¡sang 
kaibigan, 

HONROSO,  ,SA.  adj.  der.  ng 
honra.  Ang  nakapagbíbigay  puri.  || 
ICapuripuri.      ' 

HOkA.    i.   Oras. 
!        HORADACIÓN,     i.     der.    nang 
horadar.    Pagbuias;   pagkabutas. 

HORADAR.  ■  a.  Butasin  nang 
lariipasan. 

HORADO,    rn.    Butas    na   lagós. 

HORARIO,  RÍA.  adj.  dc^r.-  ng 
liara.  Ang  há.uiikol  sa  horaa,  ]|  m. 
Ang"  palápalasoang  maikii  nang 
rulos,    na,    nagtiíturo    nang  oras. 

HORCA,    f.    Bibitáyan, 


HORCAJAlDAS  {.K).   inod.  adv,     horripilar.    ni¿d.    Kiíig,  ó    pawgíngi- 


Pasaklang:  paraán  ñang  pag^akn 
sa    kabayü. 

HORIZONTAL,  adj.  Pahigá;  ¡) 
ruatagan. 

HORMA,    f.  ait.   Hulmahaii. 

HORMERO.  m.  der.  nang  V 
/«tí,  Ang  iiiangagawá  ng  hulmalian. 


lábot    na   diñáranidam  nang 
naw    dáhil     .sa     ¡íigniU    ó   iba    niang   ' 
sakit.  II  Pangingilábut   at-    paninindig 
nang     buliok.  j|  lani.     Pangangaykay 
dáliil   sa    tákuí. 

HORRIPILAK.     a.     Papangila- 
biUin;   papanindigín  ang  buhük;  ma- 


y  Google 


HOR 

kSguIat.  II  r.  Mangilábül;  luJguIat; 
matálíot. 

HORRIPIIATIVO,  VA.  adj. 
Nakágighlii;  nakaE«takot;  nakapa- 
ninJndig   nang  buhok. 

HOKRÍSGíNO,  NA.  adj.  Yaong 
ang  lígotií,'  ó 'tuiíog  ay  nakapaiigl- 
iigilabol.  ■  ' 

HORROR,  ni.  Tákot  na  iiiala- 
kí,  (la  iiiny  'kalüilúiig  pangitlgilá- 
büt.  II  Hiliikbüt. 

HORROÍ<IZAR.  a.  T-ipangila- 
butiii.  (I  r.  Mangilábot;  inanhilítkbül; 
siglán    iiang   inr.laking    lákot. 

HORROROSO,  'S.\.  adj.  der. 
nang  horror.  Nakapaiigíngilabül.  [| 
faiu.  Anc;    lul)liang    pángit. 

HORTALIZA,  f.  GiíUy  na  ha- 
laman;  ó  Umgkol  iiuVilagaan    sa    la- 


na ng 
hor- 


gueita,    na     [jan£;íilay. 

HORTELANA,  f.  dtr. 
huerto.  B.tb.Tying  a^awa  n.ni^ 
Ulano. 

HORTIÍLANO,  m.  dcr.  nang 
huerto.    Miighaha^amán. 

HORTICULTURA,  f.  Arte  ng 
pag'bi'.^aka  nang  iiang  hálamanan. 

HOSPEDAJE,  m.  Pagpapatúlwy 
at  pagkalíngd  sa  naüitnuloyan.  [|  Fa- 
nunuUiyan. 

HOSPIÜJAR.  a.  Patoloyin  ang 
kápovvá  lEiVVo  su  kaniyang  báhay 
at  alagüán;  II  Pasiiiiúin.  ii  r.  Manu- 
luyan. 

HOSPEDERÍA.  í.   P&nuluyanan; 
tiUiiyan, 
-  HOSPEDERO,  m.   Ang  nagká- 
kaliiigá  sa   nsníuiLiInyan.  |j  Ang  may 
ári    iiang  báliay   na    pánuluyan.in. 

HOSPICIANO,  NA.  m.  y  í. 
(ler.  nang  hos¡}icio.  PuUibing  tiuiiá- 
tahau    sa  hospicit?,  h   sa   báliay   natig 


—  294  — 

HOS 

[)inagkákaawaanggawáan. 

HOSPICIO,  m.  líáhay  na  liiha. 
nan  nang  niangil  pul  ubi  at  nangí- 
ngibang   báyang  nialiihfrap. 

HOSPITAL.  111.  Báhay  na  pi- 
nagáalagaan  sa  manga -may  sakit  na 
dulíhá,  a:  düOn  ailá  gitiagamot  nang 
walang    báyad. 

HOSPITALIDAD,  f.  Pagpapa- 
tiíloy  sa  walang  tíitiiluyan.  j)  Pagká. 
tira  nang  niay  sakit  sa  hosp!tal.\[ 
Ang  mabuting  pagtangap  sa  iiangí- 
ngibang  bayan. 

HOSTAr,     m.   y 

HOSíERÍA.  í.  Báhay  na  pánu- 
luyanaii  nang  naiigaglájakad,  na 
may  handang  pagkáiti  sa  nagbába- 
yad  na    lumiaulüy   doón. 

HOSTIGAR,  a.  Sundansundang 
birúin;  oyami'n;  balisahin;  ó  dowa- 
haginin  ang  kápowá. 
.  HOSTILIDAD,  f.  da-,  ng  hoslil. 
Paaiumukbii  sa  kaáw.iy  sa  panahotí 
nang    digma. 

HOSTILIZAR,  a.  Ipai.ganyáyá; 
puksaín    ang    kaáway. 

HOV.  aciv.  t.  Ngayong  áraw  na 
itó.  |]  Ngayong  panahong  itong  ka- 
salukuyan. — De  hoy  en  adelante  O  de 
hoy  mas.  Magbiíhat  ngayong  áraw 
na    itó. 

HOYA.  I.  Húk^iy  na  malakí  sa 
liípa,  |[  Ltbingan.  ||  Lil)ing.  ii  Lubak. 

HOYO.  m.  Yungib.  j|  Hiikay.  |t 
Báunan. 

HOYOSO.  SA.  adj.  der.  nang 
hoyo.    Matunibak;    tiiahúkay.  ¡|  Mayu- 


HOZ.  f.  Linkaw;  lílik;  pangapas, 
etc. 

HOZADERO.  m.  Lugal  na  si- 
ijiísumbangan    nang    báboy. 


y  Google 


I  ■      —293    ^ 

HOZ 

HOZADURA.  f.  r^gsumb^ng; 
jumbang.  [|  Pinagsumbangang  húkay. 

HOZAK.  a.  Sumbangfii  naiig  b^- 
buy    ang    hipa;    ó  magsurtunnbaiig. 

HUECO,  CA.  adj.  Giiang.  Giná- 
g^niit  namang  parang  stistaniivo.  ¡| 
rnet.    Paláló;     hambog.  ||  in.    Pagitan 


HUM 

|]  Luang    nang    íjutas    na    pag'alapa" 
lan    nang    mukhá  nang  kálioy. 

HUIR.  n.  y  r.  irreg.  pies.  índ. 
huyo;  huyes;  huye;  huirnos;  huís; 
huyen:  imperat.  Imye  tú;  htiya  él/ 
huyamos  nosotros;  huid  vosotros; 
huyan    ellos;  subj.  pres.  huya;  huyas; 


nang  panahón  ó  iugal.  ||  met.    Oficit)     huya;   huyamos.;   etc.:  imperf.  huyera. 


6  katunkúlang  vacante. 

HUELGA.  Panahong  walang  gawá, 
II  Pagaaliw;  paglilibang.  (|  Pngpapahi- 
ngá. 

HUELLA,  f.  Bakís  nang  yápak. 
II  P-igyiírak.  II  Ang  ibíibaw  ó  mulchá 
nang  bailang  na  linátapakan  nang  paá. 
H  Bakás  nang  anonián. 

HUELLO,  m.  Lúpáng  tinúlung 
Uingín,  II  Yíipak,  ó  pagyápak  nang 
kabayo.  ||  Talampakan  nang  manga 
háyop. 

HUÉRFANO,  NA.  adj.  Ulila, 
Ginágamit  naniang  parang  suslantivo. 

HUERO,  adj.  Bugolí.||met,  Wa- 
lang laman  at  lasa;  walang  kabu'u- 
han. 

HUERTA     t.    Hálamanan. 

HUESA,  II  f-Káunan;  líbingan, 

HUESOSO,    SA.   adj.   der.    nang 


huirías,  huyese:  etc.:  fiit.  huyere;  hn- 
yeres:  etc.  Magtar.an;  ó  tumanan; 
tumakas.  ||  Magdaán;  iiiakalipas  (kun 
panahon  ó  edad  ang  ¡¡inásabí).  |¡  Ümf- 
lag;  Iumay6.=íí /«  seme7iiera.  Tuma- 
nan; 6  umuwí  sa  biíkid  na  doon 
mag^lágó.=:'/í/  pueblo.  Tumakas;  ó 
umalís   sa  hayan. 

HUIVIANIDAÜ.  f.  Ang  naturaleza 
nang  tawo;  ó  pagkatawo,[|ICatawolián. 

II  f.im.  Katabaán;  lakí  nang  kuta- 
wán.  II  Karupukán  nang  püio  nang 
tawo,  !ia  siyang  ikinahiíliulog  na  ma- 
daü  sa  sala,  Karu|iukáii  ó  kahináaiig 
sarili  nang  tawo.  ||  Kaalamang  toob. 

!l  Kabanayaran. 

HUMANITARIO,  RÍA.  adj.  Mi- 
ibigiii  sa  kipowá  niyá.  ||  Nagsísikap 
nang  ikagágaling  nang  kipowá  lawo. 
HUMANO,   NA.    adj.  A'ig  sariü, 


hueso.  Ang  níiui:kol  sa  buto;  parang     ó   náuukol  sa  lawo.  ||  met,  Maáwáin; 


buto.  II  May   iuitó. 

HUÉSPED,  DA.  m.  y  f.  Panau- 
hín;  nanúnuinyan;  siínó.,||  Ang  may 
ái í    nang    báhay    na    pánu  1  w ya nan . 

HUESUDO,  DA.  adj.  der.  nant; 
hueso.   Buluhán;   ó  liiabutó. 

HUEVA,    f.  Itlog    nang  ¡sdá. 

HUEVERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  huevo.  M.igiitlog;  ó  niángangala- 
kal  nang  itlog.  j|  adj.  fatti,  Magustú- 
hing  kuniain    nang    itlOg. 

HUEVO,    m.    Itlog. 

HUIDA,   r.   Paglakas;  pagtakbci. 


rnaálam  na  loob;  ó  inalubay  na  ka- 
looban.  II  m.  pl.  Ang  \:.iwq.^coh  los 
vencidos.  Maawáin  sa  niangil  talunan. 
■=.en  su  coJHportamiento.  Malubay;  ba~ 
iiáyad   sa    kaniyang    pügu-jgálí. 

HUMAREDA.^f.  der,  nang  humo. 
Karamihan;  ó  Icasaganaáu  nang  asó. 
II  Guió;    di    pagkakámayaw. 

HUMAZO,  m.  aura,  niing  humo. 
Asó,    na    mrika|>al   at  niaiinsín. 

HUMEANTE,  p. '  a.  nang  hu- 
?near.  adj.  Umaso.  |j  i)ot.'t.  Saríwá; 
bágongbago. 


y  Google 


Ha\rHAR.    n.   Umasó;   iinii 
II  Málabi  atig  anon.ianf;^    báhid 


pnsH 


sádiaan    nant;    looh, 
paEflaUnimaii. 

HUMEDECER,   a. 
agmdeciT.   I!  isáljisaín,  l!  i 
masri,   ó   r'in2b.i.sá!)afí\. 

HÚMEDO.   PA.   .idj. 


rt\2.    como 
Matnasá- 


Halun 


HUMILDAD,  f.  Kalnb'iaiiíi  looh; 
k.;([3akuml)afi;iin.  ||  Pa,a-|)apakal)ábá.  [j 
I<abai).ián    mnií  pig'k.alavvo. 

HUMlLDE.'aiIj.  "Mabábanjí  loob, 
Ang  «Mlaiif;  kamáhilan;  iiiababang 
pa,!íkataw.-i. 

HUMILLACK'íN  f.  cl.-r.  i>an[; 
humillar.    P.igsüku;;  pa.iípnpakab:'ib:Í. 

HUMILLAR  a.  Yumiikofi;  b 
iyiikdd  ang  alinmaiig  iiigal  naiig  ka- 
taw.in,  II  tnet.  Pababáiii  ang  Inoi).  H 
Ihápay  ang  kip>Iairnrj  at  kahaiLi- 
biigán  nang  síiioman.  ||  r.  Magpaka- 
baba  nang  loob;  níaiíg.iyupápá;  ó 
magpakumbabá;  magpakHaha-:=  í  al. 
gnña persona  h  í-flf.-í.^Mag-pakiimliábü 
sa  kangifioitian,  ó  si  m-\c>mkw.=  inte 
Dios.  Mangaynpápa  sa  harap  nang 
Dios. 

HUMO.  m.  Asó:  i'Huk.  ||  pl.  Ma-" 
ngá  báhay.  ||  KapalrJiVín;  kah.mibu- 
gáii. 

HUMOR,  m.  Katás  nai^g  kala- 
wán.  II  ,iKt.  Ugali.  \\  riieí.  Mabiíting 
kalágayan    nang  kataw' 


nr¡j.  dci 


paggawa 
naiig/;«- 


narifí    annman. 
HUMOSO,  .SA 

??io.    Uinnsd;    ó   mr 

HUNDI11L]C 
dir.  Liihiígin.;  tii 

HUNDIR,  a.  Ikibog;  ipaüálim, 
[|  met.  Ayupin,  paliirapan  nant-  ma- 
lindi.  ■■      '    •  


aüj. 


ang  /i,m- 


!l  met.  Lan.sr.gín;  ainiín;  Ílíii;pak     iiiiiak 


-  ?.<)(,  - 

HUR 
ások.     B,i  liípá,  [|  r.  Lurtuinog.|jGumilÍw.¡|Mn: 
nang.    áyop.JI  Mágfuhó;  hmiusot.=í«  el  opro- 
it;    ó     ¿/íi.    Lumiibog    sa   piíhl. 

HURACÁN,  m.  Ilagyó  na  may 
ijíoipo   at    masasal.  . 

HURAÑERÍA,  f.  Kaayawingma 
kilahok  sa  k^powá  tawo. 

HURAÑO,  ÑA.    adj.  Ang  himá-  . 
layó  at  nagtátago   sa   tawo.  ||  Malayo 
sa  kápowá. 

HURGAR,  a.  Haliin;  lambugín. 
II  Kalikmin;  diitcliicín.[||niet.  Ibuyol 
pagnayiihan. 

i-iURTABLK-  adj.  der.  nang 
hurlar.  Nakawíii;  niaáai'iii^  naka- 
win. 

HURTADILLAS  (A),  mod.  adv. 
fam.  Patagú;  palihim;  panakaw.  || 
Pasaglit;  pasiimásumandalí. 

HURTAR  a.  Magnákaw;  uinurait. 
=  /í  la  tela.  Kuiniípit;  turnabas  sa 
kayo.  =  í;/  el  precio.  Umitán;  dayáin 
i-A  halag-á.  II  r.  Umílag';  Ium¡hís.= 
á  los  OJOS  de  otro.  Umílag;  tuniágó 
sa    inasid    nang"  iba. 

HURTO,  m.  P.ignanákaw;  pangu- 
unijt.  II  Nákaw;  ninákaw.~ií  hurto. 
mod.   adv.     Patagó;    panakaw. 

HUSMA,  (ANDAR  Á  LA),  fr. 
fam.  Pagamuyamiiyín  ang  anomán, 
lípang    matalastás.  ||  Mani^amoy. 

HUSMEADOR,  RA.  m.  y  f.  Anj; 
nangángamoy  ó  nagsísiyasat  nang" 
anoniang    náliiibim. 

HUSMEAR,  a.  Amuyán.  1|  inct. 
y  fam.  Siyasatin  nang  líhim.  ||  n. 
Msgpamulang  bnni^hó;  ó  inagka- 
aniu-y  ang  anomán,  lálo  na  ang  la- 
mángkati. 

HUSO.  m.  Sudián;  uíakán.  Ka- 
sanktpan    st    pag     susiílid.     ó     pag- 


y  Google 


-297  - 


ICTIÓFAGO,    GA.  adj.  Ang  wa- 
I-uigr  ikinabiíbuhay  kuiidi  isdá. 

IDA.    f.    Pag.ilís.;    pagjáo.  |j  met. 
'IC;il)iglnánan,  gáüt    na  di    napigflan. 

IDEA,    f,   Akklá;    ísip.  ||  Pakaná. 
II  Bíiniá. 

IDEAR,    a.  y  r.    Magakálá;  umí- 
sip  nang   anómán.  Ij  Kurnatiiá. 

IDEiVI.    m.  Gayundíii;  yaondÍH, 

IDÉNTICO,    CA.    adj.   Katdlad; 
kapara;   k;ipar¡3;  kaisá, 

IDENTIDAD,  f.  l'agkakámiikha, 
pagkakáisa,  etc. 

IDIOMA,    m.    Salita:    nang   ¡sang 
iiasión,   ó  kaharián. 

IDIOTA,    in.  y  f.  Lubhang  mang 
mang  na   tawo. 

IDIOTEZ,     f.     Sakdal    na     ka 
manginangán;  kataiigahán. 

IDÓLATRA,  adj.  der.  nang  ídolo. 
Ang  siimásaiiib.'i  sa  anito;  p-ilaaniló. 
II  tnt-l.  Ang  Limíirog  nang  labis  al 
walang  lulo  sa  isang  tawo  ó  sa  ano- 
mang  bágay. 
I  IDOLATRAR,  a.  Sambahín  ang 
aiiitolj  mct.  liiiging  maltibis  ang  ano- 


man    o   ang    sínonian. 

IDOLATRÍA,  f.  der.  nang  ídolo 
Pagaanito.  j)  met.  Pagíbig  na  labis 
at    walang    tuto  sa    anomán. 

ÍDOLO.,  m.  Anitoll  met.  Ang  bá- 
gay na    pinakaiibig  nang    labis. 

IDÓNEO,  NEA.  adf:  May  kaya; 
ó  bihasa  sa  paggawá  ===^íí;'íi  alguna 
cosa.  May  kayang  gumawá  ó  gumanap 
nang  anomang  bágay. 

IGLESIA,  f.  Katipunan  nang 
lahat  nang  kristianong  pinagpíipu  - 
nuan  nang  Papa.||S¡mbahan.==;'//íyíjr. 
Ang-  pangdlong  simbahan  sa  báwa't 
isang  hzyan.=mili¿anlc.  (I  Ang  katir 
piínan  nang  lahat  nang  binyagang 
tnpat  na  loob,  na,  nangabiibuhay  sa 
niundong  \{á.==.¿n'im/ante.  Ang  ka - 
pisanan  nang  lahat  nang  kristianong 
luniúlualhiti    na    sa    lángic. 

ÍGNEO,  NEA.  adj.  Apoy;  ó  ka- 
kalidad  nang  apoy;  párang  apoy  ang 
kíilay. 

IGNICIÓN,  f.  quim.  Pagaapoy 
nang  anoni^n;  ó  pagbabaga. 

Ignívomo,  ma.  adj.  poét.  Bu- 

3S        ^ 


vGooQle 


I  LIMITAR. 


—  29S 
IGN 

uiúbuga;  ó"  lunuílurá   laang    apüy. 

IGNOMINIA,     f.     KamuralianL 
hayag    sa    maranii.  H  Kaayiipan,  hangá,  ó  láning, 

IGNOMINIOSO,   SA.    adj.  der.     pás  sa  riíhit. 
nahg  ignotnijtia,  Nükadiidiisfá;  naka-         ILUMINACIÓN,    f. 
sísirang   ¡luri.  |l  Kadustádustá. 

IGNORANCIA,   f.    Kamangma 


ILI 

a.  Hiiag  lagyáii  nang 
II  t.  Málabus:  lumam. 


f. 
ligan. 

IGNORANTE,  p.  a.  nang  ig- 
norar, adj.  Mangmang;  hindí  maru- 
nong;    ó    hindí    na'icafialam. 

IGNORAR,  a.  Huag  mManian, 
huag  matante. 

IGUAL,    adj.  Kaparis;  ¡capara,  li 

K-atíiiad;  kaimikhá.^ií,  con  olro.  K:i- 

para;  kapantay  nang  Íbá.=f«  fuerzas. 

líapantay;  paiuay  nang  lakág.  ||  Ka- 

■  panlay.  j|  Pantay;  pátag 

IGUALAR,  a.  Pantayín.  ||  Pata- 
gin;  padparín.  ||  n.  Mápantay;  má- 
alas;  máparÍ3.=f'««a  cosa)  á,  con  otra. 
Ipantay;  niáparis  (ang  isang  bágay) 
sa  isá.=:í«  la  medida.  Pagpantayín 
sa  súkát  osa  tákal.  ||  r.  Pumantay; 
tunidlad;  pumaris,  =  (í,  con  o/ro.  Tu- 
múlad;  pumant.iy  sa  ibbi.=sen  saber. 
Mapanlay:  magkápantay  sa  dúnong. 

IGUALDAD,  f.  Pagkakámnkhá; 
pagkakiparis.  (|  Pagkakáayos.  ||  Pag- 
kakápantay. 

IGUALMENTE,  adv.  m.  Ga- 
yundín.  11  Parapara.  ||  Namán. 

IGUANA,    f.    Bayáwak 

IJADA,  f.  Himpakhimpakán.  || 
Sakit   sa  lugal  na  yaón. 

ILEGAL,  adj.  Labás  sa  katowi- 
ran;  ó  labau  sa  matowid.  ||  L¡k6; 
sfnsay. 

ILEGIBLE,  adj.  Di  mabasa. 

ILÍCITO,  TA.  adj.  Hindi  düpai; 
sinsay-o  lihíü  sa  matowid 


der.    nang 
Pamuting  matá- 


iluminar,  Pagiílaw, 
niing   ílaw. 

ILUMINAR,  a.  Magíiaw;  magpa. 
muti  nang  marámíng  ílaw.  ||  t«ül.  Lj. 
wanagan  nang  Dios  an^  kalooban 
nang  ta\vo.[|  met.  Liwanagan  ang  ísíp. 
|]  r.    Mámto;    hmiiwílnag   ang   bail. 

ILUMINATIVO,  VA.  adj.  Ma 
kalíliwanas;    6   KÚkat    makaliwánag. 

ILUSIÓN,  f.  íliráyá;  akáláng 
raali. 

ILUSIVO,  VA.  adj.  Malí;  kii- 
nowd;  nakadádayá. 

ILUSO,  SA,  adj.  Dináyi;  á  ná- 
dadayá.  |I  Malí;    ligaw    sa    akálá. 

ILUSORIO,  RÍA.  adj.  Ang  sií- 
kat  makádayá;  o  makíimaÜ.  ||  Wa- 
lang  haiflgá. 

ILUSTRACIÓN,  f.  der.  nang 
ilustrar.  Liwánag  at  kalinawan  ng 
ísip.  II  met.  Kadilagán  nang  isang  ta- 
wo  6  nang  anomán.  ||  Karunungan; 
kabihasnán.||Kaliwanagan  nang  loob 
na  biyáyá  nang   Dííjs. 

ILUSTRAR,  a.  Liwanagan;  buk- 
sán  ang  pagiísip.  il  Liwanag^m  ang 
anomán. ¡[teol.  Liwanagan  nang  Dios 
nang  kaniyang  biyáyS  ang  kalooban 
nang  tawo.  I|  met.  J'adilagín.  j¡  1.  Ma* 
bihasa;  dutniínong.  ||  Maging  dakí!á, 
ó    mahal  na  tawo. 

ILUSTRE,  adj.  Marilag.  ||  Da- 
kíiá;  bnntog. 

ILUSTRÍSIMO,  MA.  adj.  sup. 
nang  ilustre.  Lubhang  marilag;  ki- 
diiagdilagan.    Gálang    na    ibinfbigay 


ILIMITADO,  DA.  adj.  Walang    sa  manga  guinoong  Obispo  at  Ar- 


vGooQle 


—  299  — 

IMP 

IMPACIENTAR,  a.  Yamutín; 
niuliiin  ang  kápowá.  ||  r.  Mainip;  ma- 
ja mot. 

IMPACIENTE,  adj.  Maíiiipin; 
WLilang  tiyagá  at  piigtitiis.¡|Di  mapa- 
lagay;  di  mhpaka\i.  =  con,  dt,por  la 
tardanza.  Dt  niápakali  ó  nítíínip  sa 
ó  dáhll  sa  kaluatán. 

IMPALPABLE,  adj.  Ang  di  ma- 
hfpó;  ó  di  inásalat  halos  dáhil  sa 
kaliitán   ó   kanipisán. 

IMPAR,  adj.  Walang  kaparis ; 
gansal. 

IMPARCIAL.  adj.  Walang  ki- 
níküingan. 

IMPASIBILIDAD,  f.  Pagkawa- 
lang  dálitá.  ||  Kitapangan;  kabaya- 
nihan. 

IMPASIBLE,  a-ij  Walang  dani- 
dam;  walang  dálilá,  b  di  nagdáda- 
lilá.  II  Buó   ang  loob. 

IMPAVIDEZ,  f.  Tápang;  kabuoaii 
nang  loob. 

IMPECABLE,  adj.  Hindi  mag- 
kákasala. 

IMPEDIDO,  DA,  p.  p.  nang 
impedir  y  adj.  Ang  hindi  makagawá 
at  hindi  man  makalákad  dáhil  sa 
baldado  ang  alinmang"  Inga!  nang 
katawáii.=í/í  un  brazo.  Baldado  ng 
sang   \iZ.xdL%,=^pafa\trabajar,  Waláng* 


lAÍA 

mbiipo,    at    iba    pang    matata^s    na 
tawo. 

IMAGEN,  f.  Lnrawan.     > 

IMAGINACIÓN,  f.  der;  nang 
imaginar.  Ahá;  kíiró;  dilidíli. 

IMAGINAR,  a.  Akaláin;  isipin; 
kitrúin.||r.  ManÍwild.||Magakálá;  mag- 
háká. 

IMAGINATIVO,  VA.  adj.  Ma- 
pagísi[). 

IMÁN,  m.  B.itobaláni.¡f  met.  Pang- 
h>ilina.  II  Párfiig   mahonieiano. 

IMBÉCIL,  adj.  Tanga;  tulalá;  ma- 
híná  ang  isip.|¡Duag.  II  Mahi'ná  ang 
katawjin. 

IMBECILIDAD,  f.  Kayayatan  at 
kahinftan.  ||  Katulalaán;  kaikiián;  ó 
pagkasirásirá    nang    ísi  |) .        ' 

IMBERBE,  adj.  Waíipang  bal- 
bás;  6  hindi  pa  tinútubuan  nang  baU 
bás-IIBitá,  kákaunti  ang  nadárana: 
san    sa    mundo. 

IMBORNAL,  m.  Pabuluang;  pi- 
da luyan. 

IMBORRABLE.  aJj.  Hindi  ma- 
biibura;    ó  di   mapípawi. 

IMBUIR,  a.  irreg.  como  huir. 
UralEan;  ibiiyj;  papaiiíwaláin.  |¡  Ihílíg. 
-(á  alguno)  de  alguna  cosa.  IJralián 
(ang  isa)  nang  anoniin,=:('(r  uii'j)  en 
buenas  obras    íbuyá  (ang    isa)  sa  nía- 

buting  gawi,||r.  Mitu'.o;  mihilig  ang     kayang   makagawá. 
lüub;   niábuyn.  IMPEDIMENTO,    m.    Kapinsa 

IMITACIÓ».  f.  der.  n^^g  i""'-  láin;  dahilang  di  ikktuloy.|IAIÍnm4n 
iar.  P,ighuad;  pigtiílad.]|Huad;  ka-  sa  manga  dahilang  ikínasásawí  sa 
huad.  matowid;  ó  ikinawáwaiá  nang  kabu- 

IMITAR.   a.   Howaiári;  gigaríri.]]     luhán    nang   matrimonio. 
Tillaran.  =á    utts.    Tularan    ang  isa.  IMPEDIR,    a.   irreg.   como  pedir. 


(I  r.  Maggágáran  nang  kiugali&n,  ki- 
los,  etc. 

IMPACIENCIA,     f.     Kiimpán; 
¡iii[j;   yaitiot.  ||  Nísáng  mahigpit. 


Pigilin;  sansaUin;  sawataín.  II  Hadla 
ngán.  |]  r.  Malumpd;  mabaldi;  ma- 
salantá. 

IMPENETRABLE,  adj.  Di  m.i- 


vGooQle 


-  300  - 

IMP 

IIvíPLlCÁClÓÑ.  f.  der.  í/aiig  im 
lagos  ninoman.=:í«  su  secreto.  Di  iiia-     pUcancia.  Pjgkakí;ilit  iiaiig  dal.iw.irig 


IMP 

lagos;  di  matarok.=«'  lodos.  Di  ma- 


salitá. 

IMPLORACIÓN,    f.    der.    nang 

implorar.    Pagdaing;    paghingí    nang 

IMPENITENTE,  adj.  Ang  áyaw     áwá.HI'agdr.lánging  kalankap  ay  liiliá. 

IMPLORAR,  a.  Idaing;  lumúhog 
na  humingi    nang    anomái);   dumalá- 


tarok   sa    kaniyang    lihím. 

.    IMPENITENCIA.  Dipagsisísing 

tikís;  pagpapatiwakal 


magsisi. 

IMPENSADO,  DA.  adj.  Nagká. 


taon;    liindi    tináulaga;     ó    di    hitií-     ngin, 


hldtay.  II  Ginawá    nang    hindi    iiiisíp 
muña. 


IMPONER,  a^ureg,,  como  poner. 
Lagyán  nang  kundisión.¡[  Paratangan. 


IMPERCEPTIBLE,    adj.  Ang  di     |jTurúan  nang  kailangang  mátutuhan 


niíiiamJainan;  dt  niáringig;  ó  di  máa- 
ninaw  6   di   malírip. 

IMPERDIBLE,   adj.    Di  mawÁ- 
alá. 


1  isang  katunkuIaii.[|Makatákot;  ma- 
kaalangalaiig. 

IMPORTAR,  n.  Kaitangíinin;  ir.a- 
ging  kailangan  ang  anomán.-||  a.  Mag- 


IMPERFECTO,  TA.  adj.  Hindi     kahalagá;   mámahal.  II  comer.  Mngpá- 


ganap.  II  Di  yáii. 

IMPERIO,  m.  Kapangyarihan; 
kabagsikang  Iub6s.  il  Ang  mang-i  bá- 
yang  nasásakop  nang  Emperador.  Ti- 
nátaw.ig  din  namang  gayón  ang  alin- 
mang  kahariang  malaki  at  iiiayatnan, 
bagamán  ang  namumúno  ay  hindi 
Emperador.  ||  ICapalalüan. 

INPERTERRITO,  TA.  adj.  \^a- 
lan  .lákot;  walang    kabá. 

IMPERTINENCIA,  f.  Kabiiiing- 
lingán;  kadÍwaiáan.[|Gawá  6  saücang 
walá  Sa  lugal*  at  lual  sa  kapaná- 
hunan. 


sok  nang  kaiákal  na  bdhat  sa  ibang 
liípá.  =  (/lincho)  á  alguno.  Maging 
karlangang  (lubliá)  nang  sínóman.  = 
(géneros)  de  Inglaterra  á,  en  Fi- 
lipinas. Magpások  sa  Filipinas  (ng 
génerong)   biíliat  sa   Inglaterra. 

IMPORTE,  m.  Halaga;  bbong 
kahalái^ahan    nang   anomkn. 

IMPORTUNAR,  a.  Yamutín;ma- 
katmihi  sa  paghingí  nang  anomán. 
=cón  suplicáis.   Muhiín   sa    pakiiísap. 

IMPORTUNIDAD,  f.  Katuiráan. 
II  Karauhiang  nagbúbuhítt  sa  malabis 
na    tanong,    ó   pagkamasabí  nang  sí- 


IMPETUOSO,  SA.  adj.  Gahásá;  noman. 

da!orfdalos.||  Pusok  na  kalooban.  IMPORTUNO,    NA.   adj.    Lual 

IMPIEDAD,     f.    Kakulangán    ng  sa     panalión,    ó    sn    pinagüusápan.  || 

líigganap    sa    raang^    banal    na    utos-  Maurírá;    nakayáyaniot. 

nang  religión.  IMPOSIBLE,  adj.  Di  súkat  iiaang- 


IMPIO,  lA.  adj.  Hindi  gumága- 
nap  sa  iniúutos  -nang  reUgihn;  baii- 
day. 

IMPLACABLE,  adj.  Hindi  mapa- 
'linahon;   di   mapalnbay.  ^í//   la  ■ 


Di    inapagpayuhan    kimg    nagágalit,     loioó. 


yuri;    ó    lukhang    mahtrap    niagawá. 
II  Walang    daán;    di    maíarl. 

IMPOSTURA,  f.  Bintang;  ó  pa- 
rátang  na  niasania.  ||  Pakunuari;  b 
híbó;  ó   kasinungalingang    mukhang 


y  Google 


—  3Q 
IMP 

IMPOTENCIA.  1".  lvahina>iij;  ka- 
walán  naiig  lakás  ó  kapangyanhan. 
11  Aiig  kawalán  iiang  lakái  na  mag- 
kaanak. 

IMPOTENTE,  a.lj.  W.ilSig  la 
kás;  bisa  ó  kapangy.i.'ihan.  ||  Waláng 
káyaiig  ir>agkaanak.:^¡rí>«//'íí  la  mala 
foriuna.  Waláng  lakás  na  lumabüii 
sa  niasaiwanff  kapalaraii.=^3ra  W  iital, 
Waláng  bísáng  dumaig  sa  sakit. 
I  ÍMPRACTIBLE.  adj.  Hmdi  ma- 
fgawá;  mahírap  gawin.  |i  Hindi  tnala- 
karan;    ó   mahírap    lakiran. 

IMPRECACIÓN,  f.  der.  impre- 
car.  Pananalanging  roangyari  sana 
ang  masamang  ninaiiasá.  ]|  Surapa  sa 
kapowá. 
IMPREGNARSE,  r.  Matigmak. 
IMPRESIÓN,  f.  der.  nang  im- 
primir. Bakás;  landá;  pagkákintal. 
II  PagUIimbag.  II  met.  Ang  ala:Ja  b 
kintal,  na  inalálagak  naiig  ationián 
¡sa  átirig  alaala  ó  kalooban.  ||  Hapis; 
¡lunas  na  gawá  nang  anomang  liá- 
niasdan. 

IMPRESIONAR,  a.  Mátanim; 
inákintal  sa  loob.  |{  Makahapis;  ma- 
kaUínos.  ||  i-.  Mahapis;   malunusan. 

IMPRESO,  SA.  ir  p.  nang //«- 
pr2?HÍr.   m.    Limbag;    ó    nilimbag: 

IMPRIMIR.  a.  Limbagín.  i|  Ikin 
lal.  II  int:C.  Ipalamán;  i'talá  sa  loob 
kng  a  lodiang  bágay.  l|  Mákiulal  sa 
ísíd  ang  anoínán.=cíí«,  ¡ie  letra  une' 
va.  Linibagln  nang  bagong  letra.  = 
lítt  el   ánimo,    Ikiiital    sa  í^ip, 

IMPROBAR,  a.  irrcg.  como  <íc<ír- 
(íí/-.  .Pintasán;  m.isamain,  etc. 

IMPROPERIO,  m.  Pagniura;  pag- 
palii>há'á  sa  kápowd  nang  niukliáan, 
l{|  Sual;    üiiinbal. 

IMPROPIO,  PÍA.  adj.  Ar.gat;  ma- 


IMP 

liyó;  di  bágay.=«,  de,  en,  para  su 
edad.  Ang.it;  alangán  sa  kaniyang 
edad. 

IMPROVISACIÓN,  f.  Ang  big- 
I.TMg  paggawá  nang  anomin,  na  hihdj 
na  inísip  at  di  man  ipibandá.  I.á- 
long  kaugaliang  sabihin  sa  manga 
discurso,  sermbti  at  tula  na  ginága- 
wá  nang  piganiló. 
'■  IMPROVISO,  SA.  adj,  Biglá;  ka- 
ding.ttdíng..t  ny  nangyarí-  |j  Kaginüa- 
giniíá 

IMPRUDENCIA,  f.  Kawalán,  ó 
kakiilangáii    nang    bait. 

IMPRUDENTE,  adj.  Waláng 
bait. 

IMPUDENCIA,  f.  K.walán  nang 
híyá;    kalibugan. 

IMPUDENTE,  adj.  Waláng  hiya; 
maübog;    mahálay. 

IMPUDICIA,  f.  IC^hatayan;  ka- 
Jibugan. 

IMPÚDICO,  CA.  adj.  Malíbog. 
II  Mahálay.  !l  Waiáng  <hiyá. 

IMPUGNACIÓN,  f.  der.  nang 
impugnar.    Pagíalansang. 

IMPUGNAR,  a;  Salansangín  ang 
k  ))owá-  II  r.    Magsáiansangíi!. 

IMPUNE,  adj.  Ang  hindí  bÍRÍg- 
yang  dusa. 

IMPUREZA.  í.  Kaiumihán.  || 
mct.   Kahalayan;   kalibugan. 

IMPUTACIÓN,  f.  der.  nang  im- 
putar. Pñgpaparátang;  pagbibintang.jl 
Bintang. 

IMPVtADOR,  RA.  ni.  y  f.  Ang 
nagbíbintang. 

IMPUTAR,  a.  Magbintang;  mag- 
patátang. 

INACCESIBLE,  adj.  Dí  mara- 
tiiig;  di  tnalapitaii.  ||  mt-t.  Mahirap 
niasiiyó-  . 


y  Google 


—   Á02  ~ 

INA  iKC 

INADMISIBLE,   adj.   Hind;  ma-     „gá„.  h  Kawalán    nang   katuluhanan. 

^''Ílfv'nuilp-?,D''"'''''"°'''-  INCESANTE.  adj.Walingíahán; 

INAUVUkUK.     íi.     irreg.    como     walang  lígü;  walaiig  humpay.  =  ,.«  ^aj 

/^.-^^i.      WT^i ,   tf..:i  .-_   1,-.  ■  . 


advertir.    V.  DESADVERTIR. 

INANIMADO,  DA.  adj.  Walúng 
káltiUiw.i;  6  ^v.^lang  biihay.  n  met. 
Walang    sigliV 

INAPETENCIA,  f.  Tab.ing;  ka- 
Walán    nang   gustong    kumíli:i. 

INAPLICADO,  DA.  adj.  Tamad; 
paba>a. 

INAPRECIABLE,  adj.  Waíang 
kahalagá;  ó  hindí  maliáhaiagahan  dáhil 
sa  kaniyang-  kaniáhalan,    inam,    etc. 

INAUDITO,  TA.  adj.  Ang  kai- 
láii  ma'y  hindi  náiingig.  ||  niet.  Kai- 
b^;    katakataká. 

INCANSABLJ';,  adj.  Waiang  pa- 
god;  ó  di  inariinong  mapágod.  ||  Ma- 
lagal.=  t-«  el  tmbajo.  Matagal  sa 
paggawá. 

INCAPACIDAD,  f  Kavvalán  ng 
kaya.  II  Kamangniangán;  kakapasá.'i 
nang  í^ítp. 

INCAPAZ,  adj.  Walaiig  kaya,  ó 
karapalán.;;Walang  kabuhiháii.||nit:t. 
Maiigmang^rí/í  heredar.  Walang  ka- 
r^patáiig  iiiagmaiia.  =/arii  su  empho. 
Walang  kaya  [jara  sn  kaniyang  ka- 
lungkulan. 

INCAUTO,  TA.  adj.  Walang 
ingat. 

INCENDIAR,  a.  Sunugin;  susii- 
h.in.  (I  r.    Masiíiiog. 

INCENDIO,    rn.   Súnos. 
^  INCENSACIÓN,    f.    der.     nang 
incensar.     Pagsutib     nang    incienso.  || 
nrct.    Píigmápuri. 

INCENSAR,  a.  irreg.  como  acer- 
lar.  Suubfn  nang  incienso.  ||  mct.  Hj- 
búin;  langiá^n.  ||  Funhin   nans  Ubis. 

INCEKTIDUMBRE.  f.    Pagnala- 


tareas.    Wal 
^X  gawá, 
INCIERTO,    TA 
toó;    d    liindt    sígiiro. 


laiig  tígil  sa  kaniyang  ma- 

adj.  Hindi  to- 
—    --0 -—,  „  Kabulaanan. 

INCITAR,  a.  Uralian;  udiokíln; 
ibuyó:  II  Mungkali!Ín.=;(',í  alguno)  á 
resistir.  Uraliang  lumában  ang  síno- 
nian.=í-íJ«//-á  otro.  Udiukin  nang 
laban   sa   iba. 

INCIVIL,  adj.  Kúlang  nang 
ara!;  ó  walang  pinagaralang  mahií- 
say  na    kaiígulián. 

INCLEMENCIA,  f.  Kawa'án 
nang  áwá.  h  mei.  Malabis  na  laniig 
ó  init    nang  panahón. 

INCLEMENTE  adj.  W..iAng 
lialtag. 

INCLINACIÓN,  f.  d^r.  nang 
inclinar.  Pagyuk«d;  pagbíÜg.  I(  luél. 
Hílig    nang    loüb.  ||  Ugá  i. 

INCLINADO,  DA.  adj.  der.  nang 
inclinar.  Tungo;  yukó  ||  Sunday.  || 
Hilig;  hingil. 

INCLINAR,  a.  Ihflig;  JUingó; 
iyukó.  H  Ihingil;  igawi.  p  mel.  Pagpa- 
yuban.  [i  n.  Tv-Üwanki;  máhowad.>= 
(á  alguno)  á  la  virtud.  Igawi,  la* 
nuiyuíin  (ang  s(nomang)  sa  k^bái- 
tan.  H  r.  Yumukod.  \\  Mágawí  ||  Má- 
hiÜg  ang  loüb  sa  anonián;  ó  mag- 
karoón  nang  tlagang  híÜg  sa  ano- 
man.  II  Tumungong  lumákad  sa.  =á 
¡a  adulación.  M^hilig  sa  magdilá- 
á\\k=kasla  el  suelo.  Vumukod  han- 
gang    lúpá. 

ÍNCLITO, 
bantog, 

INCLUIR,  a.  itreg.  como  hutr. 
ipalainán;    ilahok;   ilankip;    sakupin; 


TA.     adj.     Marílag; 


vGooQle 


INC 


-303- 


INC 


isaraa.=^¿tt    el    numero.    Ipakibílang. 
zÉcíntrt  los    buenos.     Ipak¡lah-9lí     sa 
mababaU.  ||  r.      Másama; 
niasakop 


nica  ni  Jesukristo. 

INCONTINENCIA,    f.  KawaUíi 

niáUhok;     nang     pügpilJfgil     naiig-    loob,     láló 

náuukol    sa     gawaiig    kalu- 


INCLUSA,  f.    liihay   na    pinag-     paán.=</é  cmío.  med.  Balisawsaw. 


láUgyan  at  pínagtdturuan  sa  manga 
sangot   na  tapón. 

INCLUSIÓN,  f.  dgr.  nang  incluir. 
Pasrlalikip;    paglalahok. 

INCLUSIVE,  adj.  y  adv.  m.  K.a- 
lákip;    sakop;    nasásaklaw. 

INCLUSO,  SA.  p.  p.  irreg.  nang 
itiduir,    ICalákip. 

INCOAR,  a.  Pamulán;  o  pasi- 
mu)án. 


INCONTINENTE,  adj.  "Walang 
pagpipígil.  II  Ang  di  napípigü.  |1  adv. 
t.  Agadagad;    pagdaka;    karakaraka. 

INCONTINENTI,  adv.  t.  Agad- 
agad;   karakaraka. 

INCONTRASTABLE,  adj.  Di 
masiípil.  II  Di  inadaig  nang  panga- 
ngatuiran.  II  met.  Ang  h¡ndi  uiapag- 
payiihan;    ó    hindi  malamíiyot. 

INCORPORACIÓN,  f.  der.  nang 


INCÓGNITO,    TA.    adj.     Ilindí     incorporar.     Pagbabahog;     pagkaká- 


bahog.  il  Paglahok;     pagsaraa.  ||   Ang 
pagupó  nang   nakahígá. 
INCORPORAR,  a.   Ibahog;   isa- 

^.  ma;  ¡haló,    ihngkap.  H  Iup6;   iaandig 

INCOMODAR  a.  Umabala;  mag-     ang    nakahÍgS.=(«»/í    cosa)    á,    con, 


kilaiá;    di  nákikilala.  —  </e  incógnito. 
niod.  adv.  Aayaw  pakilaia.  ^ 

INCOMBUSTIBLE  adj.  Ang  dí 
masúiunog, 


pagálit.  II  r.  Maabaia;  maligálig.  |1 
Magálit. 

INCOMPARABLE,  adj,  WaUng 
kai)ara;    ó    walang    kahulílip. 

INCOMPASIVO,  VA.  adj.  Wa- 
lang  habag;    waláng    áwá. 

INCOMPLETO,  TA.  adj.  Kíi- 
lang. 

INCOMPRENSIBÍ-E.adj.Di  ma- 
tingkalá;   di    matarok    nang    ísip.= 


otra.  Ilankap;  isama  (ang  ¡sang 
bágay)  sa  iba.  ¡]  r.  Maupó;  sumandíg 
ang  nakahigá;  ó  maujd  ||  Makipiían; 
lumákip  sa  iba. 

INCORPÓREO.  REA.  adj.  Wa- 
lang katawán. 

INCORREGIBLE,  adj.  Ang  di 
mabái';  sowiii ;  áyaw  magbait. 

INCORRUPTIBLE,  adj.  Ang 
hindi  nabiíbulük  ||  met.  Ang  dS   ma- 


f,  para  los   hombres.  Di    niatingkala     híkáyat  sa    masaina;    ó    m&hírap  hi- 


nang  isip   narg   tawo, 

INCONSTANCIA,  f.  Di  pagkápa 


kay.itin    sa  niasamá. 

INCREDULIDAD,    f.    Kawalán 


lag-y;   kaaüsagaán.  IJ    Kasalawahang     nang  pananampalataya;    ó  di    paniiii- 
wálá. 

'  INCRÉDULO,  LA.  adj.    Waláng 
pananampalataya;  walíing  paniniwá'.á. 
11  Ang  hindi    aerad  nanínivvalá. 
INCREÍBLE,  adj.  Ang  hindT  "- 


'  iÑcOmSTANTE.  adj.  Salawa- 
hang  loob;  alisaga.=í«  su  proceder.^ 
AÜiagS  sa  kaniyang  manga  akálá  ó 
gawá. 

INCONSÚTIL,  adj.  Walang  tahí.     pauivvaláan;  ó  liíaliírap  paniwaláan.  „ 
Kaianíwang  lálüng    sabihin  sa    ¿ú-    Katak;itaká,— /f,  paní  l^dos.  Mahíiap 


vGooQle 


INC 

paniwalilaii    nínoman;    hindí     pnníni- 
waláan   nínoman. 

INCREMENTO,  m.  Djydaí;;  piig- 
lalá;   pagiakí. 

INCREPACIÓN  í.  der.  naiig 
increpar,  Pag^'ásá;  pagbát'  iiaiig  pag-a- 
sá- 

INCREPAR,  a.  Gasáan;  kaL'ali- 
tan. 

INCUBACIÓN,     f     Paghalimhim 
nang'  inanok  at  iba  pang  iboti. 
,      INCULCACIÓN,   f.  der.  nang /«- 
cuicar,    Paguiilit.  II  Kasinsinang    lub- 
lia  nang  anonián. 

INCULCAR,  a,  Sagiiisining  hl¿- 
pitán.  H  ülitiiliting'  liibha  sa  isa  ang 
ísang  bágfiy  =(?«  el  ánmo.  Ulituii- 
tin  sa  isa  ang  anonián  at  nang 
mátanini  sa  isip  niya;  isi^id  sa  isip 
nahgf  ¡sá  ang  anomán.  |¡  r.  Manaliíi; 
huag  magbagü  sa  k;.n¡yang  náakalá; 
ó  nápilí. 

INCULPABLK.  adj,  der.  nang 
inculpar.  Waling  kasalanan;  ó  hindi 
mabíbigyang    sala. 

INCULPAR,  a.  Pagbintargin;  big- 
yang    sala. 

INCULTO,  TA.  ■adj.  Hindi  lawag; 
niasíikal  na  liíi.á;  ó  hindi  sinásaka. 
II  met.  Tawo,  ó  bayraig  bastos  ang 
pagungáÜ,    at    mangniang. 

INCUMBENCIA,  f,  Ang  kalung- 
kulang   guniawá  nang  anoniái-:. 

INCURABLE,  adj.  Hindi  maga- 
inot;  nuilalá;  ó  tnahírap  nang  rna- 
¡>agal¡.ng.  |[  met.  Ang  walang  kagá- 
m  II  tan.  ,^;j 

INCURIA^f.  Kapabayaan;  katá- 
matan. 

INCURIOSO.  SA.  adj.  Pabayá; 
wjlang  alágá  sa  kaniyang  manga  bá- 


IND 

INCURRIR,   a.    Láging  príposi. 

ciún    EN    ang  régimen  niyá  kung  ga- 

.  mitin:  v.  gr.  MAuKÁj«/rt/  6  makágaw.í 

nang  sala,  incukrik  en/al/a.  I 

INDAGAR,  a.  Kiyasatin;  tuntu- j 
iíín,     eíc 

INDECENTE,  adj.  Mabálay;nia- 
baniá.  ||  Marinní.  ||  Bastos, 

INDECISO,  SA.  adj.  Alangán; 
ó  nagsásalawahan.  ¡|  Urongsulong.  ■= 
en,  para  obrar.  Urongsuloñg  nang 
paggawá. 

INDEFINIDO,  DA.  adj.  Ang 
hindi  ¡Tiasaysay.  ||  Ang  walang  liysk 
na    hanganan.  i 

INDELEBLE,  adj.  Hhidí  mapáwt: 
di    mabüburra.  ! 

INDELIBERACIÓN,  f.  Kawa- 
lán    "nang    p.igwawáii. 

INDEMNE,  adj.  Labas  sa  pa- 
ngánib. 

INDEMNIZACIÓN,  f.  dur.  nang 
indemnizar..  Pagbabáyad;  kabayarán . 
nang    kasirá^uig    nangyari  ó    nágawá. 

INDEMNIZAR,  a.  Bayaran  ang 
nágawang  kasiiáan.  ||  r.  Bumáwi  nang' 
kasiráan. 

INDISPONER,  a.  irreg.  como 
pojter.  Pagalitín,  ó  pagkagalitín.  11  Ma- 
kapagkasakii.il  r.  MagáÜt.  ||  Maka- 
gáÜt.  II  Magkaiamdani. 

INDESTRUCTIBLE,  f.  Ang 
hindi    masíbirá    at    df     nialálansag. 

INDICIO,  m.  Ai)g  aÜnmang  lan- 
dang  ikinápapansin  nang  nálilihini  ó 
nátatagd- 

INDIGENCIA.  f.  Kadiikhaán; 
kasalaiáng  malabis  nang  pamnmúhay. 

INDICÍENTE,  adj.  Diikhá;  pu- 
lubi. 

INDIGESTAR,  a.  Makaempatsá. 
[]  r,  Huag  iiiaiiliiaw  üa  sik:niJi;>,  ang 


y  Google 


IND 

kináíti;  niaempatsá. 

INfíIGESTIÓN.  f.  der.  nnng 
indigestar.  Di  pagk;itiíiiaw  iiang  ki- 
náin    sa    sikmiírá;     empntso. 

INDIGESTO,  TA.  adj.  Hindi 
natiíui'iaw  sa  sikmiírá;  nakacempatsa. 
II  Gahíisa.;    matifrás    niakipagiísap. 

INDIGNACIÓN,  f.  der.  nang 
indignar.  Gálít;   poot.  ||  Pagkagálit. 

INDIGNAR,  a.  Pagalitin;  maka- 
¡íálit.  11  r.  Magáiit;  mapooi.  =  con, 
eonira  alguno.  Mag"álit  sa  kípiíwá 
=de,  por  una  mala  acción.  MaiJoot  sa, 
dhhil  sa  isang   masamang   küos, 

INDIGNO,  NA.  adj.  Marawal; 
ó    hiiicii     d;ípat,||Hámak. 

INDISOLUBLE,  adj.  Ang  di- 
luakákalag;  o  raahírap  mapaghiwa- 
laj'.  [t  Hindi  matiínaw. 

INDISPENSABLE,  adj.  Sápili- 
tan;    kápilitat..||ICaiIangang    lubha. 

INDISPOSICIÓN,  f.  der.  nang 
indisponer.  Kakulangán  nang  kara- 
palán  at  pagkágayak  sa  anomán.  |1 
Muiifing  daradam;  taralay  nang  ka- 
tawán. 

[NDISPUP:ST0.  TA,  p.  p.  ¡-reg. 
nang  indisponer,  adj,  Hindi  nágaga- 
yak.  II  Míiy  damdam. 

INDIVISIBLE,  adj.  Ang  di 
mangyáiing    mabahagi. 

INDIVISO,  SA.  adj.  Hindi  ma- 
báiíahagi,  6  di  naháhalí. — pro  indi' 
viso.  luüd.  adv.  for.  ^íana,  b  paga- 
íSring   hindi  pa  nabábahagi. 

INDÓCIL,  adj.  Ma'.ig.^s  ang  tilo; 
siir.i!. 

ÍNDOLE,  f.  UgáÜ,  b  hílig  nang 
isa't-isá. 

INDOLENTE,  adj.  Ang  di  maní- 
nonti   iiiahikáyat,  ||  Pabayá;  tamad. 

íNDOM^iBLE.    adj,    An^í  di  m.v 


105  -    - 

IND 

paámó;    di    niasiípil. 

INDÓMITO,  TA.  adj.  Hindí  pa 
napaáamó.  ¡I  nict.  Ang  dí  pa  nasú- 
supil.  II  met,    Mahírap   supilin. 

INDUCCIÓN,  f.  der.  nang  iv~ 
ducir.   Pagfikii;  pacurálí,  ||  Buyo. 

INDUCIR,  a.  'irrtg.  como  dedu- 
cir, ludiok;  udiokáii;  akitin;  ura- 
llan;  ||  Ibuyó.  =  (<i  uno)  á  pecar.  Ibu- 
yó  (ang  iba)  sa  pagkakás,aia.=:í« 
error.  Ibuyb  sa  kamáÜan.  ||  r,  Mr.g- 
úralian;    masudiukan. 

INDUCTIVO,  VA.  adj.  Naka- 
áakit;  nakahibÜa. 

INDULGENCIA,  f.  Kadaliang 
magpatáwad,  ó  m^tgparaán  nang  ka- 
maiári  nang  iba.  II  Pagpapatáwad; 
kawas  na  ipinagkákaloob  nang  Iglesia 
sa  saia, 

INDULGENTE,  adj.  Mapagpa- 
tíiwad;  maavvaín;  maiambot  ang  ugálf. 
II  Mapagbigay  Ioob.=í:f«,  para,  para 
con  el  prójimo.  Maiambot  na  loob 
sa  kápowá;  mapagbigay  loob  sa  ká- 
powá. 

INDULTO,  m.  Biyáyá,  ó  priin- 
legio  na  ¡pinagk&kaloob  sa  isa  at  nang 
makagawá  nang  anomán,  na  kung 
walá  nito'y  di  magágawá.  [|  Patáwad 
sa    sala  na  k.iloob  nang  piíno. 

INDUSTRIA,  f.  Laiang.  11  Liksí 
al  hflig  sa  paggavvü  nang  anomán. 
II  Hánapbuhay  na  siyang  pinagká- 
kakitaan.  II  Ang  pagal,  ó  paglalamang 
giniígol  sa  pagüasakii,  pnngangalákal, 
etc.  de  industria,  niod.  adv,  Talagá; 
sad)a. 

INEFABLE,  adj.  Di  masaysay; 
di    maíáynd. 

iNEl'TirUD.  f,  Kawalán  nang 
kay:i,    ó    diínong. 

INEPTO,  TA.  adj.  Walang  kaya 
39 


vGooQle 


INE 

ó  dunong  sa  paggawá  iiaiig  a!ioii!?iii. 
1}  Mangni.ing. 

INERMK.  adj.  Ang  vvalatig  san- 
data. 


306- 


INF 

mfaníe.    Ang    natay  sa    saiigol. 

"INFANTICIDIO,    m.   dcr.     nang 
infante.  Pagpatay    sa  sangol. 

ÍNFANTIK.    adj.    d^-r.    nang    m- 


INESCRUTABLE,     adj.     Hindi    fante.   Ang    náuukol   sa    sangoi   6  sa 


matatok;  di  malirip:  ó  hiiidi  mang- 
yhring    niataaslás. 

INESTIMABLE,  adj.  Lubhang 
mahalagá;  di  ¡nangyáiing  míihalag.1- 
hán  nang  karampatan;  ó  walang  ki- 
halagft. 

INFAMACIÓN,  f.  der.  nang  i?i- 
famar.   PagUbak;    pagsfrang    piiri. 

INFAMAR.,  a.  Siráan  nang  piiti. 
(I  r.    Masiráan    nang    puri. 

INFAMATIVO,  VA.  adj.  der.  ng 
infamar,  ?\ 

INFAMATORIO,  RÍA.  adj.  der. 
nang  infamar.  Paníiá  nang  puri;  ó 
makasísirang  puri. 

INFAME,  adj.  Waiang  puri;  wa 
lang  dangal.JI  Miisama;  k,,lailláil;  há- 
mak. 

INFAJVIIA.    f.  Kaniurahán,    kasi- 


liitta  na  wala  pang  pitong  laon. 

INFATUAR,  a.  Hangalín;  ululíii- 
[|  r.  Mahangiil;  niau!oI.j|Maghambon 

INFECCIÓN,  f.  Pagkabuiok;  báhÓ, 
[|  Pagkáhawa. 

INFECTIVO,  VA.  adj.  Nakáha. 
hawa.  II  Nakasárialot  sakasamán  nang 
amoy. 

INFELICIDAD,  f.  Kasaliwaang 
pilad. 

INFRLIZ.  adj.  Saw¡,  6  kiílang 
pálad. 

INFERIOR,  adj.  Mabába;  h  na 
sa  ilálim  nang  iba.  |j  Nisásakupan 
!iang  kipowá;  ó  liulí  sa  kápowá.= 
á  otro.  Mabábá  k:íysa  ibíi.  =  <f«  ta- 
lento.   HiiU'  sa    talas    nar.g   ísip. 

INFERIORIDAD,    f.   Kababáan. 

INFERIR,     a.     y    r.    irreg   como 


INFERNAL,  adj.  Tagá  infierno; 
ó  iVáuiikol  doon.  II  mel.  Lubhang: 
inasaniá. 

INFERNAR,  a.  m^g.  zovM^aarA 
lar.  Ihiílog  ang  kápowá  sa  infierno; 
ó   niaging  daan.  nang   ikahlílog    nai.g> 


ra^n   nang    puri.  \\  Kasa.-naán;    k;i¡ia-  /in-ir.  Hiniihahin.  ||  Manghinuha. 

makán    ó    pa£>kah6mak,  '"'                  ' 

INFANCIA  f.  Kasangnlán.flAng 
edad  nang  tawo  maginulá  sa  pjg- 
kápanganak  hangang  ¡litong  taon.¡| 
met.  Ang  imang  kalágayan  nang  isang 

bágáy    sa    kaniyang   pagsipot    ó   pag^     _    c-a  — t,  -  s    ■— »' 

kátayó,    para  nang:  aw^  kasanculAn  k-Tpowa    sa   waiang  hangang  hirap  sa 

nang  mundo  ó  nang  isang  koharián,  infierno.  )|  niet.    Varíintln;  g"H)uhín. 

la  imMiciA  (Id  munJc  ó  de  mi  reino.  INFICIONAR,  a.    Makáliawa.fl 

INFANTE,  TA.  m.  y  f.  Sangoi;  SirSin;  biilukin.  fj  met.  Hikayatin;  hi- 

6   batang   waiá  pang   pilong    taón.  H  lahin;  tangayín  ang    sínoiniin  sa  ma- 

Ang  anak    nang  hárl  ó  príncipe  na  s<Hnar,g  Aral   6    haümbáwá.  ||  r.    Mi-, 

sumiíbunod  sa  pangánay.|)SundaÍ0ng  hawa;    mabiilok;    masírá. 

lakad,    ó    uAi^^  infantería.  INFIEL.  Hindí  lapal  na  loob;  lÜo. 

INFANTERÍA,    f.   der.    nang /«■  ||  Di  hinyagan.  =<í  su   amigo.  Suk..H- 

fante.  Tropang  iakad.  sa    kaniyang    kaibigan. 

INFANTÍCíDA  com,  dcr.  nang  INFILTRARSE,  r.  Tumagós  ang 


vGooQle 


INF 

atiomang  bágay  na  tunaw;  tuinala- 
mak. 

xNFIMO,  MA.  Lubhang  mabábá; 
ó  kábabababaan.||Káhamakh,iiriakiii. 

INFINIDAD,  f.  Ang  pagkawaiang 
liangA    at   kiitapusán.  1¡  íCaraniihan. 

INFINITO,  TA.  adj.  Walang  ka- 
tapusán.  ||  Lubliang  marami;  ó  hig- 
pós    nang    dami. 

INFLAMACIÓN,  f.  der.  nang  in- 
flamar. Píigaálab;  pagninÍng;iS.  ||  Áiab; 
ñingas.  ||  Pagíínit  nang  kalawán,  na 
kadálasa'y  niay  kasaniang  pamamagá. 
H  met.  Pagaálab  nang  loob  at  nang 
manga    násá  nang  ptísó. 

INFLAMAR,  a.  Papagalabin;  pa- 
pagningasin.  ||  met.  Papagningasin  ang 
manga  pita  nang  ¡oub  at  nang  puso. 
[|  r.  Magningas;  magálab  [|  Mainulá 
ang  balat  at  magínit.=a?¿,  en  ira.  M[ig- 
álab;    marnulá    sa  gálit. 

INFLEXIBLE,    adj.    Hindi    ina- 


INF 

kapangyaiilian  nang  isang  taWo,  na 
siyang  ikinaáalangalang  nang  kk- 
powá;  paniamagitan  sa  anoniang"  ne- 
gocio. 

INFORMACIÓN,  f,  dei.  nang 
informar.  Pagbabalítá  nang  anomán; 
pagbibigay  alatli  at  kasaysayan;  pag- 
sangúiií.  II  Usísá;   pagsiyásat. 

INFORMAR,  a.  Magsabi;  mag- 
bah'tá;  niagbigay  kasaysayan  nang 
anomán.  |]  r.  Magusísá;  sumangúi  i. 
'=(á  alguno)  de,  en,  sobre  alguna 
cosa.  Baliiáan  (ang  kápowa)  nang  ná- 
uukol   sa    anomán. 

INFORTUNIO,  m.  Pagkápaha- 
mak;  kasaliwaán,  ó  kawalang  pálad. 
II  Hírap;  ditlilá. 

INFRACCIÓN,  f.  der.  nang  ¿n- 
fringir.  P.igsírá;  paglabag  sa  kautu* 
síin    ó    pinagkisunduan. 

INFRACTOR,  RA.  ni.  y  f.  Ang 
sumirá  ó  lumabag;  suniísiiS  nang  kau- 


hútok;  di  mabaluklot.  ti  niet.  Matigás     tusan,  ó    piiiagkásundiian. 


na  loob  na  hindi  malanuiyot  nang 
anomán. =.í  los  ruegos.  Hindí  nia- 
lamúyot  sa    pakiúsap. 

INFLEXIÓN,  f.  Paghiibog;  ó  hú- 
bog.  11  Tunkül  sa  boses  ny:  ang  pag- 
tataás,  ó  pagbababá  na  ginágawa;  ang 
tuno  nang    boses. 

INFLUENCIA,  f.  Sakdalan.||l\ig- 
aampón;  paglfdong.  |¡  met,  Ang  p.i- 
niaraagÍLan  nang  isa  sa  aÜnmang  bi- 
gay,  at  ang  alangálang  sa  kaniyíi  ng 
tawo,  d  hii  sa  kaniyai-.g  dangal,  ka- 
pangyarihan  ó  pakikisaina.ljmct.  Ang 
biyáyá  at  húiog  nang  Dios,  sa  ká- 
lulowa    nang  lawo. 

INFLUIR,  n.  irreg.  como  huir. 
'  Mama gi tan. 

INFLUJO,  m.  Hínakdaian.  !i  Tú- 
long;    !akás.  ||  met.     Ang     halaga    al 


INFRINGIR,  a.  Labagfn  ang  isang 
kantUaán. 

INFRUCTÍFERO,  RA.  adj.  Ang 
bindi  namúmunga.  |j  met.  Ang  hindi" 
pakikinabangan. 

INFRUCTUOSO,  SA.  adj.  Wa 
lang  pakinábang;  ó  hind'  magága- 
mit    ya    talagang    pinagadhikaán. 

INFUNDADO,  DA.  adj.  Wahmg 
pin-igpápatiikaran;  ó  walang  funda' 
mentó. 

INFUSIÓN,  f,  Pagbabábad  nang 
anomán  sa  álak,  túbig,  etc.  na  igá- 
gamot.  |]  Pagbubuhos  nang  túbig  sa 
pagbibliiyag. 

INGENIO,  m.  TaUno;  bait.  ¡1  Ang 
tavvong  n)atai¡no  at  mátalas  ang  ísi|j. 
II  AliniKang  mák¡na.=í/e  azúcar.  K.a- 
biavviin. 


y  Google 


ING 

INGENIOSO,  SA.  adj.  dcr.  nang 
ingenio.    Mataliiio;  malalaa    ang  ísip. 

INGENUO,  NUA.  adj.  Tap^t  na 
loob.  11  Tapal;  toioó, 

INGERIR,  a.  ¡rrtg.  como  se/i/ir. 
Isaksak  ang  sangang  sarfwá  nang  ká- 
hoy,  sa  tátá  ó  hiikay  na  ta'agang" 
iniíianda  sa  katawápi  nang  kápowá 
káhoy.  at  nang  inabiíhay  na  k\\k- 
kip    niló. 

INGINA,    f.  Síliang;  ó  panga. 

INGLE,    f.    Síngit. 

ÍNGI-I1.S,  SA.  adj.  dí-r.  nang  /«• 
glai¿rra.  Tagá  Inglaterra,  ó  náuukol 
doón.  Ginágaiiiit  namang  parang  stis- 
íantivo,  II  m.    Ang   wi'kang   inglés. 

INGKATÍTÜD.  {  P.iglímot;  6 
di  pagkilaia  nang  iit.ing  na  loob.  || 
KapaiainarahilLi  sa  pinngkákautangan 
-  nang'    loob. 

INGRATO,  TA.  adj.  Palamara; 
ó  hindi  maitino;;g  kuniiíala  nang 
lítana  na  loob.  ||  M-asamá;  ang  lasa, 
ó  anioy;  ó  masamá  sa  dingig;  nia- 
galás  ó   hindi    nnabuting  hipiiin. 

INGRESO,  n.  Pagpások.  |[  Pa- 
sukán.  i¡  Nánasok    na   silapi,    etc. 

INH/.BIL.  adj.  Walang-  kaya  at 
lalino  sa  paggavvá  nang  anonián. 
II  Ang  dáhil  sa  anoínang  kíipinta- 
san  ó  nágawang  sala  ay  hindi  in:.i- 
kapagkamit  nang  katungkiilan.=í«  d 
esludio.  Walang  kaya  sa  p(igaárit!.= 
para  el  empleo.  Walang  taünuiig  hsi- 
máwak  nang    isrmg   kaliingkulan. 

INHABILIDAD,  f.  Kawalán  ng 
kaya  al  diínong.  [|  Kapintasan;  u  sala 
sa  pagkakumilnang  anomang  katung- 
kulan. 

INHABITABLE.  ,idj.  Walang 
tuniátahan;    ó    hindi    niataiíanán. 

INHESTAR,  a.  irreg,  como  aveX' 


INH 

lar.   V.    KNHESTAR. 

INHUMANIDAD,  f.  Kabangi- 
san;   kawalán  nang  áwá;   lialiag^ikan. 

INHUMANO,  NA.  adj.  i\íaba- 
ngís;  wa'ang  áwá;  \mabi(g=ik. 

INICIAL,  adj.  Unaiig  letra  nang 
isanfí    sa'itá,    veno,    etc. 

INICUO,  CUA.  adj.  Lubhang 
niasania;  walang  gawang  matovvid.  || 
Tartipalasaii. 

INIMITABLE,  adj.  dcr.  nang 
inimilar.  HinJi  mapápaiisan;  inalií- 
rap  niahowaián. 

INI<¿UIDAU.  f.  ICitampalasanang 
m^dakí;  gawá  n:i  lubhang  labái  sa 
kalciwiran. 

INJURIAR,  a.  Humimíwá;  urna 
lípiííifá  sa  gawá  ó  sa    wíká.||Saktán. . 
II  r.    M.iglaitáii;  nii'.ghimawáan. 

INJUSTO,  TA.  adj.  Di  tapat; 
lual    sa   maiowid;  lÍkÓ. 

INMACULADO,  DA.  adj,  Wa- 
lang   dungi^;    walang  mansa. 

INMATURO,  KA.  adj.  Hindi 
hinog;    wjla    sa   kapanáhunan. 

INMEDIACIÓN,  f.  Pagkakálapit; 
pagknkásiping.  ||  Karátig;    kalapit. 

INMEDIATAMENTE,  adv.  nr 
Sa  síping;  E.a  piüng,  ||  adv.  t.  Pag- 
daka;    t^imbing;    kagyat, 

INMEDIATO,  TA.  adj.  Kala- 
pit; kasiping.  ¡|  Ma  ápit;  karátig  =rí 
la  ciudad.    Malápit   sa    ciudad. 

INMENSIDAD,  f.  Kalawakan; 
di  inabílang  na  siikat;  walang  hangá. 
II  Karamjhan;    kakapalán. 

INMENSO,  SA.  adj.  Walang  han- 
gí;  maláwak;  di  masúkat.  ||  Di  r,ia- 
biíang. 

INMENSURABLE,  aJj.  Añg.di 
mangyaring    niasukat  ang    lakf.      sa 

INMERSIÓN,    f.    Paglulubog 


vGooQle 


—  309  — 
INM  INN 

liibig  6  sa  aiiumang,  l¡i[uido,  iiang  máii.  |[  inet.  Ivlakapaiihíiiá;  inakasiii- 
isang    iia^íiy.  dak;    makibago    nang   katawáo,  pug- 

INMlNENTtí.  adj.  Nagbáüaiá;  ó  mumukha  o  kalooban.  l|  r.  Mamutlá; 
iiialápit  ¡laiig    mangyari.  niasindak;    niahiya,    etc. 

INMOBLE,  adj,  Di  matiivig.  ii  .  INNAVEGABLE,  adj.  Di  mala- 
Ang  di  güinágalaw;  ó  di  kumíkilos.     yagan;    di  rnapamankaán. 


INNECESARIO,  RÍA.  adj.  Hin- 
di  kailangan. 

INNEGABLE  adj.  Oí  maik-íkailá; 

di  maipakiki|)^gtalo. 

INNUMERABLE,  adj.  Di  mabí- 
laiig;   ó   iiiahírap    bilangiii. 

INOBEDIENTE,  adj.  Siiwail;  ó 
riiasíiwain, 

INOCENTE,  adj.  Walaiig  sala; 
II  Walang  málay.  Giiiágamíl  namang 
parang  sustatUivo  kung  mi  usan.  || 
Musmos  na  wa'á  paiig  baií.  [I  Ang 
di  makasásamá;  ó  hindi  rnasaniá.  = 
(id,    en   el    robo,    Walang    málay  sa 


II  Matíbay  na  kilooban;    hindi 
bdbago    sa    n:igiiig    pasiyá    ó    sa    ná- 
ibigan. 

INMODERADO,    DA.   adj.    Wa- 
lang tuto;  lampas   sa    ka'.amtamani 
INMODESTIA,    f.    Kagaslawín. 
INMODESTO,  TA.    adj.    M.gas- 
lavv. 

INMOLACIÓN,    f.  der.    nang   in- 
molar. Pagaáiay    nang   biíliay. 

INMOL  VR.  a.  MagálAy  nang  ano- 
mang  sacrificio,  na  pugutan  ang  iniá- 
.  alay.  II  r.  lálay.  ang:  sarilitig  bdhay. 
INMORTAL,  adj.  Hindi  namá- 
maUy;  walang  kamátayan.j|met,  Ang  pagnnnak-iwáfi. 
nagíátagal  nang  maliábang  panahon.  INODORO,     RA.    adj.     Walang 

-  INMORTALIDAD,    f.     Kawaián     amoy. 
nang    kamáiayan;    6    wahvng    pagka-         INOFICIOSO,  SA.  adj.    for.  Ga- 
matay,  ||  m¿t.    Kiluatán     nang    ano      wang    la'jan    sa   matowid;    ó    sa    ipi- 
nián  sa    alaala   nang  tawo;    pagkiUiat     nagiiutos     lang  ley. 
na   mahíbang  panabón    sa  alaala.  INOPINADO,     DA.     adj.     Ang 

INMOVIBLE,  aáj.  at  nangyáring     hindi     hiníhintay;    b    di 

"*"* '         "       "^  "     iniakilang  niangyari. 

INQUIETAR,  a.  Abalahin;  ti- 
gac¡gin.||r.  R£ibalis3.=:í-f«,  áe,  por  las 
hablillas.  Mabalisa  nang  dáhil  sa 
manga    snbisabi. 

INQUIETO,  TA.  adj.  U.il¡sá;  ii- 
galig.  II  Magasb;    magasliiw. 

INQUIETUD,  f.  Kabalisahkn;  at 
di   pagkipaiagay.  ||  Lig 


INMÓVIL,  adj.  Üi  matínag;  d 
magalaw;  di  makÜos.  |¡  Ang  d¡  k  i- 
míkilns. 

INMUDABLE,  adj.  Ang  di 
iiiangyáring  maibi;  6  di  tnabago;  ang 
di   nai^fiba    ó    di    mabábaga. 

INMUNDICIA  f.  Duml;  yagit.  II 
Rariimihán.  jj  luet.  Kihalayan;  ka- 
ki paán, 

INMUNDO,   DA  adj.  Mammí  at     tigitig 
nak-isiíiuklam.  INQUIRIR,    a.    irreg.    como    ad- 

INMUTAIíLK.   adj.    Hi'.idi   mag-     quiíir.  Siyasatin;  usisáin.ijlpagtanong 
bábago;  hindi    iiagiiba.  na  matamán  at  maíiigat  ang  isang  bá- 

INMUTAR.  a.  Bagühin  ang  ano-    gay;  sigasigin;  amoyán;  pakibalitaán. 


y  Google 


INS 

'  INSACIABLE,  adj.  Waiáng  sáwa; 
11  Walaiig  kabúsiigaii;  masíbSi  =:  de 
tiihei-:}.  Wíi  áng  sáwá  sa  salapi.  =en 
SM5  deseos.  ..  Waláng  kabúsugan  sa 
kaniy.uig  niang-'v  iiásá. 
?r: INSACULACIÓN,  f.  der.  nang 
hisamlaf.  Pagsisiiid  sa  súpot  ó  sa 
bangá  nang  mangí  sóaoiteohing  pa- 
ngalan,  na  üálagay  sa  isang  ka- 
íuni-kulan. 

INSACULAR,  a.  Ilagay  sa  sú- 
pot d  sa  bangá  ang  manga  panga- 
lari  nang  tawong  sósorteohin  na  taan 
sa  anomang  k;uikulán. 

INSANABLE,  adj.  Maliibhá;  di 
gumaling. 

INSANIA,  f.  Kasiraán  nang  ísíp; 
pagkaulül. 

INSANO.  NA,  adj.  Siía  ang  ulo; 
ulul. 

INSECTO,  ni.  Háyop  na  niay 
pakpak,  ngiini't  ang  kalawán  ay  lila 
ang  sa  uod  at  walang  íjuló  sa  gu- 
lugod,  para  nang  putaktí,  lángaw, 
etc. 

INSEGUIR,  m.  irreg.  cíjxwo  pedir. 
Tutnuloy;  magtuloyt 

mSENSATKZ.  f,  Kamangma- 
ngín;  kahünghangán. 

INSENSATO,  TA.  Walans  pang- 
damdam.  ||  Hindi  máramdaman;  ó 
hindi..  máaninaw  nang  mata  -  nang 
bait  II  met.  A'ig  di  maríinong  ma- 
áwá,=(i  los  injurias.  Walang  pang- 
danidaní;  ó  hitidi  niarúnong  mag- 
dajridam  nang    ka:^lipustaán. 

INSEPARABLE,  adj.  Dí  mapag- 
hiwaUy;  d'  mMkahi\valay.=í/í  lu  vir 
tud.  Di  mákahiwaiay  nang  kabaitan; 
ó  láging  kasania  nang  kabáilaii. 

INSEPULTO,  TA.  adj,  Hindi  ná- 
babaon. 


INS 

INSERCIÓN,  f,  der.  nang  inser- 
tar, Pagpapalanián;  pagsasama  nang 
isang    biigay    sa  iba. 

INSERTAR,  a.  Ipalamán;  ipa- 
loob;  i.ákip.  =«■«  f/  periódico,  llaman; 
ó  isilid  sa  periódico. 

INSERTO,  TA.  p.  p.  irr-jg.  nang 
insertar,  adj.   Nápapalaman,  etc. 

INSERVIBLE,  adj.  Hindi  magá- 
mit.  II  Walang  kapararakan. 

INSIGNE,   adj.   Bantog.  II  Dakílá. 

INSIGNIA.  í.  Tandáng  niara- 
ngal  nu  pinagkákakilaianan  nang  ka- 
máhalan  ó  pagkaginoo;  sagisag.||  Ban- 
dílá;  ó  estandaite. 

INSIGNIFICANTE,  adj.  Walang 
kahulugán.  ||  met.  Walang  halaga; 
waláug  kasaysayan;  hámak. 

INSINUAR,  a.  Bangitin  ang 
anomán.  ||  Ipahiwátig  nang  oahagyá 
ang  gu>.tO,  ó  náiá  sa  anomán.  ||  for, 
Iharap  sa  hukum  ang  anomang  ka- 
sii  latan  at  nang  pamagitanan  nang 
kitniyang  kapangyatihaii.||i.  Huühing 
unliunii  ang  kaluoban  nang  isa.  |j 
mtt.  MáS'  k  sa  píisó  nang  banáyad 
at  unliunti  ang  anomang  vicio,  ka- 
bhitan,  etc. 

INSÍPIDO,  DA.  adj,  Waiáng  lasa; 
6  masamá  ang  iasa.  =  <2¿  gusto,  Ma- 
saniS  ang    lasa. 

INSIPIENCIA,  f.  Kanl.mgma. 
ngán.  II  KaWalán    nang  bait. 

INSIPIENTE,  adj.  Mangmang; 
waláng    bait. 

INSOCIABLE,  adj.  Tánging  laob; 
6  lánging  kalüoban  na  waláng  ka- 
ugáli  ó  liiüdi  nakíkiugali.  I|  Hindi 
marunong   makipagkápowá    tawo, 

INSOLACIÓN,  f.  der.  nang  /«■ 
sotar.  Sakit  nang  uto  na  gílling  sa 
malabis  na  pagpapaaraw. 


y  Google 


INS 


3" 


INSOLAR,  a.  Ibilad;  ilai-ay  sa 
ár.iW.  II  r.  Magpaaraw:  iiiagk,isakit  á& 
iiil    s,i  itial.ibis    na    ÍiiÍC   iiaiig    áraw. 

INSOLDABLE.  adj.  Hi.ifH  tna- 
híliinaní;  Ijaiiit  Kaniá  iang  IiÍitIí  ina- 
bábago. 

INSOLENCIA,  f.  Katampalasu- 
nan;  paslang.  ||  Kapangáhasan.  il  Ka- 
walaniíbiyaán. 

INSOf.ENTE  adj  Tn.iipalasan; 
pangihás;   paUIÓ;  w.ilang"  hivá. 

INSOLVENTE,  adj.  AÍi^^  wa- 
lang    ikibáyad. 

INSOMNE,  adj.  Puyat;  d!  ná- 
kakatnloí.  II  Dí    mákatulog. 

INSOMNIO,  m.  Piíyat;  6  pag- 
pupuyat, 

INSONDABLE,  adj.  Hiiidi  ma- 
tarok.  II  met  Hindi  maabol  nang  bait; 
di  malíiip. 

INSOPORTABLE,  adj.  Ang  di 
mabatá;  ó  di  inatiís.  ]|  niei.  Ang  lub- 
haiig  nakamiíiiiuhi   at  nakagágalil. 

INSPECCIÓN,  f.  Ang  pagsisi- 
yá-;al;  pagiánod  at  pagkakalíngá  nang 
ükol  sa  riiabútiog  pngpapalákad  nang 
kautuíián.  ||  Ang  katiinkúlang  magtá- 
nod,  marvialiálá  at  magkalíngá  nang 
anoinán.  ||  Qjicina  ó  cargo  nang  ins- 
pector. 

INSPECCIONAR,  a.  der.  nang 
inspección.  Siyasatín  at  pangasiwJang 
nia'húsay    ang     anomán. 

INSPECTOR,  RA.  m.  y  f.  Ang 
kumákalingial  nag5Í5Íya3at  nang  ano- 
mán. 

INSPIRACIÓN,  f.  der.  nang  ins- 
pirar. Ang  pagsinghot  nang  hangin  at 
pagpások  niló  hangang  bagá,  kung 
tayo'y  humíhinga,.||  met.  P.igpiíkaw 
nang  Dios  sa  áting  laub.  )l  Pagifsip 
ó  bágay  ua  biglang  dumápo  sa  üUng 


INS 

pagiísip. 

INSPIRAR,  a.  l'nkawin;  6  gisi- 
ngin  ang  looli  sa  nnomín,  para  ng 
|i;itapangin,  palakasín  ang  lool),  etc. 
II  met.  Pukawin;  ó  liwanagan  nang 
Diüs  ang  pagiísip  ó  kalooban  níno- 
man.  ||  Singhutín  ang  har.gfn  sa  pag- 
hingá,    na    umabot    hangang    bagá. 

INSPIRATIVO.  VA.  adj,  Na- 
kipiipukiw  nang  looli;  nagpápata- 
pang,    etc. 

INSTANTÁNEO,  NEA.  adj.  Sií 
sumanda'i;    iíantc    kisapmatá. 

INSTANTE.")!,  a.  nmginstar.  in. 
S-indaü,  kisapiiiatá— íí/  instante,  mod. 
adv.  Agadagad;  papdaka. — Cada  ifts- 
lante.    Tuwítiiwi;    sa   bávva't    sandaÜ. 

INSTIGACIÓN,  f.  der.  nang  ins- 
tis^ar.    Pagurálij    pagupat. 

INSTIGAR,  a.  UraÜan;  upat^r; 
siilsolán;    ulukin.        ■ 

INSTILAR,  a.  ílag.iy  nang  patak- 
patak;  d  ípatak  nang  untiunli  ang 
anomán  aa  ibang  bágay.  (j  met.  Ipá- 
Sük  d  isi^id  nang  dahandahan  sa  pagi- 
isip  ang  anomán,  na  huag  máram- 
danian,  para  nang  isang  áral,  sul- 
sol,  etc. 

INSTINTO,  m.  Ang  gawing  ta- 
lagi»  nang  háyop,  na  humánap  nang 
ikabiíbuhay  at  inangílag  nnmán  sa 
kaniyang  ikAsásamá.  11  Ang  pagkasi 
nang  Espíritu  Santo,  kung  sa  pagi- 
ísip    ang  siná-abi. 

INSTITUCIÓN.  í.  der.  nang  ins- 
tituir.  Paglalang;  pagtat^tag;  d  pag- 
tatayó  nang  anomán.  ||  pl.  K.alipunan 
nang    manga  pünóng  aral. 

INSTITUIR,  a.  irreg.  corao  huir. 
Luaialang;  kurnatlift  ||  Iiatag;  maglá- 
tag.  II  Magtayó;  ó  magpundar  nang 
anomang  í^í'/e¿7V>j  esíue/a,   etc  .  |1  Mag 


y  Google 


INS 


-  312  - 


Uíró;  uiiikal.  II  r.  Má!igay  na  púiió, 
etc.  II  Malayo    anjí  anoiíián, 

INSTRUCCIÓN,  f.  dcr.  nang 
insiniir.  PagUitiiró;  pagara'. |j  Utos; 
kautusán. 

INSTRUIR,  a.  ineg.  como  huir. 
Turilan;  aralan.  =  |^íf  alguno)  de, 
en,  sobre  alguna  cosa.  Tu  r  fi  a  n ; 
(ang  isa)  11  iig  líkoi  sa,  ó  nang 
anoraang  b:gay.  |[  r.  Matulo;  mag- 
áral. 

INSTRUMENTO,  m.  Ka^anka. 
pan.¡|Pang;  vgr.  Instrumento  araio- 
rio,  PANGj«Xw.|]f,)r.  Kasuiatan,  6  es- 
f/iiura  na  pangsak-.í  sa  úiap.=//;/í- 
sko.  Instrumento  sa  jjagtiigtog  nang 
mús¿ca.=:de  vienlo.  Ang  tiniítugtog 
nang  Ijibíg;  ó  hÍiu'hip?.Pi. -=p!.  neu- 
viáticos.  Ang  manga  instrumentong: 
de   vienlo. 

INSUFICIENTE,  adj.  I>I  sapat; 
kiilang;  kapós. 

Insufrible,  adj.  Wair.ng  pag- 

litiís.  í[  Hiníü   mudálitá;    di  matiís. 

Insulso,  sa.  Wuláng  bsa;  ma- 
labang. 

INSULTAR,  a.  Umalimura.  hi- 
máit;  magwíka  pa  kápuwá.  ||  r.  Mag 
n-,iirahán;  magbiián.  [|  med.  Himata- 
yín;    niawalan    nang    díwá. 

INSULTO,  m.  Pagaüp-jstá;  pagali- 
mura;  pagwiivika  sa  kapowá  tawo  ng 
kajampalasanan.||P;tghandulong  n.T  hi- 
gtá  sa  kápowá,  na  wainng  sabisabí. 
¡I  tned.  Pagíiihiinatay;  ó  dating  nang 
bigláng   Eakit. 

INSUPERABLE,  adj.  Hindí  nía 
lalúan;  di  madaig. 

INTACTO,  TA  adj.  Hindi  na- 
híhipó;  di  nnsásalang.  (|  Hindi  nagá- 
galaw  II  Hindi    napagiíusapan.  ||    iiitt. 

DaU'say;  walang   báhid  duraí. 


INT 


INTEGRAL,  adj.  filos.  Bahaga 
ó  manga  bahaging  ¡iinan^t;kap  si; 
paggawá  nang  isang  kabooán.  || 
Ganap. 

INTEGRIDAD,  f.  Kabiioán;  pag- 
knlubos  nang  isang  b^gay,  na  wa- 
lang  anománg  kdlang.  ii  met.  Ang 
kalidad  nang  lawong  lubos  ang-  buti, 
walatig  interés  at  mabait.  ||  Ang  kndn- 
lisnvan  ó  kalinísan  nang  pagkaf;í/-a-ip«. 

INTEGRO,  GRA  adj.  Ganap; 
buó;  walang  kiílang.  |]  Walang  intc- 
rüs,  mabait,  at  m.-ilinis  ang    kaiígaÜán.  i 

INTELECCIÓN,,  f,  Pagkáintindí;  i 
pagkatalastás.  "'"  ' 

INTELECTIVO,    VA.  adj.  Ang  ' 
niangyáyaring  mninglindí;  ó  makaba- 
lid   nang  anomán.  ||  s.  f.  l'angintindí; 
pana!>at¡d. 

INTELECTUAL,  adj.  Ang  nHuu- 
kol  sa  pagiisip;  d  sa  bait.  [|  £:.í/i///ff; 
ó    walang    katawán. 

INTELIGENCIA,  f.  Bait;  pangin- 
tindí.  II  Pagkakilala;  pagintindí.  I!  fCa- 
hulugán.  [1  Kata  inuhrin  sa  anomán. || 
Pa^íkak^ialam;  ó  pagkakáintindihang 
lihim  nang  dalawá  katawo  ó  mara- 
mi    man. 

INTELIGENTE,  adj.  Matalino; 
mátalas  ang  í,ip.  ||  May  pangintindí. 
^cTi  matemáticas.  Malalas  sa  mate- 
mática. 

INTELIGIBLE,  adj.  iMadaÜng 
intindihín.  1|  Malinaw  dingín. 

INTEMPERIE,  f.  Ang  pagki: 
destemplado  íiang  panahón;  ó  nang 
humores   nang   katawíiii   nang     lawo. 

INTEMPESTIVO,  VA.  VC^a'fl  sa 
kapnnáhunan;    labás   sa    panahón. 
'    INTENCIÓM.    f.   Akálá;   líka. 

INTENCIONAL,  adj.  Tuulagá; 
sinadyá;   iriiikAlá. 


y  Google 


INT 

INTENTAR,  a.  MagaUía;  ban- 
taíii;  pag-pilitan;  mafítíká.  II  for.  Ipa- 
lagay;  sabihin  %^  juicio  nang  nagliAlia- 
bla  ang'  kaniyang  demaiid-i.'\  rikíiiáii; 
siibukiii.^l^««  mal)  á,  contra  alguno. 
Magakálá;  tnagbantá,  (iiang  inasamá) 
sa,    líibati    sa    sínouian, 

INTENTO,  m.  Akaiá;  líká;  ban- 
lá  II  Tungo    natig    loob. 

INTERCrt.DENCIA.  f.  Pagkaw.,- 
laiig-  tuto  iiang  panumuihay  at  ugMi 
naiig  isa.  ||  iw^x.  ICaguIíihán  nang'  li- 
bnk  uiing  imUó.  ij  ¿iiet.  Kasalawaháii 
n.Kig    loob. 

INTERCA) ACIÓN.  í.  dr.  ng 
!iit,-rcala>\    P.i'ísisingit;    ¡j  igsas,i".¡t 

INTERCALAR,  a.  Ipi.git.in;  \ú- 
ngit;  is^glit.  ti  r.  Siuníngit. 

INTERCEDER,  I).  Mauíagitan: 
iílalangiii;  ipakiiísap,  etc.  ||  Kalaiahíii 
adg-  isa  at  iiang  inagkarait  jiaiig  ano-" 
niang  biyáyá;  ó  máligtaíi  sa  anomang 
[larigánib  ó  kasaniáti.  [|  Mápagiíun;  ó 
másingit  ang  isang  bágay  sa  ibá.= 
con  alguno.  Mamagítan  sa  kápowá.= 
por  otro,  Ipakiúsap;  ¡painngitan  ang 
iba. 

INTERCEPTACIÓN,  f,  der.  nang 
interceptar.  Pagkuíia  nang-  anomáu 
sa  may  dal:í,  üago  dumating  sa  lala- 
!i;ang   pa'gdádalhan;    pagh^rarig. 

INTERCESIÓN,  f.  (Km.  nang /«- 
lerceder.    Paf^kalará;  pamaniagitaii! 

INTERCESOR,  RA.  m.  y  f.  Pin- 
tikasi;  taga  pamagitan.  ||  adj.  Numá- 
magitan. 

INTERCUTÁNEO,    NRA.    adj. 
Ang    WA    sa    pagiían    n.Lng    b.ilat    at 
nang    iamán;  6   pagitaii    ijang  lariiáii 
at    balat.    Kaugaliang    sabihin    úkol  . 
?\  humores. 

ÍNTER  DECIR,  a.  irreg.  como  í<?«^ 


INT 

Iradecir.   Ipagbáwai;  ibáwai. 

INTERÉS,  m.  Pakinábang;  túLÓ. 
II  Imboi;  hangad.  \\  Halagang  sarili 
nang  báwat  isang  bágay.  [j  Hílig  riar;g 
kalooban  sa  anomang  nakaháhalina 
nang  piíi,Ó  nang  isk.  ||  pl.  Kayamanan; 
ó    manga    pagaáii. 

INTERESADO,  DA.  p.  p.  -nang 
iftteresar,  y  adj.  Ang  luniálakad  ó 
mgiriáiiiasakít  nang  anomán.  [I  Ma- 
pagnasS;  ó  mapagiinbot  nan-g  bintíi" 
kaniyá. 

INTERESAR,  n.  SanaiitalahLn; 
kiimuharig,  pakinábang  sa  anomán. 
II  Makinábang.  |(  a.  Inainá  ang  is?i  sa 
anomang  hanapbíihay.  ||  I-Iikayalin,  ó 
laniuyutin;  iudiok.  [|  r.  MAsok,  ó  ma- 
kisaiñá  sa  anotKang  }iegocio.\\  Magma- 
sákit.¡[  Magpuitiílit.síTw;  alguno,  Ma- 
magitan;  magmasákit  sa  kápovvá  = 
por  el  pobre.  Ipagniasákit  ang  dukhá=  - 
en  algiin  negocio.  Suiíiamá  sa  ¡san'- 
negocio. 

ÍNTERIN,  ni.  Pagkáintt-rino.jjadv. 
C.    Haiíg.'.ng    di.  II  Samanlálang. 

INTERIOR,  adj.  Loob;ká!oobloü- 
ban;  kaibuturán.  li  Náiiukol  sa  ka- 
looban. II  ni.  Ang  kalooban  nang  tawo. 
INTERJECCIÓN,  f.  grarn.  Isang 
ba.hagi  nang  gramática,  na  gániit  sa 
pagsasaysay  nang  dináramdam  na 
anomán  nang  áting  loob,  sa  paniag- 
itaii  nang  isang  katagSng  wíká,  pafa 
nang    ay.    ah,   bah,    oh.    ttc 

INTERLINEAL,  adj.  Ang  isinü- 
sulat  sa  pagitan  nang  dalawang  tá- 
lala   ó    renglón. 

INTERLUNIO.  m.  asttm.  Ang 
pagkainatay  nang-biián;  ó  ang  pa- 
nabong    vvalá    siyang    üwánag. 

INTERMEDIAR  n.  Mápagitari. 
|i  met.  Mamagitan. 


y  Google 


INT 

INTERMEDIO,  DÍA  ñdj.  Na 
sa  píigitaii,  [|  NaDiám.'igiliUi.  ||  m.  P;(g 
itan;  ngíngí.  ¡|  Ang  sayaw,  lugtog  r.g 
,  música,  tt::.,  r.a  ginágawd  sa  ]>agit;iii- 
narg  in?ngá  aclo  iiaiig  isaiig  come- 
dia. II  Báwa't  isa  nang  pngpapahingá, 
na,  ang  tclor.g  malakí  naiig  konit:- 
díahan  ay  inihühulog  minia. 

INTKRMINABLE.  adj.  Walaiig ' 
katapiisár,;  ó   w<i'ang  hangán. 

INTERMISIÓN,  f.  dsr.  nang  in- 
termitir.  Hunipay;  likat;  pagkdli  ntó 
nane   anomán, 

■  INTERMITENCIA,  f.  mtd.  P.g- 
tahán  nang  iagiiat;  ó  naiig  ibang  sa- 
kit.,   na    láí;ili;t'[    bábalik-uli. 

INTERMITENTE,  p.  a  nang 
intermitir,  y  .fluj.  Tátahaa  at  muliiig 
báí-aiik    iiíi    siísiilong. 

INTERMITIR,  a.  Itahán  nang 
di  lubhang  maluat  r.ng  anom^n.  || 
Huinpayán,  itigil  at  saká  miiling  ipa- 
lüloy.  !1  r,    Máhi],i6    niuna. 

INTERNACIÓN,  f.  dor.  nang 
i/itemar.  Pagiiapaloüb.  ||  Puíiüábck. 
-  INTERNAR,  a.  IpdKokj'i'paloob.' 
n.  y  r.  Más^  k;  pidoob.  ||  r.  iwjt.  Va- 
rilkíii  a'rig  kaliioban  ó  líhim  nari*^ 
ib,'i;  ó  ang  aniiinaiig  íbig  niá  am.iu 
iia    íiindí   na!átahó. 

INTERNO,  NA.  adj.  N;,  b  iooh. 
I!  Náuukol    sa    lüíjb   ü   sa    kalo^iban. 

INTERPOLAR,  a.  Isalii;  ibingil. 
II  Ihintó;  ó  ípahingang  .saridaü  ang 
pagga\  a  naiig  anoniáii  at  saká  ipa- 
tíi!oy.||r.  Masingit;  inápasok  aiig  isai  g 
bágay  sa    iba. 

INTERPONER,  a.  iireg.  como 
foner.  Isalit  ang  ibang  bágay  sa  iljá. 
||Tsípit.|IIpagÍtan.jjEag>'ltn  nang  ano 
nián  an^'p;igitan  nang  ilang  liágay. 
II  mvx.  l'akatará;  paanipún:  papaniag- 


3Mj' 


INT 


Ítf;nin.  II  for.  UniapL'lai'.  ^=:por  otro. 
ílJ.-imagitan  ang  itó.  |1  r.  Mamagitaii. 
jli^íitíiti  &.=zaj/rc  los  contevdientea.  Pa 
uilná  sa  manga  nagtatalü  ó  nagááway. 
■'  INTERPRETAR,  a.  Saysayíii 
ang  kahidngi:!  nang  anonián.  II  Arüii 
ó  intindihín  nang  malniti  ó  niasamá 
ang  ajiomang  saÜiá  6  kilos. =;rfí!/ 
griego  al  latín.  Saj'sayin  ang  víio- 
mang  naka&úlat  sa  wiküng  griego  na 
ihiíjog  sa  lalín  ='/f  hebreo  en  casfe 
llano.  Sayaayiay  bangúin  sa  hebrea 
at    llaga  y  sa  kas'.i  ü. 

INtÉRPRETE.  com.  Dalubasa, 
ó  intcrprcíe.  [|  tnet.  Alinmang  bilgay 
na  nagsísi  i)ing  magpakilala  nang  na 
sa  kalooban    nnnü   ¡>á. 

INTERREGNO,  ra.  Panatióng 
walang  hári    ang  ¡sar^g  kaharián. 

INTERROGACIÓN,  f.  der.  ng 
inler-rogar.  Tanong.  ||  Ang-  signo  ng 
ortografía  i-a  gináganiit  5a  pagsusii- 
la't  nang  tanong;  sa  pamiilá  nang 
lai;or.g  ay  (¿),  al  su  kaiapiisán  ay 
iió    (?). 

INrEKROGAR.  a  Tumanonu.  ' 
INTERROGATORIO,  m.  for, 
Manga  tanong;  ó  pag^iatanong  na  gi- 
náyawá  sa  muy  ¿ala,  ó  sa  inai:gí 
sLikjí,  ó  .sa  sinoniang  kaháló  sa  ií';a|> 
na   pbiagsá'ialitaanan. 

INTERRUMPIR,  a.  Abalahin; 
:iansaláin  ang  anoinán,  ||  Iliintó  angf 
anotnán.  ||  r.  Máliinló;  niaabala,  iná- 
balatong. 

INTERSECARSE,  a.  geom.  Mag- 
kákiiros    ang    dalawang  gíihit. 

INTERSECCIÓN,  f.  geom.  Lu- 
gal  na  pinagkákakurnsan  nang  da- 
lawang  gúhit;  6  ang  giíhit  na  i]»Í- 
nagkukahatf  naiig  isang  ciierpo  ó  x\% 
anomáü. 


y  Google 


INT 

INTERSTICIO,  til.  Pagitnn  ng 
d.ilaWiiig  iinomán;  ó  iiang  daiawang' 
bilngi  iiang  isang  l)ág:ty.  ||  P..gitaii 
iiaiig  |)nii:ih'ín. 

INTKKVALO.  m.  An¿  pagitaii. 
II  AgiKtt    nang   panahon. 

ÍNTÜKVENIR.  n.  irreg,  como 
venir.  M.imagitan.  II  Makialara.  ||  a. 
A'nj;áan;  lanuran  ang  anotmín  at  ng 
i^;iwii)g  ma!nísay.=?«  nn  negocio.  Ma- 
kialam  sa  ¡sang  negocio. i=^por  alguno. 
I])amagitan  ang  sínoman, 

INTESTADO,  DA.  adj.  Ang 
iitiiiatay   na  waiang  testamento. 

INTESTINO,  NA.  adj.  Na  sa 
loíib.  II  m.    anat.   Bituka. 

INTIMA,  f:  Bala;  langa;  ó  ij:ig- 
la  tanga. 

INTÍMACIÓN.  f.  der,  nang  in- 
íimar.    Pjgbabáiá;    pagtitHngá. 

INTIMAR,  a.  Ihaoalá;  ipah3>Mg 
11114  anorniín.  ||  r.  Mások;  sumiiid  sa 
iüob.||Magk^giÍiwan;    makipagíijigan. 

INTIMIDAD,  f.  l',ig¡íbigang  nia- 
hig'pit. 

INTIMIDAR,  a.  Takutin;  ma- 
riákot.  II  r.   Matákot. 

ÍNTIMO,  MA.  adj  KaibuUirán; 
ka  i>obaii.  Sinásabi  ñaman  sa  pag"- 
iíbig'an  iubh-ing  mahigpit;  at  sa  ki- 
iliigang  kinábubuhiisan  at  kináp  1- 
pílagy-m    nai)£f   looií. 

INTITULAR,  a.  LagyJn  naníí 
n¿,ilan  ang"  anoniin.  üínágainit  na- 
luaii^  parang  reciproco. 

INTOLERABLE:  adj.  Hindi  ma- 
üáÜtS;  di  Liiiitiís.  11  Hiod    rnaparáiaan. 

IM  [-RAMUROS.  mod.  adv.  Loob 
nang  isang  ciudad,  villa,  o  higfal. 

INTRANSITABLE,  adj.  Lu-al 
ni    di    niidíjanan. 

INTRANSirADO,  DA,  adj.  I.u 


INT 
g-al  na    hindi  dinádaaniin. 

INTRASMUTABLE.  adj.  Hindi 
nagíiba;  di  nagbábngo. 

INTRATÁIÍLE.  adj.  Hindi  niá 
kasundó.  II  Hindi  niadaanan.  ||  met. 
Masiíngit;  pagahagahasa. 

INTREPIDEZ,  f.  Katapangp.n; 
kabiioán  nang  loob  sa  pangánib.  || 
Sadyang  kapangáhasaii;  ó  kawaiang 
língong    likod. 

INTRÉPIDO,  DA.  adj.  Matí- 
pang;  walang  gdlat.  Karaníwang  sa- 
biliin  sa  walang-  língong  likod;  ó 
walang  pagwawárí  sa  ginág'awa  b 
sinásalita.  ||  Pangabas;    madaldhong. 

INTRIGA,  f.  Gawang  pailalini; 
enriados;   lalang. 

INTRIGANTE,  p.  a.  nang /«- 
trigar,  adj.  y  ni.  y  f.  Ang  mapag- 
pailaÜni;  m  a  paguen  rí;do'í;  mapanitsil. 
■  INTRIGAR,  n.  Magpaüalim; 
niagf.-nrcdos;    manicsit. 

INTRINCACIÓN,  f.  der.  nang 
intrincar.  Pugkagusot;  pagkakásuot- 
suot;    pagkaguió. 

INTRINCAR,  a.  Gnluhin;  gusu- 
tín  ang  anomán.  ||  met.  Palaijúin;  ó 
guluhin  ang  hánay  naiigf  isang  sa- 
liiá.  II  r.    Magiisot;  maguió. 

INTRÍNSECO,  CA.  adj.  Loob; 
ó  kálooblooban;  saiiÜng  knuga  íán 
ó   kabagayán. 

INTRODUCCIÓN,  f.  d^r,  nang 
inlraduiir.  Pag'pások;  pagpapa'Oob, 
II  met.  Pasimulá;  ó  prólogo  nang  li- 
bró ó  nang  anomán.  ||  Pagpások  nang 
anomang  kaiigabang   nábabago. 

INTRODUCIR,  a.  irreg.  con.o 
conducir.  Ipások;  magpások  ó  papa- 
sukin  ■  ang  anomán  sa  isang  lugal: 
isiílat  sa  librong:  tandáan  ang  ano- 
ni,uig     tinangap.  il  a.    Palagyán    nang 


vGooQle 


INU 


-31. 


pamulá  ó  introducción.  ||  Ugaüiii  ang" 
aiiomán.  [|  r.  Mások;  manghimások; 
II  Makisalamiíha.  )|  Tumaintini;  lii- 
iiiaós.  II  Makitalamítam.  =  (í  consejero. 
Manghimások  na  tagapagpayo. =:£■(?« 
l(is  que  7tta?idan.  Makisalamiíha  sa 
manga  nagúutos  ó  namániahalá  = 
en,  por  alguna  parte.  Mások;  paioob 
sa  isang  lugal  na  alinm¿íi.=í«//'í /«í 
filas.   Mísnk   sa    hánay  ó  hilera. 

INTROITO,  m.  Paraalá  nang 
isang  bágay.  ||  Mulá  ó  pasirnulá  ng 
misa. 

INTUICIÓN.  Wári  ||  f.  teol.  pag- 
kákita  at  pagkikilalang  malínaw  sa 
Dios,  n  filos.  Ang  p.igkákilalang  Uib- 
hang  malínaw  sa  anomáíi,  na  pk- 
rang  nákikita. 

INTUITIVO.  VA.  adj.  Ang  ná 
ndkol  sa  pagkákililrmg  malinaw  sa 
Dios  ó  .sa  anomang  bágay.  ¡|  Sarili 
6    náuiíkol  sa   wári, 

INUNDACIÓN,  f.  der.  nang 
inundar.  PagUibog  nang  kípá  sa 
bahá.  II  P.igápaw;  paglánap  nang  tú- 
big.  J|met.  Labis  na  kasaganaán  ng 
anomán. 

INÚTIL,  adj.  Walang  kabuliihán. 
II  Walang  kaya,  etc.  ^^  para  caudillo. 
Walang  kayang  mamúnó. 

INVADEABLE,  adj.  Hinüí  ma- 
tawirán;  b  di  matawid. 

INVADIR,  a.  Looban;  d.>hasin;  sa 
lakayin;  pasukÍ!:g  píüt  ang  alinmang 
lugal.  [J  iwet.  Pasukin;  pakialauíán  ang 
sakop  nang  iba. 

INVÁLIDO,  DA.  adj.  Mahína; 
salantá.  Karaniwang  sabihin  ^a  sun- 
dalong  matandá  6  baldado.  Gina- 
gamit  namang  parang  sustantivo.  || 
nii  p].  Ang  sinásahod  nang  mang:t 
sundalüiig  retirado  sa  pagkainiílil. 


INV 

INVARIi^BLE.  adj.  Hindi  nag- 
íiba,  ó  di  nagbábago;  hindi  malibá; 
(í  di  mabábago. 

INVASIÓN,  f.  dcr-  nang  ¡mmdir. 
Pagloob;  pagsalákay. 

INVASOR,  RA.  m.  y  f.  Ang 
nangloob.  6  sninalákay, 

INVECTIVA,  f.  S:il¡tang  masa- 
klap  at  marifnna  laban  sa  isang  lawo, 
6    sn    anomán,  |¡  Láil;    pa;ímura. 

INVENCinLE.  adj.  D¡  masahó; 
di   madaig. 

INVENCIÓN,  f.  del.  nang  inven- 
tar. Adhiká;  la'ang.  ||  Dáyá.  (|  Kalha. 

INVENCIONERO.  RA.  m.  y  f. 
nang  invencíbn.  Mapaglalang.  ||  Mng- 
daráyá.  ii  Makathá. 

INVENTARIAR,  a.  Snlalin,  ó 
gawín  ang  inventarío.  ||  Hagay;  ipások 
5n  inventario  ang  anomán.  ||  niet.  Sa- 
iaysayín  ang  manga  gawá  at  kilos 
na    kacuá  nang    sinomán. 

INVENTARIO,  m.  Listaban  nang 
manga  p:igárí,  at  iba  pang  manga 
bágay,  na,  nárarapat  sa  isang  tawo 
6  sa  isang  kapísanan,  na  bukod- 
bukod   at    mahdsay    ang    pagkáÜsta. 

INVERISÍMIL,  adj.  Walang  ba- 
kás  katotóhanan;  malayo  sa  katoto- 
hanan. 

INVERNADA,  f.  der.  nang  /«- 
vierno.  Ang  panahon  nang  invierno, 
6  panaíióng  nanuíniuó  sa  tamig  ang 
tiibig. 

INVERNADERO,  m.  der.  nang 
invierno.  Táhan.in  kung  panahón  nang 
invierno. 

INVERNAR,  n.  irreg.  como  acer- 
tar, Magparaán  nang  inz'ierno  sa  isáng 
lugal,  ó  doon  m&ginvierno.  \\  Mag- 
daán  ang  panahón  nang  invierno,  nu 
ito'y  ang  taglamig  al  panalicng    na- 


y  Google 


INV 

inliaiuó  ang  tiíbig  sa  manga  Iiípáng 
na  sa  sábalasan.  |]  mi!.  Magsiowí  ang 
|ltü[M  sil  talfigang  k'iartel  nang  ¿nvi- 
enio. 

INVERTIR,  a.  iiieg.  como  sentir. 
Guluhin  b  pagligawin  ang  hánay  nang 
anoiiián.  ii  Guguliii    sa 

INVESTIGAR,  a.  Pagpilitang  pa- 
lil^iwíti    ó    siyasatin    ang    anomán. 

INVESTIR,  a.  irreg.  conig  pedir. 
Bigyán  nangkapangyaríhan  lakás,  ele. 

INVETERARSE,  r.  Tumandá; 
maUímá.  ¡I  Maiialüí  sa  dating  lagay 
hangang  sa  tiimandá  ó  malúmá. 

INVICTO,  TA.  adj.  Hindi  má- 
talo; ó   towi  na*y  mánanalo. 

INVIOLAlíl.E.  adj.  Ang  hindi 
dílpat  p-\slangín  ni  salangi'n,  l|  Ang 
dápat  igálang.  ||  Biio;    walang  sfrá. 

INVIOLADO,  DA.  adj,  BoÓ;  ga- 
nap;   malinis;  liindí    naiítinag. 

INVISIBLE  adj.  Ang  hindi  má- 
kitn,  dáliil  sa  kaüitán,  ó  taiagang 
hiiidí  maabot  nang  lingín;  ó  dahil 
sa  raay  tagibúlag,  para  t.ang  manga 
espíritu. 

INVOCACIÓN,  f.  der.  nan  in- 
vocar. Pagtáwag;  paghingi  nang  tii- 
lor.g. 

INVOCAR,   a.    Tuniiwag;   ó    du- 
maiangiii    na    humíngi    nang    ttílong; 
paampón.  ||     Tawagin;      saiitín      ang  . 
ngalan. 

INVOLUN  I'ARIAMEMTE.  adv. 
iii.  Napilitaii;  hindi  gustó.  ||  Di  tina- 
lagá.  I!  Di    kinüsá. 

INVOLUNTARIO,  RÍA  adj. 
Hindi  kiisi;  hindi  gustó.  JI  Náialaban 
sa  kalooban. 

IR.  n.  irreg  gec  yendo:  p.  p.  ido: 
pres.  ind.  voy,  vas;  va;  vamos;  vais; 
van:  \)x^i.fui;/nisic;fiú;  fuimos;  fu is- 


IR 

¿cis; /nerón:  imperat.  ve  tíi;  vaya  e'i 
vayamos  nosotros;  id  vosotros;  vaya*^ 
ellos:  subj.  pres.  vay'a;  vayas;  vaya, 
vayamos,  vayáis;  vayan:  ¡mperf.  fuera; 
Írí;i;  fuese:  fut.  fuert;  fueres;  fuere; 
e!c.  Yuniáo;  hiimayo;  lumákad.  || 
Dumayo.  [|  Paroón;lumungo  sa  ibang 
lugal.  Gámit  namang  paiang  teáproco. 
II  Pumustá;  tiimayá:  v.  gr.  van  diez 
'i  que  sucedió  tal  cosa;  nIpupusta,  ó 
PUSTÁ  ang  samptió  na  nangyari  ang 
gaybng  M^^ay-üMangháwak;  6  raangá- 
p¡t:  V.  gr.  en  eso  va  la  vida  b  la 
honra  á  fulano,  diyán  nangháhA' 
WAK  ó  NAÑGÁÑGAPiT  ang  biihoy  ó 
puri  ni  fulano.  |¡  Patungo;  patump^, 
at  niwíwiká:  esle  camino  va  áial parte, 
ang  daang  Hoy  patuñgo  sa  gayong 
lugal.  [|  K.ung  kasama  nang  ibang  sa- 
lilá  ay  nagsásaysay  nang  piraán  nang 
páglákad,  ó  kung  paano  ang  pag- 
iákad;  para  nang  ir  á  caballo,  ma- 
ñgabayo;  i^  á  pié,  maglakad;  i-&  bien, 
mabuti  atig  lákad,  etc.  |]  Kung  kasama 
nan  preposición  con  ang  kahuluga'y 
laglayín,  ó  d^ilá  ang  kahulugang  si- 
násabi  nang  nombre;  at  niwiwika: 
IR  con  miedo,  luhiákad  na  may  da- 
lang  tákot,  ó  LUMÁKAD  na  natáiakoi; 
iK  con  cuidado,  magiñgat,  eic.  elc.= 
á  hacia  Bulakin.  Tumungo;  paroón 
s;í,  sa  muy  Bu!ak^n.=¿íí/<7  custodia. 
Luvoákad  na  raay  kasannang  ban- 
lay  ó  láiiod.=i-w/  su  padre.  Lu- 
mákad na  kasama  nang  kaniyaiig 
ama;  niákaayon  nang  kaniyang  ama. 
=iContra  alguno.  Usigin;  ó  kontra- 
hín  ang  slnoman.  =£/ií  un  lado  á 
otro.  Magpakabikábüá.  =  í«  carruagc. 
Magkarruage.=í«'r£  bayonetas.  Lu- 
mákad na  nabábakod  ng  sundalong 
sandataiián   nang   baril  na   may   ba- 


y  Google 


-3iS- 


IRA 

yoneta.=/fl/'ff  viejo.  Patungo  sii  l'i.i- 
taridaílti  Ó  sa  p:ii;t;aidá  =^/'f/'  /««. 
Kiiauón;  paroong'  kumiihi  iiang  ii- 
w\\y¡):^.'=- sobre  alguno.  Sundín  iing 
isri  na  iiuag  hiw-ihiyíln  n:in<;  miíá. 
II  r.  M.iniaíay;  inLigliiiig.ilo.  [|  Uinali< 
huiiinyo.  II  Turualas;  tiiiiiLÍlo;  v.  gr. 
el  agua  ó  vino  SK  va,  ang  iúbig.  g 
áliik  ay  tumátalas  y  tuhútulq; 
d  vaso  SK  VA,  ang  vaso  ay  tumá- 
talas. li  Miduias,  V.  gr.  irse  I'JS 
pies,  MÁDULAS  ang  pad.  \\  Ma^íiyoJ; 
liíaübos  ang  anomán.  j)  Mágaw.ik; 
mapíinit  ang  dámit;  maíiniá.  [|  Má- 
utol;  6  niáue  nang  w.ilang  tiiálay. 
=:(¿e  la  mano.  Mabitiw.ui;  humag' 
pos  sa  k.am:iy.  =d  uno  la  mano.  "La- 
máló  sa  pagbibig-iy  ó  ya  p:igsa'iaa- 
kip  nang  anomán  =££>«  ¿a  corriente. 
Unialiilós  sa  agos:  liuag  sumalang- 
sang  sa  kanginoinai);  iTiak¡b:igiiy.=^ 
de  copas.,  me:,  fain.  Uamtol;  ó  iná- 
uiot.=:/e  la  memoria.  Malimutan.= 
de  hi  boca.  Másabi;  mnkabiúw  iiar.g 
bali'.áng  di  tlápiít. 

IRA.  f.  Gilit;  poüt.;|Násangmang- 
hig^iití.||mi.t.  Ang  bagsik;  bangís  ó 
sasal   nang"  iiiangi   elemenlo. 

IRACUNDO,  DA.  adj.  der,  nang 
ira,   Aíagagaiiiín. 

IRASCIBLE,  adj.  der.  nang  ira. 
Ang  náiiukol  sa  gálit.||Ang  maga- 
gaülín,    niasungit. 

IRIS.  111.  B.iíiagháfi;  balang.iw.  | 
uiet.  Ang  namámagitaiig  nagpapayu 
:¡a  nagkákagalit,  al  nang  inagká- 
sundó. 

IRONÍA,  f.  po¿t.  Tuyá-llPalin- 
hása. 

,  IRÓNICO,  C.\.  adj.  der.  nnng 
iron'ia.  May  laman;:;.  tuyA  o  kipnüli- 
liasáaa,  ||  il.ipanijyá. 


IRK 


IRRACIONAL,  adj.  Walá,  ó  sa- 
lar sa  kitowiraii,  para  nang  háyop- 
II  An^  násasalansiing'  sa  niatowid,  i) 
labái  sa  k^lowiraii.  |j  aiil.  y  goom. 
Au'g  «vatang   siík-it  ó    bílang. 

-IRRADIAR,  a.  Magsábng  ng  li- 
w.ínag  ang  iíiang  bhgay  sa  ¡bá,  para 
jaang  ár.iw  na  nagsásibo^  \'\\'ng  ka- 
niyang  Uwüíag  sa  liípá  al  sa  ibang 
planetas.  ||  .Magningning, 

IRREDlMIBLe.  adj.  Ang  hindi 
mangyáring     rnatubbs. 

IRREFLEXIÓN,  f.  Di  pagwi- 
wariwiri;  ó  kakalangin  nang  pagwi 
w'vri. 

IRRELIGIO.SO,  SA.  adj.  Kdlang 
sa  pagganap  sa  katunkiílang  binya- 
gan  II  Ang"  nálalabín  sa  pagkibin- 
yagan   o  sa    religión. 

IRREMISIBLE,  adj.  Hindi  mu 
paiávvad;'  ó  walang  kipalaw.ián.  ll  ^ 
mi't.    Lubhang    k.ií langa n, 

iRRESISTIBLE.adj.  Hindi  mang- 
yáring sowj'm;  di  mapaglabanan.  || 
Di    raadriig. 

IRRESUELTO,  TA.  adj.  Wa 
lang  pasiyá;    urongsulong. 

IRREVERENCIA,  f.  Kawaián 
nang  gilang,  ó  híndi  paggálang.  j| 
Ang  nálalaban  sa  karampátang  pag- 
gálang. 

IRREVERENTE,  adj.  Waláng 
galang.  ||  Laban   sa    kagalangan. 

IRREVOCABLE,  adj.  Hintti  ma- 
bábago;  di  maúiirungaii;  di  iiiapawá- 
walang  kabuinhán. 

IRRISIBLE,  adj.  Kataw.ilaw.i; 
dáp;it   ikátawa;    nakátatawa. 

IRRISIÓN,  f.  Tiiid;  libak;  oyam; 
pagliamak;    etc.  ii  Hílat  mata. 

IRRISORIO,  ría.  adj,  NakA- 
LaUíwa    at   n.nkiliáhalinang    biriii]i. 


y  Google 


—  319- 


IRR 

IRRITAR,  a,  L'ayaliún.  ¡[  P.iwi- 
lanjí    hulagá    ang    ar.oiuán.  ||  t.     Mu- 

IKRUPCIüN.  f.  Bíglang  paglii- 
sob  na  walaiig  anoanó  n;\ng  maiigí 
k;iá\v.iy.  II  niel,  líi^iang  pangy.nyuri 
nang  anornang  bágay,  na  walangf 
abogabog,  at  sagáriiV  iiang  dumatal, 
¡íara  nang  [)ag[)utok  niuig  volcán  na 
inas.'iiíánárig  apoy,  azufre,  at  batong 
naybábagj,  at  tíibig  na  kuintíkulü  ang 
ihiiiúbuga. 

ISLA.  f.  Pulo;  d  hipaiig  nalíli- 
bi.l  riiagicabikíihiía  nang  dkgat  ó  íldg. 
II  mel.  í-ang  báhay;  ó  katipiman  ng 
iiiangi  b,'iiay,  na  nalíÜIji  i  nai.g  daan 
S.i  lallat   iiang   iugar. 

ISLEÑO,  ÑA.  adj   d^r.  iiu  g  ishx. 


ISL 


Tagapulú    al   ang    luíuukol    sa    pulo 

ISLO'E'E.    m.    di,v.  narg  isla.  Pu" 

lóng  tiiunli  al  'naünis,  na  walang  ano- 

káhoy.  |¡  Biitoíig  nialaki  at   ma- 


la á 


lEikapiiló    sa    dáírat. 


IZAR.  íi.  naiit.  Batakin  sa  ldi>id 
ang  anomáu  at  nang  ináiadlad  sa 
ttikttik    nang    tagdán    6  palo. 

IZQUIERDA,  f.  Kaliwa.— ^  la 
izquierda,  por  ia  izquierda,  sobre  la 
izquierda.    Sa  daküiig    kaliwá. 

IZQUIERDEAR,  n.  inet.  Liimi- 
hís  sa  ¡niiíutos  nang  katowiran  at 
nang  kab&itan.  lt  Piimtiniása  masama. 

IZQUIERDO,  Da.  adj.  Dakong 
kaliwá.  II  Kaliwa.  Siiiásr.bi  rtii  namán 
sa  iiávnp    nn    kting"    tirnakbú  ay  ¡ja- 

i.iki,  "  ■ 


vGooQle 


—  •^20  - 


JARAI.I,  m.  llábny  dnmon';  !a- 
laki. 

JABALINA,  f.  der.  nzi^g  Jabalí 
Bábny   damóiig   bal)ayi. 

JABATO.  .11.  Ang  biik  nangtó- 
bóy   clamó;    bíilaw. 

JABÓN,     m.    Sabó.i. 

JABONADO.  d¿r.  n^ingjabhn.  p. 
p.  iiaiig  jabonar,  y  m.  Pagsasabón. 
Ang  damit  na  putí,  láló  na  ang  ma. 
ninipíj  na  sinás.iI)on,    ó  nasabón  na- 

JABONADURA.  f.  fkr.  iiang  ya. 
honar,  P.ig3as-ab6n.||pl.  Piriagsabunáji, 

JABONAll.  a.  Sabanin.  ||  met.  y 
fani.  Tratiihii;  sa  salila  ang-  síiio- 
man  nnüg  masamá;  batün  nang  nía- 
sakla]}  na    sabi.     -, 

JABONCILLO,  m.  dim.  nang 
Jabón.  Sabong  mabangó:  tinátaw.ig 
nainang  /aban  de  olor, 

JABONERA,  f.  der.  nang><5á«- 
Kahuelaiig  laiajíján  nang  sabong 
panglinis  nang  kaniay,  etc.  ||  Babá- 
ying    nagtítinda    nang   sabbn. 

JABONERÍA,  f.  der.  nang  jab¿n. 
Ang    pEnagtítindahaii;  6  jnnag'g'ág'a- 


w;in    nan'í    sabón. 

JABONERO,  m.  dor,  nang  ¿ab:}i. 
M;igsasabón. 

JACTANCIA,  f.  Pamniisá;  ó  pa- 
mauíaiisag.  II  ICayabang.iii. 

JACTANCIOSO,  SA.  adj.  Mt- 
pamansá;  maparang,i!an.  ¡j  Mapaghi- 
ngín. 

JACTARSE,  r.  Mamansá;  6  ma- 
mansag.  ||  Maghangfn.  =í/e  noble.  Ma- 
lYiaiisang    niahal   na  tawo, 

JACULATORIA,  f.  Panaíangíng 
iTiaiklí  at    inaningas. 

JADEAR,  n.  Htimíngal;  humrt- 
ngos. 

JADEO,  m.    Híiiga";  ó  paghíng.il. 

JAEZ,  ni.  Lahat  líang  pamiíting- 
ilinálagay  sa  kabayo  at  nang  umí- 
nam,  para  nang  paniiuing  simas  na 
iliii'alagay  sa  kiling,  etc.  pag  malaking 
pi:itá,  kayá  ang  táw.ig  ^y  medio  Jaez, 
kung  kalaháti  lámang  nang  kiling 
ang  tirintá£.||in'it.  Kulidad  nang  ano- 
niang  bágay. 

JALEAR-  a.  Ipahiiyá;  ó  niagpa- 
hiíyá.JIPasiolalu'ii  aoi;  nagsiíiayuW^  na 


y  Google 


—  33 
JAM 

pagakpakán  nang  kamay.  (I  r.  Umi- 
kitíkit  nang  mahiísay  sa  pagsasayaw; 
siimayaw  nang  jaleo. 

JAMÁS,  ady.  t.  Kailán  man. 
Kung  kasama  nang  miingA  adver- 
biong  nunca  at  siempre  ay  naghí- 
big'ay  nang  lilong  iakás  sa  panga- 
ngiií.ip,  V.  gr:  nunca  jamás,  kailán 
nia'y  hind'i,  etc. 

JAMERDANA,  f.  Ang-  luga!  na 
tapunán  nang  manga  rluniiiig  hinh- 
hango  sa  tíyán  ó  sa  bitnka  nang 
manga  íiáyop  na  pinápal'ay  sa  ma- 
¿adero. 

JAMERDAR  n.  irieg.  como  acer- 
tar.  Lini^iii  ang  mangí  bituka  ai 
lamang"  lool-j  nang  manga  liáyop  na 
para  nang"  baka,  kalabaw,  háboy.  etc. 
II  mct.  Linisin,  ó  )iiigasan  nang  má- 
dalian. 

JAMONA,  s.  y  adj.  na  sa  fems^ 
nfno  iámang  ginágamit  at  ang  ka- 
huhiísa'y:  babaying  lampas  na  ;:a  ka- 
bataán;  ngimi't  hfndí  namán  matandá 
pá,  al  mataás  al  malakí  ang  kala- 
wán. 

JAQUE  m.  Paláló  (í  mapagmata 
pang  ay  du!ig.[]i -terj.  na  sinásalifá  sa 
kápawá  at  nang  lümihis  6  lumayo. 
¡I  Lansé  sa  larong  ajedrez. 

JAQUECA,  f  Malalíing  sakit  nang 
iilo,  na  karaniwang  kalahali  I&mang 
ang    sumásakit. 

Jarana,  f.  íngay;  kagiilnhán.  II 
Biif án,    kátowaang    may    káingayan. 

JARANEAR,  n.  ^Magíngay;  ó 
magliíya\v,in.  [|  Magk?itow:ian. 

JARANERO,  RA.  adj.  Mapag- 
harana.  |¡  MTsayá;  mapngpatawá- 

JARCIA,  f.  Bágay  na  samotsámot, 
na  talagang  tinipon  at  iniííukol  sa 
anomán.||naiSt.  Ang  manga  liíbid  nang 


JAR 

isang  daong.  Karaniwang  p'ural  ku" 
gamitin.  ||  Ang  knpisanan  nang  mar;g3 
kasangkajian  sa  p^ingigisdá. 

JARDÍN  m.  Hála-manaiig  kliwan. 
II  Sa  niang''i  sasakyán  ay  ang  común 
ó  pánabihan.  |¡  Ang  mansa  nang  ba- 
"tong   esmeralda. 

JARDINERO.  RA.  m.  y  f.  ng 
jardín.    Mg^halialamán. 

JARREAR,  m.  fam.  Kumadió; 
ó  sumálok  na  madalás  nang  tiíbig 
ó  á'ak,  na  saro  ang  gamilin,  |¡  Mag- 
pakasandat    nang '  álak. 

JARRERO,  m.  der.  nang  jar/o. 
Magsasard.  ||  Ang  nagáalaga  nang  tú- 
big  ó    álak  na    nakasilid    sa    saro. 

JARRETE,  m.  Alakalakán  nang 
paá    nang    háyop. 

JARRICO,  LLO,  TO.  m.  dim. 
nang7'fl/T¿'.    Maliit  na   saro. 

JARRO,    m.  Saro. 

JARRÓN,  ni.  aiim,  nang  jarro. 
Saiong    malakí. 

JASPEAR.  a.  Lagyán,  ó  pintaban 
na¡-)g^  jaspe. 

JAULA,  f.  Kiílnngan  nang  ma- 
nga  ibón  ó  nang  manga  }i\o];' jJz/¡a. 

JAYÁN,  NA.  ni.  y  f.  Tawong 
matr.áí,   malakí  at  Iiibharg  malakás. 

JAZMÍN,    m.    Jazmín. 

JEFE,   FA.  m.   y   f.   Púnó. 

JEMA!,,  adj.  dcr.  r\angjcnie.  Sang- 
tiinniró  ó  singbilbá  nang  sangtiimúró. 

JEME.  m.  Tiimiiió;  ó  hábá  nitó- 
II  "fam.  Ang  mukhá  nsng  babayi, 
at  sinásabi,  inay  mahuiing  pagmu- 
MUKHÁ,  tiene  buen  jeme,  etc.:  kaba. 
Inga,  nnmán    nans  salitáng    palmito. 

JENGIBRE,  "m.    bol.  Luya. 

JERGÓN,  m.  Pundang  malakí  na 
parang  •olchon,  at  [)unó  r.aiig  giniikan; 
pÍnagp..ltUn  nang  papel,  etc.  na  gi- 
41 


vGooQle 


JER 

nágawang  ¡lihigin.  [j  mel.  Duníl  na 
masaiiiá  ang  pagkiL;awl  at  hijiOi  l:i- 
pat.  II  met.  Táwon<í  iuat,tbá  at  nnbá 
gal.  II  fam.   T¡i  án. 

JERIGONZA,  f.  Bá^ay  nn  im- 
lábó,  gusüt  at  iTiahírap  inliinliiiín.  || 
Kilos,    ó    an;ó    na    kaibá   aC    pángit. 

JERINGA,  f.  Labatiba;  hiún^á.  || 
il  m&t.  y  fam.  P.igpílit;  'ó  pngliUol, 
na    nakíiyáyamot. 

JERINÍIAR  a.  Labalibaliiii;  l,i- 
ringahín.  ||  inet.  y  fam.  Makayaniot 
sn  kauÜtan.  n  I|iahámak  ang  kápowá. 
II  r.  Maglaí>atiba.  |¡  Mayamot.  ii  Má- 
pahaniak. 

JESUSEAR,  n.  der.  naiig/«//j. 
Ulitulitíii  ang  wíkáng  |esíis;  ó  nr^g 
jejesiís. 

JETA.  f.  Lábi  al  ngií'¡ori;;  m'a- 
kapal. 

_  JETUDO;  DA.  adj.  der.  nang 
/>¿a.  Laliián;  ó  tigL!'iU.;n,  ||  inet.  Na- 
kasimángol;  nak\nninjj;at. 

JIBA,  f.  Kahiikiuán;  k,kMbriin. 
\\mcu  y  flim.  Kaífípitar,;  gálit;  yamoi; 
at  sinásabi;  Fulanú  me  ha  ¡uclio  una 
JIRA,  ako'y  dixirjr  o  i'iMAcÁr.ri'  v¿ 
Fulano 

JIBADO,  FM.  arlj.  der.  ^x.u^■^ 
¡iba,    y 

JIBOSO,  SA.  adj,  dir.  nang  //A,. 
Klíhá. 

JICARA  r.  'J-as.a  ,.;,  ,'n,inian  n.in^ 
í.ík-jiate. 

^JICARAZO,  f.  der.  na^-g  yW;-^. 
Kasukabíing    pag[japa¡iioni    nang    la- 

SOJ). 

JIFERÍA,  f.  d.r.  nangyV/.v^.  Q^m'- 
siong  niámamalay  iiaiig  baka,  b.'iboy, 
etc. 

JIFERO,  RA.  adj,  Aiig  niimkol 
sa  inaíaderc,  ó  «a    pit;;yaii   riari"   In- 


-  322  ~ 


JOR 

yop;  at  ginagamít  namang  ang  ka- 
¡inUiu;a'y  inaruiiú,  salai'dCi.  ||  s.  m.  Ang 
k'imi)¡[,  giílük,  pisaw,  na  pamatay 
at  p.ingl,ipiap  nang  baka,  báboy,  etc. 
¡I  Mámaiiiíitay    nang    baka,  -eti;. 

JIGOTE,  m.  Pagkái.ig  tinadtad, 
para    nang  dinugfuhn,    etc. 

JIMENZAR,  a.  im-g.  como  aar. 
(ir.    Ligasin   ang  bungring  tnyó  nang  ■ 
lino   ó   cáñamo,  sa  náló  nang-  káboy 
ó    pukol    nang  bato. 

JOCOSIDAD,  f.  Kasáyahan,  at 
¡iai:kaín;i[)agpalawá. 

JOCOSO,  SA.  adj.  ^r.isayá  at  ma- 
paasisté;    nakálatawa. 

JORNADA,  f.  Ang  nalálakaian  sa 
maghapon  nang  ¡sang  nagbfl)iahe.  II 
Ang  paglalakad;  ó  pagbibiahe,  baga- 
m.^n  lLiniani[)ás  sa  isang  áravv.  [|  Pag- 
ialakad  nang  manga  stnidalo  na  pa- 
tur-rgí  sa  |vik¡k¡.itgfmá  ||  met.  Ang  pa- 
nahón  nang  bíiliay  nang-  tawo,  at 
ang  pagpinaw  iiamán  nang-  kákiiowa 
sa  iníiíay  na  ito. 

JORNAL  ni.  Upa  Ka  maghapon 
nang  iiagáaraw.^^í /í^ívw/.  mnd,  adv. 
Anw;  LÍ  iipang  araw. 

jOR|^ALÉRO.  m.  der.  \x::n%  jor- 
nal. MagaaiMWj  iipah'in  naiig  ariw; 
márumniong. 

JOROBA,  f.  Kikiibáan.  II  met.  y 
fini.  Kadiw.iiá.in  at  pagaba lartg  na- 
knüvainot. 

JOROBADO,  DA.  s.  y  adj.  dt-r. 
^^■^^\Z  Joroba.    Bnk.jt;  kiíba. 

JOROJIAR.  a.  íani.  Yiimamot;  ma- 
kanmhí  sa  malabis  na  k.nlitan.  || 
(iiwíii  nnng  di  niaínam^ang  kíipnvvA. 
JOVEN,  adj  líinátít;  bagongíawo; 
dalaga.  ||  Ang  na  sa  edad  na  Jabing 
ápat  Innyang  d.dawang  puo'!  isang 
taon.  GinágumiL  namang  p.irangf«j- 


y  Google 


JOY 

íantivo. 

JOVIAL,  atlj.  Masayá  a 
:it   maádiong    looh. 

JOVIALIDAD.  L  dcr.  i 
vial.  Kisilyahan  nang  iigálí 
nióing  loob. 

JOYA.  f.  Hiyás:  ó  gintú  iiiiui  a 
pílali  na  lubhang  mahalaga  at  ma- 
gandá  ang  pagkáyaií,    at  inay  eiigas 


11  gal  i 


,ng  JO- 
at  kaa- 


—  323  — 

JUD 

Ang"    religión  nang  mang^  judio. 

JUDIADA,  f.  der.  nang  judio. 
Kabaiigi'ián.  li  Maíabis  na  pagtutiibó. 
JUDICATURA,  f.  Katungkulang 
humátol;  paghátol.  ||  íyarapatán  ó  ka- 
iLinkiiian  nang'  Juez  at  panahong 
ipinagldkiat,  ó  nilakaran  sa  gayong 
k^tungkulan. 

JUDÍO,  día.  adj.   der.    iiangya- 


mahahalagang  baip.  n  Ang    pre-  dio.   Aiig    náiiukol    sa    manga  judío 

mioog    ibiiiíbigay    sa   kaliksihán    at  II  m.   y   f.   Tawong   tiibo  sa  Jiidea. 

talas.  I(  pl.  Ang  boong    hiyás,  painuti  |[  Ang    sumúsunod    sa-  Idmáng  ley.ll 

at  panananiit  nang  isang  babayi,  láló  Wíka^ig  pangláic  at  pangalimitra,  na 


pagpanáog     sa  báhay    kung  ¡ká- 
kaaal. 

JOYANTE,  adj.  Habing  sutU 
na    luljhang  pino  at    niakinlab. 

JOYEL,  m.  der.  nang  jova.  Hi- 
yás na  inuntí,  na  kuiig  miiisa'y  wa- 
¡ang   bato. 

JOYKRÍA.  f.  d.r.  nang >-,'«.  Tin- 
dahan  nang  uiangá  lilyas  al  ibi  pang 
pauíutí.  |[  Plüterl... 

JOYERO,  m.  du^r.  nang /y>'tf.  Ang 
nagtítincia    nang    hiyás.  [|  Platero. 

JUJÍILACION.  f.  der.  nang  y«. 
bilar.  [I  Sueldo  nang  pagkaretirado; 
pagtangap    nang    reliro. 

JUBILAR,  a.  Bigyán  nang  ¡uiii- 
laa'ón.  \\  niet.  Itabi;  iiigpil  ang  ano- 
tuang  bágay  na  hiiidi  na  tiiagániíl 
=  del  empleo.  ]Jigyán  nang  jubilación 
sa  katunkuian.  1|  r.  Maglaraó,  ó  niag- 
kaniit   nang  jubilación. 

JUBILEO.^m.  Indu/gemia;  6  pa- 
iLlwad  na  lubos,  na  ipinagkákaloob 
nang  Papa  aa  lahaC  nang  kristiano, 
sa  nitinakánakang  panabón,  at  pag- 
kakailangan. 

JÚBILO,    m.   Towá;    guiak;   saya; 
ó    kasilyahan. 
JUDAISMO,   m.  dcr.  ^yAnll,  jm/ío. 


kaiaá  nang  saÜtá  nating  háyop,   aso, 
ele.  ||  met.    Mapagpatíibo. 

JUEGO,  in.  Paglilibang;  paglalaró. 
II  Laró.||augal.||I<apÍ5anan  nang  nía- 
bubiíting  t«r/3  sa  sugal.  ||  Kabüangan 
nang  madlang  bágay,  na  nanagkíika. 
ayosayos  sa  kanílang  saiüi,  para  nang 
juego  nang  libro,  juego  nang  ala> 
has,  etc. 

JUEZ.  m.  Atlj;  niay  kanani^yari- 
hang   liumátol.  ||  Ilukoni. 

JUGADA,  f.  Paglalató.Ilmet.  Búü. 
o   aglátii,  sa,  hindi  dápat    aglahün. 

JUGADOR,  RA.  m.  y  f.  Ang 
nagiálaio;  Ó  nagiíisugal.  ||  Paiasugal. 
I  Ang  may  fánging  liksí'  at  lub- 
hang   malinis   sa    pagsiisugal. 

JUGAR,  a.  ineg.  pres.-ind.  yo 
juego;  I»  juegas;  é\  juega;  ellos  y«f- 
ga/i: 'u\\[)iíA\..  juega  'di;  juega  él;  jt/e- 
gen  ellos:  subj.  prust.  juege;  jueges; 
juc^c;  juegen:  Maglaro;  ilaió;  mag- 
ahw.  II  Mátalo  sa  laió:  v.  gr.  Fu- 
lano HA  JUGADO  cuando  tenia,  ipi- 
NATALo.  SA  LAKo  «/  Fulano  ang 
lahal  niyang  pagaárí.  ||  Paga'awín;  ó 
gamitin  ang  aÜnmang  lugal  nang 
k;.tiwán.=.í  los  naipes.  Magsugal; 
uiaglaró  nang  baraha.r^ít/  gallo,  Mag- 


vGooQle 


—  3 
JÜG 

sábong..^  (unos)  con  oíros.  Mangag- 
susugal;  mangaglaro  nang  baratía.^: 
de  titanos.  Magbiru  naiig  katiiay.  [| 
n,  Maglilikoí;  iiiaggagalaw.||Magbiró. 
II  Mn^'iMÓ.— Jugar   con.    Puglaruán. 

JUGLAR,  adj.  der.  naiig-  Juego. 
Aiig  náuukül  sa  paglalaió.  [|  s.  \n. 
Ang  nia|;ciglñró  at  inapaLilard  nang 
iiiasaniá  sa    kápowá. 

JUGLARESA.  f.  dcr.  n-Ai\gjuego. 
Babaying    mapaglaro    nang    masaniá. 

JUGO.  m.  Katás.  n  met.  Ang  nia- 
halagá;  6  piüaká  niay  kabuluhán  ng 
anotnán. 

JUGOSO,  SA.  adj,  der.  nang 
Juego.  May  katás.  [|  ¡net.  Makatás; 
m^SMSiancia. 

JUGUETE,  m.  4er.  nang  Juego. 
Laruíin;  ayamcn.  ¡]  Bíru;    agiáhi. 

JUGUETEAR,  n.  der.  níngjnego. 
Maglaro;  uia^libang;    miígii'ikot. 

JUGUETÓN,  NA.  adj,  aum.  ng 
Juego.   Ma  pi>glai  ó;    magala  w. 

JUICIO,  m.  Bait.  il  Pasiyá.  \\  Ka- 
báitan;  kaiinawan  r>ang  bait.==/?«a/, 
raghuhukrjiH    sa    sangkatawuhán, 

JUICIOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
Juicio  Mabail.  ||  Gawang  mabaifc. 

JULIO.,  m.  íkapitong  buan  nang 
taón. 

JUMENTO,  xa.  Híiyop  na  pa- 
rang  kabayo;  ito'y  hindi,tüb5  dito.  \\_ 
met.  Ang  tawong  mangmang  al  ma- 
samá. 

JUNIO,  m.  Ikaánini  na  biian  nang 
taón. 

JUNTA,  f.  Págpupbtong:  y¿í«/<z,j| 
Katipiinan-IJAng  pagkakáiakip  nang 
daUwá  ó  maianiing  bágay. 

JUNTAMENTE,  adv.  ni.  Kasa- 
nia;  sarnpón;  patí.  [|  adv.  t,   KasaLay. 

JUNTAR,  a.  Pagpisaiiin;  lipunin; 


34  — 

JÜN 

6  ipuniíi.  II  Pagagapayiii.=:  (algmto- 
cosa)  tí,  con  otra,  Ipisan;  'cS  iagápay 
(ang  anotnán)  sa  iba.  [|  r.  MagtilipOni 
magsaaiasama.  ||  Magagápay;  magkat  - 
níg,  II  L'iniabok.  [|  Magdáiig;  mag- 
lankap.  jj  Pumisan.  ||  Maki.ipid;  sumí- 
ping  ang  lalaki  sa  babayi.  ||  Magbuig 
sa  unan. 

JUNTILLAS.  (A  pie)  loe,  fam. 
Pantay  p,iá;  ó  sabay  ang  |jaá  na  niag- 
kada¡ü.=(5^  pit  Juntillo.  met.  Biinng 
pagriiamatigás;  liíbos  na  pagpipílit, 
bagamán   mali  ang   ilinúiutol. 

JUNTO,  TA,  p.  p.  irreg  nang 
Juntar,  adj.  Nagkákapisan;  kalapit.||- 
adv.  m.  Paininsan;  kasabay.  ||  Ka- 
sama;    malá|DÍt.  , 

JUNTURA,  f.  Sugpong;  ó  ¡linag- 
HUgpungán;  sánib. 

JURAMENTAR,  a.  Papanuni- 
paín.  II  r.  Mapilítang  manumpá.  ||  Ma- 
numpá. 

JURAMENTO,  m.  Panunumpá- 
II  Siimpá. 

JURAR,  .a.  PanumpaSin.  II  Qui- 
!aniín  ang  isang  Hárí;  ó  kumilala  sa 
Háii,  na  kal^kip  ang  panunumpang 
magtátapat  at  magUlínkod  aa  kaniyá. 
=  í/i  hacer  ó  no  hacer  alguna  cosa. 
Panumpaang  gágawin  ó  hindí  ang 
anomán  =sn  vano.  Manumpá  sa  dí 
k;iilang.in,  ó  di  i\iioi>.=  por  su  nombre. 
Panumpaán  sa  ngálan  myá.  =  /urár- 
scla  ó  Jurárselas  á  alguno.  Ipangákong 
manhíhiganti  sa  kápowá,  etc.  ||  c 
ManumpS. 

JURISDICCIÓN,  f.  Kapangya- 
rihang  makapamaiiálá,  magutos  at 
buniato'.  II  Nasásakupang  lugal  ó/w- 
íf/í/fw,]]  Ang  kapangyarihan  nang  ano- 
mán aa  ib.-í. 

JURISDICCIONAL,     adj.    Ang 


vGooQle 


JUS 

náuukol  su,  Jurisdiccibn. 

JUSTAR,  m.  Liimabaii;  inakipag- 
hámok  sa  isang  torneo. 

JUSTICIA,  f.  Kibáitanií  hiimí- 
hikayat  na  ibigay  sa  bawa't  isa  aiig 
tilagang  kani}á.  ||  Katowírang  pa¿- 
bibiíjay  sa  iaa*t  isa  nang  kaníkaniya, 
II  Katowtran.  {|  ICapisanan  nang  la- 
hat  nang  kab.inalan.  ||  Parusa;  ó  kri- 
paruiahang  hayag. 

JUSTICIERO,  RA.  m.  y  f.  ng 
jusUcia.  Ang  gumágawá  ó  aagjjápa- 
gawá  nang  lungtoiig  sa  pagkáhustj- 
sia.  II  Ang  mab.'gsik  magparusa. 

JUSTIFICACIÓN,  f.  d^r.  nang 
Justificar.  Kiitapatán;  pagkáayos  sa 
líiatowid.  II  Pagp"a|)atoto{5.||  Katotohá- 
nang  ipinaníniwalá  sa   anomáii. 

JUSTIPRECIAR,  a.  Halagaban; 
lasaban    nang    ka ratii patán. 

JUSTIPRECIO,  m.  Halaga;  ka- 
tisahang  kurampatan. 

JUSTO,  TA.  adj.  Atig  guniága- 
wá    nang   tapat   at  ayon   sa   kaíowi  ■ 


•325- 


JÜZ 


ran.  ||  Tapat  6  náaayon  sa  katowi- 
ran.  ||  Ang  nabúbuhay  nang  lubbs 
napagsunod  sa  .utos  nang  Dios.  || 
Hustó;  walang  kiilaiig,  ||  s.  ra.  y  f. 
Banal. 

JUVENIL,  adj.  Ang  náuukol  aa 
kabatáan;    ó    pagkabinálá. 

JUVENTUD,  f.  Kabatáan;  ó  edad 
na  dalawang  piio  at  lima  hangang 
ápat  na  puó.  ||  Kabinaiaan;  ó  'kati- 
punan  nang  manga  binátá.  [|  Kada- 
lagahan. 

JUZGADO,  p.  p.  nang  Juzgar , 
y  m.  Tribuna!;  ó  lugal  na  pinagha- 
hatulan.  Húkuman. 

JUZGAMUNDOS,  corn.  Mapag- 
upasaia.  II  Mapangtibak. 

JUZGAR,  a.  Hatulan;  hukumán, 
[I  Kurúin;  magpasiyá.  ||  Lipin.  || 
A.:i\\\g,=:por  deshonra,  Aiiing  mahá- 
lay,  ó  nakasísiiang  ^m\.^  de  alguna 
cosa.  Hatulan  ang  ánonián;  isípin.JI 
=en  ah¿tina  cosa  Humátol  sa  ano- 
niang   bágay. 


vGooQle 


—.3^6- 


LA..  art.  f.  Aiiy.  ||  s.  tu.  Ikaanini 
n  a    voces   na  n  g    escala    n  a  n  g    música. 

LÁBARO,  m.  Estandarte,  ó  baii- 
dí'áng  romana,  na  niaghiíhat  Sa  pi- 
nalidn  ni  Constantino  ay  nibgyán 
nang  cruz  at  cifra  nang  ngalan  ni 
Kiisto.  I)  Ang"  únang  letra  nang  pa- 
rgalan    ni  Krislo. 

LAEEIIINTO.  m.  Lugal,  na  ta- 
lagang  ginawán  nang  maraming  tiaán, 
na,  nagkákakuroskijros  at  nang  mag- 
káligavvligaw  ang  na  sa  loob,  at  hiíag 
mátutuhan  ang  laoasán.  1|  niet.  Bá- 
gay  na  maguió  at  siiotsiiot.  li  Ka- 
gululián, 

LABIA,  f.  fam.  Anir  kiiayahan, 
kasagánáan  at  karunímgang"  sumabi. 
|¡  Kalátwisan  nang  dilñ  sa  panana- 
lita. 

LABIAL,  atij.  der.  nang  labio. 
Letrang-  tiníüko;¡i  mima  ang  lábí 
kiing  ipangiísap  para  nang  lí.  at  ng 
P.  etc.  11  anat.  Námikol  sa  n!>i'n.Ó  ai 
Ubi. 


LAIJIO.  m.  Lábi:  ó  gílid  nang 
aÜnmang  síigat,  vaso  6  ibangbágay. 
11  Lábi;  ngiísó.  ¡I  pl.  Ngiíso't  iál)í. — 
lahio  superior.  Ngúsó. — labio  Inferior, 
Lá'jí. — No  descocer  ó  no  despegar  los 
labios.  Huag  umíinik;  huag  sunia- 
got. 

/.,AB0R.  f.  Ang  paggawá  nang 
anomán;  ang  gawá  ó  trabaho.  |¡Zí/- 
lujo  sa  damit;  ó  burda.  |{  Paiiaiiahí; 
pagbuburdá,  etc.,  na  pawang  gawang 
babayi.  [|  Kailan  niang  gamitlng 
kasania  nang  artículo  la  ang  kahulu- 
g.i'y;  Eskuclahan  nang  manga  bátang 
babayi,  at  .sinásabing:  sacar  la  niña 
de  j,A  LAíiOR,  kunin  ang  hatang  ha- 
bayi  sa  kskuélahan,  ele.  ||  Pagsasaka; 
6  sinásaka.  ||  Báwa't  isang  tiidüng 
sa  lúpá  nang  araro.  j|  Sa  manga 
mangagawa  nang  tísS  al  larió  ay 
báwa't   isang  libo   niío. 

LABORABLE,  a'lj.  der.  nang 
labor.  Ang  i^iikat  mai;.-i\vá;  ó  maga- 
gawá.  II  Masásaka. 


y  Google 


LAB 

LABORIOSIDAD,  f.  d.^r.  iian!; 
labor.    K.a  si  pagan;  sí|)<Tg;    síkii]). 

LABORIOSO,  SA.  adj  <\ct.  rg 
labor.  M;isípig;  lrabahador.||Mal)igrit; 
ó    iiialiíiap    gawln. 

LABRADA,  f.  Lúijang  linang  na: 
ó  hunkil  na. 

LABRADERO,  RA.  adj.  Ang 
magágavv.l;  i)rfgay  sakahin,  inasás;iká. 

LABRADÍO,  DÍA.  adj,  Liípánc 
r.iikr.hiii. 

LABRADO,  DA.  p.  p.  nang  h- 
hrar  y  adj.  Kayo  na  may  burda.  [| 
m.  Ang  hukid   na  linang",  ó  araró  na. 

LABRADOR,  ni.  MagsaFaká;  mag- 
aararó  |[  rn.  y  f.  Ang  may  saríling  lúpS 
at  siya  rin  ang  suniáaak-T,  ||  Tagá  bú- 
kid,  ó  tiigá  párang;  ó  liÍMu  man  sa 
hayan  at  hindi  nagsásnki,  ang  pag- 
uugali  at  pananamit  ay  ki¡;il  nang 
magsasaká.  (I  adj.  Ang  n;>gtnlrabaho; 
ó  niak-ipagcátrabaho. 

LABRADORESCO,  Ca.  adj.  óer. 
nang  labrador.  Ang  náimkol  ¿a  mag- 
sasjkí  ¡it  f;aiili  niyá.  ||  Tagabúkicí; 
uiboníí    párang, 

LAIÍRANTÍM.  m.  Magsasakang 
diikl'já,    d    kákiunti   ang  pagaári, 

LABRANTÍO,  TÍA.  adj.  agr. 
Ltipang    Kak;i/iin;    ó    árarohin 

LABRANZA,  f.  P.igsasaka;  II  Lu- 
|)ang   síikahín.  f¡  I'.igáaiing  liípa. 

LABRAR,  a,  Gmnavvá;  maglra 
ijaho  sa  isang  opisio.  ||  Ar;;rohin  ang 
liiíkii;  tiiag-.-ik^i;  magbiíkid.  í|  Mafí- 
biit^l^  man;ilri;  6  gunnwa  nang 
trabahong  b^ibayi,  ^^.i  mirdUo.  Ga- 
,wm;    ó   y.iríin  sa    jiiikijok. 

LACAYO,  m.  Ab'ia,  na.  angla. 
lagang  tiinkol  ay  suniunodsiinod  sa 
kaniyang  pangínoón,  rnaging  takad 
man,   nanjiángabayü;  ó  sa  likuraii  k\% 


LAC 

carruai;e;  b  kaagápay  nang  cochero  sa 
unabAii    nang    carritage. 

LACIÍRAÍl.  a.  Pagpirápirasoliin; 
punitin;  munglaín;  durugin  ang  ano 
niíii).  II  r.  Mag!iaini)íis;  m^%pemtencia. 

LACERIA,  f,  Kahirnpan;  kadiik- 
haán-  [|  Hírap;    dá  ita. 

LACIO,  CÍA-  adj.  L'inlá;  laying. 
|]  Mahíná;    niaialá. 

LACÓNICO,  CA,  a(ij.  Maikii; 
madaü. 

LACRAR,  a.  der.  narig  lacre.  Va.^- 
w.i  nang  sakit,  súgat,  ||  met.  Siií^in 
ang  pagaári,  ó  haníipbuhay  nang  k\- 
powá.  II  Idikit  nang  laa-e.  ||  r.  Mába- 
wa    iian^  &z\C\\;   fie. 

LACRIMAL-  adj.    Ang    náuukol 

'lacrimoso,  sa.  adj.  May 
Iñhá;   luhaán. 

LACRIS.    m.   Rümí.10. 

LACTACIÓN,   f.  y 

lactancia,  f.  Ang  pagsnso 
nang  b.^tá;  at  ang  p.inahong  isinií- 
siisn. 

LACTANTE,    m.    Sumiisuso. 

LACTAR.  a.  Magpasuso;  ó  pa- 
sii5uhiii.  jj  n.   Siimii^a. 

LACTARIO,    ría.  adj.  y 

LÁCTEO.  TEA.'  adj.  Ang  ná- 
uukol sa  gatas  ^  k;iHnikha  nang 
gatas. 

LACTICINIO,  in.  Gatas,  balín- 
niang    pas'káing  djinalinn    ng    gatas. 

LACTÍFERO,'  RA.  adj.  anat. 
Ang  ilinádaltiyan;  ó  [¡inagdáraanan 
nang  gatas,  liangang  sa  diiniating 
sa  iilong  nang  suso.  II  May  gatas;  ga- 
tasgatás. 

LACTÜ^^IEN.  m.  med.  Dusdós 
at  gxí^  nang  manga  batang  súmii- 
ñu  sO . 


y  Google 


LAD 


-328- 


LADEAR.  n.  Ikílinf;;  itagíüd.  || 
Aga payanan;  sam,ilran  =;(n?¡a  cosa) 
á.  /íífa'fí  ial  parie.  Ikílin-gf  (ang  isang 
bágay.)  S3.  fea  niay  daknng  g.iy<^n.|| 
n.  y  r.  ICumíüng;  tinRagílid,  |]  Ma- 
míling;  ó  nmgiakad  sa  piling  nang 
bundok.  [|  met.  I-iimihís  sa  daang  iiia- 
towid.  II  r.  mct.  Küingan;  íáyó  ang 
anomán;  padalá,  b  pahua  í^a  anoniang 
bágay.  [I  Gumawi  sa.=:tf.  hacia  tal  par- 
le. Kurníling  sa  g^ayong  gawí.=;f'rt/- 
gimo,  á  oiro  parlido.  Umayon;  h  su- 
mama  («ng  síñoman)  sa  ¡bang  par- 
tfdo.=f(J«  nn  compañero.  Stimarna  sa 
isang  kaihigan;  na  uraagápay  sa  ka- 
niy^    nat!g    ¡jaglákad, 

LADEO,  ni.  der.  nang:  lado.  Kí- 
ling;   6    pagUáküing-;  pagkátagiÜd. 

LADERA,  f.  Libís;  ó  dahilig  ng 
bundok, 

LADERO,  RA.  ndj,  Píling;  ta- 
giliían. 

LADINO,  NA.  ndj,  met.  Mata- 
las    mag^masid;    roRcIaling    humalalfl. 

LADO.  m.  Tagiliran.  |!  Tabí;  gí- 
lid  nang  anomán.  |¡  Ang  kabiak  ng 
katawán.  |¡  met.  Ang  tawong  nagkií- 
kupkop  sa  isa:  v.  gr.  he  tenido  for- 
tuna en  dar  con  lítenos,  lados,  nag- 
kapálad  akong  nakAtagpó  nan<^  ma- 
buting  MAGKUPKOP,  etc.||Lugal;  gawi; 
banda. 

LADRA,  f.  Pagtaluil. 

LADRAR,  n.  Tnmahul;  kumaw- 
kaw  ang  aso.  |¡  met.  Buniálá;  g-umírí; 
magbiliig  lámsng  na  hindl  nanián 
gumágawá  nang  anomán.  ||  met.  Sa- 
.  langsangfn;  kontrahín  ang  sinásaljf  ó 
ginágawá  nang  iba. =::íWa  luna.  Ka- 
hulán  ang  biian.  Magsikad  bagá  sa 
batd;  babngin  ang  pader;  'd  ilsban 
ang  banga  sa  tapayan,   na   para  ng 


LAD 

kaflnbilián    nang    tagálng. 

LADRIDO,  m.  Tahid;  ó  kahu! 
ni'ng  aso.  |[  met.  Pintas;  iit;  lib:.k  na 
ikinákapit    sa    ib'í. 

LADRILLADO,  m.  Lát^g  na  la- 
rió. 

LADRILLAL-  m.  der.  nang  la- 
drillo. Ltigat    na  cagaw.'in  nang  larió. 

LADRILLAZO.'  m.  aum.  nangr 
ladrillo.  Saksak,  ó  hanipíis  nanglarió. 

LADRILLERO,  m.  der.  nang  la 
drillo.   Mae'alario. 

LADRILLO,  m.  Larió.  |)  Ang  bur- 
da, íí  talií  na  hiísurangf  larió  ó  tabas 
lariíí,  na  nakalaeay  sa  kayn. 

LADRÓN,  NA.  m.  y  f.  Magna- 
nnkavv;  tekas. 

LADRONERA,  f.  der.  nang  la- 
drón.. Tagii^n  nang  ma'gnanákaw.  fj 
P.-,gn.inák!lw.  Sin^sabi.  sa  pagbibilí 
nang  labis  sa  karampátang  halaga: 
V.  gr.   itoy  isang  pagnanákaw,  esto  es 

lina  LADRONRRA. 

LADRONERÍA,  f.  der.  nang /«■ 
drbn.  Pagnanákaw.  ||  Kawan  nang- 
magnanákaw. 

LADRONESCO,  CA.  adj.  der. 
nang  }adr})n.  fam.  Ang  n^uiíkol  sa 
magnanákaw;  sariü  níla.  {|  Piílong 
nang    manga    mananákaw, 

LADRONICIO,  m:  der.  nang  la- 
drbn.    Pagnanákaw. 

LAGAÑA.    Mina;  dirá. 

LAGAÑOSO,  -SA.  acij.  der.  nang 
lagaña.  Mítláin;  díráin. 

LAGAR,  ni.  Tankeng  maÜíf,  na 
pinaggígiikan  nang  ubas,  al  nang- 
makuhn  ang"  katás,  na  gínágawang 
álak. 

.LAGARTIJA,  f,  Hingbubuti;bii. 
tiki. 

LAGARTIJERO,  RA.  adj.   der. 


vGooQle 


LAG 

narifí     ¡aí^artija.    Háyop    na     naiigá- 
ngain   nang    butiki. 

LAGARTO,  ni.  Tuku;  hir.ibubuli, 
etc.  II  K;il:ininán  nang  baraso;  ó  d<i- 
gádagaan.  ||  U\\\.  M.i^daráyíl;  sanay 
maí;i>aiiku;ifllikund. 

LAGO.  m.  Láwa.  [i  Da^atdagwtan. 

LAGOTEAR,  ii.  Aí.igliimanhi- 
inaii;  KiagliÍDiashiinas;  maglangís  at 
nang  .kamtán   :in^   anomán. 

LAGOTERÍA,  f.  fam.  Pagialangr^ 
paghimas;   pagshmü. 

LAGOTERO,  RA.  arij,  Mnpag- 
langís;  mapagbalbás. 

LÁGRIMA,  f.  Liiha,  ii  Tfilo  nang 
ílagtá. 

LAGRIMAL,  adj.  der.  .  nang  lá- 
'^riina.   D.idalayang  liíha. 

LAGRIMAR,  n.  der.  nang  lágri- 
ma.   Lunuíha;  raagluliá   aug   mala. 

LAGRIMEAR,  ii.  fam.  Magluhá; 
itmiyak. 

LAGRIMOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
lagrima.  Lijháliiliaán.  |¡  Luhaín.||Na- 
k:iiiy.i!;.  j|  Kálioy  na  tnniiiUilÓ  ang 
dagta. 

LAGUNA,  f.  der.  iianfj"  lago.  Dár- 
■gat,  na  niagkabikhbüá  ay  nalíligid 
nang  liípS;    lawá;   dacaidagatan. 

LAGUNAJO,  m.'  dim'.  nang  la- 
guna.  Lnbak. 

LAGUNERO,  RA,  adj.  der.  ng 
¡¡ii^ii/hi.   Ang    náuiikol   sa    láwá. 

'LAGUNOSO,  SA.  ádj.  d.i-.  nang 
laguna.  Lugal  na  'ni-Tta  niiig  lab.ik 
ó  lá\  á. 
•  '  LAMA.  f.  .Ranlik.  ||  Liiitioi,  na  na- 
kdiítang  'sa  dJgat,  iá  6  n;i  kiin^  ¡na- 
si'g:iá.!|  Haliing  sina  itán  n.ing  ginto 
ó  jiiiak,  II  ni,  Fáií  \y,<.x\%  ni:íngá  Uiga 
gawiii^í  kakinuian  nang  Tartana,  na, 
kisiping   ruii¿   Sungsíjiig 


2Q  — 

LAM 

LAMEDAD.  111.  der.  nang  lama- 
Kabanükán;  ó  Uigal  na  mabanlilí.ü 
ICiipiilikan. 

LAMEDURA,   f.   Paghíraod. 

LAMENTACIÓN._  (.  der.  nang 
laiiieniíir.  Panamijitan;  taghoy.  ¡|  Bá- 
wa't  isang  ba-h,igi  nang  raghoy  ni 
Jiíccinias,    na,    tináíawag    na    Trenos, 

LAMENTAR,  n,  y  r.  Managhoy; 
manaiiibitan;  níanang¡s.=í/i?,  por  la 
desgracia.  Managhoy  dáhil  _sa  kasa- 
liwaang"   páiad. 

LAMENTO,  m.  Panaghoy;  daing; 
p.in!inil)itan.    . 

LAMEPLATOS,  m.  Sa'itang 
pangiíL    sa    matákaw, 

LAMER,  a.  Dil^an;  himurín.  || 
met.  Sumági  íiang  marahan  at  ma 
lubay.  ang  anomán  sa  iba,  para  ng 
túbig  nang  isang  ílog  ó  batís  na-umá' 
agos  nang  marahan  sa  manga  bu 
hangin    ó  sa   tabí  nang  pangpang. 

.LAMIDO,  DA.  p.  p.  nang  la 
mer,  y  adj,  niel.  Ang  lubhang  gas 
.gas  i.a'sa  pagkágamit. 

LAMOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
lama.  Mabanlik;  malíimol.  II  Tinútu- 
buan    nai¡g   lúmot. 

LAMPACEAR,  a.  der.  nang  lam- 
pazo, náut.  Ptmasan  rang  lampazo 
ang  sahig  at  tagilíran  riang  sasak- 
yán-,  ■ 

LAMPARA,  f.  Ilawán;  ó  lámpara. 

LAMPARERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  lámpara.  Ang  naghalagá  nang 
lámpara,  na  siyang"  naglílinif,  naglá- 
langis  at  jíagfíísindi.  (|  Ang  gumága- 
wS'ó   nrigu'tindá  nang   lámpara. 

LAMPARÍM.  m.  dim.  nang /«;»- 
para.  Ang  bákal  6  tansong  bilog 
nang  ¡¿impara  nang  simbahan,  na, 
pinagláliígyan  nang  basong  ilawán. 


y  Google 


LAM 

LAMPAZO,    m.   níiiit.   B.isalung 
pamuiias   na    Ihnpazo   ang   ng.ilan. 
.    LAMPINO,  adj.  Aiig  laláking  wi- 
lang  balbás;  ó  inadálang  ang  balliás. 

LAMPO,  m.  poét.  Liwinag,  6 
sínag  na  biglá  at  nawawalá  r¡n  fgad, 
na    katiilad  iiaiig"  kidlat. 

LANA,  f  Balahibo  nang  tiip.i, 
ó  carnero,  na  hináhabl  at  gináoaw.iníi 
damit.  II  Ang  damit  na  lana.  ||  niet. 
y  fam.  Salapí. 

LANAR,  adj,  der.  nang  lana.  Há- 
yop  na    niay  balahibohg    lana.  |¡  Ná-  . 
uukot   sa    lana. 

LANCE,  m.  Pagtatapon-  pagwa- 
waksí;  pagludIi.||Pagbabalibag.|IAng 
pagpupuk^i  nang  dala;  paguiímang 
nang  bukalot,  etc.  na  ipinangíngisdá, 
at  ang  náhiihuli  noon.  |J  Lansí;  abang. 
n  Away;  pagkakagalit.  ll  Pangánib.  || 
Pagkakátaon. 

LANCEAR,  a.  Sibatín;  tulagin 
nang  sibat. 

LANCERA,  f.  der.  nang  lanza- 
Salangán    nang  sibal,  6  nang  sii'ígí. 

LANCERO,    nri.  der.  nang  lanza. 
Ang  sundalong  bibat  ang    sandata.  '|  ■ 
Ang  gumágamit,  6  may  dalang  sibat, 
para  nang  inangá  vaquero  at  toterc-.  || 
Ang  mangagawá  nang  sibat. 

LANCETA,  f.  d¡m.  nang  lanza. 
Panangrá;    panghilas  pangYdlii. 

LANCETADA,   f.  y 

LANCETAZO,  m.  der.  nang  ¡an^ 
ceta.  Stígai  na  gawá  nang  lanceia.\\ 
Pagsaksak,  saksak    nang    lanceta. 

LANCETERO,  m.  der.  nang  ¡an 
cela.  Siiksukan  ó  taguán  nang /(w 
ceta. 

LANCHA,  f.  nául.  Isang  klas,'ng 
sasakyán,  na  tinítikinr.n  ó  ginágauran: 
gin&gamit  na  panghákot  sa  sasaky«n, 


LAN 

n.3ng   kalaka!    ó  nang    anonián. 

LANCHADA,  f.  der.  nang  lan- 
cha. Ang  Iii'ang  nadádaia  nang  pa- 
minsan  nang  isang  lancha. 

LANERÍA,  f.  der.  nang  lana. 
Pinagtíiindahan    nang  lana. 

LANERO,  ni.  der.  nang  lana.  Na- 
ngángalakal  nang-  lana.  I|  Ang  lugal 
na  tapfuán  nanjí  lana. 
^  LANGARUTO.  TA.  adj.  fam. 
láwojijí'  niahngnay  at  patpatin  ang 
k-itawán;  ó  bág.iy  na  mahíiba  at 
-makítid. 

LANGOSTA,  f.  Cálang,  na  hi- 
yop,  II  mct.  y  fam.  Ang  m^t^kaw, 
na  íniuibos  ang  anoniang  matagpuan: 
tinátawag  ng,ing  bálang  ang  nnangi 
baláng  nangibloob  nang  isang  pá- 
iningalan,  at  jníiubos  ang  lahat  n| 
métappuan    donn. 

LANGUIDECER,  n.  irreg.  romo 
agradecer.  Manghíná;  niangayáyat. 

LANGUIDEZ.  í.  Kapayatán.||met. 
KahinSan;   kawalán   nang  taga!;  lata, 

LÁNGUIDO,  DA.  adj.  Payat;  raa- 
híná;  malatá.  II  met.  Mahíná  ang  lonb 
at   mahiman, 

LANÍFERO,  RA.  adj.  der,  nang 
lana,  poét-  An;^  may  lana;  ó  iiamá' 
malnlá  nang  lana. 

LANIFICIO,  m.  Arle  nang  pig 
gawá,  6  nang  paghabi  nang  lana;i 
nang  annmang  kasankfipang /««a. 

LANILLA,  f.  der.  nang  lana.\ 
Ba^ahibo  naH2  mukhá  nang  pa?~io. 
II  Káyong  lana  na  manipis  at  may 
hálo-  II  Ang  malambot  na  pinakabu- 
lo   nang   liaiaman. 

LANOSIDAD,  f.  Bulo  ng  mangi 
dáhon  ó  bunga  nang  ¡lang  mangí 
káhoy. 

LANOSO.   SA   adj,  y 


vGooQle 


LAN 

LANUDO,  DA.  ndj.  Mabalahiby; 
itiabii'.ü;  6  nurámiiig  buto.  (|  Mukr 
hang  lana. 

■  LANZA,  f.  Sibal;  tandós;  [tilag.  || 
\'iii.  carriiagi:  ay  ang  baras,  na,  na- 
!  gfgitiiá  natig  dalawang  kab.iyo,  nt 
'■  düon  iiakatá  i  ang  inangá  taníkalá 
nang  pets-ra  nang  guarnición,  at  ng 
luniuid  ang  lákad  nang  carnia¡^e.  || 
Siind^Jo   na    sibat  ang  sandata. 

LANZADA,  f.  der.  nang  lanza. 
Tásak  nung  sibat;  ó  súgal  na  gawá 
nang  sibat. 

LANZADERA,  f.  dcr.  ng  ¡mza. 
Sikuán;  ó  kiníiikiran  nang  siniílid 
na    panghabi. 

LANZAR,  a.  Ibulií^ok;  ¡tudlá;  ibu- 
iid;  icapon  nang  biglá  at  malakás. 
Giiiágainit  naniang  parang  reciproco. 
Palayusiii;  itabuy.  l|  Bítiwan,  pawaláii. 
==( /¿echas)  d,  contra  el  adversario. 
Itudlá  (ang  manga  pjná)  sa  kalaban. 
—del  puesto.  Ibuifd  sa  kinálalagyan. 
II  r,  Biimuhtsok.  n  Damalúhong;  su- 
iiialákay.=ii'/,  en  el  mar.  Tumalón  sa 
^i^AK.^ sobre  el  enemigo.  Luüiibin  ang 
i  kaáway. 

LANZÓN.  in.  aum.  de  lanza.  Si- 
I  tiat    i;a  niiikli    at    nialakí. 

LAPICERO  m.  dci,    nang    lÁpiz- 
Laiagyáii  nang  lápiz  ó  tagdang  kin&. 
kabitan   nang    h^-piz. 
LÁPIDA,  t'.  Batong  buhay  6  tansó. 
,  na  nilálagyan    nang    letra. 

LAPIZAR,  m.  Ang  mina  nang 
lápiz.  Ij  a.  M;ig(iÍb'jjo;  d  gunilihit  ng 
lápi^. 

LARDAU.  a.  y 

LARDliAR.  a.  Pahiían;  la'-irán; 
ó  p'-ipula-n  nang  taba  ó  manliká  ang 
■inaíihaw.  II  .Siksik'in  ang  inihaw  ng 
iiinívváng    taba. 


331  — 

LAR  , 
LARGAR  a.  Bitiwan;  pawalán,  || 
Tustuskn;  butawán;  ibngnós  ng  unti- 
unti.  II  náut.  Iladlad  ang  bandilá,  lá- 
yagj  ^tc.  II  r.  náut.  Tumülak  na  pi;- 
láut  ang  sasakyán;  luniayd  sa  pang- 
pang  ó  sa  kapowá  sasakyán. HUtaalfs 
náng-  walang  kibó,  mádalian  at'pa- 
tagó.  II  Tumakas. 

LARGO,  GA.  adj.  MahábA.||met. 
Mapagbiyilyá;  magandang  loob.  ||  Sa- 
gání;  labis.  ||  Maláwak.  ii  náut.  Híndi 
nakalálí:  vgr.  ijindí  nakatálÍ  <i«¿'  lú- 
bid  na  iyan,  está  largo  ese  cabo.  || 
ni,  H^ba;  6  kahabáan.=(/i-  manos. 
Magaan  ang  kamay;  ó  niapanakit, 
na  pagkuay  búbuhalin  ang  kainay 
sa  kápowa.  =f«  dar,  Sagánang  mag- 
bigay. 

LARGOR,  m.  Hábá;  ó  kahabáan. 

LARGUERO,  m.  der.  nang  largo. 

Tutop    6    barrote     sa    kahabáan,    na 

ini  álagay    sa    báhay,    ó  sa   anomang 

gawang  ankiague. 

LAZGUEZA.  f.  der.  n^x\'¿largo. 
HáLá;  ó  kahabáan.  ||  Kabiyayáan;  ó 
awá    sa    kápowá. 

LARGURA,  f.  der.  nang  lar^o. 
K.ihabáan. 

LASCIVIA,  f.  Kalibiigan;  ó  pag- 
kíhilig  sa  kalupaán.  H  NásSng  nía-. 
labis    sa   anomán. 

LÁSTIMA,  f.  Habag;  áwá;  hiná- 
yang.  ||  interj.    S:iyang[ 

LASTIMAR,  a.  Manakit;  ó  sak- 
tan.  II  Sumilgat.  ||  Dowahaginin;  upa- 
salaín  ^ng  puri  ó  kamahalan  nang 
sínoman.  ||  r.  Masaktán;  masugatan. 
II  Mahabag;  maávvá;  manhináyang.  j| 
Magdamdam.  ||  Dumaing;  managhoy. 
=  coHy  en,  contra  una  piedra.  Ma- 
saktán; niábabag;  niatisod  sa  isang 
bató.  =  í/ir  la  «t>//íí(i.  Magdainuam  sa 


y  Google 


LAS 
baiítá.  ' 
,.    LASTIMERO,   RA.  adj,  >. 

LASTIMOSO,  SA.  ndj.  d^r.  ng 
l.ísíima.  Kakiiiáhinay.itig;  kaiiabiig-- 
habag;  nakuhihinuyang. 

'LATERAL.  aJj.  Aiig  náuukol, 
ó  na  ^a  tngüirau  nang  'vmy¿  bá^ay. 
11  met.    Piíhiwás. 

LATERANENSE. -adj.  der.  ng 
Iclfáfi.  Ati^  iiáuuk..)!  sa  siinbahaii 
iV'.iig  Saii  Juan  de  Letrán,  p;ir.i  iig 
manga  páií  sa  siiubahang  yaon  arij^ 
táwag'  a)':  ~ padres  laleñtncnscs;  aiig 
■  koníjiliong-  gínawá  dooii  ay  cm 
cilio   laCcrtincnse. 

LATIDO,  p.  |).  iiang  ]atir.  \\  m. 
Kibot;  tibük.  II  r<:ifii;iol.  )[  Ang  k,hol 
na  pahintóhintó  n..iiig  aKo,  kimg-  ip¡^ 
nangá.igas-*  at  nákikita.  ó  násusiin- 
dan  iing  talagang  lilaáliubol,  Gayón 
din  ang  kiianiwang  távvag,  sa  i)ak 
nang  aso  kung  nasáiiakian. 

LATIGAZO,  ni.  d^r.  nang  lá- 
tigo. Hampas  nang  látigo.  \\  Lap.td; 
6  pag^Tpad.  ¡|  Sagiok  nang  látigo.  \\ 
ni.t.  Ang  kiisiraaiig^di  iníisip,  ,,a 
nágawa  sa  k^ipcnvá;  ó  ang  batíng 
map3ÍI:  na  di  tinátaiaga. 
^LÁTIGO,  m.  Látigong  balat:  kum- 
pás  ri:i  liibid,  d  aiiomang  bágay  na 
,  panghami-ás^  sa  kabayo.JIAng  liíbid 
na  ipinangtataay  nang  bagay  jia  íb¡g 
timbaiigín. 

LATIGUEAR,  n.  der.  nang  U- 
tigo.    M;igpasagiok    nang    látigo. 

LATIGUERA,  f.  Lúbid  na  tál¡ 
at  panghigpít  riüng  tila  balmarigiki. 
nákabit  sa  likod  nang  i-á, 
_  LATIGUERO,  m.  'deí.  nang  Aí- 
ligo.  Ang  mangagawá;  ó  naybi'biíi  njí 
marga   látigo. 

LATÍN,    m.  Aiig  wikáng    latín. 


-33^  — 

■    LAT 

LATINAJO,   ni.  der.  nang  hiiín. 

üm.   .Masaniaiig  pagkilaijri.  ||  pl.  Ga- 

iC'     >'Ín    ai;g     táwag    ba    nialabis    at    na- 

kasLÍuiyang  pagbangit  ó  pag-^iasabi  ng 

manga    tfXLong   wikáng   latín. 

LATINEAR,    n.  d-r.   nang  latín. 
•  .M,iglaííilín    sa  sdiato    sáÜtaan.     ' 

LATINIDAD,  t.  der.  nang  iatin. 
Aig    wíkang    latín. 

Latinismo,  m.  der.  nang  la- 
tín. Kiugaliang-sari  i;  ó  talagang  pa- 
ra uí   naiig    pags.-isalita  nang    latín. 

LATIR.  n.Tiiinibok;  kumalig.  || 
Kimahpl  ang  aso  nang  patlangpal- 
lang  sa  pagkákiía  ó  pagsunod.sa 
hináb.iboi    n  i    ¡láyop. 

LATITUD,  f.  Kalaparan  nang 
.inoman.  |1  Ang  boong  linapadlápad, 
¡labfi  at  lüwang  nang  isang  //-(JwVí  ■• 
cid,-  b^-m,  etc.  II  googr.  Ang  siíkat 
i. a  iiuiia  sa  iíang  lugal  iiangang  a.s 
¡in¿a  equinoccial  na  ang  iiiníbüang  ay  " 
ang  grado   nang    meridiano 

LAI'O,  TA.  adj.  Maláwak;  ms- 
iiábá. 

LATÓN,  m,  Tanbóng  miírá  ang 
pagkidii,iw. 

LATONÍCRO.    m.    cjer.    nang   la 
ion.    Ang    mangagawá    at    nagbíbili  ' 
nang   ruajigá  kasankdpaiig    tangsjng 
dilaw. 

-  LATROCINIO.  n>.  Pagnañákaw; 
ó  Jáging  fcaugaÜang  sumirá  ó  ku- 
miíha   nang  ári   nang   iba. 

LAUDABLE,  adj.  Kapunpnri; 
b    dá])at    pniihin. 

■  LAUREA,  f.  Corona;  ó  piítong 
sa    ulo. 

LAUREADO,  DA.  p.  p.  nang 
laurear,  y  adj.  .\fay  pútong  nri  laurel. 

LAUREANDO,  ger.  nang  lau- 
rear. II  m.  Ang  nialápit  nang  turnan- 


vGooQle 


LÁU 
gap  nang  'grado  s:i  i^ang  universidad. 
LAU-REAR,    a.    i'utuiigan    naiig 
laurel.  |[  ai¿t,    Piipuiiii:in;    bigyán   ng 
'  gantí.  II  lUaggradu  aa  isang  universi- 
dad.     ' 
LAUREL,   iií.    Káhoy  na  laurel: 


Zll  - 

LAV 

alisía  ang  anomang  dungii,  6  ka^'- 
raang  uuá.^co/i,  en  sangre  la  ofensa. 
Labhiiii  nang,  sa  dugo  aiig  kuiowa- 
hagiiian.  j|  r.  Magliiiiv;  uiaghilamos; 
magpünas,=/a  £ara.  Magpunas  nang 
rauk': A.  ~  las  manos  ó  los  pies.   Mag- 


[j  inel.    Corona;    pagdidíwaug,  gantí;     hugaí»,  ó    raaghinaw    nanc    kaniav    ó 
ó  pálá.  p;iá. 

LAURO,     m.    met.    Dangil;    ka^         LAVATORIO,     ni.    Paghuhiigas.  . 
11  Panglaiigás;   á    panghugas.  ||  Híiia- 
wan    n;ifig   kamay,  ||  Ang   cereliionias. 
naiig  paghiihiigas  nang  paá  kung/wí- 
ves   Santo. 

LAVAZAS,    f. 


purilián;  Ugamp.iy.  j|  Gaiitl;  pala;  pa 
kint\bang, 

LAVA.  f.  li.igay  nii  lunaw  at 
riagníiiingas,  na  inilíiiuá  nang  mang^ 
volcán    sa    panahón    nang    pagputok. 

llSa  mina  ay   ang   paghuhiigas  nan!j     ó   pinnglubhaiig    tiíbig 
ui.;t;il,  at  nang  nKudi^.ang  duir.i.  LAXANTE,     p.    a 

p'.'  fam.  Ang     y    adj.  -  Nagpápaluag, 
^iylaiigís;  ma-  t  a  v  i  r>    _    o  i  .^ 


LAVACARAS, 

niapagbalbás;  m,ip 
pagnibóhibó. 
.       LAVADERO,    m.    Ux^iA    na    lá- 
bahan.  l|  Batyá. 

LAVADO,  m.  í.ábal.in;  ó  nilá- 
l:ibhan;  png  alabá.||fain.  Wai^ng  liiyá. 

LAVADOR,  RA.  m.  y  f.  Ang 
naglálaba.  |[  Bákaí  na  panglinisnang 
manga   anuas  de  fuego. 

LAVADURA.  T.  PagUíabá.  II  pl. 
Tiibig  na  pinaglaiihán^ 

LAVA.MANOS.  m.  pl.  Hlnawan 
nang  knm.iy.  [j  Ar;g  lalagyán  nang 
tiíbig  na  hniawan  nang  kamáy,  iia 
may  isatig  pansul  6  grifo_  na  diiiá- 
raanan    nang    túbig. 

LAVANDERA,  f.  Babaying  ang 
oficio    ay    inagla^'á;    nagiálab.i. 

LAVANDERO.  m.  Laláking  ang 
oficio  ay    magLibá. 

LAVAPLATOS,  m.  Tagap;ighú- 
gas,  ó  tagapagimnas  nang  pingan. 

LAVAR,  a.  L-ibná.i.  \\  AÜsán  ug 
■duail  ó  mansa  anir  ano:nin.  {}  Mig 
iiugas    n;ing    atiuiiiin,  ||  aiet.   Liniain;" 


Pínaghugasan; 
nar^g    la.xar 


LAXAR,  a.  Paluagín;  palambuu'n. 

LAZADA,  f.    Buho!  na   calihabsó 
nang-  sinúlid,    sintás^    ó    ibang  gao.f„_ 
ganiíó.  |[  Talilmgso. 

LAZaRETO.  ni.  Hqspital,  na  na- 
sa i^ang,  na  pina^lá  agyati  sa  manga 
■  nagijLÍbuhíU  sa  lugal  na  ang  hinálá 
ay  m.iy  sakit    na    nakáhahawa. 

LAZARILLO,  m.  IJátáng  uniá- 
akity    sa    bulag;    rnangaákay. 

LAZO'.  Síió,  ó  buho!  na  l:al¡babsó 
nang  liiátóii,    ó   ibang    g.inganit6,    na    ■ 
gin-igawang    pamuti,    ¡¡^ra    bngá  nang 
.silo     nang    eorhala.   \\   in.jt.     Paráyá; 
úmang. 

LEAL.  adj.  Tflpat  na  loob',  Gi- 
nága'nií     nanimg    parang  susiajttivo. 

LEALTAD,  f.  d^r.  nang  leal.  Ka- 
lapatid,  6  pagk.iúpat  na  loob.||Yaüng 
pagíbig  na  ipiíiakíkita  nang  hayop 
s.i    t.iwong    nagáalagá  sa   kaniyá. 

LECCIÓN,  f.  cL'f.  nang  leer.  Pag- 
b:tía.  II  Ang  pagtutiíió  nang  macístro 
sa  naiigagáarai  []  Aiig  li. [ong  ibiilí- 
bigay     nang     maestro,    ¡la    pagaralan 


y  Google 


pana- 
rii^ingá 


LEC 

nang  manga  'titiúliTruai!,||met.  Aral; 
turó.  ||  Pangyayari,  ó  lialiiiibáwang 
uákikita  sa  iba  at  nang  máuito  tayo 
nang  kaiampátang  gawin. 

LECCIONCÍCA,  ■  r.,LA,  TA.  f. 
difii.   nang  ¿ecam.  Liiiong  maikÜ. 

LECCIONISTA,  ni.  der.  ng  ¿ce 
ción.^  Maestro  nang  manga  bátS,  na 
lumílibot  at  nagtihurósa  bahuybahay. 

LECTIVO,  VA.  adj.  An 
lión.  ó  á.aw  na'  niay  áral  5a 
colegio  ó    escuela. 

LECTOR,  RA.  m.  y  f.  Ang  Iju- 
uiábasa.  |[  Cakdníiko.  ó  ang  nagtú- 
iLiró  nang  filosofía,  teología,  6  moral 
samanga  comunidades  religiosas. 

LECTORADO.  m.  der.  lector. 
Ang  orideng  kcior,  na  pangalawá 
"  aa    manga    hrdcnes  menores. 

LECTORÍA,  f.  der.  nang  lector. 
Katungkulan  ng  pagka/¿f/tir  sa  ma- 
nga comunidad,  nang  fraile 
LECTURA,  f.  Fagba.a. 
LECHE,  f.  Gatas  nang  tawo,  ó 
nang  háyop.  1|  Daglá;  gata  nang  aÜn- 
mang  bunga,  á  butó  nang  bunga 
nang  káhoy,  na  dinikdik  ó  niligís. 
--de  leche.  ít.  Sumúíiuso:  bágay  na 
ainankapan   nang  gatas. 

LECHERA,     f.    der.    nang   ¿eche. 


■334  — 


LEC 


paiigangaiiak,  at  sainasámang  ináala- 
gaan  sa  isang  lugal,  para  nang  ma- 
nga iüianak  na  paminsun  nang  ina- 
hing  báboy,  etc.  |)  inet.  Kapisai.an 
iiang-  marániing  lavvo  na  íisa  ang 
oficio,  6  ang  parauniídiay  na  giná- 
gawa,  Karauiwang  wik^iii  sa  masa- 
sanitiig   tawol    ó   hámak. 

LECHO.  >n.  Hihigang  tiiuítuiu- 
gan.  Ij  uiut..  Sa  manga  carreta,  ó  ca- 
rretón ay  ang  sahig  ó  lunas  na  pi- 
nagláiagyaii  nang  ka'gá.  ||  L-.inas  ng 
ílog. 

LECHÓN.  ui.dtr.  nang  kchc.  Bük 
na  lalaki,  na  sumtisuso  pa;  kuHg-!) 
Báljoy  wá.  lalaki.  ||  uut.  Ang  tawong 
niaruini,    saladla    at    walang  ayos. 

LECHONA,  f.  Bük  6  kiilig  na 
babayi  na  suuitísuso  pa.  |1  met.  Ba- 
baying  niarumf,  salaiílá  ac  walang 
ayos. 

LECHUGA,     f.     bot.    Halan: 
iitsngaá. 

LECHUGADO.  DA  adj.  der. 
nang  lechuga.  Parang  dahojí  nang 
litsugas. 

LECHUZA,    f.    Kuago. 
LEER.  a.  Baiah¡n.[|Bumasa.|(i\íag- 
ttíri)    nang    hayag     ang    iaang   profe- 
sor nang  alinmang  ciencia.  ||  nict.  Ta- 


lauíang 


íiabaying    magg.,g,„á5.  ||  Sisidlán    ng     rukfn;   ma-tarok-   ó  mákilaía  ang  ku 

nágamit    namang     parang    sustantivo     -'  -  "-.'...'.  '    ^  '« 

sa  kahulugang  itó.  II  Ang  lila  gatas. 
LECHKRIA.  f,    der.    nang  /../„. 


Tindahan 


nang   gatas. 


LECHERO,  xa.  der.  nang  leche. 
Lalaking  maggagaiás.  I|  adJ.  Ang  may 
gatas;  6  tita  gatas. 

LECHIGADA.  1.  der.  nang-  le- 
che. Ang  kaioisanan  n.ing  manga  há. 
)">P  na  malilüt,  na  g4ling  sa  isang 


sustantivo     malas  na   manga  kilos  ó  pagmnmtTk- 
bá;  ó  máhalatá  ang  anornang  bágay 
na  líhim  na  nangyari  sa  iba,  [|  r.  fam. 
Mákilab   ang    sarili. 
LEGACÍA,   f.   y 

I-.EGACIÓN.  der.  nang  lisar.  Ka- 
ráng.ilang  pagkí  /<í'«,/<i,UKatunkulan; 
o  kargo  nang  legcdo.  |{  Ang  nasása- 
kup.in;  ó  pinamámahalaan  nang  isang 
legudo.  II  Panahong  ipinaglúlual  sa  ka. 


y  Google 


LEG 


tunkulang  Ító. 

LEGA-DO.  p.  p.  nang  /¿^ar.  \\  m. 
Kalooii;  pamana.  ||  Súgó  na  kiíata- 
wán  nang  isang  mataás  na  piínd,  na, 
makialaní  nang  anoman.||Pári  na  si- 
niígó  nang  Papa  na  liimugal  sa 
ngalan  niyá  sa  alinmang  ctMictUo,  ó 
sa    píling  nang  isang  principe. 

LEGAL,  adj.  Malowid;  nátutung- 
tong  sa  ley,  ó  katowiran.  |I  Taprtt  na 
pamamnhálá  nang  car^o. 

J,EGA.LIDAD.  f.  Kitowiran;  k  - 
toíoiíanan;  «5  tapat  na  pagtupad  nring 
katiingkulan    nang  báwa't   is5, 

LEGALIZACIÓN,  f.  der.  naog 
legalizar.  Ang  pagpapitotoá  nang  ka- 
tibayan  ó  nang  katunayan  nang  iüang 
kasulatan  ó    documento. 

LÉGAMO,    m,  Ang    ¡nírak;     pn- 

LÉGAÑA,    Miítá. 

LEGAP^.  a.  Magpamana;  d  mag- 
iwan  sa  testamento  nang  kaloob  sa 
isang  tawo.  ||  Uliisang  kalawanín  ang 

LEGATARIO,  RÍA.  m,  y  f.  Ang 
láwong  iniwanan,  5  pinagkalooban 
nang  mnna  sa   testamento;    nagmana. 

LEGENDARIO,  m.  Ang  libróng 
kinásusutatan  nang  manga  biihay  ng 
santo,  na  infingatan  nang  una  sa 
mnagi   caiedr.il  ó    viOJiasierio. 

LEGIBLE,  adj.  Mabábasa;  ma- 
í^aang  bas.ihin. 

LÉGIÓP^.  f.  Bflang  na  vv.ilang  úlat 
nang    mang.i    np'tritu,    (í    tawo. 

LEGISLADOR,    RA.    m.     y     f. 
Ang  naglagJá  at  nagtátag  nan¡ 
kautu'^án;  6    manga   leyes. 

LEGISLAR,  a.  M^iglagdá;    gun 
wá:    6   magtítag    nang    leyes. 

LEGISTA,    m.  Ang   abogado; 


■  Í35  - 

LEG 

Irado,    lí  profesor    nang    leyes    o    dc- 
1.     recho,  II  Ang    nagáiral  nang    leyes    ó 
derecho. 

LE  jÍTIMA.  f.  for.  Ang  mana, 
na  nádarypat  sa  báwa't  ¡sá  ng  maiigk 
anak  na  tiínay,  sa  jíafifaaring  naiwan 
nang  kanilang  magiílang  nang  roa- 
mata  y. 

LEGITIMAR.  ei.   Patutolianan,  6  ' 
bigyán     nang     kalínawan    ang    tíbay 
n  mg  anomán,  áyon    sa    manga    leyes 
ni    sinüsunod.  ||   KÍIanling    anak    na 
túnay  ang  faá. 

LEGÍTIMO,  MA.  adj.  Ang  ná- 
.nayon  sa  manga  leyes,  ó  sa  katowiran. 
II  Ang'  tiínay  at  walang  pinagibhán. 

LEGO,  G,\.  adj.  Ang  Iiindi  nag 
arden,  ó  hindí  nagkadrden  nang  pag- 
papiri.  Gínágamit  namang  parang 
sustantivo  ¡¡Ang  tawong  mangmang.jj 
m.    Ang    nidog. 

LKGUA.  f.  Síikat  natig  liSpá  na 
ibatibá  ang  hábá  sa  báwa't  nación.  Ang 
leguang  n^uiitos  sa  atln,  ó  legua  legal 
española  ay  may  dalawang  puong  li-. 
bong  lalampakan  6 pié;  iiX  sa  ganitong 
leguas  ay  dalawang  puo  ang  nánasok 
sa    báwa't   isang  tinátswag  na  ^rado. 

LEGUMBRE,  i.  Giilayin;  ó  ma- 
nga bunga  nang  iialaman,  na  para 
nang  báiaw,  sítaw.  áyap,  etc. 

LEÍDO,  DA.  p.  p.  nang  le.er^\\ 
adj.  Ang  maramJng  nábasa,  at  ta- 
wong may  maráming  balílá  at  ma- 
laking  dúi'ong. 

LETANÍA,  f.    LáyO. 

LEJANO,    NA.  adj.  Mal&yo.=^í 
angi     la  fuente.    Malayo,   sa    bukal. 

LEJOS.   r.dr.  t.    y    I.    Malayo;   dí 


palak.  II  adj.   p1.   Lubhang   malayo  == 
de    su   tierra.    l<[x\kyb    sa    kaniyang 


y  Google 


LEN 

I.ELO,    LA.   adj.  Tiil;ii&;  hang.il. 

LlíNDR-ERA.  f.  ácr.  n:»ng  //V;/- 
if/r.  Siíyod  ivin;.;l-)ubuk,  na  pangkuhi 
ñaiig"    kuiu,  |¡  Uloiiíi"    inikMto. 

LIÍN!)IÍ.OSO,  SA.  n<lj,  dür.  iig 
liendre.    I-Cútiihin;    niakiilo. 

LliNGU\.  f.  Dilá  ¡IWika;  saliU. 

jl  Allí;    siiiásaütá.  ||  Bayag  nang  knn- 

pána.  II  Ang^íí/  iiang  timbrigín.  [¡  Pa- 

■nanaliiá. — Andar  en  hn^Híis.   M.tg¡ng 

tungí)  ii.iriií    srili^iían    n^ng  mudlá. 

LE'NGUAJFí:,  m  der.  natig-  len- 
gua. Wika;  ó  sariling  pangungúíap 
nang  bjlanj:  nacibn.  |}  Ang  gawing  sa- 
rjli  iiang  báwa't  isa  sa  pag.'iasalitá  at 
pagsiilat. 

LtíMGUARAZ.  adj.  der.  nang. 
leugiii.  M.irLÍnoHg  ai  s;ti;ay  sa  dv'jiwi 
ó  ilaii  ni-ing  bágay  na  wlka.  ||  Uálak; 
watniíí  pigii  ang  dílá;  pangahis  mag- 
salíiá. 

LIÍNGQETA.  f.  dim.  nang  Un- 
gita.  Tiláo.  ||Ang  fiel  iiring -(imba- 
iig.U!.  [j  Pinakadiíá  nang  anomán.  || 
Síiná, 

LENGÜETADA,  f.  der,  nang  len- 
gua. Ang  pigkiiha  nang  anovnán,  na 
dil;!  ang    ipinai.giiC'uha.  j|   Pagbí;iiod. 

LENIDAD. 'f/Kil.-vmb'.uán;  kt- 
l>anayar.^n. 
.  '  LE\'IFÍC.\TIV0,  VA.  adi.  y 
.  LENITIVO,  VA.  adj.  Ang  p.ing. 
Ir-mbotj  pangaliw;  p.Tngpi)iiba}'  sákil. 
¡I  in.  Giinot  nA  piíngpaiiimpil.  ¡j  m¿\.. 
Paiigpíduliay    lo«r>. 

LENTITUD,  f.  d^-.  nang  lento. 
Kabanay.iran;  kalowatán  nang  p:.g 
káy.iii   liiing  ouoinajig    D^ígay. 

^LENTO,  TA.  adj!  B.i,:ayad.¡|Ma- 
bágal.=£w  resolverse.  Maijá^at  inag 
.  pasi^. -' /.-írrt  compremier.  Mabágal; 
mahiaí  liinintindi. 


-i,|6  - 

LEN 

LEÑA.  f.  Kíihoy,  ó  patpat  na 
pan:.át'-ni!í.  (I  niH.  P.iló;   b.ini|;áT. 

LKS^-VDOR,    RA.     m,    y  7.    Aix.  _ 
V'¿  leín.  Mír.g.Kigihoy;  i-.iagk-íkahny. 

leñera!  f.  d  r.  ng  leña.  Ta- 
guá'i;   ó  lálaksan.ui    \\\i\\r   kihoy. 

Lt'.ÑERO.  m.  d  r.  nang  leña.  Má- 
ngAngihoy;  magkdiahoy.  II  Ang  rnay 
tunkol  na  niaiwüí  nang  káhíiy,  na 
kiilárigaiig  g:imii¡n  ía  ¡sang  báhay. 
II  Tatúan,  6  tílaksman    nang  káhoy. 

LEÑO.    ni.     K4lap,    ó    káhoy   na 
■bunl  at  walá    nang    snngá.  [|  Bío!.  || 
met.  Ang  tawong  maik'í  ang  pagiísip  ■ 
at  walang  abilidaci;  ang  walang  pang 
dani(ia:n. 

LEÓN.  m.  León:  hilíniaw  na  hí'ió 
sa  Africa^Wm^x.  Ang  tiwüng  inaga- 
galitin   at    mabangís, 

LEONERA,  f.  d  :r.  ng  tehn.  Lngal 
na  kiílungan  nang  Ít:ón.[|iíiet.  Bihay 
nang-  ^íú^aian. 

LEÓNICA.  adj.  Ugat  sa  ¡Mliiii 
nang-    düá. 

LEOPARDO,  m.  Háynp  na  nia- 
l)í>ngís,  na  apat  ang"  paá:  ito'y  tiíbu 
^.1    Afíira  al  Aüia. 

LEPRA,  f.  Sakit  sa  l)aht,  na  na- 
k-ihah.ivva. 

LERDO,  DA.  adj.  Ma!)ágal.  fCa- 
raniwang  sa  háyop  sinásabi.  ¡|  rnet. 
TaM'ong  makúpad,  at  inagatiit  iimin- 
tindí  ó   efnmawa  nang  anoimía. 

LESIÓN,  f.  Siígai;  bugbog;  giü'- 
ljs,i|tiiet.  Anoinang  kasiraán;  ó  pag- 
kasírá. 

LESIVO,  VA.  adj  ?.f.ika5isamá; 
niaka?ís¡iá. 

LESNA,  f.  P.ingbiuas  nang  za- 
patero  nang   balat, 

LESTE,  m,  S..  magdarag.iL  ay 
ang    liinging   gáííig   sa    ar.;\v.  ]|  Ang 


y  Google 


"^-.  LET 
lugal  na  nágagawi  sa  Siknganaii,  na 

tinátaw.ig  nainang  £sie,   Solano  6  Le- 
vant''.. 

LETAL.  aJj  Makamámatay;  na- 
kaniñmalay.  "" 

LETRA,  f.    Siílal;    ó   lelra.  ||  Ang 
tiinay  na  kahulagán  nang  isang  saütá, 
ieníencia   ó    hátol. 
nang  ciencia. 

LETRADO,  DA.  adj.  der.  nang 
Ulra.  Ang  paham;  bíhasa;  at  mata- 
lino.  II  fani.  Ang  lawong  mapagdu- 
nongdiinungan  at  masalitá,  ay  wa- 
lang    kapararakan.  ||  m,  Abogado. 

LETRINA,  f.  Pánabih.-.n;  6  ku- 
máii,  Tinátawag  naniang  casilla,  co- 
7nún,   atarlo   excusado,  etc. 

LEVADIZO,  ZA.  adj.  Buhatín; 
ó  buhatbiíhal.  Lálóng  karaniwang  sa- 
bihin  sa   manga  tulay. 

LEVANTAMIENTO,  m.  Ang 
pagl-jabangün;  d  paglatayó  nang  ano- 
mán.  II  Pagtayó;  paglakf  nang  ano- 
nikn.  II  Panghihiinagsik;  ó  pagaalsá 
nang    hayan.  ii  Kaláasan;  kadakíiáan. 

LEVANTAR,  a.  Ibangon;  ilaás; 
bulialiii;  daniputín.  ||  Itowid.  ||  r.  Bii- 
mangon;  bumalikuás;  tuiTiind¡g.=i"t?« 


337  — 

LEV 

Lamuyoíin;  ¡bayo  sa  siilsul  at  naka- 
báhalinang  pangáko,  na  gumawang 
huag-  ,n)agkíir6.=:£/e/  suelo.  Angalín; 
¡taás  sa  Idpa  ó  sahig.=:í«  alto.  Ipag- 
kalat;  sirSan  nang  puri.  -^por  las  nu- 
bes. Pakapurihiii  ang  sínonian;  puri- 
hin  nang  labií.=  sobre  todos.  Pala- 
pl.    Ang  carrera     júin    sa  lahat, 

LEVANTE,  m.  Sílanganan.||Ha- 
ngin   sa    áraw. 

L-EVAR.  a.  náut  Itaás  ang  sini- 
pete.  II  r,  náut.  Tumíilak  ang  daong, 
na    maglayag. 

LEVE,  adj,  Magaán.  ¡j  met.  Ang 
munli    ang   halaga. 

LEVEDAD,  f.  der.  nang  leve.  Ka- 
gaanán.||met.  Pagkasalawahang  !oob. 

LEVITA,  111.  Sacerdote  sa  báyang 
Israel  na  hdgot  sa  tribu  ni  Levi.  \\ 
f.  Ang  datnit    na    levita. 

LEVÍTICO,  rsi.  Libró  nang  ma- 
tandang  testamento,  na  pangatló  ng 
libró  ni  Moisés. 

LEY.  f.  Utos;  kauíusán;  ley-HRe- 
religi6n;at  niwíwikang-  ang  religión 
nang  mañgá  mahometano,  la  ley  de 
los  mahometanos. 

LIAR.  n.  Bigkisín.j|Magtáli;  mag- 


lo  ageno.^  Gumagá;  ó  umangkín  nang     kalaw&s;  magbankat. — Liarlas^  b  liar- 


ári  '[íaag\\i\.'=:conira  S7Í  padre.  Mang- 
himagsik  jaban  sa  kaniyang  ama.  = 
de  la  silla.  Tumindig  sa  siliang  ki- 
náiiui^an.  |j  a.  Magtayó;  magpundar; 
lumalang  nang  isang  bágny.  [|  Pala- 
kasín  ang  loob;  patapángin.  ||  Ma- 
balán;  ó  itaás  ang  halaga.  ||  Ilakás 
ang  beses,  ¡taás  ang  pMnt6  ng  md 
sika.  ¡llligpit;  daíhín  sa  ibang  bigal 
ang  anomán,  para  nang  is.^ng  tindá, 
ani.  etc.  II  Sualín;  huitín;  tikuasín.= 
(las  manos)  al  cielo.  Ipagtáasan  (ang 
maiJgá  kamay)  sa  lángit. --</<?  cascos. 


selas.  Tumakas;  niamalay. 

LIBERAL,  adj.  Magandang  loob. 
II  Madaling  gumawá  nang  anomán. 
IJ  Arteng  náimkol  sa  pagiísip.  ||  Ma- 
hilig;  6  maibigín  sa  kalayaán.  u  Mz- 
Uylí.  =  con  todos,  Magandang  loob  sa 
lahat. 

LIBERALIDAD,  f.  Kagandahan 
naiig  loob.  ii  Kaiakhán  nang  pdsó. 

LIBERTAD,  f.  Kalayaán  ng  tawo 

:ia  gumawá    ó   di    guraawá   ng    bá- 

lang    ibÍgin.||Kalayaatig    makapangií- 

sap,  ó  gumawá  nang   anomán. ||Ang 

45 


vGooQle 


LIE 


■  33S  - 


lagay  nang  dí  alipin.  ||  Kalayaán  ng 
sínomang  walaiig  nakasíisiipil  at  su 
mákop.  II  Katalipandasán.]]  Kapingá- 
hasaii:  V,  gr.  áking  pinañgamasAng  si- 
ttúlat  ang  l'tham  tm  íió,  me  lomo  la 
LIBERTAD  de  escribir   es/a   caria. 

LIBERTADO.  DA.  p.  p.  nang 
libertar,  adj.  Pangtliás.  ^  Talipin 
das.  11  Lnyá. 

LIBERTAR,  a.  Timawáin  ang 
sfnoman;  kunin  sa  pagkaaltpin.  11  Ha- 
bas; iligtüs;  tubusin  ang  isa  sa  ano- 
mang  kalunkalan,  kahirapan,  pag- 
kakaíitang  etc.  11  Iligtás-,  at  sináíarñ 
sa  isang  bíbitayin:  IniligtÁs  siyá 
nang  mahuling  ahogado  sa  bibüayán 
ó  sa  btlofigúan,  el  buen  abogado  le 
HA  I.1BKRTAD0  de  la  horca  6  del  pre- 
sidio.-rsde  la  C-ircel.  Timawáin  sa  |j:ig- 
kábilangó  «5  sa  bílanguan  11  r,  Ma- 
ttmáwfl;  máligtas.  ttc.=del  peligro. 
Matimáwá  sa  p^ngánib. 

LIBERTINAJE,  m.  Kawalán  ng 
tuto  at  pUag'an  sa  ka  i n isa n  nang- 
ugáli,  maging  sa  gawl  at  sa  wíkS 
man.  ||  Paglulong  sa  manga  pita  ng 
katawán.  ||  Ang  kawaiíin  nang  gálang 
sa  religi'bn. 

LIBERTINO,  NA.  adj.  Ang  na- 
pábigay  nang  lubós  sa  kikipaán.  || 
m.  y  f.  Ang  anak  nang  naging  alíoin. 

LIBERTO,  TA.  m.  y  f.  Ang  na- 
ging alipin. 

LIBIDINOSO.  SA.  adj.  Malí- 
bog. 

LIBITUM,  (AD).  loe.  lat.  Ka- 
looban;  náisipan  nang  báwa't  isa  sa 
sarili;  náibigan. 

LIBRA,  f.  Panimbang  na  may  la- 
bing  ánim  na  onza  ang  bigit.  [|  Ika- 
pitong  stgm  nang  Zodiaco,  na  n^i- 
tatapat  sa  Setiembre, !=s«y'á>'//«ít.  Sala- 


ping  ingle- 
git    na    limaii: 


LIB 

na  kahalagS  natig  inalii' 
piso    nang    ating    sa' 


LIBRAR,  a.  Kiinin;  hangúin;  ó 
iliglfts  ang  iíá  sa  kaliirapang  diníi' 
raanan.  ||  Iiigt,\s  sa  anomang  panga 
ni!>,  ó  kapahamakán  ang  sínoman,  " 
Magbigay;  magentrega.  ||  Hatulan.  |Í 
Maglagdg;  ó  magbigay  nang  brdtn 
ó   decreto.  ||  n.    y  r.    Máligtas. 

LIBRAZO.  ,m.  aiini.  nang  Ubrs. 
Librong  malakí.  ||  Hampas  nang  IÍ. 
h.ó. 

LIBRE,  adj.  L^yá.  ||  Ang  may  ka- 
pmgyaríhang  giimawa  nang  bálanj 
ibigin.  II  Natimáwá;  hindí  ni  alipii 
II  Hindi  nakabilangó.  \\  Talipaiiftá?; 
sowail.  1;  Tiiloytuioy  ang  bihig;  w: 
lang  pfgil.  II  Lngat,  6  bihay,  na  nag- 
iisá  at  wilang  kilapit.  II  Ang  wilang 
asawa.  ii  Walang  nakasásakop,  ni  na- 
kapamamahálang  iba;  at  sinásabi  ití 
sa  tawong  walang  ania't  iná,  6  wi- 
lang  panginobn,  ó  punong  nagiiulos 
sa  kiniy^.  II  Ligtás;  naka'abás;  t 
kawilá  sa  anoming  hfrap  ó  pangí 
nib:  V.  gr.  akoy  ligt.Ís,  labás, 
sa  hirap,  estoy  libre  d'  petias  |l  Ino- 
s^nte,  6  wilang  kasalanan.:^'/^  peli 
gros.  Ligtás-  sa  pai'.gánib  ^e?i  hablar. 
Layiing  mangilsap;  tuloytaloy  mi 
sap. 

LIBREA,  f.  Ang  pananamit  ro 
ipiriasiísuot  sa  ibang  manga  al í  13,  ni 
para    nang   cochero,    lacayo,  etc. 

LIBRERÍA,  f.  der.  nang  libn. 
Ang  nagbíi>tli  ciang  Iibró.||KapÍ?aBan 
nang  mangí  liSrong  nakalag-iy  sa  es- 
tante, na  iníingatan  nang  isang  c^ 
vtunidad,  6  nang  isang  tawo  at  ^ 
nigamit  niy^. 

LIBRERO,    m.   dcr.    nang  Uhn 


vGooQle 


—  339  - 
Lie  LIE 

'Ang  nagbíbiU  nang  Ubtí».  1|  Ang  tu-  makipamook;  inakipagáway.  ||  met- 
mátahi  at  nagbábalat  nang  übió.  LunjiibAii.  |f  met.  Makitungali;  nia- 
LIBRETA.  f,  dial,  nang  libra.  Sa  kísama  sa  tawong  nakayáyaraot  at 
nakaúubos   nang  paciencia.  ||  a.    Lu- 


Madrid  ay  gayón  ang  l^wag  sa  ti- 
jiipay  na  iaang  libia  ang  tinibany. 
II  dim.  nang  libro.  Librong  nmntí, 
na  vvalang  súlat. 

LIBRÓTE,   m.   auin.    nang    libro. 

Librong   uialakí.  {|  Libiüng    niasamá. 

LICENCIA,  f.  Túlot;    ó  pahintú- 

lot.  II  Ang  maiabis   na  kapargáhasan; 

ó    katalipandasán    sa     pagsasaUtá,    ó 

'sa  gawá.  II  Grydo   nang  licenciado. 

LICENCIADO,  D^.  p.  p.  nang 
licenciar,  adj.  Ang  nagpápangap  nia- 
riinong.  II  ni,  Ang  may  gradong  //- 
unciado.  ||  Sundalong    may    lice?icia. 

LICENCIAR,  a.  Pahintulutan;  tu- 
lutaii.  II  Paalisín;  palayasin-  ||  iÜgy^n 
aang  gradong  licenciado.  \\  Bigyán  ang 
manga  sundaio  nang  pahintiitot  na 
inakilabás  nang  tiíluyan.  ||  r.  Máhi- 
iig  ang    loob  sa   kulupaáti;  duraawul 

íang    ugáli.  ||  Magka/ZiTfrtí'ia, 

:  LICENCIOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
licencia.  Pangabas.  il  Mapangálunyá-H 
Talinandáá. 

LÍCITO,  TA.  adj.  Matowid;  ta- 
pat.  [I  Náayus    sa    raatowid. 

j  LICOR,  ui.  Ang  bágay  na  tunaw, 
na  para    nang  Lubá,    á!ak,  etc. 

LICORISTA,  m.  dcr.  nang  ticor.. 
Ang    gumágawá;    ó    nagbíbiÜ    nang 

licor. 

t  LICUACIÓN,  f.  der.  nang  licuar. 

tragtíinaw,  pagliisaw;   para  nang  pag- 

'tiíiiaw    nang   gíntó,    pilak,    etc. 

!  LICUAR,     a.    Tunawin;    lusawin ' 

's,ng  anomán.  ||  r.    Matúnaw. 

.  LID.  f.   Pagbabaka;  paghaliámok. 

III  rni.-t.  Pagtatalo;  pagmamátowíran. 
^LIDIAR,    n,   y   r.    Makipagbalu; 


maro;  Ó  makipaglaban  sa  isang  toro, 
león,  etc.  sa  gitná  nang  plaza.  =í£>«, 
contra  infieles.  Makipaghámok  sa,  ó 
laban  sa  manga  di  binyagan.=/i?r  la 
fé.  Ipaglaban;  ó  ipagtango!  ang  pana- 
nampalataya. 

LIEBRE,   f.   rnet.  Lalaking  duag. 
II  Háyop   na    lubkang   kaniukhá  ng 
conejo  at  malakí    sa  rito. 
LIENDRE.  L  Lisa. 
LIENZO,     ni.    Hinabing    lino,    ó 
cáñamo;   linsó.  II  fort.    Ang  bahagi  ng 
moog,    na   niatuid   inagmulá  sa  ísang 
baluarte    hangang    sa    ¡sí.  ||  Ang    ha- 
rapXn  nang.  edificio,    ó  ang  pader  na 
inatuid    sa  tagilíran. 

LIGA.  f.  Bitik;  ligas  na  sutlá,  si- 
nulid  ó  anomhn,  na  ipinagtátalí  nang 
medias  sa  paá.  ||  Panáli;  tálí.  ||  Patdá. 
II  Ang  pagkakáisa  nang  manga  Prín- 
cipe i>  Hárí,  na  magpisanpisan  at 
inagmásakitan  sa  paglaban  sa  ka- 
áway.  II  Ang  bahaging  malÜt  nang 
ibang  mttal,  na  inilálahok  sa  gintó 
ó  sa  pílak,  kung  ginhgawang  salapí, 
alabas  ó  kasankapan,  at  siyang  nag- 
papabiba    nang    úrí, 

LIGADURA,  f.  der.  nang  liga. 
Tálí  II  Pagtatáli.  i[  met  Pagkasúpii. 

LIGAMENTO,  in.  der.  nang  liga. 
Pagkakalakip;  pagkakátalí.  ll  anat. 
Lftid. 

LIGAMIENTO. 
pagkatait; 
loüb. 

LIGAR,  a.  Tallan;  bigkibán.  ||  Pag- 
halñin  ang  manga  metal  sa  pagtiUií- 
naw.  II  met.     Paglakipin;    pagsanibin 


ra.     Pagtatálf; 
I  met.    Pagkakáisang 


y  Google 


LIG 

ang  manga  kaloobari.==(^íí'«(i  cosa)  á, 
con  oirá.  Iláli;  ilákíp;  ¡haló  (ang  isang 
bílgay)  sa  iba.  li  r.  Maglagonilágom; 
magsamasa™a.=fo«,  por  j,v  promesa. 
Másaiiib;  !i;álagom  sa  ó  dílhil  sa_kani- 
yang  pangákó. 

LIGEREZA,  f.  Liksi;  tulin;  ó  ka- 

tuiinan.  ![  met.    Di    pagkápaisa    nang 

loob;  kasalawahán  ó  k:ibowayán  iig 

.  loob;  kagasuhán.  ||  Gaán;  ó  kagaanán. 

LIGKRO,  RA.  adj.  Maliksí;  ma- 
tulin;  madaii;  ||  met.  Magaán;  \\  Ka- 
milí  ang  lulagá.  )[  mct.  Pagkainií  ma- 
daliiig  iiiatdnaw.  ¡|  mcE.  Salawahang 
loob;  magas6.|]TLÍlogna  míibábaw  = 
de  lengua.  Matulin  ang  dilá;  luluyrii- 
loy  mag3alitá=í«  afirmar.  MadaÜng 
magpatotoó;  agadagad  magpápatotoo. 

LIJA.  f.    Pagi:  lija, 

LIJAR,  a.  Pagihin;  kiskisiii  ng  !ija. 

LILILÍ,  m.  Híyawang  di  mag- 
kániayaw  nang  manga  moro,  kung 
sila'y  nagpfpista  ó  nak'ikipagbaka. 

LIMA.  f.  .Kíkii.  I!  met.  Híiíay,  li- 
nis  nang  manga  gawang  sa  isip  di- 
naán,  6  ginawa  nang  ísip.  j|  Alulod  na 
malakí  sa  manga  pánulukan  nang 
manga  báhay  na    baló, 

LIMADURA,  f.  Pagkikil.  ¡I  Pag- 
kákikil  ¡I  |>I.  Pinagkikilan. 

LIMAR,  a.  Kikilan;  alalín.  ||  met. 
Paginamin  at  husayiii  ang  anomana 
gawá    ó    yárí    nang    pagiísip. 

LIMITACIÓN,  f.  der.  nang  li- 
mitar.  Paghahangá,  ó  paglalagay  iig 
hangahan.|¡Ang  nasásakop  nang  isang 
hükiiman. 

LIMITADO,  DA.  p.  p.  nang  ¡i- 
miiar,  y  adj.  Maikli;  kákaunlí.  ||  Ta- 
wong  maikli  ang  Í3Íp.=(/£'  talento. 
Maikli  ang  bait.=e«  ciencia.  líapós; 
maikli  sa'  dünoiíg. 


—  340  — 

LIM 

LIMITÁNEO,  NEA.  adj.  der.  ng 
limite.  Ang  náiuikol  sa  hangaha»;  ó 
nialápit  sa  hangahan  nang  isang  ka- 
harián,  provincia,  etc.  [|  Kanugnog. 

LIMITAR,  a.  Lagy^in  nang  han- 
gahan ang  isang  lúpá  ||  met.  íklián; 
sinsinín.  |j  B.iwasan.  Ginágamit  na- 
mang   parang  re£)pro£o. 

LÍMITE,  m.  Hangii.  jj  Hangahan. 

LIMÍTROFE,  adj.  der.  nar.g  limi- 
te,   Kahangá;  kanugnug. 

LIMO    m.    BanHk;   pútik. 

LIMÓM.  ni.  Dáyap. 

LIMONADA,  f.  der.  nang  limón. 
Túijig  na  hinaaian  nang  asiíkal  al 
kalás   nang    dáyap,  na   para    inuiniíi, 

LIMONAR  m.  der.  nang //W«,, 
Dayapan;  ó  ;ugal  na  maráming  tanimj 
na  dáyap. 

LIMOSNA,    f.    Limos. 

LIMOSNERO,  RA.  adj.  der.  n| 
limosna.  Ang  n,igbibigay  nang  Uinós;i 
b  mangiihm(Ss.|¡Mapaglimás.|[in.  Sa 
mang.\  palacio  ¡nang  Hári,  b  nang 
manga  mahal  na  tawo,  ay  ang  tala- 
gang  may  tnnkol  na  magbigay  nang' 
liinós  sa  manga  pulub¡.|[  Kaíiong  pi- 
iimusan. 

LIMOSO,  SA.  adj.  der.  nang  //>/«, 
Puno  nang  banhk;  mabaniik.  [|  Nilu- 
ukol    sa  banlik.  \\  Banlikbanlik. 

LIMPIA,  f.  Pag:ilinis. 

LIMPIADERA,  f.  Cepillo,  na 
panglinis  nang   damit. 

LIMPIADIENTES,  m.  pl.  Pang. 
hiniíigá;  sipan. 

LIMPIADURA,  f.  Pag'ihnis,  hnis. 
II  pl.     PJnaghngasan;    pinaglini'ían.    i 

LIMPIAOID03.  m.  pl.  Panghi 
nulí. 

LLMPÍAR.  a.  Linisin;  ó  maglinis 
alisúi  ang  dumí.  ||  met.  Dalisayin.  |) 


vGooQle 


LIM 

fam.   Magnákaw,    umumit;    at    siná- 

sabi:  me  limpiaron  el  pañuelo,  niná- 
KAW  ó  iNUMiT  sa  dkin  ang  panyó-\\ 
f.im.  sa  súgal  ay  talfmin  6  mátalo: 
V.  gr.  me  limpiaron  rf  la  malilla  qui 
nienlos  pesos,  tinaí.0  6  natalo  nüil 
nkb  sa  rnalilla  nang  Umang  daang 
pÍso.=ide  yerbas  malas  la  sementera, 
Bunutan;  alisan  nang  masasamang 
(Jamó  ang  I)tík¡d.=í:í7«,  en  ellejia.  Üni- 
siri  nang,  sa  ühiá  ||  r.  Magiinis;  mag- 
alls  nang  du'ní.  |]  Magpunas.  j|  Mag 
páhid.  11  fam.  Tu.naki;;,  tiimanan. — 
Limpiarse  de  calentura,  (|  Máglit^s 
sa  iagnat.  =  con  pañuelo  Ma^hid 
nang  panya  =.m  el  pañuelo.  Mag^hiJ 
sa  p:inyó;    niüglínis   sa  panyó. 

UMPLDO,  DA.  adj.  Malinis.  ¡| 
M.ilínaw.  H  MLikinang". 

LIMPIEZA,  f.  Kdinisan.  [|  mct. 
Ang  kátinislinisang  pagUlíhi  kay  Gi 
noong  Santi  María.  [|  met.  K'dínisan 
nang  loob;  kati.iis;in  nang  katawán 
na  walang   báhid  kah  ilayan. 

LIMPIO,  PÍA-  adj  Malinis.  íi  Ha- 
wáii.  U  Waiang  hiló.  ICiraniwaiig  sa- 
bihin  sa  palay  ó  bigás.=í/¿  manos. 
Waiang  inti.^réi  na  iiiaíaniá.=:í«  su 
traje.  Malinis  sa  kanij-ang  pananamit. 

LINAJE,  ai.  Láhí;  kamaganakm; 
hinlog.  ¡I  met.  rt.ng  kiíidad;  ó  pinag- 
buhaCan    nang  is.mg  bágay.     ■ 

LINDAR,  ni.  Humangá;  máhanga; 
mákanugnüg.=;('«/íii  tierra)  con  otra, 
Máhangá;  niakanugnog'  (ang  isang 
lúpá)  nang  iba. 

LINDE,  m.  Haiígahan  nang  bú- 
kid,  ó   pagluliípa. 

LINDERO,  RA.  adj.  d^r.  nang 
linde.  Níihahang.i;  d  iiakahangá.  [[  m. 
Hanganan. 

LINDEZA,  i,    Karíkitan;   kain^- 


-34i  ■ 


LIN 


man.  ||  Gaw4  ó  wíkang  raay  lam^n 
at  naítasásakit.ll  Katalipandas^n;  m^*- 
tiilis  na  pangungtísap. 

LINDO,  DA.  adj,  Matikit;  maí- 
nam.  jj  m.  fam.  nrn;t.  Ang  laláking 
malabis  magáayos  at  makáhihimas 
nang  katawán,  na  tila  babayi  at  kung 
taw^gin  ay  Lindo  Don  Diego. 

LINDURA,  f.  der.  nang  lindo. 
Karíkitan.  II  Gawá  ó  wikang  nakalú- 
lugod. 

LÍNEA,  f.  Hábá;  b  kababSan.  ii 
Renglón,  gdhit;  taludlod.  |1  Clase,  ó 
kalidad.  ||  Ang  pagkakásunodsunod 
nang  pagaának,  magmu  a  sa  kánu- 
nuan  hangang  káapoapohan  d  paba- 
lik    II  met.    Hangahan. 

LINEAL  adj.  der.  ng  línea.  Ang 
náuukol    sa   línea, 

LINEAR,  a.  Gumúhit;  ó  mag- 
gfihil. 

LINFA,  f.  Ang  katás  na  parang 
tiíbig  ng  ating  katawáh.[|po^t.  Tiíbig.  - 

LINFÁTICO,  CA.  adj.  der.  nang 
linfa,  med.  Ang  maramí,  ó  masa- 
gana  sa  linfa,  at  ang  nauukoI  sa  hu- 
mores   na   itó. 

LINGUAL,  adj.  Ang  náuukol  sa 
dí;á.  Sinásabi  itó  sa  manga  letra  con- 
sonante, na  dílá  ang  pinaká  principal 
na   gámit. 

LINTERNA.  í.  ísang  farol,  na 
may  tatangnán  sa  likod. 

LINO.   m.  Taludioi   ó  hilera   ng 
manga  káhoy  ó   halaman. 
.  LIO.   m.  Bálot;   bigkíi  nang  ano- 
mán. 

LIQUEFACCIÓN,  f.  Pagtutúnaw. 
I)  met.  Paghuhtísay;  pagpapaliwánag, 
LIQUEFACER,  a.  irreg.  ger.  li- 
quefaciendo:    p.    p.     liquefacto:    ind.. 
pies,  yo  liquefago;   id  liquefaces,  etc. 


y  Google 


LIQ 

peif.  liquefice',  liqueficiste;  ¿iqaefiso;  li- 
queficimos', liqueficisteis;  liqueficieron: 
fut.  liquefaré;  liquefarás;  etc:  i;iipeiat. 
liquefaz  lii;  liqítefiga  él;  liquefagamos 
nosotros;  liqu'ifaced  vosotros;  liqui' 
fagan  ellos:  subj.  Uquifagij;  liqae 
fagas;  etc:  ¡mp-tf.  liqueficiera;  lique- 


LIS 

LISONJEADOR,  RA.  m.  y  f. 
der.  iiang  lisonja.  Map:igbaibás;  ma- 
paiuiy't. 

LISONJEAR,  a.  d^r.  nang  lisonja.^ 
Humibó;  [nagclila-üla  at  nang  máhuli 
ang  loub  nang  kápovva.  ||  Manuyá.  || 
met.  Makilugod;  makiwiÜ,   p^tra  rig 


f arla;  liqueficiese;  ^\.c:  fut.  liqueficiere,     inüúka,   áwit,    n:i  nakaiiílugod  sa  di- 
_.  .    ■!• ■    .    1 :_    II  ^    \x  .\.', ^x.:.^    „._  i(  .    TT 1.  ^,...^.,,.,,v  .... 


"etc.  'runawin;   lu5;uvio.  |I  r.  M.ildíaw, 

LIQUEFACTIBLE.  anj.  Man^- 
yáyaiiiig  matfmavv;  ó  matiitunaw.  ¡| 
met-  Mahúhuíay;  raapalíliwanag;  ú 
mal/iinis. 

LÍQUEN  m.  bot.  Halarnang  ga- 
mot  sa  dibdib. 

LIQUIDABLb:.  adj.  dei-  nang 
liquidar.  Manítur.aw;  ó  iiianyáyaring 
matúnaw. 

LIQUIDAR,  a.  Tun^win.  |[  niet: 
Paliwanagan;  husayin;  saysayín.  ii  r. 
MaUÍiiav ;  raalúsaw. 

LIQUIDEZ.  í.  Pagkalúsaw;  pag- 
katduaw. 


ngig,  e'.c.||  r.  Uinasa.=:r/(S  conseguir  un 
empleo.  Umásang  magkákaiiiit  '"liang 
isang"    kattinkulan, 

LISONJERO,  RA.  adj.  der.  ng 
lÍsonfa\  Mapagbalbás;  mapaglangís; 
rajpanuyá.  Ginágarnit  namang  paraiig 
susíantivo.  \\  Ang  nakalúlugod;  naká- 
wiwili;    nakaáaiiw. 

LISTA,  f.  Listong  papel,  kayü  b 
anomáii,  II  Gúliit    nang    d.nnit. 

LISTADO,  DA.  adj.  May  giihit. 
Kiraniwang    sinásabi  sa  kayo. 

LISTO,  TA.  adj.  Maliksí;  ma- 
sípag;    mnfigap,  j|  Mátalas. 

LISTÓN,    m.   Sintís;  ó    Iist6ii.  || 


LÍQUIDO,    DA.   adj.    Lusaw/ tu-  carp.  Piraso    nang    t^b  ang    .nakítid 

naw.  II  mel.  Ang    kabuoAn   ng    nagi-  at  mahábá  na  gjnágawang  pani;markt} 

ging    kalamangán,     kun     pagsurutin  at   iba    pá.  ()  auiu.    nang   lista.   Lista- 

ang   cargo  at  data,    para  nang  deuda  han;  trindáang  maiakí 


LÍQUIDA,  úiattg  na  kauiíoán,  etc.ij  M^- 
liwánag;  hiiidi  mangyáyaring  pagdu- 
dahan   ó    pagalangtnán. 

LIRA.  f.  ínstiuTiii:t.tfjiig    de  kuer- 
das,  nang  una. 


LISTONERIA.   f.  dei.  nang  lis- 

tbu.    Karainihang   siiitás,   ó    iisión-ü 

Filbrica  na  pinaggágawan  nang  listón. 

LISTONERÓ,    RA.  m.  y  f.  d¿r. 

nang  tó/<>/;.  Mangagavvá  nang  lisfbn, 

LIRONDO,  DA.  adj.  Malínis.  V,     nagtítindi  nang    listón. 

'     '  LISURA,     f.    Katinisan;    k^ipata- 

gan    at    kinang     nang    ibábaw    nang 

anonián.  ¡j  met.  Kalínísan  at   pagka- 


M'jndo. 

LISIAR,    a.    Saktán;    bugbugín 
baliin  ang  a'inmang  bahagi  nang  ka 

tawán.  II  r.  MJsaktán;  mabalian    nang  tapat    na  ioob- 

butb,  etc,  LITE.    f.   for.  Úsap. 

LISO.    adj.     Makinis;   malinis.  il  LITIGANTE,   p.  a.  nang  litigar. 

met.  Malínaw,  Karaniw.ing.  ganiiting  parang  í-«í'íí/¿- 

LISONJA.  f.  Híbó;    pagbabalbás;  tivo  ffiíiíí«//«i3;.naki-kipagu3ap;  ó  ang 

tuya.                                         '-.  may    üsap. 


y  Google 


LIT 

LITIGAR.  íi.  Makipagiisap.ymet- 
Mikipagtalo:  makipagáway.  =  con, 
contra  un  pariente,  üsapiri  ang  isang 
kjmagáiíak.  =  sobre  una  herencia.  Ma- 
kipagusn-p  nang  líkol  sa  isang  mana- 
II  í.     Magu-^ap. 

LITIGIO,  m.  Úsap.  ||  met.  Pag- 
tatalo;    pag'aáway. 

LITIS,  f.  Úiap. 

LITISCONTESTACIÓN.  f.  far. 
Sagnt  Si   habla    ó    sa    demanda. 

LITISEXPENSAS,  f.  pL  für.  Ang 
sagot   sa    halílá    ó  sa    denifinda. 

LITOGRAFÍA,  f.  Aite  nang  psg- 
(lidibuVio  sa  bato,  ha  pagkiíkunan 
nang  maraming  salín  nang  isang  di- 
bujo, 6  5Úlat  na  ipinámahagi. 
.  LITOGRAFIAR,  a.  MagiJbuho  ó 
sumiila!   sa    bato. 

LITÓGRAFO,  m.  Ang  may  ofi- 
cio, na  magbibuho  ó  sumiilat  sa  baló, 
na    pTgkíikunan   nang  salín. 

LITORAL,  aiij.  Ang"  niuuko!  sa 
gílid  ó  pisigan  nang  dágat.  |(  m.  Ang 
pasis^an;    ó  b:jyhay  .dágat, 

UTRO.  m.  Takalán,  m,  sa 
Francia  únang  ginámit,  al  arg  la- 
man   ay  talló    nang  ating  gátang, 

LIVIANDAD,  f.  Gián;  ó  kagaa- 
nán  nang  anomán.|i(net.  ICsbuayán; 
ó   kasalawaiíang    loob.  |[  Kalíbugan. 

LIVIANO,  NA,  adj.  Magaán.  |I 
niet.  Di  mápaisa;  salawahang  loob; 
niadaling    mSibuyo.   |1   Malíbog.  [|  pl. 


LÍVIDO,  DA.  adj.  Kiílay  talong; 
nangíiigitim. 

LIZA.  f.  Aiígasín;  bának,  ¿te.  f| 
Ang  kapalf-gan,  na  ísínadyang  p.ig- 
labanan  ó  pagbiiniián  nang  dalawá 
6  maranii  mang  tawo.  ||  Pagbababag; 
pagpspaniuok. 


—  343  — 

LOA 

LO.  ñit.  n.  Ang  ari'utúo  neutro 
na  ini'á'agay  sa  ujiahán  ^lang  ma- 
nga adjetivong  ^inágamit  na  parang 
sustantivo,  paia  nang  lo  lumo,  aug 
mrtbuti;  LO    malo,    ang  masamá,    etc. 

LOA.   f.    Puri;    [jagpuri. 

LOABLE,  adj.  der.  nang  loar. 
Kaputipurí. 

LOADO,  DA.  p.  p.  nang  har. 
y   aoj.    Piniípuri, 

LOAR.    a.    Purihin. 

LOBANILLO,  m  Bukling;  bíkí; 
ele    II  Palálanah^n    nang  manok. 

LOBATO,    m.   dim.  nang  lobo,  y 

LOBEZNO,  m.  dim.  nang  lobo. 
Anak  na    munli   nang    lobo. 

LOBO,  BA.  m.  y  f.  Háyop  n.i 
ápal  ang  paá,  na,  n&kakamukhá  ng 
aso.  ¡I  fam.  Kalanguhán;  pagkalasing. 
II  f.  iiabaying  nagpápaupi  nang  puri. 

LÓBREGO,  GA.  adj.  Madilira. 
11  met.  ¡Mapanglaw;;  malunkot-na 
lugal. 

LOBREGUECER,  a.  der.  nang 
lóbrego,  irreg.  como  agradecer.  Pa- 
lunkutín;  papanglawín  ang  isang  lu- 
gal. II  n.    Guoiabí. 

LOBREGUKZ.  f.  der.  nang  ló- 
brego. Kadilimán;  kapanglawang  ma-  ' 
Idkí. 

LOCO,  CA,  adj.  y  s.  m.  y  f. 
Ulol;  baliw.  II  Tawong  maiklí  ang 
ísip,  6  walang  tuto;  hunhang.  ¡|  met. 
Lubhang  masama:  v.  gr.  aña  loco. 
taong  masagAnA;  cosecha  loca,  aning 
MASAGÁNÁ.  etc.-:^ie  amor.  UloÍ;  hibang 
sa  pagn3Íg.='/í  alir.  Walang  luto; 
paillolulol.  ^/í^í"  los  estudios.  Haling 
sa  pagáaral. — Sstar  loco  por,  con  su 
nieto.  Maulol  sa  kanij'ang  apb;  ó  mag- 
karoón  nang  malakf  ig  paggflíw  sa 
kaniyang  upó. 


vGooQle 


LOT 

LOCUAZ,  'adj.  Masalítá;  iiiasabi; 
matabil- 

LOCURA,  f.  Kaulolán;  kapuso- 
ngán. 

LODAZAL,  ni.  der.  nang  lodo. 
Kaputikan;   kalusakan.  |]  Púsaüan. 

LODO.  m.  Pútik;  iablab;  kiilunoy. 

LODOSO,  SA.  adj.  der.  ng  lodo. 
Mapütik;  putikán;  ó    puno  ng  piítik. 

LOGRAR,  a,  Kamlán;  tamuliín 
ang  anoniang  hináhangad.||Samantala- 
h¡n.||Magtam3sá.=£;^í'/  superior  alguna 
gracia.  Karnt^n  sa  püñó  ang  anomang 
biyáyd  ó  pálS. 

LOMA,  f.  Bnroi;  gulod. 

LOMBRIGUERA,    f.   der.   nang 

"  lombriz.   Lungá    nang    bulatl;  b    ang 

bulas  nang  bulati  sa  lupa.  Ii  Lugal  na 

.  mabulati. 

,  LOMBRIZ,   f.  Bulati.  =  W//ar/fl, 

Apad. 

LOMO.  ni.  Balakang.  Lalong  kau- 
galiang  gatiiitiiig  plural. |jSa  háyop,  ay 
ang  buong  gulugod,  ó  likod.  ||  Likod 
nang  libró,  nang  gtílok,  etc.  ||  Ang 
buntón  ng  lúpá  ng  bilang  tudling, 
na  tila  gulugod  i|  pl.  Ang  .manga  lad- 
yang- 

LONA.   f.  Balindang. 

LONGANIMIDAD,  f.  Katüsán; 
tíbáy  nang  loob  sa  manga  sakuná. 

LONGÁNIMO,  MA,  adj.  Malíning 
na  kalooban. 

.  LONGANIZA,  f.  Kapirasong  bi- 
tuka,  na  nilamnán  n;ing  tinadtad  na 
laman  nang^  báboy  na    nirekaduhan. 

LONGEVIDAD,  i.  KahabSan  ng 
biíhay;  katandaán, 

LONGEVO,  VA.  adj.  Liibhang 
matandá;  ó  mahábá  ang  búhay. 

LONGINCUO,  CUA.  adj.  Ma- 
layo. II  NálalayO. 


LON 

LONGITUD,  f.  Haba  nang  ano- 

iiián.  II  geog.  Ang  I.íyó  nang  isang 
lugal  sa  unang  nieiidinno,  na  ito'y  sa 
grado   (lang  eamdor  biníbilang. 

LONGITUDINAL,  adj.  der.  ng 
longitud.  Nüuukol  s;i  hábá;  ó  ginawa 
nang    ayon  sa    kahal)aán. 

LONGUERA.  í.  Lúpíing  haba 
iiC    makiüd. 

LONJA,  f.  Alinmang  bágay  na  ma- 
iiábá,  makjtid  at  manípis:  para  ng 
isang  pirasong  kátud,  na  pahabá,  ma- 
kitid  at  nianipís,  ang  táwag  ay  lonja 
de  cuero.  ||  Pationg  tiiakítid,  na  nia- 
taás  kíiy  sa  Iiíijá  sa  daan,  na  kauga- 
liang  siyaiig  kináiaiagyan  ng  pinto 
nang  simbahin,    6   ibang    edificio. 

LOOR.  m.  Puri,  ó  p^igpupuri;  ka- 
purihán. 

LORD.  111.  Título  nang  pagkama- 
hal  fia  tawo,  at  pangulo  nang  ta  s 
sa   Inglaterra. 

LORENZANA.  f.  Linsb,  ó  ka- 
yong  magasp.mg  na  habí  sa  háyang 
ganjtb  riii  png  ngálan,  na  sakop  nang 
Galicia. 

LORO.  m.  Loro.  [|  adj.  Ang  may 
ki'Hay  morado  na  lubbang   magúlang. 

LOSADO,  p.  p.  nang  losar,  y  m. 
Ang  may    látag  na    losa. 

LOSAR,    a.    Latagan    nang    losa. 

LOTK.  ni,  B.LÍa(ig  isa  nang  baha- 
gi    nang  isang  kabusan,  na  ipinangá-  , 
ngayaw  sa  mavami.|jBaraja    nang   la- 
rong    lotería. 

LOTIíRÍA.  f  der.  nang  ¡ote.  Rifa 
d    lotería. II  í.arong    karat. 

LOTERO  m.^dfr.  nang  lote.  Ang 
nam&mahala    nang    lotería. 

LOZA.     f.     Manga    kasankápang 
lúpang    fino  at   iiiakinang,   paia  nang  . 
pingftn,    tasa.   etc. 


y  Google 


LUZ 
LOZANÍA.,  f.   Kasariwa^n  at  lago 
naiig  {)an.-inira.||Si  tavvo  at    sa  liáyop 
ay:  yandí.  at    lik-ii,     ¡la,    ¡lagljíibuliat 
sa    Uikís  nang    k.Atawáii    ai    kawaUán 
naiig-    da  ud;uii. 
I       LOZANO,  NA.  adj.   M^ilagÓ;  nia- 
I  j-iibong,  II  met.   Marikii;  magaiidá  aiig 
kilos    at  £111)0. 

LUCERNA,  f.  dor.  tiang  luz.  A'i- 
laplap.  II  Lsaüg  lámpara  na  gayón 
ang  tftW.\g. 

LUCERO,  m.  dcr.  nang  ¡iií.  Tá- 
láng  bak'jio;  ó  Langlav/  daga.  II  nit;t. 
Kiiianií;    dÜag.  ||  poét.   Mata. 

I,UCÍDKZ.  f,  der.  lung  luz.  Kv 
liwanagan;    línaw,  I 

LUCIKRNAGA.  f.  d.T.  nang ///s. 
Alitaplap. 

LUCíDO,  -DA.  p.  p.  tiang  lucir, 
y  adj.  Ar:ikilap.  ()  Makinis.  |l  .Mirilag. 
LUCIfí..  II.  irreg.  ind.  prcü.  yo  líiz- 
co:  jmpjrat.  Inzca  ¿I;  luzcamos  no- 
sotros; luzcan  ellos.:  subj.  luzca;  luz- 
cas: luzca;  ele.  Magnítigning;  kami- 
.lap;  kumÍntab.||MagliwÍlnag.||^Limikat. 
II  n.  y  r.  Lámalo;  huiiügit  sa  ibá-¡|\íá- 
katimbajig;  ó  iiiidíatauUam  ang  pa- 
kinábaiig  aa  uay.il  ó  h[r.ip  nang  pag- 
kígawá  iiaiig  anornán,  at  sinásabi:  na- 

IIÁÜAVAIÍAN    ó     NAI'Át'AJITAMAN  til  Juan 

au\r  kimikain,  d  Juan  le  luce  loque 
come.'\r.  Magpakaríkit;  inagpakaayos 
sa  pananamit,  títc.jjMangiijá;  mar.iu- 
kod  sa  d¡kit,¡|Magsiiüt;  ng  damil  na 
ma-ínani. 

LUCR.VriVO,  VA.  adj.  der.  narg 
lucro.    Matiibó;   Ó  iiagbíbigay  pakíriá- 

LUCRO,  tu.  Pakin;íbang;  liíbóng 
n:íkukuha    sa   anomáii. 

LUCROSO.  SA.  adj.  der.  nang 
li.'-cra.    Maiakí    ai-ig    pakinábang,    nx- 


LUC 

nákukuha. 

LUCTUOSO,  SA.  adj.  Ang  nia- 
liiiiiljay   at    dápat    ikátangis. 

LUCHA,  f.  Pagbubunó;  bunó.  II  ^ 
m-.-L.  Pagtatalo.  ||  Pagbabaka;  pagha- 
¡liiniok. 

LUCHAR,  n.  Magbiino.  ||  Mag- 
talo.  II  Magbabag;  magbaka  ó  mag- 
tamas. 

LUDIBRIO,   m.    UpasXIá;  Hbak; 

uyair. . 

LUDIR,  a.  Ibtmgo:  \^igu=(una 
cosa)  con  oirá.  Ikiskís  angisangbk- 
gay  sa  iba.  [|  r.  Mábuiigó;  tnákiskis. 
II  Magk-.irikil;    magkákiskis. 

LUEGO,  adv.  t.  Pagdaka;  tara- 
bing;  agiid;  pagkiiáo.  jj  SakS;  bago; 
niáinayá. 

LUGAR,  m.  Lugal.  ||  Cmdad;  ha- 
yan; 6  nayon.  ||  met.  Kaciingktilan;  k¡- 
náutipui.  [|  Dahilán;  daán:  v,  gr.  nag- 
bigay  daiíilAn  ó  ' daan  wa  jy/a^  ka- 
galitan  ó  baiii'n,.  dió  lugar  á  que 
le  7-eprcndiese. 

LUGAREÑO,  iÑA.  adj.  der,  ng 
lugar.  Ang  tawdng  tiíbó  sa  alitimang 
munliiig  bayaii  at  ang  náuiikoi  doón . 
Ginágaiiiit  namang  parang  sustantivo . 
II  Aiig  ná'jukol  sa  isang  nitmtitjg  lu- 
gal, pira  nang  kuigaüáii  ó  salhá  sa 
isang  barrio.  [  m.  y  f.  A;!g  nanána- 
baii  áa.  iiang  jiituiiing  Ixiyan  ó  sa 
isanff    ¡Jüok. 

LÚGUBRE,  adj.  Malunkot;  na- 
kaiülumbay. 

LUIR.  a.  rog.  mar.  Másagí;  má- 
dagii  ang  anoniín  sa  Íb-!.||.i.  irreg, 
como  huir.  B.tyáran  ó  tubsín  sa 
p'.igkásanlá. 

LUJO.  ra.  Lngpós  nía  pagtatamasa 
sa  íium  nang  ¡)aiianamit,  pamamá- 
h  ;iy,    etc. 

44 


vGooQle 


LUJ 

LUJOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
lujo.  Mapagtamasá  nang  bágay  na 
marikit. 

LUJURIA.  í.  Kalibugan,  II  met. 
Ang  kalabisan;  ó  kalagpus^n  sa 
aiiomin. 

LUJURIOSO,  SA.  adj.  cien  nang 
lujuria,    MaIíbog.|]met.    Malag"pós. 

LUBRE.  f.  Apoy;  íiawHmct.  D¡- 
lag;  karíkitan.||pl.  Ang  Iiílog,  ba- 
loiig  pinkían  a*    binalon. 

LUM.'íRERA.  f.  (ler.  nang  htm 
hre.  Ang  nakaKUwaiíag;  ó  nakntá- 
i.ijilaw,  para  nang  áraw,  buán,  ele. 
II  met  Ang  marangal  na  tawo,  na 
sa  kaniyang  magaling  na  gawá  at 
áral  ay  nakatúturó  at  nagpápalíwi- 
iiag  nang  bait  nang  ibi.  ||  Bulas  na 
iiAsa  itaas   nang  manga    pader  ó    bii- 


-  346  - 


bong  nang  manga  báhay  na  battS  ó     taong   hustá. 


LUN 

ang  panalion  nang  isang  k^ihustú; 
hang  síku   nang  buán  sa  lángit. 

LUNAR,  m.  Niinal.||^iet.  Mansa; 
duaií  •i-A  kapuriháii,  na,  nagbúbuhat 
sa  anomang  masamang  nág.iwá-  ||  '^dj. 
d-r,  nang  ¡una.  Ang  náiiukol  sa 
buán. 

LUNÁTICO,  CA.  adj.  der.  ng 
luna,  Manakünaká'y  siiiúsunipong  ng 
pagkaulül,  6  nang  pagkasírá  nang 
ísip. 

LUPANAR,  m.  Biihay  nang  ma- 
nga babaying  masamá  ang  pamamií- 
iiay. 

LU-S'l'RR.  ICinang;  ningning;  ki- 
lap.  II  met.  Dilag;  kaligayahan;  ka*r 
rángalan.  |(  Ang  betim,  <S  pangpaki- 
nang    na    ini  á'agay  sa    sapín. 

LUSTRO,      m.     Bálang     limang 


simbahan,  na  siyang  pasukán  nang 
iiwáiing. 

LUMINAR,  m.  Alinmán  na  rfia- 
jigl  astro,  na  nagníningnijig  sa  bu- 
bong  nang  ISngit. 

LUMINARIA,  f.  Ang  limiina- 
rio,  ó  ilaw  sa  durungawán,  natan- 
da  nang  pagsasayá.  [[  Ilaw  sa  Sanli- 
simo  Sacramento.  ||  p),  Salaping  ilji- 
níbigay  sa  manga  ministro  at  aljlá 
nang  h^ri,  na  para  gastahín  sa  pag- 
luluminario, 

LUMINOSO,  SA.  adj  Maüwá- 
nag;  maningning, 

LUNA,  f.  Ang  buang  sumís  k.,t. 
II  '^ng  búbog  nang  salamin  sa  ma- 
ta, sa  miikhá  ó  nang  lar^a  vista 

LUNACIÓN,  f.  der.  nang  luna 
Ang  síkat  nang  biían,  niulá  sa  unang 
¡lagsílLiiig  hangang  sa  pagpap.itay;  ó 


LUSTROSO  SA.  adj.  dor.  ng 
lustre.    Makinang;  makiap. 

LUTERANISMO.  m.  d-;r.  lu- 
lero. Ang  secta  ni  Luteu'.  ;i  Ang  ka- 
ti  punan  nang  manga  sumií-iunod  sa 
kral     ni    Lutero 

LUTERANO,  NA.  ?.dj  der.  rg 
Lutero.  Ang  iiáuukol  kay  Lulem, 
al  ang  sLiuiiiiunod  sa  kaniyang  seda. 

LUTO.  ni.  Lukiiá.  ||  pl.  Áng  ma- 
nga kayiong  itim,  na  ginJlgaratl  sa 
simbahan  ó  sa  báhay  knng  may 
patay,  na  isinásabit  sa  manga  biii- 
láná   6    pader,    kuiig  ui^v    putay. 

LUZ.  f.  Liwánag;  íIaw;  tanglaw. 
II  Kalivvanagan  nang  í-ip;  diínong. 
¡i  Ang  mariiag  na  tawo,  na  nak:i- 
paguítmo  at  nakaáaral  sa  iba,  dá- 
hii  sa  kaniyang  magaling  na  áral  6 
gawá.  II  Ang    á^aw   na   ¡u,'ii.i!akaíi. 


y  Google 


-347  — 


JLJL, 


~i 


i.LAGA,  í.  Bdgat  na  hindi  gawá 
nniig  patalim,  kiindi  iiang  inasasa- 
mimg  humores,  ¡|  irist.  Hapdi  nang 
loob, 

LL^JAR.  a.  fier.  nang  ¿faga.  Su- 
¿atan;    punuin    nfing    siígat. 

LLAGUICA,  LLA,  TA.  f.  dim. 
iiaiig   //aga.  íiígat  na    mimlí. 

LLAMA,  f.  Ningasr  lagaíilab.  II 
niet.  Pagaálali  nang"  loob.  ||  Bagsik 
at  lakás  nang  anomang  nisá  d  h¡- 
káy.Tt    nang  loob. 

LLAMADA,  f.  Pagláwag.  [|  An^ 
tanda,  na  inilálagay  sa  isang  sinii- 
lat,  nang  maláwag  ang  áting  pan- 
sín  at  maibabalá  ang  anomán,  [|  mil. 
Tiigtog  ■  nítng  lambol  6  tiompeía  ng 
manga  snndalo,  at  'nang  hawakan  ng 
tropa  ang:  sandata  at  nuigsihánay 
na  gumayak  sa  pngdigmá.||Kaway. 

LLAMADOR,  m.  Ang  tagatá 
wag.  II  Paniigiog  na  báknl,  na  naka- 
kabit    sa    pintó. 

LLAMAMIENTO,  m.  Pagtáwag. 
'II  Tugtog  nang  Dios  sa  áling  pií-.ó. 
||Ang  pagtávvng;  6  pagbátak  sa  isang 


iugai  nang  anomang  humores,  na 
nasa  sa  iDang  bahagi  nang  katawán. 
LLAMAR,  a.  Tawagin;  kawa- 
yán.  II  Dapitin;  sunduín.  ||  Kumaway. 
[|  Kurokín.  ||  Manalangiii;  humlngí 
nang  tiíloiig.  |I  Magpangalan;  rnag- 
lagay  nang  iit.[|n.í(;t.  Batakin  sa  isang 
Uigal  ang  anomán,  para  nang  bata- 
KiN  sa  ibang  lugal  ang  pi'mó  nang 
sakit.  LLAMAR  á  oirá  parle  la  caifsa 
de  la  enfermedad. ^=x:la  sed.  fr.  Maka- 
líhaw.  iCaranivvang  sabihin  sa  mangi 
pagkáing  maaanhang  at  niaMat.  ii 
Tiimugtog;  tumáwag.  =<í  la  puerta. 
Tumugtog  sa  pintó.=fí'«  la  mano. 
Kawayán;  tavv^igin  nang  kamay.= 
de  Ih  A  otro.  Tawaging  hu.ig  pupíiin 
ang  iba.  —por  señas.  Tawagin  sa  ka- 
way  ó  sa  mustrfi.  |¡  r.  Magkaroón  ng 
gayarí  at  gayohg  p:ingalan  6  apellido: 
V.   <¿-.  ^Cbmo  TK  LLÁiíAS?  ^-Anong  p.\- 

ÑGÁLAN      JIOP— ME      LLAJIO      I>10,     ang 

i'añgAlan  kov  Pio.^'á  engaño.  Tu- 
malíkod  sa  pinagusapan  dáhil  sa  ná- 
¡lahalatang    dáyá. 

LLAMARADA,    f.   dci.    ng   lia- 


vGooQle 


ma.  Alab;  lagablab;  dagabdab;  liab.  il 
nitít.  Bíglang  pamiimulá  nang  iiuikhá. 
II  P^igiínit;  pagaálab  nang  loob,  na  sú 
s'.imandaii. 

LLAiMATIVO,  VA.  adj.  Pag- 
káing  nakaúiiiiaw.  Karaniwjng  lalor.g 
gaiiiiling  parang:  sitsUinUvo  aa  mas- 
culino. 

LLAMEAR,  a,  der.  nang  llama. 
Magáiab;  .niagdagufedob. 

LLANA,  f.  Kutiara  nang  cintero; 
na  pangpalitada  nang  balíS.[|I<apala- 
gan;  6  nmkhá   nang  dahon. 

LLANADA,  f.  der.  nang  llana. 
Lúpang-   kapatagan. 

LLANEZA,  f.  der.  nang  llami. 
K.ipalágayan  nang  loob  al  kahina- 
hcnan  sa  pakikipagiísap.  ||  Kawaiin 
nang  gálang. 

LLANO,  NA.  adj.  P.uag;  pantay. 
Ginágamit  namang  parang  sustantivo 
.ía  masculino.'^  Palagay  na  loob;  raa- 
hinahon.  II  Yans;  sinásabi  sa.  pana- 
naniit  na  walang  pamuti.  II  Italínaw: 

LLANTA,  f.  i'antás;  ó  patos  na 
bákal  nang  gulong  nang  karitón,  ka- 
lesa,    etc. 

LLANTO,  m.  lyak;  hagulliol; 
panangis.  II  Pagiyak. 

LLANURA,  r.  der.  Ihmo.  Ka- 
palagan.  ||  Liípáng  pMag. 

I.LARBS  f.  pl.  Manga  tanikalan" 
.  nakasabit  sa    tapat    nang  kalán,    na 
may  is.  ng  kaláwit  na  pinagsásabitan 
nang   íuWmr  na  ¡líllagay  s.i    anov 

LLAVE  f..Súsi;6  yawe.'lXng 
paraang  ikakalam  nang  anoraaii»  na- 
tatasTó  d  nálilihini.Ilinel.  Ang  paími'á  . 
na  ikinádadaii  nang  pagkilala  iiané 
anomán.  ^ 

LLAVECICA,  IXA,  TA.  f.  dini 
nang  .llavs.   Súdng    mnliit. 


348- 


LLE 

LIAVERO,  RA.  m.  y  f.  der- 
nang  llave.  Ang  iiíigiingat;  ó  taga- 
pagt.igü  n^ng:  si'hÍ  ncing  i^iítiig  plaza, 
ciudad,  palacio,  simbahan,  báhay, 
etc.|[m.  Ang  kinál.utuhijgan  nang  ma- 
nga   Klísi. 

LLECO,  CA.  adj.  Ang  lúpáng  kai-  , 
larima'y  liindi  pa  sinásr-ika;  y  hindi  i 
binábagljag.  ¡ 

LLEGADA,  f,  P.,g.lating;  pag- 
datal,  ^  i 

LLEGAR,  ti.  Dbniia:ing;  sumápit. 
(I  Puma'nt^y;  uaiabot.  |I  Magluat  ng 
gayón  at  gnyúiig  panahón.  ||  Abutfn; 
ó  kanitan..  ang  liináhangad.  v.  gr. 
UMAi;aT  nn  n.jging  general,  ó  Ki- 
N"A.MTAN  ang  nagiiig  general,  i.lkhó 
a  ser  general:  ang  baró  ay  iíjmáaüOT 
m  tiihod,  la  camisa  llega  \\  la  rodilla. 
=^al  pueblo.  Diimating  ?.:\  b-iyan.  =  (/í' 
Manila.  Dinnating  ná  inagbiibat  sa  ■ 
?*r.iiniia.=  í  j(iáí,7-.'    Málainau:    niába- 


■en    carruaje.     Dumating    na 


litaan.=¡ 

nagk-ik.inuag-..--zi7 /./,■.  [Jamaíitrg  ng 
lakaci.  [|  r,  Lumápii;  düiDiilog;  rnaki- 
i£ikí¡i,  ■  j 

LLENA,  f.  Pagbahá  natig  ápaw  sal 
pangpan;;,  | 

JXEÑAMENTE.  adv.  m.  Sag.'nul. 

LLENAR,  a.  Punuín;  ó  pinu'n. 
II  Magalingiii;  máibigan  ang  anuinán: 
V.  gr.  MiXA<iAi.iN-i¡  ko  6  n.áÍiüoan  ko 
ang  matuid  ni  Luii,  vic  i,i,|..nó"/«  ra- 
zón //V  Z/z/j.  [I  ni;!;.  Lipii.sln.  v  gr. 
siya'y  kil[¡>ó.s  ó  n.\u\ó  nang  ¡n\lá,  le 
LLKN(i  de  favores,  eU.=:con  su  nombre 
el  pueblo.  Piiin'n;  ó  p.igüikipín  sa  ka- 
niyaiig  ngalan  ang  h^YAn.-=^de  agua. 
PLinin  nang  \<\i>\%.^  de  palay  el  íro/e. 
Pliníii  uang  palay  ang  Ijaiig.ín.  n  r. 
Masandat;  mabiisog.=  Ai  úola.  Ma-» 
nuKiian.,'M,i;¡poí  v.  gr.  .vai.ipós  «««/-■ 


vGooQle 


LLE 

galls,   sic   LLENÓ   </¿  sarna. 

LLENERO.  RA.  adj.  der. 
/Icno.  for.^  Gídiap;    liibás. 


■  349  - 

LLO 
LLORAR.,  n.  Umiyak;   lumangisj 
g     lumúhá.  II  r.    met.  Malumbay;-  mag- 
himutok  dáhil   sa  kasakunaán   at  ka- 


LLENiSLUÓ,    MA.  íiclj.    sup.  ng     saliwaaíig    pálad.  [|  n.    rumatakpatak 


¡k/io.  Punoiíg-piinó;    sagánangsag 
Inbliang  ganap. 

LLKNO,  NA.  atij.  Puno;  l-ipó?. 
1^  med.  Piilsong  malakás  ang  kitig". 
II  m.  y  f.  fam.  -KiisaganaaM.  II  Ka- 
Iiibusán  nang:  luísay,  dikit,  etc.  ¡| 
Paiabii;  kabilugati  nang  !jiian.=í/¿ 
alegría.   Lipós  nang   towíi. 

LLEVA,    f.    y  ■ 

LLEVADA,  f.  dur.  nang  llevar. 
Pagdadalá;   paghahatid. 

LLEVADERO,  RA.  adj.  dcr.  r,g 
llevar.  Magaang  pakisamahan.  |¡  Ma- 
bibata;  inatítiis  :iMag-aang  tíisfi);  ma- 
gaang  iiiakisama. 

LLEVADOR,  RA.  m.  y.  f.  Ang 
taga¡iagdalá. 

LLKVAR.  a-  Dalhín  doón;  ilia- 
lid;  liitbitín.|IIstiot  ang  d.imÍt.||Kam- 
t-1n;  \.i¡m\q\\Í\\.=^( agua)  á  casa.  Mag- 
(lalá  (nang  tiibtg)  sa  hi\\.\y .=con  pa  • 
ciencia.  Atimín;  ú\úa.^de  vencida. 
Mulang  mad.(íg.=:f/í  /,.w.  Bítbitín. 
Dalhin'  ang  anditián  nt  pangasíwaan. 
=por  dii'isa  una  cruz.  Taglayitig  sagi- 
sag  ang  isang  kuriís.=if  lu'cii.  Magali- 
n,gíti.=íí  cucílas.  Pasanín;  balikatin.jl 
r.  Padalá;  p.-'tangay,  II  Magsama.= 
(hicn)  con  li  hermano.  Makisaniang 
(nialuísay)  sa  kapatid.— íA-  una  pa- 
sión. l'aian¿ay  sa  isang  gawing  ina- 
saiiiá. 

LLORADUiíLOS  m.  pl.  farn. 
Ang  láging  n;ighíhiif:mok  al  iiiaíiyak 
ai)g  kaniyaiig  manga    kadálilaan. 


('■)   .':¡ 


■EaiiL;    Líiliw    un    taWu. 


ang  anomang"  bágay  na  tunaw,=5(¿£ 
gozo.  Umiyak  sa  gzVdk.^por  sus  pe- 
cados. Iiangis  ang  kaniyang  manga 
sala.  =  /;//(?  á  hilo.  Unaiyak  nang  wa- 
lang  ¡ikat. , 

i-LORIQUEAR,    n.  der.  ng  lloro.  , 
Maghihimutok    na    lágí. 

LLORIQUEO,  m.  der.  nang  7^- 
rli/ucar.    Paghihimutok  na  lági. 

1..L0RO.  ra.  Pagiyak;  pagtangis. 

LLORÓN,  NA.  adj.  aum.  nang 
¡loro.  íyakin;  matangisfn.  [i  Isang  kla- 
seng  plumaje,  na  ang  pinakabiihok 
ay    nagduklay. 

LLOROSAMENTE,  adv.  m. 
Umiyak;   luháhihaán. 

LLOROSO,  SA.  adj.  der.  nang 
lloro.  Ang  mukiíang  bagong  gáling 
sa  pagiyak.  \\  Bágay  na  nakáiiyak  at 
nakaháliarabal. 

LLOVEDIZA,  f.dj.  Tíibig  na  ulán, 

LLOVER,  impers.  ger.  Lloviendo; 
at  p.  p.  llovido:  pi-es,  ind.  llueve;  llue- 
ven: impei-f.  llovía;  llovían:  perf.  llo- 
vió; llovieron:  fut.  llovera;  lloverán; 
II  subj.  llueva;  lluevan:  imperf.  llo- 
viera; lloveiía;  lloviese;  llovieran;  Uc- 
verían;  lloviesen:  fiir.  lloviesen  (^). 
Umi!lán.i=(í  cántaros,  h  mares,  á  cho- 
rros. Umnián  nang  malakás  na  pá- 
lang  ibinúbuhos.^=(^/?'i2¿í7/(ií^  e7t,  sobre 
una  familia,  Umulán  (nang  hirap) 
Sa  isang  ának.:^í(7(írfi  mojado.  Du- 
matal  ang  anomang  sakuná  nang 
hindi  pa  nalúluatang  nangyáyari  ang 


ai'g   pinapagsabi  ay 


y  Google 


LLO 

iba  ó  nang  halos  katátapos  pa  lá 
mang  na  nakararaan  ang  ibang  hírap. 

LLOVIDO,  p.  p.  nang  llover,  y 
ra.  Ang  suinásakay  nang  Ifhim  sa 
sasakyang  patungo  nang  Indias,  at 
hindí  napakikita  kundí  nasa  láot  na. 

LLOVIZNA,  f.  diiii.  nang  I/uvia. 
Ambón;   angf. 


350   - 

LLU 

LLOVIZNAR,  h,  é  imp  der. 
¡hvizita.   Umainbón. 

LLUVIA,  f.  Ulan.  Ilmet.  Kar.- 
ínihan;    kasaganátn;    v.    gr.    kasaiía- 

NÁAN      ó      KARAMUÍAN     Hang     i^aivá     6 

kahirapan,    lluvia   ile   Irabajos,    etc. 
LLUVIOSO,   SA.  adj.  tic.  nan^: 
lluvia.   Maulan, 


y  Google 


ave 


MACfiADOR.  m.  dcr.  nang  mazo. 
Magmaniasó;  o  lagapagniaso. 

MACEAR,    a.     der.    nang  tnazo. 

I    Masuhii,,    ó    pukpukíii    nai.g    maso. 

\     fl  Bayuhin.  ||  n.  met.  Makiflagtalo  na 

,    tiiitulííing  sabiliin   nng  isang    bágay. 

MACKRAR.    a.  Palambulín    ang 

iinümáti  sa  pagkábabad.  ó  sa  pukpok. 

II  nict,    Pasakilan;    siipulin    ang    ka- 

tawán    nang    manga    p,oliirap.    ele.  |j 

Dikdikín;  bayuhin;  ó  pukpukín    ang 

anoniang  káhoy  ó   halaman   at   nang 

lumabás  ang  kaiá;. 

MACETA,  f.  Pasong   másetasaii. 
(I  Ang  puliihan  nang  laco  ng  billar. 
MACICEZ,    f.    Tigks;  sinsín,  ka- 
íibaj'an:  kasinsinán. 

MACILENTO,  TA.  aJj.  Yayaf 
imtláiii  at  malungkot. 
MACIZAR,  a.  Siksikin;  tipíin. 
MACIZO,  ZA.  adj.  Maunsín;  tipí; 
malíbay.  Ginágainit  narnang  parang 
sinlaniivo  sa  masailino.  \\  met.  Ma- 
tiUfí;    matibay.  ,'|  Pisigán;    bafíbot. 

MACULA,    f.    Mansa;    dungis    sa 
pui)   6  sa  ugálí. 


MACHOCA.  coiti.  Ang  tawong 
niabigat  ang  ugáli,  at  nakayáyamot 
magsaÜtá- 1|  f.  Pangbayd.    . 

MACHACADERA,  f.  der.  nang 
machaca.  Pangbayó;  paraítpit.  ||  Báyu- 
han. 

MACHACADOR,  RA.  m.  y  f. 
Manbabayó;  mandudúrog.||adj.  Pang- 
bayó;   pangdiirog. 

MACHACAR,  a.  Durugin;  ba 
yuliín,  bugbugfn;  dikdikín.  ||  n.  met, 
Makipagtalo  ac  ipíÜ  ang  aiiomán 
hangang  sa    makamuhí! 

MACHACÓN,  NA.  adj.  Maúlit; 
maurfrá. 

MACHADO,  m.  Palakol  na  pa 
mtitoi   nang    kálap,    ó    nang    báol. 

MACHEAR.  n.  der.  nang  macho 
Maganak  nang  maraming  lalaki  ang 
háyop. 

MACHETAZO,    m.     aum.    nang 
máchele.  Lapad  ó  tagd  nang  machete. 
MACHETE,  m.    Hap.k. 
MACHO,  m.   Háyop  na  lalaki. 
MACHORRA,   i.    fam.    Babaying 
háyop  na  hindi  nagáanak, 


y  Google 


fflAC 
MACHOTE  (^-MACHOTA  (A.) 
lUüd.  adv,  Sa  páló  nang    maso.||met. 
Paáno    man;    [jy  dalos  da  lo:;. 

.MACHUCADURA,  f.  Paghayb, 
pngdúroí;.  II  Piígkadiirug. 

MACHUCAR,  a.  Bugbugín  sa 
hampas. 

MACHUCHO,  CHA.  adj,  Ta- 
híniik;  niabait,  niatalino.  |l  Míigitlang 
ang  jsi[). 

MADAMA,  f.  WíkÚng  francés  na 
ang  kahuluga'y:  señora. 

MADEJA,  f.  Lábay.  |1  Any  Ida- 
king  tamad    ai    pabayá. 

MADEJETA.  í.  diiu.  r,g  madeja. 
Lábay  na  maliit. 

MADERA,  f.  Káhoy;  kálap.^ 
Jel  aire.   Súngay. 

MADERADA,  f.  der.  nang  ma- 
dera.  KaiMsanan    mangi  kálap. 

MADERAJE,  m.  der.  laag  vía- 
dexa.  Kapiáanan;  kas-igarflin  nang 
manga  kahoy,  na  kailángan  sa  pag- 
talayó  natig  siinhahan,  báhay,  cLc. 
MADERAMEN,  m.  V.'  Maderaje, 
MADERERÍA,  f.  dur.  ng  madero. 
Ang  tindahan  nang  kálap;  o  lugal 
n.t    sinfipanari  nang    káiap. 

MADERERO,  m.  der  nang  ;«<i- 
dero.    Magk.ikalap.  |¡  Anloage. 

MADERO,  m.  Kálap  na  malakí 
at  niahábá,  na  ang-  karauivvím  ay 
cuadrado. 

MADERUELO.  m.  dini.  nang 
madero.  Kálitp  na  nuiíiti  at  cuadra- 
do. 

MADRASTRA,  f.  der.  n.^ng  ma- 
die.  Ali.sa  pakiiidiíang;  ó  asáw.ing 
k,iult  nang  amá.[|in'jt.  Áünmang  b,i'- 
g;iy  na  nakayáyamut    ó  nakasísikf. 

MADRAZA,  f.  aum.  nai-ig  inadre. 
íam,    Itiang  inapagbígay  loob'  at   ma- 


ALAD 
laiiis  magpaláyaw   sa  mai^gá  nnak. 

MADRE,  f.  Iná;  ¡má  |1  Ang  ba- 
íjayir.g  nangaiiak  na.  j|  .SaLicang  it¡- 
natawag  «a  müngíí  reli<^iosa.  \\  inet. 
Ang  d;ili¡l<'n,  ¡Jiir.i^  al  iigat  na  pinag- 
biíbuiíatan  nang  ¡iiioiiiáiiji;'  bágay.  ||' 
Ang'  báliay-báiíi  (sa  manga  babayi) 
]|  Ang  látak  nang  álak  ó  siiká.  \\ 
Ang    limas    nang  í;[;g. 

MADRECICA,  Ll.A,  TA.  f,  dim. 
iiarg  madre.    Iiiang;    táwag   Ji.i    m.ii- 

TmADRIGUERA.  t.  Ang  yimgib 
iiii  tábar.aii  natig"  iiia>igá  conejo  at 
iba  pang  hiyop.  II  nist,  Ang  kan-' 
long  na  liigal  '  na  pinaglátagiian 
nang  manga  may  niasamang  pamii- 
múhay. 

MADRILEÑO,  ÑA.  adj,  y  ni. 
y  f.  der-,  nang  Madrid.  Ang  tiíbó 
sa  Madri'i  at  ang"  nánnkot  sii  vi- 
llaif^   iió. 

?,rADR.INA.  f.  d.T.  nang  madre. 
Ang  ¡níina;  o  i)ab,iying  nagbáw.ik 
sa  bálá  sa  pagbibinyag.  Gayón  Ám 
aiig  láw.ig  sa  b.ibaying  ábiy  sa  pag- 
kakasal.  ||  Af,g  b,;Da''ying'  nag-íainpon 
sa  i^iang  tawo  sa  anomang  nüálakad; 
II  Purttal;    ó    Mj.iging  káhov. 

MADRONA,  'f.  f;im.  Ang  baba- 
ying  malLibis  m-.ikáÜbig  üli  kaníyang 
iiKUigá    anak. 

MADRUGADA,  ni.  Amíí  mada- 
ling  "ár.-,w;  ,ang  pagbiiijukang  liw.iy- 
wny.  ¡I  Ang  pagl;aÍ)¿'rrgoü  sa  inadúi- 
li:,g  ái-aw;  ó  p.igsisiii[f  na  hiblii,ng 
miyA'^í;~\.-~  de  inadrut^ada.  niod.  udv.  S.i 
pagbubLiking  livvayway;  lubliar.g  ina- 
aga;    ó    Miaigr.n<fmaaL;a. 

m\T)ru6ador,  RA.  ,n.  y  f, 

der,   nar,g   7n¡idru}^ada.   Ang    rn^isíp.igi- 

rjfnüiíííinij:   nr.n;:    in.aigaiig.ii.iaga. 


y  Google 


.    MAD 

MADRUGAR,  m,  Guraísing  naiag 
tnadaling  áraw,  ó  naiig  mijiágíiíiiig- 
inanga.  I(  met.  Umágap. 

MiiDUKACIÓN.  f  der.  iiang  ma 
durar.    P.ipkahtnog;  <5  pagp.npahinog. 

MADURADERO.  m.  <l¿r.  nang 
madttrar.  Angf  lugal  na  páhinugan 
nang    bunga  nant;  káhoy. 

MADURAR. 'a.  Pahinugín.  |]  mtt. 
Ihandá  ang"  manga  paraang'  ikíida- 
(ia!í  nang  pagUakamit  nang  anomán. 


353  — 

MAE 
MAESTRO,    TRA.    adj.   na    si 

násabi  sa  manga  l-ágay,  na  dáhi 
sa  siyaiig  ^xm^'^'pfmápal,  6  dáhi 
sa  pagkdyaringf  lubhang  mahiísay 
ay  maipaíálagay  na  hówaraii  nang 
kipowa  niyá,  para  bagá  nang  i^itng 
sdsing  Uibhang  marikit  at  mahrl- 
say  ang  pagkágawá,  ay  tináta- 
wag  na;  llave  maestra,  etc.||  Alin- 
mang  bágay,  na,  nakaSaral  ó  naka- 
pagpápaliwanag  nang  ísip:  gaya  nang 


II  n.    y     r.    Mahinog.  ||  niet.  Magka-  kawik9ang    ang    historia   ay  siyang 

edad;  inagkabait  at  lumagó  ang  ísip.  maestra    nang  pamumúhay.\\vf\'i\..  Si- 

MADURATIVO,    VA.   adj.    Na-  násabi    namán    sa    háyop    no    mabu- 

kahi'hinog.  ||  m.     P;ingpnhiiio¿.  ll  met.  ti    ang    pagkáluro,    para  nang  perro 

Ang    paraang    gin&gawá  sa_tawoiig  maestro,  asong  mabuti   ang  pagká- 

makulit  niagkaloob  nang  anómán,  at  supil  at  PAGKÁTURÓ.JIm.  Ang   nagtií 

nang  malamüyot  at    niapalambot  ang  tiiió    nang    anomang  kamnungan    Ó 

loob,   al   agad   pahinúliod.  arte.  ||  Ang   sani-y  at    bíhasa  sa  isang 

MADUREZ,  f.  di-r.  nang  maduro,  oficio,   at    yaón  ang  kaniyang  ikina- 

Kahinugán;    nagkaliinog   nang  bunga  biíbuhay;  para    nang  maestro  sastre, 


'nang  káhoy.  1|  met.    Ang    kabMtan  at 
kataliniihan  s.i  pagkabiihay  at  sa  ano- 

MADURO,  RA.  adj.  Hinog.  H 
met.  Mabait;  matalino;  mar-.ínong. 
^  maestra;  f.  Ang  babaying  nag- 
lúturó.  Láló  nang  kaugaliang  ta- 
waging  gayón  ang  nagtiítu;ó  nang 
labor,  ó  ibang  oficio  sa  manga  l)átáng 
fíabayi.  \\  mi;t.     Alinmaiig    bígay.    na 


MAESTRO  carpintero, 

MÁGICO,  CA.  m.  y  f.  Magsasa- 
lamankíi.]|adj.  Ang  náuukol  sa  magia. 

MAGÍN,  m.  fani.  ísip;  diU.  y  Ta 
lino;    talas   nang  isip. 

MAGISTERIAL,  adj,  Ang  ná- 
uukol sa   maestfo   at    sa    pagtutiíró. 

MAGISTERIO,  m.  Ang  pama 
maháiá.at  paraán  nang  paglutdró  ng 
maestro  sa  manga  tindturuan.  ||  Pag- 


nakapagtútuid  at   nakiihúbukis  nang     kikilos    mataás    na  tawo,   at    kah.m 


isjp. 

MAESTRESALA,  m.  Pangulong 
a  lila,  na  nagL;íí)ilb¡  sa  mesa  nang 
panginobn,  at  .siyang  unang  tu  ni  ¡ti- 
kÍMi  nang  anomang  pagkain  bago  idií- 
lot  sa  mesa,  úpang  ang  paiTginoón 
ay    liiMg    malason, 

MAESTRÍA,  t,  Kabihasrán  at 
kaliksüjant;  ginnawa  ó  niagliiró  nang 
aiiomán.  (j  Arg  pagkíttnnestro. 


bugán    sa  pananalilá   at    sa    paggawS 
nang    anomán. 

MAGISTRADO,  m.  Ang  pímó 
sa  isang  kabatián,  bayan,  etc.  para 
nang  Hdri,  Alcalde  Consejero,  etc. 
[|  Awg  katunkiilan,  ó  kamáhalan  ng 
pagkahuknm,  pagkaoidor,  etc. 

MAGISTRAL,  adj.  Ang  náuukol 
sa  maestio.  ||  m.  Isa  sa  ápat  na  ka- 
tunkiilang  Vi  (í/íí/í)  \\^\-\g  cajiónis^o,  na 
45 


vGooQle 


MAG 

ang  tu'iikol  ay  mangáral  ó  ningscr- 
inón.  Ginágamit  naniang  parang  ad- 
jetivo sa  kahulugang  itó,  na  siná- 
sabi:  canongía  magistral  ó  canonicalo 

MAGISTRAL. 

MAGISTRATURA,  f.  Kaum- 
kulan  at  karAiigalan  oang  magis 
trado,  at  panahong  nilálakaran  sa 
katiinkulaiJg  itó.  |]  K.api¿anan;  lupong 
iiarg  manga  magisirado. 

MAGNANIMIDAD,  f.  Kalakhán 
at  kagandahan  nang  púbó.  ¡|  Kada- 
kiláan   at   ganda  nang  kaloobán. 

MAGNÁNIMO,  MA.  adj.  Ang 
may  malakf  ,at    marangat  na   piísd. 

MAGNATE,  m.  Tawong  lubhang 
marangal  at  pángalo  sa  isang  kaha- 
riáii,  ciudad,    bayan,  ¡etc.  |1  Máginúo. 

MAGNÉTICO,  GA.  adj.  Ang  ná 
uukol  sa  batobalátií.  ii  Ang  may  vir- 
tud na  makahitit,  ó  mak:ihaLina  nang 
ibang  bágay.  ||  Páran^;  batobalaiii, 

MAGNETISMO,  m.  Ang  bagsik 
na  taglay  nang-  batobaláni,  na  bu- 
mitit  ó  makshila  sa    bákal. 

MAGNIFICAR,     a.     Padakiiáin; 
'    parikitín;  painaniin.||Purihin;  itanyag; 
ibtinyí.  I[  r.    Mábunyí. 

MAGNÍFICAT,  m.  Dalit  na  <1¡- 
nádasal  nang  mahal  na  Virgen  sa 
pagpupuri  sa  Dios;  at  gay5n  ang  tá- 
wag  dáhil  sa  ang  saÜtang  ¡to  ay  jiyang 
pamulá  naníí  daÜt  na  yaón. 

MAGNIFICENCIA,  f,  Kagan- 
daliang  loob;  kaluwagán  nang  ka- 
may  sa  malaking-  pagkakagtígol;  ang 
hítig  nang  pú^o  sa  mang^  dakíiang 
gawá. 

MAGNIFICO,  CA.  adj  Dakílá; 
mahal;  maranga!.  j]  Marangal  na  pa- 
ngálang    ii-jiníbigay     sa    matataas    na 


35^  - 


MAG 

MAGNITUD,  f.  Ang  lakí  nang 
aiiomán.  li  met.  Ang  kadakiUan  ó 
dilag  nang  anonihn. 

MAGNO,  NA.  adj.  Dakíiá;  ma- 
rilaff. 

MAGRO,  GRA.  adj.  Payat.|[K:á- 
■  kaiinti  ó    watang    anoinang    taba. 

MAGULLADURA,  f.  Pasa;  bug- 
bog    nang  ■  laman 

MAGULLAMIENTO,  m.  Pag- 
bugbog. 

MAGULLAR,  a.  Papag-pasain; 
bugbugín. 

MAHOMETANO,  KA.  adj.  dcr. 
nang  Mahoma.  Ang  náuukol  ó  su- 
nnisunod  sa  secta   ni  Mahuma. 

MAHOMETIZAR,  n.  nar.g  Ma- 
homa, Másük  ó  sumunod  sa  se^a  ni 
Mahoma. 

MAHÓN.  ni.  Kayong  siníilid  na 
niasiñsín,  m.itíliay,  at  kiílay  anteado 
ang   karaníw.iii. 

MAlDü.    m,    Ngiaw. 

MAINEL,  m.  Baiandiliá  nang 
hagdán. 

MAIL'INES.  pl,  Dasal  sa  mada- 
ling  áraw,  sa  hapon.'at  sa  hating 
gabí  na  ginágawá  nang  manga  ca- 
nhnigo  ^ 

MAÍZ,    m,   Mais. 

MAIZAL,  ni.  der,  nang  mah.Víix- 
san. 

MAJADA,  f.  Lugal  na  silungán 
nang  háyop  kun  gabí,  at  tulugáii 
nang  paslo!. 

MAJADERÍA,  f.  Wíká  6  ga- 
wang  mangman?,.  labás  sa  kabáitan 
at    nakamíimuhr. 

MAJADERO,   m.  adj.  der.  nang 
majadería,   met.    Ang  tawong    mang- 
niang  al    malígás    ang    ulo.  |]  I-uga¡     ■ 
na  pinagm^inasahaii. 


y  Google 


—  3SS 
MAJ 
Majar.    ;i.    Masahin.  y  Uurugin,- 
dikd¡kín.||met.    Yamotín;    inuhiíii. 

MAJESTAD,  f.  Kadakiláan;  ka- 
rángalaii-  Ngalang  sa  Dios  lámang 
ítinátawag,  a\  ngayo'y  ginagarait  sa 
•nanga  HárI.||Kadakiláan;  kaiiiáfia- 
\í\n  nang  paggawá  naiig  anomán.  j| 
Ang  kaporm^lán  at  kaniáhalang  iia- 
lakita  sa  pagmumukhá,  ó  kilos  nang 
sinoman. 

MAJO,  JA.  adj.  Ang  tawong    sa 

kaniyang  manga  kilos,  pagmigálí,  at 

panananiit    ay   nagtálaglay   nang    ka- 

[   unting    kalayaán,    ryos    at   dikit,    na 

saiili    nang   tawong    ugáli  ang  íagriy, 

I  at    hindi    mahal    na    ásal.  ||   Mapag- 

[  matapang;  inatápang;    mayábang. 

MAL.    m.    Ang    sama;  ó  manama. 

i    II  Kasiia^n,     ó    kapalibhasáahg    sa- 

:  rili,  6  nang    pagaári,|ISakit.I|adj.    Bá- 

f;ay    na    masamá:    para    nang    masa- 

•MAÜG  áraw,    MAL  í^iíí/ MASAMANü  íaí//, 

MALA  enfermedad,    etc. 

MALA.  f.  Súpot  na  kátad,  6  ta- 
bla, na  pinagdádalhan  nang  súlat 
sa  correo.\^Correo. 

MALACOSTUMBRADO,  DA. 
adj.  palab.  comp.  r.ang  mal,  at  acos 
iumbrado.  Masamang  kinágawían;  nia- 
samang  pinamihasnán. 

MALANDRÍN,  NA.  adj.  Ma- 
samá;   tñmpalasan. 

MALAVENIDO,  DA.  adj.  pal. 
conip,  mal,  at  avefñdo.  Mabigat  ang 
ugálí;  hindi  marúnbng  niakingáli  sa 
kápowá. 

.  MALAVENTURA,  f.  palab. 
comp.  nang  ma!,  at  veníura.  Kasa- 
mán,   6   samang   pálad. 

MALAVENTURADO,  DA.  adj. 
'palab.  comp.  nang  mal,  at  vejilurado. 
S,i\  ing    kapalaran;    ó  kiilang  pálad. 


MAL 

MALBARATADOR,  RA.  m.  y 
f.  Mapagtapón;  niapagaksayá  nang 
pagaári. 

MALBARATAR,  a.  Ipagbilí  ng 
walñ  sa  halag'á  ang  pagaári;'  aksa- 
yahfn  ó  siráin  ang  pagaári.  ¡j  Saya- 
ngin. 

MALC.A.SAR.  a.  palab.  comp.  ng 
fftal,  at  casar.  Ipakasal  ang  anak  sa 
isang  salat  sa  manga  sankap  na  kai- 
langan  sa  ikáwawastó  nang  matri- 
monio. II  n.  y  r,  Magasawa,  ó  paka- " 
sal    nang  walang  tuto. 

MALCASO,  m.  Kataksil^n;  ka- 
sukabhn. 

malcomido;  DA,  adj.  palab. 
comp,  nang  mal,  at  comido,  Kulang 
sa    pagkáin;    hindi   busog. 

malcontento,  TA.  adj.  pa- 
lab. comp.  nang  mal,  at  contento^.  Ma- 
biikaí  ang  loob.  ||  Mapanguló;  suai!. 

MALCORTE.  m.  Paglabag  sa  ma 
ngá  kautiisang  náuukol  sa  pagpiítot 
nang  kálioy  sa  bundok,  paguiilíng 
nang    kahoy    al   iba    pa. 

MALCRIADO,  DA.  adj.  palab. 
Comp,  nang  mal,  at  criado.  Ang  hin- 
di iriíiaralan;  masaraang  pinagkauga- 
iián;  walang  pinagaralan.  ||  Bastos  na 
iigíilí. 

MALDAD,  f,  Kasamán.  f|  Añg 
gawang  masamá, 

MALDECIDOR,  RA.  m.  y  f. 
Mapanírang  pmi,  ||  MapanumpS;  ma- 
paglasuá. 

MALDECIR,  a.  ¡neg.  gcr.  7nal- 
diciendo:  p.  p.  reg.  maldecido:  p.  j). 
irreg.  maldito:  ¡wd.  prrs.  maldiga; 
maldices;  maldice;  mald'-cimos;  ma^de 
cís;  maldicen:  perf.  maldije;  maldijis- 
te; maldijo;  maldijimos;  maldijisteis; 
maldijeron:  fut.  maldeciré  b  maldiré; 


y  Google 


—  356  — 
MAL  MAL 

(**)  maldecirás  b  maldirás;  maUtíCÍrá     ijaniníraiig    puri;  (la.Líiiuira. 


maldirá;  matdtcirémos  ó  maldirl'. 
iiios;  nialdccirtíh  ó  maldtréis;  malds- 
ci'ián  6  lualdinin:  impcrat.  maldice 
tií;  maldiga  él;  maldigamos  nüsolros; 
maldecid  vosotros;  maldigan  elloí; 
subj.  pres.  maldiga;  i:\c.:-\.)\\y^!Í.  mal- 
dijera; niuldeciría;  maldijese;  ele:  ful. 
maldi/erc;  ele.  Tungayawin;  suhijjjíií; 
inurahin.||S¡iáan  nang  puri;  niaiiírang 


MALEFICENCIA.    I,     A.ig    hí- 

ó  kbiugaüáng-  gUiiíawá  nang  ma- 


MALEKÍCIAR.  a.  Siráan  n.ig  ^i- 
nO(ft.in.  II  Kiilamiíj. 

MALÉFICO,  CA.  adj,  Ang  naní- 
iiiiá  aa  kapowá;  bukab.  II  Matikukú- 
lain. 

MALESTAR,   n.  Kabalisahán  ng 


puri,  II  Mauíiílá;    inaníráng    puri,=tf/     ioob.  ¡|  Tamlay;  ó   bi;íat    ng  kataw.iii 

prhjimo,^\im\ni\r,ÍM!tv.\g\i\.\ú;\ng\iÁ.-         —        ■  

powa.  =í/í  (odo.  l'uláaii  ang  balang 
na;  bala  na'y  lir.iuig^yaw.  |1  r.  Mag- 
sumpáaii;  mag  sirsáu   naug  puri. 

MALDICIENTE,  p.  a.^  nang  Jital- 
decir,  adj.  Mapagmiitá;  rii.i[)agUii>ga- 
yaw;   r)ia|ianuiiipá;   inaüanuilá. 

MALDICIÓN  i,  dli.  iKtng  mal- 
decir. Siiriipá;  mura;  [ungáyaw;  diistá. 

MALDlSí'UKSl'O,  TA.  adj.  May 
damdairi;  may  sakit. 

MALDITA,  f.  f.,m.  Ang  díla.— 
Soltar  la  maldita.  Huug._pigilan  ang 
dílá;  m:igsasalitá  ng  kíilampalasatian, 


MALDITO,  TA.  p!  p,  íricg.  ng 
maldecir,  ai  maldecirse,  y  adj.  Ang 
tawong  masamang  lubhá  ang  pag- 
uugáli  at  manga  gawñ.  ||  Tanipa^aí^an. 
II  Ang  condenado  ó  pinarusahan  sa  in- 
fierno. j|  fam.  Anonia'y  wa  ñ:  at  si- 
násabi,  walang  \noíiaíív. panyong  iiá- 
tira  sa  a/un,  maldito  el  pañuelo  me 
ha   quedado. 


li  Djriidam  na  bumábaHüa  sa  aun, 
at  hiniii  mayíiysay.HKasalatán  sa  pa- 
miliniihay, 

MALETERO,  m.  der.  ng  }nale¿a, 
Ang  niangagawá,  at  nagbíbili  nang. 
maleta. 

MALEVOLENCIA,    f.  ■  Ang    gá- 
;it,    ó    pagtatanim    sa    loo!)    na    tina- 
laglav  -  sa    kápowá    law,). 
■  MALÉVOLO,    LA.  adj.  May  raa 
saniang  kalouban;   ó   mahílig   sa  pag-  . 
gawá   naiig    raasaniá. 

MAí.EZA.  f. ..  Ang  kasaganáan 
nang  masasamang  daiiió  na  naka- 
sísira  sa  manga  pananim.  ||  líasuka- 
lan.||Ang  kasinsinán  nang  pagsasangá 
at  patidadahon  nang  ibangkáhoy  na 
maüliit,  na  nagíging  tila  giibat  ang  . 
kiiiál.dagyiin,  para  nang  kuiolkuki- 
tan,  káhoy    dalaga,    e[c. 

MALGASTAR,  a.  Siráin;-itapon; 
aksayahín    ang  ári. 

MALHABLADO,  DA.   p.  p. 


malhal'lar,  y  adj.  'Paíig.diás  magsa- 
MALECÓN.  m,  Piiápil;  ó  lambak     lii.á    nang    di    dípat;     di    nahíhiyang 

nalupá  b  iiatÓ,   na   itinátayong    pang-      magsalitá    nang   masamá. 

hangá  ó    pangdefensa    sa    uíDig.  .MALHECHO,    p.  p.    iirtg.    nang 

MALEDICENCIA,  f.  Pangliiibak;     malhacer.  m.  Cawang  masama.  ¡1  adj 


{■')     Gin. 


ma¿,/¿i-i, 


i-aiiiya 


y  Google 


MAL 

Masamang  hilsura;  piiipii;  kdbá;  etc. 
Adj.'tivuny  ¡[lilá'apai  sa    tawong  un- 

I    snuíi  ;ing   tabas  nang   kat¡nvá;i. 

i        MALHLÍCHOR,  RA.  m.  y  f.  Ang 
guiii:igawa    nang    iilií.;    sa  k-itowirüti; 

I    |)ara  nang  tuÜsáii;  magnanákaw,  etc. 

I        MALHERIR,     a.     irreg".     conio 
sefi¿l/'.     Sugatan    nang    mabigat;    ma- 

:    k.tsii;^at    nung    uiabigat.  ||  r.    jVlAsiig..i- 
Ui'i    nang  rnabi'^at. 

MALICIA,  i.  dor.  nang  rnal.  Ka- 
'samán;  (nang  isang  bá^ay  na  Hia-< 
sama  ó  nang  vkio).  \\  A¡ig  pagkáhi- 
lig  nang  loob  sa  masamá,  ó  sa  ná- 
lalaban  sa  kabáitAii.  |t  fam.  Hinálá; 
ó  agamágaai  nang  ioob,  nt  siiiása- 
bing:  a&oy  may  i/uñgá  nmÁLÁ  na 
iio'y  hindl  ^i^qybfi  mará/iil,  tengo  mis 
MALici.\s  de  que  esto  na  sea  asi.  |[ 
Hinálá;  ó  palagay  na  tnasamá:  v.  ^r. 
iyay  jiinal.a  nio,  ó  pal.\(íav  moiig 
inasainá;  esa  es   malicia   ¿i/ya. 

MALICIAR,  a.  pjghínaláan;  pig- 
salooban  iiaiig  m.isa-má  ang  ibá.||r. 
Magialoob;  niagliir.ágap;  magbiiuang 
=-¿e  cualquiera.  Maghinálá  sa  'ka- 
iigínonian;  pagliinatáAn  ang  sinornan 
=tn  cualquiera  cosa.  Magsaluob  sa 
anoinán. 

,  MALICIOSO.  3A.  aJj.  der.  nang 
malicia.  Map-ighii.álá,  paUbintangin. 
II  May  d.iyá;  puno  nang  kaaanian. 
MALIGNIDAD,  f.  Kasamán.  [| 
Hllig  nang  loub  na  sad;á  s,i  masamá. 
MALIGNO,  NA  adj.  Ang  mu- 
hflig  sa  pagaaká'á,  ó  paggawá  nang 
masamá.  ;i  met.    Masainá;    ó    nakisí- 

MALINTENCIONADO,      DA. 

pal.  coinp.  nang  mil,  at  inieaeioiíaio. 
•  May  niasaiiiaiig  ná-iá;  ó  tawong  lá- 
ging   maüauía  ang    iiiíísip. 


■  357- 


MAL 

MALMANDADO,  DA.   adj.    pa- 

lab.     cornp.     nang     mal,     at     man- 
dado.  Hindi   marímong   sunmnod.  I| 
Ang    kung  gumawá    nang    anomán, 
ay    masamá  sa    loib    ang    pngiunod; 
siiai'-  , 

.  MALME'l'ER.  a.  palab. .  cornp. 
nang  mal,  at  meter.  Ibuyd;  sulsulííii 
ang^  ibi  na  gumawá  nang  raasamá. 
II  Sircan  ang  kánowá, 

MALMIRADO,  DA.  adj.  palab. 
coinp.  nang  7nal;  at  mirado.  W.dang 
gálang;  walang  pagtingi'n.  I|  Hiadi  ti- 
iiÍLingnan;  ó  himli  iginágiiiang. 

MALO,  LA.  adj.  Masamá;  naka- 
sásania  [jPángit;  maiáit.|[Masania  ang 
piguugáli  at  pai-nutniíh.iy.  ||  May  sa- 
kit.  [I  Mahirap,  piia  nang:  í/  5.  ay 
HAHÍRAP  pa^silbihan.  B.  es  malo  de 
servir,  ele.  (|  fim.  Milikot;  magalaw; 
mapagbá;agiilo.  Karauiwang  sabihin 
sa  ba(á.  =£r£í«,  para,  pira  con  su  pa- 
dre^ Masaniá  sa,  para  sa  kaniyang 
aiTiá.=i^^í  condición.  M,isania  ang  pag- 
iiugili. 

MALOGRADO,  DA.  p,  p.  nang 
malograr,  y  adj.  Nasáy.mg;  b  natna- 
tay    nang    hincÜ    p.uiahón. 

MALOGRAR,  a.  Sayangin;  huag 
samania:ahin  ang  ;;nomán,  para  nang 
pagkikátaon,  nang  panalión,  etc.  || 
r.  Masáyjng;  niaaksayá;  mápagayon. 
l^niang    ang    hin.áhangad. 

MALPARADO,  DA.  adj.  palab. 
coaip.  nang  m^l  ni  parada.  Ang  nag- 
damdaní  nang  nialaking  kisiraán  sa 
anonián,  para  nang  |>.igkiluí  og  ng 
katawán,  ó  lnkás,  dáliil  sa  i^ang  na- 
ging  sakit  na  nialuat;  ang  pagka- 
at'tá    nang    pagaá,i,   pagiíbigan,    etc. 

MALPARIDA,  f.  palab.  conip. 
nang    ?nal   at  parida.   Ang  babaying 


y  Google 


MAL 

iiia.^as.m;   d  nakunan. 

MALPARIR,  n.  palab.  comp.  ng 
mal,    at  parir.   Makutian    m:iag<is.iii. 

MALPARTO,  m.  pilab  comp. 
uan¿  mal,  at  parlo.  P;(gkiagas;  pag- 
kikuhn  nang  kabuníísán. 

MALQUERENCIA,  f.  paíab. 
coni:).  nang  mal,  at  querencia,  Pag- 
tald.i'ii    sa    kápowá. 

■  MALQUISTAR,  a.  Siráan;5si- 
rain  iing  kápowá  tawo:  v,  gr.  sinira 
siyá  nan^  kaniyang'  maiígá  hapalid 
sa  kápitan,  le  malquistaron  sus  Jier- 
mar,  í  con  el  Gobernador  cilio.  ||  r.  Ma- 
síiá;  ó  masiráüti'  sa  kápowá:  v,  gr. 
Si  Juan  ay  nasira  ja  áking  amain, 

Juan  SE  MALQUISTÓ  con  mi  lio.  \\  Mag 
ki.sira.=rrí;«  su  a?nigo.  M.tsírá  sa  ka- 
niydiig    kaibig.in. 

MALQUISTO,  TA.  adj.  Nasiráan 
sa  \\>i;  ó  ■  kiiiagágaiitati  nang  kápo- 
wá. II  Nakakasiiklamaii;  ó  n.".kasiika- 
laii    nang  loob  nane  kápowá. 

MALROTAR,  i.  ít:ipon  ang  pag- 
aáii.  It  r,    MagUnón  nang   ári. 

■  MALSANO,'  NA.  aiij.  palab. 
Comp.  nang  mal,  at  sano.  Nakasísiríí 
nang    k;it  nván;  6    rnasasaktín. 

MALSÍN,  m.  Ang  mapam, 


MAL 

MALTRATAR,  a.    palab.    comp- 

nnng  »/«/,  aC  tratar.  Huag  palanga- 
nan;  siráin;,  gamilin  nang  inasaniang 
paggílmit  II  Alipusuín;  salaiitaín;  do- 
Wahaginin;    tatnpalasaiiiti. 

MALTRATO,  in.  palab.  cotnp. 
nang  mal,  at  trato.  PagdowahaguiJ 
pagpaslang;  pagpapahírap.|IMasamang 
paggámií:    nang    anomáii. 

MALUCO,    CA.  adj.  fam.  Masa- 
saku'n;    niahíná. 
.  MALVA,  f.  Mafhas;  kMlütkulufan. 

MALVADO,  DA.  p.  p.  nang 
malvar,  at  malvarse,  y  adj  Liibhang 
masamá.. 

MALVAR,  m.  Kani-ilbasán;  6  la- 
g'a!  na  maráming  malbas.  (|  a.  Siiáin; 
pasamaín.  II  r.    Sumamá. 

MALVASÍA:  f.  Ui.  sa  inangá  ka- 
lidad  nang'  ubas,  n_i  sadyang  mata- 
mis  at  ijiAbango.  ||  A'ak  na  gáling  sa 
ubas    na    itó. 

MALVERSACIÓN,  f.  Ang  ma- 
saniang  paggúgol,  ó  paguiíkol  nang 
anomán.  ||  Pagaksaya;   pagtatapón. 

MALVERSADOR,  RA  m.  j-  f. 
Mapam'ra   nang  árí;  mapag  iksayá. 

MALVERSAR,  a.  Siráin;  gugalin 
ang  salapí    sa  bágay    na  iba  sa  tala- 


ni-ipagíaiitá  nang    laban    sa    kápowa,     gang  pinagúuknlan. 


tawo. 

MALSONANTE.      adj.     palab. 
mal,  at  sonante.   Mahá- 


la' 


dinp 


MALSUFRIDO,  DA.  adj.  palab. 
comp.  nang  mal,  at  sufrido.  Hindi 
maálam   niagtiís;    walang    pagbabatíl. 

MALTRAER,  a.  irreg.  como 
traer,  palab.  cornp.  nang  ínal.  at 
traer.  Saianíaín;  lamiigín. —  Traer  á 
mal  traer,  exp.  fam.  Pagalfii:  huag 
mápahinga. 


MALVIVIR,  n.  palab.  comp.  ng 
mal,  at  vivir.  Mabiíliay  nang  Walang 
ayos. 

MALLA.  I.  Ang  báwa't  isa  nang 
nialá  nang  dala,  bukatot,  etc.;  ó  ba- 
lang  pagitan  nang  dalaw^ng  buhol 
nang  pagkálala  nang  dala,  etc.  ||  Ba 
Iiílí. 

MALLERO,  m.  dur.  narig  j/iálla. 
Mangügawá  nang  dala,  bukatot,  etc.jj 
Mangagawá  nang   baltílí. 

MAMA.   f.   anat.   Suso. 


vGooQle 


MAM 
MAMÁ.  f.   Iná;    inang. 
MAMADA,    f.    der.    iiang    mama. 
Ang  paiiahong  isinüsuso  nang  báia. 
MAMADERA,  f.  deV:  nang  mama. 
Isang   cristal,   na    pajang  rt;doii¡a,  al' 
may  tankKy  na    í-í/í/íí/  din,    na  ang- 
bibígay  isiiiásabak  sa  suso  nang  ba- 
bayi,  at    saka    híhititin   sa    tankay  at 
,nang    m,;kuha    ang   gatas,    na    líindí 
inakaya    nang  bata,  at  nang  ang  suso 
ay    lumanbot. 

MAMADOR,  RA.  m.   y   f.  Ang- 
hutníhitit    sa    mamadera,  kung    líag"- 
bábaWas  nang  gatas  ang  mangíl  ba- 
!  bayi. 

I       MAMAR,    a.   Susuhin;  ó  sumuso; 
t  utulin.  II  fara.     Kanin,     lamunin.=/a 
virtud  con,    at  la  leche.   MJsuso  ang 
kabaitang    kasabay    naiig    gata^. 

MAMOSO,  SA.  adj.  Malaküs  su- 
muso. 

MAMOTRETO,  in.  Ang  libró  ó 
'kuademong  pinagstísulatan  ñang  ma- 
nga bíigay  na  íbig  tandaan  at  nang 
HiáÍRisay  pagkata|ios.  ||  met.  Ang  ta- 
wong  lubhang    mataba   at  bagol. 

MAMPARA,  f.  Kansel;  bayubu; 
ó  panábing    sa     pintó. 

MAMULLAR,  a.  Magutoi  sa  pag- 

káin.JIMangiísap    na    hindí    rakwata- 

san. 

I      MANADA,    f.    Kawang-     munti 

I  nang  mai:gá  tupa  ó  kambing.[|íí;ang 

'   liakot    na    dainó;   o  ang  dami    nang" 

dainó,     páiay,    etc.    na     masásakmal 

nang    kamay,||f.ii-n.     Pulutong    nang 

tawo. 

MANADERO,  RA.  adj.  Ang  bu- 
nuíbukal.|[m.  Pastel  nang  isang  ma- 
nada.HBukal  nang  [tíí>ig. 
.,    MANANTIAL,    adj.   A^ig  tiíbig 
na  bumíibiikal.jjiii,  Ang  buks!  o  bi- 


359   - 

MAN 
niíbukalan    nang   tiíbig;    batls.||met  ' 
Aíig  ugat    at  pinagmu'án    nang  ano- 
mán. 

MANAR,  n.  Bamukal;  bumíl- 
long.  II  mct.  Magbúhat;  magtnuíá; 
mr.ngáling.ang  isang  bágay  sa  ibá,|| 
met,  Siimagánfi  ang  anomán;  lumá- 
nap=f sangre J  de  ¿a  herida.  Bumá- 
lOng  íing  (dugo)  sa  s[ígal=(^;/;«  cam- 
po) tn  agua.  Luniánap  (ang  isang 
párang)   sa    tlíbíg. 

MANCA.  í  fam.  Ang  kaliwáng 
kamay. 

MANCEBA,  f.  Babayi;  kálunya; 
kaagulo. 

MANCEBO.      ni.     Bjgontawong 
kabatafln-  ¡|  Sa  ibang  oficio,  ó   arte  ay 
ang    upahájt    nang  araw    6    buán. 
MANCILLA,  f.  Dungis;  mansa. 
MANCIPAR,  a.  Supiiin;  alipinín. 
11  r.    Maging  aÜpin;  maalipin. 

MANCO,  CA.  adj.  Putol  ang 
kamay,  ||  Kimaw;  ó  pinkol;  mankó. 
II  met.  Kiílang  nang  bahaging  lalong 
kaüangan:  ainásabi  sa  manga  síilat, 
dÍsc7(rso,  etc.=i/)f  la  derecha.  Mankó 
nang  kánang  kamay. 

MANCOMÚN  (DE),  raod.  adv. 
Pinagkkkaisahan  nang  dalawá  ó  ng 
madiá. 

MANCORNAR,  a.  irreg.  como 
acordar.  Supüin  ó  amakin  ang  toiong 
hindi  pa  m'ansó,  na  ipúgal  ng  daiti 
sa  hipa  ang  manga  stíngay  at  nang 
huag    inakakilüs. 

MANCHA,  f.  Dungis;  mansa;  bá- 
tik,  II  met.  Kasiraán    nang    puri. 

MANCHADO,  DA.  p.  p.  nang 
/iiafichar,  y  adj.  Madungid;  ó  may 
mansa. 

MANCHAR,  a.  Dumhán;  dungi- 
san.  II  met.    Sir&^n    nang   puri    ang 


y  Google 


MAN 

kápowá.  II  r.  Míigsiruán  nang  |>iiri,¡| 
Mi)gkáiii;iiis.>han,!¡M:i;";i;iiisnháii.=íVW, 
de,  en  lodo.  Mansahán  iiang  piíiik; 
putikan. 

MANDA,  f.  Fag-aáiiiy;  [>ag!)il)i;;:iy, 
|]  Kaloob;    ó    iiajiüina,    na    náliibüíri 
■   bii    testamonlo. 

MANDADERA,  f.  Baljayii.g  utu^ 
sáii  iiang  niaiigi  tnonja  sa  labá;  ng 
monasteiio. 

MANDADERO,  RA.  m.  y  f. 
Ulusári.  II  ni.  Lalakiiig  utusán  nany 
manga  páring  religioso,  sa  labas  ng 
cotivmlo. 

MANDADO,  m.  Utoi;  kauüisán. 
il  Bilin;    cí  pal(¡  in. 

MANDAMIENTO,  m.  Utos;  atas; 
n.m^  ¡juriú.  |¡  Báwa'i  isa  naiig  sa-n- 
puong  i,t  s  naiig  Dios,  at  ng  lima 
naiig  Santa  Iglesia.  ||  pl.  hm.  Aug 
,  limaiig  dalíi!  naiig  kamay,  kung  gitiá- 
g-amit  sa  pagk-iin  sa  lugal  ng  kulnara 
at  tciiiidür;  ó  Sa  pagpriparusa  sa  kk- 
powá;  at  sinásahi:  kitináin  iiang  ka- 
.  MAV,  coinib.  con  los  ci^CQ  jíandamien- 
tos;  pinarusahan  siyang  tinampal, 
le  castigó  con  los  cinco  manda.mikn- 
TOS.  II  for.  Ang  n.ikuiiíai.  na  LiLos 
nang  hiikoni. 

MAND/vi^.  a^  Magijtos;  ÍlUo^.  II 
n,  Mísrnahálá;  gtiuiobierno.  ||  a.  for. 
Magkalíiob;  magpanian.i  sa  ¡sá  nring 
anoniatig  bágay  sa  tijstament<..||Ma- 
ngákó;  magálay;  mag.iick  ng  anonián. 
II  Maypadalá  nang  aiiümán.  ll  r.  Gu- 
malaw;  kuañlos  na  niagisá;  luniákad. 
Karaniwang  s^jIjÜiíh  sa  iiiay  saki'. 

MANDARÍN,  m,  Sa  suu.ong  at 
ibnng  kaharián  ay  ang  naniáma'iíais 
nang  isang  ciudad,  at  siyaiig  hiiinií 
hukom   sa    raungii  t,iga    roon. 

MANDATARIO,  m.    Utusán,    (5 


MAN 
pinagiíutiisan.  [|  for.    Pinamanahan  sa 

testamento. 

MANDATO.  111.  Utos;  bilin. 

MANDÍIíaLA     f.  Síhang;  pang.í. 

M.\NDO,  m.  Kapangyarih.in  ng 
isangf  i)íinü  sa  luang-i  r.asáüakoj) 
nivá.  II  Katiinkiilan, 

'MANDOBi.E.  m.  Tagfl,  ó  hain- 
pás  na  dalawangf  kaniay.- ¡|  niet.  M,i- 
saklap    na   liáii. 

MAN-DÓN,  NA.  adj,  Ang  nangá- 
ngajáng  matabis  nang  kaniyang  ka- 
paiigyarihan,  Giiiág.iiuit  namang  pa  ■ 
rang  sustantivo, 

MANDRÍA.  m.  Ang  táwong  du- 
ngó,  w.^lantí"  kabiilafnn  at  dii.ig. 

M.ANDUCAR.   a.  fani.    Kumiin. 

MANDUCATORIA.' f.  fam.  Pag- 
káin; 

MANCA,  f.  Líioid  na  paiiálí  ng 
mang.i   kamay    nang    háyop. 

MANCAR,  a.  Talián  ang  pama 
unalian    nang  kabayo. 

MANERA,  f.  Ang  paraán.  nang 
paggawá  tiang  aii6má,n.  j{  Ang  pag- 
uiigáli-IIBanigeta  nang  saya.||pl.  Ang 
ra^'ngá    kilos   nang    isi. 

MANFLA,  f.  "fam.  líabayi;  ká- 
limyá. 

MANGA.  í  Mangas,  ii  A-^g  ba- 
hagi  .nang  <'je  na  kinasusuouui  at 
iníikitan  nang  gnlong.  ||  J?ituka  nang 
bomba,  lá  ó  na  ang  sa  hiiiiog.  ||  Dala, 
na   p.ingis;iá. 

MANGLAR,  m.  Lilí;  tattan;  ó 
luga  I  na  na;;giigiibat  Sa  káhoy  na 
pangátong- 

MANGO.  m.  Puluiían;  ta;ikay.  || 
Tagdán. 

MANGONADA,  f  dfír.  i  g  manga, 
IIam])á5  r.aiig  baraso,  ó  nang  man- 
gas. II  TMjig. 


vGooQle 


MAN  MAN 

MANGOTE,  m.  aiim.   ng  manga,  fíay  na   ginawíi    nang    kamay.  [|  mil. 

farn.  Mangas  na  maluang  at  mahibá.  Pagsas&nay    nang     tropa  í^a     pataáii 

I)  pl.    fani.    Mangáí  na  Ílim  na  pang-  ,  ng    pakikidigmá.  ||  met.   Gawá. 

ibabaw,   na   ginágamit    sa    pagUtra-  MANIOTA,  f.  Ang   Kibid,  b  su- 

baho    sa  ojla/ra,    at    nang    hindí    ma-  ga    na    itinátali   sa    pamáunahaii     ng 

gasgás   an<£  mangas    nang  frac  ó  le  kabayo,  kur,  ipiniipugal  ó  isinísilong. 

vi/a.  MANÍPULO  m.    Sagradong  ka- 

MANGUERA.  f.  náut.  Balindang  sankapan,  na  isinásabit  sa  kaUwang 

na  tabas  mangas  at  niay  alkitrán,  na  kamay    nang  P¿r(,  sa  ibábaw  nang 

pangliaiás  nang  Eiíbig  sa  sasakyán.  alba,    na  ang    tabas  nitó'y    para  rfn 

Mangueta,  f.  Pantng  na  pang-  nang  estola,  maikii   láifiang. 


iavaliva.  \\  Pinga,  ó  pnngliikuat.  il  Al- 
daba nang   pintó  ó  bintáná. 

MANIATAR,  a.  Taitón;  ó  ga- 
pu.iin    ang  manga  kamay. 

MANICORTO,  TA.  adj.  Mnikii 
ang  kamay.  ||  met.  M'ay  kaimutan. 

MANIFACTURA,  f.  Gawá,  6 
yiri  nang  kamay.  |[  Kayarían  at  hit- 
sura   nang   isang    bágay, 

MANIFESTACIÓN,  f.  der  maní' 
/estar.  Pagpapaháyag;  pagp-ipakilala, 
MANIFESTAR,  a.  i.reg.  como 
acertar.  Ijiaháyag;  saysayín;  ipatalas- 
lás;  ipakilala  ang  anomang  náüliliím. 
11  r.  Pakita.[¡Patalastás.|IMagpahávag 
nang  na  sa  kalooban,  ó  ináakalü.|[ 
Máusifcá. 

MANIFIESTO,  Ta.  p.  p.  irreg. 
nang  niani/vsiar,  y  adj.  Tanyag;  ha- 
yag;  malínaw.  j[  m.  Siílat  na  pinag- 
kakakilalanan   nang    katunayan  nan¡ 


MANIR,  def.  at  walang  ginága- 
mit  kundl  ang  mgá  persona  at  tiem- 
pong  náririto:  prcs.  ind.  manimos; 
manís:  imperf.  manía;  manías:  perf. 
maní;  maniste;  manió;  manimos;  ma-  . 
nísieis;  manieron:  fut.  mgniíé;  ma- 
nirás: etc.;  imperat,  manid  vosotros: 
imperf.  maniera,  maniría,  maniese; 
etc.  fut.  maniere,  etc.  a.  Itingal  ang 
lamangkati  hangang  kinábukasan,  at 
ng  lumambot  at  talaban  ng  sangkap. 
MANIROTO,  TA.  adj,  Mapag- 
biyáyang  lubhá. 

MANIVACÍO,  CÍA.  adj.  fam, 
Walang  anomang  taglay  sa  kamay. 
MANJAR,  m.  Pagkáing  anomán, 
na  Idtó  at  kákanin  na  lamang.||  Alin- 
miln  sa  kapisanan  nang  bawa't  isang 
pinta,  ó  palo  nang  baialia.||met  Pag- 
aaliw;  paglilibang,  na  nagphiíatibay  at 
nagpápahusay  nang  katawá^,    nagpa- 


anoinán.  j[  Ang  paglalanyag  ng  San-     palagó    nang    isip,  etc 


(Isimo  Sacramento,  at  nang  sambahín 
nang    madlá, 

MANILARGO,  GA.  adj.  pabb. 
coiiip.  nang  mano,  at  largo  Maiiábá 
ang  ka-.nny.  ij  ni;'E.  Maliiag  ang  ki- 
m.iy;    ina[)..tík.iáw.iiig    gawá. 

MANILLA,  dim.  nang  7«,7w.  Ga- 
lang. 

IV1ANI0I.5RA.    f.    Alinming   há- 


MANJARRADA.  f.  Pagkáing  sa- 
gáná. 

MANO,  f,  Kamay.  ||  Ang  dala- 
wang  pamáunahan  nang  háyop  na 
ápat  ang  pná.  1|  Sa  magkakarn^  ay 
aliimián  sa  ápat  na  paá  nang  háyop, 
kung  piilol  iia.=  7í??vr/Jii,  Kanan,  =  /s- 
quierda.  Kaliwa.  II  Halo.  ||  Pangligís. 
II  Pangmali  nang  sik'.ilate,  na  íto'y 
^6 


y  Google 


MAN 
isang     batong    bilog    na     mahábA,  || 


Balang  bílang  na  litTiá.=ííV.'  cazo. 
fam.  Pangiit  sa  kaliweíe  ó  sa  kutifí 
gumawá  ay  kaliwaiig  kaniay  any 
gawi.  =</(?  gato  Ang  piilbds  na  p:i- 
miípol  sa  mukha  nang  manga  babayi. 

MANOJO,    m.   der.    nang  mano.         .. 

Tankás     nang     anomin,  j|  Kakamal;     at    mabalahíbo, 
kabigkís;    kimpal;    haya;  stíkong   at         MANTECA, 
anomang  bigkís  nang  damó  6  nang 
ibang  bágaj',  na  niadidampot  ó  ma- 
bibttblt  nang    isang  kamay. 

MANOPLA,  f.  der.  nang  mano. 
Baliíti  na  ibinábalot  sa  kaniny.  |]  Lá- 
likong  g^mit  nang  kotsero. 

MANOSEAR,  a.  der.  nang- wa«o. 
Lamasin;  himilin;  kanialíii  nang  ka- 
may   ang   anomáii. 

MANOSEO,  m.  der.  nang  mano. 
Paglanias;   paglamiitak. 

MANOTADA,  f.  der.  nang  mano. 
Tanipal;    dágok.  ||  Tanipi. 

MANOTEAR,  a.  der.  nang  tnano. 
Sampalín;  dagukan.  ii  n.  Ikumpás  na 
malabis  ang  kainay  sa  pagáasalitá, 
at  nang  mapalinawan,  ó  rnaipakilala 
ang  damdam  nang  ating  loob. 


—  362  — 

MAN 

hantungiin;  tiraban. 

MANSO,  SA.  adj.  Maámó,  ó  vna- 
Iu¡)|iy  na  loob.H  rii¿t.  Tahfraik;  mn- 
bShüng'  loob;  luaálam  na  \Qch.T='.h 
€orazón._  Mailaní  na  loobt=t'«  con- 
7'crsar.    Malubay    makipagiipap. 

MANTA,  f.  Kiimot  na  makapal 


f.  Taba;  mantíka. 
II  Ang  iangfí  na  luniiílutang  sa  ga- 
tas pagkTlií.ó,  [|  Langís  nang  kakaAv, 
maní    at    iba    i>ang    bungang    káhoy 

MANTECOSO,    SA.    aÜj.    der. 
nang  nianíeca.  Mamantíkíi;  ó  náwa- 
wanki  sa    manlíká.  II  Malinamnam. 
■   MANTEL    m.   Mantel. 

MANTELLINA,  f.  Lambong;ina- 
wak.  II  Daniit  na  parang  panyong  ma- 
tápaci  na  tinátaUíkbong  nang  manga 
Sfñnra  sa  uln,  at  ibinábalot  liangang 
bab'kat,    ó    k;ila"hbií  nang  katawün. 

MANTEN  líDOR;  RA.  m.  y  f. 
Ang  naniániahaiá  sa  laróng  parís  iig 
torneo,  carrera  nang  kabayo!  etc.  = 
ítc,  en  un  torneo.  Namátnah.i'a  nang, 
sa    isang    torneo. 

MAÑTfíi^ER.   a.   irreg.  co:no  te- 


MANOTEO,  m.  der.  nang  mano.  '  ner.  Magpakáin;  mantinihin;  íp;i! 
Pagsampal.  [|  Pagkumpás  na  matobis  laan  ang  iba  nang  ikaljiíbiihay.  |¡  Al! 
sa    pananalitS.  '  

MANQUEAR,  n.  der.  ng  ma}ico. 
Ipakita  nang  ¡sá  ang  kaniyang  ka- 
mangkohán:  ó  magmanknmanknhin. 

MANQUEDAD,  f.  Kamankuhán. 
II  met.  Kasiraán;  ó    kakulangán. 

MANSEDUMBRE.  í  Kababáan; 
kalubayán,  6  kaamOan  nang  loob, 
ó  nang    paguugáli, 

MANSEJÓN,  NA.  adj.  der.  ng 
mamo.    Háyep    na    lubhang   maáaiO. 

MANSIÓN,  f.  Pagpapahingi;  pag- 
isang    lugal.  fj  Páhing:,h;>n; 


tfgil 


layan.  |j  Alagaan  ang  anomán  at  ng 
hiiag  masírá.  \\  Ipas/laljan;  ipagt.?ngnl 
ang  anomán.  ||  for,  Papaniítilihin;  ain- 
ponín  ang  isang  lavvo  sa  posesión,  ó 
pnghaháwak  nan,:;  anomán  =^(corres- 
pondenci'a)  con  al¡^nno.  Miikii)ag!;ti- 
ialán  sa  kangíno:nan.=(^/<í  c<isa)  en 
buen  estado.  Alagá'tn  (ang  p;iniamí- 
hay)  na  panntiíihin  sa  ni.ihuuni;  la- 
gay.  II  r.  ManatiÜ;  mamaiági.  i|  Mabú- 
hay;  Icumáin  nang  hánnp  na  sariti. 
=^con,  de  pan.  M,ii.)ií!i:iy  sa;  ó  kíi- 
niáiti   nang  tinápay.;rrr(,7í  paz.    Mana- 


y  Google 


MAN 

tiÜ    sa    Icatahímikan. 

MANTENIENTE  (Á).  adv.niod. 
Sa  lioong  lakás  iiang  kamay;  dala- 
waug  kainay;  6  sapuhin  nang  dala- 
wang    katiiay. 

MANTENIMIENTO,  m.  Píig- 
papakÁin;  pagkáin.  j]  Pagkabíihay;  ó 
ikiiiabiíbuhay. 

MANTEO,  m.  Aiig  capang  itiin 
na  mahábá  at  may  kuello,  na  ipi- 
naítbalnaw  nang  manga  Clcfigo  sa 
kanilang  hábito. 

MANTEQUERA,  f.  dt^r.  ng /yw«- 
kca.  Aiig  kasankapaiig  pinaggágawan 
nang  maiiícquUla;z.\.  gayón  din  ang  pi- 
naglálagyan  nang  iniháhayin  sa  mesa. 
MANTEQUERO,  RA.  m.  y  f. 
der.  naii^  maitkca.  Naglílinda  nang 
mantequilla. 

MANTEQUILLA,  f.  dira.  nang 
manteca.  Laknip  nang  g.itas  nang  ba- 
ka,  na  hinakíaii  nang  asúkal  ó  asín 
al  saká  binací. 

MANTERA,  f.  der.  nang  manto. 
Eabaying  mangagawA  nang  manto. 

MANTERO,  RA.  m.^  y  f.  der. 
nang  inania.  Ang  hurnáiiabi  nang 
manga  kíiinut  na  makakapal  at  uiay 
baIahibo.[|Ang-nygtÍLÍnQa  nang  manga 
kiímot    na   Ító. 

MANTO,  ni.Iiiawak;  ó  lambong: 
gayan  din  ang  tawag  sa  iiinátaluk- 
tjong  sa  n!ü  at  kitawán,  na  hangaiig 
bayawang  at  nakatáli  rito.  [1  Ang  ma-. 
halagang  panananiit  nang  mgá  líárí. 
pr'inápc,  caballero,  ctc,  na,  nakaba- 
lábal  sa  balíkat  at  nakahilaiiod  han- 
gang  liípá.  II  Aag  damii  nang  manga 
colegial,  na  parang  habito.  |]  met.  Ang 
nakatátakip;  nakakakat.long  sa  ano- 
mán. 
MANUAL,  adj.  der,   nang   mano. 


363- 

MAN 
Gagawín  nang  kamay. ||MadaI¡ng  ima' 
neho;  madaling  ilípat   sa  ibang  lugaK 
II  Magaang  unawáin.  |¡  Masúnuiin  at 
malambot  ang   ugítií, 

MANUBRIO,  m.  Ang  tatangnán 
nang  alinniang  kasankapan. 

MANUFACIURA.  f.  Gawá  ng 
kan?iay. 

MANUMISIÓN,  f.  der.  hg  7na- 
numitir.  for.  Pagtimáwá;  ó  pagpa- 
pawalá   sa    atipin. 

MANUMITIR,  a.  Pawalán;  6  ti- 
mawáin   ang  alipln. 

MANUPRECIAR.  a.  Halagahán 
ang  isang  bágay  na   yárí  ng  kamay. 

MANUPRKCIO..ra.  Ang  halaga, 
6  kaupahán  nang  gawá  nang  kamay. 

MANUSCRITO,  TA.  adj.  Sií- 
lat  kamay.  Ginágamit  namang  pa- 
rang sustantivo. 

MANUTENCIÓN,  f.  Ang  pag- 
papakáin.  |I  Pagbibigay  nang  ikabübu- 
hay.  II  Pagpapálá  at  págaampón. 

MANZANA,  f.  Mansanas.||Sa  ma- 
lalaking  pamamayan  ay  báwa't  isang 
pook  na  maráming  báhay  na  daidaiti, 
at  nalíÜbot  nang  daáu,  na  siyang 
ikináhihiwalay  sa  ibang  pook.  jj  Ang 
tuktok  nang  puño  nang  espada. 

MANZA:NAL.  m.  der.  nang  man- 
zana, ,  y 

MANZANAR,  m.  der.  manzana. 
I.iípáng  niay  tanim  na  maráming 
manzana. 

MAÑA.  f.  Liksí;  talas.  ||  KaUH- 
nnhan.  ||  Kaugalían;  hílig.  ||  Bíkas.  || 
Lalang. 

MAÑANA,  f.  Umaga  j]  adv.  t. 
Jíukas.  |¡  met.  Ang  panahong  dára- 
ting.  II  Hindi  malúluatan:  v.  gr.  hindí 
íiAi-ÚLUATAN  at  daraling  ang  mafigá 
sasakyAn,    mañana  vendrá   la  flotas 


y  Google 


—  364  — 

MAQ  MAR 

MAÑANICA,  TA.  í.  diiíi.  nang  sot   sa    uhikán  ó  labayán  ng  sutlá  6 

mañana.    Uiiiágang-iimaga.  sinúlid.  |1  met.  Ang   kasinungaÜnganR 

MAPA.    ni.     Mapa.  il  Maiigibá   sa  ibinangaa  at    nang    maguió    ó  niasíii'l 

lahat;  humigit  sa  iba:  v.   Rr.  ang  bá-  aiig    anomang  haiígad    nang-    iba. 

yannan>¿   Bal'vwag  ay  nañgÍñuiim,  ó  MARAÑERO,  KA.    aílj.  dtr.  ng 

MAiílGiT    KAYSA    lUÁ    sa  súitibrero;  el  maraña.  Máhílig  sa    bdsagiilo;  ó  ma- 

piieblo  de  Balkvag  es  la  mai-a  de  los  pagbásagiilu. 

sombreros.  x,.AcAW<rr 

MÁQUINA,  f.  Mdk¡na.||iiiei.  ICi- 


Belia;    ó'^niii- 


pisanan  nang  maiáming  bahaging  ka- 
buoin  niu.g  isang  bágay.  j|  mct.  fam. 
Kárarainan;  ó  kasaganáan:  v.  gr,  may- 
roón  akoHg  maraming  lmikó,  tengo 
una  MÁQUINA  de  libras.  |{  met.  y  ffuii. 
Ang  báhay  ó  edificio  na  malaki  at 
marangal:-  v.  gr.  yaong  dakUá   nang 

LAKI    AT   MARANGAL  NA  lími'ICIO   nailg 

Escorial^  aquella  gran  wáqujna  del 
Escorial. 

MAQUINACIÓN,  f.  Lalang;  síió; 
paráyá. 

MAQUINARIA,  f.  der.  nang  má- 


MARAVEDÍ. 

rabÜís. 

MARAVÍLLA.   f.    Katakatakang 

pangyayaM.  [|  Pagtataká.— íí  las  mil 
maravillas,  uiod.  adv.  Liibhang  ma- 
ga üng. 

MARAVILLAR,  a.  Papagtakhin; 
pamanghaíu.  II  r.  Magtaká;  mangualas; 
mi\inanghá. 

MARAVILLOSO,  SA.  adj.  nang 
maravilla.  Kahangáliangá;  katakata-, 
ká.  |¡  Ma^aling  na  lubliá. 

MARBETE,  m.  Kapirasong  pa- 
pel na  inilálagay  sa  dulo  ng  manga 
bulds   nang   kayo,    ha    kinásiisulalan 


quina.    Ang  kariinungang    nagiiUiir6     nang    büang  nang  hábS  nang    bulos 
nang  paggawá    nang  máquina.  j|  K.a-     na   y^ion 


sanan  nang  manga  maquina. 

MAQUINISTA,  com.  der.  n:ing 
máquina.  Ang-  gumigawá  nang  má- 
quina, 

MAR.  m.  y  f.  Dágat.  iLó'y  niay 
sarísaring  ng-iían  ayon  sa  iñpang  ki- 
nálalagyan    ó    kinátatabihin.  [i  met. 

'  Tinátawug  din  naniang  gayón  ang 
ibang  malalaking  láwá,  para  nang 
Caspio,  nang  Muerto,  etc.  li  met, 
Along    mataás  sa    dágat;  kung    niay 

.sigua  6  niay  nialakás  na  hangin. — 
altamar.  Laot  nang  dágnt. —  ;««/' «/^íí 
Ang  dágat  na  maalon  dáliil  sa  signS. 
MARAÑA.,  f.  Dáwag.||Kasulíalan 
nang  damó.  (|  Ang  gusot  nang  suttá, 
sinúíid,  etc,  at  ang  hinabing  kayo  na 
gÍBamitan  nitó,  j|  met.  Ang  pagkagn- 


MARCA.  f.  Ang  provincia,  at 
sináíabi  provincia  nang  Bulakán, 
i'ROVfNCiA  nang  MaynUA;  marca  de 
Bulakán,  marca  de  Manila.  ii  mil. 
Caríabhi  na  pansíikat  sa  recluía  ó 
y«/«/í>5.  11  Tala;  tanda;  talak,||Panan- 
dá;  panatak;  pangtalá.  |]  Pagtatatak; 
pagtatandá. 

MARCAR,  a.  Talaán;  ó  marka- 
hán.  II  met.  Mápansin;  o  niáhalata  sa 
kápowá  ang  anomang  bágay  na  sú- 
kaL  mabalín.  II  mct  "Itaán;  iumkol.^ 
á,  con  Jticrro.  Tatakán;  ó  heiohan 
nang  bákal. 

MARCIAL,  adj.  Ang  náuitkol  sa 
digmá  o  pagbabaka.  ¡|  Formal  at  tá- 
patan;  ó  talastasan  sa  pakikípagúsap 
ó   sa  pakikisyma. 


y  Google 


—  36S-: 
MAR 

MARCHALIDAD.  f.  Katapt^ln  at 
pagkíihayag  na  loob.  ||  Piígkíianyoílg 
baya  II  i. 

MARCO,  lii.  Markó;  tiamali;  ó 
paina  nang  pintó;  al  ilia  pang  gan- 
ganitó.  II  KalaíuitÍLig  libra,  na  tiinbang 


a«  ginto   6    pilak,  ||  Howaran  na    pi-      ||  met,    y    fam 
[  nagkükunan  nang   bigat  at    tákal   iig     tin    ang  uÍo:    v 
I  manga  panimbang    ac    takalán. 
í      Marcha,  f.  PagUkad;  p.igtii.lak. 
'   ¡I  mil.  Ang   tugiog    nang  trompeta, 
tambal  ó  música,  na  taán  sa  pagiákad 
nang    tropa    at    pagdadangal  sa  ma- 
nga   píinó. 

Marchante,  p.  a.  ng  marchar. 

II  111.  Mángang.ilakal.  ||  adj.    Náaukol 

I  s.i   comercio,    ó    pangangalákal.  |1  Ma- 

i  buti;   mahiísay     na     kalidad;     niatá- 

tangap. 

MARCHAR,  n.  y  r.  Ltunákad; 
umaiis;  tunuílak. 

MARCHíTABLE.  adj.  dci.  ng 
viarchitar.   Lantahin;    kupasín. 

MARCHITAR,  a.  Lantahín;  pa- 
ktipasin,  yumiin;  laingin.  |(  met.  Pa- 
yayatin;  pahináín  at  pakupasin  ang 
ganda.  ||  r.  Malanlá;  knmiipas;  matu- 
yó.  II  nict.  Mar.gay^yat;  huiiiíná.  || , 
Pumángit;   kurniioa^i   ang"    ganda, 

MARCHITEZ.    f.    Pagkalantá.  || 
Panghihfná;  pangangayáyal.  ||  Pagku  - 
pas    nang    ganda. 

MARCHITO,  TA.  adj.  Lantá; 
yumi;    kupás;    tuyo. 

MAREA,  f.  der.  nang  mar,  Ang 
paglakí  at  pagkati  nang,  tiíbig  sa 
dágat.  II  Ang  lugal  nang  pasigan  ng 
dágat  na  luiniílubog,  kijiig  lakí  ang 
lübig.  II  Ang  palaypalay  na  hanging 
nagbvíi)iihat   sa    dágat. 

MARÜAJE.  ni.  der.  nang  mar. 
náut.  Tungo,  o  daang  tinátaglay  sa 


MAR 

pagl'ahiyag  nang   manga    sasakyán. 

MAREANTE,  p.  a.  nang  marear, 
y    adj.    Ang  may  oficiong  maglayag- 

MAREÁR.  a.  Palayagin;  ó  pala. 
karin  ang  sasakyAn  at  pamahaláan  sa 
paglalayag.  ||  Magtindá    nang    hayag. 


galitin;  papagini- 
huag  mang  pa- 
PAGiNiTiN,  ó  MUHiiN  ang  ulo  ko,  no 
iiití  MAKiíEs  la  cabeza.  ||  r.  Magálit;  ma- 
mahí;  niagínit  ang  ulo.  [|  Malúlá;  ma- 
hilo;  alibadbarán  sa  paglMlayag.  ||  Ma- 
basa    ang  manga  kalákal  sa  paglalar 

yag.' 

MAREJADA,  f.  der.  nang  mar. 
Giílodg;    áiong    maiakí;  dalúyong. 

MARE  MAGNUM.  loe,  lat,  Ka- 
saganáan;  kalakhán;  6  kaguluhán  ng 
anomán. 

MAREO,  m.  der.  nang.  ;/;«/■.  Liíiáí 
ó  pagkalúlá.  |[  met.  y  fam.  Muhi; 
pagkayamot. 

MARETA,  f.  der.  nang  mar.  Ang 
unüuiuing  paglakí  nang  alón  sa  dk- 
gat,    dáhil    sa    hangin. 

MARFIL,  m.  Gáring, 

MARGEN.  11,1.  y  f.  Gílid;  tabf; 
pangpa;ig,  etc.  ||  Sa  pa^ijel  ay  alin- 
mán  sa  manga  nota  6  babalá,  na 
Ín¡  álagay    sa  gílid  niyá. 

MARGENAR,  a.  Iwanan  ang  pa- 
pel na  binúsLiiatan  ó  nilílimbagan, 
nang  kapirasong  puang  na  malínis 
sa  tabí.  V.  MARGINAR. 

MARGINAL,  adj.  dei\  nang  mar- 
gen. Ang  nasa  margen;  6  náiiukül 
sa  margen. 

MARGINAR,  a.  Itandá;  ó  isú- 
lat  ang  anomán  sa  /nárgcn  nang 
isang    sfijat    ó  escrito. 

MARÍA,  f.  Ngalang  kátamistami- 
san   at  kagalangálang   nang  Iná   ng 


y  Google 


iMAR  MAR 

Diüs.  |[  fam.   Ang  kandíláng   pi,iti,  na  MARINO,    NA.    adj.    dcr.    nariff 

inilálagay    sa    itaás   naiig  teiiebrário.  //lar.    Aiifí    náuukül     sa    d^ígal.  n  m. 

MARICÓN,  m.  Lalaking  anyong  Aiig    nagáral    nang'    arto    naiig    pag-  i 

babayi  al   diiag.  lalayag;;  ó    ang'  oaíí!i'^''t>i  sa  marina,  ■ 

MARIDABLE,     adj.  .  Pagsasama  MARIPOSA,    f.  Paraparo, 

at  pamumiiliay^  na  iiádarapat  üa  raag-  MARISCAL,  ni.  Aiig   nagiálagay 


asawa. 

MARIDAJE,  m.  Ang  pagkaká- 
sama,  at  pagkakáisang  loob  iiang 
magasawa.  I)  inet.  Ang  pagkakalakip. 
ó  pagkak^ayos  nang  ilang  bágay, 
para  nang  pagkakáayos  nang  dala- 
wang  kúiay  na   piíiagakmá,  etc. 

MARIDAR,  n.  Magasawa;  paka- 
sal.  II  a.  mtU  Taglakipin;  pagsamahin; 
ikasal. 

MARIDILLO,  m.  ditn.  nang  ma- 
rido. Ang  asawang  masama  al  hü- 
mak.    Sinásabi,  itó    ya    lalaki. 

MARIDO,  m.  Ang  lalaking  asa- 
wa   nang   isang    babayi. 

MARIMACHO,  m.  Lalakinin;  ó 
babaying  ang  ¡aki  nang  panganga- 
tawan   at   anyo  ay    tila    iaiaki. 

.  MARIMORENA,  f.  fatii.  Pag- 
aáway;    |)agta!ákapan. 

MARINA,  f.  dcr.  nang  mar. 
Baybayin;  baybay  dágat.  ii  Manga  sa- 
sakyán  ó  armada  nang  isang  kaharián. 
II  Sundalong  dágat. 

MARINAJE,  ni.  ^er.  nang  ;«ífr. 
Kalunkulan  nang  snndálong  dágat- 
II  Ang  katipunan  nang  manga  ma- 
rinero,   ó    nang    manga   niagdaragal. 

MARINERO,  m.  dcr.  nang  ma- 
ritió.  Ang  tawung  dágat;  ó  naglá.a- 
yag.  |¡  Su:,6,  na  gajoa  ang  iigaLm. 
II  adj,  na  sinásabi  sa  daong,  na  na- 
kahandá  at  maipagdáragat  na. 

MARINESCO,  CA.  arlj.  der.  ng 
marino.  Ang  námikol  sa  manga  ma- 
rineroj  ó    üarüi  nang  niang.\  marino. 


nang  patos  na  bákal  sa  paá  nang 
kLibayo.  =  í/i.'  campo,  Pangalawá  nang 
tcniaiíc  general. 

MARISCAR,  a.  Manalabá;  ina- 
nufió;    nianationg;  etc. 

MARISCO,  ni.  der,  nang  mar. 
■íJgálang  itiiiátawag  sa  tunkal  ma- 
kákaiiig  Liíbo  sa  dágat,  at  niay  ba- 
lat  na  para  nang  kapís,  taliüng,  ta- 
laba,   etc. 

MARISMA,  f.  dcr.  nang  mar.  Lií- 
páng  kuniíliibog  kun  l.tki  ang  tíi- 
big  sa  dág;it;  ó  ang  liíljig-  sa  ílog 
na  niulá  rin  sa  dágat.  ||  Pasigan  ng 
dágat. 

■  MARITAL,  adj.  der.  nang  tna- 
rido.  Ang  náuukul  sa  lalaking  asawa. 

MAR  TIMO,  MA.  adj.  der.  ng 
mar.  Nánukol  sa  dágat  ó  doon  tu- 
nidbo,  p:.ra  nang  talaba,  kajjís,  etc; 
6  nakalapit  sa  dágat  para  ng  puurto, 
pasigan,  ttc. 

MARlrORNES.  f.  Babaying  ma- 
sama ang  tabas,  bagol  at  walang 
nálalamang  gagavvín,  at  uiay  pag- 
ka  tal  i  pandas. 

MARLOTA,  f.  Pananamit  nioio, 
na  lila  sayo    nang  vaquero, 

MARiÚITA.  f.  Palyyuk  na  tansó, 
na    niay   Lakip    at    tatííngnang    bákal. 

MARMITÓN,  m.  Ang  hat.ián  sa 
ktiM'ná;    ó    batang    utiisán    sa  knbíná. 

IvLVRMOL,    ni.    Jiatong    luármül. 

MARMOLISTA,  .n.  d.-r.  nang 
mármol.  Ang  gutnágaWi'i  nang  kasang 
kapung    mármol. 


y  Google 


-367- 
MAR 

MARMOLIZAR.  a.  dur.  nang 
mármol.  Gawing  hitsurang  mármol, 
á   imukhá    sa  mármol. 

I      MAROMA.    í.  Líibid   na   malakí. 

I      MARQUÉS,     m,     Ngalaii      nang 

I  isang   p:igkng¡noong    malaás. 


MARQUESA,  f.  Babaying  asawa 
nang  marqués;  «5  nabao  sa  iJianpfés; 
ó  talagmg  ginob  na  may  títulong 
gayón.  |)  Ang  pínakabubong  na  lona 
nang  lienda  de  campaña.  ||  TáWag  na 
ipinangíit  sa  babaying  pisak  ang  mata. 
MARQUESINA.  .  f.  ■  Jíubong  na 
lona  nang  tienda  de  campaña,  na  si- 
lungín    sa   ulán    6    -sa    áraw. 

MARQUETA,    f.    Piraso  ó    bun- 

i  ton    nang    pagkit    ó    tínS    na     hindí 

'■  pa  yílri;    ó    hindí  pa  nahúhiisay  ó  di 

napagpápala.    May  ibáibang  timbing 

at    hitüura.        ^ 

MARRANO,  NA.  m.  y  f.  Bá- 
boy.  I)  adj.    Salaíi'á;    nakaiírimaiini. 

MARRAR,  n.  Magkiílang;  má- 
niüli.  II  niet.   Málihis    na  maíowid. 

MAKTILLADA.  f.  der.  nang 
viarttllo.  Pukpok;  i  á'ú  nang  ?nar- 
iilto. 

MARTILLAR,  a.  Pukpukín  -^g 
vtartillo.  II  r.  r^Iagpukpukan  nang 
vtartillo. 


MAR 

tatangol  nang  tiínay  na  religión.  || 
mel.  Ang  nagtífiis  nang  malalaking 
kahirapan. 

MARTIRIO,  m.  Ang  kamatayan, 

ó    manga   kahirápang   dinádalilá,  da- 

^ii    sa  pagíbig  kay  Jesukristo,  ó  pag- 


tatangol  nang  tiínay  na  religión.  || 
AÜnmang  kahirápang  raatagal  at 
lubhang   malakí. 

MARTIRIZAR,  a.    Pahirapan;    5 

pataín  ang  kápowá,  dilliil  sa  pagta- 
tangol  nang  tiinay  na  religión.  ||  met. 
Pa^akitan;    pagpighaliín. 

MARTIRILOGIO.  m.  Ang  li- 
bró,  ó  listáhang  kiniísnsn  latan  nang 
ngaian  nang  manga  mártires;  at  ga- 
yondín  ang  kin;Uatalaan  nang  iahat 
nang  kilalang    santo. 

MARZO,  m.  Ikallong  buán  nang 
taoM,  áyon  sa  áting  cbmpnto. 

MÁS.  adv.  comp.  Lalo;  mahigit; 
lampas;  malakí;  marami.=i/e  cien  pe- 
sos. Mahigit  sa  sandaang  piso.  || 
conj,  advfirs.  Ngiíní;  dátapuá;  kundi. 
— á,  mas.  mod,  adv.  Bukod  sa;  ó 
biikod  pa  sa. — á  7nas  y  mejor,  mod. 
adv,  Malakí;  mfigating.— m  vías  ni 
menos,  expi-,  Walaiig  labis  at  kiílang; 
vvalang  pinsgibhán. 

MASCAR,  a.  Nguyaín;  ó  ngamii- 


MARTILLAZO.    m.    aum.    nang     yá.jjMagsalita  nang    malábó,  na  hin' 
.marlilio.  Pukpok    na    rnalakás  nang     di   máintindilian. 

MÁSCARA,  f.  Susonsusong  pa- 
p>  1  na  giriawang  raiikhang  tawo,  at 
ang  karanivva'y  masaina  ang  hitsura, 
at  itinátakip  sa  mukhá-  ¡|  fananamit 
na  kibhang  tangí  ang  hitsura  na  ta- 
iagang  giriawá  at  nang  huag  ináki- 
lala  ang  niay  suot.[|Ang  [)ig¡ng,  na 
ang  laliat  nang  umáabnloy  dcjon  ay 
wA^wmAscara  ||  met.  Dahiián;  takip; 
baiatkiiyó.  ||  com.  Ang  tawong   may 


martillo . 

MARTILLO,     m.     art.     Martillo. 

II  Aiig    tawong    pumápayapá,    ó    pu- 

míiputol    na:ng  anonián,    para   nang 

MÁíiAVAi'A    b    MÁ:\iUML'']'OL    7iang  ere- 

¡lia  ó  naii\^    juan'^á   bis/o,    jiaiítillo 

I  de   las  heret^ias   ó   de    los  vicios. 

I       MÁRTIR,  coni.     Ang    nagtüs    ng 

kaniát-iyan    ó    ibang    puhírap,    dáhil 

sa  pigíbig   kiy   Jesiikrjsio.    at    ¡)af;- 


y  Google 


-  36S  - 
MAS 

takíp  ang  mukhá  at  nang  huág  mi- 
kilnla. 

MASCULINO,  NA  atlj.  Ang  sa- 
.rili,  ó  iiHiJiikol  sa  Ial.iki.  [j  nift.  i*ii- 
nanalíláng  mabagsik  at  iMihay  lu 
buh^y. 

MASILLA,  TA.  f.  dim.  ng  m<7sa. 


MAT 

kapisanan   nang  manga  bágay  na  sa- 
llUlt^;ánlLlt. 

MATANZA,  f.  Ang  pagpapntay, 
ó  pagpatay,  Ial5  na.  kung  babc)y.() 
Buntiin  ó  ka¡)isanan  n.ing  manga  bá- 
boy  na  ¡AIuÍji.  |I  Ang  pagkikamalay 
na  gaw.i    nang    pi£rl)  ilxika,    ó     pag- 


Mnnling   masa.  II  inib    Ang  salajjing  aáw.iy.  y  nu't.  l'a¡;.sÍKÍkip;  pigpjpiiit;  o 

tiníiipon  ning  manga  siindalo  at  ¿-al/o  prtgpap.ikriniat.iy   sa    anomáii:   v.   gr. 

sa   kanilang  cap'liht,  na   iaán    na  ka-  A'ig  hoO  kong  i'aosisíkap,  pacípii-ílit; 

nüang  dinádamit.  ó  iMCPAPAKAMATAy  av  nng  siyay  mag- 

MASLO.    m.   Piínü    nang    buntot  hago,    toda  mi  matanza  es  que  el  se 

nang  manga  hkyop.  corrija. 

MASTELERO,  m.  dcr.  nang  7f/as-  MATAR,  a.  Pumalay    sa  kápowá. 

¿e¿.  náut.     Ang  aibor  na  munti,    na  |¡  Pataín   ang    ább,  ó    liab,    para  ng 

nak^gapus   ó    nakakabit  sa  diilo   ng  i'ataín  ang  ílaw    b  apoy,  hatar     la 

albor  na   m¡i)akí  nang  alinmang    sa-  Ins  h  el  fi'cgo.  fi  Subhan,  ii  mct.    Yti- 


MASTICAR.  a.  Nguyafn;  lubahfn 
sa    bibig.  ii  Biimutonbulong. 

MASTIGADOR.  m.  Ang  inilfi- 
lagay  sa  bibig  nang  manga  kabayo, 
na  lila  freno  at  nang  hiiidi  maka- 
pang,igat,  at    makakáiii    man. 

MATACANDELAS,  m.  p!.  Pa- 
matay  nang  ilaw. 

MATADERO,  m.  Ang  pátay.-in 
nang  háyop  na  ipinagbíbüi  sa   plaza. 

Tict.    Panghayok     nanj 


mamat;  tnakamuhi  nang  salitang  nía- 
iigá  wálang  kabiiluhán:  v.  gr.  nivá- 
VAMOT  akó  nang  tawo?ig  ith  nang  ma- 
raming  inañgá  /ano?ig  na  paulol,  este 
hombre  7ne  mata  con  tantas  preguntas. 
II  r.  Magliigtí;  magpakamatay.JIMag- 
píítnyan.  ||  mct.  M,ig5iimákil.=«  Mt- 
hajar.  Miigstimákit  nang  paggawá.= 
con  un  necio.  Maklpagtalo;  makipag- 
áway  sa  isang  hunghang  =^(7/  con- 
si^guir  alguna  cosa.  Mrg^uinákít;  mag- 
pagal  ó  pakamatay  sa  pagkakamit  nang  ano 
'glakhay     mang    bágay. 


pangpahírap:    v.  gr. 

nang  lubhang  malaya   <ir.nv,h-a7ü  ay  MATARIFE,  rn.  Mámairatay  ng 

isang    PANGHAYOK   NANG  PAííAL,  el    ir  háyop    na  itinítiiifla  Sa   hayan. 

tan  lejos Joítos  los  <h'as  es  im-iWTATty.VLO.  MATASANOS,   m.  pl.  fani.     lit 

MAIAFUEGO.     m.,   Ang    bom-  sa    masamang    m'cdüo. 


bang  pamalay  n.mg  siínog.  ||  pl. 
Ang  Ijombero,  ó  alinmang  t^wong 
sa  mang!  ciudad  ay  talagang  iti- 
naang  umabúloy  sa  pagpatay  nang 
stínog. 

MATALOTAJE,  m.  Ang  m;.ng-i 
bandang  pagkáing    dinádala.  ó  biná- 


MATASIETE.  m.  Mayábang; 
hambog. 

MATP;RI.'\.  f.  Ang  iííigay  na  \<\- 
líankap  sa  anonián,  ó  mangyAyaring 
magawang  anomíln.  ||  Náníl;  liígá.  || 
mcl.  A'inmang  bágay  na  pinagiíusa- 
pan:  at  sinásabí,  y'<í|y  i;Á(íav  na  ma- 


baon  sa  sasakyán.  |t  met.  y  fani.  Ang     háhCi,    esa   es    matiíiíia    larga.  ||  met. 


vGooQle 


MAT 

Daiiilán;    pínagmulán. 

MATERNAL,  adj.  Ang  náuu- 
kol,  ó  sarili   nang  tná. 

MATERNIDAD,  f.    Ang  pagka- 

MATERNO.  NA.  adj.  Angn^mu- 
ko  ,    ó  sarili    nang  iná. 

MATIZ  m.  Ang  pagkakásalit  at 
pagkakabagaybágay  nang  sarisaring 
kála^  II  Bátik. 

MATIZAR,  a.  Pagsaliiín  nang' 
ma:iyi;s  na  pagkakáakma  ang  manga 
kiílay,  at  nang  lumabás  na  maínam 
s;i  tingín.  ¡I  Lagyán  nang  báí¡k.=con, 
de  colores.  Batikan  nang  kítlay  na 
mahuhiisay  ang  pagkakáayos.||r.  Mag- 
l)ai¡khalik. 

MATORRAL,  m.  Ang  párang  na 
¡nasiíkal    at  madáwag. 

MATOSO,  SA.  adj.  Madáwag;  ó 
nagL^iígubat  sa  káhoy  na  dádalawang 
taon  ang  biíhay. 

MATRACA,  f.  Pagupak,  ó  pa- 
lakpak.  Ii^író;  oyam  na  ipinangaa- 
ghhi.  KaraniwaBg  gamiting  kasama 
iiaiig  verbo  dar. 

MATRAQUISTA,  com.  der.  ng 
matraca.  Ang  palabiró;  mapanglibak. 
II  Ang  tagalugtog    nang  matraca. 

MA'I'RICIDA.  com.  Ang  natay 
SI    .-{ariling    iná. 

MATRICIDIO.  ra.  Pagpatay  sa 
saüling  \\\i. 

MATRÍCULA,  f.  Listang  kJná- 
talülaan  nang  ngaian  nang  manga 
tjwo  nang  ¡sang   kapísanan. 

MATRICULAR,  a.  Isú'at  ang 
ng.ilan  sa  vi  itricida.  \\  \\  P.isiílat;  ó 
•cci&^matricnla 

MATRIMONIAL,  adj.  der.  ng 
malrimonio.  Ang  náuukol  sa  matri- 
monio; sarili  nang  matrinnonio  o  nang 


-369  — 


MAT 


magasawa. 

MATRIMONIO,  m.  Isk  sa  ma- 
nga sacramento  nang  Santa  Iglesia, 
na  nilalang  ni  Jesukristo  lípang  rna- 
bigyang  dangal  at  kabánalan  ang  pag- 
aasawa.  |[  fam.  Ang  magasawa;  pag- 
asawahán,  at  niwíwikang:  sa  siliá  na 
ito'y  may  nátitirang  magasawa,  ó 
isang   PAGASAWAHÁN,    en   este  cuarto 

vive    un    MATRIMONIO, 

MATRITENSE,  adj.  der.  nang 
Madrid.  Ang  ttíbó  sa  Madrid  at  ang 
náuukol  sa  marangal  na  villang  yaon. 

MATRIZ,  f.  Bahaybáta.lJAng  hul- 
mahan  nang  letrang  panglimbag.  j| 
adj.  met.  Bágay  na  pinakapangulong 
pinangalingan  nang  ibang  kaparis  ni- 
yi.  II  Ang  kasulatan  ó  escritura,  na 
naíiwan  sa  protocolo  nang  escribano, 
na  pinagkúkunan  nang  saÜn  nang 
anomang  pinagkáyarian  nang  mang^ 
nagsiotorgá  neón:  tin&tawag  namang 
registro   6  protocolo. 

MATRONA,  f.  Babaying  ginoó 
at  banal,  na  piino  sa  isang  pama- 
niáhay.  \\  Hílot. 

MATUTINO,  NA.  adj.  Ang  ná- 
darapat  sa  mangi  oras  sa   amaga. 

MAULA,  f.  Bágay  na  hámak  at 
walang  kagamitán.  ||  Kasukabkn;  pa- 
ráyá.  ¡|  Ang  paragalang  ibiníbigay  sa 
alíla  nang  iba.  ||  com.  fani.  Mapa- 
ngfitang  na  magbáyad  díii,  ó  mahí- 
rap  magbáyad. 

MAULERÍA.  f  der.  \\7cc\%  maula. 
Tindahan  nang  retaso;  6  pinagtaba- 
san  nang  sarisaiing  kayo.  II  fam.  Ka 
siiitikiin;    kadayaán. 

MAULERO,  m.  der.  nang  tnaula. 
Ang  nag{((tinda  nang  pinaglabasan 
nang  sarisaring  kayo.||met.  Sinungá- 
ling  at  magdaráyahg  maiiínong  ma|;- 


vGooQle 


—  370  — 
MAY 
língid  nang  masamang  násá,  na  hindí 
agad  máhalata. 

MAULLADOR,  RA.  adj.  Mangí- 
yawing"  piísá. 

MAULLAR,   n.  Ngumiaw. 

MAULLIDO,  m.  y 

MAULLO,  m.  Ngiaw  nang  píisá. 

MAUSOLEO,  Hi.  Líbingang  ma- 


MÁXIMA,  f.  Hátol,  ó  áral  na  pat- 
ni'igot  6  pangákay  sa  mabubuting  ga- 
\vá;    p^iínong   áral. 

MÁXIME,  adv.  m.  Lalongláló; 
unaima:  wikáng  latín  na  gináganiit 
nang^kaslílá. 

MÁXIMO,  MA.  adj.  siip.  nang 
grande.  Lubhang  malaki;  singkad:  ó 
walangr  kasing  lakí  sa  kápowü 
niyá.||MaIakfngma!akí. 

MAYO.  ni.  Ikalitnang  buán  nang 
taon,    ayon  sa  ating  compitió, 

MAYOR,  m.  Ang  piínó  nang 
isarg  kapÍsanan.||Ang  oficial  primero 
nang-  alinraang"  oficina.  \\  adj.  com. 
Malaki;  pangulo;  <5  magaling  kaysa 
iba.  II  pl.  Ang  manga  magiílang; 
káiiunuan;  6  pinangalingang  manga 
lawo.=í:í/í  edad,  for  Ang-  tawong  su- 
niápit  na  aa  edad  na  takdá  nang- 
manga  leyes,  na  makapamaháia  sa 
snriü,  at  huag  magkailangan  nang 
tutor  at   curador  man. 

MAYORAL,  m.  Ang  piínó  nang 
manga  pas[oI.||PúnO  nang  manga  kot- 
s.  ro.  (I  Ang    pániunuan   nang   manga     uugoy, 
niangagapas.  ||  Capataz   nang  manga         MECER, 
preso. 

MAYORDOMA.  f.  Ang  baba- 
ying  asawa  nang  mayordomo. 

MAYORDOMÍa:  f.  Pagkama- 
y^rdomn;  6  katiinkulan  at  cavo 
nang   mayordomo- 


MAZ 

MAYORDOMO,  m.  Ang  pang- 
uong  alÜá;  ó  ang  pinagkákatiwa- 
láang  Eiimánod  nang  pagaári,  ó  nang 
loob    nang    báhay. 

MAYÚSCULA,  adj.  y  s.  f.  Le- 
traiig  malaki  na  pnngmiilá  nang 
ngalan,    ó    nang  anomang  siílat, 

MAZMORRA,  f.  Bílánguang  na 
sa  ¡lálim    nang    lúpá,. 

MAZO.  m.  Palakol  na  káhoy  na 
pamiikpok  ó  pangbayó.  ||  Pangasod; 
halo.  II  Tangkás  ó  higkfs  na  maliit 
nnng  kalákal  6  anonián:  v.  gr.  Pag- 
hilhi'n  pb  ninyó  akh  naíig  kaiíig- 
KÍs  6  isan¿^  tálíng  pluma,  listón, 
ele,  véndame  V.  un  mazo  de  plumas, 
cintas,   etc.  II  met.   Tawong    ntiabigat 


lakaniiímiihi. 

MAZORCA,  f.  Plisó:  gaya  nang 
sa  niais    at    iba   pang   kaliÜad  nitó. 

MEADA,  f.  íhí.  [|  Bakás,  ó  basfl 
nang    íhi  sa    sahíg. 

MKADERO.  m.  lihán;  p^nubi- 
gan, 

MEADOS,  m.  pl.  lhi;  ó  manga 
ihí. 

MEAR.  n.  Umíhl;  manubig.  ||  a. 
Paihíin. 

MECEDERO,  m.  PanghálÓ;  pang- 
haliíkay. 

MECEDOR,  RA.  m.  y  f.  Ang 
humábalo;  6  manghahálú.  II  Tagapag- 
ugoy.  II  Panghálo. 

MECEDURA,  f.  Pagháió.  il  Pag- 


Uguyín;  d  iiigoy.  |( 
Halíiin  at  nang  magkhhaló  ang  ano- 
mang bágay  na  timaw.  [|  r.  Umugoy; 
umugáog.  f¡  Gumíbay;  guminday. 

MECHA,   f.  Mitsá;   6  timsim. 

MECHAR,  a.  der.  nang  mecita. 
Magmitsá;  magtimsim, 


y  Google 


MEC 


-371- 


MED 


MKCHERA.    f.  der.  nang  7>techa.     mal^pit.  ||  Kasíping, 


Panlagay  ó    pansuot   nang    iiiitsn. 
MECHERO,    m.    der.    nang  ine~ 


MEDICAMENTO,   m.  Gamot. 
MEDICASTRO,    ra.   der.    nang 


cha.    Bakimbong;    6    lalagyáti    nang     viéiico.    Mangagamot    na ,  hindí    nag- 


lilsá  ó    timsim. 
MECHOSO,    SA.  ad'j.  der.  nang 


il;  ó  walang  nálalaraan. 
MEDICINA,  f.  Karunungang  nag- 


mccha.    Maiiiitbá;  6  luaTáming'  mitgá;  túturó  nang  pangagamot,  at  nang  pag' 

matitnsiii,  layó   sa  ipagkákasakit.  ¡j  Gamot. 

MEDIA,  f.  Gitná;  kalahát!.  ||  Me-  MEDICINAL,  adj.  der.  nang  me- 

días    na     lampkfi     tiíhod    ang    liábS,  diana.  Ang  náuukol  sa    pangagamot. 

na  iba    sa    tinátawag  na   calccihi,   na  (|  Gamot,    ó    kagámutan.  |1  Bágay  na 

itó  nutoa'y  ang  medias  na  háhangang  may  bfsang  magpagaling  nang  sakit. 

ilálini    nang  kalamnang  binti,  ¡¡  K.a-  MEDICINAR,     a.    Garautin.  il-r. 

gitnS;    ó    kágitnaan.=«fí;/«.   Hátíng  Maggann  t. 


gabí. 

MKDIACION.  f.  der.  nang  me- 
diar. Pagdating  ó  pagabot  sa  kalá- 
gihiaan.  j|  Panumagitan;  ó  pukikiii- 
sap  sa  kápowá.  li  Paraagitanang  awa- 
nn  ang  nagkákagalit,  at  papagkásun- 
diiin.    ■ 

MEDIANERO,  RA.  adj.  Taga- 
paniagitan;  píntakasi;  nagtátankakul. 


MEDICIÓN,  f.  dec-  nang  medir. 
Pagslikat. 

MÉDICO,  CA.  adj.  Ang  náuukol 
sa  pangagamot,  6  sa  gamot,  para 
nang  cienciang  náuukol  sa  panga- 
üAMOT  6  ciencia  nang  pangakamot, 
ciencia  médica.  ||  m.  Mangagamot,  ó 
médico. 

MEDIDA,    f.    Panúkat;  takalán- 


MEDIANO,  NA.  adj.  Katatagán  May  maraming  clase  nitó,  ayon  sa 
ang  tíga!i.=(/£^  cuerpo.  Katatagán  ang  clase  at  dami  nang  tátakalin  6  sü. 
pangangjtawán.  =:í«    talento.     Ugáli     sukatin,  (I  Síikat;   tkkal;   <5   pagsdkat; 


ang    tatas    nang   ísip.l 

MEDIANTE,  p.  a.  nang  medi< 


pagtákal:  v.  gr.  íi«^  súkat,  Ó  tákal; 

ó     PAGSÚKAT     ntl«g     lÚpll,     la     MEDIDA 


Ang  nápapagitan.  11  adv.    m.  Tunkol     de   la  tierra,   etc.  |]  met.   Kabáitan  6 
sa;    sa    pamagitan    nang;    alangálang; 


bait:   V.    gr.    Mabait  magsásaliiá;    ó 
:.  MAiiAiT    viakipagúsap,  habla  con    ME- 

MEDIAR.  n.  Umabot  sa  kalaha-     dida. 

MEDIO,    día.   adj.   Kalahatíán; 

kalahátí.  ||  Ang   di  pa  hustó  ang  ká- 


tián;   6    niákalahati.  [|  Mamagitan.  [| 
Manianhik.  \\   Magpayo   sa    nagkák; 


galit,  II  Mípagítaii;     mápagiít-,á  =  í^/í  yarián:  v.  gr.    hindÍ   fa  luto,  ó  sÁ- 

alguno.   Mamagitan  sa    kangfnoman.  laüsaban    ang  pagká-ihaw  nang   isdA, 

^en    una    cuestión.     Mamagitan     sa  esta  medio  asado  el  pescado.  [|  m.  Git- 

isang  siliíaan  ó   p:igkikagalit.=í«ií/'¿  ná;  kalágitnaan;  pagitan.    Ang   inila- 

los  contrarios.  Mamagitan;  pagitná  sa  gay    ó    gínkrait    na    paraán   at    nang 

'c\-\<^é}A.2,-¿sX\\.=  por  un  amigo.  Iparaag-  kamtáh    ang    anomán.  ||  pl.    Pagaárí; 

¡tan;  ipakiiísap    ang    isang    kaibigan.  kayamanan;   pananalapi. 

MEDIATO,   TA.    adj.    Kalapit;  MEDIODÍA,  m.  Tanghái!;  ó  ka- 


vGooQle 


MEO 

tanghalián.  [|  iiáut.  Habágat  na  ha- 
ngin. 

MEDIR,  a.  irreg.  como  pedir.  Su- 
katin;  takalín;  tarulin.  =t'/  suelo,  fr. 
-Mahigá  na  magpahíngá;  mápahigá; 
niátimbu.ing.=íí  palmos.  Dankalín. 
= por  varas.  y>%\3,\\m.=.( una  cosa)  con 
otra.  Sukatin  ó  isiíkat  (ang  isang 
bágay)  sa  iba.  I¡  r.  MasúkíU.  |]  r.  met. 
Magpígil;  maghinahuri  sa  pagsasaütá 
6  paggawá  nang  anomán.  =ít>«  sus 
padres.  M<igpakagálang  sa  kaniyang 
niagugúlang.=í-7/  las  palabras.  Wag- 
hinahon    sa   pananalilá 

MEDITACIÓN,  f.  dcr.  nang  me- 
dilar.    Pagwaw.\ií;    pagbubuiaybúlay; 


-373- 

MEJ 
nang     manga    halainin    ó    káhoy.  |I 
especial,   anat.,  Ang   útak  nang   biitó 
nang    gulngocl. 

MEDULAR,  adj.  Jer,  nang  nú. 
dula.  Ang  náuukol  sa  lítak  sa  butó, 
etc. 

MEJILLA,    f.   Pisngí. 

MEJOR.,   adj.   Comp.   Jiang   dueño. 

L-il6;ig   migaiing;  ó    Ulóng   mabutí. 

(i  Magaling  p,x  kaisá.  (I  adj.    m.    Li- 

long    uLibuti;    lalong   inatowid. — me- 

jor  que  nií/or.   fr.   L:ilong   mabiiti. 

MiyORA.  f.  Kiragdagan;  niü- 
láing;  bu;¡;  pagsúlonií;  lamang;  pag- 
Iflgó  nang  anomán.  Í|  Ang  ikalimá, 
ó  íkatlong  bahagi;    6  ikalimá  at  ¡ka- 


pag^alaala.  ||  Pagdidilidiii;  pagninílay.     Uong    baiiaging  nagkápisan,    na    iní- 

MEDITAR,   a.   Bül^iybulayin;  ni      '  '     ''     ' 

layin.  ll  n.  y  r.  Magwárí;  magísip; 
magkúró.  =  en,  sobre  un  proyecto. 
Magwáriwatí,  ukol  sa,  isaiig  ñkálá. 
=  enlre  si.  Waríin   sa  sarili. 

MEDITERRÁNEO,  NEA,  adj. 
Ang  nagígima  nang  dalaw.ing  liípa, 
para  nang  mar  mediterráneo,  na  ito'y 
raagbtíhal  sa  Gibraltar,  ay  nagígit- 
ná  nang  Ibpa  nang  Eutopa,  Asia 
at  África  hangang  sa    Canal  de  Siten. 

MEDRA,  f.  Paglagó;  pagsiílong; 
pagdaini    nang    anomán. 

MEDRANA,    f.   fam.  Tákot. 

MEDRAR,  n.  Lumagó;  tumíibó 
ang  manga  pananira;  dumami;  !u- 
maki  ang  mangi  híyop.  |)  met ,  Yu- 
maman;  umigi  ang  báhay.=^7/  el 
comercio.  Yumaman  sa  panganga- 
lákal. 

MEDROSO,  SA.  adj.  Duag;  ma- 
takutín.  II  Nakatátakot. 

MEDULA,  f.  Útak  sa  biito;  ó 
laman   nang   loob   nang    butó    nang 


iwan  nan^í  ama  ó  nang  ¡na  sa  sí- 
noman  sa  kmiyang  mangi  anak,  bu- 
kod    sa    talagang    mana. 

MEJORAR,  a.  Husayin;  palak- 
híii  nng  anomáa;  pagalingfn;  pagpa- 
láin.  jl  fur.  Magiwan,  6  magbigay  sa 
testamento  nang  me/ora,,nTi  taán  sa 
kangínomuí  sa  manga  anak.  li  Mag- 
dagdag  sa  táwad  na  halaga,  [j  n.  y 
r.  Gumaiing;  guminhuva  sa  sakit. 
i¡  r.  Luoiígay,  ó  málagay  sa  lugal, 
na  mihú^iay  kiysa  dáting  kiníllalag- 
yan.  |{  Yumaman;  hunidjay  ang  bú- 
hay    ó    ang  panahón, 

,  MEJORÍA,  f.  Pagbuti;  pagigi.  \\ 
Kahigiáii    sa    iba. 

M-ELAlíA.  f.  der.  nang  miel.  Gi- 
niyat  na  tinápay  na  pinalutgng  sa 
baga,  at  ¡'.Mnábad    sa    pulot. 

MELADO,  DA.  adj.  Kúiay  pu- 
loL.    Sa   kibayo    kaianivvang  sahihin. 

MELANCOLÍA,  f.  Lumbay  na 
malaki  ai    iágí;    pighali. 

MELANCOLIZAR,    a.  Hapi^ini 


tawo  ó    nang   háyop,   at   nang   loob     lumbayín;  pagpighatün;  bigyang  sin 


vGooQle 


—  373 
MAL 

Jak.  Ij  r.  Mihapis;  rnalumbíy;  niag- 
pighiti. 

MELA-R.  n.  irreg.  como  acertar. 
Migpulot,  ó  íiugiag  piitot  ang  tuba 
aang  íubj  sa  kikukuló.  Saíitángf  gá- 
niit  nang  mingtngibiaw.  [j  Magpu- 
lot    ang   pukyataii. 

MELAZA.  (■■  (lér.  nang  miel.  Ang 
!átak    nang-pulot. 

MELENA,  f.  Ang  buhok,  na  na- 
kalaylay  sa  niiikhá,  láld  na  ang  Lu- 
mátakip  sa  maU.  [j  Buhok  na  tugay: 
at    niwíwikang,  naka\.\]Qici,   esfií   en 

HELENA. 

MELENUDO,  DA.  adj.  der.  ng 
melena.  Mabuhok,  ó  nialagd  ang 
buhok, 


MEM 

isang   ngípiü. 

MELLADO,  DA.  p.  p.  nang  me- 
llar, y  adj.  Tawong  tipo;  ó  kiilang 
nang   ngipin.  ||  Píngal;    püng. 

MELLAR,  a.  Bingawin;  bungi- 
in;  biiigasin  ang  anomán.  ||  Yu- 
piin;  pingutin.  [|  mee.  Siráin  ang  ano- 
mán, p.ira  nang  puri,  danga!,  ele. 
MELLIZO,  ZA.  adj.  Kambal. 
MEMBRUDO,  DA.  adj.  der.  r.g 
miembro.  Bálisaksakin;  batíbot;  ma- 
lakás    ang    pangangalawán. 

MEMO,  MA.  adj.  Mangmang.¡| 
Lalaking  anyong  babayi,  matataku- 
tín  at  lubhang  dungó.  LÍlóng  kaga- 
mitán  ang  salilang  itb  sa,  hacerse 
Tíiemo,  na  ang  kahuluga'y;  magtanga- 
I  MELERO,  RA.  m.  y  f.  der.  iig  tangahan;  magmaangmaangan  ang 
'miel.  Magpupulot.  [I  ra,  Lugalnata-  hayaw  uniayon  si  ipinalalagay  sa  ka- 
Ifaguán    nang    pulot.  niyá   ó    áayaw    gawín    ang    hiníhingí 

MELINDRE,    m.    hang    klaseng     sa  kaniyá  nang  iba. 
;  matamls   na  mabuti    ang    lasa.  II  Lis-  MEMORAR,  a.    der.  nang  vwno- 

tong  makftid  na  makílid.  1|  Ang  pag-  ria.  Umalaala,  ó  alalahanin;  isipin 
mamahinhín  at  tumpik  na  malabis  ang  anomang  ibíg  máalaala.  ||  Mag- 
at    Ealagang    ginágawá  lámang.  paalaala  nang  anomán.  ||  r.  Mfealaala; 

MELINDROSO,  SA.  adj.  der.  ng     máisipan. 
melindre.   Mapagmapinó;   mapagtuin-  MEMORIA.  í.  Alaala;  gunamgií- 

pik  at  lubhang  pihikin.  )|  Masatlan;  nam.Jj  Pitri;  dangil  ó/«/«.'/.  |J  Apun 
pihik'^in.  •    .    .  1     -  .  «         ' 

MELÓN,  in.   Melón, 
MELONAR,    m.    der.    nang  /ne- 
Ion.    Milunan;   ó   kipáng    may   tanim 
na    melón. 

MELÓN  ERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  melón.  Mi<jfiiii(nÍ16n. 
■  MELLA,  f.  Tipo;  bing.is;  bíiigaw; 
láhang;  puiok.  il  Yiípi;  pingas.  ||  Ang 
puang  ó  külang.  Sinágabi  itó  sa  puang 
pa  naíiwan  sa  i^ang  bágay,  na  naáa- 
nsan  nang  dáúng  nXlalagay  ó  na- 
liasífigit  doáu,  para  nang  kiílang  ó 
kuaog  sa  gilágiJ,   kapag  naalís   ang 


te>  ó  listaban  nang  gastos;  ó  nang 
anomang  di  íbig  mákalirautan.  ||  pl. 
Kumusiá;  ó  pakumustá. 

MEMORIAL,  m.  der.  nang  VU' 
moría.  Ang  libro  6  cuadernong  tan- 
dáan;  ó  ápu  itihan  nang  anomang 
bágay  na  íbig  matandaán.  j]  Ang  pa- 
pel ó  escrito  na  kinásusulatan  nang 
karáingan  at  paghingi  nang  anomang 
ninánasang  kamtáh,  alangilang  sa 
mahgí  karapatán  ó  dahilang  nasa- 
saysay  rin  sa  papel  na  yaón.  ||adj. 
Ang   náiiukol   sa    alaala. 

MEMORIALISTA,  m.  da,  nang 


vGooQle 


—  374  ~ 
MEN  MEN 

mmoi-ítil,  Ang  may  opisiong  guiHawá      [|  Magtuliii   nang    pag'álíad. 
uaiig   memorial,  ó   karáingan.  MENEO,  m.  Gíbatu';   ginjay:   ki. 

MEMORIOSO,  SA.  a<Ij,  der.  los.  il  mtt.  y  f,,m.  Pangdsaij;  parusa, 
nang  ?nemona.   Matatan(iáii].  ,       MENESTER,  m.  Kailangan;  ka- 

MENAJE.  ID.  Ang  manga  kasan- ''  kiilang.\n.|[pl.  Ang  niangí  ka^anka- 
kapang  buhalírK  ó  napaglilipatlipat  pan,  6  manga  Ijágay  na  kagainitán 
sa  loob  nang  isang  báhay,  para  ng  sa  anoinán. — Ser  matesür.  fr.  Ma- 
taburele,  katre,    banku  etc.  ging   kakulangán;    ó    magíng    kaíla- 

MENCIÓN,  f,  Pagpapaalaala;-  pag-     ngaii  ang  anonián. 
bansit.  'menesteroso,    SA.  aiij.  Si- 

.  MENCIONAR,  a.  Ipaalaala;  ban-     lal;  nagdádahup,  mar.Miiá. 
gitin;    ó   ibalila,  ||  r.   Mábangit;   má-         MENESTRA,  f.  Bulanglang;  lak- 

pagiisapan.  sá.  ||  Giilay    na  tuyo.  Lálojig  kanga. 

MENDACIDAD,  f.  Ang  kaug.a-  liang  ganiitin   sa   plural, 
liang  m.igsinungaling.  II  Kasinungali-         MENGUA,  f,  Kakulangán.  ||  I'ag- 

"¿'^"*      _   ,,         .  babavvas.  ||  Kahirapan;   kasalalán    sa 

MENDICACIÓN,    f.    der.    nang  anomán.  ||  raet.  Kasiráan   nang   puii, 

mendigar.   Pagpapajjmós.  lalonglálO  ang  nagbiíbuliat  sa  kadua- 

MENDICANTE.    adj.   Ang    pu-  gán  ó  kahináán   nang  loob. 
lubmg  nangWhingi    nang    limo's,    sa         MENGUADO,    DA.    p.    p.    nang 

plasa,   osa  manga  bahaybahay.  II  pl,  menguar,   apj.    Duag.  I  Mangniang  l| 

Ang  religdi,.  na  ang  kanilang    regla  Sira  ang    ulo;    ó    kiílang    nang    ísip'. 
ay   mangliingi  nang  limos.  ||  Marimot  at  masakim  pa. 

MENDIGAR,  a.  Magpalimós.  ||  MENGUANTE,  p.  a.  nang  men- 

met.    Magmakaáwang    makiiisap    sa  gitar.  ||  f.    Ang  pagtutuyó  nang    ílog 

kapowa  nang  boong  kaamñan  at  pag-  6   batis  kun  tagínit.  ||  Pagaalangaang: 

papakabábá,  na   paggawá   nang  nia-  b  panahong  alangaang  ang  iiibig  sa 

«í,?K  i^,^^  ''°í!  ^  '^  tlágat."||  Pagdndurog  nang. 

MJiNUIGO,   GA,  m.   y  f.   Pulu-  buán.  ||  met  Ang  pagliit;  6  paghiná. 

bmg    nanghíhingi    nang     limos     sa  nang  anomán. 

ÍÍÍ-'S';?,''.;.,,^.  MENGUAR  n.    Lvimiit:  un.unii. 

^!rlvr^7^t-        '■  •"■    P'iiípapal'mds.      I|  Magkiilang;    mabawasan.'  ||  Tmna- 

«IíÍkÍÍ;         ■  ^^'  ■inJ-Mal!;  ligaw.  gis;  kumati  ang   ilog,   ó  dágaf. 

MENDRUGO,     m.    Kapiíasong        MENOR,  adj.  comp.  nang  fe,/,,e- 

""M'f-\i£''AD  '"    ""^    Pi>Ekáin.  //o.    Lálong    maliit:    b    maliit    k,ysa; 

MENEAR,    a.     Ulogín;  tuguyln;  muntl.  ||  com.  Ang    hiudi   pa  duni.i- 

galawm;    kansulín;    tinagin;  ugaugin.  rating  sa  edad   na  karampátang  ipi- 

II  raet.     Paraalialdan;  imaneho     ang  nahihintulot    nang    manga    leyes    na 

anomang  negxio  ú  oJ¡cim=la  cabeza,  makapamahálá  nang  kaniyang    paga- 

Umiling  (negmiio);  tumangó   (afir-  ári  ó   makagawS   nang  ibigin;    siná- 

manito).y.   Oumalaw;    kumilos;  tu-  sabing  »;««>/•  ele   atad,  ang  na  sa  ga- 

mlnag;  kuarinaot;  umugá.JIKumisloí.  nitong  kalágayan.  I]  m.  Ang    páring 


y  Google 


~  375  -^ 

.      MEN  MEN 

Franduano. ^W'BmiiÓ.          ,  nánaog  biianbuan  sa  babayi- il  Bi>an- 

MI^NORIA.   f,  Ang  kababaan  ng  ijuán;  ó    bálaiiK  Ini^n. 

knlágayan    kaisa  kápowá,    at    pagká-  MENSTRUOSA.  adj.   y  f.    der 

lagay    sa    ilálím    nanff     pamamahálá  ng  wí«í//7¿í?.  mcd.  Babáying  niay  sal 

nano  ihí  - '/f  í^fl^í.  Kabataáii;  Ó  pag  kit  naiig   lián- 


nang  iba 
kái/ienor  edad. 

MENOS,  adv.  de  corap.  Miinlí; 
kaunlí;  kúlang.=i/<?  cien  pesos.  Kií- 
[  lang  na  sandaang  piso.  [|  adv,  m. 
Liban. — A  menos  que.  adv.  m.  Pa- 
i  siibáli  sa. 

MENOSCABAR,  a.  LÜtán;  ba- 
w.isan  ang  anomán.  ||  met.  Iklián. 
1)  Siráin   II  Masfrá;  mabawasan. 

MENOSCABO,  m.    Pagliit;  pag- 
kiikúlang;  pagunti. 
MlíNOSPRECIAR.     a.     Aríing 
I  liá^ak;    ó  hamakin.  [|  Waling    kabu- 
I  \n\\\n.  II  Pintasán. 

i      MENOSPRECIO,    m.  Kaiintian, 
ó  kavvahín   nang   pagmaniahal.  ||  Pag 
liámak;   pintas 
MENSAJE, 
bilin. 

MENSAJFjRO,  RA..  ra.  y  f.  der. 
nang  mctsajc.  Súgó;  tagaparaalítá  sa 
iba.  II  Babalá;  balita- 

MENSTRUACIÓN,  f.  der.  liang 
menslruo.  Ang  sakit  nang  ti^n  ng 
babayi;  ó  panahíín  nang  babayi,  na 
pumápinaog  I)iianbuari. 
MENSTRUAL,  adj.  der.  nang 
'  menstruo,  med.  Ang  níiuukoi  sa  pa- 
nahón    nang    babayi. 

MENSf  RUAR.  n.  wed.  Panaii- 
gan  nang  parulión,  ó  s  ikit  nang- 
ti.Trt    ansí   b;iiiayi;    panahonín. 

MENSTRUO,  m.  .ncd.  Ang  na- 
nánaog  na  dugu  sa  manga  babayi 
bmnhiian.  Tinátavvag  din  namang 
gayón  ang'  ;*.7¡,'í/«/7iJ.||adj.  nicd.  Ang 
n,íuiikol   ó  nárdarapat  sa   tigaling  na- 


MENSUAL.,  adj.  der,  nang  mes. 
Buanbiián;  ó    báwa't   buan. 

MENTADO,  DA.  der.  nang  men- 
tar.   Bantogf:  balita. 

MENTAR.,  a.  irreg.  como,  acer-, 
tar.  Bangiiin;  sabihin;  ipaalaala  ang 
anomán. 

MENTE,  f.  Bait;  6  ang  kapang- 
yarihan  nang  káluluwa,  na  Íkilal.i 
nang  atiOm^n.  |¡  Kalooban'  ||  ísip.— 
Tener  en  la  -  mente.  Isaísíp;  ing'atan 
sa  ísip. 

MENTECATERÍA,  f.  Kamang- 
niangán;    kakulangán    nang    bait. 

MENTECATO,  TA.  adj.    Mang- 
niang;    vvalang     pagiísip;     ulol. 
MENTIDERO.    m.  fam.  Ang  Ili- 
Pasabi;     pasiígo;     punang  lugal    nang    manga  tawong 
naggayongayón. 

MENTIDO,  DA.  p.  p,  nang  men- 
tir.   Kasiniingaüngan. 

MENTIR,  n.  irreg-  como,  sentir. 
Magsinungaling;  magbulaán.  jj  Mag- 
kámali;  6  inaüín  ang  anomán.  ||  Má- 
salungat;  ó  hung  máayos  ang  isang 
bágay  sa  iba.  ||  Hiiag  magkáa; 
II  r.    Magsfnongalingan. 

MENTIRA,  f.  Kasiiiungalirgan. 
[I  Mali  nnng  manga  siílat 

MENTIROSO,  SA.  adj.  der.  ng 
?nentira.  Mapagsinungaling;  biilaán.|l 
Knbiilaanan;  kasinungalingan:  v.  gr; 
yaman  h  pagahrlng  kahulaanan  ó  ka- 
sinungalingan, hiems  mentirosos. 
11  M,iU. 

^[ENUDEAR.  a.   Gawing    mada- 
láíi  ang  aiiorn.án;    6    palagíing  gawín; 


.aayos, 


y  Google 


'    -376 
MEN 

S¿  Juan  ay  nagpápalagí  sa  báhay 
na  iló  á  HAGJiÁMADALAS  nang  pag' 
dálaiü  sa  báhay  na  ilb,  Juan  menu- 
dea sus  visitas  en  esta  cosa.  [|  Say- 
snyiiig  ibalítá  ó  isíilat,  na  isaisahín 
ang  anomán.  |{  n.  Mamaifta;  sumhlal 
nang  manga  b?igay  na  walang  ka- 
buluhán  at  hindí  dápat.|jMangyái¡ng 
madalás;  sumagfána. 

MENUDEO,  ni.  der.  nang  me- 
nudo. Pa'íiamarati;  paj^mamadalás  ng 
pigfgawá  nang  anomán.  ||  Patiiama- 
líiá  .g  lubhang  niatalastás.|[PagtÍt¡ng!; 
d    pagbibilí   nanjí  untíunlí. 

MENUDERO,  RA.  m.yf.  der. 
nang  menudo.  Ang  namámakiaw;  ó 
nagbíbili  nang  untíunti.  [|  Nagpápu- 
hiiis;  ó    nangúngupahan    nang    iintí- 


MBNUDO,  DA.  adj.  Maliit;  mun- 
li;  manipís.  [|  Walang  kabulohán.  [| 
Hániak;  ó  inabábáng  tawo.  ||  Masi- 
yilsat;  makalíngá.  ¡¡  pl.  m.  Ang  ma- 
ngi  paá,  dugo  at  lamang  loob  ng 
manga   háyop  na   pinápatay    sa  vier- 


MERCADEAR,  n.  Mamilí;  ma- 
ngalákal. 

MERCADER,  m.  Magkakalakal; 
ó  mángangalakal.  May  ibalibang  ng»- 
lan  ayon  sa  bágay  na  kinákalaka', 
para  nang  mAñgañüalakal  íiang  kayo, 

MERCADEK  de  tejidos;  mÁSGAÑGALAKAL 

nang  sarísari,  mercadkr  de  ehudie- 
r'tas,    etc. 

MERCADERÍA,  f.  Kalákal.  at 
lahat  nang  ipinagbíbili  sa  mangi  l¡n- 
díihan,  almacén,  etc.  ||  Ang  panganga- 
lákal;  ó  pagk^mereadfr. 

MERCADO,  in.  Tiangi;  baraka; 
pariün  ó  liigal  n:i  pinagkákapisanan 
at  pinamímilhan  nang;  kayo,  isdfl, 
karné  at  iba    pang    kilAkal. 

MERCANCÍA,  f  Pamimílí  ai 
pigbibilí  nang  saiiiaring  kalákal.  |[ 
Tungkol  nakikalakal  na  b^gay,  para 
nang   kayo,    prigkáin,  ttc. 

MERCANTK.  p.  a.  nang  Mercar. 
II  m.  Mángingalakal,  ó  mercader.  || 
p.  a.  nang  mercar,  at  adj.  Ang  nanií 
mili.  Ginágamit  naniang  parang  sus- 


cado.  \\  Sa  manok  at  Íbon  ay  raangá     ianiivo..  ||  Ang    náuiik-sl    sa    mánga- 


pakpak,  paá  at  manga  lamang 
!o.>b.  I)  pl.    Kualtang    baria. 

MEÑIQUE,  adj.  Káüngkingan. 
Ginágamit  namang  parang  sustantivo. 
II  fim.    Lubhat.g    maliit, 

MEOLLO,  m.  Útak.  ||  Pagiísip; 
b:ir. 

MEÓN,    NA.    adj.    íhiin;  palaihi. 

MEONA.  {.  Babayi.  Kaugali'ang 
wikáin  Fa  bátáng  babaying  bágong 
p.ing<in.Tk, 

MEQUETREFE,  m.  fam.  Tá- 
WL)ng  mapakialam;  mapanguló  at 
w.ilang  pakinábang, 

MERCA,  f.  fam.  Pamimilí:  njna- 
tailí. 


.g.ilakai;    ó   sa  pangmgilákal: 
kalákal. 

MERCANTIL,  a.ij,  Náuukol  sa 
nangángaUkal;  b  sa  manga  kalákal. 
II  Ang  sasitkyán  6  baikorag  talagá 
sa  kalákal. 

MERCAR,   a.  Mauíilí. 

MERCED,  f,  P.iragala;  kaloob; 
bigay.    . 

MlíRCENARIO.  m.  Ang  nag- 
áiuaw;  ó  naí.'páoaiipa  nang  ar.-.w.  || 
Upahán,  ||  Ang  manga  su;idalo  ó  tro- 
pang  tagá  ibang  kaliarián,  na  ki- 
nákalnlong  sa  pakikipagbaka,  sa  ilá- 
lim  nang  isang  pinagká^undiiang  upa 
sa  kanilá. 


y  Google 


MER 

MERCERÍA,    f.    An-    pangangi- 
,     lákíl  iiang-   untíunti    al    niuig   mang'i 
b:ig;iy    n.i    ^UgkakHanti    aiig     h[ilqgá; 
pa^'ljaliwás. 
I     ■    MERCERO,  m..  Ang     naiigiiig.i- 
[     lakil    naiifi;    untívinti;    inagb;iba  iwáí. 
;         MERCURIAL,    adj.     d.T.    nang 
merLitrío.  Kw%    iiáuukol   sa    mercurio, 
■    <í   azogue,  jl  M;iy  iiálong  azogue.. 
MERCURIO,    tn.    K;.oúx\-:t. 
MERCHANTE,  m.  Kng    nián'ga- 
iigalakal  na    naglálakad;  ó    iiagnápa- 
li|)atl¡pat    sa    iiíalíbang    lug^tl.    Tiná- 
!nwjg    nainang  marchante   ¡lang  il)á, 
II  íidj-  Ang  sasEikyang    talagá  sa    ka- 
lakal.  II  Aiig  namimi  i.||Aiig  náiiiikol 
SI   pangang^ilákal;  sa    luángingalakal: 
ó  sa   kalákal. 

MERDOSO,  SA.  adj.  N:.ikarfn- 
iiiariía;   salaiüá;  etc. 

MERECER,  a.  n.  y  r.  irreg.  como 
agradecer.  Márapat;  magknroón  riang 
karapatá'i.  ||  Kami^ij.  |¡'Mánipaí  pag- 
paláin   ó    panisahan, 

MERECIDO,  p.  p.  na/Vg  mere- 
cer, m.  Ang  áwvA,  ó  parusmig  ka- 
Umpattn  sa  may  sala:  v.  gr.  ¡levó 
su    mkkkcido,    íiagliainit   o    nagdalá 

SiyA.     X.\NG    HÁGAY     SA  ICANIYANG  KASA 

3IÁ-V.  II  DO,  DA.  adj.  Dáput;  i;ipat. 
■  MERECIMIENTO,  m.  ICurapa- 
t'ín. 

MERENDAR,  n.  íitc^.  como 
acertar,  iMagmijundal.  Gitrig^imit  na- 
inaiig  pararig  activo.  \\  Subnkiiii  ang 
ginágawa  nang  ibi.  ii  Si  Liró  ay  lua- 
i;ílip  nang  baraha.  }|  Máiuiang  inag- 
kamií  nang^  anoiiiang-  nil.ilakad,  jia 
¡iiay  kaagaw. 

MERENDONA,  f.  aum.  nang 
metienda  Minindat  na  n:i,iLtkis,  ó 
sagáná. 


-  %11  - 

'   MER, 

MERIENDA,  f.  kiiiindal;  á  pag* 
káiii  sa  pngit.Tn  nang  pananghalián 
al    haiDiinan. 

MÉRITO.  m.'Karapatán;  6  ka- 
towicang  dápat  "¡pagkamit  nang"  ha- 
wa't  isa  nang  pá!á,  ó  parusa.  [)  Ga- 
íing  ñt  ínam  nang  isang:  gawá.  [j  . 
fani.  Kakubaan;    kabukután. 

MERITORIO,  RÍA.  adj.  der. 
naiig  mírílo.  Dápat  bigyang  gantí  ó 
p  13;  ó  dápat  gantihin.  ||  ni.  Ang 
pnmápasok  sa  isang  opisina  na  hin- 
dí  binábayaran,  at  naghíhintay  doon 
nang  anomang   pálá  6  kálagyan. 

MERMAR,  n.  Magkúlang;  maba- 
wasan. 

MERO,  RA.  adj.  DaÜsay;  wa- 
lans-   haló. 

-MES.  in.  Buang  lumáiakad,  na 
bhwa't  isa'y  may  30  Siaw,  ó  31,  ó 
29  ¡I  Ang  panahón.  6  sakit  nang 
lian  nang  manga  babayi.  ¡[  Ang  kau- 
pahán  sa  alíiá,  na  úkol  sa  isang 
h\iln.-=.cQrriente.  Ang  lumálakad  na 
\)^-V\n.=^mayores.  pl.  Kabuanan;  ó 
k^igampanán  nang  kabuntisan. 

MKSA.  f.  Dtílang;  látok;  ó  mesa. 
II  niet.  PagkMn:  at  sinásabíng:  si 
fiilanoy  may  mahúting  pagkáin, 
fulano  (ieue  buena  mesa  =.franca. 
Yaong  pinakjkain  ang  báUing  du- 
'inaling,  na  walang  \m-\ig¡'\\\-— gallega 
ó  de  gallegos,  fam.  Ang  kií  ang  nang 
pagkíin;  ó  dahop  nang  pagpapakáin; 
kiílang  nang  kanin  kung  kunüin 
ó    kun  maghandá. 

MESAR,  a.  Subiinntan.||r.  Lnb- 
niitÍH  nang  manga  kamay  ang  bu- 
Iiok   ó    balbás   na    sarili. 

MESERO.  111.  der.-  nang  mes. 
Ang  upahán  nang  biianan  at  may 
pakáin. 

4S 


vGooQle 


-SIS- 


MES' 

MESÍAS.  111.  Silgó:  sinásabi  kay 
Jesiiktisio. 

MESIAZGO.  m.  de.:  ■  Mes/as.  \\ 
Ang   kavángulan    nang  pagkáMesfas. 

MESÓN,  m.  Kárihang  iBay  lu- 
lugán,  iaiagyán  nang  kabayo,  etc., 
na    aiig    tuiíiiítuioy   ay    nagbábnyad. 

MESONAJE,  tn.  der,  nang-  me 
son.  Ang  daáti  6  lugal  na  mayioong 
niarániing  mesón. 

MESONERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  mesón.  Ang  magkakarí  na  nay 
handang  tuliigán  nang  manga  nitg 
slsipanu  liyan,  at  nagtíáhandá  nang 
maging  kailangan  niirg  manga  nag- 
lálakad,  na  humíhintd  sa  kanilang 
báhay-kSlrihan,  at  nang  raangá  há- 
yop  na  dala  nilá.  ||  adj.  Ang  nangi- 
ngasívvá  ó    nagiíutos   sa    mesbn. 

MESTIZO.^A.  adj.  Ang  anak 
nang  Imagasawang  nágkáka¡I)a  nang 
dugo  6  líipang  tinubiían,  para  nang 
kastílá  at  tagáiog,  ó  lagálog  íit  insk 
etc.  Ginágamit  namang  parang  sus- 
taytiivo.  . 

MESURA,  f.  KflpornialSn  nang 
kilos  at  pagnugáli.  ||  Kagalangán;  ka- 
binían;  hinhín.  If  Kasiikatán;  kabái- 
tan  sa  anomang  ginágawá  6  siná- 
saliía. 

MESURADO,  DA,  p.  p.  nan^ 
mesurarse.  Mahinhín;  banJiyad.lJMaí- 
ngal. 

MESURARSE,  r.  Magporma!; 
mrigliinahün.=í«  las  palabras.  Mag- 
hinahon  sa  .pananaütá. 

METAMORFOSIS,  f.  nict.  P.ig- 
babago;  pagíibá. 

METER,  a.  Ipaloob;  isiüd;  ipá 
sok.  II  Isiksik;  isingit.  \\  Ipások  nang 
palihiin  ang  anomang  kalákal,  at  ng 
hindf  ibáyad  nang  hui'!.=^wíV,/.  Ta 


mEz 

knlin;  ui.iníikol.=:¿«//i;.  Mu'uing.iy- 
=  í  barato.  Giihihfn  ang  anamang 
iriig  ipaháj'ag  nang  iba;  siráin;  ha- 
ni  'kiii  ang  bágay  na  lalong  n)aha- 
\^<¿,éi.=.( dinero )  en  la  caja.  M,igpá- 
st>k;  magliígay  (nang  salapi)  sa  ca- 
ja =^(una  cosa)  entre  ptras  varias. 
l^iiksik  (ang  isang  líágay)  sa  gitná 
nang  ¡bá;  ipaloob  sa  \\ii,.=:por  medio. 
Pagitná.i|r.  Pumások;  gumfít;  paloub. 
[|  Mápasok;  nnpmal.  |[  Makitalamí 
tam;  niakialam  ='/  valiente.  Mag- 
tap^ngtapangan.^-rfl'z  alguno.  Mak¡- 
prigtalo;    makipagáway    sa  k&powa. 

MEZCLA-  f.  Hiló;  bahog.  II  Pag- 
h^báió.  II  Pagkaká'íalit  nang  sarísaring 
kiílay  sa  damit.  ||  albañ.  Ang'  ápog 
at  buhanging  hinálo  sa  tiíbig,  na 
tñiátawag    rinling  paulada. 

MEZCLAR,  a.  IhálÓ;  ibahog;  igaw- 
^aw.='(/ína  cosa)  con  otra.  Ibahog 
(ang  isang  bSgay)  sa  iba.  ]¡  r.  Luma. 
hok;  ¡lumáló;  makihambiila;  makÜía- 
Uiliilo.=rí?«  ma/a  gente.  Makihaki- 
büo  sa  masasamá.=?«  alguna  cosa. 
Sumuot  na  humáló,  p  sumama  sa 
ariomán. 

MEZQUINDAD,  f.  Kamkhaán; 
kasa'atán.  [|  Karamiilan;  kaigutan;  ó 
ímot.  ■ 

MEZQUINO,  NA.  adj,  Dukhíl; 
Ralnt.  II  Marámot;    maígot. 

MEZQUITA,  f.  Simbahan  nang 
mnngá    kampón   ni    Mühnma. 

MIEDO,  m.  Tákot;kal)i;pahgam- 
bá;  lagim.=í'í°;7'rt/.  Ang  luíjhang  nia- 
lakf;    6    malabis    na    ták^it. 

MIEDOSO.  SA.  adj.  der.  nang 
miedo.    Diing;    malatakntín. 

MIEL,  í.  Vu\o\.~ silvestre.  Ptilot- 
pukyiitan    6    nang    kanuimo, 

MfRMRRO,  m.  Bah.iKinn-alinmSn 


vGooQle 


míe 

nang  kaUíwán  r.ang  lawo,  ó  nang 
hiyop. 

MIENTRAS,  adj.  t.  Samanlala; 
haíigang; — nUenb'as  tanto,  raod.  adv. 
Samantala.r-?«/V«//'tzj"  cuando,  adv.  t. 
Naiif;;    ó  nang  panahong. 

MÍERDA.  f.  Tae.|]Dumí  á  mansa. 

MIL'jS.  f.  Uhay.  ||  Paiiahón  nang 
:  arii  ó  nang  paggapas.||uiet.  Katiptinan 

■  nang  manga    tawong    na^sikilala   ng 

■  iiting   santa  fd,   ó   maUpit  nang  ku- 
milata. 

MIGA.   f.  Áng  loob  na  malambut 

■  nang  tinápay.  ]|  Ang  buntong  raaliit 
.  tiang   anoiriang     bágay   na    dtirog,    6 

.pirilpirasong  maliliit.  [|  pl,  Ang  iiia- 
'  iilüt    na    piraso    nang    tinápay. 

MIGAJA,  f.  der,  nang  miga.  Ang" 
maliliit  na  píraso  naiig  tinápay,  na 
liiinátapon  ó  nadiidurog  sa  paghíwá. 
'^  met.  Pisasüiig  maliliit  at  durog 
n:ing  anomán.  Karaníwang  plural 
na  gamilin,  kung  ang  sinásabi  ay 
mumo  nang  kanin  6  iindpay.  |[  niet. 
y  farn,  Walá;  ó  halos  walá.  ||  pl. 
Ang:  manga  iirá  6  labí;  mangí  retaso. 

MIGAR,  a.  Pagpiíápirasühin  nang 
maliliit  ang  tinápay.l]r.  ¡Magkápirapi- 
raso    nang    maliliit. 

MIL.  adj.  num.  card.  Libo.  |¡  mi  t. 
Lubhang  marami;  walang  bílang.  () 
pl.    Libplibo. 

MILAGRO,  m.  Himalá;  kababa- 
laghán.  ||  iiiterj.  Aba! 

MILAGROSO,  3A.  adj.  der,  ng 
milagro,  Kabjuiáhimalá;  katakataká; 
kababalaghán.  ||  Mapaghimalá.  ||  met. 
Ka  iba. 

MILÉSIMO,  MA.  adj.  niim.  ord. 
der.  nang  mil.  Ikasanglibo;  ó  ¡k:i- 
isanelibo.  ll  f.   Ikaisanglibang    bahagi. 

MILLÓN,   m.    arit.    Ang    siam   na 


379    - 


MIT 


daán,  siam  na  puó  aC  siam  na  libo 
na  dinagdagán  pa  nang  isang  libo. 
MILLONARIO,  RlA.  s,  y  adj. 
dt'r,  nang  millón.  Lubhang  maya 
man;    singkad  nang    yatnan. 

MIMAR,  a,  Umulayaw;  karínyo 
hin;  ó  p.-ilayawin;  alindugfn,  |j  r.  Mag 
áUndugan. 

MINA.  í.  Pabuluang  sa  ilálím  ng 
kipá,  na  páraanan  nang  tiíbig,  ai 
gániit  sa  iba  pa.  ¡¡  Lugal  na  hiniíhu 
kayan  at  kiníikunan  nang  bákal,  tan 
so,  ginLó,  et;:.  sa  ilálim  nang  líipá, 
6  mina.  Ij  m'jt.  Ang  hánapbiihay, 
na  sa  kuuiiting  págod  ay  malakí  ang 
pinakíkinabang  ó  tiniítubó.  [[  Buntong 
malakí  nang  salapí;  tinágong  salapi 
na    lubhang    marami. 

MINADOR,  RA,  m.  y  f.  der. 
nang  mi/ia.  Ang  nanhiíhukay;  ó  man- 
gagawá    nang    lungá    sa   mina. 

MINAL.  adj.  der.  nang  mina. 
Ang    náuukol  sa   Jnina. 

MINAR,  a.  der.  nang /«/«fl.  Hu- 
miikay;  ó  magbukás  nang  lungá  ó 
daán  sa  ¡lálim  nang  Ifipá.  ¡|  met.  Gu- 
niawd  nang  lubós  na  pagpípíUt  itt 
tiyagá,  dpang  kamtán  ang  anomán. 
Láló  na  kung  palihim  ang  paggawá. 
MINORACIÓN,  f.  der.  nang  //«'- 
norar.  Paguunli;  pagbabawas.  (I  Pag- 
untí;    pagljit. 

MINORAR,  a,  Bawasan;  kula- 
ngan;  untián.  Í|  n.  y  r.  Umunti;  magr 
kiílang. 

MINORATIVO,  VA.  adj.  Naka 
bábawas;  6  nakapagpápaumi.  Gíná- 
gaiiiic  namang  parang  sustanlivo  sa 
masculÍJio. 

MINUCIOSIDAD,  f.  Kadiwa- 
láan;  kaun'ráan  na  hangang  káliit- 
liitang   bhgay  ay   naiíusisíi. 


y  Google 


MIN 

MINUCIOSO,    SA.    adj.    Mndi- 

wárá;   iubhang  mauííiá  al  iiiasiyásat. 

MINuSCüLA.  f.  Letrang  nialiit. 

Mío,   MÍA.  pron.  pos.  Akin;   ku. 

MIOPE,    ó    MÍOPE.  com.    Ang 

mahitiá  ang  mata  6  rnaikli  ang  pa- 

niogín,    bagamán    bátá  pa. 

MIRADA,  f,  Suliap;  tingín;  nn- 
sid  naj  nagpapahayag  nang  jjagíbig. 
gálit,  etc.  II  PagLingi'n;  pngmamasid. 

MIRADO,  DA.  p.  p.  nang  mirar, 
y  adj.  Midíait;  mahinahon. — mal  mi- 
rado, Kin.ipópoolan  nang  kSpowá. 
MIRADOR,  RA.  tn.  y  f.  Ang 
turaátanaw,  [[  m.  Tiinawan;  t,ilibá.iii; 
hatyawan. 

MIRAMÍEN'CO.  ni.  P.-.glin¿i'n; 
pagmamasid.  fj  Piiglíngap;  pagniania- 
sákit;  ó  pngl)ubiilay  n;ing  ünonvá'i. 
[I  Gái-^ng;  pakundangaii, 

MIRAR,  a.  Tumingín;  magma- 
sid.  (I  Aninawin.JI  'I'anawín.  (|  Igálatig; 
p;igpítaganan.||Mahalin;  Hngapin;  ting- 
nán  d  ipagmasakit  ang  anomán.  ||  Má- 
harap:  para  nang,  ang  áktnq  Oáhay 
av  NAKAHARAp  sa  sí'lafiganati,  mi  casa 
MIRA  al  oriente,  etc.  ||  nnet.  Bulaybii- 
layin;  ¡síping  maígi  ang  ariOnián.=: 
con  buenos  ojos.  Mahali'n;  máibigan; 
nipgalingín.  =;5t'/-  alguno.  Tingn^n  ó 
mahalfn  ang  kápowá,=^(7r  encima. 
Masdán  nang  paraán  liiii,-,ng,  ó  jw- 
takbo.  ¡I  r.  faiii.  Magtaglay  nanf^  ka- 
bájtan  sa  anomang  ginagawá  o  si- 
násaíitá.  II  Magdangan,  ||  Mngiiiásiran. 
=¡7/  espejo.  Manalaniín  nang  ir.ukhá. 
MIRÓN.  NA,  m.  y  f.  Ang  ma- 
labis    n-.akáLiíingin.  ||  Nanónüod. 

MISERABLE,  adj.  Kúlang  pálad. 
II  Aba;  kahabaghabag.||Matámot;  ja- 
Iñt    at  dungü. 

MISERACIÓN,    í.    Áwá;    haba:'. 


-380-^ 


MIS 


MISEREAR,  n.  M;.gh].ul  nang 
labis,  na  Siinipung  kaUíwang  sarili  ay 
piníigtlácliiniiitan. 

MISERIA,  f.  Kasaliwaang  pálad. 
¡I  K^.salaláii;  «íálitñ;  ka'iírapan.  II  K;i- 
rnir.utan  at  nialahib  na  kalipirán,  na 
.  sanipong  katawar.L;  ^an'i  ay  pinag- 
kákaitaii  nang  kailang.iii.  ||  Bágay  na 
kikaiintt;  ó  lubhang  kauntí.  v.  gr. 
pinadalhan  akó  nang  i,ubh.\ng  kÁ- 
KAUNTÍ,    ;//,,■    cn-.>ló    nna    MISICRIA. 

MISERICORDIA,  f  Avvá;  h.i 
bag.  11  Biy;í>á;    iir^távvad- 

MI3ERICORDIOSO,  SA.  adj. 
dcr.  nang  misoricordia^  Maaw.iín.  =r 
con,  para,  para  con  los  desvalidos. 
Maawafn    sa    niangi    Halanlá. 

MÍSERO,  RA.  adj.  Kúlang  pálad; 
saliwmg    pálad;  aba;   kaliabaghabag. 

MISERO,  RA.  adj.  der.  nang 
misa.  A'^g  mailoiging  makinyig  nang 
íiiHráming  misa.  ||  Ang  piíring  iiia- 
pagmisá 

MISIÓN.,  f.  Bilin;  lungkol  na  ibi- 
iiigay  sa  iba.  II  Paglaiakbüy  sa  ba- 
yanbayán  nang  manga  religioso  sa 
paglalátag  nang  evangelio.  ||  Ang  ba- 
yan,  kabanán,  ó  luga!  na  pinangá- 
ngíi raían  nang  er'ange/io  nang  ni-''- 
ngá  misionci'ü.  [|  Gtigol;  ó  gasta  s.i 
anomdn. 

MISIONARIO,  m.  de.-,  nang  mi- 
sión,   y 

MISIONERO,  m.  (Kr.  nang  mi 
sÜ/ji.  Ang  páring  nagliiíal.ig  na  ni; 
evangelio. 

MISMO,  MA.  pron,  peisun.Tl. 
Din;  ó  rin;  ngá:  v.  gr.  Ang  espa- 
dang  iio\r  siy4  KlN  gináinit  kav 
anuí,  esta  espada  es  la  misjia  (jue 
siniió  á  padre;  ako  KiN  ang  gágawA 
niyán,  yo   mismo    han  eso,  el';,    üa- 


y  Google 


I  MIT 

jjon  íiín;  ú  ¡(aniukiíá;  6  iyancün;  ó 
Iganyun  diii:  v.  ¡vr.  GavOn  ding  kú- 
lay;  6  kahukhá  ?tang  ki)lay;  ang  kii- 
lay  RING  ivan;  ó  ganivang  ding  kíl- 
hy,  del  mismo  color.  —  Por  lo  mismo. 
iiiod.  adv.  Kayá.  -Ahora tnísmo.  Nga- 
y6n    din;   ngadagad, 

MISl'EI.A.  f.  liiuimín,  na  pinag- 
hálóng  agiiarjiente,  tiíhig  at  niatamií, 
ít  kauntinií  kai-.cla;    6  Inarohá. 

MISTERIO,  m.  Talinhagá;  íiiwá- 


fflOC 

kalingaíang  hindí  pináhíd,  ay  nnka- 
Ijiliii  sa  ilong. — santo  mocarro.  Laió 
na  pinagpápahiranan  nang  líling  ang 
isa,  at  ang  mátawa  ay  siyá  naniang 
tálayó,    na   papápahid    sa    madiá. 

MOCEAR,  a.  der.  nang  mozo. 
Magbinatá.  Karaniwang'  wikáin  sa 
manga  kaÜkutang  náuukol  sa  kalu- 
paán. 

MOCEDAD,  f.  der.  nang  mozo. 
Kabataán;  6  edad  nang  kabaguntawo- 


^á;  ó    mlslerio.  \\  Am^  ¡íliim  ó  secreto     han.  ||  Ang   likot  na   sariii   nang  k; 
nang  manga  negociong  malaki.  [|  Alin-     baguutawohang  edad.  Karaníwang  sa. 


mang  bágay  na  niahirap  tarukín  ng 
I^ip. 

!  MISTO,  TA.  adj.  K^hálÓ;  kala^ 
hok.  II  M;ighá!6;  ó  nukahálo.  II  Haló- 
híló.  Karaniwang  gamiting  láló'Via 
parang    sustantivo.  j|  Lahok. 

MISTURA,  f.  Kaháld.  |I  Pagka- 
káhaiü  6  pagkakásama. 

MISTURAR,  a-.  Iháio;  ¡sama;  pag- 
hülüir-i;    priglahukín. 

MITAD,  f.  Kalahatian;  kalágit- 
[naan.  []  Kalaháti. 

!  MITIGACIÓN,  f.  der.-  nang  mi- 
Ügar.  Pagluliay;  pagbabawas  nang 
bagsik  ó  tigás  nang  anonián:  V.  gr. 
Ang  PAGLUEíAY  nang  kirot  b  sakii, 
la  MiTiGACi/)N   del    dolor. 

MITIGAR,  a.  Paiubayín;  bawa. 
bn  ang  bangís  nang  anonián,  |j  Pa- 
lm pnín. 

MOBILIARIO,    m.   Kasangkapan 
sa  pamaiiiáliay,  sa  ¡saiig  oficina,  etc. 
MOBLAR,    a.    irreg.    como    acor- 
dar.   Lagyán;  sadyaán   ang   partíainí- 
hay  {nang  manga  kasankapang   gáuiit 

MOBLE,   adj.    Gálawin. 
I    MOCADERO,    m.  Pamáhid  nang 
iiong, 
MOCARRO.  lu.  Ang  tiliog  na  ná- 


bihin    úkol'sa    hilig  sa  kalupaán. 

MOCERO,  adj.  Mahílig  sa  kaki- 
paán  at  mahingil  sa  babayi;  inapang- 
babayi. 

MOCETÓN,  NA.  aum.  nang  mozo. 
II  tn.  y  f.  Ang  binatang  malaki  at 
nia'akáí. 

MOCIÓN,  f.  met.  Bausa  nang 
loob.  II  Ang  tugtog  nan2  Dios  sa  toob 
nang  tawo.  ¡|  Ang  bágay  na  ipinala- 
gay  nang  ni  ó  isinaysay  sa  gitníí 
nang  isang  pagpupúiong  at  nang  pag- 
k>isnn:!uang  gawín  ó  bigyang  pssiyá. 
MOCO.  ni.  Úhog.  11  Alinmang  bá- 
gay na  tila  ühog.  ||  Ang  tumátapong 
dumi  nang  bákal,  kun  nagbáfiagang 
pinfipnkpok  sa  p;il¡bán.  \\  Ang  tiUo 
nang  kañdílá,  na  imiáanod  sa  tagi- 
íiran,    ó     nakadikit    kayá   dito. 

MOCOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
moco.  Úhugin.  ||  Walang  halaga.  || 
met.    P^ibüi. 

MOCHIL,  m.  Aií:a  nang  niagsa- 
saká,  na  tagapaghatíd  nang  ítnon-¡íin 
sa  mang.\  nagtáirabahong  na  sa .  gilná 
nang    biíkid. 

MOCHILA,  f.  Ang  sisidián  nang 
sundalo  nang  kaniyang  daniít,  na 
itu'y    nakutiíli  sa    Ukod. 


y  Google 


MOD  IVIOD 

MOCHILERO,  in.   der.  nang  mo-         MODISTA,    coui.    der.  iig  moda, 
ehila.  Ang  tagapagdalá  naiig  mochila     An^  smiíúsuiiod  sa  Uío.  í  f.   Aiig  ba- 
baying  tLiniátababas  aE  gumagawá  ng 
manga     usüng     daniit  at     nagtííinda 
noon. 

MODO.  111.  Kasiyaháti;  ó  kasu- 
katán  sa  pagsasaljlá;  ó  sa  pagg'awá 
nang  anoiii.in.  j|  Gálang;  pícagan  IJl*»- 
raán  naiig  paggámit;  ó  nang-  paggawá 
nang  anonián.  H  Ang  küos  ó  anyó 
nang  isa. — al  modo,  iiiod.  adv,  Ka- 
tiilad. — ,;  modo.  mod.  adv.  Para  ng; 
kaparis. — de  modo.  mod.  atív.  Anu- 
pa't;    kun    gayón. 

MODORRA,  f.  Sakit  na  hilik  ¡] 
Alininang  nia^álim  na  liílog,  hindi 
man  sakit.  [|  Ang  nasí&irasiiá  nang 
bunga'-rang  káhoy. 

MODORRAR,  a.  Makapaghilik; 
ó  makapagkasakit  iiaiig  hilik.  ||  r.- 
Magpamulang  masírá  ang'  bunga  ng 
kíinoy,  na  lumanbot  bagá  al  inagiba 
ng  kiíli,!;.  II  Magkasakit  nang    hüik. 

MODORRO,  lí  RA.  adj-  Ang  niay 
sakit  na  hilik.  n  niet.  Watang  pansín; 
manginang;  hindi  marúnong  magma- 
sid. 

MOFA.  f.  Lihrk;  tuya;  líroy. 
MOFADOR,  RA.  iii,  y   f.    y  a<ij, 
der.    nang   ?no/a.    Mapanglibak;  ma- 
paiinyá. 

MOFAR,   a.    Manglibak  nianuyá. 
Manglibak;    magtiíyaan.=í¿J  un 


nang  manga  sundalo..  Kaianíwang 
.  lalong  wikáing  fnoehiller. 
MOCHUELO,  m.  Kuago. 
MODA.  f.  Kaugalián;  uso.  Ka- 
laniwang  lalong  sabihin  sa  manga 
kaugaiiang  bágong  liimálakad  nang 
panananiit 

MODELO,  m.  Hiiwaran;    parisán; 

II I  irán. 

MODERACIÓN,  f,    der.  ng  mo- 

.  derar.  Kasiyahán   sa    anomán.  ¡j  Pag- 

hahalagang    mabábá   ó    katarataman. 

II  Hinhín. 

MODERADO,  DA.  p.  p.  nang 
moderar,  yadj.  Na  sa  kasiyahán;  na 
sa   katamtaman;  6   kalatagán. 

MODERAR,  a.  Ilagay  sa  kata- 
tagáii  ang  anomán,  na  ilagan  ang 
kalabisan.  |[  Babáan  ang  mataás  na 
halaga  ng  anomán. ||r.  MagpígÜ;  mag- 
hawak  nang  loobl  ||  I.iimagay  sá  ka- 
tamtaman. ~en  las  palabras.  MagpígÜ; 
maíhinahon    sa   pananalilá. 

MODERNO,  NA.  adj.  Bago;  hin- 
di pa  nalálaon.  Ginágamit  namang 
parang  sustantivo. 

MODESTIA,  f.  Kabinian;  kí.hin- 
hinán, 

MODESTO,  TA.  adj.  Mabíní; 
mahinhín;  linitiman, 

MÓDICO,   CA.    adj.  der.  ng  íw-      „.         ...^ 

destia.  Katatagán;  nial.ábá  (kun    ha-    Jomskro.     Libakin .  ang    isang    tagá 


lagá  ang  sinásabi). 

MODIFICACIÓN,  f.  der.  ng//w- 
dificar.  Pagtalagay  sa  talagang  ka- 
rampatan.  ¡j  Pagbago    nar.g    anomán. 

MODIFICAR,  a.  Ibahín;  6  bu- 
sayin  ang  anomán.  [j  Ilagay  ang  anü- 
(nán  sa  lalagang  kntampatan.  ||  Ba- 
guhin.  II  r.  Mabagu.. 


ibanfí  lugal. 

MOFLETE,  m.  f.  Pisnging  lub- 
hang  matambok,  na  tila  naniámagá. 

MOFLETUDO,  DA.  adj.  Pis- 
ngihan. 

MOGOLLÓN,  (DE),  mod.  adj, 
fam.  Walang  abogabog;  hindi  ináan- 
yahan  ay  dumalÓ.jjSa  gúgol  nang  iba; 


y  Google 


MOH 

gíist.í  n:n\g    iliá 

MOGOTE,  m.  Buncluk  na  inaliii, 
na  nüküayó  at  nábubukod  sa  ib.i. 
11  Punsó.  II  pl.  Súiigay  nan.g  usa  n^ 
b:igoHg  tLiimítul.d  at  ganiíó  ang  Kh.- 
wtg  hacgang  sa  mnrring  sargdankal. 

MOHARIIA  f.  Sibat  na  munti 
sa  uigdáti    nang  bandflá. 

MOHATRA,  f,  Pagbibílihang  lí- 
him;  6  ¡jakonowaií.  ][  Pamimilí  nan^ 
ntiümán  nang  Wala  ha  halagi;  ó  pag'- 
papatiíbó    nang    labi=. 

MOHECER,    á.  y  r    ineg.  como. 
a^'raiíecer.    Amagín;    magkaamag. 
I      '  ÍSrOHINA.  f.  Gálit;    ó  pagtatanim 
!    sa   kápowS;  bagot. 

mohíno,  na.  atlj.  Gálit.  ii  Ka- 
l)áyong  maitim  ang  ngiisó.  II  MaUíin- 
bay;    hapís. 

MOHO.  m.  Ámag.  1|  ÍCíitámaran; 
ó  kiwalán  nang  hingil  sa  pag^gawá, 
na  nagbiíhKt  sa  láging  pngpapaga- 
yongavón. 

_  MOHOSO,    SA.  der.    nang  otMo, 
Ámngin;    niaámag. 

MOJADA,  f  P.igbasa;  ó  pagka- 
basá.  II  Siigat  na  gawá  nang  anomang 
bág.iy  na   matiilis. 

MOJADURA,  f.  der.  n:ing  moja - 
da.    Pagbasá;    Ó    pagkabasá;  basa. 

MOJAR,  a.  Bisaín;  isawsaw.  n 
r.   Mabnf.a.  [|  Magbásáan.     < 

MOJICÓíJ.  m.  Bunlal;  6  suntok 
sa    mtikha;   dungcl. 

MOJIGANGA,  f.  Pistaiig  mará 
niír.g  nagsúsnot  nang  ináscaran:^  ma- 
nga hilsurang  háyop.  II  Bíió,  jj  Bágay 
na  kiibá,    na    tila   ipÍ;ianglEI¡bak. 

MOJIGATO,   TA.    adj.     M.,pig. 
kiinowá;    niapagbalatkayó.  ¡|  Mipag"- 
banalbanalan, 
MOJÓN,  ni.    Mangaban:  hang/i;  o 


í^3- 

MOJ 

miií.0'1.  II  Bunlón.  ||  f,arong  langa. 

MOJONACIÓN.  í.  der.  nang  ma~ 
jonar.   Paglalagay  nang  hangahan. 

MOJONAR,  a.  Lagyán  nang  han- 
g.ihan. 

MOJONERA,  f.  der.  nang  nw 
jón.  Lugal  na  kiiiatatayoan  nang  mu- 
són. 

MOLDIÍ.m  BiíbÜan.  [|  Markahan 
ó  molde.  [|  Kapisanan  nang  l¿trang 
panliiTibag.  II  met.  Ang  láwong  hó- 
waran   nang  kápuwá  sa  anomán. 

MOLDURA,  f.  der.  nang  molde. 
Ang  káhoy,  bákal,  bato  6  anO- 
niaiig  dinúkit  ó  binurdahán,  na  Wi- 
tálagay  na  pamnti  sa  báhay,  pilar,  etc. 
MOLDURAR,  a.  Maglabor  nang 
diíkit  sa  káboy,  6  sa  anomán.  |}  Mag- 
nuildtiia. 

MOLK.  adj.  Malambol.  ||  f.  Kn- 
lakhkn  ó  lakí  nang  ¡anomán,  at  ga- 
yondfn    ang  bigat;    makatawán. 

MOLIÍICULA.  f.  Muntjng  bahagi 
nang  isang    bágay,    na  di  súkat   ma- 

MOLEDERO,  RA.  adj.  Ang  ma- 
lí ligis;    ó    mangyávaring   mamiilí. 

MOLEDURA.'!.  PagUgís.  ||  Ang 
naligís;  ó  dami    nang   paminsangni- 

ligfs.  ij  Panligis;  múlihan.  ||  Lígisan;  ó 
pangmulí.  ||  Págod.  II  Pamágod. 

MOLENDERO,  RA.  m.  y.  f.  der. 
n^n^moler.  Mangliligfs;  raangtnumub'. 
MOLER,  a.  irreg.  como  absdver, 
Ligis{n;gilingin;  dikdikfa;  alílísin;  etc. 
11  met.  Abalahin;  yamiitín;  ó  moles- 
tialiin  ang  kápowá  sa  kaiilitan,  h 
sa  pakiiisap  at  iba  pang  ganganitó. 
¡jMipagal  nang  labi^:  v.  gr.  akoy 
LUBHANG  PAGAL  sa  paggawá,  estoy 
Mor.iDO  <h  trabajos.  ||  Sumirá;  suma- 
lañe;'*:    V,  gr.  Ang  se'piltong   ilo'y  si^ 


y  Google 


-'  3S^  ■ 


MOL 

jfisiKÁ  iidii^  damil,  este  ct'pillo  MUJir.ic 
la  ropa;  sAsAi.ANXAiN  ko  ikaw  sa  palo, 
te  he  de  MOLER  á  pulos.=.l  coces.  S-i- 
liintaíii  sa  síkad.^ííí/i  súplicas.  Y;i - 
itiiilíii  Sil  pakitíaap.  ]|  r,  M^-ipái^od  na 
lubliá  sa   piigtatrabalio, 

MOLERO.  ni.  der.  nang  t?i/tela. 
Miingagawá;  ó  nagbibili  nang  giü- 
iigan. 

MOLESTAR,  a.  Yamutín;  pasn- 
kalin  aiig  loub;  balisanliín  aiig  ki- 
powá;  ligaligin.  II  Pagurin.  =^(^íi  i/H") 
can  visitas.  Yaniutín  (ang  isa)  s.i  kí- 
■  da-Jalaw.  II  r.  M  lyamot.  ||  Mapágod  ,| 
jMagpagUí-án. 

MOLESTIA.  1'.  Yaniot;  -bausa; 
muhi;  pngat. 

M0LÍL3T0,  TA.  adj.  N.;kivá- 
yamol;  n.ikag^galit.  ||  Na[)ápagal,=i 
todos.    Nakayáyamoi.    sa  [iiarUá. 

MOLETA  ,  f.  dim.  nang  >ni/e¡a. 
Baton¿'  máríiiol  na  ginagainic  nang; 
Jiiungi  pintor  na  |jinlig-ís  nang  cíí/í'/'; 
ó  nang  mang-i  boticario  nang  gamüt 
sa  botica.  \\  Kasankap.in.  nang  iiiaiig.\ 
-impresor  na  ipinangldign  nan.^  únlL 
¡I  Sa  mang&  oficina  ó  fábrica  nang 
■cristal  ay  ang  kúiong  b.itó,  ó  piza 
rra  na  pankiniíi  ¿.t  pangbilli  nang; 
cristal. 

MOLICIE,  f.  Kil.-imb;uán.|[-[.áya. 
II  Kihalayan;  á  k.salanang  Jaban  sa 
kalinisan. 

MOLIENDA,  f.  A:2í.  nur.í;  moler. 
Pagligis;  pagdúrog,  ||  Ang  naÜgis;  ó 
daini  rang  ni  igís  na  pamin-;an.  || 
Lígi:inn;  miilüian;  ó  panligís.  ¡|  niet. 
Pagal;  ,pág(  d.  ||  Paniagal;  paniágcd. 
!1  Tangyamot. 

MOLIFICACIÓN,    f.    der.    nang 
molificar.    P.igpapalamboi. 
■      MOLIFICAR,    a.    Palambutín. 


MOL 

MOLUaCAlTVO.  VA,  adj.  Nag- 
píp^tlamboi;     ó     nak.i|)agp.'ipalanibot. 

MOLINi'.RO,  RA.  adj,  der.  ng 
Molino.  Patigt¡gí.s;  pindiírog;d  náuu- 
k>\  .■¡a  álilisan  ó  sa  pandiírog.  ((  m. 
Ang  niangigííing;  ü  ang  mayíng.it  ng 
molino   at  naütátrabaho    doon. 

MOLINETE,  ni.  diwi.  nang  ?//«- 
Uno.  ráut.  líiliiigbílingan;  Ó  nioiinett'. 

MOLINILLO,  m.  dim.  nang  7m- 
IÍ7I0  Giling.ing  miinií.  II  Paiiliiíís  na 
miintí. 

MOLINO.  M.  Álilisan;  gilingan; 
ó  aünniang'  míikinang  pandúiog'  ó 
panligís  nang  nnomán.  j|  niet.  An^r 
tawong  di  mákali  at  niapangbása- 
gnlo.  II  Ang  lubhang  nakaninir.uhi.|| 
fam.  '^\h\^.-=.arrocero.  Gilíngan  nang; 
palay. 

MOLONDRO,  ó  MOLpN- 
DRÓN.  m.  Tamad;  anyáyá  at  wa- 
lang  pinagaralan, 

JVÍOLLAR.  adj.  d^r.  wg/nuelle.  Ma- 
I.nnbot;  madalíng  b.isagin  ó  hatÜn. 
Karaniívang  Kabüiin  su  almendras, 
píli  etc.  na  hindi  lubliang  matigás 
ang-balat.]|Ang  karacng  walái'g  taba 
at  walang  bu;ó  ||  in,:t.  Ang  rtiada- 
ling  mahíb5.|¡Bágay  na  malaki  ang 
itiinfbigay  na  pakínábang,  sa  kaiin-. 
ting    págod. 

MOLLEAR,  n.  Sumiinod  sa  dün 
o    sa  pisil.  II  M.ihíibog    sa.   lambot. 

MOLLEDO,  ni.  Kalamnán;  ü 
ntininang  liigal  nang  k.'tawán  na  \iv<\- 
lanián  al  niabílog.  II  Ang  durog  ng 
Ün^pay. 

MOLLEJA,  f.  IJiíkoI;  ó  mabílog 
na  lamang  lumúbo  sa  iláli;i-i  nang 
balai   nang  niynp  |¡  B al unnba liman. 

MOLLEJÓ>J.  III.  auni.  nang  mo- 
lleja. II  niut.    Tavvoiig    lubhang    ma- 


y  Google 


-385- 


MOL 

taba    at    mahíiiá;  ó  at  lubhang   ma- 
lamig    na    loob. 

MOLLERA,    f.    Bumbunan. 

MOLLETA.  f.  Gnnting  na  patig- 
alís  iiang  titis  n^ng  kaiidílá.  ¡|  Tor- 
tang  may  híllong  gatas  al  sadyá  nang" 
sarap. 

MOLLETE,  m.  Tin'ipay  na  ma- 
bflog,  buhnghag  at  maputí.UPisiiging 
maliimíin  at   mabllog. 

MOLLETUDO,    DA.    adj,    der. 
nang  mollete.    Ang  tawong    matam- 
bok  ang    manga    pisngí. 
.     MOLLINA,    f.     Maráhaiig     ulán, 
na    parang  ambón, 

MOLLIZNA,  f.  Amh(íri. 


MON 

MONACATO,  ni.  der.  nang  mo- 
ñaco. Ang  pagkíimonje;  ó  kaugalián 
at  rígla    nang  manga  monje  ó  fraile. 

MONACILLO,    m.    Munisiüó. 

MONACORDIO.  m.  Isang  ins- 
trumentong  de  cnerdas,  na  tinútug- 
tog     na    parang    piano. 

MONADA,  f.  der.  nang  viono. 
Ngiwí;  ngíbit.  ||  PagiiuIoI-ululan.JlNa- 
kainíimuhiiig    pagsasaelán. 

MONAGO,  ó  MONAGUILLO, 
m.     Munisilib.- 

MONARCA.    m.    Hári. 

MONARQUÍA,  f.  der.  nang  mo- 
narca.   Ang    kahariang    nasisakupan 

ng    isarg    hárí   \  Ang    porma    nang 


MOLLIZNAR,  ó  MOLLIZNEAR,     gobierno    nang    i^ang     kaharián, 


Umambón. 

MOMENTÁNEO,  NEA.  adj.  der. 
nang  momenio.  Sitsumandalí;  niada- 
ling  gawin;  ó  agadagad  nagágawl; 
saglit;  kÍ3apinatá. 

MOMENTO,  m.  Sand.iIÍ  |1  Ha- 
laga; kabuliihín;  6  bigat:  v.  gr.  Ito\y 
bágay  na  kMauníí  ang  halaga  ó  ka- 
lUTi.UHÁN,  6  kákaunñ  ang  ííioat  ó  ' 
kai/kulAn,  esta  es  cosa  de  poco  mo 
MENTÓ  — al  momento,  mod.  a;lv.  Agad 
agad;  pagdaka.— ¿íur  momentos,  mod. 
adv,   L-ígi  na. 

MOMIO,  MÍA.  adj.  Payat;  wa- 
lang    taba. 

MOMO.  m.  Ngíbit;  ngiwí;  bíró. 
[|  Bubo;  ó    mapagpatawa.  ¡|  Cariño. 

MONA.  í.  Amó,  ó  "ngong  ba- 
bayi.  II  fam.  Ang  nangágagad  sa  iba; 
ó  gumágawé,  nang  anomán  at  nang 
niapariian  lámang  ang  iliá.  il  Paglala- 
ngó.  II  Langó;  lasing. 


íisang  tawo  lámang  ang  naraámAh'Iá, 
aÜnsiinod  sa  nakatátag  na  manga 
ley-^í. 

MONÁRQUICO,  CA.  adj.  der. 
nang  monarquía.  Ang  náuukoi  sa  mo- 
narca ó  sa   monarqitía. 

MONASTERIO,  m.  Convento 
nang  manga  monje.  ||  AUnmang  bá- 
hjy  nang  manga  religioso  ó  religiosa. 

MONÁSTICO.  CA.  adj.  Ang  ná- 
uukoi sa  kalágayan  nang  mangi  nion- 
\i9   6    nang    monasterio. 

MONDA,  f.  Ang  pagliawan;  pag- 
linis  at  pagpútol  nang  manga  sa- 
iiging  tiiyd,  at  sangang  malalábay, 
na  nakasiísukal  lámang  sa  káhoy. 
Sinásabi  rin  nama'n  sa  iba  pang  pag- 
liÜnis.  II  Panahong  bágay  ipagliawan 
nang   káhoy. 

MONDADIENTES,  m.  pl.  Pang- 
hininga. 

MONDADURA,  f.  Pagtálop;  pag- 


MONACAL.    adj.    der.  nang    mo-     kakayas;    pagsapsap;     pagkalis.  ||  Pi- 
naco.    Nluukoi     sa     manga   monj -.    ó     nagtalupan;  pinagbalatán;    pinagkaya- 


frailev 


plural    na   lalong    kauga 
49 


vGooQle 


MON 

liiing  gíimitin   dito    sa  manirá  hiiliiig 
kalui'U'zán. 

MOÑDAOREJAS,  m.  p!.  R.ng- 
hinulí. 

MONDAR,  a.  KaÜ^án;  Hnisin; 
kayasan;  talupan;  balukan;  sapsapan. 
,1  Giipitán  nang-  buhük.  ||  met.  Aga- 
win;  naknwiii  ang  pjigaáif  nang  iba, 
lálO   na  ang  salap!. 

MONDEJO,  m.  Isang  bágay  na 
paiamín,  ó  paniksik  sa  t¡án  nang 
l.áboy    ó  lupa. 

MONDO,  DA.  adj.  Malinis  at 
wa'á   anomang  haló. 

MONDONGA,  f.  fam.  Panglibak; 
ó  hámak  na  táwag  sa  manga  a.í- 
lang  babayi,  na  kaisá  nang  manga 
láwag  na  a/Uá  sa  knshia;  ó  tagapii 
ñas  nang  sahig. 

MONDONGO,  m.  Ang  marga 
biluka  at  tian  nang  hkyop,  láló  na 
ang  sa  tupa.  ||  Manga  sangkap  sa 
paggaWa  nang  morcilla,  longanha,  ¿te. 
MONDONGUERO,  RA.  m.  y 
f.  dcf,  nang  mondongo.  Miigininii- 
nudeniia  ó  ang  naglúlutb  at  nagtí- 
tinda  nitó.  n  adj.  Náuiikol  sa  mon 
dongo. 

MONEDA,  f.  Ktiarta.  ||  fam.  Sa- 
\3i\n.^=amimedada.  Silaping  tiínay.  = 
corriente.  Ang^  salaping  maluling  gas 
tnhin.  =  de  ve/lóu.  Ang  tansong  salapi; 
ó  bAÚk.=menuda,  ó  suelta.  Ang  sa 
laping  maliliit  ang-  halaga,  p-.ra  ng 
kakahatiin,  sikapat  labíiigdalawS,  etc. 
^^meíálica  sonanle.  Salaping  tímay, 
at  hiridi  papel  de  banco,  m  pagaré. 
MONEDAJE.  ir;,  der.  nang  Mo- 
neda. Buís  na  ibinábayad  sa  pagpa- 
pagawá    nang  salapi  sa    háii. 

MONEDAR,  a.  der.  Xigmoneda,  y 
MONEDEAR,  a.  der.  nang  motieda. 


386  — 


MON 

Gawing  salapi  ang  ginl5,  pilak  ó  i.i"- 
só;    salapiín, 

MONEDERÍA,  f.  der.  nang  nts- 
neda.  Ang  ojlciong  guinawá  nang 
salapi.  ii  Báhay  ra  pinaggágawan  iig 
salapi. 

MONEDERO,  m.  der.  nang  7no- 
neda.  Ang  gtimágawá  nang  salapi. 

MONERÍA,  f.  der.  nang  mono. 
Ngíbit,  ngtwi  al  ¡bá  pang  kios  ng 
katawán,  na  nakaliílugod  at  kaii- 
,  galiang  gawín  nang  manga  báíS.  ||  ¡ 
Bágay  na  walang  kabiiluhán.  ||  Ka 
pisanan   nang  mairgá    iingó. 

MONESCO,  CÁ.  adj.  der.  nang 
mono.  fam.  Pagiiugáling  satili  nang. 
niatsing;  ó  ang  kaparis  nsng  mangái 
kilos,  rgiwi  at  pagmumukná  nang 
ungd. 

MONETARIO,  m.  der.  nang  «/o- 
ncda.  Knpisanan  nang  manga  salapi; 
at  medalla  nang  ibatibang  panahón 
at  lugal.  |]  Kasankapangf  kinálaiata- 
ffang  míihúsay  nang  mangíi  bágay  na 
ító.  II  adj.   Náuukol  sa   salapi. 

MONICIÓN,  f.  Bahalá;  pagpa-i 
paháyag;  ó  pagtatáwag.  Karaniwang 
sabihin  sa  tallong  táwag,  na  ginága 
wa  sa  simbáhan  kung  may  raagáasawa, 
at  sa  pagpaháyag  su  madlá  nang  ex- 
cumunión  at  iba  pang  panisa. 

MONIGQTp:.  m.  Ngalang  itiná- 
tawag  nang  karaniihan  sa  mang-í  ul- ; 
dog;at  gayondín  sa  tawong  mangmangl 
sa  kaniyang  ofisio;  at  ea  tawong  ta- 
lagang  tángí,  mangmang  at  walang 
námnmuangan. 

MONirXO,  LLA.  adj.  der.  nang 
mono  at  ?nona.  m.  Pananamit  baba- 
yi na  Upat  sa  katawán  at  mulá  sa 
liig  hangang  bayawang  lámang  at  wa- 
lang  Jadiaran  at  mangas  man. 


y  Google 


I  MON 

I      MONIPODIO,  m.  fam.    Sangusa- 

■  pang    pinagkásunduan   nang  mararni, 

na  ang    tungo  ay    niasarná. 

MONISES.    m.    pl.  Salapí. 

MONITOR,  m.    Tngababa!á;    la- 

g.ipagsabi;  ó  maiigbabalá.  II  Ang  nag- 

látawag    sa    simbahan    nang    ngalaii 

nang    manga    ikákasal    6   magpápatí. 

MONITORIA,    f.   for.    Ú'.os    na 

í:,¡núUu   nang    tribunal  eclesiástico,  sa 

pagpapaliarap    sa  ¡sá    sa    tribunal  na 

MONITORIO,  ría.  adj.  Ang 
nagbábatiiá.  Tagapangúsap, 

MONJA,  f.  Ang  monja.  íi  p1.  Ga- 
yón ang  táwag  nang  manga  bá;a  sa 
maiÜiit  na  baga,  na  nátitira  sa  pa- 
[lel  na  sinúnog  at  untiunting  nanga- 
iii.iiitatay    at  tila    naglálakaran. 

MONJK.  m.  Ang  banal,  na  nag- 
tliira  sa  üang;  6  ermitaño.  Tínáta- 
wag  ding  gayón  sa  panahong  ¡td  ang 
iVaile. 

MONO,  NA.  adj.  Bágay  na  pu- 
lido at  niarikit;  nakalú:ugod,  ||  m. 
Ungo;  matsing;  amó;  bakiílaw.  ||  mét, 
Ang  táwong  gumágagad  nang  kilos 
at    nginibiingíhit  nang    ungó. 

MONTANA,  f.  Bundok;  kabiin- 
d'.ikan. 

MONTAÑÉS,  SA.  adj.  der.  nang 
montaña.  Ang  náunkoi  sa  bundok.|| 
Ang    tawoüg    tiíbó    sa    bundok. 

MONTAR,  n.  Pumanhik;  ó  su- 
niakay  sa  anonián  [|  met.  Magkaha- 
laya  ang  anomán.  ||  Sumakay;  umabot 
fiHg  íitang,  cuenta,  etc.  sa  isáng  lia- 
lagiing  anomán=:i  caballo.  Sumakay 
sa.  kabayo;  mangabayo=«i  cólera. 
M;igálit.  |]  a.  ítíngastü  ang  bato 
alabas. 

MONTE,   m.  Sundok.  ii  Giíbat.  || 


387  - 

MON 

met.  Malaking  kapinsalaán;  ó  abala, 
fam.     Ang    ulong    mahabangmahábá 
ang    buhck;  6  suolsuot   ang    buhok. 

MOÑO.    m.    Pusod   nang   buhok 
■     nang     babayi.  ||  Balabibo    nang  ibón 
/Sa    tuktok,    na    tila  pálong. 

MOÑUDO,  DA.  adj.  der.  nang 
moño.  May  pusod.  1|  Maiiok  na  tuk- 
tukin. 

MORADA.  í,  Táhanan;  pareamá- 
hay.  II  Pananahán  h  pagtiiá  sa  ísang 
lugal. 

MORADOR,  RA.  m.  y  f.  Ang 
lumátahan    sa    isang  báhay,  ó  lugal. 

MORAR,  n.  Tiirairá;  ó  manirahan 
sa  isang  Iugal,=í«  despoblado.  Manira- 
han sa  \\nvi'¿.=ientre  salvajes.  Tumirá 
sa  gitna  nang  manga  tawong  gúbat; 
ó  iiiakisamang  manaban  sa  manga 
tawong  giibat. 

MÓRBIDO,  DA.  adj.  Ang  mey 
sakit,  ó  naknpagkákasakit.  ||  Malam- 
bot. 

MORBO,    m.    Sakit. 

MORCILLA,  f.  Bituka  nang  bá 
boy,  tupa  ó  baka  na  may  laraang 
dugone    sinankapán    nang  recado. 

MORCILLERO,  RA.  m.  y  f. 
d^-r.  nang  morcilla.  Ang  mangaga- 
wá;  6  nagtítinda  nang  morcillas.  |] 
adj.    Náuukel   sa   morcilla 

MORDAZA,  f.  Kasankapang  ipi- 
nagpáparusa,  na  parang  busal,  na 
ikinákabit  sa  bibig  at  nanp  hindi 
makapangúsap.  [|  Pangfpit  b  kulmíi 
nang    bibig. 

MORDEDURA,  f.  der.  nang 
morder.    Paííkagat..||  Kagat. 

MORDER,   a.  irreg.  como  absol- 

sa  'fVer.    ICagalín;    sagpangín;  kibitín.  \\ 

G  lEgasín;  ó  kaskasing  untíuntí,  para 

nang   pagkikil,  ó  pagpagí  nang  ano- 


vGooQle 


—  38ÍÍ — 
MOR  MOR 

man.  II  mel.  Manirá  nnng  puri;  niang-  hay  at  iba  pa.  ||  r.  Magpigil;  lumagay 

liba.k.  |¡  n.    Magkíigalan    l(  mtt.  Mag-  sa-kat^mtamaii. 

BJraán    nang  puri.  MORIR,    ir.  irreg.  como  dormir: 

MORDICACIÓN,     f,    der.    nang  p.    p.   irreg.    muerto,   ang  siyang    gá- 

mordicar.   Katí   nang  balat,  na    may  mit.    Manntay.  \\  inet.  Matapus;  mau- 

kahülong   lila    diuó    nang    karáyom;  tas    ang  ano  nán,  maging  w.ilá  niang 

ó  kalí  nang  bnlal  kiing  tinátagulabay,  biíhay.  j|  Nasáing    mahigpit  ang  ano- 


MORDICANTE.  p.  a.  nang  mor- 
dicar, adj.  Nakapamániantal;  nagpá- 
pakati;    nakatálaguhibay. 

MORDICAR,  a.  Kumatí  ña  pa- 
lang  dinúduió  nafig  kaiáyom  ang 
balat. 

MORDICATIVO,  VA.  adj.  Na- 
kapamámantal;  n.?kakákati. 

MORDIDO,  DA.  p.  p.  nang 
morder,  y  adj.  niel,  Kúlaiig;  baw&s. 
II  Kinag;  lán. 

MORDIENTE,  m.  Ang  pangpa- 
tíbay  6  pangpakápit  nang  kiilay  ó 
durado,  na  iplr  ¡piíhíd  sa  káhoy  ó 
damit  ná  fbig  pintaban,  diir:,düb¡n 
ü  lináin  at  nang  manirá  ang  külav. 

MORDISCAR,  a.  Kagaikiigatí'n 
nang  marahan,  na  huag  masugalan 
ang   kinákagat. 

MORDISCO,    m.  y 

MORDISCÓN.  m.aurn.  nangv/f/-- 
disco.  K.agat  na  hindi  masakis.  II  K.a- 
kagai;  ó  ang  nakíikuha  nang  ma- 
nga   ngipin  sa    pagkagat. 

MORENO,  NA.  adj.  Ktiyumangí.     tiíbó 
=(/fi  roüro,  Kayimiangí  ang   niukhá. 

MORIBUNDO,  DA.  adj.  Ang 
naghíhingaló;  b  malápit  nang  tnauía- 

'  MORIGERACIÓN,  f.  der.  nang 
morigerar.  Kasukatán  sa  iigáÜ  at 
pagkabiihay;  ó  kalatagán  ang  paguu- 
gáli  at  paruumúhay. 

MORIGERAR,  a.  Ilagay  sa  ka- 
tamtaman   ang  paguugáli;   painumú- 


mári,  na  tila  mamimatay,  kung  hindi 
kamtam.=if  manos  del  contrario.  Ma- 
matay  sa  manga  kíimay  nang  kaá- 
way.=í^é  enfermedad,  Manialay  sa  sa- 
kit.r^í/í  poca  edad.  Mamatay  nang  l 
kabataán.=i?«  gracia.  Mamatay  sa  \ 
grasiá,=£«  olor  de  santidad.  Mama- 
tay sa  kabánalan.  [|  r.  Mamatay;  6 
niawalán-nang  pangilamdam  ang  alin- 
mang  lugal  nang  katawíin.=/fr  al- 
guno, i.  Utnílig  nang  malabia  sa  s(- 
noman.  — í/éy"m.  Mamatay  sa  lamig* 

MORISCO,  CA.  adj.  der.  nang 
moro.  Ang  náuukol  sa  manga  moroí 
II  m.  Morong  binyagan,  na  nálira 
sa  España  nang  únang  panahong 
palayasin  doüii  ang  manga  kasama 
nilá. 

MORISQUETA,  f.  Sir.áing;  ka- 
nin.  II  fam.  Dáyúag  laiang,  na  kau- 
galidng  sarili  nang  moro.  j|  Gawá,  na 
talíiganj¿  ipinangdárayá;  ipinanglála- 
lang;  ó   ipinangldibak  sa   kápowá. 

MORO,  RA.  m.  y  f .  y  adj.  Ang 
Mauritania,  provincia  nang 
África.  II  adj.  fain.  Ang  álak  na  wa- 
iang  háiong  tiíbig,  kasalungat  nang 
áiak  na  may  túbig  na  ang  távvag  ay 
cristiano,  dáhil  sa  ang  wika'y  bin- 
yagan  na. 

MOROSO,  SA.  adj.  Mabagaf;  ta- 
mad. 

MORRAL,  ni.  Buslóbusldan;  ó 
súpot  na  ibiníbitin  sa  nio  nang  ha- 
yop  at    nang   makákain   naglálakad   , 


y  Google 


MOR 

man.  [I  Sa  manga  mángang.tso  ay  ang 
siípot  lambal  na  pinagsísiglan  nang 
báon   at    nany    huü, 

MORRIÓN,  m.  Ang  binüsuol  sa 
ii'o  nang  manga  bayaiii,  na  gáinil 
sa  pagbabaka.  na  ito'y  parang  sala- 
küt  at  kung  iwinsay  mayroong  plu- 
maje. 

MORTAJA,  f.  Sápot  al  iba  pang 
ibinábalot  sa    patay. 

MORTAL,  adj.  May  kam.itayan; 
5  supil  sa  kainálayan.  |I  Ang  naka- 
m<\inal3y;  ó  makatnámatay  sa  khlu- 
lowá  ó  sa  kataw.\n.  ii  Ang  tila  pa- 
tay; ó  malápit  nang  mamatay:  v.  gr. 
Si  Juan  ay  nagíng  tila  patay  sa 
giilai  ó  sa  dalamhCití,  Juan  se  quedó 
MORTAL  de  susto  ó  de  pesadumbre.  j| 
Malínaw;  sigiiro:  v.  gr.  Ang  mañgá 
ssiiyal  ay  malilínaw,  b  siguro,  las 
señas  son  mortales. 

MORTANDAD,  f.  Pngkakama 
tay;  pagkakasalol;   sálot. 

MORTERETE,  m.  der.  n^ngmor- 
¡ero.  Kanyong  miinii,  na  ¡áging  gá- 
rait  nang  artilteio  sa  pagsa'.bá.  \\  Ber- 
so   na   pinapíipulok   kung    pista. 

MORTERO,  m.  Lusong  na  niun- 
li,  na  dikdikan  nang  anomán.  ||  Ba- 
tong  buiíaghag  na  pinagsásalaan  ng 
túbig  na  pinalíliiiaw.  n  Ngalan  nang 
armas  de  fuego  sa  artilteiía,  na  pi- 
nagkákargahan  nang  manga  bomba, 
granada,     etc. 

MORTÍFERO,  RA.  adj.  der.  ng 
muerte.    Nakamámatay. 

MORTIFICACIÓN,    f.     der.    ng 
,  mortificar.    Pagpapasákit    sa    Sariling- . 
katawni;  pagpipígíl  ó  pagsiipil  sa  ka- 
looban.  ||  Kapighatián;  kasukalán  ng 
loob.  II  Pangpasükal  nang    kaloüban. 

MORTIFICAR,  a.  Pasakitan;  ha- 


-389- 


MOS 


písin;.  bagabagin.  ||  r..,^asakitan  ang 
"Sarili;  pagpigiian  ang  kalooban,  6 
supi'in  ang  pita  nang  katawkn. 

MOSAieo,  CA.  der.  nang  Moi- 
sés, y  adj.  Ang  náuukol  kay  Moi- 
sl's.  [|  /vng  pinamutihan  nang  sarísa- 
ring  kiílay  na  bato.  Ginágamit  na- 
mang  parang    sustantivo. 

MOSCA,  f.  Lángaw.  I|  fam.  Sa- 
lapí.  II  Ang  tawong  nakayáyamot  at 
mabigat  ang  ugáli  [j  niet.  Masidhing 
kntí  nang  balat,  na  .  nakabálKilisa.  {| 
pi,  fam.  A'ig  manga  tilamsik  nang 
baga, 

MOSCARDA,  f.  dim.  nang  mosca. 
Báng.iw    na  maliit. 

MOSCARDÓN,  m.  aum,  ñang 
ffíOííTa.  Bángaw.||Bubdyog.||met.  Ang 
tawong  nakamümuhi  sa  bigat  nang 
ugá'i    at    pagkatampalasan. 

MOSQUEAR,  a-  der.  nang  mosca. 
Biigawin  ang  lángaw.  ||  met.  Sunia- 
grjt  nang  lila  nagágaüt,  (|  a.  Magdam- 
dam  sa  salítá  nang  kápowá.  ||  Iwaksf; 
¡layó    ang    manga    kapinsalaán. 

MOSQUEO,  m.  dei.  náng  mosca. 
Pífgljiígaw   nang   lángaw. 

MOSQUERO,  m,  der.  nang  mosca. 
Pangbúgaw  nang  lángaw,  6  isinása- 
bit  na  panghidli  nang  lángaw,  at  sakS 
síniis'vinog. 

MOSQUINO,  NA.  adj.  der.  ng 
mosca.   Náuukol    sa  lángaw. 

MOSQUITERO,  RA.  m.  y  f 
der,    nang  mosquito.    Kulaiiibó. 

MOSQUITO,  m.  Lamok.  ||  fam. 
Ang  tawong  mapagpalagí  sa  linda- 
ban   nang  álak. 

MOSTAZA,  i.  bot.  Kílul  ¡|  Sa 
má^igangaso  ay  ang  pinakamaliit  sa 
aianí  na  claseng  kilalá  na  perdigones. 

MOSTRAR,    a.  irreg.  como  acor- 


vGooQle 


MOT 
dar.   Ipakila;    ípatanaw.  \\  met.    Say- 


-390- 


sayin;  ipaunáwa.  j¡  Maglíiinnarí;  disí- 
mu!ahín;  magpangap,  [|  Magpakita; 
niagpakilala,  para  nang  magpakita 
nafig  íápang,  mostkar  7'aior,  í'^ir.[|ItLÍ- 
ió.||  r.  Tumanyag;  pakita;  patnnaw; 
pakilala:  v.  gr,  i'akjlálang    kazbigan, 

¡MOSTRARSE    mitigo;  IPAKILAI-A    Ó    IPA- 

Ki'i'A    ang  pagkapriiicipc,   .iiostiíarsk 
príncipe.    \\    Magpákitaan;     magpará-     ó   dalaj 
ngalanan.  a,t!awa 


MOV 

MOVILIDAD,  f.  Ang  kapang- 
yariiiang  tnglay  nang  anoitián,  na 
makagataw.|¡Dí  pagkápanatag;  ó  ang 
paghabago  nang  anonián.  ||  me'..  K.a- 
salawahán. 

MOVIMIENTO,  m.  Paggalaw; 
pagugá.  [i  Kilos.  II  Kabalisahán  nang 
lóol).  II  Hindi  pag"ká!agay. 

MOZO,  ZA.  adj.  Ang  bagontawo; 
II  Ang  malápit  nang  mag- 
ay    edad    man.  ||  ni.  AHlá; 


MOTA.   f.    Himulmol  nang  kayo;  utusán.    Nagsá'^aysay    nang     talagang 

hilatsá  j[  Pilápil.  tiingko!  nang  báwa'f  isa  sa  pamagitan 

MOTEJAR,    a.  Mangüt;    n-.amin-  nang  isang    sustantivo   na    may  pre- 

tás.  II  Bansagán  ang  kípowa;  iiiamií-  posición  dk  sa    unahin:  v.    gr.    utu- 

\k=(Á  une)  de  ignorante.  Bansagán;  san  sa   cocina,    mozo  de  cocina,   etc. 

ó   iitín  (íing  iba)    na    mangmang.  MUCOSliJAD.    f.  der.  nang  «íoco. 

MOTÍN,  m,  Pagaalsá.  ¡I  Paglabag;  med.  B-ígay  na  parang  líhog;  ó  uhog- 

panghihiniagsik    nang    niadlá;    taban  ujiog. 

sa    manga    pindiió.  MUCOSO,    SA.    adj.    der.    nang 

MOTIVAR,    a.     Magbigaydaán  6  fnoco.   Parang  úhng.  ||  Úhugin. 

dahiián.    ||    Ihánay    ang     katowiraní  MUCRONATA,   f.    ánat.  Biitong 

saysayin    ang  dahüang  iginigáwa  ng  inalambot    na    nakalagay    sa    bungá- 

Anorí\\n.\\\ti\\<.t\á.=( un  decreto)  con,  ngü    nang    siknuítá. 


en  buenas  razones.  Ilákad  (ang  isang 
kantusán)    sa.inabuting  katowiran. 

MOTÓN,  m.  náut.  Kaió.  ;i  Tang- 
kalae.  Ito'y  sarísari  ang  liitsura  aC 
lakír 

MOVEDIZO,  ZA.  adj.  der.  ng 
mover.  Madalinggiimalaw.  |i  Gálíiwin; 
d  madaling  gaiawín.ljmet.  Halagliag 
na  kaloóban. 

*■  MOVER,  a.  irreg.  pres.  ind.  nmevo; 
mueves;    mueve;    movemos;     movéis; 

,'  mueven:  imperat.  mueve-  tií;  mueva  él; 
muevan  ellos:  subj.  mueva;  muevas; 
etc.  Galawín.  |l  KÜiisin;  tinagin.|[  GÍ- 
baín.  II  Ilipat.  |¡  Udiukán;  ibuyó.  |l 
Maka...  v.  gr.  movkr  á  lágrimas, 
uwíkijrak.  |]  met.  Magbigay  daán.  || 
r.    Gumalaw;  kiimüos.  11  Luiiiíoat, 


MUCHACHADA,  f.  der.  nang 
muchacho.  Güwa;  ó  ásal  bátá.  ||  Anyó 
na  sariti  nang  bátá.  Salitá  na  ipi- 
nanglílibak    sa   liindí    na   bálá. 

MUCHACHEAR,  n.  der.  nang 
muchacJw.  Giimawá  nang  gawang 
\y\úk. 

MUCHACHERÍA,  f.  der.  nang 
inuchacho.  Gawang  bátá,  ||  KÜos;  ó 
ásal  batang  nmnlí  ([  Karamihan,  6 
lupoii  nang  nagfingay  na  manga  bátá, 

MUCHACHEZ    f,   der.  nang  »/«■  . 
chacho.    P;tgkabMá;  6  kal^gayan    ng 
b-!á. 

MUCHACHO,  CHA.  m.  y  f. 
B;itft;  ó  ang  hindi  pa  sumásapit  sa 
píigkabágonlawo. 

MUCHEDUMBRE,  f.  der.  nang 


vGooQle 


MUD 

mucho.  Karamihan;  kasügaiiáan;  pú- 
s.-ik. 

MUCHO,  CHA.  adj.  Marami; 
síigáná.  II  Madlá. — Muchos  de  los  pre- 
sentes. Marami  sa  manga  náhaharap. 
—  Tener  en  }iiucho,  M.nhalagahfii;  ó 
píikaniahalín. 

MUDA.    f.    Pagbabago;    pagübá." 


391  — 

'         MUÉ 

nátaang"  gugulin  sa  manga  pagpa- 
paiikit  at  pa,yhiisny  nang  punduhan. 
MUELLE,  adj.  ,  Malambot;  ma- 
latá;  suabf.  ||  m.  PalaÜin  na  malam- 
bot at  iba  pá,  na  ikinákabit  sa  manga 
mákina  ó  fcisankapan,  at  ng  kung 
diír.áii  ó  biingoin  ay  gumalaw  ó 
yumütyot,    |iaia    nang    muelle  nang 


líihiKan;    dpmit.  ||  Pangungúlag   nang     kalesa,  carrueige,  ttc.  [i  Punduhan  ng 
balahibo   nang  ibón;    b    panahón   ng     manga    sasakySn   sa  tabing  d^gat    o 


pangungiílag. 

MUDANZA,  f.  Pagbabago;  pag- 
übá   nang  anomán. 

MUDAR,  a.  Baguhin;  ibahín.  H 
Iiípat.  II  Bihisan  ang  damÍt.||MaBgi¡- 
lag  ang  balahibo  nang  ibón.  [  met. 
Baguhin  ang  pasiyá  ó  hÁ.to\.=.( al ~ 
^una  cosa)  á  olra  parte,  liipat  (ajig 
anomán)  sa  ibang  Iugal.='/í  miento. 
Baguhi[i  ang  akálá;  6  niagbago  ng 
akálá.||r.  Magbago  nang  pamumúliay 
6  ásal,  e'.c;  l|  Magbihis.  =í/í  casa.  Bu- 
mago  nang  báhay.=£«  otro.  Mag- 
bago; magibá. 

MUDO,  DA.  adj.  Pipi.  Sinásabi 
rin   naiiián  sa    nápakawalang  kíbó. 

MUEBLAJE,   m.  der.  ng  mtteMe. 


flog    na    pínagháhanguan  nang  hilan. 

MUERTE,  f.  Kamátayan.  \\  Pag- 
kamatay.  ¡|  Pagpatay.  =  «íi/7/rí7/.  Ang 
pagkamatay  na  ugáli  nang  tawo,  na 
giling  sa  sa.VM.=violenta.  Ang  pag- 
kamatay sa  lason,  biglí,  bítay  at  iba 
pang  ganganiló. — Luchar  con  lo 
muerte,  fr.  Maghingíiló  nang  maluat. 

MUERTO,  TA.  p.  p.  irreg.  ng 
morir,  adj.  Ang  ápog  ó  yesong 
sinublián.  II  met.  Kupás;  mahínS;  li- 
pas. Sinásabi  sa  kiílay  at  sa  katalt- 
nuhan  nang  islp  nang  tawo.||na.  Ang 
bangkay,  6  patay    na    tawo;  nataatay. 

MUESCA,  f.  Kiítab;  sábak  na 
paglálapatan;  ákab;    bak-^m. 

MUESTRA.  Ang   pirasong   ma- 


Ang  kasankapan  nang  loob   nang  bk-  liit  nang  alinrtiang  kayo,  damit,  ká- 

hay,   para   nang  taburete,  rneía,  sofá,  hisy,  bákal,  etc;  ó    ang"  kaunti  nang 

etc.  anomang  kaUkal    na    ipinakíkita  6 

MUEBLE,   adj.    Pagaáring   naüi-  ibinfbigay  ai  nang  mákilala  ang  ka- 

lipat    sa    ibang    higal.  li  Kasankapan  níyang    kalidad.  ||  Hiíwaran;    ó    pari- 

nang  lofib  niing  pamamáhay.  san  nang  anomán,    para  nang  mate- 


MUECA.  f.  Ngibii;  kibit;,  ngíwí. 
II  Pagngiwi,    sa    panglilibak. 

MUELA,  f.  BaCong  pangibábaw 
nang  gilingan.  [¡  mot.  Uí^og;  lupon  ng 
nagsásalitAan.  Bugaán;  hasaán  nang 
patalim.  II  Bagang. 

MUELLAJE,  m.  Bui's  na  slní- 
singil  sa  manga  sasakyang  dumü- 
í  doong  sa   ¡sang   lugal,    na  ito'y    itt- 


ria  sa  pagsülat,  etc.  ||  Ang  ietrerong 
iniUlagay  .sa  harapán  nang  lindaban. 
II  met.  Tanda;  bakás  nang  anomán. 
MUGER.  f.  üabayi.  ii  Ang  sariliíig 
asawa  nang   isang    lalaki. 

MUGERIEGO,  GA.  adj.  deil  ng 
muger.  Náuukol  sa  babayi.  ||  Lala- 
king  mapangMunya.  |] '  Karamihang 
babayi . 


y  Google 


—  30:; 
MUG 

MUGERIL.  ad).  ilcr.  nang  viti- 
ger.  Ang  sarili  al  iiánukol  sa  babayi. 

MUGERONA.  f.  aum.  nang  mu- 
ger.  Babaying  malakl  ang  panganga- 
íawíin    at    malaás. 

MUGIDO,  p.  p.  nang  mugcr. 
UngS;  ngawá  nang   baka,  6    toro. 

MUGIR,  n.  Uinnnga  ang  baka; 
ang  sa  manga  toru  ang  távvag  ay  bra- 
mido. 

MUGRE,  m.  Ang"  mansang  ta- 
ngís, mantíká,  etc.;  dumí  o  libag 
nang  damit,    nang    lana  etc. 

MUGRIENTO,  TA.  adj.  der. 
nang    vmgre.    JMaÜbag;    libagán. 

MUHARRA,  f,  Sibal  sa  diilo  ng 
tagdán  nang  bandílá. 

MíJIR-  a.  irieg.  como.  huir.  prov. 
arag.    Gatasan:   giin-.atas. 

MULADAR,  m.  Tapunán  nang 
yag-it.  II  inet.  Ang  alinmang  naka- 
dúdiingis.  6   nakasísirá. 

MULAR,  adj.  der.  nang  muía, 
Nánukoi   sa  mulo  ó    muía. 

MULATERO,  m.  der.  nang  muía. 


MUL 
MULTA,    f.  Ang  pariísang   salapí 
sa  anomang    naging  sala    ó  katnáÜan. 

Multa. 

MULTAR,  a.  Multaban;  ó  ma^- 
lagdá  nang  pariísang  salapi  na  laban 
sa  isa,  lunkol  sa  anomang  sala  h  ka- 
nialfang   nágawá. 

MULTIFORME,  arlj.  Ang  may 
niarami  ó    sarisaring  hitsiira. 

MULTIPLICACIÓN./,  der.  ng 
multiplicar.  Ang  ¡lagdami;  ó  pagli- 1 
páná  nang  anomán.  ||  arit.  Réglang 
nagtntuió  nang  pai;niiimultiplicar  rg 
isaiig    níimeio    sa    iba. 

MULTIPLICADOR,  RA.  m.  y 
f.  der.  nang  multiplicar.  Ang  nag- 
pápadami,  ó  nagpspakapal  nang  bl- 
iang  nang  manga  bág-ay.  ||  m.  Arit. 
Ntíraerong  ipagpáparami,  ó  ipagniii- 
multiplikiir  nang  anomang  bágay  ó 
halaga. 

MULTrPLICANDO.  m.  arit. 
Ang  b:igiy  ó  halagang  parár.imihin 
ó  pinárarami. 

MULTIPLICAR,    a.     Paramihin; 


Nagpápaiipa,    ó  nagdalagá  nang    nía-  pakap^ilin    ang  bilang     natig  tawo   ó 

ng-í   muía.  nang  anomán.  |[  n.  y  r.  Dumami,    kn* 

MULATO,     TA.     adj.     'J'awong  mapal.   Itó    ang"  kangaliang-  gamitin, 

"^  láló  na   kung  ang    sinásabi    ay    pag- 


anak  nang  ¡sar.g  taga  Europa  at 
isang  tagarito,  ó  taga  Afrika,  ó  Amfe- 
rika.  Gínáganiit  namang  parang  sus- 
tantivo, jl  Kayiimangí. 

MULETA,  f.  der.  nang  muía. 
Muía  na  bálá  pa.  ||  Ang  káhoy  na 
may  pahálang,  na  iiinásabak  sa  ki- 
líkili    nang    pilay  at  nang  makalákad. 

MULETADA,    f.  dür.  nang  muía,     saganaan.  |¡  Dami;  kapal. 
Karamihan    nang   muía;  6  nang  V\-         MULLIR,    a.   irreg.    bruñir.    Bu- 
lioy  na   panakbibi  nang  pilay  sa  küí-     highagín. 
kili,    nakinakalakal.  MUNDO  m.  A-ig  kapisanan  nang 

MULETO,  TA.    m.  y  f.    der.  ng     lahat  n.mg  lawo  al    ib&   pang    na  sa 
muía.  Muía   na   bátá  pa,  '      ibábaw  nang  liípá.¡jSanda¡gdig;  sang- 


dami  na  búhat  sa  pagaanak.  ||  arit. 
Paramihin  ang  isang  bigay  nang 
makáilang  dublé,  na  gaya  nang  bi- 
lang na  sinksaysay  nang  pangalavvang 
numero. 

MULTIPLICIDAD,    f.  y 
MULTITUD,  f.   Karamihan;  ka- 


vGooQle 


MUN 

líbutin;  ú  miincib.  II  ÍA'.t.  M  ;ra.iüi; 
makapal:  v.  gr.  A/i^'  biíhay  na  ílo'y 
fiinapagkigúgol  akh  nvi^  maicapal 
u;i  salapí,  esia  casa  me  cosil)  un  aiUMno 
¡id  dimro\\?.i.ta.Án  nang  psaiiiimíhay, 
at  piikikisama  sa  kápowá  j|  Hilig  sn 
masaya«g  pagbiibúlity,  láyaw  iiíing 
kitawSn  at  manga  pitang"  tnasasaniá 

I  MUNICIÓM.  f,  Mmgá  pagkíin 
al    kísankíping    kúlangx-i  ng  isang 

I  hiikbó.  Nngkíkahati  sa  tinátaw.ig  na 
municiones  de  boca,  xx-x  ita'y  ang  náuu 
kol    SI     pngk\in;    at   municioms    de 


fflUR 

MUilALLA.    f.   Kúta;    miiog. 

MUkAR..  a.  der.  uang  vinro.  B.i- 
kurin  al  kiiUingtn  nang  kiítá  ang 
alinming  ciudad^  castillo  ó  bayan. 

MUR.CIK(AGO.  rn.  K.^liagka-bag; 
báyakan. 

MURMUJEAR,  n.  mct.  Bumti 
longbulong. 

MURMULLO,  m.  Ang  íngay;  ó 
újoiig  nang  sáÜtaan,  Ihlo  na  ang 
sa  maratni,  na  w^lá  nang  máwatasan 
kundl  ang  káinf  lyan  lánang.  ||  Ang 
ú¿ong  nang  agos,    b  nang  manga  da- 


^iierra,    na    itó    nama'y   ang    niangX     hon  nang  ká  loy    na  pinápagpag  ng 


sindiita,  pananamit  at  iba  p.ing  gi- 
iiiit  sa    ptkikidigmS. 

MUNIFICENCIA,  f.  Ang  kimá- 
halan  nang  ugáÜ  at  kagand.ihin  ng 
loob. 

MUNÍFICO,  CA.  adj.  Ang  ta- 
wong  maTal  na  ugálí  at  mngandang 
loob. 

MUNIFICENTÍSIMO,  MA.  adj. 


hangln.  II  P.ig.nura;  ó  paglibak  sa 
hindí   kaharap. 

MURMURACIÓN,  f.  dor.  nang 
mivmurar.  Ang  pagwiwiká  nang  ma- 
samá;b  pagmiira  sa  hindi  kabarap.  || 
Piíninírang   puri 

MURMURAR,  a.  Umtígong,  ó 
lumagasaw  ang  agos  nang  tíibíg  sa 
pigdaraan    sa    buhangin,    balb    b    sa 


I  siip.  ng  munífico.  Liibliang  mahai  na     ináigiisang   dinádaanan.  II  Biimulong 
Jubhang    niagandang    loob.     bulong,  sa  hindí  pangyaynri  nang  gi 


MUÑFXA-  f.  Ang  maníka  ng  ka- 
m.iy;  kamió;  b  galangg.ilangá.i.HM  i- 
ník'i;  ó  tawjtaw.5hang  bibayi,  na 
l.iriiúi  nang  mingi  buá.|lfim.  A'ig 
d  ilagang  walang  kabuUihán  at  h,\rn- 
bng. 

MUÍíE'O.  in.  Minfkíng  UUki; 
ó  tawotawMnng  l.iruin  nin¿  niingi 
bátá  II  fam.  A-ig  bigor.gtaw  mg  üla 
bib.iyi  at  w.dang  kibululiín.  n  Li- 
láking  nápaki'iit. 

MUÑIR,  a.  irrog.  como  bru'iir. 
Bibilaing  miglitipm  ang  imng'i  ki- 
kipitid  nang  \^^v\i  c-^f radia  %-\  ising 
pigpiipúiong.  piítí,    líbi'ig,    et:. 

iVlU.'^.AL.  adj.  der.  nin^  ;«7r,'. 
A'ig  n^iliikil    sa  kiíia. 


nügusCo.|i  M.igmurá;  magwikS  sa  hin- 
dí kiharap,  na  pintasán  ang  mangíi 
gawá  ó  wíká  nitó;  manirang  puri. 
■=siel  prójimo.  M  inirang  puii  sa  ki 
powá. 

MUS-\  f.  Isi  sa  manga  diosdio^ 
san  nang  unang  panahón,  na  ang 
patagay  nang  manga  poeta  ay  na- 
ng igtítirj  sa  biindük  nang  Helikon 
ó  t*d:iiaso,  at  sa  k^iniiá  ináating  nag 
bLÍh.U  ang  minga  kirunung.in,  !ál6 
na  ang  pigtulá,  pintura,  míisica,  etc. 
I!  Ang  |>agkip-)eta   ó   pigk  iber.sista. 

MUSELINA,  f.  Kiyong  muselina. 

MUSEO.  r.\-  L'ig\l  na  sadyañg 
nililaan  s.i  p-igaáral  nang  tinngí 
kinmiiiigtng,  para  nang  mií^ici,   pir.- 


y  Google 


MUS 
tura  al  iba  pa.  ||  Lugal  na  piíKigíim- 
pukm  nang  mang-'i  sarisaring  bágay. 
na  iikal  sa  manga  karunungan  at 
manga  arte,  pava  nang  manga  ar- 
íificiong  yáii  i\mig  ma/emáf/ca,  ma- 
nga larawan  ó  pintura,  medalla  etc. 
II  Ang  kapisanan  ó  kitiátntalatagnng 
ivüihdjny  nang  madlang  salapi  at  me* 
dalla  nang  ibatibang  lugal  ó  panahtSii. 
MÚSICA,  f.  Miisica;  ó    k^ipiíanan 


-  394  -  ■■'#  ■      •  ■ 

MUT  j : 

MUSITAR,  n.  Magsalítá  nanff 
nagkákakaiing  ang  ngipin;  bmntilong- 
biilong. 

MUSLO,    m.    ¡mat.  Húa. 

MUSTIO,  TÍA.  adj.  Lantí.; 
laing.  I)  met.  Malümbay;  namámaiig- 
law. 

MU'i'ACIÓN.  f.  Pagbabago;  pag- 
iibá. 

MUTILACIÓN,   f.  dcr.  nang  w«. 


nang  manga  nitísiko.  I|  Katiptinan  ng     ü'ia/:    Pac;pütoi;  ó  pinagputiilan  npng 


lugtuging  nakasiílat  sa  papel, 
na  para  kantalún  ó  tugí'ügfn:  v.  gr. 
Sa  lalagj'án  nang  papel  na  itó  nata- 
lago  ang  tugtugin  ó  kantá  sa  capilla, 
en  esta  papelera  se  guarda  la  jiúsica 
de  la  capilla.. 

MUSICAL  adj.  der.  nang  wz/íj/Ví/. 
Ang  náuukol  sa  tugtugin  6  sa  itn'i- 
sica. 

MÚSICO,  CA.  adj  Ang  nímukal 
S.T  LUg:tugÍi)  ó  sa  nitíiica,  ¡ura  nang 
kasankapan  6  instrumento  nang  m  tí' 
SICA,  vistnimenlo  músico;  TUtiTUcmo 
nakasúlai.sa  papel,  composición  música, 
II  m.  y  í.  Ang  may  oficiong  músico; 
ó    marunonií    nan;:;  nnísica. 


aíiiimang  kasankipan  nang  katawán. 
K^ranÍvv.ing  wikain  sa  katawang  bu- 
hay. 

MUTILAR,  a.   Putiilin;  ó  íhiwa- 

lay  ang  aliimiaiig  k[isaiikapan  nang 
katawán.  II  Puimítol;  magbawas;  ó  ali- 
sín  ang  alinmang  bah.igi  nang  ano- 
mang  bSgay,  paia  nang  putlín  d 
n AWASAN  ang  dasal,  jiutii-ar  el  rezo; 
ALisix  ang  isang  pankat  fiang  hokbó, 
MUTILAR   el  ejé/cilo,  etc. 

MUY.  adv.  m.  Lubhá;  lotoong; 
V.  i;r.  LuuHANG  maditii,  ó  toioong 
inahnli;  siuv  bueno;  LUtüíANü  jnasamCi; 
^[uv   7nalo. 


y  Google 


2N]- 


NÁCAR.  ni.  TAloiso,  ó  ang  bal.a 
Haiig  kiniílínnan  nang  perlas.  Nái:ar. 
II  mpt.  AUnmaiig  bágay  na  kawan- 
ki  nang  kií  ay  nang  loob  nang  ba- 
lat    nan^    perlas, 

NACARADO,    DA,    adj.    dcr.  ng 
nácar.     Ang-    kiilay    kapís;   6    kíilay 
nácar.  \\  Ang    riabábatbat  ó    napamií- 
!   miilihan    nang  nácar.  \\  May    nácar. 

NACARAR.  a.  der.  nang  nácaf. 
Gawfng  paiang  nácar  6  kapís  ang 
isang  bigay.  [|  Batbatín;  kalupkupán 
nang  nácar. 

NACKR.  n.  irreg.  gcr,  naciendo: 
pres.  ind.  yo  nazco:  imperat.  nazca 
él;  nazcamos  nosotros;  nazcan  elios; 
subj.  pros,  nazca;  nazcas;  nazca;  naz- 
camos, ctr.  Ipanganak;  himabás  sa 
maüwánag.  ii  Turafibó;  gumití  ang 
tiibó  nang  halaman;  o  tubúan;  s¡- 
pillán  nang  balahibo  6  pakpak  ang 
k.itawin  nang  háyop,  |¡  Magbiíhat  ó 
mangáling  sa  isang  ának  6  familia. 
[|  met.  Sufflifkat;  smuílang;  milak  ang 
araw,  bituin.  etc.||met.  Magmnia  ang 
isung  bágay   sa  iba,    na    doón    m:iii- 


gá'mg  ang  pagkabígay.  ||  mct.  Su" 
míboi;  ó  buniálong,  at  sinásabi:  su- 
MÍsiBOL  ó  líUMÁiíALONG  ang  viañgá 
baíis  ó  ilog,  NACEN  las  fuentes  ó  rÍos, 
etc  |)met.  Lumakí  sa  anomang  kau- 
gatián    (S    hílig  nang    katawán.=fí'« 

fortuna.  Ipanganak  nang  may  pálad; 
ó  ipanganak  na  mayaman.=(/á  pih. 
Mapalarin  sa  anoniang  ákaláin  ó  la- 
kann.=  efí't7  de  aquello.  Mangáling; 
m3gbiíh,i[  itó  doon.=:c«  Manila  Ipa- 
nganak sa  Mayníia.=/fl/-a  trabajar. 
I¡>anganak  na  taán  sa  kahirapan.  |¡ 
r.  Sumíbol;  sumipot  nang  kiísá  ó  ng 

w.dang    naglátaiiira    ang    alinmaug 

halaman. 

NACIDO,    DA.  p.   p.  nang  7tacer, 

y    adj,    Katutiibó,  II  Lápat;    bágay    íit 

akiná.  H  Ipinangának.||m.  Pigsá;  bagá; 

NACIENTE,  p.  a.  nang  nacer, 
y  adj.  Ang  gumfgiti;  ó  bfegong  su- 
mísipot.  II  met.  Ang  bágongbago  pa 
láraang-. 

NACIMIENTO,  m.  Kapangána- 
km;  pangangAnak;¡|Ang  panganganak 


vGooQle 


NAC 


-396  — 


NAD 


sa  atiiig  P.  Jesiikr¡^to.||Ang  paRtiiljóó 
paggili  iiang  pananim  ó  binhí.  ||  P^g- 
tiLiüi;  ó  paggití  naiig  manga  bulak- 
iiik,  bukü,  etc.  |j  Lug:il  na  tinubúan 
nang  síiioiDan.  |]  Miíló  nang  ilog.  (j 
Lálii,  o  pinagbuhaung  aiikáa  natig 
ii^atig  UWü.¡[P¡iiai)gal¡i'gan  nang  aiio- 
tnatig    bttgay. 

NACIÓN,  f,  d.:r.  iiang  mcer.  Pag- 
UÍbó;  pap¡sipot;  pangangatiak,  at  si- 
násabi:  Bulag  na  sumií'Ot,  6  bulag 
na  ifiNAÑiiANAK  6'  TUAiúüó,  ciego  (¿C 
NACIÓN,  jl  KaíipLinan  nang  niangi  na- 
iiánahanan  sa  isang  provincia,  ciudad 
á  caharián. — de  nación.  111  ü  J .  ad  v . 
Taga;  ó  lúbó  sn.  jalit.ing  ipinagpá- 
pahayag  nang  tiiiiibiíang  hípñ  nang 
iba. 

NACIONAL,  adj.  der.  nang  na- 
ción.  Ang  náuuko!  sa  nación,  6  sa 
kahaiiáti  nang  nagbásaüiá  ó  nang  nia- 
ngá  kihákdusap.  ||  Ang  náuiikol  sa 
alinmang"  nacii/u  ó  kaharián. 

NACÍONALIDAD.  f.  der.  nang 
nacihn.  Ang  pngíbig  sa  linubiíang 
kípá.  II  Kalidad  ó  sarilipg  kaiígaüán, 
etc.  nang  isang  nación. 

NADA.  f.  'Kawalán;  weiá;  'ano- 
iiia'y  walá.  Sinásabi  sa  iiianga  bágay, 
sa  lawo  ay  hindi.  [jadv.  dt:  iicg.  Wa)á; 
paano  lua'y  hind'-  maging  paano 
iiia'y    hindi.  II  a-V     Háinak. 

NADADERA  der.  nang  «ffí/ar. 
Timbulaii. 

NADADERO,  m.  der.  nang  «<i- 
dar.  Lugai  na  maiálanguyan;  ó  lá- 
ligiiyang    lugai. 

NADADOR,  RA.  m.  y  f,  der. 
nang  nadar.  Ang  sanay  6  maíakás 
lu  mango  y. 

NADAR,  n.  Luniangoy.  ||  Lumií- 
miítang    ang   anomang    bágay.  |¡  met. 


Suinagáná;  magtaniasá;  ó  lumiílang 
sa...,  para  nang  isang  masalaping 
lubíiá  ay  sinaiabing   saüÁna    6   nag- 

T.irAJlASA,    ó     LUJIÚLUTANÜ     SO.   ginto, 

NAOA  at  oro.=Í¿  espaldas.  I,,uiiianguy 
nang  pahimbaUngay;  ó  niaghimbala- 
ng.y. 

NADIE,  pron.  indet.  \V.iia  sino 
man;  d  sínoiiían  ay  hindi.  Sa  tau'j 
lámang    ginhganiit. 

NADO.  ni.  Langoy.  — á  nado.  adv. 
nt.  Palaiigóy;  ó  nilangoy.  |j  nitt,  Ma- 
sákit;    lubhang    mahírap. 

NAGUAS,  f.   pl.    Naguas. 

NAIPE,  m.    Baraha. 

NALGA,  f.  Pigí;  ó  bawa't  ¡sá 
nang  dalawang  kalamnán  nang  piiil. 

NALGADA,  f.  di;r.  nang  nalga. 
Ang  !an;án  nang  b*boy  sa  pigi,  na 
tinátawag  namang  pemil.  II  Hampas 
sa  pi^i.  ■    3. 

NALGUDO,  DA.  adj.  der.  nang 
nalga.  Pipián;  ó  rnatambok  ang  pigí. 

NALGUEAR,  n.  der.  nang  nalga- 
Gumalawgalaw  nang  malabis  arjg 
oigí    sa    pagi&kad. 

NAO.  f.    Sasakyán;    daong. 

NAPOLITANO,  NA.  adj.  dtr. 
nang  JVápolei.  Taga  Ñapóles;  ó  ang 
lúbó  doón.  ][  Ang  náuukol  sa  ciudad 
na  yaón.  |[  Sa  larong  tresicle  ang 
pagkakápisan  nang  latloiig  batong 
tinátavviig  nating  politana,  na  biihat 
din  sa  salitang  lió,  at  masarná.  lá- 
niang  ang  pagsasábing  pinagkauga- 
lián. 

NARANJA,  f.  Bunga  nang  luk 
bán  ó  siíhá.  ||  B.ila  nang  kanybn  na 
singl^^ki    nang    lukbán. 

NARANJADO,  DA.  adj.  der.  ng 
naranja.    Kiílay    súhá. 

NARANJAL,    m.    der.    nang  na- 


vGooQle 


NAR 

ranja.  I^ukbanan;   ó    lugal   na   m;i- 
rániing:  tanim  na    liikbán. 

NARANJERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
■nang  naranja.  M;iglulu!cbán;  ó  nLig- 
títíndií    nang  lukbán. 

NARANJO,  m.  Aiig  púnó  nang 
lukbán.  II  ¡iitít.  f.im.  Ang  tawoiig  oía- 
purol    ang   iilo    at    mangiiiang. 

NARCÓTICO,  CA.  adj.  ined. 
Fangpalülog. 

NARICÍCA,  LLA,  I'A.  f.  ditii. 
n,uiíf    nariz.   Ilong    na    malüt. 

NARICÍSIMO,  MA.  adj.  sup.  ng 
nariz,  fam.  May  ilong  na  lubhang 
m:dakí. 

NARIGAL.    f.  d>r. 
fam.    Ilong. 

NARIGANTE.  adj.  der. 
m,  fam.    May    malaking  ilong. 

ilún] 


-397  - 


nang    tiariz. 


NÁT 

isdá;  6  lambat  na  panálá,  na  may 
galang  ang  bibig  at  untíunting  ku- 
líiíkipot    na    parang   mangas. 

NASAL,   adj.   Ang  iiádarapat; 
ó  iiáuukül  sa  ilong. 

NATA.  f.  Laknip  nang  galas.  |I 
met.  Ang  pinakipangLiIo  at  pinaká- 
niahiísay  nang   anomán. 

NATACIÓN,  f.  Ang  arteng  nag- 
tiíturó  nang  paglangoy.  !l  Ang  pag- 
langoy. 

NATAL,  adj.  Náuukol  sa  ka- 
panginakan.  ||  m.  Ang  áraw  nang 
kapangánakan. 

NATALICIO,  CÍA.  adj.  Náuukol 
sa  áraw  nang  kapangánakan.  Ka- 
raniwang  iláwag  sa  manga  pagpi- 
piala  at  pagkakatuwáng  ginágawá  sa 
áraw  nang  kapangánakan.  II  m.  Ang 


NARIGÓN,  NA.  adj.  Malakí  ang     áraw  nang  kapangánakan. 


II  in.  uu:n.  nang  nariz,  Ilong 
na    niahkí. 

NARIGUDO,  DA.  adj.  der.  na- 
riz. Ang  may  inahábang  ilong.  ¡|  Ta- 
bas   ilotíg;  ó  hitsurang  ilong. 

NARIZ,  f.  Ilong.  II  Pangamoy.  || 
Bawa't  isa  nang  butas  nang  ilong.. 
II  Ang  d:alawang  butas  nang  ilong. 
=-r¿ machadas,  pl.    Ilong  na    dapil. 

NARRA,    f.    büt.    Asana. 

NARRACIÓN,  f.der.  nang  na 
rrar.  Pagüasaysay;  ó  kasaysayan  ng- 
anomán. 

NARRADOR- m.  der.  nang  jia- 
rrar,  Ang  nagblbaliíá;  nag^ásaysaj-. 

NARRAR,  a.  Saysayín;  6  ¡ba- 
lita   ang   anoiiiíing   p<in;'yayari. 

NARRATIVO,  VA.    adj.   y 

N.'\RRATORIO,  RlA.  adj.  Ang 
náuukol  sa  pagsasaysay;  ó  nabSsa- 
khtw  nang   pagssaysay. 

NASA.  f.  Hubo  na  paiighuli   ng 


NATÁTIL,  adj.  Ang  lumiílutang 
sa  tiíbig. 

NATATORIO,  RÍA.  adj.  Lu- 
ga! na  sadyar.g  páliguan  ai  lánguyan. 
II  Náuukol   sa  pagtangoy, 

NATILLAS,  f.  dim.  nang  nata. 
pl.'Minasang  harina,  gatas,  itiog  at 
matamís    na    nilútó. 

NATIVIDAD,  f.  KapangSlnakan. 
Karaniwatí^  lálong  sabihin,  sa  pa- 
nganganak  kay  Jesús,  sa  V/rgen  at 
kay  S.  Juan  Kautista,  tatlong  pa- 
nganganak  na  ipinagpfpista  nang  San- 
ta Iglesia.  II  Ang  paskó  nang  panga- 
r.ganak    kay  .Jesukristo. 

NATIVO,  VA.  adj.  Náuukol  sa 
kipangánakan.  ||  Katutiíbo;  sariti. 

NATURAL,  adj.  Ang  náuukol  sa 
naturaleza;  ó  tiáaayos  sa  kabagayán 
ó  sa  kaugalián  nang  báwa't  isang 
Lágay.  ||  Tíibó  sa  isang  lúpá,  ó  bá- 
yan;    v.  gr.    tliüó    sa    ó  tau.-Í    Bula- 


y  Google 


—  39S- 


NAT 

hi»  ang  tázvúiig  (yán,  es  natural  de 
Bulakán  esc  hombre;  Ginágamit  iia- 
inang  párang  snslaniívo.  |j  Áy  yáii  ó 
ginawá,  lia  walang  c'áyá  ó  i¡á'd:ig 
anonikn.  ¡|  Tapat  na  loob;  6  hindi  ma- 
riínong  magtláyá  sa  anomán.  j|  K.hu- 
galíari  ó  karaniwang'  mangyari.  (|  m. 
Ang  ugáli;    pagloloob;    ó  hí.íg  iiang 


ÑAU 

Sinásabi  namán  sa  tawong  nabag- 
bag  ó  náluhog.  [¡  met.  Masíra;  ó  lii- 
mabás  na  masamá  ang  anoinang  iná- 
akalá  d   negocio. 

NAUFRAGIO,  m.  Ang  pagU- 
lubog;  ó  pagkabásag;  ó  pagkabaghag 
nang  sasakyán  sa  dágat.  ||  niet.  K.-»- 
siráan    í>  kapahamakáng  malakf,   pa- 


báwa't  isa.    Sinásabi   namán  sa   há-  nguliíging  iiialakí,  kasaliwaang  pátad 

yop.  na  malakí. 

NATURALEZA,    f.    Ang   kaba-         NÁUFRAGO,  GA.  adj.  y  m.  y  f. 

gayan  Tiang  báiang  bágay,    para  ng;  Ang    nabagbag;    nabásag;    nágiwa    6 

KATAWOHÁN  nang  taiao,  naturaleza  nálubog    sa    láot  nang    dágat.    Tiní.- 

de¡  hombre.  j¡  Kapísannn   nang    boong  lavvag  din  namang  gayón  ang  isdang 

nilalaiig.  |¡  Ang  bísá;  6  kalidad  nang  palhig. 

bájya'tisang  bSgay.IjíClase.  ó  kalidad:         NAUSEA,      f.     AUbadbad;    su- 

V.    gr.    Hindl   akb   nakákakila    nang  k!am;  dimáiim  ó   pagsamá  nang  sik- 

mañgd  káhoy  na  gayong  klasic    ó  ka-  niu'rá  na  tila  íbig  rnásuka.i|mi;t.  Mnbi 

hiT)AD,  no  ht  visto   árboles  de  tal^k-  ó    yaniot    sa    anomán.    Plural  na    lá- 

KALEZA.  ^ /í7í;«í(fli7.  Ang  pagkatawo  O  !óng    karaniwang    gamitin    sa     lahat 

katawohán:    v.    gr.    Sa   boong    sang-  niyang  kahuliigán. 


KATAWOHÁN  ay  liitidimakátatagpú  ñg 
ganiiong  íawo,  en  toda  la  natura- 
leza humana  no  se  hallará  hombre 
como  este. 

NATURALIDAD,  f.  Ang  pag- 
káayos  nang  manga  bágay  sa  tala- 
gang  kaugalián.  11  Katapatang  loob.j| 
Ugáling  banáyad  nt  katamtaman,  at 
kilos    na  híndi  pinagaralan. 

NATURALISTA,  m.  der.  nang 
naturaleza.  Ang  nakáklküala,  at  sa- 
nay  sa  historia  natural, 

NATURALIZAR,  a.  Tangapíng 
párang  kababayan,  b  ifibó  sa  kaha- 
rián,  ang  ¡sang  tawyng  tagá  ibang 
lúpá;  ó  diü  kaya'y,  ang  niang-i  bá- 
gay na  biihat  sa  isang  liigal  ay  ga- 
mitin ó  ariing  párang  sarili  ó  dáling 
ginágamit, 

NAUFRAGAR,  m.  Málubog; 
mabagbag;    mabásag    ang    sasakyán. 


NAUSEABUNDO,  DA.  Nak.- 
áalibadbad;  ó  nakásusuka.  {|  Alibad- 
barin    at    palasuká. 

NAUSEAR,  n.  Ináalibadbaran;  6 
sumamá  ang  sikmáríl  na  tila  íbig  mi- 
siika, 

NAUSEATIVO,  VA.  adj.  y 

NAUSEOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
naíisea.  N;ik:iáalibadbad;  nakksusuka. 

NAUTA,  m.  Magdaragat;  ó  inari 
ñero., 

NÁUTICA,  f.  Ang  karuniingan, 
ó  arte    nang    paglalayag, 

NÁUTICO,  CA.  adj.  Náuukol  sa 
paglalayag.  [[  s.    Maglalayag. 

NAVAJA,  f.  Labasang  pangáhit. 
II  Tari.  II  Ang  páiigil  nang  báboy 
damó,  dáhil  sa  kawanki  nang  tari  \\ 
met.  Ang  dilá  na  mapaglasuá  al 
ma|i.TnÍiang  puri. 

NAVAJADA,  f.  clcr.  ng  navaja,  y 


vGooQle 


NAV    . 

NAVAJAZO.  11).  aum.  iiaiig  na- 
v-ija.  Siig.it  lung  íwi  lian  y  labas^i; 
ó   saksak  nang   iabasa. 

NAVAJERO  m.  dei.  nang  navya. 


NEC 

NAVETA.  P,  (irr.  nang  nAve.  Sa- 
sakynng  niunti.  ||  Lalagyán  nang  in- 
cienso, 

NAVIDAD,    f,   Kapangánakan. 


Taguín;  ó  lalagyán  nang  Iabasa,  láló     Ang  áraw  nang  pangiinganak  kay  Je- 
ang    sa    manga    barbero.  ||  Damit     sus.  ||  Ang    edad,  ó    manga    taón    rg 


na   |).tnglinis   nang   Iabasa. 

NAVAJICA,   LLA,   XA.    f.   der, 
nang    navaja.    I,abá3ang    maüit. 


pagkataWD,    al    sinásabi  sa  isang  may 
edad,    na,     tiene  mtichas  navidades. 
NAVIERO,   m.   der.     nang    nave. 


NAVAJÓN.  m.  aum.  nang  MfliJií/'íí.     Ang    may    ¿rí    nang   sasakyan, 


Labasang    malaki 

NAVAJONAZO.  m.  aum.  nang 
navajazo.  Saksak;  ó  siígat  na  gawá 
nang    labásang   malakí. 

NAVAL,    adj.     der.     nang     nave. 


kapagláiayag    sa    dágat     na    malakí 

NAVÍO.  m.    Sasakyan;  daong. 

NAZARENO,  NA.   adj.   der.  iig 

Nazaret.  Tagá  Nazaret,  ó  ang-náuu^ 

kol  doón.  Ginágamit  namang  parang 


,  Náuukol   sa  mangi    sasakyan,  at    sa  sustantivo.  \^%d.    báyane     hebreo     ay 

paglalayag.  ang  nátataan  sa  paglilinkod  sa  Dios: 

NAVE.    f.  Sasakyan;   daoiig.  [|  Sa  hindi    umiinom   nang    anomang    bá- 

inangá   simbahan    at    iba  pang   gan-  gay    na    makalálangj,  at  hindi   nagá- 

ganitó  ay  ang  tinátaWdg    natíng  kan-  ahit  ni  naggiígupit    man  nang  buhok, 

yon.  NEBLINA,  f.    der.    nang   niebla. 

NAVECILLA,  f.  der.  nang   nave.  Ú  ap    na    makapal    at    mabábS. 

Sas:.kyáng    oiunti.  ¡1  Naveta  na  ialag-  NEBULOSO,  SA.  adj.  der.  nang 

yán  nang    incienso.  niebla.   Maiílap;   ó    balot    nang  lílap. 

NAVEGACIÓN,   f.  der.  nang  na-  NECEAR,    n.    der.    nang    necio. 


Paglalayag.  il  Ang  karunungan, 
ó  arte  s;t  paglalayag. 

NAVEGADOR,  m,  y 

NAVEGANTE,  p.  a.  nang  nave- 
gar,  adj.    y  s.  m.    Maglalayag. 

NAVEGAR,  n.  Maglayag;  magda^ 
gat.  Ginágamit  ñaman  kung  minsaní 
parang   activo.  \\  met.    Mangalákal  n; 


Magsabí  nang  kahunghangíin;  ó  ma- 
kipaglalo  nang   pahunghang. 

NECEDAD,  f.  Kamangmangán.ü- 
Gawá,  ó  salitang  hunghang.  ||  Kaluin- 
hangán,  ó  kamábang  pínapanatlli,  sa 
kaligasán   nang  nio. 

NECESARIA,  f.  Kumón. 

NECESARIO,   ría.    adj.  Máda- 


magtawid    daga!.  ||  rael.    Maglakbay     lian  at  shpilitang  mangy^yari.  j]  Kai 


hayan  na  dtimaán  nang  dágat. 
¡I  a.  Ipagdagat  ang  kalákal.  =  ti,  para 
España.  Luuiáyag  na  patungo  nan: 


langan.=.i,  para  la  vida.  Kaüangan 
sa    biíhay. 

NECESIDAD,  f.  Pagkakailangan: 


España.=í-íí«   buen  viento.   Maglayag  kasalatín.||Pangánib.='Hfi«(3r.    Pagíhi. 

nang    may    mabnting     hangin.  =  r(J«-  =mayor.    Pagdumi. 

ira  la  corriente.  Másalungat  6  másubá  NECESITADO,    DA.    adj,  Salat: 

sa  agos,=i?»  ««  -vapor.    Magd^gat  n.i  mahfrap  ang  biihay. 

sumakay  3.-»  isang  vapor.          '  NECESITAR,  a.  l'ilitin;  líaiianga- 


vGooQle 


NEC 
n¡n||.n.    Magkailangiii;    mag'íalat.=  k 
auxilios.  Magkail  ing.iii    n:ing    tiilorij". 
=:=para  vivir.  Kailanganin    sa  pamii- 
miihay. 

NECIO,  cía.  fidj.  j\'Lmgmang;  ¡m- 
rigal.||Hiing!iang.  Sinásal)í  nani&ii  sa 
bágay  na  ginágawá  ó  sinásalilá  nang 
pahunghang. 

NECROLOGÍA,  f.  Tandíiaii  nang 
nanga  mata  y, 

NEFANDO,  DA.  adj.  Kalaitláit; 
iiakahíhiyá. 

NEGABLE,  adj  der.  nang  negar. 
M.iitátangi;    maipagUák^ilá. 

NEGACIÓN,  f.  dcr.  nang  negaf. 
Pagtangí;  pag¡Iing.||KíiwaIán;  ó  kisa- 
latan    nang  anomán. 

NEGADO,  DA.  p.  p.  nang  ne- 
gar, adj.  Ltibds  na  walang  kaj'a  sa 
anomán;  saiat  na  salat  sa  anomán. 
=:de  inkndimienh.  Salat  na  saiat  sa 
pagifsip,  =para  lodo.  Walang  kaya 
sa    anomán. 

NEGAR,  a.  irreg.  como  acertar. 
Itangí;  ipagkai  á;  itatuá.  ii  Pahindi; 
ipagkait.  ti  IpagbáwaI.  |[  Maknlímut;  ó 
luma>Ó  sa  dating  hingil.  [|  r.  Tuaian- 
g[;  umayaw;  m'glahilán  sa  paggawá 
nang   anoriiái,  =  (í  algún'}.    Pakiila. 

NEGATIVA,  f.  Pdgiling.  ii  Pag- 
tangí. 

NEGATIVO,  VA.  adj,  Tumáta- 
tuá;  ó  náuukol  sa  pagtíiuS  ó  pag- 
tangí. 

NEGLIGENCIA,  f.  Kip.ibaya^ln; 
katámaran. 

NEGLIGEiVTE.  adj.  Tamad;  pa- 
bayá.  =  en,  para  recaudar.  I'.ibayá 
sa  paniningil. 

NEGOCIABLE,  ndj.  der.  na!i3 
negociar.    MinéncgOfio. 

NEGOCIAN  rk.  p.  a.  lung  negn 


NEG 

ciar,  Mángingalakal;  niag!>aÍ)aUwas- 
z=:n  vinos  M  uiging  dakal  nang  áUik- 
■=in p3.lay  Mínging  ilakil  nang  pa- 
lay. 

NEGOCIAR,  n.  MaiigalákaI.||Su. 
miSho!.  II  a.  PíraaliatJan  ang  anomán. 
NEGRECER,  n.  iireg.  cerao  agrá 
dí'cer.    Urnilím. 

NEGRO,  GRA.  adj.  Maitim;  itim. 
Kadálasang  sustantivo  kung  gamitin. 
||Marumí  ||niel.  Lubhang  mapangtaw 
II  Kiílang  pálad;  walang  pá  ad.  I|  ni. 
y  t.    Tawong    in^itim;  6  ita. 

NEGRURA,  f.  der.  nang  negro. 
Kaitirnáü.  j 

NEGRUZCO,  CA.  adj.  der.  nang 
negro.   Maitim;    nangíiigitira. 

NEMA,  f.  Tatak;  sará  nang  sil- 
lat.  II  Oblua;  lacre  na  panará^  nang 
súlal. 

NKMINE  DISCREPANTE.  loe. 
lat.  Walang  kapintasan  ang  lahat. 
NENE.  in.  fini.  líUáng  maüit. 
NEÓFITO,  hi.  Bágong  bitiyagan. 
NEOMENIA,  f.  Ang  unangáraw 
mng    buan  sa    lángit. 

NERVIO,  m.  Lilid.  ¡I  Ang  pina- 
kamatíbay  b  pinakamalíikáí  nang 
anomang  bíigay.  Ang  lakás;  6  bag- 
sik  nang  kuowiran.  ||  Cuerdas  nan;' 
instiuniento. 

NERVIOSO,  SA.  adj.  dei.  ng 
nervio.  M.ilíiid.  ||  Dahon  nang  káhoy 
na  niaugat.  |j  tnet.  .Ang  pinanaüiang 
may  matilEiíay  at  nakahíiiikiyat  na 
pangangatowiíaii. 

NERVOSO,  SA.  adj,    d.-r.   nang    i 
nervio.  Mnlítid.  ¡|  MiUigat. 

NERVUDO    DA,   adj.  der,   nang     ■ 
nervio.    Lítírán.  II  Milakís. 

NESGA  f,  Sásog;  Sfidyá;  pnnyitc! 
nariíí  d.iiH!t;    stsgi)    nang    f.iy.',. 


y  Google 


NEU 

NETO,  TA.  adj.  Malinis;  wagás; 
dalísay;  taganás.  |}  Ang  kabuoán  ng 
nStira  sa  isang  cuenta,  kung  maba- 
was  na  ang  ginastá. 

NEUMÁTICO,  CA.  adj.  Náuu- 
kol  sa  han§in,  para  nang  máquina 
niíumática,   etc. 

NEUTRAL,  adj.  der.  nang  neu- 
tro. Ang:  walang  kiníkilingan;  á 
walang  kinágagawian  ang  !oob  na 
anomang  bágay,  na  niahigit  kay  sa 
iba. 

NEUTRALIDAD,  f.  der.  nang 
neutra!.  Ang  pagkawalang  kiníkili- 
ngang  anomang  kinágagawian  nang 
loob  na  tnahigit  kay  sa  ¡bá;  pagka- 
walang   isang   pasiyá. 

NEUTRO,  TRA.  adj.  gram.  Ang 
ngalan-nang  género  nang  nombre, 
na  hindí  masculino  ni  femenino,  at 
inilálakip  sa  adjetivo.  (|  Sa  verbo  ay 
ang  hindi  activo,  ni  hindi  recíproco: 
at  sa  wikang  griega  at  latín  ay  ang 
hindí  pasivo.  ||  Walang    kiníkilingan. 

NEVADO,  DA.  p.  p.  nang  ne- 
var, y  adj.  Ang  mapuiing  parang 
busilak. 

NEVAR,  impers.  at  sa  manga 
sumiísunod  na  tiempo  at  persona  iá- 
mang  ginágamit.  ger.  nevando;  p.  p. 
nevado:  pres.  ind.  nieva:  impetf.  ne- 
vaba: perf.  nevá:  fut.  nevará:  subj. 
nieve:  imperf.  nevara,  nevaría,  nevase: 
fut.  nevare:  n.  Umulán  nang  tiieve  ó 
busilak.  II  a.  met.  Paputiin;  sabugan 
nang  pulí 

NEVERA,  f.  der.  nang  nieve.  Lu- 
gal    na    tingalan    nang    nieve,  f|  met; 
Táhanang  lubhang  malamig. 
'       NEVERÍA,    f.   der.    nang   nieve. 
Tindahan  níing  nieve   ó  hielo. 

NEVERO,   R/v.  m.  y  f.  der,  ng 


NIC 

nieve.  Ang  nagtítinda  nang  fiieve  6 
hielo. 

NEVOSO,  SA.  adj,  der.  nang  »/£- 
ve.  Laging  may  nieve  ó  may  hielo; 
ó  manieve. 

NICHO,  m.  Guang  ó  kabkab  na 
talagang  inihtíkay  sa  pader,  at  lalag- 
yán  nang  manga  estatua.  ||  Alinraang 
guang  na  talagang  ginawa,  na  lalag- 
yán  nang  anomán,  para  nang  sa  ma- 
nga campo  santo  ay  ang  guang  na 
pinagláiagyan  nang  bankay,  ó  pinag- 
lítibingang  loob  nang  bat6.||met.  Ang 
liigal  ó  katunkulan,  na  kararopatang 
paglagyán  sa  isa,  ayon  sá  kaniyang 
kara  patán. 

NIDADA,  f.  der.  nang  nido.  Ka- 
pisanan  nang  manga  itiog  6  inakay 
nang  isang  piigad. 

NIDAL,  m.  der.  nang  nido.  Pá- 
ngitlugan;  pugarán.  (|  Pangatl.  ||  met. 
Pinagmulán;  ó  fundamento  nang  ano- 
nián.  II  Luga!  na  pinagpápaiagyan  at 
inúurungan  nang  sínoman.  II  Lugal  na 
pinagtátaguan  at  pinagiimpükan  nang 
anom&n. 

NIDIFICAR,  n.  Magpiígad  ang 
manga  ibón. 

NIDO.  m.  Púgad;  sálay;  pángi- 
llugan.  |[  Pinagmulán;  ó  dahilán  nang 
anomán.  j|  raet.  Ang  íinubüang  bá- 
hay  al  táhanang  sarili  nang  báwa't 
is^,  at  sinásabi:  ang  bákay  ó  háyang_ 
imxí-^ts^,  el  patrio  nido.  ||  Piígad,  ó 
laguán  nang  masasamang  tawo,  at  si- 
násabi:  Ang  háhay  na  iya^y  isáng  fu- 
gad ó  FUGARÁN  nang  mañgá  kau- 
lulán,  esa  casa  es  un  nido  de  pi- 
cardías. 

NIEBLA,  f.  Ulajp  na  mabábá  at 
makapal.  1|  Sakit  sa  mata,  na  ang  t;i 
wag  natin  ay  /V//>.  |1  raet  Kagulu- 
51 


vGooQle 


NIE 

han  al  kadilimáti,  na  siyang  hindi  ¡ká- 
kilaiang    niaigí    nang.  anoinán, 
^  "NIETO,  TA.  m.  y  f.  Apó.  ||  met. 
Ának,;   inapb. 

NIEVE,  f.  Büsílak  ó  túbig  na 
namomuó  sa  lamig  at  lubhang  ma- 
puti,  na  ¡umálagpak  sa  liipa.  ||  met. 
Ang  malabis  na   piuí  nang  anomán. 

NIMIEDAD,  f.  Kalabisan;  kala- 
liían;  ó  kaiagposán.  ||  fam.  Kauntián. 
II  fam.  Kaumirán;  kadunguán.  Ga- 
yón ang  kahulugang  ipinahíhintu- 
lot  nang  kaugalián,  bagamán  ang 
pinagbuhalan  niya'y  lubhang  iba 
nang  kaliulugán. 

NIMIO,  mía.  adj.  Lagpós;  mala 
bis.  ¡i  Munli;  walang  kakabukabuluhán. 
II  Lubhang  masüsi;  lagpós  na  kadi- 
wara.an.=:en  sus  casas.  Masúsí  at  ma- 
labis nang  kadiwaráan  sa  kaniyang 
manga   bágay. 

NINGÚN,  adj.   y 

NINGUNO,  NA.  adj.  neg.  Walá 
sínoman;  wall  anomán;  ó  anoma'y 
watá.  II  Walang  halagang  anomán.  = 
de  los  presentes^  Sír.oma'y  hindi  sa 
manga  kaharap.=í?í/r£  tantos.  AVala 
sínoman  sa  madlá;  ó  walang  halagang 
anomán  sínoman   sa   naadlá. 

NIÑA.  f.  Bátang  babayi.||Ang  itim 
nang  mata;  balintatawá  nang  niatá, 
— niñas  de  los  ojos.  expr.  Ang  tawo 
ó  bágay  na  lubhang  pinakamámahal. 

NIÑADA,  f.  der,  nang  niño.  Ki- 
los; ó  salitíng  bátá,  na  alangang  tíng- 
nati  sa  sinomang    may   edad. 

NIÑEAR,  n.  der.  nang  itiño.  Gu- 
mawa  nang  kilos  ó  gawang  bata; 
na  alangán   sa  tawong  may    ísip  na. 

NIÑERA.  í.  der.  nang  niño.  Tía- 
baying  tagapagalágá    nang   bátá. 

niñería,  f.  der,  nang  niño.  Ga- 


NIÑ 
wang  bátá.  Sinásabi  tunkol  sa  kan'- 
lang  mangí  paglalaró  at  pagaaÜw.  II 
Kauntián,  6  kawalán  nang  halaga 
nang  anomán.  II  SaÜla  ó  giiwang  wa- 
lang kahuiugán,  6  salítá  at  gawang 
bata.  ^ 

NIÑETA,  f.  der.  nang  Jiiña  del 
ojo.    Itim    nang  mata;    ó   baüntatawó. 

NIÑEZ.  í  der.  nang  niño.  Ka- 
bataán;  ó  ang  edad  nang  tawo  bd- 
hat  sa  pagkápanganak  hangang  pi- 
tong  taon,  at  kaugaliang  gamitin 
hangang  sa  pagbabagunl^wo  nang 
isa.  II  met.  Ang  paniu'á  6  kaunauna- 
hang  panahón  nang  anomán. 

NIÑO,  ÑA.  adj.  Bátang  walá 
pang  pitong  taón-  ii  Ang  kákauntí 
ang  nálalaman  sa  mundo;  ó  káka- 
untí ang  nálalaman  sa  anomán.  |¡ 
II  met.  Ang  dalosdalos  at  tuloytu- 
loy  sa  anomang  máakalá,  na  hindi 
muña  isiping  m?¡}ci\í?.3.'^ .=ide  la  rollona. 
Ang  tawong  may  edad  na  ay  ugá- 
li  at  kilos  bátá  pa.=í/í /é/a.  Pásusu- 
hin;   sangel. 

NÍTIDO,  DA.  adj.  pofet.  Mali- 
nis;  malínaw;    matuningníng. 

NITRAL,  m.  der.  nang  nitro.  Lu- 
gal  na   pinagkükunan   nang    nitro. 

nitrería,  f.  der.  nang  nitro.  , 
Lug^!    na  pinagsísinupan  nang  kí'/m. 

NÍTRICO,    CA.   adj.    der.    nang 
nitro.  Ang  náuukol  sa  nitro.   Kara*  ¡ 
niwang  itáwag  sa  ácido  na  ganitó  ang 
ngalan. 

NITRO,  m.  Isang  bágay  na  p¿- 
rang  salitre,  na  lubhang  gámít  sa 
manga  arte  at   sa   botica.  ■ 

NITROSO,  SA.  adj.  der.  nan'f  ,( 
nitro.    May    hálóng  nitro. 

NIVKL.  m.  Pámatagan;  patitis. 
Nivel.  II  Kapatagan  nang  liípl  H  met-  i 


y  Google 


NIV 

Lubhang   pagkakápantay  nang  ano- 
nián. 

NIVELACIÓN,   f.  der.  naiig  ni- 
velar.  Pagninivel;   6  pagsísiyásat   ng 


NOffl 

NODRIZA,  f.  Sisíwa;  lapapagpa- 
suso. 

NOMBRAMIENTO,  m.  Pagha- 
halal;  pagbangit  natig  iigalan.  11  Nom- 


kapatagan  6  pagkakápantay  nang  ano-     bramiento,  ó  kasulatang  kinátatalaan 


man.  ||  Pagpátag  ó  pagpapktag,  pag- 
papantay  nang    anomáo. 

NIVELAR,  a.  Kilaianin;  siyasa- 
tin  sa  pamagítan  nang  nivel,  kung 
pátag  ó  paiitay  ang  anomán.  ||  Pa- 
tagin;  pantayin  ang  anomán.  ||  Pag- 
timbangín.  ||  met.  Taglayín  ang  ka- 
towiran    at    kasukalán    sa    anomang 


nang  ngalan  at  katunkulang  ibini- 
bigay  sa  tumátangap  nang  -aliiinfang 
cargo  at    cficio. 

NOMBRAR,  a.  Tawagin;  ó  sa- 
bihin  ang  pangalan  nang  sínoman  ó 
nang  anomán.  ||  Bangitín;  turingan. 
II  Ihalai;  ó  ipalagay  ang  isa  sa  ano- 
mang katmikulan  ó  sa  ibáng  bágay. 


ginágauá. — Nivelarse  á  lo  justo,  Lu-     =f<í   alguno)  fiara  tal  empleo.    Iha^ 


magay  sa  katamtaman,  ó  sa  kataní' 
patan.s^í-íJw  su$  compañeras,  Puman- 
tay   sa    kaniyang    mangk    kasama. 

NO.  adv.    n.    Hindí;   huag. 

NOBLE,  adj.  Dugong  mahal;  ma- 
taás    na   lípí.  ||  Magaling;    marangal.  " 


lal  (ang  isa)  sa,  ó  para  sa  gayong 
katunkulan. 

NOMBRE,  m.  Ngalan,  ó  panga- 
lan; táwag.  |¡  Pagkábantog;  o  fama. 
II  Bansag;    íit, 

NÓMINA,  f.    Listaban  nang  ma- 


Máginoo.^í/e,  en  linaje.   Líping  ma-     ngá  pangalan  nang  tawo  6  nang  ano 


hal;  lípíng  g¡noi5.=¿«  sus  acciones. 
Máginoo    sa    kaniyang    manga  kilos 

NOBLEZA,  f.  Karaáhalan;  kataa 
san  nang  dugo.  |[  Kagálingan;  kabu 
tihan  nang  anomán. ||Kalapatang  loob; 
kamáhalan  nang  ugál!. 

NOCIVO,   VA.  adj.  Masamá;  na- 

NOCTURNAL.  adj.  der.  nang 
nocturno,    y 

NOCTURNO,  NA.  adj.  Náuu- 
kol  sa  gabi;  ginágawá  sa  gabí.  ||  Ang 
naglMakad  nang  nagíisa  al  láging 
malunkot.  ||m.  Alinmán  sa  tatlong 
bahagi  nang   maitines. 

NOCHE,  f.  Gabí.  II  met.  Kagu- 
luháii;  kadilimSn;  kalunkutkn  nang 
anomán.=¿!í£««.  Simbang  gabí-s^/í-- 
leda?ia.  Ang  gabing  hindí  itiniítu- 
log  nang  munt!  vaín.=y  día.  expr. 
Lági;  b  áraw  at  gabi. 


bágay.  [|  fani.  Ang  sueldo  6 
upa  sa  manga  tawo  nang  isang  ofi- 
cina, at  karaniwang  sabihin:  ngayo'y 
kinuha  námim  ang  sueldo  ó  upa, 
ho_y  hemos  cobrado  la  nómina. 

NOMINACIÓN,  f.  der.  nang  no- 
?mnal.  Paghalal.  ii  Kasulatarig  kiná- 
tata!aan  nang  ngalan  at  katunktílang 
ibiníbigay  sa   isang  tawo. 

NOMINAL,  adj.  Ang  náuukol  sa 
pangalan, 

NOMINAR,  a.  Sabihin  ang  nga- 
lan nang  sínoman  ó  nang  anomán. 
IJ  Bangitín,  turingan. 

NON.  adj.  Gansal.  |I  pl.  Ang  ta- 
wong  kapag  nakátangíng  mínsan  ay 
mahíiap  nang  magbago  nang  salitá. 
II  Ang  sunodsunod  na  pahindi.  ||  Ang 
manga  bílang  na  gansa!. 

NONAGENARIO,  RÍA.  adj. 
Ang  may   edad  na   siam  na    puong 


y  Google 


—  404  - 

NON  NOT 

laon;  ó    bágay   na    naglálaon    nang     wa.  ||  Maníráug   puri;   nolahan.=coK 

gayong  panahón.  pietíra  blanca,  Taiidaán  nang  batong 

NONAGÉSIMO,   MA.  adj.  Ika-     puli.=('<i  alguno)   de  indolente.  No. 

siam   na  puo.  tahan    ang   isa    na    t¡im-id.=(la    no~ 

NONAGONAL,  adj.   Ang  n^uu-    bleza)  en  su  procede*.  Libakín;   pin. 

kol  sa  bflang   na   siam.  ¡asan  (ang  Itaginoohan)  sa  kaníyang 

NONÁGONO,    in.   geom.     Ang     pasiyá  á  manga  gawá. 
figurang  pátag  na  may  siam  na  saní-         NOTICIA,   f.  Pagkatahó;   pagká- 
pad  at   siam    na  pánulukan.  kilala  nang  anomán.  II  Balita;  babaia^ 

NONATO,  TA.  adj.  Hindi  ipi-  NOTICIAR,  a,  Ibalild;  ¡pagbi- 
nanganak.  Sinásabi  sa  hindi  ipina-  gay  alam  ang  anomán.  II  r.  Magbá- 
nganak  nang   kiisa.    kundi   binusbos     litaan. 

nang  cirujano  ang  lian  nang  iná.  NOTICIOSO,  SA.  adj.  der.  nang 

NO  OBSTANTE,  adv.  m.  Ba-  twlicia.  Nakábalita;  nakáalam.  ||  Ma- 
ganián.  riínong;    matalino. 

NORIA,  f.  Lagumbá;  ó  máki-  NOTIFICACIÓN,  f.  der.  nang 
nang  pangpaniíik  nang  tiibig  sa  ma-  nolificar.  for.  PagbabalS  sa  pama- 
ngá  pinítak.  II  mut.  Alinraang  bágay     gitan  nangy«j//!:m.(¡Pagbabalfia;  pag- 

6  ttegocio,  na  walang  pakinábang  na  papahíiyag. 

anomán,  ;-ay    lubhang    malakí    ang        NOTIFICAR,  a.  fol.  Babalain  ng 

Pag^l-        '  Jusíieia.  j|  Magbalíta;  magpaháyag. 
NORIAL,  adj.  Náuukol  sa  noria.         NOVKCIENTOS,  TaS.  adj.  num. 

NORTE,    m.  Hiligá;  llflagaan.  «  catd.    Siam   na  jaán. 
met.    Patndgol;  tagaákay.  ||  Tungo;         NOVEDAD,  f.    Bago;    nábabago; 

lumpá.  ó  bagong  litaw.  ||    Kababalaglián.  ll 

NOSOTROS,  TRAS.  pron.  pers.  Pangyayaring      nábabago;     balita.  11 

Kami;  tayo;  kitá;  etc.  Sakuná;   ligjmgam. 

NOTA.    f.    Tanda;   kinlal.  Ang        NOVEL,    adj.  der.     nang    nuevo. 

nakatagay   na   tanda  sa  gílid    nang  Bago,  6  baguhan.  {|  Pahat. 
papel   na  may  siílat,   at  ito'y  kara-        NOVELA,  f,  der.     nang    nuevo. 

niwang   pangpaliwánag  ó  dagdag  sa  Mangi   historia  ó  salilSng  pinagtahí- 

násusHlat   na  '  dooa.  ||  Pintas;   ó   ka-  tahí  lámang  na  páwang  hindi  totoó, 

pintasan  sa  manga  gawá  nang  sino-  at  karaniwang  nangyaySii.  ó  maáring 

man.  ||  Pagdidiktá.  ||  Paglilisti  nang  mangyari.  ||  Kasimipgalingan;    paku. 

hindi  íbig  maiimutan  at  nang  máa-  nuwaring  anomjln. 
laala  agad.  NOVELERÍA,    f.    der.  nang  m- 

NOTABLE.  adj.  Halatá;  pansi-  vela.  Saiitáng  pinagtahítahl  lámang- 
nin,  IILabis   nang   lakl;  dakllá.  H  Ang    pagkáhilig  nang  ioobsa  ma- 

NOTAR.    a.   Tandaán;   kintalán;  ngi   bigay  na  itó.  {|  Hílig  nang  loob 

markakán.  II  Masdán;  balatain,  ó  ma-  sa  anomang  nábabago, 
kíhalatá.  ||  Maglistá.l|Magdikli.  ||  Ba-         NOVELERO,  RA.  adj.  der.   ng 

Um;  libakín  ang  gawá  nang  kápo-  novela.   Maibigín  sa  anomang  naba. 


y  Google 


~4oS 

NOV 

-bago,  kasinungaligan  at  manga  ba- 
líbalitá.  11  Salawahang    loob. 

NOVENA,  f.  der.  nang  nueve,  y 

NOVENARIO,  m.  der.  nang  m- 
vcna.   Pagsisiarxi;  pagiioiiovena. 

NOVENO,  NA.  adj.  num.  ord. 
der.  nang  nueve.  Ikasiam.  Ginága- 
mit  namang    parang  sustantivo. 

NOVENTA,  adj.  num.  card.  Siam 
na  piló. 


NUB 

hindi  pa  manso.  [|  fam,  Ang  laláking 
pinagtátaksilan  nati^;  asawa. 

NOVIO,  m.  Lalaking  bagong  ka- 
sal,  6  malapit  nang  ikasal.  Tináta- 
wang  din  namang  gayón  ang  bagong 
kapápasok  sa  anomang  katuakulan 
6  estado. 

NOVÍSIMO,  MA.  adj.  sup.  ng 
nuevo.  Bágongbago.  II  m.  Báwa't  isa 
,ar]g  manga  fiuUng  dárating  sa  tawo, 


NOVENTÓN,  NA.  adj.   der.  ng  na  iio'y  ang  kamátayan,  paghtthukom, 

noventa.    Ang     may    edad     na    siam  infierno  at  láñgit. 

na    puong   taón.  NUBARRÓN,  m.  aum.  nang  «a¿¿. 

NOVIA,  f.  Babaying  bagong  ka-  Panganorin;   ó   diüm    na  malakí  ng 


sal.  Tinátawag  din  namang  gayón 
ang  malápíE  nang  ikasal.  ||  Kasinta- 
han;    nüfligawan. 

NOVICIO,  cía.  adj.  der.  nang 
nuevo.  Baguhan;  ó  bagong  pások  sa 
alinmang  religbn  at  hindí  pa  pro- 
fesado, II  Ang  nagáaral  nang  anomán. 
I]  Ang  lubhang  mabín!  at  maayos 
sa  kaniyang  manga  kilos.=£«  el  mun- 
do. Baguhan  sa    mundo. 

NOVIEMBRE,     m, 
isang  buan  nang  taón. 

NOVILUNIO,  m.  Bagong  buán; 
ó  kamátayan   nang   buán   sa  lángit. 

NOVILLA,  f.  Bákang  bátá,  bii- 
hat  sa  edad  na  tatlong  taon  han- 
gang   ánim,  at   di  manso. 

NOVILLADA,  f.  der.  nang  no- 
villa. Katipunan  nang  bákang  hind¡ 
pa  manso.  [|  Pagpipistang  may  iuego 
de  toro,  at  bátá  ang  manga  bákang 
ginágamit. 

NOVILLERO,  m.  der.  nang  no- 
villa.   Kural  na  kiilungan  nang  ma- 


ulan. 

NUBE.  f.  Alapaap;  panganorin; 
lílap.  O  met.  Ang  kakapaián  nang  ma- 
ráming  bágay  na  anomán,  na  naka- 
dldilim  sa  áraw  6  sa  lángit  na  pa- 
rang alapaap.  ||  met.  Alinmang  bá- 
gay na  nakatátakip  sa  iba,  na  para 
nang  pagtakfp  at  pagpapadüim  nang 
úlap  sa  liwánag  nang  áraw,  ||  cir. 
Bilig  sa  mata;  kalábá;  ó  pílak  nang 
Ikalabing  mala  na  bago  pa  lámang.  ¡|  Dumf, 
ó    mansa  nang  batong   mahalagá. 

NUBLADO,  p.  p.  nang  nublar.\\ 
m.  Panganorin;  ó  dilim  nang  ulán. 
II  met.  Sama  nang  loob;  kabalisa- 
han. 

NUBLOSO,  SA.  adj,  Balot  nang 
úlap.  II  met.    SaUwáng  pálad;  aba. 

NUCA.    f.    Bátok. 

NUDILLO,  dim.  nang  nudo,  \\ 
m,    Bukó  nang  dalírí. 

NUDO.  m.  Buhol.  ||  Sa  manga 
k&hoy  ay  ang  pinagsángahán;  mata 
ó   bukó.  [|  met.   Ang  sigalot,  ó  pag- 


ngá    bátáog    baka.  |l  Ang   nagáalagá  aalangán  nang  paniniwálá  sa  anomán. 

nang  manga  bátáng  baka,  na  iniwá-  =^gordiano.  Alinmang  buhol  na  suot- 

walay   sa  kasamahán.  suot,  6  hindi  makalag. 

NOVILLO,  ra.  Torong  bata  na  NUDOSO,  SA.   adj,  der.   nang 


vGooQle 


—  4o6  — 
NUE  NUM 

nudo.  Marátiiing  buhol;  bukuhán;  sa-  numerar.   Pagbilang;    pagbibílang.  || 

limuot  Ang   ünang  bahagi  nang  arilm'ttica, 

NUERA-  f.   Mamígang  na  babayi.  na    nagtiituró   naiig-  pagsúlat  at  pag- 

NUESTRO,   TRA.  adj.  y  pron.  basa    nang   número.  I|  Paglalagay    ng 

poses.  Amin;  atin;  natin.  (j  m.  pl.  Ang  niímero,  nang  pagkakásiinodsimod. 
Rjangá  kasamahán;  kaugáü;  kaopisio         NUMERAL,    adj     der.   nang  ni\- 

<5    kaisá  nang   nagsásalítá    nang    wí-  mero,   Ang  ]sarili  nang   bilang   ó  nií- 

kang   itó.  mero,  6   náuukoi  dito. 

NUEVA,   f.  Bagong  balita;  ó  ano-         NUMERAR,  a.  Biimílang;   bila- 

mang  bágay    na    bago.  ngin.  ||  Lagyán   nang  número;    d  nu- 

NÜEVAMENTE.  adv.  m.  Bago;  raerohán     ang    manga    dahon    nang 

hindí    nalútuatan.  ||  Ulí.  libro,    balutan  6  ang  anomán. 

NUEVE,  adj.    num.   caid.    Siam.  NUMERARIO,     adj.    der.    nang 

|¡  Ikasia'n.  (¡  m.    Ang  núinci-o  9.  número,  Ang    náuukel   sa    iuímero.|| 

NUEVO,  VA.  adj.  Bágong  gawá;  ni.    Salapi. 


bagong  yári.  ||  Bagong  ditigig;  bágong 
kita.  Ij  Ang  dagdag;  6  bagong  ipi- 
nunó  sa  anc  man.  ||  Aral&n.  ¡|  Bagu- 
han. 

NUEZ.  f.  Bunga  nans  nogal;  6 
nuez.  Ij  Sa  lalaki  ay  ang  butong  na- 
kalimbutod  aang  gulonggulungán,  na 
nasa  gitna  nang  liig  sa  may  iláüm 
nang   bábá. 

NULIDAD,  f,  der.  nang  nulo. 
Kawaián  nang  katibayan;  kawalán 
nang  halaga;  ó  nang  karapatán  ng 
hatagá;  ó  nang  karapatán  nang  ano 
man.  I)  Alinmang  kakulangán  d  pin 
tas,  na  nakabábavvas  nang  halaga  d 
pagmamahal  sa  anomán:  v.  gr.  Sí 
fulano'y  may  üang  kapintasan  d  ka- 
kulangán, fulano  tiene  algunas  NU 
LIDADES. 

NULO,  LA.  adj.  Walang  hala- 
ga; walang  kasaysayan.  {|  Hindi  dápal 
d^hil  sa  anomang  s&lá  6  kapintasan. 


NUMEROSIDAD,  f.  der.  nang 
numeroso.  JECaramihan;  kakapalán  ng 
manga    bibitanging  bágay. 

NUMEROSO.  SA.  adj.  der.  ng 
número.  Mararai;  makapal  ang  bílang. 

NUNCA,  adv.  t.  Káilan  man  ay 
hindi;  d  hindi  káilan  mang  paiia- 
hdn.  —nunca  jamás-  mod.  adv.  Hindí 
magpakailán    mang   panahdn. 

NUNCIATURA,  f.  Ang  kalun- 
kulang  magdalá  nang  balfcá  nínoraan 
sa  ibi».  II  Ang  tinátawag  na  tribunal 
de  la  Rota  de  la  Nunciatura  apostó- 
lica sa  España,  na  ito'y  ang  húkii- 
man  at  táhanan  nang  embajador  nang 
Papa   sa  kahariajig   yaon. 

NUNCIO,  m.  Ang  tagapamalitá; 
d  namámatitá.  il  Ang  súgó,  6  emba- 
jador nang  Papa  sa  báwa't  kahariang 
kristiano.  ¡|  Sa  Toledo  ang  láwag  ay 
gayón  sa  hospital  na  pinagkbkulu- 
ngan    at    pinaggágamulan    sa  manga 


I  met.   Walang    kaya;   kapds   nang  -sirá  ang  uló. 

isip.  NUNCUPATIVO.  adj,   for.  Nga- 

NUMERABLE,    adj.    der.    n.ing  lan    nang  tesiamentong   hindi  isinú 

numerar,  MabibiUng;    biníbüang.  s.ulal,    kundi  sinásabi    lamang    nang 

NUMERACIÓN,    f.    der.    nang  bibig    sa   harap  nang   limang   saksf. 


vGooQle 


NUN 

Ginágamit    namang    parang    sustan- 
tivo. 

NUNCUPATORIO,  RÍA.  adj. 
Kasulatan  nang  pagaáiay  sa  kangí- 
noman  nang  isang  sinúiat  na  gina- 
wá,  para  bagá  nang  libró.  II  Pag- 
hahalal  na  heredero  sa  isa,  ó  pag- 
kakaloob  nang  anomang  katunkula 


NUT 

balay  i. -/'/'////¿/'aj  fiupcias.  Unang  pag' 
aasawa, 

NUTRIMENTAL,  adj.  Ang  na- 
kákain;  ó  niakabúbuliay. 

NUTRIR,  a.  Patabaín;  palakhín; 
pakanin.  II  mcl.  Dügdagán,  ó  bigyán 
nang  lakás.jjr.  Turnaba;  lumnkás  ang 
katawán;  kiimáin.  =con  manjares  stis- 


na  nakasdlat  sa  papel,  at  .^'ayon  ang     tanciosos.    Turna!  á  sa    pagkáin  nang 


táwag   sa  kinásusulatang  papel. 

NUPCIAL,  adj.  Ang  nSuukol  ó 
nátataan  sa  pagkakasat  at  sa  piging 
nang  kasal.  (|  Náuukol  sa  matrimo- 
nio. 

NUPCIAS,  f.  pl.  Ang  pagkaka- 
sal   at   pagtatawb  sa   kasal.  |]  Pagba- 


rausiasustansiang  bágay,  —de,  en  buena 
doctrina.  Lumusog  sa  inabuting  áral. 

NUTRITIVO,  VA. -adj.  Ang 
may  bfsáng  bumúhay;  makapagpa- 
lakás;  makapagpataba,    etc. 

NUTRIZ,  f.  Sisiwíi;  íagapagpa- 
suso. 


y  Google 


—  4oS  — 


Í3- 


ÑAGAZA,   f.   Pangating   ibori.  ||  ÑOÑERÍA,   f.   der.    nang    mfio. 

met.    Hibo;   silo;   paiáyá.  |{  Kasinu-  Pagkaulianin.  «  met.    Kabinúan. 

ngalingan;  katárojsan    iiang  díla.  ÑOÑO,   ÑA.  adj.  fam.    Ulianin: 

NAQUE,  m.  Buntón  nang  manga  mahíná  sa  katandaán. 
bágay  na  walang  halaga. 


y  Google 


OASIS,  m.  Kapirasong  Uípang 
malagó,  niay  maríiming  ká'ioy  at  bu 
kal,  na  karaniwaiig  tumiíbó  sa  gitiiá 
nang  inangh  ilang  ó  desiertong  bii- 
hangin  nang  Asia  at  Afíica.  II  met. 
Páhingahan, 

\  OIJCECACIÓN.  f.  der.  nang  o!> 
Cícar.  Kabiilagán;  kadilimán  nang 
isip. 

OBCECAR,  a.  Bulagin;  padiliraín 
ó  palabüin  ang  ísip  ó  mala.  Giná- 
ganiit    namang    paiang    reciproco. 

OBEDECER,  a.  irreg.  zomo  agra- 
decer. Suniunod;  sundín;  piniuhuin; 
tiimalima;  umayos  sa  pasiyá,  ó  kai- 
bigíiii  nang  iba,  tic.  =  al  superior.  Su- 
niunod   sa  piinó. 

OBEDIENCIA,  f.  Pagsunod;  pa- 
iiiiminluho;  psgtupad.  ||  met.  Ang  ka- 
banayaran  nang  háyop  sa  pagsui.od 
sa  nagtútutó  at  sumúsupil  sa  kaniyá. 

OBEDIENTE,  p.  a,,  nang  obe- 
decer,  y    adj.    MasúoLirin. 

OBESIDAD,  f.  Ang  taba;  6  kata- 
baaijg  lagpós  nang  katawÉlíi  nang 
awo. 


OBESO,  SA.  adj.  MaUgpós  ng 
katabaíin;   malunak. 

ÓBICE,  m.  Abala;  kasikián;  kaa- 
balaban;  kapinsalaán:   hadlang. 

OBJETAR,  a.  Sumagot,  magma- 
towid. 

OBJETO,  m.  BSigay  na  anomán. 
II  Akálá;  ísip;  tungo;  ttíkoy  nang 
paggawá    nang   anonaán- 

OBLACIÓN,  f.  Álay;  hayin;  5 
paghahayin   sa    Dios. 

OBLIGACIÓN,  f.  der.  nang  obli- 
gar. Katunkulang  magbigay  6  gu- 
mawá  nang  anomán;  tunkol.  (1  Ang 
kasulatang  kinálalagyan  nang  pangá- 
ko    sa  pagtupad  nang  anomán. 

OBLIGAR,  a.  Piütin;  pigipitin.]] 
Hulihin;  dakpín  ang  kalooban  nang 
iba  sa  síiy6.  ^  (al  usurpador)  á  res- 
iituir.  Piütin  (ang  gumagá)  na  isaií- 
lí  ang  ginagá.  ||  r.  Mapilitan.  |1  Mana- 
got.  II  Magpililán. 

OBLIGATORIO,  ría.  adj.  Sá- 
pi  litan. 

OBLONGO,  GA.  adj.  Talohabí. 

OBRA.  f.  Gawa.  ¡1  Yáií.  íl  Lalang; 
52 


vGooQle 


OBR 

kapangyariíian;  at   sinásabi;    sa   la- 

LANG    Ó    KAPANGYARIHAN    Mang    Espl- 

riln  Sanio,  por  obra  del  Espíritu 
Sanio.  [I  Ang"  pagal  na  nag-iígugol; 
d  ang  panahong  giiiágamit  sa  pag- 
gawa  nang  anoiiián.    . 

OBRADOR,  RA.  m.  y  f.  Man- 
gagawá;  ó  tagagawi.  ii  ni.  Ang  ofi 
ciña  ó  lugal,  na  pinaggágawan  nang 
manga  gagawfn  sa  kamay,  paia  nang 
oficio  nang  manga  anliinge,  panda- 
yan,    at    ¡bá    pang   ganganitó. 

OBRAR,  a.  Gumawá;  ó  gawíri 
ang  anomán.  ||  n.  Magkursó  dáhil 
sa  gamot  na  ¡ninom;  ó  umubrá  ang 
piirgá.=¡i  /íy  Gimiawá  nang  ayon 
sa  katowiran. 

OBRERO,  RA.  m.  y  f.  der.  nang 
ohra.  Ang  gumágawá;  magpapaupá; 
6  trabajador.||Ang  nagpápaiipa  nang 
araw. 

OBSCENIDAD,  f.  Kahaiayan;  ka- 
libugan. 

OBSCENO,  NA.  adj.  ^Maháby; 
malíbog. 

OBSCURECER,  a.  irreg-  como 
agradecer.  PadÜímín;  palabúin;  dum- 
hán;    papangitin.  ||  r.    Magditim. 

OBSCURIDAD,  f.  Dilim;  kadi- 
limán.ljmet.    KaguUihán. 

OBSCURO,  RA.  adj,  Madilim; 
malábó;   maitim.  I|  met.    Guió. 

OBSECUENTE,  adj  Masiínurin; 
mapagbigay    loob;    masúyó. 

OBSEQUIAR,  n.  Maghandag.|! 
Maglinkod;  sumunod;  suraíiyó,  at 
magbigay  loob  sa  kápowá,  láid  na 
sa  manga  pinímó.  \\  Hiilihin  ang  loob 
nahg  babayitig  iniirog. 

OBSEQUIO,  m.  Handog.  ||  Pag- 
lilinkod.  II  Siíyó. 

OBSEQUIOSO,  SA.  adj.  der.  ng 


OBS 

obsequio.  Mapaglinkod;  i'.iapagbigay; 
loob;  niasúnutin.3:=iw/,  para  con  sus 
padres.  Mapagbigay  loob  sa  kani- 
yang    ningiiefiílang. 

OBSERVACIÓN,  f.  Pagniamasid. 
II  Ang  nániasdan;  6  nákita.  [|  Pag- 
tiipad;  kaliíparan  nang"  anomang  kau- 
tusán,  etc.  ll  Báli;  pangiísap.  |[  Pann- 
núbok. 

OBSERVADOR,  RA.  m.  y  f. 
Mapagmasid.  (|  Maingat  sa  paglupad 
nang  aUnniang   katunkulan. 

OBSERVANCIA,  f.  Kagalanghn. 
[[Paglupad;  pagsimod  nang  g.inap  sa 
ipinagúulos. 

OBSERVAR,  a.  Magmasid;  mas- 
dáii;  malasin.[[Tumupad;  6  liiparing 
iriahiísay  ang  anomang  kaíunkulan 
ó  ipínagiuitos. 

OBSTÁCULO,  m.  Abala;  kapin- 
salaán;    hadlang. 

OBSTINACIÓN,  f.  der,  nang 
ohstinar  y  obsiinarse.  Katigasán  ng 
ulo;  pngpipílit  na  malí.  [|  Katigasán 
nang  anomán.  \\  Pananatilí  sa  kamá- 
lian. 

OBTÍNARSE.  r,  Mamalágí  sa 
sariling  pasiyá  at  akálá;  suniiiay;  tu- 
miitol  na  huag  palamuyot  sa  iniáaral 
nang  katowiran.  Karaniwang  sabíhin 
sa  naniámalagi  at  nagpápakaligas  ng 
loob  sa  kasalanan,  na  áyaw  magba- 
gong  loob.=f«  el  error.  Manatiling 
magpakntigás  sa  V.-xm-d.\\i.c\.~conir a  al- 
guno. Tunnítol  ó  lumabag  nang  ma- 
higpit  sa   kaiigínoman. 

OBSTRUIR,  a.  ¡rri*g,  como  huir. 
Sadhán;  pasalan.  ||  r.  Masadh^n;  niá- 
pasnlan. 

OBTENER,  a.  irreg  como  te- 
ner.  'í'amuhín;  katntiil.  II  Ma'gkaroón. 
:=fiel   superior   el   permiso.    K^irntán 


y  Google 


OBV 

sa  piínó  ang  pahintiílol.  |1  r.  Mákam- 
tan;  niátamo. 

OBTUSO,  SA.  adj.  Piilpol;  ma- 
purol;  pucIpod.||mei;.  Mahináng  imiin- 
tiiidí;    Qiapurol    ang-   isip. 

OBVENTICIO,  cía.  adj.  Nag- 
kátaon. 

OBVIAR,  a.  Ilagítn;  layuán  ó 
ilayó;  ilihís;  ¡alís;  ó  aüsín  ang  ano- 
niang  nakasáaania  ó  nakaáabaia.  || 
U"i abala;    aiitniki;  siuiialaiiSang. 

OJ3VIO,  VIA.  adj.  Ang  náki- 
kita.  II  met.    Maiínaw;    maliwánag. 

OCASIÓN.  Pagkakátaon.  ||  Dahi 
lang  igihawá  nang  anonián.  II  Pangá- 
nib,  |]  Kapaiiáhunan;  ó  panah'jng  ka- 
raiti  patán. 

OCASIONAR,  a.  der  nang  oca- 
sión. Maging  dahiián  nang  anomán, 
¡tBigyang  daán  na  niagawá  ang  ano- 
nián. [|  Hiimikáyat.  II  Isapangánib;  6 
ilagay   sa    pangüníb. 

OCASO,  m.  Paglubog;  ó  paglib- 
lib  nang  aÜnmang  astro. ||Kalunuraii. 
met.  Kamá tajan. 

OCCIDENTAI,.  adj.  der.  nang 
occidente.  Gawing  kaluiiuran,  ó  ná- 
uiiküí  sa  k^iUmiiran. 

OCCIDENTE,   m.    Kalunuran. 

OCÉ.'VNO,  ú  0CCÍ;aN0.  m.  Ang 
dJgal  ná  niaíaking  nakalítíbid  sa  tu- 
pa. 11  mcl.  Ginágamil  sa  pagsasaysay - 
nang  manga  bágay  na  di  masabi 
nang  di'lá  ang  lakí. 

OCIO.  ni.  Paij;papah¡ngá  sa  pag- 
gawá.  II  Pag[japagayongay6n;  kapaba- 
yaán.  liPaglilibiing;    pagaaliw. 

OCIOSIDAD,  f.  der,  nang  och. 
Pagpapagayongayón;    paguLisioso. 

OCIOSO,  SA.adj.  der.  v.%ocio.  Ta 
gayongayón;  walang  gawang  anomán. 
y  Walang  kahuiugán;  walang  halaga. 


OCT 

OCTÁGONO,  NA.  adj.  geom. 
Figurang  piíiag  na  may  walong  sain- 
pad    at    walong    p&nulukan. 

OCTAVO,  VA.  adj.  num.  ord. 
Ikawaló.  ||  num.  partit.  Ikawalong  ba- 
hagi. 

OCTOGENARIO,  RÍA.  adj.  Ang 
may  walong  puong  taong  edad. 

OCTOGÉSIMO.  MA.  adj.  num. 
ord.    Ikawalong   puo. 

OCTOSILÁBICO,   CA,  adj.  y 

OCTOSÍLABO,  BA.  adj.  May 
walong  silaba.  Siná^abi  sa  manga  tula 
na    ganiío  ang    súkat    nang   biwa't 

OCTUBRE,  ni.  Ikasampuóng 
buan    nang    taón    natln. 

OCTUPLAR.  a.   y 

OCTUPLICAR,  a.  Palakhín  ng 
makiwaio;  ó  miiltiplikahfn  nang  (Jt//*?. 

OCULAR,  adj.  Ang  náuukol  sa 
mata;  ó  mala  ang  ginágamit  sa  pag- 
gawá, 

OCULTACIÓN,  f.  der.  nang  ocul- 
tar. Paglilingid;  pagtalágó  nang  ano- 
mang  bágay. 

OCULTAMENTE,  adv.  m.  Lí- 
him;  paühim.  ||  Patagó. 

OCULTAR,  a.  Itá^o;  ikanlong; 
ilingid;  ikailá.  ||  Ipagkait;  huag  sabi- 
hin;  ó  ipaglihim  ang  karampátang 
sabihin,=f'fl/§'?/»o  cosa)  d,  de  otro. 
Ipagkak;  ikanlong  (ang  anomán)  sa 
iba. 

OCULTO,  TA.  adj.  Tagó;  líhim; 
kaila.— 17/  octdti).  luod.  adv.  Patagó; 
palihim. 

OCUPACIÓN,  f.  der.  nang  ocu- 
par. Gawá;  abala.  |1  Katunkulan;  kaa- 
balahán.  ii  Pagkuha;  pagsamsam  nang 
anomán. 

OCUPAR,  a.  Kunin;  samsamín; 


y  Google 


OCÜ 

ang  anomán.  n  Kanitán;  tamuhin  ang 
anomán,  ||  Gamitin  ang  isang  luga), 
na  upan,  híghn,  lagyáti  nang  anomán, 
etc.  jl  Tirahán  ó  tahanán  ang  isang 
báhay.  II  Bigyán  nang  mágawá  ang 
sínoman.  ||  Abainhin  ang  kápowá. 
met.  Tamohín  aug  tStnging  paglí- 
ngap  nang  V.ú.'po\yi--=( el pensamientü ) 
con,  en  especies  diversas  ■  Ab  al  a  hi  n ; 
gamitin  (ang  pag-iísip)  sa  sarisáring 
bágay,=:f'(i  alguno)  en  un  trabajo. 
Bigyán  (ang  isa)  nang  isang  míigawá; 
pagawín  (ang  sínoman)  nang  isang 
gawá  II  r.  Gurwawá;  niagtrabaho  nang 
anomán.  (|  Kumalíngá  nang  anomán. 
■=ien  trabajar.  Gmnawá:  niagtrabaho. 

OCURRENCIA,  f.  Pagkakátaon; 
pangynyáring  hindi  tinálalaga.  ||  Ang 
biglang  pagbukal  sa  ísip  nang  ano 
man;  6  biglang  pagsiírot  sa  ísip.|| 
Sumpong. 

OCURRIR,  n.  Umágap;  magpáu- 
na;  sumalúbong.  II  Mangyari;  magki- 
taon.jj Biglang  suraúrot,  ó  siiniunpong 
sa  fsip  ang  anomán.  ||  Dumaló  sa 
isang  lugal. 

OCHAVA,  f.  dei.  nang  ocho.  Ika- 
walong  bahagi. 

OCHAVADO,  DA.  adj.  der,  ng 
ocho.  Ang  may  walong  sampad  at 
walong  pánuUikan. 

OCHAVEAR.  n.  der.  nang  ocho. 
fam.  Gumast^  nang  untíuntl;  raagda- 
raot   nang   labis. 

OCHAVO,  m.  der.  nang  ocho. 
Salapíng  kastíld,  na  ang  haiaga'y  ku- 
langkuiang  na  isang  beles  nang  atin. 

OCHENTA,  adj.  nnm.  card.  Wa- 
long  piló. 

OCHENTÓN,  NA.  adj.  der.  ng 
ochenta,  fam.  Ang  táwong  may  wa- 
long puong  taong  edad,  at  ang  hindi 


COH 

man  iimáabot  sa  gayong  edad,  sa  pag- 
mumukha'y   líla    mairoón  na. 

OCHO.  adj.  num.  card.  VValó,|| 
adj.  num.  ord.  Ikawaió.  II  m.  Ang 
número  ocho. 

OCHOCIENTOS,  adj.  num.  card. 
Walong  daán. 

ODIAR,  a.  Kagalitan;  kapooíán; 
ó  magíilit;  mapoot.  I!  r.  Magklgalitan; 
magtániman. 

ODIO.  m.  iálit;  pagtatanim  sa 
loob. 

ODIOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
odio.  Nakagágalit;  nakaUíIupit;  na- 
kapópooL  II  IVIapagtaniíii.  =  íí  todos, 
Nakapópont    sa  tanán. 

ODORÍFERO,    RA.  adj.    y 

ODORÍFICO,  CA.  adj.  Mabangó. 

OESTE,    ni.    Kalunuran. 

OFENDER,  a.  Sumúgat;  suma- 
kit;  manampaJasan;  bumngbog  sa  ká- 
powá. II  Dustaín;  alimurahin  sa  wíká 
ó  sa  gawá  ang  kápowá.  ll  Makayan:.ol; 
makaiumí.  Sinásabi  sa  manga  bágay 
na  masamá  sa  lingín  ó  sa  panganioy, 
para  nang  masamang  amoy  6  nia- 
hálay  na  gawá,  etc. —f'a/  prójimo) 
de  palabra.  Murahín;  laitin  ang  ká- 
powá. =  en  la  fama,  Siráan  naní; 
puri.  II  r.  Magálit;  mapoot;  raagdam- 
dam  sa  anoniang  bagay  ó  saiitáng 
di  mabuti.  ¡|  Magpaslangan;  magsáki' 
X.KXi.=co>i,  de  alguna  cosa.  Magdani- 
óam  sa  anomán. 

OFENSA,  f.  Kalapastanganan; 
pagpaslang  sa  kápowá,  ||  Pagsakit  sa 
kápowá.  II  Pagalipuslá.  jj  Pagiabag  sa 
utos   nang    Dios. 

OFENSOR,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  ofensa.  Ang  dumustá;  umali- 
miira;  snmakit;  sumtígat  6  gumawá 
nang   masamá    sa    kápowá. 


y  Google 


OFR 

OFERENTE,  adj.  Ang  nagáilay; 
o  naghihasdog.  Karaníwang  sus/a/i' 
livo  kung   gamitin, 

OFERTA,  f.  1-Cipanü,7ikuang  raag- 
bigay,  tutiiupad,  ó  gumawá  nang  ano- 
nián,  II  Alay;   hamíog;   alok. 

OFICIAL,  J,A.  111.  y  f.  dcr.  ng 
oficio.  Ang  guinágawá  sa  P.linmang 
opisio.  ¡I  Ang  marunong  sa  kariiyang 
opisio;  d&tapaa't  hindi  pa  nagíging- 
maestro,  ||  Sa  míliaa  ay  ang  mulá  sa 
alfcfcz  na  pataás.  j¡  Ang  ojicial  6  em- 
pleado sa  -isang  oficina,  na  na  sa 
iláüni  nang  paiBamahálá  nang  isang 
piínó  6  ge/e.\\k\vj,  verdugo.  \\  adj.  Ka- 
Hinkúlang  gawín;  6  de  oficio,  at  hind¡ 
Iságay  na  parlictdar. 

OFICINA,  f.  der.  nang  oficio.  Lu- 
gal  na  pinaggágawan  nang  anoniang 
oficina. 

OFICINISTA,  m.  der.  nang  ofi- 
cina. Ang  nápapasok  sa  isang  ofi- 
cina. 

OFICIO,  m.  Ang  oficio;  ó  katun- 
kiilaii  nang  bá!ang  isa.  ||  Ang  dasal 
na  katunkulan  sa  arawáraw  nang 
mangd  pári.  |[  Ang  papel  na  kin<\la- 
agyan  nang  anomang  kautusán  6 
Ibabaiá  nang  isang  púnó,  at  yaong 
piriaglMagyan  namán  nang  sagot 
nang  pinagpdpimuan,  nguni't  líkol 
na  iági  sa  kanilang  katunkulan  ó 
cargo. 

OFICIOSIDAD,  f.  der.  nang  ofi- 
cioso.   Síkap;  sipa^'. 

OFICIOSO,  SÁ.  adj.  Masílcap; 
masípag;    rnaalÁgá,  j¡  Mapakialani. 

OFRECER,  a,    irn'g,    como  agra- 
decer.  Mangáko;  iálay;    magliandog.||  ■ 
Maghayin  sa  Dios,  n  Managano;    mar  ' 
mago.  II  lalok;  ialay.  ||  fani.   Mások  sa 
Undaliaii  nang  álak  na  uniinom  doon. 


H3  — 

OFR 

II  Ipaklta;  itanyag.  [|  r.  Sumagila;  su" 
malagimsitn;  ó  snmíirot  na  biglá  s* 
ísip  ang  anomán.  ||  Mangyari;  niag' 
kátaon.  [|  Umálay;  uinalpk  ng  kúsá 
na  maglinkod  sa  kápowá.r=á  alguno. 
Uraalok  na  magsilbí  sa  kápowá,=^í)/' 
■  servidor.  Umálay  na  magIíIinkod.= 
de  acompañante.    Umálay  na  sásama. 

OFRENDA,  f.  Alay;  hayin;  han- 
dog  na  ibtnibigay  sa  Dios  ó  sa  raangk 
Santos. 

OFUSCACIÓN,  f.  d>=r.  nang  ofus- 
car.  Panglalílbó  nang  n:iatá.[¡met.  Ka- 
dilimán;  ó  pagdidilim  nang    bait. 

OFUSCAR,  a.  PalabCiin  at  bigyán 
nang  ibang  kahulugán  kaysa  tala- 
gang  saiiling  kasaysayan.Ijr.  Lumábó; 
magdilim  ang  ísip  ó  ang  raaCá.  || 
Malabúan. 

OÍDO,  m,  Pandingig.  ||  Taínga,  ll 
Ang  butas  nang  armas  de  fuego,  na 
siyang  klagyán  nang  seben. 

_  OÍR.  a.  irreg.  ger.  oyendo:  p.  p. 
oido:  pres.  ind.  yo  oigo;  lii  oyes;  ti 
oye;  nosotros  oímos;  vosotros  oís; 
clios  oyen:  prcf.  oí;  oistc;  oyó;  oímos; 
oísteis,  oyeron:  iinpert.  oye  tíi;  oiga 
el;  oigamos  nosotros;  oid  vosotros; 
oigan  éilos:  subj.  pres.,  oiga;  oigas; 
etc;  \vs\-^^xí.  oyera;  oiría;  oyese;  e'.c: 
fut.  oyere;  oyeres;  etc:  Mákinyig;  du- 
mingig;  makimatyag,  ||  Dingín;  bat-, 
yagfn;  pakingin.=a=w/í3.  Sumimbá.= 
de,  en  confesión.  Kumpisalín.  ||  r.  Má- 
ringig. 

OJAL.  ni.  dcr.  nang  o/o.  Butas 
nang  damtt  na  susuután  nang  bito- 
nes;..uhates. 

OJALÁ'!  interj.  Káhimanawaríl 
¡Ipaliintiílot  ó  ibigin  nawLuang  Dios! 
¡Mano  nal  Siyá  nawá  ó  gayón  nawá.! 
jHáii  nga!  - 


vGooQle 


OJA 

OJALADKRA.  f.  dcr.  nang  ojal. 
líabaying    aiagiuilialcs. 

OJALAR,  a.  der.  nang  ojal.  Mag- 
lagay  nang'    uhales;    Ó  magiihalts. 

OJEADA,  f.  der.  nang  ojo.  Sli- 
liap;   KÍlay 

OJEAR,  a.  der.  nanp;  ojo.  Tumí- 
tig;  lumingín  nang  maluaC  sa  ísang 
lugal;  masdán.  |)  líaboy;  iaboy  ang 
háyop  na  ipinangángaso.  ||  Bugawin; 
bumiígaw  nang  anoinán.  |l  r.  Mabií- 
gaw. 

OJERA,  f.  der.  nang  ojo,  Taiiga- 
ngalumatá;  panluluok  nang  niaiá.  || 
Pangingttim  nang  uliíkap  na  ilálini 
nang  ruatá,  na  nagpápaküal.-i  nang 
pagkupiíyat    6    aiiománg  damdaiii. 

OJERIZA.  í",  dcT.  najig  ojo,  Gá- 
lit;  poot  sa  kangínoman. 

OJEROSO,  SA.  adj.  der.  nang 
ojo,  y 

OJERUDO,  DA.  adj.  nang  ojo. 
Nangíngitim  ang  iláüiii  na  talíikap 
nang  mata,  dálül  sa  púyat  ó  anoniang 
damdam;  nangangalumalá;  minglií- 
Uiok  ang  maiá.  /"    ■    ' 

OJETE.  «1,  der.  nang  ojo.  Butas 
na  mabílog  nang  daiiiií,  na  sinusuutan 
nang  asimos.  I|  faní,  Tumíjong;  6  bu- 
tas  natig  puit. 

OJETEAR,  a.  Magiiheies;  ó  ui:ig- 
lagay   nang    uhctcs. 

OJIALEGRE,  adj.  Ang  masayá 
ang    nialá,  buhay    at    nialiksi 

OJIZARCO,  CA.  adj.  Azul  ang 
mata;   ó    bulagaw. 

OJO.  ra.  Mala.  II  Butas'  nang  ka- 
ráyoni,  iie  pinagsúhuotan  nang  sinú- 
,lid.||But'as  nang  palakul,-  at  iba  pang 
ganganitó.  ||  Ang  nakaliítang  na  pa- 
lak  nang  langis  sa  tdbig.  |1  Ang  ano 
nang  tulay.  ||  nici.  Ang  íngat;  6  alá- 


OLA 

gil  sa  anoniiin.  ||  Ang  báwa't  isk  ng 
giiang  nang  loob  nang  tinápay  d 
queso,  Ang  báwa't  isa  nang  síwang 
tiang  pagkátahi    nang   lambat. 

OLA.   f.   Alón;   daUíyong. 

OLAJ  E.  m.  der.  nang  ola.  Pag- 
kakásunodsnnod    nang  alón. 

OLEADA,  f,  der.  ngf/c7.  Malaking 
alón,  at  niabilís.  ||  ir.et.  Galaw;  ó 
kiaw  nang  niaraming  tawo.  ||  Gíilong, 
d    salpuk    nang  alón. 

OLEAGINOSO,  SA.  adj.  Ma- 
langis. 

OLEAGE.  ra.  der.  nang  ola.  Pag- 
kakásunodsunod    nang   aton. 

OLEAR,  a.  Pahiran  aang  santo 
óleo    ang    may    sakil. 

ÓLEO.  m.  Langís.  [|  Ang  santo 
óleo  na  ginágamit  nang  manga  Pári 
sa  manga  sacramento  at  iba  pang 
ceremonias  sa  simbahan.  ICaraníwang 
plural  na  gamitin,  at  sinásabi:  santos 
óleos.  Kun  singular,  ang  Exlramaini' 
Clon,  ó  pagpapáhid  nang  Santo  óleo 
sa  may  sakit. 

OLEOSO,  SA.  adj.  der.  ng  óleo. 
Malangí?. 

OLER,  a.irreg.  pres.  ind.  yo  huelo; 
tií  hueles;  t\  huele;  ellos  hmleti;  im- 
perat.  huele;  ttí;  huela;  él;  huelan;  ellos;  , 
subj.  pres.  huela;  huelas;  etc.  Má- 
anioy;  amuyán.  ||  niet.  Mátuklasan; 
riiá laman  ang  anomang  nakalíhim.||. 
n.  Umanioy;  uraalingásaw  ang  bango 
b  bahd  nang  anomán.:=rt  rosas.  Mag' 
auioy   rosas. 

OLFATEAK,  a.  Amoyamoyán.  || 
met.  y  faní,  Siyasatin;  tiktikin;  bat- 
batang  matamln.  ||  r.    Máaniuyan. 

OLFATO,     m.    Pangamoy;     iníá-  "* 
amoy. 

OLFATORIO,  ría,  adj.  dei.  r.g 


vGooQle 


olí 

\  olfato.  Náuukol   sa  paiig.imoy. 


415   - 

OLL 

II  Lauyn;   b    puchero,  ||  Ipolpo;  «Uulí. 
OLIMPIADA,  f.  derT  muig  olim-         OLLAZO  m.  der  naiigtf//<i,  Hani- 
pia.   Pagpi|iislang    kaiígaliang   gawíii     pás;    umpoír    naiig    palayok. 
nang    mangí    griego  sa    tiiwing    ¡kíi-  OLLERÍA,     f.     der.     iiang    ella. 

pat    na  trión  sa  ciudad  nang  0:Íinpia.     Ang  pinaggjigawan;  b  pinBgtítindahan 


OLIMPO,  m.  pobt  Lángit.  n  met, 
Ang  katá.isan  ó  .karángalan  nang"  m:i- 
ngíl  baga  y. 

OLISCAR,  a.  Amoyamoyán  nang 
mahiísay,  ai  hanapln  nang  pang.inioy 
ang  anonián.  |t  met.  Siyasalín;  tikti- 
k¿n  ó  p.'gpililang  malahó  ang  anü- 
miln.  II  n.  Magkaamoy;  ómagnmlang 
bnmáhó    ang  anotnán. 

OLIVAR,  m.  der,  nang  olivo.  Lu- 
gal  na  maraniing  tanini  na  pi1nó  ng 
olivo: 

OLOR.  m.  Amoy.  []  met.  Pagasa. 
H  Pangáko;  pagaáiay  nang  anomán. 
[|Ang  dahilang  ipinaghíhinalá  sa  ano- 
maiig  náliingid;  ó  bago  pa  láaiang 
raangyíyaring  bágay.  |j  met.  Pagká- 
bahtog;  6  fama 

OLOROSO,  SA.  ñdj.  der.  nang 
olor.  Ma^angsang  ang  amoy;  nia- 
amoy.  [¡  Mabangó. 

OLVIDADIZO,  ZA.  adj.  der.  ng 
olvidar.  Maliümutín.  =  Hacerse  olvida- 
dizo'  ff.    Mag'oalóbalóng  n:ial¡liinutín. 

OLVIDADO,  DA.  p.  p.  nang  ol- 
vidar, adj.  Nalimutan;  ó  nalílimu- 
tan. 

OLVIDAR,  a.  Malimutan;  maka- 
limot;  limutin.  ¡|  r,  Makalimot.  ||  r. 
Maglimntán  ang  dalawang  nagíibi- 
ean.  =dc  la  Icccibn.  Makab'mot  ng 
lisión. 

OLVIDO,  m.  Pagkalímot.  ||  Pag- 
límot;  ó  ijagkap-iw!  nang  pngma- 
mahal  na  dátíng  tinkaglay  sa  ano- 
mán. 

OLLA,    f,    Palayok;   balangá;  etc. 


nang  palayok.  [|  Ang  kapisanan  nang 
palayok  at    ibíi    i>ang   sisidlang  liípá. 

OLLERO,  m.  der,  nang  (?//(i.Mag- 
papalayok. 

OLr>ETA.    f.    der.  nang   olla,  y 

OLLICA,  TA,  li  OT,LÜELA.  f. 
dier.  nang  olla.  Palayok  na  miinti. 
II  Sinduksindnkáti. 

OMBLIGO,  m.  anat.  Piísod.  II 
Ang  líbod,  6  gima  nang  anomang 
bágay. 

OMBLIGUERO,  m.  der.  nang 
ombligo.  Ang  pamigkís  sa  piísod 
nang  bátáng  bagong  panganak,  at 
nang  manirá  ang  lápal,  hangang  sa 
matuyóng  mabiiti    ang  piisod. 

OMISIÓN,  f.  der.  nang  omiiir. 
Kakulangán  nang  pagtupad  nang 
anomi'm.  ||  ÍCatámaran;     kapabayaán. 

OMISO,  p.  p.  irreg.  nang  omi- 
tir,  y   adj.   Taniad;    pabayá. 

OMITIR,  a.  Pabayáan;  huag  ga- 
wEn.  I)  Ligtaán;  Usanin.  ||  r.  Mapaba- 
yáan;   máliglaan. 

OMNIPOTENCIA,  f.  Lubós  na 
kapingyarihan  sa  anomán;  ó  kapang- 
yarihan  sa  iahat.  Bágay  na  sarili  lá- 
mang  nnng   Dios.    "" 

OMNIPOTENTE,  adj.  Maka- 
pangv'áy.iri  sa  lalial;  ó  labat  mag^ga- 
wá.  Kap-Tngyaríhang  .saiili  nang  Dios. 

OMNISCIO,  cía.  adj.  Maáiam 
nang    Iahat. 

OMOPL.^TO.  m.  anat.  Butó  ng 
piynay. 

ONCE,  adj  num.  card.  Labing 
isA.  il  Ki.ing     minsa'y    ginágamit     na 


y  Google 


ONC 

adj.  num.  ord.  Ikalabiiigisá.  v.  gr. 
Á  ONCE  del  mes  actual,  ikalaiüng- 
isÁ  nang  buang  lumalákad.  ||  m.  Aiig' 
número  ii. 

ONCENO,   NA.   ndj.  dcr.    nang 
once.   Panglíibingisá;  ikalabingisái 
ONDA.  f.    Alun. 
ONDEADO,   DA.  p.  p.  naiig  on- 
dear,   y    adj.  Alonalóii. 

ONDEAR,  n.  Uraalon;  suminpok. 
II  r.  Puniagápagaypay  sa  hihip  ng 
hiingin  ang  anomang  nakabitin,  para 
nang    isang    bandí.'á,  etc. 

ONEROSO,  SA.  adj.  Mabigat; 
mahírap.=3íí  para  uno.  Álabigat  sa 
isa, 

ONZA.  f.  Ikalabing  ánim  na  ba- 
hagi  nang  isang  tibia.  ||  Panimbang 
na  gayón  ang  ngalan.  [[  Salapí,  na  ang 
halaga'y  labing  ánim  na  piso.  |]  Isang 
háyop  na  ápat  ang  paá,  na  gayón 
ang    táwag. 

ONZAVO,  VA.  adj.  Ikalabing 
isang  bahagi  nang  anomkn  Karani- 
wang  lá'ong  gamiting  parang  sustan- 
tivo. 

OPACO,  CA.  adj.  Ang  hindi  ma- 
tagós  nang  üwánng,  na  hindi  paris 
nang  diáfano,  na  ito'y  ang  nangl- 
nganinag.  il  Madilim.  |[  met.  Malun- 
kot. 

OPAI.O.  ni.  Isang  dase?tg  batong 
pulí  at  matigás. — bpalo  noble.  Uatong 
mahalagá  na  ópalo  ún,  dátapua'y  may 
saii-iaring  kiilay  na  maririkit  sá  ioob. 
■  OPCIÓN,  f.  der.  nang  optar.  Ang 
kapangyarihan;  ó  Icalayaang  nialca- 
gawa  á  makapagpalagay  nang  ano- 
mán;  6  karapatang  inaipalagay  sa 
anomang  kalunknlan. 

ÓPERA,  f,  Koniediang  nakalagay 
sa  tugiogin;  ó  inihiílos   sa   tiigtog.|j 


.16  — 

OPE 

fani.  Alinniang  gavvang  suolsuol  at 
inalhwig,  nisging  yíiii  man  nang 
kamay    6  nai-g  ísip. 

OPEl^ABLH  adj.  der.  nang  ope- 
rar.   Magágawíi. 

OPERACIÓN,  f.  dcr.  nang  ope- 
rar.  Paggawá.  II  Gawá. 

OPERARIO,  ría.  m.  y  f.  Ang 
nagtitrabaho,  ó  gum.ígawá  ta  alin- 
mang   ojie  lo. 

OPIMO,  MA.  adj.  Saganá;  ma- 
malago;  masarap. 

OPONER,  a.  irreg.  como  poíier. 
Salangsangín;  salongatín.  j|  Isalang- 
sang.  [I  r.    Sumalangsang. 

OPORTUNIDAD,  f.  Kapanáliu- 
nnn;  ó  mabuting  panahón,  at  lugal 
na'  iga\Vá  nang    anoinán.    1. 

OPORTUNO,  NA.  adj.  Ang  g¡- 
nágawá,  ó  nangyáyarl  sa  karampa- 
taiig  panahón,  at  kun  kailán  bngay 
na  gawín  6  mangyarÍ.||Akmá;  agpang. 
=  al,  para  el  logro.  Agpang  sa  pag- 
kakamiL^c-"/  las  réplicas  Akmá;  ag- 
pang  na   sásagot. 

OPRESIÓN,  f.  der  nang  oprimir. 
Paginis.  II  Píigbigpit.  |Í  Pighatí.  II  Pag- 
kaalipin. 

OPRIMIR,  a.  Uminís;  magpa- 
hírap.  II  Higpit'ín,  pitisin;  pigaín  ang 
anomán.  ||  Pagpighatifn.  ||  AlipioÍii.= 
con  su  autoridad.  Inisín  nang  ka- 
niyang  kapangyarihan. 

OPROBIO,  m.  Diistá;  ó  kadas- 
taán;  kapaübhasaán;  kasiraán  nang 
puri.  II  Piígpalibliásá;  sip.háyo. 

OPROBIOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
oprobio.  Nakadúdiistá;  nakasísiráng 
puri. 

OPUESTO,  TA.  p.  p.  irrefí. 
nang  o/>oner,  y  adj.  !-abaii,  ó  n.^- 
lalaban;  násasaliinsvu. 


y  Google 


bpu 

OPUGNAR,  a.  Salung,.tín;  salan- 
sangín  nang  boong  lakás.  1|  Salakayin 
i  aiig    isang  plaza. 

!      OPüLENCíA.  f.  Kasagunáan  ng 
pagaárt.  11  Kayamanan. 

OPULENTO,  TA.  adj.  Maya- 
man;  itiasagáná    sa    pagaári. 

ORACIÓN,  f.  der.  nang  orar. 
Pagsasalitá;  paghahánay  nang  mato- 
wid  sa  harap  nang  niadlS,  úpang 
malamúyot  silang  gumawá  nang  ano- 
mári.  []  Lúhog;  daing.  |l  Dasal;  pana- 
langin. 

OllAR,  n.  Magsalitá  sa  harap  ng 
madlá,  na  sila'y  lamuyutin  ó  pafíi- 
;  nuhurin  sa  anomán;  hulihin  ang  ka- 
nílang  kalooban.  [|  Manalangin;  mag- 
dasal.  II  a.  Uiihog;  ipakiiisap.^^;;  de^ 
fensa  de  ano.  Ipiigtangol  ang  kápowS 
sa  harap  nang  madlá  sa  kabagsikan 
nang  raasarap  na  pananalitá.=/fr 
los  difuntos.  Ipanalangin  ang  manga 
patay. 

ORATE,  com.  Siiá  ang  ísip;  ulol. 
II  Tawong    maikli    ang    ísip. 

ORBE.  m.  Kabilugan;  bílog-HAng 
mundo;    ó    ang  sangsinukuban. 

ORBICULAR,  adj.  der.  nang 
orbe.    Mabílog;  bilog. 

ÓRBITA,  f.  Ang  húkay  na  ki- 
násisidlan    nang  mata. 

ORDEN,  amb.  Saysay;  hiísay  ng 
pagkálagay  nang  anonián;  taluntón; 
talátag.  II  Regla;  ó  paraang  tiniítun- 
ton  Sa  paggawá  ng  anomán.  ||  Pagka- 
káíiunodsunod  nang  manga  bágay.|| 
Utos;  <S  kaiilusán.  ||  Ikaánim  na  íd- 
crameri/onnnQ  Santa  Iglesia.  —  ¿V;  ar- 
en  ti.   l'jkol  sa;  timkol    sa. 

ORDENANDO,  ger.  nang  orde- 
nar, m.  Ang  malápit  nang  maggrado; 
h  tumangap  nang   pagkapáti. 


ORD 

ORDENAR,  a.  Husayin;  ilagay 
sa  katarapatan  ang  anomán;  [|  Mag- 
utos;  magbitin  nang  anomang  bágay. 
II  Abután  nang  grado;  ó  pagkapárí. 
II  r.  Maggradt ;  magpiñ.  — Ordenar, 
y  orderiarse  de  sacerdote.  Ordenan  at 
magórden  nang  pagkapárí. =ím//oí. 
Husaying   ¡fila- 

ORDEÑADERO,  m.  der.  nang 
ordeñar.  Palayok;  ó  bangang  gata- 
sán. 

ORDEÑADOR,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  ordeñar.  Ang  gumágatas  sa 
háyop. 

ORDENAR,  a.  Gumatas;  ó  ga- 
tasan  ang  háyop. 

ORDINARIO,  RÍA.  adj.  Kara- 
niwan;  kalakarán;kaugaliang  mang- 
yari.  [j  Hánaakj  walang  halaga.  ||  Ang 
hukom  nang"  isang  provincia, 

OREAR,  a;  Pahanginan;  iy-ing- 
yang'sa  hangin  ang  anomán.  II  Patu- 
yufn  sa  hangin.  (|  r.  Ma?palamig;  ó 
íumabás  sa  báhay  at  nang  makálan- 
gap  nang    hangin. 

ORECER.  a.  irreg.  como  empo- 
brecer, fam.  Gintoín;  ó  gawing  gintó. 

OREJA,  f.  Tainga.  II  Pandingig. 
jl  met.  Ang  gawang  ma^hibohíbó  sa 
kápowS,  maghalid  dumápit  at  mag- 
sitsit. 

OREJEAR,  n.  der.  nang  oreja. 
Pagalawg-alawín;  6  ipagaypay  nang 
háyop  ang  tainga.  ||  met.  Gawín  ang 
anomán    nang   masamá  sa  loob. 

OREJUDO,  DA.  adj.  der.  nang 
oreja.  Ang  bi5gay  na  may  tainga. 
II  Ang  may  raalakí  at  mahibáng 
tainga. 

OREO.  m.  Símoy  nang  hangin; 
hanging  marahan  na  sumásag¡lan|f 
nagpápatuyü  sa  anomán,  ii  Lugal  na 
53 


vGooQle 


ORG 


-^[S 


orí 


ya  ngya  ligan. 

ORFANDAD,  f.  PagkauUIa.  || 
met.    Ang  kawaiang    magampdti. 

ORGANERO,  m.  der.  nang  ór- 
gano. Ang  mangagawa  at  nagkúkum- 
puni    nang  órgano. 

ORGANISTA,  com.  der.  nang 
hrgano.  Ang  may  opisiong  tumug- 
log  nang  drgano. 

ORGANIZAR,  a.  Timplahfn  al 
husayin;  arreglahín  ang   anomán, 

ORGULLO,  m.  KapalalÜan.||  Ka- 
liksihán. 

ORGULLOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
orgullo.  Paláló.  =  c(í«,  de,  por  su  cau- 
dal. Ipiíiagpápalaló  ang  kaniyang  ya- 
man.  =£«  el  aspecto.  Palálfi  sa  hit- 
Kura. 

ORIENTAL,  adj.  der.  nangff/-w;- 
ie.  Ang    n&uiikol  sa  sítanganan. 

ORIENTE,  m.  Ang  bagong  pag- 
sipot;  6  paglitaw  nang  anumán.  f|  Sí- 
langanan;  silangan.  [¡  Hangin  sa  áraw. 
II  met.    Ang    kabataán    nang    íawo. 

ORIFICIO,    m,    Butas. 

ORIGEN,  m.  Fámula;  pinagbu- 
hatan;  ugitt;  ó  pinangalíngan  nang 
ar.omang  bágay.  [|  Ang  báyang  tina- 
bíian  nang  isa;  ó  pinagbiihatan  ng 
kaniyang  ának.  ||  Ang  ának;  ó  ma- 
nga núnóng  pinangalingan.  ||  met. 
Pamulá;  ó   dahilán    nang  anomán. 

ORILLA.  í.  Ang  tab(;  hangá;  ó 
gílid  nang  anomán.  II  Laylayan  nang 
damit  6  kayo.  ||  Pangpanp;  palanas; 
baybay.  ¡|  Pííing;  ó  tabí  nang  daán. 
II  Hanging  mataban  at  lubháng  ma- 
lamig,  na  parang  suniíisuot  hangang 
butb,  at  niwíwiká;  lubhang  malamig 
ang  sunúsimoy  na  hAñgin,  corre  mala 
ORILLA,  II  met.  Hangahan;  kalapusán 
nang   anomán. 


ORILLAR,  a,  met.  Tapusin;  hu' 
sayin  ang  anomán.  j|  n.  Magdaán  sa 
tabi;  maiigfüd.  ||  a.  íwanan  nang  gílid 
ñng  kayo.  ||  Tutupán  ang  gflíd  nang 
kayo. 

ORILLO,  m.  Gílid  nang  depanyo, 
na  karaniwang  magaspang  kay  sa 
kabuoán. 

ORÍN.  m.  Kaláwang.  ll  met.  Du- 
ngis  nang  puii,  k^luluwa,  etc.  ||  pl. 
íhi. 

ORINA,   f.    íhi. 

■ORINAL,  ni.  der.  nang  orina, 
lihán. 

^ORINAR,  n.  der.  nang  orina. 
Unifhí;  manubfg.  Ginágamit  kung 
minpang  parang  activo,  halimbáwá: 
UMiHÍ  na?¡g  ditgi\  ORitíAK  sangre.  || 
r.    iMáihí;   mápanubig. 

ORINECERSE.  r  irrcg.  como 
agradecer.  Kalawangin;  mabálot  ng 
haláwang. 

ORINIENTO,  TA.  adj,  der.  ng 
orín.  Kalawangin;  balot  nang  kalá- 
wang. 

ORIUNDO,  DA.  adj.  Tiíbó;  bií 
hat;  gáling  sa  isang  liigal  na  alinmán. 

ORLA.  f.  Pamuting  inilálagay  sa 
laylHyan  nang  damit.  ||  Uriá. 

ORLAR,  a.  Pamutihan  ang  gíüd 
ó  laylayan  nang  anomán. 

ORNAMENTAR,  a.  Pamutihan; 
hiyasán;  gayakán. 

ORNAMENTO,  ra.  Pamuti;  ga- 
yak.  II  pl.  Ang  manga  kasankápang 
ginágamit  nang  manga  Parí  sa  loob 
nang  simbahan.  {|  met.  Ang  manga 
ugáJÍ  at  mabíisay  na  gawí  nang  tawo, 
na  siyang  ikiriágigiüw  sa  kaniyá  ng 
kápowá. 

ORNAR,  a.  Pamutihan;  hiyasán;  , 
gayakán. 


vGooQle 


ORO 

pinagiiusapan  ay  buhok,  ||  Alahas;  ó 
tnangi  hiyás  na  gi tito  nnng  babayi. 
¡]  met.  Ang  kayamanan.  =í/í  copelai. 
(iintóng  dalisay. 

OROPEL,  m.  Aropel;  oropel.|| 
met.  Ang  bágay  na  walá  mang  ka- 
buluhán  ay  pinapagk&kahalaga  dft- 
híl  sa  kapalalüan  ó  nang  makáulol 
sa  kápowá.  (j  Ang  manga  salitánK  ma- 
lagintiiig  at  maifnam,  na  walang  ka- 
hulugán.  (I  met.  Ang  manga  pamitti 
I  at  hiyás  na  suot  nang  isa. 
i  OROPELERO,  m.  der.  nang  oro- 
pel,   Magaaropel. 

ORQUESTA,  f.  Ang  katipunan 
nang  manga  músicong  tumülugtog  sa 
isang  komediahan,  ó  sa  isang  eon- 
cierio. 
ORTIGA,  f.  bot.  Lípá;  lípay. 
ORTODOXO,  XA.  adj.  Kristia- 
iiong  samásampalataya  nang  matíbay 
sa  nigá  áral  nang  Santa  Iglesia,  caíb- 
lica,  apostólica  romana.  ||  Gayón  din 
ang  táwag  sa  tnangá  bágiiy,  na  náuu- 
kol  sa  Santa  Iglesia  romana, 

ORTOGRAFÍA,  f.  Arteng  nag- 
tiíturó  nang  mahiísay  at  karampatang 
pagsiilat  nang  manga  pangungdsap, 
ai  nang  kun  basahin  ay  lumabás  ang 
tíinay  na  tunog  at  kahulugán  nang 
isiniilat. 

ORTÓGRAFO,  m.  der.  nang  or- 
togta/ia.  Ang  nagtüturÓ  at  bihasa 
nang  ortografía. 

ORTOLOGÍA,  f.  Arteng  nagtii- 
luró  nang  pagbigk^s,  ó  pagsasalilflng 
magaüng  nang  manga  pangungiísap. 
Oruga,  f.  Uod  na  suan'singaw 
sa  manga  dahon  nang  halaman,  at 
kadálasa'y  naníniíá.  nang  dahon,  at 
siyang  nagíging  paroparó. 
ORZUELO,  m.  Guliti.  ||  Patibong 


OSA 

na  panghuli  nang  ibón,  daga  ó  ibang 
hkyop. 

OSADÍA,  f.  Kapang;ihasan.|[Banal 
na  kaningasan  al  lakás  nang   loob. 
OSADO,    DA.   adj.    Pangahíis. 
OSAR.  n.  Mangabas.  ||  m.   Húkay 
na  Jalagyán  ó  laguán   nang  butó  ng 
patay. 

OSARIO,  ra.  Hiíkay  ó  balón  na 
pinaglálagyan  at  pinagdtingalan  nang 
manga  bulo  nang  patay.  ||  Alinmang 
lugal    na    may  butó    nang  tawo. 

OSCILACIÓN  f.  der.  nang  osci- 
lar. Yanig;    ugoy;    ginibanggíbang. 

OSCILAR,  n.  Umugoy;  umindfc- 

yog.  II  Manginig;    mangalal.  ' 

ÓSCULO,   m.  Halik. 

OSCURAMENTE,  adj.  m.  Ma- 

dilim.  n  Maguió;  suolsuot.  [I  Mahálay. 

OSCURECER,     a.    ineg.     como 

agradecer.  Padllimin;  labúan;  palabúin. 

II  met.  Papang'tin;  siráin   ang  halagíl 

at  fnara  nang    anomkn.  ||  met.    Pala- 

büin;    padilimín    ang  katutuhanan   ó 

katunayan  nang  anomán,  at   ng  huag 

mákltala;  6  maging  tila  iba.  ||  impers. 

Gumabí;  dumilim.  ||  r.   Mawaiá   ang 

anomán. iJMagdilim;  dumilim;  mangu- 

limlim;    lumábó. 

OSCURIDAD,  f.  Kadilimán.  ii 
Kasukalan  nang  gúbat  6  bundok.|| 
met.  Ang  aba  at  mabábáng  pinag- 
buhatan  nang  anomán,  lálo  na  ang 
sa  láhi.  II  met.  Kadilimán  nang  ísip. 
II  met.  Kaguluhán  ó  kadilimang  mag- 
siiysay  nang  sinásabi  ó  sinúsuíat. 

OiCURÍSIMO,  MA.  adj.  sup.  ng 
oscuro.  Lubhang  madilim;  madilim 
na   madilim. 

OSCURO,  RA.  adj.  Madilim.  ii 
met.  Hindi  kilalá  ang  pinangalingan; 
nagbúhat   sa  aba  at   mabábáng   Ubi, 


y  Google 


—  420  — 

OST  OTR 

llniet.    Malábóng    magsaysay    iiang  man.  il  for.  Gumawá    naiig  aiiomang 

anoíiiaiig  siiiásabi.  ||  pint.    Mait\m;  6  kasulatan  sa  harap    at  paraagitan    ng 

inaitiínit¡m.||Ang  halos  hindi  mákita.  may  kapangyarihaii. 

OSIFICARSE,    r.   Maging    buló.  OTRO,  TRA.  adj.  íbá;  hÁ.~o/ro 

OSTENSIÓN,    f.    Pagpapaháyag;  ^«¿   /a¿.   loe.   fara.     Kamukhá;    pag- 

ó  pagpaparangalan;  ó  pagpapakita  ng  kakámukha. 

anomán.  OTROSÍ,  adv.  m.  Biikod  sa   rito. 
OSTENSIVO,  VA.  adj.  Mapag- 


pakita;   mapagparangalan   nang  ano- 
mán. 

OSTENTACIÓN,    f.    der.    nang 
osíenlar.   Pagpapakita;  pagpaparanga- 


m,  for.  Aliiiiiián  sa  manga  kahí- 
ngiatl  sa  escrüo,  na  islntísimod  sa 
))\nak.Áprinc¿pa¿ . 

OVAL.    adj.    Taluhabá. 

OVALADO,    DA.     p.     p.     nang 


lan;  pagpapaháyag.  j|  Karángalaii;    6     ovalar.    Taluhabá;  tabas  ii.lo: 


karíkitang  lifaw, || Pagmamarikit.|] Pag- 
papalaló. 

OSTENTAR,  a.  Ipakita;  ipahá- 
yag;  ilitaw  ang  anoiníiii  at  nang  pa- 
nuiírin  nang  iba  ang  ínam.  l|  n.  Ipag- 
magaling;  ipagpalaló;  ipagmarikít  ang 
aiiomán. 

OSTENTATIVO,  VA.  adj.  Ma- 
pagparangalan;  raapagmarikit. 

OSTENTOSO,  SA.  adj.  Marilag; 
dakílá  at  dápat  íanhalín. 

OSTRA,  f.    Talaba. 
"OSTRAL,  m.    der.    nang   ostra,  y 

OSTRKRA.  f.  der.  nang  osíra. 
Luga!  na  matalabá;  ó  pinagáalagáang 
talagá  nitó. 

OSTRO,    m.    Talaba.  Sa    Ibang 


OVALAR,  a.  der.  nang  oval.  Ta- 
luliabaín   6   gawing    laluhaljá. 

OVEJA,    f.    Tupang    babayi. 

OVEJERO,  m.  der.  nang  oveja. 
Pastoi    nang  tupa, 

OVEJICA,  LLA,  TA,  JUELA, 
f.  dim.    nang   oveja.  Tupang    munlí. 

OVEJUNO,  NA.  adj.  der.  nang 
oveja.  Náuukol  na    manga   tupa. 

OVILLAR,  a.  der.  nang  ovillo. 
Kumidkid;  ó  raagbota  nang  sinti- 
lid,  sutlá,  etc.  II  Bamílot  nang  ano- 
nián.  II  r.    Mabílot. 

OVILLO,  m.  Bola;  ó  íkid  na 
mabilog  nang  siniílid  h  sutlá.  ||  met. 
Bágay  na    gusot  at  nabíbilot. 

OVÍPARO,    RA:  adj.  Ang  háyop 


lugal    ay    tinátawag    na    ostrones,    at     na  gáling  sa  itiog,  at  nangingitlog  na- 
kung    minsa'y    ostiones,  |I  Habágat  na     máii 


hangin 

OSUDO,     DA.    adj.     der 
hueso.    Butuhiln;   ó   maráoiing   buló. 

OTORGAR,     a.     Pahimíhod;    tu 
mangap;  tumangó  sa  híníhingi;  b    iti 


OXEAR,  a.  Bugawin  ang  manga 
nang  manok  at  iba  pang  híiyop,  na  kau- 
galiang  ináalíigaan    sa    báhay. 

OXTE,  ir.terj.  Lnyó;  ílag;  siilong. 
— Sin  decir  oxtc    ni  moxle,  ir.    Wa- 


nátanong    nang    kápowa.  (|  for.     Ma-  ¡ang    kinokibó;    walang    pasinlábi. 
ngákó;  uinamin;   makipagkásundu    sa         OYENTE,   p.    p.    nang  oÍr.    adj. 

harap    6    sa    pamagitan     nang    raay  Ang   nakíkinyig  nang   sinásalilá;  r.a- 

kapaiiyarihan,  na   tiítupad  nang  ano-  nánainga. 


y  Google 


PABtiLLÓN  i'>.  Ang  bubong  na 
lona  ó  kíiyong  niakapal,  na  tnabílog 
sa  ibabá  al  maluang,  at  ang  gitná  ay 
l)staas  na  rnatulis,  at  siang  kinatii- 
mkuran  nahg  lialíging  káhoy:  ito'y 
gámit  nang  manga  suiídaio  sa  guerra. 
at  nang  manga  iiaglálakad  sa  ilang, 
at  ang  mangí  gÜid  nito'y  sa  estáki 
ilinátaü.  II  Kulambó.  [|  Bandílá  nang 
kaharián,  na  iwináwagayway  sa  mga 
tribunal   at  iba  pang  báhay  nang  hári. 

PABILO,     m.    Milsá    nan^    kan- 

díia. 

PACER,  a.  iireg.  como,  nacer. 
I'astulan  ang  háyop.  [|  n.  Mangináin 
nang  damó  ang  háyop.  Maraniingf 
gramáticos  ang  nagpápalagay  na  dC' 
fecUvo  di  mnan(í  ang  verboiig  itó. 
Ang  minámatiiid  ay  dahil  sa  di  raw 
masásabi  nang  tawong  j/j?  pazco,  ako'y 
nañgiñuinain;  ngimit;  ¿Iiiiidi  bagá  má- 
dalás  natiiig  niákita  sa  mangí  fá- 
bula,  na  ang  niaiigi  háyop  ay  pinapag^ 
I  sásalitá?  kung  gayo'y  ¿anong  di  ika- 
pagsisabi  iiikí  nang  yo  pazco  o  nos- 
otros  PACEMOS? 


PACIENCIA,  f.  P¿gtitiis:  kabána- 
lang  nagtiíturd  nang  pagbabatá  nang 
anomang  kahirapan,  karáiitaan,  ka- 
miirahán  at  ka ruwaii aginan.  H  Kaba- 
galan,  ó  kaluatán  sa  paggawá  nang 
anomang  dápat  gawin    agadagad. 

PACIENTE,  adj.  der.  nang  pa~ 
ciencia.  Mapagliís;  mapagbalá.  [|  m. 
May  damdam;  may    sakit. 

PACIFICACIÓN,  f.  de,r.  nang  pa- 
cificar. Pagtahímik;  pagpayápá.||K.a- 
payapaán;    katahimikan. 

PACIFICADOR,  RA.  m.  y  f. 
Mániamayapá;  piimayápá  nang  ano- 
mang o\i\6  6  sigalot. 

PACIFICAR,  der.  nang  paz.  Pa- 
yapáin;    patahimikin. 

PACÍFICO,  CA.  adj.  der.  nang 
paz.  Tahímik;  walang  kibó;  maibi- 
gín  sa  kapay.'.paán.  ||  Ang  walang  ü- 
gáüg  sa  kaniyang  kalágayan.yPayápá. 

PADECER,  a.  irreg.  como  agra- 
decer. Damdamín;  magdamdam;  mag- 
tiííi  naiig  anomang  sákit,  ó  sakit, 
kasiraán,  eic=pi>r  -Dios.  Magtiís;  ó 
mngkasákit  alangalang;  sa  Dios. 


y  Google 


PAD 

PADECIMIENTO,  m.  Paglitiís; 
pagdaramdam.  ||  Damdam;  sálcit. 

PADRASTRO,  ra.  der.  ng  padre. 
Amaín  sa  pakinábaiig,  ó  asawiing 
Jtiuli  nang  Íni.¡|met.  Alinmang  kaa- 
balahán;  ó  dahilang  nakasíslki  ó  na- 
kasísirá  sa  anomáti.j|Salinsing  nang 
dalíri;  5  ang-  balat  sa  tabí  nang 
kuk6  nang  kamay,  na,  namámaUgud 
at   masakít. 

PADRE,  m.  Ama;  látay;  tata.  || 
met.  Alinmang  bágay  na  pinanga- 
lingan;  ó  pinagbuhatan  naiigf  iba. 
||  met.  Ang  uniáarapon  at  nKgkáka- 
lingang  parang  aniá  sa  isa.  [j  Ang  pári, 


PAG 

útang;  ó  nang  kasalanang    nágawá. 

PAGADO,  DA.  p.  p.  nang  pa 
gar.  adj.  Kaayaaya;  kawiliw¡li,=;¿¿lr 
Sí.  U.  Palkbd;  hambog. — Estamos  pa 
gados.    Impás    na   tayo. 

PAGAMENTO,  m.  Pagbabáyad; 
ó  pagbibigay  nang  upa.  I!  Paraamá- 
yad. 

PAGANISMO,  m.  der.  nang  pa- 
gano.  Kapisauan  nang  manga  di  bin. 
yagan. 

PAGANO,  NA.  adj.  Ang  sariü, 
ó  náuukol  sa  manga  hindi  binya- 
gan.  jl  m.  Ang  tumitjra;  nanínirahan 
sa  párang.  at  bihírang  umowí  nang 


ay  tmátawag  namang  gayón  din,  tanda  bayan.  I)  Hindi  binyagan.  ||  fani.  Ang 

nang  paggáiang  aa  kanilá.  ||  p!.  Ang  nagbáyad    ó    gumastá    sa    isang  pag- 

amá  at  iná.  jj  Ang  k?tniinuan.  lulfipong  ó  samaban,    nang  lahat  ng 

PADRINO,    m,  der.   nang  padre,  ginámit    ó    kináin  nang  iba. 

Ináama,  II  met.   Ang  umáabitloy;  tu-  PAGAR,  a.  Magbáyad.||met.  Mag- 

míitiilong  sa  isa  sa  kaniyang  manga  dusa  dáhil    sa    nágawang    kasalanan. 

akáia,  hangad,    paghúsay  ó  pagkápa-  ||  Gumanling    loob.— e«    oro.  Baya- 

nuto  sa  anomán.  ran   nang   gintó. — con,    de  su  dinero, 

PADRÓN,    m.  Listaban  nang  ta-  Bayaran  nang  saiapl  \\\yji..=^por  oírp. 

wong    tiiinátahan    sa  isang  bayan.  ||  Ipagbáyad  ang  \\A.^al  contado.  Ba- 

Malaking  haliging  bato    namay  sií-  yaran    nang   káÜwáan;  ó  kaliwaán  ng 

lat,  r.a  nagpápaalaala  nang  anomang  salapí.=í/5  contado.    Bayarang    agad- 

pangyayaring    iitaw.  |j  met.    Ang    ka-  ^■gd.á.  — Pagarse  con,  de  buenas  razo- 


pintasaiig  hayag;  6  kasiraang  puring 
nálalagak  sa  alaaia  nang  madlá,  na 
nagbtíhat  sa  anomang  gawang  nia- 
samá.  ¡I  fam.  Ang  ama,  na  raalabis 
magmahal  at  magpaláyaw  sa  kani- 
yang   manga   anak. 

PAGA,  f.  Pagbabáyad.  II.Báyad.Ii 
Upa;  k^upabáii.  I|  Sueldo  sa  isang 
buán.  ¡I  Ganiiiig  paggiliw  at  ¡bá  mang 
bágay  na   mabuting  gawá. 

PAGADERO,  RA.  adj.  Ang  bá- 
bayaran  sa  isang  láning  na  panahón; 
<í  raadaling    bayaran.  ||  m.    Ang    pa- 


7ies.  Máhuli  ang  loob;  mahfbó;  ó  ma- 
hikáyat  sa  mabuting  pangangatowl- 
ran. 

PAGARÉ,  m.  Papsl  na  kínásu- 
sulatan  nang  lítang  at  katunktítang 
pagbabáyad  nitó,  sa  isang  táning  na 
panahón. 

PÁGINA,  f.  Mukhá  nang  dahon 
nang  libró. 

^  PAGO.  m.  Báyad;  pagbabávad-H 
Ganíi. 

ORNATO,  m.   Pamuti;  gayak. 

ORO.   m.    Ginló.  ||  met.  Ang  kií- 


nahon,  ó  táning,  na  ipagbábayad  nang     lay   nang  gintó.    LálÓ  na  kung  ang 


vGooQle 


—  423  - 
PAJ 

PAGODA,  f.  Simbahang  kinála- 
lagyan  nang  manga  anito  nang  hindí 
binyagang  mangil  taga  Sunsoiig,  Siam 
al  India.  Tinátawag  ding  gíiyón  ang 
manga  anitong  sinásamba    doóii. 

PAIS.  m.  Kahüri^n;  provincia;  ha- 
yan; ó  lugal.  II  pint.    Ang  pinta  nang     nang  paja.   Ang  nagháhatid,  <S 
manga  lugal,  tawo,  at  báhay  sa   pa-     lálakó  nang  dayami. 
rang,   baybay    dágat,    etc.  PAJIZO,  ZA.  adj.  dar.   nang/a/a. 

PAISANO,    ÑA.   adj.  der.    nang     Ang    batot    nang    giniikan;    ó    bágay 
pais.   Kababayan;  ^^provincia.    Tina-     na    pulds    na    ginükan.  |l  Ang    kiílay 


PAJ 

PAJE.  ra.  Alílang  lalaki  na  ang 
tunkol  ay  sumn.masama  sa  panginoón, 
umasislé  sa  mesa,  at  iba  parig  ga - 
wang  báhay,  na  maünis  kaysa  giná- 
gawá  nang    ibang  al'i'á. 

PAJERO,     RA.      ni.     y    f.    der. 


Uwag  nang  manga  militar  na  paisano 
ang  tunkol  hindí  sundalo,  sa  manga 
lugal  nilang  dínádaanan  ó  hinfhin- 
tuan. 

PAJA,  f,  Ginükan;  dayami;  ku- 
gon;  ó  pinagyagitán  nang  anoraang' 
áamó.  II  naet.  Alinmang  bágay  na  ma- 
gnán.  ||mer.  Pinagpüían  nang  ano- 
tnán.  II  pl.  Hindt  híihuli;  gayón  din 
namán:  v.  gr.  Si  Pió  ay  liibhang 
matápang.  Pió  es  muy  valiente;  at 
ang  sagot:  ai  si  Juan  ay  hindí  hú- 
HULi;  pues  Juan   pajas. 

PAJAR,  m.  Taguán;  6  lalagyán 
nang  ginikan.  ||  Báhay   ginükan. 

PAJAREAR,  a.  der.  xizx\%  pájaro. 
Mangibon.  ||  met.  Gumayonggayón. 

PAJARERA,  f.  der.  nang /íí/flí-íí. 
H;iulang  malakí  na  pinagkiíkulungan 
nang   íbon. 

PAJARETA.  f.  V.  PAJARERA. 

PAJARERO.'  m.  der.  nang  pá- 
jaro. Magiibón;  ó  nangángalakai  ng 
ibón. 

PAJARILLA,  f.  Hiiiipakhimpa- 
kin.    Láló  na  ang  sn    báboy. 

PÁJARO,  RA.  m.  y  f.  Ibón.  La- 
longláló  na  ang  mumuntíng  íbon, 
na  para  nang  maya,  piígó,  langay- 
langayan,  etc.  ||  met  Maíngat;  má- 
talas  at   matalim  ang  ísip. 


ginükan. 

PAJUELA,  f.  dim.  nang^íi>.  Mit- 
sá  ó  anomang  bngay  na  inilubog  sa 
langfs,  azufre,  etc.,  na  ¡pinagpápari- 
kit  nang  apoy  ó  pansindí  nang  ano- 
mán. 

PALABRA,  f.  Salitá;  pangungd- 
sap;  wíká.  ||  Pangákó;  ó  katibayan 
nang  pangákó=i/i?  Dios  ó  divina. 
Ang  Evangelio;  Santong  kasulatan, 
manga  sermón  at  áral  nang  manga 
PárÍ.=í>«Wa.  Ang  walang  tinítiyak 
na  tungo,  at  sínásalita  lámang  típang 
makaraán  ang  panahón  ó  malibang. 
=pesada.  Ang  wíkSng  masakit  b  ma- 
hlgsA.^^preñada.  Wíkang  may  laman. 

PALABRADA,  f.  der.  nang  pa- 
labra. Pagwiwíka;  pagláit;  pagmumu- 
rá.jjPagsasabi  nang  mahálay,  ó  hindí 
dápat. 

PALABRERÍA,  f.  der.  dang  pa- 
labra. Karanrtihan  nang  salitá  na  pá- 
wang  walang  kapararakan. 

PALABRERO,  RA.  s.  y  adj.  der. 
nang  paiabra.  Masalitá,  ó  raadaling 
raangákó  ay  hindí  namán  niarúnong 
tumupad. 

PALABRIMUJER,  m.  Lalakíng 
voces   babayi. 

PALABRITA,  f.  dijn.  nang  /a/a- 
¿ro.,  Wíkang   nanúnuoi  sa  piSsó,  at 


vGooQle 


PAL 

sinásabi:  binuluiigán  ko  siyá  naitg 
manga  ilang  wÍkang  nanúnuot  sa 
BUTÓ  b  SA  PÚsó,  le  dije  cuatro  pa- 
labritas al  oído, 

PALABROTA,  f.  der.  nang  pa- 
labra.  Wikáng   i-aasamá  o   bastos 

PALACIEGO,  GA.  adj.  der.  nang 
palacio.  Ang  nátuiunkol  sa  palacio. 
II  m.  y  f.   Ang  nanfnilbijiaii;    ó  lu- 


PAL 

PALETILLA,  f.  dim.  nang  pa- 
leía.  Saguarisaguanan;  6  saguang  lub- 
hang  mmití.  ií  liiitong  malanibot  at 
niaputi   sa    biingánga  nang   silciinuá. 

PALIACIÓN,  f.  der.  u^ng  paliar. 
Ang  pagta'.akip;  ó  pagUIlhini  nang 
anonián. 

PALIAR,  a.  Piígtakpán;  itágó; 
ikanlong    ang    anomán,  |¡  nied.     Pa-  , 


mítira  sa  palacio  at  iiAkaáalam  nang  himpilin    ang-    sakit.=('«/¿-««a    cosa) 

manga  kaugalián  doón.  con  otra.  Takpáii  (ang  anonián)  nang 

PALACIO,    ni.    Báhay    na    taha-  ibang    bágay. 

nan  nang  Hárí.I|AI¡nmang  báhay  na  PALIDECER,     n.    irreg.     como 

raaiakí   at    batbat    nang    yaman,     na  agradecer.  Mamutlá. 

tinitirahan    nang     manga    mahal     na  PALIDEZ,    f.    Paninilaw;     putlá; 


tawo.  II  Ang  báhay  na  pinagpanga- 
nakán  sa  ¡sang  líping  mahal  al  ni- 
lakhán    niyá. 

PALADAR,  m.  Ngalangala.Jjmet. 
Ang  lasa  nang  pagkáiii.||Panglasai}. 
II  Lasap;    lasa;   ó    nasa    ba    anomán. 

PALADEAR,  a.   Lasapín.  |1  met, 


pamnmutlá  nang  baiat. 

PÁLIDO,  DA.  adi,  Namúmutlá; 
niaputiá;  nanínilaw;  WA.íi\i.=de  color, 
Maputlá  ang  k.ú^Siy.=.de  miedo.  Barak 
sa    tákut. 

PALILLERO,  m.  der.  nang  pali- 
llo. Magpapalitó;    ó    nagtítirída    nang 


Magkagustó   sa  anomán;  njasarapán.     palito  na  pangh¡ning\.  II  Lalagyán  n| 
"Linisin  ang  ngalangalá  nang  háyop,     panghiningá. 


at    nang    makálasa    nang  pagkáin.  || 
n.  Dumiiádilá  ang  bátáng  bagong  pa^ 


PALILLO,    nfl.   dim.    nang  palo. 
Káhoy  na  munli;    patpat;    tinling.  || 


nganak,    pagpapakilalang    íbig    nang  Kasankapan  sa  paggawá  nang  medias, 

sumuso.  punías,   encaje,    etc.  ||  Panghiningá,  || 

PALADEO,  m.  Paglasan.  met.    Ang  pagpupúloiig,  kung  mala- 

PALADINO,    NA.    adj.    Hayag;  pos   kumáin.  il  Aünmán  sa  baketang 

malínaw    at  t;inyag.  panugtog  nang  tanibol.  ||  Minmán  sa 

PA^NCA.  f.  Pingá.JIPanghikuat;  boIilMs    nang    billar, 

patiua'-  PALINODIA,  f.  Hayag  na   pag-  , 

PALANCADA,  f.  der.    nang  pa-  bago  ó  pagbáwí  nang  sinalíta.    Hindi 

lama.    Hampas    nang     píngá.  j|  Sual;  ginágamit  kundi  sa   kawikaang:  can- 

bikuat  nang   pinga.  tar  la    PALiNOorA,  pagbalikán,   ó  ba- 

PALAZO,  m,    Hampas  nang  pala  guhin    ang   sinalitA. 

6  saguán,  ó  nang  anomang   káhoy.  PALIO,  m.  Kapa.||Ang  suot  nang 

PALCO,  iii.  Palenke  na  pánuuran  manga  Arzobispo  al  nang  ibang  Obis- 

nang    komcdia  ó   pista.    Ngayón    ay  po,  na  parang  faja,  mapu!i,    tatlong 


gayón  ang  tawag  sa  tila   halcbn,   .._ 
hatíhating  may  mgá  lípüan  sa  teatiO. 


dálí  ang  lápfid  at  may  ánim  na  cruz 
na  itim,  na  nakas^bit  sa  baliktt    iian- 


y  Google 


PAL 

gang  dibdib".  ||  Palió  sa  simbaiían,  na 
ginágainit  sa  prusisidn  ó  sa  Saníli- 
sitno. 

PALIZA,  f.  der.  nang  palo.  Pá!ó. 
II  PagiJáld. 

PALIZADA,  f.  der.  nang/d/í».  Ang 
lugal  na  kiibkob  nang  istáká,  ||  Bá- 
kod  na  istáká,  at  nang  hindí  kanin 
nang-  lúbig  ang  pangpangin  b  nang 
liimihís  ang  f.gos. 

PALMA,  f.  Sasá;  káong,  ele.  || 
Ang-  tanda  nang  pagdídíwang.  II 
Pagtatagiimpay,  ||  Ang  panaiialo  ng 
m4itír  sa  kapangyarihati  nang  tagá 
infierno.  ||  Ang  tanda  nang  pagkáVlr- 
gen.  ¡I  Pálad  nang    kamay. 

PALMADA,  f,  der.  nang  palma. 
Tampal.  |l  pl.  Ang  pamaraagapak  ng 
kamay,    dáhil   sa    katowáan. 

PALMADICA,  LLA,  TA.  f,  dim. 
nang  palmada.   Tapik. 

PALMAR,  adj.  der.  nang  pahna. 
Ang  niay  isang  dankal;  ó  n^uukol 
sa  dnnkal.  ||  MaÜwánag;  hayag,  [|  m. 
Lug.Tl  na  maidyong,  masasá,  nianiog, 
etc.  j[  n.    Maniatay. 

PALMARIO,  RÍA.  adj.  der.  nang 
palma.  May  isang  dankal;  ó  náunkol 
sa  dankal,  II  MaIÍwáni.g;  hiyag.  ||n-.. 
Lugal  na  maraming  tanini  na  Iiiyong, 
sasá,  etc. 

PALMATORIA,  f.  der.  nang/«A 
ma.    Candelerons^    may     tatagnán    sa 

gíiid. 

PALMEADO,  DA.  adj.  der.  nang 
palma.  Ang  paá  nang  manga  ibong 
tbbig,  na  iianay  ang  manga  daliri  ng 
isang  ú\\\  lialat  na  nianipís,  para  ng 
pato,   garsá,  etc. 

PALMETA,    f.   der.  nang   pahna. 

■   Káhny  na    lapad,    na  paraítlo  sa    pá.- 

iad   nang   bátá,   at  pálmela  rin   ang 


PAL 

tSwag  natin.  II  Ang  hampas  nang  pal- 
meta sa    pillad. 

PALMITIESO,  SA.  adj.  Kaba. 
yong  ang  kiíkó   ny  matigás  at  tayó- 

PALMITO.  m.  dira,  nang  palmo. 
Kadankal.  ||  met.  Mukhá,  at  sinásabi: 
may  mahuting  pagmumukhá,  tiene 
buen    PALMITO. 

PALMO,  m.  Dankal. 

PALMOTEAR.  a.  der.  ng  palma. 
TampaUn,  n  n.  Pagiipakín  ang  pklad 
nang    manga    kamay. 

PALMOTEO,  m.  der.  ng  palma, 
Pagpagupak;  ó  pamamagupak  nang 
pálad  ng  kamay.  dáhil  Ja  katowáan, 
11  Hampas    nang    palmeta.  ||  SampaL 

PALO.  m.  Káhoy.  |1  Alinmang  ká- 
hoy  na  párang  varang  malakf  at  ma- 
hábá,  na  tinütunkod  at  gi'nágamit 
na  ibang  bágay.  ([  PüIó;  hampas  nang 
káhoy.  y  pt.  Manga  albor  nang  sasak- 
yán. 

PALOMA,  f.  Kalapati.  ¡|  met.  Ang 
tawong  tahlmik  ang  iigáli  at  waláng 
kibó  -^^bra-üá,  o  silvestre.  BatobatÓr 

PALOMAR,  m.  der,  n^ing paloma. 
Kalápatihan;   ó  báhay  kalapati. 

PALOMEAR,  n.  der.  nang  palo- 
ma.  Manghiili  nang  kalapnti,  ó  bato- 
bató.  (I  Magalágá  nang  kalapati. 

PALOMERA,  f.  der.  nang  palo- 
ma.  Lugal  na  waláng  háhay  at  ká- 
hoy man,  na  tampak  sa  hangÍn.¡¡Lan- 
tad.  II  Báhay  nang  kalapaling  ináala- 
gaan   sa  bShay. 

PALOMERÍA,  f.  drr  nang  palo- 
ma. Bankiilong;  ó  panghuli  nang  ka- 
lapati íí  bntobr.táng   nagdáraan. 

PALOMERO,  m.  der.  nang/a- 
¡orna.  M.ni¿kakaiap0tí;  magbabatobatd. 

PALOMINA,  f.   der.    nang  palo- 
ma, T;ie  nang  kalapati,  ó  ng  batobató. 
54 


vGooQle 


—  426  - 


PAL 

PALOMINO,  m.  dcr.  tiang/a^- 
ma.  Inakay  nang  kalapiiti,  6  nang  íu- 
tubató.  II  fam.  Ang  mansa  nang  tae, 
sa  gawing  likod  nang  daniit. 

PALOMO,  m.  Ang  Ulaki  nang 
kalapati,  ó   nang  batobató. 

PALOR,  m.  Pamumutlá;  putlá; 
jianinilaw   nang  balat. 

PALPADURA.    í.   y 

PALPAMIENTO,  m.  Ang  pag- 
daniá;  pagsalat;  p~ghípó  nang  kamay. 

PALPAR,  a.  Hipoin;  daniahin; 
salatín.  !l  Kapaín;  apuhapin.  n  mct. 
Mákilalang  maüwánag  ang  Ís.ing  bá- 
gay  na  párang  nilhipó,=¡:(7«,  por 
sus  manos.  Hipóin  nang  kaniyang 
kannay.  ||  r.  Maghipukn. 

PALPEBRA.  f.  Talúkap  nang 
mata. 

PALPEBRACIÓN,  f.  Kinurap- , 
kurap;  ó  kinibotkibot  nang  tatúkap 
nang    mata. 

PALPITACIÓN,  f.  der.  nang/ñ/ 
pitar.  Kabá  nang  dibdib.  |]  Tibok  ng 
púsó. 

PALPITAR,  n.  Kumabá  ang  dib- 
dib; kumutob.  II  Tumibok  ang  alin- 
niang   lugal   nang  katawáti, 

PALURDO,  DA.  adj.  Bastos. 
Karaniwang  iUwag  sa  tawong  bií- 
k¡d. 

PAN.  m.  Tinápay.  li  met.  Lahat 
nang  pagkíiing  kaugaÜang  ikinabií- 
inihay  nang  tawo,  para  nang  kanin, 
maiz,  kamote,  etc.  dito  sa  atin.  || 
II  Ang  tiigo  6  palay,  at  niwíwiká:  — 
jkay  warariiing  trigo  ó  páf.av  naní¡ 
taong    itó,    hay   mucho   pan    esle    año. 

PANADEAR,  a.  der.  nang  pan. 
Tinapayin;  ó  gawing  tinkpay  ang 
Ifigo-  .    , 

PANADERÍA,    f.  der,  nang  pan. 


PAN 

P.igtitinápay.  |1  Luga!     na    tínapayan, 
ó  gagawhn    nang   tinápay. 

PANADERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  panadería.    Magíitínapay. 

PANADIZO,  ni.  Tiingá,  na  tu- 
miiuibó    sa  dulo  nang    daliii. 

PANAL,   m.   Jíáhay  pukyutan. 

PANCHO,    m.    Tiyán.     "^ 

PANDORGA,  f,  Ang  babaying 
lubhang  mataba,  maíiíná,  tarnad  at 
mabágal  ang  kilos. 

PANERA,  f.  der.  nang  pa7t,  Ang 
taguán  nang  bigás,  trigo,  palay,  ha- 
rina ó  tinápay.  II  Bangin. 

PANTALÓN,  m.  Salawal.  Ka-| 
raniwang    plural    kimg    gamitin.         | 

PANTANO,  m.  Labak;  láwá,  na 
kulong  at  walang  lábasan  nang  tií- 
big;  kuluoy;  lablab.  ||  Kapinsaláan; 
kaabalahang  malaki.  \\  Pátubigan;  6 
patfibig. 

PANTANOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
pantano.  Luga!  na  malabak;  mala- 
wá.  It  Maráming  patiíbig.  ||  met.  Puno 
nang  kaabalahán;  6  kadáhilanang  iki- 
nalíüwag  na  ipagtamb  nang  hiná- 
hangad. 

PANTEÓN,  ra.  Simbahan  sa  Ro. 
ma  nang  nVangá  sarísaríng  dioses  ng 
una/  at  ngayo'y  ang  linillawag  na 
Santa  María  de  la  Rotunda.  ||  Ang 
hbvedang  mabílog  at  marilcit  ang  pag- 
káyari,  na  ang  palibíd  ay  maráming 
}iicho,  na  pinagbábaunan  nang  ban- 
kay  nang  manga  Hárí,  manga  Prín- 
cipe at  nang  manga-  Hping:  mayaman. 

PANTÓGRAFO,  m.  Kasankapan 
na    gáinit  sa  pagpnpalüt  nang  dibiiho. 

PANTORkILLA.   f.  Binn. 

PANTORRILLUDO,    DA.  adj. 
dor.  nang  pantorrilla.  BiiiLÍan;  ó  ma-,  . 
lakí  ang   binü. 


y  Google 


PAN 

PANZA.,  f.  Tián.  Kagamitang 
ipagsaysay  nang  raalaWng  tián.  ¡|  Ba- 
líkat  nang  isang  kasankapan,  para 
nang  tapayan,  banga  at  iba  pang 
sisidlán. 

PANZADA,  f.  der.  nang  panza. 
Budlong  nang  tián.  ||  Kasandatán;  ó 
hflab  nang  tián  sa  malabis  na  pag- 
kákain    ó   pagkáinora. 

PANZÓN.  m.  aura,  nang  panza. 
Buyunín;  ó  malakí   ang  tián, 


-427- 


PAP 

PAPAL,  adj.  der,  nang  papa,  Ná- 
uukol    sa   papa. 

PAPARRUCHA,  f.  Ligaw  na  ba- 
lita;   balítáng    mali. 

PAPEL,  m.  Papel.  |1  Sülat  na  ano- 
mán.||Al¡nmang  papel  na  sinulatan 
ó  nilimbagán,  na  hindí  natálahing 
libró. 

PAPELEAR,  a.  der.  nang  papel. 
Maghalukay  nang  papel  sa  paghá- 
nap    nang    anomang    balita,   ó    ibang 


PANZUDO,  DA.  adj.  der.   nang  bágay  na  íbigr  málaraan.|[met.    Mag- 

jMinza.  Ang  may    malakíng    tian;    bu-  malaking    íawo;  magyabang, 

yu„(„.  PAPELERA,   f.   der.  nang  papel. 

PAÑAL,  ra.  der.  nang  paño.  Lara-  Sulalán,  na  may  pitakpftak  na  lalag- 

pín.j]LadIaran  nang  likod  nang  báro.  yán    nang  papel.  ||  Karamiban    nang 

II  A  inmang  damit  na   kinábabaliitan  papel  na  may  sdlat. 

nang  anomán.  II  pl.  Ang   boong  ka-  PAPELERÍA,  f.  der.  nang  papel 


suotaii  nang  bíil^ng  bagong  panga- 
nak.  II  met.  Kasangiilán;  ó  kabataán. 
II  Ang  káunaunahang  pamulá  nang 
pagaandukhá  at  pagíiral  sa  isang 
bata. 

PAÑO.  m.  Kayong  lana,  na  ang 
láwag  nátin  ay  de  paño.  |1  niet.  AÜn- 
mang  daramüng  sutla,  kányamo,  si- 
niíüd,  etc.  1|  Pekas  nang  balat  nang 
muicha.  II  naút.  Láyag  nang  saaakyán. 
=de  manos.  Pámahiran  nang  kamay. 
de  mesa.   Ang  ^mantel. 

PAÑOLERÍA.  í.  der.  nang  paño. 
Aiig    lindaban  nang    pany6. 

PAÑOLERO,  RA.  ra,  y  f.  der. 
nang  paño.   Magpapanyo. 

PAÑUELO,  m,  dim.  nang/íz«í5. 
Panjó;    bírang. 

PAPA.  ni.  fani.  Salitáng  itiiiáta- 
wag  nang  bata  sa  kaníyang  ama, 
na  kaisá  nang  áling  aman^,  ama, 
íálang,    ¿ala,   etc. 

PAPADA,  f.  Lambí;  6  laman  ng 
Hklirn   nang  bábá. 


Kapisanan  nang  manga  papel  nasa- 
bog.  Lálóng  karaniwang  sabihin  sa 
gusot  at  sirásirá.  ||  Tindahan  nang 
papel. 

PAPELERO,  m.  der.  nang  papel. 
Ang  gumágawa,  6  nagtítinda  nang 
papel. 

PAPELOTE,  der.  nang  papel. 
ni.   y 

PAPELUCHO,  m.  der.  nang  pa- 
pel. Papel  6  siílat  na  hámak  6  wa- 
láng   kabuluhán. 

PAPERA,    f.    Biki;  6  baíkí. 

PAPIROTADA,  m.  der.  nang 
papirote.  Ang  hampas  nang  kamay 
sa  bátok  ó  sa  mukhá.|¡  met.  Kahung- 
hangang  salitá;  wíkáng  nakalálait. 
Karaniwang  sabihing:  papirotada  de 
res  vacuna. 

PAPIROTE,  m.  Pitik  sa  mukbá, 
sa  nod  6  sa  alinmang  lugal  nang 
ulo. 

PAPO,  ni,  Lamkn  nang  ilklim  nang 
bábá.   Láloug    kagamitang  itáwag    sa 


vGooQle 


-42: 
PAR 

butsé   nang   ibón. 

PAPUUO,  DA.  adj.  der.  nang 
papo,  MaUmán  ang  bábá.  Karani- 
wang  sabihhi  sa  íbong  inalakí  aiig 
butsé  ó   Umbi. 

PAQUüTE.  m.  Balutang  muiiti. 
II  Baiutan  nang  maraming  siílat,  na 
nasásadhaiig  paraiig  pliego.  1|  Sasak- 
yang    tináuwag  na  paquebot. 

PAR.  adj.  Kamukhá;  kaparis;  ka- 
tiilad  na  lubós,  ||  arit,  Ang  niímü- 
rong  pares;  ó  hiadi  gaiisal.  ||  m.  Ang 
dalawang  bágay  na  magkapáris  at 
inagkasaiiia. — íi  pares,  mod.  adv.  Da- 
iawa'tdalawá. — de  par  en  par.  mod. 
adv.  Nakatiwangwaiig;  bukas  na  bii- 
kás.  Sinásabi  sa  manga  bintáná,  pin- 
tó, etc. 

PARA.  prep.  Sa;  ó  para  sa:  v. 
gr.  Ang  panyó  ay  sa  ó  para  sa  akin, 
el  pañuelo  es  para  mi;  sa  ó  para 
SA  atin,  para  nosotros,  —para  siem- 
pre. Sa  magpakailán  man.  Tunkol  sa 
iba  pang  paraan  nang  paggamit  niró 
ay  mákikiia  sa  gramállca  práctica, 
na  amiiig  ipalflimbag.  — para  que. 
Nang. 

PARACLETO,  ó  PARÁCLITO, 
m.  Mangaaliw,  ó  tagaalíw  sa  manga 
binyagau.  Sinásabi  lámang  sa  Ej- 
pírÍLu   Santo. 

PARADA,  f.  Paghintó;  pagtígil.¡| 
LugaWna  híntúan.  !i  Lugal  na  siní 
üilungati  b  pinagtítipunan  nang  ma- 
nga baka.  I|  Satapí  na  pamínsang  ití- 
nátayá  sa  paglalaro.  {|  Ang  isang  sing- 
kaw;  ó  isang  parebang  kabayo  ua 
panghalili  at  nang  mádali  ang  paglá- 
kad,  na  nakaabang  sa  isang  malayong 
lugal.  Ginágamit  din  naraang  iliná- 
tawag  sa  lugal  na  kináUlagyan  ó 
pinagáabangan. 


PAR 

PARADERO,  ni.  Hantutigan; 
hinu'ian.  ||  ttiet.  Ang  hang^i;  ó  ka- 
tnpusán  nang  anoraün.  ||  Nasápit;  ki- 
náhantungan. 

PARADIGMA,  m.  Halimb<\wa; 
hiíaran;    paiisán. 

PARADOJO,  JA.  adj.  Kakaibang 
iimlsip. 

PARADOR,  m.  Ang  humíhinló, 
6  hinlüin.  ||  Ang  kabayong  madalíng 
pahidtUÍn.  l|  ICárihan  na  hantungan 
nang  mangí  carniage,  calesa,  etc., 
na  ang  kaiígalia'y  .  may  maiuang  na 
patio  ó  bákod  at  maraming  pásukáng 
pintúan. 

PARAFRASEAR,  a.  Saysayín 
nang  isA  sa  sarísaring  paraán  ang 
isang  sentencia  6    salilá. 

PARÁFRASIS,  f.  Knsaysayan  ng 
isang  h&tol  at  nang  madalíng  máin - 
tindihan. 

PARAGUAS."  m.   Páyong. 
PARAÍSO,    m.    Liigal    na   kaaya- 
aya    na    pinaglagyán     nang    Dios    sa 
átiiig  núiioiig   kay   Adán.  ||  Ang  lá- 
ngic  ó  kaiiialhaliang  kinálaUgyan  ng 
mapap&iad  !|  mel.  Alinmang  lugal  na 
malig.iya  ó  bágay   na  nakalúlugod.- 
PARAJE,    ni.   Lugal;    pook. 
PARALIZAR,  a.    Pigilin;    ihimd 
II  Itígil.  II  r.'  Mátigil;  niáhinló.  |1  Ma- 
nialay  ang  atininang   lugal  nang   ka- 
tawán. 

PARAMENTAR,  a.  Pamutihan; 
gay<ik&n    ang    anomán. 

PARAMENTO,  m.  Gayak;  pa- 
muti.  II  Alinmang  kayo  na  ibinábalot 
sa  anomán. 

PÁRAMO,  ra.  Párang  na  palíü, 
vvaláng  anomang  kálioy,  malunkot, 
hindi  sir.ásaka  at  walá  iaa  mang  tk- 
hanan,  11  mfct.  Alinmang  lugal  na  tu- 


y  Google 


PAR 

toong  malamig    at  iiang. 

PARANGÓN,  ui.  Pagpaparis;  ó 
pagmuinukhá.  ||  Pagkáliuad;  pRgká- 
■paris. 

I  PARANGONAR,  a.  Iparis;  pag- 
raukhaín;  ó  pagsaruiin  ang  dalawaiig 
bág-iy  at  nang  tnákita  kung  niag-_ 
bniukha. 

PARANINFO,  m.  Ináama  sa  ká- 
ngay.  II  Ang  nacbábalilá  naiig'  aiio- 
inang   katuwáan   ó   kahinhawahin. 

PARAPETAR,  a.  Tayuán  naiig 
kanluiigaii;  lagyiii  iiang  moog.  ||  r. 
fort.  Magkaiiluiig  sa  kjbiiá  nang 
|kiuá  ó  muog;  ó  sa  kabüá  iiang  ano- 
[mang  mapagkákiiilung  in. 
;  PARAR,  m.  Humiiiió;  lumígÜ; 
;hunnaiitoiig.  M  uLilás  na  gamili  ig 
recíproco.  II  Maiiíilog;  mapa  sa  kamay; 
l>  sa  sakop  uarig  isa  ang  anomang 
bSgay.  II  Ang  isang  bá¿ay  ay  triáowí 
sa  ib¿;  J  maging  iba  liay  sa  ináasa- 
han  ó  iiiníhiritay.  ||  a.  Pígilin;  ps- 
hintuíti.=xi  la  piiei'ia.  Tumayá;  ó 
hurtiiiitó  sa  tabí  nang  pinto. =?«  íííj3. 
Hiimantoüg  sa  báliay.  j|  r.  müt,  Tu- 
mlgii;  hu mantón g;  huiii¡nt6.=;í  re 
fiexionar.    Tumigil   na    inignílay. 

PARASOí,.  m.  palab.  cump,  ng 
'fTt'p.  para  at   sol.  Páyong  sa  áraw, 

PARCA,  f.  poíit.  Ang  kamáta- 
yan. 

PARCIAL,  a'lj.  Kabahagi;  baha- 
gi;  ó  náuukol  s^  bahagi  nang  isang 
kabooáii,  [|  m.  Ang  kampón;  kampí; 
ó  kakampí  nang  iba.  ]|  iVíariínong 
makipagkápowa    tawo, 

PARCIALIDAD,  f.  Ang  pagsa- 
samaüania  nang  niangi  itang  nagká- 
kisangiyon,  ai  njgk.ikaisang  guma- 
■wa  nang  anomárt;  \\  Kampón;  kasa- 
■inahán.  [|  Pagiíbigan;   paggigiliw.\n.  || 


29  - 

PAR 

Pagtingín;  ó  pag'íngip  sa  atiotnán 
ó  sa  kanglnomati,  na  siyang  dahilang 
madalás  na  ikináülikó  nang  matuid 
na  pagifsip. 

PARCO,  CA.  adj.  Damot;  salat; 
6  raatipid  sa  phggárait  nang  anomán. 
Katatagán  sa  pagkáin  at  sa  pag- 
iiiom;  ó  hindí  kumákaln  ó  umíinom, 
kundí  sa  kasiyahán.=i?«  la  comida, 
Kisiyahang    kumáin. 

PARCHAZO,  m.  aum.  nanjí/^/-- 
che.  Tápal;  ó  paLseng  malakí.  |¡  fani. 
Bíró;   libak;   oyam. 

PARCHE,  m,  Ang  kátad,  ó  per- 
gamino nang  tamboL  (|  Tápal;  patsé, 
1[  uiüt.  Alinmang  bágay  na  tapal  ng 
anomán;  at  gayón  din  ang  siksik  o 
tetükeng  masamá  ang  pagkágawá,  na 
nakapápangit,  Ikló  na  sa  manga  re 
trato  ó  nakapintang  anomán. 

PAREAR,  a.  P^glakipin  na  pag- 
parisin;  ó  paginiikhaín  ang  dalawang 
bágay.  ||  PagJala^lalawahín  ang  ano- 
mán. 

PARECER,  m,  Pasiyíi;  hátol.  || 
Pagmu.nukhá  at  pangangatawán  ng 
iíá.  II  V.  n.  irreg.  como  agradecer. 
SLimipol;  lumitaw;  p:ikita;  mákita.|[ 
Humarap.  |]  Mát.igpuan.  |¡  Humáto!; 
magpasiyá  tunkol  sa  anomán.  Ka- 
dálasang  gamitíng  parang  Impersonal. 
=^an¿e  el  Juez.  Humarap  sa  hukom. 
=e«  algUH-i  parte.  Sumipot  ó  má- 
tagpuan  sa  isang  kigal.  ¡|  ó  PARE- 
CERSE r.  Mámukhá;  mákswankí; 
raagkáiHukhá;  mákatulad.=íí  su  pa- 
dre. Mámukhá  sa  kaniyang  ama.  \\ 
de  cara.  Mámukhá;  rnákatabas  nang 
raukliá;  magkimiikhá=¿«  el  andar. 
Mákawanki    ng  lákad. 

PARECIDO,  DA.  p.  p.  nang 
parecsr.    adj.     Kamukliá;    kawangis, 


y  Google 


—  43°  " 

PAR  PAR 

kawanki.    K-ing   kisama   lung   ina-  parlamento.    Makipagsá'itaan;    maki" 

ngá  adverbiong  bien  ó  7ml,  ang  kii-  [>agi)dlong;    r»akipagiísa¡>  nang  ano- 

hukigáti  ay  mabiili  ang  pagmumukM.,  ra^n    sa    madlá. 

d    maínam   an¿  kilos   nang  kaíaiváft,  " 


Íiié?i  parecido:  masamd-  ang  pagmii 
mukliá,  6  pañgit  ang  manga  hilos 
nang  kaiawán,  mal  parecido.  ||  m. 
Sa  niangi  pintor  ay  ijagkaklmukha, 
ó   pagkakáwaTikf, 


parlanchín,  na.  adj.  fam. 
Mdtabil;  mapagsalitá  nang  waUng 
ka(]uluháii;  mapagsabi  nang  hindi  dá- 
pat  salilln.  Ginágamit  namaiig  pa- 
rang  sustantivo. 

PARLAR,     a.    der.    nang  parla. 


PARED,    f,  Pdder.  [[  pi.  met.  Ang  Magsaiita  nang  tuloyluloy;  6  walang. 

saiíiing  báhay  nang   báw..'t   isa.  gatid.  H  Magtatabil;    magtal&i.  1|  Ka- 

PAREJA,    f.    Pagkakásama    nang  dálabang  sabihin  sa  manga  Hjong  na- 

dahiwang   bágay  na    magkanmkha,  6  kahüiuiad  nang    voces  nang  tawo.  lí 

niagkaisá.  ||  Ang    kasayaw.  [paháyag  ang  dápat  na  ilíhmi;  ó  sa- 

PAREJO,   JA.    adj.    A;ig    kaiáá;  bihin    ang  di    kadangang  ipaalara. 

kapaiisv  ó    katiilad    nang  ib^.  PARLERO,  RA.   adj,   der.    nang 


PARENTELA,  f.  der.  nang /■d: 
rienie.  Anak;  ó  kamaganakan  ||  Pag- 
kakamagának. 

PARENTESCO,  m.  der.  nang 
pariente.  Pagk.ikamagának.  ||  Kamag- 
anakan. I)  Láhi. 

¿PARIDA,  adj.  y  s.  f.  Ang  na- 
nganak,  6  fcapangánganak  pa  lámang. 

PARIDAD,  f.  Pagmumukhá;  p,ig 
paparis  nang  isang  bágay  sa  i.sá, 
na  pinaghálialimbawáan.  I|  Pagkaká- 
paris    nang  manga  bágay. 

PARIENTE,  TA.  m.  y  í.  Ka- 
niag-inak;  hiniog.  [)  met.  fani.  Kala- 
pit;  kanmkhá;  ó  kawaiikt  j|  íani.  Ang 
asawa. 

PARIR,  a.  Manganak.  [|  Mangit- 
log;  kung  sa  ibón  ó  isd¡i.  |}  mut. 
Saysayin  nang  mahiísay  ang  ana- 
raang  nások  sa  ísip.  \\  Mangáling  ang 
isang  anomán  sa  iba.  ||  n.  Luniabás 
aa  malíwánag  ang  anomang  nálilihlm. 

PARISIENSE,  adj.  der:  nang /*<í 
rh.  Taga  Paiís;  at  náuukol  sa  ba- 
yang  ito, 

PARLAMENTAR,  n,  der.  nang 


parla.  Massbi;  matabil;  bibigán.  || 
Mapaghatiddurnápit;  ó  mapagdalá  ng 
chismes  kun  saansaan;  6  hindi  marii- 
nong  maglágü  ó  magíngat  nang  lí- 
him. 

PARLOTEAR,  n.  Magsasalitá  ng 
vvaláng  kabniuhán  at  malabis.  II  Ipa 
háyag;  salitín  ang  boong  nálalaman. 

PARPADIíAR.  n.  der.  nang /■«/- 
pado.  Magkukurap;  ó  kumurapkurap. 
Lálong  kaugaiiang  gamilin  ang  pes 
t anear.  _, 

PÁRPADO,  m.  Taliíkap  nang 
mata. 

PARRA,  f.  Ubas  na  nakabálag,l| 
Sarong  pandak  at  maluang,  na  may 
dalawáng  tatagnán,  at  karaniwang 
pinaglálagyan    nang  p'Sbt. 

PARRAL,  m.  der.  nang  parra. 
Bálag.  [|  Ang  ubas  na  hindi  nákapon; 
at  niavaiiiing  supling.  ||  ¿árong  ma- 
lakí,    na    laiagyán  nang    pulot. 

PARRICIDA,  coni.  Ang  naLiy 
sa  kaniyang  atpá  at  inang  tiíiiay. 
Al  linátawag  din  namang  gayón,  ang 
natay    sa    kangínomang  kaniagának, 


y  Google 


PAR 

ó  parang    ma^ftíiang. 

PARRICIÜIO.  m.  Ang  pagpatay 
sa  sariling  m^gLÍlaiig;  6  sa  kaogfno- 
mang    kamagáiíak. 

PARRILLA,  f,  Boleng  lupa,  na 
maluang  ang  piiit,  at  makípot  ang 
bibig.  |]  pl.  Ihawáng  tila  rejas;  na  may 
paá,   al   pulós    na    bákal. 

PÁRROCO,  m.  Ang  cma  sa  Lsang 
hayan. 

PARROQUL\.  f.  der.  nang  pá- 
rroco. Ang  sirabahang  pinagkákalí- 
ngáan  sa  manga  nasásakop  na  ká 
lulowa  nang  isang  cura,  at  pinag- 
bíbigyan  nitó  sa  kanilil  nang  raangá 
sacramaiio.  |1  Ang  katipuuan'  nar.g 
mapgá  binyagang  nasásakop  nang 
isang  c?/ra/\\  Ang  siíkí  ó  manga  siíki, 
na    kabílihan    nang  isang    nagtítinóa. 

PARROQUIAL,  adj.  ácr.  nang 
parroquia.  Ang  nádarapat  tí  náuLikol 
sa  parroquia.  Ginágamit  na  pararig 
smtaniivo  femenino  sa  luga!  nang 
wíkáng  parroquia. 

PARSIMONIA,     f.     Kabáitan    sa 


"431  - 


PAR 

-isang  pinúnó  para  sa  kápuwá  piniíno. 
:=in/er¿or.  Gawing  ibabá,  Kiing  ang 
tawo  ang  sinásabi  ay,  ang  katawán 
kalankap  ang  boo  niyaiig  pangdam- 
á3iXíi.=^superior.  Gawing  itaás.  Ang 
kaliilowá;  kasaraa  ang  boó  niyang 
ipinangyáyari,  para  nang  bait,  alaala, 
etc.  II  f.  pl.  Ang  kabahiigi;  ó  piírdng 
katawán.  ||  Ang  manga  katiitiíbdng 
biyáya  nang  kálulowa  at  hiyás  nang 
katawán,  para  nang  talas  nang  ísip, 
ganrlá  nang  pangangatawán,  etc.=x 
naturales,  ó  vergonzosas.  Ang  piínong 
katawán. 

PARTEAR,  a.  der.- nang  /íír/o. 
Magpapanganak  sa  isang  i)unEÍs,  ang 
hílol    ó    médico. 

PARTERA,  f.  der.  nang  parto. 
Hílot.  Karaníwang  lálóng  tawaging 
comudre. 

PARTERO,  m,  der,  nzagparto. 
Sálag. 

PARTICIÓN,  f.    der.    nang  par- 
tir.    Paghahátí;    pagbabahagi     nang 
ano  man. 
anomang    ginágawá.  PARTICIPACIÓN,    f.   der.    nang 

PARTE,  f.  Bahagi;  6  kapiraso  participar.  Pagpapabayág;  pagbibigay 
nang  isang  bágay.  ||  Lugal.  i¡  Pangkat.  parte  ó  pagsasabi  nang  anomang 
¡I  for.  Ang  nakíkipagnsap.  ||  Gawi;  dápat  ipaháyag  6  ibalitá.  ||  Kapaitf; 
tagiliran.  ||  íCiing  gináharait  na  ka-  ó  kabahagi  sa  anomán. 
sama  nang  preposición  k,  at  nang  ma-  PARTICIPANTF.  p.  a.  nang 
ngá  pronombreng  esta  at  aquella,  participar,  y  adj.  Kahíití;  á  may  ka- 
ang  kainiluga'y /í««i,'-'í«¿'  sa  panahong  bahagi  sa  anomán. 
Hh.  6  nang  panahong  y  ahí:  v,  %\.  Bú-  PARTICIPAR,  a.  der.  iiang>«W¿, 
hat  nang  taong  nagdaAn  hangang  sa  Magbigay'  parte;  ó  magbalíta.  [|  n 
PANAHON   ITÓ    ay   marami  ang   nag-     Magkaroón  nang  kab;ihagi,  ó  kaparté 


sisidaing  nang  nervios,  desde  el  año 
pasado  k  esta  parte  muchos  se  que 
jan  de  ios  nervios.  \\  niel.  Ang  kiní- 
kilitigan;  ináayunan;  6  kampi  nang 
sítioman.  ||  m,  Ang  parte,  6  súlat  na 
babala,  na   ípinadádala   -¡a  correo  ng 


sa  anomán;  ó  mSabuyan;  mabaha 
ginan  nang  anomán.=í/í'/,  en  el  robo. 
Makibahagi;  makialam  sa    nákaw.- 

PARTÍCULA,  f.  der.  nzn%  parte. 
Munting  bahagi  nang  anomán;  ka 
pirangot;    dnngot. 


y  Google 


—  432 
PAR 

PARTICULAR,  adj.  Ang  saiili; 
ó  tánging  náuukol  sa  íinomán.  ||  Di 
kaugalián;  ó  maiiak^nakáng  niákim 
U  Bukod;  tángi.  ||  m.  Ang  lawong 
waláng  katunkiilan  sa  bayan;  ó  w.i- 
láng  título  ó  knuinkulang  ikinaíiba 
sa  "kípowá  iiiyá.  ||  Alininang  hágay 
na  pinaffsásalitaaiian:  v.  gr.  Magsá- 
Hlaan  layo  nang  ü/Ígay  na  Ító,  ha- 
blemos de  este   particular. 

PARTICUr.ARlZAR.  a.  Saysa- 
yín  ang  anomán,  na  isaifiaiiíng  pali- 
wanngaii  ang  boo  niyang  kabagayán. 
It^ngi  ang  sínoman  sa  pagmamahal, 
pagtingín,  etc.  ii  r.  Mátangí;  rnamu- 
koti;  mangibá.  |(  Mapoot,  6  matowang 
mal.ibis  sa  \?,L'=.con  su  sobrino.  GÍ- 
liwing  malabis  kay  sa  iba  ang  ka- 
niyang  pamankín.  =í«  W  vestir.  Má- 
tangí;   imtnukod  sa    pagdad?aiit. 

PARTIDA,  f.  Ang  pagalís;  ó  pag- 
lípat  sa  ibang  lugal.  ||  Ang  kamáta- 
yan  |]  Kasulatan  nang  pagkabinyagan; 
pagkákiimpil;  pagkákasal;  at  pagká- 
libing.  II  mil.  Isang  kabilangan  nang 
manga  sundalong  pasa  da  ibang  lugal. 
II  Isang  partida  nang  anomán,  para 
nang   partida  nang  asiikal,  palay,  ect. 

PARTIDOR,  m.  Ang  naniámaha- 
gi;  ó  tagapaniihagi.pPanghátijopang. 
biak;  pamtito].  ||  arit.  Ang  tinátawag 
na  divisor  sa  dividir,  [)  Ang  nagbí- 
biak;    ó    tagasibak  nang    anomán. 

PARTIR,  a.  Hiiniáti;  bumiak.  || 
Uumaak;  sumibck;  tumapang;  uimi- 
pak.  ti  Lapa];gín;  pisangin;  gayatin.|| 
Basagín  r.ng  buló  d  balat  n.i  ma- 
ligas  nang  anomán  at  nang  niakuha 
ang  laman.  ||  Magbahagi;  ó  bahaginin, 
II  Mamahagi.ljn.  met.  Magpasiyá  ang 
isang  nagáalangan  6  natftigiian.  \\  n. 
y  r.    Lurtiayój   hiimiwalay,  I|  Umalís; 


PAR 

tumálak.=íf,  para  Pampanga.  Tu" 
nuílak  na  palungo  nang  íCapatlg" 
pangan  ó  pa^^a  K-ipan 'pangan.  =s 
(algo)  COK  otros.  Bahnginan  (nang 
anoiwán)  ang  'ú)i.'=de  -España.  Uma- 
lís; tumúlak  sa  España.  =£7/ /ái/asíjf. 
Gayatio;  pagp¡rapÍrasohiti.=í«/7-£aw!'. 
go.  Bahaginin  sa  manga  kaibigan; 
á  nang  magkakail)¡gin.=jí>(ír  mitad. 
Hatiin. 

PARTITIVO,  VA.  adj.  der.  nang 
parte.  Ang.  mangyáyaring  -maháti, 
II  Ang  nagsaysay  nang  bahaging 
maih^hatl  sa  isang  kabtíoang  aÜn- 
mán,  para  nang;  kalahtli;  ikápat;  ika- 
puó;  ikasangdaan;  etc. 

PARTO,  m.  Panganganak.  1|  Ang 
ipinanganak  ||  met.  Atinmang  bágay 
na  bukal  sa  pagiísip  nang  lawo,  at 
pinalitaw  sa  niatiwánag.  jl  Pangyayari; 
kababalaghang    hinfhintay. 

PARVA,  f.  Hiya,  ó  iihay  na  na- 
kahandang  gígükin;  ó  nagük  na,  ay 
hindi  lámang  naihíhiwalay  pa  sa 
manga  biítil  na  lagiis.||mt;t.  Buntón; 
ó    bilaiig    na    malakí    nang    anomán. 

PARVEDAD  6  PARVIDAD,  f. 
der.   nang  parvo.  Kainitián;  kaliitán. 
II  Ang  kinákain    sa  umai;a  nang  ma- 
nga   colación. 
'PARVO,  VA.  adj    Mimti;  nialiit. 

PARVULEZ,  f.  Kiliiiá.,;  kaun- 
ti^n. 

PÁRVULO.  LA.  adj.  Maliit.  Ka- 
raniwang  lalong  ganiiling  parang  sus- 
tnntivo  sa  kabiitu^antr;  bátá,  á  sango!. 
\\  mut,  M.ingmaiig;  inos^nt'!  ó  nia- 
diiling  ululín.  ¡]  !VI.ibál'jang  loob;  du- 
ngó;  duaff;    hám-.vk."  " 

PASADERO,  adj.  Ang  madaling 
mak.ii'áraan.||  K;>tnlaüán  ang  buti;  m¡i- 
karáraan.  H   M<itíui->;    ina|>aráiaan.  \\ 


y  Google 


FAS 

m,  Ang  tulay;  ó  ttüayang  anomán,  at 
nang  raakatawid  sa  isang  batis,  san- 
ká  6  pütik. 

;  PASADIZO,  m.  Daang  makípot 
na  tápatan,  maging  sa  bábay  raan  ó 
iiípá  kayá.  |1  met.  Alinmaiig  pataang 
nagágarait  sa  paglipat   sa  ¡bang   bá- 

PASADO,  DA.  p,  p.  nang  pasar. 
idj.  Lampas  nang  pugkahinog;  lunot. 
¡Lagpós  sa  karampatang  lagay  ||  Lú- 
má;  matandá;  lipas. 

PASAGONZALO,  m.  fam.  Tapik, 
tinHng   marahan  at  biglá. 

PASAJE,  m.  Paglipat;  b  pagpasai- 
bang  lugal.  II  Buis  na  ibin^bayad  sa 
Ipagdaiaán  sa  alinmang  lugal.  |¡  Lugal 
Da  dinádaanan.  j|  Ang  salapíng  ibiná- 
bayad  sa  barkolig  sásakyan;  ó  kiná- 
sasakyan  nang  pagpasaibang  lugal.  || 
Imús,  Paglipat  sa  ibang  tono. 
:  PASAJERAMENTE,  adv.  m.  Pa- 
Irakn  Umang;  ó  madaling  nagdaán; 
Id  di  nagluat. 

PASAJERO,  RA.  adj.  Daraánan; 
bpinagdádaanang  lági  nang  madlá,  |t 
Madaling  makaraán;  ó  hindí  naglá- 
luat.  il  ra.  y  f.  Ang  naglilayag,  ó  nag- 
Ulakad,  na   patungo  sa  ibang  lugal. 

PASAMANO,  ra.  Gabay;  paiába- 
bahan.  \\  Burdang  irenciUas;  á  galong 
gintó  sa  gílid  nang  kayo  6  nang  ano- 
mán. 

PASAPORTE,  m,  Ang  pahintií- 
lot  á  súlat  na  íbinfbigay  sa  isSl  nang 
manga  piniínO,  at  ng  makapa  sa  ibang 
hiíkuman  b  bayan.  ^  met.  K.apahmtn- 
lután    sa  paggawá    nang    anomán. 

PASAR-  a.  Magdalíi;  maghatid 
nang  anomán  sa  ibang  lugal.  '|  Ilf- 
jjat;  ibago.  [|  labot.  \\  Tawirín:  v.  gr. 
TrAwiRÍN  ang  ílog,    PASAR   el   rio.  || 


433  — 

PAS 

Magpadalá:  v.  gr.  magpadalá  nang_ 
isang  bilin,  pasar  un  recado,  II  Lu- 
magpós;  lumampás:  v.  gr.  lumagpós 
6  lumampjÍs  sa  gilhii,  pasar  la  raya. 
IITamaós;  maglampás  b  maglagós.  || 
Máowl;  ó  maging:  v.  gr.  Ang  iawa 
ay  NÁowI  Síí  iyak,  ó  naging  iyak, 
la  risa  pasó  á  llanto.  II  Ulíting  bila- 
ngin.  II  Lumálo;  humigit  sa  iba.  Giná- 
gamít  itong  parang  «¿«/«.JlParaanin; 
disimulahín:  v.  gr.  pinaraAn  6  dini- 
siMULÁ  na  kitang  inadalás,  ya  te  he 
pasado  muchas  veces.  ||  n.  Mabíihay 
na  maginhawa.  H  Makaraán:  v.  gr. 
NAKARAÁN  ang  gáltt,  PASb  la  cólera^ 
=íi  cuchillo.  Pagpugután.^í/f  Manila 
á  llokos.  Lumípat  na  magbúhat  nang 
Maynílá  at  pasa  llokos.  =íf¿  cien 
pesos  el  gasto.  Lumampás  sa  daang 
piso  ang  gtígol.=e«  silencio.  Paraa- 
nin;  huag  bangitin;  iiingid.  =í«^rí 
mo^es.  Magdaán  sa  pagitan  nang 
bundok;  ó  sa  giibat.  ^/í?/"  cobarde. 
Arling  duag.  =por  una  cosa,  Paraanin; 
atimín.  ||  n.  y  r.  Lumípat;  tumawid; 
bumago  nang  lugal;  tumulay;  mag- 
lagds;  dumaán.  n  irapers.  Mangyari; 
magkaroón  nang  anomang  sakuna  6 
may  mangyáring  anomán. ||r.  Matapos; 
makaraán.||MaI¡mutan;  lumampás  ang 
pagkahinog  ó  kapanáhunan  nang  ano- 
mán; masírá  ó  mabulok  ang  anomán. 
=  al  enemigo.  Lumípat  na  suraama  sa 
kalaban.=rí?«/íJ¿i3.  Magkásiya  sa  ká- 
kaunti;  makaraán  sa  kákaunti.=í¿£  la 
memoria.  Malimutan.=('¿fl  matizana) 
de  madura.  Malunol;  ó  masíra  (ang 
manzana)   sa  kahinugán. 

PASATIEMPO,  m.    Paglüibang; 
pagaaliw.  II  Aliwan;   Hbangan. 

PASCUA,  f.  Pask6.=(/í  Natividad 
Ó  de  Navidad.  Ang  paskb   nang  pa- . 
SS 


vGooQle 


PAS 

nganganak  sa  áting  P.  Jesuknsto.= 
de  Resurrección,  de  flores,  ó  pascua 
florida.  Ang  paskó  nang  pagk,\báhay 
na  maguH:,||  pl.  Ang  magbiíhat  sa 
Paskd  nang  panganganak  hangíing 
tatlong  hári. 

PASCUAL,  adj.  der.  nang/dícnñ. 
Náiiukol  sa   pasko. 

PASEADERO,  m,  der.  nang  pa- 
seo.   Pásíalan. 

PASEADOR,  RA.  adj.  der.  pa- 
seo. Mapagpasial;  6  palapasial.  |[  m. 
Pásialan. 

PASEAR,  a.  Ipagpasial  ó  ipasia!. 
Karaniwang  sabihin  sa  kabayo.  |[  ii. 
Magpasó  ang  kabayo;  lumákad  nng 
kabayo  nang  paso  natural.  j|  Mag- 
gumálá.=('/a    calle)     á     una 


PAS 

iignp  sa  k^powá.  i|  Ang  afición,  ó  m*' 
higpit  na  hílig  nang  loob  sa  ano' 
iiián,    para     nang:    .SV  Fulano' y   may 

ADICIÓN    ó    MAHIGPIT    MA    HÍl.If;     NANG 

LOOl!  sa  pintura.  Fulano  tiem  pa- 
sión á  la  pintura. 

PASITO,  m.  dim.  nang  paso.  Hak- 
bang  na  malüt.  ii  adv.  n:.  Marahan; 
maíngat.  (|  Saiítang  mahíná;  paanás — 
d,  pasito,  mod.  adv.  Mará  ha  ng  niara  han 
at  rnaíng.it. 

PASMO,  m.  Sakít  na  pismá.  || 
niet.  Pagkátnaang;  pagkápatakii;  pig- 
kámanhá  nang  malakí. 

PASMOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
pasino.    N^ikáinainaang^;     nakátataka. 

PASO,  SA.  adj.  Biing.i  nang  kár 
hoy  na  pinatuyó.  |I  m.  Hakbang;  lag 


ífoffía.  Magpalaging  umábat  sa  daaríg     daw  ó  laktaw.  ||  pAgiípat.  jt  B:iitang.|j 


tinítirahan  nang  isang  binibini.  |}  r. 
Gumalágalá;  gumayongayón;  lumi- 
botlíbot.  IJ  Magpasial;  maglakadlakad. 
=:<:í>«  otro.  Magpasial  na  Icasama  ng 
iba;  magpasial  nang  may  kasaraa.  | 
€71,  por  el  campo.  Magpasial  sa  pa- 
ran g. 

PASEO,   m.  Pagpapasial.  il  Pásia- 
lan. 

PASIBLE,  adj.  Ang  mangyáyaring 
magdamdara,  ó  magkadálítá. 

PASICORTO,  TA.  adj.  Ang  mai- 
íklJ  ang  hakbang. 

PASILARGO,   GA.    adj.    Malu- 
luang  ang  hakbang. 

PASIÓN,  f.  Pagkakasákit;  pag- 
durusa;  6  paghihírap  nang  pinartírii- 
sahan  at  ang  pagkamatay.  u  Ang  ma- 
nga hírap  at  kam&tayang  tinii.s  nang 
ating  P.  Jesukrifito  dihil  sa  t;iwo.Í| 
Alinmang  pagkáhilíg;  ó  malabis  na 
pagkígulo  nrjng  loob  sa  üiionián.  II 
Ang  malabis    na    pagtingín.  6    paglf- 


Paraán;  landís;  6  dáanan  sa  pagpasa- 
ibang  lugal-lpakks  nang  paá  sa  paglit- 
kad.ljpl.  Ang^paglákad  nang  anomán; 
ó  pagpipílit  na  m^kamtan  ang  ano- 
niang    hináhangad. 

PASQUÍN,  ni.  Siílat  na  idinídi- 
kit  sa  hayag,  na  laban  sa  mangk 
pfinó  ó    sa    gobierno. 

PASTA,  f.  Minasang  iba'tibang 
bágay  na  durog.  |[  Minasang  harina 
sa  mantíkS,  na  ginágamit  sa  pagga- 
wd  nang  pastel,  empanada,  etc.  || 
Ang  minasang  harina,  na  ginágawang 
fideos.  W  Ang  binuhong  gintó,  na  hin* 
di  pa  tinátrabaho.  |[  Minasang  papel 
tía  dinúrog,  na  ginágawang  cartón. 
|[  Ang  kayo  na  binayó  at  minasa 
na  ginágawang  papel.  |[  Balat  nang 
libró.  II  met.  Ang  malabis  na  kalam- 
bulíin  nang  ugíü;  ó  kadalang.m  sa 
pagsasaiit.i  ó  sa  paggnwá.:;=:'/e  choco- 
late. Tabljá  nang  sikulatií. — Inicm 
pasta,  nieí.    Ugálíng  mahinahon,  ma- 


y  Google 


PAS 

Jambot  at   tahímlk. 

PASTAR,  a.  Magpastol;  ó  pastu- 
lán  ang  manga  háyop.  (¡  n.  Mangi- 
náin  nang  danió  sa  párang  ang  há- 
yop. 

PASTEL,  m.  Minasang  harina,  na 
may    manLÍká   at    may     laiuankating 


PAT 

PASTOREO,  m.  der.  nang  pas- 
tor.  Pafípapastol   nang   báyop. 

PASTORÍA,  f.  íler.  nang  pasíol. 
Ang  pag-kapastol;  6  katunkulan  at 
gawá  nang  paatol.  ||  Kapisanan  nang 
manga    pastol. 

PASTOSO,    SA.   adj.  der.   nang 


tinadtad    sa  loob>    binálot  nang    iba  pasta.   Malambot;    malatá. 

pang    táiong    niasarap    na     masa,     at  PATA.    f.    Ang    paá  nang  manga 

saká    iiiliíló   sa   hurnó.  |¡  Ang"  pagsa-  háyop. 

pote  nang    baraha.  |1  rnet.    Sálitaan;  6  PATADA,  f.  der.  nang  pata.  Sl- 

tratong  líhim  uang  ilán,  sa  paggawá  kad;  sfpá;  tadyak.  {|  f.  Lákad;    v.  gr. 

nang  anomang  luasamá.  Aking  pinagkagugulan  itó   nang  ma- 

PASTELERA.  f.   der.   nang  pas-  ráming  lAkad,  ?iie  ha  costado  esto  mu- 

iel.   Ang   babaying  asawa  nang  mag-  chas  patadas.  ||  Bakás   nang 


papaste! 

PASTELERÍA,  f.  den  nang  pas- 
iel.  Ang  gávváan  at  pinagtítindahan 
uang  pastel.  ||  Ahg  arteng  nagtiíturó 
nang    paggawá  nang   pastel. 

PASTELERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
mng  pastel.  Magpapastel;  ó  manga- 
gawá  at  nagtítinda  nang  pastel.  [|  fam. 


nilakaran. 

PATALEAR,  n.  der.  nang  pata. 
Kumasag;  kuraarag.  |¡  Damábog;  du- 
marag. 

PATALEO,  m.  der.  nang  pata. 
Darag;  ó  kasag  nang  paá  dáhil  sa 
anomang  sakit  na  dináramdara,  ó  dá- 
hil sa  paniníkad.  [¡  Tunog  nang  síkad. 


Ang  nagláiagay,  ó  gumágamit  nang     hakbang,  darag,  etc. 


manga  gamot  na  pangpahimpil  U- 
mang,  sa  Ingal  nang  tímay  at  raabísá. 

X^ASTOR,  RA.  m.  y  f.  Ang  pas- 
tol. Karaiúwang  kung  intindihín  ay 
ang  nagáalagS  at  nagkákE,lingá  nang 
manga  lupa.  II,  Ang  cura,  ó  sínomang 
pári  na  mayroong  manga  táwong 
pinamámahaláan,  at  may  katunkulang 
magkalíngá  sa  han'úá.  =  universal  ó 
sumo.  Ang   Papa. 

PASTOREAR,  a.  der.  nang /«f- 
tor.  Magaboy  nang  manga  háyop  sa 
pastulan,  at-  alagaán  samantalang  na- 
ngínginain.  ||  met.  B.mtayán  at  kal¡- 
ngaiiig    masínop    n.-ing    manga    PáU 


PATEAR,  a.  der,  nan^  pata.  Pag- 
tatadyakán;  pagsik-irán.  ||  n.  Dumá- 
bog;  dumarag;  raagtatadyak  sa  gálit. 
II  Maglakad  nang  malabis  sa  pag- 
sisikap  na  magkamit  nang  anomáh. 
II  met.  Magálit  na  lubhá;  mapoot 
na    labis. 

PATENA.  í.  Agnbs;  ó  medalla. 
{]  Ang  pingang  muntí,  na  gintó  ó 
pilak  na  dinorado,  na  ginágamit  ng 
parí  sa  pagmiiT}isa,  ai  pinaglálagyau 
nang  hostia,  niulá  sa  makapag  Pa- 
icr  noster^  hangang  makinábang. 
PATENTE,  adj.  Hayag;  litaw. 
let.  Mah'naw;  madaling  mákilala 


ang  kanilang  manga  nasáuakop  na  ó  milintindihan.  ||  f.  Ang  cédula  nang 
tawo,  na  pamahaláan  at  ipatnúgot  pangangal&kal  na  binábayaran  sa  Es- 
sa  kabánalan.  tado. 


y  Google 


—  436  — 

PAT  PAT 

PATENTIZAR,  a,  Ihayag;  itan-  minana  sa  magugiílang.  i  Ang  nada- 

''"I.aÍÍtS",^'??"'    ..     A            ■,.  rapa!  sa  isa  sa  ganang  kaniyang  amíj 

PATERNAL,  adj.  Ang  íarili  at  ó   tinubilang  liípí.                              I 

nSuukol  sa  ama.    _  PATRIMONIO,    m.  Ang   íi!,  h 

PATERNÓSTER,  m.  Ama  na-  kayamanang   minana  sa  magúlang= 

rain.  II  fam.    Ang    buhol   na   malaki  nal.   Ang   raangi  kayamanan;  6  pa- 

at  mahigpit.  gaárj  nang  corona. 

PATÍBULO,   m.  Bibitayán.  PATRIO,    TRIA.   adj.    Náuukol 

PATITUERTO,   TA.   adj.  Ang  sa  bayang  li.iiibúan.||NáuukoI  sa  amis 

tawo  ó  háyop   na   piliwak  ó  pilipit  ó   biihat   sa   ama. 

''°li'x,-A^.'!ií'^'''r,'?'*'"'f    r..,    .  PATRIOTA.  m.der.nang/>¿/rá.i 

PAII¿AMBO,  BA.    adj.    Pilipit  Ang   may   paglbig  .it  pagmamasákil 

nang  palabfa  ang  ipaá.  sa  báyang  tiiuibúan. 

PATO,   TA.   adj.  Pantay;   patas.  PATRIOTISMO,   i».    der.    nang 

Karamwan  sa  lard  gamlt  na  sabihm:  pátrm.   Pagíbig  sa  bayang   linubOan, 

Pantay,  6    vatas  ang  basas,  las  ba-  PATROCINAR,  a.  Amponln;  kj. 

zas  son  patas.  i|  Itik;  bibi;  pato.  lingáin;   tuiungan. 

PATOCHADA,   t.  Wlkáng  pali-  PATROCINIO,   m.   Pagaampán; 

LtAm'°Í;.       ..  pagkakallngá,  II  Ampdn;  tdlong. 

PATÓN,    NA.    adj.    aum.    nang  PATRÓN,    NA.   ra.   y   f.   Taga. 

pala.^   Ang   naalakí  ang   paá  at   ma-  pagampón;   p¡ntakasi.||Ang  may  kar- 

^"'!!*?,"#.'l'?^-          ,  go  at  namimaraahalá  nang  sasakyán, 

,        rr.       '•  í*»»";»)  salitáng  IIAngsantong  pin'akasi  nang  isacE 

gawágawa  lámang,  simbahan,  kahatián,  ó  bayan,  etc.  1 

PATRAÑERO.    RA.    adj.    der.  Ang  may  árl  6  pinakamatandí  nan¡ 

nang  patraña.   Mapagballlá;   6    ma-  bihay  na  pinantínuluyanan.   Salitanj 

'"Üfí-D?»"^,     a'"""^°''"S''"-  kagamitán   nang  manga    sundalo.  || 

FAIKIA.   f.   Ang    bayan,   ó  liS-  Hówaran;  parisán;  patrdn   nang  da- 

pang   tinubuan   nang  ¡sang   tawo.=  mit  <S  nang  anomán. 

"'SÍÍoÍ'a"!^^"*''  *  ''»'"i>l''atián.  PATRONO,  m.  Tagapagampóo; 

¿■AIKIAKI-A.   m.    Ngalang    iti-  tagapagtangol;    pintakasi. 

nátawag  sa  manga  tawong  .pinagmu-  PATRULLA,  f.  NagriSrondang  ni»  I 

lln  nang  mafcakapal   at   malalaking  agí  sundalo.                                       ' 

ának,  na  nábabasa  sa  lúmang  testa.  PATRULLAR,  n.   Magtonda  anl! 

mentó.    Ngalang   mahal   na   ipinag-  manga  sundalo,                                  ' 

kikalooh  nang  Papa  sa  ibang  piniínó  PATUDO,    DA.  adj.    der.   nanj 

nang  Santa  Iglesia.||Alinraán  sa  nag.  pala.   fam.  Malaki  ang  manga   paí. 

D^xnf  A?""^''  *''*""  religiosas.  PAULATINO,  NA.   adj.   Maba-I 

PAIRIALCAL.   adj.   der.    nang  gal;  ó  mahiman   guraawá  d   magpa- 

paltiarca.  Ang  náuukol  sa  patriarca,  siyá. 

PATRIMONIAL,  adj.  der.  nang  PAUSADO,  DA.  p.  p.   nang  *»•' 

palnmmm.  Ang  náuukol  sa  áring  sar,  y  adj.  Ang.  mahiman;  á  maki- 


y  Google 


PAÜ 

pad  guraawft.  ||  Mabágal. 

PAUSAR.  I).  Tuinígil;  humititÓ. 

PAUTA,  f  Papel  na  may  gühit 
na  gíimit  nang  manga  batS  sa  pag- 
aáral  nang  stílat  Ganitó  rin  ang  tá- 
wag  sa  pinaghdhulmahan  nang  pa- 
pe! na  itó,  {|  met.  Alinmang  kasan- 
kápang  gániit  sa  paggawá  nang  ano- 
man,  na  siyang  sinúsunod.(Imet.  Hií- 
waran;  parisán::v.  gr.  Ang  búhay  nang 
viañga  santo  ay  siyá  náting  hiÍwa- 
KAN  ó  parisAn,  la  vida  de  los  santos 
es  nuestra  pauta. 

PAUTAR,  a.  Magpáuta  nang  pa- 
pel; ó  guhitan  sa  pauta  ang  papel. 
II  met.  Magtagay,  ó  maglagdá  nang 
reglang  áatinsunurin  sa  paggawá  ng 
anomán. 

PAVESA,  f.  Ang  abb  nang  ílaw, 
ó  nang  anomang  bágay  na  naging 
abó  sa  pagkasdpok. 

PÁVIDO,  DA.  adj.  poét.  Duag; 
matatakutín, 

PAVIMENTO,  m.  Sahig  na  bato, 
pingkn  6  larió,  nang  isang  báhay, 
simbahan;   etc. 

PAVONEAR,  n.  y  r.  Magma- 
galing;  magpalaló  dáhü  sa  ganda, 
yaman,  etc.  II  a.  fam.  Lifeangfn  ang 
kápowá;  b  papagnasáin  nang  ano- 
mán. 

PAVOR,  m.  Tákot  na  malakí, 
na  may  kahálóng  kabá  nang  dibdib, 
síndak,'  6   tákot   sa   pagkáduUt. 

PAVORIDO,  DA.  adj.  Malakí 
ang  pagkaiákot  at  pagkágulat.  ||  Sín- 
dak na  síndak. 

PAVOROSO,  SA.  adj.  der.  nang 
pavor.  Nakasísindak,  nakáduduUt  || 
Gulat  na  gülat. 

PAZ.  f.  Kapayapaán;  katahimíkan 
nang  loob.  Isa  sa  manga  biyáyá  ng 


437- 

PEA 

Espíritu  Santo.  ||  Ang  kapayapaán,  q 
katahimíkan  nang  kaharián,  bayan,* 
etc.  II  Pagkakásundd. 

PE  A  PA  (DE)  mod.  adj.  Lubás; 
biíhat  sa  pamulá  hangang  katapu- 
san;   bud. 

PEAJE,  m,  Ang  buís  na  ibiná- 
bayad  sa  paglalabás  at  pagpapások 
nang  kalákal,  á  sa  pagdaraán  sa  isang 
lugal. 

PEAJERO,  m.  dar.  naijg  peaje. 
Ang  naníningil  nang  buís  sa  kalákal 
na  lumálabas  at  pumápasok,  ó  nag- 
dáraan. 

PEANA,  f.  der.  nang  pié,  y 

PEAÑA,  f.  der.  nang  pié.  Ang 
kinálalagyang  tuntungan  nang  alin- 
mang larawan.  ||  Ang  tarima  nang 
altar,  na  tuntungan  nang  páií  kung 
nagmímisa. 

PEBRADA,  f.   y 

PEBRE,  f.  Isang  bágay  na  saw- 
sawang  may  pamintá  at  iba  pang 
halo.  II  Sa  ibang  lugal  ay  gaydn  ang 
tkwag  sa  pamintá, 

PECA.   f.   Pekas  nang  mukhá. 

PECADO,  p.  p.  nang  pecar.  \\  va. 
Sala;  kasalanan.  \\  Ang  kalalüan  ó 
kalabisan  sa  anomán.  ||  fam.  Ang 
diablo;  ó  tuksÓ,  at  sinásabi:  Ikaw  ay 
ang  TUKsá  6  ang  diablo,  eres  el 
PECADO. 

PECADOR,  RA.  m.  y  £  der. 
nang  pecado.  Ang  nagkásala;  ó  ma- 
kasalanan,  \\  Ang  supi!  sa  kasalanan; 
maáarlng  magkásala.  ||  f.  fam.  Patü- 
tot. 

PECAR,  n.   Sumalansang  sa  utos 
nang  Dios;  6    magkásala.  ||  Magkú-¡ 
larg   sa   anomang  katunkulan.=í:(7«  j 
la   iniendón.    Magkásala     sa    ísTp.= 
centra  la  ley,  Málihis;  magkiílacg  sai 


vGooQle 


PEC 


-438- 


kautusáii.=(/t  ignoraiUc.  Magkiílang; 
iiiagkáaala  tiáhii  sa  kamanguiaiigán. 
PECERA,  f.  der.  nang  pez.  Ta- 
payan,  Ó  giobong  píbiyayan  nang 
manga  isdáiig  sarísaríng  kíilay,  na 
nagiísÜbing  áliwan,  lalagyán  nang 
lima,    etc. 

PECINA,  f.  (kr.  nang  pez.  Tan- 
keng  páwalSan  nang  isdñ;  páisdáan. 
^  PECOSO,  SA.  adj.  May  pekas; 
ó    mapekas. 

PECTORAL,  adj,  Ang  náuiikel 
sa  dibdib.  ¡|  Mabuti  sa  dibdib.  II  m. 
Ang  cruz  na  landá  nang  karángalan 
naag  pagkáObispo,  na  isínásabit  sa 
ibábaw   nang  dibdib. 

PECULIO,  ni.  Ang  pagaári,  ó 
salapiag  ipimihfhintulot  nang  magd- 
lang  ó  panginoón,  na  gamitin  6  i[)a- 
ngalákal  nang  anak  6  nang  alila.  [| 
Pamuláing;  pasarili.  []  raet.  Ang  sa- 
laping  sarili    nang-   bawa'l   ¡sá. 

PECUNIA   f.   fam.    SaIap¡;-««. 
merata  pecunia,    for.    Salaping  túnay.' 
PECUiNIARIO,    ría.    .adj.    der. 
nang  pecunia.    Úkul    sa    salapí. 

PECHERA,  f.  der.  nang;  pe- 
dio. Kapirasong  kayo  na  panakip  sa 
dibdib.  [|  Petsef a -nang  báró  ó  nang 
kaniisola.  ||  Pitdora  náng  guamicióu 
nang  kabayo.  l|  fam.  Ang  labás  nang 
dibdib,    iáiü  na  sa   kabayo, 

PECHO,  m.  Dibdib.  ü  Suso  nang 
babayi:  n.ing  hindi  inahálay  diiigíii, 
ay  sinábabing  pecho.  \\  niL-t.  'Ang  ka- 
loüban  nang  tawo.  ii  met,  Tápangí 
lakás  nang  loub;  tíbay  at  tiyagl  |¡ 
Ang   bilis    nang    jjagaári. 

PECHUGA.  í.  á^T.  nang  pecho. 
Ang  pitió  nang  manok  ó  nang  ibon 
Sapagka't  nagkákahali  nang  dalawá, 
ay   karaniwang    kung  taw¿tgiii   ang 


PED 

booiig  pilso  ay  pechugas,  at  kuii  kalj 
háti  ay  pechuga.  [¡  niet.  y  fain.  Dib 
dib     nang    taWo.  ' 

PEDANTE,  p.  a.  nang  pedanh 
jfni.  At)g  niacstning  naglílibot  sa  ba 
baybaiíay  at  nagtíuuro    nang  graiih 
tica  sa  manga  bátá,  ||  Ang  inap; 
nungdunungan  áy  mangniang. 

PEDANTEAR,  n,  Magdunun¡ 
dunungan.  ||  Ma^Pangap  maríinonj 
PEDANTERÍA,  L  der.  nang  ^ 
danle.  Pagduduniingdiin;ing.in;  pag 
sasabí  nang  manga  di  karaníwanj 
salita,  lalongláló  sa  iiarap  nang  ma- 
nga hindi  nakaáaboi.  |]  fCamaiig 
mangan. 

PEDAZO,  m.  Isang  bahagi  nanji 
anomán;  kapúto!;  kapiíaso  nang 
raán,  I)  Lioipak  nang  karné,  ó  isda 
II  Pidpid  nang  k;ihoy.  —  i/í;  alcorm 
que;  de  animal;  de  bruto,  etc.  expi 
na  ipinagsásabi  nang  kawaláng  ni 
lalaman;  d  nang  kainangrnangán  nj 
sínoman:    kabayupan    niyá,    ctc 

PEDERNAL,  m.  der.  nan„  . 
dra.  B.uong  lubhang  matigás  at  oía 
h'naw,  na  ginágawang  pinkían. 
Ang  inalabis  na  katigasán  nang  ano 
man.  II  Tawong  mab  ngis  at  waláüj 
ávvá.  a 

PEDESTRE,  adj.  der.  nang  >í 
Ang  naglálakad;  ó  lafcad  nang  paí 
¡I  met.  Pankaraniwan;  ó  táwong  wi' 
lang  hindi  mabuti  sa  kaníyá,  ó  hindi 
mariínoni;  inagáüt. 

PEDICOJ,    ni.    Kandirit. 

PEDIüO.  p.  p.  nang  pedir.  ,. 
Ang  ambag  na  h¡níhir)gi  nang.  íiátil 
sa  kaniyang  nuingí  salíop,  kiing  niayj 
dninárating  na  kailangan.  Ngayo' 
ang  buls  nang  niangi  bayan.  ||  Lis 
tahaij  nang  sarísarítig   bágay    na  hi' 


y  Google 


PED 

'4i(h¡íigí  nang-    isang  maní^-iníía'akal  sa 
^Icípowá  iiiyii  ó  sa  ¡■;:insf  fabricank.  ¡| 
Kíihílingii!;  ó   kihíngi,\n. 
'I  PEDIGÜEÑO,  ÑA.  adj.    der.   ng 
'  Hdií'-  Liibiíaiig  iiiapaiighingi,  na  na- 
I   íayáyar.iot. 

1     PEDIMENTO,  m.  Kahíngmn.— 

ipedimmio.  mod.  aáv.  Sa  k-ihíngían. 

I     PEDIR,     a.     irreg.    ger.  pidimdo. 

\  p.  p.  podido:  pres.    ind.  yo  pido;  tú 

■  \iies;  el  pide;  nosotros  pedimoí;  vos- 
Jiros   pedis;    ellos  piden:   perf.  pedí; 

I  pediste; //(/("¿y  pedimos;  pedísteis; /;'- 

■  ikrotí:  iniperat.  pide  tií;  ^/i/a  él;  pi- 
damos nosoiros;  pedid  vosotros;  pi- 
dan   ellos:   imperf.   pidiera;   pediría; 

I  pidiese;  etc.;  fut.  pidiere:  etc.  Hu- 
mingi;  luniúhog.  ||  Ibigin  6  iia=áiii.  H 
Manghingi.  j|  Halagaban  ang  kináka- 
lakal.  II  Hilingín  ang  anomán.  |)  Ippg- 
demarida;  ihablá.  =  (limosna)  á  los 
ricos.  Humingí  (nang  ümós)  sa  niii- 
j'ayamaii.=(i/  fiador  Ankatín;  ó  hi- 
ngin  nang  ank^ii.  =  en  jusiicia.  Mng- 
demarida;  ó  raagaakdal  sa  harap  ng 
may  kapanyarihan.=;>í7ra  las  ánimas. 
Hingin  nang  patungko!  sa  manga 
\íi\vi.\\\v}A.=can¿ra  alguno.  Magde- 
manda   laban  sa  kanginoman. 

PEDO,   m,    Utot. 
^  PEDORRERA,  f.  der.  nang/fr/^^. 
Útutin;    palautot.  ][  pl.    Ang     salawal 

.na  mahigpit;    ó    lápat    na    lápat    sa 

fkalawán. 

PEDORRERO,  RA.  adj:  der. 
nang  pedo.  Ang  lítutin;  6  raay  kíi- 
brap    man    ay    umíiLitot. 

PEDRADA,  f.  der.' nang //<.y//-í!'. 
Pagpukol;  ó  pamumukol  nang  h-A.'^h: 
II  Pukol;  pasa   nang  piiko!;    6  stígat 

tlang  pukol    nang  Ija'.ó.  ||  met.  l'arí- 

figig  na    salitá.  |l  Ang  síl¿   nang    lis- 


■  439  ■■ 


PEG 

tdii  na  karaniwang  itagay  nang  ba- 
bayi    .sa    tagiliran  nang    ulo. 

PEDREGAL,  m.  der.  nangf  pie- 
dra, Kabatuhán;  ó  lugal  na  puno 
nang    batong  maliliit. 

PEDREGOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
piedra.  Liigal  ija  mabató.  ||  Ang  bi- 
naba lisa  wsaw,  ó  binábato  at  dáhil 
dito'y   naghi'iirap    umíhi. 

PEDREJÓN,  m.  der,  n^wgpiedra. 
Balong  raalaking    nakak&lat. 

PEDRERA,  f.  der.  nang  piedra- 
Ang    mina    nang    bato;   tíbagan. 

PEDRERÍA,  f.  der.  nang  piedra. 
Kapisanan  nang  raahahalagang  bato, 
para  nang   díamente,    rubí,  etc. 

PEDRERO,  m.  der.  nang  pie- 
dra, Ang  manlalabrá  nang  baló:  ti- 
nátawag  din  namang  cantero .\\K^a.Y\- 
yong  miiliit  na  ang  ikínákarga'y  bato 
at  metralla.  ||  Magliümbaiiog. 

PEER.    n.    Umutot. 

PEGAJOSO.  SA.  adj.  Malagkit; 
pánikitin.  j¡  Nakáhahawa.  j|  met.  Ma- 
íarabot   at    nakaháhalina:  v.  gr.  Voces 

NA  MALAMUOT    at   nakaháhalina,     VOZ 

PEGAJOSA,  II  met.  Sinásabi  sa  katutiku- 
lang  may  hináhawakang  kuartá,  na 
dáhil  dito'y  madalí  ang  mábuyo  sa 
hindi  dápat. 

PEGAR,  a.  Ilápat;  ikatm'g;  idaiti; 
ilapit  ang  anomán  sa  ibá.||Idik¡l:  íhá- 
kab;  itahí;  ikabit  ang  anomán.||Ibam- 
pás;  ipáló;  idakdak;  ibalí  ang  anomán 
saibá.  j¡  Hampasín;  paliiin.||Susnlian; 
siinugin;  ó  sulsulán  nang  apoy  ang 
anomán:  v.  gr.  Sinüsuhan  na^tg  apoy 
ang  .háiíay,  w.a^  fue^o  á  la  casa.^= 
(una  cosa)  íÍ,  con  otra.  Idíkit:  d  niá- 
dikit  (íuig  anomán)  sa  ibang  bagay. 
^á,  contra,  en  la  pared.  Idikit  sa 
padcr;   á    idakdak   sa    \i^ú.zx.-=sohre 


y  Google 


—  440  — 

PEG  PEL 

la  mesa.  Sumuntok   sa   mesa.  ||  n.  y  báyop.  II  Sumkgi     nang     marahan;  6 

r.    Makáhawa.    Ginágamit     namang  humásá. '  Karaniwang    gamítín    nang 

parang    recíproco.  ||  Kumápit;     ó    tu-  mangil  anioage,  at  sin&sabi:  Ang   da 

mdbó:  v.  gr.  K.umApit  ó  tumütubó  hong    itó    nang    biniáná  ó  pintó  ay 

na  ang  mañgá  damóng  itinanim,  pe-  humAhasa   6  sumásagí  doon  sa  isa; 

GAN  >«   las  yerbas  que   las  trasplan-  esta  hoja  de  ventana  h  puerta  peina 

/ar^n.  II  Manikit.  il  Máwiling  lubhasa  con  la  otra. 

anoiíián.^/íJí  pies.    Huag  makahak-  PEINE,    m.    Suklay  ||  Súyod    sa 

bang;  huag  makakjlos  sa  kinálalag-  paghabe.  ||  Ang  butó    nang    bubong 

yan.=!Íaj  sábanas  al  cuerpo.  Magmai-  nang   paá. 

biging    malabis  sa  pagtiílog.  PEINERÍA,    f.    dor.    nang    peine. 

PEGOTEAR,  n.  fam,  Pumanhik  Ang  pinaggágawan,  ó  lindaban  nang 

sa  ibang   báhay   sa   oras  nang  pag-  suklay. 

káin  nang  hindi  ináanyahan.  PEINERO,   m.   der.   nang  peine. 

PEGUJAL,    m.    Pasarili;    pamu-*  Ang    gumágawá;   ó   nagtilinda   nang 

láing.  II  met.  Munting  pagaárí,  ó  arí-  suklay. 

arian.  ,    PEINETA,  f.  der.  nang  peine.  Fei- 

PEGUJALERO.    m.    der.  nang  neta. 

pegujal,   y  PEJE,    ra,  Ang  tawong   matalino, 

PEGUJARERO.    m.   der.   nang  masípag  at   raadaling   gumawá  nang 

pegujal.  Ang  magsasakang  may  ma-  anomán.  !l  Isang   isda. 

liit  na  saka;  ó  niaggaganadó  na  may  PEJIGUERA,   f,  fam.   Alinmang 

munting  paghaháyop.  bágay  na  malakl   ang    págod   kaysa 

PEINADA,  f.  der.  nang  peine,  y  pakinábang. 

PEINADO,  DA,  p.  p.  mng  pat-  PELADA,  f.  der.  nang  pelo.  Ang 

nar.    adj.    der.  nang  peine,   Ang    la-  kátad   nang  lupa,    na    inalisáti   nang 

laking  malabis   na   butihln,   na  píi-  balahibo,  kung  mapatay  na   ang   há- 

rang   Labayi,  j|  m.    Magandang  ayos  yop  na  itb. 

at  pagkásuklay  nang  buhok.  ||  f.  Pag-  PELADERO,  ra.  der.  ngpeh.  Lu- 

susuklay:  v.  gr.  Akoy  magsúsuklay,  ga!  na  banlian  at  pinaghíhlmulmulan 

voy  á  darme  una  peinada;  nang  manga  ibón  6  báboy. 

PEINADOR,   RA.  m.  y  f.  der.  PELADO,  DA.  p.  p.  nang/í/a/-. 

nang  peine.  Ang  m^nunuklay  ó   ta-  adj.    niet.    Bundok,    búkid  ó    párang 

gapanuklay    nang    buhok.  ii  m.    Da-  na  waláng   anomang  k&hoy   at  damó. 

mit,  na  binábalabal  kung  nagsúsuk-  PELADURA. 'f.    Ang  pagánit;  ó 

lay,  6    nagáahit.  pagtálop  nang  anomán. 

PEINADURA,  f.  der.  nang /¿íV«.  PELAFUSTÁN,    NA.    m.    y     f. 

Pagsusuklay, II Manga  pinagsuklayáng  Hampas   lupa;  pasampiadsampiad. 

buhok.  PELAGALLOS,  m.  fam.  Hampas 

PEINAR,  a.  dei.   nang  peine.  Su-  liípá;   6    tawong   hámak   at    waláng 

muklay;  ó  suklayin.  ||  met.  Husayin;  hánap    búhay. 

ó  hnisin  ang  balahibo  nang  alínmsng  PELAMBRAR,   a.     IbMj.J    ang 


vGooQle 


PEL 

katad  sa  lúh'ig  at  ápog,  at  nanc; 
málagas  ó  maáiiit  aiig  Ijalaliibr,,  ¡| 
Magkullí   nang  l)alat. 

PELAMBRE,  m.  Ans,  k,i]>Í3anan 
nang  kátad  na  kiniíkiiUi.  |[  Ang  laiíat 
ng  b.ilahibo  nang  katawán:  kaugaliang 
iníindihing,  ang  balahiboiig  n.'ibiínot 
na  ó  kinalís,  at  láló  na  ang  manga 
iualís  nang  mángiingtilti.  ||  Ang  pinag- 
hálóiig  liibig  r-t  ápog  na  panguití  sa 
balat.  II  Ang  kap.-iniuáii  nang  liigal 
na  i^¿pat  ningkaroón    nang  biihok, 

PELAMBRERO,  ni,  Mángu- 
r.giiUi. 

PELANDUSCA,  f,  fam.  Dala- 
hirS,  ó  habaying  malikot  sa  lalakii 
■  PELAR,  a.  der.  ng  />e/o.  Anitin; 
6  uniánit.  II  Hiinulniulán  ang  ibón.  () 
Alisan  nang  baUt;  talupan;  sinisabi 
tunkol  sa  manga  almendras,  pílí  nt 
iba  pang  ganganitó.  ![  inet.  y  fam. 
Sa  laró  ay  ialunin  ang  lühat  nang 
salapi  nang  kaUban.  ||  niet.  Talupan; 
hiibarán  nang  pagafirí  ang  kápowá 
sa  paraang  masaniá.  j[  r.  Mapánol; 
inakalbó. 

PELARUECAS.  f.  fam.  Ang  ba- 
l)ayiiig  dukhá,  na  nabíibuhay  sa  pag 
hahabi,  ó  sa  paggaivá  nang  sinií'id, 
ó  sa  pagduriigtong  nang  habihfn. 
PELDAÑO,  m.  Baítang. 
PELKA.  í.  Pagaáwáy; 'pagtatalo; 
pagbabaka.  ||  met.  Pagsasabong  nang 
manok;  ó  pagbababag  nang  liáyop. 
II  HKt.  Ang  pagiíngat;  pagpipílit  Jia 
gmágawá  sa  pagdaig  sa  manga  násá 
at  pita  nang  katawán  ||  met  K^h¡- 
rapaii;  ka])ágalan;  tiyagá  sa  paggawá; 
6  sa  p.igh.ihangid  magk.uiiit  naiiif 
anomá?!. 
,.  PELEAR,  a.  Babauin;  awayin; 
bakahin.  il  Makipaghámok;   niakipag 


PEL 

lamas.  ||  met.'  Pi>glabanan  at  pagpilí- 
Inng  stipilin  ang  manga  pita  at  hl- 
lig  nang  loob;  6  magkásalusalubong 
na  magkátatalo  ang  manga  pita  at  hí- 
lig  nang  loob,  ipPagtiyagaán;  pagsi- 
kapan;  pagpagalán  at  nang  kamtán 
ang  .aiiomán;  ó  nang  madaig  at  ma- 
siípil  ang.  nnomang  kapinsalaán.=ff 
puñadas.  MagpÍ\niintiikan;  babagin; 
p.igsusunlukín.  =^en  defensa  de,  Ma- 
kipaghámok  sa  pagtalangol  nang. 
=.por  la  patria.  Ipagtangol  ang  bayang 
tinubüjii,  II  r.  Magbababag;  msgaáway 
ang  dalawá  ó  marami  man=a»f  con 
otro.  Magb:ibag-=/á'/-  algtma  cosa. 
Piigaw.iyan  ang  anonián. 

PELECHAR,  n.  rirr.  nang  pelo. 
Sumipot;  lumiíbo  ang  unang  buhok 
6  balaliibo:  ó  miili  ig  tubúin  pagka- 
pangblag,  |]  met.  y  fam.  Magmulang 
uniigi  ang  pamumúhay;  ó  niagpa- 
mulang    yn maman. 

PELEONA,  f.  Babag;  áway.  \\ 
ftl'gkakagalit;   nagtatnio. 

PELIAGUDO,  DA.  adj.  Ang  hfi- 
yop,  na  m;ihábá  at  ¡)Íno  ang  buhok 
para  nang  conejo,  kambíng  na  ma- 
liit,  etc.  [|  met.  y  fam.  Ang -bágay 
n.i  liibhang  mahírap  gawin  6  isipin, 
Ang   tawong    mátalas, 

PELIBLANDO,  DA.  adj.  Ma- 
lamlint    ana    buhok. 

PELICANO,  NA.  adj,  Maputi 
ang    buhok;    líbanin, 

PELÍCANO,    m.    Pagálá. 
-    PELICORTO,    TA.   adj.    MaikIÍ 
ang    buhok;  utod   ang  buhok. 
PELÍCULA,    f    Bálok;  lámad. 
PKLIGRAR.  II.   Mápanganib;  su- 
sumapangdni'-.  ||  met.  Mápangat;  má- 
latíay  sa  panginil).='f,  en  la  subida 
Alápanginib  sa  pagpanhik. 


vGooQle 


—  442 
PEL 

I'KIJGRO.    m.    l'anginib. 

PELIGROSO,  SA.  adj.  der.  ng 
peligio.  May  pangi(iil).I|'iit;t'  I"aw.  ng 
miipag'básagulo    al  pang.iháf. 

PELILARGO,  GA.  adj.  Muhábá 
ang  buhok. 

PELILLOSO,  SA.  adj.  Makíli- 
tiin,  ó  mafngat  at  tnajaÜan  sa  pa- 
kikipagtrato  sa  kápowá,  na  píiiápan- 
sin  sampung  kálíitliitang'  bágay. 

PELINEGRO,  GRA.  aüj.  Mai- 
tiin   ang  buhok. 

PELIROJO,  JA.  adj.  Mapulá  .mgr 
buhok. 

PELITIESO,  SA.  adj.  Ang  ma- 
tigás    at    naiigáiígnliüag'   ang    buhok. 

PELMACERÍA,  f.  fam.  Kaba- 
galán;    kakiiparan    sa    pagg'awá. 

PELMAZO,  r.  Anomang  bágay 
na  mahigpít;  ó  lápat  nang'  labis  sa 
katalagán;  masinsín,  |I  Ang  pagkáing 
hindi  natiínaw  sa  sikmfira,  at  nátira 


PEL 

pngií^ip,  ó   hirap  na  ' 


k'ing  lul-há  a  „    .    ^      . 

hirap,    al  w.dá    Icaunti  inang  pagku 

nan    nang   ikabúbiihay. 

PKLONIíRÍ  A.  f.  fam.  Kadiilchaán; 
kasalati^n. 

PELOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
pelo.  Mabuhok;  makapal    ang  buhok. 

PELOTÓN,  m.  aiim.  nang  pelo- 
ta. Pelotang  malakí.  11  Bubok  na  nag- 
kákasuotsuot,  guió,  ó  nabíbilot.  |¡ 
mil.  Isang  pulutong  na  sundalo.  .11 
Buiílón    nang    tawo;    kawan. 

PELUDO,  DÁ.  adj.  der.  nang 
pelo.    Makapal    ang    buhok. 

PELLA,  f.  Ang  binílog  ó  bínílot 
na  anoinán,  na  biualiimbón,  at  saká 
hinigpit  n.ing  pabi!og.||  Ang  biniibong 
metal,  na  hindl  pa  tinálrabaho-  I| 
Ang  taba  nang  katawán,  na  lumálabas 
sa  balal  6  suinásama  sa  p.iwis.  I) 
Salapíng   ná^irá,  ó  iitang. 

PELLEJA,    f.    Balat;     kitad, 


doon.  11  met.    Ang    tawong   nüiktípad  ,  nakahiwaiay    sa    laman.  ||  fam.   Bába- 

ai  lubhang    matamüfni';   o   ang   na-''-  ying  langó. 

nakayáyamot;  6  madiwára.  PELLEJERÍA,  f.  der.  nang  JÍ- 
PELO, m.  Balahibo.  Karaniwang  Ikja.  Lugal  na  pinagkákultihan  at 
intindihtng  ang  lahatlahat  nang  ba  pinagiíiindahan  nang  manga  kátad. 
lahibo,  at  sinásabi:  Baloí  nang  ra-  ||  Ang  oficiong  magtindá  ó  magkulif 
LAHiBO  ang  katawán,  es/á  cubürio  nang  kátad  ||  Buntón  nang  kátad. 
ée    PELO    el  ««Í-/Í).  i|_Buhnk.  II  Bulo  PELLEJERO,  RA.   m.  y   f.  der. 


nang  káhoy.  ||  met.  Balahibo  nang 
sutlá,  lana,  etc.  ||  Balahibo  nang  da- 
mit.  ¡I  Ang  sakit  na  bagá  nang  suso 
nang  babaye,  dáhíl  £a  namúmuóng 
gatas.=íj?'/-/¿a.  mod.  adv.  Salungat. 
=í/¿  aire.  Símoy  na  lubháng  mahíná 
nang  hangin,  na  hindi  máramdaman, 
at  sinisabi:  Walú,  kamuntí  mang  ha- 
ÑGíN,  no  corre  ni  un  pelo  de  aire. 
PELÓN,  NA.  adj.  aum.  nang  pelo. 
Waláng  balahibo;  panot;  ó  madálang 
na  tubha  ang  buhok.  ||  tnet.  Ar;g  niai- 


nang  pellejo.  Magkakatad;  ó  nag- 
bfbili    at   nagkiíkulti   nang  kátad. 

PELLEJO,  m.  Kátad;  ó  balal  ng 
hájop,  II  Ang  balat  nang  tawu.  II  met. 
Ang  bálok  nang  ibang  bunga  nang' 
káhoy.  (I  met.  y  fam.  Langó;  lasing. 

PELLIZCAR., a.  Kurutfn;  piratin. 
II  Kumuha  nnng  kaunti,  ó  nang  ka- 
piraso  nang  anonián.  ||  r.  met.  Miíg- 
kiroón  nang  násáng  malakí  sa  ano- 
nián. 

PELLIZCO,  m.   P<tgkurol;  pngpí- 


vGooQle 


PEN 

rai.||Kurot;  piral.  Ang  pirasong  mun- 
li  nang  aiiomán,  na  kinuha  6  ki- 
iiurot    sa   knboóán. 

PENA.  f.  Parusa.  il  PágaaUala;  ha- 
pis;  6  pighatiiig  mataki  nang  loob. 
II  Hfrap;  sákilj  dusa  nang  katawán, 
f=^capital.  Bílay;  ó  parusang  ináalisaii 
iiaiig  búhay  ang  nagkásala.=/íc«- 
niatia.  Ang  paiusang  magmuUá  ng 
salapi. 

PENACHO,  m.  Ang  pltitnaheng 
inilálagay  sa  ulo  nang  kabayong 
panghila,  kting  malaking  pijtá.||mt;t. 
At,g  balahibong  tila  pálong  nang  ma- 
nga kaula,  kiláktl,  etc.  [I  fani.  Ki- 
|)a'aliiaR;    kayabangan.      ° 

PENADO.  DA.  p.  p.  nang  pe- 
nar, adj.  Mahírap  na  gawá.  |(  Nahi- 
htrapan. 

PENAL,  adj.  der.  nang/e«'ir.  Ang 
nkuukt>l  sa  parusa,  ó  sa   hírap. 

PENALIDAD,  f.  der.  nan  pena. 
Üahirapan;    kasakitan;  kahapisan. 

PENANTE,  p.  a.  nang  penar, 
adj.  Ang  naghíhirap;  ó  nagdtírusa. 

PENAR.,  a.  der.  nang'  pena.  Pa- 
riisah^n;  pasakítan;  pahirapan.  ||  n. 
Magkasákit;  maghfrap;  ó  magüís  ng 
anomang  hírap  ó  kasakitan.  ||  M^g- 
hingalóng  r:ialuat.=i/¿  amares.  Mag- 
(lálita  sa  pagíbig.^cw  la  otra  vida, 
M&ghírap  sa  kabilang  bdhay.=^(?>' 
los  hijos.  Magtiís  nang  hírap;  mag 
dáütá   dáhil    sa    niarigX    anak. 

PENCA,  f.  Dáhong  may  tinik- 
linik  at  matuiis  nang  anomán,  para 
nang  diliwítriw,  etc.  [|  Balkbá.  ||  met. 
."kng,  supliiiang  kátad  6  baqueta  na 
ipijiápaló  nang  verdui^o  sa  may  sala. 
PENC.\ZO.  m.  aum.  nang  penca. 
Ang  hampas  nang  penca. 
PENDEJO,    m.   Bal-ihibo   sa   pu. 


443  — 

PEN 

son  at  sa  síngii;  bulbol.  ||  fam.  Ang 
tawong  lubhang  duag;  ó  iniíukol 
nang    kaniyang  asawa. 

PENDENCIA,  f.  Áway;  babag; 
tákapan. 

PENDENCIAR,  n.  Magáway; 
iliagtákapan. 

.  PENDENCIERO,  RA.  adj.  der. 
nang  pendencia.  P.ilaaway;  palausap. 
PENDER,  n.  Mibitin.  ii  Masakop 
ang  isang  bágay  nang  \\ié,.  =  4e  un 
cabello.  Mábilin  sa  isang  buhók.= 
en   la   cruz.  Mábitín    sa  ctuz. 

PENDIENTE,  p.  a.  nan?.  pen- 
der. Nábibitin;  dahilig;  íarik.  [|  f.  Ang 
diüsdís  nang  iáang  Itipaí  i.  n  m.  HI- 
kaw. 

PENDOLÍSTA.  m.  Ang  matulin 
íit  maíiiam  ang  sú'at.  j|  Sinungálíng; 
m.igdaráya, 

PENDÓN,  m.  Ang  bandílftng 
munt!,  na  gimit  nang  mangí  cún- 
dalo, at  nang  mákilala  ang  báwa't 
bá  nang  regimiento,  at  bataUong  na- 
pisasa  digmá.  {)  Ang  bandílá  sa  nja- 
ngi  simbahan  ó  ce/radía,  na  naka- 
k^bit  .sa  isang  tagdang  mataás,  at 
may  dalawaiig  dulong  íuifs  sa  lad- 
laian  ||  Ang  KUpÜng  nang  káhoy  sa 
katáwán.  II  fim  lit  na  inilálapat  sa 
lalaki,  at  láló  na  sa  babayi,  na  ma- 
taás, masamáng  ium^kad  at  waUng 
ayos. 

PÉNDULO,  LA.  adj.  Nábibitin; 
nakabitin;  <ialisdís  na  lupain.  II  m, 
Anomang  bágay  na  nakabitin,  at 
niagalaw,  para  nang  híkaw;  palawlt 
etc. 

PENEQUE,  m.  fam.  Langó;  la- 
sing. 

PENETRAR,  a.  Tumagós  ang 
aiioraán  sa  kílábot  nang  isang  bágay; 


vGooQle 


—  444  — 

PEN 

tuiTialanialí.  II  niet.  MákÜala;  niatarok 
arig  anomang  bngiiy  na  mahíntp  in- 
liiidihín  ó  yawín,  á  ang  katooban 
nang  kápowá.  ||  n.  Manuót;  niana- 
Itksik;  tuina  lama,  para  nan^  panu- 
nuot  at  pariaitalikiík  uang  larni^ 
hangaiig  buto;  paiiHiialiksik  sa  pú  ó 
nang  diníringig  na  taghoy.  II  niel.  Ma- 
naimtim;  lumalab  ang  hipdi  nang 
sakit;  daümihatí,  í5  iba  pang  g^uigi- 
nit6.  [I  Paloob;  sumiiot  sa  luul)  nang 
ísang  lugjl,  niay  kahiiapaii  ó  kaai- 
kipán  man.  —en  el  bosque,  Suniuot 
sa  giibat.=(f«/r¿,  por  etUre  las  Jilas. 
Paloob,  ó  siiiimot  n.\  pagitná  sa  fi  a. 
=:hasia  las  entrañáis.  TiinKigói;  su- 
üiuot  harigang  sa  \\hoá.=^p<}r  lo  más 
espeso.   Suniuot    sa    ialóng    masinsii 


PEN 


rángilang  canónigo. 

PPLNiníNTA.  f.'Anj;  babaying 
nagkcikiuii|>i:ía!. 

eENl  TENTE,  adj.  Ang  náuukol 
sa  pariisa.  ||  <:oin.  Ang  nagpcpeiii- 
tencia.  j]  Ang  iiagkúkumpisal.  ||  fam. 
Kisani.i  la  anomang  gawang  kuiam- 
palasaiian.  \\  Ang  sa  manga  prusi^ión 
nang  nithil  na  áraw,  6  niangí  pig- 
rorogativa  ay  may  siiot  na  liíoikj, 
narrg   pagp.'punitencia, 

PENOSO,  SA.  adj.  d^r.  nung 
pen^i  M,ihír.ip  na  li-ígay.  |[  Ang  may 
hírap;    n,,gdárani  lam   nang    sákít. 

PiíNSADO  (DE),  niad.  adv.  Ti- 
n.dagt;    sjdyá. 

_PEN3A.\riI':NTO.     m.    ísip;    pi- 
nimdini;    tiáká.  |[  Pagifsipj    ó    pigbu- 


II  r.    Maiiiwálá;    pahinühod    sa    ano-     bulaybfiay.  ||  niL:E.    Ang   malabis    n. 


inán 

PENÍNSULA,  f.  Liípáng  likíd 
nangtíibig,  at  kákaunii  ang  nakakabit 
sa  ibang    liípáng    nialakí. 

PENINSULAPv.    adj.    der.    nan| 
península  Ang  tdbó;  ó  náuukol  sa  pe 
iiínsula. 

PENITENCIA,  f.  Ang  sacra- 
mentó   nang  pangungnmpi^al,  na    iki- 


iksí,  ó  kadaglián.  ||  Ang  pangulong 
bágay  nang  isang  kasuhitan,  at  ülwi't 
iáá  nang  narHÚmukod  na  nakalatnán 
doong  pagiísip  ||  Hinálá;  ligamgaui 
nang    ioob. 

PENSAR,  a.  irix'g.  como  acer- 
tar. Isipin;  akdáin.  ||  Bulaybii  ayin; 
siyasating  inahúsay  ang  anomán.  ¡j 
Kuruin;  hikáin;  nilayin.  l|  Magbantá; 


nalílinis     sa     sau.  ||  K:djá'ialan,     na     ó  mag,)k:iláiig  gumawánang  ar.üiná: 


ito'y  ang  pagsisising  Inbós  sa  naga- 
wang  kamália'-,  al  pagtítíkátig  ma- 
tibay  na  hind¡  na  iiuiling  migkásala. 
Jl  Pagpapasákit  sí  saiiling  k:Uawán, 
al  pagpipígil  naiig  k^iooban-UParusa; 
dusa. 

PENITENCIAR,     a.     Parusahm 
nang  k:irampatan  sa  sala:  kiraniw.ing     ii^ip,  at   nakitangá  sa  anomáiv 
intindihing  ang  iníáalas    nang   páii.  nimdiniin. 

PENITENCIARIO,    RÍA.     adj.         PEfíSIL  adj  m.  Hálamanang  ka- 
y    s.    ni.    der,    nang  penitencia:    Ang     lugodlugod. 

páring  may  tunkol  na  magpakunipisal  PENSIÓN,     f.    B.ifs    sa    taohtabn 

sa  isang    simbahan:    ngayón    ay    ka-     nang  Idpá,   báhay,  etc.  ||  Isang  báyad 


II  fíigyáii  laang  damó  ó  palay 
kakinifi  ang  háyop,  na  parlí  nang 
kUjayo.  =i?«,  sobre  alguna  cosa.  Isj- 
|)in;  balayii)  ang  d.x\<i\!ié^x\.=mlre  sí. 
Bulaybulayin  su  ganang  stiti\i.=para 
consigo.   Bulayin    sa    sarili. 

PENSATIVO,  VA.  adj    Ang  nag- 
'  -  '       ■  Pa. 


vGooQle 


r 


—  445  — 

PEN  PEO 

á  sueldo  n:i   bLi.inar,,  Ó  táonang  ibi-  mitig    inalalaking    balóng    tuaiíitubó. 

níbigay  iiang  hári  sa  iütng  tnwu,  di-  PEÓM.  m.   Aiig  luaiáiakari;  ó  nag- 

hil    sa    anonian^    ginawáng    servicio,  lálakaci.  ||  Ang    upaban    iiang    araw; 

II  niet.  Ang  pagal  na  kak;:ntibal  nang  opean,  i]  sundalong  lakad.  1|  AUtiiiián 

pamamahUá  nang   anomáii,  sa  labingdaiawang  pirasong  anonián, 

PENSIONADO,    DA.  p.  p.  nang  na    ginágamit    sa   laióng    dama.-ra- 

pemionar,    y   adj.    Ang  taWoiig   may  minero.   Ang  _,nagpápalá   nang    diián. 

liíiátangap     na  pemihi.  PEONERÍA,    f.  dcr.   nang  peón. 

PENSIONAK.  a.  dtr.  nang  peii-  Ang    lupaing    nagágawd   nang-   isang 

sihi.   Pahuisan;   ij  iagyán    nang    bilis,  tawo  sa  maghapon. 


PENSIONARIO,  ni.  der.  nang 
pensión.  Ang  naniiíinuisan;  6  buniú- 
buii. 

PENSIONISTA,  com.  der.  nang 
Pensibn.  Atig  niay  kalowirang  ma- 
ningil  at  uiman-^ap  nang  anomang 
pensibn.  |j  Ang  itunátahau  sa  colegio, 
ó  sa  iiang  báliay,  na  nagbábayad 
sa    kaníyang    pagaár::il,   ó   kinakain. 

PENTATEUCO,  m.  Ang  baha- 

^i   6  lugal  nang    Biblia,    na   kinála. 

lagyan    nang    Itniang   libró,    na   sinú- 

l-it    ni   Moisds. 

I      PENTEGOS  l'ÉS.  ni.  Kapibtahan 

natig    manga  j-ubó    sa  pagaalaala   sa 

[  ley,   na    ibinig.-iy    nang    Dios  sa  bun 

;  dok  nang  Sinaí  [|  Ang  kapistahan  ng 

!  pagpanáog  nang  DiüS  Espfritu  Sanio, 

\  nang   makaakyat    na    sa    lángit    ang 

:  áiing  P._  Josukii^to. 


PEOR.    adj.    comp.    iireg.    nang 

tnalo.  LíiÓng  masamá;  masamá  pa, 
PEORÍA,  f.  der.  nang /¿í>^.  Pag- 
babawas;  ó  pagkukíilang;  ó  pagka- 
bliá  nang  anomang  bágay;  ó  ang 
paglalak  ng  sama,  ó  nang  kasíráang 
nániamasdan   sa    kaniyá. 

PEPINAR  m.  dei.  nang  pepino. 
Lugal  na  maraniing  taním  na  pe- 
pino. 

PEPINICO.  LLO,  TO.  m.  dim. 
nang  pepino.    Malingit    na    pepino, 

PEPINO,  ni.  Y '¿.^¡xno.— Pepino  de 
S.    Gregorio.    Tabiígok;    tabiibok. 

PEPITA,  f.  Ang  butó  nang  aliii- 
raang  bunga  nang  kkhoy,  <5  hala- 
nian,  na  síyang  nagágamit  na  binhí 
tiiloy,  para  nang  sa  nülón,  peras,  etc. 
II  Sakit  nang  manok  na  tinátawag 
nátmg  ligak  ó  tula  ||Ang  pulbós  nang 


PENULFIMO,  MA.  adj.   Pangí-     ginlong     nákukuha    sa' 


hwá    búhat    sa  dulo. 
PENURIA,     f.     Kasalat^n 


at    batis.  II  Ang   pirase  nang  gintóng 
pu!Ó3    at,  hilaw    pa.=</f  S.    Ignacio, 


manga    bágay   na    lálóng    k^ilangín,"    ó  pepita   katbaloñgan.    Ang   pepitang 


ó   xxAn'^   aiinnián    Sa    kaniiá. 

PEÑA,    f.   Balong  nialakí  at  hincü 
pa    linís. 

PEÑASCO,    m.    dar.   nang  peña. 
líatong    nialakiiignialakí    al:     nialaa?; 
b   bundók   na    bato, 
:     PEÑASCOSO,    SA.   adj.  der.  ng 
peñasco,    Bundók,   ó   lugal  na  niara- 


gamot. 

PEPITOSO,  SA.  adj.  der,  nang 
pepita.  Mabuló.[|Ang  mr^nok  na  may 
hakit    na   tigak,  ó   tula. 

PEPÓN,  ni.  Pakuán    ña  kinakain. 

PEQUENEZ,  f.  der.  nang  pe- 
queño. K.:iliitán;  kauntián.  i|  Kasan- 
gulán. 


y  Google 


-  446  — 

PER 

Maliit;  nombre  ay  magki/la?íg,  v,  gr.  Mag,-. 
KÚJ.ANG  sa  karampdidñg  paggjilangt 
PERDER  c/  respeto  debido,  etc.=íi/,  en. 
el  Juego.  Mátalo  sa  laró.=í/ff  vnta. 
Mawaiá  sa  raasid  II  r.  Maw.iiá;  nu- 
sítá;  masáyang;  mSpahamak.|[r.  Máti- 
gaw;  máw.iglit.  II  tnet.  Mágipit;  nu- 
siki  na  liiug  makátagpo  nuig  lab,!- 
s&ii.  II  Pákilürig;  pálJgay  nang  Iiibos 
sa  niasasaaiang  pita  nang  katawáii, 
II  Mabagbag;  málubog  sa  túbig.  Gu- 
mfliw;  umírog  nang  labis.  ||  Magma- 
liw;  lumipasi.  =  í/¿  visia.  Mapáraní  sa 
tiiigin.=i:í«  el  camino.  Míiligaw  sa 
daán. 

PERDICIÓN,   f.    der    nang  per- 
fier.  Pagkasítá;  kasiraán;    pagkawaiá; 


PER 

PEQUEÑO.    ÑA.    adj, 
muHtí.  (I  Bata.  |{  Mabábá;  dukhá.  Ka- 
sahingat  nang  wík&ng  niataas  na  ta 
wo;   ¿   mayaman. 

.  PERA,  f  Bunga  nang  peras.||  B.d- 
bái  sa  bábá.  ||  riic-C.  Ang  pagaári;  6 
katunkdlang  malakf  ang  kíta,  at 
kákaunif   ang   p^god, 

PERADA,  i.  der.  nang  pera.  Mi- 
natamfs  na   kjnáyod   na    peras. 

PERAL,    m.    der.    nang  pera.    m. 
bot.  Pünó  nang  peras. 

PERALEDA,    f.    der.  nang  pera. 
Lugal  na  maraming  tanim  na  peras. 

PERCATAR,    n.    Isipin;   buhiy- 
bulayin;  pagingatan. 

PKRCIBIR.    a.    Tumangap;    su- 
niáhod  nang  anoinJín,   na   para  nang     pagkáligaw,  ||  Pagk^pahainak;  pagká- 


salapi,  sueUo,  buís  ó  pakinábang 
sa  taontaói,.  [|  M.ilasraasín;  oünigin; 
batyagín  ang  anomán.  [|  Matiího;  má 
kjlala   ang  anomán. 

PERCIBO,  m.  Pagkámanman; 
pagkáoüngig;  pagkábatyag  nang  auo*-^ 
man.  II  Pagkjtantd;  pagkákilala  nang 
anomán.  I|  Pagtangap;  6  pagsSihod 
nang    anomán. 

PERCUDIR,  a.  Siráin  ang  ba- 
lat  ó  ang  pinakam.ikhá  nang  ano- 
mán; siráin  ang  kinang  nang  pangi- 
bábaw;    6   daiapdapín    ang   anomán. 

PERCUTIR,  n.  Umumpog;  má^ 
bungó   ang    isang    bágay    sa.  isa. 

PERDER,  a.  irrcg.  como  ascen- 
der. Iwaiá.  ¡I  S.iyangin;  siráin;  itapon: 
ipatalo;  aksayahín  ang  anomán.  \\ 
Papaghirapin;  itapon  ang  árl  nang 
kápowá,  II  Huag  kamtán  ang  ano- 
mang  pinakmanasanásá.  ||Siráan  ng 
piiri;  ó  na.ng  pagaári  aiig  kápowft. 
II  Mangülugi;  maíwalán;  masiráan.  || 
Matalunan-IJíCimg  kasama  nangilang- 


pakasamá.  ||  Pagíbig   na   malabis. 
PagkAparool    sa    infierno.  j|  Ang    da-  '■■ 
hilan,  ó  pinagbuhatan  nang  kasiraán.  . 

PERDÓiN.  m.  Ang  patáwad;  h 
kapatawarán;  pagpapatáwad.  11  faio. 
Ang  patak  nang  tangís,  sáhing  ó  atio- 
inang  bágay,  na  umáanod  at  nag- 
dírikit. 

PERDONAR,  a.  Patawarin;  ó 
naagpat^wad. 

PERDULARIO,   RÍA.  adj.  A  ig 
lubháng  pabayá  sa   kjniyang    mangi  ; 
pngaári    al    sa  sarÜiag  kvtawín;   aii-  i 
bughá;    aksayá. 

PERDURABLE,  adj.  L^gi  na; 
ó  walang  hangán.  jj  Ang  umáabüt  ng 
niahábáng  panabdn. 

PERECEAR,  a.  Papaglnatín;  6 
pagiuríiatlumatiii  ang  anomán  sa  ka- 
pabayaán,  ó  dáhil  sa  katátnaran. 

PERECER,    n.  irreg,"*  como  íí^/íi- 
decer.  Matapoi;  raawalá  ||  Mamatay.    ; 
II  Maghírap;  niadukhá^||  met.  Mába-  ^ 
biid    sa  sala;  á    mápaK^isamá    sa  in- 


y  Google 


PER 

fi;rnO-=</f  hambre.  Mamatay  sa  g:í- 
toin.  tl.r.  Miígnásátig  aiahitjpit.  K,i- 
raniwang  sabíhiii  sa  kalakhán  iiang 
.psgibig,  na  mmánitiay  sa  pjgíbig  f> 
pag»anásá.=(ie  risa.  Mimataynang 
b\v/.i."por  alguna  cosa.  M.ig-paka- 
matay  sa  aiionián;  pakaiíaiálr.  angf 
anom^n. 

PEREGRIiSfACIÓN.  f.  der.  ng 
peregrinar.  Áng  pangingibang  bayan. 
II  Arig  paglalakbay  sa  isang  simba 
hang  piíiaiigakítang  Jayuiíin,  para  ng 
,  pagpasá  Aiitipolo,  etc.  ||  Ang  pana 
I  iión  iiang  biíliay  na  Ító,  na  pag 
katapos  ay  saká  pa  lámang  tayo 
máuuwt  Sa  lángit  na  siyang  talagang 
bayan. 

PEREGRINAR,  n.  Mangibang 
bayan.  ||  Maglakbay  sa  isang  simba 
.  hatig  pinangaküang  dayiihing  pag- 
simbahán,  ó-  pagdasalán.  II  Mabühay 
•sa  mimdong'  ¡tb,  na  nilálakaran  nátin 
nang  pagpasalángit-=rií  regiones  ex- 
trañas. Maglakbay;  magübot  sa  lu- 
gal  na  dí  kilalá.  =por  el  mundo. 
Maglibot  sa    mundo. 

PEREGRINO,  NA.  adj.  Ang 
narigíngibang  bayan.  ||  Ang  naglálak- 
bay  sa  isang  simbaliang  pinangikDan. 
,  II  met.  Kaibá;  bihíráng  mákiía,  (| 
í  Uaklláng  kagandaiían.  ||  íiiet.  Ang  na- 
I  btíbuhay  sa  mundong  ixá.=.de  An- 
\  Hpolo.  Nand.iyuliang  diimálaw  sa 
^^  AiUipolo. 

'       PERIÍNNE    adj.  Lági;  walSng  IÍ- 
kat;    parati. 

'  PEREZA,  f.  Kat imaran.  II  Tam- 
lay.  II  Kapabayaán.  II  Kukuparan;  bi- 
gat. 
PEREZOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
Ipereza.  Tamad;  batugan;  anyáya;  pa- 
bayá.  ||  Uabágal;   makiípad. 


447  — 

PKR 

PERFECCIÓN,  f.  I<ayari.ing  !u-; 
l)5s  nang  anomán.  tl  Ang  galing,  ó 
kahiHayang  liibós  ng  anomán.||Gan- 
dá;  grada  ó  gaUug  na  tingí  nang 
i.iang  tawo,  látó  níing  babayi.  1|  Ang 
mat.iás  na  grado  nang  kabánalan  ó 
kabáitan. 

PERFECCIONAR,  a.  Pakahu- 
s:iyin;  ó  pakalubu-ín  ang  pagkáyarí 
nang  isang  b.\g(iy,  na  huag  maglabí 
nang    láloiig    mriliit     na    kapintasan. 

PERFKCTO,  TA.  adj.  Ganap; 
lubós;  sakdal.|)[Tiet.  Ang  may  mataás 
na  kabánalan;  6  lubháng  banal  át 
mabait.  ||  Magandá;  maríkii  ná  Inbós. 
I  Lubós  nang  galing,  ó  nang  buü. 
3anay.=tfl;í/í  Dios.  Lubiiánt;^  banal, 
6  lubháng  iiialinis  sa  niatá  nang 
Dios. 

PERFIDIA.  Kalüuhan;  kasuka- 
bán;    kataksilán. 

PKRFIDO,  DA.  adj.  Taksil;  su-: 
kab;    liío. 

PERFORAR,  a.  Biitasin;  ó  lag- 
yán    nang  butas. 

PERFUMAR,  a.  der.  nang  per^ 
/tf//íí.  Suubin;  lí  paásohán  nang  ma- 
bangó  ang  anomán;  pabangohán.  || 
mei..  Magpáhalimúyak  nang  amoy 
na  mabangó  d  mabáho.  =  í(?«  incienso. 
Suubín  nang  incienso.  ||  r.  Magpa- 
bangó;  gumámít    nang  pabangó. 

PERFUME,  m.  Suob;  ó  panuob 
na  mabangó. II Ang  amoy  na  mabangó, 
ó  nagbúbnhat  sa  anomán.  ||  Pabnngó. 

PERFUMERÍA,  f.  der.  nang 
perfume.  Lugal  na  pinaggágawan;  ó 
Pinagtítindahan    nang   pabango. 

PERFUMISTA,  com.  der.  narig 
perfume.  Ang  mangagawá  ó  hagtitin- 
da    nang   pabangó. 

PERICIA,  i.    Karunungan,   kabí- 


vGooQle 


-  448  - 


PER 

hasnán    sa    alinmang   arte. 

PERIGALLO,  m.  Lamhi,  6  la- 
lambí  nang  manok,  na  karaniwangf 
naiigágaling  sa  iDaiabi'i  na  katan- 
daáíi  6  kayayatan.  ||  f.ini  Ang  lawong 
mataíis    at   patpatin  ang    katnwáfi. 

PERILLÁN,  NA.  adj.  fam  Me- 
talas at  bihisa  sa  kauUilán  at  pag. 
daráyá.  |[  Kiílang  nang  hiyá  at  ka- 
niáh.iian. 

PERITO,  TA.  adj,  Bllnsa;  ma- 
ní nong;  sanay  sa  anomang  karunú 
ngan  ó  arte. 

PERJUDICAR,  a.  Makasamá; 
makasírá.  ||  Tampalasanin.  ii  r,  Masi- 
raán. 

PERJUDICIAL,  adj  Nakasá.a- 
má;  nakasíiiíá;  p  makasásaniá.=i:íí, 
para  la  vista.  Nakasásamá;  ó  ma- 
saniá  sa   mala. 

PERJUCIO.  m.  Kasiraáng  tina 
tangap  cí    mng"yLÍyar¡ 

PERJURAR,  n.  Manumpá  nang 
ka.sinungaling.in;  ó  nang  hindi  dá- 
pat.  II  ManuiTipá  nang  madalás,  na 
biíhat  sa  niasamáig  pinagkaug"a- 
lian,  6  dáhil  kayá  sa  pagpapatíbay 
nang  kasinungaliügan.  ||  r.  Magkiílang 
sa    pangákdiig  pínanumpáan. 

PERJURIO,  m.  Panununipá  nang 
hindí  totoü;  (5  ang  pigtalíkod;  hindt 
pagganap  sa  pangákóng  pinanuni- 
paán. 

PERJURO,  RA  s.  y  adj.  na- 
numpá  nang  hindi  totoó;  ó  hindí  tu- 
múiupad    ^3.  ¡p¡'-anump;i. 

PERLÁTICO.  CA.  ay  Ang  may 
sakit  na  perlesía;  at  ang  náimkol  sa 
sakit  na  itó. 

PERLERÍA,  f.  dcr.  nang  perla. 
Kapisanan;  ó  karamihan  nang  per- 
las. 


PER 

PERLESÍA,  f.  Sakit  sa  manga 
lítid,  na  siyang  ikinaniámatay  nang 
alinmang  bahagi  nang  küíawán. 

PERLINO.  NA.  ;idj.  nang  perla. 
Ang   may    kiílay  perlas. 

PERMANECER,  n.  irreg.  como 
agradecer.  Lumagí;  maüatüi;  ma- 
nagal.=í«  su  lugar.  Manatíli  sa 
k:iniyang   kínálalagyiin. 

PERMANENCIA  f.  P.,gUgÍ;  pa 
pimamarati;    Ó    hindi    pagbabago. 

PERMANENTE,  p.  a.  v.g  perma 
necer.  adj.  L'g!;  ó  hiiidí  nagbabago, 

PERMANSIÓN,  f.  der.  nang/í'?-- 
manecer.    Paglági;    pamamaraU, 

PERMISIÓN,  f.  dcr.'  nang  per 
muir.    Pagpapahintúlol;    lúlot. 

PERMISIVO,  VA.  adj.  Ipinahí 
hinuilot. 

PERMISO,  m.  P.diirmíIoi;  ó  ka 
pahintulütáng  giimiwa,  ó  niakapag- 
sabi   nang   ináakTlá. 

PERMISTIÓN,  f.  Pagkakáh;ilo 
haló  nang  manga  bágay  na  lusaw, 
ó  pinaghálóng  manga  kisaw  na  bá- 
bay.  Salitáng  gámit  nang  mangk  l>o 
¿icario. 

PERMITIDERO,  RA.  rdj.  Mai- 
pahihinuíloí;  ó  maaáring  ipahintiílol. 

PERMITIR,  a.  IpahlnUilot;  ó 
pahiiitiiiutan.  [j  Pabayaan;  huag  pigi- 
lili  ang  mangyáyait,  na  karampátang 
sawataín.  Ipáyag.  [|  Ipagkaloob.  ¡|  r. 
Pakila;  mangjhás. 

PERMUTA,    f    y 

PERMUTACIÓN,  f.  der.  nang 
permutar.  Pagpapalíi;  ó  pagpapá- 
litan. 

PERMUTAR,  a.  Pagpalitin;  ó  ipa- 
maÜt  ang  anomÁn.^-funa  cosa)  con, 
por  otra.  Palilán  (ang  Isang  bílgay) 
nang  iba;   ipagpidit. 


y  Google 


—  449  — 
PER 

PERNETAS,  (EN),  moa.  adv. 
Lilis,  b  litaw  ang  binti;  waláng  bí- 
nelas   ó   sapín. 

PERNIABIERTO,  TA.  adj.  Sa- 
kang. 

PERNICIOSO,  SA.  adj.  Nakasí- 
sitá  nang  malakí;  masamá  =-(í  /as  eos- 
iumbres. ,  Nakasfsirá  nang  tnabiuing 
kaiíg'alUn.  ^pkruios  jóvenes.  Masainá 
para    sa  kahataán. 

.  PERNIQUEBRAR,  a.  irreg.  cotnn 
acatar.  Baliin;  pilayin  ang  piá.  II 
ümügin;  6  durugin  ang  hita  ó  bint!. 
(I  r.  MabálE;  maddrog  ang  híiá.  | 
Mapfiay;  nsabáU  ang  paá.  Itó  ang  lá- 
lóng  kagamitán,   angr  activo  bihírá. 

PERNITUERTO,  TA.  adj.  Pi- 
üpit  ang   paá. 

PERNOCTAR,  n.  Matúlog  sa 
isang  lugal;  ó  dooii  daanan  ang  boong 
magdamag. 

PERO.  m.  Isang  dastng  manza 
ñas.  ¡I  Kapintasan;  kasiraán:  v.  gr.  Si 
Juan  ay  walxng  kapintasan  ó  ka- 
sikaAn,  /iiafi  no  tiene  pero.  II  conj. 
advers.    Dátapowá;    ngíinf. 

PEROL,    til.  Tansó;   pbhiá. 

PERPENDICULAR,  adj.  geoni. 
Giíhit  ó  planong-  patayó,  al  naka- 
tunlong   ng  luid  sa  kápow^  giihit   ó 


PER 

nang  loob. 

PERPLEJO,  JA.  adj.  Alangán;  ó 
alanganin  ane;  loob. 

PERRA,  f.  Asong  babayi.  [|  met. 
Pag!alangó.  ¡)  Muhi;  bugnot  na  sü. 
sumandali. 

PERRERO,  m.  der.  nang  perro. 
Ang  may  tunkol  na  magpalabás  nang 
aso  sa  loob  nang  siinbahan.  |{  Ang 
nagáalagá  nang  manga  asong  ipina- 
ngftngaso.  II  Ang  maibiging  magalílá 
nang  aso.  II  met.  Ang  nianguiilol  sa 
kápowá. 

PERRO,  RRA,  ra.  y  f.  Aso.  || 
met.  Táwag  na  hámak,,pangpalibhása 
at  paiigláit,  lálü  na  sa  niangk  moro 
at  judio.  II  Dilyá;  pagulol  sa  kápowá, 
at  karauiwang  sabihing:  Mñng\}\Sii.\ 
ó   fnan^üÁXA.;  dar  perro. 

PERRUNO,  NA.  adj.  der.  nang 
perro.    N&uukol   sa    aso. 

PERSECUCIÓN,  f.  der.  nang 
perseguir,  Pagiísig;  pagdowahagt.  ¡| 
Ang  kdhirapan;  ó  pagal.nang  kata- 
vfin  ó  káIulowa.||Ang  liíhog,  ó  pakiií- 
sap  na  lubhang  maúlit  at  nakayá- 
yamot,  n.i  ang  tungo  ay  nang  lípang 
pahinúhod  sa  kahíngían  ang  síno 
man. 

PERSEGUIR,     a.    irreg.    como 


plano,  at    sa    magkabikábilá  niyá  ay  pedir.  Sundán;  habuHn;    biintután.  II 

magkaisá  ang  lakí  nang   párulukan;  Sundansund&n;    ó   usigin    saan    tnan 

patindig.  paro(ín.  1|  Üuwahaffmin;    yamutin;    si 

PERPETRACIÓN,  f.   der.   nang  raán  ang  isa   sa  boong   manyáyari  al; 

perpetrar.   Ang  paggawá  ng  anomang  kayang    gawín.  ||  Lumuhogliíhog;    6 

dakíláng  kasalanan.  makiúsap   nang  lágí. 

PERPETRAR,  a.  Makágawá  ng         PERSEVERANCIA,   f.    Katjya 


I  dakíláng  kas.ilanan;  ó  magk^sala  ng 
1  malakí. 

PERPETUO.  TUA.  adj.  L^f^i.  || 
■  MagliiUiat    magpakailán  man. 

PERPLEJIDAD,   f.   Pagaalangán 


gaár;  katamahán;  pananatili.  |1  Ka- 
libayaM  nang  loob  sa  di  pagbabago 
sa  kabáiian;  ó  sa  niabuting  bágay 
na  pinanuiliin,  j|  Paglu  uat  n.i  mahá- 
báng  panah6n  iiang  anonián. 
S7 


vGooQle 


PER 

PERSEVERAR,  n.  Mnnatili;  ma. 
malágí;  magtanián.  ||  Mamnraling  ma 
húhíLng  pAna.bón.  •=  e»  su  intento.  Ma- 
natiü  sa  kaniyang  akál-i. 

PERSIGNARSE,  r.  Magkorús; 
magantandá  |¡Magtaká;  raangita'&s 


PER 

magsaysay  nang  anornán^  I|  Ang  su- 
liiáng  maiínaw  at  riíadating  intin- 
dihín. 

PERSUADIR,  a.  UraÜan;  papa- 
iiiwalítin;  papahinuhuring  píliiin  sa 
mahúsay  na  pagmamatowid,  ó  nakaá- 


anomang  rákikita  ó    nádiringig.  Ka-     anyayang  par.anaUía.  =íÍ -^««r  <í/^«»(í 

raníwang    sabíhing    gayón     sapagka't      "" — i^;-— t—-; •'!;►  —  .^..~— -* 

kaugatián  nang  nagtátnka    ang    mag' 


kur6s.  II  faro*  Pamulán  aiig  pagbibilí 
nang  anomang  bágay, 

PERSISTENCIA,  f,  Katiyagaán 
sa  anomán. 

PERSISTIR,  n.   Magtamán;  mag- 
"tiyagfl;     magniatigás.  ||  Magluat 


cosa.  Papahinuhuring  pílit  na  giinRawi 
nang  anoraán.=í-í'7í,  por  buenas  ra- 
zones. Uralian  nang  mabuting  mato- 
wid;  papahinuhurin  A  mabuting  mato 
wid,  II  r.  Mauralían;  mapflil  na  mani- 
wálá.=:(f  esperar.  MapiUtang  mag. 
hintay. 

PERSUASIÓN,   f.  der.  nang  per- 


atiomán  nang.mahábáng  panahí5n,=!e«     suadir.  Paguráli;  pagámó.  |1  Kiíró;  pa- 
el   error.   ManatÜing  magmntigás    sa     niniwálá. 


kamálian. 

PERSONA,  f,  Tawo.-II  Ang  la- 
laki  ó  babaying  sfnoman,  líiló  na 
kung  hindl  aíam  ang  ngalan.  |1  Anyó 
nang  pangangatawán.  ||  Táwong  niay 
mataás  na  kapanayarihan  ó  katun- 
kutan. 


PERTENECER,  n.  irreg.  como 
agradecer.  Mátaboy;  mátungkol;  máii- 
kot  sa  isa  ang  anomán.  ||  M&dapat; 
ó  maging  sarili  nang  ifá  ang  ano- 
min,  II  Máukol;  mátunkol  sa  anomán, 
<$  sa  kangínoman  ang  isang  bágay, 
^=^la   herencia)   al  mayor.    Mátabsy 


PERSONA!,,  adj.  der.  nang  fei--  (ang    mana)    sa  matand3.=ií  tal  Ja- 

sona.   Ang    náuukot    sa    isang    tawo  milia.    Máukol    sa    gayong  ának. 

at  sarili   niyá.  PERTENECIENTE,  p.  a.  nang 

PERSPICACIA,     f.       Katalasan  pertenecer.  Náuukol;  nátutunkol;  líkol; 

nang  mata.  ||  met,     Katalasan     nang  ó  tunkol.  ||  adj.  Bágay,  ó  nábabagay 

Isip;   6   nang  par.gintindí.  sa  anomang  tiníitungo. 

PERSPICAZ,    adj.  Matang     ma-  PERTINAZ,  adj,  Matigás  ang  ulo. 

tatas,  na  malayo  ang  naáabol.  ||  met.  ||  Sowail.=í/if    carácter.     Sowail;     b 

Mátalas  na    pagifsip;    ó    tawong  niay  matigás  ang  ugálir=£«  el  yerro,   Ma- 

matalinong  ísip.  tigis    ang    ulo   sa  kamálian. 

PERSPICUIDAD,  f.  Kalinawan;  PERTINENTE,  adj.  Ang  nSuu- 


panganganinag;  kaliwanagan.  \\  met. 
Kaiiwanagang  mangúsap;  at  kaliná- 
wang  magsalita  at  magüaysay  nang 
anomán. 

PERSPICUO,  CUA.  adj.   Malf- 
naw;     maanínag;     maliwinag.  |¡  met. 


koi  sa  anomán.||Akmá;  ó  ayos.  Kung 
hindí  akmá;  ang  táwag  ay  imperti- 
nente. 

PERTURBACIÓN.  í.  der:  nang 
perturbar.  Ligálig;   kagulíihán. 

PERTURBAR,   a.    Manguld;    lu-f 


Ang  taworg  ra;tluvánag  magsalíta  at     migálig.  ||  Sabatfn  ang  nagsásalitá. 


vGooQle 


PES 

r.  Maligálig, 

PERVERSIDAD,  f.  Malabis  na 
kasamán. 

PERVERSIÓN,  f.  der.  nang  pef- 
verlir.  Pagligátig;  pagbibigay  kagú- 
lühan,  ó  kasitaán.  |[  Pagsaniá;  pagdool. 
(I  Kasatn-m  nang  paguugálí;  kania- 
lián    nang  isip. 

PERVERSO,  SA.  adj.  Ang.  lul)- 
fiáng  masamá  ang  kaasalán,  pamu- 
múhay,  at  ang  pagganap  sa  manga 
kalunkuhn    nang^  sariling  kalágayatt. 

PERVERTIR,  a.  irreg.  como  sen 

,  iir.     Siráin     ang    mabubuting    kau- 

galián,  etc.  ||  PasaHiain.  [|  r.  Sumaniá 

ang  ugáli.  II  Masírá.  ang  mabubuting 

ugálí,  etc. 

PESA.  f.  Paniaibang.  ||  Timbang 
nang  anomán.||Pabat(í  nang  reloj;  ó 
nang    anomán. 

PESADEZ,  f.  Kabigatíin.  I|  Kaii- 
gasán  nang  ulo;  kaulilang  nakagá- 
galit;  kabigatán  nang  paguugáli.  |j 
Malabis  na  katabaán  nang  pang<i- 
ngatawán.  ||  raei.   Paga!;    págod. 

PESADILLA,   f.    Bangungot. 

PESADO,  DA.  p.  p.  na.r\g  pesar. 
\\  adj.  Mabigat;  matindí.  |)  Malálini; 
ó  raahimbing  na  túlog.  [|  Mabágal.lj 
Nakamúinuhi,  nakayáyamot.  |i  Maga- 
litin.  [|  Matigás  ang  ulo;  mabigat  ang 
ugáli.  =í¿!?  cuerpo.  Mabigat  ang  ka- 
tawán;  niabágal.=í'«  In  conversación. 
Nakayáyaiiiot  niakipagúsap;  mabigai 
makipagsálitaari. 

PESADUMBRE,  f.  Bigat;  kabi- 
gatán.  11  Kadaiamhatián;  sdkal  nang 
loob;  dalamháti;    hapis. 

PESAR,  m,  Dalamháti;  pighalí; 
lumbay.  a  Pagsisisi.  y  v.  n.  MabigiU; 
«S   magtimbang...   v.  %x.  ^Gaano  ang 

BIÜAX  ó  TIMBANG  «/W    ¿Cuíltlío  PESA 


PES 

estoP  II  Magkahalagíi;  ó  mádapat  nía- 
halín  ang  anomán.  ||  Pagaisilian  ang 
anomán.  {[  met.  Tumalamá;  tiimalab 
sa  loob  aiig  anomán.  ||  a.  Timbangfn; 
ó  tuminnbang.  ||  Pakabulayin  ang  ka- 
towiran  nang  anomán  at  nang  mi- 
kilala;  \.nyi\ún.=al  pecador.  Pagsisi- 
han  nang  nagkásala.— </<;  sus  culpas. 
Pagsisihan  ang  kaniyang  manga  sala. 

PESAROSO,  SA.  adj.  Nagdádam- 
dam;  nagdádalamhatí;  nagsisísi;  na- 
súaukalan   nang    loob. 

PESCA,  f.  Pangingisda.||Opisiong 
mangisdá.  ||  Ang   pinangisdá* 

PESCADERA.  í.  der.  nang/M- 
cado.  Ang  babaying  nagtliinda  ng 
isdá. 

PESCADERÍA,  f.  der.  nang/gj- 
cado.  Lugal  na  pinagtUindahan  nang 
isdá.. 

PESCADERO,  m.  der.  nang  pes- 
cado. Ang  lalaking  nagtítinda  nang 
isdá.. 

PESCADO,  m.   Isdá. 

PESCADOR,  RA.  adj.  der.  nang 
pescado.  Máiigingisdá;  ó  nagbíbíli  ng 
isdá.  Giiiágamit  namang  parang  sus- 
hinlivo, 

PESCAR,  a.  Mangisdá.||Kumuha; 
pumiílot;  uniumit  nang  anomán.  ||  Má- 
subok;  ó  máhuli  ang  isa  sa  pana- 
nalitá  ó  sa  gawá,  kung  kailán  hiudi 
itiáakaUng  mádarakip.  ||  niet.  Kam- 
tan;  tamuhfn  ang  hináhaiigad  b  ni- 
nánasá. 

PESCOZADA,  r  der.  nang  pes- 
cuezo,  y. 

PESCOZÓN,  m.  aum.  nang  pes- 
cuezo. Pagbálok;  ó  suntok  sa  Híg  ó 
sa   bátok. 

PESCOZUDO,  DA.  adj.  der.  ng 
pescuezo.  Batukán;  6  uialakí  ang  bá- 


y  Google 


—  452 
PES 

tok  A  liig. 

PESCUEZO,  ni.  Liig.  II  niet.  K¡. 
paiaífian;  kahainbllgárí;  al  iiiwíwika: 


PET 


',--     r       ;  -..„.-..,  ...    „.     nj.Mdg^ai^rtrurtiíiy  nang  maula.   Aílii 

MagiaroU  nang   kapauluan,  tener     mang  bígay  na  masamá;  ó    makuá 

PESCUEZO:     máfflttaiS!   immr    k\-»k\íwí.       ^.n-.^   „^« t.i.;  [im._.       - 


PESCUEZO;    máglitazv  nang  kahambu 
GÁN,  sacar  el  pescuezo. 

PESEBRE.  111.  Labatigán;  sabsa 
bftti:  ó  kakanán   nang   háyoo. 

PESEBRERA,   f.    der.   nang   p" 
sebre.  Kupisanan;  ó  hánay  nang  m 
raniingf   labangán. 

PESETA,  f.  Sikápat  labindalawá. 

PÉSIMO,  MA.  adj.  sup.  nang 
malo.  Kisamasaniáan;  lubháng  ma 
sama. 

PESO.  m.  Eigat;  tindí;  timbang 
'I  Paninibaiig;   pabigat;    pátaw.  ||  Bi 


marami.  ()  Alinmang  sakit,  na  hindi 
man  nakáhahawa,  dátapowá't  siyang 
ipinagkákarualay  nang  madia.|IAlin- 


gat,  halaga  nang  anomán.  ||  Ang  atmg     muele,   na  pansará  nang  pintó 


salapiíig  piso,    na    may    waiong    sar 
kápat.  H  mei.   Dala;    k  '    '      *     ' 


sama  nang  maIiikí.j|Masaui3ng  anioy. 
II  met.  Ang  pagkasírá  nang  mabu- 
buting  kaugaliái),  at  pagkálulong  sa 
kahalayhálay  na  manga  kasamán,  || 
met.  Ang  malabis  na  kasaganáan 
nang  anomátí,  n  pl.  Pagmumurá;  pag- 
lalasuS;  at  niwiwiká:  Mag-^\\5Í(k,  mag- 
TUÑGAVAW,    echar   pestes.     ■ 

pestífero,  RA.  adj.  der.  nang 
pesie.  Makasásalot;  ó  raakapípiste;  á 
raakaM'sirá  nang  malakí.||May  amoy 
na  lubháiig    niasamá,. 

PESTILLO,    m.    Káling   na    raay 

uele,  na  pansará  nang  pintó  sa  da- 
pit    loob.  II  Pansarang  hasohasó. 

PETACA.  í.    Kalupi;  laiagyán  ng 


PFíípnM'r A  ¿  '    '"'^"'  "*'&«■     ,  J-dA^A.  1.    Kalupi;  laiagyán  ni 

PESPUNTAR,    a.    Oumuptinté;     cigarrillo,    labako,    ó    hitsó.    P.taka 


Ó    dispuntihín. 

PESPUNTE,  m.    Dispunté. 

PESQUERA,  f.  dei.  nang  pesca. 
Pángisdílan;   ó   paláisdáan. 

PESQUERÍA,  f.  der.  mngfesca. 
Pangingisdá;  o  p«giisdá.  ||  l'aláisdSan. 

PlíSQUlSA.    f.     Paguusisik;    pag. 

PESQUISAR,   a.   Usisáin;   siaaa- 
tin. 
PESTAÑA,    f.    Pilikmatá.  l  Ang 


PETAR,  a.  fam.  MagbigL.y  loob; 
magbigay  toivá. 

PETATE,  m.  Banig.  ||  fam.  Sina- 
ngáhng;  minunuba.i|Tawong  hámak, 
II  Apellido., 

PETICIÓN,  f.  der.  nang  pedir. 
Paghingi.  I  Kahlngian;   panalangin. 

PETIME'1-RE.  m.  Ang  malabis 
makapagáaj'os  sa  kaniyang  katawán 
at  kilos,  at  mapagsunod    nang  moda. 

,    11,    1.     "  ",     ""    "■; -." »  PETITORIA,   f.  der.  nang  *;*>-, 

«likpik  nang  kayo  sa  loob,  kun  ma-  fam.  Náuukol  sa  kahingian;  o^  ang 
tahí  na.  Iinátawag  din  namangga-  kinálalamnan  nang  kahingian.  1|  m 
yon  ang  pangparikit    na    palikpik  sa     fam.   Ang   lubhing    matillt    at  naka- 


íabás. 

PESTAÑEAR,  n.  der.  nang.  pes- 
laña.    Kumisap;  kumurap. 

PESTAÑEO,  m.  der.  nang  pes- 
taña. Kurap;   kisap    ó  kusap. 

PESTE,   f.   Sálot;  ó  sakit  na   na 


káhahawa  at  ipinagkákamatay    nang     tigasing   paiang   bato  ang  anomán. 


miimuhíng    paghingi  ó  paglúhog. 

PETO.  m.  Baliílí  sa  dibdib.  ||  Tag- 
dan    nang  kaláwit. 

PÉTREO,  TREA.  adj.  Mabató; 
balábatohin.  ||  Ang    parang    batd. 

PETRIFICAR,  a.  Gawín,  ó  pa- 


vGooQle 


PET 

r.  Tuinigds;  b  niagitií 

ligas   nang    anomáii. 
PETROSO,   SA.   adj.   Mabató, 
PETULANCIA,  f.  K.atam 


-453  - 


Pie 


tila  biitó  aag  tuká;  ó  nang  duró  nang  anomang 
matulis.  II  Ang  kagat;  sigid  ó  siígal 
na  gawá  nang  alinmang  ibón,  ó  há- 
yop  na  parís  nang  langam,  ahas,  pu- 


nan;   kapangáhasan;     kawaián    nang     taktí  at  iba  pang    ganganító. 


PETULANTE,  adj.  Tampalasan; 
pangabas;  waláiig    hiyi. 
,     PEZ.   f.    Isda. 

PEZÓN,   m.  Tangkay  nang  bung.» 
nang    káhoy.  ||  Utoug    nang    suso.  || 


PICANTE,  p.  a,  nAng  picar.  Ang 
nanínigid.  ||  m.  Hanghang.  ||  met.  Sa- 
litáng    raatuiis. 

PICAPEDRERO,  m.  Manlalabrá 
nang  bato;  6  cantero. 

PICAR,    a.  Tustikin;  tnldukín.  || 


Ang  dulo   nang  eje  nang  gulong,  na     Sigirín;  lukaín.  {|  Tumuká.  I|  Tadlarin 


nakdlabás   nang  kaunli    sa    masa 

PEZONERA,  f.  Sabat  nang  dulo 
I  nang  eje. 

\     PEZUÑA,    f,    Kuká   nang    baka, 
¡kalabaw,    tupa,    etc.,  na    nagkákaha- 
tíng    tila  daliri. 
PIADA,    f.    Siap.  II  A  ,g  háwig  ng 


nang  malüt  ang  anomán.  ||  Manuká 
ang  manok  ó  ibón.  [|  Dawihin;  kibi- 
tín  nang  isdá  ang  p,inliu¡¡  ó  bínuit. 
li  Kumatí  ang  balat.  ||  Mahangha- 
ngáii  nang  pagkáin.  \\  Kumáin  nang 
paiaraitamilrail,  na  paiang  nanhíhi- 
„  _  nuka.  II  Patulinin  ang  takbb  nang 
pananalitá     sa    iba,    at    sinásabi:     Si    kabayo.  ||  Turftan  at  sanayin  ang  ka- 


Jumi  ay.KAHÁwiG  manalitX  nang  ma- 
iakí  ni  N,  Juan  (¿ene  muchas  pia- 
das   de  N. 

PIADOR,   RA.    ra.  y    f.    Ang  su- 
mísiap. 

PIADOSO,    SA.    adj.    der.  nang 
piedad.    Maáwiin;    mahábagin.  l|  Bá- 
gajr    na   banal. 
PIAN  PIAN;  PIAN  PIANO,  mod, 


bayo.  II  met.  PagaÜtin  ang  kápowá;  6 
ibuyó  nng  iba  nang  saÜta  ó  manga 
kilos  na  nakayáyamot.=:ctf«  un  al- 
jiler.  Tudlukfn  nang  isang  aspilé.=: 
con  fuerza.  Duriñn  nang  malakás.= 
de  todo.  Manghinuka  nang  bálang 
na.  =¿«  pedazos  menudos.  Tadtarin;  6 
gayatin  nang  malilüt.  ||  r.  Masírá  ang 
damit,    at   sinásabi:    nasirá    ang  da- 


adv.  Utaytítay;  dahandahan;  inotinot,     mit  sa  ptililiá,  se   picó  la  tela  de  po^ 
PIAR.  n.  ¿umiáp.  ||  Tumáwag;  su      lilla.  ||  Mabulok;  masirü  ang  anomang 


migaw  nang  boong  p.tgdaing,  at  pag 
mamakaámó  sa  paghingi  nang  ano- 
mán. ^por  alguna  cosa,  Ipagmakaá- 
mong    hingín  ang  anomán. 

PIARA,  f.  Kawan  nang  manga 
báboy. 

PICA.   f.  Tila  sibat  na  mahábá. 

PICADA.  (.  Ang  tuká,  ó  sdgaí 
na  gawá  nang   tuká. 

PICADURA,    f.    der.    nang  pica^ 


ia.    Pagtuká.  II  Súgat  na  gawá  nang     Gawáng  mahálay, 


pagkáin.  II  met.  Magálit;  mapoot.  )| 
Maghambog;  magmagaling;  raagpala- 

ló;  V.  gr.  MAGHAMBOG,  6  MAGMAGALING 

na  mayaman,  picarse  de  rico.  ||  Ma- 
duro; máiibó. =£■(?«  alguno.  Magálit 
sa  kanginoman,  =¿«  el  juego.  Magálit 
sa  pakikipaglaró.  =por  una  chanza, 
Ikagálit    ang  isang    bíró. 

PICARDÍA,    f.    Gawáng  hhmak; 
katainpalasanan.  ||  Kalikutáo  ng  bita. 


vGooQle 


Pie 

PÍCARO,  RA.  adj.  Hámak;  mag- 
daráyá;  sanay  sa  panguulol  sa  ká- 
powá.  11  Waláng  kahihiy^n    at  kaniá- 


halan.  ||  Mátalas;  pusakal;  at  bihasang    ma^^úlang,   etc.  ||  Gawáng  kabánalan. 


raagpalikuadlikuad.  II  Mapagpatawá; 
masayá. 

PICO.  m.  Tuká  nang  ibón.  ||  Dii' 
long  ntatitlis  nang  anomang  bágay, 
para  nang  lulis  ó  dulo  nang  itespico, 
sombalilo,  etc.  ||  Ang  pico  nang  can- 
teto,  na  panglabrá  nang  bata.  [|  Ang 
bibig  nang  tawo,  at'  sinksabí:  Inga 
tan  mo  ang  iyong  eibig,  guarda  ei 
i'ico.  II  met.  Ang  kaluagán  at  kaaya- 
hang  manaütá. 

PICOTAZO,  m.  aura.//Víí.  Sak 
sak;  ó  pilatok  nang  tuká  sa  anomatig 
bágay    na  tinuká  ó  pinagtutuká. 

PICOTEAR,  a.  der.  najig  pko. 
Pagtutukfrí;  ó  pagttitukafn;  tumuká. 
n.  niel.  Magtatabü,  |1  r.  Maglákapan, 
¡I  Mitgttíkáan  ang   ibón. 

PICUDO,  DA.  adj.  der.  nang 
pico.  May  tuká- 1|  Malakí  ang  tuká, 
|[  Ngusuán;  ó  malakí  ang  ngiísó.  \\ 
met.  Matabil.j(Mapagsalitá  nang  la 
bis  at    widang    kapararakan. 

PICHÓN,  m,  Inakay  nang  kala- 
pati. 

PI  DI  ENTERO,  m.  der.  naiig/f- 
dir.    Nagpápalimos;   pulubi. 

PIDO.    m.    fam.    Paghingi. 

PIÉ.  m.  anat.  Paá.  II  met.  Haligi; 
ó  pínanínibayan  nang  anonián.  11  Ang 
piíno  nang  isang  káhoy;  ó  páanan 
niyá.  II  Látak;  tíning.  ||  Sa  laró  ay:ku- 
látad,    6   hulí.  il  Tatampakan:     panii- 


PIE 

PIEDAD,  f.  Kab.^naIang  hiimíhi- 
kayat  nang  paggálang;  pagülinkod 
at    pagdadangat    sa    Dios,    sa    manga 


[|  Áwá;  habag. 

PIEDRA,  f.  Bato.  ||  met.  Ang  ka - 
tigasán  nang  zni3Tfíin.=:alu>nl>n.  Ta- 
Wd%.=amo¿adsra;  ó  de  amolar.  Bu- 
gaán.=íis/y/£.  Asupré.  =  f/e  lumbre,  ó 
de  chispa;  piedra  de  escopeta;  o  de 
fusih  Piíntingan;  pinkun.=/CTíí«.  Ba- 
tobalání.  ^phiiez.    Pangbtígá;  btígá. 

PIEL,  f,  Balat.  |j  Kátad  nang  hl- 
yop. 

PIERNA,  f.  Bintí.  ||  Sa  manga 
hiyop  na  áp:it  ang  paá  at  sa  ibón 
ay  klíá.  II  met  Alinmang  bahagi  ng 
isang  kabuoán,  para  nang  pinapa  ó 
PAPA  nang  Mmot',  pierna  de  sábana 
etc. 

PIEZA,  f.  Piraso;  6  bahagi  nang 
anomSn.  [|  Aiinmang  kasankapan  sa 
pamamáh.iy,  para  nang  kutsara,  pa- 
layok,  etc.  |[  Buiós  nang  kayo.  ||  Ang 
sihd,  6  alinmang  pangkat  nang  báhay. 
II  Ang  kanyón  nang  artillería.  [| 
Peón  nang  damahán.  ||  Ang  mapag- 
patawil;    6    map.igulolulolan. 

PIGMEO,  MEA,  adj.  y  m.  y  f. 
Tawong     nápakababá;   ó   nápakaliít. 

PILAR,  ni,  Sahurang  balong  pa- 
rang  batyá  sa  mang,i  batis,  na  sad- 
yáng  ginawang  tátunan  nang  tiibig. 
II  Hahging  bato.  II  Hangahang  bato 
su    manga  daán. 

PILÓN,  m.  aum.  nang  pila.  Tá- 
lunan   nang  tiil)ig,   na    t.ilagang  gí- 


k^t,  na  sa  báwa't  ¡sang  vara  ay  talló  nawá  sa    manga  batis    at  nang    ma- 

aiig   nánasok.  ||  Daáii;  6  dahüang  igi-  ging   lábahan,  ínuraan  nang    manga 

nawá  nang  anomftn:    v.  gr.  magbigay  háyop  at  raagámit    pa    sa  iba.  ||  Asií- 

DAÁN,   dar  PIÉ,   etc.  II  Dulo   nang  sú-  kal     na    buüng    biiiíibO    sa    pi'on.  II 

lat.  II  Paanan,  Pabató  nang  limbangang  romana,  na 


y  Google 


PIL 

tabas   kampána.  sa  súlat  ang  anomán.  ra  parang  ipr- 

PILLADA.  f.   fara.     Kahastusán;  t.intá.  ||  n.     Magpamulíng    mahinog 

kapansáhasan  at  kawaiang  pinagara-  ang  bunga  nang  káhoy  =(d  alguno) 

lañ;   kapíliuhan.  con   sombrero.    Ipinti  (ang  s(noman) 

PILLAJE,  m.   Pagnanákaw;  pag-  nang  nakasombalilo  — *  azul,    vía- 

ágaw;   panghahirang.  tahán  nang   asu1.||r.    Magpupol. 

PILLAR,    a.    Manghárjng;    ma.  PINTORREAR,  a.  der.  nang/;a 

nüágaw  nang  anomán.  ||  HuUhin;  da-  lar.  Magpintk  nang   walang  kapara- 

¡:|  ¡„  rakan  (S  walá  sa  Iiigal,    na   dungisan 

PILLASTRE,  m.  Daklang  pillo.  lámang    nang   sarísartog   kiílay    ang 

PILLERÍA    f.    Katipunan    nang  pinlpintahan. 

manga  tawong  pangaháp,  waUng   pi-  PIÓ,    PÍA,  adj.  Banal;^  maawain; 


,1  Katampalasanan;     kapí 
liuhan. 

PILLO,  LLA.  adj.  fam.  WalSng 
pinagaralan   at   tampalasan. 

PIMIENTA,  f.   Pamintk. 

PIMPOLLECER,  n.  irrég.  como 
agradecer.    Magusbong;    inagtmírá. 

PIMPOLLO,  m.  Usbong;  talbós' 
11  Ang  bulaklak  na  malápit  nang 
mamukadkíd;.  ||  fam.  Ang  binálSng 
magandá    ang  tikas. 

PINCHAR,  a.  Tadlukln;  pagdu 
ruin   ang  anomán.  [I  Máduid. 

PINCHAZO,  m,  der.  nang  pin- 
cho. Tudlok;   diíró. 

PINCHO,  m.  Panudlok;  pandúró. 

PINDONGUEAR,  n.  fara.  Mag- 
liampág  lüpá:  lumakadlákad  sa  daán 


masintahin  ^  Dios;  mahábagin.  ._ 
m.  Ang  siap  nang  sísiw;  ó  nang  alin- 
mang  ibón.  ||  Násáng  mahigpit  at  ma- 
lakingmalakf. 

PIOJO,    m.   Kuto:   hánip. 

PIOJOSO,  SA.  adj.  dsr.  nang 
piojo,  ¿lítuhin;  6  makuto.  |l  raet.  ma- 
rkmot;    salat. 

PIPA.  f.  Ang  pinaghillakutan;  o 
lalagyang  pinagtátagúan  nang  Mak, 
na  pata  nang  bariles,  etc.  ||  Kuako; 
patiípat. 

PIPAR,    n.  Magkuako;  magpatü- 

pat-  .     , 

PIPIAR,   n,    Sumiap  ang   inakay 

nang   ibón. 

PIQUE.  iTi.  Dalaraháli;  tampó;  sá- 

raSan  nang  loob.  ||  Paglilinkod  at  lí- 


nampás  lupa:   lumaiiaaiai^au   sa  uaitu     iii..«,i   ■."■■b  -. ii  - -= 

na  walang  tin(itunÍÓ.||Tümakbotakb6    ging  pagpapakita  ng  loob  sa  ;sang  n, 


sa  daán. 

PINGÜE,  adj.  Mataba.  |[  Marami; 
sagáp.á. 

PINTADO,  DA.  p.  p.  nangr  pin- 
tar, adj.  met.  Bátik;  batíkbatik;  á 
talagang  sarisaií  ang  kiílay. — al  jnás 
pintado,  loe.  S.i  lá  óng  manínong; 
sa  Ulóng  bihasa;  sa  l&Ióng  mata- 
lino  ang  fsip. 

PINTAR,  a.  Magpintá;  ó  pinta- 
hin.  II  met.    Saysayín   nang  malínaw 


íigaVarü^  piqtie.  mod.  adv.  Mapa- 
nganib;  mábingit;  mápangat.— ^Ma?" 
á  pique,  loe.  Palubugln  ang  ¡sang  sa- 
sakyán.  II  raet.  Sira¡n;  lansagíii  ang 
anomán. 

PIQUERA,  f.  Butas  nang  báhay 
piikyutan.  II  Butas  nang  bariles  sa  is^i 
nang  dakwá  niyang  mukhá,  na  pá- 
tuluan  6  pálabasan  nang  álak.  ii  Met- 
sero    ó   lalagyán    nang    niitsíi. 

PIRATA,   m.   Tuii:,á,i   sa   dágat. 


vGooQle 


PIR 


—  4 


56- 


PIZ 


II  met.  Ang  tawong  maUípit  at  w¿- 
látig  iiwá  sa  manga  kahírapan  nang 
iba. 

PIRATEAR,  n.  der.  nang  />tra- 
ia.  Manghárang;  ó  mangbíhag  nang 
manga    sasakyiin    sa    d.^at. 

PIRATERÍA,  f.  Pangiíahárans 
sa  dágat.  ||  Pangbibihag  nang  sasak- 
yán  sa  dágat.  ||  met.  Pagnanákaw;  pag- 
sira  nang  áii    nang  iba. 

PISA.  f.  Pagtáoak  ¡ITadyak;  síkad. 

PISADA,  f.  Yápak;  yabag;  tápak. 
II  Bakás  nang  tápak.  IfSípá;  síkad; 
tady^k. — Seguir  las  pisadas,  fr.  met. 
Parisan  ang  iba;  sunding  lubós  ang 
halimbáwá  nanp  iba, 

PISAR,  a.  Yumápak;  tuifiiintong. 
II  Yumdrak.  ||  Paikpikfn;  pisiiriín  ang 
anomán.[|met.  Yurakan;  pawaUng  ha- 
laga ang  anomán:  v.  gr.  Pawalang 
;^  HALAGA,  ó  YURAKAN  ang  kaj/iáhalan, 
PISAR  las  honras  ó  dignidades,  etc. 
¡I  n.  Mámntong;  mápatong  ang  ano- 
mán sa   iba.  II  r.    Magkátakaoan. 

PISCINA,  f.  der.  nang  >¿2.  Pá- 
biayan  nang  isdá,  na  karaniwang  na- 
kalagay  sa  manga  hálamanan.||Ang' 
luga)  na  piíiagbáhmir-ian  nang  abó  ng 
biilak,  ó  nang  kayong  ipinagptípu- 
nas  nang  samo  óleo;  ó  nang  tiíbig 
na  bendita,  at  nang  íbá  pang  giná- 
gamit    sa   manga   sacramento. 

PISO.  m.  Pagtápak.  |]  Tápak.  ||  Sa- 
hig:  sa   k;ihulugang  it6  lálong  gáaiit. 

PISONEAR,  a.  Pi.unín;  ó  paik- 
pikín   ang  liipá. 

PISOTEAR.  Pagyapakkn;  ó  ia- 
pirutin    nang  yápak    ang    anomán. 

PISTA,  f.  Ang  bakás  nang  yá- 
pak nang    háyep, 

PISTADERO,  m.  Panghápii;  pang- 


PISTAR,  a.  Hapiíiii;  katasín;  pi- 
gaín    ang   anomán, 

PITAR,  n.  Sunnitsot;  patunugio 
ang  pito.  11  a.    Magbáyad. 

PITO.    m.    Panutsot;  pito. 

PITONA.    f.   Sawá. 

PÍXIDK.  f.  Kabankíbanang  t.-íta- 
guán  nang  anomán,  |)  Ang  copón  na 
lalaeryán    nang  sanu'sirno. 

PIZCA,  f.  fam.  Kirampoi;  ka- 
muníi   nang    anomán. 

PIZCAR,  a.  fam.  Kumurot;  pi 
ralin.  ¡I  Kumuha  nang  kaiiuti  nang 
anomán. 

PIZCO,    m.  fam.  Kiir-  t;   oiral. 

PIZPERETA,  adj.  Babaying  ma- 
liksf  at    matatino. 

PIZPERINA.  f.  Buhay  na  loob; 
maliksi.    Sa    babnyi    sinásaÜlá. 

PLACABILIDAD.  f.  KadaÜang 
masawatá,  ó  humupá  nang  anomán, 
na  para  nang  ínit,  silakbó  nang  gá- 
lit,    etc. 

PLACATIVO,  VA.  adj.  Mang- 
yáyaring  mapígil;  ó  inakapípigil;  ma- 
kasisawalá. 

■     PLACENTERO,   RA.    adj.    Ma- 
sayá;    maligaya. 

PLACER,  impers.  y  def.  na,  sa 
manga  sumdsunod  na  tiempo  at  per-^ 
sona  lámangf  ginágamil:  pres.  ind. 
place:  imperf.  placía:  perf.  plugo:  fut. 
placerá:  subj.  pres.  plazca,  plega,  ó 
plegué:  ímperat.  pluguiera,  y  pluguiese: 
fut.  pluguiere:  ginágamii  din  namang 
parang  reflexiva.  Malugud;  niatuwl 
Mnkalugod;  magbigay  lugod.|jm.  Ga- 
lak;  lugod;  tuwá;  kasáyahajj.jJKaloo- 
ban;    pahintiílot. 

PLACIBLE,  adj.  NakaMlugod;  na- 
katiítuwa.  II  Masayá. 

PLÁCIDO,   DA.  adj.  TahEfíiik.  || 


vGooQle 


-.457  - 
PLA 

Nakahilugod. 

PLAGA,  f,  Kfih¡rapaii;óka5alatang 

maliikí  na  para  nang  pagkakagutiim, 

bálatig,     sálot  at    iba  pang  ganganito. 

[I  Ang  kasiráang    niaiaki;  á  sakit  na 

I  mabigat   na  dumatal   sa  kangfnoman, 

«  met.  Aliiiniang  kasaÜwáang  pálad, 

¡  kahirapau    ó    dalamháti.  ||  met.    Ang 

i  kasaganánn   nang  anoraang  bágny  na 

nakasisamá. 

PLANCHADORA,    f.    Babp.ying 
matnimírinsá. 

PLANCHAR,  a.  Pirinsahín;  óraa- 


PLA 

gi-.  Dalawang  oras 


mirmsá. 

PLANTA,  f.  Talampakan  nang 
paá.  II  bol.  Alinaiang  pananim  ó  ha- 
iamang    di  nagbábaging,   ó   hindí  gu- 


sa isang   Iu|_ 

láinang  ay  dumating  6  sumápit  nang 
Malulos,  en  dos  horas  se  plantó  e7t 
Malulos.  II  Huminló  ang  háyop,  na 
paghirapang  mapaalís  ó  mapalákad 
sa   lugal    na  hinin'.uán. 

PLANTARIO,  ni.  der.  n^ng  plmi- 
ta.    Punláan. 

PLANTEL.  i?i.  der,  nang  plañ- 
ía.   Punláan. 

PLANTÍO,  TÍA.  adj.  der.  nang 
planta.  Ltípáng  niay  tanim;  ó  ma- 
tátamnan.  ||  m.  Pagtatanim.  ||  Lugal 
na  pinaglátamnang  kasalukuyan;  ó 
ang  kapisanan  nang  mangi.  pananira, 

PLAÑIDERA,  f.  Ang  babaying 
iniíupah.mg    su  mama   at    uiuiyak    sa 


mágapang,  para    nang  palay,  mabuto,     Ühing.  |¡  Pagiyak;    paghagulgol. 


sili,  talong,  etc.  ||  Pagtatanim.  ||  Pa- 
nanim;  tanim;  at  sinásabi,  ¡pagká 
innnt  nang  pananim  na  talong  na  na- 
foon  sa  gayong  lugal t  ¡quk  buena 
PLANTA  defperengenas  hay  en  tal  parte/ 

PLANTACIÓN,  f.  dei.  nang 
plantar.   Pagtatanim. 

PLANTADOR,  RA.  m  y  f.  Ang 
Mananánini;  6  nagtátanim.  ||  m.  Ang 
kasankapan  sa  pagtatanim,  na  itó'y 
isang  pirasong  báka!  ó  patpat  na 
matulis. 

PLANTANAL,  m.  Sagin^ran. 

PLANTANO.    m.    Sá?ing. 

PLANTAR,  a.  Magtani'o.  |j  met. 
Magtfrik;  magtayó:  v.  gr.  íiagtírik, 
6  MAGTAVÓ  nang  isang  kurí/s,  plan- 
tar una  cruz,  etc.  \\  met.  Isalugal 
ang  isang  bíigay;  6  üag.iy  ang  jcang 
bágay  ya  t;il:igang  kanmipai.ang  lu- 
gal. II  mel.  ílagay  ang  sínoman  sa 
isang  lugal:  v.  gr.  inilagay  s¿yá  sa 
Mlangttan,  le  plantó  en  la  cárcel,  etc. 
B  Dumating''   agad;  6  sumápit   agad 


PLAÑIDO,  m.  Panaghoy;  panam- 
bitan    at  iyak. 

PLAÑIR,  n.  irreg  como,  bruñir. 
Umiyak  na  nianarabitan  at  huma- 
gulho!,  ■ 

PLASMAR,  a.  Kumapal;  ó  gu- 
mawá  nang  kasankapang  iiipá  na  para 
nang  saro,  palayok,   etc. 

PLASTECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Siksikán  nang  gñlagala; 
paslaán  ang  mangft  puang  nang  ta- 
blang    pípintahan. 

PLATA,  f,  Pílak.  ii  met.  Salapí. 
—  Como  tina  plata,  mod.  adv.  Ma- 
ünis  at  marikit.  Lubhang.  mahalagá; 
,lubháng  pinagháhabül,  ele 
'■  PLATANAL,  m.  y  der.  nang 
plátano,    y 

PLATANAR,  m.  der.  nang  pl>}- 
iano,    Sagirgr-ii. 

PLÁTANO,  m.  Ságing. 

PLATEADO.  DA.  p.  p.  nang 
platear,  \   adj.  Kiilay  pílak;    piníiak. 

PLATEAR,  a.   Pilakin;  ó  baluiiii 
5S 


vGooQle 


-    4SS- 


PLE 

nang  pilak   ang    anomán. 

PLATICA,  f.  Sá;¡táan.  II  Pangáral; 
b   pangangáral. 

PLATICAR,  a.  y  ii.  Makipng- 
sáUtáan;    niangáral. 

PLATO,  m.  Pingan;  diniílang.  (j 
Ang  úlam,  ó  pagkiing  iniháhayin 
sa  pingan.  J|  Aiig  kaugaliang'  pagkáin, 

PLAYA,  f.  Pasigan;  ó  dalampásig; 
baybay  nang   dSgat. 

PLAZA,  f.  Lugal  na  malakl,  na 
pinagtitíndahan  sa  bayan:  tiangi;  ó 
parían.  ||  Haiapán  nang  isang  báhay; 
na  malowang  at  may  tanim  na  ká- 
hoy.  II  Plaza,  fj  K,;(lunkulan;  oficio.  \\ 
Ang  pagkásulat  sa  librong  landáan 
nang  kiisSng  puniápasok  na  sundato. 

PLAZO,  m.  Táning  na  áraw;  ti- 
pán;    paliígit. 

PLEAMAR,  f.  náut.  Kapisanán,  6 
lakí  nang  tiíbifif  sa    dágat. 

PLEGADURA,  f.  Ang  pagpipi- 
leges;  pagkukútón;  paglulupi;  ó  pag- 
Inlon  nang  anomán.  II  Paguulak;  png- 
kidkid.  y  Pileges;  lupí;  ó  kidkid  nang- 
anomin.  j|  Siiri. 

PLEGAR,  a.  irseg.  corno,  acertar. 
Pilegesan;  kutunán.  ||  Tiklupán;  lu- 
piár:.||Magsiín.  |t  Luiíinín.  ||  Kidkin'n; 
ulakfn  ang  sutlá  ó  biniilid.  ||  r.  Pa- 
hiniíhod.  li  Kumoboi;  niangiindot.  |t 
Malulón. 

PLEITEADOR,  RA.  m.  y  f.  den 
nangpleüo.  Palausap;  ó  tákaw  lísap. 

PLEITEAR,  a.  dcr.  nang  p/ei/o. 
Makipaguaap;  makipagtalo.=i:(?«,  co/i- 
¡ra  alguno.  M.ikipagusap  sa,  labnn  s.i 
kanginonian. 

PLEÍTO.  ni.  Ú.ap- li  Paguusap; 
pagtatalollBabag;  áway.  |j  Pagbabaka. 

PLENARIO,  RÍA.  adj.  der.  nang 
piefiQ,  Bu6;  iubós. 


PLU 

PLENILUNIO,  m.  PalabS;  6  ka. 
biKigán  nanfí  biián. 

PLENITUD,  f.  der.  nang  pleno. 
Ang  kabofián,  6  kapii punan  nang 
anoriián,  ¡I  K.asiganá'in.  II  Kasinkai" 

PLENO,  NA.  adj.  PunÓ;  buo,|] 
Sinkad. 

-  PLIEGUE,   m.  Pileges;  siíú. 
PLOMO,    m.    min.   Tinga.  ||  mel 

Bal.i.  II  tnet.  PaLialó.¡|niet.  y  íam.  Ang 
tawong"  mabigat  ang  iigálí  at  naka- 
yáy;iniot. 

PLUMA,  f.  Pakpak;  bagwís;  ba- 
lahíbo.  Báwa't  isa  nang  alinmán  a 
nnar  gá  b^gay  na  itá,  na,  n.ikabába- 
lot  sa  katavván  nang  manga  ibón, 
manok,    etc.    ang    táwag    ay   plum. 

II  '^'i&  panúlat,  na  pakpak  nang 
gansá;  6  ang  pataÜm  na  panúlat,  m 
ang  táwag  ay  pJu7/ia  de  aaro.  \\ 
Ang  liksí  at  fnaní  sutriiíIaE.l¡meE.  y  fam 
Kayamanan;  pagaárí,  at  sinásabi:  Si 
Ji'ulano'y   may  pagaárÍ,    ó  may   vm- 

PAK,  Fulano  (¿ene  pluma.  ||  fam.  An¡ 
\i<.0' .=en  sangre.  Pakpak  na  kiílugU' 
hii.;    ó    m;iy    kulugó. — buena  pluim. 
mct.  Ang    inahíis&y  stimülat. — Ec' 
buejia  pítima,  fr.    inet.  Makaahon 
hímp  ó  sa  kadukhaán,  at  yuinaman. 

—  Llevar  la  pluma  ti  alguno,  fr.  fam. 
Tagiisúbt    i-iang    síiioman. 

PLUMISTA,  m.  der,  nang  plw\ 
f/ia.  Ang  may  oficiong  siinuíI;U.  ||  Aii|¡' 
manggagawa  nang-    plumaje. 

PLUVIÓMETRO,  m.  Panükat  n| 
danii    nang  lúbig  na   iniííulan. 

PO^^lACIÓN.  f.  der.  nang  poMar. 
Kabilang.m  nang  tawo  sa  isang  ka^ 
harían,  proviiiciü,  bayan.  II  Ang  ciu-, 
dad,  provincia,  bayan  ó  luga!  ai 
may  nanánahaii.  |l  Kabayanati;  ma' 
báhay. 


y  Google 


POB 

POBLADO,  p.  p.  iiang  poblar. 
II  m.  Ciudad;  bayan;  ó  nayon.  ||  adj. 
Mabáhay. 

POBLAR,  a,  irreg.  como  acordar. 
Lagyán  nang  tawo  ang  isang  lugal 
na  waláng  nanánahan;  dalhán  nang 
tawo  ang  lugal  na  kákaun'i  ang  na- 
iinámayan,  para  nang  Joló,  Balábak, 
ietc,||P(mIn;  pagsikípln.  v.  gr.  pikünó 
;  nang  tanim  na  ká.hoy  afig  kaniyang 
húkidy  POBLÓ  ¿e  árboles  su  sementera; 
piNUNÓ  Ó  PiNAPAGSlKip  ífl  himutok, 
POBLÓ  de  clamores.  |1  r.  Mipurió  :ig 
iawo;  dumarni  ang  tawo  sa  isang  la- 
gal.  [|  Yumábong;  niagdahoii  nang  sa 
gáná   ang-  káhoy  ó  halaman, 

POBRE,  adj.  Mahírap  ang  biíh.y, 
dukhá;  salantfl.  (|  Salat;  kíiUng:  v.  .^r. 
Ang  wíkáng  tía  ay  s,\lat  ó  kúlang 
sa  sali'/á,  esta  lengua  es  pobre  de  voces. 
\[  Aba;  mabábá  ang  halaga.  ]|  Kiilang 
palad.  II  Tahímik;  mabábáng  loob  at 
mabuting  ugáli. — ¡Pobre  de  mi/  iní  rj. 
¡Sa  aba  ko! 

POBRETÓN,   NA.  adj.  aum.  ng 
pobre.    Lubháng    niaiiñap;    dukhang- 
dúkhá.  Ginágamit   na  parang  sustan' 
f   tivo. 

i  POBREZA,  f.  Karukhaán;  k.hi- 
rapan  nang  búhay.  ||  Kasalatán  nang 
atiomán,  ||  met¿  Kahináan  nang  loob; 
kadunguán. 
POCERO.  íti.  der.  nang  pozo. 
'  Mangagawá  nang  balón.  ||  Manglili- 
nis  nang  balón;  b  nang  buntunai) 
nang   siíkal. 

POCILGA,  f.  Kulungán  nang  bá- 
boy.  fi  njet.  Aütimang  iugal  na  ñu- 
rumí at  raabáhó. 

POCO,  CA.  adj.  Kaunli;  kapaUlí; 
lilan.  ¡I  adv.  m.  Kautiti;  niunli;  niiin- 
sing.  11  adv.    t.    Sumandali;    sagtit;   sa 


-459  - 


POD 


m.iikling  panahÓn — Poco  á poco,  mod- 
adv.  Marahan;  hiiiayhínay:  untfunli- 
— ¡Poco  á  poco!  interj.  Dahandaliani 
— Poco  menos,  adv.  m.  Halos. — A 
poco.  mod.  adv.  Sa  sandali;  sa  su- 
naandalfng  panahon. — en  poco;  por 
poco.  mod.  adv.  Kauntí  na;  ka- 
muiití    na. 

PODA.  f.  Pagpiitol  nang  manga 
rfan^á  nang  káhoy  na  lumálabis  ng 
Kigó.  II  Panahong  ípinagpiíputol  nang 
sangá  nang    káhoy. 

PODAR,  a.  Putlán  nang  sangang 
lutnálabis  ang  mangi  kíhay  at  pa- 
nanim,  at  ñaiig  luinagó  at  mamunga. 
PODER,  a.  irreg.  gcr.  pudiendo: 
p.  p.  podido:  indic.  pres.  yo  puedo; 
puedes;  ptude;,,  podemos;  podéis;  pue- 
den: perf.  pude;  pudiste;  pudo;  pudi- 
mos; pudisteis;  pudieron:  fui.  podré; 
podrás;  podrá;  podremos;  podfHs;  po- 
drán: imperat.  puede  tíi;  pueda  él; 
podamos  nosotros;  poded  vosotros; 
puedan  cUor.  subj.  pres.  pueda;  pue- 
das; pueda;  podamos;  podáis;  pue- 
dan: imperf.  pudiera,  podría,  y  pudie- 
se; etc.:  fot.  pudiere;  etc.  Mangyari; 
makaya.  [|  Magkaroón  nang  lakis  na 
gumawá,  magtiís,  ó  lumaban.[lireipsrs. 
Puede  ser,  MaráhÜ;  ó  hindi  malayo. 
II  m.  Ang  kapangyarihang  magutos;  ó 
gumawá  nang  anom^n,  ||  Ang  katipu- 
nang  sundalo  üa  dalatan  at  sa  tiíbíg 
nang  isang  kahaiián.  (|  Ang  kasula- 
tang  yárí  sa  harap  nang  isang  es- 
cribano, na  kinálalagyan  nang  ka- 
pahintulután  nang  ísá,  ó  nang  ka- 
pangyarihan  niyang  ¡biníbigay  sa  iba, 
at  nang  sa  lugal  niyá  at  sa  kaniyang 
pang.ihin,  ay  makagawá  nang  ano- 
máii.  Ginágamit  namang  plural  sa 
knhulugang  itó. 


y  Google 


POD 

PODERDANTE,  cora.  Ang  iiag- 
bíbigay  nang  kapangyarihaa  a:i  ib¿ 
na  makapamahálá  nang  ári  fiiyá, 
al  makapanagot  íia  harap  nang  bí- 
noman    &a   ngalan    niyá. 

PODKRHABIENTE.  m.  Ang  ki- 
natawang  bínigyán  nang  kapangya- 
rihang  niakapamahálá  nang  áii  nang 
iba,  at  niakiharap  sa  ngalan  nitó  Ba 
a  inmang    húkuman. 

PODEROSO,  SA.  adj.  da.  ng  />o- 
tlcf.  Makapangyáyari,  ó  niakapang- 
yarihan.  ||  Ríayaman;  niaginhawa  ang 
biíhay.  ||  Dakflá;  maiang.i;.  ||Mablsá; 
para  nang  kagámidang  M.VBÍS.Í,  re- 
medio PODEROSO,  ^  í7,  para  triunfar, 
Makapangyarih.n,  ó  may  lakás  na 
uiagtagiinmay. 

PODRECER,  a.  irng.  como  agra- 
deter.  Bulukio.  ||  n,  y  r.  Mabulok. 

PODREDUMBRE,  f.  Ang  pa"- 
kabulok.  II  Nakablibul  ,k  ||  ma.  Ua- 
lamhjti;  o  hapis  nang  loub  na  kiadí 
masaysay.  ||  Kabulukdn;  nana. 

PODRIR,  6  PUDRIR,  a.  img. 
ger.  puiliiendo:  |).  p.  podrido:  indio, 
pres.  pudro;  pudres;  ;  pudre;  pudri- 
mos, b  podrimos;  pudrís,  o  podrís; 
pudren:  impcf.  pudría,  ó  podría;  pu 
lírras,  ó  podrías;  ele;  perf.  pudrí;  ó 
podrí;  pudriste,  6  podriste;  pudrió; 
pudrimoi,  ó  podrimos;  pudristeis,  i> 
podristeis;  pudrieron;  ful,  pudriré,  6 
poiitiié;  ele:  imperat.  pudre  lií;  pu. 
dra  él;  pudramos  nosotro.s;  podrid 
o  pudrid  vosotros;  pudran  ellos:  suj. 
pres.  pudra;  pudras;  etc.:  irapeif.  pu- 
driera; pudriría  6  podriría;  y  pu- 
driese: fut.  pudrirro;  ele.  Bolukín; 
buugín;  lapokín;  gatufn.  II  Yamutln; 
hapislng  lubhá;  bigyan  nang  mala- 
king    sam4    nang   loob    ang    sino- 


POE 

man.  II  r.  Mabuog;  magaló;  malapok; 
mabulok.  ||  u.  Mainatay;  nálif,ing;  na- 
bu:ok. 

POEMA,  in.  Ang   verso;  <S  lula. 

POESÍA,  f.  Ang  arteng  nagtií- 
taró  nang  pagtula.  II  Ang  lula;  ó  "ver- 
so. II  pl,  Aig  inangi  siniílat  na  tuU 
ó  verso^  nang  manga  poeta  ó  magpo- 
poplosá. 

POETA,  f.  Minunlllá;  magbebef 
so;    ó  niagpoplosá. 

POET.-VSTRO.  m.  der.  nang;t«/í, 
faiii,    Ang  masaiuáng  tumulá. 

pon  neo,  CA.  adj.  Náunkol  sa 
t.ilá,  ó   sa  poesía. 

POETISA,  f.  Ang  babaying  ber- 
sista. 

POETIZAR,  n.  Tulaín;  bérsohin. 
II  Padilagíd  ang  isan¿  súlat  na  hin- 
tií  verso,  na  p.imutihan  nang  tíngig 
at  ganda  na   h&wig   nang  verso. 

POLEA,    f.   Kaió. 

PÓLICE,    m.  Hinlalakí. 

POLIGAMIA,  f.  Ang  kalágayan 
nang  isang  lalaki  na  kasal  sa  nia- 
laming  babayí  nang  sabaysabay;  ó 
nang  isang  babaying  gayón  din  sa 
in-iráming    lalaki. 

POLÍGLOTO,  TA.  adj.  Ang  li- 
Irrong  násusulat  sa  niaraniing  wíká. 
II  ni.  Ang  tawong  bihasá  nang  sa- 
rísaring  wíká.  [|  f.  Ang  sagrada  Bi- 
blia, na  nílimbag  sa  sarisaring  wíká. 

POLILLA,  f.  Tángá;  6  poliW.  || 
niet,  Ang  nakafiubos;  ó  nakasísirá 
na    hindi   pansín,    ó  di    náhahalatá. 

POLÍN,    m.  Parali!. 

POLISÍLABO,  BA.  adj.  Ang  sa- 
lita    na    mirániing  sílaba. 

POLITÉCNICO,  CA.  adj.  Ang 
nakasásakaw  nang  niaraming  karu- 
tiungan,  6  arte. 


y  Google 


POL 

POLÍTICA,  f.  Ang  arte,  ó  kv 
:u!umgíng  nagliUiiró  nang  mabuting 
paniaraahálá,  pngl.t-agciá  naiig  manga 
leyes  at  manga  kauíusán,  a;t  ikála- 
tahimik  at  ihdhusay  n.mg  namámu- 
)-an  [I  Ang  mal>íuing  paguugáli  at  ka- 
rttmiiigang    mak¡pagká¡juwá   tawu. 

POLÍTÍCO,  CA.  adj.  Ang  nátu- 
tunkol  sa  política.  |f  Mabuti  ang  ugá- 
li  at  iiiaiíiiiong  makipagkápowátaWo, 
[|  Ang  tawong  raartínoiig  at  sanay  sa 
¡WíHAinahálá  ¡il  pjghiísay  iiang  isang 
kaliarián;  ó    in  .rú.-iong  iiang  política. 

POl.TRÓM,  NA.  adj.  Alisaga; 
Um.id;    áyaw  gágawá. 

POH'RONEAR.  n.  fam.  Mag- 
Ijagiyüug.iyón. 

POLTRONERÍA,  f.  Kr.tá;naran; 
k.ialisagaán. 

POLTRONIZARSE,  r,  M.igJi- 
saga;  m.igpitgayuag.iyóii;  ¡uaiayó  sa 
pdggawa. 

POLVAREDA  í.Acx.v.mg  polvo. 
Ang  asó  naiig  alikibok,  na  gawá 
nang  hihi|)  nang  hingi-i. 

POLVIFICAD,  a.  d,  r.  nang  polvo. 
fauí.   Puluu-ín. 

POLVO,  m.  AikibA;  a!al)ok.|| 
Gílik;   g^ibok,  ( ic. 

POLVOREAMÍENTO.  m.  cL-r. 
nang  polvo.  P.igalngay  nang  gabok 
sa    anamán;    pagk  tk.ialikribok, 

POLVOREAR,  a.  <\<\x.x\A\Y¿  pol- 
vo. G-.i:>ukári;  lí  laiid.juián  ó  sabii- 
gan  nang  alahuk  .tng  anf.iii-ín.  ||  r. 
Mágabukan. 

POLVORIENTO,  TA.  a.-ij.  d.^r. 
tiang  /í//»*.  Bilot,  ó  pund  x\-ax\% 
alikabok. 

POLVORIZAR,  a  ázt.  ng  polvo. 
Pulbusín;  g^ibi'kín. 

POLVOROSO,  SA.  adj.    Maaii- 


-461 


PON 

kíbok;    b    puno  nang  alikabok . 

POLLA,    f.    Dumalagang    niaiiok. 

POLLASTRO,  TRA.  m.  y  f.  d<^r. 
nnng/í:'//í'.  Sidiw  na  malakilakí  na.  [| 
fiin.    Tawone:  lubhá'ig    mátalas. 

POLLERÍA,  f.  der.  nang  pollo, 
Tindahan  nang  manok.  j|  Tankal.  |¡ 
Katamihang  tandang  at  dumalagang 
manük. 

POLLO,  m.  SLiw;  inakay  nang 
alniLTiang  ibón,  lá'd  na  ang  sa  ma- 
nük.  li  Ang  inakay  nang  pukyulan.  || 
m.t.  y  ÍAm.  Ang  tawong  mátalas,  nia- 
liksí    at    matalino. 

PÓMEZ,  f.  Biígá:  ito'y  balóng  ma- 
gaan    ai  patang    bn  á. 

PONüliRACIÓN  t.  dLT.  nang 
ponderar.  Ang  Ipaglíngát  ■M  pagüin- 
bang  nang  sinasabi  at  ginágawá.  || 
Pagijap.ilakí  nang  anomán  sa  Kalitá. 
¡I  Piígtimbang    nang  anornin. 

PONDERAL,  adj.  Ang  náuukol 
sa   timbang    ó    !,a  bigHt, 

PONDER.AR.  a.  tumi  nbang;  íiui- 
bangin.  ||  Warii.i;  bnlaybulayiii,  at  Í5Í- 
ping  pakagalingín  ang  anomán.  II 
Palakhín  sa  sabi;  ó  pakapuvíhin  ang 
anoniin.  II  r.  Purihin  ang  saiiü-^'/e 
delicado  (un  manjar).  Pakapurihing 
inasirap    (ang  isang  pigkáin.) 

PONDERATIVO,  VA.  adj.  Ang 
mjpagpaakí;  6  niay  ugáli.ig  mag- 
p.ilukf  na>ig  anonián.  II  Mtpamalítá 
nang  labis. 

PONDEROSIDAD,  f.  Kabigatán; 
kalakhán. 

PONEDERA.  í.  der.  nang  pa- 
ner.  Ang  manok,  ó  ibong  naiigingi- 
t  og   na,  II  m.  Pügad     na   pángitlogan. 

PONER,  a.  irre^.  gei'.  poniendo: 
[).  p.  irreg.  puesto  (ang  gámit):  indio, 
prci.    yu  pongo:  \]ierí7"puse;  pusiste; 


y  Google 


PON 

puso;  pusimos;  pusisteis;  pusieron:  ful. 
pondñ; pondrás;  pondrá;  ttc:  impcrat. 
pon  tú:  ponga  é\;  pongamos  nosotros; 
])üJied  vosotros;  pongan  éUos;  siibj, 
panga;  pongas;  etc..-  iniiierf.  pusiera; 
pondría;  y  pusiese;  ele..-  fuC.  pusiere; 
etc.  Ilag"ay;  uiagLigay.  [|  Ihandá;  ig;i- 
yak:  v,  gr.  Ihandá  ang  pagkáin,  po- 
ner la.  mesa  ó  la  comida.  |[  Isa  ang. 
II  lt;itag;  ilagay;  p.ira  natig:  Búhai 
sa  Bulakiín  hattgang  Mayn'üá  injlA- 
LAGAY  ó  rriNÁTATAG  ay  ápat  na  leguas, 
de  Bulakán  d.  Manila  ponen  cuatro 
leguas.  II  Ipalagay,  gaya  nang  ii'ala- 
GAv  nating  Hoy  gayón  ang  nang- 
yari,  SUPONGAMOS  que  esto  sucedió 
asi.  ii  Tüinajá;  pumustá,   ai  sinás-abi: 

TUMÁTAYA     AKÓ,    Ó    AKO'Y    PUMÜPUSTA 

nang  isang  daang  piso,  pongo  cien 
pesos.  II  Ipaubájft;  ó  pabay.iári  ang 
anoman  sa  pasi)á  ó  kaloobaii  nang 
iba:  V.  gr,  ipinaúubaya  ko  pó  sa 
.tuyo,  lo  PüNGO  en  V.  \\  Isútat  sa  pa- 
pel ang  idinidikla  nang  iba.  ||  Ma- 
ngitlog  ang  ibón  ó  manok.  ||  Gami- 
tiii;  at  niwíwiká,  Gamíti-n  ang  boong 
lakás,  PONER  toda  la  -fuerza,  etc.  |¡ 
Ibiñgit,  para  nang:  Siyá  ay  ibiníñgit 
KO  sa  isang  pañgánib,  le  pitse  á  un 
peligro.  II  Mngdagciag.  |¡  Miirahiii;  nli- 
puscaín;  tampalasanin  ang  kápowá. 
II  Itlniti;  V.  gr.  iDAiTi  (ang  mailgá 
hita)  sa  kabayo,  poner  (las  piernas) 
al  caballo. =i(á  uno)  á  oficio.  Ipások; 
ilíig-iy  (ang  ¡sá)  sa  oficio,  ó  hánap- 
biihay.  =a/  sol.  Ibilad  sa  áraw.  =¿¿ 
costado.  Itaírí;¡d.==|';«a/  á  una  per- 
sona) con  otra.  Síráan  (atig  isang 
tawo)  sa  ibá.==í/í  páticas  (á  uno) 
en  la  calle.  Ipagtábiiyan  ang  ká- 
_  puwá  ^(alguna  cosa)  en  tal  para- 
je-   Ilagay    (ang    isang    bágay)    sa 


PON 

gayong  lugal.=í«  ejecución  (alguna 
cosa).  Gawi'n  ang  3Momi.w=-por  me- 
diador. Ilagrty  na  lagapam;igitan.  !t  r. 
Lumagay.  (|  Gu  iiawá,  ó  niagtrabah^ 
nang  palanián  sa  loob  attaglayang 
bomig  k^tiyag.iát).  [|  Saliingalín  ang 
iba;  ó  makipagkigalit.  ||  Luimibog; 
luíniínod  ang  áraw  ó  ang  aünmang 
astro  sa  kalunuran.  ||  Damating  agad 
sa  pari5roonan.=íí  ffíTr/////-.  Umupong 
surniílat.  =(^¿i/£«^  con  Dios.  Magbaük 
toob  sa  'D[\>'i.^de  rodillas.  Lunnihod. 
=  de  uñas  Magmatigás  na  tumangt. 
—  en  camino.  Lumákad;  é  tumiílak  na  j 
maglakad.— tví  cuclillas.  Tumingki-  | 
yad. 

PONIENTE,    n.  a.  n^ng  poner.  \\ 
m.     Kalunuran. 
PONTAJE,  m.  y 
PONTAZGO,    ni.   Upa  sa    pagta- 
wid    nang    tulay. 

PONTEAR,  a.  Gumawá;  ó  mag- 
tayó    nang    tulay. 

PONTIFICADO  m.  der.  nang 
pontífice.  Ang  karáng-iUti  at  karapa- 
tán  nang  pagkáPapa.  (|  Ang  panahong 
nilakaraii  nang  isang  Papa  sa  pag- 
háwak  nang  kitungkulang  itó;  h  ang 
panahong  ipinagluat  nang  isang 
Obispo  ó  Arzobispo  sa  paniamahálá 
nang  kaniyang   nasásakep. 

PONTIFICAL,  adj.  der.  uanií 
pontífice.  Ang  náuukol  sa  Santo  Papa, 
ó  sa  alinmang  Obispo  at  Arzobispo. 
II  ni.  A;ig  kapisanan  nang  lahit  ng 
isiniísuot  at  ginágamit  nang  Obispo 
ó  Arzobispo  sa  paggawá  nang  ma- 
nga oficio  divino.  ||  Ang  librong  ki- 
náiusii latan  nang  mang4  cetemontas 
na  giiiágawá  ng  Papa  ó  nang  Obispo. 
PONTÍFICE,  m.  Ang  Obispo  ó 
Arzobispo    nang  isang   \ú^%.—Ponti' 


y  Google 


-4ñ3- 

POP  POB 

fia:   Sumo  Pontífice:  Pontífice  Roma-     Sinásabiiig  pordiosear,    dáliil  sa   anS 

"\n^^-,Xl?l'  f  ,^           .        ,  P»l!hi"S<  "y    alai'íilans   sa    Dios. 
i'ONZONA.  f,  Kamandag;  lason.         PORDIOSERO,    RA.  adi.  Pu'u- 

,     II  mct.   Aial   na  nakastsirá  sa  mabu  bi;  riagpipaUmo;.  ||  niet,  Himak:  aba. 

''•     ""f0N7*0Ür0S0   '^A      H-    .  POI^FÍA.    f.    Paglataloi    pag.úlol; 
PONZOÑOSO,  SA.  adj.  der.  ng  pasfpipílit. 
ponzoña     Makamandag;    malason.  ||  PORFIADO,    DA.     p.     p     nang 
met.  Aiig  nakasísira   sa  kálulowa,  ó  porfiar,   y  adj.  Suail;  masúwayin;  ma- 
sa rnabubuling    kallgalián.  tdlol;    di   mapasiíkaiig    Iiátol. 

POPA.    f.    náut.    Ang    hull    nang  PORFIAR,    n.   Makipagtalo;  mag 

'"pop'nrAPHn            A               -X  "I";-"''.  «»''-'»■"'«'"»"•  Makipagtalo 

fUf  ULALHO.    m.    Ang    manga  sa,  labaii  sa  lsá.=«í  la  disputa  Mae- 

tawong  pitiakalátak    nang    hayan.  ulit    sa    pakikipaglalo.  =./i«ító   morir. 

POPULAR,   adj.  Ang  náuukol  sa  Tumlieol     hangang     sa     mamalay.= 

bayau.  II  Ang   sa  bayan;  ó  sa   na'riá-  sotre  tal   punto    Makipagt..lo    úkol 

mayan.  N  Ang    tawong     ginfgiüw     at  sa    gayong   bSgay. 

mjnámahal    nang    bayan,    dáhíl    sa  PORO.  ro.  Kilábotíó  mangi  butas 

kaniyang    inabúting    pagpapasuiiod.  na    mamunli   nang  balat,    na   siyatlg 

POPULARIZAR.      a.      Pnribii,;  dináraanan    nang    pawis.               ^^ 

itanyag    .ang   sínoman  6  ang  anomin  PORQUÉ,    conj.    caus.    Sapagka- 

sa  bayan.  II  Mkpmi;  máianyag  sa  ba-  'dáhil  sa;   palibhisa'y.  ||  inler.  r.  (Ra- 

y*"-  kin?    ¿bXkll.?  1  ni.     fam.    Ang    dahi- 

POPULOSO,    SA.    adj.    Ciudad:  lán;  katowiran    ó  bügay    ng  anomán 

bayan    o    liigal    na  Inbhang  makapal  II  Bahagi    nang    anomán 

»"8  '»"'"■  PORQUERA,    f.  der.  nang/í«ra. 

POQUITO,  TA.  adj.  Mahiná  ang  Ang  dimón    na    hilligSn    at    táiíanan 

loob,    ó  ang    katawán.     adví.    de   m.  nang  báboy   damó    sa  bundok 

y   t.   Kaniimti;   Unat\.=á  foco,  i  o  PORQUERÍA,  f.  der  nang  i>;<ír. 

pOfuilo.  mod.  adv,  Dahandahan;  inot-  co.  Libag;  dumi  dyagit.  ||  Kababiiyan- 

mot.—A  poquitos,   mod.   ady.    Unlf-  kasaláulaan,    ||   Kabastusin;  kaw.din' 

untt;    unllkuntik;  pirápiraso.— Z>í^«.  nang    gálang   at    pinagaralan.  ||  Alin- 

quito.    mod,    adv.     Duag;    á    waláng  mang  bágay  na    kipalak;   ó  kákauntí 

raalakmg   nálalaman    sa  ginágawá.  ang    halaga,  ||  Ang    manga    kakanin, 

POR.  prep.  Nang;  sa;  kapallt  nang;  bunga  nang    káhoy    d    gúlay    na   ña- 
para; hindi:  dahil   sa.  kasisird,     at     hind!     mabuling    pag- 

PORCIÓN.  f.    Ang  halaga,  ó  ba-  kanin.                                            ^     ^^ 

háging   kinnha    sa    kalakhán.  n  met.  PORQUERIZA     i.     der.     nang 

Ang    darai  nang  úLm   na  ibinibigay  puerco.    Kulimgán    nang    bkboy 

araw.iraw   sa    isi    sa   kaniyang    pag-  PORQUERIZO,    m.    der.    nang 
káin.   Lilü  na  sa  katipunan  ó  comu-    puerco,    y 

"•'''"'■  PORQUERO,  m.  der.  ng  puerco. 

PORDIOSEAR,    n.  Magpalimás,  Ang  nagáalagá  nang  báboy. 


y  Google 


POR 

PORQUlíTA.    f.    Ipií. 

PORRAZO.  111.  aum.  nung  poira 
A\\^  dágok  nnwg  porra,  n.i  itu'y  ¡sane 
káhjy  na  ¡hináhak-ib    sa    ktiiKiy, 


—  ¿^Cm  - 

POR    • 

pijwá.||Kaniáhaian;  6  taás  nang  dugi 
at    pagkatawo.  |[  Ang    lakí;    ó    lülaii 
iiang   aüonún. 
PORTEAR,   a.   M  tgdalá;  6  m.ig. 


bílog  at  in:iy  tulislu'/s.  al  ginágmiit     hiiüd  iinng    ano'iián   sa    ibing    l'i^al, 
sa  paimniintok,  na  anj;    táwdg  ng    ta-  ■^■^^-■^■^ 


gálog  ay  piisikiienio.  \\  Bii-ital;  tiila^ 
ó  saksak  naiif:  anoniang  bágay  n  i 
hinoi  matiilii.  })  Ang  búkol;  pa^á;  ó 
p:igkiihain|)is  sa     p.ngk  ihúlog. 

PORTADOR,  Ra.  m.  y  f.  A^ig 
may  data  nang   anomin. 

PORTAL,  m.  Ang  looo  nang 
pintoang  nialakí  nang  sílong  nang 
báhay.  Gayón  ang  láw.ig,  dílhil  sí: 
doon  níik.ilagay  ang  pintoang  maLkí 
na    pasukán.  |[  Pinióan    nang    ciudad 

P0RTALP:R0.  m.  der.  nang  por- 


PORTEMTO.  ni.  Alín^Tian.g  tiá- 
gay  ó  pangy.iyari,  na  dáUil  sa  hindi 
ktugaliang  m  ikila  ay  nikip.nigigil.ilas 
ü    nakisí-iindik   1|  Hi  n  ('fl. 

PORTENTOSO.  SA.  aij  -Wj. 
nang  portento.  K.alakati.ká;  «.ráng 
kip.irii;  kiiljá;  kihangáb.nga;  ka:;iji- 
dakjiadiik.  Sinasabi  iló  sa  niaiig^ 
b  ígay,  n.i,  ó  dáhil  sa  h;n.l5  dátiiig 
nanyAyari,  ó  hindi  kaiígaliang  má- 
kita, 

PORTERÍA,  f.  Ang  pintfnng 
malakí    nang    báh,iy,     na    biy-ing    pi 


íal.  Ang  lánod  sa  pintÓ  nang  ciudad     níC^Apnacipal  ¡¡  A'ig     opisiong     po 
ó    nang    bayan,    na     nagúusisá    nang 
anomang    nánasok    na    dápat  ipigbá- 
yad. 

PORTALÓN,  m.  aum.  nang  por- 
tal, náut.  Lugál  na  kínálalagyan  nang 
hagdnnatig    panhik^n    sa    barkó. 

PORTAR,  a.  Magdalíi;  maghalid. 
II  r.  Kung  kasanía  nang  manga  ad 
vtrbiong  bien  ó  mal  ó  ibang  gan- 
ganitó,  ang  kahulngán  ay:  magpaka 
galing;  ó  nia^pacasamá'.    v.  gr.    Mag 

PAKAGALING    KA,    Ó     MAGPAKÁBAIT    KA, 


tero. 

PORTERO,  RA.  ni.  y  f.  dir,  ng 
portero.  Ang  tawong  tum;itai.od  rg 
pin  toan,  at  nagiásabi  sa  panginoon, 
kung  tnay  dumáiating  na  sÍLioni:in, 
etc. 


PORVENIR.  iT).  Ang  mangyáyari 
p:i    lániiing;    ó    jiaiiahoTig   d&rating. 

PORVIDA.  f.  Sumpa;  ó  paniinum- 
pa  na  ang  biihay  nang  Dios  at  hg 
manga  Santos   ang   binábangit. 

POS  (EN),  mod.  adv.  Sa  likod; 
PÓRTATE    bien;    Si  Juan   ay   masamii     ó  sa  líkutan.  II  Sa  hnlí;  ó  sa  hulihkn. 


ANG  inúugalÍ,  Juan   se    porta  mal 
P0RT.\TIL.   adj.    Lip'^^í^,■   ó  mn 
gaang  ipag  ¡patíípat. 

PORTAZGÓ,  ra.  Upa  sa  p^.gda- 
raán    sa    alínrnang    Ingal, 

PORTE,  m.  Ang  kaupahán  sa 
pagdada^á  nang  anomán  sa  iljang 
luga!.  II  Ang  paguugálí;  gawi  at  kilos 
nang  isang  tawo  s;t  sarili  niyá,  at 
s-i  pakikiharap  at  pakikisama  s:i  ká- 


POSADA.  f.  Pamaináhay  nang 
b.iw.i't   isa.  II  Pánuluyanan,    na     ang 

tumiiloy  doün  ay  nagl  áb.iyad!||ICuar- 
to  nang  manga  alílang  bab;iyi,  sa 
báhay    nang    manga  ginoó. 

POSADERAS,    f.   pl.    Pigí. 

POSAR,  n.  Manuluyan.  ||  Magpa- 
hingi.  [|  Oiiinápó.  Kung  ibón  ang  s¡« 
násabi.^íw,  sobre  aígtma  parte.  iVlag- 
pahin|á;.'.iuniá¡'ü  (ing  \':y..')  :a  isang 


y  Google 


-  4^5  — 

POS  POS 

luga!.  }|  a.  Bitiwan  ang  dala,  at   mag-  man.  li  r.    Máiiuli. 

p.ihirgá.  [|  Ttiniániníí.  POSTERIDAD,    f.  'Anak;   iuapó. 

POSEüR.    ¡1.    May;    mngkaroóii;  POSTERIOR,   adj.    HiiU,   iiáhu- 

iariifi;     kamtün    aiig    auoniíin.  ü  met.  hiili.=íi    afro.    HuU    sa    íbá.      _, 

MátLituhang    liihós  ang   anoinán;  ma-  _    POSTERIORIDAD,    f.    der.    ng 

sakyung  magating  ang    ano  nang  b^i-  ^posterinr.    P,igkáhuli;    kahulihán. 

gay.  II  Masiípil  ang    sari  i.  ||  Mákilala  POSTILLA,    f.   Langíb. 

at    iiiátiituliang    niaiiiisay    ang     papel  POSTILLOSO,  SA.  adj.  der.  ng 

na  háwnk,  na  saysayín  at  g^im'ting  ih  postilla.  Aíay  langib.||Malangib  ||  Pá- 

nay  na  liínay.  rang    langib. 

POSESIONAR,    a.    Iposesi.íi.;   o  POSTRACIÓN,  f.  der.  tiang /oj- 

bigyán     nang   posesióii.  ||  r.    Magpo-  //'vía  K^liinanan;  hinS;   p.ingialatft  na 

sesión;  ó  kumamkam   nang  anom^n.  gáling    sa     limkot    b    sa     isaiig     na- 

¡     POSIBLE,   adj.    Mangyáyari;  ma-  ging  sakit. 

jgágawá.  ||m,    p!,    Ang-    manga    pag-  POSTRAR,  a.    Pasiikúin;  supilin; 

I  aárí;    kayanianan    ó   hánapbuhay;    at  ó    igibá,;    ilagpak  ang    anomán.  il  Pa- 

niwiwiká:     ang    aking     mañgá    ArÍ,  yayatin;    pahinain    ang  isa.  \\  r,    Mag- 

ó  paghahAnap  ay   de  umáabot  diyáii,  dapl;    manikiuhod;    lumuhod    I  Ma- 

mis    posuiLEs   no  alcanzan  á  eso.  ngayáyat;  manghína.  ||  Mangayupápa. 

POSITIVO.  VA.  adj.  Tiinay;  iii-  =á  sus  pies.  ^Manikiuhod;  magdapá 

loo  sa  kaniyang    manga   paá.  =</«  dolor. 

POSPELO    (A),    mod.    adj.    Pa-  Málugaiok    sa  hapis.=¿«  cama.   Ma- 
sa urgat.  datay    sa     hihÍgán.=íH,    por    ¡ierra. 

POSPONER,    a.   irreg.  como  po-  Mügdapa  sa    lúpá. 

ncr.    Ihn  í;    ¡p^gpáhuÜ;    ó    isahidí.  ||  POSTRE,  adj.  Hulí;  h    náhuhuÜ. 

Mababáin;   ó    mahalin  ang  ¡«ang  bá-  [|  m.  Ang   matamís    na    hiinagas,    ó 

gay  nang  hulí  kaysa  pagman-.ahal  sa  bunga  nang  k^ihoy  at  ibíi    pa,  na  iní- 

\hÁ--:=( una  persona    ¿   cosa)    á    otra,  háhayin'sa  katapiisán  nang  pagkáin. 

IliiiK  (;ing  isang  ti\wo  6  ¡sang  bágay)  — A  la  'postre,    mod.  sdv.    Sa  kála- 

I  sa  iba.  II  r.  Máliuli.  [|  Málagay  sa  hu!í.  pusán;    sa    hulí;  ó    sa   káhulihan. 

POSTE,     m.    Haligi,  ||  met.    Ang  POSTRE,    adj.    y. 

|.  (larusa    sa    tnangS    colegio,  ó   escuela,  POSTRERO,    RA.    adj.   Katapu 

:  na    ito'y     pinalátayó     nang    tuíd    na  san;    hulí;    ó  níthiihuli. 

tuid    ang   i5;i.  POSTRIMERÍA,     f.    Báwa't    isa 

POSTEMA,    f    Pig^á;  bagá  ó  bi!-  nang  inaigi  dárating  na  hulí  sa  tawo, 

kol    na    may     nánA    sa    loob.  ij  met.  ■  kamálayati,  paghuhukom,    infierno   at 

Ang    tawong    niabigat    ang    ugáli    at  kalualhátidn.  Lálóng  kaugaliang  plu- 

n  kayáyaniot.  ral  kung  ■^nm'iúw.  posÍrÍ7fierÍas.  ||  Ang 

POSTERGACIÓN,    f.    da.  nang  manga   huling   panahón    nang  bíihay 

fosterg^ar.    P,tgkáhuli;   pagkuantala.       ■  nang  tawo. 

POSTERGAR,  a.  Ipagpáhiili;  an-  POSTURA,  f.  TayÓ;    pagká!ag.ay. 

lalahin;  ó  ilagay  .sa  hulibán  ang  ano-  II  Pagpupimlá  nang  mang!i  halaman, 

59 


vGooQle 


—  466  — 
POT  PRA 

o  káhoy    na  uialiliit  pa.  II  Táw.i(i;  ha-     maUtim  6  sik'^ik  ng  aiiomiin,  kaya't 

siiiásabi  sa    isang    tawoiig  puntas    at 


lagaiig  piíiagkáyariaii.  ||  Pustíhan;  ó 
pustá.  II  Iilog;  ó  panging¡i!<,g. 

POTABLE,  adj.  Maí¡nom;inomiii. 

POTENCIA,  f.  Kaya;  bagsik  6 
bísá;  kapang-yarihan:  at  karaniwang 
ang  nagpápakilala  kung  ano  iló,  ay 
ang  inangí  adjetivo  nilang  kalákip 
V.  gr.   POTENCIA  audi/iva,  pandiñgig 

ó  ang  KAPANGyABIHANG  idiñgig;  PO- 
TENCIA visiva,  pangtiñgin  ó  pang- 
masid,  etc.  {|  Kapangyaríhan;  Iak\s.  || 
Alinmán  sa  mangi  ipinangyáyari  iig 
kálolowa,  na  ito'y  ang;  bait,  alaala 
at  loob.  II  K,ahari<\n, 
,  POTENTADO,  m.  Ang  hárí  ó 
príncipeng  makapangyarihan.  ||  Tá- 
wong  makapangyarihan  at  mayamati. 

POTRANCA,  f.  der.  nang  >.//■«. 
Kabayong  babayi  na  wa'a  pang  ta- 
llong  taong  mahigít. 

POTREAR,  a.  fam.  Pag.ilitm; 
biiúin;  íuksohíii   ang  k^puwá, 


POTRO,  TRA.  m.  y  f.  Kabayong     raán,    ó   pang^nib, 


luatalinií,    na:    üalóN    nahg    í-aruau-l 
?ióan,    POZO  de  ciencia. 
-..'  PRACTICABLE,  adj.  Magágawí; 
inadalíng  cawfn. 

PRACTICAR,  a.  Gawln;  sanayin; 
ó  gawingf  lági  ang  anom¿ln.||Mag. 
práctica.  , 

PRÁCTICO,  CA.  adj.  Náu-jkoll 
Si  pagg,iwá.  11  Sanay;  bihasá.  =£«  la 
guetra.    Sanav    sa    digmá. 

PRADERÍA,  f.  der.  nang  prado. 
L'igal  na  maraming  pastulan  nang 
háyop.  II  Kapirasong  biíkid  na  may 
matalagóng  damó  na  mapagpápas- 
tuian. 

PRADO,  m.  Pastulan.  l|  Ang  lu 
gal  na  maraming  taním  na  káhoy 
na  inilálagay  sa  malápit  sa  ciudad 
al    rátataang  pásialan   at  líi>ang.i:i. 

PRECAUCIÓN,  f.  Pagiíngai;  pag-; 
flag    sa    anomaiig    kiabalahán,    kasi- 


PRECAVER.  a.  IngAtan;  ilagan 
ang  anomang  paiigánib.  ||  r.  Mag 
íngil;  ii!Tiílag.=í-(í»/ra  el  mal.  Mag- 
íngat  sa;  umílag  Sa  ikasisirá  =:í/í/  airt. 
Magfngat  sa  hangin;  kiimanlong  sa 
hangin. 

PRECAVIDO,    DA.  p.    p.    nang 


lalaki  6  babayi  man,  na  magbiíhat 
sa  pagkápanganak  hangang  magha- 
lili  nang  ngipin,  na  ito'y  sa  ikápat 
na  taón  at  kalaháií  Inimigit  kumd- 
lang.  11  m.  .Mákinang  gámit  sa  nag- 
papasákit  sa  kápuwfl.  ||  fam.  Usos  na 
sakit.  II  raet.     Alinmang    iiakapagpá-  ,    ...,.,,.    ,,.    „„„g 

''^prrrp'nc^rí^^&'"°j"^"/  "^*'^'^'-     Precaver,  adj.  Mátalas;   malng.U;  ma- 
cn     CA      -j:     j-..  rünong   liimavó  sa    pangánib.  | 

PRECEDENTE,  p,  a.  nang^rí- 
ceder.   Una;   ó   náiiuna.  \ 

PRECEDER,  a.  luna;  máuna.  II 
meí.  Mahalín  ang  sínoman  6  ang 
anornán,  nang  higit  sa  iba.  H  luna; 
6    pahigtfn   ang   isang  b&gay  sa  iba. 

PRECEPTO,  m.  Uios;  ó  kautu- 
sán.  II  Regla  6  kasaysayan,  na  isinií- 
lat    lípang    mákilalang    mahiísay,   5 


POTROSO,  SA.  adj.  der.  nang 
potro,  fam.  Ususin;  liniíluslusan;  ó 
inliususan.  ||  fam.  Ang  táwong  tahi- 
niik  ang  pamumtíhay  at  mnpapalan'n. 

POYO.  m.  Bangkd,  ó  mgá  uupang 
bato. 

POZA.    f.  Labak;  pdsaüan, 

POZO,  m,  Balón.  I|  Ang  lugal  na 
malálim;  6  pinakapiísod  nang  ílog. 
II  mct.    Anomang  bágay    na  [uino,  ó 


vGooQle 


PBE 

raagawáiig  tnagaling  atig  itiiuituro    ng 
isaiig  arte    6,  kirunuiígan.  Il  Ang  uios 
nang  Dios. 
PRECIADO,  DA.     p.     p.     nang 

freciiir.  Mahalagá;  magaling'  i|  Ham- 
ug;  ni:\pagmagaling. 
PRECIAR,  a.  Halagahán.  |¡  Mi- 
halíii;  II  r.  Magraagaiing;  iiiagpangap. 
=sde  sabio.  Magpangap  na  mariinong. 
PRECIO,  ni.  Hilagíl;  pagkábili. 
II  met.  Pagmaniahai. 

PRECIOSO,  £A.  adj.  der,  nang 
precio.  Magaüiig;  mahílagá.  ||  Misa- 
yá;  sikiik  nang  pagkamapagpatawi. 
PRECIPICIO,  tu.  Biogín.  IJtCi- 
bubu!Íran.|Iiii.;t.  Pagkssírá  ng  p  gaári; 
ó  lubój  na  paghihírap;  pagkápak  i- 
siíuá,  ó  pagkihiilog  nang  kilulowá 
sa  kisalanan. 

PRECIPITADO.  DA,  p.  p.  ng 
precipitar,  a-ij  Dalosdalos;  piu lób- 
ulo;  p.tbiglábigiá.  [I  (11.  guim.  Tíning 
nang  anoraang    bágay  na   lusaw. 

PRECIPITAR,  a.  Biglaín;  daií- 
daliin  ang  anomán.  ||  loulid;  ibulúsok, 
ijugbá;  itúlak  biibat  sa  isang  mataás 
ó  maláiim  na  lugal.[|'n^t.  líapanginib 
ang  sínonian;  ibíngit  sa  ikip\pah-i- 
mak.  II  r.  Bumiglábiglá;  dumalosda- 
los,j|Magpangusap  nang  waiáiig  luto; 
gumawá  nang  waláüg  tarós,  ||  Tu- 
malón  sa  isang  malálita  na  lugal. 
II  Duuiiilúhong.  ¡i  Miguimulin.  =  «/, 
en  el  rio.  Tunialón  sa  íiog.=:,^«  obrar. 
Magtumulin  nang  paggawá.  =í/í,  des- 
de, por  la  venlani.  Tuiuaióng  mag- 
/bíihat  sa;  tumal6n  na  magdaan  íia 
■iiinláná. 

PRECIPITOSO,  SA.  adj.  D... 
hilig;    madulás.  ||  ui;t.    Biglíiliiglá. 

PRECISAR,  a,  Piüting  guraawá 
tung  anomán,  na   huag   patutulín;  pi- 


—  467  — 

PRE 

gipitin.  ^(á  uno)  á  confesar  la  culpa. 
Pagipitin  (ang  isang)  magpaháyag 
nang  sala;  hangang  sa  ipahíyag  ang 
sala. 

PRECISO,  SA.  adj.  Kailatigan; 
sápilitan;  hindi  maiiwasan  at  tnai- 
lagan  man.  ||  Malínaw.  ||  met.  Naka- 
bukod;    hiwaiay;    putol. 

PRECITADO,  DA.  p.  p.  nang 
precitar.  y  adj.  Ang  nasibi  na;  6  na- 
turan    na. 

PRECITAR.  a.  lunang  sabihin; 
turingang    una. 

PRECONOCER,  a.  irreg.  como 
conocer,    Mikilalang  agad;  mahu'áan. 

PREDECIR    a.  como    decir.    Hu-  '~- 
láan;     ibabalá   ang    anomin,     bago 
mangyari. 

PREDESTINADO,  p.  p.  nang 
predestinar.  |[  m.  Ytinaán  nang  Dios 
na  magkikimtt  nang  lángit,  búhat 
S)    mulámulá  pa. 

PREDESTINAR,  a.  Yiaangraaa- 
ga  ang  anoniá^i  sa  isang  tinúlungo 
ó  sa    anomang  hangad. 

PREDECIR,  a.  irreg  como  con^ 
tradecir.    Huláan. 

PREDICACIÓN,  f.  der.  naiig/«- 
dicar.  PdngangVra';  pagseseí  mbn.  [| 
Aral;    pangiral;    ó    sermón. 

PREDICADOR,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  predicar.  Ang  nangángaral;  ó 
máiigangaral. 

PREDICAR,  a.  Ipahíyag  nang 
malínaw,  ó.  ipatalastás  ang  anomán. 
II  Ipangáral;  mangáral.  ||  met.  Balíin 
nang  báling  matigás  ang  sfnoman 
sa  kíniyang  gawáng  masamá  II  Pa- 
k.ipUTÍhiii    ang    sinoman. 

PREDICCIÓN,  f.  der.  nang  pre- 
decir.  Hiílá. 

PREDILECCIÓN.   í.  Pagmaraa- 


vGooQle 


PRE 

hal  naiig  lángi;  malabis  na  p.ignia- 
iiiiihal. 

PREDILECTO,  TA.  adj.  Miníi- 
mahal  nang  labis;  ó  pinakiniílma- 
hal. 

PREDISPONER,  a.  iireg.  como 
pone*.  Ih.indá;  igayaií  na  niivagfa;  aga- 
paii-  (I  Igayak  ang  loob  sa  pagtangap 
iiang  RiiOaíán.  ünáganiit  nariiang  pa-  - 
rang  reciproco,  ¡j  r.  Mágayak;  guma- 
yak;  himiandá, 

PREFERENCIA,  f.  Kahiglán; 
kaunaháa  nang  sítioman  ^a  kápovvá, 
ó  nang  isang    bágay    sa  ¡bá, 

PREFERIBLE,  adj.  Dápat  ma 
h.ilíii;  ó   dápat  niagalingín. 

PREFERIR,  a.  ímg.  coma  sen- 
tir.  Mng.i:ingín;  rii;ihalin  ang  isaiig 
bágay  kay  sa  iba;  maha!agahín.=: 
{una  cosa)  á  otra.  Magalingín;  ma- 
haUíi    (ang  isang  bágay)  kay  sa  iba. 

PREGÓM.  m.  Táwag.  í,  Pagtatá 
Wdg,  II  mel.  Pagpuriiig  hayag  -eX  ma- 
Ubis   sa  isa. 

PREGONAR,  a.  der.  nang  pre- 
gÓH.  Migláwdg;  ó  ipaáiam  sa  toa- 
dla ang  anoman.  ||  M,>gduro;  magla- 
kó  na  ísigaw  ang  anomang  ipinag- 
bíbili.  II  rnet.  Jpaháyag;  ipaálaui  sa 
marami  ang  anomang  nálilihim.  || 
niet.  Sabihin  sa  háyagan  ang  ano- 
ntán. 

PREGONERÍA,  f.  der.  nang^r¿- 
¡^ott.  Opisiong  magtáwag.  - 

PREGONERO,  RA,  adj.  der.  ng 
pregón.  Tagapamalítá;  ó  ang  nagká- 
kalat  nang  anomang  balita,  ||  ni.  Mag- 
tatáwag. 

PREGUNTA,   f.   Tanong. 
PREGUNTAR.    Magtanong;  tu- 
manong.  |i  Sulitin.^frtwa  cosa)  á  al 
gii/to.    lunong  (ang  isang  bágay)  sa 


PRE 

Ui.=:para  saber.  Magtanong  at  naiig 
raátuto;  ó  ipagtanong  at  nang  má- 
Iaman.=^o/"  un  compañero.  Ipagta- 
nong ang  isang  k.is,g.ma.=i  un  niño. 
Sulitiü    ang  isang  bátá. 

PREGUNTÓN,  NA.  adj.  Mata- 
noiig;  maiirírá;  ó  lubhüng  matánU' 
ngiii. 

PREi,.^ClA.  f.  Kiniáhalan  at 
kíUuiikdlang  pagkapünó  nang  Iglesia, 
para  n;ing  pagkáPríor,  pagkáObispo, 
pagkáAr;íol)ispo,    ttc.  | 

PRELUCIR.  a.  irreg.  como  /«- 
cir.  Magningning;  mamukod  tiang  li- 
wánag, 

PREMATURO,  RA.  adj-  Maagn; 
6  walá  pa  sa  kapan3hunan.||for.  Ang 
babaying  hindi  pa  suniásapít^^a  edad 
na    riiakiipigasawa.  I 

PREMEDITACIÓN,  f.  dt-r,  nang| 
premeditar.  Ang  pagbubiitaybiíliiy;  \ 
pagwawaríwari  nang  anomán  bago 
gavviii.  II  for.  Pagaakálá,  pagüsipfsip 
at  pagk  Igayak  na  gumawá  nang  ano- 
mang kamálian. 

PREMEDITAR,  a.  Bantain  angí 
aiiomán;  6  waríwariin  bago  gawín, 
II  foi'.  Akaláin;  bantain  at  igayak  ang; 
lool)  sa  paggawá  nang  anomang  ki- 
málian. 

PREMIAR,  a.  Gaiitihín;  bihisiii; 
pagpaláin. 

PREMIO,  m.  Ganlí;  bihi?;  pálá, 
II  PalLibó    sa    saiaping    hlnalili. 

PREMORIR.  n.  irreg.  como  mo- 
rir.   M.iniatay    na    máuna    sa    iba. 

PREMURA  f.  Pagmamadaü;  ka. 
dallan,  |j  Kasaialán;    kahigpítkn. 

PRENDA,  f  Sania.  íi  Hiyás,  ó 
alabas.  I|  Tanda  ó  sak^íng  katoioha- 
nan  nang  anomán.  ||  met.  Katibayan 
nang    anomán,  II, Ang    infibig    nang 


y  Google 


PRE 


—  469- 


PRE 


labs  sa  ¡nísó,  para  nang  asawa,  raa- 
figk  anak,  uínay  na  kaibigan,  etc. 
11  Aliniiiang  hiyás  ó  panniting  katii- 
iiit;jó  naiig  tawo,  para  iiar.g  isang  ma- 
laás  at  matalinong  pagiísip,  ganda 
iiang    tikas,    etc. 

PRENDAR,  á:  Humingi  nang 
aiioniang  sania,  na  katibayan  nang 
pagkakaiíuing.  il  Máliu  i;  mádakip;  ó 
lüasukítan  ang  kilooban  nang  sino- 
man.  j|  r.  Máhiig  ang  loob  sa  kangf- 
iioiiian  ó  sa  anomán;  mábuhos  ang 
bob.^i/f  Sil  jnodeslta.  Máhuli  ang 
loob;  niájuhos  ang  loob  sa  kaníyang 
kahinhiiián. 

PRENDtóíi  a.  Sungabán;  tang 
iián  ang  aiioriiáii.  ||  Huliiiin;;  dakpfn 
íing  sfiiop.ian.  l|  Sulsulán;  siisuhan  iig 
apoy.  II  n.  Magtiawnavv  ang  ha!anian; 
iiiagiigat.  =(¡as  plantas)  en  la  ¿ierra. 
Mai^ugaí  ang  haianian;  6  kumápií 
(ang  manga  pananim)  sa  liíjiá  II  Mag- 
dikil;  magii.ib  ang  apuy.  ||  r.  M.-(g!ii- 
yás;  ó  magsuol  nang  alalias  ang  ba- 
bayi. 

PRENDIDO,  p.  p.  nang  pren 
der,  m.  Ang  manga  alabas  nang  ba- 
bayi,    láló   na  ang    sa    ulo:    paimUi. 

PREN5A.  f.  Hapilán;  lindihan  6 
pangtipi. 

PRENSAR,  a.  Hapitin.  ||  Ipitin; 
ó  impitín;    daganán.  ||  Pirinsahín. 

PRENSISTA,  ra.  der.  nüng  prensa. 
Ang  upahá'i  sa  imprenta,  na  nag- 
tátrabaho    sa    mákina  nang   pangHm- 

'  PREÑADO,  DA.  aJj.  Sa  >;/í 
niño,  ay  aÜnniang  babaying  t.nvo 
b  háyop  na  l>iiniis.  ||  Ang  padcr  na 
kijmbó,  at  malápit  nang  himagpak. 
II  niet.   Piinó;    ó    sagáná  nang  tiíbig. 

II  Saliiáng  may  laman,   ó   bágay   na 


raay  laman,  ngími't  hindí  agad  m^- 
pansin  nang  mahtná  ang  pangwílti' 
II  111.  Kabunlisán, 
.PREÑEZ,  f.  Kabuiitisán.  II  met. 
Ang  bindi  pagkábunsod  ó  hiiiíli  pag- 
k^tuloy  nang  anomang  hiníhintayhin- 
tay  mangyaii.  ||  Kitguiohán;  6  kadj- 
liman  nang  anomang  bágay  na  ipi- 
nahíbiwatig, 

FREORDENAR.  a.  lulos  nang 
miaga;   ó    Íágiip   na  ipagbiün. 

PREPARACIÓN,  f.  der.  nang 
preparar.  Paghahiiidá;  paggayak; 
pagsasadyá   nang    anonián. 

PREPARAR,  a.  Mñghandá;  raag- 
gayak  ||  íiabalain;  ígayak  ang  isang 
tiiwo  sa  anomán.  ||  Gumawá;  ó  tu- 
rainplá  nang  gainot.  Ito'y  sa  ma- 
nga boticario  at  médico.  \\  r.  Huraan- 
dá;  gumayak;  iun\?n\ya..=á,J>ara  al- 
guna cosa.  Gumayak  sa,  parasa  zno- 
iñiin.^  contra  algún  mal.  Humandá 
lában    sa  anomang  kasakunaán. 

PREPARATIVO,  VA.  adj.  Ang 
inÜíandá;  ó  iginágayak.  ||  Handá;  ó 
gayak, 

PREPOTENTE,  adj.  Lui>háng 
makapangyaiihan. 

PREPUCIO.  111.  anat.  Balat  na 
naka-bábalot  sa  dulo  nang  kabaha- 
gi    nang  lalaki. 

PRESA,  f.  Pagdakip;  paghuli.  II 
Huli;  dakip;  ó  manga  bágay  na  ná- 
sanisam  sa  kaáway.  |]  Sankang  páda- 
luyan  nang  tUbig.  [|  Ang  kukó  nang 
manga   ibong    mandar^.sit. 

PRESAGIAR,  a.  Huradiá;  6  iba- 
balá  ang  bago  pa  lámang  raangyá- 
yari. 

PRESENCIA,  f.  Pagharap;  pag- 
asisti.  11  Ang  tikas;  ó  tayo  nang  ka- 
tawán;  tindíg;  pangangatawán.  II  Ang 


y  Google 


—  470—  ' 
.  PRE      _  PRE 

gayalt.  ||  met  -Ang  pagklaiaaiarg  ka-  PRESERVATIVO,      VA.     adJ- 

salukuyan;  ó  pagpipaalaala  nang  ano-     Pangligtás;  ó  inakapapjlíligtas.  Giiiá- 
man.  =  de  ánimo.  Kabiioán  nang  loob;     gamit    namang  parang  siisíaniivo   sa 
~        '  ■      "      harap     masculino. 

PRESíDENTK.   p. 


tilpaiig. — En,    á  presencia.    S; 
ni'noman;    sa  nákikita    iiiyá. 
-  PRESENCIAR,  a.  Humarap;  ha- 
rapfn. 

PRESENTACIÓN^,  f.  der.  nang 
.presentar.  Pagharap.  |¡  Kapi^tahan  ng 
paghahayin  s:i  teniplo  kiy  Cíinoong 
Santa  María,  nang  kaniyang  manga 
magúlang. 

PRESENTAR,  a.  Ihar,ip;  ¡pakita; 
Ípakilala:ipagl)¡lin.||Maghandog;  mag- 
álay;  magregalo  sa  iba  nang  ano- 
mán.  II  Ipalagí)-  ang  sinoman  sa  ¡sang 
katunkulan.^'^f/  huésped)  á  su  ami- 
go. Jpdkilala  ó  iharap  at  ¡pagbi:¡n 
(ang  nanünuUiyai])  sa  kaniyang  kiíbi"- 
gan.  II  r.  for.  Humar.ip  s^  hukoin.  [| 
Humandog;  innálay;  umalok  sa  pag- 
lilinkod  sa  k-ipowá.||Magpresentá.= 
al  Rey,  Humarap  sa  ílir'i.~de  ¿uío. 
Dumald    nang   nakalnksá, 

PRESENTE,  adj  Nakaharap;  ó 
na  sa  harap.  ||  Kasalukiiyan  (ito'y  sa 
panah(5n).]|m.  Álay;  handog. — al  pte^ 
seníe¡  6  de  presente,  niod.  adv.  Nga- 
yón. 

PRESENTIR,  a.  irieg.  como  sen- 
tir. Mákinikita;  mágunignni;  kumu- 
tog  sa  loob  ang  anomang  bago  pa 
lámang  iiiangyáyari.  ||  Hatean  ó  ma- 
liuláan. 

PRESERVACIÓN,  "f.  der.  nang 
preservar.  Pagliglás;  pagkanlüiig  sa 
sa  pangíSnib. 

PRESERVAR,  a.  Ingatan;  ipag- 
adyá;  üayó  sa  p:\nganib.  ||  r.  Má  ig- 
tas  sa  panginib. — Preserver  ó  preser- 
varse  del  dafio.  ladyá,  ó  málígtas 
sa  kapabamakát). 


ang  pre- 
sidir, m.  Ang  nagpúpunO;  pangu- 
long  namán:)ahatá  at  nagúutus  sa  ísang 
katipnnan,  liípong  nang  marurúnong, 
ele. 

PRESIDIR,  a.  Magpímó  sa  a'm- 
mang  Junta,  kapísanan  ctc,  f|  Mangu- 
lo;  maging  principal;  ó  pinakahali- 
gi  nang  ibang  bágay.=e«  una  Junta. 
Mamúnó  sa  Ísang  Junta  ó  pagpupü- 
long. 

PRESIÓN,  f.  fis.  Paghápit;  pag- 
pigá   nang  anomán. 

PRESO,  SA.  p.  p.  irrcg.  nangpren 
der.  Bilangó.  Ginágamit  namang  pa- 
rang sustantivo. 

PRESTACIÓN,  f.  for.  P..gbuls; 
pagátag;  pagbibigay  nang  contñbu- 
don  sa  háii. 

PRESTADO.— </í  prestado,  mod. 
adv.  Hiram;  sinandáli;  hinalili. — Pe- 
dir "prestado.  W.  M^inghjíiti  ng  salapi. 

PRESTAR,  a.  Magpahiram;  naag- 
pasandálí.  il  Tumtílong;  umabdloy,|[ 
far.  Bumuís;  bayaran  ang  kabui- 
san  iiang  anomán. ||Ang  verbong  ito'y 
tumátangap  nang  Ibatibang  kahulii- 
gí»n>  kung  isioásania  sa  i¡ang  nom- 
bre, ayon  sa  kahulugán  nang  sali- 
táng  sinásauíahan.  v.  gr.  pkestar  pa 
ciencia,  paraanin,  liisíii:  prestar  el 
oido,  makinyig:  prrstar  oidos,  asi' 
kasohín,  ó  namnamín  ang  náriringig: 
PRESTAR  silencio,  tumáhímik  at  ma- 
kinyig; i'RESTAR  Juramento,  sunium- 
pá,  elc.||ii.  Gamitin;  pakinabangan.|| 
Mahíbó;  \\\3}í:\\\2í,=^( dinero)  A  interés, 
Magpabuís    nang   salapi. 


y  Google 


PRE 

PRESTEZA.  í.  der.  presta.  Ka- 
dalián;  katulinin;  kabiglaán;   büís. 

PRESTÓ,  TA.  adj.  Madai;  ma- 
liksí;  iiiabípag.  ||  Nakahaiida;  gayak. 
Ijadv.  de  t  Agadagad;  pagdaka; 
dagii.=íi,  para  correr.  Nak;igayak  na 
tumakbó.  =  í«  f^brar.  Maliksing  gu- 
mawá. 

PRESUMIDO,  DA.  p.  p.  nang 
presumir,  y  adj.  Hamijog;    palkló. 

PRESUMIR,  a.  Magsapantáhd; 
magbinUng;  maghinálá  ||  n.  y  i-.  Mag- 
magaüng;  maghambog;  magpangap. 
,  =de  docio.  Mngmarunong;  niagpaii 
gap  na  marúnotig.=:t/ó,  en  una  per- 
sona tal  perfidia.  Hinaláin  sa  isa 
ang  gayong   kalíliihan. 

PRESUNCIÓN,  f.  der.  naiig/?-e- 
snmir.  Sapantáhíi;  hiiiá'a;  bintang.  || 
Kahambiigán;    kapala'fi.in. 

PRESUNTUOSIDAD,  f.  Knpa- 
laliian;  6  p:igrnamaga)ing;  ó  malabij 
na  pagasa  at  pagkakáliwalá  sa  sa- 
rili. 

PRESUNTUOSO,  SA.  adj.  Sik- 
sik  nang  kapalaiíian;  lábis  nang  pag- 
kahambofi:. 

P.1ESUPONF.R.  a.  irreg.  como 
poner.  Hakáin;  ipalagay  sa  loob.  |] 
IcáUg  na  balakin  ang  niagúgiígol 
sa  anomári. 

PRETAL,  m.  Ang  kátad,  na  na- 
kakabil  sa  harap  nang  isa,  at  naka- 
sakbibi  sa  dibdib    nang  kabayo. 

PRENDER,  a.  Pagpilitan  ang 
anom4n.||M;ig.ikálá;  nasáín;  hang^rín. 
PRETERIR.,  def.  ga  gináganiit 
lámang  sa  infinitivong  iiábaiiggit  na; 
sa  p.  p.  preterido,  at  sa  ger.  pre- 
tiriendo: á  for.  Haag  itítik  sa  tes- 
tamento ang  pagpapamana,  6  dílí 
sa  manga  talagang   dápat  magmana, 


—  471  — 

PRE 
PRETÉRITO,    TA, 


adj.  Ang 
nangyari  na  ó  nakiraán  na.  |[  gtam. 
Isa  sa  manga  tiempo  nang  verbo, 
na  níigsúíulit  nang  anoraang  naka- 
raán    na. 

PRETEXTAR,  a.  Magdaliílán. 
PRETEXTO,  ni.  Dahilán;  ó  da- 
hfdahilAn. 

PRETINA,  f.  Bayawang  nang 
damit.  II  nnet.  AUnmang  nakabigkís 
ó   nababiltbid    sa   isang  bágay. 

PREVENCIÓN,  f.  der.  nang^rí- 

venir.  Pagágap.  ||  Bálá;  utos;  ó  bilin. 

II  Pagiírigat.  ||  Pagsasabi;     pagbabalá. 

PREVALECER,    n.  iireg.   como 

agradecer.   Manaig;    lumáló. 

PREVALER.  Es  ant.  V,  .Preva- 
lecer, su   sinónimo. 

PREVENIDO,  DA.  p.  p.  nang 
prevenir,  adj.  Handa.  ó  náhahanda; 
gayak;  ó  nágagayak  ||  Nátatalaga.  ri 
Puno;  sagánfl,  at  sináí,abi:  ang^fras- 
kong  itoy  PUNO,  este  frasco  está  pre- 
venido. II  Maíngat. 

PREVENIR,  a.  irreg  como  venir. 
lágap;  ihandá.  ||  Kilalaning  maaga; 
ó  mákilala;  máp^insing  agad  ang  ano- 
mán.  It  Tangáan.  ||  Umágap;  unahan 
ang  ibíi.||Ilagan;  layuán  ang  anoinán. 
II  Iiadhaná;  ibabalá;  6  ¡balita  sa  iba 
ang  anomán.=ii/  criada.  Itadhaná 
anf  aRomán  sa  alílá;  ó  tadbanaán 
ang  alílá.  =  ^íí  ;í«(7^  de,  sobre  alguna 
cosa,  Balaan;  pagsabihan  (ang  ¡s^) 
nang  líkol  sa  anomatig  bágay.  ||  r. 
Gu^nayak;  humandá.=í2/,  contra,-  el 
peligro.  Gumayak  sa,  laban  sa  pa- 
ngk\-\\\).  =  de,  con  lo  necesario.  Mag- 
handá  nang  kailangan.=>aya  un  via- 
je. Gumayak;  ó  niaggayak  para  sa 
isang    viaje. 

PREVER,    a.    itreg.    como,    ver 


vGooQle 


PRI 

'  Tignán  muña.  ||  Paging,-,tnn;   IciLlnlí»; 
liuláan  ang  nianyáy.iii.  \ 

PRIESA,  f.  Pngmamadítlí;  pagbi- 
biglá. 

PRIETO, -TA.  af?j.  Iiim;  ó  mailim. 
11  Mahigpit. 

PRIMAZGO,    m.    Pagpipitisan.^ 

PRIMEAR.  n.    del.    nang  pri'wo. 
fam.   Paulol;   magpabayang    ulolíti.  [[ 
r,    Magtawagán    nang    pínFan. 
,     PRIMER,  adj.  Una;  káiin.-i[inah:.n. 

PRIMüRIZO,  ZA.  adj.  der.  ng 
primero.  Ang  una;  6  minámahigií 
kaisa  iba.  il  f.    Nangátiganay. 

PRIMERO,  RA.  adj.  Una;  ká- 
unaunahan;  munii.=í/é,  entre  todos. 
Una  sa    lahat. 

PRIMICIA,  f.  der.  nang;>//V;/í;í7. 
Ang-  iina.ig  bunga  nang  anpnián; 
paniago. 

PRIMITIVO,  VA.  í.dj.  nang/;-/. 
meto.  Una;  i-iáuuna;  ó  hindi  nr.gbú- 
hat  Sil  iba,  ' 

PRIMO,  MA.  a{\\.  Una:  káiinit- 
unahan.  )|  Marilag;  iubbár:g  m.Trikit; 
sanay;  datihaii.  ii.m.  y  f.  Pi¡isan:  kung 
anak  nang  arnaín  ó  áling  bud,  ang 
láwag  ay  primo  hermana,  nt  sa  nigá 
sunuísunod  :\y  primo  segundo,  tercero, 
etc.  II  fam.  Ang  it;i.  f|  fam.  Ang  ta- 
wong  simplf    flt    mridaling"   u'uiíii. 

PRIMOGÉNITO,  TA.  adj.  Pa- 
ngínay.  Ginágamit  namang  i-)árang 
sustantivo. 

PRIMOR,  m.  K.liksih-lnjdunong; 
kalinisan  at  kagálírgang  gimiavvá  ó 
magsalita  nang  anomári.  |j  Ang  gawá 
ó  salitáíig  lubhang  nia'ikit. 

PRIMOROSO,  SA.  rdj.  nang 
primor.  Mñrikil;  maínarn  na  lubós.' 
II  Bihasa;    sanay;   d.tihan.  , 

PRINCIPAL,  adj.  Ang  una  a*hi. 


PRI 

git  kaysíi  iba  sa  ka)ágayaii  at  ha^ 
lagá.  II  Ginüo;  mágiiioo.  ||  Píinó;  ó  p¡' 
nakaulo  sa  anomán.  ||  ui.  Puhunan.- 
II  Piíiio;  panguií)  nang  isang  bábay 
nang  comercio,  fabrica,  almacén,  etc. 

PRINCIPIANTE,  p.  a.  nang///«. 
cipiar.  m.  Baguhan,  ó  bagong  nagá- 
aral  nang  anomán. 

PRINCIPIAR,  a.  Magpüno;  mag- 
mu!á  nang  ixtiomiu.  —  con,  en,  por  ta- 
les  palabras,  Mulán  nang,  sa  gayong 
pangungdsap. 

PRINCIPIO,  m.  Pamulá;  mu  ¡1; 
píinó.    Pinagbuhatan;  pinagmulán. 

PRINGADA,  f  Tinápay  na  dina- 
lípay  at  ni'ú  ó  sa  m.iniíká,  ||  Mansa 
nang    langí^',    ó   manliká. 

PRINGAR,  a.  Mantikáan;  6  pahi- 
raii  nang  mantíká.  |i  Man^afián;  du . 
ngisan  nang  langís  ó  manlíkS.  \\  Pa- 
rusahan  nang  kuiiiiikulóng  langís.  || 
fam.  Siigatang  padugóín.  H  r.  Maman- 
sahán  nang  lur^gís.  ó  bágay  na  ia- 
ngislangís,=f¿'«,  de  grasa.  Mamansa- 
hin  nang    tal)á, 

PRINGOSO,  SA.  adj,  May  la 
ngis;  may  «lantlká;  may    linab. 

PRINGUE,  amb.  Mantíká;  ó  la- 
ngís na  lumílabas  sa  iníhaw  ó  sa 
anomán,  kung  nakasálang  sa  npoy,  || 
met.  Ang  dumí;  pagkit  ó  anomang 
dumírikit  at  nakaiUriimi  sa  damit, 

PRISA,  f,  Pagniamadali;  pagbi- 
biglá.  II  Bausa.  ||  Guió;  kngulnhán  at 
pagaáway  na  masidhi  at  lubháng  ma- 
guió. 

PRISIÓN,  f.  Pagdakip;pagtangan; 
pagsurgab  ||  Ang  bílangílan,  |)  Gapos; 
6  láli  nang  ibong  náhuli.  ||  p!,  Ta- 
nikaia;  grillos  ó  pai.giiw  na  íkiná 
kabit    sa    bilangó. 

PRIVAR,   a.  Hitan;  c:„nsim;ín.  || 


vGooQle 


PRO 

P,igb-.uvaliin,  II  11.  Míiglíaro-iii  iiaiig 
k:ii).iláífriyang  lo'  \r,  ó  ni.rka.salamnha 
nang  isiitig  pií'ió  =¿"í'«  el  rey.  M.i- 
kisiiliirniíhá;  mag-ing'  kip.iiág'rtyang' 
loob  \\~m%  \ik\\.i=(á  alguno)  de  lo 
suyo.  S  iii)SLiiná;i  {.mvs  isa)  nang  ta 
lai^inií  k^niyá.  {]  r.  Iw.iif;  p  ib.iyii.üig' 
kiííl  íintí  anoinanglt.itíiiiiigí.i  ó  pakl- 


kinabaiigífi:  v.  gr.  IwANG  kÜsa  af¿<( 
mañgd  kayamanan,  privarse  de  las 
riquezas,  ele  ||  Hiau'ayín.  ||  fani.  Ma- 
lasiiig  agad;    malango    nang    :iiiidalí. 

PROA.  f.  náiit.  Doon^  nang  üa- 
sakyári.  II  Tiiiip,-;:  tiruitiiiiipa  nang  sa 
sakyán. 

PROBAR,  a.  \xxc%.  cor.io  acor- 
dar. Tikmán;  tiyahin;  sLibnkiii.  ||  S¡- 
yasatin.  [|  Tayaliin;  pa'igsahm.  Patii- 
[uhanan  sa  gawá  ó  sa  wik^  nuii  arig 
anomán.  Il  n.  Mábagay;  máliíyang; 
máakmá.  Karaniwang  gamitin  na  k;i- 
sama  nang  manga  adverviong  bien  ó 
mal,  at  sinásabi:  Ang  gnyong  timplá 
nang  liípá  ay  náhihiyang,  ó  hindÍ 
nAhihiyang  sa  kalawán    ni  Juan,  tal 

clima    PRUEBA     BIEN,     Ó     PRUEBA     MAL 

á  la  salud  de  Jttan.=á  saltar.  Sii- 
bukin;  tayahing  lumiindag.=í7'¿  todo. 
Tikniáng  lahal.  ||  r.  Masií!)ok;  mapa- 
tuíohanan,  ele. 

PROBIDAD,  í.  Kf.máh.ilan  at 
kalinisan  nang  ásal,  nang  kaloobnti 
ai    manga  gawá:  kabáitan. 

PRO:?0,  BA.'adj.  Lubliár.g  mah^  1 
ang  pagimgáli,  at  ang  nnngá  gawá 
at  kaasalán  ay  lubós  na  niaU;.is;  ma- 
hait. 

PROCAZ,  aai-  \V;,iaN-  hhá;  i.n- 
ngatiáü. 

PROCEDER,  rn.  Paguugá  i;  gawá; 
pasiyá;  p^lákad;  hátbl.  ¡l  v.  n.  Má- 
siinod;  mangáling;  magmulü;  magbií- 


-473  - 

PRO 

hat  ang  ¡sang  bágay  sa  iba.  ||  Ip.i" 
liiloy  ang  pagüawá  nang  rinoman.  II 
M.rgugáü;  magásal  nang  mabuii  6 
nia'iainá.  [1  G.ivvín;  paraulán  ang  ano- 
iiiin.  ][fo!.  Máakol;  uiádapatT  sa  ta- 
Wong  pinagáusap-in:  v.  gr.  lioy 
NÁuuiíoL  ó  N^nARAPAT,  6  liindl  NÁmr- 

KOL   6  hÍ7td)    NÁD.VRAPAT    kav    FulmW , 


PROCEDE  Ó  «fl__PROCEi)E  cou  Fu- 
lano =  conlra  alguno,  iox.   Pormahán 

nang  knusa;  6  ipaghablá  anp;  sino- 
m:in,=íí  la  eleccibn.  Pamulán;  ¡pa- 
tiíloy  ang  paghahalal  ó  \i,-%eeleccihn. 
=:(una  cosa)  de  otra.  Magbdhat  (ang 
isang  bílgay)  sa  \bb..-^con  cuidado.  Oa- 
wing    m'áíngat. 

PROCER,  adj.  M.iUás;  dakílá.  li 
Táwarig  gínoó;  ó  niataás  ang  kaliin- 
kulan. 

PROCKRIDAD.  f.  der.  nang//-¿- 
fír.  ICataa^án;  kadakiía  in.]|Líigó;  lakí. 
Maging    tawo   ó    haláman    man. 

PROCLAMA,  f  Táwag;  6  pa- 
háyitg  sa  madlá.  Karaniwang  gamí- 
lin  sa  pagtatáwag  na  ginágaws  sa 
sinibahan,  sa  manga  ikákasal  ó  mag- 
pápar!. 

PROCLAMACIÓN.  í.  der,  nang 
proclamar,  Pagpapaháyag  sa  bayaii 
nang  anomang  kantusíin,  bando,  ó 
\\i\  pang  bágay  na  ipin;iáalam  sa  la- 
hat,    nang    boong    kabanvogáii. 

PROCLAMAR,  a.  Ipagiáwag  anj; 
anón  á:i,  lípang  mápagkaalaman  nang 
lahat.  II  I|.)agbantog  ang  pamulá  nang 
paghaluui    nang  sinoman. 

PROCURADOR,  RA.  m."  y  f. 
Pint.'kiii;  ó  tagalákad  nang  anomán. 
II  ni.  Ang  gimiágawa  ó  gnmaganap 
nang  anoniang  bágay  sa  pangalan, 
nang  ib.i,  alangálang  sa  kubagsikan 
nang  bigay  na  píihintiílot  nang  tímay 
6o 


vGooQle 


PRO 

iiA  iii;iy  áii.  []  S;i  man|>á  k,itipunan  ó 
comunidad  nang  fraile,  ang  láwor.g 
may  háwak  at  iiagntáinalasakit  nang 
manga  bágay  nang  kahihatáng  ka- 
sama   6  kapalid   sa   hábito. 

PROCURADURÍA,  f.  Ang  cargo, 
ó  katunki'.laii  viAng  procurador.  II  Anf; 
oiiisina   nang  procurador. 

PROCURAR,  a.  Pagpi  ¡tang  kam- 
tán  ang  anomang  hináhangad;  pag- 
sakitan. -^/íí/'a  sí.  Pag-pilitan  p^ra  sa 
sarili,  —  </í  í>.-  Pagpilitaiig  mnkapa- 
robn . 

PRODIGALIDAD,  f.  Kaalibti^- 
haán;  pagaaksayá  nang:  sariling  áii. 
II  Kasaganiian;  karaniihan. 

PRODIGAR,  a.  Al^sayahín;  ipag- 
tapóng  lubhá  ang  añooíán.  1|  ]\Tsg-bi- 
gay    nang  sagán-i  ó    labis. 

PRODIGIO,  m.  Kababataahán; 
himalá. 

PRÓDIGO,  GA.  adj.  AUbtigM; 
mapsgtapón  nang  pagaári.  ||  ¡net.  Ma- 
pagb¡>'íiya.=ií/¿  sus  caudades.  Mapag- 
biyáyá;  ó  mapagtapón  nang  kani 
yag  manga   pagaáií. 

PRODUCIR,  a.  irreg.  como  ¿u 
cir.  Kathaín;  lalangin  [|  Maniunga.|| 
Magbigay    pakinábang  ó    kasiraán. 

PROFANAR,  a.  Paslangín;  biLig 
igálang  nang  karampatan  ang  ¡«ang 
sagradong  bágay.  [|  Dunihán;  siráan 
nang    puri, 

PROFANO,  NA.  adj.  Ang  hindi 
sagrado;  ó  hindl  gámit  kundi  sa  mun- 
do, y  Nálalaban  sa  paggMang  sa  i-aa- 
ngEl  sngradong  bágay.  ||  Ang  mahí- 
lig  sa  manga  láyaw  sa  mundo.  G¡ 
nágarail  namang  píirang  sustantivo. 
II  Ang  waláng  gálang  na  manga  sa- 
gradong    bágay. 

PROFECÍA,    f,    PanKtuihiíia;    ó 


74  ~    ■" 

PRO 
biílá. 

PROFERIR,  a.  irreg.  como  wj, 
íir.    Wikáin;    bigkasín    nang    íiílá. 

PROFETA,  m.  Ang  lalaking  k¡. 
nísihan  n?.ng  Dios  na  makahdlá  ng 
darating.  ||  Mangliuhiilá. 

PROFETIZAR,    a,    Hnmiílá.     ' 
PROFICUO,  CUA.  adj.  May  pn. 
kinábang. 

PRÓFUGO.  GA.  adj.  Cagalag; 
palakadlákad.  H  ra.  Ang  nagtátagó  ai 
nang  hnag  magsaiidalo. 
PROFUNDAR,  a.  y 
PROFUNDIZAR,  a.  Palalimin; 
b  hukayin  ang  isang  bágay  at  nang 
lálóng  lumáüm.  (|  met.  Tariikin;  bu- 
layb'.iiayin  at  siyasating  mahíisay  ang 
anomán  at  nang  matalasi^s  na  ma- 
buii.  Ginágamit  namang  parangf  ftai- 
lio. 

PROFUNDO,  DA.  adj.  Malálim; 
nnabírap  tarukln.  ||  met.  Malaki;  da-. 
k(lí,  para  nang:  malakíng  kaialÍnn-\ 
han.  OAKii.A  6  táñging  katalinuhan,\ 
erudidhi  profunda;  malakíng  ka-, 
galañ^áíi.  propunda  reverencia.  ' 
PROFUSIÓN,  f,  Malabis;  6  lam- 
pas na  piíggastá.  |[  Kaaaganüang  ma- 
labis. 

PROFUSO,    SA    adj.     Malabis; 
lagpbs;    sagárá-  !|  Malabis    gágasta, 
PROGENIE,     f.     Láhf;    ának;  ó 
ankán. 

PROGENITOR,  m.  Magúlang  m 
pinagmuláii;  d  ¡-¡inagbiihatang  kánii 
nuar. 

PROGRAMA,  m.  Babalá  sa  raa- 
dla. II  Ang  b;ig.iy  na  ibinigayó  ¡pina- 
lagay,  na  áalinsunurin  sa  isang  exa- 
men, pagsasa'itd  sa  gítná  nang  ¡sang 
kíllipunan,    etc.  i 

PROGRESAR,    n.    Másulong  atl 


vGooQle 


PRO 

bumuü  sa  anomán. 

PROGRESO,  m.  Pa^buli;  pag- 
jjaling   iit    pagsúlong    sa   anomán. 

PROHIBIR,  a,  IpagMvval.  ||Su- 
maiisálá;    tiimánga;    saWüín. 

PROHIJAR,  a.  Kupkupín  at  pa- 
rabing  ánalc  na  túiiay  ang  ¡3&,  ||  met. 
Ipar^tang  sa  isa  ang  hindi  ginágawS. 

PRÓJIMO,    ni.  Kápowá    tnwo. 

PROLE,  f.  Ang  manga  anak;  ina- 
nak;  láhí  ||  met.    Bimg-i;   supling. 

PROLIJIDAD,  f.  KahabSing  ína- 
iabis  nang  anom.'ln.  II  Diwárá;  k^di- 
wará-iti;  bá¿al;  malabis  na  luat  sa 
pagg.iwá  nang    anomán. 

PROLIJO,  JA.  adj.  Mahábáng 
lubha.  II  LLií)háng  raahiAt.|]MadiwJrá. 

PROLONGADO,  DA.  p.  p.  ng 
prolongar,  y  adj-  Haba;  ó  malaki 
ang    hábá    sa   luang.  |1  M  itagaU 

PROLONGAMIENTO,  m.  Pag 
hahábá.  li  Pagtatagal. 

PROLONGAR,  a.  Habáati.||LLia- 
tán;  tagalin.=f'í/  plazo)  á  alguno- 
Habáaii  (ang  táning  na  panahán) 
sa  isa.  II  r.    Mag'ual;    humália. 

PROMEDIAR,  a.  Píighatiin  d  ba 
higinin  ang  isang  bágiy^nang  p:i- 
i\%  na  palas,  á  halos  w.ilüng  kahig- 
lán  ang  isang  bahagi  sa  isa.  H  Ma 
magitan  sa  daUwá  ó  sa  uuiraini,  na 
huiniisay    nang    anomán. 

PREMKDIO.  in.  Kalágitnuan;  k^ 
¡ahattán. 

PROMESA.   í.    Pangákó;  panata. 

PROMETER,  a.  Mangákó;  6  ipa 
n*ákó  ang  anomán.  ||  Ipagbálá  =(un 
agiimaldo)  d.  alguno.  Pang  ikü.in_(ng 
againaldo),nng  •i\(\'.-i^2ií\.-=-enmatrim.o 
vio.  Maiigákóng  pakák  isal;  ipaiigí- 
kong  ipakakiíial.=A'/''e.t/í^í.'í.  Ipanga- 
kong    magi-ng    asavvá.  |l  r.     Uaiasang 


475  — 

PRO 

magkákamit;  niaghintay.  II  Uinálay  3» 

■  Dios,    ó    ñí\    mangfi    santos,   na  roag- 
linkod    sa    kaniíá.  ||  Magtíingóan;    o 

■  magpáng^kiung  pakasal. 
PROMISCUAR,  n.    Maghálo  ng 

■  isda  at    kiriié    aa    isang    pagkáln,   sa 
.     áraw    nang    vigilia.  \\  Maglahok. 

PROMISCUO,  CUA.  adj.  Haló- 

haló.  II  Ang   vnay   dalawang   kahutu- 

-     g,^n,    ó    inagágamit    sa    alinmang   pa- 

raán    at  gavon  din    ang  kináoowían. 

PROMOCIÓN,  f.  der.  nang/ro- 
mover.  Ang  paglákad,  ó  pagpipílit 
na  magkamit  nang  anomán.  t|  Pag- 
kítaas    nang  kalunkulan. 

PROMONTORIO,  m.  Tagudtod; 
á  matáyvig  na  pantok  nang  lupa;  ó 
líipáng  lubháng  mataás.  [1  met.  Ano- 
mang  bágay  na  lubháng.  malaki  ang 
btintón,  at  nakasúsiikal  na  lubha.  || 
geogr.  Tangos  na  mataás  .nang  Mpá, 
na   náuapalonb  sa  dágat. 

PROMOVER,  a.  irreg.  como  ab- 
solver. Lskariii  ang  anonnang  bágay 
at  piliting  kimtán  ó  tapusin.  ||  Itaás 
nang  kuunkalan  ang  isá.=<íí  uno) 
a  algún  empleo.  Ita^i^  (ang  isa)  sa 
'  alinmang   kitunkulaii. 

PROMULGAR,  a.  Ipaháyag  ang 
anomin  sa  harap  nang  madlá;  ipag- 
íáwag. 

PRONOMBRE,  m.  grara.  Baha- 
gi nang  pangungñsap  na  inilálagay 
sa  lugal  nang.  ngalan  at  nang  ¡lo'y 
huag    pagulitín. 

PRONTITUD,    f.  Kadagüán;  ka 


fjiinan;  kaliksihán.  H  KatuUsan;  ó  ka 
talinuban    nang    isip. 

PRONTO,  TA.  adj.  Matutin;  ma 
d.ilí.  II  Ni(kihandá;  nakagayak.  II  m 
Gálit;  íiiii  nang  nio;  h\\%nQ\,=^á,  para 
iodo.    Madíi'i   sa  anomán. ^</e  ¿íí/wy 


vGooQle 


-  47^    ~ 
PRO  PRO 

Madaling  magálit.=:¿«  responder.  Ma-  magaling  sa  k^povvá;  maávv;ün.=:íi/ 
ruego.  Mahlnohorin;  inaáw.iin  sa  Id- 
hog  nang  kápowá.  =  ¿-íí«  /¿"i  vencidos. 
Maiíwain  Ü.1  manga  taliman. 

PROI'IIíDAD.  f.  Nas&tiakop.  II 
Átinií  siiiiü;  kHyaninnaivt¡Kfitutií>¡oiig 
liílig;  küiigiliaiig  sarilí.  f|  iiitl.  Pag- 
kíiiiukliá;    |(ai;kíhuad    na   liibós. 

PROPINAR,  a.  íp^inom;  6  iwag- 
p.\Íiioai,  I)  Magbigay  nang  gatnot;  6 
humátol    iiaiig   igágamot. 

PROPINCUO,  CUA.  3dj.  K-ala- 
pit;  malápit.  Karaniwang  sa  pagka- 
katnagának   sabiliin. 

PROPIA,  lA.  aJj.  ¿arifi.  II  Bá- 
gay;  akina;  lápat  ^a  anomang  pi- 
nagiítcaanan.  ||  Kamukhá;  kíttiilad.  ^^ 
de  la  ¿Ignorancia.  Sari  i  nang  ka- 
mangmangár).=i2¿,  para  el  easo.  Ak- 
tná  sa  padgyayaii.  |j  ai.  Correong  Jiag 
láhikad,  na  nagdádala  nang  manga 
^lí  al  na  mádalian  ó  mahalagá.  (j  pl. 
Pagi-átí  nang  bayan;  6  propios  nang 
baya  II. 

PROPONER,  a.  img.  como  po- 
nef.  Ipalagay;  sabihir.  ó  ialok.  n  r. 
Mi'tpalagay-llr.  Magpasjyá;  magtikáng 
gurnawá  ó  diU  nang  anom&n.=( algo) 
á  sus  coinpaíurós.  Magpalagay  (nang 
anoinán)  sa  ifjangá  kasama  niyil  at 
nang  gawíii.=('<í  alguno)  en  primer 
ifi-iOinan)     sa 


tcling    suniagot, 

PROI^^UNCIACIÓN.  f.  dtr.  ng 
pronunciar.  F.lgbigk^s;  pagsasalítá  üg 
anomang  pangungúsap.  [¡  Paraán  ng 
pagsasabi  nan  i-jajíg  aalitá. 

PRONUNCIAR-  a.  Ipangúsap, 
6  mang'.isap;  wikáiM;  saÜtíii.  ||  for, 
llagdl  ang  seniencia.^-:.  Magalsá; 
nianghiniagsik  laban    sa    pinfirió. 

PROPAGAR.  3,  P.iramihin;  pa- 
kapalín  ang  anomán  t:í«,  por  el  mun- 
do. Ikalat^isébüg  sa  nmndó.  ||  r.  Dii- 
mami;  kuniapal;  kuinálat.  j|  Másabog. 

PROPALAR.,  a.  Ilalhaiá;  ¡panahi 
ang  náli  ihiin  na  bágay.  |]  r.  Málat- 
halá;    mapagk-talamán. 

PROPASAR,  a.  I.agpusdn  ang 
karanipatan.  ||  Gumawá,  ó  m:tgwíká 
nang  lagpbs  sa  l»»itowirr.h  at  ka- 
rampalan.=iz',  en  alguna  cosa,  l.u- 
magpós;  Inmabis  sa    aiioinán. 

PROPENDER,  n.  Máhilig;  m^- 
hingil  sa  anomán. --«  ¿a  cletnencia- 
Mábiig    sa    pagkrtáwá. 

PROPENSIÓN,  f.  Hílig;  hingil; 
■>awi  nang   loob. 

PROPICIAR,  a.  Pahiipaín  ang 
gáiit;  paiubagín  ó  palariibulín  ang 
kaloübnn  nang  kápowá, 

PROPICIATORIO,    ría.    adj. 
Pangpaiaioiiol  nang  loob;  pangpahii[já     lugar.    Iijalngay     (ang 
nang    gá'ii.  j|  m.    Gintóiig    pniisukat     pririu  r    lugar, 
ang  tabas,    na  s;í    ley   antigua   ay   si-  PROPORCIÓN,  f.  Pagkakálagay; 

yang  inilai.igay  sa  ibábaw  nang  arca  pagkakiayaw  nang  aiiomái);  !,yos.|j 
del  lestamenío.  ||  Ang  manga  santo,  Ang  karuniing;in;  6  kabiiíasanhán 
larawan  at  manga  reliquias,  sapagka't  sa  anomang  bágay,  (|  Pagkakátaong 
sa  pamfgitan   uilá  at  dábil  sa  kanilá     mabnti, 

ay  nagkákamk  tayo  nang   biyáyá  ng         PROPORCIONADO,  DA.   p.p. 

;  proporcionar,  y  adj.  Katatagán; 


Dio! 

PROPICIO,    cía.  adj.  Maámóng     ó  bágay  %a  p¡nag'kákaiiang.,nan; 
luub   sx    ijiahílig    na    guuiawá    nang     siyaháii. 


ka- 


vGooQle 


PRO 

PROPORCIONAL,  adj.  Kíítam- 
taman;    nábabagüy. 

PROPORCIONAÍÍ..  ü.  Piígb^íga- 
¡JiV.ibágay.  ¡I  Ihintlá;  igayak  ang  ano- 
iiián  at  nang  kaintáii  ang  ninánasa. 
[|,Magkaloob,  rnagbigay;  magpahiraní; 
iiiagp;isandálí.=íf  las  /uerzas^bÁ^ny 
sa  lakás  6  s;i  kaya.  ||  r.  Maghanda; 
maggiiyak,  magla;in  nang  líkol  sa 
sariii. 

PROPÓSITO,  ra.  Tíká;  bantá  || 
Tungo;  akálá;  ahá.  !l  PinagúiiSapan; 
pinaguítiinguhan. — á  propbsito.  mod. 
ativ.  Bágay;  akmá  — de  propósito. 
niud.  adv.  Sinadyá;  kimísá. — fuera 
de  propbsiio.  iiioil.  ítdv.  Lual;  Ubás; 
6  Wala   sa   panah  in, 

PRÓRO«A.    f.   y 

PROROGACIÓN,  f.  der.  nang 
<  pyorogar.    Paliígit    na    panabón. 

PROSAPIA,  t.  Angkári;  láhí,  ó 
áii.ik    na    pin,ig:iiulán. 

PROSEGUIR,  a.  irreg.  como/¿- 
dir.  Ipatiíoy;  isúioiig;  ituloy.  ||  Ma- 
natí'i.  =  con,  en  la  tarea.  Magpatii- 
ioy   nang,  sa  paggawá. 

PROSPERAR,  a-  Paginhawahin; 
payamanin.  ||  n.  Guminhawa;  bumuti 
a:ig  biíhay. 

PRÓSFIÍRO,  RA.  adj.  Mapá'ad; 
maginhawa. 

PROSTITUIR,  a.  ineg.  como 
huir.  Ipagbilí  ó  kalakatit,  ang  puti. 
II  Sir¿iii  ó  pah.iinakan  ang  kamü- 
, halan  ntiig  anomán.  |¡  r.  Mangiiákdl 
nang  sari:ing  katavván.  ¡j  Magpukahk 
mak  sa  pagámil  nang  k  ipangyari- 
Iiaii,  etc. 

PROrECCIÓN.  f.  Pflgaampón; 
pagtatatjkílik  [|  Ampón;    lankí¡ík. 

PROTEGER,  a.  Umauipón;  tu- 
míuikilik.  11  Tuiiiiílung. ^fíí    ah¿uno) 


477  — 

PRO 

en  sus  designios.  Tiilungan  (ang  isa) 
sa  kaniyaiig  manga  akálá.  (]  r.  Mag- 
ani ponan;    ruagtult;ngán. 

PROTO.    adj.  Wík-íng    giiego  na 
anü  kahulugán    ay:    Una;   6  pañgiilo. 
PROTOMÁRTIR,    m.  Ang  káu- 
naunahang    n;iging   mártir. 

PROTÓMÉbiCO.  m.  Pangulo 
nang  manga  médico.  \\  Unang  médico. 
PROVECHO,  m.  Pakinábang; 
hita.  II  Magaling;  ó  kagálingaiig  gi- 
nágawá  sa  iba.  ¡1  Pagkásuloiig  sa  ka- 
bánaiaii,  6  sa  karunungan.|]Pálá;tam6, 
PROVECHOSO,  SA.  adj.  der. 
w^wg  provecho.  Mapakinábang;  ó  niay 
pLikinabang.  1|  Mabuti.  =  al,  para  el 
pueblo,  Pakíkiiiabang-iii  nang  bayan; 
ó    mabuti   sa    bayan. 

PROVEER,  a.  Maglatn;  magti- 
pon;  magitnpok;  ó  maghandá  nang 
pagkiin,  ó  ibang  bágay  na  kailargan 
sa  anomán.  ||  Pamntihan  nang  kai- 
langang  bágay;  punin.  ||  Magpauyá.  ||  ■ 
Magbígay;  magkaloob  sa  kápowíl 
nang  isang  katunkulaii  ó  nang  ano- 
mán; raaghalal.  l|  for,  Halulan  nang 
hukorn  ang  isang  causa.^^á  la  nc' 
cesidad  del  pueido,  M.-tghiindá  nang 
kailangan  nang  bayan. =:|^/íi  casa)  con, 
de  víveres.  Ipaglaán  (ang  pamamáiíay) 
nang  manga  pngkiing  k^ilangan.  II  r.  \ 
Magtalasok;  magknrsó.  ¡|  M.'iglaán  ng 
kailaiig.iti   sa  sariii. 

PROVEÍDO,  p.  p.  nang  proveer, 
W  m.  Ang  aillo,  6  pasíyá  ng  hukom. 
PROVENIR,  n.  irr.-g.  como  ve- 
nir. Magbdh.it;  manga  ing;  magnmlá. 
PROVISIÓN,  f.  Tiningal;  handft; 
laang  manga  pagkáiii  ó  ibang  bágay. 
II  Ang  k.iumsang  li'gda  nang  manga 
hiíkoman  sa  pangalan  nang  hárí,  lato 
ija  ang  sa  manga  consejo    at   audien* 


y  Google 


PRÜ 

da.  II  Ang  pngkíikalooh,  6  pagbiljigiiy 
liang   anomaiig    kiiunkiilriii. 

PROVOCACIÓN,  f.  dt:r. .  nr.iiff 
provocar.  Pagliamon;  pagsuiulsol;  ud 
yok. 

PROVOCAR,  a.  Magsiiisol;  liii- 
mikáyal.  ||  AgialiÜn;  pagwikaan;  inag- 
pagfilit;  hamariion.  II  fim.  Isuk,i,= 
á  ira.  Pagalii¡n.=('íf  alguno)  con 
malas  palabras.  PjgvvikS.in;  ó  hamu- 
liiii   nang  raasasarnáng    pangungusa|j. 

PROVOCATIVO,  VA.  adj.  Na- 
kapípilit;  nak:ihíhikayai.|]iVI;(pagagla 
hí.  il  Mdpagh:tnián;     mapíiiighíkáyat. 

PROXIMIDAD,  f.  Kalapitan;  pag- 
kakálan*t- 

PRÓXIMO,  MA.  adj.  Maiápit.  [| 
Kalapit.  — íí  morir.  Malápit  ng  iiia- 
matay. 

PRUDENCIA,  f.  Kr-báitan;  hi- 
■  nahon.  II  Ivitinui'Tiang  loob. 

PRUDENTE,  adj.  Mabait  at  ma- 
hinahoii.  ||  Timtimiing    Inob. 

PRUEBA,  f.  Pagpapatuiaó.  ||  Ka- 
tutohanan.  |]  'í'ikim;  siíbok. 

PÚA.  f.  Tulis;  suljiang,  |¡  Tíngh'is. 
II  Pasólo.  II  Báwa't  isa  nang  ngipin 
nang  suklay  nang  habihán;  ó  nang 
panuklay  nang  buKok,  peineta,  etc. 
II  Ang  pákó  nang  trompó.  ||  met., 
Dalamháti;  btibiang  nang  pú-o.  || 
Ang  iawong  iviatalas;  sultik  at  nia- 
liksí  sa  gawáiig  maíLimá. 

PUBÜRTAD.  f.  Edad  nang  tawo 
na  pamulá  nang  píigbabag;ontaw6  h 
pagdadalagá,  na  ¡tó  sa  laiaki  ay  pag- 
sakay  nang  labingápat  na  taon,  at 
sa    babayi   ay    labingdalawá. 

PUBES  ó  PLTIJIS.  01.  anal,  Pu- 
kló. 

PUBESCER,  n.  Snniáp-it;  urna- 
bot  sa   píigbabagontawó   6    sa   pjg- 


47S- 


PUC 

dacUlagá. 

PUBLICAR,  a.  Ipahíyag;  ipaa- 
laní  sa  lahat;  ilathá'á  ang  anuinán 
át  nanp;  mapagkaalanián.  \\  Ipagsabi- 
sabí,   ó    ipanabi   ang    nálilihim. 

PÚÜUCO,  CA.  adj.  Hayag;  li- 
taw;  alam  nang  niadlá.||m.  Ang  sang- 
bayanán;  ó  kstipunang  aÜnnián  ng 
raarami.— ¿«  público,  mod.  adv.  Sa 
báyagan;    d   sr>    hayag, 

PUCHERA,  f.  Palayok.  ||  Laoya; 
ó  puchen). 

PUCHERO,  m.  Palayok  na  mim. 
ti  kay  sa  puchera.  \\  Lioya;  ó  puchero. 
II  met.  Ñgiwi;  ó  ngíbit,  na  náuuna 
sa  pag!y.ik.  ||  Ang  kaugatiang  pagkáin 


nang  snioman;  o    pag 


kair 


'Sí' 


angaraw- 


áraw,  maging  anonián  yaón.  —hacer 
pucheros,  ir.  inet.  Magiyakiy.ikan;  tS 
m.tgkonowaiírig  tita  iiyak. 

PUDENDO,  DA.  adj.  Mihálay; 
páhgit;  k.hiyáhiyá.  ||  m.  Kibahagi;  ó 
púnóiig  katawán.  parles  pudendas. 
pl.  Ang  kutiahagi  ó  piSnóng   katawín. 

PUDICICIA,  f.  Kahinhiiián  at 
kallnisan  nang  paguugálí  al  manga 
kilos;  pagkáiayo  nang  loob  sa  ka- 
lupaán;  6  kaiígaliang  baniil  na  p  g- 
layó    sa    k,ih,ilayan, 

PÚDICO,  CA.  adj.  Maünií;  ma- 
binhfn;  malayo  sa  kahdayan  at  nia- 
hihifn. 

PUDIENTE,  adj,  Mayaman;  nia- 
kapangyLirihin. 

PUDOR,  m.  Kahinhinán;  kaUni- 
san;  hiyá. 

PUIJRICIÓN.  f.  der.  nang  /«■ 
drir.  P,i!;k,ibulok.  ||  K.abuUikín. 

PUDRIDERO,  m.  Búlukan;  ó 
Uigai   na    piiia£;biibuUikan. 

PUDRIMIENTO,  m.  Pagkabu- 
lok;  kubulukáu. 


y  Google 


-  479  - 

PUE  PUE 

PUURÍR.  a.    como,  podrir.  Biilu-  pUIiRTO.  m.  Doongíui  nang  nií- 

kífi;  boügín;    etc.  ii  r.     MEbulok;    nía-  ngá    safakjáii;    sitdsaran.  ||  Ang    fau- 

boog.  II  Maiiiip;    mayíiinot;   enngkasa-  láos,  ó  tlaang  na  sa  pjigitan  nang  niR- 

k¡t.=^/¿,    por     iodos.     M.Tyamot     sa  ngfl  bundok  []  mct.    Takbiihan;  sak- 

-baiang    na;    ikagálit    ang    balang    na.  dalan.      tomar   puerto,    fr.  Dumoong; 

PUEBLO.    v\.     Bayan.  [|  Ang   ka-  sumadsad  sa  punduhnn.  [|  mel.    Mag- 

pisanan   nang    lahal  nang  tawong  na-  takhó;  magkanlong;  magtágó  sa  isang 

mámayan;  6  nanánahan  sa  isang  lugal.  sigiirong    lit|ai,     upang     máligtas    sa 

ll'Ang    lawong  bayan    ó    pollitas.  pargilnib. 

PUENTE,  amb.  Tuiay.—fo/g-íiw/e.  PUES.  conj.    continitat.    Yámang; 

Ang    n;ikasábit    na    tu'ay.=/í?'¿jí//2fl.  yáyamang;  at;  ngá.  ||  conj.  advers.  Sa- 

Tulay    na    buhatín    ó     langalín.  pagka;   ngiíní  |]  conj.    caus.    Yáyang; 

PUERCO,    CA.  adj.  SalaúIS;  m?-  yámang;  ^áyaniang;  flt;   kaya.  ||  part. 

rumí;    waláng    ayos.  ||  met.     Waláng  inieriog.  ¿B,^kin,  ó  bákit?  ¿Ano?  ¿Ay 

gálang   al    [línagaralati  man.  ||  m.  y  f.  ano?  |j  part.  afirmat.    Siyá  ngá;  oo. 

Báboy. — Piicrcomonth: Jabalí:  Puerco  PUESTO,  TA.   p.  p,  irreg.  nang 

salvaje.    Báboy    clamó.  jíí?«ír  at/íínírje.  ||  m.  Ang  Ingal.   Ma- 

PÚERICIÁ.    f.  Kdad  nang    tawo,  ging   lugal    nijing  kinálalagyan   nang 

na,    nasa    pagitan    nang    knbanggulán  anomán;  ó   lugal    mang  iúnaant-    ga- 

at    kabaguntawohati    ó    kiidalagahan,  gnwán;    ó  lugal' na    pjnagtitindahan 

na   ¡to'y   miilá  sa  pítong    taón     han-  ¿  pinagbíbilhan  nang    manga    bágay 

gang  labingápat.  na  ipinagtílingí;  ó  tinítirahan  man  ng 

PUERIL,  adj.    Náiiukol    sa    bátá.  tropa;  6  táyoan  náng  haniay  na   sun- 

11  KÍlo>;;    gawá;  ó    saüüing    bátá.  daIo.||Katunk!i'an;    fyíí/íi.llKurákiirá; 

PUERILIDAD,    f.    Salilá;    ó   ga-  ó   higal    na  táiibáan    nang    natnáraa- 

wáng    bátá.  II  Bágay    na    waláng    ka-  ril    ó     nangángaso.  ||  Ang    kalágayan 

but!ih¿n.  n'ang  aiiomán. — Puesto  que.  conj.  Ba- 

,  PUERTA,    f.    Pintó.  |1  met.  Pasu-  gam^n;  yáyamíriff;    jámang. 

kin;   b  alinmang    butas    na    lilbasan  PUF.    ínterj.  Wíkáng  ¡pinagsíisay- 

ó  pasukán,    lato    na    sa    lungá   nang  say  na,ng  anomang  kibliáng  mabáhó  6  ■ 

inang^i   h'iyop.  ||  met.    Daán;    paraán;  lubháng    masamüng  amoy,    na    níisa- 

ó  pnmu'i   nang  paglákad,  pagg;iyak,  samjo. 

ó  pagtatátag   nang    isang    negosio    ó  PUGNAR,  n.  Lumaban;  umáway; 

nang  atiománg     bágay.  |)  Sapintó;    h  makipagbahag;  6  makipagáway.||Mag- 

upa,    (S    báyad    na  ¡biníbígay  sa  pag-  piimílit  at  uiitutíling  hingín   ang  ano- 

pások  sa   isang   Ingal.  =//'(7ííra.  Ang  raíln,  upang  knnitán.|[Magtamán  nang 

pintó    sa    likod     nang     báhay.     Ang  boong    tíyagn.  ||  Tiimiilol    nang    ma- 

tumbong.  — íí   puerta    cerrada,     mod.  \wM^=^con,  contra  otro.  Makipag'aban 

adv.    Lfhim;    6  palihim. — cerrarse  to-  sa  ibá.=f«  defensa  de  otro.  Turaiíto!; 

das  las -puertas,  fam.-  Kiilanging  lu-  ó  lumaban   sa   pagtatangol  sa    ibá.= 

b6s    sa    kinákailnngan.  ~  tomar    las  para,   por   escaparse.    Magpiimflit    na 

puertas,  fr.  Umalís;  iumabás  sa  pintó,  tumakas. 


y  Google 


PUJ 

PUJANZA,  f.  Malakiiig  lakás;  ka- 
yang"  iwaiakf, 

PUJAR,  a.  Magtlagfliig  nang  tá- 
wad  sa  halaga  nang  íiiiomaiig  biní- 
bilí,  ó  ipinag'jialmoiioda  ||  Guiiiahía; 
diimugís.  II  Uiiiuriounó  ^-a  pagsasaysay 
nang"  anomán,  iií".  hun^  n!nsal)Ís;\bi 
ang  ibigf  sali^fn,  ||  fam.  Nguiiiiwi;  ó 
isamá  ang  miikhá  iiang  bigoiigmái- 
¡yak;  ó  nang  kag?igat¡ng  sa  pagiyak, 
=iconifa,  con  los  obstáculos.  G.ihi^íng 
labanan  angf  mnngi  kapinsalíián.= 
en,  sobre  el  ptedo^  Mdgdagdag  nang 
tkwad    sa    halaga. 

PUJO.  m.  Salíit  na  daragí=,||iuet. 
Ang  rnalaking  iiásá  na  kamtán  ang 
anomán.  ||  met.  Ang  nialaking  giis- 
tong    niáhiilalas    ang    ¡yak  ó  tawa. 

PULCRO.  CRA.  adj.  Marikit;  bu- 
tihín;  malinii,  Sa  lawü  k;iüg;iliang 
sabihin. 

PUllGA.  f.  -Kulong  aso;  pulgas. 
■  PUCtíAR.    m.    Hiiilalakí. 

PULGARADA,  f.  <ier.  nang//// 
gar.  Pira;  kurf,t   ii  DálI;  k-idá  í. 

PULGOSO.  SA,  adj.  der.  nr.ng 
pulga.    PulgaFin;    ó    mripu'gár;. 

PULIDEZ,  f.  y 

PULU)EZA.  f.  Kalinisan;  kabin- 
Iiin.Tn;  kng^ndahan;  karikitan;  V.;\- 
nnman. 

PULIMENTO,  ni.  Kinlab;  ki- 
nang;    kmis;    ijagkáb;!!). 

PULLMENTAR.  a.  Bulibin;  ya- 
kinisin;  pakintübíii  ang  anoüuin.  ||  r. 
KuminÍK;    kuraiiiang. 

PULIR,  a.  Píikiiiisin;  bulÜiin  ang 
anomán.  ||  H[isa)¡ii,||P,in)uühaii;  pag- 
butihin  ang  anomán.  ||  r.  Magár.il  ng 
mabuíing  kaiígalian    at   kl  os. 

PULMÓN,    m.  anat.    Bágíí. 

PULMONÍA,    f.    der;    nang  pul- 


4S0  — 

PUN 

mbn.  Sakit  na  pamaniagá  nang  Ijágü 
sa    lamig. 

PULPA,  f.  Lamáng  iiialanibot  ng 
karné.  II  Laniáti  nang  maiigá  biingí 
nang  káhoy:  at  ang  íibod  ó  pina 
kiiitak    nang     káhoy    na    pangálon;^. 

PUNDONOR,  m.  Pr.ri;  kamáhi- 
lan. 

PÜNIIiLE.  adj.  Karampatang  pa 
rusahan  ó  dápat  nmgkarnbn  nítng 
dusa. 

PUNICIÓN.,  f...  Pauísa.  II  P.-igii.v 
painsa. 

PUNTA,  f.  TuÜs.  II  Diilo;  dungit; 
dniígot.  ll'Sa  U';á  ay  báwa't  isa  ng 
dalawang  pinakaí^angang  malüt  nang 
SÚngay,  na  nasa  niay  kálagitnáan  ng 
Eiíiigay  nal  kalakhán.  ii  Ang  siíngay 
nang  toro.  |]  met.  Tangos;  tangway; 
1  lingos  nang  lií'pá,  na  hnmáhanga 
sa  tíibig.  I¡  Bagwis  nang  ¡bou,  ||  met. 
Ang  kabim  nang  anomang  bágay  ira 
bagong    umáasim. 

PUNTADA,  f.  der.  nang  punta. 
Díiro  nang  karáyoni,  sa  tínálahíng 
d:.mit.  n  Tudiok;    diiro. 

PUNTAL.  111.  Pasikad;  túkod;  sií- 
hay;  síiki,  II  Tampok;  6  tnlis  nang 
liípíi.  II  \í\<iX.  Kalibayan;  pinaninibr.- 
yan, 

PUNTAPIK.  m.  Sípá;  síkad;   tí- 

KOíi. 

PUNTIAGUDO,  DA.  ad],  Ma- 
uris;    m.Tljlos. 

PUNTILLA,  f.  dim.  üang  pimta. 
Pirntáí  na  makitíd. — de  puntillas, 
mod.  adv.  Paliad;  ó  liad,  Paraíiii  ng 
pnglákad  na  liindí  isinábayad  ar.g 
sákong. 

PUNTILLAZO,  aum.  nang  punta. 
m.   y 

PUNTILL(')N.  m   nnm,  mng  ;»/ív. 


vGooQle 


PUN 

/([     Sí|iá;    sfknd;    tisod. 

PUNTUAL,  atij.  der.  nan;í  /««/<». 

Masípag;    rn^ágap    sa    ]i;ig!;',awi\  n.Tüff 

anomáii   sa  laiagang   kapanátiniiari    ¡it 

híiidí    iMiialiilLin-i.itUiniat   6   di    ináan- 

;  tala.  II  Túnay;    támá;    totoó.  ii  B&gay; 

'  dápai;   ó  nádadap.ii;  akín;!. 

PUNTUALIDAD,  f.  der.  iiang- 
puntual.  Aitap;  .slpag  sa  paf;f;awá  ng 
ariomáü  s;i  'laln^ang  kapanáhiiiian.H 
Pagkilaniá;  pagkíbagay;  pagkiídapat 
sa  lalagang  pinaglátaanan.  !l  Tamái^; 
■  tiyaga. 

PUNZADA,  f.  Süí;at  nai.g  diírÓ, 
saksak,  ele.  II  Sundut.  [l  met.  Ang  da- 
lamhíltí  iiang  leob.  II  met.  Sakit  na 
(lakab.íbalisa  at  inaiiakánakfmg  aii- 
liiumpoiig,  iigiKií't  i'ialalá  nang  pa- 
lalá    ang   datingf. 

PUNZAR,  a.  Saksakín;  Ini^Üongín; 
tulagíii;  siindulíi),  [[  met.  Pap;igdani- 
damíii  iiang  anomaiig  kapighaUÁn- 

PUNZÓ.  (COr.ÓR  DK)  m.  Kií- 
lay   apoy    na    iiialinkad. 

PUMZÓN.  m.  Pangohfte-s  pang- 
biitas;    p.'fnií.Hik;    etc. 

PUÑADA.   1.   Suntok;  dÍL^ok. 

PUÑADO,    m.    D:ikot;    karakol. 

PUÑAL,  m.  Siitidaiig  na  ¡tang- 
íwá;   ó  pnfial. 

PUÑALADA,  f.  der.  nax^,í.  puñal. 
S;iksak,  ó  sLigat  na  gawá  niing"  íwá 
n[mg  puñal  ó  siindang.  [|  met.  Mr.- 
laking  kiidalamhatían  na  big'áng  dii- 
niatinir. 

PUÑETAZO,  m.  der.  nang  pimei.e. 
Dágfok;    snnink, 

PUÑETE,  m.  ñuntok;  dágok.  ll 
(í.ilai  g;  ó  galaiiggahmgáng  ioiiálagay 
Sa    kamay. 

PUÑO,  m  Sunlok;  ó  kamay  na 
nakasuntok.  fj  Dakot;  karakot.  ||  Pan- 


PUP 

yós  nang  báió.  []  Puluiíaii;  ó  tatang- 
iián  nang'  aünmang  sandata,  bastos 
ó  kasaiikapan  — De  propio  puño.  mod. 
a iJ  V .    N a i\g    kamay    na    -sa i  i  1 Í. 

PUPILA,  f.  Balintntaw  ng  mata. 
II  Ang  ijliiang  bátang  babi.yi  na  walá 
par.g  dalaWang  puo  at  limang  taong 
edad,  at  nasa  ilálim  nang  kapama- 
halaán  nang  isanii  tuior  ó  curador. 
PUPILAJE,  m,  Ang:  kalágayan 
6  ])agká!agay  nang  bátang  uliln,  na 
piriamániíihaUan  nang  isang  tutor.  {| 
Ang  kalágayaii  nang:  isang  nagbá- 
bayad  sa  ¡l)á  nang  pagkáin  at  alftgá 
sa  pagkáíira:  v.  gr.  Mügbáyad  nang 
paghiin  at  alágCi  sa  pagkátira,  estar 
á  j'UPiLAjK.  |l  Ang  nasa  ilálim  nang' 
kapangyarihan  nang  nagpápakaíii.  || 
Ang  báhay  na  tiraban  nang  manga 
nagiiarai  rt  hindí  man  nagáaral,  na 
nagbábayad  nang  pagkSin  at  pag- 
kátira. 

PUPILERO,  RA.  ni.  y  f.  d^r. 
\y.\\\%piipÍlo.  Ang  tiimátangap;  6  nag- 
pápalira  nang  pupilo  sa  báhay  nlyá. 
PUPILO,  m.  Bátang  lal.'iking  ulila, 
ra  nagk&kailangan  nang  tutor.  \\  Ang 
tumítira  sa  báhay  nang  iba,  at  nag- 
bábayad doót<  nang  kinákain  at 
aláffá.  I 

PUREZA,  f.  dor.  nang  ^«r^.  Ka- 
liniían;  kadalisayan  nang  anomSn. 
II  Kavvalán  nang  bábíd  dimgis  ng 
salang  knliipaán:  ó  ang  pagkavirgen. 
Il.niít.  Kalinisan  .nang  iigáli. 
PURGA,  f.  Purga. 
PURGACIÓN,  f.  der.  nang /«r- 
<^ar,  Pi-glibnis;  pr.gdalísay.  ||  Pagtata- 
lasok  dáhil  sa  ininom  na  purga. || 
Ai,ig  panahón,  ó  dugóng  nanánaog 
buanbuan    sa  manga  babayi. 

PURGAR,    a.    Linisin;   dalisayin 
6í 


vGooQle 


PUR 

ang  anomán,  na  alisan  nang  boong 
nakapápangit  6  hindi  nábaba- 
gay.  II  Purgahín.  ||  Linisin;  pawün 
ang  manga  sala.  II  irtet.  Dalisayin; 
pakaÜnisin.  ||  Bayaran;  tamtamán  ng 
anomang  parusa  ó  pagtitiís,  ang  ka< 
bahagi  ó  kabooán  nan^  parusang 
náuukol  sa  nágawang  sala.  ii  Maghí- 
rap  sa  purgatorio,  |[  Umaguasa  ang 
sdgat;  6  paaguasahin  ang  siígat.  Gá- 
mit  namang  parang  neutro.  [|  poét. 
met.  Supilin  ang  manga  hílig  na  nía- 
sama  nang  kaUwkn.— Purgar  o /¡uy 
garse  con  crémor.  Magpurgá  nang 
crewar.={ie  ¿os  pecados.  Magbáyad 
sa  nílgawang  sala;  maglinis  nan^  sala. 

PURGATIVO,  VA.  adj.  Naka- 
lílinis;  6  makapúonrga. 

PURIFICACIÓN,  f.  der.  nang 
purificar.  PagHlinis;  pagdalísay.  ||  Ang 
pagsisimbá  nang  mahal  na  Virgen 
sa  kaniyang  ának  na  si  Jesús,  at 
kapistáhang  ginágawa  sa  ikalawa  ng 
febrero.  ]|  Sa  misa  ay  ang  paghuhu- 
gas  nang  fní/íí  kung  mainom  na  ng 
Dári  ang  dugong  maiíat  nang  áting 
Panginoón. 

PURIFICAR,  a.  Linisin;  daÜsa- 
yin  ang    ¡sang    bágay,  |1  v.    Mag'inis; 


-482- 


PUT 

niagpakal¡nis.=í/¿  la  mancha.  Mag- 
linis; 6  magalis   nang  dur.gis. 

PURÍSIMO,  MA.  adj.  snp.  nang 
furo.  Malinis  na  malinis;  lubháng 
dalfsay. 

PURO,  RA.  adj.  Malinis;  dalí- 
say;  wagás.  ||  Sakdal.  ||  Malinis  tu- 
miipad  nang  kalunknlan;  ó  pagka- 
justicia.  I]  Tibubos.  .  I 

l'US.  m.  med.  y  cir.  N^ná;  ka- 
bulukán    nang    Riigat. 

PUSILÁNIME,  adj.  Duag;  ma- 
tatakutín. 

PUSILANIMIDAD,  f.  Karuagáii; 
kahináan    nang    loob, 

PÚSTULA,  f.  med.  y  cii.  La-i 
ngib. 

PUTA.   f.    Patlítot;  hitad. 

PUTAÑEAR,  m.  fara.  Magpa- 
líiCot. 

PUTATIVO,  VA.  adj.  Atig  ináa- 
ring  ntKá,  kapntid,  etc.,  bagamán  hindi 
tiirny    na  ama,    ni   kapatid,  etc. 

PUTREFACCIÓN.  í.  Pagkabu- 
lok  ¡I  Bulok;  ó  kabulukáti. 

PUTREFACTIVO.  VA.  adj.  Na 
kíibiibulok;   ó  makabúbulok. 

PÚTRIDO,  DA.  adj.  Hulolii 
sirá. 


y  Google 


483  - 


Q 


QUÜ.  pron.  relativo.  Na;  ang.  11 
pron.    iníerrogalivo.   ¿Ano?. 

QUEBRADA,  f.  Talabís  na  lupa; 
ó  banginbaiigin  sa  pagítan  ngbundok. 

QUEBRADERO,  ni.  Mangbít- 
básag. 

QUEBRADIZO,  ZA.  adj.  der. 
naiig  quebrar.  ííabassgfn;  ahaíii;  ma- 
lutong.||Mahíníi  ang  katawin.  S  mct 
Mubuay    na    loob, 

QUEBRADO,  DA.  p.  p.  nang 
quebrar  y  adj.  Nanguliigi;  ó  iiasirá 
ang  puhunan.  ||  Líniíluálusan.  |]  Ma- 
liina. --</í  wlor.  Mabíná  ang  kiílay; 
naaiiíiniitlá. 

QUíí:üRADOR,  RA.  m.  y  f.  Ang 
butnábasitg;  ó  sumísirá  nang  anomán. 
II  mct.  Aiig  suniásalansnng;  ó  suniú 
boway    sa    kantusán. 

QUEBRADURA,  f.  der.  nang 
quebrar.  K'ibasagán;  pagkabásag.  II 
Usos;  ó  luslós    nang  kabahagi. 

QUEBRAJA,  f.  der.  nang  quebiat. 
Láhang;  Utak;  ó  bitak  nang  káboy, 
ó    nang    anomán. 

QUEBRAJAR,    a,  der.  nang  que- 


braja.   Biyakín;    palahangin. 

QUEBRAJOSO,  SA.  adj.  der. 
nang  quebraja.  Marupok;  síraín;  laha- 
ngín;    etc. 

QUEBRANTABLE,  adj.  der.  ng 
quebrantar.  Mangyáyaring  madúrog, 
ó  rnasiíá,  b    salangin,  ó  sowayín,  etc. 

QUEBRANTADOR,  RA.  m.  y 
f.  Dumúdurog;  mapanírS;  lumabag 
ó  snmuway  sa  kautusán.  I)  Ang  nag- 
pápahiná;    ó  íiimísira    nang  lakás. 

QUEBRANTADURA,  f.  Ang 
pingas;    ó    báll    nang  anomán. 

QUEBRANTAMIENTO,  m.  Ang 
pagsírá  nang  anomán,  ||  Pagkasíiá.  |i 
Síiá.  II  P.igtanan  sa  bílangüan;  pag- 
sírá  nang  alinmatig  lugal  na  ki- 
nálalügyan  at  nang  makatakas.  || 
P.igal.  11  Di  pagkápalagay  dáhil  sa 
nádaramdamang  kabalisiihán  nang 
kitawáii.  II  Paglabag;    pagSQway. 

QUEBRANTAR,  a.  Durugin; 
basagin;  balíin.  |1  P.^Iahangin;  papag- 
lamatin.  ||  Dikdikín;  ligisín.  ||  meí. 
SaUnsangín;  labagín;  sowayin  ang 
anumang  salilá,  kautusán,  ó  pang^kó. 


vGooQle 


QUE 

|{  yuaiamol;  maniágüd  ó  pumágod; 
niagpasfikal  nang  ioob.  I¡  Siráíji,  6 
palubagíii  ang  gálil;  l¡imuyiuiii;  b 
papahinuhLitin.  II  r.  Humfná;  nirdiú- 
log  aiig  lakás.=íí)«,  por  el  esfuerzo. 
Mapágod  na  malabis  sa,  dáhil  sa 
pagpipíiir.  -¿íf  angustia.  Humíná; 
mangli-iniü  sa    hinagpís  iiang  Ioob. 

.QUEBRANTO,  iii.  Rigdúrog; 
pa'gbásag;  pagligii;  pagatra.  ||  Hanghi- 
hiná;  pangangayáyat,  jl  Kasiraang  ma- 
l^ikí  na  liiiangap.  ||  Aw^;  habag.  ii 
Hapis. 

QUEBRAR,  a.  irieg.  como,  acer- 
tar. Baliin;  loasagin;  diirugÍ!i,||B,iiuklu- 
líli;  pilipitin;  piiLUliu:  v.  gr.  iULUKTU- 
TÍN  ó  PiLiiTTiN  ang  katawán,  ijuií- 
BRAR  el  cuerpo.  |¡  Sowayiri;  salangsa- 
ligíii.  II  P-ihiiiianiíi;  ilngiy  sa  kaliUa- 
gáti  aiig  lakás  6  bagsik  jiang  ano- 
mm.—por  h  vías  delgado,.  Malagot 
sa  pínakamalui.  Salitang  ipinagsií 
sulit  na  ang  dukhá  ó  mahfnS  aiig 
lagay  ay  siyang  kariiniwang  iiáp^ipa- 
ilaüín  6  daigdaigan.  |[  r.  Malagoi; 
niabásag;  mabáli.  ||  U¿',isán.  ||  Malito; 
iliangliipaypay  ang  \oo\i.  ^  {él  ñm'mp) 
con,  por  las  desgracias.  Mangiupay- 
pay  (ang  toob)  sa,  dáhil  sa  ■  tnangí 
kasaliwaang  pálad.  ||  n.  Mangiik\gi 
sa  pangangaláka!.  ||  Maslrá;  kumupas; 
lumamig  sa  pakikipsgíbigan  sa  kk- 
pLiwá,  dáhil  sa  anoman  ipinngkáaiit 
6  ibang  kadáhilanaii.^fí'/  corazón)  á 
alguno.  Durugin  (ang  piísó)  níno- 
man;  papanglumiihín  sa  habag  ang 
pdsó  nínoinan.=í«  tal  cantidad.  Ma- 
ngulugi   sa,    iiai.g    gayang    halaga. 

QUEDADA,    f.    den    nang   que- 
dar.    Png|)apaíwkn;    pagpapalLim;>gak 
sa  isang-  !ugal. 
■•    QUEDAR,    n.   Málagak;    máiira. 


QUE 

Ginágamit  namang  parang  reciproco. 
II  Málabi;  ó  Uunabis:  v.  gr.  Nálaui, 
ó  LUMA1ÍI.S  ang  dalaiüá,  quedaron  dos. 
=(í  í/í.'¿í/-.  =  ¡VIagkaLUang.=í-íj«  un  ami. 
go  en  tal  ó  cual  cosa.  Makipagkayári 
sa  isang  kaibigan  nang  gayo.ng  bá- 
gay.^^cwí  ,(«  amigo  en  el  salón.  Má- 
lagak na  kisama  nang  kaniyang  kai- 
bi^an  sa  salón. =í/í  asiento.  Maní- 
rahan;  m  itira  sa  i^ang  lugal  na  dobti 
na  niabúhay.=:/¿//¿í.  Nakatayó;  na- 
katindjg=i'«  casa.  Mátira  sa  b;ihay. 
=par  cobarde.    Ariing   duag. 

QUEDITO,  TA.  dim.  nang^-wf/í). 
adj.  Tahíiuik;  waláng  kibo.  Ico'y 
may  lakás  lániang  ipangiisap  kiysa 
quedo.  II  adj.  m.  Anáá;  bulong;  ina- 
rahan. 

QUEDO/DA  adj  Tahímik;  wa 
táng  kii-.ó.  II  adv.  ni.  Anas;  biilong. 
II  Maíng.it;  dahandahan. 

QUEHACER,  ni.  Gawa.  Kara- 
n¡w,ing    iáldng    plural    kiing  gamitin. 

QUEJA,  f.  Daing;  h¡aiutak.||Suin- 
bong.  II  Hinannkit. 

QUEJARSE,  r.  Dumaing;  mag- 
hmuíük.  II  HLimalinghing  ||  M-igsum- 
bong;  maghablá.=íf  g-7-//f  herido.  Du- 
maing;  b  raagiiyak  nang  pasigaw. 
=  íí  uno  de  otro.  I,umbo;ig  sa  hi 
ang  ká|iüvvá, 

QUEJICOSO,  SA.  der.  nang  que~ 
ja.  adj.  Lubháng  rnadáingin,  at  ang 
kadála.-ían    ay  .waláng   püuó'C    dulo." 

QUEJ[D0.  p.  p.  nang  quejar,  y 
quejarse,  m.  Daing;  hiramok;  haling- 
hing.  .     - 

QUEJOSAMENTE,  adv.  m.  May 
daing;  madaiiig;   padaing. 

QUEJOSO,  SA.  adj.  der.  ning 
queja.  Uiimiidaing;  iiaghíhiíianakit; 
naghíhi  uuiok. 


y  Google 


QUE 

QUEJUMBROSO,  SA.  adj.  der. 
nang  queja.  Malabis  makádadaing 
nang  waiáng"  píinó't  dulo;  lubháng 
inadáingin. 

QUKMA.  f.  Pagsúiiog.  II  Súnog.ll 
Ang    iKisiínog. 

QUEMADERO,  m.  Sunugan;  ó 
Iiigal   lia    pinagstisunugan. 

QUEMADOR,  RA.  m.  y  f.  Má- 
iiuniiiiog.  II  Tagapagsünog  nang  ano- 
man. 

QUEMADURA,  f.  Sdnog;  pá.ó; 
Hiito'.;   paitos    sa   apoy. 

QUEMAR,  a.  Siinugin;  íilablii. 
II  Pasúin.  II  tiiLt.  Siíain;  ipagbill  naíig 
waiá  sa  ■lialag-á  ang  at-iomán.  [|  r. 
Masiinog;  matúpok,  II  Magdamdain; 
mag^lit.  II  Mairiip;  niayamol.  ||  iceE. 
Masiipok  ang  púió  nang  anotnang 
(iaiiidato,  ó  hí  ig  nang  loob.=írí'«, 
de,  pot  algmi'a  palabra.  M.-igdaai- 
dam;  masakt^ri  sa  i=ang  saliiá;  á 
d.imdaraín    ang    anomang    sabi, 

QUEMAZOM.  f.  Pagsimog;  ó 
pagkasiínog.  [|  uiit  na  malaljis.  l|  Kntí 
nang  balat.  ||  Pa,i;bibilíiig  mora,  ó  wa. 
la  Ha  halaga.  ||  nu-t.  Salitá,  á  kato- 
wirang  tnasakiap  6  nakagágalit.  || 
Ang  pagkigáüt  sa  niasakJE  ns  sali- 
láng   nádiiigig,  ó  t'nangap. 

QUBRELLA.  f.  Daing.  ||  for.  Ha- 
bla;  paghahabl^. 

QUERELLADOR,    m.    y 

QUERELLANTE,  p.  a.  ning 
querellar,  m.  Ang  nagháhabta;  ó  may 
habla;    may  su  nbong." 

QUERELLARSE,  r.  Dumaing; 
tníghiinutok;  tn  uiagliay.  ||  for,  ]\Ltg- 
habiá;,  luagdemanda.  II  Magpaháyag 
nang  sama  nang  loob.^fl/,  ante  el 
Juez.  Maghablá  sa  hiikom;  ó  liuma- 
rap  sa   liukoni  ti-i   magsakdal.  =  í■f«- 


- 485 — 


QUE 

Ira,  de  su  vecino.  MaghabU  laban  sa 
kaniyang  kaapidbíihay;  ipaghablá  ang 
l;aniyang    kaapidbáhay. 

QUERELLOSO,  SA.  adj.  der. 
nang  querella.  Aiiff  may  habla;  ó 
nagháhabia.ilDumíidaing;  madáingin. 
[I  Tákaw    iSsap. 

QUERENCIA,  f.  der,  nang  ?«e- 
7-er.  Liigal  na  pinagkaratihan  nang 
háyop.  II  met.  Báhay,  ó  lugal  na  ki- 
náwiwilihan    nang   isa. 

QUERER,  a.  irreg.  pr^s.  ¡nd. 
qtiiero;  quieres;  quiere;  queremos;  que- 
réis; quieren:  perf.  quise;  quisiste;  qui- 
so; quisimos;  quisisteis;  quisieron,  fut. 
querré;  querrás;  querrá;  querremos; 
querréis;  querrán,  impetat.  quiere  tíi; 
quiera  él;  queramos  nosotros;  que- 
red vosotros;  quieran  ellos:  subj.  quie- 
ra; quieras;  quiera;  queramos;  que- 
ráis; quieran:  imperf,  quisiera;  que* 
rría;  quisiese;  etc  :  fut,  quisiere,  etc. 
Nasáiij;  pitahiii  ang  anomán.  ||  Unií- 
big;  sumintá,  ||  Giliwin.  ||  Magakálá. 
II  Magpasiyá,  ||  Umayon;  makiisá,  [¡ 
Magkagustó.  11  r.  Maggiüwán.  II  Mag- 
káíbigan.  ||  m.  Kalooban;  násá;  hí- 
lig    nang    loob, 

QUERIDO,  DA.  p.  p,  nn\gque- 
rer.  adj.  Iniibig.  Ginkgamit  naraang 
parang  sustantivo  m.  y  f.  Nangí- 
ngibig;  nanlninta,  ||  Kaagiilo;  káluii- 
yfl.^^í'  todo  el  mundo.  G¡nígiIÍw  ng 
lahat. 

QUERUBÍM,  m.  Ang  m«ngá  án- 
geles   á   siiiomaiig    espiriiung    malo- 
walháti    S.1,  nnang    coro   sa    lángit. 
.  QUESEAR,    n.    der.    nang  queso. 
Ví^'-^queso;  ó   gumawá    nang    queso. 

QUESERA,  f.  der.  nang  queso. 
Lugal  n.i  pinaggágawan  nang  queso, 
II  Ang  díiUng  ó  hiilmáh,in  nang  queso. 


y  Google 


QUI 

II  Ang  babaying  nagííbiÜ  nang 
queso. 

QUESIiRÍA.  f.  dcr.  nang  queso. 
Parialiong  mabming  igaivS  nang  queso. 
II  Pinagkjikcsühan. 

QUESERO,  RA.  adj.  dcr.  nang 
■¡ueso.  Ang  lakníp  ó  katawíin  n:ing 
gatas,  na  siyang  ginágawang  queso. 
Ij  m.   Laliiking    magkeícesó. 

QUICIAL,  m.  der.  nang  (¡nicio. 
Ang  tumali,  na  kinkkakabitan  nang 
pinto,    ó    bintár.á. 

QUICIO,  ni.  Ang  húkay  ó  lugal 
na  kiii&tatainnan  nang  tumaii  nang 
pintó    ó    biníáriá. 

quídam,  m.  fani.  Tawong  eÍ- 
nonian;    ó  bálang   na. 

QUIEBRA,  f.  Báiag;  láhang;  bálí. 
II  Biíak  nang  iiipa.  ii  PAgkiikúlang, 
ó  pagiiit  nang  anomán.  II  comer.  Pa- 
Dgu'ugi;  6  p.-igkabíiáng  nialaki  nang 
puhunan. 

QUIEN,  pron.  rdat.  y  adj.  Na. 
II  pion.  interrogalívo.  ¿Sino?  ¿al¡n? 
=de  ellos.  Sino  sa  kinilá.  =  i^£  ¿'«/rs 
tantos.   Sino    sa    madla. 

QUIENQUIER,    adj.    y 

QUIENQUIERA,  adj.  Sínonian; 
alínmán. 

QUIETADOR,  RA,  rn.  y  f.  Ang 
nagpápahinipil;  pangpahinipil;  ó  pang- 
P^itahímik,    (ru;, 

QUIETAMENTE,  adv.  m,  Ma- 
tahinük;  m.-ihinahon. 
_  QUIETE,  f.  Pagpapahingá;  pag- 
lilibang,  K-araniwang  intindihing  ang 
panahón  lí  oras  nang  pagUHbang 
nang  ibang  coiminidad,  kung  maka- 
lapus  kumáin. 

QUIETO,  TA.  adj.  Hindi  gumá- 
galaw;  waláng  kimot.||Tahíniik;  wa- 
láng   kibó. 


QUI 

QUIETUD,   f.  Katahimikan;  ka- 

pMiiiigahan;  kaüwasayán. 

QUIJADA,    f.    Síhang;    panga. 
QUIJAL  á  QUIJAR,  m.  Bagang. 
II  l'angá;    fiihang. 

QUIJARUDO,  DA.  adj.  der.  nang 
quijada.  Pangaban;  ó  malakí  ang  pa- 
t!gá;   bihangán. 

QUIJOTADA,  f.  der.  ng  quijote, 
Ang  gawá  6  kilos  na  lubháng  táng! 
sa  iba  at  nakátatawa.  [|  Ang  pagpu- 
punitlit    na    lual   sa   kapanáhunan. 

QUIJOTE,  m.  Ang  bahíti  na  ibi- 
nábalot  sa  hítá.  ||  Ang  tawong  luh- 
liáng  kakaibá,  ó  tángi  sa  iba  ang 
kaposongang  ginágawá,|[Ang  mapag- 
pumílit  sa    hindi    dápat    pakialarttán. 

QUIJOTERÍA,  f.  der.  n.^ng  qui- 
jote. Ar.g  kilos,  (í  gawáng  kakaibá, 
pángit    at    lual    sa    panahbn, 

QUILATACIÓN,  f.  der.  nang  ^-wí' 
latar.    Pagúti. 

QUILAI'AR.   a.    Uiün. 

QUILATE,  m.  Ú.i:  ó  kadalisa- 
yan  nang  gintó,  perlas,  al  mahala- 
gang  bato.  Lá'óng  karaniwang  plu- 
r<d  na  ganiitin.  ||  Sa  gintóng  dalísay, 
ay  añg  ¡kadaUwang  piió  at  ápat  na 
bahagi  nang  kaniyang  halaga  ó  tim- 
bang.|]Ang  timbang  na  ápat  na  grano. 
II  met.  Kamáhalan;  kabutih-ni.  nang 
anomán. — pur  quilates,  iiiod,  adv. 
nitft.    Untiunti;    malilüt, 

QUILATERA.  f,  dcr.  nang  quí-. 
laie.    Urikn. 

QUILLA,  f.  náut.  K^hoy  na  niag- 
biih.it  sa  hulih^n  hangang  doong 
nang  sasaky:in,  na  nakalagay  sa  gitná, 
ta  siyang  pinakíigiilugod,  at  kináka- 
kabitan  nang  boó  niyang  kayaiian; 
lunas    nang    daong. 

QUIMERA,  f.  Pagaávvay;  babag 


vGooQle 


QUI 


-  487  - 


II  Pagtatalo.  ||  Ang    náinasok   sa    isip 
na  párann    tútiay    bagamán    hindi. 

QUIMÉRICO,  CA.  íiíij,  líer.  nang 
quimera.  Hindí  tiínay;  kabulaánan; 
konowá. 

QUIMERISTA,  adj.  der.  natig 
quimera.  Palaaway;  mapagbásagulo. 
II  m.  Ang  inaibigín  sa  saljtáng-  hindí 
tiUoó  at  sa  manga  bágay  na  kabu- 
laanan. 

QUIMERIZAR,  adj.  der.  nang 
quimera.  Magsasatit.í;  ó  magakálÉl 
nang  m.ingá  bágay  nn  hind!  mang- 
yáyari  ó   mahlrap  gawín. 

QUINA,  f.    Dita. 

QUINCALLA,  f.  Kalikal  na  imi- 
munting  halaga  at  kisankapang  ma- 
lilÜt,  para  nang  gunting,  iabasa.  de^ 
dal,  etc. 

QUINCALLERÍA,  i.  der.  nang 
quincalla.  Ang  kapisanan  nang  ma- 
nga bágay,  na  mumunlí  ang  halaga, 
para  nang  sinülid,  giinting-,  etc.  || 
Ang  lindaban  nang  manga  bágay 
na    itó. 

QUINCE,  adj.  num.  cnrd.  Labing- 
Iimá.||adj.  num.  ord.  Ikalabinglimá: 
V.  gr.  IKALABINGLIMÁ  nang  buáii,  á 
QiíiNCE  ¿el  mes.  ||  m.  Ang  número   I?. 

QUINCENA,  f,  der.  nang  qta'nce. 
Ang  panahong  nasási:klaw  nang  la- 
bingUmang    áraw. 

QUINCUAGENARIO,  RlA.  adj. 
Ang  may  bílang  na  limangpuo;  ó 
tawong    may    limangpuóng    taon. 

QUINCUAGÉSIMO,  MA.  adj. 
Ikalimangpiió;    ó   may    limangpuo. 

QUINDÉSIMO,  MA,  adj.  Ikala- 
binglimang    bahagi. 

QUINDENIO,  m.    Labinglimang 
tartn. 
QUINIENTOS,   TAS.     adj.    pl. 


QUI 


Limangdaán. 

QUINQUENIO,  m.  Limang  ta6n. 

QUINTA,  f.  Báhny,  ó  Uigal  sa 
biíkid  na  lalagang  áUwin,  ó  báka-- 
sionaii.  II  Ang  pagsosorieo  sa  bayan 
sa  manga  b¡  átáng  dápat  m^gsundalo. 

QUINTAL,  m.  Ang  ti'mbang,  b 
panimbang  na  may  isangdaang  libra, 
ó  muy  ápiít  na  arroba.  [|  Ang  jkali- 
mang   bahagi    nang   isang    daán. 

QUINTALEÑO,  ÑA.  adj.  der. 
nang  quinlal.  Ang  may  timbang;  6 
maglülang    isang  quintal. 

QUINTALERO,  RA.  adj,  der. 
nang  quintal.  May  íimbang  na  isang 
quintal. 

QUINTAÑÓN,  NA.  adj.  Ang 
tíiwong  may  isangdaang  taón.¡|Lubhá 
nang  'maíandá. 

QUINTO,  TA.  adj.  num.  ord. 
Ikaümá.  \\  m.  Bágong  tawong  sorlea- 
do,  II  adj.  níim.  part.  Ikalimáng  ba- 
hagi   nang  isang    bágay. 

QUINTUPLICACIÓN,  f.  der.  ng 
quintuplicar.  Anpr  pagdaming  makáli- 
mang  dublé  nang  anomán. 

QUINTUPLICAR,  a.  Patamihing 
makáliniang  dub'é;  ó  limahíng  du- 
blé ang    fnomang    bágay 

QUÍNTUPLO,  PLA.  adj.  arit. 
Ang  malakí  nang  limang  dublé  kay 
sa  iba. 

QUISICOSA,  f.  fam.  Bugtong;  pa- 
láisipan. 

QUISQUILLOSO,  SA.  adj.  fam, 
Maramdamin;  magalitfn;  matanipuhin 
sa  wal.ing  anomán.  ||  Mapapsiijiin  ng 
raaliliit  na  bágay  na  hibdí  dápat  asi- 
kasuhin. 

QUITAGUAS,  m.  P:íyong  sa  ta- 
gulán.    - 

QUITAÍPÓN.     m.     Tangalin,— 


vGooQle 


QUI 

de  quiiaipón.  niod.  aJv,  Tangalin; 
aaiiliin. 

QUITAPELIIJ.OS.  coni.  fim. 
Map:ighil3Óhihó;  mapaglangís;  mapng- 
niahabáng  dilfl. 

QUITAPESARES,  amb.  fam. 
Pangpaliiag  loob;  pungpáwí  nang  da- 
lamhátí. 

QUITAR,  a.  Aliíiín,||Ila)-ó.]]Tuh- 
sín.  V.  gr.  Tüi-susÍN  sa  pagkaalipin, 
(juiTAR  de  la  esclaviliid.  [j  Uniilín;  na- 
kawin.  ||  KamlcLiniín.  ||  Bawalan;  sa- 
waín  V.  gr.  Fulano  fríe  guiTÓ  el  ir  á 
paieO,     PINAGBAWALAN,  O    SINAWAY  ükó 

ni  Fulano  nang  pagpasa  pásialan; 
SAWAÍN,  ó  ir.ÁiVAL  ang  pagUkad  nang 


QUI 

alañgán  sa  oras,  (juri'Aií  el  andar 
á  deshora.  \\  Pawíin;  puíputin;  bawÜn. 
II  r.  I.uraayó;  uniilaii  sa  anomán  á 
sa  ¡sang  Uigal.  — a/ ^«íVrtr.  mod.  adv. 
Kadnglián. — sin  quiiar  ni  potier.  fr. 
faiD.  Waláng  kiíiang  at  labis;  ó  wa- 
!áng    kakulangÁii   ni  ,k;i!at)Í3an, 

QUITASOL  m.  Páyong  sa  la- 
gara  w. 

QUITK.  m.  Aníí  ]iag;iaU-i;  pagba- 
dlang;  pagsiki.— AV  tiene  quite,  fr, 
fani.  Waláng  daán;  6  mahiia|í  ¡lu- 
gan;  (í  hiiidi    m;iiálaiigiban. 

QUIZÁ,  6  QUIZÁS,  adv.  m.  Ma 
ráhil;    sinong"  liakáaalaiii    kiing. 


y  Google 


4^9  - 


R 


R ABAD!  LIA.    f.  anat.    Tiilatod. 

RABANAL,  m.  der.  nnni;  ráha- 
no.  L;íbanusLin;  ó  tfilamnán  nang  la- 
hanós;    liigal   na    maraming  tanitn  na 

labanós. 

RABANIZA,  f.  der.  nang  rába- 
no.   Aní;    binhi  nang    labanÓs. 

RAbANO.    m.   bot.    Lahanós. 

RABEAR,  n.  der.  nang  rabo. 
Mamayijoy;  b  pamaypoyín  nang  há- 
yop    ang    kaniyáng    buntol. 

RABEO,  m.  der.  nang  rabo.  Pa 
maniaypoy    nang    bunlot. 

RABIA,  f.  Ang  sakit  na  gáling 
sa  píigkákagat  nang  asong  ulol;  c 
nang  anomar.g  háyop  na  may  ka 
mandíig,  Ito'y  sakit  na  malindí  a 
nakál:aliawa,  at  ang  táwag  nang  mu 
ngá  médico  ay  hidrofobia.  \\  met.  Gi. 
lit;  pagngaiigá'il;  ó   poot.  na    malakí, 

RABIAR,  n.  y  r.  Migkaroón,  ' 
niagdaindam  naiig  sakit  na  pagka 
hibang  ó  kabaliwán  dáhil  sa  pagká^ 
kaijiít  nang  ásong  ulol,  5  ¡bang  hi 
yop  na  makimandag.  [|  (iieu  Manag 
hoy;  iii:ina:iii.ii;an    nang    nulabis,    dS 


hil  sa  annmang  matiiidiníj  hirap.|| 
Magná-sá;  rnagpita  nang  malaki.  || 
met.  Magülit:  mangígil;  magngálíí. 
:=conlra  alguno.  Mag^áíit  na  lubhS 
sa  sínoman;  pangigilan  ang  sínoman. 
=de  hambre.  Mangígil  sa  giítom.= 
por  comer.  Magpita  nang  malakí  na 
makákain. 

RABIATAR,  a.  Talian  sa  buntot. 

RABICORTO,  TA. .  adj,  Kutod; 
ó  maikii  ang  buntot.  ]|  Ang  nagsii- 
suot  nang  saya,  ó  nang  ábitong 
maikii  sa   kaiígalián. 

RABIETA,  f.  der.  nang  rabia. 
met.  GáÜt  na  malakí,  na  nagbií- 
hat  sa  munling  dahÜán,  6  talag^ 
k-iyáng    pinagkaugalián. 

RABILARGO,  GA.  adj.  Háyop 
na  niahába  ang  buntot.  I|  met.  Ang 
kung  manamit  ay  lubhSng  mahábá 
í.t    kirákaladkad. 

RABIOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
rabia.  Asong  idol;  ó  ¡awong  baÜw 
dáhil  sa  pagkákagat  sa  kaniyá  ng 
asong  u!oI  ó  anomang  háyop  na 
may  karaandag.  |)  met.  Magalitín.  11 
62 


vGooQle 


RAB 

niet.    Malabis;   lai^Dií-.;  mirahris. 

RABO,  111.  BiMtor.  ||  inít.  Ano- 
mang  bá^dy  na  nakasábit  sn  gawing 
\ikod.~/r  al  ral>o.  mod.  adv.  mei. 
Buimmtotburitol;    siitminoílsiinod    ii:í 

RABON  m.  der.  nnng  /-rt'tí  HV 
yop   níi    putol    angf    buntot;   tókong-. 

RABOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
ra¿>ú.  May  buntot.  |[  Himulmol  ang 
ladlaran. 

RABOTEAR,  a.  der.  nang  ra/>o. 
Put'&n  nang  buntot  ang  tupu.  |j  n. 
Pamaypojtin  ang  biuitot. 

RABUDO,  DA,  adj.  der.  nang 
raóo.   MahSbá    ang    bumot. 

RACIMO,  m.  Buig  nang  ining) 
nang  káhoy,||nict.  Ang  pagkakálnng 
koríi  nang  iiiangá  bágay  na  niatiliit, 
na  náhahawig  sa  biiig.  i|  fani.  Ang 
biiiítay;   ó    ang    n.igbiglí. 

RACIMOSO,  SA.  adj.  der.  nai.g 
racimo.   Nagbdbuig;    ó    niay    Inii". 

RACIOCINAR,  n.  Magwári;  nu¿- 
kiíró;    magísip. 

RACIOCINIO,  m.  Ang  í.síp;  wárí. 
jjPagwawárí.  |(  Ang  pag.-,asaysay  na 
mahiísay  nang  katowiran,  at  inüsip  na 
na   anor.ián. 

RACIÓN  f.  Bdiagi  ó  rasión  ng 
anomán,  na  ibinibigay  sn  ¡:iá  s;i  to- 
wlhg  pagkáin.  fl  Palábol. 

RACIONA!,,  adj.  Náunkol  at  náa- 
ayon  sa    rautowid. 

RACIONALIDAD.  í.  Pagkáajun 
sa  matowid.  ||  filos.  Ang  sankftp  o 
ipinangyáyari  nang  kalulowi  na  mag 
ísip,  ó  tnagkúró,  kiimÍI;ila  al  uiagpa- 
siyfc    nang   ayon    sa    malowid. 

RACIONALMENTE,    adv.     ni. 
-t^Matowid;  ó    ayos    sa    katowir-in. 

RACIONERO.    ,11.    der.    ng    ra> 


RAC 

do».  Ang  ca7i'im\'ff  m  miyroong  ra 
cióii  sa  i-;ang  catedral.  (|  A  ig  naniú- 
iniidniod  nang  radón  sa  isring  ki- 
lipunaii. 

RACIONISTA,  r.om.  der.  nang 
radon.  Ang  may  ración;  o  may  sueldo. 

RADA."  f.  Look;  6  toob  nang  ta- 
ngos na  kaidungín  nang  manga  sa- 
sakyán. 

RADIANTE,  p.  a.  lang  radiar, 
adj     Maningning;    naglíliwanag. 

RAEOERA.  f.  Kudkiiran;  pringud 
kod;    6    kaskasan. 

RAEDIZO,  ZA.  adj.  Madaüng 
kudkiirín    ó   kakasin, 

RAEDOR,  RA.  in.  y  f.  Mánga- 
ngilii:  in^ingungudkod;  ó  tagapagkiid- 
k'id.||ni.    Pjiigalís;  pangiskás;  p.imagi. 

RAEDURA,  f.  Piíiagpigihan;  p¡ 
nagkaskasSñ;  ó   yaniuain. 

RAER.  a.  Mi.  na  ang  ginág.i- 
rnit  líni.ing  na  tiempo  at  persona  ay' 
ger.  rtyendo;p.  p.  r>iido:  ind.  "prcs. 
rao;  raos;  rae;  raenioü;  ratís;  raen: 
impr  tí.  raíii;  raías;  raía;  etc:  perf. 
raí;  mi-te;  ravó;  raímos;  raísteis;  ra- 
y>To;i:  fiit.  raeré;  r.ierás;etc.:  iniperat. 
rae  \\v,  raed  vosotroi;  imperf.  rayera 
raería,  y  ray^'Se,  L'tc:  fut.  rayere, 
í'tc.  K^lisín;  kiidkiirín;  k'ikasin;  al.i- 
lii.  [I  .iiet.  Talikuran;  tangíhang  lu- 
bós  ang  manga  bágay,  na  para  ng 
masasaniáng  gawá  8  ndink  na  mi.- 
háiay,  ttc.=  id  casco.  Kiidkurín;  ka- 
yurin    sa    b.iiat. 

rAFAG.A.  f.  Síüioy  na  síísuraan- 
da'i   nan!:;    hangin. 

RAÍBLE,  adj.  der.  nang  raer. 
Madab'iig    k.tkajin;    ó    mak\kakas. 

Rrt.IDO,  DA.  p.  p.  nang  raer, 
y  adj.  Giilanit;  nasnás.  II  rm-E.  y  fam. 
Walánií  hiyá,  at  hindí  mariínoiig  tu- 


y  Google 


raí 


tnÍDgíi)  sa  sarili  at  niügpitagan  man 
sa  iba. 

KAIGAMBRE.  f.  Kapisanan  nr.ng 
liih?.t    nang    ugat. 

RAIGÓN,  m.  aum.  nang-  raíz. 
Ugat  na  malakí.  \\  Ang  piínó  nang- 
mangí'  bagang  ó  ngípin,  na  naka- 
baón    sa    gilágid. 

RAIZ.   f.    Ugat   nang   haiaraan,  ó 


—  491  - 

RAL 

sabl  nang  makapal  na  kasinónga- 
lingan. 

RALEAR,  n.  Duniálatig;  luniaH- 
naw;  mabuhaghag. 

RALEZA,  f.  der.  nang  ralo.  K.a- 
ralangan;    kalabnawán;    eic. 

RALO,  LA.  adj.  Madálang-  ma- 
labnaw;    buhaghug. 

RALLEDERA.  í.  Kasknsan;  kud- 


nang   anomang    káhoy.  ||     inet.    Ang  kuran;    pangáyod. 

gawiug    ibabá    ó    paanaii    nang    ano-  RALI-AIJÚRA.   f.  Bakás  ng  daán 

máji;  ó  ang  pinakaugat   bagá.  ||  nivt.  nang    pangáyod   ó    kudkuian.  l[  Ang 

Ang    pinagmulíin;    ó    pinagbuhatan  nákiidkuíl;  ó  nakáyod, 

nang  anomán. — B/enes  raices.  p\.  Ang  RALLAR.  a.  KiimaskáF;  kumiid- 

mangá    pagaarlug    hindí    mabiíbuhat  kod;    kurnhyod.  I!  nitít.    Yumamot;    ó 

al  di   mailílipnt  sa  ibang   luga!,  para  makamuhi    sa    kau'itan    at  bigat  nia- 


ugídi. 
:.  ICiskasai 


|Lf¡ 


kud  kuran; 
;  ó   kama  - 


nang    biíkid,  halanian,  báh^iy  at    iba 
pang  ganganito. 

RAJA.  f.  Pidpid  nang  káhny;  ó 
kasibak  na  kihoy.  ||  Láhtng;  puttik 
nang  anomang  bágay.¡|met,  P.ikÍ  á 
bang;  bahaging  ipinamini.thagi;  6 
pinagáagaw,inan;  v.  gr.  S¿  Fulanoy 
nakákuha  na  nang  pakinábang,  h  na- 

kákiíha  na  nang  kaüahagi,  Fulano  Hampas  nang  suga  6  pamítik. 
ya  sacb  raja;  ako'j/  magpipüU  kuimi-  Gayón  diii  ang  táwag  sa  pasa  ó 
ha  0  makáagaju  nang  kauntí  6  caha-  mansa  nang  balat,  na  búlirit  sa  pag- 
GiNG  anomán  kimg  viangyáyari,  yo  he  kakasakit,  iS  pagkahLÍlog,  etc.  ||  mee, 
ie  sacar  raja  como  pueda. — ffítccrse  Sakít;  dalamh;itíng  big'áng  dumatal. 
rafas,   fr.   Lumáhang;  magpiitok  ang      |[  Kapanganyayáarig    nanggálíng     sa 


na  tita 

RALLO, 
ó  pangáyod. 

RAMA.  f.  S; 
ganakan. 

RAMAJE,    m.    der.     nang    rama. 
Karamih.ing     sangá.  |]  Pagsasangá. 

RAiVIAI.AZO.  m.  aum.  ng  rama. 


anomán,  Míigkápiríipirasu. — Sacar  ra- 
ji.  í.  M.\'¿kMiñr,  ó  tamiihíri  ang  ana 
ni;in  niaging  hindi  mang  para  nang 
iiinánasá. — Hacer  rajas.  {.  M.imiid- 
niod;  mamaí-iagi. 

RAJADIZO,    ZA.   adj.    der,    nang^ 
raja,    l^abangín;    basagíií. 

RAJAR,  a.  Sibakfn;  Myakíi);  ó 
pidpirín  ang  káhoy.  Sit.áiabi  rin  ña- 
man Sa  iba  pang  bágay,  na  pnra 
naní^:  siiíakín,  ó  hivakín  a/tg  u/o, 
RAJAR  la  cabeza.  \\  niet.  y  fam.    MaL^- 


iüá. 

RAMERA,  f.  Babaying  nagpá- 
panpa    nang    kaniyang   puii. 

RAMERÍA.  í.  Kapisanan  nang 
manga  babaying  nangángalakal  nang 
katawang  sarili.  |¡  Pangangalákal  ng 
kalaw."lii;    ó    pagoapaupá    nang    puri. 

RAMIFICARSE,    r.    Magsangá. 

R.^MILLETE.  m.  Kapisanan  ng 
saiísaríng  mababangong  bulaklak  na 
pinagsaglilsag'it,  al  ginawáng  pamuti. 
[)  Matarnís    na  tabas   bung*a  nang  ká- 


y  Google 


KAM 

hoy,  na  iniháhayin  s^  niesí  iiang 
piging.  !l  uiet.  Ang  kapisanan  nang 
manga  bágay  tía  mahd-;ay  at  pakí- 
kinalíangang  g;tmitiii  sa    anoinán. 

RAMIZA.,  f.  dcr.  nang  rama.  Ka- 
pisanan    nang   aiaiigá  sangáiíg    ¡Kilol. 

RAMONEAR,  a.  dei.  nang  rama. 
Pdtlfn  ang  mangí  sangá  nang  kS- 
hoy.  II  Pulputing  k^nin  nang  háyup 
ang  manga  sangá  ó  daliori  n;uig 
kkhoy. 

RAMONEO,  m.  der.  nang  rama. 
Ang  p.ígpHtol  nang  sangi  nang  ká- 
hoy.  II  Pagiíutpot  nang  háyop  nang 
jnangá  sangá  ¡lí   dahon  nang  kihoy. 

RAMOSO,  3A.  adj.  der.  nang 
rama.   M.isangá  ó   niaranñng    sangí, 

RAMUJOS,  der.  nan^;.  fama  ni. 
pl.  Maliliit  na  í^aiígi  nang  kíiiioy, 
6  binigkíi  na  sangáng  maliliit  nang 
káhoy. 

RANA.  f.    Palaká;  tugak;    küTííik. 

RaNCAJAR.  a.  IJunutin  ang  ki- 
hoy   nang  .sapo¡    sa  ugat. 

RANCOJO.  m.  Salubsob  sa  ba- 
lat. 

RANCIARSE,  r.  Umanlá|lMaÍra- 
bak. 

RANCIO,  cía.  adj.  Maanlá.  |1 
Imbak;  tinágóng  maluat.  |{  Matanda; 
llíml. 

RANGO,  m.  Ang  c/ase,  ó  kalá- 
gayan  sa  pamamayun  nang  báwa't 
isang  law,). 

RAPACIDAD,  f.  HíÜgnang  locb 
sa  pagnanák;iw.  Sinásabi  nam;in  sa 
manga  ibo- g  mandadágii  at  iba  na- 
mang  háyop  na  apar  ang  p;iá.  li  Pa- 
"gang'íg^w;  pangiiuoiit. 

RAPADOR,  RA.  m.  y  f.  Ma- 
ngAáhit.  [|  fam.  Baibero.||niL-t  M^ngu- 
uiiiit;  inagnanákaw;  |inángangigaw. 


—  492™ 

BAP 

RAPADURA,    i.    Pagáhit.  11  Ini. 

iiit;    áKil.  II  Panguumit;    pagágaw. 

RAPAR,  a.  Ahitin  nang  lab.lsa 
ang  biihok.  Ginágamit  iiamán  sa 
lugaí  nang  gnpUán  na?t^  sagad.  || 
faiii.  Ahitan  nang  balbáíj.  ||  Nakawin 
nang    paagaw.  ||  a.    Magáhit. 

RAPAZ,  adj.  M.ihílig  sa  pangu 
innit;  ó  ta  pagnanákaw.  1¡  m.  y  f, 
Bátáng  puhut;   ó    pas  it. 

RÁPIDAMENTE,  adv.  m.  Bi. 
glá;    tnaluUn.  \ 

RAPIDEZ,  f.  Kaliilman;  bi  ís; 
kabiglaán.  1 

RAPIDO,  DA.  adj.  Mabilis;  ma- 
tu:in;    big'á. 

RAPIÑA,  f.  Pangaágaw;  pangha- 
hárang;  ó  paguanílkaw  nang  paagaw 
at    sápilit.'in. 

RAPIÑAR,  a.  fam.  Manghárang; 
mangigaw. 

RAPISTA,  m.  f.im.  Mangiáhit; 
manggiigupjt. 

RÁP  TA.  f.  y  adj.  Babaylng  iná- 
gaw;  ó  hinibó  nang  lalaking  ¡tina- 
nan  sa    magíilang. 

RAPTO,  m.  Pagágaw;  ó  pagta- 
lanan  nang  lalaki  ya  isang  babayí. 
II  Pagkawalá   nang     díwá. 

RAPTOR,  RA.  m.y  f.  Ang  tia- 
ngágaw;  ó  umágaw  nang  isang  ba- 
bayi. 

RAQUÍTICO,  CA.  adj.  Yayat; 
onsiyánií;    mahiná    ang  katawán. 

RAREFACER,  a,  irreg.  como. 
satisfacer.  Ang  verbsjng  ito'y  halos 
hindi  ginágamit,  kundí  sa  ger.  ra- 
refaciendo, at  sa  p.  \>,  rarefacto.  Da- 
langan;  bubaghagín.  |(  t.  Dumalan^; 
mamabaghag. 

RARO,    RA.    adj.    M  dálang,   at  j 
bumábaniíl-lIKatakataki. II  Hindi  kau- 


y  Google 


RAS 

lA'Í\n-¿  masigyari  6  rnákita.  n  Madi- 
]i^;  O  tángi  sa  iba. — Rara  cesa.  fr. 
¡Kiukalaksng  bigay;  ó  bágay  na  dí 
IkiJg'aüán. — Raras  veces,  fr.  Bihfra; 
¡Diinakánaká;  maminsanminsan.  — Ra- 
ro, adv.  de  tieinpo,  Bíhdá;  madíi- 
\m%.~De  raro  en  raro.  mad.  adv. 
Bihíbihirá;  lubháng  madálang  na 
paiialion. 

RASADURA,  f.  Pagkalos.  [I  Pag- 
iági;  ó  p:igkáki-vki3  n^ng  tnarah.iii 
iiang    isüiig   bágay    sa  iba. 

KASAMEN TE.  adv,  m,  Mi-Üwá- 
nag  al  háyagan;  waláng  palikuadü- 
kuad;  tápaian. 

RASAR,  a.  Kaliiain.  I  Siimágí; 
diimaán  iiarig  iiiriíahan  ang  isang  hk- 
gay  sa  iba,  at  niwíwiká:  la  bala  rasó 
li  pared,  anq  bala  aj'  súmagí  ja  pader. 

RASCADERA,  f.  Pangámot.  II 
fam.    Ang  almühasa. 

RASCADOR,  m.  Tagakask'is 
nagkikiüis  6  Dagpápakinis.  ||  in.  Pa- 
iigaskás;  pangkinis.  ||  Sípit  naiig  bu 
hok  nang  oabayi  na  may  pamuting 
baló, 

RASCADURA,  f.  Pagkámot;  pag. 
kaskás.  ii  Káiiiot;  ó  galos  at  hadhad 
nang  kámot. 

RASCAR,  n.  Kamutin  ang  baiat, 
iiang  kuk(5  6  nang  anomang  bágay 
na  magalás.  ||  r.  i\[;tgkamot. 

RASERO,  ni.  Kalos;    6   pángalos. 

RASGAR,  a.  Wahii-i;  gahíin;  ' 
itin;  tilasin. 

RASGUÑAlí..  a.  Galiisaii;  kamii- 
liii  na  sugatan  nang  kiikó,  aspüé, 
etc.  ang  baíat. 

RASGUÑO,  ni.  Galos;  halas;  ó 
káaiot  nang  kuko,    aspilé,    etc. 

RASO,  SA.  adj.  Pátag;  matinis, 
il  ai.  Kayong  sutlá   at  makintab. 


•  49-3  ■ 


RAS 

RASPAR,  a.  Kaskasín;  kalisín.  li 
m.   Sumigid  sa   ddá  ang  álak. 

RASTRALLAR,  n.  Suraagiok 
ang  látiko  ó  anomang  ganganitó; 
hurnaginit. 

RASTREAR,  a.  Bakasín;  6  sun- 
dán  ang  bakás,  na  doon  halatafn  ang 
anoináR.  ||  met.  Siyasalin;  amoyán  ang 
isang  bágay  sa  manga  landá  ó  hiná- 
Ung  nápapansin.  []  n.  Lnmipad  ang 
mangX  ibón  nang  lubhang  mabába 
na  halo?  sumáyad  sa  liípá.  |¡  Manga- 
yupápa  nang  boong  kabastusán. 

RASTRO,  m.  Bakás.  |1  Panghila; 
ó  pangbátak  nang  anomán.  |1  K.alay- 
kay;  ó  pangáhig.  Q  met.  Ang  bakás; 
ó    labí  nang  anortan. 

RASTROJO,  m.  Dayame;  ó  pínag- 
gapasang    naiwan  sa  pinítak. 

RASURA.  í.  Paggupit  nang  bu- 
hok;  pagáhit.  !i  Yauíoam;  pinagkaÜ- 
sán.  [|  pt.  Latak  nang  áiak  na  pinagl^- 
lagáan  nang  pilak,  at  nang  ito,y 
pumiitf;  ginágamii  namán    sa    iba  pa. 

RASURAR,  a.  Gupitín  ang  bu- 
hok;  ó  ahitin  ang  balbás.  |)r.  Mag- 
áhit. 

RaTA.  f.  Dagáng    babayi. 

RATEAR,  a.  Bawasan  nang  ka- 
tamtafnan.  ]|  Mamahagi;  ó  bahaginfn 
nang  katamtaman  sa  bávva't  isa.  |) 
Mangumit  nang  boóng  katalasan  at 
liksí  nang  manga  l)ágay  na  niumun-" 
,-  ting  halaga.  II  n.  Gumápang;  umúsad 
sa   i  lipa. 

RATERÍA,  f.  Pangutimit.  II  Ka- 
bastiisán;  kasükimán  sa  bágay  na 
munti    ang  halaga. 

RATERO,  RA.  adj.  der.  nang 
rata.  Ang  umiíusad;  b  gumágapang 
sa  Iiípá.  II  Manga  ibong  hilos  sumá- 
sayad    nang    Idpá    kung    luniipad.  || 


y  Google 


—  494 
RET 

Manguum't;  ó  lekas  na  mangugupit 
nHng  bulsá;  b  magnanákaw  nang^  bá 
gay  na  munti  ang  halaga.  ||  met.  Aba; 
ó  bastos  na  pagiiugáií.  U  Hámak  na 
t.iwo. 

RATIFICACIÓN,    f.    der.    nang 
ratificar.   Pagpapatíbay;  pagpapatutoó     towítan.  -  echar 
sa   sinabi  6  fjinawá.  makilalb.  — jítííer 


RAY 

tüÜn. 

RAYA.  f.  Giíhit.  II  Hangá;  ó  han- 
gahan  nang  isang  bayan,  provincia, 
ele.  II  Isdáng  pagi.  — á /-(íj'íi,  mod.  adv. 
Sa  loob  nang  karampatangf  gtíhii; 
sa  kut.imtaiiian;  <S  níiaayos  sa  ka- 
■aya.  fr.  Makiagaw; 
raya.     fr.    Lumáid; 


RATIFICAR,    a.    for.  Kunan  ng     hiimigit    sa  iba;  mamukod    ó  huniít- 


bagong    tanong    ang  manga  saksí 
nar.g   pagtibayin     ang    unang   sinabi 
ó  ginawá. 

RATO.  m.  Saridalí;  sagÜi.  Kung 
kasama  nang  bawa't  isa  nang  ma- 
nga adjütivong  bueno  ó  malo  ang  ka- 
hulugán  nitóng  manga  adjetivo  ay 
mahúsay  ó  masamá:  t,  gr.  mahúsay 
b  MATiWASAY  na  sandal'i,  talo  üueko; 
MASAKLAp  Ó  MASAMANG  saudali,  raío 
MALO. — A  ratos.  Mamirisanmínsan; 
tnanakániíká,  —  buen  raío.  fam.  K;'.- 
ramihan;  kisaganáan  nang  anomáii. 
■~de  rato  en  raío.  mod.  adv.  Ma- 
nakánaká;  ma)!a'tinayá.=/ííríi  rato. 
f.iin.  Sa  uiahábá.ng  panahón. 

RATÓN,    m.    Oagáng   lalaki. 

RATONA,    f.    Dagáng  babayi. 

RATONAR,  a.  Kagatín;  ngatnga- 
,tín  nang  daga  aiip:  anoniáii.  ||  r.  Mag 
kasakit  ang  piísá  sa  karamihan  ng 
kii'iáing   daga. 

RATÓN  KRA.  f.  der.  nang  ra- 
tón. Patibong  na  panghulj  nang  daga. 
II  Liingá    nang  d;!gá. 

RATONERO,  RA.  adj.  der.  rg 
raíón.    Mandadngá.   Sinásabi  sa  púsá. 

RATONESCO,  CA.  adj.  der.  ng 
i'aibn.   Nánukol   sa  daga. 

RAUDAL,  ni.  Kaa^üsan.  ||  met. 
Kasaganáan;  ó  karamihan  nang  ano- 
mang    páminsanang    dunialal. 

RAUDO,    DA.    adj.   Mabilís;  nia- 


say  sa  anonián.— /'aM/'  d$  raya.  íi. : 
Lumampás  sa  k^tamtaman;  ó  sa  ka- 
towiran;  niagkíilang  sa  karampátang 
kagalangán. 

RAYADO,  p.  p.  nang  rayar. 
m.  Ang  iiiairgá  giíhit  nang  isang 
damít,    k;iyo,    ele. 

RAYAR,  a.  Gnhitan;  ó  gtimtíhit 
nang  anomán.  ||  ,?urahín;  ó  guhitan 
ang  isang  siíiat.  [|  n.  met.  Mangibá; 
ó  maimikod  sa  iba.  ||  met.  Máiapit, 
máhawig  ang  i-aug  ■  liügay  sa  iba  (1 
¿uníllang;    niagliw.uiag;    v.    gr.  Sumí- 

SILANC,     Ó     NAGLÍLIWANAG     ang    haW, 

RAYAKA  el  sol,  elc.i:=:en  desvergüenza. 
Máiapit,  máhawig  sa  kawalánghiyaán.  | 

RAYO.   in.    Ang    gúhit    na    mato-  i 
wid    na    [>in¡igpípalagyang    tiniílung- 
tuiigan  ó   ünúLUngü   nang    anomán.|[ 
Sinag  nang  anomang  bágay  na  «la-  , 
liwátiag,    láló  na    ang    nagbiíbuhat  sa  ; 
áraw,  ¡I  Lintik.  (l  Sa  ru^da  .ay    báw.i'l 
isa  nang  pinakaladyang  nang  gulorig, 
na  iiakapákó   ^a    mesa;   ó  ang  rayos 
nang    rueda.  ||  met.    Ang     armas  de 
fuego.  II  nrít.  Alinmang  bágny  na  may 
nialaking    lakás    ó    bísá.  ||  .Tict.    Ang 
lubháng  nialiksi  at    niataliiio'ig   í^ipí 
6  matiksl  at    madali  anoman  ang  ki- 
lusin. 

RAYOSO,  SA.  adj.  drr.  nang 
rayo.  Mngiíhíl;  ó    may   mangí   giíhii. 

RAZA.    f.    Láhi;    ának;  o   ankná. 


y  Google 


RAZ 

|(net.  Kilidad  nang  isatig  bágay, 
)íon  sa  kaniyán^  pagkáy;ir¡  ó  pag- 
ágawa  |]iiiet.  Ang  liwánag  nang  ¿va w 

iianf;   (iaw, 

RAZÓM.  f.  Kruowiran.  ||  ísip;  6 
lagiísip.  II  D„hilán.  |1  Pagsasabi;  pag- 
abalíla   ||  Katampjtan    sa    hrilagáng- 


495  — 

REA 

REAGUDO,  DA.  adj.  Nápaka- 
tulis;  nialabis  nang    tulis. 

REAL.  adj.  Túnnv;  tutoá.  ||  Arg 
náuLikol  sa  hári.||met.  D.ikíiá;  lubliá''g 
niarilag;  marangal.  ||  Tapal  na  kaloo- 
ban.  II  Magandá  at  malial  na  loob.  ii 
fam.  Lubháiig  mabuli:  v,  gr,  lubhang 


igbibilí  ó  pamimilí,   at  niwíwika  sa     mauvtííig  dalagaj^EM.  moza.\\m,  Ang 
níhinging    liibh4ng"    mataás*  na    ha-     lugal  na  kináhihintúan  ng  isang   huk- 


igá:  Liiiiiagay  pd  kayó  sa  kata:vi 
k-í.\ti,  póngase  F.  en  la  razón.  Da- 
llan; daliidahilán. — Poner  en  razón. 
PayaijSin  ang  nagkákngaüt  6  nag- 
íialo.  Pangus^pan  ang  y'inoiiian  nang 
nabalásik,  ó  inay  hálo:ig  pariisa. — 
Ponerse  á  razones,  fr.  MLikipagtalo;  ó 
nakipaglíituláii. — privarse  de  razón. 
\.    Magíiilini    ang  í.up.     Lálóní  ka 


at  láló  na  ang  lu¿al  na  kiná- 
lalagyan  nang  hári  d  nang  general. 
Giiiágamit  naiiiang  plural  sa  kahu- 
lugang    iió.  II  Ang    salapíng    sikápat. 

REALENGO,  GA  adj.  der.  nang 
ieal.  Náuukol    sa  háií. 

REALIDAD,  f.  dev.  nang  real. 
K.-iluna)'.in;    katntohanan. 

REALIZACIÓN,   f.    der.  ng  rea- 


miwan;:^  sabihin    sa    langó.  '*Toinar     lizar.    P<igkakátutoó;    pangyayari. 


nzon,  h  lomar   la  razón,    f.    .Salinin; 

ndá;  ó    ikipia  ang  anomán   sa  'a- 

<,\\\ú,    übrong   tandáan. 

RAZONABLE,  adj.  der.  nang 
'azinar.    Akmá;  tS    íámá  sa   katowi- 

n.  II  mr-t.    Katatagán;    kainaman. 

RAZONADO,  DA.  p.  p.  nang 
■azofiar.  adj.  May  ísip  at  mabüti  ang 

towiran. 

RAZONAMIENTO,  m.  Pagnia- 
matüwid. 


REALIZAR,  a.  der.  nang  real. 
Tutohanin;  gawíu.  ||  r,  Matunayan; 
maging  tutoó;  mátiiloy.  ||  comer.  Ipag- 
blí;    salapiín    an^^^   kalákal. 

REALMENTE,  adv.  m.  Túnayf 
tutoó.  II  Sa   katunayan, 

REALZAR,  a.  Ipátaas;  itampok. 
IIFaditagín.  II  Paumbukín  ang  ano- 
mán. [|  Buldaháu  nang  realzado;  o 
lagyán    nang    labor    na    nakaumbok. 

REAMAR,  a.    Sintahíng    muli;  6 


RAZONAR,  n.  y  r.  Magmatowid;     giliwin  nang    lubhang   nialakíng  pag- 


angitowiran.  |1  Magsalítá  nang 
valáng  tuto,  at  huKg  lámang  di  nía 
Lá|-)agsaiiiá  :=con  alguno.  Ma-kipag- 
iivítiiwiran  sa  iba, 
REAGRADECER.  a.  irieg,  como 
■radecer.  l'akágantihin  ó  kilanling 
malabis   ang   lítang "  na   loob. 

RE.AGRAVAR.  a,  Pabigatín;  ó 
patindihiiig  lá!6  ang  anomán.  ||  r.  Bu 
iTiigit  na  lá'o;  inininding  láió  ang 
iriumán. 


íbig. 

REANIMAR,  a.  Magpalakás;  ó 
bigyáng    lakás.  ||  met.     Palakasín;    d 

'  buhayin  ang  loob;  patapangin  ang 
náliilupaypay  na  loob.  ||  r.  Lumakós; 
ó  magbágong  lak^s.  II  Tumápang;  ma- 
bíihay  ang  loob. 

REAPARECER,  n.  ¡,-reg.  como 
agradecer.  }^i\.\\\-\^  iuaiipoi;  pakitan«- 
niuli. 

REAPARICIÓN,    f.    der.    nang 


vGooQle 


—  ,495  ~ 
REA  RAB 

7-eaparecer.   Miiling   pagÜtaw;  panib^-     pisanan  nang:  sarísaríng  bágay.  (I  met. 
Ang  kapisanati    naiig"    manga    binya- 


gong    pagsipot. 

REAPRETAR,    a.    ineg-.    como     yagan,    na    pinamáavilialám 
acertar.  Páhigpitan,|[H¡gpitÍDg   niui.     nang  isang  parí. 
||r.    Páhigplt. 

REARAR,  a.  Muling  araruhiii.  || 
Halóin. 

REATAR,  a.  Ibnntot  ang  isang 
háyop  sa  isa.;  ó  itált  ang  isang  \\\- 
yop  na  ibuntot  sa  iba  at  nang  mag- 
sunod  sa  paglákad.  Pagbuntutín.  |¡ 
Muling  talian  ó  higpilín  ang  t&li. 
|]niei.  Pahinúhod  sa  pasiyá  nang  iba. 
■  REAVENTAR,    a.    irreg.    como 


iíikop 


REBATE,  m.  P.igdadaop;  pagaá- 
way;    paghahániok, 

REBATIÑA,  f.    Rigaagawán. 

REBATIR,  a.  Salangíangín;  paud- 
lotfn  ang  lakái  ó  bilis  nang  iba. 
|[  Pukpuking  magaiing,  fi  met.  Pag- 
labanaii;  iwaksí  kiing  tiiksó  ó  hiká- 
yal   na    ma^^amá    ang    sinásabi. 

REBATO,  m.  Biglang  paglúsob; 
ó   pagdaliihong  sa  kaáway;   na    may 


acertar.   Pahanginan,  ó  iyangyang  na     k;ihaÍong     lalang.  [|  Anoraang    bágay 


muli.  II  Hungkuyín   iilí;   mutiiig  ip.-i 
hangin. 


liindl  ináakalíl  ay  bigláng  duiíia- 
\-i\.~ de  relíalo,   mod.  adv.  fani.    Ka- 


REBAJA. -f.    Bawas,    ó    baba    na     ginsaginsá;    kagyat. — tocar   á   rehato. 


ginágawá   sa    anomán. 

RABAJAR.  a.  Bawasan;  babían; 


Repikiliin   ang  kampAuá;  6  tugtugín 
ng    fiímbgl,   dáhíl    sa    siínog  d   ano- 


ó  kulangan    ang  anünián.  [|  lalís    ang     máng  gulong  malakí, 


isa;  ó  huag  ibílang  sa  katunkíilang 
tinátangnang  kasalukuyan.  =-(dÍez  pe- 
ses)  de  la  suma  total.  Awasán  (nang 
sangpuóug  piso)  angkabooang  bílang. 
[I  r,  met.  Magpakabábá;  magpaka- 
abá.||MEigpakahániak;  6  gumawá  r.ang 
kabastusán. 

REBAJO,  m.  carp.  y  cant.  Sá- 
bak    nang    káhoy   ó    nang  bato. 

REBALAJE,  m.  UlI-iílÍ. 


Biny.Tgáng 


REBAUTIZAR. 

mn)í. 

REBEBER,  a,  Uminom  nang  ma 
dfllás;  magpakainoni. 

REBECO,  CA.  adj.  f:.m.  MasÜ- 
ngit;  magagalilín.  ||  Simaron;  ó  hindí 
manso;    rnsilap. 

REBELAR.  a.  Papagalsaliín;  ó 
magtayo  nang  isang  pagaalsi.  \\  r. 
Manghimagsik;     magalbá;     lumab 


REBANADA,  f,  Híwá,  ó  pirasong     surouway.  ||  Hiimivvalay  sa  piíkikipag- 
manipís    at    mñhábá_  nang    anomán;     íbigan  sa    kápowá 


kaliíwá;    kagáyat.  ||  Pagtigpás;  pagpíi- 

got:   V.    gr.    Sa   isang   tigpás    piuK- 

gutan.  siyá   nang    ulo,  de  una    rjíba- 

.   NADA    le  carth  la  cabeza^ 


REBELDE,    adj.     Sowail;    masó- 

wain.Tl  met.  Píi-jo  na  hindf  nalála- 
muyot  nang  inang.\  pakifang  loob; 
híüg  na  di    napahihinuhod    sa    kato- 


REBANAR.    a.    Gayatin;    hiwáln     wirun.  ¡|  Ang    tíksil  niakisania, 


nang    manipí-s    at    pahabü   ang    ano- 


REBELDÍA.  f.  Kasowa>6n.l|Pag- 


mán.  11  Tigpiísln;    piigiilin;    pnngiisin.     siiay;    paglahag;   panghihtmagsik. 

REBANO,  m.  Man;ida;  kaw.in;  <S         REBELIÓN,    f.  der.  nang  rebelar. 
kapisanaii  nang  uiaiig^i   háyop.    Ka-     Pagsiiay;'   pa!;':i'>-";    "T^r;."";    pang- 


y  Google 


REB 

^hi'íiap!sik   naiig    labaii    ?a    hárt, 

REBELÓN,  NA.  adj.  atim.  nanff 
rebelde.  Lubháng  suwail.|jMasiíwamg' 
lágí.||K.abayon^    áayaw  pípihit, 
REBENDECIR.    a.    írreg.    como 


—  497  — 

REC 

niHÜ.  II  Kuniayaw;  b  mu'íng"  kumulo, 
REBUSCA,    f.    Panghiíiimálay.  li 

Labí;    lira.  j|  Paguusísá,. 

REBUSCAR,    a.    Man£rhimMay; 

niamúlot    nang  laglag.  j[  Halawín;    6 


kndecir.   Bíndisíonang;  mull;  muiing'     hanaping    magaling. 


bend¡tahin_ 

REBIÉN.  adv.  m.  fani.  LiibMng 
ñliibuli. 

REBISABUELO,  LA.  m.  y  i. 
Niínó    sa    talampakan. 

REBI2NIETO,  TA.  m.  y  f.  Ap5 
sa    talampakan. 

REBLANDECER,  a.  irreg  como 
agradecer.  Palambiitín;  papanariwáin. 
I  r.    Liimambot;    6    manan'wá. 

REBLANDECIMIENTO.  m. 
Paglnmbot;    pananarfwá, 

REBOSAR,  n.  Umápavv;  lumá- 
naw;  lumabis  sa  katatagán  á  sa  kí- 
nSsisÍdIan.|[(iiet.  Sumagáná  sa  ano- 
wán:  V.  gr.  sagána  6  laeis  sapana- 
mlapí,  REBOSA  en  dinero,=.de  agua. 
Umápaw   sa   tiíbíg, 

REBOZAR,  a.  Ealutin  ang  ú!am 
na  kapulan  ng  itlog  at  harina,  at  saká 
luiiiin  sa  mantíká.  ]|  Balulin,  ó  tak- 
[)án  halos  ang  boong  mukhá  nang 
kiíroot,    inawak  ó  capa. 

REBOZO,  in.  Hi;á;  alangálanj 
íákót.  [|  P.igtatakip  nang  panyó,  ii-i 
wak  6  lambong  sa  mukhá.  |[  met, 
Dahídahilan. — de  rebozo,  mod.  adv. 
Líhim;  palagó.—  J/«  lehozo.  mod.  adv. 
Háyagan;  lálanipakan;  waláng  1: 
kuadükuad.  * 

REBUENO,  NA.  adj.  fam.  Lub- 
hane  mabuti 


RECABAR,  a.'  ICamtán  sa  Mhog 
ang  ninánasS.  |]  r.  Magtamó  sa  lilhsg 
nang  anomán.— ro»,  de  alguno.  Kam- 
tán  sa  mahigpit  na  káluUihog  sa 
kangínoman. 

RECADO,  m,  Bilin;  6  pabilin.H 
Pakumustá  ¡|  Baunan.  ||  Pagiíngat.  ]) 
Sankap. 

RECAER,  n.  irreg.  como  caer. 
Mn!íng  malíiiílog.  |¡  Mabínat.  ||  MuIíng 
makígawa  nang  salang  kinShuIugan 
nang  minsan.||MahúIog  sa  sakop  nang 
iba  ang  anomán;  ó  mahiílog  sa  iba, 
ó    mJipasaiba    ang    anomán!; 

RECAÍDA,  f.  Bínat;  6  muiing 
pagkaliblog  sa  anomang  sakit  6  ka- 
ni  altan. 

RECALENTAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  línit  uU.  |(  Makáisip  ó  sum- 
pangín  nang  kalupaán  ang  tawo 
ó  háyop  man.  ¡|  Papaginitin;  ó  paga- 
líting   lubhá,  II  r.    Mr-gínit;  magálit. 

RECÁMARA,  f,  Silid  na  lalag- 
yán  nang  hias  ó  kasankapan  nang 
pamamáhay.  [|  Sa  manga  armas  de 
fuego' zy  ang  lugal  na  kinálalagyan 
nang  kargá.  ||  met.  Pagiíngat-,  kali 
himán;  at  niwíwíka:  Ang  iawong  ito'y 
7nay  malaking  pagiíngat  á  kalihi- 
MÁN,    este  hombre  tiene  mucha  kecá- 


a,   Paliting  muH 


UrARA. 

RECAMBIAR. 


REBUFAR.  II.  Sumingásing  nang     ang  anomán.  ||  comer.   Punan,  6  pa- 
malakás;    b    muüiig    biimingásing.         tungan     nang     bagong    patfibo    ang 

REBULLIR,  n.    irreg.  como  hru-     cambio   nang    salapí. 
ñir.  Kumiyaw;  kuniutd;  maggálawaiig         RECAMBIO,  m,  MuÜng   pagpa- 

63 


vGooQle 


REC 

Palil;  ó  ikalawántí  palit.  il  Ikalawáng 
pagpapadalá    nang  salapi  sa  cambio. 

RECANCANILLA,  f.  Ang  pag- 
pipilaypilayan. 

RECAPACITAR,  a.  Waríwarlin; 
isiping  mahúsay  ang  anomán.  ]|  n. 
Magwaríwari;    niagtsip    na    niEibiui. 

RECAUDACIÓN,  f.  der.  nang 
recaudar.  Paniningil;  páningilan. 

RECAUDAR.  ?.  Maningil;  sÍ- 
ngilín. 

RECEÑIR,  a.  irreg.  como,  ceñir. 
Muling  ibigkís;  ipuliipot  na  maigi; 
bigkisán  nang  mahigpit. 

RECEPCIÓN,  f.  Pagtanggap.  II 
Pagsaldbong. 

RECEPTADOR,  R A,  m.  y  f.  Ang 
tagapagkanlong;  kanlungan. 

RECEPTAR,  a.  ItágÓ;  pagtak- 
pan  ang  sínoman  ó  ang  anomán.  1| 
Tangapín;  kupkupín,  ||  r.  Magt^gó; 
magkanlong. 


REC 

=.por   correo.    Tanga- 


alangilaiig    sa.; 
pin    sa   correo. 

RECIBO,  m.  Ang  kasulatang  k¡- 
nJitititikan  nang  pagkátangap  nang 
anomjin. 

RECIÍÍN.  adv.   t.   y 

RECIENTE,  adj.  E3go;  saríwá; 
kayáyati  pa  lániang;  b  hJndí  pa  na- 
lálaon.Tiig  nangyáyari. 

RECIO,  lA.  adj.  Malakás;  ma- 
tíbay,  ti  Batíbot.  ||  Malaki.  j|  Magandá 
ang  likas.  ||  Masungit  ang  iigáü.  i 
niet.  Mahírap  íiisín,  d  gawín.  ||  M.i- 
lakás  na  lüpá.  [|  Panahong  masamá, 
:=de  cuerpo,  Malakás  ang  katawán; 
batíbot  ang    pangangatawán;  tikasán. 

RECITAR,  a.  Salitin;  6  saysayín; 
sabihin    nang  malakks. 

RECLAMO.  IR.  Patigatíng  ibón; 
páin.  II  Ang  sulsot;  d  sigaw  sa  pag- 
távvag  sa  kangfnonian.  {|  met.  Ano- 
mang     nakaháhaUnang     bágay.  ||  for. 


RECIBIDOR,  RA.  m,  y  f.  Taga-     Pagreruklr.mo;  pagsasaysay  nang  nialu 


tangap.  11  m.    Lugal    na  tangapan    sa 

dumárating. 
RECIBIMIENTO,   m.    Pagtang- 

gap.||Pagsaliibong.|IAng  lugal  na  tang- 

gapan  sa  piiroápanhik  na  diimádalaw. 
RECIBIR,     a.    Tangapín.  [|  Sahü- 

rin   ang   upa  6   sueldo.  [|  Makátang- 

gap  nang  kasiraán;  dalamh¿ti;  ó  ka- 
rowahaginan.||Harap¡ng  kbanan  ang 
kaáway.|jSumaíübong.  ii  r.  Maggrado 
sa  anomang  karunungan  ó  eiefici'a. 
=.de  abogado.  M-\gabog.ido.=¿«  me- 
dicina.  Maggrado  nang  \)Ag\ii.\médÍco. 

=^é  cuenta  (alguna  cosa]  Tangapín 
sa  cuenta  nang  lítang  nang  isa  (ang 
anomán)  ^¡/í  fríflí/t*  (auno)  en  casa. 
Tangaping  alílá  (ang  ísá)  sa  báhay 
=¿«  cuenta.  Tangapín  sa  cuenta 
nang    isa    ang    anomán.    Tansapín 


wid. 

RECLIN.^CIÓN.     f.    der.  nang 

reclinar.   Pag'hílig;    pagsandig.  ||  Pag- 
káhilig. 

RECLINAR,  a.  Ihilig;  isandig. 
II  r.  Humilig;  sumandig.  =en,  sobre 
la  almohada.   Hiimíiig    sa    unan. 

RECLINATORIO,  m.  Hiligánj^ 
sand'gan,  ||  Mei^ang  maliit  at  makílirt 
na  may  tarima  su  ibaíbá,  na  lúhu- 
ran    sa    pagdarasal. 

4Í.ECLUIR.  a.  irreg.  como.  huir. 
Kulungfn;  ibüangó;  piitín,|¡  r.  Mákti- 
long;    magkuiong. 

RECLUSIÓN,  f.  P,igkiikiilong  na 
küsá;  ó  pagligpil.  II  Pagbibilangó.  [| 
Ang    kinákukulniígang    lugal.  j 

RECLUSORIO,  m.  Kúlungan. 

RECOBRAR,   a.    Bawün  o  singí- 


vGooQle 


REC 

iing  muí!.  II  Mákuha;  6  mabáwi  ang 
anomang  tiawalá  6  nalalo.  ||  r.  Ma- 
nadli  ang  anomán;  makabáw!.  ||  Ma- 
kialam  tawo  ang  nawalán  nang  diwá; 
pagsaulang  loob.=<i«  la  enfeimedad. 
[  Magbkwing  lakás;  matiaúií  áng  iakás, 

MI    nasíra  sa  pagkakasakit. 
I      RECOBRO,   m.  Pagkabáwi  nang 
nawalá    ó  nalalo. 

RECOCER,  a.  irreg.  como.  acir. 
Lutüing  muli;  ó  pakalutüin.  ||  raeí. 
Pahirapan;  pasakitan  sa  loob.  li  r. 
Malulo  nang  labis.  1|  met.  Maghkap; 
raagpighati  ang  loob;  ó  masiipok  fa 
gíllil. 

RECOCIDO,  DA.  p.  p.  nang 
recocer,  met.  y  fam.  Tawong  kiLháng 
sanay  sa  anomiln.  ||  met.  y  fam.  Nag- 
híhirap  ang  loob. 

RECODAR,  n.  HumlUg  nang 
siko;  ó  sumandig  na  siko  ang  ipaniín. 
II  Lumikd  ang  daán  nang  ilog  ó  lan- 
sangan. 

RECODO,  m.  Likó  nang  aknmang 
lugai. 

RECOGER,  a.  Muüng  ligpitin;  c 
lipuning  muii  ang  anomán.  ||  Lang 
kumín;  lagumin;  pagsamahin;  ó  itum 
pok  ang  nakakálat  na  manga  bágay, 
II  Iligpit;  ó  kuluiigln  ang  sínoraan 
li  ang  anomán.  ||  r.  Lumigpit;  una 
lis;  ó  magtágd  sa  isang  lugal.  ||  I.n 
mayó  sa  malabis  na  pakikisalamiíhá 
sa  kápuwa.  ||  M.>gtipid.||Magpahingi; 
ó  matúlog.  II  met.  Hayo  ang  loob  sa 
mangi  bágay  sa  lüpá;  ó  iligpit  ang 
kalooban.  =  á  casa.  Lumigpit  sa  bá- 
hay.=c«  ú  mismo.  Lumigpit  sa  sartli 


BEC 

ngá  kagtíluhan.  1  fam.   Mahinhfn. 

RECOLAR,  a.  irreg.  como,  acor- 
dar. Saláing  muli  ang  anoraang  bá- 
gay na  tunaw. 

RECOLECCIÓN,  f.  Kasaysayang 
maiklí   nang   anoraSn.  ||  Ani.  ||  Panl- 

""rECOLECTAR.  a.  Anihin.  ||  Ti- 
punin  ang  maraming  bágay.  ||  Mani- 
ngil  sa  iba'tibang  lugal.  ||  i.  Maani. 
II  Malipon. 

RECOMENDABLE,  adj.  Dápat 
ipagtagubilin;  C  d&pat  mahalín;  ó 
halagaban, 

RECOMENDACIÓN:  t  der.  t,% 
recomendar.  Pagbibilin.  |{  Bilin;  tago- 
bilin;    ó   pakilisap. 

RECOMENDAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Ipagbilin;  ó  ¡pakilisap  ang 
sinoraan  ó  ang  anomán  na  kalingain, 
ipiígmasíikit,  etc. 

RECOMPENSA,  f.  Ganli;  bihis; 
báyad;  pala. 

RECOMPENSAR,  a.  Gantihmg 
loob;  bihisin.llBayaran.-WB/üOora. 
Gantihín  nang  pá*;  gantihin  ng  ma- 
buting  gawá. 

RECOMPONER,  a.  irreg.  como. 
poner.  Husaying  mul!;kumpunihing 
panibago. 

RECONCILIAR,  a.  Pagkásun- 
dúin;  ó  pagbatiin  ang  nagkákagalit.jl 
Duraingig  ang  pítl  nang  isang  mai- 
kling  pagkakurapisal.||Bend¡tahin  ang 
isang  nalabasáng  lugal  na  sagrado. 
=d  uno  con  su  amigo.  Ipakipagk^- 
sundó  ang  kí  sa  kaniyang  kaibi- 
gang  nákagalit;  papagkásundüin  ang 


no.    i-Umigpit  sa  sariii.  gaiig    ..-.x..)^.....,  ^.-k.-o - 

Jdel    bullicio.    Lumayd;    umflag    sa  dalawáng    magkaibigang  n'Bf  «»8»- 

aliníasnSás  ''t- « '■    Ikumpisal    ang    manga  kasa- 

RECOGIDO.DA.  p.  p.  nang  re  lanang  "ali'""''"-l|M»'''F-8líl","^SV 

co^cr   adj.  Nakáligpit;  malayo  sa  ma-  =»«   s-es  padres.    Makipagkásundo 


y  Google 


REC 

sa   kaniyang   magíilang. 

RECÓNDITO,  TA.  adj.  Náíiusu- 
lok;  ó    lubháng  lago. 

RECONDUCIR.  a.  irreg.  como 
conducir.  íhatid    ó    muliiig  ¡[jatnúgo;. 

RECOiNOCEDOR,  RA.  ra.  y  f. 
Tagasiyásat;  tagakilala. 

RECONOCER,   a.    ines-    coiiio 


conocer,  Paküsiyasatiii;  6  kilalaning" 
iiiabuti.  II  Mákilala;  v.  gr,  te  reconocí 
por  el  andar,  nákilala  ko  sa  hlkad, 
etc.  II  Kilalaiiiii  ang  tiínay  na  k.ipang- 
yarihan,  ó  pagkapiinq  nang  sinomaii. 
II  K-ilanllii  ang  ütaiig  na  ioob.  li 
Isipin;  haiataíii.  ||  Tantuín  ang  ano- 
mán.=íí  uno  por  pariente,  Ktlanlin; 
ó  tuntuning  kamagáiíak  ang  ísá.  |] 
r.  Magsisí.  ||  Kilanlin  ang  saiili.  |t 
r.    Magkilalanaii. 

RECONOCIDO,  DA.  p.  p,  nang 
reconocer,  y  adj.  Kumilala  nang  ülang 
na  Ioob;  niariínoag  gu.nanting  Ioob. 
RECONSTRUIR,  a.  irteg.  como 
huir.  Ibangong  niulí;  ó  itayong  pani- 
hago  an»  isang  báhay,  etc. 

RECONTAR,  a.  irieg.  como  acor- 
dar. Bilanging  muli;  sabihin  ó  ibalí- 
táng  muli  ang  anoiTián,  ||  Kluéntuhin 
iilí.  Ginágamit  nasiang  pnrang  recí- 
proco, 

RECONVALECER,  n.  írreg.  co- 
mo agradecer,  Mulíng  gumaliíig  at 
magpalakás  nang  katawán  ang  na^ 
bíriHt. 

RECONVENCIÓN,  f.  der.  ng 
reconvenir.  Pangiísap;    pangáral. 

RECONVENIR,  a.  irreg.  comu 
venir.  PangiiEapan;  pangaralan,=írí;«, 
de,  por,  sobre  alguna  cosa.  Pangu- 
sapan  nang,  ó  nang  úkol  sa,  dáhil 
sa  anomang  bágny. 

RECOPILAR,  a.  'I'ipunin;  pagsa- 


—  SOO  — 

REC 

masamahin;  sipiin. 

RECORDAR,  a.  ¡rreg.  como  acor- 
dar. Alalahanin;  Ó  magalaala.  ||  Ipaa- 
hialang  pítit  II  met.  Mágising;  pag- 
saiilang    Ioob,    etc. 

RECORRER,  a.  Siyasaíin;  ma 
lasin;  Ubulin  ra  tingnang  mahüsay 
ang  anomán.  {|  Paraanan  nang  masid 


ang  isang  dúaX.  •=  la  ínemoria.  fr.  Mag- 
ísip;    magkitró;  alalahanin    sa    íaip. 

RECORTAR,  a.  Bawasan;  pungu- 
san;    tabas.m;    padparán, 

RECORTE,    m.   P.igtabas;  p.\g-     ! 
babaw-.s.  ||  pl.  Pinagputulan  nang  da- 
mit,    p.ipel  at  iba  pa. 

RECOSER,  a.  Tahiing  muU  ang 
púnit    6  laslás   nang   darait. 

RECOSTAR,  a.  irreg.  como  acor- 
dar, íhí  jg;  isantjig;  isimday;  isandal; 
itagílid.  II  r.  Humílig;  sumunday;  su- 
raandig;  tumagílid.  |1  Maliilog;  mag 
puhing.mg  mahigá.  ==  en,  sobfc  la 
cama   Humílig    sa  hihigán. 

RECOVECO,  m.  Palikplikó  ng 
da^n,  batis,  etc.||met.  Pagpapálikuad- 
likiíad. 

RECREACIÓN,  f.  der.  nangre- 
crear.  Pagaaliw;  paglilibang.  Láló 
na  ang  pagdayo  sa  kaparangan  ó 
búkid. 

RECREAR,  a.  Líbangín;  aliwm. 
II  r.  Maglüíang;  magaliw.=í?i  leer. 
Magaliw  nang,  sa  pagba.sa.  —  ícw  lo 
lectura.  Maaliw    nang   pagbabasá. 

RECREATIVO,  VA.  adj.  Na- 
kaáalíít';  nakalílibang. 

RECRECER,  n.  y  r.  irreg.  comn 
agradecer,  Lumakí  6  lumago  nang 
malakás. 

RECREO,  m.  Paglilibang;  pag- 
aaliw. II  Lugal  na  áliwan;  ó  pinag- 
lílibangan. 


y  Google 


REC 

RECRUDECER,  a.  irreg.  como 
agradecer,  MlíHíUw,  6  manaiíii  ang 
niliilutó  sa  tígás  ó  lagay  na  dati 
iioong  hilaw. 

RECTIFICA.R.  a.  Husayin;  to- 
wirín. 

RECTITUD,  f.  Kaiowitaii;  ka- 
lapatán. 

RECTO,  TA.  adj.  Matowid;  ta- 
pat.  II  tnci.  Banal;  mahigpit  sa  ka- 
niyáng    manga  pasiyá. 

RECUERDO,  ni.  Alaab;  pagkáa- 
laala.  \\  Fagpapaalaala. 

RECULADA,  f.  Pagútong;  pag- 
hiniíhod. 

RECULAR,  n.  Umiírong;  umud- 
loE. 

RECULO,  LA.  ndj.  Tandang;  ó 
inahfng  tókong.  ¡[  in.  Pagúrong;  pag- 
híníihod;    pagudlot- 

RECUPERACIÓN,  f.  dei.  nang 
recuperar.  Pagkákiiliang  muli;  ó  pag- 
babalik  nang"  nawaiá;  manaiili.  ||  r, 
Manaiili  sa  dáting  lakás  ang  kata- 
wán  ó  pamumühay. 

RECURRIR,  a.  Dutnuiog  na 
raaghablá;  ó  humingi  nang  anomán 
sa  isang  makapangyarihan.  ||  Paam- 
pón;  sumalílong  sa  ilálim  nang  pag- 
latankíUk  nang  ¡bá,  ó  gutnawá  ng 
hindi  kaugaliang  paraón  típang  kaiu 
I  tan  ang  anomán.  [|  n.  Mábaiik  ang 
íiiioiiián    sa    pinagbuhatang  lugal. 

RECURSO,  m.  Pagdutog;  pag- 
sasakdal.  |]  Pagbabalik;  pananaüJi  ng 
aviornán  sa  pinangalingan.  j]  TúloI.|I 
fam,   Kagámutan;   remedio. 

RECUSACIÓN,  f.  der.  nang  re- 
cusar, Ang  hindi  pagpáyag;  ó  di 
pagtangap. 

RECUSAR,  a.  Huag  pumáyag; 
huag  tuniangap. 


■Sol  — 


RKD 

RECHINAMIENTO,  m.  Pagala- 

tiit;   paglangitngif. 

RECHINAR,  n.  Umalatiit;  luma- 
ngitiigit.  II  raet.  Gawfn  nang  masamá 
sa    loob  ang    anomán. 

RECHONCHO,  CHA.  adj.  fam. 
Pandak    ai    malakí    ang    katawán, 

RED.  f.  Lambat;  sakag;  salambaw; 
pantí,  etc.  li  Bílangúan  sa  manga  bá- 
yang  mali;iit.||  inet.  Laiang;  sf!d;  híbo. 

REDAR,  a.  der.  nang  red.  Ipu- 
kol  ang  lambat;  mándala;  magdmang 
nang  bukatQl,  pantí,  etc.;  raagkat- 
kat. 

REDARGÜIR,  a.  irveg.  como 
híiir.  Pangliawakang  liaban  ang  ma- 
towid    din    nang   katálo. 

REDEDOR,    m.    Palíbid;   6  pa- 
likid;    palibot.  —al  rededor;   en   rede- 
dor, mod.  adv.  Sa  palígid;  b.sa  pa- 
líbid.— los'  alrededores,  pl.   Ang  ma-  . 
ngá  kaniignog;  ó  manga  kalapit. 

REDENCIÓN,  f.  der.  nang  re- 
dtmir.  Paglubbs;  p.igsákop.  ii  Kagá- 
mutan;  dagison;  lakbuhan;  ó  sálilo- 
i-.gan.  [¡  Pagkahángd;  pagkaahou  sa 
kaalipinan, 

REDENTOR,  RA.  m.  y  f,  Ul- 
nnniibos;    mánanakop. 

REDERO,  RA.  m.  y  f.  der.  ng 
red,  Maglalambat;  mámamanti;  etc. 
Manbabating;  ó  nanghúhuli  nang  há- 
yop  sa  bating.  ||  adj.  Ang  náuukol 
sa  bating,  á  sa  lanibai  al  iba  pang 
ganganíto. 

REDIL,  ni.  Kural;  6  kulungán 
nang    háj<op.  ||  Biikuran. 

REDIMIR,  a.  Tubsín;  alisin  sa 
pagl;aajip¡ii.|]lligtás.  ||  Tubsfu  sa  pag- 
kásanlá   ang  anomán. 

RÉDITO,  m.  Pakinábang;  tubo; 
ó   kabuisang  tiádarapat  sa  isang  pu- 


y  Google 


RED 

hunan. 

REDITUAR,  a.  Magbigay  paki 
nábaiig;    6    pakinabangan. 

REDOBLAR,  a.  Dublihln;  ó  pu 
liáii   nang  is^  pang  ganoón.  II  Baluk 


—  ÍOJ  — 

REE 

wing  kalaháti  lámang  nang  dali  ni- 
yaiig   laki. 

REDUNDANCIA,  f.  Kasaga- 
i^an;    kalabisan    nang    anomán. 

REDUNDAR,    a.    Umápaw;    lu- 


muli  ang  anomán,  II  mil.  Tumugtog 
nang    redoble    sa    tambol.    , 

REDOLER,  n.  y  r.  ¡rreg.  como 
absolver,  fam.  Pásaklt;  kutuirot  ng 
labis. 

REDOMADO,  DA  adj.  Maingat 
at  tuso. 

REDONDEAR,  a.  Bilugin.  I|  r. 
Bumuti  ang  bühay;  makabúiioE  sa 
úlang  ó  pagaalaala;  makasiyá  6  nia- 
kabanhaw  sa  sarili  aiig  hánap.  li  Bu- 
mílog;  mamílog. 

REDONDEZ,  f.  Kabilugaii;  bi- 
log. 

REDONDO,  DA.  adj.  Mabílog. 
II  met.  Tawong  ang  pinagbuhataii  ay 
patas  nang  dugo,  waia  bagang  lua- 
taás  at  walang  rnal>ába.  ||  Maliwánag; 
tálastasan. 

REDUCIDO,  DA.  p.  p.  nang 
reduciTy  y  adj.  M„ikli;  masikip.  (j 
Mahírap;  salat   sa    pamumiíhay. 

REDUCIR,  a.  irieg.  como  con- 
ducir. Iklián;  lütán.  II  haúlí  sa  dati. 
I]  Patitáii  ang  isang  hágaynang  ibang 
kahalagá.  ))  Supilin.  H  Lamuyutin;   hi 


san^á  sa  ¡sá  ang  anomán. =í^«  bem- 
ficiü     Mak;ibuti:    pakinabangan. 

REDUPLICACIÓN,  f.  der.  ng 
reduplicar.    Pagkadublé;  pagdublé. 

REDUPLICAR,  a.  Dublihfn;  ó 
ulitin.  [1  Madubié. 

REEDIFICACIÓN,  f.  der.  nang 
reedificar.  Panibagong  pagbabangon 
nang  anomaiig    nágibá    ó    nasiiá. 

REEDIFICAR,  a,  Itayó  uli;  ó 
ibáiígong  panibago  ang  anomatig  na- 
sírS    h    nágibá. 

f^EELEGIR.  a.  irreg  como  pedir. 
Ihajlal  ull;  muling  ipalagay  sa  katung- 
kuiañ.  II  r.  ¡Vliiling  máhalal. 

REEiVIBARCAR.  a.  Ilulang  raulí 
ang  naahon  na.  (I  r.  met.  Miiüng  mag- 
pumílit;  6  pagpilitang  panibago  ang 
anomán. 

REEMBARCAR,  a.  Embargu- 
hing    mu  i. 

REEMPLAZAR,  a.  Palilán;  ha- 
linhán  ang  isang  feágay  nang  ibang 
kamukha  ó  kahalagá.  =  (/i  una  per- 
sona) con  otra.  Pautan  (ang  isang 
tawo)  nang   ibá.==(á  Luís)  en  su  evi- 


kayalin   sa  pamagitan  nang  mabaúng     pleo-  Halmhan  (si  Luis)  sa  kaniyang 
pagmamalowid.||r.  Mapilitan.  I|  Mag-     katunkuUin 


hinahon;  maghusay  nang  kilos  o  pa- 
muffiiih.iy.  ii  Magb;iwas;  magtipid  ng 
paggastá.=íí  lo  más  preciso-  Magpu-' 
mílit  na  mamaluktot  at  hung  gu- 
máaiit  ó  gum?.stá  kundi  ss  lálóiig 
kailangan.  ^e«  los  gasios.  Magtipíd 
sa  'pz%^3.^\d.,=( alguna  cosa)  d  la  mi- 
lad,  Uilán  (ang  isang  bágay)  na  ga- 


REEMPLAZO.  m.  Pagpapalii; 
pagiía^lili.  II  KapaliE;    kahalili. 

REBNCARGAR.  a.  Miilí;ig  ipag- 
bilin;    ipagbiling  inul''lmulí. 

REENCOMENDAR.  a.  ^  irreg. 
como  acertar.  Ipagtagubilin;  b  ipa- 
kJLÍsap  na    muü'tmuli. 

REESPERAR.  a.  Pakaasahan  ng 


vGooQle 


REF 

malakí. 

REFECTORIO,  m.  Ang  kiná- 
kinans  lugal  nang    isang    comunidad, 

REFERENCIA.  í.  Pagsasaysay; 
pagbabalítá  nang  anotiiáii.  ||  Pagká- 
I  katnig;  pagkáugnay;  ó  pagkákawing 
nang    isang    bágay  sa  iba. 

REFERIR,  a.  ¡rreg.  como  sentir. 
Ibalílá;  saiaysayín;  salitfn.  ||  Bangi- 
tín.  II  Itunkal;  itaán.  ||  r.  Máiikol;  mi- 

tunknl. — RKFEKENTE  á  esto,  ÚKOL  dito 
6  TUNGKOL  dito, 

REFINAR.  a.  Dalisayiri  ang  ano- 
mán.  II  met.  Pakahusayin;  pakaga- 
lingín  ang  anonián. 

REFLEXIONAR,  a.  Butaybula- 
yin;  wariing  mahüsay  ang  anomán. 
il  r.  Magbulaybiilay;  magwárí, -=5?/, 
sobre  nuestra  vtlseria.  Magbulaybúlay 
sa  ating  kasalat&ii;  magwárí  úkol  sa 
ating    kahiiapan. 

REFLORECER,  n.  irreg  como 
agradecer.   Muüng  mamulaklak. 

REFLUIR,  n.  irreg.  como  huir. 
Umiírong;  kumati  ang  tíibig,  ó  ano- 
mang  bágay  na  tiinaw.  \\  fam.  Mu- 
ling  buinukal;  muling  umápaw;  ó 
sumagáná  at  sumasal  na  lálo  ang 
anoinán. 

REFLUJO,  m.  Pagkati   ng  tübig. 

REFORMAR,  a.  Husayin;  tiba 
yan;  iiiií.  ||  Alisan  nang  katunkulan. 
|¡  BaWLisan  nang  h:ilagá  ó  bíiang  ang; 
aiioniíin.  ||  r.  Magbago  nang  íisal; 
magpakaliiísay.  \\  Magpi'gil.=í«  las 
costumbres.  Magíiíisay  nattg'  paguu- 
gálf.     > 

REFORZAR,  a.  irreg  como  acor- 
dar. Tibayan;  kapalin;  ó  dagdagán 
nang  líbay.  ||  Ululan  nang  lakás,  etu. 
II  Buhayin;  palakasín  ang  loob;  pa- 
tapangin.  \\  r.  Magiíbay;  magíiloí  ng 


503  — 

REF 

lakás;   manghináparig, 

REFRÁN,  ra.  Kawikaán. 
REFREGAR,  a.  irreg.  como  acei- 
tar. Iku'iot;  ikuskós;  b  ipákuíkos.  II 
Kuyakuyin,  ||  met.  fam.  Italampak; 
sabihin  sa  mukhá  nang  isi  ang  ano- 
máng  ikigágalit,  na  uliluUfín.  ||  r.  Ma- 
dumhín;  niadungisan;  mákiskis, 

REFREÍR,  a.  irreg  como  reir, 
Pirituhing  miili;  pakápirituhin.  II  met, 
Pagalitin    ó    yamutiag   malabis. 

REFRENAR,  a.  Supilin  nang  fre- 
no; ó  frenohan  ang  kabayo.  ||  met. 
Pigilan;  supilin.  II  r.  Magpígü. 

REFRESCAR,  a.  Palamigán.  || 
Uminom  nang  pangpalamig.  fl  met. 
Balingang  panibaguhang  gawín  ang 
anomang  nagawá  na.  II  met.  Sa- 
riwáin  anj  anomang  dataralnUÍ,  ka- 
Euwaán  6  matandáng  kaugalián.  |[ 
Palakasín;  pasiglahfn.  ||  Magpahinga; 
raagpalamig.  Ginágamit  naniung  pk- 
rang   recíproco. 

REFRIEG.A.  f.  Pagsasagúpá;  pag- 
papamuok. 

REFRIGERACIÓN,  f.  der.  nang 
refrigerar.  Pagpapalipaa  nang  ínit; 
pagpnpalamig, 

REFRIGERAR,  a.  Palipasin  ang 
ínit;  bawasan  ang  süakbó  niyá.  || 
Papanauliin  ang  lakás  sa  pamagitan . 
nang  anomán.  ||  Pagaanín  ang  dam- 
dam  nang  puso  í)  nang  katawán. 
II  MagsaUlíng  lakás;  guniaán  ang 
anomang  diriáramdam,  magtamóng 
ginhíWi. 

REFRIGERIO,  m.  Katahimikan; 
kaginhawabang  kiiiákamtan  sa  tiná- 
tangap  na  lamig.  II  Ginhaw^i;  ó  kaa- 
liwán  sa  anomang  kagípitan  ó  hírap. 
I)  Ang  kasübóng  pagkáin  na  ipitiag- 
pápatid  giitom   ó    pagaL 


y  Google 


—  ^4  ~ 
REG  REG 

REFUERZO,  m.  Pagdangdag  ng  bandog;  pagreregalo;  pugaálay.  1|  Pag- 
lakás.  ¡[  Pagyaynman  nang  anoraang  káing  inasasatap  at  sadyl  I|  Kagin- 
masísiiá  at  nang    huag    magtuloy.  I)    ■,haw.ahatT^;  kaliwasayán.  1|  Kalayawang 


I 


malabis;"  kavvalán    nang  gawá.  |1  Pag- 
tatamasá. 

REGALÓN,  NA.  adj.  der.  nang 
regalo,  fam.  Lubháng  layaw.  II  Ma- 
pagtamasá  |¡  Matambínff. 

REGAÑAR,  n.  Umángil  ang  aso, 
II  Magálit;  dLimábog.  ||  Mak;pagtalo; 
niakipaglákapaii.  ¡]  Ea.tiukS;  pumu- 
tok  ang  balat  nang  alinmang  bu 
nga  nang  káhoy  sa  p;gkahinog,  para 
nang  sampálok.  kamatsilé,  etq.  ||  a. 
Kigaütan;  bulasin;  awayin;  pangu- 
sapan  ang  Ísá.-íf  regaña  dientes,  mod, 
adv,    Masamá   sa    loob, 

REGAÑIR,  n.  irreg.  como  hu- 
ñir.  Miiling  humu'ho);  muling  umá 
rgi!.       ^  ■ 

REGAÑO,  m.  Símángot.ü  Dábog. 
,  REGAÑÓN,  NA.  adj.  der.  nang 
regaño.     Masiídgit;    magagalitín. 

REGAR,  a.  írreg.  como  acertar. 
Magdjlier;  diügín.  [  Basain;  wiligán. 
\\  Magdaáii;  6  uniagos  sa  isang  lu- 
gal  ang  alinmang  \Vi<g--=:con,  de  llan- 
to, Diligín'nang  tüha  j]  r.  Maditig. 
REGATEAR,  a.  Tuuiáwad;  í.  ma- 
nawaian;  makitmigo.  !|  Ipagbüí  nang 
untíunti  ang  anomang  pagkáin;  ó  ¡pag. 
ling!.  II  Paglumallutnatin;  ó  tangihang 
huag  agad'  gawín  ang  anomán.  || 
m,  náiit.  Magpareha  nang  banká;  ó 
anomang  sasakyáng-  ginágaiiran. 
REGATEO,  m.  Pagtáwad;  ó  tá- 
nang  booiig  kalayawán,  GXc..=con  bue-  wad.  ||  P.igtitingí  nang-  anomán. ¡|náut. 
nos  vinas.  Magtaiiíasá  nang  mabu-  Pagpapareha  nang  dalaw^ng  sasak- 
biítiníí    álak.  yang  ginágauran. 

REGALO,  m,  Handog;alaala;áiay;         REGATERO,   RA.   adj.   y 
dfilot;    biyáyá.  !l  Towá;    lugod;  6  ga-         REGATÓN,    NA.  adj.  Ang   nag- 
lak  na  tlnéttamo  sa  anomán.  11  Pagha-     tiiingi    nang,    mang-í    lá^'->'in   ki- 


Abií'oy;  ttílong. 

REFUGIAR,  a.  Kupkupín;  am- 
pun(n  ang  isa.  |I  r.  Suma'ílong;  pa- 
ampón;  píik-jpkop;  maeknblí;  kunaan- 
long.  =íí,  bajo,  en  sagrado.  Sumalí- 
long  sa  sagradong  lugal;  d  pakiip- 
kcp  sa  isang  ginoong  kagalmgálang 
iipang  naadaig  ó  malabasán  atig  ano- 
mang kagípitan. 

REFUGIO,  m.  Takbuhan;  sálilo- 
ngan.  fj  Paga-ii-npbn. 

REFUNFUÑAR,  n.  Duniábog; 
umíngos.  j]  Sumingásing  II  Umángil; 
buniulongbulong. 

REFUNFUÑO,  m.  Pagdábog; 
pagángil;  etc. 

REFUTAR,  a.  Salangsangín;  pin- 
tasán;    6    masamaín    ang    anomíln. 

REGADERA,  f.  d;:r.  nang  re- 
gar.   Pandflig. 

REGADÍO,     ÍA.    adj.   y- 

REGADIZO,  ZA.  adj.  Lúpáng 
may  palübig;  6  lu'páng  panagarawán. 
Gináganiit   namang  suslantivo. 

REGALADOR,  RA.  m.  y  f. 
Mapagregalo;  mainam    makáeestima. 

REGALAR,  a.  Magregalo;  mag- 
.  alaala  nang  anomán  sa  k'ipowá;  ó 
magálay.  ||  Hiniashimasin;  palayawin. 
II  Libangín;  pasayahín  ang  loob.  II 
Alagáang  malabis  ang  kitawang  sa- 
rili  na  pagpililang  tamohfn  ang  ia- 
hat    nang    kaginhawahari;    mabdhay 


y  Google 


REG 

tiájcain;  tnagbabaliwás.  Míigáí^amit  tía 
mang  pr.rang  sustantivo.  |[  Matkwaci; 
raakulit  mamilí. 

REGAZO,  m.  Sinapupunan;  kan- 
dimgan. 

I     REGICIDA,   com.  y  adj.  Ang  na- 
tay    sa    h^rf. 
REGICIDIO,    m.    An^  pagpñtay 

S!l    háli. 

:  REGIR,  a.  ¡rreg.  como /u/Z/r.  Pa- 
mahalaan;  ipatinígol.  \\  Ihalid;  akayin- 
II  m.  náut.  Sumiinod  sa  lígit  ó  ti- 
món ang  saür,kyán. 
.  REGISTRAR,  a.  Siasatiii;  bun- 
Jíalín;  iisisáiiig  magaling  ang  auo- 
nián.  II  Itanííá;  d  isíilat  sa  libro  ng 
registro  ¡uig  anomán.  [I  r.  Humarr.p 
íit  pastílat,,  h  magmatrkula. 

REGISTRO,  m.  Pagsisiyás:<t;  pag- 
iiiisísa;    pagtatr.nda.  !l  tngal    na   táli 


■  505  - 


gawá  sa  katuwiran.  (|  r.  Lumagay  sa 
kasiikatán;  magp3kaliiísay.=íí  lojus^ 
h.  Lumagay  sa  katowiran  (S  katam- 
taman.=/í'r  otro.  Sumunod  sa  iba; 
paákay  sa  ihá. 

REGOCIJADO,  DA.  p.  p.  ng  re 
gocijar,  y  adj-  Nakapagbibigay  towa; 
nakaldlugfod.  ||  Masayá;  ginágalak. 

REGOCIJAR,  a,  Pa¿ayahín;  big- 
yang  katuw;.án;  pis'ahln.  ||  r,  Matowá; 
gainkín;    mngsayá. 

REGOCIJO  m.  Towá;  galak.  |( 
Pagpapakitftng   katowaán, 

REGODEARSE,  r.  fani.  Mato- 
wá; maIugod.=í'¿'«,  en  la  comida,  Ma- 
lugod  nang,    sa   pagkáin. 

REGOLDAR,  n.  irreg.  como  aeor 
dar.  Dumilhay:  ó  dumighay.  Ito'y 
salitáng  gámit  lámang  nang  manga  ti- 
wong    salat  sa    pinag^aratan:  ang  mf- 


báan.  [|  Ang    bufas    nang    pabuluang  hihinhín    at    may    pinagaralane    ni 

na,  may  takip,  etc.,  na  siyang  pitiag-  ngá    tawo    knng    sabiliin    íto'y  eruc- 

ífsiasatan  kung     may    dumí    íí6,    at  /a^.  [|  met.    y  fam.  Maghambog  nang 

(ioón    din    ñaman    nilílinis.  ||  E*!idrán,  malabis  at  waláng  kapararakan. 

*i  libró  na!:g   matrícula  na  kinásusii-  .      REGRESAR,    a,    Ipagkaloob    sa 

latan    nang  pangálan  at    bílang  nang  iba 'ang  pakinhbang.  ||  n.  Biimalik;  ó 

lawo    sa    isang    kaharíán,    bayan,   c'o  'manumb¿lik  sa  pinangalingan.  Í!  Pag- 

kgio,    etc.  I)  Ang   protocolo    ngng    es-  kakaloob    sa    iba    nang  kapakinaba- 

crihano.  '\  Tandáan.  n->ñn 
REGLA,  f.  Pitik;  kalat;    6   rtgla, 


11  Reglang  sindsunod  nang  isang  ka- 
pisanan  ó  conumidad.  ||  Piuióng  aral. 
-  il  Alinmang  bágay  na  húwaraii  nang 
gawá  at  kilos,  línang  ito'y  magsilabás 
lia  matutuwld  [|  Stíkat;  kasukat.-ífe.  ¡j 
Pan.ihon  ó  regla  nang  babavi. 

RiíGLADO,  DA.  p,  p.  ng  re 
SJar.  y  adj.  Maibígír.;  maljíüg  sa  ka- 
siahán. 

REGL.^R.  adj.  An¡?  nátctiingkol 
sa  Tingla.  II  íi.  Guhiía.n  nang  reg'a;  d 
reglaban.  |j  layos  ang"  manga  kilos  at 


REGRUÑIR,  n.  Irreg.  como  brtí-  . 
ñir.   Magng.ing:isab;  gumukgok  nang 
malabis. 

REGÜELDO,  m.   Dilhay;  ó   dig- 
hay.  Hindi    ¡tí)    gÍJiagamit   nang  ma- 
ng^ tayvong   niaávos  ang  ugálí  kundí 
ang  ¿jwc/f.  II  met.  Kahiinbyg'kn;  ka- 
'  palalú^n. 

REGULARIZAR,  a.   Htisayin.  || 

Lagyán  nnng  regla;  ó  ílagay  sa    regla. 

REHACER,   a.  irrég  como  hacer. 

'Mii'fng    gawín.  ||  luU;     htii^nyin     anü' 

nasírá   ó  nabawasan.  ||  r.   Makabáwl. 

64 


vGooQle 


5o6  - 


BEH 

11  MagiiÜii^  líiiíás;  ínanntí!l  anjí  kala- 
wári;  p;i;i:ui!an  nan^  Ioob.|ITLi(ti!h:iy. 
REHARTAR.  Paknbusugin;  p;.- 
kabuyain.  ||  a.  Magpukabuíog:  mag- 
pi-kü\)úyá 

REHECHO,  CHA.  p.  p.  irreg.  tig 
renacer.  Yárí;  náuli;  husáy  na;  uli 
na  Eiig  kütawán;  hangó  sa  pangánib, 
etc.||adj.  Katiitagín  ang  isás,  büugán 
at    rnainkás. 

REHÉN,  m.  Ang  triwong  naka- 
saniá  sa  kaáway,  na  plrang  kstioa- 
yan  6  prenda  nanti  isang  sáliláan. 
Kaianíwaiig  plural  kung  gamidn,  at 
regido  naof^  prepostáón  en. 

REHENCHIR,  a.  irreg  cnnio  pe- 
dir, ftram.nitog  na  rnu'i;  muUng  iiia- 
pur.ft. 

Reherir,  a.  irreg.  como  sentir. 
Iwaan:    su^^atang  muÜ. 

REHERR.4R.  a.  irrc-g.  como  acer 
lar.  Bak.]i,ii]g  rau^í  ang  paá  nang 
Icabayo  nan¿  kaniyang  dating  bákal, 
at  pakftan    nang  bago. 

REHERVIR,  n.  irreg.  como  sen- 
tir. Kiimulóng  mii'í.  |¡  Magínit;  tnag- 
álab  ang  loob,  !l  r.  Uraasira  ang  ano- 
mang  miiialanils  ó  nilütó  sa  mala- 
mis. 

REHOLLAR,  a.  írreg.  como  acor. 
dar.  Muling  yurakan.  ||  Pagtapakári- 
II  met.  II  Muling  hiyaíii;  .siphavóing 
lili. 

REHUIR,  a.  irreg.  coriio  huir, 
Layuán;  Uágang  palcaingatan;  paka- 
iayuán.  ||  Tangiháii.  ii  met,  íCasukla- 
mán.  II  Ilayong  biglá.  ||  liagay.  ||  r. 
Umilag;    lumayó;  ||  r.   Magit.:gaii. 

REHUMEDECER,  a.  irreg  como 
agradecer.  Basábasaín  ulí;  pagbuti- 
hin;  wiligán  ó  pal-:inas:in,  |  r.  Mii-iaii 
11  sa  pagkabasábasá. 


reí 


REHUNDIR,   a.   Ipálubog.  |I  Bu- 

lu'iing    miiU    ang    anoraang    mftai.  || 
Pahagposfn.  jj  r.  Málubog;  huniagpbs. 

REHUSAR,  a.  Tangiháng  huag 
tangapín.  !¡  r.  Tumangí 

REIMPRESIÓN  f.  der.  ng  mV«- 
¡trimir.  Paglilimbag  na  muti.  II  Ang 
rnangá  bágay  na  muling  nilflimbag 
nang    pámir.sanan, 

RlUMPRIMIR.  a,  Limbaging  mu 
15  ang    iaang    libró    ó  síílat.    Ginága- ' 
mil    na m ang    reciproco. 

REINADO,  p.  p.  nang  reinar.\ 
m.  Panrthong  nilálakaran  ó  nalakaran 
nang  naghah-kí.  ||  Ang  líipSng  sakop 
nan!í  isang  hári. 

REINAR,  n.  Mnghári.  ||  Manaig 
ang  anomán  sa  ibá.=£a  España. 
Maghiri  sa  Espa'::a.  =  £«//-¿  las  gentes 
el  terror.  Manaig  6  maghárí  sa  nía 
ngá  Uiwo  ang  sindak  =:í£>í;v  muchos 
millones  de  hombres.  Maghátí  sa  angaw 
ánf'faw    na    bílang    nang  tawo. 

REINCIDENCIA,  f.  Paggawá;  ó 
págkahiílog  na  rnulí  sa  nágaWang 
sala    ó    k.-tmálian, 

REINCIDIR,  a.  Mahúlog;  ó  mag- 
kásalang  mub  narig  dáting  nága- 
wáng  aala.  =  í;í  la  culpa.  Muling  nia- 
híilog    sa    kasnlanan. 

REINO,  m  Kr.h.iriím.  n  hisí.  nat. 
"Báwa't  isa  nang  tatlong  dase  nang' 
pagkakábahabaha.í^ing  tátag  nang  ma- 
nga naturalista  si.  manga  lamían  ní- 
tonjj  hipa;  reino  animal,  ang  láwag 
sa  láhat  nang  tawo  at  háyop:  reino 
ve/elal,  ang  hihat  nang  káhoy,  ha 
laman  at  panani:ii:  at  reifw  mineral, 
ang  maBgá  tansó,  bákal  at  iba  pang 
sa    üáiiin    nang    liípá     timiútubo. 

REINTEGRACIÓN,   f.   der.    ng* 
reintegrar.  PagkJtsatilí;  pagkabáwi  ng 


y  Google 


BEI 

nagiiig    lítilaiig-    ó    kisiraán.  ¡¡  P,(gna- 

'  REINTEGRAR,  a.  Saulkn;  ba- 
yanmg  puspos  ang  naginj  kasiraán 
ó  kakulangáií  nang  anoaián.  j]  r.  Ma- 
báwing  lahat;  ó  manaüü'ig  lahat  ang 
naging    kasir.íári  ó   pangulugi. 

REINTEGRO,  m.  Pagkásauli  ng 
ii.)gir)g    kasiraán. 

RElR.  n.  y  r.  ger.  riendo',  p.  p. 
reído:  preF,  rio;  ries;  ríe;  reimos;  reís; 
rkn:  perf.  xé.;  rjiste;  rii>',  rciaios; 
riisteis;,r/V/-<J«:  imperat.  rU  tú;  ría  él; 
liamos  nosutros;  reid  vosolms;  rian 
ellos:  subj.  ría;  rias;  ria:  jmpeíf. 
riera;  «-eiría  riese;  etc:  fiit.  riere,  rie- 
res, etc.  Tiimawa.  ||  Lumibak;  bimií- 
i6  II  t.  fain.  Magáhi;  ó  niagtnuláng 
masírS  ang  damit  sa  katandaán,  ó 
dáhil  sa  talagang  kartipukáii.=:á  car^ 
cojudas .  H u malakhak;  t u iiiaw.i  líg 
tutoong  malakás.=í/¿.  Pagtawanín,  6 
piigtáwan:inan;  pawaláng  kabuluhán 
ang  kápowá;  huag  asikasuhín. 

REITERACIÓN,  f.  der.  ng  rei- 
terar.   Pagiílil.  II  Pagkáiilit. 

\     REITERAR,    a.    Uliiin  ó  u-iuling 

'  gawín    6    sabihin  ang  anomáii. 

I     REJUVENECER,  a.  irreg.    como 

\agradece>-.  PagsauÜin  Sii  lakás  at  saya 
iiíiig  kalawán   nang  kabatáan;  batáin- 

'  II  n.  y  r.  Mabátá;  manatílí  sa  pag- 
kabáta. 

RELACIÓ>J.  f.  Pagsasaysay;-  p.(g- 

sasabi;  paniamalítá.  {|  Pagkáagpang;  b 

pugkáayos    nang    isang    tawo  ó  bágay 

sa  iba.  Pagkikáhinlog. 

RELACIONAR,    a.    Saysayín;  sa- 

,  liiín  ang    iíaiig    paiigyayari. 

I  RELAJAMIENTO,  tn.  Pagktsírá, 
píghíná  n.tiig  lak^.s  nang  kitawáii. 
I  LíiniU;    báiag.  II  iií¿t.    PaglipAs    ng 


-507- 


REt 

karampítang  pagsunod  33  manga  kaü- 
Uiíán,    ó   sa    mabiuiug    kaugailán. 

RELAJAR,  a.  Pahináin;  palam- 
butín.  II  met  Bigyáng  daang  iumamig 
at  .masírá  ang  tapat  na  pagsuijod  sa 
marigA  kautusán.  |[  fam.  Siráin  ung 
mabubtíting  kaugalián.  H  r.  Huminá 
ang  alinmang  luga!  nang  katawán, 
dáíiil  sa  anóraang  ginawang  pagbi- 
bigla  ó  pagpupuersa,  ó  dilhü  sa  ta- 
lagang kahiFiaan  na.||a)ct.  Masírft  ang 
raabiiting  kaugalián. 

RELAMER,  a.  Himuring  muí!;  6 
pakahiindriii  nang  dílá  ang  lábí  at 
ngiisó.  {|  Pakiitius^ying  matabís  ang 
mukha.  l|  met.  Ipagmagaling;  á  ipag- 
pataló  ang  anomang  ginawá,  na  mag- 
pakita  nang  galük  sa  pagkáyari  noón. 

RELÁMPAGO,  m.  Kidlat.HAlin- 
niang  ningaa  Ó  líwáuag  na  biglá  at 
madal:ng  aiapáwi,  ||  Alinmang  bágay 
na   agad   nakaraán. 

RELAMPAGUEAR,  n.  é  imp- 
dtír.  nang  relámpago.  Kurnidlat;  mag- 
kikidiat,  l¡  met.  Umaluningning.  Ka- 
dálasang  s;ibihin  sa  manga  matang 
tutoong    biihay    ó    mapanglísifc. 

RELAPSO,  SA.  adj.  Ang  nagba- 
lik,  ó  muiing  nahiilog  s>  paggawá 
nang    dating    sala. 

RELATAR,  a.  Magbalitft;  mag- 
saysay    nang  anomán. 

RELATIVO,  VA.  adj.  Ang  ná- 
uukol  sa;  ó  tiátutungkol  sa  anomán. 
]|gram.  Ang  saiitáng  dumádawit  nang 
anomang  pangungíisap  Ó  bágay,  na 
pinagiíusaijan  ó  nábangit  na.||Katu- 
góii 

RíiLATOR.  m.  Ang  nagsásay- 
say  ó   niígbábalítá    nang    anomin. 

RELENTECER,  n.  y  r.  irreg.  co- 
mo agradecer.    Lu  nambot;    lumatá. 


y  Google 


—  5o8- 


REL 

RELEVACIÓN,  f,  dci.  ii¡ui¿  rc- 
levaf.  Paj^liitha.ili.  ||  Paláwad;  ó  paj'- 
papaláwad  .sa  isa  naiig  aiiomang  ka- 
tunkulang   gawín. 

RELEVAR,  a.  Aüaáii;  ibsáii  nang 
.iiiomang  daláng  laaiíigat  6  narig 
aiiomang  katuiiktilan.  Pitliián;  hal in- 
flan, 11  Abuluyan;  tuiuiigan  sa  nir.ngá 
kasal:itSin.i|Patawanii;  kaUígáii  sa  sala. 
II  Lagyáu  nang  kanknk  ang  gint5, 
pílak,    tt:. 

RELEVO,  ni.  mil.  Righahaiili.  || 
Kahaiilí. 

RELIBVE.  m.  Kank^ik  sa  gin- 
tó,  pítí>k,  etc.  II  pl.  Ang  iabí  nang 
pagkáing  nátira   sa  diílang    uu    kina- 


nan. 

RELIGAR, 
higpitang     láló 


Muling    taüan;    ó 
ang     tkli.  II  Muiíng 


ihálo   ang  isaiig    metal   .sa    iüa. 

RELIMAR,  a.  Kikiling  rauli; 
kaki  ki,  i  II. 

RELINCHAR,  n,  Hiimu-,i  ; 
kabayo. 

RELINCHIDO. 

RELINCHO.   111 


m.  y 
Huüi 


RELOJ,    m.    Oraiiáii. 
RELUCIR,    n.   irreg  cotno  lucir. 


K-umila 


RELLENO,  NA.  adj  Namámau- 
io;  íiiksik.||iTi.  Tinadtad  na  karne,  isdá, 
giílay,  t'tc,  na  ginágawáng  palamán 
sa  ibón,  manok,  ó  sa  ibang  bágay 
na  iniiíi.ilai:i.  ¡1  Ang  [;agp.ip,i;auián;  6 
pagpiipunó. 

RELLENTECER.  n.  irrog.  como 
agradecer.  V.  RELENTECER. 

REMACHAEi.  a.  Salsalín;  baliik- 
Uitín  ang  dulu  nang  pákó  sa  ki- 
tjápapakü.m;    iilsilin. 

REMACHE,    lu.    Pagsai^al;    pag 
babaiiiktot'    nang    pákó,    at    nang    lá-   . 
ióng    inaglíbay    sa    ki,)áijiipakü.iti. 

REMAN  líCER.  n. '  irreg.  como 
agradecer.  LumitaW;  ó  sumípot  na 
biglá;    muiing    lumiíaw  ó    pikita. 

remanente:  m.  Lal.í;  ó  tiiá 
nang    aimnián. 

REMAR,  n.  Gumáod;  suma- 
güán.  II  niet.  Láging  magpagal  nang 
nialakíng    pagsusuniíknp. 

REMATAüO,  DA.  p.  p.  nang 
rematar,  adj.  Hindí  na  magágamol; 
ó  Wdiáng  kagámutang  anoinán  na 
ik:iáahon  -a  kinálalagyang  hírap  ó 
aákit.  Láló  na  kung  manga  sirá  ang 
ulo  ó  buijuauín  ang  pinagsásalítaa- 
nan.  |]  Ang  sinentensíaíiang    pasapre- 


magningnÍng.||Magliwánag     bidio,   na  iiindi  na  makatíuittol. 


nang  maiabis  ang   anomán.  II  Muii 
Sümíkat.  |¡  niet.     Sumíkat;     niagning- 
ning  sa    kabánalan,    etc. 

RELUMBRAR,  n.  Magliwánag; 
magningning  nang  malakS  ang  ano- 
mán. 

RELLENAR,    a.    Pakapunín    ó 


REMATAR,  a.  Tapusin;  luta.'^in. 
11  Rematahen  ang  pagaalraoneJa,  na 
ibigay  sa  nagdagciag  ó  tumáwad  ng 
maUikí,||Sa  pangangaso  ay  pataying 
pátuluyan  ang  hu.i  sa  putok.  |j"Sa 
mánaiiahí  ay  ibuhol  na  paglibayíng 
mabuti  ang  diiio    nang  íabi  at  nang 


pakasikgikín  ang  anunián.||FalaraHán  huag  m;ik.dás.==:fl//íJ/-í'.  Pataying  uta- 

nang  kameng  linadíad  ó  ibang  bá-  sin    ang  i^yco.^^con  una  copla.  Dulu 

gay  ang   maiiok,    íbon,    etc.   na  ini-  han    nang  ¡.-¡ang  daÜi.  [|  n.    MataDOs. 

liílutó.  II  fani.  Magpakáin.  ii  r.     Mag-  [1  r.  Mavvalá;  masírá  ang  anomáñ. 
pakasantlat.  REMATE,  m.  DuIü,  ó  kaiapusán 


vGooQle 


—  509  — 
REM  REM 

n.tng  uiiütiiAii.  II  \iv¿  buliiig  salila  s.i     ir-i  aumaniii  sa  pagsabiinot.i¡Ang 
aliuotieda;  pagreniaie   naiig  ipinagbí-     kling  síbad  nang  kabayo,   na   biglanS 
!)il¡,  su    nainíaiili;ig    m.itaás    sa    Uhat     piüi"" 
ang  táwad. 

REMECER  a.  irrci;.  como  ¿ra- 
pobrecer.  iLigoyagoy  ang  auotnán.  || 
r,    Umugoyugoy;    6    m.ig[iaugoyugoy. 

REMEDADOR,  RA.  m.  y  f.  Ma- 
pa iig;vga.l. 

REMEDAR,  a.  Gagarin.  11  Maiig- 
badyá;    ó  bacíyabíu. 

REMEDIAR,  a.  Gamutí:i;  gawán 
iiaiig  maijaling  ang  íuiomang  kisi- 
raán  ó  dLuni.iam.JlAbuliiyan.||IlÍgtis; 
ó    ilayó    sa   pangánjb- 

REMEDIO  m.  Kagímatan.  !| 
Paggunot;  ó  paggawá  (i.t«g  magaling 
sa  anomar.g    ka^ikian    ó   kastraáii. 

REMEDIR,  a.  irreg.  como  pedir. 
Sukatin  ó  lakaling  miiü  ó  mulj't- 
mulí. 

REMEMORAR,  a.  Ip.ULUala;  ala- 
lahiir.in.  ¡|  Husayin;     ó     aliíáa    nang 


REMENDAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  TagpiÁn;  s'.iisulán.  ||  Hayu- 
mahiii.  II  Hasayin;  ó  alisan  jiang  ma- 
lí, kisiíaáíi  ó  nakapápangit  na  ano- 
iii^n. 

REMENDÓ.^,  ra.  Mánanagpi; 
manuouláí;  ■  niangbahayurna, 

REMENTIR.  n.  irreg.  como  sen- 
tir. Mag-sinungaling  uü;  láging  mag- 
sinungaling. 

REMERO,  m.  der.  nang  remo. 
Mangagáod;    mánanaguan. 

REMESA,  f.  Pagpapadalá. 

REMESAR,  a.  Labnutín  ang  bu- 
hük,  I)  Ipadaiá;  ipahatid  ang  anomán 
•A   ibang    lugal. 

REMESÓN,  m.  Paglabnot;  pag- 
sabúnot    nang    buhok.  ||  Ang     buhok 


^  1  sa  kalakasán  nang  tiikbó. 
k.:nrgaliang  gawín  sa  pagpapakitang 
tikas. 

REMETER,  a.  Miiling  ipaloob. 
II  Ipakápasok  sa  loob  na    loob. 

REMIEMDO.  m.  PanagptJlTagpí; 
dagdag.  li  Pagtatagpi;    lutos. 

RKMIRAR.  a.  Pakáraasdan;  paká, 
tingiian  ang  anoraíin.  ||  r.  Magpaka- 
igi;  magpakaingiit  sa  anomán.  It  Pa- 
kámasdaiimasdan  ang  anomán  sa 
lugod. 

RE\{ISION.  f.  der.  nang  remitir, 
Pagpapadalá.  [|  Patáwad  sa  sala,  ó  sa 
útang.|!K.atámaran;  kapabayáan.[|Pag- 
hupá;  ¿  pagbabawas  nang  tindí  nang 
anumang    sakit. 

REMITIR,  a.  Ipadalá.ppatkwad 
.aiig    sala    ó    patawarin   sa  sala,  jl  Ha- 
bas; iligtás  sa  ahomaiig  katutigkulan. 
II  Palumatin;    itáyong. 

REMO.  m.  Gáod.  ii  mef  Kahká- 
pang  maLikí  at  lági.  ||  pl.  Ang  ma 
iigi  paá  at  kamay  nang  tawo  ó  nang 
hayop.  II  Sa  manga  ibón  ay  pakpak. 
REMOJAR,  a.  Basaíng  muli;  6 
ibábad  ang  anomán. 

REMOJO,  m.  Pagbabábad;  pag- 
basá    nang    anomán. 

REMOLAR,  m.  <ler.  nang  remo. 
Ang  mangagawá.  ¡lang  gáod,  Ó  sa- 
giiáii.  II  Liigal  na  pinaggágawan  nitó. 
REMOLCAR,  a.  nánt.  Hilabin; 
aspialiín;  ó  itáiíng  ikiwiog  na  ipa- 
hila  ang  ¡aang  sasakyán  sa  kápowá 
sasakyán. 

REMOLER,  a.  iireg.  como  absol- 
ver. Pakidurugiii;  pakáligisin.  [|  met, 
y  fara.  Pagurin;  muhiín  n.mg  mala- 
bis,    etc. 


y  Google 


REM 

REMOLINEAR,  a.  R.iiijgin; 
paikitin  ang  anonián.  ||  r.  Mag-ulíali. 
REMOLINO,  m.  Ipoipo;  buhawi. 
II  Ulíulí.  II  Puyo  nang  buhok.  ||  fiit;t. 
Kagu  iihán;  {lagkakábuntoii  nan^  ma- 
r^ming  tawo,  na  biíhat  s:i  pagka— 
kagu  ib. 

REMOLÓN,  adj.  Mabitga:;  lamad; 
p a baya, 

REMOLQUlí.  m.  P^ghíla;  ó  pag- 
ákay  tiüíig   isang   sasakyán, 

REMONTAR,  a.  I  apín;  bugawin; 
itaboy.  |}  Itaás;  ipanhik  sa  kamáha- 
lan,  II  r.  Pácaas;  pakápanhik;  uiag- 
iayás;  magtagó.  [|  niet--  Pailanglaiig; 
niagpaká[aas.=fl/,  hasta  el  cielo.  Pai- 
langlang  sa,  hang.mg  sa  Íángil.= 
por  los  aires.  Paimbuiog  s-'i  irapapa- 
wid,=íí'¿í'fi  iodos.  Pátaas  sa  íahal. 
REMORDER,  a.  irieg.  como  ab- 
solver. Mu-ing'  k;igtín.||Pagkal;agatín; 
kagatkagatín;  ó  kagatín  nang  malakás. 
¡¡Baüsahin;  guluhin;  hu-ig  bigyang  ; 
kapalágayan  ó  kiíahiinikan  ang  loob.  ■ 
Karaniwang  gamiting  kasama  nang 
saliláng  conciencia.  ||  ;■.  Kagatín  ang 
sariling  kitawáii;  kagatín  ang  Ubi 
sa  pagpipígil  nang  anomaüg  katuw.iáti 
ó  dalamháit:  haliiribáwá,  kinagat  ang 
lábt  sa  gálil  b  sa  pagtaiatvá,  se  re- 
mordió los  labios  de  cólera  b  de  risa.. 
II  Magkigalan.  li  mct.  Magduaa;  mjg- 
hfrap  ang  kalooban, 

REMORDIENTE,  p.  a.  nang 
remorder.   BaU^á    ang  k-uooban. 

REMORDIMIENTO,  m.  Bausa; 
ó  di  pagkápal.igay  nang  ioob  dáhíl 
sa    mas-rmiáng   iiágawá. 

REMOTO,  TA,  adj  Malayo.  || 
met.  Ang  malayo;  ó  niabír-ip  mang- 
yari:    v.    gr,     Pañgánib   na    malayo 

Ó  MAHÍRAP     MANGYARl,   peligro    REMO- 


rem 

TO.  —  Esiar  remoto,  fr.  nict.  Naka- 
líiiiiiot  na  híilod  nang  anomang  ná- 
lalaman  o   piníiga'alan. 

REMOVER,  a.  irreg.  como  al- 
'solver.  Galawing  inuli;  ilípat  ó  ibagu 
n;.ng  lugal.  (|  Halilin;  kalawkawín.|| 
Aliíiii;  il-iyó  ang  !ino:nang  pang-iba^ 
,1'a,  etc.  II  Aüsín  ang  ¡sá  sa  katungkií- 
iang  kináialagyan. 

REMPUJAR,  a.  ítitlak  Hmtt.  Ipa- 
tüioyj  ang  akilá,  na  huag  alíntana- 
hin    ang  annm?.ng   nakasísiki. 

REMPUJÓN,    m.    Um.  Túlak. 

REMUDA,  f.  Paghahaliii.  II  Bi- 
hisan, 

REMUDAR,  a.  Haünhán;  b  iha- 
lili.  II  Ti  Huiíialili;  piimaüt  sa  iba,  || 
Magpálitan;    niugháiinhinan. 

REMULLIR,     a.     incg.      como 
'iruñir.  Pakábuhaghagin. 
'  REMUNERACIÓN.   í.   dei.   ng 
remunerar.    Gantí;     bihis.  [|  Paggintl, 

REMUNERAR,  a.  Ganlihin;  bi- 
lii'sin;    pagpaláin. 
/  REMUSGAR,    n.    Maghinálá. 

RENAC^ER.  n.  irreg.  como  nacer. 
MxilMg  sumipol;  gamiting  mulí;  oiu- 
ling  tumfibó.  j|  mei.  Kamtin  sa  pjg 
bibinyag  ang  búhay  nang  grasia.  || 
met.  Maiiaúli  ang  kimipas  na  Uik&'j. 
'  RENCILLA,  f.  Áway;  pagtaiaio 
na    nanidnga    nang    pagtatánjman. 

RENCILLOSO,  SA.  adj.  dor. 
nang  rencilla.  Palaaway;  mahilig  sa 
pakik¡p¡igtalo. 

RENCO,    CA.   adj.  Hiwid;    hin- 
kod    dáhil    sa    sálá    nang     balakang. 
RENCOR,  m.  Paglatailim;  ó    ma- 
tandáng  gálit. 

,  RENCOROSO,  SA.  adj.  d¿r.  ng 
vencer.  Mapagtanini  sa  loob;  mapag- 
tágó    nar^g    gáiit. 


y  Google 


REN 

RENDICIÓN,  f.  Píifí.íikÓ.  Il  An¿; 
pnkinábang  o  IÍi'jÓ  na  ibínibigay  n^r-g 
¡iiiomán. 

RENDIMIENTO,  m.  P^gstíkó.|¡ 
Págoá;  pagal.||Kai)akiimb,-ibaan;  pag- 
talima.  ||  Pakinábang  na  nákukuh:i  üs 
issiiff    bágay 

RENDIR,  a.  irres-.  como  /edi'r. 
Pasukúiií;  siipíiin.  \\  Mai^bigray  paki- 
nábarig  :ing  anoitián.  |]  Hapólii;  paga- 
lín  lllsvika  ang  kiná¡n.l|nant.  Mitbáli 
an¡;  isang  albor  nang  SaSakyán.  |1 
r.  Sumúkó;  pahiiiúhod.  ü  Mahápó,  v. 
gr.  siya'y  nahápO  sa  kakapaldfi  nang 
f¡muá^  SE  RINDIÓ  de  tanto  irabajo. 
=i  la  razón.  SumilkS;  pahinúhod 
sa    katowiraii, 

RENEGAR,  a.  irreg.  como  .acer- 
tar. Tangihang  muli'tmuü  n;i  pakali- 
gasáii  ang  anomán.yiCHSiiklamán;  k.v 
lupitáíi.  Ij  n.  y  r.  Tuinalíkod  sa  kani 
yang  dating  rcligibn  at  lumíp.it  sa  ihS; 
talikuran  ang  pananampalataya.  Ka- 
raniwang  sabihin  sa  tumátalikod  sa 
religihn  nang  aling  P.  J.  II  Siinüim- 
pá  nang  di  tutoó  at  ang  ngalan  nang 
Dios  ang  ganiitin.  ||  Maglasuá;  mng- 
sabí  nang  tnas&cná  ó  paniráng  purí, 
=-de  alguna  cosa.  Kasuklamán  ang 
anomdn;    Caiikuraii. 

RENGLÓN.  MI.  TaUtá;  labdíoJ. 
II  inet.  Bjhagi  nang  pakinábiing  ó 
tiibo  6  nang  nagiigiigol;  ^it  sinásabi, 
Si  F'ílano'y  nakíkinabang  ó  nagtú- 
tub5  nang  sanglibong  piso  taontaón. 
Fulano  entra  con  el  rengl(Sn  de  mil 
pesos  anuales;  sa  báhay  ko\v  liibháng 
muhal  ang  nagúgugol  sa  langis,  en 
mi  casa  es  muy  costoso  el  renglón 
del  aceite.  |)  pl.  Anf?  manga  kasiila- 
tan,  ó  iingf  nhsasays'iv  sa  kanil-l 
RENOVAR,  a.  iireg.  coinu  acor- 


■SU- 


BEN 


dar.  Baguhin;  ó  c^wing  parang  bago 
ang  anoraáii.  ||  UÜlin;  pagpanibagli- 
han.  ii  Paiitán;  halinhán  nang  bago.  |t 
Ipagpalit  nang  bago  ang  ísang  bágny 
na  líimá  o  nagámit  na.  !l  Ipaháyüg 
na  panibago.  [|  r.   Mabai^o. 

RENQUEAR,  n.  Huminkodhin- 
kod;  liiniákad  na  niagpilaypiíayari. 

RENTA,  f.  Tillo;  pakinábang  na 
nákiki'a   sa   santaong  ár.iw. 

RENUENCIA,  f.  Kaayawán  sa 
anomán,  na  n-ipigháhalaíá  sa  muk- 
há. 

RENUEVO,  m.  Supling;  sulol; 
suí;    talbrts. 

RENUNCIA,  f  Pagtangí  sa  isang 
kalUiíkulan  ó  sa  anomán;  pagrere- 
nunsia. 

RENUNCIAR,  a.  Turnangí;  ku- 
maiag  «a  katungknlan.||Tanginíin  ang 
anonián.yPawalang  kabulnhán;  paba- 
yaán;  layoán  ==á  un  proyecto.  Taliku- 
ran  ang  isang  proyecto.=f'íí¿«'fJ  en 
otro.  Ipagkaloüb  (ang  anomán)  sa 
iba, 

REÑIDO,  DA.  p.  p.  nang  reñii, 
y  adj.  Galit,  ó  niay  gáüt  sa  iba.  [¡ 
Kaali?. 

REÑIDOR,  RA.  m.  y  f.  Pa- 
laaway. 

REÑIR,  a,  irreg.  como  pedir.[\ 
a.  G.isáan.  j|  a.  Pangasapan  ntuig  may 
kíttigasán  6  may  kahilong  bálS.  || 
Sisiliin'.||Awayin;  kagalitan.]|r.  Mag- 
áw.iy;    rriagtalo. 

REO.  com.  Ang  may  sala.  Si- 
násabi  ito  sa  niikssiigal,  nagnákaw, 
etc.  11  for.  Ang  inihabiá;  ó  náhaha- 
bh.— reo  de  estado.  Ang  giimawá  ng 
anomang  sala  na  laban  sa  katahi- 
mik  i'i  '¡.ing  k  ¡li.iiián.  ' 
RKOJO    (MIRAR    DE),    fr,  Su- 


vGooQle 


BEP 

muliap;  liiiníngín  nang  pagnÜt:    ó  tila 
iioguápawaiáng    halará. 

REPACER,  a.  irreg.  como  na- 
cer. Saynrin  iiang-  háyop  ang  pina- 
ngingiiiáiiig  d:imó.  ||  Mulíiig  mangi- 
náin. 

REPADECER.  n.  irreg.  como 
agradecer.  Papagdálitáin  nang  labis. 
jj  Magd&iitá  nang    nialabis. 

REPAGAR,  a.  Bajaran  nang  lag- 
pos.  II  Bay^irang   tn-jií. 

REPARAR,  a.  Husayín-,  pagfpa- 
láin  ang  kasirnán  nang  anomán.  || 
HalataÍM;  pansinín  ang  anomán.  ||  Isi- 
pin;  gunaiingunamÍn.||Papanaulíin  ang. 
lakás;  palakasíii  ang  loob  ó  ang 
katawán.  ||  Sahuiin;  sangahín.  !l  Ba- 
llin.  II  Gantihín;  bayaran.  =:/e/7>«'- 
€Íos  con  favores.  Bayaran  ang  manga 
karowahaginan  nang  pala  5  mal)abií- 
ling  gawá,=íff  cualquier  cosa.  Va..- 
sinín  ang  anomán.  ||  n.  Huiiiíntó;  tu- 
inígíl  sa  isang  lugal.  ||  r.  Magpfgi'; 
maghinahon. 

REPARÓN,  NA.  adj.  Mapansi- 
nin  nang  kamálí;tn  nang  káprivvá; 
6  nang  manga  waláng  kabuluhang 
bágay. 

REPARTICIÓN,  f.    y 

REPARTÍMIKNTO.  ra.  Pama- 
mahagi;  pnghaháií. 

REPARTIR,  a.  Ipamahagi;  ipa 
mudmod;  ipangáyaw.  ^f'f/  pan)  á, 
enire  los  pobres,  ipiinunímod  (ang 
tinápay)  sa  manga  S!:Iania,  =w /o?-- 
ciones  iguales.  Ipamakagi  nniig  mag- 
kakasinglnkí,    ó   niagk^Míafiníiami. 

REPARTO,    m.    Pamamahagi. 

REPASAR,  a.  y  ii.  Daanang  mulj 
ang  nadaanan  na.  y  Tíngnang  muii 
at  usisáin  ang  anomán.  Il  BasF.hing 
muii  ang  pinagafaian.  ||  Paraaoan  ng 


REP 

lingín  ang  anomaiig  'jiilal.  [|  Sulsihi'n 
ang  damit.  |]  Saysaying  muIi;  6  es 
plikahing    muií    ang   lisión. 

REPASO,  n).  Pagdaraang  muí! 
sa  naraanaii  na.  |[  Pagnufiísáng  mu'í 
nang  anomán.  ||  Ang  mnllng  p.igbap.T 
nnng  napagaralan  na,  at  nang  lálong 
miigtíbay   sa    alaaln:   p;igrerepaso. 

REPECHO,  m.  Dalisdfs  nang 
bundok   na  Inbbáng    tnrik.     . 

REPEDIR.  a.  írri'g.  cowo  pedir. 
Mulíng    hirgfn;   pakáhii-gin. 

REPELAR,  a.  Aniíai^g  uU;  mn 
ling  panutin.  ||  Sabunutan.  (|  Labnutín 
ang  buliok.  ||  Bun:ita"n  nang  bnhok, 
(I  Patakbuhín  nang  isang  síbad  na 
maik'í  ang  kabayo.  ||  Gumiti;  ó  tu- 
miíbó  ang  d;imó.  ||  nut.  Biiwasan;  ku- 
laiigan;   untián.  {|  Palíisin. 

REPELER,  a.  Ivvnksí;  ítakwíl.|| 
Salangsangín    ang  anomán. 

RP:PENSAR.  a.  irreff.  comn  acer- 
tar. Isiping  uli  nang  dahandahan; 
bulnybiilaying  mahúsay.  ||  Pakilkuru- 
kuíiiin.  |{  r.  Magisipísip  na  mabuti; 
magkdrong   dahandahan. 

REPENTE,  m.  Kilos;  ó  pang- 
yayaiing  biglá. — derepente,  mod.  adv. 
Kadingatdírgal;   karak^raka. 

REPENTINO,  NA.  adj.  Biglá; 
kaginsaginFá. 

REPÉOR.  adj.  fam.  Lálong  m.v 
sama. 

REPESAR,  a.  Timbinging  mulí 
ang  anomán. 

REPETICIÓN,  f.  Pagiílil;  pag- 
uli. 

REPETIR,  a.  irreg.  como  pedir. 
Ulilin;  ulín.  ||  n.  Idübay  ó  Idíghay 
ang  kináin  ó  íninom  na  málasahang 
mili]  sa  bibig.  II  Tiin)íhr.t.  'i  r.  Máu- 
lit;  miiling  rmkgawá. 


y  Google 


—  5 
REP 

REPICAR,  a.  Pakátadtarin  an? 
anomán,  [|  Repikihin  ang  karrijiáná.]! 
Muling  tudiukfn;  á  p.igduruin.  ||  r. 
Masiunyabang;  maulla mi.'og. 

REPIQUETEAR,  -.u  der.  nant; 
repique,  Re|iikiiiin  n:ing  niaUikás  ang 
mangi  kam|íá''á.  ó  ano:Tiang  bágay. 
II  r.    Maffláli3p;in. 

REPIQQKTEO.  m.  der.  nang  rc~ 
pique.    Paíirepike.  |J  Pagtatakapan. 

REPISCAR.  a.  K-umiirot;  ó  ku- 
ratfn. 

REPLEGAR,  a.  irres.  como  acer- 
tar. Tikiuping  uli  ||Pagtikloptiktopín; 
priglupilupiín.  II  Ülaking   ulí    ang   sii- 
tíl  ó    siníilid.  II  r.  Miilíng  pahiiuíhod, 
II  ManaiíÜng  mangWiortí'lcTnftiibaí— 
REPLETO,   TA.iiidj.  Namúmu- 
ni'i'.i;    biitiktik;    sanílat;    pnnongpiind, 
ICa.-aiiiwang  sabihin   sa   tawong:  iub 
liáiig    puno    nang   humores  ó   sandal 
sa  pagkákain. 
RÉPLICA,  f.  Túlol;  sagot;  p^klí. 
RKPLICaDOR,  RA.  ni.  y  f.    Ma- 
tiítol;    maságuiin. 

REPLICAR,  n.  Sumagot;  tumú- 
tol.  II  a.  for.  Sumagot  ang  n^igháha- 
bla  na  tutuhm  ang  sagot  nang  ka-, 
niyang    ipinaghablá. 

REPLICÓN,  NA,  adj.  fam  Mi- 
;>águtin;  matiitol. 

REPOBLAR,  a.  irreg.  como  a«r- 
dar.  Par^tnihin  ang  namániayan  sa 
isang  lugal  na  kákauntí  ang  naníi- 
nahan,    na  dalhán    nang    lawo. 

REPODRIR,  ó  REPUDRIR,  a 
irrcg.  como  podrir.  At;ad  malnilok.  [| 
r.  Mit-'kiiUot  Mng  Inoli  sa  pagpiíjígi!. 
■REPONER,  a.  irreg.  como  >- 
ner  Is^úü.  o  \\\\\  s.i  riiiting  Ingav  ó 
sa  d.iiing  kinál^lagyan.  ||  Palilán;  ha- 
Üohfiín.  II  TunuUol;   sumagot.  Ij  r.  Lu- 


13  — 

REP 

makás;  manauli  ang  lakás.  jj  Mabáwi 
ang  lakás  nang  kníawán;  manaíxli 
ang  'pagaiítfng    nasírá. 

REPORTACIÓN,  f.  der.  nang 
reportar.  Hinahon;.  tíning  nang  loob. 

REPORTADO,  DA.  adj.  Mahi- 
nahon;  matíning  na  loob;  malubay 
ang  ásal, 

REPORTAR,  a.  Pahinahonin;  pi- 
gilan  ang  anomang  silakbó  nang  ka- 
loohan;  ó  ang  kapusukán  nang  piísó. 
[i  Kamtán;  tamohín.  ||  Dalhán;  hat- 
dán   11  r.    Maghinahon;    magpígil. 

REPOSADO.  DA.  p.'  p.  nang 
reposar,  y  adj,  Tahímik;  palagay.  || 
Mabíi-ii;  maliinahon. 
-  -REPOSAR,  n.  Magpahingá;  hi- 
mirnlay;  magpahingalay,  ||  Hnmimpil; 
tumahíniik  ||  Mádatay.  ||  Máhimbing 
■ía  k-itahimikan  nang  kamálayan.  || 
Tutní'.iing, 

REPOSO,  m.  Pagpapahingá;  ka- 
phhingahan.  ||  ICapalágayan;  katahi- 
mikan. 

REPRENDER,  a.  BatÜn;  pangu- 
sapan;  libakín;  tayafn  sa  ginawá  ó 
sinalitáng  malí,  li  Sisihin  ang  náma- 
maü. 

REPRENSIBLE,  adj.  D^pat  ba- 
íiin:  f)  dápat  sisihin  ó  pang^isapan. 
II  Kalaitláit. 

REPRENSIÓN,  f.  der.  nang  re- 
prender. Piíngásap;  pagsisi;  pagbití. 

REPRENSOR,  RÁ.  m.  y  f.  Ang 
nangúng'j.sap,  ó  sumisiai  sa  náma- 
ma:í. 

REPRESENTACIÓN,  f.  der.  ng 
representar.  Ang  pagpapaalaala  nang 
anomán.||Kapangyarihan;  karángalan; 
p^gknginofí;  at  niwíwik^:  Si  Fula- 
no'}'   táwotlg    CINOÓ    ó    MARAÑGAL,    6 

MAKAPANGYARÍHAN  sa   Maynllá,   Fu- 
6S 


vGooQle 


REP 

laño  -es  hombre  de  representación 
efi  Manila.  \\  Ang  paglalabás  sa  ko- 
mediahan    nang    anomang  búhay. 

REPRESENTAR,  a.  Ipaalaala 
ang  anonián.  |{  liabas  ang  aiiomaiig 
biíhay  sa  isang  teatio.  [|  Howarán,  ó 
ipintá  ai}g  anonián.  ||  Maging  lara- 
wan,  6  tiilinhágá    nang    anomán, 

REPRIMENDA,  f.  fam.  Báu;  pa- 
ngilsap;  pagsisi. 
'  REPRIMIR,  a.  Pigüan,   ó   png- 
pigilan;  supilin,  ||  r.    Magpfgil. 

REPROBAR,  a.  iiie-g  como  acor- 
dar, Salahín;  huag  magalingin;  huag 
tangapin.;  ||  Pakasamin   sa   infierno. 

REPROBO,  BA.  adj.  Ang  ná- 
parool;  6  nápakasamá  sa  infierno. 
Giiiágamit   namang    sustantivo, 

REPROCHAR,  a.  Talamp.kín; 
suatán;  ó  pagaaiilán  nang  ■  mukháan. 
Paalisín;  tangihán;   salahín. 

REPRODUCIR,  a.  irreg.  como 
conducir.  Miiling  kathaín.  ii  Muling 
gawin.  II  Panibagtíhang   gawín. 

REPTIL,  m.  Hájop  na  íiáhil  sa 
kawa:án  nang  paá,  ó  sa  malábis  na 
kaiklian  nitó,  ay  iginágapang  sa  Hipa 
ang   lian,  p-^ra  nang   ahas,  UmbubiiÜ, 

LtC. 

REPUDIAR,  a.  Itapon;  üaboy 
ang    &ari!¡ng    asawa;    hiwaiayán, 

REPUDRIR.    V.    REPODRIR. 

REPUGNANCIA,  f.  Sukam;  di- 
máiiin    sa    anomán. 

REPUGNAR,  a.  Más«¡ungat  ang 
isang  bágay  sa  ib^.  ||  Tangihán;  ka- 
siikianián  ang  anomán.  ||  Gawín  nang 
masamS  sa    ioob  ang  anornán 

REPULGAR,  a.  Ilupl  nangbinla- 
lakí  ang  gílid  nang  kayo  at  lilipin. 
II  Ilupi  at  burdahán  ang  gílid  nang 
empanada,  pastel    at   iba    pang  gan- 


■5T4  ■ 


REQ 

ganit(l 

REPULIR,  a.  Bulihin  ulf;  opa 
kákiiiisin.  II  niet.  Pakáhusayin;  paká' 
pamuiihan.  ||  r.  Mogpakakinis  nang 
¡a  bis. 

REPUTAR,  a.  Mahalin.||AiÍing... 
mabuii  ó  niasama  ang  anomán,  ayon 
.sa  palagay  nang  nagmániasíd  ó  ku- 
míikuro.  =(^«  uno)  por  honrado.  Aüin 
(ang  isang)  may  puring  lawo;  ki- 
laniing  táwong  may  puri  ang  isa. 
REQUEBRAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Pakiusapan;  pagsalitán  ang 
isang  babayi  nang  hingil  sa  pagllgaw; 
panuyfian.  ||  r.  Magpákiusapan;  mag- 
ligawán. 

REQUERER,  a.  y  n.  irreg.  como 
querer,   Pakágiliwin;    pakásintaliin. 

REQUERIR,  a.  y  r.  irreg.  como 
sentir.  Babalaín.  [|  Kailanganin.  I|  Si- 
yasatin.  ||  Pakiusapan  ang  isang  bi- 
ni!)ini. 

^  REQUIEBRO,   m.  Ang  pakiúsap; 
ó  salitáng    panininlá- 1  P-ig'ígaw. 

REQUISA,  f.  Ang  pagsisiásat  ng 
carcelero  sa  manga  bilangd  at  sa  bí- 
langúan,  ||  Pagrerekisa. 

REQUISAR,  a.  Siasatin;  usisáín. 
RES.  í.  Ngálang  itiiiátawr.g  sa 
_^linmang  háyop  na  ápat  ang  paá, 
na  kaiígaliang  kanin  ó  ipaglrabaho, 
para  nang  báboy,  baka,  kabayo,  etc. 
RESABER,  a.  irreg.  como  saber. 
Matahong  mabuti. 

RESABIO,  m.  Ang  niasamáng 
lasang  naíiwan  nang  anomán,  ||  Ma- 
samáng  kaugaliang    pinagkaraiihan. 

RESALIR,    n.  irreg.    como  salir.   - 
n.    arq.    Maninkod;    luoiimbutod. 

RESARCIR-  a.  Tamtamán;  ba- 
yaran    ang    anoinang    kasiráan. 

RESBALADERO,   ni.  Lugal   na    - 


vGooQle 


RES 

inadulás.  II  niet.  Mapangánib.  |[  ^dj. 
Mddulái.|]inet.  Nábibingit  makágawá 
iiang  anomang    knmálian, 

RESBALADIZO,  ZA.  adj.  Madu- 
las  na  lugal.  ||  Madúlasin.  ¡|  met.  Si- 
laín;    mahírap. 

RESBALADURA,  f.  Bakác  ng 
pagkádulas. 

RESBALAR,  n.  Dumulás;  má- 
dupilas.  [|  r.  Mugduihs.  |1  met.  Mahú- 
lug  sa  fcamalian;  magkúlang  sa  p,ig- 
tupad  naiig  kalungkulan.^^í/^,  de  en- 
tre, en/re  las  manos,  Humagpús  sa 
kamity:  dumulás  sa  kamay.=/¡í/-  el 
pendiente.  Mádulas  na  mahulog  sa 
[^ilibdis.=i:(?«,  en,  sobre  el  hielo.  Má- 
dulas  sa   yelo. 

RESBALÓN,  m.  Pígkkdulas.  || 
met.    Pagkahiílog  sa    kamálian. 

RESBALOSO,  SA.  adj.  Madu 
las. 

RESCATAR,  a.  Tubsín;  hangÜin 
sa  dáli'.á  d  sa  pagkábilangó.  li  Tu- 
lusin  sa   pagkísanlá.  II  Titnawáin. 

RESCATE,  m.  Pagtubós.  ii  Tubos; 
ó  salapíng  kattíbusan  sa  anomkn.H 
Kapíilit;  kahililí. 


-515  - 


RES 


kiriug,  nagapas    na. 

RESEMBRAR,  a.  iireg.  como 
acertar.  Tamnán  ó  hasikang  muli 
ang    isang    biíkid. 

RESENTIMIENTO,  m.  met.  Sa- 
lagháti  nano;  loob;  sama  nang  loob 
na  tinangap  sa  anomang  salitá  ó 
gawáng   di   minabuti;  tampó. 

RESENTIRSE,  r.  irreg.  como 
sentir.  Manghíná.  ¡|  Magmithi.  !|  met. 
Magdatndam;  magsalaghátí.  ||  Magda- 
lang  gálit.=:(ri?s,  contra  alguno.  Mag- 
damdara;  raagdalang  gálit  sa  kangí- 
noinan.=(^fi,  por  alguna  cosa.  Mag- 
damdam  sa,  ó  dáhil  sa  anomftti. 
i~del,  en  el  costado.  Magdamdam 
nan£f    sakít    nang,    sa  tagiliran. 

RESERVA,  f.  Laán;  taán.  II  Ti- 
níígd;  inídgat.  II  Lihim.  ||  Paglüíhim; 
pagiingat.— á  reserva,  mod.  adv.  Pa- 
tagó;  paühim. — sin  resei-va.  mod.  adv, 
Hkyagan;  tiilampakan. 

RESERVADO,  DA.  p.  p.  nang 
reservar,  adj.  Maíngat;  malíhim,  || 
Waláfig   kibó.  II  Mahinahon. 

RESERVAR,   a.    Maglaán;  mag- 

taáii;   magtirá   nang  anomang    handá 

RESCINDIR,    a.    for.     Pawaiáng     sa   dárating    na    panahón.  [[  Ilual,"  ¡tá- 


kabuluhán    ang    isang"    kasulatan 
tjüLaioenti  ;    pagkulían, 

RESCOLDO-  m.  Abong  mainit 
na  may  kapirasong  bag^  sa  loob. 
1  met.  Agaraágam  nang  loob;  bi- 
álá. 


ngí  na  huag  sakiipín  nang  kauga- 
liang  kautuíián  ó  kalakaián.  [|  Ipag- 
paiiban  nang  panahon  ang  gfigawin 
6  sásabiiiin.  [I  ItSgo;  ¡líbim.  ||  r.  Mag- 
fngat. 

RESIDENCIA,    f.  Tábanan;  pa- 


RESECAR.    a.    Pjtuyuing  maea-     mamShay.  ||  Paninirá  s^   isang  lugal. 


■ling.  ||r.    Matuyóng   magaling. 

RESECO,  CA.  adj.  Nápak^lnyo; 
Ituyongtuyó.  ||  Táwong  puyat  na  pa- 
jyat.  II  ra.  Ang  tiiyóng  lugal  nang 
líálioy. 

I  RESEGAR,  a.   irreg.   como  acer- 
hr.     Pagbalikang    gapasío    ang    bu- 


P,!gkuhang  tanong  nang  isang  pdno 
sa  k^powá  púnó  ó  sa  ¡bá,  nang  pag- 
kápamahaiá  nang  katungkutang  ta- 
ngán sa  boong  panahong  nilakaran 
niva   doón. 

RESIDENCIAR,  a.  Kunan  ng 
tanong  ang   isa  nang  pagkátupad  ng 


y  Google 


-5" 
RES 

katungkúlang  ipinagkáiiwalá  sa  k:i- 
niyá;  siasatin. 

KKSIDIR.  n.  Timiaháii;  aianira- 
han  sa  isang  lugal.  |I  Dumoón.  =í« 
la  ciudad.  Tumahán  sa  ciudad. —en- 
tre amigos.  TuiTJÍtá  sa  giltiá  nang 
manga  kaib¡gin.=í/í;  asiento.  Mani- 
rahan  nang    pirmé. 

RliSIDUO.  ni.  Tiiá;  labí.  H  Tí- 
ning;  látak. 

RESIGNAR,  a.  Tangihán;  raag- 
renunsia.  ||  labot  sa  iba  ang  katung- 
kulan,  ele,  ||  r.  Magtiis;  umayoii  sa 
kalüoban  nang  ibá.=«  los  trabajos. 
Magtiís;  umayon  sa  manga  k^hira- 
pan.=ct?«  su  suerte.  Umayon  sa  ka- 
niyaiig  pÁ\ííd'=:en  la  adversidad.  Mig- 
tiis  sa  kasakunaán. 

RESIiNA.  í.  Dagtáng  malínaw 
nang  alinmang  k^ihuy,  na  kung  sul- 
sulán  nang    apuy    ay  nagníníiigcis. 

RESINOSO,  SA..  adj.  der.  nang 
resina.   Madagta. 

RESISTENCIA,  f.  Pagsuvvay; 
paglabag;    paglaban;     pagsalangsang. 

RESISTERO,  ni.  Ang  oras  na 
kataUman  nang  bíkiit  nang  áraw  kuii 
iaginit,  na  ito'y  búhat  sa  á  las  once 
hangang  á  las  ties.  II  Ar.g  init  nang 
sinag  nang  áraw,  na  guíanganti  sa 
pagtáraá  sa  anoraán.  |1  Ang  lugal  na 
tumátangap  nang  ganting  itó;  ó  tam- 
pak    sa  áraw. 

RESISTIBLE,  adj.  der.  nang 
resistir.    Matíúis;  madádaütá. 

RESISTIR,  a.  Paiaanin;  tiisín; 
batahín.  ii  Paglabanan  ang  manga 
násil  ;.t  híiig  nang  loob.  ¡|  Salansa- 
ngín.  ii  n.  y  r.  Luiiiaban;  inagtaiigol. 
II  Tumangí;    makipagialo. 

RESOBAR.  a.  Hiluüng  uliíuütin. 

RESOBRAR,  n.    Lumabia  tiang 


RES 

mará  ni  i. 

RESOL,  m.  Si'nag  nang  áraw  nn 
tumátauíá  sa  isang  bágay  na  inakin 
íab,  at  búhat  dito'y  guifiáganti 
na  mal  1    sa   iba. 

RESOLUCIÓN,  f.  der.  nang 
resolver.  Pahiyá.  ||  Tápang;  lakás  ng 
loob.  |]  Kisaysayaii;  katuturingán  ng 
anomang  bágay  na  di  miit;írok  nang 
ísip  ó  ipinagáalaiigan.  ||  Liksí;  daÜ; 
ka.ayaáíi  sa  [lagsadaliiá,  ó  sa  pag 
gawá    nang    anumán. 

RESOLX^^R-  a.  i.rcg.  como  ab- 
solver. Magpasiyá.lJHalulan  ang  anu- 
nián.  II  ICalagín;  saysayín  ang  isang 
bkgay  na  malábó.  [j  Tapusin.  ||  Tuna 
win;  kaHAWÍn.  ||  Siiáin;  iansagín.  ||  r, 
Magpnsiyá  sa  saiÜi  Ha  gumawá  o 
niagsaÜiá  nang  anomán.  II  Maí-iúlof; 
ó  máovvi  sa  iba  ang  anomán.='i  al- 
guna cosa.  Miig[)asiyang  gawin  ang 
anoniáii.==:-í  navegar,  Magpasiyang 
maglayag.  =f«  a^wií.    Maging     tíibig. 

RIíSOLLAR.  n.  irrcíg.  como 
acordar.  Humingá  nang  niatuiiog.|| 
Magsalitá;  umimik.  Sa  kahuiugang 
itu'y  lalong  karanfwang  gamitin  ng 
inay  negación,  na  sabíhin;  Hindi 
UMIMIK,  no  RESOLLÓ. ||müt.  Makahingí 
sa    híra¡);   maibsán    nang    dálicá. 

RESONAR,  n.  irrL'g.  como  acor 
dar.  Umalinguwngaw;  ó  umuliao  ang 
lunog.  II  Tuniunog  nang  malakás.  il 
mti.  Mábantog;  n\i\y.\.\i].k.=(el  pue 
bla)  con,  en  alabanza.  Umúgoog  (ang 
báyan)    sa    pagpupuri. 

RESORBER,  a.    Higuping   ruuü. 

RESPALDO,  m.  Líkuran  nang 
pjp:;i  na  kinásusulatan  nang  ano 
iiián.  II  Ang  siílac  na  nakalagay  sa 
likod  nang  papel.  [|  Sandalan  nang 
uupán. 


y  Google 


RES 

RESPETABLE,   adj.    der.   nan^ 

respetar.  Kagalanggálang;  dápat  igá- 
laiig. 

RESPETAR,  a.  Igálang;  pagpf- 
toganan.  |j  impcts.  Mádapat;  mátung"- 
kol. 

RESPETO,  m,  G^llang;  pítagaii. 
11  Alaiigáang;  pngtingíii.||Pdnglialili: 
V.  gr.   JCahayong  panghalii-i,    caballo 

de     RESPETO. 

RÉSPICE,  m.  fjiii.  Sagot  na  mai- 
klí  at  masakliip.  ¡I  Pangfisap;  payo 
lia    maligás    ang  pagkksabi. 

RESPIRACIÓN,  f.  der.  nang 
respirar.   Paghingá.  I  Hiningil. 

RESPIRADIÍRO.  m.  Butas  na 
híngihan,  ó  síngawan.  1|  mel.  K-iáli- 
waii;  kapShingah.in  aa  anutnang  pá- 
god   ó    híiap. 

RESPIRAR,  n.  Humingá.  |]  Su- 
ining-xw  aiig  afioíiiang  ainoy.  ||  meí. 
Luraakás;  ó  luanaúlí  aiig  lool).  || 
Mipahing.i.  11  Máahon  sa  hírap.  [| 
M:irigdíap.  K-uaniwang  kasaraa  ng 
pagtangf  kung  gaioiiin,  at  níwíwiki. 
Si  Fulanoy  hindí  nañgósap  ó  hin- 
dJ  umimik,  Fulano  no  respiro. — No 
.tener  por  donde  respirar.  U.  met.  Wa- 
láng    tnáisagot. 

RESPLANDECER,  n,  irreg  como 
agradecer.  Magningning;  magtiwánag. 
II  mct.  Mamukjd  sa  iba  sa  ga-wáiig- 
magaiing. 

RESPLANDECIENTE,  p.  a.  ng 
resplandecer,  y  adj.  Nagaíningning; 
maningning. 

RESPLANDOR,  m.  Ningniiig; 
liwáiíag  na  in.ilakí.  |1  met.   Dilag. 

RESPONDER,  a.  Sumagot;  m- 
mu.Lión.  II  Matnutiga;  Kaya't  sinÁsabi 
sa  isaiig  payat  na  Idpá:  Aíndi  na- 
MÚMUtÍGA,    íiíf   RESPONDE,=ií  ¿a  pre- 


■517- 


RES 


gunla.  SaguÜn  ang  taiiong;  suma- 
got  sa  tanong.==íf«  su  cabeza.  Isa- 
got  ang  kaniyang  nio.  Ipangáko  ba- 
gang  kapalit  ang  kaniyang  biihay.]| 
n,  Umvitiao  ang  boses.  I|  Gumanúng 
loob.  II  Mábagay;  máakraa  ang  isang 
bágay  sa  ibíi.  i|  Magsasagot.  ||  Maniu- 
digan  sa  lítang  iiang  ibá.  |1  Máha- 
rap,  ó  niálagay  ar.g  mukha  nang 
bábay,  etc.  sa  isang  \\^%^\,  =  del  di- 
nero. Sagutin  ang  salapi;  ó  mana- 
got  sa  saliípi.=/'í'/-  otro.  Manin- 
digan  s3  iba;  ó  ipanagot  ang  iba. 
RESPONDÓN,  NA.  adj.  Ma- 
ságu'in;  nialíitol. 

RESPONSABILIDAD,  f.  Ka- 
tunkulang  magbáyad,  raanagot  ó 
maguli  ng  anomang  kasiraán,  ütang 
tXc.=^  Persona  de  responsabilidad,  Ta- 
wong  mayaman  ó   may  kaya. 

RESPONSABLE,  adj  May  ka 
tiingkulang  magbkyad,  ó  managot  sa 
ano  man. 

RESPONSAR.  n.  Magresponso; 
ó  rtiagdasal  nang  responso. 

RESPUESTA,  f.  Sagot;  tugbn; 
pagsagot.  (I  met.  Uliáo  nang  beses  sa 
maláyd,  kung  nagsásalitá  sa  isang 
lugal    na    kulong- 

RESQUEBRADURA,  f.  y 
RESyUEBRAJADURA.  f.  Pag- 
láhang.  ||  Lábang;    litak. 

RESQUEBRAJAR,  a.  Palaha- 
ngin;  pagbitakín  ó  paglitakín,  ||  n.  y 
r.  Lamáhang;  «laglitak.  Itó  ang  lá- 
lóng    kagamitán. 

RESQUEBRAJO,  ra.  Láhangí 
litak;    bitak. 

.  RESQUEBRAJOSO,  SA.  adj. 
Lahangín;  bítakin;  5  madaling  mag- 
bilak. 

RESQUEBRAR,   n.   y   r.  irreg. 


vGooQle 


RES 

como  acertar.  Luaiáhang;  ó  imi- 
baak,  puiiiutok;  lumitak,  \\  a.  Paia- 
Iiangin;    oalitakín. 

RESQUICIO,  m.  Puang;  síngit 
nang  ugpong  niing  anornán,  lálfl  na 
aiig  sa  pintó.  ¡|  Puang;  6  bitak  na 
raalüt  na  masísiíipan.  \\  met.  Pagka- 
kátaon, 

RESTABLECER,  a,  irreg.  como 
agradecer.  Isaiíli;  íuli  ang  ,anomán 
sa  dáting  pagkálagay.  ||  Itayóng  muli 
ang  anomang  nasírS.  ||  r.  Magsaulin^ 
lakás;  gumaiiiig  sa  dináramdam.  f| 
MábaÜk  sa  cíating  iagay  na  mabuti; 
■    mabiínot    sa  hírap. 

RESTALLAR,  n.  Sumagiok,  ii 
Lumangitngit. 

RESTAURACIÓN,  f.  der.  nang 
restaurar.  Pananaúlí;  panunumbálik 
sa  mahiísay  na  kalágayan.  ([  Ang 
pagkáligtas  sa  kaaÜpnán  nang  isaiig 
bayan  ó  kahariang  nasúpil  ng  ¡bá. 

RESTAURAR  a.  BawÜn.  i|  Isau- 
ii;  papanumbalikin  sa  dating  Iagay 
II  r.  Manatílí;  mábalik  sa  dating 
Iagay. 

RESTITUCIÓN,  f,  der.  nang 
restituir.  Pagsaíiü.  |I  Paguuü. 
-  RESTITUIR,  a,  ¡rreg.  co;no  huir. 
Isaúlí;  iuli  ang  isang  bágay  sa  da- 
ting kalágayan.  ||  r.  Manaülí;  mag- 
balik  6  manumbálik;  mábalik  sa  da- 
ting Iagay  6  lugal  na  pinangaUngan. 
~á  su  casa.  Bumaük;  mábalik  sa 
kaniyang   báhay. 

RESTREGAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Kuskusfn  nang  malakás,  ó 
maluat,  etc.  II  r,  Mákuskus;  máhasd, 
etc. 

RESTRIÑIR,  a.  iireg.  como. 
brurdr.  Pigilan;  ó  higpitín.  ||  r.  Ma- 
pígil;  maghigpir, 


Si8- 

RET 

RESUCIl'AR.  a.  Buhaying  ulí 
ang  iaang  palay.  ||  met.  y  faní  IpaaU 
ala;  buhayin  ó  papanariwáin  ang 
bágay  na  nalílimutan  6  lijíás  na  sa 
kaugaliiln.  [|  n.  Mabfihíiy  uli.  ||  met. 
Máligtas    sa  isang  matinding  sakit. 

RtíSUDAR.  n.  Himigan  nang 
pawis-. 

RESUDOR,  ni.  Híftiig  ng   pawis. 
RESUKLLO.  m.    Hiningi.  ii  Pag- 
hiiigang    malíikás. 

RE.SURRECCIÓN.  f.  Pjgkabií- 
hay  na   magnií. 

RESURTIR,  n.  Umudiot  ang 
isang  bágay  sa  pagkáumpog  sa 
ib&. 

RETAGUARDIA,  f.  Hulihin  ng 
biikbó;  likod. 

RETALLECER,  n.  irreg.  como 
agradecer.  Muling  magsiií  ó  magsií- 
pang  ang  halaman.||Luniag6ng  mulí. 
RETaPAR.  Takpang  mulí. 
RETAR,  a.  Hamunin.  ||  fam.  Pa- 
ngusapan.=J  muerte,  Hamunin  nang 
pátayan.=^í //-a/^íí/-.  Panganlang  Ulo; 
tawáging    taksi!. 

RETARD.ACIÓN.  f.  der.  i^ng 
retardar.    Pagluluat;  anula. 

RETARDAR,  a.  Pagluattn;  an.. 
talaliin;biiiibingin.I|r.  Magiuat;  raaañ"- 
tala. 

RETARDO,  m.  PagKiluat;  an- 
taia;  líwag. 

RETASAR,   a.  Halagahang  mu  i. 
RETAZAR,     a.     Retasuhin    ang 
anornán.  ||  r.  Magkáielaretaso. 

RETAZO,  m.  Retaso,  ó  pinag- 
gLipiíán   nang  damic. 

RETEMBLAR,  n.  irreg.  como 
acertar.  Yum;inig;  kuininíg,  etc.  II 
poét.  Yuiiianig  nang  maíigong.  {|  Mu- 
¡ing  yumanig;  yumanig  nang  maluat. 


y  Google 


—  s 

RET 

RETKNER.  a.  irreg.  como /mír. 
Binibingín.  ¡I  Pigilan;  balaraín.  ||  Itá- 
go.  II  Ingat:in  sa  ísip  ang  anomang 
nábasa     ó     naringig;     tandaáii.  11  Ibi- 

RETENTAR,  a.  irreg.  corno  acer- 
tar. Miilíng  luksuhíii  ó  larauyutin. 
|¡  Tuksiihing  masákit.llHipüin  ó  ds- 
inahing  uü  6  muli'tmu  i  ang  anomán, 
II  Subuking  pagpanibaguhan.  ||  Má- 
ramdamang  panibago  ang  sakit  na 
ilaling  dinádamdam.  ||  r.  Magraasid; 
magkiíróng  mahíisay  bago  gumawd 
nang  anomán;  oiagtaglay  iiang  'ma- 
laking  p^ioilngat.  ||  Magtuksuhan.  (| 
M  ■glátnuyiitan.  ||  Magdamahán;  mag- 
liipuáii.  [¡  M.-igsuDukán. 

RETEÑIR,  a.  irreg.  como  ceñir. 
Tináin  u!i;  pakátináin.  ||  r.  Matínáng 
inabmi.  II  Marumhán;    matnansaháti. 

RETINTÍN,  m.  Taglnting;  ó  tí- 
ngi'^  nang  anomang  bágay,  na  lu- 
niáiagak  ea  aiiiig  tainga.  ||  Ang  pa- 
raán  at  puntorg  talagang  ginágawfi 
sa  pagaasaÜtá.  Karan¡w.ing  sabihin 
B.1  gináganiit  üa  pangungiitya  at  pag- 
há.iiak  sa  kápowá. 

RETIÑIR,  a.  irreg.  como  hru- 
:l/r.  Ufnalingawngaw  nang  maliiat  sa 
ciingig    arg   annmang    tunog. 

RETIRADO,  DA.  p.  p.  nang 
retirar,  adj.  Lugal  na  nakasülok,  ó 
malayo  sa  guió  nang  tawo.  ||  Malayo; 
nahihiwalay.llni.  Sundalong  retirado. 
RETIRAR,  a.  Ilayó;  ¡hiwalay. 
II  Ikanlong  sa  niasid  ang  anomán. 
II  Paurinigin;  paudlulín  ang  anomán 
ó  ang  íinoman.  ||  r.  Lumayó;  umud- 
Jot;  humiwalay  sa  pakikisama,  pa- 
ktkipagpiílong,  etc.=á  ¡a  soledad. 
Lnmigpit  sa    mundo. 

RETIRO,    ni.  i'aglayó;  paghiwa- 


19  — 

RET 

lay.  II  Pagligpit.  |1  Lugal  na  (¡akasií- 
lok    at  malayo    sa   gula, 

RETIRONA.  f.  fam.  Pagalís  na 
b¡gia  6  inay   kabasi.usán. 

RETO.  m.  Hamon;  paghanion. 
II  Bala;    pagbabálS.  ||  Babag.  , 

RETOÑAR,  n.  dei.  nang  retoíío, 
Magsiílol;  magusbong;  magsupUng. 
II  met.  Suraibol;  ó  sunñpot  na  muÜ; 
rnanumbálik  na    luntitaw. 

RETOÑECER,  n.  irreg.  como 
agradecer,  der.  nang  retoño.  Magus- 
bong; magsúlol. 

RETOÑO,  ra.  Usbong;  talbbs; 
siílol;    supling. 

RETORCER,  a.  irreg.  como 
cocer.  Fakápillhin.  ||  Pakápilitin.  ||  Pi- 
lihín  iiií.  II  met.  Intindlhín  nang  pa- 
saliwá  ang  anomang  bágay;  na  big- 
yán  nang  ibang  kahulugán.  II  r.  Ma- 
milipit;  magpilipit. 

RETORCIMIENTO,  m.  Pilípit; 
pilf.  II  Pagpiiipit.  II  PagUpilipit. 

RETORTIJAR,  a.  Pilipitin;  pi- 
lihiiíg  raabuti;  kulutín.  II  r.  MapiU; 
maraaluktot;   mamilfpit;   makulot. 

RETOSTAR,  a.  irreg.  como  ocor- 
dar.  Idarang  na  muli;  isangag  ,ult. 
etc.  II  Ipakádarang;  pangaÜrangin;  ipa- 
kásangag,    etc^  l  r.  Mangalirang. 

RETOZAR,  a.  Damahing  laruín 
nang  lalaki  ang  babayi;  ó  nang  ba- 
bayi  ang  lalaki,  ||  0.  Maglulunda^' 
sa  towá.  II  r.  Magdamahán;  ó  mag- 
hipuán.  II  Magkálowáang  maglaró. 

RETOZO,  m.  Paglalaió;  paglu- 
lundagan    sa   towá. 

RETOZÓN,  NA,  adj.  Mapagla- 
ró.  y  Lubháng  magalaw;  magaslaw. 

RETRACTAR,  a.  Baguhin;  ba- 
wiin  ^ng  Kinalitá  6  ginawá.  |j  r.  Tu- 
malikod   sa    ?¡nulilá    ó   ginawá.  ="í/f 


y  Google 


RET 

10  dicho.  Talikuraii  ang  sinabi  6  tu- 
■  inalíkod    sa   salitá. 

RETRAER,  a,  irteg.  como  ¿raer. 
Hayo;  ilihís.  ||  Pahíwalayfii;  palayuín. 

11  r.    l.umayó;    umilag. 
RETRASAR,  a.  Bimbingín;  ant;.- 

lahin;  palumatlumatin;  v.  gr.  Anta 
lahin;  bimbiñgi'n  atig  háyad,  retra- 
sar la  pa^a.  |J  n.  y  r.  MáhuU:  maaii- 
tala. 

RETRASO,  ni.  Pagluluat;  pag- 
líáhHÜ;  pagkaantaia. 

RETRATAR,  a.  Harawaii;  ¡retra- 
to ang  sínoman  6  ang  anomán.  ||  Pu- 
risan;    mukhaán. 

RETRATO,  m.  Larawan;  ó  retra- 
to. (I  Pagreretrnto. 

RETRIBUCIÓN,  f.  der.  nang  re- 
tribuir. Gantf;  báyad.  ||  Pagbabáyad: 
paggantí. 

RETRIBUIR,  a.  irreg.  como  huir. 
Gantihin;    bayaran   ang    tinangap    na 
.  túlong  6  lítang.  ||  Maggantihan;   mag- 
ba varán. 

RETRIBUYENTE.  p.  a.  nang 
retribuir.    Gumáganti;    nagbábayad. 

RETRirXAR.  a.  Giikíng  rauli 
ang   palay. 

RETROCEDER,  n.  Umudlot; 
umiírong;  buüíaÜk.  =^  ti,  hacia  tal 
parte.  Uuuírong"  sa  may  gayorg 
banda  ó  lug'al.=fi«  el  camino.  Umíi- 
rong  sa  daan;  magbalik.  =í/¿  un  si- 
tio á  otro.  Umudlot  na  umalís  sa 
isang   lugal   at    pasa    iba. 

RETROCESO,  m.  Psgudloi;  pag- 
tírong. 

RETROGRADAR,  n.  Umúrong; 
bumaÜk. 

RETRONAR,  n.  irapers.  irreg". 
como  acordar.  Kumulog  uÜ  at  nma- 
lingawngaw   sa   raalilyo   ang  úgong. 


520  — 

REÜ 

II  Muling  kumulog.  ||  Umalalad  sa 
malayo  ang  kngungkong  nang  ku- 
Uig    b   piilnk. 

RETROTRAER,  a.  irreg.  como 
traer.  Ipalsgay  na  páraiig  nangyari 
ang  anomáii,  nang  una  kaisa  tala- 
gang    panahorig    ipinanyari.  . 

RETROVENDER,  a.  for.  Ipag' 
bib'ng  muli  sa  biiiühán  sa  halagang 
pagkihili. 

RETROVENTA.  f.  PagbibiÜng 
muli    nang    isang   báguy  sa  binilhán. 

RETUMBAR,  n.  Umalalad;  urna 
latuat  nang  malakás;  6  umiígong  na 
párang  kulog    ang  anomán. 

R&TUMBO.  ni.  Alalad;  úgong 
na  lubhang  nialaká-;  at-  tüa  gumú- 
giihit.  — -'- 

REUNIÓN,  f.  Pagkakápisan;  pag- 
j    pipisan.  II  Kapisanan;    katipunan.  || 
Lúpnng;   piílong. 

REUNIR,  a.  Ipisan;  lákip;  ilá- 
gom  na  nnili.  |[  Pisanín;  tipirín.  \[  r. 
Magpipisir;  magiitipon.HS'Lin'iam?.;  ma- 
ki  pisan. 

REVALIDACIÓN,  f.  der.  nang 
revalidar.  Pagpnpalotob;  pagpatíbay 
nang    annnián. 

REVALIDAR-  a.  Patotohanan; 
paglibnyin;  Ó  bigyán  nang  panibágong 
katibayan  ang  anomán. ||r.  Makaexa- 
men;  maggrado  sa  anomang  karuníi- 
ngan. 

REVEJECER,  n.  iireg.  como 
agradecer.  Agad  luniandá;  mn:umá 
agad. 

REVELACIÓN,  f.  d¿r.  nang  rs- 
velar.    Paháyag;    pagpapahayag. 

REVELAR,  a.  Ipahhyag  ang  ná- 
lítihím.  II  Ipatalaslás  nang  Dios  sa  ka- 
iiiyang  katnto  amr  ninm--"  -lírating 
Ó  náliíihim, 


y  Google 


—  521 

REV 

REVENDER,  a.  Ipagbiling  mult 
nang  uriliuntí  ang  .anemang  biniling 
páminsanaii. 

REVENIR,  n.  y  r.  irreg-,  como 
vem'r.  Mangíi'onií;  i)ianguiidot.(¡Maií- 
bos  ua  untíunlí.  ||  Umásim  ang  Hcor 
ó  aiintniíng  minatamíi  na  bunga  ng 
káhoy.[|Pumaw¡s:  V  gr.  Pumawis  ang 
pader,     revenirse    la  pared,     etc.  || 


REV 

REVERENDO,  DA.  adj.  Kaga" 
laiiggalang.  ii  fam.  Lubháng  mahinbín 
at    maíngat. 

REVERENTE,  adj.  May  pítagan; 
magálang;   mabábáng  ioob. 

REVERSO,  m.  Likod.  ||  ICaba- 
likán.  Kasalungat  nang  anverso,  muk- 
há:    íinásalilá    sa  medalla. 

REVERTER,   n,  irreg.    como  as- 


met.     Pahindhod    nang    bahagyá    sa     cender    Uinápaw;     magkanlalabis. 


ipinagmámatigas  na  ipinakikipngtalo. 
II  fam.  Maglandl  ang  hiyop  (ó  uwo 
man.) 

REVENTAR,  n.  y  r.  irreg.  como 
acertar  Lagutin.  ||  Papuíukín.  ||  Saya- 
ngin;  siráin  sa  nialabis  na  paggá- 
iiiit:  V.  gr.  Sayañgin  ó  siráin  an^ 
kabayo  sa  vialabís  na  kapapalakbó, 
REVENTAR  el  caballo  á  fuerza  de  co- 
rrerlo. It  Pahirapan  6  pasakitan  nang 
anomang  náiá  na  tinátaglay  sa  ioob. 
II  mel,  Pagiirin;  yamiitfn:  püting  ma- 
labis.  ¡I  Magputok.  |]  Masag'siig'.  [) 
Piimulandit;  tumilároy.  ||  Mapisá.  Í( 
met.  Magnásá  nang  mahigpit.  ||  Ma- 
Eiábog;  raaraásag  ang  alón.  )j  Magpa- 
gai  nangf  maUbis.ssífí  risa.  Magpu- 
tok sa  towá.  '^por  hablar.  Masagsag 
sa  kásasalitá.  |I  a.  met.  Yumamoi; 
pumágod;   makamuhí. 

REVER,  a.  irreg.  como  ver.  Mii- 
ling  tingnán;  6  mákitang  muü.  jl 
Pakámasdan;    pakáiiningin. 

REVERDECER,  n.  irr.g.  como 
agradecer.  Manaríwáng  muli  ang  pá- 
rang  ó  halaman;  magmiírá.  [)  met. 
Manalí  i  ang  lakás. 

REVERENCIA,    f.    Pítagan;   gá- 

lang  ó  kagalangán.  ||  Pagyukod.  ||  Sa- 

litáng  ¡pinangágalang  sa  manga  fraile. 

REVERENCIAR,     a.     Igálang; 

pintuhíiin.  |¡  Sambahín. 


REVÉS,  m.  Kabalikán.  ||  Tam- 
pal,  <5  hampas  na  pasaliwá.  Aog 
iikod  bagá  nang  kamay  ang  pina- 
támá.  Ij  met.  Kasalíwaán;  kakula- 
ngang   pálnd. 

REVESTIR,  a.  irreg.  como /éí^íV". 
Siisunán  ang  dimit  na  nakasuot  sa 
katawán;  ó  isiiot  na  pagpatungin  ang 
damií  sa  katawán.  ||  Kulapulan  nang 
paletada  ang  pader,  muog,  etc  |]  r. 
Magsusón  nang  damit.  ||  met.  Mag- 
palaló;  ó  ipagmagaUíg  ang  sariling 
kamáhíilan  rt  katungkulan. 

REVISAR  a.  Tingnang  mülí; 
siasatin;  malasin.  ||  Níagmalas;  raag- 
masid. 

REVIVIFICAR,  a.  Buhayin;  pa- 
siglahín.  II  Buháying   muli. 

REVIVIR,  n,  Mnling  mabáhay 
JI  Pagsaulan  ang  isang  tila  patay 
na.  )|  met.  Magpanibago;  naulíng  lu- 
mitaw    ang    anomán. 

REVOCACIÓN,  f.  der.  nang 
revocar.  Pagbago  nang  anomang  yürí 
na;  pagpapawaiáng  halaga. 

REVOCAR,  a.  Baguhin  ang  ano- 
m.^n;  pawaláng  halaga;  bawiin  ang 
náipagkaloob  na.  |)  Hayo  ang  isa  sa 
anomang  ináakalá.  ||  Paudlulín;  pau- 
rungin.  ||  Pintaban  nang  ¡sang  paraán 
límang  ang    pader. 

REVOLAR,  a.   irreg.  como  acor- 
66 


vGooQle 


—  522 

REV 

dar.  Magbalik  na  luniipad;  ó  lunii- 
pad  uÜ  ang  ibón,  ||  Lumipad  na  mag- 
paikilíkit. 

REVOLCADERO.  m.  Lubluban. 

REVOLCAR,  n.  ¡,reg.  como  acor- 
dar. Ilugmok;  Ígumon.||r.  Gumiílong; 
gumumon  sa  anomán.  ||  Míigmnon; 
mágulong.  II  Míiglub&lob,  ||  met.  Ma- 
natili  sa  anómán,  na  magpakatigás. 
=£«  SU  sangre.  Mágumon  sa  kani- 
yang  dugo. 

REVOLEAR,  n.  Lumipad  nang 
painogínog  Sá_isang  lug:al  ang  Íbon, 


REZ 

Bunkalín  sa  sariling  ísip.  [|  r.  Mag- 
pabilingbiling;  bunialibaÍigíad.[|Mag. 
brigü  ang  panah-in.  |]  Maguió;  hnag 
mápalagay.  [}  Magíipitan.  i;  Lumabati: 
humarap  na  miilí.|]Miiglubalob.  Kung 
sa  háyop. — Revolver  á  uno  con  otro. 
fr.  Pitgk,ig,ililín  ang  dalawá. — Revol- 
verse al,  cuntra,  sobre  el  enemigo.  Ha-' 
raping  pagbalikán  ang  kaáway;  mu- 
ling    haraping    labanan  ang  kaáway. 

REVUELTAMENTE,  aílv.  mj 
Guió;    wa'áng    kahusayan. 

REVUELTO,  TA.    p.  p.   irreg, 


REVOLOTEAR,  n.  Lumipad  na     nang    revolver.    Guió;     gtisot;    hin^ 


magpasikosiko;  6  m&gpaínog  ang 
ibón.  II  SumaÜpadpad   nang    lipad. 

REVOLOTEO,  ra.  Lipad  na  pa- 
sifcosiko,  ó  paínog  nang  ibón.  ||  Pag- 
salipadpad  sa    paglipad    nang    ibón. 

REVOLTOSO,  SA.  adj.  Mali- 
kot.  II  Suwai!;    mapangalb. 

REVOLUCIÓN,  f.  dcr.  nang 
revolver.  Pagháló;  pagkakáhrdó.  || 
Guió;  pagkakaguló.  |Í  An^  takbong 
palibid  sa  áraw,  nang  iilmmang  pla- 
neta, na  sa  isang  táning  na  bílang 
nang  panahón  ay  muüng  nábaba- 
lik  sa  pinangaiingaíi.  H  Panghiiiimag 
sik  nang  bayan  tabari  sa  manga 
piniíno.  i  Pagiibá  nang  kaiágayíín 
nang   mangi    bágay.  ■ 

REVOLUCIONAR,  a,  Papagal- 
sahín;  pap.Tnghimags¡kín. 

REVOLVER,  a.  irteg.  cümo  ab- 
solver. Halúin;  gawgawín;  kalasawín. 
II  Balutin  ang  anomán  sa  ibang  bá- 
gay; paluputan.  ii  Guluhín;  mangtiló; 
mangbá?agulo.  ||  Pagbalikang  lakarin 
ang  náUkad  na.  ([  Balingang  ¡abanan 
ang  krtáway.  ||  Bunkalíií;  hakikayin; 
unkatín.=?7/  la  mente.  Punkaiín  sa 
isip,  bulaybulayin;  kurúÍn.^<'«/?-s  si. 


magkámayaw.  II  adj.  MaUkot;  mapati- 
guió,  II  Guio;  gusot.  II  Suotsiiot;  ma- 
hfrap  íntindihíii.  ||  Bágay  na  bJnálol 
ó    iginawgaw  sa  anomán. 

REY.  m.  Hárí,  ||  fam.  Tagapag- 
alágS  nang  báboy  su  mangk  barrio 
ó  báyang  maliliit.  ||  met.  Tawong  ma- 
ha  I  na  ugáli  at  mahíisíiy  ang  \\\a- 
ngíl   kilos,    at   roabkí  ang    pítsó. 

REYERTA,  f.  Pagaáwjy;  pagta 
talo;   taltalan.  |]  Away. 

REZADOR,  RA.  m.  y  f.  Ma- 
nagd.T?ial;  mahábáng   magdasal. 

REZAR,  a.  Manalangin;  magdasal. 
¡I  fam.  Bumulongbulong;  umángiLf 
fítni.  Salitín;  says;;yÍ!i  sa  isang  ka- 
sulataii  ang  .inomÉtn:  v.  gr.  SiNÁ- 
sAiii  b  siNÁSAYSAY  nang  libr&,  elli-^ 
bro  lo  RiiZA.=3  los  san/os.  Mana-' 
¡ai-.gin  sa  manga  sant6l=:/(?r  ¿os  di-t 
fuñios.  Ipanalangiii;  ó  ipagdasal  an^ 
nangamalay  na. 

REZELADOR.  m.  Kabayonj 
buiugan. 

REZELAR.  a.  y  r.  der.  nang 
rezelo.  Matákot;  magalapaap  ang  loob; 
mangánib.  ||  Ikáhig  ang  kabayong 
buiugan  sa  Jnahin   at  nang  ito'y  p^^ 


y  Google 


BEZ 

úkob. 

REZELO.  m.  Pangambá;  tákot; 
jlapaap    tiang    loob. 

KEZELOSO,  SA.  adj.  der,  nang 
fízelo-    PárganVbahin;  inapaghinálá. 

REZO.  m.  Pananalangin;  pagda- 
rasal.  II  P.ingadyi,    6    dasal. 

REZONGAR,  n,  Umángil;  bu- 
mu  ion  gbü  lo  iig,  at  gawín  ang  anomán 
Datig    raasamá  sa    loob. 

REZONGLÓN,    NA.   adj.   y 

REZONGÓN.  NA.  adj,  Mabií- 
lungin;    maangilín. 

REZUMARSE,   r.   Tunialas   ang 


S23  — 

RID 

yop;  mayaiítan  sa  háyop.  ||  Mataba; 
iiiasarap;  malinamnam.=;trí>«,  por  su 
legitima.  Mayaman  sa,  dahil  sa  ka- 
niyang  mana.=tfí  haciettda.  Mabiikid; 
ó    maasienda. 

RICOHOMBRE  ó  RICOHOME. 
ra.  Tawong  pangúlong  kaginoohan 
sa    Espnña  nang    una. 

RIDICULEZ,  f.  Saiitá;  ó  gawáog 
nakadíirufuai  at  iabás  £a  kaugalián; 
5  kaknibá    sa    lahat> 

RIDICULIZAR,  a.  Birúin;  uya- 
min;    halayin    ang    kápowá. 

RIDÍCULO,     LA.     adj.    Nakáta- 


tíibig  ó  anomán  sa  kinásisidlan;  tu-     tawa  dáhii  sa  kfíibhán   sa  ibíi.  ||  Wa- 


;  RIACHUELO,  m.  der.  nang  rio, 
ílog  na  muníiíat  mahíná  ang  ages; 
balis.  ; 

RIADA,  f.   der.    nang    r/c.    Bahá. 

RIATILLO,  m.  der.  nang  rio. 
V.   RIACHUELO,    ■ 

RIBAZO,    m.    Burol. 

RIBERA,  f.  Tabf;  pangpang;  bay- 
bay  ilog  ó  dágaí. — Ser  de  monte  y 
ribera.  Ir.   Mag,ing  sa    bálang    na. 

RIBERO.     Ái-    Bákod    na    estáká 


lang  h;ilag¿.  II  Kaka¡bá.=c«  los  mO' 
dales.  Kakaibá  ang  manga  gawá  ó 
kWos.^por  su  ¿raza,  Nakálatawa  dá- 
hii  sa  kaniyaiig  bikas. 

RIEGO,  m.  Dilig;  pagdidiÜg, 
RIENDA,  f.  Rienda.  ||  met.  Pag- 
siípil;  pagpipigil  nang  manga  kílos  at 
pangungiísap.  ¡|  pl.  Pamamaháia  nang 
anomán,  at  sinásabi:  Tangn.'ín  ó  ian- 
gapln  ang  pamamahálá  nang  caha- 
rián,  tomar  las  riendas  del  estado. 
— Aflojarlas   riendas,   fr.    nieí.  Gaa- 


sa   gílid    nang '  manga    pabuluang    ó     nán;  bawasan  ang    hfrap  at    paga!  sa 


patubig. 

RIBETE,  m.  Tutop.  |1  Dagdag; 
dugtong.  II  Pamuting  idinádagdag  sa 
pagsasalita. 

RIBETEAR,  a.  Tutupán;  ó  lag- 
yán  nang   ribete. 

RICACHO,  CHA.  adj.  auci.  ng 
rico,    y 

RICAZO,  ZA.  adj.  aum.  nang 
rico,  ca.  Lubháng  mayaman;  inasa- 
lapi,  dátapowa't  hindi  Üpíng  ginob, 
h  bastos    na  ugált 

RICO.  CA,  adj,  Mayaman;  ma- 
salapí.  II  Sasáná,=í«  ganados.  Mahá- 


paggawa   nang  anomán, 

RIESGO,  m.  Pangánib;  kapanga- 
nibán.  ||  Pagkibiiigtt  sa  anomang  ika- 
sísiiS.  — Z?fi  cuenta  y  riesgo,  fr.  Sa 
iUlira  nang  pananagot  nang  sino- 
man. 

RIFA.  f.  Pagtatalo;  áway.  ||  La- 
róng  rifa. 

RIFAR,  n.  Makipagáway;  niaki- 
pagbabag.jja.  Maglaro  nang  rifa.  Gi- 
náganiit  namang  reáptoco.^x.  náut. 
Matastás;  magkápirapiraso  ang  láyag. 

RIGIDEZ,  f.  Kabaksikan;  hig- 
pit. 


vGooQle 


RIG 

RÍGIDO,  DA.  adj.  Mahigpit; 
inabagsik  =  con,  para,  para  con 
su  familia.  Mahigpit  sa  kaiiiyang 
familia.=í/e  carácíer.  Mnbiigsik  ang 
paguugáli;  ó  arrcgladong  lubha  ang 
\igAii.  =  en  sus  Juicios.  iVlabagsik;  ma- 
higpit sa  kaniyang  pasiyá;  ó  ma- 
higpit   magpápasiya. 

RIGOR,  ni.  Ang  sidhi;  6  tigás 
nang  lamig.  ||  Bagsik;  bangís;  lupit. 
—en  rigor,  tnod.  adv.  Sa  katuna- 
yan;  ang  i\x\.oó.—ser  de  rigor,  fr. 
Magiiig  kailangan  ang  anoíiián,  na 
huag  maílagan. 


524  — 

BIS 

kátatawa. — caerse  de  risa.  fr.  tam. 
Turnavva  nang  nialabjs.  -comerse  de 
risa.  fr.  inet.  y  fam.  Magputok  sa 
pagpipígil    nang  pagtawa. 

RISADA,  f.  dcr.  nang  risa.  Ha- 
lakhak. 

RISIBLE,  adj.  der.  nang  risa. 
Mangyáyaring  míitawa.||Makátatawa; 
ó  nakátatawa. 

RISOTADA.  í.  der.  nang  risa. 
fam.    Halakhak;    galakgak. 

RISUEÑO,  ÑA.  adj.  der.  nang 
risa.  Masayá  ang  raukhá;  n;ikangitt. 
]|  Matdtawanin.  ||  raet.   Nakalülugod; 


RIGOROSO,  SA.  adj.  der.  nang     naka'.úiowá.  Il  met,    Kaayaay; 


rigor,    y 

RIGUROSO,  SA  adj,  der.  nang 
r/gor.  Mabagsik.  |I  Malabis  na  lamig 
nang  panahón,  ||  Lubháng  mahigpit 
mamahájá.  ^^ 

RINCÓN,  m.  Siilok.  I)  Lugal  -na 
tagó.  IJ  Ang   táhanan  naní^  isa. 

RINGLA,    f.   y 

RINGLE,   m.   y 

RINGLERA,  f.  fam.  Ang  talud- 
tod;  ó  hanay  nang  pagkabilerang 
mabúsay  nang  anomán.  ¡|  Hilera;  pag- 
kakásunodsunod. 


RITO.  m.  Kaugalián;  kaasalán. 
[|  Ang  ceremonia  at  tegjaiig  naka- 
látag  nang  iglesia  tungkol  sa  pagga- 
wa  nang  manga  o^ficio  sa  simbahan. 

RIVAL,    ra.    Kaagaw;    kalaló. 

RIVALIZAR,  n,  iUákaagaw;  má- 
katalo. 

RIZAR,  a.  Kululín  ang  buhok, 
I  Paalonaiunín  ang  tdbig  sa  dágat 
nang  h^inging  mahíná.  li  ir.  Mangulot 
ang  buhük;  umalon  nang  maitUit 
ang  iúbig  sa    dágat. 

ROBAR,    a.  Agawin;   sambilalin; 


RIÑA.  f.  AWay;  babag;   pagtatalo     lupigin.  |1  Nakawinf  uinÍLÍn.|]AgaiWÍni 
Ri'^^'^vT    P^"S'^*^P-  ¡tañan  sa  magúiang  ang  isang  babayi, 

RIÑON,    m.    Bato    náng    báboy,      ||  met.  Mahalina    ang    piisd    ng    ká- 

baka  ó  ibahg  háyop.f]met.  Ang  dbod;     powá. 

<í   gitnA  nang  isang    liipa  ó   lugal.              ROBÍM.    m.    Kaláwang, 
RIO.  m.  xlog.    Kung  ang  ílog  ay  ' "      '     ' 

sa  kápowa  ftog  náioon  ang  wawá  ay 

esíero   ang    táwag:    rio  ay    ang  ílog 

na  ang    wáwa    ay    sa    dágat.  li  met. 

Ang   kasaganáang   iiialakí  nang  ano- 

mang    bagay. 

RIQUEZA,    f.  Kayamanan;    ya- 

maii.  II  met.  Pagaári;   paiianalapí. 
RISA.  f.   Tawa;  ngiti.  |1  Ang  na- 


ROBLADURA,  f.  Ang  pagk^tre- 
matsá;  ó  pagkábaluktot  uang  dulo 
nang  bákiil  sa  kinálaíagyan,  ó  kiná 
papakiian. 

ROBLAR,  a.  Lematsá;  baluktu- 
lín    ang    bákal. 

ROBLIZO,  ZA.  adj.  Matíbay  at 
matigás. 

ROBO.  ra.  Nákaw;   pagnanákaw 


y  Google 


[I  Anjí    ninákaw. 
ROBORAR,  a 


"■  525  -      ■ 
ttOB  liOD 

at  raasamá.  u  Kabayong  pangtrabaho 
Tatagán  at    tibu-     al  hindi    panregalo.  |)  mel.  y  fam  Xa- 


pn    ang    anomán.  iiiiíet.    Pagtibayi»     wong  ba_stós  at    Wdiáng  pinagaralan. 


nang  panib¡igo)ig  pagtnamatuid  Ó 
|)agi.>iig  kritowiraii  ang  aiiomaiig  si- 
uabi. 

ROBORATIVO,  VA.  adj.  Pang- 
patfbay;  pangpalakás;  ó  nakatílibay. 

ROBUSTECER,  a.  irreg.  como 
agradecer.  Paiakasin;  bigyáng  lakás. 
II  r.    Lurnak^s. 

ROBUSTEZ,  f.  Kalákasan;  lakás. 

ROBUSTO,  TA.  adj.  Malak^s; 
matavag.  II  Balisaksakan;  malakás  ang 
katawán. 

ROCA,  f.  Bdio;  na  lubháiig  aia- 
tigás.  II  Ang  bondok  na  baló  na  lu- 
viiútubó  sa  dalaiun  ó  sa  dágat.  || 
met.  Matfiíing;  nialigíis  at  hindí  iiag- 
in&maÜw  anomang    tíiiuigyari, 

ROCE.  Pagkásagí;  pagkákiskis  ng 
marahan.  ||  Paggúsad;  paghawan.  j| 
inel.    Láging    pakikipatiayam;    ó    pa- 


ROCiO.    ra.    Hatnog. 

RODADA.  Bakás  nang  gulong 
sa    diiiaánan. 

RODADERO,  RA.  adj.  Gulu- 
gín;  ó  niadaling  guniülong. 

RODADIZO,  ZA.  adj.  Madalíng 
gumiilong;   magulungfn. 

RODADURA,  f.  Pagpíhit;  pag- 
giilong. 

RODAJA,  f.  Ruedang  munt!  na 
walíing  rayos,  at  kagamitán  sa  raa 
iigá  niakina  ó  sa  karitón. 

RODAPIÉ  ni.  Tábitig  na  takip 
sa  paá  nang  manga  liíhlgán,  mesa, 
ele  II  Pinta  nang  ibabá  nang  pader 
na  iba  ang  kúlay  kaysa  pinta  nang 
kaiakhan.  ||  Ilinálagay  na  tabla  sa 
paá    nang  balcón. 

RODAR,  n.  irreg.  como   acordar. 

Pagulungin;  paiiiugin.  ¡|  n,    Gtimii* 


kikipagiisap    sa    kápcwá;    pakikihalü-  long;  uti)íkit;.||Mahiilog  na  gumúlojig 

bi'lo,  bühat   sa  isang  'taluktok  ó  tarik  na 

ROCIADA,    f.    der.    nang     rocío,  lugal.  [|  met.   Ktimalatkálat  ang  ano- 

Paghamog.  ||  Hamog.  ||  Damong  raay  má»   na    parang  waiá    nang    kabulu- 

hamog,  na    ipinakákaing  iginágamot  han.  il  raet.     Bumabá;  ó    magkaroón 

sa  kabayo.  {|  met,  Libak  na  nálalaban  nang     mulaking     kasaganáan     nang 

sa     marami.  ¡¡  met,     Báting     matulis;  anomán    v.  gr.    Sa    báhay,    na    ito^ 

pangúsap    na    masakiap.  bumábaha,  ó    sagana    nang  salapí,  en 

ROCIADERA,    f.  der.    nang    ro-  esla    casa   rueda     el    dinero. —de   lo 

do.    Pandilig.  alto,  Mahdiog  na  gumülong  magbd- 

ROCIAÜO,    DA.  p.  p,   natig  ro-  hal  sr*niataás,=í¿ó<:íi¿éS(Z,  Gumülong, 


natig  ro- 
ciar,   y  adj.    Basa    nang  hamog. 
ROCIAR,  n,  Humamog.  lia,   Iwi- 


mahúíüg    na  guraúlong  nang  patiwa- 
rik,    ó  ulo    aug    máuna.=(«/  ginete) 


sik;    ipagwisik  ang    anomang    bágiiy  por  tietra,     Mahiílog    na    gumúlong 

na   lusaw,  ii  Wiligán;    wisikán.  ||  mtt.  (ang    nangingabayo)    sa  Uípá 

Ipukol  na  pasambulatin  ang  anomán,  RODEAR,  n.  Magpalfgid;  Iiimik- 

II  Manlibak    na    patamáan   ang    ma*  lik,  ||  met,   M^gpaiikuadhkuad.   li  a. 

rami.  Inugin;     palupulan;     büibiran     nang 

ROCÍN,   m.    Kibayong  malandá  anomán  ang  isang  bágay,  ||  Painogin 


y  Google 


—  526  — 
ROE 

ang  anoináti.  =  {una  plaza)  con,  de 
mufallas,  índgin  (ang  isaiig  phiza  6 
ttayan^    nang  kútá. 

RODELA,    f,    Kalásag. 

RODEO,  m.  ■  P^iglilígid;  priglilik- 
)Ík.||Liklik.  II  met.  Linikuadlikuad  at 
"nang  niáliglas  sa  iuimáhabol;  ó  aa 
itináunong  nang  iba  na  íbig  máia- 
mah.||met.  l'agpapalumatliíniat  nang 
pagííawá. 

RODILLA,  f.  anal.  Tiíhod.|¡Ka- 
yong  niagaspang  na  pangÜnis  nang 
anomán.  [|  Dikfn. 

RODILLADA,  f.  dtr.  nang  ro- 
dilla,   y 

RODILLAZO,  m.  der.  nang  ro- 
dilla. Pagtuhod;  Uihod;  ó  saksak  nang 
tiíhod. 

RODILLO,  m.  Paialis.  |¡  Batong 
rnabíiog"    na    paniaíkpik    nang    liípá. 

RODILLUDO,  DA.  adj.  der.  ng     na.  Timbangín    sa  romana. 
rodilla.   Tuhurán;    o  maiakí  ang  tú-  '  " 

hod. 

ROEDURA,  f.  Pagngatngai;  pag- 
himnngit  nang  ngipin.  li  Ang  nakü- 
kuha  nang   ngatngat. 

ROER.  a.  Ng;ttngatín;  himar.gi- 
tín.  [|  met.  Gasgasín;  ó,  alising  unii- 
unli  ang  ibábaw  nang  anomán.  ||  met, 
Balisanhín;  pahirapan  ang  loob  nang 
anomang  pagiisip. 

ROETE,    m.    Katás    nang  grana- 


ROJ 

sum^mó;  lumúhog.=/o/'  sí,  ó  por 
otro.  Idalangin  ang  sarili,  (í  ang  iba. 

ROGATIVA,  f.  Pananalanging 
hayag  sa  Dios  nang  maraining  tawo, 
aa    pauhingí  nang    íiwá. 

R-OJEAR.    n,    Mamuiá. 

ROJIZO,  ZA.  adj.  Mamulamulá 
namíunuta. 

ROJO,  JA.  adj.  Kdlay  pulang 
matinkad;  inüpulá. 

ROLLAR,    a.    Likawin;  kidkirín. 

ROLLIZO,  ZA.  adj.  Mabílóg  na 
haba,  na  párang  lulón  nang  banig. 
II  Tawong  büugán  at  nialakí  ang  ka- 
tawán, 

ROLLO,  ni.  Luldn. 

ROMADIZARSE,  r.  der.  nang 
romadizo.  Sipun(-n. 

ROMADIZO,    m.    Sipón. 

ROMANAR,    a.  der.  nang  roma- 


ROMANEAR.  a.  der.  nang  ro- 
mana.  Türtiimbanor  sa  romana. 

ROMANO,  NA.  adj.  TagáRoma. 
II  Plisa  na  niay  pintang  pula  at  itim 
na   nagkápiUongpatong. 

ROMERAL,  m.  der.  nang  ro-; 
mano.  Líipá;  ó  lugal  na  maraming 
romerong    taním. 

ROMO,  MA.  adj.  Salsal;  pulpnl 
ang  dulo.  [|  Ilong   na    malUt  at  dapá. 

ROMPEDERO,    RA.    adj.   Ma- 


ginawiíng  álak,   at  ipinaünom     daling  masírá;    basag 


na  iginágaiTioc. 

ROGACIÓN,  f.  der.  nang  rogar. 
Pagdalangin.  ]|  pl.  Ang  procesión  ng 
letanía  sa  bayan,  ó  sa  patio  nang 
simbahan  sa  manga  áraw  na  táning 
nang  isang  taón.  Láióng  kaugaliang 
sabihing  rogativas. 

ROGAR,  a.  irreg,  como  acordar, 
Dumalángin;    dumaing.  ii  Makiiisap; 


ROMPEDURA,    f.   Sita;  básag. 

ROMPER,  a.  Basagin;  patirfn; 
lagutín;  piinitin.  |j  Haiiin;  síráin;  lan- 
sagín;  baakín;  lapakin.  |(  Wahiin.  (| 
n.  MagmuIS;  magparnulá."  v,  gr.  Mag- 
pamulaNü  maügúsap,  romper  á  ha- 
blar: MAGMULANG  luniakad;  rom- 
per ¿a  marcha;  magbukang  lizvay- 
way,    ROMPAR    el  dia.  ||  Salansangín; 


y  Google 


RON 

labagín  ang  s.nomin,=:co?i  alg!/>w. 
Ipaháyag  sa  kípnwá  aníj  gkVit  o  sama 
■  nang  loob.  at  haníiwsiiay  n^ng  ¡).v 
kíkisamr.  sa  kaniyá  nt  p.ikikipngibi- 
gan,=fn  llanto.  Uiiiiyak;  liumüg-ul- 
hol  na  b¡glá.=/¿'r  lodo  DiiTiialií- 
hong  na  gawín  ang  anomán,  na  hung 
pagpftag'anan  filinmán. 

RONCADOR,  RA.  m.  y  f.  Ma- 
paghilik. 

RONCAR,  n.  Maghililc;  liumÜik. 
II  Tümunog  nang  tila  paos.  Sinásabi 
sa  ilang  manga  insirutnenío  de  vieiilo 
3t  sa  úgong  nang  dágat.  ||  faiii.  Mag- 
bá¡á  nang  niabaiásik. 

RONCEAR,  a.  Palibanlibanin 
ang  anomán;  iantutayin;  sibansiba- 
nin.||HÍbuhÍbúin  sa  salitá  at  sa  gawá 
ang  sínonian,  úpang  kamtán  ang  hí- 
náhangad  Sa  kaniyá.  ¡I  náut.  Palñka- 
rin  nang  mahíná  ang  sasakján,  láló 
ii:i    kiin^  may    kasabay. 

RON'CIÍRÍA.  f.Paghihimanhiman; 
pagla'antiilay.  |[  Paghíbó;    paghimas. 

RONCERO,  RA.  acij.  Mahiman; 
nnapaglantdtay.]]  Magagalitfn;  biignot. 
II  Mapaghibohibó;  mapaglangís,  ll  Sa- 
sakyjing    mabágal    lumákad. 

RONCO,  CA.  adj.  Namámaos; 
payaos. 

RONCHA,  f.  LigSta;  paníal.  1| 
oiet.  Kaniíaang  dinamdam  nang  isang 
násubá  ó  náumitan  nang  salapi.  || 
pl.    Taaruiabay. 

RONDAR,  n.  Maglibot  na  usi- 
sáin  ang  patnamayan  at  ang  ma'ngá 
namároayan.  ||  Lumákad  na  mnglíbot 
nang  gabí  sa  daán.  fCaugaÜang  la- 
long  sabihin  sa  mangk  binátáng  nng- 
lílibot  sa  da^n.  na  tinilirahan  nang 
kanilang  niU'igawan.  [|  a.  Ligidlig'i- 
lan;  painoginugin  sa  palibot  ang  ano- 


—  527- 


ROP 

mang  bágay,  at  sinásabi:  Ang  paro- 
parb  ay  nagíÁP-M-igidligid  sa  llaw,  la 
mariposa  ronda    la  luz. 

RONDÍN,  m.  Ang  rondang  isang 
kaboharg  s-jndalo,  na  nagsisiyasat  ng 
banUy    sa    kúlá. 

RONQUEAR,  n.   Mamaos. 

RONQUEDAD,  f.  Kapausá.-.;  «5 
pagkapaós. 

RONQUERA,  f.  Patnamáos;  pa- 
mamalat. 

RONQUIDO,  m.  Hilik.  11  met. 
Tunog   na    hagol. 

ROPA,  t,  Damjl;  at  alinmang 
kayo  na  isinúsuot:  nang  t.iwo  6  gi- 
nágawáng'  pamuti   nang.  báhay, 

ROPAJE,  m.  der.  nang  ropa.  Pa- 
nanamit;  ó  kapisanan  iianglahat  nang 
damit.  Kaugaliang  lálóng  gamitin 
sa  pagsa^aysay  nang  damic  na  ina- 
hábá  at  maínam  nang  «langá  p¡- 
niínó. 

ropavejería,  f.  Tindahan  ng 
manga  lúmáng  damit. 

ropavejero,  m.  Ang  nagtí- 
tindá  nang   manga   Itímáog  damit. 

ROPERÍA,  f.  dei.  nang  rapa. 
Tindahan  nang  manga  yáring  damit 
na  bago.  ||  Sa  manga  comunidad,  ay 
ang  lugal  na  tataguán  at  hu5ayán 
nang  damit  nang  lahat.  |i  Ang  k-ilun- 
kulan,  oficio  ó  arte  nang  pagiíngat 
nang    damit. 

ROPERO,  RA.  adj.  der.  nang 
ropa.  Ang  nagbibili  nang  bagong 
yáring  damit.  ti  Tagapagsínop  nang 
damit  sa  isang  comunidad.  \\  Apara- 
dor na  malakí  na  taguán  nang  damit. 

ROPETA.  f.  dim,  nang  ropa.  Da- 
mit   na    maikli. 

ROPÓN,  m.  anm.  nang  ropa.  Da- 
mit   na  mahíiba  at  pangibábaw. 


y  Google 


ROS 

RORRO,  m.  f,im.  Bátáng  maliit; 

ROSA.  f.  Bulaklak  nr.ng  al^Jau- 
dría,  at  ibk  p;ing  rosa.  \\  Kiilay  na 
pulang  tita    rosa. 

ROSADO,  DA.  ac]j.  der.  nang 
rosa.  Kú!ay  rosa  ang  pula,  ii  Sin.'ttig- 
kapXn;  ó  hinaluan  nang.rosas. 

ROSARIERO,  m.  der.  nang  ro- 
sario. Mangagawá,  ó  nagíítinda  nang 
kuintás. 

ROSARIO,  ni.  Kuintás.  ||  Ang 
dasa!    na   royario,  |j  fam.    Gúliif'od. 

RÓSEO,  EA.  adj.  der.  nang  rosa. 
Külay  rosa. 

ROSTRICO  m.  diai.  nang  ros- 
Iros    y 

ROSTRILLO.  ra.  dim.  nang  ros- 
tro.  Síriíig  na  inílálagay  sa  miikhá 
nang   manga   larawan    nang  santo. 

ROSTRITUERTO,  TA.  adj. 
fani.    Miikháng    galit;  nakamiíngot. 

ROSTRO,  m.  Mukhá  nang  tawo, 
II  Tiiká  nang  ibon.  ||  náut.  Ang  dulo 
nang  doong  nang  sasakyán. — rostro 
d  rostro;  á  rostro  firme,  mod.  adv, 
Tálampakan;  nriukhían. 

ROTACIÓN.  1.  Piígikii;  pagbi- 
Hng  sa  eje  na  para  nang  pagíkit 
nang  gulong. 

ROTO,  TA.  p.  p.  irreg,  nang 
romper.  Sirá;  lansag.  ||  adj.  Gulanit; 
punit;  basag;  larot.  Ginágaroit  na- 
mang    párang  sttstantivo. 

ROTULA,  f.  anat.  Bayiigo  nang 
tiíhod. 

ROTULAR,  a.  Lagyán  nang  rb- 
tulo. 

RÓTULO,  m.  Stílal  na  inilálagay 
sa  manga  libra  at  papel,  etc.  nang 
málaman  ang  may  gawá  ó  nakalamárt 
doón.  II  Papel  na  may  siílat  na   idí- 


—  528  — 


ROT 

nídikit    sa    manga    eskina. 

ROTUNDIDAD,  f.  Bílog;  kabi 
lugan.  |]  Kabuoán;    kapupusan. 

ROTUNDO,  DA.  adj,  Mabílng. 
[I  Blió;   pupos. 

ROTURA,  f.  Biak;  sírá;  kihang; 
gí¿[;    piínit,  11  niet.    K-iguIuhán. 

RUAR.  n.  Lnmákad  nang  nag. 
kákaruage;  b  magpasial  na  nakika' 
riiage.  il  MagÜbot  fia  daán  na  walSng 
ibang  hangad  kundí  mngmasicl  nang 
baba\i  ó    magligaw. 

RUBIFICAR,    a.    Papulahín    ang 
anomán.  ||  Papagbagahin. 
,    RUBIO,   lA.    adj,  Mapu'ang    mií. 
lá;   kiíiay    gintó. 

RUBOR,  m.  Kúlay  na  pu'á  ng 
iT);ikhá.  ti  Pamumulá  nang  mukhá  sa 
hiyá.  II  Kahihiyán;    hinliín. 

RUBORIZAR,  a,  Hiimiya;  hi- 
y;n'n;  papamuliihín  sa  kahihiyán.  || 
r.  MahiyS;   o    mamulá  sa  pagkahiya. 

RUBOROSO,  SA,  adj.  nang  ru- 
bor.   Maaihiín. 

RUBRICAR  a.  Lagyin  nang  fir- 
m^  lámang  ang  isang  kasulatan, 
nguni't  waliíng  ngalan  nang  nagfir- 
má.  II  Piímahán  nang  ngalan  at  ape- 
llido   at    talagang   firma. 

RUDEZA,  f.  Klagaspangán;  ka- 
bastusán.  ||  K.apiini!án    nang    íslp". 

RUDO,  DA.  adj.  Bastos.  ||  Ma- 
purol    ang    isip. 

RUECA,  f.  Piitusíin;  paniíüd.  || 
Pagkápili. 

RUEDA,  f.  Gulong.  |¡  Bílog;  lu- 
pon  nang  manga  tawo  ó  nang  ano- 
mán. 

RUEGO,  m.  Liíhog;  daing;  pa- 
kiúsap. 

RUFIÁN,  m.  Siisit;  6  alkaguele; 
paráiis  nang  naglíl¡gAVVrtii.¡|S;noinang 


vGooQle 


RUI 


tnagianákaw.  ||  Ang   nangangalákal 
naiig    puti    nang    bahayi. 

RUFIANEAR,  a.  Magpaialis;  mag- 
alkagüete. 

RUGOSO.  SA  adj.  Kunotkunot; 
kufubot. 

RUIDO,  rn.  íngay.  |1  Kalugkog; 
kagungkong.  \\  AlingasngSs.||K<ilatog; 
kaíatís;  kulds;  lagusaw,  etc.  ||  Pagf- 
Látalo;  pagaáway;  pagtatákíipan,  etc. 
J¡  mft,  Gnyak  ó  ambáng  malakí  ng 
isang  bsgay,  na  ang  kalapnsán  ay  wa- 
lang  anomán.  !|  Kabfbalaghang  naka- 
sísindak  nang  loob. — Hacer  ruidos  fr. 
Makámangha;  niakapangÜalás. — Que- 
rer ruido,  fr.  met.  Maibigín  sa  pa- 
kikipa^talo;  mahfüg  sa  pakikipag- 
áway. — meiet  ruido,  fr.  Magirgay; 
miibaiitog. — armar  ruido,  fr,  Magbá- 
sagiilo;  magalboroto.  —  Buscarnidos. 
(r.  Mapagbhsagulo;   palaaway. 

RUIDOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
ruido.  Maguió;  maíngay.  ||  Makagung- 
kong;    madgong. 

RUÍN.  adj.  Hámak;  w.iláng  hn. 
laja;  bastos,  ii  Masan^a  ang  iigáü,  || 
Maímot  at  masakim. 
.  RUINA,  f.  PagkágibS;  pagkasírá. 
II  met.  Pagkápahamak;  pngkáliigsd 
nang  sínomnn,  ó  nang  isang  ának, 
á  bayan.  ¡|  DahiUn,  ó  pinagbuhatan 
nang  kapaHamakán  nang  is-íl.  [|  pl. 
Ang  manga  labí  nang  isang  bákay 
na   giba. 

RUINDAD,  f.  Gawílng  hámak; 
bastos;  6  mahálay.  ||  ICaüitád  at  ka- 
waláng  kalxjliihítn  nang  anímián.  K.ii- 
niutan    iil    kasakimán. 

RUMIAR,    a.  M.igli¡l;  ó  nguyaííig 


529  — 

RUM 

uli  ang  tiakáin  na,  na  pabaüking  mult 
sa  bibig.  Ito'y  sarili  lámang  nang  ka- 
laba\V,  karabing  at  iba  pang  háyop 
na  ápat  ang  Fikmúrá.  ||  met,  Bulay- 
buláying  maliinahon;  kurtting  mahú- 
say  ang  anomang  hágay. 

RUMIÓN,  NA.  adj.  Lubháng 
mapaglüt;  ó  palanguya  nang  damong 
nakáin    na, 

RUMOR,  m.  Bulongbíilimgan;  sa- 
biiíabing  Ifhim  sa  marami,  dátapuK't 
napágkákaalaman  nang  manga  ü^n, 
II  poét.  Alingawngaw;  íngay  na  ma- 
taban- 

RUNRÚN,  m.  fam.  Bulongbúlu- 
ngan. 

RURAL,  adj.  Náuukol  sa  párang 
ó   sa    biikirín. 

RUSIENTE,  adj.  Ang  namúmula 
sa    pagbabaga. 

RUSTICIDAD,  f.  KagaspangSn 
nang    p-gkíiyari.  ||  Kabastiisán. 

RÚSTICO,  CA.  adj.  Náuuko!  la 
párang.|]Basiós;  magaspang  ang  ugáli. 
II  ni.  y  f.    Tawong  búkid. 

RUTA.  f.  Daáii;  ó  liniífuntong 
landás  sa    paglaíakbay  bayan. 

RUTILAR,  n.  poét.  Magning- 
ning. 

RUTINA,  f.  Kaiígaliang  sa  ma- 
sid  lárnang  natutuhan,  6  sa  kásasa- 
n:ty.  1  Lúmá;  ó  inatandáng  kaugalián 
nang    paggawá    nang    anomán. 

RUTINARIO,  lA.  adj.  der.  ng 
rutina.  Ang  ginágawá  6  gumágawá 
n:ing  pulós  na  natutuhan  sa  masid 
lámang,  at  hindt  marüiiong  magkiíió 
nang  lálóiig  mr'gaüng  sa  dating  ná- 
kikiía. 


67 


y  Google 


53" 


s 


SABALAR.  ni.  der.  nang  sábah. 
Dala;  lambnl;  6  anoniáng  pauginili 
nang    bangos. 

SABaLERO.  ni.  der.  nang  sá- 
lalo.   M::gi);ibangí5í;. 

SÁBALO,  m.   Banrrrts. 

SABANA.  f.  Kiímot  na  linsfí,  na 
iniUlcilag  sa  hÜiig^n.  [|  Ang  bálot  ng 
ibítbuw  ng  alfa. — sábana  sania.  Ang 
ibinálot  kay  Kristo  nnng  siyii'y  ilí- 
bitig. 

SABANA,  f.  Párang  na  wa- 
lang  kálioy,  maláwak  at  niabuha- 
ngin . 

SABANDIJA,  f.  Alinmnng  maü- 
liit  na  háyop  na  naka^íúsiiklam,  para 
nang  bulikf,  himbubii'i,  etc.  [|  mel. 
Ang  lawong  maliit,  at  masama  ang 
hitsura,   6  waláng  halaga. 

SABANILLA,  f.  dim.  nang  sá 
tana.  Kúmot  na  maliit  na  fíntó.  [| 
Ang  linsó  na    bálot  nang    aliar. 

SABAÑÓN,   m.   Alipiingá. 

SABEDOR,  RA.  m.  y  f.  Naka 
tátalastas;    nakatátahó. 

SABER,    a.   irreg.   indic.   yo  sé: 


prrf.  íiípe;  supiste;  supo;  supimos; 
siipisieis;  supiñvon:  fut.  sabré;  sabrás; 
ote:  imperac.  sabe  tií;  sepa  él;  se- 
pamos nosolrf)B;  sabed  vosotros;  se 
pan  pUíis:  siibj  pr^s.  sepa;  sepas; 
etc.:  impcrf.  snpie*a;  sabría  y  su- 
piese; etc.:  fiít,  supiere;  etc.  Málaman; 
niatalaslás;  malahó.  H  Máranasan.  l( 
Dnmiínong;  máluto.  ||  Masanav;  nia- 
ratilian:  v.  gr.  MasAnav,  maratihang 
gnmawá  nang  magaling  sa  kápowá, 
SABER  hacer  fd'úores.  (I  n,  Martínong: 
Iiiliasn:  v.  gr,  Ang  fároong  iio\y  ma- 
RÚN'ONf;  6  nrriASANG  lubhd,  ó  mará- 
ming  NÁi.ALAMAN,  esie  hombre  saüií 
mucho.  II  Lama«a;  6  niíígkalasa,  v.  gr. 
J/ííj'Lasa  itó;  ó  mahiiti  ang  lasa 
nitó;  f-sio  SABE  lie7i.=-á.  Makálasa; 
ó  mákamukhá  nung  lasa  nang  nno- 
mán;  v.  gr.  lío'y  kalasa  na?¡g  álak, 
á  iloy  LÁSANc.  alak;  esto  sahe  á 
7'ino.  —  met.  Mákahawíg;  mákatii- 
!atj  ang  isang  bágay  natig  \bi.=de 
trabajos.  Maraming  níilalámang  ga- 
win.  ||  in.  Dlínrng;  karunimgan;  ka- 
talintihan;  líksí  sa  paggawá  nang  ano- 


y  Google 


SAB 

mkn.—2/acer  saber.    Ibalítá;    ipagbi- 
gay  alaiii. — Es  á  saber;  conviene  á  sa- 


SAC 

SACA.  f.  der.  nang  sacar.  Pagku- 
ha.  II  Ang  unang  salin  nang  anomang 


6cr.    Sa    makatowicl. — Saber  como  el     kasu  átang  nakaprotokolo,  na  yári 


padre  nuestro.  MáUmang  ¡jarang  Ui- 
big  áng  isatig  bágav. 

SABIDO,  da".  ')j.  p.  nasig  saber. 
y  in.  y  f.  Maráming  nálalainan  6 
maálam.  j|  adj.  Hayag;  alam  nang 
niaiami;    maliw^nag. 

SABIDURÍA,  f.  Kabihasahan; 
kaíunii|igan,  ||  Katalinuhan.  ||  Kabái- 
tan.    ^ 

SABIENDAS  (A),  uiod.  adv.  T¡- 
nalagá;  kir.Lisá. 

SABIO,  lA.  adj.  Nakatátinó;  na- 
káaiuraulat  nang  aiatá  nang  ísip;  na- 
kaáaral,  11  m.  y  f.   Píindis;  lüarünong. 


harap   nang    escribano. 

SACÁBALA,  f.  Kasankapan  ng 
cirujano  na  pangitha  nang  bala  sa 
loob    nang  katawán. 

SACÁBALAS,  f.  Panguha  nang 
bala    sa   baril   ó  sa  cañón. 

SACAMANCHAS,  m.  Ang  niay 
oficioitg  luagaiis  nang  mansa  nang 
damit. 

SACAMOLERO,  m.    y 

SACAMUELAS.  m.  Ang  biha- 
sang  bLiraúnot  nang  ngipin;  ó  nian- 
bubímot   nang    ngipin. 

SACAR,    a.  Kunir,;  ilabás;  alisín. 


=-en  su  profesión.  Muriínüng;  bihasa  ilayó;  hugutin.  ll  Gumawá  nang  año- 
sa kaniyang    fl^c/íí.  man:  v.  gr.   Gumawá  nang  isang  es- 

SABIONDO,    DA.    adj.    der,    ng  íaíua,    sacar    una    estatua,  it  Humo- 

sabio.    fam.    Mapagmarimong.  wad;    suinalín.  |¡  liigtás:    v.    gr.   Ilig- 

SABLAZO.    m.    aum.    nang  sable,  tas  sa  isang  pañgánib,   sacar  de  un 

Lapad    nang   sable;.  ii  Siígat  na  gawá  peligro.  ||  Halaiaín;   kílalanin   sa    ma- 

nang  sable.  ngá  senyal:  v.  gr.  HalíVTaín  sa  bakás; 

Sable,  m.  Sandatang  labas  sam-  ó  tuntunín  sa  bakás,    sagar  p>or  el 

p^lok,  manipís  at  mahába,  na  isa  ang  /-<íí/ra.||K.arntán;  taniuhín;  v.  gr.  Kam- 

talim   at  may   du!o.  tan    aug    mana,    sacar  la  herenda.\\ 

SABOR,  m.  Lasa;  lasap;  naninarn.  liaban;  ¡una:    v.  gr.  Iniúüna,   ó  iiji- 

SaBQREAMIEKTO;  'm.  der.  ng  lÁlaeas  ni  Fulano  ang  dibdib  kung 


sabor.    Pagbsa;    paglasap. 

SABOREAR,  a.  der.  nang  sa- 
bor. Pasarapin;  palinamnamín;  ó  pa- 
huiayin  ang  lasa.||  raet.  Laaapfn;  nam- 
namín.  II  PagkagListuhín;  pawilihin.  |1 
r.  Mágtistuhan;  másarapan;  kumáin 
nang  ma:ahan  na  niagaliw  Ma  sarap 
nang    kinákain. 

SABOREO,  ni.  d^^r.  nang  sabor. 
Pagiasap;   oagnamnam. 

SABROSO,     SA.    adj.    Masarap. 


lumákad,  Fulano  saca  el  pecho  cuando 
anda.  \  Itángi;  ilual.  ii  Isalin;  6  icopia. 
=en  claro.  Hinuhahin;  raákilalang 
raalinaw.=e«  limpio.  Matalastás;  ina- 
linawan.=^  relucir.  lunyag;  ípakita 
sa  madlá  ang  anomán.=íi  luz.  Ha- 
bas sa  inaliwánag  ang  anonián;  ipa- 
nganak.=íi/  campa.  Hamunin;  baba- 
g\n.  =  de  pila.  Anakíii  sa  bínyag.= 
de  pañales.  Hangúin  sa  kahirapan. 
la  cara  poi"  alguno.  Ipagtangol;  tin- 


II  mr;t.  Nakáwiwili.  II  fam.   Malasa;  ó     digan  ang  i¿á  sa  pagkakaútang. ={'««« 
luaasín;  b  pagk^ing  may  kaatatan.         cosa)  d,  plaza,  á,  la  plaza.  Itanyag  sa 


y  Google 


SAC 

raadla;  ipagbantog.=tí  pulso,  Kunin 
sa  liikás  láinang  nang  pulsó,  na  huag 
ipaglaban  ang  alinraang  lugai  nang 
ka  [a  wán .  =  de  alguna  parte.  Kunin 
sa  isang  luga',=í/e  la  cárcel.'  Ku- 
nin; hanguin    s;\    bílang"úan. 

SACATRAPOS,  m.  K.isankap.ing 
panguha  nang  takó  nang  baril,  at 
pangiínis    nanián   tn'oy    nitó- 

SACERDOCIO,  m.  der.  nang  sa- 
cerdote Pagkapárí;  6  kaniá  halan,  k-i- 
rái->galan  at  katnnknlan  nang  pári. 

SACERDOTAL,  adj.  der.  ang  sa- 
cerdote.   Ang  náuukol   sa    |iári. 

SACERDOTE,  m.  Vi.\\,—sitmo 
sacerdote.    Ang    Papa. 

SACIABLÉ.  adj.  der.  VY^■x\•■¿  saciar. 
Súkat  mabusog;  niangyáyaring  ma- 
busog. 

SACIAR,  a.  Busu¿'Ín;  saiidatín, 
bujdin;  suyáin.=í/¿  viandas,  ¡'uyáin 
sa  lílam.  ||  r,  Mabusog;  raabúyá;  ma- 
sandat.s^fíw  poco.  M^iousog  sa  ká- 
kaunti.  =(!(?  dulces.  Magpakabiíyá  sa 
niatatnffí. 

SACIEDAD,  f.  Pagkabusog;  ka- 
búsugan;  kabuyáan;    pagkasúyá. 

SACO.  ra.  Súpol;  bayong.  ||  Pang- 
loloob;    pagsamsam, 

SACRA,  f.  Báwa't  isa  nang  ta 
liong  t.iblá  ó  kartón,  na  inilálagay 
sa    ahang   pinagmfmisahan. 

SACRAMENTAL,  adj.  der.  ng 
sacramcfito.  Ang  náuukol  sa  sacra- 
mentó. 

SACRAMENTAR,  a.  Hatdán  ng 
viático    anjí   niay   sakit. 

SACRIFICAR,  a.  M.igháin;  mag- 
álay  5a  Ijíos.  ||  niet.  PíipAghíraping 
lubhá  ang  ká,.owa  j|  r,  Humayin; 
utnálay  sg  Dios.  |j  Tiisín  aug  hírap 
ó  anomang    tiíkal   nang    iuub.=/y/' 


~532  — 

SAC 

Dios.  Magtiís  nang  hírap  dáhil  sa» 
6  alangílang   sa  Dios, 

SACUDIDA,  f.  y 

SACUDIDURA,   f.   y 

sacudí. MIENTO,  ni.  Pagpag; 
paspas;    ó    pngpagpiig. 

SACUDIR.  ¡..  Ipa-p,i¿¡  ip..p4^ 
iwagWJí;;  ipilig.  H  Paluín;.  hauípasín. 
=£/  iiolvú.  H.in-ipasíu;  I.ibuiiu  nang 
p.iló.  II  r.  íwaksí.  ||  Ipngtabny  ang  si- 
nonian  nang  m^tsaklap.  ||  Mátiitong 
lumabás  sa  atiomang  pirigílnib.=:í/í 
los  importunos.  Mátiit^ing  lumayó; 
umílag  sa  manga  mauúlit   ó  nnkainú- 


SACHAR.  a.  Gusarin  ang  liípá, 
buhaghagín  nang  taklak;    bayubi'nn. 

SACHO,   m.  Taktsk. 

SAETA,    f.    Patasó;   páiá"  timod. 

SAETADA,  f.   der.    nang  jai-/^,  y 

SAETAZO.  111.  auni.  nang  s-ieta. 
Pagpíná.  11  Siigal  na  gawá  nang  pái.a. 

SAETAR.  a.  der.  nang  saeta. 
Panáin. 

SAGACIDAD,  f.  Kualasan; '  ka- 
talinuhán  nang  fsip  na  ttimarok  ó 
kumiiala  nang  anomáii.  ll  Sa  aso  ay. 
ang  katalasang  umamoy  ó  íumun- 
tbn  nang    bináhanap. 

SAGACÍSIMO,  MA.  adj.  sup. 
nang  sagaz.  Lubhang  mátalas;  liib- 
háng    matunog    rnangamoy. 

SAGAZ  adj  Mátalas  mnamüy;  b 
raatalinoiig  kumiiala  nang  anomfeng 
bago  pa  lámang  raanyáyari.  ||  Aso  na 
mátalas  iimamoy  nang  bakás  nang 
háyop   na  hináhanap. 

SAGRADO,  DA.  adj.  Nakataán 
sa  Dios  at  sa  paggálang  sa  kan- 
yá.  jl  Náuukol  sa  religión  ||  mi-t.    Ki- 

f.  Pagsuob.  II 


alanggfttang. 
SAHUMADURA. 


vGooQle 


SAL 

Faniiob. 

SAHUMAR,    a,    -Suobín.  ii  Paasu- 
há.i. 
SAHU.UlíRIO.    ui.    PungsHob.  I!. 
I  Pagsuolj, 
I      SAINAR,  a.   Putibaín  ang  man¿á 

SAFA,   f,   Kad'ii;   Ubad. 
SAJADOR,    m.    M&ng,mgad¡it. 
SAJADURA,  f.  Kudlit;  tabad; 
SAJAR,   a.    Tiibarán;    kadlij;án. 
SAI.,   f    Asir,.  II  qtiim.    Bág-ay     11:1 
piíiatíhilóng     is;ing    áddo    at     isang 
0x/'í¿o    metálico.  =  común.     Asin     iki 
¿áiiU    sa     pagkíiiii.  ||  met.    ICataiiiiu- 
han;    k;kiriamang    manalitá;   6  lasa  :sa 
par.analita. 

SALA.  f.  Kabahayán;  ó  lugal . 
nang  báhay  na  kaiígaUang  pagiu- 
pung-ifi  nang  panauhín;  U  ,Sa  mala- 
laái  na  íribunal  ang  kaiipunan  iig 
¡larig  bilang  na  mangi  Jueces,  m.i 
titirigin  at  háhatol  nang  isang  dsap. 
SALADERO.!  m.  der.  nang  sal. 
Liigai  na  pinagáasinan  nang  karné 
á   isoá. 

SALADO,  DA,  p.  p.  nang:  salar. 
y  adj.  Maálat;  maasm.  |)  SaÜtáng 
malasa. 

,      SALADURA,    f.    Pagaasín     nang 
¡ida  ó    karné. 

I    'SALAR,  a.    Asnán;    6    lagyán  ng 
! asío. 

SALARIO,  ra.  Upa;  ó  báyad  sa 
alii;i  at  sa  manga  gumágawá  nang 
aiviw.  II  met.    Gantí;    báyad. 

SALCOCHAR,  a.  Sankutsahín 
ai¡g    ülam. 

SALDAR,  a.  Tapusang  bayaran 
ang  isang    útang. 

SALEGAR,  a.  dcr,  nang  sal. 
Lugíl  na  pinagpápakanan    nang  asín 


■533  ■ 


SAL 


sa    háyop. 

SALERO,  m.  de*-  nang  sal.  Pa- 
laasnán;  ó  lalagyáii  nang  asín  na 
iniháhayin  sa  mesa.  |I  Lugal  na  la- 
guán nanfí  asín.  {|  Mina  pang  asín. 
U  fani.  Kainamim;  garídá  nang  ki- 
los ó  pananalita:  v.   gr.    Si  Fulano'y 

lubhAftg       MAGANDANtí      MANALITÁ,      6 

lubhAng    MAüANuA  ang   kilos,    Fula- 
no   tiene    mucho  salero. 

SALEROSO,  SA.  adj.  der.  nang 
sal.  fani.  Tawong  masayang  suma- 
litá;   ó   magandang    umanyó. 

SALIDA,  f.  Paglabás;  pagalís.  il 
Labasan,  ||  Ungbs;  ó  taás  nang  ano- 
mán  sa  ibá.  !!  Dahüán;  ó  kalowi- 
rang  ¡kinálalabas  sa  anomang  kagf- 
pitan    rS   pangánib. 

SALIDO,  DA.  p.  p.  nang  salir,  y 
a'dj.   Ungós;   lampas. 

SALIFICAR,   adj.  der.  nang  sal. 
Gawiiig^  aáíii;  ó  asiiñn   ang  anomán. 
SALÍN,    m.    der.    aang    sal.    Así- 
nan  ó    tingalan    nang   asín, 

SALINA,  f.  der.  nang  sal.  Fi- 
naggágawan;  ó  kiniíkunan  nang  asin. 
Láiong  kagamitán    sa    plural 

SALINERO,    m.    der.    nang   sal. 

Ang     namíuiüi     at     nagi»íbili     nang 

aiiin.  II  Ang  mangbahákot    nang    asín. 

SALINO,  KA.  adj.  der.  nang  sal. 

May  asin. 

SALIR,  n.  irreg.  ind.  pres.  yo  sal- 
go; fu[.  saldrí;  saldrás;  etc.:  ¡mperat. 
sal  tú;  salga  él;  salgamos  nosotros; 
salid  vosotros;  ííi/^íi«  ellos:  subj.  pres. 
salga;  salgas;  etc.:  imperf.  saliera, 
saldría,  saliese;  etc.:  fut.  saliere;  etc. 
Lumabás;  sumipot;  liimitaw.  ||  Urna- 
lis.  II  Tumanan;  tumakas.  |I  Somílangí 
sntníkat:  v,  gr.  sumilang  ang  áraw, 
SALIR  el  jí//.|¡Sumápaw;  garailí:  v.  gr. 


y  Google 


SAL 

SL'MÁPAW;  ó  «uiutí  aiíg  palay,  sa- 
Liií  d  arroz.  ||  Ma^miilá;  magbiíh-.ii; 
iiuingá.itig  any  i-iang'  b.igay  sa  ib,\. 
Tapiisiu;  ¡iwgbilí  aii;,'  aiiuiitán:  v.  -r. 
NÁll'AtililLI,        Ó      NATAl'OS       Ivij       «li/í;,' 

lahat  aii\^  aking  manga  kaUkal. 
j/ii  HE  SALiuo  dd  (odas  lilis  mercan- 
das.=d  la,  en  la  car.i  Su'ii¡[)0(;  -ili- 
Qiing-iw  sa  iiiukhíi.  ~  con  una  siiii- 
pleza.  Magiabi  iKing  isaiig  k.iluinjf- 
hangán.— í:w¿  la  prcUiición.  K'.uníán 
ang  hii;á!íai,g.ij  ó  I.tkaiJ.=¡ríí//^-rt  «/- 
'¿uno..  Lumahan;  hanipín  íing  síno- 
itlan.—í/er  alguna  partu.  Umalís  sa 
isang  iLi-al.^/íi/-  /(íi/o/-.  MaglLulur. 
=^por  la  ventana.  Tuiu.ik.is  ó  liuia- 
!Í3  na  magiiaári;  sa  b¡Litáp.á,=6'íí///-- 
^  se  con  la  suya.  Kamtán;  ó  giiwín 
ang  máibígan;  ¡naiiyari  an¿  uiiUbigan, 
bagíimári  sisiásalangsaüg  nang  ¡üar  i- 
.  ini.=íííf  la  regle.  Í.Iálaba;;  ^■a  gúiiit, 
ó    sa    katutagáii. 

SALIVA,  f.  Lávvav;  \n'X.  —  Gas. 
lar  saliva  en  valde.  fr.  ¡\lLig-.síisali[á 
nang    waláng    pakinóbang, 

SALIVACIÓN,  f;  d;r.  iiang  sa- 
livar,  Paglalaway. 

SALIVAL,  n.  dür.  nang  saliva, 
Náuükol   sa    láway. 

SALIVAR,  n.  der.  lurig  saliva. 
Mag!aw,iy. 

•  SALIVOSO,  SA,  adj.  dcr.  nang 
saliva,  Maláway;  ó  inapaglaway.  || 
Parailg   iáway. 

SALMEAR,  a.  dcr.  nang  salmo. 
Dasalíii  ó  avvitin  aiig  tnarigá  salina. 
_  -SALMUERA,  f.  dcr.  nang  sal. 
Tugnó;  tá,sik;  patí^-.  \\  met.  fam.  Bá- 
gay   na   lubháiig    tnanlat, 

SALOBRAL,  adj.  dei.  nang  sal. 
Lúpáng   alatín;    may  aüín. 

SALOBRE,    adj.    da.    nang    sal. 


SAL 

Maáiat;    iab.-;ing. 

SALOíiREÑO,  ÑA.  adj.  d^r.  i,g 
sal.    L'.í|j3ng  al.iLÍn    ó  niaálat. 

SALPICADURA.  í.  IV.gulanisik; 
]xig[)iil;iii.lÍL.  ilOtliígi.-  na  gtvva  ng  ti- 
la ni-,  i  k;    o    nimií    11.11  ig    piifaiíJil,  ttc. 

SALPICAR,  n.  Patiiaaisikím;  pa- 
pú la  nditia.  II  Lakrawáij;  ó  paglak- 
"t-iwiaktawíii  aiig  p  igbaia  ó  aaoinán. 
D^inhin;  mxxi'úií\\d.i\.=-con,  de  aceite. 
L)Liinhi:i¡  pilaiisikán  nang  langís.  || 
r.  Piiiiiilariáik;  punmhindit;  ó  mi- 
pi'aiisikari.  \\  Magwísikar.;  niagpílar.- 
bikan.  II  Umilacidang. 

SALPIMENTAR,  a.  irrog.  como 
acerhir  íinbakÍ!i  sa  a^ín  at  paiiiiu- 
tá  ang  aüOiiiáii,  al;  iiaiig  haag  ma- 
sfiá  at    bagkií^    .suiuaiap,   ule. 

SALPRESAR,  a.  Bjfahiri;  ó  as- 
ilan   ang    jsdá    at    karne. 

SALPRESO,  SA.  p.  p.  irreg.  nang 
salpresar.  Blüü;  p^ikásaru;  inasnkn; 
b.igoong. 

SALPULLIDO   Hi.  BLingang  Jiraw. 

SALPULLIR,  a.  y  r.  incg.  como 
bruñir.  Tigdaiíii.  ii  BLitligín  ang  ka- 
tawan;  malipos  nang  butlig  ó  bií- 
ngang    araw. 

SALSA,  f,  Sáliukan.  I|  Sarísariog 
rtíkadoiig  pinaghÜO  at  tmiinaw  na 
iíiiiiásabavv  sa  úlani.  May  naaraniiiig 
clase  ni;ó.  |[  met.  K:i,sárapang  (üaiia- 
lilá;  íXiXé.— Salsa  de  san  Bernardo. 
riict.  y  fain.  Ang  giítoiu  6  gaiíang 
kumáii),  na  dákil  dito'y  hindi  na  ina- 
kiiha  ang  :nagpih;kán  ó  inamfli  nang 
kákaiii'.;  ¡tó  sa  makatowid  ang  pi- 
nakamahiiti   sa  labal  nang  salsa. 

SALSERA,  f.  dcT.  nang  salsa.  La- 
lagykn  naj-,g    salsa.  ■ 

SALSERILLA.  f.  dim.  nang  sal- 
sera. Pingang    malüt  na  lalagyán    ng  , 


y  Google 


—  5.35  - 


SAL 

salsa,  6  salaOiiina    miinü. 

SALTAR,  n.  Luinnnd.iíj;  lamuk- 
íó;  mng'l;ilón.=í/í^  ¡(osfl.  T-nmiir.d.ig 
5.1  tTalak,=/fr  la  trerca.  Lunmksó  sa 
|jákod,|]Diiiii^nnl)¿  l]Turoilrins¡k;  umi- 
lan'lang.||TiirTiii;ifoy.||Atatinkab;  ni:i- 
paka  sa  kiná' ala  paitan  ang  anomán. 
II  Malagot.  sa  malal)is  na  pTgkibánat 
ang  annmSii,  para  nang  attrdas  nang- 
molin,  kiing  malahis  nr.g  pigkáh'g'- 
pít,  II  Mainiikod,  magint;  pansinin  ang 
anomán  fa  pangingibá  v.  ■.■r, 
SALTAR  una  cosa  a  ¡os  o;'o¡,  siápak- 
siN,  SUMÚROT  sa  fiiah)  an^  aiio?náii, 
iáhü  sa  kaib?iAn  niyá.  \\  Suniiírot  r.a 
bigia.  sa  ísip  ang  í>nomán.  ||  meí  Su- 
mabad  sa  sílitíían;  mnghitiw  nang 
k-akatuá'ig  r-abi:  v.  gr.  saltar  con  una 
simpleza,  ftfAGSAní  nang  tsang  ka- 
1iunghatÍg,i>':\\A.  Sil  háyóp  ayiumiikob 
ang  lalaki  sa  l'ahayi,  ||  Lak'awán  ang 
anomán. 

SALTARÍN,  NA.  m.  y  f.  der. 
nang  salíar.  Mánanayaw.  ||  mpt.  Bi~ 
nát;iti£f   magaíííí    al     maikli   ang     liait. 

Salteador,  m.  Manghahírang; 
tnlifián*.  tnnpülingií. 

SALTEAR,  a.  Mangliárang.  ||  Lii- 
moob;  liimíisob.  II  Gumawá  nang  pa- 
laktawlaktaw;  nuilán  aríg  anomán 
at  linag  tapusín,  .il  Iiimípat  sa  ibaiig 
gawá. 

SALTEO,  'n.  l'anghahárang;  pang- 
lolnol).  II  Prfglakfaw. 

PALTO,    ni,    L'díSfí;    lundag. 

SALUBRE,  ixá].  A:ig  hi  hnti  sa 
ka;awáii;  6  nakagáíaling  sa  katawán. 
II  met.  Makabiíliuli  sa  anomán,  lá,- 
16    na    sa    kálolowa. 

SALUD  f.  Galing;  gínhaw.i  nansr 
kaTnwáti;  kawaián  nang  damdani.  || 
Kíilágayan  nang    kálolowang  na    sa 


SAL 


gracia. 

SALUDABLE,  adj.  der.  nang  sa- 
litd.  Nakabúbnti;  nakapagpápalakas 
nang  kalawán.  ||  Mabuú. 

SALUDADOR,  m.  der.  nang  ía- 
¡lidar.  Mapsghieay  gdlancc;  magaán 
ang  l}¡b¡g  -ia  Unkilnla.  ||  Mipagpaga- 
ling,  6  ang  bnUán  na  nnkapang^.- 
gi.mot  kunowi  nang  láway  at  .bu- 
long  lániang,    ote. 

SALUDAR,  a.  'Biimátí;  magptí- 
gay;    magbigayg^Inng.  . 

SALUDO,  ni".  P-tgbáll,  [1  Batí;  pií- 
g.ny;  yuko'i.  ||  mil.  Tandil  nang  pag- 
dadangil  na  may"  putak  nang  kan- 
yón  ó  manga  baril,  tngtog  nang  mú- 
•sica    ó   tambo!. 

SALUTACIÓN,  f.  Pagbálí.=:««- 
gtUca.  ArsT    Abí  Ginnong  María. 

SALUTÍFRRO,  RA.  adj.  Naka- 
biíbuti;  nakapagpápa'akas  nang  ka- 
tawán. II  Mabmi. 

SALVADO,  m.  Darak. 
SALVADOR,  m,  Mánanakop. 
SATA^AGUARDLA,  m.  Tánod 
na  nagáalagá  nang  annnoán.  ||  f.  Ang 
papel,  6  hudyátang  ibinlbigay  sa  isa, 
at  nang  hindi  pni^langin  ó  sansaláin 
sa   kaniyang    gásnwin. 

SALVAJE,  adj.  Káhoy  Uindok, 
at  hindí  ínáalagaan.  ¡j  Háyop  na  hin- 
di manso;  6  íiáyop  gübat.  ||  mel.  Lub- 
báng  hunghang  at  matigás  ang  ugáü. 
SALVAR,  a.  Tnbsin;  sagipín;  ilig 
tas  sa  pangínib  ó  sa  nnomang  ks- 
.•íiraán.  ||  Ipagkaloob  nang  Dios  ang 
katüwalliatiá'n.  ||  Hagan;  laynán  ang 
annmang  pangan  ib,  kaabaiahán,  etc. 
|¡  Lnndagín;  hik=nh(n;  tawinV.  ang 
anoin;ín,=f'if  alguno)  del  peligro. 
Iligtás  (ang  Vih')  sa  pangánib.  (I  r.  Má- 
ligtas   sa  pangánib   ó    sa  kaáway.  || 


y  Google 


SAN 

Mápasaíangit;  knmtán  ang  kalualha- 
tíán.=¡í  nado.  Máligfas  sa  pangánib, 
ó  makapagflici  na  niáüsítas  sa  ka- 
mátayan  sa  káialan^'oy. 
'  SALVE,  iíiltrj.  Ingatan  ka  nang 
Dio?.  l[  f.    Ang    Aba  pó. 

SALVO,  VA.  !>dj.  Ligtás  sa  pa- 
ngánib.  j|  adv.  m.  F^iban  sa;  lab^s. 
— ,í  salvo,  mod,  a:iv.  Walár.gf  kií- 
Inng;  waláng  bawas  at  tabas  sa  ka- 
panganibán.  — í«  salvo.  M¿luai  sa  pa- 
ngánib;  raapasapíitag — .Salir  á  salvo. 
fr.  Mauths:  matapos  na  mahiísay  ang 
anomang    bágay  na    raahírap, 

SANABLE,  adj.  der.  nang  sa}io. 
Mapíigágaling;  6  mangy^yaring  ma- 
pagaling. 

SANAR,  a.  PágaÜngíii;  liangi'iin 
sa  sakil  ang  sfnoman.  [|  n.  Giíinaliiití 
sa  damdam;  mabáhaw  sng  =ilígat  = 
de  la  enfeniiedad.  Gumaüng.sa  sakit. 
=por  ensalmo.  Gumaiing  sá  bulong 
ó  sa  arjomang  gamot  na  abusión 
ang-  ginámit.  Gumaiing  na  big^lá,  na 
hindi    máiaman   ang  ikinabuti. 

SANATIVO,  VA.  ádj.  Nakagá- 
galíng;  makiiffág;.!mg. 

SANCOCHAR,    a,   Sankutsahín. 
SAN0A:J.\.    í    Sandalias. 
SANDÍA,    f.    Pakuán. 
SANDIO,  lA.  adj.  Hangal;  mang- 
mang. 

Sanear,  a.  der.  nang  sano.  Pag- 
tibayin  ang  pananagot  sa  kasiraang 
mangyáyaring  tangapín  nang  isang 
bágay;  magbigay  nang  fianza  tungkol 
sa  bágay  na  itó,  ||  Husayin;  pag- 
paláin;  bayaran  ang  anomang  ka- 
siraán,  ó  ang  anomin  bágay.  ||Lini- 
sin;  dah'íayioang  anomang  nabulok 
na    isaií'í    sa    kalágayan    ni'.ong   una. 

SANGLEY,    adj.   Insik.  Ginágí- 


—  536  — 


SAN 


mi  t    i;  a  ni  anc   pa  ra  ng    sustantivo. 

SANGRADERA,  f.  ilcr.  nang 
sombre.    Lansptang    panangrá. 

SANGRADOR,  in.  der.  nang  san 
grc.  Mánanangra,  [|  líritas  na  piílaba- 
san    nang    tiíHijii;. 

SANGRAR,  a.  df  r.  nang  sangre. 
Tabarán;  kadl¡tán.||Diimiigó.|[r.  Mag* 
sangiá. 

SANGRE,  f.  Dilgo.  ||  met.  Lípí; 
lahí.  II  Kalás;  h  pagailn:  v.  gr.  Iii~ 
tit'tii  ang  KATÁs  ó  ang  yaman,  chu- 
par   la    «ANCKE. 

SANGRÍA,  f.  der.  nang  sangre. 
Tftbad;   kadüt  ó    sainaría. 

SANGRIENTO,  TA.  adj.  der. 
sangre.  Dumiídugó.  il  Dugoduguán;  b 
irgin.nk  nang  dugo.  ||  Tawo  6  háyop 
na  mabangfs.  ()  m'-t.  Nakauupasalá  ng 
nialabis:   v.  gr.  Pagmúrang  nakauu- 

PASALÁNG        MALABIS,       tnjurta        SAN- 
GRIENTA. 

SANGUAZA,  f.  der.  nang  san 
¡¡re.  Pasa  6  naniíimuóng  dugo.  |  mft. 
Katás  na  kiílay  dugo  nang  ¡bang 
halaman,  gúlay  ó  bunga  nang  ká- 
liov. 

SANGUIJUELA,  f.  der.  nang 
sangre.  Lintá  ||  met.  Ang  táwon-j 
nápakasuilik,  ai  lubháng  mátalas  W:.- 
mitit  nang  salapí,  6  pagaári  nang 
kSpowá. 

SANGUINARIO,  ÍA.  adj.  Ma- 
bangíí. 

SANGUÍNEO,   EA.   adj.    y 

SANGUINO,  NA.  adj.  Madugó; 
ó  ninsagáná  sa  dugo.  ||  Kiilay  dugo, 
li  Náv.nkol  sa  dugo. 
^  SANO,  NA.  adj.  Maíuísíiy;  wa- 
láng  sakit.  {|  Nakasigiiro;  walang  pa- 
ngánib.  ()  Pang|)aL.ka.i  \vm\^  k,ii"v.-án. 
O  met,  Tapat  na  loob,  ||  Buo;  waláng 


y  Google 


-  537  — 
SAN  SAQ 

5(rá.==i'  salvo,  loe.  fam.  Ligtás  sa  Librong  kinilalamnar,  iiaiig  biíhay 
pang^nib;  waláng  kiíiang;  waláng  sfrñ;  nanfí  manga  santo.  l|  Libro  sa  coro, 
iabás    sa    hfr!(p  at  í^'k\í.=íie  cuerpo. 


Mahúsay;    ni;ilakás   ang    katawán. 

SANT/\BÁRBARA.  f,  náut-  Lu- 
gal  na  pinagtái.agüan  nang  pólvora 
sa   manga    sasakyán. 

SANTIDAD,  f.  Ktbánalan;  ka- 
saiitosán,  ii  Kngalangang  saütá  na  gi- 
nágamit   sa    Pap». 

SANTIFICACIÓN,  f.  der.  nang 
santificar.  Pagbabanal;  pEigpapaka- 
bp.nal. 

SANTIFICAR,  a.  P.ikabanalín 
sa  paniagítan  nang  gííisia  nang  Dios; 
hulugan  nang  giasia  nang  Dios.  || 
Ihayin;  iálay  sa  Dios  ang  anomáti,  || 
Igálang;  paglinkuián;  pangayiipapaaii 
ang  bágay  na  banal.  ||  Ipangiíin  ang  saco. 
manga  áraw  nang  fiesta. [|met.  y  fani.  pot 
Patutühanang'  mabuti  at  waláng  ba^ 
kás  sala  ang  anornán;  ó  mabutihin: 
mahusayin    ang    anonián. 

SANTIGUAR,  a.  Kurus^n;  ó  lag 


na  kinásusulatan  nang"  ¿ntróiio  at 
antífona  nang  oficio  sa  manga  san- 
to,   at  nakalagay  sa    canto-llano, 

SAÑA  f.  Gálit  na  bigia  at  raalakí, 
na  madaling  mapáw.  |}  Paglatanim  sa 
loob    na  malaki. 

SAÑUDO,  DA.  adj.  der.  nang 
saña.   Gaüt  na  gatit.  [|  Alagagalilín. 

SAPO,  m,  Kúkak;  palakáng  ka- 
kapsoy. 

SAQUEAR,  a.  der.  nang  saco. 
Mangioob  na  sanisannfn'  bálang  má- 
tagpuan. 

SAQUEO,  m.  der.  nang  saco, 
Panglolaob;   pananam^am. 

SAQUERA,  f.  y  adj.  der.  nang 
Kíiráyom    na    panabi   nang  síi- 


yán  nang  tanda  nang  kiinís  ang  síno- 


SAQUERIA.  f.  der.  nang  saco. 
Ang  kapisanan  nang  manga  giná- 
gawáng   süpot. 

SARAMPIÓN 


.  Tigdás. 
SARAO,    m.    Lupon    nang   ma- 


man. II  met.  y  fam.  Saktán;  salantaín.     ng4  lawong   ginod  na  nagsásayawan 
LS16    na  kung    sínalanlá  sa    lampai.     ó    nagliitugtiigan.  )|  Sáyawan. 


Mafikurós;  magantandá. 
SANTÍSIMO,  MA.  adj.  sup.  nang 
santo.  Kásantusantusan-ll  Kagalangán 
na  ginásamit  sa  Papa.  — fi¿  Santísimo. 
ra.  Si  Kristo,  na,  nnsa  saeramento. 
Rang    ahiir. 

SANTO,  TA.  adj.  Banal.  II  Santo; 
ó  tagalángit.  ¡|  Náaayos  sa  niabuling 
kaugalián;  ó  manga  utos  nang  Dios. 
II  Alinmang  bág-iy  n:i  tángipig  nála 
taan  sa  Dios.  ||  fam.  Távvong  pala- 
gay    na    toob    ai     walíing    málay     ía 


SARCASMO,  m.  Uyam;  bíróng 
masaklao. 

SARDINA,  f.  Halobaybay;  tam- 
bán, 

SARMENTAR,  n.  irreg.  como 
acertar.  Pulmin  ó  tipunin  ang  ma- 
ng-i  kinitil  na  usbong  at  sangf  ng 
ubas. 

SARNA,  f.  Galis.  ||  met.  Násá; 
kikib  sa  pagkakamit  nang  anomang 
bágay  na  nákaIugdan.=^£í'/'/i^«íZ.  Ga- 
lis aso. — Ser  mas  viejo  que  la   sarna. 


muncló.  II  Larawan     nang     alinmang  fr,    Mhpakatandá;    niápakalumá. 
santo.  SARNOSO,    SA.   adj.    der.   nang 

,     SANTORAL,  m.  der.  nang  sanio,  sarna.  Gálisinl 

[  68 


vGooQle 


—  538  — 
SAR  SAU 

SARPULLIDO  m.  Biingatig  áraw  solros;  safisfagan  ellos;  s-jbj.  pres- 
II  met  Kagat  nang  pu'gás  na  nábii-  satisfaga;  saiisfagas;  etc.:  imperf.  sa 
bakas    sa  ba1al.  h.^.:,^^.   ..,:.f..;..    ,^/,ví./,...  pí^ 

SARPULLIR,    n.   Mam^mtal  nng 
katawári    sa  kagat  ng  pulgas.  ||  r.  Ma 


lipós  riang  tigdás. 

Sarracina,  f.  Áway  na  ma- 
guió nang  maraming  tawo.  Sinásabí 
rin  namán  sa  ibang  pagaáway  iia  may 
kámalayan.  ó  pagkakasugat. 

SARTA,  f.  Pagkkbanay  sa  tu- 
hugán;  ó  tuhug  nang  anomang 
bágay  na  para  nnng  biítil  nang 
küinths.  etc.  II  met.  Hánay  nang  tawo, 
na  nakahilerang  mahiísay. 

SARTÉN,  f.  Kawáli  na  mahábS 
ang  tatagnán  at  malanday  na  parang 
pingan, 

SARTENADA,  f.  dcr.  nang  sar- 
tén. Ang  isang  kahusliiliang  niilii 
lan   sa    sartén. 

SARTENAZO,  m.  íler.  nang 
sartén.  \\  Hampiis  nang  sartén.  |¡  met. 
Alinníang    hampas    na   malakás. 

SASTRA,  f,  Ang  asawa  nang  acs- 
tré.  II  Mánanaliing  babayi. 

SASTRE,     m.    Sastre. 

SATANÁS.  ;n.   Ang    demonio. 

SATISFACCIÓN,  f.  der.  nang 
satisfacer.  Pagbabáyad  na  lubbs.  || 
Kapalágayang  loob.  [|  Patiknsnnud; 
pngkatülima  nang  násá.  ||  Pagdedes- 
kargo  sa  nágawang  di  náibigan  nang 
kápowá. 

SATISFACER,  a,  irrtg.  ger.  sa- 
tisfaciendo: p.  p.  satisfecho:  ind.  pres. 
yo  satisfago;  tú  satisfaces;  etc.:  petí. 
satisfice;  satisficiste;  satisfizo;  satisfici- 
mos; satisficisteis;  satisficieron:  fut. 
satisfaré;  satisfarás;  etc.:  imperat. 
satisfaz^  6  satisface  tú;  satisfaga  é\; 
satisfagamos  nosotros;  satisfaced   va- 


íisficiera;  satisfaría;  satisficiese; 
fut.  satisficiere;  etc.  Bayárang  lubtSs 
zn-y  útang;  '6  kaupihang  náuukol  sa 
isa"  (I  Mabsapat.  II  Pagbigyang  loob.  . 
Guin^wa  nang  ikabábayad  na  lubós 
sa  sala.  \\  met.  Sundín  ang  anomang 
násá  nang  \ooh.s=ion  las  setenas. 
Pagbayaran  nang  lagpíí  sa  karam- 
paEan  ang  anomang  kasalanan.  =/»?r 
las  culpas.  Magbáyad  sa  nágawang 
sala;  ipagbáyad  ang  nágawang  ka- 
niMian.  ||  r.  Manghigantí.  |1  Magbiga- 
yan  nang  'Xífí^cargo.  —  Satisfacer  y  sa- 
tisfacerse dd-  la  duáa.  Mapáwi  ang 
pagíialangán. 

SATISFACTORIO,  lA.  adj.  Ik.i 
hábayad;  ikin.Tkákawa:;.  [J  Ikapápawí 
nang    anomang    násá  nang   loob,  etc. 

SAUSERÍA,  f.  Oficiíia  sa  pala- 
cio na  piciagiiábahaginan  nang  pag- , 
káing  idúduiJt  sa  bári,  at  tatagaán  , 
nang  niargn  kasankápang  gámít  sa  j 
mesa.  \ 

SAUSIER,  m.  Púnó  nang  jí7Kí¿- . 
ría    narig  palacio. 

SAYA.    f.    Ang  saya. 

SAZÓN,  f.  kabinugán.  ii  Kapa- 
nhhnnan.  II  farn,  Pagkátimpla;  pagká 
luió.  |l  Laña  nang  nnomán. — á  la  sa- 
zón, mod.  adv,  Nang  panahong  yaón. 
—  en  sazón.  Sa  panah<Sn;  sa  kapa- 
náhunan.  Kahínügan;  kapanáhtinang 
dápat    samantalabin   ang  anomán. 

SAZONADO,  DA.  adj.  der.  nang 
sazón.    M.Tlnsa;    nakálatawang   salltíl. 

SEBOSO,  SA.  adj.  der  nang  sebo.. 
Masebo.  I|  May   páhid  na  sebo. 

SECA.  f.  Tiíyot;  5  panahong  sa- 
iat    sa    iilán. 

SECADAL,    m.   der.    nang   seca 


vGooQle 


SEC 


■539  — 


SEC 


Liípár.g   tuyot    at    mahíní.  ||  Lúpáng 
panagulán, 
SECADERO,    m.    Bílaran;    lugal 

na    pátuyúan,     ó    yangyangan.  ||  acíj. 

Bunga     nang    káhoy    na    mailíiingal 

nang  tuyo. 

SECAMEMTE.    adv.    de    mod. 

Katagáng;    salítá;    maikling    saütá.  \\ 

Waláng  gklang;   may  katigasán  ang 

pagkásalitá. 

SECANO,     m.    der.    nang    seca. 

Liípáng    tubigan;  ó   panagulán  't  met. 

Anoraang    bágay  na  lubháng  tu>ó. 
SECANTE,  p.  a.  nang  secar.  Na- 

kalútuyó;    ó     pangpatiiyó.  ||  m.    pint. 

Paiigháló  sa  co/or,  na  pangpatiiyong 

madaii  nang  pinta,  para   nang  aceiíe 

di  linaza,   etc. 

SECAR,  a.    Patuyuin;  iyaiigyang; 

ibilad.  II  Laingir.;     tuyuín.=íi/    aire. 

lyangyang;    patuyuin    sa     háiigfa.  = 

con    un  paño.    Patuyuin   nang    i^aiig 

panyÓ;    6    pahírang     patuyuin     nang 

pariyó.  II  r.    Matuyó;    iiialant^.  f|  Ma- 

ngayáyat    sa  sakit  ó  sa  katandaán.  || 
■    met.     Maúhaw     nang    malakí.  ||  mct. 

Mainip;  mamuiíi.  |}  MagdaHidam  nang 
'lubbang     inalaking    úha\v.=  de    sed. 

Maúhaw  na  malabis;  manuyó  sa  ühaw. 
SECO.   CA.  adj.  Tuyo;  lanía;  w.i- 

láng  katás.lJPayat.||inet.  Waláng  kibo, 
at  maikliog  mana'itá.  ||  M.ihigpií,  iub- 
hSng  matowid  mamábala.  [|  Tuyot; 
kiílang  nang  manga  kailangang  bX- 
gay;  salat:  v.  gr.  Ang  liigal  na  Uoy&\- 
LAT,  esíe  lugal  es  seco. — á  secas  \nod. 
adv.  Tángi;  nagusa;  waláng  kas-ama. 
— d  secas  y  sin  llover.  moJ.  aJv. 
Waiáng  abogabog;  waláng  babalá.— 
en  seco.  mód.  adv,  Sa  luyó;  sa  wa- 
láng  túbig;  at  sinásabi:  ang  sasak- 
yang  ito'y  násadsad  sa  tuyo,  esta  nave 


varó  EN  SECO. — Waláng  púno't  dahi. 
lan. — Seco   de  carnes.   Payat. 

SECRETARÍA,  f.  der.  nang  se- 
creto. Ang  asíiwa  nang  secretario.  |t 
Babaying  tagasiílat  nang  isang  co- 
munidad, 6  nang  isang  ginoong  ba- 
bayi    rin. 

SECRETARÍA,  f.  der.  nang  se- 
creto. Katunkulan;  ii  oficina  nang 
secretaria. 

SECRETARIO,  m.  der.  nang  se- 
cretarla. Ang  tagasúlaí;  ó  lagasagot 
sa  sülal;  ó  namámahalá  nang  pag- 
kabúhay  nang  isang  ginoó;  ó  nang 
negpcio  nang  isang  oficina,  etc  I|  met, 
II  Ang  lagasLilat  nang  idinídikta  ng 
iba. 

SECRETO,  TA.  adj.  Nálilihím; 
nátatagó.  ||  m.  Líhim.  —  echar  algún 
secreto  en  la  callí.  fr.  met.  y  fam. 
Ipaháyag  sa  madlá  ang  anoraang 
líhim. 

SECTA,  f.  Tángíng  áral,  na  iti- 
niírd  nang  isang  inaesttong  bantog, 
at  síiiiísunod  al  ipinagtátangol  nang 
iba.  II  Maling  pagsambá,  na  nálala- 
ban  sa  áral  nang  Sanca  Iglesia,  para 
nang     secta   ni   Matioma,    etc. 

SECUAZ,  adj.  Suinúsunod  sa 
áral  ai    akálá  nang  iba;   karapón. 

SECUNDAR,  a.  Turaúiong;  h 
ayunan  ang    iba  sa  anomán. 

SECUNDINA.  f.  pl.  anat.  Inunan. 
SED.    f.    Úhaw.  II  met.    Mahigpit    . 
na    násá    sa    anomán. 
SEDA.    f.   Sutia. 
SEDATIVO,  VA.  adj.  raed.  Pang- 
pahiiiípil. 

SEDEÑO,    ÑA.     adj.    der.    nang 
seda.  BJgay  na  tita  sutlá.  |[  May  sutlá; 
ó    uiay    balahibong    lubbáng    fino. 
SEDERÍA,  f.  der.  nang  sída.  Ká- 


vGooQle 


SED 


-540- 


yong  siit'á.  II  Tindahan  nant;  manga 
kayong    sulla;    ó  nang   sut'á  lámang. 

SEDERO,  m.  der.  nang  seda. 
Magsusutlá;   iv.angliahabi  nang  sulla. 

SEDICIÓN,  f.  Pagkakaguló  nang 
baran;  panghihimagsik  laban  sa  píinó. 

"SEDIENTO,  TA.  adj.  der.  nang 
s£d.  Naúnhaw;  uhaw  na  uhaw.  [|  mct. 
Lüpáng  uhaw  sa  tiibig;  ó  nagkákai- 
langan  nang  dilig.  IjNagnánasáng  lifo- 
hang  mahigpit  nang  :;nonaán.=¿  oA?. 
Uhaw    sn    gintó    ó    sa    salapi. 

SEDIMENTO,  m.  Látak;  tíning. 

SEDOSO,  SA.  adj.  dcr.  nang 
seda.    Piírang;    snilá. 

SEDUCCIÓN,  f.  der.  nang  se- 
ducir, Paghítd;  paglamtíyot;  pag- 
urált. 

SEDUCIR,  a.  irreg.  come,  con- 
ducir, Lamuyutin;  hibüin  sa  hindi 
dápat;  upiítán.  ||  r.  Mahíbo;  malamií- 
yot. 

SEGABLE,  adj.  der.  nang  segar. 
M^gágapas. 

SEGADERA,  f.  der.  nang  segar, 
Panganas;  lilik, 

SEGADOR,  RA  m.  y  f.  der. 
nang    segar.    Mangagapas. 

SEGAR,  a,  irreg.  como  acertar. 
Gapasiij,  II  met.  Putlín  nang  waiáng 
tuto   ang   anomán. 

SEGAZÓN.  í.  der.  nang  segar. 
Paggapas.  I!  Panahón     nang    gapasán. 

SEGREGACIÓN,  f.  der.  nang 
segregar.  Pagbubukod;  paghihiwalay 
nang  anomang  nákasama  sa  kara- 
mihan. 

SEGREGAR,  a.  Ibukod;  ihiwa- 
lay.=f'a«a  cosa)  de  otra.  Ihiwaiay 
(ang  isang    bágay)    sa   iba. 

SEGUIDO,  DA.  p.  p.  ng  seguir. 
y  adj.   Sunodsiinod;  tuloy;   paiiíloy. 


SEG 

il  Matowid.  II  Pátag. 

SEGUIR,  a.  irreg.  como  pedir. 
Siindán;  biintiitán.  ||  Umalagad;  su- 
mama.  ||  Iciiloy;  ¡paUíloy.  |¡  Tuntunln, 
II  Sundín.  ||  raet.  Habiiling  buntután; 
ó  tagudturán  ang  sfnoman;  bakasín; 
hanapin;  M%\^\n.'=-con  su  narración. 
Tpattíloy  ang  kanjyang  sinisati  6 
balítá.=:í/í'  cerca.  Sundán  sa  matápit; 
buntután.  ||  r.  Sumnnod;  ó  magbúhat 
ang  anoináa  sa  iba.  |j  Mahinuhá;  ma- 
kiírü.=(^««a  cosa)  de  oirá.  Magbúbat; 
mangáling   (arig  isang  bágay)    sa    iba. 

SEGÚN,    prep.     Ayo"n;'  tunkol. 

SEGUNDARIO,  lA-  adj.  der. 
nang  segundo.   Pangalawá. 

SEGUNDO,  DA.  adj.  num.  ord. 
Pangalawá.  |¡  f.  Pangalawáng  akálá. 
Hindi  karaniwang  sabihin  kundi  sa' 
masamáng  kahulugán,  nt  ganiló  ang 
kaugalfan;  v.  gr.  Si  Fiilanoy  may 
íinátaglay  na  masamáng  akala  sa 
kaniyang  gin<ígawA,  Ftdauo  lleva  se- 
gunda   en  lo   !¡ue  est^   haciendo. 

SEGUND0GÍ:NIT0.  TA.  adj.  y 

SEGUNDÓN,  m.  der.  nang  se- 
gundo. Pangalawáng  anak.  Tin^ta- 
Wflg  diig  namang  gaydn  ang  ibang 
anak,  iiban  lárnang  sa  pangánay,  na 
hindi. 

SEGUR,  f.  Patakol  na  malakí.  li 
Linkaw;    ó    pangapas. 

SEGURIDAD,  f.  Kaliwasayán; 
kapanatagán.  [|  Katunayan;  kasigiini- 
hán. 

SEGURO.  RA,  adj.  Tiwasay;  pa- 
nátag;  (igtás  sa  pangánib.  |t  Ttínay; 
tutoó.  II  Matíbay.  =/¿¿  ganar,  Sigu- 
rong  manánalo;  tiínay  na  manánalo. 
=£«  su  virtud.  Matíbay  sa  kaniyang 
kaháitan. 

SEIS.    adj.    num.    card.    Anim.  || 


y  Google 


SEL 

at'tj.   num.   oíd.    Ikaánim.  ||  m.   Aiig; 
número    6. 

SEISAVADO,  DA.  adj.  der.  ng 
seis.  Mny  ánitii  ji.i  Siim[)ad  at  ániíii 
na    páiiuliik  111. 

SEISCIENTOS,  TAS.  adj.  num. 
card.   Ánim    na    dnán. 

SEISENO.  NA.  adj.  num.  ord. 
Ikaánini. 

SELECCIÓM.  f.  Pamimílí.  |1  Kn- 
gáling.in  iiang    anonián. 

SELECTO,  TA.  adj.  Pili;  hirang; 
piíiakamagaling  sa    ¡bá. 

SELVA,    f    Giibat. 
I     SELVATIQUEZ,    f.     der.     nang 
sdva.  Kabastusáii;  kagaspangán  nang 
ugMi. 

SELI.ADOR.  m.  der.  nang  sello, 
Tagatatak;    tagap.Tgseilo. 

SELLADURA,  f.  der.  nang  sello. 
Paglatíitak;  pag^cscllo. 

SELLAR,  a.  Tatakán;  talaán; 
lagyán  nang  sello.  |[  Ilimbag';  imarká 
laiig  anonián  sa  is^ng  bágay.  |{  Ta- 
|pusiti  ang  .inoniiin,  ||  Sadhán;  tak- 
páii. 

SELLO,  m.  Panatak;  tatak;  ó 
sello. 

SEMANA.  SanlinRÓ;  ó  lingo.  Pa- 
¡tiahotí  bagáng  nasá-ak!aw  nang"  pi- 
long  áraw;  gayón  din  ang  táwag  sa 
bílang  m  pitong  taón,  biiáii  ó  siglo. 
'  SEMANAL,  adj  der.  nang  se- 
\iana.  Lioguhan;  ó  náuukol  sa  san- 
lifi: 


541  — 

SE.yi 

SKMBRAR.  a.  irreg.  como  acef' 
lar.  Maglanim;  niaghasik;  magsábog; 
magpunlá.  |)  Maglaad:  kung  sa  ba- 
kood.  II  met.  Ikálat;  ¡sábog  ang  ano- 
nián; ipamalitá  at  nang  niápagkaala- 
xíid.u.=con  de,  flores  el  camino.  Sa- 
bugan  nang  buUklak  ang  daán.ra: 
en  la  arena.  Itanim  sa  buhangin.= 
entre  piedras.  Magtanim  sa  pagítan 
nang  manga  biUÓ;  magtanim  sa  ba- 
lábatnhnn. 

SEMEJANTE,  p.  a.  nang  seme- 
jar, adj.  Kamukhá;  katíilad;  kawa- 
ngis.  =-í£  su  padre.  KamukhS  nang 
kaniyang  amá.=f«  las  costwjüjresl 
Kawangis;  kahambing  nang  pag- 
uugkli. 

SEMEJANZA,  f.  Pagkak&wangis; 
pagkakátulad;   pagkakámukhá. 

SEMEJAR,  n,  y  1.  Mámukhá;  má- 
kalulad;  niáhawig:  mé,'^2C(n.=.(una  co- 
sa) á  olra.  Mámi'khá  (ang  isang  bá- 
gay) sa  iba.  =  e«  andar.  Mákahawig 
nang    lákad. 

SEMENTERA,  f.  Pagtatanira.  || 
Bdkid;  ó  lúpáng  may  tanini.  !l  Pana, 
nim.  II  Panahong  mabuting  ipagtanim- 

SEMESTRE,  adj.  Nagiiíluat  ng 
ánim  na  biián.  jj  m.  Aiiím  na  bu^n; 
ó  kalahállng  tabn. 

SEMI.  m.  y  adj.  Kalaháti;  ka- 
biak.  ¡I  adv.   m.    Halos. 

.  SEMICÍRCULO,  m.  Kalahátí  ng 
bíiog. 

SEMIDORMIDO,  DA.  adj.  Na- 


SEMBLANTE.    m.    Pagmumuk-     áagaw   tulog;    6    halos    natiítu 


I  met.  Lagay  nang  ano- 
TaEanr.- 


há;  6  mukhá. 
[man. 

I   SEMBRADÍO,  ÍA.  adj. 
pn. 

I  SEMBRADO,  p.  p.  nang  sembrar, 
Ldpáng    may   Unim;    bukirfn. 


SEMILLA,  f.  Binhí.  ||  met.  Aiin- 
mang  bágay  na  pínangalingan  nang 
iba. 

SEMILLERO,  m.  der.  nang  jí- 
milla,  PunglSan;  pungía.  ||  met.  Ugat 
na    pinagbiíbuhatan    nang    anomang 


y  Google 


SEN 
masasamáng  báguy,  para   nang;   Pi- 

NAGBIÍBUHATAN,      Ó     PINANGÁGALIÑGAN 

na»g  Mañgá  sálUáan  ó  hcisagnlo,  se- 
millero de  fiUitos, 

SEMINARIO,  m.   Ptinláan.  ||  Bá- 
hay  na  pinagtíituríian  at  pinagáaudu-     katawán 
kaan  sa  magaÜng.  ||  raet.    PaniuU  ng         •-■^■^■"^• 
anomár;, 

SENCILLO,  LLA.  adj.  Walang 
haló,  il  Manipía.  j|  met.  Mü,ing  ó  ma- 
daliLig  uluiín.  II  tiiet.  Tapat  na  loob. 
-  SPJNDA.  f.  Laridái;r  paraán;  bu- 
laos. 

SENDERAR,  a.  der.  nang  sen- 
da. Gumawa  nang  landás;  b  manga 
bulaos. 

SENDEREAR,  a.  der.  nang  íí«- 
da.  Ipatnügot;  itiító  nang  landáa,  (j  n. 
Ma muíaos;  magdaán   sa  paraán. 

SENDERO,  m.  der.  nang  senda. 
Landás;  bu'áos;  1|  met.  Paraang  ipig- 
kákamit     nang"    anoinang    bangad. 

SENDOS,  AS.  adj.  p!.""Báwa't 
is6;  ó  sa  bawa't  isa.  ||  Marami;  ma- 
la'kí:  V,  gf.  MALALAKiNG  lagolt  nang 
álak,  SENDOS  tragos  de.  vino;  marami 
(í   MAKAPAL    na  bágay,  Pendas    cosas. 

SENECTUD,  í.  Pagkahukluban; 
katandaang    maiabis. 

SENO.  m.  Loob  nang  dibdib.  [1 
Sinapiipuiian.  ||  Ang  tián  nang  iná. 
II  Úood.  il  TakDuhan;    sakdalan. 

SENSATEZ.  Kabáitan  at  kata  t- 
nuhan   nang  ísip. 

SENSATO,  TA.  adj.  M:,bait;  ma- 
talino. 

-SENSIBILIDAD,  f.  Pangdam- 
dam. 

SENSIBLE,  adj.  Dápat  damda- 
mln.  I)  Náraramdanian.  il  Litaw;  pan- 
sinin;  bayag.  [|  Kisakitsákit;  mahap- 
di.  il  Tawong  maramdam¡n.=á  las  in- 


—  542  — 

SEN 

jitrías.    Maramdaniin    sa  masakit    rl^ 
sabi  ó   kilos    na  dí   maínara. 

SENSUAL  adj.  Náiiukol  sa  ga- 
wá  ó  iiásang  kahipaán.  ||  Ang  nap'a- 
látangay    sa     pitang     mahálay    nang 


SENSUALIDAD,  f.  Kalupaán; 
katamasahán  nang  láyaw  nang  ka- 
tawán . 

SENTADILLAS  (A),  mod.  adv. 
Sjkay  babayi;  ó  sakiang  babayi:  si- 
násabi  sa  pangangabayong  nagkáka- 
pisan  ang  dalawang  paíi  sa  ¡sang  ta- 
giliran, 

SENTADO,  p.  p.  nang  sentar,  y 
adj    Maíalino;  niaútak  at  mahinahon. 

SENTAR,  a.  irreg.  como  acertar. 
Pagtibayin  ipátag.  II  Likmó;  iupo.  11 
Lülat  sa  tandáan.  ll  n.  y  r,  Magtíbay, 
II  Maiipó;  lumtkmo;  hiinindulós.  || 
Dumápó.  II  Tumíning  ang  iátak,  ¡|  Pu- 
mások  sa  isang  kapisanan  na  pasíi- 
lat  doon-llfíim.  Mápaupó  =á/íi  fnesa. 
Maui¡d  sa  mesa,  na  duranlog  sa  pag- 
káin.=¿«  la  silla.  Lumíknió  sa  silla. 
s=sobre  un  banco.  Umupó  sa  ibábaw 
nang  i&ung  bank6.=í/e  cabecera  en  la 
mesa.  Mangabesera  sa  mesa.  11  Kung- 
kasaraa  nang  adverbio  bien  ó  mal 
ay  mábagay,  ó  hindl  mábagajy,  má- 
ayos  ó  viáakjnii  ó  dilt;  makabuíi  o 
makasamá,  ayon  sa  adverbiong  kasa- 
ma  niyá  v.  gr.  nábabagav,  ó  hindi 
nábabagav  sa  tyb  ang  damil  na  iyht, 

te    SIENTA  BIEN,    Ó     te    SIENTA     MAL  ¿J¿ 

vestido',  mAayos  ang  isang  bágay,  sen- 
tar CIEN  una  cosa;  nakasama  sa  akin 
a7ig  pas,káin,  ?;/í  sentó  mal /a  comida. 
SENTENCIA,  f.  Pasiyá;  hátol, 
II  Paghátol. 

SENTENCIAR,  a.  Huraátol;  su-, 
mcntcnsja  ||  met.    Maghigay  nang  pa-' 


y  Google 


SEN 

sijráng  sariii,  tunkol  sa  anomang  pi- 
nagtátalunun.  II  faní,  Iíaán°  ang  ano- 
mán  sa    iíang    hangítd    ó  tungo. 

SENTIDO.  )>.  p.  nang  sentir. 
Pangdamdam.  |¡  ísip;  pagwawárí.  || 
Timay  na  kahu'ugán  nang  anomán. 
II  aclj.  Sirá.  ||  Lahang,  ii  Maramciamin, 

SENTIMIENTO,  m.  Pangdam- 
dain;  ó  pagdaradnm.  I|  Pigha!Í;  hina- 
nakit,  II  Pásiyá;   akálá. 

SENTIR,  a.  irreg.  ger.  sintietido'. 
p.  p.  seniido:  ind.  pres.  siento;  sientes; 
siente;  sentimos;  sentís;  sienten:  perf. 
él  sintió;  ellos  sintieron:  imperat.  siente 
tü;  sienta  él;  sintamos  nosotros;  sentid 
vosotros;  sientan  ellos:  subj.  pres  sien 
ía;  sien/as,  sienta;  sintamos;  sifttais; 
sientan:  imperf.  sintiera;  sejifiria;  sin- 
tiese; etc:  fut.  sintiere,  etc.  Máramda- 
man.||Máolinigan;  máringig.JlDanida- 
mfn;  indahíii.  1|  M;igp¡ghali,=ft>«  (?//■£>. 
Makipagdamdam  sa  kapuwá;  makipag- 
pa^iyá;  maküíá  sa  pasiya  nang  iba.  |1 
ni.  Kapighatián.  II  Damdaia.  [  Pasiya. 
|¡  r.  Magdatiidiim.  |]  Dumaing.  ||  Mag 
K.asá.k\t.=de  algo.  Magdamdatn  sa 
anomán. 

SEÑAL,  f.  Tanda;  bakás;  bakat, 
kintal;^  lágak,  j|  Babalá. 

SEÑALAR,  a.  der.  nang  señal. 
Tandaán;  ó  kintalán  nang  tanda  ang 
anomán.  II  Firmaban  ang  anomán.  || 
Itiird  nang  kamay  ang  anomán.  || 
Sabibiii  nang  tiyak  ang  anomán.  |[ 
Magláning;  magtakdá;  magsabi  nang 
áraw.  II  Hanganán.=í¿'«  el  dedo.  Ilií- 
i5  nang  dalirí.  ||  r.  Mainukod;  ma~ 
ngíbá  sa  kápowá;  lá!o  na  sa  náim- 
kol  sa  dangal  ó  piiri.=¿«  la  giierra. 
Mamukod  sa    pakikidigmS. 

SEÑOR,  RA.  m.  y  f.  Poón;  ó 
M^y  árí   nang  isang   lugal   ó  lupain. 


■S43 


SEN 

II  fam.  Ang    Dios.  ||  GinoíS.  ||  Pangi- 
nobn.    fam.    Bianan. 

SEÑORAJE,  m.  der.  nang  ze- 
ñoí    y 

SEÑOREAJE,  m.  der.  nang  se- 
ñor. Ang  bnís  sa  casa  de  moneda 
sa  pagpr.pagswá  nang  salapi,  na  ito'y 
ná'.utunkol  sa  há!Í,  paübhása'y  si- 
yang    may  ári   noon. 

SEÑOREAR,  a.  der.  nang  señor.  ■ 
Sumakop;  tí  magutos  na  parang 
may  árí.  |¡  niet.  Magúkol  nang  ano- 
mán na  parang  siyong  may  árí  noon, 
11  Uirtankín;  umiri  nang.hindi  kan- 
yá.  MadaUs  na  gamiting  párang 
reciproco  ||  Mátampok;  ó  míllagay  ang 
iiaiig  bágíty  sa  isang  mataás  na  lu- 
gal kaysa  ibang  kasfping.  ||  SuptUn 
sa  katowíran  ang  saiiling  kalooban, 
(I  r.  Gumárait  nang  kaforna.ilán  at 
hinahon  sa  kaniyang  kifos,  panana- 
mit    3t    pakikipagkápowá. 

SEÑORÍA,  f.  dei'.  nang  señor. 
Kagalangang  gin^gamit  sa  matataás 
na   taWQ. 

SEPARABLE,  adj.  der.  nang 
separar.    Mangyíynring    ihíwalay. 

SEPARACIÓN,  f.  der.  nang  se- 
parar. Paghihiwalsy;    paghiwalay. 

SEPARAR,  a.  Ihiwalay;  ¡layo  sa 
kasama;  itiwalag;  itángí.=f'tt«3  cosa) 
de  otra.  liiiwaiay  (ang  isang  bágay) 
sa  iba.  II  r.  Magkáhiwalay;  magkáti- 
walag,  n  Lumayó,  humiwalay;  lumi- 
waiag. 

SEPTENO,    adj.     num.     ord. 
Ikapitó. 

SEPTENTRIÓN,  m.  Hflagáan; 
amihan. 

SEPTENTRIONAL,  adj  Hfla- 
gáan. 

SÉPTIMA,    f.  Ikapiío. 


vGooQle 


—  544  — 

REP  BEQ 

SKPTIMO,    MA.   adj.    nutii.  ord.  tawong'    sumama    sa    pagsaliíboiig   í> 

Ikapitb.  paahahaticl    sa    isa. 

SEPTUAGENARIO,    lA.    ndj.  SJÍQUIZO,   ZA.    adj.    det.   nang 

Tawong    may   pilongpuóng  taón  aiig  seco,    Tiíyol;  6  tuyo. 

eJ'*d^     ^  SER.   ger.  siendo;   p.  p,  sido:  pres. 

SEPTUPLICAR,    a.    Multipüka-  ind.    soy;    eres;  es;  somos;   sois;  son: 

hín  nang  siete  ann    isang  número;  ó  xmpexí  era;  eras;  etc.:  otxí  fui;  fuiste; 

palakhín  nang  maképitong  dub'í  ang  ful';  fuimos;  fuisteis;  fueron:  imperat. 


isang  hígay, 

SÉPTUPLO,  LA,  adj.  Mnkápi- 
tong  dublí  ang  iakí  sa  ibi. 

SEPULCRAL,  adj.  der.  nang  se- 
pulcro.   Nátutunkol    sa    libingan. 

SEPULCRO,  m.  Libingan;  báu- 
nan.  j|  Ang  kinálaL-igyan  nang  lará- 
wang  n&buburol  nang  áting  P.  Je- 
sukristo. 

SEPULTAR,  a.  Ilibing;  iba<5n.|| 
Ilubog.  (I  met,  Iiágó;  ilingid;  ikanlong 
ang  anomán,  lípang  huag  mákíta  6 
nang  mákiilimutan. 

SEPULTURA.  í.  Hiíkay  na  li- 
bingan. {¡Bánnan;  pinagIibingán.||Pag' 
babaon;   pselüibing. 

SEPULTURERO,  m.  der.  nang 
ií'^«//'«rfl.  Manhuhdkay  nang  libingan, 
at    líigapagtabon    nang    patay. 

SEQUEDAD,  f  der.  nang  seco. 
Katuyuán;  kasalatán  nang  u'án  ó 
nang  pamuniLinga  n.mg  halaman.  || 
Wikáng  masakiap  at  matigás.  Knu- 
galiang    plural   na   lálóng    ganiitin  sa 


sé  tú;  sea  hV,  ■  seamos  nosotros;  sed 
vosotros;  sean  ellos:  subj.  sea;  seas; 
seamos;  seáis;  sean:  imperf.  fue- 
ra; serta;  fuese;  etc.:  ful.  fuere,  etc. 
V.  sust.  aux;  n;  é  iniper.  Ma- 
ging;  pagka;  pagtng:  para  nang 
ibig  cong  maging  parí,  ó  ibig  cong 
MxGpárt;  quiero  ser  sacerdote;  pací  - 
GiNG  médico  7110  6  kung  MAcmédico 
ka  na,  atando  seas  médico.  \\  Magá- 
rr.ít  6  magsilbi  sa  anomán:  v.  .gr. 
Si  Luis  ay  hindí  siag.ígamit,  ó  hin- 
d'i  MAGSÍsiLBi  sa  bágay  na  i/ó,  Luis 
no  ES  para  esto;  ang  kabayong  iyay 
hindi  MAGÁGAMiT  sa  lakarang  mahá- 
bá,  esg  cobalto  no  es  para  caminatas 
largas.  \\  Manyáyari;  magkátaon:  v. 
gr.  ¿Paanong  pangyayari  niyén? 
¿Cbmo  FUÉ  eso.''.  [|  Tagá;  túhó,  ó 
tawo  sa:  y.  gr.  Si  Juan  ay  taca  Ma- 
tólos. Juan  ES  de  Malolos,  na  kaisá 
nang  tijbó  6  tawong  Malulos:  ang 
álate  na  inünom  natin  ay  gáling  sa 
España,    b  álac  España,  el   vino  que 


kahuliigáng  Ít(5.||fnei,  Kakulangin  ng     tomamos   es    de  España.  ¡|  Ngá:  para 

gfliw  sa  pakikipagiísap;  katigasán  ng  .         -    ■ 

Bgálí. 

SEQUÍA,  f.  der.  nang  seco.  Ka- 
luyuang  malaki;  ó  malaking  kasala- 
lán  nang  pamumimga  nang  manga 
pananim  na  ikinabúbuhay,  para  ng 
palay,  niaiz,  etc.  ||  Kasalatang  mala- 
ki nnng  ulftn. 

SÉQUITO,     m.    Ábay;   o   raangí 


lang,  iyán  ñgá,  eso  ES  =(una  cosa) 
á' gusto  de  todos.  Máibigan  (ang  isang 
bágay  nang  lahat=íi'¿  desear.  Mára* 
pat  nábáin.=í/f,  para  uno  Sa  isa; 
maging  para    sa    ¡sá. 

SERÁFICO,  CA.  adj.  Parang  se- 
rafín; 6  mnkháng  serafín.  \\  Naiiukol 
sa    serafín. 

SERAFÍN,  ra.  E,puitiiní;  malu* 


vGooQle 


545—  \ 

SER 

ngiísap.  II  Formaf;  mabait  ang  manga 
Ang     tawong     lubháng     kil(  s    at    rautowiii    ang    panukálá.  U 
Túnfiy;  totob.  ii  Mahalagá;    dakílá.  || 
Marangíil;   ó    kagalanggálang, 

SERMÓN,  m.  Pangáral  kristiano: 


SER 

lualhátt  na    nasa   unang   cora  sa  I^- 

ngit.  II  tnet 

maganfiá. 

SERENAR,  a.  der.   nang  serena 
Pítahimikin;   pahimpiUn;    liwanagan, 


II  Lumínaw;    lumiwánag.  U    Pahamu-     pangangáral; 


o  sermón. 


jíán  ang  anomán;  ó  palamjgfn  sa 
hamog,  II  Patiaingin.  ¡1  met.  Payapain; 
patahimikin  ang  guló-UPalubagin  ang 
gálit.  [|  r.  Tumahímik;  humimpil;  mag- 
liwknag  aiig  panahón.  |l  Tuniiiá||Má- 
hairiHgán.  ¡|  Tumfning  ||  met.  Tuma- 
himik;  humimpil  ang  gutó.||Mapáwí; 
maglubag  ang 


SERMONEAR,  a.  der.  nang  ser- 
món, fam.  Sisihin;  ó  pangusapang 
lági. 

SERPENTEAR,  n.  Magpaahas- 
ahas    nang    paglákad. 

SERPIENTE,  f.  Ahas.ll  met.  Ang 
demonio. 

SERRADIZO,   ZA.  adj.  der.  ng 


SERENATA,  f.    der.  nang  sereno,     serrar.    Malálagari;    ó  mangyáyaring 


Tngtugan  nang  música  sa  gitr.á  ng 
hamog    nang    gabi.    Serenata. 

SERENERO,  m.  der.  nang  se- 
reno, Talukbong  nang  babayi  sa  ha- 
mog  nang    gabf. 

SERENIDAD,  f.  der.  nang  se- 
reno. Kalinawan  nang  panahón.  || 
met.  ICatahimikan;  kapilágayan.  |¡ 
met.  ICabuoán  nang  piísó;  íining  nan^ 


lagarün. 

SERRADO,  DA.  p.  p.  nang  «- 
rrar.  adj.  May  ngiping  parang  ta- 
gárí;   6  ngiping  lagári. 

SERRADOR,  m.  Manlalagárí. 

SERRADURA.  f.  der.  nang  se- 
rrar.  Paglalagárf  |¡  pl.  Pinaglaga* 
rían;    ó  kiísot. 

SERRANO,   NA.  adj.  der.  nang 


loob,    na   hindi   marúnong   mabak'á  sierra,    Ang  nagtítira;  ó  ípjnanganak 

sa  anomán.  sa  bundok. 

SERENO,    NA.    adj.    Malínaw;         SERRAR,   a.   irreg.   como  acer-  ■ 

maUwánag;    maüwaias.     Sinüsabi    sa  tar.    Laga^riin. 

panahón   6  sa   lángit    na    w.xiáng  pa-         SERRÍN,     m.    der.    nang   sierra, 

nganurin.  I|  met.   Tahímik.  [|   Palagay  Pinaglagarían;  ó  kilsot. 
na    loob.  ¡|  Malíning    na  kaiooban.  ||  SERRUCHO,    m.    Lag^ring  may 

ra.  Hamog  nang   gabí.  (|  Ang  bantay  puhihan  ang  isang    diilo    láraang. 
sa  daán    kung   gabí,  na   siyang   nag-  SERVIBLE,    adj,    Magigarait. 

'   gaw    nang    lagay     nang    panahón         SERVICIAL,  adj.  der.  nang  ser- 


at  oras,  at  nagtátanod  sa  magnaná- 
kaw,  at  siyá  rin  namang  nangígising 
kung    may    siínog. 

SKRIE,  f.  PagkakátaUtag  ai  raa- 
húsay  na  pagkakásunodíunod  nang 
anomán. 


vicio.    Makalingá;    maalági;    mapag- 
linkod. 

SERVICIO,  m.  Paglilinkod.il 
Pagaalágá.  II  Pagkaalílá.  |{  Pamimintu- 
hó  sa  Dios.  II  Servicio;  ó  karapatang 
bd'hat    sa   pagliinkod   sa    hírí,   láló 


SERIO,    lA.   adj.  Mabagsik   ang     na  ang   búhat  sa  pakikidigmá.  ||  Ang 
pagmumukha,   kung  tumingín  d  raa-    tataeán;  ó  basin,  ii  Ang    kubíertopg 

69        , 


vGooQle 


naiig  sesgo. 
h  p.ig-íusíi- 
abas    nang 


—  546  ~ 
SER 

inilálagay  sa    mesa    sa    báwa't    isang 
tawoiig    kákain. 

SERVIDOR,  RA.  m.  y  f.  Lin- 
kod;  ó  iia.2:liligaw  sa  ísang  binibini. 
11  Alíla,  II  Sa  estilong  mahal,  an^ 
umáalay   na   ma¡rl-inkod    sa   lid.powá. 

SERVIDUMBRE,  f.  Paglilinkod, 
[|  Paninilbihan  sa  kápowa.  |1  Kapi- 
sanan  nang  lahat  nang  aiílá.  (|  Kaa- 
lipínan;    b    pagkaalipiíi. 

SERVIL,  adj.  Náuukü!;  6  sarili 
nang  manga  alílá  at  alipin  ||  Hámak; 
ó  waláiig   halaga. 

SERVIR,  a.  irreg.  como  pedir. 
Paglingkurán;  pagsilbih^n.||Magáai¡t; 
gamhin.  [|  Suyüin.  [|  met.  Pakmabá- 
ngan  ang  anomán.  I  n.  Maglingkod; 
manilbihan.  ||  Manúyó;    sumiiiiod.  ||  " 

Magálay;  magddlot.||Magsundalo. —  raníwang  p'iinil  kua  gamiüii, 
(í  una  dama.  Mngligaw  sa  isang  bini-  Eait;  pigiísip.  ||  Kálang"  nan; 
bini.=í/f  mayordomo.  Ma;;mayord:;-  yok  nt  ni^ijf  p'.iiiStag  sa  kiiia;!. 
mo;  pamayordomo.-íM /a/iíf/í».  Ma-  SESTEADERO,  RA.  .  adj.  der. 
nilbíhan  sa  palacio. -^-par a  la  cocina,  nang  siesta.  Páhiiig:ihan  nang  háyop 
Magíimit;    m.igs¡lbl    sa  kusíná- =/»/■     kung    tangliáÜ. 

la  comida.  Mások  na  alíláng  kánin;  SESTEAR,  n.  dsr.  nang  siesta. 
6  paalíla  nang  waláng  uua,  paka-  Magpahingá  nang  tanghSií,  na  ma- 
nin    \amang.  =  sin  sueldo.  Man'iWiih^n     tíilog     ó      ma;:;pahing.Uay     kayá     lú- 


SES 

na  puong  taon. 

SESERA,  f.  rh'X.  nnns,  seso.  Bi- 
ha;:;i  nang  ulo  n:t  kinálalagyan  nnñg 
utak.  II  Ang  boong  útak  na-  ia^iiAn 
nang    lilo. 

SESGADURA.  f.  <!er. 
Rigíabíis  nang  pahiwis; 
sog  nang  d  iniit  na  út 
pahiwís  ó    sesgado. 

SESGAR,  a,  Haliin;  tabaaiii  ng 
pahiwáFi.  I]  Hiwasin;   hiwás. 

SESIÓN,  f.  Pagpupúlong  nang 
iia.ng  concilio  6  congreso.  \\  met.  Pag- 
uusapiísap;  pagsasangun'nin  nang  m> 
ram  i , 

SESMA,  f.  Ikaánim  na  bahagi 
nang   anomán._ 

SESO.    ni.    Úc;.ik    nang   ulo.     K:i- 

p'Liral   kua   gamiüii.  ||  niA. 

pala- 


nang  waláng  upa.-|¡  r.  Magalíngín; 
tangapín  nang  mahiísay  sa  ioob  ¡ing.. 
anornán.  (|  Gumámit  nang  anom&n  sa 
paggawá.  ¡I  Magsüyuán.=i/e  alguno. 
Gamitin  ang  kápowá;  magparaán 
sa  iba,  at  nang  kamtán  ang  ano- 
mán.  11  n.  MagUnkoíl;  manilbihan,  || 
Maniíyó;  sumunod.  ||  Magálay;  mag- 
diílot. 

SESADA,  f.  der.  nang  sesa.  Pri- 
tadang  lítak. 

SESENTA,  adj.  num.  card.  Anim 
na  pu5.  |{  adj.  num,  ord.  Ikuáaini 
n;i   puó.  ij  ni.    Ang    ntíniero    6o. 

SESENTÓN,  ÑA.  adj.  May  ánim 


.  SESTERO,  m.  der.  nang  sies- 
ta,   y 

SESTIL,  m.  der,  nang  siesta.  Pá- 
hing.-.han    si  tangháü  nang  híiyop. 

SETA.  f.  TuU-ang  naní-  báboy,  |j 
Kabutí.  [|  Ngíisó  at  lálii.  ||  Titis  nang 
flaw. 

SETECIENTOS,  AS.  adj.  niim. 
c;ird.    Pitong    dáan. 

SETENIO,  rn  Panahong  sakiaw 
nang  pitong  taón. 

SETENÓ,  NA.  adj,  num.  ord. 
I  ka  pitó. 

SETENTA,  adj.  num.   card.   Pi- 


vGooQle 


SET 

tüiig  p'ió.  II  Ang    número    70. 

SETENTÓÍÍ,  NA,  ndj.  fim.  M.iy 
pilong    puong-  taon.  [|  Lilóng  k,tug.i- 
iiang    sabihing    sepluageiurio. 
SETIiNTRIÓN.    ni.   Hiláí^a. 
SETEMTRIOMAL.  adj.  Náinikol 
[  sa,    ó    nasa   gawíng    hilág<á. 

Sl'^riMO,  MA..  adj.  num.  ord. 
11:  ipitó,  [|  m.  Ang  ik^ipitong  bílang 
6    bahagi. 

SETUAGENARIO,  lA.  adj. 
May    pitongpuóig   taong   edad. 

SEraPLlCAR.  a.  GáWing  raa 
káoitong    dtib!é. 

SÉrUPLO,  LA.  adj.  Makápito; 
6    pitong   diili'é  ang    laltí    ó   cíami. 

SEVERIDAD,  f.  K^ib^igsikan; 
kaliigpitang  m,igp,írusa.  II  Kitignsang 
m.)k¡pagúsap  K  ÍCiwahín  nang  kibó, 
at  kaformaláii  na  malabís  nang  ki- 
los, i!  Katapatán  nang  loob  sa  fjag- 
sunod. 

SEVERO,  RA.  adj.  Masamang 
magp.irusa;  mabagsik  raanalitá.  || 
Mahigpit;  tsipat  at  lubós  tÚLupad  ng 
anomán.  |[  Waiáng  kíbó  at  form.tl  sa 
kaiiiyatig  unangá  kiloá  at  gawá.= 
con  los  discípulos.  M  thigpit  sa  mangí 
discípu¡o.-=^i?  -semblante.  Maba^sik 
ang  pagmuinukhá,=j«  la  amisHd. 
Tapat;  lubháng  for;n.(í  sa  pakiki- 
pagíbigan.  =paya,  para  con  los  súb 
dilos.  M  thigpit;  mabagsik  s;»  manga 
nasisakupao. 

SEVICIA,  f.  Kib.ingisang  ma- 
labís. 

SEXA.GEÍSIARIO,  lA.,  adj.  May 
ánim    iia  puóng    tao¡ig  edad, 

SEXAGÉSIMO,  MA-  adj.  nuüi. 
ord.    Ikiiniíií   na  pu5. 

SEXO.  m.  Kiibhán  nang  l.iiaki 
sa  babayi,  At  tínklawig  nv  sexo  mis~ 


-547- 


SEX 

calino;  sexo°Jeo;  6  sexo  fuerte,  ang 
laiaki. — %exo  femenino;  sexo  bello;  d 
sexo  débil,  ang  babayi. 

SEXTO,  TA.  adj.  num.  ord.  Ika- 
ánim. 

SEXTUPLICAR,  a.  Palakihing 
makáanim;  ó  g^iwing  ánim  na  du- 
h'.h. 

SÉXTUPLO,  LA.  adj.  Makáañim 
na  dublé  ang   lakí. 

SEXUAL,  adj.  der.  nang  sexo. 
Náuukol;  sarili  nang   sexo. 

SÍ.  adv.  afir.  Qo.^señor.  Do  p6. 
11  m.  Tango;  00;  pahíntíi'ot;  v.  gr. 
JVasa  aliiii  na  6  íinaiigap  ko  na 
ang  TAíÍGo,  ó  ang  00,  ó  ang  pa- 
HiNTÚLOT  nang  kantyang  ama,  ya  ten- 
go el  sí  de  su  padre.  ||  Dar  el  si. 
fr.  Ipagkaloob  ang  anomán,  tama- 
ngo; 6  tangi-n;  umayon.  Lálóng  ka- 
dálasang  ganiitin  sa  pagaasawa.^— /¡jr 
si  h  por  no.  mod.  adv,  SakáÜ;  kun 
sakálí;  ó  sakasakáÜ. — Si  por  si  6 
no  por  no.  fr.  fauí.  Tálastasan;  00 
kang     00    at    hindi     kung  '  hindí. 

SIEGA,  f.  Paggapas.  ||  Panahón  ng 

pagaani.  ||  Palay   na  gínapas  ó    inani. 

SIE.NíBRA.  t,  Pagtataniín;  pagha- 

hasik    nang    palay    ó    anomán.  ||  Ta- 

nim;    ó    pananira. 

SIEMPRE,  adj.  t.  KaiUo  man; 
líigi  na;  towi  na.  =f «e.  mod.  adv. 
S.i  towiog;  kailán  man  ^i.^amás. 
mod.  adv.  MagpakaÜán  n:ian;  mag- 
paíawaláng  katapusang  panahbu. — 
por  siempre;  6  para  siempre,  mod. 
adv.  Lígi  na;  migpakailán  man;  sa 
híbáng  biíhay, — de  siempre,  it.  Kau- 
ga'iáii;  karaniwan.  B  m.  PagUiluat 
nang  anomán  sa  hábáig  biífiay,  |] 
Wiláng   kttapusán. 

SIEN.   f.    Pálipisan;   ó  sentido. 


vGooQle 


=  548^ 
SIE  SIG 

SIERPE,  f.  Ahas.  j|  met.  Tawong  panahón  n^ng  hindi  kilA  nákikita,  un 
lubháng  pángit;  lí  lubháng  mabangís  siglo  ha  que  no  le  veo.  ||  Ang  mundo, 
ó  mal  bis   nangf  pagk:ini;igiit;al¡tín.  SlGNiíCULO.  m.  di-r.  iiang  5/^«í>. 

SIERRA,  f.     Lagiiri.  \\  ICaphanan     Kintal;    tanda;  latak. 


nang  bundok  na  nagkakdsunoclsimod, 
SIERVO,    VA.   adj.  Alipin.  ||  Un- 


SIGNAR,  a.     Kmtalán;    latakán; 
ó   lagyán    nang    tanda.  f|  Pirmahán,  II 


kod;    talisií>'ó.:=í/í   Dios.     Ang  nag'-     n.  y  r.    Maí^antandá;    magkurú'i. 


Iflinkod  sa  Dios  at  tumátalima  ng 
katiiyang     manga  utos. 

SIESO,  m.  Butas  nang  puU,;  ó 
loob  nang  (umbong, 

SIESTA,  f.  Katanghalian.  ii  Ang 
panahón    at   oras     na     ipinagpápahi- 


SIGNIFICACIÓN.  f,  der.  nang 
significar,   y. 

SIGNIFICADO,  m.  p.  p-  nang 
significar.  P.igsasaysay;  pagpapalalas- 
tás.  ]|  BCahiilugán;  kasaysavan. 

SIGNIFICAR,    a.     Say'sayín;    ¡pa- 


nga kun  makapanaiigháli.  II  Pagtúlog  intindí;  bigyang  kahu'agán  ang  ane- 
ga makapanangháli  ||  Ang  kinákanta  man,  II  Magkaroón  nang  ganito  ó 
kung  hapon  sa  simbanan. — dormir  gayong  kahiilngÁn:  v.  gt.  Qué  sig- 
la  siesia.   f.  Matdiog   nang  tanghálí.  nifíca  ¿í/o?  Anong  káhuluüán  nitol 

SIETE,    adj.    nuni.    card.    Pitó.  {|  ^  Esto      signifíca...^«¿'^      kahulugán 

adj.     nura.     ord.     Ikapito.  [|  m.    Ang  nilo'y... 

número   7.  SIGNO,  m.  Tandfl. 

SIETEÑAL.adj.  Ginágawáó  nang  SIGUIENTE    p,   a.  nang  seguir. 

yáyari   iuw¡ng   pjtong    taon.  Sumúsunod.  ||  adj.  Kasunod. 


SIETEÑAL,  adj,  May  pitong 
taon. 

SIGILAR,  a.  Huag  sabihin;  ilí- 
him;    ipagkait,  ||  r.    Maglíhi 


SILBANTE,  p.     a.     nang     silvar. 
Humáhaging. 

SILVAR.    n.  yr.  Humágiiig;    su- 

magiok.  11  Sumutsot.  ||  a.   Pagsulsuta- 


SIGILO.  m,    Lihim;    kalihimán;  ó     nan;  ipaliaiaíá  ang  kiayawán  sa  ano- 


jiíngat    nang     líhira. 


mang  hiiidi  náübigan.  íl  met.  íCiitiaín; 


SIGILOSO,    SA.    adj.  der.    nang     pintasán  ang  anomán. 


sigilo.  Malíhim;  ómaiiínong  magínj 
nang  líhim.  ||  Líhim;  tagó. 

SIGLO,  m.  Panahong  nasásaklaw 
natig  isang  daang  taón;  ó  bílang  na 
tsang  daang  taón.  ||  Panahong  isini- 
kat  nang  isang  dakíláng  tawo;  ó 
ipinangyari  nang  anomang  bágay  na 
tangí  at  hindi  Uaugaliang  mangyari, 
para  nang:  Ang   panahón  nang  cru- 


SILBATO,    m.    Panutsot.  ||  Butas 
na   malüt   na   dinádaanan    nang   hiv- 


ngin. 
SILVADO. 


p.  p. 


silbar. 


m.   y. 

SILBO,  ra.  Satsot.  II  Haging.I|mct.  , 
Tíli,  sigaw  na  matiuig  nang  ibang 
háyop. 

SILENCIO,   m.    Hindi    pagimik; 


sada,    el  siglo  délas    cruzadas;    ang  kawalán    nang    kibd.  il  met.    Katahi- 

paNahón  ni  Carlos    V,    el    siglo     de  mikan, 

Carlos  V.  \\  Maluáf;  6  mahábáng  pa-        SILENCIOSO,  SA.   adj.  der.    ng 

nahón;  v.  gr.    maluat;  ó     mamabang  silencio,   Waláng  kibó.  ||  Tahímik  na 


y  Google 


SIL 

lugal. 

SILVESTRE.  a(Jj.  Anoraang  su- 
iiiísingaw  na  kiisá  tia.hindi  ittnátanim 
sa  manga  bundok  at  párang.  ||  Há- 
yop  na"  singaw  sa  kagubatan,  ó  dooii 
lúbÓ. 

SILLA,  f.  Uupang  may  sandalan 
na  -hustó  láraang  sa  isang  tawo.  ll 
Siyá  nang  kabayo.  ü  Butas  nang' 
tUHibong.  II  Klarángalan  nang  pagk¡i- 
Papa;  nang  pagkapiínó  sa  santa  ig- 
lesia,   ó    paükah.iri. 

SILLERÍA,  f.  der.  nang  silla.  K.a- 
pisanan  at  hánay  nang  manga  sülang 
utipán.  Gayíín  ang  táwag  sa  nanga 
Sa  koro  nang  sirnbahan,  na  inÚLipjn 
nang  cofíiunidad.  \\  Tindahan  riiing 
manga    silla. 

SILLERO,  m.  der,  nang  silla. 
Mangagawa  nang  silla  ó  siá;  ó  nag- 
títinda  nang  raangá  kasankapang  Íeó. 

SILLETA,  f.  dira.  nang  silla.  Si- 
lla, 6  siáng  m.iliit.  U  Tataean  nang 
raay  sakit,  na  isang  orinolang  p^tag 
ai  pandak.  ||  Lígisan  ó  múlihan  ng 
sikulate. 

SILLÓN,  m.  auni.  nang  silla.  Sí- 
llang  maiakf.  ||  Siáng  sasakyán  nang 
babayi. 

SIMIENTE,  m.  Binhí.  |l  met.  Ano- 
mang  bágiy  na  pinagbúbuhatan  ng 
iba 

SÍMIL,  adj.  Klawangis;  katúlad, 
II  m.    Halimbáwá. 

SIMILITUD,  f.  Pagkakámukha; 
pagkakátulad:  pagkiwangis. 

SIMPATÍA,  f.  Kagaanan  nang 
dugo  naiig  ísi  sa  kaniyang  kápowá. 
1)  met.    P,igkakáayo3;    pagkakáugalí. 

SIMPÁTICO,  CA,  adj.  deF.  ng 
simpatía.  Magaán  ang  dugo.  ||  Kibá 
gay;  kaaknaá   nang   iba. 


SIM 

SIMPATIZAR,  o.  Magkihiangí 
magkáakmá. 

SIMPLE,  adj.  Waláng  há'ó;  pu- 
lós.  II  Manipís.  II  Salín  nang  anomang 
kasulatan,  na  walang  firniíi.  [|  Wa- 
láng lasa,  ii  Waláng  WaSfO,  ||  Waláng 
írgai;  mabábáng  loob;  banáyad  na 
ugáli. 

SIMPLEZA,  f.  der.  nang  simple. 
ICabaslúsán;  hahunghangán.  ||  Kawa- 
lán  nang  íng-it  ó  nang  wastó. 

SIMULTÁNEO,  EA.  adj.  Gina- 
wá;  ó   nangyating    sabay. 

SIN.  prep.  Walá.  [|  Bukod;  ó  tá- 
ngí  sa:  at  sinásabi  nang  ganitó.  Di' 
nalá  ang  salapi  uukod  sa  ó  táñgÍ  sa 
ibang  maráming  bágay,  llevó  el  diñe' 
ro  SIN  oirás  muchas  cosas.  |j  Kapag 
kalákip  nang  infinitivo  nang  verbo 
ay  kaisá  nang  hindi,  na  kasama 
nang  participio  ó  gerundio  niyá:  v.  gr. 
Me  ful  SIN  COMER,  na  kai:;á  nang 
me  fui  NO  HABIENDO  COMIDO,  naparobtt 
akb  NANG    hindí    kumákain. 

SINCERIDAD,  f.  ICalinisan.  |¡ 
Katapatáng    loob. 

SINCERO,  RA.  adj.  Tapat;  Ó 
inalinis    na    loob. 

SINCOPAR,  a.  raet.  Iklján;  liitán 

SINDICAR,  a.  Isumbong;  ipag- 
hablá  ang  slnoman  nang  anomang 
sala,  ]]  Lagyán  nang  anomang  ka- 
pintásan,  ó  hináia.  |j  met,  Ipahi\vátig:j 
ipaintindí. 

SINGULAR,  adj.  Tángi;  nagíisa. 
bugiong.  |]  mc-t.  Namdmdkod;  nangí 
ngiba ;    bukod    tángi. 

SINGULARIDAD  f.  Pamumu- 
kod;  pangingibá   ||  Pagkálangi. 

SINGULARIZAR,  a,  Papamuku- 
rín;  papangiljatiín.  |¡  r.  Mamukod.  || 
Mátangi;  mangibá.  =£"('«  sus  parientss. 


y  Google 


SIN 


-550  — 


SINIGTJAL.    adj.   Tangí;    vv,iíang     lierra.  Kulikubín   sa  dagat  at  sa  da^ 
tií'afí-  11  Witlang    raak.t^k,unukhá.         latan —/^r  hambre.  Sam,:i¡ita!iiliin  aiig 
pagdaduli  )p  ó  p.'gliihírají  n 


I^rimukod;  tnai¡gib^  sa  kaniyang  kn- 
lÁíiganakan.  <=  en  imtir.  iMainuküa 
sa  paggayak.=/w  su  trage.  Mangi!)á 
sa    kápowá   dáliil    ¿a    kiniyan-   suot 

SINGULTO,    m.    rn  ^d,    Sinak. 

SINIESTRA,  f.  Kiliwáiígkamay 

SINIESTRAMENTli.    adv.     m.' 
Masamá;  dí    karampr,taii 

SINIESTRO,  TRA.'  adj.  Nasa 
sa  Jíaliwá;  ó  nágag;tw¡iig  kaliwa.  1| 
Masaniáng  ugilli;  gawá'ig  m:i5a;tiá; 
masamá  aiig  hílig.  |j  Kúlaug;  ^a  íwarig 
pálad. 

sr" 

katiíl, 

SÍNOrconj.  íidv.  Kiin. 
kiís:  V,  gr.  liíndi-  giníó  kundí  ian- 
song  dinorado,  no  es  de  oro  sino  co- 
br¿  sobredorado;  hind'i  inal'uiaw  üag- 
Kus  lubháng  malábd,  no  está  expl'  ■ 
cito  SINO  7niiy  canfuso. 
_  SINÓNIMO.  MA.  y  m.  S  diláng 
tila  ni,igkai.sá  nang    kahaiu?árí. 

SINRAZÓN,  f.  Ki:n^iian;  ó  ga- 
wáng  iabás    sa  maiowid. 

SINSABOR,  tn.  Dalainhád:  sa- 
ma   nang  loob. 

SINUOSIDAD,  f.  Kabaiuktután; 
kapiÜpítán. 

SINUOSO,  SA.  adj.  Piüpü;  ba- 
lukloE.  II  Malundó;  stiotsuot. 

SIQUIERA,  coiij.  Mánong;  man 
láinaiig   V.   gr.  mánong  parito;   6  pa- 

■^ifO    MAN    LÁMANG,    SIQUIERA    Veilga. 

SIRVIENTA,    f .  y 
-    SIRVir.NTL:.    coin.    p,    a.    nang 
servir.    Alíá,  ó  naniiunanginoon. 

SÍSA.  f.  Ang  indumií,  na  untiariü; 
láló  sa  paninindahan,  [|  Pinagtabasan 
nang  damit 

SISAR,  a.  Mangumit  nang  imti- 
qntl  sa    ipinamimili,  ||  Tabasan    ang 


SIT 


damit  at  nang  Iumag;»y  sa  lugaK  ii 
IkÜán;  ó  lÜtán  ang  [jiniíkil  ó  ta- 
kdán,='/í.'  la  tela.  Tuui  dj.ís;"  uaiii- 
mit  sa  kiyo  =47í  la  compra.  Mangfi- 
p!t    sa    painiíuiü. 

SITIAL,  ra.  Karuriikan;  uup&n 
nang  manga  h'\n,  príncipe  o  alinmang 
piruttiü  sa  ising  hayag  n:i  p.tgliti- 
pon. 

SITIAR,  a.  Kiibkuinn  aag  iüang 
biyan;  ó  kútá  at  agawin  ó  lusubin. 
[1  Kubkiibín;  kulungin  ang  isa  al 
nang  huag   luakitakis.  =^3/-    mar  y 


.        .    _  .        'ig  isá  at 

nang  niapíüt  na  umayon  sa  hiná- 
hangid    na   kiñitán   sa    kiniyá. 

Sino;  m.  Lng.tl.  II  Pagkiibkib  sa 
isang   lugal. 

SITUAR,  a.  Ilag.iy.||Itayó;  iabang 
sa  isang  lugal  ang  ísá.  ||  r,  Turaayó; 
lumagay  sa  isang  lagal. -^í-'y;  alguna, 
parte.  Lurnagay  ya  isang  lugal,  =í«- 
tre  dos  rios.  Lamagay  sa  pagitan 
nang    dalawáng   ílog. 

SO.  prep.  Í!álim;  ¡!á  im  nang;  ó 
sa  iláüm  nang:  v.  gr,  so  color  de, 
so  protexio  de,  sa  iláliji  nang  da- 
hilang.  * 

SOASAR,  a.  Malasaduhtn;  ó  ihaw 
nang  hilawhüaw.  ||  r.  Ma>ía!ab,  ó  ma- 
káramdam   nang    labís    na    ínit. 

SOBA.  f.  Paghílot.  ¡|  met.  Pagpáló; 
paghagkís   sa   isa" 

SOBACO,    m.   Kiüküi. 

SO  B ADOR,  RA.  m.  y  f.  Mang- 
hihílot. 

SOBAQUERA,  f  der.  nang  so- 
haco.  Untas  nang  kilikili  nang  da- 
mit. 

SOBAQUINA,   f,  der.nangw^a- 


vGooQle 


SOB 

co.    Anhit   nmg   kilikili. 

SOB-Vlí.  -x-  Hüiititi;  lama>^iii:  lia- 
p;íinii.  II  P.tLi  libmin  «a  h'iü;-üd.  1|  Pa- 
rusah.jtiJí    Ijaúiii.  I!  ínt;L.    Him.isii-;. 

SOliARCAR..  a.  Kumiíjkip;  !cip- 
kipín  s.i  "il  í  ira  rww-i,  kilikili  aiij,'  imu- 
inán,  at  diíiil  su  l.ikí  ay  naimímii 
kol  at  náhuh  ilii'.á.  il  Siiinikí,!;;  ó  loí- 
bnnton   aii^   dariiit   sa  kilikili. 

SOBERANO,  NA,  a,ij.  LuOhán^ 
d.ikíla,  kátaa^t,iásan  at  tangí  sa  iba. 
II  (1),    y    f.   Ang    h\ri. 

SOBERBIA,  f.  K-apülalftiEi  ||  Ka 
ríkilaüi;    maiabis    naiig    anomán. 

SOBERBIO,  lA.  adj  M^iyáljang; 
palálo.  II  m  t.  D.iliilá;  matibay;  m.t  ■ 
tatig;  marikit:  kun  bágay  at  hindi 
tavvo  SiiLí  ¡jinag'^HiAlitaaiiai-).  [j  Pus'dc 
na  \'i\\o--iV,^n.-=.con,  para  con  sus  ami- 
gos. Hambog  sa  kaiiiyang  manga  kai- 
bigati  ^=iie  InJole.  TaLigang  paUló; 
6  taiagang  pusok  na  Ioob.=í«  pa 
labras.    Mayábang    manaliiS. 

SOBORNACIÓfJ.  f.  der.  nang 
sobornar.    Passúha!;    EÍihn). 

SOBORNAR,  a.  Suhulan. 

SOBORNO.  CB.  Pagíúhol;  sühol. 
.  SOBRA,  f.  L?iinang;  b  kalama- 
tigáti;  kalabiiari.  ||  Kalapastanganan 
pag"agr.ivio.  |l  ECasaganám.  |¡  pl.  Ailg 
mangS  labf;  ó  tira. — de  sobra,  i.nod. 
adv.  M.ilabi-ij  l,iiiipi5;  sagána.  Hindi 
kailaugNi. 

SOBRADO,  o.  p.  nang  sobrar,  y 
atij.  Mayaüían.  ||  SigAiia;  luíihl  v.  gr. 
Sag-\na  sa   ilaw,    soükado    de   luces. 

SOBRAJA.  f.  d;r.  ng  sobra.  Labi; 
lira. 

SOBRANCERO,  adj.  |d^T,  nang 
sobra.  Ang  waláng  sariling  oficio,  at 
pagayongayón    lámaiig. 

S0J8RANTK.  p.   a.  naag  sobrar. 


■5.5> 


SOB 


Labis;  lampis.  |1  adj.   Mayaman;  ma- 

sasrána.  II  m.  Kilabisan;  kalamangáti. 

SOBRAR,  n.  Lmiiabii.  1|  Maging 
kalíibisan.  [|  Málira. 

SOBRE,  pr-p.  Sa  ibábaw.  ||  Tun- 
kol  sa;  hingi!  si.  ;|  Bukod  sa;  táijgi 
sa.  ||.;n.  Ang  bílat  nang-  sdlat.  ó 
sobrí.  Ginágjmit...  n>mvig  ipagsay- 
say  niiiig  kahigián  ó  kalahisang  kaunñ 
nang  anomaii:  v.  gr.  Mahigit  nang 
KAUNTi  sa  iatlong  puong  tahn,  so- 
BRK  treinta   años;   maükákakoon  akó 

NAN<;     MAHIGIT    NANG    KAUNTl    Í3     Wü- 

lofig  piso,  tendré  sobre  ocho  p£sos.\\ 
Sa;  sa  may;  6  sa  giiwing;  v.  gr.  I'a- 
infido  akó  sa  Maynilá,  ó  sa  gawÍng 
Maynilá,  me  dirijo  sobke  Manila. \\ 
M.iká;  o  pagkitTpus  narig:  v.  gr. 
Mwíkpanangháli;  ó  pagkatapus  nang 
pananghalián,  sobre  comida.— Sobre 
manera,  adv.  Malabiü;  lampas. — so- 
bre sí.  May  malaking  pagiíngat;  roak- 
king  pagasikaso.  II  Sa  boong  kabuoan 
nang  loob;  líning  nang  pií,ó.  Hindí 
itó  nagá'ainit  nang  wiiátig  kasamang 
verbo. — Ir  sobre  alguno,  fr.  Buntu- 
tin;  sundkn  ang  Uá.  Habuling  dak- 
pín    atig    slnoman. 

SOBREABUNDANCIA,  f.  Ka- 
saga  nítang    malabís. 

'SOBRE-\BUNDAR.  n.  Sumagá- 
náng  tubha. 

SOBREAGUAR,  n,  Lamútang 
sa   ¡bábaw    nang    tiíbig. 

SOBREALIENTO,    m.    Híngal. 

SOBREALZAR,  a.  Itaás  ang  ano- 
mán. I)  r.    Má*aas. 

SOBREAÑADIR,  a.  Dagdagán 
nang    Hialabi,-.  ||r.    Mádagdagin. 

SOBREASAR,  a.  Ihaw  uU  ang 
anomán.  ||  r    Máihaw   uÜ. 

SOBRECARGA,  f.  Ang  dagdag 


vGooQle 


SOB 

na  ipinátong  sa  ibábaw  nang  isang 
katatagang  kilgahiii.  |t  n-ft.  Dalam- 
háting  nádagdag  na  panibago  S!i  di\- 
ting  pighaíi,  6  hírap.  |j  Ang  táli  ó 
bi'íbid  na  liíbid  sa  ibábaw  nang  ano- 
rnang  kalgahiri  nt  nang  huag  tumi- 
nag   itó. 

SOBRECARGAR,  a,  Kalgahán 
nang  labis  6  pakákalgahan;  paká- 
big.itarii  [I  Hulipan  nang  tahi  ang  lii- 
gal  nang  datnit,  na  laktawán.  |]  met. 
Pahirapan  nang  lampas,  na  ¡inopa't 
huag   mabalá  ang  pasákil. 

SOBRECARTA,  f.  Bálot  nang 
síilat;    sobrt?, 

SOBRECOJER  a.  Sybukan  ang 
isa  at  pagkalingat  af  biglaín.  |¡  Má- 
rapatan.  )l  Gulatin.  II  Másubukan.  II  r. 
Mágulat;    matákot.  [|  Mábig'á. 

SOBRECOGIMIENTO,  m.  Pag- 
kágulat;  pagkatákot. 

SOBRECOMIDA,  f  Himagas. 

SOBRECRECER,  n.  irreg.  coma 
agradecer,  Tumúbóng  pumátong  sa 
ibábaw.  j¡  poét.  Muling  suniipot  na 
tumiíbó  sa  unang"    linuhúan. 

SOBREDICHO,  CHA.  adj.  Na- 
sabí   na;   nábangit    na. 

SOBREDIENTE,  m.  Ngipin  na 
tumdbóng  pumátong  sa  kápowá  ngi- 
pin. 

SOBREDORAR,    .i,   Duraduhin. 

SOBRENTENDER,  a.  irreg. 
ConiO    ascender,    at 

SOBREENTENDER,  irieg.  como 
ascender.  Maintindihan  ó  niapaguwí- 
uwi  ang  anomán,  hindí  man  sind- 
sabí,  dáhil  sa  paraán  nang  lákad  ng 
sáljtaan,  b  dáhil  kayá  sa  n^unang- 
sinabi;  etc.  Ginílgamit  namang  pS- 
rang  recíproco. 

SOBREFAZ,   f  y. 


SOB 

SOBREHAZ,  f.  Ibábaw;  mukhá 
6    b-ilrtt    nang    anumán.  ||  Takip. 

SOBREMESA,  f.  Utag;  5  ta- 
kip  nang  ,ni:ísa  ll  Himagas. — de  so 
bremesa.  rnod.  adv.  Pagkatapiis  ku 
máin;  patíkanananghálí. 

SOBRENADAR,    n.    Lumíxtang. 

SOBRENOMBRE,  m.  Ang  ape- 
llido. II  ííansag;    ¡it;   pa.magat. 

SOBREPAGA  f.  Dagdag  na  Icau- 
p;ibán. 

SOBREPONER,  a.  irreg.  como 
poner.  IpaÜniKiw;  ipáiong;  paiungan; 
dagdagán.[jPaÍbábaw,  ó  purnaibál:aw; -- 
mápaibabaw  ||Supi!ii;;  aUntanahin  ang 
manga  hi^p,  kasnÜvv-iang  p^lad,  etc. 
—Sobreponerse  á  ¡as  hablillas  del  vul- 
go Pawa!3ng  kabuluhSn;  6  huag  pan- 
sinin   ang   KabÍ5abí   nane    mad:á. 

SOBREPUESTO,  TA.  p.  p.  irreg. 
nang  sobreponerse.  Pátong;  pangibá- 
baw. 

SOBREPUJAR,  a.  PalalÚin;  pa- 
higilín  sa  iba;  palampasín.  |1  r.  Lu- 
máló;  lumampás  sa  iba. — Sobrepu- 
jar   en   juerzas.    Lunilló   sa    iba    sa 

'  SOBRESALIENTE,  p.  a.  nang 
sobresalir.  Namúrnukod;  litaw;  ma- 
raiigal;  pangulo. 

SOBRESALIR,  a.  irreg.  como 
salir.  Mamnkcd;  líimáló;  humlgit; 
iRangibá  sa  lahat.=m  niérito.  Mamu- 
kod;  ó  lumáló  sa  iba  sa  karapa- 
t&.n,=^efi/re  iodos.  Mamiikod  sa  lahat. 
^por  su  saber.  Mamukod  sa  kani- 
jing  dúnong.  ll  n.  íam.  Lumimbutod. 

SOBRESALTAPv.  a.  Gulatin;  sin- 
dakín.  II  Dumalúsong;  lumiisob  na 
biglS.  I)  r.  Mágulat;  masindak;  má- 
gikU,.=cí)«,  por  el  p/'do  Mágulat 
sa,    dáhil  sa   úg(3ii^.^=^de    la   noticia. 


y  Google 


SOB 

MaguM;  mágikla  sa   balita, 

SOBRESCRITO,  m.  Ang  letran^ 
nakalagay  sa  takip  nang"  siílat.  [|  Ang 
papel    na    bálot  nang    RÚlat. 

SOBRESEER,  n.  Urungan;  huag 
ipatíiloy  ang  anomin.  |[  Magpahing^ 
*:a  paglákad  nang  anomán.  Lálóng 
kaug:alían8:  gamitín  sa  náiuikol  sa 
tribunal  nang  jnstisia. 

SOBRESELLAR.  a.  Tatak''in  u'i; 
o   iHgyán    nang    pangalawang  sello. 

SOBRESELLO,  m.  Pangalawang 
tatak;    pagtalatak    na    muU. 

SOBRESEMBRAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Tamnaiig  panibago;  ha- 
sikán  6  tamnang  palungan  ang  dá- 
ting    tanin.1. 

SOBRESOLAR,    a.   irreg.  cono 


553  — 

soc 

sa    nakasuot    sa  katawán. 

SOBREVIVIR,  n.  Mátírang  ma- 
biíhay.  ||  Mabíihay  nang  mahábS  kay 
sa  iba. 

SOBRIEDAD,  f.  Kasiyahán;  ka- 
sukfltán. 

SOBRINO,  NA.  m.  y  f.  Paman- 
'VXn.^catnal.  Pümanking  bud.=:je' 
gundo.    Piímankin    sa    pingan. 

SOBRIO,  lA.  adj,  MapagpígÜ; 
maibigín  sa  kasiyahán.  ||  Kasiyahán. 
^=de  palahra.  Ma'.ipifl;  kasiyahang 
mangiísap.  =í«  comer.  Katatagín  sa 
pagkáin,  na  hindí  lumálampas  sa 
kasiyahán. 

SOCARRAR,  a.  Magfhaw  nang 
di    hilaw   at    di    namán    tiUó. 

SOCARRENA,  f.  Guang;  puang  ó 


acertar.    Tahián    6  sapin^n  nang  bá-     pag-jtan. 

gong    sucias    ang-    dáting    suelas    ng         SOCARRÓN,    NA.    adj.     Suftik; 

sapín.  II  Lagyán  nang  saliig  na  pangi-     mátalas  tuso. 

''*cÍ7t,t!;"/c-Í  A  M-T^r,  SOCARRONERÍA,  f.  Kasiiitíkanj 

bUHKEblANTE.  adj.  Bágny  na     kata'asan;  k^tusuh;tn. 
lubháng  nálalapit  ó    nakapátong    sa         SOCAVAR,  a.    Hiikr.yin  ang  lü- 
Iljn.  Ang    tawong    nagtfttanod  fa     pa     na    ukáin    ang    ilálim    at    huag 
matínag   ang    ib&baw,     gaya    nang 
karaniwang    nangyáyaVi     sa     paogpa- 
ngin    dáhil    sa  agos  nang  fúbig. 

SOCIABLE,  adj.  Mahílig  sa  pa- 
kikisama;  marúnong  na  tiitoong  ma- 
kipqgkápowá. 

SOCIAL,  adj.  Náuukol  si  kapi- 
sanan  nang  manga  tawo.  II  Náuukol 
sa    magkakasama. 

SOCIEDAD,  f.  Kapi.sanari  nang 
müiig'i  ta,vvo.  II  Samaban  nang  má- 
r;gangalak,il, 

SOCIO,    m.    Kasama;  6    kasamá. 

SOCOLOR,    m.  DahÜán. 

SOCORRER,  a.  Um-ibfiloy;  tn- 
mfi'ong;     guniibik.  h  Kupkiipín.  =  í"tJ« 


manga  gumág.iwa  nang  anomán,  at 
nang  huag  qiagsipagasikot. 

SOBREVENIR,  n.  irreg.  como 
venir.  Sumunod  na  mangyari;  tnápa- 
tong  na  mangyari.  ||  Mangyari  nang 
waláng  abogabog.  ||  Kagyat  m:ingyari. 

SOiíREVENTAR.  a.  irreg.  como 
acertar,  mar.  Uñaban  ang  ibang 
daong  sa  dakong  pinangágalingan 
nang  hangin  at  nang  rankasapo!  ng 
hííiip. 

SOBRIÍVEIITERSE.  r,  iir:,^. 
i.omo    ascender.     Umápaw;    mábulió. 

SOBREVESTIR,  a.  irreg.  como 
vestir.  P.itutigtn  nw^  damit  na  na- 
kasuot   nang    ibang  damit.  ii  r.   Ma 


f    .".i.ip,  vítiMiiv.  M  1.   i.itij'-     iiiuiiijiíj     guüuuiK,  II  i\.upK,iipin  —cor 

suot  nang  ibang  damit,  na  ipátong    algo.  Abuluyan;  bigyán  nang  anom&n 

7« 


vGooQle 


■  S54  - 


SOF 

=  de  vivcrsí.  Abuluyan  naiig  manga 
pagk6in.  II  r.  Alagñan;  .-.biilviyan  ang 
sarili.  II  MagtuUingín. 

SOCORRO,  m.  Pagdaló;  paggi- 
bik;  pagabíiloy.  ||  Tiílong;  abüloy;  am- 
bag.  !l  interj.  Abuloyi;    ó  gikhán  akó! 

SOEZ.    adj.    Hánrjk. 

SOFÁ.  m.   K.anaDeng    maluang. 

SOFISMA,  m.  Katowirang  pako- 
nuarí,  na  síyáng  ipinagtátaiigol  nang 
bágay  na  maÜ,  ó  katowirang  hindi 
támá. 

SOFLAMAR,  a.  Magsasabí  at 
nang  makápangalol,  ó  makádaya.  l| 
met.  Magbigay  daaiig  mahiyá  ang 
iba;  ó  hiyaín  ang  kápowá. 

SOFREÍR,  a,  irreg.  como  pedir. 
Pirituhin  nang  patakbó;  pirituhin 
nang   bahagyá  ó  p^rnán   lámang. 

SOGA.  f.  Lúbid  na  anibuong;  ó 
suga. 

SOJUZGAR,  a.  Snpilin;  dahasín. 
[]  Magutos   nnng  mabaláiik. 

SOL.  m,  Áraw  na  sumfsikat;  ó 
nagpápalíwanag  sa  atin,  |}  met.  Ang 
tawong  nápaknganda. — Al  poner  del 
sol.  mod.  adv.  Paglubog;  ó  sa  pag 
lubog  nang  áraw. — al  salir  del  sol. 
mod,  adv.  Pagsílang  nang  átaw. — 
de  sol  á  soL  mod.  adv.  Biihat  sa 
pagsíkat  nang  4raw  hangang  sa  pag- 
iubog;  6  maghapon. — al  sol  puesto. 
fr.  Sa  pagtatakip  ú\\m.—€a7npear  de 
sol  á  sombra,  fr.  Guraawá  nang  bii- 
kid  biíhat  sa  umagang  uinaga  han- 
gang  sa  gumabí.— jí/£/¿r  d,  alguno 
donde  no  le  dé  el  sol.  fr.  Ipások  sa 
madilim  na  bílangüan. 

SOLACEAR,  a.  der.  nang  sol. 
Aliwín.  II  r.    Magaliw;    magsayá. 

SOLADA,  f.  der.  nang  sol.  Látale, 
tíning.  11  Sahig,  d  liipang  may  látag 


SOL 


na    baUlüsa, 

SOLANA.  í.  dpf.  nang  sol.  Lu- 
g;il  na  n;iyi>ikatang  mabiiti  nang 
«r?iw  su  tanhkii.  II  Ang  lugal  nang 
báhay,  na  kung  tiUoong  maginaw 
av  pin'a;í|iápaarawan. 

SOLAR,  a.  irreg.  como,  acordar. 
Sahigán.  [|  I-Cabitán  nang  suelas  ang 
sapín,  [|  adj.  Ang  náuukol  sa  6  sa- 
rili nang  áraw.  v.  gi:  Sinag,  b 
sikal  NANG  ÁRAW,  rayos  solares.  || 
111.   Bakuran. 

SOLAZ,  m.  I-CaaÜwan;  tuwl — 
á  solas,  mod.  adv.  Maliiag  at  ma- 
sayá    sa    loob    6   sa    püsó. 

SOLAZAR,  a.  Aliwín.  II  r.  Mag- 
alivv;  magsayá.  =con  fiestas.  IMagaüw 
na  magpistá.^rffwZ/'í  amigos.  Magli- 
bang  na  kasama  nang  manga  kai- 
bigan.=£«  banquetes.  Magaliw  sa  ma- 
lalaking   piging. 

SOLAZO,  m.  aura,  nang  sol.  loit 
na    niatiiirií    nmg  áraw. 

SOLAZOSO,'  SA.  adj.  der.  ng 
solaz.  Nakiáaliw;    nakaliíKigod. 

SOLDADA,  f.  Kaupalián  .sa  alí  a. 

SOLDADO,  p.  p.  nang  soldar.  |[ 
m;    Simdalo. 

SOLDADOR,  m.  Manghihínang. 
II  Panghínanfif, 

SOLDADURA,  f.  Hínang.||Pang 
liínang.  |1  Paghihínang.  l|  met.  Pagki 
husay;  pagkákumpuni  nang  anomán, 

SOLDAR,  a.  irreg.  como  acor- 
dar. Ihínang;  hinangin.  j|  met.  Baya- 
ran  nang  mabutíng  gawá  iS  satitá 
ang  aiiomang  kaniálian.  ||  Pagbalikán 
ang  knraáiíang  nái^awá   ó  násaÜtá. 

SOLEAR     a.   íbilaJ. 

SOLEDAD,  f.  der.  nang  solo.  Pag- 
iisá.  II  Lugal  na  i)ang.  ¡|  Famamang- 
law.  II  PangunguUla, 


y  Google 


SdL 

SOLEMNE,  adj.  Ang  giiiíigawa 
nang  taontaon.  ||  Dakílá.  ||  Ginágawa 
sa  hayag  nang  Doong  kasáyahan  at 
pagdadaiigal.  !i  Masayá. 

SOLEMNIDAD,  f.  d^r.  nang  so 
lemne.  Pagkakatipsn  n.mg  madlá  sa 
pagdidíwang  nang  anomán;  ó  pig- 
pipistá.  II  Karíkitan  at  kisáyahan  ng 
isan^   hayag    na    i)agt¡t¡p''ii. 

SOLEMNIZAR,  a.  der.  nang  so- 
lemne, ípagpistá  nang  tnarangal  ang 
anomang  áraw,  ||  Ipagdíwang;  \>\x- 
ríhín. 

SOLER,  determinante  nang  üíá, 
sa  iba'tibang  paraán,  at  mrho  defec- 
tivo ,  na  s:i  mangí  tiempo  at  per- 
sonang  sutnúsunod  lamáng  gámit: 
ger.  soliendo:  p.  p.  solido:  iiid.  pres. 
sítelo;  sueles;  sueU;  solemoi;  aoleis; 
suelen:  imperf.  solía;  s  lías;  soUa; 
etc.;  p;rf.  solí;  soUsíe;  so  Íó;  soiia- 
mos;  so'iiteis;  solieron:  suhj.  pres. 
suela;  suelas;  suela;  solamos;  saláis; 
suelan.  Hindi  lubháng  k-igamitán 
itong  dalawang  tiempong  halí.  Ang 
kadálasang  paggamitan  sa  kaniya'y  sa 
kahulugang:  karaníwan;  kaugalian: 
V.  gr.  ECaugalián  nilá  ang  duma- 
Hng  na  maaga,  á  karaníwang  du- 
mating  silá  nang  maaga,  suelen  lle- 
gar temprano. 

SOLEVANTAR,  a.  Halikuatln; 
salunkitín.  ||  Sulsuláñ;  ó  pagpayuhang 
bumago  nang  tírahan,  hanapbúhay, 
etc.  Lálótig  kiraniwang  sabihin  úkol 
sa  alíláng  piíiabábago  nang  pangi- 
noón    nang  iba. 

SOLICITAR,  a.  Lakarin;  6  ha- 
napin  nang  buóng  síkap  at  tiagá  ang 
anomán.  ||  met.  Lamuyuting  pairugtn 
ang  sínoman.=íí'«,  del  Ministro.  H¡- 
nging    ipakidsap;   ó    iakaiii  sa   Mi- 


■555  — 


sot 


nistro.=/íír(7,  por  otros.  Lakírin  para 
sa  ib^. 

SOLÍCITO,  TA.  adj.  Masikap; 
maágap.  'I  MakaHngá.=£"¿'«  otrQ.  Ma- 
kalfngl  sa  ibá.=M,  para  pretender 
alguna  cosa.  Masipag  láUkad  nang 
anomán. 

SOLICITUD,  f.  Sípag;  tiagd.  |I 
Ang  sálat  na  kinálalagyan  nang  ka- 
hfÜngan    6    líiliog  sa    isang   piíno. 

SOLIDEZ,  f.  Tíbay;  talag.  ||  Gú- 
lang    nang    isip. 

¿OLIDO,  DA.  adj.  Matatag;  buó 
at  paikpik  ó  masinsín;  matibay.  |[  m. 
gifom.  Alinmang  bágay  na  taglay  ang 
tatlong  súlcat  na:  hábá,  luang,  at  lá- 
lim   ó  taás. 

SOLIO,    m.   Karurukán;  6  trono'. 

SOLITARIO,  lA.  adj.  der.  nang 
solo.  Waláng  nagkúkupkop.  ||  Nag- 
íisa.  il  Ilang  na  lugal.  II  Nakaligpit; 
maibigtn   sa    pagiisá.  |l  Ermitaño. 

SÓLITO,  TA.  adj.  dim.  nang  solo. 
Nagiisa. 

SOLO,  LA.  adj.  Nagiisa;  ó  íisa- 
isá.  [I  Nátatangl;  nábubukod. — á  so- 
las, mod.  adv.  Sa  sarili;  nagfisa;  ó 
sa    magisang   sarilí. 

SOLTAR,  a.  irreg,  como  ac&r- 
dar.  K.alagfn.  ||  Pawalán;  bitíwan.  || 
Saysaying  liwanagan  ang  kahulugán 
nang  isang  bágay  na  may  kalabüan. 
II  Mábulalas:  v.  gr.  Mágulalas  ang 
tawa  d  iyak;  soltar  la  risa  h  el 
lla?ito.=fd  un  niño)' d  andar,  P&ha,- 
yáang  lumkkad  ó  maglakad  ang  isang 
bátá.  II  r.  Lumiksí;  masánay  sa  pag- 
gawá  nang  anomán.  l|  met.  Mawalá 
ang  kaumirái)  o  kadunguán.  ||  met. 
Mapáwi  ans  kahinhinán,  at  sumamá 
ang  ugüü,  na  pábigay  sa  kalupaán. 
n  Mamuiangós;  mabiÍnot.=£Í,  en  an- 


y  Google 


SOI 


-556- 


dar.  Magpamuláng  huraakbani'hak- 
bang. 

soltería,  f  Kabagongtawohan,- 
kadalagahan;  d  kaiágayan  nang  iva- 
láng  asawíi. 

SOLTKRO,  RA.  adj.  der.  ,.ang 
suelto.  Bágongtawoí  dalaga.  Ginága- 
mu  namaiig|)áiangííijtóa/,TO.  i  Lará. 

SOLTERÓN,  NA.  ni.  y  f.  aum. 
nang  sallen.  Ang  bagonglawo,  d  da- 
Ugaug    niay    edad. 

SOLTURA,  f.  Kalaj-San.  ||  Pag- 
papawalá.  II  ract.  Kalalasan  nang  fsin. 

SOLUBLE,  adj.  Madaling  kala- 
gfn;  d  madaling  malünaw.llTunawin, 

SOLVENTAR,  a.  Bayaran;  ta- 
pusan  ang  litang. 

SOLVUNTE.  p.  a.  nang  solver. 
Nakákalag;  nasásaysay.  ||  adj.  Nakaa- 
hon   na  sa  manga  íitang. 

SOLVER,  a.  Kalagm.  ,  Tunawin. 
11  Blgyáng  kasaysaran  ang  anománg 
ínndí  mapagkdróng  mabiati:  turín&an 

SOLLOZAR,   n.   Huraibik, 

SOLLOZO,  ra.  Hibik.  11  Paghibik. 

SOMBRA    f.  Lilim.||Dilmi.  pAni. 


SOM 

lakl.  [I  Hampas  nang   sombrero. 

SO.MBRERERA.  f.  der.  nang 
sombrero.  Kabang  kartón  na  lalag- 
yán    nang    sombrero. 

SOMBRERERÍA,  f.  der.  ngiOTí- 
brero.  Tind.ihan  nang  sombrero;  pi- 
naggágawan    nang   sombrero. 

SO.VIBRERERO.  m.  der.  nang 
sombrero.  Ang  mangagawa;  d  nagtí- 
tinda  nang  sombrero. 

SOMBRERO,  m.  der.  nang  som- 
bra.   Sumbaliio;  d  sombrero. 

SOMBRILLA,  f.  dim.  nang  som- 
bra. Líliiii  na  muntí.  ||  Páyong  na 
muiili,    na    gámit    nang    babayi, 

SOMBRÍO,   1a.   adj.   der.    nang 
sombra.  Lngal   na   madiüm;  d  láging    ' 
raalilim.  [)  met.    MaiunkoL;    mapaiig. 
law    na    liigal,  ||  Madilim    na  pagrau 
mukha. 

SOMERO,  RA.  adj.  Mabábaw. 
11  mel.    Paimbabaw;    pasalapsap. 

SOMETER,  a.  liagay  ang  isang 
bágay  sa  ilá'im  nang  iba.  ||  Supilin. 
II  Sakupin    ang  isang    bayan;    etc.  || 

Suiuúkó;   pasiípil    sa  ibá.=:íí  su 


„„  „         '    „     ,     -11  """u.  II /lili-    r.   ourauKo;   pasupil    sa  íbá.=  d  su 

am„L   6'  /"S'"*'',"Pl',''P;    '»°l'"¡k;    fíre.    Pasiipil;  s.múkd  sa  kaniyáng 
ampón  ó   pagaampoii.  ||  Ang   pagká-     ama. 


wankt.— á  sombra  ie  tejado,  b  di  te- 
jados mod.  adv.  PalagO;  palihim. 
ICadálasang  gamiting  kasaina  nang 
verbo  tíi^k-B..— Hacer  sombra,  fr.  Ma- 
kalakip;  makaulim.  Ampunfii;  liiku- 
ban  ang  kápowá  at  nang  pagpítaga- 
nan  nang  m\.~Poner  i  la  sombra,  fr. 
Ibilangó. 

SEMBRAJE.  m.  der.  nang  som- 
bra, y 

SOMBRAJO,  m.  der.  nang  som- 
bra. Pala|,ala;   damara. 

SOMBRERAZO,  m.  aum.  nang 
sombrero.    Sombreíong   lubhing   ma. 


SOMPESAR,  a.  Bulialin  ang  ano- 
inán   na  tayahin  ang   bigat;  atiihin. 

SOMPESO,  m.  Pagtaya  nang  bi- 
gat; pagato. 

SON.  ni.  Ttngig;  tunog  nang  mú- 
sica.  II  met.  Balita;  pagkábantog.  ||  Pa- 
raán:  v.  gr.  Sa  pabaáng  itb,  á  este 
SON.— d  son.  mod.  adv.  Sa  tng- 
tog;  d  sa  kumpás  nang  ttigtog. — Sin 
ton;  ni  son;  ó  sin  ton  y  sin  son.  fr. 
Walang  katowíran;  waláng  wasló.— 
Sin  son.  fr.  Waiang  daliiláii;  waiang 
púno't  dulo.  Lual  sa  panahón,  ||  Pa- 
dalosdálos,  ||  Waláng  lasa. 


y  Google 


nang    son. 


—  557  — 
'  SON 

SONADERA,   f.   der. 
Pagsingá. 

SONADO,  DA.  |>  p.  nmg  so- 
nar, y  adj.  Bantug.  ¡|  Baiftáng    lubhá. 

SONAJA,  f,  djr.  nang  son.  Pa- 
'  kalog;   kalog. 

SONAR,  n.  ¡rreg.  como  acordar. 
Tumunog;  tiinaagiminj^;  kumalansitig; 
kumalog.  ||  Turnagúpak.  ||  a.  Tagtu- 
gíii  ang  alirjtnang  instrumento.  |¡  lai- 
iigá  ang  líhog.  ||  Linisin  ang  ilong. 
r.  SLimÍiigá.|¡imptr3.  Uraa5ingawng;iw 
nang  iihim  ang  anomang  bulonghu- 
lu!igan.=(^fl/¿'«««  cosa)  ahueco.  Ku- 
niapak;  o  tuniunog  na  tila  walftng 
laman  ang  ioob.=ín,  hacia  tal  par- 
te. Tumunog  sa,  sa  niay  gayong 
Ingal. 

SONATA.  í.  der.  nang  son.  Tug- 
tog  na  nagkákaakiná  nang  maraming 
instrumento;  6  lugtugan  nang  mü- 
aiko. 

SONDA,  f.  Pagtarok.  ||  náut.  y 
cir.    Panarok;  pangsoníia.  ó  panonda. 

SONDAR,    a.  'y 

SONDEAR,    a.  Tarukín;    arukfn. 

SONIDO,  m.  á-i-í.  nang  son.  Tu-- 
nog;  kalasing;  kilatog;  lng"apuk;  ftc. 
II  Balita;    pagk\bantag. 

SONORIDAD,  f.  d.ír.  nang  son. 
Katunugán;   taginting. 

SONORO,  RA,  adj.  der.  nang- 
son.   Matíiigig;    maíaginting. 

SONREÍR,  n.  y  r.  irreg.  co;no 
reír     Mingiti;   ngumi'.í. 

SONRISA,    f.   y 

SONRISO,    m.     Pagngili.  [|  Ñgiti. 

SONRODARSE,  r.  hreg.  como 
acordar.  Mábalahó;  mápangaw  ang 
ngulong  nang  isaiig  carruage,  carro- 
mata,  etc. 

SOÑADOR,   RA.   m.    y    f.    M*- 


SOP 


pagpanaginip.  ||  Mapagsabí  nang  ka- 
hulaanang   pinagtahitáhi. 

SOÑANTK.  p.  a.  nang  soñar. 
Nandnaginip. 

SOÑAR,  a.  irrcg.  como  acordar. 
Managínip;  ¡■Dangárap.=  con  ladrones. 
Mangitap  nang-  niagnanákaw.  =en 
esto  o  aquello.  Mang\rap  nitó  d 
noón. 

SOÑOLIENTO,  TA.  a.jj.  Nagá- 
aníok.|¡Matutuiugín.¡|Nakapag.'ianiok. 
II  met,    Makdpad;  tamad. 

SOPALANCAR,  a.  Hikuatín  ng 
pinga. 

SOPAPO,  m.  Sunlok  sa  kalam- 
nán  nang  baba.  II  Saiiipíiung;  sumbi. 

SOPERA,  f.  dor.  nang  sopa.  La- 
lagyán  nang  sopas,  na  iniháhayin 
sa    mesa. 

SOPERO,  m.  der.  nang  sopa.  P¡n- 
gang  iiialukong,  na  kinákanan  nang 
sopas. 

SOPESAR,  a.  Buhating  tayahin 
ang    bigal. 

SOPETEAR,  a.  liahok  na  rna- 
datás  ang  tinápay  sa~  sabaw.  ii  met. 
Sitantiín  ang  kápowá;  ó|^imurah¡n. 

SOPISTA,  nii-  der.  nang  sopa. 
Ang    nabiiuuhay  sa    limos. 

SOPLADO,  DA.  p.  p.  ng  soplar. 
y  adj,  m.'t.  Mipagniarikit  na  la- 
bi;.  11  Nanínigus  ang  k.itaw..in  kim 
tumayótayó,    dáhil    sa   p-:iginamarik¡t. 

SOPLAR,  n,  Hti;ní¡iip,  ||  a.  Hi- 
pan. II  met.  üinitin.  ||  met.  Ibulong  sa 
i-iá  ang  anomang  hindi  nülalaman  ó 
di  mátuinpakang  sabihin,  típang 
mátiituhing  saysayíii.  \\  n,  müt.  Umi- 
iiom,  il  r.  fnm.  Ku;iiáin;  u;ninom  ng 
labis,  at  niwlwiká:  Uminom  nang 
dálawang  boteng  dlak,  at  kumáin 
na/ig  kalahát'ing  janibn,  se  sopló  dos 


y  Google 


-558- 
SOR 

hbicllas  de  vino,  y   medio  janibn. 

SOPLETE,  m.  der.  nang  soplo, 
Tsukov  ó  pnnghíhip  nang  platt;ro 
na  ipinanghíhinang. 

SOPLO,  m.  Paghihip,  [|  Híhíp.  || 
met.  Babalá;  ó  sumbong  na  lí- 
him.  II  met.    Sumaüdali;    sandaÜ. 


SOR 


king;  hindi  manínoiig  dumñigig  ng 
babalá.=ife  un  oído,  Bingí  nang 
isang  tainga.  =  de  nacimiento.  Bíngí 
atig  pin.igkilabasan;  ó  binging  ¡pi- 
na ng^nak. 

SORPRENDENTE,  p.   a.    nang 
sorprender,  y   adj.    Nakágiígulat;  na- 


SÓPLÓN,  NA.  adj.  Palasumbong     kámainangha    dáhil    sa    hiiidí    kara^ 
niwang  niílki'.a.  |[  Kakaibá, 

SORPRENDER,  a.  Sumúrot  na 
bíglá  sa  ísip  ang  anomán.  ||  Mang- 
yáring  b¡g!á;  suniipot  nang  wiláng 
al)ogabog  ang  anomán.  ||  G.twfng  ma- 
lüiirn  ang  isang  anomán.  II  Biglaín; 
gitiahín.  II  Subijkan.=í:t'«  ¿a  no/ida, 
Gulatin;  m^gu:at,'  mabiglá  nang 
balita.  =.í«  ei  hecho.  Subukaii  ,sa 
paggriwá  ó  sa  oras  na  ginágawá 
ang  anomán.  ||  r.  MágiJat;  mangi- 
lalás. 

SORPRESA,  f.  Pagkágitla;  pag- 
kábiglá  sa  isa  nang  anomang  ba- 
gong  duraating  na  hindí  hinihintay, 
II  Pagkásubok. 

SORREGAR,  a.  y  r.  irreg.  como 
acertar.  Mádiltg  ó  iníitubigan  nang 
patúbig  nang  isang  píuk,  ang  ka- 
daiting    biikid. 

SORTIJA,  f.  Singsing.  ||  met.  Ku- 
lot  nang  buhok,  na  likaw  na  párang 
singsing. 

SOSEGADO,  DA.  p.  p.  nang 
sosegar,  y  adj.  Waláiig  básagulo;  ta- 
hímik;  iagay  na    ¡oob. 

SOSEGAR,  a.  irrcg.  como  acertar. 
Payapain;  palahimikin;  pahinayin;  pa- 
hiipain.  II  met.  Fahimpia'n  ang  silakbó 
nang  puso;  pawiin  a'ig  gáUt;  etc.  || 
n  y  r.  Tnraahímik;  humimpil;  hu- 
lupá.  n  Matíilog;   magpahingá;  mápa- 


nang     líliim;     mapagsumbong    nang 
líhim. 

SOPÓN,  m.  aum.  nang  ííj/^a.  Na- 
búbuhay  sa  limos;  pulubi. 

SOPORTABLE,  adj.    Malílüs   6 
®  mangyáyaring;  tiibíii. 

SOR.  f  Kapatid;  sa  manga  reli- 
giosa ginágamit,  at  niwiwikáng, 
SOR  María;  ^OK/uana,  etc.  Kaisá 
nang  saliiáng  hermano,  ó  hermana, 
na    tawagán  sa    mangÁ  eomuru'dad. 

SORBER,  a.  Húmígop;  humiíit. 
II  Lamiinin:  v,  gr.  nilamon  ó  hi- 
NÍGOP  nang  dágat  ang  manga  daong, 
el  mar   sorrió  las   naves. 

SORBETÓN,  m.  aa  n.  nang  sor- 
bo.   Hígop  na  malakí,  ó  malakás. 

SORBO,  m,  Hígop.  II  Paghígop. 
II  Kahigop;  ó  ang  nakiíknha  sa  isang 
hígop. 

SORDERA,    f.  Kabingihán, 

SORDIDEZ,  f.  Karumilián;  ka- 
pangitan;  kahalayan.  |¡  met.  Karamu- 
tan;  kasakimán, 

SÓRDIDO,  DA.  adj,  Marumí.  |¡ 
n-.et.  Pángit;  mahálay.  ||  Marámot; 
masakim. 

SORDO,  DA.  adj.  Bingf.  |I  Ta- 
hímik;  waláng  gu'ó.  ||  mut.  Hindi 
mariinpng  dunianidam;  waláng  pang- 
damdam;  paking. — á  la  sorda;  á  lo 
sordo;   o  á  sordas,   mod.    adv.    W.i- 


láng  íngay;  walangkalasaw;   palihim;     hinga.  |1  Mapáwi     ang    gálit,  ||  Mápa- 
waláng  kibókibó.==á  los  avisos.  Pa-     kali.  |1  Tumantan;   pütnayápá. 


y  Google 


sos 

SOSIEGO,   m.    Kapayapáan;   ka- 
tahimikan;  kap:tlág!iyan.||Pagtahímik. 
II  Hfnay;     hinhín. 
,      SOSLAYAR,  a,  G-.wín   inng  pa- 
sulipat;  ó  pangiwi  ang  anomáii. 

SOSLAYO  (al  ó  de),  mod.  adv. 
Pasuliput;  paliling.  Luljháng  kaga;ni- 
táng   isama    sa    verbo    mirar. 

SOSO,  SA.  adj.  Matabang;  wa- 
láng  lasa.  ||  niet-  Wiiláng  wasló  at 
Usang  manalilá.. 

SOSPECHA,  f.  Hinála;  hinágap; 
sapantáhá.  I|  Pagaalangáñ. 

SOSPECHAR,  a.  Maghináia;  mag- 
sapanláha.  GinágTmit  namang  parang 
reciproco.-=( infidelidad )\de  un  criado. 
Maghináia  (natig  kataksiUn)  sa  isang 
alílá.=é'«  algu/io.  Maghinálá  t.a  síiio- 
man. 

SOSPESAR,  a.  Paliparia;  pata- 
asííi  ang  anomáii.  Para  tiang  giiiá- 
gawá  sa  manga  globo  kun  nagofpiata. 

SOSTÉN,  m,  PagalMay.  ¡I  tdkod; 
hiligi;  b  ang  umáalalay  sa  anoraán. 
II  met.   S.ikdalán;    takbuliaii. 

SOSTENER,  a.  irreg.  como,  te- 
ner. A'ala)'an;  pigÜan.  I|  Ipaglaban; 
ipngtnngol.  ||  me!.  Tiisín;  batahín,  || 
Pakaniíi;  bigyán  nang  ikabiíbuhay 
ang  kápowá.  ||  Palakasln  ang  loüb; 
papaijgliinapangiri. ==£■(?«  razones.  Ipag- 
laban nang  kátowiran  6  ipsgmatuid. 
jl  r.  Manatiii;  mamalágí.  [|  r.  Managal; 
tumagal. 

SOTACOLA,  f.  Batikola  nang 
guarnición    nfint;    ka  bayo, 

SOTERR.A.NEO,  EA.  adj.  Bá- 
gay  na  nasa  ilálim  nang  hipa,  i  na. 
Lugal    na    nasa  ilálim  nang    hipa, 

SOTERRAR,  a.  irreg.  como  acer- 
tar. Ibaón;  ip.iíláliin  sa  lúpá.  ||  met. 
Itág,3ng  mabutJ  ang  anomáii,  at  ng 


SBA 

huag  raákita,  paganhin  raang  hanapin. 
^    II  r.   Pailáhra  sa  hipa.  ||  met.  MsgU- 
góng  mabúti;   6  mátagong  niabuti. 

SUAVE,  adj.  Malambot;  suave. 
II  Anáyad;  malambot  n;i  ugálí.  || 
Maámóng    loob. 

SUAVIDAD,  f.  dí.-r.  nang  suave. 
K.alambut^n.||Knanayaran  nang  ugáli. 

SUAVIZAR-  a.  Palambutin;  pa- 
hitain.  II  Paanayariii  ang  ngáU;  lambu- 
lán.  jt  r.    Luinambot;  lum;tt<1. 

SUBARRENDAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Arcndahin  sa  arendador;  ipa- 
ar^ndi  sa  iba  nang  arendador.  ||  r. 
Miarenda   sa   afeudador. 

SU3ASTAR.  a.  Ipagalmonüda  ang 
anomán. 

SUBIDA,  f.  P.igakyat;  akyatan; 
sáUmgahan.  ||  P.igsiíiong;  p;igbigat  ng 
sakit.  II  met.  Pagk^kah  ilagá;  ó  pag- 
tahs    nang    hiiagá    nang    anom&n, 

SUBIDERO,  RA.  adj.  Kasang- 
kapang  panhikan,  ó  akyatan.  j|  m. 
Luga!  lia    pinápanhikan. 

SUBIDA,  DO.  p.  p.  nang  subir, 
Mitaás;  malubha;  malábó.  ||  Masang- 
sang  na  amoy.  II  Matinkad  na  kií- 
lay.  II  Lubháng  mahal,  ó  rnataás  ang 
halagí. 

SUBIR,  n.  Pumanhik;  umakyat; 
iuraampá.  II  Sumalurg  i;  umahon.  || 
Lumakí:  para  nang,  lumakí  ang 
mañgá  ilog;  subir  los  tios.  |[  rat:t, 
Tuinaas  ang  katunkulan;  mápan- 
hik  sa  kalágayang  mataás.  ii  a.  Itaiis; 
ipanhik.=íf,  en  alguna  parte.  Ipan- 
hik;  pumanhik  sa  isang  lugal.=ii¿  la 
bodega.  Ipanhik  na  kunin  sa  bodegíl. 
=sobre  la  mesa.  ítaás  sa  ib.ibaw 
nang  mesa.=í/í  precio.  Tumaás  ang 
h:ila^.\. 

SÚBITAMENTE,  adv,  m.   Kag- 


vGooQle 


—  56o  — 
SUB 

yat;    kaalatnalam, 

SÚBITO,  TA.  adj.  Biglá;  pag- 
dak-t.  II  D.ilosdalos;  biglábiglá.  |(  adv. 
t.  K.!ia!anaalam;  kaginsagiiisá.— í/í 
sübilo.  rr.od.  adv.  Pagkiián;  biglá; 
pagdaka. 

SUBLIMAR,  a.  Padakiláin;  iLtás 
aiig  kaláfTayan;  pagpaláin;  paranga- 
lín 

SUBLIME,  adj.  Marangal;  da- 
kflá. 

SUBLIMIDAP.  f.  KadakÜáan; 
karánga'an. 

SUBORDINAR,  a.  Supílin;  sa 
kupin. 

SUBROGAR,  a.  Ipalit;  ó  iha- 
lili  ang  anoiTiÉin  sa  Uigal  nang  ¡bá. 
={tina  cosa)  con,  por  otra.  Pülicán 
(ang  bang  bág.ty)  nang  iba;  ipalií 
sa  ibá.=s«  lugar  de  olra.  IhaÜU 
sa  iugal   nang  iba. 

SUBSEGUIR,  a.  y  r.  irreg.  como 
pedir.  Másiuiod;  niábantot.  [|  Kasu- 
nod    na    mangyari. 

SUBSIDIO,  m.  Abiíloy;  túlong  na 
malükf.  II  Bilis. 

SUBSISTENCIA,  f.  Paoiamalágí; 
■pagiataga!.  ||  P.iglíabúhay;  6  kapisa- 
nan  ng  m:irgá  bágay  na  kaiUmgan 
sa   pa^ks!  úliav. 

SUBSISTIR,  n.  MartialígS;  ma- 
natiü;  tiimagal;  mátira.  [|  Mabúhay 
sa  mundó.=fí'«,  del  auxilio  ajeno. 
Manag:al;  uiabühay  sa  tíitong  nang 
kíipowá. 

SUBSTITUIR,     a      irreg.     romo 
huir.    Halinhán;   6   pautan.  |{  Huma- 
lili.  II  r.    Maghalili;  maghálinhinan. 
'  SUBSTITUTO,  ni.  K.-ihalilí;  ka- 
palit, 

SUBTfiNDKR.  a.  irreg.  como 
ascender.    Magiagay    nang    giíhit    sa 


SÜC 

harapán  nang  isang  angula,  na  ano 
pa't  ang  gúhit  na  iío'y  tumuntong 
nansf  dalawang  diilo  6  punto  nan? 
circulo,  ó  nang  circunferencia,  ó  ng 
isang    arco. 

SUBTENIRNTR.  m.  h\Uuev.. 
Ngayo'y  sa  nasa  infantería  láai;ing 
gániit. 

SUBTERRÁNEO,  EA.  adj.  B^- 
gay    na   nasa    ¡láíim    i>ang  iiípá.  II  m.   , 
AÜiimang  iiigal    na    nasa  ilálini  nang 
hipa, 

SUBVENIR,  a.  irreg.  como  ve- ■ 
nir.  Anipunín;  sakhilohan.  ||  Abiilu- 
yan;  tuUingan;  bigyán  nang  ka¡- 
langan. 

SUBVERTIR,  a.  irreg.  como  sen- 
tir. Pagügawligawín;  giiluhín  ang 
hánay  ó  talatag.  11  r.  Maguió;  inag- 
kálignwligaw. 

SUBYUGAR,  a.  Supilin;  pasii- 
kúin;   sakiipín. 

SUCEDER,  a.  y  n.  Huaiaüli; 
unnali.  [|  Ma^niana;  sumunod  sa  Íl)á- 
II  impers.  MangyarÍ.=<í  Pedro.  Ha- 
linhan  si  Pedro;  niagmana  kay  Pe 
dro  ó  hurnalili  kay  Vtá:o.=con  Pío 
lo  i¡ue  con  Luis.  Mangyari  kiy  Pió 
ang  nangyari  sa  kay  Lai5.=('<i  ali^u 
}io)  en  el  empleo.  Máhalili  (sa  iba) 
sa    katunknlan. 

SUCESIÓN,  f.  der.  nan^  suce- 
der. Paghilili;  pagkakásanod.  ||  Png- 
maniana.  [j  Ának;    inapó. 

SUCESIVO,  VA.  adj.  Kasiinod; 
sumfisunod. 

SUCESO-  ni.  Nangyáyari;  ó  mng- 
yari:  lil)6  na  kun  malaking  bágay. 
II  Lákad;  takbó  nang  paiiahbn.  || 
Panevavari. 

SUCESOR,  RA.  m.  y  f.  Kasu- 
npd;  kahaliU. 


y  Google 


SUD 

SUCIKDAD.  f.  der.  nang  sudo. 
Dumí;    dungis;    I¡b;ig. 

SUCIO,  I  A,  adj  Madungis;  ma- 
rumí.  II  iTiet.  May  dungis  nang  sa'a; 
ó  puno  nang  ibanff  kapintasan.  |I 
Malíbofí;  manaffsalitá   iiarg  mahálay. 

SUCO.   m'.  Kat&s;   gata. 

SUCOSO,  SA.  dcr.  nang  suco. 
Makal^s. 

SUCULENCIA,  f.  dcr.  nang  suco. 
Kakalasán. 

SUCULENTO,.  TA.  adj.  der.  ng 
S7ÍC0.   Makatás;   masiist-nsia. 

SUCUMBIR,  n.  for.  Mátalo  ang 
lísap.  (I  Suniiikó.  |I  Mahiílog.  ||  Ma- 
ma la  y. 

SUD.   ni.  Tínmg;.  (j  Timug:nn, 

SUDADERO,  m.  der  nang  su- 
dor. Pamáhid  nang  pny/is.  ||  Lugül 
na  pinagpápawisan,  b  kuliibán  sa 
manga   baño. 

SUDAR,  n.  Paniawis  l|  Kumafis. 
II  met.  Magpagat  na  nialabis.  taglay 
ang    boong    pagsisíkap. 

SUDARIO,  ni.  der.  na -g  sudor. 
Pamáhid  nang  pawis.  II  Ang  kíimot 
na  ibinálot  ni  José  sa  katawán  ni 
KristiO  nang  ipíináog  sa  ku.iiís.  ||  Ta- 
kip    nn    kayo    sa  niukhá  nang  patay. 

SUDOR,  m.  Pawis.  |)  Pagal;  hí- 
rrp:  kadáliiá'in.  ||  met.  Ang  dagtá,  6 
k-tás  na  ipinápawis  n.ing  manga  ks- 
húy,  at  nang  niangi  batóng  malalakí 
ía    l)undok. 

SUDORIENTO,  TA.  adj.  der, 
nanií   sudor.    May    paWÍs;  pawi'án. 

SUDORÍFERO,  RA,  adj.  dtr. 
nang  sudor,  y 

SUDORÍFICO,  CA.  adj.  der. 
nang  sudor,  s.  y  adj.  Pangpapawis; 
nakapápawis. 

SUDOSO,    SA.    adj.  der.  nang 


.561- 


SUE 

sudor.    Mapawis;    ó  ixiay  pawis. 

SUEGRO,  RA.  m.  y  f.  Bianan. 

SUELA,  f.  Talampakan;  ó  suelas 
nang  sapín;  sínelas,  etc.  il  pl.  San- 
dalias. 

SUELDO,  m.  Upa;  báyad  á 
sueldo. 

SUFXO.  ni.  II  Ang  ibábaw  nang 
hipa.  |]  met.  Lunas  nang  tapayan,  etc. 
II  Tfning;  látak,  jj  Sahig.  ||  met.  Ang 
sanglibután.||Lfipa  ó  bayang  tinubúan. 
II  met.  Hangá;  katapusán.— -£V/iarj£ 
por  los  suelos.  ít.  met,  MagpakabábS; 
sumúkó  sa  isang  maUít  na  paiaán. 
—  Faltar  el  suelo,  fr.  Miiliíori;  ma- 
húlog;  vaiúX^X..^  Venirse  al  suelo,  fr. 
Mahiílrg;  lumagpak;  mágibft. — No  sa 
lir  del  suelo.  Mápakapandak;  huag 
lumnkí. 

SUELTO,  TA.  p.  p.  irreg.  nang 
soltar,  al  soltarse.  Kalag.  ||  adj.  Ma- 
bilís;  niatul¡n.¡|Maliksf;  raadali.||Laya. 
II  Pangabas  magsalita  i>  giimawa  ng 
anom^ii.  II  Matulin  sunialitá.  ||  Naka- 
hiwalay;  6  hiwalay.=(/¿  lengua,  fr. 
Mapagmurá,  mapaníiáng  puri;  waláng 
pígil  raanalilá.  =(/£  Titanos  Magaán 
ang  kamay.=tf«  el  decir.  Malaya:  tu- 
loytu'oy  nianalilá. 

SUEÑO,  m.  Túlog.  II  Pangárap; 
panagínip.  ||  Antok:  at  sinásabi,  akoy 
NAGÁANTOK,  ¡etigo  ?,vEíio.=hgero.  Ma- 
gaang  tiilog;  ó  magaang  antok.=/¿- 
sado.  IVIahimbing;  ó  malálim  na  tií- 
1cg.  Panagimpang  malúmbay,  na  pa- 
rangf  bangiíngot. — Mitre  suevos,  fr. 
Náün^aw  \ú\o)i,.— Espantar  el  sueñe, 
fr.  Pawün  ang  antok;  ó  huag  pa- 
tulugin. 

SUERO,  ni.  Bahaging  parang  tií- 
big    nang   dugo   Ó  gf^itas. 

SUERTE,   f.    Kapalar.in;   pálad. 


vGooQle 


—  S62  — 
SUF  Süffl 

II  Paraán  nang  pagsasalitá  ó  paggawá     ngayupJlpá  (I  Pagkálagay  nang  ¡sá  sa 
nang  anomán.  ||  Kalágayan;  ó  lákí. 

SaFICIENCIA.     f.     Kiisapatán; 
kaya;   6    dúnong    na    gumawá. 


SUFICIENTE,  adj.  Kasi^;  sií- 
kat.  II  Sapat;  may  kaya;  mav  diínanaf. 

SUFOCAR.  Iiiisín;  pagpigilan.  [| 
r.    Mainfs. 

SUFRAGAR,  a.  Sumií  ong;  uma- 
btíloy.  II  n.  y  r.  Makasapat;  magkasia, 

SUFRAGIO,  m.  Pangáko;óm¿o. 
II  Tíilong;  saklolo.  ||  Patnnkoí  na  ga- 
wSng  magaling  sa  kjilulowa  sa  pur- 
gatorio. 

SUFRIDO,  DA.  p.  p.  nang  su- 
frir, y  adj.  Matiís;  mapagbatá.  ||  Ang 
lalaking    kumukúiisinti    sa    kaniyang 


lálim    nang  Itapangyarihan  nang  ioá' 
SUGETAR.   a.  Pasiikiiin;  supilin- 

II  Tatian  nang  niahigpit.  ||  r.  Pasú- 
pil;  Kumiikó.  |]  Umayos;  suniunod.= 
cofi  iin  mecate.  Xa  I  tan  nang  isang 
iíibÍd.=/íJr  los  brazos.  Tallan  sa 
brazo. 

SUJETO,  TA.  p.  p.  irreg.  nang 
sujetar.  Supil;  súkó;  may  tálí.  ||  adj. 
Mahílig;  mahingü  sa  anomán.  ¡j  Bá- 
gay  na  pinagiiusapan;  6    sinásalítá. 

SUMA.  f.  K.abuóan  nang  mará- 
miní  bftgay,  na  nagkákasama,  lálo't 
higit  nang  salapi.  |[  Ang  pagsunia.|( 
Ang  lálong  mablsá  at  pinakamaha- 
lagá  nang  anomán. — En  suma.   mod. 


asawa.^^ew    la   adversidad,    Matiís  sa     adv.    Sa  kabiióan;  sa  katapusán; 


kasaljwáang    pálad. 

.SUFRIMIENTO,  m.  DáliU;  pag- 
titiís;   handuká. 

SUFRIR,  a.  DáÜtain:  tiisfn;  ba- 
lahín;  dalumatin.  [j  Itagal.  ||  Itiílot.  || 
Pagbayaran;  tiisin.  =  í-(?n/>(2í-í'r«(:/<i.  Dá- 


hulf. 

SUMAR,  a,  Buoín;  bilugia;  pi 
sani;i. 

SUMERGIR,  a,  Ilubog  sa  iiíbig. 
II  met.  Ilubi)g;  ibaón:  v.  gr.  Ilu- 
i!OG,    iliAÓN  sa    kahirapan,  sumergir 


litain,=í/i?  uno  lo  que  no  se  sufre  de  ■?«  la  miseria. 
otro,    Tiisin   sa    isa  ang  hindi    biiá_         SUMKIRSIÓN.    f,   dor.    nang    í//. 

bata  sa  ibk.=por  amor  de  Dios  B.i-  mergir.   P<,gUi!nbo2.  [|  Piígkálubog. 
tahín    alangálang  sa  pagibig  sa  Dios.  SUMINISTRAR,    a.    Bigyán;    6 

SUGERIR,    a.  irreg.    cerno    sen^  laanán    nang    kiiák  lilang  m.  ii  Tu'u- 

tir.    Udyukán;     sulstilán.  ||  Isú.'ot    sa  ngjn;   abu  uyan. 
Jsip;    ipaalaaía.  |1  r.    Sumúrotj  sa  ísip.  SUMIR,  a.  Inumfn  ang-  consagra- 

SUGETO.  m,    Tawo.  Maging  sí-  dong  ál;ik,    na    nasa  caHz.  ||  Ilubog: 

noman  at  hindi  tiniítukoy  kun    sino.  v.  gr.    Iluiíog     sa   dhllta,   sumik    en 

I)  Liksi;   lakás    at    talas    nanp    isang  lis  pe?ias,   etc.  \\  r,    Lumvibog    sa  tií- 

lawo,    at  karaniwang   sabihin  sa  may  big.  ||  MagIufaálob.[|  Humumpak  ang 

sakit    na    lubháng    raahíná;    no    hay  pisngí.  =  £»    nm    ciénaga.    Mábaon; 

SUJETO,  waláng   lakás.  maglubhib    sn    isin:í  iablab. 

SUICIDA,  com.   Nagbigtf;  ó  na-         SUMISIÓN,   f.  PügsiíkÓ. 


tay  sa   sarili. 

SUICIDARSE,  r.  Magbigí 
pak.tmatay. 

SUJECIÓN,   f.    Pagsdkó; 


I  Kapa- 

kumbabáan. 

SUMISO,  SA.  adj,  Masúnurin.|| 
Malanibot  na  iigáli  at  magálang.= 
á  las  leyes.  Masúnurin  sa  manga  kau- 


y  Google 


I  SUN 

tusan. 

SUMO,  MA.  adj,  Lubháng  da- 
kilá;    lá  óiig  ir.alakí;    lá'óng   mataás. 

SUNTUOSIDAD,  f.  Kainamang 
lubháng   marangalj  kadakiláan. 

SUNTUOSO,  SA.  adj.  Maha- 
lagá;  marangal;   lubbáng  marikit. 

SUPERABLE,  adj.  Malálalüan; 
taadáraig. 

SUPERABUNDANCIA,  f.  Ka- 
saganáang  maiábis,  []  Kalagpusán. 

SUPERABUNDANTE,  p.  a.  ng 
superabundar.  Samásaganá;  lumíila- 
bis  na  lubhá.  |[  adj,  Lubháng  sagáná. 

SUPERABUNDAR,  a.  Umíipaw; 
íumagáná    nang    labis. 

SUPERAR,  a.  Palalüin;  pahigi- 
tín  sa  iba.  |¡  Daigín.  |}  r.  Lumáló;  hii- 
tviigit. 

SUPERCHERÍA,  f.  Dáyá;  ka 
sinungalingan. 

SUPERCHERO,  RA.  adj.  Mag- 
daráyá.  Ginágaitiít  namang  parang 
sustantivo. 

SUPERFINO,  NA.  adj.  Lubháng 
manipís;  lubháng  pino,  [j  Lubháng 
mafnam. 

SUPERFLUIDAD,  f.  Kalagpu- 
sán;   kalabísan. 

SUPÉRFLUO,  UA.  adj.  Hindi 
kailangan;    lagpiís;    labis;    nialabís. 

SUPERIOR,  adj.  Lálóng  mataás, 
lálóng  dakílá.  ||  m.  y  f.  Púnó;  ó  pi- 
ndnóng  nagáatas  at  namámahalá.= 
á  los  demás.  Madakílá;  raahal  kay 
sa  ibá.=e«  luces.  Mahigil  sa  iba  sa 
diínong.==/í7^  su  ingenio.  Dakílá  sa, 
dáhil    sa    kaniyaug  kalaünuban. 

SUPERIORIDAD,  f.  Kataasán; 
kadakiláan;   kagálingan    sa    iba. 

SUPERPONER,  a.  irreg,  comu 
poner.   V.   SOBREPONER. 


S63- 

SUP 

SUPERSTICIÓN.  Pamahfío.  i! 
Pagsambá  sa  manga  hindí  karampa- 
tang   diosin. 

SUPERSTICIOSO,  SA,  adj.  der. 
nang  superstición.  Náuukol  sa  pa- 
mahifn.  ||  Mapamabiín, 

SUPINO,  NA.  adj.  Tihayl  |i  Ka- 
mangmangang  malabis,  na  gáling  sa 
kapabayáan,  ó   katámaran. 

SUPLENTE,  p.  a.  nang  suplir. 
Kahalilí;  kapaUt. 

SÚPLICA,    f.  y 

SUPLICACIÓN,  f.  der.  nangí«- 
pUcar.  Paglúhog;  pagmamakaámo,  || 
Daing;    híhog;  pakitísap. 

SUPLICAR,  a.  Ihíhog;  idaing; 
ipakiiísap.  [|  Apelaban  ang  lísap.-^a/ 
Rey.  Idfting;  hayinan  sa  \\k\\.=de 
la  senteficia.  Apelaban  ang  hátol,= 
para  ante  el  Conssjo.  Apelaban  sa 
harap  nang  Consejo.-^ por  alguno. 
IpEkiiisap;  ipagapelar  ang  sínoman. 
II  r.    Miifciúsap. 

SUPLICIO,  m.  Parusa;  dusa;  pa- 
hfrap.  II  met,  Lugal  na  phrusahan; 
bibilayáii. —  Último   suplicio .    Bftay. 

SUPLIR,  a.  Bayaran;  ó  tamta- 
mán  ang  kakulangán  nang  anonián. 
II  Halinhán;  ó  humaUli  sa  iba.  {| 
Paraanin;  ó  huag  pansinin  ang  ka- 
kulangán nang  iba.  =ín  actos  del  ser- 
vicio. Huoialili  ó  halinbán  sa  ma- 
nga acto  nang  servicio,^ por  alguno. 
Halinbán  ang  sinoman;  humalili  sa 
lugal  nínoman.=:=(^/ffí  faltas)  á  al' 
guno.  Paraanin  (ang  manga  kakula- 
ngán)  nínoman. 

SUPONER,  a.  irreg.  como  po- 
ner. Ipalagay;  ó  ipagpalagay.  ]|  Isi- 
pin;  ariing...  ||  Hakáin-    akaláin. 

SUPOSICIÓN,  f.  'der.  nang  su- 
poner.  Palagay;  pagpapalagay. 


y  Google 


SUR 

SUPREMO,  MA.  adj.  LuLháng 
mataás;  káiaaslaasíiii.¡|Káhui¡huIÍh.-iii; 
at  lináuwag  n-j  hora  suprema,  an% 
oras  nang  kamátayan. 

SUPRESIÓN,  f.  dcr.  nang  su- 
primir. Pagpígil;  pagpáwl.  II  P.ig. asará 
nang"  butas,  na  dadaluyán  nang"  ano- 
mán. 

SUPRIMIR,  a.  Pigilin;  autaiiihiii. 
II  Pawiin;    lípulin.  ||  Aüaín. 

SUPUESTO,  TA.  p.  (,.  img-, 
nang  suponer,  adj.  y  m.  Palag:ay.=: 
qite,  conj.  coinp.  Yáyang;  yáyaniang. 

SUPUTACIÓN,  f.  der.  nang  su- 
putar. Bálak. 

SyPUTAR.    a.  Balakin;  bilangin. 

SUR.  í<i.    Tíumgran.  ||  Tfmog. 

SURCAR-  a.  Daitrian  iiung  araro; 
Ó  ararohili;  tudiingsn.  ||  Lumákad  sa 
ibábaw  nang  tiíijig,  na  wahíin  icó 
nang  tskbó,  para  nang  g¡:,ágawá  ng 
banká  ó    daong  sa    paglákad    nilá. 

SURCO,  m.  Daáii  nang  araro.  |I 
Bakás  nang  daiín  nang  i.sang    bágay 


sa  anomán.  ||  Kulubot  nang  niukliá;     náhihinió, 


564  - 

SUS 

í  SUSCRIBIR,  a.  Pirmahán  ang 
¡sang  kasiiíatan.  ||  Umayon;  6  ayunan 
ang  panukálá  nang  ¡Lá.  ||  r.  Umara- 
bag  na  kiisS  sa  anomang  pagkáka- 
gngulnn. 

SUSCRICIüN.  f.  dcr.  nang  sus- 
cribir.   Pagambag.  ||  Anibag. 

SUSCRITO,  TA.  p.  p.  irreg.  ng 
suscribir,   at    suscribirse.  Nakapirméi. 

SUSODICHO,  CHA.  adj.  Nasa- 
b¡    na,    ó  nábagit  na    sa    itaás. 

SUSPENDER,  a.  Ibit¡n.||Itáyong; 
ilígil.||Pigilin.||Makámanghá.==^e  un 
clavo.  Ibitin  sa  isang  •^Í^b.  =  de  ha- 
cer. Iiígil  nang  paggawá.  =í«  d  aire. 
Ibitin  üa  hangiii.=/iJr.  los  cabellos. 
Ibitin  sa  buhok.  [|  r.  Mábit'm.  ||  Má- 
raanghá. 

SUSPENSIÓN,  f.  der.  nang  sus- 
pender. Pagkábitin.  II  Pagpígil;  pag- 
papatfgil.  [|  Paghintd;  pagtígil.  ||  Pag- 
ta:aká.  ||  Pagaalangán. 

SUSPENSO,  SA.  p.  p.  irreg. 
nang  suspender.  Nakabitin;  nakatígil; 


ó    nang  ibang   l-jgal    nang  katawán. 

SURGIDERO,  tn.  náut.  Piindii- 
han;  doongan  nang  manga  sasakyán, 

SURGIR,  n.  Híut.  Damoong;  su- 
madsad  ang  sasakyán.  ||  Tumilároy; 
bumukal    nang    raalaküi    ang   túbig 


SUSPIRAR,  a.  y  r.  Magbuntong 
hiiiingíí  sa  pagirog;  ó  umirog  nang 
lubhang  raahigpit.  =/();»•  ir.  Pakana- 
sáing    makaparoón. 

SUSPIRO,   m.    Euntong   hiningá. 

El   úlíifno   suspiro,  fara.    Ang  ka- 


=  (la  nave)  en  d  puerto.   Sumadsad     t.ipu:jáii  nang  anomán, 

(ang    daong)    sa  puerto,  ó  sadsaran.  -"— 

SURTIR,  a.  Iliandá;  ó  ipaghandá; 
ipaggayak;  bigyán  nang  kinákaila- 
ngan.  =  í/¿  víveres.  Ipaggayak  nang 
manga  pagkáin.  11  n.  Tumilároy;  pu- 
mulandit  ang  nübig.  ||  r.  Maghandá; 
maggayak  nang  kinákailangan  sa  sa- 
rilj. 


SURTO,  TA.    p.    p.    irreg.  nang 
surtir,  Nakapundd;  nakasadsad. 


SUSTANCIA,  f.  Lasa;  laman; 
kalás.  II  Kabagayán  nang  anomán. I| 
Pagaftrí,  ó  manga  kayanianan.  ||  Ang 
bísá  nang  manga  pagkáín,  na  siyang 
nagpápalakas  a',  nagpápaliusay  nang 
katawán. 

SUSTENTAS,  a.  Alalayan;  6 
tangnán  ang  anomán.  ||  Magpakáin; 
ó  sumustento.  ||  Ipaglában;  ¡pagtan- 
gol  ang  sinásalitá,  ginágawg,  ipiua- 


vGooQle 


sus 


láUgay  ó  pinatolohiinan.  (|  r,  Kumáin; 
mabiíhay  si.=coft  Ateridas.  Kumain 
nang  gülay;    mabiíhay    sa    gülay. 

SUSTENTO,  rn.  Pagkáing  iki- 
nabíibuhay. 

SUSTITUCIÓN,  f.  dcr.  nang  sus- 
iituiy.   P.ighahalili.  ||  Kahalili, 

SUSTITUIR,  a.  irreg.  como  huir. 
Halinhán;  palilán.  II  Humalili.  =  á, 
por  alguno.  Humíilili  sa  sínoman.= 
(una  cosa)  con  otra.  PaÜtán  (ang 
isang  bágay)  nang  \hk.=.cn  el  enipleo. 
Humalili  sakatu[ikulan.||r.  Maghalilí. 
II  Maghálinhiran. 

SUSTITUTO,  TA.  p.  p.  irreg. 
nnng  sustituir.  InihAlíli,  ||  m.  y  f. 
Kahalili;  kapalit. 

SUSTRAER,  a.  irreg.  como  traer. 
Bawasin;  awasín.  II  Ihiwalay;  ilayó.  || 
K.unin;  aUiín.  ü  Kiimaiilong;  tumágó. 
II  Lumayó;  hu[iii\vatay.=íí,  de  la  obe- 


SÜT 

diencia.    Sumoway. 

SUSURRACIÓN,  f.  der.  nang 
susurrar,  Pagbubulongbiílungan;  pag- 
sasálitáan  nang  bágay  na  líhira.  || 
Bakingtifilungan. 

SUSURRAR,  n.  y  r.  Bumulong, 
II  met.  Mákaiat;  magmulang  mapag- 
kaalamán  ang  anománg  náiilihim.jj 
Tumunüg  nang  malumánay  at  panay 
ang   hangin,  túbig  sa  batis,  etc. 

SUTIL,  adj.  Manipfs;  maiiit  na 
nialiit.  II  Matalino;    matulis    ang   ídp. 

SUTILEZA,  f.  Kanipisán;  kalii- 
táng    lubhá.  [|  ICatalitiuhan, 

SUVERTIR,  a.  irreg.  como  J£«- 
tir.    V.    SUBVERTIR. 

SUYO,  YA.  pron.  posesivo.  Ka- 
niyá;  ó  sasili  niyá.  }|  f.  Akáiá:  at  ni- 
wiwikl,  Kamtdn  ang  kauiyang  akálÁ, 
salirse   con    la  suya. 


y  Google 


-S66- 


T 


TA.  interj.    Tígil;   hintayl 

TABALADA,  f.  fam.  Tampal. 
I¡  Bigláng  paglupágí  nang  pabagsak, 
ünalagá    man    ó    di>i. 

TABALARIO,   m.  fam.    Pigi. 

TABALEAR,  a.  Ugaín;  ugaugin. 
{|  II.  Magkakatog  nang  dalíri  sa  ta- 
bla, na  ang  marga  dulo  nang  da- 
líií    ang    irepike. 

TABANAZO,   m.    fam.    Sampal. 

TABAQUKRA  f.  der.  nang 
iahaco.  Lalagyán  nang  tabako.  ]|  Kua- 
ko  na  hítiUn  nang  tabako:  tináta- 
wag  din  namang  tabaquera  de  humo, 
ang  kuako. 

TABAQUERÍA,  f.  der.  nang 
tabaco.  Tinda.haii  nang  tabako  at 
sigarilib. 


TABAQUERO,  m. 
iahaco.  MagLatabakd;  ó 
nang  tabako. 

TABAQUISTA,  com 
iahaco.    Mapagtabakd;    ó 
kamilala  at    humilit    nang  mabuting 
tabako. 

TABERNA,    f.  ,Tindahan    nang 


der.     nang 
nagtilinda 

der.  nang 
marlínong 


ipinagtitinginc    álak. 

TABERNÁCULO,  m.  Lugal  na 
pinaglálagyan  nang  manga  judio  nang 
arca  nang  testamento.  [|  Kinálalag- 
yan  nang  Saijtií.imo.  |j  niel.  Lugal 
ua    sagrado. 

TABIQUE,  m.  Dindiiig;  atáhong 
tabla,  pa!pat,  bato,  et^:.  nang  manga 
silícl. 

TABLA,  f.  Pirasong  kahoy  na  ni- 
lagári,  na  ito'y  mantpis  at  malápad: 
tabla.  I)  Ang  lugal  na  w.iláng  plie- 
ges  natig  d^mit,  na  nasa  pagilan  nang 
daiawáng  tahi.  ||  Tandáan  ó  listaban. 
II  Kama  nang  hálamanan  na  pinag- 
tácamnan.  n  Dúlang  na  hiwaán  nang 
karnb.  ||  f.  pl.  Ang  entablado  na 
pinagkokomediahan:  at  sinásabi:  lu- 
mabás  sa  komeuiahan.  salir  4  ¿as 
TABLAS. =f/£  Juego.  Báhay  nang  sú- 
gahn.—fíacer  labia,  fr.  Maghandfl; 
magi^iging. — A  raja  tahla.  mod.  adv. 
Sa    boong   lakás;    pikit    mata. 

TABLAJERO,  m.  der.  nang  ta- 
bla. Aniuageng  mangagawá  nang  en- 
tablado. II  Magkakarnéj  ó   naghlhiwá 


y  Google 


—  567  - 
TAB 

nang  kíiniéng  Itinitindá  nang  pira- 
piraso 

TABLAZO,  m.  auni.  nang  tabla. 
Hampá5  nang  tabla.  |l  B.ihigi  nang 
dSgat  ó  ílog,    na  raay  kaluangán. 

TABLEAR,  a-  Magkaina  nang 
liípá,  kun    sa    maghihalamán.  |l  Pan- 


TAC 

nang  inang  daong  sa  pakikidigmá, 
pagwawastd  nang  manga  kilos  nilá 
sa    pagliísob    at-  pagtatangol. 

TACHA,  f.  Pintas,  ó  kapintasan; 
kakulangán;  kapangitan. 

TACHAR,  a.  Pintasán.  []  Bigyáng 
Pangusapan.  l|  Burahfn  ang  ná- 


tayín;   6  paragusin  ang  Itípáng    ina-  %\i%\^\dXK\z..^=(d.  alguno)  dt  ligero.  Y'm- 

raro.  II  Sa    paiiday    ay    hampasin  ang  lasan     (ang     isang)    dalosdalos;    pa- 

bákal,   na  palapaiing  parang  tabla.  nganláng    dalosdalos.  =/or    su    mala 

TABLERO,  m.    der.    nang    iahía.  conducta,   Pangysapan;    ó  pintasen  sa 

Tablang  lagarí,    bukat    at    katam    tía.  kaniyang    masasamáng     kaugalíán. 
II  Báol  na   lágariin,   at    gagawing  ta-         TACHUELA,    f.     Pákóng   maliit 


h\k.  II  Pákó   na   talagáng   pamákó  sa 
taWá  II  Damahán. 

TABLETEADO,  m.  der.  nang 
tabla.  Alatiit,  ó  íngay  nang  tabla 
kun    tapakan    ó  galawín. 

TABURETE,  m.  Uupang  wa 
láng  kamay  at  sandalan  man,  at 
makffid. 

TACAÑEAR,  n.  Maniiítik  mag"- 
suítik;  magniaramot.  ||  Gumawá  nang 
kapíkaruí-iai;. 

TACAÑO,  ÑA.  adj.  Suítik;  ma- 
rámot.  II  TampalaHan;  pikaro. 

TACAZO,  m.  aum.  nang  taco. 
Saksak  6  hampas  na  malakás  nang 
taco. 

TÁCITO,  TA.  adj.  Tahímik.  j| 
Hintií  sinááaysay  nang  maliwánag 
at  háyagan  kundí  ipinaíintindi  la- 
ma ng. 

TACONEAR,  n.  Pataguktukín 
ang  takong  nang  sapín.  ||  Magmarikit 
sa   paglákad. 


na  bilog    ang  ulong  parang  salakot. 

TAFANARIO,    m.    fam.    Pigi. 

TAHONA,  f.  Gilingaii  nang  ha- 
riña,  na  kabayo  ang  humihiU.  II 
Báhay  na  gagawkr.  at  pínagbfbilhan 
nang  tinápay 

TAHONERO,  m.  der  nang  ta- 
hona.   Ang  may    áii  nang  tahona. 

TAHÚR,  RA.  adj.  y  m.  Mapag- 
sugat.  11  Lubháng  mátalas     sa   sugal. 

TAIMADO,  DA.  adj.  Pusakal; 
mátalas, 

TAITA,  m.  Táwag  na  maírog  ng 
manga    bátá   sa  kani)ang  ama; 

TAJADA,  f.  der.  nang  tajo.  Ka- 
h\wá;  kapitaso;  k.igáyat.  |l  Lá!ü  na 
kun  bágay  na  pagkáin.  j|  met.  Pa- 
mamáos  sa  sipón. 

TAJAR,  a.  der.  nang  tajo.  Ha- 
liin;  partihín;  hiwSin.  ¡|  Tasaban  ang 
pluma. 

TAJO-  m.  Hiwá.  IITagá;  6  stí- 
gat  na  g.iwá  nang  patalim.  II  Tasa 
Sankalan.  ||  Talim, 


TÁCTICA.    í.    Aiteng     nagtiíturó  nancr    pluma. 

nang    mahúsay  na    paghahánay  nang  TAJÓN,     m.     aum.     nang     tajo. 

anoiR^in  ||  mil.  Arteng   nagtúLuro  ng  Tagáng    malakás;    híwá    ó    aiígat    na 

pagliahánay    nang     hukbó,    pagg^mít  malaki.  |]  Sankalan. 

nang    sandata,    eíz.=.naval.    Ang   ar-  TAL.  adj.  reí.  Gayón.  ||  Kung  ka- 

teng     nagtiíiuró    nang    paghahánay  sama    nang    cual,     ang   kahiiluga'y 


vGooQle 


TAL 

katatagán,  kaiamtaman;  v.  gr.  Si 
Juan  ay  isang  añlAng  katatagán, 
Jiian  es   un  criado  tal  cual. 

TALA.  f.  P;igpúiol;  paghawan;  ó 
paglípol  nang   kálioy   na  buhay. 

TALADRAR,  a.  Bulasin  nang 
barrena.  II  met.  Masaktán  ang  pan- 
dirgig  nniig  anomang  lunog  na  nia- 
labis  á  nang'  salitáng  mahálay.  || 
met.  Matatok;  matagrís  ng  ísip  ang 
isang  bágay  na  maláld  ó  roahírap  in- 
tindihín. 

Taladro,  m.  Pangbutas;  bar- 
rena. II  Ang  ^  bufas  na  gawa  nang 
barreno;  ó  ibang  kasangkapang  ma- 
talim.  II  Pagbutas. 

TALANTE,  m.  Paraíin.  |¡  Pagmu- 
mukhá;  líika^-;  kalágayan  nang  ano- 
mán.  II  Kalooban;    nasa. 

TALAR,  adj  Damit  na  mahába, 
na  biíhat  sa  Hlg  hangang  sákong.  H 
a.  Putulin  ó  piinnítol  nang  k-ihoy 
na  buliay,  na  sapulín  ang  púnó,  [| 
Yasakfn;  sigan;  gubalin  ang  i;ang 
pSrang;  bayaii,  etc.:  bágay  na  kau- 
galíang  gawín  nang  hukbó  nang 
kaáway    na     lumúiusob. 

TALEGA,  f.  Siípot.  \\  Ang  naka- 
silid  sa  síipof.  ¡I  met.  Ang  kapisa- 
nang  sala  ra  ipar.gdngnmpisal.  [| 
Kabüangang  haatong  isang  libong 
pisong  pfbk. 

TALEGO,  m.  Síipoí  na  rnaháha 
at  makípot,  na  lalagyán  nang  báon. 
II  fam.  Ang  tawong  l^agol  ang  ka- 
tawán;  m;.lakí  ang  bayawang  at  wa- 
láng  tabas. — lener  talego,  fr,  Mag- 
kasalapl. 

TALENTO,  m.  Pagiísip.  »  met. 
Talas,    ó    talino   nang    íi^ip. 

TALENTOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
talento,  Matalino;   mátalas  ang   íiip. 


S68- 


TAL 

TALÓN,  m.  %^^f.ox\^.— Ir  á  talón- 

Í\\  Maglakad  r\?,\-\<i,  ¡Dná,  -  Bajarse 
la  sangre  á  los  talones,  fr.  Mawa- 
lán  nang  dugo;  rtiatákot  nang  nia- 
lakí. — Apretarlos  talones.  ív.  Magtu- 
níuÜn  nang  lákad;  kumaríinot  nang 
takbó. 

TALONEAR,  n.  Uimák^id  nang 
matnÜn,   ó  nang    buong  tiyagá. 

TALLA.  Burdang  nakalimbntod 
nang  bato  b  káhoy.  ||  Tayó;  taás  ng 
kaíawán;   bikas. 

TALLE,  m.  Pangangatíwán.  || 
Bíiyawang.  ||  Lagay;  paraán.  {|  met. 
Bikas;  anyó;    tayó;    tikas. 

TALLECER,  n.  iireg.  como  agra- 
decer. V.  ENTALLECER,  su  sinó- 
nimo. 

TALLER,  m.  LM;:al,  tindahan  ú 
oficinang  gasaw.án  nang  gawáng 
kamay.  ||  mcí.  Escuela  na  pinaggáa- 
rabn    nang  ■  manga  kartmung.m. 

TALLO,  m.  Púnó  nang  hal.iman, 
na  kinakak.ibiíaii  nang  niangil  sa- 
ng-í  at  dáhon.  ||  Supling.  ||  Suí  ng 
ibang  halaman, 

TALLUDO,  DA.  adj.  nang  tallo- 
Malaki  ang  pdnó.  Sinásabi  itó  sa 
niarigá  haláman,  sa  káhuy  ay  hindi. 
II  Masupling;  raasiií.  ||  met.  Malagó 
at  mataás.  Sinásabi  sa  manga  b&lár;g 
malakás  lumakí.  |[  Siná'iabi  rin  namán 
sa  babaying  lampas  na  sa  kadala- 
gabán;  ó  bágay  na  lipas  sa  kapa- 
ii¿!iunan. 

TAMAÑO,  ÑA.  adj.  L^gí;  sü- 
kat  nang  isang  bágay.  ||  Lubíiáng 
malakf.  |]  MaUit;  munlí.  ||  m.  Ang 
lakf,  pangangatawán  ó  taás  nang 
aiiomán. 

TÁMARAS,  f.  p:.  Pi.agiii.i^bnsín; 
pinagialalan  nang  káhoy. 


y  Google 


TAM 

TAMARINDO,  m.  Sxrapálok. 

TAMBALEAR,  n.  y  r.  Giimiray- 
"íray;  puinawiclpáwid;  maiiyot  dáliil 
sa  IcEibuayán    nang    tayo. 

TAMBAI,líO.    m.    Gíbanü;    gíroy, 

TAMBII'IN.  conj.  y  acJv.  m.  Ga- 
yón   din;    namán, 

TAMBOR,  m.  Gimhal;  6  tambol. 
[|  Sil  mnngá  mát/uma  ay  nlinmán  sa 
manga  kasatikapang  mabílog  na  pá- 
rang  bumliong,  at  sarado  ¡ing  dala- 
wáng  du1o.  [|  Ang'  tumútugtog  nang 
tambol.  II  Baríles  b  íapay.iiig  walátig 
\!,\-üi\i.=mayof.  Ang  puno  nang  ma- 
nga   tambol. 

TAMBORIL  m.  der.  ng  tambor. 
Tambol  na  kaugaÜang  gamitin  sa 
pagsasayaw  at  k^rraniw.ing  kan  Ltig- 
tngín    ay    isa    ¡áinang    baki:ta. 

TAMBORILEAR,  n.  dtr.  nang 
tamboril.  Tiigtiigíng  IMgt  ang  tam- 
boril. II  a.  Pak.ipniihin  nang  maiabis, 
ang  hiísay,  dúnong  ó  bikas,  eíc.  ng 
kápowa. 

TAMIZAR,  a.  der,  nang  tamiz. 
Saláin;    ó   agag)n. 

TAMPOCO,  conj.  y  adv.  m.  Hin- 
di  !Ín;    yaón   ma'y  hindí. 

TAN.    adj.   y  adv.  comp.   na  kaa- 
galting  gamiting  kalákip  nang  como 
at   nang  raangh  adjetivo  al:   adverbio. 
Sa   tagálog    ay    kaisá   nang    saütüng 
sing;   kasing,   luiíhá  v.  gr.  Si  Juan 
ay    SING    btdi^    6    kasing    huti    nang 
kaniyáng  kafiaiid;  Juan  es  tan  bueno 
COMO    SU   hermano.  ||  Kimg    que  ang 
katiigón     sa     dulo,    ay  nápaka...  ...; 

ó  luühA,  sa  t.igálog:  v.  gr.  Siyay 
LUKMANG  niaiaás  6  N.^PAKA/iráj  «« 
s'moma'y  hindi  makaabot,  es  tan  alto 
giJE  nadie   le  alcanza. 

TANGANILLAS  (EN),  niod.  íidv. 


■569 


TAN 

May   pangánib    mr.húiog. 

TÁNGANO,    m.    LarÓng    tanga. 

TANGIBLE,  adj.  NahíhipÓ;  ma- 
híhipó. 

TANTEAR,  a.  Akaláin;  siyasá- 
ting  m^ihdsay  ang  anomán,  bago  ga- 
wfn.  !|  Isúkat;  ibágay  ang  isang  bá- 
gay  sa  ibíl,  at  Fiang  mákita  kcn  lá- 
pat  ó  táiná  ||  met.  Paligsahín.  — T'ííñ- 
t car  á  alguno.  Tantiahfn  ang  isa;  ts- 
riikín  ang  kalooban.  Slyasatin;  ting- 
nhn   ang   kaya    nang   isa. 

TANTEO,  ni,  Bálak  11  Siikat  na 
kinuha  sa  isang  bágay,  na  ipinápa- 
ris    sa  iba.  ||  Pagbabálak.  ||  Tantos. 

TANTO,  TA.  adj.  Lubh^;  maia- 
bis; sing;  kaíing.  KaiígaÍÍAn¿-  ganii- 
ting  katugón  nang  que;  cuanto,  ta; 
a!:   nang  como:  v.   gr.  Ang  sumbahlo 

niyáy     LUBHÁNG    MALAKÍ     NA    WOláug 

mákaparis.  su  sombrero  es  tan  grande 
QUE  no  tiene  igual;  si  Lope  ay  lub- 
HANG  masípag  na  gaya  nang  kani- 
yáng ama,  Lope  es  tan  estudioso  cuan- 
to lo  es  su  padre,  ó  kun  ano  a?ig 
sipag  ni  Lope  gayón  din  ang  kani- 
yanq  amd,  cuan  estudioso  es  Lope 
TANTO  lo  es  su  padre;  kasing  buli 
NANG  isa,  TAN  hucno  COMO  el  otro\\ 
m.  Kabilangan;  halagáng  lalagá.— 
Al  tanto.  Sa  gayong  halaga.— ¿"w 
tanto  ó  entretanto.  Satnantaiang. — 
Por  lo  tanto-  Kaya.  — ¿^«  tanto.  Ks- 
unti;  •kap'alak. 

TAÑER.  !Í.  irreg,  ger.  tañendo; 
perf.  é\  tanb;  ellos  tañeron:  imperf. 
Sdhj.  tañera,  tañería,  tañese:  fui.  ta- 
ñere, etc.  Tumngtog  nang  inslru- 
men'.ong  de  cuerdas. 

TAÑIDO,  p,.  p.  nang  tañer,  m. 
Tiigtbg,  II  Tunog;  taginting.  |  Pag- 
íuglog. 

73     ■ 


vGooQle 


-570 
TAP 

TAPA.  f.  Takip:  na  ang  kiira- 
riwan  ay  nakakabit  sa  tinátakpan, 
para  nang  baúl,  maleta,  etc.  ii  Sa 
sapin  ang  balat  na  iiiilálagay  s;t 
ilálim  nang  lakong.=(/i;  ¿os  sesos,  fara. 
Bao  nang    ulo; 

TAPABOCA,  m.  Sampal  sa  bi- 
big;  6  ang  dágok  nang  paño  nang 
espada  sa-  bibig.  [|  niet.  y  fam.  Ang 
katuwiran  ó  salitáng  isinásabat  al 
ipinagpápatigil     sa     pagsasalilá,     lálo 

na     kun     dáhil     dito'y    maniwáiang     watáng  kawastuang    manabi, 
mali    ang    sin&salitá  nang    siná'^.-ibat.  TARAZÓN,  m.  ICalimpak;  lapang-; 

TAPADERA,  f.  Panakip;  suklob;     kngilit;  kapiraso.   Karaníwang  sa  isda 
tungtong;    tálob.  ó    longaniza   gámít. 

TAPAR,   a.    Takipán;   ó   takpán;         TARDANZA,    f 


TAR 

lapón. 

TARASCADA,  f.  Saksak;  sügat 
na  gnwX  nang  ngípin.  [|  met.  y  fara. 
Sagoc  na  niasakiap;  ó  salitáng  ma- 
bigat  na  laban  sa  iaang  nakíkjusap 
nang    mahüiay. 

.  TARASCAR,  a.  Mangagat.  Lá- 
lóng  karaniwang  gamitin  kun  aso  ang 
pinagúusupan. 

TARAVILLA.  f.  met.  y  fam.  Ta- 
wong  madalás  mangíisap,  masaÜla  al 


siksikán;  taluban;  tabunan,  etr.  || 
met.  Pagtakbán  ang  anomang  ka- 
píntasan.fjr.  Magtakip;  magkuliibong. 

TAPERUJARSE,  r.  fam.  Mag- 
lakip  nang  mukhá;  ó  magtalukbong 
nang  waláng  ayos. 

TAPERUJO,  m.  Pagtatakip,  ó 
pagtatalukbong  na  waláng  ayos  at 
masamáng  tingnán.  ||  Tapón  na  ma- 
sama  ang  pagkakágawa,  ó  pagká- 
lagay. 

TAPETADO,    TA.  adj.    Maitim. 

TAPIA,  f.  Padtr  na  lUpS.  ||  f,im. 
Alinmang    pader. 

Tapiar,  a.  der,  nang  Zafia.  Pa- 
dirán;  b  bakuran  nang  pade:  na  líipá. 
II  Sadhán  nang  matibay  ó  tiíluyan 
ang  isang  nakabukás  na  lugal,  at 
nang  bindí  na  mabuksán  ó  magámit. 

TAPÓN,   m.  Siksik;   ó  tapón. 

taponería,  f.  der.  nang  /apán. 
Kapisanan  nang  maraming  tapón.  || 
Tindáhan  nang  tapón. 

TAPONERO,  m,  der.  nang   ¿a 


Hlnay;  pag!u- 
Inat;    pagkabálam. 

TARDAR,  n.  y  r.  Magluat;  mag- 
laón.=e«  vanr.  Magluat  nang  pag- 
dating. 

TARDE,  f.  Hapon.  [|  adv.  t,  H-jlí. 
— i/e  farde  en  tarde,  m.  adv.  Ma- 
miiisannsinsan;    manakánaká, 

TARDECICA,  LLA,  TA.  f.  dim. 
nang  ¿arde.  Malápit  nang  lumubog 
ang  áraw;  ó  malápit  nang  magta- 
kip síiim. 

TARDÍO,  ÍA.  adj.  Hiilf;  ó  biS- 
ngang  páhnli.  ||  Tighabol  ||Makiípad; 
nía  baga  í. 

TARDO,  DA.  adj.  Tamad;  raa- 
bága!.  II  Hulí  sa  panahbn.  ||  Tangíl; 
mapurol  ang  ísip.  =í/£  oído.  Mahíná 
ang  tainga.=:ín  comprender.  Mabá- 
gal    Itimíiip;    mahíning    uminiindí. 

TARDÓN,  NA.  a,-5j.  aum.  nang 
tardo.  Lubháng  makiipad.  U  Lubhflng 
mabágal    umísip. 

TAREA,  f.  Gawá;  ó  gagawing 
dápat    tapusin    sa     isang    táning    na 


p^H.    Mangagawi  ó  nagtítinda   nang     panahbn.  i  Tr-bahong    ipinamámaha- 
tapón.  II  ra.   adj.   Náuukol  Ba  manga     gi    nang   maestro  sa   kaniyang   ma- 


vGooQle 


—  S71  -    ■ 
TAR  TAT 

ng&   discípulo,  ó  nang  pangínoón  sa     sa  kasukatáii  ang  anomán. 


kaniyang  alíla.  1|  metrpagal  ó  hírap 
na  búhat  sa  isang  pagtatarabahong 
panay;  alinmáng  kadáliíaan  nang  ká- 
lolowa  ó  katawán,  etc.  [1  Tungkol. 

TARJLITON.  m.  aum.  nang  ¿ar- 
jeta.   Tarjetang    malakí. 

TARQUÍN,  in.  Labuab;  biiíak; 
ó  banlik. 

TARQUINADA.  f.  fam.  Pagp(. 
lit    sa    babayi. 

TARSO,  ni.  anat.  Bubong  nang 
paá. 

TARTAJEAR,  n.  MagsaÜtá  r.a 
magkápaiit  ang  manga  Itlra  nang 
isaiig  pangungiUap,  búhat  sa  kasi- 
raang  anomán  nang  düá.  ||  Umutal- 
utal;   uniunounó    sa  pagsasalitá. 

Tartajoso,  sa.  adj.  Utal; 
unounó;   aniíl. 

TARTAMUDEAR,  n.  Umuta!- 
utal;    umunoimó. 

TARTAMUDEO,  m.  Kautalán. 

TARTAMUDO,  DA.  adj.  Uta); 
atnil.  

TARUGO,  m.  Pákdng  káhoy;  pk-     buburgán.  ||  met.   Báhayj'táhanan.  |f 
sak;   ó    tások.  [( met.    Tanga;    mang-     met.    Liípang    linubúan. 


Tipirín; 
bjgyán    nang   untiunti. 

TASQUERA,    f.    Áway;  babag. 

TATARABUELO,  LA.  m.  y  f. 
Niínó  sa  talarapakan. 

TATARANIETO,  TA.  m,  y  f. 
Apó    sa    lalampakan. 

TATAS  (andar  á).  fr.  Maghak- 
banghakbang   ang   bátá;   gumápang. 

TAUROMAQUIA,  f.  Arte  nang 
pakikilaró  at  pagpatay  sa   toro. 

TAZA.  f.  Tasa;  sutíaw. 

TAZÓN,  aum.  nang  taza.  Mang' 
kok;   ó   lasang   malakí, 

THE.  m.  Ang  ísá;  ó  tdbig  na  pinag- 
lagaan  nang   tsá. 

TE.  pron.  Sa  iyó;  ó  para  sa 
iy6;  ka. 

TEA.   f.    Suló- 

TEATRO,   in,   Komediahan. 

TECHADO,  p.  p.  nang  techar, 
[|  met.    Bubong;  bubungán;  atip. 

TECHAR,  a.  Lagyán  nang  bu- 
bong; magbubong;  atipan. 

TECHO,    m.    Bubong;   loob  nang 


mang, 

TARUMBA  (VOLVER  Á 
UNO),  fr.  Um.  Lituhín;  ululín;  pag 
laruán. 

TASA.  f.  Halagang  kalasaháii,  ó 
táning  sa  ¡sang  kalákal.  ||  Síikat;  ó 
leglang  inilálagay  sa  anomán.  i|  Pag- 
hahalagá;    pagtasa. 

TASACIÓN,  f.  der,  nang  tasar. 
Paghahalagá;    kahalagalian. 

TASADOR,  m.  Maghahalagá;  ó 
tagapaghalagá. 

Tasajo,  m.  Pindang.  Sinásabi 
rin  sa    anomang    piraso  nang  karné. 

TASAR,     a.    Halagaban.  ¡|  Ilagay 


TEDIO   m,   Muhi;  yamot. 

TEDIOSO,  SA.  adj.  dér.  nang 
tedio.    Múhiin;    mayámutin. 

TEJA.    f.   Tísá. 

TEJADO,  p.  p.  nang  tejar,  m. 
Bubungang  tisá. 

TEJAR,  a.  der.  nang  teja.  Ba- 
lutia  nang  tisá;  tisáin  ang  bubungán. 
II  m.  Lugal    na    gáwáan   nang  tísá. 

TEJAZO.  m.  der.  nang  teja.  Sak- 
sak  nang    tisá. 

TEJEDERA,  f.  der.  nang  tejer,  y 

TEJEDOR.  RA,  m.  y  f.  der.  nf 
tejer.    Mánghahabí. 

TEJER,  a.    Humabi;   habihan,= 


y  Google 


TEJ 


con,    de   seda.    Habihaii    11:1115  sutlá; 
salitün    uan^    suüá   sa    [>agiubi. 

TEJERO,     m.     der.     nang     teja 
Magtitisa. 

'  TEJIDO,  m.  Kayo.  il  FLibi.  n  Hi 
nabi, 

TEJO.  Knpirasoiig  tisá  na  ii>inag 


—  572  — 

TKM 

ngánib  (laliil  sa  kaniyáng  mgd  anak. 

TEMEROSO,  SA,  dcr.  iiang  te- 
mer, adj.  Niikaiálakot.  [I  Diiag;  ma- 
laku[íii.=í/í  la  inuerle.  Nalálakot  sa 
kainátí,y!.n.  ^ 

TEMIBLE,  adj.  Dápal  kalakutan; 
katakQttíík')l.=(í    sus   enemigos.    Ka- 


tátanga,    11  Laiong    langa.  |l  Piraspng     takoitákot   üa  kaniyáng  manga  k;iá- 

■     '  ...  -•  .  ^^^^y.     i-ju^ijitak-jtan    nang  .kaniyáng 

inai^gá  kaáway. =/(??■  su  arrojo.   Ka- 

íaküUákot   WA,  ó    dáliil   sa  kaniyáng' 

knpusukán. 

TEMOR,  ni.  Tákot;  hiiiálá;  p:i- 
ng.imbá,=«/  peligro.  Tákot  sa  pa- 
ngáiiib.  =-<í<;    Dios.  Tákot    sa    Dios. 

TEMFlíSTAD.  f.  Bagyó;  higuá. 
II  nit.;l.  Saütáiig  inoí^ak.up  nanáwi 
wiká  d.-íiiil  sa  ktlabisan  nang  gálit. 
¡I  nií'L    Kapiisukáii    nai'g  loob. 

TEMPLADO,  DA.  p.  p.  »ang 
templar,  adj.  MapagpígÜ;  mahinahun. 

TEMPLANZA,  i.  Kiisiyahán.  [| 
Liigay  nang  panahón  na  hindí  maí- 
nit  at    di    líialainig. 

TEMPLAR,  a.  Ilagay  sa  kaíata 
gán  aiig  anomán.  ||  Tabagan;  banluán 
ang  túbig  na  maínjt.  ii  met,  Puhina- 
hunin;  payapáin  r.ng  gálit  nang  sí- 
nornan-llr.  Maghiüahon;  raagpfgii;  lu- 
magay  sa  katanitanian.  =  í«  comer. 
Magpígil  sa  pagkáiii,  na  liiinagay  sa 
ka!  am  tañían. 

TEMPLO,    ni.    Simbahan. 

TEMPORADA,  f.  dcr.  nang//m- 
po.    Panahong   maikli. 

TEMPORAL,  adj.  der.  nang  tiem. 
pü.  Aiig  riagíátagal  nang  i'án  ó  kaiin- 
iiiig  panahón.  ¡|  Náuukol  sa  panahón. 
Ginágamit  na m ang  ipagyaysay  nang 
niaogl  bágay,  na  hindí  náuukol  sa 
Diuá  at  sa  káuilüwa.  11  m.  Sigua; 
unos,  [j  Ang   línaw  6  saina  nang  pa- 


bu6  nang  gíntó;  kun  pílak,  ar.g  tá- 
wag  ay  barra. 

TEJOLETA,  f.  dur.  nang  tejo. 
Bibinga. 

TELA.  f.  Kayo;  habí.  |i  B;ílok  ng 
ibang  bunga  nang  káhoy.  ||  Bilig  sa 
mala,  nang  bagong  liniítilbúan  nang 
pílak.  II  m^'t.  Alininang  bágay  na  suot- 
bUoE;    ó   sali'táng  gawágawá. 

TELAR,    m.    Habihán. 

TELARAÑA,  f.  Bábay  gagam- 
líá.  (I  rnel.  Aiinmang  bágay  na  ma- 
liit  ó  manipis  na  kákaunti  ang  ha- 
laga at  niürupok. 

TELAREJO.  ra.  dim.  nang  te- 
lar.   Habiháiig   niiinti    at    pángit. 

TELINA,  f,    y 

TELr,INA,  f.  Halr^án;  lahong;  etc. 

TEMBLAR,  n.  irrcg.  como  acer- 
tar. Manginíg;.  niang^iligkig;  inanga- 
tal;  umugá.  ||  Matákot  nang  tabís.  || 
Yumanig;  kurnínig,  ||  LumindoL^íí*?/ 
el  susto.  Manginig  sa  gúlat  ó  ik- 
^oi  =de  /rio.  Mangaial  sa  ginaw  ó 
sa  lauiig.=/íir  SH  vida.  Ikatákot  ang 
kaniyáng    bdhay. 

TEMBLÓN,  NA.  adf  Nangángá- 
tal*  ti  Ltibhang   duag;   matakmfn. 

TEMBLOR,  rn.  Pang¡ngin¡g.=í/¿ 
tierra.    Lindob 

TEMER.  Matákot;  mangauíbá; 
manga  ni  b.=(/ír  otra.  Mang.inibá;  ma- 
ngSiiiib  sa  ibá.=/t7í-  sus  hijos.  Ika- 
takoE  ang  kaniyáng  rnangá  anak;  ma- 


y  Google 


TEN 

nahón^   tUiraái-;ian. 

TEMPRANO,  NA.  a<lj.  M;uga; 
una.  II  íiiiv.  t.  Miiafí.i;  iiKicliÜ;  m.iÁ^!\v,- 

TEMULENTO,  'rA.  adj.  Laiigó; 
lasing. 

TbaNACICAS,  LLAS,  TAS.  f. 
pl.  diin.  nang  icnazas.  Síjíll;  ó  gnn- 
ting  na  maliit  na  panútng  nang  baga 
nang    ílavv. 

TENACIDAO,  f.  der.  nang  te- 
nas. Higpit  nang  pagkákapii;  kjhig- 
Ijiláii.  II  mcl.  Tig-is  nang  ulo,  na 
uialiirap  maijagljago  sa  anoinang  iiái- 
uip    ó  niíakalá, 

TENAZ,  adj.  Mahigpit  kumápit. 
I)  mtít.  Matigíis   ang  uio. 

TENAZAS,    t.    pl.    Sípil;   panípit. 

TENAZADA,  f.  dt:r.  nang  íena- 
zas.    l'aíjsípit.      Pagkísi[)it. 

TENDEDERO,  m.  Latagán;  bi- 
laraii;   yangyai  g-.n.  |1  Tindíhan. 

TENDENCIA,  f.  Tungo;  lumpá; 
gawi. 

TENDER,  a.  irreg,  como  ascen- 
der. Ilau-ad;  tiátag;  unatin  ó  bana- 
tin.  |]  Ibiiad;  ikiidkad.||Ihiga;  idátay.|| 
labüt.  V.  gr.  INIAGOT  sa  akin  ang 
kainay,  ¡ns  tendió  la  mano  ¡|  Tii- 
minnpá;  tumango.  II  r.  Tumimbuang; 
humindusay;  matiígáng  magpakaun-íi- 
íinat.  I¡  inet,  Magpabayá;  huag  kjli- 
ngáin  ang"  ano  man  dáhü  Sa  k;itá- 
"iwaran.  ||  Mádatay. 

TENDERO,  RA.  m.  y  f.  dcr. 
-  nang    Henda.    N:igiíi,¡nda. 

TÜN  Eli  ROSO,  SA.  adj.  Midilim; 
mapangiaW. 

TENER,  a.  iireg.  ind.  pres. /¿«¿'íj; 
tienes;  tiene;  tenemos;  \.<;nt\^',  tienen: 
perf.  ttwe;  tuviste;  tuvo;  tuvimos;  tu- 
visteis; tuvieron:  fuL.  tendré;  tendrás; 
etc.:    imperat.   ten   lú;  tenga  él;    ten- 


TEN 

gamos  nosotros;  tened  vosotros;  Un-' 
gan  ellob:  subj.  pres.  tenga;  tengas; 
)enga;  tenga/nos;  etc.:  imperf.  tu 
viera;  tendría;  tuviese;  etc.:  fut.  tu- 
.viere;  tuvieres;  etc.  Tangnán;  hawa- 
kan.  II  May;  mey;    niagkaroón;    nasa: 

V.     gt.    Ako'y     HAY     ó     WAVROÓNG    M- 

lapí,  yo  TENGO  dineto,  nasa  iyb  a?ig 
salapi  ko,  tienes  tú  mi  dinero.  II  Ala- 
layan.llSaklawin.  ||  Kaiiitin.  1|  Pigiün 
harangin.  |1  TupiUÍD;  ingátan:  para  ng 
TUPARíN  ang  pa'lguñgúsap,  tenrr  la 
palabra;  tuparÍn  aug  pangélió,  tener 
/a/?w«t'ía.]|PjtuluyÍ;i,  tangapiíi  sa  kii- 
niyaijg  b^hay  ||  Karaníwang  inay  ka- 
sainang  prejiosícihn  vok  sa  kahulii- 
ga:ig:  ii-alaüay;  aríing;  intindihinü 
^^en  poco;  á  menos;  b  en  medios,  ir. 
Maunliin;  pawal^ng  kabuluhán;  huag 
mahaiín. '=e«  mucho,  fr.  Maramihin; 
mahalín.=/if?íer  miedo,  fr.  Matákot. 
—  Tener  de  ahi.  int^rj.  Tígil^;  hintó 
dian.  Layó  dian;  hayo  ríaii.  =  íí  mano. 
PigÜan;  hupilin;  máh-indá;  mágayak, 
=.con,  en  cuidado.  Pagingatan.==í/e 
criado;  6  por  criado.  Tangüping  aliiá, 
maging  alíll.=e«,  entre  manos.  Nasa 
kamay;  hawak.in;  tnagmaneho  6  ima- 
neiio  ang  anomáii.=/"í''a  sí.  Isaloob; 
wikáin,  ó  aríin  sa  sariling  \oob,'=dc, 
en  pié.  Tumindig;  makatayó;  mana- 
gnl  sa  pagkátindig,  |1  r.  Tumatag;  ku. 
mápit.  |]  Tumígil;    humintó, 

TENSO,    SA.  adj.   Banat. 

TENTACIÓN,  f.  der.  nang  ten- 
tar. Tuksi5;.-uráiing  masama.  |1  Pag- 
tuksó. 

TENTAR,  a.  irreg.  como  acertar, 
Damahíu;  hipíiin;  L.puhap¡n;  salatln. 
llSulsulan;  larnuyutin;  hikayatin;  tnk- 
suhín;  tiknián  6  tantiahín.  |j  r.  Ma- 
pahinúhod.  ¡1  Matuksó;    malaraúyot. 


vGooQle 


TER 

TENTE  BONETE  (A);  6  HAS- 
TA TENTE  BONETE,  mod.  adv. 
Masagáná:    malabis;    malag|)ós. 

TENUE,  adj  Mampok;  lubháng 
niíi.iiipís.  II  met.  Lubháng:  magaán;  6 
halos  di  máramdaman,||Kíikauntí  ang 
halaga;  ó  waláng  halagáng  anomín. 

TEÑIDURA,  f.  Pagkatíná.  |1  Pag- 
lithil  ^ 

TEÑIR,  a.  irreg.  ger.  iíñendo: 
p.  p.  teñido,  linio:  pres.  ind.  Uño; 
tiñes;  Uñe;  teñimos;  teñís;  Uñen:  perf. 
éi  Uñó;  ellos  Uñeron:  iinperf.  Uñe 
tií;  Uña  é';  Uñamos  nosotros;  teñid 
vosotros;  Uñan  ellos.-  imperf.  subj. 
Uñera;  teñiría;  Úñese;  etc.;  fut.  U- 
íiere;  etc.  Tir.áin;  darapoIín.=í:t>«,  en 
sangre.  Tináin  nang,  sa  ó.n^h.===-dd 
azul.  Tináin  nang  asul.  |[  r.  Matína. 

TERCER,  adj.  num.  ord.  Ikatió; 
panga  lió. 

TERCERO,  RA.  adj.  num.  ord. 
Ikatió;  pang.itló.  j|  Alkaguetc. 

TERCIA,    f.    Ikatlong    bahagi. 

TERCIANA,  f.  Lagnat  na  táta- 
han    at    líuli    towing  ikatlong    áraw. 

TERCIAR,  a.  Ihívvás;  ihálang  ang 
anomán.  [|  Pagtalluhing  bahagi.  ||  n. 
Kumatló;  niaging  pangailó,  II  Mama- 
gitan.  II  Makiháló  sa  isang  sáüíaan. 
=^€n  una  contienda.  Makitaiainítam; 
ó  makiháló  sa  isang  pagtatalo  ó  pag 
aílway.  =£«¿'/-í  dos.  MamagtEan  sa  da- 
iawS. 

TERCIO,  lA.  adj,  y  s.,  m.  y  f. 
Ikatlong  bahagi.  ||  Isang  bahagi  nang 
rosario.  [¡  pl.  Ang  batíbot  at  malakás 
na  pangar-g-Hawan:  v.  gr.  Si  kua'jy 
may  m.^lakás  na  pañgañgatawán, 
fulano  Uejie   bzienos   tercios. 

TERCO,  CA.  adj.  Matigás  ang 
ulo.  II  Matigás    na    bíigay. 


TER 

TERMINARLE,  adj.  Manyáyari, 
ó    dápat    matapos. 

TERMINACIÓN,  f.  der,  nang 
icrmifiar.  Pagkatapas;  pagkautás.  || 
Katapusán;    kayarííui. 

TERMINACHO,  m.  aum.  nang 
término,  fani.  SalJtáng  raahálay,  pá- 
ngit  at  sarili  iániang  nang  tawong 
bastos. 

TERMINAR,  a.  Tapusin;  utasín, 
yariin.  II  Humangá.  n  n.  y  r.  Mata- 
pos;  mantas;  niay,^ri  =en  lal  punió. 
Himiangá  sa    gayong   lugal. 

TÉRMINO,  ni  Hangá;  katapu- 
sán. II  i-íanganan.  ti  Salitá;  pangungii- 
sap.  II  Ang  bágay  na  tungo  nang  ano- 
mán.  II  for.    Táning  na  panahón. 

TERNERO,  RA.  m.  y  f.  Buld 
nang    baka. 

TERNEZA,   f.    Kamuráan.  [I  G£- 
liw;  cariño,  ii  Kalambután.  t|  Katámi-  ' 
sang  mangúsap;  katámisan   nang    sa- 
hta.  II  Pagkaniaraindarain:     kadaüang 
mahabag. 

TERNILLA,  f.  Butong  malara- 
bot,  na  matigás  nang  kaunti  lámang 
sa  laman.  Tinátawag  namang  cartí- 
lago. 

TERNURA,  f.  Lamboi;  latS.  i! 
Kamuiáin;  kasariwáan.  ii  Katamisán; 
kasarapán  sa  pananalitá  6  manga 
kilos.  II  Kasangulán;  kabatáan.  ||  Pag- 
kamararridamin, 

TERRAPLÉN,  m.  der.  nang 
Uerra.  Tambak  na  liipá,  na  pinaik- 
pik. 

TERRAPLENACIÓN.  f.  der. 
nang   terraplenar.   Piígtatambak. 

TERRAPLENAR,  a.  Tabunan; 
tambakán    nang  líipá,  na  pataasín. 

TERREAR,  n,  der.  nang  Uerra. 
Lumitavv;    inákita     ang     lúpá     nang 


y  Google 


TER 

manga  pananim. 

TERREGOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
tierra.    Matininkal. 

TERREMOTO,  m,  Lindol  na 
paugoy    at    painsalb. 

TERRENAL,  ndj.  der.  nang 
terreno.  Nítuukol    sa    liípS. 

TERRENO,  NA.  adj.  djr.  nang 
tierra.  Bágay  lúpá;  ó  n^uukol  sa 
hipa,  II  m.    Liipaín;    biíkid 

TERRESTRE,  adj.  der.  nang 
tierra.   Úkol   sa    liípá- 

TERRIBLE,  adj.  ICatakottákot; 
<S  dápat  kntakutan.  ||  M.isamá;  ma- 
saklap  ang  ugáíi.  ||  Liibháng  nia'akí; 
ó    lampas    sa    kápowá  niyá. 

TERRINO,  NA.  adj.  der.  nang 
tierra.  Bágay  na  lúp&;  ó  kasanka- 
pang   Uípá. 

TERRIT.  ORIO.  m.  der.  nang  tie- 
rra.   Liípáng  kinílalagyan  nang  ísang 


TES 

kinang;    malínaw. 

TERSURA,  f.  Kalinawan;  ka- 
kinangáii.  II  Linis  at  Iiwá¡iag  mana- 
lita. 

TESAll.  a.  nSiit.  Banalin  ang 
manga  IiSbid. 

TESÓN,  m.  Pananatiii;  liag;i;  ta- 
iman. II  Tigás   nang  loob. 

TESORO,   m.    Kayamanan. 

TESTAR,  n.  Gumawi  naug  tes- 
tamento; d  isií'at  ang  manga  hullng 
kalooban,  ó  ipagbfbilin.  ||  Bagiihín; 
alisfn  ang  mang^  ina))  nang  isang 
MÍlat. 

TESTARADA,  f.  der.  nang  tesia. 
Untog;  pagkátintog  nang  ulo.  II  met. 
Katigasán    nang  ulo. 

TESTARUDO,  DA.  adj.  Matigíis 
ang    uln;  sowail. 

TESTÍCULO,  m.  Bayag;  ¡tlog. 

TESTIFICACIÓN,  f.  der.  nang 


ciudad,  Layan,  etc.  M  Nasásakon  nang     testificar.   Pagpapatotob. 

■     -  '  TESTIFICAR,    a.    Sumakbí;    pa- 

tiitohanan    ang    anomán. 


isang    piino. 

TERRÓN,    m.  aum.  nang 


tierra. 

Tininkal;  tinkal.  ||  Pirasong  buó  nang 
asiíkal,  asín,  6  anomán.  ||  pl.  Pagaá- 
ríng  mañgá  lúpS,  biíkid,  elc.  =  ií  rapa 
terr'bn.  mod.  adv.  fam.  Sapol  sa 
ugat. —  Tener  cuatro  terrones,  fr.  fam. 
Magkíiroón  nang  kauniing  pagaári. 

TERROR,  m.  Tákot;  sindak  sa 
anomnng  pangánib. 

TERRORÍFICO,  CA.  adj.  der. 
nang  terror.  Naka5ÍsÍndak;  nakapang- 
hihilakbot. 

TERROSO,  SA.  adj.  dei,  nang 
tierra.  MaUípá;  ó  niay   iiálóng    Iiípá. 

TERSAR,  a.  P.ikinisin;  pakina- 
ngfn;    palínawín  II  Jíuühin. 

TERSIDAD,  f.  Kinii;  kakinisan; 
kinang;  línaw. 

TERSO,   SA.   adj.    Makinis;  ma- 


TESTIGO,  com,  Sáksí.=(^e  vista; 
testigo  ocular.  Ang  saksing  nakákita 
nang  nangyaring  pinügúusapan. 

TESTIMONIO,  m.  Katotohanan 
nang  anomán.  ¡|  ICasuIatang  yári  ng 
isang  púnÓ  ó  escrihinong  n^gbfbigay 
katiitubanan  nang  anomang  nang- 
yari. — falso  testimonio.  Bintang;  pa* 
rátang;  parikit;  kasiiumgalingan. 

TESTUZ,  m.  Tukiok  na  ,pina- 
kanoó  nang  ibang  háyop.ljfam.  Ulong 
mapurol. 

TESURA,  f.  Tigás;  katigasán.  || 
met.  Kapormalang  malabis;  ó  giná- 
gawá    lámang. 

TETA.  f.  Suso.  I^Utong  nang 
suso. —  dar  Ja  teta.  fr.  Magpasuso; 
pasuiuhin. 


y  Google 


TIB 


--  576  - 


TIE 


TETAZA.  f.  aum.  i-iangA'/íi.  Su-  á  uu  (ícml'o.  mod.  :idv.  Kasabay; 
song    malnkí.  -labaysabay. 

TETÓN,  NA,  m.  y  f.  aum.  i)¡í  TIENDA,  f.  Kiilandong  na  lona, 
ieia.  fani.  Siisuhán;  ó  mulakí  atig  na,  naknpi'iga!  sa  manga  tiilos  ó  es- 
tákáng|  náhabaon    sa    lúpá,  na  siyany 


suso. 

TÉTRICO,  CA.  a.ij.  Mnpanglaw; 
hibhánc;    inalungkot. 

TEXTO.  m.'Sitiiiáiig  saiiü  nang 
isang  aaCor.— //¿í^í»  de  ie.\lo.  Libró  na 
itiiiadhanang  talagaiig   ¡lagaraliin. 

TEZ.  f.  Baint  na  niatiipís  at  ma- 
kintab     nang     anomán:     !Sló     naiig 


pinakalialigi,  at  :ji)'ai-,g  sinísilungan 
ó  tii!ii«-án  sa  páran.sj,  lálo  na  kiing 
panakón  nang  digmá.  Karaniwang 
tawaging  tienda  de  i^í/////íi/;a.  [[Kárang 
na  lona  mng  tnang.í  daoiig:  at  si- 
násabjng  Hacer  tienda;  ilagay  ans; 
kárang:    at    abatir   tiünda;   aliún   ó 


karaniwang  wikáin  «a  balat  iiang  tbaU  ang  kákano.  ||  Tinda'nan  nang 
damif,  ó  nangíinnmá:i. — Abrir  tienda. 
Magtayo;  ó  niaglagay  nang  tindahan. 
—  Quitar  ó  levantar  tienda,  f,  Mag- 
sará    nang    tindahan. 

'I'IENTO.  m.  Pagüpúhap;  pagkapS. 
|¡  Turikod    nang  ¡jiilubi.  ||  Tuto;  baii; 
yiBIO,  _^  lA.     a..3j.     Maiahiningá;     íngu.  i|  Hípr^;  sala!.  [|  Haaipás;  v.  gr. 
P^bayá;      tamad;     Binigyán  siyá  nang  dalawAng    ham- 
pas,   le   dio    dos   TIENTOS.  — A  tiento. 
mod.    íidv.    met.    ^..^\\m&\é,.~Por  el 
liento,    fr.    Sa    hipó;    ó    salal. 
TIERNO,    NA.    ^^\.    M.-Jambot. 


ñiukha   iiiing   tawo. 

TIBIEZA,  f.  Pagkamalahiniíígá; 
pagkamalakiikó.  ||  met.  Bágral;  ka"tá- 
maran;  kapabnyadn.  ¡1  Kalarnigán; 
katamlayhn  sa  pagrnarnahal  ó  pa- 
kikisania. 

TIBIC 
malíikukó 
anyáya. 

TIBOR,   m,  Giííi;  tupak. 

TIEMPO,  m.  Panahón.  II  Kapa- 
náhonan;    kasagsagan;    6    kasaks^an 


Ang    edad;    ó    manga    nilakarang     Bago;  aaríwa;  múrá  ||  Maramdamin. 


tabn  nang   ¡sá:  v.  gr.    Sa  hoong   pa- 


nef.     Magíliw;     maírog;    cariñoso. 


NAHÓN   nang   aking    búhay,    en    todo     =:de   corazht.    Malambc)t°  ang    piííó. 
¿/riEMPO  de  mi  vida.  \\  Maláon;    ma-     =:de  ojos.    Mapúngay  ang   mala. 


TIERRA,  f,  LiípayBayang  tinu- 
bCian.  II  BLÍkid,  \\  Ang  sanglibután; 
ang  mw\\^h,=:^ahertal.  Lúpang  bíta- 
^f:\^\.  =  adentro,  fr.  Malayo  sa  dhgat; 
paloob   sa    isang    Iilpá.    met.     Mábok 


luat:  V.  gr.  maluat  7ia7ig  hind'i  taya 
nagUkita;  tiempo  ha  que  no  nos  ve- 
ntos.— lí  tiempos,  mod.  adv.  Mana- 
k&naká;  maminsanniinsan. — con  tiem- 
po,  fr.    Maág:ip;  maaga. -?¿«    tiempo.     ^._ _..    ^    .„,^ ^,. 

fr.  Nang  ibang.pannhón;  bálangáraw,  sa    isang  negocio.-' Salir  á,  ó   salte 

—abrir  el   tiempo,   fr.    Magparnu'áng  en    tierra,    Ümahon    sa    d;ilatan. 

luminaw   ang  panahrfn;   lumígil    ang  TIESO,  SA.   adj,   Maíigás;    mala- 

lakás    nang    hangin    6    lamig    nang  tag.  ||  Naniínuid;    naninigas.  l!  Mala- 

pnmhón.—aconifldarse   al   tiempo,    fr...  ká.s  ang  katawán;  batibot-JIMatápang; 

Umayon    sa  nangyáyari:  ó    sa    lákad  bayani.  !l  Banaí;  mahigpit.  |¡  niet.  Ma' 

nang  panaiión.— íí  tiempo,  mod.  adv.  tigás    ang  ulo,    ó    ang  ugálí. 

S,i   panahón;   ó    sa   kapaniUuinan.=^  TIESTO,    m.    Rihinga,  ||  Lila;  ó 


vGooQle 


TU 

mase  tasan, 

TIFÓN,  m.  Ipüipong  masasal.  || 
Buhawi. 

TIJERA.  í.  Guntiíjg.  Karaniwang 
kung  gamitin  ay  plural.  ||  Pitas  nang 
biikid.  U  met.  Mapagsalitá  nang'  bü- 
hay  nang  may  búhsy.—B /te fia  ¿i/era. 
fr.  Sanay,  ó  maliksirg  gumupit. — met. 
Málakás  kuaiáin;  luliháng  rnasaliiíi-; 
ó  mapaniriíng  puri,—Ji^c/iar  la  tijera. 
fr.  MuISng  gupítíii  nang  gunting  ang 
anomán. — fr,  met.  Putlfn  sa  mahu- 
say;  har^ngio  ang  manga  kapínsa- 
láang  nakaáabala    sa  anüiiián, 

TIJERETA,  f.  dim.   nang  tijera. 
Gu'iling    na    maliit, 
-iXIJEK-ETADA.  f.  der.    nang   fije. 
'  rá.  Pinol  nang  isang  gupit  nang  gun- 
ting. 

TIJERETEAR,  a.  der.  n^m  ti- 
jera.  Guntíngín;  ó  gupitín  nang  giin- 
ling.  II  met.  Makialam  sa  gawá  nang 
¡bá,  na  panialir,lA:in  ang  di  náuukol 
sa    kaniyá. 

TIJERETEO,  m.  der.  nang  //- 
jera.  íngay  nang  gunting  kiin  igi- 
núgupit. 

TIMBRAR,  a.  Tatakán;    séllohan. 

TIMBRE,  m.  Talak.  ||  Tanda  ng 
pagkaginoo;  sagisag.  |[  met.  Gawang 
marangal,  na  nakapagbfbigay  'nuri. 
II  Tunog:  v.  gr,  Ang  tunog  noon  ay 
nakázviwili,  el  timbre  de  aquello  es 
agradable. 

TIMIDEZ,    f.  Tákot;    kadungiián. 

TÍMIDO,  DA.  adj,  MiUkutfn; 
diiiigó, 

TIMÓN,     m.    Úgit. 

TIMONEAR,  a.  náut.  P.imaha- 
láan    i:v.v   lígit,    ó    ¡uig    pagúgit. 

TIMONEL,  m.  der.  ~nang  //• 
mht,   y 


■  577  - 


TIM 

TIMONERO,  m.  der.  nang  timón- 
Ang'^umtíiigit  Sa    saksakyán. 

TÍMPANO,  m.  Isang  inatrumen- 
long  parang  tambol;  gimbal.  |I  anat. 
Salamín    nang    taitiga. 

TINA.  f.  Tapayang  malakí.  I| 
Kaang;  d  balsang  raalakf  na  gind- 
gamit    sa  pagtitíná,  at  sa  ibk  pa. 

TINADA,  f.  TalaksSn  nang  ká- 
!ir))'.  II  BuboRg  na  siiungán  nang  há- 
yop    kiin    masamá     ang    panahón. 

TINAJA,    f.  Tapayan, 

TINAJERO,  ríi.  der.  nang  tinaja. 
Magtatüpayán.  ¡|  I-.ugal  na  gagawán 
nang    tapayan,  ó    laiagyán    nító. 

TINAJÓN,  m.  dim.  nang  tinaja, 
Tapayang    munt!. 

TINIEBLA.f.  Dilim;  kadilimán. 
Karaníwang:  pliiral  kiin  gamitin.  || 
pl.  met.  Malabis  na  katnangmangán. 
II  Ang  maitines  sa  huling  tatlong 
áraw    nang    Semana   Santa, 

TINO.  m.  Tato;  tumpak;  tarós. 
[|  met.  Bait;  kabáitan.  -  Sacar  de  tino. 
fr.    Lituhín;    tulígín. 

TINTORERÍA,  f.  Tinaán;  ó  bá- 
hiiy    na    pinaglítinSan. 

TINTORERO,  RA.  n.  y  f.  Má- 
ninírá 

TINTURAR,  a.  Tináin.  |]  Tu- 
rnan nang  palakbó;  ó  mádalian,  na 
hiiag  niáuiluhaiig  mabiiti  ang.pinag- 
aralan.  ||  r.  Magáral  nang  pasalap- 
sap. 

Tío,  lA.  m.  y  f.  Amaín;  ali.= 
carnal.  Ang  ka;inlid  nang  aniá  ó 
iianí;   iná;   aniaing  buó. 

TIPO,  ra,  Hiilmahan;  parisán; 
iilirán. 

TIRABUZÓN,  m.  Panghiígol  ng 
tapó::.  [|  met.  Ku!ot  nang  biibok  na 
liabalisusó. 

75 


vGooQle 


TIR 


~S7S- 


TIÍ<ANÍA.  f.  Paraaraahála;  ó  pag- 
gobierno  na  waiáng  sinúsunod  na 
Icatuwíran  ni  regla,  kundi  ang  ka- 
looban  lámang  nang  nagpiipunó.  || 
Bagrsik;  bangís,  |{  met.  Ang  lanipá; 
na  halaga  nang  pagbibilí  nang  ka- 
lákal,    Uld    na  sa    patiahong    nag- 

TIRANO,  NA.  adj.  Ang  piniínd 
na  waiflng  sinúsunod  na  leyes  at 
katowiran,  kundi  ang  sariling  ka- 
loóban  lámang.  il  Mabagsik;  tnaba- 
ngís.  II  met.  Ang  nr.ángangalaka!  na 
lubháng  mahal  magbilí.  Sin&sabi  ña- 
man sa  aÜnmang  nks&,  ó  híÜg  nang 
loob  na  humfhila  at  sumíisupil  sa 
ating  púsd. 

TIRANTE,  p.  a.  nang  ¿trar.  Pu- 
múpuko!;  namiímukol.  \\  adj.  Banal; 
mahigpit,  II  m.  Ang  káhoy  na  tirante 
nang  báhay  ó  kamálig.  ||  Ang  ká- 
tad,  6  lúbid  nang  guaniicion  nang 
kabayo,  na  siyang  inihíhüa  sa  carro- 
^tfía¿a,  calesa,  etc.— íí  t iraníes  largos. 
mod.  adj.  Ang  ápat  na  kabayo,  ó 
dalaw^ng  parcha  ang  sinkaw  sa  ca- 
rruaje, at  dalawá  ang  cochero:  kan 
iisi  lámang  ang  cochero  at  dalawáng 
parcha  ang  sinkaw  ay  tinátawag  na 
á  guias. 

TIRANTEZ,  f.  Kahabánn.  l|  Ka- 
higpitang  malabis. 

TIRAR,  a.  Itud'á;  itulag;  ihagis; 
ípukol;  etc.  II  n.  MámLikhíl;  maculad 
ang  isang  bágay  sa  iba.  Láidns  sa 
ktílay  karaniwang  sabihin.  ¡|  a.  Higi- 
-  tín;  huitín.  ||B;itaUiii;  hilahin;  !>¡w:i?tii. 
I)  Banátin.  II  Paraanin  sa  bacitkán  ang 
gintó,  pilak,  etc.  at  nang  maging 
hilo.  II  Faputukín  ang  baril  ó  ibang 
armas  de  fuego.  \\mti>  Itapon;  aksa- 
yahín   ang  salapi  ó  pagaáti.  Karani- 


TIR 

warig  líUn^'  sabihin  ay  tirar  d  la 
calle.  II  Guniühit;  v.  gr.  Tirar  línea; 
lirar  una  raya.  ||  n.  Lumiko;  pu-  ! 
míhil;  at  niwiwiká  Pagdating  sa  ga- 
yong  lugal,  lumiko  ó  pumíhit  pó 
Kayó  sa  kanan,  en  llegando  á  tal 
parte,  tire  V.  Á,  hacia,  po^lade-  ; 
recha.  ¡|  r.  DiimaUíhong;  sumugbá. — 
Ir  tirando,  fr.  Mabiíhay;  magdaán 
nang  katatagán. — Tirar  la  oreja  á 
Jorge,  fr.  met.  Magsugal. —  Tirar 
coces,  fr.  met.  y  fam.  Magsasalita 
nang  kahangalán. — Tirar  de  la  ca- 
misa. Hílahin   sa  baló. 

TIRITAR,  n.  Mangaligkig;  raa- 
ngataI-=  de  /rio  Mangaligkig  nang, 
6   sa    ginaw. 

TIRITÓN,  ra.  fam.  Pangangalíg 
kip;  pangangatal.  sa  ginaw. 

TIRO.  m.  Pagpiikol;  pukol  II  Ba- 
kás  nang  támá  nang  pukol.  |)  Pulok 
nang  baril.  ||  Líiyó  nang  atiot  nang 
putük  nang  armas.  ||  Tirante  nang 
guarnicihn   nang  kabayo. 

TIRÓN,  m.  Bago;  6  baguhan  sa 
isang  arte,  ojício,  etc.  |1  Pagbátak 
nang  biglá  at  matakás;  baltak— ¿Jí  «« 
tirón,    fr.    Paminsan. 

TIROTEAR,  n.  Magpaputok  ng 
sunodsunod  nang  batí!;  ó  magputu- 
kan    nang  ba  ril. 

TIROTEO,  m.  Pagpupiítukan  ng 
baril. 

TIRRIA,  f.  fam.  Higantí.  |Í  Poot. 
TITUBEAR,  n.  Huinina  ang  tayó; 
bumuay.  Karaniwang  sabihin  íikol 
sa  táhay.  |1  UinutaUítal;  umunounó; 
umnrituiit  sa  pjngungúsap.  ||  met. 
Magalangán;  madung6.=í«  salir. 
M.iíialang'mg    umalfs. 

TITUBEO,  m.  Pagkabuay.  ||  Pag- 
un<5:  ó   pagkaulal.  |1  Pagaalangán. 


vGooQle 


Toe 

TIZNAR,  a.  Pahiran  ang  isa  náng 
anomang  kúlay,  láló  na  nang  líling 
6  tinta;  bulingbuüngín.  ||  met.  Siráan; 
dungisan    ang    puri    nang    kápowá, 

TIZNE,  m.  Úling  nang  kawáli, 
palayok,  etc. 

TIZÓN,  ni.  Ddpong;  agipíj.  ||  met. 
Dongis    ó    kasiilan    nang    puri. 

TOBILLO,    ni.    Bukongbúkong. 

TOCADOR,  RA.  m.  y  f.  Má- 
nunugtog.  II  m.  Talukbong.  ||  Mesa 
na  may  salamín  at  iba  pang  kasan- 
kapan  sa  pagsusuklay  at  paggaga- 
yak  nang  manga  babayi  at  gaydn 
din  ang  táwag  sa  sitid  na  kinála- 
lagyan  nitó. 

TOCAMIENTO,  ni.  Paghípó;  pag- 
damá.  I|  met.  ICatog;  tugtog  nang 
ioob. 

TOCAR,  a.  Hipuin;  damahín;  sa- 
langín;  saiatín.  ||  Tugtugin;  6  tumug- 
tog.  11  Piikawin:  v,  gr.  Pinúkaw  nan^ 
Bios  ang  kaniyang  púsd.  Dios  tocó 
Sil  torazón.  ||  Bangitín.  [|  Suklaín  ang 
buhok,  na  piimuühan  nang  listón, 
etc.  II  Bunguín.  ||  n.  Máaboy;  raátun- 
kol  sa  isa  ang  anomán.  ||  Sumági;  ó 
magdaán  nang  sandalí  sa  ¡sang  lu- 
gal.  II  Maging  katunkulan  nang  isa 
ang  anomán:  ó  mátoka  sa  isa  ang 
anomán,  ¡I  Mátamá,  ang  anonaán  sa 
isá.=('/a  herencia)  ¿t  alguno,  Máa- 
boy (ang  mana)  sa  isá.=fl  muerto. 
Umaguniás;  duraublás.=2«  alguna 
parte.  Magdaang  sandalí;  sumági  sa 
alinmang  lugal.  (|  r.  Magsuot  nang 
gorra;  magpanyó.HMíigsuklay;  magliií- 
say;  gumayak.  n  Maghípiíkn.  [|  0ama- 
hin    ang  sariü. 

TOCAYO,  YA.  ra.  y  f.  Kanga- 
lan;    kilagyo. 

TOCINO,  m.  Karnc   nang   báboy 


579  — 

TOÜ 

na  inasnán.  L^Io  na  ang  taba;  II  met 
Tawong     marumí  at    nakasüsüklam. 

TOCHEDAD,  f.  der.  naíigli/círAíí. 
ICahangalán;  kabastusán. 

TOCHO,  CHA.  adj.  Hangal;  bas- 
tos; tnangmang. 

TODAVÍA,  adv.  de  raod.  Baga- 
mán; gayón  man:  v.  gr.  Sinisi  siyá 
nang  malabis  at  gayón  man  ay  hindl 
nagbago;  le  riñó  mucho  y  todavía 
no  se  enmendé.  \\  Pa:  v.  gr.  Nagdag- 
dag  PA  nang  ápat  na  piso;  añadió 
TODAVÍA    cuatro  pesos. 

TODO,  DA.  adj.  Lahat.  i!  Páwa; 
dilá;  bud.  |)  Piilds:  v.  gr.  Ang  aláhas 
na  ilo'y  pulós  na'  ginió,  esta  alhaja 
TODA  es  oro.  \\  Tuwi;  báiang;  v.  gf. 
Kumikita  nang  walong  pise  bAlang 
tingó  ó  TOWiNG  lingh,  ganaba  ocho 
pesos  TODAS  las  semanas.  \\  Alinmáh 
Si'noman:  v.  gr.  alinmAn  6  SÍNOMANg 
babaying  mabatt  ay  iginágalang  nang 
lahat,  TODA  mujer  virtuosa  es  respe- 
tada de  todos.  II  na.  Kabiidan;  kapisa- 
nan. —  Con  todo  eso;  con  todo  es(6. 
raod.  adv.  Bagamán, — del  todo.  raod. 
adv.  Buó.— Zí¿  iodo;  en  todo.  mod. 
adv.  Lahatiahat.— OTe/é^íí  en  todo,  ít, 
Lumahok;   humá'6   sa    lahat. 

TOLDO,  m.  Tambil;  kárang;  ku^ 
landong  na  panábing  sa'  áraw;  tolda. 
II  met.  Pagmaraarikit;  pagmamagaling. 

TOLERABLE,  adj.  Matítiis;  ma^ 
paráraan, 

TOLERANCIA.  í.  Pagbabalá;  ka- 
tiis^n.  II  Pahintülot  at  pagpaparaán 
nang  manga  bágay  nai  hindl  dá-pat 
tiisfn,  at  karampátang  parusahan 
ang  gumágawá. 

TOLERAR,  a.  Tiisin;  bataWn; 
alintanahin.  [|  Paiaaiiin. 

TOMA.    f.    Pagkuha;  pagtangap.[| 


y  Google 


—  5Sü  — 

TOM  TON 

Pagsalíikay;  pagágaw    nang   isang  bá-  suiíiála'í;  toiiaü    el    libto,   magáral, 

hay,  báyati,   etc.  sa  kainay  nang  kná-  ^-s..-^á  pechos.    Daiud;iiniiig  inalabis 

way.  Ij  Aiig  danii   nang    anouKing  na-  sa    loüb     ang     arHiUiáii;     pagsümaki- 

kíikulia  sa  isang   daiíipot,   ó  ii)¡níb¡-  lang    luijhá;    in^ilaUiííng    IudIki    ang 

gay  6  iuíinom    náiig     panliiisafj.=í/¿  ¡sang     agravioiig    tiiianga}).  ==(^3/'í'    su 

razón,  Aiig   paglalaiida;  ó    pagsusü-  prolccciún.    Kujjkiipín.  ^<:<?«    las   ma- 

lat  sa    librorjg    tandáan  nang   manga  nos.  Daiiiputín  nang  kamay;  sumíibó 

siílat,    kuenta,    "etc.  [¡  int^rj.  O;  abot;  nang  kunay.-^w /«J  ?«a«í'í.  laakaraay 

kuha.  na  !iawakan.=t7///-tr  las,  manos.   Suií- 

TOMADOR,    Ra.  m.    y    f.    Ang  gabán    nang  waUng  abogabog,  ó  wa- 

kuiniiha;  ó  luniangap  nang   aiioiiián.  láng  anoano;  salakayin;  agawing  big- 

TOMAR.     a.     Sungabán;    kuiiin;  \'A.-=(á   un   niño}  de,  por   Li   mano. 

danipulín.  II  Tangapí;i;  sahurin;  V.  gr,  Tagnán  (ang  bátá)    sa    kamay.^f'd/ 

Tanüapín;  ó  ^.MiM'^m  ang  báyad,  10-  niño)    en   brazos.    Kiliki-i    ang  bátá. 

MAR   el  pago,  II  Salakayin;    agavvin   jia  ^=.de  la   mesa.    D.unpuiín;    kunin  sa 

dahás  ang    alinmang  kiítá  6  ciudad,  ra-sa.=í«  mala  paric,    Intiadihín;  ó 

II  Kung   kasama    nang  ngalan    nang  ipalagny  sa    m.\':,íi\\\k.=  por  dicha   al- 

pagkáin,    ang  kabiiiiigLi'y  ku.iiáin    6  gima  cosa.  Aiüiig  kapalaran  a;ig  ano- 

UMiNOM    NOON    V.    gr.    KifwÁirí  nang  man.  II  r.  Kaiawangni. —  Tomarse  con 

agahan    6    almusal,    tomar    un    des-  alguno.  i<.  Makipagáway  sa  kápowá. 

ayuno;    uminom    nattg    isang   basong  Tomarse    del   vino.    fr.    M.iglangó.  '^ 

iübig,  TOMAK  un  vaso  de  agua.  \\  ratl.  con,  por    la    humedad.     K,;iiawangin 

Inündihín    ó    ipalagayj  ang    anonián  sa    lamig.-=</¿    orín.    Maubos    sa  k:(- 

áyon  sa  pagkámasid  ó  kiiiong  sarili.  iáwang;  o  kalaw.ingin. 

II  Kunin;  6   umitíti;    nakawin.  ||  Bu-  TOMATE,    ni.    Bunga   nang    ka- 

niilf:  at   niwíwíká,    sa  plaza  layo  kí-  malis. 

Bin  nang  lamangkati,  en  la  plaza  to-  TOMATERA,    f.    der.    nang    lo- 

MARÉMOS  carne.  \\  HüW.uán;    parisan:  7iiate.    Púnó    nang  kaniatis. 

at  sinásabi,   Howar.án  6  parisan  ang  TONO.    ni.   Tíngig;   tunog  nang 

mañgá  kilos  nang  isa,  tohar  los  mo-  boses.  |j  Paraang    sanii    nang    pagsa- 

dales   de   uno.  \\  Kiing    kasama    nang  salilá.  ||  KÜos  na  sarili.  ||  raet,  Lakás; 

norabreng  nagbúhat  sa    verbo   o    de-  bagiíik,— ^a/ar   el  lono,    fr.    Magpn- 

rivado  nang  verbo,  ay  nagsááaysay  ng  kabábá    at     pabiníihod.,    p.igkatapoi 

kahulugán    nang    verbong  pinangali-  míigsaátá    nang     may    kapalalfian.-^ 

ngan  ó  pinagbubatau:    v.    gr.    Mag-  Mudar  si  tono.   fr.  Baguhin  ang  sá- 

pahiñgá,  TOMAR  descanso,  na  kaísá  ng  litátuí;    ó    ibahíii    ang    paraán    nang 

.descansar.  II  Kun  ang  kasaraa'y  nom-  pagsasalilá. 

bre   ó   ngáian  nang  anomang  kasan-  TONTADA,  f.    der.    nang    ¿onlo. 

kapan,    ang    kahtiluga'y  guniawá    na  Kanlnlán;  kaungasán. 

gamitin  ang  bágay    na   yaón;  ó   gu-  TONTEAR,    n.  Gumawá,  ó  mag- 

mawá  nang  bágay  na  pinaggágamitan  aalitá  nang    kaungasán. 

5a   kanitá;   v.   gr.   Tomar    la  pluma  TONTEDAD,  f.  der.  ng  ionio,  y 


vGooQle 


-S8i- 


TON  TOR 

TONTERA,  f,  der,  nang  tonto,  y  buinaiiiktol:.  |1  Uinásiiw;  ó  raasírá  ang 
álak  II  Magkiílang  sa  ipinang&kó,  dá" 
¡lil  sa  paglíngap  Sa  iba.  |[  AXagbago 
nur.g-  \iw¿\.-^ i.  ^Torcer  la.  vista,  fr. 
Magduliiig. — Torcer  al  cuello  á  algu- 


TONTERÍA,  f.  der,  n-i.í\-¿  tonto. 
Kabaliwán;    kAlnngdJn;  kanlulán. 

TONTO,  TA.  ailj.  KLUig.il;  ungás; 
lilol;  tanga. — 'í  tontas  y  á  locas,  mod. 
adv.  Pagulogulój  piíuiüluiol;  waláng' 
tuto. 

TONTÓLOGO.  m.  fam.  Teólo- 
gong   mangniany. 

TOPAR,  a.  luEiipog;  iiintog;  ibu:i 


fr.    Piítaín. 

TORDO,  DA.  adj.  May  pintang 
putí  at  itiiii;  kulakiing.  Itinátawíig 
aa    kabayo. 

TORETE:    m.    dim.    nang    ¿oro. 


go    nnrig    malakás    ang    isang     bágay  Buló    nang  baka.  I)  met.  y  faro.  Bágay 

áa  iba.  jl  MáCíikid,  |¡  Má.siiiiipOng;  tná-  nu  niabigat    at  mahírap  isipin.  ||  Bu- 

bonguan;  rnátaunan.  '|  ii.  Máuiitog  ang  lüngbúíungan;   sabísabí. 
ulo.  II  Magsúag:an,  iáló  na  ang  manga         TORMENTA,  f.    Sigwá;  unos  na 

tiipa.  II  Mátisod.— T'ú'/'í  donde  tope.  íí.  tnay  hátong   kidlat    at  kulog.  ||  Bag- 

Tumáajá  kuu    yaan  tátamü;   luniabás  yd.  ||  met.     Kasaüwaang   pálad.    Pag- 

ang  kálalabasati.=£"t'«,  contra,  en  un  kakaguló  nang    bayan. 
poste.    Máuíiiog;    niábangá  sa  i^ang"        TORMENTO,    m,    Pagpapasákit. 

haligi.  JiSakit;  "híiap;   dálitá.  |I  Pabákit.||niet. 

TOPETÓN,  ra,    Unlag;  ó  umpog.  Hinagpís    nang    loob. 


II  Pagkakámnpüg. 

TOQUE,  ni.  PaghípO;  pagsalat.  \\ 
Pagtuglog    nang  anomün.  II  Piígiíri. 

TORAZO.  in.  aum.  nang  toro. 
Torong    malakí. 

TOKBELUNO.  m.  Ipoipo.  I|  met. 
Kasagariáan  nang  niadlang  bágay  na 
paminsang  dumating.  ||  fam.  Tawong 
nápakakaros  at  waláug    tato, 

TORCER,     a.     irreg.    pies.     ind. 


TORNABODA,  f.  Araw  na  su- 
munod  sa  pagkakasal.||Ulíiig  báhay 
nang  ikhiasal. 

TORNAR,  a.  haúÜ,.  ¡baiik.  I| 
Bagiihin;  uUtin.  ||  Ktiti  kassm'á  sa  hu- 
lihán  niya  ang  preposición  k,  at  isang 
infinitivo  nang  ibarig  verbo,  ang 
kahaluga'y  ulitin  ang  4cahulugán 
nitó.  V.  gr.  TOKNAK  k  salir,  mulÍng 
umalis;     tornar     á    volver,    mulíng 


tuerzo;    tuerces;    etc.;  imperat..  tuerce     bumatik.  ||  n.    Buitiidüc    sa    pinangaü- 


tusrza  él;  torzainos;  torzsis;  tuer 
zan  ellos:  subj,  tuerza;  tuerzas;  etc. 
Piüiiín;  lubirin.  {|  Baliiktutín;  piü- 
pitin.  ¡I  Ikíliiig;  iliiiís  ang  kataWfáti. 
II  Lmiiiko:  v.  gr.  lumikó  sa  ka- 
nan,  tokcek  á  la  derecha.  ||  iiiít, 
Bagühiti  ang  pasiyá  nang  ioá,  na 
lamuyuting  pagpayuhan.  ||  met.  Su- 
miíisay  sa  daan  nang  katowiran.  l| 
Ligyán  nang  masamáng  kahuiugán 
ang  anomán,  ||  :.  Pumilipit;  mapilípit; 


ng.in.  II  Kan  kasama  aa  hulihán  niyá 
ang  preposición  pOr  ang  kahuiuga'y; 
ipagsasgalang;  i  pactan  gol,  =<í  las 
andadas.  Manadli  sa  vicio;  6  sa  nía- 
saniáng  kaiígalian  na  tila  iniwan  na. 
=:de  Pampanga.  Bumaük  na  mangá- 
liiig  sa  K.apangpángan.=/£Jr  ^¿  í'íi/c. 
Pagbalíkán    ang    sukl!  ó  ang  labis. 

TORNEADOR,  m.  der.  nang  tor- 
no.  Manglalálik. 

TORNEAR,  a.  der.   nang  torno. 


vGooQle 


TOR 

Lalikin;  ó  luniálik.  ||  n.  Magpalíbid 
na  lakariii  ang  ¡sung  lugal,  |¡  Maki- 
paghániok    sa    iaang  torneo. 

TORNERO,  m,  dec  nang  torno. 
Míuilaláiik,  II  Mangagawá  nang  lali- 
kán. 

TORNO,  m.  raaq.  Molinete  na 
panguás  nang  mabibigat  na  bágay. 
Lalikin.  ||  Sulirán,  ||  Ikit;  ó  pagíkit. 
(1  Tabiang  mabílog.  na  niay  pitak- 
pítak  na  patindig,  na  iniláiagay  sa 
isag  butas  ó  bintaná  nang  pader,  aC 
doon  iniláiagay  ang  Ibig  ipások  ó 
ilitbas,  na  hinüi  nákikiía  arjg  ta- 
wong  nasa  kabilá.  Gámit  sa  manga 
•báhay  nang  monha,  bílangüan,  etc. — 
en  torno,    niod.  adv.  Sa    palíbid. 

TORO.  m.  iiákang  babayagíií  na 
bindi  amak,  ó   hindi   manso. 

TORPE,  adj.  Mabágal;  kiml;  du- 
ngó.  y  Manálay.  ||  rnüt.  MapuroS  ang 
íaip;  niangmang;  tungak. 

TORPEZA,  f.  Kabagalan.  ||  meL 
Kam  ang  mangan;  kapurulán  nang  ísip. 
(I  Hálay;  kahatayan;  kalibugan.  [j 
Gawáng  raasamá;  kamáliang  maiaki, 
II  Kapangitan;  kuwalán  nang  ayos; 
kawaiang    pinagara  an. 

TORRENTE,  m.  Batís.  ||  Báhang 
biglá  at .  malakí.  ||  Ang  bos^s  na  ni.i- 
lígong  ó  bagul  ang  tiiiiog.  ||  met. 
Kasaganáan  nang  manga  bágay  na 
paniinsang  iiangyáyarí  ó  dumáratíng. 

TORREZNO,  m.  Kahíwáig  to- 
sino  na   p'ipiriíuhin,  ó    piriló  n;t. 

TÓRRIDO,  DA.  adj.  I.ubl.áng 
maínit;  ó  nakasúsupok.  Sinás^ibi  sa 
lugal  na  nátalapat  sa  dáanun  nang 
áraw,  na  nasu  pagiiau  naiig  da¡a- 
wang    trhpico. 

TÓRIOLA.  f.  Kaiapati;  na  nía- 
Uit   sa  kaugalíin. 


—  582  — 

TOS 

TORTUGA,  f.   Pagong;  paWikan. 

TORTUOSO,  SA.  adj.  Paiikó- 
likó;    pasiiotsuot.  [|  Bakóbakó. 

TORVO,  VA,  adj.  Matigás  ang 
muktiá;  mabagsik  tíiingin;  matallm 
ang   mata. 

TOS.    f.   Ubó;    dáhak. 

TOSCO,  CA.  adj.  Magaspang; 
bagoi.  II  met.  Bastos;  waláng  pinag- 
aralan;    ugáling    párang. 

TOSEGOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
tos,   Maiíbiihia;    madahakin. 

TOSER,  n.  Magubó.  ||  Dumáhak; 
lumikhira. 

TOSQUEDAD,  f.  der.  nang  tosco. 
Kagaspatigán.  ||  Kabastosán. 

TOSTAR,  a.  irreg.  como  acordar. 
Isaiigag;  ibusá;  ihaw.  ||  Tayantaogín; 
idaracig.llíhalabós.  N  r.  Matayangtang. 
[|  MLiiniraijg  liibhá  nang  áraw;  ma- 
ngitim  sa    áraw. 

TOTAL,  adj.  y  s.  m.  Boó;  la- 
hat;    bilog;    kabilugan. 

TOTALIDAD,  f.  der.  nang  total, 
Kübuóan;    kabilugan. 

TOTALIZAR,  a.  der.  nang  to^ 
tal.  Biióin  ang  maráming  bágay  na 
p^igisaliíri. 

TRABACUENTA,  f.  Kamálíang 
nakagiíguio;  ó  pagkalímang  sa  pag- 
bílang.  II  met.  Pagtalalo;  pagkakáa- 
iit. 

TRABAJADOR,  RA.  m.  y  f. 
der.  n.ing  trabajador,  Ang  maga- 
araw.  [|  Masipag  gui'nawá;  masigiá. 

TRABAJAR,  n.  Gumawá;  ku- 
niimot.  II  muc.  Magpumílit;  magslkap. 
II  a.  GdWÍn;  husayin  ang  anomán. 
II  met.  Balisahin;  guluhín. — Traba- 
jar la  tierra,  fr.  Linangín;  sakahin 
ang  ''\\[>'í.~Tra/>aJar  como  un?f:gro. 
íe.  Gumawa  rig  waláng  tígil,    maging 


y  Google 


-5S3  = 
TRA  TEA 

áraw  at  gati;  h  magtrabahong  parang  TRAER,  a.  irreg.  ger.  ¿rayendo:  p- 
alipin.^^-á  destajo,  fr.  Gumawa  nang  p.  traído:  itij.  pres.  yo  traigo: .  ■^eixi ■ 
páÍt¡awan.=(í,/or/í);-«íi/.  Magtrab^ho  traje;  fryisle;  trajo;'  trajimos;  irajis- 
nang    araw,   ó    h>riialan.=¡¿'í'     sastre,     teis;  trajeron:  imperat.  traiga  él;  trai- 


Magsasttfe  ==en  ojicio  de  carpintero. 
MaganUtage.==^ííra  comer.  Giimawá; 
masftrabaho  at  nan.g  kiimáin- 

TRABAJO,  m.  Gaw3.  |!  met.  Sa- 
kit;  hlrap;  dalambáti.  |¡  pt.  Kasala- 
tán;    karukhaán. 

TRABAJOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
trabajo.    Mahírap;    masákít. 

TRABAR,  a.  lugnay;  ¡tambal; 
ikatnig.  II  Lagyín  nang  kaabala- 
hán  ó  salabid.  i)  Biimábag;  iimáway. 
II  met.  Makipagulo;  tumakap.  Nga- 
yon      kun    sabihín    ay:     trabarse  ó 

TRABAR    DE    PALABRS. 

TRABAZÓN,  m.  Pagk^káugpong; 
pagkakálapat;  pagkakilkulia. 

TRABUCAR,  a.  HalÜín;  gusalfn; 
bukalkalín  ang  pagkakásalansan;  ó 
háiiay  nang  anomán.  ]|  met.  Guluhín 
ang  anomán.  \\  r.  Mámalí  sa  pagsa- 
salitá  nu  iba  ang  másabi.  =  ¿«  ¿d  </«- 
puta.  Malitó;  máraall  sa  pakikipag- 
ta!o. 


gamos  noíotros;  traed  vosotros;  trai- 
gan dllos:  subj.  pres.  traiga;  traigas; 
etc.  imperf.  trajera;  traería;  trajese; 
etc:  fut,  trajere,  etc.  Taglayin  6  magta- 
glay;  dalhín  dito:  v.  gr.  dalhín  mo 
RITO  a?ig  súlat  at  ibibigay  ko  sa  iyó 
ang  sagot,  trae  la  carta  y  te  daré 
la  respuesta;  pagparito  mo  ipakitag- 
GLAY  MO  RITO  (j«g  bárd  ko,  cuando 
vengas  trae  mí  camisa;  taglav'  ko 
ang  salawaly  traigo  el  pantalhn.'^^ 
á  casa.  Dalhín  dito  sa  faáliay;  dal- 
hín sa  bi\\í^y.=consigo.  Taglayin;  dal- 
hín sa  katawán.=i/í¿  campo.  Kunin 
sa   biíkíd    at  daihín    dito. 

TRAFAGAR,  n.  Mangalákal; 
magbaliwá-;. 

TRAFALMEJO,  JA.  adj.  Ba- 
yani;  matápang, 

TRAFICACIÓN,  f.  der.  nan^ 
trajicar.  PangangaUkal;  pagbabaliwás 

TRAFICANTE,  p,  a.  nang  tra- 
ficar,  y  adj.  MagbabaUwás;  m&nga- 
ngalakal.    Madulás  na  sustantivo  kun 


TRADICIÓN,  f.  Pagkakásalinsa 

ling     waláng    patlang    nang    manga  ganiitin. 

áral,    balita,    at  kaugaÜan    sa   manga  TRAFICAR,  n.  Magbaliwás;  ma- 

tawong  nagkáliatihaiüíng  nal-jiíhay.  ngaifikal    ó    magvv.>']e.=en  soffiÓreros. 

TRADUCCIÓN,  f.  der.  nang  tra-,  Mangalákal   nang  sonibreto.=fí?M  su 

ducir.    Paghuhiítog  nang  isáng  w(ka  empleo.    Ipaghíinapbúhay     ang     kani- 

sa    il:á,  yang  katnrknbn. 

TRADUCIR,   a.  irreg.  como  con-  TRÁFICO,    m.  Pagbabaüwb;  pa- 

ducir.   Ihiilog  ang  isang    wíká  sa  iba.  ngangalákal, 


II  me!.     Saysayln;     paliwanagan.  |1 
Ibahín;  baguhin.  ||  Mabúlog  sa  ibang 

wíka. 

TRADUCTOR,  RA.  m.  y  f.  Ang 
naghiílog  nang  isang  súKlt  ó  libró 
sa  ibáng    wiká. 


TRAGADERO,  m.  der.  nang/ra- 
go.  Lalam Lilla n;  gulonggulungán.  ]| 
Biit.is   na    hiimíhitít  ó    kiimákain, 

TRAGADOR,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang  tragar,  m.  Malakás  knmáin; 
mntákaw. 


y  Google 


TRA 

TRAGALDABAS,  m.   fam.    Ma- 

lakils  kumáin;  masíbá;  ó  lubháiig  ma- 
tákaw. 

TRAGALEGUAS,  ni.  Tawong  lá- 
gÍDg  pasLigodbiígod  kung  luniákad;  ó 
nialakis  láiakad  na  madating  ma- 
karating  sa  ibang   lugal, 

TRAGAR,  a.  Lur.luiiín;  lainunin 
nang  mádalian.  \\  Kumáin  nang  ma- 
rami  at  niádalían  na  !i;ilos  hindí  na 
nginüiiguyá.  II  niet.  Hijíiipin;  larnunín 


■  S84  - 


TRA 

h^n    nang  gálit. 

■TRAMONTANO,  NA.  adj.  Nasa 
kaljÜá  nang  bundok;  ó  tagá  kabÜá 
nang     hnndok, 

TRAMONTAR,  n.  Kumabiiá  ng 
bntidok;  ó  pasakabílá  nang  bundok. 
;i  a.  Patakasiii;  palayuín  sa  anomang 
pangánib;  iligtái;  ang  kápuwá.  ||  r. 
Tmii  a  kas ;    1 11  m  ayÓ. 

TRAMPA,  f.  Silo;  bftag;  patibong; 
"  Ang'    pinló     sa     ibábaw     nang 


mng  Hipa.  (I  r.  Magkunowaring  nindi     yungib.  ¡1  Dáyí;    Uhng.  —  Caer    algu 


alam  ó  di  nápapansin  ang  anomán 
láló  na  kyn  bágay  na  masakir  ó 
dápat    danidarain. 

TRAGAZÓN.  IV..  Kasibáan;  ka- 
lakawan, 

TRAGO,  m.  Lagok;  6  kalagok  na 
túbig,  álak,  etc.  I)  inct.  Pigh.-iii;  síi- 
kal  nang  loob;  kasaliwáang  pálad 
na  mahírap  dálifáin.— ^  tragos,  mod. 
adv.  Uniiunli;  dahandalian. 

TRAGÓN,  NA. -adj.  Malákaw; 
niasíbá. 

TRAICIÓN,  f.  Kaliluhan;  kasu 
kabán. — á  tfaidón.  mod.  adv.  Pa- 
lihim;    pasukab, 

TRAIDOR,  RA   adj.  Sukal.;  lilo. 
TRAIDORAMKNTE..adv.  de  ni. 
Pasukab;  paliliira, 

TRAJE,  m.  Pananamit.  jIJsang 
kasuotan<(   hustó. 

TRAJEAR,   a.    der.    nang    itaje. 

Damián  ang    isa    nang  k.irampátan. 

TRALLA,    f.   Lúbid    na    pansdga 

sa    háyop;    tálj   nang    timb.\.    etc.  ¡I 

Ang   liíhid    u-íYiz  láriko, 

TRAMON'JÁNA.  f.  Hanging  ca- 
balas ó  liilágá.  |¡  Sábalasan;  ¡iflag^áan. 
II  met.  Kapalalúan.— P^n/ír  la  ira- 
monlatia.  fr.  mt-t.  Mahibang;  ninbi- 
liw;  ó   magdilim   ang  ísip  sa    kalak- 


no  eJi  la  irampa,  fr.  mei.  Malalangán 
mádakip  sa  .  \á\^w¿.—  Llevárselo  la 
trampa.  U.  fam.  Masíiá;  ó  masáyang 
ang  anomán, 

TRAMPEAR,  n.  M^nfibá;  majie- 
kas.  II  a.  Sni;íkin;  subáin  ang  kápuwá. 
TRAMPISTA,  pdj.  deiv  nang 
trampa.  Mánunubá;  magdaráyá;  te- 
kas.  Ginágamil  namang  parang  sus- 
tantivo. 

TRAMPOSO,  SA.  adj.  dr-r.  ng 
trampa.  Mánunubá;    magdaráyá. 

TRANCA,  f.  Pangáling;  káling. 
kalsó;    trangká;    lalások. 

TRANCE,  ni.  Ang  Jugal  na  ma- 
higpit,  ó  mapar.gánib  nang  anomang 
))ang3'ayari;  pang^nib.  |l  Kalágayang 
kinádüroonan  nang  ísá.  ||  Ang  kalk- 
gayan  d  panahbn  nang  búhay  na 
kalapií  na  nang  kamátayan.  — ^  todo 
tra7ice.  mod.  adv,.  Sa  paano  niang 
paraán. 

TRANQUILIDAD,  f.  Kataliimi- 
kan;  kapanaf,agí:n.  ||  rnef,  K-itiwasa- 
yán    náng    loob;    k  itahiniikan     nang 

pífSO. 

TRANQUILIZAR,    a.   Paiiwasa- 

yin  ang  k-iloüban  nangkápowá;  píiya- 
p.iin.;  iiiw.Hay;  paíahimiki.'í  snfr  .'.íío- 
niáng  galó.llr.  Pumayápá;  tumahímik. 


y  Google 


TRA 

TRANQUILO,  LA.  adj.  Tahímik- 
panátag.  [|  met.  Paliígay;  lagay  na 
loob.  []  Mahmóng-  kalooban. 

TRANSBORDAR,  a.  Ilípat  na 
kunin  sa  isang  sasaky^n  at  dalhín 
sa  iba.  !i  r.  Lumfpat  sa  ibangsasak- 
yán. 

TRANSEAT.  loe  lat.  SLÍlung; 
siyá. 

TRANSEÚNTE,  adj.  Nagdáraan, 
ó  naglálakad   na   tagá  ibang   bayan. 

TRANSFERIR,  a.  ¡rreg.  como 
setiHr.  Ilfpat.  n  for.  Isalin  sa  iba  ang 
sariling  kapangyarihan,  ó  pagaáring 
sariíi.  II  Palumatin.  |¡  IpagpaUímat;  ó 
itáyong  ang  dápat  Xfx?iá^\\{n.=^( alguna 
cosa)  á,  en  otra  persona.  Isalin  (ang 
anomán)  sa  iba. — Transferirse  de 
una  parte  á  oha.  Luinípaí  biíhaí  sa 
isang    lugal  at    pasa    iba. 

TRANSFIGURARSE,  r,  Mag- 
malikmátá;  magbaiat  kayó;  magibá. 
=en  ángel.  Maging  Sngel;  magmiik- 
háng    ángel. 

TRANSFORMAR,  a.  V.  TRAS- 
FORMAR. 

TRANSFREGAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  Kuskusfn  na  pabilingbilirgin. 
Ginágamil   namang    parang  recíproco. 

TRANSITAR,  n,  Magdaán;  du- 
maán;  maglakbay  hix^n.u.— por  alguna 
parte.  Magdaán  sa  anoniang  lugal. 
=/£'/-  la  /íVrra.  Mabúhay  dito  sa  ifipá. 

TRÁNSITO,  m.  Paglípat  sa  ibang 
luga!.  II  Paglalakbay.  ||  Ang  táning  na 
lugal  na  hintítan  6  páhingahan  sa 
pagialnkiid.  n  Ang  lugal  na  dinádaa- 
nan  nang  p.iglipat  sa  ibang  luga!.  [| 
Paglípat;  pagbago.  i]  Pagkamatay  ng 
tawong    banal. 

TRANSITORIO,  lA.  adj.  der. 
nang   tránsito.  Natátapos;  naiíutas.  ü 


585- 

TRA 

Madalíng  makaraán  ó  matapos. 

TRANSPONER,  a-  irreg.  como 
poner.  Ilipat  ó  ibago  nang  lugal.  || 
Pagpalitín;  guluhln.  ||  r.  Mawall  II 
Mákatulog.  |[  Lumubog  ang  áraw  6 
ibang    astro. 

TRAPACEAR,  n.  Mandáyá;  ma- 
nekas-  ||  Mangbfró;  manghiyá, 

TRAPACERÍA,  f.  Dáyá. 

TRAPACERO,  RA.  adj.  Mag- 
daráyS. 

TRAPACISTA,  adj.  Magdaráya. 
II  Sinungáling. 

TRÁPALA,  f,  Ingay  nang  siga- 
wan,  ó  pádiakan. 

TRAPERÍA,  f.  der.  nang  trapo. 
Kapisanan  nang  maraming  basaban; 
ó    lugal   T'X   binibilhsn  nang  basahan. 

TRAPICHE,  ni.  Kabiawan:  áli- 
lisan. 

TRAPICHEAR,  n.  fam.  Gumá- 
sogasó,  na  huag  mápakali  sa  ísang 
lugal. 

TRAPO,  m.  Gulanit;  basaban.|| 
Manga    láyag  nang  sasakyán. 

TRAQUEAR,  n.  Magkakalabog.|( 
a.    Uíugfn;    iiigfn. 

TRASANTEAYER,  adv.  t.  Ka- 
makfitló. 

TRASCENDER,  a.  irreg.  como  «j 
cender.  Mákalal;  mápagtaalaman  ang 
anomang  nililihim.  ¡|  Humialimhyak; 
umalingásaw;  sumamyó.llMaljrip;  ma- 
kiíro  agadagad.  ||  Umalisangsang  ang 
amoy.  ||  n.  Paibayo;  pakabÜá;  lumí- 
pat  na  paroón  sa  ibayo  nang  lugal 
na  kinilalagyan,  ||  Umakyat;  pailuk- 
lük,  II  a.  IVIa\nunga  nang  mabigat;  ó 
magkadulo  nang  mabigat;  b  magka- 
dulo  nang  malakí  ang  anomang  sá- 
litáan  ó  ibang  bágay  na  hindi  ña- 
man   pnnanim. 

74 


vGooQle 


TRA 

TRASCOLAR,  a.  irreg.  como 
acordar,  med.  y  cir,  S.iláin.  1|  Ipawis 
ó  luniabíls  sa  kilíibot  anc,  humores 
nang  katawán. 

TRASCORDARSE,  r.  irreg.  como 
acordar.  Makalhiiot. 

TRASCRIBIR,  a.  Isalin  sa  ibang 
papel    ang   isang  sdlat. 

TRASCURRIR.  „.  Tumakbb,  6 
makaraán    ang  panahón. 

TRASCURSO,  m.  Takbó;  ó  lá- 
kad   nang   panahán. 

TRASEGAR,  a.  irreg.  como  acer- 
tar. Hipar;  ibago  nang  iugal;  isalin 
nang  sisidlán,  CJináganiit  namang 
parang  neutro. 

TRASERA,  f.  Líkuran;  ó  gawlng 
likod. 

TRASERO,  RA.  adj.  An^  na 
sa  hulihán;  b  sa  hulí.  |]  Karitong 
tikuís  sa  puit  dáhil  sa  mabigat  ang 
luían  Ra  hulí.  [|  m.  Puit.  ||  pl.  fam. 
Ang  manga   magúlang,  ó  kánunúan. 

TRASFERIR.  a.  irreg.  como  sen- 
tir. V.  TRANSFERIR. 

TRASFIGURACIÓN.  f.  der.  ng 
transfigurar  y  transfigurarse.  P.ig- 
mamalíkmátá. 

TRASFIGURARSE.  r.   V. 
TRANSFIGURARSE. 

TRASFORMAR.  a.  Ibahin;  ba- 
guhin.  II  r.    Magbago;  magmaÜkmátá. 

TRASFREGAR,  a.  irreg.  como 
acertar.  V.  TRANSFREGAR. 

TRASFUÑDIR.  a.  Isalin  nang 
marahan  ang  anomang  bágay  na  lu 
^aw  sa  ibang  sisidián;  tigísin.  ||  met. 
Ikaiat  na  ipanabí,  ó  ipamigüy  sa 
maramiog  tawo  ang  anomán.  ii  r.  Má- 
kalat    sa    niarami;    mapagkaalamán. 

TRASGO,  m.  Tiának;  duende.  || 
met.  fam.  Ang  bítáng  buhay  na  loob 


586  — 

TRA 

al    lubháng    malikot. 

TRASLACIÓN,  f.  PagsasaÜn.  1| 
PagUIÍpat;  paglipat.  ||  Paghuhülog  ng 
isang    wíká    sa    iKiá. 

TRASLADAR,  a.  liípat  ang  ano- 
máii  sa  ibang  Iugal.  ||  Isalin.  |I  Ihú- 
log  ang  isang  wiká  sa  ibá.=í£  su 
casa.  Ilípat  sa  kaniyang  báhay.=a/ 
castellano.  Ihiílog  sa  kastllá;  ilagay 
sa  wikáng  castihl.  —  de  Manila  á  Ma- 
tólos. Ilípat  btíhat  sa  Maynílá  na 
dalhín  sa  Malolos,  =</£/  griego.  Ha- 
ngCiin  sa  wikáng  griego  at  ilagay  sa 
ibang  wíká.  ||  r.  Lumípat;  bumago 
nang   Iugal. 

TRASLADO,  m.  Salin.  y  Pagsa- 
lin. 

TRASLOAR,    a.    Purihir 
nialabis.  II  r.    Mápuring    lubhS. 

TRASLUCIDO,   DA.  p.  . 
traslucir,   y  adj.  Malínaw;  maanínag. 

TRASLUCIENTE,  p.  a.  nang 
traslucir,  y   ;,dj.  Nangánganinag. 

TRASLUCIR,  a.  irreg.  como  lu- 
cir.  met.  Hinuhahin;  halatain.  íl  Má- 
halatá;  mápar.sin.  ||  n.  y  r.  Manganí- 
n^ig;    manianaag. 

TRASLUMBRAR,  a.  IVÍakasílaw.. 
(I  Masflaw.  II  Mawaláng  biglá  sa  ma- 
sid. 

TRASMANO,  m.  Sa  laro  naog 
manga  bálá  ay  ang  kasunod  nang 
mano. 

TRASMAÑANA,  f.  Áraw  na 
háhalili  sa  kinábukasan;  ang  áraw 
na   makalaw&. 

TRASMARINO,  NA.  adj.  Na  sa 
ibayo  najig  dágnl;  ó  tiibó  sa  ibayo 
nang   díit;at. 

TRASMIGRAR,  n.  Lumípat  ng 
ibang  bayan,    na    doón    tumirá. 

TRASMITIR,   a.  Isalin;  ilípat  sa 


nang 


nang 


y  Google 


TRA 

iba    ang    pagaárí. 

TRASMUTAR,  a.  Baguhin;  iba- 
hín     ang    kabagayán    nang   anoiiiáii. 

TRASNOCHADA,  f.  hm.  Pag- 
pupuyat.  H  Gabing  sinundán  nang 
áraw  ngayón. 

TRASNOCHADO.  DA.  adj,  Pu- 
yat;  natmímuUá;  ó  nanglúluok  sa 
pdyat. 

TRASNOCHAR,  n.  Magpayat. 
II  Matiilog  nang  gabí  sa  ibang  lugal. 

TRASNOMBRAR,  a.  Pagpalitín, 
6    ibahín  ang  ng  lan. 

.  TRASOÍR,  a.  ¡rreg.  como  oif. 
MagkAriringán.][Má(nall  nang  dingig. 

TRASOJADO,  DA.  adj.  Nang- 
tiiluük  ang  mala. 

TRASOÑAR,  a.  irreg.  como  acor- 


-S87 


TRA 

r.  Tutnawid.  ||  Lumampás  sa  katam- 
patan,  ó  sa  iuíítutos  nang  katowl- 
ran.  ||  Magdalamháti    nang    malakf. 

TRASPIÉ,  m.  Pagkádulas;  pag 
kilipi;  pagkátakid  nang  paá.  ||Pá- 
tíd;  úphw.—Dar  traspih.  fr.  Máti- 
sod,  — Gurairaygíray  na  para  nang 
langó. 

TRASPILLARSE,  r.  Magkayá- 
yat;  manghíná  nang  matakf.  Kau- 
galíang  sabihin  sa  panghíhfnáng  bd- 
hat  sa  tiniís  na  mahábáng  kakula- 
ngán  nang  pagkáin. 

TRASPIRACIÓN,  f.  der.  nang 
transpirar.   Pagpapawís;   ó   pawis. 

TRASPIRAR,  n.  Magpawis.= 
por  iodas  partes.  Magpawis  sa  Uhat 
nang  lugal.|¡r,  met.  Mákaiat;  mápag- 


dar.    Inlindihíii     nang     maü;     aríing     kaalaman  ang  anomang  balíti,  pang 
tutoó  ang  hindi;  ó  paniwaiáang  nang-     1^1^^ 


yari  ang  híndí  nrtngyáyari,  para  nang 
pagdáraan    sa    isang    panagínip. 

TRASPARENTAR,  a.  Pangani- 
nagin.  ||  r.    Mangasiínag. 

TRASPARENTE,  adj.  Maanínag; 
natagánganinag.  ||  m.  Bintanáng  sala- 
mín  na  inilálagay  na  pacniíti  sa  li- 
kod    nang    altar. 

TRASPASAR,  a.  Iiípa';  isaUn. 
il  Tawirin:  para  nang,  Tawirín  ang 
baíis,  TRASPASAR  ¿I  arroyo.  I  Pagdaá- 
nang  mulí.  {|  Tiihügin;  sugatan  nang 
sandata  na  patágpusín  sa  kab¡!á,.= 
con  la  espada.  Tuhúgin  nang  espa- 
da. II  met.  Salangsangin;  sowayín  ang 
isáng  kautüsán.  |{  Lakbangán  ai.g  k;i- 
\nn^^3.ñ\i^n.=( alguna  cosa)  á,  en 
otra.  Isalin  (ang  anomán)  sa  iba 
IJ  Maniiot  ang  lamig  nang  ha- 
ngin  sa  katawán.  ||  met.  Pügiagusán: 
V.  gi.  Traspasarse  de  dolor,  pag 
lagusAn  nang  sákit   ó  dalimháti.  \\ 


TRASPLANTAR,  a.  Maglípat 
naug  pananim;  ó  ibago  nang  pag- 
kátanim  ang  halaman.=í/¿  una  parte 
d,  en  otra.  Ibago  nang  pagkátanim 
na  kunín  sa  isang  lugal  at  ilipat 
sa  iba.  [I  r.  met.  Luoiípat  na  tumirá 
sa    ibang  provincia  6    kaharián. 

TRASPONER,  a.  irreg.  como 
poner.  Ibago;  ilípat  nang  lugal.  || 
Guluhfn;  pagpaÜtpalitín  ang  pagká- 
lagay.  (|  Ilípat  ang  pananim.  ||  n.  y  r. 
Mákaiilong  ang  isa  sa  masid  nang 
iba,  dábil  sa  lumikd  nang  daán  ó 
nápakabilá  sa  anomán.  ¡|  r.  MawaIS. 
II  Mákatulog;  ó  máagaw  tulog,  ||  Lu- 
niubog  ang  áraw  ó  ibang  astro,  na 
mákanlong   sa    ating    tingín. 

TRASPORTAR,  a.  Dalhín;  ilí- 
pat; bakutin  ang  anonaán  sa  ibang 
liigal.=íí  lomo.  Hakuting  ikalgá  sa 
háyop.=í¿^  ««(I  parte  á  otra.  Ha- 
kuiing  kuntn  sa  ibang  lugal  at  dal- 


vGooQle 


TRA 

hín  sa  ibá.=¿«  hombro.  f^Hakiiting 
Pasanín.  |)  r.  Mribaliw;  mahibang  |) 
Masambílat  ang  dili;  mawalfing  loob. 

TRASQUILAR,  a.  Gupitáii;  6 
ahitan  naiig  waláng  tuto  nang  bu- 
hok  ó  baiahibo.  Láld  na  ang:  há- 
yop  na  mahábá  aiig  baiahibo.  ||  met. 
Kulangan;  ó  bawasan  ang  anomán. 
[|  r.  Maanitan. 

TRASTADA,  f.  fam.  Gawá  ó  ki- 
los na  waláng  tuto,  kaululán  ó  ka- 
wjlanghivaán. 

TRASTEJAR,  a.  met.  Husayin; 
siyasatin  ang  anomán   at    husáyin. 

TRASTO,  m.  ICasankapan  nang 
báhay,  para  nang  manga  salainíti, 
taburete,  etc.  Karaniwang  sabihin 
sa  manga  kasankapang  sirá  na,  at 
nábubuntong  nakatabí  lániang.  |[  met. 
fam.  Ang  tawong  walSog  kabuluhán; 
ó  nakasísikí  lámang,  ó  nakayáyamot 
at  masamá  ang  ugíili.  ||  pl.  Ang  es- 
pada, daga  at  iba  pang  sandatang 
ga  nitín.  I|  Ang  kasankapan  nang  an- 
.  luage,   kantero,    etc. 

TRASTORNAR,  a.  Baligíarfn; 
balikín;  ikíiing.  Galuliín;  gusuiín; 
paghalühalúin.  ||  met.  Lituhín  ang 
ísip  nang  sirigaw  nang  álak,  etc.  |1 
r,  Malitó  ang  ísip.  II  Maguió;  mag- 
kasuotsuot. 

TRASTORNO,  m.  Knguluhán; 
kaljtuhán.  (J  Pagküguló. 

TRASTROCAR,  a.  irreg.  como 
acordar.  Pagibahín;  baguhin  ang 
ang  dáting  lagay  6  anyó  nang  ano- 
mán. II  Pagpalitin;  guiuhin,  etc.  |¡  r. 
Magbago;  magibá  ang  dating  hitsura 
o  dáting  kalág-iyan. 

TRASTUMBAR,  a.  Ilagpak;  ó 
pagulüngin  ang    anomán. 

TRASUNTAR,  a.  Sumalin  nang 


TRA 

aiiomiín,  ||  Humuad.  ||  Ikíián. 

TRASUNTO,  m.  Salin;  huad 
nang   isang    bágay.  |[  Pagsalin,  etc.  . 

TRASVASAR,  a.  Isaiin;  ilípat  ng 
sisidlán. 

TRASVERTER,  n.  y  r.  irreg. 
como  ascender.  Umápaw  na  tuma- 
pon    sa    Ubi. 

TRASVOLAR,  a.  irreg.  como 
ofo^-í/ar.  ■Magpalipaílipat  nang  lipad. 

TRATAMIENTO,  m.  Pakikipag- 
lísap;  paraáii  nang  pakipagdsap  sa 
kipowá.  II  K^galangáng  dápat  ibi- 
gay  sa'  isa'tisá.. 

TR/\TANTE.  p.  a.  nang  tratar. 
Mángingil;ikal;  nakíkilLingo  ng  ano- 
mán. II  111.  Magbabaliwás;  máraama- 
kiaw;  ó  máraimilí  nang  anomang  nai- 
pagbíbi  i    UÜ. 

TRATAR,  a.  T^ngnán  at  gami 
tin  ang  anomán.  |I  Sumúlal;  ó  ma- 
kipagiísap  nang  líkol  sa  anomán,  na 
saysayíng  rnaliwánag  at  nang  máin- 
tindíhan.  |j  Makipagúsap;  makisabi.  II 
Pakitnnguhan.  |1  Manga  ákal,  I|  Makj- 
sama  nang  niabuti  ó '  raasamá  sa 
kápowa.^á  la  baqueta;  d,  baqueta. 
Salantaín;  pahirapan.  ||  r.  Makipag- 
íbigan;  makilagúyó;  makisama  nang 
mahúsay.  II  Magsama  nang  mabuti.|| 
Palayawiii  ang  sariling  katawán;  sun- 
dín  ang   guitd,    etc. 

TRATO,  ro.  Pakikipagúíap;  pa- 
kikituügo.  II  Paguúíap.  ||  Sálitáan;  ó 
trato.|]Pangang.ílákal.||  Pakikisama.  || 
Pakitang  hob. '^doi/e.  Kasukabán; 
kaiiluVian. 

TRAVESANO,  m.  Síkang;  sa- 
ba!.  I)  ünang  mahíbá,  na  abot  sa 
magk-ibikábiláng  gílid   nang   hiiiigán. 

TRAVESEAR,  n.  Maglilikot.  || 
Maggagalavv.  [1  Magpapakialam  sa  ba- 


y  Google 


TRA 

bayi.aKfíJw    olro   niño.    Makipaglíku- 
tan    sa  kápowá    bata. 

TRAVESURA.  1  Paglilikot;  pag- 
galaw  na  malabis.  |¡  Kagalawkn;  ,ka- 
likután, 

TRAVIESO,  SA.  adj.  Paliwás; 
pahálang.  ||  Mátalas;  matalino.  Il  Ma- 
galaw;    magasó;    tnalikot. 

TRAZA  f.  BdkÓ;  akáia.  B  Pagmii- 
mukhá;  anyd;  tabas. 

TRAZAR,  a.  Igdhit;  ipintá  aiig 
tabas  ó  tindig  na  sústindin  sa  pag- 
tatayo  nang  isang  báhay,  etc.  il  Qiet. 
Akaláin;  bukuin  ang  manga  paraáng 
karampatan  sa  pagkakamit  nang  ano- 
mkx\\  ó  iligdá  ang  mangíl  paraáiíg- 
itó.  Ginágalnit  namán  itó  sa  reflexivo. 

TRAZO,  m.  Giíhit.  |]  Pasgühit. 

TRÉBEDES,  f.  pl.  Tungkó;  ó 
salangang  bákal  na  raabílog,  tatlb 
ang  paá,  at  gimit  sa  batidor,  ka- 
wálíng    maüit,   etc. 

TRECE,  artj.  num.  card.  Labing 
tatló.  It  aftj.  r.um.  orj.  Ikalabing  tallo. 
II  m,    Ang   numero     13. 

TRECHO?  m.  Pagkan;  aguat,— 
d.  trechos  mod.  adv.  Madálang;  may 
pagitan;  watakwaCak.  ==rf¿  trecho  en 
trecho,  mod.  adv.  Manakánaka;  la- 
yó ayo   ang  pagkálagay. 

TREFE,  adj.  Magaán,  manipís  at 
raarupok.  [|  Lílo. 

TREMEBUNDO,  DA.  adj  Ka- 
gu'atgíilal;  katakotiákot;  kakilakilá- 
bot.  li  l>ápat  katakutan. 

TREMENDO,  DA.  adj.  Kasin- 
daksindak;  katakottákot.  ¡1  Kagaiang- 
gálang;   dakila.  ||  Lubháng  tn.ilakí, 

TREMOLAR,    a.     Iwagiyway;    ó 
itaás  na  iladlad   ang  bandílá  sa  duio 
nang    tagdán. 
TRÉMULO,    LA  adj.   Nangíngi- 


TRE 

nig;   nangángatal. 

TRENOS,  m.  pl.  Panaghoy;  á 
manga  dalit  na  malumbay.  Sinásabi 
sa  manga  mahahambal  na  panambí- 
tan    nang    profeta  Jeremías.    ' 

TRENZA,  f.  der.  nang  tres,  Ti- 
•intás.  II  Buhok  nang  babayi  hindí 
man     lirintás. 

TRENZAR,  a.  der,  nang  iren%a. 
Tirintasin. 

TREPAR,  n.  Uraakyat  na  mag- 
nkiabit.  I|  Guniápang  ang  halaman  na 
paitaás  at  kuraápit  na  pumulúpot  sa 
anomán.  H  a.  Bulasan;   balibiilin. 

TREPIDO,  DA.  adj,  Nanglngi- 
nig;    nangángatal. 

TRES.  adj.  num.  otd.  Ikatlá.  ¡1 
adj.  num  card.  Tatló.  ¡|  m.  Ang  nu- 
mero 3  .=veces.  mod.  adv.  Lubhá; 
V.  gr.  LUBHANG  banal,  tres  teces 
sanio;  lubhang  hayani,  tres  veces 
guerrero. 

TRETA,    f.    Lansí;    lalang. 
TRIÁLOGO.    ra.  SÜIitáan;  ó   lü- 
pong  nang  tatló  katawo. 

TRIANGULAR,  adj,  May  tátlóng 
pánulukan. 

TRIÁNGULO,  LA.  adj.  gcom. 
Figura  na  tatló  ang  pánalukan,  at 
tatló   ang   sampad. 

TRIBULACIÓN,  f.  Hinagpls;  pig- 
Uati  na  biihit  sa  isang  dumliraling 
na    kasaliwáang    pálad. 

TRIBUTANTE,  p.  a.  nang  tri- 
butar. Namiíaiuisan;  ó  buraiíbuis; 
kabaiángay. 

TRIBUTAR,  a.  Bumiifs.  I|  Mag- 
álay;    ma^handog. 

TRIBUTO,  ni.  Huís;  ambag.  || 
met.    Handog;    álay. 

TRICÍPITE,  adj.  Tatió  ang 
ulo  . 


y  Google 


TRI 

TRICOLOR,  adj. 


—  ¡9^- 


TRI 


lay. 

TRIDENTE,  adj.  May  tatlong 
ngipin.  II  Síiiap.uig;  ó  anománg  ka- 
sankápang    nákakahiwig  nító. 

TRIDUO,  tn.  Ang  nasásakiaw 
nang   tatlong  áraw.  Karam'wang    sa^ 


Talló  aijg  kií-  aijomin, — Hacer  de  tripas  corazón,  fr. 
Magpakapílit;  niagtiís;  batahí^  na 
huag  máhalalá  nang  iba  ang  ano- 
máng    rnalakíng    hicap  ó   pighatl. 

TRIPLICAR.  Gawfng  tatlong  du- 

blí  ang  lakí;  ó   dublihín   nang  tatló. 

TRÍS.  m.   Taginiing;   kalasing  ng 


bihin    sa    manga    gawSng     banal     na     manga  bágay    na   maliit  na    para  ng 


ginágawS  sa  loob  nang  tatlbng  áraw. 

TRIGUEÑO,  ÑA.  adj.  der.  ng 
trigo,  Kayiimanging  míitá;  ó  kúlay 
trigo. 

TRILINGÜE,  adj.  May  tatlong 
wíká;  ó  na  sa  tatlong  wíká.  {|  Tawong 
marúnong     nang   tatldng   wíka. 

TRILLA,  f.  Paggigiik;  ó  pana- 
hdn   nitó. 

TRILLABLE.  adj.  Magígiik;  dá- 
pat  giikín. 


TRILLAR. 


baso;  pingan,  etc.  |¡  fam.}  Wa!á;  kaun- 
ti. — En  un  iris.  fr.  Sa  isang  san- 
daií;  sa  isang  waláiig  anomíin;  kag- 
tyat;   agadagad. 

TRISCAR,  n.  Maglulundag;  niag- 
tatakbó;  niaglilikot  nang  maíngay  ang 
lagpak  nang  paft.  ||  Maglüikot. 

TRISTE,  adj.  Malunkot;  mapang- 
law.  II  Kúlang  pálad;  ó  saÜwáng  pi- 
lad. ||  Damot;  kiilang;  salat.=i/¿  as- 
pecto. Malunkot  ang  tayo;   raalumbay 


kín.  O  fam.  Pagpalagían  b  gawin£ 
l&gi  ang  anománi  [{  met.  Pahirapan; 
pasakitan. 

TRILLO,  m.  Paggiik. 

TRIMESTRE  m.  Panahbn  nang 
tatlong  buan;  ó  nalálakaran  nang 
tatlong  buan. 

TRINAR,  a.  UinWit;  ó  tunmg- 
tug  na'^'pagsabayín  ang  dalawá  ó  ma- 
ratning  puntó  nang  música.  [)  met. 
Magálit;  raayaniot:  v.  gr.  Si  fulano' y 
NAGÁGALiT,  fitlano  está  que  trina,  sa 
lugal    nang  fulano  está  furioso. 


Gumiik.  II  Larisa-     ang  hitsuia.  =(•<:>«,  por  el  suceso.  Ma- 


unkot  sa,  dáhil  sa  pangyayari    ó    ka- 
sakunaán. 

TRISTEZA,  f.  Lumbay;  pighatí; 
panglaw;  hapis. 

TRITURAR,  a.  Dikdikín;  ba- 
yuhíng  duiugin  ang  anománg  bágay 
na  niatigis.  ii  r,    Madiírog. 

TRIUNFANTE,  p.  a.  nang  triun- 
jar.    Nagdíwang;   nanalo. 

TRIUNFAR,  n.  Manab;  iHagdl- 
wang;    magwagí  ^de   los  enemigos. 
Magtagumpay    sa    manga    kaáway.  = 
de   espada.    iVIaglagay  nang   triuiífong 


TRINCHAR,    a.     Paghiwáhiwaln     espada;  ¡panalo  sa  sugal  ang    espada 


ang  úlam  at    nang  ipamahagi. 

TRINO,  NA.  adj.  May  tallóng 
bágay;  ó  tatló.  |]  Tíngig  nang  voces 
nang  íbon. 

TRIPA,  f.  ísaw;  Wfuka.  ||  Tiyán: 
láld  na  ang  sa  buntí^^.  ¡j  met.  Ki- 
buniisán.  |)  pl.  Ang  bunat;  ó  úbod 
nang    bunga    n.ing     káhoy     ó    nang 


=f«  la  lid.  Manaio  sa  digmá, 
TRIUNFO,  m.  Pagdidíwang. 
TROCARLE,  adj.  iMaipápalit;  ma- 

pápaiitan. 

TROCAR,  a.  irreg  como    abordar. 

Ip'gpalit;   pagpalitín.  ||  ísuka  ang  ki- 

iiáin.  IJ  laiali;  üigiw;  v.  gr,  Lahat  ay 

INILÍUGAW    mo,    Ó  IMINÁMALl  mO,  iodo 


y  Google 


—  591  — 
TRO  TRO 

lo  TRUECAS  ¿ú.=^(7ina  cosa)  con,  por     Magugúlang-    na   pinagbuhatan    nang 
úfra.    Ipagpalit;    pautan    nang    ¡bá.=:     isang  lipi.  (]  Ang^  katawán  nang  tawo. 


de  papeles.  Magpálitan.  il  r.  Magbago; 
mag"¡bá,    etc.  [|  Magpalii  nang   upo. 

TROJE,     f.    Bangán;    tambúbong. 

TROMPADA,  f.  fam.  PagkaltSíiin- 
tog  nang  ¡long  nang  dalawáng 
nagUisagiipá,  ||  Simtak;  buntal:  sa  Ai> 


kamay  at 
Ing  pandam- 


kahiwalay  ang  u!o. 
paá.  II  met.  Táwong 
dam    at  kjibuluhán. 

TRONCHAR,    a.    Pungulfn;   ba^ 
ngab'n.  ]¡  r.    Mabangal. 

TRONZAR. 


iagin;    baliin; 


(lalucía     ay    gayong    kahulugán    ang     siráin;  durugin.  «  Igibá,  ||  Pilegesan. 

TROPEL,  m.  K¡ya;6kilos  na  ma- 
guió at  maíigong  nang  nnararning  tawo, 
ó  nang  manga  bágay  na  nagkáka- 
gulo.  i(  Pagtutumuling  maíngüy  at  dí 
magkámayaw.  ||  Kaguluhán;  pagka- 
kábuntonbunton. — De  tropel,  mod 
nang     adv.    Maguió;  buntonbunton. 

TROPEZADOR,   RA.    m.  y    " 


^ainitaii.  v.  gr.  magsuntukak, 
andar  á  trompadas. 

TROMPAR,     n.    MaglarÓ     nang 
tu  rompa. 

TROMPIS  (ANDAR  Á).  fr.  fam. 
Magsuntukan. 

TRONADO,    DA.    p.     p 
tronar,    adj-    fam.  met.  Tawong  hug 
hog  nang   iubbs,    dukhi    at    walSng     Tisurín. 

pagkunan    nang    paganhinanhín;   láló         TROPEZAR,  n.  irreg.  como  acer. 
na  sa  mapg^i  mármnugal   na  nalalong     tar.  Mátisod.  ||  Mábungó;  raátakid;  ' 


lahat   ang    kualtá. 

TRONAR,  inipers.  itrreg.  como 
acordar.  Kumulog.  ||  Umúgong  ó  ku- 
magungkong  na  parang  kulog.  ||  a. 
irreg.  como  acordar.  Dukhaín;  jja- 
pamulubihin  ang    kápowá:    v.   gr.  Pi- 


mi^tagid;  máumpog.  ||  met.  Mautal 
V.  gr.  natjutal  6  nágagatid  sa  pag- 
sasahtá,  tropieza  en  el  habla.  || 
met.  Mábagkó;  mapígil.  |[  Magkásala: 
b  mábingit  sa  pagkakásala.  [|  Suma 
lá;  6  makipagtalo.  ¡j  Mábunguan;  má- 


NAPAMULUB1    ó    DiNUKHÁ    styá    nang  tagpo  ó  másumpnngan. =?(?«,    contra, 

kaniyang    kaibigan,   le    ha    tronado,  en   alguna   cosa.   Málisod;    mábungó 

su  amigo. ■^.con  alguno,   fr.  fam.    Ma-  sa    anomán.  II  r.    Mágkabungó;    mag- 

kipagkagalit  sa   isa    at  lumayó  sa  ka-  káun-pog.  [|  Magkita,  ][  Magábot     sa 

niyá  ng  pakikisama.  1|  n.  irreg.   como  paglákad  ang  mangí  paá  nang  is:;ng 

acordar.    Makipagáway;     makipagka-  híiyop. 

galit:   V.  gr.  Daii silang  magkaibigan:  TROPIEZO,    m.  Pagkát¡sodl|Tí- 

ñgünit  jnáyroon  nang  isang  taon  ñga-  sod.  ||  Kamálian. 

yhng  NAGKAGALiT,  ántes   eran  amigos:  TROTAR,     n.    der.    nang    trote. 

pero  hace    un    año  que    tronaron.  \\  Siimagsag;  yumagyag;   <S  turaorote.  || 

r.  met.    fam.    Mamulnbi;  mauhos  ang  Lumákad    nang    matulin. 

iri;   mátapong   lah:st  ang  salapi.  TROTE,    m.     Sagsag;    yagyag    ó 

TRONCO,  m     Piínó   nang  káhoy,  trote.  ||  Pagsagsag. 

magbiíhat  sa   náUlitaw  sa    liípa  han-  TRUENO,    ra,     Kulog.  II  Tunog 

gang  duto,    dátapua't  hindl  kabílang  nang  putok  nang   alinmang  armas  de 

ang   sangá;    linibán    nang  ságing.  ||  /«c^í». 


vGooQle 


—  .592  — 
TRU 

TRUEQUE,  m.  Palit;  pagpapáli 
tan;  k-npalit. 
TRUFA.    Kasinungalingati;    salf- 

salt! " 


TÜM 

tumba  nang  patay.  [¡Pagkahúlog;  pag- 
kabiial. 

TUMBAR,  a.  Iiimbuang;  ibual  ang 
ínoman;  ila2;p;ik  ang  anonián.  |)  met. 


TRUNCAR,    a.    Bangalln.  II  Baa-     Languhfn.  |¡  Liuhin    ó  himatayin   dá 


kín.  II  met.  Alisín;  btirahín  .ing  iian 
salitá   sa    isang    sú!at.  ll  Rawasan 

TÚ.  pron.  pers.   Ikaw;  ka. 

TU.    pron.  pos.  lyó;   mo. 


hil  sa  násamiong  mab;igsik  na  amoy. 
II  n.  Mablial;  giimíilong  sa  lüpá,  [f* 
r.   fam.  MahigS;   ó  mahigá. 

TUMBO,    m.    Piglíabuai;  pagká- 


TUECO,    m.    Kabkab   ó    hlikay  hapay.  J  Pagkábabag;    pagkáhampas. 

sa   katawán   nang  káhoy,   na   gawú  TUMBONEAR,  n,  fam.  Magsisté; 

nang    bukbok.  magpatawá. 

TUERTO.   TA.    p.  p.   irreg,  ng  TUMEFACCIÓN,   f.    der.  nang 

torcer  at   torcerse.   Nakapilípit,  ii  adj.  tumefacerse.    Paniamagá;    pamamanás. 

Pilipit;  kiling;  hiwás.  l|  Pisak;  <S  sira  TUMEFACERSE,     r.    irreg,    ger. 

ang    isang    mata.  Ginágamit   nainang  tumefaciéndose;  p.  p.  tumefacto:  pres. 

parang  sustantivo,  sa  kahulugang  itó.  ¡nd.     me  tumefago;  te  tumefaces;  se 

II  Diiting;    sulipat.=(/É    ojo    derecho,  tumeface;    nos    uuiiefacemos;  os    tu 


Pisak  nang  kanang  raatá. — íi  tiier- 
ias.  mod.  adv.  Pabalik;  papiilpit. — 
á  tuerto,  fr.  Liial  sa  katowiran;  la- 
ban    sa    matowid. 

TUÉTANO,  m.  Útak  nang  butd. 
— Hasta  los  tuétanos,  mod.  adv  Hai> 
g?ing  butó;  ó  hangáng  sa  manga 
ütak  nang    buto. 

TUFO.    m.  Singaw  na  mainít  ng 


mefaceis;  se  tumefacen:  imperf.  me 
tumefacía;  etc.  perí.:  me  tumefice;  it 
tumeficiste;  se  tumefizo;  nos  tumefici- 
mos; 09  tumefichieis;  se  tumeficieion: 
ful.  me  lun:)efai^;  etc;  imperat.  tu- 
mefaste  tfi;  tumefágase  el;  tumefaga- 
monos  nosotros;  tumefaceos  vosotros; 
tumefáganse  ellos:  subj.  rae  imnefa 
'■;  te  tumefagas;  etc:  imperf.  me  /«- 


lüpá,    nang    tíibig,  etc.  n  met.  Amoy     meficiera,    me  tumefaría,    me  tumefi- 


na  raasangsang  at  masamá,  na  su- 
mfsingaw  at  nangágaling  sa  anomán. 
II  Palipisan  nang  biihok,  na  náta- 
tapat  sa  sentido.  ||  Kapalaliian;  ka- 
yaba  ngan. 

TUGURIO,  m.  Dampá;  barong- 
bárong. 

TULLIDO,  DA.  p.  p.  nang 
tullir,  m.    y    f.    Lurapó. 

TULLIR,  n.  irreg.  como  bruñir. 
Tumae  ang  ibón.  II  r.  Malumpó;  á 
nsamatay  ang  alinmang  pangkat  nang 
katawán. 

TUMBA,    f.     Líbingan;    libing.  |¡ 


eiese;  te  tumeficieras,  te  tumefarías, 
te  tumeficieses,  etc.:  fut.  me  tzimefi- 
cieré;  le  tumeficieres,  etc.  (l)  Mama- 
nás;  mamagá  na  may  hálóhg  pama- 
m.inbid, 

TUMOR,  m.  Büklaw;  ó  búkol 
na  anomang    tumutúbü'sa  katawán. 

TÚMULO,  m.  Líbirgang  nakalim- 
butod  sa  ibábaw  nang  liípS.  u  Tum- 
ba nang   patay,    Tinátawag-  namang 


(i)  llindi  liibhírg  knganiilán  ai ;: 
botig  ¡tó,  kundi  sa  kaníyiuit;  ¿ei/ín,. 
par  lie  i  pin. 


y  Google 


TUN 

catafalco;  sarcófago. 

TUMULTO,  xa.  Knguiuhán;  c 
pagkakagulo    nang  niarami. 

TUNANTE,  p.  a.  nang^  lufiar, 
Nagpápagayongayon.  ||  TE,  TA.  adj, 
Saragate.  |{  iii.  Paliampasharapás.  ||  Sa 
femenino'y    ginágamii    namang    aiic 


593- 

TÜR 

TURBIO,  lA.  adj.  Malábd;||  met. 
i  Salang-  pálad;  saliwáiig  kapaiaran.  || 
Maguió;  sudtsuot. 

TURBIÓN,  m.  Uláiig  biglA  at 
,     nias'3931;   iinós. 

TURBONADA,    f.    UntSs. 

TURBULENTO,  TA.  adj.   Ma- 


kah'jluga'y:  lUP.AYiNr,  dai^ahírá  ó  ma  -     lábó;  maguió.  ||  met.    Hindi  niápala- 


SAMA. 

TUNAR,  n.  Gumaj  ongayón;  mag- 
hampaslúpá.  1|  fam.  Magmasamá;  mag- 
saragate.  [|  Maglibot  na  manapat  nang 
kantá  at   lugtog. 


gay;    magalaw;    mapanguló. 

TURNAR,  n.  der.  nang  i7írno. 
Siimimana;    tumurno;    humalüi, 

TURNIO,  lA.  n.  adj.  Sulipat; 
dulíng.    Giiiágamit    namang    parang 


TUNDIR,  a.  Putlín  ang  balahibo  sustantivo  sa  tawong   may   ganitong 

nang    damit,  at  pantayín    nang  gun-  sálá.  ]¡  Mabagsik  tíntingin;  mabalásik 

ling.  II  met.    y     fam.     Palúin;    pagha-  ang   pagmumukhá. 

bampasín;  balugbugán.  TURNO,  m.  Kasimanaháo;  pag- 

TUPIDO,    DA.  p.  p.  nang    tupir,  simana. 

adj.   Masinsfn;  paikpik.  Lhló  na  kim  TUSÓN,  m.  Balahibo  nang  tupa, 

kayo  ang  sinásabi.  ||  fam.  Sandat;  bu-  U  Balal  nang  tupa  na  may   balahibo. 

sog  na    biisog.  TUTEAMIENTO,  m.  der.   nang 

TUPIR,    a.    Sinsiiiín;   paíkpikín  ||  tii.   Ang    dí    pamumupó. 


r.  Mabíiyá;  niasandat  sa  malabis  na 
pagkáiii    ó    pagiiiom    nang    aroman. 

TURBACIÓN,  f  der.  r>ang  tur- 
bar. Kalituhán;  pagkalitó,  ||  Kagulu- 
bán;   pagUakaguld. 

TURBAR,  a.  Guluhín;  lituhín.  || 


TUTEAR,  a.  der.  nang  tú.  Ku 
maúsap,  6  makípagsálitáan  nang  hindt 
namiímupó. 

TUTELA,  f.  Pagaampón;  pagsa- 
sangalang;    pagiwi 

TUTELAR,  adj.  Nagáampon;  pin- 


met.    Gulatin;    hiyafn    ang    sínoman  takasi 

na    anopa'l  huag    mátumpnkan    ang  TUTEO,  m.    der.   nang  /«.    Hin- 

pagsasalitá.  \\  Labúin;    kalasawín.  II  r.  dí    pamumupó.    . 

Mágulal;     malító     na     kasama     ang  TUTIPLÉN    (Á).    mod.    adv,  Sa- 

pagkahiyá.  gáná. 

TURBIEDAD,  f,   der.   nang  tur-  TUYO,   YA.   pro.   pos.  lyó;  mó. 
hio.    Kalabiian. 


y  Google 


—  594  — 


TJ 


UBÉRRIMO,  MA.  adj.  Lnb- 
Mng  sagáná;    lubháng   matabrí, 

ÜBRÉ  f.  Suso  nang  háyop  na 
babayi. 

UBRF.RA.  f.  Siígat  nanjí  bibig 
nang  bátú  sa  pagstiso,  ó  dáriil  sa 
Jnil. 

UESTE,  m.  Kalíinuran.  ||  Hánging 
g;iUng    dilo. 

UFANARSE,  r.  Magraagaling; 
inagpalald.=fí7?;,  de  sns  hechos.  Mr.g- 
magaling  nang;  6  ipagp^lálo  ang 
kaniyáng    marga  gawá. 

UFANÍA,  f.  Pagpapalaló;  pag- 
raamagaling;  kahaníbugáng  mixj 
kahálong  paggagalak.  {|  Lugod;  towá 
na  dináranidatn  sa  pagkakaiiiit  r.g 
isáng   kapurihán,   etc. 

UFANO,  NA.  adj.  Mayábang; 
mapagmarikit.  ||  raet.  Masayá;  naliilu- 
god. 

UFO  (Á).  mod.  adv.  Nang  hindi 
ináanyahan;  mabtihay  sa  giígol  ng 
iba;  makisalamúhá  nang  hindí  tink- 
tawag. 

UJIER,  á  HUJIER,  m,  Alíla  sa 


palacio,  na   lagá  táiiod   sa   pintó,  at 
lag"ap,ngpások  nang   dálaw. 

ÚLCERA,  i.  cir.  Sfigat  na  m-iíá- 
lim,  at  Hialuat  na,  na  gawS  nang 
masasamáng  humores. 

ULCERACIÓN,  f.  cir.  nang  id- 
cerar.  Pagnanaknak  nang  siígat.  || 
PagiUsúgaE  na  búhat  sa  masasamSng 
humores. 

ULCERAR,  a.  Pagsugatin  nang 
masamáng  humores  ang  aünmang  lu- 
gal  nang  katawán.  ||  met.  Papagdam- 
damfn;  sugaLaii  ang  piísó  nang  isang 
maláÜm  na  dalaraníiti.  ||  r.  iVIagsú- 
gat;  magnáknak.  ||  Magdalamháti  ng 
malakí. 

ULCEROSO,  SA.  adj.  der.  ng 
úlcera,    Súgatin. 

ULONCIA.  f.  med.  PamamagS 
nang    gi)ágid. 

ULORRAGIA.  f.  med.  Pagdu- 
rugü    nang    gilágid.  . 

ULTERIOR,  adj.  Ang  na  sa  ka- 
bilá;  b  dako  roon  nang  juga'  na  pi" 
nagóiisapan,  II  Ang  ginágawát  ó  nang- 
yártnfi  huH   kaysa   ibí. 


y  Google 


ÜLT 

ÚLTIMAMENTE,  adv.  de  m.  Sa 
hulí;  sa    katapusán;  sa  káduluhan. 

ULTIMAR,    a.    Tapusin. 

ULTIMÁTUM,  m.  Káhulihutihang 
pasiyá    h  salitá. 

ÚLTIMO,  MA.  adj,  Hu)í¡  kaia- 
pusán;  dulo.  ll  Lálóng  magaling  ó  pi- 
pinakaoiahúsay  sa  iba,  (I  Tungo;  tuni- 
pá.II  Mabábá;    páiigii 


'iahat.=¡/(?  ¿odos.    Hulí  sa    lah^i.^sen     muy  claro. 


UMB 

UMBRÍO,  ÍA.  adj.  y 
UMBRIOSO,  SA,  adj.  Maülim- 
UN.  adj.  Isa;  sang;  ka:  lágíng  sa 
unaháii  nang  nombre  inilálagay,  Nag- 
bibigay  lakás  at  tikas  sa  pananalitá; 
at  dáhil  díto'y  i&inásama  siyá  sa  alin- 
niáiig  biihi.gi  nahg  pangungfisap:  v. 
gr.  Yaon  ay  isang  pananalUAng  lub- 
háng   malínazu,   aquel-  es   un     hablar 


la  clase.  Pangwükás  sa  clase. — Por 
j'dtimo.  mod.  adv.  Sa  kat.apiisán;  sa 
k^hulihan,  —Estar  á  la  úlívm,  ó  á 
los  Mlhnos.  fr.  Naghíhingaló;  b  nialá- 
pit  nang  rnamatay. — Estar  á  lo  último. 
fr.  Maktíró;  mátukiasan  ang  kahu- 
lugán  nang  anomán;  málapit  sa  pag- 
katapus;  ó  matapustapús  na  ang  ano- 
mán. 


UNANfME.  adj.  der.  nang  uno. 
Kaayos;  kaayon;  ó  kaisá  nang  iba 
sa    písiyft,    kalooban    ó   sa     anomán. 

UNANIMIDAD,  t.  der.  nalig  ww. 
Pagkakáisa;  pagkakáayos  nang  dala- 
wá    6    n.-ing    tiiarami, 

UNCIÓN,  f.  der.  nang  uncir.  Pag- 
papáhid  nang  iangís  sa  anoinán.  || 
P.igpapáhid  sa  may  sakit  nang- Santo 


ULTRAJADOR,  RA.  m.  y  f-  Ang  Óleo.  ||  Biyáyi     nang    Dios     Espíritu 

lumalapistangaíi;   lurtiáii.  Santo,  na  humíhikayat  sa  kálolowa  sa 

ULTRAJAMIENTO.  ,m.    Pagla-  kabánalan.     '■ 
paslangan;  pagalipiistá.  UNCIR,    a.  Isinkaw  nítng  balang- 

ULTRAJAR,     a.    Lapastanganin;  sang    ang    mangi    háyop    na    pang- 

paslagíri.  (I  AliniiirahÍn.=ccJ«  palabras,  hila.  ||  met.  Ilankap;  isánib  ang  isang 

Bansagán;    alimuraliing    lagyán    nang  bágay   sa    iba,  [|  Supilin;  alipinin  ang 

bansag,=í/f^(2Ía¿rfl.  Murah¡n.=f«  pü-  kilpowá.=(/«j     carabaos)    al    carro. 


Mico.   Lapastanganin;    aliniurahin     sa 
hkyasan. 

ULTRAJE,  m.  Paglapastangan; 
pagláit;  pagalipiistá.  [|  Kapaslangán; 
kaalimurahán. 

ULTRAJOSO,  SA,  adj.  der.  ng 
ultraje.    Nak:iáalici)Ura, 

ULTRIZ.  adj,  f.  Mapanghiganting 
babayi. 

■    UMBILICADO,     DA.     adj.    der. 
nang  ombligo.  Tabas    piíiud 

UMBILICAL,  adj.  der.  nang  om- 
bligo.  Náuukot  sa   piísod. 

UMBRÍA,  f,  Lugal  na  halos  lági 
nang   inalUím. 


!sinkaw  nang  balangsang  (ang  ma- 
nga kaUbaw)  sa  caretbn.'—( el  carro) 
con  carabaos.  Sinkawán  (ang  kari- 
tón)     nang  kalabaw  na  balansang. 

UNDÉCIMO.  MA.  adj.  num, 
ord.   Ikalabingisá. 

UNDÉCUPLO,  LA.  adj.  Bilang 
na  makáiabing  isang  dijbleng  ma- 
laki   kaysa  iba. 

UNDICULACIÓN.  f.  pint.  Pag- 
káhuad  nang  inainalón  nang  dágat 
sa    pagkápinta. 

UNDÍVAGO,  GA.  adj.  poét. 
Inainalón  ang  galaw. 

UNDOSO,  SA.  adj.  Ináinalon;  ó 


vGooQle 


UND 

nagünáinalon. 

UNDULAR,  n.  Pumagápagaypay; 
yumagayway  aiig  isang  bandílá,  ka>o, 
etc.  R  Uminüinalóii   ang  liíbig. 

UNGIR,  a.  Pahiran  nang  langís 
ó  ibang  gangatiiló  an^^  alinmanfi  bá- 
gay.  il  Pahiran  nang  Santy  Óleo  ang 
isk.^con  esencia.  Pahirati  nan  esen- 
cia.  =-por  Obispo.  Pahiran  natig  Santo 
^  Oleo  na  konsagrahing   Obispu. 

UNIANGULAR,  adj.  íi^a  lámang 
ang  pántiiukan, 

UNIBLE,  adj.  der.  nang  unir, 
Mangyáyaiing  mapaglákip;  mapag- 
sásama. 

ÚNICAMENTE,  adv.  de  m.  Ta- 
ngí;   nagíisa;  lámang. 

ÚNICO.    CA.    adj.    Táiigi;    lá- 


596- 

UNI 

UNIFORMIDAD,  f.  PagknkáayonJ 

ó  pügkakáisa;  pagkakámukhá;  pag- 
kaiíáwastó. 

UNIGÉNITO,  TA,  adj.  Bugtong 
na    anak. 

UNILpCUO.  m.  Pag^asalitá  ng 
nagíisa;  ang  nag-iábaliíá  n.ing  nagíísa; 
ó    kLuuákauíap    sa   sarili. 

UNIMANO.  adj.  iia;i  táiiiang  ang 
kaniay. 

UNIÓN,  f.  der.  nang  ««/>,  P;,g 
kakápisan  ||Pagkálak¡p;  pagk  ikálapat 
R  Pagkakáisn;  ¡lagkakáayos.  [|  Pagka- 
kásargayon.  ||  PaglaUkip;  paguugnay 
II  Pagkakáhñ  ó;  pagkágawgaw. 

UNIR,  a,  Isatna;  ¡lákip;  ilankap: 
ikaliiig.jjlha  o;  igavvgaw,  ||  ítagni;  iug 


raang; 

Nagíisa;    bugtpng  sa  k^niiyang  kasa  ■ 
,mahán    ó    kapara.  =  ¿'«¿'r¿    miL    Bug- 
■   long;    tangí    sa    sangÜbo. 
'    UNICOLOR,  adj.  I5á  lamang  ku- 
lay;  ó  nagíisang   kúay, 

UNIDAiMENTE.  adv.  de  mod. 
Nagkákalakip;   nagkákasama. 

UNIFICAR,  a.  Isahío;  d  pagla- 
gumin    ang    maraming    bágay. 

UNIFORMAR,  a,  layo^;  ibágay; 
imukhá  sa  iba.  ¡I  Husayin;  ayusin  ang 
anomán.  []  Suotáti  nang  uniforme;  ó 
suotán  nang  magkanmkháng  damií. 
=(una  cosa)  á,  con  otra.  Imukhft; 
¡ayos  (ang  laang  bágay)  sa  iba.  ||  r. 
Magkáayo:,;  magkácnukhá.  ||  Makibá- 
gay,  11  Magiuoi:  nang  unifurms. 

UNIFORME,  adj.  Nagkákaak- 
ma;  nagkákiiisa.  |)  m.  Ang  panana- 
iiiit  na  lalagáng  ginágamit  nang  ma- 
nga sundalo  ó  ibang  kalipunan.  n 
adj,  Kíimukhá;  kaisá.  [|  Hiiidí  nag- 
bábago. 


nay 


íkai 


lá;    etc.  y  nift.     Paghilumin 


— y       -"■■(5-f       ■"         ""7)     i"«.iiiiin,      i-ii-.  ^  (utL.       rjyuíiuillll 

nagusa;  biigtong.  =  e/í  su  clase,     ang  siígat-H  Papagká-.iiiidiiÍo;  pagayu 


-  gá  kalooban  =(una  cosa) 
á,  con  oirá.  Ikataig;  ik:imá  (ang  isang 
bágay)  sa  iba.  [|  r.  Magtulungán;  mag 
pipisan;  niagsangayon.  ¡|  Suinania;  su- 
raánib;  pumisan.^i,  con  los  compa- 
ñetos,  Uinayon;  turaúlong  sa  manga 
kasania.TOís  comunidad.  iVIagpipisan; 
magsasama, 

UNISONANCIA,  f.  Pagkakátono; 
pagkakásingiinig. 

UNÍSONO,  NA.  adj.  Nagk^ka- 
tono;    katinig- 

UNIVERSAL,  adj.  der.  nang 
universo.  Nakasásaklaw  sa  lahar.  H 
Lagánap. 

UNIVERSALIDAD,  f.  der.  nang 
unive/so.  Pagkásaklaw  sa  fahat  ó  sa 
marami 

UNIVERSALIZAR.  a,  Ikalat  sa 
lahat. 

UNIVERSO,  SA.  adj.  Lagánap, 
suiwásaklaw  sa  lahat.||m.  Ang  mundo; 
6  sangdaigdig. 


y  Google 


UNT 

UNO,  NA.  adj.  Isa;  ó  nagíisa. 
II  ICatLÍlail;  kaisá;  bitó,  |)  Lubhang  ki- 
miiklía.  II  Magkaisá;  ó  isa  rin:  v.  gr. 
lyán  al  yaong  ¿sé  ay  magkaisá,  ó 
siyA  rin,  6  isA  KiN,  eso  y  el  otro  es 
iJNo.||S:i  plural  ay  ginágamit  na  kaisá 
nang  algunos,  na  sa  atin  ay  mañcsá 
ilAn:  V.  gr.  Mañgá  ilang  salawal, 
vtios  paitpih(nes;  nagsidaiing  anc  ma- 
S(íA  iLANC  babayi,  llegaron  unas  mu- 
jeres.— á  uno;  ó  uno  por  uno.  ix.  Isaisá. 
■=^tras  otro.  fr.  Sunodsnnod.  ==  de 
tantos.  Isa  sa  iiiadlíl.=í«//'e  -/iiuchos. 
Isa  sa  gitná  nang  maiami;  isa  sa 
mai'anii.=/<jrfl  cada  casa.  Isa  sa  bá- 
Wa't    isang    bágay. 

UNTADOR,  RA.  m.  y  f.  Taga- 
pagpáhid    nang    mantíká  ó    langís. 

UNTADURA,  t.  Pagpapíihid  ng 
langís,  etc.  ||  Pamáhid  na  paclagay 
nang 


WÑA 

hoy,  na  kin^kakabitan  nang  ugat  j| 
nieí.  y  fam.  Talas,  ó  sadyang  hílig 
sa  panguiimit.  íCagan:iitán  sa  plural- 
—Afilar  las  uñas.  fe.  Maglsip;  mag- 
pakatalas  at  nang  malabasíin  ang 
isang  pangíinib  ó  kanitán  ang  ano- 
máng  bágay  na  nnay  kahirapan. — 
Tener  en  la  uña.  fr.  Masaulo;  ó  ma- 
tandaang  mabuti  sa  Uip.  —  Ser  largo 
de  uña.  Lubháiig  raagnanákaw. — 
Mirarse  las  uñas.  f.  Guniayongayón. 

UÑADA,  f.  der.  nang  uña.  Pag- 
gu'amos;  pagkáraot.  ||  Kámot;  ó  ga- 
los na   gawá  nang  kukó. 

UÑARADA,  f.  der.  nang  uña. 
Galos   na  gawá  nang  kukó. 

UÑATA.  f.  aum.  nang  uña.  Ku- 
kóng  mahábá,  ó   raalaki. 

UÑERO,  m.  der.  nang  uña.  Tu- 
»gá;  ó  salinsing.  • 

UÑETA,   f.  dim.  nang  uña.  Ku- 


UNTAMIENTO.  m.  Pagpapíihid     kón^  malüt.  ||  Hibíis  na  pangpiícol  ng 


nang  langis,   etc, 

UNTAR.  Pahíran  nang  langíí, 
mantík4,  etc,:  at  winíwika,  untar 
con,  de  aceite,  manteca,  etc.  ||  met.  y 
fam.  Suhulan  nang  salapi  6  nang 
anomán,  láló  na  ang  manga  pi- 
núnóng  h'¡hatül.  Karariwang  sabí- 
hin:  UNTAR  las  ma?ios,  h  el  carro,  hu- 
huUn.  ij  r.  Madungisan;  marurahán 
nang  anomang  langislangís  na  b&gay, 
II  Magpáhid  iianggamot.  ||Málahiran; 
míltirahan  nang  huiawakang  anomán, 
láló    na    kun    sulap!. 

UNTO.  m.  Pamáhid  na  nngüen- 
to,  etc.  ti  Taba  nang  háyop.=:¿í  rana; 
de  m'ejico.  fam.  Salapi  na-isinüsii- 
hol. 

UNTUOSO,  SA.  adj.  Langisla- 
ngfs;  mataba;   malagkit. 

UÑí\.  f.  Kuk6.  II  Sakuá  nang  ká- 


balat. 

UÑOSO,  SA.  adj.  der.  nang  uña. 
Mahábá    ang  kukó. 

URACRASIA.  f.  med.  Balisaw- 
saw. 

URACHO.  m.  auat.  Daraanan 
nang  íhi. 

URBANAMENTE,  adv.  de  m 
Magálang. 

URBANIDAD,  f.  Gálang;  hin- 
hín;  mabuting  paguugálí,  at  karunu- 
ngang    makipagkápowá    tawo. 

URBANO,  NA.  adj.  Náuukol  sa 
ciudad.  Magálang;  raartínong  ma- 
kipagkápowá tawo. 

URBÍCULA.  adj.  Naniniíahan  sa 
bayan. 

URDIDOR,  RA.  m.  y  f.  Taga- 
paghúsay  nang  habihkn.  n  Ulakán;  ó 
husayá'i    nang  andniáng   iláíagay   sa 


y  Google 


--  598 


USA 

hsbihán. 

URDIR,  a.  Husayin,  ulakin  3Mg 
háhabihin.  a!  nang  maiháiíay  sa  ha- 
bihán.  II  mtjt.  Maghaiulá  nang:  ano- 
máng    líhim   m    laban   sa  iba,    nang 


usu 

pó;  aiig  kamáhalan  pó  Ninyó.  Sa- 
liiáng  gáinit  sa  magálang  na  pakí- 
kipagúsap. 

USUAL,    adj.  der.  nang  uso.  Ka- 
gamitán;     kaugalian.  K  Mag^gamit.  n 


kaiiitáo  ang  aiiománg  hangad  6  ng  Madaling  magawS,  ó  magámit.  ||  Ta- 
niaigibá  ang  anomang  ginágayak  ng  wong  malambot  ang  ugSli  at  mahd- 
"'        "  say    makisama. 

nat.  Liig  nang  U-SUFRUCTO-  m.  Katowirangma- 
kagániit  at  makinábang  sa  ári  nang 
iba.   II    Pakinábang    na    nákukuha  sa 


kápowá. 

URETRA,    f. 
paiUog. 

URGENCIA. 


f.  KLabig'aanan.  [| 
Pagkakailangan  nang  anomán'.  fl  Kun 
sa  kautMsán  ay  ang  katunkulaiig  tii- 
parín    agadagr.'d   ang  iiiítíutos. 

URGENTE,     p.    a.    nang    urgir. 


adj.  Nagbíbiglá.  ||  Mádalían;  biglSan.     niyá 


USUFRUCTUAR,  a.  for.  Mag- 
kamit,  6  tiiinangap  nang  paktoábang 
sa  pagaáil   nang  iba,  na  hináhawakan 


URGIR,  n.  Maging  kaüangang 
niahigpit   ang    anoíníln. 

URINARIO,  lA.  adj.  Náuukol 
sa  íhí, 

USADO,  DA.  p,  p,  nang  usar, 
y  adj,  Gasgáí;  gamii;  ó  líiniá  sa 
pagkágamit.  [|  Náiiuso:  ó  kaug;ilián; 
kadálasan, — JPoi:o  usado,  fr,  Salitáng 
di  kagamitán. 

USAJE,  m.  der.  nang  uso.  K.au- 
gaiján;    ue.o. 

USANZA,  f.  der.  nang  nso.  K.au- 
gaiián;    iigáli;    u^o. 

USAR,  a,^  Gannitin.  li  Araráin.= 
con,  contra  un  simple  de  buenas  pa- 
labras. Gumámit  sa,  labim  sa  isang 
hangal  nang  mabubuting  pangungú- 
sap.  y  r.  Ugaüin;  maging  kaugalián. 
II  Magasgás  ang  anomán  sa  kágaga- 
mit. 

USO.  m.  Paggámit.  II  Pagiiugálí; 
kaugaiÍan.||Asal.=i2í  ;'a2¿«.  Bait;  pag- 
— Andar  al   uso.   fr.    Makiugáli; 


USURA,  f.  Patiíbó;  pabuís.  ({  raet. 
Tíibó;    pakinábang.    Ivaraniwang     in- 
tiiidihíng     sa    lubháng     malabis     na  . 
lübó. 

USUR.A.R.  n.  der.  nang   usura,  y 

USUREAR,  n.  der.  nang  usura. 
M.igpatübÓ;  tnagpabuis;  mamuisar..  || 
Makinábang,  |¡  Magpatíibó  nang  lam- 
pils. 

USURERO,  RA.  m.  y  f.  der. 
nang    usura.    Mapagpatiibó. 

USURPACIÓN,  f.  der.  nang 
usurpar.  Paglíipíg;  pagkuha  nang  d! 
kaniyá. 

USURPADOR,  RA.  m.  y  f. 
Manlulií])ig. 

USURPAR,  a.  Lupigin;  ankínin; 
aiiin    ang    di  kaniyá.  il  Gagahín. 
,     USURPATORIO,  lA.  adj,  Náuu 
kol  sa   pagliípig. 

UTENSILIOS,  m.  pl.  Manga 
kasankapang   kagamitán. 

ÚTIL.  adj.  Pdkfkinabangan.  ti  Ma- 


umajfon  sa  panabón. — Al  uso.  mod.     gágamit.=íí    ?«í    hermano.   Pakíkina- 


adv.   Náaayon   sa  kaugalián 


bangan     nang    aking    kapatid.  =/flriz 


USTED,  corn,  pron.   pers.  Kayó     ial  cosa,  Pakíkinabangan;  mag^igarnit 


vGooQle 


UTI 

sa   gayóng   bAgay. 

UTILIDAD,  f.  der.  nang  lUil. 
Pakinábang.  II  Kagamitán;  ó  kapa- 
kinabangáii.  []  pl.  Tfibó;  pakinábang 
na   n^kuba   sa  anomán. 

UTILIZABLE.  adj.  der.  naiig 
/iiil.   Mapakíkinabangan;  rnagágamit. 

UTILIZAR,  a.  der.  nang  úíü. 
Gamitin;  pnkinabangan.  |1  n.  Bigyán 
nang  pakinábang  5>  paílíbó,  |¡  r,  Pa- 
kinabangan;  magitniit.  ~  con,  en  alguna 


599- 

UVA 

cosa,   Magámit   sa   anománg   bágay. 

=í/í  su  ¿átenlo.  Gamitin;  pakinaba- 

■     ngan    ang  kaníyáng    talas  nang  isip, 

UTRERO,  RA.  m.  y  f.  Buló  ng 
baka,  na  biíhat  sa  edad  na  dalawáng 
taon    hangáng    mahustóng  tatlo. 
:    UVA,  f,    Ubas. — Estar  hecho  una 
uva.    fr.    Lubháng-  langó. 

UVADA,   f.  der-    n;iDg   uva.  Ka- 
saganSan  nang  ubas. 


y  Google 


"V" 


VACA.  f.  Bakang  babayi.  v  Kar- 
né  nang  baka.  ii  Salíipíng  bakahán 
sa  lañó    Tinátawag  naraang    fracata, 

VACACIÓN,  f.  der.  nang  vacar. 
Pagpapahingá;  paglilibang.  j|  pl.  Pa- 
nahótig  ipinagpápahinga  nang  pag- 
aáral    ó    paggawá. 

VACADA,  f,  der.  nang  vaca.  Ba- 
kahan;    ó    manada    nang    baka. 

VACAR,  n.  Magpahingá  sa  pag- 
gawá ó  ¡laga^ral;  maglibang'.=<í  los 
estudios.  Magbakasidn.  |j  Müwalán  ng 
tawong  gumariítp  sa  isang  katupku- 
lan;  ó  mábalíantc  ang  isang  kalun- 
kulaii. 

VACIABLE.  adj.  djr.  nsng  va- 
ciar.  Maibíibubó;  maihiíhulma,  j]  Mrt- 
niíimuliohon.  l  Maibiíbuhos, 

VACIADERO,  m.  Eu^buhdsán  ng 
anománg  bágay  na  lusaw;  ó  páda- 
hiyan    nitó 

VACIADOR,  m.  Magmumulio- 
hón.  II  Miíliohonan. 

VACIAR,  a.  I^alin  ang  anomán. 
[|  Ibuhos;  ihuho;  isábog.||Ibubó;  ihiil- 
míí.  H  Ukitin;   d  dukjüng    burdahán 


ang  anomán.  ||  Ihásá  sa  muliühóii 
ang   labasang    pangáhit,   lanseta,  etc. 

II  n.  Bumiihos;  umagos  ang  isang 
ílog  sa  dágat  ó  sa  kápowá  íiog.  || 
Kiim.'ili  ang  lúbig.  ||  Manlüt  ang  lú- 
bid,  díihil  sa  pagkabánat,  ó  dáÜil  sa 
pagkágamít.  ||  Malagtag  ang  külay  h 
kinang  ñang  anomán.  )i  Sa  kahulu- 
gáng   ito'y  hincíí  lubhflng  kaganñtán. 

II  r.  Mábuhos;  ñiáliguak  sa  kinála- 
la^yan  ang  anon-.áng  brfgay  na  lu- 
saw, at  sinásabi:  vaciarse  del  vaso. 
mAliguak  sa  vaso.  |¡  Mawaián  nang 
tiiwo;    ó    mahawan    ang   isang   lugal. 

II  met.  y  fatn.  Másabi  ó  sabihin  ang 
bágay    na    karampatang   ¡lihim. 

VACIEDAD,  f.  der.  nang  vacio, 
K.ahiinghang?in;   kahángalán. 

VACIERO,  ra.  Pastol  nang  hi- 
yop    na    waláng    anak. 

VACILABILIDAD.  f.  Kauyütán 
kahinftan    nang   tayó. 

VACILABLE.  adj.  Mauyiit;  nía- 
híná  ang  tayó;  un?.íiugá;  nagsásaia- 
wahan. 

VACILACIÓN,  f.    der.  nang  va-^ , 


vGooQle 


VAC 

üar.  Pagugá;  pagkawyot  li  niet.    Pag- 
aalangán;    pagsasaiawalián. 

VACILAR,  n.  Umugáiigá.  [|  Hli- 
niínS  ang  ts)fl;  niápaüganib  na  ina- 
hdlog  ó  mágibá  =en  responder.  Maga- 
langári   rang,    sa  pagsagot. 

VACÍO,  ÍA.  adj,  Gaw.mg;  liiin- 
kag,  walüng  laniíin.  II  Háyop  na  ha- 
baying  waláng  t'ikay.  ||  W;iiáng  paki- 
nábang.  ||  niet.  Hambog.  I  Kúlang  rg 
bait,  at  sinásabi:  vacío  de  enlendí~ 
miento.  ||  Waláng  gawá;  pagayonga- 
yon.  II  Táworg  Wiiláng  kapararakan.  ¡j 
m.  Puang;  pagitan.  ||  Ang  vacante 
nang  isang  oficio,  u  Guang.— í/e  vacio. 
mod.  adv.  Watáng  lainán;  wuláng 
kalgá  Sínftsabi  sa  marga  carruaje  ó 
.híyop;  lá!6  na  kuii  papabnlik,  ||  Wa- 
láng   gawá. 

VACO,  CA.  adj.  Katungkuian, 
ü    oficiong    Waláng    gumáganap, 

VACUNA,  f.  dcr.  nang  vaca.  Eu- 
tlig  nang  LuU'itong  na  tnmdtubó  sa 
suso  nang  vaca.  |]  Binhi  nang  bulií- 
tong  at  ang  bulíitong  na  lanim. 

VACUNACIÓN,  f.  der.  nang  va- 
cunar.  Pagtatanírn  nang  bulútong.|| 
Buliítong  na    tanini. 

VACUNAR,  a.  Tamnán  nang  bu 
lútong. 

VACUNO,  NA.  adj.  der.  nan^ 
vaca.  Náuiikol   sa  ganado  nang  vaca. 

VADEABLE.  adj.  Natatawid,  |I 
Nadádaig. 

VADKAMIENTO.    ni.  y 

VADEO,    m,    Paglawid    sa    íiog. 

VADEAR,  n,  Tíiwi.ín  ang  ilog. 
II  met.  Siipilin;  daigín  ang  anomang 
mabigat  na  bágay.  ||  Tarukín  ang  ka- 
looban  nang  kápowá;  liripin;  anina- 
wiii  nang  bait  ang  anomang  bágay 
na  mahírap  kurñiii. 


VAG 

VADO.  in.  Lngal  na  niabábaw  na 
inatátawíran  n;nig  waláng  banká;  tá- 
wiran.  ii  .'Vng  lunas  6  lálim  nang  ílog. 
((  niet.  ICagámutan;  kaáiiwan  sa  anO- 
luáng  nangy^iyarí;  v.  gr.  Huag  ma- 
kákiia  Tiang  kacámutan  ó  kaáliwan, 
no  hallar   vado. 

VAGAMUNDEAR,  n.  Magham- 
i)ás    líipá;   guiijayongayón. 

VAGAMUNDO,  DA.  adj,  Harr.- 
pás    Iiípá;    layaa. 

VAGAR,  n.  Magtagalag;  maglayás; 
magligalig;  lumibotlíbot;  humampas- 
ham|>á5.  II  Luniakadlákad  sn  isang  lu - 
gal  na  ilaiig,  na  huag  mátagpuan 
ang  daan  Ó  ang  talagáng  bináhatap, 
||3V[aga!angán  ang  Ioob.||m.  Panabdng 
waláng    gawá:     v.     gr.      Walá   akottg 

PANAHiÍKG     waláng      GAWA,     flO     ttngO 

■vplGW..— Andar  6  estar  de  vagar,  fr, 
Walárg  mágHwá;  ó  waláng  ginágawá. 
^por  el  inundo.  .  Lunnakadiákad  na 
lumíüot  .sa    mundo. 

VAGIDO,  m.  lyak;  hibik  n.-rng 
bálárig  sangol. 

VAGO,  GA.  adj.  Layas;  lagalag; 
hanipasldpá;  pasampiad?ampÍad.¡|Ala- 
ngán;  salawahán.  ||  Bágay  na  hindf 
tiyak;    ó    waláng  sariling  tunkol. 

VAGUEAR,  n.  der.  narig  vago. 
Siimannpiadsampiad;  maglagalag.  || 
Mflgalangán,   V.    VAGAR. 

VAGUKDAD.  f.  der.  nang  vago. 
KaalanganSn;  kasalawaháng  loob.  || 
KalabCian. 

VAHÍDO;  m.  Pagkahilo;  hilo; 
pagkalñlá 

VAHO.  m.  Singaw  na  nagbiíbu- 
)iat  s.a  anomang  bíigay  na  basábasá 
at    niaínit.  [|  Hiringá.  ||  Asó. 

VAINA,  f.  Kaloban;  siiksúkan 
nang    sandíita.  |]  Balat   na  sa:íwá    at 


y  Google 


VAL 

luahábá  nang  iláng   bungu  iiang  k:i- 
hoy. 

VAINERO,  VAiNiSTA.  dor.  nang 
vaina,  m.  Mangagawá  nang  kalóiían 
ó    vaina. 

VAIVÉN,    m.   Giniwagiwa. 

VALENTÍA,  f.  Táparg;  katapft- 
ngan.  ]|  Tibay;  katapáiaiig  lool).  ||  Ka- 
pangábasan.  |{  Inain;  gilas  sa  panann. 
ülá,  6  sa  paggawá  nang  anomán. — 
Pisar  de  vaknlía.  U.  Liimákad  ng 
niatikas  at  inay  tagiay  na  kíipalaluan. 

VALENTÓN,'  NA.  adj.  mím,  i;g 
valiente.  Hambog;  paláió;  inap:igma- 
tapang". 

VALER,  a.  irresí.  pres.  ind.  yo 
valgo;  Uí  vales  etc.:  fut.  valdré;  val- 
drás; valdrá;  valdremos;  valdréis;  val- 
drán: iiKjperat.  val  ó  vale  tií;  valga 
^i;  valgamos  nosotros:  valed  vosotros; 
valgan  ellos:  subj  valga;  valgas;  eic: 
imperat.  valiera;  valdría;  valiese;  ele: 
fwl.  valiere;  iixc.  Amponín;  ktipku- 
pín.  |¡Magha!agarig....||Paltinr,bangan 
nang.  ||  Magkaroon  nang  lakis  6  ka- 
pangyarlhan.  ||  r.  Ganiitiii  ang  ano- 
mán sa  kip.ir,áhunan,  \\  Magsakdal 
sa  iba,  nang  mákamlan  ang  anomiin. 
=  de  alguno.  Magsakdal  sa  Ísi.=de 
noble.  Maiípangap  na  mahal  na  t;tvvi>. 
II  n;.  Kapangyarihatn;  lak^s. — Hacer 
valer,  fr.   Bi^^yang    lakás;    papanaigín, 

VALEROSÍSIMO.  MA.  adj.  siip. 
nang  valeroso.  Lubháng  niatapang; 
b    kátapantíi pangan. 

VALEROSO,  SA.  adj.  MabísS.  ,i 
Matápang;   inalak^ís    ang   loob. 

VALETUDINARIO,  lA,  adj.  Ma- 
sasaktfn;  mahlná  ang   kitawán. 

VALIDAR,  a.  Bigyáng  lakás;  ó 
bigyáng    halaga. 

VALIENTE,  adj.  Matápang;, ba- 


VAL 

yaní,  (|  M:il;díás-;  mafatag.  ||  Magpling; 
mahiísay,  ||  Malabis;  lampan;  v.  gr. 
MALAüís  ang  Icmiig  nang  pcinahón, 
hace  un  valiente^/í».  —  Valiente  cosa. 
fr,  í.ni.  Waláng  halaga;  waláng  kabu- 
Uihán. 

VALIZA.  f.  náut.  Tanda  na  ini- 
iál.igay  ba  liigal  na  mab^b:ivv  sa 
dágat.        '^ 

VALIZAR,  a.  der.  nang  vaUza. 
Ligyán    nang   valiza. 

VALOR,  m.  Halaga:  kamahalan.  || 
Bisa;  lakás.  |)  Tápang.  |¡  Bung.i;  pa- 
kinábang.  ||  Lnkás  nang  loob;  k.vti¡sán'. 
—  Cobrar  valor;  cobrar  espíritu;  co- 
hrar  thüino.  fr.  Tumápang;  pagsau- 
lán    nang    looi'. 

VALORABLE.  adj.  der,  nang 
valor.    Manaba' agallan. 

VALORAR,  a.  der.    nang  valor^  y 

V.VLOKEAR.    a.    d.:r.    nang    va., 
lor.    Lagyán    nang  halaga;  tasaban.  l| 
Hdagahán;    niahalín,  11  r.   Maghalagá; 
aiagkahalaüá.  '    , 

VALORÍA,  f.  der.  nang  valor. 
Halaga.  II  K;*-ii4halan. 

"ALUACIÓN.  f.  d'.r.  nang  va 
luar,  PaglaLig-iy  i;ang  baUgá;  pag- 
tasa, 

VALUAR,  a.  Tasalian;  halaga- 
ban. I!  Mahiíiín. 

VALVA,  f.  B.dut  nang  tahon^, 
perl;i,    etc. 

V.\LLA.  f.  Bákod  na  estáká;  pim  - 
pin.  [|  Hangá,  ó  hangáhan  nang 
anomán.  -  Romper  la  valla,  fr.  Máii- 
nang  umato  nang  p  igguwá  nang 
anomang  bág..y  na  nianfrap.  Lagpu- 
s&n    ang    nakatátag    na   giihit. 

VALLADO,  m.  d.-r.  nang  valla. 
Pimpfn;  ó  pilápil  na  nilagyán  nang 
tnnim   na   káhoy  nn   b'ailahan,  ^ 


y  Google 


VAN 

VALLE,  m.  Libís;  latnbak  na  na- 
.  sa  pagitan  nang  mang  hiindok  ó 
biirol.=:í/i;  lágrüims.  nist.  Ang  rann- 
dong  lió,  dálii  sa  minga  k-ihirapan 
at  kanalat.iti  niyk.  —\Ifasla  el  valle 
de  Josa/al,/  fr.  met.  Hatigáng  sa  áraw 
nang  paghiihukorn.  Karaniw.ing  sa- 
bíhin  nz.r\g  manga  nag-pápaalaraan  na 
iimáasang   hindí   magkfkiu   ulí. 

VANAGLORIA,  f.  K,ihamhugin; 
kíipariiiigalanán  nang  üatiiing  dií- 
nong  ó    ha!;igá. 

VANAGLORIARSE,  r.  Magpa- 
laló;  magmagaÜng.  ii  Ipagparang-ilan 
ang  sariliíig  galing,  halíigi  6  gawfi. 
=  ¡Í7,  por  íí¿  estirpe.  Ipngmagaling 
ang  kaniyáng  láhi;  6  Jpagpilalp  ang 
k^tniyáng    láhing   pinangalj.igin. 

VANAGLORIOSO,  SA.  adj.  Ma- 
pagmapaijiig;  mapagparangalan. 

VANEAR,  a.  M^igsasaíita  nang 
kahambugán.  ||  Magsabí  nang  w;iláng 
kabuluháii    ó    waláng    kapararakan. 

VANIDAD,  f.  der.  nang  vano. 
K,awilán    nang  halaga  ó  nang 


-6oj- 

VAI» 

han;  waláng  dahilán;  hindi  kaÜangan; 
di   karampátan. 

VAPOR,  m.  Singaw.  ||  Daong,  na  . 
mákiiiang    ginágatungan    nang    apoy 
ang    n;igpipalakad.='/í    tierra.    Aii- 
niuiím. 

VAPULAMIENTO,  m.  fani.  Pag- 
páló. 

VAPULAR,  a.    fam.  Palüín;  ham- 
pasín.  II  r.  Maghampás. 

VAPULATIVO,  va.  adj.  y 

VAPULATORIO,    lA.  adj.  Na- 
mkmaló;    p^imá'ó. 

VAQUERO,  RA.  adj-  der.  nang 
vaca.  Náuakol  sa  pastol  nang  baka, 
b  saríli  nilá.  ||  iw.  y  f.  Ang  pas- 
tol nang  baka. — Ayer  vaquero,  y  hoy 
caballero,  ref.  Kahapa'y  pastol,  at 
ginoó  rgafón.  Kasabiháng  nagstísu 
lit  nang  kad.nliang  magbago  nang 
bdhay    nang    tawo. 

VARA.   f.    Varas.  II  Pantíkat. 

VARADERO,  m.  Lugal  na  bá- 
rahan    nang    sasnkyán.    \' 

VARAR,    a.    Isadsad;    hüahin  sa 


1  Kapalaiúiin,  ||  l^agmamarikít;  kapa-     dalatan    ang  sasakyán.  ||  n,    Mábara; 


rangíianán.  fj  SaÜtáng  walángt  k,ipa-  i 
rarakan. — Ajar  la  vnnidad.  fr.  met. 
íam.  Siráin,  ó  ihap^y  ang  Icapalaiúan. 
— Hacer  vanidad,  fr.  Magpalaló;  mag- 
hambog. 

VANIDOSIDAD.  f.  der.  nang 
vanidad^  PagkapalálO;  pagkahambog. 

VANIDOSO,  SA.  adj.  der.  ng 
vanidad.    Paláló;    mapngmarikit. 

VaNO,  NA.  adj.  -kunuá.  I  Wa- 
ISng  lasa;  hindi  tuteó;  waláng  l.Tinán 
at  marupok.  ||  Waláng  kabuliihán.|| 
Kun  bunga  nang  káhoy  na  matigá^ 
ang  balat  ay  waláng  lamAn,  dáhil  sa 
nabulok.  \\  PalMó;  mapagmarikii.— í» 
vatio,    mod.  adv,  Waláng   kaparará- 


Eumáyad  ang    saSíikyán.  ||  met.  Máti 
gil;    niáliinió    ang    anomán, 

VARIABLE,  adj.  Nagbábago; 
nagíiba.  II  Salawahán;  pabagobago. 

VARIACIÓN,  f.  der.  nang  variar. 
Pag ba bago, 

VARIAR,  a,  Bagnhin;  ibahín.  || 
n.  Máiba;  magbago.  Gin/igamit  na- 
mang  p  rang  reciproco. -^de  opinión. 
Magbago  nang  akálá.=í«  dictamen, 
Máiba  nang  pasiyá. 

VARIEDAD,  f.  ICaibhán;  d  pag 
kakáiba  nang  manga  bágay.  ||  Bala 
k¡.  II  Pagbabago;  pagiibá  nang  manga 
bágay. 

VaRIO,    IA.    adj.    Ibk.  li  Ibaibá. 


vGooQle 


-  6o4 
VAS 

II  Ndgbál).,gj.  II  pi.  Muogk  iián. 

VARÓN,  m.  Lal.iki  ||  Aiig  laU- 
king  umabi>t  na  sa  30  hangung  40 
laong  edad.  |¡  Ang  tawong  k^igalang- 
gilang,  iiiay  kiip;ingyarihari,  ctc.= 
í¿e  Dios.  Lalaking  mabait  at  banal. 
—Buenvarbn.  A¡}g  lalaking  mabail, 
at  matalÍDU  atíg  i-vip,,  nt  mulakí  ang 
naáabol. — irón.  L;ilaking  pániwaiain 
iit  mangiiiang. —  .^íín/o  varón,  niet. 
LaUking  iiiabait,  iigúoí't  maíkli  ang 
uaáabot. 

VARONIL,  adj.  der.  nang  varón 
Náuukol  ó  sari  i  nang  ialakt.  ||  Ma- 
tápang;  b  yaiii;    may    tigás. 

VASIJA,  f,  der.  nang  vaso.  Ta- 
payan;  gú^í;  ó  stsidláng  aliiimáii 
:lang  manga  bágay  na  liisaw.  ti  Ki- 
pisanan  nang  inangá  tapayan  at  lina 
sa  isáng  budcgn, 

VASILLO,  TO.  m.  der.  nang 
vaso.  Vasong  raalüt. 

VASO.  ni.  Vaso;  ínuman.  [|  Ang 
luían;  ó  [ákal  nang  isaiig  sasakyán, 
ó  naiig    anománg     niapag^ísidtan.  || 


VEJ 

'  VECINO,  NA.  adj.  Kababayan; 
kabarrio  ó  kanayon.  ii  Aiig  may  bá- 
hay  sa  isaiig  lugal  al  doón  naglítira. 
Gináganiil  n;iin,ing  parang  stisíaníívo. 
t  met.  Kaapid  báhay;  kaiapit.  |{  Ka- 
túiad;  kiW.ingis;  kamiikha.  =  íí/,  del 
palacio.  Malapit  sa  palacio;  kaiapit 
nang  ])aIabio. 

VEDA.  f.  Pagbabáwal.  II  Panahón 
nang    kabawdlán. 

VEDAR,  a.  ípagbáwai.  ||  Sansa- 
láin;  sawatain;  sawayin. 

VEEDOR,  RA.  m.  y  f,  Ang 
nagrtiámasid;  6  suiíif^iyasat  nang  ki- 
los nang  kápowá,  at  nang  málibak 
niyA.  I)  in.  Sa  manga  ciudad,  ai  bá- 
hay  nang  ginoó  ay  ang  tagapagsiá" 
sat;  tagá  tingfii  nang  paggjwá  at 
paggagayak    nang    manga    kai tangán. 

VEHEMENCIA,  f.  Kabilisán  ng 
kilos;  kadagliáng  gumawá.  |j  Lakás; 
bagiik  nang  pangangatniían.  |1  met, 
y  faiB.  Bagsik;  dah&s  n'ing  manga 
daindam  nang  kalooban. 

VEHEMENTE,  adj,  Mabüis;  ma- 


Fataean;    ó  üháng    basín.    Tinátawag     .sasai;  inbháng  mahlgpit  sa  kaniyang 


namán    iíong    vaso  excretorio. 

VASTAGO,  m.  Súlül;  suplingjsuí. 

VASTO,  TA.  adj.  Maláwak;  lub- 
háng  ma:akí;    iubháng  malápad. 

VATICANO,  m.  Palasio  nang 
Papa.  I 

VATICINAR,    a.    Huláan. 

VATICINIO,  m.  Húlá. 

VECINDAD,  f.  Kapisanan;  ó  bi- 
lang  nang  naoiamáyan;  tawong  naní- 
nirahan  sa  isang  bayan;  barrio  ó 
lugal.  II  P^'gkilapit;  ó  kaiapitau  nang 
anomáti  ^-A    íljá. 

VECINDARIO,  m.    Bílang    nang 


manga   násá  at    kilos. 

VEJAMEN,  m.  Pagapí;  pagkut- 
yá;  pjihírap. 

VEJAR,  a.  Diiwahaginin;  apihín; 
pasakitiui.  ü  r.    Maapt;     madiiwahagi. 

VEJETE,  adj.  dim.  nang  viejo. 
Malatidáng  m.tsamá  ang  hitsuia. 

VEJEZ,  f.  Katandaiin.  [|  Kasungi- 
tang  sarjii  nang  matatandá. — d  la 
vejez  viruelas.  ((.  na  ipinangiit  sa  raa- 
ta^anJáng  masasayá  at  maiiugfn  sa 
babayi. 

VEJIGA.  *"•  Panlog.  ||  Síipot  na 
kináiisidlai  nang  apdói  |¡  Lintds  ó 
tawong  nanínir^han  sa  isang  bkyan  paltos  nang  balat,  na,  raay  lamang 
ó   iiigal.  tila  tiíbig.  II  pl.    Buliitong. 


vGooQle 


-  6os  - 


VEL 

VEJIGATORIO,  lA.  adj.  y  s. 
der.  naiig  vejiga,  tned.  Emplastong 
cantáridas  na  pangpaÜntós  tiang 
balat. 

VELA.  f.  Pagpupuyat;  paglalá- 
may;  ó  ang  panahong  ipinagtátanod 
na  ipinagpií|jiiyRt-  ||  niet.  P.ig^isíiiop; 
niasíkap' na  pagaalágá  nang  aROiiián. 
B  Kandíla.  ||  Láyag.  |]  Pagtánod  sa 
Santlbimo.  ||  met.  Daong;  ó  sasakyán. 
— Darse,  hacerse  ó  ponerse  á  la  vela. 
U.  Tumiilak  sa  sacisaran  at  lumáyag. 
— Hacv  vela  para  un  punto,  fr.  Tü- 
mungü  sa  isátií^  lugai. —  Cantar  vela. 
fr.  Ibabalá  ang  pagkátanaw  nang 
sasakyán, — A  la  vela.  mod.  adv.  Mag- 
layás;  tuniirak  na  raaglayag. — En 
vela,  ir,  HincÜ  naiütulog:  nygpiiyai, 
— A  vela  j>  remo.  fr.  Mádaltan;  ma- 
tu'in. 

VELAR,  a  T.vkpán  nang  velo; 
it^gó.  li  Bantayin;  tunuran  ang  ano- 
mán  sa  gabí.  ||  Biiidisiuníin  ang  ma- 
nga ikinákasal;  ó  ikasal  ang  síno- 
man.  {|  Tanuran.  j|  n.  Magpuyat;  mag- 
banUy.  ||  M;»gtánod  sa  Santísimo.  \\ 
met.  Tupatíng  mahúsay  ang  anomán. 
=ís(í  los  muertos.  Taniiiang  pagpuya- 
lán  ang  manga  patay.=¿«,  sobre  al- 
guna cosa.  Tuinánod;  magbantay  sa 
anomán. 

VELEIDAD,  t".  KLasaUw^iháng 
loob;   kahalaghagán. 

VELEIDOSO,  SA.  adj.  Salawa 
báng    loob;    haingliDg. 

VELEJEAR,  adj.  der.  nang  vela. 
náut.  Lagyán  nang  láyag  ang  sasak- 
yán.  II  n.    Maglayag. 

VELERO,  RA  adj.  dt-r.  nang 
vela.  Sasakying  matiiling  maglayag. 
II  m.  MatigagawS;  ó  nagtítinda  nang 
kandíla. 


VEL 

VELETA,  f.  Girimpulá;  pabiling, 
[|  met  Tawong  halaghag;  6  salawa- 
háng    iooh. 

VELOCIDAD,  f.  der.  nang  ve- 
loz. Tuin;  katulinan.  II  Bilis.  II  Lik- 
sí;  lalas  na  gumawa,  ó  niagáral  ng 
anomán. 

VELOZ,  adj,  Matulin;  mabilís.|| 
Malikbí. 

VELLO,    m.    Balahibo.  |)  Bulo. 

VELLÓN,  m.  aum.  nang  vello. 
Balahibong  lahat  nang  isang  tupa. 
Balat  narig  tupa  na  may  balahibo- 
II  Baria. 

VELLOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
vello.  Mabalahibo;  ó  puno  nan^  ba- 
lahibo; baláhibuhin;  mabulo.  1|  Bala- 
balahibó;  bulübu'6.=í/¿  cuerpo.  Ba- 
láhibiiViin    ang  katawán. 

VELLUDO,  Da.  adj.  der.  nang 
vello.  Baláhibuhin;  lubháng  mabala- 
hibo. II  May  bulo.=ífí  cuerpo.  Maba- 
lahibo ang  katawán.  U  m.  Ang  ter- 
ciopelo ó  felpa. 

VENA.  f.  anaí,  Ugat  nang  ka- 
tawán nang  tawo  ó  nang  háyop.  || 
Ang  sangá  nang  gintó,  pílak  at  iba 
pang  metal  na  tnmdtubó  sa  il&Hm 
nang  .  Idpl  II  Ang  bukal  nang  td- 
big  sa  ilálim  nang  iiípa.  II  Ugat  ng 
káhoy,  a  met.  Talas  nang  ísip  na  gu- 
mawa nang  \n\k.—de  loco.  met.  Pag- 
kahalaghag    na    ísip. 

VENADO.-m.  Usa. 

VENAL,  adj.  der.  nang  vena.  Ná- 
uukol  sa  «gat.,  II  Nábibili,  6  ipinag- 
bíbili.  II  met.   Nasüsuhulan.        ' 

VENALIDAD,    f.    Pagpapasdhol. 

VENCEDOR,  RA.  m.  yf.  Ang 
nanalo;  ó  nagdiwang.  II  Mánanalo; 
mapagwagí. 

VENCER,  a.  Supilin;  madaig;  ma- 


vGooQle 


VEN 
tfl'o  ang  kiiáwiy,  ¡|  Magt;igunipay; 
magw  igí.  II  Lá  ü  in;  iii¿táa  ang  iba. 
II  ract.  Tiisín;  batahín  ang  anom^^ng 
hirap  ó  kisakit,iii.  ||  n.  M.i!a^.)s  ang 
tár.iiig  r>a  punahóng  dáp.it  Ípni;bájMfl 
nang  buís  ó  líMng.  j|  r.  Supüin  aig 
silakbb  nang  siriling  kilüob-ii;  ó 
hílig  na  masaniá  nang  loob.  elc.= 
de  megos.  M  isií¿3Íl;  imlainúyot  sa 
IdhoíT    ó   (j.iinf;. 

VENCIBLE,  adj.  Masiísupil;  ma- 
dáJ.iig. 

VENDA,  f.  Panáli;  6  paiiiigkí,- 
sa  siígat. 

VENDAR,  a;  Tallin;  bigki.án 
nang  bcnda.  ¡j  raet.  Lituliín  ang  Uip; 
palabüin    ang    katowiran. 

VENDAVAL,  m.  Hibága  na  mx- 
sisal. 

VENDER,  a.  Ipagbilí;  magbilí. 
I!  Iiindá;  iiiagtiiidá.|¡met.  p.igliiuhan; 
,  pagsukabán.=á  ¿anio.  Ipagbüí  nang 
gayjng  halagá.'=t;«  lanío  Ipagbilí 
sa-  gayáng  h.\\ag\.=^alo  por  liebre. 
DaySin  ang  kápowá  sa  kaüdad  ng 
bágay  na  ipinagbilí.  H  r.  Magpangap; 
magniagalfng;  m^igp.ilaló.  |i  rncit  Mag- 
linkoi  nangbu6;i_'  púio,  na  salang- 
hangín  aiiomüng  panginib,  at  Íb£ngit 
ang  biihiy  dáhil  sa  pinaglflinkuran. 
11  Míigpaupá  nang  puri.=ií  alguno. 
Magiinkod  nang  bcÓ:ig  píi.ó  sa  ká- 
powa,  Magpaupá  nang  piiri  sa  síno- 
inaii'.  =pQr  amigo.  Magpangap  na 
kuniia'y  kaibigan. —  Vender  cara  al- 
guna^ cosa.  Ipagtangol;  ipagsanga- 
Tang  na  ipaglaban  ang  anonián  ng 
boór.g    kaya. 

VENDIBLE,  adj.  Maipagbíbiü; 
niabilí. 

VENDIMIA,  f.  Pagaani  nang  ubas. 
|]  mct.  Masagáiiáng  pakinábang,  na 


VKN 

nákjkuh.i    sa    anomáii. 

VENÉFICO.  CA.  a<ij.  nang  ve- 
neno    Mi)'    lason.  II  Miiiükukdlani. 

VENENO,  m.  LT5on;  katnand.ig. 
¡I  mei,     Pagtalaniín    sa    loob. 

VENENOSO,  SA.  adj.  d^r.  ng 
mneno.  M  ly  ¡asan;  nakimimaiay. 

VENKRABUÍ.  adj-  Kagalanggá- 
lar.g;    ó    (.íapat    igálang. 

VENERACIÓN.  I.  der.  nang  í/í 
mrar.  P.iggátang;  kagalangin.  i|  M;;- 
gálaiig  na  pigmamahal  sa  anonjkn, 
ayon  sa  k.iramtán.  |1  Pagüünkod  sa 
Dios,  '    ' 

VENERANDO,  DA.  ger.  nang 
venerar.  ||  adj.    K-iga!aiiggálang. 

VENER.AR.  a.  Ig^hrig.  II  Pagpí- 
iígtnan;  pjunlakán.  [|  Sambahín;  pag 
linkuráii  ang  Dios,  m-ingá  Santos 
nt  iiiá    ping   bígay    ua    banal. 

VEÍ^ERO.  m.  djr.  nang  vena. 
Bukil;  ó  tniní  nang  bákjl,  tansó, 
color,   tiíl)iií,    etc. 

VENGADOR,  RA.  m.  y  f.  Ma- 
panghig.ncí. 

VENGANZA,  f.  Panghihigantí. 
II  Higanti;  ¡>irusa. 

VENGAR,  a.  Gjr.iantí;  ó  ipang- 
higanlí  ang  anomátig  karowah  tgi 
nan.  ||  Parusahan.  ||  r.  Manghiganli,= 
de  una  ofensa.  Ipangliiganlf  ang  isang 
kaaii;nuiahán.=e«  el  ofensor.  Man 
hignr.tí   sa   umalimura. 

VENGATIVO,  VA.  adj.  Mapang 
liigantí . 

VENIA.  f.rPáhintúIot;  pasintábi 
!i  Patáw.id.  II  Yukod   tiang    ulo. 

VENIDA,  f.  Pagpatito.  II  PagL^ 
pi!;  pag:[ating.  |j  Fagbabaiik  sa  pinan 
gLiÜngan. 

VENIDERO,  RA.  adj.  Ang  mang' 
yíiyari;  dáraiing  na  panahón;  ang  h^ 


y  Google 


VFN 

hurapin,  ||  m.  pl,  Ang  manga  ionngí- 
ng.iti;ik;  ó  ;.>ig  rnungi  h^haíii  sa  atiti. 
VENIR,  n.  irr-g.  gfír.  vinUn-Jo. 
p.  p.  venido:  ind.  pres.  vengo;  vie- 
nes; viene;  VL-niínos;  venís;  vienen; 
peí  f.  ?;/«£■/  viniste;  vino;  vinimos; 
vinisteis;  venieron:  fut.  vendré;  ven- 
drás; etc.:  i!iipir;it.  ven  uí;  z'íwo'íü  él; 
vengamos  nosotras;  venid  vosotros; 
vengan  elloc  'iiibj.  venga;  vengas: 
etc.:  impefr.  viniera;  vendría;  y  vi- 
niese; etc.:  fut.  viniere;  etc.  Dum.i- 
ting-.  jj  Parito;  lumápit  dito;  hnma- 
vap  dito.|[.VI;ighúh;it;  iiiangá'ing.||Má- 
Inpit.  il  met.  Már.yon;  máayos  arig- 
isaiig  bágay  sa  iba.  [¡  Mahíilog:  v.  gr, 

MahÚLOG    sa    lilpá,   VENIR    ó    VENIRSE 

d.  tierra;  mahúlog  ja  kamay  ko,  ve 
NiR  Ó  VENIRSE  á  jnis  manos  ||  SutiÚ- 
rot  sa  ísíp  ang  aiioinán,=á  casa.  Pa- 
lito; duinatiiig  dito  sa  bílhay.=(ro« 
}in  criado.  Paritong  inay  kasamaiig 
isang  alí'á.=:</í/  teatro.  Mangáling 
sa  teatio.^í/í,  inicia  Manila.  M.ingá- 
ling  sa,  sa  may  gawing  Maynílái= 
hiicia  aqui.  Lun:iápif  dito;  pumaripa- 
ñx6.=sobre  uno  mil  desgracias.  Dii- 
rnagí-á;  dumating  sa  isa  ang  mak-npa! 
na  kasakun;ián;  datiián  nang  mara- 
ining  kísaliwáang  p^!ad. — En  lo  por- 
venir, ír.  Sa  háhrtrapin;  ó  ^a  par.a- 
hong  (iárating. —  Venga  lo  que  viniere. 
fr,  iVíarigyari  ang  many.-iyari. —  Venir 
á  menos,  fr.  Masirá;  siimaiiiá.  Ve- 
nirse abajo,  fr.  Giioníihó;  Iiimagpak. 
-^Venirse  á  buenas.  Pariíon;-:  kúsá; 
paiitong    suniiinod  na  nrahú-jay. 

VENTA,  f  P.ígiibili,  II  Ka^uhitan 
nang  pagbi'iíühan  ti-ing  anonián.  [l 
B'áhay  sa  ilang  na  pánuluyaiían  ng 
natí'áiak  id. 

VENTAJA,    f,  Kalíilfian;  k^hig- 


607- 

VFN 

tá'i,-    laniang.  ||  Pakinái)!¡ng'. 

VENTANA,  f.  Dii.ungawán;sii- 
ngawán..  [[  Alinmáng  Imtis  na  gina- 
wáng  talagang  píisiikíin  nang  liwá- 
nng  ó  hargin.  11  Bulas  nnng  ilong. — 
Arrojar,  b  echar  por  la  ventana,  fr. 
fn,-t.  Sayangin;  ipagt.Tpán;  uíiusing 
íik-iayahín. — Hacer  ventana,  fr,  Mag  ■ 
panuiig.iW  ang  babayi,  at  nang  ma- 
k;ít3n;!W  ó  mátaiiaw. — Condenar  una 
ventana,  fr  ísará  aug'  ¡sang  bintiln.^, 
na    ipákó. 

VENTANEAR,  n,  dcr.  nang  ven- 
tana.  Magpanungaw. 

VENTANEO,  m.  d  r.  nang  :-;«- 
tana.  P.igdúng.iw  na  lági.|[Saipok  na 
mniunog   nang  binlánií.  t 

ViíNTAR,  n.  i'ng.  como  aeer-' 
tar  n.^ut.  Huriiíhip  ang  hangin.  V.  ■ 
VENTEAR. 

VENTEAR,  n.  Hdniíhip  n.ing 
tnasasa!  ang  hangin  ||  a.  y  n.  Sanga- 
pin  nang  háyop  ang  ha;-gin,  na  sa- 
huria^  nang  üong.  (j  met.  Halataín; 
nsiáing  bakusín  ang  anomán.  [|  Ipa- 
hangin  ang  anomín  at  nang  niaa'i's 
angdumí.  II  lyangyang  [|  r.  Sumágap; 
maglattóán  nang  h  ngin;  li]n:iáhang 
sa  hangin.  (|  Matirá;  m.ibulük  sa  ha- 
ngin. ¡I  Umiilot. 

VKNTILACIÓN.  f.  der.  nang 
ventilar.  Símtiy  nyng  hangin.  |[  met. 
Pagtatalo;  pagiiiísap  nang  líkol  sa 
anomán,  lípang  n:iatalastás,  matarok, 
etc. 

VEMTOSA.  f.  der.  nang  viento. 
Tandok,    6  ventosa. 

VENTOSEAR'  n.  y  r.  der.  ng 
viento.    Uuiutot. 

VENTOSEO,  nn.  der,  nang  vien- 
to. Rigiitot.  II  Utot.  Tinátawug  na 
flatú   nang    mangí    tawong    malilíiiis 


/ 


y  Google 


VEN 

at  pedo  nang  karamihan. 

VENTOSIDAD,  f  dei,  nang  vitn- 
to.  Kábag.  II  Utot. 

VENTRECHA,  f,  der.  nang 
vientre.    Tián  nniig   isda. 

VENTREGADA,  f.  der.  nang 
vientre.  Manga  aiiak  nang  isang  ¡na- 
hín,  na  sabaysabay  na  ipinanganak, 
I]  mct.     Kisagnnaan    nang    anomán. 

VENTRaDO,  DA.  adj.  aiim.  ng 
vientre.  Titiy;inín;  buyunín. 

VENTURA,  f.  Pálad;  k:ipal;inin,. 
nígo.  U  Pagkikátaon.  ||  Piíngánib.  ~A 
ventura;  h  á  la  ventura,  mod.  adv. 
Sápalaran. 

VENTUROSO,  SA.  adJ.  der. 
nang    ventura.   Ma pálad;  loapalarín. 

VER,  a.  irreg.  ger.  viendo:  p.  p. 
visto,  ind.  pres.  veo;  ves;  ve;  vemos; 
veis;  ven;  iniperf.  vela;  veías;  veía: 
velamas;  veíais;  veían:  imperat.  vea 
él;  veamos  nosotros;  ved  vosotros; 
vean  ellos:  subj.  pres.  vea;  veas;  vea; 
veamos;  veáis;  vean.  Tingnán;  mas- 
dán.  II  Mákita;  tañaran.  ||  Siasátin;  usi- 
sáin,  II  Dalawin.  ||  KilaÍanin.||Máp>in- 
sin.  ¡I  met.  Bulaybiilayin;  liningin.  || 
Kung  nakitlagay  sa  futuro,  at  may 
YA  sa  uiiahin,  ay  gináganiit  sa 
pagbabálá:  v.  gr.  Mákikita  mo  rin, 
YA  vEKÁs,:=,/¿  hacer  largo.  Tik-r 
máng  guraawá  nunt;  anomán.  = 
con,  por  sus  ojos.  Masdán;  máki'.a 
nang  kaniyáng  matá.=po>'  un  agu- 
jero. Siiipin  sa  isang  butas.  li  r.  Lu- 
magay;  ó  málagay  sa  isang  kigal.  || 
Mákita;  ina¿daUwán.  l|  Migkita.||M,i- 
pilitan.  II  Mag'jiilaybíil.iy,  |{  íh.  Pang- 
tingío;  pangmasid,  ii  P^gltiüinukhá;  6 
hitsura  nang  anomán,  at  niwiwika: 
Tener  buen  ver,  m.%^ka>'ohi  nan^ 
mabuting  mukuÁ;  tener  otro  viík,  mag- 


VER 

karohi  nang  ibang  hitsura. — A  mr 
ver.  mod.  adv.  Sa  niasid  ko;  sa 
lingin  ko.— ^  mas  ver.  fr.  Hangang 
sa  ii'ing  pagkikitii.=/4  ver.  inteij. 
Tingi.íii  ko;  mas^ián  natin;  dalhín 
dito  iyítn,  ¿ano  iyán?  ¿.inó  bagá  yacnf 
—  Ver  mundo,  fr.  Maglibot;  n-aglakbay 
hayan. — Dar  á  ver.  fr.  Ipakita.— ..íTa- 
cer  ver.  fr.  Ipalalasiáí.- -fíir,  6  ha- 
cer ver  las  estrellas,  m^t.  Damdamín, 
6  pagdamdamln  nang  nialakíng  sá- 
kit;  p.iíakitang  malabis, —  Verse  po- 
bre. Magilírap, —  Verse  con  alguno, 
fr.  Makipagiísap  sa  ¡sá  nang  iikol 
sa  anomán.  Hanájíing  para  babagin 
ang  sfnoman.—  Verse  las  caras,  fr. 
Magáway. 

VKRANO.  m.  Panahón  nang  ta- 
ga  raw. 

VERBO,  m.  Í-zo\.  Ang  U¡(iS  aiiak. 
H  gnm..  Ang  babngi  nang  p:ingungií- 
«ap  na  nagsásaysay  na:ig  kilos,  di- 
náramdam  ó  kalágayaii  nang  lawo 
ó  nang  anománg  Inágay;  al  \i\n6con- 
Jugar   S4    iitangi   modo  at    tiempo. 

VERBOSO.  SA.  adJ,  Masagán;Í 
sa   salitá,  II  Macabí;    [iiasaliiá. 

VERDACHO,  m.  der.  nangfií/rfe. 
Verdeng   mará. 

VERDAD.  Kalotohanan;  katuná- 
yan. 

VERDADERO,  RA.  adj.  der. 
nang  verdad.    Túnay;   tuto6;  liibós. 

VERDE,  adj.  y  m.  \ítír,á;  sarí- 
wá-  II  Kiílay  na  verd::.  II  Hilaw.||  met. 
Ang  binálá,  na  nasa  kapanáhunan 
nang  lakás  nang  katawán  at  pag- 
¡(sip.  (I  Mahálay   na  salitá,  kílo-^',  etc. 

VERDEAR,  n.  der.  nang  ver- 
de. Manarfwá;  magmiírá;  niagkiílay 
verde. 

VERDECER,     n.     irreg.     como 


vGooQle 


VER 

agradecer.  V.  REVERDECER. 

VERDÍN,  m.  d^r.  nang  verde. 
Lia  nang  lúbig;  líimot.  ||  ICalSwang 
iianff   'anió. 

VERDOLAGA,  f.  bot.  Ktilasiman. 

VERDOR,  m.  der.  nang  verde. 
ICasarivvánn;  kamuráan.  [|  Kiílay  ver- 
deiig  biihay.  ||  met.    Laká,;  tafag. 

VERDURA.  /.  der.  nang  verde. 
I<.a„..riwaán;  kamuráan.  I|  Gií  .-ly.  Sa 
kah'-ilugáng  ito'y  lálong  kag.iniitán  sa 
plural.  [|  met.    ÍCalakasán;    kabatáan. 

VEREDA,   f.  Bulaos;  landás, 

VERGONZOSO,  SA.  adj.  der. 
nang  vergüenza.  Mahihiín.  ||  Nakahi 
hij'á.  II  Mffhálay.  |i  Mahinhín. 

VERGÜENZA,  f  Hiyá.  ||  Knu- 
mirán;  pagkahiyá.  ||  f.  pl.  Aiig  kaba 
hagi;  ó    púnong    kalawán. 

VERÍDICO,  CA.  adj.  Ti:to6;  tú' 
nay;  tapat.  \ 

VERIFICAR,  a,  Palutohanan  ang 
anomán.  |)  Ipatúloy;  gawín  ang  ano 
mün.  [I  Siyasalin;  likmán  ar,g  kátuto- 
hanan  nang  anomán.  ||  r.  Mangyari; 
magkátutoo;    niatunayan , 

VERRACO,    m.  Biilugang  báboy. 

VERRUGA,  f.  Kulugó;  kuntil. 

VERSADO,  DA.  adj.  Bihasá; 
sanay.  =  í«  disputar.  Sanay  sa  paki- 
kipagtalo. 

VERSIFICACIÓN,  f.  der  nang 
versificar,    Pagtulá. 

VERSIFICADOR.  RA,  m.  y  f. 
MapagtuiS. 

VERSIFICAR,  n.  Tumiilá;  bu- 
mersn. 

VERSIÓN,  f.  der.  nang  verter. 
Paghuhúlog  nang  isang   wíká  ?a  íbá, 

VERSO,  m.  Tiilá. 

VERTER,  a.  irreg.  como  ascender. 
■  Ibuhns;  isalin    ibut-iO,  ii  Pagdanakin. 


609  - 


VES 


||Isábog;  !sambiílat.|jIhiílog  ang  fsang 
siilat  b  libró  sa  ibang  wfka.  II  met. 
Ipanabi;  ikalat  ang  bágay  na  dápat 
ilíbim.  II  Sürnagáná;  m.Tgkanlalab¡s.  = 
sangre,  ir.  Sinásabi  sa  bágay  na  lub- 
háng  mapiiíá,  na  tila  dugó.=ff/  suelo. 
Ibiibo  sa  sahig  ó  sa  íiipá.=íi/,  en 
castellanos  Ihiílog  sa  wfkáng  kastíiS, 
■^del  cántaro.  Lumigiiak  sa  bangá^ 
T=en  el  jarro.   Isalin    sa   saro. 

VERTIENTE,  p.  ^.n^^ng  verter, 
y  adj.  Ang  tuiniítuló;  á  bumúbu- 
hos:  V,  gr.  Aguas  vertientes,  ang 
mañgá  tubig  na  tumútuló.  |[  anob. 
Bálisliifian. 

VÉRTIGO.    Ri.    Hilo;    pagkahilo. 

VESTIDO,    p.    p.   nang    vestir.. 
II  m.    Damit;    saplot. 

VESTIGIO,  m.  Bíibls. 

VESTIR,  a.  irreg.  como  pedir. 
Paramlán;  damtán;  ó  suulán  nang 
damit.IlBaliilan;  pamutihan.  (I  Kalup- 
kupán,  ¡I  Giyakán:  v.  gr.  Vestir  los 
aliares,  gayakán  ang  mañgá  altar. 
=á  la  españolv.  Magdamit  kastílá; 
manatnit  na  parang  kastflá.=í/<;  seda. 
Damtán  nang  sutlá.  |¡  n.  y  r.  Mana- 
mit;  magbihis.  1|  r  Magbihiíán-HMag- 
dálion  ang  káhoy;  mabálot  nang 
damó  ang  kaparangan.  ||  Lumakás  sn, 
dináramdam  na  sakit;  gumaling.  (| 
Mabá'ot:  v.  gr.  Vestirse  de  crin 
el  hierro,  mabálot  nang  kaláwang . 
ang  bákal.^^con  lo  ajeno.  Magsnot 
nang  damit  nang  iba. 

VIA.  f.  Daan.  \\  Paraán.  [|  Dada- 
Iijyin. 

VIAJANTE,  p.  a.  nang  viUjar. 
N.iglálakbay   Uigal;  á    nagbíbiahe. 

VIAJAR,  a.  Maglakbay  Klgal;  ma- 
ngibáng    bayan;    magbiahe. 

VIANDA,  f.  Pagkáin;  lílam. 
77 


vGooQle 


VID 

VIBRAR,   a.    Ipaspás  ang   sibat, 

espada,  etc.  nang  pakinigkinig.  ||  Pa- 

pangiriigín    ang   voces.  \\  Ihagis    nang 

malakái  ang  aiiomán.  ¡{  n.    Kumioig; 

'  uinugoyugoy. 

VICTORIA,  f.  Pagdidíwan^;  png- 
talagumpay:    pananaio. 

VICTORIOSO,  SA.  adj.  Mapag- 
díwang;  máiianalo. 

VID.   f.    Piino  nang    uvas. 

VIDA.  f.  Biíhay.  ||  Pamumiíhay. 
=ancha.  Masamáng  pamumiíhay,  na 
ang  sinüsumod  ay  ang  hílig  na  ma- 
samá  nang  katawán.;=fí7«¡j«/ca/,  6 
de  canónigo,  fam.  Maginhíiwang  pa- 
mumúhay.— Za  w'í/a  é/íz-wa.  Ang  bü- 
hay  na  walán?  hangán;  ang  kalowal- 
haiián  nang  lángit.  =í/é  perros.  M¡i- 
hírap  na   pamumdhay. 

VIDRIERÍA,  der.  xi^ng.  vidrio ñ 
Tindahan  nang  mangi  kasankapang 
bübog;  ó  lugal  na  pinag"gágawan 
nitb   zX    pinagpúputulan. 

VIDRIO,  m.  Biíbog.  it  met.  Alin- 
máng  bágay  na  masailaii  at  basagín. 
¡I  Tawong  maranidamjn  at  madaüng 
«lagálit.  [|  pl.  Ang  manga  salami'n 
nang  carruage. 

VIDRIOSO,  SA.  adj.  der.  nang 
vidrio.  Biibasagín;  parang  salamfn.  j| 
Marupok,]]Magagalit(n;  maramdamin. 
II  inet.   Sahig  na   madulás. 

VIEJO,  JA.  adj.  Matanda.  [|  Lúmá; 
maluat  x\A.=verde.  Tawong  matan- 
da; nguni't  kilos  bátá,  at  mahilig  sa 
kalupaán.^íAdf^i?,  Úlían. — Tener  al- 
guna cosa  de  viejo,  fr.  Mápagkíiuga- 
líati;   mapagkaratiliaii  ang    anoinán. 

VIENTO,  m.  Hangin;  símoy.  il 
met.  Kahanibugán;  kahangínan.= 
cardinal.  Alinoián  sa  ápat  na  ha- 
nging   pinakapangulo:    na   ito')-    ang 


10  — 

VIG 

sa  amihan,  habagat,  sa  áraw  at  la- 
laklaoi.  —  Soplarle  á  uno  buen  viento. 
fr.  Hipan;  ó  panuntán  ang  isa  nang 
maluiting    kapalaran. 

VIENTRE,  m.  anal.  Tian.  ||  Ang 
lahat  nang  kasankapan  nang  kata- 
wán,  na  nálalaman  sa  lian.  ||  Ang 
loob;  ó  guang  nang  nnoniáii,  ||  Ang 
balikat  nang  tapayan,  gúsi,  etc.  ¡j 
Ang  lian  nang  háyop  ang  tHuag  ay 
barriga. — Descargar  el  vientre,  fr, 
Manabr;  tumae. — Desde  el  vientre  de 
su  madre,  mod.  adv.  Búhat  pa  sa 
tian  nang  kaniyang  iná;  6  biihat  sa 
pagkápanganak.  —Hacer  del  vientre. 
ir.    Manabf;   pasa    kumíin. 

VIGA.   í.   Tahilan. 

VIGENTE-  adj.  for.  Kautusán, 
'  ley,  etc.  na  kisaiiikuyang  umíiral,  ó 
't  íiniíiunod. 

VIGILANTE,  p.  a.  nang  vigilar. 
Nagtátanod.  \\  adj.    Maalágá. 

VIGILAR,  n.  Magtánod;  maga 
lágd  =en  custodia  de.  Magtánod  sa 
pagaalágá  nang.=ío¿>-¿  sus  subditos. 
Alagáan  ang  kaniyáng  manga  sa- 
kop.' 

VIGOR,  m.  Lakás;  bagsik;  blsá; 
talap;  etc. 

VIGORAR,  a.  d^-r.    naig  vigor,  y 

VIGORIZAR,  a.  dér.  nang  vigor. 
Bigyáng   íakás;   paiakasín;  tibayan. 

VIGOROSO.  SA.  adj.  der.  nang 
vigor.   Malakás;    niabísfl. 

VILi.   adj.  HáraU;    bulí.ik. 

VILEZA,  f.  der.  nang  vil.  Pag- 
kahá.iiak;    hámak;    kabulisikan. 

VINAGRAIJA.  f.  der.  nang  vi- 
nagre, linumfng  pinagháidng  tiíljíg, 
síiká    at    maiamfs. 

VINAGRE,  m.  Süká.  |Í  met.  y 
fam.    Tawong  masakláp  ang  ugáil.       ^ 


y  Google 


VlN 

VINAGRERA,  f.  der.  lung  vi- 
nagre. Lalagyán  nang  súká.  ||  pl.  Ma- 
nga boteng  maliliit,  na  lalagyán  ng 
sítka,  aceite  de  olivo,  a^in  at  pamintá, 
na  idinúiiuloc  na  sabaysab.iy  sa  mesa. 

VINAZO,  m.  der.  nang.  vino. 
Alak  na  lubháng  matápang. 

VINIFICACIÓN,  f.  der.  nang  vi- 
nificar.  Arte  nang  paggawá  at  pag- 
tatéigo   nang  álak. 

VINO.  ra.  Álak,  na  nagbíthat  sa 
ubas:  kun  álak  na  pjnaraán  sa  alam 
bike   ang  t&wag  ay  alcohol. 

VIÑA.  f.  Ldpá  na  may  tanioi 
na    maraming    uva, 

VIOLAR,  a.  Labagín;  suivafn  ang 
isang  kautiisán.  ||  Dahasíri;  pilitin  ang 
Uang  babayi,  nang  labaii  sa  kani- 
yang  kalooban.  ||  Paslangín  ang  isang 
sagradong  lugal. 

VIOLENCIA,  f.  Dahás;  karaha- 
sán;  bugsó.  ||  Pagpílit;   pagdahás. 

VIOLENTAR,  a.  Dahasín;  piüiin; 
gahisfn.JIBaakfn;  palahangin.|¡r.  Mjg- 
píiit;  magpígil.=i,  en  alguna  cosa. 
Magpígil;    magpdit    s>i  anomáti. 

VIRAR,  náut.  Ipíhit;  ibiling  ang 
sasakyán. 

VIRGEN,  com.  Lalaki  6  baba- 
j  ying  walán_í  báhid  nang  kalupaán. 
N  Liípáng  hindf  nalálaw-ig;  ó  hindí 
nAÜlitiatig.  j  Anoraáng  bágay  na  wa- 
láng  haló.  I)  Si  Ginoáng  Santa  Mi- 
ríi,  at  alinming  manga  larawan  niyi. 

VIRILIDAD  f.  der.  nang  viril. 
Kalakasán. 

VIROLENTO,  TA.adj.  Binübu- 
lutong;  bíiiutungin. 

VIRTUD,  f.  Lakás;  bisa;  kabag- 
sikan.  ||  Bagsik;  tápang.  (j  Kapa-igya- 
rihan,  f|  FCabáitan;    kabilnaian. 

VIRTUOSO,  SA.  adj.  der.   nang 


VIS 

viriud,  Mabait;  banal.,  B  Mabísá. 

VIRUELA,  f.  Buliítong.-wíá'í'ai. 
Tibátib.^/í'CííJ.  Bulíitong  na  madá- 
lang    ang   litaw    at  di     mabigat. 

VISAJE,  m.  Ngibit;  ngiwl  nang 
mukhá.  |]  iron.    PagmumukhS. 

VISIBLE,  adj.  Nákikila;  litaw; 
tanyag.=íf  para  iodos.  Taiiyag  sa 
labal;  tanaw  nang  )aliat.=¿«/r¿  iodos. 
Liíaw,   ungós  sa    lahat. 

VISITA,  f.  Pagdálaw.  II  Dálaw;  ó 
panauhfn.  [[  PagsÍ5Íyásat.=í/¿  médico. 
Pagdálaw    na    siisíimandaii. 

VISITAR,  a.  Dumálaw.  ii  Magsi- 
yásat.  K  r.  Magdalawán. 

VISLUMBRAR,  a.  Mábanaagan 
aa  malayo  ang  anomán;  mfctanaw 
nang  rnay  kalabúan,  d¿hi¡  sa  kaku- 
langári  nang  liwánag.  (  met.  Kurúin; 
halataín;  sapantaháin. 

VISTA,    f.    Paningín.llPagtingín 

VISTAZO,  m.  aum.  nang  vista. 
Tiiigfn    na   paraán    lámang. 

VISTOSO,  SA.  adj,  der.  nang 
vista.    Tánawin;  marikit;  maínaní, 

VITAL,  adj.  Náuukol  sa  bühay; 
6  sarili  nang  biihay. 

VITUALLA,  f.   Kapisanan  nang 
raang^    pagkÜn    nang   isang    hukbó. 
Ij  met.  Kasaganáan    nang    pagkáín.j}   . 
Bauíiang  pagkáin,  R  Anoraáng  bágay 
na    Dagkáin. 

VITUPERACIÓN,  f.  der.  nang 
viíupei-ar.    Paglibak;    pagupasalá. 

VITUPERAR,  a.  Pintasán;  liba- 
kín;    puláan.  ||  Magwíká;    umupasalá. 

VITUPERIO,  m.  Libak;  pintíts. 
II  Paglibak;  pagniura;  pagpintás.  || 
Kapiníasan;    kanaurahán. 

VIUDA,  f.    Bahaying    bawo. 

VIUDEDAD,  f.  der.  nang  viuda. 
Pagkabawo  ó  kalágayan  nang  bawo. 


y  Google 


VIV 

IjAiig  sucldong  tiiiálang<ii)  naiig  isang 
bawo,  na  para  ikabúhay  niyk. 
VIUDO,  m.  Ulaking-  baWu. 
VIVACIDAD,  f.  Kalákasan;  si- 
gla. II  Kabuhayán  nang-  dugo;  tallas; 
talino.nang  ísip.  II  Dikii;  kinapig  rg 
anornán.  l!  Pagkadalosdalüs;  kapusu- 
káii. 

VIVIDERO,  l<A.  adj.  M.aáta- 
hanán;    ó  siíkat   matahanán. 

VIVIENDA,    f.    Táhaníin;  báhay. 
VIVIFICAR,  n.  Buhay¡n.¡|Pahka- 
sín;    pasiglahín,  ||  r.    Mabiíh:iy;  liima- 
kás;  suiniglá. 

VIVIR,  n.  Mabúhay.  II  Manah?m 
sa  isang  lugaí.  ||  Mamáhuy.— F¡V'/> 
rmiriendo.  fr.  Ivíabdhay  nang  lipós  ng 
dálitS,  puno  nang  kahirapan,  etc. — 
Como  se  vive,  se  muere.  Kuti  ano 
ang  pamumíihay,  siyáng  katiiátayan. 
Ipinagsiiiulit  diti  nanián  nang  kahii- 
liigáng:  7fiahtrap  nang  niahago  ang 
pinagkaug alian  h  pina^kalandaán.= 
con  su  hermano'.  Mamáhay  na  kapi- 
san  nang  kaníyáng  kapati'l;  ma;ná- 
hay  na  kctsama  nang  kaniyáng"  ka- 
patid.  =ííí  limosna.  Malitihay  sa  li- 
mf>%.=-sobre  la  haz  de  la  tierra.  Ma- 
biíhay  sa  balat  nang  líipa;  ó  mabií- 
hay  sa  ibábaw  nang  mundo.=:</£  mi- 
lagro. Md  ligias  sa  isáiig  lubii^ng  ma- 
laKing     pangánib,    ó  kamátnyan. 

VIVO,  VA.  adj.  Biihay.  ||  Mabfsá; 
masidhi.  Il  Matinkad  na  kiílay.  ll  Ma- 
talino;  mátalas.  |¡  Maliksí. — Caballo 
vivo.    Kabayong    matulin,    maínit, 

VOCAL,  adj.  Náuukol  sa  voces. 
11  Sinásalilá;  ó  ginágawá  sa  paniagi- 
tan   nang    voces. 

VOCEAK,  a.  der.  nang  vos.  íp.ig- 
táwag.  II  Saysayfn  S3  .salitá  ang  ano- 
rnán. II  SJgawáng  tawagin  ang  kápo- 


voc 

wá.  II  Füiihin  nang  matukás  ang  si- 
noman.||.VI.igs-abí  nang  syriling  galing. 
II  n.  Sumigaw;  niagingay.  [i  r.  Mag- 
sígavvan;  ó  inagtawag>in  nang  pasi- 
gaw. 

VOCEO,   m.  á¿(.    nangws.    Pag- 
sigaw;  pagiingay.  |¡  Kaingayan;  sígaw. 
VOCERÍA,  f,  der.  nang  voz.  Hi- 
yawan;   sígaw,in;    káingriyan. 

VOCIFERAR,  n.  der.  nang  voz. 
Magsibigaw  nang  malakás.  [|  a,  Ipag- 
sígaWan;    ipagiáwag. 

VOCINGLERO,  RA.  pdj.  der.  ng 
voz.  Malakái  m;igsalitá;'  niasigawin. 
¡I  JNÍasabf;    matabil.  [|  Matálakin. 

VOLAR,  n.  ineg.  romo  acordar. 
Limiipad;  pailat?glang.  fl  mt^t.  Magtu- 
muli'i  nyng  lákad;  magkuinátnot  ng 
tykbb.=/2/  cielo.  Pailanglang  sa  lá- 
ngit.  ^=de  rama,  en  rama.  'Liiniipad 
na  magpalipatlípal  nang  sangá.  =/í'í' 
muy  alto.  Lumipad  sa  lubhang  ni;\- 
taás;  pailanglang  na  lubhá.  ll  a.  mel. 
Paliparíii;  piiiiand>»ngín.  ||  nict.  Pa- 
galitin;  niiiáyop,  at  sinásabi:  aquella 
pregunta  me  voló,  pinagálit  alib  ñg 
íanoHg  na  yaón. 

VOLCABLE,  adj.  ráobin;  biía- 
lin. 

VOLCAR,  a.  irreg.  como  acor- 
dar. Itaob;  igibá;  ¡bual  na  mátapon 
ang  laman.  {|  met.  Papagbaguhin  ng 
akálá  ang  kápowS.  ||  Tuksiihíng  gi- 
pitín  hangáng  sa  magálit.  \\  n.  y  r. 
M&taob;  mágiwa;  mabuai.  ||  Málaga 
pak. 

VOLTEAR,  a.  Paikitin;  pabüi- 
ngfn.  II  Ba!iglaiín;bilingín.  ||  Baguhin; 
ibahín.  ||  Itimbuang;  ibual  nang  bigU 
ang  anomán,  ¡|  Tapusin.  v.  gr.  Mapa- 
ling  NATAPOS,  enseguida  está  voltea- 
uo.|i!Víahúlog;  guinúlongi  umíkit;  pu- 


y  Google 


VOL 

míbit  imganomán.  ;i  Magpalíbid  nang 
lákad    sa   isang  lugal. 

VOLUBLE,  adj.  Madaüng  pai- 
kitir).  [|  m.;t.  H.iUghag;  salawaháng 
loob. 

VOLUMEN,  m.  Lakí  nang  anO- 
mán.  ti  Anj;    libro. 

VOLUMTAD,  f.  Kilüoban;  loob 
biiilhi.  I)  Pasiyá.  |1  Akálá.  |1  Pagíbig; 
pagsitilá,  [|  NáíA,  jj  Utos. — Por  volim- 
tid.  fr.  Sa  kiutLisán. — Mala  volun- 
tad.    fr.    Gili»;    p.igtaLanim    Sa    loob. 

VOLUPTUOSO,  SA.  adj.  Mi- 
libog.  II  N.ik.ihilHk,iyal    sa  kilibu'jan. 

VOLVER,  a.  irreg.  como  absol- 
ver. Ba'igtaríii;  balikín;  bilingín;  pag- 
bilitigbilingín.  ||  Baj^iihin;  ibahín.||G(i- 
Qianling  loob.  |¡  MagbÁyad.  [|  Ihtílog 
ang  isang  wíka  sa  iba.  ||  Isaíiü;  iba- 
lik  sa  may  ári  ang  anomáii.  ||  láiika. 
Sukliáii.  (I  ri.  Bumalik;  umowi. —  Vol- 
ver íí  casa.  BuiíiAiik;  umowí  sa  bá- 
\\i\.^.~del  barrio.  Biiiuaiik  na  man 
gáling  sa  barrio,  li  Luniikd.  li  Kung 
pteposicíón  POR  ang  ka^avna  sa  Íiu- 
lilián  ay:  ipaülaban;  ipagtangol.  |I 
Pagsaúlang"  loob  ang  iiasindak  ó  hi- 
nimatay.  II  r.  Magbago;  magibá;  ma- 
ging:  V.  gr.  Maging  puti;  volverse 
blanco;   bumutí  ang  dating   inasamá, 

VOLVERSE  BUENO;  SUMAM.4,  VOLVERSE 

MALO,  etc.  II  Uinisim;  raasírá.  K.un 
átak,  ó  ibang  ganganitó  ang  pinag 
dusapan.[|Luiningón;  lumíngap.  (j  K.u- 
míling.  II  Magbalik;  bumalik  ||  Umd- 
rong;  umudiot,  ||  Magbalik  loob;  ó 
magbago  nang  akálá.  —  Volver  en  sí. 
fr.  Pagsaúlatagloob;  mah¡iiiasmasáti.=: 
por  si.  fr.  Magtangol;  lutnaban. — met. 
Bumíiwi  nang  kaairáaiig  puri  ó  pa- 
:  nguiugi.=í5  volverse  atrás,  fr.  Umü 
rong.   Huag   íuparín    ang   k-ipanga- 


&13_ 

VOM 

küar.;  ó  magkiílang  sa  pangákó. — 
Volverse  loco.  fr.  Maulol;  masírá  ang 
lilo.  Matowá  nang  malabis- — Volver 
la  hoja,  fr.  Magbago  nang  akálá; 
baguhin    ang  sálitáan. 

VOMITAR,  a.  Isuka:  ó  sutnuka; 
üuá.  II  niel.  Magmurá;  magsabí  nang 
raasamft  ||  fam.  Ipaháyag  ang  náüli- 
hioi.  II  Sumiráng   pnri    sa   kápowá. 

VOMITINA  f.  der,  níng  vómitú. 
Pangpasaka.  Ginágamit  namang  pa- 
rang    stisianfivo   masculino. 

VÓMITO     m.    Pagsuka.  II  Suka. 

VOMITORIO,  lA.  adj.  der,  ng 
vomito,  Pangpasuka. 

^/ORACIDAD.  f.  Katakawan;  ka- 
sibáan. 

VORAZ,  afij.  Paiakaín;'  malakás 
kumáin;  lubháng  inatákaw.  ||  met. 
Ang  lubhár.g  malulong  sa  naangi  pi- 
taiig  mahahálay  nang  katawán.  ||  met. 
Malakás  iimuDos  nang  anomán,  para 
nang    ra^ningas  na   apoy. 

VÓRTICE,     m.    Ipoipo;   uüuií. 

VOS.  pron.  pers.  Kayó.  ||  Salitáng 
magálang  na  ginágamit  sa  pakikipag- 
üsap  sa   matataás    na  tawo. 

VOSOTROS,  AS.  pron.  pers. 
Kayó. 

VOTAR,  j.  Magbigay  nang  ka- 
niyáng  pasiyá;  6  bumolo.  ||  Iboto  ang 
sínoraan.  ||  n.  Magpauata;  mangákó 
sa  Dios  ó  sa  manga  santos.  ||  Manum- 
pá,=?¿«í/  novena  á-  la  Virgen.  Ma-" 
ngákü  nang  isaiiig  novena  sa  Virgen. 
^  por  su  amigo.  Iboto  ang  kaniyáng 
kaibigan;  bumoto  sa  kaniyáng  kai- 
bigan.  ^ 

VOTO,  m,  Panata;  b  pangkkó  sa 
Dios  ó  sa  manga  santos.  Voto.  || 
Pasiyá  nang  báwá't  isa  sa  gitná  nang 
iskng     pagpupíi'.ong.  ||  Sumpá;    panu- 


y  Google 


VUE 

numpa,  II  Násá.  1|  P^gss.i. 

VOZ.  f.  Tingig;  kalatiiat;  ó  vo- 
ces. II  Hágiiig;  liinog.  ¡I  ])l.  Sigaw.  || 
Salilá;  wiká.  ||  Bulunbülungtin.  ||  I-Ci»- 
pangyarilian;  laicas.  II  Utos;  kautusán 
nang  ■^\n\\a6.~  aguda,  más.  Miüiii;  d 
Mialiit  at  mataás  na  voces.  =  argen- 
tada ó  argentina.  Voces  na  malí- 
naw,  at  malunog.  —cascada.  Voces  na 
inahíná  at  payaos.  =  ya^a.  Sabísabí; 
Ijalílá;  6  salfsaüiáng  hindi  malaiiian 
kun  saan  nagbüiíat.  -a  voces,  mod. 
adv.  Pasigaw;  pabiaw. — á  voz  en  cue- 
llo; 'o  á  voz  en  grito.  Malakás  ang 
pagkásalitá;  pasigaw. —  Correr  la  voz. 
fr.  Kumáiat;  ó  mapagktalamán  ang 
iuiománg   náli  ihini 

VUELCO,  m.  l',igkabua';  pagki- 
baligtad;  pagkágiwa. 

VUELO,  m.  PagÜpad.  ||  Upad;  ó 
tialílipad.  [I  Ang  budng  bagwís  na  ¡ni- 
líÜpad  nang  ibón;  ó  ang  buong  p;ik- 
pik.  Karaniwang  plural  kun  gami- 
li;i.  II  Ang  lapon  ó  sa  ikadkad  nang 
damit,  na  hindi  dunnádaite  sa  ka- 
tawan.=íí  vuelo,  ó  al  vuelo,  mod. 
adj.  Mádalian;  mabilfs.  Páikitan  ng 
esquila  at  tug'.ugan:  kun  sa  kanipáná. 
— De  vuelo;  en  un  vuelo;  de  un  vuelo. 
ir.  Kagyat;  agadagad;  pagdaki. — Co 


-6i4- 


VÜL 

gcr  al  vuelo,  moa.  adv.  Samantala- 
liin.  Masakián  agad  ang  anománg 
nákita  nang  paraán  lámang,  ó  ná- 
lingig  nang  dungit. — coger  6  tomar 
vuelo,  fr.  met.  Másiiiong;  humüsay; 
máUiio. 

VUELTA,  f.  Pagbtling;  p^gpíhít. 
II  Pagbaba  ik.  |I  Págíkii.  ||  Pagiíkid.  i| 
Pagsasaíili  ||  Pagiilit.  j]  SukiÍ.||Likod; 
ó  líkijran  nang  anomán.  ||  Lupí  nang 
damit. — Dar  una  vuelta,  fr.  Magpaí- 
kit;    iiagpa  (bid   sa    isang    lugal. 

VUESTRO,  RA.  adj.  y  pron.  pos. 
Inyó;    ninyó. 

VULGAR,  adj.  ÍCaraniwan;  kau- 
ga'ían.  [¡  S-irili  nar'.g  margi  tawong 
raibábá  ó  taWong  bayan.  [|  Hátnak; 
bastos. 

VULGARIDAD,  f.  dcr.  nang  vul- 
gar. Kabastusáti;  ó  ki'os  at  salitá 
nang    w.illng   pinagaralan. 

VULGARIZAR,  a.  der.  nangyW- 
gar.  Ikilat  ang  anomán.  ||  r.  Maki - 
salamúbá  sa  niabábáng  tawo;  ó  mag- 
ugáli  nang  parís   nilá. 

VULGO,  m,  Kapisanan  nang  ma- 
nga tawong  niabábá;  «5  nang  mangi 
kiilang  nang  pinagaralan.  ||  Ang  ma- 
nga   tawong     bayan. 


y  Google 


-6i5- 


Ya    adv.    t.    Na.  f|  Din;    ó  ,r¡n.  II 
Náyaong. 

YACENTE,     p.     a.    nang   yacer. 
Nádadatay.  ||  adj.    Nakatimbuang. 

YACER,  n.  irreg.  ger.  yaciendo; 
p.  p.  yacido:  ¡nd.  pres.  yo  yazco, 
yazco,  yago:  tú  yaces;  etc.:  imperal. 
yace  \ú',  yazca,  vazga,  ó  yaga  éV,  yaz- 
camos, yazgamos,  óyagamos  nosotros; 
yaced  vosoitos;  yazcan,  yazgan,  ó  ya- 
gan Mos:  suh],  pres  yo  yazca,  yazga, 
6  ya^a;  líi  yazcas,  yazgas,  b  yagas; 
etc.  iVíádalay.  ii  Milburol;  ó  máÜbing. 
n  Máhitniay  ang  bangkay  sa  líbingan. 
jl  Sipingan  nang  lalaki  ang  ¡sang 
babayi. 

YACIENTE,  p.  a.  nang  yacer. 
Nakadiltay;   nakabdro!. 

YACIJA,  f.  Hihigáii.  II  Burulán;  ó 
kinábuburiilan:    líbingan. 

YACTURA,  f.  Kasiraán;  pangij- 
luging   tinangap. 

YEDRA,     f,    Káhoy    na     balítí. 

YEGUA,  f.  Kabayong  hahay'i.^de 
vientre.  Ang  kabayong  [iiangyáy.!ri,  al 
na  sa  kapanáhunan  nang  mngkaanak, 


YEGUADA,  f.  der.  yegua.  Ma- 
nada   nang  manga  kabayong  babayi. 

YEGÜERIZO,  m,  der.  nangj'í- 
gua    y 

YEGÜERO,  m.  der.  nang  yegua. 
Ang  tagapagalága  nang  manga  kaba- 
yong  babayi, 

YEMA.  f.  Buko,  6  usbóng  nang 
káhoy.  II  Bdrok  nang  \í\<ig,~del  áedr 
Atay    nang    dalírí 

YERBA,  f.  Dainó.  1  pl.  Lason:at 
karaniwang  sabihin:  le  diero7i  yerbas, 
siya'y  pinacáin  h  pinainom  nang  lason. 

YERBAJO.  m.  der.  nang  yerba. 
Da'.fíóng  masamá;  ó  gúlay  na  waláng 
kabuluhán. 

YERMO,  MA.  adj.  Ilang  <5  lií- 
páng  hindi  sinásakS  at  payat:  v.  gr, 
tierra  yerma,  lúpang  hindí  sinásaka 
AT  PAYAT.  II  m.  Ang  iügal  na  ilang  6 
waiáng   nanánahan. 

YERNO,  in.  Maníigang  na  la- 
laki. 

YERRO,  m.  Kamálían;  sala;  malí. 
II  pi.  Manga  k^máÜang  hatatS,  na 
nágawá     nang    tawong    tanyag    ó    li- 


y  Google 


YES 

taw  sa   boyan. 

YERTO,  TA.  adj.  Maligás;  na- 
núnuid.  H  Ang  nanigíis  sa  malíibis  na 
lamig;  ó  ^iig  palay. — Quedarse  yerfo. 
fr.  met,  Manlamig  sa  giilát;  ó  nia- 
tákot    nang   labis. 

YESCA,  f.  Liilog;  yámuam.  ||  met. 
Ang  pangpasdlong-  ó  pangp.iál;ib  t-\^ 
anoníiáng  pita  nang  loob,  |]  pl.  Ano- 
máng  bágay  na  tuyo,  al  niadalíng 
magdikit.  II  pl.  Binalon    ó  pinkian. 

YESERO,  RA.  adj.  def  nang 
_j'«í>.,  II  Náuukol  sa  yeso;  parang  yeso. 
II  m.    Magyeyesó. 


YÜN 

YO.   pron.    pers.   Aká. 

YUGO.  m.  Pamilok  nangf  kala- 
bnw,  II  met.  ||  Singkaw.  ||  met,  Ang 
sintás  6  taliikbong  na  ibinabálabai 
sa  npgár.sawa  sa  oras  nang  kasal,  || 
Ang  matrimonio;  ó  pagaasawa.  ||  met, 
Kütitusán  nang  isang  pünó.  HAÜri- 
máng  tálí,  Ó  gapos;  á  inabigat  na 
dala". 

YUNQUE,  m,  PaÜlián.  ||  met, 
Ang  tawong  matíbay  na  loob,  at  ma- 
pagtiís  nang  hfrap:  matagal    gtimawá. 

YUNTA,  f.  Parcha  nang  háyop 
na  pangararo. 


y  Google 


-  6.7  - 


z; 


ZABUCAR,  a.  Haiflin;  kalawka- 
wín.  II  r.  Magkáhald, 

ZABULLIDA,    f.    y 

ZABULLIDURA.  f.  Paglúsong 
na    biglá  aa   túh'.g,  na  tuloy    sísid. 

ZABULLIR,  a.  irreg.  como  ¿>ru- 
ñir,  Italbog  na  biglá  sa  túbig.  [|  Isfbid. 
II  r.  Tumalbog  ó  tumalóng',  biglá  sa 
tiíbig,  na  sabay  sísid.  ||  met.  Magtágó; 
magkanldng.||Magtabon  nang  anoraán 
at  nang  huag  mákita.  «¿«  d  agua. 
Tumalón    sa    tiíbig   nang  tuloy  sísid. 

ZACAPELA,  f.  Babag;  <5  áWay 
na    lubháng    raaingay. 

ZAFAR,  a.  Pamutihan;  gayakán.|| 
Hawanin;  aMsfn  ang  nakaáantala  sa 
anomán,  Ginágamit  namang  parajig 
reciproco,  at  lálOng  gámít  nang  magda 
ragat  at  nang  nátitira  sa  tabíng  dá- 
gat.  II  r.  Turaakas;  6  magtágó;  iiml- 
lag  sa  anománg  pangáiiib,  j|  niet.  M/g- 
dahilán  at  nang  huag  makágawá.  n 
met.  Makaliglás  sa  anománg  k.ih! 
rapaii.«"í/í  alguna  persona.  Tumakas; 
niagtágó  sa  kangfnoman.=</if¿  com- 
tomi  so.  MáÜgtas  üa  pjn^iaib  á  kasi- 


kián. 

ZAFIEDAD,  f.  Kamangüíangái); 
kabastusán   sa  pananalitá  ó  kilos. 

ZAFIO,  lA.  adj.  Mangmang;  bas- 
tos. 

ZAFO,  FA.  adj.  náut.  Aliwalas; 
waláng  sdkal.  ||  met.  P'atas;  Ijgtás: 
at   sa   laró  ay  sinásabi.    Salió  zafo, 

lumabás    NA    PATAS,    6    HINDÍ   NATALO 
AT  D¡  NANALO. 

ZAGA.  f.  Líkuran;  hulí.  fl  Kalgá 
na  inilálagay  sa  likod  nang  carruage. 
\\  m.  Ang  kulátad  sa  laró.— .^4  zaga, 
6  en  zaga.  mod.  adv.  Sa  hulihán; 
huü.  — A^í"  ir  ó  n»  quedarse  m  zaga. 
fr.    faní,    Huag    máhuli    sa    iba. 

ZAGAL,  m.  Ang  báiáng  sumápit 
na  sa  kabíiguntawohan.  jj  Binátjmg 
malakis,  malápang  at  tikas/in.  Sali- 
tüng  kagamiián  sa  manga  barrio  ai 
bayatig  maüljit  sa   España. 

ZAGALA,  f.  Alinmáng  babaying 
bagong  nagdkdalaga;  b  kadalagaban. 
A  Dalagang   nagpápastol  nang  háyop. 

ZAGUÁN,  m.  Ang  lugal  nang  sí- 
long  nang  báhay.  na,  na  sa  tabi  nang 
78 


y  Google 


Ir 


ZAH 


pagpisok  nang  pintóng  malakf. 

ZAHERIDOR.  RA.  m.  y.  {.  Man- 
lilibak. 

ZAHERIMIENTO,  m.  Pangli- 
libak. 

ZAHERIR,  a.  írreg.  .como  sm- 
tir.  Oyamín.  ||  l'arungiiin.  ||  Tiiyaín. 
Libakfn  ang  kápowá  hangang  sa 
mahiyá   nang  malakf. 

ZAHUMAR,  a.  Suubín;  paasuhán 
nang    mabangó, 

ZAHUMERIO,  m.  Panuob  na 
mabangó. 


ZAHÚRDA,    f.    Kulungán    nang     nagaralan. 


ZAN 

dalían,  na  há'os  hindí  na  nginiínguy 
ang  kinákain,  j)  r.  Paloob;  6  mások 
na  biglS  sa  ifang  liigal.'^ía  la  sala. 
Mások  na  biglS  sa  salas.  Magtuloy- 
tuloy    sa    salas. 

ZAMPATORTAS,  ó  J^AMPA- 
BODIGOS,  etc.  m.  fam.  Ang  lub- 
hang  nii  líás  kiimáin  at  híndi  nahi- 
hiyá  masunod  lámang  ang  pitang  ma- 
kákain.  (¡Ang  táwong  sa  kaniyáng 
pagnmmukhá,  kilos  at  pananalitA  ay 
nagpápakilang  nialínaw  nang  mala- 
kfng  kamangmangán  at  kawaláng  p¡- 


b^boy. 

ZALAMERÍA,  f.  Paghíbó;  pagba- 
balbás;  paglalangís;  b  pagpuiing  ma- 
labis. 

ZALAMERO,  RA.  adj.  y  s.,  m.  y 
i.  Mapagmápuri;  mapagbaibás, 

ZAMACUCO,  m.  fam.  T.iwong 
iBangmang,  tanga  at  dungó.  |[  Ka- 
lasingán. 

ZÁMBIGO,    GA.   adj,    Piki. 

ZAMBO,  BA.  adj.  Pikí.  Sinásabi 
namang   patizambo, 


ZAMPUZAR,  a,  Ilublob  sa  ití- 
big.  n  met,  Iliblib;  ó  ikanlong  ang 
anomáii  sa  isang  lugal  na  hindi  má- 
kikita,  hindi  man  sa  íübig.  I  r.  Su- 
mísid;  lumiblib.  =  <?«  agua.  Sumísid 
sa  tiíbig;  ó  tuinalón  sa  liíbig  na  tu- 
loy  sisid. 

ZANCA,  f.  Ang  paá  nang  ibón 
biíhat  sa  d<ill:¡,  ó  kukd  hangang  hítá. 
II  met.  Ang  piyat  na  paá  nang  táwo 
ó  nang  háynp. 

ZANCADILLA,  f.  der.  nang  tan- 


ZAMBOMBO,    m.  fam.    Tawong    ca.  Pátid;  pagp^tid.  [j  met.  y  fam.  La- 


bastós   at  maiklí  ang   fsip. 

ZAMBUCAR,  a.  fam.  Isiksik; 
Ufngit    nang    mádaltan    ang    anomán 
sa  gitná  nang    marami  at  nang   hindí 
mákita.  (I  r.  Sumíksik  na  biglfl  sa  ah'n- 
niáng  tugal  at  nang  d!  mákita. 


lar.g;   paráyá. 

ZANCAJO,  ni.  der.  nang  zanca. 
Sákong.  [|  Ang  sákong  nang  sapín  ó 
medLis,  láló  na  kiin  sirá.  j|  met.  Ang 
tawong  masainá  ang  tikas,  ó  nápa- 
kaÜil. — Ir  royendo  á  uno  los  zanca- 
ZAMBULLIR,  n,  y  r.  irreg.  jos.  ir.  fam,  met,  Bunlután;  sundáng 
como  iulUr.  Sumísid;  lumubog  na  I^gí  ang  isa. 
biglá  sa  ttíbig.  V,    ZABULLIR.  ZANGANEAR,    n.    Guraalhgali; 

ZAMPACUARTILLOS,  m.  fam.     gumayongayón. 
Mapaglangó.  ZANGUANGO,  m.  fam.  Tawong 

ZAMPAR,   a.   Ipaloob  ang  ano-    tamad,  at  nagháhanap  nang  dahilínj 
man,  na  isaksak    nang    mkdalian    sa     huag    mak^gawá. 
iba  ó  su   gitná  nang   karamihan,  at        ZANJA,   f,   Sangká;  bambang.  |J 
nang  dí  míikita.  H  KumStín  nang  má-     met.  Ang  ugat,  ó  pinnkahaliging  pi-  * 


y  Google 


COMISIOI  PERIAIEITE  DE  ujilUbo. 


El  Excmo,  Sr.  Onlieraador  geural  con  fcch»  24  áe  Noviembre  úl- 
timo, se  ha  servido    rlecrclar    hi    que  sigue: 

,"En  vista  de  ia  instancia  promovida  por  D.  Seba3ti»n  Cardó  í  nom- 
bíc  de  D.  Pedro  Serr.-'.no,  este  Gobierno  gene-ral  viene  en  concederle  el 
permiso  ^ue  solicita  para  imprimir  y  jniblicaí"  el  Diccionario  espafiol-ta- 
¡41».^  y  viceversa,  debiendo  someterse  dicha  obra  al  previo  eximen  de 
]■  Comisión  Permanente  de  Censura."— Lo  que  traslado  á  V,  para  su 
conocimiento  j  fines  torrcspondieote. 

Dios  guarde  á  V.    mucho»  años.   Manila  24  de  Abril  de  18S9. 

V  Antanio  át  Sanüsiikan. 


j^r.   S^.  Sebastian   €&^rdi. 


vGooQle